Digitized by the Internet Archive

in 2011 with funding from

University of Toronto

http://www.archive.org/details/patrologiaecursu75mign
 PATROLOGI^:
CURSUS GOMPLETUS
SEU BIBLIOTHECA UNIVERSALIS, INTEGRA. UNIFORMTS, COMHODA, OECONOMICA,

OPIDM SS. PATRUM, DOCTORUM SCRIPT0R13MQUE EGCLBSI4STI00RDM.

SIVE LATINORUM, 8IVF. GRjBCORUM,

Qll AB /EVO APOSTOLICO AD jETATEM INNOCENIII III (ANNO 1216) PRO LATINIS
ET AP CONCILU FLORENTINI TEMPORA (ANNO 1439) PROGR&CIS FLORUERUNT :

RECUSIO CHRONOLOGICA
OMMIM QU£ EXSTITERE MONUMENTORUM CATHOLIC£ TRADITIOMS PER QUINDECIM PRIORA
T
ECCLESI.E SJSCCLA ET AMPL1L S.
MIXTA EDITI0NE3 ACCURAT153IMA5, INTER SE CUHQUE NONNULLIS C0DICIBU3 MANU3CRIPTI8 COLLATA3, PERQUAB
Diligenter castigata; DISSERTATIONIBUS, COMMFNTARIIS, VARIISQUE LECTIONIBUS CONTINEXTER illustrata ;
OMNISUS OPERIBUS POST AMPLI331MAS EDITIONES QU.E TRIBU8 N0VISSIMI3 S.ECULIS DEBENTUR ABSOLUTV*
I'l:
l :'CTI5 AUCTA INDICIBUS PARTir.ULARIBUS ANALYTICIS.SINGULOS SITK TOMOS SIVE AUCTORES ALICUJt-
:

M 'MENTI SUBSEQUENTIBUS, DONATA ; CAPITULIS INTRA IPSUM TEXTUM RITE DISPOSITIS, NECNON F.T
IITULIS SINGULARUM PAGINABUM MARGINEM SUPERIOREM DISTINGUEXTIBUS SUBJECTAMQUE M \ -
I

RIAM SIGNIFICANTIBUS, ADORKATAJ 0PERIBU3 CUM DUBIIS, TUM APOCRYPHIS, ALIQUA VFRO
AUCTORITATE IN ORDIXE All TRADITIONEM ECCLESIASTICAM POLLENTIBIIS, AMPLIFICATA ',

DUCBNTIS ET AMPLIUS LOCUPLETATA INDICIBUS AUCTORUM SICUT ET OPKRIM, < LPHABETICIS, CHR0KOL0BICI3,
-
,

STATISTICIS, SYNTHFTICIS, ANALYTICI3, ANALOC.ICIS. IN QUODQUE RELIGIOlNIS "•UNCXIIM DOGMATK" V, MORALB,

LirURGICUM, CANONTCUM, DISCIPLINARE, HI3TORICUM, FT CUNCTA ALIA !L«: Vl.\ t EX. EPTIOICE j:ll fR*.
:

SERTIM DUOBUS INDICIBUS IMMENSI3 ET GENERALIBUS, AI.TERO SCll.tCST REHUM, QUO CONSULTO,
QUIDQUID NOX SOLUM TALI5 TALISVE PATER, VERUM ETIAM UX'USQUICQUX PATRUM, NE UNO QUIDFM
OMISSO, IX QUODLIDET THCMA SCRIPSFIIIT, UNO IX rUI TU CONSPICIATUR AI.TERO SCRIPTUR/U
;

SACRiE, BX QUO LF.CTOR! COMPERIRE SIT OBVIUM QUINAM PATRES ET IX QUIRUS OPERUM
SUORUU LOCIS SINGULOS SINGULORUM LIBRORUM S. SCRIPTUR* VERSUS, A PRIMO
GENESBOS USQUE AD NOVISSIMUM APOCALYPSIS, COMMENTATI SINT.
FDITIO ACCURATIS8IMA, C«XERISQJJE. OHNIBBS FACILE ANTEPOXEXDA, 81 PERPEXDANTUR CHARACTEIUM MTlOlTAS
CHART/E QUALITAS, INTEGKITAS TEXTUS, PERFECTIO CORRECTIONIS, OPERUM RECUSORUM TUM VARIETAS, TUM
XUMERUS, FORSIA VOLUMINUM PERQUAM COMUODA SIBIQUE Di TOTO PATROLOGI.E DECURSU COXSTAN'T<--ft
SIMILIS. Pr:ni[ BXIGUTTAS, PRiBSERTIUQUE ISTA COLLECTIO, UXA. METHODICA ET CHRONOLOGiCA
SEXCENTOMM FRAGMENTORUM OPUSCULORUMQUE HACTENUS IHC ILLIC SPARSORUM, PRIMUM AUTFa
IN NOSTBA l'IBLIOTHECA, EI OPEBIBUS FT MSS. AD OMNE? iBTATF.S, L0CO3, LIXGUAS FORMASQUE
PEBTIXCNTIRUS COADUNATORUM.

SERIES LATINA PRIOR,

1N QUA PROOEUNT PATRES, DOCTORES SCRIPTORESQIE KCCLKSI/E LATDVJ
A TERTULI.IANO AD IXXOCKNTICM III.

ACCURANTE J.-P. MIGNE.

BIBI.IOI HEC 1 < I.KKI lAIVEKVE,
3IVB CVKSVim COflJPI.KIiiRUM IN SING0LOS SCIKXTIK BCCI.BSIASTICC tHMOS E!»IT()RE.

PATROLOGIM LATIN/E TOMUS LXXV.

SANCTUS GREGORIUS MAGNUS

PARISIIS
APUD GARNIER FRATRES EDITORES, ET J.-P. MIGNE. SUGGESSORBS
l.\ VIA DICTA : AYESUE OV MAWE. 208.

1902
Cli hj. — Ki tjpis l'AI L '.' 1'OYr, 12, via rtinti ftac-rt»Asni6res. *1'».8.H»1.

THE INSTITUTE OF STUOIES

207d
 SJECVLA Vl-Vll. ANNI 595^04.

SANCTI

gregorh paptE i,

COGNOMENTO MAGNI,

OPKB.4 OMKIA.
AD MANUSGRIPTOS GOOICES ROMANOS, GALLICOS, ANGLIGOS EMENDATA.
AUCTA, ET NOTIS ILLUSTRATA,

SICDIO ET LABORB MO.NACHORIM ORDISIS SAKGTI HENEDICII, E CONGREGATIONB SANCll MAUR!

lllrlO MfcUORATlSSUlA QOJS PARIMIS PRODIIT (VMi DnMiM HDCCV, IfONG AITL.II ACCURATIOH
IT AICTIOR RPVIYISCIT,

ACCURANTE J.-P. MIGNE,

Ifibtiotlieesn < i«ii 1'uivers;*-,

SIVE

CURSUTJM COMPLKTOIIU.H IM SINCULOS SCIKMI.-E ECCLESIASIlC.t II.WIOS EDITORE.

TOMUS PRLUUS.
i
Q II I

VENEUNT 3 VOLUMINA y.~> EKANCIS GALLICIS

PARISIIS
APUD GARNIER FRATRES EDITORES, ET J.-P. MIGNE, SUCCESSURE6
!N VIA DICTA : A VENOB UU HAINE, 808.

1902
 v ECUL 1 »7-17/. ANM 893-604

ELENCHUS
OPERUM QUVE IN HOC TOMO LXXV CONTINENTUR

SAN< II s GREGORIUS MAGNUS.

Monachorum Benedictinorujm Epistola nuncupatoria SS. Patri Clementi \l. Pon-

tifici Maximo. col.

Pnefatio generalis ab iisdem suse S. Gregorii Operum editioni prsefixa. 15

Patrologirc Editoris Monitum. 37
Sancti Gregorii Magni Vita. aw toie Paulo diacono, monacUo Cassinensi. VI

Kjusdfiii saiu-ti (irc^i.rii Vh.i. a Joanne diacono scripta lil.ris quatuor. 59

l.it, i. — oiiu patione, quibusvis virtutibus ad PontifiCdtum ascenderil s. Gregorius
Magnus. 83
Lib. II. — Qualiter sanctus Gregoriue PontifieaUj iti \i\erii S7

Lib. III. — Quemadmodum sancti Gregorii Vita doctrinae responderit. 12-">

Lib. IV. — Quanta consideratione Gregorius S. recte docens, quotidie suaui infir-

mitatem cognoverit. H>'-»

Sancii Gregorii Papa; I Vita, ex ejus potissimum scriptis recens adornata. 211

Lib. I.
— S. Gregorij Vita ab ortu ad summum Pontificatum. 241

I ,i t, . II. — Quatuor priores Pontificatus Gregorii anni. S.

u
2x;->

Lib. III. — Historia Pontificatus Gregorii ab annis 594

S. et •">'•*•> ad anuos 598 el 599,
seu al. indictione L3 ad indict. i : >43

l.il, IV. — Quidquid sqperest bistoriae vilajque S. Qregorii exhibetur. 413

Imagines l.eali Gregorii Magni ejusque parenftfm, a Joanne diacono descripta
lib. iv in ejusdem Sancti Vita, oap. 83 el 8A, el ab Angelo Rocca, apostolici

sacrarii Pncfecto, notis illusirata-. iiil

Testimonia el elogia vetorum Scriptorum !< sancto Gregorio Papa. 487

l'r,.fatio iu libros Moraliiim. 499

117
Ue inventione librorum Moralium. : '

MoRU.II M IIBRI, sivc EXPOSITIO 1> LlBRCM B. J"B. 509

Epistola in qua S. Gregorius operis sui tempus, occasionem, divisionem, institutuiu

ac dicendi et interpretandi modum explicat 509
Praefatio in qua idem S. Gregorius qme to»n opere eilisseremla suut paucis per-
stringit. 515
iSequuntur Librorum tWoralium tres pfirti-.<. prima, seeunda et te<tia.)

Index Rerum. H61

* VI catcem hajus lohimiRis Jatai vvr* S Gregorii Magni efflgies

 .

MOXACHORUM BENEDICTINORUM EPISTOLA NUNCUPATORIA.

SAXCTISSIHO PATHI

CLEMENTI X,
PONTIFICI MAXIMO.

Inter omnia quse lui pontificalus exordium commendarunt sane plurimaet prsestantissima,
beatissime Paler, illud prse cseteris laude dignissimum nobis videtur, quod adulatoribus va-
lerejussis, solos audire volueris antiquse ac spectatse virlutis viros, qui liberrime monerent,
et sine fuco vera dicerent. Nec alia quidem ratione tuorum consiliorum participem facere po-
lissimum decrevisli sanclissimum abbatem Clarsevallensem, propter summam loquendi, mo-
nendi, etiam arguendi liberiatem libi gratissimum : cujus idcirco libros de Consideratione ad
Eugenium papam liberiori scriptos calamo, scorsim typis ilerum subjicere nobis jussisti, ut
pro enchiridio libi essent, ac facile possenl circumferri, nec a luo unquam avellerentur con-
spectu.
Quam accepta fuerit Sanctitati tuae, nova hsec editio ipsi nuncupata, significare dignata
ad prsepositum nostrum generalem (8 Marlii 1701), quse ad auden-
est suis pontificiis litteris
da majora nobis animos addidere ; prsesertim cum ex ipsis, et ex aliis ad eumdem scriplis
(0 Junii 1702) intelligeremus, nostrum in recensendis sanctorum Ecclesise Patrum operibus
vistitutum, a Beatitudine tua (quod maxime in votis eral) laudari et approbari. Quid enim
efficacius ad levandos labores nostros, etsi arduos, in lam difficili quam cepimus reipublicse
provincia ?
litlerarise
Jtaque cum tunc prelo subjicere cepissemus sancti Gregorii Magni opera omnia per sexen-
tiium ad manuscriptos Codices recensila, emendata, aucta et illustratanotis, novum huncstu-
diorum noslrorum felum tuo sacro nomini nuneupandum slatim judicavimus. Neque vero
dubitamus, sanctissime Paler, quin a te, ut par est, excipiatur Gregorius noster, imo multi-
plicijure luus. Si enim omnibus consiliis tuis interesse voluisti Bemardum, dignus est sane
Gregorius qui prsesit. Assideat clavum navis Petri tcnenli, qui eamdem tot annis, tanla pru-
dentia, gravissimas inter procellas gubernavit, difficillimisque temporibus, hoc est miserabili
quod agimus sevo similiimis. Ilabeat semper ob oculos pastorum princeps librum regulse
pastoralis plane aureum, quem omnibus olim episcopis in ordinatione datum et commenda-
tum legimus. E supremo Ecclesise throno iterum puriora fundat oracula doctor ter maximus
dignitate, erudilione, sanctitate, cujus in medio Ecclesise Dominus os aperuit, et quem re-

Agnoscatur denique redivivus in Clemente Gregorius.

plevil spiritu sapienlise et intellectus.
Hse fere sunt rationes, beatissime Patcr, quse nos impulerunt ut ad tua provoluti vestigia,
Gregorium Magnum recens a nobis in lucem editum Sanctitati tuse offerre auderemus, quam-
vis alisemullse quidem gravesque suppetant. El sanenon aliis quam pontificiis auspiciis dece-
bat rursum diem aspicere pontificem illum tottitulis maximum. Gregoriana opera Vaticanis
typis excusajam Sixto V nuncupala fuere. Notas et observationes quas in Gregorianas epis-
tolas elucubravit Antonius Dadinus Alteserra Clementi IX dicavit. Quid supereral nisi ut
Editionem hanc universorum sancti Gregorii operum novissimam, omnium quse prsecesserunt
locupletissimam, et quantum licuil absolutissimam, Clementi XI, consecraremus ? Igilur ad
sanctam sedem, unde exierunt hsec scienlise et sapienlice flumina, revertantur, ut iterum
fluant, et in universum orbem Christianum diffundantur
Et quidem inde nobis affulsit consilium aggrediendi tanti operis, et auxilium ad perficien-
dum. Cum enim sancli hujus doctoris vitam vulgassemus, eamque felicis recordalionis Inno-
cenlio XII gratissimam fttisse nos docuisset litteris suis eminetitissimus cardinalis Spada (8
Aprilis 1008), et ad majora tentanda, impertita nomine summi pontificis apostolica benedic-
tione, provocasset : statim de divina ope quasi certi, ad publicanda quoquc novis curis, no-
visque typis Gregorii Magni opera nos accinximus. Quod igitur coeptum est auspice anteces-
Patrol. LXXV. 1

10
 ! ;

II EPISTOLA NUNCUPATORIA. 12

sore tuo, nunc absolutum, tibiquc summa cum animi

demissione oblalum accipere non dedi-
gnetur Sanctitas tua. Elsi vero pr,r tantx celsiludinis formidine ad thronum tuum accedere,
ac editum a nobis Gregorium Magnum offerre trcpidaremus ; ille ?wslris e manibus elapsus
in sinum tuum ultro iuvolaret, sedem videlicel sibi nolam et amicam hospes familiarissimus
et charissimus.
Atlamen unum cst, quod ne libi minus plaoeat in Gregorio Magno plurimum veremur,
beatissimc Paler. Diligis, ut di.vimus, qui moneant, ct laudantcs odisti. Tc nihilominus ab
sequissimo pontifu laudatum iri ne dubites, quioptimos episcopos (a) laudibus ad ccelum
>•

tollere consuevit. A/i! quanta e.rsultatione libi gralulalur, quemjuxta promulgalas a se leges

in libro Regulse Pastoralis (Iteg. Pasl. in exordio) ad sancti Petri cathcdram vocalum, ex
earumdcm prxscripto vivcre, doccre, rcgere, hisce perditissimis tcmporibus; nec miiu/s infir-
mitatem suam ijuotidie agnoscere, pene admirabundus conspicil ! Quam Ixtus delineatam in
suis aut scriptis aut gestis eximii Pasloris imaginem, in te feliciler expressam agnoscit
Hxc quam invitus audias nos non lalel, Pater sanclissime, cum non semel ut a tuis laudi-
bus temperaremus, imperaveris. At patcrc ut posleritati, ut seternitati commendemus (quod
Ecclesise, quod xvo noslro cerie perhonorificum) quanta tibi cum Gregorio, pontificum fere
omnium qui post Pctrum Romanam cathcdram obtinucrunt, maximo, simililudo sit et con-
venientia.
Etenim si natales attendimus, genus utrique palricium aut scnatorium ; parentes religione
magis quam nobililale conspicui. Si sludia quxranlur, Gregorius noster « disciplinis libera-
libus, grammatica, rhctorica, dialectica, a pueritia ila cst instilutus, ut nul!i in Vrbc hac,
licet florerent hic studia litterarum, putaretur secundus (Paulus Diac). » Te vcro, bentissime
Pater, a prima setate litlcris humanioribus Latinis et Grsecis excultum Roma suspexit non-
dum duodccim annos nalum, ac de futura eruditione in omni disciplinarum et scienliarum
maxime sacrarum gcucre augurium sumpsit. Cujusquidem spccimen fucrunt nonnullse sanc-
iorum Palrum homilix, (b) Mcnologiumque vetus : quse cum e Grxco in Latinum converlis-
ses, lucc dignissima, scvcriorum etiam censorum xstimatione judicata sunt. Dehinc sodalem
le haberc ambierunt (c) celebres academix, ct virorum eruditorum cwtus.
Gregorius « in annis adolcscentise Deo caepit devotus existere, et ad supernse vitse palriam
totis dcsidcriis anhelarc (Paulus Diac). » Tu lubrica etiam in xtalc, contra vitia summa
morum innocentia vallatus, divinis rebus tolum le slalim addixisti.
Gregorium prxluram Romse gessisse legimus; quo in munere egregia prudentix, probitalis,
integritatis, paternse in populos charitatis, aliarumque virtutum excmpla cxteris judicibus
prxbuit. Te quoque prsetorem et prxfectum meruerunt habere Urbs vetus, Reate, Sabini
nec alio fere quam laudatarum virtutum satellitio cuutum, plus amare didiccrunl quam
formidare.
Gregorius ad sacrum ministerium assumptus, Pclagio II in scribendis epistolis adjutor
fuit (Paulus Diac, lib. m
de Gest. Langob. c 20). Tu vero post cminentissimi cardinalis
Slusii obitum, ab Innocenlio XI, applaudente sacro senalu, et a duobus aliis qui te prseces-
scrunl summis pontificibus, prse cseteris tum prxlatis tum ctiam cardinalibus ad id muneris
vocalus, illud slrenuc exsecutus es, licet ab Alexandro VIII, in purpuraiorum patrum colle-
qium adleclus, el mullis ecclesiaslicis negotiis prseposilus, cix ullum ud scribeudum o/ium
invenires.
His gradibus, beatissime Pater, ad supremi ponti/icatus fastigium ascendisli, omnium
suffragio vocatus, te solo reluctante. Nondum obductam cicatricem refricare cogimur, et do-
lorem renovare ; qui certe tanlus fuit, ul in fcbrim incideris : sed hsec silcntio prxterire non
licebat, in quibus Gregorium Mugnum perfectius refers et exhibcs. Quis enim nescial sanctis-
simum virum, cum in pontificem electum se intellexissel, fuga sibi consuluissc, ac / rovectio-
nem suam ad summam illam dignitatem, continuis lacrgmis lanquam gravisstmum casum,
quandiu vixil defievisse?

(a) Legends epistolae ad Eulogium Alex., Anastasium Anlioch., Dominieum Garthag ,

Leandrura Hispa-
lensem, etc.
(fe) Laudalur ai'quando a Bollandianis.

(c) Academiae degli Vrr.oniti, Re-iu* Succia?, etc.

 ,

13 EPISTOLA NUNCUPATORIA. 14

Utinam, sanctissime Paler, ad majorem tui pontificatus cum Grcgoriano similitudinem,

non con/errent terrssmotus alissque calamitates, quibus Romam tolamque Italiam atlritam lu-
gemus. Et his quidem divinse justitise flagellis ila ssevientibus Gregorius olim reconciliator
,

accedens, populum ad pcenitentiam gravi oratione commovit (Infinehoniil. inEvang., tom. I

Gregor. Turon.), quse miro plausu stalim excepta, per orbem volilavit Chrislianum ; nec
non institulis publicis supplicationibus, vim Deo gratam faciens, angelum ultorem exarma-
vit. Tu vero non dissimili eventu, cum ierrsemotibus quassata Roma periclitaretur, eleganli
seque ac efficaci adhortatione in omnes orbis Christiani provincias mox disseminata, paeni-
,

tenlise opera trepidantibus fugientibus a facie arcus imperasti ; ac fusis lacrgmis preci-
et

busque inter Deum et populum stans velut aller Phinees placasli, ct cessavil quassatio. Quo
tempore collectam ct alias orationes in terrsemolibus diccndas elucubrasti, quibus ditandum
non immerito censuimus librum Sacramenlorumsancli Gregorii denuo a nobis edilum (Tom.
II J) ; ut in hoc eliam libi, sanctissime pontifex, cum Gregorio conveniat, quod ulrique sacer
ille Codex suum debeat incrementum.
Quandoquidem ccepimus de re sacra loqui, commemorare liceat homilias illas Gregorianis
jure mcritissimo sequiparandas, quas inter missarum solemnia jam plurimas habuisti ad po-
pulum. In his nihil fucalam redolel cloquenliam : Sermo vivus et efficax ; quippe totus ex
Dei vcrbo et sacrse Scripturse sententiis contextus, quam, ob assiduam ejus medilalioncm,
mira facililale ad quodlibet argumenlum perlraclandum adducis, non invitam trahis. Quan-
tus est populi Romani plausus, quando te sacro e suggestu oracula fundentem avide audit;
recordaturque Leonis Magni et Gregorii Majoris, qui Romanis cx ponti/icibus pene soli ante
te hoc pastorali officio functi sunt : ob infinita scilicet quibus distinebantur negotia.Earumdem
imo majorum curarum sustinel molem Sanctitas tua ; tota fere Italia, orbe Chrisliano prope
animum in omnes
icniverso bellis et odiis conflagrante, quse incendia restinguere sollicitus,
versas partes.Attamen ad scribendas cieganles homilias tibi vacat quod in Gregorio noslro
merilo suspexit Dernardus (Lib.i de Consid., cap. 9). Admirationem auget infirma utriusque
valetudo, quae feriari a labore suadere solet.
De ccelesti pane frangendo et subdilis tibi populis apponendo, dum ila satagis, beatissime
Pater, de ministrando cibo nutriendis corporibus necessario non minus curas ; ul propensis-
simum Gregorii animum inpauperes semulari jure dicalur Clemens, largus quidem etprodi-
gus in egenos, sibi autem fratri dignissimo, fratris filiis oplimse indolis et spei adolescenti-
bus, suis denique omnibus parcissimus. Ut vero singulorum necessitatibus providere possi<>,
eos jubes cerlis diebus convenire, ac supplicantibus aures manusque aperis.
Gregorius prse cseteris pauperibus eos fovere solebat, quos amor Christi spoliarat, mona-
chos videlicet ac sanctimoniales, ut ex tot ejus epislolis intelligitur. Iis abunde necessaria
suppeditavit, fundatis etiam plurimis monasteriis, eorumque tranquillitati, concessis variis
privilegiis prospexil. Qua inre sedulo ipsius vestigiis insistis ; cum enimante pontificalum
duplicis religiosse familise protector fuisses (Charlusianorum et Minimorum), pontifex crea-
tus, factus es paier omnium. Quod ad nos spectat dissimulare non possumus, beatissime pa-
pa, quam paterno afifectu nostram complectaris congregationem, el maxime ipsius alumnos
qui in recensendis sanclorum Patrum operibus laborant ; quod est etiam observantise tuse
erga primarios illos Ecclesise doctores argumentum et similitudinis cum Gregorio, qui sum-
mam in sanctos Patres, maxime in Augustinum reverentiam ubique profitctur (Lib. x, episl.
37). Quam sitibundo ore tanti magistri doctrinam hauserit, altaque mente repositam servarit
saclissimus ponlifex, pleraque ejus clamant scripta ; nolebat eniin tritam a suis decessoribus
viam deserere. Sed quis ex Romanis pontificibus Augustinianse doctrinse (a) vindex magis
strenuus quam Clemens, cum non ita pridem damnavit libellum sanclissimo Patri, gratise
Christi assertori fortissimo injuriosum ?
Ut institutam comparationem paucis absolvamus, Gregorius Francorum reges officiosissi-
mos semper expertus est ac beneficos ; maxime cum pro fide apud Anglos aut prsedicanda aut
(oi « Rotnanorum poDtilicum praedecessorum nostrorum, qui ejusdem sancti Doctoris (Augustini) preecel-
sam doclrinam magno semper in pretio habuerunt, totoque mentis afTectu amplexi fuerunt, laudabilibus
vestigiis firmiter inhaerere volentes, » etc. (Damnatio et prohibitio libelli typisediti sub titulo: Vdritable Iradi-
lion de 1'Bglise sur la Prddestinalion, ctc).
i5 PRAIFATIO GENERALIS.
confirmanda eorum ope indiguit. Hinc in epis/olis ad illos reges scriptis (a) toties gratiarum
actiones occurrunt, quas hoc loco re/errc operae pretium non est. Atrero dissimulare non pos-
sumtnus elogium islud Childeberto regi, ob ipsius in catholicam fidcm sludium ab sequissi-
mo ponti/icc repensum « Quanto cseteros homines regia dignitas anlecedit, lanto crterarum
:

qeniium regna, regni vesiri pro/ecto culmen excellit. Esse autem regem, quia sunt et alii,
nini tnirum est: sed esse catholicum, quod aliinon merentur, hoc satis est. »
Pr.rconium hoc, beatissime Pater, Christianissimo rcgi Ludovico Magno jure debitum,
clsi taccrcmus, quinon intclligeret ? Bellicam laudem et innumera propemodum terra mari-
gue prmclare gesta, quibus cseteros reges antecellit, dissimulemus, quando Clementem allo-
i/ui nobis datur, communem scilicet Christianorum Patrem, cufus est bclla sopire, pacemque
intcr dissidcntes filios conciliare. At de Ludovici Magni in caiholicam fidcm studio silere
non licet : ejeclos n perduellibus Anglis ob fidem orthodoxam sanclum regem, piissimam re-
ginam, regium puerum, eorum subditos adhuc in fide integros, religionis olim in Anglia
Gregorii Magni opera fundatse veluii reliquias, hospitio exceplos, ac facullatibus pro regia
munificentia et dignitate sustentatos ; hseresim e regno, vel summo cum discrimine profliga-
tam : Europse maximam partem ca de causa in Christianissimum regem regnumque arma-
tmn, hseresis prseconibus vel antesignanis classicum canentibus, bellique facem circum/ercn-
tibus : neque tamen regum maximum adduci unquam potuisse, ut alicui pacis condilioni
quse hseresi tanlisper favere videretur consentiret; quid Ecclesise primogenito dignius?
Ad ksec vero quid dicturus cssct Gregorius Magnus? Quas inlaudes erumperet, si foret
superstes? At vivit adhuc in Clemente; nec dubium quin pro tanlis in Ecclesiam collatis
bene/iriis, gralum se probalurus sit sequissimus pontifex erga regem christianissimum.
Ihcc sunt, sanctissime Pater, prsecipua lineamenla, quibus in te Gregorii Magni effigies
perfei tius exprimitur, qualibet imagineaut in sere incisa, aut coloribus depicta. Hinc ipsam
in opcrinn ejus vcluti limine affigendam pro more ccnsuimus; ut si monimcntum quovis
sere perennius tum devoti erga sanctissimum Doclorem animi, tum singularis obscrvanti.r
in apostolicam sedem, tum demissi obsequii quod pollicentur.

(a) Ad Theodericum, Theodebertum, CloUrium, Brunichildem.

PR/EFATIO GENERALIS
A BENEDICTINTS SU/E S. GREGORII OPEIIUM EDITIONI PRjEFIXA

I. Novse SS. Palrum Editiones jam a nobis adomalx. —

Quanto reipublicaj tum litlerariae, tum
Chrislianae cmolumento, jam insigniorum e sanctis Palribusopera, nosTorum labore ac studio casti-
gala, lucem prodierint, commemorare nequc decorum nobis est, neque, teslanle id pu-
novo cultu in
blica gratulatione, necessaiium. Ad quem vero ab Athanasio, Ililario, Hieronymo, Ambrosio, Augus-
tino gradum faceremus, nisi ad Grcgorium, dunilate, doctrina, sanctita'e ter maximum ? Neque
tanti docloris, quem ut summum familioe noslrae decus veneramur, scrip'a mendorum quodammodo
spinis obsita diutius relinquere nos deceba', ne alieniscolendis insudantes, agrum proprium incultum
deseruisse videremur.
II. Varim operum S. Gregnrii Magni Ediliones. — Prodierunt sane jam ssepius omnia sancti Gre-
gorii opera, ul desingulis ejusdem scriptis seorsim editis interim sileamus. Prior Editio est Parisien-

Bis, a IkTtholdo litmbolt adornata an. 1518, complectiturque libros Moralium, Pastorale, Dialogos,
Commentarium in Cantica, et in septem Psalmos pcenitentiales; Homilias in Ezechielem et in Evan-

gelia, ac Epistolarum Kegistrum.

Hanc Rothomagi facta esi apud Franciscum Itegnaut, an. 1521.Biennio post alia
brevi excepit, qua?
ChevaUn prodiit. In eadem urbe iterum excusa sunt omnia sancli Gre-
Parisiensis ex officina Claudii
gorii opera apud Carolum Guillart, an. 1552. Editionem hanc antccossit Lugduncnsis, an. 1539 et
1540, in duohus tomis, aucla Comentario in lib. I Hegum.
Longum el laediosum foret omnes commemorare qua: deiuceps Parisiis, Lugduni, Basileae, Antuer-
17 PELEFATIO GENERALIS. 18

piae, Duaci accuratae sjnt ; insigniores itaque tantum attingendae : in his Basileensis, an. 1551 et
1564, Frobenianis typis excusa, cura Coccii, qui mullum laboravitut sancli Gregorii opera pristinam
puritatem integritalemque recuperarent; verum ut id consequeretur, conjecluris poliussuis(ita ferebat
haec aetas)quam antiquis optimisque Mss. credidit. Hac in Edilione alia est in libris Moralium capi-
tum divisio quam in superioribus.
Joannes Gilotius Campanus, vir doclissimus, in edendis etiam sancti Gregorii Magni operibus om-
nibus, repurgandisque non parum laboravit. Ejus Editio publici juris facta est Parisiis, an. 1571, et
iterum paucis post annis.
Quae Romas Valicanistypis, anno 1589, inchoata est auctoritate Sixti V, et postmodum absoluta,
cui doclissimus episcopus Venusinus piaefuit, omnium superiorum visa est accuratior, non tamen
heterodoxis, quorum criminationibus et querelis mox respondebimus,
III. Quarum emendalior Gussanvillxana in muliis emendanda. — Ultimo tandem loco an. 1675, vul-
galasunt Parisiis, labore et studio Petri Gussanvillrei presbyteri omnia sancti Gregorii Magni opera
ex quamplurimis codicibus, ait vir clarissimus, emendata. Vcrum quantis qualibusve erratis ultima haec
Editio adhuc scateat, ex paucis huc adducendis, indeque quantasit Editionis castigalioris necessitas,
intelligere licebit.
Ex omnibus Magni a Joanne Diacono scrip-
quae Gussanvillaei Edilio complectitur, Vitam Gregorii
tam, veterum Codicum manu exaratorum ope correclam, hic in specimen totius operis exhibendam
selegimus tum quod in hac Editione stalim occurrat, tum quod in ipsa multa ex moralibus in
:

Job, et ex epislolis excerptarestituerimus. Ad quos autem mss. Codices hanc Vitam recensuerimus,
dicendum in praefatioue ipsi prjefixa.
Lib. I, cap. 28, col. 19, haec in ullima Editione leguntur : ln illa ergo ccelestis regni gloria
caro secundum naturam erit, sed secundum corruptionem, vel etiam passionis desideria, non erit,

in xlerna incorruptione regnabil. Quo in loco ex Moralibus descripto, hcec aut suppteri de-
bent ex Mss. aut corrigi : /n illa ergo ccelesti gloria, caro secundum naturam erit, sed se-
cundum passionis desideria non erit, quia, deviclo mortis aculeo, in xterna incorruptione regna-
bit.

Cap. 29, Tum pix memorix Tiberius Consiantinopolilanus imperator, etc. Lege ex Mss.
col. eadem :

Joanuis Diaconi, Moralium: Tum pix memorix Tiberius Constantinus imperator. Tiberius enim
et
Constantini cognomine gloriabatur. Aliunde vero quem latet Constantinopoli imperatoris litu-
lum, his temporibus inauditum, diviso postea inclinatoque imperio plurimis inde sfeculis
ortum?
Cap. 32. col. 20: Ut nisi Deus piissimi in corde principis inspiraverit, ut insitam sibi misericor-
diam suis famulis largiatur, et super illam diacoposin vel unum magistrum mililum, et unum ducem
dignetur Ecclesia concedere, in omni simus angustia destituti ; quia maximx partes Romanx omni prx-
sidio vacuatse videntur. Quis haec legens : unam magktrum militum, etc, dignetur Ecclesia concedere,
continuo non intelligat, preces esse gementium populorum in rebus desperatis, opem Ecclesiae, sum-
mique pontificis suppliciter postulantium ? Ipsius tamen summi pontificis gemitus sunt, imperaloris
auxilium implorantis. At siclegi debent : Ut nisi Deus piissimi in corde principis inspiraverit, ut insi-
tam sibi misericordiam suis famulis largiatur, et super illa (Ulic, super illa omnia) diacopiosin,
vel unum magistrum militum, et unum ducem dignetur concedere, in omni simus angustia destituti,
quia maxime partes Romanx omni prxsidio vacuatx videntw. In duobus Mss. Bigotiano et Uti-
censi, ad verbum diacopiosin, interpretationis gralia, eadem manu additur id est, xrarium pubh- :

cum.
Eodem cap. : Quia et in ministerio tuo, et in opere cui eumprxposuimus, necessarius omnino cognos-
citur. In Mss. autem : Quia et in monasterio luo (scilicet Romano sancti Andreae monasterio) et in
opus quo eum prxposuimus, necessarius esse omniuo cognoscilur, vel, ul habetur in Ulicensi, necessa-
rium esse omnino cognoscimus. Porro legendum hic, monastrrio non mimstcrio, probant haec
Joannis Diaconi verba immediate subjecta Huic siquidem monasterio cujus hic papa Pelagius metni-:

nit, etc.

Cap. 48, col. 24 : el pro culpis meis in occupationis exsilium facie dominanlh missus, quasi desti-
tutx [Al., destructx] vidux vocibus cum prophetadico « Qui consolabatur me, lonye recessit a me. »
:

Quis hac in salebra non haereat ? inManuscriptis vero sive Joannis Diaconi, sive Epistolarum, planus
est hic locus : Et pro culpis meis in occupationis exsilium a facie dominantis missus, quasi destruclae
 19 PR.EFATIO GENEKALIS. 20
Jadffis rocibuscum propheta dieo « Qui consolabatur me, longe recessit ame. « Enimvero alludit ?anc-
:

tus Doctor ad Jeremis Threnos, quibu> Judaue calamitas, et Jerusahm eversio deflentur.
Cap. 52, eadem col. Inter h.vc omnia turbatus cogor, modo in ipsiim [Al. ipsam] clavum adversita-
:

tem dirigere, tnodo curvata navi impelum fluctuum lutere minas fluctuum ex obliquo declinare [Al., ex
vbliquo latere dedinare]. Corruplua hic locus ex iisdem Mss. sanandus est atque ita restiluendus :

Interque li.vc omnia lurbatas cogor, modo in ipsam clavum adversitatem dirigere, rnodo curvato navis la-
tere, minas /luctuuiii ex obliquo dectinare.
Doo hic observare lobet circa varias lectiones, quas Gussanvilleeus, ultimre Editionis Gregorianae
rurator annolavit primum, quod laceat unde diversas illas lecliones deprompserit. Paucas sane pro-
:

fert tota Editionis scrie atnusquam, aulrarissime admonet quibus cx Codicibus fucrint erulae. Alte-
;

rum, quod oplimam lectionem a lextu exsulare jubeat, retenla vitiosa, qualis est, in ipsum clavum
qua sensus penitus desideralur. Eadem oscitanlia in variarumlectionum de-
toiversitatem dirigere; io
lcclu per lotum opus perseverat.
Nonnulla forsitan ex bis erralis, typograpborum incuriae sunt ascribenda. Et sane innumerae pene
hic occurruiit hujusmod: corruptelce, quae typographi pra>lique vitio irrepserunt ut col. 15, intra ;

paucas linei< Aliler senior pro alter senior, accessis pro accessit ; ccepit temere ingentes voces emittere,
:

pro cwpit tremere, ingentes voces emitlere. At dormitantibus qui preli curam gerebant, invigilare de-
bebat Editoris diligentia, ut tot errala emendarentur, aut saltem de his lector, quod etiam praeler-
mi-sum est admonerelur.
Interim dissimulo viginti
sic incipiunt duos versus, qui
Suscipe Jlomuleos, etc, in Gussan- :

villsana Editione deessc, omnibus Mss. quos consuluimus et in plerisque libris editis inve-
licet in
nianlur. Neque vero ambigitur utrum Joannis Diaconi fetus sint, aut ad vitam Gregorii Magn
pertineant, cujus sunt velut epistola dedicatoria ad Joannem papam VIII, slricta oratione
scripta.
Haec sunt pra-cipua quce casligalione in primo Vitae Gregorianae libro indigeant. In ipso secundi
limine stalim offenditur ad lapidem, unde non leve cadendi periculum. Nimirum haeresim sapiunt
hrec, quae ut a Gregorio scripta cap. 4, col. 27, referuntur (Jiiintum quoque concilivm pariter vene-:

ror, in quo et Theodorus personam Mediatoris in duabus substantiis separans, ad impietatis

perfidiam cecidisse convincitur ; Theodorus Mopsuestenus in Nestorianismi suspicionem adductus est,
non quod duas in Chiislo subslantias agnosceret (quis enim, nisiEutycbi favens, negare audeat Chris-
tum ex duabus constare subslantiis ?), sed quod in duas subsistentias ipsum partiri crederelur. In
Mss. quoque ViUe et Epistolarum legimus Theodorus personam Mediatorii in duabus subsistentiis se-
:

parans.
Leviores allucinationes, nec tamen sine emendalione relinquendai sunt, col. 28, a Vitelliano sit
prxsule destinatus, pro a Vitaliano ; col. 29, ob hoc se nulli, pro ob hoc se Qui in
nonnulli ; ibid. :

divino amore districtionem subire appetit servilutem ; pro qui in divino obsequio districtiorem subire
appeltt servitutem ; hac sede, pro in hac re ; col. 34, sancto crucis signo, pro facto crucis signa-
ibid., in
culo ; col. 37, divino intus auxiiw, pro divino jutus, seu ad/utus auxilio ; col. 38, in eis clericis vcl hi
qni in sacro sunt ordine constituti, pro in eis clerici, vel hi qui in sacro sunt ordine constituti ; ibid. ;
Volo autem ul domnx sancti Paterichix [Al. Patriarchix) mex offeras solidos quadraginta, pro donmx
Paterix ;hix mex ut legitur in omnibus Mss. tum Vitae sancti Gregorii tum ejus epistolarum. Thia
autem vox est Graica amitam significans.
Ca;tera omitlimus quce vel in eodem libro n, vel in duobus sequentibus ex Mss. corrigenda tese
obtulerunt. Invili enim ad aliena errala revelanda accessimus ; at nostri erat instituti paucis saltem
demonslrare novce Editionis necessitalem. Quse eliam ralio fuit ut in singulis prajfationibus quas uni-
cuique (Iregorianorum operum prasmisimus, qnorumdam erratorum a nobis castigatorum specimen
curaverimus exhibere.
IV. Gussanvillxus el Romani Editores excusantur. — Absit tamen ut debitee P. Gussanvillaeo laudi
ob edita ssncti opera detractum quidquam velimus.At arduum erat, nedicamus impossibile,
Gre.-orii
docium illum presbylerum, nemine fere juvante, in tenui forluna, tan'a: molis operi sufficere. Alio-
rum quoque qui Gussanvillceum praecesserunt Editorum gloriam obscurare non est animus, maxime
Romanorura :
imo vero eos a Thoma; Jaraesii scriptoris heierodoxi maledictis et criminalionibus
vindicare ( Vindicix Gregor., p. 2), hic operae pretium judicavimus.
Suas Jamesius vindicias Gregorianas orditur ab illis verbis epislolae ad sanctum Leandrum, quae
21 PFLEFATIO GENERALIS. 22

legitur ante Moralium libros : Sxcularem habitum eontemnere melius putavi, quae sic emendat ex An-
glicanis Mss., sxculari habitu conlegi melitts putavi. Quod sic Jamesius correxeri', non vi'uperamus,
enim legendum ex manu exaralis Codicibus falcmur. Al quis ejus impudenliam non aegre ferat,
ita

dum ad tantilla sic exclamat Hem Romanos correctores, vel profanos potius corruptores librorum!
:

Agunt nobiscum non fides Romana, hoc est, oplima et antiqua, sed fi.de Punica, pcrfide, scelerate cuncta
immutando. Quasi vero lectionis hujus auctores sint Romani Editores, qua? videlicet reperitur in ve-

tuslioribus Edit. Basileensi, an. 1514, et Parisiensi, an. 1518. Libro xxviil Moral., c. 1, legitur,

mendo typographico : Vidi servum meum Job (Job i, 8), pro vidisti; ad quae proterve Jamesius : Est
corruptus, inquit, textus ut fieri amal a Romanis. Nemo non videt mendum hocinconsulto irrep-
sisse, neque conjicere licet quid causes fuisset Romanis Editoribus legendi, vidi potius quam
vidisti.

Non inficiamur tamen Romana in Editioneplurima legi secus ac debeant, quod pro more tempo-
rum illorum tum apud orthodoxos, tum apud haereticos receptissimo, neglectis mss. Codicibus, pluri-
mum conjecturis indulgeretur.
V. Novx Editionis consilium mss. Cod. ope. — Cum itaque multa desiderari liqueat, sive ad inte-
gritatem, sive ad perfectionem EditionisaGussanvillaeoaccuraice (licet omnium praestantissima cen-
seatur) ad emendanda ex mss. Codicibus
;
noiis, ubi necessariae visae sunt, illustranda et novis
; ;

typis edenda Gregorii Magni opera tandem nos accinximus adhibitisque plurimis e nostra potissi- :

mum congregatione sociis, Doctoris eximii scripta omnia contulimus ad innumeros pene optiraee fidei
Codices manu exaratos.
Hoc loco de mss. librorum disserere supersedemus, quas ipsis egregie nuper
auctoritate ac fide
asseruit noster Joannes Mabillonius in Supplemenio libri de Re Diplomatica, cap. 13. Eorum quoque
ulilitatem impense laudat doctissimus J. Sirmondus e socie ate Jesu in Antirrhetico adversus P. Au-
:

relium (Tom. IV novse Ed. P. de la Beaune, n. 9, p. 266). Certe nonnisi adhibila veterum illorum
Codicum face spes ulla est emendandi sanctorum Palrum opera, in quibus castigandis quanta dili-
gentia, quantus requiratur labore optime edocet Erasmus in epist. ad Waramum Cantuariensem ar-
chiepiscopum Unum illud, inqui', ut vere dicam et audacter, minoris arbitror Hicronymo suos consti-
:

tisse libros condilos, guam nobis restitutos, et paucioribus vigiliis apud illum natos fuisse, quam apud

nos renatos. Hunc laborem comparat Herculeo his verbis : Nec enim tantumdem laboris
infra
exantlatum arbitror in paucis edomandis monstris, quam mihi in tollendis tot mendarum mil-
libus.

VI. Quos habuerimus adjutores. —

Porro quibus usi fuerimus mss. hac in praefatione recensere
non est opus, cum in singulis admonitionibus praeviis ad quodlibet operum sanctissimi Doctoris,
quibuscum veteribus Codicibus collatum sit, commemorare sigillatim nobis curae fuerit. Quos autem
e nostra congregatione adjutores habuerimus in hac librorum excusorum cum manu exaralis colla-
tione publicare nostri non est instiiuti. Asseverare sufficiat ad id operisdelectos fuisse doctosdiligen-
tesque viros, quorum nonnulli jam edi'is libris in republica litteraria sat sunt noi. Unum duntaxat
jam e vivis sublatum, dum Romae procuratoris officio pro nostra congregatione fungeretur, proprio
nomine designabimus D. Claudium Estiennot, qui in recensendis Vaticanae bibliothecae mss. maxime
Registri Epistolarum strenuam nobis navavit operam. Ex amicis qui hoc in labore improbo suppe-
tias nobis tulerunt, praecipue appellandus est vir religiosissimus D. Joannes Baptista de Noyville,
monasterii Vallis Clarfe, in pago Laudunensi, ordinis Cislerciensis arctioris et sanctioris observantiae
praepositus, qui non solum varias plurimorum Codicum lectiones a ?e excerptas ad nos misit, sed
pene integros propria descriptos manu communicavit nobiscum. Insuper indices tum locorum
sanctae Scripturae, tum rerum memorabilium et sentenliarum copiosissimos in I tomum et in
librum Sacramentorum contexuit alios autem incceplos absolvere non permisit infirma
;
vale-
tudo.
VII. Quos benefactores experli simus. — Magnam veterum Codicum supellectilem nobis suppedita-
verunt bibliothecae nostrae, et aliae plurimae, praesertim Parisienses, Regia, Colbertina, Victorina,
Telleriana. Mss. hibhothecae regiae copiam habuimus favenle illustrissimo abbate de Louvois ejusdem
praefecto, qui illustrissimi patrui archiepiscopi ducisque Rheme.sis vestigiis insistens, erga litie-
ratos omnes propensum se beneficumque probat. Colbertina sempernobis patuit jussu et benignitate
illustrissimi Rothomagensis archiepiscopi, cui multa alia nos debere ultro confitemur. Codices
nobis indicarunt et officiosissime subministrarunt in regia bibliotheca cl. viri Clementius et Boi-
M PRvEFATIO GENERALIS. 24

vinius ; in Colbertina Baluzius, el qui ipsi suceessit in hujus bibliothecae pra-fectura Querce-
tanus.
VII. Ouid hac in Editione a nobis prsestitum. — Tanla velerura librorum copia ditati, acce-
dentibus etiam vetustioribus Editionibus, nihil antiquius (a) habuimus, ad Augustini mentcm,
quam Gregorii Magni sensus et ipsam et verba ab omni aut librariorum interpolatione, et allucina-

tione, aut typographornm corruplelis repurgata repnesenlare. Ubi tamen a prius receplis lectioni-
bus recedere noa coegit Mss. eonsensus fere unanimis (quod Bffipe factum) lectiones rejectas in
brevibus aotil subjecimus, el mss. Codices a quibus reprobantur, indicavimus. Quandoque nulla
in lextu mutalionc facta, columnas ascripsimus. Sec reMitutum magno
varias lecliones infra
labore, majoriquc lide liregorium Magnum
offerimus, pie ac chrisliane lector. Si enim
tibi

hoc (b) titulo insigniendum putavit suas ftregorianas vindicias Thomas Jamesius, etsi vix centesimam
factarum a nobis restitutionum partem contineant quam potiori jure novissimae huic Editioni debe-
;

tur.
Prceler notas quibus aut variae lecliones exbibentur, aut restilutionum faclarum redditur ratio,
aliasattexuimus ad loca illustranda, sed breves, ne plus onerare textum, quam ornare videremur.
In Dialogos lamen, in Epistolas, el in librum Sacramentorum ampliores, aut elucubravimus, aut ab
aliis jam elucubratas collegimus. Qua ralione ita factum admonere non praetermisimus in praefatio-

nibus ad singula sanclissimi Doctoris opera praeviis. Nuac vero quo ordine illa fuerunt a nobis dis-
posila docendum.
VIII. Totius operis dislributio in quatuor tomos. — Sancti Gregorii Magni opera quatuor in tomos
diRtribuimus *. Priori tomo continentur Exegetica in sacram Scripturam ; scilicet Moralium in Job
libri triginta quinque. Ilomiliarum in Ezechielem prophelam duo, et totidem Homiliarum in
libri
Evangelia. His quidem Exegeticis accenseri potuissent Commentarius in librum l Regum, Exposi-
tiones in Cantica, septem Psalmos pcenitentiales. At prior tomus tot complecti minime
et in
polerat ; insuperque commemoratae elucubrationcs non sunt ita genuina sancti Gregorii opera,
ut omnis inlerpolalionis expertes sint, uli suo dicemus loco (Tom. III, secunda part., in
prx/.).
Secundus tomus continet caetera sancti Gregorii indubitata et germana opera sive ad historiam, ;

sive ad ecclesiasticam spectent dieciplinam scilicet librum Regulae Pastoralis, quatuor Dialogorum
;

libros, et Registrum Epistolarum, cui brevem suhjecimus appendicem, et multiplices indices. De ad-
ditis huic Registro multis Epistolis, ejusdemque ordine restiluto legenda sunt quae pro hac restitu-

tione attulimus argumenta.

Terlius tomus bipartitus, priori parte exbibet librum Sacramentorum, Anliphonarium, et caetera
Liturgica, cum eruditissimarum D. Hugonis Menardi nolarum et observationum accessione, qua
ditandam hanc novam Gregorianorum operum Editiunem judicavimus. Ejusdem tomi pars altera
complectitur Commcntarium in lib. I Regum, Expositioncm in Cantica canticorum magna ex parte
auctam, aliam iu septem Psalmos Expositionem, et Concordiam quorumdam sacrae Scripturae tesli-
moniorum.
Quartus tomus etiam duas in parles divisus, priori parte continet sancti Gregorii Vitam, tum a
Paulo Warnefridi, tum a Joanne Diacono scriptam, et eam quam ex Gregorianis praesertim scriptis
recens adornavimus. Secunda parte comprehenditur genuinus Paterius, qualis habetur in quam-
plurimis oplimae nolae Codicibus mss. et Alulfi Tornacensis monachi Expositio in Novum
Testamentum ex Gregorianis sentenliis, quae Paterii nomen in superioribus Editis immerito pree-
fert.

IX. Varise sententiarum excerptiones cx S. Gregorii scriptis. De aliis hujusmodi collectio- —

nibus excudendis minime curandum censuimus, maxime quia tolies repetilae sancti Gregorii
sentenliae a variis collectoribus consarcinaise, et contexiae taedio forent. Et sane omnium vice esse
possunt indices locorum sacrae Scripturee locuplelissimi a nobis adjecti **. Ceeterorum qui colligen-

(a) August., 1. de Doctrina Christ, c. i'i: Codicibus emendandis primitus dcbel invigilare solerlia eorum qui
Scripturas divinas nosse desideranl.
(b) Inscribitur Jamesii opus Vindicix Gregoriansc, seu restitulut innumeris pene locis Gregorius Magnus, Ge-
:

nevae, apud Pelrum et Jacobum Chouet, 1625.

* Vide qus monuerimus iafra col. 37. Edit.
*• Illos
de more omittimus, indicem Scriptura generalem in universam Patrologiam confecturi. Edit.
25 PRjEFATIO GENERALIS. 26

dis post Paterium sancti Gregorii testimoniis insudarunt, celeberrimus est Taio Caesaraugust. epis-
copus, qui Romam ad quaerendos Moralium libros venisse dicilur sub Martino papa I. Hic excerpsit
ex beati Gregorii libris Sententiarum libros quinque, servatis ipsius saucti Doctoris verbis, paucis,
ubi ea deeranl, ex sancto Augustino suppleiis. Exstant inter bibliothecae Thuaneae mss. Codices.
Praefationem hujus operis ad Quincum Barcinonensem una cum hujus episcopi responso edidit
noster Mabillonius Analeciorum tom. II. Ejusdem epistolam ad Eugenium Toletanum episcopum,
ex Codice bibliothecae Colbertinae inseruit vir cl. Sleph. Raluzius Miscellaneorum tomo IV.
X. Utrum S. Doctor quatuor Evangelia explanai-it, et de Samsone scripserit. Joannes Trithe- —
mius in Ecclesiasticorum Scriptorum Catalogo inter Gregoriana opera recenset brevem quatuor
Evangeliorum Explanalionem quae ab his verbis incipit Matthxus sicut in ordine. Hujus meminisse
:

videtur Honorius Augustodunensis, dum ait sanclum Gregorium totum textum quatuor Evangelio-
rum, sermocinando populo exposuisse (Lib. de Script. eccles.). Explanationis laudatae duos mss.
Codices invenimus annorum circiter cm, unum in bibliotheca regia elegantissime descriptum, alterum
in bibliolheca Bigotiana apud Hothomagum cum hoc titulo Incipit Expositio secundum Mat- :

thxum a sancto Gregorio urbis Romx Matthxus sicut in ordine primus, etc.
Verum Gregorianum non redolet, satisque probat orationis series lu-
stylus qui corruptissimus est,
cubralionem hanc sancti Gregorii operibus non esse annumerandam.
Explicationem aliquam de Samsonis faclis allegoricam polliceri videtur sanctissimus Doctor haec
ad Venantium Panormilantim Patricium fnribens: Vultis ergo ut quxdam de Samsonis factis ailegorice
disserantur ; sed tanta mihi debilitas corporis accidit, ut si qua subire valuerim, exercere animus non
assurgat. Bono auttm desiderio vestro congaudeo ; quia dum expositionem sacrorum verborum cupitis,
quam ipsum auctorem eorumdem verborum quxritis, demonstratis. Si igitur vires salutis recepero,
stricte
auctore omnipotente Domino vestris desideriis parebo (Lib. xil, epist. 40). At nunquam Gregorio libe-
rum fuisse huic operi vacare, ob continuos quatuor extremorum vitee annorum morbos, pene
constat.
Quid de Pcenitentiali ejus nomen prxferente sentiendum. De Pcenitentiali sancti Gregorii —
papae urbis Romae nomen ferente, quod Jamesius ait exstare in vetustissimo libro bibliothecse publi-
cee Oxoniensis (Vindic. Gregor., pag. 144), nihil alibi a nobis repertum quapropter illud hoc loco :

indicasse nobis satis Nuncin expendenda sancti Gregrorii doctrina paulodiutius immorandum
sit. ;

ostendendumque haerelicos fere omnes, tum veteres, tum novos ab eo fuisse debellatos.
XI. Doclrina S. Cregorii contra Manichxos, Arianos, Nestorianos et Eutychianos, Pelagianos. —
Manichaei perversum dogma, qui duo esse principia mentiens, a Deo spiritum, a Satana vero carnem
conditam a^serere conatur, ita destruit, lib. ix Moral., num. 74. Sanctus, inquit, vir prophetici gratia
spiritus plenus, longe post ventura considerat, et errorum genimina prxvidens calcat, dicens ; Manus tux
plasmaverunt me, el fecerunt me totum in circuitu (Job. x, 8). Qui enim et plasmatum se, et factum lo~
tum in circuitu a Deoasserit, tenebrarum genti nec in spiritu suo aliquid nec in carne derelinquit ; nam
plasmatum se propter internam imaginem retulit: faclum vero lotum in circuitu, in eo quod ex camis
constat indumento, memoravit.
Arii Filium Dei factum docenlis impietatem refellit, I. xxxn Moral., num. 51, ex Job asserente
Behemoth primumangeluma Deo conditum esse principium viarumejus (Job. xl, 14). Superest ergo,
inquit sanctus Doctor, ut Ar/us, aut non factum Filium prxdicet, aut eum post Behemoth conditum
stultus putet.

Incarnalionis mysterium optime explicatur hom. 38 in Evangelia, num. 3 et Nestorius Euty- ;

chesque confutantur, lib. i in Ezechielem, hom. 8, n. 24 et 25. Iu homilia sequenti, num. 2, divinae
gratiae necessitas, utbonum et velimus et perficiamus, astruitur adversus Pelagium et Ccelestium.
Docetur mala nobis, bona autem Deo nobisque tribuenda. Explicatur denique quomodo praeveniat
gratia, subsequatur voluntas. Sed in his, inquit, considerandum, quia sic bona nostra, si omnipotentis
Dei dona sunt, ut in eis aliquid nostrum non sit, cur nos quasi pro meritis xlernam retributionem qux-
rimus? Si autem ita nostra sunt, ut dona Dei omnipotentis non sint, cur ex eis omnipotenti Deo graiias
agimus ? Sed sciendum esl quia mala nostra solummodo nostra sunt ; bona autem nostra, et omnipotentis
Dei sunt, et quia ipse aspirando nos prxvenit ut velimus, qui adjuvando prosequitur, ne inaniter
nostra ;

vetimus.sed possimus implere qux volumus. Prxveniente ergo gratia, et bona voluntate subsequente, hoc
quod omnipotentis Dei donum est, meritum nosirum. Quod bene Paulus brevi sententia explicat, di-
fit

cens: Plus illis omnibus laboravi. Qui ne sux videretur virtuti tribuisse quod fecerat, adjunxit :
Non
27 PR.EFATIO GENERALIS. 28

aulem ego, sed gratia Dei mecum. Quia enim cwlesti dono prxventus est, quasi alicnum sc a bono suo
opere agnovit, dicens Non autem ego. Sed quia prxveniens gratia liberum in eo arbitrium fecerat in
:

bonum, quo libero arbitrio eamdem gratiam est subseculus in opcre, ad/unxit : Sed gratia Deimecum.
Ac si diceret : In bono opere laboravi, non ego, sed et eyo. In hoc enim quod solo Domini dono praeven-
tns sum, non ego autem quod donum voluntate subseeutvs, et ego. His igitur breviter contra Pela-
: in eo

gium et Ca>lestittm dictis, ad e.rponendi ordinem redeamus.

De peccato originali in omnem naturam humanam sese diffundente, cujus tamen expers
Chrislus, lege lib. xviu Mora!., num. 84, et hom. 8, lib. i in Ezechielem, num. 2i. De poena
huic peccato etiam in infantibus debita consulenda praefatio libri ivMoral., c. 3, et lib. ix, num.
32.
Praedestinationem gratuitam docel liber xxv eorumdem Moral., num. 32.
XII. Quid senserit S. Gregorius de beatitudine sanctorum post morlem. Beatitudo sanctorum —
statim post mortem ad libros Moral., n. 20, ex Apocal.
asseritur in prsefat. vi, 11 Etdatx sunt illis :

singulx stolxalbx, etc, quae sic exponit sanctus Doclor Ante resurrectionem quippe stolas singulas :

accepisse dicti sunt, quia sola adhuc mentis beatiludine perfruuntur. Binas ergo accepturi sunt, quando
cum animarum perfecto gaudio, etiam corporum incorruptione vestientur. Vide quoque lib. ix, n. 17 ;

lib.xxxv, n. 25 et lib. iv Dial., c. 25. De cultu et invocatione sanclorum, haec legimus, lib. xvi
;

Moral., n. 6i Hi itaque qui de nullo suo opere confidunt, ad sanclorum Martyrum proteclionem
:

currunt, atque ad sacra eorum corpora fletibus insistunt, promereri se veniam, eis intercedentibus,
deprecanlur. Lege quoque hom. 32 in Evang., n. 6 et seq., nec non lib. n Dialog., c. ul-
timo.
De igne purgatorio. — De igne purgatorio, cui addicendi sunt eliam justi nondum ab omnipec-
cati labe mundati, Iege Dialog. 1. iv, eap. 25, ex quo etiam luculenter confirmantur quse de sancto-
rum felicitate statimmortem prremisiraus. Hoc loco quaerit Petrus Si anie restitulionem corpo-
post :

ris animx justorum. Et respondel sanctissimus Magister Hoc neqtte de omnibusjtts-

recipiantur in ccelo :

tis fateri possumus, neqtte de omnibus negare. Nam sunt quorumdam justorum animx, qux a ccelesti

regno quibusdam adhttc mansionitnts differttntur. In quo dilationis damno qttid aliud innuitar, nisi quoi
de perfecta justitia aliquid minus habuerunt .'
Et tamen luce clarius conslat quia perfectorttm animx,
mox ut hujus carnis claulra exierint, in coslestis regni sedibus recipiuntur. cap. 39, interroganti Ac
discipulo, An post mortem purgatorius ignis sit, respondet sanctus Doctor, pro quibusdam levibus
culpis tergendis esse ante judicium purgatorium ignem quod;
infra diserte probat. Denique, cap. 55,
ait : Si culpx post mortem insolubiles non stmt, multorum solel animas etiam post mortem sacra
oblatio hostix salutaris adjuvare; ita ut hanc nonnunquam ipsx defunctorum animx expetere vide-
ontur.
De poenarum reprobis debitarum duralione. — ^Eternas fore poenas reproborum docemur, lib. xxxiv
Moral., n. 34 ; sed praesertim 1. iv Dial., c. 44.
Qua ratione Deus hac in vila videri possii a Sanctis. Libro xvin Moral., n. 88, expendit Grego- —
rius,utrum sancti, quandiu mortaliter vivunt, Deum videre possint decernitque videre tantum ;

posse per quasdam imagines, etnon in propria natura. At numero 89, nonnullos ab hac excipit
lege, his verbis : Sin vero a quibusdam potest in hac adhuc corruptibili carne viventibtts, sed tamen inxs-
timabili virtute crescenlibus, quodatn contemplationis acumine xlerna Dei claritas videri hoc quoqtte a ;

beati Job sentenlia non abhorret, qui ait (Job xxvin, 21) .•
Abscondita est ab oculis omnium viventium ;
quoniam quisquis sapientiam, qux Dettsest, videt, huic vilx funiitus moritur, ne jam ejus amore tenea-
tur. Nullus quippe eamvidil, qui adhuc carnaliter vivit; quia nemo polest Deto» simul amplecti et
sxculum. Qtti enim Deum videt, eo ipso moritur, quo vel intentione cordis, vel effectu operis ab
hujus vitx delectationibus tntamente separatur. Vnde adhuc ad eumdem quoque Moysem dicitur
{Exod. Nonenim videbit me homo, et vivet. Ac si aperle dicerelur Nullus unquam
XXXIII, 21) : :

Deum spiritaliter videt, et mundo carnaliter vivit. Unde Paulus quoque apostolus, qui adhuc Dei
invisibilia, sicul ipse testatur [I Cor. xm, 12), e:c parle cognoverat, jamhuic mundo totum se mor-
tuum esse perhibebat, dicens (Galat. vi, 14) Mihi mundus crucifixus est, et ego mundo Haec .• .

idcirco observavimus, ut palam fiat doctrinam hic assertam haud pugnare cum opinione in
scholis satis recepta, Moysen, Paulum, et sanctum Benedictum divina^ essentia? vi-
sanctum
sione potitos esse ;
quod, quanlum ad sanctum Benedictum spectat, eruitur ex lib. n Dialog.,
c. 35.
29 PRjEFATIO GENERALIS. 30

XIII. Doctrina Eucharistix adversus novos hxreticos

asserta ex sancto Gregorio,prxsertim de
novx legis sacrificio et prxsenlia realiChristi in Eucharislia. — Omnes fidei articulos, de quibus

cum Lulheranis, et Calvinistis, aliisque novis haereticis controversia, ex sancto Gregorio

nobis est
sigillalim probatos et assertos legere licet in (a) Confessione Gregoriana, auctore Theodoro Pelreio
lib. iv, c. 58,
Campensi Coloniensis Carthusiae alumno. Quid luculentiushoc Dialogorum testimonio
sanguinis Jesu
ad probandum, tum incruentura novae legis sacrificium, tum rcalem corporis et

Debemus itaque prxsens sxculum vel qicia jam conspicimus de-

Christi prffisentiam in Eucharistia :

quotidianas carnis ejus et

fluxisse, tola mente contemnere, quotidiana Deo lacrymarum sacrificia,
sanguinis hostias immolare. Hxc namque singulariter victima ab xterno interitu animam
salvat,

qux illamnobis mortem Unigeniti per myslerium reparat ; qui licel resurgens a mortuis jam non
immorlaliter atque incorruptibih-
morilur, et mors ei ultra non dominabitur tamen in semetipso :

ter vivens, pro nobis iterum in hoc mysterio sacrx oblationis immolatur.
Ejus quippe ibi corpus
sumitur, ejus caro in populi salutem parlitur, ejus sanguis non jam in manus infidelium, sed in

ora fidelium fundilur. Hinc ergo pensemus, quale sit pro nobis hoc sacrificium, quod pro absolu-
iione nostra passionem Unigeniti Filii semper imitatur. Quis enim fidelium habere dubium possit^
ipsa immolationis hora ad sacerdotis vocem ccelos aperiri, in illo Jesu Christi
mysterio angelo-
in
ima unumque ex visibilibus atque xn-
rum choros adesse, summis sociari, terrena ccelestibusjungi,
visibilibus fieri ?
De confessionis absolutionisque sacerdotalis necessitale, de Ecclesix aucloritate. Confes-
et —
siouis et absolutionis sacerdotalis necessitas probari potest mullis ex locis, maxime ex
lib. xxn. Mo-
Christo revocati,
ral., n. 31, et hom. 26 in Evang., n. 4, 5, 6, ubi sub schemate Lazari ex mortuis a

et ab ejus apostolis soluti, explicatur peccatoris per confessionera peccatorum e

sepulcro prodeuntis

resurrectio et solutio. Lazaro ergo dicitur, Veni foras : ac si aperte cuilibet mortuo in
culpa dice-

retur: Cur reatum tuum inlra conscientiam abscondis ? Foras jam per confessionem egredere, qui
pec-
apud te Veniat itaque foras mortuus, id est culpam confileatur
interius per negationem lates.
patnam debeant amovere,
cator. Venientem vero foras solvant discipuli ; ut pastores Ecclesix ei
quam meruit, qui non erubuit confiteri quod fecit. Hxc de solutionis orcline breviler dixerim, ut
sub magno moderamine pastores Ecclesix vel solvere sludeant, vel ligare.
Omnes contra catholicam fidem erroresaut jam exortos, aut in posterum orituros simul oppressit
sua
sanctus Doctor supremam Ecclesiae auctoritatem in conciliis oecumenicis astruendo in epistola
synodica ad patriarchas (Lib. I, epist. 25) ; Quia, inquit, corde creditur ad justitiam, ore autem
confessio fit ad salutem, sicut sancti Evangelii quatuor libros, sic qualuor concilia suscipere et ve-
nerarime fateor. in quoperversum Arii dogma destruilur ; Constantinopolita-
Nicxnum scilicet,
quo
num quoque, in quo EunomiiMacedonii error convincilur ; Ephesinum etiam primum, in
et

Nestorii itnpietas judicatur; Chalcedonense vero, in quo Eutychis, Dioscorique pravitas

reproba-
tur ; tota devotione complector, integerrima approbatione custodio, quiainhis velut inquadralo
atque actionis existat, quisqitis eorum
soli-
lapide, sanctx fidei structura consurgit ; et cujuslibet vitx
quoque con-
dilatem non tenet, etiam si lapis esse cernitur, tamen extra xdificium jacet. Quintum
cilium pariter veneror, in quo et epistola, qux Ibx dicitur, erroris plena, reprobatur. Theodom
personam Mtdiatoris Dei et hominum in duabus subsislentiis separans, ad impietatis perfidiam
ausu
cecidisse convincitur. Scripta quoque Theodoriti, per qux beati Cyrilli fides reprehenditur,
dementix prolata refutantur. Cunctas vero quas prxfata veneranda concilia personas respuunt,
respuo ; quas venerantur, amplector quia dum universali sunt consensu constituta, se et non itta
;

destruit, quisquis prxsumit aut solvere quos religant, aut ligare quos solvunt. Quisquis ergo aliud
sapit, anathema sit. Quisquis vero prxdictarum synodorum fidem tenet, pax ei sit a Deo Patre,

etc,

Hic vides parem auctoritatem quinto concilio tribui ac quatuor prioribus, aliudque sapienti
dicianathema. Quapropter quando mitius egit sanctus Gregorius cum Theodelinda Langobar-
dorum r^gina, et cum nonnullis qui synodi hujus auctoritati in trium capitulorum damnatione
obtemperare detrectabant, uti diximus in ipsius Vita, nec eos pro schismaticis habuit, usus
forte quod eos ignoranlia laborare polius quam
est prudenti quadam oeconomia prava
;

aliqua voluntate noverat. Cumque doceri non refugerint, sperabat futurum ut resipiscerent. Hoc

(a) Colonis apud Arnoldum Quentelium, an. 1605.

31 PR/EFATIO GENERALIS. 32
modo intellcctum voluraus quidqoid alibi diximus de sancti Gregrorii tolerantia erga eos qui cum
a sanclw sedis communione non recessissent, nondum tamen, ut tria comlemnarent capitula potue-
rant adduci.
XIV. Quietistamm emor ex Gregorio ex-ploditur. De puriori morum doctrina in omnibus —
Gregorianis operibus tradila, disserere superfluum foret. Cerle omnes ethices Christianse magistros
longo post se intervallo Gregorium reliquisse nemo fere dissentit. Libro xxn Moral., n. 35, emenda-
vimusgravem errorem, qui ex Edit. Basileensi 1514 in alias oranes posteriores irrepserat invitis
manuscriptU Codicibus. Legebatur enim prius A cunctis quippe extemis motibus eamdem inten-
:

tionemsuam, quasi quemdam secretissimum secessum petit, ibique inconimutabiliter inhxrens, et

mutabilia cuncta transcendens, ipsajam tranquillitate quietis sux in mundo exlra mundum est.
Hgsc quam faverent Quielistis, i mo et Calvinistis gratiae inamissibilitatem tuentibus nemo non videt.
Sed pro incommutabiliter, legendum incommutabili, ut in nota ad hunclocum probavimus. Aliunde
vero constat ad mentem sancti Doctoris contemplationis gratiam diuturnam non esse, sed raptim
concedi. Qua de re lege 1. v Moral., n. 52, 57, 58, 60 ; et lib. vm, n. 49 et 50. Libro 23, n. 43, mire
explicantur piae animae conatus ad Deum contendentis, at relabentis ad se : Unde aliquando ad
quamdam inusilatam dukedinem iniemi saporis admitlilur, ac raptim aliquo modo ardenti spiritu
afflata renoratur lantoque magis inhiat, quanlo magis quod amet deguslat. Atque hoc intra se
;

appettt, quod sibi dulce intrinsecus sentit ; quia videlicet ejus amore dulcedinis sibi coram se vi-
luit et postquam hanc utcunque percipere poluit, quid sine illa
; dudum fuisset invenil. Cui inhx-
rere conatur, sed ab ejus fortitudine, sua adhuc infimiitate repellitur et quia ejus munditiam ;

contemplare non valel, flere dulce habet, sibique adse cadenti infirmitalis sux lacrymas stemere.
Aeque enim nienlis oculum polesl in id quod intra se raptim conspexerit, figere ; quia ipso vetus-
tatis sux usu deorsum ire compellitur. Inlerhxc anhelat, xstuat, superse ire conatur ; sed ad
fami-
liares tenebras suas victa faligatione relabitur (a).
Quod spectat ad gratiae amissibilitatem, ipsam diserte docet sanctus Gregorius, 1. xiv Moralium,
num. 42, ubi explicat hunc versum Job Spoliavit me gloria mea, et abstulit coronam de capite meo
:

(Job. xix, 9).

XV. Num S. Doctor Angelos esse corporeos asseruerit. Nunc quoniam visum est nonnullis —
sanctum Gregorium a communi Ecclesiae doctrina parumper deflexisse, angelos corporeos asserendo,
et negando Macbabaeorum libros esse canonicos, de his duobus capitibus paulo morosius inquiren-

dum.
Legimuslib. n Moral., n. 3, angelicos quidem spiritus comparatione nostrorum corporum spiritus
esse; sed comparatione sumtni et incircmnscripti spiritus, corpus. Quibus verbis, etsi nalura nostris
corporibus subtilior, corporea tamen angelis tribui videtur.At pravre huic opinioni pauloinfra occur-
ritur, scilicet n. 8, ubi angeli mali nulla carnea natura vestiri asseruntur ; sed maxime ex lib. iv
Dial., c. 29, solvitur
omnis quaeslionis nodus. Hic sanctus Gregorius Petrum discipulum interrogat :

Dtc, quxso te, apostatas spiritus a ccelesti gloria dejectos, esse corporeos, an incorporeos suspicarisl
Respondet vero Petrus Quis sanum sapiens, esse spiritus corporeos dixerit? Replieat sanctus Doc-
:

tor Si igitur diabolus ejusque angeli, cum sint incorporei, corporeo sint igne cruciandi, quid mi-
:

rum si animx, et antequam recipiant corpora, possint corporea sentire tormenta? Ad libros Macha-
baeorum veniamus.
XVI. Num libros Machabxorum negaveril esse canonicos. — Sanclus Gregorius, 1. xix Moral..
n. 34, laudaturus hos libros ita praefatur : De qua renon inordinate agimus, si ex libris licet non ca-
nonicis, sed tamen ad xdificationem Ecclesix testimonium proferamus. Hajc nobis objecit
editis
Petrus Molinaeus in libello quodam sancti Leonis I et sancti Gregorii Magni Vitam Gallico idiomate
compendiose scriptam complectente {Impres. Seda?ii apud Fr. Chayer, 1650), in quo ludicresane
conatur probare concordiam doctrinae Gregorianae cum Calviniana. De libris tamen Machabaeorum
ex prolatis verbis nonnihil difficultatis exsurgit quam
;
ut solvamus.
Observandum 1° libros illos longe ante sancti Gregorii temporain Ecclesia Latina sallem pro cano-
nicis fuisse habitos. Nam hoc nomine recipiuntur a concilio Carthag. m, can. 47 ab Innocenlio I, ;

in epislola ad Exuperium Tolosanum ; Augustino 1. n de Doctrina Christ., c. 8, lib. de Cura pro

(a) Videetiam 1. xxiv, n. 12; hom. 5 in Ezech., n. 12; et I. n, hora. 2, n. 14 ; necnon hom. 35 in Evang.,
n. 12.
33 PILEFATIO GENERALIS. 34
mortuis, c. 1, et 1. xvin de Civit. Dei, c. 36 ; Cassiodorol. 11 de Instit., c. 6, qui libris illislocum dat
inter hagiographa ; et aliis. De Gelasiano decreto illos recipiente inter canonicas Scripturas tacemus
quod illud rejiciant ex heterodoxis Pearsonius, Guillelmus Cave, et alii critici, cum quibus nunc de-
certare non esl operae prelium.
Observandum, 2° duplicem esse hbrorum sacrorum canonem ; unum Judaeorum, alterum Chris-
tianse Ecclesiae. Prior nullus alios quam qui Hebraice scripti sunt recipit ; alter longe amplior est,
admiititque prseter Novum Testamentum, plurimos ad Vetus Testamentum pertinentes, qui Graece
tantum exstant. Distinctionem hanc agnoscit Augustinus, dum de his libris loquens addit: In quibus
sunt Machabxorum libri, guos non Judxi, sed Ecclesia pro canonicis habet. Itaque vix dubitare licet
sanctum Gregorium sancti Augustini doctrinae adbaerentem, aliasque memorem Catalogorum libro-
rum sacrae ScripturEe a suis majoribus conditorum, negasse Machabaeorum Libros essetantum in cano.
ne Judceorum, non vero Christianorum.Qua in re secutusest Origenem et sanctum Hieronymum, qui
cum ad doctorum Hebraeorum mentem de his loquuntur libris, eos expungunt ex canone. Alibi ta-
men eos tanquam sacros laudanl non semel, Ecclesiae, non vero Synagogae canonem secuti (Origen.,
I. 11 Periarch., c. \,et in c. x Ep. ad Rom. ; Hieron. I. v Comment. in Isa., ad c. xxiii, et Comm.
in c. ix Eccl. et in c. vm Dan.).
Insulse idem Molinaeus ignorantias arguit sanctum Gregorium (Ibid., c. xi), quando nominum
quorumdam sivellebraicorum, sive Graecorum sensus afferens, dixit Lazarum, quodidemest ac El-
zearus, aut Eleazarus, significare adjutum ; Job, dolores, aut dolentem Cherub, plenitudinem aut ;

mnltitudinem scientiae, eleos (ubi mala fide Molinaeus legit oleos) misericordiam. Sed in his Molineei
cavillationibus refellendis frustra tempus tereremus.
Ejusdem sententia de oicino judicii die expenditur.
XVII. Sancli Gregorii sentenlia de die —
judicii, quem proximum praenuniiavit, nunc expendenda. Sane communis fuit veterum Christiano-
rum persuasio, mundi finem imminere. Tertullianus existimavit cadeute iraperio Romano, mundum
quoque periturum, ut observavit Franciscus Balduinus in annotationibus ad Optatum, lib. de m
schismate Donatist., c. 3. Sulpicius Severus, de Vita beati Martini, n. 24, haec refert a sancto Mar-
1.

lino ad diabolum dicta : Si tu ipse, miserabilis, ab hominum insectatione desisteres, et te factorum

tuorum vel hoc tempore, cum dies judicii in proximo est, pceniteret, etc. Sanctus Leo diserte ait
judicii diem, etsi occultus sit, non dubitari esse vicinum (Serm. 8 dejejunio decimi mensis et elee-
mos.). Quidni vero ita loquanlur sancti Palres, cum apostolorum princeps dicat : Omnium finis ap-
propinquavit ? (7 Pet. iv, 7). Et Joannes : Filioli, novissima hora est (I Joan. quod etiam
1, 18) ;

postea repetitur. Fortasse ita loquentes viri sancti, ad illud Psaltis regii attendebant Mille anni :

ante ocultos tuos tanquam dies hestema qux

prxteriit (Ps. lxxxix, 4). Si vero, ut docet sanctus Gre-
gorius Dial. 1. 11, c. 35, Videnti Creatorem, qui immensitate gaudet, augusta est omnis creatura,
unde non mirum orbem universum in uno solis radio sancti Benedicti oculis subjectum fuisse cur ;

non eadem ratione dicamus conteraplantibus Dei eeternitatem breve esse omne tempus, etsi multa
etiam annorum millia complectatur ?

XVIII. Quibus S. Scripturx Versionibus usus sit. — Quandoquidem sanctus Gregorius in citanda
sacra Scriptura est assiduus, non abs re erit oslendere qua ususpotissimum versione. In fine epis- sit

tolae ad Leandrum ita loquitur: Novamvero translationemdissero, sed cum probatioiiis causa exigit,

nunc novam, nunc veterem per testimonia assumo, etc. Per antiquam, intelligit versionem factam ex
Graeco septuaginta Interpretum per novam significat factam ab Hieronymo ex ipso Hebraeo. Hanc
;

autem vetustiori praeferre videtur 1. xx Moral., num. 62: Longe ab hac sententia vetus translatio
dissonat, quia quod in hac de Deo dicitur, hoc in illa de adversariis ac persecutoribus memora-
tur. Sed tamen qaia hxc nova tratislatio ex Hebrxo nobis Arabicoque eloquio cuncta verius trans-
fudisse perliibetur, credendum est quidquid in ea dicitur ; et oportet ut verba illius nostra expositio
subtiliter rimetur. Eamdem praefert Isidorus, lib. vi Etymolog., c. 5. Presbyter, inquit, Rieronymus
trium linguarum peritissimus ex Hebrxo in Latinum eloqium divinas Scripturasconvertit.... cujus
interpretalio merito cxteris anteponitur. Et lib. 1 de Officiis div., c. 12 De Hebrxo.... sacras Scrip- :

turas convertit, cujus editione generaliter omnes Ecclesix usquequaque utunlur, eo quod estveracior
in sententiis, et clarior in verbis.
XIX. De ejus stylo et ratione scribendi. — De sancli Gregorii stylo rationeque scribendi sufficit
legere quae diximus in praefat. ad Comment. in Lib. 1 Reg., a numero ad 9. Familiare quidem est
ei verba, ul aiunt grammatici, deponentia, in passiva significatione accipere, ut meiior, tom. I, col.
33 PR.EFATIO GENERALIS. 36

1409 1410 d venerari, col. 561 d, et 623 c persequi, col. 459 a; imitari, col. 1338.
1408 c col. d, ; ;

Ipse de sesumma semper cum animi demissione senliens, ait in fine epistolae ad Leandrum libris
Moralium prp?missee Xon barbarismi confuionem devito, silus motusque et prsepositionum casus
:

servare contemno ; quia mdignum vehementer ea-istimo ut verba ccelestis oraculi restringam sub
regulis Donati. Et vero illusirissimus Huetius, lib. de optimo genere inierpretandi, n. 42, ostendit
quantum sacri interpretesneglexerint accuralum dicendi genus et Grammatiese leges.Sulpicius Seve-
rus, jure vocatus Sallustius f.hristianus propter
facundiam.de se ita loquitur in praefat. ad Vitam
sancti Marlini : Quia nefas putarem tanti viri latere virtutes, apud me ipse didici ut de solsecismis
non erubcscerem, quia nec magnam i.starum unquam rerum scientiam contigissem. Neque tamen
omnia qunj grammaticae legibuscontraria videntur in sancti Gregorii scriplis, continuopro soloecismis
aut barbarismis habenda. Notum est omnibus linguas ab usu pendere. Ilaque cum lempore Gregorii
Magni qmedam vocesnunc qua^dam loquendi formulre nostrajsjmtaxicontrariae, qua^adpu-
obsolelee,

riori Lalinitatis regulasexactaest, invaluissent, et usufuissent receptse, minime vituperandus est aut
contemnendusquodhasvocesetformulas adhibuerit.Tempore Terentii ipsuspvo ipse, scibo pro sciam,
face pro fac dicebatur, quas voces nemo damnabit in hoc poeta, etsi nunc minime probarentur.
Apud eumdem in Adelphii act. v, scena lv, legitur Nunc exacla setate, hoc fructi pro labore ab
:

iis fero, odium; pro hoc fructus. Hilarius,

quem sanctus Hieronymus propter facundiam laudat, ut
intelligere licet ex ejus testimoniis Hilarii Yita- in nova ejus operum Editione subjeclis, Hilarius, in-

quam, swpissime usurpat loquendi modos ab hodiernis prorsus dissi'os. Sic. lib. vn de Trin., n. 27:
Non enim, inquit, ex compositis atque inanimis Deus, quivila esl, subsistit, neque qui virtus est, e.v

infirmibus continetur.
Nunc, priusquam ulterius progrediamur, paulisper sislamns gradum et ex aliorum erratis, quae
supra notare coacti sumus, quantum errandi quoque periculum nobis immineat, intelligentes, om-
nium in quibus labi forsitan et errare continget, quod humanas est infimilalis, veniam per anteces-
sum deprecemur, mereamurque quidquid a nobis est dictum, statim emendandum judicio sanctee
;

sedis Ecclesiceque ultro subjiciendo.

 DE HISTORIA S. GREGORII MAGNI PR^FATIO. 38
37

PATROLOGLE EDITORIS MONHTJM.

manum admoveremus, mens erat ita sancti Mauri discipulorum vestigiis haerere, ut in
Priusquam operi
utraque editione tomus tomo responderet.
Cumvero, re attentius perpensa, animadvertissemus.hoc fieri non
quaternionum numeris in singulis tomis ullra modum amplificaretur, et aliunde. varias
posse nisi solitus
S Gregorii Vitas a Benedictinis in ultimum
tomum relegatas, meliori jure in fronte omnium operum
collo-

candas esse quinque tomos ex quatuor Benedictinis confecimus, materiarum ordinem aliquatenus variantes.
contineri partem circiter mediam primi Benediclini, ab
Noverit itaque lector, in primo editionis nostraj tomo
initio scilicet ad librum Moralium decimum
septimum, praemissis S. Gregorii vitis in secundo autem tomo
:

alteram haberi priinitomi Benedictini medietatem. Tomus Benedictinorum secundus nostraa recensionis ter-
Benediclini, quaeest lilurgica, nonnullisque opera
liorespondet. Quartus noster coalescit ex prima parte tertii

nostra superaddilis liturgia monumentis. In quinto demum tomo commentaria in Scripturas, quibus ter-

tius et quartus Benedictinorum absolvebantur, uno tenore reprasentabimus.

DE TRIPLICI VITA
SEU

HISTORIA S. GREGORII MAGNI

HIG EXHIBITA,

PRvEFATIO.
I. Triplicem hic reprassentaraus Gregorii Magni Vitam primam compendiose descriptam, quam Paulo
:

Diacono Casinensi mouacho debemus secundam, sanctissimi pontificis praeclare gesta fusiori stylo com-
;

plectentem, cujus auctor Joannes Diaconus, monasterii quoque Casinensis alumnus. Quasi enim pro accep-
tis tot beneticiis gratuiu se ostendere voluisset mons hic sacer, sancti Gregorii
scriptis mire celebratus (Lib.

11, Dialog.), ac laudes laudibus rependere, non satis

habuit ad ipsius historiam posteris consignandam unum
suppeditare scriptorem, sed alterum addidit et quidem diligentissimum historicum. Utrique Vitse post alla-
ta plurimavelerum testimonia de sancto Gregorio, subjecimus lertiam, quam ex ipsius pra?sertim
operibus
eruimus et adorcavimus. De priori Vita coutractiori, et deipsius auctore prius est dicendum, et consequen-
ter de aliis. ....»«
II. Hanc breviorem Vitam eodem anno, scilicel 1668, ediderunt Bollandus m secundo
.
mensis Martu tomo,
et noster Mabillonius in Acl. sanctorum ord. sancti Benedicti, saeculo i. Eamdem postea sanctissimi
Doctoris
operibus prsfixit Petrus GussanvilUeua anno 1675. Quo vero Codice sit usus, indicare minime curavit. Certe
plurimura discrepat a duabus prioribus h,ec Editio, sive id exemplaris manu descripti vitio contigerit, sive
Editor pro libito multa mutaverit, et ab obsoletis, quae hoc in opusculo frequenter occurrunt, vocibus con-
sulto abstinuerit. ,

De Editione a Bollando ejusque sociis adornata audiendi sunt ipsi in commentario praevio de sanclo Gre-
gorio, § 2 Primo loco vitam post ejus obitum scripiam damus ab auctore synchrono sed anonymo. Ita enim nu-
:

mero 26 (nobis 28) asserit : Post obitum ejus narratum didicimus a tideli et religioso viro, et huic nostro
Pairi familiarissimo scilicet (a) Paulo Diacono, quem constat non diu post obilum sancti Gregorii in vita perman-
sisse.... Exstant hsc Acla in quamplurimis Codicibus mss. eisque pervetustis quorum aliqui ad nostram bibliothe-^
cam spectant: habemus eadem etiam ex Mss. ecclesix Calhedralis sancti Audomari, et ecclesix Trevirensis sancti
Martini ; contulimusque cum duplici Codice reginx Suecix signato num. 81 et 569. llem cum prxclaro Codice
monatterii Bonifonlis in Gallia.
III. Mirum sane toi in Codicibus desiderari nomen Pauli Diaconi, germani scilicet hujus Vita scriptoris,
ut mox probaturi et demonstraturi sumus. Felicius nostro cessit Mabillonio, qui bis in Actis edendis tres
Codices adhibens, Sangermanensem, Moissacensem, et Conchensem seu monasterii sancti Pelri de Conchis;
in hoc ultimo observavit, quod et ipsi vidimus, nostro Paulo aseribi hoc opusculum. Deinde incidimus in
plurima alia exemplaria ejusdem auctoris nomen praeferentia, scilicet Casinense. Ebroicense majoris Eccle-
siee, Lyrense, Beccense, Carthusiense [Mujorit Carthusix], quibus accensendus Codex quem legerat Gare-
tius, canonicus regularis, qui in tractatu de reali corporis et sanguinis Christi praesenlia in E' charistia,
edito anno 1562, aliqua ex his Actis, sub nomine Pauli Diaconi, ad propositum argumentum confirmandum
adducit.
Verum etsi Pauli nomen in omnibus Codicibus dissimularetur et subticeretur, nihilominus_ ahunde
constaret certissime non alium fetus hujus parentem esse quam Paulum Diaconum. Sane meminit ipse m
lib. iii de gestis Langobardorum, cap. 25 Vitaa sancti Gregorii a se descriptap, his verbis Ideo de beato
:

Gregorio plura dicere omittimus, quia jam ante atiquot annos ejus Vitam, Deo auxilianie, texuimus. Porro
hanc eamdem esse quara pr« manibus babemus, dubitare non licebit ipsam conferenti cum alia quae, nemi-
ne diffitente, Joannis est Diaconi. Hic cum esset monasterii Casinensis, in quo Paulus quoque militarat,
alumnus et monachus, ac ipso tanlum octoginta circiter annis junior, non poluit ignorare quae et qualiade
sancto Gregorio a Paulo elucubrata fuerant. At lib. iv, cap. 99, laudat Pauli opus, commemorato prius

(a) Erravit calamus Paulum pro Petro scribens. Omissum etiam incaute 9upra nobis ante narratum, conji-
cimus, quia loco assignato, scilicet n. 26, legitur, nobii narratum.
39 DE HISTORIA S. GREGORIl MAGNI PR.EFATIO. 40
bonorificentissinie ipsius nomine, allatisque ipsissimis ejus verbis quae num. 30, legunlur. En luculentum
Joannis lestimoniuiu Cujus nimirum vtnerabile merilum quouique mundi hujus orbila volvitur, ut cum Paulo
:

viro ditertistimo fateur, semper acdpiet incretnentum, quia iptiut sine dubio gratix ascribitur, vel quod Anglo-
rum Eetleria nova semver ti bole ferundatur, vel quod dlius docirinis per orbem wnversum multi per peccalum
elongali ad Christi elementiam revertuniw ; eel guod boni quique ipsius suasionibus inflammati, calettem pa-
triam desideranter inquirunt. Ilsc si utientius legissent doctissimi viri, non praemisissent huic Vitae Auctore
:

anonymo, sed synchrono.

IV. Al, inquies, quicumque sit hujus Vitae scriptor, quacdam de sancto Gregorio profert, qua? asseveral
sibi oorrata ab ejusdem sanctissimi Patris familiarissimo, haud dubica Petro Diacono ipsius Notario Deni- :

que, inquit num. 'J8. a fideli et religioso viro, et huic nostro Patri.... valde famitiarissimo, fideliter post obitum
ejus nobis narratum didicimus, etc. Proindeque vixit saltem ineunte saeculo vn, superatque ad mininium io-
tegro saeculo cum diinidio Pauluin liunc Diaconum. Non dissimulandum his in verbis explicandis nonnihil
dilfirultutis occurrcre. At cum plurima, eaque invictissima suppetunt aliunde quae contranum probent argu-
menta, dicemium videtur Paulum Oiaconum hic uti modo loquendi non insolenti, quando Scriptons alicu-
jus testimooium in medium adducimus; utcumdicitur Ab kugustino didici, nobis narrat Chrysostomus, aut
:

quid simile. Praterca in Cod. Belvacensi, el in vetustiori Gemeticensi nonlegilur: nobis narratum, sed sira-
pliciter, narratum; cujus vocula» nobis rejectione dillicultas omnis tollitur. At de bis consule Mabillonium,
tom. I Analect., pag. 319, ubi in boc argumentum latius excurrit. Nunc de Paulo Diacono, quandoquidem
ipsum hujus Vitas scriptorem esse constat, operae pretium est pauca hoc loco addere.
V. Is gente Langobardus, patria Forojuliensis (n), fuit Aquileiensis Ecclesire Diaconus, et Desiderii ultimi
Langobardorum regis notarius aut Cancellarius. Genus suum ipse describit lib. iv de Gcstis Langobardorum,
c. 39. Patrem habuit Wurnefridum, a quo Paulus tParnefridt cognominatus est. Viclo rege Desiderio, Paulus
inter nobiles captivos a Carolo magno Francorum rege abductus luii, apud quem (ut erat litlerutorum
omnium cultor Carolus) prop.er siugularem prudcntiara et eruditionem, magno aliquandiu in honorc fuit.
Verum cum arctioris amoris et lidei ergu Desiderium suspectior esset, in Diomedeam insulam est depor-
tatus, unde ad Arichim Beneventanum principem Desiderii regisgenerum profugit ; quo mortuo, monachuru
in Casinensi monaslerio induit. Scripsit ds Gestis Langobardorum libros scx, in quibus non raro sancli
Gregoni meminit, sed pr.vsertim lib. m, cap. 25, testatur ipsius Vitam a se jara contextam et elucubratam.
Edidit praeterea historiae Miscellae libros viginti quatuor, ex quibus. inquit Vossius, lib. n de Hisl. Lat.,
C. 30, primi undectm Hbri iidem sunt ae decem Eulropii ; aliqua subinde de suo addidu Pauius, ul Adalbergx
Dcsiderii fitix cl Arichisi ducis uxuri morem gereret. Exinde Eutropium continuat Paulus, cujus sunt quinque
qui sequwilur libri ; residui octo a Landulpho Sagace addtti creduntur, ex Thenphane prsesertim, vel potius ex
Anastasio liibliothecario Theophanis interprete. Caelera opera Pauli, sive quae exstant, sive deperdita comme-
morat Guillelmus Cave in scriptorum Eccles. hisloriae litterariae saeculo vin, ubi tamen labitur vir doctus,
assignans quatuor libros de Vita sancli Gregorii papae, quos dicit in lucem editos a Joanne Mabillonio,
saeculo i Bened.
VI. Floruit Paulus sasculo vm
labente. Quo praesertim tempore Vitae sancti Gregorii scribendaj operam
navarit vix assignari potest ;ipsum Romae tunc habitasse, inde manifestum est, quod semper de Roma
loquens praemitlat pronomen demonstrativum hxc, hanc. Sic orditur suam historiam Gregorius hac urbe
:

Iivtnana. Et paulo post, num. 2 Ul quamvis hic eo tempore potissimum florerenl studia litterarum, nulli in urbe
:

hac putaretur esse secundus. Nura. 4, septimum (monastenum) inlra urbts hujus murosinslituit. Et sic deinceps
constanter usquc ad voluruinis umbilicum loquitur. Has quidem particulas expunxit Gussanvillaeus, sed
viiiose, cum in omnibus Mss. tum a BollaDdo et Mabillonio, tum a nobis post ipsos perlectis, qui sane sunt
plurimi, reperiantur.
VII. Quid a nobis hac in Eilitione potissimum praestitum sit, paucis indicandum. Etsi de priorum Edito-
rum tide nobis constaret, ne tamen olficio nostro, et promissae diligentiae ulla in re deessemus, hanc histo-
riam denuo ad mss. Codices, praesertim ad Concbensem, Beccensem, Belvacensem sancti Petri, duosque Ge-
meticenses, atque ad superiores Editioues coniulimus, textumque scriptisin calce quibusdam notis illustra-
viraus, doclorum virorum aquibus paucas mutuati sumus non dissimulato nomine. Haec sunt quae de Vita
priori sancti Gregorii anobis hic edita praemittenda duximus. Nunc de secunda cujus auclor Joannes Dia-
conus.
VIII. Joannes ex monacho Casinensi Ecrlesia; Rom. Diaconus, post Paulum Warnefridi, de sancti Gregorii
gestis quaiuor libros elucubravit, jubente Jo.mne papa VIII, qui anno 872 sedere cceperat. Qua de re legenda
ejusdem Joannis Diaconi praefatio, ubi etiam de totius operis instituto et ordine praeloquitur.
IX. Quar.ta autem fuerit hujus Vitae sancti Gregorii auctoritas apud vetercs, docet Guitmundus Aversanus,
episcopus, lib. 3 de Eucbaristia. Eam Vilam, inquit, tot sanctissimi i/octiuimique Romani pontifices, nullo hac-
tenus dissonanle, probaverunl, eorumquc auctoritatem secutse lot Ecclesiw cuncto populo Christiano consonante
nunc usque susceperunl.
X. Nounulla tamen boc in opere carpit eminentissimus cardinalis Baronius, 1° quod Felicem papam IV
sancti Gregorii atavum dicai libn i, cap. primo 2° quod ejusdem libri c. 25 sanclissimum virum a Benedic-
;

to papa Diaconum factum scripserit. Tertium est quod refert lib. n, cap. 44, de Trajani Augusti anima ex
inlerni pccnis a sancto Gregorio liberata. Quartum quod sancti Doctoris libros ab ejus aemulis igni traditos
oarret. Praeterea Joanni asserenti sanctum Gregorium factum monachum sancti Benedicti regulam obser-
vasse, et observandam in suo sancti Andreae monasterio inslituisse, non assentitur Baronius. De singulis
dicemus in Vita sanctissimi pontilicis a nobis adornata.
XI. Joanni noslro Vitam sancti Clementis papae, Velitrensis episcopi nomine Gauderici hortatu scriptam,
tribuit Guillelmus Cave in hisioria Litteraria Scriptorum Eccles. ex Sigeberto, quam ait periisse. Ejusdem
essedicitur commentarius seu expositio brevis in heptateuchum, asservata in bibliotheca Sancti Germani a
Pratis Parisioruni.
XH. Quod spectat ad snncti Gregorii Vitam, de qua sola bic agendum, ipsam contulimus cum mss. Codd.
Bigoiiano, Uticensi sancti Ebrulphi, et Andegavensi. Consuluimus etiam Parisiensem ecclesiae metropolita-
033, alterum Sancli Germani a Pratis, Turonensem sancti Marlini, et Vaticanos. Cum autem haec Vita ex
Gregorii scriptis potissimum collecta sit, et contexta prajsertim ex epistolis, quae ex iis excerpla sunt a
Joanne Diacono in prohatioribus Mss. investigare sategimus, et in oranibus consentire prorsus utrosque
Codices observavimus, Registri videlicet ac Vilaa.
(n) Vide raoDumenta veteris Antii, ubi agitur de Colonia Forojuliensij auclore Philippo a Turre Romae»
41 S. GREGORII MAGNI VITA, AUCTORE PAULO DIACONO. 42
XIII. Praeter Pauli et Joannis Diaconorum lucubrationes adjicienda duximus quaedam selecta veteruui te3-
timonia de sancto Gregorio. Nullas autem alias Vitas ex inlegro scriptas inler antiqua monumenta reperire
potuimus. Inter opera Venerabilis Bedae dv£x<$o-ua recenset quidem Guillelmus Cave Vitam sancli Gregorii
quam ait manuscriptam exstare in bibliolheca collegii Mertonensis. Ejus porro visendae desiderio accensi
rogavimus nostrum Mabillonium ut a viro doclissimo Tb. Gals amico suo in litteratos omues benefico impe'
traret consuli laudalum Codicem, et cum Pauli opusculo de sancti Gregorii Vita conferri. Non solum id
prasstitit ?ir officiosissimus, sed etiam ad nos misit excerpta quaedam tum ex primia Ms. periodis Gregorius :

hac urbe Romana Palre Gordiano, malre vero Silvia, eto., usque nulli in hac urbeputaretur secundus ; lum ex
iine lotius operis ab bis verbis hxc breviler de vila
: beati Gregorii dicla sunt, etc, usque supultus vero est in
ecclesia beati Petri apostoli ante secretarium, die iv Iduum Marliarum. Prxstanle Domino nostro Jesus Christo
qui cum Patre, etc. Et ex his clare intelleximus quod prius subodorabamur, hunc hibliothec» Mertonensis
Codicem nihil aliud quam Pauli lucubrationem exhibere. Hoc loeo inlegram optimi viri Thomae Gals episto-
lam subjieere operae pretium duximus, quae benetici ejus in nos animi insigne est argumenturu.
Viro optimo pienlissimoque D. D. Joanni Mabillonio Tk. Gats S. P.
Tuas per Gannovium jucundissimus et expectalissimas accepi. Con/inuo ad Oxonienses de Vita sancti Gregorii
scripsi. Longa iuterposita mora hsec de Vita illa recepi. Moneo, quod lamen te monuisse non opus erit, hxc ad
Paulum Diaconum videri referenda ; is itaiTjp too Aoyou, uti ex Surio colligo. Tolum opuscutum inMs.Oxon.
coll. Mertonensis decem explicatur foliis. Si tibi ejus aliquid desiderium subeat, curabo eo fruaris. Sane decet me
memorem semper esse tuorum mullorum in me merllorum, el libentissime pro viribus el facultatibus iibi tuis-
que inservirem. Quare rem mihi gralissimam feceris, si quem e tuis amicis huc aliquando tendenlem ad me desli-
nes, ut sallem de lua valetudine et vita prospera subinde audiam. qua quidemre nihil milii Iselius contingere po-
test. Vale.
Nobilis adolescens Spencerus Compton, qui jam cum legalo noslro apud vos agit, te brevi meonomine salu-
iabit. Bloomesburi Londini, 14 Jan. 1697.

XIV. Superest ut de Vita sanctissimi Doctoris a nobis ex ejus potissimum scriptis concinnata pauca dica-
mus. Ipsam prius Gallice publicavimus an. 1698. Indeque coepit omnis in Gregorium labor. Cum enim lucu-
brationem hanc qualemcunque felicis recordalionis Innocentio XII acceptissimam fuisse nobis significasset
emin. cardinalis Spada litteris datis 8 Apr. 1698, alque ad majora audenda impertila nomine tanti pontificis
benedictione nobis animo addidisset, stalim ad novam omnium sancti Gregorii operam Edilionem nos ac-
cinximus. Hano autemVitam in Latiuum versam hic exhibemus, at breviorem, nec servato semper prioria
Galhcae ordine.
Inilio capitum fere semper duo annotanlur anni, v. g., an. 590 et 591, quia nimirum annos pontificatus
sancti Gregorii per indictiones computamus : indictio vero quas mense Septembri incipiebat, duobus res-
pondehat annis.
Caeterum de nobis operis prasfari superfluum foret cum in Vita maximi hujusEc-
utilitate elucubr.iti a ;

clesiae doctoris omnia historiam illorum temporum sive sacrain sive profanam spectant expo-
fere quae ad
nantur, summa evangelicae doctrinae capita confirmentur, conlineatur omnis ecelesiastica disciplina, vitae
Christianae pr.tcepta, imo certissimae sublimioris perfeutionis regula? tradantur, ex quibus profectum sumere
possunt non solum oves gregis Christi, sed etiam Pastores. Haec, studiose Chrisliane, legein otio, sed non
otiose et tibi apponenlibus improbi laboris fructus optimos bene precare.
;

SANCTl

GREGORH MAGNI
VITA\
AUCTORE(A) PAULO DIACONO MONACHO CASSINENSI.
1 1. Gregorius hacurbe Romana, patre Gordiano, A fluentis ingenio eis quo tramite coelestia scanderent
malre vero Silvia editus, non solum de spectabili se- patefecil.
natorum prosapia, verum etiam religiosa, originem 2. Disciplinis vero liberalibus, hoc esl grammatica,
duxil. Nam (c) Felix, istius apostolicae sedis antisles, rhetorica, dialectica, ita a puero est institutus, ut
vir magnae virtutis, et Ecclesias in Christo gloria, ejus quamvis eo tempore florerent adhuc Roma; studia
atavus Sed tamen hanc Gregorius tantae nobili-
fuit. litterarum, tamen nulli in urbe ipsa secundus esse
tatis lineam moribus extulit, probis actibus dccora- putaretur. Inerat ei in parva adhuc aelate maturum
vit. Denique, ut post in propatulo claruit, non sine jam studium adhaerere scilicet majorum dictis et
: ;

magno quodam praesagio tale sortitus est nomen. si quid dignum poluisset audilunon se-
percipere,
Gregorius namque ex Graeco eloquio in nostra lingua gniier oblivioni tradere, sed tenaci potius memoriee
vigilator, seu vigilans sonat. Re etenim vera vigilavit commendare : hauriebatque jam lunc sitibundo do-
sibi, dum divinis inhaerendo praeceptis, laudabiliter clrinae fluenta pectore, quae post congruenli lempore
vixit. Vigilavit et Ddelibus populis, dum doctrinas af- mellito gutture eructaret. Hic in annis adolescentiae

(u) Ex Venerabili Beda magna ex parte desumpla px. et/itu a Paulo monacho Cassinensi.
videtur, nhisl.,c. 1, licet fusiori stylo descripta.
1. r> (c) Nempe quartus.
(ft)In Cod. Beccensi, Incipit Vila sancti Gregorii pa-

Patrol. LXXV. 2
43 S. GREGORII MAGNI VlTA. {} Dl NO. 44

quibus solct ea setas vias sajculi .

.i usus est, dicens: « Infelix quippc animue
(in :

itiooia suaa pulsatus vulucre, meininit

ccapit devotua existere,
totis desideriis inhelare. ando iii monasterio luit, quomodo ei la-

subter erant; quantum rebus quae vol-

3. Scd dum diu lon|
quod nulla ccelestia ccgitare
vunti .. ; nisi
ferret et pestqui
coii uod etiam relcntus corpore, ipsa jain
cuiari 9 Dtemplatione transibat ; quod mor-
nti mundo
icm quoque, qui nnctis pcena est, videlicel |

runt multa oontra

ul ingressum vilse, et iaboris sui prssmium amabat,
re, ut in eoni sed |

At nunc cx occusione curae pasloralis, sscularium

ineretur i
'

n cum (n) paren-

rerura
minum negotia palitur; et post tam pulchram
tum jam dudumobitu quieiis ^u.i' epeciem, tcrrcni actus pulvere fceda-
suaru:
tur. Perpendu itaque quod tolero,perpendo quod
eru it ; q U i
in divinis erat obti
amisi. Cumque intueor illud quod perdidi, lit hoc
human visibus ostendit. Mox etenirn
gi a\ ius quod liiu nunc mugni ma-
;.<tatis opus distribuit, ut
,
i
ia navi mciitis tera-
CbrMum pronobisfaclum r^cnum egens ipse seque-
pestatis valida procellis illidor, et cum prioris vi-
retur.
ta; rocolo, quisi tergum reductis oculis, viso posl
\ dcnique in Siciha monasleria conslruens, littore suspiro quodque adhuc gravius est, dum
;

fratres illio Christo Bervituros aggregavit: septimum ensi9 fluclibus lurbatus feror, vix jam portum
vero inlra urbishujus muros instituit, in quo etipse quem reliqui. » lla;c autem ipse de
posmoilutn regulari Iramile, multis sibi socia'. ctum jactando virtutum, sed deflendo
i

tribus, sub abbalis imperio militavit. Quibu.- l

uiii, referre consueverat, quem semper

steriia lantum de redditibuspra:diorum suoruui i!l.

se per pastoralem curam incurrisse metuebat. Sed
quantum posset illic commorantiljus ad quoti-
gavil, qua vis lalia de se ex magna; humilitatis iutentione
dianum victum sufticere; reliqua vero cum omni (b) dixerit, i i amen credere decet nihil eum monasli-
donius prasidio vendidit, ac pauperibus erogavit ;
ea: perfeclionis perdidisse occasione curae pastoralis,
nobilitatemque illam, quam ad sasculum videbatur iuio potiorem tunc sumpsisse profectum de labore
habere, totam ad nanciscendam superna; gloriamdi- conversionis multorum, quam de propria» quondam
gnitatis, divina gratia largiente, oonvertit. Et qui quiete conversationis habuerit.
antc serico ccntextu ac geinmis micantibus solitus fj 7. Sed qualiler liic sanctus vir ad diaconatus ofii-
erat (<; per urbem proeedere trabealus, post vili con- cium, et post ad ponlilicatus culmen ascenderit, sub-
tectus tegmine, ministrabat pauper ip>e pauperibus. sequens sermo dcclarabit. Denique cernens Homanus
4. Elenim mutato repente saeculi habitu, monaste- pontilex, qui tunc Ecclesiae praeeral, virtutum gradi-
rium petiit, et ex hujus inumli naulragio nudus eva- busGregorium ad alta conscendere, eum a monaste-
sit. In quo lantaperli ralia cu-pit conversari, rio abstructum. ecclesiastici crdinis officio sublima-
ut jam tunc in ipsis initiis perfectoruni posset nume- vit(o), levitamque septimum ad suum adjutorium
i I . Inerat denique ei tantaabstinentia in ascivit ; nec multo post pro responsisecclcsiaslicis ad
cibis, vigilantia in orationibus, strcnuitasJJ in jeju- urbem Constantinopolim(/i) apocrisiariumdirexit.Noc
niis, ul inlirmato stomacho vix consistere posset. tamenillc, qnamvis in terreno conversaretur palaiio,
Sustinebat prseterea assiduas corporis infirmitates :
vitae ccelesiis intermisit propositum. Secuti sunt
et maximc ea pulsabatur molestia, quam Grsecoelo- namque eum multi ex monasterio fratres sui, germa-
quio medici V) syncopin vocant cujus incommodis ;
na devincti ciiarilate. Quod divina faclum dispensa-
ita 'Inlurc vitalium cruciabatur, ut crebris interceptus tione conspicitur; ut eorum videlicet exemplo, ad
angustiis, per singula pene hcrarum momenta ad orationis placidum littus (i), quasi anchorae fune re-
cxitum propinquaiet. D stringeretur ; et dum causarum sajcularium incessa-
G. Qualis auiem in monasterio fuerit, quamque bili pulsu fluctuaret, ad illorum consortium velut tu-
laudabili studio vitam duxerit. ex ipsius possumus tissimi portus Mnum, -I post terreni actus volumina
verbis colligere, qu in ponlificatu jam po- fluctusque refugeret. Et licel illud eum ministerium
situs, dum cum Pelro suo diacono colloqueretur ([), ex monasterio abstractum a pristinae quietis vita
'

:no solo patrc ; tnater enim diu postea vixit, (g) Diaconos septem solilos adesse pontifici scripsit
ex Joan. Diac, 1. i, c. 9. sanctus Cornelins papa, contra Novatum, apud Eu-
(6) (iussanv. cum omtii dotno prxdia. Bolland. cum
, , seb., I. vi hist. Eccl., c. 35.
omni domus prxdio ; reluctantibus Mss. h) De hac '••:< nmsule notam tertiam ad epist.
luss., jier urbes. libris Moral, p nissam, cdl. 1. Ex Joanne Diac, I. i,
(d) Post hrec
V' ir in Guss. Electus nulem : c. 25 tus papa Gregorium diaconum creavit,
fratrum concordia in abbatem, prxesse non Pelagiusvero arium misit. Debac difficultate
renuil. /nerut, etc, quae absunt a Mss. et huic loco aperiemus in Vita sancti Gregorii.
ineongue sunt inserta. - (i) Guss., vitiose, guasi anchora. Porro haecdesum-
l=o nnimx de/ectio dicilur. BollaND. pla sunt ex Episl. ad Leandrum Moral. praevia.
iuss., /tendo visus is! ; manifeslo crrore.
45 S. GREGORII MAGNI VITA, AUCTORE PAULO DIACONO. 46

mucrone suae occupationis exstinxerit (a), inler eos A muros urbis influeret, atque in 3a maximam partem
tamen per studiosae lectionis alloquium quotidianae regionis occuparet, itaul pluriiiiaantiquarum ffidium
aspiratio compunctionis animabat. Horuni ergo con- mcenia dejiceret. Qua etiam aquarum violentia, hor-
Bortionon solum a terrenis est munitus incursibus, rea Ecclesiae subversa sunt, in quibus nonnulla mo-
verum etiamad cceleslis vitee exercitia magis uiagis- diorum tritici millia perierunt. Tunc siquidem mul-
que succensus. titudo serpentium, cum magno 5 dracone in modam
8. Tunc ab eisdem fratribus obnoxie rogatus, ma- trabis validae per huju9 fluminis alveum in mare de-
ximeque a (b) Leandro, venerabili viro, Hispalensi scendit; sed suffocatae bestiae inter salsos maris tur-
episcopo, qui pro causis Visigothorum legatus eo Subsecuta est e ve-
bidi fluctus in littore ejectas sunl.
tempore Constanlinopolim advenerat, compulsus est qtiam inguinariam vocant nam medio
stigio clades, ;

ut librum beati Job multis involutuin mysteriis eno- mense undecimo adveniens primum omnium juxta
darel. Nec ille negare potuit opus,quod sibi charita- illud quod in Ezechiele legitur: a sanctuario meo
te interveniente, amor fraternus multis utile impo- incipite. Pelagium papam perculit,et (f) sine mora ex-
nebat tulurum. Sed eumdem librum quomodo juxta slinxit. Quo defuncto tanta slrages populi facta est,
litteram inlelligend 's, qualiter ad Ghristi ecclesiae- ut passim subtractis habiiatoribus, domus in urbe
que sacraraenta refcrendus, quo sensu unicuique fi- " plurimae vacuas remanerent. Sed quiaEcclesia Dei si-
delium sit aptandus, per trigintaquinque librorum se- ne rectore esse non poterat, beatum Gregoriumlicet
riem miranda ratioue perdocuit. In quibuslibris ita totis viribus renitentem, plebs tamen omnis elegit.

de virtutibus vitiisque disseruit, ut non solis videa- Quem ille apicem attenlius fugere tentans, esse se
tur eadem verbis exponere, sed formis aliquo modo omnino indignum tali honore clamitahal; videlicet
visibilibus demonstrare. Unde non est dubium eum metuens ne mundi gloria, quam prius abjecerat, ei
perfectionem ipsarum assecutum esse virtutum, qua- sub ecclesiastici colore regimini3 aliquo modo sub-
rum tam efticaciter intimare valuit effectum. repere posset. Unde factum est ut epistoiam ad im-
9. Qui cum adhuc esset in eadem regia urbe posi- peratorem Mauricium dirigeret, cujus filium ex lava-
tns, nascentemibi novam haeresim de statu resurrec- cro sancto susceperat; adjurans et multa prece depo-
tionis, iu ipso quo exorta juvante gralia
est initio, scens, ne unquam assensum populis praeberet, ut se
catholicae veritatis, attrivit. Siquidem (c) Eutycoius, hujus honoris gloria sublimaret. Sed prafectus urbis,
ejusdem urbis episcopus, corpus nostrum dogmati- (g) Germanus nomine, ejus nunlium anticipavit :
zabat in illa resurrectionis gloria impalpabile, veutis comprehensoque eo ac disruptis epislolis, consen-
aereque subtilius esse futurum. Quod ille audiens, Bum quem populus fecerat imperatori direxit. At ille

el ratione veritatis etexemplo dominic® resurrectio- gralias Deo agens pro amicitia diaconi, eo quod lo-
nis, probavit hoc dogma orthodoxae fidei omnimodis cum ei deferendi honoris ut cupierat reperisset, data
esse contrarium. Catholica etenim fides habet quod illico praeceptione, ipsum institui praecepit.
ipsum corpus nostrum in illa immortalilatis gloria 11. (ft)Cumquein hoc restaret ut benedicerelur, et
sublimatum, subtile quidem sit per effectura spiritua- lues populum devastaret, verbum ad plebem pro
lis potentiae, sed palpabile per veritatem nalurae, agenda poenitentia hoc modo exorsus est: « Oporlet,
juxtaexemplum dominici corporis, de quo a mortuis fratres dilectissimi, ul flagella Dei, quae meluere ven-
suscitato dixit ipse discipulis : Palpate et videte, quia tura debuimus, saltem prassentia et experta timea-
$pirUui carnemet ossa non habet, sicut me videlis ha- mus. Conversionis nobis aditum dolor aperiat, et
bere (Luc. xxiv, 39). In cujus assertione fidei venera- cordis noslri duritiam ipsa quam palimur pcena dis-
bilis Pater Gregorius in tantura contra nascentem solval. Ut enim prophela tette prae.lictum est : Per-
haeresim laborare contendit, tanta hanc instantia ju- venit gladius usjue ad animam (Jerem. iv, 10). Ecce
vante etiam piissimo imperatore Tiberio Constantino etenim cuncta plebs, ccelestis irae mucrone percuti-
ita comminuit, ut nullus exinde sit inventus qui ejus tur, et repentina sioguli caede vastantur. Nec languor
resuscitator existeret. r» mortem praavenit, sed languoris moras, ut cernitis,
10. Igitur postquam Romam
venerandus levita mors ipsa praecurril. Percussus quisque ante rapitur,
Gregorius regressus esl, aliquanlo interjecto tempore, quam ad lamenta pcenilentiae convertatur. Pensate
tanta inundationeTiberis fluvius alveum suum egres- ergo.qualis *d conspectum districti judicis pervenit,
sus est, (d) tantumque excrevit, ut ejus umla (e) per cui non vacat flere quod fecit. llabitalores quique

(a) Mabil., intus iamen eos. Guss. et Bollando quos et monumenta pro mcenia. Quae narrat hic Paulus, ex
sequimur praeit Becc. Greg. Tur. 1. x, c. i, descripta sunt.
(6) De Leandro vide quae diximus in nota secunda, (/) Januario anni 590, ac vi Idus Febr. Pelagium ,

ad Epist. jam laudatam, qua? Moralium prologus est. mortuum esse tradil Anastasius. Bolland.
(c) Claruit multis miraculis sanctus Eutychius (in (g) Imo fortasse Germanus sanguine fraterque Gre-
Mss., Euticius) etiain ob fidem exsilium passus. Co- gorii,quemfratrem habuisseprobavimus iD ejusVita,
litur 6 Aprilis. I. i, c. 1, n. 5. Locus Greg. Tur. unde hsec sumpta,
(d) Goss., atque adeo tmmlutl.Observat.Boll.id an. est ambiguus.
509 contigisse, mense Novembris, cui assentimur. (h) Guss., cumque fempus inslarcl; ct ad marg., al.
(e) Guss.,cui faveut Belvac. et Becc, super. Ibid., resturel, ex mera conjcctura.
maximas regiones occ uparet, costeris dissentientibus;
47 S. GREGORII MAGNl VITA, AUCTORE PAULO DIACONO. 48

A tantur, donec opportune et gloriose, ut ordo sacer

non ex parte subtrahuntur, sed pariter oorrunnl;
filiorum lunera ptrentcs exposcit, in eo divina munia e.omplerentur.Obiinet is
domus vacuaerelinquuntur;
a negotiatorilius ut in cratera oocultatus educerclur
aspiciunt, et sui eos al iiileritum hasredes praecedunt.
ab Urbe, atque ita latebris triduo se ocoultavit, do-
Unusquisque ergo nostrum ad poeoitenliffi lamenta
dum flere ante percussionem vacat. Revo-
nec illum jejuniis et orationibus, populns Romanus,
conlugiat,
columna super cum
cemus ante oculos mentis quidquid errando commi-
lucis, tertia nocte ccelitus emissa,

simus; et quod nequiter egimus, flendo puniamus.

obtinuit : quae non parvo noctis spatio a summo coeli

Praeveniamus faciem ejus in eonlessione; et sicut

propheta admonet: Levemus corda nostra eum mani-
Dominum [Thren. m, 41). Ad Dominum quippe
bus ad
cordacum manibus levare, est orationis nostrae stu-
dium cum merito bonee operationis erigere. Dat pro-
usque ad eumdoin ipsumlinca reela effulgens, quae-
renlibusvotum optabile demonstravit. Sed et cuidam
anachoretae Urbi contiguo angeli ascendentes ctdes-
cendentes per prtefalam columnam superilluin sunt
visi. mox felix sacrumque sumens auspicium,
Qui

fecto, dat tremori nostro fiduciam, qui

per prophe- de eaquam vidit in somnis sanctus Jacoh scala, ibi-
tam claraat: Nolomorlem peccatoris, $ed ut conver- demque domum Domini dixit fore, reclorcm domus
tatur ct vival (E%ech. xxxui, 11). Nullus autem de Dei, quae est ecclesia, imo ipsum I>.'i tempium inibi

iniqnitalum suarum immanitate desperet. Veternosas R esse absconditum exclamavit. Tandemque clcctus ac
dilcctus domini invenitur, eapilur, trahitur, et ad
naraque 6 Nioivitarum culpas triduana poeniientia
conversus latro vitae pr.-emia, etiam in beati Petri apostoli basilicam ducitur; ibiquc ad pon-
abstersit ct :

tificalis gratiae officium consecratus, papa urbis effi-

ipsa sententia suae mortis, emeruit. Mutemus igitur
corda, et prresumanus nos jam percepisse quod pe- citur.

ad precem judex llectitur, si a pravilale 14. Quo in tempore cum a Joanne Havennalis ur-
limus citius
;

suaanimuscorrigitur.Imminenteergotantae animad- bis episcopo rpprehensus

fuisset, cur a pastorali olli-

versionisgladio, nos importunis fletibus insistamus. cio delitescendose subducere viretain idoneus voluis-
Eanaraque quseingrata esse hominibus imporlunitas set, hac occasione compulsus volumen cgregiuin,

solet, Judiciveritatis placet, quia pius ac misericors 7 (c) quod Pastoralis appellatur, composuit: in quo
Dominus vult a se precibus exigi, qui quantum me- manifesta luce patefecit qualis ad ecclesia; regimen
ipsi rectores vivere, qua discretione
assumi, qualiter
remur, non vult irasci. Bino etenim per Psalmistam
dixit : lnvoca me in die tribulationis tuse, et quasque audientium personas instruere,
eripiam singulas

te, etmagnificabis me. Ipse ergo sibi

testis est quia quanta consideralione propriam quotidie debeant
fragilitatem pensare. Sed et homilias Evanceliorum
invocantibus misereri desiderai, qui admonet nt in-
vocetur. Proinde, fratrcs charissimi, contrito corde, _ numero
qnadraginta composuit, quas in duohus Co-
ipso quarts diluculo (a) dicibus a quae sorle distioxil. Libros etiam Dialogo-
et correctis operibus.ab feria»

litania septiformi devota ad lacrymas intcrveniarous; rum quatuor edidit, in quibus rogatu Pctri diaconi
ut districtus judex cum culpas nostras nos punire sui, virtules sanctorum, quos in Italiaclariores nosse

consideral, ipse a senlentia proposiis damnationis vel audire potuerat, ad exemplum viventium posle-
parcat. » exhortalioncm beati Gregorii ideo
Quam riscollegit; ut sicut in libris Expositionum suarum
huicopusculo inserendam putavimus, ut a quanta quibus sit virtutibus insudandum edocuit, ita ctiam
perfectione nraedicalionis initium sumpserit, mons-
descriptissanctorum miraculis, quaevirtutumearum-

traremus. dera sit claritas ostenderei. Primam quoque et ulti-

Igiturdum magna multiludo sacerdotum, mo-

12.
mam Ezechielis prophetae parles, quae videbanlur

nacborum, diversique spxus et a-tutis, juxta prae- obscuriores, per homilias viginti duas,quantum lucis

ceplionem beati Gregorii die constituta Dominum intns habeanl demonstravit (d). Scripsit praeterea et
alia nonulla, sed et epistolas complures, quae sin-
rogatura venisset, in tantumlues ipsa divino judieio
desaeviil, ut intra unius horae spatium, dum voces
gulatim cuncta edicere, brevitatis sludio, omisi.
Dominum supplicationis emitteret, octoginta 15. Quod co magis mirum est, tot eum ac tanta
plebs ad
homines ad lerram corruentes spiritum exhalarent. condere volumina potuisse, qui omni fere juveniutis
destitit sacerdos tantus populo praedicare, D sua? tempore,
ut verbis ipsius loquar, crebris visce-
Sed non
nc ab oratione cessarent, donec miseratione divina rum cruciabatur doloribus, horis, momentisque om-
pestis ipsa quiesceret. nibus fracta stomachi virtute lassescebat, lentis qui-
13. Cumqueadhuc futurus antistes fugaelatibulum dem, sed tamen continuis febribus anhelabal, Irc-
prspararet (b), Urbi sollicitudo et portis vigiliae depu- quens etiam eum gressuum dolor vehementcr allli-

(a) k\., seplimi mensis. Guss., hic, devola mente, Joan. Diac.,1. i. c. 42.
referens ad mentem quod Greg. dicit de Lilania. Ibid. (h) Incod. Mniss iccnsi, multis prastermissis, proe
habel, cum lacrymis. Et infra ipsam sentenliam : pararet, trahitur, aijntw, etc, ut infra.
damn. temperandu parcat, caateris tam cditis quam i Becc. ei alii mss., qui Pastoralis ap. Bol!., quod
i

manu exaratis coniradicntibus. Porro septi/ormis li- liber Pastoralis app.

tania ideo dicla est, inquii idern Paulus Diac.,1. iii (
I) Apud Ciiiss. solum
Scripsit prselerea super Pro-
:

de Gestis Langob., cap. 25, quia omnis urbis populus verbia, super canticorum, de Prophelis, de
Cantiea
a lieato Grcgorio in spptem partPS deprpcaturus Do- liliris llcgum, de Heptatico, et alia nonnulla : Epislo-
minum estdivisu-. Lege Greg. Tur. loco laudato, et las, etc.
49 S. GREGORII MAGNI VITA, AUCTORE PAULO DIACONO. 50

gebat. Verum inter haec dum sollicitus pensaret quia, Astudiopro colligendis particulatim fldelium anima-
Scriptura leste, omnis fiUusqui reripitur, flagellatur, bus satageret, donavit illi pius dominus, ut totam
(Hebr. xn, 6), quo malis prasentibus durius preme- pariter Ar.glorum gentem converleret. Cujus conver-
sionis, ut putatur facta divinitus haee occasio fuit.
batur, eo de slerna certius praisumptione respirabat.
Fatigabat eum prsetereade ordinandis Urbis vigiliis, Dum die quadam advenientibus nuper mercatoribus
ne ab hostibus caperetur, sollicitudo continua. (n) Ure- in forum Romaa collata fuissent, multi-
multa venalia
bantquoque incessanter ejus animum (iliorum hinc quead emendum hinc inde confluerent, (b) contigit et
inde discrimina nuntiata. Sed tamcn ille inter tot et Gregoriura antescilicet quam pontificaledecus habe-
taliadcprehensus incommoda, nunquam otio indul- ret, per lorum transitum facere, ac vidisse inter alia

gebat, quin aut filiorum utilitatihus inserviret, aut pueros venales posito?, lacteicor poris. ac venusti

aliquid dignum Eccle^ia? scriberet, aut per contem-

vullus, capilios quoque prascipui candoris habentes.

plalionis gratiam cccli secretis interesset. Quos cum

ut aiunt, de qua aspicerel, interro^avit,

Denique cum de tota pene Italia Langobardo-

16. Dictumque est quia
regione vel terra essent allati.

rum dadios meluentes plurimi undiquead Romanam de Britannia insuli, cujus incolae tali omnes decore
urbem confluerent, solerlein pro omnibus curam ge- niterent. Rursus interrogavit («) utrum iiderainsulani

rebat, et universis cum verhi pabulo corporis subsi- n Christiani essent, an paganorum erroribus implicati.
dia ministrabat. In tantum namque ejus animum mi- Dictumque estquod essent pagani. At ille intimoex
sericordiae araor devicerat, ut non solum horum quos corde longa trahens suspiria, Heu ! Proh dolor /in-
praesentes habebat necessitatibus occurreret, sed in- quil, quod tamlucidi vultus homines tenebrarum auctur
super longe positis opem suae largitatis impenderet xgram mentemel
possidet, (d) tantaquc frontis sepcies

adeo ut eliam in monte Sinai Dei famulis constitutis ab internis gaudiis vacuam gestat
Rursus ergo inter- !

qua?que eranl opportuna transmitteret. Nam alii qui- rogavit quod esset vocibulum gentis illius. Respon-
dem pontifices cor.struendis ornandisque auro vel sum esl, quod Angli vocarentur. At ille : Bene, in-
argento ecclesiis operam dabant ; hic autem et his quit, nam et angelicam habent faciem, et tales angelo-
insistebai, et quasi his omissis totus erga an>'marum rum in cozlis decet esse cohxredes. Quod habet, inquit,
lucra vacabat, et quidquid pecuniae habere poterat, nomen illa provincia, de qua isti sunt altati ? Respon-
sedulus dispergere, et dare pauperibus curabat (Ps.i/. sum est, quia Deiri vocarentur(e)iidem provinciales.
cxn, 9), ut justitia ejus 8 maneret in saeculum sae- Atille Bene, inquit, Deiri, de ira eruti, el ab mise-
culi, et cornu ejus exaltaretur in gloria ;
ita ut illud ricordiam Christi vocati. Rex, ait, provincix illiusquo-
beati Job veraciter dicere posset : Benediclio perituri modo vocalur ? Responsumest (/)quod Allevoearetur.
super me veniebat, el cor viduse consolatus sum. Jusli- „ Atille alludens ad nomen ait (g) Laudem Dei Creato-
:

lia indutus sum, elvestivi me sicul vestimento, etdia- ris illis in partibusoportetcantari.
demale judicio meo. Oculus fui cxco, et pes claudo. 18. Accedensque ad pontificem bujus Romanae et
Paler eram pauperum, et causam quam nesciebam, di- aposlolicae sedis, rogavit ut genti Anglorum in Bri-
ligentissime investigabam Uob xxix, 13 seq.). Et paulo tanniam aliquos verbi ministros, per quosad Chris-
post : Si comedi bucellam meam solus, et noncome- lum converterentur mitteret, asserens et seipsum
dit pupillut ex ea, quia ab infantia mea crevit mecum in hoc opus domino cooperante perficiendum para-
miseralio, et de utero matris mex egressa est mecum tum esse, si tamen eidem apostolico papae 9 hoc ut
(Job xxxi, 17, 18). fieret complaceret. (h) Quod cum ei primo pontifex
17. Ad cujus pietatis et juslitiae opus pertinel, minime annuisset, victus tandem infatigabilibus ejus
quod Anglorum gentem per praedicalores quos illuc precibus assensit. Qui civibus profectionis suoe celans
direxit, de dentibus antiqui hostis eripiens, aeternae negolium (quandoquidem si id novissent, nullatenus
libertatis fecit esse participes. Etenim quia qui Deo illi quoque pacto acquicvissent), quando celeriuspo-
nostro fideliteradhaeret, semperex ejus largifluo niu- tuit, iter cum apostolica benedictione arripuit.
nere ad altiora conscendit, dum iste sanctus ardenti 19. IIa3C interea ad notitiam populi veniunt. Una-

(a) Gus. suo more solus Urebalur quoqueejus ani- n pars regni Northumbrorum, cujus altera pars Bernicia
:

mus propter filiorum. hinc inde, etc. Utinam saltem dicitur... Capitur Deira etiam pro regno Northum-
aliquando quo ms. Godice uteretur indicasset brim. Ita apud rnonachum Engolism., in Vit. Car.
!

(b) Guss., nemineconsentiente,ran/i<727 ul Gregorius i\lar/. Eardulphus rex Nordanimbrorum, id est de Ir-

anlequam ponlificale decus nactus fuisset, cum cxteris Ianda insula (imo de Deirlanda provincia) Britannia?
advenisset, ac vidisset inter alia, etc, ubi laborat sen- pulsus, ad imperalorem an. 808 venit.
sus, imo penitus delicit. (/') Al. Hohel. Beda? Elle, quod habetBelvac.

(i')Guss., ulrum in eadem insula. (g) Bolland. el Guss., ad laudem Dei

erut, alleluia
Guss. tantaque frontispicii gratia mcntem ah iitt.
(d) oportcret... decanlaii. Et sane liquet Gregorium
Bolland., tantaque fronti speciei gralia. Sequimur allusissead verbum alleluia, quod signiticat, Laudate
Mss. Becc, Conch., Belvac. et alios. Hic tamen Belvac. Deum.
parum deflectit acaeteris, habet enim tantaque fron- : (h) In Cod. Moissac et in al. Audomar., quo Bol-
lis specie gens grata, menlemab inlernis gaudiis, etc. land. usus est Quod dum pcrficere non posset, quia
:

(e)Guss.,(V( est provinciales. Miram sane vocis Dciri etsi pontifex concederet. ille quod pelierat vellet (Au-
interpretationem !Eam tamen legere potuit in Belvac. domar., itli quod petierat). Non tamen cioes Roma-
Ad hanc vocem Deiri Mabil. haec habel Modo Ebo- : nos, u t tam longe ab urbe secederet, putaret permille-
racenses Anglis York Shire appellanlur. Lcge Bedam, re. Moiss., Mox ut ipse pontificalus officio functus
1. iii Hisl.,c. I,et Bollaud. Deira Anglis Deirland, est est, opus diu desideratum perfecit, ut infra.
51 S. GREGOHII MAGNI VITA, AtT.TORE PAULO DIACONO. 52
nimicondictoomnesurbici acsuburbani, vcl quiquo A Ecce lingua Rritannix,qux nihil aliud noverat quam
audientes occurrerc potuerunt, sese in tres partes barburum frendere, jam dudum in divinis laudibus
dividunt, et proficiscenti apostolico Pelagio ad Ec- Bebrxa ccepit verba sonare. Ecce quondam tumvlus,
clesiam sancti Petri, terribilivoce conclamaut : jam iubstratut sanctnrum pedibus servit Occnnus,
Eia, apostolice, quid egisti t Sanctum Petrutn oflen- ejusque barbaros motus, quos lerrenx principes edoma-
disti, Romam destruxisti. Gregorium non tam dimi- te ferro ncquiverant, hos. per divinam formidinem
sisti quam expulisti. Iiis ergo vocibus horribiliter per- iacerdolum ora simplicibus verbis iigant ; ct qui
raotus pontifex populumque vehementissime me- cutervas pugnaniium infidelis tisquaquam metuerat,
tuens, post eum summa cuui festinatione, et obliga,- jam nunc filelis humilium linguas titnet. Quia enim
tionis ut quantocius Ilomam rediret interdictione, perceptis cxlestibus verbis, clarescentibus quoque tnira-
direxit.
culis viiius ei divinx cognitionis iufunditur, ejusdem
Sed antequam missi cum adissent, trium die- Dir rrore refrenatur, ut rave agere mcluat,
rum jam confecto itincro, dura idem vir domini, ac totis desideriis ai seternitatis graliam venire con-
Gregorius, ut iter agentibus moris est, circa sextam cupiscat. Quod totum ut lieret, ila eidem beato Gre-
horam in quodauu prato sociis quibusdam quiescen- gorio gralia divina concessit, ut merito ab Anglorum
tibus, aliis autem assistentibus vel quibusque rebus d populis debeat apostolus appellari quia etsi aliis :

necessariis occupatis sederet et legeret, venil ad non est apostolus, sed tanien illisest nam signacu- ;

eum dans saltum paginae quam percurre-

locusta, et lum apostolalus cjus ipsi sunl in Domino (I Cor. ix, 2).
bat, insedit. Cernensque eam beatus Gregorius lam 22. Jam vero utrum aliquibus vir iste tanti meriti
mansuele loco quo assederat permanere, ccepit (a) miraculis claruerit, superfluo quaeritur, quud luce
collcetans sodalibus ipsius nomen reciprocans quasi clarius constat quod is qui virtutum signa suis meri-
interpretari : Locutta, ;:.quam,(ft) eo dicipotest, qua- tis valuit, aliis quoque Christo largiente acquirere,
si loco sla ; et subjungens, sciatis, inquit, non progres- si exegisset opportunitas, facilius poterat ha;c eliam
sius nos itereceptum licere protendere. Verumtamen ipse promereri. Sed ne his qui cum Judasis signa vi-
surgite,etjumenta sternite, ut quantum licuerit quoten- sibilia ad ostendendam sanclitatem expetunt, satis-
dimus properemus. Dum autem hinc mutuo confabula- factio desit, et illis qui sanctorum exemplis ad me-
rentur, et secum quaererent, pervenerunt missi apos- liora accendi et provebi quoerunt aedificatio prosit,
toliciequis sudantibuset admodum fatigatis, statim- quaedam autumo referenda, quae per eum Dominus
queillicum magna celeritate epistolam quam detule ad excitandum et corroborandura nostrae mentis te-
rant porrexerunt, qua perle:ta, ita est, inquit, tocii, porem, et (ut sic dictum sit) forte infidelitaiem po-
ut prxdixeram, Romam celehus remeabimus,
p lius quam ignorantiam, fieri et n.anifestari decrevit.
21. Talique ordine inlerim dilato suas devotionis 23. Mater familias quaedam nobilis erat in hac civi-
effectu, mox ut ipse pontificalus officio (unclus est, tate Romana, quae religionis et devolionis stuilio
opus diu desideratum perfecit, alios quidem pradica- oblaliones facere, et die Dominica ad ecclesiam de-
(f)
tores mittens, sed ipse praedicationem, ut fructifica- summoque pontilici ecclesiasticae, consuetudi-
ferre,
ret, suis exhortationibus acprecibus seu muneribus nis et familiaritatis ejusdem gratia offerre solebat.
fulciens. Denique direxit ad eamdem insulam servos
Quae cum quadam die ex more ad comrnunicandum
Dei (c) Mellitum, Augustinum et Joannera, cum mul-
de manu apostolici ordine suo accederet, illiquc
lis aliis Deum timenlibus monachis
qui intra breve ; pontifex offam Dominici corporis porrexisset, dicens :

temporis spatium,(r) regem illumquiin capite insu- Domitii nostri Jesu Christi prosittibi in rc-
(g) Corpus
laemorabatur cum suo populo converlerunt. Quibus missionem omnium peccatorum, cl vitam xlernam,
Dominus tantam faciendorum miraculorum gratiam subrisit. Quod vir Domini cernens, illi communionem
contulit, ul verl-um fidei quod ore praedicabant, si- super altare posuit,
sacram retraxit, et separatim
gnorum efficacia confirmarent. Unde factum est ut eamque diacono servandam usquedum cuncti fideles
paucis elabentibus annis, etiara tradidit. Expleto vero sacro rnyste-
(e) caeteri insuL-e ip- communicarent
sius reges, cum his qui eis erant subjccti, al Christi rio, interrogavit eam beatus Grecorius, dicens : Dic,
Domini Cdem accederent. De cujus gentis conver- " rogo, quid cordituo emerserit, cum communicatura ri-
sione simul cl miraculorum prodigiis, qua ibidcm Recognovi, inquit, p tiiunculam illamex
sisti? Al illa :

fiebant, ita bcalus Gregorius in libris Moralibus lO eadem oblatione fuisse quam ego manibus mcis feci, el
pcrhibet (Lib. xxvn, olim. c. 6, nunc n. 21), dicens rum eam te intellexerim corput Domini
:
tibi obtuli ; et

(a) Ita BoIIund. cum Belvac. et Gemet.

Mabillon. Nota ex veteri more laicos, etiam mulieres, of-
(I)
)eg\lcollectans. Neutrum habet Gussanvill. panem (imo etvinum' ad comraunionem.
ferre solitos
(b) Boll., hxc.
Hinc Cyprianus, 1. de oper. et eleemosynis, exprobrat
(c) Prior nominari debuil Augustinus. Mellitus se- divitifeminae. quod in Dominicum sine sacrificio ve-
cundo loeo missus in subsidium Augustini et
fuii
niret,quod parlem de sacrificio quod pauper obtulerat
sociorum. De Joanne vero nihil legitur aut apud sumeret. Lege Greg. Turon., I. de Clor. confess.,
Joanne Diac. aut apud Bedam. c. 65.
(d) Cantiorum, Eihelbertum noniine.
Joan. Diac, lib. n, c. 41, alia verba refert, sci-
(g)
(e) Ita Miss. At MombriHus (quem sequitur Guss.), licet,Corpus Domini nostri Jesu Chrisli conservet
cxterxetiam insulx. et ipsnrum reges. Inler hos pri- animamtuam, quae magis accedunt ad hodiernam
musfuitsanctusEdwinusNorlhumbrorura rex.ducla formulam dandae communionis.
in uxorem sancta Ethelburga, Ethelberti regis lilia
 33 S. GREGORII magni vita, auctore paulo diacono. 54

appellasse, subrisi. Tunc sanctus Domini pontifex ser- A. tes semper habens, cum explicuisset eorum celebra-
monem exinde fecil ad populum, et hortalus est eum tiones, quorum reliquiae petebantur, parliculatim
ut suppiiciter Dominum exoraret, quatenus ad nuil- eosdem pannos consecratos, super quibus sancta ce-
torum tideui corroborandam.camis oculis ostenderet lebraverut, divisit, et singulis singillatim (d) buxis
quid intidelitas hujus mulieris mentis ocuiis et fidei imposuit; munitisque eis sigillo suaesanctaj auctori-
luminibus fll couspieero debuisset. Quod cum fuis- tatis, pelitoribus usu ecclesiastico tradidit. Qui de-

set oratum, ipse una cum populo et oadem muliere bita cum venerationc, benedictione petita et accepta,

ab oratione exsurgens, ad allarecunctis cernentibus, suscipientes, profecti sunt viam suam gaudentes.
et sesead cernendum cceleste speclaculum compri- Sed dum per aliquantos dies regressionis suas iter
mentibus, corporalem pallam (n) revelai, et universo carperent, ei qui primus caeteris habebatur, amica

populo ipsaque muliere contuente, partem digiti au- humanitati subripuit curiositas, dixitque sodalibus se
ricularis sanguine cruentatam invenii, et mulieri laborem, cum nescirent
stulie lanti itineris subisse

dixit : Disce, inquam, veritali vel moio jam credere quid pietiosi domino suo referreut. Pedetentim au-
conteslanti: Panis quem ego do.caro mea est, et san- tem crescenle collalione verborum, et virescenle
guis meus vere est poius (Juan. vi, 51). Sed prasscius suggestione sociorum, confractis apostolicee diguita-
Condilor noster infirmitatis noslrse, ea potestats qua B tis sigillis.apertae sunt buxtuh-e,et in singulis singu-

cuncla fecit ex nihilo, et corpus sibi ex carne semper loe panni repertae sunt 12 portiunculae.Moxque cum
Virginis, operanle sancto Spiritu fibricavil, (6) panem indignatione Romam regressi,archidiaconum adeunt
et vinum aqua mislum, manente propria specie in car- conquercntes : l't quid, inquiunt, dominus apostolicus

nem el sanguinem suum ad calholicam precem ob re- (e) tam vilipendit domvium noslrum.qut tantamgratidin
parationem nostram Spiritus sui sanctipZcatione con- se apud eum obtinuisse speraverat; quod sic volueiit
vertit. Indeque universos jussit divinam precari po- ilti illudere, et nos dehonorationi et offensioni sux ad-
tentiam ul in formam prislinam sacrosaoctum refor- dicere? jEstimavimus siquidem nos ossa apostolorum
maret mysterium; quatenus mulieri ad sumendum velmarlyrum prctiosa hinc ferre, sicut decuerat tan-
fuisset possibile, quod et factum est. Unde saepefata lum virum, uti dominus noster est, a tanta nihilomiuus
rnulier plurimum in sacrareligione ac fide pioficiens, sede quxsita tam longo et difficillimo salis ilinere, et

participatione domiuici sacramenti consecrata est. datx sunt nobis panni modiae portiunculse, ac si hu-
Et omnes qui viderant, in divino amore et orthodoxa jusmodi panniculi genus apud nos nequivisset inve
credulitate fervenlius exereverunt. Xisi eni'>> cauta sollicitudo nobis subvenisset, ut quod
Quidam quoque nobilissimus secundum carnis
2't. gerebamus cognosceremus, et sic stolide ad dominum
prosapiam,et potentissimus juxta regiam insuomo- p noslrum nobis contigissei venire, dubium non esl peri-
do maguificentiam, cum per internuntios familiarita- culum honoris et gratix sux nos debuisse incurrere.
tem aposlolicae sedis adeptus esset, et frequenti ad- Quos archidiaconus modesta increpatione redarguit,
monitione epistolarum, etiam a beato Gregorio trans- curin lantam praesumptionem eruperint, ut aposto-
missarum instructione, erga Dei etsanctorum cultum lica sigilla corrumperent, hortans eos ut redirent,
sufficienter fuisset imbutus, misit per strenuos et de- et quoe acccperant domino suo cum honore defer-
votos missos condigna(c) exenia ad sedem pontifica- rent. Sed hi nullatenus raonitis ejus acquiescentes,
lem, petens reliquias beatorum apostolorum ac mar- usque ad domni Gregorii venere praesentiam; facto-
tyrum sibi transmitti. Gu.jus legalos sanctus aposto- que comperto, patientissime eorum tulit stultiliam,
licus honorabiliter et gratuiter suspiciens, aliquan- eosque sacrosanctis missarum solemniis praecepit
diu secum morari fecit. atque indesinenter sancto- interesse. Undecum ad lccum sui sermonis est von-
rum apostol. ias, ac ccemeteria marty- tum. suadet populo Dei sa: lorum gratiam exorare,
rum ex more prisco, pro hujusmodi negotio mi lertissime sic suam
celebrando, et reliquias in corum veneratione con- potent-am patelacere, ut quid mereatur fides, evi-

secrando circumiens, praefalo3que legate.- sibicomi- is minns creuuli et iynorantes possinl cogno-

D
(a) Bolland., relevat. De corporali palla/, iscilicet nius el aiii antiquitatis studiosi, in veteribus scri-
corpus Ghristi involvebalur et tegebatur legilur in liq runl exenium, exenia.
libro Sacram., in ordinatione subdiaconi : .
,; u buxtula significat thecam ex buxo
sunl in subitralorio in alio vase debent lavari, in alio lam, Gallice boile, Mabil. Tria Mss., buxtis, at
eorporales pallx. Ubi pallx corporales lavatx (u Monlbritius, buxetis. Aliud Ms., buxis. Alia duo, bu-
eto. slis. Sed mox in omnibus Mss., dicuntur buxtulx
(b) Hic habes transsubstantiaiionis dograa, Ueliquias sancti Mauri fuisse in buxtula lignea re-
ante Pa8chasium Radberlum, quein ipsius auotorem conditas scripsit sanclusUdo abb. in miraculis ejus-
6ngunt Calvinianae sectffi mir.istri, claris verlus as- demeditis, 15 januarii, c. k. Bolland. In Belv. Jeg.
serlum. buxtis .

(c) Guss., mu««ra, explicans fortassequid significe- (c) Hic frequenter Rom. pontifex apostolicus appel-
tur per exenia. Legendum videlur polius xcnia. Xe- latur. Hoc etiam nomine apud Grscos scriplores
nium enim est munus £ivoj, id esl hospiti, missum. papa designatur. TheodorusStudita, lib. i, epist. 34,
Ita quoque le^itur epist. clim 82, 1. v, uunc 65, lib. ad Leonem papam: Tibi primo omnium aposlolico
vi, tara in Mss. quam in Editis. Et in vet. Cod. libri capiti nostro nuntiare necessario optavimus. Et lib. n,
Pastoralis Eccles. Belv. saeculo x exaraii legitur in episi. 35, Epi phanio Miu epistolas duas ad aposto-
:

carmine de Hugone episc. Xeniu constituis, Christe,

: licum. Ita passim.
lui est operis. Passim taiueu J. Sirmondus, Mabillo-
 55 S. GREGORII MAGNI VITA, AUCTORE PAULO DIACONO. 56
scere. Et data oratione, accepit ab eo cultellum qui »d vindictam ejus (d)apodixem artis su« exercerent.
A
temeraverat signa, et super allare corporis sancti Qui eum facie ignorante8, dum quadaro die ad pro-
Petriacceptam unam panni porlionem, per medium ccssionem ex more pergit beatus Gregorius, illi emi.
pungens secuit; ex qua statim sanguis decueurrit, nussecus transitum stantos sibi eum rogant insinua-
et omnem eamdem (a) portiunculam cruentivit. Vi- ri Quibus rcsponsum estipsum essequisolus pontifi-
dentes autem suprascripti legatani et omnes populi cali dignilate equitans, pr.necedenlem et subsequen-
stupendum et arcanum fitiei sacra; iniraculum, ceci- lem cuneum ccclesiasticorum virorum habcrel; et
derunl proni in terram, adorantes Dominum, et di- intuentes eum, rcpcnte cquum iliius maleliciissuisa
centes: Mirabilis Dcus in sanrtis suis; Deus Isrucl, daemonibus voxari fecerunt. Stalimquo beatus Gre-
ipse dabil virtutcm et fortitudinem plebi sux; benedi- gorius invocato nominc Domini nostri Jesu Christi,
ctus Dcus (1'sal. uvii, 3 Et facto silentio inter
;). et edito signo crueis, ab equo pertubavit d;emonia;
alia fidei documenta, dixit ad eos beatus Gregorius, reijiiciensi|uc in mox ul magos esl contem-
parlem,
qui anle has venerandas reliquias parvi duxerant:
platus, {e) illiabeisdem daemoniis porvasi
caeciti.ot
Scitote, fratres, guia in consecralione co^-poris ct sau-
ceciderunt retrorsum. Ucde intellexil vir Domini
guinis Domini nostri Jesu Chrisli, cum ob sancti/ici- eorum id perpetratum nequitia; et cum jussissct eos
twnem reliquiarum in honore apostolorum vel marly- R a d seduci, interrog:itirei ordinem prodiderunt; qu
rum ipsius guibus specialiler assignabantur, super bus rospondit beatissimus Pontifex: Perpetw cvci
tacrosanctum aliare libamina offerebantur, semper il- esse debetis, ne uidentes, al consuetam percersitatem
lorum sanguis hoc pannos intravit, gui effusus estpro
redire tentelis. ln nomine aulem Domini nostri Jesu
nomine Christi Domini nostri. El aedilioatis in fide Chrisli, operante bcato Petro, liberi a vexatione dx-
cunctis qui viderant, munitisque iterum buxtulissi- monum sitis. Qui confestim a daemonibus emundali,
gno suo, tradidit eis
incomparabiliamunera voti sui, et credenles, fonte salutari perfusi sunt; ac perma-
etcum gaudio reversi, hsc per ordinem domino suo nente caecilate damnati, jubente heato Gregorio, de
nuntiarunt, et sui desiderii compotem reddiderunt. ca?tero stipe sunl ecclesiastica aliti.
Qui preliosa sauclorum patrocinia rcverenter susce- 26. Sed et tyrannus quidam multam oppressionem
pit, honorabiliter in loco venerabili condidit; quo cum pene importabili importunitate quieti ingerebat
Dominus frequentiora quam in sancti Petri ecclesia sanetae Romans Ecclesiae, possessionesque eidem et
miracula operari dignaturad laudem et gloriam no- mancipia pertinentcs crudelissime devastabat. Qua
minis sui 13 usque in bodicrnum diem. de re beati ponlificis per iniernunlios admonitione
25. Paler nihilominus familias erat Roniaj valde correptus, majori exarsit insania ; adeo ut urbem
rebus dilissimus, sed religione nimisegenus, qui, non C depopulandam adiret. Cui advenienti beatus Grego-
vitiis minus plenus quam rebus, cum uxor
sua ei rius ut colloqueretur occurrit, tantamque vim nutu
displicuisset, fecitsibi ab ea contra praceptum Sal- divino ejus verbis inesse expertus fuit, ut cum hu-
vatoris nostri divortium. Res vero beatum Gregorium millima indulgenlia religioso aposlolico saiisfaceret,
latere non potuit. quia et magniludo mali, et ma- et se sibi subdilum, ot sanctae Romanae Ec-
deinceps
gnatio [b) personarum se facile prodidit. Cui beatus clesiae devotum famulum spopondisset. Is denique
Gregorius multis et suavissimis monitionibus, seu postca usque ad exitum 14 infirmalus, venerandi
examinis terroribus, sludiosissime et
districti divini papae orationem poposcit, alque in responsum acce-
sspissime, imo indesinenter persuadere contendit ut pil quod ei Dominus adhuc spatium pcenitentije largi-
uxorem suam in gratiam [c) pactam reciperel, a qua retur; et utplenius convalesceret, illis quibusnutri-
quoquo modo divelli nisi morte, aut amborum con- tus fuerat cibis indulgere studeret, quijussis obtem-
sensu intercedente nequiret; sed ia diabolica prae- perans convaluit, et in reliquum devotius vixit.
ventus irremediabiliter pertin.icia, monita ejus spre- 27. ldem vero perfectissimus et acceptabilis Deo
vit. Quem
beatus Gregorius apostolioaanetorilate ab sacerdos, cum quadara die per forum Trajani, quod
ecclesia sub analhemate, niai resipisceret, opere mirificoconstat esseexstructum, (/)procederet,
sequestra
vit.Quamexcommunicationem idem admodum aegre D et insignia misericordiae ejus conspicerel, inter quae
ferens, et peccata peccatis accumulans, duos
magos memorabile illud comperiret, videlicet quod cum
pecuniis ex placito locat, ul in sanctum apostnlicura idemorbis princeps in expeditioem, circumvallatus

(a) Belvac, parliculam. adecclesiamsolemniritupergere quo sensu potesthic :

(b) ItaMss. Germ., Becc, Conch., Moissac. Bollan- intelligi;nam in illa processione Gregorius pervenit
dus, agnilw personarum. Guss., quia ct mali ct ad sepulcrum beati Petri, ut ex sequentibus liquet.
perso-
narum magniludo. Fortasse quod non probarent Consule notas doclissimi Menardi ad librum Sacra-
barbarsra vocem Mugnalio. Deducta videtur ment., ad vi Idus Septembris, ubi legiiur a
a Jfo- proaes- I

gnate, quasi Magnatis slatusel conditio.

sionem. Caeterum quos hic dicunlur de Trajano libe-
(c) Boll., in gratiam pacatam.
Guss. omisil pacalam rato, licet Bollando nonnullisque aliis probenlur,
etpactam, quod legitur in Mss. nostris, optimo tanquam putida labula exploduntur a Baron. ad an.
qui-
dem pensu.quasi pactis matrimonii promissam. 604, n. 30 et seq., et a Bellarm., lib. n de Purgat.,
(d)Vox Graaca, aic6$ttf/L<;, demonstratio, probatio, c. 8. Quaeetiam refeliimus, ex indubitatis sanctiGre-
specimen. gorii lestimoniis in ejus Vita Gallice scripta, tum
(e) Dignamagia pcena. Sic Paulus Elymam magum 1. ii, c. 7, n. 11, tum 1. m, c. 5, n. 7, et in commen-
cscitate percussit, Act. xm, 10. ejusdem
tario de Vita.
(I) Procedere in auctoribus sacris significare solet,
57 S. GREGORII MAGNI VITA, AUCTORE PAULO DIACONO. 58

militum cuneis, pergeret, ibidern obviam habuerit A. reliconle, idem minister ejus stylo perforaverit, et
vetustissimam viduam, senio simulque dolore ac pau- evpntu per foramen conspiciens, vidit columbam nive
pertate confectam cujus laerymis aique vocitjus sic candidiorem super ejuscnput sedentem, rostrumque
compellatur : Princeps piissime Trajane, ecce hic sunt ipsius ori diu lenere appositum quaa cum se ab ore
:

homincs qui modo mihi unicum filium, senectulii scilicet ejusdemamoveret, incipiebat sanctus pontifex loqui,
meae baculum el omne solatium, occiderunl ; meque una eta notario grapbium ceris imprimi. Gum vero reti-
cum eo volenles occidere, dedignaatur etiam mihi pro cebat sancti Spiritus organum, minister ejus oculum
co rationem aliquam reddere. Cuiille festinato, ut res foramini iterum applicabat, eumqueac si in oratione

exigebat, perlransiens Cum rediero, inquit,

: dicito levatis ad ccelum manibus simul columba?
et oculis,

mihi, et faciam tibi omnem justitiam. Tum illa : Do- rostrum more solito conspicabatur ore suscipere.
mine, inquit, el si tu non redieris, ego quid faciam ? Quod tandem, eodem spiritu revelante, pontifex
Ad quam vocem substitit, et reos coram se adduci sanctus cognovit, et vehementissime tristis effectus,
fecit. Neque, cum suggererelur a cunctis accelerare interminatus est auctoritate apostolica miraculi divini
negotium, gressum a loco movit, quousque et viduae in se perpetrati conscio, ne in vita sua id alicui quo-
a fisco, quod juridicis sauctionibus decretum est, quo modo patefacerel. Quod is interim secretum
persolvi pro re fecit ;
(a) demumque supplicationum B custodiens, post defunctionem sanctissimi (d) sacer-
precibus et fletibus super factis suis pcenilentes visce- dotis compulsus quorumdam invidia, qui obtrecla-
rali clementia flexus, non tam potestate quam pre- bant virum beatissimum, praesumptionis tumorelanta
catu et lenitale vinctos, prsetorialibus catenis absol- ac talia de ccelestium arcanorum mysteriis fuisse
vit. Hujus rei gratia compunctus venerabilis pontifex, locutum, haecita se per omnia vidisse fideliter enar-
coepit lacrymosis gemitibus secum inter verba pre- ravit.
cantia, haec siquidem prophelica et Evangelica revol- 29. Migrato namque ad Dominum saepe dicto reve-
vere oracula, : Tu, Domine, dixisli : Judicale pupillo, rendissimo pontifice, cum fames validissima non
defendite viduam ; et venite, et arguile me (Isa. i, 17). modo in hac civitate Romana, verum et in omnibus
Et alibi : Dimiltile, el dimiitetur vobis ; ne immemor circa regionibus satis superque grassaretur, elis qui
sis, quxso, peccalor ego indignissimus, propter nomen ei in sede pontificali (e) successerat horrea Ecclesiae
glorise tux, el fidelissimx promissionis tase, in hujus ementibus frumenla aperirel, et illis quosbeatu3 Gre-
devolissimi viri facto, pietati tux humililer supplico gorius per monasteria et xenodochia seu diaconias
(Marc. vi, 27). Perveniensque ad sepulcrum beati vel hospitalia stipendiis alendos ecclesiasticis ordi-
Petri.ibi diutius oravit, et Qevil, atque veluti somno naverat clauderet, coeperunt omnes, famis compel-
correptus in extasim est raptus, quo se per revela- lente inopia, apostolici aures inquietare dicentes :
P
tionem exauditum discit et ne ulterius jum talia de ; Domine apostolice, quos pater nosler decessor tuus
quoquam sine baptismate sa-ro defuncto praesumeret sanclus Gregorius hactenus studuit pascere, tua (f) san-
petere,promeruitcastigari. Quain re, licet (b) aminus ctilas fame non sinat perire. Quos vociferationum
perfeclae fidei el curiosis qu^dam valeant quaeri, et clamores idera moleste ferens, respondit Si Grego- :

plura ab his qui credunt veritati fideliter dicenti, qux rius ad famnmsuxlaudis cunctos pcpulos curavit susci-
apud homines impossibilia sunt vel videntur, facilia pere, nos omnes non possumus pascere, sicque vacuo3
sunt apud Dominum, salubriter explanari, tulius ta- sivitabire. Qua? verba responsionis cum saepius ad se
men videtur in hoc actu divina? pietatis et poteslalis clamantibus iterans redderet, apparuit ei in visu
judicium venerari, et a nemine discuti. sanctus Gregorius tertio, illumque tertio blande in-
28. Denique a fideli et religioso viro, ac huic crepans super sua detractione et ipsius tenacia, seu
nostro Patri sanctissimo pro suas religicnis et utili- miserorum indigentia, admonuit atque corripuit. Qui
tatis merito valde (c) familiarissimo, fideliter post nec cor ad misericordiam flexit, nec ori ab obrecta-
obitum ejus nobis narratum didicimus, quod cum lione adhibere custodiam voluit, nec manum ad lar-
15 idem vaselectionis et habitaculum sancti Spiritu3 gitatem extendit. Unde illi quarto apparens beatus
visionera ultimam prophets Ezechielis inlerpretare- D Gregorius horribiliter eum redarguit, et comminans
tur, oppansum velum inter ipsum et eumdem ex- eum in capite percussit, cujus dolore vexatus paul
ceptorem tractatus sui, illo per intervalla prolixius post defunctus est.

(o) Belv., demumque supplicanlium precibus et fleti- tur presbyteri eodem pene modo quo, ut observavit
;

btis super facli sui pmnitentiam, viscerali clemealia
flexus, non tantum potestate.
(b) Ita reslituiraus ex Belvac. et Gemet. dccc ann.
cum prius legeretur in Editis, a viris perf. fid., quod
est etiam in Mss. Becc. et al.
(r) Hic Gregorii familiaris et exceptor est Petrus
Diaconus, cura quo in Dialogis colloquilur. De eo
consule Mabill. saaculo Bened., p. 497. Hinc in Belv.
l Sabinianus is erat.
et Gemet. legitur simpliciler, narralum, omissa voce
nobis.
(d) Sacerdoles dicti olim non quilibet presbyteri,
sed episcopi, qui civitatibus praeerant qui vero in
vicis et oppidis sacris prseficiebuntur, ii appellaban-
doctissimus J. Sirmondus ad Apollinarem Sidon.
1. v, epist. 7, Romana republica idolis adhuc ser-
viente, Flamines in municipiis erant, in provinciis
aulem sacerdotes. Laudat hic Sirmondus Pacatum in
Panegyrico, et Novel. Martiani 4, ne Flamini muni-
cipali sacerdoli provincia liceret habere uxorem an-
cillam.
(e)
Tilulushic honoris,nuncsoli papse delalus,olim
if)
concedebatur non solum aliin episcopis, sed etiam
presbyteris, imo et ipsis diaconis. Ennodius, 1. y,
;
Epist. 13, Hormiadae qui erat tantum diaconus scri-
bit novil optime sanctitas veslra.
:
 59 S. GREGORII MAGNI VITA, AUCTORE JOANNE DIACONO. 60
Ilaeo breviter de vita vel actibus beali Gregorii A Ex eodem.
dicta sunt. c eodem tempore idem boatus Gregorins Augu-
II

Caeterum quandiu mundi hujus orbita volvitur,ejti9 stinum, et Mellitum, et Joannem cum aliis pluribus
laudabile merilum semper accipil incrementum, monachis timentibua Deum, in Britanniam inisit ;

quia ipsius sino dubio gloria- ascribitur, iiuod haec eorumque pratnlicalione Anglos ad Christum con-
Romana civitas una cum sanctis apostolis ejus proci- vertit.
bus constare videtur, vel quia Anglorum Ecclesia ilem
nova semper sobole fecundatur, vel quod illius Iisdem diebus sapiontissimus ac beatissimus Papa
doctrinis per orbem universum multi a peccatis 14» Gregorius Roman;e urbis episcopus [Lib. iv, c. 1),
elongati, ad Christi clementiam convertuntur. vel post alia mulla quae ad ulilitatem sancla- Eci iae

quod boni quiqne ejus suasionibus inflammati, coo- scripserat, etiam libros quatuor de Vitis fanclorum
lestem patriam desideranter inquirur.t. Qni beatissi- composuit : quein codicem Dialogum, quia miincol-
mus pontifex post quamsedem Romanae etaposlolicie loquenscum suo diacono Petro edider tt, appellavit.
Ecclesioe annis tredecim, mensibus sex, et dieluis Uos autem tibros praefatus pnpa Theodelindae reginae
decem, —gloriosissime
'
rexit, ex hac luce ___..__..«_
subtractus, Wj ui ioiii, utpote
misit, uiwuiii/ quam
u "iii
ii sciebat, et
a^Kjuuiij \jt, Christi deditam,
iihwi iivuiuuiij
viiii iijii fidci

atquead aMernam regni coelestis sedem translatus B et in bonis aclibus esse precipuara. Per hanc quoque
esl. Sepultus vero est in ecclesia Pctri apostoli reginam mullum utilitatis Ecclesia D taest;
ante secretarium, quarlo iduum Marliarum, regnanle nam pene omncs Ecctesiarum sublimitates Lango-
Dominonostro JesuChristo, qui cum Patre et Spiritu bardi, cum adhuc gentilitatis errore tenerentur, in-
sancto, vivit et regnat Deus, per omnia saecula saecu- vaserunt sed ejus s.ilubri supplicatione rcx permo-
;

lorum. Amen. tus, etcatbolicam (ilem tenuit, el iuultas possessioncs

Ex eodem Paulo Diacono. Ecclesioe largitus est ; atque episcopos, qui in de-
In pestilentiae calamitate beatis9imus Gregorius, pressione et abjectione erant, ad dignitalera el bono-
qui tunc levita erat, a cunclis generaliter papa rem re^uxit.
electus est (Lib. v, c. 11, Hist. Lang.). Qui dum 3ep-
1 7 Ibidem.
tiformen litaniam ordinasset, intra unius horae spa- Rex autem Agilulfus, exstincto Mauritione, Tici-
tium, dum populi Deum precarentur, octoginta ex num repedavit. Nec mullo post suggerente maxime
eis subito ad terram corruentes, spiritum exhalave-
Theodelinda regina, conjuge ejus, sicut eam beatus
runt. Septiformis autem litania ideo dicta est, quia
Gregorius suis epistolis saepius admonuerat, cum eo-
totius Urbis populus a beato Gregorio in septem
p dem viro sanctissimo papa Gregorio alque Romanis
partes Deum deprecaturus, divisus est. In primo pacem flrraissimam pepigit.
namque choro fuit omnisclerus in secundo omues ; Ibidcm.
abbates cum monachis suis in tertio omnes abba- ; Tunc beatus Gregorius papa migravit ad Christum,
tissas cum congregationibus suis in quarto omnes IScumjara Phocas per indictionem (a) octavam
;

infantes ; in quinto omties viri laici ; in sexto omnes annoregnaret secundo. Cujus in locum ad apostolatus
viduav ; septimo omnes mulieres conjugatae. Ideo
et in officium Sabinianus est ordinatus. Fuitautem hiems
autem de beato Gregorio plura dicere omiltimus, et mortuae suntvites penc in omnibus
frigidanimis ;

quia jam ante aliquot annos ejus Vitam, Deo auxi- Messes quoque percussae uredine passim eva-
locis.
liante, contexuimus, in qua, quae dicenda fuerant, nuere. Debuit etenim mundus famera sitimque
jusla tenuitatis nostrae vires, universa de9cripsi- pati, quando, decedente tanto doctore, animas ho-
mus. minum spiritualis alimoniae penuria, sitisque ariditas
invasit.

(a) Legendum, seplimam. Phocas regnare ccepit pisse regere Ecclesiam inJict. 9, rexisseque per tre-
indict. 6, cujus proinde annus secundus respondet decim annos sex monses, ac migrasse in coeium
et
indictioui 7. Beiude constat sanctum Gregorium coe- mense Marlio, currente indict. 7.

SANCTI

GREGORII MAGNI
VITA,
A JOANNE DIACONO SCRIPTA LIBRIS QUATUOR.

JOANNIS DIACONI CARMEN AD JOANNEM PAPAM VIII.

9 Suscipe Romuleo9, Pastorvenerande, triumphos, I) Ut jubar auricomi solis in orbe cluit.

Gregorii sancti suscipe gesta tui. Forma, decus, speculun tibi sit, via, vita peraevura,
Qui nituit factis, verbis, scriptisque beatis, Si cupis asternum ferre sacerdotium.
 61 S. GHEGORII MAGNI VITA, AUCTORE JOANXE DIACONO PR^IFATIO. 62
Nam qui non hujus sequitur vestigia prssul, A (b) Ludere me libuit variabilis ordine campi,
Ante Deum praesul non erit, imo pecus. Postquam prosa fugit, musa jocosa redit.
Hinc Psalmista canit hominem similare caballis, H-ec mihi tu tribuis, doctor pretiose Gregori,
Ignavum stultis, qui sub honore perit. Qui bona das famulis, sed mala nulla, tuis.
Noclurnum dedimus sancto cantumque diurnum, Vesiitus ccepi, nudus tua munia dixi,
Carminibus clarum concinirausque virum. Indue me factis, velleribusque tuis.
9©Redde vicem, scriptor(a), servans cola, commala, Et quia mortalis desunt commereia carnis,
puncta, Da mihi sub pedibus posse jacere tuis.

Ne tua mendosum pagina servet opus.

(<i)Ita Codd. Bigot., Toron., seu sancti Marlini, el MariiniTuron. Desuntomnia carmina in Ed. Gussanv.
alii. In Edit. Mabil., reddens cola, commata, pwwtos. et aliis praster Mabil.
(b) Hi oclo versus ultimi omitlunlur in Mss. saucti

a
PR/EFATIO

Beatissimo ac felicissimo Domno Joanni, sanctae B ejusdem doctoris, qua librum Regulae pastoralis

catholicae et apostolicae Romanae Ecclesiae praesuli, quadripartita ratione distinxerat, ego quoque illum,
Joannes ultimus levilarum. qualiter ad culmen regiminis venerit, in primo hujus
Nuperad vigilias beati Gregorii (b), Romani ponti- operis libro perhibui ; et ad hoc rite perveniens,
ficis, Anglorura gentis aposloli, leclione de Paulino qualiter vixerii, in secuudo disserui ; et bene vivens,
civitatis Nolanae praesule consuetudinaliter perso- qualiler docuerit, in tertio designavi ; et(c) rccLe do-

nante,visns es a venerabilibus episcopis, divino quo- cens, infirmitatem suam quotidie quanta considera-
daminstinctu commolus, requirere cur tanlus pon- tione cognoverit, in quarto conclusi. Neque magno-
tilex,qui multorum sanctorum Vitas texuerat, gestis pere lempora temporibus conluli, sed rebus simili-
propriis in propria dunlaxat Ecclesia caruisset prae- ;
bus (d) similia coaptavi, quoniam revera non tantum
sertim cum et apud Saxooes, et apud Langobardorum quando fecisset, sed quantum fecissei, sollicilus de-
sibi prorsus infensissimam gentem, gestis propriis florare curavi. In quibus quanquam multa et varia
ubique polleret. Cumque venorabiles episcopi has ab memoratu digna (e) studio brevilalis omiserim, nihil
utrisque gentibus haberi quidera, sed compendiosis- memini me posuisse, quod scriptorum veterum ne-
sime, rcsponderent, meam quoque parvitatera con- queatauctoritate defendi, exceptis illis miraculis quae,
sciscens, praeceperas ut Vitam ipsius de scrinio C noslris temporibus facta (/"), 99
multis adhuc super
sanctae sedis apostolicae, tanto plenius, quanto et slilibus, vivisvocibus celebrantur. Si cui tamen, ut
certius carpere studuissem. Sed dum ego propriae assolet, visum fuerit aliter, ad plenitudinem scrinii
inertiaj conscius, me meis prioribus, ac per hoc sa- veslri recurrens, lot charticios libros epistolarum
pientioribus, qui vilam ejus, licet breviter, tamen pio ejusdem Patris, quot annos probatur vixisse, revol„
conatu, pulcherrimoque stylodescripserant,conferre vat. Et quia quaedam illarum, vario tempore desti-
penitus dubitarem, identidem jubendo vehementer natas,varietatem sensuum rctinent, eaedemque non-
hortalus es, ut Romanae sedis pontificem, ejusdem nullisintegrae,quibusdamvero partealiquadiminutae.
auctoritate, describerem, cui Deus
sedis praesulis pro personarum, locorum, sive lemporum dispensa-
omnipotens probandorum seu repellendorum scripto- tione, videntur, fine lenus relegendo conapiciat ;

rum omnium specialem dederit procul dubio potesta- sicque demura lucidam veritatem cognoscens, me aut
tem. Itaque tam iraperiosis auctorltatibus tandem cum amasiis defendat, aut cum ausoribus arguat ;

compulsus, vix primum librum Gregorianae Vitae quanquam in eo quod 'uo judicio placeo, cunctisve-
compleveram.quandohuac, inejusdem vigiliis annua ritatem tuentibus me perpetuo piaciturum fore prae-
vertigine revolulis, tua probavit pariter acpublicavit ,
sumam. Peto igitur ut sicut luis jussionibus humiliter
%l auctoritas. Ergo sollicitior factus ad caetera, parui, sic beati Gregorii precibus, et in hoc saeculo
pauca de mullis, te incenlore, te praeceptore, te fau- ab ajmulorum insidiis, et in futuro a peccatorum
tore, tequejudice, colligens, in libris quatuor, auxi- nexibus merear misericorditer liberari per Jesum
liante Domino, coarctavi ; et secandum diatribulionem Christum Dominum nostrum. Amen (a).

(a) Bigot., in nom. sanctissimx et ind. Trin. incipit Andegav., studio veritatis.
(e)
protogus, etc.
(f)
muttorum adhuc supeistitum. Sequimur
Edil.,
(6) Abest Romani a Colb. Bigot., Gemet. et Andegav. Mss. omnium consensum,
sancti Albini. (o) Post praefat. in Bigot. legitur :
(c) Gemetic, perfecle docens. Gregorii papae fiet hinc descriptio vilae,
(d) In Gemei. et Bigol. deest similia. Nobilitas generis cujus prsmittitur istic.
63 S. GREGOMI MAGNI VITA, AUGT. JOANNE DIACONO. LIBER I. 61

LIBEH PKIMUS.
Qua ralione, guibusre virtutibus ad /jonlificatum ascenderit, cumuiate disseritur.

Ahgumestom. —
1. Degenere beati Gregorii. —
2 fa)Quod cp«pdvu|M>s faerit. —
3. De institulione ejus. — 4. (A) Pr.-etor
urbanus exprimitur. —
5. Sex mooasteria io Sioilia tecit. —
o. Sub abbatibus in suee domua monasterio inilitaus, posl-
modum abbasefficitur — 7. Paschali Sabbato jejnuare nonvalet. —
8 A Domino [ejunandi fortitudiuem impetrat. —
9. MaterSilvia ei consueludinaliier legumina mandat. —
10. Duabus vicibns ab angelo Dei tentatur, tertia trero libe-
ralissimuscoinprobatur. —
11. Kraler furtum faciens a «iiHinotiio vex liir, et a tin-^ori.i liher.itur. - 12. •) Fu^iturus
Irater caecatus, et a uigri cauis muisibus libciatur. —
13 Frater fugam molitus a doemone con ipilur, a Gregono libe-
ratur. —14. Eratriim latehra immobilitate caballorum cogn 8'itur. —
15. Frater Justus (d) procre pecnliari severiter
iu morte punitur.— 16. Ejus auima de iuferi cruciatibus liberatur. —
17. Dimissis pecealis Antonius morijubetur.
— 18. Gerontinscumqnibusdam fratribns se asserit moritorum. —
L9. Frater Merulus albis Qoribusse somniatcoro-
natum. —
20. Joannes ab apostolo sanatusa defuucto vocatur. —
21. De venalibus Aoglorum pueria percont&tur. —
22.Pro convertendis Anglis Britauuiam petiturus absolvitur. —
23. A preesule tribus sentenliis consternato redire
jubeHir. —
24. Per locustam se coguoscit continuo reversurum. —
25. A mouasterio tractus, diacontucousecratur.
— 26. Constantinopolim apocrisiarius destiuatur. —
27. Pro exponendo libro beali Job enixe rogatur. 28. Cum —
Eutycbio dispulans, victor aguoscitur. —29. Liber Eulyehii ab Auj;nst.i igoibue deputalur. —
30. Eulycbiua moriens
pellem manus suae tenel.at, diceus se iu ea resurrecturum. —
31. Apocrisianatua Gregorii qunhtas declara-
tur. —32. Epistola Pelagii papae Gregorio untlitur. —
33. Maiimiaous cum fratribus anaufragio liberatur. 34. Ro- —
maua urhs diluvio Tiberis inundatur. —
35. Atbesisflnvius mirabilitersolidatur. — 36. Dracone cum bestiis in mari
necato, aer cerrumpitur. —
37. Sayittis ccelestibus cla.iem ferentibus, Pelagius pra>sul exlinguitur. — 38. Tbeodo-
rusadraconeliberatu8, convertitur.— 39. Gregoriusad pontiticatum uoleus eligitur. —
40. Pontificatnm subterfugera
gestiens, imperatori litteras latenter mittit. —41. Pro concione pceailentiam praedicat. - 42. Septiformem litaniam
localiter ordinat. —
43. Octoginta bomines peslilentia prosternuutur. —
44. Ab Urbe diffugiens, indicio coelesti mon-
stratur etreductus, primce sedis pootifex consecratur.
: —
45. Noluissesummuni sacerdotium, veraciter demonstra-
tur. —
4(3. Discretionis ejus perfecta qualitas indicatur. —
47. Conabatur extra mundum, et extra carnem fieri.etad
speciem aubelare. —
4S. Condoluit ruinee suee gemitum renovari. —
49. Ex scriptis Anastasii Patriarchae qitasi heati-
tudinis requiem, salutemaccipieus, foutem siliens, umbram «stuansiuvenit. —
50. Ab Audreae illustris charitate et
ammonon recessit. —
51. Joannis exconsulis bona excelleotiae est expertus. —
52. Leandro llispalensi episcopo,
respondere noluit, epistolis ad se trausmissis. —
53. Cum niagno angore auimi summttm sacerdotium suscepit. —
54. Investigare superna judicia nullus bomo sufficere potest.

1. Gregorius genere Romanus, arte Philoso- A lantius resonat, vocarelur. Nam recla quae docturus
phus, (e) Gordinai, viri clarissimi, et bealae Silvia3 fl- erat, dum vivis operibus adimplevit, sibimct ipsi uti-
lius,pra3fuit(/)Romanee sedi annistredecim,mensibus que se vigilasse perdocuit dum vero recta quae fa-
;

sex, diebus decem,(o) temporibus Tiberii Mauricii.et ciebat docendo quoque disseruit, vigilasse dignosci-
Phocae Augustorum. Iste, senatoria slirpe progenitus, tur, non solum C/jsui, sed etiam futuritemporisChri-
tam mobilissimamquametiamreligiosissimamgenea- stianis.
logiam duxit, itaut(n) quartus Felixsedis apostolicae Siquidem inerant ei, (/.) cum acerba itate, nialu-
2.
pontifex, vir magnae in Christi Ecclesia reverentiae, ra jam studia ;et auditurus incognita, religiosis (/) se-
qui basilicam sanclorum Go9mae et Damiani marty- nibus iodagator solertissimusadhaorebat sumpiaque :

rura via sacra juxta templum Romuli, sicut hactenus doctrinae semina, tenaci memoriae ruminanda, rjuoe
cernitur, venustissime fabricavil, ejus alavus fueril, post inpopulos mellito declamaret gullure congere-
et beala virgo Tharsilla, quae moritura (i) promissio- bat. Denique (m) docilis adolescens, cum, transmisso
nis ccelestis audivit harmoniam, et Jesum Christum communilerstylosurgentisinfantiae, adbivium Pylha-
ad se recipiendam videre meruit, amita nihilominus goricae litterae pervenisset, incunctanter sinistrum ra-
ejus exstiterit (Beda lib. n, cap. 1, llislor. Angl.
; mum cum saeculi voluptale relinquere, et addextruiu
Greg. Tur. lib. x Hist. ; Lib. iv, Dial. c. 16 Hom. coepit cum ccelesti desiderio totis viribus anhelare.
;

38 fn Evang.
B
4. Sed, dum conversionis suae gratiam longius pro-
2. QuamGregorius geminae nobilitalis lineam piis trahens, totius se Christo famulaturum putaret, si sub
raoribus extulit, probis actibus exornavit, adeo ut prastoris urbani habitumundo specie tenus serviret,
pra:sagio quodam Graece rpr^opios, quod Latine vigi- coeperunt (n) mulla r.ontra eura ex ejusdem saeculi

(a) ItaMss. omnes, cujus tituli loco pler. Editi ha- at Tiberius etiam vocabalur.
bent ;
De nomine quod is habuit conveniens studiis. (h) lmo Tertius Felix, ul dictum supra (ad Vilama
Deest mdex in Bigoi. et Utic.
Paulo Diacono scriptam) et ad ?jus Vitam 25 Februa-
(b\ Gemet., ubi prxlor urb. Ita eliam in Regio, Col- rii. Bolland., qui sequitur B.iron., in Martyrol., ad
bertino, Andegavensi, et Turon., qure vox,
ubi, in 25 Februar. et tom. vn, Ar.nal., ad ann. 581. De his
quinque laudatis Mss. inchoat omnes titulos. in commentario de Vita sancti Gregorii disseruimu3.
(cJBdili, fugitivus, melius Mss., fugitwus
; neque (i) In Bigot. superscribitur processionis ccel., haud
en m ' u g>t monachus, sed fugere
dubie quia Christus ei obviam processit.
'
proponebat.
(d) Gemet., pro peculari. Andeg. Praeferenda nostra lectio
et Turon. pro (j) Editi, non solum sibi.
peculiari. Non legitur, re, in ullo ex
Mss. nostris, quae est Mss. Reg., Turon., Gemet., Bigot.
praeierquam in Regio, ubi reperitur inter lineis. (k) Editi, in lenera azlate, reluclantibus Mss. Hic
(e) In Turon. semper Gorgiani.
acerba idem est ac immatura, ut Jerem. xxxi, 29, 30,
(/) in eodern deest liom. sedi, necnon in Reg., Utic. et Ezech. xvm, 2, dicitur uva accrba.
et Gemet. In Bigot. est additum.
In Andeg.' et in (I) Andeg., scnsibus.
Turon. et
Colb. legiiur l\om. Ecclesix. Andeg., Gemet. el Reg., docibilis.
(m) Utic , Big.,
(g) In Excusis Tiberii, Mauricii. Certe Tiberii Au- (n) Ita Mss. etBolland. Alii Edit., multse conlra eum
gusti tempus ad Gregorii pontificalum non pertinel
ejusdem tsecul. curx.
quippe qui non incoeperit nisi Mauricio imperante
;
65 S. GREGORII MAGNI VITA, AUGT. JOANNE DIACONO. LIBER I. 66

cura succrescere; itaut non jam, sicut proposuerat, A nere, ut ad diem alterum jejunium transferre potuis-
specie, sed in eo retineretur et mente. set (e). Verum quanquam pene quotidiano languore
5.Tandem patre orbatus, ubi liberam disponenda- nullam tamen corpori suo cupiebat com-
tabesceret,

rum rerum suarum nactus esl facultalem, sex mona- modare quietem, quo minusaut oraret, aut legeret,
steria in Sicilia fabricans, sufficientibus fratrilius 24 aut scriberet, aut dictaret.
cumulavit, quibus tantum praediorum conlulit. quan- 9. In hujus sacri monaslerii penetralibus idem vir

tum possel ad victum quotidianum Deo illic militan- omnipotentis Dei Gregorius, a matre Silvia, lunc
tium sine indigentia suffragari (Gregor. Tur. lib. x lemporis juxta portam beati Pauli apostoli, loco qui
Hiitor. cap. 1). dicitur Cella nova, quo hactenus oratorium nomini
6. Septimum, inlra Romans urbis moenia, subbo- ejus dsdicatum est, et famosum sancti Babae confes-

noresancti Andreee apostoli, juxta basilicam sancto- soris (/) Christi monasterium, cujus laus in sexta et

rum Joannis ct Pauli ad clivum Scauri, monasterium septima synodo, constitutum videtur, degente, crudis
leguminibus pascebatur.
quo, reliciis sericis,
in proprio dorr.ate fabricavit. In
auro gemmisque radiantibus togis, simulque supel- 10. Ubi huncde more quaedam scribentem angelus
Deireperiens, misereri sibi fiebiliter sub habitu nau-
lectilibus reliquis in usum pauperum • praerogatis, ex
hujus mundi naufragio nudus evasit, diuque deside- R fragi postulabat.Cui Gregorius ex iniinio corde com-
,. ,.___.__ •

ratum monachicum cnpiens indumentum, primo (b)

/t\^_„t:
, _.:,. z- _-.• ,:u _-_.i:_. -u:
patiens, bis ternis (g) numismatibusdatis, abire prae-
._ *._. : —
sub Hilarionis deinde sub Maximiani, venerabilium cepit (Inf. lib. n, c. 23). Nec multo post, eadem die

Patrum, regimine, multis sibi sociatis fratribus, regu- idem naufragus rediit, seque mulia perdidisse, pauca
lari tramite militavit. Post verocum sube.sse mallet, vero suscepisse perhibuil. A quo, pari modo senis
fratrum votiva concordia imminenle, praesse non numisniatibussumptis, laetabundus abscessit.Sed die
renuit, sicut in consequenlibus apparebit. tertia rediens, idenlidem adjutorium naufragus im-

7. Erat eiabstincntiatanta ciborum, sedulitas ora- portunis vocibus requirebat. Cui liberalissimus Pa-
tiorum et jejuniorum, studiositas tam desiierata sa- ter, accersito vestiario, alia sex numismata dari prae-
crorum (c) librorum, ut infirmato slomacho lacessilus cipiens, cognovit in vestiario nihil numismatum unde
vix subsistere procul dubio videretur. Nam cum qno- posset consolari naufragum remansisse. Quid faceret
dam tempore incisionem vitalium, quam Greeci nesciebat. _EstuabatDeo devoti pectoris pietas, non
o-Yzo^v/ dicunt, paleretur, crebrisque angustiis per sufferens vacuam proximi reliquisse miseriam. Rur-
horarum (i.)momenla ad exitum propinquaret, ac ni- sus vesiiarium suum, si forte vas quodlibet aut vesti-
si cum fralresfrequenterciboreficerent, vitaliseispi- mentum haberet, interrogans, audivit nil penitus re-

r - videretur, paschalis
ritus funditus inlercipi r superve
-.— mansise praeler
r matris
._ .. argenteam,
- quae
_ ,
curc infusis
nit dies.El dum quo omnes,
sacratissimo Sabbato, in " leguminibus mitli solila erat, scutellam. Moxalacrior
etiain parvuli pueri, jejunant, ipse jejunare non pos- factus, Ergo, inquit, frater, hanc defer, ne tristis

set, ccepit plus mcerore quam infirmitate deficere abeat qui consolari quaerit pauper. Itaque delatam
(Lib. iii Dialog., cap. 33). scutellam, Gregorio satis hilariter largiente, pauper,
8. Mox accersito viro sanctissimo Eleutherio, du- qui pulabatur, laetus amplectilur, non jam ad expe-
dum penes Spoletum multis praeposito, ,tunc vero tenda, sed ad conferenda suffragia rediturus. A quo
ejusde.ii sui monaslerii monacho, a quo videlicet au- videlicet angelicae visilationistempore tantis miracu-
mortuum fuisse suscitatum, oratorium petiit,
dieral lis, tanlisest virtutibus publicatus, ut omnibussecum
seseque cum lacrymis, utsaltem dieillo ad jejunan- viventibus.etexemplo fuerit,etterrori,quippequi non
dum sibi virtus daretur; in orationem dedit. Et post solus, sed socialiter cum bealo Andrea apostolo, suo
paululum, completa oraiione, digressus, tantam vir- monastorio, signis evidentibus, sit praifuisse pulatus.
tutem suum slomachum percepisse cognovit, ut ei 11. Nam ut pauca de multis loquar, quadam die
cibus et morbus de memoria funditus lollcroiur. Cce- duos exinde fratres misit, qui aliquid emere pro ejus-
pit secum mirari qiis esset, quis fuerit; et cum ad dem monasterii utilitale debuissent, unus junior, qui
animum redibat infirrnitas, nihil in se ex his quae prudentior videbatur, alter seoior, qui custos junio-
meminerat recognoscere praevalcbat. Cumquein di- D ris esset. Perrexcrunt utrique; et depretio, quod ac-
spositione monasteriioccupata mens essel, oblivisce- ceperunl, ipse qui custos (/i)missus fueral, nesciente
batur fundilus aegriludinis suae.Si vero rediret segri- aliero, furtum feoil.Qui moxut in monasterium sunt
tudo ad memoriaui, cum lam fortem se esse sentiret, reversi, atque ante oratorii limen venerunt, arreptus
mirabatur si non 25 comedisset. Qui veniens ad a daemonio is qui furtum fecerat, cecidit. Dimissu g
vesperum, cognovitsibi lantam fortitudinem perma- autem a deemonio is, concurrenlibusmonachis, abba-

(a) Hoc est, p.a.s erogatis. (d) Vulgati. cum Colb., invitis caet. Mss., momenla
(6) Baron., ad contendit sanctum
an. 581, n. 8, deftceret, et ad cxitum.
Gregorium habuisse institutorem solurn Valentium (e) Additurin Edit, si voluisset, quod ab omnibus
seu Valentinum,cui,expuncto Hihrione,successerunt Mss. nostris abest.
Maximiamus. 1'retiosus et Probns. Hcec in e.jusdem (f) In quatuor Mss. non
legitur, monasterium.
Vita refellimus. Admonet Bollandus bic legi Liurio- (g) Mss. plerique hic et infra 6emper
r.om...ma(i'*us,
nis in duobus Mss., censetque legendum Valenlionis. nomismata.
(c) Ita in Reg., Colb. et in omnibus Edilis. (k) Bigot., Reg., Colb. et Gemet., custosjunioris.
 67 5. GREGOIUl MAGNI VITA, AUCT. JOANNE DIACONO. LIBER I. 68

tis jubsu rcquisitus est(o) ne forte de eo quod accepe- A seut. Igitur pergenles deflexerunt iter, et in Salaria

rat furtum fecisset. Negavit, et iteruin vexatus est. eos veteri non invenientes, per portam Flaminiam
Dimissus, atque iterum roiiinsitiis.negavit.atque ite- decreverunl redire. Cumque reverterentur, mox ut
rum vexatus est.Octo itaque vicibus negavil, octo cijui ante cryptas illas venerunt in quibus se mona-
vicibua rexalua est. 1'ost octuvam vero negationem, chi absconderant, lixerunt gradum pulsati et com- ;

Gregoriointerrogante.coDfassus est (6) quo<l nummos pulsi, passum movere noluerunl. Considcraverunt
furlo abstnlerat, eique prostratus se peccasse 26 equites rem talem sine mysterio esse non posse, at-
teelatus est.perceptaque poenitentia, ulterius a 1 eum tenderunt ad cryptas, viderunt earum aditus miaaa
dajmonium non accessit. eria praedamnatos: sed caballis suis nusquam ire

12. Alio quoque tempore, dum in die natilitio cjus- volentibus, descenderunt, et lapides qui in oracryp-
dem apostoli juni meridianis boria fratresquiescerent, tarum compositi fuerant deponentes, ingressi sunt,
subilo quidam Irater, aperlis oculis c,ecatur, cu>|iit eosque in eisdem tenebrosis latibulis consternatos

tremere, voces ingentes emitlere, quibus vocibus te- terraj invenerunt. Qui ad monasterium reducti, tam

stabatur ferre se non posse quod patiebatur. Goncur- stupore miraculi quam exhortatione 11 venerabilis
rerunt fratres, videruni csecum apertis oculis tremen- Patris Gregorii sic meliorati sunt, ut eis mullum pro-
tera etclamanlem, et a praesentibus alienum, nibil- B fueril ad parvum temporisde monasterio recessisse.
que quod foris agi poterat senlientem. llunc in ma- 15. Alio quoque tempore quidam monachus, Justus

nibus levarunt, atque ante altaresancti Andrea; apo- nomine, medicina: arte imbutus, beato Gregorio se-
stoli, jussu Gregorii, projecerunl, ipsique pro eo in dule obsequi,alque in assiduisffigritudinibus ejus ex-
orationcm proslrati sunt. Qui statim ad se reversus, cubare consueverat. Hic itaque corporis languore
confcssus est quia senex quidam ei apparuit, et ca- pneventus, ad extrema deductusest, cui inipsa mo-
nem nigrum ad eum dilaceraudum dimisit, dicens : lestia frater germanus, Copiosus nomine serviebat

Quare fugere voluisti de monasterio isto? Cumque (Lib. iv Uialog.,cap. 55). Sed praedictus Justus, cum

evadere decanis morsibus nullo modo potuissem, ve- jam se ad extrema parvenisse cognosceret, eidem Co-
nerunt quidam monachi, et eumdem senem pro me pioso fratri suo quia occullos tres aureos haberet in-
rogaveruut, qui statim jussit canem abscedere, el notuit.Quod nimirum fratribusceiari non potuit,qui
ipse ad me reversus sum. Hic eliam saspe confessus subliliter indagantes, alque illius medicamenta om-
esl postea, dicens quod eo die quo ista pertulerat, nia perscrutantes, eosdem trcs aureos invenerunt
consilium habuerit de monasterio fugiendi. in medicamine absconditos. Quod mox ubi Gregorio
13. Alius quoque monachus discedere ex eodem nuntialum est, tantum malum de fralre qui sccuin
monasterio latenter voluit; cumque hoc mente tra- communiler vixerat aequanimiter ferre non valuit,
ctasset,oratorium ingredi voluit.sed dajmone corri- quippe quia eidem monasterio jam dudum regulam
piente nequivit. Relinquebatur a d.-nmone quamdiu constituerat, ut cuncti fratres ila communiter vive-
extra oralorium slabatjsi ingredi conabatur, statim rent, quatenus eis singulis nulla habere propria lice-
malignospiritui traditus, vexabatur. Uoc dum sojpius ret. Tunc Gregorius, nimio mcerore (e) percussus, co-
fieret, tandem, Gregorio inquirente, se de monaste- gitare ccepit, vel quid ad purgationem morienlis fa-
rio fugerevoluisseconfessus est, ejusque pertriduum ceret, vel quid ad exemplum viventibus provideret.
simul cum fratrum precibus ila pietate divina cura- Pretioso igitur ejusdem monasterii praeposilo ad se
tus est, ut ad eum poslmodum malignus spiritus accersilo, dixit: « Vide ut nullus ex fratribus se ad
nunquam accedere teutavisset. eum morientem jungat, necsermonem consolationis
14. Alio quoque tempore duo fratres ex ejusdem ex cujusltbet eorum ore percipiat, sed cum in morle
Patris monasterio fugerunt, qui aliqua prius collo- constitutus fratres exquisierit, ei suus frater carnalis
quendo fralribiis signadederant, quud (<-) per Appiam dicat,quia (f) pro solidis quos occulte habuit.a cunclis
descendentes, Jerosolymam tenderent. lli exeuntes fratribusabominatussit ut saltem in morte Je culpa
;

diverterunt de sequentibus inveniri

itinere, et ut a r. sua mentem amaritudo transverberet, atque a
illius
mimine possent, rctrusas cryptas juxta Flaminiam peccato quod perpetravit purgel. Cum vero morluus
portam invenientes, in eis se occultaverunt. Cum fuerit,corpus illius cum fratrum corporibus non po-
vero vespertinis horis jussu Gregorii requisiti, mi- natur;sed quolibet in sterquilinio fossain facite, (g) et
nime in congregatione inventi fuissent, ascensis ca- in ea corpus projicite, ibique super eum tres aureos
ballis, eos quidam fratres seculi sunl, per (d) Metronii quos reliquit jactale, simul omnes clamantes: Pecu-
portam exeuntes.ut eos in Latinam vel Appiam viam nia tua tecum sit in pcrdilionem, el sic eum terra
sequerenlur: subilo eis consilium orlum est ut eos cooperite. » In quibus utrisque rebus solertissimus
in Salariam viam extra civitatem requirere debuis- Pater Gregorius unam morienti, alteram vero viven-

(a) Editi, an jorl::, reluctantibus omnibus Mss. no- (e)Utic, Bigot., Gemet., Andeg., Colb., compulsus.
(f) Excusi, qiria propter aureos quos occultatos /w-
stris.
(6) Utic. et nonnulli Mss., quoi mummoi. buil.
(c) Ita simplieiter Mss. Addiderunt viam Editores; Utic, Andegav., Reg., Colb., Gemet.,
(<7)|Bigot,
que vox satis subintelligitur. ibique super eum tres aureos, etc, omissis, et iu ea
(il) Utic. et Digot., Metrovi, Andeg., Melroni. lloll. corpus projicite. Caeterum simile factum narral Hiero-
cum Reg. et Colb., Metrovii. nymus laudatus in notac. ad epist. 24 lib. xn.
69 S. GREGORII MAGNI VITA, AUCT. JOANNE DIAGONO. LIBER I. 70

tibus prodesse voluit, ut etillum amariludomortis a A qui,tantiPatris verbis exemplisque commonitus, mul
culpa solubi!em faceret, et istosavaritia? tanta damna
tisquotidianisque lacrymis adgaudia pitria? coelestis

tio(a)misceri talibus prohiberet.atquea culpa probi- anhelabat. Cumque studiosissirae cum magno fervore

beret. Quod ila factum est. Nam cum idem monachus desiderii, duce Gregorio, sacra eloquia scrularetur,
pervenissetad mortem, atqueanxie sequaereret fratri- non in eis verba scientiae, sed fletum
compunctionis
inquirebat, quatenus per bascincitata mensejus inar.
bus commendari, nullusque fratrum ei applicari vel
loqui tentaret, ei carnalis frater, cur ab omnibus es- descerel, et ima deserens (d) ad contemplalionem pa-

set abominatus aperuit. Ille protinus ut audivit, de

triae coelestis pervolaret. Iluic per nocturnam visio-

reatu suo vehementer ingemuit,atquein ipsa tristitia nem dictum est : Paratus esto, et quia Dominus
(e)

e eorpore exivit. Qui ita est sepultus, ut Gregorius

jussit, migra. Cumque illenon habere se sumptus ad
jusserat. Sed fralresomneseademejussententia con- migrandum diceret, responsum protinus audivit, di-

turbati, cceperunt singuli extrema quaique et vilia, et cens : Si de peccalis tuis agitur, dimissa sunt. Quod

quas eis regulariter semper habere lieuerat, ad me- cum semel audisset, et magno adhuc metu trepida-
ret, nocte quoque alia in eisdem est verbis admoni-
dium proterre, vehementerque formidare ne quid
apud se esset unde reprehendi potuissenl tus. Post quinque vero dies febre correptus, cunctis
16. Cum mortem fratris triginta jam es- g
vero post fratribus orantibus flentibusque, defungitur (Lib. vi
Dial., cap. 47).
sent dies evoluti, ccepit animus Gregorii misericor-
diter ei compati, ejusque cum gravi moerore supplicia 18. In eodem monasterio frater quidam Gerontius
pensare, et quod esset ereptionis ejus 28 reme-
si
dicebatur, qui dum gravi molestia corporis fuisset
dium quosrere. Tunc evocato ad se eodem Pretioso, depressus, in visione noclurna albatos viros el clari
monasterii sui praeposito, tristis dixit « Diu est >iuod :
omnimodo habitus hoc ipsum monastorium des-
in
frater Justus, qui defunctus est, in igne cruciatur ;
cendere de superioribus aspexit. Qui dum coram le-
debemus ei aliquid caritatis impendere, et ei, in cto jacentis assisterent, unus eorum dixit Ad hoc :

quantum possumus, ut eripiatur, adjutorium com- venimus, ut de monasterio Gregorii quosdam fratres
modare. Vade itaque, etab hodierna die continuis in militiam mittamus atque alteri pracipiens, ad-
;

triginta diebus offorre pro eo sacriflcium studc, ut junxil Scribe Marcellum, Valentinianum, ?9 Agnel-
:

nullus omnio praetermittatur quo pro absolu- dies

lum, atque alios, quorum (f) cognitionem ego non ha-
tione illius salutarie hoslia non mactetur. » Qui
(/>)
bno. Quibus expletis addidit, dicens Scribe et hunc :

protinus abscessit, et dictis paruit. (iregorio autem ipsum qui nos aspicit. Exqua visione Gerontius cer-
curante, atque evolutos dies minime numerante, effectus, facto mane, innotuit fratribus quot
P tus et
idem frater qui defunctus fuerat nocte quadam fratri
eodem monasterio morituri, seque illos
qui essent ex
suo (c) Copioso pervisionem apparuit. Quem ille cum conlinuo secuturum. Cum die alio prasdicti fratres
vidisset, inquisivit, dicens Quid est Quo-
frater '?

mori coeperunt, atque sub eodem ordine se in mor-

:

modo es ? Cui ipse respondit : Nunc usque malefui, tem secuti sunt quo fuerant in descriptione nominati,
sed jam modo bene sum, quia hodie communionera a 1 extremum vero et ipse obiit, qui eosdem fralres
recepi. Quod idem Gopiosus porgons protinus in mo- morituros praevidit.
nasterio fratribus indicavil.Fralres vero soliicite com-
putaverunt dics, et ipsiura diem fuisse invenerunt 19. Alius etiam frater in eodera monasterio Meru-
quo pro eo trigesima oblatio fuerat completa cum ;
lus dicebalur, vehementer lacrymis atque eleemosy-
Copiosus nesciret qui pro eo fratres, auctore Gre- nis, ex Gregorii viri venerabilis doctrina, intentus :
et

gorio, agerent, et fratres ignorarent quid de eo Co- psalmolia vero ex ore illius pene nullo temporeces-
piosus vidisset, uno eodemque tempore dum agnos- sare consueverat, excepto cum aut alimentum cor-

cit ille oblationem, audiunt somnium, trigesi-

illi pori, aut membra dedisset sopori. Huic nocturna
mumquediem co^noscunt coneordante simul visione
;
visione apparuit quod ex albis floribus corona de

quia frater quem sub

et sacrificio, res aperte claruit, ccelo in capul illius descendebat, qui mox molestia

animadversione sententiae Gregorius mori permise- D «orporis occupatus, cummagna securitate animi at-
rat, per salutarem hostiam a supplicio liberarat (Lib. que hilaritate defunctus est. Ad cujus sepulcrura,
iv DiaL, c. 55). dum, post annos quatuordecim, Petrus, qui pontifi-
17. Sed quia idem venerabilis Pater quemadmo- calus istius Gregorii tempore monasterio eidem prae-
dum fratribusterrori fuerit, ex pirte jam tetigi, qua- fuil, sibi sepulturam facere voluisset, taata de eodem

liter ejus exemplis iidem profecerini, brevitcr indi- sepulcro fratris Meruli fragrantia suavilatisemanavil,
candum putavi. Frater quidam in eodem monasterio, ac si illic florum omnium fuissent odoramenta con-
nomine Anlonius, beato Gregorio sedulus adhaarebat, gesta. Ex qua re manifesle patuil quia verum fuit

(al Excusi plerique, terreret, atque a culpa prohiberet. (c) ln Turon. et Utic, qui hic dicitur Copiosus, ap-
Bollandus nostri Mss. quos sequimur concinit. In pellatur Sfeciosus ; prius tamen legitur Copiosus, in

Reg. et Colb. omittilur atque a c.ulp. prohib. iisdem Codd.

(b) Ita cum Mss. omnibus Hollanl., ubi alii Editi ba- (o") Ita cum omnibus Mss. nostris Boll. In al. Edit.,
bent non offeralur. Porro qui hic dicitur monasterii ad regiunem palrix cozlestis, per conlemplationern per-
prcepositus, appellaturolxovojjio; in Dialogis a Zacha- vol.
ria Graece translatis. Observa hic originem 30 missa- (e) Edili, <?!<ia Dominus jussit migrare te.

rum pro defunctis. (f) Plerique Excusi, nuncminime eco"- r.

 DIACONO. LIBER 72
GREGORII MAGNI VITA, AUCT. JOANNE
I.
71 S.
goria. Bene, inquit, Deiri, quia de ira sunt eruendi,
quw
quod [iei uuuun
pernocturnam visionem tanti Patris discipulus A :

et ad Christi (rratiam convocandl.

gratiam convocandi. Rex,
Rex. ait, illius
lllius
vidit (Dialog. U>>. iv, cnp. 17
provincirequomodonuncupatur .'Merealor respondit :

20. Alius quoque in eodem monasterio Joannes

«Uitem /Elle vocatur. EtGregorius alludensad nomen, dixit :

diolus est, magna: indolisadolescens, («I qui

ei gravitate Bene, quia rex dicitur (d) M\\e. Alleluia etenim in
suamintellectusest bumilitatisduloediue,
Huic laude Creatoris in partibus illis oportet decantari
morum, imminente Gregorio, trancendebat. n, c. 1, Hist. Angl.).
dedaclo, per nootui^ [Bed. lib.
a-rotanti, alque ad cxtrenium
apostolus An- 22. itaque accedens ad Benedictum, aposto-
Mox
nam visionem sub hal.itu senis bealus coepit vehemenlcr expelere ut
eique dmt : lic;»; sedis ponlificem,
dreas appiruit, et hunc virga tetigit,
minime moriens, in Britanniam aliquos verbi ministros mitteret. Quo
Surge; ex hac cnim molestia modo
cum neminem ire velle cognosceret, semetipsum quo-
hic faolurus
ledparatus esto, quia longum tempus duminodo sibi pontifex
medicis desperatus, que non dubitavit ingerere,
non eris. Qui dum jam esset a
convaluit. Retn quam vr licentiam commodaret. Qui licet cum magna cuncta-
repenle sanatus est alquc
tione tolius cleri ac populi Gregorium sponte
proii-
deratnarravit, sequoper biennium
m Dei servitio,
cupientem abire permisit, imprecatus ei divini-
sua;
a3taus sua: annos t-Aii.uu.v. Evo
anuus exhibuit. -..- cisci
- -r '.
sicut praedixi, ultra aatatis
,Tdi\i.ultra . .

quidam fraterfuisse
frater fuisset B tus prospera ministrar,
lutis tera duobus annis, cum
autem
ccemeteno a 23. De cujus absentia Roman iplurimumperturbati,
mortuus, atque in monasterii ejusdem
deliberato consilio, trifarie per loca viaa conligua
cunctis u.de disce-
Gregorio fralribusque sepultus,
pallens et unde pontifex ad beati Petri basilicam profecturus
dentibus, idem Joannes, sicul postmodum
mven- erat,partiuntur,eumqueturmatimtaliter(e)alloquun-
indicavit, solus
tremens Gregorio et fratrihus
quisepultus fuerat de sepulcro tur Pelrum offendisti, Romara destruxisti, quia
:

lus, ab eodera fratre

Gregorium dimisisti. Quibus sententiis omnino papa
vocatus est. Quod mox etiam subsequens finis osten-
perterritus, misit continuonuntios.quivirum Domini
Nam post diesdecem (b) correptus febnbus, mo-
dit
Verum quia longum est revocarent Gregorium. Quod ipse sibi commeantibus
riendo vocantem secutus est.
sanctimonia certis jam praedixerat fore futurum.
et multa restantquae
dehujus viri
dierum itinere (/) profligato, ad
24. Jainque trium
qua; etiam ex rela-
possunt attestationibus prsdicari, forle diverterant, quo
scriplisve priorum comperenm, his quemdam locum requieturi,
tione majorum, Gregorius lectitabat. Quem
singulis quiesce.ntibus,
inserenda decrevi. coegit paululum a legendo
advenientibus nuper nego- locusta superveniens
21. Quadam die, cum nominis docuit
Rornans urbisfuis- quiescere, et ex consideratione sui
liatoribus, multavenalia in toro Tunc fertur
undique
(
eum eodem loco se stare debere. (y)
multiquo ad emendum in [

sent proposila,
virum Deo dt- dixisse Locustu, inquit, dici polest, quasi loco sta.]
confluxissent, contigit et Gregorium
:

quicernens inter alia pueros Stalimquc comites adhortatus, festinantius ire certa-
gnissimum praterire :

pulcherrimos, vultu 30 bat sed praevenientibus apostolicis nuntiis, licetma-

corpore candidos, forma ;

perspicuos esse gnopere tristaretur, redire tamen ad proprii compul-

venustns, capillorum quoque nitore
merealorem de qua palria illos sus est monasterii curam.
venales, interrogavit
25. DeniquecernensBenedictus, venerabilis ponti-
respondit De Britannia: insula, cujus
attulisset. Ille :

candore fulgescit. iex, virtutum gradibus Gregoriura ad alta conscen-

incolarum omnium facies simili
Christiani sunt iidem insulani, an dere, violenter eum a quiete monasterii sui abstra-
Gregorius dixit :
levitam-
tenentur erroribus implicati ? Merca- hens, ecclesiastici ordinis officio sublimavit,
adhuc paganis »1
Non sunt Christiani, sed paganis te- que septimum ad suum adjutorium consecravit.
tor respondil :

acriter in- In venerabilis levita Gregorius tanta humilitate

quo
nenlur laqueis irretiti. Tunc Gregorius
viguit, tanta solertia ministravit, ut in ecclesiasticae
gemiscens:Heu ! proh dolor! inquil, quam splendidas
hierarchise ministerio videretur divinis angelis non
possidet, tanta-
facies princeps tenebrarum nunc morum
".""» "" egratia
Dei solum nitore habitus, verum eliam claritate
que (c) fronlis
oue Ironlis species vacuam
vatuaiu ab
»u interna -

D probabilium quodammodo coaquari

men em Kestat. Rursum interrogavit quod esset vo- __i: oe v«„ ^„lir. r>nul nrn rfisnnnsis ad
26. Necmullo post pro responsis ecclesiasticis
j-. .

Mercator respondit
.
Angli I

cabulum gentis illius. :

Pelagio praesule destina-

urbem Constantinopolim a
vocanlur. At ille : Bene, inquit, Angli, quasi angeli,
tales in ccelis tus,ubiquamvisin terreno conversaretur palatio.vitas
quia et angelicos vultus habent, el
cuelestis non interrnisit propositum.
Secuti namque
interro-
angelorum decet esse concives. Iterum ergo germana
Mercator sunl eum multi ex suomonasterio Tratres,
gavit quod noinen haberet ipsa provincia.
devincti charitate. Quod divina factum
dispensatione
respondit : Provinciales illi Deiri vocantur. Et Gre-

repugnantibus Mss., frontis speciosi. Utic, frontis speciosw gralix.

(a) Mabill., Gussanv. et alii,
Utic. Mle ; laus elenim Dei Creatoris
intelleclu, et humilitate, cl gravitate,
(d) Andeg. cl
quixlatem suam
oporlet illis in paretibus decantari.
docenie Cregor. Bolland. Mss. consentit, nisi quod quid fecisti /
\e) Big., Alloquunlur : Eia, apostohce,
pro imminente habet docente.
Uter- sanclum Petrum.
(fc)Mabil. et Guss., invasus,came solulusest.
quod Bigot. superscribitur, id est expenso.
que tamen in margine notat ler.tionem Mss. (I)
Quoehacparenlhesi claudunturleguntur momni-
EditioGussanv. (0)
etiam alibisupraetinrraprajstiteruct. Editis, apud Paulum Diaconumet in uno tantum
bus
nonvidetur aMabill. discrcpare.
ex Mss. nostris, Colb. bc
(c) Andeg., frontispicn gratia. Gemet. ac Big.,
73 S. GREGORII MAGNI VITA, AUCT. JOANNE DIACONO. LIB. I. 74

conspicitur, ut eorum videlicet exemplo ad orationis A sux de discipulorura cordibusamoveret. » CuiGrego-

placidum littus quasi anchoraa fune stringeretur, et rius dixit: Mira res est valde quam astruis, ut inde
«

dum causarum saecularium continuatis verliginibus nobis dubietassurgat unde discipulorum corda fue-
fluctuaret, ad illorum consortium, velut ad tutissimi runta dubietate sanata. Quid enim deterius dici po-
portus sinum, refugeret. Ac licet
(a) illud enm mini- testquam ut hoc nobis de ejus vera carne. dubium
sterium a monasterio abstractum a pristinse quoque fiat, per quod discipuli ejus ad fidem ab omni dubie-

quielis vita mucrone suae occupationis exstinxerat, tate sunt reparati? Si enimhoc non habuisse astrui-

inter eos tamen per studiosae lectionis alloquium quo- tur quod ostendit, unde Ddes discipulorum ejus est
tidianae aspiratio compunctionis animabat (Bed.lib.n, confirmata, indenostra destruitur. » Eutychius ait:

c. 1, Histor. Angl.). Corpus palpabile habuit, quod ostendit ; sed post

27. Horum ergo consortio non solum a terrenis est confirmata corda palpantium, omne illud in Domino
munilus incursibus, verum etiam ad vitse coslestis quod palpari potuit in subtilitatem est aliquam re-
exercitia magis magisque succensus. Nam ab eisdem dactum.»AdhsecGregoriusrespondit: « Seriptum est:
fratribus enixe rogatus, maximeque (b) a Leandro Christus resurgens a murtuis, jam non moritur, 7nors
Hispalensi episcopo, qui pro causis wisigothorum )e- illi ultra non dominabitur (Rom. vi, 9). Si quid ergo

galus eodem tempore Constantinopolim venerat, g in ejus corpore post resurrectionem potuit mutari
compulsus est ut librum beati Job, multis involutum contra veridicam Pauli sententiam, Dominus rediit
mysteriis, enodaret (Episl. in expos. B. Job, cap. 1). in morlem post resurrectionem. Quod quis dicere
Neque negare potuit opus quod sibi amor frater-
ille veram carnis ejus re-
vel stultus praesumat, nisi qui
nus multis uiile imponebat fulurum, sed euradem surrectionem denegat?» Tunc Eutychius objecit, di-
librum quomodo juxta litteram intelligendus, quali- cens : « Cum scriptum sit Caro et sanguis regnum Dei
:

ler ad Christi et Ecclesiae sacramenta referendus, quo possidere non possunt (I Cor. xv, 50), qua ratione
sensuunicuique fideliumsit aptandus, (c) pertrifarias credendum est resurgere veraciter carnem?» Cui
intelligendi species miranda ratione perdocuit: in Gregorius respondit: « ln sacro eloquio aliter caro
quibus tamen ita virtutibus vitiisque disseruil, ut dicitur juxta naturam, atque aliter juxta
culpam, vel
non solum videatur eadem verbis exponere, sed for- corruptionem. Caro quippe dicitur juxta naturam,
mis quodammodo visibilibus seu palpabilibus demon- sicut scriptum est: Hoc nunc os ev ossibus meis, et
Unde non est dubium perfectionem ipsarum
strare. earo de carne mea (Gen. n, 23). £t Verbum caro :

cum consecutum fuisse virtutum,quarum tam effica- factum est, et habitavit in nobis (Joan. i, 14). Caro
citer valuit indicare profectus. vero juxta culpam, sicut scriptum est: Non perma-
28. Preeterea venerabilis levita Gregorius in eadem nebit spiritus meus in hominibus istis, eo quod sunt
urbe regia constitutus, nascentem novam haeresim caro (Genes. vi, 3). Et sicut Psalmista ail : Memora-
de statu nostrae resurrectionis cum ipso quo orta est tus est quia caro tunt : spiritus vadens, et non re-
initio, (d) juvante gratia catholicse veritatis, attrivit diens (Psal lxxvii, 39). Unde et discipulus Paulus
(Lib. xiv, Mor. n. 72 et teq. Beda lib. i, c. 1, Histor. dicebat : Vos autem in carne non eslis, sed in spirilu
Anglic). Siquidem (e) Eulychius, ejusdem civitatis (Rom. vn, 9); neque enim in carne non erant qui-
episcopus, libro de Resurrectione mortuorum con- bus epistolas transmittebat sed quia passiones car- ;

fecto, dogmalizabat corpus nostrum in illa resurre- nalium desideriorum vicerant, jam liberi per virtu-
ctionis gloria impalpabile, ventis aereque subtilius tem non erant. Quod ergo Paulus
spiritus in carne
esse futurum. Quod Gregorius audiens, et ratione aposlolus dicit Quia caro
et sanguit
: regnum Dei
veritatis, et exemplo dominicee resurrectionis proba- possidere non possunt (I Cor. xv, 59), carnem secun-
vit hoc dogma orthodoxae Odei omnimodo esse con- dum culpam intelligi voluit, non carnem secundum
trarium. Catholica etenim fides habet quod corpus naturam. Unde et mox quia carnem secundum cul-
nostrum in illa immortalitatis gloria sublimatum, pam diceret, ostendit, subdens: Neque corruptio
subtile quidem sit per effectum spiritualis potentiae, incorruptelam possidebit. In illa ergo ccelesti gloria
sed palpabile perveritatem naturae, juxta exemplum carosecundum naturam eril.sed secundum passionis
dominici corporis, de quo a mortuis resuscitato dicit desideria non erit, quia devicto mortis aculeo, in
ipse discipulis: Palpate d videte, quia spiritus carnem aeterna incorruptione regnabit. » Quibus auditis, Eu-
et non habet, sicut me videtis habere (Luc. xxiv,
ossa tychius consentire se protinus respondit; sed tamen
39). Cumque hoc 39 evangelicae veritatis testimo- adhuc corpus palpabile resurgere posse denegabat
nium Gregorius protulisset, Eutychius ait « Idcirco : qui etiam inlibello quem de resurreclione scripserat,
hoc Dominus fecit, ut dubitationem resurrectionis Pauli quoque testimonium indiderat, dicentis : Tu

(a)In omnibus Mss. nostris, portus volumina littora- nostri Redemptoris. Apud Mabill. et Guss., mendose,
que rejugeret. Quae etiam suis in Mss. legit Mabill. altribuit, pro attrivit.
Lectio nostra quae est Editorum oinnium, convenit (e) Eodera
pene errore laborabat quidam Hierax
cum epistola sancli Gregorii ad Leandrum, undeb;cc pseudomonachus. Nimirum, is docebat hanc carnem
transsumpta. nnn resurgere, sed pro ea aliam; et hanc in terram
(b) De Leandro consulequae diximus ad epislolam dusolvi, inquit soriptor Vitae aancti Epiph., ejusque
Moralibus praemissam. num. 27. Hunc repressit Epi-
discipulus, ejusd. Vitae
(c) Turon., pertriginla quinque libr. seriem; quae in phaniustum miraculo tum dociissima ex sacris Lit-
Bigot. ad marginemsunt rejecta. teris disserlaiione.
(d) Excuni quique cum Mss. Colb., jumnte yratia

Patrol. LXXV. 3
 JOANNE DIACONO. LIB 76
S. GREGORH MAGNl VITA, AUCT. I.
75
32. « Pelagine episcopus dilccto filio Gregorio ve-
quod teminas non vivificabiiur, nisi prius
moriatur; et A
nerabili diacono. Omnia quidem quae necessaria
seminas, $ed nudum
quia non corpus quod futurum esi
ostcndero fe- fuerunt, per Honoratum nolarium tibi curavimus in-
granum yi Cor. XV, 36). Hoo nimirum
erit.dum dicare:quem cum fratre et coepiscopo Sebastiano
-tinans.quia caro vel palpabil.s, vel ipsa non
glor.a ad dilectionem tuam direximus, ut quia illis in par-
sanctus Apo.tolus dc reaurrectionis ageos glorioso
seminari dixent, sed libue ad Ravennara usque nunc cura viro
non corpus quod fuiurum est
Decio patricio fuit, ipse sua relatione te ex
ad h_c Gregorius teapond.t domno
nudum granum. Sed
corpus quoil /_- omnibus studeat informare; vel si qua necessaria
Paulus apostolus dicens : 33 Non
judicaveritis, possit domno iraperatori suggerere.
,
nuclum granum, hoc insinua
turum est scminas, sed lantae calamitates ac tribulationes nobis a per-
granum cum culmo et Quia
quod videmus, quia videlicet Laugobardorum suum pro-
illatae sunt, contra
sine culmo et toliia
sem.natur. fidia
foliia nascilur, quod
gloris resurrect.onis non priumjusjurandum, utnullus possit ad referendum
Uleilaque in augmento
quod erat, sed adesse Bufficere.Praedictum autem fratrem Sebastianura quo
dixit grano seminis deesse
Tu autem dum verurn corpus resur- modo susceperimus, vel in quali apud nos, te sugge-
quod non erat.
charitatc, ipsius poteris relalione co-
quod deeral, rente, fuerit
gere denogas, nequaquam dicis adcsse 34 promisit nobis necessitates
gnoscere. Qui etiam
sed deesse quod erat.
• n
^ domno iraperalori
vel pcricula totius ltaliae piisimo
<>9 Tunc itaque Gregorius
Romanus diaconus et
tractate pariler, quo
episcopus.hac de re suggerere. Loquimini ergo et
Eutycbius Constantinopolitanus periculis
nostris possitis celeriter subvenire
:

contentionem perducli, gravissima coepe- modo

in longam respublica, ut nisi Deus
resilire. Tum piae quia ita hic coangustata est
runt ab invicem (a) simultatione principis {d) inspiraverit ut insitam
Constantinus imperator.secreto piissimi in corde
memoriae Tiberius (b) super
discordiae versa- sibimisericordiam suis famulis largialur, (e) et
utrumque suscipiens, qui inter eos militum, et
allegationem subti- illa diacoposin, vel unum magistrum
returagnovil.elutriusque parlis
Eutychius de unura ducem dignetur concedere, in omni simus an-
pensans, eumdem librum quem
gusiiadeslituti.quiamaxime parles Romans omni
liter
allegatio-
resurrcctioneconscripserat suis quoque (c) nobis
flammis cremar. de- prcesidiovacuatasvidentur, et exarchusnullum
nibusdestruens, deliberavit ut scribit.quippe qui nec ad illas
piissimo imperatore ut simul remedium
posse facere
buisset. quo videlicet
A sufficere. Impe-
egressisunt.post.ongissimaedisputationisconflictum partes custodiendas se testalur posse
velociter periculis subveni-
ret ergo illi Deus nostris
.-egrotanles in lectulum deciderunt.
pariter qus
validissimis febribus s- re,antequam nefandissima? gentis exercitusloca
30. Cura ergo Gregorius
«___r.t
stuaret, Futvcbius cum morte conm.
Eutycbius, cns, pcuui
confli^ens, pellem auuui, .
'^"—
adhuc a republica detinentur, Deo sibi
contrario, -

lesiina, quiaetin
Post quam e* ad nos.Deojuvante, retransmiliere
quia omnes in hac carne resurgemus. pra>posuimus, ne-
defunctus est; quo mor- monasleriotuo, et inopuscui eum
tholicae fidei confessionem
ejus dicta sequeretur, cessarius esseomnino cognoscitur. Data quarto no-
tuo, quia penenullus erat qui tertia (Concil. tom. V,
Gregoriusdissimulavit ccepta persequi, ne in
favillas narum(/ Octobrium, indictione
cpist. 3). >-

videretur verba jaculari. Pelagius monasleno

33 Huicsuocujus bic papa
31. Quanta autem auctoritate minislerium sui apo- Maximianus, qui postea Syracusa-
neminit, Siculus
crisiariatus impleverit, quantae reverentiaj apud Au- prasfuit. Qui
quantaque sollicitudine affiictae nusepiscopus esstitit, eodem tempore
guslos exsliterit,
Gregoriu.n in ejusdem re-iae
nosse ad venerabilem leviiam
Italiaesuccurri saepius fecerit, si quis plenius ecclesiasticis desudan-
Pelagii ad urbis palatio pro responsis
dpsiderat, epistolas antecessoris sui papae
fratribus venit (Ub. iir,
multimodis Ecclesia? Dei necessitatibus tem, visitationis gratia, cum
eum super
et dum ad monasterium sibi quo-
in scrinio sanctae sedis Dialog., cap. 36);
destinatas, qu« hactenus man Adr.at.co
ex que coramissura Romam rediret, in
apostolicw studiosissime conservantur, percurrat, inaestimabili ord.ne
tempeslale deprehensus,
unam luic-rsciu, quatenus
uaicuuo et
cv niraia
~ - r-

rsa
•
nimrum
quarum mulutudine
muliitudine n
hic
c unain intersero, i
_»_-_.„«

E_tr_K:r-
-,,.;

sequenlia cognoscatur. Qua; itase habet:

D
_r__r __i»i
signif.care aerariurri publi-
coposin. vel diacopiosin,
(a) Ita Mss., ubi Editores legerunt, simultate. In videtur Pet. Dam.,l.vii,
cum Sic cam intt- lexisse
Moralibus, lib. xiv,n. 74, nbi baee referuntur, legitur prnifafi.se/ime, incurrit, tn dmcoposm
quoque simultalione ; necnon 1. i, ep.st. 2, etalibi.
.StsfflS idem.esse
Conslantinopollta- Zuurinferriquod tulit. Bolland. docet
(b) Corrupte in omnibus Editis, discindo. Cangic d.aco-
Mora-
omnibus a disciss onem a .««fa.*,
,

nus pro Constantinus, quod in t »o_ Utrum-

.

posis est molestia, angustia a _o___, lasso.

lium quara Joannis Diac. Mss. exhibetur. Sane tunc et super i lam
queiefeUit lectio vulgata Edilorum,
Constantinopolitanus imperator non dicebalur, qui Mss. legatur, el su-
diacoposin cum in fere omnibus
Romano impcrio solus praeerat. Tibenus Augustus quasi, et pr X ter Ula. l.aque
ceneemus rfia-
cognominabatur Constantinus. terZ commodius ntelligi de a>ra-
coposin, vel diacopiosin,
Iu Bigot. superscriliitnr, afprmationibus.
rioetpeounU, pro laborescilicetm.luar.eroganda,
(c)
(d) In Andegav.,Dlio., Digot. et Gemet.,
imperave-
nin.in,mac(a ;_-./)__>•, el xo_o«, labor.
rit
super (/) In Gemet.in
Bigot, Oetobnarum.Gusaauw.,ui
Vnlgati cum Reg., aliis renitentibus Mss., quod
marginem, pro indictione 3, notat mdiet. 0,
aiamdxacoposin. Utio. habet, super omnia illa
dia-
vocem d:a- nec in Mss. nostris reperilur.
c»p Io hoc Codiceet in Bigot. annotatur
77 S. GREGORIl MAGNI VITA, AUCT. JOANNE DIACONO. LIB. I. 78
gratiam. Nam cum in eorum morte ventorum nimie- A. rent, ibique se fame et siti deficere formidarent ad
talibus fluctus elevati saevirent, ex navi clavi perditi, Ecclesiae januam veniebant, ad bibendum bauriebant
arbor abscissa est, vela in undis projecta, totumque aquam, quaj usque ad fenestras excreverat, et
tamen
vas navisnimiis quassatum fluctibus ab omni fuerat intra ecclesiam (c) ut aqua nullo modo
diffluebat.
sua compage dissolutum. Rimis itaque patentibus, in- Stans autem ante januam, ad ostendendum cunctis
travit mare, atque usque ad superiores tabulis imple- meritum martyris, et aqua ad adjutorium erat, et
vil; ita ut non magis navis inter undas quam unds aqua non erat adoccupandum locum. Quod nimirum
jam intra navim esse viderenlur. Tunc in eadem miraculum Babyloniciillius ignis miraculo nondissi-
navi residentes, non jam ex mortis vicinia, sed ex mile polerit aestimari, qui trium puerorum et vesli-
ipsa ejus praesenti visione turbati, omnes sibimeti- menia non tetigit, et vincula incendit (Dan. m).
psispacem dederunt, corpus et sanguinem Redem- 36. Tunc etiam innumerabilis multitudo serpen-
Deo se singuli commendantes, ut
ptoris acceperunt, tium cum magno dracone, in modum trabis validas
eorum animas benigne susciperet, quorum corpora per Tiberini fluminis alveum, in mare descendit ; sed
ita pavendas morti tradidisset. Sed omnipotens Deus, suffocataj bestiaa inter salsos maris turbidissimi flu-

qui eorum mentem mirabiliterterruit, eorum quoque ctus sine mora in littore deciderunt suaque putredine
vitam per meritum Gregorii famuli sui, pro cujus „ totum aerem corruperunt (Gregor. Tur., I. x Hist.
speciali amore venerant, mirabilius reservavit. Nam c. 1).

diebus octo naviseadem usque ad superiores tabulas 37. Secuta est e vestigio eiades inguinaria,
quae
aquis plena, iter proprium peragens, enatavit. Nono Romanam urbem adeo vehementi pestilentia lania-
autemdie (a) ad Chotronensis castri portum deducta vit, ut ctiam corporali visu saggitae ccelitus venire,
est. Ex qua exierunt omnes iucolumes, qui cum prae- et singulos quosque percutere viderentur. Quee in
dicto Maximiano viro venerabili navigabant. Cumijue mense undecimo veniens, primum omnium, juxla
post ecs ipse quoque fuisset egressus, mox in ejus- illud quod in Ezechiele propheta legitur A sanclua- :

dem portus profundum navis demersa est, ac si illis rio meo incipite (Ezech. ix, 6), Pelagium papam

35 egredientibus pro pondere sublevalione caruis- perculil, et sine mora exstinxil. Quo defuncto, ita
set; et quae plena hominibus in pelago aquas poila- in reliquum vulgus desaevit, ut, subtractis hnbitato-
verat atque Maximiano cum fratribus rece-
natarat, ribus (</), domos in urbe plurimas vacuasomnino re-
dente, aqua sine hominibus in portu nec portare liquerit.

valuit nec natare ut hinc omnipotens Dens ostende-

;
38. Eodem tempore in monasterio venerabilis Ie-
ret quia pcr meritum Gregorii, quem fratres visi- vitae Gregorii puer inquietus valde, Theodorus no-
taverant, hanc onustam sua manu tenuerat, quae mine, cum fratre religioso magis necessitate quam
'

ab hominibus vacua permanere non potuit super voluntate degebat, cui nimium gravis erat si quis ei
aquas. pro sui salute quidquam dicebat. Bona autem non
34. Igitur postquam Romam Gregorius venerabilis solum facere, sed etiam audire non poterat. Nun-
levita reversus est, aliquanto interjecto tempore, quam se ad sanctae
conversationis habitum venire,
tanta inundatione Tiberis fluvius alveum suum egres- jurando, irascendo, ac deridendo lestabatur: qui ta-
sus est, lantumque excrevit, ut ejusunda super men ejusdem pesiilentiaa clade percussus in in- 3C
muros urbis influeret, atque in ea regiones maximas guine, est perductus ad ruorlem. Cumque extremum
occuparet, et antiquarum aedium plurima (6) moni- spiritum agerel, convenerunt cum Gregorio fratres,
menta dejiceret, ecclesiastica quoque horrea violen- ut egressum illius orando protegerent. Jam corpus
ter subverteret, in quibus nonulla modiorum tritici ejus ab extrema fuerat parte prsemorluum, in solo
millia periere. tantummodo pectore vitalis adhuc calor anhelabat.
35. Tunc siquidem apud Veronensem urbem flu- Cuncti autem (e) fratres qui aderanl, tanto pro eo cce-
vius Athesis, ut idem Gregorius refert (Lih. m perunt enixius orare, quantum eum jam videbant
Dialog., cap. 19), excrescens, ad beati Zenonis sub celeritate discedere, cum repente ccepit eisdem
marlyris atque pontificis ecclesiam venit. Cujus ec- fratribus assistentibus clamare, atque cum magnis
clesiae dum essent janu» apertae, aqua in eam mini- D vocibus orationes eorum interrumpere, dicens: « Re
me intravit. Qus paulisper crescens usque ad fene- cedite, eccedraconi ad devorandum datus sum, qui
stras ecclesiae, quae erant tectis proximae, pervenit; propter vestram praesentiam me devorare non po-
sicque slans aqua ecclesiae januam clausit, ac si illud test. Caput meum in suo ore jam absorbuit; date
elementum liquidum in solidilatem parietis fuisset locum, ut me amplius nou cruciel, sed faciat quod
mulatum [Al. immutatum]. Cumque essent multi faclurus est. Si ei ad devorandum datus sum, quare
interius inventi, sed aquarum magnitudiue circum- proptervosmoraspatior? » Tuncfratrescum Gregorio
data omni Ecclesia, qua possent egredi non habe- cceperunt ei dicere: « Quid est quod loqueris, frater?

_
(o) Al., Cortonensis. Cortona urbs est antiqua Bru- (c) Ineditis, si excipias Bolland, deest ut, in om-
tionum, ad mare Ausonium, nunc Crotona dicta in nibus Mss. a nobis repertum.
Calabna ulleriore. (d) Utic, domus in urbe plurimx vacux omnino re-
(6) Bigot., Colb., Reg. et Gemet., mxnia. Ita quo- manerent.
que apud Paulum Diac. (e) Abest/ra(re5abUtic.,Gemet.,Reg.,Colb.etBigol.
 79 S. GREGORIl MAGNI VITA, AUCT. JOANNE DIACONO. LIB. I. 80

signum til)i sanclse crucis imprime ». Respondit il!e A adlamenta pcenitentiaj converlatur. Pensate ergo
cum magnisclamoribus, dicens: « Volo me siunare, ante conspectum districti Judicis pervenit, cui
qtiiilis

sed non possum, quia Bquammis hujus draconis pre- non licet flere quod fecit. Et habitatores quidem non
mor». Cunique hoc fratresaudirent («), una cum le- ex parte subtraliuntur, sed pariter corruunt. Domus
vita Dei Grcgorio in terram prostrali, cum
lacrymis vacuae reliu>)uuntur, filiorum fuuera parentes aspi-
cceperunt pro ereptione ilUus vehemeutius Dominum ciunl, et sui cos ad interiium haeredes praecedunt.
dcprecari. Et ecce subito cccpit aeger cum m;ignis Unusquisque ergo nostrum ad pcenitentiae lamenta
vocibus clamare, dicens « Gratias Deo, ecce draco
: confugiat, dum flereante percussionem vacat. Hevo-
qui me ad devorandum susceperat fugit, orationibus cemus ante oculos mentis quidquid errando commi-
vestris expulsus stare nonPro peccatis meis
poluil. simus, et quod nequiter egimus, flendo puniamus.
modo intercedite, quia converti et srecularem vitam Praeveniamus faciem ejus in confessione (Psal. xciv,
relinquere funditus sum paratus ». Homo ergo qui, sicut propheta admonel, levemus corda no-
2), et,

sicut jam diclum est, ab extrema parte fuerat prae- Btra cum manibus ad Deum (Thren. m, 4). Ad Deum

mortuus, Gregorii precibus et morle corporis caruit, quippe corda cum manibus levare, est oralionis no-
et salutem animse acquisivit (Lib.
iv Dial. cap. 38). strae studium cum merito bonae operationis erigere.

39. Sed pestilentia supra modum

saeviente, quia „ p a [ profecto, dat tremori nostro fiduciam, qui per

Ecclesia Dei sine rectore esse non poterat, Grego- prophetam clamat Nolo mortem peccatoris, sed ut :

rium, licet totis viribus renitentem, clerus, senatus converlatur el vivat (Ezech. xxxm, 11). Nullus autem
populusque Romanus sibi concorditer pontilicem de iniquitatum suarum immanitate desperet. Veter-
delegerunt. Quem ille apicem totis viribus evitare nosas namque Ninivitarum culpas triduana pceniten-
decernens, sese indignum omnino tali bonore clami- tia abslersil (Jonx m, 10), et conversus latro vitae
tabat; videlicel metuens ne mundi gloria, quam praemia etiam in ipsa senlentia suae mortis emeruit
priusabjecerat, ei sub ecclesiastici colore regiminis (Luc. xxin). Mutemus igitur corda, et praesumamus
aliquo modo subrepere potuisset. nos jam percepisse quod peliinus. Citius ad precem
40. At ubi decretum generalitatis evadere
nequi- Judex flectitur, si a pravitate sua petitor corrigatur.
vit, consensurum se tandem aliquando simulavit, et Imminente ergo tantae animadversionis gladio, nos
imperatori Mauricio, cujus filium ex lavacro sancto importunis precibus insistamus. Ea namque quae
susceperat, latenter litteras destinavit, adjurans, et ingrata csse hominibus solet imporlunitas(e), Judici

multa prece deposcens, ne unquam assensum popu- veritatis placel, quia pius ac misericors Deus vult a

lis praeberet ut se hujus honoris ploria sublimaret. se precibus veniam exigi, quia quantum meremur

Sed praefectus urbis (b), Germanus nomine, ejus nun- non vult irasci. Hinc etenim per Psalmistam dixit :

tium comprehensumque ac, diruplis epi- L

anticipavit, Invoca me in die tribulationis tux ; eripiam te, et

stolis, consensum quem populus fecerat imperatori magnificabis me (Psal. xux, 15). Ipse ergo sibi le-

direxit. At ille gratias agens Deo pro amicitia diaco- stis est quia invocantibua misereri desiderat, qui
ni, eo quod locum deferendi ei honoris, ut
cupierat, admonet ul invocetur. Proinde, fratres charissirai,
reperisset, data praeceptione ipsum ordinari praece- contricto corde, et correctis operibus crastina die,

pit. primo diluculo, ad septiformem (d) litaniarn, juxta di-

41. Inlerim dum ab urbe regia imperaiorius prae- stributionem inferius designatam, devota cum lacry-

6tolaretur assensus, et lues ips* populum vehemen- mis mente veniamus. Nullus vestrum ad terrena
tius devastaret, venerabilis levita Gre^orius verbum opera in agrosexeat; nullus quudlibet neKOtium age-
ad plebem exorsus est, dicens: « Oportet, fratres re praasumat, qualenus ad sanctae genilricis Dei

charissimi, ut Qagella Dei, quae metuere ventura de- ecclesiam convenientes, qui simul omnes peccavi-
buimus, saltem praesentia et experta timeanius. Con- mus, simul omnes niala quae fecimus deplorernus, ut
versionis nobis aditum dolor aperiat, et cordis nostri districtus Judex dum culpas nostras nos punisse
duritiam ipsa jam quam patimur pcena dissolvat. Ut considerat, ipse a sententia propositae damnationis
enim propheta tesle praedictum est : 35 Pervenit parcat. (Exstat haec oratio post homil.).
gladius usque ad animam (Jerem. iv, 10). Kcee et- D 42. « Litania clericorum exeat ab ecclesia sancti
enim cuncta plebs ccelestis irae mucrone perculitur, et Joannis Baptistae; litania virorum ab ecclesia sancti
repentinasinguli caede vastantur nec languor mor- ; martyris Marcelli litania monachorum ab ecclesia
;

tem praevenit, sed languoris moras, ul cernitis, mors sanctorum marlyrum Joannis et Pauli litania ancil- ;

ipsa prfBCurrit. Percussus quisque anle rapiturquam larum Dei ab ecclesia bealorum martyrum Cosmae et

Sanctus Gregorius hujus historiae meminil, tum

(a) bitur a Gregorio Turon., lib. x, cap. 1. Forte sup-
in bomil. 38 supcr Evang., lum libr. quarto Dialog., plicationes illae non semel habita sunt, ut censet
cap. 37, dissimulala nThilominus sua prcnsentia, mo- Baron., ad ann. 590, n. 12. De his ita narrat Paul.
destiae forte gralia. Diac, de Gestis Langob., lib. iii In primo choro :

(b) Utrum irater esset Gregorii, disquisivimus in (uit omnis clcrus ; in secundo, omnes abbates cum mo-
ejusdem Vita, lib. i, curn 1, n. 5. nachissuis; in tertio, omnes abbatissx cum congrcga-
(r) Reg., Colb., Turon., Gemet., Ulic, Bigot.,;'i<di- tinnibus suis ; in quarto, omnes infanles ; in quinlo,
cio. omnes laici ; in sexw, univertx vilusp; in septimo, om-
(d) In Mss., letaniam; et sic semper deinceps. Ha- nes muliercs conjugatx.
rum litaniarum et processionum ordo aliter descri-
 82
81 S. GREGORIl MAGNI VITA, AUCT. JOANNE DIACONO. LIB. I.

Damiani feminarum conjugatarum ab eccle-

; lilania
siabeatiprimi martyris Stephani litania viduarum
A in Romanae urbi 3 necessilate concurrite, quia hosti-
;
libus^ladiisfornis sie cessatione confodimur, sedse-
ditioncmilituoi interno periculo gravius urgemur.
r>

ab ecclesiamartyris Vitalis ; litania pauperumet in-

fantium ab ecclesia beatae Gaeciliae martyris. » (Gregor. (Lib. i, ep. 3.)

Tur. lib. x Hist., c. i.)

Item Grogorius Joanni patriarcbae Constanti-
46.

43. Igitur dum magna mullitudo (a) omnis aetatis, nopolitano: «Si charitatis virtus in proximi dilectione
consistit, si sic diligere proximos sicut nos
jubemur,
sexus 38atque professionis, juxiaprsceptionem le-
quid est quod beatitudo vestra non ita ut se di-
me
vitae Gregorii, die constituta, Dominum rogatura ve-
desaevit, ut ligit ? ardore, quo studio episcopatus pon-
Quoenim
nisset, in tantum lues ipsa judicio divino
dera fugere volueritis scio, et tamen haec eadem
epi-
intra unius horae spatium, dum voces plebs ad Domi-
num homines ad
supplicationis emiileret, octoginla scopatus pondera ne mihi deberent imponi non resti-
terram corruentes spiritum exhalarent. Sed nequa- tistis.Constat ergo quia non me sicut vos diligitis,
quam destitit facundissimusrhetor populo praedieare, quia ille me voluistis 39 onera suscipere quaa vobis
ne ab oratione cessarent, donec miseratione divina imponi noluistis. Sed quia velustam navim, vehe-
pestis ipsa quiesceret. menterqueconfractamindignus ego infiroiusque su-
Enimvero, cum adhuc futurus antistes pularet
44. scepi undiqueenim flactus intrant, et quotidianaac
;

p
se principem a consensu consecrationis suae penitus valida tempestate quassatae putridae naufragium ta-
avertisse, cognovit tandem suas litteras a Germano bulae sonant, per omnipotentem Dominum rego ut in

praefecto urbis interceptas fuisse. Cujus rei gratia hoc mihi periculo orationis tuae manum porrigas,
imperiale responsum, quod videlicet voluntati suae quia tanto enixius potestis exorare, quanto et a con-
contrarium (i)rebatur,praeveniens, quiapalamegredi fusione tribulationum qua3 in hac lerra patimur oris
portas civitatis non poterat, a negoiialoribus expo- gius stalis. » (Lib. i, ep. 4.)

nendum se, dissimulato, ut fertur, habitu, callidus Item Gregorius Theoctistae sorori imperatior :
47.

impetravit, silvarum saltus expetiit, cavernarum la- « Mens mea vestrs venerationi quanta devotione

tibula requisivit. In quibus duiu ab omnibus summa substernitur explere verbis nequeo ; nec tamen me
sollicitudine quaereretur, (e) indicio columnae fulgidae, prodere laboro, quia et me tacente, in vestro corde
super se jugiter a coelo dependeniis, agnoscitur, ca- legitis quid de mea devotione sentiatis. Miror autem
pitur, trahitur, et apud beati Petri apostolorum prin- quod in mo collatas dudum continentias vestras ex
cipis templum summus pontifex (d) consecratur. hac moderna pastoralis officii continentia distraxi-
45. Verum, quia sunt nonnulli Langobardorum stis, in qua subcolore episcopatus ad saeculum sum

(«)perfidi,quiGregorium appetisse magis pontificium reduCtus, in qua tantis terrae curis inservio, quantis
autument quam fugisse, operae pretium reor pauca * me in vita laica nequaquam deserviase reminiscor.

de multis inserere, quibus eum, inquantum sine per- (g) Altaenim quietis meae gaudiaperdidi, et intus cor-

tinaciae vitio potuit, noluisse pontificium, imo quasi ruens, ascendisse exlerius videor, unde me a Con-
pondus importabile penitus cavere voluisse, luce cla- ditoris mei facie longe expulsum deploro. Conabar
rius manifestem. Ait enim pene in ipso consecratio- namque quotidie extra mundum, extra carnem fieri,
nis su8B principio, in epistola Paulo scholastico :
cuncla phanlasmata (h) corpons ab oculis mentis abi-
« Quidquid mihi ex honore sacerdolalis officii gere, et superna gaudia incorporaliter videre.etnon
extranei arrident, non valde penso : de vobis autem solum vocibus, sed totis medullis cordis (!) ad Dei
mihi hac in re arridentibus, non minimum doleo, qui speciem anhelans, dicebam Tibi dixit cor meum
:

desiderium meum plenissime scitis, et tamen profe- Quxsivi vullum tuum, vultum tuum, Domine, requi-
cisse me creditis. Sunimus enim mihi profectus fue- ram {Psal. xxvi, 8). Nihil autem in hoc mundo appe-
rat, si potuissem implere quod volui, si voluntatem tens, nihil perlimescens, videbar raihi in quodam
meam, quam dudum cognitam habetis, perficere rerum vertice stare, ita ut in me
pene impletum cre-
optatae quielis perceplione valuissem. At quiahono- derem quod, pollicente Domino, ex propheta didiois-
ris nunc hujus vinculis in civitate teneor Romana sem: Sustollam te super altiludines lerrx (Isai. lviii,
religatus, habeo aliquid quod etiam vestrae glorias D 14). Super altitudines etenim terrae sustollitur, qui et
exsultem, quia viro (/) excellentissimo domno Leone ipsa quae alta et gloriosa praesentis videntur seeouli,
exconsule veniente, vos in Sicilia remanere non su- permentis despectum calcat. Sed repente a rerum
spicor et cum ipse quoque tuo honore religatus
; vertice tentationis hujus turbineimpulsus, ad timores
Romae retineri cceperis, qui mceroris, qui amari- pavoresque corrui, quia et si mihi nihil limeo, eis
tudinis ego patiar, agnosces. Veniente autem viro tamen qui mihi commissi sunt multum formido. Un-
magnifico domno Maurentio Chartulario, ei, quaeso, dique causarum Quctibus quatior, ac tempestatibus

(a)InMss. Reg.,Norm.,sciIicetGemet.,Utic.,Bigot., (e) Ulic. et Colb., perfidix, quam lectionem sequi-

communis aslatis. tur Gussanv. In caeteris tamen Mss. et Editis, perfidi.
Bol-
(b) Iidem Codd., ferebalur. Colb., querebatur. Alii, (0 Colb., Reg. el Norm., quibus consentiunt
videbatur. land. etGilot., eminentissvno.
interna.
(c) Hujus indicii mentionem facit Gregor., lib. I, (g) Andegav. et Bigot., aliera. Reg.,
epist. 20, et in lib. olim 6, epist. 4, nunc 7. (h) Utic, corporum.
(d) Ejus ordinatio in tabuliseccles.assignaturtertio (i) Utic, ad Dei faciem ; quod etiam in Mss.
episto-
nonas Seplembris. larum legitur.
S3 S. GREGORII MAGNI VITA, AUCT. JOANNE DIACONO. LIB. 1. 84
deprimor, ita ut recte dicam : Vmi in allitudinem \ ipsc sit ],o?cns (Job. xxxvi, 5). Et per Salomoncni
marit, ct tempestas demers.it mc (Psal. lxviii, 3) diciiur : Et intelligens gubernacula }wssidebit(Prov. i,

Redire post causas ad cor desidero ; sed vanis ab eo 5). Sed mibi hacc difficilia sunt, quia et valde one-
cogitationum tumultibus exclusus, rcdire non pos- rosa ; et quod mens voluntarie non recipit, congrue
sum. Et hoc ergo mibi longe factum est, quod iDtra nondisponit. Ecce serenissimus Domiuus imperator
me est, ita ut obedire nequeam propheticce voci, qua fieri simiam leonem jussil. Et quidem pro jussione
dicilur : Redite, pravxricatores, ad cor [Itai. xlvi, illius vocari leo potest, fieri autem leo non potest.
8). Sed, stultis pressus cogitationibus, solummodo Unde necesse est ut omnes culpas ac negligentias
exclamare compellor : Cor meum dereliquit me meas non mihi, sed suae pietali deputet, qui virtutis
(_Psal. xxxix, 13). Contemplativse vilae pulcbritudi- ministerium infirmocommisit. » (Lib. i, ep. 5).
dinem velut Rachelera dilexi slerilem, sed videntem 48. (c) Hem Gregorius Narsae patricio « Dum (d) :

ac pulchram quam etsi per quietem suam minus ge-

;
contemplationis dulcedinem alte descripsistis, ruinae
nerat, lucem tamen subtiliua videt. Sed quo judicio, meae mihi gemitum renovastis, quia audivi quid intus
neacio, I.ia mihi in nocte conjuncta
est, acliva vide- perdidi, dum foris ad culmen regiminis immeritus
licel minus videns, quamvis
vita fecunda, sed lippa, ascendi. Tanto autem me percussum moorore cogno-
amplius pariens. Sedere ad pedeaDomini cum Maria " scite, ut vix loqui sufliciam oculos enim mentis meae ;

verba oris ejus percipere

feslinavi, et ecce cum : doloris lenebrae obsidenl, triste est quidquid aspici-
Martha compellor in interioribus minislrare, atque tur quidquid delectabile creditur, cordi meo lamen-
;

erga mulla satagere. Expulsa a me, ut credidi, le- tabile apparet. Penso enim, ab alto quietis meae
gione dsmonum, volui oblivisci quos novi, et ad culmine corruens, ad quam dejectum extorioris pro-
Salvatoris pedes quiescere; et ecce mihi nolenti atque vectus culmen ascendi, el proculpis meis in occupa-
compulso dicitur : Revertere in 40 domum tuarn, et tionis exsilium a facie dominantis missus, (e) quasi
annuniia quanta tibi fecerit Dominus (Marc. v, 19). destructae Judaeae vocibus cum propheta dico : Qui-
Sed quis inler tot terrenas rur.is valeat Dei miracula consolabatur me, longe recessit a me (Thren. l, 16).
praedicare, cum jam mihi diflicile sit saltem reco- Quod vero, causae et nominis similitudinem faciendo
lere ? Pressus namque (n) in hoc honore tumultu sae- per Scripturam,clausulas declamationesque formalis,
cularium negotiorum, ex eis me esse video de qui- certe, fraler charissime, siraiam leonem vocas. Quod
bus scriptum est Dejecisti : eos, dum allevarentur eo modo vos agere conspicimus, quo scabiosoa saepe
(Psal. lxxii, 18). Neque enim dixit : dejecisti eos catulos, pardos, vel tigres vocamus. Ego enim, bone
postquam allevati sunt, sed dum allevarentur, quia vir, quasi filios perdidi, quia per terrenas curas
pravi quique dum, (i) temporali honore suffuhi,foris C recta opera amisi. Nolite ergo me vocare Noemi
videntur surgere, intus cadunt. Allevatio ergo ipsa (Ruth. ij 20), (f) id est pulcbram, 41 sed vocale me
ruina est, quia dum gloria falsa subnixi sunt, a vera Maria, quia amaritudine ptenus sum. » (Lib. i,

gloria vacuantur. Hinc iterum dicitur : Deficientes ep. 6).

ut fumus deficient (Psal. xxxvi, 20). Fumus quippe 49. Iiem Gregorius Anastasio (g) patriarchs Antio-
ascendendo dellcit, et sese dilatando evanescit. Sic cheno : <> Scripta vestrae beatitudinis, ut fessus
videlicet lit, cuin peccatoris vitam praesens felicitas requiem, fontem siliens, umbram
salutem aeger,
comitatur, quia unde ostenditur ut alius sit, inde 3estuans(/i)iuveni. Neque enim illaverbaper linguam
agitur ut non sit. Hinc rursum scriptum est, Deus carnis videbanlur expressa, quia sic spiritalem erga
meus, pone illos ut rotam (Psal. lxxxii,
14). Rola me amorem suum quem gestabat aperuit, ac si mens
quippe ex posteriori purte atlollitur, el in anteriori- per semetipsam loqueretur. Sed durum valde fuit
bus cadit. Posteriora autem nobis sunt bona praesen- quod secutum est, quia amor vester terrena me
tia mundi quaa relinquimus anteriora vero sunt ; porlare onera praecepit, et quem prius spiritualiter
aeterna el permanentia, ad quse vocamur, Paulo at- diligebatis, post ut aestimo, temporaliter amantes,
testante, qui
Quse retro sunt oblitus, in ea qux
ait : usque ad terram me, superposito onere, depressistis,
sunt priora extendens me (Philip. m, 13). Peccator n ita ut omnem menlis rectitudinera funditus perdens,
ergo cum in praesenti vita profecerit, ut rota ponitur, contemplationisque aciem amittens, non perprophe-
quia in anterioribus corruens, ex poslerioribus ele- tise spiritum, sed per experimentum dicam lncur- :

vatur. Nam cum in hac vita gloriam percipit quam vatus sum, et humiliatus sum usquequaque(Psal. cxvm,
reliquit, ab ilia cadil quae post hanc venil. Et qui- 107). Tanta quippe me occupationum onera depri-
dem multi sunt qui sic exleriores provectus regere munt, ut ad superna animus nullatenus erigatur.
sciunl, ut per eos nequaquam interius corruant. Multia causarum fluctibus quatior ; et posl illa quietis
Unde scriptum est : Deus potentes non abjicit, cumet otia, lumultuosas vitae tempestatibus affligor, ita ut

(a)., Colb. Bigot. et Gemet., in hoc ontre. viduse.

(b) Al., sxculari. est, pulchrum, reluctanlibus aliis
(/) lidem, id
li Mss. Norm. tam epi.^tolarum, quam Joann. Excu-is, et Mss., tum Joann. Diac, tum epistolarum.
Diac. legilnr Nartae, non Narsi, utin Edilis et in Reg. Expatriarchx. De eo sspe in epistolis
(</) Turon.,
et Andeg. Cod. De co Simocaita, lib. v, cap. 3 et 5 egimiiF.
(d) Bigot., Gemet., Reg., ac nonnulli Mss., contcm-
(h) Edit. Vaiic. et Gussanv., accepi. Etpaulo post,
plationis alta describuis renovaiis. specialem pro spirilualem amorem, quod exbibent alii
(e)CorruptissimeEdit. \'i\.\z.t\G\iss.,quasidesl<!utx Excusi, consentientibus Mss.
85 S. GREGORII MAGNI VITA, AUCT. JOANNE DIACONO. LIB. I. 86

Jicam Veni in altitudinem marit, et tempeslas \ tergo tempestas insequitur : interque haec omnia
recte :

demersil me {Psal. lxviii, 3;. Periclitanti igitur mihi turbatus, cogor modo in (d) ipsam clavum adversita-
orationis vestrae manum tendite vos, qui in virtutum tem dirigere, modo curvato navis latere, minas flu-
littore statis. Quod vero me os Domini, quod lucer- cluum ex obliquo declinare. Ingemisco, quia sentio
nam dicitis, quod loquendo multis prodesse, mul- quod, negligenle me, crescit sentina vitiorum, et
tisque posse lucere perhibetis, aestimationem mihi tempestate fortiter obviante, jamjamque putrida
meam fateor in dubietatem maximam perduxistis. naufragium tabulae sonant. Flens reminiscor quod
Considero namque qui sum, et nihil in me ex hujus perdidi meae placidum littus quietis, et suspirando
boni signo deprehendo. Considero autem qui estis, terram conspicio, quam tamen rerum ventis advtr-
et vos mentiri posse non arbilror. Cum ergo credere santibus tenere non possum. Si ergo me, frater cha-
volo quod dicitis, contradicit mihi infirmita3 mea rissime, diligis, tuse mihi oratiouis in his fluctibus
(o)cum disputare volo quod in laude mea dicitur,con- manum tende, ut quo laborantem nie adjuvas, ex
tradicit mibi sanclitas vestra. Sed,quaeso,vir sanctae, ipsa vice mercedis in tuis quoque laboribus valenlior
nobisaliquid de hoc certamine nostro conveniat, ut existas. » (Lib. i, ep. 31.)

et si non quod dicitis ita est, sit ita quia dicitis. » Sed quia Gregorium non solum declinare vo-
53.

(Lib. i, ep. 7.) cum magno angore animi summum

luisse, quin eli;un
B
50. Item Gregorius Andreae illustri: «Omnipotens sacerdotium suscepisse satis, utopinor.probatumest,
Deus dulcissimo cordi vestro indicet quia et absens qua discretione id fecerit, videtur breviter indican-
corpore, a charitate vestra animo non recessi.Bona dura, ne scilicet tantus vir,aut pertinaciae, aul pusil-
enim vestra, etiam si volo, oblivisci non valeo. Hoc lanimitatis vitio saltem leviter succubuisse putetur.
autem quod me ad episcopatus ordinem cognoscilis 54. Ait enim in epistola Anastasio(e) Corinthiorum
pervenisse, si me diligitis, plangite, quia tantaa hic episcopo: Judicia Dei quanto sunt investigabilia,
«

hujus mundi occupationes sunt, ut per episcopatus tanto debenlesse humanis sensibusmeluenda :ulquia
ordinem pene ab amore Dei me videam esse separa- ea ratio mortalis comprehendere non valet, his se ne-
tum, quod incessanter defleo, atque ut pro me Do- cesseest humili cordis cervice substernat, quatenus
minum exorelis, rogo. » (Lib. i, ep. 30.) quo eam regentis voluntas duxerit, illic obedientis
51. ltem Gregorius Joanni exconsuli et quaestori mentis gressibus prosequatur.Ego autem considerans
atque patricio : « Bona vestrae excellentiaa expertus, infirmitatem meam ad apostolicae sedis culmen non
tanto erga vos amore constringor, ut vestra memo- posse pertingere, onus hoc malui declinare, ne in
ria de meo pectore aboleri nullatenus possit. Sed pastorali regimine imparis administrationis actione
contra amorem
non modice contrislor, quiaquie-
(fc) succumberem. Sed quia contraire non est Domini
tem me quaerere cognovistis, et ad inquietudinem disponentis arbitrio, obedienter secutus sum quod
perduxistis. Vobis quidem omnipotens Deus, quia misericors de meregenlis manus voluit operari. Nam
hoc bono animo fecistis, bona sterna relribuat sed ; fratemilati vestrae, et si praesens non eveniret occa-
me a tanto loci hujus periculo, qualiter voluerit, sio, necessario fuerat indicandum quod, licet indi-
absolval, quia sicut peccata mea merebantur, non gnum, me aposlolicae sedi Dominus praeesse digna-
Bomanorum, sed Langobardorum episcopus factu9 tus est. i) (Lib. i, ep. 27.)
sum, quorum synthichiae spathaesunt, et gratia pcena. Item de eadem re (/) Philippo comiti excubitorum.
Ecce ubi me vestra patrocinia perduxerunl. Gemo « In quantum homo discutere et investigare judicia
quotidie occupationibus 49 pressus, etrespirare non superna non tantumsub eis debet cervicem
sufficit, in
valeo. Sed vos qui adhuc valetis, mundi hujus occu- quod sibi tribuitur quo
cordis infleclere, ut quia id
pationes fugite, quia quanto in eo quisque profecerit, judicio disponatur ignorat,necad appetendum locum
tanlo ut video, ab amore Dei amplius decrescit. » procax insistere, nec ad (g) repellendum contumax
52. Gregorius Leandro (c) Hispalensi episcopo. debet inveniri. Unde 4Sindignus ego ad suscipienda
« Bespondere epistolis vestris tota intentione voluis- episcopatus onera, jussioni onmipotentis Dei vestrae-
sem, nisi pastoralis curae ita me labor attereret, ut
que voluntati me subdidi, cui me praeesse largitate
mibimagisflerelibeatquamaliquiddicere.Quodvestra D magis gratiae quam judicii aestimatione voluistis. Po-
quoque reverentia in ipso litterarum mearum textu tensest enimDeus, propter quem me indignum dili-

vigilanter intelligit, quando ei negligenter loquor, gitis,hancvobis in perpetuum recompensare merce-

quem vehementer diligo. Tantis quippe in hoc loco dem, gratiam 44 quam indignis famuli9 ejus
ut
hujus mundi fluctibus quatior, ut vetuslam ac pu- impenditis, apud eum multipliciusinvenirevaleati9. »
trescentem nsvim, quam regendam occulta Dei (Lib. i, ep. 32.)
dispensatione suscepi, ad portum dirigere nullatenus Al ego hic a deflorationis opere paululum respiro,
possim. Nunc ex adverso fluctus irruunt, nunc ex ut quae 9pecialiler de pontificio dicenda sunt, in libel-
latere cumuli spumosi maris intumescunt, nunc a lo alio 8uflragante Domino referantur.

(a)Vulgati, cumdisculere, obstantibus Mss. Obser- Gussanv., ubi legitur: inipsum clavum adversitatem
vandum est in Utic. epistnlarum contextus longiores dirigere.modo curvata navi impetum fluctuwa tatere
profrrri, quam in aliis Codicibus. minas fluctuum ex obtiquo declinare.
(b) Gussanv.,
vitiose, cunstringor. (e) Colb. et.Norm., Corinlh. archiepiscopo.
(c) etBigot., Ilispaniensi.
Utic. (/) Turon. et Beg. Phitippico.
(d)Corruptissirnug est hiclocus in Edit. Vatic. et (g) Andeg., resistendum.
87 S. GREGORII MAGNI VITA, AUCT. JOANNE DIACONO. LIB. II. 88

LIBEK SECUNDUS.
Quo exponitur qualiter sanclus Gregorius in ponlificatu vixeril.

Argimestiii. — Gregoriua servuia servorum Dei se scribens, uiediocribus vestimentisaniicitur — Fidei suae irre-
1. 2.
preheDsibilesymbolum dictat. — Patriarchalibus thronis suam synodicam dirigit. — 4.Quinque concilia se venerari
3.
fatetur. — 5 Collecta synodo, pravas coDsuetudines damnat. — Antiptionarium centonizaus, cautorum constituit
6.
scbolam. — Cur Occideutales dulcediuem cautilen.u corrnmpaDt. — M'er Joannem Romanum cantorem correcti
7.
sunt — Carolus rex dissouaDtia cantus offeDSUB, duos clericorum suorum erudiendos Romie dimisit. — 10. Idem
B.
dissouaotia cautus offensus, duos Romunos cantores ub Adriano rursus percepit. — Gregorius, pulsis fami- 11. laicis,
liares sibi clericos elegit. — 12. Taleui Ecclesiam Homauam eihibuit, qualis primo apostolis — 13. Quunta suli fuit.
ct qualia tunc Romae siudiurcflorebant. — 14. Quod Don divites, sed sapientes ad consilium convocabat. — 15. Quam-
obrem laiciprimo coeporinl tonsarari. — 16 Luicosnou ad ecclesiasticum ofticium admittit, sed tantum ad monachi-
cum babitum. — CodicemGelasianum coarctat. — 18. Statioues(«)constituens, tractatus Evangelioruui declamat. —
17.
19.Cum verbipabulo paupenbus alimeuta miuistrut. — 20. Gonsuetudines novas iuducit. — 21 Murmurautibus pro
eisdem lmmiliter suisfacil.— 22. Pro hospite Dominum recipit. — 23. Duodecim invitatis, lertium decimnm angelum
sibi deputatum divinitus recognoscit. — 24. Quater io anuo distribuendum per polyptychum censet. — 25. Aureoset
peregnna vestiraenla largitur. — 26. Caleudatim diversas species erogat. — 27. Tribus millibus aocillis Dei octoginta
libras anuualiter praestat. — 28. Diatim per veredarios coacta slipeudia destinat. — 29. Pro paupere mortuo vehemen-
tissime lameutalur. — 30. Quot et qualium remuueraudorum nomina iu scrinio teneaniur. — 31. Arianorum basilicam
in Suburra Domino dedicat. — 32. Quotet qualia miracula divinitus siut ostensa. — 33. Pro cnnvertendis Anglis
ibi
Saxonibus Augustiuum cum mittit. — 34. Sine profectu redire volentes ad proliciscendum hortatur. — 35. Pree-
aliis
dicautes miraculafaciunt, multosque convertunt. — 36. Augustiuus epicopus consecratus postulat adjutores. — 37. Ei
Gregorius Palliuiu, et diversa necessana, simulque uonnnlla responsa transmittit. — 38. De consanguinitatibus per-
cunctatus,ponil(6) pacificerationem. — 39. Quantuet qualia de conversioue Saxonum, signisque discipulorum suorum
Gregorius praecoDetur. — 40. Augustinuui mouet, ne pro miraculis tumeat. — 41. PtDis frustum in carDem, carnis
rursus in pauis primordia reformavit, — 42.Punuuni pupugit, et sanguisefQuxit. — 43. Maleficoscnecilate multavit.
44. Qualiter intelligi debet, Gregorium Trajani animam de inferui cruciatibusliberasee — 45. Monachumsub excom-
muuicationedefunclnmmirabiliter solvit. — 46.PagaDos pueros comparat, ut Christiauos — 47.Pro paganisru- efficiat.
episcopiscommiuatur. —48. Judaeos
sticis. conversos a peosionibus levigat. — 49. Baptizandisvestimeutalargitur.
(c)
50. Pueris Arianorum subveniri praedicat. — 51. Singulis diaconis vel xenodochiis rectores constituit. — 52. Jero-
solymis xeDodochium conetituens, (d) et et io monte Siaa monachis annualia stipendia assignavit. — 53.Singulis
ibi
patrimoniis singulos rectores constituit. — 54. Uni personae duo ministeria nullomodo commiltenda definit. — 55.
Eleemosynaslocaliter acpersonaliter ordinat. — 56. Quod omni petenti se voluntarie tribuit. — 57. Quod etiam non
petenti necessaria ministravit. — 58. Liberalitatis ejus innocentia comprobatur. — 59. Pro faciendis eleemosynis
frumenta comparat quinquaginta libris auri. — 60. Quale de eo somnium Eremita cognoverit.
(e)

45 ). Agejam nunc, quoniam athletae Christi Gre- A personas, unam subslantiam: Patrem ingenitum, Fi-
gorii, viriliterin gymnasio sanctae ipsius Ecelesiae de- lium genitum, Spiritum vero sanctum, nec genitum,
sudantis, praelato libello, torosa membra descripta nec ingenitum, sed coaeternum, de Patre el Filio
sunt, qualiter in palaestraquoque conflixerit, aspi- procedentem. Confileor unigenitum Filium consub-
rante Domino, proleratur. Si quidem mox ut sum- stantialem, etsine tempore natumde Patre, omnium
mum pontificium felicissima? Romanae urbis, Christo visibilium et invisibilium Conditorem, lumen ex lu-
mortalibus consulenle, sortitus est, superstitiosum mine, Deum verum de Deo vero, splendorem gloriae,
Universalis vocabulum, quod Joannes Constantinopo- figuram substantiae; qui manens Verbum ante sse-
litanus episcopus insolentersibi tunc temporis usur- cu!a, perfectus homo creatus est juxta finem saecu-
pabat, more anlecessorum suorum pontificum, sub lorum, conceptus et natus ex Spiritusancto et de Ma-
districlissima? interminationis sententia refutavit, et ria virgine, qui naturam nostram suscepitabsque pec-
primus omnium se in principio epistolarum suarum cato; et sub Pontio Pilato crucifixus est, et sepultus
servum servorum Dei scribi satis humiliter definiviti tertia die resurrexit amortuis; die autem quadrage-
cunctisquesuissuccessoribusdocumentum suaehumi- simo ascendit in ccelum, et sedet ad dexteram Patris.
litatis tam in hoc quam in mediocribus pontificali- Unde venturus est judicare vivos et mortuos, positu-
bus indumentis, quod videlicet hactenus in san- rus ante oculos omnium omnia occulta singulorum,
R
cta Romana Ecclesia conservatur, haeredilarium re- dalurus sanctis perpetua praemia regni cojlestis, ini-
liquit. quis autem supplicia ignis a:terni, innovaturus saecu-
2. Denique(/*) inspecula sanctae universalis Eccle- lum per ignem in carnia resurrectione. Confiteor
siae, virtotius(9)humilitatis, auctoritatis, ac orthodo- unam fidem, unum baptisma, unam aposlolicam,
xiae, unde videri et audiri clarius evangelicus praeco el universalem Ecclesiam, in qua sola possunt la-
valerct, consistens, oris sui divinissimo gladioet rec- xari peccata in nomine Patris, et Filii, et Spiritus
tam fidem munivil et cunctas baereses uno symbolo sancti.
dissipavit. Quod videlicet sacrm confessionis symbo- 3. Synodicam quoijue suam Gregorius, secundum
lum ita se habel: Credo in unum Deum omnipoten- priscumdecessorum suorum morem, JoanniConstan-
tem, Patrein, et Filium, et Spiritum sanctum, tres tinopolitano, Eulogio Alexandrino, Gregorio Antio-

(u) Gemet., per stationes tractatus Euang. declamat. il non legilur in Gemet.
In Rcg., ponil ponti/iciFelici
raliunem.Ha quoque
(/>)
(f\ Iteg., Colb., Norm., in speculo.
in Ed. Kolland. et Mabill. (o) Sic legitur in plerisque Mss. At in Reg., Colb.
(c) Gussanv. et Vatic. cum Ms. Reg., converlens. et m Excusis, totius liuniilitatis et auctoritaiis orlho-
(d) El ibi abest a Gemet. doxx. Boll., el ortk. fidei.
89 S. GREGORII MAGNI VITA, AUCT. JOANNE DIACONO. LIB. I. 90

cheno, Joanni Jerosolymitano.et Anastasio(a) patriar- A erroris plena, reprobatur, et Theodorus personara
chae Antiocheno destinavit, quae ita -IGsehabet: Medialoris Dei et hominum (o) in duobus subsistenliis

« Consideranti mihi quod impar meritis ac toto separans, ad impietatis perfidiam cecidisseconvinci-
animo renitens pastoralis curae pondera porlare com- tur. Scripta 47 quoque Theodoriti, per qu» beati

pulsus sim, caligo moeroris occurrit, et Iriste cor ni- Cyrilli fides reprehenditur, ausu dementiae prolata
hil aliud nisi eas quae videri nil sinunt tenebras videt. refutantur. Cunctas vero quas praefata veneranda
Nam quid antisles (b) ad Dominum, nisi pro deliciis concilia personas respuunt respuo; quas venerantur
populi intercessor eligitur? Quaitaque fiduciaad eum amplector. Quia dum universali sunt consensu consli-
pro peccalis alienis intercessor venio, apud quem de tuta, se et non iila deslruit, quisquis prssumit aut
propriis securus non sum ? Si fortasse quispiam apud solvere quos religant, aul ligare quos solvunt.
potentem virum, qui et sibi iralus, et mibi esset in- Quisquis ergo aliud sapit, anathema sit ». (Lib. i,

cognitus, intercessorem suum me fieri queereret, pro- cap. 25).

tinus responderem : Hoc modo, poslquam Gregorius fundamenlum
Ad intercedendum venire nequeo, 5.

quia ejus notitiam ex sedula familiaritate non habeo. secundum priscum praedecessorum suorura
suffi fidei

Siigitur recte homo apud hominem, de quo minime pontificum morem, luculenter apostolicis thronis ex-
praesumpsissem, fieri intercessor erubescerem, quan- p posuit, animadvertens se ideo a Domino super genl
tae hoc audaciae est quod apud Deum pro populo lo et regna summum pontificem constitutum, ul, juxta

cura intercessoris obtineo, cui familiarem me esse illud propheticum (Jerem. i), vitiorum radices evel-
per vitae meritum non agnosco? Qua in re est mihi leret, destrueret atque disperderet, sicque demum
adhuc aliud gravius forraidandum, quia sicul cuncti plantaretque virtules, omnes consuetudi-
aedificaret,

liquido cognovimus, cum is
dendum mitlitur, irati animus ad deteriora provoca-
tur, elvaldepertimesco ne commissa mihi plebs fide-
lium reatus mei additaraento depereat, cujus nunc
usque Dominus aequanimiter delicla tolerabat. Cum
vero utcunque hunc timorem supprimo, et consola-
qui displicet ad interce-
nes quas contra priscam tradilionem apostolicam no-
viter pullulasse cognoverat, videlicet de ministris
cantoribus, de laicis pontifici familiariter adhaerenti-
bus, de tttulandis praejudicialiter quibuslibet rebus,
de contegendo dalmaticis apostolico ferelro(Zi), de pa-
stillatico, el de non admittendis passim laicis ad ec-

tam mentem ad ponlificalis operis studia accingo, cle.siastici juris officium, pro pallio vel consecratione

considerata ipsa rei immensitate, delerreor. Perpen- pontificum, primo quidem a Romanae Ecclesiae, post-
do quippe quod omni cura vigilandum est ut rector modum vero collectis circumquaque positarum pro-
cogitatione sit mundus, operatione praecipuus, dis- vinciarum episcopis, a totius sanctae universalis Ec-
cretus in silentio, utilis in verbo, singulis compas- clesiae corpore segregavil, eaque sub interpositione

sione proximus, prae cunctis conlemplatione suspen- terribilis anathematis, lam generaliter quam perpe-
sus, bene agentibus per humilitatem socius, contra tualiler condemnavit.
delinquentiumvitia(c)perzelumrectitudiniserectus», 6. Deinde in domo Domini, more sapientissimi Salo-
et caetera quao post in libro Pastorali prosequitur. monis, propter musicae compunctionera dulcedinis, (:')
4. « Praeterea quia corde, inquit, creditur ad justi- Antiphonarium cenlonem cantorura studiosissiraus
tiam, ore aulem confessio fit ad salutem (Rom. x), nimis utiliter compilavit ; scholam quoque cantorum,
sicut sancti Evangelii qualuor libros, sic quatuor con- quae haclenus eisdem institutionibus ia sancta Ro-
cilia suscipere et venerari me fateor : Nicaenum sci- mana Ecclesia modulatur, constituit eique cum ;

licet, inquo perversum Arii dogma destruitur; Coq- nonnullis praediis duo habitacula, scilicet alterum sub
etantinopolitanum quoque, in quo Eunomii et Mace- gradibusbasilicae beati Petri apostoli, alterum vero
donii error(d)convincitur; Ephesinum etiam primum, sub Lateranensis patriarchii domibus fabricavit, ubi
in quo Nestorii impielas judicatur Chalcedonense ; usque hodie lectus ejus, in quo recubans modulaba-
vero, iu quo (e) Euthycetis, Dioscorique pravitas re- tur, etflagellum ipsius, quo pueris minabatur, vene-
probatur, lota devotione complector, inlegerrima ratione congrua cum authentico Antiphonario reser-
approbatione custodio, quia in his velut in quadrato valur, quae videlicet loca per praecepti seriem sub in-
lapide sanctaeCdei structura consurgit; et cujuslibet terpositioneanathematisobministerii quotidiam utro-
J)
vitaeatque aclionis(/) norma existat, quisquis eorum bique gratiam subdivisit.
soliditatem non tenet, eliam si lapis esse cernitur, ta- 7. Hujus modulationis dulcedinem inter alias Eu-
men extra aedificium jacet. Quintum quoque conci- ropae genles Germani seu Galli discere crebroque re-
lium pariter veneror, in quo epistola quae Ibae dicitur, discere insigniter potuerunt, incorruptam vero tam

(o) Big. et Reg., expatriarchse Antioch. Legendum ergo in duabus tubsistentiis, seu personis,
(b) Norm. a Domino. ut habent alii Mss. nostri, tam Joannis Diaconi quam
(c) In Gussanv. et Vatic.,p«- zelum juslitix. epislolarum.
(d) Turon. et Andeg., conjungitur. (h] Norm., Reg. et Colb., de pastillatico, propallio,
(c) Al., Eutychis, vel Eulychii. vel consecratione ponli/icum, el ae non, etc.
({) Quidam excusi, actionis norma consistit. (t) Gemet., Antiphonarium concentum stud. Prius
(g)ln Mss. Sangerm., Reg., Colb. etnonnullis.men- lectum ut in Colb. concenlu. Ulic. habet, Anliph. can-
dose, in duabus subslanliis. Quibus adhaerent Vulgati tum, et per correctionera concentum. Reg., Antiph.
omnes, quamvis haresim sapial negare Christum dua- cantorum.
bus lubstanliis constare, divina «cilicet ao humana.
91 S. GREGORII MAGNI VITA, AUCT. JOANNE DIACONO. LIB.
levitatoanimi, quia nonnulla de proprio Gregorianis
A
cantibus miscuerunt, quam feritate quoque naturali,
servare minime potuerunt. Alpina siquidem curpora,
vocura suarum tonitruis altisone perstrepentia, suscc-
pla;modulationis dulcedinem proprie non resultant,
quia bibuli gulturis barbara feritas, dum inflexioni-
bus et repercussionibus mitem nititur edere cantile-
nam, naturali quodam fragore, quasi plaustra per
gradus confuse sonantia rigidas voces jactal, sic.jue
audsentium animos, quos mulcere debuerat, exaspe-
rando magis ac obstrependo conturbat.
8. Hinc est quod hujus Gregorii tempore cum -18
Augustino tuncBritannias adeunte, per Occidentem
quoque Romana: institutionis cantores dispersi, bar-
baros insigniter docuerunt. Quibus defunctis Occi-
dentales Ecclesiao ita susceptum modulationis orga-
num vitiarunl, ut Joannes quidam Romanus cantor
cum Tbeodoro aeque cive Romano, sed Eburaci ar-
chiepiscopo, per Gallias in Britannias(.i) a Vitalliano
sit pra;sule destinatus, qui
circumquaque positarum
Ecclesiarum filios ad pristinam csntilena; dulcedinem
revocans.tam per se, quam persuos discipulos mul-
lisannis Romanae doctrina; regulam conservavit.
9. Sed et Carolus noster palricius, rex autem Fran-
corum, dissonantia Romani et Gallicani cantus Ro-
maeoffensus, cum Gallorum procacitas cantum a no-
II. 92
veritatem diligunt comprobatur. Ha;c ergo per anti-
cipationem retulerim, ne indiscussam Gallorum (b)
levitatem videar praleriisse.
11. Caeterum prudentissimus rector Gregorius, re-
motis a suo cubiculo saecularibus, clericorum sibi
prudentissimos consiliarios familiaresque delegit, in-
terquos Pctrum Diaconum coa;taneum suum, cum
quo postea dispulans, quatuor Dialogorum libros
composuit; -Emilianum quoque notarium, qui qua-
dragintahomiliasEvangeliicumsociissuis(<.)excepit;
Paterium aeque notarium, qui ab eo secundicerius
factus, ex libris ipsius aliqua utillima defloravit; et
Joannem defensorem, qui ejus jussu in Hispanias co-
gnitor destinatus(d), Januarium episcopum civitatis
Malaciianae, abepiscopissuis compatriotis depositum,
sedi propriae restauravit, et depositores ejus cum eo
qui in locum ejus obrepserat pari seutentia condem
navit. Monachorum vero sauctissimos sibi familiarcs
clegit, Jt> Maximianum, monaslerii sui
inter quos
abbatem,quem posteaSyracusis episcopum fecit, ei-
que per Siciliam vices suas commisit; Augustinum
ejusdem monasterii sui praepositum, et Mellitum, per
quos Anglorum gentes ad Christianismi gratiam con-
vocavit; Marinianum ejusdem monasterii sui mona-
chum, quem in Ravennati melropoli episcopum con-
secravit Probum, quem subito abbalem spiritu re-
;

stratibus quibusdam nasniis argumentaretur esse cor- velanteconstituens, pro construendo xenodochio Je-
ruptum, nostriqueediversoauthenticum Antiphona- rosolymamdestinavit; simuIqueClaudium(e) Classita-
rium probabiliterostentarent, interrogasse ferturquis nae civitatis abbatem, qui de Proverbiis, de Canticis
inter rivum etfontem limpidiorem aquam conservare canticorum, de Propbetis, de libris Rcgum, deque
solerel? Respoudentibus fontem prudenter adjecit Heptateucho, papa dispulante, multa, licet non eo-
Ergo et nos qui de rivo corruptam lympham usqua C dem sensu, composuit (Lib. m, episl. 24).
hactenus bibimus, ad perennis fontis necesse est 12. Cum quibus Gregorius diu noctuque versatus,
fluenta principalia recurramus. Mox ilaque duos suo- nihil monasticaa perfectionis in palatio, nihil ponlifi-
rum industrios clericos Adriano tuncepiscopo dere- calis institutionis in Ecclesia dereliquit. Videbantur
liquit, quibus tandem satis eleganter instructis,
Me- passim cum eruditissimis clericis adhaerere pontifici
tensem metropolim ad suavitatem modulationis pri- religiosissimi monachi, et in diversis professionibus
stina; revocavit, et per illam, totam Galliam suam habebatur vita communis, tunc sub
ita ul talis esset
correxit. Gregorio penes urbem Romam qualem hanc
Ecclesia,
Sedcum multa post tempora, defunctishisqui Ro- fuissesub apostolis Lucas, et sub Marco evaugelista
mae fuerant educati, cantum Gallicanarum Ecclesia-
penes Alexandriam Philo commemorat.
rum a Metensi discrepare prudentissimus regum vi- 13. Tunc rerum Sapientia Romae sibi templum vi-
disset.acunumquemqueabalterutrovitiatumcantum sibiliter quodammodo fabricabat, et septemplicibus
jaclantem adverleret: Iterum, inquit, redeamus ad
artibus, veluti columnis nobilissimorum totidem la-
fontem. Tunc regis precibus, sicut hodiequidam ve-
pidum, aposlolicce sedis atrium fulciebat. Nullus pon-
ridice astipulantur, Adrianus papa permotus, duos in famulantium, a minimo usque ad maximum,
tifici
Galliam cantores misit, quurum judicio rex omnes barbarum quodlibet in sermone vel habitu praefere
p.
dtilcoHmom u--»_-..
cruidem cnrrnniQQp dulcedinem
quidemcorrupisse --....._ ._..:
Romani cantus " . . ___. ._ _. • -. .__i ._ t _.:_:
levi- bat, sed logata, Quiritum more, seu trabeata Latini-
tate quadam cognovit, Metenses vero sola
naturali las suum Latium in ipso Latiali palatio singulariter
feritate paululum quid dissonare praevidit.
Denique obtinebat. Refloruerant ibi diversarum artium stu-
usque hodie quantum Romano cantui Metensis cedit, dia, et qui, vel sanctimonia, vel prudentia forte ca-
tantum Metensi Ecclesiae cedere gallicanarum Eccle- rebat, suo ipsius judicio subsistendi coram pontifice
siarum Germaniarumque cantus, ab his qui meram fiduciam non habebat.

(a) A sancto Vitaliano P. ordinatus est Theodorus, Taurom. Bolland.

vn Kal. April., Dominica, ann. 668. Ita Beda, 1. iv, (d) Quartus fuit hnjus civitaiis episc, quo ejecto, in-
C 1. BOLLINO. trusus est quidim Joannes. Vidp Hist. Malacit., auct.
(b) Colb., Gemet. etBigot., vanitalem.
Utic, varie- Martino de Roa, cap. 12. In Mss. Norm. et Colb. le-
talem. Et superscnbitur, levilalem. gitur Malahtanx, pro Malacitunx. In Reg., Malani-
(c) De exceptoribus harum homil. agit
sanctus Gre- tanse.
goriua in prologo earumdem ad secundum episc. De eo lege Rubeum, lib. iv Hist Ravenn.
(«)
 GREGORII MAGNI VITA, AUCT. JOANNE DIACONO. LIB. II. 94
93 S.
conversatus, post
14. Arcessebanturpontificalibusprofundisconsiliis A gulas irreprehensibiliter fuerit

prudentes viri, quos perhibui, potius quam potentes ;

et paupere philosophia intrinsecus quid potius aut
potissimum in unoquoque negotio sequendum puta-
retur artificiosis argumentationibus rationabililer in-
quirente, dives inertia, quae modo
praefixa sacris canonibus tempora, licenter jam ad
quodlibet ecclesiasticum officium provehatur, si ta-
men illis non fuerit criminibus maculatus, quae in
Testamento Veteri morte mulctantur. »
se de sapientibus 17. Sed, el (b) Gelasianum Codicem de missarum

pari sorte ulciscitur, prae cubieuli foribus despicabi- solerr.niis, raultasubtrahens, pauca convertens, non-

lisremanebat. Sola deerat interpretandi bilinguis pe- nulla vero superadjiciens, pro exponendis evangelicis
ritia, etfacundissima virgo Cecropia, quae quondam lectionibusin unius libri volumine coarctavit. In ca-
suaa mentis acumina, Varrone caelibatum suum aufe- none apposuit Diesque nostros in tua pace dispone,
:

rente, Latinis tradiderat, imposturarum sibi praesti- atque ab aeterna damnatione nos eripi, et in electo-
gia, sicut ipse in suis epistolis queritur, vindicabat. rum tuorura jubeas grege numerari. »

15. Nemo laicorum, quodlibet palatii ministerium, 18. Stationes per basilicas vel beatorum martyrum
velecclesiasticum patrimonium procurabat, sed omnia ccemeteria, secundum quod hactenus plebs Romana
ecrlesiastici juris munia ecclesiastici viri subibant, quasi eo vivente certatim discurrit, sollicilus ordina-
oimirum laicis ad armorum solam militiam, vel agro- B vit per quas et ipse simul discurrens, dum adhuc
:

rum curam continuam deputatis. Ob hoc se nonnulli eloqui praevaleret, viginti horailias Evangelii coram
procerumsub obtentu religionis primo tonsurare cce- Ecclesia diverso tempore declamavit; reliquas vero
perunt. Quorum lergiversationi Mauricius imperator ejusdem numeri dictavit quidem, sed, lassescente
prudenter occurrens, data per Longinum Stratorem stomacho languore continuo, aliis pronuntiandas
lege, praecepit ut quisquis fuisset publicis administra- commisit.
tionibus implicatus, ad ecclesiasticum venire offi-
ei 19. Sequebatur exercilus Domini ullra citraque
cium non liceret. Quam legem Gregorius super hoo Gregorium praeeuntera, et auditurae verbum doctrinae
valde laudavit, dicens : « Qui saecularem habitum innumerabiles undique diversi sexus, aetatis ac pro-
deserens, ad ecclesiastica 50 officia venire festinat, fessionis, voluntariae confluebant cohortes, quibus ille,
non relinquere cupit saeculum, sed mutare. » ( Lib. utpotedoctor coelestis militisB, cunctis duntaxatarma
m, ep. 65. )
spiritalia 3Uggerebat, pauperibus vero et advenis, qui
16. Verum, dura ad clericalem professionem tam pro conditione temporum Romam influxerant, quoti-

ex ecclesiaslica, quam ex saeculari quoque militia diana stipendia ministrabat.

diversis occasionibus, quotidie pene 20. Super corpora beatorum Petri et Pauli aposto-
innumerabilis
multitudo conflueret, pastor ad omnia providus, ne- lorum missarum solemnia celebrari decrevit, acquisi-
p
quaquam eos ecclesiastici decoris officium, sed ad tis nu merosissimis olivetis, quorum summam in tabulis

capiendum solummodo monachicum propositum sus- marmoreis prae foribus ejusdem basilicae51 annota-
cipiendos esse censebat, dicens « Muitos ex eccle- vit. Luminaria superaddidit, officia sedula deputavit.
:

siastica seu saeculari militia novimus ad omnipotentis De sepultura juxla Ecclesiam, commodum sperare
Dei servitium festinare, ut, ab humana servitute li- prohibuit. Septem ex defensoribus honore regionario
beri, in divino servitio videantur familiarius in mo- decorandos indixit. Alleluia extra Pentecostes tem-
nasteriis conversari. Quod si passim dimittimus, pora dici ad missas fecit. Subdiaconos exspoliatos
omnibus(a) fugiendi ecclesiastici vel saecularis juris procedere statuit. Kyrie eleison cantari praecepit, et
dominium occasionem praebemus. Si vero festinantes orationem Dominicam mox posl canonem super hos-
ad omnipotentis Dei servitium incaute retinemus, illi tiam censuit recitari.
invenimus negare quaedam, qui dedit omnia. Unde 21. De quibus cum postea quosdam murmurare
necesse est ut quisquis ex juris ecclesiastici vel sae- sentiret, tanquam qui Conslantinopolitanae Ecclesiae

cularis militiae servitute ad Dei servitium converti consuetudines sequeretur, piissimus Pater non dedi-
desiderat, probetur prius in laico habitu constitutus, gnatus est reddere rationem, dicens « Nos in nullo :

el si mores v-j atque WV

ejus vvvv,v.v. conversatio bono
M V . WV.V.V. UW desiderio
UV. V.V.V..V.V.V.V.
. _. horum aliamEcelesiam
__ vv.
v. v/ . v. .v. . v. .
secuti sumus.Nam ut Alletuia
illius testimonium ferant, absque ulla retractatione hic (c) diceretur, de Jerosolymorum Ecclesia exbeati
servire in monasterio omnipotenti Deo permittatur, Hieronymi traditione, tempore beatae memoriae Da-
ut ab humano servitio liber recedat, qui in divino masi papae, tradilur traclum et ideo magis in hac
;

*
obsequio districliorem subire appetit servitutem. Si sede illam consuetudinem amputavimus, quae hic
autem et in monachico habitu secundum Patrum re- Graecis fuerat tradita.Subdiaconos autem,utspoliatos

(a) Andeg., fugiendi ad ecclesiastici, vel ssecularis ad missam spectanlibus unde, inquit, et in Vita ipsius
:

juris dominium occasionem prsebemus. legimus ; Sed et Gelasianum, etc..., coarctavit, quod
(b) Sic dictum ex Gelasio I, ejus auctore. De addi- volumen, etc. Sed forlasse ullima illa verba aunt Ber-
tione facta verborum, Diesque nostros, etc, lege Be- nonis, non Joannis Diaconi. Cerle in ipsius Codd.
dam, lib. n Hist., cap. 1. Censet doctissimus Hugo mss.nihilsiBii]elegitur,nullaquesupersunlabrasionis
Menardus, in nota 2 ad lib. Sacramentorum sancli aut avulsionis vestigia.
(c) Mabill.et Gussanv., non diceretur. Tollenda
Gregorii olim posl haec verba, in unius libri volumine est
coarctavil, lectum fuisse, quod volumen librum Sacra- necessario negatio ; alioquin Gregorius non respon-
mentorum prxtitulavit ; nititurque testimonio Berno- deret querelis de introduclo canlico Alleluia.
nis abbatis Augiensis, c. 1 libri de quibusdam rebus
95 S. GHEGORII MAGNI VITA, AUCT. JOANNE DIACONO. LIB. II. 96
procederefacerem, antiqua consueludo Ecclesia; fuit, A 23. Alio quoque tempore idem Gregorius, juxta
sed placuit cuidam nostio poutifici, nescio cui, qui consuetudinem suam, prascepit sacellario ut duode-
eos vestitos procedere pra-cepit. Nain Siciliae Eccle- cim peregrinos ad prandium invitaret. Qui pergens
siae, nun<|uid traditioneiu a Grscis acceperunt? Unde jussacomplevit, eosque ad mensam pariter(fc) ordina-
ergo habent hodie ut subdiaconi in lineis tunicis vil. Dum
autem simul discumberent, intuens papa,
procedant, nisi quia hoc a matre sua Romana Ec- tredecim numeravit et accersito sacellario, cur
;

clesiaperceperunt ? Kyrie eleison autem nos neque contra jussionem suam lertium decimum invitare
diximus neque dicimus, sicut a Graecis dicitur, quia praesumpserit inquisivit. Ille obstupefactus, convi-
in Graeciaomnes simul dicunt, apud nos vero a cle- vantes peregrinos curiosius numeravit, et duodecim
ricissimul dicitur, a populo respondetur. Et totidem solos inveniens, veluti securus respondit:« Grede
vicibus etiam Cliriste eleison dicitur, quod apud Grae- mihi,honorabilis Pater.non sunt nisi duodecim.sicut
cos nullomodo dicitur. In quotidianis autem missis ipse jussisti. » Ergo dum convictus saepius duodecim
alia quae dici solent tacemus, tantummodo Kyrie identidem numeraret, ac tertium decimum quemso-
eleison, et Christe eleison dicimus, ut in his depreca- lus papa videre poterat, non viderel, animadvertit
tioni6 vocibus paulo diutiusoccupemur. Orationem spiritualisPaler Gregoriu9virum propius discumben-
vero Dominicam idcirco mox post precem dicimus, lem vultus crebro convertere, et nunc adolescentem,
quia mos apostolorum fuit ut ad ipsam solummodo nunc vero vetulum veneranda quadam canitie simu-
orationem oblationis hostiam consecrarent. Et valde lare. Finito convivio, duodecim quidem abire permi-
mihi inconveniens visum est ut precem quam sclio- sit ; tertium decimum vero manu suscipieos, iu cubi-
lasticuscomposuerat tuper oblationem diceremus.el culum suum induxit, vehementer adjurans ut ei se
ipsam traditionem quam Redemptor noster compo- nomenque suum simpliciter prodere dignaretur. Qui
suit super ejuscorpus etsanguinem non diceremus.
respondens, dixit:« Et cur interrogas de nomine
Sed et Dominica oratio apud Graecos ab omni populo meo, quod est mirabile? Verumtamen scito, memoria
dicitur,apud nos vero a solo sacerdote cantatur. In recognoscens, quiaego sum naufragus illequi quon-
quo ergo Grecorum consuetudines sccuti sumus. qui dam veni ad te, quando scribebasin cellamonasterii
aut veleres noslras reparavimus, aut novas et utiles tuiadclivumScauri.cuidedistiduodecimnumismata,
constituimus, in quibus tamen alios (a) non probamur et argenteam scutellam, quam tibi miserat cum infu-
imitari ? Ergo vestra chariias, cum occasio dederit ut sis leguminibus beata Silvia mater tua. Et hoc libi
ad Gatanensem civitatem pergat, vel in Syracusana pro certo sit cognitum, quia ab illo die quo mihi haec
Ecclesia, eos quos credit aut intelligit, quia de hao
bilari animo tribuisti, destinavit te Dominus fieri
re murmurare potuerunt, facta colloculione, doceat,
praesulem sanctae suae Ecclesiae, pro qua et proprium
et quasialiaex occasione eos instruere non desistat. C sanguinera fudit, et esse te successorem atque vica-
Nam de Constantinopolitana Ecclesia quod dicunt, rium apostolorum principis Petri, cujus et virtutem
quis eam dubitet sede apostolicae esse subjectam ? imitatus es cum substantiam offerentium divideret,
Quod et piissimus dominus imperator, et frater noster prout cuique opus erat. » Haec audiens Gregorius
ejusdem civitatis episcopus assidue profitenlur; ta- dixit : « Et tu quomodo quod tunc me Dominus
nosti
men quid boni, vel ipsa, vel allera Ecclesia, ha-
si praei*88e sanctae At ille in-
Ecclesiae suae desiinarit?
bet, ego el minores meos, quoe ab illicitis prohibeo, quil : u Quoniam ego angelus ejus sum, et tunc ab eo
in bonoimitari paratussum. Stulius est enim ad tuum inquirendum proposiium destinatus. » Tunc
qui in
eo se primum existimat, ut bona quae viderit discere Gregorius, quia nondum manifeste viderat angelum,
contemnat. » {Lib. ix, ep. 12.) prorsus eipavit, sibique hunc laliter dicentem audi-
22. Tantae hospitalitatis Gregorius in ipso etiam vit : • Ne limeas, neque formides, ecce enim misit
patriarchio permansit, ut exceptis bis quos.tam per me Dominus, ut sim tibi custos, quandiu fueris in
diversas regiones quam Romae quoque Langobardo- islo moriali sajculo, quatenus quamcunque rem pe-
rum 52 perfidiae gladios fugientes, ecclesiastica stipe tieris.permeapud eum fiducialitervaleasimpetrare.»
misericorditer nutriebat, ad mensam suam quotidie Illico Gregorius in faciem suam corruil, dicens : « Si
peregnnos quoslibet invitaret. Inter quos die quadam D propler pusillum meae parvitatis munusculum tanta
unus accessit, in cujus manibus dum ipse ex humili- mihi relribuit omnipotenlissimus Dominus, ut et pon-
latis ministerio aquam fundere vellet, conversus ur- tificem me sanctae suae Ecclesiae faceret, et custodem
ceum accepit, sed repente eum in cujus manibus mihi suum angelum deputaret, quania pulem mihi
aquam fundere voluerat non invenit. Cumque hoc restitui, si in praeceptis ejus totis viribus permanens,
factum secum ipse miraretur, eadem nocte Dominus 53 plura studuero de pluribus erogare » '?

ei per visionem dixit . Caeteris diebus me in mem-

: 24. Igitur incipiens tantum largior esse de collato
bris meis, heslerno autem die me in memelipso temporali commodo, quantum certior de recipiendo
suscepisti. » praemio sempiterno, cunctorum patrimoniorum prae-

(a)Editi,c<5mprotamur,repugnanlibusMss.etcontra seu potius saccellarius, dicitur, qui sacculos ac elee-

sancti Gregorii mentem. mosynam servat; seu tbesaurarius. Apud sanotum
(i) Bigot. el Utic, invitavit, Porro hic sacellarius, Antonium scribitur saccellarius.
97 S. GREGORII magni vita, auct. joanne diacono. lib. II. 98
diorumquereditusex(<j)Gelasianopolyptyco,cujugni- A ai eum propriismanibus, quod dictu nefas est, pere-
mirumstudiosissimus videbatur pedissequus,(fr) adae- misset.

ravit, eorumque pensionibus in auro argentoque (col- usque hodie in sacratissimo Lateranen-
30. Exstat

lalis omoibus ordinibus ecclesiasticis, vel palatinis, hujus confectum temporibus char-
sispalatii scrinio

monasteriis, ecclesiis, ccemeteriis, diaconiis xeno- taceum praegrando volumen, in quocommunis sexus
dochiis urbanis, vel suburbanis)quot solidi (c) singulis cunctarum aetatum ac professionum nomiaa lam
quater in anno distribuerentur, Pascha scilicet, na- Romae quam per suburbana civitatesve vicinas, nec-
tali apostolorum, natali sancti Andreae, natalitioque non longinquas m:iritimas urbes degentium, 54eum
suo, per polyptychumquo hactenus erogatur indixit. suis cognominibus, temporibus, et remunerationibus

25. Exlra quos primo Dorainicae resurrectionis di-

expressius continentur. Quorum summara, ne videli-
cet fastiditus transiliar, ego transferre diffugio, meique
luculo in basilica quondam doctissimi papae Vigilii (

juxta quam consuetudinaliter habitabat, ad imper- oculum ad illius venerandi scrinii plenitudi-
lectoris

tiendum pacis osculum residens, cunclis episcopis, nem, cujus ipse pene in cunctis auctoritatem, papa
presbyteris,diaconibus, aliisque(d)axiomaticisaureos largiente, secutus sum, transmitto.
erogabat. Natalitio vero apostolorum, vel suo.mistos
31.Praeterea cum Arianorum basilica in regione
solidos offerens, peregrina nihilominus vestimenta urbis huJ U8 1 uae Suburra dicitur clausa usque ad
fi
Gregorii pontiDcatus tempora remansisset, placuit ei
donabat.
ut in fide catholica, introductis illuc beati Sebastiani
Omnibus omnino Kalendis, pauperibus gene-
26.
etsanctae Agatbae martyrurareliquiis.dedicari debuis-
raliter easdem species quae congerebantur ex redi-
set, quod factum est. Nam cum magna populi multi-
tibus erogabat : et suo teraporesuo fruraentum,
tudine Gregorius laudes canendo perveniens, basili-
vinum, suo caseum, suo legumen, suo lardum, suo
cam praefatam ingressusest jcumque venerabilis pon-
(e) manducabilia animalia, suo pisces vel oleum pa-
tifex jam missarum solemnia celebraret, ac propter
terfamilias Doraini discreiissime dividebat. Pi-
ejusdem loci angustias populi seturba comprimerent,
gmenta vero aliaque (f) delicatiora comraercia primo-
quidara ex his qut exira sacrarium stabant, porcum
ribus honorabiliter offerebat, ita ut nihil aliud quara
subilo inter suos pedes, huc et illuc discurrere sen-
communia quaedam horrea, communis putaretur
serunt. Quemdum uniusquisque sentiret, et juxta se
Ecclesia.
stantibus indiearet, idera porcus ecclesiae januas
27. Tribus millibus ancillis Dei, quas Graeci mo- petiit, et omnes, per quos transiit, in admirationem
nastrias vocant, quindecim libras auri pro lectisler-
convertit sed videri nil potuit, quamvis sentiri po-
;

niis dedit, eisque pro quotidianis stipendiis octoginta

tuisset. Quod idcirco divina pietas ostendit, ut cun-
libras annualiter conterebat. De quibus Theoctistaa G ctig palesceret quia veniente C um reliquiis sancto
patriciae scribens : « Harum, inquit, talis vita est,
rum Gregorio, de loco eodem immundus habitator
atque in tantum lacrymis et abstinentia districta, ut exiret.
credaraus quia si ipsae non essent, nullus nostrum 32. Peracta igitur missarum celebratione, papa
jam per tot annos in loco hoc subsistere inter Lan- cum plebe recessit; sed adhuc nocte eadem magnus
gobardorum gladios potuisset. » (Lib vi, ep. 26.) .
in ejusdem Ecclesiae tectis strepitus factus est, ae si
28. Quotidianis quibusque diebus per omnium re- in ea aliquis errando discurreret. Sequenti autem
gionum vicos vel compita, infirmisseu qualibel cor- nocte gravior sonitus excrevit, cum subito tantu3
poris parte debilibus cocta stipendia per constitutos terror insonuit, ac si omnis ecclesia illa a fundamen-
veredariosemittebat. Verecundioribusvero.antequam tis fuisset eversa, et protinus recessit, ac nulla illic
ipse cibum caperet, a mensa sua benedictionis apo- ultenus inquietudo antiqui hostis apparuit ; sed per
stolicae ostiatim dirigere curabat scutellam, ita ut terroris sonitum, quem fecit, innotuit a loco quem
neminen: prorsus exciperet misericordissimi benevo- diu tenuerat quod per invocationem Gregorii coacius
lentia provisoris, quem ad fidem traxerat omnipo- exibat. Post paucos vero dies in magna serenitate
tentis cognitio Creatoris. aerissuper altare ejusdem ecclesiae nubes ccelitus de-
29. Horum dum quemdam pauperem in angustis D scendit, suoque illud velamine operuit, omnemque

(g) andronaruin recessibus a vespillionibus inveniri ecclesiam lanto terrore ac suavitate odoris implevit,
moriuum contigisset, aestimans eum stipis inopia (h) ut, palentibus januis, nullus illic praesumeretintrare,
periisse, ita per aliquot dies, ut dicitur, a missa- et sacerdotes atque custodes, vel hi qui ad celebran-
rum celebratione vacando, tristatus est, lanquam da missarum solemnia venerant, et rem videbant,

A Graeco mvyls, signiflcat vestium, charlarum,

(a) dignitas. Non raro Joannes Diaconus usurpat verba
et aliorum quae complicantur singulas plicaluras, Graeca.
folia et laminas. Mabill. —
Hic libellus est in quo (e) Colb., Gemet. et Big., manducalia, quod etiam
reditus ecclesiastici annotabantur, et quid singulis olim in Utic. legebatur.
indigentibus erogaretur. De hac voce, vide epist. 40 (f) Colb., Gemet. etBigot., ditiora. Utic. utramque
lib. vii, iDd. 2. lectionem servat.
(b) ln Colb., uggregavit; in Reg., adhxrere. In Utic, (g) 'AvSptov, locus in quosoli viri degunt hincan- ;

verbo adseravit superscribitur vel erogavit. drona formatum. Boll.

(c) Abest singulis a Mss. Norm. (h) Defeci$se.
(d) Id est, viris in dignitatibus constitutis abi$io>(ia
 99 S. GREGORII MAGNI VITA, AUCT. JOANNE DIACONO. LIB. II. 100

ingredi minime poterant, et suavitatem mirifici odo- A roboratus, per ^therii Arelatensis vatis, perque
ris irahebant. Die vero alia in ea lampades sine lu- aliorum episcoporum Gallise, regumque quibus eos
mine sunt accensae. Post paucos iterum dies cum, ex- piissimus Paterpropriis commendarat, hospi-
lilteris
missarum soleroniis, exslinctislampadibus, cu-
pletis tia, Britanniam petiit, et ad
Edelberlum regem (g)
stos ex eadera (a) ecclesia egressus fuissel, post Canluariorum veniens, Dei cooperanle gratia, non
paululum intravit,et lampades quasoxstinxeratlucen- solum licentiam praedicandi, verum eliam victus et
tes reperit, quas negligenter exstinxisse se credidit, mansiones in civitate Dorovernensi, quae erat regni
atque eas jam sollicitius exstinxit, qui exiens eccle- ejusmetropolis, facile impetravit. Ad quam Augusli-
siamclausit. Sed posthorarum triumspatium regres- nus cum sociis, praelata cruce, seu Salvatoris ima-
bus, lucenle3 lampodes quas exstinxeral invenit, ut gine, appropinquans cecinit, dicens « Deprecamur :

lumine aperte claresceret, quia per

videlicet ex ipso te, Domine, in omni misericordia tua, ut auferatur

beatum Gregorium locus ille de tenebris ad lucem furor tuus iraque tua a civitate ista, e a domo sancta
venisset. lua, quoniam peccavimus. »Pra.dicantibusautem eis,
33. Sed cum Gregorius pro convertendis Anglis et in nomine Jesu miracula facientibus, crediderunt
Saxonibus, quemadraodum in manachatu suo propo- multi, ct baptizati sunt, mirantes innocentis vitae

suerat, assiduis cogitationum fluctibus (b) urgeretur, g simplicitatem, complectentesque dulcedinem ccelestis
mox ubi, Ecclesiae statu composito, (r) quartum 55 doctrinas.
sui ponlificatus anr.um Augustinum cum
intravit, 36. Quapropter Augustinus Arelas venit, el secun-
aliis domus suae (d) monasterii monachis in Britan- dum Gregorii jussionemab (/;) .Etherio episcopus con-
niam evangelizandi gratiadestinavit. (e) Qui suscepta. secratus, in Britanniam remeavit; illicoque per Lau-
peregrinationis, post dies aliquot, inerti tsdio rentium presbyterum, et Petrum monachum papae
praegravati, redire domum potius quam barbaram, Gregorio conversionem gentis Anglorum, seque con-
feram, incredulamque gentem, cujus ne linguam secratuminnotuit, suggercns utsibimitteret plurimos
quidem intelligerent, adire decreverunt. Nec mora, verbi ministros, eo quod messera quidem multam
Augustinum, quem eis episcopum consecrandum, haberet, operarios autem paucos.
si ab Anglis exciperentur, indixerat, Romam re- 37. Quibus relationibus Gregorius in Christo laeti-
mittunt, summum praesulem deprecantes ut tam ficatus, misit Auguslino plurimos verbi ministros,
laboriosam, tam incertam, tamquc periculosara pe- 56 in quibus praecipui eranl Mellitus, Justus, Pauli-
regrinationem sibi nuper impositam removeret, et nus, et (i) Rufinianus; et per eos universa quae ad
ad suos reverti permitteret. Quibus ille rescripsit, cultum erant Ecclesiae necessaria, vasa videlicet
dicens
w-.--.. . _, u, et- vestimenta
sacra,
auui •_ i altarium,
..iiui.uLit (iiiaiiuiu, ornamenta t>.vi.9ia"
uiuatiibuva ecclesia-
34. « Gregorius episcopus, servus servorum Dei, ^ s tica, vestimenta clericalia, apostolorum elmultorum
servisDomini nostri Jesu Christi. Quia melius fuerat sanctorum reliquias, et Codices multos. Misit ei et
bona non incipere, quam ab his quae copta sunt co- pallium, jubens ut sub metropoli sua Cantiae duode-
gitatione retrorsum redire, summo studio, dilectis- cim episcopos ordinuret, ad Londoniam et Eburacam
simi Filii, oportet ut opus bonum quod coepistis, singulos episcopos mitterel, qui sub se duodecim ni-
auxiliante Domino, compleatis. Nec labor vos ergo iti- hilominus episcoposconsecrantes,palliumab aposto-
neris, nec maledicorum hominum linguae deterreant, lica sede perciperent, et post Augustini obitum ipse
sad omni instantia, omnique fervore, quae inchoastis, inter eos primus haberi debuisset, qui prius conse-
Deoauctore, peragite, scientesquod laborem magnum crari meruisset. Praecepit quoque ut in Anglorum
major a.ternae retributionis gloria consequetur. Re- gente idolorum fananon desirueret, sed sanctificatis
meanti autem Auguslino praeposito vestro, quem et aquis respersa in basilicns dedicaret. Et quia sole-
abbalcm vobis constituimus, in omnibus humiliter bant Saxones in sacrificio daemonum boves multos
obedite, scientes vestris animnbus per omnia profu- occidere, jussit ut in die dedicationis, vel natalitiis
turum quidquid a vobis fuerit in ejus admonitione sanctorum martyrum.quorum reliquiae illic poneren-
completum. Omnipotens Deus sua vos gratia prote- tur, tabernacula sibi circa easdem ecclesias, quae ex
gut ([), etveslri laboris fructum in eeterna me patria D fdD 8 commutata. sunt, de ramis arborum facerenl,
j

videre concedat, quatenus et si vobiscum laborare e t religiosis conviviis solemnitates debitas celebra-
nequeo, simul in gaudio retributionis inveniar, quia ren t. Et quia super quibusdam capitulis Augustinus
loborare scilicet volo. » (Lib. vi, epist. 51.) eum interrogans, qualiter episcopus cum suis con-
35. His exbortationibus Augustinus cum fratribus versari deberet clericis, requisivit, doctor humillimus

(a) Bigot. et Utic, basilica. Gregorium nullara sibi laboris aposlolici partem prae
(b) Mss., argueretur. modestia tribuere : quatenus etsi vobiscum laborare
(c) Imo texlum, etsi Miss. Codices habeant quar- nequeo.
tum. (<7)Gemet. cum Bigot. et Colb., Edilbertum, Utic,
(d) In Reg. omittitur, monasteriis. Colb. et Norm., Adelbertum.
Britannias. (h) Legendum Yirgilio, qui tunc Arelalensis erat
Utic, qui iter suscipientes.
ie) episcopus. _£tberius viro Lugclun. Errori occasionem
Vatic, Gussanv., Mabill., et noslri laboris, pracbuit Beda, I. i Hist , c. 27.
(f) Edit.
contradicenlibus Mss. et orationis serie, qua liquet (i) Andeg., Erufin, Utic, Rufinus. Reg., Iiufianus.
101 S. GREGORII MAGNI VITA, AUCT. JOANNE DIACONO. LIB. II. 102
inter caetera sic Quia tua fraternitas,
rescripsit : « A gantur; sed adhuc illos neophytos existentes, stepis-
monasterii regulis erudita, seorsum vivere non debet sime eos prius illicita docere (/) viiare et
verbis ac
a clericis suis, in Ecclesia Anglorum, quae nuper, exemplis instruere, et quae post de talibus
egerint
auctore Deo, ad (a) fidem perducta est, hanc debet rationabiliter ac excludere oporlet. Narn
fldeliter

conversationem instituere, quae in initio nascentis juxta Apostolum, qui ait Lac vobis polum dedi non
:

Ecclesiae fuit patribus nostris, in quibus nullus eorum escam (I Cor. m, 2), (g) ista illis modo, non posteris
ex his quaj possidebant aliquid suum esse dicebat, ut praefixum est, temporis tenenda (fi) indulsimus
sed erant illisomnia communia. » Cum una sit fides, ne bonuin quod inflrma adhuc radice plantatum
erat
cur super missarum celebratione Gallicana Ecclesia erueretur.sed caeptum aliquantulum firmaretur
(i)
et
Romana discordet Augustino quaerenti Gregorius usque ad perfectionem custodiretur. » (Lib. xiv, epist.
ait « Novit tua fraternitas Romanae Ecclesiae con-
:
ult.) Haec ergo idcircoperstringendacuravi, ut hi
qui
suetudinem, in qua se meminit enutritam. Sed mihi occasione novas dispensationis illicita matrimonia
placet ut sive in Romana, sive in qualibet Ecclesia contrahunt, erudilissimum papam Gregorium non
aliquid invenisti, quod plus omnipotenti Deo possit regulariter quartae generationis copulam censuisse
placere, sollicite eligas, et in Anglorum Ecclesia, imo venialiter simulque temporaliter permisisse co-
quae adhuc nova est ad fidem, institutione praecipua ™ gnoscant. Cujus nimirum precibus Deus omnipotens
quae de multis Ecclesiis colligere potuisti, infundas. tantam Augustino ejusque sociis faciendorumsigno-
Non enim pro locis res, sed pro bonis rebus loca rum gratiam contulit, ut verbum vitaa quod ore prae-
amanda sunt. Ex singulis ergo quibusque Ecclesiis, dicabantsignorumefficaciaconflrmarent.Undefactum
quffi pia, quas religiosa, quae recta sunt, eligas, et est ut paucis elabentibus anni3, etiam casleri Saxoniae

haec quasi in vasculo collecta, apud Anglorum men- reges ad Christi Domini fidem per discipulos
ejus
sam in consueludinem vertas. » Inlerrogatus etiam accederenl.
quomodo ea quae fures de ecclesiis abstulerint red- 39. De cujus gentis conversione, simulque mira-

dere debeanl, mitissimus Pater : « Absit, inquit, ut culorum prodigiis quaa ibidem flebant, ita Gregorius
ecclesia cum augmento recipiat quod de lerrenis in libris Moralibus perhibet, dicens : « Ecce lingua
rebus videtur amittere, et lucra vana requirere. » Britanniae, quae nihil aliud noverat quam barbarum
Sane requisitus ab eodem Augustino usque ad quo- frendere, jamdudum inDei laudibus Hebraea ccepit
tam generationem fideles debeant copulari.Gregorius verba resonare. Bcce quondam tumidus, jam sub-
dispensatorie sic rescripsit : « Quasdam terrena lex stratus sanctorum pedibus servit Oceanus, ejusque
in Romana republica permittil ut sive frater el soror, barbaros motus, quos terreni principes edomare ferro
seu duorum fralrum germanorum, vel duarum soro- nequiverant, hos pro divina formidine sacerdotum
rum filius et filia misceantur. Sed experimento didi- ora simplicibus verbis ligant et qui catervas pugnan-
;

cimus ex tali conjugio sobolem non posse succre- tium infidelis nequaquam meluerat,jam nunc fidelis
scere,(fr)etsacralexprohibetcognationislurpitudinem humilium linguas timet. Quia enim perceplis ccelesti-
revelare. Unde necesse esl ut jam tertia, vel quarta bus verbis, claresceniibus quoque miraculis, virtus ei
generatione generalio fidelium licenter sibi jungi de- divinae cognitionis infunditur, ejusdem divinitatis
beat. Nam (c) in secunda,57 quam praediximus, terrore refrenetur; ut prave agere metuat, ac lotis
omnimodo debet abstinere. » (Lib. xi, episl. 64.) desideriis ad aeternitatis gratiam pervenire concu-
38. Verum post multum temporis aFelice Messanae piscat. « (Lib. xxvn Mor., n. 2i.) Eulogio quoque,
Siciliae praesule requisitus utrum Augustino scripsis- palriarchae Alexandrino, de doctrina suae Ecclesiae,
set ut Anglorum quarta generatione contracta matri- conversione baereticorum, concordiaque fidelium
monia minime solverentur, humillimus PaterGrego- plausibiliareferenti, Gregorius ita rescripsit : « Quo-
rius inter caslera talem reddidit ralionem Quod
: « niam in bonis quae agitis, scio quod et aliis congau-
scripsi Augustino, Anglorum gentis episcopo, alumno detis, vestraequoque 5§ gratiae vicem reddo, quia
videlicet, (d) ut recordatus es, tuo, de sanguinis con- dum gens Anglorum, in mundi angulo posita, in
junctione,ipsi et Anglorum genti,quae nuper ad fidem cultu lignorum ac lapidum perfida nunc usque rema-
venerat, (e) ne a bonoquod metuendo auste-
coeperat D neret, ex vestrae mihi or&tionis adjutorio placuit ut
riora recederet, specialiter et non generaliter caeteris ad eam monasterii mei monachum in praedicalionem
me scripsisse cognoscas. Unde et mihi testis omnis transmittere, Deo auctore, debuissem; qui, data a
Romana civitas existit, nec ea intentione haec illis me a Germaniarum episcopis episcopus
licenlia,
scriptis mandavi, ut postquam firma radice fuerintin factus, cum eorum quoque solaliis ad praedicUm
fide solidati, si infra propriam consanguinitatem in- genlem in finem mundi perductus est. Et jam nunc
venli fuerint, non separentur, aut infra affinitatis de ejus salute et opere ad nos scripta pervenerunt,
lineam, id est usque ad septimam generationem jun- quia tantis miraculis, vel ipse, vel hi qui cum eo

Vulgati, conversa est.

(a) Bolland. Edit.
Haec desunt in Bigot. et Utic, ubi post succres-
(b) (e) Turon., ne ab uno quod.
cere immediate sequilur unde, etc. :
(f) Abest vitare a Norm., Reg. et Colb.
(c)Norm., nam a secunda. Andegav., nam secun- (g) Andeg., ita.
dam. (k) Utic, indiximus.
(d) Plurimi Edit., ut recordor nostro. fpsis suffra- (i) Ande^ cum Colb. et Norm., exureretur.
gantur Colb. et Reg. Sequimur tres Mss. Norm. et
 103 S. GREGORII MAGNI VITA, AUCT. JOANNE DIACONO. LIB. II. 104
transmissi sunt, in gente eadem coruscant, ut Apo- ^ sigilasset, legatis largitus est. Iili eusceptas reliquias
stolorum virtutes in signis quoo exhibent imitari vi- veneralione congrua deferenle3, postquam quaedam
deantur. In solemnitate auiem dominicae nativitatis, itineris milliaria consumpseruni, stulte se tantum
que (a) prima indictione transacta est, plusquam de- viaticum confecisse murmurare cceperunt, si ne-
cem millia Angli ab eodem nuntiati sunt fratreetco- sciant utrum sanctorum ossa an magis carnes a
episcopo nostro baptizali. Quod idcirco narravi, ut Romana pontifice suscepissent. Itaque communi
cognoscatis quid in Alexandrino populo loquendo, et consilio, remolo ponlificali signaculo, reseratisque
quid in mundi finibus agilis orando. Vestrae enim pyxidibus, particulas brandei repererunl. Mox ad
orationes sunt in loco ubi non estis, quarum opera- urbis mcenia cum furore nimio revertenles, per ar-
liones sanctee monstrantur in eo loco, ubi estis. » chidiaconum aGregoriodelusos fuisse,utpro reliquiis
(Lib. vin, epist. 30.) vilem pannum susciperent, flebiliter querebantur,
40. Nihilominus eidem Auguatino super eisdem dicentes dominot. suos pulcherrimis palliis abundare,
miraculis inler alia scribit, inquiens : « Scio quia ac per hoc Romanorum vilibus brandeis non egere.
omnipotens Deus per dilectionem tuam in gentem, Forte tunc Gregorius missarutn solemnia celebrabat.
(b) quam eligi voluit, niagna miraculaostendit. Unde Quibus expletis, ab eisdem legatis brandeum coram
necesse est ut de eodem dono ccelesli, et tiinendo cunctis recipiens, super altare composuit, seque cum
gaudeas, et gaudendo pertimescas gaudeas vide- : omnibus in orationem dedit, ut Deus omnipotens
licet, quia Anglorum animae per exteriora miracula utrum quod a liminibus apostolorum de more Irans-
ad interiorem gratiam pertrahuntur ;
pertimescas missum est pro reliquiis martyrum venerari deberet
vero, ne inter signa quae fiunt intirmus animus in sui quantociu9 indicaret. Deinde ab oratione surgens,
praesumptione se elevet, ut unde foras per honorem incredulos legatos propius astare praeeepit. Cultellum
tollitur, inde per inanem gloriam intus cadat, etc. » petiit, (e) more sanctissimi papae Leonis, brandeum
(Lib. xi, epist. 28.) pupugit.de cujuspunctionibus sanguisprotinus ema-
41. Quas autem de Gregorii miraculis penes eas- navit. Quo miraculo tam legati confusi, quam omnes
dem Anglorum Ecclesias vulgo leguntur, orr.ittenda qui aderant tremefacti, jussu Gregorii cum eo terrae
non arbitror, ne studiosi lectorisanimus, aut defrau- prostrati sunt, nec ante ab oratione cessaverunt,
dasse pertinaciter, aut negligenter praeteriisse me (c) quamcuncta brandeorum foramina divinilus clau-
cognitionem oongruam suspicetur. Matrona quaedam derentur.
beato Gregorio, per stationes publicas missarumso- 43. Quidam prasterea divilum Romanorum, relicta
lemnia celebranti, solitas oblationes obtulerat. Cui conjuge, fuerat a Romano pontifice communione
post mysteria traditurus, cum diceret Corpus Do- privatus. Quod i!le molestissime ferens, et auctorita-
:

mini nostri Jesu Christi conservet animam tuam, C tem tanti pontificis evacuare non prsvalens, mago-
lasciva subrisit. Ille continuo dexteram ab ejus ore rum suffragia requisivit. Qui, magnis muneribus
convertens, partem illam dominici corporis super persuasi,posse se suis carminibus agere ut, immisso
altare deposuit. Expletis vero missarum solemniis, daemone, landiu callabus pontificis vexaretur quou-
matronam coram populo inquisivit quam ob rem sque cum sessore suo periclitaretur, fiducialiter pro-
corpus dominicum susceptura ridere praesumpserit. miserunt. Hac incestus judex pollicilatione laetatus
At illa diu mussitans, tandem prorupit, quia panem, magos juxta viam qua pontifex ad slationem pro-
inquiens, quem manibus me fecisse cogno-
propriis fecturus erat in edito 3tare permisit, ut videre trans-
veram, tu corpus dominicum perhibebas. Tunc Gre- euntes, non videri a transeuntibus possent. Cumque
gorius, pro incredulitate mulieris, cum lota plebe se magi ex planetatorum mappulatorumque processio-
in oralionem prostravit et post paululum surgens,
; nibus magnum pontificem cognovissent, immisso da>
particulam panis quam superaltare posuerat, carnem mone, tam fortiter ejus equum vexari fecerunt, ut
factam reperit quam coram cunctis incredulae ma-
: nunquam a ses9ore sive a stratoribus teneri posse
tronae demonstrans.ad credulitatis gratiam tam illam putaretur. Tunc Gregorius, revelante Spiritu sancto,
revocare potuit, quam totum populum confirmare daBmoniacamaubmissionemcognoscens, sanctocrucis
curavit. Rursus itaque in orationem cum eisdem rj signaculo, tam caballum a prae9enti rabie liberavit,
prostratus, carni9 frustum in panis primordia quam maleficos ex latente culmine jubens deponere,
reformavit. perpetua ceecitate multavit. Quos reatum suum sug-
42. Alio quoque tempore vir Dei Gregorius, mira- gestione inceati judicis confitentes, ac post multum
culum pene huic simile perpetravit. Nam cum,peten- temporis ad sacri baptismalis gratiam venieules, lu-
tibus quibusdam occidentalibus per legatos, 59 in minibusquidem,(f)nemagica relegerent, reddere no-
singulis pyxidibus sub nominibus petitorum Imarty- luit, eos tamen ecclesiastica stipe nutriri praecepit.
rum(d) brandeum solito more [concludens, de3uper 44. Legitur etiam penes easdem Anglorum Eccle-

(o) Utic, qux hac prima. («) Sanctus Gregorius, lib. iv, epist. 30, refert
Colb., Gemet. acBigot., quam elcgit, ul voluit.
(b) sanctum Leonem, dum Graeci quidam dubitarent,
(c) Andeg., cognilioni congrux. Gemet., cognilioni brandeum forficibus incidisse, et ex ipsa incisione
congrun. Big. et Utic, cogniiione congrua. sanguinem effluxisse.
(d) In Golb. el Norm. aemper scribitur, prandeum.
\f)
Colb., Reg., Uiic et Dig., ne magicam. Gemet.
Brandeum, Isidoro zonarum genus, velum est quo ac And., ne magiam.
corpus defuncti,Tel sacrae reliquiee teguutur. Mabiix.
 (05 S. GREGORII PAP.E VITA, AUCT. JOANNE DIACONO. LIR. II. 106
sias, quod Gregorius per forum Trajani, quod ipse A propter illud quod scriptum est Nisi
quis renatus :

quondam pulcherrimis aedificiis venustarat, proce fuerit ex aqua et Spiritu sancto non
intrabit in regnum
deDs, judicii ejus quo viduam consolalus fuerat re- ccelorum (Joan. m, 3); sed simpliciter
dicitur, sb in-
cordatus (a) atque miratus sit : quod scilicet sicut a fernisolummodo cruciatibus liberata. Quod
videlicet
prioribus traditur, ila se habet. Quodam 60 tempore, potest videri credibile quippe cum ita
valeat anima
Trajano ad imminentis belli procinctum festinanli in inferno existere, et inferni cruciatus
per Dei mi-
vehementissime, vidua qua-dam processit flebiliter sericordiam non sentire, sicuti unus gehenna:
ignis
dicens : Filius meus innocens, te regnante, perem- valet omnes peccatores pariter detinere,
sic per Dei
ptus esl; obsecro ut, quia eum mihi reddere non justitiam cunctos non valet ae |ualiter
exurere. Nam
vales, sanguinem ejus legaliter vindicare digneris. uniuscujusque quantum meruit culpa, justo
Dei ju-
Cumque Trajanus, si sanus reverteretur a prslio, dicio tantum sentietur et pcena.
hunc se vindicaturum per omnia responderet, vidua 45. Nihilominus ex libro qui a Graecis Xstfidr,
di-
dixit Si tu in praelio mortuus fueris, quis mihi prae-
:
cilur, a Latinis vero intelligitur campus,
vel pralum,
stabit? Trajanua dixit : Ille qui post me imperabit. pra?ceptor meus inter alia toto orbe jam
diffamata
Vidua dixit: Et tibi quid proderit.si alter mihi jusli- miraculainlerpretatus est.mihi scribens 61
Enar- :

tiam fecerit? Trajanus respondit Utique nihil. Et : ravit nobis presbyler, nomine Petrus, de
sancto
vidua Nonne, inquit, melius libi est ui tu mihi justi-
: Gregorio papa Romano (illinc enim erat
reverendis-
liam facias, et tu pro hoc mercedem tuam recipias, simus hic presbyter) : Is, inquit (Pral. spirit. c. 192),
quam hanc transmittas? Tunc Trajanus ralione
alteri effectus papa, ssdificavit monasterium virorum ma-
pariler pietateque commotus, equo descendit, nec gnum, et dedit mandatum ut nulius monacborum
ante discessit quam judicium vidu;e per semet immi- proprium aliquid haberet usque ad unum (r) obolum.
nens proQigarel. Hujus ergo mansueludinem judicis Frater ergo de monasterio habebat fralrem
sjecula-
asserunt Gregorium recordatum ad sancli Petri apo- rem, et poslulavit eum, dicens Casulam non :
habeo,
stoli basilicam pervenisse; ibique lamliu super errore sed fac charilatem, eme mihi. Dicit ei saecularis
tam clemenlissimi principis deflevisse, quousque frater Ecce tria numismata suscipier.s,
:
compara,
responsum sequenli nocte cepisset, se pro Trajano (d) qualis tibi placet. Acceptis ilaque
monachus tribus
fuisse auditum, tantum pro nullo ulterius pagano numismatibus, habet ea apud se. Alius autem frater
preces effunderet. Sed cum de superioribus miraculis videns eum habentem tria numismata, pergens
nun-
Romanorum sit nemo qui dubitet, de hoc quod apud tiavit abbati. Abbas vero audiens, relulit
beatissimo
SaxoneBlegitur,hujus precibus Trajani(A)animamab papa?. Bealissimus autem Gregorius discens
hoc ab
inferni cruciatibus liberatam, ob id vel maxime du- C abbate, segregavit eum a communione tan
quameum
bitari videtur, quod tantus doctor nequaquam prae- qui solverat regulam monasterii. Igiturpost
modicum
Bumeret pro pagano prorsus orare; qui quartoDialo- temporis morilur fraler segregatus, nesciente
papa.
gorumsuorum librodocueriteamdera causamessecur Post duos ergo aut Ires dies pergens abbas nuntiavit
non orelur a sanctis in futuro judicio pro peccatori- ei quia fraler requievit. In hoc itaque
non mediocri-
bus aeterno igne damnatis quae nunc etiam causa est ; ter tristatus est, quia anlequam exiret de hac vita,
ut Don orent sancti homines pro hominibus infide- non solvit eumab excommunicationis
(e) epitimio;et
libus impiisque defunctis non advertentes quia non ; scribens orationem in pyctatio, dedit uni diaconorum
legitur pro Trajano Gregorium exorasse, sed tantum suorum, jubens ei ire, et super fratrem legi eam.
flevisse. Sic enim cum non oraveril Gregorius, plan- Erat autem oratio solvens ab excommunicatione
de-
gendo potuit exaudiri, sicuti Moyses cum dolendo fuctum. Vadit ergo diaconus, sicut praeceptum
ei
taceret, potuit clamasse videri, cui Dominus tacenti fuerat, et super tumulum fratris Iegit pyctatium,
ha-
labiis : Quid clamas, inquit, ad me (Exod. xiv, 15)? bens orationem. Et ipsa nocte vidit abbas fratrem
Nirairum Deus omnipotens corda renesque scrutatur, illum defunctum, et dixit ei Non es mortuus, fra- :

et frequenter ea misertus concedit, quee homo quam- ter? Ille reapondit, etiam. Et iterum interrogavit
tamen petere non prsesumil.
vis ut carnalis desiderel, rj eum abbas Ubi eras usque hodie? RespondTt frater''
:

Unde Psalmista pauperum exaudivil

: Desiderium Vere, domine, in custodia, et usque heri
non sum
Dominus, et desideria cordis eorum audivit auris tua absolutus. Notura itaque factum est omnibus quia in
(Psal. xix, 17). Et notandum quia non legitur Gre- hora qua diaconus orationem dixit super sepulcrum,
gorii precibus Trajani anima ab inferno liberata, et in ea hora absolutus est ab excommuDicalione,
et
in paradiso reposita, quod omnino incredibile videtur liberata est (/) a dominatione anima ejus.

(a) Big., miseratus sit. non habeo. Greee, xaphnov. Hieronymug epist. ad
(b) Colb., Andeg. et Norm., Trajani anima.... libe- Fabiolam Solent militantes habere lineas tunicas,
:

ralu... dubilare videntur. quas camisias vocant. Isidorus, 1. xix. Orig.,

c. 22
(c) Nonnulli Edili et Mss., obulum. camisias appellat, quod in his dormimus in caniis,Td
(d) Gemet. ac Bigot., quidquid libiplacet. Porro ca- est in stratis noslris. Consule Onomasticon
Rosveydi.
sula vestis seu tunica est monachorum, licet vulgo Est autem cama etiarn hotlie Hispanis lectus, cubile.
sumatur pro casula presbyteri, de qu a nolanda verba BOLLAND.
synodi sub Carlomanno habitao ann. 742 Decrevimus : (e) Epitimium, multa ecclesiastica.
Pyrtacium, ta-
quoque ut presbyteri oet diaconi von sagis laicorum bella? htterarias. Mabill.
more, sed casulis ulantur, ritu senorum Dci, id est (I) Purgaiorii, non inferni vide nolas in Vitam S.
:

monachorum. Mabill. In Prato sp. legitur Tunicam : P. Bened., c. 23.

Patroi. LXXV.
 107 S. GREGORII PAPJS VITA, AUCT. JOANNE DIACONO. LIB. II. 108

46. Igitur Gregorius non solum Saxones in propriis A tnissis ei relaxari debeat ; si trcs vel quatuor, unus
sedibus commanentes Christo Domino dedioavit, ve- solidus relaxetur ; si quid arnpliusjam juxtaeumdem
rum etiam pueros eorum per exteras regiones diffu- modum debet rclaxatio fieri, vel certe juxla quod di-
sos, suis pretiis comparans annualiter, ad cognilio- lectio lua praevidel, ut et ei converlilur onus releve-
nem fidei deducebat. Unde Candidum presbyterum non gravi dispendio pre-
tur, et ecclesiastica utilitas
commonel, dicens « Pergens, auxiliante Domino
: matur. Nec hoc inutiliter facimus, si pro levandis
Deo noslro Jesu ChrUto, ad patrimonium quod est in pensionum oneribus eos ad Christi gratiam perduci-
Galliis gubernandum, volumus ut dilectio tua ex so- mus, quia et si ipsi minus fideliter veniunt, hi lamen
lidis quos acceperit vestimenta pauperum, vel pueros qui de eis nati fuerint, jam fidelius baptizantur. Aut
Anglos, qui sunt ab annis decem et septem, vel de- ipsoB ergo, aut filios eorum lucramur, et ideo non
cem et oclo, ut in monasteriis dati Deo proficiant, est grave quidquid de pensione pro Christo dimitti-
comparet, quateous solidi Galliarum, qui in terra no- mus. i (Lib. v, epist. 8.)
stra expendi non possunt, apud locum proprium uti- 49. Enimvero tam levigationibus dationum quam
liler expendantur. Si quid vero de pecuniis redituum, promissionibus regni ccelorum Judaei pcr diversa loca
quffi dicuntur (a) ablatai, recipere potueris.ex his quo- ad Christum, quem patreseorum negaverant, venire
que veslimenta pauperum comparare te volumus; g coeperunt. Quibus cum salute animae vestimenla quo-
sumus, pueros qui in omnipolentis
vel, sicut prffifati que baptizandis habilia conferebat. UndeFantino de-
Dei servitio proficiant. Sed quia pagani sunl, qui illic fensori « Domina, inquit, abbalissa monasterii san- :

in\eniri possunt, volo ut cum eis presbyter transmit- cti Stephani, quod in Agrigentino est territorio con-

tatur, ne quid aegritudinis contingat in via, ut quos mo- stitutum, indicanle, comperimusmultosJudaeorumad
rituros conspexerit debeal baptizare. » Lib. vi, ep. 7.) christianam fidem, divina gratia inspirante, velle
47. 62 quoque rusticos mitissimus rector
Sardiniae converti, sed esse necessarium ut aliquis illuc ex no-
Gregorius in errore (b) vetustatis adco permanere con- stro mandato debeat proficisci. Proinde hujus tibi

doluit, ut Januarium Caralitanum episcopum pro ne- auctoritatis tenore praecipimus ut, omni excusatione
gligenliis increpando, inter castera scribat : « Acci- summota,ad praediclumlocum pergere,etdesiderium
dil aliud valde lugendura, quia ipsos rusticos, quos eorum tuis, Deo propitio, adhorlationibus adjuvare
habet Ecclesia nuno usque in infidelitate remanere feslines. Quibus tamen si lonsum vel triste 63 vi-
negligentia fralernitatis vestroe permisit. Et quid vos detur (d) solemnitatem sustinere paschalem, et eos

admoneo ut ad Dominum extraneos adducatis, qui nunc ad baptisma festinare cognoscis, ne, quod ab-
vestros ab infidelitate negligilis corrigere? Unde ne- sit, fonga dilatioeorum retro possil animoa revocare,
cesse est vos per omnia in eorum conversione vigi- cum episcopo loci ipsius loquere, ut poenitentia ac
lare. Nam si cujuslibet episcopi in Sardinia insula abstinentia quadra^inta dierum indicta, aut die Do-
paganum rusticum invenire potuero, in eodem epi- minico, aut si celeberrima festivitas fortassis occur-

scopo fortiter vindicabo. Jam vero si ruslicus tantae rerit, eos, omnipotentisDei misericordia protegente,
fuerit perfidiae et obstinaiionis inventus, utad Domi- baptizet ;
quia et temporis qualitas propter eam quas
num venire minime consentiat, tanlo pensiouis onere sibi imminet cladem impellil ut desideria eorum nulla
gravandus est, ut ipsa exactionis suae poena compel- debeant dilatione differri. Quoscunque vero ex eis
lalur sd reclitudinem festinare. » (Lib. iv, ep. 26.) pauperes, et ad vestem sibi emendam non sufficere
48. Quod cum Gregorius fructuose simulque salu- posse cognosces, te eis vestem, quam ad baptismum
briter in Sardiniae rusticos processisse cognosceret, habeant, comparare volumus ac prasbere, in quibue
etiam in Judaeos patrimoniorum suorum rusticosnon pretium quod dederis tuis noveris rationibus impu-
dissimiliter est conatus extendere. Unde Cypriano tandum.Si vero sanctum Pascha elegerint exspectare,
diacono scribit, dicens : « Pervenit ad me esse He- ilerum cum episcopo loquere ut modo quidem cate-
braeos in possessionibus (c) nostris, qui converti ad chumeni fiant, atque ad eos frequenter accedat, ge-
Deum nullatenus volunt. Sed videtur mihi ut per ratipue sollicitudinem el animos eorum admonitione
omnes possessiones in quibus ipsi Hebraei esse nos- suai adhortalionis accendat (e) utquanto quae exspe-
;

cuntur, epistolas transmittere debeas, eis ex me spe- D ctatur elongalur fesiivitas, tanto se praeparare et
cialiter promittens quod quicunque ad verum Domi- eam desiderio fervenli debeant suslinere » (Lib. vm
num Deum nostrum Jesum Christum ex eis conver- epist. 23.) Item Petro, episcopo Corsicae, inter alia :

sus onus possessionis ejus ex aliqua parte

fuerit, « Transmisimus, ait, fraternitati tuas quinquaginta
imminuetur. Quod ita quoque fieri volo, ut si quis ex solidos ad vestimenta eorum qui baptizandi sunt
eis conversus fuerit, si solidi pensionem habet, tre- comparanda. » (Lib.wu, ep. i.)

(a) Big. et Gemet., oblatx. Vitalem, I. iv hist. Eccl., p. 529, statuitur ne generale
(b) Mabill. et Gussanv., necnon alii Editi, vetustis- baptisma nhi Sabbato paschx et Pentecostes fial.
simo. Mabill. Cujus observationem longiusculam exscribe-
(c) Big. et nonnulli, veslris. re ex integro non vncat, etsi dignam quae legatur
(d) Solemne fuit quondam
in Ecclesia ut baptismus tota. Vide not. ad epist. 23 lib. viii.
sola Pascbatis, vel Pentecostes vigilia frequeniare- (e) Big. et Gemet., ul quanto exspectatur elongalur-
tur. Qui mos non solum ad Caroli M. lempora viguit que /esliviias. Andeg., ut quanlo quic exspectata elon-
in Ecclesia Gallic, sed usque ad sneculuM. xi perdu- gatur festivitas.
ravit. Nam in Conc. Rothom. ann. 1072, apud Ord.
109 S. GHfiGORlI PAPjE VITA, AUCT. JOANNE DIACONO. LIB. II. 110

50. Nihilominus pro Arianorum parvulis fidei ca- A «lerna vita Redemptoris nostri gratia corapensante
tbolics sociandis, Gregorius pastoralis curae sollici- recipias. » (Lib. xi, ep. 27.)

tudinera prorsus extendit. Quapropter universis epi- 52. IJaec quidem Gregorius inlra vel extra urbem

scopis Italiae scribens, ait : « Quoniam nefandissi- sludio pietatis exercuit. Cieterum Probum religiosum
mus Autharith in hac qua3 nuper (o) expleta est Pa- abbatemcum mullispecuniisJerosolymamdestinavit,
schali festivitate Langobardorum filios in fide catho- cujus inslantiavenerabilexenodochium constituit, et,
lica baptizari prohibuit, pro qua culpa eum divina lam ibi quam in monte Sina penes Arabiam, Dei fa-
Majestas exstinxit, ut solemnitatem (b) Paschae alte- mulis sub regimine Palladii constilutis, quotidiani vi-
rius non videret, vestram fraternitatem decet cun- ctus et vestimenti copiam quandiu vivere potuit an-
ctos per loca vestra Langobardos admonere, ut quia nualiler mittere procuravit.
ubique gravis mortalitas imminet, eosdem filios suos 53. Nihilominus per diversas provincias pro custo-
in Ariana haeresi baptizatos ad catholicam fidem con- dia sacrs religionis, rebusque pauperum strenue gu-
cilient, quatenus iram super eos omnipotcntis Dei bernandis, Eeclesia? suae viros industrios, rectores
placeut. » Item (c) Praejecto, episcopo Narniensi « Per- ; patrimoniorum ascivil. In quibus Cyprianum diaco-
venit ad nos, peccatis imminenlibus, in civitate ve- num patrimonii Siculi, Pantaleonem notarium Syra-
stra mortalitatem omnino grassari, qus res nos nimis r> cusani,Fantinum defensorem Panormitani, Sergium
addixit. Quamobrem salutantes fraternitatem tuam, deiensorem Calabrilani, Romanum notarium Apuli,
instantissime suademus ut a Langobardorum, sive Benenatum defensorem Samnitici, Anthemium sub-
Romanorum, eodem loco degunt, admonilione
qui in diaconum Neapolitani, Petrum subdiaconum Cam-
nuila ratione cessetis, et maxime a gentilium et b.33- pani, Candidum defensorem Tusci, Urbicum defenso-
reticorum, ut ad veram rectamque fidem calholicam rem Sabini, Oplatum defensorem Nursini, Benedi-
convertantur. Sic enim autdivinamisericordiaprosua ctura(/)notarium defensoremCarseolani, Felicemsub-
forsan eis conversione, hac vita subveniet, aut si
el in diaconum Appiaj, CastoriumcharlulariumRavennatis,
eosmigrarecontigerit, asuis, quodet magis optandum Castorium notariura Histriani, Antonium subdiaco-
esl, transeunt facinoribus absoluti. >< (Lib. 11, ep. 2. num Dalmatiani, Joannem notarium (g) Illyricani,
51. Igitur prudentissimus palerfamilias Christi Gre- Symmachum defensorem Sardiniae, Bonifacium no-
gorius singulis diaconiis vel xenodochiis viros ido- tarium Corsicani, Pantaleonem notarium Liguriae,
neos deputavit, quos eliam, ut securius, imo saga- Hieronymumdefensorem Alpium Cottiarum,HiIarium
cius in opere pielatis ac misericordiae laborarent, hu- notarium Germaniciani, et Candidum presbyterura
jusmodi privilegiis muniendos esse decrevit : « Licet Hkc autem prudentissimus PaterGregorius,
Gallicani.
eos qui pia intentione sollicitudinis curam debilibus non solum in Romana, sed et per diversas Ecclesias
ac egenis impendunt, 64 sua apud omnes valeat perpetualiterobservandacensebat. Unde Januario Ca-
lueri devotio, meliustamen est si pro quiete sua de ralitano episcopo inter cstera sctibit, dicens
« In- :

his fuerint muniti qus gesserint, neinde eis inquie- dicatum est nobis quod, laicis quibusdam curam ve-
tudinis occasio unde magis laudandi sunt orialur. stri patrimonii committentes, postmoclum 65 in ru-

Quia igiturtevirum(d)religiosum, intenlionistua? stu-
dio provocati, mensis pauperum exhibendae diaco-
niae elegimus praeponendum, ne qua tibi ex hac na-
scatur administratione dubietas, hac te munitione
prospeximus fulciendum, constituenles ut de hoc
quod ad mensaspauperum vel diaconissexhibitionem
percepisti, sive subinde perceperis erogandum, nulli
unquam hominum, quolibet modo
ris ponere rationem, vel aliquara debeas molestiam
sustinere. Sed quia ita humanis te omnibus esse vo-
lumus rationibus absolutum,ul Deo nostro dehis quae
tibi commisimus rationem te noveris positurum, hor-
tamur ut fidei in tesinceritas vigeat, sit mens in re-
sticorum vestrorum depraedationibus, atque per hoc
exfatigationibus, fuerint deprehensi, (Zt)etreddereres
quas indecenter retinent, habitas quasi sus ditionis,
quippe vestrae non suppositi curationi postponunt, vo-
bisque despiciant actuum suorum reddere rationem.
Quod si itaest, districte a vobis discuti convenit, at-
que inter eos Ecclesiaeque vestrae rusticos causam
seu ingenio, coga- examinari subtilius, ut quidquid in eis fuerit fraudis
inventum cum pcena legibus statula reddere compel-
lantur. De caetero vero cavendum a fraternitate ve-
stra est, ne sascularibus viris, atque non sub regula
D (t) nostra degentibus, cujuslibet res Ecclesiae commit-
tantur, ssd probatis de vestro ofticio clericis ; in qui-

busintentior, cura propensior.fejstudiumvigilantius, bus quid reperiri poterit pravitatis, ul in sobditis

si

devotio clarior, exhibitio efficacior, quatenus dum, eraendare quod illicite gestum fuerit valealis, (;') quos
divino jutus auxilio, hocopus solerter impleveris, et videlicet apud vos habilus sui officium magis conve-
illi pro quibus sollicitudinera geris studii tui solatio niat quam excuset. » (Lib. x, ep. 65.)

utiliter consolentur, et tu mercedis tuae bonum in 54. Singula ecclesiastici juris officia, singulia qui-

(o) Corb, Bigot., Gemet. et Andeg., exempta ; quam (f) Abest nolarium a Norm. et Turon.
lectionem annolarunt in marg. Mabill. elGussanv. (g) Utic, Joannem notarium Corticani Bonifa-
In Reg., Exoria ett. cium Illyriciani.
(b) Ita Mss. nostri, etsi legitur in Excusis, Paschx (h) Post deprehensi in plur. Mss. immediatelegitur
ulterius. nuod si ita est.
(c) Reg. et Utic, Projecto. (i) Norm. ; vestra.
10) In Utic, super religiosum legitur Joannem. (j)Valic, Mabil. et Gussanv., quo... mngis com-
(e) In Utic. additur voluntas promptior. mendet. Cedimus Mbs. et aliorum Edit. multitudini.
lii S. GREGORII PAP.E VITA, AUCT. JOANNE DIACONO. LIB. II. 112

busque personissingillatim committi debere jubebat, A deant.Quibusquenon modicumcondolentes, decessori

asserens quia sicut in uno corpore multu membra
vestro litteras misimus, ut hoc emnndare per omnia

habemus, omniauutem membra non eumdemactum debuissct. Sed quoniam vitae est termino eitius oc-

habent(fiom. xn), ita in Ecclesiae corpore, secundum cupatus, ne hoc onus monasteriis remaneret, fra-

veridicam Pauli senlentiam, in uno eodemque spiritu, lernitati vestrae e:tdem nos scripsisse recolimus. Et

alii conferendumesthocofficium, alii committendum quia, ut comperimus, in hujus rei hactenus corre-

exercitata? perso- clione cessatura est, hoec ad vos iterum praevidimus

estistud neque uni, quantumlibet
;

committenda scripla dirigere. Horlamur ergo ut, omni mora omni-

nae, unotempore duarumrerum oflicia

sunl, quia si totum corpus oculus, ubi auditus ? Sicut que excusatione submota, ita monasteria ipsa ab
enim vurietas per diversa officia et ro-
membrorum ejusmodi studeaiis gravamine relevare, quatenus nul-

bur corporis servat, et pulchritudinem repraesentat,

lam deinceps in eis clerici, vel hi qui in sacro sunt
nihilominus offi- ordine constituti, ob aliud habeant, nisi orandi tan-
ita varietas personarum per divcrsa
cia distributa, et fortitudinem, et venustatem
sanctae tummodo causa, accedendi liccntiam, autsi forte ad
peragenda sacra missarum fuerint
Dei Ecclesia: manifestat. El sicut indecorum est utin invitati mysleria.

corpore humano alterum membrum alterius funga- Sed ne,

monachi aut abbatis pro-
vel pro cujuslibel

ita nimirum noxium simulque turpissi- g motioneonusaliquod fortasse sustineant, studendum

tur officio,
mum, si singula rerum minisleria personis totidem nobis est si quispiam abbatum aut monachorum
non fuerinl distnbuta. Hinc est quod quibusdam am- ex quocunque monasterio (b) ad clericatus officium

bitiosis, sicut in suislitteris, quasego studiohrevitalis
omisi, poterit inveniri, moderationis frena frequenter
imposuit. Unde Anthemio subdiacono pro Paschasio
episcopo, qui per semeiipsura sibimet major domus,
vel ordinem sacrum accesserit, non illic aliquam ha-
beat, utdiximus, ulterius potestatem, ne monasteria,
hujus occasionis velamine, ea quae prohibeinus susti-
nere oneia compellantur. Uaec iiaque omnia vigilanti

et vicedominus permanebat, inter csetera praecepit, cura emendare jam secundo commonita sanctilas
dicens : « Volumus autem ul frater noster Pascba- vestra non differat, ne si posl hoc negligentes vos

sius et vicedominum sibi ordinet, et majorem do- csse,quod non credimus, senserimus, aliter mona-
mus, quatenus possit, vel hospitibus supervenien- steriornmquieti prospicere compellamur. Namnotum

tibus vel causis, quae eveniunt, idoneus et paratus vobis sil qnia tantne necessitati servorum Dei congre-

existere. Si vero vel negligentem eum prospicis, vel gationem amplius subjacere non patimur. » (Lib. vn,
ep. 43.) Iiera Maumiano episcopo Syracusano post
ea qua; dicimus implere differentem, omnis olerus
ejusadhiberi debel, utcommuni consilio ipsi eligant aliqua : <- Presbyleros, diaconos, caeterosque cujus-

quorum personae adea quae praediximus valeant or- libet ordinis clericos, qui in Ecclesiis quoquo modo
dinari. » (Lib. xi, ep. Item Ravennatibus cleri-
71.) miliiant, abbates lieri per monasleria non permittas ;

cis ad monasleriorum regimina importune tendenti-

sed aut omissaelericatus militia, monachicis promo-

bus, restitit, Joanni Ravennati episcopo scribens : veantur onlinibus ; aut siin abbatis loco permanere
« Pervenit ad me quod (<i)in Ecclesiis fraternitatis tus decreverinl, clericatus nullatenus permittantur ha-

aliqua loca monasteriis consecrata nunc ha-

dudum bere militiam. Satis enim incongruum est si cum
bitacula clericorum, aut etiam laicorum facta sunt, unum ex bis pro sui magnitudine diligenler quis non
dumquehi qui sunt in Ecclesiis fingunt se religiose possit explere, ad ulrumque judicetur idoneus, sic-

vivere, monasteriis prneponi appelunt, et per eorum que invicem et ccclesiasticus ordo vitae monachicae,

vitam monasteria destruuntur. Nemo etenim potest, etecclesiasticisulilitalibus (r) regula monachatus im-

et ecclesiasticis obsequiis deservire, 66 et in mona- pediatur. » (Lib. iv, ep. it.)

chica regula ordinate persistere, ut ipse distiictionem 55. Qualiler sane Gregorius per procuratores eccle-

monasterii teneat qui quotidiein ministerio ecclesia- siasticorum patrimoniorum, velut Argus quidam lu-
stico cogitur permanere. Proinde frateruilas tuahoc minosissimus, pcr lotius mundi lalitudinem suae pa-
quolibet in loco factum esl, emendare festinet, quia non ab re
storalis sollicitudinis oculos circumtulerit,

ego nullo modo patior ut loca sacra per clericorum forsitan duxerim perstringendum. Ait enim in cpi-
ambitum destruantur. » (Lib. v, ep. 1.) Item Mari- D stola Anthemio subdiacono « Discenti tibi mandavi-
:

niano episcopo Ravennae « Dudum ad nos tnulto-

: mus, postmodum prav.eplis67 discurrentibus in-
et

rum relalione pervenerat monasteria in Ravennae junxisse me memini, ut curam pauperum gereres, et
partibus constilula omnio clericorum vestrorum do- siquos illic egere cognosceres, scriptis recurrenti-
minio praegravari, ita ut occasione quasi regiminis bus indicares et vix de paucis ha;c facere curasti.
;

ea, quod dici grave est, velut in proprietate possi- Voloautem (d) ut domnas Patcrias, thiae meae, mox ut

(n) NonnulliExcusi, in Ecclesia. Contradicenlibus loco illo conslitutio est, ad retundendam clericorum

Mss. monasteriis inhianlium cupidit item Mabil. .

Urbicum (c) Utic. et Gemet., rcgula monachorum impedial.

(6) Et tamen Gregorius ipse, in litterisad
Volumus, inquit, ut Domitius Higot. et Andeg requla monachas impediat.
abb., lib. lx, epist. 42 :
,

presbyter abbas esse Lucusiarii monasterii ilebeat. Ger- (d) Ediii, cum
Mss. Reg., Colb. et beatae Mariae
te in Gallia pauci adinodum abbales sacerdotii cxper- Paiis., habent aut Paterickix mcai, ant Palrinrchiae ;
teshoc tcmporc erani, imo et monachi. Vidc primam sed mclius in Mss. Andeg., Gemet., Bigol., Dtic. et
sancliMaximini ablj.itis Mitiacensis vitain, num. 10. al. legitur, Putense thix, hoc est, amitx mex ; id

Quam ergo hic praescribit Gregorius, specialis pro enim sonat vox graeca Ihia.
113 S. GREGORII PAP.E VITA, AUGT. JOANNE DIAGONO. LIB. II. 114
praesentem,ju9sionemsiisceperis,offerasadcaIcU.rium A constitutum, indicante prossentium portitore victus
puerorumsolidos(a)quadragintaettritici modios qua- habere necessitatem didicimus. Ideoque eiperientia
dringentos;domua_ Palatins, relictae Urbici, solidos tua 6§ diligenterinvigilel.ul siejusdem loci mona-
vigintiet tritici modios trecentos;domnae(/>) Vivianae, chos bene setractare cognoveris, in quibus eos neces-
relictse Felicis, solidos visintiettriticimodiostrecenlos sitatem habere manifesta veritale patuerit, eis sub-
quiomnessimuloctoginta solidi in tuis rationibusim- venire, hac auctoritate suffultus, modis omnibua fe-
putentur. Summam vero pensionis sub feslinatione ad- stinabis, 9citurus tuis esse ratiouibus quidquid nostra
ducilo,etadpaschalemdiem,Dominoauxiliante,occur- praeceptionepraebueris imputandum.Sed et terrulam
rito. » (Lib.i, ep. 39.) Itemeidem :« Insinualum nobis Ecclesia. nostrae vicinam sibi, quam solidum unum
est aiicillasDomini quasdamNolanaecivitatis, in Abo- ettremisses duos pen9itam asserunt, siita est, libel-
ridana domo commanentes, nimiam victus vesiilus- lario nomine ad summam tremissisuniushabera con-
que penuriam sustinere. Quibusex praecepto Dei sub- cede. Studii ergo tui sit baec omnia ita complere, si,

venire nos convenit, et inopiam earum, quantum pos- sicut diximus, e.jus raonachi in Deiservilio, sicut de-
sumus, donante Domino, sublevare. Proplerea expe- cet, solertes perstiterint. » (Lib n, ep. {.) Item ei- .

rientiae luae praesenii jussione mandavimus ut hac dem : « Divina praecepta nos adraonent diligere pro-
prassenti nona indictione quadraginla in auro eig so- « ximos sicut nosmelipsos ; et cum hac eos praecipia
i;lrtL-" n Tiii /Inknop
dare _i f A __
debeas, et n e\ n n. a minna^.iniikiia
deinceps succedentibus m/1ifilin_ miir
mur charilate
n n
/i A »- ______._ __ \\ '.
J_ l_ ' _ '
lidos indictio debemus
t
.-1 .

diligere, quanto magis

, I i 1 1 \ I . , I .
-. .

his in
nibus annuos viginti solidos ministrare, qui tuis pos- subsidiisnecessitatum carnalium subvenire,ut eorum
sint rationibus impulari. Praeterea Paulino, presby- angugtiag si non ex omnibus, sallem aliquibus susten-
tero monasterii sancti Erasmi, quod in latere mon- taculissubIevemus?Quoniam ergo filium (f) viri di-
lis (c) Soractis situm est, sed et duobus monachis in gnissimi non solum amissione visus, sed etiam inopia
oratorio sancti Archangeli servientibus, quod in Lu- victus ege9tatem pati conspeximus, necessarium du-
cullanocastrojuxtasancti Petri basilicam esse digno- ximus, in quanlum possibilitas suppetit, ei praebere
scitur, binos te tautummodo solidos darepraecipimus, cunsultum. Propterea experientiae tuae praesenti jus-
qui et ipsi tuis rationibug imputentur. Ita ergo fac ut sione praecipimus, ut annis singulis viginti qualuor
impensae mercedis tu quoque participiura sorliaris. » (g) modios tritici, fabae quoque modios duodecim, et

(Lib. i, ep. 24.) Item eidem « Si in proximorum : vini decimatas viginti pro sustentatione vitae debeas
necessitatibus, habita compassione, benigna mente ministrare, quod luis postmodum possit rationibu9
concurrimus ; no9tri9 proculdubio pe.itionibus cle- imputari. Ita ergo fac ut prasentium lalor nullas de
mentem Dominum reperimus. Palatina siquidem, il- percipiendis Dnmini donis moras sustineat [Al., mihi
lustris femina, conlinuahostilitaleinsinuavit se plu- nuntiet moras], et tu in die Domini bene dispensatae
rimis nece9sitatibus subjacere. Propterea experien- " mercedis possis particeps inveniri. » (Lib. \, ep 46.)
liae luae praesenti auctoritate praecipimus ut ei pro Item Gregorius, Cypriano diacono « Cosmas ex va- :

sublenlalione ejus annuos solidos trigenta dare non riis periculorum necessitatibus, multis se dicit debi-

differat, qui tuis possint postmodum

ralionibus im- tis obligatum, ila ut pro eis a creditoribus suis suo3
putari. Ila ergo fac(d) utel tu bene ministrata? mer- si ita est, nos omnino
dicat filios detineri. Quae res,
cedis commodum percipias, et nostra ad perfeclum commovit.Quamobrem hortamurdilectionem luam ut
praecepta perducas. » (Lib. i, ep. 67, indict. 9.) quia de rebus pauperum dandis agitur, causam ejus
Item Petro subdiacono c Insinualum nobis est Mar-
: cumsubtilitate summaperquiras; et si inveneris eura
cellum Barunitanae Ecclesiae, ibidem in civitate Pa- praedictis debitis veraciter ita involutum, ut non sit
normitaua monasterio sancti Adriani, in pceniten-
in substantia unde possit haec ipsa persolvere, praedi-
tiam deputatum, non solum viclus necessitatem pati, ctos creditores ejus videas, et propter recolligendo»
sed et nuditalis nimiam suslinere molestiam. Pro qua quanta cognoveris quantitate, componas,
filios ejus,
re necesse habemus strenuitati tuae praesenti jussione Et quia ipse, sicut dicit, non habet unde restituat,
pra>cipere, ul ipsi pro victu ac vestimento, stratoque de rebus pauperum ex preesenti nostra auctoritate
adconlinentiam, pueroqueejus (e)annonam, quantara persolve, sciens quidquid illic, te providente, datum
prospexeris satis esse, constiluas, ut inopia nuditas- D fuerit, patrimonii nostri pensionibus esse reputan-
queejus tali providentia pos9int haberc congultum, dum. » (Lib. m, ep. 58.) Idem eidem : « Zeno, fra-
et ea quae eidem viro deputaveris, tuis postmodum ter et coepiscopus noster, quosdam in civitale sua
possint ralionibus imputari. Ita ergo fac ut et no- alimoniorum necessitatem innotuit sustinere. Quibus
stram jussionem impleas, et tu quoque hoc ipsum quoniam, ut possibile est, aliquod desideramus ferre
bene di9ponendo, hac ipsa possis participari mer- consultum, idcirco dilectionem tuam antedicto fratri
cede. » (Lib. i. ep. 18, indict. 9.) Itcm eidem : « Mo- nogtro mille modios tritici, aut, siplus levare potue-
nasterium sancli Archangeli, quod in Tropaeis est ril, usque ad duo millia scriptis te dare praesenlibus

(u) Bigot., quinquacjinta. spexeris.

(b) Idem cod., Bibianse. Edil. Vatic. et Guss., filium Fili-
(f) In Colb. etin
(c) Norm., tres Parisienses, et Turon., Serapti. moud. In Gilot., filiam Filimoud. Apud Boll., Godi-
(d) Gemel. ac Bigot., ut el te bene ministrante. Viic, staldii dignissimi filium. Utic, flium Odiscalchi.
ut et tu bene ministrans. Mss. modia, hic et infra.
(g) Plur.
(e) Turon., Paris., et Andeg., annuamquantum pro-
115 S. GREGORII PAP/E VITA, \UCT. JOANNE DIACONO. LIB. II. 116

depulamus. Hortamurergo ut in his pr.-ebendis nul- A GauJiosum defensorem sedis nostras, qui Syracusis
lam moram aul excusationem adduoas, qustenus, degere comprobatur, paupertatis asseiuitinopiaeon-
duin tempussinit, ethic cuiu Dei adjulorio sine peri- stringi, idcirco cxperientiae luae praesentium auctori-
culo ad propria remeare, et citius necessitatem pa- tate inandamus, ul a praesenti secunda indictione sex
tientibus valeat subvcnire. »(Li'ft. vi, ep A,indict. 14.) solidos annis singulis ei dare non differas; ut et ille

Item Gregorius Eusebio, religioso abbati : « Credat hujus remedii solatio potialur, ettu quod dederis t.uis

mitii charilas tua, quia valde conlrislalus sum de sine dubio noveris rationibus imputandum. » (Lib.
tistitia tua, et caeterea. (a) Praeterea centum solidos ix, ep. 39. indict. 2.) Item Gretiorius Liberlino ex-
per Petrum subdiaconum C9 dilectioni luae dari praitori « Quanta vos saeculihujus premat anguslia,
:

fecimus, peto quos ut absque injuria suscipias. » incognitum non habemus. Sedquia in summatribu-
(Lib. H, ep. 36, indict. 10.) Item Grcgorius Can- latione positis sola (d) est consolatio misericordia
dido defensori : « Necessitatem patienlibus ponli- Creatoris, in eum spem vestram ponite, ad ipsum
ficale convenit adesse subsidium. Pro qua re expc- vos tota mente convertile. qui et juste quem vult
rientiae tuae praesenti auctorilale praecipimus, quate- permitlit affligi,etcontidentem inse misericorditerli-
nus Albino, privato luminibus, filioquondam (b) Mar- berabit. Ipsi ergo gratias agile, et patienter quaecun-
tini coloni, singuiis annisduos tremisses sine aliqua ]{ que illata sunt suslinete. 70 Nam rectae mentis est
dilatione praestare non desinat, non dubitalura Deum non solum in prosperis benedicere, sed eliam
suis hoc sine dubio rationibus imputari. » (Lib. iv, in adversitatibus collaudare. In his igiturquae pati-
ep. 28.) Gregonus Fantino defensori « Lator
Item : mini nullum contra Dominum murmur cordi vestro
praesentium Cosmas Syrus in negotio quod agebat de- (e) subrepat, quia ad quid hoc Creator noster opere-

bitum se conlraxisse perhibuit, quod et multis aliis, tur, ignotum est. Forsitan enim, magnifice Fili, ali-
et lacryrnis ejus attestanlibus verum esse credimus. quid iilum in prosperis positus offendisti, unde te cle-
El quia centum quinquaginta solidos debebat, volui menti amaritudine vult purgari. Et ideo nec tempo-
utcreditoresiiliuscum eo aliquid paciscerentur, quo- ralis le frangat afflictio.necrerum damnadiscrucient,
niam et lex habet quod homo liber nullatenus pro quia si inadversis gratias referens, Deum tibipatien-
debito teneatur, si res defuerint qua possint eidem tialecerisesseplacabilem, et quae amissa sunt, mul-
debito addici. Credilores ergo suos, ut asserit, ad tiplicata reddentur, et super haec gaudia aeterna prae-
ctoginta solidos consentire possibile est. Sed quia stantur. Pelo autem ne injuriosum ducatis quod vi-
multum est ut a nil habente homine ocloginta soli- ginti annuos vestitus ad pueros vestros per Roma-
dos petant, sexaginta tibi solidos pernotarium tuum num defensorem scripsimus praeberi, quia de beati
transmisimus, ut tu cum eisdem creditoribus subtili- Petri Aposloli rebus, quamvis parva sint quae offe-
terloquaris (c) et rationem reddas, quia filium ejus rantur, promagnabenediclionesuscipienda sunl sem-
quem tenere dicuntur, secundum le;;es tenere non per, quoniam et hic vobis majora valebit impendere,
possunt. Et si potestfieri.ad aliquidminus quam nos et apud omnipotentem Deus beneficia aeterna prae-
dedimus condescendant ; et quidquid deeisdem sexa- stare. » (Lib. x, ep. 31.) Item Gregorius Philippo
ginta solidis remanserit, ipsi irade, ut cum filio suo presbylero : « Suscepi epistolas dileclionis tuae, in
exinde vivere valeat. Si autem nil remanet, vel ad quibus mihi innotescere curasti quod vir venerabilis
eamdem debitum ejus summan incidere stude, ut Andraeas presbyter de hac luce migraverit. De cujus
possitsibi libere poslmodumlaborare ; hoc lamen so- ereptione gavisus sum, quiaad ea quae semper (f) ex-
lerter age, ut, acceptis solidis, ei plenaiium munitio- petiit gaudia aeterna pervenit. De solidis vero, qui
nem scripto conficianl. » (Lib. iv, ep. 45.) Item Grego- pro faciendo xenodochio a filio noslro Probo abbate
rius Gastorio diacono, et chartulario Ravennas, inter Jerosolymis relicti sunt, hoc quod deliberatum fuerat
ceetera : « Valerianum monachum, quem emendatum ut tieri debuisset immutare non potui, sed benedi-
in monasterio beati Joannis in Classe posito tradidisti, ctionem parvulam sanctitati vestroe quinquaginta so-
in eo cum monasterio sine dubio volumus perma- lidos Iransmisi. » Lib. xm, ep. 29.)

nere. Praeterea, ne quam necessitatem in expensis 26. Longum est nirnisque diflicile, si eleemosyna-
tua experientia patiatur, de reditibus sanctas Iloma- D rum cjussaltem hujusmodi prosequar actiones; hoc
nae Ecclesiee, qui illic, te providenie, aggregat: sunt, breviter assero, quia et non petentibus ultro distri-
omnes expensas luas te facere volumus ; et si quid buit, et omnibussibi petentibus bilariter ministravit.
superfuerit, nobis, cum veneris, defer. » (Lib.v, ep. Unde Eliae presbytero et abbati provinciae Isauriae :

28.) Item Gregorius Romano defensori «Divinorum : « (oz)Evangelia, inquit, sicut mandastis, transmisi-
nos admonent eloquia praeceptorum necessitatem pa- mus. » Et post pauca. « Solidos autem vobis volui-
tientibus ecclesiasticum praebere sub3iJium. Quia stis pro necessilatibus cellae quinquaginta transmitti
ergo dilectissimus filius noster Cyprianus diaconus quos multum esse existimantes, ex eis nobis decem

(a)Vulgati, propterea. ris, uno verbo, ut dicitur omnipolenlis.

('>)Bealae Mariae Paris., Colb., Gemet. ac Bigol., (e) Colb., Turon., An leg. et plur. Mss., subripiat.
Matini. (f) Turon., et Gemet., expedil. Bigot., expediunt.
(c) Iidem cum Andeg., etrationibus reddas. Edit. Vatic. et Guss., reluctantibus Mss., evan-
(g)
(d) Bigot. et Gemet., sola est consolalio omnicreato- gelistam.
 S. GREGORII PAPiE VITA, AUCT. JOANNE DIAGONO. LIB. II. 118
1)7
donastis,utquadragintamitteremus.Sed ne forsitan A quidemcharlularionostronarrante.cognovimus quia
modium cum quo coloni Ecclesiae frumenta dare
et boc grave esset, (a) alios nobis ex eis adhuc dignati
estis largiri. Sed quia vos valde in continentia vestra compellebantur vigiuli et quinqus sextariorum in-
benignos invenimus, eidem benignitati vice simili veneris, quod omnimodo exsecrati sumus, atque

respondenles, quinquaginta transmisimus. Et ne for- eamdem discussionis causam te tarde fecisse dolui-

sitan minus esset, alios decem superaddimus. Ne mus. Quia vero eumdem modium te fregisse, et
vero el hoc adhuc minus esset, alios duodecim jungi justum fecisse commemoras, gavisi sumus. Sed quia
fecimus. In hoc autem cognoscimus charitatem ve- praedictus chartularius summam quoquenobis indi-

stram, quia de nobis ita praesumilis, sicul vos prae- care studuil quae de fraudibus conductorum apud es-
sumere debetis. » (Lib. v, ep. 37.) perienliam tuam jam de duobus territoriis est col-
lecta, sicut le studiose fecisse, fraclo injusto modio,
57. Item Juliano : « Gloriae veslree scripta susci-
(d) quia in futuro nobis etiam itade pec-
gaudemus ;

piens, legenda laMus aperui, sed tristis perlecta re-

cogitamus, nesieaquae fraudulenter
catis praeteritis
plicavi. In eisquippe dicebatur quod pudoris causa
conduclores a rusticis abstulerunt, ad nos perve-
fuerit mihi vos ea quae dicenda erant tempore multo
niant, peccata quae ab ipsis perpetrata sunt ad nos
tacuisse. Et certum est quia minus amatur, qui ad-
trahantur. Et ideo volumus cum omni fide, omnique
huc erubescitur. Absque modo contristatus sum, quia "
puritate, considerato limore omnipotentis Dei redu-
me a vobis comperi minus quara aestimaveram ama- memoriam districtione beati Petri apostoli,
cta ad
ri. In hoc autem (b) valde me continetis si mercedis
per unamquamque massam colonos pauperes et indi-
causas mihi assidue providendo studiose requiritis.
gentes experientiam tuam describere, atque ex eis
Nec debet esse verecundiee ei aliquid de cleemosynis
pecuniis quae in fraudibus sunt inventas vaccas, oves
importune dicere, quem constat non suas, sed ad et singulis colonis pauperibus
porcosque comparare,
dispensandum res pauperum habere.De causis itaque Quod facere te cum consilio viri re-
eas distribuere.
71 mereedis,apud episcopum libere ageredebuistis, verendissimidomni Joannis episcopi atque Adriani
etiamsi meum animum qualis in amore vestro existe-
chartularii nostri et rectoris volumus. Si autem ne-
ret nescireiis. Postquam enim et nos omnino gloriam fuerit, etiam filius meus
cesse propter consilium
vesiram diligimus, et dispensationis locum in rebus, debet adhiberi, ita ut nullus alius
domnus Juiianus
sicut scitis, pauperum tenemus, vestra, fateor, vere-
hoc cognoscat, sed omnino secretum sit. 72 Vos
cundia valde accusabilis fuit. Quam ideo tot verbis
igitur apud vos pertractale utrum in auro, an
cerle
increpando insequor, ut hanc a corde vestro fundi- pauperibus dari eadem con-
pecuniis,eisdcm colonis
tus rapellam, et in mercedis causas magnum solatium
tinenlia debeat. Quidquidvero communiter
steterit,
veslrae provisionis habeam. Monasterio itaque vestro, C post-
prius descriptionem, sicut praedixi, facito, et
quod a vobis in Gatanensi urbe constructum est, per qualitatem suaj paupertatis
modum singulis juxta
Adrianum, notarium et rectorera patrimonii, emissa
dislribuere stude. Ego enim, sicul Magister gentium
praecepti pagina, decem annuos solidos dari deputa-
testatur, habeo omnia, et abundo, nec pecunias, sed
vimus. Quos petimus sine injuria suscipi, quia non
mercedem qusro (Phil. iv). Ita ergo age, ut in die
haec vobis nostra oblatio, sed sancti Petri apostolo- experientia tuae
judicii de eadem causa mercedis quas
rum principis benedictio offertur. » (Lib. xm, ep.
commissa est mihi fructum quem feceris osleadas.
19.)
Quod si pure et tideliter ac strenuo egeris, et hic il-
58. Sane, quia sunt nonnulli qui ea quidem quae lum in filiis tuis recipies, et postraodum retributio-
habeot tribuunt, sed aliena quae non habent rapere nem plenariam in aeterni judicis examine habebis. »
non desistunt, dum
valde videri munifici appe-
et (Lib. xi, ep. 3.)
tunt, violenter ab habentibus auferunt, quae quasi Item idem Petro subdiacono : « Quod responsalem
misericorditer non habentibus largiantur, duas hic tuum tarde dimisiraus, paschalis festivilatis occupa-
tionibus implicati, eum relaxare citius minime
valui-
Gregoriiepistolasinsero.quibusliberalitatisejusinno-
centia mirabiliter doceatur. Ait enira in epistola mus. Causas vero in quibus indicandum curasti
Pantaleoni notario : « Experiantia tua, quod vel & omnes disposuimus
subtililer perquirentes, qualiter
rusticos Ecclesiae ve-
quale apud sacratissimum corpus beati Petri apostoli inferius agnosces. Cognoviraus
jusjuraodum praeboerit, memor est. Unde nos quoque hementer in frumentorum pretiis aggravari, ila nl
abundantiae
securi discussionis ei causas in patrimonio partis instituta surama eis in comparatione
Et voluimus ut juxta pretia
Syracusanae commisimus. Oportet ergo te fidem tuam tempore non servetur.
et ejusdem timorem semper ante
beati Petri apostoli publica in omni tempore sive minus, sive amplius
oculos habere, atque ila agere ut neque in prae- frumenta nascantur, in eis comparationis mensura
senti vila ab hominibus, neque ab omnipolenli Deo teneatur.Frumenta autem quae naufragio pereunt
per omnia voluraus reputari, ita tamen,
in extremo judicio valeas reprehendi. (c) Valerio si- ut a te ne-

Vulgatis, alios decem.

(a) In (c)Andeg., Solerio. Plnrimi Norm., Salerw.
Mss., quibus consentiunt Bolland., Gilot. et
(b) Ita (d) Siclegendum ex Mss., ubi Excusi habent quia
etc.
Mabil., ex parte. In Guss. et Vatic, valde me contene- in (uturo nobis proderit ita etiam conductores,
ditit, si non requiritis.
 119 f.REGORH PAP.-E VITA, AUCT. JOANNE DIACOXO. LIB. II.
S. 120
gligentia ad tranamittendnm mimme Qai.na Jum &. peraolvunt. Exqua ra QLuldispeadiisgravibusooan-
transmitlendi tempus negligitur, damnum ex vitio gustentur. Unde praecipimus prajscnti admonitione
vestro generetur. Valde autein iniquum et injustum (i) ut plus quamdecem et octosextariorum nunquam

esse perspeximus ut a rusticis Ecclesiae de sextariati- exigatur, el omne quod mutuum pro eadem causa
cis aliquid accipialur, et ad majorem modium dare ab extraneis accipere poterant, a tua experientia ex
compeliantur quam in horreis Ecclesi» infertur. publico detur, et a rusticis Ecclesiae paulatim, ut ha-
Unde praesenti admonitione pra?cipimus ul plus quam buerint, accipiatur; ne, dum in tempore coangu-
decem el octo sextariorum rnodium nunquam a ru stantur, quod eis postmodum sufficere poteratinin-
sticis Ecclesiae frumenta debeant accipi, nisi forte si ferendum, prius compulsi, vilius vendant, et hoc eis
quid est quod nautae juxta consueludinem super ac- minime sufficiat.
cipiunt, quod minui ipsi in navibus attestantur. « Pervenit etiam ad nos quod de nuptiis ruslico-
« Cognovimus eliam in aliquibus (a) locis mansisve rum immoderata commoda percipiantur. De quibus
Ecclesiae exactionem valde injustissimam fieri, ita praecipirnus ut omne commodum nuptiarum unius
quod dici nefas est,
ul (6) a septuaginta ternis semis, solidi summam nullatenus excedat. Si qui sunt pau-
conductores exigantur. Et adhuc neque hoc sufficit, peres, etiam minus dare debent. Si qui autem divites,
sed insuper aliquid ex usu jam raultorum annorum summam nullalenus Iransgrediantur.
praefati solidi
exigi dicuntur. Quam rem omnino detestamur, et Quod nuptiale commodum nullatenus volumus in
amputari de patrimonio funditus volumus. Sed tua nostra ralione redigi, sed ulilitati conductorum pro-
experientia sive inhoc, quod per libram amplius, ficere.
sive in aliis minuiis oneribus, et quod ultra rationis « Cognovimus etiam quod, quibusdam conductori-
aequitatem a rusticis accipilur, penset, el omnia in busmorientilius, parentessui non permiltuntur suc-
summam pensionis redigat, (c) et prout vires rusti- cedere, sed res eorum ad usus Ecclesiae pertrahuntur.
corum portant, pensionem integram et pensantem De qua re definimus ut parenles morientium qui in
(d) ad septuagena vina persolvant, et neque siliquas possessioneEcclesiae degunl haeredes eis succedere
extra libras, neque libram majorem exigere debeant, deheant, nec aliquid de substantia morientium sub-
sed per sestimationem tuam, prout virtus sufficit, in trahatur. Si vero filios parvulos aliquis reliquerit,
suramam pensionis crescant.etsic turpis exactio ne- quousque ad aetatem lalem veniant ul substaotiam
quaquam fiat. Ne vero post obitum meum haec ipsa suam regere valeant, personae eligantur cautae quibus
onera quae super pensum iilata subtrahimus, el in parentum eorum res tradi debeant ad custodiendum.
capile pensionis fecimus crescere, iterumin quolibet « Cognovimus etiam quod si quis ex familia culpam
addantur, et inveniatur summa pensionis augeri, et fecerit,non in ipso, sed in ejus substanlia vindicatur.
onera adjectionis insuper rustici persolvere compel- C qua re praecipimus ut quisquis culpam fecerit, in
jj e

lanlur, volumus ut securitatis libellos ila de pensio- ipso quidem, ut dignum est, vindicetur, a commodo
nibus facias, quatenus in primis 73 dicas tantam autera ejus omnino abstineatur, nisi forte parum ali-
pensionem unumqueinque persolvere debere, mihi quid,quod in usum exsecutoris qui ad eum transmis-
abjectis siliquis, (e)oleribus, vel granaticis. Quod au- sus fuerit proficere possit.
tem ex his minutis in usum rectoris accedebat, vido « Cognovimus etiam quia quoties conductor ali-
ut hoc ex praasenti jussione in usum tuum veniat. quid a colono suo injuste abstulerit: hoc quidem a
Ante omnia hoc te volumus sollicite attendere, ne conductore exigitur, sed ei non redditur a quo abla-
injusta pondera in exigendis pensiouibus ponantur; tum est. De qua re praecipimus ut 74 quidquid vio-
sed si qua talia inveneris, frange, et nova, et recta lenter cuilibet ex familia ablatum fuerit, ipsi resti-
conslitue ;
quia et fiiius meus Servusdei diaconus tuatur cui ablatum est, et ulilitali nostrae non profi-
jam Ulia invenit quae ipsi displicerent, sed licen- ciat, ne nos ipsi auctores esse violentiae videamur.
liam haec immutandi non habuit. Super justa ergo « Praeterea volumus ut si quando eos qui sunt in
pondera, prster exceptu (/) et vilia cibaria, nihil aliud obsequio experientiae tuas in aliquibus causis quae
volumus a colonis Ecclesiae cxiei. sunt exlra palrimonium transmittis,parva quidem ex
« Praetereacognovimus quod prima illatio (g) bur- D ej s commoda accipiant, scd tamen ita in eorum uli
dationis rusticos nostros vehementer angustet, ila ul litatem proliciant, ut nullasibi exinde lucri commoda
priusquam labores suos venundare valeant, compel- sub specie noslrae utilitatis requirant, quia nos sac-
lantur tributa persolvere. Quae dum de suo, unde culumEcclesiaecx lucris turpibus nolumusinquinari.
darenon habent,(/i)abauctionariis publicis mutuaac- « Jubemusetiamuthoc experientia tuasummopere
cipiunt, et gravia commoda ex eodem beneficio custodiat, ut percommodum conductores in raassis

(a) Ita Reg. et Cod. bealae Marias Paris.

In Colb.et (e)Mss. nostri, oneribus, et paulo post, minutiis.
in Edit. Cuss., massis.
(f) Norm., el vili cibo.
(b) Ed., ad septuaginla umas et
semis. Sequimur (g) Pesino quam rustici solvunt. Vide Gloss. Cangii.
Mss. tum Joan. Diac, tum epis'olarum sancli (ii) Andeg., tres Paris,et Norm. ab actionariis, quud
Gre- ,

gorn.
in plerisque Mss. epistolarum exstat. Ohservandum
(c) Post redigat in Utic. legiiur
neque onera super:
est autem Mss. Joan. Diac. fere semper concinere
tibratn inajora.
cum Mss. Cod. Registri Gregoriani.
(d) Ed., adseptuagintavini
lagenaspersohant. Ipsis (t) In iisdem Cod., ut omne quod muluum, etc,
sufiragantur Cod. beatae Maria; Paris. et Reg.
aliis omissis.
121 S. GREGORII PAPjE VITA, AUCT. JOANNE DIAGONO. LIB. II. 122

Ecclesiae fiant, ne dum commodum quaeri-

nunquam A " l res alienae injuste nullo modo a creditoriis defrau-
tur, conductores trequenter immutentur. Ex qua mu- dentur.

latione quid aliud agitur, nisi ut ecclesiastica praedia « Antonino medietas legati sui data est, medietas
nunquam colantur? Sed et ipsa etiam libellatica, redimetur quam medielatem ex communi substan-
:

prout summa pensionis fuerit, moderentur. Per cel- tia ei volumus adimpleri et non solum ei, sed etiam
;

non plus de raassis Ecclesiae te acci-

las et cellaria defensoribus,etperegrinis,quibuslegati titulo aliquid
pere volumus, nisi quantum consuetudo est. (a) Te dereliquit, el familiae legntum persolvi volumus,
autera qua? comparare jussimus, ab extraneis com- quod tamen ad nos pertinet. Collecta ergo ratione,

par6ntur. pro nostra parte, id est, pro novem unciis persolve.

« Pervenit autem ad nos tres libras auri Petro
« l)e solidis Ecclesiaa Canusinae volumus ut aliquid
clericis ejusdem Ecclesiee largiaris, quatenus, et ii
coDductori de Subpatriana injuste ablatas de qua :

subtiliter require, et si qui nunc inopiam patiuntur, sustentationem aliquam

causa Fantinum defensorum
ablalae sunt, si- habeat, el si illic Deus voluerit ordinari episcopum,
manifeste, injuste et incompetenter
ne aliqua tarditate restitue. habeat unde subsistat.
« De hipsis sacerdotibus vel quolibet ex clero ob-
Cognovimus etiam rusticos burdalionem quam jam
«
servare te volumus ut in rebus eorum nulla contarai-
ab eis exactam Theodosius minime persolverat, ile- B
natione rniscearis, sed pauperrima regularia mona-
rum dedisse, ita ut in duplo exacti sint. Quod ideo
steria require, quae secundum Deum vivere sciunt ; et
factum est, quia ejus substantia ad debitum Ecclesiae
in eisdem monasteriis ad pcenitentiam lapsos trade,
non sufficiebat. Sed quoniam per filium nostrum
et res lapsorum in eo loco proficiat in quo agere pce-
Servumdei diaconum edocti sumus quod ex rebus
nitentiam traduntur, quatenus ipsi ex rebus eorum
subslantiae ejus possit hoc ipsum damnem sufficien-
subsidium habeant, qui de correctione eorum solli-
ter resarciri, volumus quingentos septem solidos eis-
citudinem gerunt. Si vero parenles habent, res eorum
dem rusticis sine aliqua imminutione restitui, ne in
legitimis parentibus dentur, ita aulera ut eorum sti-
duplo videantur exacti. Si autem supra damnum
pendium, qui in poenitentiam dati fuerint, sufficienter
rusticorum etiam quadraginla solidi de rebus Theo-
debeat procurari. Si qui vero ex familia ecclesiastica
dosii remanent, quos et apud te diceris babere, vo-
sacerdotes, vel levitffl, vel monachi, vel clerici, vel
lumus ut filiae ejus reJdantur, ut res suas, quas in
quilibet alii lapsi fuerint, dari eos in pcenitentiam vo-
pignore dederat, recipere debeat. Cui etiam (b) batio-
lumus, sed res eorum ecclesiastico juri nonsubtrahi,
lam patris sui restitui volumus.
ad usum tamen suum accipiant, unde ad pcenitendum
« Campanianus, gloriosus magister militum, duo-
subsistant; ne si nudentur, locis in quibus dali fue-
decim solidos annuos Joanni notario suo reliquerat (J
rint onerosi sint. Si quos parentes in possessione ua-
ex massa Varroniana quos dare te annis singulis
:

bent, ipsis res eorum tradendae sunt, ut ab ipsis juri

sine aliqua dubitatione praecipimus nepti Eupli con-
Ecclesiae conserventur.
ductoris, quaravis omne mobile ejusdem Eupli per-
omnium Ecclesiarum
« Anle triennium subdiaconi
ceperil, exceptis duntaxat Dare eliain de so-
solidis.
Siciliae prohihiti fuerant ut more Romanae Ecclesise
lidis illius te volumus solidos viginti quinque. Sup-
suis uxoribus nullatenus miscerentur. Quod mihi du-
posiiorium aliquod argenteum pro uno solido dicitur
rum atque incompetena videtur; ut qui usum ejus-
esse appositum, et calix pro sex solidis dicitur esse
dem conlinentiae non invenit, neque castitatem ante
appositus. Interrogato Dominico secretario, vel aliis
proposuit, compellatur a sua uxore separari, atque
qui scire possunt, debitum recipe, et vascula praefata
per hoc, quod absit, deterius cadat. Unde videtur
restitue.
mihi ut a praesenti die episcopis omnibus dicatur ut
« Agimus autem gratias sollicitudini luae, quia de
nullum facere subdiaconum praesumant, nisi qui se
causa fratris mei praecepi libi ut argentum illius re-
viclurum caste proraiserit, quatenus et praeterila, quaa
transmittere debuisses, et sic oblivioni mandasti, ac
proposito mentis appetita non sunt, violenter noa
si tibi aliquid ab extremo mancipio tuo diceretur.
exigantur, et futura caute caveantur. Qui vero post
Quodjam, vel modo non experientia, 75 sed negli- D
eamdem prohibitionem, quae ante triennium facta esl,
gentia tua studeat implere, vel quidquid ejus apud continenter cura suis conjugibus vixerunt, laudandi
Antoninum fuisse cognoveris, sub omni velocitate atque remunerandi sunt, et ut in bono sua perma-
retransmilte.
neant exhorlandi. Eos autera qui post prohibitionem
De causa Salpingi Juda:i epistola aliqua est in-
« factam se a suis uxoribus continere noluerunt, perve-
venta, quam libi fecimus transmitti, ut eam relegens, nire ad sacrum ordinem nolumus, quia nullus debet
cauaam ejus, vel viduae cujusdam, quae
et subtiliter ad rainisterium altaris 76 accedere, nisi cujus casti-
in eodem negotio dicitur implicata, cognoscens, de tas ante susceplum ministerium fuerit approbata.
quinquaginta uno solidis (c) qui redhiberi noscuntur, « Liberato negotiatori, qui se Ecclesiae commenda-
sicut justum tibi visum fuerit, responsum facias, ita vil, qui habitat in massa Cinciana, annuam continen-

(a) In nonnullis Mss., ea autem qux. In aliis, tua currat in caeteris epistolis a Joanne Diacono laudatis,
autem qux comparari. nimirum quae jam alibi observavimus, hoc loco repc-
(b) Quid sit batiola, require in notis ad epistolas. tere taediosum foret.
Easdem consulere non pigeat, si quid difficultatis oc- « Al., reddi debere.
 m S. GREGORII PAP.E VITA, AUCT. JOANNE DlACONO. LIB. II. 124
tiam a te volumus Cujus continentiae
fieri.
summam A aliquod alimentum prasbe, quia Maximuseum in Si-
ipse aestima qualis esse
debeat, ut rcnuntiata nobis, ciliam miserat, et ibi ei quae asserebat abstulerat.
in tuis rationibus possit
imputari. De prssenti vero Cognosce ergo quae ahlata sunt, 77 ct uxori filiis-
Indictione
jam a filio noslro Servodei diacono per- quc ejus sine aliqua mora restitue. Heec omnia solli-
cepi quod Fantinum defensorem
Joannes quidam cite relege, omnemque illam familiarem tuam r.egli-
monachus moriens in sex uncias hasredem dimisit.
gentiam postpone. Scripla mea ad rusticos quae di-
Cui hoc quidem quod dimissum est trade,
sed conte- rexi, per omnes massas fac relegi, ut sciant qaid
slare eum ut hoc faccre ulterius
non praesumat, sed contra violentias euas ex auctoritate nostra defendere
pro labore suo statue quod accipiat,
utei vacuus la- debeant, eisque vel aulhentica vel exemplaria eorum
bor suus esse non debeat el hoc meminerit, ;
ut qui dentur. Vide ut omniaabsque imminulionecustodias,
Ecclesiee stipendiis subsistil, ad lucra
propria non quia de bis quaa tibi pro servanda justilia scribo, ego
anhelet. Si quid vero sine peccato et sine
appetitu absolvor, et tu si negligis, obligaris. Terrihilem Ju-
concupiscenti» per eos qui causas Ecclesiae agunt
ad dicem venientem considera, et de adventu illius nunc
Ecclesiam venerit, dignum est ut ipsi vacui ex
labore tua consideratio conlremiscat, ne tunc sine causa
suo eese non debeant, sed nostro servelur
judicio jam limeat/cum coram illo ccelum et terra trcmuerint.
qualiter debeant remunerari.
B Audisti quid volo, vide quid agas. » (Lib. i, ep. 44.)
De argento Rusticiani causam subtiliter require,
«
59. Hactenus de Gregorianaa liberalitatis innoceu-
etquod tibi justum videlur exsequere. Alexandrum
tia me retulisse sufficiat. Caeterum, quia, famis tem-
virum magnificum admone, ut causam suam
cum pore, ut videlicet haberet unde Cbristi pauperibus
sancta Ecclesia decidere debeat. Quod si forte facere subveniret, frumenta compararestudebat, nullo modo
neglexerit, eamdem causam cum timore Dei, hone- praetermittam. Ait cnim in alia epistola eidem Petro
state servala, ut potes, exsequere. In qua re etiam subdiacono inter caelera « Quinquaginta auri libri
:

largiri aliquid te volumus, et, si potest quod

fieri, nova frumenta ab extraneis comparata, et in Sicilia
alusdandum est, ipsi relaxetur, dummodo causam in loeis in quibus non pereanl repone, ut mense Fe-
quam nobiscum habet perexeat. bruario illuc navesquanlas possumus dirigamus, ut
« Donationem ancilias Dei quse lapsa est, el in mo- eadem ad nos frumenta deferantur. Sed et si nos
nasterio data, omni poslposita tarditate, restitue, transmittere cessamus, ipse naves provide, et ad nos,
quatenus ipse locus, ut superius dixi, rerum ejus auxilianle Domino, haec eadem frumenta Februario
stipendia habeat qui ejus sollicitudinis labores mense Iransmitte, exceplis duntaxat frumentis quse
por-
tat. Sed et quidquid ab aliis
ex"ejus substantia lene- nunc mense Septembrio vel Octobrio juxta consuelu-
tur recollige, et monasterio prafato trade.
q d:nem transmitti praestolamur. Itaergolua experien-
« Pensiones xenodochiis de via nova, quantas mi- tia faciat, ut sine alicujug vexatione coloni ecclesia-
hi imiicasti, quia [Al. quas] apud te habes, nobis di- slicifrumentacongregcntur, quia tam [Al.,in tanlum]
rige. Aclionario autem, quem in eodem patrimonio hic («) parva nativitas fuit, ut, nisi, auxiliante Deo
?
depulasti, prout tibi videlur, aliquid largire. de Sicilia frumenta congregentur, 78 fames vehe-
« De aucillaDei quaecum Theodosio fuit, Extranea menter immineat. » (Lib. i, ep. 72.)
nomine, videlur mihi ut ei continentiam facia9, si 60. Hujus liberalitatis multitudinem quidam ere-
utileconspicis, aut certe donalionem quam fecit red- mitarum, vir magna; virtutis, qui nihil in mundo
das. Domum mona9terii quam Antooius, datis tri- possidebat praater unam gattam, quam, blandiens
ginta solidis, a monasterio tulerat, receptis solidis, crebro, quasi cohabilalriccra in suis gremiis refove-
omni postposita tarditate, restitue. Amulas onychi- bat, cognoscens, orasse fertur ad Dominum ut sibi
nas, requisita subtiliter veritate, restitue, quas pef ostendere dignaretur quam futurae remuneralionis
portitorem pra?sentium retransmisi. mansionem sperare debuisset, qui pro illius amore
« Saturninum, si vacat et occupatus apud te non saeculum deserens, nil ex ejus divitiis possideret.
est,ad nosdirige. Felix, conductor domnae Caropanae, quadam
Cumque nocte dormiret, cognoscit sibi reve-
quem liberum reliquerat, aut quem indiscussum esse r\ latum fuisse ut eura Gregorio Romano pontifice man-
jusserat, dixit sibi a Maximo subdiacono septuaginta sionem sibi praeparandam sperare debuisset. At ille
duos solidos tultos pro quibus dandis asseruitquia
; fortiter ingemiscens parum sibi profuisse voluntariam
omnes res suas quas in Sicilia habuit vel venundedit rerum inopiam, tantaqne suae (b) remotionis jejunia
vel apposuil. Sed scholasticidixerunt quia de fraudi- putabal, si cum eo man9ionem reciperet qui tanti9
bus indiscussus esse non potest ; dum tamen ad nos mundialibus divitiis redundaret. Cum vero Grego-
de Campania reverleretur, facta tempe9tate, raortuus rianas divitias suae paupertali die noctuque suspi-
est.Cujus te volumus uxorem et filios requirere, et rando conferret, alia nocte quiescens, audivit sibi
quidquid vel apposuerat vel vendiderat, apposilaab- Dominum in somnis dicentem « Quando divitem :

9olve, de vendilis pretium restitue et insuper eis ; non possessio divitiarum faciat, sed cupido, cur au-

Bigot.,pania sativilas, uti observavimus jam ad

<<
quagesimum nonum incipere ab bis verbis supra :

epist. 72, lib. i, nola p, in qua citavimus cap. 60 ltem idevi Petro subd. : Quod responsalem, etc,
hujusce libri. Nota in nonnullis Codd. capul hoc ubi magna ex parte adducitur epist. 44 libri i.
quinquagesimum nonum, esse sexagesimum, et quin- (b) Ulic, suse remunerationis.
 126
125 S. GREGORII PAPJE VITA. AUCT. JOANNE DIACONO. LIB. III.

meritum suum decrevisse putaverat, si Gre-

des paupertatem luam Gregorii divitiis comparare, A. et qui
conferretur, orare vehementius ccepit ut
qui magis illam gattam quam habes, quotidie pai- gorio

pando, nullique conferendo, diligere comprobaris, cum mansionem quandoque percipere merere-
eo
tur. Sed istius jam secundi lil.ri finis
advemat, ut
qu;im ille qui tantas divitias non amando, sed con-
sunt, auxiliante Domino, lertius pro-
temnendo, cunctisque liberaliter largiendo, disper- quaB secutura
git? » Ita Solitarius increpatus Deo gratias retulit ; sequatur.

LIBER TERTIUS.
Quo exponitur, quemadmodum sancti Gregorii vita doctrinx responderit.

Argumextum. —
1. Quibu3 Gregorius studiis commissam sibi re fe ebatEcclesiam. 2. QuanLis auctoritatibus — contra si-.

mooiacam et Neophvtorom haereses dimicarit. — 3. Pro eisdeui Geri syaodum jusait. — 4. Contra easaem l0 pru
" s *' rl """
non pugnantes, cum Simone mago portionem habituros praidixit. 5. Quam sapienter etiam —
posleliaucum u.u
Pallii, velconsecratiouepontiticis, dari sive accipi prohibuerit. —
6.Tria genera simoDiacse dationis nota vn_
i.

ordinandis episcopatibus, neque cardinalibus Ecclesiae suae, neque monachis pepercit. 8. Violenter ueuii! —
omnino promovit. -
9. Violeuter promotos in pristinum gradum reduxit. —
10. Ab alus calumniose dejecto»
in orai-

nes suos restituit. —

11. Cardinales in forensibui parochiis promotos ad cardioem revocavit.
1
~-/i
nd cu ° q ue
J;
—
liores eligere potuerat, episcopos cousecrabat et quanta districtione consecrandos examinaret.
;
\<i- tiiami»i
„
" —
:[,, 3

Quemadmodum episcopatuum seues unierii.^

dicecesisepiscoposadregeodassufedioecesisEccIesiasinvitabnt.— 14.
15. Vacautes episcopos, vacantibus iucardinavit Ecclesiis. —
10. Iutbronizatis episcopis expulsos
prsesuies;J UDXl "
17. Sedium loca mutavit. —
18. Nulla occasionc poDtificem ab una inaliam Ecclesiam, aut
mutavit, aut mula " P='
misit. —19. Alterius parochianum sibi cardinalem sacravit. -
20. Qualiter alterius Ecclesia; clencos,
a " 13 '?"'"'"
nari permiserit. —
21. NuDquam prioribus clericis posterius ordinatos praetulit. —
22. Qualiter defunclorum
episcopu-
rum Ecclesias vicinis visitatoribus committebat. —
23. Pro inventario faciendo, nibil
accipiendum ae."f ;"
m .

24. Consuetudinesdationum.velxeniorum repulit. —

25. Episcopos ad Urbem RomaDam, nisi
semel quinquenuiu
venire statuit. —
26. Etiam rerum pretia suscipere recusavit. —
27. Suffraganeis suis episcopis
necessana prasrv u.
— 28. Quam curiose ab eisdem sanctitatem, sapientiam, et liberalitatem quaerebat. —
29. Manniauum «P 13eo P u "'
pro avaritia notat. —
30. Serenum episcopum, pro confractis imaginibus arguit. —
31. Januanum episcopum suas
injarias viDdicantem deterret —
32. Eumdem pro eiaratione messis exasperat. —
33. Desidenum episcopuui
puj
lectione librorum gentilium corripit. —
34. Natalem episcopum de negligentia simulque
convivns reprenenun.
^
35. Quam facetissime eumdem propriis assertioDibus obligat. —
36. Episcopos ab Ecclesia sua dees»e
* elu "\

memorice comm. eu "

37. Episcopos per diversa loca non vagari censuit. - 38. Lapsum proprife amitae nou dubitavit
dare. —39. Vitalianum episcopum.pro femina.quaj religiosum babitum mutaverat, arguit.
-tU feer §' am — '
_
soreai pro negligentia reprehendit. —
41. Paschasium episcopum pro fabrica navis et sui
utilitate compescun. °f
42. Campanorum episcoporum et Victoris Panormitani negligentias increpat. —
43. Quam moderate Anuream
epib-

copum pro concubioa dijudicat. —

44. A pravis consiliariis abstineDdum censuit. —
io- Lapsos vei cnmiuosu.au
episcoporum familiaritate repulit. —
46. Restriugendam prspositorum iram, et umus eulpam
alu non e»se nouvaui
statuit. —
47. Liberos homines verberari, vel includi vetuit. —
48. Qualiter judicum vitia redarguens P
UD lcarl .V !

49.-Instigante diabolo judices contra eum saavierunt. —

50. Mauricio imperatori, pessimam legem
lerenti, viriH er
—
contradicit. —
51. Pe hyoocrisi Joannis Constantinopolitdni episcopi se universalem fatentis.
Oi.
*;
u ="= ldle "
litteras pro eo supplicantes redarguit. —
53. Tempora Mauricii moresqua deturpat. —
54. buperbiam nypoc^nuia
sapienter enervat. —
55.Constantiam suam demonstrans, asserit se pro imperatore fidem nullatenusperaiiurum.p ro
56. Quamobrem postulatas reliquias imperatrici non dederit. —
57. Usque ad illa tempora_ Romanus
pon u ex
reliquiis brandeum conferebat. —
58.Quantis miraculis vestes sancti Joannis claruennt. —
o9. Quid sit ae ejusaeui
vestibus sentiendum. —
60. Gregorius pestem universalis nominis a totius Ecclesiae universitate
repulit.

79 tot radicibus pullulans,

1. Talibus venerahilis papa Gregorius com- B simoniacis muneribus,|quasi
lateque prorsus excreverat, et manabat.
missam sibi divinitus Ecclesiam studiis efficaciler longe (6)

gubernabat. Jam Ligures, Venetos,(a)Iberos,aliosque Contra quam venerabilis Pater apud Brunichildem
a schismate sub libello confessos, Chalcedonensem reginam, Theodericum quoque, et Theodeberlum
sycodum venerari compellens, ad unitatem sanctae Francorum reges, fortiter expugnavit, 80 donec,

Ecclesiae revocarat. Jam Barbaricinos, Sardos, et collecta generali synodo, hanc sub anathemate
dam-
Campaniae rusticos tam praedicationibus, quam ver- nandam penitus impetraret. Nec ante, Syagno epi-
mullis pre-
beribus emendatos, a paganizandi vanitate remove- scopo Augustodunensi, reginaet regibus,
cibus flagitantibus, pallium dedit, quam,
praeseate
rat. Jam Donatistarum baeresim peues Africam,
haere-
Manichaeorum penes Siciliam, Arianorum penes Cyriaco suo abbate, ipsi quod de propellendis
sibus monili fuerant adimplerent. Nam
Hispaniam, Agnoetarum vero penes Alexandriam, pro his
dicens :
scriptorum suorum validissimis auctoritatibus im- Brunichildi reginae inter [caetera seribit,
portunissimisque legationibus, Domino suffragante, « Sacerdotale officium in tantam illic.sicutdidtcimus,

a corpore totius sanct® matris Ecclesiae sequestra- ambitionem perductum esl, ut sacerdoles subito,
quid
rat. quod grave nimis est, ex laicis ordinentur. Sed
Sola penes Galliam quid populo prasstaturi sunt, qui non ad
2. Neophytorum haeresis, quot C isti acturi,

Alludit forlasse ad epist. 51 lib. n, indict. 10,

{a) Barbaricinis, Donatislis, Agnoetis et aliis hic
com-
m cujusinscriptioneolim legebatur, unifmw episco- memoralis legendi sunt indices Regisln epistolarum.
pis per Hibemiam (melius per lberiam) de irium ca- (b) Utic, et manebat.
pitulorum causa. Vide notant a ad Jaudatam epist. De
127 S. GREGORII PAP.E VITA. AUCT. JOANNE DIACONO. LIB. III. 128
utilitatem, sed fieri ad honorem, cpiscopi concupi- \ copia suffragatur, restat ut nihilsibi in honores ec-
scunl? Hi ergo, qui necdum quod docere debeant clesiaeticos graviias, nihil defendai industria, sed
didicerunt, quid aliud agunt, nisi ut paucorum pro- totum auri profanus amor obtineat ; et dum vitia
veclus illicilus tiat multis interitus, et in confusionem honore munerantur.in locum ultoris is qui lorlasse
ecclesiasticae moderationis observantia dcducatur, fuerat ulciscendus adducitur, atque hinc sacerdotes
quippe ubi nullus regularis ordo servatur? Nam qui non proficere, sed perire potius indicantur. Vulne-
ad ejusregimen improvidus vel praecipitatus accedit, rato namque pastore, quis curandis ovibus adhibeat
qua admonitionc subjectos aedificet, cujus exemplum medicinam? Aut quando populum orationis clypeo
non rationem docuit, sed errorem ? Pudet §1 pro- tueatur, qui jaculis se hostium feriendum exponit?
fecto, pudet aliis imperare, quod ipse nescit custodire. Aut qualem de se fructum produclurus est, cujus
Nec illud quidem,(n) quod simili emendatione radec- gravi peste radix iniecta est Major ergo metuenda
?

dum est, praeterimu3, sed omnino exsecrabile el esse est locis illis fore calamitas (AL, metuenda locis illis
gravissimum detestamur, eoquod sacri illic ordines foret calamitas), ubi tales intercessores ad locum re-
per simoniacam haeresim, quae prima contra Eccle- giminis adducuniur, qui S9 Dei in se magis iracun-
siam orta, et districta maledictione damnata eet, diam provoccnt, quam per semetipsos populis placnre
conferantur. Hinc ergo agiiur ut sacerdotis dignitas debuerant.
g
in despeclu,et sanctus sit honor in crimine.(ft) Perit « Nec hoc quoque malum sollicitudo noslra patitur
utique reverentia, adimiturdisciplina, quia quiculpas negligcnter oinittere, quod quidam, inslinctu gloriae
debuit emendare, committit, el nefaria ambilione inanis clccti, ex laico repente habitu sacerdotii hono-
honorabilis sacerdotii ducitur in depravationem cen- rem arripiunt, et, quod dicere pudet et tacere grave
sura. Nain quis denuo venerelur quod venditur Aut '?
est, regendi, rectores, et qui docendi sunt, doctores,
quis non vile putet esse quod emitur? Unde valde aec erubeseuat videri, nec metuunt. Ducalum anima-
contristor, et terrae illi condoleo, quia dum Spiritum rum impudenler assumunt, quibus via omnis ignota
sanctum, quem per manus impositionem omnipotens ductoris est,quo vel ipsi gradiantur, ignari sunt.
el
Deus hominibus largiri digoatur, divino munere ha- Quod quam pravum. quamve sit temerarium, saecu-
bere despiciunt. sed praemiis assequuntur, sacerdo- lari etiam ordine et disciplina monstratur. Nam dum
tium illic subsistere diu non arbilror. Nam ubi dona dux exercitus non nisi labore et sollicitudine exper-
supernae gratiae venalia judicaolur, ad Dei servitium tus eligitur, quales animarum duces esse debeant
non vita quaeritur, sed magis contra Deum pecuniae qui episcopatus culmen immatura cupiunt festina-
venerantur. » (Lib. ix, indict. 2, ep. 100.) tione conscendere? Hujus saltem rei se compara-
Idem de eisdem Theoderico et Theodeberto regi- lione considerent et aggredi repente (c) inexper-
n ,

bus Francorum post aliqua: « Fertur simoniaca hae- " tos labores timeant, ne casca honoris ambitio, et
resis, quae prima contra Dei Ecclesiam diabolica ipsis in pcenam sit, et aliis pestifera erroris semina
plantatione subrepsit, et in ipso ortu suo telo apo- jaciant, quippe qui non didicere quod ipsi doceant.
stolicae ultionis percussa alque damnata est, in regni Proinde paterno salutantes affectu, petimus, praecel-
veslri finibus dominari ; cum in sacerdotibus fides sit lentissimi Filii, ut hoc tam detestabile malum de
eligenda cum vita, si vila deest, fides meritum non regni veslri sludeatis finibus prohibere, et nulla
habel, beato Jacobo attestante, qui ait Fides sine : apud vos excusatio, nulla contra animam vestram
operibus, morlua est (Jac. n, 26). Quae enim opera suggestio locum inveniat, quia facientis procul dubio
esse valeant sacerdotis qui honorem tanti sacramenti culpam habet, qui quod potest corrigere negligit
convincitur obtinere per praemium ? Ex qua re agitur emendare. » (Lib. ix, indict. 2, ep. 100.)
utipsi quoque qui sacros ordines appetunt, non vi- ltem pro eisdem haeresibus (d) Syagrio, episcopo
tam corrigere, non mores componere studeant, sed Augustodunensi, et aliis episcopis « Nuntio apud :

divitias,quibus sacer honor emitur, congregare sa- nos olim discurrente, vulgatum est quod in Gallia-
tagant. Hinc fit etiam ul insontes et pauperes a sa- rum partibus sacri ordines per simoniacam baeresiin
cris ordinibus prohibiti despectique resilianl, et conferantur. Et vehementi tasdio moeroris afficimur,
dum
innocentia pauperis displicet, dubium non est quod D si in ccclesiasticis officiis quemquam habet locurn
praemium illic delicta commendet, quia ubi aurum pecunia.et fit saeculare quod sacrum esl. Quicunque
placet, et vitium. Hinc igitur non solum in ordinato- ergo hoc pretii studet datione percipere, sacerdos
ris et ordinati animam lethale vulnusinfligitur, verum nonesse.sed dici tanlummodo, inaniter concupiscit.
etiam excellentiae vestrae regnum, episcoporum ve- Quid scilicet, quid per hoc aliud agitur, nisi ul nulla
strorum culpa, quorum magis intercessionibus juvari de actu probatio, nulla sollicitudo de rooribus, nulla
debuerat, pregravatur. Si enim is dignus sacerdotio sit de vita discussio, sed ille solummodo dignus qui
credilur, cui non actionis merita, sed pra»miorum dare pretium sutlecerit aestimetur? Ex qua re si recti

(a) In Utic. per correctionem, quod simili emenda- (d) In Ulic, Item Etherio, Virgilio, et Desiderio episc.
tioni tradendum est. Galliarum: Nuntio, praetermisso Syagrii nomine.
(b) Bigot., perit ubique. Sed aliter olim legebatur alicujus enim liturae de-
;

(c) Bigot., inexperlos labores suslineant. Utic., prehenduntur vesligia. In tribus. Paris omittuntur
inexpertos honores sustineant, ubi sustinere non signi- haec verba et al. episc. Colilur sanctus Syagrius di«
:

ficat pati, sed exspectare, difjeire. 17 Augusti.

129 S. GREGORII PAP.E VITA, AUCT. JOANNE DIACONO. LIB. III. 130

librarainis examinatione pensetur, dum improbe ad A sub commodi datione conslituit, plura male ordi-
inanem gloriam locum festinat utilitalia arripere, eo nando destruit, quam ille potest aedificare, qui ab eo
ipso magis quod honorem quaerit, indignus est. Sicut pecuniam ordinationis accepit. Ne ergo sub obtentu
autem is qui invitatus renuit, quaesitus refugit, sacris eleemosynae cum peccato aliquid studeamus accipere,
estaltaribus admovendus sic qui ultro ambil, vel aperte sacra Scriptura nos prohibet, dicens
;
: Hostix
importune se ingeril, est procul dubio repellendus. impiorum abominabiles Domino, qux offerunlur ex
Nam qui sic nilitur ad altiora conscendere, quid aliud scelere (Prov. xxi, 27). Quidquid enim in Dei sacri-
agit nisi ut crescendo decrescat, et, ascendendo exte- ficio ex scelere offertur, omnipotentis Dei iracundiam
rius, inlerius ad profunda descendat ? Itaque, frater non placat, sed irritat. Hinc rursus scriptumest:
charissime, in sacerdotibus ordinandis sinceritas vi- Honora Dominum de tuis justis laboribus (Prov. m, 9).
geat, sit simplex sine venalitate consensus, pura Qui ergo male tollit ut quasi bene praebeat, constat
pra?feratur electio, ut ad summam sacerdotii non sine dubio quia Dominum non honorat. Hinc quoque
suffragio vendilorum provectus,sed Dei credatur esse per Salomonem dicitur : Qui ofjert sacrificium de sub-
judicio. Nam quia grave omnino sit facinus, Dei do- stantia pauperis, ac si victimet filium in conspeclu
num vel pretio comparare, vel vendere, evangelica patris (Eccli. iu, 4, 24). Quantus autem dolor patris
est testis auctoritas. Templum enim Dominns et
g sit, perpendamus, si in ejus conspectu filius victime-
Redemptor noster ingressus, cathedras vendenlium tur ; et hinc facile cognoscimus quantus apud Deum
columbas evertit (Matth. xxi). Quid aliud est colum" dolor exasperatur quando ei sacrificium ex rapioa
bas vendere, nisi pretium de manus impositione tribuitur. Nimis ergo declinandum est, dilectissime
percipere, et 83 sanctura Spiritum, quem omnipo- frater, sub obtentu eleemosyna?, peccata simoniacae
tens Deus hominibus tribuit, venundare? Quorum haereseos perpetrare. Nam aliud est propter peccata
sacerdotium ante Dei oculos cadere.calbedrarum uti- eleemosynas facere, aliud propter eleemosynas pec-
que patenter eversione signatum est eltamen exerit ; cata commitlere.
adhuc nequitiae pravitas vires suas. Nara cogit ven- v Hoc quoque ad nos pervenisse non dissimili 84

dere, quos decepit ut emerent. Et dum non attenditur dignum detestatione complectimur, quod quidam,
quod divina voce preecipilur : Gratis accepistis, gratis desiderio honoris inflati, defunctis episcopis, tonsu-
date (Matth. x, 8), agitur ut crescat, et geminata rantur, et fiunt repente ex laicis sacerdotes, atque
fiai in uno eodemque delicti contagio, ementis scili- inverecunde religiosi propositi ducatum arripiunt,
cet et vendentis. El cum liqueat hanc baeresim ante qui nec esse adhuc milites didicerunt. Quid putamus,
otnnes radice pestifera surrepsisse, atque in ipsa suaquod isli subjectis praestaturi sunt, qui antequam
origine apostolica esse damnatam, cur ~ discipulalus limen attingant, tenere locum magisterii
detestatione
non cavetur, cur non perpenditur quia benedictio illi non formidant? Qua de re necesse est ut quamvis
in maledictionem convertitur, qui ad hoc ut fiat inculpali quisquesit menti,ante tamen per distinctos
haereticus promovetur ? ordines ecclesiasticis exerceatur officiis. Videat quod
« Herumque igitur adversarius animarum, dum imitetur, discat quod doceat, informetur quod teneat,
non potest in his qus ad faeiem sunt prava subri- ul postea non debeat crrare, qui eligitur viam erranti
pere, (a) callide speci quasi pietalis injecta, nilitur demonstrare. Diu ergo religiosa meditatione poliatur,
supplantare; suadetqueforsitan debere abhabentibus ut placeat, et sic lucernasuper candelabrum posita
accipi, ut sit quod possit non habentibus erogari, luceat, ut adversa ventorum vis irruens, conceplam
dummodo vel sic venena mortifera eleemosynae celata eruditionis flammarn non exstinguat, sed augeat. Nam
obumbratione transfundat. Nam nec venator feram, cum scriptum sit, ut prius, Quti probetur, et sic mi-
nec avem auceps deciperet, vel piscem piscator ca- nislrel (l Tim. iii, 10), multo amplius ante probandus
peret, si aut ille laqueum in aperto proponeret, aut est, qui populi intercessor assumitur, ne fiant causa
ille hamun esca absconditum non haberet. Omnino ruinae populis sacerdotes mali. Nulla igilur contra
ergo metuenda et cavenda est hostis astutia, ne quos hoc excusatio, nulla potest esse defensio, quia cun-
aperla nequit tentatione subvertere, lalente telo sae-
p. ctis liquido notum est quae sit in hujus rei diligenlia
vius valeat irucidare. Neque
eleemosyna repu-
enira sancti et egregii sollicitudo doctoris.qui neophytum
tanda est, si pauperibus dispensetur quod ex illicitis ad ordines vetat sacros accedere. Sicut autem lunc
rebus accipitur, quia qui hac intentione male accipit, neopbytus dicebalur, qui initio in sanctae fidei erat
ut quasi bene dispenset, gravatur potius quam juva- eruditione plantatus, sic modo neopbytus habendus
tur. Eleemosyna Redemptoris nostri oculis illa placet, est, qui repente in religionis habitu planlatus, ad
quae de non illicitis rebus et iniquilate congeritur, ambiendos honores sacros irrepserit. Ordinate ergo
sed quae de rebus concessis et bene acquisitis impen- ad ordines ascendendum est. Nam casum appelit
dilur. Unde etiam illud certum est, quia et si mona- qui ad summa loci fastigia, postpositis gradibus, per
steria, autxenodochia, vel quid aliud de pecunia quae abrupta quaerit ascensum. Et cum idem Apostolua
pro sacris ordinibus datur construatur, mercedi non doceat inter alia sacri ordinis instituta discipulum,
proficil, quoniam dum perversus et emptor honoris matium non esse cuiquam ciiius imponendam, quid
inlocum transmittilur, el alios ad sui similitudinem hoccelerius, quidve praecipilatius, quam ut exoriatur

(a) Bigot., callida specie.

 131 S. GREGOHII PAP.E VITA, AUCT. JOANNE DIACONO. LIB. III. 132
a Bummitate principium, et antequam eBse incipiat A culare flagitium sumpsit exordium. » (Regut.lib.xn
discipulus, sit magister ?Quisquis igitur sacerdotium ep. 29.)
non ad elationis pompam, sed ad utilitatem adipisci 5. Cum vero quosdam cognosceret, ad evilanda
desiderat, prius vires suas cum eo quod est subitu- simoniacae haeresis crimina, pesliferae negotiationis
rus onere metiatur, ut et impar abstineat, et ad munera pastellaticum callide vocitare, ac hujusmodi
id eum metu etiam qui se suflicerc exisiimat ac- mutato nomine, suae cupiditatis avaritiam velle con-
cedat. legcre, prudentissimus doctor Gregorius sententiam,

« Ab re autem non facimus, si ad argumentum quam in primordio sui pontificatus coram synodo
rationabile, usum rerum irrationabilium colligamus. promulgaverat, iterato protulit, dicens « Anliquam :

Aptanamqueaedificationibusdesilvis ligna succidun- Palrum regulam sequens, nulli unquam quidquam de

tur, nec tamen adhuc viridibus aedificii pondtis impo- ordinationibus accipiendum csse constituo neque ex :

nitur, nisi eorum viriditatcm multorum dierum mora datione Pallii, neque ex traditione chartarum, neque

siccaverit, et apta ad necessarium usum effecerit. ex ea, quam nova per ambitionem simulatio invenit,
Quffi si appellalione pastelli. Quia euim in ordinando epi-
observantia forte negligitur, citius superim-
posita mole franguntur, et gignilruinam ad auxilium scopo pontifcx manura imponit, Evangelii vero lectio-
res provisa. Hinc etenim medici, qui corporum curam n nem ministcr legit, conlirmationis autem ejus episto
gerunt, queedam adjutoria recenti adhuc confectione lam nolarius scribit sicut ponlificem non decet :

formata indigenti non offerunt, scd maceranda tem- manum, quam imponit, vendere ita minister, vel ;

poris derelinquunt. Nam si immature quis dederit, notarius non debet in ordinatione ejus vocem suam,
dubium non eBt quia fit causa periculi res salutis. vel calamum venundare. Pro ordinatione ergo, vel

Discant itaque, discant in officio suo sacerdotes, usu pallii, seu chartis, (b) alquc pastellis eumdem qui
quibus animarum credita est cura, servare quod di- ordinandus est vcl ordinatur, omnino aliquid dare
versarum artium hominesdocente rationecuslodiunt, prohibeo. Ex quibus praedictis rebus si quis hinc ali-
et a praecipiti se ambitione, et si non metu, sallem quid commodi appellatione exigere, vel petere forle
pudore contineant. Sed ne forsan adhuc pravae se praesumpserit, in districto Dei omnipotentis examine
consuetudinis quisquam velit objectu defendere, fra- realui subjacebit. » (Rom. Synodus c. 5, ad calcem
ternitatis tuae discretio rationis eos freno coerceat, Epistolarum.)
85 ct labi in illicitis non permittat : quia quidquid 6. Item Joanni, episcopo Corinlhiorum, post multa :

ultionedignum est, non ad imitationis sed potius « Novit, inquit, fraternilas vestra, quia prius pallium,

ad exemplum debet correptionis adduci. » Et post coramodo, non dabatur. Quod quoniam in-
nisi dato

pauca congruum erat, facto concilio ante corpus beati

C Petri, apostolorum principis, tam de hoc quam de
3. « De his itaque quae superius dicta sunt, frater-
ordinationibus aliquidaccipere 86 subdistrictainter-
nitatem vestram, auclore Deo, volumus synodum
dictione vetuimus. Oportet ergo ut neque per com-
congregare atque in ea reverendissimo fratre no-
:

modum, neque per graliam, aul quorumdam suppli-

stro (a) Aregio, episcopo, et dilectissimo filio nostro
cationem, aliquos ad sacros ordines consentiatis vel
Cyriaco abbate mediantibus.omnia quae sanctis cano-
permittatis adduci. » (Regist. I. v, ep. 57.)
nibus, sicul praediximus, sunt adversa, districte sub
Sed astuta turpissimae cupiditatis iniquitas non
anethematis impositione damnentur: id est, ut nullus
sufferens tanlis se commodis, licet turpissimis, imo
pro adipiscendisecclesiasticis ordinibus dare aliquod
periculosissimis augustari, commentum satis artifi-
commodum praesumat, vel pro datis accipere, neque
quo
ciosum reperit : scilicet illos sacerdotio sublima-
ex laico habitu quisquam repente audeat ad locum
ret, qui sibi post consecrationem tanto subjectiores
sacri regiminis pervenire, neque ut aliae mulieres
esse debuissent, quanto non divino, quin potius hu-
cum sacerdotibus habitent nisi eae quae sacris cano-
mano judicio se fuisse promotos ipsi proculdubio
nibus sunt permissae. »
reputarent. Quapropter omnipolenlis Dei praeco Gre-
4. Has pestiferas haereses cernens prudentissimus gorius in Evangeliorum tractatibus, ut scilicet fre-
doctor Gregorius, per sacerdotum conniventiam, sive quentius legi vel audiri potuisset, disputat, inquiens
q :

tacilurnitatem magis magisque diffusis muneribus, « Sunt nonnulli.qui quidera nummorum praemia ex
quasi pestifer cancer, non solum infirma posse cor- ordinatione non accipiunt, et tamen sacros ordines
rodere, verum etiam fortia membra mucrone pulcher- pro humana gratia largiuntur : atque de largilate
rimarum rerum corrumpere, divino zelo commotus, eadem, laudis solummodo rctributionem quasi unt. Hi
Viclori episcopo generalem sententiam protulit, di- nimirum, quod gratis acceperunt, gratis non tri-
cens : « Quisquis ad hoc facinus (videlicet simoniae, buunt quia de impenso officio sanctitatis, expetunt
:

ac neopbytorum haeresim) emendandum, officii sui nummum favoris. Unde benecnm justum virum de-
consideratione vehementer non arserit, cum ipso se seriberet propheta, ait Qui excutit manus suas ab
:

babere non dubitet portionem, a quo prius hoc pia- omni munere (Isai. xxxiii, 15). Neque enim dixil :

(a) Aliter Aredio. De illo in Epistolis multa habes. in formam panis parvi coda. Pro hoc etiam dicilur
Colitur kalendig Maii, ut observaDt Sammarthani in pastellus, et inde pastellatium donum hic indir.aium.
Gallia Christ. ex Proprio Eccl. Vapincensis. Aliam significationem attulimus in notis ad hoc de-
(b) Ad heec Bollandus est pastillus, inquit, massula
: cretum in calce epist.
133 S. GREGORII PAPJE VITA, AUCT. JOANNE DIACONO. LIB. III. 134

Qui excutit manus suas munere, sed adjunxit, ab

a A tiam.Atque ideo salutantes,hortamurmagnitudinem
omni : quia aliud est munus abobsequio, aliud mu- veslram ut invocantes priores, vel populum civitatis,
nus a manu,aliud munus a lingua. Munus quippe ab de electione alterius cogitetis, qui dignus possitcum
obsequio, est subjectio indebite irapensa; munus Christi solatio ad sacerdotium promoveri. In quo,
a manu, pecunia; munus a lingua, favor. Qui ergo decreto solemniter facto, atquc ad hanc urbem trans-
sacros ordines Iribuit, tunc abomni munere manus misso, ordinatio illic tandem, Christo auxiliante,
excutit, quando in divinis rebus non solum nullam proveniat. » (Regist. lib.m, ep. 15.)

pecuniam, sedetiamhumanamgratiam nonrequirit. » 9. Ab aliisquoque violenter promotos, in gradus

(Hom. 4 in Evang.) pristinos revocabat. Unde Antonino subdiacono scri-
Hae sunt Gregorii super simoniacis, et illicitis or- bens, ait: « Honoratus, archidiaconus Ecclesiae
dinationibus doctissimi papae senlentiae, quas ipse Salonitanae, a sanctae memoriae decessore meo,missa
summo cultu servasse docetur, in eo quod ab ipso supplicatione, poposcerat ut ab antistite suo invitus
suae consecrationis exordio per omnem dioecesim provehi ad fortioris gradus ordinem, contra morem,
suam, episcopos undecumque meliores invenire po- nullatenus cogeretur. Hoc enim fieri sibi non prove-
tuit, studiosissime ordinavit. El si quando necessitas hendi gratia, sed causa ingratiludinis perhibebat.
ordinandi sacerdotis obrepsit, neque cardinales Ec- g Pro qua re tunc jam sanctae memoriae decessor nos-
clesiae suae neque monachos monaslerii sui penitus ter, scriptis suis Natali, fratri coepiscopoque nostro
excusavit, quo minus illis Ecclesiam regendam com- interdixerat ne praedictum Honoratum archidiaconum
piitteret, qui exemplis et verbis paritcr illam oedifl- invitum proveheret, neve dolorem conceptae ingra-
care melius potuissenl. Nam, ut pauca de multis titudinis diutius in corde retineret. Cumqueet a me
contingam, ex presbyteris cardinalibus Ecclesiae suae haec eidem summopere fuerint interdicta: non solum
consecravit episcopos,Bonifacium Rhejdi, Habentium mandiita Dei negligeos, sed et scripta noslra con-
Perusii.et Donum Messanas Siciliae. Ex subdiaconibus lemnens, praefatum archidiaconum, quasi ad fortio-
vero, Gloriosum Istriae, Feslum Capusa, (a) Petrum rem honorem provehens, conatus est arte callide
Trecas, et Castorium Arimini. At vero ex monachis degradare. Unde actum est uteodem archidiaconalus
monasterii sui, Marinianum Ravennae, Maximianum loco summoto, alium accersiret, qui ejus obtempe-
Syracusis, et Sabinum Callipoli praesulcs ordinavit. rare moribus potuisset. Quem Honoratum archidia-
Sed el Augustinum penesAnglos aGalliarum episco- conum arbilramur anlistiti suoaliunde displicere non
pis ordinari prascepit. Per quem nihilominus ad epis- potuisse, nisi quod eum vasa sacra suis dare paren-
copatum in eadem gente monachi ejusdem patris^ tibus prohibebat. Quam causam subtililer voluimus,
tempore diverso, provecti sunt : Mellitus, Justus et tunc sanctae memoriffi decessor meus, etnunc
Laurentius et Paulinus. Solis diaconibus apostolicse ^ ego, indagatione discutere. Sed ipse suorura actuum
sedissuper bac quodammodo parte parcebat : quo- conscius,personam ad judicium postposuit destinare.
rum cum decem novem plenitudine redundaret,
et Proindeexperientiam tuam praesenlis praecepti aucto-
ipse Bonifacium, Florentium, et 87 Epiphanium ritate duximus fulciendam, quatenus conveniens in
consecravit. Nec quemquam eorum ab officio, nisi Salonam Natalem, fratrem coepiscopumque nostrum
Laurenlium archidiaconum pro superbia reliquisque saltem tot scriptis admonitum studeat adhortari, ut
criminibus, in Lasilica Lateranensi, quae dicitur supra memoratum archidiaconum in suo statim loco
aurea, ubi uioxHonoraium archidiaconum constituit, suscipiat. Quod si hoc facere 88 conlumaciter, ut
sequestravit. consuevit, forte distulerit, usum ei pallii, qui ab
8. Cumque Gregorius percepta occasione suae Ec- hac sede concessus est, ex aucloritate sedis aposto-
tamen consenlirent, satis
clesiae cardinales, si volun- licae contradicito. Quem si, etiam amisso pallio, ad-
tarie proveheret : neminem
prorsus, quantacunque huc eadem perseverare pertinacia, perspexeris,
in
necessitate coactus, violenter promovere certabat: Dominici quoque corporis ac sanguinis eumdem an-
ne sub hujusmodi occasione quemquam eliminando listitem participatione privabis. Eum vero, qui con-
deponere viderelur. Unde Scholastico, (b) Judici Cam- trajustitiae regulam ad locum alterius provehi con-
paniae, scribens, ait: « Dum de Neapolilanae civilatis (J gensit, ab ejusdem archidiaconatus honore deponi
cura, destitutae sacerdotis solatio, vehementius au- praecipimus: quem,
si ulterius in loco eodem minis-

geremur, supervenientes praesenlium latores cum communionis sacrae participatio-

trare praesumpserit,
decretoin Florentiumsubdiaconum nostrumconfecto, neprivamus. /Equum enim est ut asperos dejustilia
aliquid nobis in tanto cogitationis pondere releva- sentiat, quos erga se positos in caritate contemnit.
tionis invenerant: sed dum
subdiaconus praefatus Restituto ergo loco suo Honorato archidiacono,
noster refugiens civitatem ipsam, ordinationem suam instructam personam supradictus antistes, te com-
lacrymabililer evitasset quasi ex majori quadam
:
pellente, dirigat, quao intentionem ejus esse vel fuisse
desperatione, nostram cognoscite, crevisse mcesti- justam suis mihi allegationibuspossitostendere. Sed

(n) Hunc inlocum errorem irrepsissenon immerito Petrum Trecalitanum episcopum in Sicilia, ad quem
arbitratur Bollandus; neque enim legiturS. Grego- exstnt ep. 12 ib. v. In codice Gemet. legitur Trecra-
rium aliquando Tncassinuin episcopura consecrasse, sino pro Trecalitano, ut observavimus in nota a ad
aut tunc in ea Ecclesiafuisse aliquem episcopum no- hanc epistolam.
inine Petruni. Verum suspicio intelligendum esse (6) Bigot., ires Paris.et alii codd., Duci Campani».
 135 S. GREGORII PAP^; VITA, AUCT. JOANNE DIACONO. LIB. III. 136

et euradem archidiaconum ad
nosvenirepraccipimus, ^ met, (c) et contritioni suae, fugaequaerat auxilium. Et

ut quidquid justum, quidquid omnipolenti Deo pla- ideo, quia tales ergasubjiclos nostros debemusexis-
tere, quales nos, si subjecti
citum fuerit, cognitis assertionibus partium decerna- fuissemus.nostros volue-
mus. Nosenim nullum pro personali amore delen- ramusesse praiposilos: magna? benignilatisestsi eum
dimus, sed auctore Deo, normam justitiae, postposita in Ecclesiam, ubi
subdiaconatus est functus offi-
cio, sanclilas tua reducere, atque illic presbyterum
cujuslibet acceptione personaj, servamus. » (Rcgisl.
studuerit constiluere cardinalem. Quod et facere,
l.n,ep. 20.)
Honorato Salonitano, jam ex presbytero
10. Item quantum arbitramur, debes, si nihil est quod juste
in diaconalum reducto: « Dudum quidem decessoris contra ipsum animutn luum exasperet. Si vero alii)ua

nostri nostraque preeceptio ad dilectionera tuam cu- culpa est, suis nobis hoc epistolis fraternitas tua,

currerat, in qua, ct de objectis tibi calumniose capi- ut scire possimus, insinuet. » (Regist. lib. xm,
tulisfueras absolutus, etin tui gradus ordinem sine ep. 28.)
12. Quanta curiositate Gregorius idoneos quosque
aliqua instituimus allercatione restitui. Sed quia rur-
sus antenonmultumtemporisspatium,ad Romanam ad regimcn destitularum quaesierit plebium, breviter
civitalemveniens, dequibusdam illic actis incongrue, indicabo ut tantus vir non solum doctrinis, quin
:

et de sanctorum es conquestus alienatione

vasorum : etoperibus verus paterfamilias fuisse gregis Dominici
R
atque, dum pro hac re, quae tuis objectionibus res- probabiliter coliigatur. Ait enim in epistola Maxi-

pondere potuisset, sustineremus hac civitate per-

in rniano, Syracusano episeopo : « Felis, vir clarissimus

sonas, Natalis, episcopus tuus, de hac luce migravit: prassentium lator, edocuit nos, esse quemdam in illis

necessarium judicavimus easdem praceptiones tam partibus presbyterum, qui ad episcopatus ordinem
decessoris nostri, quam nostras, quas dudum, ut dic- provehi probatae vitae merito dignus appareat. Hunc
tum tua absolutione transinisimus, praesen-
est, pro ergo fraternitas tua corara se deduoi facial: euinque
tibus deinceps apicibus conlirmare. Quamobrem a sicut certus sum, propter animae periculum diligenter
cunctis tibi objectis capitulis te plenius absolventes, examinet. Quem si ad hunc provehi gradum dignum
in lui le ordinis gradu sine aliqua volumus
alterca- esse perspexerit, ad nos studeat destinare, ut eum,
tione permanere: ul nihil tibi penitus mota a pree- Domino disponente, loco, cui praeviderimus, possi-
fato viro quaestio, qualibet occasione praejudicet. » mus ordinare pastorem. » (Regist. lib. n, ep. 24>
(Regist. lib. m,ep. 32.) indict. 10.)

Item (a) Epistola post multa:«Sed etiara

in alia Item Gypriano, diacono : « Amarissimas Dilectio-
nunc easdem
dico, aut personas, videlicet Joannem nis luae epislolas de Domni Maximiani obitu, mense
Chalcedonensem, et Athanasium Isaurios presbyleros Novembri suscepi. Et quidem ille ad pra?mia deside-
suis ordinibus auscipe, eisque quietem praebe: C rata pervenit ; sed infelix populus Syracusanaa civita-
aut, si hoc fortasse nolueris, omni altercatione post- lislugendus est, qui pastorem talem diu habere non
posila, de eorum causa statuta majorum, aut cano- meruit. Proinde dilectio tua sollicitudinem gerat ut
num terminos custodi. Sin vero, nos quidem inferre in eadem Ecclesia talis debeat ad ordinandum eligi,

rixam nolumus:sed tamen venientem a vobis non qui post Domnum Maximianum,
ejusdem regiminis
devitamus. Quid autem de episcopis, qui verberibus locum non indignus videalur aut immeritus sortiri.
timeri volunt, canones dicant, bene fraternitas vestra Et quidem credo quod Trajanum, presbyterum,

novit. Pastores etenim facii sumus, non percussores. maxima pars eligal, qui, ut dicilur, bonae mentis est;
Et egregius pradicator dixit Argue, obsecra, increpa
: sed, quantum suspicor, ad regendum locum illum
cum omni palientia, et doctrina (U Tim. iv, 2). Nova idoneus non est. Tamen si melior inveniri non valet,
vero, atque inaudita est praadicatio quae verberibus et ipse nullis criminibus tenetur involutus, condes-
exigit fidera. » (Regist. lib.iu, ep.53.) cendi ad eum, cogente nimia nocessitate, potest. Si
11. Item(i)cardinalesviolenterin parochiis ordina- autem mea voluntas ad hanc electionem quaeritur,
tos 89 forensibus, in pristinura cardinem Gregorius tibi secrelo indico quod volo quia nullus mihi in :

revocabat. Quapropter Joanni, episcopo Syracusano eadem Ecclesia, post Domnum Maximianum, tam
scribensait: Quorum'!am ad nos relalione pervenit
« fj dignus videtur, quam Joannes, archidiaconus Cata-
Cosmam, qui ex monacho monasterii sanctae Luciae, nensis Ecclesiae. Qui,si fieri potest ut eligaiur, credo

a decessore tuo venerandae memoriae Maximiano in quod apta valde persona inveniatur. Sed ipse quoque
Ecclesia Syracusana subdiaconus factus, atque a te prius de criminibus, quae impedire possunt, a te se-
poslca in possessione, qua» Julianavocatur, presbyter creto requirendus est : a quibus si liber invenlus
dicitur ordinatus, ita nimia tristitia, et loci qualitate fuerit, eligi jure potest. Quod si actum etiam
fuerit,

veheroenter afdiclum, ut vitam sibi poenam existi- frater et coepiscopus noster Leo ei cessionem facere

(o) In edit. Bolland. quas sequuntur, desideranlur essent, ut patet ex can. 3 synodi Rom. sub Silves-
uaque ad cap. x. nec inveniuntur in mss. tribus Pa- tro I. Mos enim tum erat ut nulli clerici ordinaren-
risiens., Utic, Bigot. et aliis passim. Certe gravi tur, niai ad certam quamdam Ecclesiam, ut statuitur
errore in pleriaque editis legitur:/(em eidem in alia can. 6 concilii Chalcedon. Vide infra cap. 15. Atla-
ep. scilicet 53 libri tertii, qua?. tamen non eidem men S. Paulinua Nolanus hac lege soluiua est. Lege
Honoraio, sed Joanni Constaniinop. scriptaest. sextam ejus ad Severum. Mabillon.
epist.
(b) In singulis episcopalibus Eccles. olim erant (c) cum Bollando. In excusis plur.,
Ita tres Paris.
cardinaleB, ita dicti quod cardine urbis constricti el contristationis sux fugam.
137 S. GREGORII PAP.E VITA, AUCTORE JOANNE DIACONO. LIB. III. 138

debebit, ut liber ad ordinandum valeat inveniri. >>

A noslro Armenio suprascriptae Anoonitanae Ecclesiae
(Regist. lib. iv, ep. 17.) visitatore illuc feslinet accedere, et diligenter de vita

90 Item Clementinae, Patriciae : « Amandum, ac moribus singulorum requirere vel si de nullo sibi :

presbvterum, a Surrentinis ad episcopatum, gloriosa sunt crimine conscii, quod eos ad hoc officium vetet
filia, electum esse cognoscas. Quem quia huc scripsi- accedere. Pdriter etiam requirendum est si hoc, quod
mus debere transmitti, contristari de ejus absentia de praafato archidiacono dictum est quia nunquara
non debeiis, quia nec abscedere creditur, qui mente amicus domura ejus ingressus est, ila se veritas ha-
vobiscum est. Et quoniam pastorem quaerentibus, is beat et utrum ex necessitate, an ex tenacia talis
:

qui vobis olim placuit, gratus est omnipotentem : sit:9l aut si ita senex est, ut ad rejjendum non
Deum benedicentes, Christiana magis in hoc devo- possit assurgere vel si tactis sacrosanctis Evange-
:

tione gaudete. Et ut ad nos celerius aliis profuturus liis, sicut nobis nunliatum est, jusjurandum praebuit

venire debeal, hilariter studele : quia sincerae chari- nunquam se ad episcopatum accedere. Sed et de
tatis est exsultare, quando his qui diligitur, ad hoc Rustico, diacono, quantos psalmos minus teneat,
vocatur ut crescat. » (Lib. x, ep. 18.) scrutandum est. Florentio autem, diacono Ravennati,
Item Passivo episcopo « Bene novit fraternitas
: si nullum, sicut dixiraus, crimen est quod obsistat,

vestra quam longo tempore (a) Aprutium pastorali sit p, apud episcopum ejus agi necesse est ut ei debeat
Bollicitudine destitulum. Ubi diu quaesivimus quis or- cessionem concedere non tamen ex nostro man-
:

dinari debuisset, et nequaquam potuimus invenire. dato vel dicto, ne contra suam voluntalem eum con-
Sed quia Opportunus mihi in moribus suis, in psal- cedere videatur. >> (Lib. xiv, ep. 11.)
modiae sludio, in amore orationis valde laudatus, re- 13.Et quidem Greirorius, prudenter cognoscens
ligiosam vitam omni modo agere dicitur hunc volu- : totum corpus Ecclesioe tam pcr bonos episcopos fe-
mus ut fraternitas vestra ad se faciat venire, et de quam per malos inleliciter cadere: non
liciter stare,

anima sua admoneat, quatenus in bonis studiis cres- solum diversarum gentium diversi ordinis clericos,
cKmina, quae per legis sacras regu-
cat. Et si nulla ei verum etiam vacanies episcopos, in suae diceceseos
lam morte mulctata sunt, obviant, tunc hortandus est episcopalus inviiabat. Unde Sebastiano (b) Sirmiensi
ut vel monachus, vel a nobis subdiaconus fiat et : episcopo inter costera scribit, dicenaDebilum sa- : «

post aliquantum temporis, si Deo placuent, ipse ad lutationis alloquium solvens, indico quod ad me,
pastoralem curam debeat promoveri. » (Lib. xn, Bonifacio defensore referente, pervenerit quia vir
ep. 12.) sanctissimus frater noster doranus Anastasius, pa-
Item Venantio, patricio Panormitano, petenti sibi triarcha, in una suarum civitatum regendam vobis
quemdam presbyterum episcopum consecrari, rescr' Ecclesiam committere voluit, et consentire noluistis.
bit inter caetera, dicens : « Hunc presbyierum dare ^ Quem sensum et sapientiam vestram valde ego li

omnino nobis excellentia vestra sciat esse difficile : benler amplexus sum, et laudavi vehementer: et vos
quia personarum nos necessilas, ad ordinanda alia felices, me infelicem esse deputavi, qui tali hoc
loca pastoribus destituta, non levis angustat. » (Lib. teinpore regimen Ecclesiae suscipere consensi. Si ta-
xii, ep. 15.) men animus vester fortassis fratribus condescenden-
Sed quia necessilate ordinandarum seangustatum do, el misericordiae operibus intentus, ad hoc un-
meminit personarum neindiscusse quemquam pro-
: quam eonsentire decreverit ;
peto ut amori meo
movisse putetur, uno exeooplo videtur esse docendum. alinm minime praeponalis. Sunt enim in Sicilia insula
Ait enim in epistola Joanni episcopo « Ne incauta : Ecclesias vacantes episcopis et si vobis placet, auc-
:

eorum ordinatio, qui ad episcopatum eliguntur, va- tore Deo, Ecclesiam regere, juxta beati Petri apostoli
leal provenire, vigiianti de eorum personis est solli- limina, cum ejus adjutorio melius polestis. Si vero
citudine requirendum. Indicaturn siquidem nobis est non placet, feliciter slate, el pro nobis infelicibus
Florenlium, archidiaconum Ecclesias Anconitanas, qui exorate. » (Regist. lib. v, ep. 42.)

ad episcopatum electus fuerat, Scripturae quidem 14. Interea Gregorius locis munitis, episcopis

saerae scientiam habere, sed ita aetatis esse senio jam constitulis, dissipatas Ecclesias adunabat. Quapropter
confectum, ut ad regiminis officium non possitassur- D Bacaudae, Formiensi episcopo, scribit, dicens « Et
:

gere adjieientes eliam ita illum tenacem existere, ut

;
temporis necessitas nos perurget, et imminutio per-
in domum ejus amicus ad charitatem nunquam in- sonarum exigit ut destiiutis Ecclesiis, salubri ac

troeat. Rusticus autem, diaconus ejusdem Ecclesiae, provida debeamus dispositione succurrere. Et ideo
qui similiter electus fuerat, vigilans quidem homo quoniam Ecclesiam Minturnensem iunditus tam cleri,

dicilur, sed, quantum asseritur, Psalmos ignorat- quam destitutam desolatione cognovimus
plebis :

Florentium vero, diaconum EcclesiaB Ravennatis, qui tuamque pro ea petitionem, quatenus FormianaB
electus ab omnihus memoratur, sollicitum esse no- Ecclesiae, in qua beati Erasmi martyris corpus re-
vimus, sed qualissit interius, omnino nescimus. Ideo- quiescit cuique fratcrnitas tua praesidet, adjungi
que fraternitas tua, una cum fratre et coepiscopo debeat, piam esse ac justissimam providentes : neces-

(oj Aprutium noncivitas est, sed regio Italiae, cujus aut Rhisinam, Me3opotamiae esse urbem in 8'
episcopi sedes est urbs Ioteramnensis, vulgo Teramo, confinio, non procul ab Edessa. Mabill. habe'
ut observat Bollandus. Surio Smurnensi. Vide notas ad epist. 2?
h Bollandus Ifgii hic Rhitiniensi, aitqne Rhiiinum indicl.9.

Patbol. LXXV.
139 S. GREGORH PAP^E VITA, AUCTORE IOANNE DIACONO. LIB. III. 140

A constitucre sacerdotem ut et susceptam serael ani-

sarium duximue, consulentes tam desolalioni loci :

illius, quam tuoe Ecclesiae pauportali, reditus supra- marum curam intuiiu futuras retribulionis impleas ;

Minturnensis vel quidquid ei antiquo et licet a tua, hostc imminente, depulsus

aliam sis,
diclse Ecclesiaj
quae pastore vacat, debeas Ecclesiam gubernare ila
raodernoque jure vel privilcgio potuit poteslve qua- :

libet ratione competere, ad toa Ecclesia

jus potes- tamen, ul si civitatem illam hostibus liberam elfici,

talemque hac praecepti nostri auctoritate migrare, et Domino prolegente, ad priorem statum contigerit

ut a praesenti lempore sicuti de propria

Ecclesia de- revocari, in eam in qua ct prius ordinatus es Eccle-
provisione siam revertaris. Si autem pracdicta civiias continua
beas cogitare, eiquc competenlia tua
quod perirc nuncusque captivitatis calamitale premitur, in hac in qua a no-
disponere, qualenus deinceps
potuit, pauperum Ecclesiae lua utilitatibus clerique bis ordinalus cs, debeas Ecclesia permanere (a). »

ep. 8.) (Regiii. lib. n, ep. 37

proflciat. » (Regist. lib. i,

Item Benenato episcopo « Et temporis qualitas,

:
Item Juanni, episcopo Velitrano : « Postquam
et vicinitas nos locorum invital, ut Cumanam alque hostilis impietas diversarum civitalum, ita pec:atis

Misenalium unire debeamus Ecclesias quoniam liae :

facientibus, desolavit ecclesias, ut reparandi eas spes

non longo a se itineris intervallo sejunctae 92 sunl : nulla, populo deficiente, remanserit : majori valde
multitudo est, cura constringimur,ne defunctis earum sacerdotibus,
nec, peccatis facientibus, tantapopuli
ut siugulos, sicut olim fuit, habere
dcbeant sacer- reliquiae plebis, nulio pastoris moderamine guber-
Quia igitur Cumani castri sacerdos vilae bujue nalae, per invia fidei, hostis callidi rapiantur, quod
dotes.
utrasque no3 Ecclesias praesentis absit, invidia. Hujus ergo rei sollicitudine saepe com-
cursum explevit,
auctoritatis paaina unisse tibique commisisse cogno- moniti, hoc 93 nostro eedit corde consilium, ut

sce, propriumque ulrarumque Ecclesiarum scito te vicinis eas mandaremus pontificibus gubernandas.

esse pontificem; et quaecunque tibi de earum

patri- Ideoque fraternitati tuae curam gubernationeinquo
monio vel cleri ordinaiione promotioneve juxta ca- trium tabernarum ecclesiae praevidimus commiltcn-
nonum statuta visa tuerint ordinare atque disponere, dam, quam tua; ecclesiae aggregari unirique necesse

habebis, ut propiius revera sacerdos, liberam ex est : quatenus utrarumque ecclesiarum sacerdos et
costrse auctoritalis consensu atque permissione li- rector, Christo adjulore, possis existere ; et quae-

centiam. Ubi vero commodius aut utilius esse pro- cunquetibi dc cjus patrimonio, vel cleri ordinatione
spexeris, hahjlato ita sane ul alteram Ecclesiam, a
: seu promotionCj vigilanti ac canonica visa fuerinl
qua corporaliter «d praesens absens es, sollicila pro- cura disponerc, quippe ut pontifex proprius liberam
\ iientique curadisponas, quatenus divina illic myste- habebis ex praesenti nostra permissione licentiam. ><

ria solemniler, auxiliante Domino,

peraganlur. Fra- (Regist. lib. ir, ep. 50.)
ternitasergotualantoinadborlationibuslucrandisque G 1 em Gratioso Numenlano episcopo curarn guber-
animabus sollicitiore cura semper invigilet, quanlo nationemque^) sancli Anthemii ecclesiae, in Curium
se unilarum Ecclcsiarum gubernationis ouera sus- civitalis Sabinorum lerritorio constiluiae incardi-

cepisse cognoscit. » (Lib. n, ep. 45.) nando conjunxit. Ilem Ajrneilo cpisccpo Fundano
At vero civitatum desolatarum pontifices Gre-
15. post aliqua « Quouiam propter cladem hostilitatis,
:

gorius vacantibus civitatibus incardinare curabat. nec in civitate, nec in ecclesia tua est cuiquam ha-
Unde Martino, episcopo Corsicae, inter caelera scri- bitandi licentia : ideo hac te auctoritate noslraTerra-

bens « Quoniam, inquit, Ecclesia Tamitana, in qua

: cinensis ecclesiae cardinalcm constituimus sacerdo-
dudum fuerat honore sacerdotali tua fraternilas de- tem. » (Lib. m, ep. 20.) Et post pauca: « Illud quo-

corata, ita est, deliclis facienlibus, hostili feritale que Fraternilatem luam scire neccsse cst, quoniam
occupata et diruta, ut illuc ulterius spes remeandi sic te praedictae Terracinensis ecclesiae cardinalem
nulla remanserit in Ecclesiain te Alcriensem, quae
: e; ; e conslituimus sacerduiem, ul et Fundensis ecclc-
jam diu est pontilicis auxilio destiiuta, cardinalem, siae pontifex esse noa desinas, nec curam guberr.a-
tecundum pctitionis luce modurn, liac auctoritate tii nemque prstereas. » (Ibid. ep. 23.)

constituimus sine dubio sacerdolem. Ita ergo studio 16. Sed et exj ulsos er iscopos, qucs lam cito Gre-
vigilanti cum Dti amorc sccundum canonum prae- j}
goriijs, vel incardinare non poterat, vcl quorum re-

cepta cuQda dispone ct ordina, ut, ct fraternitas tua ditum ad sedes proprias conticgcrc posse sperabat,
desidcrii-
'

at esse potitam, el Ecclesia aliis episcopis, qui tunc videlicet in lccis suis dege-
Dei alterno gaudio repleatur, cardinalem te susce- bant, inlerim pro sustcntalione ac stipendiis prae-
pisse pontificem. « (Regisl. lib. r, ep. ''>) senlis vi'.tc jungebat, generaliter, d ccns ;
: « Fralres

Item Joanni episcopo Squillacino : « 1'astoralis etccepiscopos r.ostros, quos ct captivitatis diversa-
oiiicii cuia nos admonet, destitutis Ecclesiis proprios rumque necessitulum angustiae comprimunt, studcte
cjonatiluere sacerdc gregem Dominicum pasto- consolandos, convivendosque vobiscum in ecclesia-
rali dtbcant soliicitu ine gubernare. Proptcrea te sticis sustentationibus libenler suscipere: nonquidem
Joanncm ab bostibus captivalum Lisitanae civitatis ut per communionem cpiscopalis throni dignitas

episcopum in Squillac nacardinalcmnccesseduxiraus dividalur, sedulab EcclesiajuxU possibilitatem sufli-

( i) Haec usque ad lUm Gratioso, Bollandiana eJitio dum ad hunc loium. !bi'lem a Cures format Curites,
respuit; reperiuntur tamen in Mss. nostris. et (fuirites.
-
Legen1'im forle S. L Coneule Bollan-
 141 S. GREGORII PAP.E VITA, AUCTORE JOANNE DIACONO. LIB. III. 142

cientia debeant alimenta percipere. Sic enim et pro- A suuai recepta Dominici corporis communione cor-
ximum in Deo, et Deum in proximo diligerecompro- rexit. Quia ergo, ut dictum est, non in heeresim in-
bamur. NuIIam quippe eis nos in vcstris ecclesiis cidit, seJ a sacris generalis
Ecclesiae ministeriis,
auctoritatem tribuimus, sed Untum vestris solaliis quasi rectae studio intentionis erravit, imbecillitati
eos contineri summopere horlamur. » {Regist. lib. i, ejus atque necessitatibus consulentes, maximeque
ep. 45. sustentationi ejus, pietatis intuitu providentes, in tua

17. Loca quoque sedium prudentissimus ponlifex Syracusanaecclesiaeum praevidimus cardinandum. »

acceptajusta occasione mulabat. Unde Joanni, epi- {liegist. lib. iv, ep. 14.1

scopo Vellitrano scribit, dicens « Temporis qualitas

:
Item Fortunato, episcopo Neapolitano: « Frater-
admonet, episcoporum sedes antiquitus certis civita- nitalem iuam a nobis petisse recolimus, ut Gratianum,
tibus constitutas, ad alia qua; securiora putamus ecclesiae Venafranae diaconum, tuee concederemus
ejusdem dicecesis loca transponere, quo, et habita- ecclesiaecardinandum. Et quoniam nec episcopum,
tores nunc degere, et barbaricum possint periculum cui obsecundare, nec propriam habet ecclesiam,
facilius declinare. Propterea te Joannem fratrem co- boste scilicet prohibente, quo suum debcat ministe-
episcopumque nostrum Vellitrensis civitatis, sedem- rium exhibere petitionem tuam non prajvidimus
:

que tuam in loco qui appellatur Arenata ad sanctum ^ differendam. Idcirco scriptis tibi pra>sentibus eum
Andream apostolum, praecipimus exinde transmi necessario duximus concedendum, habituro licentiam
grare quatenus et ab hostilitatis incursu liberior
:
diaconum illum, noslra interveniente auctoritate,
existere valeas, et illic consuetudinum solemnium ecclesiae tu-e, Deo prnpitio, constitusrecardinalem. »
fesla disponas. » {Regist. lib. n, ep. 14.) {Regitt. lib. vi, ep. 11).
18.Et notandum quod Gregorius, licet monasteria
Item Cypriano diacono : « Sicut Dilectio lua stu-
et episcopatus unierit, atque vacantes episcopos va-
diose laboravii pro persona fratris et coepiscopi
cantibuscivitatibus incardinare studuerit, nunquam
nostri Joannis, ut in Syrjcu^ana ecclesia, auctore
tamen episcopum ab integritale suae Ecclesire, vel
Deo, deb isset ordinari nunc necesse esl ul per
: ita
ipse in aliam commutavit, vel sub quacunque occa-
dilectionis tuse studia ei quoque regiminis solatia mi-
sionemigrareconsensit.WJNam postquam('i) Deme-
nistrentur. Quemdam enim presbyterum proprium
trium Neapolitanum episcopum super criminibus
habuisse se perhibet, qui tamen a fratre et coepiscopo
manifestis deposuit: cum ab eisdem Neapolitanis in-
nostro Leone in Cataneusi eeclesia dicitur ordinatus.
cardinari sibi Paulum Nepesinum episcopum magno-
Et quia in novam ecclesiam vadil, et suos illic pro-
pere quaereretur : discretissimus pontifex, visitalione
eumdem n
prios homines habere necesseest, ul, dum cansarum
civitatisNepesins Joanni episcopo delegata,
lumultibus premitur, in sccreto suo inveniat ubi re-
quidem Paulum visitatorem illis tribuit: cardinalem
vero constituere tam primo dispensatorie distulit,
quiescat, ©5 praedicto fratri et coepiscopo noslro
Leoni blande et dulciter persuadere debes ul ei pras-
quam postea penitus recusavit. Cui postmodum li-
fatum presbyterum cedere debeat, ne quem lam be-
centiam revertendi ad suam dicecesim concedens,
nignus ad ordinandum cessit, ordinatum deslituere
centum solidos de Neapolitana ecclesia, et unum
fortasse videatur. » (Regist. lib. vi, c. 20.)
puerulum orphanum, qualem ipse de familia ejusdem
ecclesias voluissct, dari praecepil. 21. Antiquissimum ecclesiasticae consuetudinis or-
19. Aliarum parocbiarum clericos sibi et aliis dinem Grcgorius ab aposlolis traditum et ad sua
discretissimus pontifex discretissime incardinare cu- usque tcmpora solemniter conservatum adeo studio-
rabat. Quapropter Heliae presbytero et abbati pro- sissime retinebat, ut nullum, quantalibet sanctitale,
vinciee Isauriae post aliqua scribens : « Filium, inquit, sapientia, nobilitateve polleret, anterioribus clericis
vestrum Epiphanium mandastis, ut ad sacrum ordi- in conventu, consessu, slatione, sive subscriptione
nem provehere deberemus, vobisqueretransmittere. pra;poneret. Unde Januario, Caralitano episcopo
Sed in uno vos audivimus, in altero vero audire mi- scribens « Liberatus, inquit, de quo nobis tua fra-
:

nime potuimus. Diaconus quidem factus est sed

n lernitas indicavil, qui diaconi fungi perhibetur officio
;

quisquis semel in hac ecclesia sacrum ordinem acce si a decessore tuo non factus est cardinalis, ordinatis

perit, egrediendi ex ea ulterius licentiam non habet. a te diaconis nulla debet ratione praeponi ne eos, :

Si ergo videre vos non potui, hac ex re consolalionem
habeo, quia in filio vestro requiesco. » {Regist. lib.v,
ep. 37.)
20. Item Maximiano, episcopo Syracusano: « Prae-
senlium lalor Felix, diaconus, cum nullatenus in
quos consecrando probasse cngnosceris, reprobare
supponendo quodam modo videaris. Praedictum ita-
que Liberatum, quem reprimendus ambitionis inflat
spiritus, omni instantia ab intenlus sui pravitate
compesM, et ultimum iuter diaconosstareconstitue :

haereiicorum dogmata lapsus sit, nec a catholica fide ne, dum se illicite praeferri contendit, immeritus loco
discesserit, pravis illectus adversus Constantinopo- in quo nunc situs est judicelur. Cujus tamen si obe-
litanam synodum suspicionibus, in Istricorum se se- dientia fueris invitatus, et cum post hoc facere cardi-
paratione removerat. Qui cum Romain venisset, re- nalem volucris, nisi pontilicis sui cessionem solemni
cepta a nobis, juvante Domino, ratione, excessum more merucrit, abstinendum ab ejus inoardinatione

(a) Vide lib. n, ep. 6, et consule plurimae ad Paulum epistola*.

 143 S. GREGOIUl PAP.E VITA, AUCTORE JOANNK DIACONO. LIB. III. 144

memineris : quoniam aequilati convenire non ambi- A. nariis sive praediis quarumlibet ecclesiarum patie-
gis, ut aliis servare non differas, quod ipse quoque balur auferri. Idcirco Maximiano, Syracusano epi-
libi servare desideras. » (liegist. lib. i, ep. 83.) scopo, interalia scribil, dicens: « Charitatem luam
22.Hujus videlicet antiquissimae consuetudinis or- commonere curavimus ut si quispiam episcoporum
dineGregorius provocatus, defunctorurnEfiscoporum de hac luce migraverit, vel, quod absit, pro suis
Ecclesias pro faciendo inventario, et eligeudo legiti- fuerit remotus excessibus, convenientibus (a) bierar-
mae opinionisepiscopo, vicinis episcopis commenda- cbicis, cunctisque cleri prioribus, atque in sui prae-

bat, hoc modo scribens Joanni Squillacino « Obi- : sentia inventariura ecclesiae rerum facientibus, omnia
tum illius antistitis direcia relatio patefecit. Quapro- quaj reperta fuerint subtiliter describantur ; nec, sicut
pter visitationis destitutae ecclesiae, fralernilati tua? antea fieri dicebatur, species qu*dam, aut aliud
operam solemniter delegamus : quam ita te convenil quodlibet de rebus ecclesiae.quasi pro faciendi inven-
exhibere, ut nihil de provectionibus clericorum, re- tariilabore, tollatur. Sic namque ea quas ad muni-

ditu, ornalu, ministeriisque vel quidquid illud est, lionem facultatis pauperum pertinenl, desideramus
in patrimonio ejusdem a quoquam praesumatur ec- expleri, ut nullapenitus in rebus eorum ambiiiosi3

clesiae. Et ideo fraternitas tua ad praadictam eccle- hominibus venalitatisrelinquatur occasio. Visitatores
siam ire properabit, et assiduis adbortationibus p
ecclesiarum, clerici quoque eorum, qui cum ipsis per

clerum plebemqueejus admonere festinet ut remolo : non su33 civitatis parochias fatigantur, aliquod laboris

studio, unoeodemque consensu talem sibi proeficien- Justum nam-

sui capiant, le di^ponente, subsidium.

dum expelant sacerdotem, qui et tanto ministerio que est ut illic consequanlur slipendium, qui pro
dignus valeal reperiri, et a venerandis canonibus tempore suum commodare reperiuntur obsequium. »
nullatenus respuatur. Qui dum fuerit postulatus, cum (Regist. lib. lv, ep. 1.)

solemnitate decreti omnium subscriplionibus robo- 24. Consuetudines dationum vel xeniorum a suis
rati, et dileclionis tuaj testimonio litterarum, ad nos episcopis accipere Gregorius, quasi pondusqnoddam
veniat consecrandus : commonentes etiam fralerni- pestiferum loto mentis conamine detrectabat. Unde
tatem tuam ut nullum de alteraeligi permitlas eccle- Felici, episcopo Messansnsi « Consuetudines, in-
:

sia, nisi forte inter clericos earumdem civitatum in quit, quee ecclesiis noscuntur gravamen inducere,
quibus visilationis impendis officium, nullus ad epi- nostra nos decet consideratione remitlere, ne illud
scopatum dignus, quod evenire non credimus, po- aliqua cogantur inferre, unde sibi inferenda debent
tuerit inveniri provisurus ante omnia ne ad cujus-
:
potius exspectare. Clericis quidem luis, velaliorum
libet conversationis meritum laicas personee aspirare consuetudinem te oportet illibatam servare, eisque,

praesumant, ct tu periculum ordinis tui, quod absit, annis singulis, quae suntconsueta transmittere nobis :

jncurras. Monasteria autem,si qua sunt in ipsius pa- ^ vero de castero, ne quid transmitti debeal, inliibe-
rochia constitula, sub tua cura disposiiioneque, mus. Et quouiam non delecUmur xeniis, palmalia-
quousque illic proprius fuerit episcopus ordinatus, nas quas tua direxit fralernitas cum gratiarum ac-
esse concedimus ut sollicitudinis tuae vigilantia pro-
: tione suscepimus; sed eas, ne quod exinde sentire
posilo suo O©
congrua, Deo adjuvante, actione res- potuisses dispendium, digno fecimus pretio venun-
pondeat. » [Regist. I. n, ep. 38.) dari, etid tuae fraternitati transmisiinus(i)sigillatum.
Item clero, ordini et plebi « Vestri antistilis : Sed quia charitatem tuam ad nos velle venire cogno-
obilum cognoscenles, curae nobis fuit destituta? ec- vimus, scriptis preeseulibus aduionemus, 97 ut ad
clesis visitationem fratri et coepiscoponostro Joanni veniendum non debeas laborem assumere; sed ora
solemniter delegare cui dedimus in mandatis ut
: pro nobis, ut quanto nos ilineris intervalla dissociant,
nihil de provectionibus clericorum, redilu, oruatu, tanto animis uostris ad invicem, Chrislo adjuvanle,
rainisteriisque a quoquaiu usurpari patialur, cujus simus in cbaritate conjuncli; qualenus alterna nos
vos assiduis adhorlationibus convenit obedire qua- ; obsecratione juvantes, suceptum oflicium venluro
tenus in ecclesiaslico obsequio sacerdos exquiratur, integrum Judici rc-ij.'nemus. » (Bcgisl. lib. i, ep. 66,
qui _ venerandis canonibus nulla discrepet ratione. ind. 9.)
Qui dum fueril postulatus cum solemnitate decreti D Item Joanni, episcopo primae Justinianae, cui et
omnium subscriptionibus roborati, et visitatoris pa- pallium mitlit, et vices suas committit, posl mulla
gina prosequeute, ad nos veniat ordinandus : provi- seribii« Xenia autcm vestrw
: sanctilalis suseipere
suri ante omnia ne cujuslibet vitae vel meriti laicam omnino nolueram, quia valde incongruum, ut
esset
personam praesumatis eligcre : nam nonsolum talem a pra?datis atque affiictis fratribus munera percepisse
ad episcopatus apicem nulla ratione provehendum, videremur sed responsales vestri alio me argumento
;

verumetiam vos nullisintercessionibus veniam pro- vicerunt, ad eum illa deferentes, a quo non possent
mereri posse cognoscite; sed omnes quos ex vobis de veslrae fraternitatis oblationes repelli. » (Lib. n,
laica pereona aspirasse consliteril, ab officio et a ep. 23.)
communione alienos faciendos proculdubio noveri- estquod Gregorius episcoporum neminem
25. llinc
tis. »(Regist. lib. n, ep. 29.) ad urbem Maximiano Syracusano
fatigare delectans,
23. Nulla occasioue Gregorius quidquam de do- episcopo, vices suas per Siciliam totam commisit ;

(a) In Utic. et al. Ms., hieratieis. rum, ubi cx aliis cditis retinuimus sigiilalim.
(b) Itn idbb. Vitae S. Gregorii el non pauci epistola-
145 S. GREGORII PAPjE VITA, AUCTORE JOANNE DIACONO. LIB. III. 146

praecipiens ut oranes episcopi semel in quinquennio A. ballum vobis, qualem invenire potuimus, de bene-
Romam venirenl. (Regist. lib. n, e;>. 7.) Unde Cy- dictione sancti Petri transmisimus, ut habeatis curn
priano diacono scribens : « Novit, ait, dileetio lua quo post infirmitatem vectari possitis. » (Hegist. lib.

hanc olim consuetudiuera tenuisse, ut fratres et co- x, ep. 45, indict. 3.)

episcopi nostri Romam semel in triennio de Sicilia 28. Tali pairono tunc illius temporis pontificea
convenirent ; sed nos eorum labori consulentes, scias ampliati, tam novas ecclesiaa a fundamentis con-
constituisse ut suam bic semel in quinquennio prte- struentes ornare, quam veteres quoque splendidissime
sentiam exhiberent, » et caetera. (Regist. lib. vn, renovare cceperunt. Nam Gregoriua nihil in suis
ep. 22.) Ubi nolandum quia si beatus Gregorius episcopis magis, quam sanctitatem, sapientiam et
xenia, quod credi nefas est, anhelaret, non episco- Quod ut signi-
liberalitatem curiosissirne quaoritabat.
porum adventus a triennio in quinquennium prote- quasdam epislolarum ejus adhi-
ficanlius elucescal,
laret, immo a triennio in biennium proculdubio bebo, quarum testimonio lector meus quorumdam
feslinaret. episcoporum vitia repreheDsa cognoscat. Ait enim in
epistola Secundo, servo Dei, inter cactera, sic :
26. Sed quando xenia grate susciperet, quia quam-
Fralrem nostrum Marinianum, episcopum, 29. «
vis diapensandas alterius eleemosynas recusare time-
verbis quibuS vale3 eXC ta ' qU a eum obdormisse ' '
ret, eas tamen et limendo suseipiebat, el cautissime B .

suspicor. Nam venerunt quidam ad me in quibus

dispensabat quique adeo sua dare, et aliena non
:

accipere consueverat, ut etiam rerum quarumdam erant quidam senes mendicantes, qui a me discussi

pretia penitus refutaret. Unde Eulogio patriarchae

sunt a quibus et quid acceperint, et per singula retu-
Alexandrino inter caetera scribit, dicens « Delignis lerunt quanta eis et a quibus in itinere data sint.
:

quod scribiiis quia brevia fuerint, navis per quam Quoa, dum sollicite de praedicto fratre requirerem
transmissa sunt qualitas fecit quia si major navis quid eis dedisset, responderunt se eum rogasse, eed
:

venisset, potuissem ligna etiam majora transmittere. ab eo se omnino nihil accepiase, ita ut neque panem

Qnod autem dicitis, quia majora transmittamus,

si
in via acceperint, quod dare omnibus illi ecclesiee
semper familiare fuit. Dixerunt enim Respondit :
prelium datis : largitati quidem gratias agimus, sed
accipere pretium, Evangelio interdicente, prohibe- nobis dicens Non habeo quod vobis dare possim. Et
:

mur. Nos enim ea quae transmiitimus ligna, non emi- miror si is qui vestes habet, argentum habet, cellaria
mus et quomodo possumus prelium aceipere, cum
:
habet, quod pauperibus debeat dare non habet. Dic
ergo illi ut cum loco mutet raentem. Non aibi credat
scriptum sit : Gratis accepistis, gratis date? Nunc
solam leclionem et orationem sufficere, ut remolus
ergo juxta modum navis per nauclerum parva ligna
transmisimus : sequenti vero anno, si omnipotenii n
studeat sedeie et de manu nihil fructificare ; sed lar-

Deo placuerit, majora praparamus. » {(Regist. lib.

gam manum habeat, necessitatem patientibus con-

viii, ep. 29.)

currat, alienam inopiam suam credat : quia si haec
non habet, vacuum episcopi nomen tenet. » (Regist.
27. Non mirum si liberalissimus pontifex nullas
lib. vi, ep. 30.)
consuetudines a suis suffraganeis, nullaxenia capie-
30. Ilem Sereno, episcopo Massiliensi, post ali-
bal, quibus ipse, si qua necessaria videbantur, satis
quia « Peiialum ad nos fuerat, quod inconsiderato
:

hilariter ministrabat. Unde Venanlio episcopo Peru-

zelo succensus, sanctorum imagines, aub hac quasi
sino scribit, dicens Fratrem et coepiscopum no-
: «
excuaatione, ne adorari debuissent, confregeris. Et
strum Ecclesium frigore omnino laborare cognovi-
quidem, quia eas adorari vetuisses, omnino laudavi-
mus, pro eo quod hyemalem vestem non habeat. Et
mus fregisse vero reprehendimua. Dic, frater, a
:

quia aliquid sibi a nobis petiit debere transmitti,

quo factum sacerdote aliquando, vel auditum est,
fraternilali tuae ad hoc per latorem praesentium trans-
quodfecisli? Si non aliud.vel illud te nondebuitre-
misimus amphimallum, tunicam et pectorale, ul a
vocare, (o) ut, despeciia aliis fratribus, solum te et
te ei debeant sine mora transmitti. Etideo ad praedi-
sanctum esse crederes et sapienlem. Aliud esl enim
ctum fratrem nostrum sub omni illud celerilate
picturam adorare, aliud per picturae historiam, quid
stude transmittere ; atque nobis hoc ipsum, quia
D sitadorandum addiscere. Nara quod legentibus scri-
transmiseris,98tuis renuntiareepislolis non omittas,
ptura, hoc idiotis praestat piclura cernentibus : quia
sed ita fac, ut ad transmittendum, quia vehemens
in ipsa ignorantes vident quod sequi debeant, in ipsa
frigus est, moram aliquam minime facias. » (Regist.
legunt, qui litieras nesciunt. Unde et praecipue gen-
lib. x, ep. 53, indict. 5.)
tibus pro lectione piclura est. Quod magnopere a te,
Ilem eidem Ecclesio Clusino episcopo : « Scripta qui inter gentes habilas, attendi decuerat ne dum :

fraternitatia veatree suscipicntes, contristati sumus recto zelo incaute succenderis, 09 ferocioribus ani-
quod vos per ea et graviter infirmatos et adhuc de- mis scandalum generares. Frangi ergo non debuit
biles esse cognovimus. Et licet sanctitatem vestram quod non ad adorandum in Ecclesiis, sed ad in-
videndi desiderium haberemus, bene tamen fecisiis struendas solummodo mentes fuil nescientium collo-
isto voa illic tempore continere : ne venientes huc, calum. Et quia in locis venerabilibus sanctorum
de aegritudinis vestrae moleslia recidivam nobis Irisli- depingi historias non sine ratione vetustas admisit, si
tiam faceretis. » Et post pauca « Unum autem ca- : zelum discretione condiisses, sine dubio, et ea qusa

(a) Excusi, ne despectis, at in Ms. tum vitae S. Greg., tum epistolarum conslanter habes ul, non ne.
 1.7 S. GHEGORII PAP.E VITA, AICTORE JOANNE DIACONO. LIB. III. 118
inlendebas, salubriler oblitiere, etcollectum grogcm A lanla; quia simplicitatem tuam
se.l cum seneeluie
non dispergere, sed dispersum potius poteras con- novimus. interim tacemus. » [Lib. ix, ep. i.)
nre ut pastoris in te meriium nomen excelleret,
: 33. Omnes omnino pontifices a lectione hbrorum
non culpa dispersoris incumberet. Hsec autem dum 100 gentilium Gregorius inhibebat. Quapropter
in lioc animi tui motu exequeris, ila
incauto nimis Desiderio Galli.irum episcopo, pallium postulanti,
ndalizasse mnxima corum
filios perhiberis, ul soribit, inquiens : « Cum multa nobis bona de vestris
pirs a tua se communione suspenderet. Quando crgo fuissent studiis nuntiata, iia eordi nostro est nala
;i ovile Dominicum err.mtes ovcs adduces, qui quas
i leetilia, ut negare ea, qmc sibi fraternitas ve.-tracon-
habes, retinere non pravales? Proinde hortamur ut cedenda poposcit, minime pateremur. Sed post haec
vel nunc studeas esse sollicitus, atquo ab hac te prae- pervenit ad nos, quod sine verecundia meniorare non
ptione compeseas : et eoruiii aniinos, quos a lua possurous, fraternitatem tuam grammatioam quibus-
disjuuctos unitaie cogooscis, paternaad te dolcedine dam cxponere. Quam rem moleste suscepimus, ac
omni annisu omnique studio revocare festines. » sumus vehernenlius aspernati, ut ea qua* prius dicta
(liegist. I. xi, ep. 13.) fuerunt in geiniium ettristiliam verteremus, quia in
unose ore cum Jovis laudibus Chrisli laudes non ca-
i3. Januario quoquc Caralitano episcopo, post
...,. , i _. ii! ii«„- R
" P lunt - ^t quam grave nefandumque sit episcopos
anqua scribil, ilicens: « Inter
,
querelas multiphces,
canere, qnod nec laico religioso conveniat, lpse
Isidorus vir ciarissimus, a fraternitate tua frustra se
considera. Nam quamvis dilectissimus filius noster
excommunicalum anathematizatumque conquestus
Candidus, presbyter, postmodum veniens, hac de re
est. Quod quam ob rem factum fuerit, dum a clerico
subtiliter inquisitus, negaverit, alque vos conatus
tun, qui prajsens erat, voluissemus addiscere, pro
fuerit excusare, de nostro tamen adhuc animo non
oulla alia cau^i, nisi pro eo quod le injuriaverat, fa-
recessit; quia quanlum execrabile est hoc de sacer-
ctum innoluit. Quae res nns vehementer afflixit, quia
dote narrari, tanto utrum ne ita sil, dislricta et veraci
si ita est, nil te osiendis de cuelestibus cogitare, sed
oporlet salisiactione cognosci. Unde si post hoc evi-
terrenam te convcrsationein habere signifieas : dum
denter haec quae ad nos perlata sunt falsa esse clarue-
pro vindicta propriae injuria?, quod sacris regulis
rinl, neque vos nugis et saecularibus litteris studere
prohibetur, maletiictionem anaihematis invexisii.
constiterit ; et Deo nostro gratias agemus, qui cor
Unde de caetero omnmo esto circumspectus atque
veslrum maculari blasphemis nefandorum laudibus
sollicitus, et talia cuiquam pro defensione injuri»
non permisit, etde coneedendis quae poscitis, securi
tuas inferre denuo non praesumas. Nam si tale ali-
jam ei sinealiqua dubitatione tractabimus. » (Regist.
quid feceris,in tescias postea vindicandum. > (licgist.
Hb. xi, ep. 54.)
lib. xi, ep. 49.)
34. Nibilominus Natali, Salonitano episcopo, scri-
32. Item eidem : « Pra?dicalor omnipotentis Dei bit, dicens « Multis ab urbe lua venienlibus, frater
:

Paulus apostolus praecipit, dicens : Seniorem ne in- charissime, didici, pastorali cura derelicta, solis te

crepaveris (/ Sed haec ejus regula in eo

Tim. v, 1). conviviis occupatum. Quae audilanon crederem, nisi
servanda est, cum culpa senioris exemplo suo uon bsc actionum tuarum experimentis approbarem.
trabit ad interitum corda juniorum. Ubi enirn senior Xam quia nequaquam lectioni studeas, nequaquam
juvenibusexemplum ad inleritum pra?bet,ibidistricta exhortationi invigiles, sed ipsum quoque usum eccle-
increpatione feriendus est. Nam scriptum est La- : siaslici ordinis ignores, hoc est in testimonio, quod
queus juvenum omnes vos (ls>ii. xlii, 22). Et rursum eis sub quibus es positus servare reverentiam nescis. »

propheta dicit : Peccator centurn annonim maledictus (Regist. lib. n, e/j. 18.)
est [Isai. lxv, 20). T.mla autem nequitia ad aure3 35. Sed cum Naialis per inanem philosophiam
meas de tui senectute pervenit, ut eam nisi adhuc scriptis propriis se niteretur inculpabilem demon-
humanitus pensaremus, fixajam maledictione ferire- strare, mitissimus doctor Gregorius ita rescripsit :

mus. Dictum quippe mihi est quod Dominico die « Iu conviviorum defensionem vestra fraternitas
priusquam missarum soleninia celebrares, ad exaran Abralia: convivium memorat.in quo, lesle sacro elo-
dam messem latoris praesentium perrexisti ; et posl D quio, tres angelos suscepisse perhibetur. Sed hoc
exarationem ejus missarum solemnia celebrasti. Post exeinplo decouvivio, neque nosbeatitudinem vestram
missarum solemnia etiam, et terminos possessionis reprehendimus, si hanc suscipere angelos in hospila-

illius minime limuisli. Quod factum quae

eradicare litalem cognoscimus. Rursum narrat tua fraternitas
pcena debuit insequi, omnes qui audiunt, sciunl. Du- Isaac satiatura, filio henedictionem dedisse. Qua;
bii autem de tanta bac pervcr.-itale fueramus sed ;
utraque veteris Testamenti, quia ita sunt gesta per
filius noster Cyriacus abbas, a nobis requisitus dum historiam, ut tamen signarent aliquid per allegoriam,
esset Caralis, ila se cognovisse perhibuit. Et quia ulinam valeamus sic res gestas legendo perourrere,
adhuc canis tuis parcinUMf, bortamur, aliquando resi- ut possimus etiam gerendas praevidendo senlire. Ille
pisce senex, atque a tanla levilate morum et ope- quippe in tribus angelis unum salutans, Trinilatis
rum perversitate compesce : quia quanto morti vici- subsistentias unius substanliae esse declaravit. Iste
nior efficeris, tanlo fieri sollicitior atque timidior vero satiatus benedicit filium : quia qui divinis epulis
debes. Et quidem pene sententia in te fuerat jacu- repletur, illius sensus in propheiiae virtutem extendi-
 149 S. GREGORIl PAP.E VITA, AUCTORE JOANNE DIAGONO. L!B. III. 450

tur. Divincc autem epulsa sacri eloquii verba sunt. Si A ceptum susceperil, eum ita ad reverlendum districta
igitur assidue legitis, si exemplum ab exterioribus executione compellal, quatenus ei illic, te insistente,
trahentes, interna penetratis, quasi de agri venatione quinque diebus sub qualibet excusatione immorari
satiaii, mentis ventrem repletis, ul antc-posito filio, non liceat ne si quolibet modo eum ibidem amplius
:

suscepto videlicel populo, possitis ventura nuntiare. moram habere permiseris, curn ipso apud nos gra-
Sed jam in hoc saeculo caligal, qui de Deo aliquid viter incipias esse culpabilis. » (Hegist. lib. x, ep. 10.)

prophelat quia profecto di^num est ut hic jam per

: 37. Itern Antuomio subdiacono « Pervenit ad nos :

concupiscentiam minus videat, cujus sensus per in- Pimenium, Amalfitanae civitatis episcopum, in eccle-
telligentiam intus coruscat. Haec ergoad vosmetipsos sia sua residere non esse contentum, sed foras per
101 trahite et si vos tales agnoseitis, nihil est quod
; loca diversa vagari. Quod videntes alii, nec ipsi in
de nostra aestimatione dubitetis. Gaudere quoque castro se retinent,sed ejus exemplum sequentes,foris
Beatitudinem vestram invenio, si voracis nomen cu rn magis eligunl habitare. Et quia sic agentes, ipsi po-

rerum auctore sustineat. Quod ego breviler expono, tius ad suam hostes depraedationem invitant, idcirco
quiasi de vobis falsum dicitur, nomen hoc veraciter hac tibi auctoritate pracipimus ut 102 supradicto
cum rerum auctore sustinelis. Si vero rie vobis veruni episcopo interminari non desinas, quatenus hoc de
est, hoc de illo falsum fuisse quis dubitet ? Absolvere r» cstero facero non pwesumat, sed in Ecclesia sua, sa
vos non valet par nomen, quorum dispar est causa. cerdolali more, resideat. Quem si forle non emen-
Nam cum eo crucem etiam periturus latro suscepit dari post tuam interminationem cognoveris, in mo-
sed quem reatus proprius tenuit, par crucifixio non nasterio eum deputare et nobis curabis modis omni-
absolvit. » (Regist. I. n, ep. 52.) bus indicare, ut quid facere debeas nostra iterum
Ego tamen, quanti valeo precibus deposco, utsan- praeceptione cognoscas. » (Regist. I. vi, ep. 23.)

ctissimam fraternitatem vestram auctori nostro Deo 38. Non mirum si Gregorius exministerio sibi cre-

non solum nomen, sed etiam causa conjungat. Con- dito curabat vitia quorumlibet praepositorura verbis
vivia autem quaeex intcntioneimpendendae charitalis salubribus increpare, qui lapsum proprise amitae non
fiunl, recte veslra sanctitas in suis epistolis laudat dubitaverit ad instructionem populi poslerorum me-
sed tamen sciendum est quia tunc veraciler ex cha- moriae commendare. Siquidem Evangelica sententia
ritate prodeunt, cum in eis nulla absentium vita mor- qua dicitur : Multi sunt vocati, pauci vero elecli
detur, nullus ex irrisione reprehenditur ; et non in eis (Mattlt. xxn, multorum vocationem a
14), volens
inanes saecularium negotiorum fabulae, sed verba sa- paucorum electione formis exemplorum discernere,
crs lectionis audiunlur, cum non plus quam necesse perhibei, dicens « Paler meus tres sorores habuit,
:

e3t servitur corpori, sed sola ejus infirmitas reficitur. qua? cuncta; sacree virgines fuerunt quarura una :

ut ad usum exercendae virtutis habeatur. Haec itaque " Tharsilla, alia Gordiana, alia iEmiliana dicebatur.
si vos in vestris conviviis agitis, abstinentium fateor Uno omnes amore conversae, uno eodemque tempore
magistri estis. Quod ergo Pauli apostoli ad me lesti- sacratae, sub dislrictione regulari degentes in domo
monium posuistis, in quo ait : Qui non maaducat, propria, socialem vitam ducebant. Cumque essent
manducantem non judicet (Rom. xiv, 3), omnino exi- diutius in eadem conversatione, coeperunt quotidia-
stimo incongruum fuisse quia neque ego non come-
: nis increraenlis in amorem Conditoris sui Tharsilla
do, neque ob hoc a Paulo apostolo dictum est, ut et -^Emiliana succrescere, et, cum solo bic essent
membra Christi, quae in ejus corpore, id est in Ec- corpore, quotidie animo ad aeterna transire. At con-
clesia, invicem sibi charitatis compage connexa tra Gordianae animse ccepit ab amore caloris intimi
sunt, nullam de se ullo modo curam gerant. Sed si per quotidiana decrementa tepescere, et paulisper ad

neque ego ad te, neque tu aliquid pertineres ad me, hujus saeculi amorem redire. Crebro autem Tharsilla
jure tacere compellerer, ut eum non reprehenderem dicere iEmilianae sorori suse cum magno gemitu sole-
qui ernendari non posset. Haec ergo sententia propter bal Video Gordianam sororem nostram de nostra:

eos solummodo dicta est qui illos judicare student sorte non esse. Perpenrio enim quia foras defluil, et
quorum cura sibi commissa nonest. At postquam nos, cor id quod proposuit non custodit. Quam curabant
auctore Deo,unum sumus, (a) si ea quae nobis corri- D blanda quotidie redargutione conipere, atque a le-
genda sunt tacemus, valde delinquimus. vitate morum ad gravitatem sui habitus reformare.
36. Neminem sane pontificum a parochia sua saltem Qua; quidem resumebat vultum subito gravitatis in-
parumperabsque inevitabili prorsusnecessitatedisce- ter verba correptionis sed cum ejusdem correptio-
;

dere Gregorius permittebat: quos nimirum in cau- nis hora transisset, transibat protinus et superducla
sismundialibusoccuparivehementissimeprohibebal. gravitas honestatis, moxque ad levia verba rcdibat.
Unde llomano, defensori, scribit, dicens: « Perla- Puellarum gaudebat societate laiearuin, eique pur-
tum estad nos.reverendissimum fratrem nostrum Ba- sona valde onerosa crat, quifcumque huic mundode-
silium episcopum,velut unumde laicisin causissaecu- dita non erat. Quadum veio nocte huic Tharsillae
laribusoccupari,et preetoriis inutiliter deservire.Quae amitae nies, quae inter sorores suas virtute orationis
res,quoniam et ipsum vilem reddit.et reverentiam sa- continuae, affiictionis studiosae, abstinenliae singula-
cerdotalemannihilat.stalimutexperientiatuahocprae- ris, gruvitale vilae venerabilis, in honore et culmine

(o) Al. si vobis ea quse corrigenda sunt lacemus.

 151 S. GREGORII PAP.E VITA, AUCTORR JOANNE DIACONO. LIB. III. 152
snnclitatis cxereverat, sicut ipsa narravit. per viaio- A ris coercitionem expertus, in aliis disciplinae distri-
neni atavus meus Felix, hujus Romanae Ecclesiee an- ctiouem nescias custodire, qualiter debeas esse sol-
tisles, apparuit, eique mansionem perpcturr- olarita- licitus, congruo tibi, si Domino placuerit, tempore
tis oslendit, dicens : Veni, quia in bac te lucis man- demonstrabimus. » (liegisl. lib. vm, ep. 8.)
eionc suscipio. Quae subsequenti mox febre correpta, 40. Item Sergio defensori: « Si homo esses, aut
al diem pervenil extremum.Et sicut nobilibus femi- discretionem [Al. districtionem] aliquam habuisses,
uis virisque morientibus, multi conveniunt qui eorum ila regularis disciplinae debuisti custos existere, ut ea
proximos consolentur, eadern hora ejus exitum prae- qure illic illicite committuntur, ante vindicta corri-
slol.inles viri ac feminio lectulum circumsteterunt, gcret, quam ad nos eorum ounlius perveniret. Sed
interquas mater qunquc inca adfuit. Cum subito dum nimiate lacit stultitia negligentem, non solum
sursum ilia respiciens, Jesuin venientem vidii, et cum de illis offendimur, sed etiam ad ulciscendam desi-
inagna animadversione ccepil circumstantibus clama- diamtuam nihilominus provocamur. «(liegist. itfr.vni,
re, dicens: Recedite, recediie, Jesus venil. Cumque in ep. 9.)
eum intenderet quem videbat, santa illa anima car-
Campania? « Per- 41. Item Anthemio, subdiacono :

ne soluta est ; tantaque subito fragranlia miri odoris coepiscopum nostrum Pa- venit ad nos fratrem el
aspersa esl, ut ipsa quoque suavitas cunctis ostendc- t» schasium iladesidem negligentemque in cunctis exi-
-_* ::_:_ .... i r»
ret illic auctorem suavitatis venisse. Cumque corpus
"_. :_ ii .=_ ___ _ _ _ .. . • .
slere, ul in nullo quia cst episcopus agnoscatur, adeo
ejus ex raore mortuorum 103 ad lavandum esset ut neque ecclesia ipsius, neque monasteria, sive tilii
nudatum longa. orationis usu in cubitis ejus et geni-
, ecclesiae, vel oppressi, vel pauperes, ejus erga se di-
bus, ca melorum more, inventa est obdurata cutis ex- lectionis studium sentiant, nec aliquam supplican-
crevisse et quid vivens ejus spiritus semper egcril,
; lilmssibi iis, in quibusjustum est, opein defensionis
morlua caro testabatur. Haec autem gesta sunt ante accommodet et quod adhuc dici gravius est, consi-
;

Dominici nalalis diem. Quo transacto, mox /Emilia- lia sapientium et recta suadenlium nulla patiaturra-

nas sorori suae per visitationem nocturnae visionis tione suscipere, ut quod ipse per se nequit altcodere,
apparuit, dicens :Veni, ut quia Natalem Dominicum ab alio saltem possit addiscere, sed, rebus quae ad
sine te feci, (a) sanctum Theophaniae jam tecum faciam. 104 Pasioris curam pertinent praetermissis, ad fa-
Cui protinus de Gordianae sororis suae salute solli-
illa bricandam navim tolo se studio inutiliter occupet.
cila, respondit El si sola venio, sororem nostram
: Unde, sicut fertur, contigit quadringentos aut eo
Gordianam, cui dimitto? Cui tristi vultu ilerum dixit: amplius illum jam solidos perdidisse. Hoc quoque
Veni, Gordiana elenim soror nostra inter laicas de- ejus culpis adjungilur, quod ita quotidie despectus
putata est. Quam visionem mox molestia corporis est cum uno aut duobus clericis dicitur ad mare descen-
secuta ; atque ita ut dictum fuerat, anle Dominicae " dere ut > et apud suos in fabula sit, et exlraneis sic
apparitionis diem, eadem molestia ingravescente, vilis et despicabilis videatur, ut nihil in se habere
defuncta est. episcopalis ingenii vel reverentia judicetur. Quod si

« Gordiana autem mox ut solam remansisse se re- ita est, non sine culpa tua esse cognoscas, qui eum
perit, ejus pravitas exeievil ; el quod prius latuit in objurgare atque coercere ut dignum est distulisti.

desiderio cogitationis, post effectu pravae actionis Quia ergo hoc totum non solum illum reprobat, sed
exercuit. Nam
Dominici timoris, oblita pudo-
oblita etiam ad sacerdotalis officii pertinere probatur op-
ris et reverentia,, oblita consecrationis,
conductorem probrium, volumus uteum coram aliis sacerdotibus,
postmodum agrorum suorurn maritum duxit. Ecce vel quibusdam de filiissuis nobilibus, contestari de-
omnes tres uno prius ardore conversae sunt, sed non heasac hortari, ut vitio torporis excusso, deses esse
omnes in uno eodemque studio permanserunt, quia non debeal, sed in ecclesiae suae ac monasteriorum
juxta Dominicam vocem il/ti//i sunt vocati, paucivero :
cura sit vigilans; paternam filiissuis charitatemexhi-
electi (Mattk. xxn, 14). » (Homil. 38 in Evang.) beat in delensiune pauperum sitalacer cum discre-
;

39. Subdilorum quoque negligentias Gregorius, et lione; in quibus justitia suaserit, sit erectus ; consilia
subtililer inquirehatet dislrictissimis redargutionibus sapientium libenter suscipiat : quatenus, et civitas

emendabat. Unde Vitaliano, episcopo Sipontino, scri- D illa ejus queat solliciludine consolari, et ipse desi-
bens « Si custos, inquit, religiosi habitus fuisses,
:
diae suae culpas valeat operire. Si vero, quod non
aut CS86 nosses episcopus, filiam gloriosae memoriae credimus, post hanc adhorlationem nostrara, solito
Tulliani, magislri militiae, te illic posito, nec projec- adhuc rnore negligens esse tentaverit, ad nos est
tis religiosis vestibusad sscularem reverti habitum, modis omnibus transn. itlendus ut hic positus disce- :

nec ad nos licuisset perversam epistolam destinare. re possil, quid vel qualiter secundum Dei timorem
Sed quia nimia desidia nimioque torpore depriuieris, agere conveniat sacerdotem. » (Lib. xni, ep. 26.)

in tuo dedecore res ad praesens illicita impune com- 42. Item eidem : « Quoties illa de fratribus coe-
missi est. Nam si, ut prasfati sumus, sollicitus exti- piscopisque nostris audimus quas etillos reprehensi-
tisses, prius ad nos ultio mulieris pravissimffl, quam biles ostendere, et nobis tristitiam valeant generare,
culpa, debuit pervenire. Quia ergo tantum hebes, de eorum nos emendatione non raediocriter cogit
tantumque es negligens, ut nisi canonicam in te fue- necessitas cogitare. Quia eigo nuntiatum nobis est

(o) Bigot. et Utic, sanclum Theophania.

 154
153 S. GREGORil PAP.« VITA, AUCTORIfi JOANNE DIACONO. LIB. III.

Campaniae episcopos ita negligentes existere, ut ira- A Item Joanni, Conslantinopolitano episcopo, post
nonnulla: « Ego beatissimo viro domno Joanni scri-
mores honoris sui, neque erga ecelesias, neque erga
pseram sed credo quia mihi familiaris ille vester
suos paternae vigilantiee curam exhtbeant, vel
;
filios
juvenculus rescripsit, qui adbuc de Deo nihil didicil,
monasteriorum sollicitudinem gerant, seu in oppres-
qui viscera charitaiis nescit, qui in scelestis rebus ab
sorum pauperum se tuitionem impendant: ideo hac
convocatis.ex omnibus accusalur, qui insidiari quotidie diversorum
tibi auctoritate praecipimus ut eis ad te

commoneas quatenus mortibus per occulta lestamenta, nec Dominum me-

nostro illos mandato, districte
tuit, nec homines erubescit. Mihi crede, frater cha-
desides ulterius esse non debeant, sed sacerdolalem
rissime, si zelum veritatisperfectehabes, ipsum prius
se habere zelum, et sollicitudinem opere doceant
corrige, ut ex his qui vobis vicini sunt, etiam hi qui
atque ita in his quae eos juste secundum Deum agere
convenit, vigilantes existant, ut nullum nos de eis vicini non sunt, exemplo melius emendentur. Illius
denuo murmur exasperet. Si quem vero eorum post linguam noli recipere. Ille ad consilium vestrae san-
eum sine aliqua clitalis debet dirigi, non autem vestra sanclitas ad
haec negligeulem cognoveris, ad nos
excusatione iransmitte, ul, quam sit grave nolle verba illius inflecti. Si enim illum audit, scio quia
ab his quae reprehensibilia et valde vituperandasunt pacem cum suis fratribus habere non polerit. » (Re-
corrigi, regulari in se valeat districtione sentire. » „ gisl. lib. iii, ep. 53.)

(Regist. lib. xm, ep. 27.) Item Januario, Caralitano episcopo : « Eos, inquit,

Kem Victori, episcopo Panormitano, postaliqua: quorum consiliis messem alterius exarasti, et eradi-

« Cujus, inquit, jam culpae sis inlelligis, ut ego tam care terminos minime timuisti, in duobus mensibus
longe posilus, quae in civitate tua aguntur, agno- excommunicatos esse decernimus ita ut si quid eis ;

cam, et tot curis oecupatus, quae Oeri debeant, intra duorum mensium spatium humanitus evenerit,
disponara. » (Regist. Ub. v, ep. 6.) benediclione viatici non priventur. Deinceps autem
43. Notandum sane, quia sicut manifesta crimina ab eorum consiliis cautus existe, teque sollicite cu-

discretissimus praesul Gregorius, aut vix, aut nun- stodi : ne, si eis in malo discipulus fueris, quibus
quam sine vindicta laxabat : itanimirum in rebusdu- magister in bono esse debuisti, nec simplicitali tuae
biisnunquam aliquando certam senlentiam profere- ulterins, nec senectuti parcamus.» (Regist. lib- ix,
bat. Quapropter Andreae Tarentino, episcopo, scribit eP . 1.)

dicens : « Tribunal judicis aeterni securus aspiciet, Item Callinico, exarcho Italiae, post nonnulla: «II-
quisquis, reatas sui conscius, digna eum modo pceni- lud vero cognoscite, quia me non modice conlrista-

tentia placare contendit. Habuisse siquidem !e con- vit quod major domus, qui pelitionem episcopi vo-
cubinam manifesta 105 comperimus, de lentis a schismate reverti suscepit.eam se perdidisse
veritate
qu a etiam contraria quibusdam nata suspicio. C professus est, et postmodumab adversariis Ecclesiae
est
Sed quia in rebus ambiguis absolutum non debet esse tenebatur. Quod ego non negligenlia, sed venalitate
judicium, hoc tuae conscientiae elegimus committen- ejus, factum arbitror.Unde miror quia in eo culpam

dum. Qua de re, si in sacro ordine constitutus, ejus hanc minime vestra excellentia vindicavit; sed ta-
le permixtione esse recolis maculatum, sacerdotii men quia hoc miratus sum memetipsum citius repre-
honore deposito, ad ministrandum nullo modo prae- hendi. Nam ubi domnus Juslinus consilium praebet,
sumas accedere sciturus in animae tuae periculo mi-
: qui pacem cum cathoIicaEcclesia non habet, ibi non
nistrare, et Deo nostro te sine dubio reddere ratio- lOG possunt haeretici addici. Praeterea sancti Pelri,

nem, si hujus sceleris conscius, in eo quo es ordine, apostolorum principis, natalitium diem in Romana
celans veritalem permanere volueris. » (Reght. I. m, civitate vos facere velle perhibetis ; et oramus om-
ep. 45.) nipotentem Dominum, ut sua vos misericordia pro-
44. Ob hoc sollicitissinvis Ecclesiae Dei cnstos Gre- Sed prae-
tegat, et vota vestra vos implere concedat.
gorius, uniuscujusque consiliarios arguens, quanlum dictu3 vireloquentissimus peto ut simul veniat ;
qui

in se erat, omnes omnino salvare certabat. Unde Ve- si non venerit, a vestris obsequiis recedat : vel certe

nantio, exmonacho patricio, post aliqua scribens, si vestra excellentia fortasse, emergentibus causis,
ait : « Scio quia cum epistola mea suscipitur, proti- D venire nequiverit,ipse tamen sanctaeEcclesia» unitati
nus amici conveniunt, litterati clientes vocantur,et communicet. Bonum enim virum audio, si pessimi
de causa vitae consilium a fautoribus mortis quaeri- non esset erroris. » (Regist. I. ix, ep. 9.)
tur:qui dum non te, sed res luas diligunt, nulla 45. Item Sereno, Massilitano episcopo, post mul-
libi, nisi quae ad tempus placeant, loquuntur. Tales ta « Pervenit ad me, quod dilectio tua libenter
:

enim fuerunt, sicut ipse reminisceris, dudum consi- malos homines in societale sua vel consilio recipiat,
liarii, qui te ad tanti facinus perduxerunt delicii.Et, adeo ut presbyterum quemdam, qui, postquam lapsus
ut tibi aliquid sfficularis auctoris loquar (Seneca ep. est, et in suae adhuc dicitur iniquitatis polluiione

5), cum amicis omnia tractanda sunl, sed prius de versari, familiarem habeal. Quod quidem nos ex toto
ipsis. Si vero in causa tua hominem consiliarium non credimus, quia qui talem recipit, scelera non
quaeris, consiliarium rogo me suscipe. Nulus tibi corrigil, sed magis aliis talia perpetrandi videtur
fidelior esse ad consilium polest, quam qui non tua, dare licentiam. Sed, ne forte aliqua tibi surreptione
sed te diligit. » (Regist. lib. l, ep. 34.) vel dissimulatione, ut a te reciperelur atque adhuc
155 S. GREGORII PAP,£ YITA. U i.ToHE JOANNE DIACONO. LIB. III. 156
habereturgralus suaseril, non solum hunca le iou- A stanter novi, quia, et si quam rebus publicis fraudem

gius expellere, verum etiam excessus ipsius saci'rdo- fecil, substantia ejus credidebuit, non libertas. Nam
tali te modis omnibus convenit resecare alios
zelo ; in hoc quod
liberi homines caidunlur vel ir.cludun-
vero, qui pravi esse memorantur, palerna adhorta- lur, uttaceam quod omnipotens Deus offenditur, ut
tione a sua pravilate oompesce, et ad viam stude taceam quod vestra opinio vehementer gravatur,
rectitudinis revocare. Qu>>d si, quod absil, salubri piissimi tamen imperaloris noslri omnino tempora
monilu eos videris in nullo prolicere, et hos quoque fuscantur. Hocenim inter reges gentium et impera-
curabis a le procul abjicere. ne pravitates eorum ex tores Homanorum distat, quod reges gentium Domi-
eo quod recipiuntur displicerc niinime videantur, et ni servorum sunt, imperator vero Romanorum do-
non solum ipsi inemendati remaneant, sed etiam minus liberorum. Undeet vos quidquid agitis, prius
eorum receptione alii corrompantur. Et considera quidem servata justitia, deindecustodila per omnia
quam et hominibus execrabile et periculosum anle liberlale, agere debetis. Scriptum est enim: Quod
Dei sit oculos, si per eum a quo plectenda sunt cri- tibinon vis fieri, vide ne alteri (acias (Tob. iv, 16).
mina, nutriri vitiavideantur. Haec igitur, dilectissime Et per semetipsam Veritas dicit: Qux vultis ul fa-
fraler, diligenter attende, et ita agere stude, ut pra- ciant vobis homines, et vos eadem facile illis (Mallli.
vos salubriler corrigas et scandalum de malorum p vn, 12). In libertate ergo eorum qui vobis in discus
societate, (iliorum tuorum animis non inducas. » sionem commissi sunt, vestram specialiter attendere
(Regist. lib. xi, ep. 13.) debetis: et si ipsi a inajoribus veslris injuriari liber-
Pro unius culpa vindicari alium reclissimus
46. latem vestram non vultis, subjectorum vestrorum
judex Gregorius minime permitlebat. Ideoque Gudi- libertatem honorando custodite. Scimus enim qui
scalco, duci Campaniae, scribens, ait n Illa prsepo- : autem meanon
dixit: Ccelum et ierra transibunt, verba
sitorum sollicitudo utilis, illa esl caulela laudabilis, transibunl (Matth. xxiv, 35). Cujus quia verba non
in qua totum ralio agit, et furor sibi nibil vindicat. transeunt, sed per omnia implentur, metuamus quod
Restringenda ergo sub ratione potestas est, nec quid- iterum dicit In qua mensura mensi fuerilis, in ea re-
:

quam agendum prius quamconcitata ad tranquillita- metielur vobis (Matth. vn, 2). Quid autem gloria ve-
tem mens redeat. Nam commotionis tempore, ju- stra existimat, quia sisuperbe, si crudeliter agimus,
stum oaane putat ira quod feceril. Pervenit itaque ad despeclo Deo, nobis hominem placamus? Nullo mo-
nos magnitudinem tuam usque ad hoc esse impelu do. Nam ipse qui despicitur, eum conlra nos, quem
furoris impulsam, ut non solum frangi januas mona- despecto Deo placare volumus,irritat. Curemus ergo
slerii sancti Archangeli, verum etiam diripi exinde per omnia placare Deum, qui potens est et iraios
quod ibi invenlum est feceris. Insuper autem sic homines ad mansueludinem reducere. Nam, sicut
conlra abbatemejusdem monasteriidicerisexarsisse, *•'
dixi, etiam mansueli honiines, indignante Deo, ad
ut nisi occullansse iracundiae tuae tempore latuisset, iracundiam provocanlur. Si autem dicilur, quia aine
non leve discrimen incurrisset denique, ut metu ; verberibus atque terroribus fraudes publicae inveniri
luo perterritus, de domo in qua se olim receperat, non possunt, hoc admittere poteram, si in ratioci-
exire hucusque non audeat. Quod ne frustra fecisse ciorum causa domnus Leontius non venisset. Nam
forsitan videreris, fugam monachi ipsius qui ad verum est quia illi solent manibus excedere, qui in
hosles abiit, ad ejus quantum ad nos periatum est sensu et lingua deficiunt. » (Regist. lib. x, ep. 51)
crimen impingis, asserens quod illius voluntate fuge- 48. Cunctorum judicum cupiditales, vel scelera
rii. Quod si ita est, contristamur, et valde sapien- Gregorius quasi camo frenoque pontificii sui, vali-
tiam vestram miramur. Nam si licitum putatis, ul dissimis auctoritatibusrestringebal, et si quos dul-
aliorum culpa aliis sit nociva, multi huic possunt corrigere non valebat, scriptorum
citer a pravitate
crimini subjacere. Diversorum enim nobilium servi, suorum redargulionibus publicabat. Unde Romano,
multarum ecclesiarum 107
clerici, diversorum mo- exarcho Italiae, residenti Ravennae, scribit, inquiens:
nasteriorum monachi, multorum judicum homines u Apud excellentiam vestram, pravorum audacia cor-
saepe sc hostibus tradiderunt. Ergo si hoc creditur, reptionisdebet aculeos magis quamdefensionis inve-
servorum utique domini, clericorum episcopi, mo- D nire solatium. Nam satis grave est ut contingat illic
nachorum abbates, diversorum fugacium judices, habere pravam actionem refugium, unde disciplinae
omnes sub culpa sunt etcrimine constituti.Nunquid decet prodire lOS censuram. Perveiiit itaque ad
et diebus magnitudinis
tuoe multi de civitate in qua nos Speciosum quemdam, prcsbyterum, qui, causa
Langobardorum mililes fuga non lapsi
consistis ad poscente, in monasterio a Joanne, fralre et coepis-
sunt?Etquis tantae indiscretionis tantaeque possit copo nostro, fuerat deputatus, contra sui pastoris
stultitiae reperiri, ut eorum iniquitatem tibi aestimet exinde voluntatem exiisse, et ecclesiasticae constitu-
applicandam?» (Lib. x, ep. 11.) tionis vigore despecto, antedicto episcopo vestra Ire-
47. Libertalem
uniuscujusque hominis Gregorius tum tuitione resistere.Quod, quiaexcellenti» vestrae
contra judicum insolentias liberis uihilominus voci- sine dubio pulsat invidiam, necesse esl ut ab ejus
bus defendebat. Unde Leontio, exconsuli, post ali- vos, habita discretione, debeatis tuiiione euspen lere:
qua, scribens, ait : « Si Libertinus in ista causa cau- ne nominis vestri occasione paslori suoinobediens
si
tionis culpabilis invenilur, de aliiscausis quid pro se vel contumaxfueril ad tempus vestros contra vos
alleget, nescio : unum tamen hoc bene atque con- judices defensare, atque excellenliam vestram hac
 137 S. GRGGORII PAPjE VI lA, AUCTORE JOANNE DIAGONO. LIB. III. 158

ex rc cogatur offendere, et nos pariter de vestra A. contra episcopum hostili more commotus est, eum-
discordia contrislari. que non timuil Gregorio accusare. Gui ipse rescribit,
« Comperimus quod dici nefas est, quas-
praelerea, diceus Mullum nos ea quam direxistisjam contri-
: t<

dam nunc usque in religioso atque

mulieres, qua. quod inter vos et Joannem,
stralos invr.nit epistola,

monachico hahitu permanserunt, religiosam vestem
et suam velaturam deponere, et conjugibus, quod
sine gravi dolore referre non possumus, sociari. Sed
hoc quidem, ut dioere vel attentare pra-sumant, fa-
voris vestri patrocinio fulciri
fratrem et coepiscopum noslrum, de quorum deside-
rabamus gaudere concordia, scandalum prodiisse co-
gnovimus. Qua^vis enim causa fuisset, non usque ad
hoc debuit furor erumpere, ut armati homines ve-
dicuntur. Quod nos stri, sicut audivimus, (<i) in episcopium irruerent, et

credere perversitatis ipsius acerbitas non permittit. diversa hostili more mala cornmitterent, atque vos
Peliraus ergo ut in tanlo vos peccato miscere nulla- haic res a paterna interim charitate divideret. Nun-
Nam hujusmodi iniquitatem impuni- quid non poterat, si quaelibet contentio fuit, tran-
tcaus debeatis.
tam propter Deum nullo modo patiraur remanere. quille disponi, ut nec partium utilitas detrimentum,

Unde iterum quaesumus ut excellentia vestra in ta- nec sentiret gratia laesionem ? cujus aulem gravitatis,
lium se causarum defensione non misceat ne et cujus sanctitatis, cujus mansuetudinis suprascriptus
:

Deus suam defendat injuriam, et inter nos aliorum g frater noster sit, non habemus incognitum. Ex qua
______ -_?_______-_ /_____•_! M m h H « »1» mrt O nnA_
__ _ ~ . _ _
pariat culpa discordiam. » (Regist.
I
I.
__
v, ep. 24.
_._ __/. \ _
_. ..-,,., m_ * -
_
re colligimus, quia nisi vis
. - .
. . t

eum doloris
_____
nimia coe- _ i - i
.-• i-ii_ r*v\ rt 1 /_ 1 <— 1

Iiem Venantio, exmonacho, patricio : « Multi ho- gisset, ad hanc rem, de qua vos contristatos asseri-

minum stulti putaverunt quod si ad ordinem episco- tis, ejus fraternitas nullatenus pervenisset. Nos au-

patus eveherer, te alloqui ac per epistolas frequen- tem, ut hoc eo scribente comperimus, illico ei scri-
tare recusarem. Sed non ita est, quia ipsa jam loci psimus, admonentes ut oblationes vestras, sicut
mei necessitate compellor ut tacere non debeam. » ante susciperet, et missas in domo veslra non solum
Et post pauca. « Hac igilur consideratione compul- celebrari permitteret, sed si velitis, etiam ipse pera-
sus, velisan nolis, locuturus sum, quia omni virtute, geret, — et caetera (Hegist. lib. vi, ep. 43.) Verum
aut te cupio salvari, aut de tua morte me eripi. Venantius cum episcopo in concordiam rediens, cum
In quo enim habitu fueris recolis, et supernae distri- per undecim annos a Gregorio multiplicibus litteris

clionis animadversione poslposita, ad quid sis de- exhortatus redire ad monachicum propositum de-
lapsus agnoscis. Culpam ergo tuam pensa dum vacat, trectaret, in gravissimam aegritudinem cecidit. Quod
dislrictionem futuri Judicis dum vales exhorresce, a Joanne Syracusano episcopo Gregorius audiens
ne lunc illam amaram sententiam audias cum eam rescripsit, dicens : « Fralernitatis vestra; scripta sus.
jam
j — nullis fletibus evadas. » Et
_, infra
_ :
. « .„_. Evan
Teste —
,_.. -, mihi de dulcissimi filii mei domni Venantii
--j--, quae
cepi,

gelio (Ma/th. xn), scis quiadivina severitus de otioso segritudine loqueb.ntur, et cuncta erga eum qualiter
sermone nos arguit, et de verbo inutili raliones sub- acta sunt enarrabant. Sed uno lempore auditis, et il-

Pensa ergo quid factura est de per-

tiliter exquirit. lum (b) desperare ac graviter aegrotare, et in rebus
versoopere, si quosdam in judicio suo reprobat de orphanorum, filiarum ejus scilicet, homines iniquos
sermone. Ananias Deo pecunias voverat, quas post insistere, vix se in corde meo dolor capere polerat.
diaboiica victus persuasione subtraxit (Act. v) ; sed Sed in hoc fuit solatium, quod lacrymae mihi per ge-
qua morte mulctatus esl, scia. Si ille igitur mortis mitus erumpebant. Vestra igitur sanctitas primam
periculo dignus fuit, qui eos quos dederat nummos quam decet curam negligere non debet, ut de anima
Deo abstulit, considera quanto periculo in divino ju- ejus cogitare debeat, exhortando, rogando, Dei ter-
dicio dignus eris, qui non nummos, sed temetipsum, ribilejudicium proponendo, ineffabilem ejus miseri-
omnipotenti Deo, cui te sub monachico habitu de- cordiam promittendo ut ad habitum suum redire, ;

voveras, subtraxisti. Quapropter, si correctionis vel in extremis, debeat ne ei reatus lantae culpae in :

meae verba secuturus audieris, quam sint blanda et aeterno judicio obsistat. » (Regist. Ub. xi, ep. 36.)
dulcia in fine cognosces. Ecce, mcerens Io-
fateor, quos tamen judicum a suis pravitatilius incon-
Si
qnor, et facti tui tristitia addictus, edere verba vix vertibiles Gregorius adverlebal, eos scriptis propriis
valeo tamen animus tuus, actionis suas conscius, D penes principes denotabat. Unde Constantinae Au-
: et
quod audit erubescit, confunditur,
vii sufficit ferre gustae queritur, dicens
;
« Dum in Sardinia insula :

adversatur. Si ergo ferre non valet verba pulveris, multos esse gentilium cognovissem, eosque adhuc
quid facturus esl ad judicium Conditoris ? Fateor ta- pravffi gentilitatis more idolorum sacrificiis deservire,
men quia supernae graliae misericordiam esse maxi- el ejusdem insulae sacerdotes ad praedicandum Re-
mam credo, quod te effugere vitam conspicit, et ta- demptorem nostrum torpentes existere unum illuc :

men adhuc ad vitam reservat quod superbienlem ex Italiae episcopis misi, qui multos gentilium ad
:

109 le videt et tolerat. » (Hegist. I. i, ep. 34.) fidem, Domino cooperante, perduxit. Sed quidam
Cumque Venantius, in eadem apostasia permanens, rem mihi sacrilegam nunliavit, quia hi qui in ea
obortis quibusdam siraultatibus, oblationes suas a idolis immolant judici praemium persolvunt, ut hoc
Joanne, Syracusano episcopo, execratas cognosceret, eis facere liceat. Quoruni dum quidam baplizali es-

(a) lta Mss. Bigol., Utic. et alii at editi, in episco- ; (b) Bigot., desperate acgraviter segrotare, quod etiam
j>um; qusB lectio reprobatura codicibua Epistolarum habent Mss. Epistolarum.
tam ezcusia, quam manu exaratig.
 159 S. GHEGORII PAP/fi VITA, AUCTORE JOANNE DIACOXO. LIB. III. 1G0
jamimmolareidolisdesiviisent, adhucllO Asollicitum vigilare, contra dueum fallaoias atque
ab eodem insulae judice, etiam post Laplismum, prte- malitias suspectum semper exislere : cujus laboris,
mium illud pxipitur quod dari prius pro idolorum cujusdoloris sit, vestra fraternitas tanto verius pen-
immolatione consueverat. Quem cum prsedictus epi- sat, quanto me, qui haec patior, purius amat. » (Rc-
scopus increparet, tantum se suffragium promisisse gist. lib. v, ep. 42.}
respondit, ut nisi de causis etiam tali!>us impleri non
Itcm Anastasio patriarchae post multa : « Qua; 111
possit. Corsica vero insula tanta nimietate exigen-
mala barbarorum gladiis, quae a perversitate judicum
tium, et gravamine premitur exactionum, ut ipsi qui
patimur, baatitudini vestrae narrare refugio, ne ejus
eadem qua» exiguntur complcrc vix filios
in illa sunt,
gemitumaugeam, qnera minuere consolando debue-
suos vendendo sufficiant. Unde fit ut derelicta pia ram. » (Regist. lib. iv, ep. 30.)
republica, possessores ejusdem insuls ad nefandissi- Item Palladio, presbytero de monte Sina, post
mam Langobardorum gentem cogantur effu;;ere. Quid pluriraa : « Peto ut pro me orare debeas, quatenus
onim gravius, quid cruJelius pati possunt a barbaris,
omnipolens Dcus, et a malis me spiritibus, et a per-
quam ut constncti atque compressi sbos filios ven- hominibus custodire dignetur quia in hac
versis :

dere couipellantur ?ln Sicilia autem insula Stephanus vitae meae peregrinatione mala me simul el multa
quidam marinarum partium chartularius tauta prae- B circumdant, ita ut cum Psalmista jure dicam In
me :

judicia tantas<]ue oppressiones operari dicilur, inva- transierunt irx lux, el terrores lui conturbaverunt
dendo loca singulorum, atque sine dictione causarum me. Circumdederu.nl me aqua
sicut tola die, circumde-
per possessiones ac domos titulos ponendo, ut si derunl me simul (Psal. lxxxvii, 17 et 18). » (Regisi.
velim actaejus singulaquae ad me perveneruntdicere, lib. xi, ep. 2.)
magno volumine haec explere non possem.Quae orn- 50. Porro Mauritio tunc avarissimo simulque ra-
nia serenissiiua domina solerter aspiciat, el oppres- pacissimoprincipi.suggestionibusinimicorumsuorum
sorum gemitus compescat. » Et post pauca « Quae : funestissimam legem ferenti, ut nulli militum, qui
enim mentes, qualia viscera parenlum essepossunt, videlicet in manu sigoatus fuisset, licerel converti,
perpendite, quando Dlios suos distrahunt, ne tor- inter caetcra sic respondit : « Ad hoc potestas super
qucantur. Qualiter autem miserendum sit filiis alio- omnes homines pietali dominorurr. meorum ccelilus
rum, hoc bene sciunt qui habent proprios. Unde mihi data est, ut qui bona appetunl, adjuventur, ut cce-
breviter haec suggessisse sufliciat, ne si ea quaj in bia lorum via largius pateal, ut terrestre regnum ccelesli
partibus aguniur, pietas vestra non cognosceret, me regno famuletur. Et ecce aperta voce dicitur, ut ei,
apud dislriclumjudicem silentiimciculpamulctaret. » qui semel in terrena militia signatus fuerit, nisi aut
(Regist. lib. v, ep. 41.)
q expleta militia, aut pro debilitate corporis repulsus,
49. Hinc est quod hujus Gregorii tempore tot sa- Ltomino nostro Jesu Christo militare non liceat. At
cerdotes et laici per diversas regiones miraculis haec ecce per me, servum ultimum suum et vestrum,
coruscasse, Dialogo teste, probantur, quot nun- respondebit Christus, dicensEgo te de notario co- :

quam sub posterioribus pontificibus inveneri poslea mitem excubitorum.de comile excubitorum caesarem,
potuerunt. de caesare imperatorem, nec solum hoc, scd etiam
Tantis igitur Ecclesiae Dei felicitatibus hostis hu- patrem imperatorum feci. Sacerdotes meos tuse ma-
manigenerisinvidens.nonnuliospontificurasimulque nui commisi, et tu a meo servilio miiites tuos sub-
saecularium judicum, ad ejus invidiam conflagravit. trahis ? Responde, rogo, piissime domine, servo tuo,
Super quorum afDictione Joanni Revennati episcopo, quid venienti et h«c dicenti responsurus es in judi-
inter caetera queritur, dicens : n Peccatis meis hoc cio Domino tuo? » Et posl pauca « Requirat, rogo, :

repulo, quia iste, qui nunc interest (haud dubium Dominus meus, quis prior ireperator talem legem de-
quin Romanusexarchus), et pugnare contra inimicos derit, et subtilius aestimet, si dari debuerit. » (Regist.
nostros dissimulai, et nos facere pacem vetal quam- : lib. ii, ep. 65.)
vis jam modo, etiamsi velit, facere omnino non Item Theodoro medico, post aliqua « Peccatis,
pos- :

sumus quia Ariulphus exercitum Autarith et Nor- „ inquit, meis facientibus. ex quorum suggestione vel
:

dulfi habens, eorum sibi dari precaria desiderat, ul consilio nescio transacto anno, talem in republica
vobiscum loqui aliquid de pace dignelur. » (Regist. sua legem protnlit iraperator. ut nullus qui actionem
lib. ii, ep. 46.) publicam egit, nullus quiofficio vel manu signatus,
ItemSebastiano, episcopo Sirmiensi, post aliqua : vel inler milites habitus est, ei in monasterio con-
« Quae, sanctissime frater, de amici vestri domni liceat, nisi forle militia ejus fuerit expleta.
verti
Romani persona in hac terra patimur, ioqui minime Quam legem primum, sicut hi dicunt, qui leges
valemus : breviter tamen dico quia cjus in nos mali- veteres noverunt, Julianus protulit, de quo scimus
tia gladios Langobardorura vicit, ita ut benigniores quantum Deo aversus
omnes, a tuerit. » (Ibid,
videantur hostes, qui nos interimunt, quam reipu- ep. 66.)
blicae judices, qui nos malitia sua,
rapinis alque fal- 51. Confortabat insaniam judicum, sive fovebat
laciis in cogitatione
consuraunt. El uno tempore cu- Joannes, tunc ex monacho regiae urbis antistes, qui
ram episcoporum, atque clericorum, monasteriorum eo temporc>, quo Gregorius a Pelagio praesule desti-
quoque, et populi gerere, contra hoslium insidias natus apocrisiarius penes Constantinopolim moraba-
161 S. GREGORIl PAP^E VITA, AUCTORE JOANNE DIACONO. LIB. III. 162
tur, fugere se summum sacerdotiutn quasi humiliter A Dominum (Prov. xxi, 30). Et quidem saepe praefatus
finxit ; sed eo susceplo, usque adeo in superbiam sanctissimusfraterserer.issimodominomultasuadere
dolosae mentis occasionem
excrevit, ut causa alia conatur sed bene novi quia tantae ills oratioues
;
ejus
quaerens, (a) synodum faceret, in quase universalem et lacrymae nil ei a quoquam contra ratiooem,
aut
appellare conatus est. Quod mox papa Pelagius ut animam suam subripi permittunt. Triste tamen valde
agnovit, directis epistolis ex autoritale sancli Petri est ut patienterferatur, qualenns, despectis omnibus,
apostoli, ejusdera synodi acta cassavit. Diaconum praedictus frater et coepiscopus meus solus coneiur
vero, qui juxta morem pro responsis ecclesiastis appellari episcopus. Sed in hac ejus superbia, quid
faciendisimperatoribus adhaerebal, cum eo missarum aliud, nisi propinqua jam Antichristi tempora esse
solemnia celebrare prohibuit. Cujus sententiam bea- designantur? Quia illum videlicel imitatur, qui spre-
tus quoque Gregorius sequens, preedictum Joannem tis insociali gaudio angelorum legionibus.ad culmen

saepe commonitum acquiescere differentem, 112 conatus est singularitatis erumpere, dicens Super :

sententia pari mulctaverat, omnibusque pontificibus astra ccch exallabo solium meum, sedebo inmonte
sub interminatione proprii honoris mandaverat, ne Testamenti in lateribus Aquilonis. Asceudam super
unquam universalis profanum vocabulum aut scri- altiiudinem ?iubium : similis ero Altissimo (Isai xiv.
berenl, aut scriptum suscipereut, aut ubi fuisset g 13). Unde per omnipotenlem Dominum rco, ne
6criptum, subseriberent. Quapropter Joannes multis tempora permittatis unius hominis
pietatis veslrae
fallaciis ad suam bypocrisim consensum avarissimi elatione macularineque tam 113 perverso voca-
:

imperatoris redimens, obtinuit ut imperator Grego- bulo ullum quoquo modo praebeatis assensum, atque
rio srilieret, quod sibi pacificus extitisset. Quapro- in baec causa nequaquam me pietas vestra despiciat
pteripseimperatrici Constanlinae inter aliqua scribit, quia el si peccata Gregorii tanla sunt ut pati talia
dicens : Sabiniano, diacono responsali meo, scri- debeat, Petri tamen aposioli peccala nulla sunt, ut
bente, cognovi, in causis beati Petri apostolorura vestrislemporibus pati lalia mereatur. Unde iterum
principis,cuntra quosdam superbe humiles, ficte atque iterum per omnipotentem Dominura rogo, ut
blandos,quanta sejustitia vestra serenitas impendat. sicut priores principes sancli Pelri aposloli gratiam
Unde adhuc peto ut nullius praevalere conlra verita- quaesiverunt, vos quoque hanc vobis et quaerere et
tem hypocrisim permittatis : quia snnt quidam qui, conservare curetis, et propter peccata nostra, qui ei
juxla egregii praedicatoris vocem, per dulces sermo- indigne servimus, ejus apud vos honor nullatenus
nes et benedictiones seducunl corda innocentiura minuatur, qui et modo vobis adjutor esse in omnibus,
(Rom. xvi) qui veste quidem despecti sunt, sed
;
postmodum vestra valeat peccata dimittere. Vi-
et
corde tument, et quasi in hoc mundo cuncita despi- autem jam et sepiem annos ducimus, quod in
ginti
ciunt, sed tamen ea quae mundi sunl cuncta simul ^ hac urbe inter Langobardorum gladios viviraus
adipisci quaerunt; qui indignos se omnibus homini- quibus quam multa ab Ecclesia quotidianis diebus
bus fatenlur, sed privatis vocabulis contenti esse non erogantur, ut inter eos vivere possimus, suggerenda
possunt, quia illud appetunt, unde omnibus dignio- non sunt. Sed breviter indico quia, aicut in Ravennae
res esse videanlur. » (fiegist. lib. v, ep. 21). Et post partibus Dominorum Pietas apud primura exercitura
pauca : italiffi saccellarium habet,qui, causis supervenienli-
52. « Praaterea indico, quia piissimidomini scripta bus, quotidianas expensas faciat; ita et iu hac urbe
suscepi, ut cum fratre et cousacerdote meo Joanne in causis talibus eorum saccellarius ego sum. Et la-
debeam esse pacificus. Et quidem si religiosum Do- men haec ecclesia, qua uno eodemque terapore cleri-
minum decuit, ut sacerdoli ista praeciperet. Sed cum cis, monasteriis, pauperibus, populo atque insuper

se nova praesumptione atque superbia idem frater
meus universalem episoopum appellet, ita ut sanctae
memoriae decessoris mei tempore adscribi se insy-
nodo tali hoc superbo vocabulo faceret quamvis
Langobardis tam multa indesinenter expendit, ecce
adhuc ex omnium ecclesiarum afflictione premitur,
quia de unius hominis superbia multi getnunt, etsi
dicere nil praesumunt. » (Ibid.)
:

cuncta illius synodi, sede apostolica contradicente, 33. Avarissimo quoque principi Gregorius voce
solula sint, triste mihi aliquid serenissimus doininus D libera contradicit, post aliqua scribens « Ecce cla- :

innuit, quod non eum corripuit qui superbit, sed me ves regni coelestis hauddubium est quin Petrus ac-
potius ab intentione mea declinare voluit, qui in bac cepil, potestas ei ligandi atque solfendi tribuitur,
causa Evangeliorum el canonum slatuta humilitati3 cura principatus comraittilur, et
ei lotius Ecclesiae et

alque reclitudinis defendo veritalem. Qua in re a tamen universalis apostolus non vocatur: et virsan-
praedicio fratre et consacerdote meo contra Evan- ctissimus consacerdos meus Joannes vocari univer-
gelicam sententiam, contra beatum quoque Petrum salis Exclamare compellor, ac
episcopus conatur.
apostolum, et contra omnes ecclesias canonumque dicere tempora, o mores. Ecce cuncta in Europae
:

statuta agitur. Sed est omnipolens Deus, in cujus partibus barbarorum juri sunt tradita destruclae :

manu sunt omnia, de quo scriptum est Non est : urbes, eversa caslra, depopulatae provinciae, nullus
sapientia, non est prudentia, non est consilium contra terram cultor inhabilat; seeviunt et dominantur quo-

(a) Habitam hanc synodum an. 587 conjicimus ex hujus elapsi dicuntur octo anni. Laudatam ep. con-
ep. i3 libri v, indict. 13, ubi a celebralione synodi sule.
163 S. GREGORII PAP^E VITA, AIJCT. JOANNE DIACONO. LIB. III. 164

tidio in necem fidelium cultores idolorum ; et tamen A quia, ne ad episcopatum venire potuisses, fugisse te
Sacerdotes qui in pavimento et cinere flentes jacere velle memini : quem tamen adeptum ita exercerede-
debuerunt, vanitatis sibi nomin» expctunl, et novis sideras, ac si ad euin ambitioso desiderio concunis-
ac profunis vocabulis glorhntur. Nunquid ego liac ses. Qui enim indignum te cssc fatebaris, ut episco-
Domine, propriam causam defendo?
in re, piissirne pus dici debuisses, ad hoc quandoquc perductus es.
Nunquid specialem injurtam vindico, el non magis ut, despectis frutribus, episcopus appetas solus ap-
causam omnipotentis Dei, et causam universalis pellari. » Et paulo post : « Vere enira flens dico,
Ecclesiae?Quis est iste, qui conlra slatuta Evange- atque ex intimo viscerum dolore peccalis meis rc-
lica, conlra ctnonum decreta, novum sibi nomen puto, quod ille meus frater, nunc usque reduci ad
usurpare pr.vsumit? Utinam vel sinealiorum immi- humilitatem non valuit, qui ad hoc in episcopatus
nutione unus sit, qui vocari appetit universalis. Et gradu constitutus est, ut aliorum animas ad humilita-
ccrle multos Constantinopolilanae Ecclesiae in haere- tem reducat : quoi ille qui veritatem docet alios,
seos voraginem cecidisse novimus sacerdotes.et nou semetipsura docere, nec, me quoque deprecanti',
solum hasreticos, sedetiam haeresiarchas tactos. Inde consonsit. » Item posl aliqua : « Quis, rogo, in hoc
quippe Nestorius, qui mediatorem Dei et hominum, tam perverso vocabulo, nisi ille ad imitandum pro-
Christuin Jt.sum,duasessepersonas existimans, quia R ponitur, quidespectis angelorum legionibus secum
t\_
Deum hominem _____
, • _.-._ iijtit a "
fieri potuisse nnn credidit, usque ad
:_iu
socialiter Annn i:i..c~ „,.,..
..
constiiutis,
.!-..„-.
ad culmen »«_»_...__. —
conatus «-. _:...,..
est singu-

Judaicam perlidiam erupit. Inde quippe Maccdonius, lurilatis erumpere, ut et nulli subesse, et solus prae-

qui consubstauiialem Patri et Filio, Spiritum san- esse omnibus viderelur? Qui eiiam dixit In ccolum :

ctum, Deum esse denegavit. Si igitur illud nomen in consccndam, super astra cceli exallabo solium meum,
ea ecclesia sibi quisquam arripuit, unde tot baere- sedebo in monte lestamenti, in lateribus Aquilonis
siarchae prodiiase noscuntur: universa ergo Ecclesia, ascendam super altitudinem nubium, similis ero Aliis-
quod absit, a statu suo corruit, quando is qui appel- simo [Isai. xvi, 13). Quid enim fratres tui omncs
latur universulis, cadit. Sed absit a Christianorum Ecclesiee universalis episcopi, nisi astra cceli sunt;

f 14cordibus nomen illud blasphemia?, in quo ora- quorum vita simul et lingua inter peccata erroresque
nium sacerdotum honor adimitur, dum ab uno sibi hominum quasi inter noctis tenebras luccnt ? Quibus
demcnter arrogatur. Certe pro beati Petri apostolo- dum cupis tetnetipsu -n vocabulo elato praeponcre,
rum principis bonore, per venerandum Chalcedonen- eoruuiquc nomen tui comparatione calcare, quid
sem synodum Romano pontilici oblatum est;sed aliud dicis, nisi : In cmlum conscendam, super aslra

nullus eorum unquam hoc singularitatis nomine uti cndi exaltabo solium meum ? Annon universi episcopi
consensit, ne dum privatim aliquid darctur uni,ho nubes sunt, qui 115 et verbis pluunt praed.cationis,
nore debito sacerdotes privarentur universi. Quid C et bonorum operum luce coruscant ? Quosdum veslra
est ergo quod nos hujus vocabuli gloriam, et obla- fraternitas despiciens sub se premere conatur, quid
tam, non quterimus, et alter sibi hanc arripereeliam aliud dicit, nisi hoc quod ab antiquo hoste dicitur :

non oblatam praesumit ? Ille ergo magis est piissimo- Ascendam super altitudinem nubium ? Quae cuncta ego
rura dominorum pra_ceptione flectendus, qui prace- cum flens conspicio, ct occulta Dei pertimesco judi-
ptis canonicis obedientiam praebere coutemnit. Ille cia, augentur lacrymac, gemitus se in meo corde
ct

coercendus est, qui saactx univcrsali Ecclesiae inju- noii capiunt: quo domnus Joan-
ille vir sanctissimus

riam facit, qui corde tumet, qui gaudere de nomine
singularitatis appetit, qui honori quoque vestri im-
perii se per privatum vocabulum superponit. Ecce
omnes hac de re scandalum patimur. Ad viam igitur
rectam revertatur auctor scandali,ct omnia sacer-
dotum jurgia cessabunt. Ego enim cunctorum sacer-
dotum servus sum, inquantum ipsi sacerdotalitcr
vivunt. Nam qui contra omnipotentem
nes, tanta; abstinenlia. atque humilitatis, familiarium
seJuclione linguarum ad tantam superbiam erupit,
ut in appetilu perversi nominis, illi esse conetur si-
milis, quidum superbe esse Deo similis voluit.etiam
donat.e similitudinis gratiam amisit, et ideo veram
beatitudinem perdidit, quia falsam gloriam quapsivit.
Certe Petrus, princeps apostolorum, merabrum san-
Deum per ctae et universalis Ecclesiae est Paulus, Andieas, ;

inanis glor;;e tumorem, atque contra statuta Patrum, J) Joannes, quid aliud, quam singularum sunl plebium
suam cervicem erigit, in omnipotente Domino con- capita ? Et tamen sub uno capite omnes membra
fido, quia meam sibi, nec cum gladiis, flectet. Quid sunt Ecclesia_. Atque, ul cuncta brevi cingulo locu-
autem nuper in hac urbe ex hujus vocabuli auditu tionis adstringam, sancti ante legem, sancti sub lege,
gestum sit, Sabiniauo diacono ac responsali meo sub- sancti sub gratia, omnes hi perficientes corpus Do-
tilius indicavi. » (Regist. lib. v, ep. 20.) raini, in membris sutit Ecclesiae constituti, et nemo
54. Item Joanni, episcopo Constantinopolitano : sc unquavn universalem vocari voluit. Vestra ergo
« Eo tempore quo fraternitas vestra in sacerdotalem sanctilas agnoscal, quantum apud se tumeat, qua.
honorem provecta quantam ecclesiarum pacem
est, illo nomine vocari appetil, quo vocari nullus prse-

atque concordiam invenerit, recolit sed quo ausu, : sumpsit, qui veraciter sanctus fuit. » Ilem post
quove tumore, nescio, novum sibi conata est nomen pauca : « Certe olim clamalur per apostolum : Fi-
unde omnium fratrum corda potuissent ad
arripere, lioli, novissima hora est (1 Joan. n, 18). Et se-

scandalum pervenire. Qua in re veheuienter admiror, cundum quod Vcrilas praedixit, pestilentia et gladius
165 S. GREGORII PAP.-E VITA, AUCT. JOANNE DIACONO. LIB. III. 166

per mundum saevit ;

gentes insurguntgentibus; terree A contra veritalem, pro veritate despiciat et io omni- ;

concutitur orbis, cum habitatoribus suis lerra dehi potentis Dei gratia atque beati Petri adjutorio con-
scente sorbetur jomniaqus praedicta sunt, Guat(Luc. fidat. Vocem Veritatis recolat, dicenii3 : Major est,

xxi.)Rex superbias prope est, et (quod dici nefas est) qui in vobii est, quam
hocmundo [1 Joan. iv, 4).
qui in

sacenioturn ei prsparatur exercitus: quia cervici El in hac causa, quidquid agendum est cum summa
militantelationis, quiad hoc positi fuerant, ut duca- auctoritate agat. Posiquam enim defendi ab inimi-

tum praeberent humilitatis. Sed hac in re, etiamsi corum gladiis nullo modo possumus, postquam pro
nostra linguaminime contradical, illius virtuscontra amore reipublica? argentum, aurum, mancipia, ve-
elationem erigitur, qui superbiae vitio per seiuetipsum stesque perdidimus, nimis ignominiosum est ut per
specialiter adversatur. » Et infra « Considerare : eos etiam fidem perdamus. In isto enim sceiesto vo-
vos conveuit, ne qua radix amaritudinis sursum ger- cabulo consentire, nihil est aliud quam fidem per-
minans impediai, et per illam coinquinentur multi : dere. Unde sicuttibi jam transaclis epistolis scripsi,
quod tamen si nos considerare negligimus, conlra, numquam cum eo procedere praesumas. (Lib. v,
tantae elationis tumorem judieia supernavigilabunt. » ep. 19.)
(Regist. lib v. ep. 19.) 56. At vero Joaunes, novae praesumplionis invenlor,
Item eidem in multa « Sed
alia epistola post : ubi Mauricium Deo adversum, Gregorio cumsuis
etiam nunc dico aut easdem personas (videlicet
: complicibus fecit infensum, cernens Constantinam
Joannem Chalcedonenssm et Athanasium, lsauriae imperatricem totis conatibus Romanae Ecclesiae ser-

presbyterus)in suisordinibus suscipe, eisquequietem vanda privilegia suadere, quantis valuit arlibus, in-
praebe ; aut si hoc fortasse nolueris, omni alterca- citavit ut propteream quam inhonorem sancti Pauli
tione poslposila, de eorum oausa, statuta majorum apostoli ia palatio aedificabat ecclesium, a Gregorio
aut cauonum terminos neulrum fe-custodi. Si vero caput ejusdem apostoli aut aliud quid deipsius cor-
ceris, nos quidem rixam inferre nolumus, sed tamen pore sibidirigi posiularet. Quam callidilatem beatis-
venientem a vobis non devitamus. Quid autem de sincus papa cognoscens, imperatricis animo taliter
episcopis, qui verberibus timeri volunt, canones satisfecitn Dumilla mihi desiderarem imperari, de
:

dicant, bene fraternitas vestra novit. Pastores quibus facillimara obedientiam exhibens, vestram
elenim facti sumus non percussores. Et egregius erga megratiam potuissem amplius provocare, major
praedicator dicit : .4rgue, obsecra, intrepa cum omni me mcestitia tenuit quod illa praecipitis quae facere
palier.tia et doctrvia. Nova vero atque inaudila nec possum nec audeo. N"am corpora sanctorum
est illa praadicalio, cjuae verberibus exigit fidera. » Pelri et Pauli apostolorum tantis in ecclesiis suis
(Lib. in, ep. 53.) coruscanl miraculis atque terroribus, ut neque ad
55. Item Sabiniano, diacono Constantinopolitano :
" orandum sinemagno illuc timore possit accedi. De
« De causa fratris nostri viri reverendissimi Joanni?, nique dum meus, quia
beatae recordationis deeessor
episcopi Constantinopolitani, duas epistolas facere argenlum, quod supra sacratissimum corpus beati
noluit sed una breviler facta est, quae utrumque Petri apostoli erat, longe tamen ab eodem corpore
habere videtur admixtum, id est et rectitudinem et ferequindecim pedum spacio, mutare voluit, signum
blandimentum. Tua itaque dilectio eam epistolam, ei non parvi terroris apparuit. Sed et ego aliquid
quam nunc direxi, propter 116 voluntatem impera- sirailiter ad sacratissimi corpus sancti Pauli apostoli
toris. ei dare studeat. Nam de insequenti talis alia meliorare volui, et quia necesse erat ut juxta sepul-
trausmittetur, de qua ejus superbia non laetetur. Ad crum ejusmodi effodi altius debuisset. praeposilus
hoc enim usque pervenit, ut sub occasione presby- loci illius ossa aliqua (non quidem eidem sepulcro
teri Joannis gesla huc transmitteret, in quibus se conjuncta) reperit, quae quoniam levare pra»3umpsit,
pene per oranem versum cecumenicum patriarcham atque in alium locum transponere, 817 apparenti-
nominaret. Sed spero in omnipotentem Deum, quia bus quibusdam tristibus signis, subita morte defun-
hypocrisim illius superna majestas dissolvet. Miror ctus est.Praeterhaecautem sanctae memoriae decessor
autem quod dilectionem tuam fallere potuit, ut per- meus idera, ad corpussancti Laurentii marlyris quae-
mitteres domno
imperatori persuaderi, quatenus ad D dam meliorare desiderans, dum nescitur ubi corpus
me de hac causa sua scripta trausmitteret in quibus esse venerabile collocatum, effoditur exquirendo, et
admoneret ut cum eo pacem habere debuissem (qui subito sepulcrum ipsius ignoranter apertum est et ;

si justitiam ter.ere vult, illum debuit admonere, hi qui praesentes erant atque laborabant monachi, et
utseasuperbo vo:abulu compesceret), et protinus mansiouarii, qui corpus ejusdem rnartyris viderunt,
inter nos pax Geret. Tamenquacalliditute a praidicto quodquidem minime tangere prasumpserunt, omnes
fratre nostro Joanne factum sit, ut suspicor, minime intra decem dies defuncti sunt, itaut nullus vita? su-
pensasii. Idcirco enim hoc Ule feeit, utaut audiretur peresse potuisset, quisanctumet justum corpus illius

domnus imperator, et ille in sua vanitate confirma- viderat.

tus esse videretur ; aut non a me audiretur, et ejus « Cognoscat autem tranquillissima domina quia
animus contra me irritaretur. Sed nos rectam viam Romanis consuetudo non est, quando sanctorum re-
tenebimus, nil in hac causaaliud, nisi omnipotentem liquiasdant, utquidquam taugerepraesumantde cor-
Domintim, metuentes. Unde tua dilectio in nullo pore, sedtantummodo in pyxide brandeum mittitur,
trepidet. Omnia quae in hoc sssculo videt alta eeie atque ad sacratissima sanctorum corpora ponitur:
167 S. GRF.GOHli PAPjE VITA, AUCT. JOANNE DIAOONO. LIB. III. 168

quod levatum in ecclcsia quae est dedicanda, debita A. ctionem petunt, ut parum quid es liraatura perci-

cum veneratione reconditur; et tantae per lioc ibi- piant, assisiit sacerdos cum lima.et aliquibus peten-
dem viriutes fiunt ac si illic specialiier eorum cor- tibus ita concite aliquid decalenis ejus txcutitur, ul

pora delerantur. Unde contiyil ut beatae recordalio- mora nulla sit ; quibusdam vero petentibus, diu per
nis Leonispapa ternpore, sicut a majoribus traditur, calenas ipsas liiua ducitur,et tamen ul aliquidexinde
dum quidam Graoci de talibus reliquiis dubitarent, exeat non obtinetur. [Lib. iv, ep- 30.)

praedictus pontifex boc ipsum brandeum allatis forfi- 57. In quibus Gregorii veracibus utiquc verbis ap-
cibus incidit, cl ex ipsa incisione sjnguis effluxit. In paret, quia usque adilla tempora pro reliquiis brau-

Romanis namque vel totius Occidentis partibus om- deum Romanus pontifex conferebal. cum posteriori

nino intolerabile est aique sacrilegum, sisanctorum tcmpore de vestibus quae sub altari sancti Joannis in
corpora langere quisquam fortasse voluerit. Quod si basiiica Constantiniana servantur, particula: cceperint

praesumpserit, certum est quia hasc temeritas impu- pro sacris reliquiis petentibus dari.
nila nullo modo remanebit. Pro qua re de Graeco- 58. «Qu;e quidem vestes usque hactenus tantismi-
rum consuetudine, qui ossa levare sanctorum se asse- raculis coruscare probantur, ut siccitalis tempore
runl, vehcmenter miramur, et vix credimus. Nam foras excussae pluviam conferant, inundationis vero
quidam Graecimonachi huc antebiennlum venientes, B serenitatem reducant. Nam super haec, qu# per sin-
nocturno silcntio juxla ecclesiam sanctiPsuli corpora gulas ecclesias faciunt, qua? in oratorio doinus meae
morluoium in campojacentia effodiebant, atque eo- in Suburra positae per eas Deus oranipotens fecerit.
rum ossa recondcbant, servantes sibi, dum recede- non celabo.Nuper Hadriani pontificis tempore visum
rent. Qui cum tenli, et cur hoc facerenl diligenter mihi est, ut altare sanctae Dei Genitricis Mariae, quod
fuissent discussi, confessi sunt quodillaossa ad Grae- extra oratorium sancti Joannis in apertissirao atrio
ciam essent tanquam sanctorum reliquias portaluri. positum, congruis luminaribus honorari non poterat,
Ex quorum exemplo, sicut praedictum est, major no- intra oratorium locari debuisset. Accersitus vero
bis dubietas nata est utrum verum sit quod levari Gaudericus Velitrensis, quiadhuc superesse videtur,
veraciter ossa sanctorum dicunlur. De corporibus episcopus, cum hymnis et canticis ab altari veteri

vero beatorum apostolorum quid ego dicturussum? pyxidulas duas sigillalas excussit. Quarum alteram,
Dum constet quia eo tempore quo passi sunt, ex me deprecante, nimium timoratus aperiens, de illis
Oriente fideles venerunt, qui eoruin corpora, sicut lunicis, quanlumex sirailitudine curiosis oculis po .

civiuin suorum repeterent,quaeducta usqueadsecun- tuit deprehendi, particulas reperii, quas solemniter
dum uibis milliarium,in locoquidicitur Catacumbas, sub novo altari deposuit. Ubi ex lunc, sicul multi
collocata suni. Sed dum
ea exinde levare omnis eo- p norunt, qui adhuc superslites esse probanlur, divi-
rum multitudo conveniens niteretur, ita eos vistoni- nitus accensas larapades frequentius solito patuerunt.
trui atque fulguris terruit ac dispersit, uttalia denuo Nam isla octava indictioncin hebdomadaante Domi-
nulialenus tentare pracsumerent. Tunc exeuntes Ro- nici Natalis diem, cum ego super hujusmodi parum
mani, eorum corpora, qui hoc ex Domini pietate me- quid dubitarem, corapletis matutinalibus hymnis,
ruerunt, levaverunt, quibus nunc sunt
et in locis mansionarius candelam exstinxit. Quam post vespe-
condita posuerunt. Quis ergo, serenissima domina, rum succendere cupiens, accensam reperit eamque ;

tam temerarius possit existere, ut haec sciens.eorum se negligenterexstinxisseperpendens,dieallera solli-

corpora non dicotangere, sed vel aliqualenus praesu- citius prorsus exstinxit ; et obseratis januis, ad ve-
mal inspicere ? Dum igitur talia mihi a vobis prae- sperum succensurus lampadem remeavit. Quam ubi
cepta suot de quibus parere nullatenus potuissem, nihilominus accensam reperit, ex conscientia serva-
quantum invenio, non vestrum est, sed quidam ho- tae a se clavis, et miraculo non dimiuuti olei, profecto

mines conlra me pietatem vcstram excitare volue- cognovit quia lampadem ille succenderat, qui, ne
runt, ut inihi, quod absil, voluntaiis vestrae gratiam oleum in ea diurna succensione minui potuisset, di-
subtraherent, et propterea quaosierunt capilulum de vinilus ampliarat. »

quo vobis quasi inobediens invenirer. Sed in omni- 59. Harum quidem vestium, sicut opinur, altera,

potente Deo confido quia nullo mo io benignissimee D quae striclioiibus manicis conslat, veraciter sancti
118 veslrae voluntati surripitur, et sanctorum apo- Joannis est tunica, quam beatus Gregorius suo tem-
slolorum viitutem, quos toto corde et mente dili- pore, quodam episcopo deferente, suscepit. Unde
gitis, non excorporali praesentia, sed ex protectione. Joanni abbati inter ca?tera scribit, dicens « De tu- :

semper habebiiis. Sudarium vero, qnod similiter nica sar.cti Joannis omnino grale suscepi, quia sol-
transmitii jussislis,cum corpore ejus est quod ita : licitus fuisti mihi indicare. Sed studeal dilectio tua
tangi non potest, sicut nec ad corpus illius accedi- mihi ipsam tunicam, aut, 119 quod est melius,
Sed quia serenissimae dominae tarureligiosumdesidc- eumdem episcopum qui eam liabet, cum clericis suis

rium esse vacuum non debet, de catenis quas ipse et cum ipsa, ad me transrnittere : quatenus et bene-
sanctus Paulus apostolus in manibus etcollogeslavit, dictione tunicae perfruamur, et de eodem episcopovel
ex quibus multa rniracula in populo demonstrantur, clericis mercedem habere valeamus. » (Lib.m,ep. 'i,

partem vobis aliquam transmittere festinabo, si ta- Allera vero (quae largioribus manicis, non tunica, sed
men hanc lollere limando valuero quia, dum fre- : plane videtur esse dalmatica), nisi fallor, sancti Pa-
qoenter ex catenis eisdem multi veniuut, et benedi- schasii apostolicae eedis diaconi constat, qui juxta
169 S. GREGOhll MAGNI VITA, AUCT. JOANNE DIACONO. LIB. IV. 170

quod idem beatus Gregorius in quarto Diagolorum \ pestem universalis nominis ab ipsis etiam subdolis
libro (Cap. 40) meminil, cum temporibus Symmachi adulatorum labiis penitusabstulisset. QuapropterEu-
papae fuisset defunctus, ejus dalmaticam feretro su- logio, patriarchae Alexandrino, post aliqua scribens,
perpositarn daemoniacus tetigit, statimque salvatus ait : « Indicare vestra beatitudo studuit, jam se qui-
est. Sed quamobrem ambse vestes sancti Joannis di- busdam non scribere superba vocabula, quae ex va-
cantur, ideo priscam consuetudinem obtinuisse cre- nitatis radice prodierunt ; et mihi loquitur, dicens :

diderim, quod sub ejus altari consuetudinaliler re- Sicut jussistis. Quod verbum jussionis, peto, a meo
condantur. Nam quod earum altera Joannis Evange- auditu removete : quia scio, qui sum, qui estis. Loco

lislae, non autem Baptisla sit, nemo est qui dubitet, enim mihi fratres estis, moribus patres. Non ergo
praesertim cum omnis sapiens noverit Baplistam ca- jussi, sed quae utilia sunt, indicare curavi. Non ta-
melorum pilis pro vestibus usum fuisse (Vatth. ui), men invenio vestram beatiludinem boc ipsum, quod
Evangelistam vero, qui perlot annos post passionem memoriae vestrae intuli, perfecte relinere voluisse.
Domini pontificium gerens, missarum solemnia fre- Nam dixi nec mibi vos neocuiquam alteri ,tale aliquid

quentissime celebrabat, sine sacerdotalibus esse ne- scribere debere; et ecce in praefatione epistolae, quam
quaquamvestibuspoluisse.Siautemdiciturquodtuni- ad me ipsum, qui prohibui, direxistis, superbae ap-
caetdalmatica, quiapontificaliasuntindumenta.ulra- pellationis verbum, universalem rae papam dicentes,
R
que sancti Joannis credi debeant, considerandum est imprimere curasiis. Quod, peto, dulcissima mihi
quia Gregorius Joanni abbati non dalmaticam, sed sanctitas vestra ultra non faciat, quia vobis subtrs-
tunicam nominarit qui si dalmaticam quoque sancti
: hitur quod alteri plusquam ralio exigit praebetur. Ego
Joannis fuisse sentiret, ejus tunicam quaerens, con- enim non verbis quaero prosperari, sed moribus nec ;

sequenter habere se ipsius dalmaticara non laceret. honorem meum esse deputo, ln quo fratres meos ho-
60. Haec de sancti Joannis vestibus, de quibus a norein suum perdere cognosco. Meus namque honor
quamplurimis dubitatur, me utcunque in bcali Gre- esi, honor universalis Ecclesiae. Meus honor est, fra-

gorii geslisinseruissesufficiat. Caeterura JoannesCon-
stantinopolilanus hypocrita, qui ab universalis nomi-
nis ambitione converti multis tergiversationibus re-
cusabat, juxlaejusdem Palris prophetiam judiciaDo-
mini super se vigilarecognoscens, postnon multi tem-
poris spatium subita morte defungitur; et cujus ambi-
tiosam superbiam totus capere mundis vix poterat,
in unius sepulcri augustia facile collocatur. Post cu-
jus paulatim discessum, cura Mauricius imperalor, *J ctitas novit
sacerdolum videlicet 120 Christi contemptor, pro
Cyriaco, qui Joanni successerat, suaderet ne pro
causa lam frivoli nominis Gregorius laborarel, ipse
tandiupontificatussuiauctoritatibusreslitit.quousque
trum meorum solidus vigor. Tunc ergo vere hono-
ratus sum, cum singulis quibusque honor debitus non
negatur. Sionim universalem me papam vestra san-
otitas dicil, negat se boc esse, quod me fatetur uni-
versum. S>:d absit hoc. Recedant verba quae vanita-
tem inflant.charitatem vulnerant. Etquidem in sancta
Cbalcedonensi synodo, atque post a subsequentibus
^ Patribus hoc decessoribus meis oblatura vestra san-
: sed taraen nullus eorum uti hoc unquam
vocabulo voluit, ul dum in hoc mundo honorem sa-
cerdotum diligerent omnium, apud omnipotentem
Deum custodirent suum. » (Lib. vni, ep. 30.)

LIBER QUARTUS.
Quo concluditur, quanta consideratione S. Gregorius recte docens, guotidie suam
infirmitatem cognoverit.

Abgumentcm. —
1. De temperantia Gregorii. —
2. Joanni, Ravennati episcopo, usum pallii mappularunique subduxit. —
3. Buppticiter usum pallii repeteoti quater iu aano per plateas cooceasit.
Eidem —
4. Eidem pro diversis vitiis incra-
pato, diem suee vocatiouis praedixil. —
5. Joaooe defuuctn, Raveouatem ecclesiam visitatori committit; Mariniano,
episcopo cousecrato, pallii usum simili inodo coocedit. —
6. Audreae supplicauti pro pallio prcecipit jusjuraudum. —
7. Mariuanio coosuetudinem pallii, sicut conveuernt, defeudere non valeute, Gregnrius iu seuteutia sua peruiausii. —
8. Pro usurpatione canipagorum diacoDOs Catnnen-es arguit. —
9. De Maximo, Salonitaa* ecclesise pervasore. —
10. Auctoritatem sui pootiflcatUB coatra tyraoiniui imperatorem defendil. —
11. Cootra vnluui im|ieriale Maximum
cum suis complicibua exi otnmnoicaus^episopoB >p ius ad ecelesiairj reverti coegit. 12 Maximi causaui Raveouae —
prrecipil ventilari. —
13. Maximus in terram procideus lacryuiabiliter veniam pelit. 14. Gregunus Maximo, coram —
saDcti Apolliuaris corpore satiufacieati, misereodum eBBe dpceruit. —
15. Maximo humilitt-r satisfacieoti, commu-
nionis gratiam reddit, et pallium sc daturum promittit. — 16. Quam didascalicis responsiouibus superbum imperato-
rem terruit. — 17. Mauricio, in Gregorium Baevienti, mors per tladium immioet. —
18. Mauricius pceDiteDB videt ia
somois se divioo judicio, cum uxore, et filiis Phoca? militi tradi. —
19 Seditiooe commota Mauricius, Phocae juasa.
cum cuocta coguatioue sua periudtur. —
20. lmagine augustali suscepta, sapieuter Mauricii vitia, Phocae imperatori
dinumerat. —
21. Ei Apocrisiarium niore transmittit. — 22. Pondere graodi remoto, imperialejugumlevius reddidisse
fatetur. — 23. Ex consuetudiDe synodicam suam direiit, et qnod Orientales aullius in diptychis Domea suscipiant,
dooec syuodicam fidei ejus coguoveraut. —
24 Susceptis decretis Mediolaoeasium. eis episcopum ordiuari coDseasit.
25. Anabtasium Antiochenum post multcs annos throno reddidit. —
26. Hadrianum, Thebanum episcopum, ordioi
buo restituens, dicecesim ipsius Larissaeli episcopi potestati subduxit. —
27. Exceptis maoifestis crimiaibus, nemioem
deposuit, sed comuaione privavit. —
28. Quauta districtione accusatorum liles tractaverit, et qualia de ordinibus
judiciorum decreverit. —
29. Aliorum auctoritates episcoporuiu sua auctorilate coufirmabat, non minuebat. —
30. Cuoctis episcopis propria jura conservaDs, executores dari, et judices eligi ab accusatis voluit. 31. Falsarios —
delatores talione mulctavit. —
32. Semel iDgesta crimina iodisciiBsa praeterire non passus est, et qualibus pa-uis
peccatorum accusatores mulctaverit. —
33. Coosueta supeodia ctiam lulirinls clericiB jussit miuistrari. 34. Gautiooee —
episcoporum euis ctericis f*' taa urroivit, ei-que quarlaa plenitef dari jussit. —
35. Ab alii» oMigato» ab»olvit. —
Patpoi. LXXV 6
 471 S. GHEGOrUI MAGNI VITA, AUCT. JOANNE DIAOONO. LIB. IV. 172

36. Ab hseresi se purgantes recepit. —

37. Schismaticos ad «uscipiendam satisfactionem Romam invitare curavit. —
veaire coegit: qui postqiiiim ad unitatem rediit, deuuo ad suum
38 Severum Aquileieusem episcopum, Raveniiaui
schisma recurrens, catholicosque sacerdoles afOigena, causa perpetuae divisionis suaa dicecesis effectus est. 39. Per —
aB-Titudinein corporis ueumii successorem Jedil, ct quod reouotiaatibus euis sedibus euccessores nou denegavit,
eisquede sumptibus ejusdem commoJa mioistrari prtecepit. 40. Stupratam iu —
uxoreui a stupratoresumi jussit. 41. —
Virumiam tousurauimconjugi reddimaodavit. — 42.ViumullamJiidu3isiiifereudamstatuit.— 43.Christiauoseissubjici,
uulla occasione debere eeoauit. 44 —
Cb.rintia.aoa eis violeuler auleri jnbebat, ejuorum si qui auferri uou poterant,
i

redimi sauciebat. 45 Eorum maocipiac uifugieutia ad Ecclesiam reddi vetuit.— 46. Paaana eoruuj maucipia veuire ad
fidem voleidia, uoo redden 1a siatuit.— 47. Judaeorurei
miucipiasuos domiuos ad fiJem preecedeutia, iu eorum servitium
nullateuus redigendosindixit: etiaai si ipsieosadbapiismatisaratiamsequereutur. 48. Nemioeuicircumcidi pasiano- —
rum peruiisit. —
49. A Judaeis niuucra U"D suscipienda decrevit. —
50. Qualiter Judaei fuerinta Rouianis poulificibus

habiti —
51. Gregorius non observari sabliatum jussit, et lavari die Dominico perrnisit. 52 Quantee compassiouis —
exliterit in iiifirmitatibusCastorii,
Eulogii, et Mariniani episcoporum, sive Rnsticiaoee patrieiee. —53. Pro barbaricis
ioo.oreiouibus litaniam fieri voluit —
54. Spiritum propbeliee habuit. —
55. Pejora prioribus fulura preedixil. —
55 Neuiioeo injuste ab Ecclesia defenJit
permisit. —
57 Confngientibus ad Ecclesiam sacrameuta prae.-tari jussitde
servandis sibi iustitiis. —
58. Omnes sacerdotes, fratres et coiuministros clericos aulem caeteros, dilecti.-simos filios
—
; :

59. Tam fideli Theudeliudee, reginee, quam suo subdiacono satisfe-

utriusque vero sexus laicos, domioos vocavit.
_60. Se iudignum memorat revelatione Dei.
—
61. Se preshylero comparaos, illum superiorem melioremiiiie
c t
j

pronuntiat. 62. Se indignum alieno favore fatetur. —

63. Mooacho sibi procidenti se in terram prostravit. 64. —
Accusatus, ioooceotiam suam exposuit. 65. QuiJ de —
fine seeculi seuserit. 66. Qualia de incommoditate Urbis—
scripserit.' 67. Barbaricis incursiouibus ab expouendis libris destilit. 68. De ejus obitu, et —
fastigiis argeuteis ab
eo paralis necnon sepultura? ipsius loco, vel titulo.
—
69. Qua ratione, aamiilis libros ejus inceudere molieutibus,
Petrus Diaconus morieudo Jefenderit. —
70. Quanta Claudius ei verbis ejus noverit et quod Grexorius molta dicta- :

verit quee nuuc nequeant inveuiri.

—
71. DuoJecim epistolarum suarum libros reliquit, ex quibus Hadriaui papae
tempore duo volumina videntur excerpta. —
72. In dia conatu sno Moralia coepit, et quouiodo ea iD episcopatu suo
per libros digesserit, eaque Leaodro, Hispalensi episcopo, roganti direxerit. —
73. In episcopalue sui exordio, li-
brum Regulaa Pastoralis Joaum, episcopo Ravennati, expooens, imperitos compressit. 74. Per 6taliones discurrens, —
quadra"inla lectiones Jictavit, quasSecundo, servoDei, peteuti mandavit. 75. Dialogorum —
quatuor libros descripsit,
quos poslea Zacharias, apostolicee sedis episcopu?, iu Greecam linauam coavertit. 76. Civibus suis peteDtibus, pri- —
mam et ultimam Ezechieiis prophetias partes per bomilias vigiuti duas tractavit. 77. Quam humdia ipse de suis tra- —
ctatibm sensent, quae a posieris doctoribus facetissiuia preedieautur.
—
78. Libros suos iu comparatione Augustiui
tractatuum furfures noininans, quousque vixit, legi vetuit.
—
79. Qnanta cousideratione quotiJie infirmiiatem corJis
sui co°uoverit. 80. Corpus ejus a Gregorio quarto papa translatum et de autiquitate ipsius, vel niediocritate, ac :

re2ula"ri speeialitate. —
81. Greeca nesciens, falsos tractatus suo nomiue titulatos iuveuit. 82. Monachi, qui ab eo io —
Saxoniam m;ssi sunt, sancti Benedicti regulis fuerunt mancipati. —
83. De formis et vestimeotis palris et matris

ej uii._84. De forma et habitu sive disticho ejus. 85. Saturninus, —

monachus, juxta ejns eifigiem imagines apostolo-
rum depioxit. 86. De Joaune, preeposito, qui cum diabolo coram Cbristo conDixit et de revelatioae atque terribili :

traositu ipsiiie. 87. De cruciatibus Audreae, cooductoris, qui cum eodem preeposilo uionaslerii charlulas se veudi-
disse professusest. 88. De prtesagio mortis Athaoasii ceconomi, qui consuetuJincs pauperum defraudavit. 89. De —
diabolo a mouasterii claustro fogato, qui monachum jacentem percussit. 90. De visione monachi qui duodecim —
homines iutra dies totiJem morituros preeviJit. —
91. De LuciJi, Ficulensis episcopi, conversioue et transitu. —
92 De revelatioDe mouachi, qtii per excusaionem lacrymarum cujusJam inc usi presbyteri fratris sui saoitalem !

reversionemque cogDovit. —
93. De Jsemone a fundo Barbiliano excusso, qui conductorem et bubulco3 occideus,
Caucum fuerat persecnlus. —
94. De visioue (a) Tergaudi, Trevirensis quondam episcopi, qui a beato Gregorio pulsus
est a monasterio. —95. De iucrepatioue
Faraldi, qui a deeniouibus tola nocte suspensus est. 96. De lndulpho de- —
sertore monasterii a seue percusso et de revelatione clerici, et : digressione Supponis 97. De Cednico presbytero, —
qui Gre^orianum fontem detexerat, ligalo et verberato, ejusque miserabih transitu. 93. De modio monasterii, et —
Jiver6itate ipsius reduodatiouis, necuou miraculo
multiplicati diviuitus pauis. 99. Quam frequeoter in diversis —
locis Greaorius demoDStretur. 100. De divisione —
scriptoris, qui ab eemulo terreri potuit, et a beato Gregorio me-
ruit coosolari.

1?8 1. Heec est Gregorii, de refutatione nominis A menle, et tamen ordinis

nostri dignitatem servemus

universalis plena rationis humilitatisque sententia. in honorequateous nec in nobis humilitas timida,
:

Qui videlicet contra superbos prudenter uti noverat neo erectio sit superba, » et cactera. (Lib. v, ep. 43.)
serpentis astutia, et a columba? simplicitate circa hu- Quod (Jregorius, sicut ex praecedentibus ac subsequen-
miles minime recedebat. Quapropter suae temperan- tibus manifestissime colligi pnterit, et fecil, et d.xit.

2. Nam Joannem, Ravennatera episcopum, (6; typo

ti« conscius, Dominico, Carthaginensi episcopo, post
caetera : <i Da ecclesiasticis, inquit, privilegiis, quod 124superbiee pallium frequentantem, euosque pres-
vestra fraternitas scribit, hoc, postposita dubilatione, byteros ac diaconos in mappulis procedere permitten-
tcneat quia sicut nostra defendimus, ita singulis
:
lem, primo per Castorium ohartularium f imiliariter
quibusque ecclesiis sua jura seivamus. Nec cuilibet, arguit ;
post, ex consuetudine, sivc privilegio sibi hajc

favente graiia, ultra quam meretur, impartior; nec conccssa pcrtinaciter defendentem tali sentenlia post
ulli hoc, quod ambitu stimulante, de-
sui juris est, nonnuila mulctavit. >< Ut enim, inquit, ea quae supe-
rogabo sed fratres nieos honorare per omniacupio,
:
rius dixi, breviter colligam, admoneo quatenus nisi

sicque sludeo honore singulos subvehi, dummodo decessorum meorum munificcntia tibi bsec per privi-
non sit quod alteri jure ab altero possit opponi. » legium attributa Jocueris, uti in plateis ulterius non
(Epist. lib. u ep. 47.) pr3?sumas:nenonhabereeladmissasincipias,quodau-
Item Eulogio, Alexandrino et Anastasio, Atilio- " dactc.r elin plateis usnrpas. De secretario autem, quod
cheno palrinrchis, scril.it dicens « Cum prjedicator
, : fraternitas tua resedisse cum pallio, et filios Eccl^sia?

egregius dicat Quandiu tjiiidem sum genlium aposto-

:
suscepisse, se et fecit et excusavit, nunc interim ni-
lus ministerium meum honorificabo [Hom. xi, 13), qui hil querimur : quia synodorum sententiam sequentes,
rursus alias dicit : Facti sumus parvuli in medio ve- minorcsculpas, quae negantur, ulcisci recusamus.Hoc
strum (I Tliess. n, 7) : excmplum procul dubio nobis tamen, quia semel et itcrum sit factum, cognovimus,
gequentibus oslendit, ut el humilitatem teneamus in sed fieri ultra prohibemus. Fraternitas autem tua sit

(a) In mss. Paris., Theutgardi. Mabill., Tegaudi. voce alibi dictum est.
fb) Excusi plerique typho, quod idem sonat. De hao
173 S. GREGORII MAGNI VITA, AUCT. JOANNE DIACONO. LIB. IV. 174
omnino sollicita ne hoc, quod praesumptioni in- A duplici corde scribit, et aliablandimenta
in epistolis
choanti adhuc ceditur, in proficiente deterius vindi- suis exhibet, alia in lingua sua saeculariter
ostendit.
cetur. » Et post pauca « Illud autem quod pro uten-
: Deinde grave mihi esl, quia irrisiones illas,
quas ha-
dis a clero vestro mappulis scripsistis, a nostris est bere notarii ailhuc pueri solent, usque hodie
frater
clericisfortiterobviatum.dicentibusnulli hocunquam meus Joannes in lingua sua relinet, mordaciter lo-
alise cuilibet concessum ecclesiae fuisse ; neo Raven- quitur, et quasi de tali astutia teetatur. Amicis prae-
nates clericos, vel illic, vel in Romana civitate tale sentibus blanditur, de absentibus obloquitur. Tertio
aliqtiid cum sua conscientia praesumpsisse. Nec, si grave mihi et omnino execrabile est, quia servis suis,
teniatum esset, ex furtiva usurpatione sibi praejudi- qua hora furit, lurpia crimina imponit, ut effeminati,
cium generari, sed etiamsi hocin qualibet ecclesia ct arihuc graviter hoc apertius vocentur. Post haec
prae9umptumfuerit,asserunt ememianduin ;quod non accessit quod disciplina ad vitam clericorum custo-
concessione 125 Romani pontificis, sed sola surre- diendam nulla est, sed tantummodo se clericis suis
ptione prassumitur. Sed nos servantes honorem fra- dominum exhibet. (a) Ultimum vero est, quod tamen
ternitati tuae, licet contra voluntalem antedicti cleri pondere elationis primum, quia de usu pallii extra
nostri, tamen primis diaconis vestris, quos nobis ecclesiam, quod temporibus decessorum meorum fa-
quidam testifieati sunt etiam ante eis usos fuisse, in _ cere nunquam quisquam prssumpsit, nunquam
obsequio duntaxal tuo, mappulis uti permittimus decessoribus ejus praesumptum est, sicut responsales
Alio autem tempore, vel alias personas hoc agere nostri testantur, excepto nisi reliquiae conderentur :

vehementissime prohibemus. » (Lib. m, ep. 56.) quod tamen 1*6 de reliquiis unus tantummodo
3. Quam sententiam vir vacae gloris cupidissimus, potuit inveniri qui diceret, meis diebusin despectum
molestissime ferens, per quoscunque poterat, usum meum, cum summa audacia non solum faciebat, sed
pallii sibi restilui magnopere flagitabat. Cui Grego- etiam freiiuentabat. Ex quibus omnibus invenio quia
rius ita scripsit « Fraternitatem vestram valde inve-
: honor episcopatus vestri tolus foras in ostensione
nio conlristatam, pro eo quod in litaniis induere pal- est, non
mente. Et quidem ago omnipotenti Deo
in
lium rationis censura prohibetur, sed per excellentis- gratias, quia eo tempore, quo ad me hoc pervenit,
simum Romanum patricium, et per eminentissimum quod ad aures decessorum meorum nunquam perve-
praefectum, atque per alios civitatis suae nobiles vi- nerat, Langobardi inter me et Ravennatem civitatem
ros importune expetit, ut hoc debeat concedi. Nos posiii fuerant. Nam ostendere forsitan hominihus ha-
autem sollicite requirentes ab Adeodato, quondam bui, quantum scio esse districtus. Ne autem credas,
diaoono fraternitatis tuae, cognovimus quia nunquam quia ego ecclesiam tuam in aliquo gravari aut minui
consuetudo fuerit decessoribus tuis, ut in litaniis volo, recnrdare in missarum Romanarum solemni-
pallio, nisi in soleranitate beati Joannis Baptisiae, G bus, ubi Ravennas diaconus stabat, et require ubi
beati Petri apostoli et beati martyris Apollinaris, hodie stat et cognosces quia Ravennatem ecclesiam
:

uterentur. Cuiquidem nequaquam credere debui- honorare desidero. Sed ut quicumque quodlibet ex
mus, quia multi apud civitatem fraternitatis veslras superbia arripiat, hoc ego tolerare non possum: ta-
responsales saepius fuerunt, qui se fatentur tale ali- men hac de re jam diacono nostro Constanlinopolim
quid nunquam vidisse ; et hac de re, multis potius scripsi, ul per omnes qui sub se etiam tricenos et
credendum est, quam uni pro sua ecclesia aliquid quadragenos episcopos babent, requirere debeat.
attestanti.Sed quia nos fraternitatem vestram con- Et sicubi iate usus est, ut in litaniis cum palliis am-
tristari nolumus, et petitionem filiorum nostrorum bulent, absit ut per me bonor Ravennalis ecclesiae
apud nos minime frustrari, usum pallii, donec sub- in aliquo imminui videatur. Haec ergo omnia, quae
tilius veriusque aliquid cognoscamus, in litaniis so- superius dixi, trater charissime, recogita ; diem tuaB
lemnibus, id estdie natalilio beati Joannis Baptista, vocationis attende ;
quas rationes de sarcina episco-
et beati Petri apostoli, et beati Apollinaris marlyris, patus redditurus es, considera. Emenda illosmores
atque in ordinationis vestrae celebrationo concedi- notarii videquid in lingua, quid
; in actu episcopum
mus. In secretario vero secundum morem pristinum, deceat. Esto totus purus fratribus tuis. Non aliud lo-
Busceplis ac dimissis Ecclesia? filiis, induere vestra D quaris, aliud in corde habeas ; nec appetas ultra vi-
fraternitas pallium debeat, atque ad missarum so- deri, quam es, ut possis ultra esse, quam videris. »
lemnia ila proficisci, et nihil sibi amplius ausu teme- (Lib. v, ep. 15.)
rariaB praesuraplionis arrogare : ne dum in exieriori 5. Haec quia Joannes emendare superbiae fastu de-
habitu inordinate aliquid arripitur, ordinate etiam, spexit, eodem anno, juxta quod Gregorius ei praedi-
quae licere poteraut, amittantur. » (Lib. v, ep. 11.) xerai, diem suae vocationis, dum non attendit, incur-
4. Sed idem Joannes ab inauis gloriae ambitione, rit ; et anle tumidus crepuit, quam meruisset amictu
freno apostolicae moderationis coercitus, ad detra- pallii saiurari. Cujus rei gratia Gregorius visitatio-
ctionera pontificis totus convertitur. Unde pruden- nem Ravennatis ecclesiae Severo, Ficulino episcopo,
tissimus pontifex sic eum admonet, dicens : « Pri- secundum consuetudinem priscam committens, Ma-
mum me hoc contristat quia mihi fraternitas lua rinianum, monacbum, familiarem suum Ravennati-

(a) Locum hunc depravatum in excusis, emendavimus ex Mss. tum Joan. diac, tum epistolarum, et sen-
»um restituimus.
(75 S. GREGORII MAGNI VITA, AUCT. JOANNE DIACONO. LIB. IV. 176

bus episcopum consecravit; cui et Pallinm dirigit, \ exitus manifestat, deficientibus testimoniis per tres
scribens : « Apostolicae sedis benevolentia, et antiquae continuos annos infectum remanserat, ilerum Mari-
consueludinis ordine provocali, frateruitali tua?, quam nianus suorum suggestione compubus, usum pallii,
in FUvennati ecclesia gubemationis constal suseepisse quera ex consuetudiue sicut convenerat vendicare
officium, pallii usum praevidimus concedendum ;
quo non poterat, importunitate precum se posse recipere
non aliter uti te memineris, nisi in propria luae civi- coufidebat. Quapropter Gregorius in eaderasententia
tatisecclesia, dimissisjam filiis procedens a salutato- permanens, eidem chartulario per indiclionem secun-
rio ad sacra missarum solemnia celebranda. Peractis damscribit,dicens : « Dum Florentius, Ravennatis ec-
vero missis, id in salulatorio rursum curaliisdepouere. diaconus,apuii nos pro revercndissimo fratre et
clesiae
Extra ecclesiarn vero non amplius illo tibi, nisi qua- coepiscopo nostro Mariniano, de usu pallii ageret,
ter in anno in litaniis, quas ad decessorem tuum requisilus a nobis quae esset antiqua consuetudo, re-
Joannem expressimus, uti permittimus. (Lib. v. ep_ spondit : quod in omnibus litaniis pallio Ravennas
15; lib. v, ep. 56.) episcopus uteretur. Quod ita non esse, et ab aliis
6. Sed Marinianus, clericorum suorum suggestio- didicimus, et ex epistolis Joannis, quondam episcopi,
nibus delinitus, tam per Andream virum magnifi- quas ei oslendi fecimus, evidenter apparuit sed hoc ;

cum, quam per quoscumque potucral, restitui suae _ asseruit, quod dicere jussus est. Nam tempore quoa
ecelesiae usum pallii flagilabal. Quaprnpter Grego- te eidem Joannes, quondam episcopus, esl inhibitus,
rius Castorio charlulano inter ceelera scribit, dicens :
ne pallio inordinate ac temere uti praesumeret, scri-
« Tua experientia nullius personam, nullius verba psit nobis hanc fuisse priscam consuetudinem, ul ci-
consideret : solum Dei timorem et reclitudinem ante vitatis ipsius episcopus pallio in litaniis solemnibus
oculos habeat ; et seniores personas, et ejusdem utereiur quarum tibi litterarum exempluria pro tua
:

ecclesiae archidiaconum, quem non suspicor pro al- informatione transmisiraus.Adeodatus vero, praedictae
terius honore pejerare, et alios antiquiores, qui in ecclesiae diaconus, dum apud nos tempore quo hic
sacris ordinibus ante Joannis episcopi tempora fue- fuit, similiter de ejusdem usu pallii agere enixius
rant, requirat, vel si qui maturiores sunt extra sacros studeret, volentes cognoscere veritatem, eum Bimili-
ordines ; 127 et veniant anle corpus sancti Apolli- ter, quae esset consuetudo curavimus requirendum.
naris, et tacto ejussepulcro jure.nt, quae consuetudo Qui uti credi sibimet suaderet, atque a nobis valerel,
ante Joannis episcopi tempora fuerit : quia, sicut quod petebat, exigere, sub jurejurando testatus est,
scis, idem vir mullum praesumptor exslitil, et multa antiquam consuetudinem fuisse, ut in qualuor aut
sibi per superbiam conabatur arrogare ; et quidquid quinque solemnibus litaniis pallio civitatis suae epi-
a fidelioribus viris el gravioribus juratum fuerit, se- scopus uteretur. Experientia 1 98 ergo tua diligen-
cundum indiculum qui subter annexus est, hoc volu- C ter invigilet, et cum omni snllicitudine, quot litaniee
mus in eadem ecclesia conservari. Sed vide ne ne- solemnes ab antiquitate fuerint, requirat nec eas ;

gligenter agas, ne quis fidem aut devotionera tuam solemnes nominando requirere studeat, sed majores :

in hac causa cnrrumpat. Zelum enim tuum scio. Age ut per hoc, quod nobis praefatus Adeodatus, diaco-
sollicite, ita tamen ut praediota ecclesia contra justi- nus, testatus est, et praedicti Joannis episcopi fatetur
tiam non gravetur; scd usus, qui ante Joannis epi- episiola, dum constiterit, quantae litaniaB solemnes
scopi tempora exstitit, ei conservetur. Personas au- fuerinl, quolies indui solebat inlitaniispalliumcogno-
tem non duas, vel tres ad satisfacieudum tibi, sed scentes, libenlissime concedamus; sed hoc non ab
quanlas antiquiores et graviores inveneris, require : illis perquirat, qui ab ecclesiasticis exhibentur, sed
utneque quod usus fuit antiquior ejusdem ecclesiae ab aliis quos sine favore partis esse cogooverit ; et
denegemus, neque quod novo ausu appetitum est, quae sollicita indagatione repereril, nobis eubtiliter
concedamus. Sed omniaage blande et dulciter, ut et indicel : ut veritate, sicut diximus, cognita, fratris et
actio tua districta sit, et lingua mitis. coepiscopi nostri reverendissimi Mariniani animos
« Juro ergo N. per Patrem, et cp. 77, nunc lib. vi, ep. 34.)
Filium, et Spiritum relevemus. » (Lib. xi,

sanctum, inseparabilis divinae potentiae Trinitalem, Al quia prisca consuetudo anostralibus subtiliter in-
et hoc corpus beati Apollinaris martyris, me pro n quisiia, a Ravennatibus probari nullo modo potuit,
nullius favore person.T, neque commodo aliquo in- Gregorium in sua senlenlia permansisseprocul dubio
terveniente, testari sed beec scio, et per memet-
; illud osten lit, quod neque ob hoc, quantum ex api-
ipsum coguovi, quia ante tempora Joannis quondam cibus ejus dignoscitur, a quoquam sollicilatus ex6ti-
episcopi, Ravennas episcopus prassente apocrisiario tit, neque a seraetipso commotus ulterius omnino
sedis apostolicae illo atque illo, illis el illis diebus rescripsit.
consuetudinem utendi pallio habuit non cognovi, : 8. in magnis rebus Gregorius sollicitu-
Non solum
quia hoc latenter vel absque apocrisiario usurpaa- dinissus oculos convertebat, verum etiam ne impu-
set. » (Lib. vi, ep. 61.) ne praesumerentur quandoque majora, hoc in rebus
7. Hoc Gregorius per indictionem quarlam deci- minimis curiosissime praecavebat. Unde Joanni, Sy-
mam jusjurandum praeceperat. Quod quia, sicut rei racusano episcopo, scribit, dicens : « Ecclesiastici vi-

(o) Cur epietolam hanc ab indictione secunda removerimus. aperuimus in dissertatione de ordine episto-
larum reslituto.
 178
117 S. GREGORII MAGNI VITA, AUCT. JOANNE DIACONO. LIB. IY.

goris ordo confunditur, si aut temere illicita praesu- \ usque missas facere praesumit, alque ad me venire
mantur, aut impune non concessa tententur. Perve secundum jussionem dominorum noluit. Ego autem
nit itaque ad nos, diaconos ecclesiae Catanensis cal- praeceptioni pietalis eorum obediens, eidem Maximo,

ceatos (a) campagis procedere prrssumpsisse. Qucd qui, me nescienle, ordinatus est, hoc quod in ordina-

nulli hactenus per totam Siciliam licuisse, nisi solis tione sua me, vel responsalem praetermittere praesum-
tanlummododiaconibusecclesiaeMessanensis, quibus psit, itaex corde laxavi, ac si me auctore fuerit ordi-
olim a praedecessoribus nostris non dubitatur esse nalus. Alia vero perversa illius, scilicet mala corpo-
concessum, bene recolitis. Quia ergo tantae temerita- ralia, quae cognovi, vel quia cum pecuniis est electus,

tis ausus non est leviter atiendendus, cum omni hoc vel quia excommunicatus missas facere prsssumpsit^
fraterniias vestra subtilitate perquirat: et si ita, sic- propter Deum irrequisita praeterire non possum ; sed
ut ad nos pervenit, invenerit, ulrum a se, vel alicu. opto.etDominumdeprecor.quatenusnihildeeo.dehis
jus auctoritate hoc praesumpserint, nobis subtiliter
quaedictasuntvaleat.inveniri.etsinepericuloanimae

innotescat, ut cognita veritate, quid fieri debeat, di- meae causa ipsius terminetur prius tamen quam haec
:

sponamus. Nam si negligenter ea quae male usur- cognoscantur, serenissimus dominus discurrente jus-
pantur omittimus, excessus viam aliis aperimus. » sione praecepit ut eum venientem cum honore susci-
(Lib. vih, ep. 27.) piam. Et valde grave est ut vir, de quo tanta et talia
R
9. Inlerea, Natali episcopo defuncto, cum Dalma- nunliantur, cum ante requiri et discuti debeat, hono-
tinorumgeneralitasHonoratumarchidiaconum.quem retur. Ets\ episcoporum causse mihi
commissorum
ipse ex presbytero in diaconum converterat, sibi apud piissimos dominos aliorum patrocinio disponun-
prseflciendum concorditer elegissent, eorumque de- tur, infelix ego in ecclesia ista quid facio? Sed ut

cretum pontifex approbasset, factione Malchi episco- episcopi mei me despiciant, et contra me refugium
pi, rectoris apostolici patrimonii, manuque militari ad saeculares judices habeant, omnipotenti Deo gratias
Maximus multis criminibus involutus, episcopatum ago, peccatis meis deputo. Hoc tamen breviter sugge-
ro, quiaaliquantulum expecto ;etsi ad me
Salonitanae civitatis invasit. Quod Gregorius audiens, venirediu

Dalmatinis et Jadertinis episeopis ne illi manus im- distuleril, exercere districtionem canonicam
in eo

ponerent, sub magna interminatione prohibuit. At nullo modo omnipotente

cessabo. In autem Deo
vero Maximus, qui episcopatus sedem contra cano- confido, quia longa piissimis dominis vita tribuetur,
nes invaserat, etiam sacerdotium contra Deum per et nos sub manu vestra non
secundum peccata no-
simoniacam ha?resim ab episcopis duntaxat excom- stra, sed secundum gratiae suae dona disponat. »
municatis, pretio corruptis, non timuit promereri (Lib.y, ep. 21.)
favente Bibi occasione temporis ex cupiditate simul 11. Haec Grpgorius dissimulatrici Augustae. Ceete-
insolentiaque Augusti, quem dispergendo lacultates C rum eodem Maximo in sua praesumpiione manente,
invasae ecclesiae adeo defensorem scelerum suorum consecratores, atque omnes Dalmatinos et Jadertinos
effecit, solum frequenter postula-
ut a Gregorio non episcopos ab ejus communione sub excommunica-
rei, quatenus indicussam Maximi promutionem re- tione disjunxit adeo nl ne nomen quidem Maximi in-
:

linqueret, verum etiam Romam satislacturum pro ter sacramissarum solemnia memorarent. Quo facto
simoniaca haeresi 139 aliisque criminibus, venien- ita omnes conslernati sunt
animo, ut sub pcenilen-
tem cum honore susciperet. tise satisfactione, relicto Maximo, veniam postularent.
Jaderti-
10. Gregorius vero faciem nullius contra veritatem Unde misericordissimus pontifex Sabiniano,
perseveranti
custodiens, ipsum Maximum primoa missarum solem- no episcopo, scribens « Sicut, inquit,
:

niis, post a communione corporis el sanguinis Domi- culps debetur jure vindicta, ita resipiscentibus est
se merito
ni nostri Jesu Christi, quousque suam praesentiam venia concedenda. Nam ut res illa contra
exhiberet, privavit. Maximus autem imperialibus mi- iracundiam excitare, sic haec in sua prorsus dilectio-
propagare. Et ideo, quia
litiis fultus, posl excommunicationem, et missasceci- ne tSO solet concordiam
nit, etsacramenla satisindignus accepit. Quapropter fralernitatem tuam a consortio et communione
Ma-
Constantinae Augustae post multa alia scribit, dicens ximi, ubi le prius negleclus
:
impulerat, in tantum po-

Salonilanaecivitatisepiscopus.meacresponsalemeo D gtea gravitas sacerdotis ad animum reducta suspen-

segregatio-
nesciente, ordinalusest et factaresest, quaesub nullis
; d ut ejus sola nullatenus patereris esse
it,
monasterii te claustra reci-
anterioribus principibus evenit. Quod ego audiens, ad ne contentus, nisi et in
commissa defleres eapropter in no-
eumdem praevaricatorem qui inordinate ordinatus est piens, dudum :

protinus misi, ut omnino missarum solemnia celebrare stra te gratia ac communione reccplum esse non du-
nnllo modo preesumeret, nisi prius a serenissimis do- bites. Nam quantum nos priua culpa tum charitatis
tantum poenitentia mitigavit. » (Lib. viii,
minis cognoscerem, si boc fieri ipsijussissent. Quod offenderat,
ei sub excommunicationis interpositione mandavi : ep. 10.)
el contempto me atque despecto, in audacia quo- 12. Itaque Maximus cerneus tandem aliquando du-
relictis impe-
rumdam saecularium hominum, quibus, denudata rum esse contra stimulum calcitrare,
sua ecclesia, praemia multa praebere dicitur, nunc rialibus adminiculis, per Callinicum
exarchum satia

vide no-
(a)Campagus mendose compagus. est calceamentum quo episco i seu praelati in Missa utuntur.
las ad epistola*.
179 S. QHEGORII MAGNI VITA, AUCT. JOANNE DIACONO. LIB. IV. 180

humililer concedi sibi pcenitentiani simulque veniam A sacramento, firmaverit se simoniaca haeresi non lene-
a Gregorio poslulavit. Qucm ipse Romam fatigari no- ri,atque de aliis ante corpus sancti Apolliuatis tan-
len?, causam ejus discuticndam Ravennae commisit, tuiiituoilo requisitus, innoxium se esse respotiderif
Constantio, Mediolanensi episcopo, scribens : » Ma- et de inobedicntia sua pcoiiitentiam, sicut deputavi-
xiinus, inquit, Salonitana) ecclesiae praevaricalor, post- mus, cgerit : volumus ut ad consolandum illumepi-
quaiu per poteslates majores sseculi obtinere nil va- stolam quam ad eum scripsimus, ubi
ei et gratiam

luit, ad minores se contulit nobisque tam nimietate : noslram etcommunionemnos reddidisse signavimus,
precum, quam altestatione bonorum operum praeva- experientia tua dare debeat quia sicul in contuma- :

lere contendit. Ex qua re inhumanum credidi, si is cia persistentibus severos esse nos convenil, sic ite-

qui se quasimultum timere me dicit, in aliquo me rum humiliatis et pcenitentibus negare locum veniae
tcmperatiorem minime invenire poluisset et ideo : non debemus. » (Lib. ix, ep. 80.)

decrevi ui reverendissimus frater et coepiscopus no- 15. Cumque Maximus penes corpus beati Apolli-
ster Marinianus ejus causam debeat in Ravennali ur- naris secundum jussum Gregorii de cunctis humiliter
Le cognoscere. Si aulem persoua ejus suspecta for- satisfecisset, Castorius chartulariusconsolatoriam ei
silan habebitur, voluraus ut vestra quoque fraternitas, epistolam praebuit, verbis Gregorii adserentem :

si ei laboriosum non est, ad eamdem civitatem fati- _ « Quamvis culpabilibus ordinationis tuas primordiis
gare se debeal, et cum praedicto fralre in eodem ju- grave malum per inobedientiae culpam addideris, nos
dicio pariter sedere. Quidquid autem vestrae utrorum- lanten sedis aposlollcae auctoritatem eo quo docuit
que sanctitati placuerit, scitote mihi modis omnibus moderamine lemperaDtes, nunquam contra te usque
placiturum, ct vestrumego judicium raeum deputo. » adhuc ut causa poscebat, exarsimus; sed ul longius
{Lib. ix, ep. 67.) se ingratitudo nostra, quam tu tibi excilasli, produ-
13. Inter haec praevaricator Maximus anno septimo ceret, credita nos sollicitudo vehementer angebat, ne
excommunicationis suas post castigationes et flagel- quaedam illicita, quae de le audieramus, negligenter
la Gregorii, ad cor revertens, Ravennam petiit, et oiniitere vidcremur. Quae si beue consideres, ipse per
jactavit se tensus intra civitatem in medio silice, cla- le saiisfacere differendo firraabas, atque ex hoc ad-
mans el dicens : Peccavi Deo, et beatissimo papae versum te jelum nostrum acrius incitabas. At ubi
Gregorio. Et agente eo pcenitentiam tribus horis, salubri tandem consilio usus, jugo te obedienliae hu-
cucurrit Callinicus exarchus, et Castorius, chartula- militer submisisti, et dilectio tua poenitentiam agens,
rius Ecclesise Romanae, cura Mariniano episcopo, et digna se, ut deputavimus, satisfactione purgavit, red-
elevaverunt eum de silice : qui etiara ccepil amplio- diiam tibi gratiam fraternaecbaritalis intellige, atque
rera pcenitentiam coram eis agere. Quod Gregorius in nostro te receptum consortio gratulare quia sicut :

ul audivit, ad misericordiam protinus rediit, Mari- C perseverantibus in culpa districtos, ita resipiscenti-
niano episcopo inler caetera scribens : « Qualis de bus nos benignos decet esse ad veniam. Postquam
causa Maximi fraternitatis vestrae voluntas sit, ac ma- ergo fraternitas tua apostolicae sedis communionem
gis petilio, praesentium lalore Castorio, chartulario se reparasse cognoscit, personam ad nos transiniltal,
nostro, renuntiante, cognovimus. Ideoque, si idem quae pallium tibideferendum ex more percipiat. Nam
Maximus coram vobis el praedicto chartulario nostro, quemadu.odum perpetrari non patimur, sic ea
illicita

de simoniaca haeresi praestito, se sacramento purga- quaesunt consuetudinis non negamus. Licct autem ad
veril, atque de aliis ante corpus sancti Apollinaris haec concedenda dispensatio nos loci nostri vocaverit :

lantummodo requisitus, liberum se esse responderit multura lamen a nobis petitio dulcissimi atque exce!-
causam ipsius fralernilatis vestrae de eo, quod ex- lentissimi filii nostri, domni Callinici exarchi, ut
communicatusmissarurasolemniaagerepraesumpsit, temperantius erga te ageremus, exegit ; cujus cha-
judicio commitiimus, qua debeat pcenitentia talis ristimam voluntatem, nec perlulimus, nec potuimus
culpa purgari. Et ideo quidquid vobis secnndum contristare. » (Lib. ix, ep. 8.)
Deum placet, securi disponite, nec aliquid de nobis 16. Praelerea cupidissimus ac tenacissimus irope-
dubium habeatis. Nam quidquid a vobis hac de causa ralor,qui consuetudinibus anliquissirais daliones, le-

fueritordinatum, nos el grate suscipimus, et liben- J) gionum quoque milites frequentissime, sicutiRoma-
ter admittimus. Horlaniur tamen ut debeatts esse norum narrat historia, defraudabat, cernens Grego-
solliciti, et ita quae flenda conspicitis, temperetis, rium contra onines mundi strepitus, auguslalibus de-
quatenus et illi, si ila videbitur, communionem prae- fensionibus, quarum suffragio ad arcem pontilicalus
stetis, et vigoris ecclesiastici geniura congrua, ut o- hunc se provexisse jactabat, penitus non egere imo :

portet, dispensatione servetis. Suprascriptum vero canonicis aucloritalibus, sanctitatis ac prudentiae suae
portitorem in 131 proesenti quid vobis cum eo sit virlutibus, Christo propitio, cunctis alta sapientibus
agendum instruximus : a quo cuncla subtiliter addi- praevalcre : ad odium detractionemquo faraae illius

ecentes, sic vos in omnibus exhibete, ut in vestra magis raagisque conversus est, liberaiitatem pontifi-
sollicitudine nostram fuisse praesentiam sentiamus. » cis, quia laraelicis 132 militibus tam ecclesiastica
14. Item Castorio.el notario et chartulario Raven- quam publica frumenta diviserat, subdolis assertio-
nae « Quanto credi libi et nccessarias vide9 causas in-
:
nibus reprehendens. Cui Gregorius, utpote qui pro-
jungi, tanto te raagis strenuum debes et sollicitum vectionem suam divino judicio, in cujus nimirum
exhibere. Proinde si Maximus Salonitanus, praeslito manu corda regum consistentia (Prov. xxi), quo-
 GREGORil MAGNI VITA, AUCT. JOAN.NE DIACONO. LIB. IV. 182
181 S.

:umque voluerit, inclinantur, non caducis humanis A scriptum est ; Diis non detrahes (Ibid XXVIII

scilicet sacerdotibus. Et propheta ait Labia sa-

favoribus depuUbat, voce libera contradicens.hiseuni :

responsionibus fregii, deiurpavit, atque nonnulla de cerdolU 133 custoliunl scientiam, el leyem requirent

futuro Dei judicio disserendo deterruil : « In serenis- ex ore ejus, quia angelus Domini excrcituum e*l (-Va-

simis, inquit, jussionibus suis dominorum pietas, lack. ii, Quid ergo mirum si illosvestra pielas di-
7).

dum me de quibusdam redarguere studuit, parcendo gnelur honorare, quibus in suo eloquio honorem
mihi minimepepercit. Nam in eis urban.-esimplicita- tribuens, eos autangelos, aul deos ipse ctiam appel-

tis vocabulo me fatuum appellat. In Scriptura etenim lat Deus ? Ecclesiastica quoque testatur historia, quia

s.icra bona intelligentia simplicitas ponitur,

cum in cum pia? memoriaa Constanlino principi in scripto
oblata? accusationes contra episcopos fuissent, li-
vigilanter sape prudentiae aul rectitudini sociatur.
Unde etiam de beato Job scriplum est : Erat vir sim- bellos quidem accusationis accepit, et eosdem
plexetrectus (Job. i, 1). Et beatus Paulus aposlolus qui accusaii fuerant episcopos convocans, in eorum

admonet, dicens : Estote simplices in malo, et pru- conspectu libellos, quos acceperat, incendit, dicens :
dentes in bono (Rom. xvi, Et per semetipsam
19). Vos dii estis a vero Deo constituli. Ue, et inter voscau-

Veritas in Evangelio admonet, dicens Estote pru- :

sas veslras dtsponite : quia dignum non est ut nos ju-

dentes sicut serpentes, et simplices sicut columbx q dicemus deos. In qua tamen sententia, pie domine,
(Matth. x, 16), esse valde inutile judicans, si aut sibi m.igis ex humilitate, quain illis aliquid praestitit

simplicilaliprudentia,aut prudentissimplicitasdesit, ex reverentia impensa. Anle eum quippe pagani in

Ut ergo servos suos ad cuncta eruditos efficeret, esse republicaprincipesfuerunt, quiverum Deumnescien-
eos et simplices sicut columbas, et prudentes ut ser- tes, deos ligneos et lapideos colebant, et tamen eo-

pentes essevoluil, quatenus in eis et serpentis astu- rum sacerdotibus honorem maximum tribuebant.

tiacolumbs simplicitatem acueret, etcolumbae sim- Quid igitur mirum, si Christianis imperator veriDei

astutiam temperaret. Egoigilurqui

plicitas serpentis sacerdotes dignetur honorare, dum pagani, ut prs-

in sereuissimis dominorum jussionibus ab Ariulphi diximus, principes honorem impendere sacerdotibus

astutia deceptus, non adjuncta prudentia simplex noverunt, qui diis ligneis et lapideis serviebant ? Ha?c
denuntior, conetat proculdubio quia fatuus appellor, ego pietati domiuoruui non pro me, sed pro cunctis
quod ita esse ego quoque ipse confiteor. Nam si hoc sacerdotibus suggero. Ego enim peccator homo sum ;
vestra pietas taceat, causae clamant. Ego enim, si fa- et quiaomnipotenti Deo incessanterquotidiedelinquo,

tuus non fuissem, ad ista toleranda quae inter Lan- aliquod mihi apud tremendumexamen itlius esse re-

gobardorum gladios hoc in loco patior, minime ve- medium suspicor, si incessantibus quotidie plagis fe-
nissem. In ea aulem re quam de Ariulpho perliibui, rior. Et credo quia eumdum omnipolentem Dominum
quia toto corde veoire ad rempublicam paratus fuit, tanto vobis amplius placatis, quanto ei me male ser-

dum mihi non creditur, etiam mentitus esse repre- vientem districtius alfligitis. Multas enimjam plagas
hendor. Sed etsi sacerdos non sum, scio gravem acceperam, ei, supervenier.tibus dominorura jussio-
esse hanc injuriam sacerdoti, ut veritati serviens» nibus, inveoi consolationem quam non sperabam. Si

fallaxcredatur. Et dudum novi (a) quoniam Nordulpho possum, has celeriter plagas enumero. Primo quod
plu9 esl creditum quam mihi, Leoni amplius quam mihi pax subducta est, quam cura Langobardis in
mihi. Etnunc eis, qui esse ad medium videntur, Tusciapositis sine ulloreipublieae dispendio feceram.
plusquam meis a9serlionibus credulitas impenditur. Deinde, corrupta pace, de Romana civitate milite9

Et quidem si terrae meae captivitas per quotidiana ablati sunt. Et abhostibus occisi, aliivero
quidem alii

momentanon excresceret, de despectione mea atque Narniis el Perusio positi et ut Perusium teneretur,
;

irrigione lstu9 Sed hoc me vehementer

tacerem. Roma relicta est. Post haec plaga gravior fuit adven-
affligit, quia unde ego crimen falsitatis tolero, inde tus Agilulphi, ita ut oculis meis cernerem Romanos
Italia quotidie duciiur sub Langobardorura jugo ca- more canura in collis funibus ligatos, qui ad Fran-
ptiva dumque meissuggestionibus in nullocreditur,
; ciam ducebantur venales. Et quia nos, qui intra civi-
vires hostium immaniter excrescunt. Hoc tamen tatem fuimus, Deo protegente, manus ejus evasimus,
piissimo domino suggero, ut de me mala omnia qnae- D quaesitu m est unde culpabiles esse videremus, videli-
libet existimet de utilitate vero reipublicae el causa
; cet cur frumenla defuerint, quae in hac urbe diu
ereptionis Italiae non quibuslibet facile pias aures mulia servari nullatenu9 possunt, sicut in alia sug-
prebeat, sed plus rebus quam verbis credat. Sacer- ge9tione pleniu9 indicavi. Et quidem de memelipgo in
dotibus aulem non ex terrena potestate dominus nullo lurbatug sum, quia teste conscientia fateor, ad-
noster ciiius indignelur, sed excellenti consideratione versaquaslibet parti paratus sum, dummodo haecom-
propter eum, cujus servi sunt, eis ita dominetur, ut nia cum salute duntaxat animae meaa evadam. Sed
etiam debilam reverentiam impendal. Nara in divinis de gloriosis viris Gregorio, prsfeclo, et Castorio, ma-
eloquiis 6acerdote9 aliquando dii, aliquando angeli gistro militum, non mediocriter sum afflictus : quiet
vocanlur. Et per Moysen de eo qui ad juramentum omnia fieri, nullo modo facere negle-
quae potuerunt
d6ducendus est dicitur : Applica illum ad deos xerunt, labores vigiliarum et custodiae civilatig in
et

(Exod. xxn, 8), videlicet ad sacerdotes. Et rursura obsidione eadem vehementissimos pertulerunt et ;

(a) Inexcusis Codd. quos Mss. Bigot.Utic, Ires Parisienees, etc, redarguunt, quia Arnulpho vel Aiiulpho
183 S. GREGORII MAGNI VITA, AUCT. JOANNE DIACONO. LIB. IV. 184
post haecomnia gravi dominorum indignatione por- A dein vox cbaracteris ait : Ubi vis reddam libi mala.
cussi sunt.De quibus patenter intelligo quia eos non quae in hoc saerulo perpetrasli ? Ille respondit : Ama-
sua acta, sed mea persona gravat, cura qua, quia tor horainum, Domine, et Judex juste, hic potius ea
paritertribulalione laboraverant, post laborem pari- mihi, et non in saeculo luluro, relribue. Statim divina
ter tribulantur. 134 Quod autem dominorum pic- vox jussit tradi Mauricium et Constantinam uxorem
tas illud mihi pavendum el terribile omnipotentis Dei ejus, cum filiiset filiabus. omnique cognalione ipsius,
.judicium intentat, rOj.*o per euindem omnipolenlcm Phocae militi. Evigilans ergo Mauricius misit(d) para-
Dominum, ne hoc ulterius facial : nam adliuc nesci- coemomenum, et vocavit ad se Philippicum (e) gene-
mus quis ibiqualis sit et Paulus ; egregius prasdicator ruin suuui, quem dudum suspicatus fuerat imperium
dicit : Solite judicare ante tempus, donec veniat Do- sibi velle subripere. Ai ille pro suspicione se perden-
minus, qui et illuminabit abscondi a tenebrarum, el dum conjiciens, advocatas Gordiae uxori suae, tan-
manijeslabit coniilia cordium (l Cor. iv, 5). Hoc ta- quam non se revisuree, ultimum vale dixit ; sacra-
raen breviter dico, quoniam peccator el indignus mentoque communiouis accepto, ad palatium venit,
plus de venientis Jesu misericordia quam de vestrae el cubiculum imperaloris 135 ingrediens, ad pedes
pielatis justilia praesumo ; et sunt multu quce deju- ejus procidii. Cui imperatorassurgens, ad pede9 ejus
dicio illius horaines ignorant, quia fortasse quae vos nihilominus corruit, dicens ljjnosce, deprecor, mihi,
:

laudalis ille reprehendet, et qus vos reprehenditis,

" quia nunc profeclo divina revelatione doctus cognovi
ille laudabit. («) Interergo omnia incerta, adsolasla- quod nihil in me unde suspicabar, commiseris. Sed si
crymas redeo, petens ut idem omnipotens Deus piis- quem agminibus nostris cognosci9 qui Phocas so-
in
simum dominum nostrum, etsua hic manu regat, et apud se
leat vocitari, dicito mihi. Et Pbilippicus, diu
in illo terribili judicio liberum ad omnibu9 deliclis recogitans, ait: Unura Phocam cognosco, qui nuper
inveniat : et me ita placere, si nec**""e est, homini- procurator ab exercitu nuncupatus conlradicebal tuo
bus faciat, ul aeternam ejus grati&i non offendam. » imperio. Cura vero Maurieius de qualitate illius in-
(Lib. v, ep. 40.) quireret, Philippicus ait : Est quidem juvenis, et te-
17. Denique Mauriciu9 imperator libertatem vocis merarius, altaraen timidus. Et Mauricius : Si timidus,
tanti pontificis, reprehensionisque consiantiam admi- inquit, profecto et homicida. Dumque super hujus-
ratus, quia de futuro Dei judicio se terruerat, ad modi t tubarel, ln crastinum magistrianus ab eremi-
exercendam in eum tyrannidera prodire nitebatur, tis, quibus imperaloris preces portaverat, rediens,
cum protinuseodem anno vir quidam monachicis in- responsum retulit dicens Deus, recepta poeniten- :

dutus vestimentis, divina quadam virlute commolus, tia lua, salvabil animam luam,etcum sanctis lecum
dextera spatham cepit, quam videlicet a foro usque tota domo tuaconstituet ab imperio vero cum igno- ;

adsneamstaluam(6)gladiatoris nudam circumferens, C minia et discrimine decides.

lmperatorem gladio cunctis moriturum praedixit. 19. Quibus auditis, Mauricius Deum glorifiuans.
Quod Mauricius ut audivit, a lyrannide Gregorio in- poenitentiam tenuit ; sed a cupidilatis avarilia usque
ferenda semet continuii, et judicium divinum quod adeo non recessil, (/) ut exercitus in periculosis locis
ei minatus fuerat cito se subiturum tanto magis hyemare, et transito Danubio victum sibi de Sclavo-
timuit, quanto Gregorium credidit non posge mentiri. rum regione periclitabundi quaerere, ne videlicet ali-
18. Mox itaque scripto preces compositas tam ei- menta publica manducarent, Petro praetori feralibus
dem quamcunctis patriarchis, episcopis et monachis litteris immineret. Qui (g) taxiarchis vocatis, ait :
civitatum sive solitudinum, pecunias multas, cereos « Nimis raihi videnlur gravia imperatoris praecepta,
et thymiamata destinavit, hoc potissimum deprecans Romanos in aliena terra hyemare jubentia. Nam illi

ut Domino supplicarent, quatenus in hoc saeculo me-
rita Buorum malorum reciperet, tantum ut a futuris
cruciatibus redimi meruisset.
vehementius per multa tempora cumlacrymis postu-
laret, quadam nocie dormiens, videt apud aeneam
palatii porlam se coram mullo populo aeneae statuae
n tionem
SaIvalori9 assistere. Tuno vox terribilis facta est ex
ipso incarnati Verbi charactere, dicens: Daie Mauri-
cium. Et capientes eum judiciorum ministri, posue-
runt juxta (c) pueri umbilicum qui illic erat. Cui ea-
nonobedire 9a;vumest, et rursusobedire saevissimum.
Nullum bonum parit avarilia, qui mater omnium
Cumque hoc et ipse malorum consislit, qua Imperator languens, horum
maximorura malorum causa Romanis efficitur. »
ExercitU9 itaque, hoc per taxiarchas audito, ad sedi-
convertitur, exaltatumque 9uper clypeum
Phocam per centurionem, exarchum acclamaverunt,
fugatoque praetore, Theodosio filio imperatoris et
Germano soceroejus, dirigunt ut alter eorum sibi
imperare sluderet. Illi nullo modo consenserunt,

(a) Excusi cum tribns Mss. Parig., intermitto ergo littera P. inciperet. Acceperat enim Imperator hanc
omnia. Aliis M^s. adha»remus. primam esse litteram nominis illius a quo erat occi-
(b) ln Regio, secunia manu superscribiiur, more. dendus.
(c) Ila Mss. Reg. ei ecclesiae B. Mariae Paris. Editi,
(f) In tribus Paris. el in vulgaiis. ut exercilusinpe-
cum Colb. et nonnullis aliis, purpureum. riculosis hyemaret (al. et trumito Danu-
hyemarent)
(d) Ita legendum exTheophane, Graece, Ttapayeijjni- bio periclitabunde) quxrerent,
periclitabundi (al.
(iivov accubuorem. Haec vox corrupta est etiam in
Us., ne manducarent. Quod cum Petro imminerel
sed proesertim in vulgatis. illeTaxiarchis. Sequimur caeteros mss. codd.
(«Jlmeerat sororis Mauricii maritus.Cur suspectus (o) Hoc est ; ordinum Praefectis.
foret caupam affert Theophanes, quod ejus nomen a
 GREGORII MAGNI VITA, AUCT. JOANNE DlACONO. LIB. IV. 186
185 S.

imo hoc Mauricio retulerunt. At ille Germanum A qu* non sunt ab eis fraudibus acquisita.Heformetur
perdere yoluit, qui quoniam in Ecclesiam fugerat,fi- jam slngulis sub jugo pii imperii libertas sua. Hoc
lium tanquam proditorem sui consilii flagellavit, mul- narnque inter reges gentium et reipublic» imperato-
tosque ad hunc ab eadem ecclesia extrahendum quod reges gentium domiui servorum sunt.
res distal,
transmittens, uunquam permittitur ; imo multis con- Imperatores vero Reipublicae Domini liberorum. »
viciis a populo laceratus, Marcionista haereticusappel- (Lib. xiii, ep. 31.)

latur. Et commoto intra Conslantinopolim gravi 21. Cumque Phocas mandari sibi Romanae sedis

tumultu, Mauricius, dissimulato habitu, cum uxore diaconum cummagna humilitatis reverentia postula-
Gregorius Considerare cum gau-
ita rescripsil: «
liliis noclu (a) dromonem conscendit;
et et fugiens, ret,

diis el magnis actionibus gratiarum libet, quantas

(b) apud sanctum Antonomum venit. At vero Phocas
cum exercitu (<•) in septimum veniens, imperator effi- omnipotenti Deo laudes debemus, quod remoto tri-
stitiae jugo, ad libertatig temporasub imperiali beni-
citur quo Mauricius cum uxore, flliis et filiahu3
: a
gnitalis vestrae pietate pervenimus. Nam quod per-
penea Chalcedoniam jussus, quemadmodum sibi de-
nuntiatum fuerat, decollatur. Etquiaoratio Gregorii manere in palatio juxta antiquam consuetudinem
apostolicae sedis diaconum vestra serenitas non in-
qua illum petierat in terribili Dei judicio liberum ab
sed gravissimae ne
omnibus delictis inveniri vacua esse non poluit, B venit non hoc me(e negligentiae, -

cessitalisfuit quiadum ministriomnes hujusnostrte

idem Mauricius id recepit quod meruit, etin cunctis :

suis incommodis Deum benedicen9, a sempilerno Ecclesiae, contrita asperaque tempora cum formidine
declinarent atque refugerent, nulli eorum poterat
supplicio meruit liberari.
imponi, ut ad urbem regiam in palatio permansurus
2*. Igitur septimo kaleudarum Maiarum, indictione
accederet. Sed postquam vestram clementiam, omni-
sexta, imago Phocas et Leontiae, augustorum, cum
potentis Dei gratia disponente, ad culmen imperii
eorumdem favorabilibus litteris Romam delata est.
pervenissecognoverunt,ipsiquoque,sua<ienle la?titia,
136 Et postquam a clero et senatu acclamatum est
ad vestra vestigia venire feslinant, qui illuc prius ac-
eis in basilica Julii, jussu Gregorii in oratorio sancti
cedere valde timuerant. Sed quia eorum quidam ita
Caeearii Lateranensi palatio constituto reponilur. Qui
senectute sunt debiles ut laborem ferre vix possint,
etiam Phocae imperatori ila rescripsil : « Gloria in
137 curis vehementer
quidam vero ecclesiasticis
excelsis Deo, qui, juxta quod scriptum est, Mutat et lator praesentium, qui primus omnium
implicantur,
tempora et iransfert regna (Dan. n, 21) ; et qui hoc bene mihi ex longa assiduitate com-
defensor fuit,
cunctis innotuit quod per prophetam suum loquidi- pertus est vita, flde ac moribus approbatus, hunc ap-
gnatus est, dicens : Quia dominatur Excelsus in regno judicavi. Unde eum,
tum vestrne pietatis vestigiis
hominum, et cui voluerit, ipse dat illud (Dan. iv, 14). Q auctoreDeo, diaconum feci, et sub celeritate trans
la omnipotenlis quippe Dei incomprehensibili dispen- mittere studui, qui cuncta quae in his parlibus agun-
saliooe moderamina consistunl etali-
vitae mortalis ;
tur, invento opportuno tempore, valeat clementiaa
quando cum justorum multorum peccata ferienda vestra3 suggerere. Cui rogo ut serenitas vestra pias
sunt, unus erigilur, percujus duritiam tribulationis aures inclinare dignetur ut tanto nobis celerius va-
:

jugo subjectorum colla deprimantur. Quod nos in no- quanto affliclionem nostram verius ex
leat misereri,
stra diutius tribulationeprobavimus. Aliquando vero enim quotidianis
ejus relatione cognoverit. Qualiler
cum misericors Deus mcerentium multorum corda, gladiis, et quantis Langobardorum inoursfonibus,
sua decernit consolatione refovere, unum ad regimi- ecce jam per triginta quinque annorum longitudinem
nis culmen provehit, et per ejus misericordiae viscera premirnur, nullis explere suggestionis vocibus vale-
in cunctorum mentibus exultationis suae gratiam in- mus. Sed in omnipolente Deo confidimus, quia ea quae
fuodit. De qua exultationis abundantia roborari nos nobis bona perficiet et qui
ccepit, consolationis suae ;

citius credimus, qui benignilatem vestrae pietatis ad suscitavitin republica pios dominos,etiam exstinguet
imperiale fastigium perventsse gaudemus. Laetentur crudeles inimicos. » (Lib. xm, ep. 58.)
coeli, et exultet terra (Psal. xcv) ; et de benignis ve- 22. Item Leontiae Augustae : « Quae lingua eloqui,
stris aclibus universae nunc us- D quis animus cogitare sufficiat, quantas de serenitate
reipublicae populus
que vehementer afQiclus hilarescat. Comprimantur vestriimperii omnipotenti Deo gratias debemus.quod
jugo dorainationis vestrae superbae raentes hostium, tam dura longi temporis pondera cervicibus nostris
releventur vestra misericordia contriti ac depressi amola sunt, etimperialis culminis leve jugum rediit.
anima subjectorum. Virtus coeleslis gratiae inimicis quodlibeat portaresubjectis? Reddatur ergoCreatori
vos lerribiles faciat, pietas subditis benignos. Quies- omnium ab hymnidicis angelorum choris gloria in
cat felicissimis temporibus vestris universa respu- ccelo persolvatur ab borainibus gratiarum actio in
:

terra, quia universa respublica, quae multa

blica, prolata sub causarum imagine praeda pacis. maeroris
Cessent testamentorum insidiae, donationum gratiae pertulil vulnera, jam nunc consolationis ve9trs in-
violenter exactae. Redeat cuncti3 in rebus propriia venit fomenta. Unde nobis necesse est omnipotenlis
secura possessio, ut sine timore habere se gaudeant Dei misericordiam enixius exorare, ut cor vestras

(u) Qenua navigii celerrimum de quo passim apud nia sub Diocletiano, colitur die 12 Septembria.
Cassiodorum, el in Ep. 37 libri x. (c) Lege ad calcem Epislolarum
de Phoca co- §m
(b) Vel Autonomum. Is Episcopu» et Martyr in Bythi- ronato, eto.
 187 S. GREGOKIl MAGNl VlTA, AUGT. JOANNE DIACONO. LIB. IV. 188
pietatis sua scmper dexlera teneat, ejusque cogita- A. scrulari. Et si nullaeos diversitasabeleclionis unitate
tiones ccelesiis gratiae ope dispenset quatenus Irao : disterminat, si quidem in praediclo lilio nostro Cuns-

quillitas vestra tanto rectius valeat sibi servientes tanlio oionium voluntates atque consensum perdurare
regere, quinto Dominaiori omnium noverit verius cognoscis, tunc eum a propriis episcopis, sicut auti-
deservire. In amore calholica? fidei faciat defensores quilalis mos exigit, cum nostrae auctoritatis asseosu,
suos, quos fecil ex benignoopere imperalores noslros. solatianle et auxiliante Domino, facias consecrari
Iufundat in vestris meutibus zelum siinul et inansue- qualenus hujusmodi servata consuetudine, etaposto-
tudinem, ut piosemper fervore valealis, et quidquid lica sedes proprium vigorem retineat, et a se con-
in Deo exceditur, non inultum relinquere, et si quid cessa aliis sua jura non minuat. » (Lib. m, ep. 30.)
in vobis delinquitur, parcendo lolerare. « (Lib. xui, Sed.cura post annosaliquot Constantius functusin-
ep. 39.) signiter pontificio dormisset in Domino, clerus et plebs
23. Gregorius laudibus aut ideo novos principes
Ilis Mediolanensis Deus dedit diaconum eligentes ab Agi-
demulcebat, ut audientes quales esse debebant, fie- lulfo rege terrentur, quatenus illum eligereni quem
rent mitiores quam Mauricius fuerat, cujus tot crimi- Langobardorum barbaries voluisset. At illi decretum
nibus involuta tempora co^noscebant aut quia eos ; suum Gregorio dirigentes, consilium et licentiam
sibi suaeque ecclesias devotissimos cernens, non petunt. Quibus ipse interccetera sic rescripsit
eos : « Illud
ad tyrannidem ruituros esse putabat. Qui sicut quo- " quod vobis ab Agilulfo indicastis scriptum, dilectio-
rumlibet vitia liberis vocibus arguebat, etcontra ca- nem vestram non moveai. Nain quod nos utilitati
nones priscasve consuetudines veoire neminem per- vestroe salubriler consulere veliinus, in homine qui
mittebat, ita quae consuetudinis fuerant nulli penitus non a catholicis et maxime Laogobardis eligitur
deoegabat. Nam mox ut episcopus apostolicaj sedis nulla praebemus ratione consensum, quia vicarius
eoiiuit, patriarcbaiibussedibussuimsynodicamdesti- sancti Ambrosii iodignus evidenter ostenditur, si
navit, et postmodum Secundino, servo Dei incluso, electus a talibus ordinatur. » Et post pauca : « Ut
inter caetera scnbit, dicens : « Hinc est etiara, quod igitur in ordinando Deusdedit diacono, qui a vobis
quoties in quatuor prsecipuis sedibus antistes ordi- eleclus est, nulla mora contingere, Pantaleo-
possit
natur, synodales sibi epistolas vicissim mittant, in nem notarium nostrum transmisimus, qui eum, ut
quibus se sanctam Chalcedonensem synodum cum moris est, annuente consensus noslri auctoritate,
aliis generalibus synodis custodire fateantur. » (Lib. faciat consecrari. » (Lib. ix, ep. 4.)
ix, ep. 52.) Item Atbanasio, presbytero de
Isauria, 25. Ab adversis polestatibus praegravatos fortissi-
post multa: « Fratri nostro Cyriaco, Constanlinopoli- mus miles Christi Gregorius viriliter defeodebat,
tanae civitatis antistiti, qui nuper in Joannis reveren- iojusteque dejectos ooo solum inter depositos non
dissimi episcopi loco ordinatus est, noslra voluimus C habebat, verura etiam pristinis gradibus auctoritatis
scripta Iransmittere sed quia non est consuetudo ut
; suae privilegio reformabat. Nara Anaslasium, Antio-
prius quam ad nos ejus syoodicadeferatur ei scribere chenum patriarcham, quiJoannem Coostantinopoli-
debeamus, idcirco nunc dislulimus, postea autem tanum praesulem voce libera reprehendens, imperatoris
138 indicabimus. » (Lib. vi, ep. 66.) Quam videlicet Justini jussu delrusus in exilium, ab ipsis Joannis
consueiudinem.sicut oostri quoque qui ante biennium papa> temporibus, usque adsui ponlificatus tempora
ab Hadriano liberalissimo papa in sancta octava syn- permanebat, mox ut summum sacerdotium meruit,
odo prajfuere lestantur, ita Orientales praecipue re- inter patriarchas eum repulans, scriptis talibus ani-
tinent usque hactenus sedes, ut in suis dyptichis mavit : « Praeterea, inquit, sicut palriarchis aliis pa-
nullius poniificis nomenquousque synodi-
scribant, ribus vestris, synodicam 139 vobisepistolam direxi,
cam ipsius suscipiant, et tandiu defunctum pontifi- quia apud me semper hoc
quod ex omnipotentis
estis
cem inter viventes annumerent, quaudiu successor Dei munere quod ex voluntate
accepistis esse, non
illius suas litteras studuerit destioare. hominum putamini non esse. » Item eidem in alia
24. Hinc est nimirum quod Gregorius a consuetu- epistola post nonnulla 6cribens: « Fraternitali tua
dine prisca non discrepaos, Joanoi, subdiacono rectori indico quia aserenisaimis dominis, quantis valui pre-
patrimonii LiKuriae, scribit dicens: « Quanto aposto- cibus, postulavi ut vos, honore restituto, ad sancti
D
lica sedes, Deo auctore, cunctis praelaia constat ec- Petri apostolorum priocipis limina veoire, et quous-
clesiis, tanto inter multiplices curas etilla nos valde que ita Deo placuetit, hic mecum vivere concedanl,
sollicitat, ubi ad consecrandum antistitem, nostrum quatenus dum vos videre tneruero, peregrinationis
exspectatur arbitrium. Defuncto igitur Laureutio,
nostrae tsedium, de aeterna patria invicem loquendo,
Ecclesiaj Mediolanensis episcopo, sua nobis relatione
relevemus. » Denique studiosissimus paler Gregorius
clerus innotuit in electione se filii ooslri Coostantii,
tandiu penes Mauricium imperatorem suggestioni-
diacooi sui, unaniraiter consensisse. Sed quoniam
bus euis imminuit, donec post multorum annorum
eadem non fuil subscripla relatio, ne quid quod
ad curricula magnus Anastasius in throno proprio red-
caulelam pertinet omittamus, idcirco hujus prascepli Cui congratulabuodus rescripsit, dicens
deretur. :

auctoritate suffultum, Genuam bominibus terra pax

te proficisci necesse « Gloria in excelsis Deo, el in
est. Et quia iilic multi Medinlanensium coacli Lao- bonae voluntalis, quia magnus ille fluvius qui quon-
gobardorum barbarica feritate coosislunt, eorum te dam arentia Antiochia? saxa reliquerat, ad proprium
voluntales oportet, convocatis eis in oommune, per- alveum reversua, subjectas et juxta positas valles ri-
189 S. GREGOHll MAONI VITA, AUCT. JOANNE DIACONO. LIB. IV. 190

gat, ut unum Irigesimum, aliud sexagesimum, aliud A plcvisse remissius.non jam tantum injustitiam sed et
vero centesimum ferat fructum. > (Lib. v, ep. 39.) contumaciam fraternitatis tuae cognoscas, adjuvante
26. Hadrianum, Thebanae civitatis episcopum, a Domino, severius puniendam. Praefatum vero Hadria-
Joanne primae Juslinianae, et altero Joanne, Larissaeo num, fratrem et coepiscopum nostrum, ex tua sen-
episcopis, injustedeposilum, non solumsedi proprias tentia, ut diximus, nequaquam canonibus neque
reddidit, verumetiam ipsius ecclesiam Romanojure legibus subsistente damnalum, in suum locum atque
defendens, a Larissaei episcopi potestate subduxit, ordinem reverti, Christo comitante, disponimus ul :

inter caetera dicens: « Hadrianum episcopum repe- nec illi fraternitatis tuae noceat conira justitiae tra

rimus, et tuo contra sacerdotales mores odio labo- mitem prolata sententia, nec charitas tua pro pla-
rasse, et nullo jure pecuniariis in causis eum fra- canda futuri indignatione judicie incorrecta rema-
ternitatis tuai condemnalum fuisse sentenlia. Quia neat. » (Lib. m, ep.6.)
igitur et ab antefato Joanne, primae Justinianae epis- 27. Hinc est quod, exceplis criminibus, neminem
copo, conlra jus canonesque depositus, bonoris sui sacerdotum Gregorius deponebat, imo pro qualita-
gradu carere non potuit, in sua eum reformari ec- tibus delictorum venialiter communione privabat.
clesia,atque in propriae dignitatis ordinem decrevi- Unde JoaDni, episcopo Callipolitano, post aliqua scri-
mus cum oportuisset te ex eo Dominici n bens, ait
revocari. Et Matriculam quam frater et coepiscopus
corporis communione privari, quod, admonitione noster Andreas, Tarentinus episcopus, fecit fuslibus
sanctae memoriae decessoris mei contempta, per casligari, quamvis exinde post oclo menses hanc
quam eum ecclesiamque ejus de tuae jurisdictione obiisse non credamus, tamen, quia eam contra pro-
potestatis exemit, rursus in eis aliquid libi juris et positi sui ordinem hujusmodi fecit alfiigi, duobus
tamen nos humanius
dilionis servare praesumpseris, huncmensibusa missarum solemnitate suspende, ut
decernentes, communionisque tibi sacramentum in- vel haec verecundia, qualem se de caetero ex-
cum
lerim conservantes, decernimus ul fraternitas lua hibere possit, instituat. » (Lib. ui, ep. 46 )

ab co ecclesiaque ejus omnemante habitae suae potes- 28. Si quando super sacerdotum criminibus erat
tatem jurisdictionis abstineat, et secundum scripta aliquid ventilandum, cum summa districtione, gran-
decessoris nostri, si qua causa vel fldei vel criminis diquo cautela Gregorius uniuscujusque capituli mo-
vel pecuniaria, adversus prsefatum Hadrianum con- dulos quaerens, suam magis difficulter
sententiam
sacerdotem noslrum potuerit evenire; vel pereos qui quam faciliter promulgabat. Unde Natali, Salonitano
nostri sunt vel fuerint in urbe regia responsales, si episcopo, scribens, ait : « Cum cuncla negotia, inda-
mediocris est quaeslio, cognoscatur ; vel huc ad gaudae solliciluJine veritatis indigeant, tum quae ad
apostolicam sedem, si est ardua, deducatur: quate- dejectionem sacerdolalium pertinenl graduum, sunt
nusnostrae audientise sententia decidatur. Quod si districtius trutinanda; in quibus non tam de huinanis
cootra haec quae statuimus, quolibet tempore seu constiiutis quam de divinae quodam modo benedictio-
qualibet occasione vel surreptione venire tentaveris, Nuntiatum siquidem nobis
nis refragatione tractalur.
sacra te ecias communione privatum; nec eam te, est Florentium, Epidauritanas civitatis episcopum, a

exeepto ullimo tempore, nisi concessa Ro-

vitae luae quibusdam fuisse in causis criminalibus accusatum,
mani pontificis decernimus jussione recipere. Haec et, nulliscanonicis probationibus exquisitis, nec sa-
enim consonasanclis Patribusdefinitionesancivimus, cerdotalis consilii praeveniente judicio, eum honoris
ut qui sacris nescit obedire canonibus, nec sacris officionon jure, sed auctorilate depositum. Quia ergo
administrare vel communionem capere sit dignus non quemquamabepiscopatusgradu.nisi justis
potesl
altaribus. » Lib. m, ep. ~.) ex causis, concors sacerdotum summovere senlentia,
Item Joanni, episcopo primae Justinianae: « Post hortamurfraternitatem vestram utprcefatumvirumex
longastribulationesquasHadrianusThebanaecivilatis eodem in quod detrusus est ejici faciatis exilio, cau-
episcopus, a consacerdotibus suis velut ab hostibus samque ejus episcopali disceptatione perquiri ; et si

pertulit, in Romanam civitatem confugit. Et licet in bisin quibus accusatur canonica fuerit probatioae
adversus Joannem, Larissaeum episcopum, 140ejus convictus, canonica procul dubioest ultione plecten-
fuisset prima suggestio, non ab eo in causis pecunia- D dus. Quod si alia quam de eo aestimatum est syno-
riis, reservalis legibus est judicatum: tamen post dali fuerit inquisilione comperturr, necesse est utet
ha;c magis contra personam fraternilatis tua?, a qua criminatores, justi districtionem juris exhorreant, et
non jusle se a sacerdotii gradu flagitabat esse de- incriminato innocentise suae serventur illibata suffra-
jectum, gravissime querebatur. » Ei iufra: « Quod gia. Executionem vero antefati negotii Antoniuo,
vero, inquit, ad prajsens attinet, cassatis prius atque subdiacono nostro, ex nostra preeceptione mandavi-
ad nibilum redactis praedictae sententiae tuae decretis, mus,141 qualenusejus instantia, et quae sunt legi-
ex beati Petri apostolorum principis auctoriiaie de- bus canonicis placita decernantur, et decreta, juvante
cernimus trigintadierum spatio sacra te communione Domino, mancipentur effeclui. » \Lib. iii, ep. 8.)

privatum, ab omnipotent<i Deo nostro tanti e.xcessus Item Constantio, episcopo Mediolanensi « Re- :

veniam cum summa pcenitenlia ac lacrymis exorare. lectisepislolisquas ad nos(a)per Marinianumlatorem

Quod si hanc sententiam nostram te cognoveris im- pr«sentiumtransmisistis,gratamnobissollicitudinem

fo)Varie legilur hoc nomen. In Reg. B. Mariee Paris, et Bigot., per ilarinum. In vulgatis per Marianum,
vel, cum Colb., per Maurinum.
 191 s 6&EG0RI1 MAGXI VITA, AUCT. JOANNE D1AC0N0.
-
LIB. IV. 192
yestram fuisse rescripsiraus, quod
ea quae ad nos de A tentia recitala est. Quod si forte hsec solemniter acta
fraire et coepiscopo
nostro Poinpeio, qui adhuc a no- non sunt, neque causa probata est quae exilio vel de-
his lta est nominandus, pervenerunt, dissimulare positione digna sit, in Ecclesiam suam modis omni-
minime pertulistis. Sed qualis fuit in requisitione bus revocetur. » {Lib. xni, ep. 45.)
cura, si talis fuissel in discussione subtilitas.nihil ex 29. Auctoritatem quorumlibet summorum pontifi-
hoequod de eo dictum est fuisset ambiguura,
sed cum Gregorius auctoritatis suae magniludine nullo
utrum verum an esse compositum paluisset.
Quia.jam modo minuebat, quin potius multipliciter roborabat.
contra ipsum dudum in Sieilia
apud reverendae me- Et quamvis inter culpubiles auctoritatem sui priora-
monie fratrem nostrum Maximianum, episcopum,
tus agnosceret, tamen inter insontes episcopos se
talisquastio, ut cognovimus, mola est. Sedquiacausa praebebat prorsus aequalem. Quapropter Joanni, Sy-
ipsius subiili omnino
invesligatione quaesita est, in- racusano episcopo, inler caelera scribens ait: «Quod
ventus est innocens, qui fuerat accusatus in
crimine. primas Bizacenus, asuis episcopis impetitus, se sedi
Nunc quoniam illa quae contra eum dicia eunl
igitur,
aposlolic* dicit subjici, si qua culpa in episcopis in-
non sub qua decuit districtione quaesita sunl, et
illa
venitur, nescio quis ei episcopus subjectus non sit.
gestaquajexinleapud fraternitatem vesiram confeda Cum vero culpa non cxigit, omnes episcopi secun-
suni, neque ad condemnationem
neque ad absolu-
R dum rationem humilitatis aequales sumus. Et caete
»
tionem ejus probaniur posse suffirere,
non levis res ra. [Lib. ix, ep. 12.)
agitur ut incaute vel in transcursu debeat detiniri. Iiem in libro Regulae Pastoralis: « Liquet, inquit,
Nam graveest satiset indecens ul, in re dubia.certa quod omnes homines natura aequales genuit, sed va-
dicatur sente.itia. Et haec quidem gesta
esse poterant rianie meritorum ordine, alios aliis culpa postponit.
ad definiendum idonea, si accusati ea confessio
se- Ipsa aulem diversitas quae accessil ex vitio divino ju-
queretur, si tamen eamdem confessionem
subtilitas dicio dispensatur, ut quia omnis homo aeque star^
examinis ex occultis eliceret, et non
vehe- afflictio non valet, alter regatur ab altero. Unde cuncli qui
meos extorqueret, qus
frequenter hoc agit ut noxios prsesunt non in Be debent potestatem ordinis, sed
se fateri eiiam coganlur innoxi. Nam postquam
prae- aequalitalem pensare conditionis, nec praeesse se ho-
fatus episcopus, ut dicitur, cruciari eusiodia,
crema- nnnibus gaudeant, sed prodesse. Antiqui etenimPa-
rique lame se asserit, scire debetis, si ita
est, utrum tres nostrinon reges hominurn, sed pasiores peco-
noceat, si sic fuerit extorla confessio. Nunquid
rum, (uisse memorantur. Et cum Noe Dominus,
quando sententiara tales causae suscipiunl, et ad filiisque ejus, benediceret, dicens : Crescite,et mulii-
eedem apostolicam appellatur, non et persona quae plicamini, et replele terram; protinus adjunxit: Et
judicatur praesens est, ut districtissime atque ab omn terror vester ac tremor sil super cuncla animanlia
latere veritas requiratur, ul tunc, C
si debeat necne terrse (Genes. ix, 7 et 2). Quorum terror ac tremor,
manere, sententia decernatur ? Necnon et si prae- quia esse super animalia lerra? praecipitur, profecto
dictus episcopus ad sedeni aposlolicam appellarevo- Homo
super homines esse prohibetur. quippe brutis
luerit, causa ipsius interius et cum
omni esl dili- animilibus, non autem hominibus caeteris natura
gentia perscrutanda? Et ideo postquam persona
praelalus est et idcirco eidicitur, ul ab animalibus,
:

abeens gesta quae ad nos transmisistis, nobis,

est, et
et non ab hominibus, timeatur.Quia contra naturam
sicut praefati sumus idoncesatisfecisse nonvidentur,
superbire est, ab aequali velle temeri; et tamen ne-
temere aliquid de episcopi persona decernere, nec
cesse est ut rectores a subditis timeantur, quando ab
debemus nec possumus : ne.quod absit, reprehen- eis Deum minime limeri deprehendunt, ut humana
ttibiles inveniamur in noslris, quibus aliorum jure saltem formidine peccare metuant, qui divina judicia
competitretractare sententias. » (Lib. x, ep. 29.) non formidant. Nequaquam tamen praepositi ex hoc
Ilem Joanni defensori post aliqua: « Quia, inquit, quaesito timore superbiant, in quonon suam gloriara,
Stephanus, episcopus, in odio suo quaedam ficta, et sed subjectorum justitiam, quaerunt. In eoenim quod
de falsis se capitulis accusatum, neque aliquid ordi- meium sibi a perverse viventibus exigunt, quasi non
nabiliter facium, sed injuste se condemna- hominibus, sed animalibus dominantur, quia vide-
asserit
lura, diligenter quaerendum est primo
si judicium D Hcet exqua parte bestiales sunt subditi, ex ea debent
ordinabiliier est babitum, si alii accusatores, alii tes- etiam formidini jacere substrati. Sed plerumque
tes fuerunt. Deinde causarum qualitas est exami- rcclor eo ipso quo caeteris praeeminet, elatione cogi-
nanda, si digna exilio, vel depositione fuit; aut si eo talionis intumescit. Et dum ad usurn cuncta subja-
praesentequi accusatus est, sub jurejurando contra cenl, duraad votum velociterjussa complentur, dum
eum testimonium dictum est ; si scriplis actum est, omnes subditi, si qua bene gesla sunt, laudibus effe-
si ipse licenliam respondendi et defendendi se habuit. runt, male geslis autem nuila auctoritate contradi-
Sed et de personis accusantium ac testiflcantium cunt; dum plerumque laudant eliam quas reprobare
subtilitcr quasrendum est, cujus vitae, cujus condi- debuerant,seductus abhisquae infra suppetunt,super
tionis.cujusque opinionis, aut ne inopes sint, aut ne animus tollitur; et dura foris immenso favorecir-
se
forte aliquas contra praefatum episcopum inimicitias cumdalur, intus veritate vacualur, alque oblitus sui
habuissent: 14« et utrum testimonium ex auditu in voces se spargit alienas, talemquesecredit qualem
dixerunt, aut certe se scire specialiter testati suntjsi foris audit, non qualem intus discernere debuit. Sub-
•criptis judicatum est, ei partibus praesentibus sen- jectos despioit, eosque aequalei sibi naturae ordine
193 S. GREGORII MAGNI VITA, AUCT. JOANNE DIACONO. LIB. IV. 194

custodiam aequsles se ipsis fratribus qui

non agnoscit quos sorte 1 -13 potestatis excesse-
; et A hurailitatis

rit, vitae meritis credit. Cun-

transcendisse se etiara corriguntur agnoscant, quamvis plerumque etiara
ctis seaestimat amplius saperequibus sevidetamplius digntim est ut eosdem quos corrigimus tacita nobis
posse. Iq quodam quippe se constituit culmine apud cogitatione praeferamus. Illorum namqueper nos vitia
semetipsum, et qui aequa caeteris nalurae conditione disciplinae vigore feriuntur ; in his vero quae ipsi

constringitur ex aequo caeteros respicere dedignatur, commitlimus ne verbi quidem ab aliquo invectione
sicque usque ad ejus similitudinem ducitur de quo laceramur. Tanto ergo apud Deum obligatiores su-
scriptum est Omne sublime videt, el ipse est Rex su-
: mus, quanto 144 apud homines inulte peccamus.»
per universos filios superbix {Job. xli, 25). Qui sin- Et reliqua. (Reg. Pastor.p. u, cap. 6.)
gulareculmen appetens.et socialemangelorumvitam 30. Hac Gregorius aequalitate servala, Romano

despiciens, ait: Ponam sedem meam ad Aquilotiem, defensori Sicilias scribit, dicens « Pervenit ad nos,
:

el ero similis Altissimo (Isai. xiv, 13). Miro ergo ju- quod siquis contra quoslibet clericos causarr. habeat,
dicio intus foveam dejectionis invenit, dum foris se despectis eorum episcopis, eosdem clericos in tuo
in culmine polestatis extollit. Aposlatae quippe an- facia3 judicio exhiberi. Quod si ita est, quia valde

gelo similis efficitur, dum homo hominibus esse si- constat esse incongruum, hactibi auctoritate praeci-
milis dedignatur. Sic Saul post humilitatis meritum, pimus ul hoc denuo facere non praesumas; sed si
intumorem superbiae culmine poleslatisexcrevii.Per quis contra quemlibet clericum causam habuerit,
humilitatem quippe praelatus est, et per superbiam episcopum ipsius adeat, ut aut ipse cognoscat, aut
reprobatus, Domino attesianie, qui ait: Notme cum certe ab ipso judices deputentur. Aut si ob hoc for-
esses parvulus in oculis tuis, caput te consiiiui in tri- tasse ad arbitros eundum est, partes ad eligendum
bubus lsraell (I Reg. xv, 17.) Parvulum se prius in judicem ab ipso executio deputata compellat.Si quis
suis oculis viderat, sed fultus temporali potentia jam vero, vel clericus, vel laicus, contra episcopum cau-
se parvulum non videbat. Caeterorum namque com- sam habuerit, tunc te iuterponere debes, ut intereos
parationi se praeferens, quia plus cunctis poteral, aut ipse cognoscas, aut certe, le adrnonente,sibi ju-
magnum se prae omnibus aestimabat. Miro autem dices eligant. Nam si sua unicuique episcopo juris-
modo, cum apud se parvulus, apud Deum magnus ;
dictionon servaiur, quid aliud agitur, nisi, ut per
cum vero apud se magnus apparuit, apud Deum par- quos ecclesiasticus custodiri ordo debuerat, confun-
vulus fuit. Plerumque ergo dum ex subjectorum datur? » (Regist. lib. xi, ep. 37.)

affluenlia animus inflatur, in luxum superbiae ipso 31. Sicut convictum de crimine sine vindicta cano-
potentiae fastigio lenocinante corrumpitur. Quam vi- nica Gregorius neminem relinquebat, sic nimirum
delicet potentiam bene regit, qui et tenere illam no falsariumdelatorem regulari tramite puniebat. Unde
verit, ot impugnare. Bene hanc regit, qui scit per C Anthemio subdiaco:o scribens, ait « Cum fortius :

illam super culpas erigi, scit et cum illa casteris punienda sint crimina quae iosoniibus et maxime sa-
asqualitaiecomponi. Humana etenim mens plerum- crisordinibus ingeruntur, quamsitisculpab'iesomnes
que extollitur, etiam cum nulla potestate fulciiur: qui iu causa Joannis diaconi resedistis, aitendite ut
quanto magis in altum seerigil.cum se etiampote- Hilarium, criminatorem ejus, nulla ex deiinitione
stas ei adjungit? Quam lamen poteBtatem recte Nec illud ad excusa-
vestra pcena veniens castigaret.
dispensat, qui sollicite noverit et assuraere ex illa tionem vestram esse credatis idoneum, quod vobis,
quodadjuvat, expugnare quod tentat, et aequalem
el quasi jmlicare volentibus, solus frater et coepiscopus
se cum illa caeteris cernere, et tamen se peccantibus noster Paschasius dicitur distulisse. Nam si zelus in
zelo ultionis anteferre. Sed hancdiscretionem plenius vobis rectiludinis viguisset, facilius uni a multis ra-
agnosciraus, si pastoris primi exempla cernamus. lionabiliter suaderi quam multi ab uno poterant sine
Pelrus namque, auctore Deo, sanctae Dei Ecclesiae causa differri. Quia ergo tanlae nequiliae malum sine
principatum tenens, a bene agente Cornelio, et sese digna non debet ullione transire, suprascripium fra-
ei humiliter prosternente immoderatius venerari re- trem nostrura Paschasium volumus admoneri, ut
cusavit, seque illi Surge, eumdem Hilarium prius subdiaconii, quo indignus
similem recogaovit, dicens :

ne feceris; et sum (Acl. x, 26). Sed, D fungitur, privet officio, atque verberibus publice ca-
ego ipse hotno
cum Ananiae et Sapphirae culpam reperit,moxquanta stigatum faciat in exsilium deportari, ut unius pcena
potentia super caeteros excrevisset ostendit (Act. v). muliorum possit esse correctio. Cujus si forte lenita-
Verbo namque eorum vitam perculit, quam spiritu tem diaconi sui adhucopinio lacerata non oommovet,
perscrutante deprehendit; et suminum seintraEccle- et iu hocquod non oredimus torpensexstiterit, expe-
siam coutra peccata recoluit; quod, honore sibi ve- rientia tua haec quae diximus faciat, et deillius nobis
hementer impenso, coram bene agentibus fratribus neglectu renuntiel » (Regisl. lib. xi, ep. 71.)
non agnovit. Illic quippe communionem aequalitatis Idcirco Gregorius non probantem quod objecerat
meruit sanctitas actionis, hic zelus ultionis jus ope- eubdiaconum officio jubet privari, quia, juxla cano-
ruit potestatis. » Et paulo post: « Sed cum delin- nicas Pairum sententias, qui calumniarn illatam non
quentes subditos praepositi corrigunt, restat, necesse probat pcenam debet incurrere, quam, si probasset,
est, ut
solliciteattendant, quatenua per disciplinaede- reus utique sustineret. Ao per hoc quia subdiaconus
bitum culpas quidem jure pote3tatis feriant, sed per crimen diacono probarenon potuit, quoniam impoei-
195 S. GREGORII MAGNI VITA, AUCT. JOANNE DIACONO. LIB. IV. 196

tionem roanus qua carere potuisset non habuit, non \ conlinentiam sicut consueverant ante, percipianl.
sacerdotio, sed oflicio caruit, et tanquam revera iu- Clematium verolectoremsimililerbenignitatis inluitu
famis meruit verberitius castigari.Num cui cu m tribus in ordinem locumque suum revocandumesse consli-

teslibus velutilaico criinen quoillibet approbatur, tuo. Quibus etiam omnibus, id esiPaulo Diacouo.Eu-

non est mirum quod objecit dum probarenon suffi- phemio, Thorme. atque Clematio commoda sua secun-
cit, si corporali inlamiae, quemadmodum laicus, ex dum locum et ordinem, in qua quisque eorum esl,
juris similitudine subjufratur. Quod enim esset dia-
sicut solitus erat accipere, a praesenti indictione fra-

cooo gradum amiitere, hoc fuit subdiacono famae ternitas vestra sine aliqua siudeat imminutione prae-

plenitudine caruisse. bere. » (Regis. hb. v, ep. 52.)

32. Crimina semel audita Gregorius indiscussa 33. Consueta clericorum stipendia nullis quarum-
nullo modo prseteribat.etiarasi accusatus, cum accu- libelaegritudinemoccasiouibus raisericordissimus pa-
ler Gregorius retrahebat. Unde Candido, episcopo
satore suo redisset in gratiam. Quapropter univcrsis
episcopis Corinthi scribens, ait « Desiderii nostri:
urbis veteris, scribens, ait : « Cum percussio corpo-
est ad concordiam redigere discordes, et 1 45 unitos ralis, uirum pro purgatione an pro vindicta contin-
gat, Dei in hoc judicium ignoratur, non debet a nobis
esse in gratiaeos.quos divisos ab alterulra dilectione
voluntatis facit esse diversitas. Scripta igitur frater- addi flagellaiis afflictio, ne nos culpae, quod absit,

nitatis vestrae relegentes, agnovimus quod ii qui

oHensa respiciat. Ei quia praesentium lator Calum-
contra Hadrianum fratrem et coepiscopum nosirum niosus, pro hac percussiune quam sustinet.consucta
aliqua dixerant inodo curaeodetn episcopo in amici-
sibi commoda ab Ecclesia vestra asseril denegari,
tiam convenisseut, et magna nobis ad praesens facta idcirco fraternilalem tuam 1 46 preesentibus horta-

est de eorum unitate Sed quoniain ea quae

laetitia. mur epistolis, quatenus nihil eura ad percipienda
dicta sunl indiscussa remanere non patimur, sedis quae consueta sunt haec aegritudo debeat impedire,
nostrae diaconum ad ea investijianda dirigimus, quia quia diversis in Ecclesia raililantiliusvaria,sicutno-

nuntiati nos faciuorisqualitas vehementer impellitut sli, saepecontingit infirmitas.Et si hoc fuerint exem-
ea quae audivimus dissimulare nullatenus debeamus, plo deterriti, nullus de caelero qui Ecclesiae militet,

praeserlim cum accusatores et accusatum inter se polerit inveniri; sed sccundum loci ejus ordincm,
fecisse gratiam indicastis. Hocnobis necesse est sub- quaeque ei, si sanus esset, poterant roinistrari, de
tilius perscrutari, ne fortasse eorum sit comparata ipsa exiguilate quae Ecclesiae potest accidere fralcr-

concordia quae si, quod absil, non ex charitate, sed

:
nitas lua divioi contemplatione judicii aegrotanti prae-

prsmio facta constiterit, majori hoc emendatione bere non desinat. » (Hegist. lib. u, ep. 8.)
ex
plectendum est. Nam nos qui canonice, revelante 34. Episcoporum venerabilium faclas propriie cle-

Deo, mala, si quidem vera sunl, resecare praece- ricis sponsiones Gregorius apostolicae sedis auctori-
dentia festinamus, commissam postmodum culpam tatibus roborabat. Unde Joanni, Panormitano epi-
vindicta nulla ratione diinittirnus. » (Regist. scopo, scribit, dicens « Implenda semper sunt po-
sine :

lib. m, ep. 39.) stulantium desideria, quuties illa poscuntur quae a

Itera Joanni, episcopo Corinthiorum postaliqua: ratione non devianl. Et ideo, quia quasdam capitula

«Paulum, inquit, Diaconum, latorem praesentium, quae servaturum leclericis tuis petentibus promisisti,

quamvis culpa sua vehementer confundat atque re- nostra ab eis postulatur auctoritate lirmari, Iralerni-
darguat quod, deceptus promissione, ab accusatione taiem tuam his hortamur affalibus, ut ea quae prae-

nuper depositi quondam episcopi sui destiterit, et senlia scripta continent sine aliquadebeat refragatio-

cupiditatis sludio silere contra animara suam potius ne servare Primum, ut de reditibus Ecclesiae quar-
quam prodere vera conse.nsit, tamen, quia plus nos tam in integro poriionem ecclesis tus clericis, se-

esse convenit pios quam districlos, hanc ei culpam

cundum mcrilum vel officiumsive laborem suum, ul
ignosciuius, atque eum in ordine locoque suo reci- ipse unicuique dare prospexeris, sine aliqua debeas

piendum censemus. Nara eia tempore prolatae sen- De hoc vero quod ex fidelium o-
praebere tarditate.

tentiae afflictionem quam pertulit credimus ad vin id est quartam partera in solidis
blatione accesserit,

dictam hujus culpae posse sufficere. Euphemium ve-

D vel cellario, eis juxtu pristinam consuetudinem dare
ro atque Thomam, qui pro deserenda accusatione non differas. Reliqua autem omnia mobilia in tuare-
eacros ordines acceperunt, eisdem ordinibus privalos tineas potestate ; immcbilia cuncta ecclesiasticis re-
volumus perma- diiibus agjrcgentur, ut muliiplicata quantitate, cle-
esse, atque ita sicuti 6unt depositi,
nere; nec unquam
sub qualibet excusationis
eos ricorum tnorum usibus, Deo largiente, proticiant.
specie in sacros ordines revocari decernimus. Nam Tabi.larium autem, uua cura consensu seniorum et
nirais indignum, et contra ecclesiasticae regulam di- cleri, memineris ordinandum qui annis singulis ad

honore quem non ex meritis, sed

sciplinee est, ut amputandam fraudissuspicionem solemnitersuas de-
pro sceleris praemiopercepere, fungantur. Quia ta- beit raliones exponere. Vindemiarum vero tempore

men plus misericordia quam districtae non convenit idem clerus emendi vinum de poesessionibus eccle-
operam dare justitiae, eosdem Euphcmium atque siae tuae ad justa pretia, in quantum vendendum est,

Thomam, in ordinem locumque tantummodo, unde remedium consequatur. Nam satis contra rationem
ad sacro» ordines promoti fuerant, volumus revoca- quod potest extraneis venundari, clericis;
est, ut,

vits suae eorumdem locorum dato pretio, denegetur. Possessiones igitur, vel si
ri, et cunctiidiebue
197 S. GREGORII MAGNI VITA, AUCT. JOANNE DIACONO. LIB. IV. 198

ecclesiastico juri competentia, et ab A donensis Ecclesiae presbyterum, a vobis fuerant de-

qua sunt alia
cum omni studio ser- putali, negligentesveriutem, opinioni crediderunt,
extraneis indebile detinenlur,
vata civilitate, in jus ecclesise tuaj reparare festina,
et credere districte profitenli noluerunt : maxime
ut negligens in aliquo videri non valeas. Si
quid ve- cum accusatores ipsius (ii) Marcionistarura quam me-
aures tuas pervenerit, morabant haeresim, unde eum reum moliebiinlur ef-
ro de quocumque clerico ad
nec ficere, interrogati quae essel, nescire se inanifesta
quod te juste possit offendere, facile noncredas,
accendat incogniia sed, prsesen- protessione responderint. Ex qua re evidenter agno-
ad vindictam te res ;

tibus ecclesiee luae senioribus, diligenter est veritas scitur personam ipsius sine Dei respectu non
quia

perscruianda, et tunc si qualitas rei poposcerit, ca-

animas suas sola gravare voluntatfi
juste, sed contra

nonica districtio culpas feriat delinquentis. Haec ita" tantummodo voluerunl. Nos ilaque, facto concilio,
que omnia sic sollicite ac mansuete studii tui sit cu- sicut gestorum apud nos habitorum tenor ostendit,

slodire, quatenus nec ta promissionis tuse videaris cuncia quae erant necessaria subtiliter perscrutantes
immemorexslilisse, nec illi justam conlra te occasio- ac tiactantes, quoniam in nullo antedictum presby-

nem invenire valeant murmurandi. » (Regist lib. .

terum reum invenire potuimus, praecipue quia libel-

xin, ep. 44.)

lus quem delegatis a vobis juiiicibus obtulit rectae

ltem Maximiano, Syracusano episcopo, posl pau- g fidei per omnia sinceritati concordat, eapropter eo-

ca : « Cognovimus de reditibus Ecclesiae noviter ac- rumdemjudiciuni reprobantessenteniiam,nostraeum

quisitis canonicam dispositionem quartarum minime definitione catholicum, et ab omni haeretico crimine

provenire, sed episcopus locorum tantummododistri- liberura esse, Christi Dei Redemptoris nostri miseri-

buere quartam antiquorum redituum, nunc vero cordia et gratia revelante, denuntiavimus. » (Lib. vi,

queesita suis usibus retinere. Quamobrem pravam ep. 15 )

subintroductam consuetudinem fraternitas tua viva- Item Mauricio imperatori post pauca : « Relectis

citer emendare festinet, ut, sive de preeterilis rediti- in concilio qua? contra Joannem, ecclesiaa Chalcedo-
bus, sive de his qua? noviter obvenere, vel obvenien- nensis presbylerum, acta sunt, simul et seriejudicati,
tibus, quarta secundum distributionem canonicam majorem illum injustitiain sustinuisse cognovimus,
dispensetur. 147 Incongruum namque est unam quippequem clamanlem se alque monstrantem esse
eamdemque Ecclesias substanliam duplici quodam calholicum, non reatus culpa, sed diu accusatio in-
modo jure censeri, id est usurpationis et canonum. » certa conlrivit, in tantum, quia accusatores ipsius,
(Lib. m, ep. 11.) Marcionistarum quam memorabant haeresim nescire
35. Ab aliis episcopis communione privatos Gre- se aperta responsione professi sunt, et qui illico in

gorius communioni pristinae reformabat. Quapropter judicti fuerant limine repellendi in accusatione ejus

Magno, presbytero Mediolanensis ecclesiae, scribens, incerti permanere permissi sunt. Sed, ne dicta eum
ait : • Sicut, exigenle culpa, digne quis asacramento 148 saltem lacerare potuisset opinio, iibellum fidei

communionis abigitur, ita insontibus nullo modo obtulit, in quo se pateuter osiendere fidei rectae pro-
talis irrogari debet vindicta. Comperimus siquidem fessorem sluduit et sequacem. Sed hunc a sanctissi-
quod Laurentius, quondam fraler et coepiscopus no- dio Joanne, fralre et coepiscopo nostro, judices de-
ster, nullis te culpis exstantibus communione priva- putati, injuste ac irrationabiliter negligentes, dum in

verit, ideoque bujus praecepti nostri auctoritate mu- ejus se nisi sunt occupare gravamine, se potiusre-
nitus, officium tuum securus perage, et communio- prehensibiles ostenderunt. Nam nullus ambigitinfi-
nem sine aliqua sume formidine. » (Lib. ni, ep. 26.) deliiaiem esse, Ddein fidelibus non habere. » (Lib. vi,

Purgantes se a crimine cujuslibet haeresis Gre-

36. ep. 16.)

gorius non solum recipiebat, imo etiam catholicos Item Narsi comiti de eodem post alia : » De Joanne
declarabat. Unde Joanni, Constantinopolitano epi- vero presbytero cognoscite quia illius causapersyn-
scopo, scribit, dicens : « Sicut heereticorum pravitas odum decisa est, in qua aperte cognovi quia ejus
zelo rectae fidei comprimenda, ita veree confessionis adversarii eum facere haereticum voluerunt, et diu
est integritas complectenda. Nam si credi fideliler conati sunt, sed minime potuerunt. » (Lib. vi, ep.

confitendi despicitur, cunctorum indubium fidesad- D 16.)

ducitur, atque errores ex incauta dictrictione morti- Item Atbanasio, presbytero de Isauria : « Sicut de
ferigenerantur, et hinc non solum errantes oves ad eis quos ab unitate Ecclesiae bsereticaa pravitatis er-
caulas minime Dominicas revocantur, sed etiam in- ror abscidit alfligimur et dolemus, itahis quos intra
lus positae ferinis dentibus laniandaecrudeliterexpo- sinum suum catholicae fidei professio continel con-
nuntur. Hoc ergo subtiliter, frater charissime, per- gaudemus et ut pastorali sollicitudine illorum nos
;

pendamus, etsub praetextu haeresis affligi quempiam oporlet impieiatibus obviare, sic piis corum profes-
veraciter profitentem fidem catholicam non sinamus, sionibus congruit favorem impendere, et sincera esse
ne, quod sub emendationis ma-
absit, heeresim fieri quae sapiunt declarare. Atque ideo, dura tibi Atha-
gis specie permittamus. Valde autem irati sumus, cur nasio presbytero monasterii sancti Milse, cui est vo-
ii qui in causa fidei judices
contra Joannem, Chalce- cabulum Tannaco, quod in Lycaonia est provincia

(a) In cod. epistolarum legitur, Marcianistarum. Verum optimaest leotio Marcionisiarum, ut etiam innui-
mui in notiiad hanc epist.
 199 S. GREGORII MAGNI VITA, AUCT. JOANNE DIACONO. LIB. IV. 200
constitutum, contraria integrae fidei orta suspicio est, f^ tionis stimulo, satisfieri
vobis veraciter de bts de
ut professionis tu» potuisset integritas apparere, ad quibus estdubietas, intendatis. Remeantis autem Cas-
apostolicam sedem, cui proesidemus, elegisli recur- lorii notarii mei eloctus relatione sum, fraternita-

rere, asserens etiam le corporaliter verberatum ali- tein vestram ad mc habere desiilerium veniendi, si
qua injusie ac violenter quanquam ea
fecisse. Ei promissum fuerit quia nullam molestiam sustinebil.
quae vi impulsionis fiunt canonum minime censura Hoc ego cognoscens, et oplo, et, succensus ardore
recipiat, et jure babeantur inlirma, quia ipse ea dis- me veniendi debeatis laborem
cbaritatis, invito ut ad
solvit qui injustum fateri compellit, sed magis illa assumere qualenus pariler conferentes, quaB vera et
:

est suscipienda et amplectenda confessio quee ex Rcdemptori nosiro sunt placita, et communiter lo-
spontanea monstraturvoluntatoprocedere, sicutapud quamur, et modis omnibus teneamus. Ego vero, di-
nos fecisse dignosceris. Ne quid tamen nobis ambi- vina? protectionis gralia suffragante, satisfacere vobis
guum potuisset existere, sanciissimo Joanni, quon- de quibus dubitatis paratus sum, et confido de omni-
dam fratri noslro Constantinopoliianae civitalis anti- potentis Dei nostri clementia, quia itavobis satisfa-
de te praevidimus scribendum, ut suis nos quid
stiti, ctio mea interius inhsrebit, ut uihil charitati vcstree
actum esset epistolis informaret. Qui saepe a nobis de caetero possit ambiguum remanere. Nam illa quae
admonitus, rescribcns, innotuit quemdam codicem p sinctissimae quatuor synodi sapuerunl atque definie
apud te fuisse inventum quo plura continebantur runt, sicuti praedecessor noster Leo sanctissimus
hasretica, et ob hoc adversus dilectionem tuam fuisse papa, ita ea et nos sapimus, sequimur, ac tenemus,
commotum. Quem quia ad nos studuit pro satisfa- nec ab earum fide aliquo modo dissentimus. Sed quia
clione transmittere, priores ejus partes sollicita le- plus persona praesens quam epistola satisfacit, hor-
ctione percurrimus quoniam manifesta in eo hae-
; el lor, dileclissimi fratres, ut ad me venire, sicut prae-
relic33 pravitatis venena reperimus, ne denuo debuis- fatus sum, debeatis, dummodo, ratione percepta, a
set legi vetuimus. Sed quia hunc te simpliciler le- concordia sanclae universalis Ecclesias dissensio vos
gisse tesiatus es, et ad amputandam ambiguas suspi- nulla dissociet. Hoc tamen certa sit vestra chantas
cionis materiam libellum nobis manu tua porrexisti quia vos el cum affectu quo decet iuscipiam et cum
perscriptum, in quo, fidem luam exponens, omnes gratia relaxabo, nec aliquam vos vel quoscumque

generaliter haereses, vel quidquid adversuscatholicae alios qui pro hacad me ad causa venire voluerint,af-

professionis iniegritatera est, apertissime condemna- fliclione vel molestiam sustinere permitto,SPd seu ad

sti, et cuncta quae sanctae quatuor universales synodi consenliendum mihi cor vestrum misericordia di-
recipiunt te semper recepisse ac recipere, et quae vina compunxerit, sive, quod absii, in ea vos durare
condemnaverunt condemnasse condemnareque pro- dissensione contigerit, ad propria vos remeare
fessus es; eam quoque synodum qua3 imperaioris Ju- C quando volueritis, juxla promissionem meam, sine
stiniani temporibus de tribns capitulis facta est te et laesione vel molestia relaxare curabimus. » (Lib. v,

suscipere et custodire promisisti, et, prohibilus a ep. 51.)

nobis codicem ipsum legere in quo pestiferas virus 38. Severum, Aquileiensem episcopum, caput to-

fraudis innexum est, libentissime consensisti, repro- tius schismatis existentera, Romam venire compellit,
bans etiam aique condemnans omnia quae contra ca- dicens: « Sicut gradientem per devia, carpentem dc-
tholicae fidei integritatem in eo dicta vel latenter nuo rectum trainitem, tota Dominus avidilate com-
inserta sunt, nec eum le legere denuo promisisti: plectitur, itadomum de deserenle coguitam veritatis
hac ratione permoti, postquam (a)etiam ex exprobati viam majori mcerore quam gaudio quo de conver-
a te libelli 1J9 pagina, fides tua nobis catholica, tente Istatus fuerat contristatur, quia minoris exces-
Deo custodiente, perclaruit, ab omni te haereticsB sus est veritatem non cognoscere quam in eadem
perversitatis macuia juxta professionem tuam libe- agnita nan manere, aliudque est quod ab errante
rum esse decernimus, et catbolicum, atque sincerae cotnmittitur, aliud quod per scientiam perpetratur.
in omnibus fidei professorem, ac sequacera Jesu Et nos siquidem, 150 quantum incorporatum te jam
• Christi Salvatoris gratia claruisse pronuntiamus,
pridem fuisse in uniiate Ecclesiae gavisi fueramus,
li-

beram quoquetribuende licentiamad tuum monaste- D abundantins nunc dissociatum a calholica socielate
rium in tuo te loco vel ordine nihilominus remea- confundimur. Pro qua re imminente latore praesen-
re. » (Lib. vi, ep. 66.) tium, juxta christianissimi et serenissimi rerum do-
37. Schismaiicosad recipiendam salisfactionemve- mini jussionem, ad beali Petri apostoli Iimina cum
nire Gregorius invitabat, quibus etiam, si nusquaru tuis sequacibus venire te volumus, ut, auctore Dco,
ad unitatem Ecclesiae redire voluissent,nullamse fac- aggregata synodo, dc ea quae inter vos vertitur du
turum violentiam promittebat. Unde Petro el Provi- bietate quod justum fueritjudicetur. » (Lib. \,ep. 16.)

dentio, episcopis de Istria, scribens, ait : « Deus qui At Severus, apostolica simul imperialique jussione
laetalurin unitate fidelium et revelat quaerentibus ve- coactus, imminente Sniaragdoexarrho, simulque An-
ritatem, oordi vestro, dilectiseimi fratres, aperiat tonino, Ecclesias Romanae delVnsore, Revennam per-
quanto vosdesiderio gremio cupiam sanctae uni-
in ducilur. Ubi verilus cum Gregono rynodalem subire
versalis Ecclesiae contineri, etin ejus manere unitale confliclum, ad unitatem sanctae universali Ecclesiae,
concordes. Quod fore non dubito si, abjecto conten- mediante Joanne Ravennaii pontifice, remeavit. Sed

(o) Excusi oum tribus Paris. Mss., etiam exprobrala est a te libelli pagina, et fides.
 201 S. GREGORII MAGNI VITA, AUCT. JOANNE DIACONO. LIB. IV. 202

cum post anni spatium ad propria rediiaset, ab aliis A reudum est ut, si is qui est in regimine aegrotst
schismaticis persuasus, non solum ad pristinura vo- dispensator illi talis requiratur, qui possit ejus curam
mitum rediit, verutn etiam Mauricii, Deo semperad- omnem agere, el locum illius in regimine ecclesiae,
versi, jussione surrepta qua jubebatur ut schismatici ipso non deposito, ac in custodia civitatis implere,
redire ad unitatem Ecclesiae minime cogerentur, re- ut neque Deus omnipotens offendatur, neque civi-
liquis episcopisEcclesiaesejungentibus, maximas se- tas inveniatur esse neglecta. Si vero idem reveren-
ditiones conflabat. Quapropter Gregorius nerainem dissimus Joannes fortasse pro molestia sua petierit
jam revertentium sine cautione juratoria penitus ut ab episcopaius honore debeat vacare, eo petitio-
suscipere satagebat. Qua praestita hujusmodi litteris nem dante scripto, concedendum est. Aliter autem
eidem Palricio exarcho commendabat : « Firrainus, nos id facere pro omnipotentis Dei timoreomni modo
frater et coepiscopus noster, Trigestinae antistes ec- non valemus. Quod si hoc petere ille noluerit quod
clesiae, anleadvenlum vestrae excellentiaesalubri con- piissimo iraperatori complacet, quidquid jubet facere
silio ab schismate, cni inhaeserat, resipiscens, atque in ejus est poleslate sicut novit, ipse provideat;
:

ad unitatem matris Ecclesiae rediens, nostris est epi- nos tantummodo in depositionem insontis non faciat
stolis confirmatus, quatenusin veraequam agnoverat permisceri. Quod vero ipse fecerit.si canonicum esl,
sinu matris Ecclesiae fortitudine animi lixus ac stabi- p sequimur ; sivero canonicum non est, in quantum
lis permaneret. Quo audito Severus, Gradensis epi sine peccato nostro valemus, portamus. » (Lib. xi,
scopus, ejusdem capul schismatis, eum diversis pri- ep. 47.)
mura cepil, si posset, suasionibus a bono revocare Pontificibus voluntarie sui3 renuntiantibus sedibus
proposito. Quod dum perficere, auctore Deo, minime successores Gregorius nullo modo denegabat, eosque
valuisset, seditionem illi suorum civium exciiare non postmodum de reditibus relictae ecclesiae sufficienter
limuit. Quanta vero praedictus frater et coepiscopus nutriendos esse censebat. Unde Mariniano, Raven-
noster Firminus ex eadem immissione pertulerit, nati episcopo, signilicans, ait : « Qualiter ordinati a
plenus illic ac verius e vicino poteribus agnoscere. nobis sacerdotis, corporis qua notum est impediente
Directis itaque excellentiae vestrae jussionibus, iis qui molestia, Ariminensis ecclesia pastorali hactenus sit
in IstrisB partibus locum veslrum agere, Deo auctors, regirainedestituta,dudum fraternitasvestracognovit.
noscuntur, districtius jubetote, quateuus etsaepedi- Quem dum habitatorum loci illius precibus permoti
clum fratrem nostrumab illatis debeantdefens.irerao- saepius hortaremur ut, si de eadem capitis qua deti-
lestiis, et quietem illius mullis ad imitandum pro- nebatur molestia melioratum se esse sentiret, ad
futuram modis omnibus procurare, ut haec veslra suara, auxiliante Domino, reverteretur Ecclesiam,
provisio, et conversorum sil optata securitas, et oc- datis induciis, in hoc quadriennio exspectatus est.
^
casio oborta sequentium. » (Lib. xm, ep. 33.)
1
Quem dum nos clericorum, vel civiumillinc venien-
Denique Severus, quia ad unitatem sanctae univer- tium (6) nosque precibus urgentium, iustantius horta-
galis Ecclesiae redire non meruit, ad scindendam remur ut si valeret, auxiliante Domino, cum eis re-

quoque suae ipsius dioeceseos unilalem Romanum
pontificem sua vecordia suscitavit, ad eo utnb ipso
illius obilus tempore, Aquileiensis dicecesis in duos
metropolitanos, catholicorum videlicel, schismaiico-
rumque divisa sit, neque poluit postmodum, (a) licet
omnes generaliter ad unitatem de schismate rppeda-
verint, ad prislinas conjunctionis unionein usque hao-
tenu6 reformari.
39. Sicut nulli clericorum pro infirmitate corporis
quartarum subsidia Gregorius minuebat, ita nulli
mearel, dala scriptis supplicatione,nos peliit ut quia
ad ejusdem ecclesiae regimen vel susceptum ofticium
pro eadem qua detinebatur molestia assurgere nul-
lalenus posset, ecclesiae ipsi ordinare episcopum de-
beremus. Unde quia cunctarum ecclesiarum injuncta
nos sollicitudinis cura constringit, ne diutius gregi
fideliumdesit custodia pastoralis, illorum precibus,
hujusque ex sui impossibilitate renuntiatione com-
pulsi, visum nobis est eidem Ariminen3i ecclesiae de-
bere episcopum ordinari et datis ex more praeceptis, ;

ponlificum pro aegriludine qualibet succedendum fore clerum plebemque ejusdem Ecclesiae non destitimus
docebat. Unde Anatolio, Constantinopolitano subdia admonere, quatenus ad eligendum sibi Antistitem
cono, rescribens, ait : « Sciipsit raihi dilectio tua, D concordi provislone concurrant. » (Lib. vu, ep. 19.)
piissimum dominum nostrum reverendissimo fratri Item Etherio episcopo « Quamvis triste nobis sit :

meo primae Justinianae episcopo pro 151 aegritudine valde quod loquimur, atquc fraterna nos potius com-
capitis quam palitur praecipere succedi, nefortedum passione urgeat quam aliquid de auditis definire per-
episcopi jura eadem civitas non habet, quod absit, ab mitlat, suscepti tamen sollicitudo reginiinis cor no-
hostibus pereat. Et bsec quidem nusquam canones strura instanti pulsal magna nos ecclesiis
aculeo,
praecipiunt, ut pro aegritudine episcopi, episcoposuc- cura prospicere, et antequam harum possit utilitas
cedatur; et omnino injustum est ut si molestia cor- deperire, quid fieri debeat, Deo auclore, disponere.
poris honore suo privetur aegrotus. Atque
irruit, Pervenit igitur ad nos, quemdam 151 episcopum
ideo hoc per nos fieri nullalenus potest, ne peccatura ita passionem capitis incurrisse, ut quid mente alie-
in mea anima ex ejus depositione veniat. Sed sugge- nata agere soleat, gemitus et fletus audire sit. Ne

(o) Vivente Gregorio scbismailludminimecessavit, (b) In tribus Mss. Paris. et in Excusis, usque prxci-
ut in S. Doctorie vita infra probabimus. bus arguenlium.
Patbol. LXXV.
203 S. GRKGORII MAGNI VITA, AUCT. JOANNE DIACONO. LIB. IV. 204

ergolanguente pastore, grex, quod absit, insidiatoris A, suratusestredderedebeas.omniexcusationeeessante :

deniibus laniandus exponatur, vel ecclr-siae ipsius uti- quia etsi 153 raundana lex praecipit, conversionis
litates depereanl, cauta nos necesse est provisione gratia, utrolibet invito, solvi posseconjugium, divina
tractare. Et idco quia, vivente episcopo quem ab of- lex non permittit. Nam excepta fornicationis
fieri

ficio suo nccessitas infirmitatis non crimen abducit, causa, virum uxorem relinquere nulla ratione conce-
alium loco ejus, recusante eo, nnlla sinit ratio ordi- dit, quia postquam copulationecortjugii viriatquemu-

uari, 8i intervalla aegritudinis habere est soliius, ipse, lieris unura corpus efficitur, non potest ex parto con-

data petitione, nec se ulterius ad hoc minislerium in- verti, et ex parte in seeculo remanere. » [Lib. xi,

tellectualia scilicet officia, subvertente infirmitate, ep. 50.)

non posse fateatur assurgere, Judaeorum perfidiam rationibus magis quam

et alium loco suo ex- 42.

petal ordinanduro. Quo facto, oranium electione so- violentiis excutere Gregorius decertabat.
Quapropter
lemni.alter qui dignus fuerit episcopus consecretur, Virgilio et Tbeodoro, episcopis G.dliarum, post ali-
sic tamen, ut quousque eumdem episcopum in hoc qua scribens, ait u Plurimi Judaicas religionis viri :

saeculo vita tenuerit, sumptus ei debiti de eadem ec- in hac provincia commanentes, ac subinde in Massi-
clesia ministrentur. Enimvero, si nullo tempore ad lioe partibus pro diversis negotiis ambulantes, ad no-

sanae mentis redit officium, personaest fidelis ac vi- g stram perduxere notitiam, raultos consislentium in
tae probabilis eligenda, quae ad regimen ecolesiae ido- illis partibus Judaeorum vi magis ad fonlem baptisma-

nea possit existere, atque de aniraarum utilitate co- tis quam praedicatione perductos. Narr. intentum qui-

gitare, inquielos sub disciplinae vindicta restringere, dem hujuscemodi, et laude dignum censeo, et de
ecclesiasticarum rerum curam gerere, el maturum Domini nostn descenlere dileclione profiteor sed ;

atque efficaeem se in oranibus exhibere; qui eliam, hanc eamdem intentionem, nisi competens Seriplurae
si episcopo qui nunc aegrotat superstes extiterit, sacrae comitetur effectus, timeo ne aut mercedis
loco ejus debeat consecrari. » (Lib. xm, ep. 5.) opus exinde non proveniat, aut juxta aliquid anima-
40. Virginem stupratam Gregorius jubebat uxorem rum quas eripi volumus, quod absit, dispendia subse-
percipere, aut stupratorem ejus castigal um verberibus quantur. Dum enim quispiam ad baptismatis fontem
in monasterio deputare. Unde Felici, Sipontino epi- non prasdicationis suavilate, sed necessitate pervcne-
scopo, scribit, dicens « Exspectabamus fraternila-
: rit, ad pristinara superstitionem remeans, inde dete-

tem tuam sua aliquos ad Deum pr&dicatione conver- riusmoritur, unde renatus esse videbatur. Fraterni-
lere, et male agentes ad rectitud nem revocare. Qiia tas ergo veslra hujusmodi homines frequenti praedi-
;

de renimis contristamur, quia e diverso in nepotis catione provocet, quatenus mutare veteram magis
tui Felicis pravitate tua evidenter, qui talem nutristi, vitam de doctoris suavitate desiderent. Sic enim et
culpa monstrata esi. Pervenit itaque ad nos quod su- ^ lnlentio vestra recte perficitur, et conversi animus
prascriptus Felix Evangeli, diaconi tui, filiam stupro ad priorem denuo vomitum non mutatur. Adhiben-
deceperit. Quod verum
quamvis gravi esset de
si est, dus ergo illis est sermo, qui et errorum in ipsis spi-
tamen aliquatenus legis du-
lege pcena plectendus, nos nas urere debeat, et praadicando quod in his tene-
ritiam mollientes, hujuscemodi disponendo, praecipi- brescit illuminet, ut pro his admonitione frequenti
mus ut autquam slupravit uxorem habeat, aut cerle, mercedera fraternitas vestra capiat.el eorum quan-
si renuendum putaverit, districtus ac corporaliter ca- tos Deus donaveril, ad regenerationem novae vitae
stigatus,excommunicatusque,in monasterium in quo perducal. » (Lib. i, ep. 47.)

pcenitentiam peragat retrudatur, de quo ei nulla sit Item Victori, episcopo Panormitano : « Sicut Ju-
egrediendi sine nostra praaceptione licentia. » (Lib. m, daeis non dehet esse licentia quidquam in synagngis
ep. 43.) suis ultra quam permissum est lege praesumere, ita
Virum sine uxoris propriae voluntaie conver-
41. in his qua? eis concessa sunt, nullum debent praeju-
sum, etiarasi fuisset jam tonsuratus, Gregorius uxori dicium sustinere. » (Lib. vm, ep. 25.)

rcddi jubebal. Quapropter Hidriano, Panormitano 43,^Quemadmodum Judaeos violenter baptizari

notario, scribens, ait : « Agathosa, latrix praesentium Gregorius denegiibnt, ita Chrislianos eis quoquo mo-
questa esl raaritum suum contra voluntatem snain in D do suhjici permiitebaU^Unde Libertino
ntilhitenus
monasterio Urbici abbatis esse conversum.Quod quia praetori Sieilia?, scribens, ait «Fertur quod Nasas,
:

ad ejusdem abbatis culpam et invidiam non est du- quidam seeleratissimus.Judaeorum, sub nomine beali
bium pertinere, experientiae tuae praecipimus ut dili- Eliae aliare punienda temeritate conslruxerit, mul-

genti inquisitionediscutiat, ne forte cum ejus volun- tosque illic Christianorum ad adorandum sacrilega
tate conversus sit, vel ipsa se mutare promiserit; et seductione deceperit; sed et Christiana, ut dicitur,
si hocrepererit.et illum inmonasterio permanerepro- ruancipia coroparavit, et suis ea obsequiis ac utilita-
videat, et hanc, sicut promisit, mutare compellat. Si tibus deputavit. Dum igitur severissime in eum pro
vero nihil horum est, nec quondam fornicationis cri- tantisfacinoribusdebuisset ulcisci, gloriosus Juslinus
men, propter quod viro licet uxorem relinqunre, pree- medicamento avariti», ut nobis scriptnm est, delini-
diciam mulierem commisissecognoveris, neilliuscon- tus, Dei distulit injarUm vindicare. Gloria autem
versiouxorirelictae insaeculotleri possitperditionisoc- vestra haec omnia districla examinatiune perquiral, et
caeio, volumus ul maritum suum illi, etiamsi jam ton- si hujusceracdi manifestum esse repererit, ita distri-
505 S. GREGORII MAGNI VITA, AUCT. JOANNE DIACONO. LIB. IV. 206
ctissime ac corporaliter in eumdem sceleratum festi- A inter caelera scribens, ait: « Fraternitatem vestram
net vindicare Judaeum, qualenus hac ei causa et oportet esse sollicitam ut side Judaeorum servitio
gratiam sibi Dei nostri conciliet, et his ee posteris {
ro non solum Judasus, sed etiam quisquam paganorum
sua mercede imitandum monstret exemplis. Mancipia fieri voluerit Christianus, postquam voluulas ejus
autem Ghristiana quaecumque eura comparasse |>a- fueiil patelacta, ne hunc sub quolibet ingenio vel
tuerit, ad libertatem juxta legum praeceptasine omni argumento cuipiam Judaeorura venumdandi facultas
ambiguitate perducite, ne, quod absit, Christiana re- sit, qui ad fidem Chrisiianam converti deeide-
sed is

ligio Judaeis 1 5-1 quoquo modo subdiu pollualur. »

r
rat, de ensione vestra in libertatera modis ommbus

(Lib. ih, ep. 38.) vindicelur. Hi vero quos hujusmodi oportet servos
Item Venantio, episcopo Lunensi : « Multorum ad amittere, ne forsitan utilitates suas irrationabililer
nos relatione pervenit, a Judaeis in civitate Lunensi ppstiment impediri, sollicita vos hoc convenit consi-
degentibus in servitium Ghristiana detineri mancipia. deratione servare ul si paganos quos mercimonii
:

Quae res nobis tanto visa est asperior quanto a fra- causa de externis finibus, emerint, intra tres menses,
ternitate tua patientia operosior. Oportebat quippe dum emplor cui vendi debeant inveniatur, 155 fu-
te, respectu loci tui, atque Christianae religionis in- gere ad Ecclesiam forte contigeril, et velle se fieri
tuitu, nullam relinquere occasionem superstitioni Ju- _ dixerint Christianos, vel etiam extra Ecclesiam hanc
daicae, ne simplices animae non tam suasionibus quam talem voluntatem prodiderint, pretium eorum a
potestatis jure quodam modo deservirent. Quam- Christiano scilicet e:nptorepercipiant. Si autem
obrem hortamur fraternilatem tuam, ut secundum post praefinitos tres meuses quisquam hujusmodi
piissimarnm legum tramitem nulli Judaeo liceat Ghri- servorum Judaieorum velle suum edixerit, el fieri
stianum mancipium in suo retinere dominio sed si ;
volucrit Christianus, nec aliquis eum postmodum
qui penes eos inveniuntur, libertas eis, tuitionis auxi- emere, nec dominus qualibet occasionis specie audeat
lio, exlegum sanclione servetur. » (Lib. iv, ep. 21.) venumdare.sed ad libertatis proculdubio praemia per-
44. Si quos Christianorum pro longitudine itine- ducatur.quiahuncnonadvendendum, sed ad servien-
ris per provincias ab Hebraeorum servitio per lega- dum sibi intelligitur reservasse. p (Lib. vi, ep. 32.)

lem violentiam Gregorius liberare non poterat, suis 47. Pagana mancipia Judaeos videlicet dominos
pretiis redimendos esse censebat. Unde Candido pre- suos ad fidem praeredeniia , in eorum servitium,
sbytero per Gallias scribens « Dominicus, inquit,
: etiamsi ipsi eos ad Christianitatem subsequebantur,
praesentium portitor lacrymabiliter nobis innoluit, nullomodo revocabat. Unde Joanni, Syracusano epi-
quatuor fratres suos de captivitate a Jud*is redem- scopo : « Felix, inquit, praesentium portitor questus
ptos esse, atque eos tunc Narbonae in eorumdem Ju- nobis est, cum sitde Christianis parentibus natus, a
daeorum servitio detineri. Et quiR omnino grave exe- C quodam Cbristiano Samaraeo, quod dici scelus est, se
crandumque est Christianos in servitio esse Judeeo- esse donaium et dum hujuscemodi supersliiionis
;

rum, dilectionem tuam scriptis praesentibus adhor- homines Christiana quolibet modo mancipia possi-
tamur, ut cum omni subtilitate et sollicitudine stu- dere, nec ratiolegis, nec reverentia religionis admit-
deat perscrutari ; et si revera ila est, alque manitesta tat, se tamen per decem annos in ejus asse-
et octo
veritate tibi consliterit quia neque ipsi unde se re- ritservitio permansisse. Sed cognoscenle hoc deces-
dimant, neque suprascriptus portitor habet, eosstu- sore vestro sanctae memoriae, Maximiano, ab eo se
dii tui sit redimere, sciens quia quidquid in eis de- zelo, sicul decuit, sacerdotali comaiolo, de Samaraei
deris, tuis sine dubio rationibus imputabitur. »(Lib. nefario servitio liberavit. Sed quia ejusdem Samaraei
vii, ep. 24.) fiiius post quinque annos factus dicitur Cbristianus,
/ftfc. Judaeorum mancipia semel confugientia ad Ec- et supradictum Felicem in ejus servitium, quantum
clesiam, nunquam quibuslibet suasionibus reddi ju- ipse dicit, quidam nitunturredigere, sanctitas vestra
bebaty^nde januario, Caralilano episcopo, inter cae- baec quae edocti sumus, diligenter inquirat ; el si ita

tera scribens, ait i Pervemt ad nos, servos ancil-

: ei esse constiteril, eum tueri studeat. et a nullo aub
lasque Judaeorum, fidci causa ad Ecclesiam confu- qualibet occasione gravari permittat : quia dum su-
gientes, aut infidelibus dominis restitui, aul eorum, JJ perstitiosae sectae mancipia dominos suos ad fidem
ne restituantur, pretium dari. Hortamur igitur ut praecedentia, servitio eorum aperte redigi jura pro-
nullalenus tam pravam consuetudinem manere per- hibeant, quanto magis hic de Cbristianis parentibus
inittas, sed cum quilibet Judaeorum servus ad vene- natus, et factus a parvulo ChnstianuB, banc non de-
rahilia loca fidei causa confugerit, nullateuus eum bel quaestionem aliquo modo sustinere?Maxime quia
patiamini praejudxium sustinere, sed sive olim Chri- nec patrisesse servus potuit, quem liquet ei prava
stianus, sive nunc fuerit baptizaudus, sine ullo pau- potius praesumptione poenam posse venientem de le-

peruin Cbristianorum damno, religioso ecclesiasticaB "gibus sustinere. vm, ep. 21.)
» {Lib.

pietatis patrocinio in libertatem modis omnibus de- 48. Circumcidi saltem paganorum neminem Gre-
fendatur. » (Lib. iv, ep. 9.) gorius permitterat. Quamobrem Leoni, Catanensi
T
16^S on solum Ghristiana mancipia Gregorius in episcopo : « Res, inquit, ad nos omnino detestabilis
libertatem pristinam legaliter revocabat, verum etiam et legibus inimica pervenii, quae, si vera est, frat«r-
pagana ad fidem venire volentia, vendi nullo modo nitatem tuam vehementer accusat, quia eam de mi-
permitiebotAJnde Fortunato, Neapolitano episcopo. nori sollicitudine probat eeie culpabilem Comperi-
 207 S. GREGORIt MAGNl VITA, AUCT. JOANNE DIACONO. LIB. IV. 208

mus Kutem quod Samaraei degentes Catanae, pagana A se, itautdie sabbati aliquid operari prohiberent. Quo»
mancipia emerinl, atque ea circumcidere ausu te- quid aliud nisi Antichristi praedicatores dixerim ? Qui

merario praesumpserint. Atque ideirco necesse estut veniens.diem sabbatum atque Dominicum, ab omni
omni modo zelum in hac causa sacerdotalem exer- faciet opere cusiodiri. Quia enim mori se simul et

ceas, et cum omni hoc vivacitate ao sollicitudine resurgere simulat, haberi in veneraliono vult diem
studeas perscrutari ; et ei ita repereris, mancipia Dominicum. Et quia Judaizare populum compellit.ut
ipsa sine mora inlibertatera modis omnibus vindica, exteriorem ritum Legis revocet, et sibi Judaeorum
et ecclesiasticam eis tuitionem impende, nec quid- perfnliam subdal, coli vult Salibatum. Hoc enim quod

quam dominos eorum de pretio quolibet modo reci- per prophetam dicitur: Ne inferalis onera per portas

pere patiaris, qui non solum hoc damno mulctandi, cestras die Sabbati (Per. xvn, 22) : tandiu teneri po-
sed etiam alia erunt pcena de legibus feriendi » tuit,quamdiu Legem licuit juxla litteram custodiri.
[Lib. vi, ep. 33.)
At postquam gratiam omnipotentis Domini nostri

49. Sane quia Judaeorum perfidia zelum Christia- Jesu Christi apparuit, praecepla Legis, qu» per figu-
norum datis contra se muneribus ludificare solebat^ ram dictasunt, juxta litteram servari non possunt,
non solum penilus abeis capiebat, quinimmo eo-
nil Nam si quis dicit hoc de Sabbalo esse servandum, dt-
rum munera Gregorius execrabilia judicabat. Unde n cat necesse esl etiam carnalia sacrificia persolvenda ;
Recaredo, regi Wisigothorum, post caetera scribit, dicat prajceptum quoque de circumcisione corporis

dicens « Praeterea indico, quia crevit de vestro opere

:
adhuc usque retinendum. Sed contra se Paulum apo-
in laudibus Dei hoc quod dilectissimo filio meo Pro- spolum audiat dicentem : Si circumcidamini, Chri-
bino, presbytero, narrante, 156 cognovi, quia cum ttus vobis nihil prodesl v. 2). Nos ilaque hoc
(Gal.

vestra excellentia constilutionem quamdam contra quod de Sabbato scriplum est spiritaliter aceipimus,
JudKorum perfidiam dedisset, ii de quibus prolata spirilaliter retinemus. Sabbatum autem requies dici-

rectitudinem vestrae mentis infleciere, pccunia- tur. Verum autem Sabbatum ipsum Redemptorem
fuerat
rum 8ummam offerendo, moliti sunt.quam excellen- noslrum Jesum 157Christum Dominum habemus;
contemp3il, et omnipotentis Dei placere et quid lueem lidei cognoscil,s: peccata concupiscen-
tia vestra

judicio requirens, auro innocentiam preetulit. Qua in tise ad mentem per oculos trahit, in die Sabbali one-

re mihi David regis faclum ad memoriam venit, cui ra per portas introducit. Non ergo in die SabLati
dum concupita aqua de cisterna Bethlehemitica, quae onera per portas introducimus, si in Redemptoris
inter hostiles cuneos habebatur, nb obsequeniibus nostri gratia constituii, pondera peccati ad animam
militibus fuisset oblata, protinos dixit : Absit a me, ut per sensus corporcos non trahamus. Nam idem Do-
sanguinem islorum hominum bibam (Paral. XI, 19). minus ac Redemptor noster multa in die Sabbati le-

Quara quia fudit et bibere noluit, scriptum est Liba- ^ gitur operalus, ita ut Judaeos reprcbenderet, dicens:
:

vit eam Domino {lbid. 18). Si igitur ab armato rege Quis vestrum bovem, aut asinum suum non solvit in die

insacrificium Dei versa est aqua contempta, pense- Sabbati, et ducit adaquare (Luc. xm, 15)? Si ergo ipsa

mus quale sacrificium omnipotenti Deo rex obtulit, per se Veritas non custodiri juxta litteram Sabba-
qui pro amore ipsius non aquam, sed aurum accipere tum praecepit, quisquis otium Sabbati secundum
contemp8it?Itaque,filiexcellentissime,fidenterdicam Legis lilteram custodii, cui alteri nisi ipsi Verilati

quia libasti aurum Domino, quod contra eum habere quoque ad me perlatum est, vobis
conlradicii ? Aliud

nullomodo voluisti. » Et caelera. (Lib. ix, ep. 122.) a perverais hominibus essc praedicatum, ut Dominico

Hinc est quod sicut a majoribus tradilur, et

50. die nullusdebeat lavari. Et quidem si proluxu animi

nos usque ad tempora nostra, dum adhuc pubescere- alque voluptate quis lavari appetil, hoc fieri nec reli-

mus. oculis nostris conspexiraus, consuetudo vetus quo quolibet die concedimus. Si autem pro necessi-
obtinuit utomnes illius superstilionis homines quan- tate corporis hoc nec Dominico die prohibemus.

tumcumque pulcherrirna mercioionia delulissent, Scriplum quippe esl Semo unquam carnem suam
:

numquampontificatibusalloquiisfruerenturnunquam odio habel, sed nulrit, eam (Ephes. v, 30). Et

et fovet

obtutibus apostolicis potirentur, sed extra velum rursum scriptum est : Camis curam ne fecerilis in
longissimee porticus, non quidem in scamnis, sed in D concupiscentiis (liom. xiu, 14). Qui igitur carnis cu-
suscepta pretia nu- ram in concupiscentiis fieri prohibet, profccto in ne-
marmoreo pavimento sedentes,
merabant, ne videlicet viderentur aliquid de manu cesstiatibus concedit. Nam si Dominico die corpus

pontificis accepisse. Nam reverendae memoriae Nico- lavarepeccatum est, lavari ergodieeodem nec facies
laus pontifex. Arsenium, quondam Ilorlanae civitatis debet. Si autem hoc in corporis parte conceditur, cur

episcopum, Judaicas tunc primum pellicias introdu- hoc, exigente necessitate toti corpori denegelur? Do-

cere molientem, adeo aversalus est, ul ei palatinam minico vero die a labore terrcno cessandum est, at-

processionem vellet adimere, nisi superstitiosae gen- que omni modo orationibus insistendum, ut si quid

tievestes abjurando, cum sacerdotalibus iufuliscon- negligentiae persex dies agitur, per diem resurrectio-
suetudinaliter procedere sluduisset. nis Dominicae precibus expietur. » (Lib. xm, ep. 1.)

51. Anlichristi praecursores observari debere sab- 52. Tanta compassionis gratia circa omnes Grego-
batum praedicantea.Gregoriustaliter refutavit: « Per- rius redundabat, ut alterius infirmitatero in suo cor-

venit ad mequosdam perversi spirilus homines, pra- porehuncsustinuisse, si velis, aspicias. UndeJoanni,
va iHter vos aliqua, ct Bancta? fidei adversa seminas Ravennati episcopo, ecribens, ait: « Dominicis man-
 m S. GREGORII MAGNI VITA, AUCT. JOANNE DIACONO. LIB. IV. 210
datis praecipimur proximos sicut nosmetipsos dili- A invenerunt percussum, quia fraternitatem tuam retu-
gere, eorumque languoribus tanquam propriis infir- lerunl de vomitu sanguinis aegrotare. Ex qua re sol-
milalibus condolere. Quorum memor vestra frater- licite, et singulalim eos quos bic doctos lectione no-

nitas competenti sibi more Castorium fratrem et vimus medicos fecimus requiri, et quid singuli senee-
coepiscopum nostrum, et prius per compasaionem rint, quidvet dictaverint, sanctitati vestrae scriptum
studuit visiiare, et eum postmodum excrescente tnisimus, qui tamen quietem et silentium praa omni-
molestia corporis, in Ravennati urbesuscipere. Unde bus dictant. Quam si tua fraternilas in sua ecclesia
non solum nos impensae charitatis, sed et Deum vo- possit habere, valde sura dubius: et ideo videtur

bis fecistis proculdubio debitorem, cui in fratris mihi ut ordinata illic ecclesia, vel qui roissarum bo-
infirmitate condoluisse probaraini, ipsumque aegrum lemnia celebrent, vel qui episcopii curam gerere,
in sui membri molestia non solum visitasse,sed etiam hospitalitatem et susceptionem possil exhibere, quive
suscepisse. Quem quidem ipse pro sua simplicitale monasteriis custodiendis praeesse, tua fraternitas ad
illic ordinare omnino renuebam sed peientium im-;
me anteaestivum tempusdebeat venire.ut aegritudinis
portunitas fecit, ut contradicere nullatenus inquantum valeo, curam geram,
potuis- tuae ego specialiter,

sem. Si autein fieri potest, multum quielemque tuam cuslodiam, quia huic aegritudini
inihiet ipsi con-
sulitis si eum ad me vel per Siciliam traosmitta- p aestivum tempus modici vehementer dicuntegae peri-
tis. » (Lib. ii, ep. 3").) culosum. Et valde pertimesco, ne si curas aliquas
Item Leontio, episcopo Urbinati « Castorium, cum adversitate temporis ceperis, amplius ex eadem
:

fralrem coepiscopumque nostrum, Romae pro cor- molestia pericliteris. Ego enim ipse valde sum debi-
poris sui molestia retinemus etquia nunc ad suam
; lis, et omnino est utile ut cum Dei gralia sanus ad

non valel ecclesiam remeare, propterea, eo absente, tuam ecclesiam redeas, aut certe si vocandus es,
ecclesiae ipsius fraterniiati luae visitationis operam inter manus tuorum voceris, et ego, qui me morli
providemus delegandam. j (Lib. iii, ep. 24.) proximum video, si meomnipotens Deus ante vocare
ltem universis habilatoribus Arimini : « Si culpam voluerit, inter tuas manus debeam transire. » [Regist.
vestrara, filii dilectissimi, intentius velitis attendere, lib. xi, ep. 33.)
assidua vos apud Deuro debetis oratione purgare, 53.Pro barbarorum incursionibus bis in hebdo-
quod episcopum vestrum non devota mente.nec, ut mada fieri liianias Gregorius decernebat. Quapropter
filii, suscepisti» ;
quem inquietudoel tribulatio a vo- universis episcopis Siciliae scribens,ait « Super :

bis illala ad hoc usque perduxit, ut molestiam cor- gemitus quos annosa hic continuatione
afflictiones et
poralem incurreret, quamvis in eo 158 nihil de his de hostibus sustinemus, major nos metus excruciat,
quae nobis sunt scripta cognovimu», sed solam inesse quod inimicos nostros omni annisu ad Siciliae inva-
debilitalem vidimus, proqua eum hic retinere cura- C sionem cognoscimus feslinare. Sed ne, hoc illi
vimus. » (lbid. ep. 25.) lientibus, prosperitatem multitudo
nostrorum praebeat
Item Eulogio patriarchae Alexandrino : « Ante hoc peccatorum, toto nos corde ad Redemptoria nostri
temporis Bonifacii cbartularii responsalis mei, qui in remedia conferamus, et quibus resistere virtute non
urbe regia demoratur, vehemenler me scripta turba- possumus, lacrymis obviemus. Nam quid vobis ca-
verunt, quae dicebant dulcissimam mihi atque sua- vendum, quidve sit vehementius formidandum, ex

vissimam sanctitatem vestram defectum corporei islius provinciae 159 debetis desolatione colligere,
luminis pertulisse. Ex quibus scriptis gravi mcerore Itaque hortor, fraires charissimi, ut, omni hebdo-
perculsus sum, sed Bubito Creatoris ac Redemptoris mada, quarta et sexta feria lilaniam inexcusabiliter
nostri gralia prosperanie, beatitudinis vestrae suscepi indicatis.et contra hos barbaricae crudelitatis incur-
epistolam, et sanum de ea corporis molestia quam sus supernae protectionis auxilium imploretis. »
audieram agnoscens, vehementer, quia
exsultavi (Lib. xi, ep. 51.)
tanta cordis laetilia secuta est quanta prius tristiliae 54. Tandem Siciliam simoniaca haeresi libidineque
maritudo praecesserat. Scimus enim quia in omni- sordentem Gregorius, sicut modo cernitur, perituram
poteatis Dei adjutorio multorum salus est vila praedixit, Maximiano.episcopo Syracusano, scribens :

vestra. » (Lib. xm, ep. 42.) JJ « Tanta nobissubinde malaquae agunturin illa pro-

ltem Rusiicianae patriciae « Quoties de urbe regia

: vincia nuntiantur, ut, peccalis facienlibus, quod
ad nos aliquis venit, curaa nobis est de corporis vestri avertatomnipotens Deus, celeriter eam perituram
sospitate requirere. Sed peccatis meis facientibus, et credamus. » (Ibid.)
semper audio quae me taedet audire, quia in tanta 55. Sed et pejora prioribus esse futura, praesago
tenuitate atque debililate adhuc in vobis referunt spiritu, Maximo, Salonitano episcopo, scribit, di-
podagrae dolores excrescere. Sed oro omnipotentem cens : « Ad Romanam urbem veniens communis filius
Dominum, ut omnia quaa in vestro corpore aguntur, presbyter Veteranus ita me podagrae doloribus debi-
ad salutem animae dirigantur, flagella temporalia lem reperii, ut fraternitatis tuae epistolis per me re-
eeternam vobis quietem praeparent, et per eos dolores spondere nullatenus valuissem. Et quidem de Scla-
qui cum Gne sunt gaudia vobia sine fine concedat. » vorum genle, quae vobis valde imminet, et affligor
(Ibid. ep. 22.) vehementer conturbor. Affligor in his quae jam in
et
Item Mariniano, Ravennati episcopo : « Venientes vobis patior conturbor autem quia per Istriee adilum
;

quidam Ravennates homines gravissimo me mcerore jam ad Italliam intrare cceperunt. De Juliano autem
211 S. GREGORII MAGNI VITA, AUCT. JOANNE DIACONO. LIB. IV. 212
Scribone quid dicam ? Qando ubique video quia no- A. raentum ab his quorum interest de servanda lege et
bis peccata nostra respondeant, ut et foris a gentibus, justitia promittatur, et per omnia commoneantur
et intus a perversis judicibus conturbemur? Sed no- exire,atque suorum actuum reddere rationem. Qui-
litc de lalibus omnimodo conlristan, quia qui post bus etiam ecclesiae vestrae defensorem deputare vos
nos vixerint deteriora tempora videbuni, ita ut in convenit.cujus sollicitudine ea quas illis fuerint pro-
comparatione sui temporis felices nossstiment dies missa serventur. » (Lib. x, ep. 38.)

habuisse. In quantum vero fraternitas tua praevalel, 53. Quanta; humilitatis Gregorius fuerit, cum ex
opponere se pro oppressis debet quae, etiamsi pro- ; mullis.lum ex his manifestissime poterit deprehendi,
desse minime valuerit, ipsa omnipotenti Deo menlis quod omnes quidem sacerdotes, fratres et commini-
devoiio sufficit, quam dedit. Scriptum est enirn : stros, clericos autem diversi ordinis dilectissimos
Eripe cos qui ducuntur ad mcrlem, el qui tiahuntur ad filios, at vero laicos viros domiaos.et ferainas domi-

intcrilum liberare ne cesset Prov. xxiv, 11). Quod si nas, in suis litteris nominabat, neque ab aliquo se
dixeris : Vires non suppetunt, qui inspector esl cor- summum pontificem aut universalem sive dominuin
dis ipse intelligit. Inomni ergo quod agis, inspecto- vocari aequaniiniter permitiebat. Nam ut ea qua
rem cordis appete habere placatum. Quidquid est ;uper hujusmodi comprehensa sunt praetermittam,
unde illi placeas facere non omitias. Nam humani g Rusticiana? patricia? scribens, ait e Excellentiaj ve- :

terrores et gratiae, fumo sunt similes, qui leni aura stras scripta suscepi, quae me in gravissima «griludine

raptus evanescit. Hoc certissime scito, quia placere positum, de salute, de devotione, ac de dulcedine
Deo sine pravis hominibus nullus potest. In tanto ergo sua omnino relevarunt. Unum vero ajgre suscepi quia
se eestimet fraternitas lua omnipotenti Deo placuisse, in eisdem epistolis ad me (quod semel esse poteral)
quanto se perversis hominibus displicuisse cognove- sspius dicebatur Ancilla veslra, ancilla vestra. Ego :

rii. Ipsi tamen defensio pauperum moderata et gravis enim, qui per episcopatus onera servus sum omoium
sit, ne, si quid nimis rigide agitis, ex juventute vos qua ratione te mihi ancillam dicis, cujus ante
factus,
arbitrenlur homines superbire. Sed talis necesse est susceptum episcopatum proprius fui ? Et ideo rogo
ut inveniatur pro oppressis vestra defensio, quatenus peromnipotentem Deum ne hoc verbum aliquando ad
ethumiles proteclionem sentiant, et oppr^ssores non me in scriptis vestris inveniara. » (Lib. xi, ep. 44.)
facile inveniant quod ex malevola mente reprehen- 59. Hujus humilitatis mansuetudine Gregorius non
dant. Altende ergo quod ad Ezechielem dicitur : solumTheudelindaereginae Langobardorumpro tribus
Fili hominis increduli et subversores sunt tecum, et capitulis, verum etiam, inler alios, Savino quoque,
cum scorpionibus habitas (Eiech. n, 6). Ei beatus Job non renuit, dicens
suo subdiacono, satisfacere :

ait Frater fui draconum, et socius slruthionum (Job ~ « Exeuntes maligni homines turbaverunt animos
:

xxx, 29). Et Paulus discipulis dicit In medio naiionis vestros, non inlelligenies neque quae loquuntur, ne-
:

pravx ct perversx, inier quos lucetis, sicul luminaria que de quibus affirmant, adstruentes quod aliquid de
171 mundo (Phil. ii, 15). Tanto ergo debemus cautius sanctaChalcedonensisynodo pias memoria Justiniani
arnbulare, quanio nos scimus inter Dei inimicos vi- temporibus sit imminulum, quam nos omni fide om-
vere. » (Regist. lib. x, ep. 36.) nique devotione veneraraur et sic quatuor synodos ;

56. Hujus cautelae sua conscius Romano defensori
Gregorius ait Pervenit ad nos quia quidam homi-
: >•
nes, minorem omnimodo discretionem tenentes, in
suis nos periculis implicari desiderant, atque ita vo-
lunt ab ecclesiasticis personis defendi, ut ipsae quo-
sancts universalis Ecclesiae sicut quatuor libros
sancti Evangelii recipimus. De personis vero de qui-
bus post lerminum synodi aliqutd actum fuerai,
ejusdem piae memoriae Justiniani temporibus est ven-
tilatum ila tamen ut nec fides in aliquo violaretur, ;

que ecclesiasticae personae exeorum culpa teneantur. nec de eisdem personis aliquid aliud ageretur, quam
Idcirco praesenti te prsceptione admoneo, et per te apud eamdem sanctam Cbalcedonensem synodum
fratrem et coepiscopum nostrum dumnum Joannem, fuerat constitutum. Anaihematizsimus autem, si quis
vel eaeteros 160 qui mteresse possunt, ut p*trocinia ex definitione fidei qua» in eadem synodo prolata est,
ecclesiastica, sive raea suscipiatis scripta, sive eiiam aliquid imminuere praesumpsit, vel quasi corrigendo
ea minime fuenct directa, sub tanto moderamine ejus sensum mutare, sed sicut illic prolata est, per
debeatis impendere, quatenus, si qui in furtis publicis omnia custodimus. Te ergo, fili charissime, decet ad
implicali sunt, a nobis non videanlur injuste defendi, unitatem Qdei remeare, 161 ul finem tuum valeas
ne opinionem male agentium ex indiscretae defen- in pace concludere, ne malignus spiritus, qui contra
sionis ausu in nos ullo modo iransferamus, sed quan- te per alia opera prsevalere non polest, ex hac causa
tum decei, ecclesiam adinonendo et verbum inter- inveniat unde libi in die exiius tui in aditu regni cce-
ceesionis adhibcndo, quibus valelis succarrite, ut et lestis obsistat. » (Lib. m, ep. 10.)
illis opem feratis, et opinionem sancta? Ecclesiae non 60. Itera Gregorias, cubiculariae Auguslae, post cae-
inquinetis. • (Lib. ix, ep. 27.) tera » Quod dulcedo lua in suis epistolis subjunxit,
:

57. Item Januario. episcopo, post aliqua. « Si qui importunam se mihi existere quousquescribam mibi
eorum dequibus estaliqua quaestioin ecclesiam for- esse revelatum quia peccata tua dimissa sinl, rera et
tasse refugerint, ita debet causa disponi, ut nec ipsi dilGcilem et inutilem postulasti. Difficilem quidcm,
violentiam patiantur, nec hi qui dicuntur oppressi quia ego indignus sum, cui revelatio fieri debeat ; in
damna sustineant. Curae ergo vestrae sit ut eis sacra- utilem vero, quia secura de peccatis tuis fieri non de-
 >

a<3 S. GREGORII MAGNI VITA, AUCT. JOANNE DIACONO. LIB. IV. 214

bes, nisi cumjamin die vitae tuae ultimo plangere ea- A halaret, Sabiniano suo diacono Constantinopolitano
dem peccala minime valebis ;
quae dies quousiiue ve- scribens, ait : « Unum est quod breviter suggeras

niat, semper saspecta, semper Irepida, metuere cul- serenissimis dominis nostris, quia si ego servus eo-
pas debes, alque eas quotidianis fletibus lavare. » rum inmorte Langobardorum me miscere voluissem
(Lib. vii, tp. 25.) hodie Langobardorum gens nec regem, nec duces,
61. Item Anaslasio, presbyterolsaurise, post aliqua: nec comites haberet, atque in summa confusione di-
« Tuaitaque fraternitas quantum in charitate perfe- visa esset. Sed quia Deum timeo, in morte cujuslibet
cla sit, scio : et qui oinnipotentem Deum multumdi- hominis me miscere formido. Malchus autem idem
ligit, oportet ut de proximo multum praesumal. Non episcopus neque in custodia fuit, neque in aliqua af-
enim loca vel ordioes Greatori nostro proximos fa- fliclione, sed die qua causam dixit et addictus est,
ciunt, sed ei nos aut merita bona conjungunt, aut nesciente me, a Bonifacio nolario in domum ejus
mala disjungunl. Quia ergo adhuc incertum est, quis ductus cst, ibique prdndidit, et honoratus est ab eo,
inlerius qualis sit, cur non audeas scribere, cum inler et nocte subito mortuus est inventus. » (Lib. iv,

me el te quis sit superior ignores ? Et quidem bene te ep. 47.

vivere scio, me autem mullis oneratum peccatis co- 65. Igitur in omnibus suis dietis vel operibus, Gre-

gnosco. Sed etsi ipse peccator es, lamen me multo p gorius imminentem futurae retributionis diem ulti-
melior es, quia tua lu tantummodo, ego vero et eo- mum perpendebat, tantoque cautius cuncta cuncto-
rum qui mihi commissi sunt peccata porto. In hoc rum negotia ponderabat quanlo propinquius finem
ergo te altum, in hoc te magnum aspicio, quia ante mundi insistere,ruinis ejus crebrescentibus, adverte-
humanos ooulos inmagno utquein alta loco minime bat. Quapropter in homiliis Evangelicis perhibetdi-
profecisti : dum exterius ab hominibus
in quo saepe cens « Exsurget genscontra gentem et regnum ad-
:

honor ima animus mergitur, quia curis

tribuitur, ad versus regnum, et eruntterrae motusmagni perloca,
discerpentibus gravatur. Tibi autem omnipotens Deus pestilentiae et fames. »Etquibusdam interpositis ad-

juxla hoc quod scriptum est, Ascensus in cordedUpo- junxit Et erunt signa in sole et luna et stellis, et
: •

suit in valle lacrymarum (Psal. xxxi, 6). Multo autem in terris pressura gentium prae confusione sonilus
mibi altior, multo sublimior videri poteras, si neque maris et fluctuum. Ex quibus profecto omnibus alia
ducatum monaslerii quod Neas dicitur suscepisses. » jam facta cernimus, alia in proximo ventura formi-
(Lib. vii, ep. 32.) damus. Nam gentem contra gentem exsurgere, ea-
62. Item Stephano episcopo, inter alia « Multum : rumqae pressuram terris insistere, plus jam in no-
mihi, et ultra quam indignus audire debui, favorem stris tribulationibus cernimusquam in codicibus le-

in ~,
... Et —
epistolis demonstratis. _. scripium
., Ne laudes
est .... . — :

u
gimus. Quod
^ —
mundi
terrae motus
- urbes innumeras obruat
quam frequenter au
hominem quamdiuvivit (Eccli. xi, 30). At tametsi au- ex aliis partibus, scitis,
dire talia dignusnon fui, orationibus vestris peto ut divimus. Pestilentias sine cessatione patimur. Signa
dignus efficiar, ut si bona in me non ideo dixistis vero in sole, et luna, et stellis adhuc aperte minime
quia suni, ideo sint quia dixistis. » (Lib. vn, ep. 8.) vidimus sed quia haec non longesint, ex ipsa jam
;

63. Sed ne solis verbis tanti praesulis hurailitas in- aeris immutatione colligimus. Quamvis prius quam
culcari credatur, superest ut ex Graecorum relationi- Italia gentili gladio ferienda traderetur, igneas in
bus adme nuper interpretatis eadem Patris bumilitas coelo actesvidimus, ipsumque qui postea humani ge-
vivis operibus demonstretur, in quibus videlicet ita neris fusus est, sanguinem coruscantem. Confusio
refertur. Enarravit nobis abbas Joannes, Persa, san- autem maris et fluctuum necdum nova exorta est,
ctus et reverendus vir existens, de magno Gregorio sed cum multajam praenuntiata sint completa, du-
beatissimo Olim ivi Romam
papa romano, dicens : bium non pauca quae re-
est quin sequantur eliam
ad adorandum loculos sanctorum apostolorum Petri stant, quia sequentium rerum certitudo est praeteri-
et Pauli et una dierum, oum starem in medio civita-
; larum exhibitio. » Et paulo post « Ecce fratres mei, : ,

tis, video papam Gregorium per me trausiturum, et jam cernimus quod audiebamus. Novis quotidie et
cogitavi memittere ante eum. Cum ergo appropin crebrescentibus malis mundus urgetur. Ex illa plebe
quasset mihi papa, videns quia pergerem ut mitie- D innumera quanti remanseritis aspicitis, et tamen ad-
rem me ante eum, sicut coram Deodico, fratres, pri- huc quotidie flagella urgent, repentini casus oppri-
mus misit ee ante me super terram, et non ante sur- munt, novae nos et improvisa? clades affligunt. Sicut
rexit quara ego prior surgerem, et amplexatus me enim in juventute viget corpus, forte in incolume
cum multa humilitale, tribuit mihi per manum nu- manet peclus, torosa cervix, plena sunt brachia in ;

mismata tria, et jussit mihi dari casulam et necessi- annis autem senilibus stalura curvatur, cervix exsic-
tates measomnes. Glorificavi ergo Deum, qui dona- cata deponitur, frequentibus suspiriis pectua urge-
vit ei talem humilitatem circa omnes, et eleemosy- tur, virtus deficit.loquentis verba anhelitus interclu-
nam et charitaiem. (Prat. spiril , c. 151.) dit (nam si languor desit, plerumque senibus ipsa sa-
1G3 Hincest quod patientissimus pastor Gre-
64. lus aegritudo est); ita et mundus in annis prioribus
gorius penes imperatorem Mauricium,sibi proraus in- velut in juventule viguit, ad propagandam humani
fensum.dudum accusalusquod Malchum episcopum, generis prolem robustus fuit, salute corporum vi-
sui palrimonii provisorem, pro retentis pensionibus ridis opulenlia rerum pinguis at nunc ipsa sua se- ;

tandiu in custodiis afflixisiet quousque spiritum ex- nectute deprimitur, et quasi ad vicinam mortem
215 S. GREGORIl MAGNl VITA, AUGT. JOANXE DlAGONO. LlB. IV. 216

molesliis crebrescentibus urgelur. » (ll»nit. i in A. dicitur : E/lerbuit coctio ejus,et decocta sunt ossaillius

Evang.) Et ilerum : « Eunles prxdicate, dicentesguia in medio ejus : quia prius quidem in ea vehementer
appropinquabil 163 regnum coslorum (Malt. x, 7). incaluit actio gloriai saecularis, sed postmodum ipsa

Hoc jam, fratres cbariSaimi, etiamsi Evangelium ta- gloria cum suis sequacibus delecit. Per ossa etenim

ceat, mundus clamat. Ruinae namque illius voces potentes saeculi, per carnes vero populi designantur :

sunt. Qui enim tot attritus percussionibus a gloria quia sicut carnes ossibus portantur, ita per potentes

suacecidit, quasijam nobis e proximo regnum aliud, saeculi, inlirmitaa regitur populorum. Sed ecce jam
quod sequatur, ostendit. Ipsis jain et a quibus ama- de illa omnes hujuB saeculi potentes ablati suul : os-

tur amarus est. Ipse enim ejus ruinm praedicani quod sa ergo excocta sunt. Ecce populi defecerunt : car-

am;indus non cst. Si enim ruinam sui doinus quas- nes ejus 164 liquefactae sunt. Dicalur ergo : Conge-
sata minaretur, quisquis in illa habitaret fugeret, el re ossa qu:e igne succendam, consumentur carnes, ct

qui stantem dilexerat recedere quantocius acadente coquelur universa compositio, el osta tabescent. Ubi

festinaret. Si igitur eumaman-

mundus cadit, et nos jam populus ? Coutabuerunt ossa,
enirn senatus ? ubi
consumptae sunt carnes, omnis in ea saecularium di-
do complectimur, opprimi volumus potius quam ba-
gnitatum ordo extincius est. Excocla est universa
bitare, quia nulla nos ratioaruina illius separatquos
compositio ejpjs, et tamen ipsos nos paucos qui re
in ejus passionibus amor ligat. Facile ergo est nunc B
mansimus, adhuc quotidie gladii, adhuc quotidie in-
jam, cum destructa omnia cernimus, animum no-
disjungere. Sed hoc illoin numerae tribulationes premunt. Dicatur ergo Pone :

strum ab ejus dilectione

quoque eam super prunas vacuam. Quia enim senatus
tempore diflicillimum fuit, quod apostoli praedicare
deest, populus interiit et tamen in paucis quisunt
coelesle regnum invisibile miltebantur, cum longe ;

dolores etgemitus quotidic multiplicantur jam va-

omnia cernerent florere regna terrarum.
:

lateque >>

cua ardet Roma. Quid autem ista de hominibus dici-

(llomil. 4 ib Evang.)
mus, cum ruinis crebrescentibus ipsa quoque eju9
66. Quae auiem deistius urbis Gregoriusincommo-
destrui aedificia videmus ? Unde apte de civitate jam
ditate descripserit indicabo, quaienusii qui, nuncin
vacua subditur lncalescat et liquefiat ses ejus. Jam
:

ruinis ejus htibitantes, eam ordinatiorem ac per hoc

enun et ipsa olla consumitur, in qua prius carnes et
valentiorem fuisse non autumant, contremiscant.
ossa consumebalur quia postquam defecerunt ho-
:

Aitenim in expositionis Ezechielis homilia octava

mines, etiarn parietes cadunt. Ubi enim sunt qui in
decima sic « Quid esl jam, rogo, quod in hoc
Ubi eorum pompa?
:

ejus aliquamlo gloria laetabantur ?

mundo libeat ? Ubique luctus aspicimus, ubique ge- ubi superbia ? ubi frequens et immoderatum gau-
mitus audivimus. Destruclae urbes, eversa sunl castra, dium ? Impletum est in ea quod contra destructam
depopulati sunt agri, in solitudinem terra redacli C Niniven per prophetam dicitur : Ubi est habitaculum
est.Nullus in agris incola, pene nullus in urbibus leonum, et pascua leonum [Sahum. n,
catulorum
habitator remansii ; ettamen ipsa? parvae generis hu- 11) ? An ejus duces ac principes leones non erant,
mani reliquiae adhuc quotidie et sine cessatione fe-
qui per diversas mundi provincias discurrentes prss-
riuntur, et finem non habent flagella coelestis jusli-
dam saeviendo interficiendo rapiebant ? Hincleonum
tiae, quia nec inter Cagella correctae sunt actionis caluli inveniebantpascua quia pueri, adolescentes, :

culpae. Alios in caplivita'em duci, alios delruncari, et saecularium filii, huc undique
juvenes saeculares
alios interflci videmus. Quid est ergo quod in hac vi-
concurrebant, cum prolicere in hoc mundo voluis-
mei ? Si lalem mundum adhucdili-
ta libeat, fratres sent. Sed ecce jam desolata, ecce contrita, ecce ge-
gimus, nou jam gaudia sed vulnera amamus. Ipsa milibus oppressa est. Jam nemo ad eam currit, ut in
autem domina esse videbatur,
quae aliquando muncli hoc mundo proficiat. Jam nullus potens et violentus
qualis remanserit Roma conspicimus, immensis do- remansit, qui opprimendo, prsedamdiripiat. Dicamus
loribus ir.ultipliciter attriia, desolatione civium, im- ergo Ubi esl habitaculum leonum, el pascua calulo-
:

pressione hostium, frequentia ruinarum : ila ut in ea rum leonum ? Contingit ei quod de Judaea novimus
completum esse videamus quod contra urbem Sama- per prophelam dicium Dilata calvilium tuum sicut
:

riam per Ezechielem prophetam praediclum est :

aquila (Mich. i, 10). Calvitium quippe hominis insolo
D
Pone ollam, pone, inquam, et mitte in eo aquam, et capile fieri solet, calvitium vero aquilae in toto fit

congere frusla ejus in eam ; et paulo post : E/ferbuit; corpore, quia cum valde senuerit, pluma? ejus ao
coctio ejus, el decocta sunt ossa ejus in medio illius pennae exomnibus illius membris cadunt. Calvitium
atque iterum Congere ossa quse igne succendam,
: ergo suum sicut aquila dilatat, quia plumas perdidit
censumentur carnes, et coquelur universa compositio, dum populum amisit. Alarum quippe pennae cecide-
et ossa tabescent. Pone quoque eam super prunas va- runt cum quibus volare ad praBdam consueverat,
cuam, ut incalescat et lique/iat x* ejus (Ezech. xxiv, quia hom^nes ejus potentes extincti sunt per quos
10 et seq.). Tunc enim-nobis olla posiu esl, cum haec aliena rapiebai.
est civitas constituta. Tunc enun in ea aqua missa Item in Dialogorum libro secundo : « Praeterea,

est, et frusta ejus connesla sunt, quando al eam inquit, antistes Canusinae ecclesiae ab Benediclum
undique populi confluebant, qui, velut aqua caleus, Domini famuluin venire consueverat, quem vir Dei

actionibus mundi fervescerent, et quasi frusta car- pro vitae suae merito valde diligebat. Is itaque dum
nium in ipso suo fervore liquarentur. De qua bene cumillode ingressu regisTotilee et Roman» urbis
 :

217 S. GREGORll MAGNl VITA, AUCT. JOANNE DIACONO. LIB. IV. 218

perditione colloquium haberet, dixil: Per hunc re- A non sufficit, pensate quid agere poterit divisa. Sci-
gemcivitasista destruetur, ut jara amplius non inha- mus autem omnes quia et fluvius qui in multis rivis

bitetur. Cui vir Dei respondit: Roma a genlibus noa dividitur a suo alveo siccatur.
exterminibitur, sed tempestatibus,coruscis, turbini- Item ejusdem prophetae tractatibus, homilia 11
in

bus ac terrs motu fatigata marcescet in semetipsa. « Sive, imjuii, justusin culpa, sive peccator in morte
Cujus propbetiae mysteria nobisjam facta sunt luce corruat, speculatori timendum est ne hunc ex suo
clariora, quiin hac urbe dissoluta lncenia, eversas silentio reactus peccantium pariter insolvat. Sed in-
domos, destructas ecciesias turbine cernimus; ejus- terim, dum loquor, avertere a memetipso oculos
que aedificia longo senio lassata, quia ruinis crebres- volo, et ecce iterum sermo divinus me impingit in
centibus prosternantur, videmus. » (Dial. I. II, c.15.) memetipsum.ut meam negligentiam videam, et mihi
Item in epistola Joanni, episcopo Ravennati, post dici haec quae audio pertimescam. Sicul enim supe-

aliqua « Si quo modo est aliquando locus obtinendi,

: rius dixi, cujus cor innumeris curis sparsum, se ad
agat apud exarchum fraternitas vestra, utpacemcum se colligat? Quando etenim possum et ea quas circa
Ariulpho, si aliquid possumus, faciamus, quia miles me sunt sollicite omnia curare, et meraetipsum, adu-
de Romana urbe (a) tullusest, 165 sicut ipse novit. nato sensu, conspicere? Quando possum pravorum
Theudosiani vero qui hic remanserunt, rogam non p. nequitias insequendo corrigere, bonorum actus lau
accipientes, vix ad murorum quidem custodiam se dando el admonendo custodire, aliis terrorem atque
accommodant, et destituta ab omnibus civitas, si aliis dulcedinem demonstrare ? Quando valeo,etde

pacemejus non habel, quomodo subsistet? »(Regist. his quae sunt necessaria fratribus cogitare, el contra
I. n, ep. 46.) hostiles gladios de Urbis vigiliis sollicitudinem ge-
67. Tantis curarum lumultibus pro animarura pa- rere, ne incursione 166 subita cives pereant pro-
riter ac civitatis custodia Gregorius gravabatur, ut videre, et inter haec omnia pro animarum custodia
iu coli molestias corruens, non solum (sicut propo- plene alque efficaciter verbum exhorlationis impen
suerat) per ordinem Ezechielis mysleria minime per" dere? Loqui etenim de Deo quietae valde et liberae
tractaret, verumetiam hostilibus incursionibus, mul- mentis est. Tunc namque bene lingua dirigitur in
tisque corporis debilitatibus aggravatus, a studio sermone, cum secure seusus quieverit in tranquilli-
expositionis omnino desisteret, et ad dies illos se late: quia nec concussa aqua iraaginem conspicien-
pervenisse deflerel, atque dissolutionem sui corporis tis reddit, sed tunc in ea vultus intendentis aspicitur,
totis conatibus flagilaret. Quapropter eidem Joanni cum non movetur. Quam ergo exhortationem vobis
episcopo queritur, dicens « Quod multis vestrte
: speculator vester, fratres charissimi, faciat, quem
beaiitudini minime respondi, non hoc torpori meo, tot rerum confusio perturbat?» Et paulo poi:t :

sed languori deputate: quia peccalis meis facien- « Sacerdos etiam post compunctionem ac lacrymas
tibus.eo lemporequo Ariulphus ad Romanam urbem cogitur necessaria quaeque filiorum suorum cogno-
veniens, alios occidit, alios detruncavit, tanta mcBsti- scere, et ea quae refugitanimo patieDter audire, at-
tiaalTeclussurn.ut in coli molestiam caderem. » (Ibid.) quepost suspiria coelestium, quorumhbet carnalium
Item in expositiooe ultimae visionis Ezecbielis pro- hominum onera portare, et saape cuin supervenieu-
phetaa: « Quia mullis curis prementibus, Ezechielis tibus cor in diversam qualitateai transfundere. Nam
prophetae librum coram charitate vestra totum per aliquando de lucris spiritualibus gaudet; sed cum
ordinem perscrutari nonlicuit, bonis vestris deside- quilibet mcerens supervenerit, nisi ejus moerorem in
riis piacuit petere, ut saltem extrema ejus visio,quae se susceperit, tribulationi illius compatiens non est.
ei facta est de sBdificio in monte constituto, quae el Et aliquando dedamnisanimarum lugetjsed repente
cunctis est visionibus ejus obscurior, exponi debuis- superveniunt qui de suis prosperilatibus laetantur,
sel. Et quidem voluntati vestrae me parere necesse quorum si laelitiae sacerdos non congaudet, minua

est. Sed duo sunt quae hac in re perturbant animum quorum gaudio non exsultat,
amare creditur filiosin
meum. Unum, quod haec eadem cum Paulus dicat: Caudere cum gaudenti-
visio tanta? obscuri- praecipue
tatisnebulis tegitur, ut vix in ea aliquid, intellectu bus, flere cum flentibus (Rom. xn, 15). Nihil ergo
inlerlucente, videatur. Aliud, quod jam Agilulphum, D tam onerosum in ordine sacerdotum video quam
Langobardorum regem, ad obsidionem nostram sum- rigorem menlis compatiendo flectere, et cura per-
mopere festinantem, Padum transisse cognovimus. sonis supervenientibus animum mutare; et taraen
Unde pensate, fratres charissimi, in caliginosis ac hoc valde est necessarium. Nam quando ex praedica-
mysticis sensibus quid valeat mens misera, timoris tione ejus ad bonioperis gratiam peccator reducilur,
sui perturbationibus occupata.Quanto enim circater- si ipse qui praedicat videtur ingratus? » (Prx/at. I. u
rena plus salagit, tanlo in his quae sunt ccelestia mi- in Ezech.)
nus videt: pro eo quod curis suis extra se ducitur, Item in ejusdem voluminis: t Ecce haec, ut
fine
valde intus minor est: quia scriptum est: Deprimit Domino potuimus, coram vobis, fratres
largiente
terrena inhabitalio sensum multa cogitantem (Sap. 9, charissimi,rimati sumus. Nemo autem me reprehen-
15). Quae enim superiora penelrare, etiam collecta, dat (b) si post hanc locutionem cessavero, quia, sicut

(a) De isto verbo disseritur in nota h ep. 46 lib. n Reg. et cod. B. Mari» JParis., si posthac a locutione
Regislri.
ieeistri. cessavero.
(b) Ita Colb.etalii Mss. Eicusi, quibus astipulantur
219 S. GRlSGORll MAGNI VITA. AUGT. JOANNE DlACONO. LIB. IV. 220

orones cernitis, nostrae tribulationes excreverunt. A Domine (Psal. cxli, v. ult.). 8ed quia meis adhuc
Undiquegladiiscircumlusi sumus, utidiqueimminens precibus obtinere non mcreor, rogo utvestrse sancti-
mortis periculum timemus. Alii delruncati9 ad nos tatis oratio suae mihi intercessionis adjutorium prac-

mambus redeunl ; alii capti, alii interempti nun- beat, meque a peccati et corruptionis pondere libe-
tiantur. Jam cogor linguam ab expositione retinere, rum redilat in illam, quam bene nostis, libertatem
quia tsedet animam meam vitae meae (Job.z). Jam gloriae filiorum Dei. » (Lib. x, ep. 35.)

nullus in me sacri eloquii studiuin requirat, quia Item eisdem: « Peto autem ut pro meenixius ve-
versa e9t in luctum cithara mea, et organum meum stra sanclitas orare debeat, quia podagrae doloribus,
in vocem flentium (Job. xxx). Jam cordis oculus in etbarbarorum gladiig, et curarum alflictionibus in-
mysteriorum discussione non vigilat, quia dormita- cessanter premor. Sed si mihi orationis vestrae opem
vit anima mea prae taedio (Psal. cxvm). Jam minus impenditis, credo quod me contra adversa omnia
lectio animo dulcisest, quia oblitus sum manduc*re forliter juvetis. » [Lib. ix, ep. 78.)

panem meum a voce gemitus mei (Psal. ci). Cui Item eidem: « Rogo ergo ut pro me peccatore
autem vivere non licet, de Scriplurae sacrae sensibu9 enixius oretis, quia et dolor corporis, el amaritudo
loqui mysiica qualiler libet? Et qui cogor quotidie cordis ex curarum immensa vastitas
alflictionibus, et
amara bibere, quando possum dulcia propinare? » p mortalitatis, inter tot barbarorum gladios me vehe-
(Homil. ull.) menter affligit. Inter quae omnia non temporalem,
Item Italicae patriciae et Venantio, exmonacho sed aeternam consolationem requiro, quam per me
patricio: « Quosdam de Sieilia venientes affectu quo impetrare non valeo, sed per intercessionem vestrae
debui de sospitate excellentiae vestrae requirere cu- beatitudinis hanc me obtinere confido. » (Lib. xiii,

ravi, de assiduitate aegritudinum mihi tristia

sed ep. 41.)
responderunt. Haec autem dicens, nec ego vobis de Itein (o) Mariniano, episcopo R ivennoe: t Multum
meipso invenio aliud quod debeam nuntiare, nisi jam lempus est quo surgere de lecto non valeo :

quod, percatis meis facientibus, ecce jam undecim nam me modo podagrae dolor cruciat, modo nescio
mensessuct quod valderarum est si de lectosurgere quis in toio corpore se igniscum dolore expandit; et
aliquando polui. Tantis enim podagra? doloribus, fit plerumque ul uno in me tempore ardor cum do-
tanligque molestiarum premor angoribus, ut vila lore confligat, et corpus in me animusque deficiat.
mibi gravissima pcena sil. Quoiidie enim in dolore Quantis autem aliis necessitatibus extra has quas
deficio, et inoriis rerr.edium expecUndo suspiro. Ic protuli infirmitate9 afficiar enumcrare non valeo,
clero vero 167 hujus urbis et populo tanti febrium Bed breviter dico quia sic meinfectio noxii bumoris
languores
o -
irruerunt, ut pene nullus hber, nullus sen
-- r >
p *
— mortem deside-
-- vivere mihi ipcena sit, et
imbibit, ut 1 — i

vu9 remanserit, qui idoneus esse adaliquod officium ranter expectem, quam gemitibug meis solam esse
vel ministerium possit. De vicinis autem urbibus credo remedium. Proinde, frater sanctissime, divinae
sirages nobis mortalitatis quotidie nuntiantur. Africa pro me pielatis misericordiam deprecare, ut percus-
auiem qualiier morialitate et languoribus vasleiur, sionis suae 1ft§ erga me flagella propitius mitijret,
quanto viciniores estis tanto credo quod subtilius et patientiam tolerandi concedat, ne nimio, quod
cognovistis. De Orienle vero qui veniunt, graviore9 absit, taedio in impatientiam cor erumpat, et quae
de9olationes nuntiant. In his ilaque omnibus, quia, curari per plagampoteratculpacrescat ex murmure. »

appropinquante fine mundi.generalem percussionem (Lib. xi, fp. 32.)

esse cognoscimus, affligi nimis de propriis molestiis Item Ru9iicianae patricia?: « De podagrae molestia
non debemus. » (Regut. I. xi, ep. 123.) quam vobis evenisse signastis, et contristatus vehe-
Item Eulogio, palriarchae Alexandrino: « Trans- menter sum et laetatus.Laetatus, quiahumor noxiu9
acto anno suavissima sanctitatis vestrae scripta sus- inferiora petens, superiora profecto deseruit. Con-
cepi,quibus pro aegritudinis meae nimietate respon- fam tenuissimo corpore dolores
tristatus vero, quia in
dcre nunc usque non valui. Ecce enim jam biennium vos nimios perpeti pertimesco. Ubi enim deest caro,
pene expletur quo lectulo teneor, tantisque podagrae quae virtus esse poterit doloribus resistens? Me
doloribus alfligor, ut vix in diebus festis usque ad D etenim, quem qualis fuerim nostis, ita amaritudo
horarura trium 9paiium surgere valeam missarum animi et assidua exacerbatio alque hoc podagrae
solemnia celebrare. Mox autem cum gravi compellor molestia affecit, ut corpus meumtamquam in sepul-

dolore decumbere, utcruciaium meum non possim, tura siccatum sit unde flt utjam raro de lecto surgere
gemitu interrumpente, lolerare. Qui dolor interdum valeam. »(Lib. xi.ep. 44.)
mihi lentus est.interdum nimius.sed neque ita lentus Item eidem « Ego in tanto gemitu et occupationi-
:

ul recedat,neque ita nimius utinterficiat. Unde fit ut
qui quotidiein morte sum.repellar a morte. Nec mi-
rum, quia peccator gravis tali corruptionis careere
diu leneor inclusus; unde compellor clamare Educ
de carcere animam meam ad confitendum nomini
bus vivo, ut ad dies quos ago pervenisse me pceni-
teat, solaque mihi in consolatione sit moriis exspecla-
tio.Unde peto ut pro me orare debeatis, qualenus
: de hoc carnis carccro citius educat, ne taniis labori-
tuo, bus diutius torquear. » (Lib. xiii, ep. 22.) Item

(a) In Excusis, in Ulicensi, et in tribus Paris. Epi- citur Maximianus, modo Marianus, aul Marinianus.
scqjjo Arabix. Hic Episcopus in vulgatis modo di-
 :

221 S. GREGORIl MAGNI VITA, AUCT. JOANNE DIACONO. LIB. IV

Anastasio Antiocheno : « Rogo ut pro mei cordis in- A »d comburendos libros ejus cceperunt pariter anhela
Crmitate enixius oretis, quatenus omnipotens Deus re. Quorum dum quosdam jam combussissent, ac reli-

mentem meam a malis omnibus pro vestra ioterces- quos vellent exurere. Petrus Diaconus familiarissi-
sione tueatur, et citius me de tot procellis hujus tem- mus ejus, cum quo quatuor Dialogurum libros dispu-
quietis littore per- taverat, creditur veheinentissime obstitisse dicens,
pestatis eripiat, atque in sterns
ducat. » (Lib. vm, ep. 2,) ad obliterandam ejus memoriam librorum exustionem
68. Tantis precibus Gregorius tandem aliquando nihil proficere quorum exemplaria, diversis petenti-
postquam sedem catholicae et bus,mundi ambitum penetrassent ; subjungens im-
divinilus exauditus,
mane sacrilegium esse, tanti Patris tot et tales librcs
apostolicae sanctae Romanae Ecclesiae annis tredecim,
mensibus sex et diebus decem, doclrinis pariter ac exurere, super cujns caput ipse Spiritum sanctum in
operibusfelicissimisilluslravit,(a)annoimperiiPbocae similiiudine colurabae tractantis frequentissirae per-
secundo, indictione septiraa, quarto iduum Martia- spexisset. Cumque dudura devotum populum Diaco-

rum, a carnis corruptione subtractus est, incorruptio- nus cerneret occasione lemporis cura invidis resul-
nis perpeluaegloria sublimandus. Qui videlicet omni tare, in hoc omnium sententiam dicitur provocasse,

vitae suae tem,ore sicut novas basilicas minime fa- ut, si quod dixerat jurejurando confirmans mori coa«

bricarat, ita nimirum fabricatarum veterum sarta . tinuo meruisset, ipsi a librorum exustione desiste-
tecta cum suramo studio annualiter reparabat quas : rent, si vero testiraonii suisupersies exstitisset, ipse
reditibus, luminaribus, offioiis atque donariis cumu- quoque combustoribus manusdaret. (g) Itaque cum
lans, in basilica beati Petri aposloli fastigium de ar- Evangeliis in ambonem venerabilis levita Petrua

gento purissimo, quod a Leone Tertio pontifice in ascendens, mox ut Gregorianae sanctitati testiraonium
basilica Sixtiana sanclae Mariae nomini dedicata trans- praebuit, inler verba verae confessionis spiritum efQa-
latum est, fabricavit, et in basilica beati Pauli apo- a dolore mortis extraneus juxta (h) pyrgi basim,
vit, et

stoli superaltare nihilominus aliud fastigium procu- sicut hactenus cernitur, confessor veritatis meruit
ravit. Hujus praeterea venerabile corpus in extrema sepeliri.
porticu basilicae beati Petri apostuli ante secretarium 70. Hinc est quod consuctudinaliler Spiritus san-
tunc antiquissimum, quo videlicet Leo, Simplicius, ctusinspecieeoluinbae super scribentisGregorii caput
Gelasius, atque Symmachus, apostolicae sedis epi- depingitur, et quod expositionum illius pars maxima,
scopi, cum nonnullis aliis tumulati, suis hactenus quas utique ab invidis exusta recolitur, non habetur.
epitaphiispraeJicantur,sepultum talititulodecoralur: Quarum ipse summam Joanni, subdiacono Ravennae,
Su9cipe terra ttio corpus de corpore sumptum, responsali suo, signiticare videtur, inter castera sic
Reddere quod valeas, vivificante Deo. describens Quia cbarissimus quondam filius meus
: «
Spiritus astra petit, lelbi nil jura uocebunt,
Cui vitse alterius mors magis (6) illa via est.
j
Glaudius, aliqua me loquente de Proverbiis, de Can-
Pontificis summi hoc clauduutur membra sepulcro, ticis canticorum, de Prophetis, de libris quojue Re-
Qui ianumeris semper (c) vivat ubique boois.
Esuriem dapibus superavit, frigora veste, gum de Heptateucbo audierat, quae ego scripto
et
Atque animai monitis teiit ab boste sacris. tradere prae infirmitate non potui, ipse ea suo sensu
Impleb&tque actu quidquid sermune docebat,
ne oblivione deperirent, ut aoto tempore
dictavit,
Esset ul exemplum niysiica verba loquens.
169 (d Anglos ad Christum vertit pietate magstra, haec inferret, et emendatius dictarentur.
eadem mihi
Acquireos fideique agmiua gente nova. Quae cum mihi legisset, inveni dictorum meorum
Uic labor, hoc studium ,(e libi cura haec pastor agebas,
i

sensum (i) valde inutilius fuisse permutatum.

Unde
L't Domino offerres plurima lucra gregis.
Hisque Dei coosul factus, laetare triumptiis, necesse est ul tua experieniia, omni excusaiione at-
Nam mercedem operum jam sine fiue tenes.
que mora cessante, ad ejus monaslerium accedat, con-
69. Quo scilicet liberalissirao pastore defuncto, venire fratres faciat, et sub omni veritate quantascun-
vehementissima fames eodem annoincubuit: et quan- que de diversis 170 Scripturis chartulas detulit, ad
to patrono tunc Roma caruit, licel rerum inopia toto medium deducat quas tu suscipe, et mibi celerrime
:

pene mundo monstraverit, invidorum tamen feritas transmitte. » (Regist. lib. xn, ep. 2i). Enimvero, quia
minime recognovit. Nam sicut a majoribus (f) tradi- studiositas Gregorii, qui post haec tribus ferme annis
tur.cumcalumniarumveterumincentores.Gregorium D superfuit, falli non potuit, constat nimirum quia plu-
prodigum dilapidatoremque multiplicis patriarchalus res libros quam nunc habeantur composuit. Quorum
thesauri perstreperent, deficiente personali materie, memoriamquidaminepiscopaliejusperstringens,ait

(a) Hi characteres chronologici cum anno Christi terius.

604 conveniunt tametsi venerabilis Beda S. Do-
:
(g) Lege aliquid omnino
simile apud Greg. Turon.
ctoris obitum ad an. 605 refert, eumque seculus lib. de Gloria Confess. c. 59 Subdiaconus vero ple-
Paulus Diac. in lib. iv, hist. Langob. Indictioni vm nus dierum ae^re ferens quod virtus S. Trojani oc-
consignat. Mabill. culeretur, convocato episcopo cum clericis.... omnia
(b) Apud Bedam hos veraus referentem lib. II. hist. quae a saoclo audierat.... reseravit.... adjiciens haec :

c. 1, et in mss. Pari. ipsa. Et ut probetis vera esse quse loquor, finito sermone
(c) Beda, et mox laudati mss. vivit. fintm [ucto vilse ; et his dictis clausis oculis obiit.
(ii) Beda, ad Chrislum Anglos ronvertit, etc. (h) Pyrgobasis est domus lurrita pergi basis turris
(«) Beda, hxc libi cura, hoc Pastor agebas. pesseu fulcimentum. Mabill. — ;

Hoc videtur intelli-

(I) Haec historia Baronio ad an. 604 dubia videlur, gendum de aliqua turricula cochlidium, quo in ambo-
nec immerito, cum nullius certi auctoris testimonio nem ascendebatur, continente.
nitatur, et deipsa sileant Isidorus, Udephonsua Pa- (»') Ila Mss. At edili, valdt in multis.
223 S. GREGORIl MAGNI VlTA, AUCT. JOANNE DIAGONO. LIB. IV. 224
Job, Ezechiel, Evangelia et Pastoralem exposuil, et A exteneum, in sex codicibus explevit. Quorum exem-
muha alia. Utsubaudias, qu<e jam inveniri non pos- plaria primo per Urbis monasteria subdivisit, postre-
sunl, quoniam revera ante siiccem?» sunt quura elita, mo vero eidem Leandro episcopo destinavit.
sicutreliqua ipsiusopera quas nuncin sancta Romana 73. Sed in ipso sui episcopatus exordio, dum »
Ecclesia retinentur adhuc sub custodia, ne penitus Joanne, Ravennatis urbis episcopo, humililer repre-
vulgarentur. hensus fuisset, cur pastoralis curte delitescendo pon-
71. Itaque ei curiosius perpendatur omne Grego- dera fugere vir tam idoneus voluisset, librum Ragu-
rii tractandi tempu9 quo libros qui nunc hahentur lae Pastoralis composuit : quem quadriparlita ratione
exposuit, a diaconio suo usque ad penultimum sui distinguens, valde pensandum e99e pardocuit, cum
pontificatus annuin extendilur; et licet, Langobar- rerum nece9sitas exposcit, ail culmen qui9que regi-
dorum perfidia sa-vienie, post Ezechielis tractatus, minis qualiter veniai, atque ad hoc rite perveniens
ab expositione librorum destiterii, ab exponendis ta- qualiier vivat, et bene vivens qualiter doceat, et recte
men epistolis, quamdiu vivere poiuit, numquam om- docens infirmitatem suam quotidie quanta valel con-
niDO cessavit ;
quarum videlicet tot libros in scrinio
sideratione cognoscat, (c) ne aut humililas accessum
dereliquit, quot annos advixit. « Unde quarlum-de- fugiat, aut perventioni vita contradicat, aut vilam
cimum epislolarum librum seplunaeindictionisiiDper- n doctrina destituat, aut doctrinam praesumptio extol-
fectum reliquit quoniam ad ejusdem indiclionis ler- lat. Primum ergo appetitum limor temperet post ;

minura non perlingit. Ex quorum multitudine primi autem magisterium quod a non quaerente suscipitur,
Hadriani paps temporibus quoBdam epi>tolae decre- vita commendet deinde necesse est ut pastoris bo- ;

tales per singulas indictiones excerptae sunt, et in num, quod vivendo ostenditur, eliam loquendo pro-
duobus voluniinibu9, sicui modo cernitur, eon^re^a- pagetur ad extremum vero superest ut perfecta
;

tse. Et Gregorins jamdudum monasterio positus,

in quaeque opera consideratio propriaa infirmitatis de-
ubi cum angelus Uomini sub habilu naulragi scri- primat, ne hajc ante occulti arbitri oculos tuinor ela-
bentem rcpererat, nimirum qusdam dictaverat, ut quosdam imperitos ad sa-
tionis exstinguat. Et quia
ad exposilionem tantas profunditatis quam in libro cerdotium conspirasss cognoverai, quosdam conspi-
Job penetrare potuit, eo paratior quo ex dictandi raturo9 esse prasvidebat : qui metiri se nesciente»,
consuetudine doctior, perveniret. quae non didicerunl docere concupiscerent, quique
72. Ergo Gregorius in diaconio suo, dum illum in pondug magialerii tanto levius aestimarent quanto
Constantinopolitana urbe sedis apostolicae regponsa vim illius rnagnitudinis ignorarent bos in ipso libri
:

Leandrum, Hispanum episcopum,

constrinsierent, et sui reprehendit exordio, ut si quando indocti ac prae-
injunota pro causis fidei Wisigothorum ibi legatio cipites doctrina» arcem tenere appetissent, a praeci-
perduxisset, eodem Leandio (sicut in primo libro C pitationis suae ausibug in ipaa Gregorianae locutionis
dixisse me recolo) cum fratribu9 tuno Gregorio janua pellerentur. Hunc librum Anatolius, diaconus,
adhaerentibus, importunissime compellente, li- ejus apocrigiarius, quaerenti ac jubenti iraperatori
brum beati Job ccepit exponere (Lib. i, 27). Qui- quondara obtulerat, quem magnus Anastasius, Antio-
bu9 coram positis priora libri sub oculie dixit et ; chenus episcopus, in Grxcam lin^uam Iransfudit, et
quia terapus paulo vacanlius reperit, posteriora tra- Orienlalibus eccleaiis opus venerabile procuravit.
ctando diclavit. Cumque ei spatia largiora suppete- 74. Deinde, sicut in secundo hujus operis libro
rent,multa augena, pauca subtrahens, atque ita ut jam reluli, dum adhuc Gregorius ad loquendum vo-
inventa sunt nonnulla derelinquens, ea quae 96 lo- ce staluque sibi sufficeret, per stationes discurrens,
quente excerpta 9ub oculis fuerant, per libros emen- viginti homilias Evangelii diverso lempore coram
dando composuit. Qui cum jam factus episcopus Ro- populodeclamavit; reliquas vero ejusdem numeri dic-
mae poatrema dictaret, quoslylo prima dixerat solli- tavit quidem, sed, lassescente slomacho languore con-
cite attendens, egit ut ea quae locutua fueral, studiosa tinuo, aliis pronunliare permisit (Lib. ix, ep. 52) : qua-
emendatione tran9currens, quaai ad similitudinem rum exemplaria Secundo servo Dei petenti mandavit.
dictatug erigeret, et ea quae dictaverat, non longe a 75. Cumque a suis familiaribus utaliqua de mira
colloquentig 9ermone digcreparent qualenug dum D culiepalrum describeret Gregoriu8 enixiugrogaretur,
:

hoc tenditur, illud adtrahitur, edita modo dissimili
res non dissimilis formaretur. Qamvis tertiam ipsius
operi3 partem ut colloquendo prolulit, pene ita de-
reliquit quia dum eum fratres 171 ad alia expo-
:
nenda pertraherent, hanc subtilius emendari nolue-
runt. Quibus mulla jubentibus, dum parere modo
(b) per expositionis ministerium
modo per contempla-
tionig aecengum, modoper moralilaiis instrumentum
etuderet, hoc opug, per triginta et quinque libros
Maximiano, Syracusano episcopo, scripsit, dicens
« Fratre9 mei, qui mecum familiariter vivunt, omni
modo me compellunt aiiqua de miraculig Patrum quae
in Italia factaaudivimue sub brevitate deecribere. Ad
quam rem solatio vestrae charitatis vehemenler indi-
geo, ut quae vobis in memoriam redeunt, quoeque
cognovisse vos 1 7S conligit, mihi breviter indiceiis.
De domno autem Nonnoso abbate, qui juxta domnum
Auastasium de Pentomis fuit, aliqua retulisse te me-

(a) Sic legitur in Uticensi, et quidem optime, licet mysterium.

aliis in Ms9. ac editig legatur, unde teriium decimum. (c) Corruple quidam editi, humilitatis accessum fu-
Vide Praefat. nostram ad epistolas num. 5. gial.
(*) Excuei, cum tribus Mes. P»ris.,p«r expoiitionu
225 S. GREGOKII MAGNI VITA, AUCT. JOANNE DIACONO. LIB. IV. 226

nimi quae oblivioni maodavi. Et baec ergo, et si qua A Geneseos admiratus :« Sumpta, inquil.sunt, ab au-
sunt alia, luis peto epistolis imprimi, el mihi sub ce- ctoribus haec Origene, Victorino, Ambrosio, Hiero-
leritate, transmitti, si tamen ad meipsenon proficis- nymo, Cassiano, Augustino, Fulgentio. ac nostris
ceris. » (Regist. tib. Hinc Gregorius robo-
111, ep. 51.) temporibus inMgniter 173 eloquente Gregorio. •
ratus, sanctorum miracula Patrum cum Petrosuodia- Sed et Beda presbyter in libro de schematibus orato-
cono quae per inquisitionem atque responsionem pro- res bomceoteleuton facere perhibens, exemplum pro-
tulerat (a) expositionis altius studium interrumpens, posuit, dicens « Bealus Job Deo soli sibique cogni-
:

sola nominum praenotatione distinxit, et in libros qua- tus, in tentatione ad nostram nolitiam perducendus,
tuor ordinavit :ut, sicut ia Iibris expositionum sua- tactus est vulnere ut odorem suarum virium lanto
rum quibus insudandum docuerat, ita
esset virtulibus latius spargeret, quanto more aromatum melius ex
etiam descriptis sanctorum miraculis qus virtutum intentione fragraret. Quo schemate ipse, qui hoc di-
fuisset earumdem claritas luce olarius ostentaret. xit, beatus papa Gregorius saepissime usus fuisse co-

Quos libros Zicharias, sanctae Ecclesiae Romanae gnoscitur; et hujusmodi orationes esse reor quas
episcopus, Graeco Latinoque sermone doctissimus, Hieronymus concinnas rhetorum declamationes ap-
temporibus Constantini imperaioris post annos ferme pellat. »
centum spptuaginta quioque in graecam linguam con- n 78. Al Gregorius humilitatis suae cautela comrao
vertens,Orientalibus ecclesiis divulgavit,(6) quamvis nitus noa solum facundia suaeredolentiamcontemne-
astuta Graecorum perversitas, in commemoratione bat, verum etiam in compiratione tractatus altenus
Spiritus sancti a Patre procedentis, nomen Filii sua- dictalum suum furfurem nominans, libros suos legi
ptim radens abstulerit. quamdiu viveret vehementissime prohibebat, Inno-
76. Primam quoque et ultimam Ezechielis prophe- centio praefecto Africae intercstera scnbens « Quod :

tae partes quae videbantur obscuriores.Romanis postu- in expositione sancti Job transmiiti vobis codicem
lantibus, pertractavit, easque per homitias viginti voluistis,vestroomninostudiocongaudemus:quoniaoa
et duss distinguens, quanium lucis intus habeant de- illi rei eniinentiam vestram studere conspicimus.quaei
monstravit; et in his tractandis.sicutsuperius patuit, nec totos foras vos exire permiltal, et ad cor iterum
finem fecit. saecularibus curis dispprsos recolligat.Sed si delicioso
77. Qui libri dum a doctoribus sequentis temporis cupiiis pabulo saginari, beati Augustini patriotae ve-
tam rectissimis sentenliis editi quam luculentissimo stri opuscula comparationem (e) siliginis
legite, et ad

rhetoricae facundiae siylo compositi veraciter docean- illius nostrum furfurera non quaeratis.» (Regtsl. lib,x,
tur eos beatus Gregorius ex bumililalis suae dulce- ep. 37.)

dine incultos perhibet, Leandro episcopo inter cae- n Item Joanni, episcopo Syracusano « Praeterea :

tera scribens « Quaeso ul bujus operis (bauJ dubium

: audio qnod aliqua de bis quae scripsisse me memini
quin Moralium) dicta percurrens, in bis verborum fraternitas vestra ad mensam suam coram extraneis

folia non requiras, quia per sacra eloquia ab eorum legi faciat. Quod mihi non videtur esse faciendum,

tractaloribusinfructuosaeloquacitatis levitas studiose quia hoc quod vos pro charitate facitis, possunt qui-
compescilur, dutn in templo Dei nemus planlari pro- dam, quantum ad me est, vanae gloriae deputare.
hibetur. Et cuncti proculdubio scimus quia, quoties Ideoque coram extraneis antiquorum dicta legite, ex
in foliis male laetae segetis culmi proficiunt, minori quorum auctoritate valeant qui audiant reformari. >
plenitudine spicarum grana turgescunt. Unde et ip- (Lib. vm, ep. 9.)
sam loquendi artem quam magisteria disciplinae exte- Item Joanni, subdiacono Ravennae, post multa :

rioris insinuant servare despexi. hujus Nam sicut i fllud, iDquit, quod ad me quorumdam relatione
quoqueepislolae tenor enuntiat, (c)non metacismi col- perlatum est, quia reverentissimus coepiscopus meus
lisionem fugio, non barbarismi confusionem devito, Marinianus legi commenta beati Job publice ad vi-
hiatus motusjue etiam et praepositionum casus ser- gilias facit, non grate suscepi, quia illud opus non
vare eontemno : quia indignurc vehementer exisiimo, est populare, et rudibus auditoribus impedimentum
ut verba coelestis oraculi restringam sub regulis Do- magis quam provectum generat. Sed dic ei ut com-
nati;nequeenim(d)h*cabullisinterpretibu3inScrip- ^ menta Psalmorum legat ad vigilias, qua; mentes sae-
turae sacras auctoritate servata sunt. Ex qua re nimi- cularium ad bonos mores praecipue informent. Neque
rum quia nostra expositio oritur, dignum profecto enim volo, dumin haccarne sum, si qua dixisse me
est ut quasi edita soboles speciem suae matris imite- contigit, ea facile hominibus innotesci. » (Lib. xii,

tur. » (Prx/at. ad ) In quibus verbisagnos-

lib. Moral ep. 24.)
citur Gregorius hod studuisse locutionem pompati- Quanta sane coneideratione Gregorius, qui ad
79.
cam, sed ex pristina saecularis exercitii consuetudine culmen regiminis humiliter pervenisse, ad hoc opus
polius incurri3se. Cujus facundiae consonantiam Isi- pervenieDS bene vixisse, bene vivendo recte docuisse,
dorus, Hispalensis urbis episcopus, in expositione satis, ut opinor, monstratus est infirmitatem suam

(a) Bigot. et Utic, expositionis allerius studium. tur, unde vitiosa collisio. Vide Vossium Institut. Ora-
(bVide lib.n Dialog. cap. ultimo, et notaset consu- toriar. lib. iv, cap. 2. § 2.
le. De Graeca translatione fuse in Praef. ad Dialogos. (d) Ita Mss. At edili, ab illius lemporis interpretibus,
(c) Vel potius mutacismi, nimirum Graeci appella- aut ab ultius, etc.
runt, a'>Tarx:»[jLO'/ cum nimium aut lemere m repeti- (e) Bigot, «t Utic, timilaginis.
 227 S. GHEGORII MAGNI VITA, AUCT. JOANNE DIACONO. LIB. IV. 228
copnoverit, in extremo libro Moralium manifestat, \ legerit, apud districtum Judicem solatium mihi si
cura dicit : « Expleto itaque hoc opere, ad me mihi orationis impendat, omne quod in me sordidum da-
video esse redeundum. Multum quippe mens nostra prohendit fletibus diluat.Orationisautem atqueexpo-
etiam cum recte loqui conatur, extr.i semetipsam sitionis virtute cullata, lector meus in recompensa-

spargitur. Integritatem namque animi, dum cogitan- tioueme superat, si, cum per me verba accipit, pro
tur verba qualiter proferantur, quia trahunt cxtrin- me lacrymas reddii. »
secus, minuunt. Igitur a pulilico locutionis redeun- 80. Hujus beatissimi Gregorii venerabile corpus, a
dum est ad curiam cordis, ut quasi in quodam Gregono quarto sedis apostolicae praesule (a) post an-
concilio cousultationis ad me ipsum discernendum nos circiter qtiinquaginta translatum, ante novellum
cor.vocem cogitaliones mentis, 174 quatenus ibi secretarium con^tructis absidibus, sicuti modo cerni-
videam ne aut incaute mala aut bona non bene dixe- tur, (b) sub aliari sui nominis collocatur quo ejus :

rim.Tuncenim bcne dicitur bonum, cuai is qui dicit, anniversarie solemnitas cunctis certatim pernoctan-
soli ei a quo acce^it, per id appetit placere quod tibus veneratione gralissima celebratur, in qua pal-
dicit. Et quidem mala me aliqua, etsi dixisse non lium ejus, (c) et phylacteria, se d et balteus ejus
invenio, tamen quia omnino non dixerim, non de- consuetudiualiter osculantur. Quae sigillatim 175
fendo. Bona vero si quadivinitus accipieus dixi, meo g considerata, et auliquitatem viri, et mcdiocritatem
videlicet vitio minus me bene dixisse prufiteor. Nam habitus, et speciem regularis propositi signis perspi-
ad rae intrinsecus rediens, postposilis verborum fo- cuis repraesentant. Nam in eo quod pallium ejus
liis, dumipsam sub-
postpositis sententiarum ramis, bysso candente cotitextum nullis fuisse cernitur acu-
radicem meae intentionis inspicio,Deo quidem
liliter bus perforatum, sic ipsum ciroa scapulas obvoliiluin
ex ea me summopere placere voluisse cognosco sed ;
fuisse, non autem confixum dignoscitur, sicuti ve-
eidem inlentioni qua Deo placere studeo, furtim se tustissimis musivis vel picturis ostenditur. Quod
nescio quomodo inteniio humanae laudis interserit. autem reliquiarum pbylacleria tenui argento fabri-
Quodcumjam postmodum tardeque discerno, inve- cata, vilique pallio, de collo suspensa fuisse videntur,
nio me aliter agere quod scio me aliter inchoasse. habitus ejus mediocritate demonstratur. Porro in
Sic enim saepe intentionem nostram, dum ante Dei unius pollicis mensuramnum-
exilitate baltei, quas

oculos recte incipitur, occulte subjuncta, et eam ve- quam speciem propositi regularis olim a
exceJit,
lut inilinere comprehendens, humanae laudis intentio sancto Benedicto statuti, cujus ipse vitam describens,
assequitur : sicut pro necessitate quidem cibus su- in dialogo regulain quoque laudaverat, eum servasse

mitur, sed in ipso esu, dum furiim gula subripit, luce clarius manifeslat, praesertirn cum idein venera-
edendi delectaiio permiscetur ; undp plerumque con- p bilis doctor Gregorius Graecam linguam nescierit, el
tingit ut quam salutis causa
relectionem corpoiis, sui monasterii monachos Benedicti utique regulis
coepimus, causa voluptatis expleamus. Fatendum est mancipatos Saxoniam destiuarit.
in
i^itur quod reclam quidcm intentionem ao3iram, 81. Siquidem quod Graecam linguam nescierit,
quae soli Deo placere appetit, nonnunquam intentio ipse lestalur in epistola Eusebio, Tbessaloiiicensi
minus recta, quoe de donis Dei placere hominibus episcopo, scribens Lator praesentium Theodorus,
:

quaerit, insidiando comitatur. 8i autem de his divi- Ecclesiae lector, ad sanctorum apostolorum limina
nitus districte discutimur, quis inter ista remanet veniens, dum homo (quippe ut novus) haberetur
salutis locus, quaudo et mala nostra pura mala sunt, incognitus, Andreae mouacho.qui ad sanctum Paulum
et bona quae nos habere credimus pura bona esse inclusus fuerat, res et chartas quas delulit, ut re vera
nequaquam possunt?Sed hoc mihi operae pretium olim noto, innocenier deposuit, credens quod mens
credo, quod fraternis auiibus omne quod in me )a- ipsius (sicut et nos aute putaveramus) cum habitu
tenter ipse reprebendo, incunctanter aperio. Quia concurdaret. Sed ille tautae pruvitatis iuventus est,
enim exponendo non celavi quod sensi, confitendo ul si adhuc
ejus stultiti*' sub inelusionis specie paulo
non abscondoquod patior. Per expositionem patefeci multorum aniuias malitiae suae fal-
amplius licuisset,
dona, per confessionem detego vulnera. Et quia in n sitate deciperel, et qua;cumque potuisset nou levia
hoc tam maguo humano genere, nec parvi desunt scandala generaret. Nam inter alia quae idem Andreas
qui dictis meis debeant instrui, nec ma^ni desunt qui pessime cogitavit et fecit, eam quoque quam ad nos
cognitae meae debeant infirmitati misereri, per haec misistis, dum apud ipsum a praefaio lectore esset
ut aque aliis fratribus quantum possumcuram con- deposita, infalsavit epistolam, ut quicumque eam
fero, ab aliis spero. Illis dixi exponendo quod faciant, legcret, vos nec catholica nec recla sapere evidenter
istis aperio confitendo quod parcant. Illis verborum arguerei. Ex qua re contigit ut duin verilatem slu-
medicamenta non subtraho.istis lacerationem vulne- diose quaereremus.ejusquae latebat iniquitas vulga-
rum non abscondo. Igitur quaeso ut quisquis hoc retur : et tanta iu eo reperta sunt, quanta nec de

(o)Lpgeducentos vigintiquinque nam Gregor. IV : Doctoris reliquia1 monasteHoS. Medardi Suess., ca-
an.827Bederecoepit. Aut legeudum, ante an. fere 50. put vero benedicl. coenobio S. Petri viri Senonensis
In Rep., pott annos mullos. ce^sisse relerunlur.
(b) Plur. ed., suaaltarksuinnminibus. Hune errorem (<•) Phylacteriorum nomine intellige crucem pecto-
correxerunt Bollandiani certe facile ex Mss. redar-
: ralem Reliquiis refertam, quam gestari 6olitax relert
guendum.Caeterumpreler hanc translationem, aliam Grrgor. lib. xir, ep. 7 nunc lib. xiv, ep. 12. Mabill.
;

lege Ssculo iv Bened., Christi nono, quo eaor» B.

 229 S. GREGORH MAGNI VITA, AUCT. JOANNE DIACONO. LIB. IV. 230
scelerato quocumque laico credereutur. Et quia inter A inferior tunica pseudolactini coloris appareat, quas
diversa mala aliquos etiam sermones scripsit, atque magno sinuaraine auper pedes d.-fiuat; duabus zonis

eos ex nostro nomine titulavit, et suspecti sumus ne ad similitudinem dalmatiearum.sed latioribus omnino

eos alicubi transmiserit, fraternitas vestra sollicitudi- distincta staiura plena, facies rotunda quidem et
;

nem gerat et si quid tale repererit, eos exscindi et

;
Cftndida, sed seniojam rugosa, quam ipsa quoque
omnimodo faciat aboleri, ut quod irnperitus littera- senectus pulcherrimarn fuisse significat; oculisglau-

rum et Scripturae divinae nescius, nostro, sicut dixi- cisetgrandibus^suparciliismorticis, labellis venuslis,
mus, nomine praenotavit, quorumdam animos non vultu bilari, fereos in capite(d) matronalem mitram

possit inficere. Nam nos nec Graecc novimus, nec candentis (e) brandei raritate niblatam duobus dex- ;

aliquod opus Graece aliquando conscripsimus.» (Re. signaculo crucis semunire velle prseten-
terae digitis

gist. lib. xi, ep. 69.)

dens, in sinistra vero patens psalterium retinens, in
82. Quod vero monacbi, qui a Gregorio in Saxo- quo hoc scnptum est Vivit anima mea, el laudabit
:

niam missi.sancti Benedictiregulae fuerint mancipati, te, et judicia tua adjuvabunt me (Psalrn. cxviii, vers.

176 inter alia etiara illud ostendit, quod ex ipsius penult.)(j) A

dextero vero cubito usque ad sinistrum
discipulis vix potestin illis partibus monachus aliquis circa scapulas versus ascendens reflectitur, qui ita

inveniriaquo non observetur tam in proposito quam se habet Gregorius Silvixmatri fecit.
:
JJ

in habitu regula Benedicti. Quapropter sicut constat 48.Sed et (g) in absidula post fratrum cellarinm
Gregorianum monasteriuma Latinitatein(a) Graecita- Gregorius ejusdem artificis magisterio in rota gypsea
lem necessitate putius quam voluntate conversum, pictus ostemlitur, statura.justa
et beae formata, lacie

ila fideliler preestolatur in Latinitatis cullum favente de paternae longitudine etmaternae rotunditate
faciei

Domino denuo reversurum. ita medie temperata, ut cum rotuoditate quadam

83. In cujus venerabilis monasterii atrio, jussu decentissime videatur e8se deducta, barba paterno
Gregorii, juxta nyraphium duae iconiae veterrimae
(b) more subfulva et modica ita calvaster, utin medio;

artificialiter depictae usque haclenus videntur. In gemelloscincinnos rarusculos habeat, etdex-

frontis

quarum altera tieatusPetrus apostolus sedens conspi- trorsum reflexos; corona rotunda et spatiosa, ca-
citur, stantera(c) Gordianum, regionarium, videlicet pillo subnigro et decenter intorto sub auriculae me-
patrem Gregorii, manu dextera per dexteram ni- dium propendente fronte speciosa, elatis et longis,
:

hilominus suscepisse. CujusGordiani habitus castanei sed exilibus superciliis oculis(A) pupilla furvis non
;

coloris planeta est, subplaneta dalmatica, in pedibus quidem magnis sed patulis ; subocularibus plenis ;
caligas habens; staturalonga, facies deducia, virides naso a radice 177 vergentium (i) superciliorum sub-

oculi, barba modica, capilli condensi, vultus gravis. tiliterdirecto, circa medium latiore,deinde piululum
In altera vero mater Gregorii sedens depicta est Sil- recurvo et in extremo patulis naribus prominente ;

via, candido velamine adextro humero taliter contra ore rubeo ; crassis et subdividuis labiis, genis compo-
sinistram revoluto contecta, ut sub eo manus tam- sitis ; mento a confinio maxillarum decibiliterpromi-
quam de planeta subducal et circa pectus subgula
;
nente;(;) colore aquilinoet vivido, nondura, sicut ei

(a) An Andreae monasterium Graecismona-

forte. S. tius lib. iv Anademata appellat. Idem Maro lib. ix
chisconcessum Stephano papalll.qui monachis
est a jEneid.
itidem Graecis ccenobium S. Dionysio Areopagita?
Et babent redimicula mitrae.
sacrum a se erectum attribuit ? Ut ut sit, illud S. An-
dreae asceterium Benedictinis, juxla Joan. Diaconi
(e) Bigot. etUtic, prandei ibid. pro, raritate nim-
votum aliquando rosli tutum.tandem Camaldulensibus
blalam. Utic. habct rariiatibus latam. Mabill. putat
a Greg. XIII assignatum est. Mabill.
(ftlEsttemplum feminarum seu locustempli feminis legendum nimbatam. Nam nimbus inquit.estfasciola
transversa ex auro assuta linteo in fronte femi-
destinatus, inquit Mabill. At Bollandus hic nym-
naruui.
pbaeum pro lavacro seu fonle accipil, quia nymphae
aquarum deae eranl. (f) Haac etiam omissa sunt in effigie vulgata S.
Silviae.
(c) Imago illaGordiani quamBaroniusin Annalibus
exhibet, quamque excudere curarunt qui Gregorii r> (g) Excusi, in absidicula. Apud Gnss. et in plurirais
editis legituretiam aurific.is pro artificis.
opera Vaticanis typis edidere, Gussanvillaeus, et nu-
(h) Mnbill.,Gussanv. etalii, pupiUafulvis. Bollandus
per noster Mabilionius Annalibus Bened. non vi-
detur ea ipsa quam hic Joannes Diaconus describit.
Mss. sequitur.
Ubi enim Petrus apost. Gordianuin per manura 01 fn Reg. Germ., Bigot et Utic, ciliorum.
dexteram suscipiens ? Cprte in istis icnnibus visitur (;')IlaoptimeBollandusconsentientibus Mss. Vatic,
Gregorius medius inter Gordianum et Silviam qui ad etc, Alii.eJ livido. Certe Joannes describit oris S. Gre-
gorii colorem, antequam morbis assiduis mutatus
eum tantisper faciem converlunt. De bis imaginibus
essel, ut sequentia vcrba innuunt, nondum... car-
inlra.
diaco. Ergo potius legendum vivido quam livido, quod
(d) Matronalem appellat hanc mitram,ut forte eam
distinguat a milra sacrarum virginum, de qua vide nescio utrum in aliquo Mss. codice reperiatur. Aqui-
notam 613 in lib. Sacram. col. 441 et 442. Mitra linus color seu aquilus ab aqua dicit.ur secundum
proprie erat muliebre capitis ornamentum ; unde
quosdam grainmaticos, et ab aquila juxta alios. Sue-
turpe erat viro mitram gestare. Hinc ^Eneid. iv tonius in Auguslo: Nusum asummo eminenliorem. ...
:

colorem inler aquilum canrfidumgue. In Vila Virgilii,

Et nunc ille Paris cum gemiviro comitatu auctore Tiberio Dnnato, corpore ei staturn fuit grandi,
M ..oina meutum mitra criacmque raadeutem
colore aquilino. Color c^rdiacus est pallor contractus
Subnixat.
excardiaoo morbo, seu ex languore stomachi; xapSta
Redimicult habebat mitra, cfuw verbo Grajoo Lucre- enim Graece non solum sigaificat oor, sed etiam ven-
231 S. GREGORII MAGNI VITA, AUCT. JOANNE DIACONO. LIB. IV. 232

posleacontigU, cardiaco ; vultu mitis ; manibus pul- A t ert 'i usque ab horam tertiam cum ingenti fragore
chris ; teretibus digitis ethabilibus ad scribendum prae incendio linguam ab ore projiciens ultimumfla-
Praeterea planeta super dalmaticam castanea, Evan- tum protraheret. Quem presbyteri tam duriter labo-
geliura in siuislra, modus crucis in dextra ;
pallio rare videntes, deputatis monacbis, qui cum psal-
illic

mediocri a dextro videlicet humero sub pectoresuper modiis ejus exitum comtnendarent, ipsi procoom-
siomachum circulatim deducto, deinde 9ursum per nipotenti Deo studuerunt solemnes hostias immolare.

sinistrum humerum post tergum depo9ito,cujuspars Sed nionachi psalmodiam deserentes, non timuerunt
altera supereumdem humerum venienspropria recli- inter se morienti fratri detrahere; cum ecce presby-
tudine, non per mediura corporis, sed ex latere pen- teri a missorum 9olemniis circa horam septimam re-

del ;circa verticem vero tabulae similitudinem, quod meantes, Joannem presbyterum, quem incredibiliter
viventis insigne est, praeferens, non coronam. Ex quo cum morte luclantcm reliquerant, levius se habere
manilestissime declaratur, quia Gregnrius dura advi> mirati sunt, cumque nominatim clamare coeperunt.
veret, suam similitudinem depingi salubriter voluit, Mox ille oculos, subridendo, concutiens « Parcat, :

inqua possel a suis monachis.non pro elationis glo- inquit, vobis Dominus, fratres : quare me sollicitare

ria.sed pro cognitae diatrictionis cautela, frequentius voluistis ? Qui ab ipso hujus diei principio usque

intueri. Ubi hujusmodi distichon ipse dictavit :

p nune coram Chrisbi pra^sidenti multis millibus ange-
CnriMe potens Domine, nostri largitor honorie, lorum cum diabolo ad judicium steti, et, adjuvanti-
Indultum offioiuin Bolita pietate guberna busme sanctig Andrea et Gregorio, cunclis eju9 ob-
85. Ubi etiam tempore Petriarchidiaconi, et (n) Jo- autem quia mona-
jeclionibus beno respondi. Sciatis
annis hegumeni, Saturninus monachus dextra laeva- sterii modium, libram, consuetudinem
sextarium,
que beati Gregorii etligies sanctorum apostolorum, eleemosynarum et lumiuum, oronemque mensuram
quemadmodum modo videntur, depinxit. Quo scilicet curiosissime Christo quaerenti usque ad scabellum

loco nonnunquam divinitus candela succenditur, et peJum ejus portavi. Sed de una objectione, fateor,

in ejusdem similitudinis cfligie pro regimine sui rao- (e) convictus metui de qua nimium,9icut vidistis, la-

nasterii sspe beatus Gregorius praesentatur. borando vexatus sum, et me adhuc liherare non po-
86. Nam ut pauca de raultis contingam, Leonia lui. Cumque fratres de ea requirerent, ait Non au- :

Quarti pontificis terapore, cum Megistus,(6)Ostiensis deo dicere, quiaquando vos me clamastie, et a san-
epUcopus et apostolicae sedis bibliothecarius, eidera cto Gregorio redirejussus 9um, ut vobis eliam de

monasterio praeesset, Joannes presbyter, ejusdem
praepositus.cum quadam femina turpiter vivens, ve-
hementissimo podagra?. dolorecorreptus est, qui me-
dicorum manu cauteriatus per exustionis vulnus cal-
cem elTundere.Quam restringere nullis artibus
ccepit
mensuriset consueludinibus raonaslerii ponerem ra-
tionem, diabolus questus est, putans, quod rae Pater
ad pcenitentiam remisieset. Quapropter beatum Gre-
gorium vadem dedi, ne commotam calumniam cuili-
bet revelarem. Illis magis imminentibus, et ee pro eo

prasvaleng, in tanlara desperationem perductus est, deprecaturos Dominum promittentibus, ut causam

ut ab omni illius feminae visitatione desisteret, et illa fratribus revelaret,delunctorum quorumdam domog,
sibialterum sub eodem facinore copularet. Sed post et viventium raerita proferebat, dicens: Iste dignus,
annura presbyter ad pristinam sanilatem reverteng, ille indignus est. Rurgus interrogatug, ad monachoa,
quamquam propo^itumsibi fuissetut ulterius nullam qui pridem secum remanserant, converaug e9t, di-
contingeret, ad eamdem tamen misso nuntio, futuro cen9 : Omnia in quibus mihi detraxistis, fralres, au-
die Dominico se redire professus est. Quo recepto, divi,quamquam respondere nequiverim et inpedi-
ubi suo desiderio votum quoque mulierculae conve- mentum mihi non modicum generastig, quia tara a
nirc gravisus est, adbalnea proces9it.Unde revertens, vobia quam a diabolo sub uno tempore accusalus,
tantum laetitiae potionibus et cantionibug se dissolvit, nescieham cui primitus calumniae responderem. Sed
ut subrepente somno interes96 nocturnis cum fratri- si quando queralibet migrantem videritis, compali-

bus nunquam potuissel officiis. Eadem nocte cuidam mini sorti communi, et nolite de eo judicare, qui ad
presbytero et monacho beaius Gregoriug in somnis tam districti judicis cu.ti criminatore suo judicium

apparens, ait : Surge, et dic praeposito ut poeniten- " vadit. » His expletis, cuuctos jubet abscedere.aolum
tiam agens, peculium suum, quod eum a^gregare pre^byterum qui sibt mortem praenuntiaverat secum
non puduit pro peccato conscieotiae suae, dispergat: tenens. Quisolus remanere pavescens, alterumsecum
17S quia die tertia funditus exgtinguelur a vila. retinuit, hortatus ut causam pro qua cjnflixerat sal-

Quod praepo9itu9 ut audivit, vehementer expavil. Et tem sibi pandere non timerel. At illel79vebe-
quia Gregorii mandato incredulug esse non poterat, menter ingenuit, et converso ad parietem capite,
poenilenliam ccepit, cunctaque sua sanus di9tribuens, clamabat, dicens : « Andrea, Andrea, hoc anno
tanto febris ardore correptus est, ut, a diluculo diei pereas, qui me pravo consilio ad periculum compu-

triculum aeu stomachum, maiime os ventriculi. De hoc est praeses, praefectus monasterii. Infra c. 88
hoc morbo Horaliuslib. n, 9atir. 3. liquet hunc begumenum, seu oeconomura, ut habenl
Non est cardiacu», Craterum dixisse putato, Excusi, monasterio praefuis^e.
Hic seger. (b) Utic, Hostiensis episcopi.
(o) Ita M8S. Al editi Joan. OEconomi. Fortassecum (c) Excusi, ad9tipulantibU9 Germ., Colb. ei Reg.,
S.AndreaenionasteriumGraecigmonachiscegsisset.qui convictui erubui de me.
tunc ipei prseerat nomine Greeco dicebatur ^Yodptvoc,
 233 S. GREGORIl MAGNl VITA, AUGT. JOANNE DlACONO. LIB. IV. 234
listi. » E vestigio Zacbarias medicus, qui anno prae- j^ cebantur, (a) penitus interdixit : cum ejusdem 1 80
terito ad suos, videlicet Sarracenos, apostatando re Quadragesimaetempore beatus Gregorius eidem pre-
versus est, adfuit, lactisque temporibus, jurare ccepit sbytero cui snpra et monacho in somnis apparuit,
presbyterumexeadem valeludine ininimemoriturum. dicens: Vadu et dic hugemeno Quia diminuit con- :

Quem Ianguidus ut audivit, cum ingenli animadver- suetudinem, quam ego constitui, Dominus quoque
6ione repulit, dicens : « Fratres, jara omne corpus ejus dies dimiiiuet. Quod hugemenusut audivit, pri-
meum est mortuum, in extremis faucibus Bpiritum mo quidem contremuil, post vero tanto minuscredi-
permissuin retineo, continuo morilurus tantum ; dit, quanto vitam suam longius cognoscebat extendi.
revideam angelos quos videbam, et in-
psallite, ut Et ecce sub ipsis albisPaschalibus in oratorio sancti
nuen9 vobis ostendaro. » Quibus orantibus, totus cce- Severini cum fratribus vespertinis assistens officiis,
pit Iremere, pallescere, sursum desideranter aspi- ardere parielem vidit, quem fratribus exslinguere im-
cere : cum subito spiritus adventare conspiciens, peravit. Quibus hunc vinolentum credentibus, ipse
revolutis terribiliter oculis, monachis innuil, et ab- tandem ferulam quam tenebat projiciens, manusque
scessit ; eosque tanto terrore perculeos dimisit, ut per parietemcircumducens conabatur foris flammas
multis noctibus soli jacere timuerint. exstinguere, quas constabat intima ejus depascere.
87.
-..Eolem die sicut rpostea deprehensum
r „„.,„„
est, eo- Denique ad hospitium
r rediens, tanlae febris ardore
.V.,.,» »,„,.,,,
-, ,

demque momento, quando presbyter moriens Andreae D succensus est, ut pervenire ad diem seplimum nulla
periculum fuerat imprecatus, idem Andreas, fundi lenus potui^set. Quia prgo dum consuluisse putavit
Barbiliani, positi scilicet via Ostiensi, conduclor, in se monachis, pauperibus non timuit, ac
nocuisse
lectulum decidit ; in quo per multum temporis con- per hoc quo se placare
Gregorium credidit,
posse
tinuo languore correptus, ita totus emarcuit, ul om- prorsus offendit frustra flammas parietisexstinguere
:

ne corpus ejus parliculatim videretur dissolvi. Cum- voluit, quia tenacitatis suae flammas exstinguere re-
que defluenlibus carnibus consumi posset, mori au- cusavit.
tem non posset, uxor, quae fcetorem vulnerum viri- 89. Eodem nihilominus tempore post ahsidem ora-
que cruciatus jam sustinere non poterat, intellexit lorii sanctae Mariae semper Virginis oratorio sanctae
tanti languoris incommoda sine divinae ultionis sen- Barbarae, ubi Gregorius laudes Oomino celebrare
tentia hunc nullatenus incurrisse. Queni flendo cu- solebat, conjuncti, dasmon apparuit, sibique in an-
ravit inquirere, ul quoniam a moriente preposito tro, quod illic cernitur, hospitium faciens, nocturnig
frustra vocari non poierat, quid cum ipso commise- boris tanlo crepilabat fragore, ut omnia fundamenta
rat monachis revelaret, si 1'orte Dominus e.jus con- monasterii putaretur convellere. Nonnunquam equos
fessionem recipiens, eum a tantis cruciatibus libera- de itabulis auferens audiebatur tota nocte discurrere,
ret. At ille, cognoscens rcalum quod fecerat lalere C quorum duos praecipitio demersisse probalus est.

non posse, monasterii monachos convocari rogavit, Cumque pavore lanli sonitus monachos a triclinio,
eisque confessus est cum eodem praeposito quasdam in quo ad auram propter fervorem caumatis jacere
monasterii chartulas rapuisse, ac receptis pretiis ex- eorum confisus in
solebanl, penitus avertisset, unus
traneis tradidisse, seque cerlum existere quia pro virtute Dei omnipolentis ante foramen decumbens,
hoc flagitio mori non quousque hoc coram
posset oratione facla, ccepit dormire. Cui daeraon in similitu-
omnibus revelaret. Quod videlicet verum fuisse rei dine catti apparuit, eumque unguibus est aggres-
exitus evidenter ostendit. Nara mox ut tantura faci- sus discerpere. Quo monachus oratione repulso,
nus cunctis innotuit, is qui dudum mori volens non identidem sopori se tradidil, cum
subito daemon in
poterat, inter verba suae confessionis elflavit. Quem similitudine cujusdam /Etbiopis lancea minando ap-
idcirco Deus omnipotens diu cruciari voluit, mori paruit, dicens: Ego quidem hinc vado, sed te vulne-
autem, donec reatuin suum coufiteretur, oon posse ratum dimitto. Quo dicto, lanceam (b) vibravit, mona-
perraisit, ut exemplo sui cruciatus osteuderet, quid chumque sicut videbatur, in somnis percussit. Qui
consumptores rerum Gregorii de semetipsis utique tantis clamoribus ejulavit, lanquam si revera per-
sperare debuissent. cussus exstiterit; accurentibusque monachis, licet
88. lpsius quoquetempore ejusdem Pa-
pontificis rj pavidus, quod viderat indicavil,et deinceps ibi ulte-
tris monasterio Athanasius praefuit, vir quidem cba- rius daemonium non accessil.
ritate conspicuus et sui monasterii cautissimus exe- 90. Benedictiquoque pontificis tempore, Lucido
cutor. Qui cura savientis inopia? tempus agnosceret, Ficulino episcopo eidem monasterio praeminente,
ne monachis necessita3 fortassis incumberet, quadra- cum pestilentia faucium multitudo quolidie maxima
ginta pauperum, quos beatus Gregorius pasci spmel idem monachu9, praeclusis faucibus, venit
deperiret,
in anno decreverat, refeclionem subduxit. Quod im- ad mortem, cui desperanti beatus Gregorius in som-
pune se fecisse perpendens, etiam duodecim paupe- nis apparuit, dicens: Vis sanus fieri? At ille respon-
rum prandium totidemque denarios qui die deposi- dit se velle. Et beatus Gregorius: « Si mihi, inquif,
tionis beati Gregorii pro commemoratione duodecim promiseris ea quae tibi dixero fore dicturura, scito te
ab eo quondam invitatorum, quorura lertius decimus esse sanandum ; sin vero, citius moriturura. Cumque
angelum se esse professusest,consuetudinaliter pas- ille se dicturum tolacertitudine promitteret, audivit:

(o) In vulgatis, reniius intercipit. [*) Bigot., libravit.

Pairol. LXXV.
 235 S. GREGORII MAGNI VlTA, AUCT. JOAN.NE UlACONO. LIB. IV. 236

Ilo,denuntians Sabae, Joanni, Banedicto, Martino, A. Deo fuisse placabilis cunclis videntibus monstrs-
Palumbo et Antonio monarhis, Laurcntio coco, Gem- retur.

mosocarpentario, Accepto pistori, Andren, Romano, 92. Eodem tempore germanus ejusdem monachi

et Leoni laicis, quoniam a crastino incipientes omnes

mentis insaniam passus esl, ita ut humana consortia
(a)dieiim se raoriendo subsequentur. Post quo- 181 fugiens, multo tempore pervagus per cryptas solita-

rum decessum denuntia, Lucidnm cpiscopum, qui rias, et coenosa monumenta discurreret. Cujus insa-
tenct id monasterium, die septimo moriturum. » His niae frater nimium condolens, quotidie sanctum Gre-
diclis, monachum osoitare prsecipiens, duos digitos gorium profusis lacrymis precabatur, ut sibi fralrem

in faucem vulnusque disrumpens, ut excrea-

conjecit, sospilem reddere dignarelur. Itaque 18* cum
ret injunxit. Ille tussiens, pariem coagulati sanguinis nocle quadam post hujusmodi fletus quiescerei,
beatus Grcgorius apparuit eidicens:
in modum lapidis re vera projecit; et ab ipsis pene b Videns lacry-
mortis januis liberatus, eadem noclc contra spem mas tuas, suscepi oralionem tuaui ; el ecce germa-
omnium matulinalibus hymnis interfuit. Mirantibus num tuum tibi bodie sanum reducam. Et hoc libi

fratritms, sanitatis suae modum innoluit, quos quando signum, quia, statim ut dies illuxerit, jussu pontificis,

etqualiterex monasterii familia moriluros praevide presbyterqui hic inclusus est extrahetur. » Qui sur-
rit, indicavit de sola iuterim episcopi morte dubi-
; p gens malutiuali tempore fratribus indicavit. Forte

tando conticuit. Et e vestigio in cunctorum morti tunc idem presbyter Campanus de loco(d) qui Clau-

deputatorum auribus volans fama discurril et dura strum noo longe a Terracina vocatur, a suis pro
;

ex relatione mouaehi se niorituros cerlo die cogno- quudam ciimine accusatus, in eodem mona6terio te-
scereut, dispositis suis reculis, ila se in morlem se- nebatur et temporibus multis labentibus a suis ac-;

cuti sunt, sicut fuerant insomnio nominati. cusatoribus, jara contemplus, a cunctis quoque suis
91. Cumque presbyter monachus Lucido episcopo fuerat in oblivionem deductus, cum nullum propin-
tam dirum nuntium revelare timeret, tacere autem quum, nulluin Urbe cogniium habere potuisset,
in

penitus non auderet, monasterio se tandem proripuit, qui de eo pontifici sucgessisset et monachi quidem
;

et ad domum episcopi nori longe a fluinine Tiberi, pro eo salagerent, sed proficiendi aditum non babe-
sanctorum Cyri et rent, ponliliex divinitus recordatus ejusdem, diluculo
(fc)regione videlicet juxtabasilicam
Joannis po3ilam, somnium nuntialurus accessit. hunc ab ergastulo jussitextrahi, liberumque dimitli.
Quem scilicet, ubi cum pontifice in palatio prandere Nec multo post monachi frater ita sanus reversus est,
cognovil.cxspeclans redeuntem, sacerdutalibus vesti- ut videretur hactenus iu ejusdem Patris monasterio

mentis indutum, colore fulgidum, valetudine quoque tanto fidelius deservisse, quanto se illius adminiculo

sanissimum, salutare curavit. Cui ppiscopus ait: meminit ad pristinam sanitatem remeasse.
« J im nuuc in tota urbe [.ro divino^c) haheris, quia de 93. Reverendae quoque memorise Nicolai pontiticis

his quos morituros praenuntiasti, solus unus remansit. lempore, regimen ejusdem monasteni Zacharia civi-
At ille Utinam sicut et ille quem vivere pulas de-
:
Anagninae prassule,sicut hudie superest, procu-
tatis

functus est, sic ipse qui hunc sequi praedictus est ranle,fundum Barbilianum, cujus superius feceram
exilirel. »Cumque episcopus de eo tola curiosiiate mentionem, pro incolarum sceleribus daemon aggres-
requirerct, et monachus dicere palpitaret, tandem 8U3 ost; e.t insimililndine taurelli de piatis mugiendo
ubi die sexto se moriturum cognovit, expalluit atque ad domum recurrens, invisibiliter suis corniculis

conlremuit resumptisque viribus, contra monacbum

;
virum sentiebatur noctu percutere, buvesque a prae-
frenduit; quera redire voleutem reiinuit. Interiora sepiis extrahcns, per coutiguus campos et compita
cubiculi pervagus penelravii paulatim sibi fauces;
cursu veiocissimo fatigare. Cumque huc diutius face-
dolere persensit. Deinde sibi tactopulsu, mox febris rel, crebroque rusticis r.osius immineret, hujusmodi

signa cognovit; monacho credidit domum suam dis- percussiunibus Saxulum quemdam ejusdem praedii
;

posuit; ad monasterium cui praeerat, eislem infulis conduclorein afrligendo disperdidit. Deinde bubulcos
rcdimitus quibus a patriarchoreversusfuer.it, venit. 8ggressus, tanta caede perdomuil, ut inlra trium
Secundaferia cunctistim sul>itaro conversionem mi- mens'um spatium netninem illic praeter unum tantura
rantibus, monachicum haliitum suscepit; eipanlatim D (e)Urselium nomine, quem simililer alfligebat, reli-
ingravescente molestia, sextae feriae diluculo subrtor- quei it. Qui Romam veniens, dum tantae cladis peri-
mivit. Ac denuo suscitatus, apparuisse sibi sanctum culum fratrihus indicaret, inlerrupto sermone mona-
Andream apostolura, 6eqne circa horam terliam vo- steiii portis egressus est, et obslupescentibus mona-
candum esse, sibique praeceptum perhibuit, ut quia chis nonnisi mane facto reversus est. A quibus cu-
suae mortis exspectatione suspensi monachi, sancti riose discussus, quonam se pridem tam subita velo-
Fabiani raunia solita celebrare non poterant, mox cittirt proriperel, confessus est, dicens : « Dum vo-

corpus suum sepulturae traderent, arceptisque a se bis insaniam daemonis revelarem, taurellus adfuit,
cereis ac thymiamatibus ad peragenda solemnia festi- antcrioribusque pedibus me complectens, ac suis
narent. Hora itaque tertia episcopus laetus defungi- corniculis tundens, ante se ccepit minare, et tola

tur, ut in ipsa vultus ejus laetitia, conversio ipsius nocte me subirc muros coegit et arbores. Cumque

(o) Mss , quorum discesium

diaiim... poil Utic, ad auslro.
(d)

(6) Utic regiam videlicet jvxta hasiliam.

,
Reg., Germ., Utic. et Bigot., caucum urtulum
(e)

(e) Bigoi Gerro. ei Reg.: habeberi*.

,
Colb., cocum ursulum.
237 S. GREGORII MAGNI VITA, AUCT. JOANNE DIACONO. LIB. IV. 238
novissime per pontem me conaretur demergere, de A mentanea sententia liheraberis : sed nequetu nequ9
complexibus ipsius exilui, eumque toto conamine aliquis hictecuni degentium suam patriam revidebit. »
fugiens, ad portas quasEutymius hegumenus feci^rat Mox Theutgaudus Iectulo se proripuit, et primo suis,
monasterii hujus perveni ;
quas clausas inveniens, deinde monasterii monachis, poslremoquibuscunque
ambabus manibus ambos ejus annulos apprehendi ; potuit somnium revelavii. Et quia aliud hospitium
et dum ab eis me luclaretur divellere, quidam calvus citius a pontifice impetrare non potuit, apud Sabinos

pontifex obliquo latere se inter portarum rimas consedens, eodem anno cum suis omnibus vita pri-
excutiena, ferulacaput taurelli percussit, eumquein valus est.
fugamcompellens, meabillius(a) percussionibuslibe- 95. Eodem quoque tempore Suppo, Piceni comes,
ravit. » Ergo dum incolae deperissent, et nullus ibi applicuit, quidem plurimam (b) dap-
qui monachis
ibidem habitator accederet, ac per hoo monachi pro siliiatem ostendil, et in rebus tam venerabilis mona-
desolatione loci satagerent, cuidam eorum Gregorius sterii usurpationem suorum prohibuit. Hujus fami-

in somnis 183 apparens jubet, ut si daemonem a liaris quidam, nomine Faraldus, existens, si quando

monasterii fundo voluissent depellere, ab oratorio Suppo ad palatium processissct, fornicarias illuc,
sanctae Marlinae usque ad oratorium sanctae Marias detesiantibus monachis, non verebatur inducere,
ibidem in domum Dominicam conslitutum, fratres B atque cum eis comessationes et saltaliones illicitas
cum litaniis aquam spargentes exorcizatam procede- celebrare. Idemque noctis principio secessum petens,
rent. Quo facto ita da^mon ab omni monasterii pos- a spiritibus immundis in aere per capillos appensus
sessione repulsus est, ut postea per confinii limites esl cumque 184 tota nocte pendens vocis officium
;

ore, naribus atque oculis flammas ejicere, porcosque non haberet, matutinalibus horis beatus Gregorius
cogere a subulco notatus sit, sed intra fines mona- ei videnjum se prasbuit, dicens : « Inimice Dei, non
sterii nunquam intrare permissus. sufficiunt tibi alia mala qua» in meo monaslerio
per-
94. Alio quoque tempore Tbputgaudus quondam vicaciter operaris, ineuper scenicas meretriculas in
Trevirensis episcopus, qui cum Ountario, Agrippinae clauslro monachico tauquam in th"atro conducis.
Coloniae episcopo, a reverendae memoriae Nicolao Crede mihi, hoc anno pedbis. » Tunc ille magnis
fuerat sacerdotali privatus Ha-
officio, liberalilate coepit viribus poeiiitentiain supplicare,de caetero et
driani pontificis in eodem monasterio mansionem plenum correetionem promiltere. Continuo Gregorius
suscepit. Cui beatus Gregorius in somnis apparens, jussit euin dimitti ;
qui ad terrara decidens, quia
maximum terrorem quo de suo monaslerio conciius corrigi noluit, eodem anno veram fuisse Gregorii
egrederetur incussit. Ille perpendens visum fuisse senlenliam moriendo probavit.
phantasticum, oratione facta rursus dormire ccepit. fj
96. Ejusdem comitis homo sub alio tempore In-
Cui Gregorius pontificali habitu redimitus apparens : dulfus vocatus est. Cui dum cocus pro comparandis
« Nonne, inquit, dixi tibi, ul a monasterio men, quod lignis denarios peteret, nullo modo poluit impelrare ;

in rebus propriis per invocaiionem sancti Andreae sed nefario jure percepit licentiam, (c) ut attegias, et
apostoli Domino dedicavi, recederes, quia diverso- fenestras et vicini dormitorii tabulas aggressus diri-
rium fieri nullo modo licuisset? » Cumque Theut- perel, earumque ignibus sibi prandium praepararet.
gaudus hospitandi sibi licentiam suscepissese apon- Cum sequeoti nocie idem Iudulfus ad secessum per-
tifice respondisset, Gregorius ait : Et tu qui petisii, gens, cur monaslerii tabulas tam petulanter incendi
et ille qui dedit, utrique contra Deum fecislis, cujus praecepisset, a quodam sene discussus est. At ille

vindictam citius incurretis. Evigilans Theutgaudus moreGallicosanctum senemincrepitans (d)follem, ab

inlremuit, ei facta oratione sopori se reddere voluit, eo quidem virga leniter percussus est sed virsuper- ;

cum repente venientinm sonitum audiens vehementer bus tantopondere lapsns est, ut semivivus hurai de-
expavit, seque dormire simulavit. Appropinquans cumberet. Eodem momento sub eadem specie cuidam
ergo Gregorius sanctum Andream apostolum per clerico foris dormienti idem senex apparnit, dicens :

dexteram tenens, praecepit subdiacono qui se prasibat « Surge, et dic comiti ul ab hoc meo monasterio, in
cum lumine, dicens : « Corripe illum. Qui dum cor- quo diversorium fieri omnino non licet, antequam
replus in lectulo clausis oculis resedisset, Gregorius D me ad iracundiam provocel, salvus recedat. Ecceego
ait : Aspice in nos. Intuitus eos Theutgaudus magis familiari ejus tnihi obnoxio, quem videlicet percus-
intremuit, eumquesibi taliter comminantem audivit: sum anto secessum dimisi, congruam medelam dif-

Quia secundo commonitus, verbis oris mei credere fundam. » Quem quis esselclericus requirens, ipsum
noluisti, et me tua inobedientia adeo provocasti ut se esse perhibuit, qui ex piclura quae ejus lectulo
nunc apostolum Dei huc fatigare studuerim, scito praemin^bat agnosci facile potuisset. Statim clericus
cognoscens quia nisi hodie ab hoc monasterio meo surgens lumen arripuit, et ex picturae similitudine
recesseris, futura hebdoroada cum omnibus
tuis vita sanctum Andream aposlolum sibi apparuisse cogno-
privBberia. Si vero recesseris, ab hac quidem rao- vil. itaque ad Indulfum jacentem perrexit, et cum

o) Iidem excepio Reg., persecutionibus (c) San. Germ., Reg., Colb., Utic. el Big., ut regias
(b) Dapsilifas, dapsilis, voces sunt scriptoribus fenettras. Attegiae sunt aedicula? et casulae. Vide Can-
mediae maxime aelalis familiares Dapsilitas liberali- : giuro. Juvenalis Sat. 14 Dirue Maworum attegias.
:

tatem, dapsilis laruum significat. De his fuseCangius (I) Vox Gallica fol \cl fcu, cujus antiquitas ex hoc
in Glossar. loco demonstratur.
 239 S. GREGOKll MACrNI VITA, AUGT. JUANNE DIACONO. LIB. IV. 240
semivivum jam reperit. Quem magis ejalatibus cla- A qui monasterii sui claustra solito more perlustrans, i

mare incipiens, tam comitem quam cunctos qui sub te suum fontem reperit dissipatum, et nos ex ejus
eisdem domibus dormielmnt iuiserabili vooiferatione tegminibus tuae meretriculsB furnum ac necessarium
venire coegit, et io faciem jacentis aqua'ii suffundens, vidimus coopertum. Quod presbyter ut audivil, eru-
per invocationem sancti Andrea; apustoli tandf m ali- bescens intremuit, eorumque viulenlia se (r) in corte
quando loqui fecit atque cuncta quae sibi revelata
;
monasteriitenericonspiciens, quemdamsubdiaconum
fuerant cum eo pariter Comiti revelavit. Qui, die ab intimis egredientem atque cubiculariis dicentem
facto, monacbos evocavit, quid contra sanclum An- audivit : Extendite eum, et cum quinquaginta (d) ru-
dream commiserit querelabundus inquirere ccepit. At bricis ventrem, totidemque dorsum fornicatoris atque
illi delelum dormitorium cocorum manibus ostende- Quarura doloribus re-
sacrilegi presbyteri verberate.

runt. Cumque Deo devotus comes eosvellet supplicio vera presbyterjam febricitans excitatus, ad mona-
subjugare, confessi sunt se illud «edificium Iniiulfi sterium caballo impositus, dextra laevaque ab aliis

jussionibus delevisse. Pro cujus reparatione dum sustentatusrecucurrit, reatussui sententiam fratribus
comes monachis argentum voluissettribuere, Sergius, indicavit, et invisibilibus veibenbus sub febris specie

magister militum, restitit, promittens illud se proeo laniatus, nihil ahud dicere poterat, nisi (e) Domine, :

continuo melius refecturum. Mox comes humilitera p reficio; Domine, reficio. Gumque interrogaretur cur
monasterii claustro secedens, ad donium Petri filii hoc tam frequenter repeteret, dicebat se sub conti-
quondam Caroli cum omnibus suis concessit ; neque nuo verbere gemere ; sicque sexto die sub bac mise-
ulterius in eodem monasterio hospitium sibi dari rabili voce defunclus est. Siquidem plurimis docu-
concessit. Indulfus vero in domo ejusdem Sergii, rnentis probatum est in eodem venerabili monaslerio
magistri militum, derelictus disperiit, sibique san- fornicationis conlagione pollutos diu subsistere om-
ctum apostolum praevaluisse suo ipsius detrimento nino non posse.
mon9travit. 98. Quo scilicet hactenus libra oranisque mensura
185 Nuper Dominicus quidam presbyter, Za-
97. quam idem beatus Gregoriu9 instituit cum modio re-
cbaria episcopo, de quo prajfalus sum, Gregoriani serratur, de cujus mensurasi quisad opusmonaste-
monasterii curam gerente, praepositus exstitit mona- rii panes velit efticere, trigintaetquinqueGunt, \f) sin-
sterii; qui carnis fragilitate corruptus, Eupraxiam guli duntaxat trium librarum; si quis vero ad opus
quamdam sanctimonialem a monasterio sancti An- alierius, ad eumdem numerum nunquam pertingit.
dreae apostoli, quod appellaiur (a) Clivus Scauri, diri- Quod cura proefalus Zacharias 'episcopus pro certo
puitvel subduxit, et in regione seplem viarum loco velle.t addiscere, procelebranda 186 festivitale heati
qui dicitur Vipera, collocavii. Cui cum corrupta san Andreaa apostoh decem modiorum tritici mensuram
climonialis, quialatrinam et furnum contiguum non C pisloribus df.dit ; e quibus pro undecim modiis mu
habebal, crebro viderelur esse molesta, infelix pres- tiplicatos,obstupescentibuseisdem pisloribus, panes
byter peccatum peccalo connectens, ut meretriculae recepit. Quiutique sollicite prius dinumeranles, si
placere potuisset, beatum Gregorium non recusavit superfluos aliquot invenissent, sibi proculdubio re-
offendere. Cujus mirabilis, imrao saluberrimi fontis servarent.
ligna(6)tegulasquc diripiens, secessumetfurnum pro- Sane quam frequenter beatus Gregorius tam
99.
stitutae feminae non erubuit fabricare. Quibus pera- illic quam
in apostolorum basilicis, necnon in pa-
ctis, cum sequenti noctejam securior a querelis las- triarchio nunc exhortans innoxios, nunc vero deter-
civae mulieris in eadem domo dormiret, vidit duos rens (g) obnoxios, in ipsa suae cognilionis effigie appa-
quosdam terribiles cubicularios seligatis manibus ad rescat, quia nunc narrare non valeo, hic hujus ope-
venerabile monasterium reducentes. Quos interro- ris adminiculante Domino, terniinum facio, et reli-
gans, cujus praecepio sibi talia facereni, audivit hoc qua ejusdem Patris miracula post me doctioribus me-
Romanum ponlificem praecepisse. Forte tunc Joan- morandarelinquo.Cujus nimirumvenerabilemeritum
nes, sanctae sedis apoitolicae pontifex, contra Sarra- quousque mundi hujus orbita volvitur ut cum Paulo ;

cenorum incursus litlora peragrabat ; cujus abscntiae viro dissertissirao fatear, semper accipiet incremen-
ligatus presbyter recordaius, increpando subjunxit : [) tum : quia ipsius sine dubio gratiae adscribilur vel
Dominus papa pridie contra Sarracenos perrexit, et quod An^lorum Ecclesia nova semper sobole fecun-
vos quomodo dicitis quod ipse nie ligari jussent.qui datur, vel quod illius doctrinis (h) per orbem univer-
eum postea non vidistis ? At illi dixerunt : Si Joan- sum multi per peccatum elongali ad Chrisii clemen-
nes papa hinc abiit, sanctus Gregorius hic remansit, tiain revertuntur, vel quodboni quiqueipsius suasio-

(a) Abeat Clivus Scauri a nonnulis M*s. In German., (d) Per rubricas forlasse hic intelligitverbera quibus
Glibbus Scauri. cruentarentur venter et ilorsum fornicarii.
(b) Ulicensis, tabulasque. (e) Bigot., Domine defi.no. Quam lcctiotiera confir-

\c) Cortis, curt. courlil.Sxpe in antiquis diploma- mat ejusdem presbyteri responsio : se sub continuo
tibus praeserlim occurrit. Apud Martialem legitur verbere gemere.
lib. vn, epig 30. msangerm., Reg. et Bigot., singillatim. Utic.im-
Rancae corli» avee et ova ruatrum. gulatim.
Aliquando sumitur pro familia el doino etiam regia. (g)Hic et supra cap. 9G, obnotius opponitur innoxio,
In capitulis Caroli Calvi cap. 14 quin polius habcatis
:
et significateum qui propter culpam ac reatum poenae
unde suf/icienter et hnneste cum domestica rorte vestra est obligatus.
potsitii vivere. (h) Abest a Mss., per orbem universum.
 :

242
241 S. GREGORll MAGNt VITA, EX EJUS SORIPTIS ADORNATA. LIB. I.

nibus inflaramati ccelestem patriara desideranter in- A Gregorius, comitante secum dextrorsum r everen.da)
quirunt memorias papa 18? Nicolao, sinistrorsum vero,
sicut mihi videbatur, Petro suo diacono, multo
lu-
100. Ecce, studiose pontificum, jussionis tuae vir-
mine clarificatus apparuit, dicens: Modicae fldei,
tute coactus, dum quaedam gestorum beati Gregorii

praedecessoris tui, Saxonum videlicet gentis aposioli, quare dubitasti? Cui dum ego priori pavore percul-
sus respondere non possem, benevolus
mihi pater
deQorare desidero, virum descripsi rhetoricum scrip-
adversarium post cortinam, qu»
tor ignarus. Sed deprecor ut ea curiositate qua me Nicolaus latentem
dudum haec decerpere jusseras, ad omniura, sicut coe- tuncmeura lectulumcircumdabat.digito maoifestans:
pisti, facias pervenire notitiam: ut in eo quod sacro quia, inquit, hic invidus lucernas ipsius flammas

sancto vestro judicio placuisse me gaudeo, nulli pe- quantum in se fuit exstinxit.Mox Gregorius manum
arri-
nitus dijudicandus addicar, quin potius judicaturus diaconi, qua magnam facem tenere videbatur,
petulantis exu-
inveniar. Siquidem nupcrrime quando huncquartum piens, ejusque flaramis os faciemque
rens, ad instar .Ethiopis denigravit. Qua exustione
Hbrum, cooperante Doinino, claudere gestiebam,
descendens,
nocte qua Dominicae Resurrectionis dies venerabilis ab ore petulantis parvissima scintilla
citius conflagravit; sicque
illucescebat, in somnis describens, quidam sub effigie candentem tuuicam dicto

cujusdanu veteris insidiatoris palam videndum se „ nigerrimus totus apparuit. Cumque diaconus diceret

satis adversarium denigratum,

beatus Gregonus
prajbuit.etcandidissima tunicasimulque tenuiasima,
nimirum raritate nigredo subterioris tunicae Nos, ait, illum non denigravimus, sed nigrum fuisse
cujus
translucebat, sacerdotaliter insignitus mox proprius monstravimus. Deinde infortunium meum di-
188
adstitit, et inflatisbuccis risum continere non potuit. versis consolationibus exhortatus, abcessit. Et facem
Cuidum curulem praeparare cogitarem, hunc supra quidem secum detulit sed tanto lumine locura
;
m
fulgentem dimisit, ut exper-
modum cachinnantem conspiciens, compellare vide- quo dormiebam revera
bar quamobrem nocturno silentiotam petulanter vir gefactus, pueros ante me dormientes
crebnus mcla
officii gravioris perstreperet. Atille, quia, inquit, tu marem nec ante quidquam sub gravi sopore quoquo-
;

scribis de mortuis quos viventes aliquando nunquam modo responderent, aut surgere potuissent, quam
vidisti. Cumque ego tanto me viracius scribere, relicta? lucis copia paulaiim se subtrahena, penitus
quanio incoguitum facie, non autem incognitum effluxissel. At de his Deusviderit: ego
tamen divin*
roboratus, quia Gaudericus, episcopus
lectione, sine ullo (u) livoris vel adulationis vitio re- spei fiducia
Veliiernus, expostulat, ad cleraentem Romanes
sedis
tulissem, respondit: Tu, sicut video, quod voluisti
fecisti; at ego quae lacere potuero non cessabo. Haec antistilem, suffragante Domino, stilum convertam:
amicis
dicens, lucernae flammas cujus lumine forte fruebar quatenus qui continuis infortuniis tenuatus,
prorsus exstinxit; et lycbnum tolumquidem exstin- C m eis, a quibus utcumque suslentor,
mentum repen-
guere non potuit; me tamen in tenebris constitutum dere nequeo, saltem verba quae valeo minimedene-
ita perterruit, ut putarem me gladiis ab eo protinus gasse cognoscar.
jugulari. Cum postpaululum desperanti mthi beatu»

(a) Utic, favoris.

SANCTl
GREGORII PAPiEI
VITA,
EX EJUS POTISSIMUM SCRIPTIS RECENS ADORNATA.

LIBEU PKIMUS.
Ejus historium ab ortuad summum pontificatum complectens.

splendore
CAPUT PRIMUM. D lucem editus est, parentibus non minus
AROCMEirrnii. — Gregorii genus. Gordianus eju9 pa-
1. S.
(a)
generis quam morum integrilate ac sanctitate il-
ter. — 8. MalersanctaSilvia. —
3. Majores, iiiterquos , ,
lustnbus.
.•„„,.:„. pater
Gordianus ejus na t P r senaiorii u.= vir
ordinis
senatorii u.u
8anctusFelispa P a.-4. Ami.aj.iuterquas sanctieTbar-
eilla et /Emiliaua. —
5. Fratrcm babuit. —
6. Quo auno nobilissimus ac ditissimus, regionanus
tuil; noc est,
eit ortus. —
7. Ejus ootnen quiu siijnifinet. 8. Saucti— T ^. .

Joanms Diacom
,., qq
- S.i,
•

1. IV, c.
nurratinne
narratione
i coniicit
cooj o
pneri ioBtitntio. -9. Etstudia. (Au 549.) «t ex
parens,
199 1. Gregorius cognomenlo Magnus Romae in eminentissimus Annalium Ecclesiasticorum
Annalib. Bened. lib.
(a) Aniciorum videlicet, ut communis fert opinio ; nec abnuit noiter Mabillonius in
vi, pap. 163.
 213 S. GREGORII MAG.NI VITA, EX EJUS SCRIPTIS ADORNATA. LlB. I. 244
atl annum 664, unusex septem diaconis cardinalibus, A. P' ex hic scnsus aptari potest, scilicet, aulGregorium
qui dicti sunt rcgionarii, quod certis Urbis regioni ab antiquis senalus Romati proceribus, illis nimi-
bus pra?licereutur. At vero non ex solis diaconis re- rum vigente republica rerum dominis, genusduxisse,
gionarii conslituebantur, scd eliam ex subdisconis et aut ejus paties inter primarios sui temporis sena-

ex notariis, posteaque, Gregorio Magno concedente, tores locum obtinuisse. Felicem papam atavum suum
ex defensoribus. [Regitt. I. vm.ep. 14.) Verba Joan. luisse testalur ipse lib. iv Dialogorum, c. 16, et ho-
Diaconi releram, ut quid ex illis intelligendum sit mil. 38 in Evangelia.

prudens lcctor statuat : In cujus venerabilis monatte- Quis aulem fuerit ille Felix, tertius an quartus,
rii Andreae) atrio, jussu Gregorii. juxta nymphium
(S amhigitur. Juunnes Diaconus quartum fuisse asserit,
duseiconix veterrimx arlificialiter depictx,usquehac- quem virum magnx in Christi Ecclesia reverentix ap-

tenus videntur; in quarum altera H. Pelrus aposlolus pellat ; aiique basilicam sanctorum
Cosm.e et Damia-
tedent conspicitnr staulem Gordianum regionarium, ni martyrum templum Romuli venu-
via sacra juxta
videlicel Patrem Gregorii, manu dextera per dext'-ram stisiime fabricasse. Nequevero facile in animum in-
suscepisse. Cujus Gordiani habitus, castanei coloris ducere possumus Joannem Diaconum temere Felicem
pluiieta est, sub planeta dalmatica, in pedibus caligas IV pro 111 pronuntiasse. Vitam S. Gregorii, hortalu
habens. Quae sane vestimenta arguere videntur dia- jj
Joannis pupae VIII, scribendam suscepit hic Roin.
conum. Sed Ferrarius lib. de Re Vestiaria, c. 38, i Ecclesioe diaconus, quam poslea ejusdem summi

censet promiscuum tunc fuisse planetas ac dalmaticae pontificisauctoritate comprobatam publicavit.Omnia

usum; idque luculenter probatur ex ipso Joanne veteramonumenta inspexerat, summorum pontilicum
Diac, dum inter vestimenta S. Silviae Matris B. Gre- catalogos, acta.diaria evolverat. Stantem adhuc,qua-
gorii, planetam recensei, ut infra dieemus. Qua de lem Felix pnpa eam construxerat, sanctorum Cosmae
re legendus doctissimus Joannes Mabillonius in Prae- et Damiani lnsilicam, sollicitis oculis luslraverat, et

fat. al Tom. I Acl. SS., § cvui. Regionarium tamen ex nonnullis proculdubio vel inscriptiunibus vel aliis

fuisse GorJianum, ei argumenlis deprehenderat, Felicem pontificem

inter ministros bisilicee S. Pe- certis

tri, aut Ecclesiae Rom. cooptaium, demonstr.int tum Gregorii atavum fuissequartum nomine.non tertium.
Joan. Diaconi verba. tum B. Petri elfigies, Gordia- Ei sane ante Baronii emendationem in Martyrologio

num dextra manu suscipienti». Ex eadem veteri pi- Rom. legfbatur Felix lV, aliundeque constat basi-
ctura Joan. Diacon. (C/. Paul. Diac; Joan. Diac. licam sauctorum martyrum de qua loquitur nostcr
lib. i, n. l;Beda l. n, Ihst. c. i; S. Greg. Turon. diaconus, non a Felice tertio.sed a quurto hujus no-
lib. x, flist. c. 1) tribuil Gonliano staturam longam, minis pontifice, iuisse aedificatam.
faciem diductam, viridcs oculos, barbam modicam, Hanc Joannis sententiam eminent. card. Baronius
C .

vultum gravem. impugnat, tum in Annotat. ad Martyrolog. Rom.die

2. Silvia mater Gregorii mundo valedicens (utruin 25 Februarii, lum in Annalibus Ecci. ad an. 5S1,
viro demortuo, an adhuo superslile, incertum) juxta hac praesertim ratione, quod Felicem IV Samnitem
portam basiiicae S. Pauli apostoli, srcessum sibi de- fuisse constet, majoresqueGregorii Magni, Roraanos.
legit; quo in loco vulgo dicto Cella nova conditum At quid velat Felicem, etsi genere Romanum, in
oratorium ejus nomini dicatum, adhuc sua aetaie ste- Samnitibus tamen ortum esse? Quanquam ipse Gre-
tisse testatur Joan. Diaconus. Silvia enim in Sancto- gorius, aliquos e suis consanguineis Samniles fuisse
rum album est relata, ejusque nonien Marlyrologio satis innuere videatur, cum ait, lib. m Dialog. c. 26:
Roraano inscriptum legitur ad diem tertiam Novem- Nuper in Samnii provincia quidam venerahilis vir,
bris. S. Silviara in S. Andreae asceierio depictam Nennas nomine, soWariam vitam ducebat, qui nostro-
ju3su S. Gregorii refert laudatus scriptor -.Scdens, rum multis cognitus, ante hoc fere decennium est de-
inquit, depicta est Silvia, candido velamine a dextro funclus. Caeteroquin magnalum assignare palriam
humero taliter conlra linislram revolulo 200 contecta, non iiaquandoque expeditum est, quia parentes ipso-
ul sub eo manus tanquam de planetasubducat. Reliqua rum sive ob diversas quas pro utilitale reipublicae
ad vestimentuin et ormitum ejus pertinentia lege obeunt provineias, sive propter varia multis in regio-
apud Joannem Diaconum lib. iv, c. 83. Ad formam " nibus praedia quae possident, nulla fere in civitate
ejus quod attinet Siatura ei plena, inquit ibidem,
: fixam habent sedem. Sane extra Romanum agrum
facies rolunda quidemel candida, sed seniojam rugosa, Gregorii proavos villas plurimas opimasque obti-
quam ipsa quoque senectus pukherrimam juisse signi- nuisse, inde liquet quod eorum beres Gordianus,
firat, ocnlis glaucis et grandibus, superciliis modicis, amplissimum filio patrimonium in Sicilia reliquerit,
labellis venustis, vullu hilari, ferens in capitematrona- ex quo postea sex monasteria in eadem insula, non
tem (o) mitram. (Cf. Joan. Diac. I. i, n. 9.) solum cnnslruxeril, ut infra dicetur, sed etiam mu-
3. DeGregorii majoribus nihil certi nubis tradi- hujus argu-
nificentissiiiiedotaverit. Ruit etiam tota
tum, nisi quod de senatoribus primis, ut docet Gre- menti moles, si dicatur Gregorium ex genere palerno
go ius, Turonensis episcopus (Lib. x Hist. c. 1), Romanum quideinfuisse;aliquem tamen exejus ma-
C333VUS scriptor, fuerit oriundus. Quibus verbis du- joribus in Samnio liabiiasse, ubi Felicem susceperit.

(a) De mitralegenotamadlocum Joan. Diaconi lau- riis compaclae. (Auclor vel. Elymolog. Grxci.) Vide
datum. Mitrae proprie coronae sunt ex faciis el ora- notam 947 ad lib. Sacramentorum.
245 S. GREGORII MAGNl VlTA, EX EJUS SCRIPTIS ADORNATA. LIB. I. 246

Unicus duntaxat nodus hic superest solvendus. Ni- A pi tibi, ut argentum illius transmisisse debuisses.Ub.

Felicis IV, qii auspieatus est pontificatum an is, ep, 98 ; Sed si tantum eat, gloriosum fratrem no-
mirum
526 et an. 529 ad coelum inigravit, aetas vix sinit eum strum, vel de episcopis unum... subscribere faciemus.

Gregoni aUvura suspicari quinque enim generatio-

;
Eodem libro, ep. 102 : Filius noster vir magnificus
Occtlianus.... puerum unum... ex jure germani noslri
num gradus inter ulrumqie numerari deberent, etsi
a Felicis obitu ad Gregorii ortum undecim tantum- ad eum noscitur perduxisse. Lib. x, ep. 51 Quoj a :

rnodo anni effluxerint et Gordianum abnepotem se- glorioso fratre meo Patatino Palricio, elc, Denique

ptennem saltem Felix vidisset. lib. xiv. Ep. 2 : De monasterio S. Hermx, quod.... a
Fateor equidem raro evenire ut pater filios usque fratre nostro conslructum est. De eodem loqui videtur
ad quartaragenerationempropagatos, quod Felici da- Greg. Turon. (Lib. x, c f), cumait : Sid Prxfeclus

tum fuisset, amplectatur neque tamen id omnino

;
vrbis Romae genuanus ejus (Gregorii) anticipavit nun-
impossibile, aut inaudilum, veleiiam prorsus inso- tium. Nam germanus, etiam apud optimae Latinitatis

lens etiam atuvus hic stricte pro patre

est. Forsitan scriptores, fratrem quasieodem germine natum signi-

abavi avo proavi non est accipiendus, sed hac voce

et ficat hincque ab Hispanis Hermano frater dicitur
;

unus ex majoribus, non habita ratione gradus gene- et ab Italis Germano.

rationis, signilicari potest. B 6. Quo anno in lucem susceptus fuerit Gregorius

Felix IV Ecclesiam ea prudentia et virlutum om- conjecturis potius assequi quam rationum momentis
nium laude gubernavit, ut Sanctorum fastis addi me- staluere licet. Ut a notis ad obscuriora elucitanda

ruerit ad diem 30 Januarii. Euindem honorem conse- perveniamus, coustat ex antiquis monumentis ipsura
cutus est Felix III, cujus natalis dies 25 Februarii diem extreraum clausisse mense Martio an. 604.
celebratur. Morbis continuis potiusquam senio confectus e vivis

4. De tribus amitis suis haec observatione digna excessit sanctissimus poniifex. Nutrix ejus adhuc su-
commemoral sanctus Gregorius, tum lib. IV Dialog. perstes eral, decem saltem annis antequam ipse vila
c. 16, tum hom. 38 in Evangel. Tres pater meus so-: cederet: quo tempore eam Rusticinae patriciae com-
rores habuit, quw cunctce tres sacrx virgines fuerunt : mendavit ep. 46 libri iv. Praelerea de podagra, de
quarum una Tharsilia alia Gordiana, alia AVmiliana stomachi languore, ac de variis aliis infirmitatibus
dicebatur. Uno omnes ardore conversce, uno eodemque saepe conqueritur Gregorius; at desenii incommodis,
lempore sacratze, sub districlione regulari degentes, in nusquam quod sane non;
leve suppeditat argumen-
domo propria socialem vitam ducebant. Pergit sanctus tum nondum ita provectae aetatis. His adde quae scri-
Doctor in describendo continuo Tharsillae et /Emilia- psit sanctusvir ad Januarium Caralitanum episcopum
nae profectu, oplatoque ad ccelum transitu, invitante r ep. 1 lib. ix, pontificatussui an. nono ante obitum

maxime Tharsillam neptera suam ad lucis aHernae quarto vel quinto. Nempeobjurgare coactushuncepi-
consorlium S.Felicepapa, occurrenteque charissimae scopum senem, pudorestatim videturcohiberi, sibique
sponsae Christo Domino. At contra, inquit Gregorius, baeo Apostoli ad Timoiheum adhuc juvenem objicit:
Gordiance animus ccepil a calore amoris intimi per Seniorem ne increpaveris (I Timot. v, 1). Ergo junio-
quolidiana delrimenta tepescere, et paulisper ad hujus rem se tunc agnoscebat prs Januario, proindeque
sotculi amorem redire. Quam curabant (piae sorores) vix credi potesl ipsum tunc sexagenario fuisse majo-
blanda quotidie redargutione corripere, atque a levitute rem verum quid de sua
;
aetate suis in Dialogis ipse
morum ad gravitatem tui habitus reformare. Defunctis doceat consulamus.
vero soronbus oblita Dominici limoris, oblita pudo- Lib. iii, c. 11, Gregorius referens miraculum in
ris et reverenlix, oblila consecrationis, conductorem S. Cerbonio Populonii episcopo factum, tempore quo
agrorum suorum posimodum marilum duxit. Ecce om- Totila Gothorum rex, Merulis octavo ab urbe Roma
nes tres uno prius ardore conversze sunt, sed non in milliario castrametabatur.id suisdiebus contigisse ob-
uno eodemque sludio permanserunt quia juxta Domi- : servat. Totila, qui reenare ccepit an. 541, Romam
nicam, vocem, multi sunt vocati, pauci vero elecli. bis obsidione cinxit el expugnavit annis videlicet546
Gregorius alterius aut amitaeaut materlera? memi- et 549. Prior obsidio in annum integrura protracta
nil lib. i, ep. 39, scribens Anthemio subdiacono : est,quo tempore Totila non longe ab Urbe distabat.
Voloautemut domnx Paterix thix mese.... offeras Unde vero proprius videtur tunc id accidisse quod
ad calciarium puerorem solidos viginti, et tritici 201 narrat Gregorius, eique ac aliis Romae degentibus ea
modios trecentos. Thisi enim vox est a Graeco 9sia,quod ratione facile innotuisse. Sex autem autseptemannos
amitam vel materteram significat, derivata. Lingua eo lempore saltemnalus erat; neque enim qua»nobi3
etiam Hispanica tia idem sonat. Quonam casu extre- adhuc vagientibus gesta sunt, ea nostris diebus eve-
mam ad inopiam pateria nobilissima femina redacta nisse dicere consuevimus. His perpensis, referendum
fueral, diu non est inquirendum, conflagrante tunc exi9tirao 8. Gregoriiortum ad an. 540. Vigilii papae
assiduis hellis universa ltalia. tertium lamen ejus pontificatus anni a tempore
(si
5. Gregoriura fratrem habuisse, nullus qui ejus quo in locum S. Silverii injuste exauctorali suffectus
epistolas attente legerit in dubiuin revocabit ; sa?pe est computandi suni), Justiniani Aug. decimumter-
enim in illis fratris sui mentionem habel. Libro i, tium, VitigisGothorum regis, quem Bellisarius capla
ep. 44, Pelro subdiacono scribit Agimus autem gra-
: Ravenna vinctum duxit Constantinopolim, quintuia
tiat sollieitudini tux, quia de causa fratris mei prxce- el ultimum.
24" S. GREGORII MAGNI VITA, EX EJUS SCRIPTIS ADORNATA. LIB. I. 248
7. Gregorii nomen, quod vigilantem sonat, Scn \ lilteraium studia, nimirum, annilenle praesertim raa-
siue magno quodatn prsesagio consecutus esi, inqu t gno Cassioduro, qui in Italia jacenles litieras excita-
Paulus Diaconus {num. 1) Re etenim vera vigilaril verai, et celoberrimam iu suo monasterio aoademiam
sibi,dumdivinis inha>rendopra>ce)>tis lauddbilitcr vixit instiluerat, ut toto fere liliro lertio ejus Vlta dcscri-
vigilavit fidelibus populis, dum doctriuse afljuentts in- psimus. Nntanda pra? ca?teris sunt heec Pauli Diaco-
genio eis quo tramite cwlestia scanderenl patefecit. ni iNu'n. i) verba : Inerat ei (Gregorio) 50* in
Quinli fecerit vigilantiam sollicitudinemque Grego- parvt adhuc tetnte maturum jam studium,(a) adhxrere
rius noster non obscure multis in locisaperit, nnxi •
mnjorum, el si quid dignum potuisset au~
tciticel dictis
me vero xz Moral. num. 8: Elecli quique, quan-
lib. ditu non segniter oblivioni tradere, sed te-
percipere,
itiu in htcvita sunt, securit.itis sibi confideiitiam nnn naci potius memorias commcndare. Hauriebatque jam
promillunt. Horis enim omnibus conlra tenlamenta su- tunc sinbundo doclrinoe flwnta peclore, qux pottcon-
specli, occullihostitinsidias mctuunt, qui etiam teuia- gruenli tempore, mellilo gutture emclaret.
iione cessante, vel sola graviler suspicione iurbanlur. Paulo concinit Joannes Diaconus, additque Grae-
Nam sxpe multis grave perictdum incauta securitas gorium fuisse arte ph losophum (Lib. i, n. i). Quam
fuil : ut calliii hostis incidias non tentati, sed jam vero philosophorum sectam sit amplexus, non ape-
prostrali cognoscerent. Vigilandum quippe semper est, Eihicen ab eo maxirae cultam fuisse nullus igno-
p rit.
ut mens conlinue sollicita nunquam relaxetur inten- rare potest, operum ejus lectione fuerit pe-
nisi in
lione superna, ne laboriosa deserens, in cogitationibus regrinus. CerteChrislianorum Senecam eura libenter
fluxis, quasi in quibusdam mollibus stramentis jacent, appellarem, nisi de illo satius videretur dicere, quod
venienti corruptoii diabolo mens se resolutaprostiluat. de Abraham Ambrosius Magnus plane vir el mulia-
:

Celera omitto elsi ad Ghristianam vigilantiam sua- rum virlulum ciarus insigmbus, quem volis suis philo-
dendam exquisitissima. soplua non potinl ozquare. Denique minus est quod illa
8. De educatione et institutione Gregorii in puo finxit quam quod isle gessit (Lib. i de Abrah. c. 2).

rili aetato nihil nobis compertum est verum neque ; Astrolo^iam divinantera aliasque curiosas el peri-
summa parentum pietas.neque filii sanctitas eximia, culosas arles nunquam sectatus est. Contra mathe-
qui etiam in saeculo militans.mores suos ad exactis- maticos futura praedicere prae9umenles insurgit hom.
simam Cbristianae perfectionis normam componere 10 in Evangelia num. 4 et b. Quod autem ait Joan-
salagobat, dubitare sinunt quin a teneris fuerit ora- nes Sarisburiensis n de Nugis Curialiura c. 26
lib.
nibuslegis Evangelics praeceptis innutritus, in om- et lib. viii, c. 19, eum non solum matbesin ab auta
nium virtutum palaeslra quantura ferebat aetas, imo recedere jussisse, sed etiam Bibliothecae Palatinae
supra oetatem, exercitatus el edoctus. Cumque par- incujus archivis recondebantur omnium disciplina-
vulorum educalio matrum potissimum sit provincia, " rumlibri,zi'lointempestivo ignemadinovisse.ulmajor
juxta Paulum (I Tim. v, 10), non immerito conji- esset sacrae Scripturas aucioritas, et io ea legenda
cimusS. Silviam hoc slrenue ofGcio erga suuin Gre- flagrantius studium id plane inter nugas et aniles ;

garium defunctam esse, omnesque Christians matris fabulas rejici debet. His virtutibus ornatus.his ezcul-
partes in ipso instituendo diligenter implesse. Qua tus studiis Gregorius, mox ad praecipuas Urbis, se-
vero arte ac industria excoli ad pietatem informari- natus, reipublicae dignilates viam sibi aperuit. Quia
que debeant pueri nobiles maximeque regiae stirpis, vero pars raagna fuit eorum quae aul ia imperii aut
Gregorius docet pulchre ad Theoctislam scribens in Ecclesiae administratione gesla sunt dum viveret,
lib.vn, ep. 26, cui ut charissimas sorori Mauricius qualistunc 1'uerit utriusque status, mazime in Italia
Augustus dulcissima pignora sua crediderai, filios vi- paucis exponendum.
delicet tradiderat educanilos. Inter caetera eximia CAPUT II.
quae hac in epistola leguntur, haec maxirae ponderan- Argumittoii. —
1. Ecclesise Btatus. —
2. Et imperii. I.an-

da et memoriae inculpenda Verba, inquit, nulrien- gobardi Italiam iuvadunt. 3. —

Gregorius fit proetor
:

Urbis. Ejus pr8eturae tempus. —

4. Quomodo in praetura
si bnna sunt, aut venenum si mala.
tium, aut lac irunt se gesserit. —
5. Frequentia de rebus piis colloquia
9.Quibus magislris ac doctonbus usus fuerit san- ad mouasticae vitee propositumenm acceoduDt.Quod diu
ctus puer, nt ad tantum scientiae ac sapientiae cul- D
dilTcrl. 6. —
Septem aediflcat mooasteria. 7. Fit ioo- —
nachus. Q/uo in loco et tempore. —
8. Ojuibusmagistris.
men perveniret, penitus nos fugit. Litteris grammati- (An. 514.)
cis, inquit Gregorius Turon. loco tam laudato, dia- 1. ab anno 537
Dejecto S. Silverio papa, Vigilius
leclicisque ac rhetoricis ita erat instiiutus, ul nulli in usque adan.554 sedem Romanam occupavit,
vel 555
Urbe ipsa putaretur esse secundus. Linguam tamen a Justiniano Aug., quo auctore ipsam invaserat,
Groscam minime calluisse, raro inter doctos humili. multa postea perpessus. Cum condernnationi trium
tatis exemplo, profiletur ep. 32 libri vn. Juris eum capitulorum, ut imperatori obse^ueretur, tandem
fuisse peritissimum et consultissimum plurimae pro- consensisset, ab ejus communione 6ecesserunt plu-
bant ejus epistolas, maxime libri decimi tertii 45. rimi in Occidente, maxime lilyrici et Africae episcopi
Eadem cum Gregorio Turon. tradit PaulusDiaconus, quod indigne ferrent tres episcopos Theodorum
addilque Romae hoc tempore potissimum floruisse Mopsue9tenum, Ibam Edessenum, et Theodoretum

(a) Id ipsura de seip3o te9tatur. Vt mihi, inquit, tenum colloculio etse temper amabilis solet. Dialog.,
lib. i, c. 9.
 :

249 S. GREGORII MAGNI VITA, EX EJUS SGRIPTIS ADORNATA. LIB. I. 250

Cyri, quos concilium Chalcedonense pro orthodoxis A. et seplem annos ducimus, quod in hac urbe inter Lan-
gobardorum gladios vivimus. In posteriori vero,
habuerat, condemnatos et reprohatos ab Orientalibus
fuiase in synodo Constantinopolilana, quae quinta scripta an. 603, indict. sexta, quae est 38 libri xm :

cecumenica vulgo appellatur. Qualiter, inquit, quolidinnis gladiis ecce jatn per

Demorluo in Sicilia Vigilio Pelagius I successit. quinque annorum longitudinem premimw; quae
triginta

Quo tempore Isirise, Liguriae, Venetiarumque epi- chronologiam nostram mire adstruunt.
scopi, habita 3ynodo, cui praefuit Paulinus, Aqui- Quanlis autein rapinis, incendiis, caedibus Italiara
leiensis episcopus, pro causa Irium capitulorum in fere totam devaslaverint, idem Gregorius nos docet
apertum schisma eruperunt; Narsemquecomitem tu- lib. in Dialog. c. 38 Mox effera, inquit, Langobar-
:

multuantes coercere conantem, imbelli inanis excom- dorum gens de vagina sux habitationis educta, in

municationis fulmine percusserunt. Tot tantisquc
ltaliae malis conflictatum Pelagium mnrs ad quielem
aeternam vocavit an. 559. Illi lamen undecim anni
pontificatus et menses decem, in appendice ad Mar-
nostram cervicem grassata est, alque humanum genus,
quod in hac terra prx nimia multitudtne quati spissx
segetis more surrexeral, succisum aruit. Nam
depopu-
latx urbes, eversa castra, concrematas ecclesix,
destru-

cellini comitis Chronicon tribuuntur. cta sunt monasteria virorum ac feminarum desolata

Ejus successor JoannesIII perannos 14Ecclesiam n
rexit. Sedente hoc ponlifice, Gregorius praeturam
Urbis sapienter gessit, ut infradicemus verum quo ;
anno coeperit, utrumve Justiniano, qui usque ad
an. 565 pervenit, adhuc imperante, non liquet.
2. Reportatas de barbaris victorias, recuperalas
plures imperii provincias,aliaque sub Justiniano pra-
clare gesta, in Vita Cassiodori magna ex parte atti-
gimus. Immortales sane laudes consecutus fuisset
Justinianus, si in rebus ecclesiasticis et theologicis
sapere ad sobrietatem didicisset. At praeire volens
episcopis, factus est erroris dux et magister, quos
sequendo factus fuisset discipulus veritatia.
Ut Gothos ex Italia penitus expelleret imperator,
Langobardos e Pannonia evocavit, belloque confecto,
priores sedes, additis in mercedem pracslitae operae qui-
busdam urbibus, repetere jussit. At Italiae
incscati,datapostearedeundioccasione,staiimadvola-
runt. Cum vero de ipsis deinceps frequentissime simus
locuturi, eorum historia a prima origine broviter
deducenda.
E Scandinavia orti, quam utpote feracissimam
belligerantium populorum, Jornandes officinam gen-
tium, vaginam nalionum, oplime appellat de Rebus
Geticis c. 4, in eam Germaniae partem quse
rania nunc dicitur prius commigrarunt, deinde in
a0 hominibus prxdia, atque ab omni cultore d<stituta,
in solitudine vacat terra ; nullus hanc possessor
inha-
bitat ; occupaverunt beslix loca quse prius multitudo
hominum tenebat. Easdem clades deflet hom. 17 in
Evangelia, et alibi. Non dis9imilia narrat Gregorius
alter Turon. testis coaevus lib. iv Hist. c. 38, ubi
praesertim observat spoliatas a barbaris ecclesiaa,
occisos presbyteros et episcopos, ut sane decebal
gentem aut idolorum cultui adhuc addictam aut
Arianorum impietatibus corruptam. Victoribus tota
cessit Italia, si Romam, Ravennam, fmitimaque
ac
maritima loca excipias.Ravennae totiusquellalise tunc
praefectus erat Longinus Narsi successor dalus, qui
primus exarchi nomen assumpsit.
Langohardorum furorem fugiens Paulinus, Aqui-
enim eum ap-
leiensis episcopus seu patriarcha (sic
deliciis
pellat Paulus Diaconus [Lib. n, c. 10 et 25), quasi
novum hucc titulum pro praemio conflati a se schi-
smatis fuisset con3ecutus),Grailum insulam eturbem
est
Forojulii, hoslibus, quod navibus carerent, inacces-
sam se recepit ; ubi expleto 12 episcopatus anno
mortuus Probinum habuit successorem.
Alboinus, scelerum et singularis immanitatis qua
uxorem coegerat cranio palris, quem ipse occiderat,
Pome-
uli pro poculo, pcenas deditipsius uxoris arlibus in-

Pannoniam, licet ab Hunnis magna jam ex parte oc- teremptus. Clebo poslea quera sibi regem elegerant,
elapsis et octo mensibus etiam occiso, Lan-
decem
cupatam.
Langobardi, teste Paulo Diacono (De Gestis Langob. gobardi a multis simul ducibus per decennium regi

a ionga barba dicti sunt. Nam eorum

lib. i, c. 1 et 2),
maluerunt.
lingua lang longam significat, el baert barbam. Qua- 3. Inter tot armorum strepitus et bellorum cala-

rumvocumuti(a)etaiiarumplurimarumapud Paulum D mitales Gregorius aliquandiu praetoris Urbani olficio

Diaconum passim occurrentium affinilas cum Gothi- defunctus esl verum quo tempore magistratum bunc
;

cis ac Germanicis vocabulis, Langobardorum origi-
nem non obscure demonstrat. Ducibus primum, dein
regibus paruerunt. Ab Agelmundo, qui primus fuit,
duodecim numerantur, usque ad Alboinum quo im-
auspicatus sit aut deposuerit, non in promptu est
statuere. Ipse testatur (Lib. iv, ep. 2), se, dum pras-
turam Urbanam gereret, subsoripsisse cum aliis no-
bilissimis viris cautioni seu promissioni, quam Lau-
;

perante Italiam a Narse invitati invaserunt, anno rentius Mediolanensis episcopus de tribus famosis
S03 scilicet 568, ut ex duabus Gregorii episiolis capitulisad sedem apostolicam miseral. Id contigisse
colligilur. In priori enim scripla indictione tertia an. 581, quo Laurentius crealus estepiscopus fidern-
decima an. 595, quae est libri v, 21, ait Viginti jam que suam contestatus est, asserit Baronius, ex Me
:

(a) Ut sunt Wodan seu Godan, quas significat Deum, explicantur autera ab Hugone Grotio Hist. Goth.
Feld, campos Lama, aquam Scala, pa-
patentes ; ; Wandal. et Langob. pag. 574 et seq., quem con-
teram, Schilpor, armigerum Marpahis, vel Marhais,
; sule, necnon Mabill. Analect. tom. II, pag.
422
equisonem, unde forte Gallica vox Martchal; Fara, et seq.
familiam. Omnia fere vocabula h«ec Germanica iunt
251 S. GREGOIUI MAGNI YlTA. EX bJUS SCRIPTIS ADOUNATA. LIB. I. 232
diolanensium pontifieum indicibus, qui duodecim A non s.-cculo sed Christo militabal ; inter illos regeset
annos pontificatus Laurenlio tribnunt. Cumque l.au- consules terrae proculduliio numerandus, qui, ut
ubitum, Constaniiique in ejus locum eleoti
rentii loqnitur Job, xdificant sibi solitudines (Jub m, 14).
ordinaiionem factam fuisse an. 593, pxploratum ha- Quem locum exponens nosler Gregorius lib. iv Moral.
beamus ex epistulis 29, 30 et 31 libri tertii, ut duo- n.58et 59, Beipsum dum praetor sederet, adumbrasso
deoim aunos pontificatus Laurentii numeremus, ejus videlur : Solitudines, inquit, quippe xdificare, est a
exordium ad an. 581 referri debet consenliunlqiie, ; secreto cordis terrenoi um desideriorum tumullus expel-
tesle doctissimo annalista, omnes qui res Ecclesiee lere, et una intentione xlerntc patrix in amorem in-
Mediolanensis prosecuti sunl, et ex ejusdem Ecclesiae timx quiilis anhelare. Bene autem hi qui sibi solitudines
monumentis episcoporuin seriem texuerunt. Proinde- construunt, etiam consules vocanlur : quia sic in se
que Gregorius nondiim tunc, ubdicata praetura, ad soliludiuem mentis xdificunl, ul tamen in quo prxva-
nionasterii porlum confugeral. lent, aliis per chardutem consulire minime desistanl.
Sed hanc Baronii argumeniationem evertit index Et libro xxx, num 52: Si premulur, inquit, 204
archiepiscoporumMediiilanensium exveterrimisillius ahquis popularibus lurbis, el tamen nultos curarum sx-
Ecclesiae tabulis h nostro M >hillonioediius,exquo post cularium tumullus in corde patitur, non est in Urbe,
Frontum seu Frontocem Laureutius episcopus sedit p sed solitudinis quiete fruiiur.
annos novemdecim, menses seplem ; obtitque duodecimo 5. De illo sane ita scribit Paulus Diaconus : Hic in
Kalendas Septembris ()lus. hal. tom. I, pag. 111) ; annis adolescenlix, in quibus solel hujusmodi xlas
quos annos, inquit Mabillonius, si ex ncnagesimo sxculi vias ingredi, Deo ccepil devolus existcre, et ad
tertio Constantius ei anno
suffectus ett, detraxeris, supemx vitir patriam totis desideriis anhelare. Vix
574, Laurentii creationem.adeoque ejuscHUtionem ad quidem annum vigesimum attigerat, cum frequenti-
Romanum pontilicem inissam, cui Gregorius praetor bus collocutionibus a beato Constantino, S. Benedi-
subscripsii.a.lmittas necesse est. lluic seutentiae, ait cli discipulo ejusque in monasterii Casinensis regi-
idem Mabiilonius, subscripsere Bollandiani socii in mine successore, qui anno circiter 60, supra 500,
vita S. Gregorii ubi tamen incaute post Barunium,
; obiisse legitur, jam omnia pene quae de eodem S.
Gregorium prxfecluram gessisse dicunt, quamvis in Benedicto scripsit toto lib. n Dialogorum perfecte
omoibu8 codicibus manu exaratis sive lipistolarum didicerat, ut ipse Gregorius lestatum reliquit in lau-
sive Viiae a Juanne Diacono conscriptae, legatur prx- dati libri Dinlog. praefatione ; unde intelligas quss
tor, el prxtura, non prxfeclus, et prxfectura. fuerint nobilissimi hujus juvenis studia. De eodem
4. Praetur Urbanus, ut jus in Urbe diceret, crea- argumento, scilicet de S. Benedicti vita, frequenter
tus est. Penes eum eral omnis publici privatique jurisetiam colloqui solebat cum Valentiniano, qui annis
potestas «deo ut novum jus condere, et vetus abro- " multis monasterio Lateranensi prajluit; cum Simpli-
:

gare posset. Ut aucioritate, sic dignitalis apparatu cio, qui S. Benedicti congregationem post eum ter-
et insigniis consulibus pene par videbatur. Primus tius rexit ; et cum Honorato, qui Sublacensi mona9le-
qui prxturam oblinuisse in Urbe memoratur, fuit rio praserat ;
jamque tunc ad arctioris et perfeciioris
Furius Camillus, Romanorum su»> a?talis elarissimus, vitaepropositum accendi videbatur.
qui multotiespatriam suam in libertatrm vindicavit. At conceptum vitae monasticae desiderium iirplere
Quid hac amplissima dignitale gesserit Gregorius,
in diu distuht,utilem se suis concivibus existimans,me-
ignorari a nobis voluit conjicilur tamen ex morum
; liusque putans sasculari habitu conlegi, sub quo spe-
probitale, juris peritia, judicii maturitate.strenuilate, cietenus tantum saeculo militare sibi persuadebat,
vi indefessa in laboribus et negotiis, denique ex tot quam exteriorem cultum mutare. Postea tamen pius
tanlisque animi dotibus quibus magis quam purpurae praetor, cum intimos animi sensus explorare scrutari-
splendore prasfulgebat, eum optimi praetoris partes que saepe consuevisset, animadvcrtit tandem, coelesti
omnes obiisse unde singularis ille amor quo Ro-
; lumine illustratus, inolita se vitse saecularis consuetu-
mani cives ipsum proeecuii sunl, quique maxime in dinedevinctummundiqueblanditiisirretitum.inipsis
ejus ad ponlifioatum eleclione enituit. Itaque haud relinquendis moras nectere, neque corpore tantum,
dubie suo tum exemplo docuit quod postea scripsit £) ut falso putaveral, sed ipso mentis affectu in saeculo
ad Justinum Siciliae pratorem : Nulla vos lucra ad in- retineri. Cuncta itaque sollicite fugiens porlum mo-
jusliliam pertrahant, nulliut vel minx, vel amicitix ab masterii petiit, et relictis quae mundi sunt, ex bujus
itinere reclitudinis deflectant. Quam sit vita brevis aspi- vitas naufragio nudus evasit, ut ipse scribit ad Lean-
cile,ad quem quandoque iluri estis Judicem. qui judi- drum in epistola quam libris Moralium praemisimus
ciariam poleslatem geritis, cogitate. Solerter ergo in- statim al> exordio.
tuendum est, quod cuncta lucra hic relinquimus, et 6. Ante<|uam autem saeculo nuntium remitterel
solas dispendio>orum lucrorum causas nobiscum ad In rebus propriis sex in Sicilia monasleria conaregavit,
judicium deportamus. {Regist. I. i, ep. 2.) ut loquitur illorum temporum scriptor Gregorius
Ut consuetudini el dignitati morem gereret Grego- Turon. (Lib. septimum infra urbis Romx
x, c. 1),
rius, serico contectus ac gemmis micantibus solitus erat muros instituil, quibus tanlam dtlegans terrarum co-
per Urbem proceilere trabeulus, irnjuit alter Gregorius piam, quanta ad victum quotidianum prxbendum suf-
Turon., a quo h«c ipsa verba mutuatus est Paulus ficeret, reliqua vendidit, cum omni prasidio ac paupe-
Diaconus (Num. 2). Veram sub ssecularibue pompis, ribus erogavit.
2>33 S. GREGORU MAGNI VITA, EX EJUS SCRIPTIS ADORNATA. LIB. I. 254

Observel hic obiter studiosus lector, coasillum A bieunium iategrum commoratum esse censet. Hujus
munifici ac pii fundatoris oon fuisse ut moaachi pro- autem opinionis fundamenium nutat. imo penitus
prio labore sibi (<i) victum quaerere cogerentur. Et sane subruitur, post vindicatos Laurentio pontifioatus no-
in omaibus quibus de moaasteriis insti—
epislolis ia vemdecim aanos. Neque enim alia ratione vir histo-

tueodis agit, iis ass goari vult sufficientes reditus ad

:
riae adeo contraxit tempus
ecclesiasticae periiissimus

vita necessaria. Sex illa Siciliae moaasteria euumerat
post Rochum Pirrum Mabilloaius Annal. Bened.
lib. vi, pag. 164, et de iisdem deinceps saepe
Opea ad haec eedificanda et suflicientibus praediis do-
laoda necessarias, liberamque iis utendi facultatem
consecutua fuerat Gregorius parentum obitu, si
PiuloDiacono fiJes sit. Contra vero Joanaes Dia-
coous scribit {Lib. i, n. 9) Silviam ejus matrem ipsi
raoaacho legumina mioistrasse. Locus ergo Pauli de
solo Gordiaao patre videtur accipieadus.
quo S. Gregorius in monaslerio vixit, quam quod
Laurentii in Ecclesia Mediolanensi episcopatum duo-
agit. decim tantum annorum fuisse crediderit, ac inchoa-
tum an. 581, quo emissam ab ipso cautionem a Gre-
gorio adhuc prajtore subscriptam asserit.
Etiamsi veteris mouumenti a Mabillonio laudali
de tempore episcopatus Liureatii, oulla haberetur
ralio,certe ipsi Gregorio credendum est toties in
monasterio vixisse diu se testanti, ut lib. v, ep. 48 :
Marinianum quem diu mecum didicere in mona*terio

Septimum quod in ipsis aedibus paternis con- n conversatum ; et lib. iu Dialog. c. 33, de Eleutherio :

struxit monasterium,celebre fuit coenobium (6) S. An-
dreae ad Clivum Scauri, in quo ipse vitam amplexus
est monasricam,Eucherium,Paulinum,Ca8siodorum,
aliosque plurimos patricise ac senaioriae nobilitatis
viros aemulatus. Hoc asceterium, postquam a mona-
chis Beaedictiais diu occupAtum fuisset. Joaoais
Diacoai lempore Graeeis moaachis cesserat, forsitaa
Slephaai III beueficio, qui etiam Graecis tribuit aliud quorumdam monacborum quos in mon isterio con-
moaasterium a se constructum, et S. Dionysio
Areopagitae dicatum at Benedictinam regnlam se-
;
quentibus landem restituluin est a G>-egorio XIII
ietud S. Andreae sanctuarium, el Camalduleosibus
Diu mecum est in hac urbein meo monasterio conver-
satus.
Doctissimi annalistae ehronologia aliunde evertitur
a Joanoe Diacooo, imo ab ipso Gregurio. ?05
Dialogos ab eo scriptos fuisse an. 593 aul 594 pro-
bavimusia praefatione ipsis prasfix* num. 18; et iis
vero Dialogis cap. 47 libri iv, narrans felicem exitum
victores habuerat, ut expresse docet Joanues Dia-
ronus(tifr. i, n. 19), nec obscure colligitur ex Gre-
gorii verbis, Meruli raortem ante annos quatuordecim
conligisse asserit ergo vel an.579 aut 580, proin- ;

datum. De Gregorio sua Deo consecranle sat dixi- deque Gregorius an. 581, Romae praetor non erat.
mus eumdem seipsum totum offerentem vita? mo-
; His ralionibus trutinatis, eminentissimus cardinalis
nasticae professione videamus. (Cf. Joan. Diac. Norisius Baronii chronologiam deserit in disserta-
Lvi, n. 82. C tione historica de Synodo v, § 3, et nostram con-
7. Incongruum cuipiam fortasse videbitur pium firmat sententiam. Utque probet S. Gregorium diu
virum in ipsa patria, in ipsa urbe qute ejus imperiis moratum io mooasterio, adducit huoc locum
paruerat, secessum sibi tranquillamque stationem Dialog. lib. iii, c. 33, ubi de Eleutherio abbate dicit:
quoesiisse. At vero uullus erat ia tota Italia locus a Diu merum est in urbe, inmeo monaslerio concer-
barbarorum armis elincursiooibus tutior, ac proinde satus.
quieti aptior urbe Roma, propugnantibus eam san- 8. Idem eminentissimus Annalium scriptor colii-
clis apostolis, ut saepe suis in epistolis asserit san- git (Ad an. 581, num. 8) ex lib. iv Dialog. c. 21,
ciisaimus Pater, et Langobardorum impeturo retun- S. Gregorium habuisse in vita monastica institutorem
dentibus. Valentium seu Valentionem abbatem, eui successit
Ul vero quantum licebit assignemus quo tempore, Maximianus, M.ximiaao Pretiosus; post quem S.
quave aelate Gregorius monachum induerit, id fa- Audreae monasterio praefuit Probus. Itaque ex abba-
ctum subodoramur paulo post subscriptam Laurentii tum coenobii hujus calalogo expungil Hilarionem,
cautionem dequa supra nura.3, hoc est, aono 575, quem Joaones Diaconus primum Gregorii patrem
cum quadrageoario quiuque annia esset minor. Sane doctoremque in monasticis institutis tradit; nisi di-
plurima quas de se in monasterio degente narral, aut 1) camus Hilarionem alium non esse a Valentione, cujus
quae aliunde ipsum gessisse novimus, infra a nobis mentio fit in praelaudato libri iv Dialogorum loco.
ordine referenda, nos minime sinunt in sententiam Asserit autem Baronius Gregorium sub Maximiano
Baronii descendere, qui vix eum in monasterio per abbate non militasse, quod diu non sit permiasusin

Ubi monasteriis non erant sufficienter assignala

(a) \b) Verisimile eat aliud fuisse Romae monasterium
praedia, quap monachis sufficerent ad victum et ve- 8. Andreee, et S. Luciae ; alii, melius forsitan, S.
stitum, baec Ecclesiae sumptibus suppedilabantur, ut Lucae. Singularis erat causa SS. Andreara et Lucam
colhgimus ex Severi Sulpicii Dialo^o ni de S. Mar- in eodem simul cultu conjungendi; nimirum eodem
tino Sed priusquam vondus illud (cenlum viginti
: die scilicel 6 Maii, eoruiu reliquiae translatae fuerant.
librarum) monaslerii limen attingeret, redimentis id Vide Hieronymum de Scriptoribus Eccl. in Luca.
captivis continuo deputavit (S. Martinus). Et cum ei Hnjus monasierii abbas fuit ille Probus qui coniendi
sugyereretur a fralribus, atiquid ex eoin sumptum testamenti facultatem impetravit; qu<m vide ad
monasterii resercare nos, inquit, Ecclesia et pa- calcem Epistolarum. Consule Annales Bened. lib. ix,
SCAT KT TESTIAT DCMMODO NIHIL USIBUS QU^SIBSE VI-
\ num. 26, et lib. x, num. 6.
DEAMUR.
258 S. GREGORIl MAGNl VITA. EX I.JLS SGRIPTIS AUORNATA. LIB, i. 2S6
monasterio degere, contra manifestum Joannis Dia-
A Projectis quas sponte assumpserat religiosis vestibus
coni (Lib. i, n. 6) testimonium cui inTra sullVagabi indumentis telaicis deturpavit. Lib. «, ep. 114, habi-
mur. Nec dissimulandum doetissimum scriptorem tum monachicum sacramvestem aupellat. Idem con-
adhuc falli, cum Preiiosum abbatem fuisse S. An- ficilurexhom.fO in Ezechielem num. 8. Missa facio
dree asserit ex lib. iv Dialog. c. 55, ubi Pretiosus quamplurima alia testimonia, in quibus coacervandis
non abbas sed prspositus dicitur. Neque etiara le- frustra tempus tcrerem.
giraus cap. 21 ejusdera libri, Valeniium luisse Grego- Ut singulari veste, ita etiam tonsura insignes erant
riiin vita inonasiica institutorem, cum de eo S. Do- monachi; quod S. Benedictus clare docet Regula?
Ctor tantum dicat Vatentius quipostin hac liomana c. 1, de pseudomonachis, dicens
:
Menliri Deo per :

urbe, mihi, sicut nosti, meo quoque prxfuitmonasterio. ionsuram noscuniur. Id etiam liquido constat ex S.
Quod spectat ad Probum inter illos S. Andreae abbates Gregorio lib. xi, ep. 50, ubi virum Agathosa», mo-
a Baronio commemoratum, verisimile est alii S. An- nachum ipsa renitente faclum, reddi jubet, Eiiamsi
drea? asceterio ipsum prasfuisse, ut jam monuimus jam tonsuratus est ; hocest, eliamsi post probationem
supra in nota ad num. 6. jam vestem mulaverit, et tonsuram monasticam ac-
Iiaque sic restitui debet abbatum S. Andrese se- ceperit. Lege quoque libri xep. 24, tonsuram etiam
ries Hilarion, Valentius,
Maximianus (qui tum cum esse monachorum ccenobitarum, non eremitarum,
: p.
Gregorius legatus creatus est Andriano monasterio nsigneapudGrascos.diacimus ex(rf) TheodoroStudita
praerat), ipsemet Gregorius (.|ui ex sua legatione lib. xi ep. 137.
reversus monasterium suum rexii, ut infra vide- 9063. Hisbreviteret data lantum occasione obser-
bimus), denique Petrus, quo sedente sanctus Do- vatis, expendamus Baronii de monastico S. Gregorii
ctor suos scripsit Uialogos. Verum ad graviorem instituto sententiam, cujus auitorem fuisse non S.Be-
nobis a Bironio molam, de monasiico quod Grego- nedictum contendit, sed S. Equitium haud alia ra- ;

rius sectatus est institulo, litem dirimendam jam ve- tionequam prima primum S. Andrex abbalemValen-
niamus. tium ex provincise Valertse monasterio, in quo S. Equiiii
CAPUT III. vigebat instilutio pctitum apparet, inquit, ex duplici
AnGtiiKHTc». —
Gregorii muna.hatus indubitatus.
1. S. —
Gregorii tesiimonio. Audiamus ergo S. Doctorem de
i. Muuacbi olim ut duuc veute peuuliari iusigues. Et
tooeura. —
3 Barouii .le monastico S. Gregoni iostiiuto se loquentein Vitx venerabilis Valenlius [Lege Va- :

senteutia refellilnr. —
4. Et uostra ar1etrnil.nr. Lau.lesa lentio], qui post in hac Romana urbe, mihi, sicut
S. Giegorio datas vilaeS. Benediuti et Re*ulse. 5 In —
nosti, [Deest menque] monasterio praefuit, prius in
ejus roonasteriis ob-ervabalnr. —
6. lllius verba eaep
usurpat. —
7. Fuit eliam p.opngaU in Valeria. 8. —
Vulerix provincia monanerium suum rexit. Qua vi aul
Advereariorum cavillatioues refutautur. 9. Concilii —
arte ex his verbis extundi potest Valentionem fuisse
Duziaceneis .le Hegula S. Beuedicli le-timonium
Aliud iQTictbsimnS arinimeutum.a prop" atio™ bujus
10 P.
P
••
m0Dasler " o. »
L nmum
i_u
S. Andree abbaiera, et insl.tuto-
i .

Hegi.ise per S. Greijorii diecipnlos. 11. Nounullis rem? Quid bic de Equitio, Equitianove inslituto, cui
objectiouibus occurritur. (An. 575.)
addictus Valentio fuerit?At, inquit Baronius, quae-
1. Gregoriura monachum fuisse nemo cordatus ac dam de S. Equitio Gregorius narral, quae a Valentio
sanus negarepotest, quod de se totiesipse claraat(a) suo abbate didicisse profitelur. Porro Valentius ea
tum in Dialogis, tum (/)) hora. 12 in Evangelia, tum noverat, dum in monasterio S. Equitii degebat, quod
in (r) prasfat. ad libros Moral. seu epistola ad S.Lean- solum celebre tunc fuisse repentur ia Valeri» pro-
drum, ubi texit historiam conversionis suas diu di- vincia. Quasi vero in aliquo vicino seu Valerias sive
latae, quod exteriorem cultum mutare molestum ipsi finitimae cujuspiam regionis ccenobio degens, non
foret, maxime cum sub saeculari babitu Deo seposse potuisset nosse miracuium publica fama dissemi-
militare non dubitaret. Sed ccelesti lumine afflatus natum.
moras monasterium petiit, et ex mundi nau-
rupit, Ilaque prolatis a Baronio testiraoniis nequaquam
fragio nudus
evasit. Idem de illo docet Gregorius probatur Valentionem fuisse S. Equitii discipulum,
Turonensis, mutataque pretiosa et micantia gemmis ejusqueinstitutisectatorem.iroocontrariumexcollatis
indumenta in vilem vesliiura miratur. inler se duobus locis elicitur. Nam 1. iDialog., c. 4,
2. Ex hissatisiunuiturmonasticasvestes.utinunc, D Gregorius asserit Equitium post mortem discipulos
olim etiara fuisse monachis peculiares quo in pro-
;
suostulatum esseconlra Langobardos, atque a morte
bando non immorarer, nisi a nonnullis criiicis inje- liberasse. At lib. iv, rap. 21, refert Langobardos e
ctos ea de re scrupulo3 viderera. Saneid luceclarius monasterio Valentionis abbatis duos monachos in ra-
ex Gregorio demonstrari potest. Lib. vm, ep. 5, mis arboris suspendisse, qui eodem die defuncli sunt.
scribit de militibus monasiica? vilae candidatis Juxta :
Aliunde satis liquet.dum dicit Valentionem in Valeria
normam regularem debent in suo habilu per triennium prius rexisse suum monasterium, per suum, intellexisse
probari, et lunc monachicum habitum Deo auctore monasterium non ab Equitio aut ab alio, sed ab ipso
suscipere. Ejusdem libri ep. 8 Nec projectis religions
:
Valentione conditum; quo sensu suum semper dicit
vestibus, ad sxcularem reverti habitum. Ibid.ep. 9 S. Andreae Roraanum asceterium. Judicent ergo aequi
:

(o) Lib. iv, Dialogorum : quem ipse jam monachus (c) Porlum monasterii petii, etc.
munarhum vidi,el in praefat. ad Dialog., ubi suam in (d) Et quod stupendummagis, inquit, out, quod soti-
monasteiio conversationem describit. tarix vitx tnsigne, detonsus fueras...promissam rursus
(6) Num. 7, quem ipse jam monachus monachum comam alat in morem Eremitarum. Vide etiam lib. xi,
vidi. ep. 50.
257 S. GREGORII MAGNI VITA, EX EJUS SCRIPTIS ADORNATA. LIB. I. 258

lectores utrum haec eminentissimi scriptoris argu- A 6. Certe Gregorius ita Benediclinae Regulae assue-
menta persuadeanl S. Gregorium non a proximis Ca- faclus et velut innutriius videtur, ut ejus verba pas-
siuatibus Lateranense monasterium incolentibus in- sim usurpet. Apud S. Benelictum congn-gaiionis no-
stitutumsuum accepisse, utcommunisanteBaronium mine intelligitur monachorum coetus eodemque ;

ferebat opinio, sed a longe positis in Valeria mona- sensu in Gregorianis Epistolis centies occurrit. ut
cbis ; alque prasponderare debeant gravissimis ratio- ep. 48 lib. xi. Idem observavimus de voce utiliias

nibus quibus sanctissiraum virum Benedictinae fa- suinpta pro rebus utilibus. Lib. x, epist. 32 et 61
milise vindicamus. ofiicium divinum appellal, opm Dei, quod S. Bene-
4. 1" Constat ex (a) supradictis, Gregorio, longe dicto familiare esse norunt, qui ejus
Regulam le<*e-
antequam de S. Andreae monasterio cogitaret, nota runl. Eleganter S. Benedictus Reg.
c. 64 monet

fuisse S. Benedicti gesta, miracula, scripta, scilicet abbatem, Oportere prodesse magis quam prscesse. Et
regulam. Quanti autem hanc Regulam prodit
fecerit S. Gregorius Moral. lib. xxi, num. 22, nec prxesse
lib. H Dialog., c. 36 :inquil, Monachorum
Scripsit, gaudent sei prodesse. Abbati praeeipit S. Benedictus
Regulam discrelione prxcipuam, sermone luculentam. Reg. c. 64 Oderit vitia, diligat fratres ; et S. Gre- :

Regulae autem ab Equitio conscriptee nullibi meminit. gorius, epislola 12 lib. xi ad Cononem abbaiem scri-
toterim sileo S. Gregorium fuisse vitae S. Benedicli bit Personas diligas, vitia persequaris. In Ep. 29
:

_j__: . . ;_. _ __,:

R
j__ " i:u ... o _____.-_;..., _:. v __i
admiratorem potius quam scriptorem, cui delineandae
•
lib. xli S. Gregorius ait Nam ad personam inprion
.
:

vix satis fuit integer liber secundus Dialogorum nam loco positam respicit. quidquid a minori dclinquitur;
:

alibi passim adhuc saepe in S. Benedicti laudes ex- aaoe sanctum Benedictum imitatus qui Reg. c. 36
currit de Equitio vero unico duntaxat capiie 4
: ad ipsum (abbatem) inrjuit, respicit. quidqmd a disci-
libri i loquitur. Quomodo ergo tanta de S. Benedicto pulis detinquitur. Apud 8. Benedictum responsum
ejusque legibus et institutis concepta existimatione, idem est ac negotium Cap. 51 Frulresqui pro quovis
:

aliam suoque monasterio queesivisset regulam,

sibi responso proficiscuntur. Ita etiam apud S. Doctorem,
vir monasticae perfectionis amantissimus, quam Re- maxime initioep. ad Leandrum preefixae libris Mora-
gulam Monnchorum discretione prxcipuam ? lium, Cum me illic sedis apostolicx responsa constrin'
5. Quando autem illam appellat •n.izilayrp Mona- gerent. Passim apud utrumque eulogiae pro munu-
chorum Regulam, satis ostendit eam caeteris, si quae sculis, solatium pro auxilio sumuntur. Non raro idem
in Occidenie jam reeeptee forent, esse anteponen- S. Legislator monasterii superiorem, priorcm appel-
dam. De eadem proculdubio loquilur lib. xi, ep. 48, lat, ut cap. 53. Ita etiam S. Gregorius lib xxv Moral.
cum de Catello monacho scribit ad Urbicum abba- num. 36, et saepe alibi. Hom. 10 in Ezech. num. 31
tem Quia monuchus non sit agnovimus ; ex parva
: lejiitur Eo ipso zelo quo alios correxit, semeripsum :

enim eulogia quam Bonus monachus accepil, partem C convenit, et 207 erubescil immundu cogitare quse
se
petendo, cpntenliunem jacere in ilinere minime timuit. in uliis recolit correxUse. Idem fere legerat in Regula
Quod cx quanla amaritudine cordis descenderit, tua S. Benedicti c. 2 Quatis debeal esse abbas, duobus :

poterit dileciio scire, si Regulam Monachorum scire in locis, maxirae in fine Cum de admonidonibus :

voluisset. Scilicet S. Bencdicti Re^ulam, cap. 54, de emendationem aliis administrat, ipse efficitur a vitiis
eulogiis vel quibuslibet munusculis non accipiendis emendatus. In (c) concilio
habito an 601 Rom. m,
sine abbatis praecepto, et cap. 34, ubi murmurationis prohibens in monasteriis missas publicas celebrari
malum anteomnia praecipitur amputandum ; cavetur- ne populi fre'iuentia et mulierum acessu servorurn
que ne occasione rerum necessariarum sibi procu- Dei quies turbaretur, additQuod omnino nec expedit :

randarum tantum viiium subrepat, Urbicus in mona- animabus eorum, quae totidem verbis habeutur Re-
sterio S. Andreae, aut saltem in alio Sioiliee S. Gre- gul. Bened. c 66.
gorii uiunificentia condito praepositus fuerat, ex Verum in Expositione libri i Regura frequenlius
ep. 6 lib. v, postea abbas monasterii S. Hermae apud Regulae Benedictinae sententias et verba ipsamet ad-
Panormum, unius ex sex Gregorianis coenobiis, in hibet ; nec miruin, cum lunc abbas essel, alque his
quibus ordinandis, auctoritate sanctissimi pontificis, homiliis suos alumnos ad monasiicae vil_e perfectio-
velut praepositi generalis officium gerebat ;
quod vel nem erudiret. In praefatione ad hunc commentarium
ex laudata ep. 48 lib. xi liquet. Qua vero ratione plurimos loquendi modos ex laudata Regula petiios
Gregorius objicit Urbico et monachis ei subdiiis Re- quos colligerecuravimus, invenies ex quibus hunc ;

gulam Manachorum seu Regulam S. Benedicti, hoo tantum locum nunc prnferemus, sed adeo loculen-
titulo deinceps in lh) Conciliia passim etapud eccle- tum, ut ad probandum S. Gregorium beaii Benedicti
siasticos scriptores designatam, nisi quia ejus prae- discipulum fuisse sufliceret: Quare, in |uit, et ejusdem
ceptis addicti erant ? At si pro lege habebatur haao arclissimx vitx magister oplimus, summx veritatis
Regula in monasteriis Siculis a Gregorio conditis, disci}Mlus prxcipit, dicens : Probate spiriius si ex Deo
quidni etiam in Andreano Romas ccenobio ? sunt ; et item : Nuntientur ei dura et aspera perqux
(a)Cap. 2, num. 5. monasticae laudat Regulam S. Benedicti, cujus ad-
Benedictus in concilio Rom. sub Bonifacio IV,
(b) S. ducitipsa verba ex cap. 58. Caetera omitto.
an.610, sex annis post S. Gregorii obitum, appella- (e) Vide lib. vin, ep. 15, et notam a, in qua concilii
lur monachorum prxceplor, proculdubio propter Re- bujus fitmeniio. Si laciuiam illam de missi» publicis
gulam Monachorum ab eo scriptam. Concilium Clo- ab hujusce synodi actis reseces vix ab illa epistola :

ve.hovense in Anglia an. 747, uomine Regula. 15 discrepabit

259 S. GREGOMI MAGNI VITA. EX EJUS SCMPTIS ADORNATA. LIB. I. 260
itur ad Deum ut sciai ad quod intrat ; quae cap. 58 A B tanlum observetur. Quanquam hoc nomen Ber-
Reg. totidetn fere verbis exstanl. C*terum commen- nart, a lingua Gothorum non multum abhorrere vi-

tarium illum Gregorio vindicare et «sserere hoc loco deatur, in qua multa reperiuntur desinentia in hari,
•uperQuura forel, cum id in pnefutione praevia pra?- quorum (a) varia exempla exhibet Smaragdus abbas

stnerimus. Neque tamen, inficia^s iraus aliqna esse a Commentarii in Donatumlib. n, cap. 10. Nec mirum,
Claudio abbate addita ; sed si velis quae ex Regula postquam Gothi diu Italiam occupaverunt, aliquosex
Benedicti deprompla sunt, Claudio tribuenda, illa gente conversos in Italiae monasteriis.posteaque
S.
idemsuperestargumentum de Benedictina Regula in abliates f.ictos. Etquidem vn saeculo inter episcopos
monasterio S. Andreae recepta nostris adversariis Cremonenses unus recenselur Bernardus nomine,
dissolvendum. Nimirum hujus asceterii alumnus fuit Italiaa sacrae tomo IV. Quod speclat ad aliud nomen

Claudius, et sub abbatis Gregorii disciplina positus ut illo saeculo insolens a Gallonio noiatum Hugo vel

exceperal quae sanctus pater dc libris Regum disse- Ugo, videtur etiam Gothicam originem aut Theodi-
rurtat ctexposuerat, ut ipse teslatur lib. xn, ep. 24. scam seu Germanicam redolere : nihil enim freiiuen-

Si itaque Claudius S. Gregorii filius, sub Regula tius inter illas seplentrionales gontes, quarum una
S. Benedicti in Amlreano monasterio
militarit, quid origo est, occurrit, quam vocabula in God vel Golh
de patre sentiendum ? n cadentia. Nequealiunde ob unam voculam debuit in-
7. 2° Jam vero ut ipsum opinionis Baronii funda- tegram epistolam, in suspicionem fraudis adducere
menlum convellamus. probandum est in Valeria Gallonius, cum aliquin ipse primus edideril ex Va-
propagatam fuisse S. Benedicti Regulam; imo solam ticano codice quosdam versus de nostro Simplicio,
hic viguisse quando ea in provincia Valentio mona- qui manifesle docent eum S. Benedicti Regulam pro-

sterium regebat. Id autem clare demonstratur ex epi- pugasse in omnes. De his versibus, ut de toto hoc

stola Fundani abbatisad Simplicium, tertium a S.Be- argumento, lege Mabill. tom. II Analect., p. 200
nedicto CasinenMS monasterii abbatem scripta quaro ; et seq.

Mabillonius exhibet integram in praelat. ad Tom. I 9. 3° Tametsi disputare non estanimus de vulgato
Act. Sanctorum, ac iterum propugnat Annal.
Bened. Sublacensi privilegio, quo aiunt S. Gregorium in sy-
Mb. vi, num. 2. Summa epistolas est, eo tempore nodo Begulam S. Benedicti confirmasse, observan •

omnii Campanise, Samnise, Valerix, Tuscix, Ligurix, damque monachis omnibus in Ecclesia Latina prono-
el aliarum ltal'se provinciarum
monasteria, dimissis suisse idcerte asanctissimo papafactum aliquando
:

peculiaribus Regulis, Benedictinam servare decre- dubitare vixpossumus, post luculentum illud concilii
vis>e. Ilanc cpistolam in codice manu exaralo explo- Duziacensis n (An. 874) testimoriium cap. 7 Eadem :

ravit Lucas Holsienius eruditus, bibliolhecae Vaiicanae Regula (S. Benedicti) sanclo Spiritu promulgata, et
pra; fectus, suoque calculo comprobavit. Eumdem ^ i au dis aucloritate heati papx Gregorii inter canonicas
codiccm recensuit quoque Mabillonius, nec ullas scripturas et catholicorum doclorum scripta teneri

fraudis notas observavit. Ergo paulo post S. Beae- decrela est. Quod cum non possit ad cap. 36
referri

dictiobitum monasieria etiam Valeriae, etsi fortaBse lib. n Dialogorum (etsi enim Regula S. Benedicti hoc

prius ab Equitio intituta, sanctissirai Legislatoris landetur loco, nullum tamen ibide ea decretum le-
Regulam sectabintur. Nec mirum ea ccenobia, qui- gitur), ea dereS. Gregoriumin synodo edixisse pene

bus S. Equitius nullajr certam Regulam assignaverat, constat. Accedit Bonifacii IV et concilii Rom. an. 610
posiea illam Monachorum lisgulam discretione prseci- auctoriias. Cum enim clericos inler et monachos de
puam assumpisse. Imo potius miraculo proximura muniis ecclesiastici3 orta essel controversia, Bonifa-
videretur, S. Benedicii Regulam, quae statim ac est cius et synodi Palres ex regula S. Bcnedicti, utpote
condita, in duodecim monasteriis Sublaco proximis jam canonica scripta Ecclesiae siatuto relata,
inter
observata est, poslea bnvi teraporis intervallo in Ca- litem finiendam 208 censuerunt, decreveruntque
sinensi et Terracinensi ccenobiis instiluta, adhuc vi- monachos a sacris ministeriis non arcendos Neque :

v ente S. Benedicto, in Siciliael paulo post in Galliis enim, inquit pontifex, Beitediclus, monachorum prx-
disseminata, ab Hispanisexpetita et culta usquead ceplor, hujux rei aliquo modo fuit interdictor.
;

tempnra S. Gregorii in provincia Valeriae non longe D 10. 4° Aliud suprresl argumentum, idque invictis-

a Sublico dissita, incognitam et neglectam prorsus simum, quodpetitur ex promulgatione Regulae Bene-
fuisse ; iia ut sio arguere cum Baronio liceat : Va- dictinas in Anglia per raonachos Romani S. Andrcae
lentio in Valeria monachus et abbas fuit ; ergo a monasterii a Gregorio Magno missos ; at illud alleri
S. Benedicti legibus prorsus liber, alleri quarn Be- loco reservamus, opportuniusque pertracabimus,
nedictinae Regula- parebat. quar.do de Anglorum ad fidem Chrislianam conver-
8. Scio Gallonium opinionis Baronii assertorem, sione, illorum monachorum opera, eril agendum.
de epistolae Fundani abbatis sinceritate dubitasse. Interim vero rcspondeamus quibusdam, quaesolvenda
quia Bernardi et Hugonis nomina, hoc, inquit, saeculo supereunt, contra nostram sententiam hic assertam
ignota in ea deprehenduntur. At Bernardinomen hac veljam objcclis, vel objicicndis.
in epistola non magis exprimitur quam vel Barlholo- 11. Gregorius, inquies, quaedam ab Regula S. Bo-
maei, vel Barnabae, etc. Cum vocis decurtatae liltera nedicti plurimum dissona constituit. Nam cum novi-

(o) Ea lege tom. II Analecl. MabilL, p. 422.

261 S. GREGORII MAGNI VITA, EX EJUS SCRIPTIS ADORNATA. LIB. I. 262

tiorum probatio vix ad annum intesruu extendatur, A. tu m in praefatione ad tom. Sanctorum, tum
I Act.
Regulse cap. 58, Sanctus Gregorius in singulari dissertalione De monasHca vita Gregoni
juxta Bened.
lib. x, ep. 24, scribit Fortunato, episcopo Neapoli- Magni analect. tom. II, tum in Annalibus Benedic-
tinis Hb. vi et in Appendice i, ubi secunda parte§
tano : Monasteriis omnibus (raiernitas veslra distric- 6
tiusinterdicat,ut eosquos ad convertendum susceperint,
recensentur gravissimi scripiores ab obitu S. Grego-
rii, qui nostr* causae suffragantur
priusquam biennium in conversatione compleant, nullo a quibus com- ;

modo audeant tonsurare. Ergo Gregorius Regulara S.
Benedicti non erat amplexus, quam hac in parte
improbavit. Respondeo S. Benedictum. etsi proba-
tionis novitiorum tempus ultra annum non protrabat,
minime tamen vetare ulterius protendi quapropter
memorandis abstinemus, tum quod post tut rationum
pondera vix indigeamus testibus, tum quod rerum
dicendarum multitudo ac magnitudo in hac contro-
versia nos non sinat diutius immorari. Nunc quid in
;
monasterio gesserit Gregorius, quantumque in virtu-

in plerisque congregationibus Benedictinis amioris tum studio prefeceril, inspiciamus.

observantis, fratrum conversorum probationi bien- CAPUT IV.

nium impeditur, et monacni cboro adJicti aliquando Argumestdm. — 1. Gregorii profectus in monasterio. —
annum prabantur, illaeso S. Be-
i. Longioris in eo ninra arguiuenturu. 3. Ejus —
justis de causis ultra abstiueutia et jejuuia. Ubde iuolestissiaii inorbi. 4.
nedicti ejusque Regulae honore. Cur autem S. Grego- o Ipsius exeutplo quautuui alii ujonachi profecenut.

explorandisque
" 5. Jiiiu iu.i,- Angiiaui cogilat. 6. Fit diacouus. — —
rius bienniura exprcendis novitiis
7. A quo pootifice. — 8. An diacouus cardiualis. —
assignaverit in dioecesis Neapolitanae monasteriis, 9. An archidiacoi.us. (An. 575, .'76, etc.j

ipse docet his verbis Pervenit ad nos M luncium

: 1. Qualis in tranquilla mouasterii statione Grego-
quemdam,qui nuper in monasVrio Barbaciani conver- rius evaserii, ipse mire depintrii, dum amissam quie-
sus est, ablads secum aliis monacliis, fuga de eodem tem in pastor.tli cura, non mentitis oculorum lacry-
monasterio discessisse. Qua in re prsedictum nobis mis, sed intimo cor.lis ge-uitu ita deflet : Infetix
Barbncianum hxc prxcipitatio vehementer aousat, qui animus meus occuputionis sux pulsatus vulnere, me-
temere ssecularem homimm, el non ante probalum minit quatis aliquando in monasteiio /uit ; quomodo
lonsuravit. Sane tot monachorum ante sutflcientem ei labeniia cuncta subter eram; quantum rebus omnibus
probationem temere aJmissorum apostasia, ratio quse volvuntur eminebat ;quod nulla nisi coeleslia co-
erat haud spernenda decernendi, ut deinceps per gitare consueverat ; quod etiam rttentus corpore, ipsa
biennium exercerentur et probarentur, anlequam jam carnis clauslra contemptatione iransibal ; quod
professionem emitterent. mortem quoque, qux pene cunclis pozna est, videlicet
Opponunt etiam nonnulli cum cardinali Baronio ut ingressum vilx et laboris sui prsemium amabnt. At

S. Gregoriumprohibuisse suscipi inmona3teriis ado- nunc ex occaswne curoe pastoralis ssecularium homi-
lescentes ante decimum octavum aetatis annum, ut " num negotia pntitur, et pnst lam pulchram quietis sux
cunsiat ex ep. 50 lib. i. Id autem manifesle pugnat speciem, leneni actus puloere (asdalur. Cumque se pro
coniraS. Benedicti Regulam, quas cap. 56 permittit condacensione multorum ad exteriora spar&erit, eliam
etiam infantes HberUtis ct rationis expertes in mo- cum inlerioru appetit, ad hsec proculdubio minor redit.
paremibus oblatos recipere.
nasteriis a Perpendo itaque quid tolero, perpendo quod amisi.
Respondemus illud Gregorii Megni decretum, non (Prxfal. Dial.) Familiares sunt Gregorio, peneque
per omnibusmonasleriis, sed prohis tantum queequi- conlinu», similes querelee de amissis monasticas vitae
busdam in insuhs Tyrrheni maris erant condita fuisse boois, dum pectu-. suum amicis explicat, ut in epis-
promulgatum ;idque satis innuit sauctus poniifex tolis, k, 5, 6, 7, 25, 26, libri primi, el in praevia ad
dum ita scribit : Quia autem dura est in insulis con- 209 Moralium sin^ulari epistola. In publicis
libros
grcgalio monachorum, etiam pueros in eisdem monas- eliam ad populum concionibus dolorem de piroris
teriis (insulae EumorphianaB) aute decem et octo an- vitae in monasterio sanctissime institutae jacturapre-
norum tempora susciui prohibemus — hoc et in mere et cohibere vix potest Etquvlem in monasterio
:

Palmaria, aliisque in^ulis te per omnia volumus custo- positus, inquit bomil. un.lecima in Ezecbielem, vale-
dire. Causam habemus curadoloscentes nondum
igitur bam et ab otiosis linguam restringere, et in intcntione
maturee aetatis vetet suscipi, et monachosin his in- D orationis penp continue mentem tenere.
sulis fleri. Nempe durum erat et asperum vivendi 2. Quis facile sibi persuadeal Gregorium, cui cum

genus in illis locis, sive propler insalubrem aerem, inoliia consuetudine viia saecularis, mollioris et
sive propter soli sterilitatem; nec ad id tolerandum fastuosae, ipso teste [Eo.ad Leandrum seu Proef. in
vires intenera aetate suppetebanl. lib. Moral.), certanJura fuit, statim, ad hoc perfec-

Haec sunt argumentorum momentaquibus eminen- tionis culmen, ad orationis pene cootinua contem-
tissimus Annalium Ecclesiasticorum scriptor, aut ejus plationisque fasligium, adhuc notitium, si Baronio
opinionis assertores, conati sunt flrmalam doctorum fides, pervenisse, et non potius id labore improbo

virorum fere omnium consensu, lot a saeculis sen- assiduaque exercitalione, adspirante tamen divina
tentiam de S. Uregorii viia monastica juxta S. Bene- gratia, consecutum esse ? Altamen concedamus. Sed
dicti leges, evenere. Utrum tormentorum illorum quo pacto tam brevi mora tantam moralium acspi-
mole ruat, aut inconcussa stet praeconcepta opinio, ritualium rerum peritiam comparivit, quanta elucet
sapiens lector judicet. De hacce controversia fuse in expositione libri Job, cui elucubranda paulo post-
docteque pro suo raore scripeit noeter Mabillonius, quam avulsus a monasterio legatus Constantinopo-
 263 S. GREGORII MAGNI VITA, EX EJUS SCRIPTJS ADORNATA. LIB. I. 264
liromissusest.operam dedil7 Fortasse praeturae curie A. aano episcopo, passim in Dialogis et in Epistolis.
pene immersus, in subliminris theologi.-e cognitione Porro certis annis assignare quaa S. Gregorius de
tmitum prufeoeral, abslrusiores |ue sacrae Scripturse sanctis illis De Merulo lamen
narrat, dilficillimum.
sensus tanti facilitate, felicitate tanta rimatus fuerat? cosstat eum anno saltem 579 ad
meliorem vitam
Ejus ergo plurium annorum in monasterio commo- transiisse, cuin ab ejus morte usque ad tempus quo
rationi et ascesi adscribamus illam diviuarum sacra- sunl scripti Dialogi, scilicet ad an. 593 vel 594, sal-
rumque rerum scientiam, quamjure suspiciunt, qui tem anni (b) quatuordecim effluxissent. Caetera ea ra-
iis studiis tota fere vila innutriti sunl, sapientiores lione dislinguemus quae Joannes Diaconus fortasse
et peritiores spiritualis vitas magistri. Verum diutur- confundit, si ante S. Gregorii legationem conligisse
nam in monasterio Gregorii commorationem jam dicamus ea ex quorum narratione non liquet eum
8ulficienlibus argumentis adstruxiinus. lunc monasterio suo prafuisse, et postejusdem re-
3. Non solum orationi et conlemplationi ab ipso ditum cxpleta legatione, alia ex qnibus summam
monastics palaestree ingressu totum se dedit Grego- eum poteslatem jam oblinuisse in eodem monasterio
rius, sed eliam abstinentiae, jejuniis, aliisque poeni- constat.
tentise operibus, quae sacrorum liborum lectione ao- 5. Intra monasterii claustra contineri non potuit
meditatione condiebat, ita deditus erat ut debilitato 8 inclissirai viri flagrantissimuszelus, sed transmisso
stomacho et alflicta valetudine, brevi moriturus vi- Oceauoad procuran lam Anglorura, nondum Christia-
deretur. Neque tamen frequentes morbi suadere po- norum, conversionem vehementius exarsit. Qua oc-
tuerunt ut tanta vitRe asperitate albiuantulum
de casione pium illud consilium inierit, narrant posl Be-
remitteret. Cibus ejus legumina erant quae Silvia dam Paulus et Joannes Diaconi. Quo vero tempore,
mater eodem forte cibo viclitans suppeditabat et etsi omnes id factum anteGregorii pontificatum con-
parabat. Inde conlractus, ipso leste, moleslissimus sentiant,solustamen Joannes hoc ante Constantino-
morbus quem medici syncopen, seu vitalium incisio- polilanam legationem contigisse asserit, aliis neque
nem vocant qua laborans crebrisangustiis per hora-
;
affirmantibus neque inficiautibus. Rem ex Beda
rum mcmenta, ad exilum properare putabatur; et describemus, a quo primum desumpta est, quamque
nisi frequenler cibo reficeretur.viialem sibi spiritum ipse ex majorum traditione accepisse profitetur vir
intercipi sentiebat; eltamen de intermissione jejunii, summa? fidei.neo minorisdiligentiae, quia S. Gregorii
magis quam de gravi dolebal infirmitate. Maxime temporibus integro saeculo non aberat. Cum Grego-
vero moleste tulit quod ipso sacratissimo Sabbato rius in foro veuales conspexisset pueros nuper ex
Paschs pervigilio, in quo omnes etiam parvuli jeju- Britannia advectos egregia forma, candido corpore,
narent, ipse a cibo abstinere non posse videretur. Id ipso etiam capillamento insignes, interrogavit qua
tamen et suis et (o) Eleutherii, S. Andrea? monachi, "-"
ex gente essent. Anglos esse responsum est ad ;

sui convictoris et sodalis, precibus et lacryrais tan- quod, Bene, inquit, nam et angehcum habent faciem,
dem impetravit ;
quanivis soli Eleutherio miraculum Angelorum in calis
el tales decet etse consortes. Nec
hoc tribuerit virsummae humilitatis et modestiaB: Ad mora ad summum pontificera, rogatque ut
accedit
vocem benediclionis illius, inquit vi/lutem tantam genti Anglorum, quam audiebat adhuc idolorum
meus slomachus accepit, ut mihi funditus a memoria cultui adJictam, aliquossacri verbi ministras mittat,
tollcretur cibus et xgritudo. Coipi mirari quis essem, eorum conversioni operam deot, seipsum para-
qui
qui fuerim cumque in monasterii dispositione oc- tumessein hoc opus, siita supremo anlistiti videatur.
cupata mens esset, oblivticebur penitus xgntudinis. Annuit papa, infatigabilibus ejus precibus victus, in-
Quod hic ait S. Pater, de occupatione sua in dispo- quit Paulus Diaconus. Gregorius vero accepla disce-
sitione monasterii, forte intelligi debel de aliqua ad- dendi copia, assumplisque e suo Acdreano sodalitio
ministralione bonorum temporalium ipsi injuncta, seleclis quibusdarn sociis, quamcitius clam se sub-
non de abbatis ofticio, quod non nisi post suum le- duxit et itineri commisil metuens quod postea
;

gationem gessisse Gregorium jam cum Mabillonio contigit, ne ab itinere, suorum civium amore ac stu-
diiimus. (Cf. Joan. Diac. lib. i, nn. 7, 9, 10 ; Greg. dio revocaretur. ItaqueRomani audientes viri sancti
Turon. hb. x, c. 1 ; hb. m Dialog., 38.) D profectionem, summum (c) pontificem adeunt et ter-
4. Plurimos ejus exemplo in raonasterio profecisse ribili voce conclamant : Eia, Apostolice, quid fecisti ?

et ad summam sanctitatem pervenisse probant quae S. Petrum offendisti, Ftomam destruxisli. Tania erat
de multis e suis commilitonibus ipsereferl, praeser- de sancto viro existimatio et liducia jam conccpla,
tim in Dialogis. l)e Eleuthero jam pauca attigimus. ut ex uno Gregorio salus omnium pendere videretur.
De sanctis Antonio, Merulo et Joanne, qui quotidianis His clamoribus motus papa, seditionemque pene im-
lacrymis, assiduis orationibus, continua sacrarutn minentem 910 vehementer metueus, celerrime mi-
litterarum meditatione, ad aeternam felicitatem, quo sitnuntios qui vel renitentem viatorem ab itinere
jam animo praevolaranl, ccelitus vocati pervenerunt, quantocius revocarent et in Urbem reducerenl, ut
legendum caput 47 lib. iv Dialogorum. De S. Maxi- viso eo cives a tumultu compescenretur. Jamque
rniniano ccenobii S. Andreas abbate, postea Syracu- trium dierum confecto itinere, sodales post brevera

(a) De sanctitate Eleutherii vide lib. ni, Dial. c. 33 xiv voluistet.

(b) Dum Petrut,... sibi sepulturam facere post annos Pelagium ez Paulo, et Benedictum ex Joanne.
 ;

265 S. GREGORII MAGNI VITA, EX EJUS SCRIPTIS ADORNATA. LIB. I. 266

quetem, ut alacriter cceptam persequerentur viam A rio summorum pontificum asservatis. Hsc quidem
hortabatur, cum ecce adveniunt sudantibus equis a magna ex parle ad nos roinime pervenerunl sed cum
;

summo pontifice missi, offeruntque epistolam qua videamus illius

scriptoris diligentiam ct fidem in le-
Gregorio praecipiebatur vesligia relegere, et actutum gendis S. Doctoris operibus quae praj manibus habe-
Urbem revisere. Obtemperare coacius vis sanclissi- mus, nullatenus desiderari (quae enim ex ipsis ex-
mus, qui obedientiam Deo prae sacrificiis omnibus nerpsit.eademapud S. Gregoriumleguntur vix unica
placere noverat, Romse summa omnium ordinum voce mutata) quidni de ejusdem opiimafide ac sin-
gratulatione exceptus est el in monasterium regres-
; ceritatecertiet securi simus in aliis laudandis?Certe
sus, novo fervore ad intermissos monastici inalituli Joannem Diaconum in suspicionem vocando vel
labores sese accinxit, in his damni quod patiebatur fraudis vel incuriae, alterius Joannis, scilicet papae
solaiium et compensationem quaerens. Sed eum spes VIII, pulsatur auctoritas qui et illum ad vitam S. ;

Gregoriiconscrihendam hortatus est, et scriptam ap-

(Cf. Beda, l. :i, c. 1 ; Paul. Diac. n. 14; Joan.
fefellit.

Diac. I. i, n. 20 el seq.) probavit, haud dubie praemisso accurato examine, uti

6. Vix enim in monasterium sese receperal, cum sane tanti momenti opus postulabat. Igitur cum
ab ejus quiete abstractus a suramo antistite, et dia- Joanne Diacono asserendum pulamus a Benediclo I
conus septimus creatus est.tum ut ad altare ministra- ~ avulsum e monasterio S. Gregorium, et assumptum
___ :_ _:_._-.: u:~:».. j:_:- " ..j_~~i._: :_____•
ret, tum .-l
i i
ut in partem pontificalis sollicitudinis succe
,,:
fuisse
.

ad Ecclesiae ministerium. r. ,.
Benediclus
. .

I, mortuo
deret. Quod audis hic Gregorium factum diaconum Joanne III, rexit Ecclesiam a mense Maio anni 573
vel levitam seplimum, signitical tunc adhuc Roinae ad finem Julii an. 577 elapsisque Iribus mensibus et
;

viguisse antiquum (a) morem cujus meminil S. Corne- paucis diebus, Pelagius IIcreatus estsummus ponti-
liuspapain ep. apud Euseb. lib. vi, cap. 43, ut se- fex; quo sedente, olficio diaconi Gregorius in Eccle-
ptem duntaxat essent diaconi, exemplo fortasse sia Romana fere fungi ccepit, quod a Benedicto ejus
prioris et apostolicae Ecclesia. in qua septem tantum anlecessore paulo ante mortem ordinatus esset. Hac
diaconi ordinali sunt. Hic etiam numerus septenarius, quidem ratione conciliari posse Joannem Diaconum
septem prscipuis Urbis regionibus et basilicis res- cum Paulo non diffidimus. Quid enim vetat dicerft
pondebat, quibus singuli diaconi praaficiebantur ;
cum Joanne, a Benedicto primo Gregonum assump-
hincque dicti sunt regionarii. [Cf. Greg. Turon, l. x, tum fuisse ad Ecclesia? Romanae diaconatum, et for-
c. 2.) tasse ad legationem apud imperatorem obeundam ;

Vim tunc factam explicat sanctus vir in epi-

sibi quas cum nonnisi mortuo Benedicto, sedenteque Pe-
stola ad Leandrum jam toties laudata, testaturque lagio H, ejus successore, fuerint implela, Paulum
sibi nolenti et renitenti obedienlia. virtutem objectam, Diaconum non imme-ito scripsissa ha_c a Pelagio
cui cedere coactus est. A quo pontifice consecratus C facta 5

fuerit, et in partem curae ecclesiasticas vocalus,
Gregorius Turon. neque Paulus nos docent
men Etenim
Pelagio secundo id adscribere videtur.
diserte testaturGregorium ab eodem pontifice diacu-
num el.ectum, et Conslantinopolim missum. Cum
itaque constet ipsum non Benedicti sed Pelagii II
legalum seu apocrisiarium apud Augustum fuisse,
inde liquet ad mentem Pauli, non a Benedicto, sed
a Pelagio II papa effectum eum esse diaconum.
7. H3ec apud Paulum legerat Joannes Diaconus
curaque in his maxime quae de
adeptum pontificatum, ab ejus sententia recedere
non soleat, sed ipsa ejus verba et periodos integras
transcribere, quando hic a Paulo dissentire conspi-
citur, liquet id non temere sed gravissima de causa
q quem erat summa bonorum omnium ecclesiasticorum
factum. Nimirum aliter haud dubie in Romanae Eccle-
Bi33 scrinio legerat Joannes, ac in Pauli historia.
Eminentissimus cardinalis Baronius Joannis opi-
nionem impugnat, non alia ratione quam tuenda. suae
chronologiae necessitate; sed eam stare non posse
jam a nobis demonstratum, aliundeque non ita nobis
contemnenda videtur Joannis auctoritas. S. Gregorii
vitam scripsit hic Ecclesiae Romanee diaconus tura
ex ejus epistolis aliisque operibus colleciam, tum ex
antiquis Ecclesias monumentis, in scrinio seu tabula-
neque 8. Gregorium factum fuisse diaconum cardinalem
: hic la- ait Baroniua (Adan. 581, n. 2), quamvis apud nullos
veteruui qui de ipso scripserunt hoc legerit : nisi
forte per levitam seu diaconum septimum, cardinalem
significari censeamus. Et quidem erant septem illi
Rom. Ecclesiee diaconi singulis litulis quasi cardini-
bus affixi; unde dici poterant cardinales: non secus
ac ita dicebantur vel presbyteri minoribus, vel epi-
scopi majoribus ecclesiistanquam proprii sacerdotes
;
addicti, et ut ipse Gregorius loquitur, incardinati
Gregorio refert ante de quibus frequentissime in ejus epistolarum Regi-
stro, ubi consule notas, indicis adhibita face.
9. S. Eulogius Alexandrinus patriarcha videtur
sensisse S. Gregorium archidiaconum fuisse, penes
prasfectura. Eulogius enim, Gregorio nostro, perne-
cessarius, asserit in libro de administratione eccle-
siastica contra Novatum, archidiaconum in Ecclesia
Romana mortuo episcopo semper succedere ex veteri
more et constitutione. Quo paclo vero id asseveras-
set, si intellexisset S. Gregorium, elsi non archi-
diaconum, ad summum sacerdotium provectum
fuisse?Non potuit autem ignorare de amico sibi fa-
utrum a diaconatu tantum an ab archi-
miliarissirao,
diaconatu ad pontificatum ascendisset. At credibile

(a) Vide Mabill. in Comment. de Ordine Rom. Sep- sar, ineunte quarto saeculo habiti, ne plures quam
tenarius ille diaconorum numerus, etiam in Orienle septera diaconi ministrent, etiamsi magna sit civi-
receptus erat cavetur enim can. 15. concilii Neocs-
: las.

Patrol. LXXV. 8
267 S. GREGOMI MA6NI VITA, EX EJUS SCRIPTIS ADOKNATA. LIB. I. 268

estEulogium, de vetcri Ecclesia; consueludine tunc A adjunxerunt, aut in urbe regia cominorantem chari-
antiquata loqui nempe agii de S. Cornelio papa, a
; tate moti adierunt,eminebal S. Maximianus pre^by-
quo dicit Novatum Kcclesio: Romanae arebidiaconum, tcr et monasterii S. Andrea; abbas, postea Syraousa-
presbyterum lactum fuisse, ne, si in archidiacooalu nis datus episcopus, ex multis Gregorianis epislolis
remaneret, eibi successor dareiur; quippe archidia- aut ad ipsum aut de ipso scriptis satis notus. At
conura euccedcre summosacerdoti slatntum crat pro post aliquot annorum moram, jubentesummo ponti-

hujus temporis more. lice,Romam redire coactus est, ut suo monasterio

provideretac invigilaret. Pelagii epistolam Muximia-
311 CAPUT V.
num revocantis cxhibet Joannes Diaconus, ex qua
ARGDMeirrDM. — 1. Oregorius Constantinopoliui miltitur a
conjicere possumus quo tempore Romam
Pelagio II. — 2. Ejus viveudi ratio io uula. 3. Qui- — redierit,

bus cuui sociie. —4. Quaj ab eo Conslanlinopoli sint relicto Constautinopoli Gregorio. Pi quidem dalaest
gesta. _5. De pellendis Langobardis Pelagii pup«e sol- epistola quarto nonas Octobris, indictione lertia
licitudo. — (5. Eutvchii aovam lnBresiai Gregorius coui-
enim omuibus in manuscriptis quos con-
;

primit. — 7. Au cum Joauue Eutychii successore jara

—
sic legilur
tum decertaverit. 8. Ex tempore collalionis cuni Eu- suluimus. Porro hsc indictio, qua> mense Septembri
tycbio habita?, nostra chrouologia stnhilitnr. 9. De — incoeperat, pertinet ad an. 58i. Rediit Maximianus
nova aliahaeresi fatua. Quid de ipsa Gregoriua Benserit,
— 10. Libros Moralium elucubrat. —
11. Preecipui ejus hoc anno, vel sequeuti inchoato. Illo
r. vel desinente
amici ex aula. Filium imperatoris ex sacro fonte buscj-" jt 5g5 Uregorms
taqne anno t>Mr>
— adbuc ln
Grpgorius adhuc regia oom .
in urbe regi;
pit. — 12. Quamdiu m urbe regia manserU. 13. Ro-
mam redit 8acri8 reliquiis ditatus. (An. 57S usque ad morabatur, vcl polius exsulabat se enim in exsilio ;

585.) positum tamdiu doluit, quamdiu interaulicos slrepi-

1. Non multo post suam in Ecclesiae Romnnas minis- tus vivere coactusest.

terio et diaconatu provectionern S. Gregorius Constan- Quod spectat ad Maximiani reditum, narrat S.
tinopolim migrare jussus est a Pelagio II, ut in ea Gregorius imminens mortis periculum a quo curn
urbe totius imperii sede, negotiis ecclesiasticis cu- sociis in Adriatico mari liberalus est insigni mira-
ram et sollicitudinem impenderet, apociisiariique culo : nam per octo dies navis qua vehebanlur, us-

(Latine responsalem diceres, vel potius negouorum que ad superiores tabulas uquis plena, iter proprium
curatorem) ibi officio fungerelur. Etsi vero arduum perageus enatavit: !\'ono autem ilie in Crotonensis
sit decernere quo anno haec ei provincia demandata castri portum deducta est. Ex qua exierunt omnes in-

cst, vero tamen propius est eum

ad id muneris as- -, (jui cum prxlicto venerabili viro Maximiano
sumptum fuisse an. 378 aut sequenti, quod Tiberius navigabanl. Cumque post eos ipse quoque fuisset egres-
post Jusiini obitum coepit imperare solus nec diu ;
sus, mo.v in cjusJem portus profundumnavis demersa
post subrogatum Banedicto Pelagium II, qui gralum
I cst, ac si illis rgreiientibus, pro pondere, sublevalione
" curuissct ; ct qu.v plena hominibus in pelago aquas
proculdubiose facturum Augusto putavit, lalem tan-
tumque virum, proecipuis olim reipublicae muniis portaverat, atque nalaverat, Maximiano cum suis fra-

egregie defunctum ipsique probe nolum legatum ad tribus reccdente, aquas sine hominibus in poriu non

eum mittendo. valwt portare. (Lib. m, Dial., c. 36.)

2. Quamvis aulem in regia urbe inter aulicos vi- Abeunle Maximiano, plurimi e fralribus Gregorio
veret, ac in ipso imperatoris palatio manere cogere- scmper adhaeserunt qui videlicet sive legatus apo- ;

tur, vilae ccelestispropositum non intermisit, inquiunt Biolicse sedis, sive postea episcopus, tanti fecit mo-
sa?ps laudati vitae ejus scriptores, vencrabilem Bedam nachos, in eos in mensa conviclores, in operibus

secuti. Cum enim usque ad extremum spiritum in adjutores, consiliorum pariicipes, et vitae testes,

monaslerio perseverare cupiens, voti sui compos pene dixerim moderatores et arbitros, semper ha-
esse non potuisset, effecit quodammodo ut monaste- bere vuluerit. Hinc monachorum coetui cum Grego-
rio in regia hospitanii frequens intereratS. Leander,
rium secum migraret, sibiqne semper adhasreret.
Ipsum audiamus ea de re ad S. Leandrum [Prsef. ad monasticaa quoque vita? cultor, de quo fusius postea

lib. Mor.) scribentem : Cum in terreno /lalutio hcen- crit agendum.

excubarem, inquit,me multi ex monaslerio fra- 4. Quae gesserit apud Tiberiuro Constantinum Au-
iius
tresmti germana vincti charitate secuti sunt. Quod D gustum Gregorius, non narrant scriptores; ipse quo-
divina facium dispensatione conspicio, ut eorum sem-
que ab omni jactantia prorsus alienus humili obruit
ad orationis placidum liltus quasi an- silentio. Duo tunc eranl quae pnrcipue Romanam
per exemplo ;

Ecclesiam totamque vexabant Italiam, schisma scili-

chorx fune restringerer, ne causarum ssecularium in-
Ad illorum quippe con- licet ob tria capitula confiatum, et Langobardorum
eessabili impulsu fluctuarem.
velulal tutissimi portus sinum..... (ugicbam. bellum. De schismate sopiendo, revocandisque ad
sorlium
me ministerium ex monastcrio abstra- Ecclesiaj sinum schismaticis, quam Bollicitus fuerit
Et licel illud
quielis mucrone sux occupaiio-
vita, Pclagius, testantur ejus epistolaa brevi a nobis com-
ctum a prislinx
nis etstiitxerut, mler eos tamen per studiosse leclionis memoranda\ Nec minori zelo id prosecutus est no-
ster Gregorius, quod etiam ex ipsius epistolis aliis-
alloquium, quotidnmx me aspiratio compunclionis ani-
mabut. Quibus verbis expressius adumbrari poteral, que monumentis liquet; unde satis intelligitur fre-

quam pie in obcunda Constanlinopolitana legatione quenter sapientissimum legatum apud imperatorem
egisse, ut tanto scandalo, tam fceda; scissioni, tam
Gregorius sese gesserit?
gravi vulneri remedium afferret.
3. Inter eos qui sancto viro sese comites itinoris
269 S. GREGORII MAGNI VITA, EX EJUS SGRIPTIS ADORNATA. LIB, I. 270
Magna sane spes affulserat schismatis exstinguen- A. decerlaveril pro cecumenici titulo quem usurparat,
di, cum Tiberius pius imperator, ecclesiasticee 21*} nos latet. Testatur quidem ep. 68 libri ix Joannem,

pacis amanlissimus, ad reipublicae clavumsolus Ju- in synodo superbum hoc vocabulum usurpasse, ac
stino mortuo sedere cceperat, maxime vero Lango- Pelagium suum decessorem hujus synodi gesta ir-
bardos ab ipso tota ex Ilalia pellendos sibi Romani ritasse, atque adhibila prius in eum districtissima
pollicebantur, post plurimas et praeclaras quas de increpaiione, prohibuisse ne suus diaconus seu apo-
Persis reportarat victorias. Tunc excusso regiee po- crisiarius cum Joanne procederet, hoc est in sacrorum
lestatis jugo Langobardi triginta sex ducibus ob- celebratione communicaret. At quis esset ille dia-
temperabant, qui sibi partili erant quas occupaveranl conus, Gregorius, an qui eisuccessit Laurentius, si-
civitates. Ab illis autem tyrannis toto decennio spo- lentio proeterit. Sitamen de se loqui voluisset, quare
liatas ecclesias, sacerdotes interfectos, urbes ever- non dixisset, sibi a Pelagio praeceptum non pro-
sas, populosque qui more segetum excreverant, cederecum Joanae? alium ergo a se designare vi-
excisos narrat Paulus Diaconus (Lib. n, Hisl. Lan- detur.
gob. c. 17.) Hujus inlerregni et veluti anarchiae tem- 8. Cum legamus apud Gregorium concertationi
pore, anno circiter 579 aut 580, Casinense monasle- cum Eutychio Tiberium imperatorem interfuisse,
rium tota Italia celeberrimum, a barbaris direptum g constanterque asseverent melioris notae chronogra-
et dirutum est. phi et historici ipsius mortem contigisse mense
5. Cumtot clades a Laugobardis, pateretur Italia, Augusto anni 582, inde novum eruitur argumentum
gravioresque Rornae impenderent, Pelagius papa op- contra Baronii opinionem de monastica vita tardius
portunum esse tempus liberandae patriae existimavit, a S. Gregorio suscepta, hoc est vel an.582 vel 581,
quando tot in partes, tot in duces divisa barbarai quo eum adhuc praeturam gessisse contendit. Nostram
gentis poteslas imminuta videbatur. Ea de causa non chronologiam confirmat Gregorius Turon., qui scri-
solum ad Gregorium scripsit illam quam refert Joan- bit anno octavo Childeberti regis, Mauricium im-

nes Diaconus Epistolam (Lib. i, n. 32), utquantocius porare crepisse, hoc est an. 582. Nam Sigeberto
missis, pccunia, duce peritissimo, et copiis, pericli- patre occiso successit Childebertus an. 575 et ejus
lanti Romanae reipublicae subveniretur; sed etiam regni annus decimus quintus scilicet absolutus, teste
Aunacharium episcopum Antisiodorensem, qui erat eodem scriptore, convenit cum an. 590. Accedit ve-
regibus Francorum a consiliis, admonuit, ut ea qua nerabilis Bedae auctoritas. Nam lib. i, c. 23, Eccl.
pollebat apud eos auctoritate, Ecclesiae Romanae et hist.: Anno, inquit, ab incarnalione Oomini quinqua-
Italiae, unde Gallis Gdei lumen affulserat, suppetias gesimo octogesimo secundo, Mauricius ab Augusto
ferri procuraret deterreretque pios principes quibus quinquagesimus quartus, imperium suscipiens, uno et

una cum Roraanis erat fides ab omni foedere cum viginti annis tenuit; nimirum viginli annis integris et
Langobardis ineundo. Epistola Pelagii Iegitur data uno inehoato. llac ratione temporum tam incon-
anno seplirao imperii Tiberii, ubi necesse est ejus cussis fundaraentis stabilita, interrogare liceat chro-
imperii tempus computari antequam solus iraperarel. nologiae Baronianae propugnatores, qui possit intel-
Non mullo post Cbildebertus rexbellum cumLango- ligi Gregorium adhuc laicum et praetorem fuisse
bardis qui jam saepe in Gallias irruperant, feliciter anno 581, postea monachum induisse, deinde avul-
gessit, litteris Pelagii motus, ut par est credere. sum a monaslerio in quo se diu vixisse passim
Quod vero spectat ad Tiberium Augustum, aliis bel- asserit, diaconum factum, mox Constantinopolim
liscurisque distentus, parum de recuperanda Itulia, missum, ibique cum Eutychio patriarcha disputasse,
aut etiam Roma conservandacogitavit; adeo ut solis saltem mense Aprili an. 582 quandoquidem conslat,
piorum, maxime vero ancillarum Dei precibus et ut fatetur Baronius, Eutychiiobitum, teste Eustathio,
sanctorum apostolorum protectione, tunc et postea qui praesens aderat, antecessisse quatuor mensibus
Urbs stetisse videatur. Tiberii imperatoris mortem, qui ut diximus, e vita
6. Nihil autem utilius reipublicae Christianae prae- migravit mense Augusto an. 582? sed de his satis.
stitit Gregorius Constantinopoli agens, quam cum (Cf. C.reg. Turon. I. vi Hist. n. 25 et 30; 39 lib. x,

nascentem Eutychii, Constantinop. patriarchae, bae- D n 1.) .

resim de impalpabili sanctorum corpore post resur- 9. Eodem tempore quo in urbe regia commo-
rectionem, oppressit. Integram de hac quaestione rabatur Gregorius, rumor invaluit de nova haeresi,
concertationem refert ipse libro xiv Moralium a sed ut suspicatur ipse Gregorius, imaginaria: dd
num. 72 ad 75, unde transcripta apud Joannem Dia- qua egit epistola 45 libri xi. Illius sectatores dice-
conum legitur lib. i, c. 29. Gregorio victoria cessit; bantur sub oblentu religionis conjugia solvere, et

at victoriae fructua Eutychio, qui errorem ante mor- docere quod baptisma peccata penitus non auferat.
tem paulo post secutam ejuravit. Gregorii doctrinam Et si de iniquitatibus suis quis in triennium posniten-
Tiberius Augusl. calculo suo comprobavit, delibera- iiam ageret, postmodum ei perverse vivere liceret. Sed
vitque de libro Eutychii flammis abolendo. Eutychio teste conscientia, inquit Gregorius, fateor nunquam
aubrogalus cst inviius et reluctans Joanneg, cogno- in eis aliquid erreris ,aliquid pravilatis, aliquid de his
mento jejunator. quse conlra eos dicebantur inveni. Unde et eos, opt
7. Utrum vero jam tum Gregorius cum Joanne nione contempla, familiariter suscipere, et magis ab
271 S. GHEGOIUI MAGNl VITA, EX EJUS SCMPTIS ADOBNATA. LIB. I. 272

inseguentibui defendere curabam ; quo exemplo do- A gorius, quia Maximianum laudata cpistola revoca
cemur quoinodo cum liis qui de falso dogmato tum, ut supra diximus, et hoc anno vel etiam se-
gratis infaiuanlur, sitagendum. queuti Constantinopoli profeetum, reditum Gregorii
10. Quidquid temporis a negotiis vacabat. illud antecessisse manifestum estex libro in Dialog., c. 30.

sacrae Scripturaj legenda;, piisque siinliis impeode- Haec quomodo siare possint cum sententia Baro-
batur. TuncLeander, episcopus Hispalensis, lc-
(a)
nii et (/)) Binii salis non video, quibus placet sta-
gatione et ipse fungens apud imperatorem, auclor lim |iostquam Mauricius renuutiatus est imperator,

fuit Gregorio exponpndi libri Job. Inler praestau- quod conligisse mense Aug. anno 582 jam ostcn-
tissimos virosmagnam necessitudineni adstrin-
illos dimus, Laurentium fuissea Polagio missum ut in
xerantvila) moiuisticaj communis utrique prolessio, aprocrisiarii oilieio succederet.

par fern morum sanctitas, eadem studia. De lega- Diuturuioris mansionis in urbe regia probationem

tione S. Leandri apud imperatortMn pro llermene- adhuc suppeditat ingens Moralium volumpn hac in
gildo, Wisigothorum rege, in Hispania, consulendi urbe a Gregorio elucubratum, cui plures anni,
Hispanici scnptores; et legendum caput 31 libri in maxime tot inter negulia vix potuerunl sufflcere.

Dialog. Amieissimi viri, necnon tratrum suorum Neque vero S. Leander, nequc Gregorii fratres et

precibus cedere coacius Gregorius ad reseranda

R
sodales, eum aggrediendum hortati
ad opus illud

tantie profunditatit mysteria, quae in libro Job latent essent, si Constantinopoli tam brevem moram, ut
sese accinxit, ceitus, inquit, quia impossibile esse non placel Baronio, fuisset facturus.

poterat, quod de fraternis cordibus eharitas imperabat. 13. Jam vero de reddendo Roms Gregorio cogi-
Verum 213 de hoc opereLeandro nuncu-
quod temus,et quem abeuntem comitati sumus, redeuntem
pavit s.iuctus Doctor, legere juvat quaede ipso pras- prosequamur. Rcdiil autem magnis muneribus, ni-

fatur, et admonitionem quam eidem praemisimus. mirum sanctissimis reliquiis ditatus, scilicel brachio

11. Prasler S. Leandrum Gregorius n>ultos alios S. Andre;e apostoli, et capite S. Lucae, quse sacra

amicos in urbe regia sibi eomparavit, in his precipue pignora ab imperatore impelrata in suo Roniano
Domitianum, Mauricii Augusti consanguineum, Me- monasterio collooavit, ut refert Baronius (Ad an.
liliase episcopum, de quo infra Theoctistam ejusdem
;
580, num. 24) ex priori pagina Vaticani cod. signati

imperalorie sororem ; Narseui palricium bellis contra numero 153. Neque huic narrationi contrariuiu est

Persas fe.iciter gestis celebeniinum, quem re non

quod dicit ipse Gregorins lib. iv, ep. 30, ad Constan-
satis perspecta, Baronius eumdem esse putavit, qui tinam Augustam, consuetudinem non esse, ut quando
post mullas de Gothis reporlaUs in Italia victorias, sunctorum reliquiic dantur, quidquam de corpore tan-

tam praaclare gesta invitatis postea Langobardis ad gere prxsumatur; nain loquitur de Romanoruin et

Italia: direptionem, ulciscenda; privata;

injurieegra- C Latinorum, non vero Gr.-ecorum more et consuetu-

tid, fcedavit et deturpavit. Alios omittimus de quibus dine. Italiaa quoque rcportavit ab Mauricio Augusto

in historia pontitlcatus Gregorii frequens occurret spem proximi auxilii, quod brevi adfuit, duce Sma-
mentio. Etutpaucis absolvamus, multorum quidem ragdo cxarcho Longini successore. Si tamen quis
familiaritatern et amicitiam, omuium vero ainorem contendat Smaragdum Gregorii reditum proevcnisse,
et existimationem est consecutus. At silenlio prfete- de re tain incerla minime pugnabo neque enim ;

rire non possumus quod GregoriusTuronensis

relert expeditum est certo assignare quo tempore Grego-
(Lib. x, c. 1), sanctum Diaconum, filiura Mauricii rius repatriaverit. Id vero constat ejus precibus et

Augusti (haud dubie natu majorem), ex lavacro sa- sollicitationibus impetratum hoc subsidium. Caste-

cro suscepisse, dum Coustautiuopoli adhuc morare- rum ex epistola 1 Pelagii ad Eliam Aquileiensem
tur: quod quantum ei fuerit perhonorificum nullus episcopum, discimus quid Italiae praestiterit Sma-
est qui non intslligat. ragdi adveulus: gratulatur enim summus pontifcx,
12. Ex hoc Gregorii historici testimonio possumus quod, per labores atque sollicitudinem excellen-
facilius statuere quo anno vir sanclissimus Romain lissimi filii Smaragdi exarchi et cbartularii sacri pa-

redierit. Mauricius non prius Constantinam Tiberii lalii, pacem et quietem Deus donare dignatus sit.

Augusti filiam duxit, quam fieret imperator'; sed si- D CAPUT VI.
mul el uxorem, et dotis nomine imperium accepil, Aina siintum. — i. S. (jresorius monasterii sui abbas — fit

anno ecilicel 582, mense Augusto, ut jam supra de- 2. Pelagius eiim sibi adjulorem aiiliibet se.ribendia epi-
Btolis. — 3 Argnmenlum prioris epistolae ad Eliam
monstravimus. Itaque nasci ei non potius filius, nisi
scripts contra scliisma. — De eecnnda ad eumdem
4.
anuo sequenti rcense Aprili aut Maio. Ex iis eviden- Eliam — 5 De tertia — Sobisma ficteejus-
ef.ii.tola. 6.

ter probalur Gregorium ex urbe regia prius non rant quidam

episcopi. —
7. S. Gresnrius libros Mjra-
linm retractat. (Ab au. 5S5 usque 589.)
disceesisse. At ex epistola Pelagii ad eum scripla
quam prolert Joannes Diaconus, lib. i, c. 32, multo 1. Romam reversus Greporius, in monasterii sui

longior mora colligitur ; nam data legitur haec epi- portum, urbis aulaeque tumultum exosus, iterum se
stola roense octobri indict. 3, proindeque anno 584. recepit, ubi abbatis olficium rogantibus, imo cogen-

Nequevero hoc anno Constantinopoli discessit Gre- tibus fratribus (c)exercuit. Quod in monasterio post

(b) In notis ad ep. Pelasii II, inter Concilia.

(a) De S. Leandro lege Annales Banedict. Mabill.
lib. vi, num. 64, et Nicolaum Antonium in Biblio- (r)Assumpto nupcr ad Syracusanum episcopalum
theca vet. Hispan. S. Maximiano S. AndreaJ abbate.
273 S. GREGORII MAGNI VITA, EX EJUS SCRIPTIS ADORXATA. LIB. I. 274
reditum et ante suam aii pontificatum assumptio- A a Pelagio papa Elioe, Aquileiensi episcopo, missam,
nem habitaverit el praefuerit, dubitare non sinit quam, inquit, Gregorius, cum adhuc esset,
beatus
ipse Gregorius narrans lib. iv Dialog., c. 55, infeli- Diaconus Tres editae sunt tum a Baronio
scripsit.

cem Justi Andreani monachi mortem quam dicit (A l an. 536, num. 26), tum a Conciliorum colleclo-
contigisse ante trienniwn, hoc est paulo antequam ribus Pelagii II epislolae a.l Eliam et ad alios htrise
apostolicam calhedram ascenderel. Ex hoc locn li- Ecdesise eviscopos et filios, pro trium capitulorum
quet hunc monachum medicinali arte imbutum, Grego- causa tumultuantes. Unum est trium illarum episto-
rio in eodem S. Andrex monasterio conslituto, sedulo larum argumentum, unus scopus, stylus plane non
obsequi atque in assiduis ejus xgritudinibus excubareso- absimilis; proindequeidem omnium scriptor Grego-
lilum. Cum Justus morti proximus deprehensus fuis- rius a quo unam saltem scriptam esse Pauli constat
sel reus oecultatae pecuniae, mox ut tantum malum testimonio. Adde quod his in epistolis quas Grego-
Gregono nuntiatum est, id xquanimiler ferre non va- rius jam pontifex factus ad eosdem schismaticos scri-
luit. Staiimque violatae regulae monasterii vindex, psii, vel ad alios quos in condemnatione trium capi-

quia abbas, cogitare ccepil vel quid ad purgitionem tulorum haerere noverat eadem pro pacis hostibus;

nwrientis faceret, vel quid ad exemplum viventibus charitas ferveat, pro eadem
anxiis et scrupulosis
fratnbus provideret. Pretioso igilur ejusdem monaste- p indulgentia elucescat. Et de quidem postea fusius iis ;

rii prxposito accersito, jubet ut curet a rei consorlio nunc autem paucis exponendum quid tribus epistolis
fratres omnes recedere. Prascipit quoque 2-4 mor- nomine Pelagii II scriptis potissimum conlineatur.
tuo etsi ia cxtremis paeniteuti stercorariam parari 3. In prima prsfatur piissimus Pater de viscerum

sepulturam, etsuperejus cadavertres occultatos au- suorum divisione, nimirum de schismate Ecclesiam
reos projici, fratribus clamantibus Pecunia tua le- : scindente, se non sinegravi fletu doluisse ; ad pacem
cum sit in verditione. Tandem quia Justus piaculi dissidentes cura lacryrnis *dhorlatur. Vacillantibus in
pcenitens diem extremura clauserat, procurat ut fidn, Pi-tri fidem indeficientem opponit; tilubantibus,
Pretiosus pra_positu3 per triginta dies continuos pro sedis Pelri firmitatem, contra quam porlae inferi
ipsius absolutione(a) sacrificium offerat. Quantuin sa- praevalere non possint. Caeterum ut omnem praescin-
pientissimi abbalis severitas Juslo caeterisque fratri- dat sese calumniandi oc^casionera, profiietur ample-
bus profuerit, lege aut io laudato Dialogorum libro, cti qua. ab apostolis eorumque successoribus tradita
aut apud Joannem Diaconum. Quae apud eumdem sunt, et in quatuor CECumenicis conciliis explanata
leguntur de Iargis eleemosynis a Gregorio factis dum et confirmata, maxime in synodo Chalcedonensi,
in monasterio degerei, probant quoque eum tunc cujus auctoritatem pulsari et labefactari, trium ca-
asterio praefuisse alioquin non prxcepisset „ pitulorum damnatione in quinio post concilio con-
..__!-_._ ..i i.u...i _.-
;

i_ ri_-._- i.
(_>) vestiario, ut totdaret numismata. Postea multare
^ clamata
-.1- *- _-.u:--— ~* .-; querebantur. Si (_--__
schismatici -..-.-...k- -.*,- Qi taraen 1.-.- -..
haec ad —
fert Joannes Diaconus quas Gregorio abbatis loco compescendum scandalum sufficere non videantur,
sedente contigisse leslalur : qualia sunt rairacula et rogat eos ut mauentes in unitatis charitate eligant
signa quibus Deus quosdam monachos aut fogienles, transmittantque aliquos e fratribus, ad proponendas
aut de fuga cogitantes, aut alterius noxae reos ter- et componendas pacilicequaestiones omnes. Et parati
ruit, et ad saoiorem mentera revocavit. Sed fallitur sumus, iuquit bonus illc pastor ovibus erranlibus
quandoquidem ipsemet Gregorius scri-
hic scriptor, compatieos, secundum prxceptionem aposlolicnm, et
bens ad Rusticianam ep. 4i libri n ealem comme- cum charilate eos suscipere, et cum humilitate ad pla-
morai, aitque ea sibi narrata fuisse ab abbate et a cita satisfactionis reddere rationem ; et sine uliquo
praeposito hujus monasterii. Verum quid indigernus impedimento, cum omni dilectione, quando reverli vo-
aliunde quaesitis arguroeutis, cum ipse Gregorius luennt, voluntate sincerissima, releyare \lPetri m).
coram synodo diserte professus sit se olim rexisse 4. Ut ad hanc epistolam responderent schisiuatici,

monaslerium, his verbis : Quam sit necessarium scripta diversis infecta contagiis direxerunt, quibus
monasteriorum quieli conspicere... anteactum nos offi- Patrum testimonia incongrua et ad causam non per-
cium, quod in regimine monasterii exhibuimus infor- tinentia inseruerunt, ordine ita turbato, ut quod scri-
mat in seu Lateran. sub S. Greg.)
t (Concil. D ptum nomine alterius fuerat, alterius nominis titulo

2. Sancto viroin monasterii recessu otium et la- promeretur, uti observat Pelagius in ep. 2 ad Eliam
tebras quarenti, diu tamen iis prorsus frui non li- ejusquesvmmystas.unde ipsis haecab Apostolo dicta
cuit, aut ab omnibus penitus ecclesiasticis negotiis tribuit : Nescientes neque de quibus dicunt, neque de
feriari. Nam ul olim Hieronymus S. Damaso papa?, quibus affirmant l Tim. i. 7). Itaque ut veris et
Prosper S. Leoni Magno, sic ille Pelagio Juniori in genuinis falsa et supposititia destruerel, Pelagius
scribendis epistolia adjutor fuit. Ita sensit Baronius ;
curavit schismaticorum legatis ex anliquis polyptycis
et sane ipsi tribuit Paulus Warnefridi lib. ni de scrinii sanctx sedis apostolicx sincera synodorum
gestis Langobardorum, satis utilem epistolam acta exhiberi ; ipsosque secunda sua epistola vehe-

(a) De sacrificio pro defunctis offerri solito jam di- batur. Proprie vestiarium est locua ubi vestes sacrae
ximus in not. ad libri iv Dialog. caput 55. et vasa ad altaris ministerium aliaque pretiosa re-
(b) Sic Joannes vocai monachum vestiarii custodiae posita custodiebantur qui cum esset tuiior, lorte
;

pra.positum. Porro in chronico Casinensi lib. i, c. i3, aliquando ad pecuniam asservandatn dcligebatur.
vesliarium appellalur locua ubi etiam pecunia serva- Vide notam 1054 ad librum Sacram.
275 S. GREGORII MAGNI VITA, EX EJUS SCHIPTIS ADORNATA. LIB. I. 276
menter est cohortatus ad charitatem et unitatem, A Digna sane est ha>c epistola, quse ex integro lega-
cujus scissio culpa est ita inexpiabilis, ut ne marty- tur. Nemo autem legens, nisi in S. Gregorii scriptis
rioquidem purgetur. Postremo invitat eos ad colla- peregrinus, dubitare poterit, an sit ipsius fetus ;

tionem Romae per legatos habendam aut si locorum ; quippe sapit Gregorianam phrasim, et explicand.-e
obstent intervalla, rogatutapud Ravennatem urbem BacrsScripturaa methodum. Idem sit de duabusaliis
Istriae finitimam conveniant, quo selegatos missurum criterium. Hinc eas hoc loco insercndas, aliqua sal-
pollicetur, qui vice sui synodo intersint. tem ex parle judicavimus.
5. Irrita fuit vigilantissimi pasloris sollicitudo 6. His armis cum expugnari non poluissent schi-
curaque erga oves extra Ecclesiae septa et pascua smatici pertinaces, Smaragdus palricius, veniens de
vagantes. Utque suam in schismata pertinaciam tue- Havenna Gradum, per scmelipsum e basilica ex-
in
rentur, pro defensione damnatorum in v synodo trahens Severum, Aquileiensem seu Gradensem epi-
trium capitulorum, apologiam evulgarunt : ad quam scopum, Ravennam cum injuria duxit, cum aliis Iribus
refellendam Pelagius, Gregorii opera rurum usus, episcopis (Verba sunt Pauli Warnefridi in historia
tertiam scripsit epistolam, quam ipse Gregorius li- Langobardorum) ;
quibus comminans cxsilia, atque
brum appellat (Lib. n, ep. 51). Ex hac communicare compulit Joanni
epistola in- violenliam inferens,
telligimus conjuratos Istriaa vicinarumque regionum _ Ravennati... E.xacto vero anno ex Ravenna Gradum
episcopos, eo insania? provectos, ut summo pontifici reversi sunt, quibus nec plebs communicare voluil, nec
tam praeclara humilitatis et charitatis exempla prae- cxleri episcopi eos susceperunt. Severum incorporatum
benti, deliberata judicii sentcntia imperarent, a trium fuisse in unitatem Ecclesix quam postea deseruit
capitulorum damnatione resilire. De hac perduellione testatur S. Gregorius lib. i, ep. 16, ad eumdem
gemit Pelagius, doletque oves extra caulas, leonis scripta.
rugientis morsibus patere, palmites a vile rescissos 7. Eo tempore cum paulo liberiori olio frueretur,
exsiccari ad combustionem praeparari, operarios
et suam in Job exposiiionem ad limam revocavit, mulla
extra vineam laborantes et desudantes mercede ca- augens, pauca sublrahens, ut ipse ait in praevia ad
rere; novo diluvio mundum obruente, vesanos homi- illos libros epistola, ubi lege caetera, quae in bac
nes arcam fugere. Ut autem salisfaciat omnibus quae velutisecunda Moralium editione praestitit. Sed
obtruderant schismatici, primum singillatim expen- amicam illam quielem turbavit pestis gravissima
dit ea quibus abutebantur S. Leonis papae pro con- quae Romam Italiamque devastavit, et Pelagium
cilio Chalcedonensi testimonia, quas soli fidei defi- suramum pontificem interemit ; cujus loco Gregorius
nitioni favere ostendit ; at de ea non agi sed de electus est. De his nunc morosius est agendum.
personis, ut etiam in superiori epistola luculenler CAPUT VII.
probatum est, conlendit. Deinde nodum solvit quem G Argumentlm. —
1. Tiberis exundatio. 2. Mala inde —
ex Vigilii papae aliorumque Latinorum episcoporum subsecuta. In his peetis. Pelagio peste sublato, Grego-
reluctantia adstringebant qui scilicet prius damna- rius in ejus locum eligitur. Petitnr itnperatoris conseu-
;

sus. — 3. Jure au injuria. —

4. Num ad conseusuui im-
tioni trium capitulorum 215 consentire constan- petrandum solula pecuuia. —
5. Acrius desaevit peslis.
tissime recusarant. Ait nimirum Latinos Gregorius Romanos ad pceniteutiam hortatur. 6. In- —
Graecae minus peritos, errores in Theodoriti,
linguae
dicit publicas supplicatioues. —
7. Qua auctoritate. —
Theo- 8. Fugit et latebras quaerit. Indicio columnae fulgidas
dori el Ibae scriptis lalentes stalim non potuisse de- agnoscitur. (Aq. 589 et 590.)
tegere ;
quibus tandem cognitis eorum condemna- l.Anno octogesimo nono supra quingentesimum,
tioni ultro subscripserunt ; et prius acta retractarunt. mense nono seu Novembris tanta inundatione Tiberis
Caelerum mirum non esse Petri successorem, in sen- fluvius urbem Romam oblexii, vt sedes antequx dirue-
tentia variasse, cum
ipse Petrus qui prius restitit ne rentur ; horrea etiam Ecclesix subversa sint, in quibus
ad ftdem gentes sancta Ecclesia sine circumcisione re- nonnulla millia modiorum trilici periere, inquit pri-
ciperet, postea Paulo reprehendenti cessit, et obsli- mus rerum Francicarum scriplor (Greg. Turon. lib.

tit nejugum Mosaicae legis gentilibus imponeretur. x, c. i) ; observatque id contigisse anno xvi Childe-
Denique Pelagius multa ex Theodori Mopsuesteni bertis regis quod de anno hoc non inchoato, sed
;

scriptis profert in Christum impiissima, multa quo- p. completo intelligendum esl. Nam eodem Gregorio
que ex Ibae epistola, quibus palam fit quanta pcrti- historico teste, medio mense (a) undecimo sequenti,
nacia Nestorio adhaeserit, et in S. Cyrillum impii hoc est januario, Pelagius papa peste percussus esl.
Nestorii adversarium exarserit unde manifestum ; Et quia Ecclesia Dei absque rectore esse non poterat,
est eorum scripta vel haeretica, vel haeresi faventia, Gregorium diaconum plebs omnis elegit. Gregorium
non immerilo fuisse damnata. Ad Theodoritum quod ordinatum esse mense Scptembri anni 590 nemodif-
spectat, haec ait Pelagius Neque Theodoriti omnia
:
fitetur. At si decimo quarto anno Childeberti tantum
scripta damnamus, sed sola qux contra duodecim inchoato, Pelagius peste correptus interiisset, hoc
Cyrilli capitula, sola quxcontra rectam fidem aliquando estannno 588, per viginti menses vacasset sedes Ro-
scripsiste monstralur, qux tamen et ipse damnasse mana, scilicet a Januario anni 588 usque ad ordina-
cognoscitur. tionem S. Gregorii mense Septembri an. 590 tam- ;

(a) Cum hic legis Januarium esse anni undecimum mensem, intellige Gregorium Turon. annum non in-
choasse a Januario, sed a Martio.
277 S. GUEGOIUI MAGNI VITA, EX EJUS SCRIPTIS ADORNATA. LIR. I. 278

diu autem Romam, imo totam Ecclesiam sinepastorc A chain, ut imperatori, apud quem gralia plurimum
tunc fuisse nullus ex histori» scriptoribus litteris pollebrtt, rescindendae hujus electionis suasor et au-
consignavit. Itaque inundatio de qua Gregorius Tu- ctor esset, conjicitur ex epistola 4 libri i, in quo
ronensis accidil mense Novembri an. 589, Januario cum quod ne ad episcoputum eve-
ipso expostulat,
sequenti pestilentia Pelagium papam abstulit. Paulo heretur minime obstiterit. Sed prsefectus urbis Ro-
post electus est Gregorius in summum pontificem. mse, (a) germanus ejus, prseoccupaio nuntio, rnisit ad
Verum cumreluctaretur exspectandusque foretimpe- imperatorem solemne electionis decretuin. Mauriciua
ratoris consensus, ejus ordinatio citius quam ineunte Deo gratias agens, quod diaconus sibi amicitia con-
mense Septembri proximo non potuit impleri. His junctissimus, ad tanti honoris culmen populi suffra-
certis terrninis deficienda fuit et stabilienda chrono- giis fuisset vocatus, dato ex more praecepto jussit

logia, antequam caetera quae vel praecesserunt Gregorii eum institui et ordinari. Ha?c ex Gregorio historico
eledionem. vel subsecuta sunt, prosequeremur. excerpta, quae ipse ab oculato tesie, Turonensis Ec-
InundationisTiberis menrinit ipse Gregoriuslib. m clesias diacono (quippe qui tunc Romae ageret), didi-
Uialog. cap. 19 his verbis Ante hoc fcre quinquen-
:
cerat. Inter optimates qui ad electionem Gregorii
nium, quando apud liomanam urbem alveum
lianc sui? suffragiis et fortasse consiliis auctoritaleque

suum Tiberis egressus est, tantum crescens ut ejus unia B plurimum contulerunt, praecipuara laudem merue-
suner muros Urbis influeret, atque inde jam maximas ruut Joinues, exconsul et quaestor, vir Patriciae
regiones occuparet, apud Veronensem urbcm fluvius nobilitatis, necnon Philippus, excubitorum comes,
Athesis excrescens, ad beati Zenonis marlyris atque de quibus eam ob rem queritur epistolis 31 et 32
pontificis ecclesiam vcnit. Hsc magis ac magis con- libri i.

flrmant slabilitam a nobis chronologiam. Gregorius
enim scripsit Dialogos an. 593, qui erat fere quintus,
hoc est quintus iuehoatus ab anno 589. Tiberis in-
flatio jaraantea Romae non semel exiiialis fuerat,
videratque suis temponbus Horatius
Gregorium solummodo diaconum fuisse cum ad
ponlificatum evectua est, ex hoc alterius Gregorii
Neque vero legimuseum(6)presby-
testimonio liquet.
teratu dooatum, antequam in pontificem ungeretur
:
et consecraretur quod hodiernis quidem moribus
;

Tiberim relortis adversari haud diifitemur sed non ita fortasse anti-
;

Littore Etrusco violenter undis

quis.
Ire dejectutu mouuiDcuta Regis,
Nunnullorum quoque mentem haud dubie pul-
Templaque Vestse. (Lib. i, od. 2.1 3.

Inter maximas autem Urbis et orbis clades hujus quod uarrat laudalus scriptor, de petito et ex-
sabil,

fluminis exundatio censebatur. Unde Tertulliauus pectato imperatoris consensu, antequam Gregoriua

216 Apologetici c. 40: Si Tiberis, inquit, ascendit C electus ordinaretur. Sed a regum Gothorum Italiam
ad mxnia, si Nilus non ascendit in arva ; si ccelum obtineniium saltem temporibus usurpalum erat, ut
stetit, si terra movit; si fames, si lues statim Chri- electus papa non sederet nisi accedente prius prin-
:

stianos ad leonem quasi tot calarailatum suis flagitiis cipis conliruiaiione. Huic juri vel injurias qusssitua
;

provocatores et auctores. hic color, quod cum summi pontificis electio, non
Quanta mala intulerit hsc Tiberis prope im-
2. solum ad clerum, sed etiam ad senatum populum-
mensa effusio, narrat Gregorius Francicus his ver- que Romanum tunc spectaret, citra auctoritatem
bis: Mullitudo etiam serjientiwn cum magno dracone imperatoris aul principia, qui senatus populique ca-
in modum tralns vaiidse, per hujus fluvii alveum in put erat, stare non deberet. Neque vero Gregoriua,
mare descendit : sed suffotatx beslix inler salsos ma- quisacrum (c) sibi ministerium ab imperatore com-
ris lurbidi fluclus litlori ejeclse sunt. Subsecuta est de missum agnoscit (Lib. i, ep.o), hunc morem usquam
vestigio clades quam inguinariam vccant. Primus om- dammare visus est, aut improbasse. Nam quod affert
nium hoc flagello percussus interiit Pelagius papa, Baronius ut displicuisse sanctissimo ponlifici morem
eodem Gregorio teste, juxta illud quod in Ezechiele hunc ostendat, id ex spurio vel saltem dubio com-
propheta legitur A sancluario meo incipile. Mox
: mentarii in(d) Psalmos Pceniteutiales loco depromp-
aubsecuta est magna populi strages. In lanta ergo n S' 1 Restituto in Oecidenle imperio, Carolus Magnua
-

calamilate populus Romanus ad Gregoriuiu confugit, ejusque posteri, hoc jure confirraandi summi pontifi-
eurnque in summum pontificem elegit. Al ille hunc cis, nullo repugnante, potiti sunt, ut ex Anastasio,
apicem attentius fugere tentans, ne quod prius abjece- EcclesiasRomanae bibliothecario et ex aliis passim
rat, rursum ei in sxculo de adepto hunore jactanliu non iniquis erga sedem apostolicam scriptoribua
quaedam subreperet, Mauricium Auguslum, cujus fi- constat.
lium ex sacro fonte susceperat, confestim supplicibus 4.Idem (e) eminentissimus cardinalis existiraat
litleris oravit, ut consensum eligenti populo seque Mauricii consensum in Gregorii electionem soluia
ad episcopatum deposcenti denegaret. Scripsisse pecunia comparatum fuisse quod nescio an in hujus
;

quoque ad Joannem, Constantinopolitanum patriar- aut inferioris aevi scriplo aliquo legatur. Querela

Aliqui legunt apud Greg. Toron., Prsefeclus ur-

(a) (b) Lege notas ad ep. 34 lib. x, nota d.
bis germanus, ejus, etc, minime rati referendum (c) Qui virtutis ministerium infirmo commnit.
esse ejus ad germanus. S. Gregorium fratrem seu (d) Vide censuram de hoc Commentario tom. III,

germanum habuiase jam supra ostendimus, c. i, n parte, col. 4G3.

num. 5, (e) Ad an. 590, num. 5.
219 S. GRKGORII MAGNI VlTA, EX EJUS SCUIPTIS ADORNATA. LIB. I. 280
enim de sponsa Chrisli captiva facta et tributo sub- A rum regionum presbyteris, ad sanctae Dei Genitricis
dita, quae profertur ex commentario iu Psalmos pce- busilicam ex conducto cum precibus et lacrymis pro-
nitentiales neque id significat, neque extra su9picio- cederent. Insuper congregatis Clericorum calervis,
nem interpolationis et supposilionis est. Non me pracepit psallere per triduum.
Hora igitur tertia
fugit Athalaricum Arianum aliquando imperasse tria (nostro more nona) veniebant omnes choripsallentium
solidorum millia pro confirmatione apostolici ponti- ad Ecclesiam, clamantes per plateas, Kyric eleison.
duo millia pro confirmanda aliorum patriar-
ftcis, et Ipso autem supplicationis lempore intra unius hor»
charum, hoc est melropolitanorum electione sed ; spatium octoginla homines spiritum exhalarunt. H;ec
catholicos principes, liberata a Golhis Italia, idem Gregorius Turonum episeopus, ex sui diaconi qui
exegisse, aut Gregorium ab hujusmodi simoniaca tuiic Romae haud dubia relatione memorise
erat
pecunia; pensitatione non abhorruisse nusquam sibi prodidit, cui subscripsit Paulus Diaconus (Lib. iii de
persuadere poterit, qui legerit ejus epistolas quam- Gestis Lang. c. 25). Joannes Diaconus veroet 'alii non
plurimas contra simoniacam hasresim scriplas. Prae- parum discrepant ab aliis scriptoribus sive in recen-
terea rex Arianus pecuniam persolvi non jubet,
sendo personarum ordine, sive in assignandis basi-
nisi
cum de electione aut ordinatione praesulum, ad pala- licis. Nam Joannes Diaconus assignat pro litania
tium producta fuerit allercatio populorum. (a) At in p clericorum ecclesiam S. Joannis, conseniitque cbar-
electione Gregorii mirus fuit populorum consensus ta de litaniis quae nunc legitur in appendice Epistola-
Addo insuper obscurum esse locum hunc ex rescri- rum Gregorius Tur. vero, basilicam sanctorum
:

pto ad Joannem papam quaesitum, quandoquidem in Cosma et Damiani. Hoc tanien dissidium componi
eo rex contra simoniacos, sive qui dant, sivequi ac- potest si dicamus non semel indictas fuisse supplica-
cipiunt, saluberrima promulgat decreta. (Cf. Cassio- tiones illaset in his quidem servatum ordinem a
;

dor. I. ix, ep. 15.) Gregorio Turonico relalum, in aliis alterum a Joanne
5. Interea dum expectaretur Augusti responsio et assignatum quod ex ritualibus libris potest confir-
;

assensus, in dies augebatur pestilentia, Romaque mari, si Emin. Annalium Eccl. parenti fides sit. Ha-
continuis funeribus devastabatur. Ab hac lue immune benl, inquit Baronius (Ad an. 590, itum. 18), riluales
non fuit S. Andreae ccenobium tuncque enituit ma-; libri ultimis lilaniis esse processum ad basilicam apo-
xime fratrum omnium sollicitudo et charitas erga stolorum principis, atque ab Gregorio sanctam imagi-
Theodorum adolescentem hoc morbo correptum, et nem Deiparx magna veneratione delatam. Tunc fe-
(e)

ad extrema perductum quera eorum orationibus a

; runt prope molem Hadriani Tiberi adjacentem visum
duplici morte animae scilicet ac corporis liberatum esse angelum, in signum reconciliati Numinis, nuda-
refert Gregorius tum homil. 19 et 38 in Evangelia, tum gladium in vaginam reponere, eoque symbolo mor-
tum lib. iv Dialog. cap. 38. bum cessasse significare voluisse. De supplicationibus
Aberat tunc a monasterio sanctus Paler, procu- saepius habitis, et ultimo loco factis in basilica S.
randis afflictae civitati solatiis tolus incumbens. Ut Petri contendere minime volumus, etsi de multipli-
autem pene jam despondentes animum Romanos spe ci, aut etiam duplici processione tempore pestis ha-
in Deum erigeret, atque ad pcenitentiam tot inter bita scriptores omnes sileant. At quae narrantur de
fiagella vel invitos provocaret, concionem ad popu- viso angelo et sedata peste dubiae videntur fidei. Si
lum dignam sane quam litterisconsignaverit
habuit, enim id contigit, quonam pacto Gregorius Turon.
217 Gregorius Turonensis. Ejusdem meminerunt id a suo diacono non accepit ? Si vero ipsum audierit
Paulus et Joannes diaconi, necnon alii quamplurimi. tanta miracula referentem, quomodo ab ipsis com-
In prioribus editis legitur habita indictione sexta, memorandis abstinuit, qui aliquando levissima nec
cujus loco potius legendum, indiclione viij. Constat ita certa referre deleclatur? Altum est quoque de
enim Gregorium incipiente indiclione nona fuisse or- istis Redae, Pauli, et Joannis silentium. Pestilentiam
dinatum. Erroris causa fuit, quod haec oratio libro tamen quievisse Paulus et Joannes, qui res a Grego-
Epislolarum olim xi, nunc xin, fuerit prasmissa, rio gestas accuratius prosecuti sunt, non obscure
cujus videlicet libri indictio est sexta. (b) Nec mi- testantur; sed brevi recruduisse postea ostendemus.
nus mendose assignatur dies quarla Kalend. Sep- D Cum de supplicationibus iterum aut saepius tempore
tembris. pestis habitis, scriptores omnes sileant ; felicius for-
Post concionem S. Gregorius publicas supplica-
6. taase dissidentes scriptores ad concordiam revoca-
tiones 8eu litanias indixit, praecepilque ut convenien- buntur, dicendo unius ejusderaque litaniae ordinem
tes ad seplem designatas in totidem Urbis regionibus varie indictum ac praescriptum. Nempe cum prius
basilicas, omnes clerici, monachi, sacrae virgines, assignatae fuissent hae et illse basilicae quo varii con-
infantes, laici, vidua, conjugata», inde cum singula- venirent ordines, aliae postea mutato consilio dclectoe

(a) Eodem sensu debet intelligi Justinianijussio de generalc introdueatur in rcgiam urbem secundum anli-
qua Baronius ad an. 594, num. 1 et 2, et quod lcgi- quam cousuetudiitem. Tom. VI Concil. in Agath. pag.
tur apud Anastasium Bil.lioth. in Agatbune Hic sus- : 574. Ceeterum ista pecunia persolutio polius videtur
cepitdivalem jussioncm (imperatoris conslitutiouem) populis eligentibus imperala, ut jus eligendi conser-
per quam relevata est quantitas gux solila erat dari varent, quam electis pontificibus.
pro orditiulinne ponti/icis facienda, sic tamen, ut si (b) Lege notam qua ista priorum editorum errata
posl ejus transitum contigerit electionem fieri, non castigavimus tom. I, col. 1663.
debeat ordinari qui electus (uerit, nisi prius decrelum (c) Quam dicunt a S. Luca factam.
281 S. GREGORII MAGNI VITA, EX EJUS SCRIPTIS ADORNATA. LIB. I. 282

sunt.vel quod ampliores, vel quod propiores forent, A electum studio, certiorem faoiebat, sibi maxirae
vel quod in regionibus ubi sitae eranl ecclesiae illae timendum ratus, de fuga quamprimum cogitavil.

pestis minus grassaretur. Nimirum cavendum erat a Formidabat enim celsum quidem, at arduum £18
locis in quibus acrius morbus dessviebat. Itaque locum, Et sic metuebat paupertatis sux securitatem
quam ultro fateor nullibi le- perderc, sicuti avari divites solent periluras divitias
juxta opinionem hanc
tum Ecclesia S.
gisse me, Joannis, tum sanclorum custodire, ut ejusdem Gregorii (Lib. m, Dialog. c.

martyrum Cosmae et Damiani designatae sunt, quo 14) verba usurpem. Verum cum tatibula \ugx prxpa-

conveniret litania clericorum, et unde postea proce- raret, capilur, trahitur, et ad beati apostoli Petri ba-
silicam dcducitur, ibique ad pontificalis gratix offi-
deret (idem de caeteris in quibus discrimen est, di-
cendum), sed ad alterutram tantum convenere cle- cium consecratus, papa Urbi dalus est. Haec Gregorius
rici.
Turon. cujus ultima verba exscripsit Paulus Diaco-
Ahillis supplicationibus originem traxisse viden- nus. Addit vero Gregorium, cum ad portas Urbis

quae dicuntur majores, et in festo S. excubaretur, ne evaderet, a negotiatoribus

sollicite
tur (n) litanise

Marci quotannis celebrantur, cum illae quae in tri- impetrasse ut in cratera occultatus educeretur extra

duo ante Ascensionem Domini fiunt, dicantur mi- Urbem sicque pertriduum delituisse, sed tertia no-
;

B cte indicio fulgidae columna? fuisse detectum et com-

nores.
7. Quaeri polest quo nomine quave auctoritate prehensum. Missa facio caetera quae tum obtigerunt,
Gregorius adhuc diaconus tantum, electus quidem mira quidem et stupenda, quia apud Paulum legi
ad pontificatum, ad nondum ordinatus, Ecclesiae queunt. Joannes Diaconus in omnibus fere Paulum
Romanae gubernationem, quodam modo praeoccupa- secutus, nullius tarnen alius signi meminit, quam co-

vit, omnia quae superius retulimus decernendo. Eum lumnae fulgidae. Ipse Gregorius miracula tunc facta,
quidem jam presbyterum factum fuisse pulant non- etsi premere silentio, prae modestia et animi demis-

nulli, quos inter eminet Baronius, propter illa de eo sione(quae amba? virtutes in ipso praesertim enitue-
Gregorii Turonensis dicta Sed non destitit sacerdos
:
runt,plurimum optasset, dissimulare tamen omnino
tantus prscdicare populo, etc. At vero sacerdotis no- non potuil, scribens ad Natalem, Salonitanum epi-
mine non solebant veteres designare presbyterum. scopum: Conscientiam nostram indicamus, ipsius ho-
noris onera me sgro anitiio suscepisse. Sed quia divi-
Itaque Turonensis episcopus nostrum Gregorium hic
non alia ratione sacerdotem appellat, quam quod non poteram resuttare, etc. (Lib. i, ep. 21).
nis judiciis

esset ad summuno electus sacerdolium ; unde paulo Et ad Cyriacum, Constantinopolilanum patriarcham:

post non obscure innuit eum adhuc in diaconatus Ego quoque qui indignus ad locum regiminis veni,
m/irmitatia mex conscius, secretiora loca petere ah
gradu positum. Neque vero presbyteratus ordo jns q
ipsi conlulisset exercends in Romanam Eeclesiam quando decreveram ; sed superna mihijudicia adversari
potestatis. Subodoramur ergo Gregorium tanquam conspiciens, jago Conditoris subdidi cervicem cordis.

electum pontificem, vacantis sedis administrationem (Lib. vii, ep. 4.) Fugae latebrarumque suarum memi-

nactum esse cum aliis Ecclesiae Romanaa vicariis ;

nit quoque initio libri Regulae Pastoralis. Ita Grego-

idque conjicimus ex epistola cleri Romani ad Sco- rius vocantis, melius dixerim, cogentis Dei signis,
tos reddita, cum mortuo Severino papa sedes aposto- potius quam hominum votis obtemperans, accedente

lica vacaret anno circiter 640. Illa enim epistola imperatoris consensu et gratulatione, ordinatus est
scripta legiturnomine Hilarii, archipresbyteri et die 3 Septembris an. 590, in ipso indictionis nonae
servantis locum, scilicet, ut auguror, vicarii, sanctx principio, quae dies in tabulis ecclesiasticis eonsigna-
sedis apostolicx : Joannis, diaconi et in Dei nomine ta, olim fuit celeberrima. Cum enim sanctissimi

electi, qui fuit Joannes IV; Joannis, primicerii et ser- Pontificis natalisincidatindiem 12 Martii, quotem-
vantis locum apostolicx sedis; et Joannis, servi Uei, pore propter Quadragesimam nullae antiquitus erant
consiliarii ejusdem Quod monumen-
sedis apostolicx. Sanctorum solemnes feriae, anniversaria ejus ordi-
tum exhibet venerab. Beda c. 29
Iib. unde
n Hist., ; nationis dies, ipsius memoriae celebrandae fuit con-
addiscere licet, quibus demandata foret Ecclesiaa secrata.
Romanae administratio, donec qui electus erat pon- Nunc vero paululum subsistamus, et admirati pene
tifex consecraretur. invictamGregoriiin fugiendopontificatu pertinaciam,
8. De concivium suorum salute sollicitus Grego- doleamus Ecclesiae vicem. cujus dignitatesetsumma
rius, pene sui oblitus fuerat, et propositum fugiends sacerdotiaiovadunt plerique ambitiosi, ea vel nata-
pontificiae dignitatis intermiserat. Securus forsan lium suorum splendori, vel consanguineorum bellicae
dormiebat, quod Mauricium imperatorem suis sup- fortitudini, vel suis in aula obsequiis assiduisque pre-
plicibus litteris permotum electioni facta non con- cibus etexcubationibus debita existimantes. Tantum
sensurum speraret. Ut vero accepit interceptam e Gallia malum magna jara ex parte depulit Rex
fuisse suam ad Augustum epistolam et aliam dela- Christianissimus Ludovicus XIV, cujus exemplo uti-
tam qua praefectus Urbis eum de electione unanimi nam obsequantur omnes quorum inlerest: Et tamen

consensu facta, et de incredibili populi totius erga nomen Christi etiam per lucrorum seclatores sux glorix

(a) De Litaniis consulende notae ad librum Sacramentorum.

 283 S. GREGORII MAGNI VITA, EX EJUS SCRIPTIS ADORNATA.
LIR. JI. 284
rclinet polcstalem. Et talibus causis mtnistH
fiunt in
A luti : et tamen mare sxculi hujus necestariot habet
mercenam.sicutnaves onerarm quarum rectores hujusmodi transvectores. (Vide Arnald.
de Donavalle
potius corum quos ducunt pecuniis inhiant, quam sa- l,b. de Card. Chrisli oper.,
c. de Daptis Chrhli )

LIBEK SECUNDUS,
Quatuor priores pontificalus S. Gregorii annos compleclens.

CAPTJT PRIMUM. solum nomen patriarchae ad quem unumquodque

A» — S. Ciregorius ordinatur, et Gdei syrubo-
.iMKMTiwi. 1.
mittebatur erat inscriptum. Neque enim exemplum
lumemittit. — Ejusdem syuodica epistola ad patriar-
2.
chas. — De ipsiu9 inscriplione. —4. Cur dicta syno-
3. quod ad Joannem delatum est, aliud quam Joannis
dica. — Gratulantibus de suscepto poutilicatu quam
5. ipsius nomen
praeferebat. (c) Hinc legitur Fraler cha-
humiliter rescripserit. — Aliee prieter animi demis-
6.
sionem, detrectaudi episcopatus cau9se, gravissima Ec- rissime,non Fratres charissimi. Nostram senlentiam
mala. —
clesia?. Ea magna ex parte
7. — Ejus suetiilit. 8. confirmat, quod subjunctum fuerit, a paribus, post
hoc in opere adjtitores. Joanues CP. — Eulogius 9.
Alexaudrinus. — 10. Anastasius Antiochenus. — 11.
patriarobarum nomina, ut in notis observavimus.
Joan. Jerosolymitauus. — 12. Domitianus, Arabiae uie- Nihilo tamen minus jam consentientibus aliis patriar-
tropol. — 13. Domiuicus Carthag. —14. S. Leander in
chis, Constantinopolitanus primum locum post Ro-
Hispania. — 15. Virgilius Arelat., Syagrius, etc, ia
Galliis. (An. 590 et 591.) manutu pontificem obtiucbat.
Consecrandus de more Gregorius, ad Gonfes-
1. (a) TuncduoerantAntiocheni patriarcba;; nam(</)Ana-
sionem S. Petri apostolorurn principis ductus est stasio, ex hac sede pul6o, Gregorius subrogatus fue-
(hoc nomine intelligitur apud veteres ejus sepultura? rat; quo cum injuria magis quam jure faclum fuis-
locus), ubi fidem orthodoxam exposuit, quam intra set, aliundeque Anastasius prascipua laude pietatis
paucosarlieuloscomplexus est. Illud autem symbo- et doclrinae inler Orientalis Ecclesiae antislites fulge-

lum exhibent Registri Epistolarum codices fere ret; noluil sanclus pontifex pro exauctorato eum
omnes manu exarati, vel in capile vel ad calcem, habere, sedad ipsum sicul ad caeleros patriarchas
lejiiturque apud Joannem Diaconum lib. n, c. 2: id- synodicam transmisit. Jamque ad ejusdem litteras de
circo ipsum tanquam genuinum S. Gregorii fetum suscepto summo pontificatu gratulatorias responde-
epistolis subjiciendum duximus. rat. Sed quia Gregorius ei successor datus, pro legi-

2. Ut etiam, receptae jamdudum (b) consuetudini timo pastore in universa Orientis Ecclesia, nemine
morem gereret, synodicam epistolam scripsit ad om- reiuctante agnoscebatur, vir alioquin ob sauctissimos
nes patriarchas, in qua suscipere ac venerari profi- mores, episcopatu dignus, euin praeterire insalutalum
tetur quatuor concilia, Nicaenum, Constantinopolita- non debuit novus papa, ne pacem turbaret.
num primum, Ephesinum, et Chalcedonense, sicut 4. Synodica vel synodalis dicta est praelaudata
sancli Evangelii quatuor libros (I.ib. i, ep. 4). In ea- C epislola. Simul ac enim quis creatus erat Romanus
dem epistola synodica, ea qua par erat veneratione, ponlilex, collectis vicinis episcopis, synodum habe-
Gregorius amplectilur quintum concilium, in quo bat, in qua se fidei catholicee assertorcni profilebatur;
epistolaqux lbx dicilur, erroris plena reprobalur exeaquesynodo epistola synodica transmitti solebat
Thevdorus personam Mcdiatoris Dei et hominum, in ad absenles universi orbis episcopos, potissimum vero
duabus ^IW substantiis separans, ad impielatis per- ad praecipuarum ecclesiarum patriarchas. Hujus sane
fidiam cecidisse convincitur ; scripta quoque Theodorili, consuetudinis exempla in antiquis Ecclesiaa monu-
per quse beati Cyrilli fides reprehenditur, ausu detnentix mentis passim suntobvia. Porro fidei suae confessio-
prolata refutanlur. Subdit Cunctas vero quasprxfala
: nem recens assumptus ad pontificntum mittebat, non
veneranda concilia personas respuunt, respuo (Ibid. solum orthodoxum probaret, sed eliam ut sub
ut se
ep. 25). Tandem quoslibet aliter sentientes anathe- quse fide vivendum essetsecundum slaluta patrum, sibi
mate ferit. in alia rursus epistola (Lib. m, ep. 10), subditos doceret. Hac etiam in epistola, primariis
quatuor universalis Ecclesiaa synodis cum totidem Orientalis Ecclesiae episcopis, ipse primus pastor
libris Evangeliorum collatis summam supremamque Gregorius, voluit absolutissimam recte regendi et
tribuit auctorilatem. pascendi Chrisli gregis formam praebere : ad illos
3. In hujus epistolae synodicae ad patriarchas in- q enim fusissime ac doctissime scribit de munere pa-
scriplione primum omniumoccurrit JoannisConstan- storali; adeo ut in ea epistola suo de Regula Pasto-
tinopolitani nomen, quod a Gregorianarum epislola- rali aureo plane libro praelusisse videatur. Verum
rum collectoribus faclum, non ab ipso Gregorio jure nihil magiselucet in ea, quam slupenda viri sanctis-
censet Baronius [Ad an. 591). Singulis enim patriar- simi bumilitas, imparem se episcopali curae ex animo
chissingula misitillius epistolaeexemplaria.in quibus profitentis. (Cf. ep. 2 Gelasii I, tom. nostro LIX.)

(a) Hujus ordinationis dies in labulis ecclesiasticis invicem epislolas mitlanl, in quibus se sanctam Chalce-
consignatur; estque tertia Septembris. donensem synodum cum aliis gencralibus synodis cu-
(b) Hujns consuetudinis mcminit Gregorius lib. ix, stodire fateantur.
ep. S2 Hinc est, inquit, ut quotiens in quatuor prx-
: (c) Vide notam u ad banc epistolam.
cipuis sedibus, antistiles orainantur, synodales sibi (</) De illo consule notas ad ep. 7 lib. i.
285 S. GREGORII MAGNI VITA, EX EJUS SCRIPTIS ADORNATA. LIB. II

5. Eamdera animi demissionera testatam reliquit A QuippeLangorbardiaut(o) ^dololatriae addicti, aut im

in plurimis quas paulo post susceptum pontificatum Romaetotius Christianee re-
pietatis Arianassectatores,

rescripsil epistolis. Qnippe statim ac famadeejusad ligionis arci imminebant; paruuique abfuit quin ex-

summum pontiflcatum assumptione percrebuit, illu- pugnarent. Nuper Autharis, ipaorum rex Arianus,
stres viri quamplurimi, maxime qui in urbe regia ejus liberos eorum in fide catholica baplizari prohibuerat,

modestiae, sapientiae, pietatis, caeterarumque virtu- orthodoxisque sese infensissimum ostendebat (Lib. i,

Fervebat furebalque in Istria et in finilimis

tum testes et conscii fuerant, eum araicis et gratula- ep. 17).

compellavere, quibus polius lacrymas

toriis litteris provinciis schisma pro Iribus capitulis excitatum. In

etgemitus quam verba, rescribendo reddiditet repen- Hispania el Gallia Narbonensi Wisigothi Arianam
dit. Legendae sunt pr« caeteris tertia cum quatuor haeresim adhaecusque tempora disseminarant S20
sequentibus, vigesima prima, et quadragesima tertia et propagarant. Qui Britanniam invaserant Angli, ad-

lib. i, in quibus vehementissime dolet imposita sibi huc idolorumcultui mancipati, Christi nomen igno-
immcrito et iinpari episcopatus pondera: Tanto, in- rabant. Pergebant Donatistae Africanam Ecclesiam
quit Narsetem patricium alloquens, me percussum scindere vexareque jam pene tribus a saeculis. Fceda
mcerore agnoscile, ut vix loqui sujficiam ; oculos enim eratOrientalis Ecclesiae facies, propler grassantes

menlis mese doloiis tenebrx obsident. Triste est quid- ubiqueNestorii aut Eutychetis errores, quorum plu-
g
Quia vero suas lacrymas, etsi
quid aspkitur, elc. rimi surculi pullularant. His accensebantur Agnoitae,
juges, ad deploraudam mutatam sortem, ouinime qui non ita pridem apud Alexandriam fuerant exorti.
In Galliis, quae catholicae fidei semel receptae tenacius
sulDcero putabat, familiaribus suis pro amiciliae tes-
sera, fletus ea de re suspiriaque imperabat. inhaeseranl, variae morum irrepserant corruptelae,

Joannes exconsul non parum coutulerat tum ad ipsamque disciplinam ecclesiaslicam labefactarant,

tum ad maxime simoniaca haeresis (sic appellat S. Grego-

Gregorii electionem, ut jam monuiraus, liujus
lectionis confirmationem; idcirco in illum amiceex- Neopbytorum, hoc est ad ejusdem mentem,
rius) et

candescere videtur. Sed nullibi magis prodit dolorem laicorum immaturae praecipitesque ad sacerdolium
de amissa vitae monaslicae tranquillitate, et suscepta promoliones.
pastorali cura, quam hom. 11 in Ezechielem. Unde Tot malis mederi Gregorio incumbebat, cui cum
7.

nonimmerito Joannes Diaconus nonnullorum ex Lan- summo pontificatu Ecclesiarum oranium sollici-
gobardis vesaniam exagitat, quos non pudebat afflr- tudo fuerat demandata. Sed ad tantae molis opus
mare Gregorium appetiisse magis ponliflcatum quam imparem se prae humilitate judicans, maxime in-
fugisse Vide Lib. i, ep. 31). firraa semper attrilaque valettidine, magna animi
(

Quid causae essel cur a pontiflcatu tantum ab-

6. anxietate laborabat. Verum adjutorem expertus est

Deum, vocanti obsecutus fuerat ejusque ope

horreret sanctus vir, praster singularem animi demis- cui ;

servum inutilem existimabat et dictitabat,

sionem et vitae solitariae amorem, hic investigare qui se
opera? pretium videtur. Tunc Roma, lotaque Italia schismaticos Italiam turbantes coercuit, Langobar-
cruentissimo Langobardorum bello premeuatur, cui dos ad fidem catholicam perduxit, Gothos Ecclesiae
accesserunt fide comites fames et pestilentia. Verum reconciliavit, Anglos Christianis praeceptis imbuitet
gravioribus adhuc malis Ecclesia laborabat. De his sacro lavacro tinxil, repressit Donatistas in Africa

dolens itascribit ad amicum Leandrum. tumultuantes, Aguoitas aliosque in Oriente hsereticos

Respondere epistolis vestris tota intenlione voluis- debellavit, varios ubique succrescentes contra fidem
aut pios mores exstirpavit errores, tot denique
tan-
sem, nisi pastoralis curx ila me labor attereret, ut mi-
hi magis flere libeat quam aliquid dicere. Quod vestra taque intra paucorum annorum spatium praestitit

quoque rcverentia in ipso Utterarum mearum texlu ut jure oranium gentium consensu Magni cognomen
vigilanter intelligit, quando ei negligenter loquor, sit consecutus. Praecipuos atitem quos
habuit laboris

quem vehementer diligo. Tantis quippe in hoc loco socios et adjutores, qui scilicet majoribus tunc
hujus mundi fluclibus qualior, ut velustam ac putre- praeerant Ecclesiis, recenseamus.
scentem navem, quam regendam occulla Dei dispen 8. Joannes, propler miram abstinentiam dictus Je-
salione suscepi, ad porlum dirigere nulialenus possim. D junator, ob insignes virtutes ad Conslantinopolita-
Nunc ex adverso fluctus irruunl, nunc ex latcre cumu- nam sedem, quae secundum post Romanam locum

li spumosi rnaris intumescunt, nunc a tergo letnpestas jam sibi vendicabat, mortuo Eulychio assumptus
insequitur. Interque hxc omnia lurbalus cogor modo fuerat, ut supra dixiraus. At usurpato in synodo CP.
in ipsam clavum adversilatem dirigere, modo curvalo cecumenici patriarchae titulo, quem d«ponere nun-
navis lalere, minas /luctuum ex obliquo declinare. quam coneensit, Pelagium papara et postea S. Gre-
Ingemisco, quia sentio quod negligente me crescil gorium in se concilavit. De illo deinceps frequenter
senlina vitiorum, et lempeslale fortiter obvianle, jam- acturi sumus. Eum summis laudibus efferunl scrip-
jamque putridx naufragium tabulx sonant. (Lib. i, tores Graeci, propter doctrinam, pietatem, singula-
ep. 43.) remque in pauperes, cum sibimet foret parcissimus,
Certe si fluctibus obrui potuisset Petri navis, ex liberalitatem et munificentiara. Diem clausit extre-

BKvientibus tunc procellis nunquam emersisset. mum an. 596, et a Gra;cis in Sanctorum catalo-

(o) De stolida illorum idololatria, in caprea; capitis adoratione vide lib. ni Dialog. c, 28,
287 S. GREGORII MAGNI VITA, EX EJUS SCRIPTIS ADORNATA. LIB. II. 288
gum est relatus. Hunc excepit Cyriacus in eadem A. ergo amicos Gregorius ostenderet, quisque possit
sede CP. intelligere.
9. Eulogius ex monacho, si auctori Prati spiritua- il.Utab Antiochena sede ad Jerosolymitanam
lis fides sit, factus patriarcha, Ecclesiam Alexandri- transeamus, eam obtinuit Joannes IV ab anno 561,
nam rexit ab anno 581 ad an. 608, haereticorumque quo Eustochio demortuo subrogatus est, usquc ad
hoslem aeerrimum et strenuissiraum fidei orlho- annum 595, successoremque habuit Amos, cui Nice-
doxae vindicem se semper probavit. Quinque libros phorus octo episcopatus annos tribuit. Verum exstal
scripsit adversus Novatianos seu contra Novatum, S. Gregorii epistola adlsachium (Lib. xi, ep. 46), qui
impugnavilque varios temporum illorum h;ereticos, ei suffectus est, scripta indictione 4, hoc est anno
cootra concilium Chaleedonense et S. Lconem ps- 601 vel 600. Unde erroris arguitur Nicephorus,
pam rebellantes. De ipso ejusdemque lucubrationi- probaturque jam ab anno 600. Isachium Jerosolymi-
bus agil Photius tnultis in locis. S. Gregorio propler tanum patriarcham creatum esse, ac synodicam
eximias quibus praeditus erut virtules et animi dotes, epislolam ad S. Gregorium misisse, cui respondit
semper acceptissimus, ut exepistolis infra com-
fuil hac epislola indictionis quartae. (Cf. Evag. 1. v, c. 16;
memorandis palam fiet. Post obitum, Sanctorum Niceph. I. xvn, c. 36.)
albo fuit additus. (C/. Phot. cod. 182, 208, 225, 226, Domitianus, Mauricii Augustini consanguineus,
12.
227.) Melitinae episcopus et Armenias metropolitanus erat,
10. Anastasius, quem Sinaitam esse multis scriptis quando summum pontificatum auspicatus est vir
celebrem plurimi puturunt, ad sedem Antiochenam sanctissimus. Eumad res maximas gerendas aplissi-
assumptus, eamdem Gregorio, monasterii apud raon- mum, et inconsiliis prudentissimum expertus impe-
tem Sina, ut aiunt, anno 572, a
praefecto, cesserat rator, multis in negotiis adjutorem adhibere con-
Justino imperatore pulsus et dejectus. Ipsum tamen sueverat, 9'il ac liberis suis tutorem designarat.
prolegitimo patriarchasedis hujus habuit semper S. Fuit quoque Gregorio Magno charissimus, ob exi-
Gregorius unde ad eum scripsit (Lib. i.ep.2Q):
; miam vilae sanctitatem, ut ex littcris ad eum scriptis
Apud me semper hoc estis, quod ex omnipotentis Dei liquet. Mortuus apud Theophanem in chronographia
munere accepistis esse, non quod ex voluntate hominum anno 601, cx modica parte,
legilur indictione 5, quae
putamini nonesse. Mortuo Gregorio Anliocheno, cu- et602 respondet. Peragrato Oriente, nunc Occitlenta-
juslaudes fuse pergequitur Evagriuslib. quarto, prop- lem orbem perlustremus. (Cf. Evag. I. vi, c. 18.)
ter virtules multiplices et praestantissimas, recteque 13. Ecclesiae Carthaginensi totique Africae a Wan-
adminislratam Ecclesiam, Anastasius suae sedi resti- dalorum Arianorum jugo non ila pridem vindicatae
lutus est an. 594. vel, ut aliis placet, 592, quain us- praeerat Dominicus, ob pastoralem solliciiudinem,
que ad an. 599, quo devixit, sanctissime gubernavit. C strenuamquein coercendis navatam operam
haereticis
Quae scripserit aul scripsisse vulgo sit creditus, lege plurimis S. Ultima ad
Gregorii epistolis celebratus.
apud sacrarum Bibliotbecarum auclores. Pluri- eura scripta, quinta indictione ineunle, hoc esl
mos autem spectatse sanclitatis suaa laudatores et ad- mense Seplembri anni 60), probat eum saltem ad
miratores naclus est, inter quos Gregrorio Magno hoc usque tempus superstitem fuisse.
primus extra controversiam lucus debetur. Non me- 14. Quamvis episcopus Toletanus, qui nunc totius
diocre conceptae de Anastasio existimationis etsin- Ilispaniae primas audit, jam tum primatus titulo, plu-
gularisineum amoris teslimonium exhibuit S. Gre- rimis ejusdem Hispaniae praeesset Ecclesiis, in uni-
gorius, quando statim post sumptum pontificatum, versa tamen Wisigotborum monarchia quae Hispanias
suggeslionem summis precibus plenam fecit apud et Galliam Narbonensem complectebatur, S. Leander
piissimos dominos, ipso teste (Lib. i, ep. 28), ul Hispalensis episcopus, omniura erat antistitum cele-
virum beatissimum domnum Anastasium palriarcham, berrimus, quod Recharedum, regem universamque
concesso usu paltii, ad beati Petri apostolorum prin- Wisigothorum gentem, Arianis prius erroribus im-
cipis litnina secum celebraiurum solemnia missarum pielatibusque mancipatam ad catholicam fidem per-
transmittere debuissent : quatenus si eiad sedem suam duxisset. Arianam haeresim a Recharedo, annitenle
minime reverti licerel, saltem secum in honore suo vi- n S. Leandro in concilio Tolelano an. 589 aul 590,
veret. Utrum tamen suggestionem hanc vel libellum proscriptam fuisse auctor est Nicolaus Antonius.
supplicem miserit, dubios quod ibidem
nos facit, 15. Sub pontificatu Gregorii, Virgilius Arelatensis
additur. Quam tenera vero charitate amicum hunc archiepiscopus, inter caeteros Gallicanos proesulcs,
complecteretur, quee ad ipsum scripsit palam de- non solum dignitate sedis eminebat, sed morum
monstrant. Sic praefatur in epistola 26 libri i : etiam integritate omnibusque virtutibus quae pas-
(a) Scripta vestrx beatitudinis, uti fessus requiem, salu- torem decent. Ex monacho Lirinensi abbas mona-
lem aeger, fontem sitiens, umbram xstuans inveni. sterii Augustodunensis primum factus fuerat dein ;

Neque enim illa verba per linguam carnis videbantur mortuo Licerio Arelatensi episcopo an. 588, Syagrius,
expressa : quia sic spiritalem amorem suum quem ges- raubae apud Gallise principes auctoritatis el gratiae
tabat, aperuit, ac si meus per semetipsam loqueretur. episcopus, cui perspeclissimae erant sancti viri
Quae hoc loco describere voluimus, (b) ut qualem se dotes eximiee, vacanti Ecclesiae prasficiendum eum

(a) Idem pene est Epistolae 7 ejusdem libri exordium.

[b) Idem. ex multis aliis Gregoriani» Epiatolis eruitur. Vide preesertim lib. m, ep. B4.
 :

289 S. GREGORII MAGNI VITA, EX EJUS SCRIPTIS ADORNATA. LIB. II. 290
curavit, quam annis 49 sanctissime rexit. Florebant \ infausto,bellumredintegraruntFranci, quorumimpe-
tunc in eadem Ecclesia Gallicana Etherius Lugdu- tuni bellicamque virtutem, artibus cunctabundaque
nensis, Desiderius Viennensis, Gregorius Turonensis, prudentia frangere solitus erat Autharis. Anno tan-
Aregius Vapincensis, inprimisque jam laudatus Sya- dem 590, quo S. Gregorius pontificatum auspicatus
grius, et alii ex Gregorianis epistolis satis noti. est, rex Langobardorum pacem supplex oravit et
De Britannicis nunc Angliae.Sco-
insulis in quibus magno Italiae detrimento, a Francis impetravit.
tiae, et Biberniae regna numerantur, de Germania Superiore anno foedus cum Bajoariis inierat, ducta
ad Boream vergente, de Polonia seu Sarmatia aliis- in mitrimonium Theodelinda, Garibaldi eorum regis
que Septemtrionalibus regionibus nihil hic attinet filia, quae cum catbolicae fidei ardore flagraret, ad
dicere: quippe quas Christi suave juguirj, nondum eam postea totam fere Langobardorum gentem pelle-
excussa idolorum servitute, ad haec usque tempora xit. Interim Francorum metu soluti Langobardi, to-
detreclaranl. ta fere Italia, nimirum ab ultimis Istriae finibus,
CAPCT II. Rhegium usque in eitrema Calahria, libere potiti
Aroumentum. — Orbis Christiaoi status pohticus sub
1.
sunt; vixque caput orbis Roma furorem barbarorum
Maurieio iujperatore. —
2. Status Italife. 3. Gallia- —
rum sub tribus FraDcorum regibus —
i. Hispania sub evasit. (C.f. Paul. Diac. lib. m deGest. Lang. capp. 32
Recharedo. —5. Majoris Britanniae. 6. Quas ad — g et 33.)
regendam Ecclesiaoj dotes atlulerit Gregorius. 7. —
Suruma ejus humtlitas. —
8. Et charitas. 9. Animi — •**$ 3. Quae de bellis a Childeberto Italiae illatis
constantia. (Au. 590 et 591.) attigimus non sufficiunt, ut quo statu tunc res Fran-
1. Delineaio breviter, quantum ad ecclesiasti- corum essent, intelligatur. Francia omnis tunc in
cum statum, orbis Chrisliani quodammodo silu, tria regna divisa, totidem parebat regibus. Clotarius
idem nunceadem brevitale, quantum ad statum po- Chilperici anno c84
II, occisi filius ex Fredegunde,
liticum, praestare operae pretium esl. Mauricius ab Neustriae seu Franciae Occidentali adhuc junior im-
anno 582 renuntialus imperator, iisdem virtutibus, perabat. Childeberlus Sigeherti et Brunichildis ex
prudentia maxime fortitudine ac religione rempu- regia Wisigothorum stirpe filius, Austrasiam seu
blicam administrabat, quibus ad imperium viam Franciam Orientalem, cui tunc magna Germaniae
sibi munierat. Postmullas de Persis, assiduis Roma- pars accensebatur, oblinebat. Gunlramnus utriusque
norum hostibus, relatas victorias, eorum regem Chos- regis patruus, Burgundiam, cujus tunc provincia
roem profugum henigne suscepit, et dato exercitu, portio erat, orbus liberis regebat ; sed Childebertum
in regnum pristinamque dignitatem restituit. Cum haeredern instituit. Haec Franciae divisio, et duarum
zelo catbolics lidei flagraret, eo regnante, ut etiam praesertim reginarum Fredegundis et Brunichildis
testis est S. Gregorius (Lib. xi, ep. 46), hasreticorum odia, multorum bellorum seminarium fuere.
ora conticuerunt, et prava quae senticbant, eloqui "
4. Hispania longe pacatior eral, ex quo ejurata
non praesumpserunt.
Ariana haeresi, ad fidem orthodoxam Wisigothi
2. De Iialiae Romaeque praesertim salute sollicitus,
transierant. Antea enim fuerat cum Francis decer-
Smaragdura,praestantissimum ducem, exarchumcon-
tandum. Guatramnus etenim indigne ferens Ingun-
stituerat, et bello adversus Langobardos praefecerat.
dem, fratris filiam, Hermenegildi regis uxorem, ab
Francos etiam ab ipsis jam lacessitos, missis legatis,
Leuvigildo et a Gosuvitha Hermenegildi noverca, in
oblataque pecunia, ad ullionem sollicitaverat. Qua
odium fidei catholicae, ad mortem usque vexatam
re audiia Langobardorum duces.de rege sibi consli-
fuisse, duobusraissis exercitibusbellum Wisigothis
tuendoserio cogitarunt, et Autharim [seu Auiharith],
moverat. Sed exstincto Leuvigildo, cum Recharedus
Clebi, qui ultimus apud eos regium nomen obtinuerat,
ejus filius ac successor, amplexatus fidem catbolicam,
filium, virtutis fama nulli secundum, elegerunt. Hic
Ecclesias reconciliatus fuisset, pacem a Francis im-
(u) Flavii praenomen apud Romanos illustre, quos sibi
petravit, ac pro pacis et foederis pignore Clotsindem
plus dignitatis et graliae apud Ilalos conciliaret, as-
in uxorem. Ea erat Childeberti soror, quam Authari
sumpsit. Moxque Brixellum defectione Droctulli nu-
Langobardorum regi enixe petenti collocare nolue-
per amissum oppugnavit ac recuperavit. Cumque
rat. Recharedi laudes abunde persequitur S. Grego-
Childebertum, francorum Regem, Alpes cum exer- Q rius lib. ix, ep. 122, et libro iii Dialog. c. 31, ubi ait
citu superasse accepisset, belli Langobardis inferen-
eum lanto fidei catholicae ardore Qagrasse, ut nul-
di gratia, a;quo vero marte cum ipsis confli^ere
lum in suo regno militare permilteret, qui regni Dei
possedil/ideret.ducibussuis praecepit utintraurbium
hoslis exislere per hxreticam pravitatem non limeret
munilarum arcium muros sese contiuerent. Inte-
et
quud ad conversionem bellicosiBsimae gentis non
rim legatos ad Childebertum de pace nmit, quam, de-
parum coutulit.
missis precibus amplissimisque muneribus, consecu-
tuBest. Ex hac expeditione Childebertum pene adhuc 5. Britannia vulgo dicta ma.jor ab Anglis idolo-
impuberem plurimura glorife reportasse scribil Gre- rum cultoribus occupala, plures in dynastias divisa
gorius Turonensis lib. vi, c. 42. Saepe postea contra erat. Qui supererant ex pristinis incolis Britones in
eosdem hostes ancipiti plerumque eventu, autetiam Wallia? loca inaccessa, jugum novorum dominorum

Observat doctissimus Tillemontius in historia

(a) usurparat, fuisse assumptum ; maxime veroalienige-
Augustorum in Constantio art. 36, pag. 408, hoc nas ipso se exornare solitos.
Flavii prasnomen a Silvano qui imperium in Galliis
 29i S. GREGORII MAGNl VITA, EX EJUS SCRIPTIS ADORNATA. LIB. II. 292
fugientes aese recepeiunt, aut in Aremoricam Galliae ^ charitate mellifluam, in qua iuter caetera rescripsit,
provinciam. Hibernia suis regibus obtemperabat. Me.liara sibi esse uulnera diligentis, quam inimici
En aperuimus stadium in quo Gregorius de-
6. Atque ut Anasta-
blandientis oscula (Lib. vn, ep. 27).
currens, et decertans, jam spectaculum futurus est sio monenti morem gereret, Cyriaei, nuper ad sedein
mundo, imo et angelis et homimbus licet si ipsi cre- ; CP. evecti, epistolam synodicam in qua cocumenici
damus, vilii homuncio, ignavia lorpens. Verum, ut patriarchae tilulum sibi vendicabat, sine mora susce-
res est, gigas fortissimus, et mollis otii prae caeleris pit,ne unitatem Ecclesiae lurbaret.
pastoribus impatientissimus. Quas aulem dotes ac Deniquesingularem omnibus in epistolis animi de-
virtutes ad pontificatum attulerit ut eo rite fungere- missionem testatam, et quodammodo insculptam
tur, ex jam dictis facile poterit intelligi, et ex dicen- reliquit, cum primusomnium Romanorum pontiticum
dis clarius elucebit. Sufficiat hoc observare loco, in in ipsis (o)servum se servorum Dei praefari voluit
sanctissimo pontifice, ad miraculum et stuporem us- hanc modestife tesseram vano et superbo cecuinenisi
que effulsisse humilitatem et charitatem. Per humi- titulo quo gloriabatur CP. episcopus objiciens, simul-
litatem sollicitus ubiqueet semper de circumstanti- que non obscure significans pontificatum duram sibi
bus periculis, cavebat ne de collato tanto honore sibi videri servitutem, cui sola ex charitate collum ju-
blandiretur et assentarelur. Per charitatem cumjam bente Deo subdiderit. (Cf. Joan. Diac. I. n, n. 1.)
sibi viluisset, in Deum semper erectus, e supremo 8.Ad charitatem quod spectat, quanto erga Deum
illo fastigio subditi gregis necessitatibus et commo- amore flagraret, satis probant continuae quas singu-
dis vigilantissime prospiciebat. (Vide Prtefal. in Dial. lisfere epistolis insnergit querclae de amisso illo prae
etlib.ix,ep. 121.) sollicitudine pastorali, vel remisso : qui enim iie sacri
7. Humilitatis abyssum produnt multa jam ex ejus bujus ignis jactura ita est anxius, dolet, lacrymatur,
epistolis prolata, quibus longe plura addere licuisset. quanto ardore se Deum diligere vel hoc ipso demon-
Quo fuisse animo erga supremam, cui alligatus non strat. De charitate erga proximum dicere hoc loco
sponte fuerat, Ecclesiae dignitatem Gregorium existi- pauperes libe-
nihil altinet, post tot effusas iilius in
mamus, quando amico LeanJro scribebat octo annis ralitatis argumenta, quae suppeditant pjusdem epi-
a sua inauguralione jam elapsis Summopere esse :
stolae, recenselque Joannes Diaconus, praesertim
dccreveram opprobrium hominum, et abjertio plebis, lib. II, capitibus novem, sciliceta 22 ad 30.
atque in ejus sorte currere, de quo rursus per Psahni- 9. Ex utraque illa summa virtute prodiit infracta
stam dicitur : Ascensus in corde ejus disposuit in con- quaedam animi constantia, qua? in arduis, et in '£'23
valle lacrymarum, ut videlicet tanlo verius intus us- gravioribus periculis maxime elucebat quippe, quo :

cenderem quanlo per convaUem lacrymarum foris humi- magis sibi diffidebat Gregorius per humilitatem, eo
lius jacerem (Psalm. iaxxiii, 7). M me w.ultum nunc C majori in Deum fulucia dicebat cum Apostolo : Om-
deprimit honor onerosus, curx innumera. perslrepunt, nia possum in eo qui me conforlat (Philip. iv, 13).
el cum sese ad Deum animus coliigit. hunc. suis imvul- Ita de se loqurtnr ep. 47 libri iv, ad Sabinianum :

sibus quasi quibusdam glailiis scindunt. Nulla cordis Mores meos bene cognitos habe^, quia diu porto. Sed
quies est. Proslratum in inftmis jacet sux cogitationis si semel deliberavero non porlare, conira omnia peri-
pondere depressum. Aut rara valde aut nulla hoc in cula lixtus vado.
sublimia penna contcmplationis lcval. Torpet ignava Verum si velimus nosse qualis ad summum ponti-
mens, el circumlatranlibus curis lemporalibus, jam pcne ficatum accesserii S. Gregorius, et qualiter in eo
ad stuporem deducta, eogilur modo terrena agere, modo vixerit, legamus librum Regula; Pastnralis, de quo
eliam qux tunt carnalia dispensare \Lib. ix, ep. 121). strictim jam loquendum ut enim de S. Benedicto
;

Cum Natalis, Salonitanus episcopus moleste tulis- ait (Lib. n DiaL, c. 36), eum non poluisse aliter do-
set se a Gregorio correptum fuisse, ipse ad eum re- cere in Regula Monachorum a sc promulgata, quam
scripsit omnibus corripi, ab omnibus emendari
: Ab vixit, idem quoque de sanctissimo papa, Regulae
paralus sum; et hunc solum mihi amicum nslimo per Pastorum auclore, affirmare non veremur.
cujus linguam, ante apparitionem districti Judicis,
CAPUT III.
mexmaculas mentis tergo (Lib. n, ep. 52). Quod et Q Argl mkstum
.
. _ i. g. Gregorius libruui Regulte Pastoralis
facto comprobavit cum enim Anastasius, Antioche- elucubrat. — 2. fit lihruuj Sacramentorunj cum Anli-
:

nus patriarcha, motam de usurpato cecumcnici ti-

pbonario ineliorem iu formam restituit. — 3. De tua
domo constitueuda et ordinanda statim coctat. — 4.
tulo controversiam parvipendens, ad S. Gregorium Laici valere jussis, clericos et monachos pietate ac eru-
ditione conspicuos, couvictoressibi assuniit.— 5.Quanta
summalibertate scripsisset, pro nulta causa eum dare —
ei pauperum et peregrinorum cura. 6. Nullos laicos
locum scandalis non debere, et maligno spiritui quse- procuraudisEcclesiae patrimoniis prseficit. 7. Dei ver- —
renti animas cribrare, quibus non obscure amico si- bo suum pascit gregem. —
8. Ejus prasdicandi ratio. —
9. Barbaris uondum Christiauis praedicatores mittit. —
gnificabat levem sibi videri quaestionem in quazelus 10. Episcoporum rigidus censor, sed sui maxime fuit.
ejus ita efferbuerat, 6anctissimus pater, ad catbedrae (An. 590 et 591,)
suae primatum non allendens, aculeum apis (ita Ana- 1. Paulo post assumptum pontificatum S. Grego-
stasium vocat)infixum modestissime acpatientissime riuslibrum Regulae Pastoralis elucubravit, tum utin
ulit, et pro aculeo mel reddidit epistolam dico ; Ecclesiae gubernatione quidquid ad pastoris officium

(a) Lege Praefationem nostram ad Registrum Epist. g 11.

 ;

293 S. GREGORII MAGNI YITA, EX EJUS SCRIPTIS ADORNATA. LIB. II. 294
spectat oboculoshaberet semper, tum ut amicorum, A cenliae consona. Sciebat enim juxla praeceptum
Apo-
praesertim Joannis, Ravennatis episcopi querelis stoli (I Tim. m, 2), ornatum quidem
esse debere epi-
quibus assidue pulsabatur, propter diu recusalum scopum, sed pudicilia, candore morum, cbaritate,
episcopatum, responderet. In hoc enim opere plane doctrina: pompara autem, luxum, pretiosasautmol-
aureo, tot tantaque esse episcopatus onera, vel vali- les vestes, superbi aulici, aul etiam lascivientis
mu-
dissimis humeris plurimum formidanda probat ut ; lierculae insignia potius esse episcopi et apo- quam
nullus nisi mentis impos, ad illa attendens possit stolorum successoris. Deditoperam in ipso
pontifl-
episcopalem dignitatem ambire, aut etiam oblatam catus exordio, ut pravas consuetudines eliminarentur,
ullro suscipere. Verum cum ea quae de hoc libro maxirae vero quae vel tantisper simoniam redolebant.
praefati sumus adiri facile possint, caeleris hac de re (C/. Joan. Diac. lib. n, n. 11, et seq. ; lib. iv, c. 80.)
dicendis nunc supersedemus. Optimum vero foret 4. Mos ad
superioris aetalis pontifices invaluerat,
ipsum opusculum saepius iegere, et assidue terere, ut ad ministerium cubiculi sui (b) laicos pueros
adhi-
ad quaeque vitae Christiaure praacepta, quorum re- berent quem Gregorius exemplo suo prius improba-
;

fertissimum est promptuarium, animo imbibenda. vit, postea vero in synodo

Romana publico decreto
Nunc quomodo ex perfectissiuiae hujus regulae prae- damnavit jussitque ut selecli ex clericis et mona-
;

scripto S. Gregorius tum vixerit tum rexerit Eccle-

g chis ad cubiculi oflicia summo pontitici ministra-
siam perspiciamus. rent :
Nimirum ul is, inquit S. Gregorius, qui loco
2. Omnis pontifex ex hominibus assumptus, pro estregiminis, habeat testes tales, qui vitam ejus
in
hominibus constituitur in his quse ad Deum sunt, ul secreta conversatione videanl, et ex visione sedula
ofjerat donu et sacrifiria (Hebr. v, 1). Quod intelli- exemplum profectus sumant. Decreti hujus in synodo
gens S. Gregorius mox ut pontificatum iniit, de Li- facti meminit Joannes Diaconus lib. n, capp. 5, 11
turgia rebusque sacris rite disponendis cogilavit. et 15. Aitque sanctissimum papam, remotis a suo
Ordinem ilaque Romanum a Gelasio I quibusdam aut cubiculo saecularibus, sibi prudentissimos consilia-
detractis, aut additis, aut immutatis, meliori forma rios familiaresque delegisse ex clericis quidem, :

donavit. Canoni missae attexuit : Diesque nostros in Petrum Diaconum, ^Emilianum Notarium, Paterium,
tua pace disponas, alque ab slerna damnatione nos Joannem defensorem ex monachis vero, Maximia- ;

eripi el in cleclorum luorum jubeas grege numcrari. num, Auguslinum, Mellilum, Marinianum, Probum,
De stationibus et piocessionibus ad sanetorum mar- Claudiura. Porro tlA quales fuerint hi papae con-
fyruiu basilicas et coemeteria ab ipso institutis, nec- victores, et quibus virtutibus, quibus studiis, quibus
non de missarum solemniis super beatorum aposto- scriptis gestisve insignes evaserint, disces
tuin ex
lorum Petri el Pauli corpora celebrari jussis, de Joanne Diacono, tum ex infra dicen-
lib. n, c. 11,
plurimis olivetis ad basilicarum luminaria concessis, ^ dis. Ita Gregorius quidquid statuebat, exemplo magis
de aucto sacrorum minislrorum qui in his basilicis quam auctoritato confirmabat.
famularentur numero, consulendus est Joannes Dia- Cum his sociis et commilitonibus Gregorius vitam
conus. Psalmodiam et cantum ecclesiasticum, quod communem retinuit semper, nihil de monastica per-
amplificando divino cultui et fovendae in Christiana fectione remisit, nihil tamen omisit quod ad pontificis
plebe pieiati plurimum conferat, ex gravioris musicae oftieium curamque pertineret. Magna sollicitudinis
regulis ad accuratiorem harinoiiiam et modulationem ejus pars fuit in promovendis litterarum et optima-
revocavit, instituta cantorum schola, et ordinato rum artium qua Romaepraesertim, et maxime
studiis,
antiphonario. Verum de iis uberius in praefatiouibus in papae palatio, reflorere visasunt,
cum neminem in
ad librum Sacramentorum, Antiphonarium, etc. (Cf. famulitium reciperet aut in sodalitium nisi quem sin-
Joan. Diac. lib. n, n. 6 et 17 ; Beda lib. n Hist., c. 1 gularis vitae sanclimonia vel alicujus artis ex
liberali-
Ibid. c. 9 et 20). bus non mediocris peritia commendaret. (Cf. Joan.
3. Cum Aposlolus gravi notet censura episcopos Diac. I. n, n. 12.)
qui domui suae praeesse nesciunt, infidelique delerio- 5. Peregrinos tamen et pauperes hospitio
excipie-
rem judicet eum qui curam suorum non habet, maxi- bat (quod eliam ut caeteri praestarent(c) episcopi
ma-
me domesticorum (/ Tim. m), Gregorius in regen- D g°° studio curavit) et ad mensam non raodo invita
da domo faiuiliaque sua praecipuam statim curam bat, sed cogebat. Effusam iu egenos liberalitatem
adhibuit, et vitam ita suam composuit ut omnibus condiebat mira qusdam afTiibiluas qua ipsos com-
exemplura se praeberet bonorum operum ct quaium- pellabat, maximesenes, honoris causa (d) patres eos
libet virtutum. Vilis erat ejus supellex, vestimenta vocans : utque inopia laboranles omni verecundia
juxta (•«) monasticam normam simplicia et ineulta; sive in petendo sive in accipiendo liberaret, dicere
pontificalia quoque, quibus rem sacram facturus ute- solebat non a se sed a sancto Petro dari,
quae tam
batur, indumenta, modestiae potius quam inagnifi- liberali raanu profundebat quod ex plurimis ejus
;

(a) Vide Mabill. Prosfat. ad saaculum iv Benedicl., episcopi tui comatulos pueros et comtos adolescentes
se-
parte n, page. 93, ubi probatepiscopos, et ipsos sum- cum non habere. Cerle inter mitratos discurrere cahmi-
nos pontifices ex mouachis factos, vesles monasti- slratos non decet.
cas olim nunquam dimisisse. (c) Vide lib. xi, ep. 33.
\b) Contra morem hunc pulchre Bernardus lib. iv (d) Quaeso te, Pater, num Forlunatum episcopum
de Consider., c. 6, ad Eugenium : Discant a le co- nosti ? (Lib. i, Dialog. c. 10.)
 295 S. GREGORII MAGNI VITA, EX EJUS SCRIPTIS ADORNATA. LIB. II. 296
recensendis patebit. Ea comilate po-
(a) epistolis infra
A. sissime agit lota tertia parte libri Regulac Pasloralis,
tissimum utebatur erga nobiles viros aut matronas omnium amplissima. Huic itaque nc deesset, quam-
quos ad inopiam redactos noverat, ne dum eorum diu per vires corporis licuit, Evangelia etselectos
sublevaret egeslatem eosdem pudore suffunderet. quosdam sacrae Scripturaa libros in publico coelu
Monaslicam vilam sectantibus omnia ad sumpius exposuitjantecessoressuosaemulatus, (c) quibusnihil
necessaria in primis erogari curabat, ul liberiori antiquius erat quam uti exemplo, ita verbo gregi
mente Deo rebusqui; divinis vacarent. In perquiren- suo prodesse. Ex ejus autem homihis adhuc super-
dis et quodammodo venandis pauperibus assiduus, sunt quas in varias Evaagelii certis anni Dominicis
latebras omnes explorabat ; obscuriora quasque tecta diebus aut solemnilatibus assignatas lectiones pero-
in quibus tamquam sepulti jacebant scrutabatur; et ravit, et quae in Ezechielem prophetam sunt ha-
si quos offenderei, quorum oa metua pressisset ac bitse.

verecundia, eos serio increpabal quod sibi beneti- 8. (d) In his nihil mollius, nihil comptius occurrit
centiasoccasionem invidissenl. Amplissimos egeno- scd pura et casta, sine fuco, sine lenocinio, fluit elo-
rum calalogos, dictos olim ^6| malriculas, apud se quentia. Ponderosa verba, graviores sententia, qua-
habebat, quibus abunde omnia suppeditabat neces- les el Scripturae sauclae majestati, et tanti sacerdotis
saria. dignitali convenirenl magno cum delectu inserta
;

Quo majori sollicitudine pauperum necessitati-

6. ex divinis libris lestimonia, non per vim tracta, sed
bus aut commodis prospiceret, omnis Ecclesiae pa- quasi eponte adducta. Haec sunl quae laudatas homi-
trimonia, quae in toto orbe Ghristiano olurima eranl, lias inaxime commendant. Ex priori autem in Evan-
Bolis clericis procuranda et adiuinistranda commen- gelia, paucas duntaxal santentias decerpsimus,
davil. Cum enim sine liberis essent, futurum spera- hocque loco subjiciendas in caeterarum specimen
bat ut pauperes in filios adoptarent et susciperent. duximus. Exponens itaque sanctus doctor illa verba
Si qui autem parcius eleemosynas erogarent, eos Lue. xxi His autem fteri incipientibus, respicite ct
:

acriori censura et vindictaquam si ecclesiastici fundi levate capita vestru, ad diligendum optandumque
depraedatores fuissent, aflicere consueverat. (Cf. Christi adventum, ac mortem non formidandam ita
Joan. Diac. I. II, c. 15.) nos adhortatur Qui Deam diligunt, ex mundi fine
:

Cumitaque laiciomnem sibi aditum ad patrimonia gaudere atque hilarescere jubentur : quia vir/elicet eum
et officia ecclesiastica praecludi sapientissimis Gre- quem amant mox inveniunt, dum transit is quem non
gorii decretis molesle ferrent, in htereditatem Christi amaverunt. Absit enim ut fidelis quisque qui Deum vi-

Bubdole irrepere tentarunt, et ex optimatibus etiam dere desiderat, de mundi percussionibus lugeat, qucin
nonnulli clericali militiae per lonsuram adscribi cura- C finiri eisdcm suis percussionibus non ignorat. Scriptum
runt; at eorum fictaB conversioni sapiens pontifex namque est : Quicumque voluerit amicus esse sxculi
nova opposuit decreta, quibus cautum eral ut qui ad hujus, inimicus Dei consliluilur (Jacob, iv, 4). Qui
servitium Dei converti desiderarent, probarenlur prius ergo appropinquante mundi fine non gaudet, amicum
in laico habitu, deinde servire Deo in monasterio per- se illius esse lestatur, atque per hoc inimicus Dei esse
mttterentur. Postquam vero in monastico habitu convincitur. Sed absit hoc a fidelium cordibus, ubsit
fuissent exercitati, et posl prxfixa sacris canonibus al> aliam vitam per fidem credunt, et
his qui et esse
tempora, ad quodlibet ecclesiasticum officium lieite eamper operationem diligunl. Ex mundi enim destru-
proveherenlur. Casterum aiebat eum qui saecularem clione lugere,eorum est qui radices cordis in ejus,
habitum deserens ad ecclesiastica officia venire festi- amore plantaverunt, qui sequenlem vitam non quxrunt,
naret, non relinquere saeculum sed mutare. (Cf. qui illam neque esse suspicautur. 225 Nos aulem
Joan. I. II, c. 16.) qui ca>testis patrise gaudia xterna cognovimus, festi-
7. De non minus quam de corporali
spirituali cibo nare ad ea quantocius debemus. Optandum nolus est
filiis suis ministrando semper sollicitus fuitoptimus cilius pergere, atque adillam breviore via pervenire.
pastor. Sane inter praecipua episcopi munera merito Quibus enim malis mundus non urgetur? Qux nos
recenset praadicandi el docendi officium, de quo fu- tristitia, quse adversitas non angustat? Quid est vita

(a) Vide praesertim lib. x, ep. 31 et 45 ; lib. xi, ep. populum, cum Mareelliuam aliasque virgines sacro
2; lib. xin, ep. 19. Legendus etiam Joan. Diac. lib. velamine donaverat. Cassiodorus quem prosententia
ii,capp. 22 et seqq. Sozomeni confirmanda Valesius adducit, in Tripar-
Hinc pauperes Eccleeiae sumptibus nutriti, dicti
(b) tita historia non suos sensus profert, sed eorum
olim matricularii. Greg. Turon. lib. vn, cap. 29 : scriptorum quos in compendium redegit, scilicet So-
Nonnulli etiam matriculariorum et reliquorum paupe- zomeni, Socratis, et Theodoriti. Aliunde quis in
rum, etc. mentem inducere possit verbum divinum in Ecclesia
Inde mendacii aut hallucinationis arguendus So-
(c) Romana per tot saecula non fuisse praedicatum Tot 'I

zomenus, qui lib. vn, cap. 19, asserit in Ecciesia sanctiasirnos pastores fuisse canes mutos et maximae
Romana neque episcopum neque alium pradicare sui officii parti defuisse? nam ul ait S. Greg. ep. 25
aut docere. Sane Leo Magnus praedicare solitus erat, lib. i : 1'rseconis officium susci/it, quisquis ad sacer-
ut ex ejus operum inspectione statim liquet. Nec le- dolium accedit. Vide dissertationem i de vita et rebus
gimus primum eum fuisse ex Romanis pontificibus, gestis S. Leonis Mag. ad an. 440, §§ 8, 9, 10, 11
qui concionandi partes sibi aumpserit. Certe Ambro- et 12.
stus lib. tertio de Virgin. multa refert ex concione (d) Legendae Prasfationes quas illis homiliis prcem
qiiam Liberius papa in basilica S. Petri habuerat ad Bimus tomo I (Vid. seq. tomum).
 —

297 S. GliEGORII MAGNI VITA, F.X EJUS SCRIPTIS ADORNATA. LIB. If. 29S

morlalis, nisi via?Et quale sit, fratres mei, perpen- A tur linguam. Qui otiosis verbis sxpe implicor, el ab
dite, in labore vise tamen eamdem viam
lassescere, et exhortatione atque xdiftcatione proximorum torpens
nolle finiri. El post nonnulla, mundum senescentem et negligens cesso. Qui in conspectu Dei factus sum
describens : Sicut, inquil, in annis senilibus statura mutus el mutus in necessariis, verbosus in
verbosus ;

curcatur, cervix exsiticata deponilur, frequentibus su- otiosis. Sed ccce sermo Dei de speculatoris vila
com-
spiriis pectus urgelur, virtus deftcit, loquentis verba pellit ut loquar. Tacere non possum, ettamen loquendo

anhelitus intercidit (namet si languor desit, plerumque me jerire pertimesco. Dicam, dicam, ut verbi Dei gla-
senibus ipsa sua salns aegriludo est) : ita mundus in dius etiam per memetipsum ad conftgendum cor pro-
annis prioribus velut injuventute viguit, ad propagan- ximi iranseat. Dicam, dic.am, ut etiam contra me ser-
dam humani generis prolem robustus fuit, salute cor- mo Dei sonet per me. Ego reum me esse non abnego,
porum viridis, opulentia rerum pinyuis ; at nunc ipsa torporcm meum atque negligentiam video. Eril fortasse
sua senectute deprimitur, et quasi ad vicinam mortem apud pium Judicem impetratio venix, ipsa cognitio
molestiis crescentibus urgetur. Nolite ergo, fratrcs culpx (Hom. 11 in Ezech., num. 5 et seq.). A reli-
quem videlis diu stare non posse. Ceetera
mei, diligere quis abstineo nam pauca haec satis ostendunt Gre- ;

commodius ex ipso fonte possunl hauriri. Attentius gorium severitatem plusquam censoriamin semetipso
autem has homilias legenti perspectum erit quam g arguendo adhibuisse.
sapienti consilio Ecclesia eas omnes, si unam aut IslaGregorianiponlificatus prima veluti lineamen-
alleram eximas, cursui seu officio suo inseruerit. ta modo sufficiant. Singulas autem res ab eo gestas,
Quando in sanctorum nataliliis concionabalur, scrvato annorum et temporum ordine quanlum lice-

non solebat in slcriles eorum laudes excurrere; sed bit, jara evolvamus.
quae ad mores recte componendos conferre potcrant, CAPUT IV.
haec urgera curabat, ut palebit legenti homilias in AnGOlfgHTUH. —
1. S. Gregorius in Sicilia synodum quo-
tauuis celebrari jubet.— 2. Indo frumenta Romam ad-
solemnilatibus S. Andreae apostoli, sanctorum mar- vehi curat. —
3. Luctuosus Romas slatus. Cujus occa-
tyrum Nerei et Achillei, sanctae Felicitatis, etc. [Vide sioueRomanos ad poenitentiam hortaturS. Gregorius.
4. Ecclesiis destructis qua ralione providerit, et egeno-
hom. 5 et 28.)
rum episcoporum necessitatibus. Translationes episco-
0. Cum per se nou posset, per discipulos suos, porurn. —
5. Gregorii erga mona6teria sollicitudo et

maxime per sui monasterii alumnos, Evangelium liberalitas. —

6. Vagos et Dagiliosos monachos coercet.

nondum
— 7. Xuva monasteria jubet constnii. — 8. Viduarum
apud barbaras gentes jugo Chrisli subditas curam suscipit. (An. 590 et 591.)
disseminavit et propagavit. Etquidem superioris aevi
Paruro fuisset
1. Gregorio seipsum domumque
pontiGces idem strenue prastiterant, quippe qui se suam recto regere, aut etiam Romanaa Ecclesise
loti reipublics Christiame prsfectos fuisse intellige- singularitcr svecMss inv i gi i ar0) nisi , otisimul chri .
rent : hincque ex Romana sede per tolum orbem sti gregi, cui aucloritate praerat, paterna cari-
fides dimanavit. At nunquam tanta felicitate, facili- tate ac sollicitudine providissel. Prima ejus epistola
tate quanta Gregerio ad Ecclesiaslica? navis
tanta, ad episcopos Siciliae scripta constituitur, ul singulis
clavum sedente. Audeo dicere Petrum jussum a Do- annis ad synodum conveniant, cujus moderatorem
mino ducere in altum et laxare retia in capturam, esge jubet Petrum subdiaconum, patrimonii S. Pelri
vix unquam majorem, quam tunc piscium muliitu-
procuratorem hac in insula ; et ideo suas ipsi vices
dinem, intra sa^enam conclusisse quippe Britan- inlra provinciam
;
banc Bccommisisse significat. Erat
niam fere integram, omniumolim nolarum insularum cnim una ex suburbicariis provinciis, quae
Sicilia
maximam, missis semel aut iterum retibus, cepit, Romano episcopo immediate subjiciebantur, de qui-
et ad littus, hoc esl ad veraa fidei slalionem tulam,
bus legcndus sextus canon Nicenus ex Rufini trans-
traxit.
latione. Consulendus etiam vetus codex canonum
10. Si novis in Ecclesiis Christo congregandis tam
a Justello editus, in quo sextus canon ex Nicanis,
sedulam navavit operam S. Gregorius, de antiquis ecclesiarum (n) suburbicariarum meminit. Utrum
recte ordinandis multo sollicitior fuit; el ut ipsia tunc forent in Sicilia metropolitani disceptalur : in
digni praeficerentur pastores, imprimis curavil. Quos
p partem negantem, quam sequitur et tuetur Rochus
si contingeret aliquaudo suo deesse officio, paterna
Pirrus, in notitia secunda Ecclesia Messanensis pro-
charilate admonebat contumares autem accius in-
;
pendemus; eamque sententiam multis gravissimis
sequebatnr. Verum erga nullum episcopum severio- rationibus confirmavimus in notis ad laudatam epi-
rem censuram quam in semetipsurn exercuit. Quis stolam. Cum fortasse 226 molestum foret Siculis
non admirclur praestantissimum hunc virum quera cpiscopis subdiacono aposlolicae sedis vices agenti
suspiciebat orbis universus, publica confessione et
obtemperare S. Gregorius eas anno sequenti S.
;

quidem ex suggestu facla, leviora in se piacula, ut

putabat, redarguentem his verbis quam dura
mihi sunt ista quse loquor : quia memetipsum loquendo
ferio, cujus neque lingua, ut dignum est, prxdicatio-
nem tenel, neque in quantum tenere sufftcit vitasequi-
Maximiano, Syracusano cpiscopo, commisit (Lib. n,
:
ep. 7), ut infra dicemus. Iisdem poslea indulsil, ut
uno quoque quinquennio tantum Romam ad syno-
dum convenirent, cum prius intra Iriennium eemel
,
se sistere tenerentur.

(a) De provinciis suburbicariis a?vo nosiro motae mue. Lege quae observavimus in indice Geographico
sunt conlrovereiae quamplurimae, a quibus absline- epislolarum S. Gregorii ipso in limine.
Patrol. LXXV. 10
299 S. GREGORII MAGNl VITA, EX EJUS SCRIPTI3 ADURNATA. LIB. II. 300
Romee totiusque Itnliae horreum erat Sioilia,
2. A. episcopns illos ut fralres et cocpiscopos suos sibi
indeque trumenta Rom.im transmittere penes insul.u convicturos eociarent, eorumque inopiam subleva-
praetorem erat. Magistratum hunc gerebat Justinus rent. Aliquos ctiara episcopos suis ecclesiis depulsos,
GregoriifaiiiilUris.quemstatimuc poQtificatum ;ius|>i- alios ad episcopatus translulil, ut patet ex pluribus
catus esi, rogavit ut debitam et indiclam frumenti co- ejus epistolis. Observatione dignum est qnod lcgitur
piam m Urbem transvehi ruraret, ne interitus tutius de («) Paulo, Nepesino episeopo, quem sapientissimus
populi Rom mireus lieret, id minusstrenue implendo ; la visitatorera et administratorem Eeclesiaa Nea-
simnlque ollicii sui euni admonuil Nulla VOS lucra, politanae, sede vacante, constituerat,
:
commendata
inquil, ad injustitiam pertrnkant. Nullius Ecelesia; Nepesinsa \i-itatione
cura Joanni epis- et
ve umicitix ib ilinere rectitudinis deflectant. Quum copo, maximeut in solemnibus Pascuae diebus sacra
sit vtta brevis aspicite. Al gu \que ituri e^lis ret. P.iulus dum traditam silii provinciam exse-
Julirm. qui juticiariam poleslatem geritis, cogitate queretur, gravissimam injuriam passus est in Castro
[Lib. ii, ei>. 2). NVqne euim verbis adulatoriis ami- Lucullano prope Neapolim. Ejiii Gregorius litteris
cos palpare consueverat. Eumdem boriatus est ut oonaolatus est ; el ne tantum scelus inultum rema-
ab omni alversus ecclesiasticos viros simullate absti- nerei, misil (b)Epiphanium subdiaconum, ut simul
neret cupiens maxime concordiam fovere inter sa- 0U m Carapanias judice de perpetrato facinore inqui-
B
cerdotium et imperium, ac uiriusqne ministros reret, ac senlenliam ferret. Ex dictisautem probatur
3. Quia tum esset Romas status describii 8. Gre- eo lempore Italis episcopos immediute Romano pon-
goriUbh iiu. in Kvangelia, tempore adventus h.ibita,
1 tamquam sno metropolitano subditos, ad ejus
tilici

tribus post initum >p'scopatum circiter mensibus, et nutum a propriis ecclesiis ad alienas quamloque mi-
lib. n Dialog. c. iS. Pestilentia desraviebat, et multos grasse, eorumque ecclesias aliis episcopis eadern
repeniiui m irte o pnmebat ; subito turbine unnosa? aucloritate fui»se commendatas. (Vide Regist. Iib.\,
arbor.'s rni\iv nuperriroe fueranl, destructa; domus, ep. 8, 15, 45, 7'J ; lib. n, ep. 37 et 45.)
evcrsae a 'unda neutis eeclesiae. Sic implebatur hoc 5.Post primas iis ecclesiis eurat impensas, alteras
S. Benedicti vaticinium, ut ipseGregorius observat : charis sibi monast^riis servavit. Itaque egestate la-
Homu a gentib a n n xterminabilur, sed Umpeslati- I oranlibus nmnificcntissime subvenit. Ab episcopis
bus, coru^cis, turliinibus ac terrx molu jatigata, in i ivari sc vexarique cuiiquerentes raonachos
in suara
scmetipsa ni,i-c scet \Lib. n, ep. 2). Ne ad lot fla I
i lutclam suscepit, inhumanum censens eis interdicere
omniuiu forsan gravius, fames videlicel, accederet, missarum celebrationem el mor-
suis in monasleriis
merito form dihnt piissimus patrioe f att-r quae ad
:
tuorum scpulturam. Ipse spectandum humilitatis et
;

Justinirn praetorem scribendi fuit praecipua ralio.

p ajquitatis exemplum omoibus prassulibus praebuit,
Tot flagellis castigatos, tot calamilatihus allritos, erga monachos S. Theodori in lerritorio Pauormi-
filios ad pmniteuliain liectere tentabat Gregorius, et
tano. Gregorius scivus Dei presbyter et abbashujus
salutari raetu concutere Si enim, inquit, per tenuis-
:
monasleru oblato libello supplici cunquestus fucrat
simi venti spiritum Deusterram movil sedificiorumque fincs possessionum suarum ab actoribus Ecclesiae
fundamenta subruit, si psr levissimam mbem ilaferit, Romanae fuisse pervasos. Quapropter Petro subdia-
qnid facturus esl cum ipse advenerit Judex ac tindex cono, qui sedis apostolica; ncgotia et p;iliiuior.ia
cumque in ultionem peccatorum ira ejus exarserit ? tunc iu illis oris curabat, pracepil S. Gregorius ut
(Hom. 1 iu Ev.) rcs quas repetcbat abbas, restituere fesliuuret, si i as

4. Praadicandi studium, quominus Gregorius pu- coutinuis annis quadraginta quiele coeuobiuin posse-
blicis Ecclesiae utilitatibus assiduam operam daret, disse probarelur. Ubi [c) Romanae,
privilegio Ecclcsia;

minime obstabat. Destruclae jacebinl quamplurimaa concesso a Jusiiiuano, abba-

uti noluit : quo videlicet
in Italia ecclesiae, ob continua Gothorura, postenque tera ad oenlenariam possessioncm probandaui cogere
Langobardorum bella, occisis aut fugatis clericis, poluisset. (Vide lib. i, cp. 9 el 12. Cf. CoJ. de SS.
c-etcrisque fere in servitulcm abduclis. Graves prse- Eccl., lege Vt inler.)
scrtira calamitates passae erant Minlurnensis Po- 6. Aliud erat S. Theodori moniislcriiim apud Mes-
el
n ...
puloniensis, in quibus nullus supereral sacerdos, a sanam, in quod recludi voluit monachos civilatis
quo vel panitentia decedentibus vel baptisma po ' Tauri apud Brulios a barbaris fugatos, et per totam
infantibus dari. Quocirca vidualas ct desertas illas Qua de rc scripsiltum
Siciliam sine rectore vugantes.
ecclesias, reliquasque paretn calamitatem j^assas aut ad Felicem, episcopum Messanensem, tum ad Petrum
proximis ecclesiis adhuc integris univil, aut vicinis subdiuconuin jam laudatum (Lib. i, epp. 40 et 41).
episcopis visitandas et regendas commendavit. M iu- A a sanctissimi papae cpistola monachi quidain
I i

ricius imperator jusserat ut cpiscopi quos a propriis Surrenlina; dicecesis eadem vagandi licentia abiepti
locis hostilitatis furor cxpulerat, ad eos episeopos se et peculio insupcr sludentes, ad oflicium revocantur.
conferrent, qui suis ab ecclesiis avulsi non fucrant, Nonnulli quoque ex istis erronibus, usque ad ttvilum
el ab eis stipendia vitaeque necessaria acciperent. ut uxorcs publice dnxissent, de
nefas prosilierant,
Hoc decreturn Gregorius laudavit, horlatusque est quibus scribit ad Anthemium subdiaconum (Ibid.,

ViJe lib. iu, epp. 1,2 et 35.

(a) deo hic, quod novum non esse ducet nola c ad ep .1
Ju'licom Ecclesiasticum et laicum de eodem ne-
(/')
libri m.
^utio conjnnctim inquirere, et sentontiam ferre vi- (c) Vide notam c ad ep. 9 lib. i.
 : ;

301 S. GREGORII MAGNI YITA, EX EJUS SCRIPTIS ADORNATA. LIB. II. 302
ep. 42), ut omni vigilantia perquiranlur, et in mo- A conversationis via meliorari debeat (Lib. i ep. 52).
nasteriis digna coercitione tanli flagitii pccnas luere Sed inrebusmonasticisdiutiusnonestimmorandum.
coganlur. Usque adeo monastica? stabilitalis assertor Ut episcopi
8. viduas honorent jubel Apostolus
fuit, ut clericis in monasterio conversis nullam ad (Tvn. v, quod etiam de suppedilando
3), victu cae-
227 Ecclesias in quibus prius nnlitaveranl remeandi tcrisque vitae necessariis est intelligendum. Idcirco
licentiam relinquendam censuerit, et mullo minus Grcgorius non solum eas episcopis (b) commendavil,
ad alias transeunili, nisi eos ad sacerdolia assumen- sed tueri quoque ac in egestale sublevare semper
dos judicaverit episcopus. ipse curavit. Hujus autera paternae erga eas caritatis
Quanta fuerit sanclissimi pontiflcis de ordine mo- argumentum est imprimis epistola 39 libri i, qua
naslico sollicitudo et vigilantia probat alia ad eum- imperat ADthemio subdiacono, ecclesiastici patri-
dem Anthemium Epistola, qua duo praecipit non monii curatori in Campania, ut mille modios tritici
leviter practereunda. Unum est ut mulieres quae hos- et octoginta solidos tribus eroget viduis necessitatem
tium metu ad Eumorphianam insulam confugerant patienlibus. Annuam
fuisse largitionem hanc ex
inde amoverentur, ne monachis hanc insulam inco- cp. 59 ejusdem conjicimus. Exordium prioris
libri
lentibus occasionem lapsus praeberent. Alterum est epistolae nos docel, nihil sancto et pio pastori cordi
ut ante annum astatis octavum decimum nulli ado- quam pauperum curam, pracipuamque
g magis fuisse
lescentes ad monasticum habitum hac in insula, in actorum procuratorum ipsius provinciam fuisse
et
Palmaria, et in aliis insulis susciperenlur. Quia, in- indigentibus subsidium ferre, ad quod et coram et
quit providus ponlifex, dura est in insulis congrcgalio scriptis eos hortabatur. At si officio suo negligentius
monachorum; hoc est, quia durissimam vitam hic incumberent, et pauperibus praesto non adessent,
agebant monachi, propler aeris inclementiam et re- acrioribusGregorti increpationibus stimulati suae so-
rum advitam requisilarum penuriam. Perperam au- cordiaeslatim pcenas dabant.
tem ex hoc loco quidam arguunt hicdefinilum abso- Ex tribusviduis modo commemoratis erat Pateria,
'ute a S. Gregorio tempus professionis monasticae, thia seu amita aut matertera S. Gregorii : quam etsi
cum ibidem jubeat pueros his in monasteriis repertos viduam expresse non dicat, innuit tamen, dum eam
infra annum aetatis 18 Romam transmitti, proculdu- aliis viduis annumerat, et de ipsius filiis loquens.de
bio ut in monasteriis ubi milior esset disciplina pos- viro tacel. Tanti pontiflcis exemplo discere possunt
sent institui. Verum de hisjam diximus libro primo episcopi consanguineis et proximis suis (etsi ditari
(Cap. 3, § 11) et in nota ad hanc epistolam 50.
non debeant) misericordiae tamen
bonis Ecclesiae
Ad restauranda et construenda etiam nova mona- non claudere, sed inter alios pauperes illis
viscera
steria, aut his in insulis aut in adjacentibus, usus „ locum dare. Si qui aulem propinquitate sibi conjun
estGregorius Horosii abbatis opera, ut ex variis hoc ctos pauperes a se repellant, videant ne superbo id
auno scriptis epistolis intelligimus (Lib. i,epp. 51 pudori adscribi possit.
et 52). Monachi in insula montis Christis degentes a
Cum beneficia conferre, non fccnerare cuperet vir
regulae monasticae praceptis penitus exorbitarant
munificentissimus, et beatius esse dare judicaret
nec qui habilabant in insula Gorgonia religiosius
quam accipere,munera renuebat, ut ex ejus epistola
Ieges suas observare ferebantur. Haec erat perturba-
ad Felicem Messanensem hoc anno scripla (Lib. i,
torum et iniquorum illorum temporum conditio,
ep. 66) potissimum discimus. Nimirum intelligebat
circumstrepentibus undique armis, inter quae leges
se ideo in summo Eeclesiae fastigio constitutum, ut a
etiam sanctiores aut silent ut vix audiuntur. De
sc in subdilos dona copiose sponteque defluerent
fratrum tamen illorum emendalione non desperans
non, inverso ordine, a subditis adse refluerent.
(iregorius, Horosio abbati jam laudato in mandatis
dedit ut haec monasteria visitaret tanquarn sedis 228 CAPUT V.

aposlolicae (a) legatus, et quaa correctione digna inve- Argcmestlm. —

1. S. Gregorii misericordia iu beereticos,

exstirpare, atque monachos ad

per prudentiam tecnperata. —
2. Quoniodo se gesserit
niret ea satageret erga schismaticos pro tribus capitulis tuniultuantes. Dam-
meliorem frugem revocaret. natiq trium capitulorum num m Hispaniis recepta; et in
Galliis. —
3 Exempla charitatis et aequitatis Gregorii in
7. Neque vero propter nonnullorum monachorum J)
Judssos. —
4. Autharis Langohardorum rex moritur.
corruplos moresa novis monasteriisexcitandis absti- Cujus successor Agilulfus catholicis favet. 5. Quid pro —
fide et pro diseiplioa restauranda Gregorius decreverit.
nendum judicavit aequus ille rerum aestimator. Quin- — 6. Quid statuerit de subdiaconorum cmlibatu. Putida
immo eidem Horosio et Symmacho defensori pra;- heterodoxorum fabella eiploditur. —
7. De Veuantio

cepit, ut praeter monasterium a Labina religiosa

femina nuper aedificatum iu Corsica insula, ad quod
instiluendum monachos a Gregorio pustulaverat
Symmacbus, aliud in loco ejusdem
munito
aedificari curarent: Quatenus, inquit, insula ipsa qux
monasterium nunc usque non habuit, etiam in hujus
monastici status desertore. —
8. Eum S. Gregorius ad
poenitentiam hortatur. De monachorum coojugiis quid
sentiendum. (An. 590 et 591.)
1. Qua cbaritate Gregorius suos et Ecclesiae filios
insulae complecteretur, satis superque demonstrant, quae ex
primo pontificatus anno scriptis jam
ejus epistolis
eruimus. Nunc vero de ejusdem in alienos, videlicet

(a) Scripsit S. Gregorius ad illos monachos: Quid- collatam fuisse legati aut vicarii apostolici auctori-
quid disposuerit (Horosius) velut a rne disposilum, tatem.
cum debila reverentia custodile. Quod probat ipsi (b) Lib. 1, epp. 13et62.
303 S. GREGURII MAGNI VITA, EX EJUS SCRIPTIS ADORNATA. LIB. II. 304

hsereiicos aut schismaticox, imo etiam in Judn>os nii- A aliisfere provinciis quae Romauo imperatori non pare-
9ericordia, quaedam iisdem ex monumentis depro- banl (quo videlicet cogente, licet Vigilius paparelucta-
menda: ubi quomodo se gesserit erga omnes illos rotur, damnuta sunt capitula haec) de eorum damna-
Christi et ejus sponsae hostes, siniul ostendemus. tione decretum nonnisi tardius fuisse receplum. De
Mansuetudincm severitati praeferendam esse, ut in JJispuniis id luculentissimis argumentis probat emi-

h.eresim lapsi veram fidetn revocentur, docet

ad nentissimus cardinalis Henricus Norisius, disserta-
Neapolitanum episcopum (Lib. i, tione historica de synodo v, cap. 9, §2, prsescrlim
ep. ad Demetrium
ep. 14):ipsosque ad commonionem eiiam interposi- ex conciliorum Hispaniae Mlentio synodum hanc

tionis animx periculo facile suscipiendos. Ne tamen suscipiendam nullibi decerncntium, atque ex S. Isi-
summa hajc indulgentia in niniiam rcmissionem doro qui lum in catalogo Scriplorum Eccles. de

deciioaret, aderai moderatrix prndentia, quae nia- Theodoro Mopsuesteno loquens, tum in Chronico,
Justinianum nnperalorcm quod episcopos intra im-
xime eluxitin responsione ad qu^stionem de unica
porii lincs, ad tria capitula danuianda compulerit,
aut trina mersione baptismi a S. Leandro Hispalensi
prcpositam. Ritu9apud Arianos recepius erat tribus ] berius redarguit.

vicibus in conferer.do baplismo mer|_'ere, sed ortho-

De Galhis iilniii probatur Tomo II, seu in appen-
doxis unica sulliciebal n atopcra S. Leonis Papa? magni, in observatione
mersio. Nuper ad fiJem ca- dice

conversi Wisigotbi, auctore praeserlim Re- ad Judicium Chrodoberti Turonensis episcopi pro-
tbolicam ;

charedo rege et doctore S. Leandro, pristinum ter latis etiam Vigilii et Pelagii pontilicum epistolis id

mergendi morem retinere cupiebant. Olistabant vete- non obscure significanlibus. Sane qui diu vixcrat in
Galliis S. Columbanus, ila sensisse satis aperuil in
rescatholici, sui quoque ritus ritinentissimi. De hac
epislola ad Bonifacium V, ubi inter csetcra haec con-
controversia consultus Leander, sedem aposiolieam
adeundam censuit, eaque inconsulia nihil dccerncre tra Vigilium papam intorquet: Yigila ilaque, quieso,
patrurn suorum secutus con- papa, guia furte noti bene vigilaoit VigiLius, quem
e9t ausus, antiquain (n)

suetudinem. Scripsit itaque ad Gregorium et in caput scandali isii clamant, quioobis culpam injiciunt.

utramque partem disseruit, varias tum pro unica tura Etsi vero dc Columbani doctrina et rilibus mota sit

qiiandoquc synodis controversia, nun-

in Gillicanis
pro trina immersione rationes rxponens. .VI quaesi-
tum respondit sanctissimus magister, citra fidei pe- quam tamen in suspicionem erroris aut schismatis
riculum, alterutrum indiscriminatim ritum scqui adductus est ob tvium capitulorum dainnationem re-
jeclam.
licere, quiaubi una est fides, nihil officit Ecclesia?
con9uetudodivcrsa. Addit tamen: Sed quia nunc «s- Si inlra lineas istas sese conlinuissenl Islriaeanlisti-

que ab hxrelicis infans in baplismate terlio mcrgeba- p tes, satisque habuis^enl toties deeanlata- damnationi
tur, ficndum ayud vos essenvn censeo, ne, dum mer- non subscribere, communionis de charitatis vin-
siones numeranl, divinilalem dividanl; dumque quod
culumnon abrumpendo, minime schismaiiciaudivis-
sent. Al nunquam tumultuari cessarunt,et in Roma-
faciebant faciunt,semorem nostrum vicisse glorienlur
(Lib. i, ep. 43). Prudentissimum sane responsum. nam sodem debacchari. Eos lamen eorumque 2?9
Atque eademest ratio cur fratribus nostris nuper e antesignanum Severum Aquileiensem seu Gradenscm
episcopum relapsum et reversum ad ejuratum prius
pravo Calvini dogmate ad nos reversis,plurima non in-
dulgeamus.quae alias inter ASiaoopa censerit possint. scliisma S. Gregorius affectu paterno ad pacem invi-

prudentiam altemperata tavit, etad synodum imperatoris jussu celebrandam,

2. Eadem lenitate per
nnes Diaconus refcrt (Lib. i, ep. 16) Severum
usus est Gregorius erga schismaticos, eos maxime
tuncaposlolica simul imperialique jussione coactum,
qui pro trium capitulorum defensione dissidehant ab
et iu minentc Smaragdo, Ravennam venissc, ubi ve-
Ecclesia. Pro schismate islo soli tunc stalant Istri
ritus cutn Gregorio synodalem subire conflictum,
episcopi et Veneti. Quamvis enim priu? in Africa et
jam lianle Joanne Kavennate episcopo, al unitaleiu
in lllyrico acrius conflagrasset, his in provinciis
|

non temere conjicimus, ex tot episto- Ecclesiie rcdiit, a qua paulo post eum resiliisse testa-
Bopitura fuisse
tum ad Illyricanos tum ad Africanos episcopos a tur, subrepta quoque Mauricii Augusti jussione qua
lis D
qnibus nulla schismatis hujus praecipiebat ut schismatici rediread unitatem Ecclesise
S. Gregorio missis, in
fit mentio. Sehismaticis autern non accensemus eos, minime cogerentur. Vernm quae Joannes
hic narrat

qui, etsi concilium V non reciperent, et trium capilu-

prms conli^erunt, ut patet ex Paulo Diacono (Lib.
minime subscripsissent, tamen iii de Gesl. Langob., c. 27). Constat enim Smaragdum
lorurn condemnationi
ab eorum communione qui synodum hanc admire- exarchum jam locum cessisse Romano, quando Gre-
gorius Severura litterissuis ad pacem compellavit. In
rant, et conclamatam in ea trium capilulorum dam-
abstinebant. Certe pro schis- iis quoque meminit lum rediius Severi
S. Gregorius
nationem, nullatenus
maticis eos nunquam habuit S. Grcgorius, sed illos ad Ecclesiam, tum ejusdem recidivi lapsus in schi-
tantum qui occasione quints synodi secedebant, ct sma •.Quanlum, inquit, incorporatum te jam pridem
aliorum communienem respuebant, utinfra manife- fuisse in unitatc Ecclesise gavisi fueramus, abundan-
tius nunc dissocialum a catholica societate confundi-
stis documeolis osteudemus.
Quippe observandum esl, in nispaciis, Galliis et mur. Obluravil aures episcopus schismalis incentor

(a)HimeriusTarraconen8isepiscopusconsuluitDa- siolam decretalem adHimerium, quam legeris tom.

masum papam. Cujus successorSiriciusscripsit epi- IIConuiliorum.
305 S. GREGOBII MAGNI VITA, EX EJUS SCRIPTIS ADOHNATA. LIB. II. 306
cum suis sociis; at de paterno erga perduelles affectu A. naculo sempcr assideret, et quem raallet e ducibus
nihil remisit sanctissimus vir, ut ex aliis ipsius epi- m rnaritum sibi et in lotius gentis regem deligeret.
stolis infra ostendemus. Illa babito cum majoribus natu consilio Taurinatium

3. Ipsos etiam Judaeos non solum oequitatis, sed ducem, Agonemseu Agilulfum nomine, in regnitha-
etiam charitaiis Gregorii periculum feeisso jam de- lamique consortem adscivit cui Mediolani in fre-
:

monstreraus. PetrusTerracinensis episcopus, Judaeos quenti totius gentis conventu imposita est, ul habent
de loco in (a) guo ad celebrandas festivilates suas con- scriptores Mediolanenses, corona aurca cx incluso
vcnire consueverant, expulerat, assignato tamen alio ferreo circulo dicta ferrea ; quas celeberrima deineeps
loco, ubi libere posseni religionis causa congregari. evasit. Tanto benelicio sibi devinctum Agilulfum
At paulo post eodem inde quoque migrare coege- Theodelinda catholicoe fidei ardore incensa irapulit
rat. De injuria sibi facta Julasi conquesti sunt apud ad eamdem fldem amplectendam, si Paulo Diacono
papam, qui Pelro rescripsit : Si ita est, volumus tua credimus (Lib. iv, c. 6). Regis vero exemplum se-
fraternitas ab hujusmodi se qucrela suspendat, et ad cuti magna ex parte Langobardi, Arianismum ejura-
locum quem cum tua conscientia quo congregentur runt. Quod tamen de suscepta catholica fide ab Agi-
adepti sunt,eos,sicul mos fuit ibidem liceat convenire. lulfoPaulus ait, tarlius factum intelligimus ex S.
Eos enim qui a reli>jionc Christiana discordanl, man- t. Columbani ad Bonifacium papam epistola, non ante
suetudine, benignitate, admonendo, suadewl), ad uni- annum 607scripta, quo temporerex Langobardorum
tatem fidei necesse est congregare ; ne quos dulcedo adbuc erat Arianus, de eo namque sic loquilur Fer- :

prsedicationis et prxventus futuri judicis terror ad lur enim dixisse, si certum sciret, et ipse crederet.
credendum invitare poteral, mi>tis et terroribus repel- Ejus rei causa Columbanus librum contra Arianos
lantur. (Ub. i, ep. 35.) composnit, teste Jona. Constat nihilominus, Agilul-
Huic sententiae prorsus consona sunt quae paulo fum, etsi nondum orthodoxam sequeretur fidem.ca-
post ad Virgilium Arelatensem, et ad Tbeodorum tholicismulium favisse, ab ipso regni exordio; quod
Massiliensemepiscopum scripsit, videlicet Judaeosad etiam expertus est S. Columbanus ab eodem beni-
baptismura suscipiendum cogi non debere, (b) no gne exceptus.
necessitate potius quam voluntate Christiani facti, Gregorius audita regis Autharis morte, scripsit
5.
ad pristinara supersiiiionem relaberentur, indeque ad universos
Italiae episcopos (Lib. i, ep. 44), ut
delerius morerentur,unde renati esse videbanlur (lbid., Longobardorum parvulos in Ariana baptizatos ad
ep. 47) catholicam fidem conciliare, imminente maxime
Delinquentes tamen Juda-os, maxime si periculum gravi mortalitate, curarent ;
postea vero ad resar-
foret ne contemptui essel religioChristiana, coercere
ciendam in Italia Scclesiae disciplinam, quae inter
quantocius satagebat. Hinc ubi accepit Judaeum C barbarorum heterodoxorum gladios pessumdata fue-
quemdam Ecelesiae Venafranae ministeria seu vasa rat, mentem applicuit. De sacerdolum aliorumque
sacra (quod legibus iuterdictum) comparasse, prae- ex clero lapsorum pcenitentia sollicitus, jussit eos in
sertimque calices duos,jussit Anthemio subdiacono pauperrima monasteria, ubi regularis observaniia vi-
ut emptorem perjudicem provinciae faceret conveni- geret, relrudi, eisque sufficientia siipendia suppedi-
ri, el ad sacra illa cimelia restituenda cogeret, rele- tari, ulexiis etiam subsidiura ad victitandum habe-
galis pcenilentiam diaeono et
in aliis clericis sacrae renl monachi, qui de eorum emendatione sollicitu-
supelleclilis impiis venditoribus. dinem gererent.
4. Nunc Langobardorum primo Grcgoriani res Ambitum in clericis comprimere satagebal. Unde
pontificatus anno gestas summatira attingamus. IIoc Liberatum diaconum ambitionis spiritu inflatum et
anno extinctum fuisse Autharira eorum regem di- distentum, in ultimo inter caeteros diaconos loco
scimus ex ep. 17 libri i, prolato Regium usque in stare jussit, quo humilitati et subjectioni assuesceret
extremis Brutiorum finibus LangobarJorum imperio (Lib. i, ep. 83 et 84). Episcopos de crimine postula-
(Paul. lib. iii, c. 34). Paulo anlea princeps Arianus tos, in concilio de more judicari, neque alia quam
suae sectae propagandae zelo abreptus, edicto solemni synodali sententia deponi prsecepit (Lib. m, ep. 8).
prohibuerat, nesuorum gentilium filii,in flde catho-
D Clericos peregriuos absque episcopi sui cessione seu
lica baplizarentur. Atnonmullo postDeum expertus litteris diraissoris non recipiendos aut incardinandos
est vindicem.et pro bac culpae vivis est sublatus. esse statuit. De subdiaconorum coelibatu quid de-
Eum veneno interiisse narrat rerum Langobardica- creverit, nunc morosius explorandum Lib. i, ep.
rum scriptor (Paul. Diac. lib. m, c. 36), poslquam (83)
sex annis regnasset. Cognita ejus morte, Langobar- t30 6. Pelagius papa II, ante triennium, legem
dorum duces et optimaies Papiam convenerunt, de cnelibatus Siciliaesubdiaconis, (c) more Roraanae Ec-
successore eligendo deliberaturi. Quibus in comitiis clesiae, imposuerat jusseratque utqui jam uxorati
;

unanimi sententia decretum est ut Theodelinda, esscnl, ab uxoribus separarentur quod durum Gre-
;

spectatas prudentiae virtutisque regina, regni guber- gorio incompetensque visum est, ac plurimis pejus

(a) Cur factum docet ep. decima hujus libri.

id (c) Moris hujus meminit S. Leo ep. 12, c. 4 Nec :

Nimirum syoagoga ita erat ecclesiae proxima, ut inde subdiaconis quidem connubium carnale concedilur ; ut
facile audirentur voces psallentium Judieorum. etqui habent, sint tanquam non habentes, et qui non
(b) vide etiam lib. ix, ep. 6. habent, permaneant singulares.
307 S. GREGORIl MAGNI VITA, EX EJUS SCRIPTIS ADORNATA. LIR. II. 308
dendi periculis obnoxium. Hoc ilaque decretum ita A dierat, ex qua duas lilias Barbaram ct Anloninam
temperavit sapientissimus ponlifex, ut sineret conju- suscepit. Tunc temporisaliquos monachosuxores pu-
gatos subdiaconos uxores retinere, ea lege ut ad sa- blice duxisse dolet S. Gregorius lib. i, ep. 42, jubet-
cros ordines nunquam pervenirent : Quia nullus de- que ut ab ipsis avulsi, in monasterium retrudantur,
bet ad ministerium altaris ascendere nisi cujus castitas utijam observavimus. Suspicalur nosler Mabillonius
anle susceptum ministerium fuerit approbata (Lib. i, Ilalicam fuisse Venantii parentem, non uxorem (An-
ep. 44, et lib. iv, ep. 31). De caetero prohibuit ne nal. Benedict. an. 601, pag. 266); at, quod tanti viri
deinceps episcopi subdiaconum ullum ordinarent, pace dixerim, conjectura liaec ruit lecla inscriptione
nisi qui victurum se caste promitteret. His explodi- epistolae 123 libri ix. Non firmiori fundamenlo niti-
lur fabella quam Cenluriatorcs Magdeburgenses cx tur Cancellarii Italiac titulus qui gratis huic patricio
conficta nomine S. Udalrisi Augustani episcopi epi- confertur, ex corruptis epistolarum inscriptionibus
stola ad Nicolaum papam deprompserunl, scilicet no- quas habent codices non vero manu exarati.
editi,
strum Gregoriura priusuxores sacerdotibus solemni Barbaram el Antoninam ante Venanlii lapsum natas
decreto ademisse, at cum ex piscina sua capita in- nihil r.ogit dicere. Venantius aliquot annis ante sus-
fautium ad sex millia exlracta fuisse a piscatoribus ceptura a Gregorio pontilicatum e monasterio exces-
intellexisset, hocque infanticidium sibi tribueret d serat. Ejus natae litteris Grcgorium compellarunl un-
(non dubitabal enim tot infantes ex furtivis sacer decimo ejus pontificatus annc, una forte duodecim,
dotum fornicationibus aut adulteriis natos), decre- altera decem annorum (Lib. xi, e/>. 35 et 78). Quid
tum suum refixisse, et de tanto scelere poenituisse. supra illam oetatem ? Non magis abhortebat a san-
Quot verba hic, totputida et stolida legis menda- ctissimi pontificis pietale, virgines nobiles elsi ex
cia. Qua ratione in piscinara potius pontificiarum iniquisnupliisnalasbonorificesalutareactueri,quam
aedium projecla isthaec infantilia capita, quam in ad earum parentes Venantium et Ilalicam reveren-
Tiberim, aut in cloacas publicas? Capita inveniuntur tissimis et amicis verbis scribere, Joannemque, Sy-
et numerantur, quid de reliquis cadaveribus factum racusanum episcopum, ob repulsas Venantii oblatio-
est? Quasi verisimilitudinera vel minimam habeat nes redarguere K Lib. vi, ep. 44). Parumper extra
infantium illorum parricidas quorum adeo intererat meta3 excurrimus, viri doctissimi conjecturas ex-
tantum scelus occultare, projeclis ex condiclo in pi- pendendo nunc ad id unde digressi sumus, redeun-
;

scinam pontificiam occisorum capitibus, illud ultro dum.

quasi per ludum voluisse publicare?Quam perfrictae 8. Gregorius ad Venanlium propositi monastici
vero fronlis sunt, qui volunl Gregorium pcenituisse, desertorem gravem epistolam scripsit, ut eum ad
quod presbyteros et ministros sacros legi ccelibalus ,
pcenitentiam hortaretur, quae facile legi potest. No-
adstrinxerit, cum nec ipse talis legis unquam auctor '
tatu proasertim digna sunt verba haec : Ananias pecu-
fuerit (quippe quae semper saltem in Ecclesia Latina nias Deo voverat, quas post, diabolica viclus pe>'sua-
fuerit observata, ubi vigebant canones), nec ullum sione, sublraxit (Act. v). Sed qua morte mulctatus
fere sui pontificatus annum elabi siveril, in quo de est, scis. Si ergo iile mortis pcriculo dignus fuit qui
majorum clericorum ccelibatu aliquid non scripserit. eos quos dederat nummos Deo abstulit, considcra
Lege praesertim sequentes epislolas lib. i, epp. 44 quanlo periculo in divino judicio dignus eris, qui non
et 52 lib. iv, epp. 26 et 36
; lib. ix, ep. 60 lib. x,
; ; nummos, sed lemelipsum, Deo omnipotenti, cui ie sub
ep. 62 lib. xi, ep. 64, ad Secundam, interrogat, res-
; monachali liabitu devoveras, sublraxisti? Considera ju-
pondendo, ubi de clericis loquens quibus liberum dicium Dei, quod mcreatur, qui semetipsum Deo vovit,
est uxores accipere, excludit eos qui sacris in ordi- continuoque mundi desideriis irretitus, meulilus est
nibus sunt constituti ; denique lib. xm, epp. 35 quod vovil (Lib. Quibus verbis quid
i, ep. 34).
et36. expressius ad votorum monasticorum obligationem
Caeterum operae pretium non est, pluribus argu- adstruendam? Incesta monachorum et sanclimonia-
raentis fabulam hanc explodere, qua? statim evanes- lium conjugia diu antea Siricius papa tanquam pu-
cil, cum expenditur quo tempore vixit S. Udalricus blicis legibus el ecelesiaslico juri contraria damna-
episcopus. Neque enim coaevus esse potuit aut Nico- TJ rat, sciibens ad Himerium, Tarraconensem episco-
lai I aut II. Qua de re consulendus est em. card. Ba- pum (Ep. i, c. 6, tom. 1 Concilior., p. 1019) Suffra-
ronius ad an. 591, num. 21. gantur concil. Chalced. can. 16, etCarlhagin. iv, cui
7. Haud minori zelo Gregorius cavit monachorum subscripsit Augustinus cap. 104. Docere tamen vide-
caslitali et famae quam clericorum, ut proemonuimus tur Augustinus, conjugia eorum qui continentiam
cap. superiori num. 6. Et quidem arctissime alligatos voverint, adulteria non esse, quamvis eorumdem lap-
illos voto seu proposito castitatis perpetuae censuit, sum quovis adullerio pejorem censeat (Lib. de Bono
ut ex ipsius ad Venantium epistola hoc anno scripta viduit., cap. 10, II, 12). Sed hoc vitium nubentium
extra dubium ponitur. Venantius, patricio genere in esse contendit, non ipsarum nuptiarum, quae sanctae
vilam amplexus erat mo-
Sicilia, ut videtur, ortus, sunt et nunquam damnandse. Ita vero loquitur san-
nasticam; verum, relicto postea monasterio, uxorem ctus doctor, ne Manichans nuptias damnantibus con-
duxerat (a) nomine llalicam, aut ad prius ductam re- sentire videalur. Hanc quaestionem sibi propositam

(a) Vide ep. 125. lib. ix et lib. xi, epp. 35 el 78.

 309 S. GREfiORIl MAGNl VITA, liX EJUS SCRIPTIS ADORNATA. LIB. II. 310
attingit S. Bernardus lib. de Praecepto et Dispensa- \ commissas sibi plebis lantummodo curam gerere, non
tione cap. 17, at nihil decernit, autem eliam illos antislites fjuos calholica /i/les in Ec-
Non resipuil Venantius ; nequc tamenabejus ami- clesise sinu ctedoatit et genuit, ad obHnendi culmen

Gregorius.sperans opportunius aliquando

citia resiliit primatus anteire (Ibid., ep. 77). Uaac Gregorius ad
sibi tempus adfuturum, amicum ad poonitentiam ile- cpiscopos Numidiae scribens,
(b) et ratas habens reli-

rum adhortandi. Sane audita poslea gravi qua de- quus eorum consuetudines, quassibi servari suppli-
cumbebat aegritudine, de ejussalute sollicilus scrip- ces a Pelagio II petierant.

sitad Joannem.Syracusanum episcopum, 23 1 ut 2. Qui Columbumepiscopum tuncprimatem (,) Nu-

de anima ejus cogitarc debeat, cxhortando, rogando, midiae fuisse cum
Baronio (Ad an. 592, n. 4) asse-
judicium proponendo, ineffabilem ejus runt, a vero prorsus aberrant, refelluiiturque ab ipso-
Dei terribile

misericordiam promilfendo, ut ad habilum suum redire mst Gregorio ad Columbum scribente: llaque erga
vel in exlremis clebeat, ne ei tantse culpie reatus in primatem synodi tux esto sollicitus. Ad eura scripta
Xterno judicio obsistat (Lib. xi, cp. 36). Verum quid est cpistola 49 lib. m, in cujus tituto legitur: Adeo-

indeseeutum sit, ignoramus. De Venantio adhuc po- dato episcopo, primali provincix Numidix; eumque
stea erit aeendum. Nunc e Sicilia in Africam trans- hortaturS. Gregorius ut officium primatus, quod Deo
auctore habet, studeat tota inleniione sagaciter exhi-
mittamus, ubi pontificia S. Gregorii auctoritas, et B
sollicitudo pastoralis, primo anno quo Romanam as- bere. Paulo infra suadel ut Colurnbum per caeleris

cenditsedem, innotuerunt. adjutorem adbibeat iu omnibus. Adcodato successit

in primatu Victor, dequo in epislola 28 lib. xn, ad
CAPUT VI.
Columbum scripla: Victori fralri et coepucopo no-
Ahgumentum. —Quid de primatibus inter Afrieanos epi-
1.
slro, qui primatus inter vos locuin temt curavimus
sco|po3 S. Gregonus decrevent. —
2. Num C.olumbus
.

tunc Numidiae prituas esset. —

3. S.Gregoriilahores iu
Donatistas. Quo successu. — 4 Quoedam notatu digna de
reis episcopis judtcandis. De ecclesiasticis immunitati-
bus. De litibus. A quibus monachos fximit. 5. Pr.ivas
consuetudines tollit. 6. De moubcborum teslameulis.
— 7. De bouis lapsorum et dejecturum sacerdotum.
8. Oratoriorium dedicationes tuuc percelebres (An. 590
et 591.)
scribendnm. Ad Columbum tamen in prarrpuis pro-
vincise Numidioe negoliis scribere solet samlus papa
— quasi vicarium sanctae sediseum eunstituisset, quod
nihilominus nullibi factum ]ej.'il ur.
— 3. Singulari Gregorii erga Eoie-ias /Vricanas dili-
gentia praestitum est ut prius tumi uantes Donutistae I

1. Moserat apud(a) Africanosepiscopos.ut singulis landem quiescerent. Nimirum satis nou fuit vigilan-
in provinciis inler eos loco primatis aut metropolitani tissimo pastori adversus illos lupoa in gregem Christi
haberelur, qui ordinatione foret antiquior; undenon saevientes, alios sibi subditos pa>lores nd vigilantiam
primas, sed senex, autprimce sedis episcopus vocaba- et consianiiam excitare, scriplis ad eos plurimis epi-
C
lur. Sola Carthaginensis ecclesia, inter caeteras di- stolis, inflicbique negligentibus ei mercenanis poena-
versarum provinciarum Africas, pene innumeras, pri- (Lib. \,ep. 77; lib. u,ep. 48: lib. iv, ep. 35; lib. v,

matu perpetuo gaudehat. Cum itaque sedes episco- ep. 5); sed etiam Gennadium patricinm et exirchura
pales etiam in exiguis ignotisque vicis essent institu- Atricse, qui multis bello praeclare ^eslis illustris erat,

tae (hinc ignota fere obscuraque Africange Ecclesiae rogavit ut haereticorum contra Ecclesiam calholicam
notitia), saepe fiebat ut ignobilis oppidi episcopus colla subrigentium conatus comprimeret, ac superbas
reliquis provinciae suae episcopis tamquam primas eorum cervices inflecterel, omnemque adimeret no-
praeesset. Quod cum incongruum S. Gregorio visum cendilicentiam (Lib. i, ep.li). Pustea cum rescivis-

fuisset (ut reapse erat),optimum esse judicavit piimo set Pantaleonis, Africae praefecti, nimia in basreticos
eligi primatem non cx ordine loci(Lib. i,ep. 74), vi- indulgentia factum esse.ut eorum audacia in diescres-
delicet aul propter anliquitatem urdinationis, aut ceret, insolescerenlque in Ecclesiae catholicae sacer-

propter sedis dignilatem concessi, sed habita potius dotes, ab eis baptizatos iterum baptizando; de so-
morum ac meritorum ratione. Secundo primatem cordia pra;fectum increpavit, quamque gravi peccato
non passim, sicut moris crat, per villas, sed in una subjaceret, reserpendi occnsionem haeresi tribuendo,
civitatum residere, quo facilius Uonatistarum in fj liberrime admonuit (Lib. iv, ep. 3'i).

Africagrassantium insidiis et conatibus resistere va- Tandemfrequentibus S. Gregorii monitis tum ad

leret. Tertioprohibuit ne hi qui ex Donatistis ad epi- episcopos, tum ad prafectos et magistratus, tum ad
scopatum pervenerant, primatis dignitalem possent ipsummet Augustum, habitum est concilium in quo,
adipisci. Loquitur autem de Donatistis ad fidem et annitente praeserlim Dominico, Carlhaginensi epi-
unitatem Ecclesiae reversis : Sufficiat, inquit, illis scopo totiusque Africte primate, constitutum est in-

(a) Loquimur de polilia ecclesiastica apud ortho- drinae post Romanam secundae privilegia confirma-
doxos observata. Quod spectat ad Wandalos Arianos, vit Imprcbx, inquit, quorumdam ambitioni, servato
:

suum in Africa patriarcham habebant. Duos eorum verorum privitegiorum jure, sollicitus obviavi... teneat
fraternitas lua suorum consueludinem decessorum,
et
patriarchas nominat Victor Vitensis, Jocundum et
Cyrylam, quiul puto successive sederunt.Consulatur comprovinciales suns epucopos... congrua sibi aucto-
Victor Vit. (Hislor. Wandal. persecul. lib. n, c. 18.) rilale dixponat. S. Leo ep. 103.
(b) Observa sanctae sedis apostolicae aucloritatem, (c) Numidiaex septem Africae provinciis secunda
ad quam videlicet pertinet remolissimarum Ecclesia- erat, et post provinciam proconsularem cujus caput
Carlhago, recenseiur in notilia Africae, quam
rum conlirmare consuetudines. Ea magis eluxerat consule
longe antea in S. Leone, qui rogatus Ecclesiae Alexan- in nova edit. histor. Wandalicae persecut.
 311 S. GREGOmi MAGNI VITA, EX EJUS SCRIPTIS ADOR.NATA. UB. II. 312
vestigandos esse ab episcopis hasrelicos et oompes- A noverat, et quaecunque percepta forent iQJuste ru-
cendos (Lib. v, ep. 5); quod decretum qui exspqui sticis abunde reslilui. Quin eliam veritus ne Petrus
negligerent, bonorum ac dignitatum privatione osse sibi mandata minus strenue impleret, judicium ulti-
plectendos. Laudavit papa Dominici zelum ; neque mum ei comuiinatur, et his verbis epietola claudil :

tamen omni ex parte probavit decre.tum de spoliau- I

idi ul omnia absque imminutione custodia, yuia ile
dis qui negligentius hac in re incumbcrent episcopis. his quas t:bi pro sirvanda justitia scribo ego absolvor,
Resipuisse tandem Donatistas aut (o) quievisse 232 et tu si negligit obligaris. Terribitem Judicem considera
inde autumamus, quod sanctus pontifex ad Domini- venientem, ei de adventu illius nunc tua conscientia
cum ad alios Afric» tum episcopos lum imperalo-
et contremiscat, nc tunc sine causa jam timeat, cum co-
ris minislros deinceps frequentius scribens, nus- ram illo ccclum et terra tremuerit. Audisti quod volo :

quam de illis coercendis amplius agal, post indiclio- videquid agas.

nem xiv. eadem
epistola legitur Joannem monachum
6. In
4. Cum caHcra quae primum Gregoriani pontifica-
proximum, Fantinum defensorem haeredem
mortis
tus annum commendant, lusiori stylo prosequi non in sex uncias, hoc est in dimidiam bonorum parlem
liceat, quaedain tantum ex ejus epislolis nondum su- instituisse. Quod non improbat S. Gregorius. Ne ta-
pra delibatis decerpemus notatu digniora. Episcopos g men indeinferas licuisse tunc mouachis testamen-
nonnisi a synodo judicari voluit, etiamsi graviorum tum condere, lege notam qua locum hunc illustra-
noxarum rei forent, ut in causa Blandi, Hortensis vimus. Consule quoque nostram Mabillonium in
episcopi, non obscure sigificavit (£;'/). i, ep. 33). Annal. Bened. ad an. 599, num. 31, et ad an. 601,
Septa ecclesiastica tunc habita pro asylis probat num. 6.
epislola 37. Qua: vero loca per septa ecclesiastica de- 7. Ex laudata epistola compertum habemus quam
beant intelligi, docent notae ad banc epistolam. sollicite S. Gregorius caverel. nc ii quorum mi-
Cum a strepitu forensi multum abhorreret vir nislerio in Ecclesi» negotiis utebatur, in sacerdo-
sanctissimus, si qua litigandi occurreret occasio in- tum et aliorum clericorum lapsorum e suo gradu
ter episcopos, clericos, monachos, etiam laicos no- dejectorum bona invaderent, unde sane grave scan-
biles, suadebat ut pro componenda controversia eli- dalum oriri potuisset; nimirum ita dejecli haud dubie
gerentur arbitri qui nullo vel minimo sumplu.praeci- conquesti fuissent se ideo loco motos, et ad poeni-
sis dilationibus frustratoriis, jus cuique litigentium tenliam in monasleria dctrusos, ut sua bona, sua?
tribuerent. Ipse, siqua oriretur quaestio definibuset facultalesponlificioiumministrorum prasdae paterent.
fundis, inter actores Ecclesise Romana? qui ejus prae- Decernit ergo S. Gregorius ut eorum bona, vel mo-
dia curabant, et vicinorum agrorum possessores, ~ nasteriisin quibus pcenitentiam agunt,cedant, vel eo-
hujusmodi judices eligi volebat. Quo animo esset rum parentibusdentur:;<a tamen ut eorum slipendium
erga lites, non potuit raelius prodere quam his ver- qui in pccnitentiam dati juerini, sufficienter debeat
bis: Non solum nunquam mota suscitari volumus procurari; vel si ex ecclesiastica fuerint familia illi
verum eliam quse prava joris admoventur, sopiremodis lapsi, res eorum ecclesiastico juii non subtrahantur,
omnibus /estinamus (Lib. i, ep.9). servata pcenitentihus alimentaria pensione. Consule
Qumlo sludio monachos a forensibus litigiis et notas ad hunc laudataa epistolae locum.
strepitibus curaret submovere testalur ejus epistola 8. Quanta celebrilate tunc vel oratoriorum dedi-

69 cum enim Joannes abbas ipsi suggessisset pluri-

: cationem fierent, et quae hisin feslis essel in paupe-
ma se babere pro monasterio suo negotia, quibus in- res munificentia docet ep. 56. Dedicationes ecclesia-
tendere vix posset citra regularis observanli» di- rum et oraloriorum sine sacris reliquiis quae in eis
spendium optimum visum est provido patri ut hujus conderentur vix fiebant. Nullum autem, sibi colloca-
monasierii tuendi conlra litigantes cura commenda- banlur, (c) corpus prius humatum fuisse constare
retur (b) cuidam Fauslo, Romani expraotoris Cancel- oportehat; sane optimis de causis, ut explicatur in
lario, eique salerium pro impensa opera consliluere- not. ad ep. 54 lib. i. In llaliae provinciis Romanae
tur. Expedit enim, inquit, paroo incommodo a strepitu Beditanquam metropolitanae arctius adstrictis nullas
causarum servos Dei quietos existere, ut et ulilitates 13 tunc factas fuisse templorum consecrationes non
cellx per neyligenliam non pereanl, et servorum Dei audel asserere Mabillonius. In hanc lamen sentenliam
menles ad opus Dominicum liberiores existanl. lhec valde propendet, nec immerito. At de bocargumento
videtur prima commendatariorum abbatuni origo; alibi fortasseopportunior erit dicendi locus. Interim
qui utinam lales forenl ut servos Dei ab omnihus ne- lege ep. 37 lib. v.
gotiis eximerent, non in lites immergcrent.
233 CAPUTVII.
5. In ep. 44. Petro subdiacono, pleraque Ecclesiae
patrimonia in Sicilia curanti, praecipil emendare plu- Argumejtcm. —
i. De causa Natalis episcopi Salonitani.
2. Archidiaconus ob ei deiectus aposlolicain sedem ap-
rimas consuetudines quibus Eccleeiae colonos vexari pellat. —
3. Qnae responderit Natalis. ltesipiscit. 4. —
lllo njovtuo S. Gregorius de eligendo successore curat.

(a) Lege Donatistarum historiam novissimae Oplati

operum editioni additam et praefixam, in fine. (t al oraiionem i

(ft) De hujusmodi procuratore loqui videtur S. Gre- Id cenlies repelitS. Gregorius, scilicet omnibus
(c)
gor. ad Joannem abbatem scribens lih. iu, ep. 3 ln : in epistolis, in quibus de templorum consecrationeet
causis istis ; procuratorem institue, ct lu ad leclioucm reliquiarum collocatione agit.
313 S. GREGORIl MAGNI VITA, EX EJUS SCRIPTIS ADORNATA. LIB. II. 314

Eleotus est Honoralus archidiaronus 5. Mauricius \ nos commendata leguntur el laudata sibi tribulalio-
iuiperator mitius cum schismaticisajzU. 6. LangobarJi — nibus presso liberum non esseleclioni sacrae operam
;

ltomam premunt. —
7. S. Gregorius Ezechielem pro-
phetam expouit. Luctuosus Romae status. (An. 591 dare, at non ideo intermissum praedicationis opus.
et 502.) Quid de vasissacris distraotis, quid de Honoralo ab
1. Nune ordo rerum temporumque ratio postulant, archidiaconatu avulso responderit, subticetur in

ul de Natali, Salouitano episcopo, Dalmatiae metro- epistolaquam ad eumdem Gregorius scribendam ju-
politano, loquamur. Qui cum adversus summum dicavit, ut hominem exasperatum, de sincera tamen
pontificem diu rebellasset, hoc secundo Gregorii obedientia spondentem, pia humililate mitigaret, ac
anno, ad saniorem mentem,ejus invicta magnanimi- in spiritu lenitatis, uti docet Apostolus, instrueret.
tate ac patientia debellatus, feliciter tandem rediit. Admiremureum tameu verbis,
ita blandis, efficacibus

Hic episcopus cura derelicta,

ferebatur, pastorali oleum simul et vinum Nalalis vulneribus infunden-
solis vacare conviviis, et, quod gravius est, vasa lem Ecce, inquit, fraternitas tua segre tulit se de
:

sacra pretiosamque Ecclesiae supellectilem, suos ut conviviis esse reprehensam, cum ego, qui etsi hanc non,
ditaret, distruxisse. Cui tamen loco transgredior, ab omnibus corripi, ab
sacrilegio cum obslaret vita,

Honoratus archidiaconus, quod ejus esset res sacras omnibus emendari paratus sim (Lib. n, ep. 52). Addit
asservare, Natalis eum, ut ab hoc officio removeret, „ post multa Quod si quilibet e.t quatuor patriarchis :

honoris speeie.licet renitentem, presbylerum ordinare feciss(t(mmirum sedis apostolics despexissetjudicia),

voluit ; neque enim presbyter tunc archidiaconi mu- sine gravissimo scandalo tanta contumacia transire

nere fungi poterat, ut observavimus maxime ex S. nullo modo potuisset. Tamen postquam fraternitas ve-
Leone et Apoll. Sidonio in notis ad epistolas indica- stra ad suttm ordinem rediit, nec ego mete nec decesso-
tas. Sentenliam suam de Honorati dejectione ab ris mei injurix memor sum [Ibid.).

archidiaconalu in provinciae surc concilio ratam haberi Magnam Gregorio laetitiam attulit Natalis pceni-
et gestis synodicis confirmari curavit. Quibus sane tenlia, de qua his verbis certiorem fecit hoc ipso

nihil iniquius, nihil insulsius ; eodem enim judicio, anno Joannem Ravennatem De fratre autemet co-
:

ab archidiaconi ministerio tanquam indignus repel- episcopo nostro contristabar, quod de

ISatali valde
lebatur Honoratus, et ut dignus ad presbyteratum illo quxdam superba cognoveram ; sed quia mores
assumebatur. (fide lib. i, epp. 19 et 20 ; lib. n, epp. suos ipse correxit, meam trisliliam simul meipsum
18, 19eJ20; lib. n, ep. 32.) vincendo consolatus est (Lib. u, ep. 52).
2. De vi sibi illata jam expostulationem fecerat 4. Natali paulo post e vivis sublato, Gregorius ad
Honoratus, ad Pelagium papam confugerat qui
et ; Antoninum subdiaconum scripsit, ut de successoris
utrumque, archiepiscopum videlicet archidiaconum electione sollicitus esset. Et quia ex ejus epistola
que adesse saltem per procuratores jusserat, ut deea ^ quaenam electionum tunc esset forma licet intelli-
controversia judicium ferret. Natalem cunctantem gere, quaedam ex ea decerpta hoc loco subjiciemus.
et moras nectentem ilerum ad causam dicendam vo- Experienlia lua, inquit, omni instantia omnique solli-
cavit S. Gregorius primo sui pontificatus anno, prae- ciludine clerum et populum ejusdem cwitatis admonere
cepilque ut ante omnia Honoratumin pristinum gra- feslinet, quatenus uno consensu ordinandum sibi de-
dum restitueret. Anno vero sequenti comminatusest beant eligere sacerdotem, facioque in personam qux
ei pallii privationem, siobtemperareabnueret, ac de- fuerit electa decrelo, ad nos transmittere sludebis, ut
mum excommunicationem, ut a corpore et sanguine cum nostro consensu, sicut priscis fuit temporibus, or-
Domini esset abstentus, nisi male acta emendaret. dinelur. lllud quidem prse omnibus tibi curx sit, ul in
De episcopatu, an in ipso permanere deberet, alio hac electione nec datio quibuscunque modis interveniat
definiendum judicio reservavit. Praelerea in locum prsemiorum, nec quarumlibel personarum patrocinia
Honorati ordinatum arcbidiaconum deposilione ple- Convalescant(Lib. iii, ep. 22).
ctendum censuit, et si ultrahoc in officio ministrare Quid vero curteimpenderent sancteo sedis ministri
praesumeret, sacrae comraunionis exsorte:n esse pro- aut legati, qualis erat Antoninus subdiaconus, utin-
nuntiavit. tacta conservarentur Ecclesia? bonamortuo episcopo,
De his Gregorius certiores fecit universos Dalma- discimus ex his verbis : De rebus vel ornamento ejus-
tiae episcopos et Antonium subdiaconum, ecclesia- dem ecclesise, fideliler rerum inventarium facito te
patrimonii rectorem in hac provincia, cui jubet
stici prsesente conscribi. Et ne rebus ipsis possit aliquid
latam in Natalem el in intrusum ab eo archidiaconum deperire, Respectum diaconum atque Stephanum pri-
sententiam, utrique praemissi3 adhortationibus, de- micerium notariorum ut ipsarum rerum omnino gerant,
nuntiare. Ne vero Jobinus, Illyrici praefectus, Natali custodiam tdmoneto, inlerminans eis de propria eos
patrocinaretur (sciebat enim optimutibus quos eum satisfacturos esse substanlia, siquidquam exinde eorum
conviviis excipiebat esse pergratum) illum scriptis negligenlia fuerit imminutum. Denique de suppeditan-
litteris rogavit ne opem reo conlra justitiam ferret. dis omnibus ad electionem necessariis ita 234 ino-
(Vide lib. i, epp. 19 et 20.) net : Expensa vero quse necessaria fuerit, per xcono-
3. Natalis «gre tulit papam sibi pcenam excom- mum qui tempore mortis prsedicti episcopi inventut
municationis esse comminatum, et in sui defensio- est erogelur, quatenus rationes suas futuro episcopo
nem ad eum scripsit : convivianon dedecere episco- ipse, ut novit, exponat.
pum, qua in sacra Scriptura et apud veteres Christia- Non leviler praHereunda fuerunt hsec, in quibus
315 S. f.REGORII MAGNI VITA, EX EJUS SCRIPTIS ADORNATA. LID. II. 316
lanta elucet Romanffi sedis auctoritas, etiam in me- A poterant cogi. Reliquas copias eduxerat cxar-
officia
tropolitanas extra Italiam ecclesias. Aliquando Gre- chus, quibus aucto exerciiu, rccpperat subito vclut
gorius hanc electionum curam dabat episcopis (Lib- i, impetu Sutrium, Polimartium, Uorlam, Tuderlum,
ep. 51 ; lib. n, ep. 38), aliquando etiaui judicibus et Ameriam, Perusium. Ilinc queritur Gregorius ad
magistratibus, ul argumento est epistola 15 lib. m, ad Mauricium scribens (Lib. v, ep. 40), Romam, ui Pe-
Judicem Campaniae ea de rescripta. Scd laicis nul- rusium teneretur, fuis-^e relictam : inaxime vcro pa-
lam inbona Kcclesia» polestatem tradidit, facla sci- cem quam ipse impetraverat a Langobardis, Etruriam
lieelipsis tantura copia plebis Chrislianae ad eligen- obtinentibus, temere violatam dcllet amare pius ilie
dum ppiscppum convocandae. pacis angelus. Ita cum lanta spcs affulsissel pacandae
Kleclus fuit a clero in Salonitanum archiepiscopum totius Italiae, cum jam inpartesRoma-
Ariulfus ipse
Honoralus arcbidiaconus, de quo jam sipe dictum ; norum inclinaret, nequeapace abhorreret Agilulfus
quod pergratum Gregorio fuit perspectain enim ba-
:
rex, a Theodelinda, quas Gregorii observanlissima
bcbat hujus probilatem, consttntiam, et in rebus
viri erat, mitigatus, atrocius bellum, ob Romani exarchi
gerendis prudentiam. Sed ejus sedem invasil Maxi- perfidium, recruduit. Rex etenini illatam sua> genti
mus, auctoritate optimatum fretus, ut infra suo loco mala fide injuriam ulturus, Perusium obscdit expu-
dicetur: enim hic de morte Natalis ejusque
qusa
g gnavitque, capto Maurisionc Langobardorum riuce
successoris eleciione altigimus, per antecessum dicta qui ad Romanos defecerat. (Cf. Paul. Diac. lib. iv,
sunl, ut una eademque serie, quidquid ad controver- c. 8.)
siam illum inter et Honoratum motam pertineret Legenda est ex integro jam laudata epistola (Lib.
contractum ob oculcs poneretur. Nunc quo nos re- ii, ep. 46;, ut cxploretur quanta calamitosis illis
vocat ordo temporum rerieamus. temporibus esset papai cura, ut periclitantibus civita-
5. Cum in Italia res imperii nutarent, ne schisma- tibus subveniretur, ut bello capti data ex Ecclesia?
tici Yenetiae et Istriae desperatione acti Langobardis aerario pecunia redimerentur, maxime vero ul pax
deditionem facerent, si ad ejurandum schisma com- in tam deploratis rebus omnino necessaria aequis
pellerentur, Mauricius Auguslus Gregorium admo- conditionibus compararetur. Ex aliis epistolis hoc
nuit ut a vi et coactione interim abstinerel. Nuper anno scriptis liquet in rebus bellicisquam sollicilus,
Gradus, Severi schismaticorura patriarchae sedes, in- quam peritus foret (Ipid., epp. 3, 29, 30, 31.)
cendio vastata fuerat quod movit Joannem Raven-
; 7. In ea de qua locuti sumus Agilulfi expeditione,
natem a sancto pontifice postulare, ut illuc eleemo- Langobardi non solum agrum Romanum Perusio vi-
synas mittere curaret {Lib. n, ep. 46) ;cinum depraedationibus, incendiis,caedibusfcedarunl,
cui respondit
Severum abunde habcre, unde munera inaulicospro- n sed ad ipsius Urbis muros castramelati sunt. Tunc
funderel, etin suas eos partes contra sedem aposto S. Doctor Ezechielem prophelam Chrislianse plebi
licam pertraheret. Misericordiam quidem Ecclesiae exponebat eadem animi tranqulllitate, ac si nihil ab
hostibus denegandam non esse, sed prius fidelibus hoste fuisset metuendum. Neque postquam accepit re-
exhibendam. In proximo vero esse civitatem, cujus gem Padum jam transiisseetad Urbisobsidionem festi-
multicives in captivitatemabducti, ad quos redimen- nare, cceptum opus intermisit, quod meritoBernardus
dos mittendumesse cum pecunia Claudium abbatem. arimiratur. Sed ab ejus verbis referendis abslineo,
Hanc Gradi conflagrationem contigisse credimus quae in praefatione ad homilias in Ezechielem legere
quando Agilulfus contra tres duces qui rebellaverant licet, uli caetera quao ad illas homilias pertinent. Ho-
profectus est. Ex his Minulfus, duxInsulaeS. Juliani ste tamen Urbi jamjam iraminente, finem concio-
[sive S. Julii], qui ad Francos defecerat, eorumque nandi facerc coaclus est ut ipse ait. Partem hanc
partes aperte foverat, victus et interemptus esU homiliae ultimae attexo, quod in ea miserabilis Roma?
Gaidulfus [Al. Gandulfusj Pergamensis seu Bergo- status quasi ob oculos positus conspiciatur. Ecce hxc,
mensis, deditione facta, in gratiam est receptus Ul- ;
ut Deo largiente potuimus, coram vobis, fratres cha.
fari autera, Tarvisii dux, urbe capta, in vincula con- rissimi, rimati sumus. Nemo autem me reprehendat,
jicitur. (C/. Paul. Diac. lib. iv, c. 3.) si post hanc locutionem cessavero : quia sicut omnet
n
0. Hoc anno Ariulfus, secundus post Faroaldum cernitu, noslrx tribulationes excreverunt : unJiyue
dux Beneventanus, agrum Romanum invasit, et e gladiis circumfusi sumus, undique imminens mortis
Romana plebe plurimos, aut occidit aut detruncavit, periculum timemus. Alii detruncalis ad nos manibus
inquit Gregorius (Lib. u,ep. 46), qui prae mcestitia in redeunt, alii capti, alii interempti nuntiantur. Jam co-

eholicam molesliam incidit; choleram forsitan seu bi- gor linguam ab expositione relinere, quia txdet ani-
lem qua intestina laborarent et slomachus hic signifi- mam meam vilae mex. Alibi testatur visos a se P>o-
cat.Tristitiam augebalRornanus exarchus,qui etsi bel- manos more canum in collis funibus ligatos, qui ad
lo impares el, paci nibilominus toto nisu repugnabat, Franciam ducebantur venales (Lib. v, ep. 40). du-
lucrum expublici8calamitalibusaucupans. Omni fere ram illorum quondam Orbis dominorum sorlem I

praesidio vacua erat Roma, ct qui admurorum cu- Haec Agilulfi expeditio, inter res anno 59o gestas
stodiamrelicti fuerant(a) Theodosiani,cum stipendia referri solet, sed ad annum 592 potius perlinere,
non acciperent, vix ad excubias aliaque militaria haec mihi persuadent. Agilulfus Romam tentavit,

quae nomine Theodosii unius ex imperatoris filiis insigniebatur.

(a) Sic dicti milites legionis
 317 S. GRliGORII MAGNl VITA, EX EJUS SCRlPTiS ADORNATA. LIR. II. 318

quando ad Perusii expugnalionem est profectus, ut ^ cujusdolorissit,verlra fraternitas tanto verius penset,
coliigitur ex Paulo Diacouo : Statim Ticino egressus quanto me qui hssc patior, purius amat(Lib. v, ep. 42).

rex, Perusium petiil... hujus regis advenlu in tantum 3. Paulo post admota moeniis Urbis castra reces-
bcalus Gregorius papa exlerrilus est, ut ab exposi- sit Agilulfus. Pacem tunc factam, suadente Theode-
tione templi, de quo Ezechicl scripserat, desisteret linda, narrat Paulus Diaconus. Ad ejus consiliaGre-
(Lib. iv, c. 8). ld contigisse statim ac rex, accepit gorii preces accesserunt et munera, quibus populi
Perusium, cum aliis urbibusjam enumeratis, ab ex- Romani libertatem vitamque redimere solebat, ut
archo fuisse occupatutii, idem scriptor clare docet. ipse describit, rerum slatum Constantinae Augustae
At Romanum exarchum Pcrusio poiitum esse saltem exponens : Viginti autem jam et septem annos duci-
anno secundo pontificatus S. Gregorii, scribit ipse in inus, quod in hnc uvbe inler Langobardorum gladios vi-
epislolahoc anno data, quae cum alia jam saepe lau- vimus. Quibus quam multa hac ab Ecclesia quotidianis
data conferri debet (Lib. u, ep. 40 ; lib. v, ep. 40). diebus erogantur, ut inter eos vivere possimus, sugge-
3»5 CAPUT VIII. renda non sunt. Sed breviter indico, quia sicut in Iia-
Argum. — 1. laborat. —
Roma fame Quid passus 2. sit vennx parlibus dominorum pietas apud primum exer-
Gregorius ab adversariis. — 3. Pacem ab Langobardis citttm Italix sacellarium habet, qui causis superve-
impetrat. — 4. A turpi lucro qnam alienus foret. — 5.
De judicum rapinis conqueritur. — Archidiaconum 6. nienlibus quotidianas expensas jaciat, ita et in hac
ob 8uperbiam deponit. — 7. Sanctae sedis vices Maxi- B U rbe in causis talibus eorwn sacellarius ego sum. Et
miano tribuit. — Varia ab eo con.-tituta. — 9. Leguui
8, _ , , . „„„ „,„
—
. .

amicitise fuit observantissimus. Pacem

iO. inter Ma- tamen hxc Ecclesia, qux uno eodemque tempore cle-
ximiauinn episcopum et Eusebinm abbatem couciliat. ricis, monasteriis, pauperibus, populo, atque insuper
Prudentissima utrique dat mouita. 11. Privilcgium — Langobardis tam multa indesinenler expendit, ecce
Arminensi monasterio coucessum. (Au. 591 et 592.)
1. Eodem anno ad belli incendkim quo Romanus adhuc ex omnium Ecclesiarum premilur affliclione
(Lib. v, ep. 21).
ager conflagravit, famis flagellum accessil, ob quam
Gregorium praefectum Urbis, Castorium magistrum 4. Ecclesiae Romanaa facultates (dum ejuspatrimo-
militum, et summum pontificem, negligenliae crimi- nia et praedia ubique praedae paterent) tot necessita-
nari ausisunt apud Auguslum corum inimiciet aemuli tibus, Gregorio eas dispensante, suffecisse, miraculo
quanquamomnemcuramadhibuissetnosterGregorius videtur proximum, praesertim cum nihil antiquius

(a) ut hanc penuriam depelleret cum enim superiori : haberet, quam illala colonis et rusticis a patrimo-
anno paucae ob sterilitalem collectae essent segetes in niorum Ecclesiae recloribns et ceconomis damna re-

Italia, opportuno tempore operam dedit ul a Pelro sarcire, ut supra observavimus, atque in posterum
Subdiacono (Lib. i, ep. 72) magna frumenti copia cavere. Quanium ab injustis exactionibus abhorre-
couipararetur in Sicilia, aut ab ecclesiasticorum pra? ret, indicant verba haec ep. 44 lib. i : Nos sacculum
diorum colonis, absque tamen vexatione suppedita- C Ecclesise ex lucris lurpibus nolumus inquinari. Quin
retur. Deindeque ut multae quibus deporlaretur naves etiam in concilio Romano (Olimep. 44, lib. iv, nunc
onerariae praesto essenl, curaverat sed hanc egesta- ad calcem Epp.) non solum rectores patrimoniorum
;

tis quam passa est Urbs assignat causam, quod vide- Ecclesiae ultraquam par esset illis amplificandis slu-
licet frumenta diu Romaa servari non possunt incor- dentes, et alienos fines appositis titulis invadentes,
rupla. Hoste autem imminente, obsessisque]viis, in- anatheinalis poena multandoscensuit; sed ipsos eliam
tegrum non erat novis subinde commeatibus Urbi pontifices, si id fieri, aut praeciperent, aut non pro-
subvenire. hiberent.
2. Incredibilis tunc enituit Gregorii constantia, 5. Verum ejus aquitas, integrilas, et animi ma-
lum in perferendis asquo animo calumniis, tum in gnitudo nullibi clarius elucent, quam in epistola ad
asserenda illustrium virorum sibi amicitia conjuncto- Constantinam Auguslam, ea occasione scripta(Li'6. v,
rum adversus obtrectatorcs innocentia. Obscurum ep. 41). Cum gentilium non paucos adhuc in Sardi-
non erat Romanum exarchum reruin infeliciter ge- nia superstites esse cognovisset, ac insulae sacerdo-
starum invidiam uta se deprecaretur, in praefectum tes prae torpore de eorum conversione parum esse
Urbis ipsumque summum ponlificem rejecisse. De eo sollicitos illuc quemdam episcopum ex Italia mittere
;

sidoquiturS. Gregoriusin epistola ad Sebastianum, j) curaverat, cujus praedicalione plurimi ad fidem ac-
Sirmiensem episcopum Qtt:e, frater sanctissime, de
:
cesserant, accepto baptismate, idolisque sacrificare
amici vestri domni Romani persona in hac terra pati- seu judici prius nescio
desierant. At quia praetori
mur, loqui minime valemus. Breviter tatnen dico, quid pretii persolvere soliti erant, ut immolandi co-
quia ejus in nos malilia gladios Lttngobardorum piara consequerentur, judex hoc turpi lucro carere
vicit; ila ul benigniores videantur hostes, qui nos inter- nolens, etiam a baptizalis, nec amplius alii quam
imunt, quam reipublicse judices, qui nos malitia sua, vero Deo servientibus, idem tributum exigebat. Qua
rapinis atque (allaciis in cogitatione consumunt. El de re correptus ab episcopo, responderat sibi ipsi
uno tempore curam episcoporum, atque clericorum. Mo- tantum pecunia; imperari, ut nisi injusta haec exi-
nasteriorum quoque, el populi gerere, contra hoslium gendo, id persolvere non posset. Tam immensis
insidias soUicitumvigilare, co.draducum atque etiara in Corsica insula exaclionibus opprimebantur
j allacias
malitias sttspeclum semper existere, cujus laboris, incolae, ut eis facere satis, etiam venditis liberiB, vix

(a) Ea de re statim post suam ordinationem Justinum Siciliaepraetorem commonefecerat. Vide libe. i, p.2.
319 S. GREGORII MAGNI VITA, EX EJUS SCRIPTIS ADORNATA. LIB. II. 320
possent nec minoribus depopulationibus vexabatur
;

Onnrnm Bi>DlcMim
-MClIiA. Quorum n i __.•__»-.:_.: /-,_-.
A etiara in subjectis episcopis.
__«
ldem testatur ad Domi
Sicilia. scelerum et latrociniorum Gregorius : •
nicum episcopum rescribens : De ecclesiasticii privi-
certiorem fecit Augustam, ut de bis, explorato com-
\egiu guod vestra fralernitas scribil, hoc postposita du-
modo tempore, Mauricium commonere curaret. Oc- bitatione ieneal : quia sicui noslra defendimus, ita sin-
cupat auten. hac in epistola, quod .espondere poterat gulis quibusque Ecclesiis sua jura servamus.
Nec cui-
imperator: Nimirum quia in Italix expensts transmtt- libet, favente gratia, ultra quam meretur imperlior, nec
tebalur quidquid de pr-edictis insulis aggregabatur. uiti hoc quod sui furis est, ambitu stimulante derogo,
Ad (inod sanctissimuspapa: Sed ego, inquit, suggero
scd fratres meos per omnia honorare cupio (lbid., cp.
ad hoc, ut etsi minus expensae in ltalia tribuantw,
a 47).
suo tamen imperio oppressorum laerymas
eompescat. 9. Epistolam Dominici desuscepto pontificalu con-
Nam et idcirco fortasse tantx *£«G expensx in hac gratulatorium detulerant ad Gregoriura bonoris causa
terra minus ad utilitatem proficiunt, quia
cum peccali duo episcopi, quibus duocomites dati, diaconus unus
aliqua admixtione colligunlur. Prxcipiant
ergo sere- et alter notarius. Cum honoris vices reddere non pos-
nissimi domini nit cum peccalo colligi. Et scio set (boc enim a suprema ejus dignitate fuisset alie-
quia,
etsi parum reipublicx altribuitur
utililatibus, ex eo num) amorem certe amori rependil, eliam cum fcc-
multum respuMica adjuvatur. Quam etsi fortasse con- B nore, non minus videlicet sollicitus amicitia. quam
fmnnt expensis
tingat />rr>0ncie *v.V*. /....*.... -
minoribus _-._•
minus adjuvari, .. • . . .

melius est episcopatus jura servare. Id pro certo habebit qui hanc
tamen lemporaliter nos non vivere, quam vos ad seter- ad Duminicum epistolam legeril. Quanta enim chari-
nam vitam obstaculum aliquod invenire. Qux enim tatis fragrantia his iu verbis Hanc matrem custo-:

mentes, qualia viscera parentum esse possunl,

perpen- demque virlutum (dileclionem), sanclissime fratcr,
dite, quando filios suos dislrahunl ne torqueantur. inconcussa stabilitate leneamus. Nullx in nobis eam
Nunc ad res ecclesiasticas convertamur.
subdolorum lingux imminuant, nullse anliqui hoslis
Incunte hoc anno secundo Gregoriani ponlifica-
6.
insidix corrumpant. Hscc namque divisa jungit, et con-
tus, Laurentius Romana. Ecclesia.
archidiaconus (is jtincta custodit. Hxc humilia sine tumore sttbrigil. Hxc
forte qui in locum ipsius Romam revertenlis Constan- erecta sine dejectione submitlit. Per hanc universalis
linopoli suffeclus fuerat a Pelagio
papa) ob superbiam Ecclesix unitas, qux est compago corporis Chrisli,
et alia depositus est. Ejus locum accepit Honoratus exxqualione menlis gaudet in singulis, cum sil ei dis-
in synodopresbyterorum diaconorumque omniuni et parilitas in diversilate membrorum. Per hanc eadem
universi cleri (Ad calcemEp., olim ad init.
lib. u); ut membra et aiieno gaudio in suis afflicta exsiltunt, et
palam faceret summus ponlifex quantum u ... _._._ cordi
t _j _._._. sibi ,_,_,,
. ui alienis
w«i-'t(<. mxroribus tlium
ntuct Uf -('«.. etiam *a.-> Ixta
tn suis
in lcCUt contabescunl.
lUltiUUtSt Ultt Tes-
IVS- .

esset mdignos a sacro minislerio

removere sapien- ;
q te enim magistro geniium, dum st quid patitur unum
tissime scilicet intelligens >•/•»...,.../.,-...> _,.;-,... _n.u 4n.ni,.,,» ._.„-._..-._<-.-
intellip-....-, rempublicam
etiam eccle membrum compatiunlur t
cxtera membra, _. .i
et si
.: _._...•-
gloria-
siasticam, uti prxmio, pa>na coniineri (Cic. ad
ita tttrunum membrum congaudcnt omnia metnbra, vos non
Brutum). ambigo de nostra pertttrbatione ingemiscerc. cum nos
7. Eodem anno sedis apostolicae vices in cunctas omnino cerlum sit de veslra pace gaudcre. Et post
Sicilia. Ecclesias comraisit sancto Maximiano, Syra- multa: Per charitatis compagem et tua sunt qux de
cusanoepiscopo, de quo jam egimus: quam digni- me loquor, etmea qux te agere concupisco.
tatem non loco tribuit, sed personae ex Iransacta ; 10. lll de rebus monasticis ad secundurn pontilica-
vita probe intelligens. quid de
subsequenti ejus conver- tus Gregoriani annum pertinentibus pauca delibemus,
salione prxsumere liceret (Lib. n, ep. 7).
Majores ta- nihil notatu magis dignum nobis occurrit quam papae
men causas difficilioresque dirimendas ad se deferri componendum dissidium inter Muxi-
sollicitudo ad
voluil. Bx epistola ad eumdem
paulo post scripta mianum episcopum Syracusanum, et Eusebium ab-
(Ibid., Ep. 24) liquet quam curiose investigaret, batem. Quanta. sanctitatis foret Maxirnianusjara non
quinamepiscopatu fungi (ubicunque laterent) digni semel a nobis dictum. Sanctoe sedis vices ipsi com-
viderentur, ut eos ad pastoralem curam missasa Gregorio, ineunte hoc anno supra comme-
provehi sa-
tageret.
moravimus. Virum tamen sanctum, et in intimis fere
8. Inter cffitera
observatione digna quee hoc anno II
primum, redarguendum censuit sanctus pontifex ob
constituit, non obiter prjelereundum hoc adversus inflictam, leviori ex causa et ex animi commotione,
iteraias ordinationes decrelum Sicut baptix,atus se-
: Eusebio abbati excommunicationem. Ea de re rno-
mel iterum bjpthari non debet, ita qui consecratus nendum eum putavil a Petro subdiacono in Sicilia
est
semel, in eodem ilerum ordine non
valet consecrari. pro negotiis Ri.mana. sedis agente, ad quem itascribii:
Sed si quis forsitan cum levi culpa ad sacerdotium ve- Mgre luli quod (Maximianus) domnum Eusebium ex-
mt, pro culpa panitentia indici debel, et tamen ordo communicavit, virum tantx xtatis et tantx xgriiutli-
servari (Lib.u, ep. 40).
nis. Unde necesse est ut eidem dornno episcopo secrete
Attentequoque legenda sunt verba hac santi pon- dicas, quatenus in pro/erendis sententiis prxceps non
tificis: Absilhoc a me, ut slaiuta majorum consacer- sit, quia causx qux per senlentiam decidendx sunt,
dotibus meis in qualibet Ecclesia infringam : quia necesse esl ut prius studiosa el /requentissima conside-
mihi injuriam facio, si fralrum meorum jura perturbo ratione mensurentur (Lib. u,ep. 32). Nota domni titu-
(Lib. n, ep. 52). Quibus ostendit quam religiosus lum ab ipso papa honoris causa sedi concessum ab-
cultor foret institulae a Christo episcopalis Maximianum alloqui per
potestatis, bati. Nec satis fuit Gregorio
321 S. GREGORII MAGNI VITA, EX EJUS SCRIPTIS ADORNATA. LIB. II. 322

Petrum sed litteris eura admonuit ut lcnire et conso- A dignum moribus atque aptum monasticx disciplinx
communi canscnsu congregatio tota poposcerit, tevolu-
lari Eusebium tanto furore exasperatum studeret.

Hac in epistola ad Maximiani mentem revocat, quo- mus ordinare (Lib. n, ep. 41). De aliis privilegiis in

ties eum admonuerit, ut in proferenda sententia prae- gratiam monachorutr. datis infra loquemur (Lib. m,
ceps non nsset(Li6. n, ep. 34). Miratur eum ita furo- c. 2, n. 9).

re exarsisse in abbatem, cujus antiqua conversatio,

CAPUT IX.

aegritudo diutuma episcopi animum ab

Abgim. — Duos metropolilauos castigat S. Gregorius,
1.
causa Thebaui episcopi. — 2. Episcopum percussorem
aetas longa et
ira deflectere debuissent. Quilibet enim in eo fuerit excouimunicat —
3. De Isaurae monachis a Joanne

excessus, inquit, ipsa xgritudinis afflietio ei debuit pro CP. male habitis. Epistolae S. Gregorii ad Joannem ea
ile causa scriptae. —
4. Mouachos post oblatam fijei con-
flagello sufficcre sed fortasse ideo cxcedere in tah fessiouem absolvit. De Joanne presbytero ab haeresi
persona permissus cautior in vilioribus fias. Uli-
i]iioi|ue absoluto. —
5. Joanues CP. hseresim objiciens,
es, ut
iu crrorem incatite labitur. —
6. Joauuis Ravenuatis
nam hasc sanctissimi doctoris monita ob oculos ha- fastuui comprimit S. Gregorius. — 7. Ue Uomitiauo Me-
berent semper in suis erga subditos judiciis antistites litioac episcopo. Qui praedicat Porsis irrito conatu. Eum
cousolatur sanctus pontifex. (An. 592 et 593.)
et rectores. Oblemperiivit Maximianus, et Eusebio
communionem 1. Quanta Gregorius charitate complectebatur
ac gratiam reddere voluit; sed acci-
pere detreclabat abbas. Unde optimos episcopos tanta severitate coercebat eos
illum ad officium re-
g
vocare studuit S. Gregorius hac ppistola Crcdal qui sua potestate non ad «dificationem, sed, con-
:

mihi charitas tua, quia valdc contristatus sum de temptis ecclesiasticis regulis, ad destructionem ute-

tristitia tua, ac si in le injuriam ipse pertulissem. banlur; quod in ipso tertii anni sui pontificatus ex-

Sedcum postmodum agnovi quia eliam reddenle reve- ordio contra Joannem, primae Justinianae, et alterum
rendissimo viro fralre et cnepiscopo nostro Maximiano Joannem, Larissae archiepiscopum, demonstravit.

gratiam atque communionem, tua dilectio ab eo com- Hadrianu?, Thebarura episcopus, cum duos diaco-
municari nolebat, cognovi et illud prius justvm fuisse nos exauctorasset, unum quod violatae castitatis esset
quod faclum est. Servorum Dei humilitas in affliclionis reus, altcrum propter fraudem in rerum ecclesiasti-

tempore debet apparere. Qui vero se contra prsepositos carura administrationefactam, ab utroque fueratapud
suos erigunl, profecto ostendilur, quia servi Dei esse Maurioium Augustum provocatus, tam de pecuniariis
contemnunt. Et quidem 237ab illo hac quod factum quam de criminalibus causis. Imperator, servato ca-
est, minimc fieri debuil, a te tamen cum omni debuit nonum ordine, constituit ut a Joanne, Larissae ar-
humUitate suscipi ; el rursum cum gratiam reddebat,ad chiepiscopo, Thebarum metropolitano, pecuniaria
eum cum gratiarum Quod quia controversia diriraeretur; decriminibus auteraobje-
actione dcbuit occurri.
ila a te factum nonad hoc cognosco quia nobis
est, ctis, ad se referretur quidquid habita inquisitione

omnino lacrymarum opus est. Non enim grande est iis C cognitum et exploratum fuisset. Haec Hadriano im-
nos esse humiles, a quibus honoramur, quii et hoc sx- pacta legimus, quod Stephanum, turpissimae vitae
culares quilibet faciunt; sed illis maxime humiles esse diaconum, loco non movisset, et quod infantes ba-
debemus, a quibus aliqua patimur. Nam Psalmista ptizari prohibuisset postea sine baptismate raortuos.

dicit : Vide humiiitalcm meam de inimicis meis. Nos (Vide lib. m, epp. 6 et 7.)

cujus vitx sumus, qui bumiles csse eliam palribus no- Larissaeus archiepiscopus, insuper habita imperioli

lumus ? Proinde, dilectissime fili, rogo ut omnis amari- jussione, de utroque controversia; capite judicium

tudo de corde tuo transeat, ne fortasse finis vicinus tulit, et Hadrianum condemnavit, provocantemque
sil, et antiquus hostis per iniquitatem discordix, viam ad Augustum nihilominus in arctissimam custodiam
regni carlestis intercludat. Integram fere hanc episto- detrusit. Suscepta ejus appellalione, Mauricius quoa
lam plene auream hic recudendam exislimavimus, ex gesta erant expendi voluit ab Honorato diacono, san-
qua discant omnes humililatem et erga majores eliara cteesedis apocrisiario, etabSebastiano(o)antigrapho,

iniquius agentes reverentiam. At vero nc Eusebius quibus auditis eum absolvit. At nescio quibus machi-
libcra hac increpatione forsilan exacerbaretur, ad nalionibus impetratum esl postea ut de hoc negolio
cum demulcendum, centum ei solidos a Petro subdia- Joannes, primae Justinianee episcopus, apostolicaa
9edis vicarius, cognosceret ac judicaret Qui, divino
cono ad ejus monasterii necessario erogandos cura- D :

vil quod summam viri probat simul et liberalilatem humanoque jure conlempto, abrupiam in condemna-
;

ct prudentiam. lione Hadriani senlentiam protulit.

11. Alio modo composuit episcopum rixas inter Gregorius his ad se relatis Hadrianum injuste de-
Ariminensem et monachos monasterii SS. Andreaeet positum in pristinam dignitatem restituit, eumque ac
Thomae apud Ariminum, quibus amplum concessit ejus Ecclesiam a jure Larissaei episcopi (quod jam a
privilegium, ut his verbis Castorio, Arimincnsi epi- Pelagio II constitutum fuerat) eximi voluil. Joanni
scopo, significavit : Fralernitatem tuam hor>amur, ut tamen, ejusdem urbis episcopo, pcenam excommuni-
obeunte abbate monasterii ipsius, Ecclesia tua, in de- catinnis ejus praevaricationi et praesumptiooi debi-
scribendis providendisque acquisitis acquircn lisveejut- tam remisit ; ea lege ut nisi abslineret in posterum
dem monasterii rebus, nulla se occasione permisceat. ab oinni jurisdictione in Ecclesiam Thebanam exer-
Abbalem vero eidem monasterio non alium, sed quem cenda, ipso facto communione sacra careret, nec

(a) De bac voce consule notas ad epist. 28 lib. :,

 323 S. GREfiOHII MAGNI VITA, EX EJUS SCRIPTIS ADORNATA. LIB. II. 324
illam unquara, exceptomortis articulo, nisi priusju- A fuisse nomen creditur prcsbyteri hujus et monachi)
dicio Romani pontificis absolveretur, pereiperet. cum Gregorius accepisset, semel et iterum ad Joan-
Cum Joanne, priinae Justinianco, severius aclum ; uem scripsil, ut criminis perpetrati veritatem explo-
rescissis enim ejus sententiae deeretis, ipse triginta raiet. At ille dissimulans respondit, se qua de re
dierum spatio sacroe communionis expers, jussuscsl interrogaretur penitus ignorare sicque violatae in
;

pconitentiam agere. monachos et sacerdote religionis invidiam deprecari

Hadriani accusatores cum eo in graliam rediisse volens, culpam augebat etcnim vel ipsam curnulabat
:

docet epistola 39 lib. m, ad episcopos Corinthios :

meudacio vel se veterni et socordiae arguebat. Nimi-
vix enim dubitare licet utrum idem sit Hadrianus epi- rum, ut objicit Gregorius, quid dcterius esse potest
scopus de quo haec UL'it epistola. Sic illalam episco- quam ut aganlur tatia contra scrcos Dei, et ipse nesciat
po, tolique simul ordini episcopali ultus est injuriam qui presto est ? Qux vcro potest csse pastoris excusulio,
S. Gregorius ; et qui episcopos omnes (ipso quidem si lupus oves comedil, ci paslor nescil? Haec praefalus
Romano pontifice non excepto) secundum ralionem papa, Joannem ad saniora consilia revocat, et ad ca-
humilitatu xquales esse putavii (Lib. ix, ep. 59), cum nones observandos horlatur, qui episcopos pastorcs
culpa nulla in eos animadvertere cogeret, supremam esse volunt, non percussores. Nova enim el inaudila
quam obtinebat potestalem in delinquentes exercere
g esl i$ta prxdicalio qux verberibus exigil fidetn. inquit :

sollicitus fuit, ad quanlumlibet gradum in episcopatu siautem canones non custoditis, ct majorum vultissta-
provectus esset, et in quovis orbis Chrisliani loco se- tula convellere, non cognosco qui eslis. Ad extremum
deret. suadet ut emendalo juvene tolius mali arlifice, re-
2. Ejus quoque magnanimitas hoc anno exarsit in jectisque ejus consiliis, monachos a se male habitos
Andream,Tarentinum episeopum. lllum concubinam in suis ordinibus suscipiat, eisque pacem praebeat.
238 habuisse compertum erat, et post susceptum sa- Sabiniano quoque, suo apud Mauricium legato, prae-
crum ordinem eam adhuc retinuisse quibusdam nata cepit ut de eodem negolio patriarchair. sui officii ad-
fuerat suspicio. Praelereapastoralismansuetudinisim- moneret. Illum stalim non obtemperassesalis indicat
memor, mulierem quamdam fustibus crudeliter caedi alia epistola ad Narsem patricium De causa, inquit, :

jusseral, quae migraverat e vita post octo menses presbylerorum, qux cum fratre meo el coepiscopo, viro
quam ob saevitiam staluit Gregorius eum per duos reverendissimo Joanne patriarcha, agilur, ipsum, puto,
menses in poenitentia transigendos a missarum cele- adversarium patimur, quetn asseris vellc canones custo-
bratione suspensum feriari debere [Lib. m, ep. 45). dire. Charitati oulem tux breviter fateor quia omni vir-
Quia vero non ita certum erat, ipsum carnali se fla- etomni pondcrc eamdem causam, auxitiante otnni-
tute
gitio maculasse, cum in rebus dubiis absolutum judi- potente Deo, e.vigere paratus stim. ln qua si videro
cium ferre non liceat, eumdem suae conscientiaa di- "
sedi aposlolicx canoncs non servari, duhit omnipotens
mittendum ut ab ea judicarelur, censuit simul- ;
Deus cjuid contra contemptores ejus faciam (Lib. ix, ep.
que admonuit, ut si tanti flagilii sibi conscius foret, 32). Athanasium ejusque socios de Manichaeorum
sacerdotii houore abdicato, nunquam ad sacrum haeresi infamatos esse docet epistola ii libri sexti.
opus accedere praesumeret. Ut hujusmodi suspicio- 4. Quid postea factum sit disce ex eadem epistola
nibus, quibus etiam oplimorum episcoporum fama et ex 66 ejusdem libri, quam iutegram hic exhibe-
potest laborare, tolleretur occasio, olim prxceptum inus, ut quae esset Gregorii prudentia in tractandis
fuil, Enuodio leste (Opusc. 7), ut omnes episcopi hujusmodi negotiis ostendamus : Gregorius Athanasio
cellularios haberent, occasione fortasse calumniarum presbijlero de Isauria. Sicul de eis quos ab unitatc
quibus vexatus nuper fuerat Symmachus papa, ut Ecclesix hsereticx pravitalis error abscidit affligimur
jam diximus in notis ad decreta S. Gregorii col. el dolemus, ita Iiis quos intra sinum suum catholicx
1289, nota g. fidei prvfessio continet congaudemus ; et ut pastorali
3. In coercenda etiam Joannis, patriarchae Con- sollicitudine illorum nos oporlet impictulibus obviare,
Btantinopolitani, saevitia et inimanitate, paterna Gre- sic piis horum professionibus congruit favorem impen-
gorii pietas eodem fere tempore laboravil ;
quod dere, ct sincera esse qux sapiunl declarare. Atque ideo,
satis probat nullum episcopura esse, ut alibi docet, D dum iibi Athanasio presbytero, monasterii sancti Mile,
qui sedis apostolicoe poteslati et castigationi, si culpa cui est vocabulum Tamnaco, quod in Lycaonia est
non subjiciatur (Lib. ix, ep. 59). Ex Isauriaa
exigat, provincia constitutum, contraria inlegrx fxdei fuissct
monachis unus dignitate sacerdotii insignis, in eccle- orta suspicio ; ut prufessionis tux potuisset integrilus
sia CP. fuslibus caesus fuerat. Tanti facinoris reus apparere, ad upostolicam sedemcui prxsidemus elegisti
ferebatur juvenis quidam Joannis familiaris, raulto- recurrere, asserens etium te corporaliier verberatum
rum scelerum infamia salis notus ;
qui, ut ait Grego- aliqua injuste ac violcnter fccisse. Et quanquam ea qux
rius, adhuc de Deonihil didicerat, qui viscera cha- vi impulstonis fxunt canonum minime censura recipiat,
ritatis nesciebat (Lib.m, ep. 53) qui insidiari quo-; et jure habeanlur infirma, quia ipse ea dissolvit qui in-
tidie diversoruui morlibus per occulta lestamenta justum fateri fxei ique compellit ; sed magis illa susci-
dicebatur, nec Deum metuens, nec homines cru- pienla est et ampleclan.la confessio, qux ex spontanea
bescens. voluntate monstralur procedere, sicui apud eos fecisse
Hanc vim et ignominiani Alhanasio illatam ihoc dignosceris. Ne quid tamen nobis ambiguum potuisset
 — ,

325 S. GREGORil MAGNI VITA, EX EJUS SCRIPTIS ADOItNATA. LIB. II. 326
existere, sanclissimoJoanni quondum fralri et coepi- A nis csl integritas amptectenda. Nam si credi *4Mi*.
paetuer
srnnn nostro,
scopo n',;i.i;. ,:.,:,: de
r»»,f».i.'n»,l,'i.., cicitatisantislili,
nnstrn Conslantinopolitanx J. ._« : ,
confitenii despicilur,
... • . .

eunctorum in dubium fides addu-

te prseuidimus scribendum (Indicl. \i, ep. 52), ut suis ciiur. atque crrores mortiferi ex incauta
districtiom
nos quid actum esset epislolis informaret. Qui sxpe a gcneranlur. Et hinc non solum errantes
oves ad caulas
nobis admonitus, rescribens (Indicl. 13, ep. 18) inno- minime Dominicas revocanlur, sed etiam inlropositx
luit,codicem apud te (uisse invcntum in quo plurima ferinis dentibus laniandx crudeliter exponuntur.
conlinebantur hxretica ; et ob hoc se adversus dileciio-
Hoc
ergo, frater charissime, subtiliter
perpendamus, et sub
ncm tuam fuisse commotum. Quem quia ad nos stu luit prxtextu hxresis a/fligi quempiam veraciter
profitentem
pro satisjactione transmittere, priores ejus partes sol- fidem cotholicam non sinamus, ne, quodabsit,
hxresim
licita lectione pcrcurrimus. Et quoniam manifesta
in eo fien sub cmendationis magis specie pennittamus.
hxreticx praviiatis venena repcrimus, ne denuo de- 5. Quod autem illis obtrectatoribus contingere
buisset legi, veluimus. Scd quia hunc Bolet, ut haeresim objicientes, in
te simpliciler oppositnm ferantur
lestalus cs legisse, el ad amputandam ambiguse sutpi- errorem, hoc Joanni CP. evenisse testatur
S. Grego-
cionis materiam libcllum nobis manu lua porrexisli per- rius his verbis Ante triennium, cogcnte cawa
scriptUM,
:
mona-
in quo fidem luam exponens, omnes
",' ., --r— genera-
„,,„..,.,.. cliorum. .„.„,.
lsaurix « t n«Hiw
c 7qui hxretici uccusaoantur,
accusabantur,
,., . satis/a-
satista-
liter hxreses, vel quulquid adversus catholicx
fidei vel d ciensmihi quondam frater et consacerdos meus
domnu,
Vrofessioms intearitntrm
professionis est, nntriieeim*
integritatem rat „„„,<„.„„„.,.
apertissime condemnasti . //>„.,.,„,.
/.-/,
Joannes Itlteras „.;.., _. ..-,.. ... .
misit, quibus niiebatur
ostendere eos
et cuncta gux sanctx quatuor universales sytwdi reci- E/,hesinx syncdo definitionibus conlradixisse,
et velul
ptunl, semper recepisse ac recipcre, el qux condem-
te ex cadem synodo certa nobis quibus ipsi
obsisterent,
nant condemnasse, condemnareque professus es cim capH.ulu deslinavit. lnier alia
; autem tcriplum itlic con-
quoque synodum qux Justiniani imperuloris temporibus tinebatur, de Adx anima, quia in peccato morlua
non
de tribus capilulis facta est, et suscipere
el custodire fuerit, eo quod diabolus in cor hominis non ingrediatur
promisisti, et proiubitus a nobis codicem ipsum ;
legere et si quis hoc dixisset, analhema esset. Qux cum milii
in quo pestiferx fraudis virus innexum est, rclecia fuissent,
hbentissime valde contristaius sum
consensisti;
(Lib. vn
reprobans eliam alque condemnuns ea ep. 34). Hunc Joannis errorem haeresis Pelagianae
omnia qux contra cathoticx fidei inlegritatem in eo surculum Telagianorumque id pseudo- Ephesina
sy-
dicta vel latenler insertasunt, nec
eum te legere denuo nodo fetum refellit doctissimus Papa, tum in
laudata
promisisli. Huc ralione permoti, postquam etiam ex epistola, tum Iib. ix ep. 49,
ubi capitula sub nomine
probati a te libelli pagina, fides tua nobis
calholica Deo synodi Ephesinae ad se ex regia urbe transmissa,
as-
eustodiente perclaruit, ab omni te hxreticx serit esse ipsamet Pelagii etCoelestii
perversi- prava
tatis macula juxla professionem
dogmV.a.
tuam liberum esse dc- De monachis Isauriae consulenda historia monastica
cernimus alque catholicum, et sincerx fidciinomnibus Orientis Iib. iv, c. 17,
p, 753, ubi eos potius in Ly-
pro/essorem atque sequacem, Christi Jesu caonia vixisse dicitur,
Salvaloris quam in Isauria. Certe lib. iv
gratia claruisse pronuntiamus ; liberam quoque tribui- Dialogorum c. 38, Grcgonus meminit cujusdam
mus licentiam ad tuum monasterium in tuo leloco vel Athanasii presbyteri, et ut conjicere licet,
ordine nihilominus remeare. De hoc quoque
monachi
et dileefis- Lycaonix, si fides sit plurimis Mss. hoc Ioco in
simo fralri nostro, Consluntinopolitunx nota
an- civitatis dcsignatis. Al Isauria et Lycaonia vicinae
erant pro-
qui iu supradicti sancli Joannis loco
tistili,
vinciae; unde non mirum unam pro alia
ordinatus
eu, nostra volumus scripta transmiltere. usurpatam
Sed quia con- fuisse.
sueiudo non est, ul priusquam ad nos ejus
syno- «39 Exstat libro v, ep. 37, ad Heliam, presbyte.-um et
dica deferatur, debeamus scribere
: idcirco distulimus. abbatem in Isauria, cujus discipulum Epiphanium
Sed postguam ea nobis delata fuerit, ci hxc, dum op- nomine, S. Gregorius diaconum Ecclesiae Rom. ordi-
portunum fuerii, indicabimus.
navit. Pelierat Helias 50 solidos ad monasterii
Iluic negotio sui
affinis est causa Joannis presbyteri necessaria sed mujit 72 beneficentissimus
;
pater.
Chalcedoiiensis, queni eouVm tempore ab ignaris Utrum
monaslerio degerent illi monachi de in illo
accusatum de baeresi
Marciauistarum, vel potius haeresis crimiue insimulati, prorsus
incertum est. Ex
Miircionitarum, judiees ab eodem Joanne
CP. depu- D commemoratis intelligere licet Joannem
tati injuste damnaverunt.
CP. non satis
At papa faclo concilio a Pelagiana hacresi cavisse (quod de
Graecis quam-
eumdem absolvit, maxime quia libellus abipsoobla-
tus fulei sinceritati per omnia
plurimis etiam conslat) el hi^loria m scientiaque
concordarct. De hac Ecclesiastica parum exercitatum, quippe qui suppo-
scutentia Joannem presbyterum ab
ha;resis crimine sititia et pro genuinis Ephesinae synodi
baeretica,
liberumpronuntiantescripsitGregoriusaJMauricium aclis imperite laudabat. Non semel cum
Augustum el ad Theoctistam (Lib. vi, ep. 16 hoc regiae
ct 17). urbis patriarcha luctandum Gregorio
Synodalis quoque judicii hujus certiorem
fuit, ut suo
fecit ipsum dicetur loco.
Joannera CP. patriarcbam (Ibid. ep. 15).
In ea quam 6. Quandoquidem de episcopis officii sui
ad ipsum scripsit epistola S. immemo-
Doctor aperte damnat ribus a Gregorio correptis et eraendatis loqui
eos qui falso abrepti zelo, hasreses ccepi-
etiam invitis, et mus, operae pretium est de Joanne, Ravennate epi-
orthodoxam Qdem profitentibus obtrudunt.
Notanda scopo, proptcr fastum el insolentera
pallii usum hoc
Bunt prae ceeleris verba baec :Sicut
hxrelicorum pra- etiam anno reprehenso pauca subjicere (Lib. m,
vitas ielo reclx fidei comprimenda,
ita verx confessio- ep. 56). Hic exarchorum Raveunae commorantium
327 S. GREGOItH MAGNI VITA, EX EIDS SCRIPTIS ADORNATA. LIB. II. o28

aucloritate frelus, supra eommunem

nonnulla sibi A vcrat Augustus.Quinetiam ejus tutelac commendarat
melropolitanorum consuetudinem usurpanda cxisti- liberos suos adhuc immaturos, dum anno irr.perii
mavit. Gum enim caeleri pallio extra missarum decimo quinto periculose asgrotaret, ut ait Simo-
(<i) tempus non uterentur, ipse lilaniis solemnibus catta.qui in Domitiani laudes latissime excurrit. Cum
1
ct supplicatiouibus publie;s,ex pccnitentia disciplina Cosroes, Persarum rex, profugus, Mauricii opo rc-
inslitutis, novo cultu pallialus incedebat, qui in ci- gnum recuperassct, ac paulo postad Gregorium \n-
nere polius et in cilicio tunc debuisset humililatem tiochenum patriarcham cruceni aurcam gemmis ful-
proliteri Hoc iniprobavit Gregorius modestire sacer- gentem misisset in templo S. Sergii, offercndam,
dotalis pnecipuus assertor, cujus iliud planeaureum ejusdem martyris basilicam plurimis donis ornasset
dictum, nibi in episcopi cervice splendidius fulgere (quod ejus ope regno se restitutum crederet, conju-
quam humilitatem. gemque suam dilectissimam ct prolem consecutam
Ad archiepiscopi sui exemplum superbientes Ra- magna
esse et valetudinem), spes injecta fuerat lidci
vennalis Ecclesiae clerici, (6) mappulis uti (quod solus Christianaeapud Persas disseminandaeacpropagandie.
sibi vendicabat clerus Romanus) prassumpserunt.De Hujus rei gratia Domitianus ad regem perrexcrat,
his Gregorius ad Joannem scribere quantocius cura- quem jamhunc sibi pluribus devinxerat beneficiis ;

vit per Castorium S. Ecclesiae Rom, notarium. enim episcopum regi fugienti et extorri Mauricius
R
Joannes ha>c privilegia sibi suneque Ecclesireasummis obviam honoris causa miseral, ul eum quocumque
pontificibus concessa respondit, et a Gregorio confir- vellet deduceret. Cosroem Christianum tunc factum

mari poposcit quod etiam flagitarunt Romanus

;
fuisse narrant Joannes Biclarensis in chronico, et
exarchus, pra?fectus, et alii urbis Ravennae nobiles Paulus Diaconus lib. iv, c. 17. (c) Al vana specie reli-
viri. Iis ergo morem gerens pontifex annuit, ut Ra- gionis delusos fuisse scriptores hos, ob regis munifi-
vennae archiepiscopus, donec aliquid certius consta- centiam erga Christianorum templa, eumque a gen-
ret de privilegiis ipsi concessis, pallio uteretur in li- tilium cultu non recessisse manifestum esl, tum ex
taniis quatuor tanlum dierum solemnium ; scilicet Graecis scriptoribus, qui gesta Mauricii prosccuti
S. Joannis Baptistae, S. Petri apostoli, S. Apollinaris sunt, tum praeserlim ex Gregorii epistola consola-
hujus Ecclesiae patroni, et in anniversaria suae ordi- toria ad Domitianum hoc anno scripta Imperatorcm :

nationis commemoratione {Lib. v, ep. 11.) vero Persartim, inquit, elsi non fuisse convcrsum do-

Non placuit Joanni judicium hoc, ut conjicere licet leo, vos lamen ei Chrislianam fidem prsedicasse omni-
ex epistola ad eumdem postea scripta, in qua queri- rnodo exullo : quia elsi ille ad lucem venire non me-
tur S. Gregorius de irrisonis et mordacibus Joannis tamen sanclilas prse&icationis su.v prsemium
ruit, vestra

sermonibus (Ibid. ep. 15). Ut autem omnem expo- hnbebit. Nam et .-Elhiops in balneum niger intrat, cl

stulandi occasionem tolleret, scripsit archiepiscopo C niger egrediiur, scd tamen balneator ntimmos accip.il
exploraturum se per Apocrisiarium suum Constanti- (Lib. iii, ep. 67). Sic sanctissimi episcopi sibiquc
nopoli agenlem, utrum nonnulli ex majoribus metro- amicilia conjunctissimi labores irritos blande ac inge-
politis, qui tricenos cl quadragcnos sub se episcopos niose consolatus est Gregorius, ad ejus epistolam
habebant, in litaniis cum pallio solcrent ambulare ;et respondons, qua suam ad Persas profeclionem pra-
si qui reperirentur, se libenter episcopo Ravennati dicationis gratia fructu caruisse dolens Domitianus

concessurum pallii in lilaniis gestandi privilegium. indicaverat. (Cf. Evag. Yila Mauric. lib. iv, c. 14 ;

Sic exasperatum placare conatus est humilis pon- lib. vi, c. 13 et seq. ; lib. vm, c. 12.)

tifex. Joannis tamcn vitia nequaquam dissimulanda CAPUT X.

existimavil, sed ipsum sedulo de iisadmonuit; prae-
Arodm. — De le^e Mauricii luilitcs iu moLastenis ie i[ii
1.

sertim quod amicis praesentibusblandiretur, obloque- proliibente. Hanc improbat S. Gregorins. 2 Utrum —
illam, antequam publicarelur, ememlaverit. 3. Qua —
relur absentibus; quod in servos 240 fureret ac oc^asione lex illa Quibus rationibue nite-
fuerit lata.
turpia evomeret quod disciplina ad vitam clericorum retur. — i. Gregorius de discipliua monastica sulli-
;

custodiendam nulla esset, sed tantummodo se clericis

cilus. — 5. Num alibalibus et monaclus egrodi fnr;i= pro-
luliitum. —
6. Judams faUoElia! cullu C.hrislianis illudit.
suis dominum exhiberet. Dc'co puniendo scribit Gregoriue. -. Dialof;os elu- —
Quantum talibus episcopis infensum se Gregorius cubrat. (An. 592 et 593.)
7. II

exhibebat, tantum erga optimos paslores benignum 1. Anlequam ab Orienle recedamus,agendumestde

se officiosumque praebebat quod maxime erga Do- ;
lege quadam eodem fcre lempore ab imparalore pro-
mitianum Melilins in Armenia episcopum et metro- mulgata, qusesanctissimum pontificem a^gritudine jam
politanum comprobavit. Is Maurieii imperatoris con- laborantem, gravissimo doloreaffecit.Nimirr.msanxe-
sanguineus erat, vir prudens, induslrius, verbo et rat Mauriciusnonsolum ut quisquis publicis adminis-

opere potentissimus, et ad res maximas gerendas trationibus fuisset implieatus, ad ccclesiasticum offi-

efficacissimus, inquit Jivagrius. Hinc ad plurima cl cium pervenire non posset.sed eliam utei in monaste
gravissima negolia hunc adjntorem adhibereconsue- rio converti non licerel quod de iisquoque qui mili-
:

(a) Quinetiam in Eccl. Graeca Episcopi quibus con- c. 24, n. 5.

cessus esl Pallii usus, illud non tolo Missae tempore (c) Ejusdem regis conversionem refert Fredegarii
gestant, sed usque ad recitalionem Evangelii, ex Isi- chronicon c. !), ailque ipsuni curn sexaginta Persarum
doro Pelus. lib. i. Ep. 136. Idem testatur Simeon milbbus esse baptizalum, et a Gregorio Antiocheno
Thessalonic. lib. de Templo et Missa. de lavacro susceptuin.
(b) De his lege Cardin. Bona lib. i. Rerum Liturg.
329 S. GREGORII MAGNI VITA, EX EJUS SGRIPTIS ADORNATA. LIB. II. 330

tire adscripti erant constituerat, quibus deinceps li- A. additque Gregoriura hanc legem emolliendo eadem
S.

berum non erat monasteria, pcenitentiae causa, pe- auctorilate usura qua praefecii praetorio, penes quos
lere. (a) Curiale3 quidem et saecularibus negotiis erat civiles ad se ab imperatoribus directas ut
adstrictosab ecclesiasticis dignitatibus excludivalde publicarentur, aut tanlisper immutare, aut ab earum
laudavit S. Gregorius, eviientissime sciens, inqnit, publicatione abslinere, donec de iis emendandia ad
quia qui swcularem habitum deserens ad ecclesiastica Augustum scripsissent vel ipsum adiissent. Alii vero

officia venire festinal, mu'are vult sseculum, non re- existimanl banc legem nulla rautatione facla fuisse
tinquere. At iisdem non licere in monasleriis converti missam a S. Gregorio qualem acceperat ab impera-
minime probavit. Etsi enim oeris alieni debitores fo- tore ; idque his Gregorii verbis significari conlendunt,
rent, ac publicis ralionibus implexi, poterat eorum eamdem legem per diversas terrarum partes Iransmitti
debilis per monasterium satisfieri, inquil sanclus fcci, et quia lex ipsa omnipotenli Deo minime concordal,
pontifex. Quod uno eodemque argumento simul de- ecce nunliavi. Ergo, inquiunt, lex qualis a papa
monstrat et dotata fuisse tunc monasteria etiam transmissaest nondutr. fueralcasligata et emendata,
amplis reditibus, et summam in ipsis viguisse chari- quandoquidem voluntati legique Dei post emendaiio-
tatem. Maxime vero damnavit sanctissimus paler nem consentanea erat. Utramlibet senlentiam eligat
1 egem quamililes ab ingressu monasteriorum prohi- n lecto
bebanlur, nisi aut expleta militia, aut pro corporis 3. Caeterum legis hujus ferendae occasionem impe-
debilitate missionem essent consecuti. Ipsum audia- ralori prasbuerat frequens poenitentiam tunc ambien-
mus de hac lege cum Mauricio exposlulantem Ad : tiuni concursusad monasleria, ita ut plerique saeculo
hxc, ecce per me servum ultimum suum et vestrum et curiae variis officiis ministeriisque aliigati, intcn-
respondebit Christus, dicens Ego te de (b) notario co-
: talis lot irae divinae flagellis perterriti, rei tum pu-
mitem excubilurum, de comile excubitorum Cxsarem, blicae tum privatas nuntium reraitterent, publicani
de Cxsare imperatorem ; nec solum hoc, sed etiam pa- telonia desererent ; militares viri, sive ii gregarii et
Irem imperatorum feci. Sacerdoles meos tuse manui manipulares, sive centuriones aut tribuni aliique
commisi, et tu a meo servilio mililes tuos subtrahis ? duces, militias insignia projicerent, ad conversionena
Responde, rogo, piissime Domine, servo tuo, quid ve- festinantes.
nienti el hsec dicenti responsurus es in judicio Domino Porro non deerant rationes quae persuaderent mi-
tuof Ca?tera legantur eadem quae summum decebat litesnonnisi emeritoset dimissos, in monasteriie esse
pontifieem libertale dicla, quam tamen his poslea suscipiendos. Quippe can. 4 conciiii Chalced. cautum
verbis temperavit humilitatem spirantibus : Ego qui- est.nequis in monasteriis servus oblentu monastiea?
dem jussioni subjectus, eamdem legem perdirersas professionisrecipiatur, praeler domini sui conscien-
terrarumpartes transmitii feei ; et quia lex ipsa omni- u tiam transgredientes autem hanc definitionem ex
:

potenli Deo minime concordat, ccce per suggestionis communicanlur. Et in concilio Gangrensi cao. 3 le-
meae paginam serenissimis Dominis nuntiavi. Ulrobi- gimus Si quis servum prxtextu divini cultus doceat
:

que ergo qux debui exsolvi, quiet imperatori obedien- dominum contemnere proprium, ut discedat ab ejus
tuim prxbui, et pro Deo quud sensi minime lacui. obsequio anathema sit. At milites toto militiae
(Vide lib. m, epp. 65 el 66.) tempore non secus ac servi, ad reipublica: obsequium
2. Hanc epislolam Gregorius misit ad Tbeodorum adstringebantur unde etiam in manu signati tunc
;

imperatoris archialrum, seu medicorum principem, erant tanquam mancipia quibus notae qu«dam inure-
rogans ut eam captato tompore offerret Mauricio, banlur. De his legendus Vegetius lib. n, c. 25. Ipse
apud quem gratia plurimum valebal, adhibitisque Gregorius in praefata ad Mauricium ep. mililes ap-
lum consiliis tum precibus adhanc legem refingen- pellat manu signatos. Juxta morem hodiernum etsi
dam aut emollier.dara Augustum impellerel. ?41 militibus nulla inurantur stigmata, staiim tamen ac
Utrum id Theodorus praestiterit ignoramus. Docere ta- sacraraento dato militiam professi sunl, eam dese-
n;en»idetur sanclus ponti fiex Mauriciuma legesancita rere, etiam sanctioris miliiiae amplectcndae causa,
postea resiliisse. Scribens enim ad plurimos metro- impune non possunl. Haec dicta sint ut eam legem
politas de militibus poslprobationem ad D
triennii ostendamus nec impie abAugusto latam, nec a Gre-
monaslicum habitura suscipiendis, subdit Qua de re : gorio temere promulgatam. Licet enim conlra pie-
etiam serenissimus et Christiamssimus imperator, talem pugnare viderelur, quod in sacra monachorum
mihi crtdite, omni modo placalur, el libenler eorum acie mereri prohiberentur milites (quapropter Gre-
conversionem suscipil quos in ralionibus publicis im- gorius Mauricium liberius increpavit), re tarnen pro-
piicalos non esse cognoscit. pius perspecta, bonique publici habita ratione, ita
Censet etiam E. C. Baronius legem hanc impera- staluendum esseprudentiaconsultissimorum fortasse
toriam a Gregorio emendalam temperatam prius suadebal.
fuisse quameam promulgari curarel, transmitteretque 4. Cum de conscribendis Christo militibus ita sol-

ad metropolitas. Eadem est fere illustrissimi viri D. licitus csset vir sanctissimus, ut inter eos disciplina
de Marca sententia (De Concord. lib. n, c. 11) ;
vigeret magis ac magis allaborabal, praesertim vero

(n) Idem plurimis jam canonibus, et summorum (6) Ex Cassiodoro lib. l Var., ep. 4, colligitur, No-
pontificum decretia statulum fuerat. Vide epist. 2 In- tariorum apud imperatoresmagnam fuissedignitatem
nocentii I ad Victricium Rotom. et potestatem.

Patrol. LXXY ii
 331 S. GREGOmi MAGNI YITA, EX EJUS SCRIPTIS ADORNATA. LIB. II. 33^

ut fralrum suorum saluti custoditeque abbates invi- \ ablactatus a materno ubere infantulus, tot fere va-

gilarent admonere satagebat. Unde stalim ac audi- gitus emisit, quod scripta edidit.

\H (a) Joannem abbatem sua 90cordia opinionem sui 242 6. Ut de iis eiiam qui foris sunt,
et ad Ec-

monasterii inquinasse ac labefactasse, ad eum scripsil clesiam non pertinent agamus, Judaei non
obitei"

in haec verba De fratrum tmitnabtu oinnino esto sol-

:
semel experti Gregorii clementiam, hoc anno cjus-
Sufftcialjam quod opinio monasteriiper vestram
itcitus. dem impigra sollicitudine zeloque indefesso repressi
negligentiam inquinata cst. Non frequenter foras egre- sunl. Nimirum cum quidam (<r) Nasas inter eos scele-

iiaris. ln eausit islis procuratorem inslitue.et tu ad ratissimus sub honore beali Eliae altareconstruxisset,

lectionem atque cralionem vaca In ipsis utttem multosque Christianorum illuc orationis causa per-
fralribus mtmatlerU tui quos video, non invenio eos traxissetac seduxisset : scripsit vigilantissimus pon-

ad leclionem vacare. Vnde considerare necesse esl tifexad Libeitiuum Siciliee praefectum (Lib. m, ep.

quanlum peccatum est, ut ex aliena oblalione Deus 38), ubi facinus admissuin fuerat, superstitioque ?i-

vobis alimoniam transmiserit, et vos mandata Dei gebat, ut districtissime et corporaliter in Judaeum
discere negligatis (lil>. m, ep. 3). Non solum autem hunc, si de reatu constaret, animadverleret, nec
clericis et monachis lectionem sacram
imperabat socordiam eaque pejorem avariiiam Justini ejusdem
peritissimus animarum rector, sed etiam laicis et r> insulae prajtoris imitaretur. Is euim Judaeorutn deli-

mililiae addictis, ut liquet ex epistola ad Maurentium nitus munenbus, Dei injurias viadicare non curabat

magistrum militum scripta (Lib. vm, ep. 17), quem uti Gregorius scriptis ad se lilleris didicerat. Idem

ob id laudat, quod humana conventicula cavens sacris Judaeus Christiana sibi mancipia comparasse fereba-
libris evolvendis incumbat dolet vero quod in hoc
; tur, quod contra legem a Constanlino Magno lalam

pio lectionis studio nullum socium habeat. ne Judaeis famularcntur Christiani, pugnabat. Quia
5. Caeterum ex his verbis Gregorii ad Joannem, vero eadem lege cautum erai, ut si quos Judsi Ghri-

non frequenler egrediaris, immerito asseril novae stianos in obsequio et famulilio haberent, ii extem-

Bibliotbeca? Eccles. Gallice conscriptse (b) parens pro- plo in libertatem assererenlur (Euseb., Ub. iv Vitx,

hibitum esse tum abbatibus tum monachis, foras Consi. c. 27) ; id mandari slrenue ac
exsecutioni

progredi, Gregorius frequentes tantum egressus

cum sine mora papa poslulat. Idem
argumentuin fere est
alterius epistolae (Lib. iv, ep. 1), ad Venantium, Lu-
in publicum vituperet. Sane qui suos alumncs
vitae

solitariae addictos esse voluit S. Benedictus, in duobus nensem episcopum, scriptoe anno sequenli.
7. S. Gregorium hoc tertio sui ponlilicatus auno
Regulae sus> capitibus (Scil.bl et 67) clare significat,
non eis interdictum extra monasteriura exire, et ne- de conscribendis Dialogis cogitasse, testatur epistola

gotiis vacare. Ipse vero Gregorius multis

negotiis ad Maximianum, episcopum Syracusanum, in qua
C eliam subodoramur eum paulo post iis elucubrandis
tum ecclesiasticis, tum etiam politicis non solum
adhibuitabbaleset monachos, ul infra soepe dicemus incubuisse (Lib. m, ep. 51). Verum de tempore quo

sed etiam prafecit. Anno superiori scripserat

Joanni scripli sunt lege prafationem nostram tom. II, ma-

Ravennati (Lib. n, ep. 49), mittendum esse in urbem xirae num. 17 ac sequentibus. Ex eadem praefalione

Fanum cum aliquanta pecunia Claudium monasterii omnia repelenda sunt quae ad hos libros perlinent.
Classensis abbatem, ad captivos redimendos. Postea Id unum hic observabo, egregium hoc opus fuisse
cum Theodelinda regina sesea communione Constan- solitudinis fructum, ad quam frequenter anhelabat

tii Mediolanensis episcopi suspendisset,

propter dam- Gregorius, ut a pastoralis vitae molestiis et sollicitu-

nata ab eo tria capitula, misit ad eam Joannera dinibus levaretur, et amissae quietis, eam piis de-
abbatem Hippolytutn nolarium.qui damnalione
ct flendo lacrymis.jacturam utcunque rcsarciret. Qualis
uutem secessu, quibusve meditandis lunc
hac minime pulsatam fuisse (quod schismatici voci- esset in

ferabantur) concilii Chaloedonensis auctoritatem animum iulenderet, disce cx ipso Dialogorum exor-

reginae persuaderent, eamque ad Constantii commu- dio.

CAPLT XI.
nionem revocarent (Lib. iv, epp. 3 et 4). Quin etiam
Abgdm. — 1. In Ecclesia Salonitana turbae propter Maxi-
iniHii, invito papa, ordinatum epUcopum. — 2. Gregorii
Secundini monachi et Probi abbatis opera usus esl,

ad pacem cum Agilulfo Langobardorum rege compo- D
nendam quod feliciier cessit (Lib. vi, cp. 30, et
;
lib. ix, epp. 4 et 43). Coramemoraodos boc loco
hoc in negotio constantia et patieotia. — 3. Maxinii
audacia \a sancluni pontificeui. — 4. Maximi ordinatio-
nem asserit imperator. 5. Maximi pcenitentia et «a- —
tisfactio. — 6 Quid de Honorato archidiacono definitum.

non existimamus tot monachos a S. Gregorio Evan-

— 7. Constautitia Augusta S. Pauli reliquias postulans
fertrepubam. Mos antiquus sanctorum corpora loco
geliipraelicandi gratia missos, de uuibus postea fiel non movendi. —
8. Antiqmtus tamen factae oounullae
translationes. (An. 593 et 594.)
mentio. Sfcessum tamen et ab omni negotio feria-
Yix tranquillo monasterii secessu Gregorius
ticnem, quibus solitaria vita maxime comraendatur, 1. in

quandiu his frui licet, amplccti debent monacbi ac otium et quietem tanlisper degustaverat, cum ad
prosequi, exemplo S. Gregorii potissimum id sua- consueta pontilicatus onera redcundum fuit, et Salo-
dente, qui a monasterii quiete abstractus, et ad nitanae Ecclesiae totique Dalmatiae subveniendum at-

gummi pontificatus fastigium evectus, tanquam que consulendum [LiL. iv, ep. 10). Provinciae hujus

30 (<•) Hoc nomine forsitan intelligendus praeses seu

(a) Is esl forlasse cui inscribitur ep. lib. v.

(b) Tom. IV. pag. 277 et 279. princeps Synagogae qui a Judasi ffasci dicitur.
 333 S. GREGORII MAGNI VITA, EX EJUS SCKIPTI3 ADOKNATA. LIB. II. 334
episcopi, Natalisolim sui metropolitani de quo supra A e* ipsa epistola 20 elici Idque forsan in
potest.
dixiinus, pravis exemplis corrupti a sacerdotalis ho- causa fuitut cum eo postea Gregorius mitius egeril,
noris tramite deflexerant; sscularibus enim negotiis ejusdemque ordinationem tandem ratam babueril.
immersi, abjecerant omnem Dei metum;neque quid Non me latet renuntiatum
Gregorio fuisse, post
Deo, sed quid sibi placeret exquirere ac explere interdictionem ab ipso prolatam, deductum in medium
jamdudum consueverant. Hinc mortuo Natali, cum fuisse militari manu Maximum (Ibid.), quod in e>us
Honoratus archidiaconus vir insulpata? vitae, incredi- ordinatione contigisse debuit. At illa deductio potuit
bilisque constantias, quam non semel ostenderat ad- etiam Deri aliquo post ordiaationem intervallo.
versus Natalem bona Eeclesiae dilapidantem, in Sa- Ad hasc, plurima de hoc episcopo ejusdemque
lonitanumepiscoporum electus fuisset Mlliplurimum corruplis moribus acceperat papa, quee nullo le-
sibi a tam severo censore morumque magistro for- gitimo testimonio nilebantur, quaaque postea diluit,
midantes, Maximo qui (a) saeculari polestate frelus ut quod subreptitio imperatoris diplomale usus fuis-
hanc sedem invaserat, favere dicebantur. His accep- set, quod per simoniam ad episcopatum pervenisset,

tis, Gregoriusad universos Dalmatiae episcopos scrL quod violalae castitatis reus foret. Quidni ergo dica-
bendum duxii, ut nullum in Salonitanum episcopum, mus, incerlo aut etiam falso rumore pervenisse ad
nisi consulta prius et annuente apostolica sede, or- d summum pontificem Maximura, spretis ejus litteris,
dioare praesumerent. Secus facientes, excommuni- ordinatum fuisse ? Sane Gregorius ad Conatantinam
calos et a participatione corporis et sanguinis Do- Augustam postea scribens, anno videlicet sequenti,
mini abstentos denuntiavit, ordinationemque futuram quasi de omnibus certior factus, tantum conqueritur
irritam declaravit. Praesertim vero Maximo manus Maximum se suoque Responsali nescientc fuisse ordi-
imponere prohibuit (Ibid., ep. 20). Attamen aut natum [Lib. v, ep. 21).
nondum accepta pontificio jussionc (quod vero pro- 3. Quae postea subsecuia sunt docet S. Gregorius
pius videtur) aui insupcr habita, ut papae significa- in epistola ad Sabinianum sedis apostolicae apocri-
tum est, Maximus caesis presbyteris, diaconibus, siarium seu legatum apud Mauriciura imperatorem
omnique clero, mililari manu in Ecclesiam deductus (Lib. \i,ep. 47). Nimirum saeculari et aulica aucto-
est, et tunc forsitan episcopus consecratus, si tamen ritate fretusMaximus, eo venit audaciae ut papae lit-
consecratio dici possil, qu«:ab excommunicatis ceie- teras excommunicationem, ni subdereluret resipisce-
brata, excominunicato dirisque devoto collala
et ret, intentantes, publice scindi fecerit, ipsumque apud

fuerat. Aderattunc Antoninus subdiaconus ecclesia- Augu8tumaccusarit, quod (ft)Malchumepiscopumali-

stici patrimonii in Dalmatia rector [Lib. m, ep.'22) quantaj pecuniae sibi debilorem in cuslodiaoccidisset.
;

qui cum surnmi pon tificis jussu adlaborasset ut Salo- Cilumniim hanc ita diluit vir sanctissimus De :

nitanus episcopus juxta canones eligerelur, ea ra- C qua rc, inquit Sabiniano, unum est quod breviter sug-
tioue Maximo praevaricatori exosus, et ab ejus satel- geras serenissimis dominis noslris, quiasi ego servus
litibus ad mortem quaisitus, fuga sibi consulere eorum in morte Langobardorum memiscere voluissem,
coactus est (Ibid., cp. 47). Praecipuus mali auctor hodie Langobardorum gens, nec regem, nec duces, nec
crat Marcellus, Dalmatis proconsul, ut habemus ex comites haberet, atque in summa confusione esset di-
pp. 5 iib. ix. visa. Deum timeo, in mortem cujuslibet ho-
Sed quia
2. Gregorius ad tantam offensionem ab Ecclcsia minis me
miscere formido. Malchus aatem episcopus
Salonitana removendam, uon minus prudontiam, neque in cuslodia fuit, neque in aliqua afflictione, sed
quam constantiam necessariam ratus, litteris tuonuit die qua causam dixil, et addiclus est, nesciente me, a
Maximura (Lib. iv, ep. 20), ul ipse ordinatoresque Bonifacio notario in domum ejus ductus esl, rui et
ipsius attreclare quidquam sacerdotali! officiinon prx- prandium fuctum est, ibique prandit, et honoralus eit
sumerent, donec explorare posset utrum vera aa ab eo, et nocte subito morluus est. Itaque slatim eva-
supposititia imperatoris jussione fuisset ordinatus, nuitfalsa haec Maximi criminatio.
quidve sibi visum foret rescriberet. Si verocontra in- 4. Nihilo tamen minus Maurioius ordinationem
terdictum aliquid agere non vereretur, ei anathema ejus asseruit, praefectorum et ducum qui publicaein
comminatur a Deo et a B. Pelro apostolorum principe. D Dalmatia rei prserant, ut conjicere licet, impulsu ;

Maximum jam abannosuperiori Salonilanam sedem
invasisse, nimirum labente undecima indiciione,
docet quod legimus de ejus prenilenlia in f.-agmento
nunc ad epistolarum calcem rejecto, priusvero prae-
quibus nimirum, denudata sua Ecclesia, prxmia
multa prmbere dicebatur. Ea de ro ad Constantiam
Augnslam scribens, vehementer exposlulat S. Gre-
gorius Et si, inquit, episcoporum causx mihi com-
:

misso epistolis indict. prim.e. Quocirca constat non- missorum apud piissimos dominos atiorum patrociniis
dumadeum aul ad episcopos Dalinatiae tunc porve- disponuntur, infelix ego in Ecclesia ista quid facio ?
nisse epistolas 10 et 20, hoc auno quario pontilicatus Sed (c) ut episcopi mei me despiciant, el contra me re-
Gregorii, duodecima indict. datas, 243 quod etiam fugium ad sxculares judices habeant, omnipotenti Deo

(a) Milites et lictores Romani Patricii conduxerat, et quorum ordinationes ad eum aliquatenus pertine-
ex lib. iv, ep. 47. bant cum universis quidem praeesset episcopis et
;

(b) Ecclesiae Rom. procurave-

Patrimonium aliquod patriarchis, propter singularem Ecclesiae Kom.prin-
rat in Dalmatia, ut patet ex ep. 46 lib. II. cipalitatem.
(c) Sic appellat eos quos jure patriarchali regebat,
 335 S. GREGOHII MAGNI VITA, EX EJTJS SHRIPTIS ADORNATA. LIB. II. 336

graliat ago, peccalis meis depulo. Iloc lamen breviter X (constabat enim eum post intentalam a summo pon-
suggeio, quia aliquantulum ezspecto; et siad me diu lifice excommunicationem, ad sacrum altare acces-
venire distulerit, in eo exercere disiriclionem canoni- sisse) judicio Mariniani reliquit staluendum, qua
cam nullo modo cessabo. satisfactione talis dcberet culpa purgari. Ex cujus
Jusserat Mauricius ut Maximus papai se sislcret, forsitam antistitis consilio et sententia proslratus per

euinque cum honcre Gregorius exciperet quod ;

ci treshoras Maximus jacuit, gravis luctus et pceniten-

grave visum est nempe quo honore dignus erat

; is tiai causa clamans : Peccavi Deo et beatissimo papx
talia nuntiabantur, antequam di- Gregorio (In appcndice episl.). Sublevalus a Mari-
de quo tanta el
scussa causa, insontem seprobasset ? ncque vero de niano, juvanlibus Callinico exarcho et Caslorio
charlulario, ccepit vehementius dolere at in recon-
ipsius ordinatione inscio Romano pontifiec factaerat ;

amplius qunestio ; eam enim ut imperalori morem ciliationis et absolutionis argumentum, Castorius ei

gereret, ita ratam habere consentit, ac si se auctore epistolam a S. 344 Gregorio scriplam obtulit, qua
quamvis sub ante- significabal reddilam ipsi fraternae charitatis gratiam,
hic episcopus ordinatus fuisset ;

rioribus principibus nullus ad haec usque lempora

pollicebaturque se adeum quantocius pallinm esse

Salonse episcopus, praetermissa Romana Antistilis missurum.

auctoritate fuisset constilutus. At multa supererant R
O.CumSabinianus Jaderlinusepiscopus, Honoratus
...... ......
crimina diluenda, nimirum quod flagitiose ac inipu-
D archidiaconus
u:.,: „ o_l_— :j
Salonitanus, «,„i::
. ..!.-_: — 1:
etalii plurimi, sedis apo-
:

slolicae jura contra Maximum asscruissent, jussit sa-

dice vixissel, quod data pecunia fuisset electus, quod
excommunicatus missas facere praesumpsisset. pientissimus pontifex ut eos qua decebat charitate
susciperet (Lib. ix, ep. 125). Optabat Gregorius ut
Callide egerat Maximus, ul Gregorii litteras qui-
bus a missarum celebratione cessare jubebatur, ad Honoratus ab archidiaconi munere ac dignitate, de
se non pervenirent. Ideoque iterata jussione rem ei quajam a Natalis archiepiscopi temporibus fuerat
sacram interdixit. Qua de re clero et optimatibus quaestio, non repellerelur ; verum obstabal illius
Ecclesiae consuetudo, quae archidiaconos expleto
tum Salonae lum Jaderae scripsit (Lib. vi, epp. 27 ac
quinquennio a suo removere minislerio cogebat. Id in
29), ut a communione Maximi recederenl neque ;

Ecclesia Salonitana pro lege haberi asseveravit Maxi-

enim ullus adhuc ejus communionem respueral,
praeter Paulinum episcopum, et Honoralum archi-
mus, confirmavitque Castorius chartularius ;
quin
diaconum, cujus elcctionem de qua supra cgimus, etiam adjecit Ires superiores archidiaconos ab ipso
Honorato, poslquam per quinquennium ministrassenl
non amplius tuebalur sanctus ponlifex quandoqui- ;

cedere compulsos. Quapropter sententia Gregorii

dem eum archidiaconum tantum appellaf, non epi-
scopum. non flagitandum ab Honorato judicium de causa,
fu i t

5. Tandem paternis adhortationibus et infracta ^ 9"«'" ipsejamjudicarat. Hunc exitum habuit diulurna
illa de Maximi ordinatione contentio, in qua vicit
constanlia consecutus est Gregorius. ut Maximusad
saniorem rediret rnentem. Ab ejus communione jam tandem infracta sancti ponlificis palientia et constan-

plerique recesserant; et Sabinianus, Jaderae episco- tia, ex adversis augeri solita. Quas animi dotes ac
pus pcenitcntia ductus, quod invasori et perduelli virtutes optime describit in epistola ad Sabinianum
adhaesisset, in monasterium abjecto episcopatu sese diaconum : Paratior sum, inquit, tnori, quam beati

receperat, ut tantam culpam lacrymis dilueret. At Pctri Ecclesiam meis diebus degenerare. Moret etiam

S. Gregorius eum ad suam communionem et amici- meos bene cognilos habes, quia diu porto sed si semel ;

tiam receptum,ut pastoralem curam resumeret hor- deliberavcro non porlare, eonlra omnia pcricula Iselus

tatus est, caeterisque ad Ecclesiam revertendi prae- vado (Lib. iv, ep. 'ilj.

beret exemplum, quod futurum sperabat (Lib. vn, hoc loto ncgotio Crcgorius adversarium apud
7. In

ep. vm, ep.

il;lib. 10). Neque vero spes fefellit; imperatorem expertus est Joannem Conslantinopoli-
ipse enim Maximus rediit tandem ad cor et jugo se tanum, ut par est credere; quippe quem ob usurpa-
debilaeobedientiae subdidit. Urgente papa ut Romam tum cecumenici patriarchae tilulum redarguendo el

judicandus accederet, obsessas ab hostibus viascau increpando, intensum sibi fccerat. Anlequam vero
i poterat, et imperaloris praeceptum, qui jusserat D de hac disceptatione fusiu? et enucleatius agalur,
ut Salonae ut in Damaltia mota haec quaeslio finire- quod paulo post fiet, ratio lemporis postulat ut qua
tur quod etiam sacris canonibus erat consenlaneum- arle idem Joannes Conslautinae Augustae mentem a
;

Praeterea plebem et prasfeclos militari munu suae Gregorio alienam eflicere molitus sit aperiamus,
profectioni, suo itineri obstitisse respondere in Ipsum enim digito monstrare videtur sanctissimus

promptu Quibus rationum momenlis prudenter

erat. pontifex his verbis : Sed quidam homines contra me
perpensia, accedenlibus quoque Callinici exarchi pielalem vestram excitare voluerunt, ut mihi, quod
precibus Gregorius annuit ut Maximus Ravennae absil, voluntatis vestrx gratiam subtraherent (Lib. rv

coram Mariniano archiepiscopo, et Castorio sanclae ep. 30).

Ecclesiae cbartulario, se purgaret tam de simoniaca Piissima Augusta basilicamin honorem S. Pauli
ha?re9i, quam de caeteris objectis criminibus, praestilo apostoli aedificandamcuraverat in ipso regiaeurbis
ad corpus S. Apollinaris martyris sacramento (Lib. palatio ;
quam ut sacris ejusdem reliquiis dilaret, po-

ix, ep. 79, 80, 81). Cum autem inobedientiae et per- 8tulavit a Gregorio ut sibi transrnittere vel beatissimi
duellionis in sedem aposlolicam reus essel manifeste apostoli capul, vel aliud quid de ipsius corpore festi-
337 S. GREGORII MAGNI VITA, EX EJUS SCRIPTIS ADORNATA. LIB. H. 338

naret. Cujus jussioni respondit se obtemperare nec A factas,quas Gregorius ignorare minime potuit. De
posse nec audere, quod sanctorum apo3tolorum cor- hisquoque consule notas ad ep. 30 libri quarti, ve-
pora nequidem loco moveri impune, vel tangi pos- rum his in translationibuse tumulissuiseducebantur
sent idque mullis miraculis ibidem commemoralis
; sacra illa pignora, ut in aliquo decentiori loco
corjfirmat. Petierat etiam Constantina beati apostoli quiescerent, neque procul deferebantur.
sudarium, quo fortasse nomine intelligidebet linleum Haud improbavit quidem sanclus doctor episco-
aliquod ejus cruore sacro tinctum, et in sepulcroin- pum ct clerum urbis Euriae inde commigrantes corpus
clusum. Sed quia extrahi non poteral nisi corpus S. Donati secum abstulisse, et in Cassiopi Castro in-
apostoli detegendo, et movendo, quod nefas
loco sulce Corcyrae deposuis3e [Lib. mv, epp. 7 et 13). At

erat, piaeAugu9ts precibus annuere non potuit papa. vero migrationem istam necessariam efTecerant bar-
In epistola quam Gregoriu3 ad eam misit, ait Quia : baricus gladius et hostiles incursus. Metuentes ergo
Romanis consuetudo non est, quando sanctorum reli- sacerdotes et clerici civilatis hujus, ne sacrae S. Do-
quiasdant, ut quidquamtangereprsesumantde corpore; nati reliquicE in ecclesia deserta et patente aliquam a
sed tantummodo in pixide brandeum [Id est velamen} barbaris injuriam paterentur, maluerunt eas secum
mittilur, atqne ad sanclissima corpora sanctorum po- asportare.
nitur. Quod levalum, in ecclesia quse esl dedicanda, g Quae de sanctis corporibus loco non movendis ad
devota cum veneralione reconditur. Addit plurima iis mentera S. Gregorii diximus, de eorum vestibus aut
in locis, ac si sanctorum corporibus potirentur, pa- aliis rebus ad ipsos sanctos pertinentibus, minime
trari soliU miracula. Insuper docet in totius Occi- intelligi debet : nam cum accepisset a Joanne abbate
dentispanibus omnino intolerabile esseac sacrilcgum, tunicam S. Joannis reperlam, ut eam ad se trans-
si sanctorum corpnra tangere quisquam fortasse vo- mitlere curarel rogavit. hanc fuisse
Tunicam 345
luerit. Utinam vero piam hanc et sanctorumreliquia- S. Joannis apostoli positamque Romae
et evangelistae,

rum venerationi consentaneam consuetudinem per- in basilica Constantiniana, docet Joannes Diaconus
petuo retinuissemus. Cum Graecorum contrarius rnos (Lib. iii, nn. 57, 58, 59), ubi eam asserit mullis
posset objici, quibus videlicet nulla erat sacra cor- coruscasse miraculis. Utrum haee papae responsio
pora levandi ac alio transferendi religio, respondit Constantinae Augustae satisfeceril, compertum noa
S. Gregorius dubiae fidei sibi videri, quas transfere- habemus. Exslant tamen plurimae sancti pontiflcis
bant et distrahebanl reliquias ; suspicionemque suam epistolae ad eamdem postea scriptae, ex quibus intel-
hoc exemplo conflrmat. Nimirum quidam Graeci mo- ligitur eam quod sibi denegalae fuissent S. Pauli reli-
nachi ante biennium Roma? deprehensi fuerant no- quiae, non indigne tulisse, sed erga sedem apostoli-
cturno silentio juxta ecclesiam beati Pauli, corpora „ C am pio semper flagrasse studio.
mortuorum in campo jacentia effodientes, atque ip- CAPUT XII.
sorum ossa recondentes. Qui cum inlerrogati fuissent Argch. —
I. Theodelinda ConstaDtio, Mediolanensi epi-

quo id consilio faccrent, confessi sunt quod iila ossa scopo, infensa procausa triuni capitulorum. 2. Grego- —
rius ad eam legatos mittit et epistolas. 3. Quo eventu. —
ad Grseciam essent tanquam sanctorum reliquias por- —
4. Idololatris couvertendis incumbit. 5. Januarii —
taturi. Apud Gregorium Turonensem et alios passim et aliorum Sardiniae episcoporum socordia. 6. Deli- —
centia chrismate consignandi presbyteris Sardis data.
(o)scriptores, occurruntlales, non pias(ut vulgo vocari — 7. Res hoc anno in monachorum gratiam a S. Grego-
solenl) sed sacrilegae fraudes, quae dubias effecerunt rio gestse. —
8. Mulieres a monasleriorum ingressu ar-

plurimasalioquingenuinassanclorumreliquias. Unde cet. — 9. Mouialium honestati et tranquillitati prospicit.

— 10. De abbatissarum setale decernit. 11. Ejusdem —
liquet nullaca majorem aut cerliorem sanclis venera- decretum de clericls abbatibus explicatur. (An. 593
tionem procurari posse, quam eorura sacra pignora, et 594.)

in prioribus sepulcris (quae tamen ornari decet) inte- 1. Eodem fere tempore S. Gregorius ad Theode-
gra et intacla relinquendo quod etiam (b) civilibus
;
lindam, Langobardorum reginam, scribere coactus
cavetur legibus. est, ut ejus animum Conslantio, Mediolanensi epi-

8. Absit tamen a nobis, ut omnes sanctorum scopo, infensum, ad pacem et concordiam revocaret
translationes damnemus pio consilio factas. (c) Tem- (Lib.ui,epp. 29, 30, 31). Laurentio, Mediolanensi
pore Constantii Augusti legimus Constantinopolim D episcopo, e vivis sublato anno superiori, Constantius,
delatum fuisse S. Timothei corpus Ephesi prius se- ejusdem Ecclesia? diaconus, unanimi totius cleri con-
pultum, ac in basilica sanctorum apo9tolorum collo- sensu succe9sor datus fueral, Gregorio dudum probe
catum esse. Paulo post eiiam reliquiee sanctorum cognilus, cui etiamdum Cnnstantinopoli moraretur,
Andreae apostoli et Lucae evangelistae delata: sunt ex longo tempore adhaeserat. Et quamvis in cjusmoribus
Achaia, eodem in loco depositse quod refcrt ac
et ;
nihilquod reprehendipoluisset, invenisset quia tamen ;

laudat Hieronymus (Hieronym. contra Vigilant.). in animum suum pridem induxerat, ad tuscipienda
Lege apud Mabillonium (Prscfat. ad lom. II Act. SS., curx onera,pro nullius unquam misceri per-
pastoralis

observat. 8) plurimas sanctorum translationes quarto promovenda penitus absti-

sona, ab e.jus electione

et quinto saeculo iu Occidente, ipsaque in Italia nuerat: ipsam soli9 apud Deum precibu9 proaequi

(<;) Consule Tillemontium

in Constantio art.4, pag.
Vide Guibertum de Novigento lib. de Pignoribua
(ei)

sanctorura. 415. Translationem hanc factam vigesimo Constetntini

(b) Lege ultima desepulcrorum violat.estqueTheo-
Magni anno, dicit Hieronymus.
dosii Magni an. 386.
339 S. GREGORII MAGNI VITA, EX FJUS SCRIPTIS ADORNATA. LIB. II. 340
contentus; assiduo orans ut snnimus pastor talem sohisma occasione oondemnationia illorum capilulo-
A
Mediolanensibus pastorem pneberct, in cujus lingua rum exortum, non in eo positum erat, quod ab illia
et moribus exhortaiionis iioinm pascua valerent invc-
condemnandis abstinerotur, sed quod a condemnan-
nire: in cujus mente et humililas cum rectitudine ful- tium communione secessio fieret. Gregorius enim
geret, et severilas cum pietate qui eis viam vilx non:
pro veris Ecclesiae filiis semper habuit(n)eos, qui cum
solum loquendo, sed eliam viveado posset oslendcre ; tria illa capitula rejicere formidarent, in Ecclesiae
qnatenus exemplo illius discerent ad xlernse patrix tamen unitate permanscrunt, et cum ipsis bcnignius
desilerium suspirare. Itaque quando sapientissimus egit semper, quos inter, prster Theodelindam, erat
pontifiex aliquas episcoporum electionrs sibi vendi- Secundinus exiraiae sanctilatis monachus, reginae
cavit, nonnisi gravissimis rationibus coactus, a priori acceptissimus.
proposito recessit. Nimirum satis habebat, ut anti- Redeunte ad Constantii eoramunionem regina, tres
quam servaret consueludinem, aliquem mittere Ec- de quibus jam locuti sumus episcopi, ut vero simile
clesiae Romanae militem (hoc nomine clericos, Ec- esl, quieverunt nec ultra eum a Brixiensibus civibus
;

clesiae militentes et servientes significat) qui eleclioni vexaluin fuisse ut sacramentum dc tribus capitulisa
interesset.etabepiscopis provincialibus,cum assensu se nunquam damnaiis praostaret, inde potest colligi,
tamen summi pontificis, consecrari procuraret. Con-
g quod plurimis in epistolis ad ipsum deinceps scriptis
stantius in ipso episcopatus exordio suam fidei con ea de rc plane sileat sanctus pontifcx.
fessionem, ut moris erat, papae obtulit; in qua con- 4. Non minori labore ac studio in vocandis ad Ec-
demnala fuisse tria capituhi, laesarr.que ac pulsatam clcsiam infidelibus, quam in rcvocandis schismaticis
concilii Chalcedonensis auctoritatem tres episcopi 2-10 desudabat. Sardiniae partem incolebant quidam
pervulgarunt quorum
; malis artibus decepta Theode- populi, Barbaricini dieti, qui ad ha?c usque tcmpora
linda, Langobardorum regina, Conslantium stalim cultum idolorum retinuerant. Eos aWandalis pulsos
aversataestut legitimae fidei desertorem. Brixiensem ex Africa, in Sardiniam migrasse, conjeclura potius
episcopum unum ex tribus iisschismaticispraesulibus quam certis rationum momentis habetur. Barbaro-
fuisse, non obscure indicat epistola 39 ejusdem libri, ruin illorum mores exprimit his verbis Gregorius :

ex qua habemus ipsum et Brixiae cives importune Ul insensata animalia vivunt, Deum verum nesciunt,
postulasse ut Constantius jurejurando affirmaret se ligna autem et lapides acloranl (Lib. iv, epp. 23 et 24).
tria non damnasse capiluli. (Vide lib. iv, epp. 2eti.) Arduum igilur erat eos ad veram fidem prolrahere ;

2. Haec audiens Gregorius, ut opem utrique ferret, quod lamen aggressus est sanctissimus papa, cujus
calumniam passo, et reginse ob
scilicet archiepiscopo charitati nihil erat difficile alque ad hoc opus elegit
;

spretam ejus communionem de salute periclitanti, Felicem quemdam episcopum, et Cyriacum servum
misitad Theodelindam Hippolylum notarium etJoan- C Dei, abbatem S. Andreae. Ab iisdem postea didicit
nem abbatem, qui eam revocarent ab errore quod ; non solos Barbaricinos, sed rusticos fere omnes in
et litteris suis praeslare conalus csl (Lib. iv, ep. 4). Sardinia idololatriae deditos (Ibid. ep. 25). Quapro-
Priores quidem ipsius litteras reginae ollerendas non pler scripsit confestim ad nobiles at ad caeteros in
censuit Constantius, quod in eis rerum tempore Jus- Sardinia possessores, ut rusticis a ctillu idolorum
sliniani Augusti geslarum, el quinlte synodi mentio- avertendis et retrahendis invigilarent ; significans
nem injecisset, qua olfendi poluisset ejus animus. nihilsibi gratius aotjucundiusabipsis possenuntiari,
Alleras vero misit in quibus Constantio suadenli quam quot quisque idololatras ad Cbristum perduxis-
morem gerens, de illa fynodo siluit, cL quatuor prio- sct. Strenuam ad hoc operam navavit Zabarda Sar-
res tanlum laudavit, imprimisque Chalcedonensem, diniae dux, de quo Felix et Cyriacus ad Gregorium
cujus auctorilati detractum iri per trium capitulorum scripserant, eum cum Barbaricinis eo pacto facere
daranationem schismatici causabantur. Amoto itaque pacem disponere, ut Chrisli fidem et servitutem am-
hoc scrupulo, sanctissimus pontifex hortalur piissi- plecterentur (Ibid., ep. 24). Ea de causa piissimoduci
mam reginam, ut imperilisstultisque hominibus mi- gralias egit pontifex sanctissimus, et proedicatores a
nime credat, caveatque ab catbolicae Ecclesiss com- se missos commendavit. Tunc Hospitonem Barbari-
munione separan ne tol ejus laeryraae, tantaque D cinorum ducem jam Christianum factum, patet ex
;

bona opera perirent, si a vera fide aliena inveniren epistola ad ipsum scripta (Ibid., ep. 23), qua Gre-
tur. Uecet ergo, inquit, Gloriam vestram, ad reveren- gorius de recta fide ab eo suscepta eum laudavit ;

dissimum fratrem et coepiscopum meum Conslantium, admonuit autem veram fidem bonis operibus esse
cujus el fides, et vila bene olim mihi approbalaest,sub comprobandam, insuper ejus officii esse ut quoscum-
omni celerilate transmittere, eique directis veslris epi- que p.osset ex subditis ad Christum adduceret, ac
stolis indicare ordinalionem ejus quam benigne susce- praedicatores eorum conversioni insudantes solalii
pislis, el quia ad ejus Ecclesi.v communione in nullo fovcret necessariis.
separamini. Quid illi lunc profuerint satis non liquet. Ex alia
3. Rediit ad uoilalem Ecclesiae prudentissima et epistola diu postea scripta (Lib. xi, ep. 22) constal
Christiani8simaregina,quamvisadcondemnandatria multos adhuc barbaros in Sardinia idololatriam tunc
capitula rainime adduci potuerit; aut certe id si ali- minime abjecisse, quos tamen ad fidem Christianam
quando impetratum est ab ea, tradius contigit. At amplectendam festinare scribit insulae praesidi. Eo

(o) Vide iupra cap. 5, num. 11.

341 S. GREGORII MAGNI VITA, EX EJUS SCIUPTIS ADORNATA. LIR. II. 342

dem temporejussit (Lib. ix, ep. 23) utVitalis in Sar- A. et presbyteri, sed ila negligenter, ut etiam die Do-
dinia defensor Barbaricinn mancipia compararet ; an minico nullus adesset presbyter qui missarum solem-
ut ea in fide erudienda curarei, iisdemque postea nia celebraret. Murmurantibus hac de re populis,
uleretur ad eorum populares Christiana fideimbuen- qui istuc devotionis gratia confluebant, Gregorius
dos ? Eodem sane consilio legimus pueros Anglosai matura deliberatione judicavit socordes illos clericos
annis decem et septem, vel decem et octo, ejus cura et inde amovendos, et in monasterio huic ecclesiae co-
munifJcentia emptos, ac in monasteriis, ut in Chri- heerente instituendam esse monachorum congregatio-
stiana religione instituerentur, positos (Lib. vi, ep. nem, cui abbaiem prafecit Maurum (Lib. iv, ep. 18).
7) quorum poslea ministerio usus est, ad
;
totius Legenda est ea de re epistola ad cumdem Maurum
Anglorum gentis eonv.Tsionem, de qua iufra.' qua ei terrarum, redituum, oblalionum illius eccle-
5. ldeo Gregorius Felici et Cyriaco partes impo- siae summam administrationem tnbuitsive ad mona-
suit annuntiandi in Sardinia Evangelii barbaris et chorum victum, sive ad sarla tecta. Observal hoc
rusticis, quia insulas hujus episcopi parum de eo- loco Mabillonius ad fidelium asdilicationem aliquan-
rum salule solliciti videbantur. His verbis increpat do conducere, ut monachi in locis frequentibus ins-
Januarii Calaritani episcopi, et lotius insulae metro- tiluantur. (Cf. ilabilt. loco laud., ad an. 594.)
politani socordiam et segnitiem : Accidit, inquit, p 8. Aliunde tamen sollicite cavebat vigilantissiraus

aliud vatde lugendum : quia ipsos rusticos, quos habet pater(a)neex mulierum consortio regularis apud
Ecclesia tua, nuncusque in infidelitate remanere ne- monachosdisciplina labefactaretur. Unde Valentinum
gligenlia fralernitatis vestrx permisil. Et quid vos ad- abbatem increpat quod mulieres in monasterium
moneo ut exlrancos ad Deum adducatis, qui vestros ab suum ascendcres,\nere\, ac fieri monachorum comma-
infidelitate corrigere negligitis? Unde necesse est vos tres;idque ne ulterius eontingai, eura severissimae
per otmiia in eorum conversionem vigilare. Narn si ultionis comminatione prohibet (Lib. iv, ep. 42).

cujuslibet episcopi in Sardinia insula paganum rusti- Utrum arcendas mulieres ad ccclesiarum ubi mona-
cum invenire poluero, in eumdem episcopum jortiter chi observabant et sacraslaudes persolvebant introi-

vindicabo (Lib. iv, ep. 26). tu.censuerit Gregorius, hocque ad Valentinum prae-
6. Januariura despiciebant ejus ministriet clerici, cepto sanxerit, exploratum non est. Sane in epistola
quod nimiae esset simplicitatis ; unde oriebatur ec- 41 librisecuudi frequentiorem tantum feminarum
clesiasticaa disciplinae neglectus et remissio. Hinc accessum ad monasteriorura eeclesias videtur inlerdi-
fortasse daia presbyterisoccasio praesumendi, sacro cere. Praeterea basilicam S. Pancratii martyris fre-
chrismate parvulos in fronte signare, quod ne ultra quentabat promiscuussexus, incujus gratiam singu-
prohibuit Gregorius
fieret r o — 9). Quia ta
,--/-*
(Lib. iv, ep.
x- _ s Dominicis
-- ibidem missarum solemnia celebranda
men accepil postea quosdam ob hanc prohibitionem " decrevit; in qua tamen monachos maluit militare
—
valde offensos, aliud promulgavit decretum in haec quam clericos.

verba : Pervenit quoque ad nos quosdam scandaliia- 'H79. Erga moniales, ob sexum fragiliorem,

tos fuisse quod presbyleros chrismate iangere eos qui majorem sollicitudinem etseveriorem custodiam ad-
baptizandt sunl, prolubuimus. Et nos quidem secun- hibendam ratus, hsc ad Januariura Caralitanum, hoc
dum usum vetcrem Bcclesix nostrx fecimus ; sed si fere ineunie anno scripsit Pervenil ad nos minus le
:

omnino hac de re aliqui contristantur, ubi episcopi de- monasteriis ancillarum Dei in Sardinia sitis luitionis

sunt, ut presbyleri etiam in /ronlibus baptixandos impendere : et cum dispositum a tuis prudenter fuisset
chrismate tangere debeant, concedimus (Ibid., ep. 26). decessoribus, ut quidam de clero probati viri curam ge-
De hujus decreli seusu digladiantur theologi, aliis renles, earuin senecessitatibus adhiberenl : nunc ita fun-
permissum presbyteris ut sacramentum confirmatio- ditas esse neglectum, ul per publicas personas pro tri-
nis administrent contendentibus, aliis negantibus. butis aliisque muniis ipse per se principaliler Deo dica-
Menlem nostram circa quaestionem et controversiam t/e feminse compeltantur ire, necessitatemque haheant
hanc satis aperuimus in notis ab laudatas epistolas, pro supplendis fiscalibus per viltas prsediaque diseurre-
quas diligentem lectorem consulere non pigeat. re, atque virilibus incompelenter se miscere negotiis.

7. Ut res monasiicas, quae Gregorio semper cordi D Quod malum fraternitas tua facili correctione remo-
fuerunt, nunc attingamus, ad quartum ejus pontifi- veat, ut unum probatum virum vita moribusque, cujus
catus annum pertinere videtur quod de ipsius erga xtas atquelocus nihil de se pravx suspicionis objicial,
mooaslerium Sublacense olim a S. Benedicto condi- sollicite deputet, qui sic monasteriis ipsis cum Dei li-

tum, et Honoralum abbatem, munificentia legilur more possit assistere : quatenus ulterius eis pro quibus-
:

nimirum eum cum sua malre Silvia huic caanobio libet causis privatis vel publicis extra venerabilia loca

Castrum Apollonium et alia inulia bona contulisse conlra reguiam vagari non liceal, sed quidquid pro his
(MabiUon. Annal. Deued. lib. viii, num. 44, pag. 231). agendum est, per eum quem deputaveris, ralionabiliter
Neque praetereunda quaj hoc anno contigit, admis- peragatur. Ipsx vero referentes Deo laudes atque co-
sio monachorum in ecclesiam S. Pancratii, quae Ro- ercentes semetipsas in monasteriis suis, nullam occa-
mae via Aurelia etiam nunc exstat. In ea prius minis- sionem ulterius fidelium mentibus pravse suspicionis
traverantet rem sacram curaverant clerici ssaculares injuianl (Lib. iv, ep. 9).

(a) Vide lib. xi, ep. 25, olim 20 libri ix,

 343 S. GREGORII MAGNI VITA. EX EJUS SCRIPTIS ADORNATA. LIB. III. 344
10. Ad eamdem
sanclissimi papae sollieitudinom A M ^ 1 "' 1 "" 11 . ul cpiscopi clericis monachorum pro-
erga moniales spectat quoque quod con&tituit ad Ma- positum appetentibus, quia meliorem vitam sequi
ximianum, Syracusanum episcopum, scribens : Ju- cupiunt, liberos in monasteriis largianlur ingressus.
venculas abbalissas ftcri vchemenlissime prohibetnus Cavet igitursapientissimus papa laudataepistola, ut
11). Addit nullas(<i) velandas et benedi-
(Lib. iv, ep. preshyteri, diaconi, aut alii clerici, abbates in mo-
cendas ab episcopis in abbatissas nisi sexagenarias nasteriisnonfiant et ordinentur, nisi post legitimam
virgines, quarum aetas hoc alque mores exegerint. prohationem, et diutinam in monaslica vita excrci-
Mirum forlasse vidcbilur Gregoiium tantam in taiionem, omissaque prius clericaius militia (Lib. i, ep.
abbatissis aetatis maturitatemrequisiisse. Verum alibi 42),hoc est relicto illo Ecclesiae litulo, cui per suam
docet eos qui impugnanlium vitiorum certamina ordinationcm erunl alligati, et ut aliquando loquilur
adhuc tolerant, quod in juventute et in virili relate Gregorius, incardinati. Eadem ratione alibi velat
saepe fit, aliorum curam suscipere non debere. Sta- eos qui elericalem militiam cum monastica mulave-
timauteui ac doinita sunt vitia, etiam juvenes, incul- rint,pro arbitrio ad suair. reverti denuo Ecclesiam.
pate possunt morum magistri judicio episcoporum Uhi obiter notandum rtari a sancto papaclericis co-
et prselatorum constitui, aliisque regendis praefici. piam amplectendai vit-e monaslicae his verbis : Si
Unde S. Gregorius minime improbavit beatum Be- n quos autem qualibet occasione a clericatu in monachi-
nedictum in juvenili eetalc, post superatam carnis cam conversionem venhe contigeril, etc.
tentationem, exstinctumque spinarum aculeis omnem Perperam quoque nonnulli prohibitum monachis et
voluptatissensum.in virtutum magisteriomultisprae- abbatibus putant Gregorianis verbis superius allatis
fuisse discipulis. (lide Moral. lib. xxin, num. 21, et (Ex. ep. 11 lib. iv), ne presbyleri ordinentur, aut cleri-
lib. n, Dial. c. 2.) cali adscribanlurmililiae; quia videlicet ordo Ecclesias-
II. In eadem epistola ubi de abbatissis haec edixit ticus vilx monaslicx obest, et vicissim fkgula monasti-
Gregorius, quaedam de abbatibus prascribit observa- ca Ecclesiastici^ ulilitatibus. Sed ne ita interpretemur
tione digua : Presbyteros, inquit, diaconos cseteros- Gregorium ipse inlercedit, cum saepius monachos
que cujuslibet ordinis clericos, qui ecclesiis mititant, preshyteratu insigniendos censueril et jusseril. Vide
abbates per monasteria esse non permitlas, sed aut epistolam 42 qua Victorem, Panormi-
libri sexti, in
otnissa clericatus mililia, monachicis provehantur or- tanu'ii episcopum, horlatur, ut unum e monachis S.
dinibus, aut abbatis loco permanere decreverint,
si in Henxw-e presbytcrum ordinet absque mora, postulante
clericatus nullatenus pcrmiilantur habere militiam. Sa- Urbico abbate, quem sacerdotio quoque insignitum
tisenim incongruum esl, si cum unum ex his pro sui legimus. Ea de re sane nullus remanebit scrupulus
magnitudine diligenler quis non possil explere, ad legenti notam e ad epistolam ex qua ita cavillandi
ulrumque judicelur idoneus : .ucque invicem et eccle- ^* sumpta occasio. (Cf. Mabill. ad. an. 594, p. 233.)
siasticus ordo vitse monuchicse et ecclesiasticis utilila- Scopus ergo vigilantissimi pastoris eo loci est re-
libus regulamonachatus impediat. pellere a monasticis prselaturis clericos, ut nunc au-
Exhoclocoquidam prohare nituntur. S. Gregorium diunt, saeculares, aliarum jam ecclesiarum titulis ad-
clericos ab amplectenda piofessione monastica de- dict03, pro illorum temporum more tum quod cle- ;

terrere ac prohibere viduisse ; sed contra ipsius ricalis monastica militia in diversis ecclesiis ita
et
mentem,cumalibi Desideiium episcopum hoitctur.ut sociari non possint, tum potissimum quod per cleri-
Pancratio, Ecclesiae sua; diacono, gratium monustiae corum illorum qui monasticis inhiabant dignitatibus
conversatiouis appetenli, minime impedimcnlo sit ; sed ambilionem et remissiorem vitam (nc quid pejus di-
eum potius pastorali admonitione succendut, ne hujus camus) monasteria destruenda, quod etiam postea
desiderii fervor in eo tepescat (Lib. xn, ep. ronligit, praevideret Dumquc hi, inquit vir sanclus,
39). Prai- :

terea sanctissimus doctor beati Benedicti regulam quasi vaticinans, fingunt se religiose vivere, monas-
impense laudat commendatque, cujus cap. 60 sacer- teriis prxponi appetunt, et per eorum vilam monaste-
dotes in monasterio suscipi rogantes, ea lege admitti ria destruuntur (Lib. v, ep. 1) ;
quibus quoque verbis
jubentur, ut omnem regulse disciplinam observaturos se id se jam experimenlo didicisse eignifical.
spondeant. Hinc concilii Toletani IV patres (b)
can. D
(a; Consule notam / ad hunc laudafse epistolae lo- (b) Juxta Loaisam, aui 49.
cum.

LIBER TEHTIUS.
Complecttm Insloriam pontificaius S. Gregorii ab annis 594 et 595 ad annos 598 et 599
seu ab indictione 13 ad indict. 2.

»4» CAPLT PHIMUiL puguatur. — 6. Quibua gradibus ascenderit patriarcha-

rum CP. ambitio. — 7. Quanta fuerit Joanne. — in
Ahglm. — OEcumeoici titulus a CP. patriarcha assum-
1.
An ex monacho factus sit patriarcha. — Epislolaa S.8. 9.
ptus. — 8 (jum coucilia oecumenica
dicta. — 3. Oblatum Greg. de coutroversia expendunlur. De prima ad
illa
hunc titulum papa respuit. — Hujus vocis significatus.
4. Mauricium scripta. Et ad Augustam. — 10. Scribit ad
— b. Gregorn studium explodendo
o. in
hoc titulo pro- patriarcbas. — 11. Quid ab Eulogio Alexand. responsum.
 355 S. GREGORII MAGNI VITA, EX FJUS SCRIPTIS ADORNATA. LIB. III. 346
— 11 El ab Anaslasio Autioch. 13. — De iuterpolatis A. menica, nimirum accedeute postea orthodoxorum
S. Ignatii epistolis. —
14. Summa epistoiae ad Joannem
nmn llm »„„,=„,„
CP. sciiptse. - 15. Irriti S. paps conatus in Joan. et in
j

ejus successorem. 1(5. —

Hujua controversije finis.
17. Refelluntur bserelici S. Gregorii modestiam ejus
successoribus objicientes. (An. 594 et 595.)
l.Exordium bujuslibri suminiusacontroversiaqu.e
— Si ex hoc significatu quid sit mcumenicus episcopus
aut patriarcha constituamus, statim qualeinreligione
Christiana monstrum foret hujusmodi episcopus ma-
nifestum fiel. Nullus enim universalis episcopus fieri

Gregorium inter et Joannem CP. patriarcham exarsit, proprie potest, nisi exclusis caeteris aliis episcopis,
ob superbum cecumenici patriarcha? titulum a Joanne elenim si totius orbis Christiani unus quispiam foret
assumptum, et favente liuic injusta. usurpationi Mau- episcopus, cui alteri locus relinqueretur? Id vero sa-
ricio, dissimulantibusque illatam sibi invidiosa hac crae Seripturae diserte adversatur, quaenon obscure
appellatione injuriam caeteris patriarchis, Hssertum nos docet Spiritum sanctum posuisse non unum, sed
et conservatum. Quamvis vocis hujus insolentia tur- plures episcopos regere Ecclesiam Dei (Act. xx).
bas et gravissimum offensionem diu ante Gregorii Unus quidem est grex Chrisli, sed plures gregis hujus
pontiticatum excitasset, de illa tamen e medio tol- pastores suri t, qui singuli unam hujus gregis portio-
lenda serio non cogitavit anle hunc annum pontifex nem pascendam et regeudam susceperunt.
prudentissimus, qui nihil nisi maturo cum consilio
g 5. Non inficior aliquo sensu nec a fidei regula
aggredi solebat. exorbitante, Romanos pontifices cecumenicos dici
2. Quod spectat ad ipsum cecumenici titulum, potuisse, proptcr singularem quam obtinent in tota
conslateum concilia generalia sibi longe antea tri- Ecclesiajurisdictionem;cuisingulisubjiciuntureliam
buisse. Antesynodum tamen Chalcedonensemnullam episcopi. At cum ab illo titulo modeste abstinere
aliam hoc tilulo donatam fuisse tradit P. Gussan- voluissent, qua fronte Constantinopolilani 2J9
villaeus (ln notis ad ep. 32/ift. iv), etlegatosS. Leonis episcopi eumdem sibi vindicare non verebantur?
papae hujus esse nominis auctores. At haec ipsi in- Quasi vero extra sui patriarchatus fines aliquam
caulo aliudque agenti excidisse fatebitur, quisquis episcopalem auctorilatem exercere possent, aut pa-
Ephesinum conciliumattente legerit : etenim part. n, triarchatus Conslantinopolitanus pro tolo orbe chri-
actione 3, occurril : E.remplum Epistolie, etc, sancta stiano non insulse intelligeretur et sumeretur ? Satis

et magna et acumenica sijnodus. Act. 4 in epistola ergo mirari non possum quosdam scriptores, licet
Cyrilli et Memnonis ad synodum : Contra hujus cecu- orihodoxam lidem prolitentes, Gregorii Magni stu-
menicx synodi prxsides. In relalione synodi: Piissi- dium in oppugnando hoc superbo titulo vellicasse,
mis Christianissimisque Theodosio, etc, sacra cecume- vel etiam aperte damnasse quasi de nomine tanlum :

nica synodus.
_ In relationedesubscriptione
r Piissimis,
. ..„ : _. non de ._
et re Dgravis momenli acrius quam
_ par
___ erat
elc. ,soncta el oecumenica synodus. Tam graviter aber- decertaverit. Ipsis equidem ultro concessurus sum,
rantem Gussanvillaeum nihilon inus secutusest Ludo- huic voci et nomenclatuia. nonnullos affingi et accom-
vicus Membourg histor. Pontif. S. Gregorii Magni modari potuisse sensus innocuos. At cum longe plu-
lib. n. ribus noxiis et a fide alienis subjacent, iisque obviis,
Oblatum Romano pontifici, nimirum S. Leoni
3. dum e conlrario qui sani sunt, aliunde accersiti vi-
Magno, pro beati Petri apostolorum principis honore dentur, quis nisi temere improbare audeat tantum
cecumenici titulum per venerandam Chalcedonensem pontificem de novo insolentique vocabulo et a mo-
synodum testalur S. Gregorius sed nullus, inquit, ; destia episcopali prorsus alieno profligando solli-
eorum unguam hoc singularitatis nomen assumpsit, citum ?
nec uti consensil (Lib. v, ep. 20.) In Cbalcedonensi Aiunt Aristarchi nostri eamdem esse cecumenici si-
sane concilio lecti sunt nonnulli libelli supplices papee gnificationem ac generalis, cujus titulus tot praefectis,
oblati, in quibus hoc honorifico vocabulo insignitur. sive militaribus, sive civilibus etpoliticis, sive etiam
Et in Act. sexta Paschasinus rpiscopus unus ex S. ecclesiasticis nc monaslicis, tribuitur. At longe latius
Leonis legatis, habita coram sancta synodo oratione, patet oecumenici significatus. Illi aulem ministri aut
summum ponlificem cecumenicum appellavit quibus ;
praefecti in exemplum adducli, generales dicuntur, ut
cum non intercesserint synodi Palres, ea probare et D aparlicularibus,quorum minor est auctoritas, discer-
rata habere visi sunt : maxime cura haec acta in sy- nantur. Verum hoc sensu patriarchae Constantinopo-
nodi tabulas relala fuerint. litani nequaquam generales dici poterant. Peto enim
4. Quod spectat ad vocis hujus significalionem, qui fuerint illi patriarchas particulares a quibus hoc
idem est acumenicum ac universale et concilium ; vocabulo secerni debuerint ?
cecumenicum dicilur, quod ex umnibus mundi parti- Praeterea cum in ancipiti foret, quo sensu oecume-
bus habitabilibus ad quas religionem Christianam nicos esse se jactarent, metuendum erat ne ipsorum
credimus pervenisse convocatur et congregatur. Et ambiiio satis nola, illum qui latius pateret, hoc est
quamvis has ad synodos ex omni orbe Christiano pessimum et haerelicumassumeret : quis modo sanus
episcopi aut eorum legati fcrtasse non convenerint, vituperet sanctum virura, quod cum ipse in prsstan-
aliquando quae in convocatione et congregalione non tissima summaque Ecclesiae dignitate humilitalem
erat synodus universalis, facta est generalis et oecu- adeo coleret, superbientes episcopos ad eam virtutem
347 S. GREGOIIII MAGNI VITA, EX EJUS SCRIPTIS ADORNATA. LID. III. 348

quam Ohrislus a se nos disceie potissimum voluil, A. gnomunto Jejunatoris. Additur eutn Liturgiarn qoae

provocare et revocare conaretur? Chrysostomi creditur meliori ordine disposuisse,

6. Hic operae pretium est observare quibus gradibus

atque in ea se nomine sacri monachi aut sacerdutis
Constantinopolitanus episcopus ad tanta dignitalis monachi Upojjiovitjovco; designasse. At illa oratio in
fastigium pervenissel, ut nulli alii quam Romano qua vocabulum hoc legitur, abest a LiturgiaS. Chry-
pontificihaberetur inferior. Primum itaque episcopo soslomi quam exhibet doctissimus Jacobus Gof.r.

Heracleensi subditus, postea jus mctropoliticum et Neque constat Liturgiam hanc Joannis Jejunatoris
exarchicum in Heraclecnsem aliosquo plurimos epis- opera fuisse ordinatam. Fuerunt autem plurimi cpis-
copos exercuit. Deinde antiquis patriarcbis annume- copi CP. qui cum prius vitam monaslicam essent

ralus est ; ac non multo post fultus imperatorum amplexi, koo[i.ovi£ovTo« aut sacri monachidici potue-

poteslate, consentireque coactis episcopis et ipsis runt. Ex Groecorum Menwis Joannes Jejunalor Cons-

etiam patriarchis, qui ejus opera et gratia apud tantinopoli ortus (6) erat, ubi primum statuariam
Augustos, in variisecclesiarum suarum negoliis iudi- (melius /apax.tr,; sculptoriam) artem exercuit. At
gebant, id consecutus est in concilio Constantinopo- ob pra>stantes virtutes a patriarcha hujus urbis in

litano secundo generali, et in Chalcedonensi, ut

clerum fuitcooptatis et diaconus factus. Morluo
secundo post Romanum pontificem loco sederet ; g tandeni Eutychio, ad suscipiendam patriarchalem
repugnante licet S. Leone, qui canonem Chalcedonen dignitatem invitus ccgitur, quam mira abstinentia,

promulgatum, tanquam supposititium, largis eleemosynis, aliisque piis operibus decoravit.

sem ea de re

et absoluto jam concilio pcr fraudem adjectum re- Ejus vitae sanctitas sive sincera fuerit, ut Graeci con-
tendunt, sive fucata, ut plerisque Latinis placet,
probavit. Neque hoc in gradu stare et quiescere
potuit ambitus hujus praesulis de cathedra sua in quod humilitas virtutum omnium fundamentum ei

urbe quae nova Roma dicebatur, constitula, defuisse videatur; haec, inquam.sanctitas aut sancti-
regia
ultra modum sibi blandientis et superbientis : nam non parum contulit ad conciliandum ei
talis species,

cecumenici titulum aut sponte assumpserunt, aut ab
adulatoribus oblatum ambabus manibus acceperunt
retinueruntque Joannes III, Epiphanius, Mennas,
aecumenicus patriarcha sa;pe a synodo Constantinop.
sub ipso habita vocatus, aliique deinceps ejusdem
urbis episcopi, universalem prsefecturam forsilan
ipsam
totum orbem Chrislianum et in
Ecclesiam sibi vindicaturi, nisi eorum superbiae qua3
gemper ascendebat Romani pontifices obstitissent.
7. Ex omnibusautemConslantinopolitanisepiscopis
Mauricium imperatorem, quem in tota illa de cecu-
menici titulo controversia infensissimum experlusest
S. Gregorius.
9. In prima quam de hoc argumento scripsit epis-
tola,apud Mauricium Augustum conquestus eat de
in Joannis superbia, qua pax inler episcopos turbata et
Romanam labefactata fucrat, quave dicit barbarorum gladios
in rempublicam exacui. Eum vero his verbi3 mire
^,
depingit: Ossa jejuniis atteruntur, et mente turgemus.
Corpus despectis veslibus tegilur, el elatione cordis

nullus tanta cupiditate aucupari visus est oecumenici

purpuram superamus. Jacemus in cinere, et 250
excelsa despicimus. Doctores humilium, duces super-
nomenclationem, quanta Joannes cognomento Jeju-
bix, ovinajacie lupinos dentes abscondimus. Et multo
nator, qui ea de causa, licet aliam simularelur, sy-
manifestius de eodem loquens infra llle ergo, inquit, :

nodum totius Orientis habuit Constantinopoli, ul

docent nos scriptores non pauci, praesertimque magis est piissimorum dominorum prxceplione flecten-
Gregorius. Quod mox, inquit, idcm decessor meus dus, qui prxceplh canonicis obedientiam prxbere con-
S.
directis litteris ex auctoritale temnit. Hle coercendus est, qui sanctx universali
(Pelagius) ut agnovit,
ejusdem sijnodi (a) acta cassavit. Qua- Ecclesix injuriam facit, qui corde lumet, qui gaudere
S. Petri apostoli
rum videlicet epistolarum sanctitati veslrx exemplaria de nomine singularitatis appelit, qui honori quoque
morem pro imperii vestri se per privatum vocabulum superponit
sludui destinare. Diaconum vero qui juxla
(Lib. v, ep. 20). Objicit Joannis fastui apostolorum
respousis Bcclesix faciendis piissimorum dominorum
principis modestiam, qui etsi totius Eeclesiae curam
vestigiis adhxrebat, cum prxfato consacerdote noslro
missarum solemnia celebrare prohibuil (Lib. v, ep. 43) a Christo accepisset, numquara tamen univcrsalis
Pelagio successor dalus D apostolus vocari voluil cujus exemplo adbaserunt
Haec Gregorius, qui cum ;

ejus dignitatis haeredes Romani pontifices postea

fuisset, Joannem per Sabinianum legatum suum ro-
;

exclamal lempora, o mores Ecce cuncta in Eu-

gavil ut ab hoc tilulo abslineret. At nihil his precibus
: !

ropse parlibus Darbarorum juri sunl traJita, destruclx

lucratus, alia tentavit remedia.
hanc rem a sancto urbes, eversa castra, depopulatse. provincix, nullus
8. Antequam de epistolis in
terram cultor inhabiiat sxviunl et dominantur quo-
pontifice scriplis loquamur, quisnam fuerit Joanne9
;

necem fidelium cullores idolorum el tamen

Jejunator, explorandum est. Vulgarisest opinio eum lidie in ;

sacerdoles, qui in pavimcnto et cinere flentes jacere

fuisse monachum, niliturque tum Joannis Diaconi
51),tum inscriptione cujusdam debuerunt, vanitatis sibi nomina expelunt, et novis
testimonio (Lib. m, c.

aermonis de pcenitentia, qui ipsi Iribuitur, elin titulo ac profams vocabulis gloriantur.

pr*fert nomen Joannis monachi patriarchae CP. co- Tandem hunc litulum arietat multis rationum mo-

Isidorus lib. de Viris Hlust. c. 26 docet tamen

(a) Exceptis tamen his quas in causa Gregorii An- (6) S.
eum fuisse Cappadocem.
tiocbeni hac in synodo absoluti et restituti gesta
uerant, ut patet ex ep. 68 lib. ix.
 :

349 S. GREGORII MAGNI VITA, EX EJUS SCitl!'TI3 ADORNATA. LIB. III. 350

meotis, praesertimex pravosensu cui subest,deduclis. A. Responsum Eulogii diu exspeclavit Gregorius,
11.

Pracipua quibus Joannem urget argumenta, tum in qui de tanta mora cum eo exposlulavit amice alia
hac epistolatnm in aliis, ea sunt : repugnat humili- in ubi commemoral beatum evangetistam
epislola
tati Curistiana? quae in episcopis magis fulgere debet, Marcum a sancta Pctro apostolo magistro suo Alexan-
novum mcumenici nomen charitatem turbat, unita- ; driam luisse transmissum (Lib. vi, ep. 60), unde in-
tem scindit, csteros epiacopos sua digniiate spolial, fert Ecclesiam Alexandrinam arctius Romanae esse
ut unum tantum facial episcopum, quo ruente tota adstrictain. Postea tamen Eulogius papaj respondit
ruit Ecclesia. Cumque plurimos Constantinopolitanos se ul jussus fueral, scribendoad Joannem abstinuis-
episcopos in haaresim lapsos esse lcgamus, iude se- se a superbis vocabulis, qus ex vanitatis radicepro-
dierant, eaque se amplius non usurpaturum. At
leese-
queretur a vera fide saspius excidisse Ecclesiam.
Deuique Romani pontifieis titulum hunc ultro sibi runt summam Gregorii modestiam verba hasc, sicut
olilatum respuerunt. jussislis: Quod verbum jussionis, inquit, peto a meo
Papam hortatus fueral imperator ut cum Joanne audilu removete ; quia scio qui sum, qui estis. Loco enim

pacifice ageret ; ad quod respondil : Ad vitam rectam mihi fralres estis, moribus palres (Lib. vm, cp. 30).
reverlatur auctor scandali, omnia sacerdotum jurgia
et Magis (egre tulit se ab illo universalem papam in
cessabunt. Ego enim cunctorum sacerdotum servus n epistolae inscriptione appellaturn. Recedanl, mquit,
.. ' ' >.. •j'l___*-J~L... .-.'/« JtMM M II ,1f.l
inflant, et charitatem vulnerant.
• . 1 . . -
. . / , I II /

sum, inquantam ipsi sacerdolaliler vivunt: nam qui verba qux vanitatem
contra omnipotenlem Dominum per inanis giorise tu- (Ibid.)

12. Quod spectat ad Anastasium, non probavit

morem, alque conlra statuta Pulrum suam cervicem vir

erigit, in omnipolenti Domino confido, quia meam sibi pius tantam pro cecumenici titulo motam controver-
nec cum gladiis flectil. siam, ut patet ex alia ad ipsum scripta epislola.
Idem fere est argumenlum cpislolae ad Conslanli- Mira autem eluxit Gregorii modcstia et humililas in
nam Auguslam scriptce (Ibid., ep. 21). Vehementius excipienda libera hac amici admonitione, pene dixe-
tamen insurgit in Joannem, cujus immensam super- rim increpatione his enim verbis charitalem spiran-
;

biam ait pr_enuntiare propinqua Antichristi tempo- tibus orditur epistolam qua Anastasio monentires-
ra ; illum quippe imitatur, qui sprelis in sociuli gau- pondet Desideratam suavissimse vestrx sanctitalis
:

dio angelorum legionibus, ad culmen conatus est singu- epistolam communi filio Sabiniano diacono deferente
taritalis erutnpere, dicens: Super astra caili exaltabo suscepi, in qua non linguse, sed auimx verba proflue-
solium meum (Isa. xiv, 13). bant. El non mirum si bene loquitur qui pertecte vivit
10. Cum episcoporum omnium, maxime vero pa- (Lib. vii, ep. 27).
triarcbarum, honor hac usurpatione pulsaretur, Et quamvis ab insectando cecumenici vocabulo
sanctus Gregorius ad Euloginm Alexandrinum, et ad " nunquam cessaverit, quod illud profanum, et episco-
Anastasium Antiochenum patriarcham, communem pis omnibus injuriosum putaret; nihilominus a com-
scripsit epistolam (Ibid., ep. 43), cui adjunxit omnia munione patriarchae CP. non recessit et mortuo :

litis hujus instrumenta, exemplaria litterarum tum

et Joanne, Cyriaci ejus successoris epistolam synodi-
a Pelagio II, tum a se ad Joannem scriptarum ut ; cam, in qua cecumenicum se patriureham praefatus
intelligerent de summa episcopatus, adeoque totius fuerat, ne unitatem Ecclesia. scinderet.
suscepit,
Ecclesiae, agi hac in controvertia. Tum eos hortatur Qua vero de causa patienter ferendum hoc vocabu-
ut neminem unquam suis in epistolis univcrsalem lumsenserit Anastasius, haud diflicile est subodora-
nominent episcopum, nesibi debilum detrahant, cum ri.Nuper enim, e vivis sublato Gregorio Antiocheno
alteri honorem offerunt indebitum. Quia vero pacis patriarcha, ab exsilio revocatus fuerat Anaslasius, et
et unitalis amor intercedere poterat quominus Joanni pristinaj sedi restitutus;qua de re gratulatus ei fue-
resisterent, docet qua ralione fovenda sit pax, ex rat noster Gregorius (Lib. v, ep. 39). Cum igitur

Apostolo dicente: Si fieripotest, quod exvobis est, cum postlonga pace tandem frueretur, atque im-
bella,
omnibus hominibus pacem habentes (Rom. xn, 18) : peratoris beneficio, annilente quoque forsan Joanne
Vidit enim, inquit, pacem bonos cum matis habere CP. patriarcha, quem Augustus de negoliis eccle-
non posse ; et idcirco, sicut noslis, prxmisit, si fieri D siasticis consulere solebat, suam sedem recuperasset,
potest... Quam videlicet pacem lunc veraciter tenemus iterum adire pericula metuen3, e re magis esse judi-
eum superborum culpas charitate simul etjustitia in- cavit benigne oecumenici titulum inlerpretari,
quam
sistenleprosequimur cum eos diligimus et eorum vitia
, pro illo usurpato tumultuari et contendere.
odio habemus. Hoc animo ait bcllum superbiae Joan- *51 13. Hac in epistola observatione dignum
nis indicendum esse, et pro tuendo suarum Ecclesia- videtur, haec verba Amen gratia, laudari tanquam
rum honore, per hanc superbiara pessumdato illis sancti martyris Ignatii Antiocheni episcopi priusque
essedecertandum State, inquit, fortes, stale securi.
: usurpala etiam ab Anastasio fuisse velut ab Ignalio
Scriptacum universalis nominis falsitate, nec dare suis inserta epistolis : ea tamen in germanis et sin-
umquam, nec recipere pnesumatis.... Si qua aulem cerisejusdem martyris epistolis minime reperiri,sed
adversa subsequantur, unanirniter persistentes, etiam duntaxat in corruptis unde constat easjamlunc ;

moriendo debemus ostendere quia in damnando gene- fuisse depravatas.

ralitalis nomine, nostrum specialiter aliquid non ama- 14. In discutiendis caeteris Gregorii eam ob rem
mut. scriptia epistolis non immoramur; at silentio prae-
351 S. GREGOIUl MAGNI VITA, EX EJUS SCIUPTlS ADORNATA. LIB. III. 352
lereundanonesteaqua ipsum Juannem ad saniorcm A. aut similem litulum aique insoleniein ambicnti et
mentem revocare tentavit. In ea slalim de pace Ec sectanti tolis viribus intercessisset, utque dignilatem
clesiae ab ipso lurbata conqueritur, rairaturque quod
episcopalem tueretur, lubens omnibus se periculis
cum ad episcopatum invitus accesserit, in eo tamen, exposuisset ?
postquara adeptus est, ita se gerere videatur, ac si 17. Immerito vero heterodoxi apostolicse sedis
ambitione ad sacram illam dignitatem viam sibi pa- hostes infensissimi ad se Irahuntquod sanctus Gre-
rasset. Omnia contra eum gcsta tempore Pelagii II gorius docet, cecumenici nomen ne Romanoquidem
ad mentem revocat, quaeque ipse ingravescenti malo pontifici concedi posse, cujus primatuni et amplis-
lenia priinum per legalos suos remedia conatus sit simam in omnis Ecclesia» jurisdictionem hac senten-
adhibore, antequam ad dislricta Bt canonica pervenire tia pulsariconlendunt. Sic ex sancti viri modestia et
cogeretur. Et quia, inquit, resecanda vulnera prius humilitate fragrantibusillis floribus non mel ut apes,
leni manu pulpanda sunt, rogo, deprecor cl quanta
sed venenum conficiunt ularaneae. At non attendunt
possum dulcedine exposco, ut [raternitas vestra cttnctis cecumenicum eo sensu quo sanctus Gregorius vocem
sibiadutantibus atque erroris nonten dejerentibus con hanc interpretatur, significare unicum in tota Eccle-
tradicat, nec stulto ac superbo vocabulo appellari con
sia episcopum, quod ultro fatemur papae non con-
sentiat (Lib. v, ep. 18). Sileo rationes quibus hoc grliere> et ad gupremam ejug dignitatem ac potesta-
vnnnhlll
vocabulum imnnirnal
impugnat .,>. l,-,m ,,t,il,. i,^l ..,,,,,, ,..,., "
ii Trt .
; eaedem enim sunt ,

quas jam tem minime convenire. Cacutiunt autem qui non

attigimus.
vident Gregorium ipsum de se suaque auctoritate
15. Irriti fuerunt tot conatus ; Joannes enim as- tam modesle sentientem, jurisdictionem tamen in
sumptum titulum usque ad mortem retinuit, quae tota Ecclesia exercuisse ; in Africa, jEgyplo, Asia,
paulo post acceptam hanc epistolam contigit. Dala intra ipsos CP. patriarchatus fines, ut ex causa mo-
est enim Kalendis Januarii indictionis 13, scilicet nachorum Isauriae liquet. Libro m, cp. 30, ait :

anni 595, quo anno Joannem e vivis exeessisse do- Aposlolica sedes, Deo auclorc, cunctis prxluta coitstat
cenl qui de ipso scripsere. Cyriaci successoris ei Ecrlesiis. Libro v, ep. 13 : Curse, inquit, nobis (uil,
dati synodicum epislolam recepit quidem sapientis- qux universis Ecclesiis a nobis impenditur. Lib. vn,
eimus papa eum tamen admonuit (Lib. vn, ep. i),
:
ep. 19 : Quia cunctarum Ecclesiarum injuncta nos
ut profanum nomen deponerel tot scandalorum se-
sollicitudinis cura constringit, etc. Lib. ix, ep. 59, oc-
minarinm. In epistola ad Mauricium scripta (Ibid., casione primatis Byzaceni in Africa, qui se aposto-
ep. 6), in qua de Cyriaci eleclione gratias agit, Joan-
licae subditum profitebatur, haec scribil Joanni
sedi
nem sanclee memorias episcopum appellat, quod sa- Syracusano Si quu culpa in episcopis invenitur,
:

tis probat eum nunquam a sedis apostolieoc commu- nescio quis ei episcopus subjeclus nonsit. Hoc jure usus
nione luisse (a) rejeclum. Imperator de successore C
est in episcopos, cum Pelri, Africani episcopi, cau-
Joannis diu deliberaverat unde non mirum est Cy-
;
sam Columbo, in Numidia episcopo, judicandam
riacum tardius, integro etiam anno elapso, fuisse
commisit (Lib. vi, ep. 37) ; Ursicini, Taurinae civi-
ordinatum.
tatis episcopi, Syagrio Augustodinensi (Lib. ix, ep.
16. Paulo post sancti Gregorii transitum ad su-
115) ;et Januarii, Malacitani episcopi, alteriusque
peros, Bonifacius lertius qui ab ipso ad Phocam episcopi nomine Stephani, Joanni Defensori (Lib. xm,
imperatorem apocrisiarius fuerat missus, eumque ep. 45). Paulum in Africa episcopum a Gennadio
sibi demeruerat, (b)ab eo impetravil sanctionem, patricio accusatum, cum ipse ut judicio papee se
qua cavebatur ne posterum Cyriacus, cui Phocas
in
Romam, nec adfuissent accusatores
sisteret, venisset
infensus erat, aut alii deincepsCP. patriarehae, oecu-
idonei, remisit (Lib. vn, ep. 2). Joannis, episcopi
menicos ultra se profiterentur. Diu tamen haeclex non primae Justinianae in Illyrico episcopi et primatis,
viguit ; nam in synodis generalibus sexta et septima ordinationem, pelentibus provincire episcopis, sua
hoc non secus ac Romani ponlilices, insi-
litulo,
confirmavit, eumque pallio donavit
aucloritate
gniuntur, illoque gaudet adhuc Constantinopolitanus Plurima
(Lib. ii, ep. 22 et 23). alia jurisdictionis
antistes.
hujus exempla jam exhibuimus, et infra occurrenl.
De illa voce contigit, quod de multis aliis quae D
statim ob nuvitatem pariculosas visae sunt et idcirco
•$»'i CAPUT II.

Aroum. — Gregorii pro pace facienda sollicitudo.

1. 2. —
rejicendiae, paulatim vero, cum eas veneno carere Non audiiurab imperatore Falsse contra eum crimina-
et ad legitimum sensum inflecti posse exploratum tiones. —
3. Luget S. Maximianuuj vita defunctum. Cui
successorem dat Joannem virum sanctissimum. 4. —
luit, iis assufieri Neque tamen vituperari
coeptum.
Joanne3 Ravennas moritur. —
5. Cura S. Gregorii pro
debet illud Gregorii studium quo voci dubiae, novae, monasteriis. 0. —
Mariuianus Ravennee tit episcopus.—
7. Romanae synodi decreta. —
8. De Mariniano qusrelae.
peregrinap, faslum redolenti, multisque pravis sen-
— 9. Maiime qnod monasteria vexari pateretur. 10. —
sibus et signilicatibus obnoxise obstitit. Certe mo- Privilegium monachis concessum. (An. 594 et 595.)
rosi illi censores, qui eum pro vocula tamdiu digladia- Langobardos
1. Pro pace Romanos inler et fa-
tum esse criminantur, quantis laudibus extollerent cienda coagmentanda, hoc anno Gregorius adlabo-
et
episcopum quempiam qui Romano pontifici, hunc Ab ea non abhorrebat Agilulfus rex ad postu-
ravit. ;

(a) A sancto Isidoro mullam laudatur Joannes se- ; extremum.

Cub aulem fecisset si in schisraate diem clausisset (b) Vide Baronium ad annum 606, § 2.
 ;

353 S. GRECtORII MAGNl VITA, EX EJUS SCRIPTIS ADORNATA. LIB. III. 354

labat ut quffi tempore pacis ablata sibi per dolum A Maximianum diem clausisse extremura mense circi-

fuerant, restituerenlur ; vicissitnque se modis omnibus ter Novembri an. 594. Nobiles Syracusani electionis
satisfaclurum pollicebatur, si quid a partibussuis con- onera sapienter declinantes (Ibid., ep. 22), Gregorii

stiterit esse commhsum (Lib. v, ep. 36). Id asquitati arbitrio commiserant, quibus gratias agens scripsit,

consentaneum esse judicavit sanctus pontifex, et ne
ab exarcho respueretur, ad Severum ejusdem scho-
lasticum scripsit, ut ipsi persuaderet oblatas
pacis conditiones non repudiare. Romae quidem,
se quem ipsis daret pastorem Maximiano similem
non habere. Cypriano diacono tamen indicavil Joan-
illas nem Catanensis Gcelesiae archidiaconum tanquam
magis idoneum cui, si eligeretur, voluit a Leone
;

agroque Romano pacem privalim procurare in prom- Catanensi episcopo ccssionem, sive ut modo loquimur,
ptu eral, ad eam enim concedendam propendebat diroissorias Htteras dari, anlequam ordinaretur.Dein-
Agilulfus. At Gregorius, ut communis pater, de pace de electo et ordinato pallium misit.
generali conficienda sollicitus erat, quia nisi bellura Joannes in episcopatu virtutibus omnibus fulsit,

cum Langobardis componeretur, diversx insulx te praesertim effusa in pauperes liberalilate, ita ut, et

toca alia proculdubio peiitura erant. si innumeros upud se pauperes halerel, pro explenda

At de pace minime cogitabat exarchus, qui bel- tamen largitate misericordiae, etiam loca alia et longe

lum toti reipublicae exitiosum, sibi utilissiroum esse posita requireret, inquit sanctus Gregorius, ipsi
g
futurumque perspiciebat ex detrimenlis enim alie- : gratias referens pro eleemosynis ad se missis (Lib.\i,
nis Iucra captare non verebatur. Illius ilaque alio- ep. 18). Ideo forlasse in egenos ita beneficum se
rumque similium publics rei administratorum sua- praebuit, quod ad sanclissimi doctoris praecepta sese
sionibus et consiliis deceptus Mauricius, non solum componeret, eaque assidua scriptorum ejus lectione
bello finem imponere mininie consensit, sed eliam imbibere curaret. Hanc lectionem suae mensae, eliam
(iregorium ad odia deponenda et ineundum foedus coram exlraneis adhibebat, qua cibos quodammodo
hortantem, m'm_e simplicitatis arguil, maxime quod condirel. Id aegre omnino tulitvir summae humilita-
de Ariulfo, Spoletano duce, scripsiaset, eum toto tis et modestise, auctorque fuit ut saltem coram pere-
cordc venire ad rempublicam paratum es%e (lbid.< grinis ab hac lectione Joannes abstineret, ac anti-
Ep. 40), hoc est, ad pacem et societatem cum Ro- quiorum Patrum dicla legi juberet, e.x quorum aucto-
manis faciendam pronum. Sicque dum pap.-e saniori- ritate valerenl informari (Lib. vn, ep. 9).

bus consiliis non credebatur, vires hostium immani- 4. Eodem quoque anno quo Maximianus Joan-
ter excrescebant, et Italia quotidie sub Langobardo- nes, Ruvennatum archiepiscopus, e vita migravit,
rum jugo captiva ducebatur. Haec deplorat pius nondum sopita de usu pallii controversia, ut ex non-
pastor,
r , et clades tum
_ Ilaliee,, tum praesertim
r Romse
._ nullis
.... Gregorii
-
c epistolis
r ad eum paulo
r antea scriptis
r„
illatas enumeral. Cumque nihilominus a suadenda ° (Lib. v, ep. 25, 48, 56), perspicuum est. Imminente m
pelendaque pace non cessaret, adhibita Castorii nota- mortem ei prsnuntiasse visus est sanctissimus Pa-
rii opera, quem Ravennae responsalem habebatapud ter his verbis, ep. 15 : Hxc ergo omnia, quse. su-
exarchum Quidam maligni spiritus consilio repletus,
: perius dixi, frater charissime, recogita. Diem tux vo-
contra huac nocturno silentio, in civitatis loco contesta- cationis atlende, quas rationes de sarcina episcopatus
tionem posuit in ejus crimine loquentem, et Gregorio redditurus es, considera. Emenda illos mores notarii.
etiamde facienda pace callide contradicentem (Lib. vi, Vide quid in lingua, quid in actu episcopum deceat.
ep. 31). Adversus libelli hujus famosi auclorem ex- Eslo totus purus fralribus tuis. I\'on aliud loquaris, et.
communicationis sententiam tulit papa, nisiprodiret, aliud in corde habeas. Nec appetas ultra videri quam
ac ea quae in contestatione objiciebantur, probarel es, ut possis ultra esse quam videris (Ibid., ep. 11
aut facli pcenilens, publica confessione suam agno- et 15). Priu3 eum increpaverat quod irrisoriis ver-
sceret culpam, pcenamque debitam deprecaretur. bis uteretur ;
quod servis suis, cum fureret, lur-
Eadem excommunicatione mulctavit eos, qui con- pia imponeret crimina quod se dominum tan-
;

sensum in tanlx iniquitatis consiiio prsebuissenl. tummodo clericis exhiberet, quos nulla coercebat
3. Gregorii dolorem de publicis calamitatibus con- disciplina.
ceptum, auxil luctus de amici morle, nimirum S. D 5. Ejusdem socordia. forsitan tribui debet, quod

Maximiani, qui ex monacho et abbate S. Andre* clerici multa monasteria pervasissent. Nimirum/i«-
creatus fuerat episcopus Syracusanus. Tanto viro de gentes religiose vivere, monasteriis prxponi appele-
se optime merilo his verbis jusla persolvit, et paren- bant ; verum per eorum vitam monasteria destrueban-
tavit sanctissimus pater, ad Cyprianum diaconum tur, 353 inquit S. Gregorius qui enim in cleri- :

scribens Amarissimas tux dileclionis epistolas de

: catu milital, arctam monasterii disciplinam ipse
domui Maximiani obitu mense Novembris suscepi. Et servare non potest. Quo itaque pacto qui monaslicam
quidem ille ad prxmia desiderata pervenit, sed infelix regulam non implet, ad eam strictius observandam
populus Syracusanx civilalis lugendus est, qui puslo- alios cogere poterit? Proinde non immerito providus
rem talem diu habere non meruit. Proinde dileclio tua Pater tanto malo mederi quantociuscuravit, locasacra
solliciludinem gerat, ut in eadem Ecclesia lalis debeat per clericorum ambilxim destrui minime patiens(_*'6. v,
ad ordinandum eligi, qui post domnum Maximianum ep. 1).
ejusdem regiminis locum non videutur immerito sor- Nonnulli hac usi sunt epistola, ul probarent mo-
tiri (Lib. v, ep. 17). Ex hac epistola intelligimus nasticae vit_ slatum a clericatu prorsus esso allenum.
 355 S. GREGOHII MAGNI VITA, EX EJUS SCRIPTIS ADORNATA. LIB. IV. 35G
Verum quanlum id a mente S. Doctoris abhorreat, A Kpistolas. Praecipua sunl da diaconorum officio, de
ipse manifeste ostendit cum ad sacros ordines, imo amovendis a pontificalis cubiculi ministerio laicis
ad episcopatum monachos quamplurimos tume suo pueris, de coercendis rectorum ecclesiastici patrimo-
tum ex aliis monasteriis assuuipsit, et apostolicis nii depraelationibus, de sacris ordinibus pallioque
etiam praefecil muniis. Quid quod monachatum ali- gratis et absque ullo protio conferendis, etc. In liac

quando assignatct gradum cl disposilionem praeviara synodi saiicita unanimi consensu corroborarunt et
ad episcopalum ? Hortandus cst, inquil, Opportunus, subscriplionibus muuierunt viginti tres episcopi ac
ut vel mouachus vel a vsbis subdiaconus fiat ; ut posl plurimi presbyteri qui praecipuis Urbis titulis seu ec-
aliquantulum tempons, si Deo placuerit, ipse adpasto- clesiis prrcerani,non autem diaconi et caeteri clcrici.
ralem curam debeat promoveri (Lib. zn, ep. 12). At In subscriptiuuibus secundo loco legitur Mariniani
consulendus cst doctissimusMabillonius tumsceculiiv nomen, scilicet posl Gregorium. Ds boc coetu loqui
Benedictini tomo I in Prafat., tum in Annalibus. creditursanctus papa, ubi plurimis in epistolis (Lib.wi,
Mensigitur sancti Docloris fuit(«)quantumexlaudata epp. li, 15, 16, 17) testatur Joannem Ecclesiae Chal-
libri quinti primaepist. et ex aliisassequi possumus, cedonensis presbyterum de quo jam diclum (Sup.,
monasteriorum praefecturam minime clericis esse com- lib. ii, c. 9, num. 5), in synodo, episcoporum judicio
mer.dandam quia cum disciplinse laxiori serviant, n
;
fuisse ab hiresis crimine liberatu
nec severioribus monachorum moribus sint innutriti, 8. Caateruiu non inulto posl, suscepti episcopatus
de regulae monasticae observanlia minus sollicili sunt. et amissae monasticae Iranquillitalis pceniluit Marinia-

Preeterea quandoquidem aut ambilus, aut avaritia, num, calumniantibus scbismaticis eum minus quam
aut pravus quispiam alius affectus, iis clericis qcos deceret concilium Cbalcedonense venerari. Quia de
Gregorius insectalur, viam ad abbatialem dignitatem re scripsit S. Gregorius ad clerum et plebem Baven-
munierat, sascularium vivendi modum sectabanlur, natem, asserens Marinianum a cunabulis in sandx
in epulis in suppellectili, in vestibus, quibus sibi universaiis Ecclesix gremio nutrilum, rectam fidei prx-
procurandis ut pares esse possent, monasteria expi- dicationem tenuisse (Lib. vi, ep. 2), nec aliter quam
labant. par essct de Chalcedonensi sentire synodo. Proinde,
6. Mortuo Joanne, de eligendo successore sollici- inquii, satisfactionem plenissimam recipientes, ckari-
tudinem gessit sanctus pontifex. Donatum archidiaco- tate integra, purocorde, paslorem veslrum diligitc, ut
num poluslabat exarchus eum enim designari cre- ;
apud Deum purius fusa ejusdem vobis valeat prodessc
dimus his verbis : Exccllentissimi viri domini patricii intercessio pastoris (Ibid.). Ilaec pro Mariniano Gre-

voluntatem in pcrsona Donati archidiaconi impleri gorius.

voluimus (Lib. v, ep. 48). Sane periculosum erat Posteacum accepisset eum in pauperes esse nimis
summi hujuspraefecti postulitioni moremnon gerere: parcum, et litteris suis ejus tenacitatem increpavit, et
qui cum Ravennae sedem haberet, in episcopi illius per Secundum [Al. Secundinum] sanctissimum mona-
urbis eleclione plurimum sibi vindicabat. Vcrum chum hacc ad eum secreto monita delerenda curavit.

cum non pauca innotuissent in vita et moribus Do- Non sibi credat solam leclionem et orationem sufficere,
nati quae ab episcopalu repellendum eum suadereni, ul remotus studeat sedere, et de manu minimc frucli-

consensum non pnebendum censuit

ejus ordinalioni fcare ; sed largam manum liabeat, neccssitatem patien*

Gregorius. Joannem quoque presbyterum ad cpisco- tibus concurrat, alienam inopiam suamcredat : quiasi
palem dignilatem promoveri non est passus, quod lixc non habet, vacuum episcopi nomen tenel.
Psalmorum nescius foret, ac in olficio sacerdolali mi- 0. Aliae fuerunt postea de Mariniano querendi oc-

nus strenuus. Tandem unanimi consensu electus est casiones, maxime quod monachis ipse monachus
Marinianus, invitus et reluctans. llicdiu in monaste- iniquiorem se praeberet unde ad ipsum scripsit. S.
;

rio cum Gregorio vixerat ;

qui eum Andreae schola- Gregorius Miramur cur sic in brevi fraternitalis lu;e
:

stico sibi familiari commendavit. fuerit immutala discretio, ul ea quse poslulat, non
Gratum erga suum arcbipraesulem animum tesla- adverial ex qua re dolemus, quia manifeslum prxbes
:

turus Andreas, apud S. Gregorium postea precibus indicium, plus apud te verba male suadentium valuisse

it, de usu pallii secundum antiquam consuetudinem

D quam divinx leclionis studium profecisse. Cumque mo-
Ravennati Ecclesia restituendo (Lib. vi, ep. 61). nasteria te oporteal defensare et religiosos illic summo-
in
Verum antequam annueret, ut quibusdamin litaniis pere congregare, ut lucrum de animarum congregatione
etdiebus solemnibus pallio uteretur Marinianus, jus- possis effxcere, in eorum te e diverso gravamina, sicut

sil sapiens pontifex ea de re explorari archidiaconi Ittierx lux teslanlur, desideras exercere ; et, quod est

et seniorum urbis testimonia, praesiilo prius asingulis

delerius, nos lux culpx studes fieri debere parlicipes,

eacramento. scilicel, dum cum noslro conscnsu monasterium quod

Ravennatem Ecclesiam regere ccepit Marinianus

7. decessor tuus condidit cupis sub curandarum rerum
ante quintam Julii diem hujusce anni quo iuterfuit atque causarum nomine prxgravare. Debzs enim reco-
synodo Romae a Gregorio celebratae. Hujus autem lcre, quia te prxsente, diversis eliam presbyleris el

synodi gesta et decreta quae prius in Epistolarum diaconis, ciericisque tuis prxsentibus, conlra testamen-

serie habebantur, nunc legere licet in appendice ad lum ipsius prxceplum sicut poslulavere, concessimus.

(a) Vid* supra lib. n, cap. ultimo.

 35' S. GREGORII MAGNI YITA, EX EJUS SCRIPTIS ADORNATA. LIB. III. 358
Ubi tamen ejusdem decessoris tui dispositio, quam fe- j± monialura ccenobia. Quis autera S. Papae
scodus
cerat de monasierio ipso, firmata est ; tu nunc ista dii esset has immunitates concedendo,
nonobscure ape-
simulans, contraria nos 25-1 poscis debere pnecipere rit ad Lumiuosum abbatem scribens : His aulem ita
(Lib. vi, ep. 29). Cujus monasterii defensionem hac perfeclis, in Dei opere estote solliciii, et assidue operam
in epistola Gregoriu3 susceperit, non clare constat. oralioni datc, ne non videatur magis vobit
quxsita men
Loqui tamen optimum monachorum patrem pro tis in oratione securitas, sed male, quod
absit, degen-
Classensi S. Apollinaris monasteriu a Mariniani pra> tibus episcopalis evitata dislrictio (Lib. n, ep,
42).
decessore constructo conjicimus. Necalia monasteria CAPUT III.

in Ravennati dicecesi posita archiepiscopum magis Arcum. — 1. S. Gregorius simoniam, et neophytoruin ordi-
beneficium experiebantur, ut ex fine laudatae epistolae
nationes m
Gallns insectalur. 2. Arelatensi episcoDo—
suas vicescooamittit. Eccl. Gallicana Romauae
De priinatu Arelateusi.
tilia
-
—
liquet. Prxterea, inquit, pervenil ad nos, quia mona- 3. 4 S. Gregorii de Francis

steria qux sub frntcrnilate tuasunt constituta, clerico-

Ilegibusoraculum. —
5. De laudibusaS. Grec.
Bruni-
cuildi datis. —6. Quantum ab adulatione
abhorruerit —
rum importunitatibus, ct diversis eorum molestiis prx- 7. GregoriusTuronicus papam invisit.
Quo tempore —
graventur quod ne de cxtero
8. Quomodo ab ipso exceptus. 9. Quaedam pro jlo- —
; fiat, districta hoc inter- naclns constituta. —
10. Et pro Sanctimonialibus. —
minatione compnsce : quatenus monachis illic degenti- 11. Erga heterodoxos quomodo se gesserit
S Greeo-
fit)
rius. (An. 594 et 595.)
bus, libere in Dei nostri laudibus liceat exsulldre.
1. Paulo post profligatam in synodo Romae hoc
Cumque pius Pater audisset, insuper habita sua anno habita simoniam, cura inaudiisset vigilantissi-
admoDitione, monachos adhuc a Ravennatibus cleri- mus pastor in Galliarum vel (d) Germanise parlibus
ple-
cis, dissimulante archiepiscopo, non secus ac antea
rosque episcopos ejusdem esse reos, nullumque iisin
vexari, iterum scribendum putavit, et vehementius provinciis ad sacrum ordinem sine commodi
datione
instandum. Epistolam suam his verbis claudit Hsec :
pervenire, tanto Ecclesiae Gallicanae morbo mederi
ilaque omnia vigilanti cura emendare jam secundo com- volens, ad Virgilium, Arelatensem episcopum,
et ad
monita sanctitas vestra non differat ; ne siposthxc ne- universos in regno Childeberti praesules, necnon
ad
gligentes vos esse, quod non credimus, senserimus, ali- ipsum Childebertum regem scripsit (Lib. v, epp. 53.
ler monasteriorum quieii prospicere compellamur. Nam
54, 55), rogavilqueutdehaccorruptela quamprimum
vobis notum sit, quia tantce necessitati servorum Dei eliminandasolliciti forent. In his etiam epistolis lai-
congregalionem amplius subjacere non patimur (Lib. corum et neophytorum pra?cipites ac immaturas (e)
vn, ep. 43). ordinationes damnat, tanquam arecto ordine prorsus
10. Dum haec scriberet S. Gregorius, jam fortasse dissentaneas. Quid enim? Qui discipulus non fuit, in-
meditabatur tranquillilati monasleriorum prospicere, considerata ambilione magisler efficUur, inquit S.
Gre-
celebri illo (a) privilegio, quod in concilio Romano C gcrius ;
et quoniam quod possit docere non didicit,
tertio promulgavit. Simile jam conccsserat monaste- saccrdotium tantum gcrit in nomine. Quomodo vero
rio sanclorum Joannis et Stephani in urbe Classitana, pro aliorum peccatis interccssurus est, qui sua primi-
cujus erat abbas ClaudiusS. Gregorii discipulus. In- lus non deflevit ?

ter archiepiscopos Ravennates et abbatem hunc mo- Quod supra de simonia in Gallice grassante Grego-
tam litem Romae judicari voluerat sanctissimus pon- rium querentem audivimus, confirmat alter Grego-
tifex. Cumque nonnulli ex clero et ex populo contra rius, Turonicus videlicet, de re sibi nota
loquens in
clamilassent, id legibus et canonibus adversari, rcscri- Vitis Patrum c. 6 : Jam iunc, inquit, germen illud
papa: Hoc polerat fortassis opponi,si non ad majo-
psit iniquum cceperal fructificare, ut sacerdotium autven-
rem recurreret, et apud eum cuusce sux peleret meri- derctur a regibus, aut compararelur a clericis.
Neque
lum terminari. Nunquid non ipse nosli quia cavsa ad tantum malum averruncandum salis fuit sancto
qux a Joanne presbytero conlra Joannem Conslantino- pontifici, semel aut iterum scribere. Imo
plurimis
politanum fratrem coepiscopum nostrum orta esl,
et deinceps epistolis vel ad Brunichildem reginam, vel
secundum canones ad sedem aposlolicam rccurrit, el ad regeset ad episcopos missis, vix ita profecit,
ut
nostra est sententia definita ? Si ergo de illa civitate a tanta labe Gallicanam nonnihil Ecdesiam repurga-
ubi princeps est ad noslram causa cognitionem deducla D ret Tales enim sunt hujusmodi corruptelae ex cupi-
-

est , quanlo magis negotium quod inlra vosest, hic est dilate ortae, ut continuis curentur remediis, sanentur
veritate cognita terminandumf (Lib. vi, ep. 24.) Ut nunquam.
igiturcontroversiamhancradicitus amputare.tomnem- 2. Virgilio probis moribus et virtutibus ornatissimo
que litigandi occasionem, sapiens pontifex inonaste- suas vices, juxta antiquum morem Gregorius con-
rium hoc amplo munivit(fr) privilegio, quod ita inci- cessit intra regni Childeberti fines, et pallii usum,
pit : Quam si necessarium monasteriorum quieli pro- ab ipso rego et ab archiepiscopo rogatus. Qua vero
spicere, etc. Similibus quoque munivit (c) privilegiis 955 in subjectos episcopos auctoritate tanquam

(a) Vide illud in Appendice. dunensem, appellat Lugdunensem Germaniam lib. v,

(b) Legitur Iib. vm, ep. 15. Rtiamnum archiepiscopus Senonensis prima-
ep. 7.
(c) Lib. vii, ep. 12, et lib. xm, ep. 9. tis Galliarum et Germaniae litulo gloriatur.
(d)Galliaestseu Francia, quara Germaniam vocat, (e) Vide codicem Canonum Eccl. Romanaecan. 36:
fortasse quod Franci e Germania sintoriuDdi. Eodem Ne neophyti presbyteri vel episcopi fianl. 39
Et c. :

modo sa?pe loquitur Joan. Diac. in Vita S. Greg. su- Ne laici fiant episcopi.
perius edita. Apollinaris Sidonius provinciam Lug-
350 S. GREGORII MAGNI VITA, EX EJUS SCRIPTIS ADORNATA. I.IB. III. 360

sanctae sedis vicarius polleret, explicaturin epistola \ risque virtutibus colendis adhorlalionem. Ut ergo

5ijam laudata. Ad ipsum causae omnes, nisi forte sicut f\de, ita et actionc vincantur (caeleri reges),

majoresaut de fide forent, quee pro sui magnitudine benignam se excellenlia sem-
veslra suis subjectis

judicio sedis apostolicae indigebanl, finienda; et judi- per exhibeat. Et qua sunt qux ejus animum offendere
si

candae referebantur. Concilia cogebat et coactis prae- valeant,ea indiscussa non puniat. Tunc enim vere liegi

episcoporum ad longinquiora loca sineejus regum, id est omnipolenti Domino amplius placcbit,
eral, nullus
auctoritate proficisci poterat.
sii suas restringens minus sibi crediderit
potestatem

Non praelereundurn quod Gregorius docet in ep. ad licerequod potesl (Ibid.).

5. Laudes ub eodem pio pontifice in Brunichildem
Virgilium (Lib. v, ep. 53), Ecclesiam Gallicanam Ro-
manae esse sobolem et quidem, ad mentem Innocen-
;
reginam effusas nonnulli paulo iniquius ferunl. Ni-
scribentis ad Decentium Eugubinum, in omnem
tii I
mirum non ob id solum quod incolumem filio suo
ltaliam, Gallias, Bispanias, Africam, atque Siciliam, Childeberto rerum temporalium gloriam provida sulli-

insulasque interjacentes, nullam instituisse Ecclesias, citudine conseroavit , eam laude dignam existimat ; ve-

nisi eos quos venerabiiis apostolus 1'etrus aut ejussuc-

rum etiam quod ipsi xternse vitx prsmia pia inslitu-

eessores constituerunl sacerdotes [Ibid., ep. 54). Are- tione providerit. Utaique pietatem ejus et(fr)summum
latensis aulem Ecclesia prssertim bac illustri origi- p ergaresdivinas studiurn commemorat. Intcr
honoritice

ne gloriatur. Ejus sane antiquae nobilitatis meminit alia bona, inquit ad eara scribens, hoc apud vos prx

S. Gregorius, quando ait antiquam se

consuetudinem cxleris lenci principatum, quod in mediis hujus mundi

secutum esse, quando suas Virgilio vices commisit. fluclibus, qui regentis animos turbutcnta solent vexutio-
3. Urbem Arelaiensem a Valentiniano et Honorio ne confundere, ita cor ad divini cultus amorem et vene-

Galliarum matrem appellatam referuntqui de eascri- rabilium locorum disponendam quietem reducilis, ac

pserunt, sedemque constitutam praefecti praetorio, in si nulla vos alia cura sollicilet. Unde quia hujusmodi
qua septem provinciarum Galliae conventus quotan- prxpositorum aclio, subjeclorum magna salet esse mu-
nis celebrabatur. Ab ea dignitate politica primatus el nilio, prx aliis genlibus gentem Francorum asserimus

exarchatus ecclesiasticus initium duxisse videtur. felicem, qux sic bonis omnibus prxdilam meruil /tabere

Placuit enim Zozimo aliisque deinceps Romanis pon- reginam (Lib. iv, ep. 5). Haecne, inquiunl Brunichildis
tilicibus, nobilissimae civilatis episcopos, vicaria san- criminatores, haecnecitra adulationem dicipotuerunt
ctae sedis poteslate insignire: quorum tanta eral au- de regina flagitiosissima, tot bellorum et discordia-

cloritas, ut septem provinciarum synodo praeessent, rum flabello, tot regum interfectrice, tot scelerum
litteras formatas clericis peregrinantibus, ipsisque artifice?

episcopis abeundi licentiam darent si quae vero in p Si excutimus Gregorianas ad Brunichildem episto-
;

Galliis et in Hispania orirentur da fide aut moribus las, laudesque in illam collatas perpendamus, eam

controversite, ad illos tanquam primates Romani- ob regnum summa prudentia gubernatum, ct liliis
que pontificis vicarios diriraendae referrentur. Al cum as8ertum, necnon propter Christianam et Catholicam
ab Hilario Arelatensi epiecopo pervasa fuisse Metro- fidem vel apud Francos conservatam, vel in exteris
politanorum jura et usurpalas quae ipsis debercntur gentibus propagatam, et propler insignia quaedam in
ordinationes accepisset S. I.eo, primatum amplissi- xenodochiorum ac monasteriorum aut aliorum sacro-
muminteripsumepiscopumqucViennensem(rt)divisit. rum locorum constructione pietatis opera commen-
Collatam aut conlirmatam Virgilio vicariam sedis datam fateri cogemur; dumtaxat a Gregorio, ncc
Magnus postea im-
apostolicae potestatem Gregorius immerito fuisse liquido constabit. Sane Brunichildis
minuit, quando, ut infra dicetur, Syagrio, Augusto- Childebertum filiuni quimiue annorum, morluo pa-
dunensi episcopo, suas intra Childetaerti regnum vi- tre Sigiberto, e Fredegundis manibus ereptum, ab

ces demandavit. Ita Romani pontifices, in argumen- Austrasi» optimatibus regsm Metis renuntiari, quod
lum summae qua pollent, non precarise polestatis summoe fuit prudentiae ac induslris argumentum, et
hujusmodi honores, ut magis e re Christiana videba- aGunthramno palruo Burgundionura rege hsredem
tur, ad nutum aul conferebant aut auferebant. posleainstituicuraverat, rejecto Clolhario Chilperici
4. Ad ulteriora progredi non licet, nisi otaservalo D filio. Post Childeberti obitum, utriusque regni Austra-
prius hoc celeberrimo Franciae regum encomio.quod siae scilicet ac Burgundiae administrationem, el Theo-
oraculo simile Gregorius in epistola ad Childebertum debcrti ac Theodcrici nepotumadhuc in tenera aetate

regem cecinit Quanto cxtcros homines regia di-

: tutclam, quitaus optime defuncla est, suscepit. Cum
gnitas antecedit, tauto cxterarum gentium regna regni summa rerum potiretur, missos a S. Gregorio ad
vestri profecto cuimen excellit. Esse autem regem, quia Anglorum converBionem monachos fovit, et suppedi-
sunt et alii, non mirum est ; sed esse catholicum, quod omnibus necessariis sanctum hoc opus mire
tatis

alii non merentur, hoc salis est. Quidquid autem reges promovit. In cunstruendis sacris locis iisque ornan-
se c&teri glcriantur habere, habeiis, etc. (Lib. vi, ep.Q). disac ditandis niunificenliam ostendit planc regiam.
Plurimis aliis laudibus quas subticeo subjecit sapiens Qui tot tanlisque prudentiae, religionis ac litacralita-

pater praeslantissimam de sectanda justitia caele- tis operibus debitas laudes invideal?

(a) Ante S. Leonem Bonifacius I et Coelestinus I HptrRXcrBn t

de Arelatensium episcoporum privilegiis jam quaedam (b) Vide lib. xi, ep. 62 et 63, necnonlib. xni,ep. 6.
 ;

361 S. GREGORII MAGNl VITA, EX EJUS SCRIPTIS ADORNATA. LIB. III. 362
Quodspectatad crimina huic regina> iropacta, aut A primo quandoquidem quae Romaj tunc conti»erant
:

post epistolas ad eam a Gregorio scriplas admissa didicerat et retulit ex sui diaconi testimonio
quod ;
sunt, aut plane nulla fuere ab ejus videlicet adver- ; aperte liquet ex lib. x Hist., c. 1. Anno sequenti,
re-
sariis conficla, ut non immerito putant ex recentiori- gis Childeberti decimo sexto in Galliis
erat, et Tu-
busscriptoribus Carolus Cointiusin AnnalibusFranci- ronis excepil episcopum quemdam Armenum, no-
cis, etCordemoyusinHistoriaregnm Francorumquam mine Simonem, ex eodem libro Hist. c. 24. IIoc
Gallicescripsit.NimirumcumtandemBrunicbildisClo- ipso anno ad Childeberii regis aulam perrexit, et
per
thario, Chilperici filio, quo nullum magis infensum pagum Rhemensem transivit, ex lib. iv de Miraculi
raculis

w
hostem habebat, fuisset ab Austrasiae et Burgundia) S. Martini c. 26. Anno592, Plato ejus archidiac
optimatibus tradita, ut •£.">< crudelissimam cui ad- cujus meminit eodem libro c. 32, ad episco
dicta est mortem juste meruisse crederetur, undique Piclaviensem vocatus est, cui caihedram hanc
conquisitis criminibus est impetita: ita ut ei etiam dentiadfuit, ul testis est Fortunatus, Platonis po
posfJRr
objicerenlur caedes, quas vel Clotharius imperaverat, successor. Anno nonagesimo tertio supra quingente-
vel qui ejus partes sectabanlur, patrarant. simum, mense Januario, S. Leobaidum reclausum
6. Ut autem ostendamus quantum ab adulatione majori monasterio
in prope
invisit qui Turonum ;

S. Gregorius alienus fuerit in epistolis ad Brunichil- paulo post, hoc est die 18 ejusdem mensis die Domi-
g
dem scriptis, indicare sufficiat (a) epistolas in quibus nica efflavit animam. Anno assignato dies 18 Januarii
eam de nonnullis emendandis in ejus regno admo- Dominica erat, quod nobis persuadet obitum S. Leo-
net ; scilicet de simoniaca iabe, delaicorum imma- bardi hoc ipso contigisse, non quinque aut sex annis
turis ordinationiLus, de idololatria in Galliis adhuc prius. Quippe cum Gregorius uliimo loco de S. Leo-
superstite, de sacerdotibus flagiiiose viventibus. Le- bardo egerit in libro de Vita*Patrum, conjicere licet
genda praesertim sunt baec increpatoria verba quibus eum non multis ante suum obitum annis haec san-
Dei judicia non obscure intentat Brunichildi ejusque ctissimi hujus monachi acta iitteris consignasse.
nepotibus : Cum scriptum sit : Justitia elevat gentem, Eodem anno quo Childebertus rex Aurelianen-
593,
miscros autem facit populos peccatum; tunc regnuni sium urbera adiit, et Gunthramni defuncti regnura
stabile crediiur, cum culpa qux cognoscitur citius est adeptus, Gregorius in ejus aula erat, ex lib. iv
emendatur (Prov. xiv, 35). Muttorum igilur ad nos de Miraculis S. Martini 37 Turonisque
c. ; S. Marti-
quod dicere sine afflictione cordis
relalione pervenit, ni solemnitatem annuam celebravit mense Novem-
nimia non valemus, ila quosdam sacerdotes in iltis ejusdem libri c. 38. Cum itaque S. Gregorius
bri, ex
partibus impuiice ac nequiter conversari, ut et audire Turon.evivisexcesseritTuroni, utprobabiliusvidetur,
nobis opprobrium et tameniabile sil re/erre. Addit li- _ mense Novembri an. 595, cjusdem
adventui in Urbem
b^ra et pene prophetica voce Nec enim sunt dissi- * et reditui assignari debetannusnonagesimus
:
quartus
mulanda qu.v dicimus : quia qui emendare potest et supra quingentesimum aut sequentis initium.
negligit, participem se proculdubio delicti constiluit.
Providele ergo animx vestrse, providete nepotibus
De hac profectione Gregorius historicus omnino
quos
eupitis regnare felviter, providete provinciis
silet,quod argumento est ipsum morte occupatum
; et prius-
quam stalim ac Turones revisit, nihil novi scripsisse aut
Creator noster nianum suom ad feriendum
exculiat, de correetione hujus
jam scriptis adjecisse. Quippe si diutius ineolumis
sceleris studiosissime
cogitale, ne tanto postmodum in G.illiis postea vixisset, de tot sanctorum sacris
acrius feriat, quanlo
modo diutius et clementer exspectat (Lib. xi, ep. 69).
reliquiis Rom.-e visis eorumque miraculis auditisdiu
Haec sane baec salis superque demonstrant Grego- silere non potuisset.
rium cum apostolo dicere p&tuisse: Ita lnquimur, 8. Quidquid sit de tempore quo Gregorius Turon.
non quasi hominibus placentes, sed Deo qui probat sanctorum apostolorum limina visitavit, eum a san-
corda nostra ; neque enim alhjuundo juimus in sermone ctissimo papa magna cum reverentia exceptum fuisse
adulationis (I Thess. u, 5). narrat S. Odo. Quem, inquit, ad beati Petri confes-
7. E Galliis discedentes Italiam repetituri, Grego- sionem [Al. ad altare] introducens, e lutere constitit
rium Turon. comitemur Romam euntem ad visitanda D prsestolans quoad surgeret.
Interim autem ut erul in-
sanctorum apostolorum limina, visendumque no- genio pro/undissimus, secretam dispensationem admi-
strum Gregorium hanc enim sacram peregrinatio-
:
rant considerabat in hujusmodi hominem (erat enim
nem cujus meminit S. Odo in ejus vita, vix licuit aut statura brevif) tantam gratiam cwltlus proflu.cisse.
citius referre, aut serius morari. Tardius quidem
Qaod ille mox divinitus persentiens, et ab oralione
non potuit Romam proficisci Gregorius Turonicus surgens, placidoque ui eral vutlu ad papam respiciens,
quippeS. Odone teste mortuus est an. 21 suae ordi- Dominus, inquit, fecit nos, et non ipsi nos ; idem ia
nationis, quem ipse cum anno quinlo pontificatus S. parvis qui et in magnis. Cumque sux
id cogitationi
Gregorii concurrere testatur in fine decimi
libri sanctus papa responderi cognosceret, ipsa sua depre-
Historiae. Multa vero persuadent Gregorium Galli- hensione gavistts, gratiam quam hactenus in Gregorio
cum baud citius Rormm advenisse. Romae quidcm mirabntur, magna
in veneratione deinceps habere cae-
non erat anno 590, Gregorii Romani pontifieatus pil ; sedemque Turoitiatm ita nubilitavit, ut auream ei

(a) Vide praesertim lib. ix, ep. 109, et lib. xi, ep. 69.
Patiol. LXXV. 13
 363 S. GREGUltll MA.GNI VITA, EX EJUS SCRIPTIS ADURNATA. LIB. III. 3G4

cathedram donaret, qux apud priefatam sedem [Al. \ in monasteriorum grattam a S. Gregorio sunt con-
urbem) in posterum servarclur. stituta, vix numerando essem. Non minus curae eraut
Paulo post reditum suum sanctus episcopus e vivis pio patri sanclimoniales quam monachi, quas utpote
excessit die 15 Novembris. Exstat S. Gregorii epi- infirmioris sexus, legibus muniendas sr.verioribus
slolaadejus successorem Pelagium scripta indict. existimavil. Quapropter cum accepisset per Anasta-

14, quae respondet an. 595 et 596 (Lib. vi, ep. 52).
sium medicum in quodam virginum coenobio multa
Verum cum inter ultimas hac indictione curreutc mala coniigisse, ei monasterii hujus, et caeterorum
scriptas legalur,
scripta ad finem hujus indictionis, proin- qua; sacrre virgines incolerent, fores occludendas
^jd^ue
ue ad annum 596 pertinere debet. esse ceusuit, de anirnae potius quam de corporis sa-
tsi non pauca in monasteriorum commodum luto sollicitus (Lib. v, ep. 6).

nno Gregorio constituta jam observaveri-

a S. Romanum exarchum sanctimonialibus ad sascu-
\ aliqua tamen adhuc supersunt observationc lum reversis el conjugio sociatis auxilium patroci-
digna, quae breviler hic recensere non pigebit. Mo- niumque impendentem, ab hoc peccato deterruit, ei li-
nachorum qui ad sacerdotium seu potius ad presby- bere signilicans senullalenus amicum ejusesse posse,
leratum assumebantur, alii ecclesiis regendis praefi- qui tanlo flagitio, quod inultum remanere nunquam
ciebanlur, pro monasteriis ordinabantur, quibus n passurus erat, tanlisper faveret {Ibid., ep. 24)
alii

addicti et alligati permanebant. Et illi quidem, nisi 11. A se conslituta mutare et fixa refigere non

consentiente abbate, non poteraut ab episcopo e verebatur humilis Gregorius, quando experientia
monaslerio tolli, ut manifeste probant quae leguntur compertum habebat, ca reipublicae Christianm non
in epistola ad Candidum episcopum de Urbe veteri amplius prodesse. Ilaque quatuvis plurimis in episto-

scripta (Lib. vi, ep. 28^- (a) Idque confirmat quod lis (Lib. i, epp. 35 et 47) docuisset cum hetcrodoxis

biennio S57 post scripsit ad Marinianum Raven- et ipsis Judaeis mitius esse agendum, religionemque
autem custodicndum cst, Christianam, non minis et tcrroiibus, sed bcnignitale
natem episcopum : Paritcr
ejusdem monasterii abbale, ad ordinandaulia ac prxdicalionis suavitate, persuaderi debere : postea
ut invito
monasteria, aut ad ordines sacros, vel clericatus offi-
tamen mutato consilio, frequenter scripsit Manichac-

cium, exindc monachi non debeanl (Lib. vm, ep. 15).

tolli
os ct Judaeos qui in possessionibus Romanae Ecclesiae
Ad sacrum ministeriutn ordinari non debebant, nisi erant (cum mansuetudine pellici non potuisscnt)
praemisso de vita el moribus serio examine (Lib. vi, summopere esse inseclandos et tributis oncrandos :

epp. 28 et 42). Et hi quidem velut emancipati ulte-

conversos autem ad fidem, remissis ex parte pensio-

rius in monasterio nec habitabant nec habitandi po- num oneribus confirmandos. Et si, inquit, ipsi minus
Ne monasteria fidcliter veniunt (ad Ecclesiam), hi tamen qui de eis
teslatem habebant aut licentiam :

L nati /uerint, jam fidelius baptizantur. Autipsos crgo,

hujus oceasionu velamine, ea qux prohibemus, susti-
vere onera cotrpellantur, inquit S. Gregorius lib. vn aut eorum ftlios iucramur (Lib. v, ep. 8).

ep. 43. Qui vero pro monasteriis presbyteri consti- Quanlum lucrandis animabus inhiaret S. Grego-

tuebantur, auhuc juris abbatum crant, neque obe- rius potissimum oslendit, niissis ad Anglos adhuc

dientiae jugum excutere poterant; quod etiam Re- idolorum cultui deditos praedicatoribus ; de quasacra

gulae S. Benedicti c. 62 cautum est ; eosque tantum expeditione nunc agcndum.

ordinabat episcopus, quos ad hoc officium abbas CAPUT IV.

ejusque congregatio elegissent. Ad summum tamen Arguji. — 1. S. Grcgorius ruitlit S. Augustinutn in An-
sacerdotium, non exspectato abbalum aut congrega- gliam. — 2. Chrisliauae fidei exordiuni ia Britaauia. —
3. Angli ldololatrje Uanc occupaut iusulam. 4. Qnando —
tionum consensu, sola cleri populique voluntate ac profecti Augustinus el socii monaclii. 5. De rcditu co- —
postulatione rapi polerant. Tunc enim ex (b) clericis gitanles a S.Gregorio corroborantur. 6. Quolocosub- —
et ex monachis indiscriminatim assumebantur, qui stiterint. —
7. Eorum iter per Galliaui describitur. —8.
—
I)c Cantii quo appulsi sunt iegno, rege, rcgioa. 9.
episcopali fungerentur cura (Lib. i, ep. 18). Augustinus reseui adit. —
10. Ejusdeui ad regeiu ora-

Etsi nondum legc fuisset constitutum, ut abbates tio. —

11. Respousuui Ediluerthi. 12. Cantuariara iu- —
greditur cuui sociis. Quo apparatu. (Au. 595 et b'M.)
essent presbyteri, non raro tamen presbylerali di-

gnitatetunc insignes erant, qui regendis monasteriis D 1. Anglorum salutem jam a longo lempore sitic-

liat Grcgorius, qnod ex (c) antea dictis liquet, ac

praeficiebantur, ut ex pluritnis S. Grcgorii cpistolis
Britanniam cogitabat. Ut verbi Dei praecones illuc
exploratum habemus, et ex variis aliis Ecclesiae mo-
brevi profecturi aliquos adjutorc3 haberent, jussit
numenlis. Qui propter lapsum a sacro ministerio
sapientissimus ponlifcxa Candido Gallicani patrimo-
cessare jussi fuerant abbates presbyteri, licet ad
nii rcctore, ex Anglorum gente comparari adole-
sacerdotale officium resurgere nunquam possent, ad
scentes, ab annis decem ct septem, vel deccm et oclo
monasteriorum tamen prsfecturas redire, ex sanctis-
[Lib. vi, ep. 7), de fide ritibusque
et in monasteriis
simi pontificisindulgentia passi sunt (Vide lib. i, ep.
Christianis edoccri ac erudiri, quorum postea mini-
9 ; lib. v, epp. 3, 4, 7, 38).
qua? hoc anno sterio ad gentis totius conversionem uteretur. E'si
10. Siomnia vellem hic recensere

. ~ .l i- , j „,.,, , (b\ De clcro Ecclesiarum ipsarum,vel cx monasleriis,

prxsenttbus vobts Itcenltam damus
, r, i-
o) Propterea
.^.^IdZcerdotatemlocumpossunt inveniri.
eiAStolis, monachos de monaslertts in tua parocnta po-
sttis, cum consensu abbatis sui tollere et presbyieros
l;
7,,,.7 ,-i
c ^ ltle llb ». c D num °-
( )
-
.TT™- ' -
<-

ordinare.
363 S. GREGORII MAGNI VITA, EX EJUS SGRIPTIS ADORNATA. LIB. III. 366
nondum tanto labori et operi maturi viderentur hi \ superandas haerelicorum versutias, impares sentie
pueri (sexto enim anno sui pontificalus ineunte, de bant, duos doctnna et sanctitate pra?cipuo9 in
ipsis emendis scripsit S. Grcgorius ad Candidura subsidium episcopos miserunt, Lupum Trecensera
et
presbyterum, eodem exeunle, Augustinum in tlal-
et Germanum Antissiodorensem episcopum, cujus prae-
liarn misit, unde in Angliam postea Iransmitteret), serlim miraculis el prasdicatione qui perseverarant
hanc lamen expedltionem diutius procraslinandam in fide, confirmati sunt, debellalique heterodoxi.
Bri-
non est ratus sive quod morte, quam ex assiduis
;
tannicarn postoa Ecclesiam a caeteris pene divisit
morbis vicinam esse suspicabatur, prosveniri metue- Scotorum error et singularis in celebrando paschate

ret, sive potius quia, ut ipse innuit ad Gallicanos ritus, quem

doctissimus Petavius ortum putat *
episcopos scribens, Anglorum gentem velle fieri Anatolii loco falsa Rufini inlerpretatione corrupto.
Christianam inaudierat ; Bertha Edilberthi Cantiorum Sane Anatolium,
qui fuit Laodicenus tempore
regis uxore Christiana, virum proculdubio ejusque Maximiani episcopus, mire laudat S.
Diocletiani et
subditos ad Christi fidem amplexandam pelliciente Columbanu9 in (c) epist. ad S. Gregorium, in qua pro
(M, epp. 52, 53, etc, 58, 59). hoc suorum Scotorum ritu decertat (Cf. animadvers.
2. Insula illa omnium quae Europae adjacent am- ad Epiphanium hseres. 51).
plissima, Britannia tunc dicta, et ab Anglis incolis 3, Christianam religionem in insula pene oblittera-
g
Anglia poslea magna ex parte nuncupata, lonu'e rant Angli et Saxones, aliique barbari nondum ab
antequam ab hac gente occuparetur, fidem Christia- idolorum servitute liberati ; quos Britones. adversus
nam?5S susceperat, et (a)abipsis quidem (si Euse- Pictos et Scotos assiduos hostes, ab extrema Germa-
bius Cssariensis episcopus audiatur) Chrisli Salva- nia, malis avibus accersiverant. Ab his potior insulae
toris discipulis.Quinam illi fuerint non audemus as- pars occupata est, etin septem ethnarchias, progen-
serere; vulgo tamen creditur Josephum ab Arimathaea tium diversilate divisa Pictis interim e Scythia, et
;

(b) Britannis Chrislum annunliasse. Sanctosapostolos Scotisex Hiberniaoriundis Septentrionalem partem,

Petrum et Paulum in Britanniam trajecisse, prasdi-
candi Evangelii causa nonnullorum est sententia, ut
apud Spelmannum legere licel ad quod probandum
adducunt testimonium Theodoriti. Qui Britannicas et
Anglicae gentis historiam texuit venerabilis Beda
(Lib. i, Hisl. c. 4), de Lucii
sedeote Romas Eleutherio, a quo Lucius verbi divini
praecones petiit et impetravit, circa
177 aut 180. Sane Terlullianus Eleutherii suppar u cum et Thcodebertum, Francorum reges, scribens
Britonibus vero magis Australem retinentibus.
In tanla rerum perturbatione, neque Britones op-
; pressi de serendo apud hostes infensissimos Evan-
gelicoseminecogitabant ; neque.etiamsideChristiana
legepraedicandasollicitifuissent, Anglieam erantam-
regis conversione agit, plexuri, ne victis victores de.litionem fecisse videren-
tur.Gallicanorumepiscoporumoscitanti^minaccuran-
annum
daeorumconversionecarpitS. GregoriusadTheoderi-
Christi
:

lib. adversus Judosos, quem circa an. 20S elucubravit, Pervenit ad nos Anglorum gentem ad fidem Christia-
docet cap. 7, Britannorum inaccessa Romanis loca nam Deo miserante desideranler velle converti sed
Christo patuisse et subdita fuisse ; cui suffragaturvix sacerdotes e vicino negtigere,et desiieria eorum ces-

aetate et hom.OinLucam.
auctoritateinferiorOrigenes sare sua adhortatione succendere (Lib. vi, ep. 58).
Diocletiani persecutio multorum martyrum sanguine 4- Caeterum tantae molis, utilitatisque majoris
opus
Britanniam purpuravit consecravitque, quos inter Gregorio debebatur, quod eum anno sexlo sui ponti-
eminet S. Albanus, ex celeberrimo tota insula mo- ficalus aggressum esse testis est Beda
Anno, inquit. :

nasterio ejus nomine insignito notissimus. Pace Ec- decimo quarto Mauricii Augusli, Christi juxta eumdem
clesiae reddita, plurimi e Britannia episcopi, variis 596, misil servum Dei Augustinwn et alios plures cum
quarto ineunte et decurrente saeeulo habitis conci- eo monachos timenles Dominum, prsedicare verbum
liis interfuerunt ; Arelatensi anno 31 i, Sardicensi Dei genti Anglorum (Lib. Hisl. c. 23). Praecipue
anno 351, et paulo post Ariminensi : unde profecla Augustini adjulores fuere Laurenlius presbyter et Pe-
hasresis Ariana, corrupto pene toto orbe, hancetiam trus.De tempore cceptee hujus expeditionis validius
insulam velut extra orbem positam infecit : dum aigumentum eruitur ex Epistolis ea de re scriptis,
illius incolx novi semper aliquid audire gaudent, et ni- rj quae omnes ad indictionem xiv pertinent, et libro vi
hil cerli firmiter obtinent. inquit Beda de populis sihi Itegistri continentur.

notis suisque gentilibus (Ibid., c. 8). Postea regnan- Ex iisdem epistolis liquet Augustinum fuisse Mo-
tibus Arcadio et Honorio, Pelagius Urito contraauxi- nachum et quidem (d) monasterii S. Andreae cujus prae-
lium gratise supernx venena sux perfidix longe positus erat. Ipseus socios ex eodem monastirio
laleque dispersit ; quaa per Agricolam Severiani epis- sumptos et delectos, probant ista verba Remeanti
:

copi Ariani filium, apud Britannos illataet propaga- Auguslino pnrposito vestro, quem et abbatem vobis con-
ta, Gallicanorum antislilum ope repressa est ac ex- stituimus, in omnibus humililer obedite (Lib. vi, ep. bl).
Btincta. Hi etenim supplicanlibus Britannis, qui se ad 5. At cum profecti essent, et aliquantum itineris

(a) Lib. iii Demonstrat. Evang. pag. 112. ln\ -:i; Londini, an. 1673.
xaAouuiM< BpExavtxai; vt,jo-j;. (c) Vide lib. ix Epp. S. Gre?., ep. 127.

(6)VideSpelmannipraefationeminConciliaAngIiae,§ ('/) S. Gregorius ln ep. 3 lib. vm, scribensEulogio,

de exordio Christiana? Relig. in Britanniis, et Danie- Augustinum appellat monasterii sui monachum.
lem Langhornium in Anliquitatibus Albionensibus.
3C7 S. GREGORIl MAGNI VITA, EX EJUS SCIUPTIS ADORNATA. LIB. 111. 368
confecissent, perculsi timore incrti, redire domum, A 1 ue sodales, id intelligendum non simpliciter, sed
potius quain barbaram, feram, iccredulamque gcn- comparate ad multo longius quod conficiendum su-
tem, cujus ne linguam quidem nossent, adire decre- pererat. Eadem ralione debet explicari scriptor vitae
verunt quod tameu exequi minime ausi suntincon-
; S. Augustini, dum post iter aliquot dierum de reditu
sulto sancto pontifice. Ad eum itaque miserunt cogitasse monachos illos asserit. Nunc ipsos alacriter
Augustinum ipsum Gregorio supplicaturum, ut sibi viani iterum carpentps videamus.
sodalibusque suis revertendi copiam concederet, ne 7. Ex commendatitiis quas Augustinus deferendas
se suamque gentem, imo summum ipsum pontificem habemus ejus iter per
accepcrat Epistolis descriptum
Francorum Anglorumque ludibrio exponerent, ob Primo quidem appulerunt Massiliam, ubi Se-
Gallias.
tentatam temere nulloque frnctu incertam aleaeque renum episcoputn salutaruot ex Gregorii nomine ;

ac laboris plenam percgrinationero. AtGregorius, ut data ei epistola (Lib. vi. ep. 52). Posiea pervenerunt
titubantes confirmaret, Auguslinum ad socios redire Arelate, inviseruntque Virgilium archiepiscopum
jussit, quibus scripsit in heec verba Quia melius : sancta; sedis vicarium, cui eos potissimum commen-
fueral bona non incipere, quam ab his qux carpla darat papa (Ibid., ep. Deinde adeunda Vienna
53).
sunt, cogitatione rclrorsum rcdire, summo studio, di- cujus cpiscopus erat Desiderius, unus ex his ad quos
lectissimi ftlii, oportet ut opus bonum, quod auxiliante n Gregorius scripsit (Ibid., ep. 5i). Tum petendum
Votnino cwpistis, impleatis. !\'ec ergo vos labor iti Lugdunum, etsi ad Etherium hujus urbis episcopum
neris, nec maledicorum hominum lingux deterreant nullas exstent litlera? tunc ea de re scriplee. Inde te-
sed omni instantia, omnique fervore qux inchoastis Deo tenderunt Cabilonem, ubi Theodericus rexcum Bru-
auclore perugite, etc, quae legi possunttum apud Be- nichilde avia residere consueverat. Utrique papa
dam, tum in Registro Epistolarum (Lib. vi, ep. 51). suis commendarat epistolis Augustinum ejusque ad-
Ex tempore quo scripta est hasc epistola (data legi- jutores (Ibid., ep. 58 et 59). Tum Augustodunum
tur decima die Kalend. Augusti) conjici potest qnando perrexerunt Syagrii episcopi opem imploraturi, litte-

Auguslinus et socii profecti fuerint. Eodem die et rasque papae oblaturi (Ibid., ep. 54). Muliis per-
anno scriptam epistolam 52 ex Beda prassertim eam agratis locis vel Divodurum Mediomatricum perve-
referente intelligimus. Eamdem quoque aetatem esse nerunt, vel Durocorlorum Rhemorum, Theodeberti
caeterarum Epistolarum, quibus papa praedicalores a Austrasiae regis sedes, quem commendatos habere
se missos commendavit Galliae tum regibus et opti- suos monachos verbi divini praacones, litteris pluri-
matibus, tum episcopis, facile in animum induxerim. mum rogahat S. Gregorius. Ab hujus regis au!a
Quippe cum illos nutantes cognovisset, 259 ac viso Caesarodunum-Turonum venerunt, tum ut S. Marti-
eminus tantum periculo territos, alque ad longam ni lumulum sacrasque reliquias venerarentur, tum
inter ignotas gentes peregrinationem minus expedi- ut Pelagio Episcopo S. Gregorii litteras redderent
tos, ad procuranda ipsis subsidia, quibus magna la- Utrum ex itinere deflectentes Medio-
(Ibid., ep. 52).

boris pars levaretur animum abjecil. Hoc autem lanum-Santonum adierint ad salutandum Palladium
consilio scriptam fuisse epistolam 52 cum duabus iin- episcopum, ad quem papa scripserat, difficile est
mediate subjectis, necnon 57 duasque sequentes libri statuere. Fortasse cum plurimum gratia polleret
sexti, satis intelligitur ex argumcnto singulis praefno. apud Francorum reges, eum in aula invenerant,
6. Quo loco substiterint hi verbi sacri praecones eique sanctissimi pontificis, qui eumdem jam bene-
non legimus. Apud Bedim (Lib. i, c. 23) el in Vila fieio devinxerat, litteras reddiderunt. Augustinum

S. Augustini tantum habetur eos postquam atiquan- per Andegavos transiisse auctor est Gotselinus in
ium itineris conjecissenl, seu emenso aliquot dierum ipsius Vita; narratque miraculum non longe a 1'onte
ilinere, cursum repressisse, et donec rediret Augusti- Sai sive, ut alii dicunl, Ponte Cxsaris.
nus ad S.Gregorium abipsis missus moram fecisse. S. His omnibus omissis Beda scribit: lioboratus
Conjicitur tamen, nec immerito, eos in Provincia, ergo conlirmatione bcati Palris Greyorii Augustinus
non longe ab insula Lirinensi consedisse. Id sane si- cum famulis Christi qui cum eo eranl rediit in opus
gnificant verba baec epistolas 56 libri vi, ad Stepha verbi pcrvenitque in lintanniam (Lib. i, <:, 25) : et ia
nuin abbatem Lirinensem : Lselos nos relatio Au- D insulam Tanetos dictam appulit regni Cantii portio-
gustini servi Dei prxsenlium porliloris efjecil, quod nem ad Orientalem piagam. In Cantio regione Bri-
dilectionem tuam, ul oporlel, vigitantem esse narra- tanniaj Galliis objecta usque ad Humbrnm fluvium,
vit. Quomodo enim Augustinus Romam ex suscepto tunc regnabat (a) Edilberthus, cujus uxor erat Bertha,
itinere reversus, haec de
Lirinensi abbate retulisset, Chariberli Francorum Regis filia et Clotharii primi
silonge antequam ingressus esset Provinciam, pa- neptis : Anglo regi hac lege in matrimonium data,
triam revisisset ? Idem Augustinus adierat quoque ut fidem Christianam retineret ac libere profiterelur ;

Prolasium Aquensem episcopura, et Arigium patri- quapropter Luulhardum, Silvaneclensem episcopum,

cium, de quibus multa Gregorio tanquam oculatus secum duxit, ac in aula sacrorum ministrum habuit.
testis narravit in Urbem redux (Lib. vi, epp. 55 Abilla proBsertim pellectum fuisse regem ad ejuran-
el 57). Itaque quando Iegitnrapud Bedam aliquantum dum idolorum cullum credimus, exS. Gregorii con-
itinens tantura progressos fuisse Augustinum ejus- silio (Lib. xi, ep. 2), qui conversionem gentis An-

(o) Sic legendum, non Adilberthus. Edil lingua Saxonica significat gloriosum, honoratum juxta Spelman-
nura.
369 S. GREGORII MAGNI VITA, EX EJUS SCRIPTIS ADORNATA. LIB. III. 370

glorumejusmercedireservatam asserit, atquead tan- A Christianum factum a Gregorio Romano pontifiee

tum opus perficiendura eamdex vehementissima ad- sapientissime gubernari qui salutem regis Anglo-
:

hortatione accendit quusi Rpgiae Francorum stirpis

:
rumque omnium siliens, libenter haee ipsis
praediea-
filiaeveram fidem pro dote viris suis afferre consue- turus advolasset, nisi tot sibi creditarum ovium cu-
vissent. Sic enim Chlodesuinda, Chlotarii regis filia, ram deserere formidasset optimus pastor se vero :

Alboinum Langobardorum regem Christianum effe- pro ipso legatione fungi.

cit ; et Ingundis, filia Sigiberti et Childeberti regis 11. Ad haec rex inter inoliti erroris tenebras, et
soror, Hermenegildo Ariano tradicta,eum ad catholi- affulgenlem veritatis lucem anceps et cunctabundus,
cam inflexit fidem et ad martyrium inflammavit. respondit ut xger, favens quidem medicis, sed necdum
9. Augustinus ab insula Taneto misit ad Edilber- patiens curalionis, pulchra sibi videri verba et pro-
thum ex suis sociis, qui dicerent se Roma profectos missa sed quia nova sunt et incerta, inquit, non pos-
;

nuntium ad eum ferre oplimum, qui sibi obtemperan- sum assensum tribuere, reliclis eis qux lanto tempore
tibus xterna in caetis gaudia el regnum sine fine cum cum omni Anglorum gente servavi. Verum quia de
Deo viro el vero futurum, sine ulta dubitatione pro- longe huc venistis, ut quse vera et oplima vobis videnlur
miuerel (Beda Eos perhumaniter exci-
lib. i, c. ea nobis communicaretis, pergralum habemus ; annui-
25).
piens rex, jussit ut in eo quo appulsi erant loco g musque ut quicunque Christo nomen dare voluerint, a
aliquandiu morarentur, donec quid facto opus esset vobis suscipiantur, et pro vestro more inslituantur
decerneret, suppeditatis interim cunctis necessariis. (Beda 1. i, c. 2o). Praeterea locum assignavil in civi» ,

Post dies aliquot venit ad insulam rex, et sub dio tate (o) Dorrobernia, totius regni metropoli, ubi com-
residens, Augustinum ac socios ad colloquium accer- mode manerent; et quae ad vitam necessaria forent
sivit : Caveral autem ne in aliquam domum ad se abunde suppeditari jussit.
introiret, veteri usus augurio, inquit Beda, ne super- 12. Urbem regiam ingressi sunt, crucem etimagi-
ventu suo, ti quid maleficx arlis habuissent, eum su- nem Christi Servatoris more suo praeferentes, et lita-
perando deciperent. At non dxmoniaca, sed divinailli niam hanc voce consona modulantes deprecamur :

virtute prxditi, veniebant, crucem pro vexillo fercnles te, Domine, in omnimisericordiatua,ul auferatur fw
argenteam, et imaginem Domini Salvatoris in tabula ror tuus et ira tuaa civitale ista, et de domo sancta lua<
depictam, litaniasque canenles. quoniam peccavimus, alleluia (Beda, lib. i, c. 25). In
10. Augustinus, impetrata loquendi licentia, regi concessa sibi sede Auguslinus ejusquecommilitones,
aperuit se sociosque suos eo consilio advenisse, ut apostolicam nascentis Ecclesiae vitam imitari ccepe-
ipsum docerent qua ratione post mortem gioriosius runl, cuncta mundi hujus velut aliena spernendo,et ea
regnaret, immortalitalisque coronam consequeretur. _ tanlum quae victui necessaria forent ab eis quos do-
Ipsam credentibus in se Jesum Christum sua morte cebant accipiendo, ut exemplis potius quam verbis
promeruisse, regnumque ccelorum reserasse. Nimi- legis Christianae sanctitatern commendarent. His in-
rum tanto Deum amore fiagrasse erga homines, ut, noxiis illecebris allecti ad veritatis retia non pauci,
ad eorum salutem procurandam, Filium suum unige- fidem in Christum amplexi sunt quibus in anliqua ;

nitum turpissims morti, crucis videlicet supplicio, sancti Martini juxla urbem Ecclesia, sola tum super-
stite, synaxes agere concessum est. At postquam
tradiderit. Ita crucis scandalum minime dissimulan- rex

dum putavit egregius praadicator quo magis divi- ipsecrediditetbaptismoinitiatusesl,(fc)miraculorum

;

nam ejus virtutem ad hominem a mortis peccaiique quibus Deus servorum suorum doctrinam sanclita-
servitute liberandum commendaret. Quid enim tam temque confirmabat, invicto testimonio ultra reluctari
dignum Deo quam salus hominis ? Eumdem Christum non ferens, vetera templa diruta restaurare ac nova
post mortem resurrexisse, regnum ccelorum cons- exstruere mira cceperunt alacritate neophyti. Nimi-
cendisse, atque ad dexteram Patris 260 sedere ad- rum tanta tunc Ecclesiae nascenti facta est accessio
venlurum autem in extrema mundi consum- ad>
jecit ;
Anglis regisexemplum certatim sequentibus (licet
matione ad ferendum de cunctis mortalibus judicium. religionem neminem cogeret) ut eos prior Ecclesia
Atqueut fidem faceret, miracula enarravit innume- minime caperet.
ra et stupenda, quae divinitatis Christi certa argu- D CAPUT V.
mentasunt; pras csteris vero gentium fereomnium Argum — 1. Augustinua ordinatur episcopus. — 2. Bapti-
et papam
zat decem Anglorum millia. Romam mittit
in suscipienda Christiana religione, idolisquerejicien-
con«ulit. —
3. A quo novum praedicatorum
subsidium
dis mirara conspirationem, licet renitentibus pravis accipit. Et alia plurima. -
4. Epistolae 8 Gregorn ad
hominum affectibus ac vitiis; quibus ita favebat regem. Ad regiuam.Et ad Augustinum. 5. De monasle- —
ric prope Cantuariam condito. Et
monastica vita 111 Ec-
Beda?
Ethnicismus, ut divinos etiam honores pro eis de- clesiaCautuariensi iustituta. Luculentum ea de re
cerneret ac rependeret, cum e contra mortem teter- testiuaonium. —
6. Alterum ei Beda sumptum argumen-
tum iueluctabile.
nam corruptelae morum slipendium esse deceat
Dalam sibi a S. Gregorio provinciam tam felici-
Ux Evangelica. Subjunxit Augustinus orbem ila I.

apostolorum virtutes
Postea Cantuaria dicta.
(a) sunt in gente eadem coruscant, ut
In solemmtale
(b) De patratis ab Augustino sodalibusque ejus mi- in siqnisquse exhibent, imitarivideantur.
indiclione
raculis, non solum eorum acta loquuntur, sed eliara autem Dominica Nativitatis, qux hac prima,
plus quam decem millia Angli ab eodem
Beda loco laudato, et ipse Gregorius, pra^cipue in transacta est,
baptizatt.
ep. 30, libri vm, ad Eulogium Tantit, inquit, mira- :
nunliatisunt fratre et coepiscopo nostro
cuhs vel ipse (Augustinus)ue/ hi quicumeo transmissi
371 S. GREGORII MAGNI VITA, EX EJUS SCRIPTIS ADORNATA. LIB. III. 372
ler auspicatus Augustinus, ejusdemjussu in Galiiam neccssaria, vasa sacra videlicet, pallia vestiendis et
X
trajeoit ubi a Germaniarum episcopi) jaclus est episco- ornandisaltaribus,sacerdotalia indumenta, martyrum
pus (Lib. viii, ep. 30). Per Germanias Gregorius in- reliquias, et codices plurimos [Beda, lib. i, r. 29).
telligit Gallias tunc a Francis e Germania oriunlis Addidit pallium et epistolam qua novo apostolo de
et profectis occupatas. Forsitan quoque Germanias Anglorum conversione, ac de patratis ab ipso mira-
inler Arelatensem censuit provinciam ob liurgundio- culis iia gratulabatur, ut ad humilitatem et de acce-
nes ejus incolas origine Germanos (Lib. v, ep. 53). ptis donis formidinem nihiloininus discipulum suum
Eademenim ratione Apollinaris Sidonius provinciam provocaret, a reprobis facta miracula ei objiciens
Lugduno subditam, Lugdunensem Germaniam appel- (Lib. xi, ep. 28 ; bcda, Ub. i, c. 31).
lat. Ab episcopo
Arelatensi ordinalum fuisse Augu- 4. Scripsit quoque Edilbertho regi, gratias agons
stinum Beda (Beda, lib. i, c. 27) quem memo-
rcfert ; pro fide Christiana quam susceperat, et velut alter
ria lapsus Elherium nominat. Constantinus propagaverat ; qua in epistola Augusli-
2. In insulam reversus novus apostolus ipso num impense
(«) Na. laudat, quod in monasterii regula do-
talis Domini die plus quam decem Anglorum millia ctus sit, sacrae Scripturae scientia repletus, et bonis,
luslralibus aquis tinxil. Quod indictione contigisse auclore I)eo,pra3ditus operibus
i : dignusproindequem
testatur Gregorius ad Eulogium scribens (Lib. vm rex monenlem audiat, cui suadenti morem gerat
I!
ep. 30), hoc est pontificatus sui anno octavo. Mox Lib. xi, ep. 66).
Augustinus duos exsodalibus, Laurentium et Pelrum Ante illam Edilbertho regi scriptam epistolam,
Homam misit, ut de omnibus quae gestafuerant cer- Gregorius Berthaj ipsius uxori scripseral, ei gralula-
tiorem facerent sanclum pontificem, eumque de non- tus quod tanquam altera Helena, Constanlini impe-
nullis quaestionibus interrogarent et consulerent, ratoris maler, zelo lidei accensa, conversioni Anglo-
quas cum ipsius responsis ad singulas legimus tum rum operam daret ; eam tamen tacite neglectus
apud Bedam, tum in Epistolarum Registro (Lib. xi, arguens ob Edilberthum ad Christianam fidem non-
ep. 64). Prscipuae sunt de quatuor ecclesiasticorum dum ejus cura et prudentia inflexum qui paulo post ;

redituum oblationum portionibus faciendis, de cle-

et
ricis post susceptum clericatura conjugalis, de con-
sanguinitatisaffinitatisquegradibusmatrimoniumim-
pedientibus, de ordinatione episcoporum. Canonibus
quidem caulum erat, ut episcopo alterum consecranti
duoalii adessent episcopi, saltem £61 tanquam
lestes. Verum quiain Anglorum Ecclesia Augustinus
solus tunc erat episcopus, annuit papa ut ab
episcopi possent ordinari.
3. Quandoquidem ab Augustini legatis acceperat
Gregorius messem in Anglia multam esse, operarios
autem paucos (cum quadraginla tamen circitersociis
Christo se subdidit (lbid., ep. 29).
1'raster epistolam ad Augustinum missam, cujus
meminimus supra (Lib. i, c. 29), exhibet aliani vene-
rabilis Beda, in qua legimus Augustino jus pallii
concesstim, potestatemque datam duodecim episco-
pos ordinandi, qui ejus ditioni subjacerent; ea lege
ut Londoniensis episcopus in posterum semper a
o solo C propria synodo consecraretur, palliumque abaposto-
licasede acciperet (Lib. xi, ep. 65). Eboracensem
quoque episcopum ab ipso ordinandum, constiluit
deinceps metropolilano jure palliique honore potitu-
rum a quo, si finitima? urbes verbum Dei recipe-
;

ininsulam hanc appulsus fuerat), novum subsidium,
plurimos videlicet seleclos ad verbi divini altarisque
ministerium monachos, Laurentio et Petro adjunxit
quorum pra?cipui fuerunt Mellitus, Justus, Paulinus,
Rufinianus. Transituris per Gallkm (b) litleras dedit
commendatitias ad Brunichildem reginam, ad reges et
ad praecipuos Galliarum episcopos, in quibus omni-
bus Mellitum abbatem, caeleros vero monachos vocal.
renl, duodecim episcopi instituerentur. Post Augu-
stini mortem, quem quandiu viveret, voluitGregorius
Angliae primatum obtinere, decrevit ut ex Londonias
ac Eboracm civilalis episcopis ille primas haberelur,
quiprior fuisset ordinatus. Ex hac epistola conjicere
licet summo pontifici prius placuisse, ul Augustinus
LondoniaepoliusquamDoroberniaacatbedramhaberet.
Aliler vero visum est postea primaque sedes episco- ;

Ex monasterio S. Andreae prodiisse supplementum hoc palis Anglire, Doroberniae seu

Canluariae rcmansit.
praedicatorum, unde etiam priores educti, significare 5. Augustinus prope eamdem civitatem monasle-
videntur illa verba epistolaa ad Mellitum abbatem : n rium construxit, in quo, ipso auctore, rex Ecclesiam
n„.i discessum
Post J.'... ..«. . l . " ....1 »_.
. », !• ,•„ • , •
congrcgationis nosirx quse tecum bealorum apostolorum Petri et Pauli nomine aedifi-
ep.76\. Quod argumento est quan-
est, etc. (Lib. xi, cari curavit, ac diversis ditavit donis ;
qnae ejusdem
tum Gregorianum hoc ccEnobium.
floreret Augustini et omnium deinceps episcoporuru Dorober-
Per eos papa misit ad Augustinum quaeque erant nensium, necnon regum Cantii condiiorium
fuit. Hoc

ad cultum divinum ot ad ministerium ecclesiasticum monasteriumprimumabbatemhabuitPetrum(c)mona-

(n) Siriciuspapa in ep. ad HimeriumTarracon. can. 2 Fi7f, in Christiana fi.de cum cxordio nostro in ponlift-
daninat quidem eos qui passim baptizant in Natali- catu contigisse gralulumur. Porro Anastasius paulo
tiisCbristialiisquesolemnitatibus solumquePaschale
; ante Nutalem Christi diem pontilicatum auspicalus
tempus ac Pentecosten assi;;nat ud celebrandum ba- est.
plismum. Ab hac tamen eximil lege necessitatiscasus. (6) Lege lib. xi epistolas 54, 55 et septem immeiiata
Sine Clodovaeus, qui primus ex Francorum regibus sequenles.
Christo nomen
dedit, die Natalis Domini baplizatus (c) Hic Romam cum Laurentio missus fuit. Beda
est cum
multis aliis, ex epistola S. Aviti Viennensis quidem eum vocal tantum presbyterum loco indi-
episcopi ad eurodem Clodovaeum. Quod conlirmatur cato verum c. 27 ejusdem libri eumdem fuisse mo-
:

Anastasii II ad ipsum scribenlis ep. 2 Tuum, gloriose

:
nachum clare docet,
373 S. GREGORII MAGNI YITA, FX EJUS SCRIPTIS ADORNATA. LIB. III. 374
churn et presbylerum, jam merainimus. De
cujus A. omnia cum ipso episcopo regulam servent.
Quam viven-
ejusdem sanetitate, morte, editisque post morlem di normam multum se diligere probavit bealus papa
ad ejus sepulcrum miraculis legendus venerabilis Gregorius, cum sciscitandi per lilteras Augustino quem
Anglicanoe historiae scriptor (Beda, lib. i, c. 33). primvm genti Anglorum episcopum miserat, qualiter
In Ecclesia quoque metropolitana Cantuariensi S. episcopi cum suis clericis conversari debeant, respondit

Augustinus vitam observavit ccenobiticam curn suis inler alia : Sed quia tua fraternitas monasterii regulis

sociis, et observandam deinceps instituit, ex Grego- erudita seorsum fierinon debet a clericis suis, in Eccle-
rii consilio vel praecepto his verbis dato : Quia, inquit, sia Anglorum, quse Deo auctore nuper adhuc ad fidem
tua fratemilas monasterii regulis erudita, seorsum perducta esl ; hanc debet conversationem instituere,

vivere non debet a clericis suis in Ecclesia Anglorum, qux in inilio nascenlis Ecclesix fuit palribus no-
qux auctore Deo nuper ad fidem pcrducta est, hanc slris, etc, ul supra.
debet instituere conversationem qux in initio nascentit Ex tam perspicuis verbis pene oculati ac indubi-
Ecclesix fuit patribus nostris, in quibus nidlus eorum tatae fidei testis patet Dorobernensem Ecclesiam,

ex kis qux possidebant aliquid suum esse dicebat, sed aaque ac Lendisfarnensem, pro clero suo solos ha-
erant illis omnia communia (Lib. xi, ep. 64). buisse monachos. Unde mirari subit nuperi scriptoris

Equidem haud inficior his verbis aique significari f)

commentum qui de ordine canonicorum regularium

posse vitam ccenobiticam et communem, qualis est scribens (Cap. n, art. \ et teq.), Augustinum ejusque

canonicorum, ut vocant, regularium, ac monasticam. socios exhibet tanquam primum exemplum clerico-
Verum de conversatione monastica in Ecclesia Can- rum communiter canoniceque viventium cumque ;

tuarieusi instituta qualis decebat Augustinurrejusque tam apertis teslimoniis quae ipsos fuisse mansisseque
socios monachos, id interprelatur venerabilis Beda, monachos luce clarius probant, efTugium noninveni-
sane hac in re audiendus. Cum enim bistoriam eccle- ret : ipsos fingit ea lege in clerum cooptatos fuisse,

siasticam suae gentis texendam suscepisset accuratis-

ut monachismum ejurarent. Quibus rationibus fulcire

simus et doctissimus scriptor, S. Auguslini aul ejus conetur hoc paradoxum, nunc expendamus, licet

discipulorum suppar (eodem nempe saeculo

fere paulo extra Gregorianae bistorioe metas, hac in dis-
florere coepit quo Augustinus Christiana? religionis
ceptatione, excurrere videamur.

in Anglia fundamenta jecit, et tanto operi est im- CAPUT VI.

mortuus) non potuit eum fugere, quale vitos genu» Af\gum. — t. Objecta ex Gregor. Epistolis dissolvuntur. —
2. Respondetur alteri objectioui. 3. An monachus ad —
inprimaria Anglorum Ecclesia, clericorum an mona- clericatuiu promotus, ultra non dicatur monachus, apud
chorum instiluerit vir sanctissimus. Bedam igitur S. Gregorium. —
4. Monachi olim clerici passim dicti. —
5. Utrum caoonieos reg. instituerit S. Gregorius. Joan-
audiamus lib. iv Hist. Eccles. c. 27 Quia nimirum, :
nes Diaconus explicatur. —
6. Num vita communia ca-
inquit, Aidanqui primus hujus loci (Lendisfarnensium) nonicum polius innuat qtiam Monachum. 7. Objecto- —
monachus rumJoannis Diaconi verhorum genuinns statuitur sen-
episcopus fuit, cum monachis illuc et ipse
sus. Ancanonicis regularibus anoumerandi clerici om-
adveniens, monachicam in eo conversalioncm inslituit. nes qui juxta canones vivunt. —
8. De discrimine ca-

Quomodo Pater Auguslinus Cantia nonicorum ssecul. et regul. —

9. Novum de S. Augusti-
et prius beatus in
ni sociis monachis nunquam ordinatis comraentum. —
fecisse noscilur, scribente ei beatissimo papa quod su- tO. Laurentius et alii S. Augustini sodales omnes fuere
pra posuimus sed quia tua fraternitas, inquit, mo- monachi. —
11. De presbyteris Arelatensibus Augusti-
:
num secutis aliud figmentum. —
i2. Gregorii ad August.
nasterii regulis seorsum fieri non debet a
erudita, responsio explicatur. —
13. Urbani II testimonium ex-
clericis suis, etc. Unde patet minus fidos esse men. pendilur. —
14. Decretuui Bonifacii IV. Pro monachis

tis S. Gregorii interpretes, qui ex his verbis extun-

ecclesiastica munia obeuntibus. —
15. Ejusdem epi-
stola pro monachis in Ecclesia Cantuar. militantibuB.
dunt clericalem vitam quam canonici regulares vul- Male a nupero scriptore inlellecta.
go dicti sectantur, a beato Augustino fuisse in pri- 1. Duae nobis opponuntur S. Gregorii epistolae. In
maria Anglorum Ecclesia institutam nisi fateri ve- :
priori, quae libri quarti prima est, legitur : Nemo
lint monachos eosdem esse atque canonicos commu- potest et ecclesiaslicis officus deservire, et in monachi-
nis vitaj sectalores. ca regula ordinate persistere, etc. Ergo admissis in
6. Menlem suam clarius explicat venerabilis Beda clerum Augustini sociisintegrum non fuit monastica
in vita S. 16 Neque aliquis miretur, " retinere instituta.
Cutberlhi cap. : Huic loco jam mulloties responsum
inquil, quod in eadem insula Lendisfarnea, cum per- esltum a Mabillonio nostro, tum a nobis, lib. n, c.
modica sit, et supra episcopi, et nunc abbatis *£<»'£ 12, § II, et in notis ad hanc epislolam, ubi genui-
et monachorum esse locum dixerimus. Re vera enim ita num verborum illorum sensum aperuimus. Jam dic-
est. Namque una eademque tervorum Dei habilatio tis tamen addendum, fateri nos perlibenter monachos

utrcsque simul tenet. Imo omnes monachos tenet. Aida- quinonnullis Ecciesiasticis officiis deserviunl, quatia
nus quippe qui primus ejusdem loci episcopus fuit, sunt verLi divini assidua prredicatio, sacramentorum
monachus erat, et monachicam cum suis omnibus vitam administratio, Ecclesiarum gubernatio, quaeque Gre-
semper agere solebat. Unde ab illo omnes loci ipsius gorius his verhis significat Qui quotidie in obsequio :

antistites, usque hodie sic episcopale excrcenl officium, Ecclesix cogitur permanere, non posse ad amussim
ul regenle monasterium abbate, quem ipsi cum consilio omnia regula? monastica? institula districtius obser-
fratrum elegerint, omnes presbyteri, diaconi, cantores, vare, in silentio, vigiliis, jejuniis, aliisque similibus;
lectores cvterique gradus ecclesiastici monachicam per quod est Gregorio, districtionem monasterii tenere.
375 S. GREGORII MAGXI VITA, EX EJUS SCIUPTIS ADURNATA. LIB. III. 376

Uude abbales aliique caenobiorum praefeeti, a quo- j^ a Gtrminutrum episcopis. episcopus fuctus (Lib. vm,
rum verbo et exemplo pendet vigor omnis regularis ep. 30).

observantioe, non possunt simui ecelesiastica implere Idem de S. Auguslini sociis et in Anglorum con-
inunis, el monasleriis praeesse. Caeteri vero mouachi, versione adjutoribusdicendum est,quos S. Gregorius,
si Ecclesiarum plcbiumque curam gerant, aliiiuid de e tsi ad praedicandum missos et ad aposlolica opera,
rigore disciplinae remittere coganlur. At iJem dicere nunquam non monachos appellat : Quia, inquil,
sive de canonicis regularibus, maxime sevcrioris Kedemptoris noslri gratia cooperunte, tanla de An-
et arctioris observantia», qualis adhuc viget apud glorum genle ad christianx fidei gratiam mutliludo
Praemonstralenses Reformalos, sive de eorum prs- convertitur, ut reverendissimus communis frater et

fectis quid prohibct? Ideone vero somniabit quiseos coepiscopus noster Augustinus eos qui secum sunl, ad
non posse clcrioorum simul obire munus, et eccle" hoc opus exsequendum, per diversa loca asscrat non
canonicorum regula-
siasticisofficiis addici? nisi prius posse sufficere : aliquantos ad eum monachos cum di-

rium instituto valedicant. Adhiblta forsan dislinctione lectissimis el communibus filiis Laurentio presbijtero
respondebunt illi, duo in suo canonicorum regula- et Metliio abbate prxvidimus transmittendos (Lib.
rium instituto conjuncta; vota scilicet quae ad sui xi, ep. 58). Idem repetit ad nauseam usque in episto-
status essentiam pertinent, et pias quasdam asceses, rj lis aliis ea de re scriptis Qbid., epp. 54, 55, 56, 57,
quales sunt certis hoiis in choro psallere, lectinni, 59, 60, 61, 62). Brevi audiemus Bonifacium IV non
orationi, medilaiioni operam dare, in communi cce- secus ac antecessor Gregorius loquentem in epistola
naculo cibum sumere, ab hominum consortio sece- ad Edilberthum regem : Ut ipsi veslrx salulis prxdi-
dere, silentio ]ueeodem loco et tempore
studere, catores monuchi monachorum gregem sibi associent.
decumbere, etc. Et quidem horum dispendium pati Non pudet Bonifacium appellare monachos, illos
eos qui aut lucrandis aul regendis auimabus incum- pra?dicatores haud dubie clericos, imo episcopos,
bunt vota vero illibata permanere. At eamdem si-
; presbyteros, diaconos.
mul responsionem suppeditabunt monachis sacerdo- 4. Ex coaevis scriptoribus sufficiat nobis Gregorius

tale munus obeunlibus, nodique solutionem quem Turonicus ut ostendamus tunc temporis Monacbos
ex priori Gregorii testimonio adstringere conantur. passim clericos dictos. In lib. de Gloria Mart. c. i

2. Ad posteriorem locum jam veniamus. S. Doctor, 76, qui in monasterio Agaunensi Deo laudes persol-
lib. vn, ep. 43, haec decernil : Si quispiam abbatum vebant, iudiscriminatim vocantur modo clerici, mo-
aut monachorum e.rquocunque monasterio ad clerica- do monachi. Mulier, inquil Gregorius, quxdam filium
tus officium vel ordinem sacrum acccsserit, non iltic suum unicum ad hoc monasterium adducens, abbati
aliquam habeal ulterius, ul di.iimus, potestatem ; ergo tradidit erudiendum, videlicet ut faclus cUricus sanctis
hoc ipso quod ad curani Ecclesiae sustinendam ordi- L manciparelur Verum cumjam spiritalibus eru
officiis.

nabatur monacbus, moiiachatus auferebatur, inquil ditus essel in littcris, et cum reliquis clericis in choro
nuperus scriptor. Mira sane consequentia. Quasi ve- canentium psalleret, etc. En clerici dicuntur Agau-
ro idem esset potestas in monasteriOj et monaslicus nenses al paulo infra monachi appellantur Audies
;
:

status, qui obedientia el subjectione 'HiS potius vocem cjus inier choros psallcntium monachorum.Et
quam potestate ac auctoritate constat. Scopum autem paulo post Ubi antiphonam caterva suscepit mo-
:

S. jam ostendimus (Supra

Gregorii hasc scribentis nachorum, audil genitrix, parvuli vocem cognoscit.
cap. 3, num. 9). Caeterum ut tam dubiis, ne dicam Idem Gregorius libro de miraculis S. Juliani c. 28 :

plane falsis, certissima et invictissima opponamus Clericus aidem quidam Aiidii Lemovicini abbalis, etc.
argumenla, breviter ostendanius primo Gregorium Multa omitto quibus narrat clericum hunc miraculo
Magnum non sicubique clericum a monacho sejunxisse, in basilicam S. Juliani fuisse introductum. Et sub-
ut quem semc.l clencum appcltaverit, is hoc ipso quis- dil : Quod ne quis dubitel, tcstor omnipolcnlem Deum,
quis est, nequaquam sit pro monacho putandus, quod quia ab iptius abbutis ore hiec omnia cognovi apud
fortealiud cogitans dixit ille scriptor : secundo mo- cujus monachum gesla sunt. Vides hic monachum,
nachos passim clericos etiam dictos in celeberrimis quem supra clericnm legisti. Al vice versa cap. 35,
scriptoribus Gregorio synchronis. D quem prius Monachum dixit, statim clericum appel-
3. Sane clericus jam eral, et ecclesiasticis, imo lal. Elsi vero monachus ad ecclesiasticas curas et di-
apostolicis officiis addiclus S. Augustinus, cuin eum gnitates assumptus monachus ultra non diceretur,
ad Anglorum conversionem misit sanctissimus ma- esse tamen minime desineret, quod conlendit vir
gister. Eumdem tunc aut presbyterum aut Diaconum doctus, at in lectione Gregorii Magni pene peregri-
saltem fuisse peneliquet, quod Gregorius illum, nul- nus. Cum enim denominatio a nobiliori gradu desu-
la alterius ordinis mentione, ordinatum
collati lacla malur, quid mirum si quis monacho superinduens
episcopum tamen minuseumdem mo.
lesletur. Nihilo episcopum, excmpli gralia, non aniplius monachus
nachum adhuc appellat ad Eulogium scribens Dum : vocitetur, licet monachum non deposuerit, et in
gens Anglorum in mundi anguio posita, in cultu tigno- monasticis eliam instilutis, in vigiliis, jejuniis, ora-
rum ac lapidum per/i la nuncusque remaneret, ex tionibus perseveret? De his quae delibamus tantum,
vestrx mihi oraiioms adjulorio placuil, ul ad eam mo- legendi sunt noster Mabillonius tum in Praefat. ad
nasterii mci monachum in prerdicationem transmit. saeculum n Bened., num. 27, tum in resp. 1 ad scri-
tere Deo auctore debuissem. Qut, dala a me licentia ptum canonicorum reg. de sessionibus in Burgundiae
377 S. GRBGORU MAGNi VITA, ILX EJUS SCRIPIIS ADORNATA. LIB. III. 378

comitiis, Hadrianua Valesius in disceptatione de ba- A morem occurritmentio,

prioris et apostolicae Ecclesiae

silicis, et in ejus defensione, necnon Thomassinus id ad probandum canonicorum regul. institutum tra-
Disciplinse Eccles. parte i, lib. i. hat non attendens coenobiticam et coramunem mo-
:

5 Magnumsaneopinatoreraessevirumeruditum cu- nachorum viUm, etiam ad ejusdem antiquioris ab

jusnuncargumentaexpendimus,inficiabiturnemo,qui apostolis insiilutee Ecclesiae modura normamque prae-

ad ea ponderanda ab omnibus praejudiciis acces-

liber seriplam fuisse, et in omnibus pene monasticis re-
serit quae videlicet proponere, refellere est, ut ex mox
;
gulisexemplum veteris illius Ecclesiae Jerosolymitanae
dicendispalamfiet.Nonstabitperipsumquominusper- subapostolis, in medium adduci: Omniaque omnibus
suasum habeamus Gregorium Magnum canonicos re- sint communia, inquit S. Benedictus, sicut scriptum
gulares instiluisse, posteaque decrevisse utexeodem est (Acl. lv), nec quisquam suum aliquid dical vel prx-

instituto clerici primam Anglorum Ecclesiam Cantua- sumat. Et cap. 34 Si omnes xqualiter debeant neces-
:

rias conditam occuparent tandemque reliquas Angliae

; saria accipere. Sicut scriptum est, dividebatur tinguiis

sedespontifioalescanonicisclericissimililerobvenisse. prout cuique opus emt. Cum sancto Benedicto vero

Primnm quidem probare nililur ex Joanne Diac. hac in parte concinunt omnes fere monasticarum
lib. n Vitae S. Greg. cap. 12 Videbantur, inquit, : regularum, conditores, ut videre est in concordia re-
passim cum eruditissimis clericis adhxrere pontifici re- g gularum, auctore S.Benedicto Anianae abbate, capp
tigiosissimi monachi, et in diversis professionibus habe- 42 et 43, proindeque potiori jure monachi sibi ven-
batur vita communis: ita ut talis esset tunc suh Orego- dicare possunt veterum de vita ccenobitica el com-
rio penes urbem Romam Ecclesia, qualem hanc fuisse muni testimonia.
sub apostolis Lucas et sub Marco Evangelista penes Quod spectat ad Ecclesiam Alexandrinam sub
Altxandriam Philo commemorat. S. Marco sanclitate florentissimara, plerique veterum
Hic agnosco nostrum Gregorium mona3licae vitas qui de rebus monasticis egerunt, in ipsa et in thera-

cultorem, et monastici sui instituti retinentissimum, peutis Philonis a Joanne Diacono commemoratis,
monachos habentem convictores, cum quibus diu propositum esse status poliliaeque monachorum
noctuque versalus, nihil monasticx perfectionis in pa- exemplar, non canonicorum, censuerunt.
latio... dereliquit, inquil Joannes. Video quoque ipsi 7. Exploso falso verborum loannis Diaconi ficti-

adhaerereclericos,quilibere nullis adstricli votis, nulla tioque sensu, sincerumjam et genuinum aperiamus.
lege obligati, cum monachis communem ducebant S.Gregorius qui monachis convictoribus usus fuerat,
vitam. Caeterum de canonicorum regularium instituto cum Constantinopoli apocrisiarium ageret, ut eorum
cujus fuerit parens S. Gregorius, neque hoc in loco exemplo semper ad oralionis placidum liltus quasi an-
quidquam legitur, neque ullis in epistolis aut lucu- chorx fune restringerelur (Prxfat. Moral.), eosdera
brationibus Gregorianis. Num ergo clerici statim ac voluit habere contubernales, postquam ad pontifica-
vitae viclusque communitatem habebunt, continuo tum invilus raptus est, palaliumque suum velut in
ipsi
evadent canonici regulares ? aliquod monasterium convertit, ubi familiariter
At inquies cum docto viro, poeta, nescio quis me- assidebaol selecti quidam ex monachis. Sex monachos
minit canonicorum ordinis Gregoriani ; ergo Grego- pietate ac sanctilate insignes recenset Joannes
Dia-

rius Magnus canonicorum regularium ordinem insti- conus.Quatuorquoqueclericos nominat prudentiaet

tuit ; Et quidni, ait, nos Gregorianos canonicos hono- erudilione conspicuos, quorum operara et consilium
ris causa nominemus ? sive in Ecclesia? negotiis, sive in studiis adhibebat.
Absitut pios ac religiosos viros Gregoriani ordinis Prslerea cum a cubiculo suo sseculares omnes remo-
canonicos eodem sensu appellemus, quo ab illo visset (quod eliam ut fieret apontificibus imposterum
poeta dicuntur, quos refert e S. Walarici monaste- decrevit Romana synodus [Decrel. 1] ipso auclore),
rio ejectos his verbis : quosdam ex clericis et ex monachis indiscriminatim
Ordine dux Hugo vacuans mox Gregoriano accersierat qui sibi ministrarent. Quorum omniura
Templum, normalem statuit normam monachilein. unanimitatem, licet indiversa professione, vitamque
Nam ex historia relationis S. Walarici discimus (Ma- socialem ct communem admiratus Joannes Diaconus,
bill., saec. v) canonicos illos saeculares fuisse : Tunc non dubitavit dicere in ea societate et concordia visas

csse veluti redivivas fundatas ab apostolis apud

prxfatus Dux 2C4 magna Jero-
sotliciludine procurans S.
Walarici locum, abjecit ab eo ssecularem congregatio- solymam, et Alexandriae a S. Marco Ecclesias. Cs-
inslitutis,
nem, et aggregavil in eo regularem ordinem monachorum. t
erum de canonicis regularibusa Gregorio
nulli
Ita scriptorsuppar, quem latere non potuit qui et qua- ne quidem per somnium cogilavit, quippe curn
les fuerint isli canonici ut sal infaluatum foras pro- fuerintsiveS.GregoriisiveetiamJoannistemporibus.
jecti, Gregoriani ordinis dicti quod in
forte ideo Neque enim iis adscribendi sunt clerici omnes juxta
psalmodia ordinem Romanum a Gregorio concinna- canones et regulas Ecclesiae mores componentes suos
tum sequerentur (non monasticum qualem praescri- quos ab exordio exslitisse conslat, nisi votis fuerunt
bil S. Benedictus), et postea observarunt qui cano- alligati. Sane ab undecimo saeculo canonicorum re-
nicis successerunt in S. Walatici ecclesia Benedictini gularium, qui monachorum more, iisdem fere votis
Monachi. obligati, suisabbatibusaut praeposilis obedientes
sub
virum nimio mcntio apud Ful-
6. Id fallil in ordinem suum sludio arcta disciplina viverent, saspe fit

au-
eestuantem, quod ubicunque vitae communis juata berlum, Bernardum, Petrurn Blesensem et alios
379 S. GREGOWl MAGNI VITA, EX EJUS SCRIPTIS ADORNATA. l.IB. III. 3S0
ctores coaevos abbatiarum aut aliorum monasterio- A
: quaudo eosdem, jubente sanctissimo pontifice, in
rum pro hujusmodi canonicig tunc exstruclorum Gnnluaricnsi Eeclesia institutos assr-rit.
origines noviraus, vel aliorum jam exstantium quae 9. Primo quidem fingit ex monachis ad Anglorum
ipsis cesserint mutationes (ipsis enim pr.rposituia?
conversionem procurandam delectis, a S. Gregorio
nonpaucae ordinis S. Benedicli sunt concessae, quas nullum aut ordinatum aut ordinandum ex ejusdem
inter eminet celeberrimum S. Victoris apud Parisios Augustinum: Necdum scilicet,
Beatcntia fuisse.praeter
asceterium) ; de his vero ante illud saeculum nihil inquit, Gregorius monaclwrum ordina-
cogitabal de
occurrit.Nam Aquisgranenses canonici aut qui Chro- tionc; tantummodo Augustinum eis episcopum ordinan-
degangiregulam scctabantur, vel ctiam Eugenii II et dum,siub Anglis susciperentur, disposuerat (Lib. xi,
Leonis IV, non solum a religiosis etsolemnibus votis ep. 58 et seq.). Ergo eos non ad verbi divini praedi"
soluli vivebant, sedetiam ex regularum suarum pra?- calionem aut ad sacrum minislerium (quod tamen
scriptonon nihilproprii habebant etpeculii; (a) fatenle i,jse ubique clamat, (b) consenlientibus lieda, Boni-
ipso canonicorum regul. oratore.quem hic impugna- facio IV, Scriptore Vitoe S. August etc), scd fortasse
,

mus. Porro vel hsc sola proprii retentio, ex ipsome 1 ad olera serenda, aut ad coquinae curam habendam.
regula; instiluto, a canonici regularis statu adeo ab- Cui enim sapienti veniatin inenten, mitteread opus
horret, ut evertat, et saecularem eum efficiat. (Cf.
g apostolicum laieos etiam nunquam ordinandos, ma
Gall. Chrisl. Alberic. ad an. 1029.) xime cum sacrorum ministrorum adest copia ?
8. Scio equidem minimum discriminis inler cano-
Ilaud e juidem dilfiteor a Gregorio solum Augusli-
nicum saecularem el regularem agnosci a Disquisilio- nuai ad episcopalem dignitatem, slatim, cum adhuc
num auctore apud quem non absque stupore legi c. 1 anceps esict de eventu, delectum fuisse. Verum de
art. 2, pag.8 Cxterum qui memineril monachos Bene-
:
aliis ordinibus aut nondum collaiis, aut nunquam
dictinos in ordinem Clutiiacensem, aul Tyronensem, in
conferendis Ausgustini sodalibusaltum ubique silen-
ordinem majoris monasterii alque in alios bene mullos
tium. Imo ex moriachis ejus adjutoribusfere quotquot
ordines fuisse xi sseculo alque xn distributos, is facile
novimus, episcopi fuere, ut Mcllitus Londoniensis,
intetliget quomodo id tetnpus rcgularium ordo et ssccn-
Justus Roffensis qua de re legendus Beda.
;

larium ordo canonicorum, tametsi uterque uniusmodi 10. Secundo placel canonicorum regularium pa-
esse debuisset, inler se distingui ac secerni poluerint. trono, Laurentium presbyterum unum ex Auguslini
Unde infert: sed neque doclus quispiam si viderit re-
sociis, ex numero etcensu monachorum expungere,
gioncs canonicis sxcularibus abundantes diuregularibus
sui?que adscribere. Quoverojure, cum eos omnes
caruisse, inde quidquam cliciet ad impingendam cano- moaachos ciament S. Gregorius, Beda, et alii qui de
nicis regularibus novitalem. Alioquin sitnili argumenlo ipsii loquuntur?Numquia presbyter erat ? quasi tunc
necesse est ut conficiat a Clutiiacensibus aut xqualibus monasteriis preshyteri, contra
nulli exstitissent in
monachis esse Benedictini ordinis sumenda primordia. quaai probant tot S. Gregorii (c) epistolae. Gotseliuus
Itaque ad mentem nuperi scriptoris, in ordine cano- ia Vita S.Augustini eum ejusque symmystas, a ma-
nicorum haud majus esl discrimen regulares interac iernis visceribus monasterialis Ecclesix avulsos fuisse
saeculares, quam in ordine Benedictino inter Clunia-
dicit : ;.dditque tol Dominkx lcgalionis manipulures,
censes, Tyronenses, etc, qui cumomnes magistram ad quadraginta numerari, quol videlicet Beda narrat
sequerentur regulam S. Benedicli, eorumdemque ad insulam Tanetuin applicuisse. Ergo nullus locus
votorum lege tenerentur, penes minulissimos ritus relinquilur presbyteris non monachis sive ex Italia,
distingui tantum poterant, ut aiunt, accidentaliter sive cx Gallia assumptis, nequidem Areiatensibus
;

indeque consequens est nihil esse quod secernat quos suo ordini liberalissime tribuit Disquisitor fin- ;

canonicum regularem a saeculari quoad essentiam, gitque reli 'ionem canonicam adAnglicam Ecclesiam
ad quam proinde neque vota nequereligiosoe vitae in- detulisse. Injunxerat quidem papa AugU3lino ejuaque
stituta pertinenl, sed velut inler adiaphora debent sociis ut ad agenda hsec e vicino secum dcbcrenl pres-
amandari, levissimamque tantummodo constituunt byteros ducere. Verum fortasse nullus adfuit qui ad
differenliam. legationera et peregrinationem hanc par.itus esset ;

Ad haec, fateor, expavi ; et nisi nota scriptoris D quandoquidem docet Ceda (Lib. i, cap. 25) accepisse
ejusque sodalium religio securum me fecissent, valde eos de gente Francorum interpretes, at de assuraptis
veritus fuissem, ne forte iis defectio transitusque ad presbyteris omnino silet; quod si factum foret, non
canonicos sasculares pararetur, quos adeo vicinos, et fuisset dissimulaturus. Adde Augustinum coaclum
vix levissima differenlia discretos ostendil Disquisitio- fuisse novos exRomano S. Andrcae monasterio verbi
num parens.Verum haec ipsi incaute, inconsultisque divini pracones advocare; haud dubiequia in GaJliis
maxime suascongregationisreligiosissimispraepositis, parum subsidii nactus esset.
excidisse crcdere maluerim, quam ullra urgere. His 11. Esto tamen secuti sint eos nonnulli Arelatenses
itaque omissis, postquam probavimus plane fictitium presbyteri ;
quidni dicamus eos fuisse simul mona-
esse quod excogitavit hic scriptor de canonicis regu- chos, et lorsitan es illis Lirinensis monasterii pres-
laribus in Ecclesia Romana a (iregorio Magno for- byteris quos laudat S. Gregorius ? nimirum ne pro-
matis, expendamus 265 utrum melius divinarit, fcssionis diversilas aliquid dissidii, ut fit, in hoc

(a) Pag. 34, 305,312, 313,325. (c) Vide pra;scrtim lih. vi, ep. 50.
ib) Vide supra et infra § 14 et 1j.
 p

381 S. GREGORII MAGNl VITA, EX EJIJS SCRIPTIS ADORNATA. LIR. III. 382
sanclo ccctu generaret, monachos monachis sociare A ctores nequidemin appendice Epistolarum Urbani II
debuit Virgilius Arelatensis episcopus, maxime cum locum dederunt, respondeo his verbis lantummodo
Lirinensis monachus fuisset, uti ex ejus praedecesso- sisnificari S. Gregorium canonicis regularibus insti-
ribus quamplurimi (Lib. vi, ep. 56). tuendis insua ad Augustinum tesponsioneproslusisse:
Demus etiam presbyteros aiiquos monaslicislegibus quemadmodum (ut in eadem Urbani !S60 epistola
nullatenus adstrictos Augustino sociatos esse ;
quid legiiur) apostoli in Ecclesia Jerosolymitana communia
inde eliciet vir doctus, ad canonicorum regularium esse omnia inslituendo, et Urbanus papa et martyr
institutionem in Cantuariensi Ecclesia probandam ? suis decretis (quae lamen pro spuriis habent omnes

quasi vero clerici ac presbyteri omnes, illis tempo- eruditi) canonicorum regularium disciplinam prasvie

ribus ad eorum ordinem pertinerent? Difficultatem delineasse dicuntur; neque enim cxempli gratia de
omnem, si qua occurreret, tolleret unicum venerabi- eorum institutione proprie dicta intelligi possunt qu33
lisBedae lestimonium supra relatum. Solus est qui de Ecclesia Jerosolymitana scribit S. Lucas, in qua
responsionem S. Gregorii ad Augustini quassita de praeler apostolos, discipulos, clericos, erant uxorali

vita communi in Cantuariensi Ecclesia servanda nobis laici, omnis aetatis et conditionis.
viduae, mulieres

transmiserit ; cujus proinde legitimus est interpres. Sane ex veteribus non pauci nec infimi ordinis
At vero de vita coenobitica monachorum eamdem in- n scriplore, monasticae vitae institutionem, ad Heliam,

Neque sane ignorare potuit scriplor diligen-

tellexil. Joannem Baplislam, et apostolos revocandam cen-
tissimus et doctissimus, peneque suppar, quinam et suerunt, Cassianus Heliam et Elisaeum professionis
quales ab initio hae in Ecclesia nolissima totius An- hujus fundasse primorclia docet lib. i Institut. c. 2,

glorum gentis primaria Deo militaverint, clerici seu quod etiam asserit Ilieronymus epist. 13, ad Pauli-
canonici regulares, an monachi cum eliamnunc ;
num Monachoium princeps Joannes Bapiista est,
:

haud ignoremus quaanam ecclesiae cathedrales, qua; a
trecentis annis canonicis saecularibus cesserunt, olim
aut a canonicis regularibns, aut a monachis fuerint
occupatae. Quis autera nisi
sanctitate conspiruum, fingere voluisse
inquit Chrysostomus hom. 1 in Marcum, cui suffra-
galur Sozomenus lib. i Hist. c. 12. Monasticum or-
dinem commendat Bernardus in Apolog. ad Guillel-
temere credat, virum mum abbatem, quod primus fuit in Ecclesia, imo a
nullum alium quo coepil Ecclesia, quo nullus in terra similior ange-

praeter monachos clerum in Ecclesia Cantuariensi licis ordinibus, cujus apostoli institutores, cujus hi quos

exstitisse ;
quod falsi revincere facile potuisset quili- Paulus lam ssepe sanctos appellat inchoatores exslite-
bet in Anglia natus ? runt. Haec Bernardus confirmat allalo Lucae testimo-

12. Igitur ut jam fusius dicta colligamus, et ex prs-

nio, acl. iv, de vita communi a primis Christi disci-

missisinlerpretemur S. Gregorium Augustino inter-

pulis observala. Innumera possemus adducere sive
ex sanctis Patribus, sive etiam ex conciliis loca idem
roganti respondentem (ex ejus enim responsionis
(a)
significantia.
inlelligentia pendet hujus controversiae composilio).
Primo S. Gregorius discipulum suum meminisse vult Neque tamen idcircode monachis instituendis ali-
quando cogitasse aposlolos asserimus, aut detalibus
vitae monasticae quam Romae professus est in S. An-
drene asceterio.
auctoribus nobis blandimur adurnbratam solum- ;
Quia, inquit, fraternilas tua mona-
slerii regulis erudila, elc. Secundo eum hortatur ad
modo in eorum exemplis ac institutis monasticam et
coenobiticam vilam dicimus, idque significare voluis-
vitam ccenobiticam et coramunem cum clericis suis
ducendam, seorsim fieri non debet a clericis suis; quo se scriplores laudatos, cum ad monachorum com-
nomine significantur tum monachi ad praedicandum mendationem eos ab orlumque
apostolis prodiisse

adjutores ei dati,
ducere pronuntiarunt. Sic quoque debet,
explicari
et in partem laboris vocati, luai
etiam juniores clerici quos instiluebant, lanquam se- quod Urbanus II et alii de canonicis dixere quos vi-
minarii episcopalis praefecti et adrainislratores. Ter- debant ccenobiticam vitam sectari et raonachos asmu-
lari, prorsusque nutat quidquid pro eorum antiqui-
tioprovidet victui clericorum illorum, quibus, cum
tate stabilienda inde petit vir doctus.
in sacris ordinibus constituti non essenl.uxore duce-
re licebat : Si quis vero sunt clerici extra sacros ordi-
Ex ergo planissime liquel in Ecclesia Can-
dictis

nes constituli, qui se continerc non possunt, sortiriuxo- JJ

turiensi,ab ipsius exordio, solos militasse mona-
res debent, et stipendia
chos, non puros clericos. Unde licet in adversarium
sua exlerius recipere.
hoc argumentum retorquere Si unam hanc sedem
:

13. His omnibus argumentis, imo deraonstrationi-

recle canonicis clericis adjudicavero, inquit (dicam
bus, unicum nobis objicitur Urbani II testimonium, ego, monachis), non immerito concludam reliquas
certe grave, et a Benedictinis eo minus respuendum> Angiix sedes canonicis clericis (dicam
pontiftcales
quod ipse ex S. Benedicti familia fuerit ad summum monachis clericis) similiter obvenisse.
pontificatum assumptus. Is itaque in quadam ad ca-
14. Haec monachorum in ecclesiastico ministerio
nonicos regulares scripta epistola testatur, Grego-
praecipua auttorilas cum eorum aemulos commovis-
rium vitam canonicam Augustino Anglorum Archiepis-
set, Meltitus unus ex Augustini sociis Londonix epi-
copo inslituendamprsecepisse ; hauddubie quando ad
scopus Jiomam venit, de necessariis Ecclesise Anglo-
eum scripsit ut communiter cum suis viveret clericis. rum causis cum aposlolico papa Bonifacio tractalurus.
Quidquid sit de hac epiatola cui conciliorum colle- Et cum idem papa reverendissimus cogeret synodum

(o) Vide supra c. 5, § 5,

383 S. GREGOR.Il MAGNI VITA, KX EJUS SCHIPTIS ADORNATA. LIB. III. lisi

episcoporum llalix, de monachorum et quiele or- \ nomeu inserlum. — 5. Clovesliovianu; tynoiii silenliua)
—
vita
assedit... ac in
frustra DObia objectum. —6. Et venerabilis Bedoe.
ditiaturus ; el ipse Mellilus inter cos 7. argumeDtum
Aliud ex S. Benedicti regula per mo-
Brilanniam rediens secum Angtorum Ecclesix man- nacbos Angios in Germaniam delala. — 8. Bollandia-

data alque observanda detulit, una cum epistolis quas

norumeade re sentcntia. — 9. Maresbamus aliter sen-
tieng refellitur.
idem pontifex Deo dilecto archiepiscopo Laurentio, ct
1. Commemoratum S. Benedicti nomen a summo
clero universo, sinuliter et Edilbertho regi, atque gcnti pontilice Bonifacio, addito etiam prwceptoris mona-
Anglorum direxit (Beda lib. n, Rist. c, 4) Inler lau- chorttra titulo, ubi maxime de monachorum Anglica-
data mandata, celeberrimum est Decretum quod ita norum non obscure nobis
tranquillilate agebatur,
incipit: Sunt nonnulli (ulti nulb dogmate (vel, sunt conjieiendum prsebet Angliae monaclios tunc fuisse
nonnulli stulti dogtnatis), magis zelo amaritudinis Benedictinos ; sive ii essent Auguslini socii supersti-
quam dilectionis inflammati, asserentes monachos, quia tes, sivo illi quos sibi post legitimam probationem
mundo mortui sunt ct Deo, vivunt, sacerdotalis of/icii susque congregationi sociarunl. Verum quid opus
potentia (vel, sacerdotali ofOcio) indiynos, elc. (7bm # adsunt demonslrationes ? hoc
cst conjecturiH, ubi tot
V Concil.) Eos refellil summus ponlifex, maxime sane nomine digoae sunt rationes, quas doctissimus
excmplis Gregorii Magni et Augustini ejus discipuli, Mabillonius in lioc argumentum congessit, tum in
qui licet monachi, ponttficali digr.itate fulserunt ad sa?culum Benedict. § 8 tum in observa-
B praefal. I ;

addique : Neque enim Benedictus monachorum prsece tionibus pra;viis ad S. Wilfridi vitam 1 parle Seeculi
ptor, hujus rei aliquo modo fuit interdictor. IV Benedicl. ; lum Analectorum tomo II, in disaerta-
lo. Epistolam ad Edilberthum regera, cujus Iieda tione de S. Gregorii monachalu, parte n, S 8, pag.
meminit, habemus in novissima collectione concilio- 173 el scq. ; tum denique Annalium Benedict. ltb. x,
ruca, ex qua quae ad nostrum propositum faciunt ac in appendice pag. 655 et seq. Proecipuas
§ 18, I,
satis erit exscribere Quapropter, gloriose fili, quod
:
aulem dclibare ad nostrum satis erit institutum ;

ab apostolica sede pcr coepiscopum noslrum Mellitum unde consequens erit, quod jam quoquediximus [Lib.
postulastis, libenli animo concedimus; id esl, ut testra
i, c. 3, § 3-10), S. Gregorium Benedictinam regulam
benignitas in monasterio in Dirovernensi civilate con- observasse, observandamque suis commendasse.
sliluto, quod sanctus doctor vetter Augustinus bealx 2. Prima ducitur ex indubitato S. Aldhelmi testi-
memorix Gregorii discipulus sancti Salvatoris nomini monio, qui ab Hadriano abbate monasterii S. Petri
consecravit, cui ad prxsens prxesse dignoscitur dile- apud Cantuarium primum eruditus, deinde monachus
clissitnus fraler noster Laurenlius ; lictnler per omnia et abbas in ccenobio Maildunensi seu Malmesburiensi
monachorum regulariter vivenlium habitalionem sla-
apud West-Saxones, quorum etiam episcopus fuit, in
tuat: apostolica auclorilate decementes, ut ipsi vestrx carmine de virginilate, S. Benedictum boc elogio de-
salutis prxdicatores monachi, monachorum gregem C signat:
sibi associent (Ibid.). Ex his liquet metropolitanam Primus qui statuit nostrac certamina vilae,
S. Salvatoris ecclesiam ab exordio monasterium fuisse Qualiter optatam teneant ccenobia normam,
Quoque modo properet directo tramite sanrlus,
dictam propter inhabitantes monachos. Non solum Ad superos scandens ccelorum culmina cultor
autem ratum habuit summus pontifex traditam fuisse tjijus pra^claram pandeus ab origine vitam
Gregorius pr;esul chartis de6cripserat olim.
monachis hauc ecclesiam, sed etiam apostolica au-
Hic manifesle S. Aldhelmus monachus et abbas, qui
ctoritate decrevit ut prmdicatores monachi alios sib 1
eodem Augustinus ejusque socii An-
sojculo quo S.
monachos sociarent, a quibus ad posteros monasti-
glos ad fidem Chiislianam adduxerunt floruit (devi-
eum institutum propagarelur. Non ergo contendimus
xit enim tantum an. 709, teste Beda), palam tcsta-
monachos ad ecclesiam Christi Cantuariensem, ex
tur Benedictum vitae monasticae, quam professus
Bonifaciilitteris admissos esse, ut credere videtur
fuerat observabantque Anglicana monasteria, pri-
canonicorum regularium patronus, sed ejusdem papae
auctoritale in hujus ecclcsiae possessione confirmatos
mum fuisse institutorem.
Secundam rationem suppeditat vita? S. Wilfridi
3.
et assertos. Somniare autem eumdem causae prorsus
scriptorcoaevusEddius Stephanus, apud quem san-
desperatae actorem pene dixerim, dum fingit Bonifa-
n ctus Wi fridusttaloqutturadsynodumejuscausacon
,,. , .

cn consensu aut dccreto adjunctos canomcis regula- j)

ribus fuisse monachos, qui psahnodiam quolidianam
gregalam ^ Nonne
^
• •

[Al. Necnon]
,

^^ ,„-]„„„ nr m „ t post
ego primus n*U obilutn
nhihm^
:
^ ,

priinorutn. procerum a S. Gregorio direclorum curaviut

absolverent dum illi clerici, quos aiio publica utilitas
Scoticx virulenta plantationis germina eradicaretn
vocabat, libere fungerentur omni ccclesiaslico munere.
vel quomodo vitam monachorum secundum regidam S,
Nugae sane, quasi vero priores hujus ecclesiae praedi-
Benedicli patris, quam nullus prior invexit conslilue-
catores et habitatores non monacbi a Bonifacio ap-
retn (Sxcul. iv Benedict., part. i, in Appendice) ;
aut ullum, post ea quae dixi-
pellarentur, sed clerici ;

scilicet apud Ultra-Humbrenses nam in regno Can- :

mus, receptorum ab initio in ecclesia Cantuariensi

tii jam receptam fuisse S. Benedicti regulam, inde-
clericorum non monacborum vestigium appareret.
9G7 CAPUT VII.
que ad Nordam-llumbrorum ccenobia vel instituen-
— da vel restituenda a S. Wilfrido delatam fuisse probant
Abouh. Angliaa monacbi fuere ab initio Benedictini.
1.
haec Eddii verba c. li: Ecbertus quoque rex Cantua-
Uude jam dicta confirmantur de S. Gregorio S. Benedi-
cti legibus adatricto. —
2. Prima ratio ex Aldhelmo. — riorum retigiosus, pontifxcem nostrum ad se accersivil
3. Secunda ex S. Wilfridi vitae scriptore coaavo. 4. — multo* ordinavit otnnibus
Tertia ratio ei veteribu? litaniia, qoibus S. Bcnedicti ct illic presbyteros
 ;

385 S. GREGORII MAGNI VITA, EX EJUS SCRIPTIS ADORNATA. LIR. III. 386
charus episcopalia of/icia per plura spatia agens, eum A. suspicari licet non suppeterent argumenta
(si alia -

cantoribus .Elde et .Eona, et cxmenlariis in re- synodum Cloveshoviensem, Joannem laudando

sub
gionem suam revertens cum regula Benedicti, instituta Apostoli nomine, morem gessisse S.
Benedicto.
Ecclesiarum bene melioravit. Quod spectat ad venerabilem Bedam, in (a)
6.
Hi-
4. Tertia ratio petitur ex veteribus litaniis Angli- Abbatum Wiremutensium et Girwensium
storiae
ab
cnnis, quas a mille saitera annis, et ante saeculurn ipsoeditaelibroilegimus S. Benedictum Biscopum
vin concinnatas probat doctissimusMabillonius, tum quartam profectionem Romam aggressum esse,
post
ex pervetusti codicis characteribus semi-Saxonicis composilum;i(x«a Regutam monasterium. Quam
;
re-
tum maxime quod in eis nullus eom-
invocetur aut gulam intelligit nisi benedietinam, praterquam nulla
memorelur sanctus raedio saeculo vn mferior non ;
fuit in Occidenle late propagata ? Verum hanc ipsam
Mellitus, non Paulinus, Cuthberlus, Wilfridus, Ai- postea clare designat Beda referens in Qne
libri i

danus et alii plurimi, multis recensilorum in litania- haec abbatis sui verba in oratione extrema
ad disci-
rum serie Beatorum sanctitate et doctrina longe il- pulos habita : ilultum cavetote, fralres, ne deforis
lustriores; qui s.^ne praetermissi non fuissent,si diem aiiunde vobis palrem quxratis sed juxta quod regula
;

jam clausissent extremum, et de eorum sanctilate, magni quondam abbalis Benedicti, juxla quod privile-
quemadmodum postea soeculo vm constitisset. In his r» V" vestri conlinent decreta, in conventu vestrx con-
autem litaniis S. Renedicti nomen bis inclamatur gregalionis, communi consilio perquiratis, qui secun-
post S. Hieronymum, ante SS. Hilarium et Marti- dum vilx meritum et sapientix doctrinam, aptior ad
num quod argumentum est validissimum, S. Bene-
;
tale ministerium perficiendum
digniorque probetur.
dictum apud eos qui hujusmodi litaniis utebantur, Hae sunl dotes quas in eligendo Abbate
postulat S.
patroni locum obtinuisse alioquin cur hic solus : Benedictus Regulae cap. 64.
commemoraretur omissis Pachomio, Antonio, Basi- Ceolfridus abbas, Biscopi successor, mare
trans-
lio, Columbano ? Cur bis invocaretur, quod nulli al- missurus, eadem suis fratribus prscepit Utilius : de-
teri concessum, praetcrquam S. Stephano et S. Ma- crevit, inquit Beda ejusdem congregationis monachus,
riae ter appellatae ? Porro usilas fuisse litanias illas lib. ii, dato fratribus prsecepto, ut juxta sui
statuta
in Anglia; imo pro Anglia concinnatas, probat haec privilegii, juxtaque regulam S. abbalis Benedicti, de
supplicatio : Ut clerum et plebem Anglorum conser- suis ipsis patrem qui aptior esse eligerent.
vare digneris, te rogamus, audi nos ; nullius alterius Cum idem venerabilis scriptor asserat lib.i, Bisco-
gentis facta mentione. pum eam discipulis suis regulam tradidisse, quam
5. ir, decem et septem monasteriis a
His aequa lance ponderalis, Cioveshovianas sy- se perlustratis in-
nodi el venerabliis Regula S. venerat, quorum unum erat Cantuariense S.
Bedne silenlium de Petri
Benedicti, quod ab adversariis olim objectum nobis " coenobium, evidentissime patet longe ante ipsum
S.
est, minime causae nostrae nocere possel, etiamsi Benedicii regulam in Angliae monastenis receptam
nulla in illis aut S. Benedicti, aut promulgatae ab eo fuisse et viguisse.
regulae fieret mcntio. Verum ne illud quidem licet 7. Non minus validum depromitur argumentum,
nobis opponere ; nam
synodo Cloveshoviae legitur
in :
ex propagatione regulaj Benedictinae in Germania
et
Vicesimo quarto sancitum est capitnlo, ut si quis sx- vicinis regionibus septentrionalibus, auctoreS.
Bo-
cularium sanctx professionis famulatum subire deside- nifacio monachis ex Anglia profeotis, ad
aliisque
rat, non antea tonsurx habilum suscipiat qttam illius fidomChristianam disseminandam qui videlicetplu- ;

conversatio et morum qualitas secundum monasticx rima ccenobia condiderunt, in his maxime Fuldensa
regulx definitionem manifestius probetur, juxta apo- monasterium tota Europa nedum Gerinania celeber-
stolicumprxceplum : Probate spiritus, si ex Deo sunt rimum, ubi ritus Benedietinos ab exordio viguisse
nisi aliqua rationabilis causa ut ante suscipiantur in Nimirum quam a majoribus suis Au-
inficiatur neroo.
congregalionem rite persuadeat. Quaenam, rogo, me- gustino ejusque sodalibus Gregorii Magni discipulis
diante octavo sasculo, quo 268 tempore concilium Romanique monasterii alumnis acceperant hi sacri
Cloveshovis ceb-bratum est, regula monastica ita verbi praecones, eamdem ia erectis a se asceteriis
celebris erat, ul simpliciter nulloque addito,nomine D observandam tradiderunt, et in ipsius institutis ad
Regulae monasticae designaretur, praeter S. Benedicti amussim sectandis ad mortem usque perseverarunt.
regulam in cujus cap. 58 legitur Noviter veniens Huc revocanda sunt quae libro diximus, cap. 3, de
: i

quis ad conversionem, non ei facilis tribuatur ingres- S. Benedicti regula in Romano S.Andreae monasterio
sus (I Joann. iv), sed sicut ait Apostolus: Probate suscepta, et ab ipsomet S. Gregorio servata.
spiritus si ex Deo
sunl? Deinde praescriptis omnibus 8. His rationibus victi Bollandiani socii, contra-
ad probationem et receplionem novitiorum, subjun- riam olim secuti sententiam, tandem ultro confessi
gitur: Et jam ex illa die in congregatione reputelur. sunt Benediclinos maxima cum verosimilitudine ac
Neque silentio praetermittendum
videtur in utroque propemodum evidenlia Augustinura ejusque sodales
contexlu S. Joannem, pratersolitumvocari Apostolum inier suos numerare. Quibus si videre contigisset
simpliciter, quod soli Paulo ex more tribuiiur ; unde laudatam supra Eddii lucubrationem de S. Wilfridi

(o) Hanc bistoriam cujus meminit Guillelmus Malmesbur. primus edidit Jacobus
lib. i, c. 3, War3=us eaue«
H
auratus Dublini 1664.
 387 S. GREGOIUI MA.GNI VITA, EX KJUS SCRIPTIS ADORNATA. LIR. III. 388
vita (nondum enim eam e teuebris eruerat noster \ Gregoriua amicos suos ad gratias Deo pro tanto be-
Mibillonius, cum ho;c docti viri scriberent), remota ueficio agendas litteris suis provocavit. Ad S. Eulo-
omni dubitatione ac (luctuatione, S. Augustinum, gium, a quo nuper laetura de haereticorum conver-
Anglorum apostolura ejusque socios Benedictinae fa- sione, et de catholicorum concordia nuntium acce-
miliaj adjudicassenl. perat, ita scribit : Quoniam vere in bonis qux agiiis
9. Aliter sane sentit Joannes Mareshamus in pro- scio quod el aliis congaudelis, vestrx vobis gralize vi-
pylaeo ad Monasticum Anglicanum ;
qui, licet fatea- cem reddo, et non dissimitia nunlio guia dutn gens :

tur maximam apud Anglos olim fuisse reguloe S. Anglorum in mundi angulo posita, in cultu lignorum
Benedicti revcrentiam, eamdem tamen ab anno tan- ac lapidum perfida nuncusque remanerel, ex vestrx
tum 905 in Angiicanis monasteriis receptam esse mihi orationis adjutorio placuit, ut ad eam monaslerii
contendit, ob synodi Clovesboviae ac venerabilis tnei monachum in prxdicationem transmillere Deo
Bedsc bac de regula silentium. Verum negantia ha?c auclore debuissem (Lib. vm, ep 30). Narrat poBtea
argumenta jam suflicienter diluimus, prolatis tuin ex quot quanlisque miraculis Augustinus ejusque socii
laudata synodo,tum ex venerabili scriptore non du- apus Anglos coruscarent ita ut apostolorum virtu-
;

biis de Benedictina regula testimoniis. Aliunde vero tes, in signis quae eihibebant, imitari viderentur.
ab historire veritate prorsus aberrat Mareshamus, „ Quod idcirco narravi, inquit, ut cognoscatis quid in
cum anle s;eculumx S. Benedicti regulam Anglica Alexandrino populo loquendo, el quid in mundi fini-
nis monasteriis ignotam asserit quod quam sit te- :bus agitis orando. Yeslrx enim orationes sunt in eo
mera dictum, vel unus Joannes Diaconus ostendit loco ubi non estis, quorum operaliones sanctse mon-
lib. ivVita S. Gregorii cap. 82.- Quod vero, inquit, slrantur in eo loco in quo eslis. Sic debitas sibi lau-
monachi, qui a Gregorio in Saxoniam (transmarinam des pro tanto opere deprecari conabatur humilis pon-
scilicel seu Anglicam) missi sunl, S. Benedicti re,- tifex, ac in quoslibet alios regerere.
guix fuerint mancipati ; inler alia eliam illud oslen- 2. Quam tunc floreret in Britanniareligio Christia-
dit, quod ex ipsius discipulis vix polest in illis parti- na, his verbis exprimit : Ecce lingua Brilannix, qux

bus monachus inveniri, a quo non observetur tam in nil aliudnoveral, quam barbarum frenderejamdudum
proposito quam in habilu regula S. Benedicti. Scribe- in divinis laudibus Ilebrxum coepit Alleluija resonare.
bat Joannes Diaconus nono saeculo, centum pene Ecce quondam tumidusjam substratus sanctorum pe-
annis anle concilium Wintoniense habitum an. 965, dibus servit Oceanus, ejusque barbaros motus, quos
in quo de S. Benedicli regula in Anglicanis monaste- terreni principes edomare ferro nequiveranl, hos pro
riis admittenda actum censet Mareshamus ; et jam divina formidine sacerdotum ora Hmplieibus verbisli-
eo tempore ita passira S. Benedicti regula in Angliae gant : et qui catervas pugnantium infidclis ncquaquam
monasteriis obtinuerat, ut vix in lota reperiretur C
metuerat, jam nunc ftdelis humilium linguas timet.
Anglia vel unus monachus qui S. Benedicti leges Quia enim perceplis cmlestibus verbis clarescentibus
non observaret. Neque vero id levius assertum a quoque miraculis, virtusei divinx ccgnilionis infundi-
Joanne Vitae S. Gregorii scriptore suspicabilur, qui tur, ejusdem divinitatis terrore refrenalur, ul pravi
adducta supra ex Aldhelmo, Beda, Eddio et Cloves- agere meluat, ac totis desideriis ad seternitalis graliam
hoviensi concilio testimouia non oscitanter legerit. pcrvenire concupiscal (Moral. I. xxvn, num. 21).
Praaterea Joannera, ut de S. Gregorii rebus gestis,
3. Quaedam tamen in gratiam neophytorum indul-
ac pra;sertim de Anglicana Ecclesiaab ejus discipulis
sit, qus antiquitus recepta; in Ecclesia leges prohi-
fundata, gubernata, propagata scriberel, non per-
bebant ; maxime de conlrahendo intra certos con-
functoriam Anglicanarum rerum notitiamsibi com- matrimonio
sanguinitalis et affinitatis gradus : ut
parasse constat: unde ignorare non potuit quibus
paulatim Christi jugo assuescerent in ipso recens ge-
adstringerenturlegibus Angliae monasteria. Verurade
niti ; et a fide quam susceperat gens Angtoruiii, rc-
hoc argumento plusquam satis maxime cum illud
;
ccdere non cogerent ausleriora (Lib. %\, ep. 64). Hanc
occupaverit doctissimus Mabillonius. Nunc ad S.
rationem concessae indulgentiae alTert ipse respondens
Gregorium
— rcdeamus, de conversis Anglis in Domino
Felici,
1 ' ,'H ^..IIJMICl Episcopo
hLI, Messanensi H^liJWU^U ^U.V. ep. ult.), Vde
xiv, l/,U.
(Lib. Aj. » , II I I . ,

exsultantem, ac de absolvendo lanto opere solhc. D hoc gacr;E egig laxament0 pcne expostulanli. S
,

tum.
summam in Ecclesia nactus auctoritatem, et premere
*>«9 CAPVT VIII. et laxas dare habenas, ut e re videbatur, noverat
Argcm. —1. Sanctus Gregorius debitas sibi pro ADglorum pontificum prudenlissimus.
couversione laudes in alios regerit. —
2 Quantum tlo-
reret tunc religio in Anglia. —
3. Quaedam recens con- 4. Prius statuerat ul idolorum templa everleren-
versis indulget papa. —
4. Uolorum templa Christiano
tur; qua de re etiam ad Edilberthum scripserat
ritu consecrari jubet. —
5. Quas neophytis epulas et
a^apes coucesserit. —
6. Augustinua frustra BritoDes (Lib. x\,ep. 66); scd mutato consilio satius putavit
dissideDtes ad pacem iuvitat. Qui pervicacice pcenas ea, deslruclis ejectisque idolis, aspersione aquae be-
dant. Auguslini obitus, et post obitum cultus sacer. —
nedictae lustrare, atque ritu Christiano consecrare
7. Quautum ejus succeesores pro reconciliandis Britoni- ;

bus etScotlis laboraveriut. —

8. In AnglosChristianos ut Angli nuper ad fidem vocati, familiarius ad loca
Quaetandem sedalur.
persecutio desaevit. 9. Brilones — consuela concurrcrent (Ibid., ep. 76).
Romauas doctrinam ritusque suscipiunt. Pro
Ecclesice
hodiernorum Anglorum conversione votum. Consuetudo erat gentilium mullos, cum suis
5.

1. Acceptis quae in Anglicana expeditione feliciter idolis offerrent sacrificia, boves occidere, atque ex

6b Augustino ejusque fratribus in dies gerebantur, eis epulari. Quod ut in piam solemnitatem transferret
 ;

389 S. GREGORII MAGNI ViTA, EX EJUS S UIl>TIS ADORNATA. LIB. III. 390
sanctissimus papa, annuit u..,i die dcdicationis Eccle- A. Katend. Junii), S. Augustini archiepiscopi et confes-
sise, vel nalalitio sanctorum marlyrum quorum reli- soris,qui genti Anglorum missus est a prxjato papa...
quic-e in novis templis conditae fuerant, Angli nuper scientiam fidei, baplismi sacramentum el ccelestis patrix
Chrisliani facti tabernacula sibi, circa casdem ecclesias nolitiam primus attulit, ab omnibus sicut decel hono-
qux ex fanis eranl commutatx, de ramis arborum fa- rifice venerenlur : ita ut uterque dies ab ecclesiasticis
cercnt, et religiosis conviviis solemnitatem celebrarent. el tnonaslerialibus lerialus hubcalur, nomenque ejusdem
Nam duris, inquil, mentibus simul omnia abscindere B. Patris et Doctoris noslri Auguslini in Litanix de
itnpossibile esse non dubium est : quia is qui locutn cantatione posl sancli Gregorii vocationsm semper
summum ascendere nilitur, necesse est tit gradibus vel dicatur.
passibus, non autem saltibus elevelur (Lib. xi, ep. 76).
7. Evocato ad superos Auguatino, qui ab ipso or-
Eadem usum oliiu legimus S. Grego-
pia industria dinati fuerant episcopi, Mellitus Londoniae, Justus
rium cognomento Tbaumaturgum erga neophytos, Laurentius ipsius in Dorovernensi cathe-
(b) Roffie, et
ut refert alter Gregorius Nyssenus dictusin ejusdem dra successor de revocandis a schismale tum Brito-
;

vita; quod judicavimusobservandum, ne Gre-

idcirco nibus, tum Scottis Hiberniee insulse habitatoribus plu-
gorius noster illa paganis nuper conversis ad fidem rimumsategerunt, scriptis ad eosepislolischaritatem
Chri S tianamconccdendoetiaci!eindulgendo,huma-B ethumi|itale|u christianam spiran tibus. Missa. ad
num aliquid passum esse ac secundum carnem sa Scottos seu Hibernos haec eral inscriplio quam refert
puisse videatur. Ilic una eademque serie qua>cumque Beda Dominis charissimis fratribus episcopis vel ab-
:

ad Anglorum conversionem annitente S. Gregorio batibus per universam Scotiam. Ubi episcopi et abbates
facta, et ad noscenlis Anglicanae Ecclesiae constilu- iidem fuisse videntur.
tionem perlinebant contraximus, etsi diversis annis
8. Nec minus pro nova. Ecclesise profectu et in-
contigerint. Quae tam faustis initiis successerint, bre-
cremento allaborarunt vigilantissimi episcopi at vita
viter delineare, et ob oculos contracta ponere operae ;

functis regibus Edilbertho et Saberetho ejus sororis

pretium est.
filio, qui Christianam fidem impense colucrant et
6. Quamvis nihil antiquius hiberet Augustinus
asseruerant, adeo grave bellum in Anglicanam Ec-
quam Anglos ad Christianam fidem perducere, Bri-
tamen antiquos insulae incolas, ad Ecclesiae clesiam exarsit, moventibus persecutionem in fideles
lones
Romanae unitatem, a qua penes nonnullos ritus dissi- eorum successoribus, ut Mellitus et Justus in Galliam

debant, revocare sollicitus fuit, coacta semel et ile-

trajicere coacti sint quos brcvi sequi parabat Lau-
;

rum in hanc rem synodo. Quibus reluctantibus, etsi

rentius, nisi gravissima objurgatione acrioribusque

quas verbis pra.dicarat, miraculo confirmasset, vir n flagellis ab apostolo Pelro fuisset deterritus. Adiens
Domini fertur minitans prxdixisse, quod si pacem ergo Eadbaldum regem, et inflicta sibi verbera osten-
cutn frairibus accipere nollent, bellum ab hostibus fo-
dens, eu m ad idololatriam ejurandam, ampleclendam-

rent accepturi (Bed. I. n, c. 2). Nec vaticinium effectu que Chrislianam fidem, cui postea ex animo favit
caruit ; nam Edilfridus Nordan-Humbrorum rex for- in omnibus, adduxit. Saberethi autem filii qui Mel-

tissimus, post Augustini obitum Britones ingenti litum et quod prsdicabat Evangelium rejecerant,
strage profligavit nec sacerdotibus pcpercit, qui perduellionis su£ poenasdederunt,in prcelio adversus
;

frequentes convenerant, maxime ex monasterio Genissorum gentem cum omniexercitucaesi. Revocati

(o) Bancor, 27© in quo tantus ferlur fuisse numerus itaque ex Galliis ab Laurentio Mellitus et Justus, ad

monachorum, ul cum in scplcm porliones essel cum intermissum praedicationis opus redierunt. Haec fu-
harum sius apud Bedara. (Cf. Beda, l. u, c. 0.)
ptwpositis sibi rectoribus divisum, nulla portio
minus quam trecentos homincs hnberet, qui otnnes de 9. S. Laurcntio laboribus apostolicis et vila de-
labore tnanuum suarum vicere solebant (Ibid.). Hujus functo successor datus est Mellitus ; Mellito, postea
internecionis invidia Auguslinum onerareconati sunt successit Justus Justo Honorius.; Hunc excepit Deus-
ex hcterodoxis nonnulli, quasi ipse belli Britonibua Theodorus a Vitaliano papa
dedit, post quem sedit
nferendi Edilfrido auctor fuerit (Spelman., tom. 1 missus, qui Britones tandem ad Ecclesi» Romanas
-.

->
a-~i no\ v„-.,r*. :a .-.:-.;--.- .......i r>-j
Concil. AngL, p. 93). Verum id minime apud Bedam,
_i -. ^ . i._i* :i._ _,.-•. ti- _..i__j_.__j ....
ritu3 omnes feliciter perduxil.Hic subsislendum pu-
aulalios e veteribus legitur scriptoribus. Imo caesos tamus, ut ad S. Gregorii gesta redeat oratio. Quae
eos, ipso jam multo ante tempore ad cxleslia regna de Anglorum conversione congessimus, recolant eo-
sublato, expresse docet venerabilis Beda. Qua. verba rum posteri : inlerrogent Patrem sues fidei S. Grego-
prastermisit quidem Alvredus in versione Saxonica rium, et annuntiabit eis ; majores Augustinum ejus-
sed ea reprssenlant exemplaria omnia Latina. Ad que adjutores monachos, et dicent ipsis, quam ab
superos autem transiit Augustinus an. 607, die 2ii exordio fidem sint amplexi, quantim apostolica. sedi
Maii, qui feriatus fuit apud Anglos hoc synodi Clo- reverentiam exhibuerinl et obedientiam, quibusolim
veshovicnsis ann. 747 dccreto : Seplem decimo coti- usi sacramentis, quos ad Dei cultum ritus adhibue-
slitutum est prxcepto, ut dies natalitius beati papae rint. Heu ! allaria quae illi erexerant destruxerunt
Gregorii, el dies quoque deposilionis (qui esl septimo hcterodoxi, et avitam catholicamque religionem,

(«) In "Wallia Anglia. provincia silum erat, et distin- dus mcminissc videtur in Vita S. Malachiae c. 6.
gui debet ab alio ejusdem n»minis monasterio in (-) Rochester apud Cedam vocalur, quod nomen
Ultonia Hiberniae provincia posito, cujus S. Bernar- adhuc retinet.
391 S. GREGORII MAGNI VITA, EX EJUS SCRIPTIS ADORNATA. LIB. III. 392

admissis omnibus erroriLius et impielatibus, repule- A gnitudine potes ipse colligere. Ea de re pro remedio
runt. Det Deus illis pcenitentiam ad cognoscendam caplicorum qui tenti sunt, solidos experientix tux per
verilatem, et resipiscant a diaboli laqueis, a quo captivi horum portilorem Stephanum, virum magnificum,
tenenlur ad ipsiu* voluniatem [II Tim. n, 25). transmisimus, admonenles ul omnino debeas esse sol-

CAPUT IX. licitus, ac slrenue peragas, el libcros homines quos ad

ABcrji. — Gregorii decretum de episcoporum haeredi-
1. redemptionem suam sufficere non posse cognoscis, tu
tate. —2. Ejus tuisericordia pnebertim in captivisredi- eos festines reiimere. Qui vero servi fuerint, ei
dominos
mendis. —
3. Hujus redemptiouis gratia vasa sacra di-
strahi laudat. —
4 Quosdam Ecclesiae famulos libertate corum ila pauperes esse compereris, ut eos redimcre
donat. —
5. Schisma deseifiitiumsustentatioDi providet. non assurgant, et hos quoque comparare non desinns
— 6. Quae tunc essent Ecclesiie Romanae
opes et patri-
(Ibid., ep. 35). Hoc etiam anno Crotona, ad male
monia. Plurinne urbes ejus domiuio subdilae. Priorum
Rorn. poutilicuin largtB eleemoaynsB. Quibus S. (irego- Adriaiieum jacens, a Langobardis capta esl ct mulli
rius addidit. —
7. Ejus de resideutia episcoporum eeu-
prxdam
;

tentia. —8. Clerici extranei sine dimissoriis episcopo-

viriac mult.v mulieres nobiles in ductse sunt;

rum suorum Utteris — 9. De missis pri-

non recipiendi.
— et filii a parenlibus, parentes a filiis, el conjuges a
vatis et allarium pluralitate tempore S. Gregorn.
10. Causec etiam episcoporuui ubi judicanda.
— A
11.
conjugibus divisi (Lib. vn, ep. 26) quibus in liberta-
;

quibuscausse clericorum. PrivilegiaEcclesiarum illibata tem restituendis et propriam et ab aliis oblatam

servat S. Gregorius. De Ecclesiarum consecratione.
— pecuniam impendit piissimus pater.
12. Duem in laudaudis amicis modum teuuerit. (An R
3. Pro redimendis captivis vasa sacra distrahi non
596 et 597).
solum permillebat, sed laudabat ut ex plurimis ejus
1. Gregorius tanlo labore ac studio in aggregandis
;

epistolis liquet. Fortunatus Fanensis episcopus co-

colligendisque intra Ecclesiam iis qui foris erant, in-
piam petierat ea vendendi, ul mutuam pecuniam
curabens, nihil tamen depastorali sollicitudine remi-
quam captivorum redemptioni impenderat, solveret,
silerga gregem jamdudum sua? curae asummo paslore
commendatum. Periculum erat ne episcopi proxi- cum alias solvendo non foret; cui rescripsil Quia :

fraternitate vestra indicante comperimus ad redemp-

morum cupiditati servientes, eorumque pravisabducti
reditibus praedia, quae ipsis tiouem captivorum mutuam se fecisse pecuniam, et eam
consiliis, ex Ecclesia?
unde unde non habere, atque ob hoc cum nostra vos
solveret
haereditario relinquerent jure, compararent :

auctoritaie sacrata velle vasa distrahere ; in hac re,

eleemosynae aut nullae, aut parciores in egenos. Id
quia et legum et canonum decreta consentiunl, noslrum
quidem (a) sacris legibus jam prohibitum fuerat sed ;

consensum prxbere curavimus, el in distrahendis sa-

Joannes Ravennas episcopus eas spreverat, et condilo
cralis vasis vobis licenliam indulgemus (Lib. vn,
Testamento, diversa in Ecclesix suae gravamina con-
qua de re expostulantes, ep. 13). Hic annuit ; at in alia praecipit, ad Donum,
scripseral (Lib. vi, ep. 2) ;

adierunt presbyteri, 27 1 diaconi, omnisque Messanensem episcopum, scribens : Fralernitas vestra

papam
" debet esse sollicila ut si quidem de prsedicta Ecclesia
Ravenna; clerus a quo judicatum, (h) ut ea quae de
:

acquisitis in episcopalu rebus umale argentum est, suprascriplam quantitatem acci-

Ecclesiae suae, vel de
testamento sancivisset, haec piat : alioquin ile sacratis vos vasit hac in re eam quam
contra legum slatuta
prxdiscimus quanlilatem prxbere necesse esl. Nnn
irrila censerentur. Si quid aulem de propriis rebus
sicut omnino grave cst fruslra ecclcsiastica minideria
quas anle episcopatum habuit, quoi quidem prius Ec-
venundare, sic iterumculpa est, imminente hujusmodi
clesix sux non conlulit, fxeri voluit vel decrevit, fir-
necessilale, res ma.rime desolatx Ecctesix captivis suis
mum per omnia robur obtinere necesse est, inquit
prxponere, et in eorum redemptione cessare (Ibid.,
wquissimus pontifex. Idem iterato postea decrevit,
ep. 38).
jussitque insuperScholaslico defensori (L. xi, ep. 20),
Eadem pietate ac munificenlia quandoque Ec-
ut a vestibus et a quibuslibet inventis in domo patris
4.

clesioe Romance famulos do ipsa bene meritos libertate

eius episeopi nuper demortui prorsus abstineret vo- :

donabat, et cives Romanos efficiebat, concesso ipsis

lebat enim omnia quae episcoporum aliorumquc cle-
omni peculio, additis etiam donis. Hujusmodi ma-
ricorum paicimonia pauperibus fortasse subtraxerat,
egenorum vere pater. numissionis exemplum et formulam hebes in episdola
eisdera postmodum cedere,
ad Montanam et Thomam scripta (Lib. vi, ep. 12).
2. Cum sciebat episcoporum reditus ad pauperes
D Solemniter ab episcopis in Ecclesia celebrari manu-
alendos minime posse aufficere, libentissirne quae
missioncs alibi nos docel, ad Paulum episcopum scri-
salis essent eis suppeditabat. Legenda epislola ad
bens (l.ib. n, ep. 10).
Cyprianum, qua praeoipit ut ex Ecclesiae palrimonio
Misericordiam Gregorii prae caeteris experie-
quod regebat, usque ad duo modiorum millia, sit tot
3.

bantur, qui a schismate aul ab haeresi ad Ecclesiam

collegerit, Zenoni del episcopo egenis distribuenda
reversi, suos gentiles adhuc in perduellione pertina-
(Lib. vi, ep. 4). Largum se praesertim ostendebat in
cius baerentes paliebantur adversarios (Ibid., epp. 39
redimendis captivis, cui pio operi strenue incumbere
et 47). Hanc sanctissimi et
sapientissimi pontificis
jubebat, quos Ecclesiae negotiis prsfecissel. (c) Itascri-
liberalitatem imitatus Ludovicus Magnus Francorum
bit ad Anthemium subdiaconum Campania; patrimo-
nium curanteui : Quantus ilolor quanlaque sil noslro rex Cbristianissimus, annuis pensionibus fovere cu-
ravit erroris Calviniani sectatores ad Ecclesiae sinum
cordi afflictio dc bis quse in partibus Cumpaniw conti-
reversos, ut inpiae matris gremio eadem saltera vitae
gerunl, dicere non possumus, sed ex calaivitalis ma-

Vide notas ad hanc epist. (c) Vide etiam lib. vn, ep. 24, 28.
(a)
Idem etiam statuitur lib. ix, epist. 77.
(6)
 393 S. GREGORII MAGNI VITA, EX EJUS SCRIPTIS ADORNATA. LIB. III. 394
necessaria nanciscerentur,quae novercahaeresis prius A cundo inclinante floruit, ita scribit ad Romanos, et
abunde suppeditabat. adSolerem papam,apudEusebium(£,i/>.vi,c. 23):Hsec,
6. Cum multoties jam de effusa in omnes S. Gre- inquil, vobis consueludo est, jamindeab ipso religionis
gorii liberalitate verba fecerimus, operae preiium est exordio, ut fratres omnes vario benepciorum genere
affi-
paucis ostendere quae luac esseat Ecclesias Romanae ciatis et ecclesiis quamplurimis qux in singulis urbibus
opes, unde ad sumptus taatos et peae immensos consliluix sunt necessaria vilse subsidia transmittaiis, et
hauriret. Multa et maxima jam a priscis temporibus hucralione lum egenlium molestiam sablevatis, tum fra-
latifundia possidebal in toto orbe Chrisliano Ecclesia tribus qui in metaliis opus jaciunl necessaria suppedi-
haec casterarum princeps, qus S. Petri patrimonia tatis... Atque hunc morem beatus episcopus vester So-
vocabantur. Nota sunt ex sancti poutilicis epislolis ter non solum servavit, verum etiam adauxit. Alter
Africanum Siculum multiplex, ut ex epist. 44 lib. i,
;
Dionysius, scilicet Alexandrinus, in epistola Stepha-
et ex plurimis ad Siciliae defensores et rectores mis- no papae medio circiter saeculo tertio nuncupata,
sis, quas in indice geographico sub Siciliae titulo (b) testatur ipsum omnibus Syriae provinciis cum Ara-
collegimus, manifestum est ; Corsicum, Dalmaticum, bianecessaria suppeditare solitum (Ibid. lib. vn, c.5);
Callicanum. De iis quae intra Italiam, io Campania quae omnia tum summae potestatis, tum optime di-
praesertim Ecclesia Romana
n spensalae sunt argumenta. Piam hanc in sublevandis
possidebat loqui foret
supervacaneum. Amplissimas possessiones aConstan- egenis decessorum suorum consuetudinem adeo non
tino Magno concessas auguraraur, cujus in dilandis abrogavit, vel imminuil Gregorius, ut etiam auxerit
ecclesiis munificentiam praeserlim laudat Eusebiusin plurimum.
ejus Vita. (Vide lib. i, ep. 75; lib. m, ep.27; lib. ix, Inler inopes quibus libentissime necessaria mini-

ep. 18 lib. vi, ep. 22 Ub. m, epp. 22 et33

;
lib. i, strabat, numerat tria monialium millia in urbe Ro-
; ;

epp. 55 et 65 lib. iv, c. 28. ;

ma neque vero sibi ab ipsis quidquam ob tam amplas
)
;

Nepesinam civitatem in Etruria juri Romani ponti- eleemosynas deberi putabat; quin polius se Roma-
ficis subditam fuisse conjicimus ex ep. li libri se- nosque omnes iisdem debitores esse profitebatur :

cundi, qua Leontio viro clarissimo curam sollicitudi-
nemqus civitatis injunctam a se fuisse significat, ut in
cunclis invigilansqux ad utilitatemcivium vel Hepublicx
pertinere dignoscel, ipse disponat. Eadem epistola
clcrum, ordinem senatorium, et plebem urbis hujus
Harum, inquii, talis vita est, atque in tantum lacry-
mis, et abslinentia dislricta, ut credamus quia si ipsae
non essent, nullus nostrum jam post tot annos in loco
hoc subsislere inler Langobardorum gladios potuisset.
7. Quo suis ovibus praesto semper adessent paslo-

admonet, ut a se constituto praefecto iu omnibus res, ut quoeque ad vitam, siveanimae, sive corporia

obedientiam exhibeant : Quia quisquis, inquit, incon- g forent necessaria suppeditarent, eo9 ab ecclesiis suis
grue ordinationi ejus restiterit, nostrx resultare dispo- abesse aut vagari non sinebat. Quapropter cum au-
sitioni cognoscetur. Quicumque vero eum in iis, quse disset Pimenium Atnalphitanum episcopum ineccle-
supra retulimus, audieril, nos audiet. Si quis autem, tia sua non residere, de ipso minacibus litteris ad An-
quod non credimus, eum post hanc admonitionem no- themium scripsit (Lib. vi, ep. 23), uteum ad residen-
tram contemnendum putaverit, ad suum proculdubio dum more cogeret si vero non emenda-
sacerdotali :

sciat perlinere periculum. Qua auctoritale et poteslats retur, eum

mooasterium detruderet. Episcopali
in

Gregorius, tum Leonlio viro clarissimo custodium residenlise gratia, Siciliae episcopis indulsit ut uno-
Nepesinae urbis demandasset, tum civibus ut ipsi quoque quinquennio tantum semel Romam conveni-
obsequerenlur, additis etiam miuis praecepisset, nisi reni, cum prius singulis trienuiis sistere se cogeren-
juris fuissel Ecclesiae? Ad camdem pertinuisse fly- tur ;
qua in re ipsorum eliam labori minuendo con-
druntum et Callipolitanum caslrum aliunde colligitur sulebat (Lib. vn, ep. 22). Felix Messanensig episcopus
(Lib ix, epp. 99 et 100). Id quoque dicendum de Nea- magno videndi Gregorii desiderio flagrabat ; sed quia
poli, cum legamus papam ad hujus civitatis custo- ex diuturna forsitan abaentia pastoris, grex ipsius
diam tribunum depulasse (Lib. n, ep. 31), ac aliquid damni pati potuisset, rogavit amicum netanti
militibus qui in hujus urbis prassidio erant 272 n itineris laborem assumerel Sed ora, inquit, pro no :

.-.-. ^ i nnn
.-.

imperasse, nLin
non alia
,* rt rtn n
.-. k
proculdubio rationeM quara, quia ^*
.-. t-. i i I . 1 i i i , r* . I i , . r-, . t , t ,, . . , .-*•*, * . llll^
bis, ut
, , / m
,-.v\
quantoi.n
nosrt t /\ .-\ i-/ti-(-.i^i/-|*il
itineris intervalla dissociant,
i l • ,

lanto
.
-' li , ,. \ : i / .-I i ' . , , i / / i I .
I * t t ,

ejus domino foret (i) subdita, non excusso tamen pe- animis nostris ad invicem Christo adjuvante, simus in
nitus imperatorum jugo. Jam diu antea summos charitale conjuncli (Lib. i, ep. 66).
pontifices ad amplissimam dignitatom evectos fuisse, 8. Non solum
episcopos, sed etiam presbyleros et
testis est Ammianus Marcellinus (Lib. xxvn, c. 5) ;
alios clericos fixos in suis ecclesiis permanere, noa
quam etiam suas praeferendam non dubitaret praetex- de parochia in parochiam migrare, ac vagari volebat,
tatusUrbis prsefectus, etsi saecularis tantumpotestatis quod etiam ecclesiae canonibus cautum erat. Si qui
raliooem haberet. vero episcopi exlraneorum clericorum nonnullos, in
Dionysius Corinthiorum episcopus, qui saeculo se- suo clero promovendos, et certis ministeriis addi-

(a) Vide lib.ix, ep. 69, ubiarguit Maurentium ma- tinebat. In epist. 104 ejusdem libri vocatur Major
gistrum militum, quod episcopum Neapolitanum ea (Jrbis, qui dicilur hic patronus, Gallice Hlaire.
quae patrooi eranthujusurbis usurpantem non cohi- (6) Vide quoque epist. 220 S. Bisilii magni ad Dio-
beret non alia, ut opinamur, ratione, quam quia
; nysium papam.
dominium temporale Neapolis ad Rom. sedem per-
PAThOL. LXXV. '' 13
395 S. GREGORII MAGNI VITA, EX EJUS SCRIPTIS ADORNATA. LIB. III. 3P6

cendos postularent, eos prius (a) dimittere debebal A. animus, facile urgeri possent : quippe 273 allare
proprius episcopus, facta cessione ; nec citra ipsius Graece Buo-iatjyjpiov, sacrificium et hostiam in lege
consensum poterat incardinari [Lib. vi, ep. 20). Ipsi nova cogit admiitere, quod tamen procul rejiciunt.
etiam qui in episcopos electi fuerant, hujusmodi lit- Altaris autem vox in scriptoribus apostolorum sup-

teris, utaiunt, dimissoriis episcopi sui indigebant ut paribus frequentatur. Uqus pro omnibus sit martyr
ordinarentur [Lib. v, ep. 17). Eadem quoque ratione Ignalius: Omnes, inquit, in ep. ad Magnes. num. 7,
monachos absque abbatis sui consensu ab episcopis velut in unum lemplum Dei concurrite, velut ad unum
assumi ad presbyteratum, aut alia ecclesiastica mu- altare. Et in ep. ad Trall. num. 7: Quid intra altare

nia obeunda prohibitum erat (Lib. vi, ep. 28). Ubj est, mnndus est ; qui vero extra altare est, non est
adverte quantus liac in parle sit hodiernae disciplin» mundus. Accinit (c) Paulo et Joanni apostolis, apud
cum veteri consensus. quos. otiam post reprobatum velus altare, ssepe al-
9. Hanc ipsam consensioneni juvat ostendere in taris alterius occurrit mentio. Sed bis omissis, ad
missis privatis, et in altarium mullitudine intra eam- reliqua S. Gregorii gesta huic, anno debita festine-
dem ecclesiam, ut refellantur heterodoxi de novita- mus.
te litem importune nobis moventes. Joannes, episco- iO. Summa ejus in supremi ponliflcatus admini-

rius Syracusanus, Venantii patricii oblationes repule- n stratione modestia elucet in epistola ad Columbu
rat, quod ille indigne ferecs hostiliter in episcopium in Numidia episcopum. Petrus hujus provinciae quon-

armatos immisit satellites. H«c ubi accepit papa, dam episcopus, ut aiebat, adierat sedem apostolicam,
scripsit ad Venantium de injuria episcopo iilata ex- ejusque judicium postulaverat. Sed quia, inquit sa-
postulans, cum ob notam gravitatem, sanctitatem et pientissimus papa, causx ipsius interna sabtiliter ne-
mansuetudinem, a vi et insultatione lanta tutus esse quaquam addiscere tayn longo itineris intervallo dis-
debuisset (Lib. vi, ep. 43). Unde necesse est, inquit, juncti potuimus, eam, incerti quippe, definire nequivi-
ut et vos sacerdotalem illi reverentiam exhibere, sicul mus ep. 37). Quapropter optimum ei visum
(Lib. vi,

decet filios, debeatis, nec ejus ad iracundiam animos est ut Columbusepiscopusjudex sederetinter Petrum
provocetis. Nam cum quo fidam estis gratiam habiluri, et ejus accusatores, quia prxsens causam subtiliuspo-
sivobis, quod absit, cum sacerdote fuerit discordia? teral scire. Aliquando etiam accusatos episcopos, ut
Joannem ad concordiam
Alia epistola (Ibid. ep. 44) se purgarent, regiam urbem pelere et imperatori se
et pacemcum Venantio habendam hortatus est cu- ; sistere permittebat.

jus gratia placuit Gregorio non solum ut patricii 11. Quam strenue jura episcoporum propugnarel,

oblationes susciperet, sed etiam ut in domo ipsius probat epislola ad Fortunatum, Neapolitanum epi-
missarumperagimysteriapermitteret, imoetiamipse, _ scopum, cujus haec verlia sunt Quia pervenit ad :

^ nos clericos aliasque civitalis acparochixtuse religiosas

si volueril, Venantius, celebraret. Quippe ob haec
1

duodenegata ortum prssertim hoc jurgium. Quis nisi personas ab aliis conveniri, fieri hoc de c&tcro prohi-
lippus hic non videat clare usitatas et approbatas bemus ; el ncque clericum tuum, neque monachum vel
missas privatas, et in privatis sedibua? qumnlibel civitatis aliam religiosam personam paro-

Quod spectat ad altarium pluraliiatem intra ejus- chiae tuse conveniri a quoquam, vel ad alterius volumus

dem ecclesiae septa, eruiiur ex epistola hoc anno judicium exhiberi. 6>d si quis conlra hujusmodi per-
quoque scripta ad Palladium, Santonensem in Galliis sonas cujuslibel negotii movere voluerit quxstionem,
episcopum (Lib. vi, ep. 49). Construxerat ille eccle- fralernitatem luam noveril adcundam. Aut si forte, ut
siam in honorem beatorura apostolorum Petri et assolet, aliqua iltis quoiibct modo fuerit nata suspicio,
Pauli, sanctorum Laurentii et Pancratii martyrum; et etectorum desideraverint fortasse judicium, sub tua
in qua tredecim altaria collocaral, miseratque Ro- exsecutione eligendi fas habeanl cognitores ; quatenus
mam Leuparicum presbyterum, ad petendas sacras hor modo nec lu amisisse jurisdictionem, nec aclor
reliquias, in quatuor altaribus nondum dedicatispo- a/iud suspectum litigando videatur pr&judicium susti-
nendas. Annuit pius pontifex, misitque Palladio lau- nere (Lib. 10. Hoec exscribere non piguit,
vi, ep.

datorum aposlolorum ac martyrum reliquias, quas quod judiciorum ecclesiasiicorum formam continero
summa cum reverentia suscipi et collocari postulavit. D videantur.
Consulat studiosus lector notas ad banc epistolam, Ut episcoporum, ita ecclesiarum jura et privilegia
ex quibus discet longe ante Gregorium plurima erc- illibatapermanerevolebat eequissimus pontifex, ul pa-
cta esse altaria. Etsi vero Grsecorum bodiernus mos lamprofitetur, ad Donum, Messanensem,et Joanneni,
hancaltarium multitudinem non admittat, olim ta- Syracusanum episcopum,Pallium miitens. Inepistolis
men ab ipsis minime reprobatam esse ostendilur ex ad utrumque missis quee sunt omninosimiles, depre-
Theodoro Studita epistola 219, (b) interrogat. 15. Ex hendere mihi videor cnmmunem el usitatam palii
altaris voce, si cum heterodoxis digladiandi esset concedendi formulara (Lib. vi, epp. 5 et 18).

(o| S. Leo epist. 12, c. 9 : Alienum clericum, invito contineanl.

episcopo ipsius, nemo suscipiat. lbid. : Transfugam (b)Sunt Ecclesix, inquit Theodorus, qux duas aut
clericum ad suam ecclesiam metropolitavus redire com- tres habeant xdiculas [Graece x6f^at]. Ex his autcm
pellat. Et ep. 13, c. 4 Ut nullus episcopus, alterius
: una esl quam nemo occuparit, utrum fas ibi sacrum
episcopi clericum sibi audeat vindicare, sine illius ad facerean non.
quem perlinet cessione, quam tamen eiidentia scripta (cj Hebr. xiu, 10 ; Apocal. vi, 9.
 39" S. GREGORII MAGNI VITA, EX EJUS SCRIPTiS ADORNATA. LIB. III. 398
Nolatu dignum est nullas ecclesias provinciarum A In alia breviori ad Cyriacum epistolatestatur
ipsius
Sicilie? et Ilalias, Romano pontiflci tanquam metro- bona jampridem sibi perspecta, dum scilicet in urbe
politano subditarum, lunc fuisse consecratas absque regia moraretur. Anirao despondentem ex infirmitatis
ipsius licentia ;
quod non solum ex (o) epistola 45, hoc conscientia, erigit dicens Scimus quia prima
:
virtus
anno scripta, eruitur, sed etiam ex aliis plurimis. In est cognilic infirmitatis, atque ex eo
colligimus potse
(b) baptisteriis consecrandis eadem eratratio. vos bene susceplum ministerium implere, quia
vos vi-
12. Exemplura nobis praebet modi in laudandis demus infirmitalem propriam ex humilitate cognoscere.
amicis tenendi epistola ad Stephanum abbatem Liri- Omnes enim infirmi sumus, sed ille est infirmior, qui
nensem soripta. De concordia ejus congregationis, suam considerare non valet infirmitatem (Lib. vn
in qua plures erant presbyteri et diaconi, certiorem ep. 5).
fecerat papam Augustinus Romam rediens. Quanto 2. De Cyriaci electione gratulatus est Imperatori
cum gaudio id acceperit Gregorius testatur, Stepha- virsanctissimus, quod de optimo paslore Ecclesiae
num abbalem amicis compellans litteris, laudatque Constanlinopolitanae dando adeo fuerit sollicitus
ejus vigilantiam, et pro donis ab eo acceptis ad mi- (Lib. vii, ep. 6). Quaedam ex epistola ad Mauricium
nisterium pauperum Attamen pramissis
gratias agit. subjiciemus, ex quibus inlelligetur quis esset Cyria-
laudibus subdit hanc adhortationem Quiavero huma- :
g cus,et qua ratione tardius Joanni, qui non parum
nigeneris inimicui insidiarinostris actibus non quiescil, laudatur, fuerit successor datus : Non parvse, inquit,
sed assidua calliditate hoc nititur, ut Deo servientes potuit esse mercedis,quod Joanne sanclx memorix de
animas in qualibet parte decipia : ideo, dilectissime hac luce subtracto, ad ordinandum sacerdotem pietas
horlamur ut sollicitudinem lunm vigilanter exer-
fili, veslra diu hxsitavil, tempus paulo longius dislulit,
ceas, et ita commissos oralione et cura providenti custo- cum metu omnipotentis Domini consilium quxsivit, ut
dias, ut lupus circumiens nullam dilaniandi occasio- videlicet causa Dei cum magno debuisset timore dis-
nem inveniat (Lib. vi, ep. 56). poni. Unde et aptum valde existere in pastorali regi-
mine fratrem atque consacerdotem meum Cyriacum
CAPUT X existimo, quem ad eumdem ordinem pietalis vestrx
Argdm. —
i. Cyriacus patriarcha CP. mitlit ad S. Grego-
consilia longa genuerunt. Qui in administrandis du-
rium legaiionem et epistolam. Cui respondet. 2. Cy- —
dum rebus ecclesiasticis quam sollicilus et quomodo
riaci encomium. — 3. Corripiunlur qui sacram Scriptu-
ram usurparant ad eum laudandum. 4. Legati Cyriaci — fuerit exercitatus, cuncti novimus. Unde et superna-
erroris arguuntur a papa. —
5. Fabula de Trajano S. gestum dispensatione non ambigo : ut qui bene minima
Gregorii precibus liberato inde explosa. Sed praesertim gesserat, congrue majora susciperel, atque a cura re-
ex Dialogis. —
6. ObjectioDes contra poeuarum iuferni
aeternitatem solvuntur. —
7. Cur fioita culpa puniatur n rum, ad animarum regimina transiret (Lib. viii,
sinefine. — S.Cur sancti pro damnatis non oreut.Eadem ep. 34).
ratione probatur S. Gregorium orare non potuisse pro
Trajano. — 9. Joannis Diaconi effugium exploditur. — 3. In ordinatione Cyriaci, episcopi quidam immo-
10. Petitae ex S. Perpetuee actis objectioni occurritur. deratius exultantes exclamarant : Hxc dies quam fecit
(An. 596 et 597.)
Dominus, exsultemus et Ixtemur in ea. (Psal. cxvii,
I. Etsi Joannes CP. e mense Ja-
vivis excessisset 24).Quasi sol esset hic patriarcha cujus luminedies
nuario an. 595, ut jam supra monuimus (Cap. 1, illuxisset. Ilanc verborum sacrae Scripturae usurpa-
num. 15), ejus tamen successoris Cyriaci legalionem tionem in sermone adulatorio prorsus damnavit
et epistolam synodicam, de sua eleclione ac ordin.i- S. Gregorius, uti suis ad illos episcopos litteris signi-
tione scribentis, noanisi post viginti fere menses Ocavit (Lib. vm, ep. 7). Ne vero puiaretur zelotypia
excepit S. Gregorius. Cyriaci epistolas bonoris causa laborasse, laudesque Cyriaco collatas ad se potius
delulerunt Georgius presbyteret Theodorus diaconus. trahere voluisse, statim culpam immoderatae lauda-
His respondens papa, laudat quidem Cyriacum pro tionis hujus elevare conatur. Quantum autem alienus
amore quieiis pastoralem sollicitudinem fugisse, sed esset a uimiis et immodicis, imo a quibuslibet laudi-
inde probat ipsum ad episcopalem promovendum bus appetendis
et aucupandis, certe millies, et hoc

fuisse dignitatem : Quia sicul locus regiminis deside- anno testatum reliquit, dum redarguit
praeserlim
rantibus negandus est, ita fugientibus offerendus (Lib. " Joannem, Syracusanum episcopum, ob adhibilam
vn, ep. 4). Monet itaque internae tranquillitali chari- suae mensa coram extraneis lucubrationum suarum
tatem erga proximum esse praeferendam, quo suo lectionem (Ibid., ep. 9).
1

quoque ostendit exemplo, et qua ratione caveri pos- Legati Cyriaci, testibus Ecclesiae Rom. diaconis,
sit ne curae pastoris animum penilus obruant, docet. dixerant Jesum Christum ad inferos descendentem, :

Quod speciat ad fldei confessionem a Cyriaco datam, omnes qui illic confiterenlur eum Deum, salvasse alque
ipsam approbal papa dubitat nibilominus 274
; a parnis debitis liberasse. De qua re, inquit. S. doctor,
utrum quidam (c) Eudoxius inter haereticos a quatuor vo/o ut charitas vestra tonge aliter sentiat. Descendens
synodis cecumenicis damnatos referri debuerit at quippe ad inferos, solos illos per graliam suam libe-
;

ejus dubitationem et haesitationem postea sustulit ravit, qui eum et venturum esse crediderunl, el prxcepta
Eulogius. De oecumenici titulo respuendo quaedam ejus vivendo tenuerunt. Constat autem quia post incar-
attingit. nationem Domini, nullus etiam ex his salvari potest,

(o) Lib. vi, ep. 45 lib. xn, ep. 11

; ; lib. xiv, ep. 9. (c) Vide ep. 31 sequenlem et notas ad eamdem.
(b) Lib. xiii, ep. 20.
 399 S. GREGORII MAGNI VITA, EX EJUS SCUIPTIS ADORNATA. LIB. III. 400
qui fxdem illius tenent, et vitam fidei non habent A. et tamen ad aliquid ardebunt, scilicet, ut justi omnes
(Lib. vni, ep. 15)quod multis sacrae Scripturae testi-
;
tt in Deo videant gaudia qux percipiunt, et in illis
moniis demonstrare pergit. respiciant supplicia qux evaserunt : quatemu tanto
5. Solus hic locus sutficeret ad cxplodendam fa- magis in xternum gratise divinse debilores se esse co-
bellam de Trajano ab inferni poenis Gregorii preci- gnoscant, quauto in xternum mala puniri conspicinnt
bus liberato, quam referunt Paulus et Joannes Diaco- quae ejus adjutorio vicerunt.
nus in ejus Vita lib. n, c. 44. Quid enim?potuit 27 5 8. Ista perpendenti quonam pacto venire
scilicetproTrajanicultorisidolorum,Christianorum- potest in mentem, Gregoriutn ita
ita do- sapientem,
que persecutoris usque ad mortem liberatione preces centem, preces aliquando fudisse pro Trajano iinpe-
ad Ueum fundere, qui noverat, tralii ad Deum post ratore, quem ob infidelitatem et motam in Christia-
mortem non posse, qui se a Deo male vivendo separas- nos persecutionem (ut alia interim dissimulemus)
set ; id enim conceptis verbis dicit egregius Doctor. aeternis pcenis addictum non dubitabat? At quae se-
Sed longe validius refellitur commentum hoc ex as- quuntur, ne leviusculam quidem relinquunt ea de re
serta in Dialogis doclrina lib. iv, cap. 44. dillicultatem. Quaerit enim Petrus El ubi est qucd :

Quaestio eo loci proposita est : Si semper ardeant sancli sint, si pro inimicis suis quos tunc ardere vi-
quigehennx incendiis deputantur ; ad quam respondel p dent, non orabunl, quibus ulique dictum est : Pro ini-
S. Gregorius Constat nimirum, et incunctanter verum
: micis vestris orale? (Malth. v, 44.) Cui respondet ita
est, quia sicut finis non est gaudio bonorum, ila finis sapieotissimus Doctor Pro inimicis suis orant eo :

non erit tormento malorum. Nam cum Veritas dical tempore quo possunt ad fructuosam pienitentiam eorum
lbunt impii in supplicium xlernum, justi aulem in vi- corda convertere, atyue ipsa conversione salvare. Quid
tam xternam (Matth. xxv, 46); quia verum est quod enim aliud pro inimicis orandum esl, nisi hoc quod
promisit, falsum proculdubio non eril quod minatus Apostolus ait Ut det illis Deus panitentiam ad cogno- :

est Deus. scendam verilatem, et resipiscant a diaboli laqueis, a

6. Petrus his opponit : Quid si quis dical : Idcirco qvo captivi tenentur ad ipsius voluntatem? (II Tim. n,
peccanlibus xlernam parnam minatus est, ut eos a pec- 25.) Et quomodo pro illis tunc orabunl, qui jam nul-
catorum perpelratione compesceret f At illa diluit latenus possunt ad justitix opera ab iniquitate commu-
S. Doctor respondens in haec verba : Si falsum eit tari? Eadem itaque causa est, cur non oretur tunc pro
quod minatus est, ut ab injustitia corrigeret : eliam hominibus igni xterno damnalis, qux nunc etiam causa
falsa est pollicitus, ut ad justitiam provocaret. Sed est, non oretur pro diabolo angelisque ejus xterno
ut
quis hoc dicere vel insanus prxsumat ? El si minalus nunc etiam causa esl ul non
supplicio deputatis. Quse
est quod non erat impleturus, dum asserere eum mise- orent sancti homines pro hominibus infidelibus impiis-
ricordem volumus, fallaccm, quod dici nefas est, prx- que defunclis, nisi quia pro eis utique quos xterno
dicare compellimur. depulalos supplicio jam noverunl, ante illum judicis
Petrus hac responsione sibi factum satis intel-
7. justi conspectum orationis sux meritum cassari refu-
ligens, alium nodum proponit solvendum Scire vel- : ijiunl. Quod si nunc quoque viventes justi morluis et
lem, inquit, quomodo justum sit, ut cutpa qux cum damnatit injustis ininime rompatiuntur, quando adhuc
fine perpetrata est, sine fine punialur. Cui respondet aliquid judicabile dc sua came sese perpeti etiam ipsi
sapientissimus magister: Hoc recte diceretur,sidistric- noverunt ; quanto dislrictius tunc iniquorum tormenta
tus jude.v non corda hominum, sed facta pensaret. respiciunt, quando ab omni vitio corruptionis exuti,
Iniqui enim ideo cum fine deliquerunt, quia cum fine ipsijam juslitix vicinius ,/tque arctius inhxrebunt ? Sic
vixerunt. Nam voiuissent utique si potuissent sine fine quippe eorum mentes per hoc quod justissimo judici
vivere, ut potuissent sine fine peccare. Ostendunt enim inhxrenl, vis districtionis absorbet, ut omnino eis non
quia in peccato semper vivere cupiunt, qui nunquam libcat quidquid ab illius xternx regulx sublilitate
desinunt peccare dum vivunt. Ad magnam ergo justi discordat.
tiam judicantis pertinet, ut nunquam careant supplicio, Haec legenti num dubia aut obscura esse potest
qui in hac vita nunquam voluerunt carere peccato. S. Gregorii sentenlia, tum de poenarum inferni aeter-
Egregia sane ratio quapcenarum probetur aeiernitas, D nitate, tum de negandis precibus omnibus iis quos
adversus religionis contemptores, qui solent hoc de citra ullam baesitalionera scimus hujusmodi pcenis
dogmate, ut liberius peccent, cavillari. Petrus tamen addictos?
argumenti hujus pondere nondum oppressus, adhuc 9. Utvim argumcnti hnjus eludat <iut elevet Joan-
subtilius instat Sed nullusjustus crudeiitate pascilur,
: nes Diaconus, hoc excogitavit effugium. Nempe Gre-
et delinquens servus ajusto domino idcirco cxdi prx- gorium pro Trujano liberando non exorasse, sed fle-
cipilur, ut a nequitia corrigatur. Ad hoc ergo vaputat, visse. Quasi lacrymae coram Deo fusae alicujus rei
ut emendari debeul. tniqui autem gehennx ignibus obtinendae gratia, preces non sint, et quidem effica-
traditi, ad correctionem non perveniunt, quo fine
si cissimae. Addit Trajanum ita libcratum tuisse ab
temper ardebunt? Respoudet vero Doctor discipulo : inferni cruciatibus, ut in iuferno tamen remanserit,
Omnipotens Deus, quia pius est, miworum crucintu non autem sit cvectusad superos. Al sancli Doctoris
non patcitur ; quia verojustus est, ab iniquorum ultione ratiocinatio, uti et testimonia omnia sacrae Scripturae
in perpetuum non sedalur. Sed iniqui omnes xterno ab ipso prolata, non solum probant aeternam damna-
supplicio deputati, sua quidem iniquitate puniuntur, torum in inferno mansionem, sed etiam exustionem.
401 S. GREGORII MAGNI VITA, EX EJUS SCRIPTIS ADORNATA. LIB. III. 402

Neque Doctorem duplicem habuisse

fingere licet S. A dicans, ipse reprobus efftciar(I Cor. ix, 27). Adhuc
divcrsis temporibus de hac quaeslione sententiam: limet qui jam ad cxlum ducitur, et jam timere non
nam primo non potuil ignorare quae esset sacrarum vult qui adhuc in terra conversatur? l'erpende,dulcis-

litterarum Eccle9iaeque hac de re doctrina: secundo sima ftlia, quia mater negligentix solet esse securiias.
constanter idem in omnibus pene operibus, diversis Habere ergo in hac vita non debes securitatem,27 6
licet temporibus elucubratis, nimirum in Moralibus per quam negligens reddaris. Scriptum est enim: Bea-
lib. xxsiv num. 34, in Dialogis, et in epistola jam tus vir qui semper est pavidus (Prov. xxvm, 14). Et
laudata, quae huic disserlatiunculae occasionem pras- rursus scriplum est : Servite Domino in limore, et

buit, ob errorem legatorum Cyriaci et in refutatum. eicum tremore (Psal. n, 11).

exsultate /n pauco ergo
Caeterum opinionera hanc quas Origeni tribui solei, hujus vitx tempore mentem vestram necesse est ut
impugnaranl jam Augustinus et Basilius Magnus. tremor teneal, quatenus per securitatis gaudium sine
[Vide lib. xxi de Civil. Dei, c. II, Reg. brev. ftdepostmodum exsullet (Lib. vn, ep. 25).
quxsl. 267.) Quid opportunius hoc loco ad exsufflandas larvataa
Quod legitur in actis S. Perpetuae (Patrol.
10. cujusdam pietatis fallaciae qua submentito purioris
tom. nimirum illara pro fratre Dinocrate orasse,
III, amoris nomine omnem timorem de salute aeterna,
sicque ipsum a pcenis quibus in loco tenebroso ple- t> sollicitudinera omnem excutit ? In epistola quidem
ctebalur liberasse, minime favet opinioni quam post ad Theoctistam palriciam (Lib. vn, ep. 26), quae
Gregorium impugnamus. Probat enim tantummodo proxime sequitur, explicat S. Doclor duo genera
mortuos purgatorii cruciatibus addictos ob levia compunctionis, unum quod seternas poenas metuil,
peccata post baptismum admissa, posse fidelium pre- alterum quo longa moeroris formidine et anxietate
cibus ab iis eximi. Quam responsionem suppeditat consumpta, quaedam jam de praesumptione venise se-
Augustinus lib. i rte Origine animae c. 10, et lib. ni curitas nascitur. At hic status non eicludit omnem
c. 9, ubi ait Dinocratem propter peccata quaedam salutiscuram, neque enim adest plena securitus, sed
commissa post baptismum aliquas perlulisse pcenas. inchoata, non omnem expellens timorem, sed nimiB
Quippecum septennis esset, potuit mentiri, aut alio anxium. Hoc in statu, inquara, anima de cxlestibus
levi piaculo animam maculare. Quod autem ante prxmiis suspirat. Qui prius flebat, ne duceretur ad
mortem fuisset baptizatus negari nequit, Perpetua supplicium, postmodum flere amarissime incipit, quia
ipsa testante totam familiam suam, excepto patre, differtur a regno.
Christi coluisse religionem. 2. Ex hac epistola intelligimus Theoctistam, im-
CAPUT XI. peratoris sororem, sacri verbi uberlate plenam fuis-

Aroum. —1. S. Gregoriu3 in moribus efformandi9 doctor

Bead. aeterna gaudia incessanter suspirasse, ad re-
p
eximius. Quid doceat contra nimiam eecuritatem et de promissionis palriam inler undas saeculi siccis vesti-
duplici compunctione. —
2. Theoctistae Bororis impera-
nimirum hominum tumultus
toris pietas. —
3. S. Gregorius amicis denegat opemad
giis properasse; inter
obtinenda saecularia officia. —
4. Quales aniicismceren- et inipsa aula solitudinem colendo; quod pro mira-
tibus adhiberet cousolationes. 5. Laudat laicos divini
culo habet S. Gregorius, comparatque cum filiorum
verbi cibum quaerentes. —
6. Ariminensi episcopo in-
firmo successor datur. —
7. Et Corneliensi ob lapsum Israel transilu per Mare Rubrum. Piissimae sorori
dejecto. Laudatur a Greg. Slephanus episcopus. 8. — nutriendorura liberorum provinciam dederat Mauri-
Res quaedain monasticae. —
9. Insulae Corsicae prospicit
papa. —
10. QuaBdamde8ervilium personarum conjugio cius Augustu9; hinc eam hortatur papa ut illos opti-
observautur. (An. 506 et 597.) mis moribus imbuere conelur, et eunuchos ipsorum
1. Mox vidimus S. Gregorium, Theologorum op- custodiae ac obsequiis deputatos admoneat, quam
timum, pro fidei puritate ac integritate fortissime caute coram ipsis loqui debeant Verba si quidem :

decertantem; nunc miremur ipsum tanquamin mo- nutrientium, inquit, aut lac erunt si bona sunt, aut
ribusinformandismagistrumeximium pietatisperfec- venenumsimaia. In eadem epistola Gregorius osten-
tionisque Christianae exquisitissima submini9trantera dit se de salute Constantinae Augustae, et de ipsius
consilia. Gregoria, Augustas cubicularia, scripserat profectu in virtute sollicitum : quos enim amabat, a
ei se nunquam terreniscupiditatibus abstrahere, et in amore ccelei-
ab importunis precibus cessaturam,
donec ab ipso certo nimirum ex divina reve- D tium succendere conabatur; haecque erant ejus ami-
sciret,
latione, peccata sua esse dimissa. Cui sic respondit citiae symbola et argumenta.

modestissime simul ac prudentissime: Rem dij ftcilem 5. Andreas, vir clarissimus, ejua familiaris, pos-
etiam et inuiilem postulasti. Difftcilem quidem, quia tularat ab eo imperatoricommendari, ad aliquod
ego indignus sum cui revelatio fieri debeat. Inutilem ofDcium in republica obtinendum, quod sanctissi-
vero, quiasecura de peccalis tuis fterinon debes,nisicum mum patrem non mediocri mcerore perculit. Mul-
jam in die vitx tux ultimo plangere eadem peccata mi- tos novi, inquit amico, qui in servitio reipublicx positi

nime valebis. Qux dies quousque veniat semper suspecta, vehementer afftiguntur : quia eis non licet vacare et
semper trepida metuereculpas debes, alque eas quotidia- peccata sua plangere; et vos quare, nescio, implicari

Paulus apostolus jam ad tertium

nis fletibus lavare. Cerie desideratis?Multa praetermitto de mundi contemptu,
ezlumascenderat, in paradisum quoque ductus fueral, digna tamen quae legantur et serio animis in9culpan-
in
arcana verba audierat, quse homini loqui non liceret tur. Epistolam ista claudunt: Hocipsum vero esse
(II Cor. xn) ; et tamen udhuc trepidans dicebat: Castigo obsequio piissimi principis, quanta est mentis occupatio
corpus meum, et serviluti subjicio, ne f.nte aliis prx- in appelitu lerrense gratix, et quaniv-s est timor
ne hxc
403 S. GREGORII MAGNI VITA, EX EJUS SCRIPTIS ADORNATA. LIB. III. 404
eadem gratia perdalur, si adepta fuerit? Perpende \ ci lentem revertamur, ubi potissimum vigilabat, ad
ergo quse paena sit, aut, prosperitalis desiderio /atiga Ecclesiarum gubernationem pastoralis Gregorii sol-
ri, aut adversitatis timore pavescere. Unde magis sua- Ariminensis Ecclesia diu sine episcopo fue-
licitudo.
deo, ut magniludo vestra in suo proposito quomlam infirmam Castorii valetudinem. Qui cum per
rat, oli
in paueo tempore delectabili reeeptaculo percgrinatio- quadriennium abfuisset, nec mclius haberet, data
nis vivere studeat, el quietam ac tranquillam vitam scriptis supplicatione petiit a papa, ut quia ad ejus-
ducere,sacris leclionibus vacare, calestia verba medi- dem Ecclesix regimen vel susceplum officium, pro ea-
amore se accendere, de tcrrenis re-
lari in xternitalis dem qua delinebatur molestia assurgere nullatenut
bus secundum vires bona opera agere, et regnum per- posset, Ecclcsix ipsi ordinare episcopum deberet. Ejus
petuum in eorum remuneratione sperare. Sic autem votis annuens summus pontifex, quia cunctarum Ec-
vivere, jam in xternitatis vita partem habere est. Hsec, clesiarum vijuncla eum solliciludinis cura conslringe-
magnifice fili, loquor, quia multum te diligo. Et quia bal, datis de more praeoeptis clerum et populum ad
in procellas el fluelus tendis, verborum meorum funi- eligendum sibi antistitem hortatus est, quem Mari-
bus te ad Littus revoco; et si trahentem sequi volueris, niano Ravennati examinandum sisti voluit (Lib. vn,
qux pericula evaseris, qux gaudia inveneris, in ipso ep. 19).
quietis tux littore positus agnosces {Lib. \u,ep. 2). n 7. Paulo post ad eumdem Marianum scripsit, ut
Quando amicorum animos fatiscere sub aerum-
4. dejecto ex Corneliensis Ecclesiaa sede episcopo in
narum pondereobservabat, lilteris consolaloriis eos ?7 7 crimen lapso, in ejus locum alius ordinaretur
erigebat, vel ipsa animi magnitudine qua supra hu- episcopus; quia nec lapso spes ulla supereese [posset
manaomnia in iis eminere videbatur. De amicorum ad pristinam redeundi dignitatem, nec ultra tres
nostrorum liberis, aul aliqua ratione propinquis menses Ecclesiam vacare sacri permitlerent (b) cano-
morte prsreptis immatura, solemus dolere; idque nes (Lih. vn, ep. 41). Dum vero legis supra Grego-
de eorum amissione lugentibus significare. At Gre- rium cunctas in Ecclesias sollicitudinis curam sibi
gorius nil humani sapiens, ad Andream amicitiasibi tribuere, nesuspiceris ipsum ultra modum pontifi-
conjunctissimura scribit: Quod domna Constantina ciam protuiisse potestatem, quod ab ejus modestia
clarissima puella, priusquam nuptias facerel, ab hujus etanimi demissione prorsus abhorrebat. Certe qui
mundi illecebris est erepta, vehementer exsulto (Lib. 150 circiter annis ante ipsum sedil, Leo Magnus.ad
vii, ep. 29). Et ad Narsam Per : scripta vestra mild ep. Thessalonicensera scribens (ep. xn, c. 1) ut ei
transitum domnx Esijchix nuntiastis; magna ex-
et vices suas committeret, ait eum in partem vocatum
sultatione gravisus sum, quia illa bona animaad suam esse sollicitudinis, non in plenitudinem potestalis
palriam pervenit, qux in palria laborabat aliena (Ibid- „ quam proinde sibi vendicare non dubitabat.
ep. 30). Noverat fortasse haud ingratum fore hoc ge- Quemadmodum Gregoriusepiscopos qui officio suo
nus consolationis, Narsas viro religioso (sic appella- deerant, dignis pcenis afficiebal, itaoptimos pastores
tur in epistolae inscriptione) quicum patriciae digni- debitis laudibus et praemiis remunerare satagebat.
taiisesset, ut ex ep. 32 lib. iv colligitur, saeculo Quapropter Stephanum episcopum impense laudat
nuntiumtunr remisisse videtur,et quibusdam monas- quod assidua praedicatione Mariam patriciam ab hae-
teriis praefuisse. Filia ejus Dominica, virgo doctissi- resi aut schismatead Ecclesiae sinumrevocarit.alios-
ma, qua? Lalina cum esset, Graece tamen scribebat, que non paucos (Lib. vn, ep. 8). Ex hoc fortasse
aulam quoque fugiens, monasterium ingressafuerat, numero erat Dominica gloriosa femina, Joannis cu-
ibique postea facta praeposita. Quae de Dominica jusdam uxor Gregorio intimi;ad quem scripsit se
in Graecis litteris erudila
diximus eo magis mirari non mediocriter laetalum, cum ipsam cognovisset
debemus, quod S. Gregoriusad ejusdempatremscri- unitati Ecclesis sociatam [lbid., ep. 37).
bens, asserat tunc non fuisse Conslantinopoli satis 8. Ut res monasticas breviter attingamus, hoc an-
doctos interpretes, qui de Grxco in Lalinum et de no papa privelegiis donavit monasterium S. Cassiani
Latino in Grxcum dictata bene transferrent ? (Lib. vn, apud Massiliam cui praeerat Respecta. De hoc mo-
ep. 3.) naslerio consule notas ad epistolam haec privilegia
5. Laudabat maxima S. Gregorius si amici, etiam D continentem (Lib. vn, ep. 12).
(n) laici, in verbo divino solaiium et animae cibum In alia epistola (Lib. vn, ep. 18) legimus Martinum
quaererent. Id potissimum liquetex epistola hoc an- quemdam diaconum abbatem, de quo aliqua pa-
et
no ad Dynamium et Aureliam Gallos scripta (Lib. pae fuerant nuntiata, qux officii ejus propositum non
vn, ep. 36), ubi eis gratulatur, quia sacrae lectionis leviter macularent nec tamensedula inquiailione facta
pabulaquserebant; subditque optimam hujus Evan- probari potuerant, ne qua de iis suspicio remaneret,
gelicae sentenliae expositionem Omnis qui petit ac- : ad sacratissimum beati Petri apostolorum principis
cipil, et qui quxrit invcnit, el pulsanti aperietur corpus districia sacramenta prxbuisse, quibus inson-
(Matth. vn, 8). Petamus, inquit, orando, quseramus tem ee assererel. Quapropter eum absolvit S. Grego-
legendo, pulsemus operando (Luc. xi, 12). Atde his riusei. suo loco restituit.
satis; ad aliatranseamus. Epistola 32 scripta est ad Anastasium presbyterum,
6. Post diutinam in Oriente moram faclam, in Oc- quem multis et praeclaris virtulibus ornatum depin-

(a) Vide supra Ep. 26, et infra lib. xi, Ep. 78. (b) Ex can. 25 Chalcedon. in codice canonum Eccl.
Rom,
405 S. GREGORII MAGNI VITA, EX EJUS SCRIPTIS ADORNATA. LIB. III. 406

git ; vituperat tamen ob ducatum in raonasterio quod A.

5. Moritur ADastasius. Ejus successor ad S. Gregorium
scribit. Hseretieoruui falsaui Ephasi syQodum pro vera
vocabalur Neas assuraptum, quod hoc in coenobio obtrudeDtium fraudein ex veteribus codd. detegendam
mulla sub sanctitatis habitu sxcularia agerentur. Hor- censet S. Doctor. —
6 Eulogio Alexandriuo gratulatur.

laturautem illum ad contentionem quae inter ejus-

— 7. De Martyrologii Roui. autiquitate. Opinio Heurici
Valesii expenditur. —8. Suspicio de Vaticanorum codi-
dem monasterii patrem, et Amos Jerosolymorum pa- cum suppositiooe iujecta exsufflatur. —
9. Episcopum

triarcham exorta erat, tollendam et componendam. Numidiae injuriam pasauin protegit S. Pootifex. 10. —
Africaoa Ecclesia ducit origiaem a Romana. 11. Quid —
Magna erat altercatio inter Csesarium, abbatem de pretio pro sepullura dato senserit sanctus Gregorius.
monasterii sancti Petri apud Baias, et Joannem, ab- — 12. Quid de redituum Eccles. partitioDe slatuerit.
—
13. Et de Campagis. —
14. Septem defensores fecit re-
batem S. Luciae, in Syracusana urbe ; de qua diri-
gionarios. —
15. Resmonasticie hu]us anni attinguntur.
meuda Gregorius ad Joannem Syracus. episcopum (An. 597 et 598.)
scripsit (Lib. vn, ep. 39), rogans ut ipse cum Fanti- 1. Octavum sui pontificatus annum auspicatus est
no defensore, adhibito Joanne agrimensore (erat S. Gregorius magno cum gaudio, propter Corsorum
enim accederet, ac sententiam
quaestio de flnibus) conversionem, de qua nuperrime perscripserat Pe-
ferret Ne religiosorum virorum corda sxcularium re-
: trus, Ateriensis episcopus. Gratiis Deo de moreactis
rum intentio a mutua disjungeret charitate. De ser- ob laetum nuntium, eumdem Petrum hortatus estut
vanda mon&slica disciplina in Africa sollicitus, Do- cceptum feliciter opus perficeret, ac caeteros qui
D
minicum, Carthaginensem episcopum, rogavit, ut necdum baptizati erant, aut post susceptum baptis-
coerceret monachos impune vagantes, eosque obe- mum, sive negligentia sive necessitate, ad idolorum
dientise jugo, quod excusserant, rursum subdi cura- cultum reversi fuerant, congregare, et ad fidem per-
Yet episcoposque quos audierat iis erronibus palro-
; ducere pergeret. Quod enim, inquit, opus uliliui et
cinium ferre, ab eorum defensione modis omnibus sublimius acturus es, quamut de animarum vivifica-
interminando compesceret (Ibid., ep. 35). tione el collectione cogites, et tuo Domino, qui tibi locum
9. Alia occasione ad Gennadium, Africae preefec- prxdicandi dedit, immorlale lucrum reportes? (Lib. vn,
tum, scripsit, nimirum ut ei Ruferium comitera ejus- ep. t.) Adhortalioni liberalitatem, ut solebat, ad-
que concives ac ipsam Corsicam insulam commenda- junxit transmisit enira huic episcopo quinquaginta ;

ret (Lib. vn, ep. 3). Unde intelligimus insulam hanc solidos, ad vestimenta eorum qui baptizandi erant
ad Africae praefecturara seu exarcbatum pertinuisse; comparanda (Lib. vi, ep. 22) ; et presbytero episcopi
fortasse quod Sardiniae adjaceat, quea tunc inter adjutori qui regebat Ecclesiam non ita pridem jussu
Africae provincias accensebatur septima et ultima. papse in possessione Rom. Ecclesiae construclam cum
Hostiura incursionibus patebat Corsica ; nec satis baptisterio,praedium aliquod pro stipendio assignavit
erat illuc exercilum transmittere, nisi huic prseesset et concessit. Laudavit insuper consilium Petri epi-
dux peritissimus. Ideoque rogat Gregorius praefici C SCO pi de alio episcopo in eadem insulta ordinando,
Anastasium tribunum, qui jam eadem provincia stre non procul a monte quem plurimi adbuc idolorum
nue defunctus fueral, et ad ipsa dein amotus, ma- cultores incolebanl. Non in sola Corsica exsulabatet
gnam sui existimalionem omnibus insulae incolis, lalitabat idololatria nam ex ep. 18, hoc anno scri-
majusque reliquerat desiderium. pta ad Agnellum, Terracinensem Ep., discimus quos-
10. Septimum hunc Gregoriani pontificalus annum dam hoc in pago tunc arbores adhuc coluisse. Et
claudemus observatione de conjugio, si alter con- biennio post Brunichildem reginam hortatus est
jugum servilis sit condilionis, dirimendo quod a ;
(Lib. ix, ep. 11) ut ad idolorura cultu sibi subditos
sanctissimo pontifice nequaquam reprobatum, ut
populos coerceret Quia, inquit, pervenit ad nos,
;

patet ex epistola ad Fortunatum, Neapolitanum epis- quod mulli Christianorum et ad Ecclesias occurrant,
copum (Lib. vn, ep. 1). Ejus Ecclesiae clericus uxo- et, quod dici ne/as est, a culturis dsemonum
non ab-
rem a suo consortio removerat, quod illa fuisset de scedant. Quodnam esset idololatriaj genus explicat his
servili conditione pulsata. Contendit vero mulier ejec- verbis : arborum non existant, de animalium
Cultores
ta se liberam esse ; el summum pontificem adiit, ro- non exhibeanl. Quee in notis ad
capitibus sacrificia
gans viro suo restitui. Benignas aures praebuit sup- hunc locum exposuimus. Alia inepistolaidolorum cul-
plicanti pius Pater ; cumque in ea nulla lervilis ma- j) toribus jungit aru3pices atque sortilegos (lbid.,ep.65).
cula inventa esset, jussit ut ille Clericus conjugem 2. Laetitiam pro conversis idololatris excepit gau-
injuste repudiatam reciperet ; si vero abnueret, dis- dium de Judaiis Agrigentinis ad fidem Christianam
trictae vindictas subjiceretur. Unde liquet non alia venire festinantibus (Lib. vm, ep. 22). Ne vero lon-
rationecoactum fuisse clericum illum ad uxorem giori mora desiderium eorura defervesceret (nam, a
denuo accipiendara, quam quia falso fuerat de servili mense Junio quo ea d« re scripta est epistola S. Gre-
conditione pulsata. Itaque si nupsisset ut libera, et gorii usque ad proximum Pascha, novem ad minu»
postea probata fui9set ejus conditio servilis, propter menses computabantur), indulsit papa ut ante solem-
conditionis vitium, irritum fuisset matrimonium. nitatem Paschalem, (a) extra quam et festum Pente-
278 CAPUT XII. costes baptismus dari non solebat in Ecclesia Latina,
Abgum. —
I. Corsorum idololatrarum converBio. 2. Et — lustralibus aquis tingerentur, indicta prius quadra-
Judaeorum AgrigeDtiuorum. —
3. Alios Judeeos injuste
ginta dierum abstinentia et pcenitentia. Cumque ex.
vexari prohibet S. Gregorius. 4. Anastasium ADtio- —
cheaumvariispersecutioDibusoppressum consolatur. — illis plurimi pauperes essent, ita ut ad emendam

(a) Vide notas ad hanc ep.

 407 S. GREGOHII MAGNI VITA. EX EJUS SCRIPTIS ADORNATA. LIB. III. 408
sibi (o)candidam vestem a recens baptizalis gestari A et successorem babuit alium AnasUsiuru dictum ju-
solitam, ob rei domesticae ani-ustias, pares esse non niorem qui cum ad papam scripsisset de suaprove-
;

viderentur.jussit Fanlino delensori ul Ecclesiae sum-
ptibus ccni|jararentur has vestes, quus egestate laho-
rantibus distribuerecuraret. Interim episcopum Agri-
gentinum raonitum esse voluit, ut illos Chrislianse
religionis candidaios catechumenos
ctione, ac fidei professionem ut muris erat misisset,
responsum ab ipso lulil pergratum el charitntis melle
conditum. Ut sedis Anastasii mujoris successor fuit
ille patriarcha, ita etiam molestiarum et persecutio-
faceret, ac eos num nam post novem episcopatus annos, in sedi-
:

fide quam suscepturi erant niature docere, necnon tione martyr occubuisse dicilur. In epistola S. Gre-
Evangelicae legis prseceptis imbuere sollicitus loret. gorii (Lib. ix, ep. 49) qua respondet Anastasio nuper
Ut facilius Judasos alios clementiaet mansuelu-
3. ad sedem Antiochenam assumpto, id prae caeteris
dine ad fidem pertraheret sapientissimus pontifex, observatione dignum, pseudoEphesinam synoilum a
prohibuit ne locis juxta leges sibi concessis depelle- Nestorianis habitam, in qua impia Ccelestii et Pela-
rentur, aut alficerentur injuriis. Id liquet ex
aliis gii dogmata sunt approbata, tunc sspius pro ipaamet
epistola Victori, Panormitano episcopo, in gratiam cecumenica synodo Ephesina, versipellium hajrelico-
Judasorum hac in urbe degentium scripta, ib) paulo rum fraude fuisse obtrusam.Cui errori ut occurratur,
post superiorem de Judaais Agrigentum incolentibus
n suadet doctissimus pater, in scriniis praecipuarum
ad Fantinum directa (Lib. vm, ep. 25). Siqui tamen Ecclesiarum Romanae, Alexandrinaj, Antiochenae,
Judasorum insolescerent adversus Christianos, eorum s incera Ephesinae synodi acta perquiri ubi vides ;

audaciam frangere et coercere quantocius satage- veterum codicum fidem et auctoritatem assertam.
bat; et episcopos ut eorum pravis consiliis resiste- : 6. Tumulluantes adversus Anastasium haerelicoa
rent hortabatur (Ibid., ep. 21). mox vidimus in Oriente. Pacatior autem erat jEgy-
4. Laetum de tot infidelibus ad fidem conversis ptus et Alexandrina Ecclesiasub Eulogio patriarcha,
nuntium turbarunt Anastasii, Anliocheni episcopi, qui plerosque haereticos Ecclesiae reconciliaverat, et
epistolae, qux pro vcrbis lacrymas fluebant (Lib. vin, concordiam inter fideles iirmarat. Haec ut accepit
dolorem lenire, animumque pene sub
ep. 2). Ainici S. Gregorius, arrepto calamo statim amico gralulatus
adversitatum pondere deficieulem erigere conalus est esl, vicissimque de conversis nuper Anglis eum cer-
Gregorius. A quibus tunc vexaretur hic patriarcha, tiorem fecit. At de his jam diximus. Erat inler utrum-
non explicatur in epistola consolatoria summi pon- que sanctissima consuetudo mutuis confirmata bene-
Hareticos tamen qui tunc in Oriente grassa-
tificis. liciis et officiis Eulogius postularat a summo ponti-
banlur plurimi, sub variis Acephalorum, Severiano- fice, ul sibi cunctorum martyrum gesta, qux pix
rum, Theodosianorum nominibus, adversariorum memorix Ccnstanlini temporibus ab Eusebio Cxsariensi
ejus antesignanos exstitisse vix dubitamus. Prster collecta sunt transmitteret. At ille respondit so de
commemoratos heterodoxos,
monslra nuperalia hac Eusebiana collectione nihil unquam ante ac-
(<i)

consurrexisse queritur vigilantissimus papa; novos ceptam Eulogii epistolam audiisse. Addit Prxter :

videlicet errones, qui Prophetas, Evangelia, et dicta ilta qux in ejusdem Eusebii iibris de gestis sanctorum
Patrum evacuare moliebantur. Sed permanente, inquit martyrum coniinentur, nulia in arckico hujus noslrx
Gregorius ad Anastasium, vita vestrx sanclitati*, Ecclesise, vel in Romanae urbis bibliothecis esse co-
279 in protectoris noslri gratia speramus quod eorum gnovi, nisi pauca quxdam in unius codicis volumine
ora cilius obmutescant qux contra soliditalem verita- collecla. A'oi' autem pene omnium marlyrum dislinctis
tis aperta sunt : quia et quamlibel acuti gladii immil- per dies singulos passionibus collecta in uno codice
lantur, cum saxum feriunt, fracti resiliunt. Optiioa nomina habemus, atque quotidianis diebus in eorum
sane ratio, cur tot haereticorum tela in Ecclesia? fir- veneratione missarum solernnia agimus. Non tamen in
missimam petram intorta, relusa tandem in ipsos eodem volumine quis qualiter sit passus indicatur, sed
reciclerint auctores.
Aliunde spes affulgebat victoriaj tantummodo nomen, locus, el dies passionis ponilur.
de his EcclesioB hoslibus reportandae, scilicet ab Unde fit ut multi ex diversis tsrris atque provinciis
eorum divisione Quia, inquit sanctus Doclor, in
:
per dies, ut prxdixi, singulos cognoscanlur marlyrio
ipsis, qui a sanctx ecclesix doctrina divisi sunt, unitas D coronati {Lib. vm, ep. 36)
non est.
7. Hic habemus Martyrologii Romani prima veluli
Inter eos qnisancto Anastasio infensi erant, S. rudimenta. Ipsius meminit synodus Cloveshoviensis
Gregorius designare videtur patriarcham CP., quem an. 747 habita, in qua decretum ul per gyrum totius
ait addidisse onera, cum sublevare dehuisset anni natatitia sanctorum uno eodemque die juxla Mar-
; sub
ovium vestitu intus fuisse lupum rapacem et solum tyrologium Ecclesix Homanx, cum sua sibi conveniente
;

prx atiis halere appeliisse, quod dignus non fuo-at psalmodia et Marlyrologiorum
cantilena venerentur.
vel
cum fratribushabere, ob usurpatum scilicet oecumenici origo a fastis Ecclesiarum repetenda nobis videtur.
pairiarcha« titulum. Singulae enim habebant martyrum euorum aliorum-
5. Paulo post acccptas a Gregorio que sanctorum catalogum quorum in memoriam
litteras, Anasta- festi
sius ad tranquilliorem et meliorem
vitam (c) transiit, celebrabantur dies. HincCyprianus : Denique, inquit,

(a) Consule notam 327 ad Librum Sacramentorum. Eccles. c. 4, et lib. v, cap. 5.

(o) Lege etiam ep. 6 libri ix, et 55. Lege notas ad hanc epistolam.
('/)
(f) De Anastasio legendus Evagrius lib. iv Hisl
 .

409 S.£GREGORII MAGNI VITA, EX EJUS SCMPTIS ADORNATA. LIB. III. 410

et dies eorum commemo- A raque reperirentur, quasi in unum corpus redacta,

quibus excedunt annotate, ut
rationes eorum inter memorias marlyrum celebrare sed dilatae nihilominus erant actis singularibus mar-
possimus (Ep. 12, Patrol. tom. IV). De hoc argu- tyrum, maxime in Italia, et pra»sertim Romae mar-
mento lector studiosus consulat Henricum Valesium, tyrio coronatorum. Taceo de veteribus codicibus ad

qui singularem edidil de Martyrologio Romano disser- alia quam ad martyrum historias pertinentibus, quo-

tationem, Eusebium Cassariensem annota-

et suis in rum poterat esse RomaB inaxima ropia : de his enim
tionibus attexuil perpendatque rationes quibus ad- silet sanctus Doctor
;

struereconalurvirdoctissimus nullumunquam fuisse
proprium ac peculiare Martyrologium Ecclesiae Ro-
mansa ante illud quod jussu Xisti V Pontificis maximi
editum est hoc titulo, et Baronii annotaiionibus illu-
stratum. Praecipua ducitur ex veterum scriptorum
silenlio, quae tamen ruit lecto synodi Cloveshoviensis
allato supra testimonio. Non inficiatur quidem Vale-
sius Ecclesiam Romanam et alias saltem insigniores
Tertio quid velat etiam post sanctissimi Pontificis
obiium multos aliunde codices Romam fuisse allatos,
quos nunc laudare nos non puderet, etiamsi non es-
Qua etenim veneratione
sent Gregorio anliquiores?
membranae plusquam centum annorum
digcaj sunt
supra mille? Nunc ad historiae Gregorianae seriem
revocemus gradum.
9. Bellum hoc anno in Italia exarsisse innuitsan-

habuisse sua kalendaria suosque factos, quibus in- j, clus Grcgorius, dum deflet m&la quae a Barbarorum
B
scripta propriorum martyrum ac sanctorum episco- gladiis perpeti cogebalur (Lib. vm, ep. 2). Ipsos in
porum nomina continebantur, sed nullatenus marty- Sardiniam descensionem fecisse colligiturex epistola
rologia, qux non unius, inquil, loci propria, sed totius sequenti indictione scripta (Lib. ix, ep. 1 et seq.).
Eccletix fuere communia, quippe qux totius orbis Idcirco fortasse voluit S. Gregorius ut nullus etiam
martyres confessoresque generaliier conlinerent. Certe clericus a vigiliis et excubiis ad urbium custodiam
si ex allata definitione controversiam dirimamus, necessariis excusaretur eademque lege tenebantur :

Valesius lite casurus videtur. Quippe non alicujus Monacbi (Lib. ix, ep. 73). Non minus dolet vir san-
kalendarii meminit S. Gregorius, in quo martyrum ctus de judicum et magi9tratuum perversitate et ini-
tantum Romanw passorum nomina continerentur, quitate, quam de ferocitate hostium. Inter arma enim
sed oodicis in quo pene omnium martyrum distinctis silentibus legibus omnia sibi licere exislimabant.
per singulos dies passionibus collecla nomina. Ut Gennadius, Africae Patricius, Paulum, episcopum in
autem agi de martyribus ubique terrarum passis Numidia, multis ab annis vexabat. Cumque sedem
ostendatur, subdit. ln eodem volumine nomen, apostolicam appellasset, variis calumniis impetitus
locus, et dies passionis ponitur. Unde fit ut multi ex praesul, quorainus Romam veniret obstiterat patri-
diversis terris atque provinciis, per dies.... singulos cius, penes quem in administratione hujus provincia*
cognoscantur martyrio coronali. Hic quid sentiamus C summa erat auctoritas (Lib. vi, ep. 63). Consensit
de Valesii opinione aperire operae pretium judieavi- papa ut episcopus ad comitatum pergeret atque ad
mus, ne quis forte crederet notam quamdam quas Augustura sua3 deferret querelas (Lib. vn, ep. 2).
Valesio favet subjectam laudata; epistolae ex Gussan- Tandem Paulus in Numidiam redire jussus est, ut ab
villaeo fuisse a nobis adoptatam. Absit enim ut omnia episcopis hujus provinciae judicarelur ; cujus innocen-
quae in Gregorianas epistolas observavit vir doctus, tiam cognoscens Gregorius, ipsius causam episcopis
nobia approbentur. Adeodato, qui tunc (a) primatum gerebat, Maurentio,
8. Certe hoc loco suspicionem injicit de manu et praesertim Columbo commendavit (Lib. vm, epp.
exaratorum codicum etiam Vaticanorum suppo- 12 et 13) ; hunc enim noveral Ecclesiae a beato Petro
sitione, quam diluere nostri est olficii. Ait enim : fundatae addictissimum,etreetitenacissimum.Nihilo-
Romx nulla vel pauca tunc fuisse martyrum gesta, tamenminus ipsum adhuc munire curat contra opti-
nullas de martyrum passionibus narrationes, id certe matum sollicitationes et impulsus,
quibus ejus virtus
est mirabile, et novis auctoribus qui Vaticanos codices labefactari potuisset tiulla ergo, inquit, vos res ab
:

passim ingerunt, incommodum. xquilatis tludio, nulla suspendat potentia personarum.

At primo sanctus Gregorius minime dicit non exsti- Sed innitens prxceptis Dominicis, omnia qux sunt
tisse inarchivo Ecclesiae Romanae codicem 280 quem J)
rectitudini adversa, contemne. In dejendendis partibus
sibicommunicari postularat Eulogius, sed tantum justitix constanter intisle. Odia pro veritate, si qua
non inventum unde subdit Quxrentes quidem non
; : tunt, sustinerenon renuas ; ut tanto majorem in ad-
invenimus, ted adhuc non invenientes quierimus ; et si ventu Redemptoris nostri [ructum mercedit invenias,
potuerinl inveniri transmittemus. quanto ejus mandata non negligens, in favorem justitix
Secundo etiamsi cunctorum marlyrum gesta, qux... el defensionem impenderis.
Constantini temporibus ab Eusebio Cxsariensi collecla lO.Prcetercommunemsollicitudinem quam de tota
fuerant, in archivis et bibliothecis Romanis tunc lo- Ecclesia gerere debebat eummus pontifex, singulari
cum non obtinuissent, inde temere colligilur tunc studio et cura Ecclesiee Africanae prospicere teneba-
Romx nulla vel pauca fuisse martyrum gesta, nullas tur, quod a Romana suam traheret originem, ut
de martyrum passionibus namuiones. Fatetur fortasse docet S. Gregorius ad Dominicum, Carlhaginensera
Gregorius caruisse suo tempore bibliothecas Romanas episcopum, scribens Scientes unde in Africanis par-
:

collectaneisinquibus acta martyrum omnia aut ple- tibut sumpserit ordinalio sacerdotalis exordium, lau-

(a) Vide quae supra diximus lib. n, c. 6, num. 2.

411 S. GREGOKII MAGNl VITA, E.\ EJUS SCRIPTIS ADOKNATA. LIB. III. 412
dabiliter agitis quod sedem apostolicam diligcndo, ad A debeas segregare, atque eam secundum Dei timorem
officii vestri onginem prudenti recordatione recurritis presbijtcris, diaconis, ac clero, ut tibi visum (uerit, di-
(Lib. vni, ep. 33). llinc ad fovendam rautuam chari- screte dividere : ita sane ut unicuique sicul merilum la-
tatem leneri utriusque Ecclesiae antistites probal boris exegeril, libera tibi sit, juxla quod prxvideris,
excurritque hac occasione in laudes chantatis, his largiendi licentia; qualenus et hi qui merentur, etiam
verbis plane aureis : Magna autem charitatis virtus temporali se tentiant hoc commodo consolari, el aliU
est, dilecte /rater, qux sux vinculo alterna
sinceritalis adjuvante Domino, eorum ad melius contendant imi-
mutuo afjectu corda constringil, et ea a gralix non talionc proficere (Lib. ix,ep. G4).
compage
tinil dissolvi ; disjuncta conjungit, unita cu- 13. Qui, juslis Calanensium clericorum querelis
stolit, et ignotos sibi imagine reddit cognitos per amo- pulsatus, hanc senlentiam tulit contra episcopura,
rem. Quisquis igilur in hujus cardine menlem figit, eorumdem superbiam et inanem gloriolam repressit
eum de supernx patrise aabitaculo cujuslibel advcrsi- paulo post, ob usurpatos (b) campagos, quod cstgenus
tatis impulsio non evcllit ; quoniam quocumque se ver- Calceamenli ad usum pralatorum solemniter missam
lerit, a mandatorum limine non excedil (Ibid.). Ita cclebrantium. Iis uli cum solis in lota Sicilia diaconis
sapientissimus ille pietatis Christianaj magister om-
Messanensis Eeclesiaea Romanis pontilicibus conces-
nibus epistolis suis exquisitas (a) inspergebat sen- p sum olini fuisset, Catanenses tamen diaconi calceali
tentias de charitate, de mundi contemptu, de adversis campagis procedere prassumpserant. Quem temera-
patienter ferendis, de studio sacrarum litterarum, rium ausum exosus papa scripsit ad Joannem Syra-
et de caeteris virtutibus ad ccelestem vitam pertinen- cnsanum ul ea de re inquireret, ac utrum a se vel
tibus; eoque veluli sale quidquid scriberet condire alicujus auctoritaie id praesumpsissent explorarel
curabat. posteaque decerneret ipse quid facto esset opus. Nam
11. Episcopos, aliosque sacris ministeriis addictos sinegligenter, inquit, ea qux male usurpanlur omitti-
a turpi lucro et avaritia verbo et exemplo avertere mus, excessus viam aliis aperimus (Lib. viii, ep. 27).
potissimum satagebat sanclissimus Pontifex. Hinc 14. Quemadmodum superbe insolenterque agentes
moleste tulit Donum, episcopum Messanensera, pro coercebat, ita eliam utiliter pro Ecclesia militantibus
sepultura tantum pretium accepisse, ut ejus qui se- debita honoris praemia rependere satagebat. Idque
pulturae jus comparaverat, haeredes ad inopiam re- defensores hoc anno sunt experti nam septem ex ;

dacti viderentur. Suadet igitur episcopo utquaeacce- ipsorum collegio regionarios constiluit, ob strenue
pit restituat, maxime cum ea essejuris alieni Pa- navalam in causis Ecclesiae et pontificum obsequiis
lumbi, episcopi Consentini, testimonio probaretur operam (Lib. vm, ep. 14). Olim ex solis diaconis assu-
(Lib. vm, ep. 3). Etsi vero non prohibcat aliquid pro mebantur regionarii; postea, quorumdam pontificum
sepultura accipere, fateaturque antiqua ex consuetu- ^ concessione, ex schola notariorum et subdiaconorum
dine id factum tamen in sua Ecclesia vetitum
; ait nonnulli conslituti sunt; tandem ad defensores hic
a se fuisse, nec cuiquam assensum se praebiturum, ut honor pervenit S. Gregorii beneficio.
loca humandi corporis prelio possint adipisci. Nos, in- 15. Etsi hoc praesertim anno S. Gre^orius quantum
quit, qui episcopi dicimur, de humandis fidelium cor- sibi curae essent res monasliea? (e) plurimis epislolis
poribus pensa facere quid debemus ? Postea scribens palam pauca tamen ex his delibabimus. In-
feceril,

ad Januarium, indulsit tantum ut pro luminaribus signe prae cseteris est privilegium concessum mona-
acciperetur quod quisque offerre vellet. Peli vero, sterio sanctorum Joannis el Stephani in urbe Classi-
inquit, aut aliquid exigi omnino prohibemus ; quod tana conslituto, de quo scripsit ad Marinianum,
valde irreligiosum est, ne aut venalis fortasse, quod Ravennatem episcopum (Lib. VIIJ, ep. 15). Quid hoc
absit, dicatur Ecclesia, aul vos de humanis videamini privilegio cautum esset in gratiam monachorum,
morlibus gratulari, ex eorum cadaveribus sludeatis
si inde repetendum.
quxrere quolibet modo compendium (Lib. xi, ep. 3). Ex epistolis 31 et 34 liquet Castelliense monaste-
12. Leo Catanensis episcopus ferebatur quartara rium olim a magno Cassiodoro fundatum, non solum
redituum ecclesiasticorum partem non ex integro, tunc perseverasse, sed etiam floruisse, aliaque mo-
sed cum aliqua diminutione suis clericis dividere, £) nasteria sibi unita obtinuisse. Nam priori spistola

quod cupiditatis argumentura erat. Inde acolytborum Secundinus, Tauromenitanus episcopus, in Sicilia,

et aliorum de clero querelae ad papam pervenerunt. monetur ne paliatur monasterium suae dicecesis ad

Ex tribus aliis bonorura Ecclesiae portionibus una ce- Castellienses monachos pertinens, in laicae personae

debat episcupo et familix ejus, propter hospitalitalem potestatem venire. Alia epislola S. Gregorius incre-
et susceplionem, alia pauperibus, alia denique reparan- pare videtur Joannem, episcopum Scillitanum, in
dit ecclesiis servabatur (Lib. vni, ep. 7). Ut autem cujus civitate positum erat illud Castelliense coeno-
omnis querelarum calumniarumque in episcopum bium, quod ipsi concessa privilegia longo usu firmata
tolleretur occasio, hsc decrevit sapientissimua et tenlarel labefaclare. Hac ex epistola constat ipsum
aequissimus judex : Volumus ut quidquid 281 Eccle- Scillacium Castrum in solo juris monasterii fuisse
sise lux ex reditu vel quolibet alio titulo forlassis acces- fundatum, cujus incolae Castelliensibus persolvere

serit, quartam exinde portionem sine diminutione aliqua censum tencbantur.

(a) Vide ep. 17 ac 35 lib. ejusdem viu. (c)Videepp. 4,8, 9, U, 15, 31, 34.
(b) Vide notas ad laudatam ep.
413 S. GREGORII MAGNl VITA, EX EJUS SCIUPTIS ADORNATA. LIB. IV. 414

LIBEK QUARTUS ET ULTIMUS

Quidguid superest historise vitsegue S. Gregorii exhibens,

282 CAPCT PRIMUM. A ducibus per diversa loca, maxime in Romanis parli-
et

Abgcmenttii.— Pax Romanos inter

1. fit et LaDgobardos, pacem sicut promissum erat
bus conslilutis praecipiat
aaoiteote S.Gregorio. — Praedicit 2. eam dod fere
diuturaam. — Bellum rediDtegratur
3. ab exarcho. — cuslodire. Meluebat enim ne redintegrandi belli occa-
4. Schismatici ad Ecctesiam redeuDt. Quid pro ipsis ia sionem quaererent. Neque vanus fuit tiinor Ariulfu3 ;

uaitate Ecclesiae coafirmandis praestiterit S. Gregorius.

enim, dux Beneventanus, pacem servaturum se
— 5. Schismaticoruoiepiscoporum depravati mores. 6. —
5. Gregorii charilas erga schismaticos. 7. De Secua- — jurare noluit, nisi adhibilis certis conditionibus in
diao, mooacho celeberrimo. Scribit coatra tria capitula, quibus latenter ac subdole opportunitatem quaerebat
etsi minime schismaticus. —
Secundini humilis con-
S.
fessio. Eum consolatur S. Gregorius. 9 S. Doctoris — Romanos incautos ob fidem datam opprimendi.
sententia de usu et cultu sacrarum imaginum expendi- Suspicionem augebat, quod Wamilfrida, ex cujus
tur. AbEcclesiae doctrina dudc recepta dod exorbitat. —
10. Objectionibus occurritur. S. Gregorius m epistolis
arbitrio et consilio Ariulfus cuncla faciebat, omnino
ad Serenum prohibet solum ne imaginibus latriae cultus jurare despexisset. (Cf. Paul. Diac. I. iv, Hist. c. 13.)
tribuatur. —
11. Laudat imaginnm usum, tanquam auti-
2. Aliaex parte Agilulfus et Langobardi urgebant
quitus receptum. Sed nonadoratiouem propne dictam.
— 12. Ejusdem veneratio erga saactorum reliquias. fA.n. Gregorium ut pacto subscriberet, quod negabat, quia
598 et 599.) medius et sequester erat regem inter ac exarchum.
1. Jara a longo tempore S.Gregorius de pace Ro- Itaque cum res in ancipiti essent, bellumque sub
manosinterelLangobardosfaciendaconfirmandaque g specie pacis periculosius imminere videretur ne :

cogitabal quam ut impetraret egit tum apud impe

; ignis doloso cineri suppositus erumperet, Romanis
ratorem, tumapud Agilulfum regem ejusque uxorem nihil tale cogitantibus, suasit Gregorius ut in ip3a
Theodelindam, missisnon solum epistolis, sed eliam pace, belli agitarentur consilia ; scripsitque praeser-
lcgatis. Tam utili necessarioque reipublicae consilio tim ad Januarium Caralitanum primo de conciliandis
semper obstiterat Romanus exarchus quamvis viri- ; inter se hostium metu civium animis, quia, inquit,
bus impar, aliundeque belli et rei militaris non satis hoc maxime tempore, quando de hoste formido esl, di-
peritus esset, ut a Langobardis Italiam liberaret. Na- visum populum habere non debetis. Deinde varo de
per Hunnorum rex ab Agilulfo, Mediolani sedente, Caralitana urbe aliisque insulae locis muniendis. Unde
pacem impetrarat. Rebus itaque corapositis cum necesse est, inquit, ut fraternitas vestra, dum licet,
hellicosissima genle, Langobardi ferociusimminebant civitatem suam vel alia loca /ortius muniri provideat,
urbibus adhuc intactis. Non ita pridem Crotonam in alque immineat ut abundanter in eis condita procu-
exlrema parte Italiae expugnarant, abductis in capti- rentur : quatenus, dum hoslis illuc Deo sibi irato ac-
vilatem civibus. Nuperrime Sardiniam populabundi cssserit, non inveniat quod laedat, 283 sed confusus
invaseraDt, quod futurum praenuntiarat Gregorius; abscedat. Sed et nos pro vobis quantum possumus co-
monueratque tum Gennadium, Africas praefeclum ,
gitamus, et iis quorum ut se ad obsistendum
interest,
'

(Lib. vii, ep. 3),tum Januarium, Caralitanum episco- Deo prxparare debeant, imminemus : quia,
1

auctore
pum (Lib. ix, ep. 4 et 43), ut insulae defensioni pro- sicut vos nostras tribulationes vestras attenditis, ita
spicerent. Quis tunc ausus fuisset pacem sibi polli- quoque nos vestras afflicliones noslras similiter reputa-
ceri?At Deus in cujus manu sunt corda regum, mus (Lib. ix, ep. 6).
Agilulfum ad arma deponenda et accipiendas pacis 3. Metus de brevi futuro bello non fefellit papam ;

conditiones a papa oblatas flexit. Usus ille fuerat nam paulo post recruduit, et ferocius desaeviit. Nnper
Probi, (o) abbatis ministerio, quemjamante multum Agilulfus pacem perpetuam cum Theoderico, Fran-
temporis ad regem reginamque miserat, ut de pace corum rege, fcedusque constituerat. Tres duces, in
ageret, irrito tamen semper conatu quandiu vixit his Veronensem et Pergamensem, cuijam bis peper-
Romanus exarchus, hostis pacis infensissimus. Eo cerat, cum rebellassent, oppressos jusserat morte
itaque mortuo cum Callinicus pro reipublicas bono affici, ut hac severitate caeteros in offlcio contineret.
melius affectus summarerum politus esset in Italia, De pace paulo antea cum Hunnorum rege supra facta
spes denuo paci3 resarciendae affulsit. Tandemque diximus. Uaec perpendens Callinicus, ob reportatas de
facta est annitente praesertim Theodoro, Ravennae Sclavis victorias forte ferox, metuensque ne, liberab
curatore, quem adjutorem expertus est in omnibus omnibus bellis, Agilulfus conjunctis viribus in Roma-
Probus pro pace cuncilianda legatus (lbid., ep. 98). D nos ex improviso irrueret, ipsum occupare constituit.
Pacta conditionesque pacis Agilulfus rex optima fide Collecto itaque exercitu, tractisque ad imperii partes
sacramento confirmavit, qua de re Gregorius tura ipsi nonnullis Langobardorum ducibus, Parmam urbem
gratias egit, tum Theodelindae reginae, quam sludio- munitissimam obsidione cioxit ac expugnavit. Captos
gius pro concordia laborasse, a Probo abbate acce- in hac expugnatione Godiscalcum ducem et ejus
perat. In epislola ad Agilulfum eum rogat ut suis uxorem, regis filiam, Ravennam duxit exarchus. At

ta; Quis fuerit ille Probus abbas quaerit Mabill. Annal. Beuediot. lib. ix, num. 26, pag. 252.
415 S. GIIEGOIW MAGNI VITA, EX FJUS SCRIPTIS ADORNATA. LIB. IV. 416
illatara sibi injuriara ulcisci cupiens Agilulfus vicem- A ad schismaticum episcopum, qui de redilu ad Ecclesise
que rependerc, cum tentare velle Cremonam, Man- calholicae unitatem et ad propriam plebem eum ad-
tuam, Moutem Silicis in agro Patavino simulasset, moneret. Scripsit eliam Gregorius ad hujus insulae
ipsum adorsus est Patavium, quo potitus urbem solo habilatores, laudans amorem unitatis quosflagrabant,
aequavit ; tamen Ravennam se recepit,
praesidiura et de iis quaeMariniano scripserat eos ccrtiores fa-
populi autem pars maximaad
loca Venetorum palu- ciens.Pauca ex hac epistola quasi flosculos quosdam
stria confugerunt. Ne obsessis opem ferre posset excerpenda duximus, et apponenda mulcebuntenim, :

exarchus, rex imperavil Ariulfoet Langobardis Elru- et odore, et aspectu : liedemplor noster, inquit,
riam obtinentibus, ul Romam ipsamque Ravennam sicimis sumrna conjungit, ul ipse in xtemitate perma-
continuis excursiotiibus lacesserenl. Interim Avares, nens, ita lemporalia occulto instinctu pia consulens
Langobardorum et Sclavorum copiis juncti, ferro mo leraiione disponal : quatenus de ejus manu antiquus
igneque Histriam vastavere. Patavio capto, Mons Iwstis nullatenus rupial quos ante sxcula intra sinum
Silicisexpugnalur, et duo Langobardorum duces, matris Ecclesix coadunandos esse prxscivit. Nam, etsi
Tridenlinus ac Forojuliensis, qui a rege defecerant, quisquam eorum inter quos corporaliter dcgit, flatibus
veniam ob violatam fidem petunt, atque in gratiam molus, ad tempus ul paimes titubet, radix tamen rectse
recipiuntur. Ita turbatae pacis religione sacramenti fidci, qu.r ex occulto prodit, divino judicio virens ma-
p
paulo antea sancitae et consecratae Callinicus pcenas net ; qux accepto tempore fruclum de se osteatare va-
dedit. (Cf. Paul. Diac. Hist. Lang. lib. iv, capp. 21, leat qui latebat. Quod in vobis nunc ex desiderio veslro
24 et 25.) gcstum esse superni respeclus illustratione cognoscimus,
4. Id quam moleste tulerit S. Gregorius, qui pro qui schismaticorum inler quos habitalis pertinaciam
pace adeo laboraverat, quamque amare jacturam refutantes, coadunari ovili Dominico mente promplis-
illius fleverit hic pacis angelus, facilius est cogiUre sima ipsa rei operatione monstratis. Quibus enim scis-
quam verbis exponere. Dolorem tantisper lenivit sura displicet, sanos se velle esse teslantur, el repro-
reditus ad Ecclesiam (a) Capritanae insulae quae schis- bantes errorem, oslcnditis vos amare quod rectum est,
mati pro tribus capitulis conflato diu adhaeserat. vitare quod devium (Ibid., ep. 97). De aliis Histriae
Quandoquidem Gapritanos ad schisma ejurandum a populis qui schisma deseruerant, agitur in aliis pluri-
Callinico irapulsos audieral papa, ipsi gratias egit, mis hujusce anni epistolis (lbid., epp. 63, 94,95,99).
laudavitque consilium de revocandis adsinuru Ecclesiae In illis ad Ecclesiam revocandis eluxerat maxime
dissidentibus,et tumultuantibuspopulis sibisubditis. Gulfaris, magistri militum, studium, de quo ipsi gra-
Ne tamen in hoc proposito perseveraret, obstare vi- tulatur, et gralias agit piissimus pastor ; eumque ad
debatur jussio Mauricii Augusti, pro schismaticorum perseverantiam et ad proteclionem a schismate re-
defensione ad ipsum transmissa ; sed eam ita interpre- C deunlibus impendendam adhortatur.
tatur Gregorius Quod autem exemplar jussionis qux
: 5. Qui ex schismaticis illis ad ovile reversi iuerant,
ad vos pro schismaticorum defensione transmissa est, de pravitate episcoporum Histriae multa narrabant :

mihi ostendi voluislis, pensare sollicile dulcissima miki quae ul Mauricio imperatori significarent, medelam-
vestra excellentia debuil : quia quamvis jussio ipsa que flagitarent, Constantinopolim se contulerunt, et
subrepla est, non tamen in ea vobis prxceptum est ut Anatolio, sedis apostolicas legato, commendari pos-
venienles ad unitatem Ecclesix repellatis, sed ut venire tularunt, klcum illisdenegarenonpossetsanctissimus
nolentes hoc incerlo tempore minime compellatis. Unde Pontifex, scripsit Anatolio ut eis, salva ratione, prae-
necesse est ut hxc ip&a piissimis imperatoribus nostris beret auxilium. Non dubitabat enim quin haereticis et
suggerere fesline debeatis ; qualenus cognoscanl quod schismaticis, haud secus ac caeteris, aequum reddi
eorum lemporibus schismalici cum omnipotentis Dei deheret (Lib. ix, ep. 66).
solatio et labore veslro, sua sponte reverli festinant 6. Hoc sane proprio probavit exemplo, erga Co-
(Lib. ix, ep. 9). In eadem ad exarchum cpistola con- mensis Ecclesia; clericos, qui ab Ecclesia Romana
queritur S. Gregorius, tum de majore ejus domus, secesserant, ut Histricorum schisma sequerentur.
tum de Justino cujus consilio utebatur ;
qui nimirum Constantius, Mediolanensis archiepiscopus, studio
non obscure hasreticis favebant atque schismaticis. D sacerdotali eos monuerat ut ad Ecclesioe unitalem
Quia hujus insulae episcopus, postquam petitionc redirent. At illi responderunt se a multis injuriam
oblala Callinico postularat ul sibi cum omni populo passos, et preesertim ab Ecclesia Romana, quae suae
ad unitatem Ecclesiae reverti liceret, mentem deinde Ecclesise praedium quoddam usurparat, potius %H4
mutaverat et se ad schismalicos iterum contulerat, hac iniqua prorsus agendi ralionc a Romanorum so-
placuit papae ut Marinianus, Ravennas episcopus, cielate repelli, quam charitate allici. Haec utaccepita
Capritanae Ecclesiae ordinaret episcopum, qui ad suam Constantio Gregorius, respondit po3sessionera quara
raetropolim pertinerct, donec Histrici episcopi ad sibi ablalam Comenses causabantur cor.tra rationis
fidera catholicam rediiescnt, quorum scilicet provin- ordinem ultra detineri se minime passurum, si eis
ciae tribuebatur insula Capritana (Lib. ix. ep. 10). jure competeret, quamvis ad cominunionem redire
Nihilotamenminus ante novi episcopi ordinationem differrent, sed, cognita veritate, re3titui jussurum.
visum est sapienlissimoPontifici, ut mitteretur prius Porro si ad unitatem Ecclesix se converterinl, praediura

(a) In inlimo recessu maris Adriatici, non longe a liltore provinciae Forojuliensis.
417 S. GREGORII MAGNI VITA, EX EJUS SCRIPTIS ADORNATA. LIB. IV. 41

de quo erat conlroversia, quamvis illis non compete- A inde discant nimiam de suo statu securitatem abji

libenter consessurum. cere, et ex ea nasci solitam socordiam exculere,

ret,
7. Schismaticis, uti jam diximus, accenseri non
majorique conlra latentes hostis insidias excubare
debere Secundinum monachum qui tamen trium ca- vigilantia.

pitulorum damnatioui non coosenserat, vel ex epis- 9. At in fine laudatea epistolaa occurrit locus de

tola hoc anno ad ipsum scripta satis intelligitur. imaginibus, cujus occasione quid senserit S. Gre-
(Lib. ix, ep. 52). Magna erat Secundini fama, prae-
gorius de sacrarum imaginum usu et cultu inquiren-
sertira in aula regis Langobardoruiu, et apud Theo- dum et expendendum censemus. Postularat pius
deliadaru summa auctoritas, ob ipsius eruditionem monachus a pontifice sanctas imagines, cui morem
et sanctitatem. Unde voluit regina ut filium suum gerens misit surtarias duas imaginem Dei Salvatoris,
Adaloaldum e fonte sacro susciperet, Paulo rerum et sanctse Dei genitricis Marix, beatorumque apostolo-
Langobardicarum scriptore teste (Hist. Lang. I. iv, rum Petri et Pauli continentes. Praemonuerat disci-
c. 26), apud quem vocatur (o) Secundus, servus Christi
pulum de usu imaginum his verbis Valde nobit tua :

de Tridento. In inscriptione epistolae dicitur inclusus ;

postulatio placuit : quia illum tolo corde, tola inten-
lione quxris, cujus imaginem prx oculis habere desi-
et ex epistolaj serie ubi monomachus appellatur, ob
solitariam quam ipsum non
colebat vitam, liquetcoe- g deras, ut te visio corporalis quolidiana reddat exerci
nobitam, sed eremitam et anachorelam fuisse. Ejus tatum : ut dum puturam illius vides, ad illum animo
autem reclusionis districtio tanta nonerat, ut e cella inardescas, cujus imaginem videre desideras. Et in-

egredi non liceret, aut etiam de gravissimis negoliis fra Scio quidem quod imaginem Salvatoris nostri
:

tractarc. Profert Mabillonius exemplum Sigoberti non ideo petis, ut quasi Deum colas, sed ob recor-

reclusi apud S. Dionysium, in agro Parisiaco, qui dationem filii Dei in ejus amore recalescas, cujus
cumGrimone, abbaleCorbeiensi ad Gregorium papam te imaginem videre desideras. El nos quidem non
eo nomine quarlum, a Carolo, Francorum principe, quasi anle divimtatem ante illam prostemitur, sed
missus est (Ann. Bened., pag. 25-'). Cum adhuc hae- illum adoramus quem per imaginem aut nalum, aut
reret pia regina, et adduci non potuisset Gregorii passum, sed et in throno sedentem recordamur. Et dum
adhortationibus aut precibus ut trium capitulorum nobis ipsa pictura quasi scriptura ad memoriam Filium
damnationem amplecteretur, Secundinus, qui cum Deireducit, animum nostrum aut de resurreclione te-
ipsa idem sentiebat, libellum scripsit quo suam tue- lificat, aul de passione demulcet. Hic habemus omnem
balur sentenliam, rogavitque Gregorium Theodelin- de usu cultuque imaginum Ecclesiae catholicae doc-
da, ut ad singula libelli ad se a Secundino missi res. trinam et ipsam ante illas prostrationem. Neque de

p —
;

ponderet
r _._ Deprecatus
argumenta. _- r est hunc laborem bac parte
r laudatae epistolae
^ aiuplius disputandum,
^ . \ .

Gregorius ob podagra; dolores qui eum decumbere postquam eam Gregorio nostris in notis vindicamus.
cogebant, et ab omni lucubratione feriari. Sed siom- Praeterea idem docet sanctissimus Pateraliis in locis
nipolente Deo dispoaente, connaluero, inquil, ad indubitatis. In epistola ad Januarium paulo antea
cuncta qux mihi scripsit (Secundinus) subtiliter scripserat ut a synagoga Judasorum crux et imago
respondebo (Lib. xiv, ep. 12). Id tamen praastare Dei genitricis, cum ea qua dignum est veneratione au-
sanctissimo Doctori nunquam licuit ob assiduas in- ferrentur (Lib. ix, ep . 6).

firmilales. Neque vero quae paulo post scripsit ad

10.
8. Diu ante libellum hunc, in quo defide rebusque Serenum, episcopum Massiliensem, imagines qui-
ecclesiasticis disputabat pius ille monachus, scripse- dem non esse trangendas, aul ex ecclesiis projicien-
rat ad S. Gregorium, ab ipso poslulans erudiri, et das, imo potius in templis habendas, ut hi qui
contra hostis insidias ejus monitis muniri. Qua in litteras nesciunt, saltem in parieiibus videndo legant
epistola humili aperuerat confessione, se quamvis qux non calent ; at minime ado-
legere in codicibus
quinquagenario majorem, juvenilibus adhuc deside- randas inquam, veneralionem imaginibus de-
; hasc,
riis teneri et subjacere. Moleslissime id ferentem ac bitam non tollunt aut impugnant, sed damnant ico-
pene animo despondentera erigit peritissimus vitae nolatras, eos videlicet qui imaginera quasi Deum co-
ccelestis magister, illi respondens mirum non esse si D lunt, Secundinum.
ut supra legimus in epistola ad
majores insidias callidi hostis patiatur, qui majora Id liquet ex ipsis Gregorii ad Serenum scribentis
contra eum bella praparavit: Tanto quippe ille de- verbis Fraternitas vestra quosdam imaginum adora-
:

ceptionis molimina avdentius exquirit, inquit, quanto tores aspiciens, easdem in ecclesiis imagines confregil
patrix ferventius inhiare cngnoscit... Et nos
le coelesti atque projecit, Et quidem zelum vos, ne quid manu
quidem qui inter homines vivimus, sxpe per homines faclum adorari posset, habuisse laudavimus, sed fran-
a callido hosle tentamur. Vos autem qui viam vilx gere easdem imagines non debuisse indicamus. Subdit
prsesenlis, exlra hominum frequentiam ducitis, lanlo qua? jam ex parte retulimus, imagines lilteras nes-
majora certamina pali necesse est, quanto ad vcs ipse cientium codices esse, in quibus legant et discant,
tenlationum magisler accedit. Caetera omitto sane qua? ex libris addiscere non possunl.
eximia, et maxima a Monachis assidue legenda, ut Cum Serenus admonitionem summi pastoris insu-

(a) Idem Paulus docet ipsum historiam Langobardorum compendiose elucubrasse, lib. m, de Gestis Lan
gobar. cap 30, et lib. iv, cap. 42.
 419 S. GREGORII MAGNI VITA, EX EJUS SCRIPTIS ADORNATA. LIB. IV. 420
per babuissel, aliam is epistolam scripsit, qua ip- A 12. S. Gregorii mens erga cultum sanctarum ima-
sius teraere faclum acrius increpavit : Perlatum, in ginum agnosci quoque potest ex singulari veneratione
quit, a<f nos /uerat, quod inconsiderato xelo tuccensus, quam sacris exbibendam ubique docet
reliquiis ;

sanctorum imagines sub hac quasi excusatione, ne etiain linleis et pannis, (a) qui super
sanctorum apos-
adorari debuissenl, confregeris. Et quidem quia eas tolorum aut raarlyrum lumulos positi fuerant, aut
adorari vetuisses omnino lattdavimus, jregisse vero re- similibus. Qui sub ejus disciplina instituti erant Au-
prehendimus. Dic, /rater, a quo factum sacerdote ali- gustinus ejusque socii, oum Doroberniam ingressi
quandv 285 auditum est quod fecisti. Si non aliud, sunt, uti supra narraviraus, crucem et imaginem
vel illud te non debuil rcvocare, ul despectis aliis fra- Salvatoris pro sacro vexillo praeferre constiluerunt
tribus, solum le sanctum et esse crederes sapientem ? ul publice, quanlum iis cultum, quantam deferrent
Aliud est enim picluram adorare, aliud per picturx reverentiam, teslarentur. At quas a discipulis hic
historiam qui sit adorandum addiscere. Infra docet facta legimus, doctrinae magislri sunt argumentum.
vetustatem non sine ralione imagines admisisse. Unde CAPUT II.
ait Sereni facinusgravissimum in Ecclesia scandalum Arcdm. — —
Cyriacus abbas in Galliam legatus mittitur.
1.
generasse, ilaut maxima filiorum ejus pars ab ejus 2. Maesiliainvenit, ubi a Sereno male exceptus. 3. —
communione se suspendisset. Proinde horlamur, in- Inde Arelatum. De privilegiis ab apostolica sede ad re-
g gum postulationem coDcessis. —
4. Desiderio Vieooensi
nunc sludeas esse sollicitus, atque abhacle
quit, ut vel pro suae Ecclesiae privilegiissupplicanti quidresponderit
prxsumplione compescas, el eorum animos quos a tua S. Gregorius. —
5. Usum dalmalicarum Aregio Vapin-
censi concedit. —
6. Etpallium Syagrio Augustoduoensi.
disjunctos unitate cognoscis, paterna ad le dulcedine, Quibus coodilionibus. —
7. Epietolae ad Galliarum reges,
omni adnisu, omnique studio revocarc feslines. Convo- de emendandiscleri Gallicani corruptelis.Quo successu.
candi enim sunl dispersi Ecclesix filii, eUque Scriptu-
— 8. De Maurienoensi episcopo. —
9. Cyriaci legatio in
Hispaniam. —
10. Felix tuncHispaniae status. DeClaudio
rx sacrse est testimoniis ostendendum, quia omne manu- reani administro a papa lauJalo. 11. ArgumeDtum —
fnctum adorari non licet ; quoniam scriptum est: epistolae ad Leandrum scriptae. Pallio donatur. 12. —
Recharedi regis encomium. Respuit pecuniam a JudaBiB
Dominum Deum tuum adorabis, et iili soli servies oblatam. —
13. Eximia regi data monita. (An. 598 et

(Luc. iv, 8). Ac deinde subjungendum, quia picturas 599.)

imaginum qux ad xdiftcationem imperili populi luerant 1. Eccle3ia Gallicana Gregorio noslro semper cha-
factse, ut nescientes litteras, ipsam hisloriam intenden- rissima, hoc praesertimanno paternam ipsius experta
les quid actum sil discerent, quia transisse in adora- est sollicitudinem. Cumenim de variis vitiis et cor-
tionem videras : idcirco commotus es, ut eas imagines ruptelis in (b) Gallia grassantibus certior factus esset,
frangi prxciperes (Lib. xi, ep. 13). Ex his conslat non salishabuit de his emendandis reges et episcopos
11. Primo, S .Gregorium laudasse imaginumusum, admonere, sed etiam legatum eo mittendum exis-
lanquam antiquitus in Ecclesia receptum. Neque
c t iraavit qui, ut quantocius concilium celebraretur
:

tamen putamus ab ipsis religionis Christianaeincuna- adhaec resecanda,strenueapud principes ac antistites

bulis, nunc ccepisse usum, cum et Judaeis recens ageret (Lib. ix, ep. 105 et 120). Is fuit Cyriacus ab-
conversis potuissent imagincs esse offensioni, et bas S. Andreae ad Clivum Scauri, qui prius in Sardi-
Gentiles nuper factos Ghristianos ad idololatriam re- niam missus fuerat ut in (c) Barbaricinoru.m conver-
vocare. Sed ubi sine periculo potuerunt recipi, statim sione Felici episcopo collaboraret. Unde intelligimus
visae sunt in Ecclesiis maximead ornatum, et ad il- quantum floreret tum istud Romanum S. Gregorii
lileratorum eruditionem, ut docet sanctus Paulinus, monasterium; ex quo videlicet eodem tempore tot
Nolanus episcopus (In yatali 9, de S. Felice), qui assumpti sunt verbi sacri praacones ad Anglorum
quarto sasculo florebat. conversionem missi et sedis apostolicae legalus de-
;

Secundo, sanctum doctorem per adorationem quam lectus est, qui tum in Galliis, tum in Hispaniis gra-
vetatimaginibusexhiberi,inlelligeresupremum illum vissima negotia pertractarel. (Cf. Mabill. ann. Bene-
cultum soli Deo debitum. Unde adducithoc Scriptu- dict. lib. ix, p. 256.)

rae testimonium, Dominum Deum luum adorabis, elc. 2. Cyriacus mullis papae epistolis munilus, Massi-
Et infra quaerens aliquam Sereni facto excusalionem, liam primum venit maritimo itinere, ubi salutato
ait non alio consilio fractas ab eo, et projectas fuisse D Sereuo ej>iscopo nomine pontificis, litteras de frac-
imagines, quam ne adorarentur, quod jamanonnul- lioneimaginum commonitorias dedit, quarum supra
lis admissum observarat. Certe inter Gentes degebal meminimus (Cap. 1, n. 10). Legatum ab episcopo
Serenus, ul ait S. Gregorius (Lib. xi, ep. 13). In non ea qua par erat charitateac reverentia exceptum
Galliis hoc aevo multas adhuc idololatriae reliquias fuisse inde conjicimus, quod, ul liberius slomachari
superstites fuisse jam observavimus. Hinc nonnul- liceret, finxerit Serenus pontificias litleras a Cyriaco
los anteimagines prostratos videns Massiliensis epis- sibi oblatas, supposilitias esse. Hanc falsi suspicio-
copus, temere judicavil eos imaginestanquam Deum nem legato injuriosam graviter poslea redarguit S.
colere; ac majori temeritale, quae ad communionem Gregorius, ita scribens ad Serenum : Ex illo autem
ejus deserendam plerosque compulit, easdem iinagi- quod de scriptis nostris, quse ad te misimus, dubitasti,
nes fregit et projecit. 286 quam sis incautus apparuit. Nam si diligenter

^a) Vide lib. iv, epist. 30; lib. vn, epist. 26; lib. extendebatur Cyriaci legatio, el Syagrio collata po-
ix, epist. 122. lestas cogendarum synodorum.
(b) Maxime in regno Burgundiae exlra quod nin (c) Vide lib. iv, epp. 24, 25, 26.
421 S. GREGORH magni vita, ex ejus scriptis adornata. LIB. IV. 422
eaqux fraterno amore monuimus attendisses, non so- A citra quam videlicet nihil rutum habebatur qua vero
•

lum minime dubilasses, sed immo quid te sacerdotali accedente inconcussa omnia stabant.
gravitate oporteret agere, cognovisses. Neque enim 4. Arelate discedens Cyriacus fortasse
Viennam
Cyriacus quondam abbas, scriptorum nostrorum por- perrexit, Desiderioque archiepiscopo obtulit
S. Gre-
titor exslilit, istius disciplinx vel erudiiionis fuit, ut gorii epistolam, qua ipsi etiam pro privilegiis
sup-
vel ipse aliud facere, sicut pulas, auderet, vel istam plicanti respondet. Aiebit hic pra^sul Ecclesiae
suae
de ejus tibi persona suspicionem falsitatis assumeres. qu;edam olim privilegia esse ab apostolica sede con-
Sed dum monita salubria pensare postponis, contigit cessa, usumque pallii suos antecessores antiquitus

ut jam non solum actu, verumetiam esse interrogatione habuisse quae sibi aliisque in posterum Viennensi-
:

culpabilis (Lib. xi, ep. 13). bus antistitibus reslitui magnopere cupiebat.
Sed
3. MasBilia relicta Gyriacum Arelalem venisse nihil repertum in Ecclesis Romanas scrinio, quo de
credimus, et ad Virgilium detulisse summi pontificis concessis aliquando privilegiis illis fides fieret, testa-
epistolam, qua confirmabat privilegia cuidam mo-
(a) tur S. Gregorius unde monet archiepiscopum
;
ut in
nasterio virorum olim a Vigilio papa concessa. De requirendis Ecclesiae sua? charlis sit sollicitus; et si
privilegiis huic coenobio induliis nihil aliud scimus quae reperiantur quibus quod contendebat probari
quam quod nos docet S. Gregorius (Lib. xi, Ep. possil, Romam curet transmittere. Nam
g qui nova
111); scilicet gloriosae memoriae (b) Ghildebertum, concedimus, inquit, vetera libentissime reparamus
Francorum regem, intra muros Arelalensis civiialis (Lib. ix, Unde liquet non omnibus olim
ep. 112).
monasterium virorum constiluisse, el quaedam pro- metropolitanis concessum pallium. Eadem fere scrip-
habilantium sustentatione concessisse cujus ne vo- ; sit postea ^Eiherio Lugdunensi (Lib. xi, ep. 56).
luntas duceretur in irritum, et ea quae pro quiete 5. Cyriacum Vapincum petiisse testis est epistola
monachorum disposita fuerant, turbarentur,epistolis ad (e) Aregium episcopum Vapincensem scripta (Lib.
suis basc apostolica petiisse auctorilate firmari. Sub- xi, ep. 107), qua sanctissimus pontifex
tum amicum
junxerat pelilioni sux ut eidem monasterio tam in de suorum obitu moerentem consolatur, tum rogat
dispositione rerum, quam in ordinalione abbatis quse- ut synodo per Syagrium cogendae intersit,
ac se de
dam pariler privilegia largirentur : sciens quippe eam omnibus in ea gestis reddat certiorem, quod lanti
apostoticx sedi reverentiam a fidelibus exhiberi, ut viri sanctitatem compertam haberet. Aregius non
ita
qux ejus fuissent decreto disposita, nullius deinceps pridem Romam profectus fuerat ad invisenda san-
illicitse usurpatio is molestia quaterentur. Annuerat ctorum apostolorum limina, et ad salutandum S.
regiaj postulationis Vigilius papa, et ea de re scripsit Gregorium postularatque ut sibi atque archidiacono
;

ad Aurelium seu Aurelianum episcopum. Verum ne

suo licentia daretur utendi dalmaticis. lis enim tunc
lapsu temporis, quae indulserat Vigilius oblivione de- " non utebantur diaconi promiscue, sed tun icis quae
lerenlur, et ab Arelatensibus episcopis convelleren- erant strictis manicis, dalmaticae vero amplis. Legi-
tur, S. Gregorius exemplum privilegii ab antecessore mus in (/) Vila S. Caesarii Arelatensis, Symmachum
suo conccssi misit ad Vigilium, et omnia in ipso papam, tanta ejus merilorum dignttate permoium....
contenla rata se habere significavit. Nam licet, in- diaconos ipsius ad Romanx instar Ecclesix dalmali-
quil, ea qux semel apostolicx se is auctoritate sanciia carum fecisse habitu prxeminere. Aregius hominum
sunt. nil egeant firmitalis ; ex abundantia iamen cun- suorum infirmitate compulsus festinanter abscesserat,
Cta, qux pro hujus rei quiete a prxdecessore nostro nondum obtento dalmaticis utendi privilegio. Quod
statuta sunt, noslra iterum nuctoritale in omnibus per Cyriacum ad eum
misit, additis etiam ipsis dal-
roboramus. Fralemitas erqo veslra ila se in custodien- maticis. (Cf. Joan. Diac. I. m, c. 59.)
dis eis exhibeat : qualenus et omnem occasionem in- 6. Tot perlustratis urbibus, legatus tandem Augu-
quietudinis exdudat, et aliis hxc operari suadeat, dum stodunum pervenit, ubi maxime cum Syagrio epi-
se in custodienda (c) defuncti piissima voluntale, sollici- scopo de negotiis ecclesiasticis tractandum erat.
tam, ui decet, exhibuerit et devotam. Adeo cautum Duas ad eum S. Gregorii epistolas detulit Cyriacus,
esse servorum Dei tranquillitati cupiebal optimus unam velul encyclicam et Syagrio Augustodunensi,
pater. Ct-cterum hsc et similia (d) privilegia saepc D Elherio Lugdunensi, Virgilio Arelatensi, Desiderio-
Gallicanis monasteriis, postulantibus etiam regibus, que Viennensi episcopo communem, qua grassantia
concessa romanis a pontificibus, jam tunc summara in Gallicanis Ecclesiis mala enumerat, videlicet simo-
eorum etiam in Galliis auctorit.item fuisse probant, niam, neophytorum seu laicorum nondum probato-

'a) De hoc monasterio consulc notas ad laudatam regem, fundatorem etiam habuisse Aurelium; for-
epis
c[J istolam, etAnnales Bened. Mabill. lib. v, p. 128, tasse quod ipsi regulam dederit ad cujus praescrip-
ubi refellit conjecturam auctoris pontitic. Arelat. de tum viverent monachi. Eam lege Cod. Reg. part. n,
hoc monasterio. pag. 69.
(b) Multa alia raonasteria construenda curavit et (d) Vide praeserlim lib. xm, epp. 6, 8, 9, 10.
amplissimis ditavit donis Childebertus, maxime cele- (e) Sive Aredium
bic successerat Sagittario, qui
:

berrimum S. Germani apud Parisios asceterium.
(c) Ex his verbis discimus non solum Aurelium pri-
vilegiis ab apostolica sede indultis consensisse, sed
etiam ut concederentur optasse quod persuadere
videtur praefatum monasterium, praeier Childebertum
cnm Salonio plurimis in conciliis fuerat deposilu».
Tandem uterque in basilicam B. Marcelli Cabil. sunt
custodia detruditur, teste Greg. Turon. lib. v. Histor.
; c. 28.
(/) Tom. I Act. SS. a Mabillonio edil. p.665.
423 S. GREGORII MAGNI VITA, EX EJUS SCRIPTIS ADOHNATA. LIB. IV. 424

rum praeproperam provectionem ad sacerdolia, mu- \ rex, noluit amplius Taurinensi subesse Episcopo,
lierumcum clericis cohabitationem nec non syno- quia ha:c urbs erat in Langobardorum ditione. Itaque
;

dorum quae quotannis haberi debent, neglectum de proprium habere coepil episcopum urbs (c) Maurien-
;

quibus eliminandis in concilio deliberandum censet na, qui primo Tarentasiensi metropolitano attributus
alteram, qua prius gratiis actis ob navalam Augusti- est, postea Viennensi, quod hodie perseverat.
no operam, ipsi (a) pallii usum concedit, decernitque 9. Cyriaco apud Hispanos felicius legatio cessit :

ut Ecclesia Augustodunensis primum in provincia elenim ipso annitente, ut par est credere, celebratum
locum post Lugdunensem obtineal. Deinde Syagrio est hoc anno kalendis Novembris Barcinonense con-

tanquam apostolicae sedis vices gerenti curam con- cilium, cujuscum quatuor sint tanlum canones, duo
gregandae Synodi demandat. Magua erat hujus epi- simoniacam labem insectantur, lertius adversus prae-
scopi 987 auctoritas apud Brunichildern reginam maturas Neophytorum ordinationes conditus est. Hoo
ejusque nepotes Tbeodericum et Theodeberlum. Nec nomine, ut diximus, intelliguntur laici, qui nondum
immerito, nam sacerdotis nomen, Joannis regionarii assidua exercitatione probati, auspice ambitu, saecu-
aliorumque multorum testimonio, etiam moribus im- lari potestate duce, ad sacerdotia, et ad ipsos prosi-
plebal. Jam pridem erat ex quo Brunichildis de lirc audebant episcopatus.
pallio ipsi concedendo apud papani egerat. Quid 10. Felix tunc eral Hispaniae status sub Recharedo
autem causae fueril, ut lardius hoc honore donare- rege optimo, qui ad regni sui administrationem ad-
tur, disce ex laudata mox ad eamdem reginam epi- jutores adhibuerat probos viros in his Claudium et ;

stola.Imo quando illi utendi pallio ad sacra tanlum Leandrum, Hispalensem episcopum, de quo saepe
missarum solemnia celebranda polestatem fecit, jam dictum est. Claudius vero quis et qualis esset,
adjecit conditionem Quod, inquit, ita tibi dandum
: non potest melius agnosci quam ex Gregoriana epi-
esse decrevimus, si prius per synodi de/initionem emen- stola cujus lator fuit Cyriacus Quia unguenti more :

dare promiseris qux corrigenda mandavimus. Et infra : bonorum fragrat opinio, vestrx Glorix de Occidenta-
inde quia prxcellentissimos fitios nostros Francorum libus partibus hucusque odor tetendit. Cujus profecto

reges magnam vobis novimus dilectionem impendere, aurte suavitate respersus, multum fateor quem nescie-

omni vos sludio omnique agere annisu necetse est, ut bam dilexi, atque intra sinum cordis amoris manu le

]uod de synodo congreganda mandavimus, fraterniiatis rapui : nec jam eum nesciens diligebam, cujus bona
vestrx vigilantia compleatur, atque omnia illic qux cognoveram. Qui enim mihi magna inlentione notus,
proanimarum salute scripsimus censeantur ; quatenus ted corporis visione manet incognitus, de eo procul-
per hoc, et vos zelum vestrum, et qualiter vobis illi- dubio veraciter dicere possum, quia personam illius
cita displiceant oslendatis, el nos utililer providisse, tcio, sed domum nescio. Magna autem vestrx laudit

qui vettram ad hoc prx cxteris personam elegimus, ^ datur asserlio, quod excellenti Gothorum regi vestra
videamur (Lib. xi, ep. 11). Gloria sedulo adhscrere perhibetur : quia dum malis
7. De eodem argumento scripserat papa cum ad boni semper displiceanl, bonos vos esse certum esl,
Brunichildem, tum ad reges Theodericum et Theo- qui bono placuistis (Lib. ix, ep. 120). Postea oplimum
debertum {Lib. n, epp. 109 et 110). Summa ejus virum ad perseveranliam hortatur; etin line episto-

Epistolarum est, multos per simoniam ordinari, et lae commendat Cyriacum, ut pcraclis qux ei injuncta
ex laicis repente fieri episcopos. Synodum ad haec erant, nulla cum remeandi mora prxpediret. De dua-
emendanda celebrari curent ; insuperque constituant bus aliis epistolis ab hoc legato in Hispaniam delatis,
ne Judsis Christiana liceat habere mancipia. De sy- una ad Leaudrum, altera vero ad ipsum regem.quae
nodo celebranda iterum scripsit mullas (b) epistolas sane sunt eximise, tacere non est integrum.
duobus annis elapsis. 11. In priori Gregorius mire laudat htteras quas
Concilium tamen pro extirpandis et eliminandis e nuper a sancto viro acceperat. Boni, inquit, sapien-
clero Gallicano hujusmodi corruptelis, quod sanctis- tesque viri, cum tegeretur (haec epistola) adfuerunt,
simo poniifici adeo cordi erat, nullum his tempori- quorum slatim viscera in compunclionem commola
bus habitum in Galliis legimus, fortasse quod Sya- sunl. Capit quisque amoris manu in suo corde te ra-

grio sibi praelato episcopi, metropolitani maxime, D V ere i

0U!<1 •* l "a tpistola tux mentis iulcedinem non
obtemperare detractaverint. erat audire, sed cernere. Accendebantur et mirabantur
8. Non feliciorem eiitum habuit quod postularat singuti, atque ipse ignis audientium demonttrabat, gui
ab iisdero regibus pro Ursicino, Tdurinensi epis- fuerat ardor dicentis. Quse sane magnum deperditae
copo, nimirum, ut ejus Ecclesiae subtracta» quaedam hujus epistolai desiderium generanl. Unum in ea
parochiae restituerentur (Ibid. epp. 115 et 116). vituperat pontifex incredibilis humilitatis, et dolet
Controversia praesertim erat de Mauriennensibus el ab amico scriptum nimirum vilam suam cunclis esse
;

Segusiensibus ;
quas cum occupasset Guntramnus imitabilem. Hisprovocatur ad lacrymas de amissa

(a) Supra observavimus non omnibus metropoli- (c) Dictapostea cum ipsa valle S. Joannes de Mau-
tanis datum olira pallium. Neque illis solis conces- rienna, ob miraculorum S. Joannis Baptistae celebri-
sum probat exemplum Syagrii. Plurimis etiam Siciliae talem hoc in loco, ubi insignes ejus exstant reliquiae;
episcopis, aut Syracusanis aut Panormitanis con- de quibus vide Greg. Turon. lib. i de Glor. Mart. c.

cessum legitur in Gregorianis epistolis. 14 et seq.

(b) Vide lib. xi, ab ep. ad 63.
425 S. GREGORII MAGNI VITA, EX EJUS SGRIPTIS ADORNATA. LIB. IV. 42 fi
prioris vitae tranquillitale, adeptoque pontificatu :
A. admiretur ipsa, quam sint magna qux fecil. Qux dum
Quasi enim, inquit, prospero flatu navigabam, cum per occullum tumorem apud semetipsam extollitur,
tranquillam vitam in monasterio ducerem. Sed procel- ejus qui donum tribuit, gratia privatur Quid ergo
losis subito motibus tempestas exorta, in sua pertur- in his agendum esl, nisi ul malignus spiritus cum nobis
batione me rapuit, et prosperitatem itineris amisi : ad elevandam menlem reducit bona qux egimus, nos
quia quiete perdita mentis naufragium perluli. Ecce semper ad memoriam mala nostra revocemus : quate-
nunc in undis versor, et tuse intercessionis tabulam nus et nostra cognoscamus esse qux peccando fecimus,
quxro, ut qui navi integra dives pervenire non merui, et solius omnipotentis Dei munera, cum peccata decli-

saltem post damna ad littus per tabulam reducar (Lib. namus ?

ix, ep. 121). Pro acceptis a rege muneribus sacras reliquias
In fine epistolee significat missum ad Leandrum ex rependit Gregorius. Longe ampliora dona Recha-
S.

S. Petri benedictione pallium, quod et antiquae con- redus miserat diu antea per legatos qui erant abbales
suetudini, et ipsius gravitati ac bonitati, et Recha- ex monasleriis ; at quibusdam scopulis prope Massi-
redi regis, qui hunc honorem suo in fide catholica liam inhxrentes, vix suas potuerunt animas liberare
patri et magistro concedi rogarat, optimis moribus (Lib. ix, ep. 61). Sed de Gregoriana ad hunc regem
jure debebatur (Lib. ix, *p. 122). n epistola satis, maxime cum in notis ad ipsam, ejus
excellentia commendetur.
12. In epislola qua (a) litteris a rege acceptis res-
pondet S. Gregorius, non minus elucet summa animi CAPUT III

demissio. Nam postnuam de conversis ad fidem ca- Abgdu. — Gregorius aegrotans, nihil remittit de cura
1.
pastorali. —
2. CreLueotius Byzaceoae provinciaa primas
tholicam Recbaredi opera omnibus Gothis, prius ad ejus judirium confugit. —
3. Melropolitanorum in
Arianis, exclamavit stupens : Rxc est immutatio suaa provinciae episcopos auctoritas. 4. Vagantes abs- —
que metropolitani licentia episcoposad eos remitti ju-
dexterx Excelsi (Psal. lxxvi, 11); subdit : cujus enim bet S Gregorius. —
5. Forma judiciorum in episcopos
vel saxeum peclus tanto hoc opcre cognilo, non statim in condemnatione episcopi MeliteDsis. —6. DefeDsorum
tux exceltentix
officium usurpaotes puoiuntur. 7. Humilis responsio —
in omnipotentis Dei laudibus, atque in
S. Gregorii ad injustas querelas. 8. Iu variis ejus —
amore mollescat? Rxc me, fateor, qux per vos acla decretis quanta eluceat prudentia. 9. Quanta ejusde —
sunt, sxpe conveuientibus filiis meis dicere, sxpe cum
moDaehis sollicitudo. —
10. S. Columbanus eum cousulit.
(An. 598 et 599.)
eis pariter admirari deleclat. Hxc me plerumque etiam
1. Etsi compertum habemus hoc praesertim anno
contra me excitant, quod piger ego et inulitis tunc
Gregorium infirma usum esse valetudine, ac poda-
inerti otio lorpeo, quando in animarum 288 congre-
gra laborasse, numquam tamen strenuum se magis
gationibus pro tucro aelestis palrix reges elaburant.
ostendit in exsequendis quae sui erant officii, uti pro-
Quid itaque ego in illo tremendo examine judici ve
q bant W. ,
de negotiis ad universi pene orbis
variis
nienli dicturus sum, si tunc illuc vacuus venero, ubi
Christiani episcopos ab eo scriptae epislolae (Lib. ix,
tua excellentia greges posl se fidelium ducel, quos
ep. 121 ; Lib. x, ep. 35) : adeo ul perpensis quae pro
modo ad verx fidei gratiam per studiosam et conti-
Ecclesia et republica gessit dicere libeat, aegrotante
nuam prxdicationem traxit(Lib. ix, ep. 112).
Gregorio, semper valuisse ac viguisse pontificem.
Poitea gratias agit pro muneribus regiis ad beatum 2. Exlroma ex Africa, nimirum ex Byzaceoa pro-
Petrum missis (in his erat calix aureus), et maxime vincia Crementius ipsius primas ad papae judicium
Iaudat regem ob rejectam ingentem pecuniae sum- tandem confugere coactus est. Is de quodara crimine
mam, quam Judaei obtulerant, ut legem contra ipsos fuerat accusatus, et imperator eum juxta canonica
latam refigeret : quo facto, auro innocentiam prae- statuta voluerat a Romano pontifice judicari, eed
tulit, et Davidem aamulatus est, imo superavit. Nam Theodorus magisler militum, acceptis decem auri
si ab armato rege in sacrificium Dei versa esl aqua con- minime fieret. Urgebat tamen Augu-
libris, obstitit ut
tempta, pensemus quule sacrificium omnipolenli Deo stus ut papa transmilteret aliquem, et quidquid esset
rex obtulit, qui pro amore illiui non aquam, sed aurum canonicum faceret. Crementius itaque a suis collegis
accipere contempsit? Itaque, fili excellenlissime, fi- et coepisoopis impetitus, instante aliunde imperatore,
denter dicam, quia libasti aurum Domino, quod contra misit in Siciliam Martinum scholasticum ad Joannem
eum habere noluisti. Magna sunt hxc, et omnipolentis u Syracusanum, quem sciebat Gregorio gratissimum et
Dei laudi tribuenda (Lib. ix, ep. 61). familiarem, ut eo favente facilius posset summo pon-
Quanto prasstantiora erant quae de juveni rege
13. tifici obrepere. Profitebatur hic primas se apostolics
narrabat Gregorius, tanto majus imminebat asuper- sedi subjectum esse ; sed dubium erat utrum pure
biae spiritu periculum. Neque enim, inquit, latrunculi an ficte. Quod autem se dicebat sedi apostolicae sub-
in via capere vialores vacuos expetunt, sed eos qui jici, si qua culpa in episcopis invenitur, inquit S.
auri vascula vel argenti ferunl. ltaque contra dolosi Doclor, nescio quit ei episcopus subjectus non tit. (Vide
hostis latentes insidias eum eximiis monitis et prae- lib. ix, ep. 59.)

ceptis muniendum putavit. Sxpe namque, inquit, Crementius ejusque patronus Martinus scholasti-
malignus spiritus ut bonadestruat quibus prius adver- cus, ut Byzacenorum episcoporum criminationes
sari non valuit, ad operanlis mentem post peractam facilius diluerentet in eos regererent, deipsis varias
operalionem venit, eamque tacitis cogitationibus in querelas ad summum pontilicem detulere ; maxime
quibutdam tuis laudibus exculit; ita ut decepta mens quod ex illis aliqui sine primatis sui epistolis ad co-

Patrol. LXXV. 1".

427 S. GREGORII MAGNI VITA, F.X FJCJS SCRIPTIS ADORNATA. LIB. IV. 428
mitatum profecli essent, et conventus illicitos cele- A instituerat, quam perscriptam ad summum ponlifi-
brarent. Id minime sibi probari significavit Grego- cem miserat postea. Qua lecta Gregorius Joanni
rius, hoc negotio sententiam ferre nobrit
at in : rescripsit : Quia tatiti facinoris ultio nulla debet dila-
Quia, causarum origo vel qualitas omnino
inquil, tione differri, fralernitas vestra ires vel quatuor de
nobis ignota est, (a) pronuntiare aliquid definilive non fratribas ac consacerdotibus nostris sibi adhibeal, ut
possumus; ne, quod reprehensibite nimis est, de rebus ipsis quoque prsesentibus prxdicta ac satisfacta veri-
non bene cognitis proferre scntentiam videamur (Lib. tate,prxdictum Lucillum de episcopatus ordine, quem
vi, ep. 58). Scripsit vero ad Joannem Syracusanum, hujuscemodi sceleris contagio maculavit, studeal sine
ipsius arbilrio permissum ea de re colloqui cum ambiguitate deponere (Lib. ix, ep. 63). Criminis epi-
Martino, et quid facto esset opus judicare. Causam scopi conscii ct participes esse dicebantur quidam
Cremenlii postea in synodo Byzacenee provincias sive diaconi sive presbyteri quos, prasmissa sedula ;

agitatam nos docet epistola 32 libri xn, ad eamdem indagatione si rei reperiantur, vult pontifex ab ho-
synodum scripta. noris sui gradu dejici, et in monasteria pcenitenliae
3. Ex querela Crementii de suae provincia? episco- causa detrudi.Quod spectat ad laicos, ejusdem pec-
pis sine sua licentia et litteris commendatitiis ad cati societate maculatos, deeernil eos, qui rei esse
Comitatum, hoc est ad aulam profectis, datur intel- g claruerint, Dominici corporis ac sanguinis participa-
ligi quantun: tunc a suis metropolitanis aut primati tione privandos, indictis insuper litaniis et orationi-
bus penderent eorum suffraganei. Idem probatur ex bus. (b) Tempus hujus pcenitentiae definiendum relin-
alia S. Gregorii epistola Sardiniae episcopis directa, quit Joannis arbitrio ;
quem admonel providere, ut
qua arguit tum eos qui diem paschalis festivitatis a iis qui mortis
urgerentur periculo viaticum non
buo Metropolita non dignabantur addiscere, 289 negetur. locum dejecti episcopi cum suffectus
In
tum illos qui pro emergentibus Ecclesiae suae causis esset Trajanus abbas monasterii Syracusani, S. Gre-
transmarina petentes, sine sui metropolitani cogni- gorius praecepit ipsi restitui a Lucillo et a Petro
tione vel epistolis, sicut canonum ordo constituit, ejus filio res Ecclesiae Melitensis cujus depraedator
audebant ambulare. Hortamur ergo, inquit, fraterni- fuerat flagitiosus hic episcopus, non rector aut pa-
tatem vestram, ut antiquam Ecclesiarum vestrarum ter (Lib. x,ep. i). Petiit novus episcopus ut quatuor
consueludinem exsequentes, tam de suscipienda Pas- aut quinque monachos e suo monasterio assumere
chali denuntiatione , quam etiamsi quemdam veslrum sibi liceret, quos adjutores et convictores haberet

pro causis propriis ubicunque compulerit ambulare quod etsi aequum judicaverit sapientissimus pontifex,
necessitas, ab eodem melropolilano vestro secundum tamen illos concedere propria auctoritate noluil;
indiclam vobis regulam petere licentiam debeatis, nec sed id Joannis permisit arbitrio, ne jura episcopi
^ ininuere videretur.
eum
1

postponere in aliquo prsesumatis ; excepto si, quod

non optamus, contra eumdem melropolitanum veslrum 6. Hoo ipso anno asquissimi pontificis vindicta
habere vos aliquid causx conlingat, ut ob hoc sedis exarsit in eos qui defensoruin nomen et auclorita-

apostolicx judicium requiratis [Lib. ix,ep. 8). tem asciscere sibi audebant in Sicilia. De iis inqui-
4. Vagos episcopos metropolitanis inobedientes rendis et coercendis ad Romanum defensorem scri-
ipsis reddi praecipiebat, ut dignis afficerentur pcenis. psil. Quia vero unus ex illis Martianus nomine, Joanni
Unde scribit Syagrio Theodorum quemdam, episco- episcopo patrimonii Romani curam gerente obedien-
pum dixcesis Mediolanensis, qui disciplinam Con- tiam exhibere dislulerat, contumacem (c) in exsilium
stantii archiepiscopi devitans morabatur in Gallia, deportari jubet.
diligentissime requirendum et ad metropolitanum 7. Qui inflexam erectamque mentem in his omni-
suum reducendum. Jubet eadem in epistola Menatem bus judiciis exercendis ostendit, quam demissi tamen
quoque episcopum, de dimcesi Romanx Ecclesix, cui esset animi probavit, maxime respondendo Joanni
episcopatus nomen non amplius in honore erat, e Syracusano jam saspe commemorato, de nonnullis
Galliis pelli, et Romam transmitti; ut sub ea qua di- querelis contra se, ut a Joanne audierat, publicalis
gnum erat observantia refrenatus, sxculares mores, ordinandis quibusdam ritibus ad
(Lib. ix, ep. 12). In

ad sacerdotalem studeret cov.vertere gravitatem (Ibid., D missam pertinentibus, Gregorium consuetudinibus

ep. H3). Ecclesiae Constanlinopolitanae obsecutum esse asgre

5. Forma judiciorum in episcopos reos, describi- ferebant, qui falso pro Ecclesia Romana zelo abrepti,

tur in epistola ad Joannem episcopum Syracusanum. ejus honorem muluatis ab inferiori Ecclesia cere-
Commota querela adversus Lucillum, Melitas civilatis moniislaesum causabantur. Ad haec respondet Pon-
episcopum, Joannes inquisitionem deipsius crimine tifex hurailitate quara dignitate praestantior, primo

(a) Eadem prudentia elucet in ep. 29 lib. x, ubi de
causa Pompeii episcopi agitur. In eavidetur minime
probare confessionem criminis tormcntis extorqueri.
Rxc, inquit, gesta esse poteranl ad deftniendum
idonea, accusati ea confessio sequeretur ; si tamen
si
eamdem confessionem subtilitas e.aiminis ex occullis
eliceret, et non alfliclio vehemens exlorqueret, qux
frequenter hoc agit, ut noxios sese fateri cogantur
De excommunicatione episcopi, presbyterorum
(b)
etdiaconorum nulla fit mentio, quia suorum gra-
duum privaiione suflicientes poenas dabant. Quando
aderant sufficientia criminis indicia, presbyteros
aliosque clericos in districtam custodiam conjici ju-
bebat S. Pontifex. Vide lib. x, ep. 4.
(c) Vide lib. xi ep. 71, et lib. xm ep. 45, ubi etiam
fit mentio pcenae exsilii inflictae aut infligendae ole-

etiam tnnoxii. ricis, ipsis quoque episoopis in foro ecclesiastico.

 429 S. GREGORII MAGNI VITA, EX EJUS SCRIPTIS ADORNATA. LIB. IV. 430
se nulliu9 alterius Ecclesiae ritus in his quae consli- A num, ut ad ipsum confugeret, dum in Galliis exaei-
tuitimitalum esse secundo se non pudere imilari
; taretur, ob singulares quosdam Scottorum ritus,
quidquid boni in inferioribus Ecclesiis repererit : maxime ia celebratione Paschatis quorum erat reti-
Stultus est enim, inquit, qui in eo se primum existi- nentissimus. Ea de causa scripsitad nostrum Grego-
tnat, ut bona qux viderit, discere contemnat. Quee sane rium (Lib. ix, ep. 127). Summa ejus epistolae
est, in
tam sapiente pontiflce sunt dignissima. celebratione Pascha, rejecto Victorii cyclo, Scotto-
8. Sancti viri summaprudentia praesertim enituit, rum morem amplectendum, cuiAnatolius ab Hiero-
in his quae adversus Judaeos negoliatores conslituit, nymo laudatus favit. Consulit etiam S. Gregorium
ne mancipia Cbristiana ipsis retinere liceret, quod de episcopis, aut per simoniam ordinatis, aut post
maxime cupiebant et variis artibu9 obtinere quaere- lapsum tempore diaconatus necnon de monaehis
;

bant ; sed omneselusil virperspicacissimuset in mira monasterium suum deserentibus. I.audat librum Re-
simplicitale sagacissimus. Ejusdem prudentiae depu- gulae Pastoralis, peiitque expositiones in Ezechie-
tandum quod, etsi suis eleemosynis nullos terminos lem
Anno sequenti habitum est in
et in Cantica.
praescribi sineret, decreverittamen haud paliendum Gallia concilium in quo Scottorum ritus a Columbano
ul concessa per aliquot annos in eleemosynam, post- observatus proscriptus fuit. E Gallia pulsus sanclis-
ea quasi debilum quid exigerentur (Lib. a, ep. 36). B simus abbas, ad Agilulfum Langobardorum regem
Quanquam ea quae ad Ecclesiae jura perveniunt perrexit, et in ejus ditione Bobiense monasterium
alienari legis ratio non permitlat, ut ipse S. Doctor celeberrimum construxit. Cur autem in regno Lan-
praefatur in epistola ad Romanum defensorem, tem- gobardorum sedem figere maluerit, quam in aliis
perandam tamen aliqusndo legis hujus severitatem Italiae locis, id forte in causa fuit, quod apud Lan-

censuit intuitu misericordiae (Ibid., ep. 26). Qua- gobardos nosset damnationem Irium capitulorum
propler donatam ab Ammonia Romanas Ecclesiae do- non esse receptam. Huic enim damnationi adver9a-
mum, Calixeno ejus nepoti paupertate laboranti batur pius aliunde abbas, ul ex ejus epistola ad
restituijussit : maximo cum contenderet aviam suam Bonifacium IV liquet. (Cf. Annal. Benedict. I. ii,
hujus domus alienandas nullam habuisse potestatem ; p. 256.)
etsi id minime probaret. CAPUT IV.
Eumdem Romanum alia admonuit epistola (Lib. Argum. — Gregorii in iDfirmitatibus patientia et assi-
1.

ix, ep. 27), caveret ne patrocinium Ecclesiae facilius

duus labor. —
2 Qua sollicitudioe exortani Agnoitarum
haeresim opprimere conatus sil. Laudat scripta sanc-
impendendo flagitiosos defenderet, ac sic fieret con- ti Eulojiii adversus illos 0c< urrit errori nasceuti lhes-
scius eorum facinorum unde nec litterarum suarum, saloDicfe. — 3. Sclavi in Itahauo irrumpunt. Pactae ad

9i
:

quag forte commendatitias incaute dedisset, ratio-

auDum induciae cum Laugobardis. — 4. Eorum regi
p nascitur tilius. Lanyobaniorum vestes et cultus.
nem ullam haheri voluit (tbid., ep. 69). Nunc bre- 5. Augustus reos repetundaruin puuit. Asyla in ecclesiis.

viter perslringamus quas in ordinis monastici graliam

Gregorii pro amicis aecusatis solliciludo- 6. Judicem —
ad clemeutiam IWtere conatur. —
7. Amicum fortuuis
hoe anno ab aequissimo patre decreta suot. exutuin consolatur, et liberalitate recreat. Ejusdem
9. Primo irritum declaravit testamentum cujus-
coDsolatoria? litteras ad Domioicuni. —
8.Prospens rebus
uientes ad earum cODtemptum acceudit. —9. Amicorum
dam abbatissae, et quas aliis illicite legarat, restitui vitiaminimedissimulat. —
10. Fortuuatus Neapolitanus
ejus monaaterio jussit episcopus moriiur. De ipsius successore diu deliberat
Quia, inquit, ingredientibus
:
sauctus Gregorius. —
11 Duceui Campaniaeob «exatos
monasterium convertendi gratia, uiterius nulla est moDachos arguit. (An 599 et 600.)
teslandi licenlia, eliamsi monachica vestia non sit 1. Gregoriiocgritudines in dies ingravescebant at ;

assumpla (Lib. ix, ep. 7). De his legenda libri decimi dicere polerat cuin Apostolo Cum inplrmor, lunc
:

epislola prima. potens sum (II Cor. xn, 10). Summam animi sui
Secundo controversiam inler Antonium subdiaco- 3BquaIitatem inter tot morborura crucialus optime
num suum cujusdam xenodochii praepositum, 3590 adumbrat his ad atnicum Eulogium verbis Ecce, :

et Domitium presbyterum et abbatem monasterii SS. inqu\t,jam biennium pene e.vpletur quo llectulo teneor,
Maximi et Agatha? composuit, et quae inter illos pacta
tantisque podagrx doloribus affligor, ut vix in diebus
erant confirmavit (Lib. ix, ep. 20). festisusque arl horarum trium spatium surgere valeam,
Terlio Massam Veneris ab Ecclesiae Romanae acto- D missarum solemnia celebrare.
Mox autem cum gravi
ribus injuste occupatam reddi jussit monaslerio pellor dolore decwnbere, ut cruciatum meum possim
sancti Marci apud Spoletum (Lib. ix, ep. 30). interrumpenle gemitu tolerare. Qui dolor interdum
Quarto cum questus e9set Valentinus, presbyteret mihi lentus est, interdum nimius. Sed neque ita lentus
abbas, monachos a se exigente culpa (a) corumunione ut recedat, neque ita nimius ul interficial. Unde
fit ul
privaios, in dicecesi Spoletana nihilominus ad com- qui quotidie in morte sum, quotidie repellar a morte.
munionem recipi, S. Gregorius Chrygantho, episcopo Nec mirum, quia peccator gravis talis corruptionis
Spoletano, scripsit, ne confugientibus ad ejus Eccle- carcere diu teneor inclusus.Unde compellor excla-
siam monachis communionem indiscrete reddi pate- tnare : Educ de carcere animam meam, ad confiten-
retur (Lib. ix, ep. 37). De privilegiis monaslerio dum nomini tuo (Psal. cxli, 8). Sed quia meis hoc
Arelatensi concessis diximus capite superiori. precibus adhuc obtinere non mereor, rogo vestrx tan-
10. Fama 9ummae ejus benignitatis in
monachos, clitatis oratio sux mihi inlercessionis adjutoriumpm-
impulit forta8se celeberrimum abbatem Columba- beat, meque a pcccati et corruptionis pondere liberum
(a) De excommunicatione monachorum pro culpis,
consule Reg. aancti Benedicti capp. 23, 24, 25, 96 et 27*
 431 S. GREGORII MAGNI VITA, BX EJUS SCRIPTIS ADORNATA. LIB. IV. 432

reddal in illam quam bene nostis libertatem glorix A Inebriatus eructabat. Gerte sufDcit Gregoriana haec
filiorum Dei (Lib. x, ep. 35). .Estivi calores qui ad epistola,ad Agnoitarum somnia refellenda in ea ;

podagrae cruciatus mitigandos conferre posse vide-
bantur, quod apti essent ad noiiurn et
humorem dispellendum, aliunde corpori ejus valde
contrarii erani, ut ipse ait (Hom. 34 in Evang., n.
1) ; quia lentis et continuis febribus urebatur.
Alius
proculdubio pontifex nihil aliud cogitans quam de
enim occurrilur omnibus, unde Christo qualiscum-
morbidum que ignorantia posset affingi. L)e hoc argumento
scribendi occasionem habuerat doctissimus papa.
Quippe ante biennium Jerosolymilani quidam mona-
chi Constantinopolim venerant, et ea de quaestione,
ut conjicere licet, Anatolium sanctae sedis apocrisia-

levandis incommodis, de adhibendis remediis accer- rium interrogaranl. At ille diaconus respoodere dis-
eendisque medicis, ad eorum nutum negotiis eccle- tulit donec Gregorium consuluisset. Cui, inquit ipse

siasticis nunlium remisisset, omnesque ponlificalus ad Eulogium, ego ante longum tempus quam vestra
curas vicariis credidisset. Non desunt summis anti- scripla susciperem, conlra eamdem hxresim ipsa res-

ititibus et episcopis. qui succedere oneri pastorali, pondi, qum postmodum in epistola vetlrx sanctitatis

sive ex charitate, sive ex cupiditate ambiant. At inveni ; atque omnipotenti Deo magnas gratias retuli,
sanctissimus Pastor omn^.um Christi ovium, in alie- quia de cunctis inquisitionibus Romanorum atque
nos humeros rejiciendum uon pulavit
et vicarios r> Grxcorum Patres, quorum nos sequaces sumus, uno
jugum sibi a Christo imposilum, ita enim appellabat spiritu sunt locuti (Ibid., ep. 35).
Agnoitas Nestoria-
pontificale munus. nos fuisse Gregorius docet essemanifestum(lbid., ep.
2. Preecipua autem ejus sollicitudo fuit insurgentes 39); unde me qua ratione contrarius Eutychia.
latet

errores, mox ut innotescerent, discutere et oppri- norum error ipsis a Theologo tribualur.
(b) doctissirao

mere. Non ita pridem exorta erat Alexandriae haere- Certe neque Gregorius, nequeEulogius quicum ipsis
sisAgnoitarum, cujus initia quidam referunt ad et coram et scriptis congressus fuerat, ipsos Eutychia-
Themistium diaconum, unde dicli sunt Themistiani. nis unquam accensuerunt. Eodem lempore vigilan-
Hanc haeresim excitasse quosdam monaehos ex Pa- tissimus Ecclesiae Pastor cum accepisset in Ecclesia
laestina auctor est S. Eulogius Alexandrinus, qui Thessalonicensi non leve ortum scandalum, Luca
adversus hujusmodi hsereticos decertavit (Joan. presbytero et Petro concilium Chalcedonense susci-
Damascen. de Hxres. apud Pholium Biblioth. cod. pere nolentibus.eade re statimscripsit ad Busebium,
230). Hi vero Christo ignorantiam tribuebant, ex Thessalonicensem archiepiscopum, ut ad removen-
nonnullis Evangelii locis male inteilectis. Nimirum dam offensionem sedulo incumberet. Qua exepistola
Chrislo de Lazaro sepulto inquirente, Ubi posuislis praesertim docemur, quid sit prsstandum ab iis de
eumf (Joan. xi, 34) et alibi dicente : De die avtem quorum fide suborta est suspicio. De Luca eadem
illo vel hora, nemo scit, neque angeli in coslo, ncque ^ adhuc praecepit sanctus Gregorius anno sequenti.
Filius (Marci xin, 32) ; inde asserendum putabant 3. Ecclesiam lurbantibus haereticis, res imperii
ipsum ea ignorasse. Gontra hunc 291 errorem non erant pacatiores. Nam Sclavi per Histriae aditum
scripsit Eulogius, et adGregorium (o) lucubrationem jam in Italiam intrare cceperanl, quando S. Grego-
suam approbandam curavit mittere ;
quam papa rius ad Maximum Salonitanum qui de Barbarorum
valde laudavit, ut doctrinae Ecclesiae prorsus consen- irruptione monuerat, rescripsit (Lib. x, ep. 36). Ad
taneam : De doctrina vestra, inquit, contra hxrelicos, eumdem quoque annum Baroniusquae de Cha-
refert
qui dicunlur Agnoitas, fuit valde quod admiraremur gano, Avarum rege, Venetiam provinciam invadente,
quod autem displiceret, non fuit. In eodem autem Foroque Julii insidiis Kamildae potito, narrat Paulus
sensu jamdudum communi filio nostro Anatolio dia- Diaconus (Lib. iv, c. 12). Ulrum his Barbaris fave-
cono plurima scripseram. Ita autem doctrina vestra rintLangobardi, dum imperii provincias depopulati
per omnia Latinis Patribus concordavit, ut mirum sunt, non audemus asserere nam hoc eodem tem- ;

tnihi non essel quod in diversis linguis spiritus non pore factum fuissepacem cum rege Langobardorum,
fuerit diversus. Nam hoc quod de ficulnea dixislis, in aut potius pactas inducias usque ad mensein Mar-
eo sensu proprie bealus Augustinus loquilur, quia cum tium indictionis quartae, testatur
S. Gregorius ad

Evangelitta subjunxit : ISondum enim erat tempu* D Innocentium, Africs prajfeclum, scribens. Hac in
ficorum (Mar. xi, 13), aperte cognoscitur quod per epistola occurrit insigne humililatis ejus, et summae
ftcum Dominus in Synagoga fruclum quzsierat, qux erga Augustinum observanliae non praelereundum
folia legis habuit, sed fructum operis non habebat. Non argumentum Quod, inquit, in expositionem sancti
:

enim poleral Creator omnium nescire, quia truclum Job transmdti vobis codicem voluislis, de vestre om-
ficus non habuit, quod dum tempus ficorum non essel, nino studio gaudemus : quoniam illi rei eminentiam
omnes polerant icire (Lib. x, ep. 39). Pergit sanctus vestram studere conspicimus, qux nec totos foras vos
Pater oslenderemirum consensum doctrinee Eulogii exire permiltat, el ad cor iterum sxcularibus cuns
cum Augustiniana, quam Ipse sitibundus hauserat.et dispersos recollignt. Sed si delicioso cupitis pabulo sa-

(a) Forte ipsa est quam exhibet Photius loco assi- nitatem loquitur. Qua de re legendee Disquisitiones
gnato. In ea omnem a Cbristo etiam homine nmovet RR. PP. Congreg. S. Vitoni, n parte, pag. 108, ubi
ignorantiam. Aliter sensisse videtur Athanas. lib. ile alia proferunl S. Athanasii testimonia ex ep. ad
Incarn. contra Arian. n. 7 Cum dicit de ultimo die,
: Serap. et rx orat, 4 contra Arian.
inquil, nemo novil, neque Filius .... secundum huma- (fyVide Natal. Alexand. saeculo vi, cap. 4, art. 3.
 433 S. GREGORII MAGNI VITA, EX EJllS SCRIPTIS ADORNATA. LlB. IV. 434

ginari, beati Augustini palriotx vestri opuscula legite, A sule sisteral judicandum, S. Gregorius eidem Scri-
etad romparationem siliginis illius nostrum furfurem boni signiflcavit morae ac procrastinationis causam
non quxratis (Lib. x, ep. 37). fuisse gravem infirmitatem, non dilationem sponla-

4. Ex eadem Romre nuntia-

epistola intelligimus, neam. Quid de illo judicatum sit assequi non possu-
tam Langobardorum mortem. Id incer-
fuisse regis mus. Hunc tamen expraefectum a pristino statu non
tuni esse scribit Gregorius, quod postea falsum com- excidisse, sive quoad honores, sive quantum ad for-

perit. Imopro luctu de morte principis, maxima fuit tunas, conjicere licel ex epistola duobus post annis
in tota gente laetitia de nato ipsi iilio nomine Ada- ad eum scripta [Lib. xn, ep. 22).
loaldo. Editus est in lucem Modicia? non procul a 6. Libertinus, quondam Siciliae praefectus, S. Gre-
Medioiano, qui locus Theodelindae reginae charus. gorii familiaris, longe duriua habitusest. Rogaverat
Ibi enim basilicam S. Joannis Baptistae tolius gentis exconsulem pius Poniifex ut amicum haberet com-
patroni aedificavit, ornamentis auri et argenti decora- mendatum; et de ipso adplurimos alios eodem con-
vit, et amplissimis ditavit praediis. Olim hac in Eo. silio scripserat. Sed Leontius exconsul, vir sane ni-
clesia quse adhuc stat, ministrarunt monachi Bene- miae severitalia, misit ad Gregorium exemplar
dictini. Ibidem exstruxit regia munificenlia celebre cujusdam cautionis plane exsecrabilis, quaa Gdem
palatium.ubidepicta prscipua Langobardorum gest a g fac iebat quam perversa mente ad prsfectura; digni
videbantur. (Cf. Paut. Diac, lib. iv, capp. 22, tatem Liberlinusaccessisset. Tacite exprobranti quod
23. 26 Mabil., Mus. ltal. p. 212 et 213.)
;
scelestis3imum hominem commendasset respondit
Fortasse non erit injucundum ieclori hoc loco Papa, se de nemine unquam ad ipsum scripsisse nisi
describere ex Paulo Diacono quis tunc esset Lango- ut protectionem suam, favente justitia, praestaret ; de
bardorum cultus, quae vestes.utex Modiciani palatii Libertino, praefecto Sicilia dato, provinciam univer-
pictis tabellis deprehendebatur. Cervicem radentes sam gratiasretulisse, quod sufficiens videbatur ejus
nudabant usque ad occiput capillos a facie usque ad
;
probitatis argumentum, caeterum quis esset, aut
utramque frontis par-
os demissos habentes, quos in
qualee causas habuerit, quidve ad impactas orimina-
lem discriminabanl. Vestimenta eorum erant laxa, liones responderet, sibi prorsus incognilum Vnum :

et maxime linea, ornata institis varii coloris. Galcei

hoctamen, inquit, bene alque conttanter novi, quia et
erant usque ad summum pollicem pene aperti, et ti quam in rebus publicis fraudem fecit. substantia ejus
alternatim laqueis corrigiarum retenti. Postea cce- csedi debuit, non libertas. Nam in hoc quod liberi cx-
perunt (a) hosis uti, super quas equitantes subrugos
dunlur, ut taceam quod omnipotent Deus offenditur,
birreos mittebant. Sed haec de Roraana consuetudine
ut taceam quod vestra opinio vehementer gravaturi
trahebant.) Cf. loc. sup. laud.)
p piissimi tamen imperalorit nostri omnino tempora fus-
5. Interim Mauricius imperalor brevi pacis inter-
cantur. Hoc enim inter reges gentium et imperatorit
vallo uti constituit ad rationes exigendas ab iis qui
Romanorum distat, quia reges genlium domini servo-
pecunias publicas dispensandas acceperant, ac in
rum sunt, imperator vero Homanorum dominus libero-
proprios convertisse usus ferebantur. Eo consilio
rum. Vnde et vos quidquid agitis, prius quidem servata
misit Romam Leontium exconsulern, quem S. Gre-
justitia, deinde custodita per omnia libertate agere de-
gorio commendavitDomitianus, Melitinae metropoli-
betis (Lib. x, ep. 51).
tanus. Augusti, utjamdictum est, cognatus ; rogans
insuper ut in iis quae ei pro publica utilitate serenis*-
Pergit vir sanctissimus increpare nimiam judicis

simorum Dominorum jussione mandata erant, in

austeritatem, ad eam emolliendam eximia sane
et

quantum ratio sineret, suffragari dignaretur. pr32ceptadare,exquibuspauoah33C decerpereplacuit:

Id
libentissime se praestiturum pollicitus est papa Quoties(c) ira animuminvadit,mentem edoma, vince te
; nec
id implere distulit, nara cum Gregorius expraefectus ipsum. Differ tempus furoris, et cum tranquilla mens

et alii qui repetundarum accusabantur, in septa ec- enim in vindiclam malo-

fuerit, quodplacet judica. Ira

clesiastica se recepissenl, quod pro inviolabili habe- rumsequi debetralionemanimi, non prxire, ut quasi an~
rentur asylo, S. Gregorius eis persuasit ut exirent, cilla juslitix posl tergum veniat, et non lasciva ante
et rationes suas exponere curarent (Lib. x, ep. 50). Q faciem prorumpat. Aliquando vero ostendenda est, et
Egressi sunt itaque, et Marco Scriboni qui ad exhibi- non exhibenda; aliquando exhibenda est, sednunquam
tionem eorum venerat traditi, accepta priussponsione tequenda. Quando enim inexsecutione justitix placata
nullam se violentiam passuros. Gregorium exprae- mente irascimur, iracundiam et non tequimur et exhi-
fectum amicitia sibi conjunctissimum commendavit bemut.
S92 Papa tum (b) plurimis in Sicilia episcopis, tum Pro Libertino commendando scripserat quoque
Leonlio exconsuli et aliis quos in accepta provincia Gregorius ad Amandinum domeslicum (Lib. x, ep.
vel adjutores et consiliorum participes habebat, ve quod moleste ille tulit, etsi nihil asperi haberet
52),
ministros. Cum diu post indictum et constitutum epislola. Jamque Gregorio rescribere asperis verbis
tempus a Marco seu Azimarcho Scribone, Gregorius parabat, sed ne id exse tueretur prohibitus est per
eipraefectus in Siciliam venisset, ut se coram excon- somnium. Testatus esi enim te in somnis vidisse

(a) Hosa, libiale, caliga. Galli olim dixerunt hou- 0) Vide epist. libri x, a 54 usque ad 60 inclu«ive.
tcux. Affines sunt voces Germanicae, Italice, etc, (c) Noveral fortasse Leontium irae esse impatien-
idem significantes. tem. De eodem argumento vide ep. n ejusdem libn.
435 S. GHEGOIUI MAGNl VITA, F.X F.JUS SCRIPTIS ADORNATA. LIB. IV. 436
papam ea de causa reprehendenlem et increpantem. \ 10. Hocanno mortuus est Fortunatus Episcopus.
7. Ad Libertinum omnibus pene fortunis exutum Eum pauloanteobitum redarguerat Gregorius ({,<*. x,
Gregorius epistolam scripsit consolatoriam, et ut ep. Ziet 25), tum de mininia sollicitudine erga mo-
adversa paiienter sustineret amicum hortatus est. nasteria, tum de occupatis Urbis portis et aqueeductu
Verbis addidit liberalitatem, quam solita urbanitate quorum cura et custodia pertinebat ad Theodorum,
condivit: Peto autem, inquit, nc injuriosum ducatis, majorem populi, et ad Rusticum seniorem. Proinde-
quod viginti a nobis vestitus ad puerosvestros per Homa
-
quejussil aequissimusPontifex usurpatarestitui. Erat
num defensorem scri/isimusprxberi, quiadebeali Pelri hic major populi fere idem magislratus ac apud nos
apostoli rebus, quamvis parva sinl qux ofjeruntur, pro modo 2J>3 major urbis. Amplissima jam tum erat
magna semper benedictione suscipienda sunt (Lib. x, civitas Neapolis. Ibi artifices in diversacorpora, pro

ep.. 31). unaquaque arte quam profitebantur, coaluisse disci-

Nonunidumtuxatamico.sedpluriraisimpendendum nnis ex querelis saponariorum adversus Joannem
fuit a Gregorio consolandi olficium, praesertim Domi- Palatinum, qui nova plurima eorum corpori prx/udi-
nico, Carthaginensi episcopo, ob pestilentiam in cialiter nitebalur imponere, et sibi proficere volebat
Africadesaevientem, quem docel quinam fructus ex quiquid commodi de inlroitu ejus accederet, hoc est
hoc flagello 3int colligendi. Tunc Italiam a tali per- g quidquid persolvebant qui huic ordini aut corpori
cussionenon tuisse liberam asserit, ad quam plurimee sociari impetrabant (Lib. s, ep. 26).

quasi acervalim accedebant calamitates (Lib. x, De successore Fortunati diu deliberatum. Parspo-
ep. 63). puli favebal Joanni Diacono ; sed a papa rejectus

8. Quos noverat rebus uti prosperis, et nulla affli- est, quia cum parvulam haberet filiam, ejus conti-
clione magistra erudiri ad bonorum temporalium nentia nondum sufficienti tempore probala .erat et
contemptum, et aeternorum amorem magis ac magis explorata. Pars alteraPetrum item diaconum elege-
accendebat. Ilascribit ad illustrem quamdam femi- rat, qui nec pontilici placuit propter nimiam simpli-
nam Magnam nobis Ixtitiam Glorix
:
vestrx ingessit epis- citatem. Praeterea dicebatur olim pecuniam ad usuram
dedisse. Neuter itaque factus est episcopus, sed Pas-
tola, qux xternx vilx desiderium vos habere ttgnavit;
sed quia hujusmodi studium fugitiva solet mundi gluria quem plurimaeGregorianas epistolae.
chasius ad
prxpedire, hortamur ul Nunc de rebus monasticis ad hunc annum per-
meniis vestrx saluberrimam 15.

deliberationem res quxlibet iransitoria non revocet, tinentibus agendum foret, sed brevilatis gratia, uni-

nec ab incxpto eam tramile deviet. Sed magis supernx cam dumtaxat S. Gregorii epistolam in defensionem
patrix amor accendat, prxmia mansura solticitent, et monachorum scriptam expendemus. Ex monasterio
ad venturi Judicis promissionem certa semper aspiret, n S. Archangeli, apud Neapolim, monachus quidam
abierat ad hostcs; quod, Godescalcum Campaniae du-
atque ex temporalibus xtemamercetur: ut ex hocet in
vera gloria esse et inter matronas possitis calesles ad- cem, in tantum furorem abripuit, ut januas monas-
temporum, terii frangi jusserit, et quidquid ibi inventum est,
scribi. Reducite ad animos prosperiiates
diripi. Fuscus, monasterii abbas, discrimen fugaeva.
multitudinem hominum, dignitatum pompas, matrona-
rum gloriam, divitiarum abundaniiam. Attendite hxc seral, sciens ducem ipsi fugitivi monachi crimen
omnia ubi vel quid facla sunl; et ex hoc pensate quam impingere. Quod quam absurdum esset ostendit S.
nulla sint,et quia qui ista diligit somnium vigilans Gregorius, eum ad saniorem revocans mentem pro-
videt (Lib. x, ep. 4).
prio exemplo : Numqnid et diebus magnitudinis tux,

9. Amicorum minime dissimulabat ad eos

vitia
inquit, multi de civitatein qua
consislis ad Langobardos

scribens. Ila Clementinam patriciam alloquitur: milites fuga non lapsisunt ? Et quis tantx indiscretio-
nis, tantxque possit stultilix reperiri, ut eorum iniqui-
Nunlialum nuhi est quod si quando vosquisquam of-
tatem tibi xstimet applicandam? (Lib. x, ep. 11).
fenderit, dolorem irremissibiliter Quod si
retinelis.
quia quantum vos diligo,
Vishuic monasterio illata fortasse occasionem de-
verum ett, tanlum contristor :
deratConstantio monacho et presbytero trausmigran-
pelo ut hoc a vobis vitium nobililer excludatis, et secus
boni operis segetem inimici semen crescere nonsinatis.
di in Siciliam, et secum auferendi monasterii suivela
D et codices. Quicumibi diem clausissetextremum,Gre-
Dominicx oralionis verba ad memoriam reducantur,
gorius, a Fuseo abbate rogalus, ad Fantinum defen-
et non apud vos plus valealculpa quam venia. Exces-
sorem scripsit, ut ablata restitui curaret (Lib. x,
sus Glorixveslrx Lonitas superet, et magis salubriter
ep. 14).
ignoscendo devolum facial, quem potesl persistens fa-
cere asperitas indevolum. Relinqualur
CAPUTV.
unde vere-
cundiamhabeat, etnon servelur quod doleat. Nam ple-
illi
Abgcb. — 1. S. Gregorius obstat ne is Mediolani esset
episcopus, quem Agdulfus elegerat. Ordiaatur Deusde-
rumqueplus virium habel discreta in correclione remis- dit. Somnium cujusdam heteredoxi deaequ.ilitate Eccle-
sio, quam in exsequenda ultione districtio (Lib. x,
fiae Mediol. cum Romaua. —
2. Amos patriarchae Jtro-
solymitano mortuo succedit Isacius. — 3. Multiplex et
ep. 58). gravissicuus S. Gregorii morbus. — 4. De amicorum
Si contingeret amicos ex libertate corripiendi
sal.ilemngis quam de sua est sollicitus. 5. Ainico» —
aegrotantes ad poenitenliam hortatur. Preesertim Ve-
quandoque offendi et exacerbari, amicabilibus verbis nantium. Quo mortuo de ipsius filiabus sollicitudinem
eos delinire satagebat, ut intelligerent aspera verba gerit. —
6. Hostes imminent Siciliae. Fides in Sardinia
propagatur. —
7. S. Gregnrius Tbeoctistam de haaresi
non exodio, sed excbaritate fluxisse. infamatatn consolatur. —
8. Scandalum tollere debemui
437 S. GREGOUIl MAGNI VITA, EX EJUS SCRIPTIS ADORNATA. LIB. IV. 438
quaudo possumus. — 9. HeBresisobject» Theoctistae ca- \ quaedam mansuete corrigendo, queedam quse corrigi
pita refelluntur. —
10. Calumniatores gravibus poenis
nequeunt, aequanimiter tolerando.
addicit S. Gregorius. —
11. Falsarium puuit. 12. De —
rebus ecclesiastieis. —
13. Et mouasticis. 14. Uecha- — 3.Hoc anno quoque parum abfuit quin orbis om-
redi regis mors et successores. (An. 600 et 601.) nis Chrisiianuspraestantissimumsuumamitteret pon-
1. Mortuo Constantio, Mediolanensi episcopo, pe- lificem. His verbis, quam male se haberet describit.

riculum schismatisin Ecclesia Mediolanensi immine- Multum jam tempus esl quod surgere de lectulo non
bat. Nam clerus et populus unanimes elegerant in valeo. Nam modo me podagrx dolor crucial, modo nes-

ejus successorem Deusdedit diaconum. At rex Agilul- cio quis in tolo corpore cum dolore se ignis expandit ;

fua, in cujus ditione Mediolanum erat, alium postu- el fit plerumque ut uno in me tempore ardor cum dolore
labat ordinari et ea de re scripserat ad Mediolanen-
; con/ligat, et eorpus in me animusque deficiat. Quantis
ses. Haec ut rescivit Gregorius, ad eos in priori pro- autem aliis necessitatibus exlra hxc qu& reluli infir-
posito corroborandos, ne fortasse minacibus regis mitatis afficiar, enumerare non valeo. Sed breviler dico,
litteris cederent, scribendum quantocius putavit. quia sic me infectio noxii humoris imbibit, ut vivere
Suam epistolam exorditur aConstantii laudibus. Com- mihi pxna sil, el mortem desideranler exspectem, quam
memorat maximeejus lum sollicitudinem in servan- gemitibus meis solam esse credo posse remedium. Pro~
tum vigilantiamin tuenda ninde, frater sanctissime, divinx pro me pietatis mise-
daEcclesiastica disciplina,
civitate. Laudal postea Mediolanenses ob electum ricordiam deprecare, ut percussionis sux erga me fla-
unanimi consensu Deusdedit, et electionem factam gella propitius miliget, et patientiam tolerandi conce-
sua auctorilate confirmat. Be electo a Langobardis dat: ne nimio, quod absit, txdio in impatientiam cor
et ab ipso rege ita constanter loquitur: lllud autem erumpat, el ea qux bene curari per plagam poleral,
quod vobis ab Agilulfo indicastis scriplum, dileclionem culpa crescat ex murmuve (Lib. xi, ep. 32).
vestram non moveat. Natn nos in hominem qui non a 4. Atlamen in tot tantisque doloribus positus vir
catholicis, et maxime a Langobardis eligitur, nulla summaa patientiae, quid toleraret vix cogitans, de
prxbemus ratione consensum. Nec si alicujus prxsum- amicorum suorum valetudine sollicitudiaem gerebat.
ptionis usurpatione factum fuerit, in locum velordinem Idexpertusest Marinianu9, Ravenna? episcopus, quem
lum sacerdolis suscipimus : quia vicarius sa ncti Am- cum vomitu sanguinis laborare audiisset piissimus
brosii indignus evidenter ostenditur, sielectus a talibus curam ejus ageret. Interim-
Pater, ad se accersivil ut
oid\natur(Lib. xi, ep. 4). Scripsit quoque ad Panta- queut ajejuniisetvigiliis temperaret praecepit. Aliud
onem notarium (Ibid., ep. 3), ut pjrgiis al Ge- tamen simul in animo habebat, Marinianuro ad se
nuensem urbem Deusdedit episcopum solemniter vocans. Etenim proximum se morti intelligens, inter
faceret ordinari. Agilulfum nondum tunc amplexum amici manus animam efflare cupiebat. (Lib. x,

fuisse catholicam fidem, vel ex hac epistola liquet. C ep. 33.)

Noluit tamen cum Gregorio contendere, suadonte Eamdem paternam charitatem expertusolim fuerat
forsan Theodelinda, quas tum catholicam fidem, tum Castorius Ariminensis episcopus, quem diu ob infir-
sanctissimum Pontificem impense colebat et electua ; mitatem retinuerat apud se, de ejus valetudine resti-
a Mediolanensibus Deusdedit, nemine reluctante est tuenda anxius et sollicitus (Lib. III, ep. 24 et 25).
ordinatus. Quod hocin loeo, et prius(u) in ordinatione Tenerum ejus animum erga aegrotantes amicos, ma-
Constantii factum legimus, proculdubio sufficit ad ximc demonatrat epistola hoc anno ad Rusticianam
refellendum somnium Jacobi Gothefridi in dissertat. patriciam scripta, in qua licet asserat corpus suum
2 de suburbicariis regionibus et ecclesiis, in qua tanquam in sepultura ita siccatum esse, tamen ut piae
contendit Mediolanensis et Romani episcoporum feminae dolori compatiatur, proprii videtur oblivisci
summam. aequamque potestatem. (Ibid., ep. 44).
2. Hoc etiam anno luxit Ecclesia Jerosolymitana 5. At praecipua ipsius cura erat in amicorum infir-
patriarcham Amos, cujus cathedram accepit Isacius, mitatibus, ut eos hujusmodi flagellis attritos ad pce-
et paulo post adGregorium synodicam misit episto- nitentiam provocarel. Sic urget Venantium podagra
lam. Fidem quam in ea profitebatur Isacius probavit laborantem, de cujus lapsu jam locuti sumus: Inter
papa,etgratiasexsolvit Deo,5Ut et immutalis gregissui L> quos (dolores) quid aliud debemus nisi semper delicta
pastoribus, fidem quatn semel sanclis Patribus tradidit, nostra ad memoriam revocare, atque omnipotenti Deo
etiampost eos immutabilem cu.^orfii.Gratiarum aclioni- gralias agere? Quoniam qui ex earnis blandimenlo
bus addidit preces pro imperatore, cujus lemporibus, multa peccavimus, ex carnis afflictione purgamur.
inquit, hxreticorum ora conticescunt quia etsi eorum ,
Sciendutn quoque est nobis, quiapama prxsens, si ani-
corda in insania perversi sensus ebulliunl, orthodoxi ta- mum afflicli converlit, finis est culpss prxcedentis. Si
men imperaloris tempore prava qux sentiunt, eloqui autem ad limorem Domini minime convertit, initium
non prxsumunt (Lib. xi, ep. 46). At 294 quia au- est paenx sequentis. Curandum igitur nobis est, et

nullum ad sacrum ordi-

dierat in Orientis Ecclesiis summopere in ftetibus tota mentis conversione vigilan-
nem, praemiorum datione pervenire, ad tam
nisi ex dum, ne de lormento ad tormenta transeamus. Consi-
nefariam simoniam eliminandam nuvum hortatur derandum quoque est, quanta erga nos dispensalione
patriarcham. Monet quoque de compescendis jurgiis pietatis agat Condilor noster, quod morte dignos asii-

(a) Vide lib. m, ep. 29,30 et 31.

439 S. GREftORII MAGNI VITA, EX EJUS SCRIPTIS ADORNATA. LIB. IV. 440
due percutil, et tamen adhuc minime occidil (Lib. XI, A. nobis, sed in aliorum ore posuimus... ln omne autem
ep. 30). quod extra de nobis dicitur, recurrere ad arcana men-
Hac S.Gregorius dc Venantii apo-
in epistola silet lis debemus. Etsi omnes vituperent, liber est tamen

stasia,nec de reditu Rd monasticum slatum quem quem conscientia non accusat. Aliam longe post ea
deserueral ipsum hortatur, quia malebat id aegroto subdit rationem. Sunl autem plurimi, inquit, qui vi-
suggeri ab ejusepiseopo,scilicet Joanne Syracusano, tam bonorum fortasse amplius quam debent, laudant
ad quem scribit primarn ejus curam esse deberehor- el ne qua elatio de laude surripiat, permittit omnipotens
tando, rogando, Dei terribile judicium proponendo, Deus malos in obtrectalionem el objurgalionem pro-
ineffabilem ejus misericordiam promiltendo, suadere rumpere : ut si qua culpa ab ore laudantium in corde
Venantio ut ad habitum suum vel in exlremis redeat, nascitur, ab ore vituperantium sufjocetur.
ne ei tantx culpx reatus in xlerno judicio obsistat Simile pertractat argumentum scribensad Palla-
(Lib. xi, ep. 36). Eidem Joanni Venantii filias Bar- dium presbyterum de monteSina (Lib. xi, ep. 2), qui
baram et Antoninam commendavil, quibus eliam etiam obloquentium £95 linguis stimulabatur
cripsit litleras consolatorias, et patrociniura suum ubi haec inter caetera notatu digna dicit : Inler verba
adversus pravorum hominum consilia pollicitus est, laudanlium sive vituperantium ad mentem semper re-
quod praestilit (Ibid., ep. 78). Venantium ex hoc n currendum est, et si in ea non invenilu bonum quod
II
morbo non assurrexisse, sed occubuissesatis probant de nobis dicitur, magna tristitia generari debet. Et
aliae S. Gre^orii litterae utrum prius acta poeniten- rursuin siin ea non invenilur malumquodde nobis ko-
;

tia, res est divino relinquenda judicio. Italica ejus mines loquuntur, in magnam debcmus Ixtitiam prosi-
uxor jam obieral; nam si decum-
vixisset graviter lire. Quid enim si homines laudent, el conscientia ac-
bente et postea evivis sublato marito, ad eam potius cusel ? Aut qux debet esse tristitia, si omnes accusent,
quam ad ejus filias scripsisset Gregorius, aut saltem et sola conscienlia nos liberos demonslret .'Ac infra:
iis in litteris aliqua matris injecla esset mentio. Quid aliud detrahentes faciunt, nisi in pulverem suf-
Hinc facilior erat Venantio reditus ad monachi sta- flant, atque in oculos suos terram excitant, ut unde
tum, dissolutis conjugii vinculis. plus detraclionis perflant, inde magisnihil veritatisvi-
6. Cupiebat Gregorius nobiles virgines e Sicilia deant
Romam migrare, forte quod cognovisset hostes ad 8. Attamen in ulraque epistola docet qua ratione
hujus insulae invasionem festinare, ut alias rationes tolli possit scandalum, quod negligere citra peccatum
interimtaceam. De impetu hostili jamjam imminente non possumus. Proponitque S. Petri, apostolorum
vigilantissimus Pontifex admonuit universos Siciliae principis, exemplum, qui fidelium querelae arguen-
episcopos, et hortatus est ut litanias omni hebdo- p tium quod intrasset ad gentiles et manducasiet cum
m A/ln
mada f .

feriis
i r> 1 I n ,"T , »
qnarta et sexta
1 <| A _
r~ \ .,
indicerent, . . \ e- j * l rt 1 I , r i rt ,-, j-\ r* I- aJ- ii n «A U I..«.
et ita contra
___
eis,
—__ _ _
... L__l^_ -. _« _____?«**_,! — nn 'II
.] —.
eosque ad baptismum recepisset, non ex pote-
.
A ^. .-. 1

barbaricx crudeliiatis incursus supernx protectionis state, sed ex ratione respondit, causamque per ordi-
mixilium implorarent (Lib. xi, ep. 51). Precibus au- nem exposuit : Si enim, inquit, cum a fidelibus culpa-
tem addere bona opera jubet, quia, inquit, inanis fit retur, auctorilatem quam in sancta Ecclesia acceperat,
oralio ubi prava est actio. Idem periculum Sardinias attendisset, respondere poterat ut pastorem suum oves...
non longe dissitae insulae, ab hostibus impendisse su- reprehendere non auderent. Sed si in querela fidelium
pra diximus. Atpacem ac tranquillitatem ipsi resti- aliquid de sua potestate diceret, profecto doctor man-
tutam esse autumamusex felici religionisChristianffl tueludinis non fuisset. Hitmili ergo eos ratione placa-
propagatione apud Sardos aut advenas et Barbaros vit... Si ergo pastor Ecclesix, apostolorum princeps,
seu Barbaricinos aut indigenas. Ea de causa S. Gre- signa et miracula singulariter faciens, non dedignatus
gorius rogavit insulae preesiilem, ut Viclori episcopo est in causa reprehensionis sux rationem humiliter red-
in gentilium conversione laboranti opem Ad-
ferret. dere, quauto magis non peccatores, cum de re aliqua
erat eoim omnibus qui ejusopera et commendatione reprehendimur, reprehensores noslros humili ratione
indigebant (Ibid., ep. 22).
placare debemus ?
Praesentissitnumeumexperlaest hocannoTheo
7. 9. Non poterat efficaciori exemplo humilitatem il-
ctista Maurioii Augusti cognata, pia femina de qua " lustri feminae persuadere sanctissimus Doctor. Postea
jam alibiactum, anonnullis temere haeresisinfamata. haaresis ipsi impact<e capila omnia recensel, ac con-
Jam diximus (Lib. i, e. 5, num. 9), Gregorio in urbe futat et conterit. Primo ostendil religionis causa con«
regia commorante, rumorem spar^um de nova haere- jugia non dissolvenda. Secundo peccata omnia in
gi, cujus notam inurere nobilisiiimaj ac sanctissimae baptismato penitus dilui et dimitti. Tertio postactam
matronae nonsunt veriti sycophantas; unde inpopu- per triennium pcenitentiam, licentiam peccandi mi-
lo,sua levitate ad atrociora maxime in principes nime concessam. Qu.ar'0 etiam illum anathematis
credenda satis pronn, magnus subortus est tumultus. vinculo teneri, qui etsi necessitate compulsus, id de
Statim autem utque id papas fuit indicatum, scripsit quod reprehenditur anathematizaveril. Ad ultimum
ad Tbeoctistam (Lib. xi, ep 45), cui multiplici ra- lestatur plero?qu« falso de quatuor illis capitulis
tione ostendit ejus meutem obtreotationibus turbari imperito zelo accusatos; placandos tamen esse il-
minime debere: Si enim laudibus Isetamur, inquil, los accusatores tum ratione, tum mansuetudine.
et detraclionibus frangimur, gloriam noslram non in 10. Etsi vero calumnias palienter lolerandas doce-
44 i S. GREGORII MAGNI VITA, EX EJUS SCHIPTIS ADORNATA. LIB IV. 442

ret summus ille morum magisler, calumniatores ta- f^ Quae ad obtinendum defensoris oflicium conditio-
men gravibus pcEnis coerceri jubebat. Unde cum ac- nes requirerentur qualia forenteorum raunia, quave
Ccpisset Hilarum subdiaconum qui Joanni Diacono formula constituerenlur, habemus in epislola ad
ciimen ingesserat, a judicibus nulla fuisse poena ca- Vitum (Lib. xi, ep. 38).

stigatum, praecepit ut virgis publicecaederetur, et in Gesta vel scripta S. Irenaei diu a se queesita, sed ex
exsilium deportaretur {Lib. ix, ep. 62). Jam supra eis aliquid invenire non valuisse testatur maximus
observavimus hancexilii pcenam judicio ecclesiastico Doctor. Nunc de rebus monasticis pauca attingenda
decretam in defensorem episcopo non obedientem. (Lib. xi, ep. 56).

11. Non minus in falsarios, qui calumniatoribus 13. Cum Agalhosa questa esset maritum suum, se
affines sunt, indignabatur Gregorius veritatis studio- invita monachum factum, quod ad culpam invi-
sissimus cultor. Hinc graviter exarsit in Andream diamque Urbici abbatis, in cujus monasterio conver-
monachum {Lib. xi, ep. 74), ut conjicere licet, Gras- tus fuerat, pertinebal, edixit papa reddendum eum
cum, qui non solum epistolam Eusebii, Thessaloni- petenti, licet jam tonsuratum, nisi constaret ipsam
censis episcopi, ipsius fidei commendatam ut Lati- prius mariti conversioni consensisse, suamque pro-
nam eam faceret, corruperat, et haeresibus infecerat, misisse, aut ipsam adulterii esse ream (Lib. xi, ep.
sed etiam eermones aliquos Grsece evulgarat quibus 50).
B
praefixerat papae nomen. Eos diligentissime requiri In eodem concilioa quo damnatus est Andreas fal-
jussit Gregorius el aboleri. Praelerea concilium ha- aorum scriplorum artifex, concessa est Probo, mo-
buit in quo de poena falsario aliunde flagitiosissimo nacho et abbati, testandi facultas de bonis ante sus-
infligenda deliberaretur ; at vero quae decreta fuerit cepturo habitum monasticumadipsum pertinentibus.
no3 latet. habemus, humilitalis
Epistola ex qua ba»c Tanti enim erat moraenti facultatem hanc dare, ut
et modestiw Gregorii argumentum est. In ea enim synodi totius consensum requirendum judicaverit
simpliciter profitetur Grfecarum se litterarum nes- sapientissimus Pontifex. Neque vero facta fuisset

cium. Probo testamenti condendi licentia, nisi liquido 296

Ut res ad hunc annum spectantes absolvamus
12.
notanda sunt summatim quoe ad illustrandam eccle-
siasticam disciplinam aut bistoriam conferre possunt
nondum a nobis delibata. Imperatori
Justinianae episcopum pro eegritudine capitis ab epis-
constitissetipsum jussum fuisse el quasi coactum a
S. Gregorio monaslerium subito introire, non indulto
ad de liberandum vel tractandum spatio.Vnie nonin-
Joannem primae tegrum ipsi fuerat de rebus suis disponere. Periculum
autem erat ne bonis ipsius monasteriocedentibus, fi-

copalu amovere cupienti, consentire noluit aequissi- lius ejus summa egeslate laboraret.
mus pater, nisi aegrotuB ipse, dato libello supplici, Laudavit Januarium Caralitanum quod rconaste-
hoc peteret. Sed suasil ut quaereretur dispensatort " rium virorum in domo ancillarum Dei monasterio
qui munus episcopale obire posset {Lib. xi, ep. 47). cohaerente construi noluerit voluit tamen alium
;

Quiricus et alii Iberiae episcopi
cem consuluerant de diversorum haereticorum bap-
tismo et ordinationibus. Quibus respondil baptizatos
in haeresi cum Trinitatis invocatione, non iterum
baptizandos quando ad Ecclesiam revertuntur, sed
aut impositione manuuro, aul chrismatis unctione,
aut professione fidei reconciliandos. Redeuntes vero
Nestorianos de incarnatione edocendos; et
summum pontifi- quaeri locum, ubi constitueretur (Lib. xi, ep. 25).
Omitto beneficia quae in monasteria, eliam remo-
lissima, contulit hocanno optimus pater, praesertim
in coenobium montis Sina (Lib. xi, ep. 1); sed qui-
buslibet muneribus et beneficiis praestantiora mihi
videnlur monita Cononi, Lirinensi abbati, data, qui-
bus eum docet quantacura, qua solerlia monasterium
si Nesto- sibi commissum regere debeat maxime ob ejus de-
;

rium anathematizaverint, receptasque ab Ecclesia cessoris incautam remissionem : Dilectionis tux,

synodos recipere profiteantur, in prcpriis ordinibus inquit, vigilantia ardentiori se semper cura succendat;
admittendos (l.ib. xi, ep. 67). et ita cuncla, Deo adjuvante prxmuniat, ut lupus sse-
Cum audisset Desiderium Viennensem episcopum viens huc illucque discurrens, in oves Dominicat in-
grammaticam humaniores quibusdam ex-
et litteras grediendi locum non habeat. Et posl aliqua Itaque :

u
ponere, id gravissime inquit, in uno se
tulit, quia, boni te dulcem, pravi sentiant correctorem. In qua
orecum Jovis laudibus Christi laudes non capiunt(Lib. videlicet correctione hunc esse ordinem noveris obser-
xi, ep. 54). Postea tamen Candidus presbyterex Gal- vandum, ut personas diligas, et vilia persequaris : ne
liis redienB, Desiderium apud papam excusavit, ne- si aliter agere fortasse volueris, transeat in crudelita-

gavitque ipsum in his nugis lempus lerere. tem correclio, et perdas quos emeniarc desideras. Sic
Deferendas ed episcopos clericorum causas saepe enim vulnus debes abscindere, ut non potsis ulcerare
docet, ne episcopalis jurisdictio pessumdetur, cleri- quod sanum esl : ne si plus quam res exigit ferrum
cos ab episcopo, exigente culpa, in pcenitentiara impresseris, noceas cui prodesse festinas. Ipsa enim
missos Romanus defensor, episcopo inconsulto et in te dulcedo cauta sit, non remissa : correctio vero
nesciente, auctoritate propria ejecerat e loco ubi ad diligens sit, non severa. Sed sic alterum condiatur ab
pcenilenliam traditi fuerant. At jussit papa clericos altero, ut et boni habeant amando quod caveant, et
episcopo sine mora restitui, et Romano prius incre- pravi metuendo quod diliganl (Ibid., ep. 12).
pato, gravia comminatus est, si talia deinceps com- 14. Hoc anno e vivis excessisse pium regem Re-
mitteret (Lib. xi, epp. 77 et 37). charedum fidei catholicas in Hispania restauratorem
443 S. GREGORII MAGNl VlTA, EX EJUS SGRIPTIS ADOHNATA. LIB. IV. 444
tradunt Hispanicarum rerum scriptores. Arianos ob
A conflagravit in Italia, ubi res infeliciter pro impera-
studium quo flagrabat in religionem orthodoxam tore gestae sunt. Nec felicius in Oriente cesserunt
semper expertus est infensissimos, maxime vero Go- quasi jam omnia vergerent ad Mauricii de solio
suintham, Leuvigildi regisviduam, cujus auctoritate dejectionem et cadem. Langobardi cum Sclavoriim
audaciores facti, non semel in regem conspirarunt. auxiliis ab Avarum rege missis Cremonam primum
Horum antesignani fuerunt quidara episcopi hreresi obsidione cinxerunt et occuparunt, quam Agilulfus
Ariana polluti. Ex his duo in exsilium cjecti sunt, DeindeMantuam expugoavitidibus
aequarisolojussit.
etsi gravioribus pcenis digni forent. Recharedo suc- Septembris, quae vix clemenliorem victorem est ex-
cessit Liuba II, qui duobus tantum annis regno poti- perta. Romanorum prassidium Brixellum incendit et
tus. Hunc excepit Witericus. deseruit. Hostilibus armis prementibus exarchus pa-
CAPUT VI. cem impetravit, ea lege ut redderet Godiscalcum
Abgum. — Gregorius de iustaurandis SS. Apostolo-
1. S.
ducem ejusque uxorem filiam Agilulfi, ipsorumque
runi basilicis cogitat. Ejus mnnificentia in illas basilicas.
— 2. Belluin redintegratuui iufeliciter cedit itnperatori. liberos in expugnatione Parmae captos. Quamvis tot
— 3. Haereticoruui et schisniaticorum couversio. Quid annis inter hostiles gladios vivere consuevisset S.
redeuntes e schismate sponderent. —
4 Firminuui epi-
Gregorius, de hoc lamen bello 297 vehementer in-
8copum reversuui, et ob hoc ab aliis vexatuui schi
smaticis tuetur S. Gregorius. —
5. Docleatinee Ecclesite B gemuit, et cum amicis expostulavit, eorumque pre-
pacandae providet. De Paulo, flagitioso episcopo et prae
done, judicium. —
6. De rebus Africauis curat. Causa
cum opem sibi adcsse rogavit supplex, maxime S.
Pauliui episcopi. Et alterius nomine Victoris. —
7. Au- Eulogii (Lib. xn, ep. 50). (Cf. Paul. D>ac. I. iv, capp.
ctoritatis Roui. pontiEcis in Africa argumenta. —
8. Gre- 29
gorii summa m
potestate major humilitasetmodestia. — et 21.)

9. De ejus homiliis in varios sacrae Scripturse libros a 3. In epistola huic inscripta palriarchae, quae
Glaudio exceptis. De Claudio inquirilur. — 10. S. Gre-
gorii in eligendis diguis abbatibus, et tueniia monastica
omnium hoc anno scriplarum est ultima, meminit
disciplina sollicitudo. —
11. Utrum monachalum loco papa Monophysitarum seu haereticorum unicam in
subdiacouatus esse putaverit. 12. — Diacouum factum Christo naturam confilentium, qui errorem hunc
monachum e monasterioavelli uon patitur. (An. 001 et
602. ) nuper ejuraranl. Hi cum in Siciliam venissent, fama
1. Cum immincre sibi mortem presciret S. Gre- sanctissimi doctoris invitati, Romam perrexerant,
gorius, jam conceptum de reparandis SS. apostolorum ubi in fide confirmati, litteras a summo pontifice
PetrietPauli basilicis consilium non ultra differen- testimoniales petierunt. Eos commendal sanctissimus
dum judicavit. Idcirco praecepit Sabino subdiacono pater amico Eulogio, ipsisque restitui monasterium
res Ecclesiae in Lucania et Brutiis curanti, ut his in ab ha;reticis occupatum petit, nisi forte maluerint
provinciis trabes ad id operis necessarias pararct, ipsius invasores ad Ecclesiae redire sinum. Eodem
atque ad mare advehendas curaret, unde navibus C tempore Firminus, Tergeslinae urbis episcopus, in
impositae Romam deportarentur (Lib. xn, ep. 20). Ea Istria, prius in schismate ob tria damnata capitula

de cauea scripsit ad («) Arogem, quem Beneventanum conflato pertinax, venenum evomuit, et relictis schis-
ducem Zotone mortuo constituerat Langobardorum maticorum partibus, adunitatemEeclesiae secontulit.
rex, rogavitque ut Sabino subdiacono in hujus mate- De ipsius reditu Gregorius laetus, gratulatoriam scri-
rias vectura opem ferret promittens duci dignum
;
bendam epistolam censuit, in qua revocatum et resi-
xenium (Ibid., ep. 21). Idem est argumenlum episto- piscenlem hortatur ut Satanae jaculis constantiae
larum quas ad Gregorium expraefectum et ad Ste- scutum opponal, aliisve secum revocandis insudet.
phanum episcopum scripsit (Ibid., epp. 22 et 23). Insuper vitae subsidia pollicetur : Nobis, inquit,
Biennio post paulo ante mortem assignavit multa omnino curse erit de fralernilatis tux quiete, ul dignum
praedia basilicee S. Pauli pro (b) luminaribus, ne minus est, cogilarc ; quia postquam nobiscum, jam Deo pro-
illic habere luminaria prxco fidei cerneretur, qui to- tegente, unus es, non aliter utililates tuas, quam nostras

tum mundum lumine sux prsedicationis implevit, quam altendimus (Lib. xn, ep. 33).
S. Petrus. De olivetis et aliis fundis a S. Gregorio Exstat promissio cujusdam episcopi ad unitatem
concessis ad basilicae S. Petri lumina nutrienda et Ecclesiae reverteutis, quam a Firmino datam non im-
augenda, legenda tabula donationis quam Vitae S. merito putant eruditi (Olim nunc in lib. x, ep. 31,
D
Gregorii subjiciendam duximus. Legitur alibi fecisse appendice). Sine observationenon debet praeteriri
ad beatum Petrum aposlolum super ailare ciborium episcopum hunc schismadeserentomomninosilere de
cum columnis quatuor ex argento puro. De fastigiis concilio v, et de trium capitulorum condemnatione,
exargento purissimo fabricatis in basilicissanctorum sed spondere tantum et jurare se pronaet spontanea
apostolorum Petri et Pauli legendus Joannes Diaco- voluntate ad unitatem sedis apostolicae redeuntem,
nus (Lib. iv, c. 68). ad schisma nunquam reversurum, sed semper in
2. Ex epistola ad Arogem scripta datur conjicien- unitatc sanctai Ecclesia? Catholicae et communione
dum pacem aut inducias tunc fuisse Romanos inler Romani pontificis permansurum. Quod sane argu-
et Langobardos. Attamen hoo anno rursus bellum mento est, ut jam non semel a nobis diclum, illud

(a) Apud Paulum Diac. lib. iv, c. 19, et alibi dici- clesiae invasoris cum militari manu, ait tuncviabla-
tur Arigis aut Arechis. Ar-gis significat honore forlem. tum a militibus oleum ad Ecclesiae luminaria re-
(b) De Ecclesiae luminaribus legendus Athanasius positum 'adeoque insaniissc qui pseudoepiscopum
;

in ep. encyclica ad episcopos lom. I, p. 114, num. comilabantur, ut candelabra ad parietem stalirn
4,
ubi de»criben8 ingressum Gregorii Alexandrinee Ec- reponerent, et Ecclesise cereos idolis accenderent,
445 S. GREGORII MAGNI VITA, EX EJUS SCRIPTIS ADORNATA. LIB. IV. 446

Istricorurn schisma non in eo positum esse, quod A ferre tentaverit, quousque omne quod dilapidavit, vel

tria capitula non daranarentur, sed quod ea con- de substantia tulit Ecciesias restituat, in monasterium
demnantes a communione repellerentur, fieretque miltendus est, ut saltem coaclus reddat quod male
sic ah Ecclesia catholica secessio. auferre non timuit, inquit S. Gregorius. Qui si forte,

4. Quod Firmino praenuntiarat vir sanctissimus, quod non eredimus, post deposilionem suam invere-
ejus videlicet constantiam terroribus et blandimentis cunde ac mente perversa aliquid de episcopalu loqui
tentatam iri ab hoste, ut retro redire compelleretur, alque rursus ad hoc qualibel aspirare prxsumptione

paulo post accidit. Nam Severus, Gradensis episco- tenlavcrit, (raternilatis veslrx se contra improbitatem

pus, ejurati a Firmino schismatis caput, audita ejus ipsiusomnino vigor accendat, atque Dominici corporis
reversione, eum diversis prxmiorum suasionibus ccepit, ac sanguinis communionc privatum, in monasterium
si possel, a bono revocare proposito. Quod, dum perfi- eum usque ad diem obitus sui ad agendam curet pai-
cereDeo auctore minime voluisset, seditionem illi nilentiam retrudendum: quatenus perpetrati sceleris
suorum civium excitare non timuit (Lib. xm, ep. 33). maculas dignis discat fletibus emundare, quas magis
Periciitanli episcopo manum porrigere et suhvenire in interitu animx suse nequiter augere deiiderat. De

constituit Gregorius. Quapropter Smaragdum exar- Nemesio vero decrevit ut ei locus ejus et episcopatus
chum rogavit, ut nulla mora Firminum episcopum g restitueretur.
ab illatis molestiis tutari studeret ac quietem illius 6. Eodem tempore Gregorio cogitandum fuit de

multis ad imitandum profuturam modis omnibus procu- rebus Africanae Ecclesiae, ubi ex episcopis et ex aliis
raret: Excellentiam, inquit, veslram paterno talutan- ecclesiasticis viris nonnulli ad officium erant revo-

les affectu, petimus ut zeli vestri in hac causa olim candi. Mullae praesertim erant querelae de Paulino
ethibiti, nunc vehemenlius fervor incandeat ; tantoque Tegessis civitatis in Numidia episcopo, quem clerus
vos contra hostes Dei vindicet defensoresque reperiant, et qui eliam in sacro ordine eranl conttituti, in se
quanlo apud Deum pretiosior esl animse quam deftnsio corporaliter excessisse perhibehant (Lib. xn, ep. 28).
corporis. Armet vos contra devios ipsa quse in vobis Causam hanc inier episcopum ejusque clericos judi-
fidei viget rectitudo, redintegretur vestris temporibus candam S. Gregorius detulit ad Victorem Numidiae
quod in illis est partibus scissum corpus Ecclesix. primatem, et ad Columbum episcopum, quibus in
Habetis in hac causa retributorem vestri operis, recti- mandatis dedit, ut quos vellent e suia coepiscopis
tudinis ac integritatis auctorem. assumerent ad sentenliam de reo vel de accusatori-
5. Cum non minus pateret sanctissimi Papae sol- bus ferendam. Idem Paulinus dicebatur ecclesiasticos
licitudo, quam auctoritas et potestas, providendum ordines simoniace dare, vel polius vendere, quod
censuit hoc anno Ecclesiae Docleatinae rebus pertur- omni studioexplorandum dicitsanctissimusPontifex,
batissimis. Paulus, hujus urbis episcopus, inter alia " ul tam dans quam accipiens praemium, uterque ca-
mala in corporale crimen lapsus, a suis clericis ac- nonicas ultionis senteDtia ferialur. Verum ne simoniae
cusatus fuerat, et conviclus ; ila ut ipse libellum in radix mortifera coalesceret, ac plures interimeret,
quo ea de quibus accusatus fueratvera esse confitebatur 298 cupit communi totius concilii definitione pro-
obtulisset (Lib. xn, ep. 31). Qua de re sententia epis- hiberi, ne ullus unquam pro quovis ordine accipiat
copali depositus est, et in locum ejus ordinatus fuit aut det, neve quisquam ex gratia promoveatur, sed
Nemesion, consentiente Joanne, primae Justinianae ex merilo.
episcopo, ad quem lanquam primatem lunc pertine- Paulo antea oblatum a Donadeo diacono libellum
bat Doclea, cum lamen Ecclesiae Scodritanae subesset, supplicem, quo se querebatura suo episcopo Victore
jure metropolitico. At Paulus facti postea male pce- injuste depositum, ad eumdem ColuKbum miserat
nitens,auiiliosaeculariumjudicumfretus,episcopium (Lib. xn, ep. 8), ut una cum primate concilii aliisque

more praedonis ingressus, ablatisque violenler Ec- coepiscopis de hac querela judicarel. Episcopus con-
clesiae rebus, recens ordinatum episcopum ejecerat tendebat Donadeum ob corporale peccatum de ordine
summa cum injuria, magnoque vitae periculo. Neme- suo dejectum. Quod si probari possit, Gregorius vult
sion Romam veniens de vi sibi illata questus est diaconum in pcenitentiam detrudi, ut commissi flagitii
apud summum pontificem, qui scripsit tum ad Con- D vioculum lacrymis valeat absolvere. At vero si constet
slantinuro,Scodritanum episcopum.quem (a) metro- episcopum in insontem saeviisse, decernit in ipsum
politam fuisse satis indicant S. Gregorii verba, tum canonici rigoris disiriclionem exercendam. De Cre-
ad Joannem, primae Justinianij primatem, insuperque mentio provinciaa Byzacenae primale graviter accu-
sanctae sedis vioarium, ut si res ita sese habuissent, salo, quem a totius proviociae concilio judicandum
cogerent Paulum ad reddenda confestim omnia quae- censuit hoc anno vigilantissimus Pontifex (Ibid.,
cumque abstulerat. Quae si probaret non esse Ec- e/). 32,), jam paulo supra dictum; quapropter nihil
clesiae, sed ipsius propria ; tamen ex his retinendum hoc loco addendum videlur.
satis ad resarcienda bonis Ecclesiasticis illala detri- 7. In his eo magis elucet Ronaani ponlificis aucto-
menta ; nam ea dilapidasse ferebatur. Si aulem dif- ritas, quod ei diversa statuenti omnes obtemperave-

(a) H»c scribit S. Greg. ad Joannem quamvis grave : petebat tamen Joanni jus aliquod in Paulum unde
;

et iniauum fuerit ut non a vobis vel a metropolitano conjicimus eum fuisse primatem vel exarcbum. Ex
ejus hoc peteret, scilicet Paulus. Ergo Joannes non his emendandavidenlur qua» ad hanc epistolam po
erat Pauli metropolitanus, sed Constantinus com- Gussanvilleeum annotavimus.
447 S. GRECORIl MAGNl VITA, EX EJUS SCIUPTIS ADORNATA. LIB. IV. 448
rint, ipsa concilia, primates, etiam Carthaginensis A homiliarum cle Proverbiis, de Canticis canticorum,
episcopus, penes quem
totam Africanam Ecclesiam in de Prophetis, de libris quoque Regum et de Hepta-
summa erat potestas. Certe Dominicua qui cathedram teuco, quaa exceperat Claudius abbas. Quo mortuo
Carthaginensem Gregorio Romae sedente obtinebat> jubet papa requiri omnes eliam r.hartulas de his
su-
nunquam questus est Romanum antistitem falcem perstites, et ad se mitti, igne, ut ex ejus humilitate

misisse in messem alienam, nunquam pro tuenda suspicari licet, forlasse abolenrias. De his autem le-
•ua auctoritate cum eo contendit, sed ejus amicitiam gendae sunt praefationesaut admonitiones pr-sviae ad
iemper coluit. Noverant videlicet Africani Patres Commentarium in librum iRegum, ad Expositionem
Gregorium suo tantum uti jure, suorumque decesso- in Canlica, et ad aliam septem psalmorum pceniten-
rum insistere vestigiis. Nondum obliterata erat Leoni 8 lialium Expositionem. Sed quia forsan parcius illic
Magni memoria qui Potentium eommissis ipsi sedis diximus deClaudio abbate, nunc colligendum quid-
apostolica» vicibus miserat in Africam, ut labefacta- quid in Epistolis Gregorianis de ipso sparsum legitur.
tam Wandalicis bellis ecclesiasticam disjiplinaui re- Monachum fuisse in Gregoriano Romas monasterio,
sarciret, nonnullosque episcopos contra canones el quidem sub ejus disciplina, probat Dlii titulus ipsi
ordinatos exauctoraret. Tempore quoque Augustini, a Gregorio datus. Jam assumptus fuerat ad regendum
1 cet de appellationibus ad sanctam sedem quaestio B Classense SS. Joannis et Stephani monasterium,
esset orta cum Zosimo quanta esset Africanorum anno secundo pontificatus sancli viri ejus enim ;

erga Romanum pontiiicem reverentia probant con- taraquam abbatis meminit hoc tempore ad Joannem
ciliorum acta, epistolae ad ipsum scripta», aliaque Ravennatem scribens Videtur mihi ul Claudium ab-
:

monumenta. Ipse Cyprianu9 apostolicae calhedrae batem cuin aliquanla pecunia illuc Iransmittere debeatit

sententiam de lapsorum restitutione sciscitalus est ;

(Lib. ii, ep. 46).

quem Africani Patres diversis temporibus secuti Romam venit, tum utjura monasterii eui adversus
eunt, summos ponlifices devariis ecclesiastic» disci- Marinianum Ravennalem ejusque clericos tueretur,
plinaecapitibus(a)consulendo.EtquamvismagnusCy- pro quo impetravit privilegium tum ut studiorum ;

prianus aliud senserit de baptismo haereticorum quam S. Gregorii adjutor foret ac particeps (Lib. vn, ep. 45 ;

Stephanus papa, aliosque Africanos episcopos ad lib. vin, ep. 15). In Urbe diu moram fecit, S. Grego-
suas partes traxerit, vicit tamen sententia Stephani, rio eum retinenle, quia magnutn ipsi erat in verbo
etiam in Africa, rescissis conciliorum sub Cypriano Dei solatium (Lib. vm, ep. 16). At quia monasterium
habilorum decretis. Haec paulo extra metas obser- suum repetere et revisere festinabat; aliundeque
vavimus contra nonnullos qui Africanam Ecclesiam non latebat vigilantissimum Pastorem, congregationi
vel acephalam audent dicere, vel autvphalam, quod o fratrum praesentiam sancti abbatis esse summe ne-
proprii primatis, hoc est Carthaginensis auctoritate cessariam, ei redire pcrmisit, eumque commendavil
sola, regeretur Quasi vero ad Romanam Ecclesiam
: Mariniano; quem rogavit ui paternam illi monaste-
propter potentiorem principalitalem, necesse non sit rioque ipsius charitatem, uti decebat, impenderet.
omnem convenire Ecclesiam, hoc est eos qui undique Morluum eum fuisse suspicamur paulo ante scriptam
sunt fideles, ut ait Irensus (Lib. m, advers. Valenl. ad Joannem subdiaconum epistolam (Lib. xn, ep. 24),

c. 3). cujus jam meminimus, hoc anno 601 desinentes.

est
8. Summa haac Gregorio demandata potestas.ejus 10. Post ejus obitum monachi ejus monaslerii ve-
modesti.se ac humilitati minime officiebat quarum ;
nienles Romam petierunt sibi Constanlium monachum
virtutum argumentum sane maximum est epistola hoc abbatem constitui. At eum minime probavit sanctis-
anno ad Joannem subdiaconum, Ravennae commo- simus pater, quod peculiaritati studere diceretur, et
rantem, scripta. Etenim in ea pene indignabundus in Piceni provinciam perrexissel sine aliquo fratrum
queriturdeMariniano archiepiscopoRavennate, quod suorum. Eo itaque rejecto consensit ordinari Maurum
legi publice faceret ad vigilias commenta beali Job, cellerarium, modo quas de ipsius vita et industria
quia, inquit, illud opus non est populare, et rudibus testabantur qui elegerant vero esse probarentur. De
auditoribus
*«• U • »W •>impedimentum
uu •.' K"»U 1« magis
u
• • • quam
• U provectum
>'«'.i -«-» I • 1 j- l ..> >
| <. I L 1 I 1.' 1 l ' I >. l_ I. 1.1 111 >>>-. his
•-••«* Joannem
scripsil ad
- —
»,»,. -£-«..» subdiaconum,
— — insuperque , i i

generat. Addit: Pieque enim volo dum in hac carne praecepit ut Marinianum episcopum admoneret, pe-
su»i, ti qua dixisse me contigit, ea /acile hominibus culiaritalem a quatuor aut a quinque monachis mo-
innotesci. Nam quia dilectistimae memorix Analolius nasterii resecare.
diaconus quaerenti ac jubenli domno imperatori ii- 299 11. Ha3c sane sunt argumenta sollicitudinis
b>um Regula Pastoralis dedit, xgre suscepi: quem etcura; singularis quam gerebat de slatu monastioo.
tanctissimus frater et coepiscopus meus Anastasius Quanti autem illum faceret praesertim hoc anno de-
Antiochenus in Orxcam linguam translulil. Et, sicut monstravit duabus in epislolis. Ex priori scripta ad
mihi tcriptum esl, ei valde placuit, sed mihi valde Passivum, episcopum Firmanum (Lib. xn, ep. 12),

displicuit, ut qui meliora habent, in minimis occupen- colligit Thomassinus (Parl. n, K6. 1, c. 34) monacba-
tur (Lib. xii, ep. 24). tum tunc loco 9ubdiaconatus fuisse. Quippe cum
9. Eadem in epislolaS. Gregoriu9 meminit suarura Aprutium Castrum Firmensis territorii Paslore ca-

(a) Videep. Felicis pap* Dynamio et Sufidin consulibus datam an. 488, et consule histor. Vandal. perse-
cut. part. ii, c. 12, n. 9.
4 59 S. GREGORII MAGNI YITA, EX EJUS SCRIPTIS ADORNATA. LIR. IV. 450

reret, indicavit S. Gregorius Opporlunum quemdam X. facta Deus audivit, ut Theodoro Siceotae ostensum
ob morura innocentiam, psalmodiee studium, amo- est ac ipsimet Augusto, qui fuerat admonitus ut
remque orationis a multis laudatum, quem hortan- caveret ab homine cujus nomen a duabus his litte-
dum dicit ut vel monachus fiat vel subdiaconus ; et ris ph inciperet, et ab eo se occidendutn sciret.
post aliquanlulum temporis ad pastoralem curam 2. Statim suspicatus est Mauricius a Philippico

eum suadet promovendum. Cur hic monachatus fieret sororis suae marito sibi insidias et
necem parari. At
menlio sicuti subdiaconatus, quando de promovendo insomnis vidit se judici Christo adstare cum turba
ad sacerdotium Opportunoagitur,nisi aequead sacros militum captivorum ipsum accusantium, uti narrant
ordines disponeret? Et ideo fortasse S. Benedictus scriptores Graeci, nec mora statim jussum esse, ut
qui de monachis ad presbyteratum et diaconatum cum uxore sua et liberis totaque familia Phocee mi-
assumendis loquitur, de subdiaconatu ipsis confe- trucidandus traderetur. Expergefactus imperator,
liti

rendo prorsus silet. Sed legendus ea de re noster statim misit qui Pbilippicum ad se perducerent. llle
Mabillonius, maxime Annal. Benedict. lib. x, an. 602, vocari Be nocte videns, mortem sibi imminere non
num. 20, col. 277. dubitavit noverat enim se apud imperatorem in sus- ;

12. In altera epistola picionem adductum esse. At Mauricius statim ac illum

scripla ad Desiderium,
Vieunensem episcopum, pro Pancratio diacono, qui n vidit, ad ejus pedes provolutus ait Ignosce milii, :

monachus factus fuerat, sanctissimus pater hortatur fralcr, quas libi innocenti calumnias et criminaliones
Desiderium, tam promptas diaconi devotwni,quam in
ut imposui. Rogo autem ut si quem in exercitu militem
sancto sludebat habere proposiio minime impedimento Phocam nomine noveris, indices mihi. Novi, inquit
tit. Magis autem, inquit, quibus valelis adhortationibus ille, quemdam, qui pridem ab exercilu missus, cum

pastorali admonitione (eum) succendite, ut fervor hujus majestate tua jurgavit. Non dubitavit Mauricius ipsum
desiderii in eo non tepescat : ut qui a turbulenlo cura- 68se quem insomnis viderat.
rum ssecularium lumultu se segregans, quietis desiderio 3. Sub id tempus Petrus, imperatoris frater, e.jus
portum monasterii appetiil, rursum in ecclesiasticarum jussu misit ad exercitum, quibus jubebatur
litteras

curarum non debeat perturbationibus implicari. Istrum trajiccreac ibidem hyemarejquodcum milites
moleste ferrent, quia iis in bybernis assidue cum
CAPUT VII.
Argum. —
1. Mauricii imper. dejectio et caedes. 2. De —
barbaris eral preeliandum, cceperunt de novo impe-
qua divinitus praeinonetur. —
3. Phocas eligitur impe- ratore creando agere, moxque Phocam centurionem,
rator ab exercitu. Qui CoustaDtinopoIim advolat. Mau-
ricii filios ipsuinque oecicii jubet. Necnon Constantinam
quem audacem noverant, super scutum de more
Augustam ejusque tres tilias. —
4. S. Gregorius ad Pho- elevantes, imperatorem acclamarunt salularuntque.
cam «cribit. Ejus epistola expenditur. De alia ad eum- His auditis, Petrus, confestim Constantinopolim ve-
dem epistola. —
5. Cur S. Gregorius durius de Mauricio n .. « .. .

acripserit. —
6. Apocrisiarium mittit ad uovum impera-
L niens, eorum certiorem fecit, lmperalorem. qui paulo
torem. —
7.MiserabiIem Italiae statum exponit. 8. Le- —
posl navem conscendit cum uxore ac liberis; sed
gatio Theoderici, Francorum regis, et BruDichildis ad
papam. Illum coosuluDt de episcopo amente. Papse res- tempestale repulsus, delatus est ad S. Autonomum,
ponsum. Bigamum arcet a sacris ordinibus. — 9. Petit eademque nocte podagrae doloribus correptus, quaB
regina mitti legatum in Gallias, ad coucilium celebran-
fuit grave fugae impedimentum.
dum. — lO.Papaesollicitudode Eecles. disciplinainltalia.
— 11. Conductorum Ecclesiae fraudibus injuste ablata Interim Byzantium advolatnovus imperalor, cum-
restituit. — 12. Ejus
facieDda eleemosyDa studium.
iu — que jam pervenisset ad Hebdomum, facti sunt ei
13. Uibicus abbas eligitur in Pauorm. "episcopum. Cur
haDc electionem respuerit S. Gregorius. 14. Scribit — ohviam patriarcha senatus.jue mox urbem regiam ;

contra uuper exortos Romae errores. (An. 602 el 603.) ingressus insignia sumpsit imperatoria. Biduo post
1. Annus hic pontificalus S. Gregorii decimus ter- curru advectus imperatorio, venit in regiam quinta ;

tius insignis est ob Mauricii Augusti casum ipsiusque vero die Leontiam uxorem corona imposita, 300
ac tiliorum caedem, necnon Phocae centurionis pro- Augustam pronuntiavit. Ad Phocae adventum oele-
vectionem ad imperium. Iram odiumque militum in brandum edita sunt plurima spectacula. Cumque de
se concitaverat imperator, nolens modico pretio re- pompa et solemni apparatu ad excipiendam Leontiam
dimere captos ab Avaribus, quos barbari interfece- deliberaretur, de loco stationis inter Venetos et Pra-
runt sive id avaritiae causa factum, ut vulgo crcdi-
;
D sinos (duae erant factiones) orta contentione, Veneti
tur, sive voluerit eos hostili gladio perire, quia ab aemulis male habiti clamarunt : Adhuc [vivit Mau-
sedilionem fecerant. Ipse vero tanti criminis conscien- ricius, quem Prasinis infensum sciebant. His cognilis,
tiam pondusque diutius ferre non valens, Dominum Phocas missis militibus jussit adduci Mauricium ad
precatus est ut hac in vita debitas sibi pcenas infli- Eutropii portum, ubi ante oculos ejus primum inler-
non reservaret. Postu-
gcret, aeternisque suppliciis se fecti sunt ejus (a) filii, patre interim haec Davidica
lavii aulem ab omnibus patriarchis monachisque, usurpante Justus es, Domine, et rectum judicium tuum
:

maxime Jerosolymitanis, ut eadem quoque a Deo (Psa.cxvm, 137). Quin etiam cum loco natu minoris
suis precibus exorare satagerent. Vota ex animo adhuc lactentis nutrix proprium filium obtulisset,

(a)Aliidicuntquinque,aliitantum tres.In fragment, Bythinia postea comprehensum capite truncatum

a nobis laudato interoccisos numeratur Tbeodosiuso
qui jam Caesar fuerat a patre renuntiatus. Abfuisse
tamen quando haec gesta sunt, vulgaris est sententia,
quia missus fuerat a Mauricio ad Persarum regem,
ejus opem postulaturus eumdemque aiunt Niceeae in
;
esse. Sed Theophylactus Simocatta scriptor pene
coaevus, quem propterea caeteris duximus anteponen-
dum, diserte dicil Theodosium a sua legatione revo-
catum a patre Mauricio ad mactalionem adfuiste.
 451 S. GREGORII MAGNI YITA, EX EJUS SCRIPTIS ADORNATA. LIB. IV. 452
Mauricius infantem prodidil. constantia mor- Eadem A. tamen ejus nomine) scribens ad Phocam aut ad
tem excepit sicque calicem irae Dei convertit m
; Leontiam, non injustis querelis quaerit imperatoris
medicinae poculum, quod ipsi ad peccatorum purga- demortui famam obscurare. Vero propius autem vi-
tionem, et ad perfectam animne salulem consequen- detur sancti viri propositum esse novi imperatoris
dam profuit. Constanlinam Augustam cum tribus animum ad misericordiam et clementiam erga sub-
filiabus, in privatam domurn Leonis dictam inclusit ditos inflectere. Mauricii avaritiam carpit quidem
tyrannus, uti narrat Simocalta lib. viu, c. 15, quas latenter, et caetera mala quoe ex hoc vitia solent
tamen elapsis paucis mensibus interfici jussas nlii oriri. At ipse Simocatta (Lib. vm, cap. 6), etsi erga
referunt scriplores. Petrum, Mauricii fralrem, etali- hunc imperatorem indulgentior, non inficiatur ipsum
quos procerum simul interfectos esse docet fragmen- avaritia laborasse, dum ait ea ratione Mauricium
tum de Phocacoronalo unde etiam habemus nomina
; voluisse exercitum trajecto Istro byemare, ut harba-
quinque filiorum imperatoris, et leropus quo ista rorum regionem incursaret, ac inde comparatis ali-
contigerunt, scilicet indict. vi, die 23 Novembris. mentis victitaret, ne annonam militi praebere coge-
Ex eodem scripto docemur venisse Romam icones retur; unde occasio rebeMandi data, et alterius im-
Phocae et Leontis Augustorum Kalendis Maii, et ac- peratoris eligendi.
clamatum esse eis in Lateranis in basilica Julii ab Bellica M.iuricii virtus etsi laudetur, attamen vix
R
omni clero el senatu postea jussisse S. Gregorium
; ullum bellum post assumptum imperium gessit, nisi
imagines illas reponi in oratorio S. Csesarii martyris per duces. Quamvis autem quamdiu imperavit, bel-
intra palatium. landum ei fere semper fuerit, maxime contra Avarcs
4. Non erat integrum papae abslinere a scribendis vel Abaros, vario tamen eventu et sajpe infelici pu-
ad Phocam litteris, quibus ipsi gratularetur adeptum gnatum esse conslat ex eodem Theophylaclo Simo-
imperium. Iis qui Gregorium arguunt quod deMau- catta. Interea Italiam, Siciliam, Sardiniam, Dalma-
ricio iniquius, de Pboca vero adulatorie locutus sit tiam Langobardi aliique barbari depopulabantur,
jam (a) respondimus. Sane quae dicuntur adulationes imperatore vix curante. Hoc moleste ferebat S. Gre-
et assentationes potius vota sunt pro imperatore, a gorius, unde exposlulandi conlra Mauricium in epi-
quo summus pontifex optime gubernari rempubli- stolis ad Phocam et Leontiam daia occasio.
cam optat, ut legenti palam fiet : Lxtentur, inquit, 6. Ut ad novum imperatorem redeat oratio, cum
coeli et exsultet terra, et de vestris benignis actibus uni- nullum in palatio invenisset Erclesiae Romanae apo-
versus reipublicse populus nunc usque vehementer affli- minime gratum habuit. Anatolius hoc
crisiarium, id
ctus hilarescat. Comprimantur jugo dominationis ce- munere fungebatur adhuc indict. iv, an. 601, ut
strse, superbx mentes hostium. Releventur vestra mi- patct ex epistola ad eum scripta (Lib. xi, ep. 47) :

sericordia contrili ac depressi animi subjectorum. Vir- ^ quo vero tempore urbe regia excesserit, quave occa-
tus cmlestis gratise inimicis terribiles vos faciat, pietas sione, divinare non possumus. Gregoriusexcusalurus
subditis benignos. Quiescat felicissimis temporibus ve- se apud Phocam, scripsit Quod permanere in palatio,
:

stris universa respublica, prolata sub causarum imagine juxla anliquam consuetudinem, apostolicse sedis diaco-
prxda pacis. Cessent testamentorum insidise, donatio- num vestra Serenitas non invenit, non hoc mex negli-
num gratix violenter exactx. Redeat cunctis in rebus genlise, sed gravissimx necessitatis fuit : quia dum mi-
propriis secura possessio, ul sine timore habere se nistri omnes hujus nostrx Ecclesix lum contrila aspe-
gaudeant, qux non sunt eis fraudibus acquisita. Re- raque tempora cum formidine declinarenl, atque refu-
formetur jam singulis sub jugo imperii pii libertas sua. gerenl, nulli eorum poterat imponi, ut ad urbem regiam
Hocnamque inter reges gentium, et reipublicx impera- in palatio permansurus accederet. Sed postquam ve-
tores distat, quod reges gentium
domini servorum stram Clementiam, omnipotentis Dei gralia disponente
sunt, imperatores vero reipublicae, domini liberorum. ad culmtn impeiii pervenisse cognoverunt, ipsiquoque
Sed mslius hxc orando quam suggerendo dicimus (Lib. suadente Isetitia ad vestra vesligia venire festinant, qui
xin, ep. 31). Quae sequunlur usque ad Dnem epistola; prius illuc accedere vulde limuerant (Lib. xm, ep. 38).
sunt preces quibus vir sanctus a Deo postulat auxi- Postea significal ad id muneris delectum fuisseBoni-
liura gratiae Augusto necessarium. D facium primum defensorum, quem ait sibi longa as-
In alia ad eumdem Phocam epistola nullae laudes siduitate compcrtum, vita, fide ac moribus approbalum,
occurrent quae sermonem adulatorium redoleant (Lib. idcirco Diaconum 30S effectum, ut hanc legationem
qua Leontiam salutuvit, votaquo-
xin, ep. 38). In ea ac provinciam obiret. Is esl Bonifacius ex plurimis
que nuncupat, non verbis lenocinatur, ut legendo Gregoriauis epistolis satis notus, qui postea electus
quisque observare potest (Ibid., ep. 3). est in summum pontificem et dictus est Bonifacius
5. Quod spectat ad quaedam in Mauricium Augu- tertius ; at ad breve tempus Ecclesiam rexit. Quam
stum durius a S. Gregorio scripta iis in epistolis, acceptus fuerit Phocae iode colligimus, quod pontifex
constal hunc imperatorem iniquiorem sese fere sem- creatus obtinuerit, (b) ut Constantinopolitanus pa-
per oslendisse sanctissimo pontifici, Romae lotique triarcha oecumenicum se dicere desineret.
Italiae ut ex tot Gregorianis spistolis liquet. De duro 7. In epistola ad Phucam, cujus lalor fuit novus
itaque ipsius jugo quando conqueritur (dissimulato apocrisiariua, miserabilem Italiae statum deplorat :

(a) In notii ad ep. 31 lib. zm. (b) Vide que» diximus supra lib. in, o. 1, n. 16.
453 S. GREGORII MAGNI VITA, EX EJUS SCRIPTIS ADORNATA. LIR. IV. 454
Qualiter, inquit, quotiiianis gladiis etquantis Lango- A nec est quodin eo canonicx districtionis judicium
bardorum incursionibus, ecce jam per triginta quinque prehendat, ad destinatum ordinem non atiter
nisi te
annorum longitudinem premimur, nullis exptere sug- ordinanle perveniat (Lib. xiii, ep. 5).
gestionis vocibus valemus {Lib. xin, ep. 33). Consultus ab eadem regina S. Gregorius de biga-
Sane ex epistola ad Smaragdum exarchum hoc mo an ad sacrum ordinem posset accedere, respondit
anno scripta compertuin habemus bellum adhuc id juxtacanonicam regulam minimefieri debere.
Po-
fuisse cum Langobardis,etsiquandoqueinduciis pau- stulanti autem ut privilegiis munire dignaretur mo-
corum dierum intermitteretur. Eadem epistola pene naslerium S. Martini in
suburbio Augustodunensi
persuadet Pisanos jam tuncfuissesui juris, poluisse- aliud monasterium ancillarum Dei, et xenodochium
que pro arbilrio pacis federa inire aut bellum indi- quae in eadem urbe conslruendacuraverat, libenter
(a)
cere. De eorum dromonibus ad egrediendum jam p'i- annuit pius Pontifex.
ratisibidem S. Gregorius meminit unde discimus : 9. Gratum se facturam vigilantissimo totius Eccle-
eos mari fuisse preepotentes. Eosdem ad pacem cum siae pastori putavit regina, ipsum rogando ut legatum
Romanis ineundam hortatusfueral summus pontifex, mitterel in Gallias, qui factasynodo, cuncta quse
misso legato sed obtinere nihil potuit, quod nun-
; contra sacratissimos canones perpetrabantur, posset
tiandum putavit exarcho. g corriyere. Nam id ipsi maxime in voto erat, ut liquet
8. Paulo antea Theodericus, Francorum rex, in ex quas ea de re superioribus (b) annis
lot epistolis

Burgundia, miserat legatos ad papam illustrcs viros scripserat ad eamdem reginam, reges et episcopos
Burgoaldum et Varmaricarium, ut eo adjutore pa- Galliarum quam plurimos. Itaque Gregorius, actis
cem cum imperatore ac republica Romana facere ac reginae gratiis, respondet aplo tempore se missurum
stabilire posset. Laudavit ejus consilium sapientissi- aliquem qui synodum cogeret, ejusque pia desideria
mus pater, operamque suam ad id praestandum pol- se impleturum pollicitus est. Nulla tamen coacta
est
licitusest (lib.xm, ep. 7). Fortasse jam dissidebant synodus in Galliis qui cleri oorruptelis mederetur,
duo fratres, Theodebertus, Austrasianorum rex, et nisi post annos fere triginta, civilibus bellis bonura
Theodericus, qui prudenter amicitiam Roraanorum hoc opus impedienlibus.
ambiebat. Favebat huic Brunichildis avia, infessa 10. De resarcienda in Italia Ecclesiae disciplina
Theodeberto nepoti, qui tandem duplici pralio fusus majorem adbuc sollicitudinem gerebat sanctissimus
fugatusque, a suis occisus cst victoris gratiam ejus pater. De amovendis a sacerdotum aliorumque cleri-
capite mercari volentibus. corum contubernio mulieribus extraneis scripsit ad
Praefati legati jussi fuerant a Brunichilde consulere Chrysantum, Spoletanum episcopum, et ad plurimos
papam de quodam episcopo quem capitis infirmitas Q ali °s (Lib. xm, epp. 36 et 35) ; atque ad id Optati
administrare suum officium non sinebat. Alienata defensoris operam adhibuit. Praecepit Anthcmio sub-
mente fuisse hunc episcopum docet nos epistola ad diacono ut Campaniae episcopos convocaret, admo-
Etherium Lugdunensem ea dere scripla,in qua sic ad neretqueofficii sui, cujus immemores esse videban-
qusstionem propositam respondet Quiaviventeepis- : tur (Ibid., epp. 27 et 26). Si vero quis postea semel
copo quem ab offxcio suo necessilas infirmitatis non cri- admonitus negligens exstiterit ac desidiosus, vult
men abducit, alium loco ejus, nisi recusante eo, nutla ut Romam transmittatur, districtius puniendus. Paa-
sinit ratio ordinari, si intervalla mgritudinis habere chasius episcopus pra? cseteris otio lorpere ferebatur;
estsolitus, ipse data petitione non se ullerius ad hoc unde jubet Anthemio ut eum de negligentia coram
ministerium, intellectualia nempe officia subvertente in- selectis testibus corripiat. Si vero desidiam non ex-
firmitale, posse fateatur assurgere, el alhtm loco suo cutiat, Romam transmilti praecipit severius casti-
expetat ordinandum. Quo faclo, omnium solemniter gandum.
electione, aller qui diynus juerit episcopus consecre- 11. In Ecclesiae Romanae actoribus et conductori-
tur : sic quousque eumdem episcopum in hoc
tamen ut bus fraudes omnes non modo vindicabat, sed eliam
sxculo vita tenuerit, sumplus ei debiti de eadem Ec- damna eorum fraudibus colonis illata resarciebat.
clesia ministrentur. Enimvtro si nullo tempore ad sa-
D Hinc laudavit Pantaleonem patrimonii Syracusani
nx redit mentis ojficium, persona fidelis ac vilw pro rectorem, quod fregisset modium, quo
coloni fru-
babilis est eligenda, quse ad regimen Ecclesix idonea uienta dare compellebantur, quia debitara mensuram
possit existere, atque de animarum utilitate cogitare, excedebat jussitque pecuniam ex injusto modio
;

inquietos sub disciplime vinculo constringere. ecclesias- perceptam colonis pauperioribus secreto distribui
ticarum rerum curam gerere, et maturum atque effica- (Lib. xiii, ep. 34).
cem se in omnibus exhibere. Qui etiam si episcopo, qui 12. Certe quam
alienus esset abinvadendis paupe-
nunc xgrotat, supersles exstiterit, loco ejus debeat rum bonis,
probat ejus studium incredibile in fa-
consecrari. Ordinationes vero presbyterorum vel diaco- cienda eleemosyna. Slc expostulat cum Juliano viro
norum, seu alterius ordinis, si fieri in eadem Ecclesia illustri ob dissiraulalam ex verecundia
inopiam :
rausa poposceritjralernilati luse noveris reservandum: Certum quia minus amatur qui adhuc eru-
esl, inquit,

quatenus si luoe est di<eceseos, de ejus qui ad hoc eli- bescitur.Alque omnimodo contristatus sum, quia me a
gitur vita, moribus, actvque perquiras. Et si ptacuerit, vobis comperi minus quam xstimaverim amari, /n

(a) Exgttfnt h»c privilegia in epp. 8, 9, 10. (b) Maxime anno pontificatug eui nono.
 455 S. GREGORII MAGNI VITA, EX EJUS SCRIPTIS ADORNATA. LIB. IV. 456

hoc autem valde me continetis, si mercedis causas A explodens, cujus auctores Antichristi prwdicatores
30? mihi assidue providendas itudiose requiritis appellat, qui veniens, inquit, diem Sabbatum atque
tiec vobis debet esse verecundix ei aliquid de eleemo- Dominicum ab omni faciet opere custodiri. lidem, aut
synis importune dicere, quem constal non res suas, alii perversihomines, praedicabant, Dominicodie nul-
sed ad dispensandum, res pauperum habere. De causis lum debere lavari. Et quidem, inquit, si pro luxu ani-
itaque mercedis apud episcopum libere agere debuistis, mi atque voluplate quis lavari appetit, hoc fieri nec
ctiamsi meum animum qualis in amore vestro existe- reliquo quolibet die concedimus. Si autem pro necessi-
ret nesciretis. Postquam enim el nos omnino gloriam tate corporis, hoc nec Dominicorum die prohibemus.
vestram diligimus, et dispensatoris locum in rebui,
CAPUTVIII.
sicut scitis, pauperum tenemus ; vestra, jateor,verecun-
Argum.— 1. Gregorius mittit defenBorem in HispaDiam,
dia valde accusabilis fuit. Quam ideo tot verbis incre- utjudex eit causarum episcop. Judicium Joannis defen-
pando insequor, ul hanc acorde vestro funditus repel-
soris. —2 Eidem injungit papa visitationem monasterii
iDsulaeCaprarise. Ejusdeui proaliis monasteriis sollici-
lam Lib. xm, ep.
(
19). Ex epistola ad Pantaleoncm tudo. —
3. Quid statueritde episcopo Missae sacrificium

discimuspatrimoniorum rectoresapudsacratissimum ob infirmitatem intermittente. —

4. Pro pace inter epi-
Bcopos concilianda quam fuerit sollicitus. 5.S.Gregorii —
corpus beati Petri jusjurandum olini praebuisse ad Theodelindam reginam epietola et munuscula. 6. —
TJltimi S. Gregorii labores pro Ecclesia. Quid consuleuti
Cum propria auctoritale imperatoris ministros pri- _
u .•i;i..;on„Ki: n « nnm
publica i n«
nomine, in.iHiantn.
msidiantes
episcopo Messanensi responderit. —
7. Consilia ab ipso
l
vatorum bonis, utilitatis amicj9 Qdta Ejue obJtu8 Sepullur
Sepultura Sacer cultU9 Tra U9 .
coercere non posset, de eorum malis artibus et rapi- lationeB. (Au. 603 et 604.)

nis certiorem fieri Augustum curabat. Hoc anno ad- l. Ex editissima Ecclesiae specula S. Gregorius
monuit Rusticianam patriciam venisse Romam quera conspiciens turbalas Hispaniarum Ecclesias, ob in-
dam Beatorem, qui se comilem privatarum dicebat, justam presbyteri ct quorumdam episcoporuiu deje-
et multa inique agebat, maxime adversus ipsam et ctionem, eo misitJoannem defensorem.qui, auct.ri-
ejus neples, scilicet (a) Antoninam et Barbaram, Ve- tate sibi a summo Pontifice delegata, judex sedit
nantii filias, de quibus alibi. inter presbyterum episcoposque vim passos, et alios

13. Hoc anno mortuo Victore, Panormitano epis- qui aut ipsos injuste dejecerant aul eorum sedes in-
copo, Venantius, patricius Panormitanus, alius a vaserant aut eorum invasores ordinarant, necnon
Syracusano exmonacho, de cujus morte jam dixi- inter gloriosum Comltiolum, Baeticae, ut par est
mus, Urbicum abbatem monasterii S. Hermetis cu- credere, praefectum, quo prassertim auctore tanta
raviteligiinhujusurbisepiscopum.Laudavithancele- mala hac in provincia, perpetrata eunt. Joanuis de-
ctionem S. Gregorius, quod Urbicum nosset vigilan- fensoris legationi occasionem dedit Januarii, Mala-
tem, sollicitum el divinx Scripturx scientia, quod citani episcopi, pelitio seu libellus supplex papeB
maxime in sacerdotibus eligendum est, inshtutum. u oblatus, quo querebatur unum e suis presbyteris ab
Quietem lamen hujus abbatis turbare noluit papa, officio suo amotum,etin exsilium deportatum fuisse.

ne, eum ad alliora producendo, minorem seipso fleri In eodem haud dubie libello de simili quoque poena
missum in fluctibuscomptlleret. (6) Urbicus erat quasi sibi inflicta conquestus est Januarius. Alius incerti

praefectus aut praepositus generalis omnium mona- loci episcopus nomine Slephanus cum Januario de-

sterium in Sicilia, uti jam observaviraus ; quod posilus et in exsilium ejeclus, ad sanctam quoque se-
fortasse in causa fuit ut eum a tali praefectura, ut dem appellaverat. Ut in his episcoporum et presby-
fleret episcopus, amoveri non sit passus Gregorius. terorum causis recte sentenliam ferret Joannes, de-
Panormitanara sedem obtinuit Joannes, quem S. papa duplex capitulare seu commonitorium,
dit ipsi

Gregorius monuit de reditibus Ecclesiae quartam in quorum unum praescribit quidquid facto opus sit in
integro porlionem suo clero tribuere, et tabularium his litibus tum instruendis tum judicandis alterum
instituere qui eingulis cleriois debita distribueret continet leges imperialesde clericorum immunitate.
juxta labulam seu matriculam (Lib. xm, ep. 44). In senlentia Joannis defensoris, quem omnes partes
Eidem eximia praebet praecepla ad optimam Ecclesiae pro legitimo suo judice agnoverunt, nulla fit mentio
gubernationem. Ad Joannem pallium jam pauloan- Stephani episcopi et presbyteri Malacitani, sed tan-
tea fueral missum.In epistola qua sanctissimus pon- D tum Januarii, episcopi hujus urbis, qui hoc solemni
lifexrecens ordinatum episcopum jure utendi pallio judicio fuit Ecclesia suae restitutus : Nullam, inquit
donavit, ait eum speculaloris Ecclesiae Panormitanee Joannes, in antedkto Januario culpam quae exsilio vel

officium suscepisse ; nomen episcopi probeinterpre- depositione digna esset puniri, sed magis illum ejeclum
tatus (lbid., ep. 37). de Ecclesia violenter inveni. Et 303 quamquam hu-
14. Certe speculatorem indefessum ac vigilantissi- jusmodi temeritalem legum censura districtissime fc-
mum sese probabat ipse Gregorius.assidueexcubans, riat, ego tamen legum vigorem sacerdolali moderatione
licet gravissimis morbis decumberet, ula grege suo, temperans, mediis sacrosanctis Evangeliis, quibus prx-
quidquid immineret mali arceret. Unde cum intel- sentibus ab initio in hoc cognitor resedi judicio , ea
lexissetquosdam in ipsa urbe Roma perversi spiri- qux conlra eum statula sunt, licet jure non teneant,
tus homines die Sabbati aliquid operari prohibere nec alicujus sint momenli, injusta tamen et infirma esse
ad cives Romanos scripsit, Judaicum hunc errorem pronuntio, atque illos el illos memoralos episcopos,qui,

(a) Ita auguratur Baronius. (b) Vide Mabillon.Annal.Bened.lib.vm, n.35et59.

45 S. GREGORII MAGNI VITA, EX EJUS SCRIPTIS ADORNATA. LIB. IV. 458

postposita consideratione sacerdotali, in fratris sui A berent percipere ; sed admonendi sunt, inquit sanctus
prsejudicium atque condemnationem injuste el contra Doctor, ut nuUatenus pertimescant, sedcum omni hde
Dei timorem versati sunt, condemnans, in monasterio communicent, quia xgritudo personm sacri
et securitate

recipiendos ad agendam in tempus pcenilentiam statuo mysterii benedictionem nec mulut nec polluit. Voluit
atque decerno.lllum vero qui locum antedicti sanclis- nihilominusa Vitali suggeri Januario, ut quoties ali-

s imi Januarii contra sacrorum canonum statuta nequi- quam sentiret molestiam non procederet ; ne ei hoc
ter prxsumpsil invadere condemnans, privari sacerdo- ct se despicabilem praeberet, et infirmorum animis

tio et ab omni ecclesiastico ordine removeristaluo, utel generaret scandalum.

hoc quod male est adeptus amittat nec ad officiumquod Infirma Januarii valetudo in provecta aetate, magna
ante indigne gesserat, revertatur. Ssepediclum autem Ecclesiis, xenodochiis, et monasleriis
damnaintulerat
sanclissimum Januarium episcopum absolulum loco suo in Sardinia. Xenodochiorum curara habere Ecclesia;

inepiscopatus graduDeo auclorereverti(Lib.j.\u,epAb). Caralitanaa ceconomum et archipresbyterum jussit pa-

2. Eidem defensori S. Gregorius in mandalisdeditut pa, de neglectu.si quis deincepsessel, poenas daturos.
monasterium Capricanas, seu Caprariae insuls prope 4. Gregorii sollicitudinem pro tota Ecclesia, neque

Majoricam visitaret, et monachorum corruptos mo- ingravescens aetas, neque assidui acrioresque labores
res emendaret (Lib. xm, ep. 46). Nam ita perverse n in dies morbi, qui mortem praenuntiabant proximam
agere dicebantur, ul non Deo, sed antiquo potius potuerunt imminuere maxime cum de pace resti- ;

hosti, se militare ostenderent. Sic studium suum tuendainter episcopos agebatur. Quod ipse significat
pro conser?anda aut resarcienda monastica disci- in epistola hoc anno scripta Quoties, inquit, nos eo- :

plina ubique demonstrabat sanclissimus pater. Anno ruin discordia trisles facit, qui pacis prxdicatores esse
ejus pontificatus decimo quarto ineunte, ipsi curae debuerant, magna sollicitudine studendum esl, ut liligii
fuit providere monasterio sanctorum Laurentii et ablata maleria, ad concordiam redeant, qui diversaab
Zenonis in Caesenati castro, quod Concordius hujus invicem voluntate discordant (Lib. xiv, ep. 8). Haec
ioci episcopus lurbarat injusta Fortunati abbatis de- ait occasione litis inter Alcysonem, Corcyrae, et

positione. Ab ejus antecessore Natali, Caesenae epis- Joannem, Euriae in Epiro episcopum, qui ex hac urbe
copo, Fortunatus ordinatus fueral abbas hujus mo- fugere coactus a Barbaris una cum clero, ablatoque
nasterii et si nulla exislente causa novus episcopus
; secum sancti (a) Donati corporein Cassiopicastro sa-
eum ab hoc amoverat
officio, aliumque instiluerat cras illas reliquias deposuerat, sibique ac suis clericis
abbalem. Fortunatusde sua dejectione querelam ad sedem fixerat, annuenle Alcysone, Corcyraeo episco-
summum delulit pontificem, qui, quamvis ex ipso po, ad cujus dicecesim pertinebat castrum At contra
Concordii diacono abbatem iDJuste spoliatum cogno- ecclesiasticam ordinationem, contra sacerdotalem mo-
visset, de hoc negotio tamen Marinianum, Ravenna- destiam, conlra sacrorum canonum statuta. prxdictum
tem archiepiscopum, voluit inquirere, quia, inquit, castrum de jurisdictione Alcijsonis abducere acsuse moli-
certior in partibus ubi res actu est, potest esse proba- tus estpolettali subjicere, ut fierent quodammododomini
tio. Etsi nulla manifesta causa depositionis exstitis- ubi prius suscepti fuerantperegrini. Deingrato episcopi
set, jussil Fortunatum inpristinum gradum restitui, animo, injustaque castri usurpatione expostulavit
increparique episcopum qui decessoris sui, nullis Alcyson tum apud imperalorem, tum apud Andream
provocatus excessibus, destruere ordinationem mo- Nicopolitanum episcopum, utriusque metropoli-
litus sit (Lib. xiv, ep. 6). tam, qui lum ex officio, tum ex principis prae-
De quibusdam abbatibus monasteriorum Sardinia? cepto lata sententia, decrevit Cassiopi castrum sub
scripsit eodem fere tempore S. Gregorius ad Vitalem jurisdictione Corcyritanae Ecclesiae debere persistere.
hujus insulae defensorem, eos qui cum adhuc inmo- Metropolitani sententiam comprobavit papa. Et
nachico et minuri essent ordine, lapsi fuerant, abbatis quamvis dislrictionem contra se non modicam hujus
officium suscipere minime debuisse, nisi omnino cor- culpa videretur exigere, propter quod mala
litigii

recta vita et digna prxcedente pmnitentia ; sed quia pro bonis sunt reddita Studendum tamen est, inquit
:

jam abbates facti erant, voluit sapientissimus Pater clementissimusPater, ut excessu benignitas non vin-
ut de eorum vita, moribus ac sollicitudine curam ge- D calur, nec illudquod extraneis debetur, fratribus etiam
reret Vitalis. Etsi actuseorum inventi contra officium necessitatem patientibus denegetur... oporlet ergo ut
non fuissent, in accepto perseverarentordiH^et olficio. sacerdotes vel clerus Eurix civitatis ab antefati Cas-
Alioquin remotis, inquit, eis alii qui commissis sibi ani- siopi castri habitatione nutlatenus repellantur, sed et
mabus prodesse valeant ordinentur (Lib. xiv, ep. 2). beali Donatisanctum ac venerabile corpus, quod secum
3. In epistola ad Vitalem ea de re scripta respon- delulerunt, in una ecclesiarum antedicli loci quamele-
det S. Gregorius quaestioni propositae de Januario, girint, sive intus, sive foris habeant recondendidebita
Caralitano archiepiscopo, qui tempore quo sacrificium cum veneratione licentiam. Sic tamen ut ditectioni tux
celebrabat tantam frequenler angustiam patiebatur, ul in cujus porochia castrum ipsum est posilum, emissa
vix posl longa inlervallu ad locum canonis redire vale- procuretur cautione munitio, per quam promittal epis-
ret. Inde multis offensionis data occasio, ita ut copus Eurias nullam sibi in eo potestalem, nullum pri-
dubitarent, si communionem de ejus consecratione de- vilegiumfore, nullam jurisdiclionem , nullam tanquam

(a) A quo hscc urbs nomen accepit, vocaturque etiam nunc San-Donato.
Patrol. LXXV. 15
459 S. GREGORII MAGNI VITA, EX EJUS SCRIPTIS ADORNATA. LIB. IV. 460

itlterius auctoritatem defendere, \ de Ecclesiis de quarum dedica-

lalcis sibi subditis.et
cardinalis episcopus
sed pace Deo propilio reddita, abbato 304 venerabili tionedubitabatur.Ad pritnum dicitea quaeindulsitAn-
ad propria se glis neophytis (L. xi,ep.G4), nimirum ut malrimonium
tancli Donali, si maluerint, corpore,
(Lib. xiv, ep. 7). in gradibus prohibitis contrahere possenl, non esse
modis omnibus reversuros
Euriae, omnibus a se concessa; imo nec ipsismel Anglis ad
Huic judicio non statim acquievit episcopus
nisi

subrepliliam obtinuit jussionem tempus, videlicet donec in eis coalesceret religio

sed ab imperatore
castrum Cassiopi omnem sibi vindicabat po- Christiaua. Ad secundum quaesitura respondet : Si
qua in
S. Gregorius ne tamen con- David, regum justissimus, in Saul, quem constabal
teslatem. Id aegre lulit ;

ipsius ali- jam a Domino rcprobatum este, manum mittere non

tra Augusti praeceplum aut in despcctum
quid facere videretur, nulli partium data
ex juris prxsumpsit, quando magis cavendum esl ne manum
satis habuit eum admonere, indiscretionis aut
delractionis aut vituperationis, sive
formulis sentenlia :

Bonifacii legati sui opera, de jussionis ab ipso sur- dchonorationis, quidam miltant in unctum Domini,

reptae iniquitale, rogareque ut contrariam daret, qua vel in prxdicatores sanctx Ecclesix f quia eorum
metropolitae judicium a sancta sede ratum
habitum vexatio sive detractio ad Chrislum pertinel, cujus vice

ep. 8). Hesipuisse Euria? in Ecclesia legatione funguntur. Unde summopere ca-
confirmarelur {Lib. xiv,
episcopum nos docet scripta ad Alcysonem epistola „ vendumest omnibus fidelibus, ne clanculo aut publice
quo supplex episcopum suum, id est unctum Domini, detractionibus
(Ibid., ep. 13). Nam capilutare obtulit

patebat a Corcyritano aDtistite, ut in Ecclesia S. uut vituperalionibus dilanient. Ad teriiam vero inter-

castrum Cassiopi posita, licentia re- rogationem ail : De dedicalionum vero Ecclesiarum
Joannis, intra
para- dubitalione, supcr qua inter cxlera nos consulere vo-
condendi corporis beati Donati sibi darelur ;

tumque se asserebat ad emittendam munitionem qua luistis, hoc vos rile tenere debeiis, quod ab antecesso-
locum hunc Corcyritance dio3cesis esse ultro agno- ribus nostris traditum accepimus : id est, ut quolies

sceret, nullumque sibi jus in illum unquam

vendi- tam de baptismo aliquorum vel confirmatione, quam
caturum polliceretur. Alcysonem horlatusestpapaut de ecclesiarum consecralione dubitatio habetw, el nec

accepta cautione postulata concederet, sponderetque scriptii, nec testibus ralio certa habetur utrum bapti-

tum episcopo Euriae tum ejus clericis, restitulapace, ziti vel confirmati, sive ecclesix consecratx sint : u
cum ad propriam redire liceret Ecclesiam, ipsos baplizenlur lales ac conftrmentur, atque ecclesix cano-

auferendi secum corpus sancti Donati fas habituros. nice dedicenlur, ne talis dubitatio ruina fidelibus fiat

5. Euriae episcopum ad propriam Ecclesiam dese- quoniam non monstralur iteratum, quod non cerlis

rendam coactum esse a Sclavis aut Avaribus suspi- indiciis ostenditur rile peraclum.

camur, non vero a Langobardis, cum quibusnullum 7. His responsis totam informare Ecclesiam cura-

tunc fuisse bellum coujicimus ex lilleris et muuuscu-

*-'
bat sanclissimus Doctor, nec ab admonendis privatim
lis a S. Gregorio ad Theodelindam reginam hoc amicis, ubi e rc Ecclesiffi esse videbatur, cessabat.
anno missis (Lib. xiv, ep. 21). Ipsascripserat summo Gratulatus est P.iulo Seholastico (Lib. xiv, ep. 1),
ponlitlci, ut eum sui gaudii parlicipem efficeret ob tum de ipsius solhcitudine in coercendis puniendis-
Adaloaldum filium in lucem editum, quem in fide que maleficis, tum de ejus cum Leone, Calanensi
catholica baplizari curaverat, licet Agilulfns rex, episcopo, reconciliatione ; et utrumque hortatus est

ejus pater, nondum Ariaoismum ejurasset. Regio ad diligendam pacem, fovendamque charitatem :

puero ejusque sorori papa misit sacra quaedam dona
et alia munuscula, de quibus legenda epistola ad
reginam scripta. Ipsam rogavit ut suo nomine regi
conjugi de facta pace gratias agere dignaretur, at-
que ejus animum, sicut consueverat, ad pacem de
futuro provocaret.
quatenus reciprocum affeclum, quasi mutuum ali-
quod foeneratores, semper ab invicem possent exigere.
Audiens abductam a quodara milite ancillam Dei,
de tanlo faeinore puniendo scripsit ad Guduinum,
Neapolilanum ducem,in haecverba: Cum inter multa
bona qux nobis de magnitudinevestra sxpius nuntian- ,

In eadem epistola, cum rogatus esset a Theode- tur, illud in vobis ptus laudabile dicalur existere, quod

linda respondere scripto Secundini abbatis pro tribus caslitatcm dihgilis, et disciplinam, sicut dignum est,

satis mirali sumus quod in miliie illo qui

capitulis decertanlis, excusatum se haberi postulat D custoditis :

ob infirinitatem cujus testes fuerant reginae legali ;

anciUam Dei diabolica insligatwne perdiderit, distri-

quandoquidem ipsum discedentes in summo vitae clissima hactcnus vindicta jacla non fucrit. Nam et

periculo ac discrimine reliquerant. moribus el bonitali vestrse valde conveniens fuit, ut

Neque tamen pro Ecclesia sollicitudinem gerere

6. ante ad nos ultio quam perpetratx culpx iniquitas

intermisit. Nam eodem lempore, cum vacasset perveniret, etc. Pro exarcho sollicitus, cum sciret

pastore Anconitana Ecclesia, de ordiaando episcopo eum ex lingua? incontinenlia ea saspe loqui qux
qui dignus esset diu deliberavit, animi dotes, virtu- omnes qui illum amabant, ad inimicitias illius valerent
tes,mores trium qui electi fuerant explorans (Lib. provocare, ad quemdam ejus farailiarem scripsit ut ea
xiv, ep. 11); et ad plurima qussita Felicis, Messa- dc re amicum commonerc studeret (Lib. xiv, ep. 15).
nensis episcopi amplissime respondit (Ibid., ep. 17), 8. His assiduis laboribus non minus quam conti-
scilicet de conaanguinitatia gradibus intra quos nu- nuis morbis absumptus Gregorius, tandem ad opta-
berc licct, de vexatione quam cpiscopi patiebantur a tam quietem transivit iv Idus Martias, anno Phocaa
 ;

46i DE IMAGINIBUS S. GREGORII MAGNI 462

iruperaloris secundo, (a) indict. vn, Christi anno604, A in celeberrimum S. Medardi coenobium legendi Ma-
et sepultus est inextrema porticu basilicae beati Pe- biilonius et Bollandus (Sseculo iv Bened., part. i,
p.
triapostoli ante vetus secretarium. De his ac deejus 383; Bolland. die 12 Mart.), qui agit etiam de trans-
epitaphio legendus Joannes Diaconus {Lib. iv, c. 68), lato ejusdem sancti capite ad monasterium S. Petri
qui ait venerabile ejus corpus a Cregorio IV papa vivi apud Senonas, circa an. 876, «x dono Joannis
305 uovellum secretarium, coa-
translalum ante papae, favente Carolo Calvo, Francorum rege et im-
structis absidibus, sub altari sui nominis collocatum, peratore, postulanteque Ansegiso, Senonensium ar-
ubi ejus anniversaria solemnitas cunctis certalim chiepiscopo.
pernoctantibus celebrabatur (Ibid., c. 80). Honores Staturam sanctiesimi Pontificis, vultus lineamenta,
ei sacri abAnglicana Ecclesia decreti sunt in conci- capillamentum, barbam, et quaecunque ad formam
lio Cloveshoviae an. 747, can. 17: Ut dies natalitius spectant, satis accurale depingit Joannes Diaconus
beatipapx Gregorii, et clies guoque depositionis S. Au- (Lib. iv, c. 8i). At praestanlissimi animi statum,
gustini archiep. ab omnibus, sicut decet, honorifice flagrantissimum amorem in Deum, immensam erga
venerentur ; ita ul uterque dies ab ecclcsiasticis et tno- proximum charitatem, demississimam humilitatem,
nasterialibus feriatus habealur. Non a solis Latinis fortitudinem infractam in adversis, modestiam, tem-
coli meruit vir sanctissimus, sed etiam a Graecis, „,
perantiam, vigilantiam, prudentiam caeterasque vir-
quorum menologio sacrum ejus nomen inscribitur tutes quae Gregorium nostrum certatim ornaverunt,
ad diem 11 Marlii, cum amplissimo encomio quod quis describere valeat? Ut enim cum S. Hildefonso
refert Bollandus. loquar, Vicil sanctitate Antonium, eloquenlia Cypria-
De translalione sacrarum reliquiarum S. Gregorii num, sapicntia Augustinum (Lib. de Viris lllustr. c. 1).

Ejus tamen obitum Beda consignat indict. vm,

(a) gob. ; at uterque fallitur, ut probat Baron. ad hunc
quem secutus est Paulus Diaconus in Historia Lan- an.

IMAGINES BEATI GREGORIl MAGNI

EJUSQUE PARENTUM,
A Joanne diacono descriptee lib. lvin ejusdem Sancti Vita, cap. 83 et 84, et ab Angelo
Rocca, apostolici sacrarii praefecto, notis illustratae.

3I£ De imagine B. Gregorii, cap. 84. Q est, praeferens, non coronam.Ex quo manifestissime
In (o) absidicula Gregorius in rota gypsea pictus declaratur, quia Gregoriua, dum adhuc viveret, suam
osienditur, statura justa el bene fonnata, facie de similitudinem depirgi salubriter voluit : in qua
paternse faciei longitudine, et materna rotunditate, posset a suis monachis, non pro elationis gloria, sed
ita medie temperata, ut cum rolunditate quadam procognitae(/)districtioniscautela frequentiusintueri.
deeentissime videatur esse deducta; barba paterno Ubi hujusmodi distichon ipse dictavit:
more subfulva, el modica ; ita calvaster, ut in inedio Christe potens, Domiue, uostri largitor honoris,

fronte gemellos cincinnos rarusculos habeat, et dex- Iudultuiu officium solita pietate guberua.

trorsum reflexos ; corona rotunda, et spatiosa, ca- 313 De imagine Gordiani, cap. 83.
pillo subnigro el decenter intorto, sub auricula; In venerabilis (g) monasterii alrio jussu Gregorii
medium propendente ; fronte speciosa, elatis et lon- juxta Nymphium duae iconiae veterrimae artificialiter
gis, sed exilibus superciliis ; oculis pu pilla fulvisfA/. depictae usque hactenus videntur. In quarum altera
furvis], non quidem magnis, sed patulis, (6) subocula- beatus Petrus apostolus sedens conspicilur, slantem
ribus plenis; naso a radice vergentium superciliorum Gordianum (/() regionarium, videlicet patrem Grego-
subtiliter direclo, circa medium laliore, deindepau- r ii, manu dextera per dexteram nihilominus susce-
lulum recurvo, et in extremo patulis naribus praemi- „ pisse. Cujus Gordiani habitus castanei coloris planeta
nente ; ore rubeo, cras3is et subdividuis labiis, geuis est, sub planeta dalmatica, in pedibus (i) caligas ha-
compositis, mento a confinio maxillarum decibiliter bens, statura longa, facies deducta, virides oculi,
prominente; colore (c) aquilino, et livicio [Al. vivido], barba modica, capilli condensi, vultus gravis.
nondum, sicut ei postea contigit, cardiaco ; vuliu De imagine Silvix, eodem cap.
mitis, manibus pulchris, teretibus digitis, et habili- In altera icona mater Gregorii sedens depicta est
bus ad scribendum. Praeterea planeta super dalmati- Silvia, candido velamine a dextro humero taliter
cam castanea, Evangelium in sinistra, modus crueis contra sinistram revoluto contecta, ut sub eo manus
in dextra; (d) pallio mediocri a dextro videlicethu- tanquam de planeta subducat, et circa pectus sub
mero sub pectore super stomachum circulatim dedu. gula inferior tunica (k) pseudolaciini coloris appareat,
cto deinde sursum per sinistrum humerum pcst
; quae magno sinuamine super pedes defluat; duabus
lergum deposito, cujus pars altera super eumdem (/) zonisad simililudinem dalmaticarum, sed latioribus,
hurnerum veniena propria rectitudine, non per me- omnino distincta statura plena, facies rotunda qui-
;

dium corporis, sed ex laterependet; circa verticem dem etcandida, sed senio jam rugosa, quam ipsa
vero (e) tabulae similitudinem, quod viventis insigne quoque seuectus pulcherrimam fuisse 6ignificat
463 DE 1MAG1N1BUS
retinens, In quo hac scriptum esl
oculis glaucis et grandibus, superciliis modicis, la- A.
bellis venustis, vultu hilaris, ferens in capite
malro- et laudabitU, et judicia tua adjuvabuul me. A dextero
nalem(m)mitrameandentis brandeirarilateniblaiam,
duobus dcxtera; digitis signaculo crucis se munire
volle pr;etendens ; insinislra vcro patens psalterium
OBSERVATIONES ANGELI ROCCyE
SI4 Uesc Joannes Diaconus lib. iv, cap. 83 et
84, de Vita B. Gregorii Magni, qui obiit anno Domini
604 vel 605, teste Trithemio Joannes vero Diaco-
;
nusclaruit circaannum Domini870. Quamvisautem
dictae imagines a Joanne descriptae non eodem
loco essenl, tamen hoc disposui ordine, juxta
eas
quem in sdicula sancti Andrerc pictas Romae inveni:
hae namque circa Irecentos fere annos ex iis
Joannes Diaconus sua lempestale in atrio monasierii
exstitisse testatur, desumptas videntur, a pictore ta-
men non satXs periio, sicutres minus aptae, minusve
ad artem picioriam perlinentes, id nobis persuadent.
Idcirco ego suasione judiciosorum hominum monitus,
dictas imagines juxta exactissimam Joannis Diacoui
descriptionem quasi penicillo repraesentatas, omni
ex parte ad vivum exprimendas diligenter curavi
quibus etiam magna ex parte respondeut illae, quae
rudi nunc arle pictae in ipsa cernuntur aidicula.
Quonamautemin monasterio dicl.e imagines pictss
fuerint, non satis constat, si verba Joannis Diaconi
cap. 83 accurate perpenduntur. Ego autem Romae
monasterium illud esse credo, quod in ejusdem beati
Gregorii adibus ad Clivum Scauri prope ecclesiam
SS. Joannis et Pauli in honorem sancti Andreae,
teste Joanne Diacono lib. i, cap.O, et lib. vn Regislri
sancli Gregorii ep. 13, constructura fuit: cujus Ec-
clesia prassens in tempus nomine sancti Gregorii vo-
citatur. Idque ex eo quod cap. 95, 96 et 97, ab eodem
Joanne Diacono scribitur, oolligi potest. Huc accedit
quod Joannes Diaconus dictas imagines describere,
et quasi penicillo, earumdem,
utitadicam, minutias
tam exacte non potuisset repraesentare, si eas Roraee,
ubi vitam degebat, non vidisset.
Non desunt qui a beato Gregorio Magno duo mo-
nasteriaad Clivum Scauri constructa fuisse opinen-
tur, moti ex iis, quas lib. i in ejusdera Sancti vitam
cap. 32 et 38, lib. n, cap. 45, et lib. iv, cap. 97. Joan-
nes Diaconus scribit, praesertim vero lib. n cap. 45,
in quo ipse Diaconus ex libro, qui Graece tetjxiiv
dicitur, Latine autem Campus.sive Patrum, haec in-
venisse ail ls (nempe Gregorius) effecius papa xdi-
:
ficavit monasterium virorum
magnum, et dedil man-
datum, t(J nullus rnonachorum proprium atiquid haberet
usquead unum obolum. Htec Joannes Diaconus. Cum
autem a beato Gregorio monasterium unum ad Cli-
vum Scauri ante pontificatum, moriuo patre Gor-
diano.aedificatum fuisseconstet; alterum, etmagnum
quidem, in pontificaiu constructum fuissedicas opor-
tet.uisi illud ipsum, a Joanne Diacono lib. i,eap.6,
commemoratum.in ampliorem deinde formam reda-
ctum dicamus. Quamvis item a Joanne Diacono lib. i,
cap. 6, monasterium a beato Gregono constructura
sub nomine sancti Andreae, et cap. 38 sub nomine
venerabilis levitae Gregorii nuneupetur, utrumque
tamen esse polest, etiamsi unum tantuin fuisset mo-
nastcrium : nam sancti Andres dici valet, quatenus
inhonorem ejus (edificatum ; Gregorianum autem
quatenus a Gregorio cnnstructum. Hinc Pelagius II,
lib. l cap. 32 Joannis Diaconi, et tom. 1
ut legitur
Decrelal. Epist. ult. ad beatum Gregorium, tunc le-
vitam, et Constantinopoli apocrisiarium scribcns,
monasterium, ab eodem Gregorio aedificatum, Gre-
gorianum nominat. Idem scribitur a Joannc Diacono
lib. iv cap.SSel aliis in loois; idemque
legitur lib. n
S. GKEGORII MAGNI. 464
Vivit animamea,
:
vcro cubito usque ad sinislrum circa scapulas, ver-
sus ascendens reflectitur, qui ita se habet : Gregorius
Silvix malri fecit.
Dialogorum cap. 30, 1. iv Dialog. cap. 21 et 26 el alibi.
Sed noilus difticilior redditurab ipso Diacono, qui,
lib. iv cap. 97, codem in loco de monasterio Grego-
riano, necnon de monasterio sanctimonialium sancti
in Andreas mentionem facit, quasi unum fuerit virorum,
alterum feminarura: quod etiam, ut Diaconus ex-
presse ait, Clivus Scauri appellabatur fieri enim ;
quas potest ut vetus monasterium modo Gregorianum,
moio sancti Andreaa ob assignatam rationem nuncu-
B patum, aetate Joannis Diaconi, non virorura sed san-
ctirnonialiura foret. Suntinterea qui acdiculam sancti
Andreae vocttatam, fuisse oratorium monasterii pri-
mitus asdificati : majorem vero Ecclesiam monaslorio
annexam, multo post tempore ab eodem Gregorio in
suo videlicet pontiticatu constructam esse 315 ve-
lint, opinantes illud fuisseoratorium, de quo Joannes
Diaconus lib. i, cap. 12, mentionem facit. Ha;c de
monasterio et ecclesia sancti Andreae ac beati Gre-
_
goriimihi dicenda videbantur quid autem sentien- :
dum sit, judicent alii, utramque parleui
rationibus ad
diligenter pensilatis.
Quatuor interea circa descriptam, et incisam beati
Gregorii Magni effigiem explicatu digna videntur
cur scilicet imago ipsa senilem aHatem non referat;
cur barbata sit cur item absque columbaj specie
;
appareat, nam senior, abrasa, et columbae specie
prope ejus caput ex lantis, ab omnibus depingi solet
cur denique sine mitra, aut sine tiara, quam reguum
(] vocant, elfictus cernatur.
Gregorius Magnus, ut nodos propositos dissolva-
mus, dum levita, utaitJoannes Diaconus lib. i, cap
41, 43 et 44, in ejusdem beati Gregorii Vita, sive S.
R. E. cardinalis diaconus adhnc foret, uno omniura
consensu, invitus tanten, pontifex creatur, homo, ut
licet, annorum 46, vel adsummum quin-
conjectare
quagenarius propterea quod anno ipsius beati
:
Gregorii pontificatus iv nuirix ejus vivebat, ut ex
ejusdem beati Gregorii libri ni Epistolarum ultima
viderelicet: sanctus namque Gregorius ad Rusticia-
nam patriciam scribens ait Domnam vero illam, :
nulricem meam, quam per liltera* commendalis, om-
nino tliligo, ct gravari in nullo volo. Lla?c beatus Gre-
gorius circa annum sui pontificatus quartum. Ailde
etiam quod beatus Gregorius nunquam de senectae
aetate, quae morbus ipse vocilari solet, conqueslus
est, quippe qui praecipilata aut ingravescente aetate
non erat ; sed tantum podagrae acstomachi molestiis
r\ se laborasse multis in locis narravit immo lib. vn :
Registri indict. 2, epist. 1, circa annum sua? Ordina-
tionis, se potius juniorern quam senem ostendit, si
verba ejus diligenter examinenlur. Dtcta namquein
epistola, dum Januarium, episcopura Caralitanum,
hominem senem, reprehendere studet, reprehensio-
nem ab illa beati Pauli apostoli sentenlia I Timothei
cap.v exorditur, dicens Scniorem ne increpavcris
:
eamque in ejusdem epislolae initio interprolatur, no
ipse apostolicas sententiae refragari videatur, seuio-
rem se reprehendens. Is interea in lib. Diagolorum
iii, cap. 2 sua tempes'.ate (hoc est infantili, vel ad
summum puerili, ut conjicio, aatate) Totilam, Go-
thorum regem, viu ab Urbe niilliario cum exercitu
resedisso testatur. Totila vero, occupata omni fere
Ilaliae parte, Romam per annum integrum obsessam
expugnavit anno Domini 546, anno 9 Vigilii papae,et
463 DE IMAGINIBUS
imperii Justiniani 19, vel, ut alii volunt, aliquot post
annis. Beatus autem Gregorius circa annum Pomini
£91 Romanus ponlifex renuntiatus, anno Domini 004
vel 605 obiit. Hinc eumdem sanctum, ut conjectura
inpa fert, atque ex ejusdem lib. Dialogorum in, cap.
4, 5 et 11, colligitur, quinquagenaria ad sumirrjm
aetate,adponlificatum fuisse assumplum affirmandum
videtur. Ille enim sub initium Totilae re^ni duobus
videlicet annis plus minusve anle Urbis obsidionem
natus indicatur, utex locis nuper citatis ac diligen-
ter perspectis videre licet. Ad hanc de B. Gregorii
Magni aetate sententiam Gaesar Baronius S. R. E.
cardinalis videtur accedere, sicut ex iis quae tom. VII
Annalium non minus accurate, quam erudite scribit,
colligi potesl.
Idem barbatus a nobis expressus est, non solum
juxta picturam, quae in apdicula S.Andreaeet in ora-
torio Aulae Leoninre prope Scalam sanctam annexo
exstat, sed juxta etiam luculentissimum testimonium
Joannis Diaconi, qui floruit circiter 265 annis post
obitum beati Gregorii, suaque tenipestale dictas
imagineshominumprospectuifuisse,scriptumreliquit.
Absque interea culumbs specie a Joanne Diacono
imago beati Gregorii describitur, quippe quae jussu
ejusdem depicta fuit, eo scilicet tempore, quo(ut sic
dixerim) apparitio columbae illa ad ipsius caput a
Petro Diacono ejus familiarissimo nondum fuerat
promulgata hic enim nonnisi post beali Gregorii
: pontificatum, mitra? ac tiara? usus non esset sed ob ;
obitum dictam columbae appantionem super caput
Gregorii scribentis se vidisse testatus est, ut Joannes
Diaconus lib. iv, cap. 69 et 70, referl. Adde etiam
quod Spiritus sanctus in specie columbae super h-eati
Gregorii caput, 316
nonnisi dum sanctus Doctor in
aciu scribentis reprasseniatur, teste Joanne Diacono,
depingi solet in quo videlicet actu ipsam columbam
: parva quadam abside, quam fornicis curvaturam ap-
ad beati Gregorii caput frequeutissime se vidisse
PetrusDiaconus mediosolemni juramento affirmavit,
divinoque miraculo approbavit et confirmavit, ut
scribit Joannes Diaconus, lib. iv, cap. 69 de Vita beati r subest oculis, plenam, sive turgidulam, subdividua-
Gregorii papae.
Hoc loco beatum Gregorium nudo capite effingen-
dum curavi, quia non solum in aedicula sancti An- Diacono scribitur.
dreae ita pictum, verum etiam a Joanne Diacono
scriplore accuratissimo, ita descriptum inveni, etiam-
si jam inde a Silvestro papa hujus nominis primo,
infulam vel mitram episcopalem necnon liaratn,
; coloribus loquuntur non mveni, nisi ille sit, qui ab
quam cydarim et uiadema, vel coronam et regnum
vocant, fuis3e conslet. Hae namque, mitra scilicet,
perquam spirilualis auctoritas; ac liara, sive corona,
per quam temporalis potestas, significantur, teste
Innocenlio III, serm. 3 de consecralione pontiticis
Maximi, beato Silvestro datae sunt, ut in prima parte
Decreti, distinct. 96, cap. 14, et apud Theod. Bal-
sam. in Nomocan. Photii, tit. 8,cap. 1, videre licet.
Hinc Platina in beati Silvestri Vita de hujus generis
concessione acdonatione luculentissimam facit inea-
tionem. De mitravero qua usus est beatus Silvesier,
in Eugenii IV Vita idem Platina loquitur hunc in
modura Engenius sancli Silvestri mitram Homam
: non est insuavis, atque in homine persaepe laudatur.
Avenione delalam, ipsemet e Vaticano ad Laleranum
detulit. Hnsc Platina. Nuncautem medietas ejusdem,
aut alterius mitrae beati Silvestri ad sanctum Marli-
num in Montibus inter reliquias custoditur. De sua
ipsius mitra ipsemet Gregorius Nazianzenus in Apo-
logetico 3 sermonem habet. De mitra vero sancti
Ambrosii Ennodius in suo Epigrammate, more poe-
tico, sub sertorum nomine verba facit. Medietas vero
mitr.-e beati Silvestri holoserica non villosa, viridis
coloris est.in qua beatse Mariaa semper Virginis iraa-
go Filium in gremio gestantis, acu (rudi lamen arte)
pictacernitur, puerulis alatis ac slellulis circumspe-
cta. Csum ilaque mitraeantiquissimumante beatiGre-
gorii Magni pontificatum fuisse ambigendum non est.
Quamvis autem diadematis vel coronae sive tiarae
pontificalis originem Sigebertus ad annos Domini
550, et Aimoinus sive Annonius monachus in Histo-
ria Francorum, lib. i, cap. 24, Clodoveo acceptam
referant, dicentesAnastasium imperatoremClodoveo,
S. GREGORII MAGNI. 466
A regi Francorum, coronam auream cum gemmisdono
misisse, eamque deinde a Clodoveo ipsi sancto Petro
ultro oblatam velint, legi tarnen apud Anastasium
Bibliothecarium, et Platinam, compluresque alios,
qui Annales Romanorurn pontificum scriptis manda-
runt, niultos ex antiquioribus pontificibus ante Clo-
doveum fuisse coronatos, papalique insignitos corona
sive tiara, quam regnum vulgo appellant. Illud au-
tem scitu dignum videlur, quod tiaratribus coronis,
regiam scilicei, imperatoriam, et saeerdotalem, ple-
nariam videlicet et universalem totius orbis polesla-
lem repraesentantilms, decorata, nonnisi jam inde a
Bonifaeio VIII, ex nobilissima Cajetanafamilia, usum
recepii ante enim tiaram una tantum corona idem
:
implicite comprehendente eo usque ornatam fuisse
inveni, ut videre est ln aniiquissimis musivis, et in
omnium Romanorum pontilicum iconibus, quae «eneis
lypis incisae cernuntur. Ante igitur beati Gregorit
Magni pontificatura, mitrae ac liarae usus exstabat,
g originem, utethnicorum pileosac mitras posthabeara,
a Testamento Veteri trahens. Nam in lib. Exodi xx,
xxix et xxxix, Levit. vin et xvi, Ezech. xxi, Zacha-
riae in, et in aliis Scripturae sacra locis de mitra sa-
eerdolali, necnon de cydari ac tiara pontilicali ex-
pressam mentionem factam invenimus. Beatum tamen
Gregorium hoc loco nudo capite ad vivum exprimen-
dum curavi non quod ejus tempore, et ante ipsius
rationes inilio assignatas id faciendum visuin fuit.
llaec de imaginibus a Joanne Diacono descriptis :
nunc reliquum est ut nonnullas voees subobscuras
ac res inlellectu subdifficiles in ipsarum imaginum
descriptionibns comprehensas explicemus.
(a) Beatus Gregorius Magnus, pontilex creatus, in
pellamus, intra rotam gypseam, arte scilicet plastica
constructain pictus fuit.
(6) Subocularia plena, hoc est partem illam, quae
que labia. aliquantillum videlicet (ut ita dicam) ab
invicem separata, beatus Gregonus habuisse a Joanne
317 (c) Deinde colorem aquilinum et lividura, sed
in senectute colorem cardiacum eidem fuisse Joannes
Diaconus ait. Colorem aquilinum apud eos qui de
Anlonio Thylesio aquilus nuncupatur,dicente: Aqui-
lum veteres hunc fuscum a colore aquse vocarunt, qui
inter nigrum est el album. Id quod Plato eiiam docet.
Haec Thylesius cap. 3 de coloribus. Cum autera in
declaratione coloris aquili fiat mentio de fusco, qui
inter nigrum est etalbura, aquilinum, sive aquilum
ab aquae colore dictum, eumdem fere cum livido esse
puto fuscus enim color a livido, qui est color sub-
:
ni^er, et plumbeus, parum aut nihii fere distare vi-
detur, vel ad lividura proxime accedit, cum a Joanne
Diacono aquilinus colorcum livido conjungatur, ex
p>
quibus color fuscus componitur qui, Thylesio teste,
:
Festus Pompeius de colore aquilo hunc ail in mo-
dum Aquilus color est (uscus, el subniger, a quo
:
aquila dir.ta esse videlur, quamvis eam ab acute vi-
dendo dictam velint. Aquilus autem color ab aqua est
nominatus : nam cum antiqui duos omnino naturales
colores nosscnt, nigrum scilicel el album, interveniret
autemis quoque, qui ita neulri similis est, ul tamenab
utroque proprielatem trahat, potissimumab aqua, cujus
incertus est color, eum denominaverunl. Haec Festus,
cui Junianus Sipontinus in commentariis, Huguitio,
Papias, et alii assentiuntur. Si autem color aquilinus
ab aquila dicatur, fulvus color intelligi potest. Aquila
enim fulvi coloris est. Hinc Ovidius lib. v Fastorum,
aquilam, avem fulvam appellat et Claudianus ful-
;
vum Jovis armigerura nuncupat. Per colorem igitur
aquilinum et lividum, vel colorem fuscum, vel ful-
vum intelligi posse opinor. At quia fulvum colorem
multa jactant, et ut ait Thylesius cap. 11, aurichal-
cum inprimis, deinde aurum, stellae, arena, leo, et
467 DE IMAGINIBUS
aquila?genus quoddam ab Aristotcle maxime cele-
bratum, fulvuui horaini minus convenire video. Quare
per aquilinum colorera nonnisi fuscura intelligi de-
bere puto : fulvus enim ex rufo et viridi videturesse
mixtus. Jaspidem tamen, quam viriilis tantum coloris
esse constat, fulvarn vocant ; atque ilein oliva fulva vero Joannis Diaconi de beati Gregorii Magni pallio
nuncupari solet. Hoc interea loco subticendum non
videtur, quod in omnibus codicibus mss. Vaticanis
legitur, colorc aquiliuo el vivido, non, livido. Quas
sane leetio raelior videtur. Color eniin vividus, hoc
est multo vigore prasditus, colori aquilo et fusco
S. GREGORII MAGNI. 4G8
cx aliis. Adde etiam, quod extremitati duarum
A. 63, et
linearum ante ac retro pendentium duae laminoe
plumbeae serico n*gro coopertae juxta earumdem li-
nearum latitudinem annexa? sunt. Hujus generis cst
pallium, quo nunc Latina utitur Ecclcsia. Verba
loquentis, huic forinae adaptari non quennt; sed so-
lumformae, qua episcopi Grasci utunlur. Ili enim pro
palho fasciam quamdam seu zonain, latiorem sane ac
longiorem quain stolam, sed instar stolas collo impo-
nuut dexira tamen ejua pars multo est longior, et
:

maxime congruit lusca nainque lacie homines viva-

: ad terram usque drfiuit, cujus pars major per sini
ciores quam candidi es>e solent. strum humerum post tergum rejicilur, ita vero ut
Colcrem autem cardiacum a morbo cardiaco di- crux una a tergo maneat, altera ad dexlram, tertia
ctum puto cardiacus emm morbus a xapSCa voce
: ad sinistram appareat, quarla vero ad eam pallii
Grisca, id est corde, nuncupatus, est passio sive pil- partem, qu;c ab humero sinistro pendet. Hujus ge-
pitatio cordis, sou oris venlriculi affectus cor eniin
: neris pallium tempore beati Gregnrii luisse quis di-
pro ventriculi ore sumebanl interdum antiqui. Hujus cat oportet, si Joannis Diaconi verba recte exami-
autem generis morbus Coruelio Celso tesie, lib. m, nentur. Ergo itaque tametsi in a:dicula sancli Andrea?
cap. 19, nil aliud proprie est quam nimia corporis g pallium beati Gregorii more Lntino factum reperi,
imbeciUltas, quod stomucho languente immodico sudore hoc esi circularem zonam salis laiam et integram,
diyeritur. Hoc stoinachi forsan morbu se laborasse humeros constringentem, duasque lineas hubentem
Gregorius Magnus nou semel dixit, homilia scilicet sive faseiolas, ex eadcm tamen latitudine, unascili-
21 et 22 in Evangelia, atque aliis in loeis et ex hoc
; cei a posteriori, altera vero ab anteriori deorsum
morbo colorem cardiacum, hoc est pallorem crocea- vergentes illud tamen more Grasco a Joanne Diacono
;

tum, seu gilvo pauxillulum tinctum ab eo deinde

; conscriptum incidendum hoc loco curavi. Hunc item
coniractuin I'uis6e, credendum est quia ex hac sto-
: in mudum non solnm in imaginibus summorum pon-
machi affectione sive imbecillilatn, addita podaura, tificum tvpo aeneo ineisis a Lino papa ad Miltiadem
quae ipsuiu beatum Gregorium miraadum in modum usque, sed in vetuslis quoque ecclesiarum musivis,
infestabat, hujusgeneris colorem nasci posse, medici praesertim vero ad saneium Petrum, in eorumdem
volunt. Qoaex re beatum Gregorium Magnum insui summorum poniificum imafrinibus, quas Formosus
pontilicatus initio prasscriptum in modum, hoc est, papa circa annum Domini 896 pingendas Romae cu-
colore aquilino et livido, sive vivido, piclum fuisse ravit, in hanc eamdem tormam pallium pictum fuisse
argumentor, el pro comperto habeo. inveni. Idem videre est ad sanctum Paulum, et mul-
(d) Quae de pallio a Joanne Diacono dicuntur, tisaliisin locis, in quibi)3 etiam flonorium primum,
haud facilia intellectu videntur, nisi quid sit pallium, qui obiii anno Domini 635 Joannem IV, Theodorum
quamnam formam habent, et quonam modo corpori primum, Domnionem primum, compluresque alios
sitadaptandum, explicemus. Auctorlibri Caeremonia- ante Gregorium Magnum, et post ejus tempora, hac
rum lib. i, lit. 10, cap. 5, ex Maxirao episcopo, hu- p pallii forma, qua nunc Grasci utentur, decoratos re-
mil. de veste sacerlolali, exque Eusebio Caesariensi peri. Haec itaque pallii forma temporebeati Gregorii
serm. de Epiphania, docet in lege gratias antiquum in usu habebatur, deinde multis post sas^ulisin de-
esse illud nostrum ephod, id est pallium candida lana suetudinem deducta est, nova ad majorem commo-
contextum, a Lino, post Petrum n Romano pontifice ditatem inventa, et in U3um recepta. Id quod de ca-
instituium, et in singulare potestatis privilegium sula, quam etiam planetam vocanl, faetum essecon-
summo pontifici, patriarchis et archiepiscopis datum, stal antiquitus enim, ut in planeta beati Gregorii, et
;

habens circulum humeros constringentem, duasque in vetustis Ecclesiarum picturis videre est, casula
lineas ab utraque parte, ante scilicet, ac retro pen- sive planeta nullam, ut ita dicam.aperturam pro bra-
dentes, immo Rupertus Tuitiensis lib. i, cap. 27, de chiis emittendis habebat, sed tota integra circulatim
divinis ofiiciis, ait, Maternum asancioPetro missum et undequaque ad pedes usque demissa tolum ccr-
TrevercDsi Ecclesiae, hasrediiatem pallii suis succes- pus ita legebal et circumibat, ut brachia cmilti non
soribus reliquisse. Pallium in sinistra duplex est, possent, nisi limbus vel fasciolaextremitatem casulas
318 ad tolerandas praesentis vitae molestias, qua? ambienssuper scapulas projiceretur errabunda. Hinc
per sinistram significantur : simplr-x vero in dextra casula, quasi parva casa (Ratiano auctore, lib. i Iu-
est, ut ilelerens pallium, ad viiae futura? qnietem ob- stit. Cleric.) totum hominem legens ; et planeti,
tinen lam, quae per rtextram repraesentatur, toto quasi erratiea, vocabatur, et ad hanc usiue diem ita
afffctuadspirel. Pallium item quatuor purpureas itu- vocitatnr. ^Eiate vero nostra, et superioribus aliquot
ces habere solebat, qua? sunt quntuor virtutes poli- saeculis, ut ait Lindanus, lib. iv, cap. 56, ab utraque
ticae, quae nisi rrucis Christi sanguine purpurentur, parte, dextra scilicet ac sinistra accisa et aperla est,
frustra sibi virtutis nomen usurpant. Harum prima D ante ac reiro decurtata, et paulo infra cruruin me-
est justitia, quae in anteriori parie es^e debet se-;dium producta.
cund.. est prudeniia, qua? debet esse posleriori parte ; (e) Viventis imlicium est tabula illa, quam bealus
lerti.i esi fortitudo, qi;ae sinistrae convenit quarla
; Gregorius 319 ad occiput, id es! ad po.-teriorem
est temperantia, quas dextras cungruit nuric autem
: capilis partem h ibere ceruiiur anliquitus enm cura
:

cruces in pallio alfixas non sine mysterio mgras sunt. quis vivens pingebatur, tabula quadrata ejus capiti
Pallio denique tres inligunlur acus, sive aciculae, in subjiciebatur, ut in vetustis aliquot ecclesiarum niu-
quarum prima signilicatur compassio proximi, iu sivis videre licet Id quod fieri solebat, boc sane ar-
secunda officii administratio, in terlia judicii distri- gumento aut symbolo, quod homo in hac mortaii vila
ctio. Prima pungit animam per dolorem, secunda constuutus, per tabulam quadratam quatuor virtuti-
pungit animam per laborem, tertia pungit animam bus cardinalibus (ut ait Durandus, lib. i, cap. 5,
per terrorem. Trium acuum sive acicularum, una li- num. 20, necnon Stephanus Durantus, lib. i, cap, 3,
giturin anteriori parte, altera in postenore, tertiu num. 5) vigere inlelligatur : vel quod status vitoe
in humero sinistro :in dexiro enim acus non figitur, prassentis imperfectus esse demonstretur, angulos
qnia in aeterna quiete, quae per dexiram repraesentari scilicet multos, hoc cst multa impedimenta et obsla-
Bolet, nullusestttfflictionisaculeus. Circuluspallii.per cula secum deferens. Sancti vero asternarn gloriam
quem humeri, dexter scilicet acsinister, constringun- consecuti, uteorum vitaundequaque perfecta nullum
tur, significat pcenn? formidinem ab illicitis cohiben- penitus impedimentnm habens indicaietur, circulo
tem, et uraorem justitias a superfluis temperantem. seu corona quam diadema solent appellare, sive ra-
Haec ex Innocentio III, libro pnmo Myst. Missae, cap. diis solaribus insigniti, jam inde ab inilio nascentis
 ;

469 DE l.MAGINIBUS S. GREGORII MAGNI. 470

Ecclesiue pingi et sculpi consueverunt : nam per ligu- A habentibus annexa, in quibus a diacono egenis ne-
ram sphsricam.quoeomniumfigurarum perfectissiraa cessaria subministrabantur. Ad hanc rem praestan-
est, perfectissima eorum vita quodammoJo adum- dam viri graves ac religiosi a beato Gregorio electi
bratur. Non desunt autem qui velint solarem coro- fuerunt privilegiis insigniti, ut legitur apuj Joannem
nara super capita sanclurum, et apostolorum prajser- Diaconum, lib. n, cap. 51, in ejusdem Vita. Ex col-
tim, pingi et sculpi solilam, ex eo quod Aodia Ba- legio il ique defensorum, qui ex ordine quoque cle-
bylonico teste hb. v Ilist. apostolicae, lux tanta super ricorum, Panvinio leste, suraebantur, vel ex diaco-
Joannem apostolum moribundum por unam fere ho- norum collegio, si hac in re conjectare liceat, Gordia-
ram apparuit, ut nullus eam sufferret aspectus. Ut- num fuisse reor, ecclesiaslicis indumentis, hoc est
cumque vero sit, coronam tamen sanctis ia ccelo dalmatica et planeta, diligenter consideratis diaco- :

gloriam consecutis, aliis auiem in hac mortali adhuc nus enim non solum dalmaticam, quae ei proprie
vita commorantibus, tabulam quadratim a pictonbus convenit, gestare solet ; sed, ut scribit Alcuinus, lib.
hoc saltem loco expli-
et sculptoribus effingi solitam, de Divin. Oific. cap. de significationibus vestimenlo-
casse sat est. rum, casulam item, quam Amalarius Fortunatus lib.
(J) Cognitx districtionis cautela. Dislrictio, vel ii de Ecclesiasttcis Otticiis, cap. 19, generaliter ad
destrictio, vox est ab ecclesiaslicis scriploribus fre- omnes clericos pertinere ait ad finem autem prasfa-
:

quenter usurpata; et, sicut ex Placido Grammatico, tionts in ipsum de ofliciis opus ostendit, quando dia-
apud Fulvium Ursinum, virum eruditissimum, ac de conus casula sit induendus, quando vero exuendus.
boni3 litteris optime raeritum, asservalo, in Glossis (i) Huc accedit quod a Joanne Diacono Gordianus

colligitur, severitatem signiQcat. Placidus enim ait caligas in pedibus gestare dicitur per caligas autem
:
g :

Esl autem destrictus attentus, vel seoerus, ac non so- nonnisi sandalia intelligenda suat nou enim vero :

lulus et lenis. In hunc sensum ab Innocentio III distri-a isimile est, ut per caligas, tibiarura tegumentum in-
ctio judicii libro primo Myst. Missae, c. 63, et a Gre- telligi que:tt, quia hujus generis tegumentum in pi-
gorio ultio ct emendatio distriota nuncupatur hoc ctura nec lieri, nec videri potest ob vestem ad penes
;

aulem loco districlionem pro arcta vita sumi debere
puto. Hinc, ut ait Joannes Diaconus, imaginem suam
beatus Gregorius salubriter depingi voluit, ut Mona-
chi per ipsaui imaginem non pro inani gloria, sed in
suam ipsorum salutem, cognitam beati Gregorii di-
strictionem, id est arctam vitamin memoriam revo-
usque demissam. Cnligae itaque pro sanlaliisa Joan-
ne Diacono sumuntur. Huic sane rei favet vulgata
Bibliorum editio, quoe pro sandaliis caligas vertit, ut
videre est locum Ulum Actuum xn in quo beatus Pe-
trus sandalia sibi subligare ab angelo.jussus est hisce
verbis Prxcingere, et calcea te caligas tuas. Pro
:

carent, dictamque vitam imitarentur, dum loco ipsius quoi Graeca editio habet, it=p!£ioTa'. xx\ &nd$i)<iat xa
imaginem frequentius intuerentur. Intueri autem hoc iav?aX'.i ao'j, hoc est, Prsecingere, el subliga sandalia
loco a Joatine Diacono passive sumitur. tua. Latini tamen recentiores pro sandaliis non cali-
(y) Nymphaeum pro lavacro et fonte, necnon pro gas, sed soleas verlunt quia calU'» pro tibiarum :

balneo apud Pliaiura. Julium Capitol., Josephum, et etiam operimeatis sumi solent. Beatus autem Hiero-
alios suini solet, a Nymplia dictum quia ethnici lu-
: nymus explioans xx Isaia? caput, calceamenta, san-
minis veritatis expertes, Nymphas aquarum deas esse dalia et caligas pro eodem videtur accipere per haec
putarunt. Addeetiam, quod veteres Graeci Nympham verba Depositis (iaquit) calceamenlis, qux a Septua-
:

dicebant, quam nos mutatione unius litterae, Lym- p ginta, sandalia, id est caligse vocantur, elc. Caligue
pham, id est aquam, vocamus. Nymphaum itaque ^ item pro calceis a beato Gregorio Magno, lib. i, cap.
1

hoc loco vel pro lavacro, vel pro fonte sumi posse 4 et lib. m, cap. 20Dialogorum sumuntur immo se- ;

puto : de quo fonte Joannes Diaconus, lib. iv, cap. cundoloco cilato de caligarum corrigiis, quae calceis,
97, loquitur. non tibialibus conveniuat, mentionem lacit. Adde
(/t) Gordianus, beali Gregorii pater, regionarius a etiam quol illud Actuum, Calcea te caligas tuas,
Joan. Diacono nuncupatur quem quamvis virura
: nonnisi ad pedes et ad calceos referri potest, quia
ecclesiasticum nullibi fuisse invenerim, vestestamen calceare nil aliud quam calceos induere, significat.
si spectentur, et verbi Joannis Diaconi accurate per- Hinc apud Suetonium in Vespasiano, equi vel muli
pendaatur, eum Ecclesiasticura virum ommno fuisse calceari dicuntur, cum pedes eorum adversus saxo-
dicas oportet, Regionarii nomen, a regionibus di- rum injuriam ferramentis, seu soleis ferreis muniun-
ctum, notariis quibusdam, necnon defensoribus et tur. Per caligas igitur, quas eliam Isidorus, lib. xix
diaconis, dari solebat. Notarii regionarii erant pro- Etymologiarum cap. 34, inter calceamenlorum gene-
tonotarii, ad quos gesta praJsenim martyrum scri- ra videtur numerare, et a caligis caligarium dictum
bere pertinebat. Defensores regionarii, ad varias pro- putat,sandaliaintelliguntur. Nam Isidoruscaligarium
vincias destinati, ut scribit Joannes Diaeonus, lib. n non a callo pedum, sedavoce Graaca, calo, id estligno,
de beati Gregorii Vita, cap. 53, circa pia praesertim quod Graeci to xaXov dicunt, nuncupalum opioatur:
opera versabantur, ut videlicet legata, ad pias cau- unde calopodium, calcearaentum ligneum vel soccus.
sas relicta, iu eleemosynam pauperibus distribueren- Per caligas itaque rectius sandalia, quam tibiarurn
tur, sicut ex lib. ivepist. 24 et 25, lib. vit ep. 666 et rv operimenta intelligenda sunt. Quod autem diaconi
lib. xi ep. 21 lieati Gregorii colligitur. Horum tem i
u sandaliis interdum uii consueverint, Albinus, sive Al-
officium erat de episcoporum excessibus cognifionera cuinus in lib. de Divinis Ofliciis, cap. de significatio-
ae notitiam suscipere, regularesque perverse agen- nibus vestimentorum, et Amalarius Foriunatus lib. n
tes corrigere. His etiam defensoribus, ut Panvinius de Eccl. olficiis cap. 25, et alii aperte fatentur immo ;

ex Pelagii epistola in capite de Primicerio Defenso-
rum ait conveniebant causarum cognitiones, con-
ventiones, actus, publica liligia, et quscunque vel
ecclesiastica instituta, vel supplicantiura necessitas
postulabat.
Diaconi regionarii, ut subdiaconos, quos in Regi-
stro beati Gregorii, lib. vm epist. 5, lib. xi epist. 20
et 30, videre esi, praetermittam, septem juxta septem
regiones Urbis eranl, ut legitur in Ordine Rom. Vel
singuli duabus ex quatuordecimreKionibuspraeerant
etiam a presbyteris et subdiaconis sandalia gestata
olimfuissenariant.sed sine ligamine, ad differentiam
episcoporum et diaconorum, qui in sandaliis ligamen
habebant. Quamvis autera sandaliorum gestatio tem-
pore beati Gregorii Magni diaconis vetita fuisse vi-
deatur, lib. vn Registri epist. 28 et can. Pervenit,
dist. 93, idem tamen Gregorius eadem in epistola,
sandaliorum usum diaconis Ecclesiae Messanensis a
proedecessoribus suis concessum olim fuisse testatur.
Sandalia vero inibi compagi appellantur ab aliis :

deinde quatuordecim juxta quatuordecim regiones vero corapasjia vocitari solent. Hodie vero nonnisi
3*20 fuerunt instituti, et ita vocabantur, quod sin- summus pontifex, episcopi et presbyteri cardinales
gularum Urbis regionum, teste Panvinio, diaconiis sandaliis uti solent, quae veterum sandaliis dissimilta
vel xenodochiis preeessent. Hi namque viduarum in- sunt : ea enim subter pedem, integram soleam habe-
opia laboranliura, et pupillorum ministri erant, in bant, supraverocoriumfenestratum seuperforatum,
publicis pauperum domibus, oratoria et sacella sibi hcc sane symbolo quod pedes episcoporum et diaco-
471 DE IMAGINIBUS
norum, seu praedicatorum (quorum oflkium cliam
diaeonis erat demandatum),subter deberent essemu-
niti, ne terrenis affectibus polluerentur sursum vero
;
aperti, qualenus prajdicatores ad ccelestia cognoscen-
da, necnon ad mysteria revelanda et 321 praedi-
canda, tales et ipsi forent. Uujus generis caligas aut
sandalia Gordiani fuisse conjectare licet sin secus,
: rnonent. Pontilex ad sinistram postremo loco pictus,
nihil eral quod Joannes Diaconus de communibus cal-
ceamentisitaexpresseetinsignitermentionemfecisset.
Uoc loco faeere non possum, quin admirer, cum
Joannes Diacontis, qui dietas imagines exac.te de-
scripsit ut multas earumdem minutias expresse-
ril; sandalia Gordiani commemorarii, de sandaliis
autem beati Gregorii nullam penitus fecerit mentio-
nem. Quonam autem modo hunc nodum dissolvere
queam, ignoro, nisi id memoriae lapsu factura esse
dicam. Hinccalcei beati Gregorii, num in superiori
parte fenestrati aut perforati, necnon cruce insigniti
effingendi essent i^ut hac uostra aetate fieri solet) an- sentientes
ceps profeclo fui; proplerea quod calceos ipsos in p sephus Stephanus, episc. Oriolen.,in libro de Oscu-
sedicula sancti Andreae neutro modo pictos inveni.
Quamvis autem Josephus Stephanus Valentinus, epi-
scopus olim Veslanus, nunc vero episcopus Oriolen.,
vir sane doctissimus, in libro de Osculalione pedum
Romani pontiticis, cap. 18, adversu9 Papini Masso-
nis calliditatem, usum gestandi sandalia pontificia,
cruce insignita, vetustissimum fuisse perpicturascon-
jectet; ego tamen, qui potius oculatus quam aurilus
testis hac in re esse cuniebam, veteres ecclesiarum
Romae absides opere musivo decoratas, diligenter
perlusiravi. Qua in re perquirenda, calceos summo-
rum pontificum in superiori parte nec omnino fene-
slratos, aut perforatos, nec undequaque pedem obte-
gentes reperi nam tantummodo in pedis acumine, at-
; nisi id ad ea quae dixi referam
que in calcaneo tegumentum cum ligamine, a solea
et a calce ad collum, et ad pedis acumen, ad supe-
riorem videlicel pedis partem diducto, inesse conspi-
citur ;
parvula cruce supra digitcs pedum, tibialibus
etcorio coopertos, impressa, sive picta.
Tametsi Innocentius III lib. Mysteriorum Miss»
cap. 34 et48, Alcuinus cap. de vestimentorum signi-
ficationibus, Amalarius Fortunatus lib. u cap. 25,
Rabanus lib. i cap. 22, Ivo Carnotensis serm. de si-
gnilicationeindiimentorum, GuillelmusDuranduslih.
ii',cap. 8, Slephanus Durantus lib. n, cap. 9, et alii,
qui de sandaliis loculi sunt, de eruce super calceis
ponliliciisapponi solita non meminerunl hanc tamen
; venti ratione sive causa non perspecta.
consuetudinem antiquam esse, nonnunquam, vero
incuria pictorum et lapicidarum, vel eorum qui sta-
tuas et picturas efficiendas curabant, praetermissam
inveni. Nam, ut ab antiquioribus summorum ponlifi-
cum imaginibus quas invenire potui exordiar, vidi
Romae vetustissimam ccclesiae sanctae Agnelis absi-
dem, opere vermiculato circa annum Domini 624
exornaiam, qua Honorius, hujus nominis primus,
in
qui sacrain beatae Agnetis aedem via Nomcntana
construendam, et absidem musivo decorandam cu-
ravit, ut Anastasius Bibliothecarius testalur, et car-
mina in abside indicant sandaliis alba cruce satis
; D
conspicua insignitis calceatus, et ecclesiatn manu ge-
stan9 exstare cernitur. Hic enim dum viveret, in ab-
side ipsa pictus fuit, sicut ea, quae diximusid nobis
facile persuadent. Quamvis autem Houorius I crucis
signum super sandaliis gestarit, Honorius tamen III
et IV, ex nobilissima Sabellorum familia, crucem
in sandaliis non habenl. Ille enim ad sanctam Bibia-
nam circa annum Domini 1240 ad januam ecclesia:
pictus, hic vero in Ara cceli circa annum Domini 1287
ex marmore efficlus, Romas conspiciuntur.
In oratorio seu potius ecclesia sancti Venanlii, nunc
sanctae Mariae ad Fontetn nuncupata prope Baptiste-
rium sive Fontem Lateranensem, exstat absis opere
tcssellato exornata, in cujus fornice, praeter aliquot
imagines sacras, pictus cernitur Joannes IV Dalma-
ta, ut Anastasius Bibliothecarius et Panvinius lestan-
tur, eain struxit ecclesiam circa annum Dornim639,
dictamque absidem picluris musivis ornavit. Inter
alia3 imagines opere musivu pictaa, duo poniifices
S. GREGORII MAGNI. 472
A Romani, necnon martyres duo, sandaliis parvula ni-
gri coloris crucs insignitis conspiciuntur quorum ;
pontilicum alter, ad dexteram videlicel postremo lo-
co pictus, est Joannes IV, ecelesiam manu gestans,
quippe qui eam construendam curarit. Quam itcm
rein ver.sus aliquot, qui inibi leguntur, nos aperie
librumque inanu tenens, ut Panvinio placet, est Theo-
dorus, Joannis successor qui, ut idem ait Panvi-
:
nius, ecclesiam fortasse, vel, ut ego arhilror, absidem
a Joanne inchoatam perfecil, hinc in ea pictus cer-
nitur. Ctir autem hoc loco Venantius el Domnio, et
extra absidem Maurus, martyres, crucom super
sandaliis gestare cernantur, 322 ignoro, nisi id ar-
crucem martyrii repraesentan-
bitrio pictoris, vel ad
dam, factum esse dicam nam summi lantum pon-
:
tilices hunc ritum super sandaliis gestandi crucem
observare solent hi enim de se humiliter ac demisse
:
Cum omnes populos communi voto, ut Jo-
:
latione pedum Romani pontilicis non minus docte, ut
omnia, quam accurate ac pie cap. 18 scribii, ad suos
pedes adorandos propensos agnoscerenl, cruci Ckrisli
osculalionem potius qunin sibi ipsis tantum honorem
deferri maluerunt, ut omnes Christianos beni,jne ad
oscula pedum exciperenl. haque, ut expressam Christi
imaginem referrent, et Salvaloris passionem in homi-
num memoriam redigerent, cruceni sandaliis affixerunt,
ut Chrisliani homines eos honores quos debitos il ne-
cessarios pontifici deferebant, cruce perspecta, alacrius
exhiberent. Hsec Josephus Stephanus. Cur itaqne
martyres vel alii sancti, non pontilices Romani, cal-
ceis cruce insignitis decorentur, non salis perspicio,
vel ob episcopalem
;
fortasse dignitatem, qua manyres ipsi, Venantius vi-
delicet, Domnio et Maurus, fuerant insigniti, faclum
id esse dicam, ut prae se fert pallium, quo dicti epi-
scopi et marlyres, Graecorum episcoporum more, or-
nati cernuntur apud namque Latinos jure commu-
:
p
ni nonnisi snmmis ponlilicibus, palriarchis et archi-
episcopis, ex indullo autem apostolico episcopis non-
nullis pallio uti licet. Sicut itaque pallium, quod pon-
tifici Romano in primis convenit, non episcopo, eis
datum est ita et crueem quae propter pedum oscula-
;
tionem in soliusRomani pontilicis sandaliis apponi
solet, diciismarlyribus datam esse opinor, ritus in-
Ad S. Martinum in montibus inter reliquias beati
Martini I papae et martyris anno Dom. 047 calceus
in superiori parte fenestratus, et in acumine tantum
ohtectus juxta formam nuper a nobis descriptam as-
servalur. Acuminis autem pedis tegumentum cork-
ceum, csruleo colore tinclurc, el quibusdam operi-
bus ex serico et auro contexti9 ornatum exstal, in
quo instar fere hujusre litterae Graecae, X, quaedam
crucis imago, ut ita dicam, transversaliter acu picta
cernitur, quae ornatum facit, et quamdam crucis si-
militudinem refert, utinfra explicate osiendelur. Jn-
ter easdem reliquias exstal etiam calceus beati Sil-
veslri primi holosericus, viridi colore imbutus, non
vidosus, sed jam ob vetustatem satis decoloratus,
quamdam tamen viridis coloris, et holoserici speciem
relerens, operibus item ex serico et auro contextis
insignitus. Is autem calceus quadam calcanei parte
ob nimiam vetustatem carens, non est juxta formam
antiquiorem in usu olim habitam, hoc est juxta illud
calceamenti genus, quo solae obteguntur plantas, cae-
teris pedum partibu9 nudis relictis, ansulis lanium
quibusdam in superiori parte coeuntibus, quas lignlas
vocant, revinctim nec. item instar calcei esl quem
;
nuper explicaviinus, sed est calceamcnti genus, co-
riaceam liabens soleam necnon tegumentum, totam
superiorem pedis partem obtegens, instar calcei quo
nunc omnes indifferenter uti solent. Qua ex re in
hanc sentenliam devcnio, ut calceum hunc ab eo quo
in rebus ecclcsiasticis et in functionibus quihusdam,
ad pontificiam praesertim majostatem exprimendam
idoneis, beatus Silvester uti solebat, differre credam.
 473 DE IMAGINIBUS
Quamvis autcm hujus generis calceamentum nostro
de cruce argumento haud omnino faveal, ipsum ta-
men tanquam venerandae vetustatis monumentum,
et memoratu dignum, quamdam item crucis formam
latenter per aliquot linearum involucra repraesentans,
ui infra explicabimus, silentio praeterire mihi visum
non fuit.
Ad sanct:m Martinam, in Foro Boario ad radicem
Capitolii, vetustissima exstat absis tempore Domnio-
nis circa annum Domini 679 opere musivo
in quaduo Romani unusaddextram, alter
pontiflces,
ad sinistram beatae Mariae semper Virginis Filium in
sinu gestanlis, pallio, juxta morem antiquum torma-
to, decorati cernuntur. Hunc vel Honorium primum,
vel Gregorium Magnurn (qui ante Domnionem fue-
runt) esse conjicio : quem sandaliis parvula nigri co-
loris cruce calceatum vidi, et prope eum ad sinistram
partem litteras hasce Jegi —
ORIUS PP. caeterae no-
men summi pontificis proprium complentes, collapsae
desiderantur : alius vero pontifex, ante Domnionem,
dictam nominis proprii terminalionem habere haud-
quaquam potest. Illum interea Pontificem, qui exslat
ub beatae Mariae semper Virginis dextram, ecclesiam
manu gestans, quippe qui aedem sacram construen-
dam, vel saltem reparandam curarit, 323 Domnio-
r.em esse dicas oportet. Panvinius etiam in adnota-
tione ad Vitam Domnionis, a Platina descriptam, ait
hunc in modum In anliquo musivo, quod est liomx
: non potuerim, ipsum tamen antiquiorem esse conji-
in ecclesia sanclx Marlinx, hic pontifex Domnio, non
Donus sive Domnus, appellatur. Quibus verbis Panvi-
nius Domnionis nomen se inibi legisse aperte narrat.
Verum quia hujus pontilicis nomen nunc eo in loco
non legitur, litteras omnino periisse, mihi persuadeo,
sicut in alterius ponlificis ncmine aliqua ex parte
factum esse vidi. Quare sicul antiquior pontifex san-
daliis cruce insignitis calcealus cernitur, ita et alte- vento. Quod autem beatus Gregorius Magnus hujus
rum recentiorem fuisse credendum est : nam calcei
opere olim musivo facti, nunc collapsi sunt quorum
loco, calcei rudi arte picti sine cruce conspiciuntur. _ ficatum beaii Gregorii Magni et Honorii 1, quem cal-
Ad basilicam beati Petri, SS. apostolorum princi- " ceiscruceornatis usum fuissevidimus.nonnisi viginti
pis, Romas a tergo oratorii, sive sacelli, vel altaris
sanctissimi Sudarii Salvatoris nostri supra Portam
Sanctam, ad interiorem basilieae parlem, exstat ora-
torium opere musivo insigni, excultoque decoratum,
et in honorem immaculatae semper Virginis ad Dei
Geneiricis a Joanne VII, circa annum Domini 706
conslructum, ut Anastasius Bihliotbecarius, Platina
et Panvinius testantur, et inseriptio ipsa docet hisce
verbis JOANNES 1NDIGNUS EPISCOPUS FECIT.
: qui anno Domini 604 vel, secundum Trithemium, 605,
Huc acceditquod Joannes ad capitis tergum quadra-
tam habet tabulam, quae ut superius dictum est, in-
dicium ea tempestate viveniis esse solet, dum fieret
pictura illa. Joannes vero prope imaginem beatae
Mariae semper Virginis sandaliis insignitis parvula
nigri coloris cruce, quaj ex quatuor lapillulis musivis
constat, cernitur calceatus.
In basilica item sancti Petri exstat simulacrum
Urbani VI e marmore circa annum Domini 1389 ef-
fictura. Ad sanctum Joannem in Laterano exs tat
Martini V
statua sepulcralis apnea circa annum Do-
mini 1431. In atrio monasterii S. Salvatoris in Lauro
staiua Eugenii IV marmorea circa annum Domini
1447. In basilica etiam sancti Petri exstant quae in-
fra leguntur statuae sepulcrales, hoc esi, Nicolai V,
circa annum Doraini 1455; Calixti III, in atriolo,
prope sacellum Sixtianum, 1458; Pii II, 1405; Pau-
H II, 1471; Sixti IV, 1484; Innocentii VIII, 1492;
Pii III, 1503. In ecclesia sanctas Mariae supra Miner-
vam exstat Leonis X simulacium sepulcrale, cl in
Capitolio statua item marraorea circa annum Domini
1521. Horum omnium Romanorum pontificum, et
aliorum his recentiorum, hoc est, Pauli III, PaulilV,
Pii V, Gregorii XIII et Sixli V, statuas vidi calcealas
sandaliis cruce insignilis. Vidi etiam alios Romanos
pontifices opere tessellato effictos, Honorio I anti-
quiores, sed propter magnam picturarum vetustatem
calceos collapsos reperi. Contra vero vidi ad S. Lau-
rentium in Lucina pictam Sixti III imaginem, et qui-
S. GREGORII MAGNI. 474
A dem pervetustam, necnon Paschalem I ad sanctam
Praxedem et ad sanctam Caeciliam circa annum Do-
mini 807, et Gregorium IV ad S. Marcum circa an-
num Dom. 830, opere rausivo pictos, sed sandalia sine
crucegestantes. Idquod non sineincuriavelpictorum,
vel eorum qui picluras faciendas curabant, factum
videtur, ut cernere est in abside ecclesiae sanctas
Mariae trans Tiberim circa annum Dom. 1143 opere
tessellato decorata, in qua praeter alias imagines, Ro-
insignita, mani pontifices, beatus scilicet Petrus apostolus,
Calixtus, Julius, Cornelius, et Innocentius II, qui
opusmusivum faciendumcuravit.picti conspiciuntur;
sed Cornelius solua, qui passus est anno Domini 253,
calceos cruce insignitos gpsiare cernitur. Idipsum
contirmatur per Bonilacii IX slatuam marmoream in
basilica sancii Pauli asservatam, et cirea annum Dom.
144 effictam, quas calceos sine cruce habere con-
spicilur, alios tamen pontifices ante Innocentium II
et Bonifaciura IX sandalia non sine cruce gestare vi-
g dimus. Nam si antiquiores pontifices calceos cruce
insignitos gesiasse constet, eumdem etiam ritum a
recentioribus observatum fuisse, fatearis necesseest.
Quamvis aulem ante Honorium I, qui pontifex re-
nuntiatus fuit circaannum Dom. 622, et anno Dom.
635 obiit, hunc ritum ob absides ecclesiarum opere
musivo decoratas, et nimia vetusiaie vel omnino, vel
majori ex parte collapsas, in usu habitum invenire
cio, etiamsi scriplores tam anliqui quam recentes,
de sandaliis loquentes, nullam penitus, ut dixi, men-
tionem de cruce fecerint, quippe qui de sandaliis
324 episcoporum, sacerdotum et diaconorum abso-
lute sumptis, deque eorumdem tantum forma et si-
gnificatu ac ministerio verba fecerunt, proatermisso
ritu ad osculationem pedum Romani pontificis in-
generis sandalia, hoc est calceos cruce insignitos
gestarit, id nobis facile persuadet, quod inler ponti-
:
annorum spalium plus minusve intercessit. Hinc vero
adsimile est, ut idem hujus generis sandalia gestandi
ritus ab Honorio I, qui obiii anno Domini 635 usur-
patus, apud Gregorium Magnum et alios pontifices
ejus prapdecessores, in frequenti usu haberetur Ho- :
norius namque primus, natione Campanus, ob brevem
temporis intercapedinem, quae inter eorumdem pon-
tificatus inlerjecta erat non solum ipsum Gregorium,
ex hac viia decessit, verumetiam Pelagium, Gregorii
praedecessorem. videre potuit ; immo quod eos vide-
tit, credi potest ac debet.
Illud praeterea ad vetustissimam super sandaliia
summorum pontificum crucis signum gestandi con-
suetudinem comprobandam, scitu satis dignum vide-
quod Panvinius dum vitas summorum pontificum,
tur,
nondum in lucem editas, conscriberet, eorumdemque
imagines ad vivum exprimendas curaret, in abside
D nuadam vetustissimo musivo decorata vel beati Sil-
yestri, vel alterius ex antiquioribus Romani pontificis
imaginem a calce ad caput integram, sandaliis par-
vula insignitis cruce pictam invenit, eamque tan-
quam perpetua memoria dignam inter insigniores
summorum ponlificum imagines ad vivum expressas
penes se habebat, caeteris, quas pictorum arbitratu
pietas dijudicabal, prastermissis, sicut Silvius Anto-
nianus, sanctissimi D. N. Clementis VIII cubiculi
praefectus, apprime eruditus, necnon spectatae inte-
gritatis, probaiaeque fidei vir splendide testatur, di-
ctamque imaginem a Panvinio sibi ostensam praescri-
ptum in modum calceatam sese vidisse omnino,
nullaque haesitatione affirmat.
Haec de cruce super sandaliis Romani pontificis
antiquitus gestari solita. Qua in re tanquam ab aliis
nondum explicata, mihi immorari visum fuit.
(k) Tunica Silviae inferior pseudolactini coloris esse
a Joan. Diacono dicitur. Color pseudolactinus est
color exalbidus quasi falsam quamdam albedinem,
;
413
sive, ul opinor, leucophaeum, iti esl, colorera quem-
dain ex ulbo et nigello mixtum vel, ut sic dixorim,
cinericium referens. Nam Graice fytuZo Latine sonat
fnlsum, eoque utimur in cotiipositione, ut speudolus,
id est falsus servus pseudographus, id est lalsarius;
;
pseudopropheta, id est talsus propheta, et alia id
genus permulta. Color itaque pseudolactlnu9 a lalso
dictus lacte, per quod Joan. Diaconus albedinem
quamdam n tel itri voluit, signilieat falsum album,
i 1
id est exalbidum, seu cinericium, albedinem quodam
modo imitanlem.
(/) Tunicam Silvi» inferiorcm,
Joannes Diaconus, duabus zonis
coloris fuisse scribit
distinctam ait. Zona etsi proprie pro cingulo sumi
solet, hoc tamen loco per zonas a Diacono comme-
moratas, nonnisi fasciolas quasdam vestium mulie-
brium extremilatem circumquaque ambientes, et ad
ornatum elaboratas, accipi posse autumo una enim
zona infra alteram quodam intervallo, ei ornatum, et
distinctionem vestis quamdam reddit; ita vero, ut
duae tunics instar duarum dalmaticarum esse videan-
tur nam dalmatica in extremitale pro ornatu habet
; tur, ut
limbum quemdam, quo fasciola sive zona ipsa, de
qua est sermo apud Joannem Diaconum,
latior, ut ipsemel affirmat. Huc spectare videtur
illud, quod lsidorus lib. xis, cap. 22 Etymolog., de
nominibus vestium scribens, de segmenlis ait Seg-
menta zonis quibusdam, et quasi prxcisamentis ornata
nam partirulas cujusque materix abscissx prxsegmi-
nas vocant. Hsc Isidorus.
(m) Silvia mitram matronalem candentis brandei
raritate niblatam in capite gestasse (teste Joanne
Diacono) legitur. Mitra utebantur matronae, ut innuit
Varro lib. iv de Lingua Latina. Isidorus lib. xix,
cap. 31, ait Mitra est pileum Phrygium,caput prole-
: velo tecuissimo contextam, sive fascUtara, vel tur-
gens, quale est ornamenlum devotarum ; fed pileum
virorum est, mitra aulem feminarum. Quod autem
mitra sit tegmen quoddam ad ornatum capilis mu-
liebrem, ex Isaiae cap. in constal quin mitra viri9 p
probrosa erat, ut ex Luciano, Virgilio iv et ix ^neid.,
et aliis, colligi polest.
Milra igitur matronalis, ut alia9 mitrae formas ct
significalionesposthabeam, eral quoddam capitis or-
namentum muliebre 325 sed varias, et matrona-
;
rum, et adolescentulurum, aut virginum, milras apud
varias nationes fuisse opinor. Apud Phryges mitra
sumebatur pro muliebri ad ornatum capitis ado-
lescentularum corona, ex qua pendebant fasciols,
quae phylla dicebantur, quod foliorum vel florum
instar dependerent. Hinc Virgil. lib. ix ^Eneid. ait
Et tuuicae raanicas, et habent redimicula mitrae.
De mitra virginali sermonem habet Optatus,
pus Milevilanus, lib. vi adversus Parmenianum.
Judith Hebraaa in sacra Script., lib. de Historia
lejusdem cap. ix, mitram pro ornatu capitU gestasse
egitur : quam scilicet mitram Lyranus cuculam ap-
pelUt muliebrem hoc est, ut ego interpretor, calan-
;
ticam, capitis videlicet ornatum muliebrem nostrates
antem cutfiam appellant. Muliebre autem capitisor-
namentum (ut rlixi) varium luit. Turcae hodie, et aliaa
nationes Orientales pileis turbinatis ex linteo vela-
mine. vel ex tela serica contextis utuntur eum-
demque fere in modum Turcarum
Chronicis Turcicis, ili part., cap. 3 et 4, legilur,
pileis turbinatis acuminatis caput ornare solent.
et
Hujus generis fere ornamento, pileo scilicet turbinato
quod mitra appellabatur, matronae olira Romanae
utebantur, ut inr.uit Varro libro quarto de Lingua
Latina. Quae sane res cofnprobatur ex Btatuis anti-
quarum matronarum marmoreis quaa multis in locis,
et preesertim Romae, ad hanc usque diera conspiciun-
tur. Hujus generis mitram candentis brandei raritate
DibUtam, hoc est ex candenle brandeo contextam,
Silviagestasse legitur apud Joannem Diaconum.
Brandeum, ut colligitur non solum ex Joaane Dia-
• Hsbes ista scholia tom.
DE IMAGINIBUS S. GREGORIl MAGNI. 476
\ cono in hoc loco, et lib. n cap. 24, sed etiam ex
;
ipsoniet Gregorio Magno, lib. m, epist. 30, erat su-
danolum album, seu velum lineum, vel sericum, ex
quo mitram Silviae ad oruatum capitis contextam
fuisse, dicendum est. Quid autem vox illa, niblalam,
proprie sibi velit, invenire non potui eamque bar- ;
baram esse credo, usurpatam hoc loco pro, distin-
Clam, vel, nubilatam, iil est nubis inslar factam, seu
potius ex raritate sive subtilitate candentis seu can-
didi linteoli contextam. Vel, niblata, est vox ob li-
brariorum oscitationem corrupta pro, nimbata, a
quam pseudolacliiri nimbo dicta nimbus enim non solum est pluvia
:
repentina et praece.ps, sed etiam fasciola transversa
ex auro assuta in linteo, quod est in Iroote femina-
rum, teste Isidoro lib. xix Eiymologiarum, cap. 31,
de capitis (emiuarum ornamentis. Hac voce, nimbata,
usus est Plautus in Pcenulo, dicens :
;
Quo magU earn aspicio, tanto magis nimbata est,
et nusrae rnea?.
Lumen item, quod circa angclorum capita pingi-
ibidem Isidorus ait, nimbu3 vocatur, licet
nimbus sit densitas nubis. Dici crgo potest mitra
est paulo candenlis brandei raritate nimbata, vel quia mitra
nimbo erat ornata, vel ex candido et raro vel subtili
velamine fasciata, sive instar candidae nubis turbi-
: nata. Haec ad sensum per conjecturara quid enim ;
vox iila, niblata, qua? in omnibus Mss. Vaticanis ita
legitur, proprie significet, me omnino ignorare fa-
teor, multis ac variis Dictionariis penes me exstan-
tibus, necnon recentioribus et antiquig auctoribus
diligenter conquisitis, accurate perlustratis. Ut ut res
sese habeat, mitrara illam ad ornatum capilis a ma-
tronis olim gestari solitam, ex sudariolo quodam aut
binatam fuisse mihi persuadeo, et pro comperto ha-
beo, sicut in antiquis simulacris feminarum marrno-
reis, quae Roraae et alibi passim cernuntur, videre
: licet. Huic adsimile videtur esse illud, quod reperitur
iu stola quadam sacerdotali peranliqua, acu insignita
vel variata, et quasi penicillo picla, quae Romae in
Sacrario Pontificio ad hanc usque diem asservata
custoditur. In hac enim stola vetustissima el pul-
cherrima quidem, inter alias imagines sacras qu;e
inibi conspiciuntur, exstat beatae Mariae semper Vir-
ginis, et Dei Matris imago, hujus generis mitram ad
ornatum capitis gestans. Circa vero ejus iraaginem
has notae Graecae,MP. BV hoc est. Mrjtr)p &io\>, id est,
Mater acu insignitae leguntur. Quae sane res
Dei,
: maiinam nobis de mitra illa, ad ornatum capitis mu-
liebre.m olim inveDta, fidem facit.
Haec de sancti Gregoni, Gordiani ac beatae Silvia
episco- imaginibus nunc reliquum est, ut, mitrae parte
:
sancti Silvestri, et antiquis summorum pontificum
sandaliis perspectis, ad * scholia in beati Gregorii li-
brum Sacramentorum tandem aliquando accedamus.
32© De mitra sancli Silvestri papx.
;
D Mitr33 sancti Silvestri papae partem, sive anleriorem
medietatem aere incisam ad venerandam mitrae pon-
tificiaeaDtiquitatem, occasione sese oblata indican-
dam hoc loco apponere visum e s t, etiimsi beati Gre-
: gorii imaginem nudo capite incidendam curarim ob
feminae, ut in causas initio enarratas. Hanc vero milrae partem inter
sacras reliquias ad sanctum Martinum in montibus
asservalam, ad amussim una cum litteris etimagi-
nibus repraesentare studui, etsi acu satis imperite
pictam, prout illa setas ferebat, in qua tam sculpendi
quam pingendi artes jamdiu mendis et ineptiis sca-
lentes defloruerant. Quamvis raitrae medietas, quae ad
;
sanctum Martinum in montibus asservatur, el quan-
tum ad latitudinem et altitudinem major sit, ipsam
tamen in eam quantitatem incidendam curavi, ul in
eadem pagin* facie mitra cum calceis in eam item
parvitatem contractis comprebenderetur. Milra vero
coloris viridis holoserica, non villosa, Phrygiana est,
III, col. 599 (tom. LXXVIU hujus Bibliothecx).
477 DE IMAGINIBUS S. GREGORII MAGNI. 478

ut suo loco explicavi, dum de mitra suraraorura
pontificum sermonem habui.
De sancti Silueslri primi,sancti Marlini primi,el Hono-
rii primi summorum pontiplcum sandaliis sive calceis.
Calceus, quem sanctus
Silvester gestabat, viridis
eliain holosericus non villosus, quibusdam
coloris,
operibus ex serico et auro contextis ornatus, ad san-
clum Martinum in Montibus inter easdem reliquias
asservatur. Hujus generis calceum, quem Graeci
savSaXtov vocant, quamvis ab eo quo in functionibua
ecclnsiasticis ad pontiticiam inajestatem refi;ri'ndam
beatus Silvester uti lorsan solebat, dilferre credam ;
cum tamen sine cruce omnino esse inficias ire non
audeo, dum nodos super sandalium confectos dili-
genter specto acperpendo :nodi namque ipsi per
aliquot linearum implexionem sive involucra, orna- sentandum censui
A crucem satis belle reproesentari posse scribant.
H35C duo sandalia, quamvis explicatam crucem
non habeanl, ea tamen, ob raliones alibi enar-
ratas, sere incidenda et hoc loco apponenda curavi.
Calceus Honorii postremo loco reprasentutus ad
absidem sanctae Agnetis via Nomentana ab eodem
Honorio opere musivo exornatam, pictus exstare
cernitur,ut fusius ostendi dum de caligis sive calceis
Gordiani, summorumque pontiticum sandaliis cruce
insignitis verba feci. Ad absidem namque ipsam circa
annum Domini constructam Honorius primus
624
hujus generis sandaliis alba cruce satis conspicua
decoratis calceatus cernitur. Hinc calceum ipsum et
ad vetustum super sandaliia crucem gestandi ritum
indicandum et ad antiquam sandaliorum formam ob
oculos positam facile explicandam hoc loco reprae-
antiquiora enim sandalia etsi
:

tum pr.^stant, pluresque cruces efticiunt et compre- soleam tantuui el ligulas habebant astrictorias, ut
hendunt. loco superius cilato salis dictum esse reor omnes ;

327 Calceus item, quem sanctus Martinus ges- n tamen fere pontitices qui in musivis antiijuis picti
tabat, eodein in loco nuper commemorato asserva- reprassentantur, juxta calcei Honorii primi formam
lur in cujus acumine tegumentum exstatcoriaceum,
: sandalia gestare conspiciuntur. De solea vero sancti
casruleo colore imbulum, et quibusdam etiam operi- Pjtri beatus Bonaventura mentionem facit eamque
;

bus ex serir.o et auro contextis ornalum. Hic calceus ad suum usquetempus Romae asservatam fuisse te-
instar sandalii Honorii primi fuisse cernitur, legu- statur, tom. IV, part. iv, in illo de sanctorum aposto-
mento calcanei, et ligulis astrictoriis ob vetustatem lorum sandaliis opusculo, in quo multis Scripturaa
carens in cujus calcei acumine ornatus ille formara
: sacrae locis sanctorumquePatrum testimoniis in me-
Graeci characteris hujusce X / vel litlerae Servianae dium allatis et explicatis, doctissime, ulomnia ex-
}K quodammodo referens, quamdam crucis ima- planat, et eruditissime docet, quomodo et quando
ginem, transversalem tamen repraesenlare vide- Salvator noster Christus apostoli ac discipuli ejus
lur. Hinc non desunt qui per hasce litteras, incesserint discalceati.

PARS M ITR/E S.SILVESTRI PAP&I-

ALCEVSSMARTINHPAP&ETMART. CALCEVS SSILVESTRI PAP&i

CALCEVS HONORII PAP& I

479 TABULE DONARIORUM MARMORE.E. 480

* * £S cO U C/3 efl - o
gfU > > _ > 5 "**

0B H H
n co __ H
_""-"
£9 © - H O O
> 5 u z O CS ~ H <
> c_ o >
_-
4 > > _J o o Z r
^ [C H
-
U " o > _. — co co
[/)

c
f-l:©
> '*o |V3 > * * * -K
ca W3
< < O o
o oc
«* GS s O < H Z z
-
(/1

_-
H H %
- £3 O -z
EA
*so
t_* O o H > < >
S
H *
f- =z H > c_
< _ u u u_ _:
o uu
cfl
> r- Z Z z z H < H _ z S:

s Z O
cfl O "~
> > o gs ><s
«£
o
e_
o o z
.
°
Z _3 f: z
z
<
z
o
cO U
H
c_
H H
o z O c/3
u
c_
_o c z z
*-.
*=?"
£S H Q U - _ < £_ ^ _i z z
7-.
o o _-O »i a a u O* U H
E z > z o ea z
s > co o

> ?-
S £ "-
c» r_ - o
—
H H <
1—
cD H > u
c: C3
_.
_:
> z
H >
-!
< E— Ss
<
CO
_
C/3
s<z
efl
cfl t_
u z < k. _ d u z co
< es
fa]
> —
> J o
z*
~ O 63 S o z > >
csa es -
z c_ efl
z y> > Q O
__ C U < u z
<=* 5^
e« s
> |c H z .
o -" H fc. e_ _3 c -=
o > o U
/j
z **•
< o
> H > z
CO > £
=-
©
z > o H u CC Z H
5 H ~ Z O
_J co o b. Z
2 2
— _. > o > u J u u o H
fc. < o
o > < £ d'
- » o o u O f- •2 _ > O 2 _
z _ Z < s < H >
> 2 C= < > H — u _ H
o
_3
' Z U
_3
o H O CS
*_
_ .
ss
-
U Cd
s =» C.
a < > -3
_ H h r<
CS co s o < ca > o o _3 > _ -
efl
H ei
U _ > ^c > _ z "> O o Q S .

O
z u
_i
> < eo
CB
c/3
u
> z
2" o _> C/3

H > o
£_
u —
< c* Z
^ c < :-;
z
"" > o >
_ *£z
_ cfl
> H "" c > o
u I»
O (_ < H _
J-J
e_

z Z H <
cfl

| S H
u
_ J
o S
C/3
u > fej fc^ o o z a > c«
cfl
s o
z —. es s « H Q «
C5 >
Cd "
U T o. o
cc c_ en •- F-i Ir,
5_ O > u H -**
_. c '/3
_, H z o
fa.
. © U < l<
C > U COa. LJ
_) 2 H
u >- o — s
>
_3
^ z
I
•
< z CO S Z
O H >
S -J **!
z u "
_ I > > < £ _ < > > efl

> uo z H
ec
•—
u u — CU
< _ H — J o
_ _, e- < - a ~ > c u _ > z
o U^ [^
o _? Ico z o -3
u _ 6. S
«
O 5 H _
e_ a.
o s <
c _3 C a h
-95
> o u:
> z _
u o 11 t- g © s
ca
>
o 5 _ > ° H U
<
_J >_
o _ > H z> u
Cfl t_ fa. E-.
__
o
? co LJ H H _ H > z ta
o
.
u « H
H c —
f- cfl
o Z 5 _ z z co
e» > -
ca
u
.

H O < U
«6 z
SS
> cO Z
cO

— CJ
U
o u _ S)
$->
o
2-
< o cs
u < es O < c
> H
_. > © z ° efl
ii H< ZU
> _ H c« u > _ H Z d z U H
< Z — c_ H S < B
.

«a « z
- _ >
— _• ^ **
-- H
co
.
> 3_ «_ S
u < ca 6- H
o H £ _ _ • s_ o ec § H < c_
o o ~ z (_
o
_j o u u _ _ — z H
c/3 ^ o u ^ z <
eo U
" — H 3 >
> u ce_ _ H < _ Z CS o o -§ <
_ {_ o o o < ©
C < >
c © >
c
"
-y>

5 O _ w O H
O * _!
C/3
e- -3 ca O c z < .
_i Q
«- H
5
^ e_
h »r.- < o c o e: co cO cd
<
H cs 3 c r•* z c_ co
< ec d
*« co cs
^ *»• < ea
u z •_ < H H c « z o co
***•
2 3.

> ^ «
o <_ > > 0.

o
_j
a *
-= H > _ c_
o t^ tu c u H S
. < Q O
H eo aa
_ _ < u z d » u u z z o 2 O
Cv
H es
•^
> _-
e= "" z H — --
< z
'/3
> co z -=•

es u _ h o o < > O o > H <

o U cfl
_ < = z Z H "**
< o z
< iS ^l
C _ > ^ U S <•_ O <; < u
.

O ^. _J
*-"
cfl
> S H > > Z — z _J >
u S o s s
Z O -J - j- o _" < z CO -3 eS < u _ C- o > <
^r:

c: n _
cfl
S
> u c« > u
-
ce < - o ca u
co
> < u z >
_ o < « < H -* £
U
S H > o > u e_ < c _ < - > < a
Ed
U•< < c-
c« <»
> *"
z u
- 2 z < o . c/J s
.o
.
.-_

«c -zS
z
z o O z Q co
_ cs
__ o
<
^ < >•
z _ -=
U H < O
< < s
H > z z > o°-g § 2
u g u o
Cfl
U «r
u _. > > c_
c_ >
> z u
< >
— o — _ z z o - I
C— _, U. o
cfl
5 d £ o z fa
> >
-.
z:
z — z
u o o
C/3
o c_ e« 5 > >
— z _ 2
< • _ —
~" ee ©
©
1°
O u
e_ > —
u H H
.

H H H —
~".
efl
H H
lcfl
u u u u u z H H H u u
u
_ o > o o * £0 C3 _ ca 2 _ U |_* u u __ 2 ca ca
co
z z °~ - ca po ea £
Z CA
efl_ __•
< _: H -3 _3 _ _3 u < j 1< _ -i u _J
LU
> c
c/3 O O o o o > o z o o i £ O O
s *- > e_ o _: <« _
- o s
© o
s > H _
u u o u > s
O © > (fi C B CO O _

I _*
 U

481 TABUIwE DONARIORUM MARMORE.€. 482

_ 63 _ S- c/5 CO Q ^ 63
> z < «8 O > © § «! 25 25
— C3 - ^
o > 05 S 63 °» < u ® 63 05
c Q63
o 05
c > 63 Cfl
X! «J a.
H
Q o - 63 _ B.
e,
< H
u " «a > < ^ H — «=;
63 ^ _3
u c
cO
Z ™
c^
_ Q 6« f- cO f-
~ K S »"
05 CB
-3
o
u 63 a. 25 =»
63
co
55 H >
< H s >
63 CS rj s.
c — _
> < H co C0
o Q > < S — CO u Q
O
a
S=
o S cu M 05
E-
H —
>
< 3 ^
< Q CO > >
co-

z
o < io Q — o „1< > a.
S ~- Q _ 05 O Q S Q (3
li 05
c >
o _ _ co e- co
« r
«3 15 u < s| < 12
u O Sg
cfl
i.
co irj
O > < f-
< CO
_ _ ^
H £" H O 63 25 o '75

efl
c.»
CO co
© o o.
u O 6 5 < f- 25
S > > 63 o
-a
5
> O < < z;
Q U > «- < cn < „ Z O
a.
z > CO 65 >
e-
> 25 > _ 63 ©> _ CO Cd z
>
s
_ W ©f tfl
-^
!fl
C 25 63
< 05 co Q 25 z
<
h oS _
co CO 13
63
f—
H O co © _ ss
s _ a > — o
u < J _
4<
o KJ c _ 5 U U «^
c < Q _ Q_ 63
.

Z _ S
©
<« yj
< O
O O si
o bj E-
u co _
CO
d O 3 63 —
co t-
u o CO co ^ _ «s J < Z
< _ >
63 co
c5 05 co © 63
El
o 63 > IO - _ _ [Q o
< c o
63
co
...
C o 05 CS _ co© 63 •-O
f-
z 63 co
ca
>
co H _ S» <9J O _ < _
S c > 63 H
H < cO
H c O
cfi >
s co 3 CO
D.
> < t- 05 23 S f- > <
Cd Z < — 05 _ u 05 05 i-
z <
Q
>
o - _ < o _ § -
55
o < 05
< 05 63 tn
05
U CU > H < C z > _
O >
«3
C co — o t- 25

5 O
6-
U o
— c ;
©" ©
63 _J CO
u
a.
>
< Q co U co
t^. O 25 c*
«=
> <
CO CO
| U
3
co
_ „ 63 6.
_ CO — 05 s H
^
.

Q 53 ° r- 1-
a
> <£
2 *<
co
> _ <
E 1
< C3 25 < © f- c
> c_ g c^ ©
?^ :£ _ Cd
H O
63 t- f- >
fe>
b -5 _ O
Cx.

e.
CO 05 t-
cs co o CO
Q
H > <: C5 «1
w CS f=>
z 05
_ Z
63 63 63
cfl
< U 03 o, 05 =• O 25 > e- CO f-
< W _ -fl
°- Q < co > Z <
63
< O O <
63
!_«,
1—
a. 05
fc S
«fj
CO C0
> /5 u 73 < U
> 63
U W > © 05 - ^
u u >
f- CJ Lo
c
:

Q ~3u k
-.
E-
_
cO
> o > c- n H
CS
u co U H CO
..3
_ ij «a < < co ©
".
§ « z63 W 63
C-3
_
63
_ o
ca _^
25
CO
< _
> < < z
>
l~**
C4 63 es < _ : > C» _ 63
Q U _ ca
1-1
05
c z
<•
05 6-
O 63 _ E- > > - © Cfl
:-'. 05 >
H •?
\i."
© s |
cfl
-3 eu 63 o. co _ O ^3 :-j

V:
'"] 63
H 6$ a
S «1 _ u
co
W ~ Z < u os
^ CS
e S
,
fi, a> 59
S _ *5 Q „ |S u
ta
_ > b3 63
Cfi
63
<
o > 63 Q H u r:
<_
^- a,
< G z CO
C0
_ co
!> > H
O'
u ci >
t-j
X
< _ z< <
63
5 z ^ © > _ < O 63 o.
W f- _
«s «3 B-

z " C3 O
E-
- z u Q H <
d 63 O f- cc
_ »1
> >* >
5°Cfl

> O
fl
u
C2
o 63 > -£ o 5 < 63 o C5 Q
f-
u
r..
< ea
©
O 63 aa H c > 63 Ol
E-
_ _ H
H Q U 3
63 CC,
z o 5 53

a^
cd
63
es
Q 63 H — s
63

to
U £=•
fc3
f- Ed
63 "" as
63
il
a 63
00
o
z
Cs,

-Jta ^ 6€ «= ss g»
es
_ fl«
ZJ
© 65
!fi
u J 3 6J O _ SS 63 d _ 63
H
B c» 63 © 5 - < a. 5 © CO — IQ
-3!
o —< 3 Z X 63 | H X
3 '< «>
63 CS z u s _ CO
""•
W Z O 63 63
H 63 Q.
S
-S
< U 63 Q Z co H J
— < _ s CO ©
?5
O J^ co s
CO
Z
r-n 05
25 q O u
cs
H W c/>
63 cs
© z; co
_ © S Lo o co
Z o — CO CO a. S _
CO _
CiS ><
'£. 63 <
©
C «-
— c > V u cO f— 63 C O _
<5 t>
05 o p- s. 03
63
3 © CO
q y _ CO <
!

:r
w E-
u 63 O > "* z >
U u S
63 «a
o 63 Cfl
_ co > > H > —
© " 6. O Z
.-?
03
«0 co 63 s 6- < H o5 «
o cs
63 s U «• > S>
CO C U 05 _ O
25 <
_ IS _ U
63 U
«
_ o ca
u
J
63 Q _ >CO rj _ _
Cd •'-4
63
t- 63
< ^ — < © S cfl
ca
Z 5-
S- Q
u u z
_
> 5 H Q > 3 25 < •yl
o < 63
_ u 63
z _
S «e sa
.
63 > > — £^
_ |
S 'cfl a — t-
i/l _ 63 CO O B5 :
H _ © U >
_ g 05 «s U f- H < O Cfl O _ H
s 25 t- 25 O 05 Q Ed "" > •) C a.
p co "" cfl

O o h U 63 © Q
25 a.
O z Z
< < c. S
63
_ CO r.
< U
z co < O
63 a. 63
z U
rfj
U u Q CO C-: o 2 63 - Z < z
63 a > H 5 z co _ c.
3 Ed 5 <
E3
„ » I© C3 63 55 > 63 63 _ _ ^ 3 o £_ 5" Q
o
63 63
13 C5 QS Q
-. !
C5 c- 0« CO < _ s © P i5 < O
m DE TABULIS DONARIORUM MARMOREIS.
DE TABULIS DOiNAHIORUM MARMOHEIS
Romffi a beato Gregorio Maguo
330 Tabulas Donariorum marmoreas sanctis
apostolis Petro et Paulo a bcato Grcgorio Magno
dicatas pro luminaribus, ut ipse ait, coneinnandis,
el in porticu sancti Petri ailixas, hoc in loco appo-
nendas censui, ut ea qu;e de vetusto scribendi moclo
in scholiis, et prssertim in scholiu illo 241, 242,
dixi (Infra iom. IV S. Gregorii Operum, Putrologice
vero LXXVIU), corroborentur. Quoniam vero do-
nationem aliam beato Paulo ab eodem Gregorio
sanclopro luminaribus item concinnandis lapidc inci-
sam ; olim sancli Pauli ad pane^cm ec-
ct in porticu
nunc autem paucis abhmc diebus ante
clesiae aflixam,
majus altare translatam prope alteram ex duabus
columnis, qua: primarium fulciunt arcum, a dexlera
parte collocatam, necnon in ejusdem beati Gregorii
Regist. lib. xn, ep. 19 conscriptam inveui ; ad ipsius
Sancti et Chrisiianam et Apostolicam pietatem splen-
dide repraesentandam ac perpetuo conservandam,
hoc etiam loco imprimendam indicavi. Rerum nam-
que gestarum monumenta, ut ratio ipsasuadet, et
expenentia docet, facihus per typographicain quam
per sculptoriam artem ab interitu vindicari queunt.
Tabulse primo loco positae, et ad porticum sancti
Petri affixae, duarum Tabularum frusta videntur, si-
cut diversae lapidum formae, necnon mutili Donario-
rum lines pra; se ferunt.
De Tabulis Donariorum marmoreis in porticu san-
cli Petri ad parietem ecclesia; alfixis Maphaeus Ve-
gius in libello de praestantia basilicae sancti Petri
loquitur in hanc verborum formam : Beatus Grego-
rius ad instruenda abundantius basilicse sancti Pelri
luminaria, mutta prsdia, mullaque prxsertim oliveta
illi donavit, sicut constal ex publico documenlo in-
scripto tabulis marmoreis : qux cum primo septem es-
sent,duxtantum adhuc afftxx sunt muro ante ingres-
sum basilicx. Haac Mapheeus Vegius dicto in libelio,
qui in bibliotheca basilicae sancti Pelri asservatur.
Ego interea lectorem moneo omnem vel etiam
, olese consitae sunt, discordat cum voce, et concor-
futiiem hisce in tabulis describendis et imprimendis
industriam fuisse adhibitam, ut vetusta scribendi
consuetudo ad amussim, vel, ut rectius dicam, ad
minimum usque apicem repraesentaretur, spatiis tan-
tum exceptis, quae quamvis in inscriptionibus lapide
incisis inter singulas quasque voces desidereniur
ea tamen in hisce impressis apponenda curavi, ut
lectio facilior reddatur. In nonnullis item vocibus
contractis puncia nonexstant, et minusculaelementa
majusculis admixta interdum cernuntur.
Voces denique obsoletas quae priscam illam vete-
rum scriptorum aelatem sapiuntetiam proutjacentre-
liquimus, easquelapicidarum mendiscarere lectorem
monitumvolo liltera enim pro littera nonnunquam
: singulari, et in ablativo plurali, et utrumque usurpa-
a veteribus usurpala invenitur, ut inmutilata pro
immutilata, inmeritum pro immeritum, inpendi pro
impendi, sel pro sed, adquisila pro acquhila, adsi-
gnalis pro assignatis, intro pro intra (id est, adver-
bium loco praspositionis), super pro supra (hoc est,
preeposilio pro adverbio), post hoc pro posthac (nam _ Ennius enim quamvis in nominativo singularidixerit,
post hoc quasi posl hoc tempus dicitur, cujus signifi-
cationem habet abverbium poslhac), adftnes (agro-
rum) pro afftnes et conftnes, adicientes proadjicientes,
exsUtere pro existere, horius (iu accusandi casu) pro
hortos detenebanlur pro detinebanlur, consolatus pro
consulatus. Uujus generis exempla majori ex parte
in orthogr.iphia Aldina, et in aliis inscriptionibus,
quas ad milla soxaginta et eo amplius descriptas
penes se habere Aldus junior alfirmare solebat, an-
tiquitus usurpata leguntur, quae brevitatis gratia si-
lentio praitermilteuda censui sat enim est hac in re
: locuin in secunda labuhi mendosumesse credidissem,
citasse inscriptiones veterum Latinorum ab Aldode-
scriptas. Ipse enim abstrusa omnia antiquitalum in
Latine scribendo monumenta adeo accurate obser-
48 i
sanetis apostolis Pelro et Paulo dicatis.
A vavit, ut neminem in hoc genere parem 331 ha-
buerit. Non desunt etiam scriptores, qui dictas voces
apud antiquos in usu trequenti fuisae dicant : quos
brevitatis causa omitto.
Illa item B. Gregorii «3tas littera B pro V etV pro
B uti non raro solebat, ut supra videre est in labula
ex duabus prima, in qua legilur, parba pro parva,
olibelum pro olivctum, silbula pro silvula, octabiano
pro oclaviano ; devitorem pro dcbitorem, et uveribus
pro uberibus. Hunc vetustumscribendi usum in sclio-
lio nostro 240 (Vbi supra) satis diffuse explicavimus,
ut idem scholium, in qno nonnulla scitu fortasse
digna cnurrantur, huic etium luhula: deserviret. Alia
iiem haud omnino contemnenda ad hujus genens
scribendi pronuniiandique usum spectantia in Cou -
mentario nosiro bibliothecae Vaticanae anuo 1591
impresso, pag. 153 et 297 docuimus.
Leclorem ltem moneo, in olivetorum recensione
legi semper olibetum in accusandi casu per vocem
modo contruclam, oltbei et cum puncto et sine
g hoc
ipso, vel olibetu, modo eliamcum puncto,modo abs-
que ipso. Quod autem accusandi casus sine littera
«i fueritin usu apud veteres Latinos illos qui aetate
beati Gregorii exstabant, id nobis persuadent multae
antiquorum inscriptioneslapide incisae, quarum etiam
exempla, brevitali consulens omitto.
Illud interea subticendum non videtur, cur scilicet
olivetum, quod est generis neutrius, in hac inscri-
plione masculini semper generis esse invenialur: id
quod factum puto per liguram synlhesim, quae di-
scordat cum voce, et cum suo concordat signilicatu,
ut est illud Virg. vni JEa., Prseneste sub ipsa, teste
Aldo seniori et Camerino sub ipsa, i. civitate nam
:
Prxneste et Camerinum sunt generis neulrius. Per
hanc item figuram, synthesim, dicitur Lilium est
:
albissimus florum. i. flos albissimus omnium florum;
ita etiam olivetum, quod est locus, sive ager, in quo
~ dat cum signilicatu, si referalur ad locum, sive ad
L agrum.
In secnnda tabula, qure infra cernilur, legitur is-
dem in recto pro idem. Hanc vocem isdem, in nomi-
naiivo singulari pro idem, non solum Eucherius bis
;
in ii lib. in Gen. et bis in lib. Kegum usurpavit, sed
Ennius etiam auctor perantiquus in nominativo sin-
gulari, et in ablativo plurali, ut refert Cicero in lib.
de Oratore, usus est eadem voce, isdem dicens h- :
dem cumpus habet (inquit Ennius) et in templis isdetn,
probavit, etc.
In templis isdcm pro iisdem, dixit Ennius. Ilinc
Cicero eodem in loco ait isdem dici et in nominativo
tum fuisse ab Ennio nam vox isdem dcrivatur ab is,
:
ea, id, et demum, auctore Prisciano lib. xn, cap.
de figura. Hinc, si non isdem, sed idem, campus le-
geretnr, ut nunc profecto legitur, sed corrupte qui-
dem Ciceronis de hac voce disputatio vana esset.
u isdem, non idem campus, in ablaiivo plurali etiam
dixit in templis isclem, pro iisdem ct uti maluit ea-
dem voce in secundo loco, alterum i, abjiciens ut
malum sonum viiaret, quam pro iisdem, vocem cis-
dem u^urparet, quae sane vox (ut ait Cicero) erat
opimior, quam scilicet ferebat Ennii aetas, quae ni-
mirum vetustatem sapiebat. lsdem itaque voce, primo
Ennii loco pro idem, reposita, Ciceronis locusemen-
dalur.
Duo etiam pro duos, ut hor/os duo posilos. Quem
nisi locum Charisii legissem scribentis, duopro duos,
et ambo pro ambos juxta analogiam, et declinatio-
nem Graecam recte dici. Ait enim Chaiisius libro i
485 DE TABULIS DONARIORUM MARMOREIS.
Nonnulli, Graecos secuti 339
quia illi, toj^ oio et
tdj; aatpo dicunt, hos duo, et hos ambo dixerunl.
Ambo pro ambos apud Virg. ecl. 6
nam saepe senex spe carminis
Luserat
Ita legendum ex Charisio, necnon ex codice Ms.
vetustissimo et insigniori, characteribus m.ijusculis
conscripto, qui in bibliotheca Vaticana asservatur.
Idem Virgiliusin hb. ivGeorgicorum:
Verum ubi doctores acie revocaveria
Ila Virgilii locus es Charisio emendandus. In codice
Vaticano insigni versus hic non exstal, quia in hoc
lib. iv Georg. aliquot paginae desiderantur. Afranius
In Pantaleo:
Revocas nos ambo ad proelium.
Idem Virgilius in lib. xn /Eneidos:
Hunc congressus, et huDc: illum eminus, eminus ambo.
Italejdtur in codice ms. vetustissimo et insigniori
Vaticano. Tereutius in Andria acl. II, sc. 2: Ambo
opportune vos volo. Ita legendum ex Charisio; alii
enini legunt: Ambo opportune: vos volo.
Duo pro duos recte scribit, ait Charisius lib. i,
Attiusin Epinausimache:
Martes armis duo congressos crederes.
lta legendum ex Charisio. Terentius
acl. v, sc. 3:
Tu duo pro re olim tollebas tua.
illos
Ubi Helenius, Acron duo, pro duos. Ita legitur in co-
dice ms. vetuslissimoetinsigniori Vaticano. Itaetiam
legitur in Terentio a Gabriele Faerno et ita Teren-
tii locus ex Charisio est emendandus.
Verrem lib i, act. 2: Horum Pater abhinc duo
viginli annos est mortuus. Sic legebatur, et ita legi
debet. Idem ad Alticum lib.iv, epist. ultima: Duo
consulares,qui te dicerent. Sic legendum. Idcm ad
Q. Fr. lib. i, ep. 2 Duo Mysos. Ita legendum, et ita
: Gregorium a me elaborata in lucem edenda curarem,
emendavit Paulus Manutius ex lib. Bessarionis. IJem C
lib. Famil. m, epist. 4: Duo enim duarum xtatum
plurimi facio, Cn. Pompcium filix socerum, et M.
Brutum generum tuum. Idem lib. vn, ep. 25: Prxter
duonos, loquitur islo modo nemo. Ita legitur, et ita
legi debet. Idem bb. eod., epist. 29: Duo parieles de
eadem ftdelia dealbare. Idem de Amicitia Utomnis
charitas sive inter duo, aut inter paucos jungerelur.
Sallustius historiarum lib. iv, in epist. Mithridatis:
Inlei me atque Lucullum, prope inopia rursus ambo.
incessit. Virg. ecl. v: Cralerasque duo staluam tibi.
lta legit Pieriusad sibilum evitandum et italegitur
in coJice ms. vetustissimo, et insigniori Vaticano.
Idem lib. n .Eneidos:
Si duo prasterea tales Idae tulisset
Terra viros
Ita legitur in codice ms. vetustissimo el insigniori
Vaticano, nec aliter legi polest, quia utraque syllaba
in voee, Duo, est brevis; et in primo loco est da-
ctylus, in quo prima syllaba longa est, duabus se-
quentibus brevibus.
Priscianus lib. vii ail: Oportet scire quidem ana-
logiae rationem, usum tamen auetorum magis aemu-
lariDuo praeterea, et Ambo accusativos, secundum
hanc declinationem proferunt, Ambos et Duos. C.
Julius Romanusin libello de Analogia rectam ponit
esse declinationem : Hos duo.
Duo igitur pro duos, et umbo
scribi ex Charisio et aliis probalissimis
falendum, affirmandumque est.
Quod autem ad orthographiam attinet, duae voces
inprima labula absque diphtongo leguntur, quarum
prima est dictio quedam, altera vero Cesariano. In
secunda veroTabula legitur Fhoca, pro Phoca. Quas
sane voces lapicidarum mentis carcre non puto.
Massa hisce in tabulis non eo sensu quo dicitur
massa auri et argenti, atque id genua alia; sed pro
486
A.
fundo sive villa, quam vulgo dicunt possessionem,
usurpatur. Unde massarius 333 cui totius villae
: cura commissa et nuncupatur, ut placet Huguitioni.
Hinc nonnullis in locis rustica possessio, pro villa
ambo
sive fundo sumpta, massana vocitari solet.
Haec de glossematibus sive vocibus velerum Lali-
norum abstrusis in utraque Donariorum tabulacon-
scriptis de quibus lectorem monitum volui, ut ne
:
quis voces obsoletas per typographorum incuriam
impressam fuisse opinetur, necve quisomnes illas
ambo lapicidarum menda esse suspicetur.
Ea Donariorum tabulaquse nunc ad basilicam san-
cti Pauliexstat, leyitur etiam in Registro beali Gre-
gorii lib. xn, epist. 19; sed in epistola quae Registro
inserta est nonnulla desiderantur: nam insalutatione
epistolari desual haec verba, quaein tabulamarmorea
exstanl: Episcopus servus servorum Dei. Ad Qnem
vero epistolae verba hsec Dene vaie. Dat. vi<j. ha-
:
lend. Februarias, Imp. Domino .V. Fhoca PP. Aug.
anno secundo, et consulatus ejus anno primo, ind. w-
K
"
ptima. Haec in tabula marmorea.
Nonnullae item vcces, ut, in foro, pro quo in ta-
bula legilur bifurco; horos duos, pro hortos duo po-
silos ; id est, pro ibidem; similiter parie sinistra ad
porlam, pro similiter a porta, parte sinistra; Eugen-
lis, pro Eugenilis ; possessionibus monasterii sancti
Edistii, pro possessioni monasterii sancli Aristi;
in Adelphis,
horlos, pro horlus ; deleri facias ac auferri, pro de-
lere debeat ac auferre.
His derebus lectorem item monitum volui, ut si
qui tabulam marmoream cum epislola Registro in-
certa conferret, hanc collationem in Registro impri-
;
mendo factam non fuissesciat: propterea quod dum
Cicero in Registrum typis mandaretur, labula illa, nondum in
et ecclesiam translata, in porticu sancti Pauli, ad pa-
rietem affixa erat in editissimo loco sita, hinc per-
paucis et fere nemini nota: quia vix aliquid de ea
legi polerat. Ego vero dum scholia et alia in beatum
aliud agens, incidi in Panviniura, qui totam hanc
tabulam in libello de septem Urbis ecclesiis scriptam
reliquit, dum de basilica sancti Petri sermonem ha-
beret.
Quare omni adhibila diligentia et industria, eam
quasrendo inveni, inventamque ex marmore Ddeliter
: decerpsi, decerptamque denique atque impressam,
ob rationes initio assignatas hoc loco apponere li-
buit.
Reliquum est ut paucis explicemus cur beatus
Gregonus Magnus soiis proluminaribusseu lampadi-
:
bus in honorem sanctorum apostolorum Petri et
Pauli accendendis, tot fundos et praedia, sive tot
possessiones, totque denique oliveta eorumdem
sanctorum basilicis dedicarit, ac destinarit : nam
ex tot tantisque prasdiorum, et olivetorum pra^ser-
tim rediiibus, nonnisi ingentem lampadum numerum
dictis in ecclesiisad hibitum olim fuisse, colligere pos-
sumus. Id quod planum cuique profecto fit, si
Vitae summorum pontiticum ab Anastasio Biblio-
D thecario, Platina, necnon Historiae sacras a
et a
Petro Mallio conscriptae legantur. Nam post Sil-
vestrum papam, Coelestinus, Hilarius, Simpli-
cius, Symmachus et post Gregorium Magnum Sa-
binianus, ejus successor, deinde Honorius, Agatho,
Gregorius II, Zacharias, et alii varia candelabro-
rum genera argentea, variis nominibus nuncupata
(hoc est coronae, phara, canthara, cerostala et
pro ambos recte rhetia) multasque auri et argenli libras pro lampa-
auctoribus dibus basilicae sancti Petri Romae dono dedprunt.
Uem fecit Constantinus Magnus imp., deinde Theo-
doricus rex sub Hormisda, Belisariusque sub Vigilio,
qui magni pretii varia candelabrorum genera, mul-
taque auri et argenli pondo, imperatoriae ac re-
giae opulentiae ac liberalitati consentanea, ecclesiae
sancli Petri atqueitem beati Pauli obtulerunt. Pan-
vinius de rebus antiquis memoralibus et praastan-
tia basilica; sancti Petri lib. v in ejusdem ecclesi.T».
bibliotheca asservato, ait: Mathilda sanctitattcelebrn,
48 TESTIMONIA ET ELOGIA DE S. GREGORIO. 488

tanli basilicam sancti Petri jecit ul, quo luminaribus
adhibilis magis decorarctur, tanquam debitam ei do-
tem donavit palnmonium suum, id est, Ligurix et
llctrurisepr.rcinuas partei cum omnibus oppidis ac
eorumdem jurihus. H«c Panviniu?, Platina in ip-o
PascbalisII Vila, inquit hunc in modum: lloc tem-
pore Malliilda comitissa, admodum senio eonfeeta,
teslamcnto reliquit
moriens, Jiomanx Ecclesuc ex
quidquid a Ptisia amne, ct tancto Quirieo agri Senen-
sis usjue ad Ceperanum inler Appenninum el
mare per-
tinet, 334a,tdita Ferraria, qux adhuc
sis vecligalis est. Hsec Palatina. Sed Ferraria longe
prius subEcclesiaediiionefuii.hocestmilleabhinc fere
annis, tempore videlicet Vitaliani, ut in chronicis pe-
regrini Prisciani ei Gaspans Sardi videre licet, dein-
de ternpore Pipini, Karoli Magni, Ludovici I, Hennci
Iet Othonis I ante Mathildam, et ex eorumdem, cae-
terorumque post Mathildam, imperaiorum pnvilegus
quae in archivo castri sancti Angeli
constal. De hac item donatione donationisque con-
firmatione a comitissa Malhilda tempore Gregorii
VII et Paschalis II prsstita anno 1102 authentica nou
desunt momenta scriplis mandata, qua in omnibus
S. E. R. archivis asservantur. Postquam autem in
sermonem de Ferraria non consullo, scd re id mihi
subministrante incidi, brevitcr et quasi praslenens,
dicam quod de ipsa Ferraria accidit dum baec de
sanclorum apostolorum Petri et Pauli lampadibus
typis mandarem. Superiori namque anno Domini
1597, die 27 Oclobris Alhdonso Eslense hujusno-
minis II etultimo Ferrariae duce sine Qliiaac descen-
dentibus mortuo, sanctiss. D. IS. Clement YIll pastor
Ecclesi» vigilantissimus, et patrimonii sancti Petn
defensor acerrimus et indefessus, ubi pnmum acce-
A slricto tandem utroquegladio.Petroque sancti Nico-
lai in carcere diacono cardinali Aldobrandino ejus-
dem Clementis nepote, ad res sane praeclaras et ar-
duas pro Romana Ecclesia celpritcr ac leliciter per-
ficiendas naio, ad ducalum 335 Ferrariae recuperan-
dum cum militaribus copiis misso, Caesar Estensis
nullo militum exspectato congressu, eumdem Ferra-
riae ducatum antiquo ac legitimo S. R. E. domino,
anno hoc ipso I5'J8 die 12 Januarii resiituere, inita
conventione scriptis mandata, proinisit: reque ipsa.
Homanx Eccle- ejusdem vigesima nona mensis die, hoc est pridie
diei sancto Hippolylo consecratae, in qua ipsius Cle-
mentis, antea Hippolyli nuncupati, pontificatus na-
talis celebratur, libere ac pacilice, non humano lan-
tum, sed expresso divinae opis pra;sidio, restituit,
Ferraria gaudiogestiente, totaurbe Romaexsultante,
Deoque ingentes gratias agente, universaque Italia
admirante. Hactenus de Ferraria. Nunc ad nostrum
custodiuntur de lampadibus in honorem sanctorum apostolorum
g Petri et Pauli olim accendi solitis institutum rever-
tamur. Nam Petrus Mallius in libro de historiae Ba-
silicae sancti Petri, ut in Bibliotheca vaticana videre
est, post varia donorum ac rcdituum genera basilicae
sancti Petri pro lampadibus accendendis enumerata,
de lumiuaribus dicta in Ecclesia perpetuo accensis
loquens, cl lampades riiu noctuque, in slationibus
autem ccl sua tempestate in basilica sancti Petri ar-
sisse testatur, variaque lampadum et candelabrorum
genera et nomina, alqueitem locaomnia, in quibus
candelabra suspendebantur, recenset, stationibus
quibuscumque totius anni enarralis. Accendehatur
etiamcandelabrum, quod tot habebat lampades.quot
dies anni sunt, hoc est ccclxv. Imo ut Anastasius
bibliolhecarius in Hadriano primo ait Hadrianus :

pitFerrariaB ducatum in feudum olim a Romanis
pontificibus praedecessoribus suis concessum, ad Ro-
manamEcclesiam ob lineam dicti Alphonsi tinitam
fuisse devoluium, nulla penitus cunctalione interpo-
sita, cum universo S. R. E. cardinalium
collegio de CDomini.in Paschate, in Natali sanctorum apostolo-
illius recuperatione graviterac sapienteregit,
dictam
recuperationem iisdem quoque cardinalibus instanter
postulaniibus. Quare sanctiss. D. N. in decreto, hac
ipse basilicae sancti Petri dono dedit candelabrum,
crucis formam repraescnlans, mccclx candelis vel
lampadibus insignitum, quod ante presbylerium
pendens, quatuor anni vicibus, die scilicet Natalis
rum Petri et Pauli, et in Romani pontiflcis electio-
ne,quae singulo quoque anno, ipso viventc, celebra-
tur, ac accendi solebat, McccLxxlampades ante pres-

de re pronuntiando, humanis posthabitis rationibus,
totam Ferrarue ditionem Christo Domino Salvalori
nostro, necnon gloriosa; ac semper virgini Dei ge-
nitrici Mariae, sanctisque apostolis Petro et Paulo
constanti animo miroque pietatis ardore addixit
consecravil. Jurisitaque ac canonum ordine servato,
byterum accendi solebant. Idem fere legilur de basi-
lica sancti Pauli. Cum itaque in basilicis sanctoruin
apostolorum Petri et Pauli lot lampades perpetuo
arderenl, mirum nemini videri debet, si tot praedia,
et totque oliveta dictis basilicis fuerinl dedicala ac
destinata.

TESTIMONH ET ELOGIA VETEUUM SCKIPTORUM

DE SANCTO GREGORIO PAPA.

(a) S. Gregorii Turonensis lib. x Hittoriar., cap. 1. quam inguinariam vocanl. Nam medio mense unde
Anno quintodecimo Childeberti regis, diaconus no- rj cimo adveniens, primum omnium, juxta illud quod
ster ab urbe Roma cum sanctorum pignoribus in Ezechiele prophela legitur : A sancturio meo in-

veniens, sic (b)quod anno superiore, mense

retulit cipite <Ez:ch. ix,H;, Pelagium papam perculit, et sine

nono.tantafc) inundatione Tiberisfluvius urbem Ro- mora exstinxit. Quo deluncto, magna strages populi

mam obtexit, ut aedes anliquas diruerentur, horrea de hoc morbo facla Sed quiaEcclesia Dei absque
est.

etiam Eeclesia» subversa sint, in quibus nonnulla rectore esse non poterat, Cregorium, diaconum, plebs

millia modiorum tritici periere. Multitudo etiam ser- omnis elegit.

pentium cum magno dracone in modum trabis vali- Hic enim de senatoribus primis, ab adolescentia

das, per hujus fluvii alveum in mare descendit. Sed devotus Deo, in rebus propriis (d) sex in Sicilia mo-
suffocats bestiae inter salsos maris turbidi fluctus, n3steria eongregavit, septimum intra Urbis Romae

litlori ejectaj sunt. Subsecuta est de vestigio clades muros inslituit. Quibus tantam delegans terrarum

(a) S. Gregorii Magni coaevus fuit. ni de Gestis Langobard. c. 24. Idem legitur in utra-
Conter cum lib. i de Gloria mart. c. 83, ubi de
(b) que vita S. Greg. antca edita.
hujus Diaconi peretrrinatione. (d) De his monasteriis lege nostros deS.Greg. vits

ic) Yide lib. m. D"ialog. c. 19, et Paulum Diac. hb. commentarioB.

 489 TESTIMONIA ET ELOGIA DE S. GREGORIO MAGNO. 490
copiam, quanta ad victum quolidianum praebendum A ecclesia sancti martyris Clementis, cum presbyteris
sufficeret, reliqua vendidit (n) cum omni prsesidio do- regionis teriiae : ut de singulis ecclesiis exeuntes
mus, ao pauperibus erogavit; et qui ante sericocon- cum precibus et lacrymis, ad bealae Mariae semper
tectus ac gemmis micantibus solitus erat per Urbem Virginis Genitricis Domini Dei nostri Jesu Christi ba-
procedere trabeatus, (b) nunc vili contectus vestitu ad silicam oongregemur, ut ibi diutius cura fletu, ac
Dominici ministerium consecratur, (<•) septi-
altaris gemitu Domino supplicantes, peccaturum nostrorum
musque levita ad adjutorium papae adsciscitur ;tanta- veniam promereri valeamus. »
que ei abstinentia in cibis, vigilantia in orationibus, Haec eo dicente, congregatis clericorum catervis,
slrenuitas in jejuniis eral, ut, infirmato stomacbo, pertriduum ac deprecari Domini rai-
psallere jussit
vix consistere ipossel. Litteris grammaticis, dialecti- sericordiam. De hora quoque terlia veniebant omnes
cisque, ac rhetoricis ita erat institutus, ut nulli in chori psallentium ad ecclesiam, clamantes per pla-
Urbe ipsa pularetur esse secundus. teas Urbis : Kyrie eleison. Asserebat autem diaconus
Hunc apicem attentius fugere tentans, ne quod noster, qui aderat, in unius horae spatio, dum voces
priusabjecerat, rursumei in saeculode adepto honore plebs ad Dominum supplicalionis emisil, octoginta
jactantia quaedam subreptret: unde faclum est, ut homines ad terram corruisse, et spiritum exhalasse.
epislolamad imperatorem Mauricium dirigeret, cujus _ Sed non destilil sacerdos lantus praedicare populo
fllium ex lavacro sancto susceperat, conjurans et ne ab oratione cessarent. Ab hoc etiam diaconus
mulla prece poscens, ne unquam consensum praabe- noster reliquias sanctorum, ut diximus, sumpsit, dum
ret populis,ut hunc hujus honoris gloria sublimaret. adhuc in diaconatu degeret. Cumque latibula fugae
Sed praefectus urbis Romae, germanus ejus.anticipa- praepararet, capitur, trahitur, et ad beati apostoli
vit nuntium.et comprehenso, disruptisepisiolis,con- Petri basilicam deducitur; ibique ad pontiflcalisgra-
sensu, quem populus fecerat imperatori direxit. At tia3 offlcium consecratus, papa Urbi datus est. Sed
ille gratias Deo agens pro amicitia ipsius diaconi, nec destitit diaconus nosier nisi ad episcopatuin ejus
quod reperissetlocum honoris ejus, data praaceptione (e) de porto rediret, etqualiter ordinatus fuerit, prae-
ipsum jussit institui. Cumque in hoc restaret ut be- senti conteniplalione suspiceret.
nediceretur, et luespopulum devastaret, verbum ad Sancli Paterii ejus discipuli prolog., lib. de Testim.
plebem pro agenda pcenitentia in hunc modum exor- Dum unius sancti hoc est beati Job histo-
viri,
sus est: riam abstrusis mysteriorum opacitatibus tectam sub
triplici, id est typica morali, alque historica sluduit
ORATIO GREGORII PAP.E AD PLEBEM.
exposilione discutere, ac repulso ignorantiae nubilo,
« Oportet, fratres charissimi, ut flagella Dei, etc. in aperta cunctis luce clarius serena patefactione
d) Proinde, fratrescharissimi.conlrito corde, etcor- ^ monstrare, pene tolam Veteris ac Novi Testamenli
rectis operibus, ab ipso feriae quartaeprimo diluculo, seriem rerum explicandarum necessitate esl coactus
ad septiformem litaniam juxta distributioneiu inferius exponere.
desiguatam, devota ad lacrymas meute veniamus: de
(f)hidori Hispalensis lib. lll. Eccles. Script.,
ut districtus judex, cum culpas nostras nos punire c. 27.
consideraverit, ipse a sentenlia proposilae damnatio- Oregorius papa, Romanai sedis apostolicae praesul,
ni3 parcat. Clerus igitur egrediatur ab ecclesia san- compunctione timoris Dei plenus.et humilitale sum-
ctorum martyrum Cosmae et Damiani,cum presbyteris mus, tantumiiue per gratiam sancliSuiritus scientiae
regionis sextae; omnes vero abbates cum monachis lumine praeditus, ul non modo illi praesentium tem-
suis, ab ecclesia sanctorum mariyrum Gervasii et porum quisquam doctorum, sed nec in praeteritis
Prothasii cum presbyteris regionis quartae; omnes qiiidem illi par fueritunquam. Hic in episcopatus sui
abbatissaB cum congregationibus suis, egrediantur ab exordio edidit librum Regube Pastoralis, directum
ecclesia sanctorum martyrum Marcellini et Petri, ad Joannem, Ravennae sedis episcopnm. Inquo quis-
cum presbyteris regionis primae; omnes infantes ab que docetur, qualis ad officium regiminis veniat, vel
ecclesia sanctorum martyrum Joannis et Pauli, cum p. qualiter, dum venerit, vivere vel docere subjeclos
presbyleris regionis secundae ; omnes vero laici ab studeat. Idem etiam,
elflagitante Leandro episcopo,
ecclesia protomartyris Stephani cum presbyleris re- librum beati Job roystico ac morali seasu disse-
gionis septima?; omnes mulieres viduae ab ecclesia ruit, totamque prophetiae ejus historiam in triginta
sanctae Euphemiae, cum presbyieris regionis quintae > quinque voluminibus largo eloquentiae fonte explica-
omnes autem mulieres conjugatae egrediantur ab vit: in quibus quidem quanta mysteria sacramento-

(a) Haec voxGregorio Turon. familiaris(Vide lib. vi
hist. c.4, etI. ix, c. 20), signiflcat peouniam, supelle-
ciilem, bona mobilia. Vide notas ad lib. Sacram.
col. 472.
(b) Nempe monastico.
(c) Nonnisi septem diaconi, scilicet regionarii.tunc
in Ecclesia Roraanaordinabantur. De hocmore infra
fusiu3 dicetur.
(d) Ut edita sunt tum in Vita auctcre Joanne Dia-
cono, tum ad calcem homil. in Evang. Tom. I.
(Patrol. t. LXXVI.) Quaa vero leguntur de Litania
septiformi apud Greg. Turon. hic excudenda censui-
mus, quod in his cum Juanne Diacono, imo cuin ip-
somet S. Gregorio non conveniat. Dissensus illius ra-
tionem alibi attulimus.
(e) Beccensis, Ue porlu ; plerique editi, de porta. Se-
quimur editionem nostri D. Theoderici Ruinarl. De
porto forte significat diaconum Ecelesiae Turon. ad
portum sacris cum reliqniis deductuoi, ut legiturlib.
i de Gloria Martyru m c. 83, inde rediisse Romnni, ut
S. Gregorii ordinationem propriis oculis usnrparet.
(f) S. Gregorii fetati suppar fuii.

Patrol. LXXV. 16
491 TESTIMONIA ET ELOGIA DE S. GKEGORIO MAGNO. 493

rutn aperiantur, quanta sunt in amorem vitaBeeternae A cognati virtute devotionis exercuit. Nobilitatem vero
morum prascepta, vel quanta clareant ornamenta illam quam ad saeculum videbatur habere, totaai ad
verborum, nemo eapiens explicare valebit, etiamsi nanciscendam supernae gloriam dignitatis, divina
omnes artusejus vertantur in linguas. Scripsitetiara gratia largiente, convertit. Nam
mutato repente sae-
el quasdam epistolas ad prfedictum Leandrum.e qui- culari babitu, monasterium petiit, in quo tanta per-
bus unam in eisdem libris Job titulo praefationis fectioois gratia ccepit conversari, ut sicut ipge postea
adnectit. Altera loquiturde mersione bapiismatis, in contristari solebat flendo (Procrm. lib. i Dial.), ani-

qua inter caitera ita ecriptumest: « Reprehen9ibile, mo illius labentia cuncta subter essent, ut rebus
inquit, es9e nullatenus potest infantem in baptismate omnibus quae volvuntur emineret, nunquam nigi cca-
mergere vel quando in tribus mer-
semel, vel ter, leslia cogitare soleret: ut etiara retentue corpore
sionibug personarum Trinitas, et in una potest divi- ipsajam carnis claustra conlemplatione transiret;
nitatis aingularita9 designari. » Fertur tamen idem ut mortem quoque, quae pene cunctis pcenaest, vide-
excellentissimusvir, et alios libros morales scrip- licet ul ingre9sum vitae, et laborig sui praamiuni
totumque textum quatuor Evangeliorum ser-
sisse, amaret. Haec autem ipge de non profectum jac-
se,

mocinando, in populis exposuisse, incognitum scili- tando virtutum, sed deflendo poiius defectum, quera
cet nobis opus. Felix tamen, nimium felix, qui om- p sibi per curam pastoralem incurriese videbatur, rc-

nium 9tudiorum ejus poluit cognoscere dicta. Floruit ferre cunsueverat. Denique tempore quodam secreto
autera Mauricio imperatore, obiitque in ipso exordio cum diacono suo Petro colloqueng, enumeratis
Phocae Romani principis. animi sui virtutibus priscis, mox dolendo suhjunxit:
« At nunc ex occasione curas pastoralis gaecularium
Joannis Diaconi l. \,c. 17, de Vita S. Greg.
hominum negotia patitur, et pogt tam pulchram
Gregorius a multis enixe rogatus, maximeque a
quietis suoe speciem, terreni actus pulvere foedatur.
Leandro Hispalensi episcopo, qui pro causis Visigo-
Cumque pro condescensione multorum se ad exte-
tborura legatus eodem tempore Constantinopolim
riora sparserit, etiam cum interiora appetit, ad haec
venerat, compul9U9 est ul litirum beali Job, multis
proculdubio minor redit. Perpendo ilaque quid
involutum mysleriis.enodaret. Neque ille negare po-
tolero, perpendo quid amisi dunique intueor illud ;

tuit opus quod sibi amor fraternus multis utile im-

quod perdidi, fit hoc gravius quodporto. » (Ibiii.)
ponebat futurum; sed eumdem librum, quo modo
Hasc quidem sancius vir ex niagaaa humilitatis in-
juxta litteram intelligendus, qualiter ad Christi et
tentione dicebat, sed nos credere decet nihil eum
Ecclesiee sacramenta referendus, quo sensu unicui-
monachicae perfeclionig perdidisse, occasione curae
que fidelium sit aplandu9, per trifaria9 inlelligendi
psstoralis; imo potiorem tunc sumpsisse profectum
spectes miranda ratione perdocuit, in quibus tamen p ,, , f , . .

de labore convereionig multorura, quam de proppae

,

. .__.._
_, .... _. _ _ i
•

ita de virtulibug vitiisquedigseruit, ut non solum vi

quondara quiete conversionishabuerat, maxime quod
deatureadem verbis exponere, sed formis quodam-
et pontificali functus officio, domum suam monaste-
modo visibilibus seu palpabilibu9 demonstrare.
rium facere curavit. Et dum primum de monasterio
(a) Venerabilis Bedse lib. n Histor. Eccl. gentis An- abgtractus, ad ministerium altaris ordinatus, atque
glorum, c. 1. Constanlinopolim apocrisiarius ab apostolica sede
Anno Dominicae Incarnatioois sexcentesimo quin- directus e9l, non tamen in terreno conversatue pa-
to, beatu.papa Gregorius, postquam sedem Romanae latio, propositum vitaa crelestis intermisit. Nam
et apostolicae Ecolesiae tredecim annos, menses sex quosdam fralrum ex monasterio suo, qui eura gratia
et dies decem gloriosissime rexit, defunctus est, al- germancB charitatis ad regiam urbem secuti 9unt, in
que ad aaternam regni coeleslis sedem translatus. De tutamentum ccepit observantiae regularis habere:
quo nos convenit, quod nostram, id est Arglorum, videlicet, ut eorum seraper exemplo, sicut ipse scri-

gentem de potestale Satanai ad iidem Christi sua bit, ad orationis placidum littug quagi anchorae fune

industria convertit, latiorem in nostra historia eccle- restringeretur.cum incessabili causarum seecularium
9ia8tica facere sermonem. Quem recte nostrum ap- impulsu flucluaret, concus9amque saeculi actibus
pellare pogsumug et debemus apostolum, quia, D mentem inler eos quotidie per sludiosae lectionis ro-

cum primum in toto orbe gereret pontiflcatum, et boraret alloquium.

conversis jamdudum ad fidem vcritalisegset praelatus
in Ecclegia,nostram gentem eatenus idolis mancipa-
tamChristi fecit Eccle9iam ila utapostolicum illum
: exercitia magis magisque succensug. Nam hortati
deeo liceat nobis proferre sermonem, quia elsi aliis
non est apostolug, sed tamen nobi» est Nam siyna-
culum apostolatus ejus nos sumus in Domino (/ Cor.
ix, 2). Erat autem natione Romanus, ex palre Cor-
diano, genus a proavis non solum nobile, sed et reli-
giosum, duceua. Deinde Felix, ejusdem sedis aposto-
Hcae quondam episcopus, vir magnas gloriae in Chri-
sto et in Eccleaia, fuil ejus atavus. Sed et ipse nobi-
litatem religionis non minorem quam parentes et
(a) Floruit desinente saec. vn et fere per 35 annos
Horum ergo consortio non solum a terrenis est
munitus incursibus, verum eliam ad ccelestis vilaa
sunt eum ut librum beati Job, magnie involutum ob-
: 6curitatibu9, mygtica interpretatioue discuteret; ne-
que negare poluit opue quod sibi fraternus amor
mullis utile fulurum iraponebal. Sed eumdem librum
quomodo juxta litteram intelligendus, qualiter ad
Christi et Ecclesiae sacramentareferendus, quo sensu
unicuique fidelium sit aptandus, per triginta quin-
que libros expositionis miranda ratione perdocuit.
Quod videlicet opus in regia quidera urbe apocrisia-
saeculi vin.
493 TESTIMONIA ET ELOGIA DE S. GREGORIO MAGNO. 494
rius inchoavit, Romee autemjam factus pontifex im- A quod nec tanto potuit corporis dolore reslringi.Nam
plevit.Qui cum esset adhuc in urbe regia positus, alii quidem pontifices conairuendia
ornandisque auro
naacentem ibi novam haeresim de statu nostrae re- vel argento ecclesiis operam dabant : hic autem totus
Burrectionis, in ipso, quo exorta est, initio, juvante ergaanimarum lucra vacabat. Quidquid pecuniae ha-
se gratia catholics veritatis, attrivit. Si quidem Eu- buerat, sedulus hoc dispergere ac dare pauperibua
tychius, eju»dem urbis episcopus, dogmatizabal cor- curabat, ut juslilia ejus manerel in txculum sxculi
et
pus nostrum in illa resurrectionis gloria impalpabile, cornu ejus exaltaretur in gloria (Psal. cxi, 8) ita ut :

ventia, aereque subtilius esse futurum. Quod ille au- illud beati Jobveraciter dicereposset Auris audiens :

diens, et ralione veritatis et exemplo Dominicae re- beatificabat me, et ocutus videns testimonium reddebat

gurrectionis probavit hoc dogma orthodoxae fidei mihi, quod liberassem pauperem vociferanlem, et pu-
omnimodis esse contrarium. Catholica etenim fides pillum cui non essel adjutor. Benedictio perituri super
habet quod corpus nostrum in ilta immortalitatia me veniebat, et cor vidux consotatus sum. Juslitia in-
gloria sublimatum, subtile quidem sit per effectum dutus sum, et vestivi me sicut veslimenlo et diademate,
spiritalis potentias, sed palpabile per veritatemna- judicio meo. Oculus fui cseco, et pes claudo. Pater
tura, juxta exemplum Dominici corporis, de quo a eram pauperum, et causam quam nesciebam ditigen-
mortuis suscitato dicit ipse discipulis: Palpate et g tissime investigabam. Conterebam molas iniqui, et de
videte quia tpiril.us camem el ossa non habet, sicut me denlibus illius auferebam prxdam {Job. xxix, 11 et
videtit habere {Luc. xxiv, 39). In cujus assertione seq). Et paulo poat Si negavi, inquit, quod volebant,
:

fidei venerabilis Pater Gregoriua in tantum contra pauperibus, et oculos viduse exspectare feci. Si comedi
nascentem haereaim novam laborare contendit, tanta- buccellam meam solus, et non comedit pupillus ex ea.
que hac instantia, juvanle etiam piissimo imperatore Quia ab infantia mea crevit mecum miseratio, et de
Tiberio Constantino, comminuit.ut nullusexinde sit utero matris meee egressa est mecum (Job. xxxi, 16 et
inventus, quiejus resuscitalor existeret. seq.).

Alium quoque librum composuitegregium, qui vo- Ad cujua pietatis et justitiae opua pertinet etiara
catur Pastoralis, in quo manifesta luce patefecil, hoc, quod nostram gentem per preedicatores quos
qualis ad Eeclesiae regimen assumi, qualiter ipsi re- huc direxit, de dentibus anliqui hoslis eripiens,
ctores vivere, qua discretione singulas quasque au- aeternaelibertatis fecit esse participem. Cujus fidei et
dientium instruere personas, et quanta considera- saluticongaudens.quaeque digna laude commendans,
tione propriam quotidie debeant fragilitatem pen- ipse dicit in Expositione beati Job « Ecce lingua :

sare. Sed et Homilias Evangelii numero quadraginta Britanniae, qua? nihil aliud noverat quam barbarum
composuit, quas in duobus codicibus aequa sorte dis- frendere,jam dudum in divinis laudibus Hebraeum
tinxit.Libros etiam Dialogorum quatuor fecit, in ^ coepit Alleluia resonare. Ecce quondara tumidus, jam
quibus rogatu Pelri, diaconi sui, virtutes sanctorum substratus sanctorum pedibus servit Oceanus ejus- ;

quos in Italia clariores nosse vel audire polerat ad que Barbaroa immites, quos terreni principes edo-
exemplum vivendi posteris collegil ut, sicut in libris
: mare nequiverant, hos pro divina formidine sacerdo-
Expositionum suarum quibus sit virtutibus insudan- tum ora simplicibua verbis ligant et qui catervas ;

duru edocuit, ita etiara, descriptis sanctorum mira- pugnanlium infideles nequaquam metuerent, jam
culis, quas virtutum eorumdem sit claritas ostende- nunc fideles humilium linguas timent. Quia enim
ret. Primam quoqueet ultimam Ezechielis prophetia perceptis ccelestibus verbis, clarescentibus quoque
partem, quae videbanlur obscuriores, per Homilias miraculis, virtus ei divinaa cognitionis infunditur,
viginti duas declaravit, ac quantum lucis intus ha- ejusdem divinitatis terrore refrenatur, ut grave agere
beant, demonslravit. Excepto libello Responsionum metuat, ac totis desideriis ad seternitatis gratiam ve-

quem ad interrogatioues S. Augustini, primi Auglo-
rum episcopi, scripsit, ut supra docuimus, totum
ipsum libellum his inferentes historiis libello quo- : gustinus et socii ejus non solum praedicatione verbo-
que synodico, quem cum episcopis Italice de neceasa-
riis Ecclesiae causis utilissimum composuit, et fami-
liaribus ad quosdara litteris. Quod eo magis mirum
est.toteum ac tanta concedere volumina potuisse,
quod pene omni juventutis suae tempore, ut verbia
ipsius loquar, crebris viscerum doloribus cruciabatur,
horis momenlisque omnibus fracta slomacbi virtute
nire concupiscat (Lib. xxvn, n. 21). Quibus verbia
beatus Gregorius hoc quoque declarat, quod S. Au-
rum.sed eliam ccelestium ostensione aignorum gen-
D tem Anglorum ad agnitionem veritatis perducebant.
Fecit inter alia beatus papa Gregorius, ut in eccle-
siisapostolorum beatorum Petri et Pauli super cor-
pora eorum misaae celebrarentur. Sed etin ipsamis-
Barum celebratione tria verba maximae perfectionis
plena superadjecit Diesque nostros in lua pace dis-
:

lassescebat, lentis quidem, sed tamen continuis fe- ponas, alque ab asterna damnalione nos eripi et in ele-
bribus anhelabat. Verum inter haec dum sollicitus clorum tuorum jubeas grege numerari. Rexit autem
pensaret quia, Scriptura teste, omnis filius qui reci- Ecclesiam temporibus imperatorum Mauriciiet Pho-
pitur flagellatur, quo malis praeaentibu3 durius de- catis. Secundo aulem ejusdem Phocatis anno trans-
primebatur, eo de aeterna certius praesumptione re- iens ex hac vita, migravit ad veram, quae in coelis
spirabat. est, vitam. Sepultus vero est corpore in ecclesia bea-
H»o quidem de immortali ejus dicta sint ingenio, ti Petri apoBloli ante eecrelarium, die quarto Iduura
495 TESTIMONIA ET ELOGIA DE S. GREGORIO MAGNO. 496
Marliarum, quandoque in ipso cum caeteris sanctse A aggregatis, sub abbatis imperio strenue militavit, et
Ecclesia» pastoribus resurrecturus in gtoria. Scrip- suae nobilitatis linearn moribus extulit, probisactibus
tumque est in tumba ipsius epitaphium hujusmodi: decoravit. Nam qui ante sericis veslibus ac gemmis
Suscipe, terra, tuo corpus de corpore sumptum, elc. micanlibus per Urbem solebat procedere trabeatus,
(utapud Joan. Diac. Ub. iv Vitx, c. 68). Nec silenlio post vili contectus tegmine, ministrabat pauper ipse
praBtereunda opinio, quae de beato Gregorio tradilio- pauperibus. Quibus monasteriis tantum de reditibus
ne majorum ad nos usque perlata est qua videlicet : praediorumdelegavit.quantum possetcommorantibus
excausaadmonitus.tam sedulam ergasalutem nostrae ad quotidianum victum sulficere reliqua vero ven- :

gentis curam gesserit. Dicunt quia die quadam, cum pauperibus erogavit. Deinde coactus etmul-
didit, ac

advenienlibus nuper mercatoribus, multa venalia in tum renitens, factus Urbis Romaj summus pontifex,
forum fuissent collata, multique ad emendum con- Anglorum gentem ad fidem convertit : directis vide-
fluxissent, et ipsum Gregorium inter alios advenisse licet suimonasterii monachis, Mellito, Augustino at-
ac vidisse inter alia pueros venales positos, candidi que Joanne, et cum eis aliis plurimis fratribus. Rexit
corporia, ac venusti vultus, capillorum quoque autem gloriosissime Romanam Ecclesiam annis xm,
forma egregia. Quos cum aspiceret, interrogavit, mensibus sex, et diebus decera. Augmenlavit etiam
Ut aiunt, de qua regione vel terra essent allati o in preefalione Canonis: Diesque noslros in tua pace
;

dictumque est quod de Brilannia insula, cujus dispone.

incola lalis essenl aspectus. Rursus interrogavit
utrum iidem insulani essent Christiani, an paganis
adhuc erroribus essent implicati. Dictum est quod
essent pagani. At ille intimo ex corde longa trahens
suspiria Heu proh dolor inquit, quod lam lucidi
: !
vultus homines tenebrarum auctor possidet, tanta-
que gratia frontis speciei mentem ad inlernam gra-
tiam vacuam geslat. Rursus interrogavit quod esset
vocabulum gentis illius. Responsum est quod Angli
Ejusdem, in Chronico.
Grrgorius, adhuc apocrisiarius Romanas Ecclesioe
in Coustantinopoli, libros triginta quinque exposi-
tionis in Job condidil; atque Eutychium, ejusdem
urbis episcopum, in fide nostrae resurreclionis er-
rasse, Tiberio praesente, ita convicit, ut imperator
librum Eutychii, quem de resurrectione scripserat,
flammis cremari debere deliberaret.
(b) Hadriani papx 1 ad episcopos Hispaniae, tom. VII

vocarentur. At ille Bone, inquit, nam et angelicam

: Concil. p. 1017.
habent faciem, et tales angelorum in ccelis decet es- Jam nunc videamus, quid de hac re sentiat praede-
se cohaeredes. Quod habet nomen ipsa provincia de cessor noster beatus Gregorius egregius doctor, saga-
qua isti suntallali? Responsum esl quod Deiri \oca- cissimus verbi Dei indagator, et venerabilis Pater. De-
renturiidera provinciales. At ille inquit Bene Deiri, nique in Libris Moralibus sancto repletus Spiritu, etc.
:

de ira eruti, et ad misericordiam Christi vocati. Rex 'J (c) Hincmari Rhemensis de Prxdestinat. c. 18. ,

provinciae illius quomodo vocatur ? Responsum est Quod vidit beatus Gregcrius primae et sanctas sedis
quod .-Elle diceretur. At ille alludens ad nomen, ait: Romanae ornatus praecipuus, dicens in libro Dialo- i

Alleluia laudem Dei Creatoris illis in partibus oportet gorum Qux perennis, inquit, regni prxdestinatio, ita
:

cantari. Porro accedens ad pontiQcem Romanae et esl ab omnipotente Deo disposita, ut ad hoc electi ex
apostolicae sedis (nondum enim erat ipse ponti- labore pervenianl ; quatenus postulando mereantur ac-
fexfactus) rogavit ut genti Anglorum in Britanniam cipere, quod iis omnipotens Deus ante sxcula disposuit
aliquos verbi ministros, per quos ad Christum con- donare. Unde et, sicul in Gestis Romanorum ponlifi-
verterentur, milteret seipsum paratum esse in hoc
; cum legitur, arcanis sacramentorum ccelestium aug-
opus, Domino cooperante, perficiendum, si tamen mentare curavit : Ut riies disponat, ab xterna damna-
apostolico papae hoc ut fieret placeret. Quod dum tione nos eripi et in electorum suorum jubeat grege
perficerenon posset (quia etsi pontifex concedere illi numerari.
quod petieral voluit, non tamen cives Romani, ut Vita S. Gregorii Magni per (d) Simonem Mctaphrasten.
tam longe ab Urbe secederet, potuerunt permittere), Beatus Gregorius, qui sanctae l'ei Ecclefiae Ro-
mox utip8e pontificatus ofticio functua est, perfecit manae pontifex fuit, antequam fieret patriarcha, mo-
opus diu desideratum, alios quidem praedicatores D nachus erat in monasterio sancti Andreae apostoli
mittens, sed ipse pnedicationem, ut fructificarel, ad clivum Scauri, propetemplum sanclorum marty-
auis exhortationibus ac precibus adjuvans. Hsec juxta rum Joannis et Pauli. Atque illi quidem monasterio
opinionem, quae ab antiquis accepimus, bistoriae ipse praeerat. Malrem vero habuit beatam Silviam,
noetras ecclesiasticae inserere optimum duximus. quae luncjuxta portam sancti apostoli Pauli locum
Adonis, (a) archepiscopi Viennensis. patrium, qui Cella nova dicitur, incolebat. Accidit ut
Romae depositio
sancti Gregorii papae, qui nobili cum in cellula ipse sua sederet el scriberet, accesse-
genere, liberalibus arlibus eruditus est. Deinde de- rit ad eum mendicus voce supplici: Miserere mei,
functis parentibus, sex in Sicilia monasteria con- inquiens, serve Dei Altissimi, qui cum essera navis
struens, septimum intra Urbis muros constituit. In gubernator, naufragium feci, et aliena meaque per-
quo ipse post saecularem habitum raultis fratribus didi. At ille, uti henignus in pauperes, ac vere Christi

(a) Floruit pogt an. 850. (c) Floruit medio saeculo nono.
(b) Rexit Eccleaiam ab anno 772 ad an. 795. (a) Vixit ineunte saeculo decimo.
497 TESTIMONIA ET ELOGIA DE S. GREGORIO MAGNO. 498
servus, vocato procuratore : Da, inquit, frater, huic A. et Petri principis apostolorum successor esses ut :

sex nummos aureos. Frater autem

quod servus id posses omnibus quodcumque opus foret submini-
Dei Gregorius mandaverat, fecit, mendicoque pecu- strare. Unde, beatus inquit Gregorius, nosti, tunc
niam dedit. Eodem rursus die pauper idem ad beatum Dominum, ut ego pontifex fierem, decrevisse? Quia,

Gregorium venit; et, Miserere mei, inquit, serve Dei respondit, sum Dei angelus omnipotentis, idcircoid
Altissimi, qui cum multa amiserim, parum abs te ac- novi. Et tinc Dorainus misit me, ut animi tui pro-
cepi. Beatus autem Gregorius rainistrum suum ite- utrum huraanitate ductus,
posilum ezplorarem, et
rum vocavil, dixilque ut sex item nummos eidem an ostenlatione faceres eleemosynam. Quo beatus
pauperi numeraret. Ac frater quidem paruit. Sed Gregorius audito limuit, neque enim antea eum an-
pauper cum, acceplisduodecim nummis, discessisset, gelum esse cognoverat; et ideo cum illo tanquam
ad beatum Gregorium paulo post rediil eodem die cum homine egerat et locutus fuerat. Dixil autem
:

Miserere, inquiens, mei, serve Dei Altissimi, et ali- angelus ad beatum Gregorium Ne timeas, misit enim :

quid rursum elargire quoniam magnam jacturam

:
meDeus ut tecum verser in hac vita. Quod ille cum
feci. Procuratore terlium accersito: Da, frater, in- audisset, humi prostratus in faciem suam, adoravit
quil, huic pauperi sex alios numraos. Al ille respoo- Dominum: Si propter exiguam hanc, inquiens, ad
dens:Crede mihi, Pater, inquit, ne unus quidem in n proroerendum animi propensionem, tantum beni-
arca relictus est nummus. Cui beatus Gregorius gnitalis cumulum clementissimus Dominus declara-
Nonne aliud quidquam habes in promptuario, ut vas vit, ut angelum suum mitteret, qui mei in perpetuum

aliquod aut vestimentum, quod pauperi largiaris? cuslos esset, quaenam eorum futura est gloriae ma-
Nullum, respondit ille, vas habemus, praeler argen- gnitndo, qui mandatis ejus obtemperabunt, et justi-
teumillud, quod magnadomina de more leguminibus tiam colenl? Verax enim est ille qui dixit, judicio
plenum misit. Abi, inquit servus Dei Gregorius, at- misericordiam praestari, et Deo fenerari eum qui
que illud pauperi praebe. Frater autem fecit quod sibi pauperis miseretur. Quin etiam ipse Dominus ange-
a beato Gregorio mandatum fuerat. 1'auper igitur, lorum, qui salutis hominum auctor est, eos qui a
acceptis duodecirn nummis, et vase argenteo, disces- dextris erunt collocati, sic alloquetur : Venite, be-
sit. Cum autem in sanctissiraa et maxima Dei Ec- nedicti Patris mei, paratam vobis a mundi constitulione
ciesia veteris Roraae creatus esset patriarcha, et, susapite regni hseredilatem. Et: Esurivi enim, et dedi'
quemadmodum patriarcharum est consuetudo, quo- stis mihi manducare. Sitivi, et dedistis mihi bibere.
dam die thesaurario mandasset utduodecim pauperes Hospes eram, et collegislis me. Mger, et visitaslis me.
ad mensam suam convocaret, qui secum pranderent, Nudus, el operuislis me. In carcere, et venistis ad me.
paruit ille, ac pauperes convocavit. Verum cum dis Quatenus enim fecistis uni ex his fralribus meis mi-
cubuissent cum patriarcba, deprehensi sunt esse ^ nimis,mihi fecistis (Matth. xxv, 43). Quam quidem
tredecim. Quamobrem accersilo thesaurario Nonne, beatam vocem utinam audiamus nos omnes qui haec
:

inquit, mandavi tibi ut duodecim vocares? Cur igi- vel legiraus, vel audimus ; et consequamur ea bona
tur tredecim vocasti praeter sententiam meam ? His sempiterna, quae paravit Deus iis a quibus diligitur,
ille auditis perlerritus : Crede, inquit, mihi, vene- per gratiam atque humanitalem Domini nostri Jesu
rande Domine, duodeeim sunt; nec alius quisquam, Christi, cui gloria in saecula saeculorum. Amen.
praeter patriarcham, tredecim vidit. Inter pranden- Sigeberti Gemblacensis (a), lib. de Script. Eccles., c. 41.
dum igitur patriarcha tertium decimum illum specta- Gregorius, natione Romanus, ex praetore Urbano,
bat, qui in summo scamno considebat. Et ecce facies monachus abbas, septimus Romanae Ecclesiae
ejus varias formassumebat. Modo enim senex, modo levita, apocrisiarius papae Romanae Ecclesiae,
adolescens ille videbatur. Itaque mensa con-cum e multa scripsit. Rogatus a Leandro Hispalensi
omnibus di-
surrexissent, beatus Gregorius, reliquis episcopo, librum Job exposuit tripliciter, historice,
missis, tertium decimum illum, qui tam admirandus allegorice et moraliter; et librum dividens in sex li-
ipsi visus fuerat, manu apprehensum in cubiculum bros,consummavit hoc mirabile opus in triginta
duxit, et allocutus est ad hunc modum Adjuro te : quinque libris. Primam et ultimam parlem Ezechielis
per magnam omnipotentis Dei virtutem, ut aperias D prophetae, quae obscuriores erant, exposuil homiliti-
mibi, qui sis, et quo nomine appelleris. Et ille: Cur, co sermoDe. Scripsit(i) ad Marianum episcopum qua-
inquit.nomen meura quseris, quod est admirabile? draginla duas Evangelii homilias. In initiopontifica-
Ego sum pauper ille qui ad te veni in mansionem tus sui scripsit ad Joannem, Ravennae episcopum,
sancti Andreae aposloli ad clivum Scauri, cum librum Regulae Pastoralis librum Dialogorum, quem
;

tu in cellula duodenos
tua sederes ac scriberes, cui cum Petro, diacono suo, de miraculis sanctorumsui
dedisti nuramos, et vas, quod tibi beata mater Silvia lemporis habuit, Theudelindae Langobardorum regi-
cum leguminibus miserat. Itaque cum perspicuum nas pro munere misit. Epistolarum lot libros posteris

fuerit te in cordis simplicitate et patientia constan- reliquit quot annos in ponlificatu vixit, id est trede-
tem permansisse, ex quo die mihi haec tribuisli cim et semis. Scripsit et alia, quae a Romanis post
consiituit Dominus ul Ecclesiae sanctae suae, pro qua mortem ejus corabusta sunt; qui et orania opera
proprium etiam nanguinem elTudit, pontifex lieres, ejus combussissent, nisi Petrus, diaconus ejus,

(n)Obiisse dicituran. 1113. cundinum Tauromenitanum ep. Caeterum bomilias 40

(b) Non ad Marianum, seu Marinianum,aed ad 3e- tantum agnoscimus.
499 PR.EFATIO IN S. GUEGORIl LIBROS MORALIUM. 500

interveniens, confirmassct jurejurando se viJisse A (c) Joannis Trithemii, lib. de Script. Eccl.

Ppiritura saactum, quasi colurcbam supercaput Gre- Gregorius papaprimus, ex monacho ordinis sancti
gorii tractantis, sedentem, roslrum suum ori illius Benedicti, patria Romanus, post Pelagium pontificera

inserentem. Et hoc ipsum Petrus hac condilione fe- sedit in cathedra Pctri annis tredecim, mensibus

cit, ut si posl factum jusjuramium stalirn moreretur, sex ; virin divinis Scripturis eruditissimus, et in sae-

Romani a libris Gregorii comburendis cessarent; si cularibus litteris ulique doctissimus, theologorum
non moreretur, ipse etiam combustoribus librorum princeps, splendor pbilosophorum, el rheiorum lu-
manus daret. Sic Petrus inter verba juramenti exspi- men ; vita et conversatione integer, atque sanclissi-
etRomanorum
ravit, insania cessavit. Quae scriptura mus: cui, divinas Scripturas explananti, Spiritus

Gregorium tam illustravit, quam illud quod Anti- sanctus aliquoties visibili epecie apparuit, eique ar-
phonarium regulari musica modulatione centonizavit, cana mysteriorum eorumdem invisibili magisterio
et scholas cantorum in Romana Ecclesia constiluit. reseravit. Hic Romaeapud sanctum Pelrum habita sy-
nodo viginti quatuor episcoporum, muRa nd Eccle-
Honorii Augustodunensis (a), de Scriptoribus ecclesia-
siae utilitatem constituit, et decretum immunitalis
sticis.
monasteriorum promulgavit. Scripsit autem plura
Gregorius, Romanee urbis episcopus, orga- B necessaria volumina, de quibus feruntur subjecta:

num sancti Spiritus, incomparabilis omnibus suis Ad Lcandrum Hispalensem episc. Moralium in li-
praedecessoribus, multa prae sole prsclara, ac prae brura Job. Lib. xxxv. lnter tnullos sxpe.

obrizo auro pretiosa scripsit. Ad supradictum Joan- De Gura pastorali. Lib. n. Pastoralis curx me.
nem, Pasloralem Curara ad Leandrum episcopum,;
Dialogorum de miraculis sanctorum. Lib. iv. Qua-
litirum Job triginta quinque voluminibus largo elo- dam die nimis.

quentia? fonte explicavii ; Dialogum de miraculis san- In Cantica canticorum. Lib. iv. Poslquam a paradisi.
ctorum ad Petrum archidiaconum quadraginta ora- ;
In Ezechielem propbetam. Lib. II. Dei omnipo-
cula Svangeliorum, (/)) imo totum textum quatuor ienlis.

Evangeiiorum, sermocinando, populo exposuisse di- Homilia? Evangeliorum XL. Lib. n. Dominus ac Re-

citur; et viginti Homilias in Ezechielem, et infinitas demplor.

epistolas, quarum collectio Registrum dicitur. Flo- (J) Explanatio IV Evangeliorum brevis. Lib. iv. Mat-

ruit sub Mauricio. thxus sicut in ordine.

(a) Floruit sasculo xu jam adulto. sitio non redolet stylum S. Greg. Mag., cuitameneam
De bis lege quas infra ad Joan. Trithemii testi- tribuere videtur Honorius August. cum de ipso ait :
\'b) p
monium observavimus. Quadraginta oracula Evangeliorum, imo iotum tex-
(c) Floruit ineunte saeculoxvi. tum qualuor Evangeliorum sermocinando populo ex-
(d) Hujus explanationis codicesduos Mss. annorum posuisse dicilur. (Lib. de Scriptoribus Eccles. in Greg.)
900 invenimus unum, ipsuraque elegantissime con-
:
Codex Bigot. est mutilus: nam expositio in Lucam
scriptum, in regia Bibliutbeca; alterum vero, non pene deest integra. Huic praemittitur expositio Evan-
ita accurate exaratum, in Bibliolh. Bigol. cum hoc gelii secundum Joannem; forma codicis respondet

titulo- Incipit expositio secundum Matthxum nostris voluminibus in octavo, etin dorso superscn-
o sancto Gregorw Urbis Romx, Matthxus sicutin ptum legitur: Homiliae S. Greg. Concordia mensium.
ordine primus, etc. Puncta hic notala designantverba Canones apostolorum.
quffi itaabrasa sunl, ut legi non possint. Haec expo-

PR/EFATIO 1I\ LIBROS MORALIUM.

I. Gregorianorura edendorum initium ducimus a Moralibus in Job, pro-
operura novis curis ac typis
pter antiquitaiem tum qua? sanctus Doclor elucubravit primuni), tum auctoris sacri
operis (est enim omnium
hocin comraentario explicati cum liber Job aut Moysen, ut plerique sentiunt, aut Moyse antiquiorem pa-
;

rentem habeat. Hanc expositionem aggressus estnoster Gregorius, cum apocrisiarii seu legati sedis apostoliose
Constantinopoli provinciam obiret, ul in epislola ad Leandrum proxime sequente
fusius explicat; postea
sicque majori diligentia iterum ac terlio
vero majori otio potitus, ad incudem revocavit et retractavit ;

reccnitum a sanctissimo doctissimoque Patre illud opus (quod de nulla alia ejus lucubratione asserere
lioetfut numeris omnibus absolutissimum, prioremlocum
ordinequoque dignitatis merito consecutum est.
6ane expositione asque copiosa et eleganti, tantum ceteros scriptores qui librum Job commentariis
In ea
conati sunt, antecellit, quantum in divinorum arcanorum co>;nitione contemplatione, Chri-
el
illustrarc
stianae ethices scientia experientiae conjuncta,rerumque sacrarum omnium peritia, longe superior fuit. Adeo
ad ecclesiastica dogmata astruenda contir-
ut hisin libris relerlissimum simul habeamus armamentarium
mandaque, el copiosissimum ad mores instruendos ac informandos promptuarium.
II Statim ac in lucem editi sunt libri illi quam avide fuerint excep'i, jubentibus eiiam episcopis ut ad
vieiiias sacras legerentur quamque aegre id tulerit vir homilitale pra;stanlissimus, ipse nos docet in epi-
stola ad Joannem sulidiaconum Ravennae, bis verbis: « Illud
autem quod ad me quorumdam relatione per-
reverendissimus frateret coepiscopus meus Marinianus legi commenta beati Job publice ad
latumest, quia
vieilias faciat non grate suscepi, quia non esl illud opus populare et rudibus auditoribus impedimentum ;

niagis quam provectum generaret. Sed dic ei ut commenta

Psalmorum legi ad vigilias faciat » (Lib. xn,
epist. 24).
SOi PR.EFATIO IN S. GREGORIl LIBROS MORALIUM. 502
III. Praeconceptam de sancti Gregorii Moralibus opinionem ad posteros propagatam, majores quoque no-
stri testatam nobis reliquerunt, maxime cum ex illis, ul prae manibus semper haberi possent, tol, variis sub
nominibus, epitomes coufecerunt. Insi^niores bic commemorabimus io bibliothecis a nobis repertas. In Codice
Corboiensi nunc bibliotheeae sancti Germani a Pratis, qui collectionem quarumdam epistolarum sancti
Gregorii a Paulo Diacono missam ad sanctum Adhalardum abbatem Corbeiensem conlinet, exstat quoque
opusculum hoc titulo donatum In nomine Dei PatrU, et Filii, et Spiritus sancti. Incipit Egloga quam scri-
:

psit Latcen filius Haitk, de Moralibus Job quas Gregorius fecit. Videtur esse saltem dccc annorum. Quaedam
folia perierunt. Post librum trigesimum, ex reliquis quinque nihil legilur.
In bibliolheca sancti Audoeni Rothoraagensis habemus manu exaratum, Adalberti Levitx speculum
orf Hairmunnum presbyterum, seu Moralia beati Gregorii abbreviata. Codex est dc annorum. Ejusdem collec-
tionis exemplar jam occurrerat doctissimo nostro Joanni Mabillonio bibliothecam Praemonstratensem excu-
tienti (Tom. I vet. Anal., p. 317).
In Cod. ms. bibliothecae Gemeticensis sunt abbrevialiones Moralium sub titulo Reclinatorii animse.
Eosdem collegisse dicuntur Simon Affiigeniensis monachus decem parvulis libris, et Garnerius canonicus
et subprior sancti Victoris Parisiensis libris sexdecira. Exstat Garnerii opus Gregorianum dictum, in biblio-
theca Navarraea. Verum omnium qui hujusmodi corapendia confecerunt, illustrior fuit sanctus Odoexcano-
nico sancli Mnrtini Turonensis, monachus et abbas Cluniacensis postea factus, cujus libros xxxv et Morali-
bus Gregoriauis collectos edidit Parisiis D. Martinus Harrier saucti Martini a Campis monachus anno 1617.
E.cstani in bibllotheca Patrura Lugdun. tom. XVII. Huic scriptioni operam dedit Odo cum aihuc junior in
sancti Martini sodaliiio militaret. Odonis exemplum secutus Joanues ejus discipulus, qui ipsius vitam tribus
libris complexus est, opusculum ex Gregorii Moralibus dejloratum concianavit, quod in bibliolheca
Casinensi a se inventum testatur idem Mabillonius (Mus. Ital. iom. 1, p. 123).
In bibliotheca LauJunensis Ecclesiae insignis est Godex manu exaratus eosdem Moralium libros in com-
pendium redactos exhibens, quem huic Ecclesiae dono contulerunt duo ejusdera canonici, Adalelmus The-
saurarius, postea, teste Flodoardo, ejusdem Ecclesiae creatus episcopus, an. 921, ac Bernardus (Gall.Chrisl.,
in episc. laud.). Opus sic incipit :In nomine Domini. Prologus beati Job. Inler multos saepe quxrilur, quis
beati Job libri scriplor haberetur. Alii quidem Moysen, etc. Sic absolvitur prologus: sux victorix gesta nar-
ravit. Posl prologum legitur : Incipiunt Moralia sancti Gregorii papx de libro Job. Vir erat in lerra Hus no-
mine Job. Idcirco sanctus vir ubi habitaverit dicitur, ul ejus meritum virtutis exprimatur. Sicul enim gravioris
culpx, est, etc. Liberprimus desinit in haec verba : quia sine cessatione Patri suam pro nobis incarnationem
demonstrat. Sequuniur ordine xxxiu libri. Nam tricesimus quintus deest. Quis autem hujus collectionis
aucior sit, nondum nobis compertum est.
IV. Ex his liquet quam assidui essenl veteres in legendis colligendisque velut in fasciculos Gregoriano-
rum Moralium libris quod habitae de illis existimationis argumentum est luculentissimum. Ut autem Latinas
;

linguae imperitia quominus legerentur non obesset, ipsorum in vulgares linguas translationes factae sunt
plurimae. Nam Noikerus eos Germanice vertisse dicitur Hispanice auiem Grimoaldus, monasterii sancli
;

^Emiliani monachus, circa sseculi xi finein, ut de caeteris taceamus (Bibl. vet. Hisp., tom. II, lib. vn, c, 1,
num. 13). Non minus aviditatem legendi libros Moralium probat Codicum manu descriptorum, qui libros
illos repraesenlant, innumera pene multitudo. Praecipuos a nobis lectos et evolutos hic recensere operae pre-
tium duximus.
Aniiquitate prasstantissimus est Codex cl. viri Stephani Baluzii, qui Gregorii aetatem pene attingera
creditur. Utinam vero plures quam quinque libros, scilicet avigesimo terlio ad vigesimum septimum, com-
plecteretur !

Secundus propter antiquilatem locus debetur Rhemensi plus quam nongentorum annorum, qui Ecclesiae
Rhemensi dono datus est ab Hiucraaro arcbiepiscopo. Hunc appellamus Rhem. vet., aut 1 Rhem. ut ab alio
Codice ejusdem Ecclesiaa, sed atalis inferioris, distinguatur.
Tres Codices nobis suppeditavit bibliotheca archimonasterii sancti Remigii RhemeDsis. Prior majoria
formae vocabitur a nobis Remig. 1; sequentes, 2 et 3.
Insignis Codicis Ecclesia? Bellovacensis copiam habuimus, annitente cl. viro D. Foy a sanclo Hilario ejus-
dem Ecclesiae canonico, qui quoad vixit studiosissimum se oslendit litterarum litteralorumque omnium.
Codex qui dcc annorum aetatem praefert, complectitur viginli priores Moralium libros. In quibusdam locis
recentiori manu correclus fuit, seu potius corruptus sed prioris lectionis quae facile dignoscitur, rationem
;

habuimus. Libro undecimo praemittitur index capitulorum, quorum distinctio ex textibus libri Job explicatis
repetitur. Adduntur argumenta quaedam, de igne xterno, de felicitate, de timore Dei, etc. Remigianus Codex
1 exhibet etiam nonnulla summaria titulorum loco ascripta. Codex Bellovacensis primis his litteris Bellov.,
aut Belvac, significabitur.
Decem priorum librorum Moralium variantes lectiones ex duobus Codicibus Gorbeiensibus excerpsimus,
qui cum ab invicem nunquam fere discrepent, ambo sic notabuntur, Corb. Alterius Corbeiensis
occurret saepe mentio, qui cum Parisiis in bibliotheca sancli Germani a Pratis nunc asservetur, dicetur
Corb. Germ. Eadem sancti Germani bibliolheca nobis praebuit optimae notae Codicem Germanensis titulo infra
indicandum.
Asceterii Dionysiani prope Parisios olim fuit Codex a dccc circiter annis descriplus, quem Colbertinum
nominamus, quod in celeberrima Colbertina bibliotheca nunc asservetur.
Ex Ecclesia Laudunensi duos Codices in quibus libri Moralium continenlur a decimo seplimo inclusive ad
ultimum, utendos accepimus, infra sic indicandos Laud. primus, Laud. secundus.
Sex priores libros et lotidem posteriores cum vigesimo, vigesimo primo et vigesimo secundo, eruiraus es
bibliotheca monasterii Vallis Clarae, ordinis Cisterciensis in dioecesi Laudunensi, annuente reverendissimo
abbate, faventeque doctissimo aeque ac humanissimo viro domno de Noyvitle ejusdem monasierii vigilan-
tissimo praeposito, cujus ope ac labore multa alia ad noslram Editionem adornandam, consecuti sumus. Huic
Codici nolam hanc a3signamus Val. Ciar.
Decem priores Moralium libros, atque undecim novissimos invenimus in monasterii Longipontis ejusdem
ordinis Cisterciensis membranis optimae notaB sexcentorum circiter annorum antiquitatem prae se ferenti-
bus quae hoc dimidiato nomine Longipont. facile a caeteris secernentur.
;

Duobus Codicibus sancti Cornelii Compendiensis usi sumus, uno dcc annorum, allero inferioris setatis. An-
tiquiorem appellabimus Compend. 1, alterum Compend. 2.
Regiae apud Parisios bibliothecee Codices elegantia et venustate raagis quam vetustate comraen-
datos consuluimus, et magna ex parte evolvimus. Unus oranes Moralium libros continel, aller decem
503 PR/EFATIO IN S. GREGORII LIBROS MORALIUM. 804

et octo, lertius tantum quinque ;

quarlus longo majori forma elegantissiraisque characteribus exaratus,
decem et septem dunlaxat.
Ex Godice Carnotensis Ecclosiae, sasculo x scripto, pauca delibavimus, quod ab aliis jara a nobis lectis non
discreparet.
In monasterio sancti Petri in valle Carnotensi exstat Codex Moranum anle annos dccc scriptus, quem
Ardeus Carnotensis Ecclesiae decanus, postea in monasterio Flnriacensi monacbus, indeque Carnotum missus
ad restaurandum sancti Petri monasterium, secum detulisse dioitur. Hunc in quibusdam tantum locis insi-
gnioribus consuiuimus, quod niagna ez parte mutilus sit.
Floriacensis monasterii bibli jtheca magna olim Mss. supellectile insiructissima, tria Moralium exemplaria
manu exarata asservat, ex quibus varias lectiones non paucas excerpsimus.
Ex Bibliolheca sancti Marlini Turonensis eorumdem Muralium vetus exemplar obtinuimus evolvendum,
spondente pro nobis cl. viro D. Galiczon doctore ac socio Sorbonico, ejusdem Ecclesiae canonico et
praecentore, cui litterae plurimum debent.
Ex Codice sancti Albini Andegavensis multas Moralium varias lectiones accepimus, ct novaa inseruimus
Editioni.
In bibliotheca monasterii Vindocinensis tres nacli sumus Codices Moralium manu exaratos vetustissimos.
Qui antiquitate praestat tre.iecim libros ultimos exhibet alier duodecim priores, tertius viginti iluos. In eo
;

Bingulis hbris quidam praemittuntur indices argumenlorum scu litulorum ac veluti capitum, in qus libri
secantur. Idem duplicem saepe lectionem exhibet, quod etiam in Uticensi, Lyrano et Bigotiano inlra com-
memorandis, observavimus.
Verum majorem Codicum mss. copiam, et variarum leclionum segetem nobis subministravit Normannia,
qua in provincia nova haee Editio polissimnm adornata est.
Libros quindecim priores accepimus ex bibliotheca Eeclesia: Bajocensis, favente praesertim illuslrissimo
reverendissimoque episcopo Henrico de Nesmond ; qui cum resarciendae ex sancti Gregorii doctrina disci-
plinae ecclesiasticae sit studiosissimus, ut emendatoria prodirent ejusdem sancti loctoris opera curandum
putavit.
Omnes Moralium libros legimus in Codicibus Ebroicensis Ecclesiae nobis commodatis beneficio praesertim
clarissimorum virorum DD. Bitaut decani, Petil praecentoris, et Aubery canonici ac bibliothecae praefecli.
Eosdem libros contulimus ad varios Mss. snncti Michaelis in periculo maris, sancti Martini Sagiensis,
sancti Ebrulfi in pago Uticensi, beatae Mariae de Lyra, beati Petri de Conchis, monasterii Beccensis, Pra-
tellensis, Gemeticensis. Hi Codices pene omnes dcc annorum aetatem assequi videntur, optimaeque sunt
notae, praesertim Pratellenses et Gemeticenses qui antiquitate praestanl. Sancti Ebrulphi Codices aliquando
Uticenses appellabimus a pago Uiicensi in quo situm est illud monasterium. Conchensis nunc asservatur in
celeberrima bihliotbeca Bigotit>na apud Rothomagum, ex qua illum accepimus cum plurimis aliis, humanitate
clarissimi viri D. Bigot de Monvitle in su(.rema Normanuise curia senatoris integerrimi; quapropter eum non
Conchensem sed Bigotianum appellabimus.
Oclo Anglicanorum Mss. variantes lectiones suppeditavit nobisThomas Jamesius in Vincliciis Gregorianis,
sed pai cissimas; ex quibus tamen intelligere licet Anglia? Codices manu exaratos a nostris non discrepare.
Denique Romanorum Vaticanorumque Codicum lectiones diversas ad nos misitD. Claudius Estiennot, quem
huic labori plurimisque aliis pro reipublicae litterariae bono susceptis immortuum lugemus.
V. Christianorum studium erga libros Moralium sancti Gregorii non minus probant frcqueutes eorum
Editiones, a quo ars lypograpbica amanuensium labores levavit, quam Codicum manu exaratorum copia.
Eas tantum quibus usi sumus, bic recensere sulficiet, sive seorsim excusi sint laudati libri, sive simul cum
aliis sancti Doctoris operibus omnes enim enumerare immensi laboris esset ac supervacanei.
;

Antiquior a nobis lecta. Parisiensis est an. 1495, quae prodiit eura magistri Udalrici Gering Constantiensis,
el Berctholdi Rembolt Argentinensis sociorum insole aureo vici Sorbonici commoranlium.
Hanc seoutae sunt plurimae Parisienses, scilicet an. 1518, cum omnibus sancti Gregorii operibus studio
ejusdem Rembolt vel altenus cognominis in a>dibus Joannis Parvi. An. 1533, 1542, 1551, 1562, 1571, 1575
(quse duae uliimo loco laudalae Joannis Gilotii Campani viri doctissimi opera prodieruni), 1586, 1605, 1619,
1640 et 1675, a Gussanvilla?o adornata. Prior Basileensis est anni 1496, quam proxime excepit excusa in offi-
cina yicolai Keslers an. 1503. Huic successit quae in eadem urbe publici juris lacta est, xre et impensis
Ludovici Horneken Bibliopolx civisque magnx Agrippinse, labore tatnen et cutis Adss Petri a Lagendorf hypo-
plastis (forte tyiioplastis) pridie Kalendis Februariis, an. 1514, e nobili Basilea, regnante Salvatore nostro carne
trabeuto. Hrec Editio discrepare uon videtur a superiori Basileensi, aut in lextu, aut in capitum partitione.
Quarta publici juris facta est an. 1551, iterumque prodiit an. 1564, ex olficina Frobeniana, cura Buldrichi
Coccii.
Omnes laudatas Editiones aetale superat Romana an. 1475, Sixto IV Romae sedente, cui praefixa est brevis
praeiatio dominici Brixiensis episcopi. De alia Romanacuioperam impendit Venusinus episcopus, jam diximus
in praefatione generali.
Editionem Venetam an. 1494 non raro adhibuimus, dimidiato Barthol nomine infra designatam propter
Bartbolomaeum Cremonensem canonicum rpgularem, qui huic accurandae pra?fuil. Eam antecesserat prior
Veneia an. 1480, quae nolns non occurrit. l)e aliis Editionibus Lugduni, Rothomagi, Duaci, Antuerpias, aut
alibi factis dicere supersedemus, ut quid ia hac novissima praestitum sit a nobis, uberius explicare liceal.
VI. Primo quidem ex variis Mss. inagnu labore nec minori fide collatis, purum sancti Gregorii texium,
quantum in nobis fuit, restituimus. Locorum vero a nobis emendatorum in primo et secundo librohic speci-
men accipe nam omnes Moralium libros examinare non patiuntur praefationis angusiiae.
;

Libro i, num. 17, prius legebaiur de Chrisio, mortem pro illo humilem sumpsit : cum legendum sit mentem,
etc. Num. 18, qui (jubilaeus annus) monade addita, nostrx adunationis summa impletur, ubi redundat summa,
mutatque sensnm uti legere est in nota ad hunc locum. Num. 20, infirmiores fidelium mentes accipimus, fidem
;

Trinitatu tenentet qu^ tria ultima verba invitis Mss. addita expunximus ut omnino superflua quod statim
,
;

liquet le^enti quae sequuntur. Num. 21, anlea lectum, memorntis filiis et filiabus; etsi hoc loco filiarum tan-
tum haberi mentio debeat. Ibidem vitiose prius, tota gentHium vitiositas, pro lorta, etc, quae lectio mss.
Codicum ex sequentibus astruitur in tortis vitiotisque vi',v veteris conversationibus ; ubi corrupte superiores
:

editores l^gTunt una vnce, intortis. Num. 22, pro in omne quod faciunt (modus est loquendi Gregorio fami-
liaris) olim lectum, id omne.
Num. proxime sequenti aliis in Editis habcs quid : est cnim sedendo asinum Jerusalem venire. Ubi contra
mentem sancli Docloris GusaanvillaBus legit scdendo : asinam. Num. 31, apud eumdem occurril per eos prx-
:
 ::

505 PR/EFATIO IN S. GREGORII LIBROS MORAL1UM. 506

dicationit gratia derivatur, pro purgationis. Ibidem graviore errore legitur de Cbristo nam cancla sciens, sed
:

in semetipso ignorantiam nostram suscipiens, etc. Haec sane a doctrina sancti Gregorii prorsus abhorrent, ut
observavimus hunc locura emendando. Itaque sequendo mss. Godices, restituimus :Sed in locutione sua iqno-
rantiam noslram suscipiens. Num. 37, prius scriptum quxmelu relinquitur, pro quse menle relinquitur, qaod
:

reposuimus ex Mss.
Libro secundo, num. 9, olim corrupte dicitur eis quiaderant, cura legi debeat, tum ex Mss., tumexora-
:

tionis serie dicitur eis qui adhxrent. Non minus vitiose, num. 11, irrepserat, tanto majorem vocem in aures
:

circumscripli spiritus exprimit, pro incircumscrrpti spiritus, scilicet Dei. Ibidem, quomodo dicunlur vindictam
desiderare, pro, quomodo dicuntur petere. Num. 13, ubi legitur, Deum dicimus insua propositione perdidisse,
addiium gratis ab aliis Editoribus, vicloriam. Num. 15, iidein mutarunl addicat, quod signilicat condemnet, in
addiscat. Num. 19, ln aliis EJitis contra Mss. fldem, ac sancti Doctoris mentem, post haec verba, alia ad ten-
tandum dat, adjectum, alia ad affligendum. Num. 28, pro irtus verberum, in Edilis Gussanvill.iciuj verborum.
Num. 35, Excusi habent, de temporalihus editis loquitur, incaute addito de, quae pariicula mutatsensum.
Num. 49, legitur ulta sapere, pro capere. Num. 56, post hsec verba, unitatem concordix perdidit, in Editis se-
quitur longum hoc assumentum a Mss.reprobatum, nec antecedentibuscohaerens necconsequentibus: cumet
post resurrectionem suam quibusdam non credituris seabscondit. Num. 59, ubi simpliciter legendum, eril ergo
quanlo conspicuus etiam Synagogx appareat, sic ab Editoiibus mutatura, erit ergo quandoque conspicuus, ut
etiam Synagogx appareal. Num. 60, in Excusis legis, accipit omnia, pro, accipit inter omnia et num. 61,
;

in perseculione, pro in percussione. Num. 76, haec genuina \ect\o, domuseruitur, mutata erat in, domus obrui-
tur. Denique num. 92,paulo ante libri finem, haec sententia de Spiritusancto dissimiliter ergo spiriius in illo
:

manet, a quo per naturam nunquam recedit, sic inlerpolata legebatur in illo manet, cui se ad votum subslan-
:

tialiter exhibet, eta qno, etc.

De his porro restitutionibus et emendationibus a nobisfactis rationemsempersubjecimus inbrevibus notis
saepius ex Mss. consensu petitam. Quando vero veiera dissentiunt exemplaria, variantesquasdam lectiones,
quae alicujus momenti visae sunt, indicare salis nobis fuit.
VII. Secundo divisionem hujus operis sex in partes a sancto Doctore instilutam, in noslris Mss. observa-
tam, sed in Editis (a) neglectam, et a plerisque Editoribus forsitan ignoratamsecutisumus. De illa partitione
sanctus Gregorius ita loquitur in episl. ad Leandrum mox subjicienda Opus hoc per trigenta etquinque vo-
:

lumina extensum in sex Codicibus explevi. Initiolibri xi ln epistota, inquit, libris prxmissa causam reddidi
:

cur tertiam hujus operis partem, ad aiiarum usque simititudinem minime emendando perduxi. Deniquein fine
libri xvi : hxc sicut in hujus parlis lertix inilio promisisse me memini, sub brevitale iranscurri. Pluribus id
confirmare sive ex ipso Gregorio petitis, sive ex aliis scriptoribus, operae pretium nonest. Itaque primapars,
ut exMse. inspectione facile intelligetur, continet quinque priores libros. Secunda pars alios quinque usque
ad undecimum. Ab undecimo incipit pars tertia. Quarta a decimo septimo, non ab oclavo decimo, ut men-
dose habetur in Editione Paris. 1518, inchoatur. Quinta a vigesimo tertio, et desinit in vigesimo septimo.
Ad sextam partem liber vigesimus oclavus pertinet cum reliquis.
VIII. Tertio etsi capitum divisionem ab iis qui nos praecesserunt Editoribus institutam retinere in animo
esset, eam tamen ob gravissimas rationes mutnre coacti sumus. Sanctum Gregorium delibris Moralium per
capita distinguendis noo curasse in confesso estapud omnes. De primo auctore divisionis per capita factae
baec leguntur in Cod. Colbertino notalo 62, post epistolam ad Leandrum, et praefationem in Moral.
iibros.
In nomine Dei Patris, et Domini noslri Jesu Christi, el Spiritus sancti. Incipit prologus super capitula Mo-
ralium beati Gregorii papx venerabilissimi. Christi Jesu Gregorius servus ac urbis Romx papa venerabilissimus
composuit, et prxtitulavit mulia volumina librorum. Prxposuit etiam per libros seriem capitulorum. Fecitquoque
in verba Job expositionem, sed capitulorum ad ejusdem sententias non addidit ordinationem. Igilur Henrici II
imperatoris(b) tempore Rainerius Aretinx Ecclesix canonicus presbyter, per omnes fere sententias supradiclx
expositionis vigilanti studio et cogitalione capitula supposuit, non propter inanis glorix favorem, sed duclus di-
vini amoris zelo et utilitale legeniium, seu etiam legentes audientium ; ut quidquid utile ad tempus in illis senten-
tiis quxreret, cito et quasi sine labore inveniret.
ln prioribus Edit. Parisiensibus, et in aliis aut vetustioribus aut fere supparibus, libri Moralium in varias
secliones brevissimas, nulla factacapitum mentione fuerunt distincti. Bisileensis an. 1503 exhibet capitulo-
rum partitionem, quara retinuerunt sequentes Editores usquead Coccium. Hic enim aliam, ut ipse prasfatur,
divisionis methodum seculus, nova capita instituit quas divisio in omnibus aliis posterioribus Editis perse-
;

veravit. Verum ut ab hac et ab ea quae prascesserat dividendi ratione recederemus, persuasit quod idem
caput saepe diversa penitus complecti observaverimus aut idem argumentum, cui unicumdeberetur caput,
;

in plura distribui. Exemplo siul in veteribus Editisante Coccium capp. 3, 4 et 5 libri primi, ac in posterio-
ribus Editionibus Cocciana et caeteris quae secutae sunt, ejusdera libri capita etiam 3, 4 et 5,in quo absolvi-
tur explicatio historica litteralisque textus Job,ac mutato slylo inchoatur expositio allegorica ad haec verba:
Vir erat in terra Hus, etc, hxc per historiam factacredimus, elc.
Cum ilaque neuter capiturn assignandorum arrideret modus, eumamplexi sumus quemofferre videbantur
textus libri Job versus aut integri aut dimidiati, dum sigillatima sanctoDoctore explicandi proponuntur ita ;

nt idem fere semper sil et capitis et paraphrasis seu explicationis exordium. Nihilominus tamen texlum
in minores sectiones numeralibus nolis distinctas partiri curavimus. Priorura etiam Editionum capila
inter uncinos assignavirnus, ut quae juxla illas Editiones pasaim in libris laudanlur, nullo negotio pos-
sint inveniri. Vetustiores ante Coccianam Vet. appellamus hanc autem et sequentes. Rec.
;

IX. Quarto, argumenta capitum pene ubique mutavimus, quodtextui minimeresponderent. Exemplostatim
occurrit argumenium capitis I praefationis In Edit. Paris. an. 1518, legitur de qua stirpe, vel quo temppre
:

fuerit Job ; quod in sequeutibus Ed. etiam in Gussanvillaeana an. 1675, perseveravit. Atlamen sancti Grego-
rii scopum minime repra?sentat ; disserit enim hoc loco de scriptore libri Job quajrit utrum Moyses fuerit
;

aut alius ex prophetis, ac tandern docet Spiriiumsanctum stcri hujuslibri solum esse auctorem, usum tamen
ipsius Jobcalamo, quod in argumento significandum esse existimavimus.

(o) In edit. Paris. an. 1518, quaedam sunt hujus divisionis vestigia. Nam ante librum undecimum legitur
Liber undecimus totius operis ; tertiamnotatparlemmoralis expositionis,etc. Et initio lib. decimi octavi : Liber
Moralis sancli Gregorii decimus octavus, et totius operis pars quarta. Denique in capite lib. vigesimi tertii
T^lius operis pars quinta. Casterum partis primae, secundae ct sextaenulla fit mentio.
(6) Imperare ccepit an. 1002, nec serius exaratus est hio Codex.
507 PR/EFATIO IN S. GREGORII LIBROS MOHALIUM. 508
Cum argumenta superioribus in Editis ordine pr«postero fuerint
huc usque ante capitum inscriptionem
annotala, morem in aliis libris edendisobservari solitum sequi maluimus et priusquidem caput inscnben-;

dura esse judicavimus deinde quidin capiteassignato tracleiur, brevi argumenioaperiendum In^uper quid-
;

quid observatione dignum nobis occurril in texiu, summalim in margine descripsimus («). Brevibusquoque
notis ad calcem columnarum rejectis, loca quaedam obscura et rudioribus lecioribus minime perspicua
illustravimus. Caeterum quam antiquus usus sit ascribendi in margine exteriori summaria eorum quae in
contextu fusius continentur, liquet ex Hieronymi epist. 101, ad Pammachium, qui rogatus ab Eusebio Cre-
monensi ut quamdam Epiphanii Epistolam in Laiinum verterel, de hoc opere ita scribit Feci quod voluit :

accitoque noturio raptim celeriterque dictavi ex latere in pagina, breviter annotans quem intrinsecus sensum
singula capitula continerent.
Quinlo, longos libri Job textus integra capita continentes, quos in nullis Mss. libris reperimus, utinutiles
resecuimus.
Sexto, testimoni.1 et clogia velerum scriptorum de libris Moralium
jam edita, nonnullis aut additis aut de-
tractis,praemisimus.
X. Ex hac editione expungere noluimus historiam inventorum a Tajone Crcsaraugustano episcopo Mora-
lium, quamvis non omni ex parte certam quam non solum in omnibus antiquioribus Editionibus, sed etiara
;

in Codice manu exarato monasterii Longipontis legimus. Rationes de narrationis hujus veritate dubitandi
Bunt plurimae.
Primo, dicitur hic sanctum Leandrura Job a sancto Gregorio e.rpositum in Hispaniam ad setlem Hispalen-
sem detulisse. Constal tamen rogante Leandro missum fuisse a sancto Doclore per Probinum presbyterum,
uti legitur lib. v, epist. 49. Aliunde vero sanctum Leandrum Roraam venisse sedente sancto Gregorio, quo-
modo probari posset ?
Secundo, Romanus pontifex hac in relatione, papa et dominus papa, quasi singulariter hoc titulo jam tunc
gauderet, simpliciter appeilatur quod uirum hanc redoieat aiatem et antiquitatem non sat scimus.
;

Terlio, exstat epistola ipsiusTagionis ad Eugenium Toletanum a cl. viro Stephano Bdluzio, Miscellaneorum
tom. IV, edita ex Cod. Colbertino, in qua miraculi de inventione Moralium nulla fit mentio, etsi hujus
commemorandi occasionem nactus esset Tagio. Imo negal Cregorium unquam a se visum Vidimus, inquit, :

Gregorium nostrum Romx positum, non visibus corporis, sed obtuiibus meutis. Yidimus eum non solum inejus
notariis,sed etiam in famiharibus, etc. Ergo quae de Gregorio a Tagioue viso inhistoria inventionis Moralium
habentur, sunt rejicienda.
Quarlo, quod in hac relatione legitur, Augustinnm altiori loco contineri, quam quilibet successorum san-
ctorum apostolorum Petri et Pauli, quos inter plurimi martyres numerantur, lide dignum non videtur. De
Tagione repertisque ab eo Moralibus legi possunt Mariana, lib. vi Historiee, c. 8, et Mabillonius, tora. II
Analect., p. 78.
De scribendi genere a sancto Gregorio in libris Moralium observato nihil aliud monendum, quam quod
in praefatione generali supra diximus. De his quidem potissimum iibris loquitur, cum ait in fine epi-
slolae ad Leandrum : Non melacismi collisionem fugio ; non barhansmi confusionem devilo, etc. Ubi per meta-
cismum intelligi posse conjecimus frequentia (b) hyperbata seu transpositiones verborum, quae tum in Mo-
ralibus tum in aliis sancti Gregorii operibus occurrunt. Fortasse tamen per meiacismum intelligenda
est potius, ad grammaticorum mentem, frequens lilterae m repetitio, quae in sermone ingratam collisionem
generat, etsi hujusmodi repetitiones in Moralibus non deprehenderimus.
Col. 767, in nota legitur mutata punctuatwne, addilurque : hac voce, punctuatio, licet minus usitata aut
etiam recens conflata, uti coget aliquwido necessilas, ne circumlocutionibus detur locus. Attamen ab hac voce
quae nobis occurrit in notis Angeli Roccae ad librum Sacramenlorum, et in similibus scriptoribus, deinceps
abstinuimus, magisque placuit interpunctio.

(a) Nosin textu hos marginales elenchos italico charactere expressimus.EDiT.

(6) Vide lib. m, num. 51 et 82 lib. lv, num. 10 et 18 lib. v, num. 10 lib. vn, num. 13
; ; ; ; lib. xxx, num.
6 et 52 lib. xxxi, num. 4 lib. xxxm, num. U5 lib. xxxiv, num. 44. Vide quae diximus in
; ; ; praefat. ad com-
mentarium in lib. I Regum.

DE » INVENTIONE LIBRORUM MORALIUM SANCTI GREGORII.

Beatus Gregorius papa librum beati Job, pelente A rat, ita per negligentiam perditi sunt,ut in tota His-
sancto Leandro Hispalensi episcopo, exposuit, sicut pania non Post aliquot ergo annos
invenirentur.
in prologo Moralium patenter videri potest, et ei ex- Cyndesindus Cyncynderl rex Hispaniaa con-
[Ms.,
positum tradidit ; illeque expositum eum in Hispa- cilium triginta episcoporumin urbeToletana congre-
niam ad sedem Hispalensem detulit. Hispalensis au- gavit :ubi querimonia facta de amissione Moralium,
tem civitas vulgari nomine Sibilia vocatur, et est unanimi consilio episcoporum, praefatus rex Tagio-
metropolis Hispanias. Decedente ergo bealo Leandro, nem Caesaraugustanumepiscopum Romam misit cum
sanctus Isidorus germanus ejus, doctor praecipuus, epistolis ad papam, pro quaerendis [Ms., Trajo-
locoejus factus est archiepiscopus. Post cujus de- nem cum epistolis suis pro requirendis] eisdem
cessum, libri Moralium, quosbealus Leander attule- libris. Erat enimTagio [Ms., Trajo] episcopus divinas

(n) Recensuimus ad Codicem ms. monasterii B. M. Moralium. Contulimus etiam ad veleres Editiones
Longipontis optimas notae et annorum circiter dc, Basil. 1514 et Paris. 1518.
in quo legitur hic titulus : Qualiter reperti sunl libri
509 SANCTI GREGORII MAGNI LIBRI MORALIUM. 510

Scriptur» amator ferventissimug. Venit ergo Ro- A q uit , *"»i auos prsecedentes, seque invicem manu m-
mam, praesentatisque regalibus epistolis et muneri- serta vides complectentes, [xxn] beati apostoli sunt Pe-

bus, cum de die in diem videret petitionem suam a trus et Paulus. Reliqui vero, quos post eos cernis stan-
papadifferri.quasi prs mullitudinealiorum librorum, tes, ipsi sunt successores eorum, hujus apostolicx sedis
illi quos quaerebat, non possent in archivo sedis pontifices. Et eodem ordine, quo eos in episcopatu sunt

aposlolicae reperiri, ad uRimum postulavit ut sal- seculi, etiam nunc eos sequunlur. Et sicut hanc Ec-
tem sibi licentia daretur, unanocte integra in eccle- clesiam in vila sua dilexerunt, ita et nunc potl obitum

sia beati Petri vigilandi et orandi. Qua accepta, cum diligunt, et frequenler eam invisere veniunt. Tunc
enixius obsecraret Deum, jamjamque sui itine-
ul episcopus, Oro, inquit, mi domine, ut dicat mihi

ris effectus prosperarelur, ecce circa mediam ooc- quiswim lu ipse sis. Ille respondit :Ego sum Grego-
tem in ipso orationis fervore persistens, vidit tolam rius, pro cujus libris tanti ilineris laborem sustinuisti.
Ecclesiam immenso lumine repleri. Deinde prospicit ldeoque nunc veni ut tute salisfacerem petitwni. Tunc
magnam reverendorum virorum niveis vestibus in- episcopus inquit, Obsecro, domine mi, si hic est, mihi
dutorum multitudinem, januam ecclesi* ingredien- dicas quisnam islorum est [Vet. edit., Si hic est, et

tem, et decenti ordine binos et binos ad altare quinam est) beatus Pater Augustinus, cujus libros non
Beatum Augusti-
sancti Petri tendentem. Cumque U minus quam luos dilexi. Respondit
nimio lerrore :

perterritus, de loco in quo stabat, se movere non num virum excetlentissimum, de quo quseris, altior a

auderet, ecce vidit duos ex eis de coetu eorum egres- nobis continet locus. Haec dixit, statimque cum socio,

eos ad se venientes. Ex quibus unus dulciler salutans qui secum venerat, ad ccetum aliorum rediit. Post-

eum, percontalur quis esset.unde et cur venisset, et ea, vidente episcopo, omnes simul ad altaro beati

cur ea hora ibi vigilaret. Episcopo vero ad singula res- Petri reverenter submissis capilibus inclinantes, eo-
pondente, totamque ilineris sui et orationis causam dem quo venerant ordine, januam Ecclesi» repetie-
referente, is quis adfenerat, digitum prolendens : in runt, el cum lumine quod prius viderat recesserunt.
tcrinio, inquit, illo quod cernis, conlinentur libriquos Mane autem facto, prsfatus episcopus domino Pa-
quxris. Tunc vero episcopus fiducia assumpta, Obse- pae cuncta quae viderat retulit. Sicque acceptos et
cro, inquit, mi domine, ut mihi servo tuo pandere di- descriptos libros Moralium in Hispaniam reportavit.
gneris quxnam tit illa quam cerno, tam prxclara vi- Hancque visionem eis deinceps praenotari et praa-
rorum processio. Protinus ille respondens, Duo, in- C scribi instituit.

SAHCTI GREGORII MAGNI

ROMANI PONTIFICIS

MORALIUM SIVE
LIBRI,
EXPOSITIO IN LIBRUM B. JOB.
a
tfptetola
In qua operis sui tempus, occasionem, divisionem, institutum ac dicendi et interpretandi
modum explicat.

CAPUT PRIMUM. TJ coepiscopo, Gregorius servus servorum Dei.

Oput subsequens quundo inchoalum, qua occasione, Dudumte,fralerbeatissime,inConstantinopolitana
quibus hortatoribus, quidve rogitantibus, urbecognoscens.cum me illic sedisapostolicae (c) res-

1 Reverendissirao et sanctissimo (6) fratri Leandro ponsa constringerent, et te illuc injuncta pro causis

(aJHujusepistolaememinii sanctus IsidorusHispaL, (b)Cod. Rhemens. Eccl. ab annis circiter cm exara-

I. de Scrip. Eccl., cap. 27. Scripsit, inquit, el quas- lus, Patri Leandro. De sancto Leandro lege c. 31 1.
dam epistolas ad prxd. Leandrum, e quibus una in m Dialog., et plurimas Gregorii ad eumdem episto-
eisdem lib. Job, titulo prxfationis annectitur. Unde las. Ejus elogium inseruit Mabillon. saec. i Bened.
prommium seu prologus, in Mss. Colbert. Germanens., (c) Id est negotia. Reg. S. Bened., c. 51 Fratres :

Norman., etc., appellatur quae forlasse causa fuil

: qui pro quovis responso proftciscunlur, id est negotio.
cur epistolarum Registro non inscriberetur. Libroa Idem apud Graecos obtinuit usus vocis indxpian, res-
Moralium Leandro dicatos testatur ipse Gregorius ponsum. Apud incertum auct. sub nomine Athanasii,
his verbis Maxime quia et hoc ipsum opus ad vestram
: cujus opus inscribitur Doctrina ad Antiochum, tomo
reverentiam scripsi (Lib. i, epist. 41). II novee Ed. Athan., p. 259. 'Airoxpuiapio; tn« K ovf ? i
>il SANCTI GREGORII MAGNI 512

Visigothorum legatio perduxi9sel, omne in A 'ps e meministi, ut librum beati Job exponere impor
fidei (a)

luis auribus, quod mihi de me displicebat, exposui tuna me petitione compellerent et prout veritas vi- ;

quoniam diu longeque conversionis gratiam dis- res inlunderet, eis mysteria tantaa profunditatis apo-

tuli, et poslquam coelesti sum desiderio alflatus (6)

rirera. Qui hoc quoque mihi in onere suae petitionis
saeculari habitu contegi melius putavi {Joan. Diac,
addiderunt, ut non solum verba historiae per allego-

l. i, c. 27). Aperiebatur enim mihijam

de esterniiatis riarum sensus excuterem, sed allegoriarum sensus
amore quid queererem, sed inolita me consuetudo protinus in exercitium moralitatis inclinarem adhnc ;

devinxerat, ne t exteriorero cultum mutarem. Cum- aliquid gravius adjungentes, ut intellecta quaeque tes-

que adhuc me cogeret animus praesenti mundo quasi timoniis cingerem ; et prolata testimonia, si implicita

specie tenus deservire, cceperunt multa contra

me ex fortasse viderentur, interpositione superadditae expo-

ejusdem mundi cura succrescere, ut in eo jam non sitionis enodarem.

specie, sed, quod est pravius, mente retinerer. Qus CAPUT II.

tandem cuncta sollicite fugiens, portum monasterii Qua animi demissione, qua in Deum fiducia. Idem
ut frustra tunc opus qua ratione relraclatum, absolutum ac divisum.
petii, et relictis quae mundi sunt,

credidi, ex hujus vitae naufragio nudus evasi. Quia Quos rimetur sensus. Mox vero, ut in obscuro hoc —
enim plerumque navem incaute (c) religatam, etiam „ opere,atqueante nos hactenus indiscusso.adtantame
de sinu tutissimi littoris unda excutit, cum tempes-
perlrahi ac talia cognovi, solo audilus pondere victus,

me, sub praetextu ecciesiastici fatcor, lassatusque succubui. Sed repente inter for-
tas excrescit, repente
ordinis, in causarum saecularium pelago reperi
et midinem devotionemque deprehensus, cum in largi-
;

quietem monaslerii, quia habendo non fortiler tenui, torem muncrum oculos mentis attollerem, cuncta-
quam slricle tenenda fuerit, perdendo cognovi. Nam tione postposita, illico certus altendi, quia impossibile

cum mihi ad percipiendum sacri altaris ministeruim, esse non polerat, quod de fraternis mihi cordibus
obedientiie virtus opponitur, hoc 9ub Ecclesiae colore charitas imperabat. Fore quippe idoneum me ad ista

susceptum esl, quod 3 si inulte liceat, iterum fu- desperavi : sed ipsa mei desperatione robustior, ad

giendo (rf) deflectatur. Postque hoc nolenti mihi atqtie illutn spem protinus erexi, per quem aperta est lin-

renitenti, grave essel altaris ministerium, etiam

cum gua mutorum, qui iinguas infantium facit disertas
pondus est curae pastoralis injunctum. Quod tanto (Sap. x, 21) qui (/) immensos brutosque asinae rudi-
;

nunc durius tolero, quanto me ei imparem sentiens, tus, per sensatos bumani coiloquii distinxit modos.

in nulla fiduciae consolatione respiro. Quia enim Quid igitur mirum, si intellectum stulto homiui prae-
mundi jam tempora, malis crebrescentibus, termino beat, qui veritatem suam, cum volueril, etiam per

propinquante turbata sunt; ipsi nos, qui inlernis ^ ora juraentorum narrat (Num. xxn, 28) ? Hujus ergo
mysteriis deservire credimur, cnris exterioribus im- robore considerationis accinctus, ariditalem meam
plicamur sicut eo quoque tempore, quo ad minis-
:
ad indagandum footem tants profunditatis excitavi.
terium altaris accessi, hoc de me, ignorante me, Et quamvis eorum, quibus exponere compellebar,
actum est, ul sacri ordinis pondus acciperem, qua- longe me vila transcenderet, injuriosum tamen esse
tenus in terreno palatio licentius excubarem ;
ubi me non credidi, si fluenta usibus hominum plumbi listula

scilicet muiti ex monasterio fratres mei, germana minislraret. Unde mox eisdem coram positis fratri-

vincti charilate, secuti sunt. Quod divina factum bus, priora libri sub oculis dixi : el quia tempus paulo
dispensatione conspicio, ut eorum semper exemplo vacantius reperi, posteriora tractando 4 dictavi.

ad orationis placidum littus, quasi anchorae fune Cumque mihi spatia largiora suppelerent, multa au-
restringerer, cum causarum saecularium incessabili gens, pauca subtrahens, atque ita ut inventa sunt,

impulsu fluctuarem. Ad illorum quippe consortium, nonnulla derelinquens, ea quae me loquente excepta
velut ad tutissimi porlus sinum, (e) terreni actus volu- sub oculis fueranl,per libros emendando composui,
mina fluctusque fugiebam ; et licet illud me minis- quia et cum postrema dictarem, quo stylo prima dixe-
terium ex monasterio abslractum, a pristinae quietis ram, sollicite attendi. Egi ergo, ut et ea quae locutus
vita, mucrone suaa occupationis exstinxerat ; inter _ sum, studiosa emendatione transcurrens, quasi ad
eos tamen per studiosae lectionis alloquium, quoti- similitudinem dictalug erigerem et ea quae dictave- ;

dianae me aspiratio compunctionis animabat. Tunc ram, non longe a colloquentis sermone discreparenl
eisdem fratribus, etiam cogenle te, placuit, sicut qualenus dum hoc tendilur, illud attrahitur, edita

confirmat Joan. Diac, I. i Vitae S. Greg., c. 4 Dum :

dicilur, qui procurandis monasterii negotiis prsepositus
conversionis su.v gratiam longius protrahens, ttitius se
eral. Porro Leonem Magnum e Romanis poniificibus
Christo famulaturum pularet, si sub pr&loris urbam
primum, apocrisiarium habuisse Constantinopoli in
comitatu, exemplo Alexandrini episcopi, contendit
habitu mundo specie tenus deserviret.
Corb. et Vindoc, relictam.
doctissimus Quesnellius, ex epist. 86 ejusdem sancti (c)
(d) Uic plcriqne Mss. varias exhibent lecl. Duo
Leonis (Vide Dissert. 1 Quesnel., ad an. 453, n. 4,
pag. 314).
Rhem., secundu9 Remip. et Lyr. ,iterum fugiendode-
seratur, Uerum fugiendo defleatur. Ita Corb. et Colb.
(n) Seu Visigotharum, ut in antiquioribus Cod. le-
(e) A Coccio hic praefixa particula post, deinceps
gitur. Hi erant Gothi Occidentales qui Hispanias et
obtinuil, renilentibus Mss. et vet. Edit.
Galliam Narbonensem occupabant. Ostrogotbi nun-
(f) 1 Remig.,
insensatosque brutosque. In Corb., ric-
cupati sunl Gothi Orientales.
tus, in altero Regio, rugitus. Ilic immensus, id est
(b) Etliti, excepto Gussanv., sxcularem habitum
con-
»ine mensura, opponitur distinctis modis.
lemnere, contra Mss. omniura fidem. Nostram lect.
 ;

513 MORALIUM LIBRI. — EPISTOLA MISSORIA. 514

modo dissimilires non dissimilis formaretur ;

quam. A mortem ossa mea
niea, et (Job. vn, 15). Et quis reo-

vis terliam hujus operis partem ut colloquendo pro- tum sapiens credat virum tanti praeoonii, quem vide-

tuli, pene ita dereliqui, quia cum me fralres ud alia licet conslat (d) ab interno judice praamia pro patien-
pertrahunt, hanc subtilius emendari noluerunt. Qui- tiaevirtuterecipcre.decrevisse inter verberasuspendio

bus nimirum multa jubentibus, dum parere modo vitam finire? Aliquando etiam, ne fortasse inlelligi

perexpositionis(a) rninisterium.modo per coutempla- juxta litteram debeant, ipsa se verba litterae impu-
tionis ascensum, modo per moralitatis instrumentum gnant. Ait namque : Pereat dies in qua natus sum, et
volui, opus hoo per triginla et quinque volumina nox in qua dictum est : Concepttts est liomo (Job. m, 2).

extensum, in sex Godicibus explevi. Unde et in eo Et paulo post subjicit : Occupet eam culigo, et invol-

saepe quasi postponere ordinem expositionis inveuior, vatur amaritudine (Ibid., 5). Atque in ejusdem noctis
et paulo diutius contemplationis (b) latitudini ac mo- maledictione subjungit : Sit nox illa solitaria (lb., 7).
ralitatis insudo. Sed tamen quisquis de Deo loqui- Qui nimirum nativitatis dies, ipso impulsu temporis

tur, curet necesse est ut quidquid audientium evolutus, stare non poterat. \Vet. et Rec. IV.] Quo

mores instruit, rimetur; et hunc reclum loquendi igitur pacto hunc involvi caligine optabat? Elapsus
ordinem deputel, si cum opportunitas aedificationis quippe, jam non erat et lamen si in rerum natura ;

exigit, ab eo se, quod loqui ccoperal, utiliter derivet. x> subsisteret, sentire amaritudinem nequaquam pos-
Sacri enim traotator eloquii morem fluminis debet set. Constat ergo quod nullo raodo de die inseosibili

imitari. Fluvius quippe dum per alveum defluit, si dicitur, qui sensu perculi amaritudinis optatur. Etsi
valles concavas ex latere contingit, in eas protinus conceplionis nox reliquis noctibus conjuncta disces-
sui impetus cursum divertit; cumqueillas suflicien- serat, quo pacto hanc fieri solitariam (e) exoplat? Quae
ter impleverit, repente sese in alveum refundit. Sic ut a lapsu temporis figi non potuit, ila etiara nec a
nirairum, sic divini verbi esse tractator debet, ut reliquarum noctium conjunclione separari. Qui rur-
cum de qualibet re disserit, si fortasse juxta posi- sum dicit Usquequo non parcis mihi, nec dimittis me,
:

tam occasionem congruae aediticationis invenerit, ut glutiam salivam meam (Job. vn, 19)? Et tamen
quasi ad vicinain vallem linguae undas inlorqueat ; et paulo superius dixerat : Qux prius tangere nolebat
cum subjunctae (c) instruclionis campum sufficienter anima mea, nune prse angustia cibi mei sunt (Job.
infuderit, ad sermonis propositi alveum recurrat. vi, 7). Quis autem nesciat salivam facilius posse glu-
GAPUT III. tiri quam cibum? Qui itaque se sumere cibum de-

Quo ordine singulos sensus explicet. AUegorico nuntiat, incredibile est valde quo ordine glutire posse
interdum necessario inhxrendum. Sciendum vero — salivam negat. Alque iterum dicit : Pecravi, quid fa-
est, quod quaedam historica expositione transcnr- ciam tibi, o cuslos hominum (Job. vn, 20)? vel cerle :

rimus, et per allegoriam quaedam typica investi- ^ Consumere me vis peccalis adolescentix mex (Job.
gatione perscrutamur quasdam per sola allegoricae
; xin, 26)? Et lamen alia responsione subjungil :

moralitatis instrumenta discutimus nonnulla autem Neque enim reprehendit me cor meum in omni vila mea
;

per cuncta simul sollicitius exquirentes, tripliciter (Job. xxvn, 6). Quo igitur paclo a corde suo minime
indagamus. Nam primum quidera fundumenla histo- in omni vita reprehendilur, qui peccasse se publica
ponimus; deinde persignilicationem typicam in
riae voce testatur? Neque enim simul unquam convenient
arcem fidei fabricam mentis erigimus ad extremum ; culpa operis, et irreprehensibilitas cordis. Sed nimi-
quoque per moralitatis gratiam, quasi superducto rum verba litterae, dum collata sibi convenire ne-
aedificium colore vestimus. Vel certe quid veritatis queunt, aliud in se aliquid quod quaeratur ostendunt,
dicla, nisi reficiendae mentis alimenta credenda sunt? ac si quibusdam vocibus dicanl : Dum nostra nos
Quae modis allernantibu3 multipliciter disserendo, fer- conspioitis superficie deslrui, hoc in nobis quaerite,
culum ori oflerimus ut invitati lectoris quasi con-
; quod ordinatum sibique congruens apud nos valeat
vivae nostri fastidium repellamus, qui dum sibi multa intus inveniri.
oblala considerat, quod elegantius decernit, assumat. CAPUT IV.
Aliquando vero expontre aperta historiae verba ne- Aliquando lilterali sensui inhserendum. Aliquando —
gligimus, ne lardius ad obscura veniamus aliquando D autem qui verba accipere historise juxta lilteram ne-
:

autem intelligi juxta litteram nequeunt; quia super- gligit, oblatumsibi verilatis lumen abssondit cum- ;

ficie tenus accepta, nequaquam inslructionern legen- que laboriose invenire in eis aliud intrinsecus appe-
tibus, sed errorem gignunt. Ecce etenim dicitur : tit, hoc quod fori3 sine difficultate assequi poterat,
Sub quo curvantur qui portant orbem (Job. ix, 13). amittit. Sanctus namque vir dicit : Si negavi quod
Et de tanlo viro quis nesciat quod nequaquam vanas volebant pauperibus, et oculos valux exspeclare feci
poetarum fabulas sequilur, ut 5 mundi molem sub- si comedi buccellam meam solus, el non comedil pu-
vehi giganteo sudore suspicetur? Qui rursum pres- pitlus ex ea ; si despexi prxtereuntem, eo quod non
sus percussionibus dicit : Elegit suspendium anima habuerit indumentum, el absque operimento pauperem;

(a) Ebroic, Mysterium. probanda magis videtur vox latitudini, quee in potio-
(b) Secundus Rhem., Floriac, secundus Remig., ribus Mss. habetur.
Reg., Mich., S. Albin., Altitudini. Convenitque con- (c) Ebroic, Lyr., Bigot rdificationis. .

templationis ascensui. Hic tanien, uhi diffundendi eer- (if) Editi, ab xlerno.
monic. ratio subjicitur, el in moictlitatibu6excurrendi, (e) Norm., S. Alb., Floriac, Colbert., exerat.
515 SANCTI GREGORII MAGNI 516
si non benedixerunt mihi latera ejut, et de velleribus \ liquet, quia adversitale non modica laboris mei stu-
ovium mearum calefaclus est (Job. xxxi, 16 et seq.). diis in hoc molestia corporalis obsistil, quod carnis
Quee videlicet si ad allegoriae sensum violenter in- virtus cum locutionis minislerium exhibere vix suf-
flectimus, cuncta ejus misericordiae facta vacuamus. ficit,mens digne non potest inlimare quod sentit.
Divinus etenim sermo sicut mysteriis prudentes exer- Quid namque esl oflicium corporis, nisi organum
cet, sic plerumque superlicie simplices refovet. Ha- cordis? Et quamhbet peritus sit cantandi artifex,
bet in publico unde parvulos nutrial, servat in secreto explere artem non valet, nisi ad hanc sibi et minis-
unde mentes sublimium in admiratione suspendat. teria exteriora concordent quia nimirum canticum,
:

Quasi quidam quippe est 6 fluvius, ut ita dixerim, quod docta manus imperat, quassata organa proprie
planus et altus, in quo et agnus ambulet, et elcphas noo resultant nec artem flatus exprimit, si scissa
;

natet. Ut ergo uniuscujusque loci opportunitas postu- rimis Bstula stridet. Quanlo itaque gravius exposi-
se per studium expositionis ordo immutat;
lal, ita (a) tionis meae qualitas premitur, in qua dicendi gratiam
quatenus tanto verius sensum divinae loculionis in- sic fractura organi disgipat, ut hanc periliae ars nulla

veniat, quanto ut res quaeque exegeril, per causa- componat? Quaesd autem ut hujus operis dicta per-
rum species alternat. currens, in bis verborum folia non requiras, quia per
GAPUT V. „ sacra eloquia ab eorum tractatoribus infructuosa;
Gregorius xgritudine laborans opus sequens perfecit. loquacitatis levitas studiose compescitur, dum in
Arlem loquendi neglexil. Quibus utatur Scripturx ver- templo Dei nemus plantari prohibetur (Deut. xvi, 21).
sionibus. — Quam videlicet expositionem recensen- Et cuncti procul dubio scimus, quia quoties in foliis

dam non quia velut dignam debui,

tua? beatiludini, male laetae segetis culmi proficiunt, minori plenitu-
sed quia te petente memini promisisse, transmisi. dine spicarum grana turgescunt. Unde et ipsam lo-
In qua quidquid tua sanctitas tepidum incultumque quendi arlem, quam magisteria disciplinae exterioris
rcpererit, tanlo mihi celerrime indulgeat, quanto boc insinuant, servare despexi. Nam sicut hujus quoque
me aegrum dicere non ignorat. Nam dum moleslia non metacismi collisionera
epistolae tenor enuntiat,(rf)
corpus mente etiam dicendi sludia
atleritur,(/>) affecta fugio, non barbarismi confusionem devito, silus mo-
languescunt. Multa quippe annorum jam curricula tusque et praepositionum casus servare contemno,
devolvuntur, quod crebris viscerum doloribus crueior,
Iquia ijidignum (Dist. 38, c. Indignum) vehementer
horis momenlisque omnibus fracla stomachi virtute existimo, ut verba caelestis oraeuli restringam sub -

lassesco, lenlis quidem, sed tamen continuis febri- regulis Donati. Neque enim hasc ab ullis interpreti-
'

bus anhelo. lnterque haec dum sollicitus penso quia, bus, in Scripturae sacrae auctoritate servata sunl. Ex
Scriptura teste, Oir.nis filius qui a Deo recipitur,
p qua nimirum quia nostra exposilio orilur, dignum
ftagellatur (Hebr. xn, 6), quo malis praesentibus du- profecto est ut quasi edita soboles speciem suae ma-
rius deprimor, eo (e) deseterna certius praesumplione tris imitetur. Novam vero translationem dissero ; sed
respiro. Et fortasse hoc divinae providentis consi- cum probationis causa exigit, nunc novam, nunc ve-
lium fuil, ut percussum Job percussus exponerem, terem per testimonia assumo ut quia sedes aposto- ;

et fl.igellati mentem melius per flagella sentirem. lica, cui Deo auctore prsesideo, utraque ulitur, mei

[Vet. et Rec. V.] Sed lamen recte considerantibus quoque labor sludii ex utraque fulciatur.

(a) S. Alb., semper studium.

ita de setema cerlus consolatione. Editi, de xternis.
(b) Editi, Elegantius Mss. Reg., Corb.,
affticta. (a) Legendum non lotacismi monet illustriss. Hue-
S. Alb., 1 Vindoc, affecta. 2 Vindoc. habet utram- tius (Lib. de opt. gen. interp., cap. 42;, cujus con-
que lect. jecturae nulli Mss. fnvent. Metacismus a y.ixi-x.t^iai.
Sic Mss., nisi quod in Reg. et Colbert. legitur : derivari potest, et Laline dici transpositio.

Prcefatio
ln qua qux toto opere edisserenda sunt paucis perstringit.

GAPUT PRIMUM. JJ ces9isse describilur, hunc beatum Job longe ante

7 1. Quis scriptor libri Job. — Inter multos saepe Moysi tempora exslitisse crttdiderunt, morem pro-
quaeritur, quis libri beati Job scriptor habeatur. Et alii fecto sacri eloquii nescientes, quia in superioribus
quidem Moysen, alii unum quemlibet ex prophelis eui9 partibus solet breviter longe post secutura per-
scriplorem hujus operis fuisse suspicantur. Quia enim stringere, cum studet ad alia subtilius (a) enume-
in libro Geneseos (Genes. xxxvi, 33) Jobab de etirpe randa properare. Unde et illic Jobab, priusquam regea
Esau descendisse, et Bale filio Beor in regnum suc- in Israel existerent, fuigse memoratur. Nequaquam

(a) In omnibus vel. Mss. hic incipit prima pars et legendis : ln longum prxfationis verba prolraximus.
lib. i, nulla faota praefationis mentione. Praefari ta- (b) Ed., enunlianda; correximus ex consensu Mss.
men sanctum Doctorem liquet ex his verbia in fine
517 MORALIUM LIBRI. - PR^EFATIO. 518
ergo exstilisse ante legom cognoscitur, qui Israeliti- A g^m meam; inclinate aurem vestram in verba oris mei
corum judicum tempore fuisse signatur. Quod dum (Psal. lxxvii, 1). Non enim lex David, aut populus
quidam minus oaute considerant, Moysen gestorum David, sed personam ejus, ex quo loquebatur, assu-
illius quasi longe antepositi scriptorem putant ; ut mens, ipsius auctorilate loquitur, cujus inspiralione
videlicet is qui potuit ad eruditionem nostram legis replebatur. Hoc quotidie fieri in Ecclesia cernimus,
praecepta edere, ipse credatur etiam ex geutilis viri si vigilanter intuemur. Nam sians in medio populi
exempla mandasse. Nonnulli
historia, virtutis ad nos lector clamat Ego sum Deus Abraham, Deus Isaac,
:

vero, uldiclum est, scriptorem hujus operis unum et Deus Jacob (Exod.m, 6). Et quod ipse Deus sit,
quemlibet ex prophetis arbitrantur asserentes quod : vere profecto non dicit; nec taraen per hoc quod di-
nullus lam mystica Dei verba cognoscere potuit, nisi cit, veritatis regulam deserit; quia cui rninisterium

cujus mentem propheties spiritus ad superna suble- lectione exhibet, ejus dominium voce praelendit. Ita-
vavit. que scriptores sacri eloquii, quia repleti sancto Spi-
2. Auctor Spiritus sanctus. — Sed quis haec scripse- ritu super se trahuntur, quasi extra semetipsos fiunt;

rit, valde supervacue quaeritur, cum tamen auctor el sic de se sententias, quasi de aliis proferunt. Unde
libri Spiritus sanctus fideliter credatur. Ipse igitur beatus Job sanclo Spiritu afflatus, potuit sua gesta,
et

haec scripsit, qui scribenda dictavit. Ipse scripsit, qui n quae erant videlicet supernae aspirationis dona, quasi
et in illius opere inspirator exstitit, et per scribentis non sua scribere quia eo alterius erant quae loque- :

vocem imitanda ad nos ejus facta transmisit. Si ma- batur, quo homo loquebatur qu;e Dei sunt et eo al- ;

gnicujusdam viri susceptis epistolis legeremus verba, ter quae erant illius loquebalur, quo Spiritus sanctus
sed quo calamo fuissent scripta quaerereraus, ridicu- loquebatur quae bominis sunt.
lum profecto esset epistolarum auctorem scire sen- CAPUT II [Vet. III].
sumque cognoscere, sed quali calamo earum verba 9 4. Prsecepla homini data. Sed jara debemus —
impressa fuerint indagare. Cum ergo rem cognosci- ista postponere, et ad consideranda sacra historiae
mus, ejusque rei Spiritum sanctum auctorem tene- gesta properare. Omnis homo eo ipso quo homo est,
mus, quia scriptorem quaerimus, quid aliud agimus, suum intelligere debet auctorem cujus voluntati ;

nisi legentes litteras, de calamo (a) percontamur ? tanto magis serviat, quanto se quia de se ipso nihil
[Vet. II.] 3. Quo inspirante Job sua certamina de- sit pensat ecceautem conditi Deum considerare ne-
;

scripsit. —Arbitrari tamen verius possumus, quod gleximus. Adhibitasunt propcepta, praeceptis quoque
idem beatus Job, qui cerlamina spiritalis pugnae obtemperare noluimus. Adjunguntur exempla, ip3a
sustinuit, etiam consummatae suae viclorias gesta nar- quoque imitari exempla declinaraus, quae edidisse
ravit. Nec movere debet quod in eodem libro dicitur, (/>) nobis po3itossublege conspicimus.Quiaenim Deus

Dixit Job ; vel, hxc atque illa pertulit Job. Moris ^ aperte quibusdam sub legepositis locutus est, quasi
8 enim Scripturaa sacroe est ut ipsi qui scribunt, sic alienos nos ab eisdem prsceptis aspicimus, quibu3
de se in illa quasi de aliis loquantur. Hinc est enim hasc specialiter locutus non est. Unde ad confulan-
quod Moyses ait Erat Moyses vir mitissimus super
: dam impudentiam, nostram gentilis homo ad exem-
omnes homines, morabanlur in terra (Sum. xn, 3). plum deducitur; ut quia obedire homo legi sub lege
Hinc Joannes dicit Discipulus ille, quem diligebat
: posilus despicit, ejus saltem comparatioue evigilet,
Jesus (Joan. xix, 26). Hinc Lucas ait Quod ambu- qui sine lege legaliter vixit. Erranti igitur homini
:

larenl duo ex discipulis in via, Cleophas et alius (Luc. data est lex erranti vero etiam sub lege adducitur ;

xxiv, 13) quem profecto alium, dum tam studiose

;
tacuit, ut quidam dicunt, seipsum fuisse monstravit.
Scriptores igitur sacri eloquii, quia impulsu sancti
Spiritus agitantur, sic de se in illo teslimonium tan-
testimonium eorum qui entra legem sunt, ut quia
conditionis nostrae ordinem servare noluimus, prae-
oeptis admoneremur; etquia praeceptis obedire con-
tempsimus, exemplis confunderemur nec, ut dictum ;

quam de aliis proferunt. Ergo sanctus Spiritus per est, eorum exemplis, quos lex astringeret, sed quos
Moysen locutus est de Moyse sanctus Spiritus per ; lex a peccato nulla cobiberet.
Joannem locutus est de Joanne. Paulus quoque quia 5. Prxcepta contemnenti addita exempla Job homi-

non ex se ipso loqueretur, insinuat dicens An experi- D nis gentilis. : —

Circumscripsit nos divina providentia,
mentum quseritis ejus qui in me loquitur Christus circumvenit excusationem nostram undique conclu- ;

(HCor.xm, 3)?Hinc est quod angelus qui Moysi sus est aditus tergiversalionis humanae. Homo gen-
apparuisse describitur, modo angelus, modo Domi- tilis, homo sine lege, ad medium adducitur, ut eorum
nus memoratur: angelus videlicet, propter hoc, quod qui sub lege sunt pravitas confundatur. Quod bene
exterius loquendo serviebat Dominus autem dicitur,
; per prophetam ac breviter dicendo ostenditur : Eru-
quia interiuspraesidens loquendi effieaciam ministra- besce, Sidon, ait mare (Isai. xxm, 4). In Sidone
bat. Cum ergo loquens ab interiori regilur, et per quippe figuratur stabilitas in lege positorum in mari :

obsequium angelus, et per inspirationem Dominus autem, vita gentilium. Erubesce ergo, Sidon, ait
nominatur. Hinc David ait : Altendite,popule meus, le- mare, quia ex vita gentilium redarguitur vita sub

(a) Corb., Rhem., Remig. et plerique, percunrta- qui sanctum Gregorium de Christianis qui sub Evan-
mur. In Vulgatis, perscrutamur. gelio positi, declinant exempla sanctorum sub lege
(b) Gilot., Vatic., Gus>anv., nobis positis sub lege. posiiorum. Antiqua tamen est lectio haec, quippe iu
Emendavimus ex Mss. hac ratione fulti nimirum lo- ; Ms. Ulic. seu S. Ebrulphi legitur positis et positos.
519 SANCTI GREGORII MAGNI 520

lege positorum, atque ex actione saecularium confun- A tuil (Job. XXXT >
32 )- Disciplinaa vigorem tenuit, sicul
etiam promittendo
dum ipse indicat dicans Principes cessabant loqui, et di-
dituractio religiosorum : illi :

non servant quae in praeceptis audiunt et isti vivendo ;

gitum superponebant ori suo (Job. xxxi, 9). Mansue-
ea custodiunt, in quibus nequaquam mandatislegali-
tudinem in vigore custodivit, sicut ipse fatetur,

bus astringuntur [Vet. IV]. Qua vero aucloritate dicens Cumque sederem quasi rex, circumstante exer-
:

liber iste sit. prsditus, ipsa sacrarum paginarum so- citu, eram tamen mxrentium consolator (Ibid., 25).

liditas attestatur, dum per Ezechielem prophetam Eleemosynarum largitatem amplexus est, sicut ipse
dicitur (Ezech. xiv, 14), quod tres solummodo viri insinuat dicens Si comedi buccellam meam solus, et
:

liberentur, Noe scilicet, Daniel et Job. Nec immerito non comedit pupillus ex ea {Job. xxxi, 17). Cum igitur
inter Hebreeorum vitas, in auctoritatis reverentiam omnia virtutum mandala perficeret, unum ei deerat,
vila justi gentilis adduciiur, quia Redemptor ut etiam flagellatus agere gratias sciret. Nolum
noster, erat

sicut ad redemptionem Judaeorum etgentilium

venit, quia servire Deo inter dona noverat : sed dignum
ita se Judeeorum et gentilium prophetari vocibus fuerat ut districtio severitatis inquireret utrum de-
voluit ul per utrumque populum diceretur, qui pro votus Deo et inter Qagella permaneret. Pcena quippe
;

utroque populo quandoque pateretur. interrogat, si quietus quis veraciter amat. Quem

6. Ejus virtus, quo magis fragraret flagetlis attrita. hostis quidem ul deficeret petiit, sed ut proficeret

Vir itaque iste summis viribus fultus, sibi notus accepit. Kieri Dominus benigne permisil quod dia-
erat et Deo qui si non flagellaretur, a nobis nulla-
:
bolus inique postulavil.Nam cum idcirco illum expe-
tenus agnosceretur. Virtus quippe etiara per quietem tissel hostis consumeret, tentando egit ut ejus
ut

se exercuit, sed virtutis opinio corcmota per flagella merita augeret. Scriptum quippe est ln omnibus :

fragravit. Et qui quietus in se ipso quod erat conti- his non peccavit Job labiis suis (Job. i, 22). Et qui-

nuit, commotus ad notitiam oranium odorem suae dem quaedam verba responsionum illius imperitis
forlitudinis aspersit. Sicut enim unguenta latius re- lectoribus aspera resonant, quia sanctorum dicta pie

dolere nesciunt nisi commota, et sicut aromata fra- intelligere, sicut dicuntur, ignoranl ; et quia animum
grantiam suam non nisi cum incenduntur expan- dolenlis et justi in semetipsis assumere nesciunt, ideo

dunt; ita sancti viri omne quod virtutibus redolent doloris verba bene interpretari non possunt. Mentem
in tribulationibus innotescunt. Unde et recte in Evan- quippe patientis bene pensare novit condescensio
gelio dicitur : Si habueritis fidem tanquam granum passionis.
sinapis, dicetis huic monti : Transi hinc, et transibit 8. Ab imperitorum criminationibus Dei judicio ab-
(Matth. xvii, 19). Granum quippe 10 sinapis nisi solvitur. —
Gredunt ergo beatum Job in suis sermo-
conteratur, nequaquam vis virtutis ejus agnoscitur. nibus deliqiiisse, minus caute intuentes, quia si beati

Nam non contritum lene est : si vero conteratur, C Joh responsa redarguunt, Domini
falsara etiam de eo

inardescit, et quod in se acerrimum lalebat, osten- sententiam fuisse testantur. Diabolo namque a Do-
dit. Sic unusquisque vir sanctus, cum non pulsatur, mino dicilur Considerasii servum meum Job, quod
:

despicabilis ac lenis aspicitur si qua vero illum tri- : non sil ei similis super terram: vir simplex et rectus
tura persecutionis opprimat, mox omne, quod cali- ac timens Deum, et recedens a malo (Vers. 8)? Cui a
dum sapii, ostenlat atque in fervorem virtutis ver-
; diabolo mox respondetur Nunqvid gratis Job colit
:

titur, quidquid in illo ante despicabile infirmumque
videbatur quoque in se per tranquiilitatis tempora
;
libens operuerat, exagilatus tribulationibus coactus
innotescit. Unde bene per prophetam dicitur (a) In
die mandavit Dominus misericordiam suam, et in nocte
declaravit (Ps. xli, 9). Misericordia enim Domini in
die mandatur, quia in tranquillo tempore cognos-
Deumf Nonne tu vallasti eum cunctamque (r) familiam
ejus ? Sed milte manum tuam, et lange eum, si non in
faciem benedixerit libi (Vers. 10). Hostis itaque in
: beaio Job vires suas exercuit, sed tamen certamen
contrall Deum assumpsit. Inter Deum itaque et
diabolum beatus Job in medio materia certaminis
fuit [Vet. VI]. Quisquis ergo sanctum virum inter

cendo percipilur; in nocte vero declaralur, quia flagella positum, dictis suis peccasse asserit, quid
donum, quod in tranquillitate sumitur, in tribulatio- aliud, quam Deum, qui pro illo proposuerat, perdi-
nibus manifestatur. rj disse reprehendit? Ipse quippe in se lentati causam
CAPUT III [Vet. V]. suscipere voluit, qui eum et anieflagella praetulit, et

7. Virtutes Job recensentur. — Sed subtilius per- praeferens tentari per flagella permisit. Si ergo
scrutandum est cur lot flagella pertulit, qui tanlam excessisse Job dicilur, laudator illius succubuisse
virtutum cuslodiam sine reprehensione servavit. Hu- perhibetur, quamvis eum nullalenus deliquisse eliam
militatem quippe habuit, quia et ipse testatur Si : dona testantur. Quis enim nesciat quod culpis non
contempsi judicium subire cum servo meo, et ancilla praemia.sed posnae debeantur? Qui ergo duplicia re-
mea, (b) cum disceptarent adversumme(Job. xxxi, 13). cipere quae amiserat meruit, ex remuneratione edo-
Hospitalilatem exhibuit, sicutipse perhibet, dicens : cuit quia nequaquam vitium scd virtus fuit omne
Foris non mansit peregrinus, ostium meum viatori pa- quod dixit. Assertioni quoque huic adhuc adjur.gitur.

(a) ItaMss. Rhem.,Remig. ,Corb., Bajoc.etc Edit. ficat litigare.

vero Gilot., Vatic, Guss., In die mandabit... decla- (c) Editi cum Vulgala, Cunctamque substantiam.
rabit. Mss. vero, familiam.
(b) Ebroic. Msb. Cum decertarent. Vox Hebr. signi-
521 LIBRI MORALIUM. — PR^IPATIO. 522

quod ipse pro amicis delinquentibus intercedit. In A deinterioribus sentiamus. Inimicus namque saeviens,
gravibus namque peccatis quis positus (Causa 3, q. 7, et urbem circumfusis exercitibus vallans, si ejus
c. ln gravibus), dum suis premitur, aliena non diluit. munimina invicta conspexerit,ad alia se pugnandi
Mundus ergo ostenditur esse de se, qui emunda- argumenta convertit, ul inlus etiam quorumdam
tionem potuit obtinere pro aliis. Si vero hoc quibus- civium corda corrumpal ;quatenus cum extrinsecus
dam displicet, quod bona sua ipse narravit, sciendum impugnatores admoverit, internos quoque habeat ad-
est quia inter lot rerum damna, inter tot cor- julores, atque increscente belli foras certamine, de
poris vulnera, inter tot pignorum funera, amicis ad quorum intus fide confiditur, eorum perfidia urbs
consolationem venientibus, el ad increpationem deslilula capiatur.
prorumpentibus, de vita sua desperare cogebatur; 10. Foris bellum, virulenta intus consilia adhibuit.
etquem tot detrimenta afflixerant, contumeliosa in- — Ilaque euterius quasi ariete constituto, murum
super increpantium verba feriebant. (n) Hi namque, civitatis istius tot ictibus perculit, quot vicibus ad-
qui ad consolaDdum venerant, dum quasi ejus inju- versa nuntiavit. Intus autem quasi civium corda cor-
slitiae exprobrabant, desperare eum de semetipso rupit, dum fortia urbishujus munimina persuasione
funditus compellebant. Quod ergo bona sua ad men- destruere conjugis studuil. Foras itaque admovit
tem revocat, non se per jactantiam elevat; sed quasi impetum belli, intus venena consilii: ut tanto citius
collapsum inter verba et vulnera ad spem animum urbem caperet, quanto eam exterius interiusque tur-
reformat. Gravi enim (b) desperationis telo mens per- baret. \Vet. VIII}. Quia autem nonnunquam plus
cutitur.(c) cum supernas irae tribulationibus premitur, conturbant verba quam vulnera, amicorum, ut di-
et foris linguarum opprobriis urgetur. Beatus igitur ctum est, selinguis armavit.Qui quidpm quiaseniores
Job tot dolorum jaculalione confossus, dum labefa- erant, deeorum verbis minus fortasse (f) doleri pote-
ctari per opprobria timuit, ad statum se fiduciae ex ral. Heliu junior subrogatur, ut sanctum pectus lanto
anteacta vita confirmando revocavit. Nequaquam acriori vulnere percuteret, quanto contra illud iclus
ergo (il) in arrogantiaj vitium cecidit, quia contra in- brachii (g) vilioris excitaret. Ecce ad feriendum invic-
ternum desperationis impulsum, per exteriorapraeco- tissimum robur inimicus sasviens, quot tentationum
niorum suorum verba pugnavit; ut dum bona quae jacula invenit ; ecce quot obsiJionum machinamenta
fecerat dicerei, nequaquam dc bono (<?) quod quse- circumposuit ; ecce quot percussionum tela trans-
sierat desperaret. misit : sed in his omnibus mansit raens imperterrita,
stetit civilas inconcussa.
CAPUTIV [Vet.VII].
CAPUT V.
9.Omnia Satanse machinamenta contra Job erecta.
— Sed jam nunc ipsum ordinem tentationis e.jus C 11. Patientia Job in adversis. — Student bostes»
exsequamur. Inimicus saeviens, et sancti viri validis- cum contra faciem veniunt, alios ex occulto trans-
simum pectus debellare contendens, cunctas contra millere, qui eo licentius pugnantis lalus feriant, quo
eum tentationum macbinas erexit abstulit substan- ; is qui pugnat intentius vcnientes hnstes contra faciera
liam, interfecit filios, percussit corpus, insligavit aspectat. [Rec. V]. Igitur Job, in huju9 certaminis
uxorem, amicos ad consolationem adduxit ; sed in bello deprehensus, suscepit damna, quasi hostes
asperitatem increpationis excilavit alium quoque
; contra faciem sustinuit verba consolantium, quasi
;

amicum durius increpanlem, in extrema et acriori hoste9 ex latere : sed in his omnibus circumacto
invectione servavit, ut saltem crebrius feriendo cor '

gravitatis suas clypeo, ubii|ue munitus astitit, undi-

quod novo vulnere semper iteraret. Quia
attingeret, que venientibus gladiis vigilanler obviavit amissam :

enim in potentem vidit, damnis substantiae

saeculo subslantiam lacite despicit, carnem in filiis mortuam
eum moveri credidit, quem non concussum ex filio- aequaoimiter dolel, carnem in se percussam patienter
rum morte pulsavit. Videns autem quia ad augmen- toleral, carnem in conjuge male suadenlem sapienler
tum etiam ex vulnere crevit orbitatis,
divinas laudis docet. Super haec amici in asperam correptionem
petiit feriendam salulem corporis. Inluens eliam quia prosiliunt el pro sedando dolore venientes, vim
;

per dolorem corporis pervenire nequiverit ad passio- p, doloris adjungunt. Omnia ergo machinamenta tenta-
nem mentis, instigavit uxorem. Civitatem quippe, tionum sancto viro verlunlur in augmenta virtutum.
quam expugnare appetiit, nimis munitam vidit ; et Per vulnera quippe probatur ejus patientia; per
idcirco exterius tot plagas inferens, quasi foras exer- verba vero exercetur ejus sapientia. Ubique fortiler
citum admovit ; animum vero uxoris in verbis malae occurrit, quia et flagella robore, et verba ratione
persuasionis 12 accendens, quasi intuscivium corda Amici vero ejus, qui ad consolationem
superavit.
corrupit. Ex bellis enim exterioribus discimus quid quidem veniunt, sed usque ad verba increpalionis

(o) Additur in Ms. Carnut. amicorum qui ad eum prsescierat. Vet Ed. Paris. et Basil. cum Gilot. ha-
veniebant, quod forte irrepsit ex margine. bent utramque Iect.
(6) In Vulgatis, desper. stimulo, pro telo quod ha- (/) Al. Dolere, ul habent Gilot., Vatic, Gussanv.
bent Mss. pene omnes. (g) Ita Mss. Anglic, Norm. et pene omnes. Editio
(/•) Colbert., cum superne tribulal. prem. 2 Vindoc. Basil. 1514. et ali:p seq., rxcepta Gussanv., brachii
eum pro bonis malorum relributionibui premitur. vatidioris. Remig. alter habet, braehii junioris. For-
(d) Sic Mss. Editi vero, in jactantise. tasso propter Heliu juniorem, de quo paulo anlea.
(e) Ita Barthol. cum Mss. In Vatic. et Guss. quod

PATROt. LXXV. 17
523 SANCTI GREGOHII MAGNI 524

excedunt, ignorantia magis credendi sunt, quam ma- A sunt de injustitia reprobare ; nescientes videlicetquod
litia deliquisse. Neque enim lantum virum amicos idcirco flagellatus fuerat, ut pro flagello cjus divinae

iniquos habuisse credendum esl : sed dum discernere gloriae laus cresceret, non autem ut per flagella
causam flagellorum nequeunt, in culpam dila- peccata qusa nequaquam commiserat emendaret.
buntur. Unde et ad veniam cilius redeunt, quia ignorantia po-
[Vet. IX.] 12. Varia percussionum genera. — Per- tius quam malitia peccaverunt. Quorum superbiam

cussionum quippe diversa sunt genera. Alia namque divina justitia eo veheraenler humiliat, quo nequa-
est percussio, qua peccalor percutitur, ut sine re- quam illos ad suam gratiam, nisi pereum quem dea-
tractatione puniatur alia, qua peccator percutilur,
;
pexcrant, reformat. Valde quippe elala mens retun-

ut corrigatur alia, qua nonnunquam quisque percu-

;
ditur, si ipsi super quetn se extulit supponatur.
titur, non ut praeterita corrigat, sed ne ventura com- CAPTJT VI [Vel. X .

mittat ; alia qua 13 plerumque percutitur, per quam omnes quasi stellse, noctem vitx prxsenlis
13. Sancti

nec praeterita culpa corrigitur, nec futura prohibetur ; illuminant. —

sed ut, dum inopinata salus percussionem sequitur,
salvantis virlus cognita ardenlius amelur cumque
innoxius flagello atieritur, ei per patientiam merito-
Sed libet inter ha?c mira divin» dis-
pensationis operacernere quomodo ad illuminandam
;
noctem vita; praesentis astra quaeque suis vicibus in
g faciem venianl, quousque in linem noctis Re-
cceli

rum summa cumulelur. Aliquando enim peccator demptor humani generis,quasi verus lucifer, surgat.
percutitur, ut absque retractatione puniatur, sicut Nocturnum namque spatium, dum dccedentium suc-
perilurae judaeie dicitur : Plaga inimici percussi ie, cedentiumque stellarum cursibus illustratur, magno
casligatione crudeli {Jer. xxx, 14). Et rursum Quid : cceli decore peragitur. Ut ergo noctis nostrae tenebras

clamas ad me, super contritione tua? Insanabilis est suo tempore editus, viciseimque permutatus stella-
dolor luus (Ibid., 15J. Aliquando peccator perculitur, rum radius tangeret, ad ostendendam innocentiam,
Ut corrigatur, sicul cuidam in Evangelio dicitur: venit Abel ad docendam 14 actionis raundiliam,
;

Ecce sanus factus jam noli peccare, ne libi delerius

es, venitEnoch ad insinuandam longanimilatem spei el
;

aliquid conlingat (Joan. v, 14). Verba eniin salvantis operis, venit Noe ad manifestandam obedientiam,
;

indicant, quia peccata praecedentia babiti vim doloris venit Abraham ad demonstrandam conjugalis vitae
;

exigebant. Aliquando quisque non pro praeterita culpa castimoniam, venit Isaac; ad insinuandam laboris to-
diluenda, sed pro futura vitanda percutitur; quod lerantiam, venit Jacob; (c) ad rependendam pro malo
aperte Paulus apostolus de semetipso testatur, di- bonae retributionis gratiam, veuit Joseph ad osten- ;

cens Ne magnitudo revelationum extotlal me, datus

:
dendam mansuetudinem, venit Moyses; ad informan-
esl mihi stimulus carnis mex, ungelus Satanse, qui me p dim contra adversa fiduciam, venit Josue; ad osten
colaphizet (II Cor. xn, 7). Qui enim non ait, quia dendam inter flagellapatientiam, venit Job. Eccequam
extulit, sed ne extollat, aperte indicat quod percus- fulgontes stellas iu ccelo cernimus, ut inoffenso pede
sione illa, ne eveniat, compescitur, non autem quae operis iter nostrae noctis ambulemus. Nam cognitioni
evenit culpa purgatur. Nonnunquam vero quisque hominum divina dispensatio quot justos exhibuit,
necpro nec pro futura iniquilate percu-
prasterita, quasi tot astra super peccantium tenebras coelum mi-
l itur;sed ut sola divinae virtulis potentia, ex ampu- sit, (d) quousque verus lucifer surgerel, qui aeternum

tata percu3sione monstretur. Unde cum Domino in nobis mane nuntians, stellis caeteris clarius exdivini-
Evangelio de caeco nato diceretur : (a) Hic peccavit, tate radiaret.

aut parentes ejus, ui csecus nascerelur (Joan., ix, 2)? 14. Cuncti Christum prsenuntiarunt, ma.vime Job. —
respondit Dominus dicens Neque : hic peccavit, neque Quem electi omnes dum bene vivendo praecunt, et
parentes ejus ; sed ul manifeslenlur opera (b) Dei rebus et vocibus prophetando promiserunt. Nullus
(Ibid. 3)? In qua manifestalione quid agitur, nisi ut etenim justus fuit, qui non ejus per figuram nuntius
ex flagello meritorum virtus augeatur et cum nulla ;
Dignumquippe eratul in semetipsis bonum
exstiteril.

praeterita iniquitas tergitur, magna de patientia for- omnes ostendereut, dequoet omnes boni essent, et
titudo generetur. Unde idem beatus Job prsfertur r. quod prodesse omnibus scirent. Unde et sine cessa
prius voce judicis, et post manui committitur ten tione promitti debuitquod et sine aestimatione daba-
tatoris : quem post flagellum Deus dum remunerans tur percipi, et sine fine retineri : ut simul omnia sae-

familiarius alloquitur, apnrte quantum de verbere cula (e) dicerent quid in redemptione communi saecu-

creveril indicatur. Amici ergo beati Job, dum per- lorum finis exhiberet. Unde et necesse fuit ut etiam
cussionum genera distinguere nesciunt, percussum beatus Job,qui lanta incamationis ejus mysteriapro-
pro culpa crediderunt et dum Deum juslum in per-
:
tulit, eum quem voce diceret exconversatione signa-

cussione sua conantur asserere, beatum Job compulsi ret ; et per ea quae pertulit, quae passurus esset

(a) Sic vet. Edit. eum Corb., Rhem., Remig.,Col- pleviinus ex Mss. etal. Vulgatis.
bert. German. ac pler. In Ebroic: Hic quod peccavit (e) Ed. cum Ms. Colbert. aliisque nonnullis, satc.

autparentes ejus ? Cocc. Edit. et seq : Quis peccavit,
hic aut parenles ejus
'.'
(b) In 2 Rhem., duob. Rem. et Vind. 2, Uei in illo.
. discerent. Praeforimusdicerentcam duob. Rhem., Re-
mig., uno Vindoc, Corb. Germ., maxime cum de
Job mox legaiur quem voce dicerel, ex conversatione
:

(c) Guss., ad repelendum.Emend»{ur ex al. Ed et Mss. signaret. Quo postremo loco apud Guss., mendose, ex
(d) Excideratin Gussanv. verus. Quam vocem sup- conversione.
 525 LIBRI MORALIUM. — PR.EFATIO.
526
oslenderet;tantoque verius passionis illiussacramenta ^ exprimitur, quae multiplici praesentis
vitae fatigatione
praediceret, quanto haec non loquendo tantummodo, cruciatur. Amici quoque ejus ex
vocabulo nominis
8ed etiam paliendo prophetaret. [Vet. XI.] Sed quia mentumsuae indicant actionis. Nam Elipbaz
Latina
Redemplor noster unam personam cum sancta se hngua dicitur Domini contemptus. Et
quid aliud hee-
Ecclesia, (o) quam assumpsit, exhibuit de ipso enim ; relici factunl, nisi quod.dum falsa
de Deo sentiunt.
dicitur, Qui est caput omniumnostrum(Ephes. iv, 15); eumsuperb.endo contemnunt ? (c) Baldad
interprela-
et de Ecclesia ejus scriptura est : Corpus Christi, quod tur vetustas sola. Beneautem omnes haeretici in his
est Ecclesia (Colos. 24); quisquis eum in seme-
I, quae de Deo loquuntur, dum non
intentione recta, sed
tipso significal, raodo huncex capite, modoex corpore appetitione lemporalisglorias videri
prasdicatores ap-
designat, ut non solum vocem capitis.sed etiatn cor- petunt, velustas sola nominanlur. Ad
loquendum
poris teneat. Unde et Isaias prophetaejusdem Domini quippe non zelo novi hominis, sed
vitae veleris pra-
verba exprimens, ait : Quasi sponso posuit mihi mi- vitate concitantur. Sophar quoque
Latino sermone
tram, et quasi sponsam ornavit me ornamento (Isaix dicitur diasipatio specuke, (d) vel
speculationem dissi-
lxi, 10) . Quia igitur ipse in capite sponsus, ipse es[ pans. Mentes namque fidelium ad contemplanda su-
in corpore sponsa, necesse est ut curn nonnunquam perua se erigunt sed dum heereticorum
verba perver-
;

aliquid de capite dicitur, sensim ac subito eliam ad tere recta contemplantes appelunt,
speculam dissi-
vocem corporis derivetur ; etrursum cum de corpore pare conanlur. [Vet. XIII.] l„ tribus
itaqueamicorum
aliquid diciiur, repente ad vocem capitis ascendatur. Jobnominibus.treshaereticarummentiumperdilionis
Beatus ergo Job venturi cum suo corpore
[Vet. XII.] casus exprimunlur. Nisi enim Deum
contemnerent,
lypura Redemptoris insinuat uxor vero ejus, quae ; nequaquam de illo perversa senlirent; el nisi (e) vetu-
eum ad maledicendum provocat, vitam carnalium de- slatis cor traherent, in novae vitse intelligentia non
aignat qui intra sanctam Ecclesiam inoorrectis mo-
;
errarent (/)et nisi
speculationem bonorum destrue-
;

ribus positi, quo per fidem bonis juxta sunt, eo per rent, nequaquam eos superna
judicia tam dislricto
vitam durius premunt quia dum quasi fideles vitari
;
examine pro verborum suorum culpa
reprobarent.
non possunt, a fidelibus tanlo delerius, quanto el in- Contemnendo igitur Deum, in velustate se retinent:
terius tolerantur. sed in vetustate relinendo,
pravis suis sermonibus
15. Amici Job hxrelicos adumbrant. Amici vero — speculationi rectorum nocent.
ejus, qui dum consulunt invehunlur, h*reticorum CAPUT VIII.
liguram exprimunt, qui sub specie consulendi agunt 17. In amicorum Job reconaliatione hsereticorum
negotium seducendi. Unde et ad beatum Job quasi conversio ftguratur. — Quia vero nonuunquam heere-
pro Domino loquuntur, sed tamen a Domino non ap- tici divinae gratia» largitate perfusi ad
unitatem sanctae
probantur quia videlicel omnes haerctici Deum, duin
;
C Ecclesiae redeunt, bene hoc ipsa a micorum reconci-
defendere 15 nituntur, offendunt. Unde eis aperle liatione signatur. Pro quibus tamen
beatus Job exo-
et ab eodem sanclo viro dicitur Disputare cum Deo rare praecipitur, quia haereticorum
:
sacrificia accepta
cupio : prius vos ostendms fabricalores mendacii, et Deo esse nequeunt, msTpro eis uoiversalis"EccTesTar
cul/ores perversorum dogmalum [Job, xin, 3 et 4). Con- manTrJusoiierantur; ut ejus meritis remedium
salutis
stat ergo eos haereticorum lypum errando gerere, inveniant, quam verborura jaculis impugnando ferie-
quos sanctus vir redarguit cultui perversorum dog- bant. Unde et septem pro eis sacrificia memorantur
matum deservire. [Rec. VII.] Omnis vero haereticus oblata; quia dum septiformis gratiai Spiritum confi-
in eo quod Deum defendere cernitur, verilaii illius tentesaccipiunt, quasiseptem
oblationibusexpiantur.
adversatur, Psalmista attestante, quiait : Ut destruas Hinc est quod in Joannis Apocalypsi per seplem Ec-
immicum et defensorem (Psalm. vni, 3). Inimicus clesiarum numerum universalis Ecclesia designatur
quippe et defensor esl, (6) qui Deum quo praedicat im- (Apoc. i, II). Hinc per Salomonem de Sapientia dici-
pugnat. tur Sapientia xdiftcavit sibi domum, excidit
:
columnas
CAPUT VII. septem (Prov. ix, 1). Ipso ergo sacrificiorum
numero
16. Nominibus suis Job Chrislum, amici ejus hsere- reconciliati haeretici, quid prius fuerint expri- 16
ticos signiftcant. —
Nam quia beatus Jobventuri Re- fj
munt, qui perfectioni septiformis gratiae
non nisi re
demptoris speciem teneat, etiam nomine demonstrat. deundo junguniur.
Job quippe interprelatur dolens. Quo nimirum do- 18. Illorum mactanda superbia, ut
Ecclesix hoc sa-
lore, velMediatoris passio, vel sanctae Ecclesiae labor criftcio reslituantur. —
Bene autem lauros pro se et

(o) Corb., quam sumpsit. in quo mendose, veluslatis contraherent In unoReg. .

:
(b) Coccius quem secuti sunt posleriores omnes Velustatis vilium contraherent ; in alt., sicut in Ed.
Edit. nullis Mss. praelucenlibus Qui Deum quem prse- : Barthol. : Vetustates
contraherent. Utic. utramque
dical nwribus impugnal. Sane hic de corruptis mori- lect. praefert, vetuslitis cor
traherent, etvetustr.tescon-
bus non agitur, sed de mala illorum fide qui speciem traherent. In Ed. Basil. 1514, et aliis seq., nisi vet.
gerunt consulendi, et agunt negotium seducendi. prava verba elate loquendo contraherent.
(c) Rbem., Reir.ig., Cnlb., Baidac. Corb.,
BalJach. (/) Mss. riene onines sic legendura docent. Vulgati
(d) Unus Rhem .unusRemig. et Reg.,
vet speculam. antiquiores consentiunt. Gilot. vero et seq. habentj
2Vindoc. uiramque lectiouem exhibet. El nisi in se deslr supema justitia
. . . re- . . .

(e) Iia Mss. Bellov., Compend., Corb., Ebroic.

1, probaret.
Remig. i, Rhem., German. Proxime accedit Colbert.,
 527 SANCTI GREGORIl MAGNI 328

arietes obtulisse deacribnntur. Inlauro quippe cervix A verborum, duplici remuneratione sublevatur quia ;

superbia, in ariete autem ducatus gregum sequentium nimirum sancta Ecclesia, adhuc eiiam in hac vita po-
designalur. Quid est ergo pro eis tauros arielesque sita, pro laboribus quos suslinet, duplicia (r)munera

mactare, nisi eorum superbum ducaium inlerficere; recipit; cum susceptis plene gentibus, in fine mundi
nt de se humilia sentiant, et post se corda innocen-
Judaeorum eiiam ad se corda convertit. Hinc enim
tium non seducant? Cerviceenimtumenti ab Ecclesise scriptum est Donec plenitudo genlium intrarct, etsic
:

unitate resilierant, et infirmos posl se populos quasi omnis hrael salvus fieret (Rom. xi, 25). Duplicia et
sequentesgregestrahebant. Veniantigiturad beatum postmodum recipiet : quia finito labore prassenlis
Job, id est, reverlantur ad Ecclesiara, et septenario temporis.nonsolum ad animarum gaudium.sed etiam
sacrificio tauros et arietes mactandos offerant ;
(a) qui ad beatitudinem corporum ascendit. Unde bene per

ut universali Ecclesiae conjunganlur, hurailitate inter- prophetam dicitur 'n lcrra sua duplicia possidebunt
:

veniente interficiant quidquid prius tumidum de su- (Isai. lxi, 7). Sancti quippe in terra viventium du-
perbo ducatu sapiebant. nimirum bealiludine mentissi-
plicia possident, quia

CAPUT IX. mulet corporis gaudent. UndeJoannes in Apocalypsi,

19. Superbus, iicet recte sentiens, increpandus. Qua quia anle resurrectionem corporum clamanles san-

-^ ratione non indiget sacrificio. Per Heliu —

autem, qui g ctorum animas vidit, accepisse eas stolas singulas
-~«i; n »nSaYAm aancihnc lnnnitnr <spiT"nn st nl t a pl at n- aSDexit. dicens
aspexit, dicp.ns Fl datve snnt illis rinnttlsp slolx nlh.T
rectis quidem sensibus loquitur, secTacfstulta elatio Et fii il'.p sunt
i i//?\« singulse t.'nlz> albx,
:
:

nis verba derivatur, persona uniuscujusque arrogan-

et dictum tempus 17 adhuc
est illis, ut requiescerent

tis exprimitur. Mulli namque intrasanctam Ecclesiam modicum, donec impleretur numerus conservorum et
positi, recta quae sapiunt recte proferre contemnunt. fratrum eorum (Apor. vi, 11). (d) Ante resurreclionem
Unde et divinse increpationis verbis arguitur, nec ta- quippe stolas singulas accepisse dicti sunt, quiasola
men pro illo sacrificium offertur ;
quia fidelis quidcm adhuc mentis bealiludine perfruuntur. Binas ergo ac-
est, sed taraen arrogans : per veritatem credulitatis cepturi sunl, quando cum animarum perfecto gaudio,
intus est, sed per tumoris sui obstaculum acceptabilis etiam oorporum ineorruptione vestientur.
non est. Hino ergo increpatio redarguii, sed sacrifl- 21. Afflictio hic certa ; quantum duratura sit, incer-
cium non reducit; quia quidem fide est in qua
in ea tum. — Recte autem affliclio quidem beati Job dici-
esse debuit, sed superna hunc justitia increpans pro tur sed quantitas temporis in ejus afflictione retice-
superfluis repellit. Unde et bene Heliu Latino sermone tur: quia sancts Ecclesiae in hac vita tribulatio cer-
dicitur, Deus meus iste, vel (b) DeusDominus. Arro- nitur, sed quanto hic tempore conlerenda atque diffe-
gantes enim viri intra sanctam Ecclesiam, quamvis renda sit, ignoratur. Unde et ore Veritatis dicitur :

Deum elale vivendo refugiunt, eum lamen veraciier Non est veslrum nosse tempora, vel momenta (18) 4711*
credendoconfitentur. Quid estenim, Deus meus isle, Pater posuil in sua poteslale (Act.
1, 7). Per boc ergo,

nomine dicere, nisi eum, cui credidit, aperta profes- quod Job passio dicitur, docemur quod expe-
beati

sione monstrare? vel quid est, Deum Dominum di- riendo novirnus. Per hoc vero quod quantitas tem-
cere, nisi hunc et Deum per divinitatem credere, et poris in passione relicetur, docemurquid nescirede-
Dorainum ex incarnatione perhibere ? beamus.
CAPUT X. [Vet. XIV.] In longum praefationis verba prolraximus,ut quasi

20. Job duplicia recipiens quii praesignet. Sancto- totum breviter perstringendo loqueremur. Sed quia
rum ante resurrectionem una beatitudo ; post duplrx.— ad loquendi initium, diu loquendo, pervenimus, de-
Beneautem post damnarerum ,postfunera pignorum, bemus prius historiae radicem figere, ul valeamus
post cruciatus vulnerum, post certamina pugnasque mentem postmodum de allegoriarum fructu satiare.

(a) 1 Remig. : Quia ul ... conjunganlur, necesse est nera, restituimus ex Mss. et antiquioribus Vulgalis.
(rf) Locus notatu dignus ad probandam sanctorum
ut humilitate.
(b) Apud Barthol., Remb., Coc, et in Ed. Basil. beaiiludinem, ante judicii exlremi diem. Sic expli-
1514, hic additur mcus. cant hunc Apoc. locum Bernardus el alii non pauci.
(c) Omissam in Ed. Vatic. et Gussanv. vocem mu-

a
flar!5 primn,
LIBROS QUINQUE COMPLECTENS

LIBER PHIMUS.
Capitis primi libri Job priores versus primum historico, deinde allegorico, poslremo
morali sensu explanat.

CAPUT PRIMUM. D 9" od tumma laus est.— Idcircosanctus vir ubi habita-

Vers. 1. Vir erat in lerra Hus, nomine Job. veritdicitur, ut ejusmeritum virtutisexprimatur. Hus
Historiccs seissus. — 1. Job inter tnalos bonus dicilur, naniquequis nesciatquodsitterragentilium .'Gentili-

(a) In Mss. hic titulusoccurrit : Moralia beatr Gregoni per contemplationem sumpia. laCorb. omittitur beati
529 MORALIUM LIB. I. — IN CAPUT I B. JOB. 530

tas autem eo obligata vitiis exstilit, quo cognitionem A ditur (Acl. n, 3) : quiaquicunque illo pleni sunt, sio

sui conditoris ignoravit.Dicaturitaque ubi habitaverit,

mansuetudinisimplicitatisinserviunt,utcontraculpai
ulhocejus laudibus proGciat, quod bonus inter ma- delinquenlium etiam zelo rectitudinis accendantur.
los fuit. Neque enim valde laudabile est bonum esse Sequilur :

cum bonis, sed bonum esse cum malis. Sicut enim CAPUT III.

graviorisculpae est, inter bonos bonuin non esse ita ;

Ibid. — Timeus Deum, et recedens a malo.

immensi est praeconii, bonum etiam inler malos ex- 3. Deum timere quid sit. Bona malis admista re-

stitisse.Hinc est quod isdem beatus Job sibimet atte- probanlur. — Deum timere est nulla, quae facienda
statur, dicens Frater fui draconum, et socius stru-
:
sunt bona praeterire. Unde per Salomonem dicitur :

thionum (Job. xxx, 29). Hinc Petrus magnis Loth Qui Deum timet, nihil negligit (Eccle. vn, 19). Sed
laudibus extulit, quod bonum inter reprobosinvenit, quia nonnulli sic bona quaedam faciunt, ut tamen a
dicens : justum Lolh oppressum a nefandorum
Et quibusdam malis minime suspendantur, bene post-
(u) injusla conversalione eripuit. Aspectu enimetauditu quara timens Deum dicitur, recedens quoque a malo
juslus eral, halntans apud eos, qui de die in diem ani- perhibetur. Scriptum quippe est : Declina a malo, et

mam jusliiniquis operibus cruciabant (11 Pet. n,7, 8). Neque enim bona Deo fac bonum (Psal. xxxvi, 27).
Qui nimirum cruciari non posset, nisi prava propin- p accepta sunt, 19 quae ante ejus oculos malorum ad-
quorum opera et audiret, et cerneret. Et tamen mislione maculantur. Hinc namque per Salomonem
aspectu et auditu justus dicitur, quia iniquorum vita, dicitur : Qui in uno ofjenderit, mulla bona perdet
non delectando justi aures atque oculos, sed fe- (Eccle.ix, l8).Hinc (d) Jacobus attestatur dicens :Qui-
riendo(i) tangebat. Hinc Paulus discipulis dicit In : cunque totam legem servaverit, offendat aulem in uno,
medio nationis pravx et perversx, inter quos lucelis faclus eslomnium reus (Jac. n, 10). Hinc Paulus ait:
sicut luminaria in mundo (Philip. n, 15). Hinc(c)an- Modicum fermentum totam massam corrumpit (l Cor.

gelo Pergami ecclesiae dicitur Scio ubi habitas, ubi : v, 6). [Vet. III.] Beatus igitur Job, ut ostendatur
sedes est Satanx ; et tenes nomen meum, el non negasli quam mundus in bonis exstilit, solerter indicatur
ftdem meam(Apoc. n, 13). Hinc sanctaEcclesia sponsi quam alienus a malis fuit.

voce laudatur,cum ei inamoris Gantico dicitur Sicut : 4. Cur virtules Job ab exordio describantur. — Mos
lilium inter spinas, sic amica mea inter filias(Cant. n, vero esse narrantium solet, ut cum palaestrae certa-
2). Bene ergo beatus Job, memorata terra gentili, in- men insinuanl, prius luctantium membra describant
ter iniquos vixisse describitur ; ut, juxta sponsi prae- quam latum validumque sit pectus, quam sanum,
conium, interspinas lilium crevisse monstretur. Unde quam pleni tumeant lacerti, quam subterpositus ven-
recte moxsubditur : ter nec mole gravet, nec extenuatione debililet ; ut
CAPUT II.
^ cum prius aptos certamini artus ostenderint, tunc
Ibid. — Simplex, et rectus. demum magnae fortitudinis iclus narrent. Quia ergo
2. Job simplicitas et rectitudo. Vtraque necessaria. athleta noster contra diabolum fuerat certaturus,
— Nonnulli namque ita sunt simplices, ut rectum quasi ante arenae spectaculum, sacrae scriptor histo-
quid sit Sed eo vera? simplicitatis inno-
ignorent. riae in athleta hoc spiritales virtutes enumerans, men-
centiam deserunt, quo ad virtutem recliludinis non tis membradescribit,dicens Erat virille simplex,et :

assurgunt quia dum cauti esse per rectitudinem ne-

;
reclus, ac limens Deum, et recedens a malo, ut, dum

sciunt, nequaquam innocentes persistere per simpli- membrorum positio magna cognoscilur, ex hac ipsa
citatem possunt. Hinc est quod Paulus discipulos ad- jam forli positione subsequens etiam victoria praeno-
monet dicens : Volo vos sapientes esse in bono, sim- scatur. Sequitur :

plices autem in malo (Rom. xvi, 19). Hinc rursum CAPUT IV.
dicit : Nolite pueri effici sensibus, sed malitia parvuli Vers. 2. — Natique sunt ei seplemfxlii et tret

eslote (I Cor. xiv, 20). Hinc per semetipsam Veritas filias.

discipulis praecipit, dicens : Estote prudentes sicut 5. Filiorum multitudo eum ad avaritiam non pel-

serpentes, et simplices sicut columbx (Matlh. x., 16). lexit. — Saepe ad avaritiam cor parentis illicit fecun-
Utraque enim necessario in admonitione conjunxit ;
D ditas prolis. Eo enim ad ambitum congregands hae-
ut et simplicitatem columbs astutia serpentis in- reditatis accenditur, quo multis haeredibus fecunda-
strueret, etrursum serpentis astutiam columbaesim- tur. Ut ergo beati Job quam sancta mens fuerit,
plicilas temperaret. Hinc est quod sanctus Spirilus oslendatur, et justus dicitur, et multae prolis pater
praesentiam suam hominibus, non in coluniba solum- fuisseperhibetur. (e)Qui in libri sui exordio devotus
modo, sed etiam in igne patefecit (Matth. m, 11, 16)- sacriQciis offerendis asseritur, promplus autem largi-
Per columbam quippe simplicilas, per igncm vero talibus etiam post a semelip30 memoralur. Pensemu»
zelus indicatur. In columba igitur, el in igne osten- ergo quanta fortitudine praeditua exslitit, quem ad

(a) Plerique, injuria conversatione. Primus Remig., gelo Pergami Ecclesix.

a nefandorum injuria et conversatione eripuit. In Col- Unus ex Remig., hinc Jacobus apostolus.
(d)
bert., impudica convers. \e) Vulgati oranes Qui in libri hujus. Forlassequod
:

(b) Corb., non tangebant : et paulo anle, sccundis Editores non censerenl hic dici posse Latine, libri
curis, vilia pro vita. sui, ut habetur in Mss., sed scrupulosiua.
(c) Vatic. et Gussanv., et pene omnes Mss., hinc an-
531 SANGTI GREGORII MAGNI 532

haereditatis lenaciam nec tot hosredum affoctus incli- A gensque diluculo offerebat holocausta per singulos.
navit. Sequitur :
10. Nulla pene convivia sine culpa, propter volu.pt a-
CAPUT V [Vet.1V]. tem et loquacilatem. — Gum dicitur, mitlebat el sancti-
Vers. 3. — El fuit possessio ejus septem tnillia
ficabal illos, aperte demonstratur quid districtionis
ovium, et tria miltia camelorum, quingenta quoque juga erga illos praesens ageret, quibus absens solliciludine
boum,el quingentx asinx, ac familia multa nimise. non deesset. Sed hoc nobis est solerter intuendum
6. Opes sine amore passedit. Scimus, quia ad — quod,peractisdiebusconvivii,purgatio(i)persingulos
majorem dolorem ment?m commovent damna ma- adhibetur holocausti. Vir quippe sanclusnoveratquia
jora. Ut igitur ostendatur, quantae virtutis exstitit, celebrari convivia sine culpa vix possent. Noverat
multum fuisse dicitur, quod patienter amisit. Nun- quia magna purgatione sacrificiorum diluendae sunt
quam quippe sine dolore amittitur, nisi quod sine epula; conviviorum quidquid in semetipsis filii
; et
amore possidelur. Itaque dum substantia magnade- convivantes inquinaverant, paler sacrificium immo-
scribitur, et tamen paulo post patienter amissa per- lando tcrgebal. Nonnulla quippe sunt vitia quae a con-
hibetur ;
quam sine dolore perdidit, constat quia sine viviis aut separari vix possunl, aut certe nequaquam
amore possedit. Notandum quoque est, quod prius possunt. Pene semper enim epulas comitatur vo-
(c)
cordis divitiae, et post, opes corporis dcscribuntu-. .

fi luptag Nam dum corpU8 Q refectionia de i ectatione

Soletenim rerum abundantia tanto magis a divino
resolvilur, cor ad inane gaudium relaxatur. Unde
timore mentem solvere, quanto magis hanc exigit di-
scriplum est : Sedit populus manducare cl bibere, et
versa cogitare. Nam dum per multa spargitur, stare
surrexerunl ludere (Exod. xxxn, 6).
in intimis fixa prohibelur. Quod per semetipsam Ve-
ritas, cum parabolam seminantis exponcret, indicavil
11. Pene semper epulas loquacilas sequitur; cum-
dicens
que venter reficitur, lingua diffrenatur. Unde recle
: Qui seminatus est in spinis, hic est, qui ver-
dives apud inferos aquam appelere describitur, di-
burn audit, et sollicitudo sxculi istius, et fallacia divi-
cens Pater Abraham, miserere mei, et mitle Lax,a-
:
tiarum, suffocat vcrbum, ei sine fructu efficilur IMntlh.
rum, (d) nt intingal cxlrcmum digiti sui in aquam, et
xin, 22 ; Luc. vm, 7, 8 ; Marc. iv, 7). Ecce bentus
refrigerel linguam meam, quia crucior in hac flamma
Job et multa possidere dicitur, et paulo post divinis
(Luc. xvi, 24). Prius epulatus quotidie splendide di-
sacrificiis instanter deservire perhibelur.
7. Cuncla jam corde reliquerat. — Consideremus
citur ; et post aquam pelere in lingua memoratur.
Quia enim, ul diximus, inter epulas valde diffluere
ergo cujus sanctitalia isie vir fuerit, qui adtam sedula
Dei obsequia, et sic cccupatus vacavit. Necdum prae-
loquacitas solet, ex pcena indicat culpam, cum eum,
cepti virtus emicuerat, quae omnia relinqui praecipe
quem epulatum quotidie splendide Veritas dixerat, in

ret ; jam praceptionis C lingua plus ardere perhibebat. Hi qui chordarum har-
sed tamen bealus Job ejusdem
vim corde ssrvabat; quia nimirum substantiam suam moniam temperant, tanta hanc arte dispensant, ut
mente 20 reliquerat, quam sine deleclatione possi- plerumque, cum una tangitur, longe alia ac multis
interjacenlibus posita chorda quatialur cumque ista :
debat.
sonitum reddit, illa, quae in eodem cantu temperata
CAPUT VI.
Ibid. — Eratque vir ille magnus inter omnes Orien-
est, aliis impercussis, tremit. Sic ergo in Scriptura

tales.
sacraplerumque de virtutibus, sic de viliis agitur ul ;

8. Quantis divitiis afflueret. — Orientales viros esse dum loquendo aliud insinuat, tacendo aliud innole-
scal. [Vet. VI.] Nihil enim contra divitem de loqua-
praedivilesquis ignorat? Magous ergointerOrienlales
exstitit, ac si aperte diceretur : quia el divitibus ditior
citate memoratur ; sed dum poena in lingua dicitur,

fuit.
quas in convivio inter alias gravior fuerit culpa mon-
stratur.
CAPUT VII.
Vers. 4. — Et ibant /ilii ejus, et faciebanl (a) con- 12. Job octavo die sacrificium offerens, mysterium
vivia per domos, unuaquisque in die suo : et miltenles resurrectionis colit. — Cum vero septem fratres per
vocabant tres sorores suas, ut comederent et biberent dies singulos convivia facere describuntur, el peractis
cum eis. D diebus convivii, Job septem sacrificia offerre perhi-
9. Substantia dividenda inler filios,eorum corda betur aperte historia indicatquod beatus Joboctavo
;

non divisii. — Solet inter fratres major substantia, die sacrificium offerens mysterium resurrectionis
disoordiae fieri gravioris causa. inaestimabilem pa- colat. Dies namque qui nunc Dominicus dicitur, a
ternae institutionis laudem ! Et pater dives dicitur, et morte Redemptoris est tertius, sed in ordine condi-
Clii concordesasseruntur. Et dum dividenda intereos primus in conditione esl. Sed
tionis octavus, qui et
substantia aderat, corda tamen omnium indivisa cha- quia revolutus septimum sequitur, oclavus 21 recte
ritas replebat. numeratur. Quia ergo octavo die offerre septem sa-
CAPUT VIII [Vel. V, Rec. IV]. crificia dicitur, plenus septiformis gratiae Spiritu pro
Vers. 5. — Cumque in orbem transissent dies con- spe resurrectionis Domino deservisse perhibetur.
vivii, mittebal ad eos job, et sanctificabal illos, sur- Unde et psalmus pro octuva praescribilur, in quo gau-

(o) Mss. et Berthol., faciebant convivium per domos. (c) Deest pene in Compend., Ebroic. et aliis.
Aliae Ed , convivia. (d) M*s., ut intinguat extremum digiti sui in aqua.
(b) Plurimi Mss., pro sitigulis.
 : : :

533 MOHAUUM LIB. I. — IN CAPUT I B. JOB. 534

dium de resurrectione nuntiatur [Vet. Vll]. Sed \ vtrsutum, et Dei sapientiam. (I Cor. i, 24). Atque
quia beati Job filii tanla fuerant disciplina bonac in- hasc ipsa Sapientia per Salomonem dicit : Ego sa-
stitutionis accincti, ut neque per facta in conviviis, pientia habilo in consilio, et erudilis intersum cogita-

neque per vsrba delinquerent, aperte monstratur, tionibus (Proverb. vm, 12). Hus ergo terram inha-
cum subditur bilat Job, quia Sapientia, quae pro nobis passionis do-
CAPUT IX [Rec. V). lorem sustinuit, corda vitae consiliis dedita Bibimet
Ibid. — Dicebant enim : Ne forte peccaverint filii mei habitationem fecit.
et benedixerint Deo in cordibus suis. CAPUT XII [Vel X].

De alterius corde non esl temere judicandum.

13. Ibid. — Et erat vir ille simplex et reclus.

In rectores fideliumqui eorum opera nesciunt. Per- — 16. Simplicitatem et rectitudinem tenuit. — In
fectos quippe esse in opere el sermone docr.erat, autem mansuetu-
rectitudine justitia, in simplicitate
pro quibus de sola pater cogitatione metuebat. Quia do signatur. Plerumque nos cum rectitudinem ju-
vero de alienis cordibus judicare temere non debea- stiliee exsequimur, mansueludinem relinquimus; et

mus, in sancti hujus viri verbis agnoscimus, qui cum rnansuetudinem servare cupimus, justitiae recti-
non ait : Quia benedixerunl in cordibus suis : sed, Ne ludinem declinamus. Incarnatus £2 vero Dominus
forle benedixerinl Deo in cordibus suis. Unde bene g simplicitatem cum rectitudine tenuit: quia nec ia
per Paulum dicitur: Nolite judicare ante tempus, mansuetudine districtionem justitiae, nec rursum m
quoadusque veniat Dominus, qui illuminabit abscondita districtione justitiae virtutemmansuetudinis amisit.
tenebrarum, et manifestabit consilia cordium (I Cor. Undecum quidam, deducta hunc tentare adultera,
iv, 5). [Vet. VIII]. Quisquis enim in cogitatione a rec- voluissenl, ut in culpam aut immansuetudinis aut in-
titudine exorbitat, in tenebris peccat. Nos ergo tanlo justitiaa laberetur, ad utraque respondit dicens Qui :

minus debemus aliena corda audacler reprehendere, sine peccato est vestrum, primus in illam lapidemmit-
quanto scimus,quia visu nostro non possumus alienae tat (Joan., vin, 7). Dat simplicitatem mansuetudinis
cogitationis tenebras illustrare. (a) Sed hac solerter qui sine peccato est veslrum ; dat 2elum justiliae, pn-
intuendum est, quanta pater severitate potuit filio- mus in illam lapidem mittat.Unde et ei propheta dicit
rum opera corrigere, qui tanta sollicitudine studuit Intende, prospere procede, et regna propter veritatem
corda mundare. Quid ad haec rectores fidelium di- et mansuetudinem et justitiam (Psal. xliv, 5). Veri-
cunt, suorum et aperta opera
qui discipulorum tatem quippe exsequens, mansuetudinem cum justi-
nesciunt ? Quid
sua excusalione cogitant, qui in
in tia conservavit ut nec zelum rectitudinis in mansue-
;

commissis sibi nec vulnera actionum curant ? Ut tudinis pondere amitteret, nec rursum pondus man-
vero hujus sancti (b) operis etiam perseverantia de- suetudinis zelo rectiludinis perturbaret. Sequitur :
p
monslretur, recte subjungitur :
CAPUT XIII.
CAPUT X. Ibid. Timens Deum, et recedens a malo. —
Ibid. —
Sic faciebat Job cunctis diebus. 17. Deum quomodo timuit. Scriptum est de —
14. Job perseverantia. —
Scriptum quippe est illo El replevit eum spiritus timoris Domini (Isai. :

Qui perseveraverit usque in finem, hic salvus erit. xi, 3). Incarnatus enim Dominus in semelipso omne
(Mallh. x, 22; xxiv, 13.) In sacrificio igitur sancta quod nobis (rf) inspiravil, ostendit ut quod praecepto ;

actio, in cunctis autem diebus sacrificii, constantia diceret, exemplo suaderet. Juxta humanitatis ergo
sanctae actionis ostenditur. Haec breviter historiam naturam Redemptor noster Deum timuit ; quia ut
sequendo transcurrimus nunc ordo expositionis
; superbum hominem redimeret (c) mentem pro illo
exigit ut exordium repetentes, allegoriarum jam se- humilem sumpsit. Cujus bene per hoc, quod rece-
creta pandamus. dere a malo Job dicitur, et actio designatur. Ipse
CAPUT XI. [Vel. IX]. quippe recessit a malo, non quod faciendo contigit,
Vers. 1. — Vir erat in lerra Hus, nomine Job. sed quod inveniendo reprobavit quia vetustam, :

15. Sensus allegor. — Christus Job nomine desi- quam natus invenit, humanae conversationia vitam
gnatus. — Haec per historiam facta credimus, sed p. deseruit et novam, quam secum detulit sequacium
;

per allegoriam jam qualiter sint impleta, videamus. moribus impressit.

Job namque, utdiximus, interpretalur dolens Hus : CAPUT XIV [Rec. VI].
vero consiliator. Quem ergo aliura beatus Job suo Vers. 2. — Natique sunt ei septem fitii, et tres filise.

nomine exprimit, nisi eum de quo propheta loquitur 18. Septenarius numerus perfectus. — Quid in
dicens : dolores nostros (c) ipse portavit (Isai. liii, 4) ? numero nisi summa perfectionis accipi-
septenario
Qui Hus terram inhabitat, quia in corda populi con- tur? Ut enim humanae rationis causas de septe-
siliatoris regnat. Paulus quippe ail Christum Dei nario numero taceamus, quae asserunt quod id-

(a) Mss. Remig., Rem., Ebroic, etc, sed hac in re el aliae, habent, quod nobis imperavit.
solerter. (e)Usi Mss. S. Germ., Regii.Rem., etc, veteresqne
(b) Ita Corb., Germ. et pler. Mss. In Edit., hujus Edit. Paris. et Bisil. Unus Remig. habet, mortem
sanctiviri operis. pro itlo humilem sumpsit. IIoc M*. usus fortasse
(c) A
Mss. Corb. et nonnullis abest ipse, quod in Joann. Gilotius Campanus, in sua Edit. anno 1571,
Germ. additum secundis curis. utramque lectionem adoplavit; aliae postea Edit. re-
(d) Ita Mss. omnes, Rem., Uemi£., Colb., Cor- tinuerunt hanc unicam : mortem pro illo humilem
beiens., Turon., etc. Editio Baail. 1514, Paris. 1818, tumpsit.
335 SANCTI GUEGORII MAGNI 536

circo perfectus sit, quia ex primo pari conslat, et A. mundi, quas possident, dum pia opera faciunt, quasi
primo impari; ex primo qui diviJi potest, et primo per terra. viam ad coelestem palriam tendunt? Quia
quidividinon polest certissime sciinus quod;
se- igitur post sanetos apostolos tres istae fidelium dis-

ptenarium numerum Scriplura sacra pro perfectione tinctiones secutae sunt, recte post filios, tres filiae

ponere consuevit (Genes. n, 3). Unde et scptimo nata? memoranlur. Sequitur :

die Dominum requievisse ab operibus asserit. Hinc CAPUT XV.

est in requiem hominibus,
etiam quod septitnus dies Vers. 3. — Et fuit possessio ejus septem millia
sabbalum datus est. llinc est quod jubileus
id est, in ovium, el tria mitlia camelorum.
annus, in quo plenaria requies exprimitur, septem 21. Ouibus mnorentes, camelis viliosi gentiks
hebdomadibu? consummatur, qui monade (a) addita adwnbrati el Satnaritani. — Quia fideles auditores
noslrae adunationis impletur. ex varia conversalione collecti sunt, quod prius
[Vet. XII.] 19. Filii Job apostolos signant. — Nati universaliter, (d) memoratis filiabus, dicitur, hoc dis-
sunt ergo ei septem Ad praedicandum scilicet vi-
filii. tincte postmodum appellatione animalium subinfer-
riliter incedente9 apostoli. Qui dum perfectionis tur. Quid enim in 3eptem millibus ovium, nisi per-

praecepta peragunt, quasi superioris sexus fortitudi- fectam (e) ad quorumdam innocentiaaiexprimit, quae
nem in conversalione Hinc est enim, „ perfectionem gratiae, ex legis pascuis venit ? Quid
tenuerunt.
. .• .•/ »:___:_:..._: i; ® -. -ii.i 1 _:_: _ j _!__:...
- ,
quod perfectione sepliformisgratiae Spiritus implendi
. . : . .

vero in tribus millibus camelorum, nisi ad plenitu-

duodecim sunt elecli. A septenario quippe numero dinem lidei veniens, (/) torta gentilium vitiositas de-
in duodeuarium surgitur. Nam septenarius suis in signatur? [Vel. XIV.) In Scriptura aulem sacra ali-

separtibus multiplicatus, ad duodenarium tenditur. quando cameli nomine ipse Dominus, aliquando au-
Sive enim quatuor per tria, sive per quatuor tria tem populua genlilis cxprimitur. Cameli enim no-
ducantur, scptem in duodecim vertuntur (fi). Unde mine Dominus designatur, sicut ab eodem Domino
sancti aposloli, quia sanctam Trinitalem in quatuor Judaeis adversantibus dicitur : Liquantes culicem, ca-
partibus mundi praedicare mittebantur, duodecim melum glulientes (Mallh. xxin, 24). Culex enim su-
sunt elecli ; ut etiam numero perfectionem osten- surrando vulnerat, camelus autem sponle se ad SU9-
derent, quam vita et voce praedicarent. cipienda onera inclinat. Liquaverunt ergo Judaei cu-
20. Fi/ias fidelium plebes. Fidelium tres ordines. — licem, quia seditiosum dimitti latronem petierunt ;

Natx sunt et tres filix. Quid in filiabus, nisi 93 in- camelum vero glutierunt, quia eum qui ad susci-
firmiores fidelium plebes accipimus, (c) quae elsiad pienda nostrae mortalitatis onera sponte descenderat
perfectiouem operis nequaquam forti virtule per- exstinguere clamando conati sunt. Hursu9 camcli
manent, fidera tamen Trinitatis cognitam constanter nomine genlilitas deaignatur. Unde et Rebecca ad
tenent? In seplem ergo filiis ordo pra-dicaniium, iu " Isaac veniens (Genes. xxiv, Gl), dorso cameli dedu-
tribus vero filiabus multitudo significatur auditorum. citur ;
quia ad Chrislum ex gentilitate Ecclesia pro-
Possunt etiam per tres filias tres ordines fidelium perans, (g) in tortis viliosisque vitae veteris conversa-
designari. Post filios quippe liliae nominantur, quia tionibus invenitur. Quae Isaac viso, descendit ;
quia
post apostolorura conspectam fortitudinem, Ires dis- Domino cognito, vitia sua gentilitas deseruit, et ab
tinctiones fidelium in Ecclesia. conversatione secutae elatione celsitudinis ima humilitatis petiit. Quae el
sunt : pastorum videlicet, et coutinentium, atquccon- verecundata pallio velalur, quia coram illo ex an-
jugatorum. [ Vet. ...... ] Unde et Ezechiel propheta teacta vita confunditur. Unde et per Apostolum eis-
Ires liberatos viros audisse se asserit, Noe scilicet, dem gentibus dicitur : Quem ergo fructum habuislis
et Danielem, Job (Ezechiel xiv). Quid enim per
el tunc in illis, in quibus nunc erubescitis ? (Rom. vi, 21.)

Noe, qui arcam in undis rexit, nisi prsepositorum Quia igitur per oves, 24 Hebraeos a pascuis legis ad
ordo signatur; qui dum ad formam vitae populis fidem venientes accipimus, niliil obstat ut per ca-
praesunt, sanctam Ecclesiam in tentationum fluctibus melos, tortos moribus, atque onustos idolorum cul-
regunt ? Quid per Danielem, cujus mira abstinentia tibus, gentilium populos senliamus. Quiaeniraex se-
scribitur, nisi continentium vita figuratur; qui dum metipsis sibi invenerunt deos quos colerent, quasi a se-
cuncta, qua. mundi sunt, deserunt, despectae Baby- D metipsis eis onus in dorso excreverat, quod portarent.
lonia. alta mente dorainantur? Quid per Job, nisi [Vet XV.] 22. Potest etiam per camelos, quia (h)
bonorum conjugum vita signatur qui de rebus communia sunt animalia, Samaritanorum vita si-
:

(a) Hic variant Mss., aliis monadi addita, aliis plu- Mss. et pra?ter Gregorii mentem, paulo antea do-
;

ribus monade addito, praeferentibus. Ex his sunt centis tribus filiabus, nulla liliorum lacta mentione,
Corb., Germ., Utic. Ibidem in Uiic. et Ed. lcgitur, tres fideliura ordines significari.
nostrx adun. sutnma. Rcdundal summa depravatque (_) Ed. Vet. et Rec, ad percepliouem, quod babent
sfnsum. Gregorius qtnppe vocat monadem aduna- Utic et nonnulli Mss., Unus Vindoc. et al. adperfe-
tionem illam qua in mundi fioe congregandi sunt ctionis gratiam. Sequimur Ms. Corb.
elecii. ut ex sequentibus palebit. (t") Vatic
Gussanv., lota gentilium, mendose.
et
(b) Rem., Vindoc, Ebroic. vettuut. Vatic, Guss., uno verbo, intortis, repu-
(g) Gilot..
(c) In solis vulgaiis post accipimus, adjicitur fidem : gnantib., Mss. ac vct. Edit.
Sanctx Trtnit. tenentei, quod glossema rejiciendum (/<) Primus Rem., commune est animal. Corb. et
censuimus. Germ., commune sunt animat.
(d) Editi, memoralis fxliis el fitiab., renitenlibus
 :

537 MORALIUM LIB. I. 1N CAPUT 1 B. JOB. 538

gnari. Cameli namque ruminant, sed nequaquamun A, ostenditur. Unde Jerusalem tendens Dominus, asel-
gulam findunt.(a)Samaritaniquoquequaairuminant, lum sedisse perhibetur (Malth. xxi, 5). Quid est
quia ex parte legis verba recepiunt; et quasi ungu- enim sedendo(i.')asinum Jerusalem venire.nisi genti-
lam non findunt, quia eam pro parte contemnunt. lilatis simplicia corda possidendo, ea ad visionem
Quiet grave onus in dorso mentis tolerant, (b) quia pacis regendo et praesidendo perducere '? Quod uno
inomne, quod faciunt,sine spe aeternitaliselaborant. testimonio ostenditur:quiaet perboves('i) Ju-
et facili

Fidem quippe resurrectionis nesciunl. Et quid esse daeoe 25 operarii, et per asinum gentiles populi desi-

gravius atque onustius potest, quam afflictionem gnantur, cum per prophelam dicitur : Cognovit bos
saeculi praetereuntis perpeti, et nequaquam ad re- possessorem suum, et asinus prsesepe Domini sui
levationem mentis gaudia remunerationis sperare? (Isai. i, 3). Quis enim bos, nisi Judaicus populus
Sed quia in carne Dominus apparens, et Hebrceorum exstitit, cujus cervicem jugum legis attrivit? Et quis
populos perfectionis gratia implevit, et Samarita- asinus, nisi gentilitas fuit, quam quilibet seductor

norum quosdam ad cognilionem fidei, mira opera reperit quasi bruluui animal, et nulla ratione reni-
ostendendo, perduxit; dicatur recte de umbra, quae tens, quo voluit errore substravit? Bos ergo posses-
veritatem exprimeret, quod et septem millia ovium, sorem, et asinus Domini praesepe cognovit, quia et
et camelorum tria millia possideret. Sequitur: g Hebraicus populus Deum, quem colebat, sed ignora-
bat, reperit; et genlilitas legis pabulum, quod non
CAPUT XVI.
habebat, accepit. Quod igitur superius nominatis
Ibid. — Quingenta juga boum, el quingentx ovibus et camelis dicitur, hoc iuferius in bobus et
asinx. asinis replicatur.
23. Boum nomine quid designetur. Quid nomine 24. Prxdicatores Judxorum boves jugo legi presti.
asinorum. — Jam superius dictum est, quod in quin- — Habuit vero et anle Redemptoris adventum Ju-
quagenario numero, qui seplem hebdomadibus ac dcea boves, quia ad praedicandum misit operarios,
monade addita impletur, requies designatur; de- quibus voce Veritalis dicitur: Vx vobis, hypocritx,
nario autem numero lummaperfectionis exprimitur. qui circuitis mare et aridam, utfaciatis unum prosely-
Quia vero fidelibus perfectio quietis promittitur, tum; el cum fuerit faclus, facitis eum filium gehennx
quasi quinquagenario decies ducto ad quingentesi- duplo, quam vos (Mallh. xxin, 15). Quos graveju-
mum pervenitur. [Vet. XVI.] In Scriptura autem gum legis presserat, quia exteriora litterae mandata
sacra boum nomine aliquando hebetudo fatuorum, tolerabant. Quibus voce Veritatis dicilur: Venitead
aliquando bene operantium vita signatur. Quia enim me omnes, qui laboralis el onerati estis, et ego refx-

bovis nomine stultorum vecordia figuratur, recte per

f.
ciam vos. Tollite jugum meum super vos, et discile a
Salomonem dicitur : Slatimque eam sequitur quasi me, quia milis sum et humiliscorde (Matth.xi, 28, 29).
bos ductus ad victimam (Proverb. vn, 22). Rursum Quod ergo in Evangelio bene laborantibus requies
quia boum nomine vita uniuscujusque operantis quod hic juga boum quingenta
promittitur, hoc est
exprimitur, legis praecepta lestanlur, quae per memorantur: quia qui Redemptoris dominio colla
Moysen praecepit, dicens : Non alligabis os bovi tri- subjiciunt quo, nisi ad requiem, tendunt ? [Vet.
luranli (Deul. xxv, 4). Quod aperte rursum dicitur: XVII.] Unde et asinae quingentae perhibentur; quia
Dignus est operarius mercede sua (Luc. x, 7). Asi- vocatae plebes gentilium, dum ad requiera perveniro
norum quoque nomine aliquando stullorum pigritia, desiderant, cuncta mandatorum onera libenter por-
aliquando immoderata petulantium luxuria, aliquan- tanl.Uade bene.quod hanc requiem populus gentilis
do gentilium simplicitas designatur. Stultorum pi- appeteret, Jacobfiliosalloquenspropheticahocstuduit
gritia asinorum appellalione figuratur, sicut per voce signare, dicens Isachar asinus forlis, accubans
:

Moysen Non arabis in bove simul et asino

dicitur : (e) inter terminos, vidit requiem quod essel bona, et ter-
(Deut.xxn, 10). Ac si diceret Fatuos sapientibus
: ram quod opliraa, et supposuit humerum ad portan-
in praedicatione non socies, ne per eum qui impiere dum (Genes. 14, 15). Inter terminos namque ac-
rem non valel, illi qui praevalet obsistas. Immoderata cubare, est praestolato mundi fine requiescere, nihilque
quoque petulantium luxuria asinorum appellalione " dehisquae nuncinmedioversanlurquaerere.sedultima
exprimitur, ut propheta testatur, qui ait Quorum
: desiderare.Fortisque asinusrequiem ac terram opti-
carnes sunt ut carnes asinorum (Ezech. xxm, 20). mam videt, cum simplex gentilitas idcirco se ad robur
Asinorum rursus nomine, simplicitas genlililatis boni operis erigit, quia ad aeternae vitae patriam tendit.

(a) InCorb. etGerm., Samarii. In Reg., Samarei lens, nec in scriptoribus sacris peregrina. Optalus,
sic dicuntur lib. vi, epist. olim 3, etlib. vm, epist. lib. n de schism.Donati,cap.
3: Cathedramunicam...
olim21. sedil prior Petrus. Ila lib. i, cujus tu caihedram sedes ;
(6) ItaMss. Corb., Germ., Rem., etc, ac vel.Edit., el, quis cathedram sederet alteram.
pro id omne, quod legitur in Vatic. et Guss. (it) Gilot. et seq. Ed., Judxi op. At Corb. et pler.
(c) Rem., Remig., vetus Editio Basil., ita habent Mss., ludxx op. ; quod convenit seq., habuit Judxa
Al ia 1544, sedendo asinam. Hanc sequuntur recen loves, etc.
tiores Ed. Praeferenda videtur prior lectio, ut magis (e) Rem., Remig., Corb., Vindoc, et pene omnes,
accedens ad sancti Gregorii mentem,qui infra ex- accubans in terminos. Etinfra: In lerminos namque
plicat quid significet asinus, non asina. Caeterum se- habitare, etc.
dens asellum, etc, phrasis est Gregorio non inso-
539 SANCTI GREGURII MAGNI 540
Qu«(a)ad portandum humerumsupponit; quiacons- j^
Qu« convivia quomodo exhiberentur, adjungitur,
pecta superna requie, praeceptis eliam gravibus in cum prolinus subinferlur:
operatione se subjicit, el quidquid inlolerabilo pusil- CAPUT XX.
lanimitas asserit, hoc ei remune-
levc ac facile spes Ibid. — Unusquisque indie suo.
ralionis ostendit. Quia ergo ad aeternam requiem pro 28. Ju.xta mensuram intelligentiae pascendi audito-
electorum parteJudaea gentilitasque colligitur, recte res. — Si ignoranti» obscuritas sine dubitatione nox
quingenla juga boum, et quingentae asin® haberi cordis est, intellectus non immerito dies vocatur.
perhibentur. Sequitur: Uude et per Paulum dicitur: Alius judical diem inter

CAPUT XVIII [Vet XV11I\.

diem, alius judicai omnem diem (tlom. xiv, 5).
Ac si aperle dicat: Aliusquasdamnonnullis intermis-
Ibid. — Ac familia multa nimis. sis intelligit, alius veroomnia inlellectu possibilia
23. mundi prius vocati quam sapientes.
Slulti — ita ut sunt videnda cognoscit. Unusquisque ergo
(b)

Quid esl, quod prius animalium muliitudo describi- filius in die suo conviviumexhibet,|quiasanctus quis-
tur, et familia in exlremo memoratur: nisi quod ad
que praedicator juxta mensuram illuminatae intelli-
cognitionem fidei prius stulta mundi collecta sunt, gentiaa mentes audienlium epulis verilatis pascit. In
ut post ejus etiam astula vocarentur, Paulo attes- die suo Paulus feceral convivium, cum dicebat: Bea-
tante, qui ait: Non multi sapientes sccundum carnem, tiores eruntsisic permanserinl secundum mcum consi-
non multi polenles, non muld nobiles, sed qux stutta lium(I Cor.\u, 40). De die suo unumquemque ad-
sunt mundi, elegit Deus, ut confundat sapientes (l Cor.
monebat cogitare, cum diceret: Vnusquisque in suo
1,27)? Ipsa namque sanctae Ecclesiae principia, litte-
sensu abundet (Rom.xiv, Sequitur:
5).
rarum perhibentur ignara, ut videlicet, cunctis in
CAPUTXXI.
prwdicatoribus suis Redemptor ostenderet quod ad
Ibid. — Et millentes vocabanl trcs sorores suas, ut
vitam credentes populos non sermo, sed causa sua- biberenl cumeis.
comederent el
deret. Sequitur
29. Hi per filias Job significantur. Scriptura sacra
CAPDT XVIII [VetXlX]. modo cibus, modo — Sorores
ad convivium
polus. filii

Ibid. — Erat vir ille magnus inler omnes Orien-

vocant:quia infirmis auditoribus sancti apostoli re-
feclionis supernas gaudia praedicant, eorumque men-
tales.
les, quia a verilatis pabulo jejunas aspiciunt, divini
26. Christus humanitate cxieris similis, divinitate
singularis. — Quod Redemptor noster Oriens dicitur, eloquii epulis pascuDt. [Vel. XXI.] Bene autem dici-

propheta '£G testante perhibetur,

tur; Ut comederent et biberent cum eis. Scriptura
qui ait Et ecce
^™
:

sacra a
enira 8ttCra "* uand0 noDls
aliquando nobis est clbus
cibus,' al "3 uanQ0 po-
aliquando P°"
vir Oriens nomen e,us (Zach. vi, 12). Omnes ergo, r
L tuS - CibaS est in locis obscurioribu9 °- uia q ua * iex "
qui in hoc Oriente fide consistunt, recte Orientales >

ponendo frangitur, et mandendo glulitur. Potus

vocantur. Sed quia omneshomines tantummodo ho-
vero est inlocis apertioribus, quia ita sorbetur sicut
mines sunt, ipse autem Oriens Deus et homo, recle
dicitur, Erat magnus inter omnes Orientales. Ac si
invenilur. Cibum vidit propheta Scripturam sacram,
qui exponendo frangeretur, cum diceret Parvuli :

aperte diceretur: Omnes, qui in fide Deo nascuntur,

pelieiunl panem, et non erat qui frangeret eis (Thren.
superat; quia non ul ceeteros adoptio, sed nalura
iv. 4) id est, infirmi quique Scripturae sacrae valen-
:
illum divinitatis exaltat, qui etsi humanitate caeteris
tiores sententias petierunt exponendo comniinui sed ;
apparuit similis divinitate tamen mansit super om-
qui exponere debeat non valet inveniri. Potum vidit
nia singularis.
Scripturam sacram propheta, cum diceret: Omnes
CAPUT XIX [Rec. VII, Vel. XX]. sitientes venite ad aquas(Isai. lv, i). Si polus aperta

Vers. 4. — Et ibant filii ejus, et faciebant convi- mandata non essent, per semetipsam Veritas non
via per domos. clamaret: Si quis silil, veniat ad me el bibat (Joan.
27. In filiis Job convivia celebranlibus prxdicato- vn, 37). Quasi cibum et polum vidit propheta JudsEe
res intelligendi. — Filii facturi convivia per domos defuisse, cum dicerel: Nobiles ejus interierunl fame,
ibant, cum praedicalores
apostoli in diversis mundi D «' mulliludo ejus sili exaruit (Isai. v, 12). Paucorum
regionibus, virtutum epulas audientibus, quasieden- quippe est fortia et occulta 23 cognoscere ;
mul-
tibus minisirabant. Undeeteisdem filiis de esurien- torum vero, hisloriae aperta sentire. Et idcirco Ju-
tibus plebibus dicilur : Dale illis vos manducare da;ae nobiles non siti, sed fame interiisse asserit;

{Vatth.xiv, 17; xv, 32; Marc. vi, 37; Luc. ix, 13). quia hi qui praeesse videbantur, dum totos se exte-
Et rursum : Dimiltere eos jejunos nolo, ne deficiunt dederant, quod de intimis discu-
riori intelligentiae
in via. Id est, inpraedicatione vestraverbum consola- tiendo manderent non habebant. Quiavero sublimio-
tionis accipiant, ne a veritatis pabulo jejuni rema- ribus ab interno intelleclu cadentibus, parvulorum
nentes, in hujus vitae labore succumbant. Hinc rur- intelligentia et in exterioribus exsiccatur, recte illic
sum eisdem filiis dicitur: Operamini non cibum qui adjungitur: Mullitudo ejus siti exaruit. Ac si aperte
peril, sedquipermanet invitamxternam(Joan. vi, 27). dicerel : dum vulgus vilae suae studium deserit, jam

(a) Idem Mss. Quae : et ad portandum, humerum apponit.

(b) Corb., Germ. ac. pl. Mss. cum vet. Edit. Paris. et Basil., omnia ad inteltectum possibiha.
 :

5ii MORALIUM LIB. I. - IN CAPUT I B. JOB. 542

necfluenta historioeexquirit. Et occulta sacri eloquii A nis gloriam, cogitationum pulverem tergere, gres-

mandata el apert a se intellexisse testantur, qui re susque cordis ab interna elatione mundare? Nec ob-
probanti se judici conquerentes dicunt: Manducavi- slat ab omnimoda Mediatoris scientia quod dicitur :

mus et bibimus coram te (Luc. xm, 26). Quod aperte Ne forte: Nam
cuncia sciens, sed (c)in loculione sua

exponendo subjungunt: Et in plateis nostris docuisli ignorantiam nostram suscipiens, 28 atque dum sus-
(Ibid.). Quia ergo sacra eloquia in locis obscuriori- cipit docens, nonnunquam quasi ex nostra dubita-

in locisvero apertioribus tione loquilur, sicut dicit Filius hominis veniens,

bus exponendo franguntur, :

putas, inveniet fidem super teriam (Luc. xvm, 3),

ita, ul inventa fuerint, potantur, dicatur recte: Mit-
tentes vocabant tres sornres suas, ut comederent et bi- Expletis ergo conviviis, sacrificium Job pro filiis of-

ferens dicebat: Ne jorte peccaverint filii mei, et be-

berent cutn eis. Ac si aperte diceretur: infirmos quos-
que blanda ad se persuasione deducebant, quatenu- nedixerint Deo in cordibus suis; quia Redemptor no-

eorum mentes, etmagna per contemplationem disse. ster postquam praedicatores suos a malis impugnan.
tibus diluit, etiaui inter bona quae egerant a tentatio-
rentes pascerent, et parva per historiam tradentes
nutrirent. Sequitur nibusdefendit. Sequitur :

CAPUTXXII [Vet. XXII]. CAPUT XXIV [Vet. XXIV; Rec. IX].

Vers. 5. — Cumque in, orbem transissent dies con- \t

Ibid. — Sic jaciebat Job cunctis diebus.
vivii miltebat Job, et sanctificabat eos: consurgens- pro nobis jugiter obla-
32. Holocaustum a Christo
que diluculo ofjerebat holocausta persingulos. tum. Cunctis diebus Job sacrificium offerre non ces-
30. Christus prsedicatorum suorum corda mundat. — sat; quia sine inlermissione pro nobis holocaustum
in orbem dies convivii transeunt, cum prsdicatio- Redemptor immolat, qui sine cessatione Patri suam
num ministeria peraguntur. Peractisque conviviis, pro nobis incarnalionem demonstrat. Ipsa quippe
holocaustum Job pro filiis obtulit; quiapro apostolis ejus incarnatio nostrae emundationis oblatio est;
de praedicatione redeuntibus, Patrem Redcmptor cumque se hominem ostendit, delicta hominis inter-
exoravit. Bene autem mittendo sanclificare dicitur; veniens diluit. Et humanitatis suae mysterio perenne
quia dum sanctum Spiritum, (a) qui a se procedit, sacrificium immolat, quia et haec sunt aeterna quae
discipulorum cordibus tribuit, quiquid culpas inesse mundat.
poluit emundavit. Recleque ad offerenda holocausta 33. [Vet. XXV.] Quid hactenus de sensu hislor. et
diluculo consurgere perhibetur ;
quia per hoc quod moraiiprosequendum.
allegor., quiddeinceps de Igi- —
pro nobis intercessionis suae peliiionem oblulil, dis-
turquiainipso expositionis exordio sic personabeati
cussaerroris nocte, Lumana? mentis tenebras illu- Job nuntiari Dominum diximus, ut designari per il-
stravit; ne quo peccati contagio, ex ipsa prasdicatio- lum caput et corpus, id est, Christum et Ecclesiam
(]
nis gratia, mens in occullo polluatur; ne sibi quae
diceremus: postquam caput nostrum quomodo desi-
agit tribuat ; ne sibi tribuendo quae agebat, amitlat. gnatum credatur, ostendimus, nunc corpus ejus,
Unde recte subjungitur :
quod nos sumus, quomodo exprimatur, indicemus:
CAPUT XXIII [Vet. XXIU ; Rec. Vll\.
utquiaaudivimus ex hisloria quod miremur, cogno-
Ibid. — Dicebat enim, Ne forle peccaverint filii mei
vimus ex capite quod credamus; cousideremus nunc
et benedixerinl Deo in cordibus suis.
ex corpore quod vivendo teneamus. In nobismetipsis
Maculx a prxdicatoribus contractx quomodo di-
31.
namque debemus transformare quod legimus; ut
luendx. —
Deo quippe benedicere, id est maledicere,
cum per auditumse animus excitat, ad operandum
est de ejus munere sibi gloriam praeberc Underecte
quod audierit vita concurrat.
sanctis apostolis posl praedicalionem Dominus pedes
lavil (Joan. xm, 5); ut videlicet aperte monstraret
CAPUT XXV (Vet. XXVI, Rec. X].

quia plerumque bono opere peccati pulvis con-

et in Vers. i. — Vir erat in
Hus nomine Job.'
terra

trahitur, et inde loquenlium

inquinantur vestigia 34. Sensus Moralis.— Job eleclos significat. Qux
unde audientium corda mundantur. Nam saepe non- eorum afjectio circa terrena et xterna. Si Job dc- —
nulli dum exhortationis verba faciunt, quamlibet te- lens, et Hus consilialor dicitur, non immerilo pefr

utraque nomina electus quisque figuralur quia ni-

nuiler, sese intrinsecus, quia per (b) eos purgationis D ;

gratia derivatur, extollunt; cumque verbo aliena mirum consiliatorem animum inhabitat, qui dolens
opera diluunt, quasi ex bono ilinere pulverem malae de prssentibus ad sterna festinat. Nam sunt nonnulli
cogitationis sumunt. Quid ergo fuit post praedicatio- qui vitam suam negligunt et dum transitoria appe-
;

nem pedesdiscipulorum lavare, nisi post praedicatio- tunt, dum aeterna vel non intelligunt, vel intellecta

(o) 1 Corb., Vindoc, Ebroic, Utic, el al., qui ex ris.loi8, et aliae habent, sed in semetipso ignorantiam
se procedit. nostram suscipiens; sane mendose etcontra mentem
Mss. Anglic el plerique ex nostris, nec non
(b) Ita sancti Doctoris, quem Agnoitis haerelicis faventem
vet. Edit. Unus ex Vindorin. habet, prxdicationis inducunt. Consule quae in ejus Vila diximus, de
gratia. Ita eliam Belvac Verba sequentia priorem ipsiu3 doctrinaadversus Agnoitas. Lege etiam epist.
lectionem praeferendam suadere videntur Cumque : ad Eulog. Alexandr. patriarch., olim 4'2 lib. vm,
verbo aliena opera diluunt, quasi ex bono itinere pul- ind. 3, qui nunc est 10. Inqua a Christo etiam ho-
verem malx cogilationis sumunl. mineomnem ignorantiam amovet.
(c) Sic omnes Mss. nostri. At Edit. Basil. 1514, Pa-
548 SANCTI GREGORII MAGNI 544
contemnunt, nec dolorem sentiunt, nec habere con- A. Sunt namque nonnulli qui in bonis quse
timis sentit.
silium sciunt. Cumque superna, quae amiserunt, non faciunt sirnplices non sunt,dum non in his retribu"
consideranl, esse se, heu miseri ! in bonis(a) putant- tionem interius, sed exterius favorem quaerunt. Unde
Nequaquam enim ad veritatis lucem, cui conditi fue- bene per quemdam sapientem dicitur: Vx peccatori
rant, mentis oculos erigunt ; nequaquam ad contem- lerram ingredienti duabus viis (Eccli. n, 14).Duabus
plationem aiternae patriae desiderii aciem tendunt: quippe viis peccator terram ingreditur, quando et
sed semetipsos in his adquaeprojectisunt deserentes, Dei est quod opere exhibel, et mundi quod per cogi-
vices patriee diligunt exsilium quod patiuntur, et in tationem quaerit.

caecitate, quam tolerant, quasi in claritate luminis 37. A timore inchoat, in charitate consummatur. —
exsullanl. At contra electorum mentes dum cunotas Bene autem dicitur: Timens Deum, el recedens a
transitoria nulla esse conspiciunt, (b) ad qu;e sintcon- malo; quia sancla electorura Ecclesia simplicitalis
dilfo exquirunt ; cumque eorum satisfactioni nihil sua? et rectitudinis (e) viastimoreinchoat,sedcharitate
extra Deum sufficit, ipsa inquisitionis escrcitatione consummat. Cui tunc est funditus a malo recedere,
fatigala illorura cogitatio, in conditorie sui spe et cura ex amore Dei coeperit jam nolle peccare. Cum
contemplatione requiescit, supernis interseri civibus vero adhuc timore bona agit, a malo penilusnon re-
appetit ; et unusquisque eorum adhuc in mundo cor- g cessit ;
quia eo ipso peccat, quo peccare vellet, si

pore positus, mente jam extra mundum surgit, nulte potuisset. Recte ergo cum Deum Job
timere
aerumnam exsilii, quam lolerat, deplorat, et ad su- dicilur, recedere etiara a malo perhibetur; quia dum
blimem patriam incessantibus seamoris stimulis ex- metumehaiitas sequilur,eaquae(/"Jmenterelinquitur,
citat. Cum ergo dolens videt, quam sit aeternum quod ccgitationis propositum culpa calcatur.
eliara per
perdidit, invenit salubre consilium, temporale hoc [Vel. XXVIII]. Et quia ex timore unumquodque vi-
despicere quod percurrit; et quo magis con- crescit tium premitur, ex charitate autem virtutes oriuntur,
silii scientia, ut peritura29 deserat, eo augetur do- recte subjungilur:
lor, quod necdum ad mansura pertingat. Unde bene
per Salomonem
CAPUT XXVII [Rec. XII].
dicitur: (c) Qui apponit scienliam,
apponit dolorem (Eccles. 1, 18). (d) Qui enim scit jam Vers. 2. — Natique sunt el septem filii et tres ftlix.
summa quae adhuc non habet, magis de infiinis in 38. Seplem filii Job ioiidem dona Spirilus sancti
quibus retinetur dolet. sit/iiiftcant; Ires ftlix, spem, ftlem el charitalem. —
35. In lerra Hus, id est, in consilio habilant. — Septcm quippe nobis nascuntur, cum per con-
filii

Rectc ergo in terra Hua habitare Job

dicitur, quiain ceptionem bonae cogitationis, sancti Spiritus septem
uniuscujusque dolens animus p in nobis virtutes oriuntur. Hanc namque inlernam
scientiae consilio electi
tenetur. Intuendum quoque est quam nullus dolor prolem propheta dinumerat, cum Spiritus mentem
mentis sit in actione praecipitationis. Qui enim sine fecundat, dicens Requiescet super eum Spiritus Do- :

consiliis vivunt, quise ipsosrerum eventibus praeci- mini, spiritus sapientix et intellectus, spiritus con-
pites deserunt, nullo interim cogitationum dolore silii et fortitudinis spiritus scienlix et pietatis et re-
fatigantur. Nara qui solerter in vitae consilio figit plebil cuiu spintus timoris Domini (Isai., xi, 2). Cum
mentem, caute sese in omni actione circumspiciendo ergo per adventum Spiritus sancti, sapientia, intel-
consideral; et ne ex re quae agitur repentinus finis lectus, consilium, fortitudo, scientia, pietas ac timor
adversusque subripiat, hunc prius raolliter posito Dominiunicuique nostrum 30 gignitur, quasi man-
pedecogitationis palpat; pensat ne ab his quae agen- sura posteritas in mente propagatur, quae supernae
da suntformido prspediat; ne in his quae differenda noslrae nobilitatis genus eo ad vitam longius servat,
sunt praecipilalio impellat; ne prava per concupis- quo amori aeternitatis sociat. Sed habent in nobis
centiam aperto bello superent; ne recta per inanem septem filii Ires procul dubiosorores suas, quia quid-
gloriam insidiando supplantent. Job ergo in terra quid virile hi virtutumsensus faciunt, spei, fidei cha-
Hus habitat, dum mens electi quo magis per consi- ritatique conjungunt. Neque enim ad dcnarii perfec-
liumvivere nititur, eo angusti itineris dolore fatiga- tionera septem filii perveniunt, nisi in fide, spe et
lur. Sequitur: " charitiite fuerit omne quod agunt. Quia vero hanc
CAPUT XXVII [Vel. XXVII, Rec. XIj. praeeuntium virtutum copiam multimoda bonorum
Ibid.— Simplex et reclus, timens Deum, et rece- operum cogitatio sequilur, recte subjungitur :

densamalo.
CAPUT XXVIII [Rec.XIIl].
36.Justisimplicilas elrectitudo. — Quisquisaeternam
patriam appetit, simplex proculdubioet rectus vivit: Vers. 3. — Et fuil possessio ejus septem millia
simplex vididicetopere, rectus fide; simplexin bonis ovium et tria millia cameiorum.
quas inleriusperagit, reclus in summis quae in in- 39. Oves possidet qui menlem innoxiam inlus veri-

(a) Editi, in bonisfelicesputant. Expunximusto/Wi- (ii)Ila duoMss. Keg., et Corb. nonnulli. Ebroic.
ces, ul merumglossema Mss. incognitum. unus ex Remig., Compend., Longip. Qui enim :

(6) Colb. et Corb., ad quem

Reg., ad quod. scientiam summamadhuc nonhabet, minus de, etc.
(e)Rem., Remig., Vindoc, Corb., Reg., aliiqucan- (e) Vindocinenses, vias a timore inchoat.
tiq. sic legendum docenl. In edit., qui addit scientiam Sic antiquior Rem., Corh., Gerra., Vindocin.
(f)
additet dolorem. etc. Editi, qux metu relinquiiur.
 545 MORALIUM LIB. I. — IN CAPUT I. B. JOB. 546
late pascit. — Servata quippe veritate historiae, imi- A mus, levius onera aliena toleraraus. Cumque nos
tarispiritaliterpossumus,quodcarnaliteraudimus.(«) quasi singularis sapientias aliitudo non elevat, ad
Ovium enim seplem millia possMemus, cum cogita- perferendam alieni cordis inertiam, mens se nostra
tiones innocuas, perfecta cordis ruunditia, intra uos- aequanimiter inclinat. Recte autem sive juga boum,
metipsos inquisito verilatis pabulo pascimus. sive asinas quingentae referuntur quia vel in
hoc, ;

40. Camelos possidet, qui quod in se altum ac lor- quod prudenter sapimus, vel in hoc, quod humiliter
tuosurn, aut fidei subdit, nut prx charitale fleclit. — ignoramus, dura «aternae pacis requiem quaerimus
Eruntque nobis in possessione etiam tria miliia ca- quasi intra jubilei numerum tenemur. Sequitur:
melorum, si omne, quod in nobis altum ac lortuo- CAPUT XXX [Vet. XXXI, Rec. KIV].
sum est, rationi fidei subditur, et sub cognitione Tri- Ibid. — Ac familia multa nimis.
nitatis, sponte in appetitu burnilitatis inclinalur. Ga- 42. Multa familia est muliitudo cogilationum cohi-
melos quippe possidemus. si quod altum sapirnus, benda. — Multam nimis familiam possidemus, cum
humiliter deponamus. Caraelos procul dubio possi- cogitationes innumeras sub mentis dominatione re-
demus, cum cogitationes nostras ad infirmitaiis fra- stringiraus; neipsasuimultitudineanimumsuperent,
ternae compassionem flectimus, ut vicissim onera
ne perverso ordine discretionis nostra? principatum
nostra portantes, aliena; inlirmitati compati condes-
g bene cogilationum turba multae familiee
calcent. Et
cendendo noverimus. Possunt etiam per camelos, qui appellatione signatur. Nam scimusquod abaente do-
ungulam nequaquam findunt, sed tamen ruminanl, mina, ancillarum linguae perstrepunt, silentium de-
terrenarum rerum bonae dispensationes inlelligi quas serunt, deputati operis ofticia negligunt, totumque
:

quia habent aliquid saeculi, et aliquid Dei, per com- sibimet ordinem vivendi confundunt. At si repente
mune eas necesse est animal designari. Neque enim domina veniat, mox perstrepentes linguae reticent,
terrena dispensalio, quamvis aeternae utilitati serviat, olficiauniuscujusque operis repetunt sicque ad ;

sine perturbalione mentis valet exhiberi. [ Vet. opus proprium, ac ai non recesserint, revertuntur.
XXIX. ] Quia igitur per hanc et ad prssens mens Si igitura dorao mentis ad monumentum ralio dis-
confunditur, et in perpetuum merces paratur, quasi cedat, quasi absente domina, cogitationum se clamor,
commune animal, et aliquid de lege habet, et aliquid velut garrula ancillarum turba multiplicat. Ut autem
non habet. Ungulam namque non findit, quia nonse ratio ad mentem redierit, mox se confusio tumul-
penitus anima ab omni terreno opere disjungit sed ;
tuosa compescitjet quasi ancillae se ad injunctum
tamen ruminal, quia bene dispensando temporalia, opus lacite rcprimunt, dum cogitationes protinus

per certitudinis fidiiciam coeleslia sperat. Terrenee causis se propriis adutilitatem subdunl. Possidemus
igitur dispensationes, quasi camelorum more, capile ergo multam familiam, cum recto jure innumeris co-
'"'
legi concordanl, pede discrepant ;
quia et cceli sunt gitalionibus rationi3 discretione dominamur. Quod
illa qua? juste viventes appetunt, et hujus mundisunt nimirura cum solerter agimus, jungi per eamdem
ea in quibus opere versantur. Nos ergo cum easdem discretionem angelis conamur. Unde et recte sub-
terrenas dispensationes cognitione Trinitatis subdi- jungitur :

mus, quasi camelos possidemus. Sequitur

(b) fide :
CAPUT XXXF.
CAPUT XXIX [Vet. XXX] Ibid. — Eratque vir ille magnus inler omnes Orien-
Quingenta quoque juga boum, et quingentx asinx. tales.

41. Boum juga concordes virlutes. Asinx lascivien- 43. Earum refrenatione magni efficimur. — Tunc

tes, molus aut cogitationes simpliccs.Juga boum — namque magni inter omnes Orientales efficimur, cum
in usum nostrae possessionis sunt, (c) cum concordes eis spiritibus, qui orienti luci inhaerent, pressa car-
virtutes exarant duritiam mentis.Quingentas quoque nalis corruptionis nebula, discretionis nostrae radiis,
asinas possidemus, cum lascivientes motua restrin- in quantum possibilitas suppetit, sociamur. Unde et
gimus; et quidquid in ncbiscarnale exsurgere appe- per Paulum dicitur : Nostra conversatio in ccelis est
tit, cordis dominatu refrenamus. Vel certe
spiritali (Philipp. iii, 20). Quisquis temporalia ac defecliva
asinas possidere, est cogitationes intra nos simplices sequitur, occasum petit quisquis vero superna desi- ;

regere : quae dum non " derat, quia in Oriente babilet, demonstrat. Magnus
in subtiliori intellectu currere
valent quo quasi pigrius ambulant, eo fraterna one- ergo non inter Ocridenlales, sed inter Orientales ef-
ra mansuetius portant. Sunt namque nonnulli qui ficitur, qui non (e) inter malorum actiones ima et

dum alta non intelligunt, (d) ad exteriora conversa- fugitiva quaerentium, sed inter choros proficere su-
tionisoperasehumiliuspiemunt.Beneergoperasinas, pernorum civium conatur. Sequitur:
pigrum quidem animal, sed tamen portandis oneri- CAPUT XXXII [Vet. XXXII, Rec. XV].
bus deditum, 31 simplices cogitationes accipimus Vers. 4. Et ibant filii ejus, et faciebanl convivium
;

quiadum nostram plerumque ignorantiam cognosci- per domos, uniusquisque in die suo.

(a i Rem. et Remig., Corb., Germ. : Oves enim septem (d) Sic Mss. Corb. et Germ., qua particula praepa-
miilia. Ita veteres Edit. Paris.et Basil. ratio animi indicatur. Mox verbum premunt perinde
(b) Sic Mss. In Vulgatis additur : intra indivisibilem est ac deprimunl. In Edit., per exleriora.
numerum, sive, etc. (e) Antiq. Rem., qui non inter actionis ima et fugi-
(d) Ebroic, S. Ebrulph., Germ. et alii, cum cordis tiva. Corb. non habet malorum.
virtutes exarant.
 U: SANCTl GREGORII MAGNI 318
44. Virtutes singulse,in die suo convivium faciunt. \ sublevat, quasi per dies suos numerosa soboles pas-
«- Filii per domos convivium faciunt, dum virlutes cenda conviviura parat. Sequitur :

singulae (a) juxta modum

proprium mentem pascunt. CAPUT XXXIII [Vet. XXXIU, Rec. XVI].
Et bene dicitur Vnusquisque in die suo. Dies enim
: Ibid. —
Et millentes vocabanl tres sorores suas, ut
uniuscujusque filii, est illuminatio uniuscujusque comederent et bibercnt cum eis.
virtutis. Ut enim haec ipsa dona breviter septiformiti 46. Ad convivium virtulum invitandx, spes, fides,
gratias replicem, alium diem habet sapientia, alium charitas. — Cum virtutts nostrae in omne quod
intelleclus, alium consilium, alium fortitudo, alium agunl, spem, fidem, et charitatem ciunt, quasi
(<•)

scientia, alium pietas, alium timor. Neque enim boc operatores filii, tres ad convivium sorores vocant,

est sapere, quod inlelligere quia multi aeterna qui- ; ut fides, spes et charitas in opus bonum gaudeant
dem sapiunl, sed haec inlelligere nequaqunm pos- quod unaquseque virlus administrat. Quae quasi ex
sunt. Sapienlia ergo in 32 die suo convivium facit, cibo vires accipiunt, dum bonis operibus fidenliores
quia mentem de asternorum spe et certitudine fiunt ; et dum post cibum contemplationis rore in-
suo convivium parat quia
reficit. Intellectus in die fundi appetunt, quasi ex poculo (d) ebriantur.
;

in eo quod audila penetrat, reficiendo cor, tenebras [Vet. XXXIP.J 47. Ipsis bonis qux agimus, ad
ejus illustrat. Consilium in die suo convivium exhi- n dcteriuspropiniuamus. Sed quid esl, quod in hac —
bet ;
quia dum esse praecipitem prohibet, ratione ani- vila sine quavis tenuissimi contagii inquinalione
mumreplet. Fortiludoin diesuoconvivium facit; quia peragatur'.' Nonnunquam namque ipsis bonis quee
dum adversanon meluit, trepidanti menti cibos con- agimus ad deterius propinquamus ;
quia dum laeti-

fidentiae apponit. Scientia in die suo convivium parat, tiam menti pariunt, quamdam etiam securitatem
quia in ventre mentis ignorantiae jejunium superat. gignunl dumquemens secura redditur, in lorporem
;

Pietas in die suo convivium exhibet, quia cordis vis- Uxatur. Nonnunquam vero (e) aliquantula elatione
cera misericordiae operibus replet. Timor in die suo nos polluunt ;et tantodejectiores apudDeum faciunt,
convivium facit quia dum premit mentem, ne de
; quanto apud uosmetipsos tumidiores reddunt. Unde
praesentibus superbiat, de futuris illam spei cibo bene subjungitur
confortat. CAPUT XXXIV [hec. XVII].
Vers. 5. Cumque in orbem transissent dies convi-
45. Si ab invicem separentur, deficiunt. — Sed il- vii, mittebatJob, et sanctificabat eos.
lud in hoc filiorum convivio perscrutandum video, 33 47. In bonis operibus purganda intentio. — Per-
quod semetipsos invicem pascunt. Valde enim sin- acto quippe orbe dierum convivii, mittere ad filios,
gula quaelibet virtus destituitur, si non una alii virtus eosque sanctificare, est post virtutum sensum, inten-
virtuti sufTragetur.Minor quippeest sapientia, si in- " tionem cordis dirigere, el omne quod agilur, districta
tellectu careat et valde inutilis intellectus est, si ex
; relraclationis discussione mundare ne bona aesti- ;

sapientia non subsistat ;

quia cum alliora sine sapien- menlur quae mala sunt ; ne saltem veraciter bona
tiae pondere penelrat, sua illum levitas gravius rui- putentur sufficientia, cum perfecla non sunt. Sic
turum levat. Vile est consilium, cui robur fortitudinis enim mens plerumque decipitur, ut aut qualitale
deest quia quod tractando invenit, carens viribus,
;
mali, aut boni quantitate fallatur. [Vel. A'.YAT.] Sed
usque ad perfectionem operis non perducit et valde : hos virtutum sensus melius preces quam discussiones
fortitudo destruitur, nisi per consilium fulciatur ;
inveniunt ; nam ea quas perscrutari in nobismetipsis
quia quo plus se posse conspicit, eo virtus sine ra- plenius nitimur, saspe verius orando quam investi-
tionis moderamine deterius in praeceps ruit. Nulla gando penelramus. Cum enim mens per quamdam
est scientia, si ulilitatem pietatis non habet;quia compunctionismachinamad altasustollitur, (/)or:ine,
dum bona cognita exsequi negligit, sese ad judicium quod ei de se ipsa occurrerit, sub se ipsa dijudicando
arctiuB stringit. Et valde inutilis est pietas.si scientiae certius contemplatur. Unde et recte subjungitur :

discretione carel ;
quia dum nulla banc scientia illu- CAPUT XXXV [Rec. XVIII\.
minat, quomodo miserealur ignorat. Timor quoque Ibid. — Consurgensque diluculo ofjerebat kolocausta
ipse nisi has etiam virtules habuerit, ad nullum opus D per singulos.
procul dubio bonae actionis surgit quia dum ad ;
48. Holocaustum precis pro singulis virtutibus pur-
cuncta trepidat ipsa sua formidine a bonis omnibus gandis oflerendum. —
Diluculo namque consurgimus,
torpens vacat. Quia ergo alternato ministerio virtus cum compunctionis luee perfusi humanitatis nostree
a virtute reficitur, quod apud se filii
recte dicitur noctem deserimus, et ad veriluminis radios, oculos
vicissim convivantur. Cumque una aliam sublevando mentis aperimus. Atque holocaustum per singulos

(a) Secundus Rem., 1 Remig. Corb. et Germ., juxta pondetverbo vocabant.

modum, propriam mentem parcunt. Ita Edit. Paris. (d) Mss. fere omnes, quasi ex poculo debriantur.
1640. (e) In Edit. hic addiiur virtutes, quod abest a Mss.
(6) Primus Remig., et valde fortitudo destituitur. hujus vocis loco subaudi opera bona.
(c) Omnes, Rem., Remig., Longip., Corb., Germ., (/) Antiq. Rem., Curb., Germ., 1 Remig., Vindoc,
Ebroic, etc. Spem, fidem et charitatem sciunt,
:
Ebroic et alii Mss. Norm. Omnequodei dese ipsa, sub
quasi operatores, etc. Carnot. habet. Spem, fidem : se ipsa est, dijudicando, etc. 2 Rem. et 2 Remig. :

et charitatem siliunt. Legendum, spem, fidem et cha- Omne quod ei de seipsa altum videbalur, sub seipsa,
ritatem ciunt, a cio voco. Sane fulciuntur minus res- etc
 ;

549 MORALIUM LIB. I. — IN CAPUT I B. JOB. 550

filios oQerimus, cura pro unaquaque virtute Domino A gine pensemus, ne ex malo ortu prodeant, etiam si

hostiam nostrce precis immolamus nesapientia ele- : recta sunt quae ostentant. Unde hic quoque recte
vet ; ne intelleetus, dum subliliter currit, aberret ne ; subjungitur :

consilium, dum se multiplicat, confundat ne forti-

CAPUT XXXVI
;

[Vet. XXXVII, Rec. XIX}.

tudo, dum fiduciam pr.-ebel, praecipitet ; nescientia,
dum novit et non diligit, inflet ; ne pietas, dum ss Ibid. — Dicebal enim : Me forte peccaverint filii mei,
extra rectitudinem inclinat, intorqueat ; ne timor, tl benedixerint Deo in cordibus suis.

dum plus justo trepidit, in de^perationis foveam 50. Varise hostis insidix ; ut bona opera vitiet, in

mergal. Cum ergo pro unaquaque virtute, ul pura operis initio, in progressu, in fine. — Filii in cordibua
esse debeat, preces Domino fundimus, quid aliud rnaledicunt, cum recta nostra opera a non rectis co-
quam numerum holocaustum persin-
juxta filiorum gitationibus prodeunt ; cum bona in aperto exerunt,
gulos exbibemus ?Holocaustum namque totum incen- sed in occulto noxia moliuntur. Deo quippa maledi-
sum dicitur. Holocaustum igitur dare, cum mentes nostrae se de se aestimant habere
est totam cunt,
mentem igne compunctionis incendere, quod sunt. Deo maledicunt, cum se et ab illo acce-
ut in ara
amoris cor ardeat, et quasi delicta propriae sobolis, pisse vires intelligunt, sed tamen de ejus muneribus
inquinamenta cogitationis exurat. n propriam laudem quaerunt. [Vet. XXXVIII.] Scien-
49. f Vet. XXXVI. lltud non ofjert qui intemos
] dum vero est. quod bona nostra tribus modis anti-
motus non frenal. —
Sed ha?c agere nesciunt, nisi quus hostis insequitur, ul videlicet hoc, quod rectum
hi qui priusquam cogitationes ad opus prodeant, in- coram hominibus agitur, in internijudicis conspectu
ternos suos molus sollicile circumspicientes frenant vitietur. Aliquando namque in bono opere intentionem

(a) haec agere nesciunt, nisiqui virilicuslodiamunire polluil, ut omne, quod in actione sequitur, eo purum
mentem noverunl. Unde recteinopinata morte exstin- mundumquenon exeat.quo hoc aborigineperturbat.
ctuslsboseth dicitur, quem etScriptura sacra non in Aliquando vero intentionem boni operis vitiare non
domo ostiarium, sed osiiariam habuisse testatur, di- pravalet, sed in ipsa actione se quasi in itiDere op-
cens Venienles filii Remmon Berothitx, Rechab et
: ponit ut cum per propositum menlissecurior quis-
;

Banaa, ingressi sunt fervente die domum Isboseth, que egreditur, subjuncto latenter vitio, quasi ex in-
qui dormiebat super stralum suum meridie. Ingressi sidiis periraatur. Aliquando vero nec intentionem

sunt autem domum ; et osliaria domus purgans triti- vitiat, nec in itinere supplantat, sed opus bonum in
cum obdormivit. Assumenles spicas tritici, latenter fine actionis illaqueat ;quantoque vel a domo cordis,
ingressi sunt, el percussemnt eum in inguine. (II vel ab itinere operis longius recessisse se simulat,
Reg. iv, o.) Ostiaria Iriticum purgat, cum mentis tanto ad decipiendum bonae actionis terminum astu-
cuslodia discernendo virtules a vitiis separat. Quae tius exspectat; et quoincautum quemque quasi rece-
si obdormierit, in mortem proprii Domini insidialores dendo (e) reddiderit, eo illumrepentino nonnunquam
admittit ;
quiacnmdiscrelionissollicitudo cessaverit, vulnere durius insanabiliusque transfigit.
ad interficiendum animum malignis spiritibus iter 51. Intentionem quippe in bono opere polluit, quta

pandit. Qui ingressispicas tollunt, quia mox bonarum cum facilia ad decipiendum corda hominum conspi-
cogitationum germina auferunt. Atque ininguinefe- cit, eorum desideriis auram transitorii favoris appo-
riunt, quia virtutem cordis deleclatione carnis occi- nit; ut in his, qua? recta faciunt, ad appetenda ima,
dunt. In inguine quippe ferire, est vitam mentis dele- forlitudine intentionis inclinentur. Unde recte sub
ctatione carnis perforare. Nequaquam vero Isboseth Judaeae specie, de unaquaque anima laqueo miserae
iste morte succumberet, si non ad ingressum
hac intentionis capta, per prophetam dicitur: Facli sunt
domus mulierem, id esl, ad menlis aditum mollem hostes ejus in capile. Ac si aperte (Threnn. i, 5) dice-
custodiam deputasset. Fortis namque 34 virilisque retur Cum bonum opus non bona intentione sumi-
:

sensus prspponi cordis foribus debet, quem nec ne- tur, huic adversantes spiritus ab ipso cogitationis
gligentice somnus opprimat, nec ignoranliae error exordioprincipantur;tantoqueeampleniuspossident,
fallat. Unde bene et Isboseth appellatus est, qui quanto et per initium dominantes tenent.
custode femina hosiilibus gladiis nudatur. Isboseth D 52. Cum vero intentionem vitiare non praevalect,
quippe vir confusionis dicitur. Virautem confusionis (d) in via positos laqueos tegunt, ut in eo quod bene
est, qui forti mentis custodiamunitus non est quia ;
agitur corexallans se ex latere ad vitium derivetur ;

dum virtntes se agere astimat, subintranlia vitia(i) quatenus quod inchoans aliter proposuerat, in actione
nescientem necant. Tota itaque virtute muniendus longe aliter quam cceperat percurrat. Saepe enim
est aditus mentis, ne quando eam insidiantes hostes bono operi dum laus humana obviat, mentem ope-
penetrent foramine neglectae cogitationis. Hinc Salo- immutat quae quamvis quaesita non fuerat,
rantis :

mon ait : Omni custodia serva cor tuum, quoniam ex tamen oblata delectat. Cujus 35 delectatione cum
ipso vita procedit
(Prov. iv, 23). Virtutes ergo quas mensbeneoperantisresolvitur, abomniinlentionisin-
dicimus dignum est ut summopere ab intentionis ori- timae vigoredissipatur.Saepe se beneinchoatae nostrae

(a) Ita Corb., Kemenses, duo Remig., Lyr., Bigot. (c) Plurimaeedit., quasi recedendo securumreddiderit.
etnonnullae Editiones, maximo vcteres Paris. et Ba- Redundat securum.et abest a Mss.Corb., Gerra., etc.
sil. AtGilot., Vatic, Guss., hxc cavere. (</j Antiquior Rem., Turon., S. Mart., Corb., et
(6)Quidam Mss., nescientem mentem necant. nonnulli, in via positus laqueos tegit.
851 SANCTI GREGORII MAGNI 552

justitiae.ex latere ira subjungit , et dum zelo rectilu- A 'H' c a P' e subjungitur Decem autem vivi reperli sunt
:

dinis immoderatius mentem turbat, cunctam quielis inter eos qui di.verunl ad Ismael Noli occidere: nos,

intim» salutem sauciat. Seepe gravitatem cordis, quia habemus thesauros in agro frumenti el hordei,el
quasi ex latere subjuncta tristilia sequitur atque ;
olei,et mellis ; et non occidit eos (Jer.xu, 8). Tbe-
omne opus quod mens bona intentione inchoal, haec saurus quippe in agro est spes in pcenitcntia, quae

velamine moeroris obumbrat. Quae et nonnunquam quia noncernitur, quasiin lerra cordis suffossa con-

tanto tardiusrepellitur.quanlo et pressae menti quasi tinetur. Qui ergo ihesauros in agro habuere, servati

serior famulatur. Saepe se bono operi laetitia immo- sunt ;

quia qui post incautelae suae vitium.adlamen-

derata subjungit ;
cumque plusmentem quamdecet, tum 36 pcenitentiae redeunt, nec capti moriuntur.

hilarescere exigil, ab actione bonaomne pondus gra- 53. Cum vero antiquus hostis neque in exordio
vitatis repellit. Quia enim bene etiam inchoantibus intentionis ferit, neque in itinere actionis intercipit,

subesse in itinere laqueos Psalroista conspexerat, duriores in line Quem tanto nequius
laqueos tendit.
rccle prophetico plenus ppirilu dicebat Ia via hac, : obsidel, quanto solum
remansissead decipiendum
sibi

qua ambulabam, absconderunt (a) laqueum mihi(Psal. videt. Hos namque fini suo appositos laqueos Pro-

cxli, 4). Quod bene ac subtiliter Jeremias insinuat, pheta conspexerat, cum dicebat lpsi calcaneum :

qui dum gesta foris referre studuil, quae intus apud g meum observabunt (Psal. i.v, 7). Quia enirn in calca-
nosmelipsos gererentur indicavit, dicens : Venerunt neo finis est corporis, quid per hunc nisi terminus
octoginta viri de Sichem, et de Silo, et de Samaria, signatur actionis ? Sive ergo maligni spiritus, sive
(b)rasi barba, et scissis vestibus, (c) squalentes ;muncra pravi quique homines, illorum superbiae sequaces,

el manu, ut o(]errcnt in domo Do-

thus habebant in calcaneum observant, curu actionis bonae finem vi-

mini. Egressus autem lsmael filius Nalhanix in oc- tiire desiderant. Undeeteidem serpenti dicitur : lpsa

cwium corum de Maspha, incedens el plorans ibat. tuum observabit caput, et tu calcaneum ejus (Genes.

Cumque occurrisset eis, dixit ad eos : Venile ad Go- m, 15, sec. LKX). Caput quippe serpenlis observare,
doliam filium Aicham. Qui cum venissent ad medium est initia suggestionis ejusaspicere, et(e) manu solli-

civitatis, interfecit eos(Jerem. xlt,5). Barbam quippe citae considerationisacordisaditu funditusexstirpare.

radunt, qui sibi de propriis viribusfiduciam subtra- Qui lamen cum ab initio deprehenditur, perculere
hunl. Vestes scindunt, qui sibimetipsis in exterioris calcaneum molilur, quia elsi suggestione prima in-
decoris laceratione non parcunt. Oblaturi in domo tentionem non percutit, decipere in fine tendit. 8i
Domini thus et munera veniunt, qui exhibere se in autem semel cor in intentionecorrumpitur, sequen-
Dei sacrificio orationem cum operibus pollicentur. tis aciionis medietas, et terminu3 ab hoste callido
Sed tamen si se in ipsa sanctae devotionis via caute n secure possidetur quoniam totam sibiarborum fru- ;

circumspicere nesciunt, lsmaelNathaniae filius in eo- ctus ferre conspicit, quam veneni dente in radice vi-
rum occursum venit; quianimirum malignus
quilibet tiavit. Quiaergo summa cura vigilandum esl.ne vel
spiritus, prioris sui, Satanae videlicet exemplo, in bonis operitjus serviens mens, reproba intentione
superbiae errore generatus, se ad laqueum deceptio- polluatur, recte dicitur: Ne forle peccaverint filii mei,
nis opponit. De quo et bene dicitur : Incedens et el benedixerint Deo in cordibus suis. Ac si aperle di-
plorans ibat ; quia ut devotas menlesinterimere fe- ceretur Nullum est
: bonum, quod foris agitur, si
riendo praevaleat, semetipsum quasi sub velamine non pro eo intus ante Dei oculos innocentiae victitna

virtulis occultat et dum concordare se vere lugen-

; in ara cordis immolalur. [Vet. XXXIX}. Tota itaque
libus simulat, ad cordis intima securius admissus, virtule perspiciendus est fluvius operis, si purus e-
hoc, quod intus de virtutelatet, (rf) occidil. Qui ple- manat ex fonte cogitationis. Omni cura servandus
rumque se spondet ad altiora provehere. Unde et est a malitiae pulvere oculuscordis ; ne hoc, quod in

dixisse perhibetur, Venitead Godoliam filium Ai- actione rectum hominibus ostentat, apud semetipsum
cham ; atque dum majora promittit, etiam minima pervitium pravae intentionis inlorqueat.
subtrahit. Unde et recte dictum est Quicum venis- : 5i. Ideo ctirandutn, ne bona opera nostra pauca
sent ad medium eivilatis, interfecil eos. Viros ergo rv sint, aut indiscussa. — Curandum itaque est ne bona
ad offerenda Deo munera venientes, inmedio civita- nostra pauca sint; curandum ne
indiscussa ne aut ;

tis interficit : quia divinis deditae operibus mentes, pauca agenles, inveniamur steriles;aul indiscussa
nisi magna se circumspecione cuslodianl, hoste su- relinquentes, vecordes. Nequeenim unaquaeque vere
bripiente, dum devotionis portant hostiam, in ipso virtus est, si mista aliis virtutibus non est. Unde

itinere perdunt vitam. De cujus hostis manu non recte ad Moysen dicitur Sume tibi aromata, stacten
:

evaditur, nisicitius adpoenitentiam recurratur. Unde el onycha, (f) galbanum boni odoris, et thus lucidissi-

(a) Reraenses, 1 Remig.,Corb .Germ.et alii babent lan leg. ut dum, non et dum.
laqueos mihi. Deest in pl. Mss. et manu
(e) e.vstirpare, sed cst
(b) Unus ex Rem. el 2 Remig., rasis barbis. 3 Rp- in Colb. Legitur etiam apud Paterium in Genes.cap.
mig., rasis barbam. xxv. In Ms. Michaelens.haec quidem exstant sed non
(c) Ibidem, pro, squalenles tnunera, etc, omnes cap. xxv.
Rem. et Remig. habent squalentespulvere, etc. (/)Mss. pl., galbanen, sc. Rom., Remig., Turon.,
(d) Mss.Corb. et Germ., occidat. Unde prius forsi- Corb., quibus consentiunt Vel. Edit,
553 MORALIUM LIB. II. — IN CAPUT I B. JOB. 554
mum; (a) xqualis ponderis erunt omnia, (aciesque thy- A. ficiem virtutis amovemus.
Cu.jus artus in frustacon-
miama compositum opere unguentarii, mistum diligen- cidtmus, cum
distin»uentes subtiliter ejus intima,
ter et purum (Exod. xxx, 34). Thymiama qnippe ex membratinique cogitamus. Curandum ergo est, ne
aromatibus compositum facimus, cum in altari boni cum mala vincimus, bonis lascivientibus supplante-
operis, virtutum multipliotate redoleraus. Quod rai- mur; ne fortasse fluxa prodeant, ne inciicuraspecta
stum et purum fit; quiaquanto virtus virtuli jungitur, capiantur, ne per errorem, viam deserant, ne per
tanto incensum boni operis sineeriusexhibetur. Unde lassitudinera fracta, anteacti laboris meritum perdant-
etbene subjungitur: Cumque in tenuissimum pulverem In cunctis enim vigilanter debet se mens circumspi-
universa contuderis, ponex ex eo coram testimonii ta- cere, atque in ipsa circumspeclionis 38 suae provi-
bernaculo (Ibid., 36). In tenuissimum pulverem aro- dentia perseverare. Unde et recte subjungitur :

mata universa conterimus, cum bona nostra quasi in CAPUT XXXVII [Rec. XX].
(/') pilo cordi9,occulta discussione tundiraus ; et si ve- Ibid. — Sic faciebat Job cunctis diebus (c).
raciter bono sint, subtiliter retractamus. Aromata 55. Perseverantia necessaria. — Incassum quippe
ergo in pulverein redigere, est virtutes recogitando bonum agitur (De pxnit., dist. 3, can. 17, incassum),
terere, et usque ad sublilitatem occulti examinis re- si ante terminum vilae deseratur; quia el frustra
vocare. Et notandum, quod de eodom pulvere dici- velociter currit, qui prius quam ad metas veniat
p
tur Pones ex eo coram lestimonii tabernaculo ; quia
: deficit. Hinc est enim quod de reprobis dicitur : Vse
tunc nimirum bona nostra veraciter in conspeclu his qui perdiderunt sustinenfiam (Eccli. u, 16). Hinc
judicis placeni, cum haec mens subtilius recogitando electis suis Veritas dicit : Vos estis qui permansistis
conterit, et quasi de aromatibus pulverem reddit; ne mecum in tentationibus meis (Luc. xxn, 28).
Hinc Jo-
37 grossum durumque bonum quod agitur
sit ; ne si sepb, qui inter fratres usquead finem juslua perseve-
boc arcta relractationis manus non comminuat,
odo- rasse describitur, solus talarem tunicam habuisse
rem de se subtilius non aspergai. Hinc est enim quod perhibitur (Genes. xxxvn, 24, sec. L.Y.Y). Nam quid
sponsae virtus, sponsi voce laudatur, cum dicitur : est talaris lunica, nisi actio consummata? Quasi enim
Qux est ista, qux ascendit per desertum, sicut virgula ('/) protensa tunica talum corporisoperit,cum bonaac-
[umi ex aromalibus myrrhx et thuris, et universi pul- tio ante Bei oculos usque ad vitse nos terminum te-
veris pigmenlarii (Cant. m, 6)? Sancta quippe Eccle- git. Hinc esl quod per Moysen caudam hostiae in altari
sia sicut fumi virgula ex aromatibus ascendit; quia offerre praecipitur (Exod. xxix, 22; Levit. m, 9); ut
ex vitae suae virtutibus in interni quotidie incensi videlicet omnc bonum quod incipimus, etiam perse-
rectitudinem proficit, nec sparsa per cogitationes de- veranti (ine compleamus. Bene igitur ccepta cunctis
fluit, diebus agendasunt; ulcummalum pugnando repel-
sed sese intra arcana cordis in rigoris virga
constringit. Quae ea quae agit, sem- C lilur, ipsaboni victoria constanliae manu teneatur.
dum recogitare
per ac retractare non desinit, myrrham quidem et 56. Haec ilaque sub intellectu triplici diximus, ut
thus habet in opere, sed pulverem in cogitatione. fastidienti animoe varia alimenta proponentes, aliquid,
Hinc est, quod de oblatoribus hostiae ad Moysen ile- quod eligendo sumat, offeramus. Hoc lamen magno-
rum dicitur : Detracta pelle hosiix, artus in frusla pere petiraus, ut qui ad spiritalem intelligenliam
concidant (Levit. i, 6). [Vet. xl.J Pellem namque ho- mentem sublevat, a veneratione (e) historiae non re-
stiae subtrahimus, cum a mentis noatrae oculis super- cedat.

(a) Hoec, xqualis ponderis erunt omnia, in pl. Mss. Mss. Colb., Rem., Remig., Compend., Germ. et alii;
non habentur. neque etiam superius habentur in expos. sive histo-
(b) Mss. Anglic et nostri, excepto tamen Corb., in rici, sive allegorici sensus.
pila cordis. Ila etiam legil Paterius. (d) Antiquior Rem et I Hemig. cum Corb. propensa.
(c) In vulgatis additur vitx sux.Qum verba nesciunt (e)In 1 Remig.secunda manu,averaratione historix.

LIBEU SECUNDUS.
Capitis primi a versu sexto ad finem usyue, secundum triplicem sensum prosequitur
enarrationem.

CAPUT PRIMUM. D da provocat infirmorum. Dumijue illorum victricia

1. S. scriptura Speculum est. — Scriptura sacra facta commemoral, contra vitiorum praelia, debilia
mentis oculis quasi quoddam speculum opponitur nostra confirmat; fitque verbis illius, ut eo mens
(Vid. August. in Psal. ciii, ser. 1, n. 4), ut inlerna minus inler certamina trepidet, quo ante se poaitos
nostra facies in ipsa videatur. Ibi etenim fceda, ibi tot virorum lortium triumphos videt. Nonnunquam
pulcbra nostra cognoscimus. Ibi sentimus, qtiantum vero non solum nobis enrum virtutes asserit, sed
ptolicimus, ibi a provectu quam longe distamus. Nar- etiam casus innotescit; ul et in victoria foriium quod
rat autem gesta (a) sanctorum, et ad iraitationem cor- imitaodo arripere, et rursum videamus in lapsibus

(o) Rem et plurimi, gesta fortium. Aliqui addunt, Corb., a secunda mauu, sanciorum, a priiua eorum'
gesta fortium heroum. NonnuUi habent gesta virorum. quod etiam habet Germ. ... ,

Patrol. LXXV. 18
555 SANCTl GKEGOHII MAGNI 556

quoddebeamu9 timere.Ecce enimJobdescribitur ten- A moratur. Hinc est quod Salomon, qui sapientiam non
tatione auctus, sed David tentatione proslratus; ut perseveraturus accepit, in somnis hanc et nocte ac-
et majorum virtus spem nostram foveat, et majorum (/// Reg. m, 11). Hinc est quod
cepisse describilur

casus ad cautelam nos humilitatis accingat; quatenus Abraham meridie veniunl; punituri autem
angeli ad

dum illa gaudentes sublevant, ista metuenies pre- Sodomam, ad eam vespere venisse rnemorantur (Gen
mant; et audientis animus illinc spei fiducio, hinc xviii, 1,2; xix, 1). Quia igitur beati Job tentatio ad
humilitale timoris eruditus, nec temeritate superbiat, victoriam deducitur, a die ccepta perhibetur, cum
quia formidine premitur, nec pressus timore desperet, dicitur :

quia ad spei fiduciam virtutis exemplo roboratur. CAPUT III.

CAPUT II. Ibid. — Quadr.m die, cum venissent filii Dei, ut as-
Vers. 0. — Quadam dic cum venissent filii Dei, ul sisterunl corarn Domino adfuit inter eos etiam Satan.

astistercnt coram domino, adfuil inter eos etiam Satan. 3. Quomodo Angeli Dco adsunt, etiam ia minisle-
2. Historicus sensds. Quam accurale S. Scnptura rium missi. Quantae subtilitatis sint angeli. — Qui au-

facta describat. — Intueri libet quomodo sacra elo- tem Dei filii, nisi electi angeli vocantur? De quibus
quia in exordiis narrationum qualitates exprimanl cum constet, quod obtutibus majestatis inserviant,
terminosque causarum. Aliquando namque a posi- B valde queerendum est unde veniant, ut coram Domi-
lione loci, aliquando a positione corporis, aliquando no assistant. De his quippe voce Veritatis dicitur :

a qualitate aeris, aliquando a qualitate temporis si- Angeli eorum in ccelis semper videnl faciem Patris mei,
gnant, quid de ventura actione subjiciant. A positione qui in cmlis est(Malth. xvm, 10). De his propheta ait:
quippe locorum divina Scriptura exprimit subsequen- Miltia millium ministrabant ei, el decies millies cenle-

tium merila finesque causarum, sicut de Israel dicil na millia assistebanl ei (Daniel. vn, 10). Si igitur
quiaverba Dei in monte audire non potuit, sed prae- semper vident, et scmper assistunt, vigilanti cura
cepta in campestribus accepit subsequentem nimi- : quaerendum est unde veniunt, qui nunquam recedunt.
rum inQrmitatem populi indicans, qui ascendere ad Sed cum de illis per Paulum dicitur Nonne omnes :

summa non valuit, sed semetipsum in infimis negle- sunt adminislratorii spiritus in ministerium missi, pro-
cte vivendo laxavit. A positione corporis futura de- pter eos qui hxrcditalem (c) capiunt salutis (Heb. i, 14)?
nuntiat, sicut in apostolorum Actibus Stephanus Per hoc, quod missos cognoscimus, unde veniant in-
Jesum, qui a dextris virtutis venimus. [Vet. III.] Sed ecco quaestioni quaestionem
Dei sedet, stantem se
vidisse manifestat [Act. jungimus.et quasi (d) dum ansam solvere nilimur, no-
vn, 55, 56). Stare quippe
adjuvantis est. Et recte siare cernilur, qui in bello dum ligamus. Quomodo enim aut semper assistere,
certaminis opitulatur. A qualitate aeris res subse- C aut videre semper faciem Patris pnssunt, Bi ad mi-
quens demonstratur, sicut evangelista, cum praedi- nisterium exterius pro nostra salute mitluntur?
cante Domino, nullos tunc ex Juibea creilituros dice- Quod tamen cilius solvimus, si quantae subtilitatis
ret, praemisit dicens lliems autem eral
: (Joan. x, 22). sit angelica natura pensamus. Neque enim sic a di-

Scriptum namqueest:(a)£)uonwm abundabit iniquitas, vina visione foras exeunt, ut inlernae contemplatio-
refrigescef charitas multorum (Matth. xxiv, 12). Idcirco nis gaudiis priventur; quia si conditoris aspectum
ergo hiemis curavit tempus exprimere. ut inesse au- exeuntes amitterent, nec jacentes erigere, neo igno-
ditorum cordibus malitiae frigus indicaret. Ilinc est rantibus vera nuntiare poluissent; fontemqne lucis,
quod de negaturo Petro praemittitur Quia frigus : quem pgredientes ipsi perderent, caecis nullatenus
erat, et stans ad prunas ealefaciebat se (Joan. xvm, propinarpnt. In hoc itaqneesl nunc natura angelica(f)
18). Jam namque intus a charitatis calore lorpuerat, a naturae nostrae condilione distincta, quod nos et
et ad amorera praesentis vitas, quasi ad persccutorum loco circumscribimur, et caecilatis ignorantia coar-
prunas infirmitate aestuante recalebat. A qualitate ctamur angelorum vero spiritus loco (/) quidem cir-
:

quoque temporis finis exprimilur actionis, sicut non cumscripti sunt, sed tamen eoruin scienliae longe
rediturus ad veniam, ad traditionis perfidiam nocte super nos incomparabiliter dilalaniur. Inlerius quip-
Judas 39 exiisse perhibelur, cum egrediente illo, ab fj pe exteriusqne sciendo (g) Jistenti sunt, quia ipsum
evangeli9ta dicitur Eral autem nox (Joan. xm, 30).
: fontem scientias contemplantur. Quid enim de his
Hincenimet iniquo diviti dicitur://<ie nocte(b)rcpetent quse snenda sunt negciunt, qui 9cientem omnia
animam tuam abs te(Uic. xn,20). Anima quippe, quae sciunl? Eorum itaque scientia(A)comparatione nostrra

ad tenebrasducitur, non in dierepeti.sed in nocteme- valde dilatata est, sed tamen comparatione divinse

(a) In Rem., Hemig., Compend., etc, abundabit (e) Rem. et Reg., a naturanostrgs conditionis.
Anliq.
iniquitas, et refrigescit, elc, deest quoniam. Unus ex In M*, Culb., super ha?c verba ascriptum est :
(I)

Reinig., et Corb., a prima manu, abundavit iniquitas, vel quantum ad nostrum mndum eircumscripti ver scien-
refrigescit charitas. Corb.,a secunda manu, et Germ., Iiam mm
sunl. El mox Vel dlffusi, supra verhum di-
:

abundabit iniquitas, rejrigescet. stenti. Ac post pauca : circumscripta, suprn vocem

(ft)IbidemMs9.,/tacn0eZerepf<Mn/aru'mam.Itaetiam angusla ; quae glossemata duin arripiunt librarii, cor-

Lyr. et Big. ruptos hbros nohis pnebent.

(c) Antiquior Rem. cum Corb. et Germ., qui hwredi- (g) Ita omnes noslri Mss In Edit. Rom. Sixti V, et
tatem capiunl salutis. Gu9sanvill. : Sciendn diffusi sunt.
(d) S. Albini ms. dum kanc per hanc solverc nilimur, (/i)Omnes Rem., Remig.,Vindoc, Normanni,Corb.,
Floriac., et quasi hanc per hanc, etc. Oerm., compamtione nostra valde.
55: MORALIUM LIB. II. — IN CAPUT I B. JOB.

scientife angusta : sicut el ipsi illonim spiritus com- A daciumdedignatur; non qno si mentiri velit, nesciat,
paratione quidem nostrorum corporuin, spiritussunt, sed quo falsa loqui veritaiis amore contemnat. Quid
sed comparatione sumini el incircumscripli spintus, est ergo ad Satan dicere, Vnde venis, nisi vias illius

corpus. Et mittuntur igitur, ct assistunt quia et per : quasi incognitas reprobare ? Veritatis igitur Iumen

hne, quod circumscripti sunt, exeunt et per hoc, ;

tenebras, quas reprobat, ignorat; et Satana? ilinera,
quod intus quoque prassentes sunt nunquam rece- quia judicans damnat, dignumest utquasi nesciens
dunt. El faciem ergo Patris semper vident, ettamen requirat. Hincest quod Adae peccanti conditoris voce

ad nos veniunt ;
quia et ad nos spiritali pr-psentia fo- dicitur, Adam ubi es ? (Genes. m, 9.) Neque enim di-
ras exeunt, et tamen lbi se, uade recesseranl, per vina potentia nesciebat, post culpam servus ad qua?
internam contemplationem servant. Dicatur ergo : latibula fujrerat sed quia vidit in culpa lapsum, jam
;

Venerunt filii Dei, ut 4© coram Domino,

assisterent sub peccato velut ab oculis veritatis absconditum,
quia illuc spiritus conversione redeunt, unde nulla quia tenebras erroris ejus non approbat, quasi ubi sit
raentis aversione discedunt. peccatorignorat; eumque et vocat.etrequirit.dicens,
CAPUT IV. Adam ubi es f Per hoc quod vocai, signum dal quia
ad
Ibid. — Affuit inter eos etiam Satan.
poenitenliam revocat. Per hoc quod requirit, a-
perte insinuat, quia peccatores jure(A) damnandos
4. Satan inter angelos, quia naturam non amisit. " —
ignorat. Satan ergo Dominus non vocat, sed tamen
Valde quaerendum est quornodo inter electos angelos requirit, dicens L'nde venis ? quia nimirum Deus :

Satan adesse potuerit, qui ab eorum sorte, exigente

superbia.dudum damnatus exivit. Sed recte inter eos
adfuisse describitur, quia etsi beatitudinen perdidit,
naturam tamen eis similem non amisit et si merilis
apostatam spiritum ad pcenitentiam nequaquam re-
vocat; sed vias superbia? ejus nesciens, damnat. 41
Igiturdum Satan de itinere suodiscutitur, electi angeli
;

requirendi unde veniant non sunt (c) quia eorum via^ :

praegravatur, conditione natura? subtilis attollitur.In-

tanto Deo nota? sunt, quanlo et ipso auclore pera-
ter Dei ergo filios coram Domino adfuisse dicitur
gtinlur: dumque soliejus voluntati inserviunt,eo esse
;

quia eo intuitu, quo omnipotens Deus cuncta spiri-

incognitae nequeunl, quo per approbationis oculum
talia conspicit, etiam Satan in ordine natura? subti-
ex ipso semper ante ipsum fiunt. Sequitur :

lioris videt, attestanle Scriptura, qua? dicit : Oculi

Domini contemplantur malos et bonoi (Prov. xv, 3).
CAPUT VI.

Sed hoc, quod adfuisse Satan coram Domino dicitur, Ibid. — Respondens Satan, ait : Circuivi terram,

in gravi nobis quaestione versatur. Scriptum quippe et perambulavi eam.

e«t Beati mundo corde, quoniam ipsi Deum videbunt
: 7. Satanse circuilus, ejus anxietatis argumentum.
(Matth. v, 8). Satan vero, qui mundo corde esse non C — Solet per gyrum circuitus, laboris anxietas de-
potest, (a) quomodo ad videndum Dominum adfuisse signari. Satan ergo laborans terram circuivit, quia
potcst ? quietus in coeli culmine stare contempsit. Cumque se

5.Deo adest, quia aheo vdetur. Sed intuendum — non volasse, sed perambulasse insinuat, quanto pec-
estquia adfuisse coram Domino, non autem Domi- catipondere in imis prematur, denionslral. Peram-
num vidisse perhibetur. Venit quippe, ut videretur, bulans ergo terram circuivit; quia ab illo spiritalis
non ut videret. Ipse in conspectu Domini, non au- potentia? volatu corruens, malitia? suae pressus gra-
tem in conspectu ejus Dominus fuit : sicut caecus vedine, foras ad gyrum laboris venit. Hinc est enim
cum in sole consistit, ipse quidem radiis solis perfun- quod et de ejus membris per Psalmistam dicitur: In.
ditur, sed tamen lumen non videt quo illustratur. Ita circuitu impii ambulant (Psal. xi, 9) quia dum inte- ;

ergo etiam inter anselos in conspeclu Domini Satan riora non appetunt, in exteriorum labore faligantur.
adfuit ;
quia vis divina, qua? intuendo penetrat omnia, Sequitur :

nou se videntem iromundum spiritum vidit. Quia CAPUT VII [Rec. V].
enim et ipsa, qua? Deum fugiunt, latere non possunt,
Yer*. 8. —Nunquid considerasti servum meum Job,
dum cuncta nuda sunt superno conspectui, Satan
quod non sit eisimilis in terra, homo simplex et rectus,
adfuit absens praesenti. Sequitur : r.
ac timens Deum, el recedens a malo ?
CAPUT V [Yel. IV, Rer. III].
Varix Dei spirituumque locutiones.
8. Hoc quod —
Vers. 7. — Cui dixil Dominus, Unde venis ? divina voce beatus Job simplex et rectus, ac timens
6. Nescire Dei esl rcprobare. — Quid est, qnod Deum, et recedens a malo dicitur, quia subtiliter
venientibus angelis eleclis nequaquam dicitur, Unde membratimque supraexpostiimus, replicare quasdixi-
venitis? Satan vero unde veniat perconlatur ? non mus devitamus : ne dum discussa repetimus, lardius
enim requirimus, nisi utiquequae nescimus. Neseire ad indiscussa veniamus. [V et. V.] Hocergo nobis est
autem Dei, reprobare est. Unde quibusdam in flne solerter intuendum, quid sit, quod vel ad Satan loqui
dicturusest : Nescio vos unde sitis, discerlite a me, Dominus dicitur, vel quod Satan Domino respondere
omnes operarii iniquilatis (Luc. xm, 27). Sicut et perhibetur. Discutienda quippe est quaenam sit ista
nescire mentiri vir verax dicilur qui labi per men- locutio. Nequeenim vel a Domino, qui summus atque

(a) Rem., Remig. et plur. alii, quomodo videndo Do- [e) Plurimi quia eorum oitai. Ulic. habet, utramque
mino affuisse potest. lectionem.
(b) Vindocinenses, jure damnando, ignorat.
 559 • .SANGTI GREGORII MAGNl 560
incircumscriptuse5lspiritus,velaSatan,(a)qui nulla A_ miratio intimae con<empl»tionis. Virtutis divinae mi-
est carnea natura veslitus, bumano raodo aereus racula obstupuUse, dixisse est, quia excitatus cum
flalus folle ventris attrahitur, ut per organum guttu- reverentia, motus cordis, magnus est ad aures incir-
ris, vocisexpressione reddatur. Sed dum naturaein- cumscripti spirhus clamor vocis. Quae vox se quasi
visibili natura incomprehensibilis loquilur, dignum per distincla verba explicat, dum sese per innumeros
est ut mens nostra qualitatem corporeae locutionis modos admirationis format. Deus ergo angelis loqui-
excedens, ad sublimes atque incogoitos modos locu- tur, cum eis voluntasejus inlima(e) videnda manifes-
tionis intimse suspendatur. Nos namque ut ea quae tatur. autem loquuntur Domino, cum per
Angeli
sentimus intrinsecus extrinsecus exprimamus, hasc hoc, quod super semetipsos respiciunt, in motum
per organum gulturis, per sonum vocis ejicimus. adruirationis aurgunt.
Alienis quippe oculis intra secretum mentis, quasi [Vet. VI.] Alitcr Deut ad sanctorum animas, et illx

post parietem corporis stamus ; seJ cum rnanifestare ad Deum. — Aliter

Deus ad sanctorum animas, aliler
nosmetipsos cupimus, quasi per linguae januara egre- sanctorum animae loquuntur ad Deum. Unde et in
dimur,ut quales sumus intrinsecusostendamus. Spi- Joannis Apocalypsi rursum dicitur: Vidilsubter altare
ritalis aulem natura non ita est, quae ex mente et animas inlerfectorum propter verbum Dei, et propter
corpore composita dupliciler non est. Sed rursus n lestimonium quod liabebant ; et clamabant vore magna
sciendum est quia ipsa etiam natura incorporea cum dicentes : Ihquequo, Domine, sanctus et verus, non ju-

loqui dicitur, ejus locutio nequaquam una atque dicas et vindicas sanguinem noslrum de his qui habitant

eadem qualitate formatur. Aliter enim loquitur Deus in lerra ? Ubi illico adjungitur, Da/.?? sunt illis singu Ix

ad angelos, aliter angeli ad Deum aliter Deus ad stolse albx, et dictum est illis, ut requiescerent tempus
;

sanctorum animas, aliter sanctorum aniraae ad a Ihnr modicum, donec im/ileatur numerus conservorum

Deum aliter Deus ad diabolum, aliter diabolus ad et fratrum eorum. Quid estenim animas vindictae pe-
;

D»um. titionem dicere, nisi diem extremi judicii, et resur-

9. Aliler Deut loquitur ad angelos. — Nam quia rectionemexstinctorumcorporumdesiderare?Magnus
spiritali naturae ex corporea (b) oppositione nihil quippe earum clamor, magnum est desideriura.
obstat, loquitur Deus ad angelos sanctos eo ipso, Tanlo enim quisque minus clamat, quanto minus
quo eorum cordibus occulta sua invisibilia ostenlat: desiderat et tanto majorem vocem in aures (f) incir-;

ut quidquid agere debeant, in ipsa contemplatione cumscripli spiritus exprimit, quanto se in ejus
quaedam praecepta vocis sinl
veritalis legant, el velut desiderium plenius fundit. Animarum igitur verba
ipsa gaudia contemplationis. Quasi enim audientibus ipsa sunt desideria. Nam si desiderium sermo non
dicitur, quod
n , —
videntibus 49 -—
- - inspiratur. Unde cum esset, Propbeta
r , —
non diceret Desiderium corlis eorum :

eorum cordibus, Deus contra hnmanam superbiam, " audivit auris tua (Psal. ix, 17). Sed cum aliter moveri
animadversionem ultionis infunderet, dixit Venite soleat mens quae petil, aliterque quae petitur, el
:

desctndamus, et confundamus ibi (c) linguam eorum sanctorum animae ita in inlerui secreti siuu Deo in-
(Genes. n,7). Dicitur(rf) eis qui adhaerent, Venite; haereant, ut inhajrendo requiescant ;
quomodo di-
quia nimirum hoc ipsum nunquara a divina contem- cuntur petere, quas ab interna voluntate constat
platione descrescere, in divinacontemplalionesemper nullatenus discrepare? quomodo dicuntur(o) petere,
accrescere est ; et nunquam corde recedere, quaai quas et voluntatem Dei certum est, et ea quas fuiura
quodain stabili molu esl semper venire. Quibus et sunt, non ignorare ? Sed in ipso posita;, ab ipso ali-
dicit Descendamus et confundumus linguam eorum.
: quid petere dicuntur, non quo quidquam desiderent,
Ascendunt angeli, in eo qnod creatorem com-piciunt. quod ab 43 ejus vnluntate, quem cernunt, discor-
Descendunl in eo quod creaturam sese in
angeli, dat : sed quo mente ardentius inhaerent, eo etiam de
illicitis examine distriotionis premunt.
eri^entem ipso accipiunt, ul ab ipso petant, quod eum facere
Dicere ergo Dei esl Descendumus et confundamus
: velle noverunt. De ipso ergo bibunt, quod ab ipso
linguam eorum, in seipso eis huc, quod recte agatur sitiunt ; et modo nobis adhuc incomprehensibili in

ostendere, et per vim internae visionis, eorum men- quod pelendo esuriunt, praesoiendo satiantur.
hoc,
tibus exhibenda judicia occultis motibus inspirare. D Discordarent ergo a voluntate conditoris, siquaeeum
10. Aliler angeli ad Deum. —
Aliter loquuntur an- vident velle, non peterent eique minus inhap.-erent, ;

geli ad Deum, sicut et per Joannis Apocaiypsim si vobntem dare, desiderio pigriori pulsirent. Quibus

dicunt Dignus est Agnus, qui occisus est, accipere vir-

: responsum divinitus dicitur Hequiescite lempus.adhuc :

tutem, et divinitatem, et sapientiam (Apoc.v, 12). Vox modicum, donec compleatur numerus conservorum et
namque angelorum est in laude conditoris, ipsa ad- fralrum vestrorum. Desideraniibus aniraabus. Re-

(a) Haec verba notanda sunt, ut intelligatur quod (e) Rem., Remig., Longip., Val. Clar., Corb., in-
sup., cap. 3, dixit, angelos romparatione Dei esse lima tidendo.
corpus. Habes id prasf. generali assertam ejus doctri- (I) Ita Corb., Germ. et omnes Mss. ac vetustiores
nam de natura angelorum incorporea. Editiones Parisiensis et Basil. Gilot., anno 1571, et
(b) Ita Mss. ac Vulgati, appositione. aliae deinceps habent in aures circumscripti spiritus.
(c) Pene omneBMss., linguas. ldem observavimus Manifestus est error. Sanctus Gregorius per incircum-
in con8equentibus, ubi locus hic laudatur. scriptum spiritum Deum inlelhgit.
(d) Editi, qui aderant. Emendantur ope Mss. Corb., (a) In Editis, quomodo dicuntur vindictam desiderare,
Germ. et al. nullis Mss. nostri8 consentientibus.
 :

561 MORA.LIUM LIB. II. - IN GAPUT I B. JOB. 562

quiescite lempui adkuc modinum, dicere, est inter ar- A RD iramoderatae tenlationis impelu eum etiam per
dorem,oV,siderii ex ipsa praescientia solatiurn (a) oon- mittpnd>i restringere. Dicere autem diaboli est, Cir->

SWialiotiis aSpirare ; ul et ttnirnarurn vux sit hoo. qund cuivi terram, el perambulavi eam, sagacitatem suae

amaoles desiderant ; et respondentis Dei sermo sit malitiae invisibilibus ejus oculis occultare non posse.
hoo, qu.nl Cfls reiributioniscerlitudine inter desideria Dioere diaboli est, iXunquid frustra Job timet Deum?
contirmat. Respondere ergo ejus est, ut coliectionerri contra bonis intra cogitationum suarum latibola

fratrum exspectare debRant, eorum mentibus libenter conqueri ; eorum proveclibus invidere, atque itH

exspeetandi moras infundere ut cum carnis resur- ;

videndo reprobalionis rimas exquirere. Dicere diaboli
rectionem appetunt, etiaoo ex eolligendorum fralrurri est, Extende paululum manum tuam, et tange cuncta

auitmento gratulentor. qux possidet {Vers. II), ad afflietionem bonorum,

malitiae aestibus anhelare. Quo enim eorum tenta-
[Vet. VII.} 11. Aliter Deus ad diabolum, et ille ad
tionpm invideos appetii,eo illorumquasi probationem
Deum. Aliter D^us loquitur ad diabolum, aliter dia-
deprecans petit. Quia igiiur internarum locutionutH
bolus ad Deum. Loqui enim Dei est ad diabolum, viaa
modos suecincte diximus, ad intermissum paululum
ejus ac negutia animndversione occultae districiionis
expositionis ordinem revertamur.
increpare, sicut hicdicitur: Unde venis? Diaboli au-
CAPUT VIII [Vet. VIII, Rec. V}.
o
tem ei responderc, est omnipotenti majestati ejus
Vers. 8. — Consuierati servum meum Job, quod
nihil posse petare. Unde hic ait, Circuivi terram, et
non sit similis ei super terram, vir simplex et rectus,
ferambulayi eam. Quasi enim dicere ejus est quid recedens a malo?
ac timens fteum, el
egerit, soire quod aclus suos illius oculis occultare
13. Dei diabolique pugna, cujus materia Job fuii.
Sciendum vero quia sicut hoc looo
non possit. est,
— Praecedenti jam sermone tractatum est, quia dia-
discimus, quatuor modis loquitur Deus ad diabolum Deum oertamen
bolus non contra Job, sed contra
;

tribus modis diubolus ad Deum. Quatuor modis

proposuit ; materia vero certaminis beatus Job in
loquitur Deus ad diabolum quia et injustas vias ejus
;
medio fuit. Et siin sermonibussuis dicimus Jobinter
arguit, et elertorum suorum contra illum justitiam Deum di-
flagella deliquisse, quod sentire nefas est,
proponit, et tentandam eorum innocentiam eiconce-
cimus in sua propositione (e) perdidisse. Namecceet
dendo permiltit, et aliquando eum, ne tentare audeat,
in boc lodo intuendum est, quia non prius diabolus
prohibet. Injustas enim vias ejus redarguit, sicut jam.
beaium Job a Domino petiit, sed eum Dominus in
diclum est Vnde venut Electorum suorum conlra
:
diaboli despectum laudavit. Et nisi in sua juBtitia
illum justitiam proponit sicutait : (b) Coiisidemsti ser-
permansurum nosset, non utique pro illo proponeret.
vum meumJob, quod non sit ei similis super terram ?
CiNec periturum in tentationo concederet, de quo ante
tentationem, ex Dei launibus, in tentatons mente
sicut dicit Ecce umversa qu% llabel m manu tua
:

invidiae fuerant faces excitatae.

sunt. Rursumque eum a tentationo probibet, cumdi- 14. Quam astute quxrat diabolas unde nos aceutet.
cit Tanlum in eumne cxtendas munum tuam. Trihus — Sed antiquus adversarius cum quae aceuset tnala,
:

autem modis loquitur diabolus ad Deum, cum vel vias malum inflectere bona quaerit.
non invenit, ipsa ad ;

suas insinuat, vel electorum innocentiam ficlis cri-

Cumquede operibus vincitur, ad accusandum verba-
minibus accusat, vel lentandam eamdem innocentiam Cum necin verbisaeeusalionem
nostra perscrutatur.
postulat. Vias quippe suas insinuat, qui ait Circuivi :
fuscare contendit tan-
reperit, intentionem cor is ;

terram, el perambulavi eam. Electorum innoc?ntiam

quam bona bono animo non fiant, et idcirco
facta
accusat, qui dicit: (Vers. 9, 10). Nunquid frustra Job
perpendi a judice bona non debeant. Quia enim
limet Deum? Nonne lu vallatti eum, ac domum ejus,
fructus arboris esse et in aestu virides conspicit, quasi
universamquesubslantiam(c)percircuitum?Teniand;\in Nam
vermem ponere ad radicem quaerit. dicit
eamdera innocentiam postulat, cum dicit ; Extende CAPUT IX.
manum tuam, et tunge cuncta qux possidet, nisi in
Vers. 9, 10. — Nunquid frustra Job timet Deumf
faciem benedixerit Sed dicere Dei est, Unde ve-
tibi.
domum
Nonne tu vallasti eum ac ejus, ttniversamqut
nis ? sicut et supra insinuavimus, vi suas justiliae iti- manuum
D substanliam per circ uitum ? Operibus ejus te-
nera malitiae ejus iDcrepare. Dicere Dei est, Consi-
nedixisti, el possessio illius crevit in terra.
derasti servum meum Job, quod non sit ei (d) $imiii s
15. Ex prosperis ex adversis tentat.
et Ac si —
super terram? tales electos suos justificando facere,
aperte dicat : Qui tot bona in terra recepit, qnid mi^
qualibus nimirum apostata angelus possit invidere.
rum est, si pro eis se innocenler gerit ? Iimocensvere
Dicere Dei est, Ecce universa qum habet in manu tua
esset, bonus inter adversa persi6teret. Curautem
si
sunt, 44 ad probationem fidelium, conlra eos oc-
magnus dicitur, quem merces sai uniuscujusque ope-
cu'ta vi incuraura illurasuae malitias relaxare. Dioere
ris tanta rerum muitiplicitate comitatur ? Astutus
Dei est, Tanlutn in enm ne exlendas manum tuum, quippe adversarius, cum sanctum virum inter pros»
(a) Ebroic, Vindoc. et nonnulli,ro»s£>/«/i0H« inspi- aut
Redundat ejus, nec legitur in Mss. noslris
rure.
vei. Ed.
(b) In nunquid considerasti. In omnibus
Excusis,
Quidam Ms.,
(d) simitis in terra.
qnos cnnsnluimus Mss non legitur nunquid. Ideoque
(e) Lditi hic addunt, vicloriam, invilis M. ac Gre-
hic et deinceps expunximus. propo-
goriana phrasi. Iu prsfal., n. 8, legimua :

(c) In Gilot...Vatipu, Gussanv., tubstantiam ejus.

suerat, perdidisse reprehendit. Vide I- xxm, n. 1.
tiliataq i
uisdiJ (\)
 363 6ANCT1 GREGORU MAGNl rid4

pora beue egisse considerat, reprobare apud judiccm \ justa. —

Sciendum vero est quia Satame volunus
per adversa festinat. Unde recte in ApocalyMsi voce semper iniqua est, sed nunquam potestas injusta:
angelica dicitur: Projeclut est accusator fratrum nos- quia a semetipso voluntatem habet, sed a Domino
trorum, qui acctuabat illos ante conspeetum Dei noslri potesUtein. Quod enim ipse facere inique appetit,
die ac nocte(Apoc. xn, 10). [Vet. IX.] Soriptura au-" hoc Deus fieri nonnisi juste permiltit. Uude bone in
tetn sacra saepe diem pro prosperis, noctem autem libris Regum dicitur : Spiritus Domini malus irruebut
pro adversis ponere consuevit. In die ergo et noctc in Saul (/ Reg. xvm, 10). Ecce unus idemque spiri-

accusare non desiuil, quia modo nos in prosperis, lus, ct Domini appellatur, et malus Domini videli— :

modo in advcrsis accusabiles ostendere contendit. In cet per licentiam potestatis justaj, malus autem per
die accusal. cum prosperis male nos uti insinuat. In desiderium voluntatis injustoe. Formidari ergo non
nocte accusat, oum in adveraia 45 nosnon habere debet, qui nihil nisi permissus valet. Sola ergo vis illa

patienliam demonstrat. Beatum ergo Job quia nec- timenda est, qu» cum hostem saevire penniserit, ei

dum flagella altigerant, u,uasi adhuc unde in nocte ad usum justi judicii, et injusta illius voiuntas servit.

accusare posset, omnino uon habcbat. Quia vero in Paululum vero manum postulat exlendi ;
quia exte-
prosperis magna (a) sauclilate viguerat, pro eisdem riora sunt quae expetit conteri. Neque enim Satan
prosperis bona illum egisse simulabat : versuta asser- facere se aliquid multum putat, nisi cum in anima
tione mentiens quod non ad usum. Domini substan- sauciat, ut ab illa patria (eriens revocet, a qua ipse
liam possideret, sed ad usum substantia; Dominum longe, telo suaj superbiae prostratus jacet.
coleret. Sunt enim nonnulli qui ut fruanlur Deo, dis- 18. Facies Dei respectus gratix. — Sed quid est
pensalorie utuntur hoc sa;culo. Et sunt nonnulli qui quod ait Nisi injacicm benedixeritlibi/ Nos nempe
:

ut fruanlur hoc steculo, transilorie uti volunt Deo. quod amamus respicimus; quod vero aversari volu-
Cum igitur bona muneris narrat, putat quod
divini mus, ab eo faciem 46 (iecliuarnus. Quid itaque Dei
facla fortis operarii leviget ut cujusvitam reprehen-
; facies,nisirespectusejusgratia?(e) praebeturintelligi ?
dere de operibus non valet, ejus mentem quasi ex co- Ait ergo : Extende paulutum manum tuam, et tange
gitationibus (b) addicat mentiens quod non amori
;
cuncta qux possidel, nisi in faciem benedixeritlibi. Ac
Domini, sed temporalis prosperilatis appetitioni ser- si aperte dicat : Ea quae dedisli subtrahe ; nam si ac-
vierit omne, quod innocue exterius vixit. Vires ergo cepta perdiderit, respectum tuae gratiae, ablatis rebus
beati Job nesciens, sed tamen unumquemque adversis temporalibus, non requiret. Si enim ea in quibusde-
probari verius sciens, tcntandum hunc expelit ut nou habueril, favorem tuum etiam maledi-
; lectatur
qui per diem prosperitalis inoffenso gressu incesse- cendo contemnet. Cujus petitione callida nequaquam
rat, saltem in nocte adversitatis impiugerel, et ante provocata Verilas vincitur, sed ad deceptionem suam
laudatoris sui oculos offmisione impatientiae prostra- C hosti conceditur, quod fideli famulo ad augmentum
tusjaceret. Unde subjungit: muneris suffragetur. Unde moxsubditur:
CAPUT X [Rec. VI}. CAPUT XI [Vet. XI, Rec. VII].
Vers. H. — Sed exlende paululum manumtuam, et Veks. 12. — (d) Ecce universa, qux habet, in manu
tange cuncta qux possidit, nisi in faciem benedixerit iua sunt : tantum vn eum ne extendai manum tuam.
tibi. 19. Deus tentatori alia permitlit, alia negat. Con- —
16. Diabolus nihil nisi Deo permittenlc potest. — sideranda est in verbis Domini dispensatio sanctae
Cum s&nctum virum Satan tentare appetit, et tamen pietatis, quomodo hostem noslrum permittit, et reti-
Domino, ut manum suam extendere debeat, dicit net; relaxat, et refrenat, Aliaad teniandum dat (e), sed
valde notandum est quia feriendi vires nec ipse sibi ab aliis religat. Universa qux habet, in munu tua sunt,
tribuit, qui contra auctorem omnium singulariter su- tanlumin eum ne exlendas manum tuam. Substanliam
perbit. Scit namque diabolus, quia quodlibet agere prodit, sed tamen corpus ejus protegit, quod quidem
ex semeiipso non sufficit, quia nec perseraetipsumi in postmodum tcntatori traditurus est sedtaxen non ;

eo quod est spiritus existit. Hinc esl quod in Evan- simul ad omnia relaxat hostem, ne undijue feriens
gelio expellenda de homine legio dicebat : Si ejicis frangat civem. Mala enim cum multa electis eveniunt,
nos, mitle nos in gregem porcorum (Mailh. xin,31). D mira conditoris gratia ex tempore dispensantur ut ;

Qui enim per semelipsuui ire in porcos non polerat, quae coacervata perimerent, possint divisa tolerari.
quid mirum si sine auctoris manu, sancti viri domum Hinc Paulus ait Fidelis Deus, qui non patietur vos :

contingere non valebat? tentari(f) supra id quod poteslis, sed faciet cum tenta-
[Vet. X.) 17. Diuboli voluntas mala, sed potestas tione etium exilum, ul possitis suslinere (/ Cor. x, 13)

(a) Corb., Germ., Rhem., Reinig., Ebroic. et caeteri (c) Editi, perhibetur. Mss., adhaeremus.
Norm., magna sanitate. (a) Gnssanv. hic praefigit Dixilergo Dominus ad Sa-
:

(b) Ita Mss. Anglicani etalii. At Edit. Gilot., Rom., tan, quod abest ii Cod. lum excusis, tum manu exa-
Sixti V, et plurimae habent addiscat. Verbum addicit, ratis.
ut signilical condemnat. est Gregorio familiare. Eo- (e) In Edil. per interpolationem legitur, aliaadaffli-
dem quoqueseosu non ilurin scriptoribus gendum, sed; sane praeter fidem Mss. el Greg. pro-
sacris sive antaquionbu., sive posterioribus. Ambro- positum, qui duo hic, non tria probanda suscipit,
sius, lib., de Virgm.. ciae Agnetis carnilice :
i scilicet hnstem nosirum et relaxuri et retineri. Re-
cerneres trepidarc camifu cui, quusi ipsc addictus fuis- laxalur cum permittitur tentaro retinetur, cum hffic ;

set. Bernardus, lib. n de Consid., cap. 14 inde inno- : potestas certis conditionibus ligatur.
centium frequens addictio. (/) Rhem., Remig., Norm-. supra quam potestis
563 MORALIUM LIB. II. — IN CAPUT l B. JOB. 566
Hinc David ait : Proba me, Domine, el tenta me(Psal. A 21. A facie Domini exit Satan, cum ad desiderii sui
xxv, z). Ac si aperte dicat : Prius vires inspice, et eflectum venit. — Quo igitur exitur ab eo, qui dum
tunc ut ferre valeo, teoiari permitte. Hoc tarr.en quod per molem nusquam est, per incircumscrip-
corporis
dicitur : Ecce umversa, quse habet, in manu tua sunt, tam substantiam nusquam deest? Sed quandiu Satan
tunlum in eum ne exlendas manum tuam, intelligi et pressus majestatis potenlia, appetitum suae malitiae
quidem pugnalorem suiioi
aliter potest, quia furteiu exercere non valuit, quasi ante faciem Domini stetit.
Dominus noverat, sed lamen d videre ei certamiua [Vet. XIII.] A facie autem Domini exiil; quia re-
contra hostem volubat; ut quamvis robusto bellatori laxatus divinitus ab internae retentionis angustia, ad
victoria in cunctis suppeteret, prius tamen de uno sui desiderii effeetum venit. A facie Domini exiit, quia
certamine hostis ad Dominum victus rediret tuncque : diu vinculis disciplinae religata quandoque voluntas
ei aliuditerum vincendo coocederet, quatenus fidelis noxia ad opus processit. Cum enim, sicut dictum est,
famulus eo mirabilius victor existeret, quo victus id quod voluit implere non valuit, quasi ante faciem
hostis se contra illum iterum ad nova bella repara- Domini stetit; quia illum ab affectu malitiae superna
ret. Sequitur : dispensatio coactavit. Sed a facie ejus exiit, quia po-
CAPOT XII [Vel. XII, Rec. VIII]. teslatem tentationis accipiens, ad malitiae sua3 vota
Ibid. — Egressusque e$t Satan a facie Domini. d pervenit. Sequitur :

20. Deus est inlra et extra omnia, supra et infra

omnia. — Quid est quod Satan a facic Domini egres- CAPUT XIII [Rec. IX].

sus dicitur? Quo enim exitur ab eo qui ubique est? [Vers. 13, 14, 15. — Cum autem quadam die filii
Hinc namque ait Coelum et lerram ego impleo (Jer.
: et filise ejus comederent, el biberent vinum in pomo
xxm, 24). Hinc est, quod Sapienlia illius dicit Gy- : fratris sui primogeniii, nuntius venit ad Job, qui dice-
rum caeli circuivi sola (Eccli. xuv, 8). Hioc de ejus ret : Boves arabant, et asinse pascebantur juxta eos, et
Spiritu scriptum est Spiritus Domini impleoit orbem
: irruerunt Sabsei, tuleruntque omnia, el pueros percus-
terrarum (Sap. t, 7). Hinc est quod Dominus ilerum seruut gladio, et evasi ego solus, ut nuntiarem tibi.
dicit : Ccelum mihi sedes est, lerra autem scabellum 22. Diabolus tentandi tempora eligit. — Notandum
pedum meorum {hai. lxvi, 1). Rursumque de eo quae tempora tentationibus congruant. Tunc quippe
scriptum est delum metitur palmo et omnem terram
: diabolus tenlandi tempus elegit, quando beati Job
pugillo concludit quippe, cui
(Isa. xl, 12). Sedi filios in convivio invenit. Neque enim solummodo in-

Ccelum palmo
praesidet, interior (») et exterior manet. tuetur hoslis quid faciat, sed etiam quando faciat.
metiens, el terram pugillo concludens ostenditur, Nam quamvis potestatem acceperit, aptum tamen (rf)ad
quod ipse sit circumquaque cunctis rebus, quas crea" subversionetn tempus exquisivit ut videlicet nobis ;

vit, exterior. Id namque quod interius concluditur, a " Deo dispensante proderetur, quia praenuntia tribula-
concludente exterius continetur. Per sedem ergo,cui tionis est laetitia satietatis. Intuendum vero est, quam
praesidet, 47 (b) intelligitur esse interius supraque ! callide ipsa damna, quae illata sunt, nuntiantur. Non
per pugillum, quo continet, esse exterius subterque enim dicitur, boves (e) a Sahaeis ablati sunt sed qui :

si^natur. Quia enim ipse manet intra omnia, ipse ablati sunt, boves arabant ut videlicet memorato ;

extra omnia, ipse supra omnia, ipse infra omnia; et fruclu operis, causa crescat doloris. Unde et apud
superior est per potenliam, et inferior per suslenta- Grascos non solum animae, sed fetae asinae raptae refe-
tionem ; exterior per magnitudinem, et interior per runtur; ut dum minima animalia audienlis animum
subtilitatem : sursum regens, deorsum continens; minusex sui qualitale percuterent, amplius ex fecun-
extra circumdans, interius penetrans; nec alia ex ditate vulnerarent. Et quia eo magis adversaanimum
parte superior, alia inferior, aut alia ex parte exte- feriunt,quo cum multa sunt, etiam subita nuntian-
rior, atque ex alia manet interior : sed unus idem- tur,aucta est mensura gemituum, etiam (f) per arti-
que totus ubique praesidendo sustinens, suBtinendo cula nuntiorum. Nam sequitur :

praesidens,circumdando penetrans, penetrando cir-

CAPUT XIV [Vet. XIV].
cumdans; unde superius prsesidens, inde inferius su-
stinens et unde exterius ambiens, inde interius re-
; D Vers. 16. — 4S Cumque adhuc ille loqueretur,
plens : sine inquietudine superius regens, sine labore venit alius, etdixit : /gnis Dei cecidit de ccelo, et tactas
inferius sustinens ; interius sine extenuatione pene- oves puerosque consumpsit, et efjugi ego solus, ut nun-
trans, exterius sine extensione circumdans. Est itaque tiarem tibi.

inferior et superior sine loco; (<.-) est amplior sine la- 23. Casibus repentinis constantiam Job evertere co-
titudine, est subtilior sine extenuatione. natur. — Ne rebus perditis minorem audienti dolo-

(a)Mss. Corb. et Germ., et superior manel. (e) Vindocin., a Sabasis ahlatse sunt; sedquxablatx
(b) In Mss. Corb., Germ. et plurimis, dee9t, intelli- sunt. Ita S. Michaelis et alii.
gitur, et sic legitur Per sedem ergo cui prasidel, esse
: (OSic legimus in Mss. Rhem.,Remig.,Corb.,Germ.
iwerius supraque; per pugitlum quo continet, esse ex- Compend., Val. Cl. Eadem voce tanquam neutrius
lerius subterque signatur. genens utetur Gregorius, lib. vm, cap. olim 7, nunc
(i) Rhem., Ri>img., Vindocin., Corb Gerrxi., etc, cap. 11, D. 27. nuilum adhuc morlis arliculum irrum-
,

habent, est amplus xme ialitudine, est subttlis, elc. pit. Hio autern variant Elil. Paris. 1495. Habet etiam,
(d) Antiquior Rhem. et Germ., ad submersionem; ita particula. Edil. Basil. 1514, etiam per auricula. Re-
etiam antiq. Corapend. Val. Cl., Belvao. liq., per partirulam, vel per particulas.
«67 SANCTI GREGORll MAGNl 568
rem nioveat, ejus animum ad (a) excedendum etiam A sint, latenter infertur quod ipse contra illum elementa
ipsi9 nuntiorum verbis inttigat. Intuendum quippe movent, qui moveri pcrmisit; quamvis Satan semel
est, quam callide dicitur : Ljnis Dci, ac si diceretur : accepta a Domino potestate ad usum sua; nequitiae
Illius animadversionem sustine, quem tot hostiis pla- eliam elementa concutere preevalet. Nec movere de-
care voluisti , illius irani toleras, cui quotidie servicns bet, si spiritus de summis projectus turbare in ventos
insudabas. Dum eniin Deum, cui servierat, adversa aerem potuit; cum nimirum constet quia et darana-
intulisse indicat, (//) leesum commemorat, in quo exce- tis 49 in metallum, ad usum aqua et ignis servit.

dat; quatenus anleacta obsequia ad mentem reduce- Quausitum est igitur ut nuntiarenlur mala,quaesitusn
ret, et frustra se servisse oesiitnans, in auctoris inju- ul multa, quffisitutn ut subita. Sed cum prius adversa
riam superbiret. Pia eteniin mens, cum se adversa ab nuniiavit, iranquillo adhuc pectori quasi sanis inem-
hominibus perpeti conspicil, in divinae graliae conso- bris vulnus inflixit ; cum vero percussum cor feriendo
latione requiescit ; cumquo tentationum procellas repetiit, ut ad impatientise verba compelleret, super
increscere extrinsecus viderit, secessum spei Domi- vulnera vulnus irrogavit.
nicae appetens, intra eonscienlia; portum fugii. Ut vero
versutus hostis uno eodemque tempore sancli viri
26. Plagx Job subitx et multiplices. — Intuendum
vero est quain callide curavit hoslis antiquus, non
robustissimum pectus et humanis adversitatibus, et
g tam jactura rerum sancti viri patienliam rumpere
divina (c) desperatione concuteret, et prius Sabaeos
quam ipsoordine nuntiorum.Qui studens prius parva,
irruisse inlulit, et mox ignem Dei de ccelo cecidisse
et post nuntiare majora, in extremo filiorum mor-
nuntiavit; ut quasi omnem
aditum consolationis
lem inlulit,ne vilia paler rei familiaris datnna du-
excluderet, dum et ipsum adversantem oslenderel,
cerct, si illajam orbatus audirel; et minus percute-
qui consolari animum inter adversa potuisset qua- :

ret rerum amissio, praecognita morte filiorum, quia

tenus dum se tentatus undique deslitui atque undique
videlicet nulla esset baereditas, si illos prius subtra-
premi considerat, in contumeliam tanto audacius,
beret (d) qui servabantur hasredes. Sed a minimis in-
quanto et desperalius nrumpal. Sequitur :

ultimum graviora nuntiavit; ut dum gra-

cipiens, in
CAPUT XV. datim deleriora cognosceret, in ejus corde doloris
Vers. i7. — Sed et illo aihuc loquenle, venil alius
locum omne vulnus inveniret. Notandum quam cal-
el dixit : Chaldxi fecerunl tres iurmas, et invaserunl
lide lot malorum pondera, et divisa, et subita nun-
camelos, el tulerunt ens, necnon el pueros percusserunt
tiantur, ut et repente, et particulatim crescens, in
gladio, et eflugi ego solus, ni nunliarem libi.
audientis corde sese dolor ipse non caperet; et tanto
24. Yulnt:ra ingeminal. — Ecce ilerum, ne quid
ardenlius in blaspheraiam accenderet, quanto subitis
minus de humana adversitate doluisset, Chaldasorum
C ac multiplicibus nuntiis in se (e) angusiius aestuaret.
turmas irruisse denunliat ; et ne illum minus desuper
veniens adversitas feriat, iieratam iram in aere de- [Vet. XVI, Rec. X] 27. Prxposilis voluptati rer~
monsirat. Nam sequitur : vientibus subdilis frena laxantur. In conviviis etiam
CAPUT XVI [Vet. XV]. moderatis locum diabolus invenil. Sed neque hoc ne-
Vers. 18, 19. — Loguebalur ille, tl ecce alius ut- glecte praHereundum puto, quod filii in majoris fra-
travit, et dixit : Filiis iuis el filiabus vescentibus e[ tris domo convivabantur, cumpereunt. Dictum nam-
bibenlibus vinum in domo fratris sui primogenili, re- que quod convivia peragi sine culpavix
est superius,
penle venlus vehemens irruit a regione deserli, et con- possunt. Ut ergo nostra, (/) non illorum loquamur,
cussil quatuor angulos domus, qux corruens oppressit sciendum nobis esl quia quod a minoribus volup-
liberos tuos, el mortui sunt,et e/fugi ego solus,ut nun- tuose agiiur, majorum disciplina cohibetur; cum
tiarem tibi. vero majores ipsi voluptati deserviunt, nimirum mi-
25. Ad odium Oei provocare conalur. — Qui uno noribus lasciviae frena laxantur. Quis enim sub disci-
vulnere non prosternitur. idcirco bis, terque porcu- p)iii33 se constrictione reiineat, quando et ipsi, qui
titur, ut usque ad intirnu quandoque feriatur. Nun- jus constrictionis accipiunt, sese voluptatibus rela-
tiata itaque fuerat ad^er^itas de Sabaeis, nuntiata di xant? Dum ergo in majoris fratris domo convivantur,
vina animadversio per ij^nem de ccelo, nuntiatur ab D pereunt, quia tunc contra nos hostis vehementius
hominibus iterum camelo r um raptus, caedesque pue- quando et ipsos qui pro custodia disci-
vires acciiiit,
rorum, et divinaa iinlignationis ira repetitur, dum plinas prslati sunt (g) laeiitiae servire cognoscit. Tanto
ventus irruens concussisse domus angulos, atque enim licentius ad feriendum occupat, quanto el hi qui
exstinxisse liberos indicatur. Quia enim notum est> intercedere proculpis poterant voluptati vacant. Ab-
quod absque superno nutu moveri elementa non pos- sit autem ne tanti viri filios per conviviorum studia

cum uno Mss. Reg., ad exercendum. Rhem.

(a) Editi bus servabatur hsrreditas.
et Remig. omnes cum aliquib. Norm., ad exedemlum. (e) Iidem Mss., angustiis.
Sequimur M^s. Belvac. Compend., Corbo., Val. Cl. ;
(/)Gussanv.,non aliorum. Melius alii libri, noi* illo-
(ft) Antiq Ed., Ixnouem. Coc, Gilot., Vatic, Iseso. rum, sc. filiorum Job, de quibus male sentiri non pa-
Gnssanv.. ab eo txsum. At M^s. simpliciter Ixsum. titur sanctus Gregorius.
(r) Ita M.<s. prope omues. At duo Reg., cum Ed., (g) Sic Mss. Editi vero, ventri. Mox post verbum
;

divina dispensatione. occupal Coccius adjecit, subditos; quod nullus dein-

(d) Antiquior Rcm., cum Corb., Germ. et Colb., qui- ceps expunxit, etsi non exstet in Mss.
569 MORALIUM LIB. II. - IN CAPUT I B. JOB. 570

ingnrgitando ventri vacasse suspicemur; sed tamen A omnino motus est, ne nimis dolendo peccaret. Sed
veraciternovimus quia etsi per disciplinae quisque quia duo sunt prascepta chanlatis, Dei videlicet
custodiam necessitatis melas edendo non transit, ac- amor, et proximi; ut dilectionem proximi exsolve-
censa tamen mentis intentio inter ronvivia torpescit, ret, impendit filiis luctum ne dilectionem Dei dese-
;

et minus in quanto sit tentationum bello considerat, reret, explevit inter gemitus (f) orationem. Solent

(a)quae se per securitatem relaxat. In die ergo primi nonnulli in prosperis Deum diligere in adversis au-
fratris Clios obruit,quiaantiquus hoslis in minorum tem positi flagellantem minus amare. Beatus autem
morte subversionia aditum per negligentiam majo- Job per hoc, quod motus exterius exhibuit, ostendit
rum quaerit. Sed quia quantis nuntiorum jaculis quia flagella patris agnovit per hoc autem, quod ;

sit percussus, agnovimus; vir fortis nosler, qualis in- adorando humilis mansit, ostendit quiaamorem pa-
ter vulnera consistat, audiamus. Sequitur: tris nec in dolore deseruit. Ne igitur supcrbus esset

CAPUT XVI (Rec. XI) non sentiens, in percussione corruit ne autem se ;

Vers. 20. — Tunc surrexit Job, et scidit vestimenta ferienti extraneuin faceret, ad hoc corruit ut ado-
sua, et lonso capite corruens in terram adoravit. raret. Mosautem veterum fuit, ut quisquis speciem
28. Flagella Dei aut non sentire, aut nimU, vilium sui corporis capilos nutriendo servarei, eos tempore
esl. — Nonnulli magns constantiae philosophiam pu- p abscideret; et rursum qui trauquillitatis
alflictionis
tant, si disciplinae asperitate correpti, ictus (b) verbe- tempore capillos abscideret eos in ostensione affli
;

rum doloresque non sentiant. Nonnulli vero tam ni- ctiouis enutriret. Beatus itaque Job tranquillitatis
rais percussionum flagella sentiunt, ut immoderato tempore capillos servasse ostenditur, cuuiad doloris
dolore commoti, etiam in escessum linguae dilaban- usum caput totondisse memoraiur quateuus cumin ;

tar. Sed quisquis veram tenere philosophiam 50 cunctis eum rebus manus superna percuieret, etiam
nititur, necepse est ut inter utraque gradiatur. Non sponte illum paenitentia; species diversa fuscaret.
est enim pondus verae virtutis, insensibilitas cordis : Sed iste exutus rebus, filiis orbatus, qui vestimenta
quia et valde insana per stuporem membra sunt, scidit, qui caput tolondil, qui in terram corruit,
quae et incisa(c) dolere nequaquam possunl. Rursus quid dicat, audiamus.
virtutis custodiam dolorem verberum
deserit, qui CAPUT XVII [Rec. XII}.

ultra quam necesseest sentit dum nimia alfli-

; quia Vers. 21. — Nudus egressus sum de utero matris
ctione cor tangitur, usque ad impatieutiae contume- mex, nudus revertar illuc.

lias excitatur, et qui per flagella corrigere malefacta 30. Temporalia parvi facienda, quod ea aliquando
debuerat, agit ut nequitia per Qagellumcrpscat. Con- non habuerimus, nec hubituri simus. — quam alta?

tra insensibilitatem quippe percussorem pe.r prophe- sedit interni consilii praesidei iste.qui scissis vestibus
tam dicitur : Percussisti eos, nec doluerunl ; allrivisli G in terra prostratus jacet! Quia enim judicanle Do-
eos, et renueruut accipere disciplinam (Jerem. v, 3). mino, cuocta amiserat, pro servanda 51 patientia
Contra pusillanimitatem pereussorum per Psalmi- illud terapus ad memorium reduxii, quo necdum isla
stara dicitur : Tn miseriis non subsistent (Psal. cxxxix quae perdidit habebat ui dum intuetur quod ali-
;

il). In raiseriis namque subsistereni.si aequanimiter quando illa non habuit, dolorem temperet quo ami- i

adversa tolerarent. At poslquam mente inter flagella sit. Magra enim consolatio est in rerum amissioue,

corruunt quasi interillatas miserias subsistendi con- illa lempora ad mentem reducere, quibus nos oon-
stantiam perdunt. tigit resquas perdidimus non habuisse. Quia vero
[Vel xvn.] 29. Job ulrumque cavil. Mos nutriendi vel omnes nos lerra genuit, hanc non immerito matrem
abscidendi capillos tempore afflictionis. — Beatus ita- vocamus. Unde scriptum est Grave jugum super /i- :

que Job, quia verae p hilosophiae r egulam tenuit, con- lios Adam a die exitus de ventre matris eorum, usque

tra utraque mira si aequitatis arte servavit ut nec(d) ; indiem seputturse in matrem omnium (Eccti. xl, 1).
dolorem non sentiens, flagella sperneret; necrursum Beatus igitur Job, ul patienter lugeat quod h c ami-
ultra modum dolorem sentiens, contra judicium fla- sit, vigilanter attendit qualis huc veneril. Ad aug-
gellantis insaniret. Cunctisi:nim rebus perditis, cun- mentum autem servandae palientiae, adhuc solertius
ctis liberis amissis, surrexit, scidit vestimenta sua, D Nudus egressus
inspicit binc qualis recedit, et dicit :

et tonso capite corruens in terram, adoravit. Quod sum de utero matris mex, nudus Ac si reverlar illuc.
vestimenta scidit, quod tonso capite in terram cor- dicat Nudum me huc intrantem terra protulit, nu-
:

ruit,monstrat nimirumquia flagelli dolorem sensit. dum me hinc exeuntem terra recipiet. [Vet. XVIII.]
Quodveroadjicitur,adoroi,((,aperte ostenditur,(«)quia Qui ergo accepta, sed relinquenda perdidi,quid pro-
et in dolore positus contra flagellantis judicium prium amisi ? [Rec. XIII.] Quia vero consolatio non
non excessit. Nec omnino ergo non molus est, ne solum ex consideratione condilionis adhibenda est,
Deum ipsa insensibilitate contemneret ; nec rursum sed etiam ex justiiia conditoris, recle sujungit

(a)Excusi qui;et mox, in domo ergo. Reponimus Mss.

ex Mss. qux, se mens. St, in die ergo suo. Alluditur (d) Particulam quasi removimus, aucloritate Mss.
nimirum ad id quod supra legitur, Job i, vers. k,fa- Reg., Corb. G., etc.
ciebanl conv... unusquisque in die suo (e) Duo Rhem. cum uno Remig. quia per flagella. ,

(b) Apud Gussanv., mendose, verborum. (f) Corb. Germ., adorationem ; sic etiam
olim le-
(cj Coc. et seq. Ed. ,sentire dolorem, repugnantibus ctum in Utic.
 SANCTI GRKGORIl MAGNI 372

Ibid. — Domiutis dedit, Dominus abstulil, sicut A CAPUT XIX [Rec. XIV].
Domino placuit, ita factum est. Vkrs. 22. — In his non peccavit Job
otnnibus
31. Ueus bonis nos spolians, non nostra auferl, sed (b) neque stiiltum aliquid contra D'iim loiutus esl.
sua. — Sanctus vir, leutante adversnrio, cuncla per- 33. Job a murmurationc ons et corii abstinuit. —
didcrat; sed tamen sciens, quia contra se Satan ten- Quia teniationum tribulationibus deprehensi, ctiam
tandi vires, nisi permittente Domino, non habebat, tacito cogitationum motu possumus oon loquendo

non ait: Dominus dedit, diabolus abstulit; sed Do- : peccare, beato Job et oris testimonium perhibelur,et
minus dedit, Dominus abstulil ; fortasse enim fuerat cordis. Prius enim dicitur; ISon pecravit!; et tunc
dolendum, si quod conditor dederat hostis abstulis- demum Neque stultum aliquid conlra Deum
subditur :

sel at postquam non abstuiit nisi ipse qui dedit,

: locutus esl. Quid enim stultura locutus non est,culpam
sua recepit, non nostra abstulit. Si enim ab illo ac- a lingua compescuit 9ed cum praemittitur, Non pec-
;

cipimus, quibus in hac vita uiimur, cur doleat quod
ipso judicante exigimur quod iargiente feneramur?
Nec aliquando iujustus est creditor, qui dum prae-
Bxo reddendi tempore non constringiiur quando
cavit, coustat quod murmurationis vitium etiam a
cogitatione restrinxit. Nec peccavit ergo, nec stulte
locutus est, quianec per conscientiamtacitustumuit,
nec linguam in contumaciam relaxavit. Stulte enim
;

vult, exigit quod feneratur. Ubi etbene subjungitur p conlra Deum loquitur, qui inter divina? animadver-
:

Sicat Domino placuil, ita factum est. Cum enim in sionis ilagella positus, justificare semetipsum cona-
hac vitaea qua: nolumus, patimur, necesse estutad tur. Si enim innocentem se asserere superbe audeat,

eum qui injustum velle nil podest, studianostrae vo- quid aliud quam justitiam ferientis accusat? llucus-
luntatis inclinemus. Magna quippe est consolatio in que nos verba historiee transcurrisse sufficiat jam :

eo quod displicel, quod illo ordinante erga nos agi- nunc ad indaganda allegoria? mysteria cxpositio-
tur, cui nonnisi justum placel. Si igitur justa placere nis se sermo converlat. Sed in hoc quod scriptum
Domino-scimus, pati autem nulla, nisi quae Domino e9t:
placuerint, possumus ;
justa sunt cuncta quae pati- CAPUT XX [Vel. XX, Rcc. XV].
mur.et valde injustum est, sidejusta passionemur- Vers. 6. — Quadam die cum (c) venissent filii Dei
muramus. coram Domino ; adfuit inter eos etiam Satan :
32. Uiabolusnos aggrediens, humililate ac patientia 34. Deus tempora sine tempore disponit. — Dis-
nostra confoditur. —
Sed quiaorator fortis quomodo cutiendum prius est, cur quadam die factum ali-
assertionem partis suas contra adversarium allegavil, quid coram Domino dicitur, cum apud illum ne-
audivimus; nunc quomodo in orationis suae termino quaquam cursus temporis, mutatione diei noctis-
judicem benedicendo laudet audiamus. Sequitur: Sit que varietur. Neque enim in ea luce, quos sine ac-
nomen Domini benedictum. Ecce omne quod rectum « cessu ea quse eligit illustrat, et sine recessu ea quae

sensit, Domini benedictione conclusit; ut hinc ad- respuit deserit, defectus mutabilitatis venit; quia in
versariusinspiciat, el ad pcenam suam victus erubes semelipsa manendo immutabilis, mutabilia cuncta
cat, quia ipse Domino contumax etiam in beatitu- disponit; sicque in se transeuntia condidit, ut apud
dine conditus exstitit, cui homo hymnum gloriae se transire nequaquam possinl ; nec tempus intus in
etiam percussus dicit. [Vet. XIX.] Inluendum vero conspectuejusdefluit, quod apud nosforeas decurrit.
est, quia hostis noster tot nos jaculis percutit, quot Unde fit ut in teiernitate ejus flxa maneant ea quas
tentalionibus atfligit. Quodidie namque in acie sla- non fixa exterius sseculorum volumina emanant. Cur
mus, quotidie tentationum ejus tela excipimus. Sed ergo apud eum dicitur, Quadam die, cui nimirum dies
et nos contra illum jacula mittimus, si confossi tri- una est asternitas sua? quam videlicet nec fine
bulationibus, humilia respondemus. BeatusigiturJob claudi, nec initio vidil aperiri Psalmista, cumdicit:
percussus damno rerum, percussus morte filiorum, Melior est dies una in atriis luis super millia (Psal.
quia vim doloris vertit in laudem conditoris, bl di- lxxxiii, 11).
cens : Dominus dedit, Dominus abstulit ; sicut Domino 35. Assuetos lemporalibus sensim ad selerna dedu-
ptacuit, ita factum est; si nomen Domini beneclictum ; cit. — Sed cum Scriptura sacra (d) temporalitereditis
superbum hostem humilitate perculit, crudelem pa- D loquitur, dignum est ut verbis temporalibus utatur,
tientia stravit.Nec credamus, quod bellator noster quatenus condescendendo levet et dum dc aeterni- ;

accepit vulnera,et non inflixit. Quotenim voces pa- tate aliquid lemporaliter narral, assuetos tempora-
tientias in Dei laudem percussus reddidii, quasi totin libus sensim ad aeterna trajiciat seque bene nostris ;

adversarii pectore jacula iutorsit, et acriora valde mentibus aaternitas incognita, dum verbis cognitis
quam sustinuit (a) infixit. Afflictusenim terrena per- blanditur, infundat. Quid autem mirum, si in sacro
didii, sed afflictionem hutniliter 9ustinens ccelestia eloquio incommutabiliiatem suam Deus prsepropere
multiplicavit. Sequilur: humanae menti non aperit ;
qnando el resurrectionis

(a) Sic Mss. Regii, Corb., Germ., Colberl., emen- assisterent. Rhem., Remig., German., cum venis-
datus Utic, aliique Norm Editi vero, inflixil. sent.
(b) In Ed. Gilot., Valic, fiussanv., quibus praeivit Excusi, de temporal. Emendandi ex Mss. et san-
(d)
Coc, additur labiis suis, in Ms9. incoguitum. ctiGregorii scopo sermo quippe esl de aHernis, sed
;

(c) 1 Vindoc et Corb., Germ., quadam die cum es- quae non assequantur temporahbus assueti, nisi per
sent filii Dei coram Domino. Alter, quad. die c.um temporalia.
 :

S73 MOHALIUM LiB, 11. — IN CAPUT I B. JOB, aU

suae so'emnitate celebrata, quibusdam provectionum A. exsequi reprobationis conatur. [Rec. XVI.] Unde
accessibus innotuit, incorruptionem corporis, quod bene in libris Regnum
per prophetam dicitur : Vidi
resumpsit? Luca quippe attestanle (Luc. xxiv, 4) di- Dominum sedentem super solium suum, et exercilum
dicimus quod quibusdam se in monumento quaeren- casli a dextris et sinistris ejus, et dictum esl : In quo
tibus prius angelos misit; rursum
et 53 discipulis de decipiam (c) Achab, ut ascendal el cadat in Hamoth Ga-
9 alius aliur. egressus
se in via loquenlibus ipse quidem, sed non cognos- laalh Et dixit alius iUi , et Et

cendus apparuit (Ibid., 15), qui post exhortaiionis est unus, Ego decipiam Achab. Et diclum est
et dixit :

moras, cognoscendum se in panis fractione mon- In quo decipiest Qui respondit, dicens : Egrediar, et
slravit; ad extreraum vero repente ingrediens, non ero Spirilus mendax in ore omnium prophetarum ejus

solum se cognoscibilera, sed etiam palpabilem prre- (III lieg. xxn, 19 teq.). Quid enim solium Domini,

buit. Quiaenira infirmaadhuc gestabant cordadisci- nisiangelicas potestatesaccipimus,quarum mentibus

puli,in cognilione tanti mysterii (a) istafuerant dis- altius prsesidens, inferius cuncta disponit ? Et quid

pensaiione nutriendi, ut paulisper aliquid quesrentes exercitus coeli, nisi ministrantium angelorum multi-
invenirent invenientes crescerent, et crescentes
; tudo describitur Quid estergo, quod exercitus cceli
?

cognita robustius tenerent. Quia igitur non repente, a dextris et sinistris ejus stare perhibetur ? Deus
sed causarum verborum>iue incrementis, quasi qui- B enim, 54 qui ita esl intra omnia, ut etiam sit extra
busdam ad anernitatempassibus ducimur, intusapud omnia, nec dextra, nec sinislra concluditur. Sed
eum quadam die aliquid factum dicilur, qui ipsa dcxtra Dei, angelorum pars eleeta sinistra autem ;

quoque tempora sine tempore contuetur. Dei, pars angelorum reproba designatur. Non enim
[Vet. XXI.] 36. ln luce — An quia
tenebras videt. ministrant Deo solummodo boni, qui adjuvent sed ;

etiam Satan adfuit.dum quadam diehoc factum di- etiam maii, (rf; qui probent non solum qui a culpa ;

citur, indicare sacra Scriptura studuit quia in luce redeuntes sublevent, sed eliam qui redire nolentes
Deus tenebras vidit? Nos quippe uno eodemque con- gravenl. Nec quod angelorum
coeli exercitus dicitur,
tuitu lucem et tenebras intueri non possumus quia : pars reproba in eo intelligi posse prohibetur. Quas
cum in tenebras oculus figilur, lux fugatur; et cum enim suspendi in aere novimus, aves coeli nomina-
ad lucis se coruscationem verterit, tenebrarura um- mus. Et de eisdem spirilibus Paulus dicit Contra :

bra discedit. Illa aulem vis, quee cuncta mutabilia spiritalia nequitiee in cxlestibus (Ephes. vi, 12). Quo-
immutabilitervidet, quasi iu die ei Satan adfuit, quia rum caput enuntians, aii: Secundum principem po-

apostatee angeli lenebras sine obscuritate comprehen- tetialis dextra ergo Dei et
aeris ejus (Ephes. n,
2). A
dit. Nos, ut diclum est,uno eodemque intuitu con- sinistra angelorum exercilus stal quia et volunias :

templari non possumus, approbando eligimus, C

et quoe electorum spirituum divins pietati concordal ; et re-
et quae reprobando damnamus quia cum ad hanc ani- proborum sensus
: suae malitiae serviens, judicio di-
mus vertitur, ab illa cogitatione separatur ; cum vero strictionisejusoblemperat.Undeet mox fallax spiritus

ad illam reducitur, ab hac cui inhaesit removetur. in medium prosiliisse describitur, per quem Achab
37. Diversa ordinans non est diversus. — Deus rex, exigentibus suis merilis, decipialur. Neque enim
vero, quia sine mutahilitate simul cuncta respicit, fas est credere bonum spiritum fallacise deservire vo-

sine distentione comprehecdit, videlicet et bona quae luisse, ut diceret : Egrediar, et mendax in
ero spiritus
juvat, el mala quas judicat, et qus adjuta remunerat, ore omnium prophetarum ejus. Sed quia Achab rex
et quaejudicans damnat, in his (b) quae diverso dispo- peccatis praecedentibus dignus erat, ul tali debuisset
nit ordine, diversu non est. In die ergo ei Satan ad- deceptione damnari: quatenus qui saepe volens ceci-
fuisse describitur, quia lumen aeternitatis ejus nulla derat in culpam, quandoque nolens caperetur ad
rautabilitatis fuscatione tangitur ; et in hoc, quod ei pcenam, occulta justitia licentia malignis spiritibus
tenebrai pra?sentes fiunt, adfuisse inter filios Dei di- datur, ut quos volentes in peccali laqueostrangulant,
citur : qui ea vi justitiae immundus spiritus pene- in peccati poenam etiam nolentes trahant.
Quod
tratur, qua videlicet mundorum spirituum corda ergo illic a dexlrisatque sinistris Dei, exercitus coeli
complentur ; eoque radio luminististe, transfigitur, q astilisse describitur, hoc hic interfilios Dei Satan ad
quo illi ut luceanl perfumiuntur. fuisse perhibelur. Ecce a dextrisDei sleteruntangeli,
38. Deo serviunt angeli boni adjutorium, mali ad quis nominantur filii Dei ; ecce a sinistris stant an-
probationem. — Inter filios Dei adfuit, quia etsi illi geli, quia adfuit inter eos eliam Satan.
Deo ad electorum adjutorium, iste ad probationem [Vet. XXII.] 39. Sed quia (e) allegoriae mysteria
servit. Inter filiosDei adfuit, quia etsi ab illis in hac indagare decrevimus, non inconvenienter accipimuS
vita laborantibus auxilium pietatis impenditur, iste quod in die Dominus Satan vidit, quia vias ejus ia
occultae ejus justitiae nesciendo serviens, ministerium Sapientiae suae incarnatione corripuit ; (f) quasi eum

(a) Sic Mss. Corb., Germ., Rhem., Remig. ac lil. c.

Norm. omnes. Editi vero, ita fuerant divina dispen- (d) In quibusdam Edit., maxime in Paris. 1619 et
satione. 1640, qui reprobent. Ita etiamin Rom. Sixli V.
(b) 2 Rhem. et 1 Remig., qux diviso disponit ordine (e) In nonnullis, alteyorice mysteria indagare, etc.
tan-
divisus non est. (() Lyr. et Big., quasi enim non vidisse fuit,
(c) In duobus Rhem. et duobus Remig. scribitur diu, etc.
Ahab. Ita etiam in Val. Cl. In Corb. expuncta est
 375 SANCTI GREGORII MAGNI 376

non vidiase fueril, tandiu pravitatem illius inhumani A repressit. —

Quod Job interpretetur dolens, paulo
generis perditione tolcrasse. Unde et ei divina voce ante jam diximus. Dolens vero ipse veraciter per
mox dicitur :
figuraiu dicitur, qui portare dolores nosiros, Pru-
CAPUT XXI. pheta attestante, prohibitur. Cui in lerrsi similis noo.
Vers. 7. Unde uenis ? est, quia omnis homo lantummodo hoino est, ipse

Deus incarnalse sapienlix luce

autem Deus et homo. In terra ei similis non (d) est,
40. Diaboli itisidias

detexit. — In die Satan de viis suis requiritur, quia

quia etsi adoptivus quisque filius ad percipiendam
divinilalem prolicit, nequaquam tamen ut Deus na-
in luce manifestatae sapientiae occulti hostis insidiae
turalitcr sit accipit. Qui bene eliam servus dictus
deteguntur. Quia ergo incarnato Domino diabolus in-
est, quia formam servisuscipera dedignatus non est.
crepatur, et a sua pestifera effrenatione corripitur,
Cui dixit Dominus Unde venis ? Nec majestati injuriara intulit assumpta humilitas
recte subjungitur : :

carnis quia et ut servanda susciperel, nec tamen

Tunc enim Satanae vias rcquirendo arguii. cum per ;

habila permutaret, nec divina humanitate minuii,

Mediatoris adventum persuasionis ejus nequitias re-
primens increpavit. Nec immerito in hocdiefilii Dei nec humana divinitate consumpsil quia elsi per ;

Paulum dicitur : Qui cum in forma Dei esset, non ra-

coram Domino astitisse referuntur ;
quia videlicet
omnes, luce sa- g
vocationem
pinam arbilratis
ett esse se sequalem Deo, sed semet-
ad aeternae patriae electi
Quos quamvis ipsum exinanivit formam servi accipiens (Philipp. u,
pientiae se illustrante, cullecti sunt.
6), ei semetipsum exinanisse, est ab invisibilitalis
incarnala Sapientia aggregare (a) effeolu operis vene-
suae magnitudine se visibilem demonstrasse, ut servi
rat, divinitati tamen illius jam perejus (b) praescien-
forma tegeret hoc quod incircumscripte omnia ex
liam intrinsecus assistebant. Sed quia de viis suis
divinitate penetraret. Dei autem ad Satan per figu-
antiquus hostis Redemptore venieute discutitur,
quid dicat audiamus.
ram dicere est Nunquid considerasli servum meum :

Job ? unigenitum filium contra eum in forrna servi

CAPUT XXII [Rec. XVII].
admirabilem demonstrare. Eoenim, quo illum tantae
Ibid. —
Circuivi terram, etperambulavi eam.
virtutis in carne innotuit, quasi superbienti adver-
41. Diabolus ierram circuivit, quia omnes homines quod dolens consideraret, indicavit. Sed quia
sario,
circumvenit, et possedit. — Ab Adam quippe, ante
bonum quod miraretur intulerat, restat ut ad repri-
adventum Dumini, omnes posl se gentium nationes mendam ejus superbiam virtutes illius adhuo enu-
traxit. Circuivit terram et perambulavit, quia per merando subjungat. Sequitur.
coida pentium iniquitatis suae vestigia impressit. Ca- CAPUT XXIV [Vet. XXIII].
dens enim a sublimibus 55 bumanas mentes jure Ibid. — Homo simplex el reclus, ac timens Deum,
possedit, quia in culpae suae vinculo volentes astrin- fj
et recetlens a malo.
xit ; tantoque latius in munda vagatus est, quanto a 43. Qua ralione Chrislus simplex, reclus, etc. Dia-
reatu quisque illius liber peromniainventus non est. bolo divinitatem suam, ob eaquse passus est, dubiam
Cui quasi expotestate mundum circuisse est, nullum fecit. —
Venit namque inter homines mediator Dei et
hominem qui sibi plene resisteret invenisse. Sed jam hominum, homo Christus Jesus, ad praebendum
Satan redeat, i<J est,ab effectu suae malitiae vis illum exemplum vitae hominibus, simplex;ad non parcen-
divina constnngat, quia jam apparuii in carne qui dum malignis spiritibus, rectus ad debellandam su- ;

(e)inpeccaticonlagioneexcarnisuihilhabebatinfirmi- perbiam, timens Deum ad detergendam vero in

;

tate. Venit humilis, quera et superbus hostis admi- electis suis vitae immunditiam, recedens a malo. De
retur quatenusqui fortia divinitatis ejus despexerat,
; ipso enim per Isaiam principaliter dicitur El (r) re- :

etiam humanitatis ejus infirma pertimescat. Unde et plebit eum spiritus lunoris Domini (Isai. xi, 3). Et ipse
mox significatione mirifica, contra eum ipsa huma- a malo singulariler recessit quia facta imitari no-:

nitatis infirmitas obstupescenda proponitur, ut di- luit, quae in hominibus iavenit, quoniara atteslante
catur :
Petro Peccatum non fecit, nec dolus invemus est in
:

CAPUT XXIII. ore ejus (I Pet. n, 22). Sequitur : Respondens Satan

Vers. 8. — Nunquid considerasti servum meum j) ait : Nunquid frustra Job timet Deum? Nonne tu val-
Job, quodnon sit ei similis in lerra? lasti eum, ac domutn ejus, universamque subslantiam
42. Donec venirel Christm de quo rursus explican- per circuitum ? Operibus manuum ejus benedixisti, et
possessio illius crevit in terra. Antiquus hostis Re-
J tur dicta de Job. Assumpsit humitttatem carnis, sin*
injuria majestati. Virlulibus suis diaboli superbiam demptorem 56 humani generis, debehatorem suum

(a) Ita nostri Mss., non affectu, ut prius legeb. in ut Deus naluraliter esset, accepit. Corb. German.,
Edit. Rom. Sixti V, et al. naturaliter esse.
(b) Duo Rhem., Corb., Germ.et unus Remig., jam (e) Quidam Mss.,et r«p/<;t>i7.Suspicamur autem hic

per ejus prsesentiam. Ita etiam quidam Edili. interpolationem, ex antiquariorum errore, textum-
(c) Vindocin. et plurimi, qui in peccati contagio. An- que sancli Gregorii sic esse restituendum Timens :

liquior Rhem., Corb., Germ., et unus Remig., qui
in peccali conlagio ex carnit nihil habeat infirmilate.
2 Rhem. et 1 Reuiig., qui de peccati contagio... nihil
habeat. In Mss. Nonn. legitur etiam, nikit luibeal.
(d) Mss. Norra., quiaelsi adoptionis quisque filius...
Deum, de ipso enim per haiatn principaliler dirilur :
et replebil eum Spiritus timoris Domini. Ad detergen-
datn vero ineleclU suis vitx immunditiam, recedens a
malo. Etipsea malo singulariter recessit, etc. Verum
sine Mss. auctoritate nihil immutare voluimus
 :

'S77 MORALIUM LIB. II. - IN CAPUT I B. JOB. 578

in miwdum venis^e cognovit : unde et per obsessum A ad crucem venit, quasi prius habita amisit, et post
hominem iu Evangelio dicitur ."
Quid nobis, et libi, in semelipso adversanlisnequitiam pertulit.
Fili Deif Veni^ti huc ante tempus torquere nos ()latth. CAPUT XXVIII.
viii, 20). Qui tamen prius cum tiunc passibilem cer- Ibid. — Egressusque est Satan a facie Domini.
neret, cum posse mortalia perpeti bumanitatis vide- 47. Diabolus voli compos factus a facie Domini exit.
ret, omne quod de ejus divinitate suspicatus est, ei — Sicut et superius dictura esi, Satan a facie
Domini
fastu sus superbiae in dubium venit. Nil quippe nisi exiit, quia ad desiderii sui voia pervenit. Quasi enim

superbum sapiens, dum esse hunc humilem conspi- ante ipsum erat, duin propter ipsum quoe male
cit, Deum esse dubitavit. Unde et ad tentationum se sitiebat implerenon poterat.
argumenra eonverlit, dicens S;' Filius Dei es, dic ul
:
CAPUT XXIX.
lapides isti panes ftiwt ()latth. iv, 31. Quia igilur Vers. 13. — Cum aulein qnadam dieftliiejus et ftlix
passibilera vidit. non Deum natum, sed Dei gratia
(<i) comederent et biberent vinum in domo fratris sui pri-
custodiium credidil. Unde et nunc inferre perhibe- mogeniti.
tur. Filius Domini major Judaicus populus. 18. —
CAPUT XXV. Job filios ac filias, vel apostolorum ordinem,
Beali

Vers. 9, 10. —
flonne tu vallasti eum, ac domum B vel cunctorum fidelium multitudinem diximus desi-
ijus, wiiversamque substaniiam ejus per r.trcuitum? gnasse. Incarnatus aotem Dominus prius ex Judaea
Operibus manum cjus benedixistl, et possessto ejus ad Bdem paurus elegii, et posi sibi 57 multitudiaem
crevit in terra. populi gentilis agsregavit. Quis autem major Domini
filius, Judaieus accipi populus debrt, qui ei du-
nisi
44. Eum humilem videns superbus diabolus, Deum
esse dubitavit. — Eum quippe ac domum ejus a Deo
dum datae legis fuerat doctrini
^eneratus minor :

vallatam dicit quia tentando ejus conscientiam pe- auiem gentills pnpulus, qui et in mundi extremilate
;

netrare non poiuit. Substantiam ejus vallatam asse-

collectus est ? Quia igitur cum Satan utilitati homi-
rit, quia elcctos ejus invadere non praesumit. Operi- num nesciens deservirei, et corruptis persecuiorum

manuum ejus bene iixisse Deum, possessionem cordibus licentiam Dominicae passionis exppteret,
bus et

ejus eicrevisse in terra queritur: quia seilicet ta-

sancti apostoli necdnm aggregandam Deo gentilita-

bescens videt, quod fides ejus in notitiam hominum, tem noverant, et soli Judaeae
arcana prasdica-
fidei

praedicantibus apostolis, multiplicatur. Possessio

bant;cum Saian exiisse a Doraino dicitur, filii et
filiae in domo fratris primogeniti convivari referun-
quippe ejus crescere diciiur, dum laboranlibus prce-
dicatoribus, fidelium quotidie numerus augetur. Ilaec
tur. Dictum quippe eis fuerat In viam genlium ne
:

itaque Satan Deo dixisse est, talia invidendo sen- C

abieritis (Mntth. 1, 5). Post mortem nainque resur-
sisse. Haec Satan Deo dixisse est, de his tabescendo, rectionemque Domini in gentium prsdicationem
doluisse. Sequitur :
conversi suni. Unde et in suis Actibus dicunt Vobis :

oportebat loqui primum verbum Dei ;sed(b) quia repu?

CAPUT XXVI [Vet. XXIV].
Vers. ii. — Sed extende paululum manum tuam,
listis illud, et

convertimur ad gentes
indignos vos judicastis srternx viix, ecce
xm,
(Act. 46). Hi itaque lilii
et tange cuncla qune possidet, 7iisi in faciem benedixe-
sponsi, de quibus et ejusdem voce sponsi dicitur :
rit libi.
Ndn jejunabunt sponsi, quandiu cum
4o. Ejus divinitalem lentationibus exploravit. — sponsus (Matth.
ftlii

ix, 15), in domo fratris primogeniti

illis est

Quem emm tranqnillitatis tempore, Dei gratia custo-

convivantur, qui videlicet adhuc apostoli sacrae
dilum credidit, peccare posse per passionero putavit. Scripturae deliciis in solius Judaici populi collectione
Ac si aperte dicat Interrogatus afflictionibus homo,
:
vescebanlur.
et peccator agnosciiur, qui in miraculis Deus puta-
CAPUT XXX [Vel. XXV, Rcc. Xilll].
tur. Dixit ergo Domious ad Salan :
Vers. 14, 15. —
Xunttu; venit ad Job, qui diceret
CAPUT XXVII. Boves arabant, et asinx pascebanlur juxta eos, et tr-
Vers. 12. — Ecce universa qux habet, in manu tua ruerunl Sabxi,iuleruntque omnia, et pueros percusse-
n
suni: lantum in eum ne exlendas manum tuam. runt gladio, et evasi ego, solus, ut nuntiarem tibi

46.Satanx manus, non potestas, sed teniatio debel 49. Simplices perfectwribus adhxrentes, eorum in-
inlelligi. —
Cum sacram historiamsub figurali intel- tellectu pascuntur. — Quid aliud per figuram boves,
lectu diseulimus, Satanae manus non potestas, sed quam bene operantes quid aliud asinas, quam quos-
;

lentatio debet intelligi. Universa itaque quae habet, dara simpliciier viventes accipimuT? Quae benejuxta
in manum tentantis dnntur, et in eum tentationis ma- bovespascireferuntur; quiamentessimplicium etiam
nus extendi prohibetur, quod tamen fieri subslanlia cum alta (u')capereuon possunt.eomagis vicinssunt,
amissa conceditur quia nimirum prius Judnea, quas
: quo et fraterna bona, sua per oharitatem credunt;
possessio ejus fuerat, in infidelitate sublata est, et cumque invidere alienis sensibus nesciunl, quasi in
post ejuscaro patibulo crucis affixa. Qui igitur prius pastu se minime devidunt. Simul ergo se asime cnm
Judseam adversantem pertulit, et postmodum U3i|ue bobus reficiuut, quia prudentibus coDJuncti tardiores,

(a) VetustiorRhem., no» Deum tanlum ; sedmendose (b) Plerique Mss., quia repellitis illud, ct indignos
unus Vind., non Deum tantum, sed in nolilia. vos judicatis.
579 SANGTI GREGORII MAGNI 580
eorum intelligentia pascnntur. Sabsei autem capti- \ videbantur. Sed quia ipsi summopore in redempto-
vantes inlerprelantur. Et qui captivantium no-
alii ris noslri (c) adversitate commoli sunt, quasi ignis
mine, nisi immundi spiritus designantnr, qui cunctos de rrclo cecidii, dum
ad decipiendum imperitura po-
quos sibi subjiciunt in infidelitatem r;iptivos ducunt ? pnlum, ab his etiam qui vera docere pulabantur,
Qui et pneros gladio feriunt, quia eos tentationis suse flamma invidis ex irsit. Teste quippe Evangelio novi-
graviter jaculis vulnerant, quos necdum jmenilis mus quoi doctrina? veritatis tnvidentes, opportuni-
constantia liberos vel robiistos servat. Qui bene qui- tatem Dominicaetraditionis exquirebant; sed metuen-
dem bona incipiunl, sed in ipsa adbuc inchoationis tes populum, quas moliebantur innotescere non au-
suae teneritudine captivanlibus immundis spiritibus debant. Hincetiam in eo scriptum est, quod (d) dis-
substernuntur. Quos gladio hostis percutit, quia aeter- suadendis populis dicunt : Nunquid aliquis ex prin-
nitalis desperatione transfigit. cipibus credidu in eum, aul ex Pharismisl Sed turba
[Rec XIX. ] 50. Prophetia, cxteris pereuntibus, in hxc quse non novit legem maledicti sunt (Joan. vn,
Xlernum manet. —
Quid est autem hoc quod nuntius 48).Quid autem in ovibus atque in pueris, nisi inno-
venit, qui diceret : Evasi ego solus ? Quis est iste centes quosque, sed tamen adbuc infirmos, accipi-
nuntius, qui, aliis pereuntibus, solus evadit, nisi pro- mus?qui dum adversitatem Pharisaeorum ac princi-
pbeticus sermo, qui, dum
omnia mala quae prae-
R pum tolerare timuerunt, infidelitatis concrematione
tiunt
j:_:« Jrv o n «_: " .__ ....
dixit.quasi sanus ad Dominum solus redil ? Dum enim
: „,.)., : r^- a :, ... . . . . -, . .

consumpti sunt. Dicatur ergo Ignis Dei cecidit de :

vera dixisse de perditorum casu cognoscitur, quasi coelo, et iaclas oves, puerosque consumpsil, id est, a
inter moriuos vixisse monstratur. Hinc est, quod ad pra-positorum cordibus flamma invidiae corruit, et
Rebeccam in Isaac coujugio deducendam puer mit- quidquid boni in plebibus oriebatur, incendit; quia
titur (Genes. xxiv, 9), quis videlicet ad desponsandam dum mali proepositi suum contra veritatem honorem
Ecclesiara Domino, interposita prophetia famulatur. exigunt, ab omni rectitndine corda sequentium (e)
Sabaeis ergo irruentibus, solus puer qui nnntiaret subvertunt. Ubi et bene adjnngitur : Et effugi ego
evasit,quia malignis spiritibus infirmorum mentes in solus.ut nuntiarem tibi; quia dum impletur praedicta
captivitalem ducentibus, sententia prophetiae conva- causa malitis, fallaciae inlentum evadit sermo pro-
luit; 58 qnas eamdem captivitatem pra?nuntians di- phetiae, qui ait : El nunc ignis adversarios consumil
cit : Proptena captivus ductus est popuhis meus, quia (hai. xxvi, 11). Ac Malos non solum
si aperte dicat :

non habuit scientiam (Isai. v, 13). Prophetia ergo ignis per vindictam post cruciat, sed nunc etiam per
quasi salvalur, dum captivitas, quam praedixit, osten- livorem cremat, quia qui post puniendi sunt retribu-
ditur. Sequitur: tionis supplicio, nuno semetipsos afficiunt invidiae

CAPUT XXXI [Vel. XXVI, Dec. XX]. tormento. Puer ergo solus fugiens remeat, et igne
periisse oves puerosque denuntiat, dum prophelia
Vers. 16. — Cumque adhuc ille loqueretur, venit
Judaicum populum deserens, vera se dixisse mani-
alter, et dixit : Ignis Dei cecidit de ccelo, et tactas oves,
festat, quae ait (7) Zelus apprehendil populum ineru-
:

puerosque consumpsit, et efjugi ego solus, ut nuntia-

ditum. Ac si aperte dicat Dum verba prophelarum :

rem libi.
plebs discutere noluit, sed credulitatem suam verbis
51. Ignis oves el pueros Job consumens, invidiam invidentium dedit, zeli igne periit, quia in alienae
sacerdolum contra Christum signi/icat. Malos ignis invidiae se flamma concremavit. Seqnitur :

nunc cruciatper livorem,posleapervindiclam. Omnes — CAPUT XXXII [Vet. XXVII].

qui prsedicationis offieium in synagoga tenuerunt, Vers. 17. — Sed et illo ar/huc loquente, venit alius,
ccelum recte vocati sunt, quia nimirum sapere su- et dixit : Chaldsei fecerunt tres lurmas, et invaserunt
perna credebantur. Unde et Moyses, cum sacerdotes camclos, et tulerunl eos, necnon el pueros percusserunt
ac populum ad verba suae admonitionis excitaret, gladio, eleffugi egosolus, ul nuntiarem libi.

dixit : Attende, ccelum, et loquar ; et audiat terraverba 59 52. Chaldxi tres turmas facientes Pharisxi,
ex ore meo
xxxn, i, sec. LXX); per coelum
(Deut. Herodiani Sadducxi. Cameli, Samaritani, aut Ju-
et
videlicet signans praepositorum ordinem, per terram dseinierx legis litterse adhxrentes. Quia Chaldaeos —
vero(6) subdilam plebem. Hoc igiturloco ccelum,sa- D interpretari feroces novimus.qui aliiCbaldaeorum no-
cerdotes, vel Pharisaeos, vel legis doctores non incon- minedesignantur.nisipersecutionisauctores usquead
venienter accipimus, qui ante oculos hominum dum apertos clamores malitirr prorumpentes, cum dicunt
ccelestibus officiis inservirent, quasi desuper lucere Crucifigc, crucifige (Luc.xxiu, 21 Marc. m, 6) ? Qui ;

(a*) Ita omnes Mss. nostri. In Edit. Vatic, alla sa- (d) Reg., succendendis. Duo Rhem., Remig., Val. Cl.,
pere quod etiam
;
retinuit Gussanvill., rejecto ad Corb., Germ.. a prima manu,de suadendis. Norm. et
marginem, capere. Uerm., suadendis .

(b) Editi, subditorum plebem. MeliusMss., subditam (e) Antiq. Rem. et Vindoc, stibvertunlur. Corb.
pl. Sic infra, num. 53, \eg\mns,prsedicantes apostolos, Germ., subverierunt.
el plebes subditas. (I) Quae sit haec prophelia non satis liquet. Prophe-
Corb., Germ. et Colb., in adversitatem. Hoc
(c) tiae tamen nomine omnis sacra Scriplura intelligi
autem loco adversitas non idem significatac calami- potest. Porro Rom. x, 2, Apostolus ait de populo Ju-
tas, sed est proprie adversantium oppositio Quosensu d.iico, eum habere aemulationem Dei (Graece £f,Xov),
lib. III, cap. olim. 15, nunc. 26. num. 52, legitur : sed non seeundum scientiam quod est lere dicere, ;

protinus in adversitalem prosiliunt, Vide etiam I. n, zelum apprehendisse populum ineruditum, hoc est,
n. 3«, ct 1. 16, n. 45. scientiae expertem.
 :

581 MORALIUM LIB. II. — 1N CAPUT 1 B. JOB. 582

desemelipsis tres turmas faciunt,cumsead proponen- A tator colit. Ventus autem vehemens
(b) quid aliud
das quaestiones Domino Pharisaei, Herodiam et Sad quam tentatio fortis
accipitur? Ventus ergo vehe-
ducaei diviserunt.Quiore quidemSapientiae victi sunt mens a regione deserti irruit; quia in passione Re-
sed quia stultosquosdam post se eos traxisse creden- demptoris nosiri contra fideles ejus, forlis tectatio
a
dum turmis camelos tulerunt. Unusquisque
est, factis oordibus Judawum venit. Potest etiam deserti regio,
namqueeorum ordo in prava qufe sapuil, insipien- dereliciaimmundorum spirituum multitudo non in-
tium corda corrupit; el dum persuadendo ad interi- convenienter intelligi. A qua ventus venit, et domum
tum pertraxit, qnasi tortuosas mentes infirmantiura concutit, quia ab 60 eis tentatio prodiit, et persecu-
ad captivitatem duxit. Prsdicante quippe in Samaria torum corda commovit.
Domino, multi ex Samaritanis fuerunt in possessio- 54. Ejusdomus eversa, est synagoga,qualuor angu-
nem ejusdem Redemptoris Sed nunquid
nostri asciti. lis, hoc esl quatuor ordinibus concussis diruta. Vnde
ii qui pro septem viris unius mulieris mortuis, de re- et oppressi liberi. — Sed haec domus,
in quaconviva-
surrectionis desperatione Dominum tentant (Malth. bantur quatuor angulis stabat. Tres enim
filii, (c) in
xxii, 25). nequaquam conati sunt credentes Samari- regentium ordinesin synagoga cognovimus, sacer.lo-
tinos a quos constat spem resurrec-
fide reducere, tnm scribarum atque seniorum populi. Qui-
scilicet,
tionis ignorare ? Qui dum
ex legenonnulla recipiunt, g bus Pharisasos jnnfrimos, quatuor iu hac domo
si et

nonnula cmlemnunt, quasi camelorum more, velut
mundum animal ruiniuanl, sed utimmundum ungu-
lam nequa'iuam iindunt. Quamvis et eos cameli ru-
minantes,sed tamen ungulam non findentes,indicant
qui in Judaea juxla litteram, historiam audierant, sed
virtutem ejus discernere spiritaliter nesciebant. Quos
tribus turmis Chaldaei rapiunt; dum Pharisaei, Hero-
diani et Sadducsei ab omni sensus reclitudine iniqua
persuasione pervertunl. Simulque pueros gladio fe-
riunt, quia etsi qui in populo uti jam ratione pote-
rant, eis ipsi non virtute rationis, sed potestatis
auctoritate contraibant; dumque se quasi praeposilos
imitari a subditis volunt, etsi intelligere aliquid se-
quentes possunt, ex auctoritate tamen suscepti regi-
minis eos ad perniciem pertrahunt. A quibus bene
solus puer qui nunliet fugitquia Pharisaeis, Hero-
:
dianis, alque Sadducaeis iniqua patrantibus,
nimirumdeserens propheiicus sermo convalescit, qui
angulos invenimus. A regione igitur deserti ventus
venit, etqmtuor domus angulos concutit, quia ab
immundisspiritibustentatioirruii, et mentes i|uatuor
ordinum, in malitiam persecutionis excitavit. Quae
domus corruens, oppressit liberos, quia dum Judaea
incru delitatem Dominicae persecutionis cecidit. apo-
stolorum fidem desperationisformidineobruit.Teneri
enim tantummodo magistrum viderunt, et jam ne-
gantes per diversa fugiebant. Et quamvis interna
manus eorum spiritum in praescientia ad vitam le-
nuit, a vita tamen fidei eos interira carnalis tiraor
exstinxit. Qui ergo auctorem suum, Judaea saeviente,
reliquerunt, quasi concnssis angulis domo eversa
necali sunt. Quid autem illo tempore de gre^e fide-
lium factum credimus,quo fugisse ipsos etiam arietes
scimus?Sed inter haec unus qui nuntiet evadit, quia
eos convaluisse se sermo propheticus, qui haec denun-
tiaverat, ostendit, dicens de persecutore populo :

ait: Et lenentes legem nescierunl me (Jer. n, 8). Se- Dilectus meus in domo mea fecil scelera multa (Jerem.
quitur :
xi, 15) dicens de bonis praedicatoribus, sed tamen
;

CAPUT XXXIII [Vet. XXVIII, Rec. XXI 1

.
in passione fugientibus -.Proximimei a longe stete-
runt (Psal. xxxvn, 12) dicens de cunctis valde for-
Vers. 18, 19. — (n) Loquebalu ille, el ecce alius
;

midantibus : Percutxam pastorem, et (d) dispergentur

intravit, el dixit : Filiis tuis et filiabus vesrentibus et
oves gregis (Zach. xiu, 7 ; Matlh. xxvi, 31). Sequi-
bibenlibus vinum in domo frutris sui primogeniti, re-
tur :

pente ventus vehemens irruit a regione deserti, et con-

cussit quutuor angulos domus. Quse conuens oppressit CAPUT XXIV Vet. [XXXIX, Rec. XXIF].
liberos tuos, el mortui sant. Vers. 20. — Tunc surrexit Job, el scidit vestimenta
sua.
53. Judaicus populw; in primogenito Job fxguratus.
— Paulo ante jam diximus quod filios et tilias, prae- 55. Job surgens et vestem scindens Christum adum-
dicantes apostolos et plebes subditas senliamus : qui D brat. — Ruente domo exstinciis filiis, Job surrexit,
in domo fratris primogeniti convivari referuntur, quia quiaJudaeain infidelitate perdita, pra?dicatoribus in
in habitatione adhuc Judaici popuii sacrae praedica- (e) pavoris morte cadentibus. Redemptor humani ge-
tionis deliciis vescebantur. Repente autem vehemens neris [f) semelipsum a carnis suaa morte suseitavit :

ventus irruit a regione deserti. Regio deserti est cor quanto judicio perseculores suos deseruit, demon-
infidelium, quod dum Creatordeserit, nullus inhabi- stravit. Surgere quippe ejus esl qua districtione pec-

(n) Editi hic et infra, adhuc loquebatur, cum in Rhera., Remig,, Cor., Germ., 1, Vindoc, Val. Cl.,
Mss. simpliciter legamus, loquebatur. quos se quimur.ni pavorismorte. Ulic. habet in pavore
(b) In Lyr. et bigot. hic additur, qui a regione mortis.
deserli irruit, quid. (/)DuoRhem., 1, Remig., Corb., Germ., Norm.,
Mss. Norm., German., unus Remig. Val. Cl.,
(c) Val. Cl., omissis his verbis, sic habent liedemptor :

concussa dicitur in quatuor angulis. Tres. Stamus re- humani generis, quanto judicio suos persecutores de-
ceptae iect.. quae est Codicum meliorum. seruerit, demonslravit. In Colb., post, suscitavit, at-
(d) Lyr., Bigot., Utic. et dispergentur greges. texitur, vel certe resurrexil, quando judicio, etc, quae
(e;Edili,excepto Barthol., in pnvore morlis. Melius pro glossemate haberi fortasse debent.
583 SANCTI GREGORII MAGNI 584

catoresderelinquatostendere, (.1) quasi enim jacere A abstulit, ad notitiam genlium venit. Capillos enim a
ejus est patienter m*la tolerare. Surgit ergo, cum capiterasit, quia sacramenta legis ab illo primo suo
contra reprobos judicium justitise exerit. Unde et sacerdotio sustulit ; tt in terram corruit, quia sal-

recte vestianenta scidisse perhibetur. Quideuim ve- vandis se peccatoribus dedii; dumque eos qui sibi

exstitit, quae pro- justi videbantur deseruit, bos qui se injustos et no-
stimentum Domini nisiSynagosa
pbetis pradicantibusexpeciationi incarnationis
illius ver^nt, et fa'ebaniur, assumpsit. Hmc et ipse in

adhaesii ? Sicut enim his nune vestitur, a quibus dili- Evaiigelio dicit : Ego in judicium veni iu hunc mun-
gitur, Pauloatlestantequi ait Vt exhiberet sibi glo-
:
dum, ul qui non vident videanl el qui vident carci

riosam Ecclesiam, non habenlem maculam aut rugam fianl (Joan. ix, 39). Hinc et columna nubis, quae in
(Ephes. v, 27). Quae enim maculam aut rugam
non eremo populum praeibat (Exod. xm, 21), splendore
dicitur, profecto vestis rationalis et per ipnis non in die, sed in nocte radiabat, quia videlicet
habere
actionem munda, et per spem tensa monstratur. Ita redemptor noster, suae conversationis exemplo, du-
Judaea credidit. adhsrendo calum sequentibus praestans, de justitia sua conQ-
cum incarnandum eum
dentibus nulla luce claruit peccatorum vero suorum
nihilominus veslis fuit. ;

credenlibus. tenebras agnoscentibus, igne sui amoris infulsit.

(e)
56. Synagoga ejus vestis scissa, aliis
aliis noncredentibus.
—
Sed quia exspectatus venit, Nec quod corruere Jub dicitur, indignum mens hoc
».«_> f n signilicatiune Rarlumntnrio
__i/_>nif'i_»r_4iima Redemptoris orhi ftprinhim
Scriptum
*-* T*_-t iif
• _ • :«.
arbitretur.
veniensnovadocuii, do-ens mira exercuit, mira fa
_

namque esi Yerbum misit Dominus in Jacob, etceci-

ciens prava loleravit; vestem quam
indutus luerat :

in Judaea alio» ab infidelitate sustulit, dit in lsrael (Isui. ix, 8). Jacob quippe supplantator,
sci.iit, iluin

infidelltate dereliquit. Quid est igitur vestis Israel vero videns Deum dicitur. Et quid per Jacob,
(b) alios ifl
Judaicus populus; quid per Israel nisi gentilis po-
scissa, nisi Judaea in contrariis sententiis divisa?Si
nisi

pulus designatur ? Quia quem Jacob per carnis mor-

enim vestis ejus scissa non esset, evangehsla non di-
quod prajdicante Domino contentio oriebatur tem supplanlare studuit, bunc nimirum per oculos
ceret
fidei gentilitas Deum vidit. Ad Jacob ergo missum
in populo, Ut alii dicerent, Bonus est; alii auttm,
verbum, in Israel cecidit, quia eum quem ad se ve-
Non, sed seducit turbas (Joan. vn, 1-). Quisi
scissa
per sententias unita- nientem Judaicus respuit, bunc repente confiten9
vestis .llius.uitqua.divisa6l
populus genlilis invenit. De sancto quippe Spiritu
tem concordia? perdidit. (c) Spquitur :

CAPUT XXXV. scriptum est Ceciiit spiritus Domini super eos (Act.
:

Ibid. — £' tonso capite corruens in lerram, ado- x, 44).

58. Cadere qui dicatur vcrbum Dei aut Spiritus san-
ravit.
57. Quasi tonso capite in terram ruit, dum Judaico ctus. — Idcirco autem vel verbum Dei, vel Spiritus

sacerdotio rejecto, ad gemes descendit. — Quid per C sanctus in sacra Scriplura cadere dicitur, ut inopi-
sacramentorum sublilitas quid natusejus adventus exprimatur. Quod enim ruit vel
decisos wpillos, nisi ;

per caput, nisi summa sacerdotii (d) designatur ? Unde cadit, ad ima repente venit. Mediatori ergo in ter-
etadEzechielem prophctam dicilur Tu, fili : homi- ram quasi corruisse est, nullis signis praecurrentibus
pilos, et as- inopinate ad gentes venisse. Rene autem diciturquod
nis, sume tibigladium acutum, radcntem
sunmeum, el duces per capul tuum el barbam (Ezech. corruens adoravit, quia dum ipse humilitalem carnis

v, 1), ut videlicet prophetae faclo judicium

Redemp- suscepit, in se credentibu9 vota humililatis infudit.
capul rasit, Fecit enim, quia docuit; sicut et de ejus Spi-
toris exprimatur, qui in carne apparens
fieri

quiaa Judaico sacerdotio praeceptorum suorum sa- ritu dicitur : Ipse Spiritus postulat G^ pro nobis gemi-

cramenta abstulit; barbam rasit, quia regnum Israe- tibus inenarrabilibus (Rom. vin, 26). Neque enim
qui sed postulare dicilur quia ni-
liticum deserens, decorem virtutis ejus amputavit.
petit, ae<|ualis est, ;

mirum quos repleverit, postulantes facit quamvis

[Vet. XXX.) Quid vero hoc loco per terram,
nisi :

hoc semetipso Redemptor noster ostendit, qui

homo peccator exprimitur? Primo quippe peccanti el in

homini dictum est : Terra es, el in terram ibis (Genes. Patrem etiam, dum passioni propinquaret, exoravit.
Hi, 19)- Terrae ergo noroine peccatrix genlilitas de- (f) Quid enim
mirum, si in forma servi exoraudo se
signatur. Namcum
justam Jtidsa se crederet, con- J)
Patri subdidit, in qua etiam manus peccantium
gentililate sentiret, Paulo at- usque ad mortis exirema toleravit ? Sequitur
stat quam reproba de :

teslante, qui ait Nos natura

: Judsei, et non ex genti- CAPUT XXXVI [Vet AX.VJ, Rec. XXltl).

buspeccatores(fial. 11, 15). Mediator igitur noster Vers. 21. — Nandus egressus sum de utero matris

quasidetonsocapilein lerram corruit, quiaJudajam mex, nudus revertar illuc.

deserens, dum sacramenta sua ab ejus sacerdotio 59. Chrittus ad J udxos e quibus exivit, in fine mun-

marg. Colbert. Cod., abest vero a csteris Mss. et

(a) Haec verba. quasi, etc, usque ad tolerare, desi-
deraniurin Mss. Corb., Germ., Re^., Utic, et for- antiquioribus Ed.
(d) In Editis, exceptis tamen aotiquioribus, legitur
lassee marg. in textum irrepserunt.
in incredulitate. sacerdotii digmtas.
(b) Edit., repugnantibus Mss., alios
immis- (e) Al., ignem... infulsit, ut habetur in nonnullis.
(c) In Kdit, Paris. 1518, et omnib. seq., huc
i/)In Mss. Rhem., Remig., Val. Cl.. legitur Quid
sum est, cum et posl resurrectionem suam quibusdam :

crediturls apparuit, et quibusdam non credituris se ab- enim mirum si in forma servi Patrem exoruvit ? Quid
scondit. Merum assumentum, quod antecedentibu» mirum, si m
forma scrvi exorando, etc.
aul subsequentibus non coheeret. Legitur tamen in-
 : : :

585 MORALIlTM LIB. II. — IN CAP. I B. JOB. sse,

di est reversurus. — Redemptoris mater juxta car- A gellis positi benedicere Dominosciant.cumsubditur :

nem Synagoga exstilil, ex qua ad nos per corpus vi- Sicut Domino placuit, ita factum est ; sit nomen Do-
Sed hunc intra se tegmine litterae
sibilis processit. mini benedictum. Unde et teste Evangelio (Mallh.
adopertum tenuit, dum ad spiiitalem ejus intelligen- xxvi, 26), cum 63 propinquare passioni dicitur,

tiam mentis oculos aperire neglexit. Ilunc quia in accepto pane gratias egisseperhibetur. Gratias itaque

carne humani corporis latentem videre Deum noluit, agit, qui flagella aliente iniquitatis suscipit. Et qui

quasiindivinitate nundum (a) oonsiderarecootempsit. nihil dignura percussione '

exhibuit, humiliter in

Sed nudusdeutero malris exiit: (b) quia a Synagogae (/) percussione benedicit: ut hinc videlicet ostendat
carne prodiens conspicuus ad gentes venit. Quod quid unusquisque in flagello culpae propria facere de-

bene Joseph relicto pallio fugiente signatum est beat, si ipse aequanimiter flagella culp;e portat alienae :

(Genes. xxxix, 12). Dum enim mulier adultera male ut hinc ostendat quid in correptione faciat subditus,

illo uti voluisset, relicto pallio fugit foras, quiadum si in flagello positus Patri gratias agit aequalis, Se-

Synagoga Dominum purum hominem credens, quasi quitur

adulterino complexu constringere voluit, ipse teg- CAPUT XXXVIII.
men litteraa ejus oculis reliquit, et ad cognoscendam —
Vers. 22. In omnibus his non peccavit Job (g)
divinitatis suae potentiatn conspicuum se gentibus
" neque stultum aliquid contra Deum locutus est.
praebuit. UndePaulus dixit Usque hodie, dum le-
et :

gitur Moyses, velamen est (e) super cor eorum (11 Cor. 62. Dolus apud homines prudentia. apud Deum stul-
iii, 15), quia videlicet adultera mulier apud semet- titia est. — Quod nec peccasse, nec slullum aliquid
ipsam pallium retinuit, et quem male lenebat, nu- contra Deuin locutus asseritur ; hoc de illo Petrus.
dum amisit. Qui ergo aSynagoga veniens, fidei gen- sicutjam praediximus, aperte lestatur, dicens:<?«t
tium conspicuus apparuit, ex utero matris nudus peccatum non fecit, nec dolus inventus esl in ore ejus
exivit.Sed nunquid hanc omnimodo deserit? Et ubi (I Pet. ii, 22). Dolus quippe in ore, quanto apud
est quod per propbetam dicitur Si fuerit numerus : homines prudentius callet, tanto apud Deum slultius
filiorum Israel quasi arena maris, reliquise salvse fient desipii,Paulo atteslante, qui ait : Sapienlia hujus
(Isai. x, 22, Rom. ix, 27)? Ubi quod scriptum est mundi stultilia est apud Deum (I Cor. iii, 19). Quia
Donec ptenitudo gentium introiret, et sic omnis Israel ergodolus in ore ejus non fuit, stultum proculdubio
salvus fieret (Rom. xi, 25)? Eritergo (d) quando cona- nihil dixit. Hunc contra Deum sacerdotes et princi-
picuus etiam Synagogae appareat. Erit in fine pes locutum stulte credideruni, cum interrogatus
mundi procul dubio, quando gentis sua? reliquiis se- passianis tempore, Dei se lilium teslaretur. Unde et

metipsum, sicut est Deus, innotescat. Unde el bene _, conquirentes dicunt : Quid adhuc egemus testibus ? ecce
hic dicitur Nudus reveHar illuc. Nudus quippe ad
: ipsi audivimus (h) blasphemiam (Matth. xxvi, 65). Sed
uterum matris revertitur, cum in mundi hujus ter- contraDeum stulte nihil dixit quia vera loquens, hoc :

minosis,qui in saeculo factus homo despicitur, Syna- de se infidelilms etiam moriendo intulit, quod paulo
gogae 8U83 oculis, Deus ante saecula declaratur. Se- post redemplis omnibus resurgendo monslravit.
quitur: [Vet. XXXII.] 63. Sensus moralis. Satan Deo —
CAPUT XXXVII [Rec.XXIV]. cum sanctis angelis assislit, cogilationes malas bonis
Ibid. Dominus deitit, Dominus abstulit : sicut Do- inlerserendo. — Haec in significationem nostri capitis
mino placuit, itafactum est : sit nomen Domini bene- breviter traclata transcurrimus : nunc in asdificatio-
dictum. nem ejuscorporis, ea moralitertractanda replicemus,
60. Deus Chrislo Judaeam dedit et abstulit. — Re- ut quod actum foris narratur in opere, sciamus quo-
demptor noster per hoc quod Deus est, cum Patre modo intusagatur in menle. Nam cum filii Dei assi-
dat omoia per hoc vero quod homo
;
est, a patre (e) stuntcoram Deo, inter eos quoque assistit et Sajtan,
accipit inter omnia. Dicat igitur de Judaea, cum ven- quia plerumque bonis nostris cogilationibus, quae in
turum incarnationis ejus mysterium crederel : Do- corde nostro, advenlu sancti Spiritus operante, se-
minus dedil. Dicat de Judaea, cum exspectatam in- D minantur, antiquus ille callide se interserit et subjun-

carnationis ejus praesentiam contempsisset : Dominus git inimicus, ut bene cogitata perturbet, maleque
abstulit. Data quippe est, cuin per quosdam futura perluibata dilaniet. Sed nequaquam nos in tentatione
credidit ; sed exigenle merito suae cascitatis ablata deserit, qui creavit. Nam hostem nostrum, qui se
est, cum credita per quosdam venerari contempsit. contra nos in insidiis contegit, illustratione sui lu-
61. Christus exemplo docuit Deo in flagellis bene- minis nobis deprehensibilem reddil propter quod ei ;

dicere. — In se autem credentes edoceat, ut in fla- mox dicit

(a) Editi, conspicere. mus ex Mss. Sic infra, lib. ix, cap. olim 16, nuno
(b) Nonnulli Mss., quia a Synagoga carne prodiens, 30, num. 48, hunc Deum supra omnia, et hominem
qusj lectio vidcretur praeferenda, si potiores Codices intra omnia agnoscunt. Vide I. xv, n. 20, et 1. xvi,
suffraaarentur. n. 36.
(c) Coccius addidit positum, quod in seq. Edit. ir- (f)Coc, Gilot., Vatic, Gussanv., in persecutione,
repsit. contra Mss. fidem.
(d)Excoai,quandoqueconspicuus, ut eliam. Castigan- (g) Hic additum, in lubiis suis, a Gilot.et aliis seq.
tur ex Mss. expuuximus.
(e) Parliculam inter in Vulgatig omissam revocavi- (ft)Antiq. Rem. ct Vindoc, blasphenuas.
Patrol. LXXV. 19
587 SANCTI GKEGOHll MAGNI 588
CAPUT XXXIX. A in bonis de qtiibus gaudebat conculitur, imbecillita-
Vers. 7. — Unde venis '.'
tissuae debiliiate cognila, in spe divini adjulorii ro-
64. Cui dicemium unde venis ? — Callidum namque bustius solidetur. Fitque mira dispensatior.e pietatis,
hostem require.re, est ejus nobis insidias declarare, ut unde malignus hosti6 cor teniat, ut iatenmat, inde
ut quo eura subintrare cor cernimus, forti contra il- misericors conditor hoc erudiat, ut vivat. Unde et
lum circumspectione vigilemus. bene subjungitur :

CAPUT XL CAPUT XLIV.

Ibid. — Qui respondens ait : Qircuivi terram, et per- Vers. 12. — Ecce universa quse habet, inmanu tua
ambulavieum. sunt, tantum in eum ne extendas manum tuam.
65. Qui insidiai ejus Deus nobis detegat. — Satanae 69. Deo perseverantiam tribuente. — Ac si aperle
terram circuire, esl carnalia corda perscrutari, et un- dicat : Electi uniuscujusque bona sic tibi tentanda
de occasionem accusalionis invenire possil, exquire- exterius tribuo, ut tamen ipse noveris, quia perseve-
re. Terratn circuit, quia huraana corda circumvenit, rantem mibi illum in mentis radice conservo. Ubiet
ut bona tollat, ut raala mentibus inserat, ut inserta bene subditur
cumulet, ut cumulata perficiat, ut perfectos in ini- CAPUT XLV.
quitatibus ad poenam socios acquirat. Et notandum B Ibiu. — Egressusque est Salan a facie Domini:
quod non transvolasse, sed perambulasse se asserit, Quo moderante, diabolus bonorum corda usque
70.
quia nimirum nequaquam quem tentat velociter de- ad interitum non vulnerat. Quia per hoc, quod us- —
serit; sed ubi molle cor invenit, ibi pedem niiserae
que ad defectum cordis praevalere nequaquam per-
persuasionis figit, ut immorando actionis pravae ve-
mittilur, exclusus ab intimis, exlerius vagatur. Qui
stigiaimprimat, et ex suae iniquitalis sirailitudine, etiam mentis plerumque turbat, eo ipso
si virlutes
quosvalet, reprobos reddat. Sed contra hunc beatus quo resistente Deo, usque ad interitum bo-
foris est,
Job laudatur, et dicitur :
norum corda non vulnerat. Tantum quippe contra
CAPUT LXI. illa sipvire permittitur, in quantum necesse est ut
Vers. 8. — Nunquid considerasli servum meum Job, tentationibus erudita solidentur; nc ea quae agunt
quod ©4 non sit ei similis super terram, vir simplex, bona, suisviribus Iribuant, ne in securitatis torpore
ac timens Dcum, rccedens amalo?
et reclus, se deserant, et a formidinis accinctione dissolvanl:
66. Laudare Dei est bona dare, ac data custodire. — (b) sed ad proveotussui custodiam tanto solertiusin-
Quem divina inspiratio contra hostem roborat, hunc viligent, quanio se contra adversarium slare semper
quasi in Satanae auribus i)eus laudat. Laudare quip- in acie tentationum vident.
pe ejus esl, etprius bona concedere, et post conces- C
(; CAPUT XLVI [Vet. XXXIII].
sa custodire. Sed antiquus hostis eo contra bonos Vers. 13, 14, 15. — Cum autem quadam die filii et
gravius saevit, quo vallari eos divinas proteclionis mu-
fxlix ejus comederent et biberent vinum in domo fratris
uere conspicit. Unde et subjungens dicit:
sui prtnwgeniti, nuntius venitadJob, qui diceret : Bo.
CAPUTXLII. ves arnbant, et asinx pascebantur juxta eos, et irrue-
Vers. 9. — Nunquid frustra Job timel Deum? Nonne runl Sabxi, tulerunique omnia, el pueros percusserunt
tu vallasti eum,ac domum ejus, universamque substan- gladio ; (c) etevasi ego solus, ut nuntiarem tibi.

tiam per circuitum ? Opcribus manum ejus benedixisti, 71. Fides virtutum ommum prima. — In electorum
el possessio illius crevit in terra. corde prior bonorum sequentium sapieulia nascitur,
homo non stat.
67. Suis viribus Ac si apertedi- — atque haec per donum Spiritus quasi primogenila
cat Cur laudas quem proiegemlo roboras? Despe-
: proles profertur. Quas profecto sapieDtia, nostra fides
ctoenim me, dignus tuis laudibus homo esset, si suis est, propheta altesiante, qui ait : Nisi credideriti s
contra me viribus staret. Unde mox el malitiose de non intelligetis (Isai. vn, 9. sec. LXX). Tunc enim
homino expetit, quod tamen protector bominis be- vere ad intelligendum sapiraus, cum cunctis 65 quae
nigne concedit. Nam subditur :
conditor dicit, credulitatis nostrae fidem praebemus.
CAPUT XLIII [Rec. XXV). D Indomo ergo frairis primogenili convivantur (ilii, cum
Vers. 11. —
Sed extende paululum manum tuam,el virtutes reliquae epulantur in fide. Quae non prima si

lange cuncta qux possidet, nisi in (a) faciem benedixerit in corde nostro gignitur, reliqua quaeque esse bona
tibi. non possunt, etiamsi bona videantur. In domo fratris
68.Elecliinlentationeproficiunt.—Vhrumqueenim, primogeniti lilii convivantur, dum virlutes nostras in

dum virlulum fruclus fecunde reddimus, dum conti- habilaculo fidei, sacri eloquii cibo satianlur. Scri-
nua prosperitatepollemus, aliquanlulum mens erigi- plum quippe est : Sine fide impessibile est placere Deo
tur, uta semetipsa sibi existere bona quae babet, ar- (Heb. xi, 6). Tuuc ergo virtutes noslrae veras vitae

bitretur. Quae nimirum hona antiquus hostis malitio- epulas sumunt, cum nutriri fidei sacramentis inci-
se attrectare appetit ; sed haec tentari Deus nonnisi piunt. In domo fratris primogenili convivantur filii,

benigne perraiitii, ut dum mens tentatione pulsante, quia nisivirtutes reliquae sapieutia? epulis repletas,ea

(a)Corb. Germ., nisiin facie tua. restituendara, non autem in omnibus locis, cum pro-
Ubi legilur in Editis profectus, in Mss. fere sem-
(b) fcrtus vox synonyraa sit.
per habetur, provectus. Quam vocem hic curaviunis (c) Hic versus abest a Ms. Corb. Germ.
589 MORALIUM LIB. II. — IN CAP. I B. JOB. 590
quae appetunt prudenter agant, virtutes esse nequa- A. dum subita ad nos perturbatione tentationig irruit,
quam possunt. circuraspectiones cordis inopinale praeveniens, quasi
72. Virtutibus nostris quam vnrie imidietur diabo- ipsos cu9lodes pueros gladio occidit. Sed tamen unus
hts. — Sed ecce dum bona quae agimus, sapientiae fugit, qui (c) alia periisse nuntiet, quia in eo quod
epulis fideique pascuntur, hostis noster arantes boves mens ab hoste patitur, rationis discretio semper ad
et pascentes asinas subtrabit, et pueros gladio occi- animuin redit; et quasi solam se evasisse indicat,
dit. Quid arantes bovesnisi, graviores nostras cogi- quae apud seraetipsam fortiter quidquid perlulerit
tationes accipimus? quae dum cor studiosa exercita- pensat. Aliis ergo pereuntibus unus ad domum re-
tione conficiunt, uberes provectuum fructus reddunl. dit, (d) dum turbatis in tentatione motibus discretio

Quid pascentes intelligimus asinas, nisi simplices ad conscientiam recurrit ut quod repentinis incur-;

motus cordis?quos dum studiose a duplicitatiserrore sibus praoccupata mens perdidisse se pensat, hoc
compescimus, quasi in campoliberae puritatis nutri- compunclionis studio afflicta recipiat.

mus. Sed pWumque bostis callidus, cum graves co- CAPUT XLVII.
gitationes in corde conspicit, eas sub introducta vo- Vers. 16. — Cumque adhuc ille loquerelur, venit
luptatis delectaiione corrumpit; et motus cordis dum alter, et dixit : Ignis Dei cecidit de coelo, el lactas oves
simplicesvHet, sublilia inventionum acumina osten- n puerosque consumpsit ; et e/fugi ego solus, ul nunliarem
dit : ut dum laus de subtilitate qusritur, puritatis tibi.

simplicitas amittatur; et usque ad opus pravum.

si 74. Diabolus castas cogitationes corrumpere cqna-
pertrahere non valet, lentando tamen bonorum co- tur. Sed discretio periculum evadit. — Quid p&r ove9,
gitationibus(u) subripiens nocel utdumlurbareliona ; nisi cogitationum innocentia, quid (e) per oves, nisi
mentis agnoscitur, eaquasi funditus abstulissevidea- bonorumcordiummunditiadesignatur^Caelum vero(/)
tur. Possunt etiam per arante boves, cogitationes aerium dici pauloante jam diximus :unde et avescoeli
charitalis accipi quibus prodessealiis conamur, cum
;
nominamus. Et scimus quod immundi 9pirilus, qui e
fraterni cordis duritiam praedicando scindere cupi- ccelo aethereo lapsi sunt, io hoc cceli terrasque medio

mus. Potestetiam per asinas, quaenimirum sese one- vagantur qui tanto magis corda hominum ascendere
:

rautibus, nulla ferocitatis insania resistunt, patien. ad ccelcstia invident, quanto se a coelestibu9 per ela-
tiae mansuetudo signari. Etsajpe hostis anliquus cum tioni9 suaeimmunditiam projectos vident. Quia ergo
velle prodesse nos loquendo aliis conspicit, in quo- ab aereig poteslatibus contra cogilaiionum nostra-
dam torpore otii mentem mergit; ut aliis prodesse rum mundiliam flamma livoris irruit, de ccelo ignis
non libeat, etiam cum a propriis vacat. Arantes ergo ad oves venit. Saepe enim mundas menti9 nostrae co-
boves sublrahit, cum cogitationes mentis fralernae gilationes ardore libidinis accendunt; et quasi igne
utilitatis fructibus deditas, persubmissum negllgen- C oves concremant, dum casios motus animi, luxuriae
liaetorporem frangit. Et quamvis electorum corda tentatione pertuibant. QuiignisDei dicitur, quiaetsi
intra arcarna suas cogitatiunis invigilant, el quid a non faciente Deo, tamen permittente, generalur. Et
tenlalore sustineat, superantes pensant, eo tamen quia impulsu eubito ips.is nonnunquam circumspec-
ipso malignus inimicus aliquid rapuisse se gaudet, tiones meniis obruunt, quasi custodes pueros gladio
quo cogitalionibus bonorum vel ad momentum occidunt. Sed tamen unusincolumis fugit, dum omne
praevalet. quod mens patitur, perseverans discretio subtiliter
[Vet. XXXIV.] 73. Ejus conalibus quanta vigilanlia respicit, solaque mortispericulum evadit; quiaetiam
occurrendum. Discretionis munus in tentatwne. — Saepe perturbatis cogitationibus, discretio uon succumbil,
autem cum praeparatam mentem ad tolerantiam vi- ut damna sua animo renunliet, et quasi dominum ad
det, quid ab ea maxime diligatur exquirit, et ibi lamentum revocet.
scandali laqueos inserit, ut quo magis rexquaeque di- CAPUT XLVIII [Rec. XXV!}.
ligilur, eo per eam facilius patientia turbetur. Et Vers. 17. — Sed et illo adhuc loquente, venit alius,
quidera electorum corda ad se semper sollicite re- et dixil : Chaldsei fecerunt tres turmas, et invaserunl
deunt, et semetipsagraviter vel pro levimotu exces- n camrlos, et tulerunt eos, necnon et pueros percusserunt
sionis alfligunl ; et dum mota discunt quomodo stare gladio; et efjugi ego solus, ut nuniiarem libi.

debuerint, aliqusmdo melius concussa solidantur. 75. Quantis periculis terrenarum rerum dispensatio
Sed antiquus hostis, dum lolerantiae cogitationes vel sitobnoxia. — Per camelos, qui raundura aliquid ha-
ad moraentum turbat, quasi absiulisse se ab agro '
bent.durarurninaut, etiromundum.dum nequaquam
cordis asinas exsultat. In his autem quae agere dispo- ungulam findunt, supra jara diximus bonas rerum
nimus, raiionabili custodia quid (b) quibus rebus con- temporalium dispensationes intelligi, in quibus quo
'-'ruai, sollicite 66 pensamus. Sed plerumquehostis, est cura disiensior, eo nobis multiplicius insidiatur

Quoties in Editis occurrit subrepens snbrepit, ut

(o/
hoc in loco, totiesin nostris Cod. manu exaratis le-
gilur subripiens, subripit, aut surripiens, etc.
ib) Excusi, quibusque rebus.
(c) In Vulgatis, qui alios. Melius
lieat,boves, asinas, pueros.
Ita Mss. Norm., Rem., Remig., Turon., Val.
Cl., etc, a quibus omnes Editi recedentes habent,
dum turbata tentationis (vel in tentationisj motibus.
Hic legilur in Editis et duob. Reg. Mss., quid
(e)
perpueros. Nec incongrue quoad sensura. Legendum
tamen ^fiii per oves, secundura Mss. Rem., Remig.,
Mss. qui alia, sci- Norm., Turon., Corb., Germ.
{[) Ita b-gcndum docent iidem Mss. sup. laudati
quib. acced. Bellovac.
59i SANCTI GREGORII MAGNI 592

inimious. [Vet. XXXV.] Omnis enim, qui dispensan- A cita subimet anima quid subito impulsu tentationis
mtrmsecus amittat, intelligit. Sei|uitur
dis terrenis rebus pr*sidet, occulti hostis jaeulis la-
tius patet. Nonnulli enira providens ;ig<?re nilitur, el CAPDT XLIV [Bec. XXVII].

saepe dum cautus fulura suhtiliter praevidet, incaulus

Vers. 18, 19. — (c) Loquebatur ille, et ecce alius in-

dauina praeseoiia nequaquam videt; saepe dum prae- travit, ctdixit: Filiis tuu et filiabus vescentibus et bi-
senlibus invigilat, ad lnstantia praeviJendadormitat
bentilnis vinum in domo fralris sui primogeniti, repente
ventus vehemens irruit a regione deserti, concussit
seBpe dum aliqua torpens agit, qu« vigilanter agenda et
quatuor angulos domus, qux corruens oppressit liberos
sunl negligit; saepe dum plus justo vigilantem se in
tuos et mortuisunt : et effugiegosolus, ul nuntiarem tibi.
actione exuibet, (u) ipsaactionissuaa iuquietudinere-
70. Virtutibus quatuor innititur siiiritale xdificium.
bus subditis pejus nocet. Aliquando autem linguaa
modum ponere nilitur, sed oneredispensalionis exi- Unde concutialur. — Sicut supra jam diximus, regio

gente, silere probibetur. Aliquando dum nimia se

deserti esl immundorum spir.tuum multituilo dere-
censura restringil, tacet etiam 67 quae loqui debuit.
licla : quae dum conditoris sui beatitudinem deseruit,
Aliquando ad inferenda necessaria dum selatius re-
quasi manum cultoris amisit a qua ventus vehemens

laxat, dicit eliam qu33 loqui non debuit. Plerumque

venil.et domuin subruit; quia abimmundisspiritibus
fortis tentatio subripit, et a tranquillitatis suae statu
autemtantiscogitationumvoluminihusimplicatur, ut B
ipsa ferre six valeat, quae intra se providus versat;
conscieutiam evertit. [Vet. XXXVI.] In quatuor
et nil opere facial, (b) sub magno cordis sui pon-
vero angulis domus ista consistit, quia nimirum so-

derevehementer insudat. Quia enim dura sunt quas lidum mentis nostra aedificium, prudentia, tempe-
apud semetipsum intus paiitur, quietus foris otiosus- rantia, fortitudo, jusiitia sustinel. In quatuor angulis
que lassatur. Plerumque enim quasi ventura animus domus ista subsistit, quia in his quatuor virtutibus

conspicit, totamque contra haec intentionem propo- tota boni 68 opens structura consurgit. Unde etqua-
nit ; magnusque ardor contentionis se inserit, sopor tuor paradisi flumina terram irrigant, quia dum his

fugit, nox in diera vertitur ; et curo quieta foris mem- quatuor virtutibus cor infunditur, ab omni desiderio-
bralectulusteneat, intusmagnis clamoribusin cordis rum carnalium aestu temperatur. Sed nonnunquam
foro litigatur. Et flt plerumque ut nulla evenianl quae dum menti ignaviasubripit, prudentia frigescit; nam
praevidentur : totaque illacogilatio, quae diu se plena cum fessa torpet, veutura non providet. Nonnunquam
intentione paraverat, repente vacua quiescat. Tanto dum nonnulla menti delectatio subripil, temperantia
autem longius mens a necessariis cessat, inquantumenira ad delectationem
quantoina- nostra marcescit ;

nia latius cogitat. Quia igitur dispensationis curas ducimur, in tantum minus ab illicitis
praesentium
rnaligni spiritus modo torpenti vel praecipitata ac temperamus. Nonnunquam se limor cordi insinuat,
tione feriunt, modopigra vel imraoderata iocutione
u « vlres nostrae tortitudinis turbat; et eo minores
l

confundunt, pene aulem semper nimiis cogitatio-
num molibuspremunt, tribusturmisChald«i camelos
rapiunt. Quasi enim tres turmas contra camelos fa-
cere, est terrenarum dispensationum studia modo
illicito opere, modo superflua locutione, modo inor-
dinata cogitatione vastare ul dum se ad adminis-
;
tranda exterius mens efficaciter extendere nititur, a
sui consideratione separetur, et eo
contra adversa existimus, quo quaedara perdere im-
moderatiusdilectaformidaraus.Nonnunquam vero(d)
amorsuus se menti ingerit, eamque latenii motu a
rectitudine justitiae divertit; el quo se totam auctori
reddere ne^bgit, eo in se justitiae juri contradicit.
Ventus ergo veheraens quatuor aagulos domus con-
cutit;dum fortis tentatio occultis motibus quatuor
damna qus de virtutes quatil; et quasi quassalis angulis domus (e)

semetipsa patitur nesciat, quo erga aliena fortiori eruitur, dum pulsalis virtutibus conscientiaturbatur.
studio quam decct elaborat. Recla autem mens cum 77 . lnde virtutes caslerx quttsi cordis soboles se in-

curas dispensationis suscipit, quid sibi, quid proxi- vicem pascunt. — lntra hos autem quatuor domusan-
mis debeat attendit; et nec per alienas sollicitudinis gulos filii convivantur, quia intraarcanamentis, quoe
immoderationem sua studia negligit, nec per suae principaliter his quatuor virtutibus ad summas recti-

utilitatis vigilantiam aliena postponit. Sed tamen ple- -* tudinis culmen erigitur, virtutes caHera; quasi quaj

rumque dum ad utroque mens solerter invigilat, dum dam cordis soboles se invicem pascunt. Donum
magnis erga se, et ea quae sibi commissa sunt, cir- quippe Spiritus, quod in subjecta mente ante alia
cumspectionibus vacat, repentino turbata cujuslibct prudeutiam, tejnp^rj.nJ^a^^fcTtRudineinj justitmm
_ r
causae emergentis articulo, ita in praeceps rapitur, ut format, e.ima em mentem ul contra singula quaeque
ab easubito cunctae circumspectiones ojus obruantur. tentamentaerudiat, in septem mox virtutibus tem-
Unde et custodes camelorura pueros Chaldaei gladio perat.ut contra stultitiam, sapientiam; contra hebe-
feriunl. Sed tamen unusredit; quia inler haec dis- tudinem, iniellectum; contra praecipilationem, con-
cretionis ralio mentis nostraB oculis occurrit, et solli- silium; coutra timorem, fortitudinem contra igno- •.

(a) Mss. Norm. et nonnulli. ipse actionis sux inquie- (d) Ila Vet. Ed. cum Mss. At. Gilot., Vatic, Gus-
tudine. sanv., amor sui.
Anliq. Rbem., Turon., Corb., Germ., Val. Cl.,
(b) (e) Ita omoes Mss.
nostri, vei evertitur, non autem
et alii, submagnacordis suipondera. obruitur, uti prius legebatur: el sane domus nos
(c) Hinc ut et supra, cap. 21, particulam aclhuc re- obruitur, sed obruit dum cadit.
movimu8 auctoritate Mss.
393 MORALIUM LIB. II. — IN CAP. I B. JOB. 594
rantiam, scientiam contraduritiam, pietatem
; ;
conlra A tit ; hanc solidius recipit, quanto ejus
et tanto virtu-
superbiam (a) det limorem. tis pondus quasi amittendo pensavit.
78. His qui virtutibus prxdili sunt, gratia aliquando 79. Tenialionibus acquiruntur liumilitas ct vigilan-
utiliter se subtrahit. — Sed nonnunquam, dum mens tia. — Eversa igitur domo, moriuntur filii quia tur-

nostra tanti muneris plenitudine atque uberlate ful- bata in tenlatione conscientia, (c) ad utiliiatem pro-
citur, si continua in his securilate perfruitur, a quo priae cognitionis raptim et in momento lemporis
sibi baec sint obliviscitur ; seque a se habere putat, obruuntur genitae in corde virtutes. [Vet. XXXVII.]
quod nunquam abesse considerat. Unde flt ut
sibi Qui profecto filii intus per spiritum vivunt, dum
aliquando se haec eadem gratia utiliter 3ubtrahat, et exterius carne moriunlur, quia videlicet virtutes
praesumenti menti, quantum in se infirmatur, osten- nostrae tentationis tempore etsi in momento turbatae
dat. Tunc enim vere cognoscimus bona nostra unde ab slatus sui incolumitate deficiunl, per intentionis
sunt, quando haec quasi amittendo, sentimus quia a tamen perseverantiam integrae in mentis radice sub-
nobis servari non possunt. Ad boc itaque intimandae sistunt. Cum quibus etiam tres sorores occumbunt,
humilitatis magisterium, plerumque ut irruente
fit quia in corde nonnunquara per flagella turbatur
tentaiionisarticulo.tantastultitiasapientiam nostram charitas, per formidinem concutitur spes, per quae-
feriat, ut turliata mens, qualiter malis imminentibus p stiones pulsatur fides. Saepe enim quasi a conditoris
obviet, vel conlra tentationem quomodo se preeparet, amore torpescimus, dum ullra quam nobis con-
ignoret. Sed hac ipsa slultitia cor prudenter erudi- gruere crediraus, flagello fatigamur. Saepe dum plus
tur, quia unde ad momentum di-sipit, eo post verius, quam necesse e3t mens formidat, fiduciam sibimet
quo et humilius, sapii ; et sapentia unde quasi amil- spei debilitat. Saepe dum immensis quaestionibus
tilur, inde certius possidetur. Aliquando dum subli- animus tenditur, perturbata fides quasi defeclura
mia intelligendo in elatione se animns erigit, in rebus fatigatur. Sed tamen vivunt Bliae, quce domo con-
imis et vilibus gravi hebetudine pigrescit, ut repente cussa moriuntur, quia etsi inlra conscientiam, spem,
sibi etiam ima clausa videat, qui(i)pernix summa pe- lidem, charitatemque pene occumbere perturbatio
netrabal. Sed haec ipsa hebetudo inteliectum nobis, ipa renuntiat, has tamen ante Dei oculos vivas per-
dum subtrahil, servat, quiadum ad momentum cor severantia reclas intentionis servat. Unde et puer
humiliat, vertusad sublimia intelligenda confirmat. qui haec nuntiet solus evadit, quia mentis discretio
Aliquando dum cuncta nos agere consilii gravilate inter tentamenta incolumis permanet. Agit-
etiara
gaudemus, pulsante causae emergentis articulo, prae-quepuer ut Job filios flendo recipiat, dum, discre-
cipitatione subita rapimur et qui nos semper dispo-
; tione nuntiante, dolens animus vires quas quasi
sile vixisse credidimus, repente 69 intima confu- „ amittere caeperat pcenitendo conservat. Mira autem

sione vastamur. Sed tamen ejusdem confusionis hoc nobiscum dispensatione agitur, ut mens nostra
eruditione discimus, ne nostris viribus consilia nos- nonnunquam pulsatione feriatur. Nam esse se
culpae
tra tribuamus et tnnto maturius ad gravitatem res-
; magnarum virium homo crederet.si nullura unquam
tringimur, quanto ad hanc quasi amissam redimus. earumdem virium defectum intramentis arcana sen-
Aliquando dum mens fortiter adversa contemnit, tiret. Sed dum lentatione irruenle quatitur, et quaei
subortis adversitatis evenlibus.hanc metus vehemens ultra quam sufficit faligatur, ei contra hostis sui in-
percutit. Sed per hunc concussa discit cui tribuat sidias munimen humilitatis ostenditur, et unde se
quod in quibusdam fortiler stetit ; et tanto post vali- pertimescit enerviter cadere, inde accipit fortiter
dius fortitudinem retinet, quanto hanc repente ir- stare. Tentatusautem, non solum vires a quo acci-
ruente formidine sibi jam quasi elapsam videt. Ali- pial discit, sed quanta eas vigilantia servet intelli-
quando dum magna nos scire gaudemus, repenlinae git. 70 Saepe enim quem tentalionis cerlamen su-
ignorantiae caecitale torpescimus. Sed quo ignorantia perare non valuit, sua deterius securilas stravit.
mentis oculus ad momentum clauditur, eo post ad Nara dum lassum se quisque in otio remittil, disso-
scientiam verius aperiiur, ul nimirum flagello suae lutam mentem corruptori prostituit at si eum ex ;

caecitatis eruditus, et scire ipsum a quo habeat sciat. dispensatione supernae pietatis tentatio non repente
p.

Aliquando dum religiose cunctadisponimus, dumpie- vehemenler irruens, sed temperato accessu erudiens
talis viscera plene nos babere
gratulamur, quadam pulsat, nimirum ad insidias providendas evigilat, ut
mentisduritiairrueniepercutimur. Sedquasiobdurati contra hostem se in certaminecautus accingat. Unde
cognoscimus, cui pietalis habitae bona tribuamus;et et bene subjungitur :

pietas verius velut exstincta recipitur, dum quasi

amissa ampliusamatur. Aliquando CAPUT L.
dum subjectum se
divinse formidini animus gaudet, repente superbia Vers. 20. — Tunc surrexit Job.
tenlante rigescil. Sed tamen valde mox limeos quia 80. Discretio tentationibus proficit. — Sedere enim,
non timet, ad humilitatem se iterum festinus inflec- quiescentis est ; assurgere, decertaDtis. Auditis ergo

(a) 2 Rhem. et unus Remig.,rfet humilita'em ; error (b) Antiq. Rem., qui pernixum summa penrtrahat.
eat librarii, superbiae magis adversari humilitatem Vet. Edit. Paris. et fiasil. cum Bar hol., gui pertinax
cogtlantis, quam timorem. Verum hic enumerat summa. Quod habet Corb., Germ.
sanclus Doctor Spiritus eancti dona in quibus ulti- (c) Anliq. Rhem., Corb. et nonnulli, ad humilita-
mus censetur timor, non humilitas. tem proprix cognitionis.
595 SANCTI GREGORII MAGNI 596
adversis surgere, est experlis tentalionilius mentem A magnis cogitalionum Qduciam non habere.
acLibus
ad certaminarobustius parare. Quibus nimirum ten- Eo ipso enim quo contra vitia forliter vivitur, cogi-
tationibus eliam discretio proficit, quia ut virtutes a tationum praesumptio in corde generatur ; et cum
vitiis subtilius distinguat, agnoscit. Unde et bene mens foras culpas valenter conterit, plerumque apud
subjungitur :
semetipsam latenter intumescit jamque se esse
;

GAPOTLI [VetXXXVlU]. magni alicujus meriti aestimat, nec sepeccarein co-

Ibid. — Scidit vextimenla sua. gitatione suaeaestimationisputat. Antedistrictiautem

81. — Tentaticmibus pulsali ad tuclum pirnitentiir hu- judicis oculos tanto deterius delinquitur, (c) quanto
sanentur. — Vesiimenta 71 quo occultius, eo pene incorrigibiliter per-
miiitatemque culpa
confugiant ut
scindimus, cum discernendo nostra opera retracta- petratur : el tanio ad vorandum latius patet fovea,

mus. Si enim apud Deum nos opera nostra quasi quanto de semetipsa elatius gloriatur Unde, ut vila.

vestimenta non tegcrent, nequaquam voce angelica saape jam diximus, pia conditoris dispensatione agi-
diceretur Beatus qui oigilat, et eustodit vestimenta
:
tur, ut de se confidens anima, dispensatoria tenta-
sua, ne nudus ambulel, videant tione pulselur quatenus infirmata, quid sit inveniat,
et turpitwlinem ejus
(Apoc. xvi, 15).Turpitudo enim nostra lunc cerni- et prasumptionis propria; fastum deponal. Mox enim

tur, cum vita ante justorum oculos B ut 'eniaiio mentem pulsaverit, omnis cogitationum
reprehensibilis
in judicio, nequaquam subsequentis boni operis noslrarum praesumptio lumultusque conquicscit.
tegmine velatur. Sed quia cum culpa tentamur, ad 84. Mens elata in tyrannidem erumpit ; satellites

lamenta accendimur atqne ipsis lamentis excitati, ;

ejus lentalione fuganlur. Mens enim cum se in —
ad perspiciendam lucem justitiae subtilius oculos elatione erigit, quasi in tyrannidem erumpit. Habet

mentis aperimus, quasi in dolore veslimenla scindi- autem tyrannidis suaa satellites, faventes sibimet co-
mus, quia ex fletu, discretione crescente, cuncta gitationes suas. Sed si super tyrannum hostis irruat,

quae agimus, districtius irata manu (o) judicamus. favor mox satellitum cessat. Intrante namque adver-

Tunc omnis nostra elatio corruit, tunc cuncta ab sario, satellites fugiunt, eumque territi declinant,

animo cogitalionum superfiuitas cadit. Unde et sub-

quem in pace positi callida adulatione laudabant.

ditur :
Subductis vero satellitibus.ante hostem solus rema-
net, quia recedentibus elatis cogitationibus, pertur-
CAPUT LII.
batusanimus sesolummodo (tf)et tentationem videt.
Ibid. — Et tonso capite corruens in terram adoravit.
Auditis ergo adversis caput delondetur, cum tenta-
82. Elatio et cogilalionem vanitas, quomodo rese- tionibus vehementer irruentibus, a praesumptionis
centur. — Nam quid moraliterper capillos, nisi deflu- suae cogitationibus mens nudatur. Quid est enim
entes animi cogilationes accipimus? Unde et alias quod Nazaraei capillos nutriunt (Num. vi, 5), nisi
Eeclesiae dicilur : Sicut (b) vitta coccinea labia tua, quod per vitam magnae continentiae prassumptionum
sponsa, et eloquium tuum dulce (Cant. iv, 3). Vitta cogitaliones crescunl? Sed quid est quod, devotione
quippe crines capitis astringit. Labia ergo sponsae complela, caput Nazaraeus radere capillosque in igne
Bicut vitta sunt, quia exhortalione sanctae Ecclesia?, sacrificii ponere jubelur, nisi quod tunc ad per-
cunctae in auditorum mentibus diffuaae cogitationes fectionis summam pertingimus, cum sic exteriora
ligantur ; ne remissae defluant, ne sese per iliicita vitia vincimus, ut etiam cogiiationes superfluas a
spargant, nesparsaecordisoculosdeprimant;sedquasi mente resecemus ? Quas nimirum sacrificii igne con-
ad unam se inlentionem colligant,dum vitta eas san- cremare, est flamma eas divini amoris incendere,
ligat. Quam recle et coccineam
ctas praedicationis ut totum cor in Dei amore ardeat, ei cogitationes
asserit sanctorum praeJicatio solo charitatis
; quia superfluas concremans, quasi Nazareei capillos de-
adore flammescit. Quid vero per caput, nisi ea, votionis perfectione consumat. [Vet. XL.] Et notan-
quae principale uniuscujusqueactionisest, mens ipsa dum quod in terrarn corruens adoravit. Ille enim
eignatur ? Unde etalias dicitur : El oleum de capite vcram Dco (f) adorationem exhibet qui semetipsum,
tuo non de/iciat (Eccles. ix, 8). Oleum quippe in quia pulvis sit, humiliter videt, qui nihil sibi virtutis
capite, est mente charitas in ; et a capite deficit D tribuil, qui bona quae agit esse de niisericordia con-
oleum, cura charitas a mente discedit. Caput ergo ditoris agnoscit. Unde et competenter dicit:
delondere e3t cogitationes superfluas a mente rese-
CAPUT LIII.
care. Et detonso capite in terram corruit, qui repres-
sis praesumptionissuaecogitationibus, quam insemet- Vers. 2i. — Nudus egressus sum de utero matris
ipso infirmus sit humiliter agaoscit. mex : nudus revertar illuc.

[Vet. .V.V.ViX.] 83. Difficile magna agere, et de 85. Qui se a virtutibus nudum putat, ipsa melius
actis fiduciam non kalcre. namqueDifficile est humUUate veslilur. — Ae si tentatusanimus et (/) in
magna agere, et apud semelipsum quempiam de inlirmilatis suae inopia deprehensus dic&t : Nudum

(a) Mss. Norm. et plurimi, vindicamus. («)Corb., Genn., cum nonnullis, adorationem. Va-
ib) In nounulis, itcut vittx sunl. riant E^rusi Edit. Paris. 1495 habet adorutionem,
(c) Ita restituimus cx M?s. Prius lngebalur: qianto Basil. 1514, orationem. Coc, Gil., Vatic, Guss.,
culpa occultius, ei peneincorrigibililcr perpelratur. hanc lect. servarunt.
(d) Editi, in tentalione videl. Mss. sequimur.
(/) 1. Reg., et infirmitatis sux inopia depressus.
597 MORALIUM LIB. II. — IN CAP. I B. JOB. 598

me in fide primagratia geuuit, nudum eadem gratia A ros(Amos. vn, 14). Quomodo autem propheta non
in assumptione (n) salvabit.Est naraque magnumani- fuit,qui de futuris tot vera praedixit? Aut quomodo
mi turbali solatiutn, ut pulsatus vitiis, cum se quasi prophela fuit, si de se in praesenti vera denegavit?
nudari virlutibus conspicit, ad solam misericordiae Sed quia eadem hora qua requisitus est prophetise
spem recurrat et eo se nudari non sinat, quo se a
; sibi spiritum deesse sensit, desemetipso testimonium

virtulibus humiliter nudum putat : qui etsi fortasse veraciter intulit, dicens Non sum propheta. Qui:

aliqua virtute in lentatione detegitur, infirmilatem tamen seoulus ad junxit Et nunc audi verbum Domini.
:

timen propriam agnoscens, ipsa melius humilitate Hxc dicit Dominus Vxor tua in civitate fornicabitur,
:

vestitur ; et valde robustius quam steterat jacet, cum et filii tui et filix tux in gladio cadent, et humus tua

sibi sine divino adjuiorio cessat tribuere quod habet. funiculo medetur ; et tu in terra polluta morieris (Ibid.

Unde et raanum mox largitoris et judicis humiliter 16, 17). Quibus prophetae verbis aperte ostenditur
agnoscit, dicens : quia dum de se illa loqueretur, impletus est et mox ;

CAPUT LIV. habere prophetandi spiritum meruil, quiase prophe-

Ibid. — Dominus dedit, Dominus abstulit. tam non esse humiliter agnovit. Et si prophetiae
86. Tentatione eruditi crescimus. — Ecce tentatio- spiritus propheiis semper adesset, David regi de tera-
nibus eruditus crevit, qui et in virlute habita largi pli se construclione consulenti, nequaquam Nathan
g
tatem dantis, et in perturbalione fortitudinis, po- propheta concederet quod post paululum negaret
testatem lollentis agnoscit. Quae tamen fortitudo non [II Reg. i, 3, 5).
tollilur, sed perturbata fatigatur quatenus concussa Spiritum habere permanentem Christi est pri-
90.
mens, dum se hanc jamj »mque quasi araittere
;

trepi- vilegium. Qui diratur et in discipnlis mansurus.

—
dat, semper facta humili3 nunquam perdat. Uude bene ei in Evangelio scriptum est : Super
CAPUT LV. quem videris Spiritum descendentem et manentem super
Ibid. — Sicut Domino placuit, itafactum est, tit no- eum, hic est qui baptizat [Joan. i, 33). In cunctis
namque fidelibus Spiritus venit, sed in solo Media-
men 19
Domini benedictum.
87. Tenlato quil agendum. — In hoc, quod interna lore singulariter permanet, quia ejus huraanitatem
(<)

perturbatione concutiraur, dignum est ut ad condito- nunquam deseruit, ex cujus diviuilaie procedit. In
ris judicium recurramus nostrum adju- illo igitur manei, qui
ul inde cor solus et omnia et semper
;

tori suo majores laudes exbibeat, unde pulsatum potest. Nam fideles, qui hunc accipiunt, cum signo-
rum dona habere semper, ut volunt, non possunt,
verius imbecillitatem suae inlirraitatis pensat. Bene
autem dicitur :
hune se accepisse quasi in transitus ostensione te-
stantur. Sed cum rursum de eodem Spiritu
Veritatis
CAPUT LVI. q
Vers. 22. In —
omnibus his non peccavit Job nec ore discipulis dicitur, Apud vos manebit, et in vobis

erit (Joan. xiv, 18), quid esl quod divina

voce Me-
stultum aliquid conlra Deum locutus est.
mansio
88. De tentatione non murmuret. Quia solerti diatoris (d) —
signum hsc eadem sancti Spiritus

declaratur, cum dicitur Super quem videris Spiritum

cura cuslodire dolens animus debet, ne cum seintus :

tentatio stimulat, in verbis foras illicitaa losutionis descendenlem, et manentem super eum? Si igitur
erumpal, ne de probatione murmuret, et ignis qui juxta magistri vocem et in discipulis manet, quo-
modo jam singulare signum erit quod in mediatore
hunc velut aurum concremat. per excessura sermo-
paleae favillam vertat. 73 permanet? Quod tamen citius cognoscimus, si
nis illicili in

[Vet. XLI, Rec. XXVIU.) 89. Dona Dei ali- dona ejusdera Spiritus discernamus.
quando utiliter sublrahuntur. Prophetise Spiritus pro- [Vet. XLIl, Rec. XXIX.] 91. Mansurus est in
quibus hxc
phetis non adest semper. —
Nihil vero obstal si hoc donis quibus sanctitas confertur, non in iis
quoi de virtutibus diximus, de his qus in ostensione pro aliorum utilitate declaratur. — Alia namque sunt
virtutis danlur donis sancti Spiritus sentiamus. Alii dona illius, sine quibus ad vitam nequaquam pertin-

namque prophetia?, aliigeneralinguarum, alii virtutes gitur, alia quibus vitae sanctilas pro aliorum utilitate
patien-
curationum dantur. Sed quia haec ipsa dona non sem- n deciaratur. Mansueiudo namque, humilitas,
--— -^-
per in mente eodem modo sunt, liquido ostenditur
u tia, fides, spes, chariias, dona ejus sunt, sed ea sine
quibus ad vilam homines pervenire nequaquam
pos-
quod ne se roens in praesumptione elevet, ali>|uando
autem, virtus curationum, genera
utiliter subtrahuntur. Nam si propheiias spiritus pro- sunt. Prophetife
sunt,
phetis semper adesset, nimirum Elisaeus propheta linguarum, inlerpretatio sermonum, dona ejus
praesentiam pro correctione
non diceret Dimitte eam, anima enim ejus in amari-
: sed quae virtutis ejus
quibus
tudine est, et Dominus celavit a me verbum (IV Reg. intuentium ostendunt. In his igitur donis sine
Si prophetiae ad vitam perveniri non potest, sanctus Spiritus sive
4, 2). spiritus prophetis semper ad-
inquisitus Araos propheta non diceret in praedicatoribus suis, sive in
electis omnibus sera-
esset, Won :

sum propheta, ubi et subdidit Neque filius pro- :

per manet ; in illis autem quibus per ostensionem il-
phetx sed armentarius (b) ego sum, vellicans sycomo- lius nun nostra vita servalur, sed aliorum quaaritur,
;

(n)ln nonnullis Cod.. saluavit. et ideo rejecta.

upple
Prius legebatur in Ed., armentarius puer.
(b) (d) In Edilis, signum hoc. Restituimus hxc, 8
(c) Vox semper, quae in editis hic interponitur, abest mansio, ex omnibus Mss. nostris.
vero a Mss. Corb., Germ. et Reg., visa est addititia,
599 SANCTI GUKGORU MAGNI 600

nequaquam seioper in praedicatoribus permanei, A. pitis in quibusdam virtutibus emicant, ipsum vero
quia semper quidem eorum cordi ad bene vivendum caput in cunctis virtulibus flagrai. Dissimiliter ergo
pr«esidet, nec tamen per eos virtutum signa scmper Spiritusin illomanet, (n)a quo pernuturam nunquam
ostendit : sed aliquando se eis a signorum ostensio- recedi t. Dona vero ejus quibus ad vitam tenditur,
nibus subtrahit, ut co humilius virtutes ejus habean- sine periculo amitti non possunt ; dona autem quibus
tur, quo habitae teneri non possunt. vitce sanctitas demonstratur, plerumque, ut diclum
92. Longe aliler ab liis manel in Christo. — M'.j dia- est, sine dispendio subtrahuntur. Illa ergo pro nostra
tor autem Dei et hominum homo Christus Jesus, in eruditione tenenda snnt, baic pro alienie provectibus
cunctis eum et seniper ct continue babetpraesen- exquirenda. In illis nosterreat formido, ne pereant;
tem, quia et ex illo isdem Spiritus per substantiam tempus aliquando sublatis consoletur
in istis vern ad
profertur. Recte ergo el cumin 74 sanctis proedica- humililas, quiaad elationem mentem fortasse suble-
toribus maneat, in Mediatore singulariter manere vant. Cum igitur concessa nobis virtutum signa sub-
perhibetur, quia in i^tis per gratiam manet ad ali-
Dominus dedit, Dominus trahunlur, dicamus recle :

quid, in autem per subslantiam manel ad cuncta.

illo abstulit : sicut Domino placuit, ita faclum est ; sit no-
Sicut enim corpus nostrum sensum tantummodo la- men Domini benedictum. Tonc enim vere ostendimus
clus agnoscit, caput aulem corporis usum simul om- B quia accepta recte tenuimus, cum profecto aequani-
nium quinque sensuum possidet, ut videat, audiat, miter ad momentura sublala toleramus.
gustet, odoretur, et tangat : ita membra superni ca-

(a) Apud Gilot., Vatic, Guss., post., Coc, hic ad- absuntaMss. et antiq. Ed. atque abesse debent; pu-
jicitur : cui se ad volum substantialiter exkibel ; quae gnare enim videntur cum sententia seq.

LIBER TEHTIUS.
Totum caput secundum libri Job, ad modum superiorum librorum, historice, allegorice
ac moraliter exptanat.

CAPUT PRIMUM. sito homine vinceris, qui te contra me auctorem om-

Historicus sensus. —
Bealus Job ad mortem 1. nium erigere conaris. Unde mox Dominus cum beati
petitus in tentatione, ad vitam (a) crevit ex verbere ; C Job bona, sicut prius diceret, haec cum victoriae

etantiquus hostis unde se bona ejus aestimavit ex- triumphis enumerans adjungit :

slingue e, inde doluit multiplicasse. Sed quia in CAPUT II.

primo certamine se succulmisse considerat, ad alia se Ibid. — Et adlmc relinens innocentiam suam.
teutaiionum bella restaural, et de sancto viro mala 2. Job innocenliam gloriosius servavil in verbere. —
adhuc impudenler sperat;quia bona malus credere At: si aperte dicat : Tu quidem exercuisti malitiam,
non potest, vel experta. Ea aulem quae in prima ejus sed ille innocentiam non amisit ; et unde te aestima-
percussione proemissa sunt, iterum subnectuntur, stiprovectum ejus imminuere, indecompulsus es ejus
cum dicilur :
provectui deservire, quia mentis innocentiara, quam
Verb. 1,2, 3. — Faclum esl cum quadamdie ve- gloriose tenuitin tranquilliiate, gloriosius servavit in
nissent filii Dei et assislerent coram Domine, venisset- verbere. Sequitur :

que Satan inter eos, et staret in conspectu ejus, ut di- CAPUT III [Rec. 11].
cerel Dominus ad SatanVnde vcnis? Qui respon- : Ibid. — Tu autem commovisti me adversus eum, vt
dent, ait : Circuivi terram, ei perambulavi eam. Et ajlligerem illum frustra.
dixit Dominus ad Satan Nunquid considerasti ser- :
3. Deus afflixil Job /ruslra, quiu in eo non punivit
vum meum Job, quod non sit ei similis super terram, peccatum ; et non /rustra, quia auxit ejus 7neritum. —
homo simplex et rectus, tnnens Deum, el recedens a D Cum Deus justus et verax, valde quferendum est
sit
malo. quomodo bealum Job frustra afflixisse se indicat.
lnfirmitat superbize diaboli increpalur. — Haec quia Quia enim justus est, frusira affligere non potuit sed ;

lalius supra disseruimus, melius silendo praeterimus rr.rsum quia verax est. alilernon potuit dixisse quam
nc, dum saepius discussa repetimus, tardius ad in- Ut ergo justo et veraci utraque conveniant,
fecit.
discussa veniamus. Quamvishoc, quod voce Domini quatenus et vera dicat, ei injusta non faciat; cogno-
ad Satan dicitur Unde venis? nequaquam aestimo
:
scamus beatum Job et juxta aliquid frustra, et rur-
quod ei, ut prius, dicalur. Cum enim ab eo certami- sum juxta aliquid non fruslra percussum. Quiaenim
ne in quo relaxatus fuerat vicius redit et uude venit ; justus et verax haer de semetipso asserit, ostendamus
requiritur, qui unde veniat sciturjquid aliud quam et verum exstitisse quod dixit, el rectum fuisse quod
infirmitas superbiae ejus increpalur ? ac si ei aperte Necesse quippe erat, ut sanclus vir Deo soli si-
fecit.
divina vox dical : Ecce ab uno et in infirma carne po- bique cognitus, qu;mta virtute polleret, ad imitan-

(a) Aliqui Mss., crevit ex vulnere.

 : ;

601 MORALIUM LIB. III. — IX CAP. II B. JOB. 602

dum cunctis innotescerel. Aperle namque aliis virtu- A, cutor impudena velsspe victusobmntPscat.Sequitur:
tis exempla non daret, si ipse sine tentatione rema- CAPUT V [Hec. III].

neret. Actum ergo est ut et vires ejus cunctis imitan- Vers 6. — Dixit ergo Dominus ad Satan : Ecce in
das ipsa vis percussionis osteuderet, et flagella pro- manu fua est, verumtamen animam illius serra.
derent quod in tranquillitate latuisset. Sed eisdem 6. Manui adversarii Job sic tradilur, ui in adjutoris
flagellis crevit virtus patientia., atque ex dolore ver- manu semper retineatur. — Ecce iterum permissio-
berisauctaest gloria remunerationis. Ut ergo in dicto nem verberis comitatur custodia protectionis, et
Domini veritas, rectitudo aulem tencatur in facto, electum suum divina di-pensatio custodiendo de*erit,
beatus Job et non frustra percutitur, quia augetur deserendo custoriit, alia illius prodit, ali_ protegit.
meritum ; et tamen frustra percuiitur, quia nullum Si enim lotum Job desereret in manu tanii adversa-
punitur 7 5 admissum. Fruslra enim percussus est, rii, homo quid
esset? In ipsaergo ju-.titia permissio-
cui culpu. nulla reciditur et non frustra percussus
; est, nis miscetur queedam libra pieUtis, quatenusin uno
meritum cumulalur.
cui virtutis eodemque certamine el servus humilis ex oppressio-
[Vet. .. Commotus Deus qui inlelligatur.
11.] — ne proficiat, et hostis superbiens ex permissiooe suc-
Sed quid est quod dicitur Cnmtnovisti me adversus cumbat. Manui itaijue adversarii sanctus vir tradilur,
:

eum ? Nunquid Satana. verbis Veritas accenditur, ut R sed tamen in intimis adjutoris sui manu retinetur. De
in subditorum suorum cruciatibus instigetur? Quis illis quippe ovibus tuit, de quibus in Evangelio
ipsa
haec de Deo senserit, qua. recto etiam homine indi- Verilas dicit: Non rapiet eas quisquam de manu mea
gna perpendil ? Sed quia nos ferire nisi commoti (Joan. x, 28) et tamen expetenti hosti dicitur ;
;

nescimus, ipsa divina percussio commotio vocatur; Ecce in manu luaest. Isdem ergo in manu Dei, isdem
et ad nostra verba divina voce descenditur, ut ejus inmanu est diaboli. Nam dicens:Jn manu tua est
factumab homine utcunque capiatur. Illa enim vis cum protinus adjungit Verumtamen animam illius :

quae absque necessitate omnia creavit, et («)sine de- serva ; patenter pius adjutor innotuit, quia tenui*
spectu omnibus praesidet, et sine labore cuncta su- quem concessit, et dando non debit, quem adversa-
stentat, et sine occupatione reyit, etiam sine commo- rii sui 7© jaculis (d) ejiciens abscondit.
tione corrigit, sicque humanas mentes ad ea qua. Satan id servare dicilur, ia quod irrum-
[Vet. III.]
voluerit flagellis format, ut in diversitatis umbram pere non sinitur. —
Quid est autem hoc, quod ad Sa-
asuaeincommutabilitatislucenontranseat. Sequitur: tan d icitu r : Animam illius servaf Quo enim pacto
CAPUT IV. ille custodit.quicustoditasemper irrumpereappetit?

Vers. 4, o. — Respondens Satan, ait : Pellem pro Sed scrvare Satan dicitur, irrumpere non audere,
pelle, et cuncta qux habet homo dabit pro anima sua ; p sicut e contrario Patrem in oratione postulamus, di
alioquin mitte manum luam, et tange os ejus el carnem, centes Ne nos inducas in tentationem (Malth. vi, 13).
:

el tuncvidebis quod infaciem benedicat iibi. Neque enim iD tentationem Dominus inducit, qui
5. Deus swit diabolum contra sanctos bellum redin- sempera tentatione subditos misericorditer protegil:
tegrare, ut sxpius victus obmuiescat. — Antiquus hostis sed tamen in tentationem quasi ejus indueere est, a
ex rebus exterioribus colligit, quod beato viro ad tentationis nos illecebra non munire. Et tunc nos in
mentis crimen infligit. Pellem enim pro pelle dari tentationis laqueum non inducit, cum tentari nos
asserit, quia saepe dum venire ictum contra faciem ultra quam possumus non permittit. Sicut ergo Deus
cernimus, manum palpebris opponimus, ut ab ictu inducere nos iB tentationem dicitur, si nos abadver-
oculos defendamus corpus vulneri objicimus, ne
; et sario induci patiatur ; ila adversarius servare animam
in corpore teneriori vulneremur .Satan ergo hxc(b) con- dicitur cum hanc tentando superare prohibetur.
suete fieri sciens, dicit Pellem pro pelle, et cuncla
: Vers. 7. — Egressus igitur Satan a facie Domini.
qusehabet homo, dabit pro anima sua. Ac si aperte Quomodo Satan a facie Domini exeat, ea jam quse
dical : Idcirco Job tot extra se flagella aaquanimiter 9uperius sunt dicta, manifestant. Sequitur:
patitur, quia pavet, ne ipse feriatur. Cura ergo car- CAPUT VI.
nis est,quod damno affectuum carnalium motus rj lnm. — Percuisit Job ulcere pessimo, a planta pedis
non est, quia dum sibimelipsi metuit, minus usque ad verticetn ejus.
suorum percussiones senlil. Unde et mox ejus 8. In corpore Job nihii vacat a pana, ut in anima
carnem feriendam postulat, dicens Mitte manum :
nihil vacet a gloria. — Duobus semper modis flagella
tuam, et tange os ejus et carnetn, et tunc videbis quod pensanda sunt, ut scilicet perpendantur, aut qualia
in faciem benedicat tibi (Job n, 5). Superius dixerat
sint, aut quanta. Nam saepe multa ex qualitate, seepe
Tangecuncta quse possidet et tuncvidebisquod in/aciem
,
gravia ex quantitate leviganlur : si videlicet cum
benedicat tibi (c) (Job i, 1 1) . Nunc quasi prioris proposi- mulla 9unt, non sint gravia;cum vero gravia,
:
tion soblitus,fractusdealiisaliapostulal.Quodtamen
non sint multa. Ut igitur ostendatur quomodo
recte divina dispensatione pei aiittitur.quatenus alter-
per asperitatem flagelli adversarius contra sanc-

(a)ItaomnesMss.nostrietvet.Edit.Paris.etBasil.In Rem., Remig., Comper.d., Corb., Germ., a

(t) Ita
nonnullis Editis, et sine defectu. Prior lectio est opti- secunda. manu,
ei vet. Ed. At Coc, Gilot., aliseque
ma, significalque Deum cuncta sua providentia gu- seq.Ed., habent oblitus factus.
bernare, ne vilioribus quidem entibus despectis. (d) Solus Guss., jaculis objiciens.
{b) Nonnulli, consultt fieri.
603 SANCTI GREGORII MAGNI 604
tura virum
non aolum per nequiliam qualitaiis, A nasceretur, renatus amicus sponsi,
: ille ille, quo in-
sed etiam per pondus quantitatis exarsit, ait demon ter naios mulierum msjor nemo surrexit ; ille sio
strandam qualitatem dicitur Percussit eum (a) ulcere : propheta, ut plus etiam quam propheta ()latth., xi,
pessimo ; ad insinuandam vero quantitatem subjun- 9), ab iniquis in carcerera miltitur, et pro puellae
gitur : A planta pedis usque ad verticem, ut nimirum saltatu, capite truncatur, et vir tanta; severitatis pro
nihii in mente vacel a gloria, in cujus corpore nil risu turpium moritur. Nunquidnam credimus aliquid
vacat a poana. Sequitur fuisse, quod in ejus vita illa sic despecta mors tergeret ?
CAPUT VII [Rec. IV]. Sed quandoille velincibo peccavit.qui locustas solum-
Vers. 8. — Qui testa saniem radebat, sedens in modo et mel silvestre comedit ?Quid Deo vel de quali-
sterquilinio. tatesui tegininis deliquit, qui caraelorum
pilis corpus
9. Job testa saniem corporis radens, nos docet e>as operuit?Quiddeconversationesuaoffenderepotuit,qui
ficlile quod gestamus cito conterendum. — Uode testa, deeremonon recessit?Quid illum loquacitatis reatus
nisi es luto conficitur ? Quid vero est sanies corporis, polluit.quidisjunctuslongeabhominibusfuit?Quando
nisi lutum ?Saniem ergo radere testa perhibetur, ac illum vel silentii culpa attigit, qui ad se venientes tam
si aperte diceretur : Luto tergebat lutum. Pensabat vehementer increpavit, dicens : Gernimina viperarum,
quippe vir sanctus unde sumptum quod gesta-
fuerat quis demonstravit vobis fugere a ventura ira ? (Matth.
g
bat, et fragmenlo vasis fictilis confractum vas fictile 2ii, 7; Luc. iii, 7 Marc. i, 4.) Quid est ergo, quod
;

radebat. Quo faclo patenter ostenditur corpus suum Job Dei testimonio praefertur, et tamen plagis usque
quomodo sibi sanum subdidit, quod et percussura sic ad sterquilinium sternitur ?Quid est, quod Joannes
despicienscuravit;quamilleraoll:tiemsanaesuaecarni Dei voce laudatur, et lamen pro temulenti verbi9 (d)
concessit, qui non vestera, non digitos, sed testam in saltationis praemium moritur? Quid est, quod om-
etiam vulneribus admovit. Testa ergo radebat saniem, nipolens Deus sic vehementer in hoc saeculo despicit,
ut semetipsum et in fragmento considerans, etiam quos sic sublimiter ante saecula elegit nisi hoc, quod :

de extersione vulneris sumeret curam mentis. pietati fidelium patet, quoniam idcirco sic eos pre-
[Vet. IV.] 10. ln sterqwlinio jacens cogilat corpus mit in infimis, quia videtquomodo remuneret in
brevi stercus futurum. —
Quia vero saepe per ea quse summis;el foras usque ad despecta dejicit, quiain-
circa corpus sunt, aniraus inflatur, et per hoc quod tus usque ad incomprehensibilia perducit. Hinc ergo
erga nos agitur fragilitas nostri corporis ab oculis uuusquisque colligat quid illic sint passuri quos re-
cordis amovetur (sicut nonnuli ssculares cum tem- probat, si hic sic cruciat quos amat ; aut quomodo
poralibusdignitatibusfulciunlur, dum locis altioribus ferientur qui in judicio arguendi sunt, si sic eorum
praesident, dum multorum obsequia sibi suppetere ad " vita permitur, qui ipso judice tesle laudantur. Se
votum vident, fragilitatem suam intueri negligunt, quitur
et vas quod gestant fictile, quam sit velociler conte-
rendum, obliviscentes
CAPUT VIII [Rec. VI].
omni modo non attendunt),
beatus Job ut considerationem fragilitatis suae etiam
Vers. 9. — Dixil autem illi uxor sua : Adhuc per-
excircumslantibus traheret. at anle oculos
manes in simplicitate tua ? Benedic Deo, et tnorere.
suos vim
sua>despectionisaugeret,l>)nonquolibetinterra,qu33 12. Tenlat diabulus stantes aut tribulationibut fran-
pene ubique munda reperitur, sed in sterquilinio se- gere ,aut persuasionibus mollire . Quserit mulieremquasi
disse describitur. In sterquilinio ponebat corpus,
ul scalam, qua in cor Job ascendat : sed frustra. — Anti-
ex terra sumpla qua? esset carnis substantia, bene quus hostis humanum genus duobus modis tentare
proficiens perpenderet animus. In sterquilinio consuevit;ut videlicet corda stantium aut tribulatio-
pone-
bal corpus ut etiam ex loci fetore caperet, nibus frangat, aut persuasionibus molliat. In utrisque
7 7 quod
festine corpus ad fetorem rediret. ergo contra beatum Job se veheraenter exercuit.
[Rec. Ex sanrtorum flagellis intelligendum
V}. 11. (e) Nam prius patrifamilias inlulit damna rerum,
qux ipsis qux iniquis pxna resernetur.
merces, Sed —
orbavit patrem morte filiorum, percussit incolumem
ecce cum bealus Job tot rerum damna sustinet,
(c) tot D putredine vulnerum. Sed quia puirescentem foras,
funeribus pignerum percussus dolet, tot sanum ailhuc interius stare conspexit etquem exte-
vulnera to- ;

lerat; dum decurrentem saniem lesta radit, dum per rius nudum reddidit, huncinteriu9 ditiorem fieri per
putredinem defluens in sterquilinio residet ; intueri exhibitam laudem conditoris invidil ; callide cogitans
libet quid quod omnipotens Deus quos sibi tam
est, pensat quod contra se athleta Dei unde premitur,
charos in sternum conspicil, tam vehementer quasi inde sublevatur, victusque ad subtilia lenlandi argu-
despiciens arfligit. Ecce aulem dum menta convertitur. [Vet. V.] Nam antiquae artis insi-
Job vulnera beati
cruciatusque considero, repente mentis dias repetit; el quia scit quomodo Adam decipi so-
oculos ad
Joannem reduco, et non sinegravissima admiratione leat, ad Evam recurrit. 78 Bealum enim
Joh inter
perpendo, quod ille prophetiae spiritu inlra lot rerum damna, inler percussionum vulnera,
tot
matris
uterum impletus, atque, ut ita dixerim, quasi ia quadam virlutum arce stare invictum vidit.
priusquam

(a) Corb., Germ., hicetsupra, vulnere

(d) Ita pene omnes Mss. Quidam Editi, in saltalri-
(b) Omnes Excusi, non qualibet interra, contra prsemium.
Mss cis
teslimonium.
(e) Duo Rera., nam qui prius.
(c) Ebroic, totvulneribuspignerum.
 .

605 MORALIUM LIB. III. TN GAP. II B. JOB. 606

In alto quippe mentem fixerat; et ideirco hanc ho- A l<mto sermone corrumpere. Verba enim post vulnera
irrumpere non valebant. Qua_ritur ergo
stiles insidise intulit, ut nimirum cum vis doloris ingrave3ceret,

ab adversario in hanc arcem munitissimam quibus facile persuasionis suggestio perversa praevaleret.

gradibus ascendatur. Vicina est autem viro mulier [Vet. VI. ipsum subtiliter tentationis ejus
\ Sed si

atque(a)subjuncta. Cor igiturraulieris tenuit,et quasi ordinem perpendinius, qua calliditate saeviat inveni-
scalam, qua ad cor viri ascendere potuisset invenit. mus. Movit namque priusdamna substantiae, quae et
Occupavit animum conjugis, scalam mariti. Sed nihil extra naturam profecto essent, et extra corpus. Sub-
hac arte praevaluit, quia sanctus vir subjectam sibi traxit filios, quod jam quidem extra naturam non
mulierem, et non prsepositam attendit; el recta (b) lo- esset, sedlamen adhuc aliquatenus extra proprium
quens docuit, quam serpens, ut perversa loquere- corpus. Ad extremum percussit et corpus. Sed quia
tur.instigavit.Dignum quippeerat ut fluxam mentem vulneribus carnis ad mentis vulnus pervenire non
virilis censura restringeret, cum profecto et de ipso valuil, etiam conjunctae mulieris 79 linguam quaesi-
primo lapsu humani generis (c) nosset quod docere Quia enim aperto cerlamine superari se doluit, vii.

mulier recta nesciret. Unde bene et per Paulum di- deoreconjugisjaculum quaside insidiis intorsit, quae
ciiur Docere autem mulieri non permitto (1 Tim. n,
: profecto diceret Adhuc permanes in simplicitate tua? :

12); quia nimirum aliquando cum docuil, a sapien- d Benedic Deo, et morere. Ecce tentando omnia abstu-
tiae aelernilate separavit. Antiquus ilaque hostis ab lit, ecce tentando mulierem reliquit, et sancto viro

Adam in sterquilinio (d) perdidit, qui Adam in para- callide cuncta diripuil sed valde callidius adjutricem ;

diso superavit; atque adjutricem suam mulierem dum suam mulierem reservavit, quae dicat Adhuc perma- :

ad verba malae persuasionis accendit, ad doclrinam nes in simplicilate tua? Verba sua Eva repetit. Nam
sanclae eruditionis misit ; et quae excitata fuerat ut quid est dicere Simplicitalem desere, nisi Obedien-
: :

perderet, erudita est ne periret. Sic sic a nostris vi- tiam, (/) vetitum comedendo, contemne? Et quid est
ris fortibus hostis percutitur, ut suaei etiam tela ra- dicere : Benedic Deo, et morere, nisi : Transcendendo
piantur. Unde enim se exaggerare aestimat dolorem praeceplum, ullra quam es conditus, vive? Sed Adam
vulneris, inde (e) eis contra semetipsum suggerit noster fortis in sterquilinio jacuit, qui in paradiso
arma virtutis. quondam debilis stetit.Nam illico ad male suadenlis
. 13. Ex verbis dinbolus per eos qui nobis adhxrent, verba respondit, dicens :

nos tentat. — Ex verbis aulem

male persuadentis con- CAPUT
IX [Rec. VII].
jngis vigilanterdebemus aspicerequod antiquus ad- Vebs. 10. —
Quasi una de stultis mulieribus locuta
versarius non solum per semetipsum, sed per eos es. Si bona accipimus de manu Domini, {g)mata quare

etiam qui notis adhaerent, statum satagit nostree G non sustineamus?

mentis inclmare. Cum enim cor nostrum sua per- 15. Job exlernis rebus vacuus, intus Deo plenus.
suasione non subruil, ad hoc nimirum per linguas Mala quatenus vocentur flagella.— Ecce ubique hostis
adhajrentium repit. Hinc enim scriptum est : A (iliis frangitur, ubique superatur, per cuncta tentationura
tuis cave, et a domesticis tuis atlende (Eccli. xxxn, argumenta succubuit, quia et illud suum familiare

26). Hinc per prophetam dicitur : Unusquisque se a solatium etiam de muliere amisit. Inter h«c igitur
proximo suo custodiat, el in omni fratre suo non ha- sanctum virum intueri libet, foras rebus vacuum, in-
beal fiduciam (Jer. ix, 4). Hinc rursum scriptumest: trinsecus Deo plenum. Faulus cum in seipso divitia3

Inimici hominis domestici ejus (Mattft. x, 36). Calli- sapientiae interna; couspicerel, seque ipsuin exterius
dus namque adversarius, cum a bonorum cordibus esse corruptibile corpus videret, ait : Habemus the-

repelli se conspicit, eos qui ab illis valde diliguntur saurum istum in vasis fictilibus (II Cor. iv, 7). Ecce
exquirit; et per eorum verba blandiens loquilur, qui in beato Job vas fictile scissuras ulcerum exterius
plus caeteris amantur; ut dum vis amoris cor perfo- sensit sed hic thesaurus interius inteper mansit.
;

rat, facile persuasionis ejus gladius ad inlimae recti- Foras enim per vulnera crepuit, sed indeficienter
tudinis munimina irrumpat. Postdamnaigiturrerum, interius nascens thesaurus sapientiae per (h) verba
post pignorum, post vulnera scissurasque n sanctae eruditionis emanavit, dicens Si bona acce
funera :

™ antiquus
membrorum,
_. . . Ll
.-- I i:_ l: - :l
hoslis linguam movit uxoris.
—_'--..._ ,/- ,,,,,.,,,
pimus l
de manu Domini,
/l.i.n,,.,' ,,,,,/,. rtii/iw „nn sustineamus?
mala quare non ej/c//n/»/7t?) I/Q
•

14. In serie tentationum Job qux artes inimici. bona scilicet, dona Dei vel temporalia— vel aeterna;

Et notandum quo tempore viri mentem studit viru- mala autera, flagella pra.sentia appellans, de quibus

(a) lla omnes Mss. Corb., Germ., non subjecta, ut Val. Cl., etc, antiquus itaque hostis Adam in sterqui-
legilur in Edilis. Paulo post tamen legimus, sanctus linio perdidit. Ila vet. Edit. liasil.
vir subjectam sibi mulierem, etc, et ita in omnib. (e) Mendose in vet. Edit. Paris., et Basil., et ca.te-
Mss. habetur. ris, inde ei. Ad viros fortes de quibus supra actum
(b) Plurimi, et recta loqui docuil. est refertur, inde eis contra semetipsum (Satan) sug-
(c) Vera ex omnibus Mss. confirmata; in
lectio gerit arma cirtuiis.
nonnullis Editis pro nosset legitur nocet, in aliis (f)
Sic Corb., Germ. In Editis legitur, pomum veti-
docet tum In nullis Mss. invenimus pomum, quod supplen-
Hic variant Mss. antiq. Rem. cum Corb., Germ.,
(d) dum fortasse pulaverunt Editores.
habet anliquus itaque hostis ab Adam in slerquilinio
:
(g) In secundo Rhem,
et uno Remig. semper legitur,
perdidit; quam lectionem amplectimur post. vet. Ed. mata quare non suscipiamus ?
Paris 2 Rhem., omnes Remig., Vindoc, Norman., (h) Mss. Norm.,Val. Cl. el alii, ad verba.
607 SANCTI GRECtORH MAGNI 608

per prophetam Dominus dicit : Ego Dominus, et non A jungenda sunl, ut unum semper ex altero fulciatur;
est formans lucem. et creans tenebras; jaciens
alter, quatenuset flagelli pcenam memoria temperet doni,
pacem, et creans mala [Isai, xlv, 7). Neque enira et doni letitiam mordeat suspicioac formido flagelli.

mala, qu« uulla sua namra subsisiunt, a Doniino Sanctus igitur vir, ut oppressam mentem inter vul-
creantur; sed creare se mala Dominus indicat, cum nera mulceat, in flagellorum doloribus blandimenla
res bene conditas nobis male a^entibus in Qagellum donorum pensat, dicens St bona accepimus de manu
:

format, ut ea ip=a et per dolorem, quo feriunt, delin- Domini, mala quare non sustineamus? Ubi et bene
quentibus mala sinl et per naturara, qua existunt,
:
prasmitlit, Locula es quasi una ex insipientibun mulie-

bona. Unde et venenum mors quidein esi homini, ribus. Quia enim sensus (c) pravae mulieris, non au-

sed tamen vita serpenti. Amore enim praesentium ab tem sexus in vitio est, nequaquam ait Locuta es :

auctoris nostri dilectione recessimus ; ei perversa quasi una ex mulieribus, sed,ex ineptis mulieribus,
mens dum (o) dilectioni creaiurae se subdidii, a crea- ut videlicet ostendatur quia quod pravuin sapit,(d) ao-

toris societate disjunxit. Ex bis ergo ab auctore fe- cedentis stultitiae, non autem conditae sit naturae.
rienda erai, quae errans auctori praeposuerat, ut unde Sequitur :

homo culpara non timuit superbus admittere, inde CAPUT X [Rec. VIII].
poenam corrigendus inveniret; et tanlo citius resipis- „
ceret ad illa qua; perdidit, quanto doloris plena esse
Ibid. — In omnibus his non peccavit Job labiis suis.

conspiceret qua; quaesivit. Unde et bene dicitur For- : 17. Job non peccavit labiis, quia nec injusta dixit,
mans lucem, et creans tenebras, quia cura per fla- nec justareticuit.— Duobus modis labiisdelinquimus,
gella exterius doloris tenebrae creantur, iutus per cum aut injusta dicimus, aut justa reticemus. Nam
eruditionem lux mentis accendiiur. Faciens pacem, si aliquando ei tacere culpa non esset, propheta non
et creane mala, quia tunc nobis pax cum Ueo reddi- diceret : Vx mihi, quia tacui (Isai. vi, 5). Beatus
tur, cum baec quaa bene sunt condita, sed (b) non bene igitur Job in cunctis quae egit, labiis suis minime
concupita, in ea quae nobis mala sunt, flagella ver- peccavit, quia nec contra ferientem superba dixit,
tuntur. Per culpam quippe Deo discordes exstitimus; nec contra suadentem recta reticuit. Nec loquena
dignura ergo est ut ad pacem illius per flagella redea- ergo, nec tacens deliquit, qui et flagellanti patri gra-
mus; ut cum unaquaaque res bene condita nobis in tias reddidit, et male suadcnti conjugi doclrinae sa-
dolorem vertitur, correcti 80 mens ad aucloris pa- pientiam ministravit. Quia enim scivit quid deberet
cem humiliter relormelur. Haec iiaque flagella beatus Deo, quid proximo, scilicet patientiam conditori, sa»
Job mala nominat; quia salutis et tranquillitatis bo- pientiam conjugi, idcirco et hanc redarguendo do-
num, qua perturbatione feriant, pensat cuit, et illum graiias agendo laudavit. Quis autem
16. Flagetli pama memoria doni, Ixtitia melu (la- C nostrum, si unum quodlibet vulnus tanlae hujus per
gelli lemperanda. Sensus pravis, non sexus in vitio. cussionis acciperet, non mox ab intimis prostratus
— Sed illud valde in ejus verbis intuendum est, jaceret? Ecce stratus foris vulneribus carnis, erectus
contra persuasionem conjugis quanta considera- intrinsecus munimine peimanet mentis et sub se- ;

tionis arte se colligat, dicens : Si bona accepimus metipso omne jaculum transvolare conspicit, quod
de manu Domini, mala quare non suslineamus ? in se exterius districla manu saeviens hostis tigit,

[Vet. VII.] Magna quippe consolatio tribulationis vigilanter deprehendit jacula, modo vulneribus con-
est, si cum adversa patimur, auctoris nostri ad tra se a facie, modo verbis quasi ex lalere intorta.
memoriam dona revocemus. Nec quod ex do-
frangit Et bellator noster circumvallantium cerlaminum
lore obviat, si menti citius hoc, quod ex munere fervore deprehensus, ubique palientiae suae clypeum
sublevat, occurrat. Hinc namque scriptum est : In die opponil; undique venientibus spiculis obviat, et per
bonorum ne immemor sis malorum, et in die malorum cuncta virtutum lalera circumspectam conlra irruen-
ne immemor sis bonorum (Eccli. xi, 27). Quisquis tia vulnera (e) menlem rotat.
enimdonapercipit,seddonorumtempore nequaquam [Vet. VIII.] 18. Tenlatur per amicos. — Sed anti-
etiam flagella pertimescit, in elatione per laetitiam D quus hostis quoe' valenlius vincitur, eo 81 adhuc ad
corruit. Quiaquis autem flagellis atteritur, sed flagel- insidias ardentius instigatur. Nam quia uxor incre-
lorum tempore nequaquam se ex donis, qus eum pata reticuit, protinus alios qui (/) increpandi ad con-
contigit accepisse, consolalur, ab statu mentis om- tumelias surgerent, enim damna
excilavit. Sicul
nimoda desperatione destruitur. Sic ergo utraque rerum studuitcrebriua nunliandopercutere; itanunc

(a) Antiq. Rhem., unus ex Remig., Compend.,Corb., Mss. et vet. Edit.

Germ., Colb., vet. Edit. Paris. et Basil., dum dele- Ha Corb., Germ., et omaes nostri Mss., non
(e)
ctationi creaturx. mentem roborat, ut in plerisque Ediiis legilur.
(6) Editi, sed maie concupita. Elegantius Mss., sed (/) Ani. Rhera qui increpandi conlumelias suggere-
,

non bene. rent. Secundus Rhem. et secundus Remig., qui incrt-

(c) Ita Mss. Norm. omnes, Rhem., Corb., Germ., pando contumelias suggererenl. Pnmus Remig., qui
Rftmig., unus Vindoc, Turon., Compend., Val., Cl., ad increpandum contumeliis surgercnt. Germ., ad in-
etc. At Ed., quia enim sensus pravx voluntatis mulie- crepandi contumeiias surgerenl. Corb., Germ., secun-
ribus. Secundus Vindoc. confirmat hanc lectionem. dis curis, sed, uti videtur, ab eadem manu, incre-
(d) Gilot., Vatic, Gussanv., accidenlis, conlra fidem pando, non raale.
 . : ;

h
609 MORALIUM LIB. III. - IN CAP. II B. JOB. ,310

robustum pectus satagit verborum contumeltis sae- A est doloriquem suscipit ponat, ne non solum dolen-
pius feriendo penetrare. Seqnitur : lem non mulceat,sed intemperatedolens.alflicti ani-
CaPUT XI [Rec. IX]. mum ad pondus desperationis premat. Sic enim do-
Vers. 11.— Igilur audientes tres amiri Job omne lor noster mcerentium dolori jungendus est, ut
per
malum quod accitissei ei, venerunt singuli de loco suo : temperamentum sublevet, non autem per augmen-
Etiphaz Themanites, Baldad Sulutes et Sophar Xaa- tum gravet. Unde fortasse colligendum est 82 quod
mathiies. Condixerant enim sibi, ut pariter venienles amici beati Job plusquam necesse fuerat, in conso-
visitarent eum, et consolarentur latione doluerunt, qui dum percussionem cernunt
19. Amicorum Job recta inlentio indiscretione fus- sed percussi mentem nesciunl, ita in immensum
calur. — Qui ex condicto ad afilicti consolalionem luctum versi sunt, ac
percussus vir tantae fortitu-
si

veniuot, et inter se et erga percussum quantas chari- dinis, inplagacorporis, etiam a corde cecidissel. Se-

tatisfuerint, demonstrantur. Quamvis et per boc, quitur

quod Scriptura eos tanti viri amicos fuisse testatur, CAPUT XIII.
quia boni studii et rectae fuerint intentionis ostendi- Vers. 13. — Sedcrunlque cum eo in terra septem
turjsed tamen haec ipsa illorum intenlio, eis ad diebus et septemnoclibus,el nemo loquebalur ei verbum
verba prorumpentibus, ante districii judicis oculos, g videbant enim dolorem (c) ejus esse vehementem.
suborta indiscretione. fuscatur. Sequitur: 22. Continuis ne, an intermissis septem diebus ac
CAPUT XII [Rec. X]. noctibus, amici cum Job sederinl
incertum. — Utrum
Vers. 12. — Cumque elevassent procul oculos suos, continuis sepiem diebus et septem noctibus cum af-
non cognoverunt eum;et exclumantes ploraverunt, scis- Jub sederint, an certediebus septern etnoctibus
flicto

sisque vestibus sparserunt pulverem super caput suum totidem instantia ei crebrae visitationis adhaeserinl
in-cxlum. ignoramus. enim rem quamlibet tot diebus
Seepe
20. Consolalurus afflictum debel mierere. Al modum agere dicimur, quamvis non eisdem diebus ad
dolori ponat. —
Quia percussi speciem plaga muta- eam continue vacemus. Saepe vero Scriptura saera
verat, amici plorantes exclamant, ve^tes scindunt, sic totum pro parte, sicut pro totopartem ponerecon-
capita pulvere aspergunt ut cum mutalum eum, ad
; suevit. Pro toio enim partem loquitur, sicut Jacob
quem venerant, cernerent, ipsam etiam consolatorum fiimiliam describens dicit : Intravit Jacob in AZgyplum
speciem spontaneus dolor immutaret. Ordo quippe cum animabus seplunginta (Gen. xlvi, 27) Quae nimi-
consolationis est, ut cum volumus alflictum quem- rum cum animas memorat, consiat quia intrantium
piam a maerore suspendere, studeamus prius mce- et corpora comprehendit. Rur>um totum pro parte
rendo ejus luctui coocordare. Dolentem namque non iosinuat, sicut ad monuraentum Miria queritur,
potest consolari, qui non concordat ejus dolori, quia dicens : Tulerunt Dominum rie monumento, el (d)
eo ipso, quo a mcerentis afflictiune discrepat, minus nescimus ubi posuerunt eum (Joan. xx, 22). Solum
ab illo recipitur, (a;a quo mentisqualitate separatur. quippe corpus Domini quaesitura venerat, et quasi
Emolliri itaque prius debet animus, ul alflicio con- totum simul Dominum(V) lultum deplorat.An ergoet
gruat, congruens inhaarat, inhaerens trahat. Neque hoc in loco totuin pro parte dicaiur incertum est.
enim ferrum ferro conjungitur non utrumque
si 23. Nec sermo sit prxceps, nec posl debitum silen-
exusli ne ignisliquetur ; et durum molli non adhaeret liumindiscretus. —
Sed tamen hoc, quod diu tacue-
nisi prius duritia ejus temperata mollescjt, ut quasi runt, et quandoque loquendn reprobati sunt, negle-
hoc ipsum tiat, quod curaturut teneat. Sic necjacen- cte praelereundum non esl. Sunt namque nonnulli qui
tes erigimus, nisi a rigore nostri status inclinemur, et loqui praecipilanter incipiunt, el etfrenate coepta
quia dum rectitudo stanlis (b) a jacentis situ discre- effrenatius exsequuntur. Et sunt nonnulli qui larde
pat, eum, cui condescendere negligit, nequaquam le- quidem loqui inchojnt, sed semel inchoantes, habere
vat.Amici igiturbeati Job ut affliclum a dolore su3- modum locutionis ignorant. Amici igitur beati Job
penderent, curaverunt necessario simul dolere; et dolorem videntes, diu tacuerunt; 6ed tarde inchoan-
cum vulneratum illius corpus viderent, sluduerunt tes, inliscrete locuti sunl, quia parcere dolenti no-
ipsi vestes scindere ; et cum immutatum conspice- D luerunt.Tenueruntlir.guam, neprspropereinciperet;
rent, studuerunl pulvere capila fcedare ;
quatenus sed incipientem semel nequnquara moderati sunt, ne
affliclus vir tanto facilius eorum verba reciperet, se ex consolatione usque ad contumelias effrenaret.
quanto in eis suum aliquiddealflictione cognovisset. El bona quidem intentione ad consolandum venerant;
[Vet. IX. 21'. Sed inter hsc sciendum est quia is sed hoc, quod pia mens mundum Deo obtulit, locutio
qui atflictum consolari desiderat, mensuram necesse praecipitata vitiavit. Scriptum quippe est : Si recte

(a)Antiq. Rhem., secundus Remig., Corb., Germ., Germ. et alii veteres Mss. Voce hac tultum ali mando
Norman., Val. Cl., Turon., cui menlis qualitate sepa- utitur Gregorius in epistolis. Eamdem usurparunt
ratur. auctor de Speculo, apud Augustinum, append.,
libri
(6) Plurirni mss. cum Corb., Germ. et vet. Edit. Pa- t. VI, cap. etJoannes abbas Fiscan.,in eadem ap-
1,
ris. et Basil., a jacente discrepat. pend., p. 120. In Utic habeturetiam tultum, sed re-
(c) Deest ejus in Corb., Germ. et plurimis mss. centiori manu superscriptum legitur sublatum ut in
(rf)Duo Rhem., duo Remisr., Val. Cl., Colb., Germ. Edit. A tultum postea factum est toltum. Unde mala
et alii, habent et nescio ubi, etc. tolta, pro re injusle exacta. In Mss. Germ. legitur se-
(e) Ita antiq. Rem., unus Remig., Turon., Corb., pultum.
 6il SANCTI GREGORII MAGNI 612
oftera*, non recte aulem dividas, peccasti (Genes. iv, 7, A. [Vet. XI. Rec. XI.] 25 Allegoricus sensiis.
sec L.V.V). Recte namque olfertur, cum recta inten- ChrUti et Ecclesix quanta sit conjunctio. — Hkc juxta
tione quid agilur. Sed recte non divulitur, si non hoc, historiam brevitfr tractata percurrimus, nunc ad al-
quod die ngiiur, etiarn subtiliter discernatur. Oblata legoriarum mysteriura verba vertamus. Sed quia in
enim recte dividere est quaelibet bona nostra studia exordio hujus operis dum de unitate capitis
corpo et
solliciie (<i) discernendo pensare. Quod nimirum qui ris traciaremus,sollicita intentionepraemisimusquan-
agere dissimulat, etiam recte oflerens peccat. compago charitatis, quia nimirum et L>o-
ta in eis sit
Providendum ut quod recto studio in-
[Vet. X.] 24. minus multaadhuc percorpus, quodnos sumus,pati-
cipimus, reclo fine peragnmus. Saepe ergo et quod — lur, et jam corpus ejus, id est Ecclesia, de suo capite,
bono studio gerimus, dum discernere cauto negligi- videlicetDomino, in ccelo gloriatur ita nunc passio- ;

mus, quo judicetur fine nescimus et nonnunquam ; nes cxprimi ejusdem capitis debent, ut ostendatur
hoc fit reatus criminis, qund putatur causa virtutis. quam multa etiam in corpore suo sustinet. Si er.im
Quisquis aulem amicorum b>ali Job lacla consideral, caput nnstrumiormenta nostra non iangereut,nequa-
quain pia ad eum intentione veuerint non ignorat. quam proalflictis membris persecutori suo etiam de
Pensemiis enim cujus chariiatis luerit, ad atflictum coelo clamaret quidme perscqueris?(Act,
: Saule, Saule,
concordiler cunvenisse quanta virtus longanimitatis
; g ix, 5.) Si cruciatus nostri pjus
pcsnae non essent,
exstiterit, septem diebus et noctibus cum alflicto ta- conversus alflictusque Paulns minime diceret: Sup-
cuisse ;
quae humilitas, in terra tot diebus ac noctibus pleo ea qua> desunt passionum Christi, in carne mea
sedisse 83 quae compassio, pulvere capita consper-
; (Col. i, 24). Ei tamen resurreciione jam sui capitis

sisse.Sed tamen inchoantes loqni, uude se seslimave- exaltatus dicit : Qui nos conresuscitavit, et consedere
runt prsmium mercedis acquirere, indeeos contigit fecit in ca?le*tibm (Ephes. n, 6). Nempe hunc in terra
reatum reprehensionis invenire, quia incaulis saepe persecutionum tormenia constriuxerant sed pcena- ;

ad peccati finem vertilur, eliam quod pro solostudio rum suarum ponderibus pressus, ecce jam per glo-
mercedis inchoatur. Ecce praecipiti locutione perdi- riam capitis in ccelo residebat.Quia ergoin omnibus
derunt bonum, quod tauto labore raercati sunt. Et unitum caput et corpus novimus, sic (b) a percussione
nisi divini gratia offerre eos sacriflcium pro suo reatu capitis incipimus. ut subsequentertamen ad corporis
prajcepisset, inde a Domino jusle puniri poterant, flagella veniamus. Sed hoc, quod quadam die Saian
unde se placere Domino mirabiliter aeslimabanl. In- coram Domino astiiissedicitur,quod unde veniat84
de judicis displicent, unde sibi quasi pro defensione percontatur, quod beatus Job magnis conditoris pra;-
judicis per etrrenationem placent. Idcirco vero haec coniis pra;ferlur, quiajam sa?pe discussimus, repli-
dicimu3, ut ad memoriam legentium revocemus^ care devitamus. Sic enim diu mensrebus discussisin-
quatenus sollicite quisque consideret ea quoe malo volvitur, pervenire ad indiscussa praspeditur. Ibi ergo
voto perpetrantur, quanta Dominus animadversione allegoris nunc inilium ponimus, ubi post verbasaspe
puniat, si inchoata bono studio, sed negiigentiae in- adjunclum novi aliquid scimus. Itaque ait
repetita,
discretionis admista, tanta invectione castigal. Quis CAPUT XIV.
non mercedis causam peregisse se crederet, si aut Commovisti me adversus eum, ut affligerem illum
in defensione Dei quidquamcontra proximumdiceret, frustra.
aut certe septem diebus ac noctibus pro proximi do- 26. Christus pro se jruslra, pro nobis non frustra
lore tacuisset ? Et tamen amici beati Job haec agentes, affticlus. — Si beatus Job Redemptoris noslri in pas-
ad culpam laborando pervenerunt, quiaconsolationis quomodo ad Satan a Do-
sione positi speciem tenet,
quidem bonum quod agebanl, noverant sed cum ; mino dicitur Commovistime adcersus eum f Mediator
:

quanla agendum esset discretionis libra, nesciebant. quidem Dei et hominum, homo Chrislus Jesus, ut
Unde necesse est ut non solum intueamur quid agi- culpas nostrje transgressionis exstingueret, venit
mus, Std etiam cutn quanta discretione peragamus, mortalitatis nostrae flagella tolerare ; sed quia unius
Primum quidem, ne mala quoquo modo, posmodum cum Patre ejusdemque naiuras est, quomodo per Sa-
vero ne bona incaute faciamus. Ad quae nimirum bo- D, tan motum se adversus eum Pater asserii, cum con-
na peragenda propheta nos admonet, dicens
sollicite : stet quod Pat£is^J|ij^^ojicordiam nulla potestatis
Maledictus homo, qui facit opus Domini neyligenter inaequalitas, nulla voluntatis diversitas inlerrumpat?
(Jerem. xlviii, 10). Ad hoc vero ista proficiant, ut Sed tamen isdem, qui Patri aequalis est per divinita-
anteterribilis judicis subtile atque inoomprebcnsibile lem, vecit propter nos ad flagella percarnem. Quas
examen non solnm mala quae commisimus, sed ipsa nimirum flagella non susciperet, nisi formam damnati
etiam, si qua in nobis sunt bene gesta, timeamus, hominis redimendo sumpsisset. Et nisi primus ho-
quia saepe in ejus judicio culpa esse deprehenditur mo delinqueret, secuadus (c) ad passionisprobra mi-
quod virtus ante judicium putatur ; et unde exspecta- nime veniret. Cum ergo primus homo per Satan a
turpia merces operis, inde aupplicium justae sequilur Domino motus tunc esl Dominus in homine se-
est,

ultionis. cundo commotus.Satan ilaque ad hujus afflictionem,

(o) Ebroic. et aliqui, subliliter discernendo. (c) Rem. et Remig. omnes cura Corb., Germ., ad
(b) In plerisque Kditis, a persecutione ; Mss. omnes passionum probra.
cum Corb., Germ.. habent a percustione.
 ;

613 MORALIUM LIB. III. — IN CAP. II B. JOB. 614

Dorainum lunc commovit, quando in paradi90 pri- A Satanx loquela tum per se, tum per suos.
lalur. —
mum hominem a justitiae culmine inobedientiae cul- Malignus spiritus cum Redemptorem noslrum mira-
pa proslravit. Nisi enim Adam primum per vulunia- culis coruscare conspicit. cUmat Scimus (d) qui sis,
:

rium vitium in animae mortem traxisset, Adam secun- Sanctus Dei [Luc, iv. 34). Qui haec dicens, cogno-
dua sine viiio in camis mortem volunlariam non ve- soendo DeiFilium pertimescit; sed Umen vim super-
niret. Bene ergo si etiam de Uedemptore noslro di- nae pielatis nonnunquam dum passibilem
ignorans,
citur Commovisti me adversus eum, ut affligerem il-
:
considerat, hominem purum putat. Multos autem
lum frusira. Ac si apertius dicatur Dum iste non : sub sanctitatis specie in pastorali positus loco didi-
aua, sed illius causamoriiur, tunc me in hujus alfli- cerat, qui a visceribus charitatis alieni valde, pro
ctionem commovisti, cum illum a me callida persua- minirao aliena damna pensabant. Hunc ergo quasi ex
sione traxisti. De quo et bene additur, frustra. aliis colligens, quia sublractis multis, superari non
Frustra quippe afflictus est, qui et culpae ultione vidit, usque ad ejus carnem, per tactum passionis sic
pressus est, et culpaa contagio inquinatus non exarsit, ut diceret : Pellem pro pelle, el cuncta quse
est. Frustra alflictus est, (o) qui incarnatus, propria habet homo, dabit pro anima sua. Aliouuin mitte ma-
admissa non habuit, tamen pcenam carnalium
et numtuum, et tange os ejus et carnem, et tunc vide-
siue culpa suscepit. Hinc est enim quod per Pro- d bis quoU in faciem benedicat tibi. Ac si aperie dicat:
phetam loquitur, dicens Qux non rapui, tunc exsol-
: Moveri ex his, quae exira se sunt, negligit ; sed lunc
vebam (Psal. lxviii, 5). (6) Alius namque ad paradi- veraciter qui sit agnoscitur, si in se ipso quod do-
sum conditus, divinae putentiae similltudinem superbe leal, experiatur. Haec por seSalan cum fieri appetit,
rapere voluit, sed tamen culpam hujus superbiae sine non verbis, sed desideriis dixit. Haec per sua membra
culpa Mediator exsolvit. Hinc est quod Patri quidara et verbis el desideriis quippe loqmtur,
intulit. Ipse
sapiensdicit: Cum sisjustus, jusle omniu disponis, eum cum juxta propheta vocem ejus sequaces dicunt :

quoque qui non debet puniri condemnas {Sap. xn, 15). Mittamus lignum in panem ejus, et eradamus eum de
27. Qui Ueus Christum innoceniem pwnis affecit. — terra viventium (Jerem. xi, 19). Lignum quippe iu
Sed pensandura est quomodo justus sit, etoinnia ju- panem raittere, esl configendo ejus corpori stipitem
ste disponat, si eum, qui non debet puniri condemnat. crucis adhibere; et vitam illius de terra viventium
Mediator elenim nosler puniri pro semetipso non de- eradere se posse existimanl, quem dum mortalem
buit, quia nullum culpae contagium perpelravit. Sed conspiciunt, morte suspicantur.
finiri

si ipse indebilarn non susciperei, nunquam nos a de- GAPUT XVI.

bita morte liberaret. Pater ergo cumjustus sit, ju- Vers. 6. —
Dixit aulem Dominus ad Satan Ecce :

stum puniens, omnia juste disponit; quia per hoc C i« manu tua est, verumlamen animam illius serva.

cuncta justificat, quodeumqui sine peccato est, pro 59. Salanx membra, omues male viventes. Satanx
peccatoribus damnat ; uteo electa omnia ad culmen tnanus, potestas ejus. llli se tradens Dominus, cum
jusiitiae surgerent : quo omnia damna
is qui est super sibi servire cogit. — Conditorem omnium Satanae
injustiiiae nostraesustineret. Quod ergo illic damnatus manui traditum quis vel desipieus credat ? sed tamen
cum non debeat dicitur, hoc hic afflictus frustra me- edoctus veritale, quis nesciat quod ejusdem Satana;
moratur. Qui tamen juxta semetipsum frustraafflictus membra sunl omnes, qui ei perverse vivendo jun-
est, juxta vero nostra acia non frustra(c). 85 Rubigo guotur ! Membrum quippe ejus Pilatus exstitit, qui,
quippe vitii purgari non potuit, nisi igne tormenti. usque ad mortis extrema, venientem in redemptio-
Venit itaque sine vitio, qui se subjiceret sponte tor- nem nostram Dominum non cognovit. Corpus ejus
menlo ; ut debita nostrae iniquitati supplicia eo reos sacerdotum principes exstiterunt, qui Redemptorem
suos jusle amitterent, quo hunc a semetipsis liberum mundi a mundo repellere, usque ad crucem perse-
injuste tenuissent. Frustra ergo et non frustra affli- quendo, conati sunt. Cum ergo se pro noslra redem-
ctus esl, qui in se quidera admissa non habuit, sed plione Dominus mernbrorum Satanae manibus tradi-
cruore proprio reatus nostri maculam tersit. dit, quid aliud quam ejusdem Satanae manum in se
CAPUTXV[Fei. XII]. rj saevire permisit; ut unde ipse exterius occumberet,
Vers. 4, 5. — Respondens Salan ait : Pellem pro inde nosexterius inleriusque liberaret ? Si igiturSa-
pelle, et cuncla qux habet homo, dabil pro anima tanae manus, ejns potestas accipitur, ejus manum
sm. Alioquin mitle vianum tuam, et tunge os ejus et juxta carnem pertulit, cujus potestatem corporisus-
carnem, et tunc videbis quod in faciem benedicat tibi. que ad sputa, colaphos, flagella, crucem lancearaque
28. Salan unde sciai Christum, unde de eo dubitet. toleravil. Undeel Pilalo, ejos videlicet (e) corpori, ad
In charilate ac patienlia Christi sestimanda unde fal- passionem veniens dicit Non haberes in me potesta-
:

(a) Sic oranes, Rhem., Remig., Corb., Gerra., Utic. qui sis Filius Dei : alii, scimus quia es Sanctus Dei;
Val. Cl. aui., qw.aincarnatus. Kditi vero, qui in carne nonuulli denique, scio qui.ris. Sanctus Dei. Germ., sci-
nalu*. mus qui sis. Dei cnan Fitium pertimcscens, sed tamen,
(b) Mss. Norm. et plurimi supra laudati, Adam nam- etc. Mox particula nonnunquam, quae in Editis desi-
que. derabatur. revocatur ex Mss.
(c) Ra nostri M9S. omnes. Editi habent, Rubigo (e) Edili, corporis membro, refragantibus Mss. Et
quippe peccati. sane liquet Gregorium hic appellare corpus diaboli
(d)Antiq. Rhem.,Norman.,Corb., Germ.etplerique eos a quibus Christis pasius est.
Mss. habent scimus qui tis sanctus Dei. Aliqui, scimus
 ei5 SANCTl GKEGORH MAGNI 616
tem, nisi tibi data esset desuper (Joan. xix, 11). Sed A tan ad feriendam Redemptoris carnem permittilur,
lamen hanc potestatem, quam contra se ei extrinse- ab anima separatur; quia cum corpus ejus ad pas-
cus dederat, suis servire lucris iutrinsecus 86 com- sionem accipit, electos ejus a jure suae potestatis
pellebat. Pilatus enim vel Satan, qui ejusdem Pilati amittit cumque illius caro per crucem moritur,
;

caput exstiterat, sub potestate illius, super quem po- hornm mens contra tentamenta solidatur. Dicatur
testatem acceperat, tetiebatur ; quia et superior ipse ergo Ecce in manu tua est, verumtamen animam il-
:

disposuerat hoc quod inferius accedensa persecutore lius serva. Ac si aperte audiat : Licentiam contra cor-
tolerabat ; ut cum mala mente infidelium surge-
ex pus ejus accipe, et ab electis illius, quod apud ae
ret, utilitati tamen electorum omnium ipsa quoque ante saecula praesciens possidet, jus pravae domina-
crudelitns deserviret. Pie ijjitu r disponebat intus tionis perde.
quod semetipsum pati nequiter pprmittebat foris. CAPUTXVII [Vet.XlV].
Hinc est enim quod de illo in ccena dicitur Sciens : Vers. 7. — Egressus igitur Satan a facie Domini,
Jesus, quia omnia dedit ei Pater in manus, et quia a percussit Job nlcere pessimo, a planta pedis usque ad
Deo exivit, et ad Deum vadit, surgit a cxna, et ponit verticem.
veslimenta sita (Joan. xm, 3). Ecce inmanus perse- 32. Christus ab exordio mundi in suis percussus. —
quentium iturus, sciebat quod in manu sua ipsos B Nullus hanc vitam electorum venit, qui non hujus
in

etiam persecutores acceperat. Qui enim omnia acce- hostis adversa suslinuit. Membra autem nostri Re-
pisse se noverat, constat quia et ipsos a quibus tene- demptoris exstiterunt, etiam qui ab ipso mundi
batur tenebat ; ut ipse in ee ad usum pietatis intor- exordio, dum pie vivunt, crudelia passi 87 sunli
qucret quidquid eorum contra se malitia permissa An non hujus membrum Abel se esse perhibuit, qui
saeviret. Dicatur ergo ei : Ecce in manu tua est ; quia ejusmoriem, de quoscriptum est, Sicut agnus coram
ad feriendatn carnem sasviens licenliam accepit, sed hndenle se obmulescel, et non aperiet os suum (Isai.
polpslati illius neacions deservivit. uii, 7), non solum placens in sacrificio, sed etiam
[Vet. XIII } 30. Diabolus animnm Chrisii superare moriens tacendo signavit? Ab ipso ilaque mundi
non posse convincilur. —
Animam vero illius servare exordio Redemptoris nostri corpus expugnare cona-
praeeipitur, non quod hanc tentare prohibitur, (a) sed tus est. A planta ergo pedis usque ad verticem vul-
quod hanc superare non posse convincilur. Neque nus intulit, (c) quia a puris hominibus inchoans, us-
enim sicut nos, qui puri homines sumus, irruente que ad ipsum caput Ecclesiae aaeviendo pervenit.
ssepe tentatione eoncuiimur, ita Redemptoris nojtri Bene autem dicitur
anima tentaiionis est necessitate turbata. Hostis CAPUT XVIII.
namque nostpr, etsiin excelsum inontem eum (b) per- Vers. 8. — lesta saniem radebat.
missus assumpsit, sidaturum seregna mundiperhi- 33. Tes'a, hoc est, carne sua eterra sumptn, saniem
buit, si qunsi panem vertendos lapides ostendit
in peccati rasit. — Quid enim aliud in manu Domini te-

(Matlh. iv, 8; Luc. iv, 4), mentem tamen mediatoris sta est, nisi caro ex nostrae substantias luto sumpta ?
Dei et hominum tentatione quassare non valuit. Sic Elenim testa igne solidatur. Caro autem Domini eo
enim dignatus est haec exterius cuncta suscipere, ut ex passione sua robustior exstitit, quo per inlirmita-
ejus tamen mens interius divmitati suaa inhaerens in- tem moriens, a mortesine intirmitate surrexit. Unde
concussa permaneret. Qui et si quando turbatus spi- recte etiam per Prophetam dicitur Exaruit velut :

ritu infremuisse dicitur [Joan. xi, 33, 38), ipse divi- tcsta virtus mea {Psul. xxi, 16). Sicut testa enim ejus
nitusdisponebat quantum ip^e humanitus turbarelur, virtus exaruit, quisusceptae carnis infirmitatem pas-
immutabiliter omnibus praesidens, et semetipsum sionis suae igne roboravit. Quid vero per saniem, nisi
mutabilem in satislactione inlirmilatis ostendens. peccatum, debet intelligi? Percarnem quippe et san-
Quietus ergo in spmetipso manens, disposuit quid- guinem solent carnis peccata desifinari. Unde per
quid pro ostendenda humanitate, quam susceperat, Psalmistam dicitur : Libera me de sanguinibus (Psal.
etiam turbulentus lecil. l, 16). Sanies itaque pulredo est sanguinis. Quid
31. Anima Cbrifti dici possunt electi. Hi a poteslate
D ergo accipimus (d) saniem, nisi peccatacarnis ex longa
diaboli eximunlur. — Quia vero cum recte diligimus, vetustate pejora ? Vulnus itaque in saniem vertitur,
nibil rebus conditis anima nostra charius ama-
in cum neglecta culpa usu deterius gravatur. Mediator
mus etsicut animam nos eos diligere dicimus, qui-
; itaque Dei et hominum homo Cbristus Jesus (/ Tim.
busamoris nostri exprimere pondus conamur, potest n, 5)corpus suum tnanibus persequentium tradensi
per ejus animam electorum vitasignari. Et cum Sa- saniem testa rasit, quiapeccatum carne delevit. Ve-

(a) Antiq. Rbem., Remig., Colb., Corb., Germ., $ed (c)ItaMss. Corb., Germ , Colb., Reg. Alii, quos
quod hanc tentare non posse convincitur. Secundus Escusi sequuntur, quia prius ab. In Utic, quiapuris,
Rhem., duo Remig. et Ct. Val., sed quod hanc superare el quia primus.
ten'ator non posse convincitur. Alii. sedquod hanc su- (d) In Excusis, per saniem. In Mss. quibus adhaere-
perare lentando non posse ronvincitur. mus, simpliciter legitur quidergo accipimus saniem^
:

(b) Rhem., Remig., Corb., Germ., Vindoc, Val. Cl., Estmodus loiuendi nostro Gregorio familiaris. Infra
Norman., Floriac, etc, ita habent. Sic etiam legi- c. xxv, n. 48. 5t'cu( vestimenla Ecclesix cunclos ftde-
tur in vet. Edit. Paris. ln aliis : hoslis namque noster les accipimus. Et lib. n, cap. olim 16, nunc 21, n. 38 :

etsi in excelsum montem eum quem permissus assum- Quid enim solium Dei, nisi angelicas potettates accipi-
psil, duxit ; si daturum, etc mus.
617 MORALIUM LIB. III. IN GAP. II B. JOB. 618
nit enim, sicut seriptum est, in similitudinem carnis A in Ecelesia vident deessequod ambiunt, hostes bo-
peccati,ut de peccuto damnaret peccatum(Rom. vni, 3). norum non solum prava? semetipsos aclioni
fiunt ; et
Dumque hosti objicit innocentiam carnis sua?, exler- inserunt, sed etiam juslorum rectitudinem inflectere
sit contagia carnis nostrae ; et ex qua nos captivos ad perversa moliuniur. ^Eterna quippe intueri ne-
inimicus tenuit, perillam nos liberos expiavit ;
quia gligunl.et appetitui temporalium mentis pusillanimi-
quam nos instrumenlum fecimus culpae, baec nobis tate succumbunt tantoque ab aeternis altiuscor-,
;

per Mediatorem versa est in arma justitiac. Testa ruunt, quanto bona temporalia essequasi sola suspi-
ergo sanies raditur, cum carne culpa superalur. Beue cantur. His justorum simplieitas displicet, et cum oc-
autem subditur : casionem perturbationis inveniunt, suam eos arri-
CAPUT XIX. pere duplicitatem suadent. Unde hoc quoquecongruit
Ibid. — Sedens in sterquilinio. aple quod subditur :

34. In sterquilinio sedit, quia infirma mundi eligit. CAPUT XX.

— Non in foro, in quo lex perstrepit; non in asdifi- Vebs. 9. — Dixit autem illi uxor sua : Adhuc per-
cio, quod se cuImTneTn alta sustoTTit ; sed in ster- manens in simplicitate tua ? Benedic Deo et morere.
quilinio residet, quia Redemptor bumani
videlicet 36. Uxor Job male suadens, figura est carnatium in
generis ad carnem veniens, attestante Paulo, Infrma n Ecclesix sinu positorum. Cujusenim speciem male —
mundi elegit, ut confunderet fortia (1 Cor. i, 27). An suadena mulier tenuit, nisi quorumlibet carnalium
non quasi ruentibus aediflciis in sterquilinio residet, in Ecclesiae sinu positorum, qui quo verbis professa?
qui relictis Judaeissuperbientibus.in ea quam dudum fidei inlus sunt.eo bonos incorrectis suis moribus pe-
abjecerat gentilitate requiescit ? Extra habilaculum jus premunt. Nam minus fortasse nocuissent, si non
reperitur in vulnere, qui in eo quod Judaeam adver- eos sancla Ecclesia introrsus admittens usque ad fi-
santem pertulit, passionis dolorem a genle prupria dei cubile reciperet, quos dum per professam fidem
despectus sensit ; Joanneattestante, qui ait Inpro- :
recipit, sibi proculdubio pene inevitabilesfacit. Hinc
pria venit, et sui eum non receperunl (Joan. i, 11). est,quod premenle turba, una Redemptorem no-
Sed quomodo sedens in slerquilinio conquiescat, strum mulier tetigit unde et isdem Redemptor noster
;

haec eadem de semetipsa Verilas dicat Ait enim : :

protinusdicit Quisme tetiyit ?Cai cum disoipuli res-
:

Gaudium erit in ccelo super uno peccalore pcenitenliam ponderent Turbx te (c) cemprimunt et affigunt, et di-
:

agente, quam super nonaginla novem justis, qui non Quis me

cis : tetigit ? illico adjunxit : Teligit me ali-
indigent pxnitentia (Luc. xv, 10). Ecce dolens in ster- nam
quis, et ego novi virtutem de me exisse (Luc. vm,
quilinio sedet, qui post perpetralas culpas libenter 44, 45, 46).
corda pcenilentium possidet. An non quasi quoddam [Vel. XX.] 37. Hi premunt Chrislum, non tangunt.
^
sterquilinium sunt corda pcenitentium, qui dum mala 1

— Multi ergo Dominum comprimunl, et una tangit,

sua flendo considerant, quasi ante se stercora, sese quia carnales quique in Ecclesia eum premunt, a
abjiciendo coacervant ? Percussus ergo Job monlem quo longe sunt et soli tangunt qui buic veraciter
;

non petiit, sed in sterquilinio resedit, quia ad pas- humiles adjungunlur. Turba igilur premit, quia mul-
sionem Redemptor veniens, alta superborum corda titudo carnalium quo inius admittilur, gravius tole-
deseruit, et in (a) alflictorura humilitate requievit. 88 ratur. Premit, et non tangil, quia et imporluna est
Quod tamen de se et prius quam incarnaretur, indi- per praesentiam, et absens per vitam. Nonnunquam
cavit, cum per Prophetam dixit : Ad quem respiciam, enim pravis cos sermonibus, nonnunquam vero so-
ni.si ad humilem et quietumettrementem sermonestneos? lis perversis moribus insequuntur. Suadent namque
(Isai. lvi, 2, sec. LXX.) aliquando quae lenent aliquando vero elsi non sua-
;

35. Christus in suis, et ab infidelibus, et a fidelibus dent, praebere lamen iniquitatis exempla non ces-
carnalibus rnulta paliiur. — Quis vero consideret, is sant. Qui igitur ad mala nos vel verbis vel exemplis
qui tot pia hominibus intulit.quot ab hominibusper- illiciunt, profeclo persecutores nostri sunt a quibus
versa toleravit Quis consideret, quanta nunc usque
? tentationum certamina sumimus, quee saltem in
tolerat, etiam cum de coelo super corda fldelium re- corde vincamus.
gnat ? Ipse quippe quotidie patituromne quod a re-D 38. Prava interdum melu, aliquando audacia sua-
probis ejus electi lacerantur. Et quamvis caput hu- dent. — Sciendum vero esl, quia carnales in Ecclesia
jus corporis, quod videlicet nos sumus, jam sese su- sliquando metu, aliquando vero audacia suadere 89
per omnia liberum exerit,reproborum tamenvul-
(b) perversa contendunt; cumque ipsi vel pusillanimitate
nera adhuc per suum, quod deorsum retinet, corpus justorum cordibus infun-
vel elatione deficiunt, haec
sentit. Sed quid isla de infidelibus dicimus, cum in dere quasi ex dilectione moliuntur. Carnalem videli-
ipsa quoque Ecclesia multos caroalium, pravis mori- cet mentem Petrus ante Redemptoris mortem resur-
bu9 contra Redemptoris vitam pugnare videamus ? rectionemque relinebat carnali menle Sarviae filius
;

Sunt namque nonnulli qui hunc, quia non gladiis duci suo David adjunctus inhasserat sedtamen unus ;

possunt, perversis actibus insequuntur quia dumsibi ; formidine, alter elatione peccabat. Ille quippe magi-

(o) Editi, in afflictorum cordium humilitate. Deest Corb., Germ., 8. Mart., etc. In Editis leghur erexe-
cordium in Mss. rit pro exerit.
(/) Istaomnes Rhem. et Remig., Belvac, Floriac, (e) Ed., lurbx tepremunl.

Patbol. LXXV. 20
619 SAXCTl GREGORIl MAGNl 620

stri mortem audiens dixit Absit a te, Domine, non A ad.jungit : Prseter illa quse extrinsecus sunt, instantia

erit tibi hoc (Math. xvi, 22, 23) ; hic vero injunas mea quotidiana, soliicitudo omnium Ecdesiarum. Ecce
ducis non furens, ait non oc-
iNunquidpro his verbis in se bella fortiter suscipit, et tuendis se proximis

cidetur Semei,(a) qui maledixit Christo Domini ? [II misericorditer impendit. Narrat mala quae palitur,

I\eg. xix, 21, 22) Sed illi mox dicitur Redi post : subjungit bonaquae iuipartilur. Pensemus ergo cujus
me, Saiana ethio cum germano audivit protinus
;
: laboris sit, uno eodemque tempore foris adversa
Quid mihi et vobis, filii SarviK,cw efftcimini mihi ho- tolerare, intus infirrua protegere. Foris pugnas pati-
die in Satan Male itaque suadentes, angeli apostal*
:'
tur, quia 90 verberibus scinditur, catenis ligatur;
appellatione censentur, qui blandis verbis ad illicita intus melum lolerat, quia passionem suam non sibi,

quasi diligentes trahunt. Valie vero deteriores sunt, sed discipulis obesse formidat. Unde et eisdem scri-
qui huic culpae non formidine, sed elatione succum- bit, dicens : yemo movealur in tribulationibus istis.

bunl : quorum specialiter beati Job uxor figuram le- lpsi enim scilis, quod in hoc positi sumns (l Thess.
nuit, quae marito suadere superba tentavit, dicens : m, Aliorum quippe casus in propria passione
3).

Adhuc permanes in simplicitate tua f Benedic Deo, et metuebal, ne dum ipsum discipuli affliclum pro fide
morere. Simplicitatem in marilo rdiarguit, quod verberibus agnoscerent, fideles se protiteri recusa-
transitura cuncta despiciens, puro corde sola aeterna g re nt. immensae charitatis viscera ; despicit quod
concupiscil. Ac si dical: Quid simpliciter aeterna ap- ipse paiiur, et curat ne quid pravae persuasionis
petis, etsub malis prsesentibus aequanimiier inge- discipuli in corde patiantur.In se contemnit vulnera
miscis ? Excedens, «ternadespice, el mala prasentia corporis, et in aliis vulnera medetur cordis. Habent
vel moriens evade. [Vet. ATI.JSed electi quique cum qmppe hoc justi proprium, ut in dolore positi tribu-
pravaintusacarnalibustolerant,(t>)quantaeseformam lationis suae, curam non deserant utilitatis alienae ;

rectitudinis ostendant, discamus ex verbis vulnerati etcum de se adversa patientes dolent, aliis necessa-
etincolumis, sedentis et erecti, qui ait: ria docentes pravident, el quasi percussi quidam
magni medici aegrotant. Ipsi tolerant scissuras vul-
CAPUT XXI.
neris, et aliis proferunl medicameniasanitatis. Valde
Vers. 10. — uno ex stullis mu-
Locutaes quasi
autem minoris laboris est, aut docere cum nihil to-
lieribus. Si bona accepimus de manu Domini, mala
leras ; aut tulerare, cum nihil doces. Unde saocti
quare non sustineamus ?
viri ad utraque se solerter extendunt ; et cum tribu-
39. Sancti lenentibus opponunt sculum patenlix, lationibus fortasse feriunlur, sic exteriora bella sus-
male suadentibus jacula inlorquent doclrinse. — Sancti cipiunt, utsollicite cogitent, ne proxirnorum interiora
viri tribulationum bello deprehensi, cum uno eodem- C lacerentur. Sic sancti viri fortes in acie assistunt ; et

que lempore alios ferientes, alios suadentes ferunt, illinc jaculis adversantia pectora feriunt, hinc scuto
illis opponunt scutum patientiae, istis intorquent ja- postpositus debiles tuentur, atque ita utrobique ve-
cula doctrinae ; atque ad utrumque pugnandi modum locilale circumspectionis iuvigilant; quatenuset anle
mira virlulis arte se erigunt; quatenu3 et perversa seaudaces confodiant, et post se trepidos a vulnere
intus sapienter doceani, et foras fortiter adversa defendanl. Quia igitur sancti viri sic sciunt foris ad-
contemnant hos docentes corrigant, illos toleranles Vversa lolerare, ut intus etiam noverint perversa cor-
;

premant. Insurgentes namque hostes patiendo despi- rigere, dicatur recte Locuta es quasi una ex stultis :

ciunt, infirmantes verc cives compatiendo ad salu- mulieribus. Quia enim ele^lis dicitur: Viriliter agile.

tem reducunt: illis resistunt, ne et alios subtrahant; el confortetur cor vcstrum (Psalm. xxx, 25), mentes
(c) istis metuunt, ne vitam rectitudinis funditus per- carualium, quae Duxa Deo inlentione deserviunt, non
dant. immerito mulieres vocantur.
[Rec. XII.] 40. Id exemplo sancti Pauii comproba- 41. Ad xterna bona tendens, non xgre fert mala
tur. — VideamuscastrorumDeimilite.iicontrautraque temporalia. — Si bona accepimus de manu Domini,
praeliantem. Ait : Foris pugnx, intus timores. Enu- mala quare non sustineamus ? Ac si dicat : Si ad bona
merat bella, quae extrinsecus tolerat, dicens: Peri-
n aeterna tendimus, quid mirum si lemporalia mala
culis fluminum, periculis Mronum, periculis exgenere, sufferamus l Haec autem bona sollicite Paulus in-
periculis ex genlibus, periculis in civitate, periculis in spexerat, quando illita aequanimiter mala tolerabat,
solitudine, perindis in mari, periculis in falsis fratri- dieens Non sunt condignx passiones hujus tem-
:

bus (II Cor. vii, 5 ; xi, 26). In hoc autem bello, quae poris ad superventuram gloriam qux revelabitur in
conlra adversarium spicula intorqueat, adjungat: ln nobis (Rom. vm, 18).
labore et xrumna, in vigiliis multis, in fame et siti, in Ibid. — In omnibus his non peccavit Job labiis suis.

jejuniis mullis, in/rigoreet nuditate. (Ibidcm.) Sed m- Nec in Deum, nec in adversarios est conlumeliosus. —
ter totcertamina deprehensus dicat, quanto vigilia- Sancti viri cuui persecutionem foris intusquepatiun-
rum munimine etiam castra custodiat. Nam protinus tur, non solum in Dei injuriis minime excedunt, sed

(a) Mss. plur., maledixit Christum Domini. Editi, quantam se formam ; vel quantam ex se formam
(b)ItaCorb.,duoRhem. et duoRemig.UnusRemig. rect.
cum Val. Cl., quantam ex se lormam rectiiud. Turon. (c) Ita Corb. et omnes Mss., non, istis medentur, ut
et unus Compend., quantx in se formam rectitud. lesjitur in vet. Edit. Paris, et Basil. ac aliis.
62i MORALIUM LIB. III. — IN CAP. II B. JOB. 622
neque contra ipsos adver9arios contumeliosa verba A eo perversa senlirent. Baldad autem interpretatur'
jaculantur. Quod dux bonorum recte Petrus admo- vetustas sola. Dum enim
vere vinci refugiunt, et per-
net, dicens : Nemo vestrum patialur quasi homicida, verso studio esse victores quaerunt, novae vitae con-
aut fur, aut tnaledicus (I Pet. ix, 15). Maledicus enim versationem negligunt et ex sola vetustate est quod
;

palitur, qui passionis suaetemporeinsui salutem in- intendunt, Sophar vero speculam dissipans. Hi et-
juria persecutoris effrenatur. Sed quia Redemptoris enim, qui in sancla Ecclesia siti sunt, Redemptoris sui
corpus, 3ancta nimirum Ecclesia, ita pondus dolo- mysteria fide vera humiliter contemplantur ; sed dum
ruin portat, ut humilitatis modum per verba nou ^haeretici cum falsis allegationibus veniunt, speculam
trauseat, recte de hoc dolente dicitur : dissipant, quia eorum mentes, quos ad se attrahunt,
CAPUT XXII [Vet. XVII]. ab intentione recte contemplalionis inclinant.
Ibid. et vers. \\. — In omnibus kis non peccavit Job [Vet. XVIII. Rec. XIV.] 45. Hxreticorum curio-
labiis suis ; neque stultum aliquid contra Deum locutus sitas, amicorum Job desi-
loquacitas, hypocrisis locis
est. Igitur audientes tres amici Job omne malum, quod gnala. — Bene autem loca de quibus veniunt congrua
accidisset ei, veueruni singuli de loco suo : Eliphaz haereticorum actibus
describuntur. Dicilur etenim
Themaniles, el Baldad Suhites, et Sophar Naama-
Themanites, Suhites, Naamathites. Thema namque
thites. g interpretatur Auster; Suhi, loquens Naama, decor. ;

42. In amicisJobadumbratihseretici. In prasfatione —

Ausirum autem ventum calidum esse quis nesciat ?
hujus operis diximus, qui aroici beati Job, etsi bona Haeretici igitur, quia ardentius appetunt sapere,
ad eum intentione conveniunt, haereticorum tamen quasi plusquam necesse est, studenl calere. Desidia
idcirco speciem tenenl, quia ad culpam indiscrete quippe (c) torpori frigoris et rursum inquietudo im-
loquendo dilabuntur. 91 Unde et illis ab eodem / moderats curiosilalis, intemperato concordat calori.
beato Job dicitur Disputare cum Deo cupio, prius
: Quia ergo amplius quam debent, calorem sapientiae
vos ostendens fabricatores mendacii, et cullores perver- percipere appetunt, ab Austro venire referuntur. Ab
sorum dogmatum. \Rec. X/I/]. Sancta itaque Ecclesia boc calore imnioderats sapientia) mentes fidelium
omni hoc tempore peregrinationis suae in afflictione Paulus temperare curaverat, cum dicebat : Non plus
constituta, cum vulnera suslinet, cum membrorum sapere quam oporlet sapere, sed sapere ad sobrietatem
suorum lapsus dolet, insuper alios sub Chrisli no- (Rom. xn, 3). Hinc est quod David valles salinarum
mine tolerat hostes Cbristi. Ad auganentum namque percutit (// lieg. vm, 13), quia videlicet Redemptor
doloris ejus, etiam haeretici in contentione conve- nosler suae districtionis examine in his qui de illo
niunt, eamque quasi quibusdam jaculis, irrationabi- prava sentiunt stultitiam immoderati saporis exstin-
libus verbis transfigunt. guit. Suhi autem dicitur loquens. Calorem quippe
43. Locus unde venerunt snperbia. — Bene autem non ut bene vivant, sed 92 ut elate loquantur, ha-
dicitur : (a) Veneruntde loco suo. Haareticorum quippe bere desiderant. A Thema igitur et Suhi, id esl, a
locus ipsa superbia esl ;
quia nisi prius in corde in- calore et loquacitate venire referuntur, quia per hoc
tumesuerent, ad pravae assertionis certamina non ve- quod Scripturarum se studiosos exhibent, solius ver-
nirent. Ua namque malorum locus superbia, sicut bis loquacitalis, non autem visceribus charitatis ca-
est e contra humilitas locus bonorum. De quo per rent. Naama vero interpretatur decor. Quia enira
Salomonem dicitur : Si spiritus polestalem habentis docti non esse, sed videri appetunt, ex eruditionis
ascenderit super te, locum luum ne dimiseris (Ephes. verbis speciem bene viventium sumunt; etpercalo-
x, 4). Ac si aperte dicat : Si tentatoris spiritum con- rem loquacitatis in se imaginem oslendunt decoris,
tra te in aliquo praevalere consideras, humilitatem (6) ut eo per decorem linguas perversa facile persua-
poenitentiae non relinquas. Qui quia locum nostrum deant, quo fceditatem vitaa sensus callide (d) occullant.
humilitatem prenilentios dixerit, verbis sequentibus Sed neque ipsa locorum nomina inordinata sunt nar-
oslendit, Quia curatio cessare faciet peccata
dicens : ratione distincta. Prius enim Thema, postmodum
maxima Quid est enim aliud humililas la-
(Ibid.). Suhi, ac deinde Naama ponitur qua prius illos inor-
;

menti, nisi medicina peccati % Haeretici igilurde loco dinatus calor (e) accendit, nitor deinde loquacitatis
suo veniunt, quia contra sanctara Ecclesiam ex su- D erigit, et tunc demum decoros hominibus hypocrisis
perbia moventur. ostendit
44. Amicorum Job nomina actionem signant hxre- CAPUT XXIII.
ticorum. —
Quorum perversa quoque nctio ex ipsa Ibid. — Condixerant enim ut pariter venientes visi-
suorum nominum interprelatione colligitur. Dicuntur tarent eum, et consolarenlur. — 46. Hxretici conlra
enim, Eliphaz, Baldad, Sophar;et, sicut superius Ecclesiam concordanl. Amici possunl vocari. Condi-
diximus, Eliphaz interpretatus dicitur, Dei contem- cunt sibi haeretici, quando prava quaidam contra Ec-
ptus. Nisi enim Deum contemnerenl, nequaquam de clesiam concorditer sentiunt; et in quibus a veritate

(o; Ms. Corb., Germ., convenerunt de loco suo. Floriac. et pene omnes. Primus ex Remig., quo fx-
(b) Colbert., hic et mox, hiimilitatem palientix, con- dilalum vitm inlrinsecus callide occullant. Editi vero,
8entientibu8 hic, sed non inferius, Corb. et Reg. calliditaie occultant.
(c) In nonnullis Mss., torporis frigori. (c) In Ed., accendil in eorde. Hoc glossema in corde
Ita Mss. Norm., Corb., Gerra., Colb., Reg., nesciunt Mss.
 623 SANCTI GREGORIl MAGNI 624
discrepant, sibi in falsitate concordant. Omnos aulera A super caput in coelum spargere, est saeculari intel-
qui nos de aeternitate erudiunt, quid aliud faciunl, lectu mentem corrumpere, et de verbis coeleslibus
nos afflictione conso-
nisi in peregrinationis nostrae terrena seniire. Divina autem verba plus discutiunt
lantur ? autem, quia sanctam Ecclesiam sua
Heerelici plerumque, quam capiunt. Super capita igitur pulve-
docere desiderant, ad eam quasi consolantes appro- rem spargunl, quia in praeceplis Dei per lerrenam
pinquant. Nic mirum quod qui adversantium formam intelligentiam ultra suarum mentium vires enitun-
exprimunt, amici noniinanlur, cum ipsi quoque tra- tur.

ditori dicilur : Amice, ad quid venisli ()lallh. xxvi,

CAPUT XXVI [««. XV].
30)? et dives, qui in inferni igne exuritur, ab Abra-
ham filius vocatur (Luc. xvi, 25) quia etai per nos
Yers. 13. — Sederuntque cum eo in lcrra septem
;
diebus et septem noctibus.
male corrigi negligunt, dignum tamen est ut a nobis
non ex eua nequitia, sed ex nostra benignitale (a) Per ftclam humilitatem persuadere, tenont su-
50.

amici nominentur. perba. —

In diequae videmus agnoscimus in nocte ;

GAPUT XXIV. autem, autcaecitate nil cernimus, autdubietate cali-

Vers. 12. —
Cumque elevassent procul oculos suos, gamus. Ter diem itaque intelligentia, per noctem
non cognoverunl eum. g vero ignorantia designatur. Septenario autem nu-
Non cognoscunl Ecclesiam.
47. Cur. — Haeretici mero summa universilaiis exprimitur. Unde et non
quique cum sanctaj Ecclesiae facta considerant, ocu- amplius, quam diebus septem, omne boc tempus
los levant, quia videlicet ipsi in imo positi sunt, et transitonum consummatur. Quid est ergo, quod
cum ejus opera respiciunt, in alto sunt sita quae amici beali Job consedere ei septem diebus et sep-
cernunt; sed tamen hanc in dolore positam non co- tem noctibus referuntur, nisi quod haeretici, vel in
gnoscunt. Ipsa quippe appetit hic mala recipere, ut his in quibus verum lumen intelligunt, vel in his in

possit ad aeternae remunerationis praemium purgata quibus ignoranliae lenebras patiuntur, quasi infir-
pervenire. Plerumque prospera metuit, et disciplina manti sanctoe Ecclesiaj se condescendere simulani,
eruditionis hilarescit. Haeretici igitur, quia pro ma- eique sub blandimentorum specie, dolos deceptionis

gno praesentia appetunl, eam in vulneribus positam parant ? Et quamvis vel in his quae intelligunt, vel in
non cognoscunt. Hoc namque quod in illa cernunt, his quae inlelligere non possunt, elationis (c) typo lur-

in suorum cordiura(t) cognitione non relegunt. Cum gidi, magnos se apud semetipsos existimant, nonnun-
ergo haec et adversilatibus proficit, ipsi suo stupori quam tamen sanctasEcclcsiaespecietenus inclinant; et
inhaerent : quia per experimentum ignorant quse dum verba molliunt, virus infundunt. In terra ergo
vident. p consedere, est aliquid de imagine humilitatis osten-

CAPUTXXV[Vet. XIX]. dere ; ut dum humilia exhibent, persuadeant superba

Ibid. — Scissisque vestibus, sparserunt pulverem quae docent.

super capul suum in ccelum. [Vet. XX.] 51. Nobiscum in terra sedent cum de
48. Multas in partes scinditur. — Sicut vestimenta incarnatione nobiscum consentiunt. — Potest vero
Ecclesiae cunctos accipimus
fideles unde et per perterram ipsa etiam Mediatorisincarnatio designa-
;

prophetam dicitur :Omnibus his velul ornamento ri. Unde et ad Israel dicitur : Allare de terra farietis

vestieris ; ita haerelicorum vestes sunt omnes, qui eis mihi (Exoii. xx, 24). Altare enim de terra Deo facere,

concorditer inh^erentes, illorum erroribus involvun- est in incarnalionem Medialoris sperare. Tunc quip-

tur. Habent vero haeretici hoc proprium, quod in eo pe a Deo munus nostrum accipitur, quando in hoc
gradu inquo deEcclesia exeunt, diu stare non pos- altari nostra humilitas, id est, super Dominicae incar-
sunt; sed ad deteriora quotidie ruunt, et sentiendo nationis fidem, posuerit quidquid operatur. In altar

pejora, in multis se parlibus scindunt, alque ase- ergo deterra oblatum munus ponimus, si actus no-

metipsis plerumque longiusconfusionis suae alterca- stros Dominicae incarnationis fide eolidamus. Sed sunt

tione dividuntur. Quia ergo hos quos suae perfidiae nonnuli baeretici qui factam Medialoris incarnatio-
adjungunt, 93
adhuc in multa divisione dilaniant, nem non denegant, sed aut de diviuitate quam est
^l dicatur recte quod amici qui veniunt vesies rum- D aliter asslimant, aut in ipsa a nobis incarnationis
qualilate discordant. Qui er^o veram nobiscum in-
pant. Ruplis autem vestibus corpus ostenditur, quia
saepe scissis sequacibus, malilia eorum cogitationis carnationem Redemploris perhibent, quasi cum Job
aperitur ut discordia dolos patefaciat, quos gravis
;
in terra pariter sedent. Sepiem vero diebus et sep-

prius concordiae culpa claudebat. tem noclibus in terra consedere describuntur, quia
49. Terrena de verbis crvleslibus sapiunt. Pul- —
vel in hoc quod aliquid de pleniludine veritatis intel-

verem vero in ccelum super capita spargunt. Quid ligunt, vel in hoc quod sus stultiliae tenebris excae-

per pulverem, nisi terrena intelligentia ? quid per cantur, incarnationis mysterium negare non possunt.
capul, nisi hoc, quod pnncipale noslrum est, Cum beato ergo Job in lerra sedere, est veram Re-
mens
videlicet, designatur? Quid per ccelum, nisi praacep- demptoris carnem cura sancta Ecclesia credere.
tum supernae locutionis exprimitur? Pulverem ergo 92 52. Mutis amici, contradicentibus fiunt adversa-

(a) Deest etiam amici, in Mss. Corb., Germ., Norm., Cl., in suorum cordium cogitatione non eligunt.
Compend. et allis plerisque. Longip., in suorum cordium congitione non eligunt.
(b) Mss. Norm., un Corapend., unus Reraig., Val. (c) Corb.,Germ., secunda, sed antiqua manu, typho.
 623 MORALIUM LIB. III. IN CAP. II B. JOB. 626
rii. — Aliquando vero haeretici contra nos etiam sup- A rem? Quem tamen a pralio revertentem ire ad do-
pliciis saevhmt, aliquando nos solis verbis inscquun- mum admonet pedes lavare. Qui protinus respondit,
tur, aliquando quietos(a) hicessunt, aliquando autem, dicens Arcu Domini sub pellibus est, et ego in domo
:

si nos tacentes videanl, quiescunt; et mutis amk 1

mea resquiescam (11 Reg. xi, ii)? Q uem David ad
sunt, loquentibus adversantur. Undequia beatus Job mensam propriam suscepit, eique epistolas, per quas
necdum ad illos aliquid disserens dixerat, recte sub- mori debeat, tradit. Cujus autem David in solario
jungitur : Ei nemo loquebatur ei verbum. Tacentes deambulans typum tenet, nisi ejus de quo scriptum
enim adversarios habemus, si verae fidei filios prae- est ln sole posuil tabernacuhtm suutn (Psal. xvm, G)?
:

dicando generare negligimus. Si autem recla loqui Et quid est Bersabee ad se perducere, nisi legem lit-
incipimus, graves mox contumelias ex eorum res- terae, carnali populo conjunctam, spiritali sibi intel-

ponsione sentimus; protinus (b) in adversitatem pro- enim puleus septimus dicitur,
lectu sociare? Bersabee
siliunt, et contra nos in vocem doloris erumpunt, quia nimirum per cognitionem legis, infusione spiri-
quia videlicet metuunl ne corda, qua? in infimis pon- talisgraliae,perfectanobissapieniiaminislratur.Quam
dus stultitiae aggraval, ad altum vox recta loquentis vero Urias, nisi Judaicum populum signat? Cujus no-
trahat. Quia ergo, ut diximus, mutos nos adversarii men interpretatum dicitur, (g) lux mea Dei. Judaicus
diligunl, loquentes oderunt, recte apnd tacentem JoL B 95 aulem populus, quia de accepla legis scientiaex-
dicitur : tollitur, quasi de Dei luce gloriatur. Sed huic Uriae

CAPUT XXVII. David uxorem abstulit, sibique conjunxit quia vide- :

Ibid. Nemo loquebatur ei verbum. licet manu fortis, quod David Re-
dicitur, in carne
Quandoque silere coguntur hasretici.
53. Nonnun- — demptor apparens, dum de se spirilaliler loqui legem
quam tamen cum per torporem(c)inertiafidelium cor- innotuit, per hoc, quod juxta litteram tenebatur, hanc
daconsiderant, erroris semina spargere loquendo non a Judaico populo extraneam demonstravit; sibique
cessanl. Cum vero mentes bononim vident alla sa- conjunxit, quia se per illam praedicari declaravit.
pere, ad patriam rediium quaerere, de aerumna hujus Uriam lamen ad domum ire David admonet pedes la-
exsilii strenue dolere, circumspectione sollicita lin- vare, quia incarnatus Dominus veniens Judaico po-
guam frenant, quia vident quod contra corda dolen- pulo pracepit ul ad conscientiam redeat, et sordes
tiura incassum loquenles citius obmutescant. Unde operum fletibus tergal ; ut spiritaliter mandata legis
et recte cum dicerttur
iSemo loquebaiur ei verbum,
: tantam duritiam praaceptorum, fon-
intelligat, et post
mox causa silentii subiDferlur, cum dicitur : tem baptismatis inveniens, ad aquam post laborem
CAPUT XXVIII. recurrnt. Sed Urias, qui arcam Domini esse sub pel-
Ibid.— Videbant enim dolorem(d) esse vehementem. n libus meminit, respondit quod domum suam inlrare
,
54. Cum ex amore Dei cor dolet, prava loqui adver- non possit. Ac si Judaicus populus dical : Ego man-
sarius metuit. —
Cum enim amoris Dei dolor vehe- data Dei in sacrificiis carnalibus video, et redire ad
mens corda nostra transfigit, passim prava loqui ad- conscientiam per spiritalem intelligentiam non requi-
versarius metuit, quia videt quod intenlam mentem ro. Quasi enim arcam esse sub pellibus dicit, qui pras-
lacessens, non solum ad perversitatem trahere non cepta Dei non nisi ad exhibendum minisleiium sacri-
valet, sed (e) per excitatam forsiian et quos tenuerat, ficii carnalis intelligit. Ilunc tamen etiam redire ad

perdet. domum nolentem David ad mensam vocat; quia

[Vet. XXI. Rec. XVI.] 55. In script. bene gesta quamvis Judaicus populus ad conscientiam reverli
interdum significant male gerenda ; ac vice versa. —
contemnat, ei tamen Redemptor veniens mandala
Fortasse aliquos movet nos haec ita dixisse, quod spiritalia praedicat, dicens Si crederelis Moysi, crede- :

quae bene ab amici gesla sunt, male ab haereticis retis forsitan et mihi, de me enim ille scripsit (Joan. v,
gerenda significenl. Sed sic plerumque res quaslibet 46). Legem itaque Judaicus populus tenet, quae ejus
per bisloriam virtus esl, per significationem culpa :
divinitatem loquitur, cui isdem populus credere dedi-
sicut aliquando res gesta, in facto causa damnationi3 gnalur. Dude et Urias ad Joab cum epistolis, ex qui-
est; in scripto autem prophetia virtutis. Quod verum bus occidi debeat, mittitur, quia idem ipse Judaicus
citiusostendemus, si unum sacrae Scripturaelestimo- " populus legem porlat, qua convincente moriatur.
nium ad utraque probanda proferamus. Quis namque Dum enim mandata legis relinens implere renititur,
audiens, non solum Ddelium, sed ipsorum quoque in- ipse nimirum deferl judicium unde damnetur. Quid
fidelium, (f) non omni modo detesletur quod David, in ergo per factum istud David scelestius? quid Uria
solario deambulans, Bersabee Uriae concupiscit uxo- mundius dici potesl? Sed rursus, per mysterium,

(a) Mss., lacessiunt, et inferius lacessiens, ac sic redundat et abest a Mss.

dein^eps constanter. (/) Hic Gussanv., abjiciens, hoc faclum juxta hitto-
(b) Hoc est, ad advfrsandum, ut supra explicuimus, riam, monet haec quatuor verba deesse in quibusdam
lib. n, cap. 31 n. 5t. Vide etiam infra, cap. 33, n. 65.
, exemplaribus. Ea non occurrerunt niai in uno Colb.
(r) Uaomnes Mss. Prius lesjebatur in Elitis a glossematis non semper puro. Desunt etiam in Vet.
etiam
vetuslionbus, per torporem inerlix, /H. corda. Edit.
(d) Guss post Gilot. et Valic. dolorem ejus. (g) G lot., vitinse, lex mea. Gussanv., lux mea Deus,
;

(e) Ed. Vet., per exercitam forsilan sapienliam. Alii, pro Dei, ut habent omnes libri tam scripti quam
per excitatam forsitan sapientiam. Quae vox ultima excusi.
627 SANCTI GREGORII MAGNI 628

quid David |n) sanctius,qnid Uria inlidelius invenilur, A. cussi ergo lesta saniem radimus, cum posl pollutiones
quando et ille, per vit» culpatn, (b) in prophelia si- cogitationis nosmetipsos aspere dijudicando
illicitae,

gnat innoceutiam ; et iste, per vitae innocentum, in mundamus. Polest etiam tesla fragilitas mortalita-
prophetia exprimil culpam? Non ergo incongrue per tis intelligi. Testa ergo saniem mundare, est morta-
ea quae bene ab amicis Job gcsta sunt, male ab haere- litatis cursum fragilitatemque pensare, et putredi-
ticis gerenda signantur, dum virtus sacri eloquii sic nem miserae delectationis abslergere. Nam dum quis-
transacta narrat, ut ventura exprimat, sic in facto que considerat, quam pulverem re-
citius caro ad
rem approbat, ut ei in mysterio contradicat; sic ge- deal, festine superat hoc, quod se de carne intus
sta dainnat, ut haec mystice gerenda persuadeal. turpiter iinpugnat. Cum ergo ex tentatione prava
Sensus moralis. — [Vet. XXII]. 56. Cur Diubolus ali- menlem cogiiatio inOuit, quasi ex vulnere sanies de-
quando a leniatione quiescat. — lgitur quia allegoriae currit. Sed citius sauies tergiiur, si in consideratione
mysteria membratim enodantes explevimus, nunc nostra fragilitas quasi in manu testa teneatur.
moralitatis intelligentiam raptim tangentes exsequa- pravx non sunt spernendx. Ne-
59. Cogitationes —
mur. Ad obscuriora quippe disserenda mens prope- que enim parvi pendenda sunt quae, quamvis usque ad
rat; et si apertis diu iuvolvitur, clausa, ul dignum effectum non pertrahunt, tamen illicite in mente ver-
est, pulsare prsepeditur. Saepe antiquus hostis posl- n santur. Hinc est quod quasi a vulneribus Redemptor

quam menti nostras lentationum cerlamen inflixeril, noster saniem radere venerat, cum dicebat Audislis :

ab ipso suo certamine ad tempus recedit non ut quia dict.um est anliquis : Non mxchaberis. Ego au-
;

malitiae finem praebeat, sed ut corda quae per quie-
tem secura reddiderit, repente rediens facilius inopi- cupiscendum eam,jam mmchatus esi eam in corde suo
natus irrumpat. Hinc est quod ad tentandum beatum
virura iterum redit, ejusque cruciatus expelit, quem
tamen ei superna pietas retinendo concedit, dicens :
CAPUTXXIX.
Vers. 6. —
Ecce in manu tua est, tantum animam
illius serva.
57. Quandoque Deus nos deseril ut custodiat. Ten-
tatio fit saiva anima, ubi negatur consensus. Delecta-
tionis tamen vulnus pcenilentia curandum. Sic quippe
ille nos deseril, ut custodiat; sic custodit, ut tamen
permisso tentationis articulo 96 statum nobis no-
strae infirmilatis ostendat. Qui mox a facie Domini
atque a planta pedis usque ad verticem acce-
exiit,
ptum feriendo vulneravit, quia nimirum cum licen-
tiam percipit, a minimis incipiens, alque usque
tem dico vobis quod si quis videril mulierem ad con-
(Matth. v, 27). Sanies itaque tergitur, cum culpa non
solum ab opere, sed etiam a cogitatione resecatur.
Hine esl, quod (d) Jerobaal cum a paleis frumenta ex-
cuteret, angelum vidit, ad cujus imperium protinus
baodum coxit, quem super petram posuit, et jus car-
nium desuper effudit; quae angelus virga tetigit, ea-
que ignis exiens de petra consumpsil (Jud. vi, 11,
12, 19). Quid est enim frumentum virga caedere,
— nisi rectitudine judicii, a vitiorum paleis virtutum
grana separare? Sed haec agentibus angelus apparet,
.quiatanto magis Dominus interiora denunlial, quan-
" to se studiosius homines ab exterioribus purgant,
Qui occidi haedum praecipit, id esl, omnem appeti-
lum nostras carnis immolari, carnesque super petram
poni, et jus carnium desuper fundi. Quem alium si-

ad majora perveniens, quasi omne (c) corpus men- gnat petra, nisi eum, de quo per Paulum dicitur :
tis illalis tenlationibus lacerando tranfigit. Sed Petra autem crat Chrislus (1 Cor. x, 4). Carnes ergo
tamen ad animam feriendo non pervenit; quia cun- super petram ponimus, cum corpus nostrum in Chri-
ctis cogitationibus interior, inter ipsa vulnera dele- sti iraitatione cruciamus. Jus etiam carnium desuper

ctationum quae susoipit, arcani propositi intentio re- fundil, qui in conversatione Christi ipsas a se etiam
sistit ut quamvis delectatio mentem mordeat, deli-
; carnales cogitationes exinanil. (e) Quasi enim jus ex
berationem tamen sanctae rectitudinis usque ad con- carne liquida in petram funditur, quando mens et a
sensus mollitiem non infleciat. Debemus tamen per cogitationum carnalium fluxu vacualur. Quae tamen
asperitatem poenitentiae ipsa delectationum vulnera mox angelus 97 virga langit, quia intentionem no-
tergere, et censura districiionis rigidae, si quid flu- stram nequaquam potestas divini adjutorii deserit.
xum emanat in cogitatione, mundare. Unde bene De petra aulem ignis exit, et jus carnesque consumit,
mox subditur. fj
quia afflalus a Redemptore spiritus, tanta cor no-
CAPUT XXX [Rec. XVII}. stram flamma compunctionis concremat, ut omne
Vers. 8. — Quia lesta saniem radebat. quod in eo est illicitum et operis et cogitationis ex-

58. Quia lesta saniem radere est se judicando fra- urat. Quod ergo illic est jus in petram fundere, hoc

suam
gilitatemque contemplando peccalum purgare. — est hic saniem testa mundare. Perfecta enim mens
Quid enim pertestam.nisi vigordislrictionis; quid per solerter invigilat, ut non solum perversa agere re-

saniem,nisi fluxus illicitas cogitationis aceipitur? Per- nuat, sed omne etiam quod in se per cogitaliones

(a) In duob. Remig., duob. Rhem. et Corb. Germ., dum corpus mentis, quod apud Gregorium significat
quid David sacrius. Melius Val. Cl., sacratius. omnem facultatum mentis ac cogitationum eom-
(6) Ita plures et melions notae Mss., (iilnl. el Guss., plexionem.
detracta praepositione in, pruphens sing. innocen- (d) Vatic. et Guss., pro Jerobaal, habent Gedeon.
tiam; cui lect. favent Mus. Corb., Gerrx C"lb. et ,
(e) Corrupte Kloriac, Germ., Corb., quasi enim res.

Heg., ln quibus legitur prophctix, tortasse pro pro- In Valic, Gilol., Guss., legitur liquidum, pro liquida,
phetice, quod habent pl. Mss. scilicel, carne.
(c) Mendose legitur in Guss. corpus, menti. Legen-
 :;

629 MURALIUM LIB. III. — IN CAP. II B. JOB. 630

turpiter liquatur tergat [Vet. XXIII.] Scd saepe de A lingit ut is quem avariiia sauciat,
alium in luxuriae
ipsa victoria bpllum orilur, ut oum immunda eogita- voragine raersum cernat;et quia se a pollutione
tio vincitur, victoris animus elatione puisetur. Sic carnali alienum respicit, 98 quibus ipse sordibus
ergo inentem necesse est per mundiiiam erigi, ut ta- spiritalis vitii intrinsecus polluitur, non attendit;
men sollicite debeat in humilitate subslerni. [Rec. dumque in alio pensat malum quod ipse non habel,
XXVIII.] Unde et cum de sancto viro diceretur, in se negligit considerare quod habet sicque 01, ut :

Testa saniem radebat, protinus apte subjungitur. dum ad aliena dijudicanda raens ducilur, proprii ju-
CAPUT XXXI. dicii lumine privetur; et eo durius contra aliena su-
Ibid. — Sedens in sterquilinio. perbiat, quo sua negligentius ignorat.
60. Tentationis viclor humilitalem servet. Elatio [Vet. XXIV.] 61. Humilitatem qui non perdat per-
parva agentium, et magna de se sentienlium. Klatio fectus, intuitu culpx aliense. Tentalio interdum foris
iniquorum, ubi alii peccant in quibus ipsi non peccent. etintus pulsat. — Atcontra hi, qui ad alta virtutum
— In sterquilinio quippe sedere, est vilia (a) de se surgere veraciter appetunt, cum alienas culpas au-
quempiam el ahjecta sentire. In sterquilinio nobis diunl, mox cor ad proprias reducunt; et tanto re-
sedere, estad ea quae gessimus mentis oculos
illtcite etius illas dijudicant, quanto verius istas deplorant.
poenitendo reducere ; ut cum
ante nos peccatorum g Quiaigitur electus quisque in infirmitatis suae consi-
stercora cernimus, omne quod in animo de elatione deratione se comprimit, dicatur recte, quod vir san
surgit inclinemus. In sterquilinio sedet, qui infirnii- ctas in sterquilinio dolens sedel. Qui enim vere se
tatem suam sollicitus respicit, et sese de bonis, quae humiliat, (b) continuae considerationis oculo, (c) qui-
An non apud se
per graiiam perceperit, non exlollit. bus circumseptus si t delictorum sordibus proficiens
Abrdham sederat, quidicebat Loquar
in sterquilinio : pensat. Sciendum vero est quia plerumque in pro-
ad Dominum meum, cum sim pulvis et cinis (Genss. speris importuna teDtationemenstangilur; sedtamen
xviu, 27)? Aperte enim cernimus, in quo se apud se aliquando et adversa exterius patimur, et intus ten-
locooosuerai, qui pulverem se ac cinerem, eliam tationisimpulsu fatigamur; ut etcarnera flagella cru-
dum cum Deo loqueretur, aestimabat. Si igituritase cieni, el tamen ad mentem carnalis suggestio inundet. ^
despicit, qui usque ad honorem divinae collocutionis Unde beneposl tot beati Job vulnera, adhuc sub-
et
ascendit, sollicita intentione pensaudum el qua poena junctasuntetiammalesuadentisuxorisverba.quaeait:
illi feriendi sunt qui et ad summa non pro(iciunt,et CAPUT XXXII.
tamen de rainicnis extolluntur. Nam sunt nonnulli, Vers. 9. — Adtiuc permanes in simpliritate luaf
qui cum parva agunt, de semetipsis magna sentiunt Benedic Deo et morere.
in altum mentem sublevani, et praeire se caeteros C 62. Uxor Job male suadens, est carnalis cogitalio.
virtutum meritis putaut. Hi nimirum apudse intror- — Uxor quippe male suadens e9t carnalis cogita-
sus humilitatis sterquilinium deserunt, el elationis tio mentem lacessens. Saepe etenim, ut dictum esl,
fastigiaascendunt; illum videlicet imilantes, qui et foris flagellis atterimur, et intus carnali sugge-
primus se apud se extulit, sed elevamio prostravit stione faiigamur. Hinc est enim quod Jeremias de-
illura imitantes, qui accepta conditionis dignitate plorat, dicens Foris interficit gladius, el domi mors
:

conlentus non fuit, dicens : In ccelum conscendam, similis est (Thren. i, 20). Forisenim gladiu9 interfi-
supet asira cceli exaltabo sulium meum (Isai. xiv, cit, cum nos exierius feriens vindicta configit. Sed
13). Unde et ei male conjuncta Babylonia, id domi mors similis est, quia et flagella quidem susti-
est, confusa multitudo peccantium, dicit : Sedeo net, et tamen intus conscientia a lentationis sor-
regina, et vidua non sum (Isai. xlvii, 8, sec. dibus munda non est. Hinc David ait Fiant tanquam :

LXX.) Quisquis ergo introrsus intumescit, in al- pulvis anle faciem venli, et angelus Domini a/fligens
tum apud semeti|>sum posuil. Sed eo se gravius iu
se eos (Psal. xxxiv, 5). Qui enim in corde suo aura
infimis deprimit, quo de se iufima verariter seniire tentationis rapitur, quasi ante venli faciem pul?is
couienjnit. Suntvero nonnulli qui nihil quidem vir- elevatur. Et cum inter haec divina districiio percu-
tutig agere sludent, sed tamen cum alios peccare D tit, quid aliud quam angelus Domini affligit?
conspiciunt, juslos se in eorura comparatione suspi- 63. Tentationem aliter electi, aliler reprobi exci-
cantur. Ncque enim corda omnium una vel similis piunl. — Sed haec aliter aguntur a reprobis, aliter ab
culpa transfigit. Hunc namquesuperbia illaqueat, il- electi9. Illorum namque corda ita tentantur, ut con-
lum forsitan ira supplantat, bunc autem avaritia cru- sentianl. (d) Istorum vero, tentationes quidera susci-
ciat, illum vero luxuria inflammat. Et plerumque piunt, sed repugnant. Illorum mens delectabiliter
contingit ut is quem superbia deprimit, alium respi- capitur; ad tempu3 quod male euggeritur dis-
et si
ciat qualiter ira
succendat et quia se ira non citius
; plicet, sed postmodum per deiiberationem libet. Isli
meliorem iracundo jam reputat, atque apud
insiigat, vero sic tentationum.jacula excipiunt, ut semper re-
semetipsum quasi de justitia extollitur, quia pensare sisiendo fatigentur; et si quando usque ad delec-
negligit vitium quo gravius tenetur. Plerumque con- tationem tentata meng rapitur, ipsa tamen citius

(a) Coc. el alii deinceps, vilia quxpiam, invilis Mss. (c) Prirau3 Rbem quibus circumscriplus sil.
,

et antiq. Edit. justorum.

Gussanv. obscrvai aliam esse
(d) lect., sc.
(*) Nonnulli Mss., continux circumtpectionis. Repenlur in quibusd. Mss.
631 SANCTI GREGORII MAGNI 632
subreptionem suae delectaiionie erubescunt, et forti A CAPUT XXXV.
censura redarguunt quidquid intra se exsurgere car- Vers. 12. —
Cumque elevassent procul oculos suos,
nale deprehendunt. Unde et bene mox subjungitur : non agnoverunt eum.
CAPUT XXXIII. [ttec. XIX}. 67. Afflictio fugat vitia. — Afflictos enim nos vitia

Vers. tO. — Locuta es quasi una ex (a) siultis mu- minime cognoscunt, qnia triste cor mox ut pulsave-
rint, reprobataresiliunt; et quae nos laetos quasi no-
lieribus. Si bona accepimus de manu Domini, mala
verant, quia penetrabant, moerentes cognoscere
quare non sustineamus '.'

nequeunt, quia ipso nostro rigore franguntur. Sed

64. Contra aspera aut blanda quomodo resislen-
antiquus
hostis, quo in eis fortiter deprehendi
dum. — Dignum
quippe est utsancta mens spiriiali
>conspicit,eoillasub virtutum imagine
se

correptione compnmat, quidquid apud se carnale

altius abscon-
dit. Unde et subditur :
insolenter immurmural; ne caro aut loquens aspera,
ad impatientiam illam pertrahat, aut luquens blanda,
CAPUT XXXVI.
ad libidinis fluxa dissolvat. Censura igitur virilis, il-
Ibid. — Etexclamantesploraverunt, scissisque veslibus
sparserunt pulverem super cuput suum in cxlum,et se-
licitae cogitationis suggestionem redarguens, dissolu-
derunl cum eo in terra septem diebus et septem noctibus.
tam turpitudinis mollitiem reprimat, dicens Locuia
es quasi una ex stultis mulieribus. Et rursum consi- B
:

68. Nisi sub virtutum specieilludant. Signatur —

enim pietas per
ploratum, discretio per scissionem
deratio munerum 99 cogitationis asperas impatien-
vestium, affectus operura per 190 pulverem capi-
tiam refrenet, dicens Si bona accepimus de manu
;

tum, humilitas per sessionem. Aliquando enim pium

Domini, mala quare non suslineamus? Quisquis autem
quid hostis insidians simulat, ut ad crudelitatis ter-
subigere vitia appetit, et ad aeterna internae retribu-
tionis culmina, verae intentionis gressibus tendit, quo minum deducat ; sicut est, cum plecti per disciplinam

magis culpam prohibet, quatenus quae hic non reprimitur,

vallari se vitiorum bello undique conspicit, eo
gehennae igne ferialur. Aliquando discretionis imagi-
se virlutum armis robustius accingit ; et tanto minus
nera oculis objicit, et ad indiscretionis laqueos per-
jacula metuit, quanto contra baec venientia fortiter
pectus munit.
ducil; sicut est cum impulsu ejus pro infirmitate
nobis plus alimentorum quasi discrete concedimus,
65. Vitia se sub virtutum specie tegunt.Sed ple- —
sed indiscrete contra nos bella carnis excitamus. Ali-
rumque dum contra hoc tentationum bellum fulciri
magnis virtutibus nitimur, quaedam se nobis vitia quando (b) affectum simulat bonorum operum, sed per
subspecie virtutum tegunt, et quasi blanda ad nos hunc inquietudinem irrogat laborum sicut est cum ;

quis quiescerenon valet, et quasi de otio judicari

facie veniunt sed cujus adversitatis sint, discussa
;

timet. Aliquando imaginem humilitatis ostentat, ut

sentiuntur. Unde et arnici beati Job quasi pro conso- C
lalione conveniunt, sed
(c) affeclum utilitatis subtrahat; sicut est cum quos-
in conturaelias erumpunt;
quia insidiantia vitia virtutum faciem sumunt, sed
dam, plusquam sunt inlirmos atque inuliles sibime-

hostili invectione nos feriunt. Nam saepeimmoderata

tipsis asserit, ut dum senimisindigoos considerant,
res in quibus prodesse proximus poterant, ministrare
ira, justitia: et saepe dissolula remissio, misericordia
perlimescant.
vult videri. Saepe incautus timor humilitas saepe
effrenata superbia appetit libertas apparere.
:

Ad con-
69. Compunctio contra vilia munit. — Sed haec vitia
quae sub virtutum specie antiquus hoslis occultat,
solandum ergo amici veniunt, sed ad increpalionis
verba dilabuntur quia nimirum vitia virtutum specie
valde subtiliter manus compunctionis examinat. Qui
;

enim veraciter intus dolct, quae agenda foras, quae

blandaquidemsuperficieinchoant.sedaspera
palliata,
nos contrarietate perturbant. Bene autem dicitur :
non agenda sint, fortiter praevidet. Si enim nos vir-
lus compunctionis in intimis afGcit, oranis strepitus
CAPUT XXXIV. pravae suggestionis obmutescit. Unde etsequitur:
Vers. 11. — Condixerant enim sibi, ut pariler ve- CAPUT XXXVII.
nientes visitarenl eum.
Vers. 13. — Et nemo loquebatur ei verbum : videbant
66. Fsedusadversum nos ineunt. Vitiaquippe sibi — enim dolorem esse vehementem.
sub virtutum praetextu condicunt, quia sunt quaedam D Qui vitia ad virtutis usum possunt famulari.
70. —
quae adversum nos inter se quadara convenientia Sienim cor veraciterdolet, linguam contra nos vitia
conjunguntur, sicut superbia et ira, remissio et ti- non habent. Nam curn plene vita rectitudinis quaeri-
mor. Vicinanamque est ira superbias, remissio limori. tur, supervacua suggestio pravitatis (d) obturatur.
Condicendo ergo veniunt, quae contra nos sibi ex Saepe autem si forti nos studio contra viliorum incen-
quadam pravitatis cognatione sociantur. [Vet. XXV.] tiva stringimus, ipsa eliam vitia ad usum virtutis
Sed siaerumnam nostrae captivitatis agnoscimus, si immutamus. Nonnullos namque ira possidet : sed
ex amore aeternae patrias in intimis dolemus, vitia, hanc, dum rationi subjiciunt, in sancti zeli ministe-
quaemale laetis surrepunt, bene tristibus praevalere rium vertunt. Nonnullos superbia erigit ; sed dum
non possun Unde et bene subditur
1
.
: divinae formidini animum inclinanl, hanc ad defen-

(a) NonnulliCod., exinsipienlibus mulieribus. gantibus potioribus Mss.

(b) Aliqui, ef/ectum. (d) Primus Remig., unus Vindoc, Corb., Germ.,
(c) Edit. Vet.
Mss., effectum utilitatis, non
et pl. obduratur.
malo aensu. Magis tamen probatur, afjeclum, suffra-
633 MORALIUM LIB. IV. - IN CAP. III B. JOB. 634

cogitationes subigendo in virtutes verlimus, tenta-

sionem justitiae in vocem liberae auotoritatis immu-
tant. Nonnullos forlitudo carnis illecebrat; sed dum
exercendis piis operibus corpus subdunt, unde ini-
quitatis stimulum passi sunl, inde pietatis lucra mer-
cantur. Unde et bene isdem bealus Job post multa
certamina hostiam pro amicis immolat. Quos enim
\
tionum adversa sludia per intentionis hostiam, quasi
ad amica corda permutamus. Haec nos in tribus vo-
luminibus tripliciterdisseruisse sufficiat. In ipsonam-
que operis hujusexordio velut in molem nasciturae
arboris, linguae radicem fiximus, ut expositionis ra-

per contentionem diu hostes pertulit, quandoque per mos postmodum, prout singula expetunt loca, pro-

sacrificium cives reddit quia dunc vitiosas quasque

;
ducamus.

LIBER QUARTUS-
In quo Gregorius paucis prxfatus Scripturze litteram secum aliquando pugnare, et impreca-
liones Job sicut Jeremix ac David, stcundum id quod sonant, sine absurditate intettiyi non
posse, verba Job ab initio capitis tertii, ad versum vigesimum hislorice, mystice ac morahter
exponit.

CAPUT PRIMUM. B sonant. Tanto autem quisque notitiae illius extraneus

(o) PR/EFATIO. redditur, quanio in sola ejus superficie ligatur.
101 Scripturse littera aliqwndo sibi conlradicit. CAPUT II.

Scripturas sensus ab humilibus assiduitale legendi pe~ lmprecationes Job intelligi ad litleram sine absur~
netratur. — Qui
textum considerat, et sensum sacrae ditale nequeunt. —
Ecce enim quod beatus Job diei
non tani se eruditione instruit,
locutionis ignorat, suo maledixisse describitur dicens: Pereat dies in
quam ambiguitate confundil, quia nonnunquam sibi qua natus sum, et nox in qua dictum esl : Conceptus est
litieraB verba contradicunt ; sed dum a semetipsis per homo, si superGcie tenus attenditur, quid his verbis
contrarietatem (b) dissident, lectorem ad intelligen- reprehensibilius invenitur ? Quis autem nesciat, diem
tiam veritalis mittunt. Quid enim est quod Salomon in quo natus est nequaquam tunc stare potuisse?
ait: (c) Melius est comedereet bibereiEccle. n, 24) ; et (d)Modus quippeest temporis, ut staium non habeat
non longe post subjioil: Melius eit ire ad domum mansionis. Quia enim per ventura tendit ad esse,
luctus, quam ad domum Cur
convivii (Eccle. vn, 3) ? semper ex pratentis festinat non esse. Cur ergo vir
luctum convivio praetulit, qui prius esum potumque tantus malediceret rei, quam uequaquam subsistere
laudavit? Si enim perelectionem bonum esl come- non ignoraret ? Sed fortasse aliquis dical, quod exeo
dere et bibere, procul dubio esse melius debet ad r pondus virtutisejus aspicitur, quia tribulatione cora-
domum gaudii, quam ad domum lamenti properare. molus, illi rei maledictum 102 irrogat quaa constat
Hinc estquod iterum dicit Lselare,juvenis, in adole-
: quod minimesubsistat. Sed boc citius perspectaratio
s centia
tua (Eccle. xi, 9). Lt paulo post subjicit : destruit, quia si subsistebat res cui malediceret, per-
Adolescentia enim et voluptai vana sunl (Ibid., 10). niciosum maledictum intulit si autem non subsiste- :

Quid est hoc quod reprehendenda praecipit,

?el prius bat, otiosum. Quisquis vero ejus spiritu plenus est,
vel posl praecepta reprehendil, nisi quod ipsis littera? qui ait Omne verbum otiosum, quod locuti fuerint
:

verbis innuil, ut qui difficultatem exterius patitur, homines, ralionem reident de eo in die jadicii (Matth.
veritatis intelligenliam consideret, quaru sequatur ? xii, 36), ita otiosa admittere, sicut etiam perniciosa

quae nimirum veritatis intelligentiam cum per cordis formidat. Cui adhuc sententiae adjungitur : Dies ille
humilitatem quaerilur, legendi assiduitate penetratur. vertatur in tenebras, non requirat eum Deus desuper,
Sicut enim ignotorum hominum facies cernimus, et et non sit in recordatione, et non (e) itlustret lumine :

corda nescimus, sed si familiari eis locutione con- obscurent eum lenebrx et umbra mortis, occupet eum
jungimur, usu colloquii eorum etiam cogitationes in- caiigo, et involuatur amaritudine. Noctem illam tene-
dagamus ita cum in sacro eloquio sola historia
; brosus turbo possideat, nox illa solilaria, nec (/) sit

aspicitur, nihil aliud quam facies videtur sed si huic D laude digna ; exspectet lucem, et non videat, nec ortum
;

assiduo usu conjungimur, ejus nimirum mentem surgentis aurorx. Dies qui elapsus cursu temporis
quasi ex colloculionis familiaritate penetramus. Dum scitur, cur verti in tenebras dicitur? Et cum consta-
enim alia ex aliis colligimus, facile in ejus verbis relquia non subsisteret, cur optatur ut eum umbra
agnoscimus, aliud esse quod intimant, aliud quod mortis obscuret vel quae caligo occupat, quae im-
(g) ;

Quae sequuntur praefalionis titulo insignienda

(o) habent motus. Meli us, modus, utetiam vetusl» Ed.
esse, ad mentrm sancti Doctoris, probant quae legi- retinuerunt, quod statim patebit altendenti namdies ;

mus in fine cap.4 Quiaigit vutcunque quse inprse-

: est vere modus seu species temporis.
falione fuerant exquirenda, distinximus, verba jam hi- (e) Editi, non iltustretur. Huic lect. contradicuntom-
slorix disserentes exsequamur. nes Mss. nostri.
(b) Corb. Ge.rm., disiidunt.
(/) Hic insertumabEditoribus, non computetur in
(c) ln duob. Rhem., duobus Remig., Compend., Val. diebus anni, nec numeretur in mensibus, amputandum
Cl., melius esl manducare et bibere, quam ire ad do- censuimus, Mss. omnes secuti.
mum luctus. (o) Locum hunc valde corruptum ex Mss. restilui-
(d) Gilot., Vatic, Gussanv., a Mss. recedendo, hic mus. Prius legabatur apud Coc. et in seq.Ed., quem
G35 SANCTI GREGORII MAGNI 63G
plicatio amaritudinis involvit ; aut quis noctem tene- \ dia sperant? Quod tamen, ut Redemptor noster
brosus turbo pos»idet, quam nullus status tenet ? Aut valde, et ex solo divino miraculo evenire posae
quomodo opta'ur lieri solitaria, qure tanseumlo jam monstraret: Apud Iwmines, inquit, hoc impossibile
fueral nulla? Aut lucem quomodo exspectit, quae et est, apud Deum aulem possibilia omnia sunt. Quia
sensu caret, et in proprio statu non permanet? Qui- igitur vorba haec in superticie a ratione discordant,
bus adhuc verbis subjicit ipsajam litlera indicat,quod in eis 9anctus virjuxta
CAPUT III.
litteram nihil dioat.

Quare non in vulva mortuus sum, egressus ex utero CAPUT IV [Vet. 111].

non statim perii? Quare exceplus genibusl Cur lacta- Nec David nec Jeremix imprecationes ad litleram
tusubenbus ? Nunc enim dormiens silerem, et somno accipiendx. —
Sed si prius in sacro eloquio alia ma-
meo requiescertm. ledicta discutimus, hoc quod beatiJob oreprolatum

Argumenti proposili confimatio. Qui liberarenlur est, subtilius indagamus. Quid est enim, quod David,
homines ab originali pe<:calo, anle institutum baptis- qui retribuentibus sibi mala non reddidit, cum Saul

mum. — Nunquid si egressus ex utero stalim periis- et Jonathas bello occumberent, Gelboe montibus ma-
set, retributionis meritum ex hac ipsa perditione dicens : Montes Gelboe, nec ros nec pluvia ve-
ledicit,

conciperet? Nunquid aelerna requie abortivi per- n niat super vos, neque sint agri primitiarum, quia ibi
fruuntur? Quisquis enim regenerationis unda non abjectus esl (d) clypeus Saut, quasinon esset unctusoleo

solvitur, («) reatu primi vinculi ligatus tenetur. Quqd (11 Reg. i, 21) ? [Rec. IV.} Quid est quod Jeremias,

vero (De cons., itistA, c, 5, Quod autem) apud nos cum praedicalionem suam cerneret audientium diffi-
valet aqua baptismatis, hoc egit apud veteres vel pro cultate praapediri, maledicit dicens: Ualedictut vir
parvuIis~sora Tides, vel pro majorihus virtus sacri- qui annunliuvit patri meo, dicens: Natus esl tibipuer
ficii, vel pro his qui ex Abrabos stirpe prodierant, masculus (Jerem. xx, 15)? Quid ergo montes Gel-
mystiTiurncircumcisionis.Namquiaunusquisquecum boe, Saul moriente deliquerunt, quatenus in eis nec

primi parentis culpa concipitur, Propheta testatur, ros nec pluvia caderet, et ab omni eos viriditatis

dicens : Ecce enim in iniquitatibus conceplus sum (b) germine sententiae sermo siccaret? Sed quia Gelboe
(P*al. l, 7). Etquia is quem salutis unda nou diluit, interpretatur decursus, per Saul autem unclum el

originalis culpSB supplicia non amittit, aperte per mortuum, mors nostri Mediatoris exprimilur non
;

semetipsam Verilas perhibet, dicens immerilo per Gelboe monles superba

: Nisi quitrena- Judaeorum
non habebil vitam
tus /uerit ex aqua et Spiritu sanclo, corda signinlur, quae dum in hujus mundi desideriis
Xternam (Joan. m, 5). Quid est ergo quod in vulva defluunt, in Christi, id est uncti, se morte miscue-

se mortuum fuisse desiderat, etpoiuisse sequiescere runt. Et quiain eis unctus rex corporaliter moribus,

ejusdem mortis beneficiis sperat, dum constel quod ^ JP si aD omni gratiae rore siccantur. De quibus et bene
nequaquam eum requies vitae susciperet, si a realu dicitur: Ut agri primitiarum esse non possint. Su-

illum originalis culpos 103 nequaquam divinae co- perbae quippe Hebraeorum mentes primitivos fructus
gnitionis sacramentaliberassent ? Qui adhuc cum qui- non ferunt, quia in Redemptoris adventu ex parte
bus quiescere potuisset, adjungit dicens Cum regibus maxima in perfidia remanentes, primordia (idei sequi
:

el consulibus terrx, qui sedificanl sibi solitudines. Quis noluerunt. Sancta namque Ecclesia in primitiis suis
ignoret quod regP9 tenae ac consules eo a solitudine multitudine gentium lecundata, vix in mundi fine
longe sunt, quo innumeris obsequentium cunei9 con- Judaeos, quos invenerit, suscipiet; et extrema colli-
stipantur? Vel quam difficile hi requiem tendunt, gens, eos quasi reliquias frugum ponet. De quibus
qui tam duris rationum multiplicium nexibus astrin- nimirum reliquiis Isaias dicit Si juerit numerus fi,- :

guntur? Scriptura atlestante, quae ait Judicium du- liorum Israel sicut arena maris, reiiquix salvse fient
:

rissimum (c) inhis qui pr&sunl fi,el (Sap. vi, 6). Unde tlsaix x,22, sec. LXX; Rom. ix, 27). Possunt ta-

in Evangeiio Veritas dicit Cui multum dalum est,

:
men idcirco Gelboe montes ore propheiae maledici,
multum quxrelur ab eo (Luc.xu, 48). Qui adhucquos ut dum fructus exarescente terra non oriiur, posses-
ineadem requie socios habuisset, insinuat dicens D sores terrae sterilitatis damno feriantur, quatenusipsi
:

Aut cum principibus, qui possident aurum, et replent maledictionis sententiam 104 acciperent, qui apud
domos suas argento. Rarum valde est ut qui aurum se mortem regis suscipere iniquitale sua exigente
possident, ad requiem tendant, dum per semetipsam meruissent. [Vel. IV.) Sed quid est quod a Propbeta
Verita9 dicat: Di/ficile, qui pecunias habent, intrabunt maledictionis sententiam vir ille suscepit, quianati-

in regnum cmlorum (Matth. xix, 24). Nam qui hic vitatem illius patri nuntiavit? Hoc nimirum tanto
multiplicandis divitiis inhiant, quae alterius vitae gau- intrinsecus majori mysterio plenum est, quanlo

diem caligo occupet, quem implicatio amariludinis non Mss. auctoritas. Cum iis quae proxime sequuntur
invotvit. Aul guam, etc. Particula non, addita contra conferendus Augustinus, epist. ad Dardanum nunc
Mss. omnium fidem sensum evertit, aliunde satis 187, c. 11.
aperlum et obvium, sc. Qux caligo occupare, aut
: (b) Subjungitur in Ed. et in peccat. concepitmemater
qux amaritudo involvere potest diem qui pim elapsus mea, non in Mss.
est f Q lemadmodum statim dicitur Quis noctem tene- :
Revocavimus partic. in omissam in Ed.
(c)

brosuslurbo possidet, etc. (rf) Coc, Gilot., Vatic, Ouss., inseritur,

In Ed. cly-
Coc, Gilot., Valic, Guss., reatus primi vinculis,
(a) pcus fortium ; qua auctoritate, nos latet.
optimo sensu. At ne huic lectioni adhaereamus obstat
637 MORALIUM LIB. IV. — IN CAP. III B. JOB. 638
extrinsecus humana ratione vacuum. Nam si quid A v, 2) ;
quamvis
hoc accipi debeat, quia tunc
illic et

exterius rationabile fortasse sonuisset, nequaquam os suum quibus dudum ape-

in praeceptis aperuit, in

nos ad studium interioris intellectus accenderet. Eo ruerat ora piophetarum. Valde autem solerter in-
ergo nobis plenius aliquid intus innuit, quo foris ra- tuendum est quod dicitur, Posl hxc, ut nimirum rei
tionabile nihil ostendit. Si enim ex matris suas ulero virtus quae agitur veraciter ex tempore sentiatur.
hoc in mundo propheta affligendus prodiit, nativita- Prius enimvastiiasrerum, exstinctio pignorum, 105
tis ejus nuntius quid deliquit ? Sed quid persona pro- dolor vulnerum, persuasio conjugis, adventus amico-
pheloe fluctuantis, nisi per pcenae meritum veniens rum describitur, qui scidisse vesles, exclamantesque
humani generis mutabilitas designatur ? Et quid per flevisse, pulvere capita conspersisse, et diu consi-
patremillius, nisi isledequo nascimurmundus expri- dentes in terra tacuisse memorantur, ac deinde sub-
milur ? Et quis est ille vir qui nativitatem nostram jungitur Post hmc aperuit Job os suum, et maledixi^
:

patri annuntiat, nisi antiquus hostis, qui cum nos in dieisuo; ut ipso videlicel narrationis ordine perpen-
cogitationibus fluctuareconsiderat, malorum mentes, datur quia nequaquam maledictum per impatientiam
qui ex auctorilatehujus mundi praseminent, ad per- protulit, qui ad maledictionis vocem amicis adhuc
suasionem nostrae deceptionis instigal; cumque no3 tacentibus erupit[Fef. enim ira motus maie-
V.] Si
agere infirma conspexerit, ea quasi fortia favoribus d diceret, audfto damno substantiae, cognita morte fi-
extollit, (a) et quasi natos masculos loquitur, cum cor- liorum, eum procul dubio ad maledictinnem dolor
ruptores veritatis per mendacium nos exstitisse gra- excitaret. Sed quid tunc dixit audivimus. Ait nam-
tulatur? Patri ergo masculum nalum denunliat, quan- que : Dominus dedit, Dominus abstulit (Job. i, 21).
do huic mundo eum, quem persuaseril, factum inno- Rursum, motus malediceret saltem percussus
si ira

centiae corruptorem demonstrat. Nam cum cuilibet in corpore, val male suasus a conjuge, maledictum
peccanti ac superbienli dicitur, Fecisti sicut vir, quid inferre potuisset. Sed quid tunc respondit agnovi-
aliudquam natus masculus in mundo perhibetur? Ju- mus. Ait namque : Locula es quasi unaex stultis mu-
re ilaque vir, qui masculum natum nunliat, maledi- lieribus. Si bona accepimus de manu Domiui, mala
citur, quia ipso ejus nuntio reprobum «audium no- quare non sustiifamus ? (Job. n, 10. | Posl haec vero
stri corruploris indicatur. His ergo Scripturs sacrae describimur, quia amici veniunt, flent, consident, la-
meledictiGnibus discimus quid apud beatum Job in quod diei suo male-
cent; moxque subjun^itur hoc,
voce maledictionis inquiramus, ne quem Deus post dixisse perhibetur. Nisi itaque incongruum est ut
vulnera et (b) verba remunerat, lector verba ejus re- suspicemur eum, nullo instigante, nullo pulsante, ex
darguere non intelligens praesumat. Quia igitur ut- impalientia ad vocem maledictionis erumpere, quem
cunque haec quae in praefatione fuerant exquirenda C niinirum novimus interdamna rerum mortemque fi-
distinximus, verba jam historiae disserentes exsequa- liorum, intervulnera corporis, inter verba male sua-
mur. dentis uxoris, magna creatori praeconia humili men-
CAPUT PRIMUM [Rec. V]. te reddidisse. Patefecit ergo qua mente haec quieius
Cap. iu.Vers. 1-3. — Post hsec aperuit Job ossuum, et etiam percussus (d) emana-
dixerit, qui tot Dei laudes
maledixitdieisuo.dicens : Pereat dies inqua nalussum. vit. Neque enim postmodum non percussus superbirs
I. Historicus et mysticus sensus. — Job ex impa- potuit, quem et in percussione dolor humilem osten-
tientiamaledictumnon protulit. Non est neglecte — dit. Sed cum certo novimus quod maledictum sacra
disserendum quod dicitur, Aperuit os suum. Scriptura Scriptura prohibet, cur recte aliquando fleri dicimus
enim sacra ex hisquae tenuiter premittit, reverenter quod (e) vitari eodem sacro eloquio non ignoramus?
exspectanda indicat quae subjungit. Sicut enim clausa [Rec. VI.] 2. Maledictum aliud ex judicio, aliud
vascula quid intus habeant ignoramus, aperlo vero ex vindicta. — Sciendum vero est quod Scriptura sa-
ore vasculorum quid intrinsecus contineatur agno- cra duobus modis maledictum memorat, aliud vide-
scimus; itasanctorum corda, quae clauso ore occulla licet quod approbat, aliud quod damnal (24, q. 3,c.
sunt, aperto ore deteguntur; et cumcogitationes de- l,can. Cum sancti.) Aliter enim maledictum profer-
tegunt, 08 aperire referuntur, ut inteula mente, qua- rj tur judicio justitise, aliter livore vindictae. Maledictutn
si apertis vasculis, quid intus contineant festinemus quippejudicio justitias, ipsi (f) primo homini peccanti
cognoscere, ac nosmetipsos eorum intimo odore re- prolatum est, cum audivit : Maledicta terra in opere
oreare. Unde et sublimia praeeepto Domino in ironte tuo (Genes. in, 17). Maledictum justitiaa judicio pro-
(c) dicturo praeraittitur : Aperiens os suumdixit (Matlh. fertur, cum ad Abraham dicitur : Maledicam maledi-

(o) Ila in omnibus pene Mss., nimirum in Corb
Germ., duob. Rhem., duob. llemig,, in omnibus Nor-
man., duob. Corapend., S. Alb., Longi P., Val. Cl.,
in uno Vindocin. Ex Remig. unus et alter Vindoc.
babent.ef quasi natus mascuhs loquilur. In nulloau-
lem lejsiturut in aliis ediiis et quod sitnatus mascu-
: [d\ Ita omnes Rhem., Reraig., Corb. Germ., Colb.,
lus loquitur. Vetus Edit. Paris. habet, et quasi nalo
mascuto loquitur. Vet. Basil., et quasi natis
loquitur.
Editiset nonnullisMss.,ef uerieni. Legendum
(b) In
cum Mss. Corb. Germ. et Germ., et verba ; suadent
haec proxime «eq. inter vulnera corporis, inter verba
male suadentis uxoris. Possunt etiam amicorumver-
ba et probra hic notari.
(c) Unus ex Rhem. et alterRemig., daturo, quover-
bo utitur Augustinus, 1. i de Serm. Dom. in monte,
quem hic nonnihil imilatur Gregorius.
Floriac, Vindoc, Norm.,etc, et vet. Edit. Recentio-
masculis res, percussus enarravit.
(e) In etiam laudati Mss. Editi babent quod vetari.
(/) Nonnulli Mss., ipso primo homine peccanti. Ali-
qui, in ipso primo homine peccante.
639 SANCTI GREGORII MAGNI 640
centibus Hbi (C«n«.xin,3). Rursura qniamaledictum A ligi ?quod quandiu nos in hac nostrs mutabilitatis
non judicio sed livore vindict* promitur,
justitiae, corruptione retinet, aeterniiatis nobis incommuiabili-
voce Piuli apostoli praedicandis admonemur, qui ait tas non apparet. Qui igitur diem jam
aeternitatis
Benedicite, et nolite maledicere (Rom. xn, 14). Et videt, aegre diem suae mortalilatis sustinet. Et notan-
rursum : Seque maledici regnum Dei possidebunt {I dum quia non Pereat dies in qua conditus spd,
ait, :

Cor. vi, 10). Deus ergo maledicere dicitur, et tamen Pereat dies qua natus sum. la die quippe justitiae
in
maledicere homo prohibetur; quia qnod homo agit horao est conditus, sed jam in tempore culpae natus.
malitia vindictaa, Deus non facit nisi examineet vir- Adam enim conditus, sed Cain primus natus est.
tute juslitiae. [Vet. IV.} Cum vero sancti viri male- Quid est ergo diei nativitatis maledicere, nisi aperte
dictionis sententiam proferunt (24, q. 3, can. dicere Dies mutabilitalis pereat,
12, : el lumen aeternita-
Cum sancti), non ad hanc ex voto ultionis, sed (a) ex tis erumpat.
justitiae examine erumpunt. Intus enim subtile Dei [Vet. VII.] 5. Tempus mutabilitalis noslrx ali-
judicium aspiciunt, et mala foras exsurgentia. quia quando penilus periturum. Dies qui hic ita optatur pe-
maledicto debeant ferire, cognoscunt; ei eo in male- rire utmate sit,est apostataspiritus.— Sed quia perire
dicto non peccant, quo ab interno judicio non dis- duobus modis dicere solemus (aliter enim perire di-
cordant. Hinc estquod Petrus in offerentem sibi pe-
g cimus, quando aliquid optamus ut non sit et aliter ;

cuniam Simonem, sententiam maledictionis intorsit perire dicimus, quando optamus ut male sit), hoc,
dicens Pecunia tua lecum sit in perditionem (Acl.
: quod de hoc die subditur, Obscurel eum caligo, et
viii, 20). Qui enim non ait, est ; sed sit, non involvatur amariiudine, liquido oslenditur quia dies
indica-
tivo, sed optativo modo se haec dixisse 106 iste non ita ut non sit, sed ita perire optatur, ut male
signa-
vil. Hinc Elias duobus quinquagenariis sit. Involvi enim amaritudine non potest quod omni
ad se venien-
tibus dixit 5/ homo Dei sum, descendat ignis de
: modo perditum non est penitus. Hoc autem tempus
calo, et consumal vos (IV Reg. i, 10). Quorum noslrae mulabilitatis non quandoque ita periturum,
utro-
rumque sententia quanta (b) veritalis ratione conva- id est, transiturum est, ut male sit sed utpenitus ;

luit, terminus causae monstravit. Nam et Simon non sit, angelo in sacro eloquio attestanle, qui ait :

aeterna perditione interiit, et duos quinquagenarios Per vivenlem in sxcula, guia tempus jam non eril
desuper veniens flamma consumpsit. Virtus ergo (Apoc. x, 6). Nam eisi Propheta dicit, Erii tempus
subsequens testificatur, qua mente maledictionis eorum in aternum (Psal. lxxx, 16), quia per mo-
sententia proraitur. Cum enim (c) et maledicentis in- menla tempus deficit, nomine temporis eorum defe-
noceniia permanet, et tamen eum qui maledicitur, clum vocavit, oslendens quod (<;) sineomnimodo de-
usquead interiium raaledictio absorbei,ex utriusque fectu deficiunt hi qui a visionis iniimae consolatione
r
parlis fine colligitur, quia ab uno et intimojudice separantur. Quia 107
in ergo nostrae mortalitatis hoc
reum sententia sumpta jaculatur. tempusnon ita ut male sit, sed ita perit ut non sit;
Maledktio Job ex rectiiudine judicis.
3.
Igitur si — queerendum est quid sit quod non ita ut non sit, sed
subtiliterbeati Jub verba pensamus, non est ejus ita perire optatur ut male Humana
sit. eniro anima,
maledictioex malitia delinquentis, sed ex reclitudine seu angelicus spiritus immortalis est, ita ut mori
judicis non esl ira commoti, sed doctrina tranquilli.
; possit ; mori non possit. Nam beate
ita mortalis, nt
Qui enim tam recta maledicens intulit, non pertur- vivere, sive per vitium, sive per supplicium perdit.
bationis vitio succubuit, sed doclrins magisterium Essentialiter autem vivere, neque per vilium, neque
impendit. Vidit quippe araicos cum clamore per supplicium amittit. A qualitate enim vivendi de-
flere,
vidit vestes scindere, vidit pulvere capita consper- sed omni modo
ficit, subsistendi interitum nec mo-
sisse, vidit consideratione suae percussionis obmu- riens sentit. Ut ergo breviter dixerim, et immortali-
tescere; etvir sanctus inspexit, quiabi qui ter mortalis mortaliter immortalis. [Rec.
prospera esl, et
temporalia requirebant, ex comparalione mentis VHI.] Dum igitur dies ut pereat optatur, et paulo
propriae eum temporali fracium adversitate credide- post involvendus amaritudine dicitur; quem creda-
rant. quod transitoria
Perspexit afflictione percus- mus quod vir sanctus diei nomine exprimere voluit,
sum desperate non flerent, nisi ipsi desperatam " nisi apostatam spiritum, qui in vivendi essentiaetiam
mentem ab spe incolumitatis internae subtrahercnt moriendo subsistit? quem perditio vitae non sublra-
et dum erumpit foras in vocem doloris, vulneratis hit, quia in aelerno dolore positum, servando mors
intus ostendit virtutem medicaminis, immortalis exstinguit qui jam a beatitudinis gloria
dicens : :

Pereat dies in qua natus sum. dejectus, adhuc optatur ut pereat, ut videlicet relru-
[Rec. VII]. 4. Maledicit
diei mntabilitalis, ex in- sus dignis suppliciis, etiam lentandi licentiam amit-
tuitu selernitatis.— Quid enira debetperdiemnativita- tat.
tis, nisi omne hoc tempus nostrae mortalitatis intel- [Vet. VIII. Rec. IX.] 6. Qua ratione dies, quave

(oi Ila fere omnes nostri Mss. Vet. Edit. et alias, ex tur quis, et maledicentis innocenlia permanet.
jusnha examinis. Secundus Rhem. habet sedexvoto : (d) Ad fidem antii|uiorum Mss. hic expunximus vo-
justitix ultionis, scilicet examine juslitix. '
culam fine, qua? sic legitur in ahis Editis Quod sine :

(//) Sic legitur in Corb Germ., in omnibus Mss. et in fine omnimodo de/ectu rteficiunt, elc. In Uticensi olim
Vei. Edit. Pans. et Basil. In aliis loco veritalis, ha- legebalur, sine fine, sed vox fine expuncta est. Per-
betur se verilatis. severat in Colb.
(c) Unus Rhem. etduo Reroig., cumenim matedici-
641 MORALIUM LIB. IV. — 1N CAP. III B. JOB. 642

nox sit. Quid ei optetur, dum ut pereat optatur. — Is ni- A. etiam perdita bona reparavit. Uuas vero ad intelli-
mirum diem se exhibet, quia per prospera («) illicit; gendum se creaturas fecerat, angelicam videlicel, et
sed in noctis tenebras desinit, quia ad adversa per- humanam utramque vero superbia perculit, atque
:

ducit. Diem namque (b) ostendebat, cum diceret, In ab statu iugenitae rectitudinis fregit. Sed unategmen
quocumque diecomederitis ex eo, aperientur oculi vestri, carnis habuit, alia vero nihiliufirmum de carne ge-
et eritis sicut dii (Genes. m, 5); sed noctem intulit, stavit. Angelus namque solumroodo spiritus, homo
cum ad mortalitatis tenebras perduxit. Dies itaque vero el spiritus est et caro. Misertus ergo creator ut

est, illata promissio meliorum; sed nos est, exhi- redimeret, illam ad se debuit reducere, quam in per-
bita ipsa experientia calamitatum. Antiquus hostis petratione culpae ex infirmiute aliquid constat ha-
dies est per naluram bene condilus ; aed nox est per buisse; eteo (e) altius debuit apostatam angelum re-

meritum ad lenebras delapsus. Dies est, cum polli- pellere, quo cum a persistendi fortitudine corruit,
cendo bona, humanis aspectibus lucis se angelum nihil infirmum ex carne gestavil. Unde recte Psal-
simulat, Paulo attestante qui mista, cum misertum Redemptorem hominibus dice-
ait, Ipse enim Satanas
transfigurat se in angelum lucis (II Cor. xi, 14), sed ret, ipsam quoque causam misericordiae expressit,

nox est, cum mentes consentientium erroris tenebris dicens : Et memoratus est, quia caro sunt (Psal.
obscurat. Vir ergo sanotus in dolore proprio causam B lxxvii, 39). [liec. X.] Ac si diceret Quo eorum :

totius humani generis deflens, et nihil speciale omni inlirma vidit, eo districte culpas punire noJuit.
modo (c) in speciali vulnere cogitans, reducat ad ani- Est adhuc aliud, quo et perdiius humo reparari
mum originem culpae et consideratione justitiae,
; debuit, et superbiens spiritus reparari non possil,
dolorem temperet poenas. Videat humanum genus quia nimirum angelus sua malitia cecidit, hominem
unde quo cecidit, et dicat Pereal dies in qua natut : vero aliena prostravit. Quia ergo
genus humanum
sum, et nox in qua dictum est, Conceptus esi homo. Ac ad lucem Redemptoris adventu reduci-
poeuitentiae
si aperte dicat Peieat spes ab apostata angelo il-
: tur, apostata vero angelus ad restaurationis lucem

lata, qui diem se simulans, ex promissione divinita- nulla spe veniae, nulla (f) conversionis emendatione
tis emicuit sed noctem se exhibens, lucem nobis no-
; revocaiur; dicatur ret-te Non requirat eum Deus de-
:

strs immortalitasobscuravit. Pereat antiquus hostis, super, et non illuslret iumiue. Ac si aperte diceretur :

qui lucem promissionis oslendit, et peccati tenebras Quia ipse tenebras intulit, toleret sine line quod fe-
diem se blandiendo innotuit, sed
contulit; qui quasi cit;nec unquamlumen pristini status recipiat, quia
usque ad tenebrosam noetem ex impressa cordis hoc etiam non suasus amisit. Sequitur :

caecitate perduxit. Sequitur : CAPUT IV.

CAPUT II. Veks. 5. —
Obscurent eum tenebrx et umbramortis.
— Dies
I j

Vers. 4. ille vertatur in tenebras. 9. Diabolum erroris csecitas sic obruit, ut ad pseni-
7. Vertitur in lenebras, cum quse promittit prosperu, tentise lucem non sit resurreclurus. Per umbram —
intelligentur adversa. — Quasi lucet dies iste mentibus mortis, oblivio debet intelligi ;
quia sicut mors inte-
hominum, cum pravitatis ejus persuasio prospera rimit vitam, ita oblivio exsiinguit memoriam. Quia
creditur, et qualis sit intrinsecus non videtur. Sed ergo apostata angelus aeternae oblivioni traditur, um-
cum iniquitas illius, sicut est, agooscitur, dies falsaa bra mortis obseuratur. Dicatur igilur Obscurent :

promissionia quasi quibusdam ante (d) judicii nostri eumtenebrx etumbra mortis ; id esl, sic eum erroris
oculos tenebris obscuralur quia videlicet qualis est ;
sui caecitas obruat, ut nequaquam ulterius ad lucem
ex merito, talis perspicitur in blandimento. In tene- poenitentiae per diviui respectus niemoriam resurgat.
bras ergo dies vertitur, quando adversa intelligimus, Sequitur :

etiam quae prospera suadendo pollicetur. In tenebras CAPUT V [Vet. X}.

dies verlitur, quando antiquus hostis qualis est 833- Ibid. — Occupet eum caligo, et involvatur amaritu-
viens, talisanobis perspicilur etiam sub blandimen" dine.
tis latens ; ne fictis prosperitatibus quasi ex diei lu- 10. Quid nunc patiatur, et quid passurus sit post
mine illudat, et veris miseriis ad flO§ peccati tene- Q judicium. —
Antiquus hostis nequitis" sus vmculis
bras pertrahat. Sequitur :
astriclus, aliud esl quod nunc patiiur, aliud quod in
CAPUT Ul[Vel. IX}. fine patietur. Quia enim a lucis intimae ordine ceci-
Ibid. — Non requirat eum Deus desuper, el non illu- dit, nunc semetipsum intrinsecus erroris caligine
tlret lumine.
confundit. Sed post hoc amaritudine involvitur, quia
8. Cur humana natura reparala, non angelica. — ex merito spontaneae caliginis aetemo gehennaa lor-
Omnipotens Deus sicut ex nihilo bona facere potuit, menlo cruciatur. Dicatur ergo : Is qui serenilatem
ila, curo voluit, per incarnationis suae mysterium
lucis intimae perdidit, quid est quod ante extremum

(o) Iia omnes Mss., non, per prospera incipit, ut non de Domini, sed de mentium nostrarum judicio,
est in Editis.
hic sermo est.
(b) Additum se ab Editoribus, expunximus, con- (e) In Vulgatis, amplius. Sequimur Mss. Corb.
sentientibus Mss. nostris. Germ., omnes Rhem., Remig., Norman., in quibus
(c) Anliq. Rem., in mortali vulnere. Colb., Germ. constanter habetur altius, hoc est ex altiori loco.
in speciali mortali sed expuncta est vox, mortali.
:
(f) Edit. Vatic. et Gussanv., cum Colb., conversa-
(d) Edit., invitis Mss., ante judicis nostri. Et vero tionit.
643 SANCTl GREGORH MAGNI 644

suppliciura tolerat? Occupet eum caligo. Subjungalur ^ in interna luce permanent, an^elici spiritus; men^ei
etiara, quae illum poena subsequens etiam sine ter- autem, eorum ordines et dignitates intelligi. Singuli
mino devastat Involvatur amaritwUne. Omne quippe
:
cnim quique spiritus.quia lucent, dies sunt. Sed quia
quod invulutum est finem suum quasi nusqnam indi- certis quibusdam dignitatibus distinguuntur, ut alii

cat; qnia sicut non ostendit quo incipit, ita non de- throni, alii dominaliones, alii principatus, alii potes-
tegit quo desistit. Involvi ergo amaritudine anliquus lates sint ;
pro hac ipsa distributione agminum, men-
hostis dicitur, quia superbiae ejus supplicia non so- Sed quia antiquus hoslis nequaquam
scs vocantur.

lum omnimoda, sed etiam inlinita praeparantur. Quae ad meritum lucis, neiuaquam ad ordinem superno-
videlicet ejus pcena tunc initium accipil, cum dis- rum agminum reducitur : nec in diebus anni, nec in
trictus ad extremum judicium judex venit. Unde et mensibus numeratur. Sic quippe illum perpetratae
bene subditur : superbiae caecitas gravat, ut ultra ad illa claritatis in-
109 CAPUT VI [Rec. XI]. timae agmina superna non redeat. Nequaquam jam
Vers. 9. —
Hoctem itlam lenebrosus turhopossideat. siantibus lucis dignitatibus admiscetur.quia lenebra-
11. Quanla tempestate ad selema supplicia raptus. rum suarum merito semper ad ima deprimitur. Qui
— Scriptum quippe est Deus (a) manifeslus veniet,: quia ab illa patriae ccelestis frequentia exsors in per-
Deus noster, et non sitebit. Ignis in ccn<peclu ejus petuum permanet, recte adhunc subjungitur :

ardebit, et in circuita ejus tempestas vaiida (Psal. CAPUT VIII.

xux, 3). Tenebrosus ergo turbo hanc noctem possi- Vers. 7. — Sit nox illa solitaria, nec laude digna.
det, .|uiaapostatamspirituniaconspectuuistrictijudi- 13. Dinbolus redempto homine el idolis reprobutis

cis ad aetema supplicia, pavenda illa tempestas rapit. fit solitarius et sine laude. — Nox illa solitaria effici-

Turbine ergo nox ista possidetur, quia superba ejus tur, quia (c) distinctione perpetua a fre |uentia patriae
caecitasdistrictaanimadversione percutitur.Sequiiur: supernae separatur. Quod tamen intelligi etaliter po-

CAPUT VII. test, ut videlicet hominem.quem sibi socium ad perdi.

Ibid. — Non computetur in diebus anni, nec nume- tionem fecerat, 110 cum suo cor-
amittat ; et solus

retur in mensibus. pore hostis pereat, dum

multos quos destruxerat,
12. Quid diei mensis et anni nomine, in verbis Job Redemploris gratia reformat. Solitaria ergo nox effi-
intelligenilum. — Annum praedicationem supernae gra- citur, cum sublatis eis qui electi sunt, solus hostis
tiae non inconvenienter accipimus ;
quia sicut in anno antiquus aeternis ignibus gehennae mancipatur. Bene
congestis diebus tempus perficitur, ila in superna auiem dicitur Nec laade digna. Cum enim huma-
:

gratiam virtulum multiplex vita completur. Potest per num genus, erroris lenebris pressum, deos lapides
annum etiam multitudo intelligi redemptorum; quia crederet, per hoc quod idolis serviebat, quid aliud
sicut ex dierum multitudine annus duiitur, ita ex C quam Unde bene per
seductoris sui facta landabat?
collectione bonorum omnium, illa eleclorura innu- Paulum dicitur Scimus, quia nib.it est idolum; sed
:

merabilis universitas expletur. Hunu namque annum qux immolant gentes, dxmoniis immolant (I Cor,
perfectae multitudinis Isaias prasdicat, dicens : Spi- vm, 4). Qui ergo idolorum venerationi substrati sunt,
rilusDomini super me, eo quod unxerit me Dominus : quid aliud quam noctis tenebras laudaverunt ? Sed
ad anuuntiandum mansuclis misit me, ut mederer con- ecce jara cernimus, quia nox illa non esse laude di-

tri-tis corde, et prsedicarem captivis indulgenliam, el gna cognoscitur, cum jam a redemplo humano ge-
clausis aperlionem, ut pntdicarem annum (b) placabilem nere idolorum veneratio reprobatur et solitaria nox ;

Dcmini (Isai. lxi, 1). Annus enim placabilis Domini relinquitur, quia cura damnato aposlata spiritu ad
praedicatur^cumfuturaplebs fidelium veritatislumine tormenta non itur. Sequilur :

illustranda praedicitur. Quid vero per dies, nisi sin- CAPUT IX.
gulae quapque electorum mentes quid per menses, ;
Vers. 8. — Maledicant ei qui maledicunt diei, qui
nisi multiplicatae eorum Ecclesiae, quae unam catho- parati sunt suscitare Leviathan.
licam faciunt, designatur? Illaergo nox non compu- 14. A Christo ejus malitia jam deslruitur ; in fine

tetur in 'diebus anni, nec numeretur in mensibus; mundi potentia exstinguetur. In translalione ve- —
quia anliquus hostis superbiae suoe tenebris pressus, n teri ita non dicitur sed, Maledicat eam, qui male ;

adventum quidero Redemptoris conspicit, sed nequa dixit diem, qui capturus est grandem cetum. Quibus

quam ad veniam cum electis redit. Hinc enim scri- verbis aperte ostenditur quod a sancto viro in fine
ptum est Nusquam enim angelos apprehendit, sed se-
: mundi ventura Antichristi perditio praevidetur. Ma-
men Abrahx apprehendit (Hebr. n, 16). [Hec XII.] Id- lignus namque spiritus, qui per meritum nox est,
circo namque Redemptor noster non angelus, sed diem se in mundi fine simulut, cum se quasi Deum
homo factus est, quia hoc procul dubio fieri debuit, hominibus ostentat, cum claritatem sibi Divinilatis
quod remedit ut et perditum anjjelum non apprehen-
; fallaciler tribuil, at se supraomne quod Deus vel di-
deudo desereret, et hominem in semetipso apprehen- citur, vel colitur, extollit. Noclem igitur maledicit,
dendo repararet. [Vet. XI.] Possunt etiam dies hi qui qui maledicit diem quia ille nunc ejus malitiam ;

(a) Ita Mss. potiores. In Utic. ad marginem notatur Domino.

manijesle, quam lectionem amplexi sunt Vulgati. (c) Antiq. Rhem., quia destructione perpelua. Non-
(b) Unus Rhem., duo Remig. et Val. Cl., placabilem nulli, cum Corb. Germ., qui districtionis perpetua.
6ic MORALIUM LlB. IV. — IN CAP. III B. JOB. 646

destruit, qui illustratione adventus sui tuDC etiatr. A, sum premunt. — Sed hunc Leviathan electi angelorum
pnientiam ejus fortitudinis exstinguet. Unde et beue spiritusnunc in puteo abyssi clausum premunt. Unde
subjungitur: Qui capturus est grandem cetum. Hujus scriptum est Vidi angelum descendmtem de cxlo,
:

enim ceti fonitudo in aquis c^pitur, quia antiqui habentem clavem abyssi, et cutenam magnam in manu
hostis versutia baptismi sacramento superatur. sua : et apprehendit draconem serpentem antiquum,
15. Electi angeli ejus doli tenebras nobis indicant. qui est diabolua et Satanas, et ligavit eum per annos
— Sed quod transl.itione veteri de auctore omnium mille, et misit eum in abyssum (Apocal. xx, 1, 2 et
dicitur, hoctranslationehac, quasad nos ex Hebraeoest seq.). Quem tamen iD mundi One ad apertiora cer-
Arabicoque sermone derivata, de electis ejusangelis tamina revocant, et totum contra nosin suis viribus
memoratur (Consule qux diximus l. xxxv, cap. olim. ralaxant. Unde et rursum scriptum est Cum
illic :

13, ad vers. 14 c. ult. I. Job.). De his namque dici- completi fuerint mille anm, solvetur Satanas (Ibid., 7).
lur : Maledicant ei qui maledicunt diei. [Rec. XIII.] Ille enim apostata angelus, quia ita conditus fuerat,
Diem se quippe superoiens spiritus ostentare
iste ut angelorum csteris legionibus emineret, ita super-
etiam angelicis potestatihus voluit, cum sesupercae- biendo succubuit, ut nunc stantiumangelorun ditioni
teros quasi m potentia diviniiatis exiollens tot post ;
sub^tratus sit quatenus vel nunc ad utilitatem
;

se ad inieritum legiones traxit. Sed hi nimirum, qui nostram eis ministrantibus religatus lateat, vel tunc
g
in auctore suo humili corde perstiterunt, cum errori ad probatiouem nostram eis rel*xantibus, totis se
ejus noctem in^sse conspicerent, diem claritaiis il- contra nos suis viribus solutus exerceat. Quia igibir
liusdesemetipsisbumilia sentiendo calcaverunt : qui hi electi spiritus superbum apostatam comprimunt,
nunc nobis doii rjus tenebras indicani, et quam sit qui humiles hunc sequi noluerunt, ipsisque admini-
illius despicienda ficta claritas, demonsirani. Dica- strantibus disponitur, ut ad intentionem aperti certa-
tur ergo de tenebrosa nocte, quae humanae infirmi- minis destruendus funditus quandoque revocelur,
tatis oculos claudil : Maledicuitt ei, qui tnaledicunt dicatur recte Qui parati sunt suscitare Levialhan.
:

diei, id est, illi electi spiritus erroris ejus tenebras Quia tamen hostis callidus ad aperta bella necdum
(u)damnando denuntient.qui magnitudinemclaritatis suscitatus est, quoraodo quorumdam mentes nox ista
illius jam ab exordio lictam vident. Bt>ne autem sub- nunc lalenter obscuret, iusinuet. Sequitur :

ditur Qui parali sunt suscitare Leviaihan. Leviathan

: CAPUT X [Vet. XIII, Rec. XIV].
quippe interpretatus dicitur addiiamentum eorum. Vers. 9. Obtenebrentur stellx cutigine ejus. —
Quorum scilicel, nisi hominum? Recte aulem addi- 17. Stellx aliquando stincti, aliquando hynocritx

tamentum eorum dicitur, quia postquam primam in Scripturis dicuntur. Hypocritarum lux obscutalur
culpam mala suggestione intulit, hanc quotidie au- C aperlo errore. In Scriptura sacra stellarum nomine —
gere gravioribus persuasionibus non desistit. Vel aliquando sanetorum justitia, quaa in hujus vitae te-
certe per exprobrationem Leviathan vocaius esl, id nebris lucet, aliquando vero hypocritarum fictio de-
est, additamentum hcminum dictus. Eos namque in monstratur, qui bona quae faciunt, ad percipiendas
paradiso immortales reperit sed divinitatem immor-
; laudes hominibus ostendunt. Si enim recte viventes,
talibus 111 promittcndo, quasi eis aliquid ultra stellae non essent, nequaquam Paulus discipulis di-

quam erant se addere spopondit. Sed dum blande ceret In medio nationis pravse el perversx, inter quos
:

non habila se daturum perhibuit, callide et habita lucetis sicut tuminaria in mundo (Philip. n, 15). Rur-
subiraxit. (6) Unde et eumdem Leviathan ita prophcta sum, si inter eos qui recta agere videntur, quidam
describit dicens : Super Levialhan serpentem vectem, de actione sua retributionem favoris humani non
super Leviathan serpentem tortuosum (Isai. xxvn, 1). quaererent, nequaquam stellas Joannes ruere a coe-
Leviathan quippe iste in eo, quod se addere homini lestibus videret, dicens Misit draco caudam, et traxit
:

spopondit, tortuosis ad eum sinibus irrepsit ;

quia lertiam partem stellarum (Apoc. xn, 4). Draconis
dum falso impossibilia promisit, vere et possibilia enim cauda stellarum pars trahitur, quia extrema
sustutit. [Vet. Quaerendum vero nobis est cur
XII. \ persuasione Antichristiquidem qui videnturlucerera-
qui serpentem dixerat, tortuosumque illico subjun- n pientur. 1 ISStellas namque in terram trahere,est eos
gens, interposuit vectem, nisi forte quod in serpentis qui videntur studio vitae coelestis inhaerere, examore
tortitudine fluxamollities, iu vecte autem est (c) duritia terreno iniquitaie aperti erroris involvere. Sunt nam-
rigiditatis. Ul ergo hunc et durum signaret, et mol- que nonnulli qui ante humanos oculos velut magnis
lem;etvectemnominat,(</)etserpentem.Durusquippe operibus lucent; sed quia hasc ipsa opera a mundo
et per malitiam, mollis per blandimenta. Vectis ergo corde non prodeunt, capti in occultis cogitationibus,
dicitur, quiausqae ad necem percutit serpens au- ; noctis hujus tenebris obscurantur; qui saspe ea quas
tem, quia se per insidias molliter (e) infundit. mundo corde non faciunt, etiam opera amittunt.
16. Liabolum elecli angelorum in puteo abyssi clau- Quia ergo nox praevalere permittitur, quando et inter

(o) Ita Rhem., Corb. Germ., Remig., Norm., Flo- (c) In Editis, duritix rigidilas.
riac, quos sequuntur Vet. Edit. Paris. et Basil. Coc. (d) InMss. Norm. et plerisque legitur, et torluosum.
Alii deinceps, damnandos. Etinfra tortuosus aulem,quia se per insidias molliler
:

(b) In Mss. NormaD., Vindocin., Germ., legitur ; infundit. Utic. utramque babet lectionem.
\jnde et Dominus eumdem ita per prophetam describit. («)Secundus Compend., proinfundit, habet, infleclil.
In Utio. prius legebatur ut est in Editis. Ita etiam Longipont.
647 SANGTI GUEGORII MAGNI 648

bona opera cordis intentio minime mundatur, dicatur A lionem faciunt laudis, jam praemium ab humano ore
ejus (b) id esi, receperunt, Veritate atiestante, quae Amen dico
reete: (a) Obscurentur stellx caligine ; ait :

contra eos qui ante humanos oculosquasi bonis ope-

vobis, reeeperunt mercedem 113 suam (Matth. vi,

ribusspleudent, maliiia anliqui hostis obscura prava- 2,5). Ubi et beae subditur : Sec ortum surgentis
leat ; el hoc, quod ante humana judicia
sumpserant, aurorm.
lumenlaudisdeponant. Caligine quippe noctis obscu- [Pet. XV.] 19. Ecclesise in fudicio novissimo cla-

rantur, cum eorum vita aperto errore confunditur; rilatemnon videbunt. — Aurora quippe Ecclesia di-
ut nimirum tales etiam foris in actione appareant, citur, quae a peccatorum suorum tenebris ad lucem.
quales apud semetipsos intus divino parere judicio justitiae perrantatur. Uude et hanc sponsus in Canti-
non formidant. Sequitur : corum cantico miratur, dicens : Qux est Uta, qusc
CAPUT XI [Vet. XIV]. progreditur aurora consurgens (Can. vi, 9) ?
quasi

Idid. Exspectet lucem, el non videat, nec ortum sur- Quasi aurora quippe electorum surgil Ecclesia, quae
pravilatis pristinae tenebras deserii, et sese in novi
gentis aworse.
18. Christus cum bonis una est persona, et diabolus luminis fulgorera converiit. In illa igitur luce, quae

una cum Qui prava agunt, aut recta non

reprobis. in districti judicis adventu monstratur, corpusdam-

recto corde, mercedem xlernam frustra sperant. —

g nati hostis ortum surgenlis aurorae non videt quia ;

In Evangelio Veritas dicit Ego sum lux mundi (Joan.

: cum districtus judex ad retributionem venerit, ini-
vui, 12). Sicut auiem isdem Redemptnr noster una quus quisque suorum caligine meriiorum pressus,
peivona eit cum congregatione bonorum ipse nam- quanla claritale sancta Ecclesia in internum cordis
;

que capul est corporis, ft nos hujos capitis cnrpus; lumen surgat, ignorat. Tunc namque electorum mens
ita antiquus hostis una persona est cum cunctacol- in altum rapitur, ut divinitatis radiis illustretur; et

leciione reproborum, quia ipse eis ad iniquitatein quo ejus respectu perfunditur, eo ultra segratia co-
ruscanie sublev.Uur. Tunc sancta Ecclesia
quasi capui praeerain^t, illi autem dum ad persuasa (e) plena

deserviunt, velut subjunctum capiti corpus inharent. anrora fit, cum mortalitatis alque ignorantiae suae

Quod ergo de hac nocte, id est antiquo hoste dicitur, tenebras funditus amittit. In judicio ergo adhuc au-

dignum est ut ad corpus ejus, id est ad iniquos quos- rora est, sed in regno dies ;
quia etsi jam cum restau-

que, derivetur. Quiaigitur Redemptor humani gene-

ratione corporum videre lumen in judicio inchoat,
ris lux est, quid est quod de hac nocte
dicilur : Ex- ejus tamen visum plenius in regno consummat. Or-

spectet lucem, et non videat : nisi quod sunt nonnulli tus itaque aurorae est exordium clarescentis Ecclesiae

qui fidem, operibus destruunt, tenere se ser

quam quem videre reprobi nequeunt, quia a conspectu
monibus ostendunt? De quibus per Paulura dicitur: _ districti judicis malorum suorum pondere ad tene

Qui confitentur se nosse Deum, factis autem neg?.nt bras pressi pertrahuntur. Unde recte per prophetam
Hi nimirum aut prava sunt quaj faciunl,
(Tit. i, 16). dicitur : Tollatur impius ne videat gloriam Dei (Isai.

aut recta opera non recto corde sectantur. Non enira xxvi, 10, sec. LXX). Hinc est quod de hac aurora
de suis openbus retributiones perpeiuas, sed transi- per Psalraistam dicitur : Abscondes eos (/) in abdito

torios favores queerunt ; et tamenquia qnasi sanctos vultus lui, a conturbalione hominum (Psal. xxx, 21).
laudari se audiunt, esse se veraciter sanctos arbi- Electus eniiu quisque in judicio per internura visura
trantur ; et quanto se ex multorum aestimatione irre- in vultu Divinitatis absconditur, dum reproborum
prehensibiles putant, diem districti judicii
tanto foris caecitas districta animadversione justitiae re-

securius exspectant. Ue quibus bene per prophetam pulsa turbatur.

dicitur Vx desiderantibus diem Domini (Amos v, 18).
:
20. Hypocritx justorum opera non inlentionem
Quibus beatus Job debitam sententiam profert, prae- cernentes, lucein eorum non vident. — Quod etiam ad
dicentis studio, non optantis voto dicens Exsptctet : prassens non inconvenienter accipimus, si simulato-
lucem, et non videat. Nox quippe illa, videlicet tene- rum corda subtilius indagamus. Arrogantes namque
brosus hostis, in membris suis lucem exspectal, et et hypocritae bonorum facta exterius aspiciunt, eos-

non videl, quia vel hi qui Ddem sine operibus reti- D que in factis suis laudari ab hominibus agnoscunt,
nent, pro eadem fide in extremo judicio salvari
cum eorumque celebre nomen mirantur, etquod probene
se posse confidunt, spes eorum frustrabitur, (c) quia gestis laudes sed quanto studio
suscipiant vident ;

hanc vivendo demoliti sunt, quam confitendo tenue- easdem laudes non vident. Aperta eorum
fugiant,

runt, vel hi qui pro humana laude in bona actione se opera considerant; sed quod sola spe intima haec
exhibent.incassum (d)aveniente judice retributionem operentur, ignorant. Qui enim vera luce justitiae clari
bonorum operum sperant quia dum haec in oslenta-
;
sunt, prius a tenebris internae intentionis immutan-

(a) Unus Reraig. el Val. Cl., obtenebrentur stel- tom. VIII, p. 165. (PatroL tom. XL,col. 197.) Eosdem
Ix, etc. refutat lib. de octo Dulcilii Quaest., 1, et alibi.
(b) Sic Corb., Germ., Norman. omnes, Vindoc, (dj In Corb. Germ., Vindoc. omnib. et Remig.,
Val. Cl. At Coc. et alii recentiores, a Mss. receden- legilur, advenienle judice.
tes :id esl eos qui obscurare praevaleat. (e) Edili, plcne aurora.
(c) In Excusispraef:giiurvoxma/e,qua3in Mss. igno- (f) Duo Rhem., Corb. Germ. et unus Remig.,
ratur. Porro contra eos qui tidem sineoperibus reti- ahscondes eos in abscondilo. Ita etiam Vet. Edit.
nentesin extremojudiciose salvandosesse confidunt, Paris. et Basil.
specialis est Augustini iractatus de Fide et operibus
649 MORALIUM LIB. IV. — IN CAP. III R. JOB. 650

tur, ut obscurilalem intus terrenaeappetitionis plene A. spiritui quasi Iucra nobis dedisse fuerat, si damna
deserant, et corda sua ad supernae lucis desideria non intulisset. Sic
nos delatronibusloquimur, (b) quia
perfecte convertant, ne cum aliis apparent lucidi, captivis suis donant vitam, sinon abstulerint.

sibimetipsis sint obscuri. Arrogantes ergo quia bono- 23. Sensus moralis. —
Libet hasc ab inchoatione
rum facta considerant, el corda non pensant, imi- repetere, atque ex eo quod in usu praesentis vitaj
tantur unde laudari foris valeant, non undeintusad recognoscimus, moraliter retractare. [Vet. XV2Z.J
justitis iumen surgant : et quasi ortum surgentis BealusJob considerans, postquam a mentis stalu
aurorae videre nesciunt, quia intentionem religiosae succubuit genus humanum, quanta in rebus prosperis
mentis considerare contemnunt. fiducia sublevetur, vel quanta ex adversis perturba-

[Vet. XVI.] 21. Judsea Christi venientis el Eccle- tione frangatur, ad illum, quem habere in paradiso
six nascenlis lucem non vidit. — Potest etiam sanctus potuit, incommutabilitatis statum mente reourrit, et
vir, gratia prophetici spiritus plenus, Judaeae perfl- mortalitatis lapsum per prospera adversa variantem,
diam Redemptore veniente conspicere, ejusque cae- quam despicabilem cerneret, maledicendo declaravit
citatis damna
per vcrbahaec quasi ex optantis quali- dicens:
tate prophetare, ut dicat: Ezspectet lucem, et non CAPUT XIII [Rec. XV}.
videat, nec ortum surgentis aurorx. Judeea quippe J$ Vers. 3. Pereat dies in qua natus sum, et noxin
lucem exspectavit, non vidit; quia humani gene-
et qux dictum est, Conceptus est homo.
ris Redemptorem venturum quidem prophetando 2-5. Deis est prosperitas, nox tribulatio. Dei peccati
sustinuit, sed venientem minime cognovit; et quos delectalio, nox csecilas mentis. — Quasi dies quaedam
ad spem aperuit 114 menlis oculos, ad praesentiam est, cum mundihujus prosperitas arridet. Sed dies
lucis clausit. Quae et surgentis aurorae orlum non vi- iste in noctem desinit, quia saepe temporalis prospe-
dil: quia inflrma illa sanctae Ecclesiae primordia ve- ritas ad tribulationis tenebras perducit. Hunc prospe-
nerari contempsit ;dumque hauc labefaclari suorum ritatisdiem propheta despexerat, cum dicebat Diem :

mortibus credidil, ad quae fortia perveniret, ignora- hominis non concupivi, lu scis (Jerem. xvn, 16). Hanc
vit. Sed quia de infidelibus loquens, iniqui capitis tribulationis noctem postremo incarnationis suae tem-
merabrainnotuit, ad ipsum rursum iniquorum caput pore passurum se Dominusnuntiabat, cumper Psal-
verba converlit, dicens: mistam quasi ex praeterito diceret: Vsque ad noctem
increpuerunt me renes mei (Psal xv, "). Potest au-
CAPUT XII.
tem per diem, peccati noctem vero
delectatio, per
Vers. 10. — Quia non conclusit ostia ventris, qui
caecitas mentis intelligi, per quam sehomopatiturin
porlavit me, nec abstulil mala ab oculis meis. Q culpae perpetratione prosterni. Optat igitur perire
22. Paraiisus humani generis uterus, cujus oslia diem, utomnequod blandiri culpa cernitur, vigore
serpens aperutt. — Quod unicuique hominum venter justitiae interveniente
destruatur. Optat etiam perire
est matris, hoc universo humano generi exstiiil ha- noctem, ut quod caecata mens etiam per consensura
bitatio illasummaparadisi. Ex ipsa namque (a) proles perpetrat, animadversione pcenitentiae exstinguat.
humani generis velut ex ventre prodiit, et quasi ad 115 25. Scriptura tribus modis hominem appellat.
incrementa corporis, sic ad augmentapropaginis fo- Homo per voluntarias mentis ienebras a delectatione
ras emanavit. Ibi conceplio noslra coaluil, ubi origo peccati rapitur. — Sed qusrendum nocis est cur in
hominum homo primus habitavit. Sed hujus ventria die horao natus dicitur, in nocte conceptus? Scri-
ostia serpens aperuit, quia persuasione callida in plura sacra tribus modis hominem appellat, scilicet
corde hominis mandatum cceleste dissolvit. Hujus aliquando per naturam, aliquando psr culpam, ali-
ventris ostia serpens aperuit, quia munita supernis quando per infirmitatem. (c) Homo quippe per natu-
monilisclaustra menlis irrupit. Sanctus igitur vir in ram dicitur, sicut scriptum est : Faciamus hominem
poena quam tolerat, ad culpam mentis oculosredu- ad imaginem et similitudinem nostram (Genes. i, 26).
cat. Doleat hoc, quod tenebrosa nox, id est, antiqui Homo per culpam, sicut scriplum est : Ego dixi, Dii
hostis obscura suggestio bumanis meatibus intulit; F estis, et filii Excelsi omnes ; vos autem ticut homines
doleat hoc, quod suggestioni callids humana mens moriemini (Psal lxxxi, 6).Ac si aperte dicat : Sicut
in sua deceptione consensit, et dicat Quia non con- : delinquentes obibitis. Unde et Paulus ait : Cum sit
clusil ostia ventris, qui porlavit me, nec abslulit mala inter vos zeluset contentio, nonne carnales estis, etse-
ab ocutis meis. Nec moveat quod non conclusisse que- cundum hominem ambulatis ( I Cor. ni, 3)?Ac si di-
ritur, quem aperuisse paradisi januaoi detestatur. cat:Qui discordes mentes ducitis, nonne adhuc ex
Non conclusit enim dicit, aperuil ; et mala non abstu- reprehensibili humanitatc peccatis? Ilomo per infir-
lit, irrogavit. Quasi enim auferret, si quiesceret; et mitatem dicitur, sicut scriptum est: (d) Malediclus ho.
quasi clauderet, si ab irruptione cessaret. Pensat mo, qui spem suam ponil in homine (Jerem. xvn, 5).
namque de quo loquitur, et perpendit quod pravo Ac si aperte diceret, in infirmitate. Homo ergo in die

(a)Vindocin. et unus Remig. Ex ipsa namque au- : per naturam. Primus Vindoc, homo quippein ea parte
manum gcnus velut, etc. Itaetiam Ebroic. per naturam.
(b) Plurimi habenl, quiacaplis suis. (d) Deest homo in duob. Rhem., Remig., Corb.
(c) Duo Rhem,, duo Rconig., Corb. Germ., unus Germ., Reg.
Vindoc, homo quippe in ea (id est in sacra Script.)
Patrol. LXXY. 21
651 SANCTI GREGORIl MAGNI 652

nascitur, sed in nocte ooncipitur, quia nequaquam A per Prophetam dicilur Beali quorum remissas sunt
:

(a) a delectatione peccatirapitur, nisi priuspervolun- iniquitates, etquorum tecta sunt peccata {Psal. xxxi,
tarias mentis tenebras inflrmetur. Ante enim c*cus 1). Quia ergo omne quod tegitur, velut in tenebris

in mente fil, et postmodum se reprobae delectationi occultatur; iu die extremi judicii non illustratur )u-
substernit. Dicatur ergo: Pereat dies in qua natus mine, quod non discutitur ultione. Actus namque
sum, el nox in qua diclum homo:
est, Conceplus est nostros, quos tunc juste punire noluerit, ipsa sibi
id est, culpam hominem
pereat delectatio, quae in aliquo modo sciensdivina misericordia abscondit. In
rapuit, pereat incauta mentis infirmitas, quae usque lumine vero ostenditur, quidquid tunc in conspectu
ad tenebras pravi consensus excaecavit. Homo enim omnium demoustratur. Hic ergo dies verlatur in te-
dum blandimenta delectationis caute non perspicit, nebras, ut videlicet omne quod delinquimus, nos per
etiam in noctein nequissimaa perpetralionis ruit. So- poeoitentiam feriamus. Uunc diem Dominus non re-
lerler ergovigilandum est, utcum blandiri culpa in- quirat, et luminenon illustret ; ut scilicet nobis cul-
choat, ad quantum interitum mens trahatur, agno- pam nostram ferienlibus, ipse hanc extremi judicii
scat. Unde et apte subditur ;
animadversione non increpet.
CAPUT XIV. 28. Poenitens solus locum invenit, quo se Deo judici

Vers.4. — Dies illa vertatur in tenebras. B abscondat. —

Ipse autem judex venturus est, qui

26. Delectationis inilium pirnitentise lamentis casti- cuncta penetret, cuncta perstringat. Quiquia ubique
gandum. — Dies quippe in tenebras vertitur, cum est, locus quo fugiatur, non est. [Yel. XIX.) Spd quia
culpa in ipso delectationis exordio, ad quem perdi- correctionis nostrae fletibus placatur, solus ab illo lo-

tionis finem rapiat, videtur. In tenebras diem verti- cum fugas invenit, qui post perpetratam culpam nunc
mus, cum nosmetipsos districte punientes, ipsa de- se (d) ei in poenitentiaabscondit. Unde elapte adhuc
lectationis pravaeblandimenta per districta poeniien- de hoc delectationis die subjungitur:
tiae lamenta cruciamus, cum flendo insequimurquid- CAPUT XVI [Rec. XVII].

quid in corde taciti ex deleciatione peccamus. <Juia Vers. 5. — Obscurenl eum tenebrx et umbramortis.
enim fidelis quisque cogitationes in judicio exquiri 2 I. Occulta Dei judicia, qmedam lenebrae sunt. —
subtiliter non ignorat, Paulo attestante, qui ait : /n- Diem profecto tenebra 1 . obscurant, quando delecta-
ter se invicem cogitalionum accusanlium, aul etiam de- tionem mentis inflicta poenitentias lamenta transver-
fendentium (Rom. n, 15); semetipsum introrsus dis- berant. Possunt etiam per tenebras occulta judicia
cutieos, antejudicium vehementer examinat, ut di- designari. In lucenamquequod videmus agnoscimus;
strictus judex eo jam tranquillius veniat, quo (b) rea- C in tenebris vero aut oinnino nihil cernimus, aut in-

tum suum, quem discutere appetit, jam pro culpa certo visu caligamus. Occulta ergo judicia quasiqua»-
punilum cernit. Unde et recte subjungitur: dam anteoculos nostros tenebrae sunl, quia perscru-
CAPUT XV [Vet. XVIII, Rec. XVI]. nequaquam
tari possunt.Unde et de Deo scriptum
Ibid. — fion requiral eum Deus desuper. est : Posuit tenebras latibulum suum (Psal. xvn, 12).
27. Ut a Deo in judicio non punialur. — Requirit Etquia absolvi non meremur, agnoscimus sed prae- :

Deus quse judicando discutit; non requirit qua? igno- veniente nos divina gratia, per ejus judicia occulta
scendo in suo jam judicio impunita derelinquit. Hic liberamur. Diem igitur tenebrae obscurant, cum flen-

itaque dies, id est, hasc peccati delectatio, a Domino dum nostrae delectationis gaudiura, ab illojusta? ani-

non requiretur, si animad versione spontanea punitur, madversionis radio inscrutabilia ejusjudicia miseri-
Paulo atiestante, qui ait : Si nosmetipsos dijudicare- cordiier occultant. Ubiet apte subjungitur: Et num-

mus, non utiquea Domino judicaremur (I Cor. xi, 31). bra mortis.
Deo ergo diem nostrum requirere, est contra men- [Vet. XX.] 30. Umbra morlis tripliciter in Scriptu-
tem nostram subtiliter in judicio (c) omne quod de ris accipilur. — In Scripturaenim sacra umbra mor-
culpa gratulatur indagare; in quascilicet requisitione tis aliquandoobliviomentisaccipitur, aliquando imi-
illum tunc severius percutit, quemsibinunc mollius talio diaboli, aliquando mors carois. Umbra enim
pepercisse deprehendit. Bene autem sequitur: Et D mortis, oblivio mentis accipitur ;
quia, ut superius

non itluslret lumine. In judicio namque Dominusap- diximus, sicut mors hoc quod interficit, agit ut non
parens, IIG omne quod tunc redarguit, luinine il- sil in vita; itaet oblivio hoc quod intercipit, agit ut

lustrat. Quasi enim sub quadam obscuritate tegitur, non sit in memoria. Unde et recte, quia Joannes
quidquid tunc in memoriam judicia non revocatur. Hebraeorum populo eum, cujus obliti fuerant, Deum
Scriptum quippeest Omnia autem qux arguuntur,a
:
praedicare veniebat, per Zachariam dicilur: Iltumi-
lumine manifestantur (Ephes. v, 13). Quas qusdam nare his qui in tenebris et in umbra moris sedent (Luc.
tenebrae peccata poenitentium abscondunt, dequibus 1,79). In umbra enim mortis sedare, est a divini

(a) Ita Mss., nisi quod Floriac. habet a dilectione ris. 1495. Edit. Basil. 1514 et Paris. 1518, omne
peccati. In Excusis legitur, ad deleclalionem. quod de culpa gratulare admissum Emendantur ex
(b) Rbemenses el Remigiani omnes, quibus consen- Mss. magno consensu. Porro hic quod de culpa gra-
tiunt Norm., quo reum suum. tulatur, idera est ac quod de culpa gratum est.
(c) Repraesentamus hic Manuscriptos, non veteres (d)Neglectam in aliis Ed. voculam ei revocavimus
aul recentiores Editiones corruptissimas. Coc. el alii ex Mss. Corb. Germ., Comp., Rhem., Reraig., etc.
deincepB, gratulamur admissum. Ita etiam Edit, Pa-
 : :

633 MORALIUM LIB. IV. — IN CAP. III B. JOB. 654

amoria notitia in oblivione(a)lassescere.Umbra mortis A. mentis nostra? confusio, caligo nominatur. Nam sicut
imitatio antiqui hostis accipitur. Ipse enim quia mor- caligo nebulosa congerie obscurat diem, ilaconfusio
lem intulit, mors vocatnr, Joanne attestante, qui ait: perlurbalis cogitationibns obnubilat menlem. Dequa
Etnomen mors (Apoc. vi, 8). Per umbram igitur
illi (/) per quemdam dicitur: Est confusio adducens glo-
mortis ejus imitatio designatur; quia sicut umbra riam (Eccli. iv, ?5). Cum enim ad montem malegesta
juxla qualitatem corporis ducitur ita actiones ini- ; pcenitendo reducimus, gravi mox moerore confundi-
quorum de specie imilationis 117 ejus exprimun- mur, perstrepit in animo turba cogitationum, mceror

tur. Unde recie Isaias cum gentiles populos (b) in anti- conterit, anxietas devastat, in aernmnam mens verti-

qui hostis cerneret imitatione defecisse, eosque ad tur, et quasi quodam nubilo caHginis obscuratur.
veri solis ortum resurgere, quae certo fulura consi- Hasc namque caligo confusionis eorura mentem salu-

derat, quasi ex praeteritis narral, dicens : Sedentibus briter oppresserat ;

quibus Paulus dicebat : Quem
in tenebris et umbra mortis, lux orta est eis (lsai. ix, enim fructum habuistis tunc in illis, in quibus nunc

2). Umbra etiam mortis mors carnis accipitur; quia diem

erubescilis (Rom. vi, 2i) ? Hunc ergo peccati
sicut vera qua anima separatur a Deo, ila
mors est, caligo occupet, id est, blandimentum nequitiee affli-
umbra mortis est, qua caro separatur ab anima. Un- ctio pcenitentiae digno mcerore perturbet. Unde et
de recte voce marlyrum per Prophetam dicitur Hu- apte subjungitur :
p
miliasti nos in loco afflictionis, et cooperuit nos umbra CAPUT XVIII.
morlis (Psal. xliii, 20). Quos enim constat non spi- Ibid. lnvolvatur amaritudine. —
rilu, sed sola carne mori, nequaquam se vera morte, 33. Sulubris mceror de prava delectatione .
— Dies
sed umbra dicunt mortis operiri. enim amaritudine involvitur, cum ad oognitionem
unicumorle duplicem huminum mortem
31. Christus mente redeunle, peccati blandimenta HScruciatus
delevil. —
Quid est ergo, quod beatus Job, ad obscu- pcenitentis sequuntur. Diem amariludine involvimus,
randum diem pravae(c)delectationis postulatunibram cum gaudium, quae supplicia se-
pravae delectationis
mortis nisi quod ad deleuda peccata ante Dei oculos,
; quanturaspicimus, et asperis hoc fletibus circumda-
Dei et hominum mediatorem requirit, qui solam pro mus. Quia enim hoc quod involvitur, ex latere om-
nobis mortem carnissusciperet,et veram mortem de- nis partis operitur, involvi dies amaritudine oplatur,
linquentium perumbram sua? mortis deleret ? Ad nos quatenus qua? mala incorrectis imminent, ex om-
quippe venit, qui in morte spiritus carnisque teneba- ni parte quisque conspiciat, et voluptalis euee lasci-

mur unam ad nos suam mortem detulit, et duas

;
viam tristiti»lamenlis tergat.
nostras, quas reperit, solvil. Si Quanto major esse debeat de consensu ad cul-
enim ipse utramque 34.

susciperet, nos a nullaliberaret.Sed unam misericor- pam. li diem, quam peccati deleclationem — Sed
diter accepit, etjuste utramque damnavit. Simplam ^ diximus, tot impeti precibus audivimus, ut videlicet
suam duplae nostree conlulit, et duplam nostram mo- circumdantes lletus expient quidquid delectatus per
riens subegil. Unde et non immerito uno die in se- negligentiam animus delinquit, quante animadver-
pulcro et duabus noctibus jacuit, quia videlicet lu- sione pcenilentia? hujus diei nox ferienda est, videli-
cem suae simplae mortis, tenebris duplse nostr» mor- cet ipse jam consensusad culpam ? Sicut enim mino-
lis adjunxit. Qui ergo solam pro nobis mortem carnis ris culpae est, cum oarnaliter mens in delectatione

umbram mortis pertulit, eta Dei oculis cul-

accepit, rapitur, sed t.imen delectationi suce per spiri-

pam quam fecimus abscondit. Dicatur igitur recte tum reluctatur; ita gravioris el plena? est nequitiae,
Obscurent eum tenebrx el umbra mortis. Ac si aperte ad peccati illecebram non solum delectatione pertrahi,
diceretur : ille veniat, qui ut a morte caruis et spiri- sed etiam consensu famulari. Tanto igilur(y) arctiori
tus debitores eripial.mortem carnis non debens solvat. manu poenitentiae, mens a pollutione tergenda est,
[Vet. XXI.] Sed quia nullum peccatum Dominus inul- quanto se per consensum conspicil sordidius inqui-
tum relaxat, aut enim nos hoc flendo insequimur, aut natam. Unde ot apte subjungitur :

ipse (d) judicando, restat ut ad emendationem suam CAPUT XIX.

semper mens solerter invigilet.In quo ergo sibi quisque Vers. 6. — Noctem iltam tenebrosus turbo possideat.
misericorditer subveniri («) considerat, hoc necesse
1

35. Vis compunctionis. — Quasi enim quidam tur-

est ut confitens tergat. Unde et apte subjungitur: bo tempestatis est concitatus spirilus moeroris. Nam
CAPUT XVII. dum peccatum quisque quod fecit, intelligit ; dum
Ibid. — Occupet eum caligo. pravitatis suae nequitiam subtiliter pensat, moerore
32. Mentis pcenitenlis salubris caligo. — Quia enim mentem obnulat et quasi concusso serenae laetitiae
in caligine oculus confunditur, ipsa perpcenitentiam aere, omnem in se tranquillitatem cordis pceniten-

(a) In Ed. Coc. el aliisdeinceps legitur, in oblivione restat. Vocem reservat, quae redundat et in omnib.
latescire. Veteres Editiones uti omnes pene Manu- Mss. deest, expunximus.
scripti haben», lassescere. Belvac.
habct languere. (e) Ex Corb. Germ., Vindoc, Val. Cl. Rhem., Re-
etiam omnes Mss., Corb. Germ. et vet. Edit.
(6) Ita mig., Compend., prima Editione Rom. Parisiensi
In Gilot., RomauaSixli V et Gussanv., lego ab an- : 1495, et aliis antiquioribus, emendavinius ceteras
tioui hostis, etc. Edit., in quibus pro considerat, legitur, desiderat.
(c)Ha omnes Rhem., Remig., Corb. Germ., Bel- (/•) Pleriqueex laudatis Mss. habent, per quemdam

vac, Ebroic, etc, nec non vet. Edit. At alise, diem sapientem.
pravse dilectionis. (g) Nonnulli, acriori manu.
(d)Editi,si vetusiioresexcipias, jwticando reservat;
655 SANCTI GREGORII MAGNI 656
tiae turbine devastat. Nisi enim recognoscentem se A nit utvirtutesremuneret, etiam ea quaeillicite gesta
animum iste turbo contereret, nequaquam Propheta sunt cxaminans, subtiliter penset ne cum annum ;

dixisset : ln spiritu vehementi conteres vaves Tharsis complet, eliam noctem uumeret. Dicat itaque de hac
(Psal. xlvii, 8). Tharsis quippe exploratio gaudii di- nocte : Non computetur in diebus anni, nec numeretur
citur. \Vel. XXII.] Sed cum vehemens poenitentiae in ii ensibus.Ac si districtum judicem exoret,dicens :

spiritus mentem occupat, omnem in ea exploraiio- Cum completo sanctae Ecclesiae lempore, exlremo te
nem reprehensibilis gaudii perturbat, ut nihil ei jam examini manifeslas, sic donaquae contulisti remune-
nisi flere libeat, nihil nisi quod se terrere possit at- ra, ut mala quae commisimus non requiras. Si enim

lendat. Ponitnamque anteoculos illinc dislrictionem nox illa in diebus anni computatur, omnequod egi-
justitise, hinc meritum culpas conspicit quosuppli-: mus, ex pravilatis nostrae asstimationeconfunditur. Et
cio dignasit, siparcentis pietasdesit.quffi perlamen- dies virtutum jam non lucent,sihos in conspectu tuo

ta preesentiaab eeterna eruere pocna consuevit. Spi- annumeratanoslrasnoctistenebrosaconfusioobscuret-

ritus ergo vehemens Tharsis naves conterit, cum vis [Vet. XXIII.] 38. Idco nulla impunita relinquamus.
compunclionis valida mentes nostras huic mundo, — Sed si de nocte nostra moveri (a) tunc inquisitio-
quasi mari deditas, salubri terrore confundit. Dicat nem nolumus, magnopere nunc curandum esl, ut nos
igitur Noctem illam tenebrosus turbo possideat ; id
: _, in ejus disculione vigilemus ; ne quaelibet nobis cul-
est, perpetrationem culpae, non blandimenta securae pa impunita remaneat, ne mens perversa quod fecit,

quietis foveant, sed pie desaeviens amaritudo poeni- defendere audeat, et defendendo, nequitiaenequitiam
tentiae irrumpat. adjungat. Unde et bene subditur :

36. Quid sit possidere noctem, et a nocte possideri. CAPUT XXI [Rec. XIX].
— Sciendum vero est, quia cum peccata impunita Vers. 7. — Sit nox illa solitaria, nec laude digna.
relinquimus, a nocte possidemur; cum vero haee ani- 39. Nulla excusando Sunt non- exaggeremus. —
madversione poenitentiaj plectimus, nimirum nos nulli, quinon solum nequaquamdeflent quod faciunt,
noctem, quam fecimus, possidemus. Sed tunc pecca- sed etiam laudare et defendere non desistunl. Et ni-
tum cordis sub juris nostri possessionem reducitur, mirum dum defendilur culpa, geminalur. Conlra
si cum incipit, reprimatur. Unde et divina voce Cain quod recle per quemdam dicitur : Peccasti, ne adji-
prava cogitanti dicitur : /n joribus peccatum luum cias iterum Peccatum quippe peccato
(Eccli. xxi, 1).

aderit, sed sub ie erit appetitus ejus, et tu dominaberis adjicit, qui male gesla etiam defendit et noctem so- ;

itlius (Genes. iv,7). In foribus quippepeccatumadest, litariam non relinquit, qui culpa? suae tenebris etiam
cum in cogitalionibus pulsat. Cujus appetitus subter patrocinia defensionis adjungit. Hinc esl, quod pri-
est,eiquehomodominatur, si cordis nequitiainspecta, mus homo de erroris sui nocte requisitus, eamdem
^
noctem esse solitariam noluit quia dum requisitione
1

cilius prematur, et priusquam ad duritiam crescat, ;

reluctanti mente subigatur. Ut ergo deliclum suum ad pcenitentiam vocaretur, ei adminicula excusalio-
citius animus sentiat, 119 el culpae tyrannidem nis adjunxit, dicens Mulier,quam dedisti (b) milii so- :

sub jure suo poenitendo restringat, dicatur recte ciam, dedit mihi de ligno, et comedi (Genes. m, 12
:
;

Noctem iltam tcnebrosus turbo possideat. Ac si aperte scilicet excessus sui vitium in auctorem latenter in-
diceretur Ne captiva mens culpae serviat, culpaui
: torquens, ac si diceret: Tu occasionem delinquendi
a poenitentia liberam non relinquat. Et quia quod praebuisti, qui mulierem dedisti. Rinc est, quod hu-
flendo insequimur, nequaquam nobis a venturo judi- jus erroris ramusin humano genere ex illanunc us-
ce hoc objici certe speramus, bene subditur: que radice 120 protrahilur, ut quod male agilur,
CAPUT XX [Rec.XVlll]. adhuc etiam defendatur. Dicatergo: Sic nox illa so-
Ibid. —
Non computetur in diebus anni, nec nume- lilaria, ncc laude digna. Ac si aperle exoret, dicens :

reiur in mensibus. Culpa, quam fecimus, sola reinaneat, ne dum lauda-

37. Rogandus Deus nemala qux gessimus, injudicio tur et defenditur, in conspeclu nos nostri judicis
nobis objiciantur. —
llluminationis nostrae annus multipliciusaslringal.Peccare quidem nondebuimus;
tunc perficitur, qnandoapparente aHerno judice san sed utinam alia non jungenles, vel ea quae fecimus
clae Ecclesise, peregrinationis suae vita complelur. D sola deseramus.
Tunc laboris sui remunerationem recipit, cum exple- 40. Culpam suam veraciler insequitur, qui prospe-
to hoc belli tempore, ad patriam redit. Unde bene ritatem sxculi calcat. — Sec inter hasc sciendum esl,

per Prophelam dicitur: Benedices coronx anni beni- quiaille culpam suam veraciterinsequilur.qui jam ad
gnitatis lux (Psal. lxiv, 12). Quasi enim corona an- amorem praesentis saeculi nullo appetitu prosperitatis
ni benedicitur, cum linito laboris tempore, virtutum instigatur ;
qui hujus mundi blandimenta quam sint
remuneratio confertur. Dies vero hujus anni sunt fraudulenta considerat, favoresque ejus quasi quas-
singulae quaeque virtutea; menses autein multiplicia dam persecutiones pensai. Unde et bene subditur:
facta virtutum. Sed eccecum perfiduciam mens eri- CAPUT XXII [Rec. XX].

gitur, ul speret quod veuiente judice dc virtutibus Vers. 8. — Maledicanl ei, qui maledicunt diei.
remuneretur, occurunt ejus memoris etiam mala quae 41 Transactas culpaspunit qui seductoris insi lias

gessit; et valde formidat, ne districtus judex qui ve- in ipsa suggestione deprehendit. — Ac si aperle dicat :

(a) Utic. el alii Norm., tunc inquisiti nolu- (b) Non legitur, mihi sociam, inCorb. Germ., Vind-
mus. Bt antiq. Rhem.
657 MOUALIUM LIB. IV. — IN CAP. III B. JOB. 658

Illi hujus noctis tencbras vere pcenitendo feriant,qui A quodalia vitia subigit, aliis reluclatur, aliquandode
jam lucem prosperitatis sapculi despicientes calcant. culpa aliquid, quod tamen non valde noceat, rema-
Si enim diem loctitiam delectationis accipimus, recte nere permittitur.
de hac nocte dititur : Muledicant ei qui maledicunl 43. Ob humilitatem Deus sinit ut qui multa et gra-
diei; quia nimirum illi veraciter mala transacta per via vitia subegit, unum minimum non expugnet. — Et
animadversionem pcenitentiae corrigunt, qui jam ad sappe mens, quae adversa multa et fortia superat,
bonafallentianulladelectatione rapiuntur. Namquos unum in se, et fortasse minimum, quamvis magna in-
adhuc noxia alia delectant, falsum est quod cernitur, tentione invigilet, non expugnat. Quod divina nimi-
quia perpetrataaliadeplorant. Si autem, (o)utsupra rum dispensatione agitur, ne ex omni parte virtutibus
dictum est, suggestionem callidam antiqui hostis acci- splendens, in elatione sublevetur ul dum in se par- ;

pimus, illi maledicere noctem intelligendi sunt, qui vum quid reprehensibile videt, ettamen hoc subigere
diei maledicunt quia scilicet illi transaclas culpas
;
non valet, nequaquam sibi, sed auctori victoriam
vere puniunt, qui maligni seducloris insidias in ipsa tribuat in his qu;e subigere fortiter valet. Unde et
blanda suggestione deprehendunt. Bene autem subdi- bene subjungitur :

tur ; CAPUT XXIV [Rec. XXII].

CAPUT XXIII [Yet. XXIV, Rec. XXI].
g
Vers. 9. — Obtenebrentur stellx caligine ejus.
Ibid. — Qui parati sunt suscitare Leviathan. 44. Sic qui slellx sunl, aliqua caligine obscuran-
42. Diabolum contra se suscitant, qui ejus tyranni- tur. — Stellae quippe hujus noclis caligine tenebran-
dem despuiunt. — Omnes enim, qui ea quae mundi tur,quando et biqui magnis jamvirtutibussplendent,
sunt mente calcant, et ea quaB Dei sunt plena adhuc de obscuritate culpae aliquid renitentes susti-
intentione desiderant, Leviathan contra se sus- nent, ul etiam magna vilae claritale luceant, et ta-
citant, quia ejus malitiam instigatione suae conversa- men adhuc noctis reliquias nolentes trahant. Quod ad
tionis inflammant. Nam qui ejus voluntali subjecti hoc, sicut dictum est, agitur, ut mens proiiciens ad
sunt, quasi quieto ab illo jure possidentur, el super- virlutem justitiae suoe, melius infirmitate roboretur!
bus eorum rex quasi quadam securitate perfruitur, etinde verius in bonis luceat, unde eam etiam no-
dum eorum cordibus inconcussa polestate dominatur. lentem parva reprehensibilia humiliter obscurant.
Sed cum uniuscujusque spiritus ad condiloris sui de- Unde et bene cum Israelitico populo, percepla re-
siderium recalescit, cum torporem negligentiee dcse- promissionis terra, partiretur, Ephraim tribui Cha-
rit, et frigus insensibilitatis pristinEe igne santi amo- nanaeus gentilis populus non occisus, sed factus tri-

ris accendit; cum meminit, ette- butarius dicitur, sicut scriptum est Habitavil Cha-
libertatis ingenitie :

meclio Ephraim tributarius (Jos. xvi, 10).

neri ab hoste servus erubescit, quia isdem hostis se
p nanxus in
considerat despici, quia vias Dei videt apprehendi, Quid enim Chananaeus,gentilis videlicet populus, nisi
dolet conlra se captum mox zelo acceudi-
reniti, et vitium significat ? El saspe magnis virtutibus terram
tur, mox ad certamen movetur, mox ad tentationes repromissionia ingredimur, quia spe intima de aeter-
innumeras contra rebellantem mentem se excitat, nitate roboramur. [Vet. XXV.] Sed dum (d) inter acta
atque in omni arte lacerationis insligat, ut tentatio- sublimia, vilia quaedam parva retinemus, quasi Cha-
num jacula intorquendo confodiat cor, quod dudum nanosum vivere in terra nostra concedimus, Qui ta-
quieto jure possidebat. Quasi dormiebat quippe, dum men (e) ipsum vitium,
tributarius elficitur, quia hoc
sopitus in pravo corde quiesceret sed excitatur in : quod subigere non possumus, ad usum nostrae utili-
provocatione certaminis, cum jus amiserit perversae talis humiliter retorquemus ;ut eo de se mens et in
dominationis. Huic ergo nocti maledicant, qui parali summis vilia sentiat, quo suis viribus etiam parva
sunt suscitare Leviathan : id est, hi se contra pec- quae appetit, non expugnat. Unde bene rursum scri-
catum fortiter (b) judicio districtionis erigant, qui in ptum est llx sunl gentes quas Dominus dereliquit,
:

suis tentationibus excilare antiquum adversarium ut erudirel in eis Israelem (Jud. m, 1). Ad hoc nam-
non formidant. Scriptum namque est :Fili, accedens que quaedam minima vitia nostra retinentur, ut sese
ad servitutem Dei, sta in justitia l^t et limore, et nostra intentio sollicitam in certamine semper exer-
I)
prxpara animam tuam ad tentationem (Eccli. n, 1). ceat;et eo de victoria non superbiat, quo vivere in
Quisquis enira accingi in divino servitio properat, se hostes conspicit, a quibus adhuc vinci formidat.
quid aliud, quam se contra antiqui adversarii certa- Israel ergo reservalis gentibus eruditur, quando in
men parat, ut liber in certamine iclus suscipiat, qui quibusdam minimis vitiis elatio virtutis nostrae com-
quietus (c) sub tyrannide in captivitate serviebat?Sed primilur, et in parvis sibi resistentibus discit, (/") quod
in eo ipso, quod mens conlra hoslem accingitur, ex se majora non subigit.

(a) Antiq. Edit. : Si aulem et supradiclam diem. Pejus aconsensu. Caelerum nostra lect. esl Mss. Corb.
apud Cocc, Vatic, Gilot., Guss., legitur voctem sug- Germ., anliq. Rliem., duorum Hemig., Turon., Vin-
gest. Quippe sanctus Gregorius, tam num. 7 quaim doc, Norm.,ad quos accedunt vet. Edit.
24, et alibi, per diem intelligit suggestionem dialioli (b) Gilot., Vatic, Gussanv., post Cocc, in judicio.
ac peccali delectationem ab ipso minislratam nus- ; (c) lta Corb. Germ. et omnes Mss. nostri, quos se-
quarn vero per noctem, qua vull signilicari consen- quuntur vet. Edit. Alis habent, sub tyranno.
sum ad peccatum, et tenebras inde ortas. Quo popito, (</) Unus Remig., inter subacta sublimia.
consequenter hic loquitur, cum ait eum qui maledicit (e) Proamitlitur nobis in Ed., quo carent omnes
diei, maledicere ei nocti qui enim abhorrel a sugge-; Mss. nostri.
stione et delectationepeccati, mullo magis abhorret (/) Nonnulli, quod inse.
659 SANCTI GREGORII MAGNI 660
45. yemo in hac vita, quantalibet sanctitate fulgeat A CAPUT XXV [Rec. XXIII}.
Deum sicut est viderevilet. — Hoc tamen quod dici- Ibid. — Exspectet lucem, ct non videat, nec ortum
tur : Obtenebrentur stellx caligine ejus; intelligi et surgentis aurorx.
Nox quippe
aliter potest. illa,

culpam, quae ad nos primi parcntis est excessu pro-

videlicet consensus ad
46. Ortus aurorx est internx veritatis claritas. —
Quantalibet namque intentioneadhuc peregrina mens
pagate, mentis nostrae oculurn tanta obscuritate per-
satagat videre lucem sicut est, non valet, quia hanc
culit, ut (a) in hujus vitae exsilio, caeeitatis suae tene-
ei damnationis suas caecitas abscondit. (c) (Orlus vero
bris pressus, quanlalibet vi aeternilatislumen inten-
aurorae est internae veritatis claritas, quassemper no-
derit, penetrare non possit. Post pocnam namque
bis debet esse nova. Quam nox procul dubio non vi-
damnati itt peccatores nascimur, atque ad hanc
det, quia per culpam caeca nostra infirmitas ad illud
vitam cum morlis nostrae merito venimus et cumad ;
lumen, quod supernos jam cives irradiat, in carne
supernae lucis radium aciem mentis erigimus, ipsa
adhuc corruptibili posita non ascendit. Intus namque
infirmitatis nostraeobscuritate caligamus. Et quidem
haec aurora surgit, ubi angelorum spiritibus divini-
multi in hac infirmitale carnistanta virtute roborati
tatis claritas nova semper ostendilur et quasi sem- ;

sunt, ut resplendere niundo quasi stellae potuissent. g per gaudium lucis oritur, quod nunquam finitur.)
Multi in tenebris vitse praesentis, dum superiora de se
Ortus vero aurorae est illa nova nativitas resurrec-
exempla exhibenl, astrorum more nobis desuper
tionis, qua sancta Ecclesia etiara carne suscitata
lucent ; sed quantalibet corusoatione operis ful-
oritur ad contemplandum lumen eeternitatis. Si enim
geant, quantolibet se igne compunctionis accen-
ipsa carnis nostrae resurreclio quasi quaedam nativi-
dant ; nimirum conslat quia dum corruptibili adhuc
tas non esset, de ea Veritas non dixisset In regene- :

carne gravati sunl, aeternum lumen, sicutest, videre

ratione, cum sederit Filius hominis in sede majestatis
nequaquam possunt. Dicat ergo : Obtenebrentur stetlx
sux (Matth. xix, 28 Luc. ixii, 69). Esse ergo hanc
;

caligine ejus; id est, etiam illi in contemplatione sua,

ortum vidit, quam regenerationem 133 vocavit.
antiqua? noctis adhuc tenebras sentiant, de quibus
Sed quantalibet virtute electi nunc fulgeant, pene-
nimirum constat quod humano generi in hujus vitee
trare nequeunt, quae erit illa novae nativitatis gloria,
caligine virtutum suarum jam radios expandant, quia
qua tunc cum carne ad contemplandum aetermtatis
etsi menlejamad sumir.a exsiliunt, adhuc tamen
lumen ascendunt. Unde et Paulus ait :Quod oculus
in infimis primas culpae pondere gravantur. Unde flt
non vidit, nec auris audivit, nec in cor hominis ascendit,
ut et exempla lucis velut astra praebeant, sed
foras
qux prxparavit Deus diligentibus se (I Cor. n, 9).
tamen intus usque ad fixae visionis cerliludinem pres
P Dicat ergo
° Exspectet lucem, et non videat, nec ortum :

si noctis caligine non ascendant. Saepe autem lta t.

surgentxs aurorx : quia spontaneo vitio tenebrata
mens accenditur, ut quamvis in carne sit posita, in
nostra infirmitas, nisi prius per mortem poenae sua3
Deum tamen omni subjugata carnali cogilatione ra-
debitum solvat, claritatem lucis internae non pene-
piatur ; nec taruen Deum sicul esl conspicit, quia
trat. Sequitur
hanc nimirum, sicut dictum est, in carne corrupti-
bili pondus prima damnationis premit. Saepe ita ut
CAPUT XXVI [Rec. XXl^.
est, absorberi desiderat, ut aeternam vitam, si possit Vers. 10. —non conclusil ostia ventris qui
Quia
fieri, sine inlerventu corporeae mortis attingat. Unde portavit me, nec abstulit mala ab oculis meis.
Paulus, cum ardenler internam lucem quaereret, sed 47. Concupiscentix oslia consensus noster aperuit,
tamen utcunqueexterioris mortis damna formidaret, undeinnumeramala. — Sicut et superius dictum est,
ait (b) Quandiu sumus in hoc habilaculo, ingemiscimus
: non conclusit, dicit aperuit ; et non abstulil, irrogavii.
gravati, eo quod nolumus erspoliari, sed supervestiri, Haec itaque nox, videlicet culpa, oslia ventris aperuit,
ut absorbealur quod mortale est a vita (11 Cor. v, 4). quiaconcepto ad peccatum homini desideriaconcupis-
[Vet. XXVI.] Sancti igitur viri videre verum mane quippe ventris sunt desideria
centiae reseravit. Ostia
appetunt, et, si concedatur, etiam cum corpore illud concupiscentiae ,
(d) de quibus per propbetam dicilur :

attingere lucis inlimae secretum volunt. Sed quanto- D Intra in cubicula tua, claude ostia tua (Isai,xx\i, 20).
libetardore intentionis exsiliant, adhuc antiqua nox Cubicula quippe ingredimur, cum secreta nostrae
gravat, et corruptibilis hujus carnis oculos, quos mentis intramus. Ostia auiem claudimus, cum desi-
hostis callidus ad concupiscentiam aperuit, judex deria illicita coercemus. Haec itaque concupiscentiae
justus a conluitu interni sui fulgoris premit. Unde et carnalis ostia, dum consensus noster aperuit, adin-
bene subditur numera nos mala corruptionis pertraxit. Unde(e)jam
nunc sub mortalitatis pondere gemimus, quamvis ad

(a) In Editis, ut omnis homo in hujus : expunximus suntin Mss. et in omnib. Edit., praeterquamin Gus-
omnis horno, ad fidem omnium Mss., hisque rejectis sanv., qui non indical ubi ea invenerit.
integre perseverat sensus el pressus ad oculum ; (d) Editi addunt carnalis: hoc verbum abesl a Mss.
r lerl 'ir. Curb. Cerm. et alii3 quos con = uluimus. In I.yrano
(b) P^-ne 0'nnes M.-s., qui sumus. Corb. Germ. ha- pro rrseravit legitur res< rvavit. Magis discrepal a cae-
bet, quandiu sumus. teris unus Vindoc, in quo babetur quia concepta ad :

(c) Haec verba, ortut vero, etc, usque, quod nun- percatum hominis desideria, concupiscentia reseravil.
quam finitur, quae intra parenthesim inclusimus, de- (e) Editi eliam loco jam. Et mox ad hancproad hoc.
 ;;

661 MORALIUM LIB. IV. — IN CAP. 111 B. JOB. (362

hoc arbitrio nostro (o) veuerimus quia et judicii si

; A etiam delectatio rapuit. Post egressionem vero ex-
justitia exigit, ut quod sponte fecimus, inviti lolere- ceptus est genibus quia cum ad delectationem car-
;

mus. Sequitur : nis prodiil, nimirum culpam per consensionem spi-

CAPUT XXVII. ritus, subjectis cunctis sensibus, quasi suppositisge-

Vebs. II, 12. — Quare non in vulva mortuus sum nibus consummavit. Sed genibus exceplus, etiam
egressus ex utero non statim perii ? cur exceplus geni- uberibus consensu enim culpae addi-
est lactalus. In

bus ? cur lactatus uberibus? ctis spiritus sensibus, mulla cassae fiduciae argumenta
48. Quid intelligendum in verbis Job cum se optal subsecuta sunt, quaj natam in peccato animam, viru-
aborlivum. — Absit nos credere quod beatus Job, lento lacie nutrierunt, et ne aspera mortis supplicia
taDta spiritus scientia praeditus, tanta inlerni judicis metueret, hanc blandis excusationibus foverunt. [Vet.
attestatione laudalus, abortivum se optet interiisse. XXVIII.] Unde et primus homo post culpam audacior
Sed quia, sicut etiam per remunerationem cognosci- exstitit, dicens : Mulier, guam dedislimihi (b) sociam,
tur, intus habet testem suse fortitudinis, intus pen- ipsa dedit mihi de ligno, et comedi (Genes. m, 12).
saoda sunt ejus pondera locutionis Qui quidem per timorem semetipsum absconsurus
\?et. XXVll. liec. XXV.] 49. Peccatum quatuor fugerat; sed lamen requisitus innotuit quantum
modis seu gradibus in corde, ac lotidem in opere per- -n etiam timens lumebal. Cum enim ex peccalo praesens
ficitur. —
Quatuor quippe modis peccatum perpe pccna metuitur, et amissa Dei facies non amatur; ti-
tratur in corde, quatuor consummatur in opere. In mor ex tumore est, non ex humilitate. Superbil quip-
corde namque suggestione, deleclaUone, consensu, et
'

pe, qui peccatum, si liceat non puniri, non deserit.

defensionis audacia perpetratur. Fit enim suggestio 51. Deplorat ac deprecatur quatuor modos quibus
per adversarium, delectatio per carnem, consensus
j
'

homines peccant in opere. — Sed his, sioul dictum est,

per spiritum, defensionis audacia per elationem. quatuor modis culpa, ut in corde agitur, etiam in
Culpa enim, quae terrere mentem debuit, extollit, et opere perpetratur. Ait enim Quare non in vulva :

dejiciendo elevat, sed gravius elevando supplantat. mortuus sum? Vulva quippe peccantis, est hominis
Unde ei illam primi hominis rectitudinem antiquus culpa latens, quae occulte peccatorem concipit, et
hostis bis quatuorictibus fregit. Nam serpens suasit, reatum suum adbuc in tenebris abscondit. Egres-
E»a delectaia est, Adam consensit ;
qui etiam requi- sus e.x utero non statim perii ? A vulva de utero
situs, conflteri culpam per audaciam Hoc vero
noluit. exitur, cum
peccatorquae in occulto commiserit, haec
in humano genere quotidie agitur, quod aclum in etiam in aperto committere non erubescil. Quasi
primo parente nostri generis non ignoratur. Serpens enimaboccultationibussuaevulvaprocesserant, dequi-
suasit; quia occultus hostis mala cordibus hominum bus Propheta dicebat: Et peccatum suum quasi So-
latenter suggeril. Eva delectala est ;
quia carnalis *-*
doma prxdicaverunt, nec absconderunt (Isai. m,9)
sensus, ad verba serpentis mox se deleclationi sub- Quare exceptus genibus? Quia nimirum peccator, cum
sternit. Assensum vero Adam mulieri praepositus jam de iniquitate sua non confundilur, in iniquitate
praebuit ;
quia dum caro in delectationem rapitur, eadem eliam adminiculis pessimae consuetudinis ro-
etiaui a sua rectimdine spiritus inlirmatus inclinatur. boratur. Quasi genibus peccator fovetur ut crescat,
Et requisitus Adain conflteri noluit culpam.quia vi- dum culpa consuetudinibus flrmatur ut vigeal. Cur
delicet spiritus, quo peccando a veritate disjungitur, lactatus uberibus ? Quia dum prodire culpa in usum
eo in ruinae suae audacia nequius obduratur. Eisdem cceperit, nimirum se vel falsa spe di?inae misericor-
etiamqualuor modispeccatum consummaturinopere. diae, vel aperta miseria desperationis pascit ; ut eo
Prius namque latens culpa agitur ;
postmodum vero nequaquam adcorreptionem redeat.quo vel factorem
etiam anle oculos hominum sine 1^4 confusione suum pium sibi inordinate simulat, vel hoc quod fe-
reatus aperitur; dehinc et in consuetudinem ducitur cit, inordinate formidat. Bealus igitur vir humani

ad extremum quoque vel falsse spei seductionibus, generis lapsus aspiciat, et quibus praecipitiis mersum
vel obstinatione miserae desperationis enutritur. sit in loveam iniquitatis intendal, dicens : Quare non
50. Job deplorat hos quatuor in corde peccandi mo- in vulva morluus sum ? id est, in ipsa occulta perpe-
dos. — Hos itaque peccati modos, qui vel in corde D tratione peccati, cur a carnis vita mortilicare me
latenter fiunt, vel patenter in opere perpelrantur, nolui ? Egressus ex utero non slatim perii? id est, post-
bealus Job considerat,et humanum genus in quot quam ad apertam 125 iniquilalem exii, cur me
peccatorum gradibus sil lapsum, deplorat, dicens : tunc saltem perditum non cognovi Perisset quippe '?

Quarenonin vulvamortuus sum ; egressus ex ulero non
statim perii ? cur exceptus genibus
bus? Prima enim vulva conceplionis, fuit lingua ma-
lae suggestionis. Sed peccator in vulva moreretur, si
moriturum se homo m ipsa suggestione cognosceret.
? cur lactatus uberi-
in suo judicio, si se perditum cognovisset. Quare ex-
ceptus genibus ? id est, eliam post apertam culpam,
cur me adhuc in illa etiam consuetudo suscepit, ut
valentioremad nequitiasredderet.et pravisme usibus
sustinens foveret? Cur tactatus uberibus? id esl, post-

Qui tamen ex utero egressus est; qui postquam in quam in culp;E consuetudinem veni, cur me ad atro-
peccato eum suggerens lingua concepit, foras mox ciorem nequitiara vel taisae spei tiducia, vel lacte mi-

(a) In Corb. Germ., non venerimus. Minime proba- (b) Hunc locum Mes. Rhem., Gorb. Germ., Vin-
lur; loquitur enim hic sanctus Doctor de corruptelis doc.ea ratione hic exhibent qua jam num. 39 ob-
ad quas conseusu» noster ostium aperuit. servatum.
663 SANCTI GREOORII MAGNI C64

serae desperationisenutrivi? Cum eoim culpa iu usum A. sollicitae cogitationes vivunt. Aliquando autcm, sicut
venerit, ei jam animus etiam si appetat, debilius re- superius 1?6 dictum est, ipsa spe menlem non
sistit ;
quia quot vicibus prava; frequentationis astriu- •ntereipil, sed hanc deterior desperatio configit,
gitur, quasi tot vinculis ad mentem ligatur. [Yet. qua; dum omnem spem venia? funditus inlerimit, er-

XXIX.] Unde fit ut enervis animus, cum solvi non roris lacte animam uberius nutrit.

valet, ad quaedam se solatia falsae consolationis in- [Vet. XXX, Rec. XXVI]. 53. Job se in primo lio-

clinet quatenus venlurum judicem lantae sibi mise-

;
mine peccasse, et hujus peccati serumnas deflet. —
ricordiae spondeat, ut eos etiam quod arguendos iu- Concideret igitur sanclus vir, post primam culpam
venerit penitus non occidat. Cui rei hoc deterius ac- quanta deterius homo mala commisil postquam pa- ;

cidit, multorum similium lingua consentit,

quod ei radisum perdidit, usque ad quanta hujus exsilii pra>
cum multi etiam male gesta laudibus exaggerant rupta descendit, et dicat: Quare non vulva morluus
unde lit ul incessanter crescat culpa, favoribus nu- sum? id esl, cum serpentis BUggestio peccatorem me
trita. Curari autem vulnus negligitur, quod dignum conciperet, lunc utinam quae me mors sequeretur
praemio laudis videtur. Unde bene per Salomonem agnovissem, ne usque ad delectationem suggestio
dicitur : Fili mi, si te lactaverint peccatores, ne ac- raperet, et morli arctius ligaret. Egressus ex ulero
quiescas eis (Prov. Peccatores etenim lactant, n non statim perii? Ac si dicat Utinam ad exteriorem
i, 10). :

cum vel perpelranda mala blandimentis inferunt, ve dclcclationem exiens, quod interiore lumine priva-
perpetrata favoribus extollunt. An non lactantur, de bar agnovis9em ; et sallem in ipsa delectatione oc-
quo per Psalmistam dicitur: Quoniam laudatur pec- cumberem, ne per consensum mors acrius puniret.
calor in desideriis animx sux : et qui iniqua gerit be- Cur exceptus genibus? Ac si dicat Utinam minime :

nedicilur (a) {Psal. ix, 24)? me consensus (d) subjectispravitati sensibus excepis-
set, ne ipsa me consensio ad audaciam deterius ra-
52. Peccali quartus gradus di/ficilius corrigitur. — peret. Cur Ac si dicat Utinam
laclatus uberibus? :

Sciendum quoque est, quod trcs illi modo peccantium mala perpetrata noluis9em,
blandiri mibi saltem posl
juxta descensus sui ordincm facilius corriguntur, ne lanto me culpa? nequius astringerem, quanto me
quartus vero iste difficilius emendatur. Unde et Re- in illa rr.ollius foverem. liis itaque reprehensionum
demptor noster puellam in domo, juvenem extra suarum vocibus in parente primo se peccasse redar-
portam, in sepulcro autem Lazarum suscitat. Adhuc guit.Sedsiadaerumnamhujusexsiliinequaquamhomo
quippe in domo mortuus jacet, qui latet in peecato. peccando descenderet, dical qua perfrui quiele po-
Jam quasi extra portam educilur, cujus iniquita9 tuisset. Sequitur :

U3quead inverecundiam publicae perpelrationis ape- CAPUT XXVIII.

ritur. Sepolturae vero aggere premitur, qui in perpe- C Vers. 13. — Nunc enim
dormient silerem, et somno
tratione nequitiae eliam usu consuetudinis pressus meo requiescerem.
gravatur. Sed hos ad vitam miseratus revocat, quia 34. Prima hominis condilio, a qua peccando cecidit.
plerumque divina gratia, non solum in occultis, sed Quietum silenlium hominis innocentis. Ac hoc in —
etiam in apertis iniquitatibus morluos, et mole pravae paradiso homo posilus fuerat, ul si se ad conditoris
consuetudinis pressos, respeclus sui lumine illustrat. sui obedientiam vinculis charitatis astringeret, ad
Quartum vero mortuum Redemptor noster nuntiante cccleslem angelorum patriam quandoque sine carnis
discipulo agnoscit, nec tamen suscitat, quia valde morte transirel. Sic namque immortalis est condi-
difficile est ut is quem post usum malee consuetudi- tus, ut tamen si peccaret, et mori posset ; mor-
et sic

nis etiamadulantium linguae excipiunt, a mentis suae talis est conditug, ut gi non peccaret, etiaro non mori
morte revocetur. De quo et bene dicitur: (b) Sine po99et ; atque ex merito liberi arbitrii bealitudinem
mortuos sepelire morluos suos (Luc. ix, 60). Mortui illius regionis attingeret, in qua vel peccare, vel
enim mortuos sepeliunt, cum peccatores peccatorem mori non posset. Ubi igitur post redemptionis tem-
favoribus premunt. Quid (r) enim aliud est peccare, pus, carnis morte interposita, electi transeunt, illuc
quam occumbere et sepelire, quam abscondere?
; procul dubio parenle9 primi, in conditionis suaa
Sed quipeccantem laudibusprosequuniur, exstinctum D statu perlitissent, etiaro sine morte corporum trans-
sub verborum suorum aggere abscondunt. Krat autem ferri potuissent. Dormiens igitur sileret, et somno

et Lazarus mortuus, 9ed tamen non a mortuis sepul- suo homo requicsceret, dum ad aeternae patriaa re-
tus. Fideles quippe mulieres illum obruerant, quae quiem ductus,quasi (e)secessum quemdama clamore
et eju9 mortem vivificatori nuntiabant. Unde et pro- hoc humanae infirmilalis inveniret. Post peccatum
tinus ad lucem rediit, quia cum in peccato animus namque quasi clamans vigilal, qui contentionem car-
moritur, citius ad vitam reducitur, si super hunc nis propriae repugnans portat. Hoc quietis silentium

(o) In Ms. Colb., pcsl, benedicitur, sequitur difficile : (c) Barthol. Quid enim est aliud sepelire quam oc-
:

emendatur pecralum, quod linguis pravorum nutntur.
Quae verba,addito e»»nGussanv. in suam editionem
translulil, quamvis orationis seriem solvant, et ab
omnibus aliis Codicib. sive inanu exaratis, sive ex-
cusis exsulent.
culere? Sed qui. Aliae vet. Ed. cum M9S. Reg., pro
occulere, habent, orcumbere. In aliis Msg. omillitur,
el sepelire quam abscondere. Quod typis data sint,
Coccio debemus.
(</) Vindoc, subjectis pravitati genibus excep.

(b) In pler. MsB.,siae mortuos sepeliant mortuos suos. (e) Mss., magno consensu, secessum quoddam hic et
Melius unus Compend. el Val. Cl., sine mortuos, ut infra, cap. ol. 28, nunc c. 29, n. 58.
sepeliant mortuos suos. Ita olim legebatur in Utic.
665 MORALIUM LIB. IV. — IN GAP. III B. JOB. 666

homo conditus habuit, cumcontraj bostem suum li- A bs homo si persuasoris linguam sequi
quiesceret,

berum volunlatis arbitrium accepit. Cui quia sua noluisset. Qui bene eliam consules vocantur, quia
spiritali reipublicaj consulunt, dum nos sibi ad re-
sponte succubuil, mox de se, quod contra se per-
streperet, invenit, mox in certamine infirmilalis gnum socios jungunt. Bene consules vocantur, quia
tumultus reperil quamvis in pace silentii ab
; et dum ipsis nuntiantibus voluntatem condiloris agno-
auctore fuerat conditus, hosti tamen sponte substra- scimus, in eis procul dubio consultum ab hac angu-

tus, clamores de pugna toleravit. Ipsa enim carnis stia nosrs tribulationis invenimus.
suggestio, quasi quidam clamor est contra quielem [Vet. XXXII.]
56. Sancti ante Chrislum inferno
mentis, quam anle transgressionem homo non sen- detinebanlur, nunc sine mora twlum petunt. lieges
sit ;
quia nimirum quod de infirmitate posset tole- et consules sunt sancti prxdicalores. Sed quia beatus —
rare, non hahuit. Postquam vero se sponte hosti Job sancto aaterniiatis spiritu impletur, et fuisse,
subdidit, astrictus culpas suae vinculis, in quibusdam vel futurum esse asternitas non habet, cui nimirum,
ei etiam nolens servit, et clamores in mente patitur, nec praeterita transeunt, nec quae futura, sunt, ve-

cum caro spiritui reluctatur. An non clamores 127 niunt, qui cuncta per praesens videt, potest futuros
intrinsecus audiebat, qui pravae contra se legis verba praedicatores Ecclesiae in praesentia spiritus eontem-
tolerabat, dicens : membris meis B plari, qui postquam de corporibus transeunt, nequa-
Video aliam legem in
repugnantem legi mentis meae, et captivum me ducen- quam per morarum spatia, sicutantiqui Palres, acoe-
tem in lege peccati,qussest inmembris meis (Rom. ni, lestis patriae perceptione differun'.ur. Mox quippe ut

23)? Contempletur ergo vir sanctns in quanta cordis a carnis colligatione exeunt, in coelesti sede requie-
pace requiesceret, si serpenlU verba suscipere homo scunt, Paulo attestante, qui ait : Scimus quoniam si

noluisset, et dical : yunc enim dormiens silerem, el terrestiis domus noslra liujus habitationis dissolvatur,
somno meo requiescerem, id est, intra secretum quod xdificationem ex Deo habemus domum non ma-
mentis ad conditoriscontemplalionem secederem,
(a) nufaciam, aetemam in cozlis (II Cor. v, 1). Prius
nisi meexlrametentationumtumultibus (b) consensus autem quam Redemptor noster morte sua humani
primi culpa prodidisset. Hujus autem quietis gaudiis generis pcenam solveret, eos etiam qui ccelestis pa-
cum quibus etiam sociis perfrueretur, adjungat, trioe vias sectati sunt, post egressum carnis inferni

dicens : claustra tenuerunl 128 non ut poena quasi pec-

:

CAPUT XXIX [Vet. XXXI, Rec. XXVII]. calores plecleret, sed ut eos in locis remotioribus
Vehs. 14. — Cum regibus et consulibus terrse. quiescentes, quia necdum inlercessio Mediatoris ad-
55. Angelici gaudii socius fuisset. Qui angeli sint venerat, ab ingressu regni realus primae culpae pro-
reges et consules. — Ex rebus insensibilibus diseimus , biberet. Unde juxta ejusdem Redemptoris nostri
quid de sensibilibus atque intelligibilibus sentiamus. lestimonium, divos qui apud inferos torquetur, in
Terra namque aere fecundatur, aer autem ex coeli sinu Abrahte requiescere Lazirum contemplatur
qualitute disponitur. Sic jumentis
homines. homini- >
Lhc. xvi, 19). Qui profecto si adhuc in imis non es-
bus angeli, archangeli vero angelis prxsunt. Nam sent, hos ille in tormentis positus non videret. Unde
quod junentis homines praesint, et usu cernimus, et isdem Redemptor noster pro nostrae culpaedebito
et verbis Psalmistae docemur, qui ait Omnia subje- : occumbens, inferna penetral; utsuos, qui eiinhasse-
cisti sub pedibus ejus, oves et boves universas, insuper rant, ad ccelestia reducat. Sed quo nunc homo re-
et pecora campi (Psal. Quia vero angeli ho- vm, 8). demptos ascendit, illuc profecto si peccare noluisset,
minibus prasint, per prophetam lestalur angelus, etiam sine redemptione pertingeret. Consideret ergo
dicens Princeps regni Persarum reslitit mihi (Dan.
: vir sanctus quia si non peccasset, illuc etiam non
x, 13). Quod vero angeli a superiorum angelorum redemptus ascenderet, ad quod prajdicatores sanctos
potestatibus dispensentur, Zacharias perbibet pro- post redemptionem necesse est cum magno labore
pheta, qui ait Ecce angelus, qui loquebatur in me,
: pervenire. Et cum quibusjam nunc quiesceret, in-
egrediebatur; et angclus alius egrediebatur in occur- sinuet, dicens : Cum regibus et consulibus lerrx
sum ejus, el dixit ad eum : Curre, loquere ad puerum [Vet. XXXII\. Reges quippe sunt sancti praadicato-
istum, dicens : Absque m habitabilur Jerusalem v res Ecclesiae, qui et commissos sibi recte disponere,
(Zach. ii, 3). Si enimsanctorum
in ipsis officiis et sua bene regere corpora sciunt; qui dum deside-
spirituum nequaquam potestates summa; minimas riorum in se motus temperant, super subjectis cogi-
disponerent, nullo modo hoc, quod homini diceret, tationibus lege virtulis regnant. Qui bene etiam terrae
angelus (c) ab angelo cognovisset. Quia igitur cuncto- consules vocantur. Regesenim sunt, quia sibimetipsis
rum conditor omnia per semetipsum tenet, et tamen praesident ; terraa autem consules, quia exstinctis
ad distinguendum pulchr;euniversitatisordinem, alia peccatoribus vitas consultum praebent. Reges sunt,
aliis dispensantibus regit, nonimmerito reges, ange- quia semetipsos regere sciunt ; terra sunt consules,
lorum spiritus accipiinus, qui quo auctori omnium quia terrenas mentes per eshortalionis suae consi-
familiarius seryiunt, eo subjecta potius regunt. Cum lium ad coelestia pertrahunt. An terrae consul non
regibus ergo dormiret, quia nimirum jam cum ange- erat, qui dicebat : De virginibus autem prxceplum

(a) 1 Remig., cum uno Reg., a conditoris contempla- (c) In Mss. Norm. et nonnullis, angeius angelo nun-
iione non secederem. tiaret.
(b) Sic Mss. Editi vero, consensus primse culpx.
667 SANCTI GREGORII MAGNI 668
Domini non habeo, consilium autem do (I Cor. vn, A. Honorum sublimium infulas appetit, exaltari suc-
25) ? Et iterum : Beatior erit, si sic permanserit, se- cessibus exquirit, totumque quod esse desiderat, sibi
cundum meum consilium (Ibid., 40). Bene autem sub- apud semetipsum in cogitationibus depingil : jam
ditur : quasi tribunali praisidet, j«m sibi parere obsequia
subjectorum videl, jam caeteris eminet, jam aliis
CAPUT XXX [Rec. XXYIII).
mala irrogat, aliis quia irrogavennt
recompensat.
Ibid. — Qui sedi/icant sibi solitudines.
Jam apud semetipsum stipatus cuneis ad publicum
57. Turbatn tumultuantem in se gestant. Lururix procedit, jam quibus obsequiis fulciatur conspicit
dedilus, iracundus, avarus, superbus, curis sxculari- qui tamen haec cogitans (6) snlus repit j
jam alia con-
bus deserviens. Omnes enim, qui vel illicita appe- culcat, alia sublevat ; jam de conculcatis salisfacit
tunt, vel in boc mundo videri aliquid volunt, densis odiis, jam de sublevatis recipit favores. Qui igitur
cogitationum tumultibus in corde comprimuntur ;
totphantasmata cordi imprimit,quid iste aliud quam
dumque desideriorum turbas intra se excitanl, pro- somnium vigilans videt? Quia ergo tot rerum causas
mentem pede miserae frequentationis oalcant.
stratam nimirum intrinsecus natas ex de- quas fingit tolerat,

Alius namquejurise luxuriae jam illicita refugit, sed

subdidit, alque ante sideriis turbas portat. Alius

menlis oculos schemata turpium perpetrationum fin- g tamen bonis mundi carere pertimescit concessa :

git et cum effectus non tribuitur operis, hoc cre-

:
tenereappetit, viden inter homines minor erubescil,
brius agitar intenlione cogitationis. Voluptatis per- et curat summopere ne inops iu domo sil, ne despe-

fectio quaerilur, et concussus enerviter animus, hinc ctus in publico. Exquiril quid sibi sufliciat, quid
inde et sollicitus etcaecatus, occasionem nequissimae necessitas subjectorum petat ; atque ut sufficienter
expletionis rimatur. Mens itaque heec quasi quemdam jura patronatus subditis expleat, patronos quaerit
populum patitur.quae insolenti cogitationum tumultu quibus ipse famuletur; sed his dum familiariter jun-
vestatur. Alius irae se dominio stravit ; et quid in gitur,eorum procul dubio causis implicatur, quibus
corde, nisi jurgia, etiam quae desunt peragit ? Hic saape consentit in illicitis, et mala quae propter se-
saepe praesenles non videt, absentibus contradicit, metipsum non appetit, committit propter alia quae
intra semelipsutn contumelias profert et recipit, re- non derelinquit. Nam saspe dum honorem suum in
ceptis autem durius respondet ; et cuin qui obviet hoc mundo imminui trepidat, ea apud majores per-
nullus adsit, magnis clamoribus rixas in corde com- sonas approbat, quae jam per proprium judicium
ponit. Turbam itaque hicintus sustinet, quem pondus damnat. Is dum sollicite cogitai, quid patronis de-
vehemeos inflammatae cogitationis premit. Alius juri beat, quid subjectis; quid sibi augeat, (c) quid affe-
se avaritiaj tradidit, et fastidiens propria, aliena con- ctibus prosit, quasi lanta frequentia turbarum pre-
cupiscit. Hic plerumque concupita adipisci non va- mitur, quanta curarum importunilate laceratur.
lens,diem quidem in otium, noctem vero in cogita- [Vet. XXXIV.] 58. Sole secum sunt qui vitia sube-
tionem versat torpet ab utili opere, quia fatigatur
: gerunt. — Atcontra sanctiviri,quia nihil hujusmund;
illicita cogitatione ; consilia multiplicat, et sinum appetunt, nullis procul dubio in corde tumultibus
mentiscogitationum(a)inventionibuslatius expandit premuntur omnes quippe inordinaios desideriorum
;

pervenire ad concupita satagit, atque ad obtinenda molus a cubili cordis, manu sanclae considerationis
haec quosdam secretissimos causarum meatus quae- ejiciunt, et quia transitoria cuncta despiciunt, exhis
rit. Qui mox ut in causa aliquid subtile invenisse se nascentes cogitationum insolentias non patiuntur.
aeslimat, jam se obtinuisse quod concupierat, 129 Solam namque aeternam patriam appetunt et quia ;

exsultat : jam quid etiam adeptae rei adjungat, exco- nulla hujus mundi diligunt, magna raentis tranquilli-
gitat, atque ul in meliori statu debeat excoli, per- tale perfruuntur. Unde et recte dicitur Qui sedificant :

tractat. Quam quia jam quasi possidet, et quasi ad sibi quippe aedificare, est a
solitudines. Solitudines
meliorem speciem adducit, mox insidias invidentium secreto cordis terrenorum desideriorum tumultus
considerat, et quid contra se jurgii moveatur, pen- expellere, 1 30 et una intentione aeternae patriae in
sat : exquirit cum rem nullam amorem intimae quietis anhelare. An non cunclos a
quid respondeat, et
teneat, jam in defensione rei quam appetit, vacuus D se cogitationum tumultus expulerat, qui dioebat :

liligator elaborat. Quamvis ergo nihil de concupila Vnam pelii a Domino, hanc requiram, ut inhabitem
re ceperit, habet taraen in corde jam fructum con- in domo Domini (d)(Psal.xxvi,b)1 A frequentiaquippe
cupiscentiae, laborem rixae. Gravi itaque populo terrenorumdesideriorumfugerat,(e)admagnamvideli-
premitur, qui instigantis avaritiae tumultu vastatur. cet solitudinem semetipsum, ubi eo lutius nihil extra-
Alius se tyrannidi superbiae subjecit; et cor mise- neum conspiceret, quo incompetens nihil amaret. A
rum, dum contra homines erigit, vitio substernit tumultu rerum (f) temporalium magnum quemdam
(a) Unus eRemig. et Norm., quos sequunlur Bar- (e) In Vulgatis, et ad magnam videlicet solitudinem
thol, et aliae vetust. Editiones, immensilatibus. semetipsum contulerat ; quo depravatur sensus sancti
(fcj ItaCorb. Germ., Rhpm., Remig. Alii habenl Gregorii non aliam nobis soiitudinem ostendeoiis
solus repelit, aul recipit. Praetulimus priorem lect., quam nosmetipjos, non alium secessum quam men-
qu* nobiliorem sensum exhibel. Secunda lamen tem quietam, ut paulo post legitur.
sensu non caret. (/) Edit., corporatium. AtMss., temporatium; ibid.,
(c) In quibusdam Mss., efjeclibus. magnum quoddam secessum, legilur in Mss., pro
(d)Subjiciunt hic Ed., omnib. dieb. vitxmex; quod magnum quemdam ; vide quae diximus supra, n. 54.
abest a melioribus Mss.
 ;

669 MORALIUM LIB. IV. — IX CAP. III B. JOB. 610

secesBum (a) petierat quietam mentem, in qua tanto \ abscondat, dicens : A facie manus tux solus sedebam,
purius Deum cernerel, quanto hunc cum se solo so- quoniam comminatione replesli me. Ac si aperte di-
lum inveniret. cat : Dum considero quid jam per judicii experi-
59. Et vere consules sunt, quia consutere aliis non mentum a tumultu desideriorum tempora-
patior,
desislunt. — Bene autem hi, qui sibi solitudines con- lium trepidus mentis secessum peto, quia et adhuc
struunt, etiam consules vocantur, quia sic in se soli- acrius illa quae minaris, aeterna supplicia formido.
tudinem mentis aedificant, ut tamen in quo praevalent, Bene ergo de regibus atque consulibus diciiur Qui :

aliis per charilatem consulere minime desistant. xdificanl sibi solitudines. Quia ii qui et se bene re-
Hunc ergo. quem modo praetulimus consulem, paulo gere, et consulere aliis sciunt, quoniam praesentari
subtilius perpendamus, quomodo ad praebenda vitae •nterim illi intimae quieti non possuut, hanc apud
subliiiHoris exempla, subjectis populorum cuneis.vir- semetipsos per studium tranquillae mentis imitantur.
tutum calculos spargat. Ecce ad insinuandam retribu- Sequitur :

tionem boni pro malo, de semetipso fateiur.dicens :Si CAPUT XXXI.

reddidi retribuentibus mihi mala, decidam merito ab Vers. 15. — Cum principibus, qui possident aurum>
inimicis meis inanis(Ps. vn, 5). Ad dilectionem condi- et replenl domos suas argento.
excilandam insinuat, dicens Mihi autem ad-
loris : i 61. Principes sunt rectores Ecclesix, aurum sapien-
hxrere Deo bonum est (Psal. lxxii, 28). Ad formam tia, argentum verbum Dei. — Quos alios principes,
sanctae humililatis imprimendam, secreta cordis nisi sanctae Ecclesiae rectores vocat, quos indesinenter
sui indicat, dicens : Dumine, non est exatlatum cor in loco prsedicatorum praecedentium divina dispensa-
meum, neque elati sunt uculi mei (Psal. cxxx, 1). Ad tio subrogat? De quibus eidem Ecclesiae Psalmista
imitandam zeli rectitudinem exemplo suo nos exci- ait : Pro patribus tuis nali sunt tibi filii : constitues
lai, dicens : (b) Nonne qui te oderunt, Deus, oderam eos principe.s super omnem terram (Psal. xliv, 17).
eos, et \uper inimicos tuos tabescebam? Perfeclo odio Quid vero aurum, nisi sapienliam appellat? de qua
oderam iltos, inimici facti sunt mihi iPsal. cxxxvm, per Salomonem dicitur Thesaurus desiderabilis re-
:

22).Ad aeternae nobis patriae dcsiderium succenden- quiescit in ore sapientis (Prov. xxi, 20). Aurum nempe
dum, vitae praesentis longitudinem deploral, dicens : sapientiam vidit, quam thesaurum vocavit. Quae et
Heu (c) mihi! quod incolalus meus prolongatus est recte auri appellatione signatur; quia sicut auro
(Psal. cxix, 5). Largitate nimirum (d) consulatus emi- temporalia, ita sapientia bona aeterna mercantur.
cuit, qui exemplo conversationis propriae, tot nobis Si aurum sapientia non esset, nequaquam Laodiceae
virtutum calculos spargit. Ecclesiae ab angelo diceretur : Suadeo tibi emere a
Vet. .V.V.VV.J 60. Sed (e) iste consul an sibi etiam C me aurum ignitum (Apoc. m, 18). Aurum quippe
soliludinem aedificet, narret. Ait enim Ecce elon-
: emimus, cum accepturi sapientiam, prius obedien-
gavi fugiens, et mansi in solitudine (Psal. liv, 8). Fu- tiam praebemus. Ad quem videlicet nos cootractum
giens elongat, quia a lurba desideriorum tempora- bene (g) quidam sapiens excitat, dicens : Concupisti
lium in alta Dei contemplatione se sublevat. Manet sapientiam? Serva mandata, Dominus (h) prsebebitet
vero in solitudine, quia perseverat in remota mentis illam tibi (Eccli. i, 33). Quid autem per domos, nisi
intentione. De qua bene solitudine Doinino Jeremias conscientiae designantur? Unde sanato cuidam dici-
ait : .4 facie manus lux solus sedebam, quoniam com- tur Vade in domum tuam (Matth. ix, 6). Ac si
:

minatione replesti me (Jerem. xv, 17). Facies quippe aperte audiat : Post exterius miraculum ad conscien-
manus Dei, est illa percussio justi judicii, qua super- tiam revertere, et qualem te intrinsecus Deo debeas
bientem hominem a paradiso repulit, et in hac cse- exhibere, perpende. Quid eliam per argentum, nisi
Comminatio vero
citate (f) praesentis exsilii exclusil. eloquia divina figurantur?de quibus per Psalmistara
ejus, est terror adbuc supplicii sequenlis. Post fa- dicitur Eloquia Domini, eloquia casta, argentum :

ciem igitur manus adhuc nos minae terrificant, quia igne examinatum (Psal. xi, 7). Eloquium Domini
per experimentum judicii jam nos et pcena prsesenlis argentum igne examinatum dicitur, quia sermo Dei
exsilii perculit, el si peccare non desistimus, aeternis Q si in corde figitur, tribulationibus probatur.

adhuc suppliciis addicit. Consideret ergo vir sanctus, [Yet. XXXVI.] 62. Si Adam non peccasset, soli
projectus huc, unde homo ceciderit, atque hunc post nascerentur, qui nunc salvandi sunt. Vir igiiur san- —
istapeccantem, quo adhuc juslitia judicantis rapit ctus spirilu aeternitatis plenus, quaeque futura sunt
et canctas a se desideriorum temporalium turbas colligat; et quos longe posL ventura saecula gigne-
ejiciat, seque in magna mentis 131 solitudine rent, laxato mentis sinu comprehendat; et magna

(a) 2 Rhem. et unus Remig., quietam scilicet men- aliis consulens, quomodo sibi. Occasionem errori for-
tem. Alii, quietem menlis Reg., inquietam mentem. sitan praebuit Ms. Reg., in quo habetur Sed : iste
(b) Ed., nonne qui oderunt te. Domine, oderam? consulens.
(c) Vindoc, Compend., S. Albin., etc, heu me (f) Rbem., Remig., uno excepto, Norm., Reg.,
quod. Germ., Compend., Longip., S. Albin., Turon., Val.
(d) Vet. Ed. eum antiq. Rbem. et Germ., consola- Cl., ita habeut, non inclusil, ut in vet. Ed. et aliis
tus; ne<iue vero infrequens est librariis o pro « de- deinceps.
pingere. (g) In Ed. Paris. 1495, Basil. 1514, et Guss., qui-
(e)Sic restituimusad fidemomnium pene Mss.,cum dem sapiens, pro quidem sap.
in vet. Ed. et in aliis deinceps legeretur : Sed iste (h) Mas. Corb. Germ, et Reg., prxbet%
671 SANCTI GREGORII MAGNI 672
admirationeeonsideretcum quibus eleclis sine labore A humiliter fugil, clementer edomuit ; qui prole qui-
in sternilate quiesceret, si per appetitum superbia; dem fecundus exslitit, sed tamen spiritus ubertate
nemo peccassei, et dicat Xunc enim dormiens sile-
: fecundior, eamdcm prolem sub prophetiae suae vincu-
rem, et somno meo requiescerem cum regibus ci consu- lis astrinxit (Genes. xxxm, 4). Bene autem aborti-
libus teme qui xdificant sibi solitudines, aut cum prin- vum hoc absconditum dicitur, quia a mundi primor-
cipibus qui possidcnt aurum, el replenl domos suas diis, dum quosdam paucos Moyse scribente cogno-

argento. Quia enim si parentem primum nulla pec- scimus,pars nobis maxima humanigenerisoccultalur.
cati putrodo corrumperet, nequaquam ex se filios Neque enim lot justos solummodo usque ad acceplam
gebennoe generaret; sed hi qui nunc per redem- legem exstitisse credendum esl, quot Moyses brevis-
plionem salvandi sunt, soli ali illo electi nascerentur, sima descriptione perslrinxit. Quia ergo a mundi
eosdem electos aspicial. atque cum eis quomodo primordio edita multitudo bonorum,ex magna parte
quiescere potuisset intendul. Videat sanctos aposto- notitise nostrae subtrahitur, abortivurn boc abscondi-
I09 sic susceptam Ecclesiam regere, ut ei proadiea- tum vocatur. Quod et non subslilisse dicitur, quia,
tionisverbo non desinant consultum prabere, eosque enumeratis paucis, eorum frequentia nullo apud nos
reges et consules appellet. Videat post hos in eorum memoriae scripto retinetur.
loco rectores cxsurgere, 132 qui etsapienler vivendo n [Vet. XXXVII.] 64. Concepti sunt, sed lucem non
aurum possi deant, et aliis recta praedicando, argento viderunt, qui post legem ante Christum nati. Recte —
sacrae locutionis enitescanl, eosque principes repletis vero additur Vel qui concepti non viderunt lucem.
:

conscientiarum domibus auro et argento divites me- Ili namque, qui posl acceptam legem in hoc mundo
morel. Sed, quia aliquando prophetico spiritui nequa- nali sunt, auctori suo ejusdem legis sunt admonitione
quam sulficit ut ventura praevideat, nisi cordi pro- tamen concepti lucem minime viderunt,
concepti. Sed
phetantis etiam praalerita et antiqua repraesenlet, quia ad adventum incarnalionis Dominicae, quamvis
sanclus vir infra supraque oculos aperit, et non so- hanc fideliler crederent, pervenire nequiverunt. In-
lum ventura conspicit, sed etiam transacta ad mc- carnatus quippe Dominus dicit Ego sum lux mundi
:

moriam reducit. Nam prolinus adjungit : (Joan. viii, 12). Atque ipsa Lux ait Mulli prophetx :

CAPUT XXXII [Rec. XXIX].

et justi desideraverunt videre qux videtis, et non vi-
derunt (Matlh. xni, 17). Concepti igitur non viderunt
Vers. 16. — Aut sicut aborlivum absconditum non
lucem, quia ad spem venturi Mediatoris apertis pro-
subsisterem : vel gui concepti non viderent luccm.
phetarum vocibus excitati, nequaquam potuerunt
63. Sancti, ante redemptionis tempus orti, sunt velut cernere ejus incarnationem. 133 In his itaque con-
aborlivi. quam quos memorat
Plures fuerunt Moijses. n ceptus interior formam fidei edidit, sed hanc usque
Abortivum, quia ante plenum tempus oritur ad apertam visionem divinae praesentia? non perduxit,
exstinctum protinus occultatur. Quos ergo sanclus quia prius hos a mundo mors interveniens rapuit,
vir aliosabortivos vocat, cum quibus se quiescere quam manifesla mundum Veritas (c) illustravit.

potuisse considerat, nisi electos quosque, qui ab ipso [Vel. XXXVIII.] 65. Job prxlerila cernens et fu-
mundi primordio anle redemptionis tempus exorti tura, ad seterna anhelat. — Vir igitur sanctus spiritu
sunt, et tamen huic roundo semetipsos mortificare aeternitatis plenus, manu cordis cuncta labentia ad
curaverunt? Qui conscriptae legis tabulas non haben- memoria.m astringit ; et quia angusta est omnis
tes, quasi ab utero mortui sunl, quia auctorem
(«) creatura creatori, per eumdem spiritum, qui (d) nihil

suum naturali lege timuerunt et cum venturum Me- ; juxta se aliud, nisi semper esse habet, hoc
in se vel

diatorem crederent, studuerunt summopere, morti- quod erit, hoc quod praeteriit, conspicit ac infra ;

ficandis voluptatibus, etiam quae scripto non acce- supraque mentis oculum lendit, et venientia veluti
perant prascepta servare. Tempus itaque illud, quod transacta considerans, ad aeternum esse medullitus
juxta mundi initium mortuos huic saeculo palres no- inardescit, dicens Nunc enim dormiens silercm.
:

stros protulit, quasi abortivi uterus fuil. Ibi namque Nitnc enim praesentis est temporis. Et quid esl stan«
Abel, qui occidenti se fratri restilisse non legitur D tem semper in prasenti quietem quaerere, nisi ad
(Genes. iv, 8, 24). Ibi Enoch, qui lalem se exhibuil, illud, cui nihil venit, nihil praterit, gaudium aeterni-

ut ambulaturus cum Domino transferretur (Genes. v, tatis anhelare? Quod nimirum Veritas semper esse

22, 2'i). Ibi Noe, qui per hoc quod divino cxamini suum,ut nobis,utcunque infunderet.Moyse mediante
placuit,(6) in mundo mundo superstes fuil (Genes. vn, insinuat, dicens Ego sum qui sum. Et diccs filiis
:

23). Ibi Abrabam, qui dum peregrinus est in saeculo, Israel : Qui est, misil mc ad vos (Exod. iii, 14). Sed
factus est amicus Deo (Genes. xn, 1). Ibi Isaac, qui ecce, quia labentia conspicit, quia semper praesens
caligantibus carnis oculis, per aetatem quidem pra- gaudium quaerit, quia venturae lucis memorat, quia
sentia non vidit, sed per virtutem prophelici spiri- electorum ejus ordines enumerans pensat ipsam :

tus in luturis eliam saeculis magna videndi luce ra- jam nobis apertius quietem hujus lucis insinuet, et
diavit (Genes. xxvn, 1). Ibi Jacob, qui iram fratris quid apud illam quolidie de pravorum conversa-
(a) Sic Mss. Corb. Germ., Rhem., Remig., Vindoc, (c) Rhem. et Remig., mundo illustravit.
etc, ubi Editi habent In utero. Sic Mss. Corb. Germ.
(d) Hbem. Remig. , , , Com-
(b) Germ. et nonnulli al., immundo mundo. Corb. pend., Vindoc, Edilis habentibus nihil exse; et mox,
Germ., Reg., Colb., in mundum (boc esl fortasse in omne quod erit, pro hoc quod erit.
mundi restaurationem) mundo supersles.
673 MORALIUM LIB. IV. — 1N CAP. III B. JOB. 674
fione (a) agitar, verbis manifestioribus demonstret. A piscentia, quam non mox etiam proprius sequitur
Sequilur :
defectus. Qui enim ad appetenda aeternitatis atria
CAPUT XXXIII [Vct. XXXIX, Rec.XXX]. accenditur, dignum profecto est ut ab hoc tempora-
Vers. 17. — Ibi impii cessavermt a tumultu, et ibi lilatis amore lassetur, ut lanto frigescat ab studio
requieverunt fessi robore. saeculi, quanto surgil ardentiorinamorem Dei. Quem
66. Impii Incarnatioyds beneficio a gravi labore scilicet si perfecte arripit, mundum etiam plene dere-

erepti. —
Paulo ante jam diximus quia corda peccan- linquit et eo funditus temporalibus moritur, quod ad
;

tium per hoc quod strepitus desideriorum possidet, supernam vitam allius afflatu aeternitatis animatur.
gravis cogitationum instigantium tumultus premit. An non robore suo fessam se invenerat, qua»diceb;it :

Sed in hac luce, quam concepti miniine viderunt, a Anima mea liquefacta esl, ul (c) locutus est (Cant. v, fi) ?
tumultu suo impii cessare perhibentur, quia nimirum Quia nimirum mens dum occultae iocutionis aspira-
Mediatoris adventum, quem patres in lege positi diu tione tangitur, a statu suae forlitudinis infirmata, ipso
praestolati sunt, ad vitae suaerequiem populi pentiles quo absorbetur desiderio liquatur et inde se apud ;

invenerunt, Paulo atteslante, qui ait Quod quxrebat : semetipsam fessam invenit, unde ultra se esse con-
hrael, hoc non est consecutus, eleclio aittem consecuta spicit fortitudinem, quam conscendit. Hincprophela,
est (Rom. xi, 7). In hac itaque luce impii a tumultu j, cum visionem Dei se conspexisse diceret, adjungit,
cessant, dum perversorum mentes, veritate cognita, Elangui et srgrotavi per dies plurimos (Dan. vm, 27),
laboriosa mundi desideria fugiunt, et tranquillitati quia cum ad virtutem Dei mens stringilur, a fortitu-
intimi amoris acquiescunt. An non ad cessationem dine propria caro lassatur. [Vet. XL.] Hinc Jacob,
vocat Lux ipsa, quae ait : Yenite acl me omnes qui qui angelum tenuit, uno mox pede claudiravit
laboratis et onerati estis, et erjo vos reficiam : lollite (Genes. xxxn, quia qui vero amore sublimia
25),
jugum meum super vos, et discitea me, quia miiis sum respicit, jam in hunc mundum duplicibus incedere
et kumilis corde, el invenietis requiem animabus ves- desideriis nescit. Uno enim pede innititur, qui solo
tris ; jugum enimmeum suave est, et onus meum leve Dei amore roboratur ; et necesse est ut alius marceal,
esl(Math. xi, 28, 29,30) ? Quid enim grave mentis quia, mentis virtute crescente, oportel procul dubio
nostrae cervicibusimponit.qui vitariomne desiderium ut carnis fortitudo torpescat. Bealus igitur Job alta
quod perturbat Quidgrave subjectis jubet,
praecipil ? fidelium cordarespiciat,atqueperpendatquemsinum
qui declinari laboriosamundi hujus itinera admonet? intimae quietis inveniunt, dum a viribus propriis in
Attestante aulem Paulo apostolo, Christus pro impiis Deum proficiendo lassanlur, et dicat : lbi requieve-
morlttus est (Rom. v, 6). Sed idcirco dignat est pro runt fessi robore. Ac si aperte insinuel, dicens : Illic
"-
impiis ipsa Lux occumbere, ne impii in lenebrarum requies lucis remunerat, quos hic interius recreans
suarum tumultu remanerenl. Contempletur ergo vir provectus fatigat. Nec movere debet quod luccm no-

sanctus quod Luxperincarnationissusmysterium ex minans, nequaquam subdidit In hac, sed Ibi. Quam :

gravi tabore impios eripil, dum ab eorum cordibus enim continere electos conspicit, quasi locum no-
desideria pravitatis tergit ; contempletur quod con- strum hanc esse deprehendit. Unde Psalmis'a cum
versi quique quietem, quam percipere in aeternitate incommutabilitatem aeternitatis aspicerel, dicens :
desiderant, hic jam per tranquillitatem mentis de- Tu autem idem ipse es, el anni tui non deficient
gustant, et dicat : 76; impii cessaverunt a tumultu, et (Psal. ai, 28),hunc electorum locum esse denunliat,
ibi requieverunt fe>si robore. subdens servorum tuorum inhabilabunt ibidbid.,
: Filii
134 67. Quo plus in amore Dei roboramur, eo 20). Deus enim, qui sine situ omnia continet, nobis
magis deficimus a propria virlute. Lux seterna locus ad se venientibus locus non localis manet. Quem
noster. — Omnes enim qui in hoc mundo fortes locum dum pertingimus, etiam ipsa in hac vita
sunt, robore quasi forles sunl, non robore defessi. mentis nostrae tranquillitas, quanta fuerit perturbatio
Qui vero in auctoris sui amore roborantur, quo magis videmus quia etsi jam justi in pravorum compara-
;

in concupita Dei fortitudine convalescunt, eo a pro- lione quieti sunt,inaesiimatione tamenquietis intima
pria virtute deficiunt ; etquo robuslius aeteraa appe- JJ omni modo quieti non sunt. Unde el bene sub-
tunl, eo a temporalibus salubri defectionelassantur. ditur :

Hinc Psalmista amoris sui robore fessus dicebat : CAPUT XXXIV.

Defecit (b) in salutari tuo anima mea (Psal. cxvm, 81). Vers. 18. — Et quondam vincli parV r sine
In salutare enim Dei proficiendo defecerat, quia molestia.
ajternitalis lucem desiderans, a carnis jam fiducia 68. Vincula dura quibus hic ligantur etiam jusli.
fractus anhelabat. Hinc rursum dicit : Concupivit, el — Justos enim quamvis nullus desideriorum carna-
de/ecit anima mea in atria Domini (Psal. lxxxiii, 3;. lium tumultus possideat, duris tamen vinculis eos in
Qui nimirum cumdiceret, Concupivit, recte subdidit, hac vita positos suae molestia corruptionis 135
Et defecit : quia valde minor est divinitatis concu- ligat. Scriptum quippe est : Corpus quod corrumpitur,

Gorb. Germ. et aliqui alii, de pravorum conver-

(o) Ed. Basil. In aliis, defecit in salutare tuum.
sione. Lectionem banc utpote sequcntibus consonam (c) Editi, ut dilectus locul us cst. Abest ddectus aMss.
anleponeremus, nisi Mss. melioris not;e multitudo Corb. Germ., Reg., Colb., antequam secundam
praeponderaret. manum pateretur.
(b) Ita Corb. Germ. et alii vetust. Mss. et antiqua
 675 SANCTI GREGORIl MAGNI 676
aggravat animam, el deprimit terrena inhabitatio sen- A exuimur, quasi ab his quibus nunc astringimur,
tum mulla cogilantem Eo itaque ipso
(Sap. ix, 13). molesiia vi D culis relaxamur. Prassentari namque
quo adbuc mortales sunt, corrumptionis suae pondere jam Deo cupimus, sed adhuc mortalis corpuris obli-
gravanlur, et astricti molestia vincti sunt, quia in illa gatione prappedimur. Jure ergo vincti dicimur, quia
adhuc libertate vitae incorruptibilis non exsurgunt. adhucincessum 136 nostri desiderii ad Oeum libe-
Aliud namque de mente, aliuii de corpore tolerant,
rum non habemus. Unde benePaulus aelerna deside-
rans, sed tamen adbuc corruptionis sarcinam
et cooira semelipsos quotidie in interno cerlamine suas
desudant. Annon duro molestiae vinculo ligantur, portans, vinctus clamat : Cupio dissolvi et esie cum
quorum nimirum mens sine labore in ignorantiasol- Christo (Phil. i, 23). Dissolvi enim non quasreret,
vitur, et non nisi cum siudio laboris eruditur ? nisi se procul dubio vinctum videret, Hsc autem
(a) Coacta erigitur, libens jacet.ab infimis vix levatur, vincula, quia certissime rumpenda in resurrectione

et tamen elevata prolinus labitur. Semetipsara labo- conspexerat, jam quasi rupta gaudebat Prophela,
riose vincendo, superna conspicit ; sed reverberala, cum diceret Dirupisti vinculu mea, tibi sacrificabo
:

lumen, quod se irradiaveral, refugil. Annon duro hostiam iaudis (Psal. cxv, 7).
moleslia? vinculo ligantur, quos cum accensus spi- B Epilogus. Contempletur itaque vir sanctus, quod —
ritusad sinumpacis intimaepleno desideriopertrahat, conversos peccatores lux interna recipiat, et dicat :
fervente certamine caro perturbat ? Quae, etsi jam Ibi impii cessaverunt a tumultu. Contempletur, quod

ante faciein velut ex adverso acie erecta non obviat, sancli viri desiderii exercitatione fctigati, allius in
adhuc tamen amenlis dorso quasi captiva submur- illo intimo sinu requiescaut, et dicat El ibirequieve- :

murat et (b) quamvis timendo, sed tamen turpi stre-

:
runt fessi robore. Contempletur, quod cunctis simul
pitu in corde speciem pulcbrae quietis foedat. Electi corruptionis suae vinculis absoluti, ad illa liberlatis
igitur etsi valenter omnia superant, cum securitatem gaudia incorrupta perveniant, et dicat : Et quondam
pacis internae desiderant. pravis eis est molestia, vincti parilersine molestia. Bene autem dicitur, Quon-
adhuc babere quod vincant. (c) Qui his exceptis, ea dam vincti ; quia dum illa semper praesens laetitia

etiam vincula sustinent, quae gravis exterius neces- cernitur, omne quod eritet deQuit, quasi prseteritum
sitas astringit. Esurire quippe, silire, lassescere, vin- jam videtur. Dum enim rerum finis attenditur, omne
cula corruptionis sunt : quae scilicet solvi nequeunt, quod praeterit, quasi jam fuisse pensatur. Sed omnes
nisi cum
in illam immortalitatis gloriam nostra mor- hi quos illuc quies inlerna suscipiet, (d) hic interim

talitas permuiatur [Vct. XLI.] Replemus etenim quid egerint, narret. Sequitur :

refectionibus corpus, ne extenuatum deficiat exte- r

CAPUT XXXV [Hec. XXXI].
;

nuamus abstinentia, ne nos repletum premat. Vege-

tamus hoc motibus, ne situ immobililatis inlereat Ibid. —
Non exaudierunl vocem exacloris.
sed citius hoc collocando sistimus, ne ipsa sua Tege- 69. Diabolus exactor. Pion exauditur, cum tenlanti
tatione succumbat. Adjumentis hoc vestium tegimus, resistitur. —
Quis alius debetnomine exactoris intel-
ne frigus interimat.et quaesita adjumenta projicimus, ligi, nisi importunus ille persuasor, quihumano ge-

ne calor exurat. Tot igitur diversitatibus occurrenles neri semel nummum deceptionis contulit, el (e) ab hoc
quid agimus, nisi corruptibilitati servimus, ut saltem quotidie expetere mortis debitum non desistit ? Qui
multiplicitas impensi obsequii corpus susiineat, quod in paradiso homini (f) peccati pecuniam commodavit;
anxietas infirmae mutabiliiatisgravat? Undebeneper sed iniquitate crescenle, hanc quotidie cum usuris
Paulum dicitur Vanitati enim creatura subjecta est
: exigit. De hoc exactore in Evangelio Veritas dicit,
non volens, sed propter eum qui subjecit in spe : quii et Et judex tradel te exaclori (Luc. xn, 58 ). Hujus igitur
ipsa creatura liberabitur a servitute corruptionis, in suggestionis. Au-
exactoris vox est tentatio miserae
libertatem glorix filiorum Dei (Hom. vm, 20). Vani- dimus autemvocem exactoris, cum ejus tentalione
tati quippe crealura non volens subdiiur, quia homo, pulsamur sednon exaudimus,sipulsanti resistimus.
;

qui ingenitae constantiae statum volens deseruit, [) Audit enim, qui tentationem sentit ; exaudit veroqui
pressus justas moralitatis pondere, nolens mutabili- tentationi consenlit. Dicatur itaque de justis : Non
tatis suae corruptioni eervit. Sed creatura haec lunc exaudierunt vocem exactoris, quoniam suggestionem
a servitute corruptionis eripitur, cum ad filiorumDei ejus etsi audiunt, quia tentantur ; non exaudiunt,
gloriam ineorrupta resurgendo sublevatur. Hic itBque quia consentire contemnunt, [Vet. XLll.] Sed quia
electi molestia vincti sunt, quia adbuc corruptioni quod valde mens amat, etiam in sermone saepiusre-
su33 pcena deprimunlur. Sed cum corruptibili carne plicat, beatus Job, quia internae pacis frequenliam

(a) Expunxitnus voculam quse in al. Edit. additam, illas quas a carnis concupiscentia sustinet molestias.
sed Mss peregrinam ac superfluam.
in (d)Excusi, in terra, loco interim,quie vox est Mss.
(b\ Unus Rhem. et unus Reinig., quamvis non ti- Barthol. et vet. Edit., ob hoc. Coc. et seq. Ed.,
(e)
mendo; nec displicet sensus, si non timendo referatur adhuc. At Mss., ab hoc, scilicel ab humano genere.
ad, sed tamen turpi strepilu, quasi dicerel concu- (f) Editi cum nonnullis Mss., peccanti pecumam ;se-
piscenti* luctnm.etsi non timendam justis,molestam quimur Corb. Germ., antiq. Rhem. et Norman., ubi
tamen obstrepitum esse. At huiclectioni non patro- legilur peccati pecuniam. Ad hos accedunt Vindoc,
cinatur Mss. aut antiquiias aut multitudo. qui habent peccati pccuniam commendavit. Eodem
(c) Ita M8S. probatissiroi. ln Ed. legitur, Quibus sensu Gregorius dicit peccati pecuniam, quo supra
exceptis. Melius, Qui his exceptis, hoc est, praeter dixit nummum deeeptionis.
 :

677 MORALIUM LIB. IV. - IN CAP. III B. JOB. 678

diligensconspicit, (a) descriptioni ejusiterum servit, A miserit, meminit ;

sed an commissa difrae defleverit,

dicens ;
nescit; ac ne culpae immanitas modum poenitentite
transeat, meluit. Et plerumque culpam jam verilas
CAPUT XXXVI.
relaxat, sed mens alflicta adhuc de venia, dum valde
Vers. 19. — Parvus et magnus ibi sunt, et servus sibi estsollicita,(e) trepidat. Servusergo hicjam fu#it
liber a domino suo. dominum, sed liber non est, quia peccatum suum
horao jam corrigendo et poenitendo deseril, sed ta-
70. Ut hic merita,itaincoelumerunlprxmiadiver$a.
— Quiain hacvita nobis est discretio operum, erit men adhuc dislrictum judicem de ejus retributione
pertimescit. Ibi ergo servus a domino liber erit, ubi
in illa procul dubio discrelio dignitatum, ut quod hic
alius alium merito superat, illicalius alium retribu- jam de peccati venia dubietas non erit, (f) ubi jam
tione transcendat. Unde in Evangelio Veritas dicit :
securam mentem culpae suae memoria non addicit,
multx sunl (Joan. xiv, ubi non sub reatu animus trepidat, sed de ejus in-
In domo Palris mei mansiones
dulgentia liber exsultat.
2). Sed in eisdem multis mansionibus erit aliquo
modo ipsa retributionum diversiias concors quia 138 72. An nulla in cazlo peccati memoria : qui

lanta (b) vis in illa pace nos sociat, ut quod

;

in se
hxc bealitwiini non officiat. — Sed si nulla ibi homo
quisque non acceperit, hoc. se accepisse in alio
peccati sui memoria tangitur, ereptum se unde gra-
B
exsultet. sque laborantes in vinea
Unde et non tulatur ? Aut quomodolargitori gralias refert de venia

(Matlh. xx, 10), 137

cuncti denarium sor-
aeque quam accepit, si interveniente oblivione transactae
nequitiae, esse se poenae ? Neque
debitorem nescit
tiuntur. Et quidem apud Patrem mansiones mults
enim quod Psalmisla ait
negleclae praelereundum est
sunt, et tamen eumdem denarium dispares labora-
Misericordias tuas, Domine, in xternum cantabo
tores accipiunt; quia una cunctis erit beatitudo
(Psal. lxxxviii, 1). Quomodo enim Dei misericordias
laetitiae, quamvis non una sit omnibus sublimitas
Parvurn et magoum in hac Iuce conspeierat, in aeternum cantat, si se fuisse miserum ignorat? Et
vitae.

Imperfeclum meum si miseria? transactae non meminit, (g) unde largitati

qui ex voce capilis dicebat : vide-
runl oculi tui, et in libro tuo omnes scribenlur (Psal. misericordiae laudes reddit 1 Sed rursum qusrendum

cxxxvih, 16). Parvum et magnum conspexerat, cum est, quomodo electorum inens perfecta esse in beati-
tudine poterit, siinter gaudia memoria sui
hanc
dicebat : Benedixitomnes timentes se Dotninus,pusillos
cum majoribus (Psal. cs.ni, 13). reatus tangit? Aui quomodo perfectao lucis clarescit
71. Quis peccati servus, quis ab eo liber, et quod hic gloria, quam reducta ad animum obumbrat culpa?
nemo ab eo liber. —
Beneautem subditur Et servus Sed sciendum :
est quia sicut saepe nunc tristium lasti

liber a domino suo. Scriptum quippe est, Omnh qui n reminiscimur, ita tunc transactae nequitiae sine lae-

peccat, servus est peccati (Joan. vm, quia nimi- sione nostrae beatitudinis recordamur. Plerumque
34) ;

rum quisquis se pravo desiderio subjicit, iniquitatis eniin incolumitalis tempore ad memoriam dolores

dominio dudum libera mentis colla praeteritos sine dolore reducimus et quo aegros reco-
supponit.Sedhuic ;

(c) domino cnntradicimus, cum iniquitati quae nosce- limus, eo nos incolumes plus amamus. Erit ergo et in

perat, reluctamur ; cum consuetudini violenter re- illa beatitudine culpae memoria, non quae mentem
sistimus, et desideria perversa oalcantes contra hanc polluat, sed quae nos (/i)arclius laetitiae astringat ; ut

jus nobis libertatis ingenitaevindicamus; cum culpam dum animus sine dolore reminiscitur, et
doloris sui

poenitendo percutimus, et maculas sordium fletibus debitorem se medico verius intelligat, et eo magis
lavamus. Plerumque aulem jam mens quidem quod acceptam salutem diligat, quo de molestia meminit,
perverse egisse se meminit, deplorat; jatn prave acta quid evasit. In illa itaque lastitia sic tunc sine taedio
non solum deserit, sed amarissimis etiam lamentis mala nostra conspicimus, sicut nunc in luce positi,
punit; sed tamen dum eorum quaeegil reminiscitur, animo tenebras videmus; sine ulla cordis caligine
(d) gravi de judicio pavore terretur Jam se perfecte quod mente cernimus, de ju-quia etsi obscurum est

coovertit; sed adhucse perfecte in securitatem non dicio est hoc luminis, non de passione caecitatis. Et

erigit, quia dum quanta sit disirictio extremi exami- D in aelernum ergo laudem misericordiae largilori nostro
nis pensat, inter spem ac formidinem sollicita tre- referimus, et nequaquam (7)miseria3 conscientiagra-
pidat, quia justus judex veniens, quid de perpelratis vamur; quia dum mala nostra sine aliquo mentis
reputet, quid relaxet, ignorat. Nam quara prava com- malo respicimus, et nunquam erit quod corda lau-

(a) Hic ab invicem discrepant tam Mss.quam Edit. (d) Non

Corb. Germ. habet discretioni ejus iterum servit.
Vel. Edit., discrelionem ejus iterum disseruil. Coc. et
posteriores Ed , descriptioni ejus iterum inservit. Se-
quimur lectionem Cud. Utic,
sancli Gregorii magis consona; loquitur enim de
beatorum interna pace his verbis Job significata non
exaudierunt vocem exactoris, et aliis antecedentibus.
Quam iterum ab eodem describi docet his verbis
parvus et magnus ibisunt.
alio sensu Etcusi, graviter judicii pavore.
le) Al.,formidat, ut habent omnes Vulgali.
(/) Pro ufisCoccius posuit ibi, quod deinceps obti-
nuit renitentibus Mss. ac priorib. Ed.
quae videtur proposito (g) Ita Corb., Germ., antiq. Rhem. et potiores Mss.
Editi cum nonnullis scriptis, targitori.
:
(h) In omnibus Rhem., Remig., Corb. Germ., Reg.,
Colb., altius pro arctius, quod tamen magis congruit
:
verbo atiringat.
(i) In Vulyatis, miseria conscientix Melius Mss., .

(b) Editi, ianta vis amoris. Abest vox amomaMBS. miserix conscientia, hoc est, intima cognitione et re-
(c) Editi, dominio. Potiores Mss. quibus inhaeremua, cordatione, qua minime gravantur sancti.
domino.
679 SANCTI GREGORII MAGNI 680

danlium detraosactis iniquitatibuspolluat,ctsemper A peccatoris animus culpa? suae memoria tangilur, ut

erit quod hffic ad laudem liberaloris accendat. Qtiia lamen nulla ejusdem memoria? confusione deprima-
ergo internae lueis requies sic in sc magnos suhlevat, tur, congrue subjungitur : Et scrvus libcr a do-
ut tamen nec parvulos derelinquat, dicatur rcctc : mino suo.
Parvus et magnus ibi sunt. Quiaautem sicibi conversi

LIBER QUINTUS.
/ieliijuam capitis lertii partem a xx versu, tolum caput quarlum, et quinti duos
priores versus enarrat.

CAPUT PRIMUM. niundo prospera quam adversa foruiident. Sciunt

1. Sancti hic prospera magis formidare, quam ad- namque quia mens dum blandaoccupationepremitur,
versa. — Cum valde occulta sint divina judicia, cur uliquando libens ad exteriora derivatur. Sciunt quia
inhacvita nonnunquam bonis male sit, malis bene, B saepe sic hanc clandestina cogitatio
decipit, ut quo-
tuncoccultiora sunl, cum et bonis hic bene est, et modo permutetur autem qua? sint
ignoret. Pensant
malis male. Nam cum bonis male est, malis bene, (c) aeterna bona quaecupiunt, etcognoscuntquamnihil
hoc fortasse deprehendilur, quia et boni, si qua de- sit omne quodblandum temporaliter arridet; cuncta-
liquerunt, hic recipiunt, ut ab aelerna plenius damna- quehujus mundi prospera mens eorum eo aegre tole
rat, quo supernse felicitatis est amore sauciala,
lione liberentur et mali bona, quae pro hac vita
;

posterum tor-
i, tan

toque magis in praesentis dulcedinis aspern alione

tan-
y
faciunt, hic inveniunt, ut ad sola in
menta pertrahantur. Unde et ardenti in inferno divili erigitur, quanlo hanc conspicil, quia furtive sibi in

dicitur: Memento, fli, quia recepisti bona in vita lua, aeterna; gloriae despectu blanditur. Unde beatus Job
et Lazarus similiter mala (Luc. xvi, 25). At cum cum supernam requiemcontemplatusdiceret: Parvus
bonis hic bene est, et malis male, incertum valde fit et magnus servus libcr a domino suo, illico
ibi sunt, el

utrum boni idcirco bona accipiant, ut provocali ad adjungil :

aliquid melius crescant ; an justo latentique judicio CAPUT II [Itec. II].

hic suorum operum remunerationem percipiant, ut Veiis. 20. — Quare data

est misero lux?

a preemiis vit.f sequentis inanescant; etutrum malos 2. Mierna conlemplantes terrenam prosperitalem
idcirco adversa feriant, utabpeternissuppliciis(«) cor- C refugiunt. — In Scriptura sacra nonnunquam lucis
rigentia defendant: an hic eorum pcena incipiat, ut appellatione prosperitas, noctis autem nomine hujus
quandoque complemia eos ad uliima gehennae 13t> mundiadversilas designatur. Unde et bene per Psal-
tormenta perducal. Quia ergo inter divina judicia mistam dicitur Sicut tenebrx ejus, ita et lumen ejus
:

gravi iscertitudinis suas caligine humana niens pre- (Psal. cxxxvm,12). Quia enim sancti viriita prospe-

mitur, sancti viri cum sibi suppetere prospera hujus ritatem saeculi despicientes calcant, sicut et adversi-
mundi conspiciunt, pavida suspicione turbaniur. tatem ejus calcantes tolerant, per magnam menlis
Timent enim ne hic laborum suorum fructus reci- celsitudinem mundi sibi et adversaet prospera sub-
piant ; timent ne quod divina justilia laiens in eis sterneutes dicunt : Sicut tcncbrse ejus, ita et lumen
vulnus aspiciat, et exterioribus eos muneribus cu- ejus. Ac si apertius dicant : Sicut intentionis noslra
mulans, ab intimis repellat. Cum vero taciti cogitant forlitudinem ejus tristia non premunt, ita hanc nec
quod nec bona agunt, nisi ut soli Domino placeanl, blanda corrumpunt. Sed quia haec, ut diximus, bo-
nec in ipsa alflucntia suae prosperitatis exsullant, norum mentem etiam cum non sublevant, (d) pertur-
minus quidem de prosperis occulta contra se judicia bant, sancti viri, qui se in hujus cxsilii aerumna mi-
metuunt, sed tamen eadem prospera, quia se ab in- seros cognoscunt, clarescere in ejus prosperitate
tima intentione prapediunt, aegre ferunt; el moleste D refugiunt.Unde benenunc dicitur Quare data csl :

praesentis vitae blandimenta tolerant, quia per h;ec se misero lux? Luxenim miseris datur, quando ii qui
utcumjue tardari in interno desiderio non ignorant. sublimia contemplantes.essese in hac peregrinatione
Plus enim in hoc mundo honor quam despectio occu- miseris agnoscunt, clarilatero Iransitoriae prosperi-
pat, et magis prosperiiatis sublimitas quam neccssi- talis accipiunt. Et cum valde defleant quia tarde ad
tatis adversitas gravat. Per hanc namque nonnun- patriam redeunt, tolerare insuper honoris onera
quam cumhomo exteriusprercitur,adconcupiscenda compelluntur. Amoreos aeternorum conterit,el gloria
quae intus sunl, (b) liberius relaxatur. Per illam vero de temporalibus arridet. Qui dum cogitant 1 40 quae
animus, dum multis parere cogitur, a desiderii sui sint quac in intimistenent, et quae sint quae de subli-
cursu retinetur. Unde fil ut sancti viri magis in hoc mibus non vidont; quae sint quoe in lerra fulciunt,

(a) Omnes Mss. ita habent, et veler. Edil. Paris. et (c) Nonnulli Mss. et Editi, qux sint inlcrna. Sed le-
Basil. aliae, rorrigendo defendant. gendum esse xterna, patetex oppositione omnis quod
(b) Mss. Corb. Germ., Reg., Norman., ct aliqui, blandum tcmporaliler arridct.
liberior relaxatw. (d) Vindoc. ctantiq. Rhem., probant.
 :

6Si MORALIUM LIB. V. - IN CAP. IV B. JOB.

682
quae autem de ccelestibus perdiderunt, prosperitatis
suae mcorore
X ipse in amore mundum relinet, nec rursum a mundi
mordentur quia etsi vident nequaquam
; amore ret.nelur, vicissim sibi
se ab ea fundilus opprimi, pensant tamen sollicile utrique exstincti sunt •

qu.a dum alter alterum non

appetit,
cogitationem suarn in amore Domini et in ejus dis- quasi raortuum
mortuus non attendit. Quia igitur
pensatione partiri. Unde benecumdicit Paulus nec mundi
: Quare data glonam qu^erebat, nec a mundi
estmisero lux ? protinus adjungit gloria ipse quasreba-
tur, etse raundo,et
CAPUTIII
mundum sibi crucifixum esse
[Vet. II, Rec.III}.
g lonatur. Quod quia muiti appetunt, sed tamen
Vers. 2. — Et vitaamuritwtinc animx sunt.
his qui in
ad culmen exstinctionis 141
usque
Hic omni modo non assur-
3. amariiudine suni elecli et reprobi quo
in
gunt, recte gementes dicunt
;
discrimine. —
In amariludine quippe animee sunt
lux, et vita las qm
Quare data est
m
:
muero
omnes electi, quia vel punire fiendo non desinunt amaritudine animse sunt > Vita
qu.ppe amaricatis datur, cum
quae deliquerunt, vel gravi se mcerore afficiunt, hujus mundigloria tristi-
quia
longe huc a facie conditoris projecti, adhuc in busgementibusquetribuitur.Inquanimirumvitapcena
ajterna? se vahd.ss.rai timoris afficiunt, quia
patriae gaudiis non sunt. De quorum corde per Salo- non tenent, adhuc tamen
etsi mundum
monem lales esse se metuunt, qui a
bene dicitur Cor, quod novit amaritudinem
:
mundo teneantur quia nisi ei
animsz sux, in gaudio non miscebitur extraneus
lllius quantulumcunque vi- ;

p vereni, hos ad usum suum procul dubio non

(Prov. xiv, 10). In amaritudine namque amaret
sunt et corda
reproborum, quia ipsis etiam pravis suis desideriis
Mare en.m corpora io semetipso relinet
nara
ma ;
mortua extra se prolinus expellit.
affliguntur; sed eamdemamaritudinem Sequitur
nesciunt, quia
pensare quod tolerant, sponle sua excaecati non
CAPUT IV [Rec. IV}.

sunt. At contra cor bonorum amaritudinem

pos- Vers. 21. - Qui exspectant mortem, et non venil
suam 5. Mon sxculo appetentes, ssepe
novit, quia aerumnam exsilii, in qua projectum humanis minisle-
lace- russermre coguntur.
ratur, intelligit; et quam sint tranquilla qua? perdidit,
Non sine suo et aliorum
Dcsiderant quippe mortificare
lucro -
quam confusa in quibus cecidit, sentit. Sed hoc se fundiius, atqueab
ama- omn. v.taglori» temporalis
ricatum cor ad gaudium suum quandoque exstinguere; sed occultis
reducitur, s*pe Dei jud.c.s vei praeesse
alque in ejus gaudio extraneus non miscetur in regimine, vel
quia is occu-
; pan .njunct.s honoribus
qui nunc ab hoc moerore cordis foras se compelluntur, atque in.er
per desideria
ha.cmortificat.onem plenissimam
ejicit, seelusus tunc ab illa intima indesinenter eZ
ejus solemnitate
spectant. bed exspeclata
remanebit. mors non venit, quia eorum
usus temporali glori* etiam
4. Quis mortuus mundo, et cui mundus
morluus. — nolens vivi'
men pro div.no [c) timore .olerant. q namT
Hi itaque qui in amaritudine animae Et intus quidem
sunt, mori servant des.der.um pietatis,
mundofunditusconcupiscunt; utsicutin ssculoipsi G forisautera explem m"
n.stenum ord.n.s quatenus nec a perfecSone
nihil appetunl, ita jam a ssculo nulla obligatione ;

ntent.onem recedant, nee p r

teneantur. Et plerumque contingit ut jam dipositioni conditoris
homo mun- uperb.am contrad.cant. Mira per
dum mente non teneat, sed tamen mundus hominem (
d) enim divinita.is pie-
U C 1S
occupationibus astringat: quidem mundojam
et ipse %- ^' PerfeC '° C ° rdead «ontemjla-
mortuus est, sed ipsi
JioLm
t.on emtendit"k
humanis ministeriis occupatur
mundus adhuc mortuus non est. ut e» •

mult.s .nfirm.oribus ejus

Quasi enim adhuc vivus munduseum mens perfecta profic at
conspicit, dum quo se .pse .mperfectum et
alio intentum in suis actibus rapere contendil. respicit, inde ad
humilitatts
Unde culmen perfect.or assurgat.
bene Paulus, cum
et ipse saecuium perfecte Jet. III.} Nonnunq am
despice- eten.m sanct, v.r unde
talem se factura videret, (a) quem
ret, et
jam hoc sae-
culum concupiscere omnino non posset, ruplis t0lerant '
desideriorum suorum
nde »«Jor. lucra,
Zl
vits vinculis liber dicit Mihi
hujus ;:;
reportant; qu.a
>

dum eis
conversis
vacare ut
a1
mundus cruciftxus est
:
hcet, raperesecum alios,
appetunt non
*t ego mundo (Gal. vr, quibus admiscentur, libT
14). Mundus quippe ei cruci- FU ergo m.ra (e) dispensatione
fixus ruerat, (b) quia hunc cordisuo jam morluum pietatis ut
non und» sede
aastimant, inde struct.ores
amabat. Sed et se ipsum mundo crucifixeral locupietiores ad cceiest.s
cce est
quia patnae constructionem
talem se ei exhibere studuit, ut ab surgant
eo quasi mortuus D
concupisc. non posset. Si enim uno 6. Desideria pia ssepe Deus
in loco sint mor- ezplere differt, ut
scant. cre-
tuus et V1 vens etsi mortuus Nonnunquam vero id.rco ad
; vivum non videt, vivus coicepta des -
tamen moriuum videt si vero utrique dena ra.n.me perveniunt, ut ipsa interveniente
;
sint mortui tar-
alter alterum nequaquam
ad eadera desideria
d.tate,
videt. Ita qui jam mundum laxato mentis sinu
^tu r; etqu,extenuarifort a sseim d a-
non amal, sed tamen ab illo vel
non volens amatur magna d, S pos,t,one agitur, ut P etapotera t |

elsi ,pse velul morluus

mundum non videt, hunc ta- repulsa crescant
Sio
men muidus adhuc non mortuus videt qujppe moruficari appetunt,
ut jam per f ect e, si , !
Si vero nec ceat, cond.lor.s su. faciem
contemplentur. S d eo-

(o) Ita Mss. pene omnes,

non, quod iam ut in Editi*
leg.tur pr.mam lectionem
: optimara esse nroh a 't
quae sequuntur: talem se ei
(mundo) exhiberestudtdt
utabeo quasi mortuus concupisci
nnUl CUm G ° rb a Drima
nonpolsT'
"
Jii^ - »«»/v«*i nunc (e) Editi, dispositione.

Patrol. LXXV.
22
683 SANCTI GREGORII MAGNI 684

rum desiderium differtur, ut proficiat ; et tarditatis A. (Prov. n, 4, 5). Sapientia quippe in rerum superficiae
suae sinu nutritur, Unde bene sponsa in
ut crescat. non jacet; quia ininvisibilibus latet. Et tunc mortifi-

sponsi sui desiderio anhelans clamat In lectulo meo : cationem nostram sapientiam contingentes apprehen-
per noctes quxsivi quem diligit anima mea qusesivi ;
dimus, si relictis visibilibus in invisibilibus abscon-
illum, et non inveni (Cant. n, 1). Abscondit se damur si sic hanc, cor effodientes, quaerimus, ut
;

sponsus cum quaeritur, ut non inventus ardentius omne quod terrenum mens cogitat, a semetipsa,
quaeretur et differtur quaerens sponaa, ne invenint,
:
manu sanclas discretionis ejiciat, et thesaurum virtu-
ut tarditate sua capacior reddita, multiplicius quan- tis, qui se latebat, agnoscat. Facile enim in se thesau-
doque inveniat quod quaerebat. Unde beatus Job cum rum (e) invenit, si eam qua» se male presserat molem

diceret: Exspectant moriem, et non venit, ut boc a se terrenas cogitationis repellit. Qui autem qusesi-

ipsum quaerentium desiderium subtilius expleret, il- tam mortem sicut thesaurum dicit, recte subjungit :

lico adjungit CAPUT VI.

CAPUT V [Rec. V]. Vers. 22. — Gaudentque vehementer, cum inve-

Ibid. — Quasi effodientes thesaurum. nerint sepulcrum.

7. Crescunl, ubifinis propinquior. — Omnes namque 9. Divina contemplatio seputcrum est in quo mens
qui fodiendo thesaurum quaerunl, cum fodere altius g mundo mortua quiescit. — Sicut enim sepulcrum locus
cceperint, ad(cO laborem instantiusinardescunt; quia
est quo absconditur corpus, ita divina contemplatio

quo se thesauro abscondito jam jamque appropin- quoddam sepulcrum menlis qHo absconditurani- est,

quare sstimant, eo in effossione enixius laborant. ma. Quasi enim huic adhuc mundo vivimus, cum
Qui igitur plene 14* mortificationem suam appe- mentein eum foras vagamur sed mortui in sepul- ;

quasi effodientes thesaurum quaerunt ; quia cro abscondimur, cum mortificali exterius, in secreto
tunt,
inlernae contemplationis celamur. Sancti igitur
quanto tiunt viciniores ad finem, lanto se exhibent viri

ardentiores in opere. Laborando ergo non deficiunt, ab importunitate desideriorum temporalium, a tu-
sed magis ad usum laboris crescunt quia quojam ;
multu inutilium curarum, a clamore perstrepenlium
praemia propinquiora considerant, eo in opere de- perturbationum, semetipsos sacri verbi gladio morti-
lectabilius exsudant. Unde bene Paulus quibusdam
ficare non disinunt, atque intus aate Dei faciem in
absconditum aelernae patriee thesaurum quaerentibus sinu mentis abscondunt. Unde bene per Psalmistam
dicit : Non deserentes colleclionem nostram, sicut dicitur : Abscondes eos in abscondito vullus tui, a

est consuetudinis quibusdam, sed

consolanles, (b) et conturbatwne hominum(Psal. xxx, 21). Quod quamvis
lanto magis, quanto videritis appropinquanlem diem C perfecte postmodum fiat, etiam nunc ex magna parte

(Hebr. x, 25). Laborantem quippe consolari, est pa- agitur, cum a temporalium desideriorum tumullibus

riter in labore persistere, quia sublevatio laboris delectatione in interiora rapiuntur ; 143 ut mens
est (c) visio collaborantis : sicut cum in itinerecomes eorum dum in amorem Dei tota tenditur, nulla inu-

jungitur, via quidem non (d) abstrahilur, sed lamen tili perturbalione laceretur. Htnc est quod Paulus
de societate comitis labor ilineris leviatur. Dum ila- per contemplalionem mortuos et quasi in sepulcro

que Paulus consolantes se in laboribus quaereret, absconditos discipulos viderat, quibus dicebal: Mor-
Tanlo magis, quanto viderilis ap- tui enim estis, et vita vestra abscondita est cum Chrislo
adjunxit dicens :

propinquantem diem. Ac si diceret: Eo labor crescat, in Deo (Col. iii, 3, 4). Qui ergo mortem quaerit,
quo ipsajam praemia laboris appropinquant, velut si gauilet dum sepulcrum invenit, quia qui mortificare
Tbesaurum quaeritis? sed eo fodere se appetit, valdead inventam requiem contemplatio-
aperte dieat :

ardentius debetis, quojam juxla quaesitum aurum fo-

nis hilarescit ; ut exstinctus mundo lateat, et a cunctis
exleriorum rerum perturbationibus intra sinum se
diendo pervenistis.
mundo se intra se a terrenis abscondunt. intimi amoris abscondat.
8. hforlui
— Quamvis hoc qnod dicitur Exspectant morlem, :
10. Mortui otim cum diviliis sepulti. — Si vero ad

et non venit, quasi effodientes thesaurum, intelligi et hoc quod thesaurus effodi dicitur, etiam sepulcri in-
aliter potest. Quia enim perfecte mori mundo non rj ventio subinfertur, boc necesse est ut intentio nostra
conspiciat, quod antiqui mortuos cum divitiis obrue-
possumus, nisi intramentis nostrae invisibilia a visi-
bilibus abscondamur, recte ii qui mortificationem
bant. Qui igitur thesaurum quaerit, gaudet cum se-

Buam appetunt, thesaurum ellodientibus comparan- pulcrum invenerit, quia sapientiam perquirentes,
tur. Mundo enim per invisibilem sapientiam mori-
cum sacrae Scripturae paginas volvimus, cum exem-
pla (f) praecedentium perscrutamur, quasi ex sepulcro
mur, de qua per Salomonem dicitur Si quxsieris :

illam quasi pecuniam, et sicul thesauros effbderis eam

gaudium sumimus, (g) quia mentis divitias apud mor-

Antiq. Rhera., ad laborem intentius.

(<i)
tamen, non abstrahilur. Mox in Corb. Germ., tera-
Hic Gussanv. desuo addidit laborantetn, reni-
(b) tur; in Reg., levigatur.
tenlihus textu Graeco, Vulgata, Mss. Editis omni- a (e) Additur quxsilnm in Vulgatis, Manuscriptis non
faventibus.
bus. Occasionem furtasse dedil hujus addilionic fa-
ciend.i quod sequitur: laborantem quippc, etc. if< ln Editis, prxcedenlium patrum, desideratur/xv
i
Itaomnes Mss. nostri, non , visilatio coUaboran- trum in Mss.
ut habent quidam Editi. Vet. Edit. Paris. et Ba- (g) In omnibus nostris Mss.^uia mentisdivitias, non
tis,
sil. cons°ntiunt cum Mss. et mentis ; mox in Reg. et Germ. qui quia, non quia
(rf. Inomuibus feie Mss., non altrahitur. In Gerui. qui.
685 MORALIUM LIB. V. — IN CAP. IV B. JOB. 686
tuos invenimus : qui quia huic mundo perfecte ex- A. circumdatus non est, qui plerumqus praeteritorum
stincti sunt, in occulto cum divitiis requiescunt. Se- non meminit, futura non invenit, praesenlia vix co-
pulcro ergo dives efficitur, qui per exempla justorum gnoscit? Tenebris se circumdatum quidam sapiens
in contemplalioois virtute sublevatur. Sed cum re- viderat, cum dicebat : Qux in prospectu sunl, (c) in-

quirens dicat : Quare data est mitero lux? cur hoc venimus cum labore ; et qux in caslis sunt, (d) quis

ipsum requirere praesumal, insinuat dicens :

investigabit (Sap. ix, 16) ? Ilis se tenebris Propheta
circumdalum vidit, cum dispositionis intimae pene-
CAPUT VII [Rec. VI].
trare interna non potuit, dicens Posuit tenebras
Vers. 23. — Viro, cujus abscondita est via, et cir- lalitulum suum (Psal. xvu, 12).
:

Auctor enim noster,

cumdedit eum Deus tenebris.
quia nobis in hoc exsilium dejectis, lucem suae visio-
11. Ignorat recte agens uirum perseveralurus sit. nis abstulit, sese nostris oculis quasi in lenebrarum
— Via enim sua viro abscondita est, quia jam in
etsi latibulo absoondit.

qua sit vitae quulitate consideral, adhuc tamen ad 13. Hinc sanclis materia flendi. — Quas nimirum
quem flnem tendat, ignorat. Etsi jam superna appetit, caecitatis nostrae tenebras cum sludiose conspicimus.
etsi plenis haec desideriis qusrit, adhuc tamen si in mentem ad lamenta provocamus. Flet enim caecila-
eisdem desideriis permaneat, nescil. Peccata quippe B tein quam foris patitur, si humiliter meminit quod

deserentes, ad justitiam tendimus et unde venimus, ; in interioribus lumine privatur. Cumque tenebras,
novimus quo perveniamus, ignoramus. Quid
; sed quibus circumdatur, respicit, splendoris intimi ar-
hesterna die fuimus scimus sed quid contingat cra-
, ;
denti se desiderio omnique intentionis adnisu
affligil ;

stina nos esse, nescimus. Via ergo sua viro abscon- seuietipsam concutit, et supernam lucem, quam con-
dita est, quia sic peJem ponit operis, ut lamen prae- dita deseruii, repulsa quasrit. Unde flt plerumque,
videre nequeat exituni consummationis ejus. ut in ipsis piis fletibus illa interni gaudii clarilas
[Yet. IV.] 12. lgnorat utrum quod rectum putal, erumpat; mens, quae in torpore prius caeca jacue-
et

Deus non damnet. Circumdatur tenebris. Est autem — rat, ad inspectionem fulgoris inlimi suspiriis vege-
et alia viae nostrae absconsio ;
quia nonnunquam ea tata convalescat. Unde bene sequitur :

ipsa quae recte nos agere credimus, an in districti CAPUT VIII [Rec. VII].
judicis examine recta sint, ignoramus. Saepe enim, Vers. 24. — Anlequam comedam, suspiro.
sicut et longe superius diximus, opus nostrum causa
14. Lacrymas ssepe excipil gaudium contemplalio-
damnalionis
Saepe
est, et provectus pulatur esse virlutis.
unde placari judexcreditur, indead irascendum
nis. — Comedere namque estanim», supernae lucis
contemplationibus pasci. Suspirat ergo anlequam
placidus instigatur; Salomone attestante, qui ait
^ comedat, quia prius gemitibus tribulalionis afficitur,
:

Esl via qux videlur (<i) homini recto ; novissima autem

et postmodum contemplationis refectione satiatur.
ejus ducunt ad mortem (Prov. xiv, 12). Unde sancti
Nisi enim suspiret, non comedit; quia qui se in hoc
viri cum mala superant, sua etiam bene gesta for-
desideriorum coelestium lamente non hu-
exsilio per
midanl, ne cum bona agere appetunt, de actionis
miliai, (e) aeternae palriae gaudia non degustat. A veri-
imagine fallantur, ne pestifera tabes pulredinis sub
tatisenim pabulo jejuni sunt, qui in bac peregrina-
boni specie lateat coloris. Sciunt enim quia corru-
lionis inopia lstantur. Suspirat autem qui comedit;
ptionis adhuc pondere gravati, dijudicare bona sub-
quia quos amor veritatis afficil, etiam refectio con-
tiliter nesciunt ; et cum ante oculos extremi exami-
templationis pascit. Suspirans Propheta comedebat,
nis regulam deducunt, haec ipsa in se nonnunquam et
cum diceret Fuerunt mihi lacrymx mex (f) panes
:

quae approbant meluunt. El tola quidem mente in-

(Psal. xiv, 4). Luclu enira suo anima pascitur, cum
terna desiderant, sed tamen de incertitudine operum
ad superna gaudia Qendo sublevatur, et intus quidem
trepidi, quo gradiuntur ignorant. Uude bene postquam
doloris sui gemitus tolerat sed eo refectionis pabu- ;

dictum esl : Quaredata est misero 144 lux .'

adjun-
lum percipit, quo vis amoris per lacrymas emanat.
gitur : Viro, cujus abscondita est via. Ac si dicatur
Unde et eamdem lacrymarum vim bealus Job adhuc
:

Cur hujus vitae successus (b) accipil, qui sub qua sit
D sequitur, subdens :

aestimatione judicis iter sui operis nescit? Bene au-

CAPUT IX.
lem subditur Et circumdedit eum Deus lenebris.
— Etquasi inundanles aquse, sicrugilus meus.
:

Tenebris namque homo circumdatur; quia quamvis Ib:d.

quid de semelipso sil dispo-

ccelestis desiderio ferveat, 15. Qux sanctis lugendi et trepidandi cautx. —
situm intrinsecus, ignorat. Et valde metuit, ne quid Aquae, cum inundant, cum impetu veniunt; et cre-

sibi in judicio obviet, quod se de se nunc in deside- scentibusmultipIicitervoluminibus.intumescunt.Ele-

rio boni fervoris latet. Tenebris homo circumdatur, cti vero dum mentis suae oculis divina judicia (g) op-
quia ignorantiae snae caligine premitur. An tenebris ponunt, dum de occulta super se sententia trepidant,

(o) Omnes Rhem. et Remig., Reg. et Germ.. qux textus sacrae Scripturae.
videlur hominibus recta. (d) Corb. Germ. et Reg., quis investigavil.
(b) Ita laudati Mss. Vindoc,
Norman., Corb. Germ., (e) Omnes Rhem. et Remig., Corb. Germ., Reg.,
Reg., etc. nec non vet. Vulgati. In Editis post Coc- Val. Cl., internx patrix ila etiam vet. Edit. :

cium, succetsus appetit. (I)

Corli. Germ., panis.
(c) Particulam vix a Coccio prioium hic adjectam (o) Idem Codex, apponunt.
supprimimus auctoritate Mss., vet. Edit. et ipsius
 687 SANCTI GREGORII MAGNI 688
dum se ad Deum pervenire posse confidunt, sed ta- A leant in potestale conslituli. — Quamvisquolibet in loco
men ne nonperveniant metuunt,(a)dum praetentorum cogitando, loquendo, agendo peccemus, tunc
positi,

suorum recolunt, 145 quoe deflent, dum qus sibi tamen per tria haec animus effrenatius rapitur, cum
adbuc futura sunl, quia nesciunt, pertimescunt; quasi mundi hujus prosperitale sublevatur. Nam cum
quaedam in eis aquarum more volumina colliguntur, praeire se potestate caeteros conspicit, alta de se
quae in mceroris rugitus quasi in subjecla littora de- elale cogitans sentit. Et cum auctoritati vocis a nullo
fluunt. Vir igitur sanctus vidit, quanta sinl in lamen. resistitur, lingua licentius per abrupta diffrenatur.
volumina cogitationum atque ipsas
tis poenitentiae ; Cumque facere quod libet, licel, juste sibi omne
mceroris undas inundautes aquas vocavit, dicens Et : aestimat licere, quod libet. Sed sancli viri cum mundi
quasi inundantes aqux, sic rugitus meus. [Vet. V.\ hujus potestale fulciunlur, (e) lanto sub majore mentis
Nonnunquam vero justi, sicut et paulo superius di- disciplina se redigunt, quanto sibi per impatientiam
ximus, in ipsis bonis operibus positi trepidant, ac ne polestatis suaderi illicila quasi licentius sciuat. Cor
in eisdem occulto aliquo errore displiceant, continuis namque a consideranda sua gloria reprimunt, lin-
lamentis vacant. Quos cum divina subito Qagella cor- guam ab iuimoderata 146 locutione restringunt,
ripiunt, auctoris sui se gratiam offendisse suspican- opus ab inquietudinis vagatione custodiunt. [Vet.
tur, quia vel infirmitatibus prspediti, vel amaritudi- g VI.] Saepe enim qui in potestate sunt, ea quae recle
nibus pressi, ad impendenda proximis pia opera non faciunt, quia elate cogilant, amitlunt ; dumque se ad
assurgunt. Et cor in lamentum verlitur, quia corpus cuncla utiles aestimant, etiam impensae utililatis sibi
a devotionis suae ministerio retardatur. Cumque se meritum damnanl. Ut enim cujuslibet facta digniora
mercedem non augere considerant, etiam transacta sint,necesse est ut ei apud se semper indigna vi-
opera displicuisse formidant. Unde bene beatus Job deanlur, ne eadem bona aclio agenti9 cor sublevel,
cum rugitura suum quasi inundantos aquas diceret, et sublevando plus auctorem de elatione dejiciat,
illico adjucxit quam ipsos quibus forte impenditur juvet. Hinc est
CAPUT X. enira quod rex Babyloniae, dura elata mente apud se
Vers. 25. — Quia timor quem timebam evenit mihi, tacitus volveret, dicens (d) Xonne hxc est Babylon,
:

el quod verebar, accidit. qnam ego xdiftcavi (Dan. iv, 27) ? in irrationale ani-
16. Judicia Dei quam metuenla. — Jusli igilur de- mal prolinus versus esl. Quod euim factus fuerat
flent ct pavent, et magnis se lamentis cruciant, quia perdidil, quia humiliter noluil dissimuiare quod fe-
deseri formidant; et quamvis de correplione sua cit. Et quia elalione cogitationis se super homines

gaudeant, eorum tamen irepidam mentem correp- extulit, ipsum, quem cornmunem cum hominibus
tio ipsa perturbat ne malum quod tolerant, non pia C habuit, sensum hominis amisit. Saspe vero qui in po-
;

percussio disciplinoe sil, sed animadversio justa vin- testate sunt, ac subjectorum passim contumelias
dictee. Quod bene Psalmista considerans ait Quis erumpuntjet hoc quod invigilantes regimini ser-
:

novil poiestatem irx tu:t (Psal. lxxxix, II)? Potestas viunt, per linguae procacitatem perdunl, minori
quippe divinae irae nostra non potesl menle compre- scilicet formidine judicis verba pensanles, quia qui
hendi, quia ejus dispensalio obscuris super nos dis- sinecausa fratri, e) fatue dixerit, gehennaa se ignibus
positionibus, saepe unde aestimatur deserere, inde addicit (Matth. v, 22). Saepe ii qui in potestate sunt,
nos recipit unde nos recipere creditur, inde de-
; et dum sese a licilis retinere nesciunt, ad illicita opera
relinquit ul plerumque hoc fiat gratia, quod ira
; et inquieta dilabunlur. Solus enim in illicitis non
dicitur, et hoc aliquando ira sit, quod gratia puta- cadit, qui se aliquando et a licitis caute restringil.
tur. Nonnullos enim flagella corrigunt, nonnullos ad Qua videlicet constriclione religatura bene se Paulus
impatientia? vesaniam perducunt ; et alios prospera insinuat, dicens : Omnia mihi licent, sed non omnia
quia demulcen'., ab insania mitigant; alios quia ele- expediunt (I Cor. vi, 12). Alque ut ex ipsa religa-
vanl, funditus ab omni spe conversionis eradicant. tione ostenderet in quanta se mentis libertate dila-
Cuoctos autem vitia ad ima pertrahunl sed tamen : taret, illico adjunxit : Omnia mihi licent, sed ego sub
quidam eo ab his facilius redeunt, quo se in eis cor- £) nulhus redigar poteslate (Ibid., 12). Cum enira mens
ruisse altius erubescunt. Et semper virlutes ad su- concepta desideria sequiiur, servire rebus convinci-
perna sublevant; sed nonnunquam quidam dum tu- tur,quarum amore superatur. Sed Paulus, cui cun-
morem de virtule concipiunt, per ipsum tramilem cta licent, sub nullius potestatese redigit, quia seuie!-
ascensiouis cadunt. Quia ergo poleslas divinae irae ipsum etiam a licitis restringendo, ea quae deleclata
minime cognoscilur, in cunclis necesse est ut sine premerent, despecla transcendit.
cessatione timeatur. Sequitur : 18. Quomodo Job hxc vitavit. — Beatus igitur Job,
CAPUT XI [Rec. 17//]. ut nos erudial, qualis in potestate fuit innotescat,
Vers. 26. — Nonne dissimulavi? (6) nonne silui ? dicens : Xonne dissimulavi ? Potestas nan.que cum
nonne quievil et venit super me indignutio. habetur, et cogitanda esl ad utilitalem, et dissimu-
17. Qux cogitando, loquendo, agendo peccare so- landa propler turaorem ;
quaienus is qui ea utitur,

(u Mss. Norm., dum prxterita sua recolunt. mentis disciplinx.

(b) Vindoc, nonne tacui. (d) Vindoc, nonne hxc est Babylon magna, etc
(c) Unus Vindoc. et unus Remig., lanto suilimiori. (e)Coib. Germ. et plur., fatuum.
 :

MORALIUM LIB. V. — IN CAP IV B. JOB. 690

et ut prodesse debeant, posse se sciat ; et ut extolli A exterioribus voluptaiibus fusi carnem sequuntur?
non debeat, posse se nesciat. Qualis vero in ore Qui etiam agricola esse describitur, quia amatores
fueril, adjungat dicens : Nonne silui? Qualis erga il- hujus saeculi tanto magis exteriora (rf)colunt, quanto
licita opera, adhuc subjiciat
Nonne quievi ? Potest : interiora sua inculta derelinquunt. Jacob vero vir
autem adhuc subtilius perscru-
silere el quiescere, simplex in labernaculis vel in domo habilare perbi-
tari. Silere namque est mentem a terrenorum desi- betur, quia nimirum omnes, qui incurisexterioribus
deriorum voce restringere. Vis enim magni clamoris spargi refugiunt, simplices in cogilatione atque in
esl tumultus cordis. conscientiae suae habitalione consistunt. In taberna-
Qui prxsunt, occupationcs temporales, ut Deo
19. culis enim aut domo habitare, est se intra mentis
vacent, intermiltere debent. Quiescunt quoque qui — secreta restringere, et nequaquam exterius per de-
bene in potestate sunt, cum terrenarum actionum sideria dissipare, ne dum ad multa foras inhiant, a
strepilus pro divino amore intermiltendo postpo- semetipsis alienatis cogitationibus recedant. Dicat
nunt; ne dum ima indesinenter occupant, cor fun- igilur probatus vir, et exercitatus in prosperis
ditus a summis cadal. Sciunt enim quia nequaquam Nonnedissimulavi? nonne silui? nonne quievi ? Ut
mens ad superna attollitur, curarum tumultibus
si enim supra diximus, sancti viri, cum eis transitoria
continue in infimis occupatur. Quid enim de Deo B prosperitas arridet, favorem mundi quasi nescientes
occupata obiineat, quae de apprehendere aliquid illo dissimulanl, et forti gressu interius hoc unde exte-
etiam vacans laborat. Bene aulem per Psalmistam rius (e) sublevanlur calcant. Silent autem, quia nullis

dicitur : Vacate quoniam ego sum Deus

et videte, pravae aclionis clamoribus perstrepunt. Oranis nam-
(Psal. xlv, 11); quia qui vacare Deo negligit, suo que iniquitas habet apud secreta Dei judicia voces
sibi judicio lumen ejus visionis abscondil. Hinc etiam suas. Unde scriptura est Clamor Sodomorum et Go-
:

perMoysen dicitur ut pisces qui pennulas nonhabent morrhocorum multiplicatus est (Genes. xvm, 20). Quie-
non edantur (Lev. xi, 12, 13). Pisces namque qui scunt vero, cum non solum nullo cupiditatum tem-
habent pennulas, saltus dare super aquas solent. poralium turbulento appetilurapiuntur, verum etiam
147 Soli ergo in elsctorum corpore quasi (o) cibus curis praesentis vitae necessariis immoderatius occu-
transeunt, qui in eo (b) quod imis deserviunt, ali- pari refugiunt.
quando ad superna conscendere menlis saltibus 21. Justicur assidue flagella patiantur. Sed haec —
sciunt, ne semper in profundis curarum lateant, et agentes, paterna adhuc flagella sentiunt, ut tanto
nulla eos amoris summi quasi liberi aeris aura con- perfectiores ad haeredilatem veniant, quando eos pie
tingat.Qui ergo rebus temporalibus occupantur, tunc feriens disciplina quotidie etiam de minimis purgat.
bene exteriora disponunt, cum sollicite ad interiora C Justa itaque indesinenter faciunt, sed assidue dura
refugiunt cum nequaquam foras perturbationum
; patiuntur, quia saepe ipsa noslra justitia, ad examen
strepiius diligunt, sed apud semelipsos intus in divinae justitia? deducta, injustitia est, et aordet in
tranquillitatis sinu requiescunt. districtione 1 48 judicis quod in aestimatione fulget
VII.] 20.
[Vel. Quomodo affertx circa has occu- operantis. Unde Paulus cum diceret: Nihil mihicon-
pravx mentes. Quomodo pix.
pationes Pravae etenim — scius sum, protinus adjunxit : Sed non in hoc juslifi-
mentestemporaliumrerumtumultus inlrasemetipsas catus sum (I Cor. iv, 4). Qui causam mox cur non
vcrsarenon cessant, eiiam cum vacant. Incogitatione sit justificatus insinuans, ait : Quiaulem judicat me,
enim (c) servant depicta quae amant, et quamvis nihil Dominus est. Ac si diceret Idcirco in eo quod nihil
:

exterius faciant, apud semetipsas tamen sub pondere mihi conscius sum justificatum me abnego, quiaab
inquietae quietis elaborant. Quibus si earumdem re- eo qui me judicat examinari me subtilius scio .[Vet.
rum administratio praebeatur, semelipsas funditus VIII.] Dissimulanda ergo sunt quae exterius favent,
deserunt, et fugitiva haec temporalia per intentionis (/) reprimenda quae interius perstrepunt, declinanda
cursum continuis cogitationum passibus sequunlur. quae quasi necessaria involvunt ; et tamen in his
Piae autera mentes haec el cum desunt non quaerunt, omnibus adhuc examinis flagella metuenda,
districti
et graviter etiam cum adsunt, ferunt, quia per exte- rj quiaet ipsa nostra perfectio culpa non caret, nisi
norum curam a te exire pertimescunt. Quod bene hanc severus judex in subtili lance examinis miseri-
illaduorumfratrum vitasignatur, de quibus scriptum corditer penset
est Factus est Esau vir gnarusvenindi, et homoagri-
: [Rec. IX.] 22. Si tot patiantur jusli, qux iniquos
cola ; Jacob autem vir simplex habilabat in laberna- manent supplicia? — Bene antem subditur : Et venit
culis (Genes. xxv, 27, sec. LXX). Vel sicut in alia super me indignatio. Magna quippe arte doctrinaedi-
translatione dicitur, Habitabal domi. Quid enim per cturus verbera praetulit recte facta
(g) ut hinc unus- ;

venationem Esau, nisi eorum vita figuratur, qui in quisque consideret quae peccantes postmodum sup-

(a) Sic vet. Ed. cum

Mss. Corb. Germ., antiquo (d) In Mss. incolunt.
Rhem., uno Remig., Val. Cl.,
Reg., Colb. At Coc. (e) In nonnullis Mss., male sublevantur.
eunique secutae Edit. cum nonnullis Mss., pisces. Unus Remig., exprimenda.
(/)
(t)Unus Remin., quod imadeserunt. Corb. Germ., (g)Mss. Anglicani, Norm., Vindor., Corb., Reg.,
prima manu, quod itnit deserunt. Germ., et pene omnes ita babent, quos secuta est
(c)Quidam Editi, servantdicta, cum inMss. unani- vetus Ed. Paris. Aliae fere, diclurusverba. Tum Corb.,
miter legatur servant depicla. prxvidit, non prselulit.
691 SANCTI GREfiORII MAGNI 692
plicia mancant, etiam justo tam valide hic fla-
si
A justi, nisi arca testamenti ? Qutegestata abobus cal-
gella castigant. Hinc est enim quod Petrus ait citrantibus inclinalur; quia
nonnunquam ctiam qui
Tempus esl ut judicium incipiat dc domo Dei. Et si benepraeesl, dum
suhjectorum populorum confusione
justus vix salvabitur, impius et peccator ubi parebunt concutitur, ad dispensationis condescensionem ex
(l Pet. iv, 17, 18) ? Hinc Paulus, cum multa in Thes- sola dilectione permovetur. Sed in hoc, quod dis-
salonicensium laudem dixissel, proliuus udjunxit pcnsatorie agitur, inclinalio ipsa fortitudinis, casus
lta ut et nos ipsi in vobis gloriemur in Ecclesiis Dei putatur imperilis. Unde et nonnulli subditi contra
pro palientia vestra et ftde, in omnibus persecutioni- hanc, manum reprehensionis mittunt, sedavitapro-
bus vestris et tribulalionibus, quas sustinetis in exem- tinus ipsa sua temeritate deficiunt. Levites ergo
plum justi judicii Dei (II Tkess. i, 4). Acsidiceret: quasi adjuvans, manum tetendil, sed delinquens vi-
Dum tot dura toleratis, qui lam recta agitis, quid tam perdidit, quia dum infinni quique fortium facta
aliud quam justi Dei judicii exempla datis? quia ex corripiunt, ipsi a vivcntium sorte reprobantur. Ali-
vestra pcena colligendum est quomodo feriat quibus quando etiam sancti viri (d) quaedam minimis conde-
irascitur, si sic vos alfligipalitur, in quibus laetatur scendentes dicunt, quaedam vero summa contem-
aut quomodo illos percussurus esl, quibusjustum plantes proferunt dumque vim vel condescensionis
;

judicium exhibet, si etiam vos sic cruciat, quos pie p vel altitudinis nesciunt, audacter heec stulti repre-
redarguens fovet henduni. El quid est justum de sua condescensione
[Vet. IX, Rec. X.] 23. Amicorum Job intentio pia velle corrigere, nisi inclinalam arcam superba repre-
fuit, sed incaula locutio. Quid ipsis agendum erat. Pri- — hensionis manu relevare? Quid estjustum de inco-
ma igitur beati Job locutione terminata, vicissim se gnita locutione reprehendere, nisi motumejusforti-
amici, (a) qui consolaturi venerant pie ejus increpa- tudinis, erroris lapsuin putare ?Sed perdit vitam, qui
tioni subjiciunt ; dumque ad contentionis verba pro- arcam Deitumidesublevat, quia nequaquamquissan-
siliunt, eam pro qua venerant causam pietalis amit- ctorum corrigere recta praesumeret, nisi de se prius
tunt. Quiquidem non prava hoc intentione faciunt; meliora sensissel. Unde et Levites isdem recte Oza
sed quamvis affeclum percusso exhibeant, percussum dicitur, quod videlicet robustus Domini interpreta-
tamen nonnisi pro iniquitale crediderunt dumque ; tur quia praesumptoresquique nisiaudacimenterobu-
;

intentionem bonam nequaquam locutio cauta sub- stos se in Domino crederent, nequaquam meliorum
sequitur, ipsa pietatis propositio in transgressionis facta vel dicta velut inlirma judicarent. Amici igitur
vitium vertitur. Pensandum namque fuerat, cui et Job, dum contra eum quasiin Dei defensionem prosi-
quando loquerentur. Justus quippe erat, ad quem liunt, divini prfficeptiregulam superbientesexcedunt.
venerant, et divinis verberibus cinctus. Ex anteacta 25. Si aliquid in his displicet, non est reticendum,
ergo ejus debuerant ea quae intelligere non
vita sed magna humilitate promendum. — Cum vero quee-
valebant illius verba perpendere et ex flagellis prae- ; dam facta meliorum deterioribus displicent, nequa-
sentibus non illum redarguere, sed de sua vita for- quam hoc quod mentem movet, reticendum est, sed
midare seuque flageliato justo, non quasi ratioci-
; cum magna humilitate proferendum quatenus in- ;

nando erigere, sed flendo sociare; ut nequaquam se tentio pie sentientis eo vere servet formam rectitu-
eorum scientia per verba ostenderet, sed loqui recle dinis, quo per iter graditur humilitatis. Et libere
linguamconsolantium(6)magisterdolorerudiret. Qui ergo dicenda sunt quse semlimus, et valde humiliter
etsi qua forsitan diversa sentirent, dignum profecto promenda quae dicimus, ne et quaerecle intendimus,
erat ut haec humiliter dicerent, ne percusso vulnera hffic elate proferendo non (e) recta faciamus. Paulus
per immoderata verba cumularent. auditoribus suis multa humiliter dixerat ; sed de
24. Delerioribus ssepe displicent dicta vel facta me- ipsa exhortatione humili placareeos adhuc hurailius
liorum.— Saepeenim, quia non valent, de- satagebat, dicens Rogo autem vos, fratres, ut suffe-
intelligi :

terioribus displicent vel meliornm

facta ratis verbum sclatii ; etenim perpaucis scripsi vobis
vel dicta :

sed eo ab eis non lemere reprehendenda sunt, 149 (Hebr. xm, 22). Ephesiis quoque Mileti valedicens,
quo apprehendi veraciter nequaquam possunt. Saepe affictis ac gementibus, humilitatem suam ad memo-
aliquid a majoribus (c) dispensatorie agitur, quod a ^ riam revocat, dicens :Vigilale, (f) memoria retinentes
minoribus error putatur. Saepe mulla a fortibus di- quoniam per triennium nocte ac die non cessavi cum
cuntur, quae infirmi idcirco dijudicant, quia ignorant. lacrymis monens unumquemgue vestrum (Act. xx, 31).
Quod bene bobus calcitrantibus inclinata illa testa- Eisdem rursum per Epistolam dicit: Obsecro vos,
menti arca signavit, quam quia casuram credens fralres, ego vinctus in Domino, ut digne ambuletis vo~
Levites erigere voluit, mox sententia mortis acce- catione, qua vocati estis (Ephes. iv, 1). Hinc ergo
pit (II Reg. vi, 7). [Vet. X.] Quid est namque mens colligat, si quando aliquid recle sentit, quanta 15©

(a) Nonnulli, qui consolaturi venerant, ejus pisein- tur, subjiciunt, vel prxcipitur, quodmeliusabest aMss.
crepaiioni subjiciunl. E~;c\is'\,quxdamminima...dicunt, aiiquando vero.
(d)
(6) Ediii, magistri dolorerudiret, reclamantibusMss. Corrigendi ex Mss. potioribus Corb. Germ., Reg.,
omnibus, ubi legitur mngisler dolor. antiquo Rhem. et Norman.
(c) Antiq. Rhem Colb'., Germ., Reg., et nonnulli,
, (e) Corb. Germ., German., nec non Colb., prima
nec non Edit. Barthol. ac vet. Paris. et Basi I., dissi- manu, non recte.
mulaterie agitur. In Germ., a manu receuliore addi- Corb. Germ., Reg., Germ., unusRbem. et unu»
(f)
tum, vel dispensatorie. Editi, post dispensatorie agi- Remig., Corb., memoriam mei retinentes.
 1

693 MORALIUM LIB. V. LN CAP. IV B. JUB. 69

humilitate debeat magistro loqui discipulus; si ipse A buerunt; et Paulus haec ex virtutepensans, inaucto-
magister gentium in his quaa cum auctoritale praedi- ritate proferat; et judex quia incaute prolata sunt,
cat, tam submisse discipulos rogat. Hinc unusquis- ex personae qualitate reprehendat.
que colligat, eis a quibus bene vivendi exempla per- 28. lllx, ut qusedam habent recia ei alia perversa,

cepit, hoc quod bene intelligit, quam humiliter di- hxreticis congraunt. — Sed quia eosdem amicos beali
cut; si Paulus illis huuiili se voce subdidit, quos ad Job haereticorum tenere speciem superius diximus,
vita ipse suscitavit. nunc eorum verba quomodo hsreticis congruant in-
26. Humiliter loqui nesciens consolalionis regulam dagemus. Quaedam namquevalde recta senliunt, sed
ignorat. — Eliphaz autem, qui prinius amicorum lo- tamen inter haec ad perversa dilabunlur. Habent
quitur, quamvis ad consolandum pietale veniat, hu- 151 quippe hoc haeretici proprium, ut malis bona
militalem tamen locutionis deserens, regulamconso- permisceanl.quatenusfacilesensuiaudienlis illudant.
lationis ignorat. Qui dum loqucndi custodiam negli- enim semper prava dicerent, citius in sua pravi-
Si

git, usque ad afflicti contumelias excedit,
Tigris periit eo quod non haberet prxdam. Rugilus
leonis, et vox lexnx, et dentes catulorum leonum dis-
sipati sunt (Job. iv, 11). Beatum videlicet Job no-
g serviunt, et ex malis bona inficiunt, et ex bonis
mine tigridis, quasivitis varietatis notans, per leo-
nis rugitum ejusdem viri terrorem,per lesnaa vocem
loquacitatem conjugis, per dissipatos vero dentes
calulorum leonum destructam filioruni edacitatera (a)
signans. Unde etbene amicorum sensum, qui in tu-
mida correptione se extulit, senlentia divina repre-
cogniti, quod vellent, minime persuaderent.
dicens: tate
Rursum,si semper recla sentirent, profecto haeretici
non fuissent. Sed dum fallendi arte ad utraque de-
mala, ut recipiantur, abscondunl; sicul qui veneni
proculum porrigit, orapoculi dulcedine mellis tangit;
dumque hoc quoJ dulce esl primo atlaclu delibatur,
eliam illud quod est mortiferum indubitanter absor-
betur. Itaque hserelici permiscent recta perversis, ut
oslendendo bona, auditores sibi altrahanl et exhi- ;

hendil, dicens Non estis locuti coram me rectum,

: beodo mala, latenti eos peste corrumpant. Ali-
sicut servus meus {Job. xxxu, 7). quando tamen praedicatione sanctas Ecclesis atque
[Vel. XI.] 27. Sententias amiorum Job qua ralione exhortalione correcti, ab hac sensus sui diversitate
Deus arguat, et Paulus commendet. Sed qua?ren- —salvantur. Unde et amici Job reconciliationis suaesa-
dum video cur Paulus illorum senlentiis tanta aucto- crificium ejusdem sancti viri manibus offerunt, atque
rilale utilur, si haeeorum sententia Dominica repre- ad superni judicisgratiam vel (c) addicti revocanlur.
hensione cassaniur? Eliphaz quippe verbasunt, quae Quos bene in Evangelio illa decem leprosorum munda-
Corinthiis intulit dicens, sicut scriptum est Com- tio designat (Luc. xvn, 15). In lepra quippe et pars
:

prehendam sapientes in astutia eorum(J Cor. m, 19; „ cutis in fulgorem ducitur, et pars in colore sano reli-
Job. v, 13}. Quomodo ergo quasi prava respuimus, netur. Leprosi ilaque haareticos exprimunt, quia dum
qus Paulus ex auctoritate astruit? aut quomodo at- rectis prava permiscent, colorem sanum maculisasper-
testatione Pauli recta putabimus, quae per semetip- gunt. Unde et bene utsalventur, clamant, Jesu prse-
sum Dominus non recta definivit ? Sed ulraque haec ceptor. Quia enim in ejus verbis se errasse significant,
citius quam non sint diversa cognoscimus, si ejus- huncsalvandi humiliter praeceptorum vocant; cum-
dem Domiuicae sententiae subtilius verba pensemus; que ad cognitionem praeceptoris redeunt, mox ad
quae nimirum cum diceret : Non estis loculicoram foruiam salutis recurrunt. Sed quiain amicorum di-
me rectum, illico adjunxit : Sicut servus meus Job. ctis praefationem expositionis paulo longiu3 duximus,

Liquet ergo quia quaedam in eorum dictis recta ipsa jam eorum verbasubtiliterpensemus. Sequitur:
sunt, sed melioris comparatione superantur. Nam CAPUTXIl [Vet. XII, Rec. XI].
inter alia quas irrationabiliterdicunt,mullas ad bea-
tum Job fortes sententias proferunt, sed comparatas
Cap. iv. Vers. 1, 2. — Respondens autem Eliphai
Themaniles, dixit : Si cmperimus loqui libi, forsilan
dictis fortioribus vim fortitudinis amittunt. Mira au-
moleste accipies.
tem sunt multa quae dicunt, nisi in sancti viri adver-
sitatem dicerentur. Insemetipsis igitur magna sunt, D 29. Hxrelicorum verba blanda primum, post aspera,
sed quia justum virum transfigere appetunl, ejusdem — Jam superius dicta sunt quae his vocabulorum in-
magnitudinis pondus perdunt ;
quiaet(i) quamlibet terpretationibus exprimantur. Quia ergo festine ad
dura saxa ferianl
forte, frustra jaculuro mittitur, ut indiscussa tendimus, prolala replicare devitamus.
tur;eonamque obtusum longius dissilit, quo intor- Hocitaque esl solerter intuendum, quod ii qui haere-
tum forliter venit. Igitur amicorum Job dicta licet ticorum speciem tenent, loqui molliter inchoanl, di-
in quibusdam valde sint fortia, cum tamen sancti centes : Si cceperimus loqui tibi, forsitan moleste acci-
virifortem vitam feriunt, cunctum sui acuminis mu- pies. Exasperare quippe haeretici auditores suos
cronem retundunt. Quiaergo et in semelipsis magna exordio locutionis suas meluunt, ne vigilanter au-
sunt, sed contra beatum Job nullo modo assumi de- diantur, eorumque valde tristitiam declinanl, ut ne-

(a)Addunt Editi, et audaciam. Quae verba in nullis adducti, ut exhibeut Editi etiam vetusliores, quorum
Mss. reperta delevimus pleraque errata ad C32teros omnes postea propagata
(b) Quidam M33., quamlibet fortes frustra jacutum sunt. Addicti majorem vim habet, significatque,rwi-
mittunt. Reg., quodlibet forte. demnati.
(c) Mss. Anglicani et omnes alii ita habenl, non,
695 SANCTI fiREGORII MAliNI 696
gligentiam capiant. Et (a) pene seroper blanda sunt A fuerit,qui iudoctos docens, lassos roborans, vacil"
quae proponunt; sed aspera quaeprosequendo subin- lantesque confirmans, inter curas domus, inter mul-
ferunt. Unde nunc amici Job a revcrentia man-
et tipliciumrerum custodiam, inler affectus pignorum,
suetae locutionisincipiunt, sed
usque adjacula asper- interstudia tot laborum, erudiendis se caeteris im-
rima: invcctionis erumpunt; quia et radices spina- pendit. Et illa quidem occupatus exercuit, sed ta-
rum mollessunt, esd lamen e.\ ipsa sua mollitie pro- men liber magisterio doctrine militavit. Temporalia
ferunt undepungunt. Sequitur: regendo disposuil ; aeterna praedicando nuntiavit; vi-

CAPUTXIII. t83 rectitudinem e.t agendo videntibus ostendit, et lo-

Vers. 2. — Sed conceptum sermonem tenere quis

quendo audientibus ingessit. [Vet. XIII.] Sed sive
possit ?
haerelici, seu perversi quilibet, cum bona justorum
referunt, haec in argumentum criminis inflectunt.
30. Verbapravo aliiconcipiunt et proferunt, aliicon-
Inde namque Eliphaz contra beatum Job occasionem
cepta reprimunt, uliinec uoncipiunt. —
Tria suat ho-
minum genera, qua? gradatim ductis a se qualitati-
objurgationis colligit, unde laudanda narravit. Nam
sequitur
bus dissident. Suntnamque alii qui et ad loquendum

prava concipiunt, a locutione sua nulla silentii gra-

CAPUT XV.
vitate refrenantur. Etsunt alii qui cum prava conci-
g Vers. 5. — Nunc atttem venit super te plaga, et defe-

cisti; tetigit te, el conturbatus es.

piunt, magno
se silentii vigore restringunt. Et sunt
32. Perversi bonorum vitam duobus modis impetunt.
nonnulli qui, virtutum usu roborati, usque ad eam
celsitudinem provehuntur, ut ad loquendum, ne in
— Perversi quippe duobus modis bonorum vitam
impetunt, quia aut prava eos dicere asserunl, aut
corde quidem perversa concipiant, quaesilendo 15?
recta non servarequae dicunt. Unde el beatus Job in-
compescanl. Eliphaz itaque exeo quo sit ordine, osten-
ferius ab amicis suis de locutione reprehenditur;
ditur, qui conceptum sermonem tenere se non posse
nunc autem recta dixisse, sed haec non servasse la-
testatur. Qua in re et illud innotuit, quod se loquendo
teratur. Ab iniquis ergo modo bonorum iocutio,
offensurum novit. Neque enim retinere verba quae
modo actio reprobatur, quatenus emt reprehensa
non potest vellet, nisi per haec se vulnera interre
gua taceat, aut ejusdem lingua? euae adjirtiicata testi-
praenosceret. Boni enim viri freno consilii retinent
monio, in crimine vita succumbal. Et notandum
praecipitationem verbi, et caute considerant ne rela-
quod prius laudes linguaa inferunt, et postmodum
xantes linguae lascivlam auditorum conscientiam in-
(c)de vitaeinfirmitate conqueruntur. Iniqui elenim,ne
cauta locutione transfigant. Unde bene per Salomo-
publice pravi videantur, loquuntur aliquaudo bona
nem dicitur: Qui dimitHt aquam, capul est jurgiorum
de justis, quee esse jam cognita et aliis noverunt. Sed
(Prov. xvn, 14). Aqua quippe dimittilur, cum iin- C
guae fluxus elfrenatur. Sed dimissor aquas jurgiorum
sicut praediximus, haec ipsa protinus ad cumulum
caput efficitur, quiaper linguae incontineutiam,
153 reatus pertrahunt, et credendum sibi in
con-
dis-
trariis, ex eoquod et prospera loquebantur, osten-
cordise origo propinatur. Pravi igitur sicut in sensu
dunt; tanioque mala quasi verius insinuant, quanto
leves sunt, ita in locutione praecipites, et reticere
etbona quusi devote laudabanl. Ad usum ergo intor-
pertractando negligunt quae loquantur. Sed quod
quent criminis voces favoris, dum justorum vitam
levis conscieatia concipit, levior protinus linguapro-
inde post gravius vulnerant, unde hanc paulo ante
dit. Unde nunc Eliphaz ex suo experimento colligit,
speoie tenus defendebant. Saepe autem eorum bona
quod desperate de omnibus sentit, dicens: Sed con-
quae prius habitat despiciunt, haac postmodum quasi
cepium sermonem tenere quis possit? Sequitur :

perdita mirantur. Unde et Eliphaz sancti viri vir-

CAPUT XIV[Rec.XlL. tutes, quia amissas asserit, enumerando subjungit,
Vers. 3, 4. — Ecce docuisti plurimos, et manus las- dicens :

sas roborasti; vacillantes confirmaverunt sermones tui, CAPUT XVI [Rec. XIII].
el genua trementia confortasti. Vers. 6. — (d) Ubi est timor tuus, fortitudo lua, et
31. Quantus Job fuerit, cujus laudes nec silere valet D patientia tua, et perfectio viarum tuarum?
qui crimen ingerere conatur. — Si ipse historiae tex- 33. Virlutum quatuor gradus. — Quae nimirum cun-
tusaspicitur, magna est lecloris utilitas, quod ab cta ei senlenliae subrogat, quam praemisit, dicens:
amir-is jurganlibus in beato Job pro laceratione vi- Nunc autem venit super te plaga, el defecisti; tetigit te,
liorum, virtutum praeconia proferunlur. Nunquam et conlurbatus es. Omnia ergo simul interisse asserit,
quippe esl tam robustum vitae teslimonium, quam in eo quod beatum Job turbatum flagello reprehen-
curaille (b) laudanda loquitur.qui ingererecrimenco- dit. Scd intuendum valde est, quia quamvis incon-
natur. Pensemus autem cujus celsitudinis iste vir veaienler increpat, congruenter tamen ordines vir-

(u) Ita etiam ex Mss. Anglic. et caeteris omnibus lius, laudando loquilur.
resiituimus, cum
prius legeretur, apud Coc. etseq., (c) Rhem., Remig. et aliqui alii,i/« bonx vitse inftr-
et plane semper blanda sunt qux proponunt, scilicet milate. Reg., de lingua infirmitales. Corb. Germ., de
amici Job; quod sane falsum est. Reddilur ergo ver- linguu; vitx infirmitate. Barthol. et vet. Ed., de lin-
bis Gregorii veritas et lcMitimussensus, legendo?'£»ie gux vitxque infirm.
pro plane. (d) In Mss. Corb.,Germ., Reg.,Colb., Norm.,omit.
(t>) Corb. Germ., prima manu, aliique fortasse me- titur ubi est. Exstat in German. secundaj manus ope-
697 MORALIUM LIB. V. — IN CAP. IV B. JOB. 698

utura narrat. Quatuor quippe gradibus vitam beali A cen s : Tempus est ut incipiat judicium de domo Dei
Job (a) virtutes enumerando distinxit, dumettimon (I Pet. iv, 17). Illi ergo veraciter recli sunt, qui
fortitudinem, et fortitudini patientiam, et patientiae amore supernae patriae ad cuncta praesenlis vitae ad-
perfectionem junxit. In via etenim Dei a limore in- versa praparantur. Nam qui pro aeternis bonis mala

cipitur, ut ad fortitudinem veniatur. Nam sicut in hic perpeti metuunt, videlicel recti non sunt. Sed
via sasculi audacia fortitudinem, ila in via Dei EHphaz vel deleri rectos, vel innocentes hic perire
audacia debilitatem paril ; et sicut in via ssculi non sstimat, quia saepe hi qui non spe cceleslis glo-

timor debilitatem, ita in via Dei timor fortitudinem riae, sed pro terrena Deo retributione deserviunt,
gignit, Salomone attestanle, qui ait : lntimore Domini ipsi sibimet fingunt quod qusrunt ; et docere prae-

liducia fortitudinis (Prov. xiv, 26). Timori quippe sumentes, cum terrenam securitatem praedicant,

Domini inesse fiducia fortitudinis dicitur, quia ni- cunctis suis Iaboribus ostendunt quid amant. Se-
mirum mens noslra tanto valentius terrores rerum quilur :

temporalium despicit, quanto se auctori eorumdem CAPDT XVIII [Vel. et Rec. XV].
temporalium veracius per forrnidinem subdit. Quaa Vers. 8, 9. Quin potius vidi eos qui operantur —
in timore Domini constituta, non invenit extra quod iniquitatsm, et seminanl dolores, et inetunt eos, flante
meluat, quia dum recto metu conditori omnium B Deo perisse, et spirifu irx ejus esse consumptos.
jungitur, poteslate quadam supra omnia sublevatur. 35. Dolores seminant ac metunt. Cur matos Deus

Forlitudo autem nonnisi in adversitale ostenditur, atiquando toleret, aliquando statim feriat. — Dolores
unde et mox post fortitudinem patientia subrogatur. seminare, est fraudulenla dicere ; dolores autem me-
Tanto enim se unusquisque ad fortitudinem profe- tere, est dicendo praevalere. Vel certe dolores semi-
cisse verius demonstrat, quanto aliena mala robustius nant, qui perversa agunt dolores metunt, cum de ea-
;

tolerat. Nam minus in se convaluit, quem aliena ini- dem perversitate puniuntur.Fructusquippedolorisest
quitas sternit. Qui in eo quod ferre conlrarielatem retributio damnationis. Sed cum protinus subinfer-
non valet, pusillanimitatis suae gladio confossus jacet. tur quia qui dolores seminant etmelunt, flanleDeo
Quia vero perfectio de patientia nascitur, statim post pereunt, et consumuntur, hoc loco
irse ejus spirilu
patientiam, viarum perfectio subinfertur. [Vet XIV.] doloris messio, non jam pcena, sed adhuc perfectio
Ille enim vere perfectus est, qui erga imperfectionem iniquitalis ostenditur, quia ex divinae irae spiritu,

proximi impatiens nonest. Nam qui alienam imper- ejusdem messionis pcena subrogatur. Seminant ergo
fectionem ferre non valens (b) deserit, ipse sibi testis hicdolores et metunl, quia iniqua sunt quae faciunt,
est quod perfecte necdum proQcil. Hinc in Evan- et in ipsa iniquitate prosperantur sicut de iniquo ;

gelio Veritas dicit : In patientia vestra possidebitis Q pcr Psalmistam dicilur : Polluuntur vix ejusin omm
animas vestras (Luc. xxi, 19). Quid est enim animas tempore ; auferuntur judicia tua a facie ejus, omnium
possidere, nisi perfecte in omnibus vivere, cunctis inimicorum suorum dominabitur (Psal. x,5,sec. Heb.).
mentis motibus ex virtutis arce dominari ? Qui igitur De quo paulo post subdilur Sub lingua ejus labor :

palientiam tenet, animam possidet ;

quia inde conlra et dolor (Ibid., 7). Dolores itaque seminat, cum per-
adversa omnia fortis eflicitur, unde sibi et semetipsum versa agit ; dolores metil, cumexeisdem perversita-
vincendo dominatur. Et quo se laudabiliter frangit, tibus temporaliter excrescit. Quomodo ergo flante
iniractum se fortiter exerit quia cum in suis se vo-
; Deo pereunt, qui plerumque diu hic subsistere, et
luptatibus superat, sese ad contraria invictum parat. justis felicius, permittuntur Hinc namque de illis '.'

Scd quia Eliphaz invehendo corripuit, nunc aliqua iterum per Psalmistam dicitur In laboribus homi- :

velut exhortando subjungit, dicens :

num non sunt, et cum hominibus non flagellabuntur
CAPUT XVII (Rec. XIV]. (Psal. lxxii, 5). Hinc Jeremias ait Quare via impio- :

Vers. 7. — Recordare, obsecro, quis unquam innocens rum prosperatur (Jerem. xn, 1). Quia enim, sicut
perit f aut quando recti deleti sunt ? scriplum est, Dominus patiens redditor est (Eccli. v, 4),

154 34. Sxpe innocentes hic perire et deleri,rectos. saepe diu tolerat quos in perpetuum damnat ;
non-
Sive haeretici, quorum amicos beati Job tenere j) nunquam vero concite percutit, qui pusillaniraitati
speciem diximus, sive perversi quilibet, quam inordi- innocentium (c) consolando concurrit. Aliquando ergo
nate redarguunl, tam reprehensibiliter exhortantur. omnipotens Deus diu praevalere iniquos patitur, ut
Ait naraque : Quis unquam innocens periit,aut quando justorum mundius vita purgetur. Aliquando vero
recti deleti sunt ? Saepe quippe hic et innocentes pe- injustos celeriler trucidat, eorumque interitu inno-
reunt, et recti funditus delenlur ; sed lamen ad aeter- centium corda confirraat. Si enim nunc omnes male
nam gloriam pereundo servantur. Si enim nullus agentes percuteret, extremum jam judicium quibus
innocens periret, Propheta non diceret Juslus pe- : exhiberet? Si autem nuilum omnino percuteret, quis
riil, el nemo est qui recogitet (Isai. lvii, 1). Si reclos Deum res humanas curare credidisset? Nonnunquam
Deus providendo non raperet, nequaquam de juslo ergo 155 iniquos ferit, ut ostendat quia inulta mala
Sapientia dixisset : Raplus esl, ne malitia mutaret non deserit. Nonnunquam vero iniquos diu tolerat,
intellectum ejus (Sap. iv, II). Si juslos animadversio ut considerantibus insinuet, ad quod eos judicium
nulla percuteret, Petrus minime praenuntiarel, di- reservet.

(a) Laudati Mss., praeter Norm., virtutibus. (c) Unus Rhem., duo Remig., Reg. et alii, maxime
(6) Editi, palientiam deserit, reluctantibua Mss. Norm., consulendo concurrit.
699 SANCTI GREGORII MAGNI 700

3C. lniquos deleri quo sensu falsum, quo verum. — A. exslincli sunt, denlium expressione signantur. Quse
Hec itaquo sententia («) deletionis iniquorum, si non cuncta dum contrita Eliphaz rigidus exsultat, quasi
cum fine praesentis saeculi de cunctis generaliter di- jure damnata denuntiat. Cujus adhuc duritiam in-

citur, ex magna parte procul dubio veritatis virtute crcpationis ingeminat, cum subjungit :

evacuatur. Sed tunc vcra erit, cum jam iniquitatis GAPUT XX [Vet. et l\ec. XVI].

dilatio non erit. Quaj hoo fortasse modo intelligi Vers. 11. — Tigris periit, eo quod non haberet

rectius potest, quoniam nec innocens perit, nec re- prsedam, et 156 catuli leonum ditsipati sunt.
ctus deletur; quiaelsicarnehic atteritur.inconspectu 39. Tigris varia ac rapax hypocritas apte signifieat.

aeterni judicis vera salute reparatur. Et qui seminant

— Quem enim nomine tigridis, nisi bealum Job nota
dolores et metunt, fiante Deo pereunt ;
quia quanto varietatis signat, vel aspersum maculis simulationis ?

hic allius perverse agendo proficiunt, tanto durius Omnis namque simulator in eo quod videri rectus
subsequenti damnatione feriuntur. Sed cum eidem appetit, mundum se per omnia non ostendit quia ;

sententiaj praemitlitur, Recordare, videlicet patet quia dum virtutes quasdam per hypocrisin assumit, et
transacta res ad raentem reducitur, non autem fuiura occulte semetipsum vitiis subjicit, quaedam latentia
nunliatur. Tunc ergo Eliphaz verius diceret, si haec vitia repente in faciem crumpunt, et superductae si-
de iniquis generaliler fieri extrema animadversione o mulationis, quasi visionis corium, ex admistione sua
credidisset. varium ostendunt ut plerumque sitmirumcurhomo, ;

37. Flare Dtus apte dicitur, cum vindiclam relri- qui tantis virtutibus pollere cernitur, etiam tam re-
buit. Tunc qui in se tranquillus, pereuntibus videtur probis actibus inquinetur. Sed nimirum omnis hy-
turbulentus. —
Sed hoc quod flare Deus dicitur, urget pocrita tigris est, quia dum mundus color de simu-

ut subtilius discernatur. Nos quippe cum flamus, lationc ducitur, vitiorum nigredine interrumpente
aerem ab exterioribus introrsustrahimus, et introrsus variatur. Saepe enim dum de castitatis munditia ex-
tractum bunc exterius reddimus. Flare ergo Deus in tollitur, sorde avaritiae fcedatur. Scepe dum virtute

vindictae ab exterioribus
retributione dicitur, quia largitatis speciosus ostenditur, luxurioe maculis in-

causis introrsusjudicii consilium concipit, et ab in- quinatur. Saepedum castitatis atque largitatis decore

terno consilio extrorsus sententiam emittit. Quasi vestilur, velutex zelo justitiae, crudelitatis atrocitate

flante Deo, ab exterioribus aliquid introrsus trahilur, fuscatur. Saepe largitate, castitate, pietate ex pul-

quando foras mala nostraconspicit, et intus(i) judi- chra visione induitur.sed interfusa obscuritate super-
cium disponit. Et rursum, quasi flante Deo, ab inte- notalur. Sicque fil ut intermistis vitiis dum
bioa

rioribus spiritus extrorsus emittitur, quando ab mundam in se speciem hypocrita non oslendit, quasi
interno(c)conceptuconsilii,exteriusjudiciumdamna- C unum colorem tigrishabere nequaquam possit. Quae
tionis infertur. Bene ilaque diciturquod qui dolores videlicet tigris rapit praedam, quiahumani sibi favo-

semincnt, flante Deo pereunt; quia unde foris per- ris usurpat gloriam . Qui enim rapta laude exlollitur,
versa faciunt, inde ab intimis recte feriuntur. Vel quasi praeda saliatur. Beneautem hypocritarum laus
certe cum flare Deus dicitur, quia et statim irae ejus praedadicitur. Praeda quippcest, cum alienaviolenter

spiritus subinfertur, appellatione flatus illius potest auferuntur. Omnis autem hypocrita, quia vilam jus-

ipsa ejus animadversio designari. Nos quippe cum tiliae simulans, justorum sibi laudem arripil, alienum
irascimur,flatu furoris [d) inflammamur. Ut ergo vin- profectoest quod tollit. Eliphaz ilaque, quia beatum

dictam cogitans Dominus demonstretur, flare ira- Job incolumitati? suae tempore laudanda egisse cog-
scendo dicitur non quo ipse in natura sua mutabi-
;
novit, percussione subsequente, haec illum tenuisse

litatis vicissitudinem recipiat, sed quo post longam per hypocrisin credidit, dicens Tigris periit, eo quoi :

patientiam, quando vindictara peccatoris exsequitur, non haberet prsedam. Ac si aperte dicat : Varietas

is qui in semetipso Iranquillus est, pereuntibus tur- tuae simulationis exstincla est, quia et adulatio lau-
bulens videlur. Mens quippe reproba, quia adver- dis ablata esl ; et jam tua bypocrisis praedam non
sum suis actibus judicem conspicit, quasi commotus habet, quia percussa divinitus, humanis favoribus
ei ostenditur, quia in conspectu iilius suo reatu ipsa D carel.
turbatur. Sed postquam quasi clementer admonuit, 40. Nyrmicoleon eos adumbral qui limidi in for-

aperte increpationis verba subjungit, dicens
CAPUT XIX.
Vers. 10. — Rugitus leonis, e.x
catulorum leonum contriti sunt.
38. Dura in Jnb Eliphaz verba. Quid enim ru-
gitum leonis appellat, nisi, ut paulo ante praemisi-
mus, severitatem viri?quid vocem leaenas, nisiloqua-
citatem conjugis ? quid dentes catulorum leonum,
nisi edacitalem prolis ? Quia enim filii convivantes
: tiores, audaces in parvos sunl. — Translalione autem
Septuaginta interpretum nequaquam tigris dicitur,
vox lexnx, et dentes sed, Myrmicoleon periit, eo quod non haberet prae-
dam. Myrmicoleon quippe parvum valde est animal,
— formicis adversum, quod se sub pulvere abscondit>
et formicas frumentagestantes interficit, interfectas-
que consumit. Myrmicoleon autem Latine dicitur, vel
formicarum leo, vel certe expressius formica pariter
et leo. Recte autem formica et leo nominatur, quia

Coccius acdeincepsEditi, (Mafioni'*. Rectiusalii

(«)
(c) Rhem. anliq
ab interno concepto consilio.
,

cum Mss., sentenlia detetionis, qua scilicet dicebat Mss. Norm., inflamur. In Utic. seuS. Ebrulphi
(d)

Eliphaz omnes iniquos flante Deo periisse. prius legebatur, inflammamur ipsa.
(b) Remig., antiq. injudicio ditponit.
701 MORALIU.M LIB. V. — IN CAP. IV B. JOB. 702
sive volatilibus, seu quibuslibet aliis minutis aniraa- \ circumspectione custodiunt, ne leo circuiens insi-
libus formica est, ipsi aulera formicis leo. Has enim dianto subripiat, id est, antiquus hostis sub aliqua
quasi leodevorat, sed ab illis quasi formica devora- imagine virtutis occidat ; ne leaenae vox auribus ob-
tur. Cum igilur Myrmicoleon periit,
Elipbaz dicit : strepai, id est, ne Babyloniae gloria sensumab amore
quid in beato Jobsub (o) myrmicoleontis nomine.nisi patriae ccelestis avertal ne catulorum leonum dentes
;

pavorem et audaciam reprehendil ? Ac si ei aperte mordeant, id est, ne reproborum persuasio in corde

dicat : Non injuste percussus es, quia contra erectos convalescat. At contra hasretici jam quasi de santi-
timidus, contra subditos audax fuisli. Ac si aperte tate securi sunt, quia vitae suae meritis cuncta se su-
dicat Contra astuios teformido pressit, contra sim-
:
perasse suspicantur. Unde et nuncdicitur: Rugilus
pltces temeritas inflavit.Sed praedam jam myrmi- leonis, et vox lexnx, el dentes catulorum leonum con-
coleon non habet, (b) quia timidatua elatio dum ver- iriti sunt. Ac si aperle diceretur: Nos ideo nullis
beribuspremitur, ab aliena Issione 15 7 prohibetur. flagellis atteriraur, quia et virtutem antiqui hostis,
Sed quiaamicosbeati Job haereticorum tenerespeciem et cupiditatem terrenae gloriae, (e) et persuasionesre-
diximus, ]urget necessario, ul haec eadem Eliphaz proborum omnium vitae meritissuperandocalcamus.
verba quomodo etiam typice sentienda sint intime- Unde adhuc subditur :

mus. B
CAPUT XXII.
CAPUT XXI [Rec. XXII}. Vers. ii. — Tigris periit, eo quod non haberet prx-
Vers. 10. — Rugitus leonis, et vox lexnx, et clen- dam, et catuli leonum dissipati sunt.

tescatulorum leonum contrili tunt. 43. Satan et leo recte vocatur, el tigris et myrmico-
Sensus allegoricus. —
41. Eadem re in Scripturis leon. Hxretici quasi de victo Satana gloriantur. —
jiguranlur diversa. —
Quia natura uniuscujusque rei Hunc vocabulo tigridis repelit quem leonis nppella—
ex diversitate componitur, in sacro eloquio per rem tione signavit. Satan quippe et propter crudelitatem
quamlibet licite diversa figurantur. Habet quippe leo dicitur, et prepter multitormis astutiae va-
leo virtutem, habet etsaevitiam. Virtute ergo Domi- rietatem non incongrue tigris vocatur. Modo enim
num, saevitia diabolum signat. Hinc enim deDoraino se sicul est perditus humanis sensibus objicit,

dicitur : Yicit leo de tribu Juda, radix David (Apoc. modo quasi aogelum lucis ostendii. Modo stul-

v, 5). Hinc de diabolo scriptum est : Adversarius ve- lorum mentes blandiendo persuadel, modo ad cul-
ster diabolus, sicul leo rugiens circuit, quxrens quem pain terrendo pertrahit. Modo suadere J58 vilia

devoret (l Pel. v, 8). Leaenae autem nomine aliquan- aperte nititur, modo in suis suggestionibus sub vir-

do sancta Ecclesia, aliquando Babylonia designatur. tutis specie palliatur. Haec itaque bellua, quae tanta
Pro eo enim quod contra adversa audax est, lena n varietate respergitur, jure tigris vocatur, quas apud
Ecclesia dicilur sicut ejusdem beali Job vocibus
; Septuaginta interpreles, ut praefati sumus, myrmico-
approbatur, qui dereliclam ab Ecclesia Judaeam indi- leondicitur. Quod videlicet aniraal absconsum pul-
cans, ait Son calcaverunt eam fitii inslitorum, nec
: vere, formicas, ut diximus.frumenta gestantes inter-
perlransivit per eam lexna (Job. xwiu, 8). Aliquando ficit quia nimirum apostata angelus in terram de ;

vero leaenae nomine hujus mundi civitas,id est Baby- justorum mentes, quae bonorumsibi
ccelis projectus,

loniae, exprimitur, quas conlra vitam innocentium operum refeetionem praeparant, in ipso actioni3 iti-
immanitatecrudelitaiis(c) efferatur.quae antiquo hos- nere obsidet cumque eas per insidias superat, quasi
;

ti, quasi saevissimo leoni sociata, perversae persua- formicas frumenta gestantes improvisus necat. Recte
sionis ejus semina concipit, et reprobos ex se filios autem myrmicoleon, id est, leo et formica dicitur,
ad similitudineinillius, quasi crudeles catulos gignit. Forraicis enim, ut ditimus, leo est, volatilibus formi-
Catuli autem leonum sunt quilibet reprobi.ad iniquam ca, quia nimirum antiquus hostis sicut conlra con-
vitam, malignorum spiritura errore generati : qui et sentientes fortis est, ita contra resistentes debilis. Si
simul omnes universam mundi civitalem, quam prae- enim ejus suggestionibus assensus praebetur, quasi
diximus, Babyloniam faciunt, et tamen iidem singuli leo tolerari nequaquam potest: si aulem resistitur,
Babyloniae filii, quasi non laaena, sed leaenae catuli quasi formica atteritur. Aliis ergo leo est, aliis for-
vocantur. Sicut enim Sion tcta simul Ecclesia dicitur, " mica ;
quia crudelitatem iliius carnales mentes vi

filii autemSion sanctorum(rf)quiquesinguliraemoran- tolerant, spiritales vero infirmitalem illius pede vir-
lur, ita et filii Babyloniae singuli quique reproborum, tutiscalcant. Haeretici igitur, quia de sanctitatisprae-
et eadem Babylonia simul omnes reprobi vocantur, sumptione superbiunt, quasi exsultanlesdicunt: Myr-
Yet. XVII.] 42. Sancli tentationcs meluunt ; hx- micoleon, vel certe tigris, periil, eoquodnon haberet
retici de sua sanctitate securi contemnunt. — Sed san- prxdam. Ac si aperte dicant : Vetustus adversariua
cli viri quandiu in hac vita snnt, semetipso sollicita in nobis prsdam non habet.quia quantum ad nostra

(a) Viudoc, Norm. et alii, myrmicoleonis. Corb. (c) Ita Corb. Gerin., Reg., Germ., Utic, etc Editi,
Germ. et Reh., mymicoleontis, reclius a Graeco piup- eHrenalur.
pixoAiovroc Quod confirmari potest ex Hieronymo, l.n (d) In Gussanv., corrupte, sanctorum quippe... sin-
adv. Jovin., ubi legitnr chamseleontes. guli quippe.
(b) Ita Anglic.Mss. et caeteri quoquot consuluimus; (e) Editi, el suasiones reproborum hominum.Xoxom-
non, ut legitur in Editis, quia timida tua elalio. Prior nium magis congruit fastui virorum de quibus paulo
quoque lectio rnagis convenil proposito Eliphaz ex- post magnos se in omnibus xstimant, infrase cuncios
;

probrantis Job timiditatem simul et audaciam. respiciunt, etc.

703 SANCTI GREGORII MAGNI 704
«tudia jam victus jacet. Idcirco autein myrmicoleon- \ qui ad percipiendam virtutis ejus notitiam, deserto
tis appellatione vel tigridis repelitur.(n) qui jam con- publicae praedicationis ostio.pravae intelligentiae rimas
trito leonis rugilu fuerat designatus, quia quidquid quaerit. Quia vero fur e.t latro, qui intrat aliunde, et
per gaudium dicitur, saepe replicatur. Voces quippe tenebras diligil, et claritatem luminis perhorrescit,
ingemina animus cum exsullat. Unde et veraci laett recte subjungitur :

tia Psalmista crebro repetit hoc, quod se exauditum CAPUT XXIV [Vet XIX].
esse cognovit, dicens : Exaudivit Dominus vocem fle- Vers. 13. — ln horrore visionis nocturnse, quando
ius mei ; exaudivit Dominus deprecalionem meam, soletsopor occupare homines.
Dominus orationem meam assumpsit (Psal. vi, 9, 10). 46. Ut alta esse ostendant qux docent, ea se vi.x ca-
[Vet. XYIll.] 44. Sancti de domitis vitiis cum timore pere declaranl. Modo de sapienlix singularilate extol-
gaudent. Hijpocritx vel uno superato se perfectos pu- luntur. — Saepe haerelici dum altiora dicere conantur,
tant. — Sed sancti viri cum de quibusdam se vitiis ipsi sibi testes sunt quia quae proferunt, vera non
ereptos hilarescunt, magno se metu etiam in ipsa sunt. In nocturna quippe visione dubie cernitur.
exsultatione concutiunt; quia etsi jam decujuslibet Rimas ergo susurrii in pavore nocturnae visionis se
procella tempestatis erepti sunt, esse se tamen adhuc
percepisse asserunt, quia ut ea qua? docent alto alii s
in incerti maris dubiis fiuctibus sciunt : spe p ostendant, vix ea se capere posse denuntiant. Sed
et sie

exsultant, ul pavore trepident ; sic pavore trepidant, hinc colligendum est quomodo audientibus certaes-
ut spei fiducia exsultent. Unde per eumdem Psalmi- se poterunt, qua» ipsi dubie viderunt. Miro ergo or-
stam dicitur: Servite Domino in limore, et exsullate dine cum alta loquentes profluunt, in patefactione
ei cum Iremore (Psal. n, 11). Atcontra, qui de specie stultitiae, ipsis suae altitudinis vocibus ligantur.Quan-
sanctitatis intumescunl, cum unum quodlibet vitium tum vero de singularitate sapienliae elevantur, osten-
superant, mox mentem in superbiam erigunt, et ditur cum protinus subdit : Quando solet sopor occu-
quasi de vitae suae perfectione gloriantur; et pro eo pare homines. Ac si aperte ab hasreticis diceretur:
quod fortasse semel a pericnlo tempestatis erepti Cum homines dormiunt, nos ad percipien-
inferius
sunt, jam quia in mari navigent, obliviscuntur; rna- da superna vigilamu9, quia ea nobis nota sunt, ad
gnosse in omnibus aestimant el vicisse se antiquum quae videlicet cognoscenda caeterorum hominum cor-
adversarium funditus pulant; infra se cunctos respi* da torpentia non assurgnnt. Ac si apertius dicant
ciunt, quia se per sapieatiam transcendere omnes In quibus intelligentia nostra se erigit, reliquorum
arbitrantur. Unde subditur: hominum sensus dormit. Nonnunquam vero cum hoc
CAPUT XXIII [Rec. XVIll], despici ab auditore (d) conspiciunt, semetipsos simu-
Vers. 12. Porro ad me dictum est verbum abs- C lant timere quod dicunt. Unde subditur :

conditum. CAPUT XXV.

45. Hserelici novam et occultam doclrinam affe- Vers. 14. — Pavor tenuit me el tremor, et omnia
clant, cur. — Verbum absconditum haeretici audi- ossa mea perlerrita sunt.
re se simulant, ut auditorum mentibus quamdam 47. Modo pavidos se simulant. — Quia enim de
praedicationia suae reverentiam obducant. Unde et doctrinae sua? altitudine miri videri appetunt, quasi
latenter praedicant, quatenus eorum praedicatio tanto pertimescunt quae fingunt ; et cum minoris laboris
sancta, quanto et occulla videatur. Communem au- sit audire quam dicere, ad ea proferenda audaces
tem scientiam habere refugiunt, ne caeteris aequales sunt, quae silicet astruunt (et quia ipsi vix audire po-
eestimentur ; (b) et quaedam nova semper exquirunt, tuerunt. Unde adhuc subditur :

quae dum alii nesciunt.apud imperitorum 159 men- CAPUT XXVI.

les ipsi de scientis singularitate gloriantur. Quam, Vers. 15, 16. —
Et cum spiritus me prxsente trans-
ut diximus,occultam insinuanl,quiascilicet(c)ut mi- iret, inhorruerunt pili carnis mese ; slelit quidam, cu-
ram oslendcre valeant, hanc se latenter percepisse jusnon agnoscebam vultum.
confirmant. Unde apud Salomonem hajreticorum 48. Modo fingunt in se incomprohensibilia novisse. —
speciem mulier tenens, dicil Aqux furlivx dulciores D Ut incomprehensibilia se cognovisse indicenl, non
:

sunt, ei panis abscondilus suavior (Prov. ix, 17.) Undo stetisse, sed transisse coram se spiritum narrant
hic qnoque subditur: Et quasi furlive suscepit auris et vultum se vidisse incognitum simulant, ut esse se
mea venas susurrii ejus. Furtive susurrii venasperci- ei cognitos qui ab humana mente cognosci non va-

piunt, quia socialis scienliae gratiam deserentes, ad let ostendanl. Ubi adhuc subditur:

hanc nequaquam per ostium ingrediuntur, Domino CAPUT XXVII.

attestante, qui ait : Qui non intrat per ostium in ovile Vers. 16. — Imago coram oculis meis, el voccm
ovium, sed ascendil aliunde, ille fur est el latro (Joan. quasi aurx lenis audivi.

x, 1, 2). Venas itaquedivini susurrii furlive suscipit, 48. Deum intueri spiritaliier nequeunt, neque tamen

Hic dissentiunt Mss. Compend. Corb, Germ. et

(a) (c) admiralionem oslendere vateant, corru-
Editi, ut
S. habent, quia jam conlrilus leonis rugilus,
Alb. pte. In Vindoc. legitur, ut mira oslend.
Utic. olim ita habebal, nunc vero quia jam conlrito (d) Iluc immisii Cocc, quoddicunt, qu« verbain Msa.
leonis rugitu. Vindoc. et German., qui jam contritus, et superioribus Ed. reticentur.
etc. (e)Compend. et Germ., quia ipsa. Sicque olim in
(b) In Vulgatis, occulta etnova. Utic. legebatur. Rec, qui et ipsi.
 703 MORALIUM LIB. V. — IN GAP. IV B. JOB. 706
semper errant. Quxdamvera et sublimia loquuntur. —A haberi potest.Undeet Veritatis voce de hacabscondita
Saepe haeretici Deum sibi (a) imaginaliter fingunt locutione dicitur Ego rogabo Patrem, et alium Pa-
:

quem ejusque 160

intueri spiritaliter neque.unt; raclitum dabit vobis, ut maneat vobiseum in setemum,
vocem quasi auroa lenis audire se perhibent, quia ad Spiritum veritatis, quem mundus non potest accipere
secreta illius cognoscenda, quasi esse se caeteris fami- {Joan. xiv, 16). Sicut enim isdem Paraclitus post

liariores gaudent. Non enim ea docent quae Deus pu- Mediatoris ascensum, alius humani generis consola-
blice loquitur, sed quae eorum auri quasi latenter as- tor, in semetipso invisibilis est; ita omnera,
quem
pirantur. Haec igitur diximus, ul quid sub haeretico- repleverit, ad desideranda invisibilia accendit. Et
rum specie in Eliphaz sermonibus sentiendum sit quoniam mundana corda sola visibilia diligunt, hunc
intimemus. Sed qui amici beati Job tanti viri amici mundus non accipit, quia ad diligenda invisibilia non
non essent, nisi manifeste aliquid ex veritate didi- assurgit. Saeeulares etenim mentes quanto se foras
cissent, quia quamvis in sentenliis correplionis per desideria dilatant, tanlo ad receptionera illius
errant, in veritatis tamen cognitione (b) non in loto sinum cordis angustanl. Et quoniam valde in 161
titubant : eadem paulo superius verba
haec replice- humano genere pauci sunt, qui a desideriorum lem
mus, ut subtilius discernamus quomodo ea quae de poralium sorde purgati, ad perceptionem sanctj^
parceptione veritatis dicuntur, a recte sentientibus r> Spirilus ipsa hac purgatione dilatentur, verbu m
proferri veraciter possint. [Vet. XX.] Nonnunquam hoc absconditum dicitur, quia illud a quibusdam
vero haeretici vera qusdam et sublimia loquuntur, procul dubio in corde percipitur, quod a maxima
non quod haec divinitus ipsi percipiunt, sed quod ex hominum parle nescitur. Vel certe h*c ipsa afflatio
sanctae Ecclesiae contentione didicerunt; neque haec sancti Spiritus absconditum verbum esl, quiasentiri
ad profectum conscientiae, sed ad scientiae ostentalio- potest, sed strepitu locutionis exprimi non potest.
nem trahunt Unde fit plerumque ut alta sciendo.di- Cum igitur divina aspiratio sine strepitu mentem
cant, sed vivendo qua? dirunt nesciant. Siveigilurex sublevat, verbum abscondilum audilur, quia sermo
haereticorum specie, videlioet non vitam scientise, Spiritus in aure cordis silenter sonat. Unde et sub-
sed verba tenentium, seu certe ex persona amicorum ditur :

beati Job, qui de cognitione veritatis potuerunt pro- CAPUT XXIX [Rec. XX].
cul dubio percipiendo experiri, quod studuerunt do- Ibid. — Et quasi furtive suscepit auris mea venas
cendo eloqui, haec eadem quae transcurrimus, subti- susurrii ejus.
lius dicta disseramus ut duin sollicite Eliphaz sermo
; 51. Mentem quxril a visibilibus abstractam. Quam
discutitur, quantae scientiae fuerit, demonstretur ;
variis modis eam alloquatur. —
Veras susurrii superni
quamvis in eadem scientia humilitatem non tenuit, auris cordis furtive suscipit, quia subtilitatem locu-
quicommune bonum sibi specialiter arrogavit. Ait C lionis intimae afflata mens et raplim est occulte co-
namque gnoscit. Nisi enim se ab exterioribus desideriis abs-
condat, interna non penelrat. Et occultatur ut audiat,
CAPUT XXVIII [Rec. XIX]. et audit ut occultetur; quia et subtracla a visibili-

Vers. 12. — Porro ad me dictum est verbum abs- bus, invisibilia conspicit, et repleta invisibilibus, vi-
conditum. sibilia perfeete contemnit. Xotandum vero quod non
ait : Quasi furtive suscepit auris mea susurrium ejus :
Allegoricus sensus. — riO. Verbum alnconditum, sed venas susurrii ejus. Susurrium quippe occulti
Dei Filius, vel Spiritus sancti locutio. Hssc a paucis verbi, est haec ipsa loculio aspirationis inlernae. Venae
percipitur. Senliri potest, non exprimi. — Veibum autem susurrii dicuntur causarum origines, quibus
quippe absconditum, invisibilis Filius vocatur, de quo haec ipsa aspiratio ad mentem ducitur. Quasi enim
Joannes ait ln principio erat Verbum. Quod ipse
: venas susurrii sui aperil, cum nobis Deus Jatenter
quoque abseonditum insinuat, dum subjungit : modis ad nostraa intelligentiaj aurera
insinuat, quibus
Et Verbum erat apud Deum, et Deus erat Verbum. venit.Aliquando enim nos amore, aliquando terrore
Sed hoc verbum absconditum electorum mentibus compungil aliquando praesentia quam nulla sint
;

dicitur, cum poleslas unigeniti Filii credentibus ma- " ostendit, et ad aeterna diligenda desideriu m erigit ;

nifestatur. Potest etiam per veibum absconditum, aliquando prius aeterna indicat, ut post temporalia
allocutio inlimae aspirationis intelligi ; de qua Joan- vilescant. Aliquando nostra nobis mala aperit, et ad
nes dicil : Unctio ejus docet vos de omnibus (/ Joan. n, hoc nos usque, ut alienis etiam malis doleamus, ex-
27). Quae nimirum aspiratio humanam menlem
con- tendit. Aliquando mala aliena noslris obtutibus obji-
tingendo sublevat, temporales cogitationes depri-
et cit, et compunctos mirabiliter a nostra pravitate nos
mens,aeternishancdesideriisinflammat,utnihileijam, corrigit. Venas ilaque divini susurrii furtive audire,
nisi quaesuperna sunt, libeat, etcunctaquae inferiusde est occultos divinae aspirationis modos tenuiler et la-
humanaperstrepuntcorruptionecontemnat. Abscondi- tenter agnoscere.
tumergoverbumaudire,estlocutionem sancliSpiritus 52. Susurrat nobis Deus, quia non se plene mani-
cordeconcipere.Quaeprofecloscirinonpotest.nisiaquo festum facit. Per creata opera velut per quasdam rimas
(a) Editi, imaginabiliter. gnitione non titubant, cui suffragatur Corb. Germ.
(b) Italegendum docent Mss. pene omnes, quos se- IlEeretici enim semper titubant, sed falsilati sen-
fere
i|quuntur Barthol. et vet. Ed. Falsa autem est Coccii lentia? occurritur addendo, non in toto tilubanl.
Jiorumque recentiorum lectio, in ventatis tamen co-
707 SANCTI GREGORIl MAGNJ 708

se admirandum prxbet. — Quamvis adhuc vel susur- A. ul illuminala plus meluat, quia magis aspieit a veri-
riuiu, vel venas susurrii intelligere aliter valemus. regula per quanta discordat eamquegravi for-
tatis ;

Qui enim susurral, occulle loquilur, et vocem non midine suus ipse profectus quatit, quae prius (c) quasi
exprimit, sed imitatur. Nos igitur quousque carnis securius nihil videbat. Quamvis quantalibet virtute
corruptione premimur, cullo modo claritatem divinae profecerit, non jam manifestum aliquld de asternitate

potentiae, sicut inse incommutabilismunet, videmus: compreheudit, sed adhuc sub cujusdam caligine ima-
quia acies infirmitatis oostrae non sustinet hoc quod ginationis conspicit. UnJe et hasc eadem, nocturna

de ejus aeternitatis radio super nos intolerabiliter visio dicilur. In noele quippe, sicut et superius dixi-

fulget. Cum ergo se nobis omnipotens Deus per rimas mus, dubie; in die autem constanter videmus. Quia
contemplationis indicat, nequaquam nobis loquilur, igitur ad contemplandum interni solis radium, nubes

sed susurrat, quia etsi se plene non intimal, quid- sese nostrae corruptionis interserit, nec ad infirmos
dam lamen de se humanae meuti manifestat. Tunc noslrae mentis oculos illud, sicut est, incommutabile
autem nequaquam jam susurral, sed loquitur, cum lumen erumpil ; adhuc Deum quasi in nocturna vi-

ejus nobis species certa revelatur. Hinc est enim sione cernimus, cum procul dubio sub iucerta con-

quod in Evangelio Veritas dicit : (o) Palam de Patre lemplalione caligamus. Sed quamvis extremum de
annuntiabo vobis (Joan. xvi, 26). Hinc Joannes ait : illo aliquid mens conceperit, in consideratione tamen
Yidebimus eum siculi est (I Joan. iii,2). Hinc Paulus ejus magnitudinis inhorrescit, et magis metuit, quia

dicit: Tunc cognoscam, sicut et cognitus suin (l Cor. ipsis contemplationisejus vestigiis se imparem sentit,

xm, 12). Nunc autem divinum susurrium tot ad nos alque ad se relapsa, eum arctius diligit, cujus miram
venas habet, quol creatis operibus ipsa divinitas prse- dulcedinem ferre non valens, vix banc sub incerta
sidel. Dum enim quae sunl cuncta creata cernimus, visione gustavit. Sed quia ad hujus sublevationis cul-

in creatoris admiratione sublevamur. Nam sicut men minime pertingitur, nisi prius desideriorum
aqua leniter fluens, rimata per venas quaeritur, ut carnalium importune perstrepens turba reprimatur,
augeatur, tantoque se vasiius fundit, quanto venas recte subjungitur :

apertiores inveneril; ita nos dum studiose divinitatis CAPUT XXXI (Rec. XXII].

16? notitiam ex creaturae ejus consideratione col- Ibid. — Quando solet sopor occupare homines.
ligimus, quasi susurrii illius ad nos venas aperimus; Ad contemplationem non pervenitur nisi sopitis
54.

quia per hoc quod factum cernimus, virtulem faclo- carnalibus desideriis. Somnus tribus modis accipitur.

ris admiramur; et per ea quae sunl in publico, illud

— Quisquisea quae mundi suntagereappetit, quasivi-
ad nos emanat, quod latel in occulto. Quasi enim per gilat quisquis vero internam quietem quasrens, bujus ;

quemdam ad nos sonitumerumpit,dum consideranda C mundi strepitum fugii, velut obdormiscit. Sed prius
nobis sua opera ostendit, in quo semelipsum utcun- sciendum est quia in Scriptura sacra figurate positus
que indicat, dum quam sit incomprehensibilis mani- tribus modis somnus accipitur. Atiquando enim
festat. Quia igitur considerare eum digne non possu- somno mors carnis, aliquando torpor negligentiee,
mus, non ejus vocem, sed vix susurrium audimus. aliquando vero exprimitur, calcatis terrenis deside-
Plene enim quia perpendere neque ipsa quae sunt riis, quies viiae. Somni namque vel dormitionis no-

oreata suffimmus, recte dicitur Quasi furtive suscepit

: mine carnismors intimatur, sicutPaulus ait : (d) Nolo

duris mea venas susurrii ejus. Projecti quippe a para- vos ignorare fratres de dormienlibus. Et paulo post :

disi gaudiis, et caelitatis poena mullati, vix susurrii lla el Deus eos qui dormierunt per Jesum, adducet cum
venas apprehendimus, quia ipse quoque mira ejus eo (I Thess. iv, 12). Somno 163
rursum torpor
opera raptim tenuilerque pensamus. [Vet. XXI]. negligentiae designatur, sicut ab eodem Paulo dicitur:
Sciendum vero est, quia quanto virtutem illius mens Hora est jam nos de somno surgere (Rom. xm, 11),
sublevata considerat, tanto ejus (b) rectitudinem re- Et rursum Evigilate, justi, et nolile peccare (I Cor.
:

pressa formidat. Unde et recte subjungitur : xv, 34). Somno quoque calcatis carnis desideriis
CAPUT XXX. [Rec. XXI]. quies vitae figuratur, sicut sponsae vocc in (e) cantico-

Vers. 13. — ln horrore visionis nocturnx. H rum Cantico dicitur : Egodormio, cormeum vigilat
et

53.Mens eo ampiiui de suis faclis trepidat, quo al- (Cant. v, 2) ;

quia videlicel sancta mens quo se ab

tius in Deum elevatur. Ilinc Dcum mugis metuit et di- strepitu lemporalis concupiscentiae comprimit, eo

ligit. — Horror nocturnae visionis, est pavor occultae verius interna cognoscit ; el lanto alacriusad intima
contemplationis. Humana eienim mens quo altius vigilat, quanto se ab exteriori inquieludine occultat.

elevata, quae sint aeterna consideral, eo de lactis lem- Quod bene per Jacob in itinere dormientem (igura-

poralibus gravius tremefacla formidat quia tanto se ; tur (Genes. xxvm, 11), quid ad caput lapidem posuit,

ream verius cernit, quanto se ab illo lumine discre- et obdormivit a terra scalam ccelo inhaerentem, in-
:

passe quod super se inlermicat conspicit sicque tit ; nixum scalae Dominum, ascendentes quoque et de.

palam de Patre meo.

(a) Editi, Compend., Corb. Germ., Colb., Reg., Val. Cl., no-
(d)Turon., Corb., Germ., secundis curis, et alii, lumus vos. In Graeco textu ad litl., nolo vos.
tortitudinem. (e) Ita Corb. Germ., Reg., Norm., Val. Cl. Sicque

(c) Ita cum plerisque Mss. Ed. antiq. Aliae vero, melius repraesentatur hujus sacri libri titulus, Sir-
:as! secura, ut eti.im habetur in uno Vin doc.
qua hasirim, Canticum canticorum. Editi habent, in Can-
(d) In Vindoc. et plur., nolo autem vos. In duob. ttcis canticorum.
 .

709 MORALIUM LIB. V. — IN CAP. IV B. JOB. 710

scendentes angelos vidit. In itinere quippe dormire, A. quee exterius implicant studiose subtrahatur. Hinc
est in hoc praesentis vitae transitu a rerum tempora- est enim quod per semetipsam Veritas dicit : Nemo
lium amore quiescere. In itinere dormire, estindie- potest duobus dominis servire (Matlh. vi, 24). Hinc
rum labentium cursu ab appetitu visibilium mentis Paulus ait : Nemo mililans Deo, implicat se negotiis

oculos claudere : quos primis hominibus seduclor sxcularibus, ut ei placeat, cui se probavit (II Tim. n,

aperuit, qui dixit : Scit enim Deus quod in quocunque 4). Hinc per Prophetam Dominus admonens dicit :

die comederitis ex eo, aperientur oculi veslri (Cenes. Vacate, el videie, quoniam cgo sum Deus (Psal. xlv,

m, 5, 61. Unde et paulo post subditur Tulit de fructu : 11). Quiaigiturnequaquam notitia interna(ft) conspi-

illius, el comedil ; dcditque viro suo, qui comedit, el citur, nisi ab externa implicatione cessetur, recte
aperti sunt oculi amborum. Culpa quippe oculos con- nunc verbi absconditi tempus ex- et divini susurrii

cupiscenliae aperuit, quos innocentia clausos tenebat. primitur, cutn dicitur nodurnx,: in horrore visionis

Angelos vero ascendenles et descendentes cernere, quando solet sopor occupare homines, quia nimirum
est cives supernae patriae contemplari, vel quanto mens noslra nullo modo ad vim intimae contempla-
amore (a) auclori suo super semetipsos inhasreant, tionis rapitur, nisi studiose prius a terrenorum desi-
vel quanta compassione charitatis nostris infirmita- deriorum tumultu sopiatur. Sed humanus animus
tibus condescendant. B quadam suas contemplationis machina sublevatus,
55. Ad contemplationem non sufftcit a mundi aclio- qua super se altiora conspicit, eo insemetipso terri-
nibus quiescere, nisi el virtutes exerceantur. Et — bilius conlremiscit. Unde et apte subditur :

notandum valde est quod ille dormiens angelos con- CAPUT XXXII [liec. XXIII .

spicit, qui in lapide caput ponil ;

quia nimirum ipse Vers. 14. — Pavor tenuit me, et tremor, et omnia
ab exterioribus operibus cessans, interna penelrat, ossa mea perterrita sunt.

qui intenta mente, quae principale est [Grxce,~h ^vsijto- 56. Quo altius Dei rectitudinem contemplamur, eode
vixovj hominis, imitationem sui redemptoris observat. nostra magis formilamus. — Quid per ossa, nisi
Caput quippe in lapide ponere, esl mente Ghristo fortia acta De quibus et per Prophetam
signantur ?

inhaerere. Qui enim a prasentis vitae aclione remoti dicitur : Dominus

omnia ossa eorum (Psal.
custodit

sunt, sed ad superna nulio amore rapiuntur, dormire xxxui, 21). Et saepe ea quae agunt homines, esse ali-
possunl, sed videre angelos nequeunl ;
quia capul in cujus momenli ajstimant, quia districlionis intimae
lapide tenere conternnunt. Sunt nam- [ Vet. XXII J quam sit subtile judicium ignorant. Sed cum per
que nonnulli qui mundi quidem actiones fugiunt, sed contemplationem rapti superna conspiciunt, ab ipsa
nullis virlutibus exercentur. Hi nimirum torpore, non aliquo modopraesumptionissuaesecuritate liquefiunt;
studio dormiunt et idcircointerna non conspiciunt,
; fj et tanto magis in divino conspectu trepidant, quanto
quia caput non in lapide sed in terra posuerunt. Qui- nec bona sua digna ejus examine, quem conspiciunl,
bus plerumque contingit ut quanto securius ab exter- pensant. Hinc estetenim quod is qui fortia operando
nis actionibus cessaot, tanto latius in immundaa se profecerat, per spiritum sublevatus clamabat : Omnia
cogitationis strepitum Unde
per otium rongerant. ossa mea dicent : Domine, quis similis libi (Psalm.
sub Judaeae specie per Prophetam torpcnsotio anima xxxtv, 10) '?
Ac si diceret : Carnes meae verba non
defletur, cum dicitur Viderunt eam hostes,etderise-
: hahent, quia infirma mea apud te funditus silent ;

runt Sabbata ejus (Thren. i, 7). Praecepto etenim ossa autem mea luae magnitudinis laudem dicunt,
legis ab exleriori opere in sabbato cessatur. Hostes quia ipsa quoque, quae esse in me forlia credidi, lua

ergo sabbata videntes irrident, cum maligni spiritus consideratione contremiscunt. Hinc est quod Manue,
ipsa vacationis otia ad cogitationes illicilas pertra- viso angelo pertimescens, dicit: Morte moriemur,quia
hunt ; anima quo remota ab externis
ut unaquarque vidimus Dominum (Jud. xm, 22). Quem uxorprotinus
actionibus servire Deo creditur, eo magis eorum ty- consolatur, dicens : Si Dominus nos veltet occidere, de
rannidi illieiu cogitando famuletur. Sancti autem manibus nostris holocaustum et libamenta non susce-
viri, qui a mundi operibus non torpore, sed virtute pisset (Ibid., 23). Quid est autem quod ad visicnem
sopiuntur, laboriosius dormiunl, quam vigilare po- D angeli vir fit timidus, et mulieraudax, nisi quod no-
tuerunt, quia in eo quod acliones hujus saeculi dese- bis quoties ccelestia demonstranlur, spiritus quidem
rentes superant,
robusto conflictu quotidie contra pravore se conculit, sed tamem
? Inde spes praesumit
seraetipsos pugnant, ne mens per negligentiam tor- namque spes ad majora audenda sese erigit, unde(c)

peat, ne subacta otio addesideria immunda frigescat, turbatur spiritus, quia ea quaa superna sunt, prior vi-
ne in ipsis bonis desideriis plusjustoinferveat, ne sub det. Vel. XXIII.] Quia igitur cum altiora secreto-
164 discretionis specie sibimet parcendo, a per- rum coeleslium sublevata mens conspicit, cunctahu-
fectione languescat. Agit haec, et ab hujus mundi manarum virium soliditas contremiscit, recte nunc
inquieta concupisceutia se penitus subtrahit, ac ter- dicitur : Pavor tenuil me, et tremor, et omnia ossa mea
renarum actionum strepitum deseriL et per quietis perterrila sunt. Ac si aperte diceretur : Subtililatis
studium virtutibus intenta, vigilans dorrnit. Neque intims arcana percipiens, unde me apud me fortem
enim ad contemplanda interna perducitur, nisi ab bis credidi.ante conspectum judicis inde titubavi. Distri-

(o) Itaomnesnostri iMss. et vei. Ed.Goc. el recent. In Corb. Gcrm., Reg., Colb., priroa manu, conspici-
Edit., auctori suo semetipsos transcendendo inhxreant tur, quam lect. praetulimus.
(6) Iu plur. M*B.,concipilur. In Val. Cl. eoneupitur. (c) Corb. Germ., cum uno Reg., audienda.
711 SANCTI GREGORII MAGNI 712

otionem quippe divinae justitias conlemplantes, etiam A. vitas omnes pilos carnis radere, quia is qui in obse-
de ipsis operibus jure pertimescimus, qus nos fortia quiis divinis assumitur, debet ante Dei oculos a

egisse putabamus. Ducta namque ab internam regu- cunctis carnis cogitationibus mundus apparere, ne
lam nostra reclitudo, si 165 districtum judicium illicitas cogitaliones mens proferal, et pulchrara
invenit, multis forlitudinum suarum sinibus in inti- animae speciem quasi pilis (b) fruticanlibus deformem
mam rectitudinem impingit. Unde benePaulus cum reddat. Sed quantalibel, ut diximus, quempiam vir-

et virtutum ossa habere secerneret, ettamen

sub di- tus sanctae conversalionis evexerit, adhuc tamen ei

stricto examine haec eadem ejus ossa trepidarent, ait: de vetuslate vitae nascitur quod toleretur. Unde
et

Mihi pro minimo est ul a vobis judicer, aut ab humano

,
ipsi Levitarum pili radi praecepti sunt, non evelli.

die. Sed neque >»e ipsum (a) judico nihil enim mihi : Rasis elenim pilis in carne radices remanent, et

eonscius sum (I Cor. iv, 3). Sed quia auditis

venis crescunt iterum ut recidantur, quia magno quidem
divini susurrii, haec eadem ejus ossa contrcmuerunt, studio superfluae cogitationes amputandae sunt, sed

illico adjunxit : Sed non in hoc jmtificatus sum : qui tamen amputari funditus nequaquam possunt. Sem-
autem judicat me, Dominus est. Ac si diceret : recta per enim caro superflua generat quaesemper spiritus
egisse me recolo, et tauien de meritis non prssumo, ferro sollicitudinis recidat. Sed tamen haac in nobis

quia ad ejus examen vita nostra ducitur, sub quo JJ

lunc subtilius conspicimus, cum speculationis 166
nostrae fortitudinis et ossa turbantur.
alta penetramus. Unde recte nunc dicitur : Cum spi-

57. Contemplalionis gratia non est diuturna. — Sed ritus me prsesente transirel, inhorruerunt piti carnis

cum mens in contemplatione suspenditur, cum car- mese.

nis angustias superans, per speculationis vim de liber- XXIV.] 60. mens
[Vet. Hsec sollicilius resecat con-
templationi dedita, sicque Spiritum pene nec ta-
tate aliquid inlima» securilalis rimalur, stare diu su- figit,

per semetipsam non potest quia etsi hanc spiritus

;
men diu lenet. — Humana etenim mens in contem-
ad summa evehit, caro tamen ipso adhuc corrup- plationis arce sublevata, lanto semelipsam durius de

tionis suae pondere deorsum premit. Unde et sub- superfluis cruciat, quanto nimis subtile conspicit

ditur :
esse quod amat ; et cum pulchram intuetur hoc quod
CAPUTXXXIII. super se appetit, districte judicat quidquid in se

Vers. 15. — Et cum spiritus me prxsente infirmum prius tranquille tolerabat. Transeunte ergo
transiret,

inhorruerunl pili carnis mese. spiritu pili pertimescunt, quia ante compunctionis

58. Invisibitia quidem cognoscimus, sed raptim. vim —

cogitationes superfluae fugiunl, ul nihil fluxum,

Nobis praesentibus spiritus transit, quando invisibilia nihiljam remissum libeat, quia (c) afflatam mentem
cognoscimus, et tamen haec non solide, sed raptim q etiam contra semetipsam visitationis intimae seve
viclemus. Neque enim in suavitate contemplationis ritas inflammat. Cumque hoc, quod in corde illici-

intimae diu mens figitur, quia ad semetipsam ipsa im- tum nascitur, conlinua districtione resecatur, fit ple-
mensitate luminis reverberala revocalur. Cumque rumque ut vegetata mens paulo latius radio suae

internam dulcedinem degustat, amore aesluat, ire speculationis inhaereat, et pene figal spiritum qui

super semetipsam nititur,sed ad infirmitatis suae te- transibal. Nec tamen haec ipsa contemplalionis mora
nebras fracla relabitur et magna virtule proficiens,
;
Divinitatis vim plene aperit, quia ejus immensitas

videt quia videre non possit hoc quod ardenter dili- humanas vires auctas sublevalasque transcendit

git, nectamen ardenterdiligeret, nisi aliquatenus vi-

Unde el bene subditur :

Non ergo stat, sed transit spiritus, quia su-

deret. CAPUT XXXIV [Rec. XXV].

pernam lucem nostra nobis contemplatio et inhian- Vers. 16. — Stetit quidam, cujus non agnoscebam
tibus aperil, et moxinfirmantibus abscondit. Et quia vullum.

in hac vila quanlalibet virtute quis profecerit,adhuc

61. Homo per peccalum totus carnalis factus, non

tamen corruptionis suaa stiraulum sentit : Corpus cogitat sine imaginibus corporum. Qui sine his ani-

quippe, quod conumpitur, aggravat animam, et de- ]) mam suam, ac deinde Deum percipiat. — Quidam
primit terrena inhabitatio sensum multa cogitantem namque non dicimus, nisi de eo utique, quem expri-

(Sap. ix, 15), recle subdilur Inhorruerunl pili car-: mere aut nolumus, aut non valemus. Sed qua mente
nis mese. hoc loco dicitur quidam, videlicet exponitur, cura
[Rec. XXIV.] 59. Nemo liic ita perfectus, cui non prolinus subinfertur Cujus non ugnoscebam vultum.
:

nascatur semper quod resecetur. Pili etenim carnis — Humana quippe anima, primorum hominum vitio a
sunt quaelibet superflua humanae corruptionis. Pili paradisi gaudiis expulsa, lucem invisibilium perdidit,
carnis sunt vitae veteris cogitationes, quas sic a et totam se in amorem visibilium fudit ; tantoque ab
mente incidimus, ut de amissione earum nullo do- interna speculatione caecala est, quanto foras defor-

lore fatigemur. Bene autem per Moysen dicitur : miter spar3a : unde (il ut nulla noverit nisi ea quae

Levitx rudant omnes pilos carnis suse (Num. vm, 7). corporeis oculis, ut ita dixerim, palpando cognoscit.

Levita quippe assumptus vocatur. Oportet ergo Le- Homo enim, qui si praeceptum servare voluisset,

(a) Compend. et Corb. Germ., dijudico. (c) Ita omnes Mss. nostri. In editis lego afflictam-
(b) Ita Mss. Corb. Germ. et Norman., quasi pilis mentem.
fruticanlibus. Editi, fructificantibus.
 ; :

713 MORALIUM LIB. V. — IN CAP. IV B. JOB. 714

eliam carne spiritalis futurus erat, peccando factus X perseverant. Stare ergo, soliu3 creatoris est, per
est etiam mente carnalis ut solacogitet, quae ad ani. quem cuncta non transeunlem transeunt, et in quo
mum per imagines corporum trahil. Gorpus quippe aliqua, ne transeant, retinentur. Unde etRedemptor
est coeli, terrae, aquarum, animalium, cunctarumque noster, quia divinitatis ejus status capi ad humana
rerum visibilium, quas indesinenter inluetur, in mente non potuit, faunc nobis ad nos veniens, crea-
quibus dum totam se deleclata mens projicit, ab tus, mortuus, sepultus, resurgens, atque ad
natus,
internae intelligentiae sublilitate grossescit ; et quia transeundo monslravit. Quo^
coelestia rediens, quasi

jam erigere ad summa se non valet, in his infirma bene per Evangelium illuminato caeco (e) innuit, cui
libenter jacet. Gum vero miris conatibus ab fais transiens auditum praebuit, sed stans oculos reparavit
exsurgere nititur, magnum valde est, si ad cogni- (Matth. ix, 27; xx, 30; Marc. vm, 22; Luc. xviii,
lionem suam, repressa corporali specie, anima per- 35; Joan. ix, 1). Per humanitatis quippe dis-
ducatur; ut semetipsam sine corporea imagine co- pensationem transire habuit per divinitatis vero ;

gitet, et cogitando se, viam sibi usque ad conside- potentiara, quia ubique praesens est, stare. Voces
randam aeternitatis substantiam paret. Dominus audire transiens di-
igitur caecitatis noslrae
[Vet. XXV. j 62. Anima humana quantum a humanae miseriae factus homo miseretur.
di- citur, quia
vina substantia distet. Si necdum quid Deus sit, certe n Stans autem lucem reparat, quia infirmitatis nostree
quid non sit percipit. —
Hoc autem modo quasi tenebras ex virtute divinitalis illustrat. Bece ergo,
quamdam scalam sibi exhibel semetipsam, per quam postquam dictum est Cum spiritus (f) me prxsente :

ab ascendendo in se transeat, et a
exterioribus transiret, subditur : Stetit quidam,cujus non agnosce-
se ia auctorem tendat. Cum enim corporeas ima- bam vultum. Ac si aperte diceretur : (g) Eum quem
gines deserit, in semetipsam mens veniens, non per transilum sensi, non transire deprehendi. Ipse
modicum ascendit. Sed quamvis incorporea sit anima, enim.quia
est ergo qui transil, ipse qui stat. Transit
quia tamen corpori inhaerel, ex ipsa sui qualitate (a) teneri cognitusnon valet stat autem, quia in quan- ;

agnoscitur, quae carnis loco relinetur. Quae dum tum cognoscilur, incommutabilis apparet. Quia ergo
obliviscitur scita, cognoscit incognita, meminil obli- raptim is qui semper idem est cernitur, simul Deus
vioni mandata, hilarescit post tristia, addicitur post est tranoiens et stans videtur. Vel certe stare ejus
laeta : ipsa sui diversitate indicat quantum a sub- est nulla mutatione variari,sicui, ad Moysen dicitur:
stantia aeternae incommutabilitatis(d)distat, quae sem- Ego sum qui sum (Exod. m, 14). Et sicut hunc Jaco-
idem est ubique praesens, ubique invisi-
per, ut est, : bus insinuat, dicens Apud quem non est transmuta-
:

ubique tota, ubique incomprebensibilis per

bilis, tio, nec vicissitudinis obumbraiio (Jac. i, 17). Quia
inhianlem mentem sine aspectu 167 cernitur, (c) vero quisquis jam aliquid de contemplatione aeterni-
sine dubio audilur, sine motu suscipitur, sine cor- tatis apprehendit, hanc per coaeternam ejus speciem
pore tangitur, sine loco retinetur. Hanc nimirum conspicit, recte subjungitur
sub3tantiam cum animus cogitat assuelus rebus cor- CAPUT XXXV.
poralibus, diversarum imaginurn phanlasmata susti- Ibid. — Imago coram oculis meis.
net. Quae dum ab intentionis suae oculis abigit manu 64. Quidquid de patre percipimus, per filium vide-
discretionis, postponens eiomnia,jam hanc aliqua- mus. —
Imago quippe Patris, Filiius est, siout de
tenus conspicit. Quam si necdum quid sit apprehen- condilo homine Moyses insinuat, dicens Creavit :

dit, agnovit certe quid non sit. Quia ergo ad insueta Deus hominem, ad imaginem Deifecit illum (Genes. l,
mens rapitur, cum divinitatis essentiam rimatur, 27). Et sicut per expressionem Sapientiae de eodem
recte nunc dicitur Stetit quidam, cujus non agnos-
: Filio quidam sapiens dicit Candor est enim lucis :

cebam vultum. xterna (Sap. vn, 26). 108 Et sicut Paulus ait Qui :

63. — Stare solius Dei est. — Bene autem dictum est cum sit splendor glorise, ac figura substantix ejus
stetii. Omnis qu ippe creatnra, quia ex nihilo facta (Hcb. i, 3). Cum ergo aeternitas ejus cernitur, prout
esl, et per semetipsam ad nihilum tendil, non stare infirmitatis nostrae possibilitas admittit, imago ejus
habet, sed defluere. Rationalis vero creatura eo ipso, mentis nostr» oculis antefertur ; quia cum vere in
quo ad imaginem auctoris est D Patrem intendimus, hunc quantum accipimus, per
condita, ne ad nihi-
lum transeat, figitur; irratioualis autem nequaquam suam imaginem, id est, per Filium videmus et per ;

figitur, sed donec visionis suae ministerio universita- eam speciem, quae de ipso sine initio nata est, eum
tis speciem impleat, transeundo tardatur. Nam etsi aliquo modo cernere, qui nec ccepit, nec desinil
ccelum ac terra post in aeternum permanent ex se- conamur. Unde et haec eadem Veritas in Evangelio
melipsis tamen nunc ad nihilum projperant, sed pro dicit : Nemo venit ad Patrem, nisiperme (Joan. xiv,
eorum usu quibus serviunt in melius (d) mutanda 6). Bene autem subdilur :

(a) In Editis, post Mss. Colb. localis cognoscitur Editorum, sine voce.
deesl autem localis in caeteris Mss. nostris. (d) Unus Cod. Reg. cum Corb., Germ. et Colb., mu-
(*) Edili, quanlum asusbtantia xternx incommutabi- tata.
Utatis nattira distat ; sed superfluit hasc vox natura, (e) Ita Corb.Germ., Colb.,Reg., Norm.et plerique,
quam in nullis Mss. invenin, nisi in Corb. Germ. pro cspco innotuit, quod legitur in Edit.
(c) Sic Floriac, Turon., Compend., Vindoc, Corb., (/") PrimusGompend., me prssentem transiret.
Germ., duo Reg., Germ., Norm. In Colb. jugulato (j) Vindoc, eumperquem transitum sensi.
dubto ; nunc legitur sine sono ; quod accedit ad lect.
Patrol. LXXV. 23
 715 SANCTI PtREGORII MAGNI 716
CAPUT XXVI [Rec. XX VI]. A ignem sibilus aurse tenuis (d) (III Reg. xix, 11, 12).

Ibid. — Et vocem quasi aurse lenis audivi.

Spiritus quippe ante Dominum montes, et
evertit
petras 169 conterit ; quia pavor, qui ex adventu
65. Spiritus Sancti vox et aura lenis et spiritus ve- ejus irruit, et altitudinem cordisnostri dejicit, etdu-
hemens. — Quid enim per vocem aurae le.nis, nisi ritiam liquefacit. Sed spiritui commotionis et igni
cognitio sancti Spiritus designatur, qui de Palre non inesse Dominus dicitur, esse vero insibilo aurae
procedens, et de eo quod est Filii accipiens, nostrae tenuis non negatur ;
quia nimirum mens cum in
tenuiter notitiae infirmitatis infunditur ? Qui tamen contemplationis sublimitate suspenditur, quidquid
Buper aposlolos veniens, per exteriorem sonum tan- perfecte conspicere praevalet, Deus non est cum :

quam per vehemenlem spiritum demonstratur, cum vero subtile aliquid conspicit, hoc est quod de in-
dicitur : factusquc est repente de ccelosorws tanquam comprehensibili substantia aetemitatis audil. Quasi
advenientis spiritus vehementis (Act. n, 2). Sanctus enim sibilum tenuis aurae percipimus, cum saporem
enim Spiritus cum se notitiae humanas infirmitatis in- incircumscripta» veritatis contemplatione (e) subita
sinuat, et sonitu vehementis degustamus. Tunc ergoverum est quod de
spiritus, et voce aurae subtiliter
lenis exprimitur; quia videlicet veniens, et vehemens Deo cognoscimus, cum plene nos aliquid de illo
est et lenis lenis, quia notitiam suam, quatenus co- n cognoscere non posse sentimus. Unde bene illic
:

gnoscit utcunque valeat, nostris sensibus temperat; subditur Quod cum audisset Elias, operuit vidtum :

vehemens, quia quanlumlibet hanc temperet, ad- suum pallio, et ingressus stetit in ostio speluncx
ventu tamen suo infirmilatis nostrae caecitateni illu- (lbid.). Post auras tenuis sibilum, vultum suum pro-

minando perturbat. Illustralione enim sua nosleniter pheta pallio operit, quia in ipsa subtilissima con-
tangit, sed inopiam immaniter concutit. lemplatione veriiatis, quanta ignorantia homo tega-
d&.Aura lenis quia se quantumlibet sanclis hic mo- tur, agnoscit. Vultui namque pallium superducere
dicum aperit. In contemplatione quidquid mens per- est, ne altiora mens quaerere audeat, hanc ex con-
fecte valet conspicere, non est Deus. — Vox ergo Dei sideralione propriae infirmitatis velare ut nequa- ;

quasi aurae lenis auditur, quia in hac adhuc vita po- quam intelligentiae oculos ultra se praecipitanter
sitiscontemplatoribus suis, nequaquam se Divinitas aperiat, sed ad hoc quod apprehendere non valet,
sicut est insinuat, sed Hppientibus
mentis nostrae ocu" reverenter claudat. Qui baec agens, in speluncae ostio
Hs claritatem suara tenuiter demonstrat. Quod Berje stetisse describilur. Quid nainque spelunca nostra
ipsa legis acceptione signatur, cum dicilur, quia est, nisi baic corruplionis habitatio, in quaadbucex
Moyses ascendit, et Dominus (a) in monte descendit vetustate retinemur? Sed cum aliquid percipere de
(Bxod. xxiv, 1. [Vef. XXVI.] Mons quippe est ipsa C cognitione Divinitatis incipimus, quasijam in spe-
nostra contemplatio, in quam nos ascendimus, ut luncae nostr;e otio stamus. Quia enim progredi per-
ad ea quae ultra infirmitatem nostram sunt vi- fecienon possumus, ad cognilionem lamen veritatis
denda sublevemur. Sed in hanc Dominus descendit, inhiantes, jam aliquid de liberiatis aura captamus.
quia nobis multumparum de se ali-
proficientibus In ingressu ergo spelunca; stare, est represso no-
quid nostris sensibus aperit;si tamen dici in illo vel strae corruptionis obstaculo, ad cognilionem veritatis
parum, vel aliquid potest, qui unus semper et idem incipere exire. Unde et nube in tabernacuium des-
permanens, intelligi (b) partiliter non potest, et tamen cendente Israelitae e longinquo cernentes, in papilio-
a suis fidelibus participari dicitur, cum in pjjis sub- num suorum ostiis stetisse memorantur (E.vod.,
stantia pars nullalenus admiltatur. Sed quia hunc xxxiii, 9) quia ii, qui advenlum Divinitatis utcunque
exprimere perfecto sermone non possumus, huma- conspiciunt, quasi jam ex habitaculo carnis proce-
nitatisnostrae madulo, quasi infanti® irabecillitate duni. Quia igitur humana mens quantalibet se virtule
eum aliquatenus balbutiendo resonamus.
praepediti, tetenderit,vix de intimis extrema cognoscit, recte
Quia vero elinmagna contemplatione sublevati,sub- nunc dicitur £f vocem quasi aurx lenis audivi. Sed
:

tile quid r!e seternitatis cognitione pertingimus, sa quoniam cum de se saltem parum nobis divina cogni-
crae historiae verbis oslenditur, cum de cognitione D l '° exhibet, inQrmitatis nostrae ignorantiam perfecte
Dei propheta (c) nobilis Elia3edocetur. Gui cum trans- docet, qui vocem aurae lenis audivit, dical qua; ex
iturum ante eum se Dominus promitteret, dicens :
ipsa hac auditione didicerit. Sequitur :

Eccc Dominus transit, spiritus grandis ct fortis, sub- CAPUT XXXVII [Rec. XXVII].
vcrtens montes et conterens petras aute Dominum
;
Vers. 17. — Xunquid homo Dei comparatione justi-
illico adjunxit Xon
Domiaus ; et post spi-
: in spiritu /icabitur, autfactore suo purior crit vir ?

ritum commotio, non in commotione Dominus ; et post 67. Justitia humana divinse comparata, injustitia
commotionem ignis, non in igne Dominus et post : est. Qui compesccndoe dc Dei flagcllis querelse. — Hu-

(a) Ita Mss., pro in monlem, ut ex Editorum corre- propheta nobis.

ciione legitur hic et alibi sspe, non attendpntium (d) In Ed. addilur et ibi Dominus; quae desunt in
Gregorium grammaticae leges parum observasse. ut Noim., Belvao., Vind., CompeDd. etc. Servanda quo-
ipse testatur in episl. ad Leandrum libris his prae- que esse non persuadent quae poslca legunlur esse :

mi^s i. veru in sibilo aurx tenuis, non negatur. Nam non ait,
(6) ln quibusdam, intelligi particularit er; duoVin- affirmatur.
doc. intelligi paritcr. (e) Bolvac, contemplatione subtilitate degustamus.
(c) Duo Vind., Corb. Germ., unus Reg., Colb.,

,
 ;

717 MORALIUM LIB. V. — IN CAP. IV B. JOB. 718

mana justitia divinae justitiae comparata, injustitia A. mutabilitalis suae motibus subjacet. Sola autem na-
est quia et lucerna in tenebris fulgere cernitur, sed
: tura incomprehensibilis a stata suo ne9cit moven,
in solis radio posita («) tenebratur. Quid ergo Eliphaz qua; ab eo quod semper idem est, nescit immutari.
raptus in contemplatione cognovit, nisi quod justifi- Nam si angelorum substantia a mutabilitalis motu
carihomo Dei comparatione non possit"? Recta nam- fuisset aliena, bene ab auctore condita, nequaquam
que credimus quae exterius operamur, sed cum mi- in reprobisspiritibus a beatitudinis suse arcececidis-

nime interna cognoscimus, (6) quas in solis radio po- set.Mireautemomnipotens Deus naturam (e) summo-
siti caligamus. Cum vero illa utcunque percipimus, rum spiritum bonam, sed mutabilem condidit, ut el
ista non ulcunque judicamus, quia tanlo quisque qui permanere nollent, ruerent, et qui in conditione
subtilius de tenebrisjudicat, quanto ei verius claritas persisterent, tanto in ea jam dignius, quanto et ex
Iucis constat. Qui enim lucem videt, scil quid de te- arbitrio starent ; et eo majoris apud Deum meriti fie-

nebris aestimet. Nam qui candorem lucis ignorat, et rent quo mulabilitatis suae motum voluntatis statione
;

obscura pro lucidis approbat. Bene autem subditur: fixissent. Quia ergo ipsa quoque natura angelica est

170 Aut factore suo pwiorerit vir ? Quisquis (c) de per- in semetipsa mutabilis, quam videlicet mutabilitatem
cussionemurmurat,quidaliudquamjustitiamferientis vicit per hoc, quod ei qui se-nper idem est vinculis
accusal ? Puriorem se ergo vir factore suo existimat, r> amoris illigatur, recte nunc dicitur Ecce qui ser- :

si contra fkgellum querelam parat ; eumque sibi viunt ei, non sunt stabiles. Alque ejusdem protinus
procul dubia postponit, cujus judicium de sua af- documentum mutabilitatis adjungitur, cum de apo-
fiictione redarguit. Ut ergo homo reprehendere non statis spiritibus subinfertur : El in angelis suis repe-
audeat judicem culpas, hunc humiliier cogitet aucto- rit pravitatem. (f) Et 'luorum casu bene infirmitatis
rem naturae, quia qui mire ex nihilo hominem feci f , humjua? considerationem colligit, cum illico subne-
factum impie non affiigit. Quod tunc Eliphaz didicit, ctit Quanto magis hi, qui kabitant domos luleas, qui
:

cum vocem quasi aurae lenis audivit. In considera- terrenum habent fundamentum, consumen ur velut ti-
tione namque divinae magnitudinis discilur quam nea? Luteas quippe domos habitamus, quia in cor-
humiliter in sua animadversione timeatur. Et qui poribus terrenis subsisiimus. Quae bene Paulus consi-
superna degustat, inferiora aequanimiler toleral, quia derans 171 ait : Habemus thesaurum istum in vasis
plene intus conspicit, quanti aestimetquod foris agit. fictilibus (II Cor. iv, 1). Et rursum Scimus quia si :

Male enim se rectum putat, qui regulam suinms terrestrisdomus noslra hujus habilationis dissolvatur,
rectitudinis ignorat et saspe lignum reclum creditur,
; quod sedificationem ex Deo habemus, domum non ma-
si ad regulam non ducatur ; sed cum regul;e jungitur, nufactam (II Cor. v, 1). Terrenum quoque funda-
per quantam tortitudinem tumescit invenilur, quia G mentum est substantiae carnis. Quod in se sollicite
nimirum rectitudo (d) abcideus increpat, quod oculus Psalmista conspexeral, cum dicebat Xon est occul- :

deceptus approbabat. Eliphaz ilaque quia superna tatum os meum a te, quod fecisti in occulto, et substan-
conspexit, districtum judicium de inferioribus exerit tia mea in inferioribus terrx (Psal. cxxxvm, 15). Ti-

et quamvis beatum Job non recle redarguit, in nea autem de veste nascitur, et eamdem vestem, de
comparatione tamen creatoris omnium, creaturae qua oritur, oriendo corrumpit. Quasi quaedam vero
modum recte describit dicens : vestisanimae caro est ; sed haec nimirum vestis ha-
GAPUT XXXVIII [Vet. XXVII, Ree. XXVIII]. bel tineam suam, quia ab ipsa carnalis teutatio ori-
Vers. 18, 19. — Ecce qui serviunt ei, non sunt stabi- tur, ex qua laceratur. Quasi enim quadam sua tinea
'es, et in angelis suis reperit pravitatem quanto magis
: vestis nostra consumitur, cum caro corruptibilis ten-
hi, qui habitant domos luteas, qui terrenum habent fun- tationetn gignit, et per hanc ad interitum pervenit.
damentum, consumentur vclut tinea? Velut tinea homo consumitur, cum de se oritur unde
68. Natura angelica cur mutabilis, et unde fiat conteratur. Ac si aperte dicat : Si illi spiritus esse ex
immutabilis. Angelorum lapsus homines admonct de se incommutabiles nequeunt, qui nulla carnis infir-
Na-
sua infirmitate diffidere. Tinea, concupiscentia. — mitate deprimuntur qua temeritate se homines in
;

l
ura angelica comtemplationi auctoris inhae-
etsi TJ bouo permanere constanter existimant, quos in eo
rendo, in statu suo immutabililer permanet; eo ipso quod intelleclus ad summa evehit, carnalis infirrnitas
lamen quo creatura esl, in semetipsa vicissitudinem aggravans praepedil, ut per corruptionis vitium in se-
mutabiliiatis habet. Mutari autem, ex alio ad aliud metipsishabeaot unde ab intima novitate veterascanl?
ire est, et in semetipso stabilem non esse. Unaquae- Wel. XXVIII. \ 69. Angeli doctores sunt, qui quam-
que enim res quasi lot passibus ad aliud tendit, quot libet sancti, non sunt sine culpa. Tinea sme sonitu

(o) In plerisque, tenebricatur. Ita olim lectum in bet alter, rectitudo abscedens. In Ed., rectitudo acce-
;

Colb. dens.
(6) Haec verba quasi... caligamus, non sunt in Vin- (e) Nonnulli, supernorum spirituum. In uno Reg.,
docin., Belvac, Norman et plerisque. Poiest etiam supernorum. In altero, suorum.
sensus integer con?tare his rejectis exstant in Col- sequimur probatissi-
(f) Hic variant Mss. ct
: Editi :

bert. mam lect., qus est omnimn Norm., unius Anglic.

(c Itapluresel potiores, non de persecutione, ut in utriusqu!; Compend., Bellovac, Corb. Germ., Colb.
Editis post Coc. Germ. Editi habent, ex quorum comparatione benc
(d) Sic Compend., Belvac, Turon., Corb. Germ., casus infirmitatis hum.
Colb., Germ., Norm. VindocinenBi» ita quoque ha-
719 SANCTI GRBGOHII MAGNI 720
damnum faciens, iniquos exhibet damna sua non at- A Virt sanguinum et doloti non dimidiabunt dies suos
lendentes. — Possunt quoque per angelos sancti do- [Psal. liv, 25). Dies quippe dimidiare, est tempus
ctores intelligi, sicut per propheUm dicitur: Labia vitae male iu voluptatibus ductum ad pcenitentiae la
sacerdotis custodiunt scientiam, et legem requiruntex menta dividere, atque hoc ad bonum usum partiendo
ore ejus, quia angelus Domini exerciiuum est [Mal. vu, reparare. Sed iniqui dies suos nequaquam diiuidiant,
(1). Qui quantalibet virtule fulgeant, esse omnino quiaperversam mentem nec in extremo lempore im-
sine culpa nequeunt, cum iter praesentis vilae gradiun- mutant. Quo contra bene Paulus admonet dicens:
tur, quia eorum nimirum gressus tangitur aut luto Redimentes tempus, quoniam dies mali sunt (Ephes.
illiciti operis, autpulvere cogitationis. Domos aulem v, 10). Tempus quippe redimimus, quaudo ante-
luteas habitant, qui de illecebrosa hao vila carnis aotam vitam, quara lasciviendo perdidimus, flendo
exsultant. Ilanc domum luteam Paulus habitare con- reparamus. Sequitur :

tempserat, cum dicebat : Nostra autem conversatio CAPUT XL.

in cmlis est (Philip. m, 20, 21). Dicat ergo : Ecce qui Idid. — Et quia nullus intelligit, in xternwm peri-
serviuntei non sunt stabiles, el in angelis suis reperil bunt.
pravitatem ; quanto magis hi qui habitant domos
71. Scire negligunt qux eos supplicia, quse justos
luteas

qui terrenum habent fundamentum, consumentur velut P prxmia mancant. Nullus videlicet eorum qui a mane —
tinea ? Ac si aperle dicat Si praesenlis vitae viam illi
: usque ad vesperam succidentur. Nullus intelligit
Bine coniagio transire nequeunt, qui aeterna (a) nun- vel (b) eorum qui pereunt, vel eorum qui perditos per-

tiantes, sese contra lemporalia accingunt, quse detri- euntium raores imitantur. Unde alias scriptum est :

menta illi suslinent qui esse se in carnalis habilatio- Juslus perit, et ncmo est qui recogitet in corde suo. et
nis voluptatibus gaudent ? Qui en im serviunt ei, non viri misericordise colliguntur, quia non est qui intelli-

sunt stabiles, quia cum mens ad alta nititur, carnis gat [Isai. vi, 57). Iniqui ergo dum sola temporalia
suae cogitatione dissipatur; ita ut saepe animus dum appetunl, et quae bona electis in asternum maneant
intimis inhiat, dum sola ccelestia aspectat, subita scirecontemnunt ;dum justorura afflictionem conspi-
carnali delectatione perculsus, a semetipso scissus ciunt, sed quae sit afflictionis retributio non agnoscunt

jaceat, et qui se infirmitatis suae molestias superasse actionis sus pedem in profundum porrigunt, quia a

gaudebat, repentino vulnere prostratus gemat. Pra- luce intelligentias sponle sua oculos claudunt. (c) Stul-

vitas ergo et in angelis reperitur, dum ipsos quoque tis enim voluptatibus decepti, dum quae vident, tem-

qui verilatem nuntianl, nonnunquam subreptio vitae poraliter diligunt, a semetipsis alienati non vident
fallacis graval. Si ergo hi etiam mundi hujus iniqui- ubi in aeternum ruunt. Potest etiam mane prosperi-

tate feriuntur, quos conlra eum sancta inientio erigit tas, vespere hujus mundi adversitas designari. De

quibus ictibus illi penetrantur, quos ante ejus jacula, C mane ergo usque ad vesperum reprobi succidunlur

ipsa infirmitatis suae delectatio sternit ? Qui beneve- quia et per prospera ljscivientes depereunl, et per

lut tinea consumi describuntur. Tinea quippe dam- adversa impatientes ad insaniam exsurgunl. Quos de
num facit, et sonitum non facit; ilainiquorum men- mane usque ad vesperam nequaquam culpa succide-
tes, quia damna sua considerare negligunt, integrita- ret, si vel prospera fomentum crederent, vel adversa

tem quasi nescientes perdunt. Amittunt namque a sectionem sui vulneris aestimarenl.

corde innocentiam, ab ore veritatem, a carne conti- [Vet. XXIX.] 72. Qui prosperis vel adversis bene

nenliam, et per accessum temporis ab atate 172 utantur. — Sed quia nequaquam sic huniani generis
vilam. Sed haec se indesinenter amittere nequaquam multitudo deseritur, ut cuncta ad interitum tendere
conspiciunt, dum toto desiderio curis temporalibus permittatur, sunt nonnulli qui praesentis vitae oblec-

occupantur. Quasi ergo a tinea consumuntur, quia tamentum despiciunt, eliam cum adsunt, transitoria

sine sonitu, culpae morsum lolerant, quanta delri- esse considerant, atque haec ex amore aeternitatis

menta vitaa et innocentiae patiantur, dum ignorant. calcanl. Cuinque in hoc primo gradu judicii gressum
Unde et bene subdilur : ponunt, ((/) vegetiores ad altiora perveniunt, ut cuncta
CAPUT XXXIX. temporalia non solum quia citius sunt amittenda,
Vers. 20. — De rnane usquc ad vesperam succi- ]) despiciant, sed his inhaerere non appetant, eliam si

dentur. aeterna esse potuissent ; et a pulchre conditis amo-

70. Reprobi nec in exlremo tempore mentem per- rem subtrahunt, quia in ipsum auctorem pulchritu-
versam mutant. — A mane usque ad vesperam pec- dinis cordis passibus lendunl. Et sunl nounulli qui

cator succiditur, dum a vitae sua exordio usque ad bona vitoe praesentis diligunt, sed tnmen haec nulla-

terminum, iniquilatis perpetratione vulneratur. Omni tenus assequuntur : qui rebus temporalibus totis de-

namque tempore reprobi per augmentura malitiae sideriis inhiant, raundi gloriam quamint, sed adipisci
contrase ictus ingeminant, quibus succisi inprofun- nequaquam possunt. Hos, ul ita dixerim, cor ad

dum ruant. De quibus bene per Psalmistam dicitur : mundum 173 pertrahit, mundus (e) ad correpellit.

pro rMntiantes, quod esl

(a) In vulgatis cogitantes, thol. et al. vet. : Midtis enim malis voluptatibus. Al.
omnium nostrorum Mss. E<i.. multis enim mali voluptatibus.
(h)In 1 Compend., Lyran., Bigot., Ebroic, Germ., (d) Fere omnes habent, vegetatiores.
Colb.,Heg. 1. qui prseunt. et paulo post, mores prsc- (e\ Unus Compend. et Longip., mundus
a corde re-
untium. .
pellit.Praeferenda est lectio quam relinuiraus, et
,.

(c)Corb. Germ., pro stultis, prafert malis. In uno conlirmatur px mox sequentibus ut ad menttm :

autem Reg. et in altero Vindoc, nec non in Ed. Bar- redcant, et in semetipsis reversi considerent, etc.
721 MORALIUM LIB. V. — IN CAP. IV B. JOB. ;22

Nam saepe contingit ut ipsis suis adversilatibus fracti A fcrenlur ex eis ; et hoc protinu?, quod eisdem electis

ad mentem redeant, et in semetipsis reversi conside- non conveniat, subdit dicens Morientur, et non in :

renl, quam sint inania qus quasrebant, seseque pro sapientia? Si enim a reprobis divinitus auferuntur^
tam stulto desiderio protiuus ad lamentum vertaut; quo pacto mori non in sapientia dicuntur? Sed nimi-
et tanto valentius aeterna desiderenl, quanto se slul- rum sacraj Scripturae consuetudo est, ut cum aliquid

tius laborasse pro temporalibus dolent. Unde bene narrat, interposita allerius causae sententia, ad supe-
descriptis reprobis subdilur : riora prolinus redeat. Nam postquam dixit : Et quia

CAPUT XLI [Rec. XXIX]. nullus est qui intelligat, in xtemum peribunt, electo-

Vers. 21. — Qui autem reliqui fuerint, aufcrentur rum mox sortem subintulit, dicens : Qui autem reliqui
ex iis. fuerint, auferentur ex eis. Et rursum sententiae suaa

Quos mundus despicit, Deus eligit.

73. Quos — oculum in eum, quem praedixerat, interitum repro-
alios reliquos, nisi hujus mundi despectos accipimus? borum miltens, subito adjunxit : Morientur, 174
Quos dum praesens saeculum ad usum non in sapientia. Ac si dicerel Hi quos dixi quia
nullius gloriae et :

eligit, quasi minimos indignosque derelinquit. Sed
mundi reliquos auferre Dominus dicitur, quia despe-
clos hujus saeculi eligere dignatur, Paulo altestanle
R
qui ait Non multi sapientes secundum carnem, non
: eo aliquam hujus rei simililudinem proferamus. Pau-
tnulti potentes, non multi nobiles ; sed qum stulta sunt
mundi elegit Deus, ut confundat sapientes; et infirma
mundi elegit Deus, ut confundat fortia
non intelligentes in aeternum peribunt, procul dubio
non in sapientia morientur. Sed hunc esse nonnun-
quam morem sacri eloquii melius oslendemus, si ex
lus namque apostolus cum dilectum discipulum de
instituendis Ecclesiae officiis admoneret, ne quos
(I Cor. i, 26, forte ad sacros ordines inordinate proveheret, dixit :

27). Quod bene in libris Regum .Egyptio puero in Manus nemini imposueris, neque communicaveris
cito

via lassescente signatur, quem Amalecita eegrotum peccatis alienis, le ipsum castum custodi (I Tim. v,
in ilinere deserit, David vero inveuit, cibo reficit, 22). Qui ad infirmitaiem ejus corporis protinus verba
ducem sui iiineris facit; Amalecitam persequitur, convertens ait Noli adhuc aquam bibere, sed modico
:

epulantem reperit, et funditus exsiinguit (J Reg. xxx, vino utere propter stomachum luum, et frequentes tuas
13). Quid est enim quod .'Egyptius Amalecilas puer in inpmitates [lbid., 23). Statimque subjungit, dicens :

itinere lassatur, nisi quod amator praesentis saeculi Quorumdam hominum peccata manifesta sunt prxce-
peccati sui nigredine operlus, saepe ab eodem saeculo dentia ad judicium, (b) quorumdam autem et subse-
infirmus despectusque relinquitur, ut cum eo currere quuntur (Ibid., 24). Quid ergo ad illud pertinet,

nequaquam valeai, sed fraclus adversitate torpescat? quod ab infirmo bibi aquam prohibuit, hoc quod de
Sed hunc David invenit, quia Redemptor noster ve- G peccatis absconditis quorumdam hominum manifes-
raciter manu forlis nonnunquam quos despectos a tisque subjunxit, nisi quod interposita de ejusinfir-
mundi gloria reperit, (a) in suum amorem convertit. mitate sententia, ad hoc in extremo rediit, quod su-
Cibo pascit, quia verbi scientia reficit. Ducem itine- perius dixit Manus cito nemini imposueris, neque :

ris eligit, quia suum etiam praedicatorem facit. Et commuuicaveris peccatis alienis? Ut enim haec eadem
qui Amalecitam sequi non valuit, dux David efficitur, peccata quanta solliciludine perquirenda essent os-
quia is, quem indiguum mundus deseruit, non solum tenderet,(c)interposita contra infirmitatis molestiam
conversus in suas mentes Dominum recipit, sed prae- discretionis adraonitione, protinus intulit quod in
dicando bunc etiam usque ad aliena corda perducit. aliis patescerent, in aliis laterent, dicens Quorum- :

Quo videlicet duce David Amalecitam convivantem dam hominum peccata manifesta sunt prsecedentia ad
invenit et exstinguit, quia ipsis Christus praedicanti- judiciutn, quorumdam autetn et subsequuntur. Sicut
bus mundi laetitiam destruit, quos mundus comites ergo per hanc sententiam Paulus non eisdem verbis
habere despexit. Quia igitur plerumque quos mundus congruit, quibus eam loquens de Timothei infirmitate
relinquit, Dominus eligit, recte nunc dicitur : Qui subjunxit; sed ad illud rediit, quod superius inter-
reliqui fuerint, auferentur ex eis. Sequitur : mittendo narravit ita hoc loco Eliphaz cum de ele-
;

CAPUT XLII. £)
ctis diceret Qui reliqui fuerint, auferentur ex eis,
:

Ibid. — Morientur, et non in sapientia. illico adjungens Morientur, et non in sapientia, ad

:

74. Scripturse mos, ut uhi quid interponit peregri- illud protinus recurrit, quod superius de reprobis
num, mox ad tractatum argumentum redeat. Quid — protulit dicens : Et quia tudlus intelligit, in setemum
est quod superius reproborum interitum protulit, di peribunt.
cens Quia nullus intelligit, in seternum peribunt ; et
: [Vet. XXX.] 75. Moriuntur reprobi et electi, hi in

de electis Dei illico adjunxit : Qui reliqui fuerint, au- sapientia, illi insipientia. — Idcirco autem reprobi

(a) Duo Compend., Colb., Germ., Reg.,

Corb.,
Remig. amore convertit.
et nonnulli, in suo
lb) ln Vindocin. el plerisque, quosdam autem et sub-
sequuntur ; quod inlra adhuc repetuur. At iu Corb.
Germ., Colb., I Keg., quorumdatn, licet inlerius in
Corb. et Reg., quosdam.
(c) Mira hic Mss. el Edit. diversitas. In Mss. Reg.
Germ., Norm. et plur., legitur, interposita continua
inflrmitatis molestia. Unus Vindoc, interpotita infir-
mitate molestix discretionis admonilionem protinus
intulit. Vetus Ed. Paris. 1493, interposita continuo,
in/irmit. tnolestia, discretionis admonilionem protinus
iniulit. Edit. Basil. 1314, interpositameontra infirmi-
tatis molestiam, discretionis admonitionem prot. intu-
lit. Eeadem est lectio Barthol. et Ed. Paris. 1518.
Eam praetulimus quam praeferunt Mss. Corb. Germ.
et Colb.
723 SANCTI GREGORN MAGNT 124

electos despiciunt, quod ad vitam invisibilem per A [Vet XXXi.\ Quanla ergo sit iracundiee culpa pense-
visibilem mortem tendunt. De quibus bene nunc di- mus, per quam dum mansuetudo arcitlitur, supernae
citur : Morientur, et non in sapientia. Ao ei aperte^/ imaginis sirailitudo vitiatur. Periram sapientia perdi-
dicerelur Mortem quidem et sapientiam pariter fu-
:
tur, ut quid quove ordine agendum sit omnino nes-

giunt; scd supieniiaro penitus deserunt, morlis au- ciatur, sicut scriptum esl : Ira in sinu stulti requies-
tem laqueos non evadunl. Bt quia quandoque mori- eit (Eecl. vii, nimirum intellijientia; lucem
10); quia
luri vivere moriendo potuerant, dum mortem quae Bubtrabit, cum mentem permovendo confundit. Per
procul dubio ventura est meiuunt, et vitara simul et iram vila amittitur, elsi sapientia teneri videalur, si-
sapientiam perdunl. At conlra justi in sapientia mo- cut scriptum est Ira perdit etiam prudentes (Pror.
:

riuntur, quia mortem quam devitare fundiius ue- xv, 1, .scc. LXX); quia scilicet confusus animus ne-
queunl, pro veritate imminet, differre contem-
cum quaquam explet, etiam quid
intelligere prudenter
si

nunt; eamque dum aequanimiter fcrunt, pcenam pro- valet. Per iram justitia relinquitur, sicut scriptum
paginis verlunt in inslrumentum virtutis, ut inde est : Ira viri justitiam Dei non operatur (Jac. i, 20);
delicat vita recipi, uo.de per primae culpac meritum quia dum perturbata mens judicium suae rationis
cogitur Sed quia bsc Eliphaz contra iniquos
finiri. exasperat, omne quod furor suggerit, reclum putat.
veraciter protulit, beatum Job reprehensibilem oesti- g Per iram gratins vitae socialis Bmittitur, sicut scri-
mans, de fastu se sapientiae infiavit. Unde et post ptum est : Noli esse assiduus cum homine iracundo,
praedicamenta tantae rectitudini-, irrisionis verba ne discas semitas ejus, et sumas scandalum nnimx tux
subjungit, dicens : (Prov. xxii. ?<4, 25). (6) Et idem : Quis poterit habi-
CAPUT XLIII [Rec. XXX}. tare cum homine, cujus spiritus facilis est ad irascen.
Gap. v, Vers. 1. — Yoca ergo $i est qui tibi res- dum? [Prov. xvni, 14.) Quia qui se ex humana ra-
pondeat. tione non temperat, necesse est, ut bestialiter solus
76. Yocare Deum quid sit, quid Dei respondere. — vivat. Per iram concordia rumpitur, sicut scriptum
Omnipotens enim Deus saepeejus precem 175 Et vir iracundus effo-
in per- est : Vir animosus parit ri.vas.

turbalione deserit, qui proecepta Iracundus quippe peccata

illius in tranquilli- dit pecr.ata (Prov. xv, 18).

tate contemnit. Unde scriptum est Qui avertit aurem effodit, quia etiam malos, quos incaute ad discordiam
:

suam ne audiat legem.oratio ejus erii exsecrabilis(Prov m provocat, pejores facit. Per iram lux veritatis amit-
xxvm, 9). Vocare autem nostrum, est humili Deum titur, sicut scriptum est Sol non occidat super ifa- :

prece deposcere respondere vero Dei, est effectum

; cundiam rcstram (Ephes. iv, 26); quiacum menti ira-
precibus
r praebere. Ait ergo
r -,.
D_ Voca, ,_ tibi re
—.., si est qui :cundia confusionis tenebras incutit, huic Deus ra- ,

spondeat. Ac si aperte dicat Quantumlibet afflictus " riium suae cognitionis abscondit. Per iram sancti Spi
:

clames, Deum respondentem non habes, quia vox in ritus splendor excluditur; quo conlra, juxta vetu-
tribulatione non invenil, quem mens in tranquillitate stam translationem scriptum est Super qucm 176 :

contempsit. Ubi adhuc deiidendo subjungit requiescet spiritus meus, nisi super humilem et quietum
:

CAPUT XLIV. et trementem scrmoncs mcos (Isa. lxvi, 2)?Cum enim

Ibid. —Et ad aliquem sanctorum convertere. humilem diceret, quietum protinus adjunxit. Si ergo
77. Ac si despiciens dicat Sanctos quoque invenire: ira quietem mentis subtrahit, suam sancto Spiritui
in afflictione adjutores non vales, quos habere socios habitationem claudil, cujus recessione animus vacuus,
in hilaritate noluisli. Qui post irrisionem protinus ad apertam mox insaniam ducilur, et usque ad su-
sententiam subdit, dicens (a) : perliciem ab intimo cogilationum fundamento dissi-
CAPUT XLV. patur.
Vers. 2. —
Yirum stultum intcrftcil iracundia, ct 79. Imaqo irati optnnis coloribus expressa. — Nam
parvulum occidit invidia. ira» suae stimulis accensum cor palpitat, corpus tre-
78. Vera dicit Eliphaz, sed non vere in Job. Irx mit linsrua se praepedit, facies ignescit, exasperan-
quanta culpa, qtiot mala. Q;iae nimirum senteutia— tur oculi, et nequaquam recognoscuntur nnti. Ore
vera esset. si illuta cuntru tanli viri putientiim non D quidem clamorem format, sed sensus quid loquatur
fuisset. Sed nos pe;;-: mus quod dieitur, quamvis ab ignorat. In quo itaque iste ab arreptitiis longe est,
auditoris sui virtule relidatur, ut ostendamus quam qui actionis suae conscius non est? Unde fit plerum-
rectum est quod promilur, si non in beatum Job in- que ut usque ad manus ira prosiliat, et quo ratio
juste promeretur, cum scriptum sil, Tu autem, Do- longius recedit, audacior exsurgat ; seque ipsum reti-
mine, cum tranquillitale judicas (Sap. xu, 18) scien- ;
nere animus non valet, quia, factus est potestatis
duui nobis magnopere est quia quotiens turbulentos alienae; et eo furor membra foras in ictibus esercet,
motus animi sub mansuetudinis virtute reslringimus, quo intus ipsam membrorum dominam mentem cap-
redire ad similitudinem conditoris conamur. Nam livam tenet. Aliquando autem manus non exerit,
cum Lranquilhtatem mentis ira diverberat, ililaniatam scd in maledictionis jaculum linguam vertit. Fratris
quodam modo scissamque perturliat, ut sibimetipsi namque interitum precibus exposcit, et hoc Deum
non congruat, ac vim intimae similiiudinis amiitat. perpetrare cxpetit, quod ipse pcrversus homo facero

(a) In texlu Job, vere stultum. Utic, Corb., Colb , Germ., Reg., etc, nec in ulle
(b) Haec verba et textus sacrae Scripluras sequens Mss. reperimus.
omiituntur in Mss. Compend., Belvac, Ebroic,
725 MORALIUM LIB. V. — IN CAP. IV B. JOB. 726

vel metuit, vel erubescit. Fitque ut voto et voce ho- A. nientia tanto fortior excipit, quanto se cautius ex
micidium peragat, eliam cum a laesione proximi ma- pioescientia armavit. Qui enim improvidus ab adver-

nibus cessat. Aliquando ira perturbato animo, quasi deprehenditur, quasi ab hoste dormiens inve-
sitate

ex judicio silentium indicit ; et quo se foras per lin- nitur;eumque citius inimicus necat, quia non re-
guam non exprimit, intus deterius ignescit, ut iratus pugnantem perforat. Nam qui mala imminentia per
sollicitudinen praenotat, hostiles incursus
quisque collocutionem suam proximo subtrahat, et quasi in
insidiis vigilans exspectat
nihil dicendo, quam sit aversus dicat. Et nonnun- ; et inde ad victoriam va-

quam hsc silentii severitas per disciplinae dispensa- lenter accingitur, unde nesciens deprehendi puta-
tamen sollicite in intimis discre- batur. Solerter ergo animus ante actionis suaj pri-
lionem geritur, si

dum mordia, cuncta debet adversa meditari ut semper

tionis forma teneatur. Nonnunquam vero accen- ;

sus animus a consueta locutione restringitur, per

hoec cogitans, semper contra hiec thorace patienlias

accessum temporis penitus a proximi dilectione se- munitus, etquidquid accesserit providus superet, et
paratur, et acriores stimuli admentem veniunt, cau- quiquid non accesserit lucruin putet. Secundus au-
saequoque quae gravius exasperant oriuntur; atque tem servandae mansuetudinis modus est, ut cum alie-
trabem vertitur, dum ira in
in irati oculo festuca in
nos excessus aspicimus, nostra, quibus in aliis exces-
odium permutatur. Plerumque ira per silentium " simus, delicta cogiteraus. Considerala quippe infir-
clausa intra mentem vehementius aestuat et clamo- mitas propria, mala nobis excusat aliena. Patienter
sas tacita voces format ; verba sibi, quibus exaspe- namque illatam injuriam tolerat, qui pie raeminit
examine posita durius
retur objicit, et quasi in causaj quod adhuc habeat, in quo debeat ipse tole-
fort.isse

exasperata responde.t; quod Salomon breviler insi- rari. Et quasi aqua ignis exstinguitur, cum surgente

nuat, dicens Prxstolatio impiorum furor (Prov. xi,

:
furore animi, sua cuique ad mentem culpa revocatur,
23). Sicque fit ut periurbatus animus maiorem stre-
quia erubescit peccata non parcere, qui vel Deo, vel
pitum sui silentii sentio eumque gravius (a) clausae proximo saepe se recolit parcenda peccasse.

irae flamma consumal. Unde bene ante nos quidam

[Vet. XXXIII.} 82. Ira alia ex impatientia, alia

sapiens dixil : Cogitationes iracundi viperex sunt ge- ex Prima oculum excxcat, altera ita turbat, ut
zelo.

neratione, mentem comedunt matrem suam. ad clarius videndum disponat. Sed inler hasc soler- —
[Vet. XXXII.] 80. Gradus quatuor quibus ad iram ter sciendum est quod alia est ira quam impatientia

sumus affecti. — Sciendum vero est quo nonnullos ira excitat.alia quam zelus(a)format. Illaex vilio.haecex
citius accendit, facilius deserit, Nonnullos vero tarde enim nulla ira ex virtute surge-
virtute generatur. Si

quidem commovet, sed diutius tenet. Alii namque animadversionisimpetumPhinees pergla-

ret, divinae

accensis calamis similes, dum vocibus perstrepunt, C dium non placasset. Hanc iram quia Heli non habuit,
quasi quosdam accensionis suae sonitus reddunt;ci- motum contra se implacabiiiter supernae ultionis ex-
tius quidem flammam faciunt, sed protinus in favil- nitavit. Nam quo contra subditorum vitia tepuit, eo
iam frigescunt. Alii autem lignis gravioribus durio- contra illum districtio aeterni rectoris exarsit. De
ribusquenondispares, ascensionem tardesuscipiunt, hac per Psalmistam dicitur : Irascimini, et nolite pec-

sed tamen accensi semel difficilius exstinguuntur, et care (Psal. iv, 5). Quod nimirum non recte intelli-
quia se lardiusinasperilatem concilant,furoris sui (6) gunt, qui irasci nos nobis tantummodo, non etiam
diutius ignem 1 T3 servant. autem, quod est
Alii proximis delinquentibus voiunt. Sienim sic proximos
nequius, et citius iracundiae flammas accipiunt, et ut nos araare praecipimur, restat ut sic eorum errati-

tardius deponunt. Nonnulli vero has et tarde susci- bus sicut nostris vitiis irascamur. De hac per Salo-
piunt, et cilius amittunt. Inquibusnimirum quatuor monem dicitur : Melior esl ira risu, quia per tristitiam
modis liquido lector agnoscit, quia et ad tranquilli- vultus corrigitur animus delinquentis (Eccle. vn, 4). De
tatis bonum ultimusplusquam primus appropinquat, hac iterum Psalmista ait : Turbalus est prx ira ocidus
et in malo secundum terlius superat. Sed quid pro- meus (Psal. vi, 8). Iraquippe per vitium oculum
dest quod iracundia quomodo mentem teneal, dici-- mentis excaecat, ira autem per zelum turbat; quia
mus,si nonetiam qualiter compescit debeat exprima- D quo sallem recti aemulalione concutitur, ea quas nisi
mus? tranquillo corde percipi non potest, conlemplatio
81. Irx compescendx duo modi. — Duobus etenim dissipatur. Ipse namque zelus rectitudinis, quia in-
modisfracta possidere animum ira desuescit.Primus quietudinementem agitat, ejusmoxaciem obseurat,
quippe est, ut raens sollicita antequam agerequodli- 178 ut altoria in commotione non videat, quas peue
betincipiat, omnes sibi, quas pati potest, contume- prius Iranquilla cernebat. Sed inde subtilius ad alta
lias proponat, quatenus Redemptorig sui probra co- reducitur, unde ad tempus, ne videat, reverberalur.
gitans, ad adversa se prajparet. Quae nimirum ve- Nam ipsa recti asmulatio 33terna post paululum in

(o) In Edit. Rom. Sixli V, et in anliquioribus, si quos laudare solel Gregorius

Parthol. pxcipias, eumque gravius clausa irx flamma
consumat. Mss. et ratio persuailent legendum clausx,
pro clausa. In Colbert. tamen, Corb Germ. et al.
Mss. legilur clausa irx flamma, quod idem sonat.
Ita haberiin Msa. Anglic. testatur Th. Jamesius. In
Reg. et plerisque constanter, clausx. Subsequens
autem testimonium fruslra quesivimui in libris Ec-
clesiastici et S.ipientias
sub nomine cujusdam sapientis, cap. olim 16, nunc
30, quod tibi non vis fieri, etc, quo? ad neutrum ex
pra3<licUs libris pertment, sed ad lib. Tob. ix, 16.
(6) Mss. Norm., Turon., Corb. et alii, furoris sui
durius ignetn servant.
(c) Apud Coc. et delaceps, zelus justitix ; quod glos-
semaest in Mss. Baltem sincerioribus ignotum.
727 SANCTI GREGORII MAGNI 728

trauquillitate largius aperil, quae haec interim per A persecutionem fralris exarsit (Genes. xxv, 34 xxvn, ;

commotionem claudit unde mens turbalur ne vi-

; et 41),quia primogenitorum benedictione perdita,quam
deat, inde prolicit ut ad vtdendum verius clarescal tamen esu lenticulac ipse vendiderat, mioorem se
sicut infirrnanti oculo cum collyrium immittilur, lux ei, 179 quem nascendo praeihat, ingemuit. Hinc
penitus negatur sed inde eam post paululum vera-
;
Joseph fratres sui Ismaelitis tran9euutibus vendide-
citer recipit, unde hanc ad tempus salubriter amittit. runt (Genes. xxxvn, 27, 28), quiacognito revelatio-
Nunquam vero coromotioni contemplatio jungitur, nis mysterio, De se melior fieret, ejus provectibus
nec praevalet mens perturbata conspicere, ad quod obviare conati sunt. Hinc Saul David subditum, lan-
vix tranquilla valel inbiare, quia nec solis radius ceam intorquendo, persequitur (I Rcy. xviu, 11),
cernitur, faciemobducunt,
cum commotae nubes cceli quia quem (b) magnis quotidie augeri virlutum suc-
nec turbatus fons respicienlis imaginem reddit.quam cessibus sensit, ultrase excrescere expavit. Parvulus
tranquillus proprie ostendit, quia quo ejus unda pal- itaque est qui invidia occiditur, quia nisi ipse inferior
pitat, eo insespeciem similitudinis obscural. existeret, de bono alterius non doleret.

Cavendwn ne ira menti ex zelo commotae domi-

83. [
Vet. XXXI V.] 85. In invidia serpens antiquus totum
netur. —
Sedcum per zelumanimus movetur.curan- virus suum concutit ac vornit. Invidi descriptio.

dum summopereest ne haec eadem, quae instrumenio B — Sed inter haec sciendum est quia quamvis per
virtutis assumitur, menti ira dominetur, nec quasi omne vilium quod perpelratur, humano cordi antiqui
domina praeeat, sed velut ancilla ad obsequium pa- hostis virus infunditur, in hac tamea nequitia, tota
rata, a ralionis tergo nunquam recedat. Tunc enim sua viscera serpens eoncutit, et imprimend<e maliliae
robustius conlra vitia erigilur, cum subdita rationi pestem vomit. De quo nimirum scriptum est Invidia :

famulatur.Nam quantumlibet ira exzelo rectitudinis diaboli mors intravit in orbem terrarum (Sap. n, 24).
surgat, si immoderata mentem vicerit, rationi proti- Nam cum devictum cor livoris putredo corruperit,
nus servire contemnit et tanto se impudentius dila-
; ipsa quoque exteriora indicant, quam graviter ani-

tat, quanlo impatientiae vitium virtutem putat.Unde mum vesania instigat. Color quippe pallore afficitur,
necesse est ut hoc ante omnia, qui zelo rectitudinis oculi deprimuntur, mens accenditur, et membra fri-

movetur, attendat, ne ira extra menlis dominium gescunt, fit in cogitatione rabies,in dentibus stridor:
transeat, sed in ultione peccati tempus modumque cumqueinlatebriscordis crescensabsconditur odium,
considerans, surgentem animi perturbationem sub- dolore caeco (c) terebrat conscienliam vulnus inclu-
cilius(a)retractando restringat, animositatem repri- sum. Nil lsetum de propriis libet, quia tabescentem
mat, et motus fervidos sub aequitate disponat ; ut eo mentem sua pcena sauciat, quam felicitas torque'
fiat justior ultorquo prius exstitit viclor (J aliena quantoque extranei operis in altum fabrica
alienus, ;

suus, quatenus sic culpas delinquentium corrigat, ut ducitur, tanto fundamentummenlis lividaeprofundius
ante ipse qui corrigit, per patientiam crescat, et fer- suffoditur; ut quo alii ad meliora properant, eo ipse
vorem suum transcendendo dijudicet, ne inlempe- (rf)deterius ruat; qua ruina videlicet etiam illud de-

ranler excitaius ipsozelo rectitudinis, longe a recti- struitur, quod in aliis actibus perfecto opere surre-
tudine aberret. Quia vero, sicut diximus, etiam lau- xissepulabatur. Naminvidia cummentem labefecerit,
danda boni aemulatio mentis oculum turbat, recte cuncta quae invenerit bene gesta consumit. Unde bene
nunc dicitur : Virum stultum interficit iracundia. Ao per Salomonem dicitur : Vita carnium, sanitas cor-
si aperte diceretur : Ira per zelum sapientes turbat, dis ; putredo ossium invidia (Prov. xtv, 30). Quid
ira vero per vitium stultos trucidat, quia illa sub ra- enim per carnes, nisi infirma quaedam ac tenera et ;

tioue reslringilur, haec vero
menli dominatur. Beno autem subditur:
CAPUT XLVI [Rec. XXXI].
Ibid. — Et parvulum occidit invidia.
minorem testatur.
84. Invidus eo cui invidet, sc
Invidere enim non possumus, nisi eis quos nobis in
irrationabiliter devictae quid per ossa, nisi fortia actasignantur ? Et plerum-
que contingit ut quidam cum vera cordis innocentia
in nonnullis suis actibus infirmi videantur; quidam
vero jam quaedam ante humanos oculos robusta
— exerceant, se.d tamen erga aliorum bona, 180 intus
D invidiae pestileatia tabescanl. Bene ergo dicitur:

aliquo meliores putamus. Parvulus ergo est qui li- Vita carnium,sanitas cordis, quiasi mentis innocen-
vore occiditur, quia ipse sibi testimonium perhibet, tia custoditur, etiam si qua foris intirma sunt, quan-

quod ei minor sit cujus invidia torquetur. Hinc est doque roboranlur. Et recte subditur: Putredo ossium

quod hostis callidus primo homini invidendo subri- invidia, quia per livoris vitium, ante Dei oculos
puit, quia amissa beatitudine, minorem se immorta- pereunt etiam fortia acta virtutum. Ossa quippe per
litati illius agnovit.Hinc est quod Cain ad perpetran- invidiam putrescere, est quaedam etiam robusta de-
dum fratricidium corruit (Genes. iv, 5-7) ;
quia de- perire.

specto suo sacrificio, prrelatum sibi infremuit, cujus 86. Invidisc imminulio ct mors, inchoatus aut per-

Dcus hostiam accepit: et quem meliorem se esse ex- fectut amor xternitatis. —
Sed cur haec de invidia
horruit, ne utcunque esset, amputavit. Hinc Esau ad dicimus, si non etiam qualiter eruatur intimemus?

(a) Mss. Norm., Colb., Germ. et alii, subtilius per- plerique. In Editis Coc. et seq., dolore cxco lenebrat.
tractando ; lectio quae obtinet, est antiquiorum. (d) Sic legendum docent etiam nostri Mss., non, ut

(6) Belvac, quia quem tnagis quotidie, etc. habetur in Editis, eo ipso delerius ruant, vel, ut in
(c) ItaMss. Vindoc, Norman., Val. Cl., Germ. et antiquioribus, eo ipsa res.
729 MORALIUM LIB. VI. — IN CAP. V B. JOB. 730

meropartitur.tantomagisproximum diligit, quanto

Difficile namqueest ut hoo alteri non invideat, quod \
adipisci alter exoptat; quia quidquid temporaie per- minusex provectu illius suadamna pertimescit. Quae
minus singulis, quanto dividitur in si perfecte in amore ccelestis pitria rapitur, plene
cipilur, tanto tit

proximi dileclione sine omni invidia solida-

multis; et idcirco desiderantis mentem livor excru- etiam in

ciat, quia hoc quod appetit, aut funditus alter acci- lur; quia nullaterrena desiderat, nihilestquod
cum
piens adimit, aut a quantitate restringit. Qui ergo ejus erga proximum charitali coniradic.it. Qurc nirai-
livoris peste plene carere desiderat, illam haeredita- rum cbaritas quid est aliud quam oculus mentis qui ;

tem diligat, quam cohaeredum numerus non angus- si terreni amoris pulvere tangitur, ab inlernoa lucis
stat quae et omnibusuna est, etsingulis tota ;
quae mox intuitu lassus reverberatur ? Quia autem parvu-
;

tanto largior ostenditur, quanto ad hanc percipien- lus esl qui terrena diligit, magnus qui aeterna con«

tiura multiludo dilatatur. Imminutio ergo livoris est cupiscit, potest etiam sic non inconvenienter intel-
affectus surgens inlernae dulcedinis etplena mors est ligi Parvulum occidil
:
invidia, quoniam hujus pestis
amor aeternitalis. Nam cum mens ab languore non moritur, nisi qui adhuc in desideriis
ejus, perfectus
ejus rei appetitu retrahitur, quae accipientium nu- infirmatur.

LIBROS QUINQUE CONTINENS.

LIBER SEXTUS.
Totum caput quintum, a versu tertio orsus, Spiritali intelleelu, pauca quidem allegorico,
pleraque autem morali exponit.

GAPUT PRIMUM. B Ecclesiam incorrectis moribus positi, quo per fidem

181 Job Christum et Ecclesiam, ejus amicis hse- bonis juxla sunt, eo per vitam durius premunt. Quia
reticos prxsignari. — Servatate historiae veritate beati enim quasi fideles vitari nequeunt, a Qdelibus tanto
Job dicta, amicorumque illius mystica proposui in- deterius, quanto et interius tolerantur. Amici vero
terpretatione discutere ;
quia cunclis vcra scientibus illius, quiquasi ad consolandum veniunt.sed adverba
liquel quod redemptorem mundi totis suis allegatio- asperae invectionis excedunt, hoerelicorum speciem
nibus curat sancta scriptura promittere, eumque per tenent, quicumcontra bonos Deum defenderenitun-
electosomnes,(u) ut per ejus membra,studuit
scilicet tur, offendunt.
signare. Unde et idem beatus Job latino eloquio 2. Spiritales sensus quos edit Gregoriui,
prodeunt
dolens dicitur, ut per ejus et nomen et vulnera, ex historix radice. Amicorum Job dicta nequaquam
Redemptoris nostri passio designetur, de quo pro- per omnia reprobanda. —
Haac itaque superius latius
pheta ait : Vere languores nostros ipse lulit, et dolores dicta, nunc breviter studui ex mystica designatione
nostro ipse portavit (Isai. liii, 4). Cui tentator, succingere, ut lector meus ex ipsa hac replicatione
ablatis omnibus, et servos et filios occidit ;
quia non meminerit me in hoc opera spiritali intellectui de-
solum Judaicum populum ex timore servientem, sed servire. Et tamen cumUtilitatis usus postulal, subti-
ipsos quoque apostolos in suo amore regeneratos, fj liter quoque 18» studeo historiae verba discutere.
passionis ejus tempore telo perfidiae perculit. Vul- Cum vero necesse est, simul utrumque complector,
nere beati Job corpus atterilur, quia Redemptor ut spiritales fructus allegoria germinet, quos tamen
noster configi clavis in crucis patibulo non dedigna- ex radice historiae veritas producit. Amicos vero
tur. A planta autem pedisusquead verticem vulnera beati Job, quos hcereticorum tenere speciem diximus,
suscepit, quii sanctam Ecclesiam, quae corpus ejus in dictis suis nequaquam per omnia reprobamus,
est, non solum per extrema et ultima, sed usque ad quia dura per supernam sententiam contra eos dici-
summa membra persecutione saeviens tentator affli- tur: Son estis locuti coram me rectum, et protinus
git. Unde etiam Paulus dixit: Compieoeaqux desunt subditur, cicut servus meus Job (Job, xlii, 7), profe-
passionum Christi in came mea (Coloss. i, 24). Cui cto liquet quia non omnino despicitur quod ex me-
suadere uxor ad mak-dicendum nititur, quia carna- lioris comparatione reprobatur. In
reprehensionem
los quique intrasanctam Ecclesiam adjutores callidi quippe ejus incaute dilabuntur sed tamen quiatanti ;

tenlatoris exislunt. Quae enim eumad maledicendum viriamici sunt, ex familiaritate illius mystica mulla
provocat, vitam carnalium designat quia, ut jam ; didicerunt. Unde sicut et superius diximus (Lib. v,
supra diximus (/. iu, c. 20 n. 36, 37), intra sanctam n. 27),eorum verbis etiam Paulus utitur, et haec in

locum exhibent, eumque per electos omnes, ut per

Vindoc, ac per eos scilicet sluduit membra s»°-
(a)
gnare, quod prius legebatur in Corb. Germ., sed ejus scilicet studuit meinbra signare.
mtrito fuit emendatum. Normao. sic inlegrum hunc
731 SANCTl GREGORII MAGNI 732
assertionis auaa adjutorium assumena, prolita ex ve- A plebs Judaica sineintellectu laboravit. Hos famelicos
rilatc testatur. Qua» tamen veritas recte reprehendit, fidei Dominus praevidit, cum per evangelistam dixit
quia quamlibet fortis sontentia contra sanctum virum lieatis qui esuriunt et sitiunt justitiam, quoniam ipsi
proferri non debuit. Possunt ergo mystice Eliphaz snturabuntur (Malth. v, 6). De his famelicis Anna
verba pensari, quibus ad bealum Job loquitur, di- prophetante dicitur: Rcpleti prius, pro panibus sc

cens locaverunt, et famclici saturati sunt (1 Reg. n, 5).

CAPUTII. Sed quiamessem perdidit, recte subjungitur qualiter
Vers. 3. — Eijd oidi stidtum firma radice, ct malr- ipse etiam stultus perit, cum dicitur Et ipsumra- :

dixi pulchritudini ejvts statim. pict armalus. Antiquus hostis Judaicum populumar-
Allegoricus sensus. 3. Judsei sunt stulti, etiam matus rapuit, quia in eo vitam fidei fraudulentas
hsereticorum maledictioni ob Christi repulsam obnoxii. suggeslionis juculis exstinxit. ut unde se inhaerere
— Stultus quippe Jud«orum populus exstitit, quia Deo crederet, inde ejus ordinationi repugnaret. Quod
ipsam in carne praesentiam aaternae Sapientiae sprevit. profecto discipulos Verita9 praemonet, dicens : Venit
Qui quasi firma radice convaluit, quia electorum vi- hora ul omnis qui interficit vos arbitrctiir obsequium
lam temporaliter exslinguendo superavit. Sed hunc se prsestare Deo (Joann. xvi, 2). Sequitur :

Eliphaz maledicendo despicit, quia nimirum omnes

g CAPUT V [Vct. ct Rec. III].
haeretici, quorum tenere speciem amicos beati Job Ibid. Et bibent sitientes divitias cjus. —
diximus, cum de nomine Chrisli gloriantur, Judaeo- 6. Eloquia Dei et messis et divitiae. Quomodo et co-
rum perfidiam ex auclorilate reprehendunt. De quo medi, et bibi dicuntur. Hujus stulli divitios sitien- —
stulto protinus subditur: tes bibunt, quia fiuentis sacraelocutionis, quae Judai-

CAPUT III. cus populus in superbiae ostentatione possederat,

Vers. 4. — Longe fiant filii ejus a salute, et con- conversae gentilium mentes irrigantur. Unde el eis-
terentur in porta, et non erit qui eripiat. dem per prophetam dicitur: Omnes sitientes venite
i. Horum filii omnes perfidi. In Christo, qui cst ad aquas ; et qui non habetis argentum, properate
porta, conteruntur. — Filii hujus stulti sunt omnes (Isai. lv, I). Quis enim argenti vocabulo eloquia
qui perfidiae illius praedicatione generantur. Qui sci- divina signantur, Psalmista testalur, dicens : Eloquia
licet a salute longe sunt, quia etsi temporalem vitam Domini, eloquia argentum igne examinatum
casta,
sine afflictione percipiunt, aeterna gravius ultione (Psal. xi, 7). Qui ergo argentum non habent, ad
feriuntur, sicut de eisdem filiis illius Dominus dicit aquas vocantur, quia nimirum gentilitas, quae Scri-
Vx vobis, Scribse et Pharissei hypocritsc, qui circuitis pturae sacrae prascepta non acceperat, sacri eloquii
mare et aridarn, ul facialis tinum proselytum, et cum _ inundatione satiatur, quam tanto nunc avidius potat
s.. *,..-* f~~*.... t .-*:.,
fuerii factus, facitis
— ., «;.-
eum filium gehennw 183
~„i. „.,.,„, _ »_ •» ./....*., tJ
duplo t~ u
quanto j:.. „:
hanc diu -:»:_u„i
sicca sitiebat.
n_j j:..:-.
Eadem ergo divina
quam vos (Matth. xxm, 15). Sequitur Et conleren-: eloquia et messes et divitiae vocantur : messes quia
tur in porta, et non erit qui eripiat. Quis alius portae jejunam mentem reficiunt ; divitiae, quia magna nos
nomine; nisi mediator Dei et hominum debet intel- morum venustate componunt. comedi di- Eadem et
ligi, qui ait : Ego sum ostium, per me si quis introie- cuntur et bibi, quia nimirum dum quaedam in eis
rit, salvabitur (Joann. x, 9)? Filii igitur hujus stulti obscura sunt, quse non nisi interpretata intelligimus,
extra portam proficiunt, et in porta conleruntur, h;ec quasi mandendo glulimus dum quaedam vero ;

quia pravae Judaaorum soboles ante Mediatoris ad- ad intelligendum facilia ita sumimus ut invenimus ,

venlum in legis observatione floruerunt ; sed in ipsa ea quasi non mansa bibimus, quia non fracta sorbe-
Redemptoris nostri prajsentia a Divinitatis obsequio, mus. Haec sub intellectu mystico brevi locuiione
perfidiae suae meritis repulsi ceciderunt. Quos nimi- transcurrimus, ne quid forsitan praeterisse videre-
rumnon est qui eripiat, quia scilicet dum ipsum mur. Sed quia beati 184 Job amici esse non pos-
Redemptorem exstinguere persequendo conati sunt, quibusdam quoque magna morum hone-
sent, nisi in
oblala sibi ereptionis remedia absciderunt de quo ; state fulgerent, restat ut in eorum verbis virtutem
bene subditur D sensum moraliter inquiramus, quatenus dum locu-
CAPUT IV. tionis eorum pondus disculitur, cujus doctrinae fue-
Vers. 5. — Cujus mcssem famclicus comedet, et rint, ostendatur.
ipsum rapiet armatus. CAPUT VI [Rec. IV].
5. Gentiles messem eoruru, id est, sacra eloquia, Vers. 3. — Ego vidi stultum firma radice, et male-
comedunt, ac divitias rapiunl. Hujus enim stulti — dixi pulclirititdini ejus statim.
messis fuerat <a) sacri seges eloquii. Quaedam namque Sensus moralis. 7. Terrena sectantes in prosperis

spicarum grana, sunl verba prophetarum, quae stul- videnlur firma radice. —
Quasi firma radice stullus
tusbabuit, sed non comedit, quia Judaicus populus in terra figitur, quia totis desideriis in terreno amore
legem quidem verbo tenus tenuil, sed per faluitatis solidatur. Unde et primus Cain civitalem in terra
fastidium ab ejus intellectu jejunavit. Hujus vero construxisse describitur (Genes. iv, 17), ut aperte
stulti messem famelicus comedit, quia nimirum gen- monstrarelur quia ipse in lerra fundamentum posuit,
tilis populus verba legis intelligendo edit, ad quae qui a soliditate coelestis patriae alienus fuit. Quasi

(«) Me., Cod. S. Mich., sacrse legis eloquium.

733 MORALIUM LIB. VI. — IN CAP. V B. JOB. 734

firnia radice stultus aitollitur, quando hic temporali A sirnul etiam pcenam sequentem vidi. Non enim sta-

prosperitate fulcitur ; ut orane quod appetil assequa- tim maledicerem, si qua me gloriae illius delectatio

tur, adrersa nulla sustineat, contra infirmos sir.e re- tenuisset ; sed sine tardilaie maledixi, quia supplicia
pugnatione prsvaleat, bene agentibus ex auctoritate mansura conspiciens, ejus potentiam sine dubita-

contradicat, ad majora commoda ex pejori semper tione reprobavi. Sed quia iniqui quique quo plus in

actione perveniat, ut unde viam vitae deserit, indead hoc mundo proficiunt, plures secum ad inleritum
tempus felicior vivat. Sed cum malos florere infirmi trahunt, recte subdilur : longe (d) fiant filii ejus a sa-

conspiciunt, trepidant ; et apud semetipsos peccan- lute. Filii quippe stulti sunt, qui in ambitione hujus
tium prosperitate turbati, intus in gressibus mentis saeculi ex ejus imitatione nascunlur qui profecto a ;

notant. Quorum profecto speciem sumpsit Psalmista salute tanto longius quanto in perpetratione
fiunt,

cum diceret : Mei autem penc moti sunt pedes, pene nequitiae nulla infirmitale feriuntur. De quibus bene

effusi sunt gressusmei; (a) quia zelavi in peccatoribus, additur :

pacem peccatorum videns (Psal. lxxii, 2).

8. Prudentes eorum gloriam despiciunt. Nec dam-
GAPUT VII [Vet. IV, Rec. V].

nare differunt. —
Cum vero eorum gloriam fortes Vers. 4. — Et conlcrentur in porta, et non erit qui
aspiciunt, protinusquse post gloriam pcenasequatur,
g e| ., ^a?
atlendunt ; et alta intus cogitatione despiciunt hoc,
quod superbi foras fastu vacuae inOationis intumes- 9. Judicii dies porta regni. Tunc non valet eripi, qui
cunt. Bene ergo dicitur Ego vidi stultum firma ra-
: renuii hic corripi. — Nam sicut urbis aditus porla di-
dice, et maledixi pulchritudini cjus slatim. Pulchritu- citur; ita esl dies judicii porta regni, quia per eum
dini quippe stultimaledicere, e3t ejus gloriam ex ab electis omnibus ad ccelestis patriae gloriam intra-
considerata damnatione judicare, quia eo atrocius tur. Unde et hunc diem cum ad retributionem sanctae
in tormentis obruitur, quoaltius in peccatis elevatur; Ecclesiae Salomon appropinquare conspiceret, dixit :

quia transit quod extollitur, permanel quod punitur; Tfobilis in portis vir ejus, qwindo sedcrit cum sena-

quia qui honoratur in via, in pervenlione damnabi- toribus terrse (Prov. xxxi, 23). Vir quippe est Eccle-
tur; et quasi per amcena prata ad carcerem perve- sia» humani generis Redemplor, qui in portis se no-
nit, qui per praesentis vitae prospera ad interitum bilem ostendit, qui despectus prius in conturaeliis
tendit. Notandum vero, quod cum stulti pulchritu- exstilit, sed in ingressu regni sublimisapparebit. Qui

dini maledixisse se diceret, protinus addidit, statim. cum terrae senatoribus residet, quiajudicii senten-
Mosnamque humanaeet infirmrementis esl, ut(i) cum tiam cum sanctis ejusdem Ecclesiae praedicaloribus
earum rerum quas respicil qualitate varietur. Saepe decernet, sicut ipse in Evangelio dicit Vos qui se- :

enim ejus judicium cum ipsa praesenlis rei specie C cuti estis mc, in regeneratione cum sederit Filius ho-
ducitur, et juxla hoc quod aspicit, intentio illius minis in sedes majestatis sux, sedebitis et vos super
sensusque lonnatur. N.im plerumque nonnulli, dum sede duodecim, judicantes duodecim tribus Israel

quorumdam gloriam cernunt, ejusdem gloriae aspe- (Matt. xix, 28). Quod Isaias quoque lonse ante prae-
ctibus delectanlur, ac magnum aliquid (c) existimant, nuntians Dominus ad judicium veniet cum senio-
ait :

seque ut talia mereantur exoptant. Cum vero glo- ribus populi sui [Isai. ni, 14). De his portis Salomon
riosos quosque, aut dejectos subito, aul fortasse iterum dicit : Date ei de fructu manuum suarwn, et

etiammorientesaspiciunt, quiahumana gloria omni laudent eamopera ejus (Prov. xxxi, 31).
in portis
modo nihil sit, cum gemitu fatentur, ita ut prolinus Tunc quippe sancta Ecclesia de fructu manuum sua-
dicant : Ecce quam nihil est homo. Qui hoc nimirum rum accipit, cum eam ad percipienda ccelestia laboris
rectius dicerent, si cum in gloria hominem cerne- sui relribulio attollit. Tunc eam sua opera in portis

rent, tunc ejus interitum transeuntem laudant, quando ejus membris in ipso regni aditu
cogitantes,
polentiam nihil esse sensissent. Tuncquippe esthu- dicitur Esurivi, et dedistis mihi mauducare sitivi, : ;

mana elatio pensanda quam nihil sit, cum sese super et dedistis mihi (c) bibere; hospes eram, et collegistis

caeteros successihus extollit. Tunc considerandum me ; nudus, et cooperuistis me (Matth. xxv, 35), et
est quo cursu felicitas transvolet, cum ante humanos D caetera. Filii igitur hujus slulti ante portam elati
oculos quasi permanens pollet. Nam gloriam mori- sunt, sed in porta conterentur, quia araatores hujus
turi nihil esse, in ipsa jam morte pensare infirmi saeculi in praesenti vita superbiunt, sed in ipso regni
185 quilibet possunt. Tunc enim ei etiam illi dero- aditu aeterna animadversione feriuntur. Bene autera
gant, qui hanc et usque ad mortem sequentes a- subditur Et non crit qui eripiat. IIlos quippe veritas :

mant. Bene itaque dicitur Ego vidi stultum firma ab aeterna adversitate eripit, quos in temporalibus
:

radice, et maledixi pulchriludini ejus statim. Ac si prosperis per disciplinam prerait. Qui ergo nunc re-
aperte diceret : Contra stulti pulchritudinem, moram nuit premi, tunc non valet eripi, quia iniqui eum,
in maledictione non babui, quia cum hanc cernerem, quem per disciplinam habere negligunt patrem,

Corb., quia zeluvi super iniquos. exstat in Mss. Vindoc, Corb., Germ. et Ed. Bar-
\pud Coc, et seq. Bdil., ut cum earum rerum thol.
quas respicit qualitate carietur ; ssepe ejus judicium (e) Nonnulli, ejusdem aspectibus delectanlur, hanc
cum ipsa prsesentis rci specie ducatur, et juxta magnum aliquid existimant
formetur. Pro verbo ducatur. In vel. Ed. Basil. 1514 (d) Corb. Gerra., Colb., longe fient filii ejus, etc
legitur judicetur ; in Paris. 1495, indicetur, quod (e) Ita Ms». At Editi, et dedistis mihi potum.
 735 SANGTI GREGORH MAGNI 730
a.fiiclion is suae tempore per adjutorium non inve- A ornamenli sui usum minime assumit, quia verba legis
niuat ereptorem. Sequitur audiens, magna quidemesse considerat, scd adcom-
GAPUT VIII. prehendenda haec nullo studio amoris elaboral. At
Yers. 5. — Cujus messem famelicus comcdet. contra alius sitim habet, ingenium non habel amor ;

10. Malus recta et intelligens ct dicens, messem fca- ad meditandum perlrahit, sensus hebetudo contra-
belquam alii comedant. Habet etiatn stullus mes-— dicit et saepe hoc in divinae legis eruditione quando-
;

sem. quando iniquus quisque donum recle intelli- que studendo intelligit, quod per negligentiam in-
gentiae accipit : Scripturae sacros sententiis docetur, geniosus nescit. Hujus ergo stulli divitiaa sitientes
bona loquitur, sed tamen nullo modo hoc quod dicit bibunt, duni praecepta Dei, quae ingeniosi fastidientes
operatur 186 verba Dei proferl, neclamen diligit;
: nesciunt, hebetes amantes assequuntur. In his nimi-
laudando exaggerat, vivendo calcat. Quia ergo stultus ruin (e) tenebras hebetudinis illustret oculus amoris;
iste recta et intelligit et dicit, sed tamen haec ope- nam hoc taniioribus sitis aperit, quod velooioribus
rando non amal, messem habendo jejunat. Quam fastidium claudit. Qui etidcirco ad intelligentia. alla
nimirum famelicus comedit, quia is qui ad Deum perveniunt, quia agere quae intellexerunt, vel minima
sanctis desideriis anhel_t,|discit quod audit,agitquod nulla conlemnunl; et dumsensuin manibus adjuvant,
didicerit : et dum doctoris pravi recta pra_dicatione D sese ultra aliitudinem ingeniosorum levant. Unde
_-_.-!___ _..:_ --•.__
quid aliud quam ix: r __.:„. D|bene perSalomonem
_,_, _•:._.. _-._.!.• ._._..._ .•_
reficitur, slulti fruge An
salialur? dicitur Stcllio manibus nititur, :

non fameiicos suos Veritas, ut stulti messem come- et moratur in xdibus regis (Prov. xxx, 28). Plerum-

derent, admouebat, cum per desideria sancta flagran- que enim aves, quas ad volatum penna sublevat, in
tibus, de Pharisseis praeciperet, dicens Quse dicunt : vepribus resident; et stellis, qui ad volatum pennas
facite, juxta opera veru eorum nolite facere (Matth. non habet, nitens manibus, (d) regni aediGcium tenet,
xxiii, 3).Ac si aperte diceret Verbi messem lo- : quia nimirum saepe ingeniosi quique dum per negli-
quendo excolunt, sed hanc male vivendo minime gentiam torpent, in pravis 187 actibus remanent,
conlingunt. Vestram ergo famem messis ista reficiat, ct simplices, quos ingenii penna non adjuvat, ad
quia vobis hanc per fatuitatis auas fastidium servant. obtinenda aeterni regni moenia virtus operationis le-
Bene aulem subdilur : vat. Stellio ergo dum manibus nititur, in regis aedi-
CAPUT IX. bus moratur, quia illo simplex per intentionem recti
Ibid. — Et ipsum rapiet armalus. operis pervenit, quo ingeniosus minime ascendit. Sed
11. Diabolus ssepe scientiam permittit, ut corrumpat his auditis, quaeslio nostro cordi suboritur, cur vel
vitam.
- —
Antiquus
1 namque —
1— uhostis i—"
quasi inermis(rt)
..... ...._ negligenti
v _ .-_ D .._-- intelligentia.
_..._.._.- donum
_._ tribuitur, vel studiosus
__.. __._,._.__,
v
.

vincitur, cum mala aperte suggerens humanae menti, " quisque sensus sui larditate praspeditur ? Ad quam
__

bona omnia simul destruerc conatur. Sed armatus cilius respondetur, dum prolinu» subditur :

venit, quando bona alia intacta deserens, latenter CAPUT XI.

alia corrumpil. Nam saepequosdam in intellectu non Vers. 6. — Nihil in terra sine causa.
tentat, eisquein sacrieloquii meditatione non obviat; 13. Cur ingenium studio tardum, ncgligenti acre tri-

sed tamen eorum vitam in operatione supplantat, buatur. — Idcirco enim ingenium
seepe et desidiosus
qui dum de scientia. virtule laulantur, nequaquam accipit, ut(_)denegligentiajustiuspuniatur, quiaquod
suorum operum damna respiciunl cumquein favoris ; sine labore assequi potuil, scire conlemnit. Et idcirco
(fc)delectationem animus ducitur, vitae sure vulneribus nonnunquam sludiosus tarditatc intelligentiaepremi-
non medetur. Hunc ergo armatus hostis rapuit, quem tur, ut eo majora praemia retributionis inveniat ;
quo
fraude teclusin alii deserens, ex alia parte supera- magis in studio inventionis elaborat. Nihil ergo est
vit. Sequitur : in terra sine causa, quando el studioso tarditas ad
CAPUT X. praemium proficit, et desidioso velocitas ad suppli-
Ibid. — El libent sitientes divitias ejus. cium crescit. [Vet. V.] Ad intelligenda autem quae
10. Ssepe hebes hoc in divinse legis cruditione siu- recta sunt, aliquando laboris studio, aliquando vero
dendo intelligit, quod per ncgligentiam ingeniosus D dolore percussionis erudimur. Unde cum dictum sit,

nesci(. — Saepe stultus habel interni liquoris fontem, Nihilin terra sine causa ; apte protinus additur :

sed non bibil, quia ingenium quidem intelligentiae CAPUT XII [Rec. VI).
accipil, sed tamen veritatis sententias cognoscere Ibid. — Et de humo egredietur dolor.
legendo conlemnit ; scit quia intelligere studendo 14. Per occulta merita menlium, apcrta prodeunt
praevalcat, sed ab omni doctrinae studio fasludiosus flagclla poenarum. — Dolor namque quasi de humo
cessat. Diviliae quoque mentis, sunt verba sacras lo- (/') egreditur, cum homo ad Dei imaginem conditus de
culionis ; sed has divitias stultus oculis aspicit, et in rebus insensibilibus flagellatur. Sed quia per occulta

(a) Vindocin., quasi inermis vincit. S.Michael., quasi Norm.,Compend. Coc.el seq.Ed., regis sedificium tenct. i i

incrmcs rincit. Utic. babet utramque lectionem hoc in exem emplari ;

(b) Gemel., eumque in favoris dilectalionem. Recen- pTostellio, etilaquoquein plerisque

scribiturs/./fo uiu^i.td-, picnsqueiviss.
.

'
i
i .

1
1 1 1 1 1 1

liori tamen manu scriptum legitur, delcclationem. FHni. 7//

t/*\ Edili,
(e) intiaiinsi/s ; quod
ut ingeniosus niinrl ab nmnihns nostris
nh omnibus nc
(c) Vindocin., Turon., S. Mart. et S. Mich., in his Mss. abest, et sane superfluit.
nimirum lenebris hebetudinis iltustralur oculus amoris. (f) In Gemet. et nonnullis, quasi de humo non egre-
(d) Ita Corb. Gerra., Colb., Reg., Turon., Dellov., ditur. Ita quoque Barthol. et vetus Ed. Basil.
 :

737 MORALIUM LIB. VI. — IX CAP. V B. JOB. 738

mentium merita, aperta prodeunt Qagella poenarum, A is qui apprehendet, noverit diu stare non posse.
et de humo dolor non egreditur, quoniam sensus Sancti autem viri quia transeuntia non amant,
non
nostri malitia exigit utarebus insensibilibusferiatur. solum nulla temporalium desideriorum pondera to-
Ecce enim cernimus quod ab correptionem nostram lerant; sed et si qua adversa consurgunt, in
ipsis
exspectatus imber arente terra suspenditur, et (a) ca- suis pressurisellanguoribus non laborant. Qui
enim
liginosusaerinardescentesolesiccaturjmareprocellis Qagellis durius? et taraen de flagellatis apostolis
tumescentibus saevit, et alios ad transmeandum su- scriplum Ibant gaudentes a conspectu concilii
est:
sceptos intereipit, aliis desideratum iter erecta in quoniam digni habiti sunt pro nomine Jesu contume-
cumulum unda (b) contradicit; terra non solum ger- liam pati (Acl. v, Quid ergo eorum mentibus
41).
mina fecunditatis imminuit, sed etiam semina accepta labor est, quibuset pccna verberum laber non est?
consumit. In quibus nimirum cunctis patenter aspi- Homo ergo ad laborem nascitur, quia ille hujus
citur lioc,quod quidam sapiens de Domino teslatur, mundi veraciter malasentit, quiejus
bona inhianter
dicens Et pugnabit cum eo orbis terrarum contra
: appetit. Nam cujus mens ad subalta suspenditur,
insensatos Sap. v, 21). Otbisquippeterrarum (c)cum ipsa est quidquid exterius contra ipsam movetur.
Domino contra insensatos pugnat, quando in poena [Vet. VI.] Bene itaque subditur, Et avis ad volatum.
delinquentium et elemenlorum adversitas militat. g Quia tanto animusa laboris afflictione se subtrahit,
Sed lamen de bumo dolor non egreditur, quia res quanto per spem ad summa sustollit. An non quasi
quaelibet insensibilis ad affliclionem nostram stimulo avis, Paulus ad volatum natus fuerat, qui tot adversa
nostrae actionis excitatur. De humo dolor non egre- sustinens dicebat : Xostra conversatio in ccelis est
ditur, quia nequaquam pcenade eanascitur creatura, (Philip. xxxi, 20)? Et rursum: Scimus quoniam si
quas percutit, sed de ea procul dubio, quas peccando domus nostra hujus habitationis dissolvatur,
terrestris
vim percussionis extorsit. Sed curandum magnopere quod xdiflcationem habemus ex Deo, domum non ma-
est ut cum in rebus exterioribus pondere doloris nufactam, asternam in cvlis [11 Cor. v, 1). Velut avis
afficimur, spe ad superna tendamus quatenus eo
;
ergo imatranscenderat,quem adhuccorpore in terra
mensad alta perveniat, quo nos exterior poena casti- demorantem, jam in sublimibus spei penna suble-
gat. Unde el apte subjungitur: vabat. Sed quia nullus suis viribus valet sese in alta
CAPUTXIII [Rec. VII . sustollere, ut cum visibilibus affligitur, in invisibilia
Vers. 7. — Homo ad laborem nascitur, et a>:is ad sublevetur, recle moxsubditur:
volatum. CAPUT XIV.
Quantum caro flagellis afficitur, mens <:vi <!-
15. Vebs. 8 Quamobrem ego deprecabor Dominum, —
tiora subtevalur. —
Ad laborem quippe nasciturhomo et ad Deum ponam eloquium meum.

quia nimirum is qui accepta est praeditus ratione, ^ 17. Hoc Dei donum est. Ac si aperte diceret — :

considerat quod valde sibi sit impossibile, ut haec illum rogo, per quem baec tribui scio. Si enim hoc
peregrinationis suae tempora sine gemitu evadat. per se habere se crederet, deprecari Deum non in-
Unde bene Paulus cum tribulationes suas discipulis digeret. Sequitur
enumeraret adjunxit scitis quod in hoc
: Ipsi enim CAPUTXV.
positi sumus (I Tkess. Sed in eo quod caro
iii, 3). Vers. 9. — Qui facit magna et inscrutabilia et mira-
flagellis afficitur, 188 mens ad appelenda altiora bilia absque numero.
sublevatur; Paulo rursus attestante, qui ait Et licet :
18. Mira Dei opera humanis ocidis usu liluerunt.
is qui foris est noster homo corrumpitur, tamcn is qui — Quis omnipotentis Dei mirabilia perscrutari sufi-
intus est, renovalur de die in diem [II Cor. iv, 16). ciat, quod cuncta ex nihilo creavit, quod ipsa mundi
Homo ergo ad laborem nascitur, etavis ad volatum, fabrica mira potentias virtute disposita est, et super
quia inde mensad summaevolat,unde caro in infimis aera coelum suspenditur, et super abyssum terra
durius laborat. libratur ;
quod ex rebus invisibilibus omni haec uni-
16. Carnalium gravis labor, spiritalium tndlus. — versilas ac visibilibus existit, quod hominem fecil,
Potesl quoque appellatione hominis carnalium vita rj ut ita dixerim, in brevi colligens mund um alierum
signari. UnJe et Paulus ait Cum enim sit inter vos : sed rationalem; quod hanc exanima et carne consti-
zelus et contentio, nonne camalcs estis? I Cor. m, 3.) tuens, investigabili virtutis dispositione permiscuit
Quibus panlo posl subjecit, dicens Nonne homines : spirilumetlutum ? Ex his 189 iiaque aliud novimus,
estis? (Ibid., 4.) In hac itaque vita homo ad laborem aliud et sumus; seJ tamen mirari negligimus, quia
nascitur, quia carnalis quisque cum transeuntia ap- ea quee incomprehensibili indagatione mira sunt,
desideriorum stiorum se pondere affligit. Gravis
petit, humanis Unde fit ut si mortuus
oculis usu viluerunt.
quippe labor est, hanc ipsam praesentis viiae gloriam homo suscitetur, in admirationem omnes exsiliant,
quterere, quaesitam quandoque percipere, et per- et quotidie homo qui non erat nascitur, et nemo
ceptam cum circumspectione custodire. Gravis labor miratur, cumprocul dubioomnibusconstet quiaplus
est, hoccum magna faligatione apprehendere, quoJ sit creari quod non erat, quam reparari quod erat.

(a) Plerique Mss., et caligosusaer. (c) VinJoc, Germ., Corb. Germ., ante emendat
I \nomnibasyisa. ,undacontradicit, uhi in Ed. lejj. pro eo. In Vindoc. infra, orbis quippe terrarum pro
interdicit. Domino.
-39 SANCTI GREGOHII MAGNI 740
Quiaarida Aaron virga Qoruit, cuncti mirati sunt; A_ versitas, mollities foliorum ? Et
tamen quia hoc per
quotidie ex arente lerra arbnr producittir, virtusque cxperimentum novimus, ex uno grano seminis pro-
pulverisin lignum vcrlitur, et nemo miratur. Quia dire omnia non dubitamus. Quid ergo est dillicile, ut

quinque sunt panibus quinque millia (a) homines sa- 190 pulvis in membra redeat, dum conditoris po-
tiati. crevisse escas in dentibus
cuncti mirati sunt ; tentiam quotidie cerniraus, qui et ex grano ligna mi-
multi-
quotidie sparsa grana seminum, plenitudine rabiliter, et adhuc rairabilius fructus ex lignis creat?

plicanturspicarum, et nemo miratur. Aquam semel Dicat ergo : magna et iuscrutabUia, et mira-
Quifacit
vinum permutatam videntes cuncti mirati sunt bilia absque numero, qnia divinorum operum magni-
in
quotidie humor terra? in radiccm vitis attractus, per ludo necex qualitate valet discuti, nec ex quantitate

botrum vinum vertitur, el nemo mirantur. Mira

in nnmerari. Unde et adhuc subditur :

sunt itaque omnia qua: mirari homines negligunt, CAPUTXVI [Vet. VII .

quia ad considerandum, ut praediximus, usu tor- Vers. iO, 11. — Qui dat pluviam super faeiem
pescunt. [Ree. VIII.) Uene autem cum diceret
Qui : terras, et irrigat aquis universa. Qui ponit humiles in
Blatim: Et inscrutabilia. Minus sublimi, et mzrentes erigit sospitale.
facit magna, adjunxit
enim fuerat magna facere, si tamen ea quae
facta Sensos mysticus. — 20. Aquis gratite Deus unirersa
sunl, perscrutari potuisscnt. Recte autem subditur : irrigat. Vnivcrsitatis nominc homo signatur.
Quia —
esset ma- I!
£'/mirabilia absque numero, quia minoris amicos beali Job eruditos ejus societale credimus,
gnitudinis, si quai inscrutabilia (b) condidit, pauca necesse est ut haec Eliphaz verba mystice disseramus.
Omnipotens enim Deus lerrae pluviam tribuit, cum
(c) fuisset.
Miracula Dci pcr studium consideranda, non arentiacorda genlilium.supernaegratia prsedicationis
19.
qui infundit. Etaquis universa irrigat, quia sterilitatem
discutienda per intellcctum. Fides ubi titubat, fir-

manda. Vnde resurrectio fiat credibilis. — Sed intcr perdili hominis repletione Spiritus ad fructificaiionem

hsc sciendum est quia divina miracula et semperde - format, sicut per semetipsam Veritas dicit Qui bi- :

bent consi-ierari per studium, nunquam disculi

et berit ex aqua,quam ego dabo ei, oon sitiet in xlernum
per intellectum. S^pe namque humanus sensus dum (Joan. iv, 13). Universitatis autem nomine homo
quarumdam rerum rationem |U38rens non invenit, in signatur, quia in ipso vera species, et magna com-
dubitationissevoraginem mergit. Unde fit ut non- munio universitalis oslendilur. Omne namque quod
nulli homines mortuorum corpora in pulverem non
re- esl, aut est, et vivit ; aut est, et vivit, sed ne-

dacta considerent; dumque resurrectionis vim ex ra- quaquam sentit. ; aut est, el vivit, et sentit, sed non
tione colligere nonpossunt, hscad statum priatinum intelligit, nec discernit; aut est, aut vivit,et sentit, et
redire posse desperent. Mira igitur, ex fide credenda ntelligit, discernit. Sunt namque lapides, nec tamen

sunt perscrutanda per rationem non sunl; quia si C vivunl. Sunt arbusta, vivunt quidem, nec tamen
haec nostris oculis ratio expanderet, mira non essent. sentiunt. Herbarum namqne atque arborum vita vi-

Sedcum in his fortasse animus litubat, necesse est riditas vocatur, sicut per Paulum de seminibus dici-

ut ea quae per usum novit, nec tamen per rationem tur Insipiens, tu quod seminas, non vivificatur, nisi
:

colligit,admemoriamreducat;(i7 quatenusrei similis prius moriatur (I Cor. xv, 36). Sunt bruta animalia,
argumento fidem roboret, quam labefactari suasa- vivunt et sentiunt, (g) nec tamen intelligunt. Sunt an-
gacitate deprehendit. Considerato quippe humanae geli, et vivunl, et sentiunt, et intelligendo discer-

carnispulvere, quorumdam mens concussa desperat, nunt. Homo itaque,quia habet (/1) commune essecum
quando pulvis ad carnem redeat, etredivivura corpus lapidibus, vivere cum arboribus, sentire cnm anima-
per merabrorum lineamenta componat quando illa libus, discernere
; angelis, recte nomine univer- cum
terrae ariditas perviventia membra ac se sitaiis exprimitur, in quo juxta aliquid ipsa univer-
viridescat,

per eorum species formasque distinguat. Hoc nimi- s itas tenetur. Unde et discipulis Veritas dicit Euntes :

rumcomprehendi perralionem non polesl, sed tamen in mundum universum, prxdicate Evangelium omni
credi facile perexemplum potest. Quis enim ab uno creaturse (Marc. xvi, 15). Omnem videlicel creaturam
grano seminis, immensam surgerearborem crederet, D solum intelligi hominem voluit.cui coramune aliquid
nisi ccrtum hoc per experimentura teneret?In lanta cum omnibus creavit.
namqueuniusgraniparvitate(c) et pene nulla sui dis- 21. Universa Deus irrigat, cum e.r omni hominum
similitudine, ubilatet ligniduritia, etligno tenerioif/') genere ad suam cognitionem vocat. Quamvis hoe —
vel durior medulla, asperitas corticis, viriditas radi- loco uoiversa inleliigi et aliter possunt. Sancli enim
cis, sapor fructuum, suavilas odorum, colorurn di- Spriius gratiacumsibi divilessubjicit, pauperes non

hominum. Sequimur Mss.

(a) Editi, Lyr. Utic, eamdem habet lectionem, et alteram quae
Abest condidit a Corb. Germ.
(6) est Editorum recent.
(f)S\c Vindocin..Norm. et penpomnes,
(c) Ita O.met.. Germ., Corb. Germ., Colb.,
Rog., quibus con-
ubi ed. babent fuissenl. Utic, utramque leclionem seniiunt vet. Bd., in recent. subticetur vel durior.
exbibel. Aliquot Mss., sentiunt nec discernunt, quomodo
.,

(d) Gemet., Q»a(«iii(s rei similis argumentum fidem legiiurhom. 29, in Ascens. Dom. Pleriqueet potiore3
roboret. sentiunt, nec tamen intelligunt ; quibus subjungunl
(e) Vindoc, cui concinit Barthol. cum antiq. Ed. Ed., nec discernunt.
(h) Non legimus communc, nisi in Mas.
Colb.
pene nullam videt similitudinem. Val. Cl., !(6i pene
nullam vides distimilitudinem. Ila quoque Bigot. et
741 MORALIUM LIB. VI. — iN CAP. V B. JOB. 742
repellit, cum fortes humiliat, venire ad se debiles A qui nunc a mcerore compunctionis alienui est, tunc
non recusat ; cum nobiles colligii, simul et ignobiles particeps ad laelitiam consolationis non est. Hinc
est
apprehendit ; cum sapientes suscipil, imperitorum quod in Evangelio Veritas dicit Amen amen dico :

stultitiam non contemnit, Universa ergo Deus aquis vobis, quia plorabitis ei flebitis vos,mundus autem gau-
irriget, qui dono sancli Spiritus ex omni genere ho- debit ; vos autem contristabimini, sed tristitia vestra
roinum ad suam cognitionem vocat. vertetur in gaudium (Joan. xvi, 20). Et rursum : Vos
[Rec. IX.] 22. Universa Deus irrigat, quta vim sui igitur nunc quidem tristitiam habetis. iterum autem
sermonis in singulis juxla morum diversitatem format. videbo vos, etgaudebit corvestrum cl gaudium vestrum

— Possunt autem universorum nomiue ipsae morum nemo auferet a vobis (Ibid., 22). Sospitate ergo Do-
dissimilitudines designari. Alius namque elatione minus moerentes erigere dicitur, quia pro se afflictog
erigitur, alius pondere timoris inclinatur, alius libi- temporaliter vera salute consolatur. Quod tamen de
dine aestual, alius avaritia anhelat, alius remissione electis Dei etiara in hac vita nil obstat intelligi.

se dejicit, alius ira fervescit. Sed per doctrinam 2i. Humiles jam ex hac vita in sublimi sunt positi.
sacri eloquii, dum superbo humilitas tribuitur, timido — In sublimi
quippe humiles ponuntur, quia cum se
confidentia praebelur, luxuriosus per caslitatis stu- ex humilitate susbternunt, alta? mentis judicio
cuncta
dium abimmunditia tergitur, avarus perconlinentiam n temporalia transeunt cumque se indignos in omni- ;

ab ambitionis aestu temperatur, remissus zeli rectitu- bus 33stiraant, rectse cogitationis examine hujus
dine erigilur, 191 iracundus a praecipationis suae mundi gloriam transcen dentes calcant. Videamushu-
excitatione refrenatur, universa Deus aquis irrigat; milem Paulum. Ecce discipulis dicit : Non enim nos-
quiavim sui sermonis in singulis juxta morum diver- metipsos prxdicamus, sed Jesum Christum Dominum
sitatem format.ut hoc in ejus eloquio quisque inve- nostrum, nos autem servos vestros per Christum
(II
quod virtutis necessariae germen ferat. Unde
niat, per Cor. iv, 5). Videamus hunc humilem in sublimi jam
per quemilam sapientemde mannaa dulcedinedicitur: positum. Ait : An nescitis quia angelos judicabimus
Paratum panem de ccelo prsstitisti illis sine labore, (I Cor. vi, 3) ? Et rursum : Conresuscitavit et conse-
omne delectamentum in se habentem, alque omnis sa- dere nos fecit in ccelestibus (Ephes. n, 6). Fortasse
poris sttavitatem (Sap. xxvi, 201 Manna quippe omne hunc exterius tunc catena religabat, mente tamen
delectamentum atque omnis saporis iu se suavitatem positus in sublimibus fueral, quia jam per spei suae
habuit, quod videlicet in ore spiritaliura, juxta vo- certitudinemin coelestibus sededat. Sancti ilaqueviri
luntalem edentium, s;iporem dedit, quia divinus foris despecti sunt, et velut indigni omnia toleranl ;
sermo et omnibus congruens, et a semetipso non 192 sed dignos se supernis sedibus confidentes,
discrepans, qualitati audientium condescendit ;
quem aeternitatis gloriam cum certiludine exspectant; cum-
dum electus quisque utiliter juxta modum suum in- ^ que laborant foris adversitate persecutionis, ad mu-
telligit, quasi acceptum manna in voluntarium sapo- nitam recurrunt intrinsecus arcem mentis et inde ;

rem vertit. Et quia laborem boni operis gloria sequi- cuncta sub se ire despiciunt, inter quae et transire
tar post aquarum rigationem recte
retribulionis, corporaliter etiam semetipsos cernunt tninas non ;

subjungitur: Qui ponit humiles in sublimi et mcerentes metuunl, quia et tormenta patiendo contemnunt.
erigit sospitale. Hinc eniro per Salomonem dicitur Jttstus quasi leo :

[Vet. VIII, Rec. X.] 23. Servos Dei nunc despe- confidens absque lerrore erit (Prov.
xxvm, 1). Hinc
ctos et afflictos gloria et gaudium excipieut. — In su- ab eo iterum scriptum est Non contristabit justum,
:

blimi humiles ponuntur, quia hi qui nunc pro Dei quidquid ei acciderit (Prov. xn, 21). Quia enim recti
amore despecli sunt, tunc cum Deo judices veniunt quique in alto intentionis suae vertice siti sunt, dum
sicut hocquodpauioantejam diximus,eisdem humi- mortem moriendo non sentiunt, miro modo eos re-
libus Veriias pollicetur, dicens : Vos qui secuti estis proborum jacula et feriunt, el non contingunl. In
me, in regencratioite cum sederit Filius hominis in sede sublimi ergo humiles sunt positi, quia unde se in om-
majestatis sux, sedebitis et vos super duodecim sedes, nibus despiciunt, inde contra omnia securiores fiunt.
judicantes duodecim tribus Israel (Matth. xix, IX, Rec. XI ] Mens ad ea qu? supra ipsam
28). D [ Vet.

Tunc moerentos Dominussospitate erigit, quia hi qui, sunt inhiare cessans,sub semetipsam in desinenterruit.
ejus desideriis accensi, prospera fugiunt, adversa — Quo contra recte sub Babylonis specie per pro-
paliuntur, cruciatus persequentium lolerant, seque phetam menti reprobae dicitur : Descende, scde in pul-
ipsi per lamenta castigant, tanto sublimiorem lunc vere, virgo filia (a) Babylonis, sede in terra : non tst
sospitatem recipiunl, quanto nunc cunctis mundi solium filise Chaldseorum (Isai. xlvii, 1). Hoc enim
gaudiis devote moriuntur. Hinc est enim quod per loco humana mens virgo non incorrupta, ut arbitror,
Salomonem dicitur : Cor quod novit amaritudinem dicitur, sed iufecunda. Et quiaBabylon confusio in-
auuiuv suse, iri gaitdio ejus non miscebitur extraneus terpretatur, infecunda mens Babylonis filia
recte
(Prov. xvi, 10). Humana etenim mens amaritudinem vocatur, quae in eo quod nequaquam bona opora ger-
aniraae ccm, aeternae patrise desideriis ac-
suae scit, minal, dum nullo ordine rectae vitie componitur,
censa.peregrinationis suaepcenam flendo cognoscit; quasi confusi ne matre generatur. Sin autera virgo
aed io ejus gaudio extraneus non miscebitur, quia
non infecunda dicitur, sed incorrupta, postquam

(a)Plerique, filia Babylon. Ita etiam vet. Edit.

743 SANCTI GKliGORlI MAGNI 744
Btstum confusionissuaecumulum
salutis perdidit, ad A stratione quippe operis turpitudo denudatur, dum
appellatur quod fuit. Cui apte per increpationem di- vilis mens abjectaque in actionis ostentatione cogno-

citur divina voce Descendc. In alto quippe humanus

:
scitur, quea quieta prius magna putabatur. Humerum
animusstat, quando supernis retributionibus inhial ; mcns discooperit, quando opussuumquod ignoraba-
ged ab hoc statu descendil, cuin turpiter victus sese tur osiendit.Crura revelat, quia quibus desideriorum
defluentibus mundi desideriis subjicit. Cui bene mox passibus lucris mundi inhiel manifestat. Flumina
additur: Sedetn pulvere. Descendens enimin pulvere etiam transit, quia actiones hujus saeculi, qu83 quo-
residet, quia ccelestia deserens, terrenis
cogitationi- tidie ad terminum defluunt, indesinenter appetit
;

bus aspersus in infirmis vilescit. Ubi adhuc

ingemi- dumque alias relinquit, alias assequitur, quasi sem-
nando subjungitur Sede m terra.
:
Ac si aperte ex- per (d) de flumine ad flumen tendit. Haec paucis per
probrans dicat :Quia ccelesti conversatione noluisti excessum diximus, ut mens asolio sanctae intentionis
sub temetipso prostratus in terrenis acti- excussa quo jaceal monstraremus, qui si ad ea quae
te erigere,
bus humiliare. Unde et necessario prolinus additur : super ipsam sunl inhiare cessaveril, sub semetipsam
Kon est sohum filix Chaldxorum. Chaldaei namque ctiam indesinenter
ruit. In alto autem figitur, si amo-

feroces interpretantur. Valdeautem feroces

sunt, qui rem temporalium deserens, ad spem incommutabi-
sequentes, nec suis parcere B lis aelernitatis ligitur.
(a) voluntales proprias
mortibus sciunt. Ferociasunt terrena desideria, quae 20. Lactitia servorum Dei rera ; Ixtitia iniquorum
non solum contra prscepta conditoris, sed saepe
etiam ex insania, non ex sospitatc. —
Bene ergo dicitur :

coutra percussionum verbera, duram atque insensi- Quiponit humiles m sublimi. Atque aptesubjungitur:
bilem mentem reddunt. Sed filia ferocium solium
non Et mwrentes crigit sospitate. Saepe in hoc mundo
habet, quia mens, quae ad amorem mundiex dum
pravis etiam loeti quilibel erecli sunt, de ipsa gloria
desideriis nascitur, alque eisdem desideriis obdura- suae prosperitatis intumescunt. Sed mcerentes Domi-
tur, in eo quod se terrenis
concupiscentiis subjicit, nus sospilate erigit, quia afflictos suos ad gloriam ve-

sedem judicii amittil ; nullique apud se solio praesi- rae leeiitiae soliditale sustollit. Sospilate quippe, non

det, quia examine discretionis caret, et quasi a ju- insania erecli sunt, qui in bonis actibus positi, spe

dicii sui sessione repellitur,

quia per exteriores con- in Deum lirma gratulantur. Nonnullienim, sicul di-
cupiscentias vagatur. Liquet enim, quod mens, quae ximus, et iniquitates perpetrant, et gaudere non
desideria perSalomonem
intus consiliisedem perdiderit, foras se per cessanl ; de quibus dicilur : Qui las-

innumerabiliter spargil. Et quia agere intellecta tantur cum malefecerint, et cxsultant in rebuspessi-

dissimulat, caecatur recie, ut etiam nesciat quod mis(Prov. n, 14). Et rursum : Sunt impii, qui ita se-

agat; et saepe justo judicio in sua ipsa voluntate re- curi sunt, ac si justorum facta habeant (Eccle. vin
-L U V. nin-.ini.mnnn
linquitur.et sub ea quae anxie appetitlaboriosamundi
• ...-.,)',,...,
14). Hi nimirum non sospitate eriguntur, sed insa-
• .-. .. .. , ,
, 1 . I . , I . .
I
i
I 1 'I I II , I i . , - I I I , ] I II i I i
'
i f.\ - . . . < . I , ,-. ',
. , . , .. 4 , , r.

ministeria relaxatur. [Vct. X.} Unde apte illic subdi- nia, qui superbiunt cum affligi debuerant; et inde

tur : Quia ultra non vocaberis mollis et

tcncra ; tollc miseri in exsultatione defluunt, unde a bonis flentur.

molam.et molc farinam (lbid., 2). Constat nimirum Phreneticorum videlicet sensibus similes, insaniam
quod tenere sus flliae parentes parcunt, nec duris qua praevalent, virtutem putant; qui ex morbu esse
atque servilibus hanc operibus aftligunt. Umnipotens nesciunt hoc, quod amplius sanis possunt; et quasi

ergo Deus quasi teneram filiam vocal, 193 quando crevisse se viribus aestimant, dum ad vitae terminum

dilectam uniuscujusque animam a laboriosis hujus per augmenta languoris appropinquant. Qui quia ra-
mundi servitiis rcvocat ; nedum exterioribus actibus tionis sensum non habenl, flentur, et rident ; et tanto

afficitur,ab internis desideriis obduretur. Sed Chal- in rnagna exsultatione se dilatanl, quanto et insen-

daeorum filiamollis et tencra non vocalur; quia mens sibiles malum quod patiuntur ignorant. Sospitate

pravis desideriis dedita, in eo (b) quod anxie appetit ergo Dominus moerentes erigit, quia electorum mens
huius saeculi labore relinquitur, ul foras mundo velut non de praesentis vita? insania, sed de certitudine

ancilla serviat, quae inlus Deum ut filia nequaquam aeternae salutis hilarescit. Unde apte mox de hacipsa
amat. Unde et molam tollere, ac farinam molere ju- D pravorum destructioue subjungitur
betur. Mola in gyrum ducitur, et farina profertur. CAPUT XVII.
Unaquaeque autem mundi hujus actio mola est, quae 104 Vers.12. — Qui dissipat cogitationes maligno-
dum multas curas congerit, humanas mentes quasi rum ne possint implerc manus eorum quod cceperant.

per gyrum vertit ; atque ex se velut farinas projicit, Malorum sxpe cassx sunt cogitationes, nec mi-
27.

quia seducto corde, semper minutissimas cogitationes nus rca conscientia. —

Reproborum mentes perversis
gignit. [Vet. XI.] Nonnunquam vero qui quietus cogit.ilionibus sempcr invigilant, sed plerumque eis

alicujus esse meriti creditur, positus in qualibet superna dispensio obviat, et quamvis pravitatera
aclione denudatur, unde illic prolinus subinfertur : consilii nec fracti adversilatibus corrigant, ne tamen

Denwla turpitudinem tuam, discooperi humerum, contra bonos praevaleant, eorum vires refrenat. Quos
revela (c) crura, transi flumina (lbid., 2). In admini- contra miro judicio agitur, ut effectu quidem pravi

(a)Bellovoc, Val. Cl et pene omnes.rym rohiptates (c) Compend., Bellovac, Germ. et plerique, revela

vrovrias crus. el infra, erus revelat.

Mss. Norm. et ad flumen transit.
(b) In Mss. Corb. Germ et Colb., quem anxie. \d) alii,
 745 MORALIUM LIB. VI. — IN CAP. V B. JOB. 746
operis careant, et tamen juslas sententiae judicis reos A conati sunt, renitendo servierunt. Inde quippe coacti
conscientiae addicat. Quod ergo mala cogitant, quid sunt Dei voluntatem peragere, unde hanc moliti sunt
ipsi faciant ostendunl; quod Tero mala implere ne- aslute commutare. Sic divinum consilium dum de-
queunt, hi contra quos cogitaverant, defenduntur. vitatur, impletur;sic humana sapientia dum reluc-
Unde et adhuc bene subditur : latur,comprehenditur. Timuerunl fratres, 195 ne
CAPUT XVIII [Rec. Xll]. Joseph super eos excrescerel; sed hoc quod divini-
Veks. 13. — Qui comprehend.it sapienles in astutia tus dispositum fuerat, cavendo factum est ut eveni-
eorum, et consilia pravorum dissipat. ret. Humana ergo sapientia in se ipsa comprehensa

28. Dei consiliis renitentes, ipsis famulantur invi- est, quae voluntali Dei, unde per intentionem restitit,
ti. Ostendilur exemplis fratrum Joseph, Saulis, Jonx, (c) inde ejus impletioni militavit.
Judeeorum. — Saepe enim nonnulli humanasapientia [Vet. XIII.] 30. Sic Saul dum David subjectum
inflati, dum desideriis suis divina judicia contraire quotidiano succrescere virtutum successu conspice-
conspiciunt, astutis eis reluctari machinationibus co- ret, suam ei in conjugium flliara spopondit, atque

nantur ; etquoad votum suum vim supernae dispen- in ejus dotem centum dari ab eo Philistinorum prae
sationis intorqueant, callidis cogitatiooibus insistunt, putia peliit,utcum prjvocatus milesultra se excre
subliliora consilia exquirunt: sed inde voluntatem scere quaereret, inimicorum gladii3 traditus vitam fi
Dei peragunt, unde hanc immutare contendunt; at- niret, sicut scriptum est: Non habet rex necesse spon-
que omnipotentis Dei consilio, dum resistere nitun- salia, nisi tantum cenlum priepulia Philistinorum, ul
tur, obsequuntur, quia saepe et hoc ejus dispositioni fiat ultio de inimicis regis (l Reg.xvm, 25). Porro
apte militat, quod ei per humanum studium frivole SaulcogilabattradereDavid in raanusPhilistinorum ;

resultat. Sapientes ergo Dominus in ipsa eorura as- sed David dispositionis intimae favore roboratus,
tutia comprehendit, quando ejus consiliis humana centum 3e dare perhibuit, et ducenta praepulia repor-
fa^ta etiam tunc congrue serviunt, cum resistunt, tavit. Cujus nimirum operisSaul argumento supera-
Quod melius ostendimus, si pauca gestarum rerum tus,superna providenlia in sapientiae suae est consi-
ad medium exempla proferamus. liocomprehensus; qoia unde succrescentis militis
[Vet. XII.] 29. Joseph somnium viderat, quod vitamseexstinguere credidit, virtutis(d) ejusgloriam
suo manipulo fratrum ejus se manipuli prosternebant inde cumulavit.
(Genes. xxxvn, 7) somnium viderat, quod sol et;
31. Sed quia nonnunquam astute aliquid sapere
luna se cum reliquis stellis adorabanl. Quae quia pu- etiam electi moliunlur, libet ad medium alium sa-
re fralribus retulit, eorum corda protinus lulurae pientem deducere,(e)etquomodo in internis consiliis
dominalionis invidia pavorque percussit. Cumque ad aslutia morlalium comprehendatur, demonstrare.
se hunc venire conspicerent, malitia saeviente dixe- G Prudenter quippe Jonas sapere voluit, cum ad prae
runt: Ecce somniator ille venit, venite occidamus eum, dicandam Ninivitarum pcenitentiam raissus, quia
(f)
et videamus quid illi prodcrunl somnia sua(lbid., 20). electis gentibus Judaeam deseri timuit, praedi-
Cumque se ejus dominio subjici meluunt, somniato- cationis officium implere recusavit (Jonx i, 2,
rem in puteum deponunt, eumque Ismaelilis Irans- 3, seq.). Navim peliit, fugere Tharsis elegit; sed pro-
euntibus vendunt: qui in .Egyptum ductus, servituti tinus tempestas exoritur, sors mittitur, ut videlicet
subditus, luxuriae accusatione damnatus, castitatis cognoscaturcujusculpamareturbeturJonas in culpa
merilo adjutus, prophetiae judicio (a) erectus, omni deprehenditur, in profundum mergitur,ceto sorbente
-Egypto praelatus est, per supernam vero sapientiam devoratur, atque illuc gestante bellua pervenit, quo
providus frumenta congessit, el fuluro periculo ne- ire sponte contemnit. Ecoe fugitivum Dei tempestas
cessiiatisobviavit. Cumque in orbem (b) ,fames irruit, invenit, sors ligat, mare suscipit, bellua includit, et
de alimenlorum praeparatione sollicitus Jacob filios quia auctori suo obedire renititur, ad locum quo
sucs in .Egyplum misit:qui frumentorum dispensa- missus fuerat, suo reus carcere portatur. Jubente
tioni praepositum Joseph nescientes inveniunt, alque Deo ministrare homo prophetiam noluit, aspirante
ut mererenlur alirnenta percipere, eorum dispensa
Deo bellua prophetam vomit. Comprehendit ergo
toremcompulsisunt pronisin terram cervicibus ado- Dominus sapientes in astutia eorum, quando et hoo
Jj
r irn Da n a a rrt
Pensemus ergo gestae __
_ i— 11 _______
rare. .^. .. _ .-.

rei ordinem, pensemus

. _ -. _ ____. - ___

m usum suae voluntatis redigit, perquod sibi volun-

•

quotnodo sapientes in ipsa sua astutia vis divina tas humana contradicit.
comprehendat. Ideo ab eis venditus fuerat Joseph, Perscrutemur adhuc Hebraeorum sapientiam,
32.
ne adoraretur; sed ideo est adoratus, quia venditus. ut videamus quid providendo prohibuit, quid prohi-
Astute namque aliquid agere ausi sunt, ut Dei con- bendo provocavit. Certe cum ad Redemptoris nostri
ailiummutaretur; sed divino judicio, quod declinare miracula credentium lurbaconflueret, cum sacerdo-

(a) Corb. Germ., erectus. In Utic, ereptus et ere- astutia mortalium comprehendatur demonstrare.
* silii
ctus.
In Turon. legitur: Et quod interni comilii judicio
(6) r.emet., Ut ic, Val. Cl. et alii, fames inhor- astutia, Mich. et Germ.,
etc. S. et quosin interni
ruit.
consihi astutia, etc Vet. Edit., et quomodo in in-
(f)Ebroic, ejus intentioni militavit. terni constlii astutia cumpreliendalur. In quibusdam
Vindocin., Viriutis ejus gloria inde convaluit.
|6) deest in.
(e\ Compend., Val. Cl., Longip., Corb.
Qerm., Colb. (0 Ebroic, ad prxdicandam Ninivitis pcenitentiam.
Norman., unus Vindocin. Et quo sinu interni con- :

Pathol. LXXV. 24
747 SANCTI GREGOIUI MAGNI 748

tes populi, invidiae facibus accensi, mundum post A lileretiam ea quae subjuncta sunt, eorum caecitati
eum ire proclamarenl dicentes : Videtis quia nikil congruant, ostendamus. Sequitur
proficimus, ecce mundus tolus posl eum abiit (Joun. CAPUTXIX [liec.Xlll].

xii, i9); ut ab illo vim tantae concursionis abscide- Vers. 14. — Per diem incurrent tenebras, et quasi
rent, finire ejus potenliam morte conati sunt, dicen- in nocte, sic patpabunt in meridie.
tes: Expedit ut unus homo moriatur, et non tota gens 34. Chrisli perseculores in die tenebras passi sunt.

pereat (Joan. xi, 50). Sed Redemploris mors ad con- Et quasi cxci palparunt in meritie. — Per diem te-

junctionem sui corporis, id est Ecclesiae, valuit, non nebrasincurrerunt, quia in ipsa veritatis prassentia
ad separalionem. Unie et per legem turturi vel perfidi» errore caecati sunt. Glare quippe per diem
columbee, in figura nostri sacrificii, secari guttur cernitur, per noctera vero nostra acies obscuratur.
praecipilur, etnon penilus abscidi, ut et post mortem Persecutores igitur Redemptoris nostri(ft) dum divi-

corpori caput inhaereat (Levit. i, 15);quia videlicet naB virtutis miracula cernerent, et tamen de ejus di-
mediator Dei et hominum (I lim. n, 5), id est, caput vinitate dubitarent, in die lenebras passi sunt, quia
omnium noslrum, 196 el verae mundationis hosiia, visum in luce perdiderunt. Hinc est quod eos ipsa
unde pro nobis mortem pertulit, inde nobis verius Lux admonet dicens Ambulate dum lucem kabetis,
:

inheesit. Post sectionern ergocaput turturis suo cor- B nn vos (

comprehendanl fjoan. xn, 35). Hinc
c ) tenebree

pori inhaeret, quia Christum ab Ecclesia neo mors est quod de Judaea dicitur Occidit ei sol, cum adhue
:

interveniens dividit. Persecutores igitur peregerunt esset dies (Jerem. xv, 9). Hinc est quod vocem pceni-
hoc quod perniciose moliti sunt, intulerunt mortem, tentium in se propheta iterum sumpsit, dicens Im- :

ut ab eo (a) absciderent fideliumdevotionem sed in- ;

pegimus meridie quasi in lenebris, in caliginosis quasi
de fides crerit, unde hanc se exstinguere infidelium mortui(lsai. ux, 10). Hinc iterum dicit: (d) Custos

crudelitas credidit. Cumque se aestimant ejus mira- quid de noc.te? custos quid de nocte '?
Dixit custos: Ve-
cula persequendo nimirum compulsi
abscidere, haec nil mane et nox (Isai. xxi, 11). De nocte etenira cus-
sunt nesciendo dilatare. Comprehendit ergo Dominus tos venit, quia humani generis protector et manifes-
sapienles in astutia eorum, quando et boc ad pieta- tus in 197 came apparuit, et lamen hunc pressa
tis suae obsequium redigit, quod contraillum humana perfidiae suae tenebris Judaea minime agnovit. Ubi

crudelitas exarsit. bene ex voce custodis additur, Venit mane et nox,

33. Deus alia concedit propitius, alia permittit ira- quia per ejus praesenliam et nova lux mundo incla-
tus. — Justus namque et misericors raortalium acta ruit, et tamen in corde infidelium vetusla caecilas

disponens, alia concedit propitius, alia permittit ira- remansit [Vet. XV.] Bene autem dicitur: Quasi in
tus; atque ea quae premittit, sic tolerat, ut haec in Hoc quippe palpando nocle, sic palpabunl in meridie.

sui consilii usum vertat. [Vet. XIP.] Unde miro " exquirimus, quod oculis non videmus. Judaei autem
modo lit ut et quod sine voluntate Dei agitur, vo- aperta ejus miracula viderant, et adhuc eum quasi
luntati Dei contrarium non sit, quia dum in bonum palpantes quaerebant, cum dicerent: Quo usque ani-
usum mala facta vertuntur, ejus consilio miliiant mam nostram tollis ? Si tu es Ckristus, dic nobis pa-

etiam quae ejus consilio repugnant. Hinc enim per lam (Joan. x, 24). Ecce miraculorum luxante oculos
Psalmistam dicitur Mugna opera Domini, exquisila
:
aderat, et tamen in cordis sui tenebras offendentes,

in omnes voluntates ejus (Psal. cx, 2). Sic quippe adhuc requirendo palpabant. Quorum nimirum caeci-
ejus opera magnasunt, ut per omne quod ab homi- tas ad crudelitatem, crudelitas etiam usquead aperla

nibus agitur, ejus voluntas exquiratur. Nam saepe opera persecutionis exarsit. Sed Redemptor humani
inde perlicitur, unde repelli putabatur. Hinc rursum generis perseculorum suorum manibus diu teneri

dicitur: Omnia quxcunque voluit Dominus fecit in non potuit. Unde el protinus subditur:
caslo et in terra (Psal. cxxxiv, 6). Hinc Salomon ait CAPUT XX.
flton est sapientia, non e.U prudenlia, non est consilium Vers. 15. — Porro salvum jaciel (e) egenum de gladio

contra Dominum (Prov. xxi, 30). Restat ergo ut in oris eorum, et demanu violenti paupercm.
cunclis quae agimus vim supernae voluntatisinquira- D 36. Clvislus Jud&orum linguas et gentilium gladium
mus, cui videlicet cognitae debet nostra actio devote resurgendo superavit. — lpse quippe iste pauper est,

famulari, et quasi ducem sui itiueris persequi, ne ei de quo per Paulum dicitur: Propter nos egenus fa-
etiam nolens serviat, si hanc superbiens declinat. rtus est, cutn dives esset. Et quia Judaei Dominumac-

Viiari enim vis superni consilii nequaquam potest cusando tradiderunt querotraditum gentiles (/) occi-
sed magna sibi virlute hanc temperat, qui se sub perunt (// Cor. viu, 9), potest pcr oris nladium accu-
ejus nutibus refrenat ; ejnsque sibi pondera levigal, santium Hebraeorum lingua signari, de quibus per
qui hanc stibjecto cordis humero vclens portat. Sed Psalmislam rlicitur Filti kominum, dentes eorum
:

quiaperseculorum superius memoriam fecimus, qua- arma et sagittx, et lingua eorum machxra acuta

(a) Ubique Mss. habent absciderent, ubscidere, et (d) In Utic. el Germ. correcto : Custos qui de nocte,
similia, pro abscinderent, etc. Custos qui de nocte.
(b) Ebroic. et alii Norman., dum divinw pietatis mi- (e) Deest egenum in Compend., Norm., etc, hic et

racutu. Utic. habet utramque lectionem. deincepsubi idem lexlus profertur.

(c) Vindoc. elalii, »e tenebrx mortis vos comprehen- (f)
Pro occiderunt, quod legitur in Mss. Gilot. et
dant. al., Recent. habent crucifixerunt.
 749 MORALIUM LIB. VI. — IN CAP. V B. JOB.
750
{Psal. lvi, quia Evangelio etiam teste clamave- A. 'ucis obscuratur ; quia saepe io proximis
5); dum bona
runt Crucifige, crucifige (Luc. xxm, 21). Per aperta considerant, si qua mala lateant
investigantk
violenti vero manum, ipsa crucifigens gentilitas ex- et solhcitis inquisitionibus laboranl, si quid forte
primi potest, quae in Redemptoris morte Hebraeorum quod accusare possint inveniant. Sanaquidem
mem-
voces opere implevit. Deus itaque hunc pauperem et bra conspiciunt: sed clausis cordis
oculis vulnus
de violenti manu, et de oris gladio salvum fecit quia palpantes quasrunt. Unde et bene subditur:
;
Et qvasi
videlicetRedemplor nosler et vires gentilium, et in nocte, sicpalpabunt in meridie. Dies
boni operis in
linguas Judaeorum moriendo ex huraanitate pertulit, proximo exlerius lucel; sed quasi nocte
palpant,
»ed ex divinitalis suae potentia resurgendo superavit. quia livoris sui intus tenebras tolerant.
Pervenire ad
Qua videlicet resurrectione quid aliud agitur, nisi ut aliqua, quje reprehendant, satagunt,
delractionis
ad spem vitae subsequentis infirmilas nostra robore- aditum quaerunt ; sed quia hunc invenire non
valent,
tur? Unde et bene mox subditur : caeci exterius circumeunt. Quod bene exprimitur!
CAPUT XXI. cum Lot. protegentibus angelis, in domo
ejus ostium
Vers. 16. — Et erit egeno spes. Sodomitae non intenerunt, sicut scriptum
est Vim
36. Suorum spem solidavit. — Ereplo
quippe pau- faciebant Lot vehementissime, et jam
erat proximum
:

(fere,egenus ab spem reducitur, quiahumilisfidelium B ut frangerentfores, et miserunt manum

Btii, el intro-
populus, Redemptore moriente, pavore conculitur, duxerunt ad se Lot, clauseruntque oslium,
et eos qui
sed resurgente solidatur. Ipsos namque primos hujus erant foris, percusserunt cxcitate a
minimo usque ad
populi pauperes, eleclos videlicet praedicatores, visa maximum, ostium invenire non possent (Gen.
ita ut
xix,
ejus mors perculit, sed resurrectio ostensa reparavit. 9, )0 seq.). Quid est quod malis adversantibus,
intra
Salvato ergo paupere, spem egenus recipit, quia domum Lot reducitur et munitur, nisi
quod justus
rasurgenie in carne Domino, fidelis quisque ad aeter- quisque dum pravorum insidias sustinet, ad mentem
dk vitae fiduciam convalescit. Sed ecce jara in mani- revertitur, et imperterritus mauet?
Sodomita; autem
festa ostensione Veritas venit, jam carnis morlem viri in domo Lot invenire ostium nequeunt, quia
cor-
pertulit, eamque resurgendo jam resur-destruxil,(a) ruptores mentium eontra vitam
jusli nullum accusa-
rectionem gloria ascensionis honoravit;et tamen tionis aditum deprehendunt. Percussi enim caicitate
Hebraeorum lingua adhuc eum contumeliis lacessere quasi domum circumeunt, qui invidentes factadicta-
non desinit, quos nimirum aequanimiter tolerat, ut que perscrutantur. Sed quia eis de vita justi
fortis
alios tolerando convertat, atque alios minime con- undique ac laudabilis actioobviat, erranles nihil
aliud
versos quandoque districtius Tunc enim lingua
feriat.quara parietem palpant. Bene ergo dicilur
Quasi in :

infidelium ab effrenatione suae loquacitatis obmute- P nocte, sic palpabunt in meridie, quia dum
bonum
scet, cum venire eum justutn judicem viderit, quem quod vident accusare nequeunt, caecati malitia,
nunc injuste judicavit. Unde el bene subditur: malum quod non vident ad aecusationem quaerunt.
CAPUT XXII. 39. Ad culpam not trahit delectatio aut
lerror;
Ibid. — lniquitas autem contrahet os suum. neutrum valet inhumilem. —
Ubi et rectesubjungitur ;
37. Judxi a contumeliis in Christum cessabunt. — 0» Porro salvum faciet de gladio oris eorum, et de
manu
enim suum nunc adhuc iniquitasdilatat, quia humani pauperem. Pauper quippe
violenli est, quisquis apud
generis Redemptorem lingua infidelium contumeliis semetipsum elatus non est. Unde et per Evangelium
lacessere nequaquara cessat. Sed tunc os conlrahel, Veritas dicit Beati pauperes spiritu, quoniam ipso-
:

cum hoc quod non vult per 198 studium, (b) per rum regnum ccrlorum (Matth. v, 3). Duobus au-
est
supplicium claudet. Quod lamen bene accipi eliam tem modis ad culpam unusquisque pertrahilur. Aut
de conversis perseculoribus potest. Salvato enim enim delectatione ducitur, aut terrore superatur.
paupere, dum egenus ad spera redit, contracto ore Gladius namque oris est iniquitas persuasionis, ma-
iniquitas obmutescit, quia resurrectionis ejus clare- nus autem violenti est adversitas potestatis. Sedquia
scente miraculo, dum copipsa multitudo infidelium veraciter humilis, qui hoc loco pauper vocatur,
quo
credit, aRedemploris sui injuriis contumeliisque ces- D nulla hujus mundi prospera appetit, 19» eo auden-
savit. Os enim suum, quod Deum deridendo aperuit, ter etiam adversa contemnit, recte dicitur
Salvum ;

jam formidando contraxit. faciet de gladio oris eorum et de manu violenli paupe-
[Vet. XVI.] Se.nsus moralis. — 38. lnvidorum tene- rtm. Ac si aperte diceretur : Sic in se Deus mentes
brx etanxiamalitia. — Libet haec moraliter, postpo- humilium sondat, ut eas ad perpetrandam nequitiam
sita Judaeorura significatione, transcurrere, atque a nec blandimenta suasionum pertrahant, nec dolores
pravis generaliterquomodoagantur indagare. Iniquo- suppliciorum frangmt. Spes quippe in aeternitatem
rum quippe hominum raentescum quaedam a proxi- animum erigit, et idcirco nulla mala exteriusquaj
mis bene gesta conspiciunt, in extenso livoris sui tolerat scntit. Unde el subditur: Et erit egeno spes.
equuleo torquentur, et gravem maliti<e sus pcenam Ad cum pauper pervene-
cujus spei videlicet fructum
sustiuenl, cum bona in aliis tabes entes vident. Recte omnis elatus obmutescit. Unde et adhuc subdi-
rit,
itaque dicitur: Per diem incurrent lenebras
quiamens tur lniquitas autem conlrahet os suum. Nunc enim
:
,

eoruracum de aliena meliorationeaffligitur.de radio malus bonis derogat, et recta quae agere negligit.

(o) Vindoc, Jam resurrectionis gloriam atcensione [b) Deest per in Gemet.
honoravit.
751 SANCTl GREGOMI MACNI 752

haec in aliis obtreclando lacerare noa cessat. Sec tunc A galione criminis, 3ed pro *00 fortitudinis probatiorie

iniquitas ossuum contrahit, cum justisquanlasuppe- feriuntur, cum

causas sua; percussionis inquirunt.
tat gloria retributionis agnoscit. Tunc enim ei loqui nequaquam increpationem Domini reprobare dicendi
contra bonos nou vacat, quia malorum suorum digna sunt, quia in semetipsis (c) satagunl invenire quod

retributione linguam tormenla ligant. Unde bene, nesciunt. Unde et bealus Job ad libertatis verba inter
Anna prophetante, dicitur : Pedes sanctorum suorum percussionis verbera erumpens, tanto de se rectius
servabit, et impii in tenebris conticesccnt (I Reg. n, 9). judisia ferientis interrogat, quanto in semetipso ve-

Sed ul electus quisque sterna supplicia evadat, et rius causas (d) passionis ignorat. Eliphaz itaque, quia

ad perennem gloriam pauper ascendat, debet hic hunc percussum non probationis examine, sed pur-
assiduis flagellis atteri, quatenus in judicio valeat gationis aestimavit, dura libere inter Qagella loquere-

purgatus inveniri. Ipso namque inlirmitatis nostrae tur, reprobasse Dei increpationem credidit. Quera
ponderedeorsumquotidieducimur,(<i)nisimiramanu apte etiam haereticorura tenere speciem diximus, qui
artificis per subvenientia flagellarelevemur. Unde et omne quod a saucta Ecclesia recte agitur, apud ju-
subditur dicium suum semperad vitium torlitudiuis inflectunt.
CAPUT XXIII [Vet. XVII}. Quia vero bona intentione ad loquendum ducitur, sed
Vers. 17. — Beatus homn qui corripilur a Domino. _ non curat discernere cui loquatur, adhuc supernae
40. Assiduis flagellis hic atteri electus debet. — dispensationis moderamina praedicanbo subjungit,
Prima est, (6) ne perpetrari debeant, vitare
virtus dicens
peccata secunda autem, saltem perpetrata corrigere.
;
CAPUT XXV [Vet. XVIII].

Sed plerumque culpas non solum imminenles minime Vers. 18. — Quia ipse vulncrat, el medetur; percutit,
vitamus, verum eliam nec commissas agnoscimus. el manus sanabunU
ejus

Et peccatorum mens tanto altius tenebrescit, quanto A2. Duobus modis Deus ad salulem vulnerat. Menli
nec damnum suae cscilatis intelligit. Unde fit plerum- ad Denm redeunli, ad tentationem vertitur quidquia
que divini muneris largilale, ut culpam pcena sub- prius in sxculo blandum. —
Duobus raodisomnipotens
sequatur, et flagella oculos delinquentis aperiant, Deus vulnerat, quos reducerc ad salutem curat. Ali-
quos inter vitia securitas caecabat. Torpens quippe quando enim carnem percutil, et mentis duritiam
animus percussione tangitur, ut excitetur quatenus ;
suo pavore tabefacil. Vulnerando ergo ad salutem
quistatum suae rectitudini seeurus perdidit, afilictus revocat, cum electos suos affligitexterius, ut interius

consideret quo jacel. Hinc itaque ipsa asperitas cor- vivant. Unde per Moyson quoque loquitur, dicens :

reptionis origo fit luminis. Unde et per Paulum dici- Ego occidam, et vivere faciam: percutiam, el ego sa-

tur : Omne quod arguitur, a lumine manifcslatur. nabo (Deut. xxxn, 39). Oceidit enim ul viviiicet,
(Ephes. v, 13), argumentum enim salutis est vis do- C percutitut sanet;quia idcirco foras verberaadmovet,
loris. Hinc est enim quod Sulomon ait : Curatio cessare ut intus vulnera delictorum curet. Aliquando autem
faciet peccata maxima (Eccle. x, 4). Hinc iterum etiam si flagella exterius cessare videantur, intus
dicit Quem enim diligit Dominus, castigat; (lagellal
:
vulnera infligit, quia mentis nostra; duriliam suo
autem omnem fdium quem recipit (Hebr. xn, 0). Hinc desiderio percutit. Sed percutiendo sanat, quia ter-
voce angelica Dominus ad Joannem loquitur, dicens : roris sui jaculo transfixos adsensum nos rectiludinis
Ego quos amo, redarguo et castigo (Apoc. m, 19). revocat. Corda enim nostra male sana sunl, cura
Hinc Paulus ait Omnis autem disciplina in prxsenti
:
nullo Dei amore sauciantur, cura peregrinationis suae

quidem non vidctur esse gaudii, $ed masroris ; postea
autem fructum pacatissimum exercilalis per eam reddit
justitix (Hebr. m", 11). Quamvis ergo convenire
simul nequeant dolor et beatitudo, recte tamen nunc
dicilur, BeatUS homo qui corripitur a Domino ; quia
aerumnam non sentiunt, cum erga infirmitatem proxi-
mi nec quamlibet minimo affectu languescunt. Sed
vulnerautur ut sanentur, quia amoris sui spiculis
mentes Deus inseusibiles percutit, moxque eas sen-
sibiles per ardorem cbaritatis reddit. Unde etsponsa

per hoc, quod peccator dolore correplionis preraitur, in Canticis canticorum dicit: Vulnerata charitate ego

quandoquead beatitudinem, qute sineinterventu est sum (Cant. n, 5, sec. LA'X). Male enim sana anima,
doloris, eruditur. Sequitur: D ulque in hujus exsilii (e)stratum caeca securitate pro-
GAPUT XXIV [Rec. XIV]. strata, nec videbat Dominum, nec videre requirebat

Ibid. —
Increpationem ergo Domini nereprobes. percussa autem charitalis ejus spiculis, vulneralur in
41. Correptio Dei aliapunit, aliaprobat.
Quisqim — intimis affeclu pietatis, ardet desiderio contempla-

pro culpa percutitur, sed in querelasuas percussionis tionis, et miro modo vivificatur ex vulnere,quee prius
elevatur, increpationeni Domini reprobat, quia hanc mortua jacebat in salute; aestuat, anhelat, et jam

injuste se perpeli accusat. Qui autem non pro pur- videre desiderat quem fugiebat. Percussione ergo ad

(a) Mss. Norm., nm misericordia arti/tcis. Utic. nc perpetrari debeant, vitare peccaia.
exhibet, scilicet, nisi (e) Additur in Ed. castigando, quod redundat, et
prifter hanc lectionem aliam
misericordi manu arlificis. abeBt Mss.
ii

(d) Eliti, loco passionis, adhibent persecutwnis.

(b) Hic variant Mss. Unus Vindoc. et Colb. habent,
Iu el., exsilu stalu. Stralum invenimus in Com-
ne perpetrare debeant peccata. Alter Vindoc, ne per- (e)
pcnd., Val. Cl. ac Norman. Corb. Germ. habet
pelrare debeanl przmeditatu peccata. Reg., Ebroic. et
txsilii slacim cxca securitate.
alii Norman., ne perpetrari debeanl
vetita peccata.
Germ. et Corb., pro vttita, habet vitata peccata. Alii,
 : 1 :

753 MORALIUM LIB. VI. — IN CAP. V B. JOB. 754

salutem reducitur,quae adsecurilatem quietisintimae, A. tentationes corporis fortes reddit. Sed sunt nonnulli
araoris sui perturbatione revocatur.Sedcum sauciata qui etsi ex divino eloquio ab interna se fame refi-
mens anhelarein Deum coeperit, cum cuncta mundi ciunt, si jam (b) contra tentationes corporis continen-
hujus blandimenta despiciens, ad supemam patriam tiae virtule fulciunlur, adhuctainen percuti humanis
per desiderium tendit, ad tentationem ei protinus detractionibus metuunl, et saepe dum linguarum ja-

vertitur, quidquid amicum prius, in saeculo blandum- cula formidant, peccati se laqueo atrangulant. Unde
que putabatur. Nam qui peccantem amare consueve- et apte subditur
rant, recte viventem crudeliterimpugnaut. Et erectus CAPUT XXVIII [Vet. XIX].
in Deum animus, carnis suae bella tolerat, in qua Vers. 21. — A flagello linguse absconderis.
prius vitiis serviens, delectabiliterjacebat ; voluptates
Conlra flagellum lingux, contra poenas corpo-
45.
priscae ad memoriam redeunl, et contradicentem
—
rales armare se oportet. Flagellum linguas est ex-
mentem gravi certamine affligunt.Sed quia dum 20
probratio illatae conlumeliae. Flagello linguse bonos
transitorio labore alterimur, a perpetuo dolore libe-
feriunt, qui eorum opera irridendo persequuntur.
ramur, apte subjungitur :
Saepe enim lingua a bono opere, dum vituperat, re-
CAPUT XXVI [Rec. XV].
vocat quasi flagellum se exerit, quia dorsum
Vers. 19. —
In sex tribulationibus liberabit te, et
; et
timidae mentis caedit. Hoc flagellum linguae, electae
in septima non tanget te malum.
menti insidiari Propheta conspexerat, cum super-
43. Transitorio labore eruimur a perpeluo dolore. —
num adjutorium pollicensdicebat Ipse tiberabit(c) de :

Quid enim senario numero, quem septimus sequitur,

laqueo venantium, et a verbo aspero (Psal. xc, 3).
nisi praesentis vit ae operatio decursusque signatur?
Venanles enim nihil aliud quam carnem quaerunt.
Sexto quippe die omnia perficiens, hominem condi-
Sed a venantium laqueo, atque ab aspero verbo eri-
dit, et septimo Deus die requievit. Qui scilicet septi-
piraur, quando et insidias carnaliura, et irrisionura
mus vesperam non habet, quia susbsequentem re-
probra despiciendo superamus. Asperaquippe eorum
quiem nullus jam terminus claudit. Perfectis ergo
verba sunt, quae bonis nostris itineribus adversantur.
omnibus requies sequilur ;
quia posl bona vilae prae-
Sed aspcritalem verbi evadere, est irrisionea detra-
sentis opera, retributio aeternae quietis invenitur. In
hentium dissimulando calcare. Sancta ergo 202
sex itaque nos tribulationibus Dominus liberat, ne
anima a flagello linguae absconditur, quia dum in
nos in septima malum tangal, quia per paternae
hoc mundo honorem laudis non quaerit, nec contu-
pietatis erudilionem praesentis vitae labore nos atte-
melias detractionis sentil. Sed sunt nonnulli qui
rit, sed in adventu judicis a verbere abscondit ; ut
jam derogantium verba despiciunt, jam irrisiones
tanio lunc ad salutem certiores exhibeat, quanto
pro nihilo attendunt, adhuc tamen poenas corporis
nunc nos flagella durius secant. Qui apte mox et G
cruciatusque pertimescunt. Anliquus namque adver-
mala vitae praesentis, etadjutoria supernae protectio-
sarius ut a recta intenlione nos retrahal, multifor-
nis enumerans subdit
miter impugnat el tentationem nostram modo verbi ;

CAPUT XXVII.
fame, modo carnis certamine, modo flagello sermo-
Vers. 20. —
bi fame eruet te de morle, el in bello
nis, modo calamitate persecutionis aggreditur. Sed
de manu gladii.
quia perfectus quisque cum in seipso vitia vicerit,
44. Deus dum verbi sui pabulo mentes reficit, con-
statim mentem etiam contra vulnera passionis accin-
tra lentationes forles reddit. — Sicut fames carnis
git, apte subjungitur :
est subtractum subsidium corporis, ita fames mentis
est silentium divins locutionis. Unde recte per pro- CAPUT XXIX.
phetam Emittam famem in terram, non fa-
dicitur :
Ibid. — Et non timebis calamitatem, cum venerit.

mem panis, neque sitim aqux, sed famem audiendi 46. Conlra mutliformem adversarium pugnantes mul-
verbum Dei (Amos vm, 11). Et quia humanam men- tiplicius nos purare debemus. — Sancti enim viri quia
tera cum divina allocutio deserit, contra eam tenta- contra multiformem adversarium se pugnare consi-
tio carnis invalescit, apte subjungitur : El in bello derant, semetipsos in certamine multipliciter parant.
de manu gladii. Bellum quippe patimur, cum carnis D Habent enim contra famem divini verbi pabulum,
nostrae tenlationibus impugnamur; de quo nimirum contra belli gladium, continentiae scutum ; contra
bello per Psalmistam dicitur (a) Obumbra capul meum
: flagellum linguae, protectionem patientias ; contra
in die belli (Psal. Quia igitur reprobi
cxxxix, 3). exterioris calamitatis damnum, interni amoris adju-
dum fame verbi Dei deficiunt, etiam belli gladio torium. Unde miro modo agitur, ut quo eos hostis
transfiguntur ; electos suos Dominus et in fame a callidus numerosius tentat, eo circumspecti Dei mi-
morte eripit, et in bello a gladio abscondit, quia eo- lites virtutibus ditiores fiant. Et quia electi quique
rum mentes dum verbi sui pabulo reficit, contra dum praesentis vitae certamina fortiter tolerant, in

(a)Sic pler. Mss., quomodo etiam exstat in Rom. tionum ) continentix virtute futduntur. Utic.
prxlia
Psalt. In perpaucis, obumbrasli caput. In Corb. et aliqui Norm. se jam contra tentationes carnis.
:

Gprm., obumbravit caput. In uno Reg., ut in Ed., continentise virtute fulciunt; adhuc, etc.

obumbrasti super caput. (e) Ulic. et pler. Mss., liberabit te, sicut etiam ha-
(b) Vindoc, si jam cimtra tentationes, prselia conti- bent Hebr. textus, Alhanas. Sixtina editio, etc. At
nentise virtute fulciuntur. Colb., Corb. Germ., Com- Theodoretus legit liberabit me, astipulante Aug., qui
pend. et Turon. Si jam contra tenlationis (vel tenta-
: habet eruet me.
755 SANCTI GREGOMl MAGNI 756
terrore sibi veaturi judicii securilatera paraut, recte A ridebunt. Quia enim modo ad eorum labi imitatio-
subjuDgitur: nem possunl, hic babent formidinem quia vero ;

CAPUT XXX [ Vet. XX, Itec. VII]. damnatis lunc prodesse nequeunl, illic non habent
Vers. 22. — In vastilate et fame ridebis. compassionein. .Eterno itaque supplicio deditis non
47. Iteprobi interius exteriusque lorquebuntur. — esse miserendum, in ipsa qua beati sunt justitia ju-
Tunc quippe reprobi vastitatem famemque passuri dicantis legunt, qui, quod suspicari f;is non esl, qua-

sunt,eum damnati in extremo judicio ab aeterni panis litatem sibi perceptae felicitatis imminuunt, si in
visione separantur. Scriptum namque est : Tollalur regno positi volunt quod implere nequaquam pos-
impius, ne videat gloriam Dei (Isai. xxvi, 19, sec. sunt Sed quisquis ad vitae proecepta se dirigit, pri-
LXX). Et per semetipsum Dominus dicit : Ego sum usquam pr.emia aeterna percipiat, hicjam initia se-
panis vivus, qui de coelo descendi (Joan. vi,51). Si- perpetuum securitatis degustat ut anti-
cuturae in ;

mul ergo eos vaslitas famesque cruciat, qui non quum hostem non meluat, ut interveniente mortis
solum foras tormenla sentiunt, sed intus eliam ine- articulo violentos ejus impetus nullatenus perhorre-
diae peste moriuntur. Vaslat gebenna, quia concre- scat. [
Yct.XXI .] Justis namque initium retributio-
mat, fames interficit, quiasuam illis faciem Redem- nis est ipsa plerumque in obitu securitas mentis.
ptor abscondit. (a) Bene namque retributionem inle- n Unde el recte subjungitur
rius exteriusque recipiunt, quia et cogitando miseri CAPUT XXXI.
et operando deliquerunt. Unde bene per Psalmistam Vers. 22. — Et besliam tirrx non formidabis.
dicilur: Pones eos ut clibanum ignis in lempore 49. Soepe in obitu percipiunl securitatem menlis. —
vutlus tui ; Domintis in ira sua conlurbabit eos, et Callidus quippe adversarius bestia terrae dicitur,
devorabit eos ignis (Psal. xx, 10). Quod cnim ab quia ad rapiendas mortis temporc peccatorum ani-
igne devoratur, ab exteriori parte accenditur, cli- mas violentia crudelitatis efferatur. Quos enim vi-
banus vero interius inflammatur. In tempore ergo ventes blandiens decipil, morientes saeviens rapit.
vultus Domini injusti omnes et ut clibanus ponun- Quo contra de electorum Ecclesia per prophetam
tur, et ab igne devorantur; quia, apparente judice, Dominus pollicetur, dicens Mala bestia non trans- :

cum a visione illius eorum multiludo repellitur, et ibil per eam (Isai. xxxv, 9j Illi igitur terrae bestiam
intus per desiderium ardet conscientia, et foris car- morienles timent, qui conditoris sui potentiam vi-
nem cruciat gehenna. ventes non timent. Sancti etenim viri quia divinee se
48. Justi tunc ridebunt, nec ulta in damnalos mi- formidini medullitus subdunt,omne de adventu ad-
sericordia movebunlur. —
Potesl etiam flagellum lin- versarii pondus timoris abjiciunt. Hinc est enim

D — ., qua
guae, sententia ultimae animadversionis intelligi, ., quod
* Psalmisla Dominum exorat, dicens Ne 7quando — .
' :

Discedite a me, male- u rapia ut teo animam meam (Psal. vn, 3). Hinc rursus
.

districlus judex reprobis dicit :

dicti, in ignem xternum, qui paratus est diabolo el ait Exaudi, D<:us, orationem meam (d) cum tribulor, a :

angelis ejus (Matth. xxv, 41). Ju9tus ergo a fla- timore inimici eripe animam meam (Psal. lxiii, 1,
gello linguae alque a calamitate veniente abscondi- 2). quippe perfecte timent judicem, ne
Viventes
tur, (b) quia in tanta dislrictione sententiae blanda morientes metuant accusatorem. Bene ergo dicilur :

tunc judicis voce refovetur cum dicitur Esurivi, et : Et bestiam ierrx non formidabis. Ac si aperte dice-
dedislis mihi manducare ; sitivi, et dedistis mihi bi- retur Quia a blandiente hoste modo non vinceris,
:

bere ; hospes eram, et collegistis me; nudus, et co- bunc saevientem postmodum non limebis. Sedcum
operuistis me ; infirmus et visitastis me ; in carcere bene vivitur, valde cavendum est ne mens, despeclis
eram, et venistis ad me (Ibid. 35, 36). Quibus prae- caeteris, de gloria singularitatis elevetur. Unde apte
mittitur : Venile, benedicti 203 Patris msi, possidete ad memoriam bonum sociale reducitur, cum proti-
paratum vobis regnum a conslitulione mundi (Ibid., nussubinfertur
34). In vastitate ergo et fame justus ridebit ;
quia CAPUT XXXII.
cum iniquos omnes extrema ultio perculit, ipse de Vehs. 23. — Sed cum lapidibus regionum pactum
gloria dignae retributionis hilarescit. Nec damnalis tuum.
jam tunc ex humanitale compatilur; quia divinae D 50. Pie vivenlibus cavenda singutaritas. — Quasi
justitiae per speciem inhaerens, inconcusso districtio- distinctae in mundo regiones sunt Ecclesiae gentium,
nis intimae vigore solidatur. Erectas namque in cla- quae in morum linguarumque diver-
una fide positae,
ritate supernae rectitudinis electorum mentes nulla sitate dividuntur.Quid ergo regionum lapides, nisi Ec-
misericordiaafflcit, quia has a miseriis altitudo bea- clesiarumelectosaccipimus?quibusprimiinstrucloris
titudinis alienas reddit. Unde bene etiam per Psal- voce dicitur Vos autem tanquam lapides vivi superxdi-
:

mislam dicitur : Videbunt justi et timebunt, etsupe ficamini (1 Petr. n, 5). De quibus sanctae Ecclesiae
eum ridebunl, el dicenl : Ecce homo qui non posuit per prophetam Dominus pollicetur dicens : Ecce ego
(e) Deum adjutorem suum (Psal. li, 8). Iniquos enim sternam per ordinem lapides iuos (Isai. liv, 11).
justi nunc vident el metuunt, tunc visuri sunt et Qui igitur recle vivit, pacto se lapidibus 204 re-

(a) Mss. Gemet., Poenm namque retribulionem. aliis Ed. et Mss., quibus concinit Rom. Psalterium.
(b) Ebroic, quia intenta dislriclione. Juxta tamen textum Heb. potius legendum deprecor,
(e) Gemet, Deum adjutorem sibi. quam tribulor.
(d) Coccius ac deinceps, cum dc/>rm>r, reluctantibus
 : ; :

757 MOHALIUM LIB. VI. — IN CAP. V B. JOB. 758

gionum jungit, quia in eo quod mundi desideria su- A nis impellitur, ut illud toto corde diligat, quod con-
perat, vitam procul dubio ad sanctorum pr«-
suam tradicto nulla perturbat. Unde fit, ut quietem inti-
cedeniium imitationem ligat.Sed cum amundi (a)ac- mam ad memoriam revocet, et carnis suae illecebras

tiones disjungitur, maligoorum spirituum impugna- fugiens, ad illam pleno amore suspiret. Considerare

tiones crescunt quae tamen quo magis in mcerore

:
enim ex tentatione unusquisque compellitur, unde
quemquam atterunt, eo conditori humilius subdunt. quo cecidit, qui postquam pacem Dei deseruit, rixam
Undeet subjungilur sibi contra se (6) exsurgere ex semetipso sentit, et
CAPUT XXXII i. tuno verius videt de secura Dei dilectione quid per-
Ibid. — Et bestix terrx paciftcse erunt tibi. didit, qui ad se dilapsus, suam in se contumeliam

51. Acriores hostis insidix, ad gratix adjulorium Pacem ergo nobis terrae bestiae faciunt, quia
invenit.

postulandum nos compellunt. Notandum prius est — motus carnis, dum nos tentando lacessunt, ad amo-
quod non ait pacatae, sed pacifics, videlicet, non rem quietis intimse impellunt. Bene autem subdi-
quia pacem babent, sed quia pacem faciunt. Hostes tur
quippe callidi dum insidianlur, atfligunt ; sed afflicta CAPUT XXXIV [Vet. XXIII.]
mens tanto magis ad aeternam patriam reditum dili- Vers. 24. — Et scies quod pacem habeat tabernacu-
git, quaoto in hoc aerumnoso exsilio laboriosius " lum tuum.
vivit ; et verius se gratiae sui adjutoris humiliat, '£05 53. ln Scrip/uris pax plena el pax inchoata.
cum contra se insidias hostium acriores pensat. — In Scriplura sacra aliter pax pleoa dicitur, atque
Terrae ergo bestiae paeificas electis fiunt, quia maligniInchoatam quippe pacem Veritas di-
aliter inchoata.
spiritus, cum bonorum corda adversanlesdeprimunt, cum dicebat Pacem relinquovobis,
scipulis dederal, :

haec nolentes ad amorem Domini impellunt. Inde pacem meam do vobis (Joan. xiv, 27), et plenam Si-
ergo cum Deo pax robustior orilur, unde nobis ab meon desideraverat, cum exoraret dicens (e) Nunc :

adversariis durior pugna generatur.
f
Vet. XXII. ] 52. Motus carnis tentando rugiunt.
sed usque ad morsum non perveniunt. Imo nobis pa-
cein cum Oeo procurant. —
Possunt etiam per terrae
bestias motus carnis intelligi, qui dum mentem
nostram irrationabilia suadendo lacessunl, contra
nos bestialiter insurgunt. Sed cum cor sub divina
lege deprimitur, etiam carnis incentiva detumescunt
ut etsi tentando submurmurant, nequaquam tamen C licet ejus corpus, (c) quod mente inhabilat, a perver-
usque ad effectum operum, quasi ad aperti morsus
rabiem exsurganl. Quis enim in hac adhuc corrupli-
bili carne subsistens, has terrae bestias plene edo-
mat, cum ille ad tertium coelum raptus egregius prae-
dicator dical: Video aliam legem in membris meis
repugnantem legi mentis mex, et captivum me ducen-
dimitlis servum tuum, Domine, secundum verbum
tuum in pace (Luc. n, 29). Pax eoim noslra ex desi-
derio conditoris inchoatur, ex manifesta autem vi-
sione perficitur. Plena quippe tunc erit, cum mens
noslra nec ignorantia caecatur, nec carnis suae impu-
gnatione concutitur. Sed quia ejus exordia tangimus,
cum vel rnentem Deo, vel carnem menti subjugamus,
tabernaculum justi habere pacem dicitur, quia vide-
sis desideriorum motibus (e) sub justiliae dispositione
refrenatur. Sed quid prodest percontinentiam carnem
restringere, si mens se per compassionem nesciat in
proximi amore dilatare? Nulla namque est castitas
carnis quam non commendat suavitas mentis. Unde
post pacem tabernaculi apte subjungitur :

tem in lege peccati, qux est in membris meis (Rom. CAPUT XXXV.
vii, 23)? Sed aliu3 est has bestias in campo operis Ibid. —
Et visitans speciem tuam, non peccabis.
saevientes aspicere, aliud intra cordis caveam fre- 54. Se quisque in allero cogilet et amet. Paulus
mentes tenere. Redacta? namque intra claustra con- omnibus omnia faclus condescendendo, non cadendo. —
tinentiaj, etsi adhuc tentando rugiunt, usque ad Species quippe bominis est alter homo. Recte enim
morsum tamen, ut diximus, aclionis illicitae noD ex- species nostra dicitur proximus noster, quia in illo
cedunt. Pacificoe itaque sunt terrae bestiae, quia mo- cernimus quid ipsisumus. Corporali enim visitatione
tus carnis etsi per desideria palpitant, aperta nos ad proximum gressuum accessu imus spiritali vero, ;

tamen contradictione operis non impugnant. Quam- Q non gressu.sed affectu ducimur. Speciem ergo suam
vis per hoc ipsum quod pacifieae dicuntur, etiam id visitat, quisque ad euin, quem sibi similem per na-

quod de malignis spiritibus diximus, nos inconve- turam conspicit, passibus amoris tendit ut in altero ;

nienter accipitur. Motus etenim carnis pacem nobis sua considerans, ex se ipso colligat, qualiter infir-

cum Deo faciunt, cum tentando conlradicunt.Nam nianti alteri condescendal. Speciem suam visitat, qui
justi mens ia eo quod ad superna dirigitur, ex cor- ut in se alterum reficiat, se in altero pensat. Hinc
ruptibili corpore gravi bello fatigatur. Quae si quaudo namque per Moysen Vcritas cum gesta describeret,
a desideriis ccelestibus, hujus mundi quamlibet mi- gerenda signabat, dicens Protulil terra herbam vi-
:

nima delectatione tardatur, ipso bello suae tenlatio- rentem el afjerentem semen juxta genus suum, lignum-

(a) Ila Mss. At Editi. a mundi dileclione.
(ft) Aliqui, exsurgere seme/ipsum sentit.
(e) Gemet., Corb. et aliqui, .Vunc dimitte. Ita etiam
vet. Edit Basil., quod magis respondet textui Gra»co.
(d) Gussanv. ,quo mens inhabitat. Ed.alii, quod menle
inAoftiiaittr.SequimurlectionemMss., Vind., Bellov.,
Norman., Compend., Corb. (ierm.
(e) Apud Bartbol. et al. antiq. insertum legitur
prius inquielaverat, nunc ; subinde Coc, pro inquie-
taverat, reposuit inquielatum. Ab his additamentis
purgavimus textum ope Mss.
739 SANCTl GHEGORII MAGNI 7(50

que facient fructum, et habens unumquodque sementem A menla etiam ad semen reporlant. Frugem quippe
secundum speciem suam (Genes. i, 12). I.ignum quippe ad esum etiam liberi accipimus, cum et sacro elo-
secundum speciem suam semen producit,cum mens quio pascimur, tamen ad qua?dam, quae in hoc
et

nostra (o) ex se considerationem in alterum colligit, et mundoappetimusin nostris voluptatibus (c) vagamur.
recti operis germen paril. Uinc quidamsapiens dicit : Sed servi facli, et ad semen frumenta percipimus,
Quod tibi non vis fieri, alteri ne feceris (Tob. iv, 16). quia dum plene Deo subdimur, etiam verbo praedica-
Hinc in Evangelio Dominus dicit : Qux vultis ut fa- tionis replemur. Et quoniam magna proles fidelium
ciant vobis homines, eadem facite illis (Matth.
et vos sequitur, cumsanetapraedieatio praerogatur, postmul-
vit, 12). Ac si aperle diceret Speciem vestram in : tiplicitatem serainis recle subjungitur : Et progeniet
allero atque ex vobismetipsis cognoscite,
visitate, tua sicut herba terrx. Justi progenies herbae terra?
quid vos oporteat aliis exhibere. Hinc Paulusait: comparatur, quia qui de ejus imitatione nascitur,
Factus sum Judxis lanquam Judxus, ul Judxos lu- dum arenlem vits praesentis gloriam deserit, (d) spe
crarer ; et his qui sub lege sunt, quasi sub legeessem, in aeterna viridescit. Vel certe justi progenies sicut
cum ipse non essem sub lege, ut tos qui sub lege erant herba oritur, quia dum
vivendo monstrat quod prsdi-
lucrifacerem ; et his qui sine tege sunt quasisine lege cando multitudo sequentium innumerabilis
asserit,

essem, cum sine lege Dei non essem, sed in lege essem g exsurgit. Sed quisquis jam terrena desideria despicit,
Christi. (ICor. ix, 20 el 21). Et paulo post : Omnibus quisquis se per activae vitae opera extendit, nequa-
omnia factus sum, ut omnes facerem salvos (Ibid., 23). quam ei suflicit magna exlerius agere, nisi etiam per
Neque enim egregius praedicator, ut quasi Judsus contemplationem valeat interna penetrare. Unde et
iieret, ad perfidiam erupit neque ut quasi sub lege ; aple protinus subinfertur:
esset, ad carnale sacrificium rediit neque ulomnibus ; CAPUT X.VXVII [Rec. XVU\.
omnia fieret, simplicitatem menlis in erroris varieta- Vers. 26. — Ingredieris in abundaniia sepulcrum,
tem commutavit sed condescendendo appropinqua-
; sicut infertur acervus tritici in tempore suo.
vil infidelibus, non cadendo utvidelicel singulosin ; 56. Qui carnem domuit, contemplationi vacare debet.
se suscipiens, et se in singulos Iransfigurans, com- Et qui prxdicalioni operam dal. —
Quid enim sepulcri
patiendo colligeret, si ita 206 ipse, ut illi, esset nomine, nisi contemplativa vita signatur, quae nos

quid impendi sibi ab aliis recte voluisset ; et tanto quasi ab hoc mundo mortuos sepelit, dum a terrenis
verius unicuique erranli concurreret, quanto salutis desideriis susceplosin intimis abscondil? Ab exteriori
ejus rnodum ex propria consideratione didicisset. quippe vita mortui etiam sepulti per contemplatio-
Bene ergo dicitur F.t visiians speciem luam non pec-
: nem fuerant, quibus Paulus dicebat Mortui enim :

cabis, quia lunc peccatum plene vincitur, cum ex sua G estis,et vita vestra abscondila cum Chrislo
esl in Deo
similiiudine unusquisque perpendit, quomodo in (Colos. lii, 3). [Vet. XXV.] Activa quoque vita sepul-
proximi dilectione dilatetur. Cum vero a vitiis caro crum est, quia a pravis nos operibus mortuos tegit;
restringitur, cum mens virtutibus exercetur, restatut sed contemplativa perfectius sepelit, quiaacunctis
loquendo quisque doceaf vitam quam moribus ser- mundi actionibus funditus dividit. Quisquis ergo jam
vat. [ Vet. XXIV.] Ille namque uberes fructus pra;di- in se contumelias 207 carnis edomuit, superest ut
cationis colligit, qui semina bonae operationis prae- mentem per studia sanctae operatioQis exerceat ; et
mittit. Unde post pacem tabernaculi,et speciei nostrae quisquis jam mentem per sancta opera dilatat, su-
visitationem, recte subjungitur : peresl ut hanc usque ad secreta intimae contempla-
CAPUT XXXVI. tionis studia extendal. Neque enim perfectus praedi-
Vers. 25. — Et scies quoniam multiplex erit semen calor est, qui vel propter contemplationis studium
tuum, et progenies tua sicul herba terrx. operanda negligit, vel propter operationis instanliam
55. Semen justi multiplex. — Post pacem quippe contemplanda postponit. Hinc est enim quod Abra-
tabernaculi, post speciei nostrae visitationem, semen ham conjugem morluam in sepulcro duplici sepelil
justimultiplexsurgit, quianimirum post membrorum (Genes. xxm, 19); quia nimirum perfeclus quisque
macerationem, ac morum magnitudinem, lanto ei Q praedicalor exstinctam a praesentis vitae desideriis
fecundius praedicationis verbum tribuitur,quanto hoc animam suam, sub bonae operationis tegmine et
in ejus pectore perfecti operis exaratione praevenitur. contemplationis abscondit, ut a carnali concupiscen-
Ille namque bene loquendi facundiara accipit, qui tia sub activa contemplativaque vita quasi insensi-
sinum cordis(fc) per rectevivendi studiaextendit. Nec bilis lateat, quae prius mundi desideria sentiens,
Ioquenlem conscienlia praepedit, cum vita liuguam mortaliter vivebat. Hinc esl quod humani generis
anlecedit. Hinc est quod .Egypti, servitio publico, Redemptor per diem miracula in urbibus exhibet, et
Joseph dispensante, subjecti (Genes. xlvii, 20 seq. );
ad orationis studiumin monte pernoctat, ut perfectis
cum juri regis semctipsos tradentes humiliant, fru- videlicetpraedicatoribus innuat quatenus nec activam

(aj Editi, ex sui consideratione se in alt. coll. Veram Editi habent, in nostris volupi. vacamus. Utic. et
lect. suppeditarunt Mss. Compend., Val. Cl., Tu- Bigol. utramque lectionem exhibent.
ron., etc. (d) Hic variant Mss. Vindoc. habent, in spe intema,
(b) In Ed., pro per recte vivendi, habes ad perfecte Gemet., Corb. Germ., spe in xterna. Ebroic, sxpe
vivendi, reclamantibus Mss. in xterna viridescit. Editi, spe interna virid.
(e) Sic Norm., Corb Germ., Colb. et Germ., ubi
m MORALIUM LIB. VI. - 1N CAP. V B. JOB. 762

viiam amore speculationis funditus deserant, nec A est tibi cum uno oculo in vitam intrare, quam duot ocu-
contemplationis gaudia penitusoperationis nimietate lot habrntem mitli in gehennam ignis [Matth. v, 29).
contemnant sed quieti contemplantes sorbeant, quod
:
Duae quippe vitas, activa videlicet et contemplativa,

occupati erga proximos loquentes refundant. Specu- cum conservantur in mente, quasi duo oculi haben-
lando quippe in Dei amorem surgitur, sed praedicando *ur in facie. Dexier namque oculus vita contempla-

ad proximi utilitatem reditur. Unde apud Moysen, tiva esi,sinisteractiva. Sed sunt nonnulli, ut diximus,
dum in sacrificio vacca mactatur(iVnM. xix, 3), offerri qui discrele intueri summa et spiritalia nequaquam
cum hyssopo lignoque cedrino bis tinctus coccus possunt, et tamen alta contemplationis assumunt,
praecipitur. Vaccam quippe mactamus, cum carnem atque idcirco in perfidiae foveam, (c) intellectus pravi

a lascivia suae voluptatis exstinguimus. Quam cum errore dilabuntur. Hos itaque contemplativa vita ul-
hyssopo lignoque cedrino ac cocco offerimus ;
quia tra vires assumpta, (d) cogit a veritate cadere, quos in

cum maceratione carnis, sacrificium fldei, spei et slatu suae reclitudinis humiliter poterat sola activa
charitatis adolemus. Ilyssopus quippe interna nostra custodire. Quibus rectehocquod praefati sumus, Ve-
mundare consuevit. Et per Petrum dicitur Fide ritas dicit Si oculus tuus dexter scandali%at le, erue
: :

mundant corda eorum (Act. xv, 9). Lignum cedrinum eum, et projice abs te. Bonum tibi est cum uno oculo
nulla putredine deficit, quia spem cceleslium termi- B in vitam inlran, quam duos oculos habentem mitti in
nus non consumit. Unde et per Petrum dicitur: Re- gehennam ignis. Ac si aperte diceret Cum ad con- :

generavit nos in spem vivam per resurrectionem Jesu templativam vitam idonea discretione non sufficis,

Christi ex mortuis, in hxreditatem incorruptibilem, et solam securius activam tene. Cumque in hoc, quod
incontaminatam, et immarcescibilem (1 Pet. i, 3). pro magno eligis, deficis, eo contentus esto, quod
Coccus rubeo colore flammescit, quia quem implet pro minimo attendis ; ut si per conlemplativam vitam
charilas incendit. Unde et in Evangelio Veritas dicit: a veritatis cognitione compelleris cadere, regnum
Ignem veni mittere in lerram Luc. xn, 49 ). Sed bis ( ccelorum per solam activam valeas saltem luscus in-
tinctus coccus offerri praecipitur, ut videlicet anie tr:ire. Hinc rursum dicit : Qui scandatizaverit unum
interni judicis oculos charitas nostra Dei et proximi de pusillis istis qui in me ercdunt, expedit ei ul suspen-
dilectione coloretur ;
quatenus conversa mens nec datur mola asinaria in collo ejus, et demergatur in
sic proamore Dei quietem diligat, ut curam proximi profundum maris (Malth. xvin, 6). Quid per mare,
utilitatemque postponat nec sic pro amore proximi
; nisi praesens saeculum ;
quid per molam asinariam,
occupata inserviat, ut quietem funditus deserens, nisi actio terrena signatur? Quas dum colla mentis
ignem in se superni amoris exstinguat. Quisquis ergo perstultadesideriastringit, hanc in Iaboris circuitum
semetipsum Deo jam sacrificium obtulit, si perfecta n mittit.Suntitaque nonnulli qui dum terrenas actiones
desiderat, curet necesse est, utnonsolum ad opera- deserunt, et ad contemplationis studia, humilitate
tionis se latitudinem, verum etiam ad culmina con- postposita, ultra intelligentiae vires surgunt, non so-
templationis extendat. lum se io errorem dejiciunt, sedinfirmos quosquea
[Vet. XXVI.] 57. Vita activa aliis, aliis contem- gremio unitatisdividunt. Qui ergo unum de minimis
plativa magis congruil. Alterutra cuique pro ingenio scandalizat.melius illi fuerat, alligatacollo mola asi-
colenda. — Sed inler haec magnopere sciendum est, naria, inmare projici, quianimirum perversae menti
quia valde inter se diversa sunt (a) conspersiones ani- expeditius esse potuisset, ut occupata mundo terrena
morum. Nonnulli namque hominum ita otiosae mentis negotia ageret, quam per conlemplationis studia ad
sunt, ut si eos labor occupationis excipial, in ipsa multorum perniciem vacaret. Rursum, nisi quibus-
operis inchoalione succurabant»; et nonnulli ita in- dam mentibuscontemplativa vita potius quam activa
quieti sunt, ut sivacationem laboris habuerint, gra- congrueret, nequaquam per Psalmistam Dominus
vius laborent, quia tanto (b) deteriores cordis tumultus diceret : Vacate et videte, quoniam ego sum Deus
tolerant, quanlo eis licentius ad cogitationes vacat. (Psal. xlv, 11).
Unde necesse est ut nec quieta mens ad exercitatio- XXVII.] 58. Quid valeant timor et amor ad
[Vet.
nem se immoderati operis 208 dilatet, nec inquieta D contemplationem. —
Sed inter haec sciendum est quia
adstudium contemplationis angustet. Saepe enim qui saepe et pigras mentes amor ad opus excitat, el in-
eontemplari Deum quieti poterant, occupationibus quietas in contemplatione timor refrenat. Anchora
pressiceciderunt ; et saepe qui occupati bene humanis enim cordis est pondus timoris et plerumque fluctu ;

usibus viverent, gladiosuae quietis exstincti sunt. Hinc cogitationum quatitur, sed per disciplinae suae vincula
naraque est quod nonnulli inquieti spiritus, dum plus retinetur neque hoc lempestas suae inquietudinis ad
;

exquirunt contemplando quam capiunt, usque ad naufragium pertrahit, quia in divini amoris littore
perversa dogmata erumpunt; el dum veritatis disci- perfecta charitas astringit. Unde necesse est 209
puliessehumiliternegligunt,magistri errorum fiunt. ut quisquis ad contemplationis studia properat, se-
Binc per semetipsam Verilas dicit Si oculus tuus :
metipsum prius subliliter interroget, quantum amat.
dexter scandalizat te, erue eum, el projice abs le. Bonum Machina quippe mentis est vis amoris, quae bano

(a) Vindoc.,Corb., Norm. etplerique, consparsiones licentius ad cogitaliones vacanl.

animorum. Germ., compassiones. (e) Aliqui, inlelleclu pravi erroris.
(b) Ita Norman., Corb. Germ. et alli, nec non vet. (d)Norman., Compend., Vindoc. Val. CI., Corb.
Edit. In recenl., tanto deterius tolerant quanlo Germ., incognita veritale compellit cadere.
763 SANCTI GREGOUII MAGNI 764
dum a raundo extrabit, in alta sustollit. Prius ergo A Hinc est euim quod is quem legio dasmonum Doraino
disculiat, si summa inquirens diligil, si diligens ti- jubenle dereliquit, ad Salvatoris sui pedes (b) residet,
met, si novit incognita aut amando comprehendere, verba doctrinae percipit, et de regione sua simul
aut non comprehensa limendo venerari. In contem- discedere cum salutis auctore concupiscit sed tamen ;

platione etenim mentem si amor non excitat, lepo- ei ipsa quae salutem contulit Veritas dicit : Revertere
rissui torporobscurat si timor non aggravat, sensus
; primum in domum 210 tuam, et narra quanta tibi
hanc per inania ad nebulam erroris levat et cum ; feceril Dominus. Cum enim quamlibet parum de di-
clausa ei secrelorum janua tardius aperitur, ab ea vina cognitione percipimus, redire ad humana jara
longiusipsa sua praesumpiione repellitur quia irrum- ;
nolumus, et proximorum necessitatibus onerari re-
pere appetit hoc, quod non invenicns quaerit ; cum- cusamus quietem contemplalionis quaerimus,nihil-
;

que superba mens errorem pro veritate percipit, que aliud, nisi hoc quod sine labore relicit, amamus
quo quasi intus gressum porrigit, foras tendit. Hinc Sed sanatos nos Verilas ad domum mittit, narrare
est enim quod legem daturus Dominus, in igne fu- quae nobiscum acta sunl praecipit, ut videlicet prius
moque descendit {E.rod. xix, 18) ;
quia el humiles mens exsudel in opere, et postmodum relici debeat
perclaritatem suae ostensionis illuminal, et superbo- per conlemplalionem.
rura oculos per caliginem erroris obscurat. Prius p [Uec. XYUl.] 61. Contemplationis el aclionit figurx
igitur mens ab appetitu gloriae temporali9, alque ab Rackcl et Lia, Maria et Martha. Yitx active magna
omni carnalis concupiscentiae delectatione lergenda merita, contemplativse potiora. — Hinc est quod Jacob
est, et tunc (a) ad aciem contemplationis erigenda. pro Rachel servit, el Liam accipit, eique dicitur:
Unde et cum lex accipitur, populus a monte prohi- Non esl consuetudinis in lerra nostra ut minores ante
betur, ut videlicel qui inlirmis adhuc mentibus ter- tradamus ad nuptias quam majores (Genes. xxix, 27)-
rena desideranl,consideraresublimianonpraesumant. Rachel (c) namque, visum principium Liaautem la- ;

Unde et rectedicitur : Si bestia tetigerit montem, la- boriosa dicitur. Et quid perRachelem, nisi contem-
pidabitur ( Ibid., 12, 13). Uestia enim monlem tangit, plativa ;
quid per Liam, nisi activa vita designatur?
cum mens irrationabilibus desideriis-subdita ad con- In contemplatione quippeprincipium, quod Deus esl,
templationis alta se erigit. Sedlapidibus percutitur, quaeritur autem sub gravi necessita-
; in operatione
quia summa non suslinens, ipsis superni ponderis tum fasce laboratur. Unde et Rachel pulcbra, sed
ictibus necatur. sterilis Lia autem Iippa est, sed fecunda, quia ni-
;

59. Qux ad eam assequemtam perfectio necessaria. mirum mens cum conlemplandi otia appelit, plus
— Qui culmen apprehendere perfeclionis ni
igitur videt, sed minus Deo filios generat ; cum vero ad
tuntur, cum contemplationis arcem tenere deside- C laborem se praedicationis dirigit, minus videl, sed
rant, prius se in campo operis per exercitium probenl, ampliu9 paril. Post Liae ergo complexus ad Ra-
ut sollicite sciant si nulla jam mala proximis irro- chelem Jacob pervenil, quia perfectus quisque
gant, si irrogata a proximis aequanimiter portant, si ante activae viiae ad fecunditatem jungitur, et post
objectis bonis lemporalibus nequaquam mens laetitia contemplativa: ad requiem copulatur. Quia enim
solvitur, si subtractis non nimio mcerore sauciatur; contemplativa vita rainor quidem tempore, sed rae-
ac deinde perpendant si cum ad semelipsos introrsus rilo major est quam activa, sacri Evangelii verbis
redeunl, ineo quod spiritalia rimanlur, nequaquam ostenditur, quo duae mulieres diversa egisse rc-
in

secum rerum corporulium umbras trahunt, vel for- feruntur. Maria quippe Redemptoris nostri verba
tasse Iractasmanu discretionis abiguntjsi incircum- audiens, ad pedes illius residebat Martha autem ;

scriptura lumen videre cupientes, cunctas circumscrip- corporalibus ministeriis insistebat. Cumque contra
tionis su33 imagines deprimunt et in eo quod super ; Mariae otium Martha quereretur, audivit : Manha,
se contingerc appetunt, vincunt quod sunt. [Vet. Mnrtha, sollicita es, et lurbaris erga plurima. Porro
XXYIll.) Unde recte nunc dicitur Ingredieris in : Muiia optimam partem elegit,
iuiiim cst necessnriuut
abundantia sepulcrum. Vir quippe perfectus sepul- qum non auferetur ab ea (Luc. x, 41, 42). Quid cnim
crum in abundantia ingreditur, quia prius activae rj per Mariam, quae verba Domini residens audiebat,
vitae opera congregat, et postraodum carnis sensum nisi contemplativa vita exprimitur ? Quid per Mar-
per contemplationem mortuum, huic mundo funJitus tham exterioribus obsequiis occupalam, nisi activa
occultat. Unde et apte subditur : Sicut infertur acer- vita signaturfSed Marthae cura non reprehenditur,
vus tritici in tempore tuo (Ibid.). Mariae vero etiam laudalur, quia magna sunt activae
60. Actio contemplalionem debet antecedere. — vitae merita, sed Unde nec
conlemplalivae poliora.
Actionis namque tempus priinun esl, contemplatio- auferri unquam Mariae pars dicilur, quia activae vitae
nis extremum. Unde necesse est ut perfectus quisque opera cum corpore transeunt, contemplativae autem
prius virtutibus mentcm exerceat, atque hanc posl- gaudia melius ex fine convalescunt. Quod bene ac
modum in horreum quietii condat ( Luc. vm, 35). breviter Ezechiel prophela exprimit, cum volanlia

(a) Ita Bellovac, Compend., Norm., Val. Cl et vet. Seu polius videntem principium. Id sonat Rachel
(c)
Ed. Coc. et recentiores, ad arcem. siderivetur ex HNl raa et Sbn chalal. Consule lib.
(b) Norman. el Corb., redit. Primus Compend. ita Hieronymi de Nominibus Hebraicis, et nolas nova
locum bunc repraesentat, ad Salvatoris pedes discere, Editionis Benedictin. tom. II.
eum salutis auclore reconcupiscil.
 :

765 MORALIUM LIB. VII. - IN GAP. VI B. JOB. 766

insuo
antimalia conteraplatus ait : El simililudo manus ho- A quidem tempore percussiones sentiunt, sed (c)

(a) pennas eorum

minis subtus erat (Exech. x, 21). Quid a percussione requiescunt. Electis quippe tempus

enim per pennas animalium, nisi contemplationes alienum estvita prssens, unde et quibusdam adhuc
possumussenliresanctorum, quibus ad summatrans- infidelibus Yeritas dicit : Tempus meum nondum ve-

nit, tempus autem vestium semper est paratum (Joan.

volant, et terrena deserentes, sese in ccelestibus li-

bra:if?Quid per manus, nisi operationes accipiinus? vit, 6). Et rursum : Hxc est hora vestra, et potestas

Quia cum in proximi amore se dilatant, bona qua? tenebrarum (Luc. xxn, 53). Sepulcrutn ergo in tem-
praavalent etiam corporaliter administrant. Sed ma- pore suo sicut frumenti acervus ingreditur, quia ille
nus eorum sub pennis sunt, quia aclionis suae opera aeternam requiem 212 percipit, qui prius hie, ut

virtute contemplationis vincunt. ab exurendis paleis liber sit, disciplinse pressuraa

[Vel. XXIX.] 62. Sepulcri nomine requies seterna sentit. Eliphaz vero, quia et in locutionis suae serie

potestinteUigi.— Potesleliampersepulcrumnonsolum tabernaculum, lapides, bestias, semen, herbas, se-

pulcrumque nominavit, quod non haec juxta litteram
in hac vita nostra contemplatio, sed requies aeternse
dixerit, ipse innuit, qui post cuncta illico subjungit.
et inlimae retributionis intelligi ; in qua tanto verius
quiescitur, quanlo in nobis corruptionis vita perfe- CAPUT XXXVIII.
necatur. ln abundantia ergo sepulcrum 211 g Vers. 27. — Ecce hoc, utinvestigavimus, ita est.
ctius
ingreditur, qui post congesta vitae prssentis opera, Verba Eliphaz spiritaliter intetligenda sunt.
63.
—
mutabilitati suae plene mortuus, in secreto veri lu- Liquet profecto quod in his verbis nihil ab eo juxta
minis occultatur. Unde et per Psalmistam dicilur: superficiera dicitur, quia nimirum ante faciem non

Abscondes eos in abdito vuLtus tui, a conturbatione jacet quod investigatur. Qui ergo hsec investigasse
hominum Quod bene etiam compa-
(Psal. xxx, 21). seindicat, quia in verbis exterioribus interiora quas-
ratio adjuncta commendat, cum subditur Sicut in- : sierit demonstral. Sed post cuncta ad stultitiam ja-

fertur acervus tritici in tempore suo. Frumentum ctantiae pervenit, quia prolinus subdit
quippe in segete sole tangitur, quia in hac vita, hu- GAPUT XXXIX.
mana anima respectu superni luminis illustratur; Ibid.— Quod auditum, mente pertracla.

pluvias accipit, quia veritalis eloquio pinguescit; 64. Gravis ejus imperitia est velle docere meliorem.

ventis concntitur, quia tentationibus exercetur ; et — Quantalibet doctrina mens polleat, gravis ejus
quae
secum crescentes paleas portat, quia nequiorem imperitia est velle docere meliorem. Unde et ea
prolata sunl, ab interno (d) arbitro
contra se quolidie vitam peccantium tolerat alque ; ab amicis recte
ad aream deductum triturationis pondere prcmitur, non recta judicantur. In eo namque vim suae rectitu-
ul a palearum connexione solvatur quia mens nostra dinis amittunt, quod auditori non congruunt quia ;
;
p membris
ccelesti disciplinae supposita, dum correctionis fla- et medicamina vires perdunt, cum sanis
est
gella percipit, a societate carnaliurn (b) mundior re- apponuntur. In omni ergo quod dicitur, necesse
verba sen-
ut causa, tempus et persona pensetur;
si
cedit ; horreum ducitur, quia foris
et reliciis paleisad
reruanentibus electa anima ad supernae
reprobis, tentise veritas roborat, si hanc
tempus congruum
mansionis felerna gaudia sublevatur. Bene ergo dici- etveritatem senlentiae, et congruentiam
postulat, si

tur : Ingredieris in abundanlia sepulcrum, sicut infertur temporis personae qualitas non impugnat. Ille
enim
acervus tritici in tempore suo ;quia dum post affliclio- laudabiliter spicula emiltit, qui prius hostem quem
nem justi pramia patriee cceleslis inveniunt, quasi post ferial conspicit. Male namque arcus validi cornua
pressurasad horreum grana deferuntur ; et inalieno subigit, qui sagitlam fortiter dirigens civem ferit.

(a) ln Gemet., pinnas ; et infra, sed manus eorum (c) Vindoc, Compend., Corb., etc, tn sua percus-
sub pinnas. In quibusdam Mss. homil. in Ezechie- sione requiescunt.
lem observari saepe legi pinnx, pinnis, pro pennx, (d) Mss. vetust., magno consensu, arbitre,
quod
pennis. saepius occurrit, infra maxime.l. vm, cap.
olim 27,
(b) Turon., velut frumentum mundior. 29, 30, nunc 45, 47, 48.

LIBEH SEPTiMUS.
Totum caput sextum, tribus postremis versibus exceptis, parthn allegorice,
partim moraliler explicat.

CAPUT PRIMUM. D saspe conlra nos quibuslibel pcenis durius tormenta

211 1. Job flageltis et conviciis probatus. Si qua verborum cumque nos ad defensionem eri-
saeviunt ;

loquitur quse impatientiam sovant, hsec non humano gunt, in impatientiam sternunt. Unde beato Job ne
pensanda judicio, sed divino. — Quorumdam mentes deesse tentatio ulla potuisset, non solum hunc fla-
plus Qagella, quam convicia crucianl ;quoruradam gella desuper feriunt sed graviora plagis amicorum
vero plus convicia quam flagella castigant. Nam colloquia affligunt;ut sancti viri anima hinc inde
767 SANCTl GltEGORII MAGNl 668
pulsata, ad motum iracundiae et elationis erumperet A nens, culpas suae supplicia et tolerabat, et nescie-
et (a) quidquid mundum vixerat, per contumaciam bat utexsilium palriam crederet, et sic sub cor-
; ita

superbs locutionis inquinarel. Sed tactus plagis gra- rupiionis pondere quasi in salutis libertate gauderet.
tias retulit, lacessitus verbis recta respondil;et per- Sed is, quem intus homo reliqueral, assumpta carne,
cussusinnolescil, quam pro minimo salulem carnis, foris apparuit Deus cumque se exterius praebuit,
;

babucrit. Loquens quoque indicat, quamsapiens ta- expulsum foras hominem ad interiora revocavit, ut
cebat. Sed quaedam ejus verbis admista sunl, quas jam damna sua videat, [d) jam pcenam sus caecitatis
apud humana judicia palieniiae limitem transire vi- ingemiscat. Calamitas crgo hominis in statera gravis
deantur : quae nos vere intelligimus, si superni sen- apparuit, quiamalum quod pertulit nonnisi in prae-
tentiam judicis in eorum examinalione pensamus sentia Rcdemptoris agnovit; lucemquippe nesciens,
Ipsequippe beatum Job et prius conlra adversarium damnationis suae tenebras voluptuose tolerabat. Sed
praetulit, dicens : Viditti servutn meum non
Job, quod postquam vidil quod diligeret, intellexit etiam quod
ei similis est super terram ; vir simplex (6) el reclus, ac doleret; et grave sensit quod pertulit, quia dulce
timens Deum, et recedens a malo (Job. i, 8)? lpse post innotuit quod amisit. Vir igitur sauctus colloquehtis
probationem amicos ejus redarguit, dicens:?12 amici sententiis a claustris silentii excussus, et pro-
.Xon estis locuti coram me rectum, sicut servus meus phelici spiritus affluentia repletus, dicat sua, dicat
Job (Job. xlii, 7). Restat ergo ut cum mens in beati humani generis voce Utinam appenderenlur peccata :

Job sermonibus fluctuat, eorum pondus ex ejusdem mea, quibus iram merui, ct calamitas quam palior, in
historiae initio ac fine perpendat. Ab aeterno enim stalera, quasi arena maris hsec gravior appareret. Ac
judice nec casurus laudari poluit, nec lapsus prae- si Damnationis nostras malum leve
aperte diceret :

ferri. Si igitur in ambiguitatis lempeslate depre- creditur, quianecdum

cognita Redemptoris aequitate
hensi, prima hujus bistoriae et postrema conspicimus, pensatur. Sed utinam veniat, et aerumnam tanii exsi-
naviscordisconsiderationis suae funibus, quasi aprora liimisericordiae suae lance suspendat, et quid post
et puppi, reslringitur, ne in erroris saxa perducatnr. exsilium requiramus edoceat. Si enim innotescit quid
Nullis ergo ignorantiae nostrae procellis obruimur, si amisimus, grave esse insinuat quod toleramus.
tranquillum supernae sentenlioe littus tenemus. Ecce [
Yet. Bene autem haec eadem peregrinalionis
11.]

enim quoc quaestione non modica lectoris ani-

dicit nostrae calamitas maris arena comparatur. Arena
mum moveat. Sed quis hoc non rectum dicere au- elenim maris, undarura aestu exteriu» pellilur, quia
deal, quod in Dei auribus rectum sonat ? et delinquens homo, (e) quoniam lentationum fluctus

CAPUT II (Rec. II}. mobiliter pertulil, extra se ab inlimis exivit. Magni

Cap. VI. Vers. 2, 3. — Vlinam appenderentur pecca- G autem arena maris est ponderis sed calamitas homi- ;

ta mea, quibus iram merui, et calamitas quam patior, nis arena maris graviordicitur, quiadurafuisse poena
in slatera : quasi arena maris hsec gravior appareret. ostenditur, dum per misericordem judicem (f) culpa
Sexsus typiccs. 2. Christus libra esl in qua el quod levigatur. Et quia quisquis gratiam Redemptoris
meremur, el quod pro nobis passus est, pensantur. agnoscit, quisquis reditum ad patriam diligit, erudi-
Patnse nostne yravitatem nobis notam feeit. Quis — tus sub pondere peregrinationis gemit, post stalerae
alius staterae nomine, nisi Dei et hominum medialor desiderium recte subjungitur
exprimitur ?qui ad pensandum vitae nostrae merilum CAPUT III.

venit, ac secum justitiam simul et misericordiara de- Vers. 2. — Vnde et verba mea dolore sunl plena.
tulit ; sed raisericordiae lance praeponderans, culpas Gemere hic non cessat qui se exsulem novit.
3. —
noslras parcendo levigavit. In manu etenim Patris, Qui peregrinationem pro patria diligit, dolere etiam
quasi statera miri libraminis factus, hinc in se cala- inter dolores nescit. Justi autem verba dolore plena
mitalem nostram, 213 et illinc peccata suspendit. sunt, quia quo usque praesentia tolerat, ad aliud
Sed gravis ponderis calamitatem moriendo innotuit, loquendo suspirat omne quod peccans pertulit,
;

et apud misericordiam leve esse peccatum relaxando conspicit ; atque ut ad stalum beatitudinis redeat,
monstravit. [e) Qui hoc primum gratiae contulit, quia D sollicite judicia quibus affligitur pensat. Unde sub-
pcenam nostram nobis cognoscibilem fecit. Homo ditur :

namque ad contemplandum auctorem conditus, sed CAPUT IV.

exigentibus meritis ad internis gaudiis dejectus, in Vers. 4. — Quia sagiltse Domini in me sunt.
aerumnam corruplionis rueDS, caecitatemexsilii susti- 4. Sagittis prxdicalio vel paena signatur. — Sagilta-

(n)Recent. Vul^., elquidquid munde vixerat. tionis nexum solvens, et quod ne in uno quidemof-
(b) Deest et recius in Vindoc, Corb. et plur. fendimus Ms.
(c) In vulgalis, apud misericordiam suam Deus leve (rf)Ebroic, Jam pxnasux cxcilatis ingemiscat.
esse peccatum relaxando monslravil. Ergo per veram (e) Turon. et Cord. Germ., quo tentotionum flactus
potnitentiam, quamvis mutta et gravissima sint peccata, mobilius pertulit, eo extra se ab inlimis exivit. In
per misericordiam Dei facile (Barih. el Rernb., faci- Vindocin., pro ab inlimis exivit, legitur ab intimit
lius) relaxantur ; el apud misericordiam suam leve esse exegit.
peccatum quod relaxatur (Barth. el ftemb., peccatum Ita omnes Mss., ni»i quod in uno Reg., culpa
(/")

relaxatum) monslravit, qui hocprimum gralix (vel, ut qux agnoscitur, levigalur : unde forte in Vulgalis fa-
apud Barlh. et Remb., grave) contulit, qua pa^nam ctum, culpa qux levigalur agnoscitur.
noirram.elc. Manifestum glossema, Gregorian» ora-
 :

769 MORALIUM LIB. VII. IN CAP. VI B. JOB. 770

rum quippe nomine aliquando
aliquando animadversionis sententia designantur.
Praedicationis namque eloquia sagiltis exprimuntur,
quia in eo quod vitia feriunt, 91-1 male vivenlium
corda transligunt. De his sagittis venienti Redem-
praedicationis verba. A quia in hujus caecilatis exsilio a paradisi gaudiis ceci-
dit; timet ne et cum exsilium relinquetur, mors
aelerna subsequatur.Jam ergo sententiam tolerat in
pcena; sed minas adhuc venluri judicis formidat ex
culpa. Hinc Psalmista ait In me perlransierunt irx
:

ptori dicitur Sagiltx tux acutx, potenlissime ; populi

:
iux, et me (Psal. lxxxvii,
terrores tui conturbaverunt

sub te cadent in corde (Psal. xliv, 6). De quo Isaias 17).Interni quippe judicispostquamiraepertranseunt,

dicit : Mittam ex eis qui salvati fuerint ad gentes in etiam terrores conturbant, quia jam aliud de dam-
mare. in Africam, (a)et inLydiam, tenentessagittam, in natione patimur, et adhuc aliud de aeterna ultione
Italiam, in Grxciam (Isai. lxvi, 19). Rursum sagittis, formidamus. Vir igitur sanctus, perpendens mala
animadversionis percussio designalur,sicut Joas regi quas tolerat, dicat Sagittx Dnmini iri me sunt, qua-
:

per Elisaeum dicitur Jace sagittam. Quo jaciente ait

:
rum meum. Sed, graviora
indignatio ebibit spiritum

Percuties Syriam, donec consumas eam (IV Reg. xni, in perpetuum metuens, adjungat Et terroresmilitans :

Virigitur sanctusquiaperegrinationissuaeaerum-
17). contra me. Ac si aperte diceret Percussus quidem :

nam respicit, quia sub percussionibus Dominicae ani- de praesentibus doleo; 915
sed hoc in dolore fit
madversionis ingemiscit, dicat Unde et verba tnea :
g gravius, quia et in pcena positus, adhuc supplicia
dolore sunt plena, quia sagittx Domini in me sunt aeterna pertimesco. Sed quia jam staterae interven-

[Rec. III]. Ac si aperte diceret Ego in exsilii damna-
tionenon gaudeo, sed sub judicio positus doleo, quia
vim percussionis agnosco. Plerique autem suntquos
tormentacruciant.sednon emendanl.Quo contraapie
subjungitur :
: tum desiderat. jam mala in quibus humanum genus
cecidit pensat, quamvis in gentili natione positus,
muneretamenpropheticispiritus plenus; quo ardore
Redemptoris adventum vel gentilitas, vel Judaea si-
tiat, verbis sequentibus demonslrat, dicens :

CAPUT V [Vet. III]. CAPUT VII [Rec. IV].

Ibid. — Quarum indignatio ebibit spirilum meum. Vers. 5. — ISunqirid rugit onager cum habuerit
5. Justi pcenis quas sustinent emendantur. — Quid herbam f aul mugiet bos cum ante prsesepe plenum
enim esl spiritus hominis, nisi spiritus elationis? stelerii ?
Sagittae autein Domini spirituin hominisebibunt, cum Judxx in Redemptoris adventum
7. Gentilitalis et

supernaeanimadversionis sententi* afflictam inentem desideria. —

Quid namque per onagrum, id est, agre-
ab elatione compescunt.Sagittae Doinini spiritum ho- stem asinum, nisi gentilis populus designatur ? quem
minis ebibunt, quia intentum exterioribus introrsus sicut natura extra stabula disciplinae edidit, ita vagus
trahunt. (b) Epotatus namque David spiritus fuerat, ^ in voluptatum suarum campo permansit. Quid per
cum dicebat : In deficiendo in me spiritum mtum, et bovem (d) nisi plebs Judaicafiguratur, quae, jugo do-
tu cognovisli semilas meas (Psal. cxli, 4). Et rursum : minationis supernfe supposila, ad spem proselytos
Negavi consolari animam meam, memor fui Dei, et colligens, per corda quae valuit vomerem legis traxit.
delectatus sum, exercitatis sum,et defecit paulisper Sed Job vita attestante cognoscimus, ut exspe-
beati
spiritus meus Sagittarum ergo indi-
(Psal. lxxvi, 4). ctasse Redemptoris adventum multos etiam ex genti-
gnalio justi spiritum ebibit, quia supernae sententiae bus credamu9. Et nascente Domino, Simeone in spi-
electos, quos in peccatis inveniunt, dum vulnerant, ritu in templum veniente, didicimus quanto desiderio
immutant; et duritiam suam transfixa mens deserat, explebelsraeliticasanctiviriincarnationisejusmysle-
atque ex salutifero vulnere (c) sanguis confessionis rium videre cupierunt.Unde et per eumdem Redem-
currat. Pensant hamque unde, quo lapsi sunt, pen- ptorem discipulis dicilur Multi, dico vobis, justi et
:

sant a quanta beatitudiue ad quae corruptionis sua; prophelx desideraverunt videre qux videtis, et non vi-
tormenta ceciderunt ; et non solum gemunt in his derunt (Luc.i,2k). [Vet. IV]. Herba ergo onagri, et
quae sustinent, sed insuper metuunt hoc quod distri- fenum bovis est haec ipsa Mediatoris incarnatio, per
ctus judex relinquentibus degehennae ignibus mina- quam simul gentililas et Judaea satiatur. Quia enim
tur. Unde recte subjungitur :
D per prophetam dicitur : Omnis caro fenum (Isa. xl,
CAPUT VI. 6), universitatis conditor, ex nostra substantia car-
Ibid. — Domini militant contra me.
El terrores nem sumens, fenum fieri voluit, ne noslra in perpe-
6. Deum prnsentes pxnas dolent, pavent futuras. luum caro fenuin remaneret. Tunc ergo herbam
— Justorum mens non solum perpendit quod lolerat, onager invenil, cum genlilis populus gratiam divinae
sed etiam pavet qund restat ; videt qualia in hac vila incarnationis accepit.Tunc bos vacuum praesepe non
patitur; meluit ne post hancgraviorapatiatur. Luget habuit, cum plebi Judaiea; ejus carnem exspectanti

(o) Apud vet. Edit., Barth., Remb., Coc, in Libyam: quod peccatum esse confessus est, deinceps debet wl-
mendose. miltere, quia confessio peccati professio est desinendi.
(b) Compend., Turon. et alii, his namque sagitlis (d) Ita reetituimus hunc locum ex Mss. Compend.,
epotutus David spirilus fuerat Barthol. et . Remb., Vindocin., Norm., etc. Prius legebatur, nisi plebs
cum Mss. Colb., ethoc potatus. Judaica significalur, qux jugo supcrnse damnatio-
((.') Mss. ^orm., sanguis confusionis currat; nonpro- nis, etc; mendose, ut censeo erroris occasio for-:

bantur. ConfessiorJs autem nomine intelligit Grpgo- tasse fuit vox, dominationis, sic abbreviata in vet.
rius pcenitentiam cum conversioneconjunctam nam, ; Edit., dnationis, quam legerunt damnationis.
ut loquilur Hilarius in ps. cxxxvn, n. 3, nullus id
771
SANCTI GHEGORll MAGNI 772

lex exhibuit, quem diu (a) exspectanti prophetavit. ^ verba legis intelligit, anguslata desideriis suis, eum
UndeetnatusDominusin praesepe ponitur, ut vide- quem vehementer diligit inter praecepla carnalia

signaretur quia sancta animalia.quaeje juna diu

licet
spiritaliter requirit. [Vet. V, Rec. VI.] Unde et

apud legem inventa sunl, incarnationis ejus

feno ex voce mox Ecclesia? per prophetiae spiritum sub-

satianlur. Praesepeenim nntus implcvit, qui cibum ditur :

semetipsurr. meniibus mortalium praebuit,

dicens : CAPUT X.

Qui comedit carnem meam, el bibit sanguinm meum, Vebs. 7. — Qux prius tangere nolebat anima mea,
nunc, yr;e angustia, cibi mei sunl.
inmemanel.et ego in eo (Joan. vi, 57). Sed quia
dilata sunt, et ex 10. Verba Job spiritali intellectu esse graviita. Gentes
diu et eleclorum geniilium vota
Hebraico populo sancti quique longo tempore redem- legis cibum quxsilurx, gentium societatem
et Judaei

ptionem suam exspectando gemuerunl, beatus Job, non didignalurx prxdicuntur. Valde namque in —
utraquc na- errorem labitur qui beati Jnb verba ad solam prolata
bene propheli» mvsteria enarrans, el
dicens : Nunquid historiam suspicatur. Vir enim sanotus,et totcondi-
tione causas afflictionis insinuat,
rugiel nnager cuni habueril herbam ? aut mugiet bos toris sui praeconiis fultus, quid magnum, vel potius
quid verum diceret,
cum ante prxstipe plenum stcterit? Ac siaperte insulsum cibum comedi non
dicat: si

Idcirco o-entilitas gemil, quia eam necdum Redem posse dixisset? Autquisejus esui morlifera alimenta

plorissui gratia relicit; atque ideo Judaea mugilus obtulerat, ut subjungat Aut polest aliquis gustare
:

sed legis auctorem non quod gustatum affert monem ? Quae si de amicorum
dilatat, quia, le-em tenens,
prssepc je.junat. Quae nimirum colloquiis dicta sentimus, ab intellectu hoc sententia
videns, stans ante
lex, quia ante Mediatoris advendum nequaquam subjuncta compescimur, qua ait : Qux prius tangere
recte subjun- nolebat animamea, nunc,prx angustia, cibi meisunl.
spiritaliter, sed carnaliter tenebatur,
Absit enim ne vir sanctus, in status sui incolumitate
gitur :

CAPUT VIII [Rec. V}. conslilutus, amicorum suorum aliquando dicta de-

Vers. 6. — Aut poterit comedi insulsum, quod nen spexerii, qui, sicut ipso alteslunte post didicimus, et

conditum? servis humilis fuit. Verba ergo ejus a mysteriis non

est sale

8. Lex carnaliter intellecta insulsa, a Christo sale vocant, quaa, sicut cx fine historiae discimus, et inter-

condita. —
In lege sal lilterae estvirtus intelligentias nus arbiter laudat. Quae nequaquam etiam eum tanta
occults. Quisquis ergo, obsequiis carnalibus
intentus, veneratione usque ad mundi extrema decurrcrent, si
hanc intelligere spiritaliter noluit, quid aliud quara inlellectu mystico gravida non fuissent.

insulsum cibum comedit? Sed hoc in 216 cibo sal 11. Beatus igitur Job, quia membrum sanctae est
cognita Veritas misit, cum latere in lege saporem Ecclesiae, ejus etiam loquatur ex voce, dicens Qux :

occultae intelligenlis docuit dicens : Si crederetis ^ prius tangere nolehal anima mea, nunc prse angustia,
Moxjsi, crederetis jorsitan et mihi, cle me enim ille cibimei sunt, quia nimirum amoris sui aestibus anxia
scripsit (Joan. v, 46). Et rursum : Habete sal in vobis, cibum Scripturae veteris conversa gentilitas esurit,

et pacem habete inter vos [Marc. v, 49). Sed quia quem dudum superba de*pexit. Quae tamen et Judaeas
paulo consideratius disseran-
ante Mediatoris adventum Judaea legem
carnaliler te- vocibus congruunt, si

gentilitas subdi Ipsa quippe ex eruditione ex unius Dei

nuit, praeceptis ejus dura jubentibus tur. legis,

recusavit. lnsulsum ergo cibum comedere

noluit, cognitione sal habuit, (c) cunclas gentes tanquam

quia prius quam Spiritus condimentum perciperet animalia bruta despexit. Sed quia societatera genti-
servare vim litterae expavit. Quis namque genlilium lium ad seroetipsam recipere prapceptis legis erudita
hoc quod illic praecipitur ferret, filiorum carnera
pro contempserat,213 quidaliud quam insulsum cibum
obsequio religionis incidere, verborum culpas morte sumere fastidiebat? Divina quippe sententia, propo-
resecare? Unde et bene adhuc subditur : sita morte, vetuerat ne plebs Israelitica foedus cum
CAPUT IX. alienigenisjungeret,et vitam sanctae religionis inqui-

Ibid. — Aut gustare aliquis potest quod gustatum a[- naret (Exod. xxiii,32). Unde et subditur Aut gustare :

quod gastatum aflert mortem? Sed quia

aliquis potest
ferl morlem ? D
9. Lex carnaliter degustata, priuserat morlijera.— adRedemptoris fidem haec eadem Jud<ea ex electorum
Lex namque carnaliter degustala mortem detulit, quia p irteconversaest,lucem quam cognoverat praedicare

commissa delinquentium dura animadversione di- per sanctos apostolos suae prolis infidelibussatagebat.

strinxit mortem detulit, quia et per praeceptum cul-

;
Ejusautem praedicationis obsequium Hebraeorum su-
perbia repulit. Unde mox ad collectionero gentium
pam innotuit, et hanc per gratiam non delevit, Paulo
Nihil ad perfectum perduxit lex exbortalionis verba declinavit, sicut et per
suae
attestante, qui ait :

(Heb. vn, Et rursum Lex quidem sancta, et

19). :
eosdem apostolos dicitur Vobis oportebatprimumlo- :

mundatum sanctum et jusium et bonum. Et paulo post: qui verbum Dei: sed quoniamreputistisiltud,et indignos

Peccalum, ut appareat peccatum, per bonum mihi vos judicastis setemx vitx, ecce convertimur ad gentes
Unde hoc quoque loco apte subjungi-
operutum est mortem (Rom. vu, 12, 13). Ad Christum (Act. xiii, 46).
Qux prius tangere nolebat anima mea,nunc,
vero conversa gentilitas, quia hunc (/>) sonare per tur :

Excusi, exspectatum, renilentibusMss.

(a)
(c\Bellovac, Gemet. elnonnulli, etcunctasgentesnon
(/>)Mss. Corb., Germ., Colb., Germ., Turoo.,
Ita aliterquam animalia. Corb.,et cunctas gentes non
Vindoc, Kloriac, Norm. At Editi, signari. aliud quam animalia.
 : ; ;

773 MORALIUM LIB. VII. — 1N CAP. VI B. JOB. 774

orse angustia, cibi mei sunt. Judaea quippe, vitam gen- A. mit? Herba vero onagriet pabulum bovisest interna
tilium dedignala, eam dudum quasi tangere noluit, refectio populi fidelis. Alii namque more bovis
intra
cujus societatem recipere sprevit; sed ad Redemplo- Ecclesiam suscepti officii loris tenentur ; alii more
ris gratiam veniens, ab Israeliiis infidelibus repulsa, onagri sacri ordinis stabula nesciunt, et in campo
dum per sanclos apostolos ad collectionem se gen- propriae volunlatis degunt. Sed cum quis exvita sae-
tiumdilatat.quasi hocincibum esuriens accipit,quod culari inlernae visionis desiderio aesluat, cum
refe-
indignum prius fastidiosa despexit. Praedicationis ctionis intimae pabulum concupiscit, cum jejunum
se
enim suae angustias pertulit, quae apud Hebreeos de- in peregrinationis
hujus caecitate considerans, quibus
gpioi quod loquebatur vidit. Sed pra angustia cibos valet fletibus reficit,
quasi herbam non inveniens
quos dudum contempserat comedit, quae, repulsa onager rugit. Alius quoque necessitatem sucepti
Judaeorum duritia, gentiles suscipere populos quos ordinis tolerat, in Iabore praJicationis exsudat, et
despexerat concupiscit. Quia igitur hasc figura- per aeternam jam contemplationem refici appetit
liter diximus, restat nunc ul moraliter inquira- sedquiaRedemptorissui speciem necdum conspicit
mus. quasi bos ad praesepe vacuum ligatus gemit. Quia
Sensus moralis. —
12. Vir sanctus, Redemptoris enim, longe ab interna sapientia positi, aeternae hae-
advenium sub staterre appellatione desiderans, dum t> reditatis viriditatem non cernimus, velut brula ani-
(a) se pereloquiumaperil,nos advivendi studium eru- malia,adesiderataherbajejunamus.Dequa nimirura
dit; dum sua narral, quaedam nostra indicat dum de ;
herba Redemptoris voce dicitur Per me si quis in- :

se quffl recognoscamus insinuat, nos ad spem trepi- troierit, saluabitur, et ingredietur, et egredietur, el
dos infirmosque confirmat. Jam quippe per fidem pascua inveniet (Joan. x, 9). Sed plerumque, quod
Mediatoris vivimus, et tamen adhuc pro (6; expurga- esseamantibusgravius solet, sancti bonorum studiis
tione vitiorum dura animadversionis inlimae fla- malorum vita contradicit ; et cum mens ad cccleste
gella sustinemus. Unde et post staterae desiderium desiderium rapitur, bene ccapta intentio, interrum-
subdit pentibus stultorum verbis ac moribus, reverberalur
;

CAPUT XI. ilautquaejampercontemplationisadnisumadsumma

Vbrs. 4. — Quia sagittee Domini in me sunt, qua- evolaverat, ad expugnandam pravorum stultitiara
rum indignalio ebibit spiritum meum. sese in infimis contra certamina accingat. Unde et
13. Boni flagellis ac judicii terrore configuntur. subJitur :

Prsestal lamen ugi amore. — Sed ecce, ut superius di- CAPUT XIII.
ctum est, et divinae correptionis percussione configi- Vers. 6. — Aut poterit comedi insulsum quod non est
mur, et lamen adhuc illud gravis estquodde lerrore sale conditum ? Aul potest aliquis gustare quod gusta-
venturi judicis ex aeterna animadversione formida- tum affert mortem ?

mus. Unde protinus subinfertur: Et terrores Domini 15. Electis quam gravia sint verba moresque cama-
mililant contra me. Debet tamen a metu et dolore lium. — Verba quippe moresque carnalium quasi ci-
animus exculi, et ad sola aeternae palriae desideria bumsenostris mentibus ingerunt.ut in delectationis
extendi.Tuncenim nobilitatem nostrae regenerationis ventre rapiantur. Sed eleclus quisque insulum non
ostendimus,si eum ul patrem diligimus, quem nunc comedit, quia pravorum dicta factaque dijudicans, ab
mente ut dominum forrnidamus. Unde et per
servili ore cordis repellil. Paulus ad esum mentium inferri
Paulum dicitur Pion accepislis xpiritum servitulii
: insulsa prohibuit, cum discipulis dixit Sermo vester :

iterum in timore, sed accepislis spiritum adoptionis semper in gratia sale sil conditus (Coloss. iv, 6). Et
filiorum, in quo clamamus, Abba pater (Rom. vm, Psalmistae quoque verba reproborum in cordis ore
15). Pondus itaque formidinis mens electi postponat, insulsa sapuerant, cum dicebat : Narraverunt mihi
in virtute se amons exerceal, renovationis sua? digni- iniqui fabulationes, sed non ita ut lex tua, Domine
talem desideret, ad conditoris sui speciem anhelet {Psal. cxvin, 84). Sspe aulem verba carnalium
dum
quem quo usque conspicere non valet, aeternitatem se importune nostris auribus ingerunt, in corde bel-
ejus necesse est, id est, intimum cibum suum esu- lum tentationis gignunt; et quamvis haec et ratio
riens, exspectel. Unde et apte subditur : D respuat, et lingua reprehendat, cum labore tamen
CAPUTXII [Vet. VI). intus vincitur quod foris cum
auctoritate judicatur.
Vers. 5. —
Nunquid rugiet onager cum habuerit Unde necesse est ut nec ad aures veniat quod mens
herbam f aut mugiet bos cum ante prsesepe plenum a cogitationis aditu vigilans repellat. Sancti igitur
stelerit ? viri, cum aeternitatis desideriis anhelant, in tantam
14. Onager fideltm p/ebem, bos ordinem ecclesiasti- altitudinem vitae se sublevant, ut audire jara quae
cum designat. Utrisque hic gemendi causa de dilata mundi sunt grave sibi ac deprimens pondus credant.
Dei visioue. — Qui alii onagri appellatione signati Valde namque insolens alque intolerabile aestimant
sunt, nisi hi qui, in campo fidei constituti, nullius quidquid illud non sonat quod intus amant.
218 ligantur? Vel quos bovis signiflca-
officii loris [Vet. VII. 26. Non omnium est ad cruciatus cor-
j

tioexprimit, nisi hos quosintra sauclam Ecclesiam poris pro Deo subeundos accingi. Sed saepe raens jara —
ad praedicationis ofticium suscepti ordinis jugum pre- per desiderium ad sublimia rapilur, jam funditus a

(al Coc. et al. seq., per se eloquium. Viliosa est (b) Cod. Germ., expugnatione.
transpositio.
 775 SANCTI GHEGOHII MAGNl 776

stulta terrenorum hominum locutione separatur, nec \ quod exspecto tribuat mihi Dominu* ; et qui cayit, ipse
tamen adhuc pro amore veritas ad perferendos prae- meconterat; solvat manumsuam,et succidat me,et hxc
sentis vitae cruciatus accingitur: jam superna appetit, mihi sit cansolalio, ut affligens medolore,non parcal/
jam in infimis stulta contemnit, sed necdum se ad 19. Exemplum Job suum percussorem benedicentis.

perferendae adversilatis tolerantiam dirigit. Unde et Conterit ?ws Deus, conterit et diabolus, diversis exili-

subdilur : Aut postesl aliquis guslare quod guslarum bus. — Sed fortasse haec per oontumaciam expetil

afjert mortem ? forlasse in eo quod se perfecte exstingui desideral,

CAPUT XIV. injustitiam ferientis accusal. Absit hoc. Nam qua
17. Proximorum infirma tolerando, ad cruciatus nieate id expetat, verbis sequentibus demonstrat,
subeundos roboramur. —
Durum quippe est appetere dicens Nec conlradicam sermonibus sancti. Nequa-
:

quod cruciat, *5I9 sequi quod vitam fugat. Sed ple- quam ergo de injuslitia perculientis murmurat, qui
rumque mens justi ad tantum se virtutis culmen percussorem suum et inter verbera sanctum vocat.
extendit, ut et apud se in interno? rationisarce prs- Sciendum vero est quia aliquando nos adversarius,
sideat, et quorumdam foris slultiiiam tolerando con- aliquando aulem conterit Deus. Ex conlritione autem
vertat. Quus cnim ad fortia trahere nitimur, eorum adversarii a virtute deficimus ;
per contritionem vero

necesse esl ut infirma toleremus, quia nec jacenlem g Domini fracti, a viliis in virtute roboramur. Hanc
erigit, nisi qui status sui rectitudinera per compas- contritionem Propheta prospexerat, cum dicebat

sionem fleclit. Cum vero alienae infirmitati compati- heges eos in virga ferrea, et lanquam vas figuli conle-

mur, valentius a nostra roboramur ; ul amore futuro- res eos (Psal. n, 9). In virga nos ferrea Dominus
rum mens ad praesentia adversa se prasparet, et regit et conterit, \b) quia 220 dispensationis suae

cruciatus corporis quos timebat exspectet. Auctis forti rectitudine cum nos interius reficit, exlerius

namque desideriis ccelestibus anguslatur ; cumque affligit. Nam quo virtutem carnis humiliat, intenlio-

aeternae patriae quanta sit dulcedo considerat, pro ea nem spirilus exaltai. Unde et haec eadem contritio
prssentis vitaeamaritudines ardenteramat.Unde post figuli vasi comparatur, sicut et per Paulum dicitur :

insulsi cibi fastidium, posl impossibilem mortis gu- Habemus thesaurum istum invasis firtilibus (II Cor. iv,

stum, recte subjungitur: 7). Qui simul contritionem et regimen exprimens,

CAPUT XV \Rec. VII]. ait : Licet is qui foris est noster homo eorrumpilur,
Vers. 7. — Q"X prius tangere notebat anima mea, tamen is qui inlus est renovatur de die in diem

nunc, prx angustia, cibi mei sunt. (llid., 16). [Vel. VIII.] Sanctus igitur vir, qui ap-

18. Prx amore cazlestis patrix exsilii poenas ama- propinquare Deo etiara per flagella desiderat, per

mus. — Mens enim justi proficiens, quae prius, dum spiritum humilitatis dicat
sola propria curaret, ferre aliena fastidiebat, quae Q CAPUT XVII.
minus alienis compatiens, convalescere contra ad- Vers. 9. — Qui caspil, ipse me conteral.

versa non poterat cum et toleranda proximi infirma 20. Efferenlem se de virlutibus Deus misericordiler

se attrahit, ad adversa superanda convslescit ita ut ; co r ripil. — Plerumque etiam vitiorum conlritionem in
pro amore veritatis praesentis vitae cruciatus tanlo nobis agere Dorainus inchoat; sed cum mens exipso
post appetat, quanto prius infirma fugiebat.
(a) fortius exordio provectus extollitur, cumque se jam quasi de
Inclinatione namque sua erigitur, attractione len- virtutibus erigit, saevienti contra sed adversario adi-

ditur, compassione roboratur; cumque in amorem tum pandit, qui cordis intima penetrans, omne quod
proximi se dilatat, quasi ex meditatione colligit in ea de studio bonas inchoationis invenerit, confrin-
quanta fortitudine in auctorem surgat. Gharitas nam- git ; lanloque se vehementius in ejus confractione
que, quae nos ad vim compassionis humiliat, altius in exhibet, quanto et gravius, quia vel ad modicum
culmine contemplationis levat ; et multiplicata jam fuerat provectus, dolet. Unde et teste Evangelio,
majoribus desideriis aesiuat, jam pervenire ad vitam voce VerUatis, ad neglectam domum conscientias spi-
spiritus,etiam per cruciatu3 corporis, anhelat. Quod ritus immundus qui solus exiit curn spiritibus septera

ergo prius tangere nolebat, hoc post prae angustia redil {Matth. xn, 45). Ne ergo post divinae correptio-

comedit, qui desideriasua vix capiens, et ipsas quas D nis exordia antiquus hostis subripiat, atque ad virlu-
dudum timuerat, jam prae amore ccelestis patriae pce- tum confractionem trahat, sanclus vir congrueexorat,

nas amat. Si enim mens in Oeum forti intentione dicens : Qui cwpit, ipse me conleral. Ac si aperle di-
dirigitur, quidquid sibi in hac vita amarum fit, dulce dicat : Hoc, quod in me exorsus esl perficere feriendo
aeslimat, omne quod atfligit requiem putat; transireet non desinai, ne desertum me adversario ad contritio-
per mortem appetit, ut obtinere vitam plenius possit nem tradat. Unde et apte subditur :

funditus in intimis extinguis desiderai, quo verius CAPUT XVIII.

summaconscendal. Sed baec de cujuslibet juslianimo, Ibid. — Solvat manum suam, et succidat me.
haec de beati Job mente mentior, nisi ipse subjungat 21. Quam timendum ne ad ferienda nostra vita
CAPUT XVI. ligctam manum teneal. — Saepe narnque fiducia longae

Vers. 8-10. — Quis d-l ut veniat petitio mea, et prosperitatis inflati, in quodam (c) statu elationis eri-

(d Norman., tanto posl fortis appetal.Vnus Vindoc, sux fortitudine.

tanto post fortior. (c) Turon., in quodam fastu.

(fc)Geraet. ac unus Compend., quia dispcnsationis

 ;

777 MORALIUM LIB. VII. — IN CAPUT VI. B. JOB. 778

gimur.Cumque nos extolli eonditor conspicit, sed A erga nos tacitus operatur. Beatus igitur Job sermo-
amorem suum erga nos per verbera non exercet, nibus Dei contradicerel, si de ejus percussionibus
quasi ad ferienda nostra vitia manum ligatam lenet. murmuraret. Sed quid de percussore suo sentiat, in-
An non affectus sui uianuui ligaverat cum peccanti dicat, qui (sicut jam diximus) quem ferientem lolerat,
populo dicebal : Jam non irascar libi (hai. liv, 9) sanctum vocat. Sequitur :

et : Zclus meus recessit a le (Eiech. xvi, 42) ? (a) Sol-

CAPUT XXt [Vet. IX, Rec. Vlll].
vat ergo manum dicitur, exerceat affectum. Recte
autem subjungilur : Et succidat me. Cum enim secu- Vers. li. — Qux est enim fortiludo mca, ut sus-
ros nos ac de virtutum alfluentia elalos, repeniinus tineam ; aut quis finis meus, ut patienter agam ?

vel flagelli dolor, vel infirmitatis lentatio percutit, 24. Qiue justorum fortitudo, qux reproborum. —
protinus a status sui verlice mentis nostras elatio Sciendum quod alia justorum, atque aliaestfortitudo
succisa cadit, ut de semetipsa nihil audeal, sed, intir- reproborum. Justorum quippe fortitudo est carnem
mitatis sua3 ictu prostrata, manum levantis quaerat. vincere, propriis (b) voluntalibus contraire, delecta-
Hinc est quod sancti viri cum de occulta erga se tionem vitae praesenlis exstinguere, hujus mundi as-
dispositione suspecti sunl, plus prospera ipsa per- pera pro asternis preemiis amare, prosperitatis blan-
timescunt, tenlari appetunt, flagellari concupiscunt, g dimenta contemnere, (c) adversitatis metum in corde
quatenus incautam mentem metus et dolor erudiat, superare. Reproborum vero fortitudo est transitoria
nein hac peregrinationis via, hoste ex insidiis erum- sine cessatione diligere, contra flagella conditoris
pente, sua eamdem deterius securitas sternat. Hinc insensibiliter perdurare, ab amore rerum tempora-
Psalmista ait : Proba me, Domine, et tenta me lium nec ex adversitate quiescere, ad inanem glo-
(Psal. xxv, 2). Hinc iterum dicit : Ego ad fla- riam etiam cum vitse detrimento pervenire, malitiae
gella paratus sum (Psal. xxxvn, 18). Quia enim augmenta exquirere, bonorum vitam non solum ver-
sancti mentis suee correptionis vulnus sine pulredine bis ac moribus, sed etiani gladiis impugnare, in se-
non esse consideraut, libenter se sub manu medici ad metipsis spem ponere, iniquitatem quotidie sine ullo
sectiones parant, ut, aperto vulnere, virus peccati desiderii defectu perpetrare. Hinc est quodperPsal-
exeat, quod sana cute intus occidebat. Unde et adhuc mistam dicitur ad electos : Viriliier agite, et confor-
subditur : lelur cor vestrum, omnes qui speratis in Domino(Psal.

CAPUT XIX. xxx, 25). Hinc per prophetam reprobis dicitur : Vx

qni potentes estis ad potandum vinum, ad
Vers. 10. — El hxcmihi sit consolatio, utaffligens
miscendam ebrielatem (Isax. v, 22). Ilinc per Salomo-
et viri fortes

me dolore, non parcal.

— nem dicitur quod sancti quique sine ulla debilitate
22. Sancti timent prospera, cupiunt ftagella. C
desideiii inlernam requiem contemplantur En lec- :

Electi qui cum perpelrasse se illicita noverunt, sed

tulum Salomonis, sexaginta forles ambiunt, ex fortis-
perscrutantes inveniunt quia nulla pro illicitis adversa
simis hrael (Cant. m, Hinc Psalmista contra re-
7).
perpessi sunt, vi immensa? formidinis 221 tabe-
probos in passione positi voceRedemptorisinsinuans,
scunt, pavore aestuant, sinistris agitatisuspicionibus
laborant, ne in aeternurci se gratia deseruerit, quosin
ait : Ecce occupaverunl animam meam, irruerunt in

praesenti vita mali sui retributio nnlla

me forles (Psal. lviii, 4). Quam bene ulramque for-
custodit ; ti-
titudinem Isaias complexus est, dicens : Qui confi-
ment ne ultio quce suspenditur gravior in fine serve-
dunt in Domino, mulabunt fortitudinem (Isai. xl, 3i).
tur ; feriri palerna oorreplione desiderant, dolorem et
Quia enim nequaquam sument, sed mutabunl dixit,
vulneris medicamina salutis putant. Recte ergo nunc
profecto patenter innotuit aliam esse quoe (d) ponitur,
dicitur: Hxc mihisit consolatio, ut afftigens me dolore
et aliam qure inchoatur.
non parcal. Ac si aperte dicerelur: Qui ideo hic qui-

busdam perpetuum feriat ideo hic

parcit, ut eos in
fortis
;
25. In quibus est reprobus, segnis esl justus. —
me leriat, ut non parcendo, inperpetuum parcat. Ex An non etiam reprobi forles sunt, quiad preesentis
vilae concupiscentiam tot laboribus currunt, periculis
afflictione enim me consolor, quia corruptionis hu-
man?e putredinem sciens, ad spem salutis ex vulnere se audenter objiciunt, pro lucris coutumelias liben-
Q ler ferunt, ab appetitus sui libidine 222 nulla victi
certus reddor. Quod quia non tumenti sed humili
mente edidil, snbjungendo, ut praediximus, patefacit, conlrarietate resiliunl, percussionibus durescunt, et

dicens :
mala mundi tolerant pro mundo, ejusque, ut itadi-
xerim, gaudia quaerentes perdunt, nec tamen haec
CAPUT XX. perdendo faligautur? Unde bene ex humani generis
Ibid. — Nec conlradicam scrmonibus sancli. voce per Jereraiam dicitur : Inebriavit me absinthio
23. Deus sxpe tacitus loquituroperibus. — Plerumque (Thren. m, 15). Ebrius quippe quod patitur nescit.
ad noa verba Dei non sunt dictorum sonitus, scd ef- Absinthio crgo est ebrius, qui, prae amore praeseutis
fectus operatiooum. In eo enim nobis loquilur quod saeculi a sensu rationis alienus, dum quidquid pro

(«) Ita Norman., Vindoc, Compend., Bellovac, luptalibus.

Turon. ct vet. Ed., quod Coccius ita mutavil, sequen- Corb. Germ., adoersanlem inimicum in corde.
(c)
lib. aliisEd., solvere ergo manum suam dicitur cum iu Bellovac, Norman. et aliis et quidem
(d) Ita ;

exercet affeclum. mehus quam, proponitur, ut lcgitur in Editis. Hio

(b) Compend., Ebroic et alii Norman., propriis vo- aulem ponitur significat, deponitur, relinquilur.
Patrol. LXXV. 25
779 SANCTI GHEGOIUl MAGNI 780

mundo sustinet, leve deputat, labons amaritudinem A oens Reproborum similitudinem sub disciplince ver-
:

(juam lolerat ignorat, qnia nimirum deleciabiliter ad bere fugio, quia nec morc 293 lapidum ita obdu-
cuncla ducilur, in quibus pcenaliter fatigalur. At con- rui, ut sub percussionis stimulo a ministerio confes-
tra virjustus ad inundi pericula pro mundo loleran- sionis obmulescam nec rursus quasi ees vocem
;

da esse debilis studet, finem suum (a) oonspicit, vila confessionis resono, sensum vocis ignoro. Sed quia
el

praesens transitoria attendit, ct pro ea

quam sit ad percussionem reprobi dabiliter fortes sunt, electi
rius labores perpeti renuit, cujus intrinsecus del C- autem valenler infirmi, beatus Job dum fortem se per
tationom vicit. Healus igitur Job, praescntis vitae ad- insaniam non esse asseril, forteru se pcr siutum sa-
versiiatibus pressus, dical ex sua, dicat ex omnium lutis innotcscil. [Vet. XI.] Unde ergo hanc eamdem

voce justorum : Qux esl enim [oniludo mea, ut sus- fortitudinem pcrcepit, insinuet, ne si sibi vires quas

lineam ? aut quts ut palienier agam f Ac si

ftr.is meus, habet arrog;t, potenter ad mortem currat. Plerum-
aperte insinuet, dicens Mala mundi pro mundo to-
:
que enim virlus habita deterius quam si decsset in-
lerare nequeo, quia jam inejus desiderio fortis non lerficil ;
quia dum ad sui confidentiam mentem
sum. Dum enim praesentis vitae fincm conspicio, cur erigil,hanc elationis gladio transligit :cumque eam
pondusejuspatior,cujusappetilumcalco?Elquiainjus quasi roborando vivificat, elevando necat ad interi- ;

liquique, ul diximus, tanto forliuslaboresilliusperfo- g tum videlicet pertrahil quam per spcm propriam ab
inlernse fortitudinis fiducia evellit. Sed quia beatus
runt, quantoavidiusejusdelectationcpascuntur, recte
mox eamdem reproborum fortitudinemsubdit, dicens Job et virlute semetipso fiduciam non
pollet, el in

GAPUTXXII [Vet.X, Rec. IX]. habet, atque, ul

dixerim, vires infirmus babct,
ita

Vers. 12. — Kec forlitudo lapidutn fortituto mea, apte subjungil, dicens :

nec caro mca aenea est. CAPUT XXIII.

Ad alii sunt lapides sine sono,
26. percussioncm Dci
non per insaniam, sed
Vers. 13. — Ecce non est auxilium mihi in me.
somns sine sensu. Job
aliiass
— Quid hoc loco aere ac la-
27. Quia vircs suas non sibi, sed Deo ascribit. —
per salutis statum fortis. Palet jain ad cujus spem percussi animus recurrat,
pidibus, nisi insensibilium hominum cordasignantur,
cum csseauxilium denegat. Sed quiainfir-
in se sibi
qui ssepe et supernos ictus accipiunt, et tamen nulla
Quo contraelec-
mum se in semelipso insinuat, ad majoris
adhuc for-
disciplinse percussione molleseunt ?
titudinis meritum, quomodo eliam a proximis desti-
tis per prophetam, pollicenle Domino, dicitur Tul- :
— —
tuatur adjungat, ibid. : Necessarii quoque tnei
lam a vobis cor lapideum, cl dnbo vobis cor carncum
recesserunt a mc. Sed ecce despectus exterius, intus
{Ei-ech. xi, 19). Paulu3 quoquc ait Si linguis homi- :

solio judicii praesidel. Nam cum derelictum se asse-

num loquur et angelorum, charitatem aulem non ha- .,
rit, protinus ad sentcntiam erumpit, dicens :

beam, factus sum velul cymbalum lin-

,rs sonans, aut
niens (I Cor. xm, 1). Scimus aulemquouiam percus-
CAPUT XXIV [Rec. V .

si lapides clarum sonum reddere nequeunt rcs vero ; Vbrb. H. —

Qui tollit ab amico suo misericordiam,
cum percutilur, canorus valde sonitus ex ejus timorem Domini dcrelinquil.
percussione formatur. Quod quia, ut lapides, vita 28. Amor Dei el amor proximi quid sibi invicem

carct, sensum in sonitu non habet. Et sunt nonnulli prxstent. —

Quis bocloco amici nomine nisi quilibet
qui, lapidibus similes, ita ad pietatis praecepla du- proximus designatur, qui co nobis fidelilcr jungitur,
ruerunl, ut eum eos percussio supernm animadver- quo, percepto nunc a nobis bono opere, ad obtinen-
sionis examinal, nequaquam sonitum humilis confes- dam post oeternam patriam vcraciler auxiliatur ? Quia
sionis reddant. Quidam vero a melallo a?ris in nullo autem duo sunt praecepta charitatis, Dei videlicet

discrepantes, cum Qagella superna; percussionis ae- amor el amorem Dei amor proximi gi-
proximi, per
cipiunt, piae confessionis sonitum emittunt; sed quia gnilur, el pcr amorem proximi amor Dei nutritur.
humilitatis voces ex corde non proferunt, ud statum Nam qui amareDeum negligit. profectodiligereproxi-
salutis reducli, nesciuntquod promiserunt. lllicrgo, mum nescit ; et tunc plenius in Dei dileclione profi-
more lapidura percussi, nec voces habent ; isti au- cimus, ejusdem dilectionis gremio prius proximi
si in

tem in nullo aoiis imitationem fugiunt, qui, in per- charitale lactamur(c). Qu.a enim amor Dei amorem
cussione positi, bona qu* non senliunt loquuntur. proxirai generat, dicturus per legem Dorainus, Dili-
llli (b) venerationi ferienlis et verba denegant : isti, ges proximum tuum [Deut. vi, 5; x, 12), praimisit,
pollicentes quod non impleanl, sine vita clamant. ns Diliges Dominum Deum tuum [Hatth. xxn,
:

Vir igitur sanctus, reproborura duritiam intcr verbe- 37, 30) : ut scilicct in terra pictoris nostri prius amo-
ra fugiens, dicai : Nec fortil do lapidum fortiludo ris sui radicem figeret, quatenus per ramos postmo-
mea, nec caro mea xnca est. Ac si aperte fateatur, di- dum dilectio .'raterna germinaret. Et rursum quia

(a)Ebroic, finem concupiscit. perbera et quidem ad mentem sancti Gregorii, qui

;

(b) Sic restituendum puiavimus ex Mss. plerisque, de quibusdam hominibus loquitur, niore lapidum,
emendavimusque quod prius legeljalur llti vcncra- : nullum sonitum, dum percutiuntur, reddenlibus.
lioncm ferienlis et vcrbera deneganl. Dissimulandum (c) Ita Mss. Anglie., Norman., Turon., Fluriao.,
tamen non esi bic variare ezempiaria. Unum Com- Vindoc, etc. Quidam tamen babent lurtemur, et
pemi. et Bigot. habcnt, veneralione ferienlis et vei b i mendose ali']ui, lactemus. In nullo autem legimus
denegant. Aliud Corapend., Lyran., Uticense, vene- nnus, ut in Editis. Unus Vindoc. habet levigamur,
rationi ferientis, etc- Omnia vero exhibent, verba, non et lactamur.
 781 MORALIUM LIB. VII. — IN CAP. VI. B. JOB. 782
araor Dei ex proximi amore (a) coalescil, testatur A. nobiscum gremio per fidem prodeunt, sed in uno
Joannes, dicens Qui non diligit jratrem suum quem
: crgaDeum et proximum non figun-
charitatis studio
videt, Deum quem non videt, quomodo potest diligere tur. Unde aple etiam torrenti qui raptim transit in
(/ Joan. iv, 20) ? Qua? tamen divina dilectio per li- convallibus comparantur. Torrens namque ex monla-
morem nascitur, sed in affectum crescendo permu- nis ad ima defluil, et collectus hiemalibus pluviis,
tatur. fflstivis solibus arescit. Qui enim terrena diligentes
29. Proximidilectio in ejus xrumnis probalur. Ami- spem supernas patriae deserunt, quasi ex montibus
cum in adversis despicientis quanta iniquitas. — Sae- valles petunt; quos tamen hiems praesentis vitae mul-
pe vero omnipolens Duus ul quanlum quisque a cha- tiplicat, sed (o eestas venturi judicii exsiccat, quia
ritate ejus ac proximi longe sit, vel in ea quanlum cum sol supeinae districtionis incanduerit, reprobo-

profecerit innotescat, miro ordine cuncta dispen- rum losliliam in ariditatem verlit.
Bene ergo dicitur :

sans, alios flagellis deprimit, alios successibus fulcit. liaplim transil in Torrentem quippe ad
convallibus.
Etcumquosdam temporaliter deserit.in quorumdara convalles raplim transireesl pravorum mentes ad ima
malum latet ostendit. Nam plerumque
cordibus quod desideriasineulloobstaculo ac difficultatedescendere.
ipsi nos miseros insequuntur, qui felices sine com- [Vet. XII.] Omnis enim ascensus in labore est.descen-

paratione coluerunt. Cum enim quis positus in pros- p sus in voluptale, quia per aduisum gressus ad supe
peritate diligitur, incertum valdc estutrum piospe- riora lcnditur, per remissionem vcro ad inferiora
rilas an persona diligatur. Amissio autem felicitatis declinatur.Ad montis enim verlicem saxum subve-
inlerrogat vim dilectionis. Unde bene quidam sa- here ni3gni laboris est,Hemquea summis ad ima
piens dicit :Non arjnoscilur in bonis amicus, et non dimitlere labornon est. Sinomora videlicet proruit,
224 absconditur in malis inimicus (Eccli. xn, 8). qui magnis conalibus ad summa pervenit. Longo
Nec prosperitasquippe amicum indicat, necadversi- studio seges seritur,sole atqueimbrediutino nutritur,
tas inimicum celat, quia et ille saepe prosperitatis sed tamen una et subita scintilla consumilur. Paulis-
nostra; reverentia legitur, et iste ex confidentia ad- per aedificiaad alla proficiunt, sed repentinis casibus
versitatis aperitur. Vir igitur justus in flagellis posilus terram pelunt. Robustaarbor in aera per tarda in-
dicat : Qui toltit ab amico suo misericordiam, limorem crementa se erigit sed quidquid diu ad alta protulit,
;

Domini derelinquit, quia nimirum qui ex adversitate semel et simul cadit. Quia igilur ascensusin labore
proximum despicit, aperte convincitur quod hunc in est, descensus in voluptate, recte nunc dicitur Fra- :

prosperis non amavit. Et cum omnipotens Deus tres mei prxtcrierunt me sicut torrens, qui raptim

(b) ideo quosdam percutiat, ut et pcrcussos erudiat, transit in convallibus. Quod tamen senliri et aliter
el non percussis occasionem boni operis praebeat, potsst.
quisquis percussum despicit, occasionem a so virtu- 225 31. Si enim convalles ima pcenarum loca
tis repellit; et tanto se ncquius contra auclorem intelligimus, injusti quique sicut torrens raptim ad
crigit, quanto hunc nec pium in salute propria, nec convalles transeunt, quiain hac vila, quara totis de-
justum in alieno vulnerc agnoscit. Intuendum vero sideriis appetunt, diu stare nequaquam possunt. Nam
est quod beatus Job sic sua loquitur, ut totius quo- quot dies astatis accipiunt, quasi tot quotidie gressi-
que electi populi per eumvita signetur. Quia enim bus ad linem tendunt. Augeri sibi optant tempora,
ejusdem populi mcmbrum est, cum qua? ipsepatitur sed quia concessa subsistere cequeunt, quot au-
narrat, ea eliam quaj sustinet ille denunlial, di- gmenta vivendi percipiunt, (d) de vivendi spatio tot-
cens : idem perdunt. Momenta ergo temporum quo sequun-
CAPUT XXV. tur fugiunt, quo accipiunt amittunt.Raptim itaque
Vehs. 15. — Fralres mei prssterierunl me ticut ad convalles transeunt, qui in longum quidem volu-
lorrcns, qui raptim transil in convallibus. platum desideriapertrahunt, sed ad inferni claustra
30. Reprobi cur a justis dicanlur et jratres, et prx- repenle deducunlur. Quia enim hoc etiam tempus.
tereunles. Torrenti rccte comparantur. Vila brevi el quod qualibct longajvitate extensum esl, si fine clau-
fugitiva iranseunt ad xterna tormcnla. —
Reprobo- ditur, longum non est exfinemiseri colligunl breve
;

rum mens quia sola praesentia plerumque

diligit £) fuisse quod amiltendo tenuerunt. Unde bene et per
nunc tanto aliena existit a verbere, quanto post ex- Salomonem dicitur : Si mullis annis vixerit homo, et
Iranea remanet ab haereditate; et superba justos in his omnibus Ixtatus fucrit, meminisse debet tene-
despicit, quospaterna misericorditer severitasaffligit. brositemporis,et dierum multorum, quicum venerint,
S.epe vero reprobi eamdem
fidem qua vivimus reti- vanitalis arguentur prxterila (Eccle. xi, 8). Stulta
nent, eadem sacramenla percipiunt, ejusdem
fidei elenim mens cum malum repente invenerit, quod
religionis unilate continentur sed tamencompassio- ; ncquaquam praHerit, aeternitatem cjus tolerando in-
nisviscera nesciunt, charitatis vim, qua in Deum fla- telligit, quia quod praaterire potuit vanum fuit. Scien-
gramus et proximum, non agnoscunt. Recte ergo ct dura vero cst quod plerique agere recta desiderant,
fratres et praetereuntes vocantur, quia ex uno matris sed sunt nonnulla quae infirmis eorum mentibus ex

(«) Gemel., convalescit. ((() Obscuruslocus. In sex Anglic. et quatuor Norm.

(b) Sic pene omnes;at Editi habcnl cruciat. occurrit Iectio quam amplexi sumus, ubi prius lege-
(c) Ebroic, sedxstus. batur, diu vivendi spatia totidem perdunt.
 SANCTl GREGORII MAGNI 784

praesenti vita contradicant ; cumque adversa in infi- \ pcenilentiM se ignibus inflammat, duci ad supplicium

mis perpeti metuunt, in superni judicii rectitudinem timel, proesentem vitam ex desiderio relinel, sed de

un*endunt. Unde recte subjungilur : loco suo solvitur, quia oblectamenta carnis deserens,
CAPUTXXVI [Rec. XI}. ejus duritia per supplicium liquatur. Sed quia iniqui

Vers. 16. — Qui timcnt pruinam, irruii omncs quid abstractionis suao lcmpore patientur au-

eos nix. divimus, adhuc aliqua quibus in libertatis sua: spatio

32. Qui temporalium iamnorum metu jutlUiam de- implicantur audiamus. Sequilur :

serunl, incidcnt in aeterna mala,— Pruina quippe in- CAPUT XXVIII [Vei . XIV, llcc. XII}.

ferius gelascit, nix autem de supcrioribus ruit. El Vehs. 18. — Involutx sttnt semitx gressuum
saepe nonnulli dum
temporalia adversa pertimescunt eorum.
(a) districtionise aetcrnae animadversionis objiciunt. 34. fiiliil prodest recla proponerc, nisi propositi

De quibus beno per Psnlroistam dicitur : lllic trepi- simus tenarcs. — Omne quod involvitur in semet-
daverunt timore, ubi non erat timor [Psal. xiu, B). ipsum replicatur. Et sunt nonnulli qui seducentibus

Iste namque verilatem jam libere defendcre appetit, vitiis obviare quasi lola inlentione deliberanl, sed
sed tamen in ipso suo appetitu trepidus indignatio- irruente tentationis articulo, in deliberationis pro-

nem potestatis humanse pertimescit cumque in terra ; r. posito non perdurunl. Alius namque, pravo (/i)ausu
hominem contra veritalem pavet, ejusdem veritalis superbia; inQatus, cum magna esse praemia humili-
iram ccelitus sustinet. Ille, peccatorum suorum con- tatis considerat, adversum semetipsum se erigit, et
scius, ea quT possidet indigentibus jam largiri desi- quasi tumorem turgidi fastus dcponit, exhib?re se
derat, sed tamen ne datis rebus egeat ipse formidat. quibuslibet contumeliis humilem promittit ; sed cum
Cumque carnis subsidia reservando trepidus praepa- repente hunc unius injuria verbi pulsaveril, ad con-
ral,ab alimentis misericordiae animam necat et cum ; suetam protinus elationem redit, sicque ad tumorem
pati in terrainopiam metuil, aelernam sibi abundan- ducitur, ut ncquaquam quia humilitatis bonum con-
tiam supernae refectionis abscindit. Recte ergo dici- cupierat recordetur. (e) Alius avaritiaaesluans, augen-
tur : Qui timent pruinam, irruit super eos nix, quia dis facuPalibus anhelat. Is cum praeterire omnia
qui conculcanda ab infimis metuunt, a summis me- velociter conspicit, vagantem per concupiscentias
tuenda patiuntur et cum transire nolunt quod cal-
;
mentcm figit, decernit jam niliil appetere, et adepta
care poteranl, judicium de supernis excipiunt, quod lantummodo sub magni moderaminis freno possi-
tolerare nequaquam p03sunt. Sed b&c agentes, dere; sed cum repente fuerint oculis oblata qua; pla-
mundi gloriam temporaliter obtinent. Quid autem ceant, in ambitione protinus mens anhelat, semet-
lerapore vocationis suae facluri sunt cum cuncla siinul ipsam non capit,adipiscendi hsc occasionem quaerit,
pavidi deserunt quae hic cum gravi limore servave-
^ et oblita continentke quam secum pepigerat, cogita-
1

runt? Unde et apte subditur : tionum se stimulis per desideria acquisitionis inquie-
CAPUT XXVII. tat. Alius luxuriae tabe polluilur, el longa jam con-
Vehs. 17. — Tempore quo fuerint dissipati ner- suetudine caplus tonetur ;
quanta autem castitatis sit

ibunl. munditia conspicit, et a carne vinci turpe deprehen-

33. Quantus eorum pavor, julicio appropinquante. dil. Rcstringere ergo voluplatum fluxa deliberat, et
— Quos enim praesentis vitae sollicitudo ordinat, resultare consuetudini quasi lolis se viribus parat.
amissio dissipat ; et tunc eliam exterius pereunt, qui Sed vel objecta oculis specie, vel ad memoriam re-

intus dudum aeterna negligendo perierunt. 226 De ducla,cum (f) subila tentatione concutilur,prolinus a
quibus recle additur : Et ut incaluerint, solveatur de pristina prxparatione dissipatur; ct qui contra hanc
loco suo. [Vet. XIII.] Iniquus enim quisque cum clypeum deliberationis erexerat, deleclationis jaculo
incaluerit, de loco suo solvitur, [b) quia juJicio intimne confossus jacet sicque eumluxuriaenervem superat,
;

districtionis appropioquans, cum jam (<•) per cognitio- ac si nullacontra eam intentionis arma prsparasset.
nem poina fervere coeperit, ab ea, cui duduoc inb;e- Aliusirae fiammis accendilur,et usque ad iuferendas
serat, carnis suas delectatione separatur. Hinc cst proxirnis contumclias cfTrenatur. Cum vcro nulla fu-
enim quod per prophetam contra reprobos dicitur D roris animum occasio pulsat, quanta sil mansuetu- :

Et tantummodo sola rexalio intellectum dabit auditui dinis virtus, quanta patientiae (g) altitudo considural,
(Isai. xxviii, 19J, quia vidclicel sterna non intelli- seque etiara conlri contumelias patieotem parat sed ;

gunt nisi cum pro temporalibus jam sine emenda-

; cnm parva quamllbet commotionis occasio nascitur,
tione puniunlur. Tunc mens aestuat, et infrucluosae 297 repente ad voees et conlumelias medullitus
(a) In Vindoc. et plerisque Norman.. dislrictionis (d) Ita Vindoc. etNorman. plerique, non pravo usu,
xternx animadversionem abjiciunt. Corb. Gerui., dis- ut legitur in Editis.
trictionis xternx animaduersiones objiciunt. Germ., (c) Floriac. et unus Compend. itahabet: aliusava-
dislrir.liones xternx animadversionis ob. 1 Reg., dis- ritia xstunns, augendis facultatibus ankelans, cum
tricliones sibi xternx animadversionis objiciunt. Alter praelerire, ctc.
Reg. ut in Edit. (/) Ita omnes Mss. nostri etquimjue Anglicani.quib.
(b) Unus Compend., quiajudicio inlimx dislriclionis concinnnt vet. Ed. Coc. et seq., pro subita, habent
appropinquante. subjecla.
(c) Ebroic, per cogitalionem pene. Gemet et Utic, (g) In Mss. Gemet. el paucis aliis desideratur altitu-
per cognitionem ptenx jervere, quam lect. amplec- do, illaeso sensu.
,imur.
 ;

785 MORAUUM UB. VII. — 1N CAPUT VI B. JOB. 786

inflammatur noa solum ad memoriam pa-
;
ita ul A allerius ac plurium consequentium. Quasi homo in
tienlia promissa non redcat, =ed et semetipsam mens besliam desinit, dum sub obtenlu rationis contra ralio-
et ea quas loquitur convicia non agnoscat. Cumque nem peccal. — Aliquando vero involutis gressuum
furori plene satisfecerit, quasi post exercitium in aemitis et nulla culpa devincilur, et alia per aliam
tranquillitatem redit ; et tunc se ad silentii claustra perpelratur. Nam saepe furto negalionis lallaciajun-
recolligit, cum lingua? non patientia, sed procaci- gitur, et saepe culpa fallaciae perjurii reatu cumula-
tatis suae satisfactio frenum posuit. Vix igitur sero tur. Saepe quodlibet vilium impudenti praBsumptione
post convicia illala se cohibet, quia et a cursu saape committitur, el saepe (quod omni culpa fit gravius)
spumanles equos non praesidentis dextera, sed campi etiam de commisso vitio superbilur. 228 Nam
terminus coercet. Bene ergo de reprobis dicilur : quamvis de virtute nasci elatio soleat, nonnunquam
Involutse sunt semitx gressuum eorum, quia recta qui- tameu (b) slulla mens de perpetrata se nequilia exal-
dem deliberando appetunt, sed ad consueta semper tat. Sed cum culpa culpae adjungitur, quid aliud quam

mala replicantur et qua^i extra se tensi, ad semet-

;
involulis semitis atque innodatis vinculis pravorum
ipsos per circuilum redeunl,qui bonaquidem cupiunt, gressus ligantur? Unde bene contraperversam men-
sed a malis nunquam recedunl. Esse quippe humiles, tem sub Judaeae specie per Isaiam dicilur : Eritcubile
sed tamen sine despectus esse contenli propriis, sed D draconum, et pascua struthionum, el occurrenl doe
;

.__ ... , ,. D monia

„,„„ onocentauris,
.
„.., . ; . i, ,. • , ; I ,

sine necessitate esse casti, sed sine maceratione

; el pilosus clamabit nlter ad alte-

corporis ; esse patientes, sed sine conlumeliis volunt; rum (Isai. xxxiv, 13). Quid namque per dracones
cumque adipisci virtutes qurerunt, sed laboros virtu- nisi malitia, quid vero struthionum nomine nisi hy-
tum fugiunt, quid aliud quam (a) et belli certamina in pocrisis designatur ? Strulhio quippe speciem volandi
campo nesciunt, et triumphare in urbibus de bello habet, sed usum volandi non habet, quia et hypo-
concupiscunt. crisis cunctis intuentibus imaginem de se sanctitatis
[Vet. XV.] 35. Dum aliqui vitia quxdam domant, insinuat, sed tenere vitam sanctitalis ignorat. In per-
alia negligunt, etiam subactis mox succumbunt. —
versa igitur mente draco cubat, et struthio pascitur,
Quamvis hoc, quod eorum semitte involutae memo- quia et latens malitia callide tegitur, et intuentium
rantur, adhuc intelligi et aliler possit. Saepe namque oculis simulalio bonitatis antefertur. Quid vero ono-
nonnulli contra quaedam se vitia vehementer accin- centaurorum nomine, nisi el lubrici figurantur et
gunt, sed quaedam subigere negligunt cumque se elati ? Graco quippe eloquio ovo« asinus dicitur, et
;

contra ista non erigunt, et illa contra se reparant appellatione asini luxuria designatur, propheta atte-
qu33 subegerunt. Alius namque jam carnem aluxuria stante, qui ait Vt carnes asinorum, carnes eorum :

edomuit, sed tamen adhuc mentem ab avaritia non (Ezech. xxni, 20). Tauri autem vocabulo cervix su-
refrenavit cumque se in mundo pro exercenda ava- « perbia; demonstratur, sicut voce Dominica de Judaeis
;

riiia retinet, cumque a lerrenis actibus non recedit, superbientibus per Psalmistam dicitur Tauriphigues :

erumpente occasionis articulo, etiam in luxuriara la-
bitur, quam jam subegisse videbatur. Alius avaritiie
aestum vicit, sed nequaquam vim luxurhe subtlidit
cumque explendte luxurias pretium praeparat, jugo
quoque avaritias, quam dudum edomuit, cordis cer-
vicem subdit. Alius rebellantem jam impalientiam
stravit, sed inanem gloriara necdum vicit, et cum se
per hanc mundi honoribus inserit, conflxus causarum
stimulis ad impatientiam captus redit
gloria ad defensionem sui
obsederunl me (Psal. xxi, 13). Onocentauri ergo sunt
qui, subjecti luxuria? vitiis, inde cervicem erigunt,
unde humiliari debuerunt. Qui, carnis suae voluplati-
bus servientes, expulsa longe verecundia, non solum
se araittere rectitudinem non dolent, sed adhucetiam
de opere confusionis gaudent. Onocentauris autem
daemonia occurrunt, quia maligni spiritus valde eis ad
votura deserviu.it quos de hi3 gaudere ccnspiciunt
; cumque inanis quae flere debuerunt. Ubi apte subjungitur : Et pilo-
animum erigit, et illam sus clamabil alter ad alterum. Qui namque alii pilosi

victus tolerat, quam superavit. Alius inanem gloriam appellalione figurantur, nisi hi quos Grasci (e) Panas,
subdidit, sed tamen impatientiam necdum stravit et ; Latini incubos vocant ? quorum nimirum forma ab
cum multa resistentibus per impatientiam minatur, humana effigie incipitur, sed bestiali extremitate
crubescens non implere quod loquilur, sub inanis D terminatur. Pilosi ergo nomine cujuslibet peccali as-
gloriaj jugum revocatur ; et hoc victus per aliud lo- perilas designatur, quod et si quando quasi ab ob-
lerat, quod pltne se vicisse gaudebat. Sic ergo ope tentu rationis incipit, semper tamen ad irrationabi-
vicaria fugitivum suum vitia retinent, et quasi jam les motus tendit ; et quasi homo in bestiam desinit,
amissuin sub dominii suijure recipiunt, atque ad dum culpa, per rationis imaginem inchoana, usque
vindiclam sibi vicissim tradunt. Perversis itaque in- ad irrationabilem effectum trahit. Nam saepe edendi
voluta» sunt gressuum semitae, quia elsi devicta una delectatio servit gulae, et servire se simulat indigen-
nequitia pedem levant, regnante tamen altera, hunc liae naturae; cumque ventrem in ingluviem extendit,
in ea etiam quam devicerant implicant. membra in luxuriam erigit. Pilosus autem alter ad
36. Peccans se implicat, dum culpa una occasio est alterum clamat, (d) cum perpetrata nequitia ad aliam

(a) Excusi, quam exhibere Corriguntur ex Mss. Ge-

. Gerra., quos Grseci phanas. Bigot. et Lyr., quos Grx-
met., utroque Compend., Utic, etc. ci Panas, aliter Phaunos.
(b) Viadoc, Compend., Norman., etc. slulta meniis (d) Floriac, unus Cotnpend. et Gemet. cumperpe- ,

elatio. trata nequilia perpetrandam aliam vocal, vel provocal.

(c) Unus Compend., quos GrxciPanos. 2 Vindoc. et Ebroic. et Utic, perpelrandam malitiam provocat.
787 SANCTI r.RKGOIUI MAGNI 788
perpetrandam provoeal, et quasi quadaiu cogiUtio- \ quandomc peccati usu perducilur, ut ipso quoquo
nia voce, commissa jam culpa, culpam adhuc quae ratiouis lumine privetur. Unde Babylonis rex, cxstin-
committatur invitat. Scepe namque, ut diximus, clis prius filiis, Sedechia; oculos eruit, quia malignus

gula dicil : Si abundanti alimenlo corpus non reficis, spiritus, subductis prius bonis operibus, post et in-
in nullo utili labore subsistis. Cuinque mentem per telligentia) lumen tollit. Quod recte Sedcchias in Re-
desideria carnis accendciit, mox quoque luxuria ver- blatha patilur. (4) Reblatha quippe, multa hffic, inter-
ba proprias suggestionis facit, dicens : Si misceri pretatur. Ei cnim quandoque ct lumen rationis clau-
Deus homines corporaliter nollet, membra ipsa coe- ditur, qui pravo usu ex iniquitalis suas multitudine
undi apta usibus non fecisset. Cumque haec quasi ex gravatur. [Vet. XVII.] Quomodo autem culpa pro-
ratione suggerit, mentem ad libidinum effrenalionem de ct. vel quibuslibet ex occasionibus erumpat, reprn-
trahit. Quae saepe deprehcnsa, patrocinium mox fal- borum tamen semitre sernper involnlae sunt, ul pravis
laciac et negationis inquirit ; reamque se esse non concupiscenliis dediti, aut bona nulla appetanl, aut
Kstimat, si mentiendo vitam defendat. Pilosus ergo appctentes infirmo desiderio, ad ha.e nequaquam
alter ad alterum clamat, quando sub aliqua ratioci- meatis liberos gressus tendant. Rccta enim aul non
nandi specie 229 perversam mentcm culpa subse- incipiuat, aut, in ipso Iracli itincre, ad ha.c minime
quens ex occasione culpae pra>cedentis illaqucat. Unde filplerumquo ut (.) ad morem suum
l- J _
R perlingunt.
" _: _.j _._••• :_
Cumque
f> ..„
hanc peccata
I
dura ..i
atque aspera depriinunl, : . . l

lassati redeant, seseque ab intenlione animi in carnis

. i. • !

quasi convocati in ea concorditcr pilosi dominanlur ; voluptatibus sternant, sola quae transeunt cogitent,
sicque fit ut semper gressuum semitae delerius
se nulla qua; 230 secum permaneant curent.Unde ni>te
involvant, dum menlem reprobam culpa per culpam subditur :

ligat. CAPUT XXIX.

[Vet. XVI, Rer. XIII.] 37. Peccandi consuetudo Ibid. — Ambulabunt in vacuum, el peribunt.
aliquando prxceditur mentis csecitate, ct kanc aliquan- 38. Tranutoriis bonis inkiuntium vacuus labor. —
do prxcedit. — Sed inter haec sciendum est quod In vacuum quippe ambulant qui nil secum de fruclu
aliquando prius oculus intellectus oblundilur, et post- sui Iaboris porlanl. Alius namque adipiscendis hono-
modum captus animus per exteriora desideria vaga- ribus exsudat, alius multiplicandis facultatibus
tur, ut caeca mens quo ducitur nesciat,et camis suae promerendis laudibus anhelat sed quia
oestuat, alius ;

illecebris sese libenter subdat. Aliquando vero prius cuncta haec bic quisque moriens deserit, laborcs in
desideria carnis ebulliunt, et post longum usum illi- vacuuin perdidit, qui secum antc judicem nihil lulit
citi operis oculum cordis claudunt. Nam sa?pe mens Quo contra bene per legem dicitur: Non apparebis
recla
engit; el
...
cernit, nec tamen audenter contra rperversa se
renitens vincilur,
n in conspectu
r
dum, hoc ipsum quod ^ enim promerendaa
Dommi vacuus
vitae
(Exod. xxm, 15). Qui
i --
mercedem benc agendo non
>

agit dijudicans, caruis _u;e dclectatione superalur. providit, in conspectu Domini vacuus apparet. Hinc
Quia enirn plerumque prius oculus contemplutionis dejustis per Psalmistam dicitur; Venientes autcm
amittilur, et post per carr.is hujus de.ideria mundi venienl in exultatione, portantes manipulos suos
laboribus aniiuus subjuj;alur, tP3talur S:imson ab (Psal. cxxv, 6).Ad examen quippe judicii portantes
Allophylis captus, qui postquara oculos perdidit, ad manipulos veniunt qui in semetipsis recta opera qui-
molam deputatus est, quia nimirum roaligni spii iius, bus vitam mereantur ostendunt. Hinc de unoquoque
postquam tentationum stimulis intus aciem contem- electo Psalmista iterum dicit Qui non accepil in va- :

plationisefrodiunt,forasincircuiluinlaborum mittunt. num animam suam (Psal. xxin. 4). In vanum nam-
Rursum, quia saepc et recta operalio extcrius perdi- que animam suam accipil, qui, sola pra.sentia cogi-
tamen adhuc rationis lumen in corde retinetur,
tur, et tans, qua? se sequantur in perpetnum non atlendit.
propheta Jeremias insinuat, qui duin Sedechia. c:ip- In vanum animam suam accipit qui, ejus vitam negli-
livitatem narrat, ordinem caplivitatis interna? denun- gens, ei curam carnis anteponit. Sed animam suam
tiat, dicens :Et occidit rex Babylonis pllios Sedechias in justi in vanum non accipiunt, quia inlentionc conti-
Reblatha in oculis ejus,et omnes nobiles Juda occidit rex nua ad ejus utilitatem referunt quidquid corporaliter
Babylonis, oculos quoque Sedechix eruit (J crem. xxxi., operantur, qualenus et transeunte operc, operis cau-
j)
6j. Rei Babylonis est antiquus hostis, possessor inti- sa non transcat, quas viloe proemia post vitam paral.
mae confusionis, qui prius filios ante intuenlis oculos Scd haec curare reprobi negligunl, quia profecto,
trucidat, quia saspe sic bona opera interficit, ut ha.e ambulantes in vacuum, vitam sequentes fugiunt, in-
se amiltcre ipse qui captus est dolens cernat (a). Nam venientes perdunt. Melius vero a pravorum imitatio-
gemit plerumque animus; et tamen, carnis suae de- ne compescimur, si eorum damna ex fine pensamu9.
lectationibus victus, bona quae genuit umans perdit, Unde bene cliam cum exhcrtatione subjungitur :

ea quae patitur damna. consideiat, nec tamen virtutis CAPUT XXX [Rec. XIV].
brachium contra regem Babylonis levat. Sed dum Vehs. 19. Considerate semitas Theman, itincra Sa-
videns nequitiae perpetralione percutitur, ad hoc ba, et exspectate paulisper.

(a) Ita Vindoc, Compend., Norman., etc, cum vc- Germ., duob. Re?.'., pro geuuit, legilur gemuit.
teribus Edit. Gilot. 1571 cum hac lectione aliam ex- [b] Rebla vcl Reblatha Hebr., mullitudo UU.
hibet, quae est etiam in recentioribus Edilis, scilicet, (c)Germ., Corb. Germ., Ebroic, ut ad amorem
nam bona plerumque gignit animut. In Vindoc, Corb. suum.
 ;

789 MORALIUM LIB. VII. — IN CAPUT VI B. JOB. 790

39. Aliqui honestatis nomine in sxculi retibus itta- A relinquere, et mundi studia in se jam dudum deslru-
queantur. Jn his sunt qui curam rei familiaris gerunt, cta reparare. Quo itaque isti nisi in rete amhulant,
aut qui propinquos inordinata diligunt. Theman — quos a prsscnti saaculo inchoaia jam vitae perfeclio
quippe Auster, Saba autem rete interprelalur. Quid solverat, sed inordinntus amor terrenaj cognationis li-

hic per Austrum, qui (o) afflata teporihus membra gat?

dissolvit, nisi fluxa vivendi remissio, quid per rele 41. Propinqucs bci causa debemus despicere, odis-
nisi actionis obligatio demonslratur ? Qui enim dis- se, ncscire. — Qui enim districto studio, et non dis-
solula mente ea quae (6) «terna sunt appetunt, (c) ne solulis gressibus aaternaesponsionispraamiumsequun-

gressu liberoad Deum prodeanl, ipsi sesuis inordina- tur, sicut semelipsos pro divino amore despiciunt,
tis conatibus liganl ;
(d) cumque se fluxis conversatio- sic cuncta, quibus sesentiuntprapediri, postponunt
nissu« aclibus implicant,(f) quasi remansuros in retis et cum pro Deo necesse est ut quibus valent cunctis
maculis pedes ponunt. Ul enim paulo superius quos- inserviant, pro Deo privata obsequia etiam propin-
dam ad devictas jam culpas retrahi per apertaquae- quis negant. Hinc est enim quod quidam cum dice-
dametnon deviclavitiadiximus,itanonnulliadeaqua3 ret : Permitle mihi prius ire et sepelire patrem meum
reliquerant redeunt per quaadam quoe vel honestatis (Matlh. vin, 21), Verilatis ore protinus audivit : Si-
nomine, vel laudis honore, pallianlur. Nam sunt plc- t> ne ut mortui sepeliant moiiuos suos, tu auiem vade,
rique qui jam aliena non appelunt, alque ab hujus annuntia regnum bei (tbid., 22). Qua in re notandum
mundi jurgiis inchoato quielis amore dividuntur, eru - est quia eleclus discipulus dum a parentis sepultura
diri sacris eloquiis sitiunt, vaeare supernis contem- compescitur, hoc devotum quemque exhiberc palri
plalionibus concupiscunt ; nec tamen perfecla animi morluo ex affectu carnali propter Dominum non li-
liberlate curam rerum familiarium deserunt, cui cet, quod propter Dominum et exteris debet. [Vet.
ssepe dum licite serviunt, etiam illicitis huju3 mundi XVlll.] Hinc rursum Veritas dicit Si quis venit ad
:

jurgiis implicanlur ; cumque teirenas res studiose ine, et non odil patrem suum, el matrem, el uxorem,
tueri desiderant, cordis requiem deserunt, quam et filios, ct fratres, el sorores, adhuc aulem el animam

quaDrebant ; et cum substantia fugiens continua pro- suam, non polest meus esse discipulus (Luc. xiv, 26).

visione prolegilur, conceptus in animo divime 231 Quo in loco videlicet, dum propinquorum odio ani-
scientia3 sermo dissipatur, quia, juxta Veritatis sen- rms quoque nostrae odium subinfertur, palenter 03-
tentiam (Matth. xxm, Marc.w, Luc.vm), obortum tenditur quia sic propinquos, sicut nosmetipsos odio
semen spinie opprimunl, cum verbum Dei a memo- habere praacipimur, ut hos ad asterna rapientes, eo-
ria importunae terrenarum rerum sollicitudines ex- rumque carnalem gratiam cum pra;pedit postponen-
pellunt. Dissolutis itaque gressibusin rete ambulant, eos discretionis arte et con-
r tes, discamus temperata
qui dum mundum perfecte non deserunt, semetipsos venienter diligere, et salubriter odio babere, quate-
gradiendo ohligant, ne gradiantur. nus sic sciat per amorem odium surgere, ut valeamu3
40. Et sunt plerique qui non solum aliena non ap- eos verius per odium amare. Hinc rursum per Moy-
pelunt, verum etiam cuncta quae possederant in sen dicitur : Qui dixerit patri suo el matri sux, Nes-
mundo derelinquunt, semetipsos despiciunl, nullam cio vos, (t fralribus suis, Ignoro illos, et nescierunt fi-

prcesentis vitae gloriam requirunt, ab hujus mundi lios suos, hi cuslodierunt eloquium tuum elpaclum
se actionibus separant, et pene quidquid prosperita- tuum. et servaverunt judicia tua (bcut. xxxm, 9).
tis (/) arriserit calcant. Sed lainen adhuc vincclo car- enim scire Deum familiarius appetit, qui prae
Ille
nalis cognalionis obligali, dum amori propinquitatis amore pielatis nescire desiderat quos carnaliter
indiscreie deserviunt, ad ea saepe per effectum co- scivil. 282 Gravi etcnim damno scientia divina
goalionum redeunt, quae jam cum proprio despectu
et minuitur, si cum carnis notitia partitur. Extra cogna-
subegerunt. Cumque plus quam necesse est carnis tos ergo quisque ac proximos debet fieri, si vult pa-
propinquos diligunt, retracti exlerius, a cordis pa- rentiomnium verius jungi, quatenus eosdem quos
rente divhluntur. Nam saepe quosdam videmus, propter Deum (<j) utililernegligittanto(/i) solidiusdili-
quantum ad proprium studium jam prcesen-
spectat, gat, (0 quanto in eis affectum solubilem copulaecar-
lis vitae desideria non habere, mundum et opere et nalis ignorat.
professione reliquisse ; sed tamen pro inordinatis af- 42. Propinquis plus cseteris prodesse debemut, mo-
feclibus propinquorura praeloria irrumpere, terrena- do hinc noster ad beum progressus nil retardetur. Qui
rum rerum jurgiis vacare, libertatem intimae quieiis debemus erga eos benigne ajfici, nec tamen ab itinere

(a) Turon., qui ad flalum leporis membra dissolvit. Coc. et recent. Edit., pro maculis, posuerunt vincu-
Corli. Germ., qui afflat ac teporibus. lis, forte quod ignorarent niaculus aliquando
sumi
(b) ItaMiss. omnes qux ter-
Anglic. ct nostri, pro ea pro retis foraminibus Gallice mailles.
rena sunt, ut in Editis legitur. Occasionem mutindi (f) Vindoc. etCorb.
Germ., etpene quidquid prospe-
xternx in terrena dedit sensus pauio obscurior, et rilatis admiserant.
tamen oplimus. (g) Coc. solito more hic
utililer mutavit in viriliter,
(/) rloriac, Turon., 2 Compend., ne gressu libero quem alii recent. secuti sunt mss. Cod. minus con-
ad beum pergant. Gerni., 1 Gompend. et 1 Vindoc, sulentes.
ne gressum libcrum. (h) Corb. Germ. et Ebroic, solicilius.

(d) Gemet. et alii Noruian. ac Turon., cumque ftu- (i) Vindoc, quanto in ejus afjeclu sobolem copulx
xis cunversationis sux actibus implicantur. camalis ignorat.
(e) Duo Compend., Turon. et Norm., ita habent.
791 SANCTI GREGORII MAGNI 792
quod ad Deum ducit declinare. — Deberausquideoi et- A quanlo discretionis moJeiamine divinae sententi» ar-
teniporaliler hisquibus vicinius jungimur plus caele cam porlat. 233 Amissis namque vitulis mugit,
ris prodesse, quia et flamma admolis rebus incen- quia, audita morte Dliorum, in terram tonso capHe
dium porrigit, sed hoc ipsum prius ubi nascitur in- corruit (Job.i, 20); sed recto tamen ilinere mugicns

ceudit. Debemus copulam '.errenac cognationis agno- graditur, quia os ejus in gemitu ad Dei laudes aperi-
scere; sed tamen hanc, cum cursum nientis prape- tur, cum protinus dicit : Dominus dcdit, Dominus
dit, ignorare, quatenus lidelis
animus indivino studio abslutU, sicut Domino placuit, ita faclum eit; sit no-
acccnsus, nec ea quae sibi sunt in inlimis conjuncta men Domini benedictum (Ibid., 21). Sed indiscreta?
apud scmetipsum recte ordinans,
despiciat, et baec mentes hanc vivendi regulam ncsciunl, et quo vias
summorum amore transcendat. Solerti ergo cura Dei dissolute appetunt, eo ad mundi itinera stulte
providendum est ne carni3 gratia subrepat, atque a replicantur.
recto itinere cordis gressum deflectat, ne vim super- 11. Teporis damn.i in uliis visa plus movere solent.
ni amoris impediat,surgeniem mentem superim-
et — llecte igitur sanctus vir post Theman semitas,
posito pondere deorsum premal. Sic etenim quisque Saba itinera memorat, quia quos Auster reprobi te-
propinquorumdebel necessitatibuscompati, uttainen poris solveril, hos nimirum rete implicationis tenct.
per compassionem non sinatvim sua? intentionis im-
R Bene autem pravorum facta describens considerare
quidem mentis viscera repleat, sed
pederi, ut affeclus haec admonet, quia perversa agendo diligimus, sed
tamen a spiritali proposilo non avertat. Neque enim haec visa in aliis dijudicamus el quae in nobisminus ;

sancti viri ad impendendanecessaria propinquos car- dijudicanda credimus, quam sinl lurpia in aliorum
nis non diligunt, sed amore spiritalium ipsam in se aclioue cognoscimus sicque fit ut ad semetipsam
;

dilectionem vincunt, quatenussiceamdiscretionismo- mens redeat, et agere quod reprehendit erubescat.

deramine temperent, ut per hanc in parvo saltem ac Quasi enim a speculo fmda facies displicet, cum
minimo a recto itinere non declinent. Quosbene no- mens a vita simili in se ipsa quod aversctur videt.
bis per significationem vaccae innuunt, quae,
sub ar- Ait ergo : Considerate semitas Iheman, ilinera Saba,
ca Doinini ad montana tendentes, affectu simul et el exspeclale paulisper. Ac si aperte diceret : Danma
rigido sensu gradiuntur, sicut scriptum est Tollen- : alieni teporis attendite, ei tunc spem de aeternis fiir-
tes duas vaccas qux lictabanl vitulos, jun.verunl ad rnius sumetis, si recto cordis oculo quod in aliis dis-
plauslrum, vilulosque earum clauserunl domi, el posue- pliceat videtis.
runl arcam Dei super plaustrum (I Reg. vi, 10). Et [Vet. XX. 45. Vilx hujus brevitas quam uliliter
j

paulo post : Ibant in direclum vaccse per viam qux attcnlalur. — Bene autem dicitur : Exspeclate pau-
ducit Belhsames, el iiinere uno gradiebantur, pergen- lisper. Saepe elenim dum praesentis vitae brevitas
ies el mugientes,non declinantes neque addexteram, ^ quasi diu perseveratura diligitur, ab 3e!erna spe ani-
et

neque ad sinislram (libd., 12). Ecce enim, reclusis mus frangitur, et delectatus praesentibus,desperatio-
domi vitulis, vaccae quae sub arca Domini ad plaus- nis suae caligine reverberatur. Cumque longum putat
trum religantur, gemunt et pergunt, dant ad intimis quod ad vivenduin sibi spatium restat,(6) repentevi-
mugiius, et tamen ab itinere non demutant gressus. tam deserens, aeterna invenit, quae vitare jam ne-
Amorem quidem per compassionem sentiunt, sed queal. Hinc est enim quod per quemdam sapientem
colla posterius non dcflectunt. Sic, sic necesseest ut dicitur : Vx his qui perdiderunt sustinentiam (Eccli.
incedere debeant qui, sacrae legis jugo suppositi, jam ii, 16). Sustinentiam videlicet perdunt qui, dum diu
per internam scientiam Oomini arcam portant, qua- se immorari visibilibus aestimaut, spem invisibilium
tenus per hoc quod propinquorum necessilatibus derelinquunt. Cumque mens in praesentibus Ggitur,
condolent a ccepto rectitudinis itinere non declinenl. vita terminatur ; et repente ad supplicia improvisa
Belhsames quippe domus solis dicitur. Arca ergo perveniunt, quae, decepli suis prsesumptionibus, aut
Domini superposita Bethsames pergere est cum super- nunquam se contingere, aut tarde crediderunt. Hinc
na scientia ad aeternae lucis habitaculum propinquare. Veritas dicit : Vigilate itaque, quia nescitis diem neque
Sed tunc vere Bethsames tendimus, cum viam recti- horam (Malth. xxv, 13). Hinc rursum scriptum est :

tudinis gradientes, ad vicina erroris laiera nec pro D Dies Domini sicut fur in nocte, ita veniel (1 Thess. v,
pignorum declinamus. Quorum nimirum
affectu (a)
2). Quia enim ad rapiendam animam propinquans
gratiamentem nostram tenere debet, sed refleciere mininie conspicitur, luri in noctecomparatur. Tanto
non debel, ne haec eadem mens aut si affectu non igitur debet quasi semper veniens metui, quanto a
tangitur, dura sit aut plus tacta, valet ventura praesciri. Unde
; si inflectitur, re- nobis non (V) et sancli
missa. viri, quia brevitatem vilae indesineuter accipiunt,
[Vet. XIX.} 43. Propinquorum gralia tenere quasi quotidie morientes vivunt; tanto se (d) soli-
debet,
refleclere nondebet. — lnlutri libet beatum Job, in dius mansuris praeparant, quanto et nulla esse tran-
quo divini timoris jugum colla cordis atlriverat, 'sub sitoria semper ex fine pensanl. Hinc quippe Psalmi-

(o.!Gemet.,Corb.Germ.etalii,vetustiores,pi'(jn«rM»i Floriac, Turon. et 2Compend., quanto a nobis

(c)
'
hic et semper.
non venturus prxsciri. Alii, non vatet ventura
valel
(b) Turon., repenle vitam deserens,
xlernam inve- prxsciri. Aliqui, nonvalel ventura prxscire.
niat, quse, etc. Coccius, invitis Mss. et
anterioribus (</) Vindocinenses et Corb. Germ., et ianlo se sol-
Edil. addidil, mala post xterna. licilius.
793 MORA.LIUM LIB. VII. IN CAPUT VI B. JOB. 794

sta, veloei cursu fugere vitam peccatoris aspiciens, A r it a obseurant, scd tunc cogaitio reatus illuminat, ut
ait : Pusillum adhuc, et non erit peccator (Psal. xxxvi, et modo seuuenda non videant, et tuuc ea postquam
10). Hinc iterum dicit Homo fenum dies cjus
: sicut amiserint cernant. Nunc quippe aelerna intelligere
(JPsal. cn, i5), Hinc Isiias ait Omnis caro fcnum, : negligunl, vel uppetere intellecta c.ontemnunt ; sed
et gloria ejus (a) sicut /los feni (Isai. xl, 6). Hinc men- tunc ea intelligentes procul dubio desiderantesque
tes prasumentium Jacobus corripit dicens Qux est : conspiciunt, cum desiderata assequi nequaquam
vila vestra ? ad modicum pareru (Jac iv,
Vapor est possunt.
15). Rccte ergo dicitur Exspcctate pauhsper, quia: [Vct. XXI.] 43. Amici Job ex ejus in Deum fi<iucia
et immensum est quod sine termino sequitur, et pa- pudore suffusi. — Quae etiam beati Job verba amicis
rum esl quidquid finitur. Longum quippe nobis 234 ejus specialiter congruunt, qui duris objurgationibus
videri^non debet (b) quod cursu sui temporis tendit ut sancli viri animum lubef<ictare conabantur. Ait
non quod dum per momenla ducitur, ipsa hoc
sit, enim Confusi sunt, quia speravi. Ac si aperte di- :

mnmenta sua [c) quas differunt impellunt atque unde cerel Dum me slultis increpationibus ad despera-
; :

teneri cernitur, inde agilur ne teneatur. Bene aulem tionem Dectere nequeunt, ipsi temeritatis suae insa-
beatus Job, postquam brevitatem proesentis vita3 de- nia confuuduntur. Venerunt quoque usque ad me, el
spiciens inlulit, contra iniquos protinus in voce om- g pudore cooperti sunl. Ac si dicat Videnles corporis :

nium eloctorum surgit, adjungens vulnera, (e) sed mentis conslantiam nescientes, dum

CAPUT XXXI. me de injuslitia increpare ausi sunt, usque ad me

necdum venerunt sed dura me invectione 235
Vkrs. 20. — Confusi sunt, quia speravi.
;

animum intcr adversa depre-

46. Beprobos pudore afficil bonorum constantia. — pulsanlcs, duin slare
hendunt, quasi ad me venientes erubescunt. Eo enim
Cum bonis mala reprobi ingerunt, s>i hos a spe inti-
admeveniunt quomein intimis cognoscunt ibique ;

ma labefactari conspiciunt, elfectu deceptionis hila-

eos pudor cooperit, ubi me stantem forliter exterior
rescunt. Lucrum namque maximum, erroris sui pro-
jactura non tangit. Sunt vero nonnulli qui timere
pagationem deputant, quia liabere se ad perditionem
socios exsultant. Cum vero bonorum spes interius
Deum nesciunt, nisi cum vel in se experta, vei in
cognita adversitate lerrentur, quos prospera per
aliis
figitur, et nequaquam malis exterioribus ad ima re-
audaciam elevant, conlraria per infirmitatem tur-
clinatur, pravorum menlem confusio occupat, quia
bant. Ex quorum scilicet numero amicos suos esse
dum pervenire ad afflictorum intima nequeunt, iu-
bealus Job redarguit, cum protinus subdit, dicens :

cassum se existere crudeles erubescunt. Sanctus

CAPUT XXXIH.
igitur vir dicat ex voce sua, dicat ex universalis Ec-
Vers. 21. -- Nunc venistis, et modo videnles pla-
clesias gementisque constantia, quae inler
affliclae C
gam meam limelis.
adversa reproborum supernae relributionis gaudium
sine ullo mentis defectu desiderat, alquo ad vitam
40 Deus eliam in prosperis metucndus. — Ac si

aperle dicat Ego tunc Deum timui, cum, fultus

:

moriendo perdurat Confusi sunl, quia speravi. Ac

:

prosperis, flayellorum detrimenta ncn sensi. Vos

si aperte dicat : Quia duris persecutionibus reprobi
autem qui ex amore Deum non metuistis, ex sola
vim niei rigoris non emolliunt, erubescentes procul
eum verberis percussione formidatis. Sequilur :

dubio laborem suae crudelitalis perdunt. Unde et

GAPUT XXXIV.
mox venturae retribulionis bona quasi jam prassentia
conspicit, et qui reatus in judicio (d) reprobos ma-
Vers. 22, 23. — Nunquid dixi : Aj]erle mihi, et de

subslantia veslra donate mihi? vel : Liberate me de

neat attendit, subdens :

manu hoslis, el de manu robustorum eruite me ?

CAPUT XXXII. 50. Ecclesia ab iis qui prava de fide asserunt, quae
Iuid. — Venerunl quoque usque ad me, et pudore demoribus veradocent, audire non vult. Maligni spi-
cooperli sunt. ritus absque carnis infirmilale sunt conditi. —Si ad
Beproborum trepidatio in judicio.
47. Usque ad —
personam sanclae Ecclesiae haec verba referuntur,
sanclam quippe Ecclesiam in diem judicii reprobi quia amicos beati Job haereticorum tenere speciem
veniunt, quia usque ad cjus tunc conspiciendam D diximus, recte se asserit eorum subslantia non iniii-
gloriam perducuntur, ut ad majora reatus sui sup- gere. Haereticorum quippe subslantia carnalis sa-
plicia repulsi videant quod perdidcrunt. Tunc vero pientia non inconvenienter accipitur, qua dum per-
iniquos pudor cooperit, cum eos in conspectu judicis verse fulciunlur, quasi in verbis se divites osten-
teslis conscientia addicit. Tunc judex exterius cer- dunt quam eo sancla Ecclesia non qusrit, quo hanc ;

nitur, sed accusator interius toleratur. Tunc omnis spiritali intellectu transcendit. Saepe vero haeretici,
ante oculos culpa reducitur, et mens super gebennae cum perversa de fide asserunt, nonnulla contra an-
incendia suo gravius igne cruciatur. De quibus recle tiquum hostem subtilia de carnis tentationibus lo-
per Prophetam dicitur Domine, exaltetur manus : quunlur. Nam nonnunquam eo in se quasi sana
tua, ut non videant, videant et confundantur (Isai. membra operationis osteudunt, quo in fide vulnerati
xxvi, 11.) Intellectum quippe reproborum nunc me- serpentis morsu in capite tenentur. Sed sancta Ec-
(n) Mendose Coc. et seq., sicut ftos agri. deserunt. Gemet., qu« deserunt.
(b) Turon Floriac, Longip., etc, quod cursu ad
, (d) Norman. et Corb. Germ., reprobis maneat.
occasum sui temporis tendit ut non sit. (e) Norm. et Turon., sed mentis conscienliam ne-
(c) Germ., 2 Compend., Turon, el nonnulli, quse scientes.
;fl5 SA.NCT1 (.'HF.GOMI MAGM 796
clesia audire ab his subtilia de lentationibus non /\ in arguendis poteslatibus liberias. Libet iiiter hsiC —
vult, qui dum vera quaedam de conversatione asse- oculos menlis attollere, (6)et electos Dei exteriusop-
runt, ad falsa perfidiae perducunt. Undc rccte nunc pressos quantae intrinsecus arci prajsideant videre.
dicitur : Nunquid iixi : Afferte mihi, et dc subslanlia Cuncta quippe quse foris eminent, occultis eorum
vestra dmate mihif vel : Liberate mede mnnu hostis, obtutibus per despectum jicent. Nam, super se in-
cl dc manu rolmstorum eruitt me? Manum quippe terius rapti, in allo animum figunt ; et quaaque in hac
hostis Satana: fortitudineminansm robu- vocat, vita patiuntur, quasi longe infra labeniia atque a se
storum vires maligaorum spirituum appellat. Quos aliena conspiciunt ; atque, ul ita di\erim, dum men.le
ideirco robustos memoral, quia dum absque carnis extra carnem lieri decertant, pene ipsa qune tolerant
infirmitate sunt conditi, pravis eoromadnisibus imlie- ignoranl. Ia horum profeclo oculis quidquid tempo-
cillitas adjuncta non obviat. Hoc vero quod subditur : raliier cminet altum non e3t. Nam, velut in magni
CAPUT XWV. verlice montissiti, prasentis vita3(c) plana despiciunt,
Vers. 25. — Docete mc, ct cgo tacebo ; el si guid seque ipsos per spirilalem celsitudinem transcen-
forte ignoravi, instruite me. denles, eubjecta sibimet intus vident, quaeque per
51, Sub cujus distinctionis libramine pendeat, carnalemgloriam foristument. Undeetnullis contra
iucertum videlur utrum ad hoc subjunctum sil,
;
p veritatem polestalibus parcunt sed quos attolli pcr ;

quod Nunquid dixif an ccrle disjuncla a

intulerat : elationcm conspiciunt, per spiritus auctoritalem pre-
superioribus sentenlia promitur qua pcr increpatio- munt. Hinc est enim quod, a dcserto Moyses veniens,
nem dicatur : Docete me, et ego tocebo ; et si quid /Egypti regem exauctoritatcaggreditur, dicens Hsec. ;

forte ignoravi instruite me. Quod tamen utrique dicit Dominus Deus Hcbrseorum : Usquequo non vis
distinctioai convenit, ijuia ab intellectus sani trami- subjiei mihil Dimitle populum meum, ut sacrijxcel mi-
te per neutrum recedit. Sed quia ha?c in tran?cursu hi(Exod. x,3). Cui dum plagis pressus Pharao dice-
per allegoriam diximus, reslat ut moraliter hislorios ret : lle, sucrificale Dco vestro in terraiata [Exod. vm,
verba perscrutcmur. 25), aucta protinus auctoritate respondit : Non po-
[Vet. XXII, P,ec. XV.] — Sensus moraus, 52. test ila fieri (d) ; abominationes .Egijpliorum immolabi-
Pauperis, oppressi, ac stulti propter Deum qualis sil mas Domino Deo nostro (Ibid., 26j ? Hinc est quod
tiuimus. —
Beatus Job rerum damna pertulerat, ma- peceanlem regem Nathan aggredilur, cui prius simi-
lignorum spirituum percussionibus traditus dolores litudinera perpetrata; prasvaricationis objiciens, euni-
vulnerum sentiebat sed, sapienlem Dei slultitiam
; que reura per proprii judicii vocem tenens, protinus
diligens, stultam mundi sapientiam mentis despeclu adjunxit, dicens Tu es ille vir, qui jecisli hanc rem
:

calcaverat. Igilur contra mundi divites 236 pau

c
u
—
(II Reg. xn, 7). Hinc est quod
—
vir Dei, ad destruen-
per, conlra polentes oppressus, conlra sapientes dam idololalriam Samariam missus, Jeroboam rege
slultus dicitur. Tria respondit, quia nec pauper eo- super allare thura jaciente, non regem veritus, non
rum substantiam, nec oppressus adjutorium contra tbrmidine morti3 pressus, contra altare intrepidus
robustos, nec slultus doctrinam sapientiae carnalis aucloritalem liberae vocit exercuit, dicens : Allare,
quaarit. Sanclus etenim vir, quia inente super semet- altare, hxc dicil Dominus Deus ; Ecce filius nascelur
ipsum rapitur, et pauper inopia non angustatur et domui David, Josias nomine, et immolabit super te sa-
oppressus nihil patitur, et volunlarie stultus carna- cerdotes excelsorum [III lieg. xm). Hinc est quod
k-m sapientiam non miralur. Hinc est euim quod op- Achab superbus, idolorum servilio subactus, cum
pressus alius pauper dicit Aporiamur, sed non des- : increpare Eliain praestimeret, diccns : Tunc es illc

tituimur persecutionen palimur, sed non derelinqui-

: vir, qui conturbas Israel {\lll\eg. xvni, 17)? Elias
mur; dejicimur, sed non perimus (II Cor. iv, 8). Hinc protinus superbi regis slultitiam, objurgationis libe-
est (a) quod sapientiam sanctaj stultitiae insinuans, rae auctoritate percussil, dicens : Non ego turiaii
ait : Qux stulta sunt mundi, elcgit Deus, ulconfunddt Israel, sed lu et domus patris lui, qui dereliqui-
sapienlcs (I Cor. i, 27). Et Si quis videlur inter vos : mandata Domini, et secuti estis B'ialim. stis 287
sapiens in hoc sxculo, stultus [iat, ut sit sapiens (t quod Elisauis, veram magistri celsitudinem Ilinc est
Cor, ni, 18). Hinc et gloriam oppressionis, etdivitias " sequens, [e) Joram filium Achab ad sc cum Josaphat
desideralas paupertatis aperiens, dicit Quasi morien- rege venientcm ex reatu perfidiae confudit, dicens
:

les, et ecce vivimus ; ul castigati, et non mortiftcati Quid mihi el tibi eU ? Yade ad prophetas palris tui et
quasi tristes, semper aulem gaudenles ; sicul egentes, matris tus (IV Reg. iv, 13). Et Vivit Dominus :

multos aulem locupletantes ; lanquam nihil habentes, exercituum, in cujus conspectu sto, quod si nonvullum
et omnia possidentes (11 Cor. i, 19). Josaphat regis Judx crubescerem, nec attendissem
53. Sanctorum e.xterius oppressontm sublimilas.tt quidcm te, ncc respexissem (Ibid., 14).Hinc cst quod

(a) Compend. 2 et Turon., quod sapientiam esse (d) Gemet., abhomina enim JEgijpl. : sed recentiori
stultam insinuans. manu, abhominationes enim, etc. ; in multis aliis
(b) Turon., et electi Dei exterius oppressi, quantx, reperitur enim.
etc. (e)Corb.Germ.,duoVindoc.,Germ..duoCompend.,
(c) Ita 1 Compend., Norman. et Turon., etc. Coc. Turon. Norman., eumdem Achab ad se cum Josa-
vero genio suo indulgens sic mutavit, prxsentisvitx ;>/iar,contra manifestum sacrae Scripturae testimonium
gaudia plene, nec a seq. Edit. est castigatus.
 ;

797 MORALIUM LIB. VII. - IN CAPUT VI B. JOB. 798

isdem vir Naaman ai se cum equis et curribus ve- A monlcm, apprehendit pedes ejus ; el accessit Giezi, ut
amoveret eam,et ail homo Dei : Dimitte cam, anima
nientem anle ostium domus fixit, ct talentorum co-
pia ac veslium fullo non occurrit non januam do- ;
enim ejus in amaritudine esl (IV P,eg. iv, 27). Quo-
mus aperuit, scd ut lavari septies in Jordane debuis- modo Elias superbo regi increpationis verba per
set per nuntium jussit (IV P.eg. v, 9, 10). Unde et tumorem intulit, qui ante ejus currum humilitercu-
isdcm Naaman iratus recedebat dicens Palabam
: currit, sicut scripiumest: Accinclisque lumbis, curre-
quod egrederelur ad me (Ibid., II). (a) Hinc est quod but ante Achab (III Reg. xvm, 46)? Quomodo vir Dei
Petrus, cum eum sacerdotes ac principes etiam per Jeroboam pra?sentiam ex clatione despexit, qui]aren-
fiagella srevientes in nomine Jesu loqui prohiberent, tem dexteram ejus saluti pristinae protinus ex pietate
cum magna protinus auctoritale respondit, dicens : reparavit? sicut seriptum est Cumque audissel rex :

S; justum al in conspcclu Dci vos potius audire quam sermonem hominis Dei, qucm inclamaverat contra
Deam, judicate. Non enim posswnus qux vidimus et altare in Bethel, cxtendit manum suam de altari,

audivimus non loqui (Act. iv, 19). Hincest quod Pau- dicens : Apprehendile eum ; et exaruit manus ejus

lus cum residentem contra verilatem sacerdotum (III I\eg. xiii, 4). Et paulo post Oravit vir Dei fa- :

principem cernoret, euuique minister illius alapa ciem Domini ; el reversa est manus regis ad eum, et
percussisset, non malediclum perturbatus inlulit, R facta est sicul prius fuerat (Ibid., G). Quia enim super-
sed repletus Spiritu libera voce prophetavit, dicens bia gignere virlutes nescit, quanla ex humilitate
:

Pereutiel te Deus, paries dealbate. Et tu scdens prodit vox increpationis ostenditur, quam signa co-
(b) judicans me secundum legem, ct contra legcm ju- mitantur. Quomodo Nathan contra David regem per
bes me perculi (/ftirf., 5)? Ilinc est quod Stephanus verba increpationis tumuit,qui cum increpandaeulpa
contra vim persequentium aucloritatem vocis exe- deesset, in terram se in conspeclu ejus (f) pronus
rere necmoriturus expavit; dicens :Duracervice(c) ct stravit, sicut scriptum est : Nunliaverunt regi dicen-
incircumcisi cordibus el auribus, vos Spirilui sancto tes : Adest Nathan prophela. Cumque inlroisset ante
resislilis, sicul palres veslri ct vos (Acl. vn, 51). conspectum rcgis, adoravit eum pronus in terra

[Vet. XXIU.] 54. Ilxc sanctorum libertas ex zelo (III Reg. i, 23)? Quomodo Moyses regi ^Egyptio
veritatis e.vistit, non ex vitio elationis. Sed quia — libere resistens eum despicere potuil, qui, Deo fa-
sancti viri ad verba tanta? aititudinis zelo veritatis, miliariter colloquens, sequentem se Jethro cogna-
non autem vitio elalionis exsiliunl, ipsi patenler in- tum suum humilis adoravit (Exod. xvm, 7)?Cujus
dicant, qui factis dictisque aliis et quanta humilitate etiam consilio tantam obedientiam praebuit, ut post
polleant, et erga eos quos redarguunt quanta cliari- secreta Dei colloquia magnum lucrum duceret quod
tate ferveant manifestant. Superbia quippe odiuai r* foris ab ore hominis audiret.
generat, humilitas amorem. Verba itaque quaa amor [Vet. S.XIV.] 55. Qui alios arguunt, seipsos non

exasperat profecto ex fonte humili tatis manant. Quo- palpent. —

Ex aliis ergo sanctorum facis disciraus
modo ergo Stephanus proferre increpationem per quid de aliis pensare debeamus. Sancti enim viri,

elationem potuit, qui pro eisdem quos increpaverat, nec ex elatione sunt liberi, nec ex timore submissi
ad deleriora crescentibu?, seque lapidanlibus, flexis sed cum rectitudo eos ad libertatem vocis erigit, con-
genibus (d) oravit, dicens : Domine, ne statuas illis sideratio infirmitatis propriae in humilitate custodit.
hoc peccatum(lbid., 59)? (e) Quomodo Paulus contra Culpas quippe delinquentium elsi ex alto increpantes
genlis sua5 saceidotem ac principem asperitatis verba feriunt, semetipsos tamen apud se sublilius judican-
superbiens inlulit, qui humilitate se eliam discipulo- tes, quasi in abjectis ponunt; et quo prava in aliis
rum servitio substernit, dicens : Nonenim nosmeiipsos insequuntur, eo (g) ad reprimendos se alrociores re-
prxdicamus, sed Dominum noslrum Jesum Chrislum, deunt rursusque quo sibimet meliora agentibus ne-
;

nos aulem servos vcstros per Christum (11 Cor. iv, 5)? quaquam parcunt, eo vigilantius aliena facta repre-
Quomodo Petrus per elationcm principibus reslitit, hendunt. Quid enim de humana potentia mirari
quoruin errori compatiens reitum velut excusat, di- exterius poterunt, qui semelipsos quoquo despiciunt,
cens: Scio quia per ignoranliam fecistis, sicut el prin- etiam cum intima? pene.jam arcem sublimilatis ap-
cipes vestri. Deus autem, qui prxnunliavit per os om- " prehendunt. Idcirco igitur bene foris dijudicant alti-
nium prophetarum pati Chrislum suum, implevit sic tudinem lerrena? celsitudinis, quia inlusoculum non
lct. m, 17). Quos ad vitam misericorditer trahit, gravat pondus tumoris. Unde et beatus Job, cum in
dicens : Poenitemini igitur et convcrlimini, ut delean- amicis dura loquentibus terrenamprudentiam, vires,
tur peccala vestra (Ibid., 19). Eliseeus videre Quomodo substantiamque despiccret, dicens Nunquid dixi : :

Naaman ex elatione noluit, qui non solum se con- Afferte mihi, et de substantiavcslra donale
mihi? vel :
spici, sed teneri etiam a muliere permisit? de qua Liberate me de manu hostis ; et de manu robustorum
scriptum est : Cumque venissel ad virum Dei in 238 eruite me? Docele me, et ego tacebo;et si quid forie

(o) Auctorits.teMss.Compend., Bellovac, Vindoc, rcsistilis, sicut patres vestri itael vos.
Norm., etc, removimus hinc, et slans invocaret no- (d) Gemet., adoravil.
men Dei ab Edit. inserta.
sui, (e) Additur in Compend. quia nesciunt quid faciunt.
(b) Coc. elalii aeq.Judicas nw.Lcgendum judicans, (f) Male, Gussanv.,
protinus.
es Grseco texlu. (o) Gemel., ad deprimendos se. 1 Vindoc, eo
ad
(c) Ita Compend., Norui., etc At Editi, et incir- rcprimendos se atrociores reddunt. Ita etiam Norm.
cumcisi corde et auribus, vos semper Spiritui sancto plerique. 2, eo....atrocius redeunt.
799 SANCTI GREGORII MAGNI 800
ignoravi, instruite me ;
quid de semeiipso sentiat, A inerepationis efirenatur. Quibusdam en im ruina? suoe
paulo inferius manifestat, dicens : Supcr pupillum gradibus desidiosa mens (b) in foveam lapsus impelli-
irruitis (Vers. 27). Luce itaf|ue clarius patet quantse tur. Nam dum oliosa verba cavere negligimus, ad
se iufirmitatis conspiciat, quem pupillum vocit. Se- noxii pervenimus, ut prius loqui aliena libeat,
et
quitur :
postmodum detractionibus eorum vitam, de quibus
CAPUT XXXVI [Rec. XVI). loquitur, lingua mordeat, quandoque autem usque
Vers. 25. — Quare detraxistis sennonibus veritatis, ad apertas conlumelias erumpat. Hinc (c) irarum se-
r.um e vobis nullus sit qui possit anjueref minantur stimuli, oriuntur rix£, accenduntur faces
Uun lus esse debet gui alios vull corrigere. —
56. odiorum, pax tota exstinguitur cordium. Unde bene
Mundus (a) ipse e se a vitiis debet qui curat aliena per Salomonem dicitur Qui dimiltit aquam caput est
:

non cogitet, ut desideriis 239

corrigere, ut terrena jurgiorum (Prov. xvn, 14). Aquam quippe dimittere
infimis non succumbat quat >nus tanto perspicacius
; esl linguam in (luxum eloquii relaxare. Quo contra et
aliisfugienda videat, quanto haec ipse per seientiam in bonam partem asserit, dicens Aqua profunda, :

et vitam verius declinat, quia nequaquam pure ma- verba ex ore viri (Prov. xvin, -4). Qui ergo dimittit
culam in membro considerat oculus quem pulvis aquam, caput est jurgiorum, quia qui linguam non
gravat, et superjectas sordes tergere non valent ma- refrenal, concordiam dissipat. Unde e diverso scri-
g
nus quae lutum tenent. Quod, juxta antiqus transla- ptum est :Qui imponit stulto silentium, iras mitigat
lionis scriem, bene ad David erga exteriora bella (Prov. xxvi, 10).
laborantem per significalionem divina vox innuit, [Vet. XXV.] 58. Multiloquii mala. Oliosum ver-
cum dicit Non tu xdificabis mihi templum, quia
: bum. — Quia autem
multiloquio quisque serviens re-
vir sanguinum es (II Reg. vn xvi, 8; / Par. xxn, ; ctitudirem justiliae tenere non possit, testatur Pro-
8). Dei autem templum aedificat, qui corrigendis plieia, quia ait : Vir linguosus non dirigetur super ter-
atque instituendis proximorum mentibus vacat. Tem- ram (Psal. cxxxix, 12). Hinc Salomon iterum ait :

plum quippe Dei nos sumus, qui ad veram vitam ex hi multiloquio 240 peccatum non deerit Prov. x, (

ejus inhabitatione construimur, Paulo attestanle, qui 19 ). Hinc lsaias dicit : (d) Cultus justilise silenlium
ait Templum Dei sanctum est, quod estis vos
: (lsai. xxxii, 17), videlicet indicans quia mentis ju-
(I Cor. iii, 17). Sed
sanguinum templum Deo
vir stitia desolatur, quando ab immoderata locutione non
aediflcare prohibetur, quia qui adhuc actis carnali- parcitur. Hinc Jacobus dicit : Si quis putat se religio-
bus incumbat necesse est ul iuslruore spiritaliter sum non refrenans linguam suam, sed seducens
esse,
proximorum mentes erubescat. Bene ergo dicitur : cor suum, hujus vana est religio (Jac. I, 26). Hinc
Quare detraxistis sermonibus veritatis, cum e vobis rursum ait Sit autem omnis homo vetox ad audien-
:

nullus sit qui possit arguerel. Ac si aperte diceretur : dum, tardus autem ad loquendum (lbid., 19). (e) Hinc
Qua lemeritate audita reprehenditis, qui, percussio- ilerum adjungit Liiujua inquietum malum, plena
:

nis meae causas ignorantes, adhuc reprehensibilia veneno mortifero (Jac. m, 8). Hinc per semetipsam
proferlis. Sequitur : nos Verilas admonel, dicens Omne verbum otiosum :

CAPUT XVII [Rec. XVIlj. quod fuennt homines, reddent de eo rationem

locuti
Vebs. 26. —
Ad increpandum tanlum eloquia concin- in die judicii (Mutlh. xn, 36 ). Otiosum quippe ver-
ventum verba profertis.
nutis, et in bum esl quod aut ratione juslae necessitalis, aul inten-
57. Loculionum duo genera hominibus noxia. — tione piae utilitatis caret. Si ergo ratio de otioso ser-
Duo sunt genera locutionum inportuna valde et noxia mone exigitur, pensandum valde est quae pcena illud
generi hnmano, unum quod curat etiam perversa mulliloquium sequatur, in quo etiam per superbiae
laudare,aliud quod sludet semper etiam recta corri- verba peccatur.
pere. Ulud deorsum cum fluvio duoitur, hoc vero 59. Sine silentii censura mens lola palet husti. —
contra fluenta veritalis obserare et alveum conatur. Sciendum quoque est quod ab omni rectitudinis statu
Illud metus premit, hoc elatio erigit. Illud gratiam depereunt, qui per noxia verba dilabunlur. Humana
ex favoribus captat, hoc ira ut ex eerlamine 03ten etenim mens, aquae more, et circumclusa ad supe-
dalur exagitat. Illud in promptu subjacet, hoc semper D riora colligimur, quia illud repetit unde descendil ; et
e diversotumet. Ex hujus ergo qualilate beatus Job relaxata deperit, quia se per infima inutiiiter spar-
amicos suos fuisse redarguit, cum dicit Ad incre- : git. Quot enim supervacuis verbis a silentii sui cen-
pandum lantum eloquia concinnatis. Sed unde usque sura dissipatur, quasi tot rivis extra se ducitur. Unde
ad injustae increpationis audaciam pervenitur, proli- et redire interius ad sui cognilionem non sufficit,
nus innotuit, cum subjunxit El in ventum verbapro- : quia per mulliloquium exterius sparsa, vim intimae
ferlis. In venlum enim verba proferre est otiosa di- considerationis aroittit. Tolam se igitur insidiantis
cere. Nam saepe dum
ab otiosis verbis nequaquam hostis vulneribus detegit, quia nulla se munitione
lingua compescitur, ad temerilatem quoque stultae custodiae circumcludit. Unde scriptum est : Sicut

(a) Viodoc, Hellov. et plurimi, mundus in se esse. (d) Gemet., Custos justitix sil. Vox Hebraica habod-
2 Compend., in foveam lapsa impellitur. (iemet.
(b) dah significat cultum, servitutem, opus. Ulic. habet
et Corb Germ., in foveam lapsus impeltitur. etiam custos, pro secunda lect.
(c) Deest irarum in Bellov., Corb. Germ. (e) In Edit. additur et tardus ad iram, qua? nec in
et pluri- :

rnjs Mss. Mss. sunt, nec ad rem pertinent.

801 MORALIUM LIB. VIII. — IN CAPUT VI B. JOB. 802
urbs patens, etmurorum ambitu, ifa vir qui non \ quasi conspectis vulneribus usum medicaminis sub-
absque
polesl in loquendo cohibere spiritum suum (Prov. xxv, trahunt. Eo enim mortis auctores fiunt, quo virus
28). Quia enim murum silentii non habet, patet iai- quod poterant ejicere loquendo noluerunt Unde ct
mioi jaculis civitas mentis; et cum se per verba extra immoderatum silenlium si in culpa non esset, pro-
semetipsam ejicit, apertam se adversario ostendit, pheta non diceret :Vx mihi quia tacui (Isai. vi, 5).
quana tanto ille sine labore superat, quanto et haac 61. Lingua perdisciplinam retineatur, et ex necessi-
eadeui quae vincitur. contra semetipsam per multilo- tate laxetur. —
Quid ergo inter haec, nisi studiose lin-
quium pugoat. gua sub magni moderaminis libratione frenanda est,
60. Silentii immoderati incommoda. — Sed inter ha?c non insolubiliter obliganda, ne aut laxata in vitium
sciendum est quia cum pavore nimio a locutione defluat, aut restricta etiam ab utililatc torpescal ?
restringimur, interdum plus quara necesse est intra Hinc namque per quemdam dicitur Sapiens tacebit :

claustrasilentii coarctamur; et dum linguas vilia in- usque ad tempus (Eccli. xx, 7), ut nimirum cum op-
cautefugimus, occulte deterioribus implicamur. Nam portunum
considerat, postposita censura silenlii,
Bsepe dum ab eloquio loquendo quae congruunl, in usum se utilitatis im-
immoderate compescimur,
grave multiloquium in corde toleramus, ut eo plus pendat. Hinc Salomon ait Tempus tacendi, et tem- :

cogitationes in mente ferveant, quo illas violenta n pus loquendi (Eccle. m, 7). Discrete quippe vicissi-
cuslodia indiscreti silcntii angustat et plerumque tudinum pensandasunl tempora, ne aulcum reslringi
;

tanto latius diffluunt, quanto seesse securiores aesti- 242 lingua debel, per verba se inutiliter solvat aut ;

mant, quia foris a reprehensoribus non videntur. cum loqui utiliter potest, semetipsam pigre restrin-
Undemensnonuunquam in superbiam tollitur, eosque gat. Quod bene Psalmista considerans brevi poslula-
quos loquentes audit quasi infirraos conspicit. Cum- tione complexus est dicens : Pone, Domine, custo-
que os corporis claudit, quantum se vitiis superbiendo diam ori meo, et ostium circumstantiae labiis meis
aperial non agnoscit. Linguam etenim premil, cogi- (Psal. cxlix, 3).Ostium namque aperitur et claudi-
tationem erigit et cum se per negligentiam minime
; tur. Qui ergo ori suo nequaquam ponit obstaculum,
considerat, tanto apud se cunctos liberius, quanto et sed ostium petiit, aperle docuit quod el per discipli-
secretius accusat. [Vet. XXVI.] Plerumque autem nam relineri lingua debeat, et ex necessitate laxari,
nimis taciti cum nonnulla injusta patiuntur, eo in quatenus os discretum el congruo tempore vox ape-
acriorem dolorem prodeunt, quo ea quaj sustinent riat, et rursum congruo taciturnitas claudat. Quod

non Ioquuntur. Nam si illatas molestias linguatran- quia vel amici beali Job, vel omnes haeretici, quorum
quille diceret, a conscientia dolor emanaret. Vulnera lii speciem lenent, servare nesciunt, in ventum
enim clausa plus cruciant, (n) quia cum putredo, quae verba proferre perhibentur, quia nimirum dicta quae
intrinsecus fervet,ejicitur, ad salutem dolor aperitur. ti discretionis pondus non solidat aura levitatis por-
Plerumque nimis tacitidum quorumdam mala respi- tat.

ciuni, et tamen in silentio 241 linguam premunt,

(a) Adilitur in 2 Compend, quam aperta.

LIBEU OCTAVUS.
/'ostremam capitis sexti partem, a 27 versu, et cum septimo totum uctavum, enarrat. In hac
porro enarratione a ve?-su 11 caj/itis octavi ad finem usque, de hypocrisis vitio copiose
edisserit.

CAPUT PRIMUM. D exprimatur, qui baereticorum contrarietatem tole-

rans, et inlirmum se per humilitatem conspicit, et
241 t.Jub humilitas et amor in persecutores. Quo
Ecclesias charitus erga hsereticos adumbratur. — Prae- tamen a servandae dileclionis magniludine
non rece-
jam traciavimus quod beatusJob vim dit. Sanctoequippe Ecclesias populus, quia mortui
cedenli libello
patris estfilius, pupillus non incongrue dicitur cu-
nobis huuiilitatis suae innotescit, dicens :
;

jus resurgentis vitam jam quidem per fidem sequitur,

Cap. vi, vehs. 27. — Super pupillum irruilis, et sub- sed necJum per speciem contomplatur. Superpupil-
vertere nilimini amicum vestrum. lum vero ha;retici irruunt, cum humilitatem fidelis
Quantae namque infirmitatis se perpendal insinuat, populi importunis falsisque allegationibus affligunt.
quem pupillum vocat quii vero ab amore;
recedere Et tamen amicus est quem nituntur evertere, quia
etiam kesa charitas nescit, et subverti velle se que- fidelis Dei populus ipsos quoque (a) quospersequentes
ritur, et tamen amicum se esse testatur. Cujus verba tolerat amando non desinit ad veritatem vocare. Sed
ut sajpe jam disimus, siceidem specialiter congruunt, inter haec sciendum est quia sancti viri nec sustinere
ut lamen per haec ex prophetico spiritu etiam sen- falsa per infirmitatem metuunt, nec laesi unquam a
lentia fidelis populi, ex voce Ecclesiae universalis, veritate conticescunt. Unde subditur :

(<j) Norman., Germ. et quidam Editi, quos persequendo tolerat.

 803 SANCTI GREGORII MAGNl 804
CAPUT II. A enim hwrclici inquisitionibus suis veritatem conan-
Veus. 28. — Verumlamen quod caspistis explete; pr&- tur a^s :qui, sed victores videri. Cumque foris ostendi
bete aurem el videte an mentiar. sapienlesappetunt, intus per stulliliam elationis stiaj

2. Charitati verse contra a Iversarios adesse debcnt vinculis ligautur. Unde fit ut conlcntionum certamina
yatienliael benignitas. Quia enim adversa perpeti— i'\ [uirant, et do Deo, qui pax nostra est, loqui paci-
non timet, dicat Verumtamen quod ceepislis, explele.
: fice nesciant, alque cx pacis negotio rixac inventores
Quia vero ipsis suis perseculoribus veritatis preedi- fiant. Quibus bene per Paulum dicitur : Si guis auteoi
cameata non sublrahit, adjungat Prxbete aurem,et : vidclur cssc contenliosus, nos talem consuetudinem non
vidcte an mcntiar. Ae si aperte diceret Nec ante : habemus, neque Ecclesia Dei (1 Cor. x\, 16), Recte
illatas molestias trepido, nec ingratis audiioribus autem subditcr :

correptionis adjutoria abscondo, quia et malis pres- CAPUT VI.

sus exerceor, et ipsis meis persecutoribus 242 le- Ihid. — Et loquenles id quod juslum cst, judicate.

nigne impensus cresco. Mens quippe sanclorum in 5.NH inconsulle loguendurn. — Is namque qui lo-
hoc lenlationum praelio et munita patientise clypeo, et quitur, (c) dum de verbis suis auditoris sententium
gladiis amoris accincla, ad perferenda mala sumit exspectat, quasi ejus judicio supponitur a quo audi-

forlitudinem, et ad rependenda bona (a) exerit beni- n tur. Qui igiturin dietis suis reprobari meluit, ipse

gnitatem, quatenus et odiorum tela potenter excipiat, prius debet examinare quod dicit, qualenus inter cor

et amoris jacula valenter reddat. Nequaquam quippe et Iinguamaequusquidam discretusquearbitersedeat,

ad bella armatus pergit (h) qui aut clypeum sumens, sublililer pensans, si recla verba cor offerat, quas,

gladiis non utitur, aut ulens gladiis clypeo non mu- utilitcr suscipiens, ad auditorum judicium lingua
nilur. Unde et miles Dei, adversitatis bello deprehen- perducat. Beatus igiturJob sua contra amicos agens,

scutum patientiae debet anteferre; ne perejt; sed contra ho?reticos noslra denuntians, praecipitalio-
sus, et
et ad pra;dicandum promptus amoris inferre jacula, nem Ioquentium reprehemiat, atque ad eorum mon-
ut vincat. Cujus armatura; summam Paulus brevitcr
tem verba colligat, dicens : Lojuentes id quod juslum

insinuat, dicens Charitas paliens est, benigna est

:
cst, judicate. Ac si apertc diceret : (rf) Si in eo quod
(I Cor. xiii, 4). Cum vero unum ex ulroque dcfuerit, ad nos egressum locutionis exitis, reprehcndi non

cbaritas non est, si, videlicel, malos aut absque be- vullis, intus justitia?libram tenele.ut tanlo foria quod
nignitate tolerans, non amat, aut rursum, sese sine dicitur ex veritatis pondere placeal, quanto hod in-
patientia exhibens, negligit tolerare quo9 amat. Ul lcrius trulina discretionis pensat. Et quia hi erga
aliena dicla rectum judicium exerunt, qui judicare
crgo a nobis charitas vera lenealur, necesse cst
quatenus et benignitati patientia, et rursum putien- prius propria sciunt, poslquam dixit, Loquenle il
p quodjustum est, judicate, apte mox subdit
tia? benignitas suffragetur, ut magnum quoddam in
:

corde nostro aedificium construens, et benignilatis

CAPUT V.

arcem palientia solidet, el patientioe fundata sedificia

Yers. 30. — Et ?ion invenietis in linguamea iniqui

benignitas exornet. lieatus igitur Job promptus ad tatem, ncc in faucibus mcis stultitia personabit.

patienliam dicat Verumtamen quodccspistis, explele

0. Dictontm suontm ccnsor rectius judicai de alie-

benignitate praeditus adjungat

:

: Prxbele aurem,
;

cl
vis. 1'rius falsa refcllcnda, quam vera doceanlur. —
videle an mentiar.
Ao si apcrte diceret : Si subtilius vestra perpenditis,

3. Ecctesia errantes studel ralionibus rcvocarc. — veriu? aliena pensatis, et cum rectum cceperit esse
Quia vero sancta Ecclesia ex magisterio humilitatis quod dicitis, justum cognoscetis quod auditis. Nequa-
instituta, rccta quae erranlibus dicit, non quasi ex
quam quippe mea vobis lingua stultitiam resonal, si

auctoritate praecipit, sed ex ralione persuadet, bene a vestra conscientia non procedat. Sic sancta Ecclc-

nunc dicitur Videle, an mentiar. Ac si aperte dicat

: :
sia studet prius assertiones hostium falsas ostendcre,

Ea quac assero nequaquam mihi ex auctoritate cre- ct tunc proQilicamenta veritatis aperire, quia cum
dite, sed an vera sint ex ralione pensate. Quae et si rccta se tenere oestimant, recta quae audiunt contu-

quando dicit quod ratione comprehendi non valel, maciter impugnant. Ante ergo necesse cst ut erro-
ne de occultis bumana ratio quneri debeal, ratiouabi" D rem sunm haeretici sentiant, (e) ne audila» vcritati
liter suadet.Sed saepe ha;retici, dum occasionem ra-
conlradicant, quia ct camporum sentes si arator vo-

tiocinationis accipiunt, ad jurgia contentionis effre- meris scissione non eruit, terra accepla semina in
nantur. Unde et apte mox subdilur segetem non producit et cum putrcdincm medicus
:
;

CAPUT III. vulneris apcrliono non ejicit, nequaquam in loco pu-

Vers. 29. — J&&1 Respondete, quxso, absque con- tredinis sana caro coalescit. Prius ergo perversa dc-
tentione. struens, dicat : Loqucntes id quod justum esl judicatc ;

4. Hxretici rixas, non rationes exquirunt. — Neque post aulem rccta insinuans, adjungat : Et non invc-

(a)Editi haben\, exercel pro exeril, 'quoA in omnibus tiam. 2 dum dc verbis
.• suis auditoribus. Colb. Reg.,
nostris Mss. reperitur. Germ., dum vcrbis suis auditoris.
(b) In Vindocin. et Corb. Germ., legitur simpliciter, (rf) 1 Compend., si in eo quod ad nos per egressttm
qui ctypeum snmens gladiis non utilur. Uni/c. locutionis ejicitur.
(c) Hic in varia abeunt Mss. Corb. Germ. el (e) Ebroic., nc audila veritate conlradicant. Corb.
1 Compend. habent dum diversis suis auditoribus
: Gcrui., neaudita veriiatis.
sentenliam. 1 Vindoc. dum diu auditoris sui senten-
:
 ;

805 MORAUUM L!B. VIII. — IN CAP. VII B. JOB. 806

nietis in lingua mea iniquitatem, nec in faucibus meis A tamen ex infirmitate general, quod ex virtute suc-
stultitia personabit. [Yet. 111.] Solent aulem haeretici cidat.

alia aperte dicere, (o) alia in occultis lenere. Per lin- 9. Quot modis tentemur ; qui lentationi uni succedat
guam quippe aperia locutio, per fauces vero occulta altera. — Sic itaque humana vita tentalio est, ut elsi
tractatio designatur. jam ab iniquitaiis perpetratione compescitur/in ipsis
7. Ecclesia non alia aperte profert, alia celut, hse- tamen bonis operibus, modo malorum memoria,
reticorum mnre. —
Sanetae ergo Ecclesiaj nec in lingua modo seductionis caligine, modo intontionis suje in-
iniquitas, nec stultitia in faucibus resonat, quia ea terruptione fuscetur. Alius namque a luxuria carnem
quae per publicam locutionem prasdicat, etiam per jam refrenat, sed tamen adhuc luxuriaj phantaswata
iutimam fidem servat nec in aperto aliud docet, at-
; lolerat, quia quae volens fecit, horum invitus memi-
que in oceullis aliud retinet, sed etquodsentit 244 nit, elpcenam susiinet, quod voluptatem putavit.
loquendo (b) ejicil, et quod loquilur vivendo custodit Quia vero ad devictam culpam retrabi metuit, ven-
ac de sapientis superns convivio quidquid per lin- trem miroe abstinentiae (e) vigore reslringit, vultusque
guam praadicationis [c) emanat, lioc per fauces tacitae ex abstiDentia pallescit ; cumque in facie pallor aspi-
exspectationis degustat. Sed beutus Job unum scili- citur, rcverenda ab hominibus vita laudalur
mox- ;

cet membrum universalis Ecclesiaj, sua insinuans, t> que inanis gloria ab abstinentis animum cum verbis
alque electorum omnium corda manifestans, omne favoris venit, quam concussa mens dum
subjicere
quod mentisejus rectitudinem at-
scntit aperiat, ut non valet, eum per quem venerat tergere a facie
testatio loculionis innotescat. Sequilur : pallorem quaerit ; sicque fil ut, infirmitalis nexibus
CAPUT VI [Vel. IV, Rec. 111}. ligala, aut pallorem abstinentiae fugiens,
ilerum per
Cap. vii, vers. 1 . — Militia est viia hominis super terram. alimenta subdi luxuria? 245 meluat, aul,
impulsum
8. Yila noslra, et militia et lentatio eodem sensu. luxuris per abstinentiara superans, pallorem
suum
lpsa sibi tenlalio est. — Hoc in loco translalione veleri inani gloriae militare pertimescat. Alius,
lapsuiu su-
nequaquam militia vilahominis, scd tentatio vocatur. perbiaj superans, totojam desiJerio slatum
humili-
Sed si sensus aspicitur, diversum
utriusque verbi talisapprehendit; cumque superbientes quosdam
quidem quod exterius resonat, sed unum eum-
est usqus ad oppressionera innocentium erumpere
con-
demque concorditer intellectum format. Quid enim spicil, zeli escitatione succensus,
postponere aliqua-
nisi pugna contra malignos spirilus, nomine lenta- tenus cogitur quod decrevii, vim rectiludinis
exerit,
tionis exprimilur? Et quid appellatione militiae, nisi pravisque non mansuetudine, sed auctoritate contra-
contra liosles exercitiurn designatur? Tentatio itaque dicit.Unde plerumque lit ul aut humilitatis studio
ipsa mililia est, quia dum contra malignorum spiri- zelum rectitudinis deserat, aut rursum zdo rectitu-
tuum insidias vigilal, in bellorum procinclu procul dinis turbet humilitatis sludiura quod tenebal. Cum-
dubio exsudat. Notandum vero, quod haec eadcm vita que servari siraul el zeli auctoritas, et propositionis
hominis non tentalionem habere dicitur, sed ipsa humilitas (f) vix possil, sibimetipsi homo ex pertur-
tentatio esse perhibetur. Sponle quippe a statu con- batione incogniius redditur, ita ut vehementer
ambi-
ditionis lapsa, et corruptionis suae putredini subdita, gat, ne apud seductura animum aut superbia
se au-
dum sibi ex semetipsa molestias gignit, hoc est jam ctoritalem zeli insinuet, aut lorpor pavidushumilita-
facla quod lolerat. Quia enim statum (<i\ mentis incli- tem(ingat.Alius,quantasitfallacia?culpaconsiderans,
nata deseruit, quid in se nisi motum varietatis inve- munire se arce veritatis decernit, ut ex ore jam
nit? Unde nunc etsi summa
appetenda se erigit,
ad falsus sermo non prodeat, seseque funditus a men-
mutabilitalis lubricae impulsu protinus ad semetipsam dacii transgressione disjungat. Sed fit plerumque ut
'

cadit. Vult in contemplatione stare, sed non valet. cum verum dicilur, vila proximi gravetur; cumque
Cogitatioais gressum figere. nititur, sed infirmitatis ingerere alteri lassionem metuit, ad hoc quod dudum
suce lapsibus enervatur. Qu;e nimirum mutabilitalis presserat jallaciae vitium, quasi ex studio pietatis
suae onera quia volens expetiit, nolens portat. Quie- redit ; sicquTfit ut etsi malitia mentem non leneat,
in
tus homo pcssidere carnem potuit, si bone ab auctore ea tamen veritatis radium umbra mendaoii obscuret.
conditus, possideri voluisset. Cumque se erigere D Unde et saepe quia percontatus quisque conticescere
contra conditorem studuit, in semetipso protinus non valel, aut, falsum dicens, suam mentem trucidat,
carnis conlumeliam invenit. Sed quia. cum culpa» aut, vera loquens, proximi vitam gravat. Alius,
simul ab origine etiam poena propagatur, inserto araore conditoris sui excilalus, a terrenis cogitatio-
inQrmitatis vitio nascimur, et quasi nobiscum hos- nibus mentem curat assidua oratione suspendere,
tem deducimus, quem cum labore superamus. Ipsa atque hanc in secreta quietis intimaa securitate collo-
ergo hominis vita tentatio csl, cui ex semetipsa care sed in ipso sus oratiouis ascensu, dum elevari
;

nascitur unde perimatur. Quae etsi semper ex vir- ad inGmis nititur, infimorum phantasmatereverbera-
tule succidil, quod ex infirmitate generat, semper tur: atque ad intuendam lucem mentisoculus tendi-

(a) Ita Mss. At EJiti, alia occulte. (e) Ebroic, abslinenlix rigores rcslringit.
(b) In Excusis docet ; optimi sensus lectio, et in (/') Norm., 2 Corapend. et uonnulli. In
Ita Bellov.,
Mss. incognila. Editis el quibusdam Mss.,e/ propositionis humilitas
(c) Gemet., seminat. nonpossit. InCorb. Cerm., non est particula negans-
(d) Gem., mens inclinata deserit. aut vix.
807 SANCTI GREGORII MAGNI 808
tur, sed ex corporeo usu, surgentibus reruru terrcna- A. lur, quia el ilinerantis gressus dum in anteriora pro-

rum imaginibus, obscura'ur. Uude fit plerumque ut ficit, quod rcstal iter decrescit. Yita ergo nostra

intendentisanimus, ipsa sua infirmitate faligatus, aut, militia est, quae quo ad augmentum ducitur, eo ut
orationem deserens, desidia torpeat, aut, si diu in non sit finitur. Bene igitur dicilur Militia est vita
:

oratione pennanserit, ante oculos ejus(a) oboitarum hominis super terram, quia dum per spatia tempo-
imaginum caligo densescat. ruin crescere appetit (c) ab eodem spatio, quod pen-

[Vet. V.] 10. Ex occasione virtutum deterius ali- dendo colligit, crescendo pertransit. Unde apte quo-
quando ruimus. —
Bene ergo dicitur Tenlalio est : que ipse militias cursus cxprimilur, cum piotinus
vita hominis super terram, quandoibi quoquereatum subinfertur
descensionis invenit, ubi se proveclum cornprehen- CAPUT VII.
dere ascensionis putavil; et inde mens confunditur, Ibid. — F.t sicul ilies mercenarii diesejus.
unde surgere a confusione nitebatur, ut per boc ad 12. Eleclus, mercenarii instar, diet suos cilo evolvi
semetipsam diverberata redeal, perquod semetipsam Ojitat. In alieno laborat. Curat ne ullus dies
vacuus
jam collecta et coadunata transibat. Iste, ab erudi- labatur ab opere. — Dies suos mercenarius evolvi
tione divina? legis alienus, ignorantia sua deprimitur, cilius exoplat, ut ad laboiis sui pra?mium sine tardi-
ne quid obtinendae salutis operetur. Ille divinae legis tale perveniat. Dies ilaque hominis vera et aeterna
__:__i:_ i:i... J..« _!k; nM_ ArnlnMn nnnilal Intnl " ' '• _!.__
scientia praeditus, dum sibi prae celeris gaudet intel-
1 _ . .

sapientis recte mercenarii diebus comparantur, quia

lectum suppetere, quia privalo gaudio exsultat, per- praesentem vitam, viam non patriam, militiam non
cepti intelleetus in se munera dissipat ; etinde in ju- palmam deputat; et eo se abesse longius a praemio
dicio caHeris delerior exhibetur, unde clarior caeteris conspicit,quo tardius ad finem venit. Consideran-
ad tempus ostenditur. Hunc qnia virlutum dona n.in dum quoque est quod mercenarius in alienis labori-
sublevant, etiam viam simplicem rectitudinis decli- busexsudat, sed tamen sibi praemium proprium pr£B-
nat ; et velut extraneum se a ccelesti muncre dcpu- parat. Voce autem Redemptoris nostri dicitur Re- :

lans,quasi eosecurius prava a_rit, quo superni doni gnum meum non est de hoc mundo [Joan. xviii, 36).
sublimia munera non percepit. Illum prophelia. spi- Omnes ergo qui, spe cccle_tium prsediti, exerciiio
ritus replet, ad pr;escientiam sublevat, eique ventura vitae prsesentis atterimur, in alieno laboramus. Narn
quseque jam praesentia ostentat. Sed dum sa?pe el ssepe et reprobis servirecogimur, mundo qua? mundi
246 in multis super semetipsum lollitur, ut fuiura sunt reddere coarclamur ;'el aiieno quidem labore
veraciter contempletur. mens, in sui confidentiam de- tamen prasmia nostra percipimus et
fatigamur, sed ;

ducta, eum qui haberi semper non potest semper sibi quod pure minislra-
per hoc pervenimus ad propria,
adesse prophetire spiritum eeslimat cumque omne mus aliena. Quo contra quibusdam Veritas dicit Si
;
:

quod senserit prophetiam putat, quia sibi hanc et C t » alieno fideles non fuistis, quod vestrum esl quis (d)
cum non habet Iribuil, et in quantum babere potuit dabit vobis [Luc. xvi, 12J? [Vet. VII.] Sciendum
amittil. Sicque fit ut inde post (/.) aliorum merila tri- tjuoque est quod mercenarius sollicite curat inspicere
stis redeat, unde eestimationeomnium la-tus praeibal. ne unquam dies vacuus labatur ab opere, et exspe-
Tentalio est ergo vita hominis super terram, quae aut ctatus finis temporis ne inanis veniat ad remunera-
aliena a virtutibus ad cceleste praemium surgere non tiocem. ln laboris namque studio conspicit quid
aliquando delerius
valet, aut ditala donis spirilalibus percipere in tempore remunerationis possit. Nam
ex occasione virtutum ruit. cum opus crescit, praemii fiducia proficit cum vero ;

[Vet. VI.] 11. Vita nostra militia, quio. ut hxc, opus torpuerit, spes a remuneratione 247 lassescit.
crescendo decrescit ac finitur. — Quia autem paulo Unde et electus quisque vit.m suam quasi mercena-
superius boc esse tentationem quod militiam dixi- rii dies pensans, tanto Cdentius spe tendit ad prae-

mus, sciendum summopere quod quiddam nobis

e_t mium, quanto nunc robustius perdurat ad laboris
appellatione militia. amplius quam nomine tentatio- incrementum qui sit decursus praesentis temporis
;

nis innuitur. Hoc namque nostro inlellectui expres- pensat, dies cum operibus numerat, ne a labore va-
sione militiae augetur,quod nimirum per militiani ad cua transeant vitae momenta formidat adversis gau- ;

finem quotidie tenditur cumque per ordinem militia.

;
fj det, passione reficitur, mcerore refovetur, quia sub
locus crescit, tota simul hominum militia deficit. sequentis praemiis tanto se remunerari largius
vitae

Militia ergo est vila hominis super t erram, quia et, *conspicit, quanto pro amore illius quotidianis se
sicut superius diximus (Lib. vii, n. 31), unusquisque mortibus verius impsndit. Hinc namque est quod
dum quotidie ad vitae terminum per temporum aug- cives supernae patriae conditori ejus Psalmista voci-
menta tendit, augendo vitem, vivere desinit. Dies bus dicunt Propter te morte afficimur lota die (Psal.
:

quippe exspectat ut veniant sed cum ad augmen-

; xliu, 22) Hinc Paulus ait: Quolidie [morior propter
tum vitae veniunt, jam ab augmento vila? subtrahun- vestram gloriam, fratres (I Cor. xvi, 31). Hinc iterura

(a) Vindoc, Corb. Germ., occullarum imag. caligo At recent. Editi, ad curum spatium quod perdendo,
desistat. elc. In Gemet., pro quod perdendo, legitur quod per-
(6) Quatuor Mss. Anglic, ut inde po.st ad aliorum pendendo.
merita. Legitur etiam ad in Lyrano et Bigot. in Uti- ; (..) Coc. el alii deinccps Ed., quiscrcdil. Astipulan-

censi vero recentiori manu additum est. tur nounulli Mss., sed non potiores.
Ita Turon., Longip., Norman., Anglic el aliiMss.
809 MORALIUM LIB. VIII. — IN CAP. VII B. JOB. 810

dicit Ob quam causam hxc patior,sednon confun-

: A conspicit, mentem protinus exlonginquitateetpon-
dor scio enim cuicredidi, et cerlus sum quia potens
; dere laboris addicit;cum vero lassescentem animum
esl deposilum meum servare in illum diem (II Tim. adconsiderandum operis praemium revocat.vigorem
i, 12). Saucti igitur viri quot labores nunc veritali mox animi ad exercitium laboris reformat,et quod
comuiendantes exhibent, tot jata reiuunerationis grave perpendit ex opere, leveexistimat ex remu-
sute pignora intraspei cubiculum clausa tenent. ' cum mundi hujus
neratione. Sic sic electi quique
Sed gravis nunc sentitur aestus in opere, ut quan- adversa patiuntur, cum honestatis contumelias,
doque refrigeriuni percipiatur ex quiete. Unde et rerum damna,cruciatus corporis tolerant.esse gra-
apte mox subditur : via quibus exercentur pensant,sed cum mentis ocu-
CAPUT VIII [Rec. IV]. losad aeterna; patriae considerationem tendunt, ex
Vrrs. 2, 3. — Sicut servus desiderat umbram, et comparatione praemii, quam sitleve quod patiuntur
sicutmercenarius prwslolalur finem operis sui, sie et inveniunt. Quod enim valdeesse importabile ex do-
ego habui menses vacuos, et noctes laboriosas enu- loreostenditur.consideratioDe provida ex remunera-
meravi mihi. tione levigatur. Hinc est quod Paulus semper se ipso
iZ.Reqmem xternam desiderat.Servus est. non li- quia nimirum
robustior contra adversa erigitur,
ber, quoad corruplioni subjacet — Umbramquippe 3 fiaem suioperis sicut mercenariuspraestolatur.Gra-
.

servo desiderare est post tentationis aestum, sudo- ve namque quod sustinet aestimat, sed leve hoc per
remque operis, aelerni refrigerii requiem quserere. praemii considerationem pensat. Ipse quippe quam
Hancnamque umbram servus ille desideraverat qui sit grave quod patitur indicat (// Cor. xi, 23), qui

dicebat: Sitivit animameaad Deum vivum; quando in carceribus abundautius, iu plagis supra modum,
veniam, et parebo anle faciem Dei(Psal. xli, 3) ? Et in mortibus frequenter se fuisse testatur qui a Ju- ;

rursum Heume ! quodincolalus meus prolongalus

: daeisquinquiesquadragenasuna minusaccepit,qui
est (Psal. exix, 5). Qui quasi alabore > acri aestum ter virgiscaesus, semellapidatusest, ternaufragium

fugiens.atqueadobtinend imrequiemrefrigerii teg- passus, nocte et die in profundo maris fuit ; qui pe-
men quaerens.iteruui dicit Ingrediar in locum ta-
: ricula fluminum, latronum, ex genere, ex gentibus,
bemacuii admirabilis, usque ad domum Dei (Psal. in civitate, in solitudine, in mari, in falsis fratribus
xli, 5). Hanc umbramcomprehendere Paulusanhe- . pertulit; quiin laboreet aerumna, injejuniis multis,
labat, desiderium haben^dissolvi, et cumChristo iu fame et siti, in frigore et nuditate laboravit
qui ;

esse (Philip. i, 23). Ad hanc umbram ex desiderii pugnas,intus timores sustinuit; qui ultra vires
foris

jam perfeclione pervenerant quidicebant: Nosqui gravatum se asserit, dicens Supramodum gravati
:

porlavimus pondus diei et wstus (Malth.xx, i'2).Bene sumus,supravirtulem,itaut tiederetnoseliamvivere

autem qui desiderare umbram dicitur.servus voca-
tur,quiaelectus quisque quousque infirmitatis con-
ditione constringitur, sub dominantis corruptionis
jugo, quasi sub asstusanxielate retinetur. Qui niuii-
rum cum corruptione exutus fuerit,
liber et trauquillus innotescit. Uude
per Paulum dicitur :Ipsa creaturaliberabitur
(II Cor. l, 8). Sed quomodo remunerationis linteo
sudorestanto laboris tergat, ipse denuntiat,dicens:
Non sunt condignw passiones hujus temporis <* ad
futuramgloriam,qua3relevabiturin>iobis(Rom. vm,
tuncsibimetipsi 18). Finemitaqueoperis quasi merceuarius praesto-
et recte etiam laturqui,dum provectum remunerationis conside-
asei'- existimalquod penedeficiens laborat. Apte
rat, vile

vitutecorruptionis,in libertalem glorix /iliorum Dei autem subditur Si et ego habui menses vacuos, et
:

(Rom. viu, 21). Eleotos euim nunc pceua corruptio- noctes laboriosas enumeravi tniki.
nis aggravat, sedtuncineorruptionisgloria exaltat; o. Eleclis sunt menses vacui, et noctes laborios®,
I

etquantum ad nunc * palienlibus inopiam el adversa,ac prxmium necdum

praesentis neeessitatispondera
in Dei filiis de libertate nihil ostenditur, tantum tenentibus. Electiquippeconditorirerumserviunt, —
vero adsubsequentis libertatisgloriam, tuncin Dei et saepe rerum inopia coangustantur peramorem ;

famulisdeservitute nihil apparebit. Creatura ergo, Deo inhosreut, et tamen vitae prsesentis subsidiis
servitute corruptionis exuta, et dignitate libertatis egent. Qui igitur per actioues suas praesentia non
accepta, infiliorum Deigloriam vertitur, quia, unita " quaerunt, a mundi compendiis menses vacuos du-
Deo perspiritum, quasihocipsuraquodcieatura est cunt.Noctesquoquelaboriosas tolerant,quiaadver-
transisse ac subegisse declaratur. Sed qui adhuc sitatum tenebras non solum usque ad inopiam, sed
umbramdesideratservusest,quiaquousquea3stum ssepeusqueadcorporiscruciatum portant. ° Despe-
tentationum toleratjugum miserae conditionis por- ctum namqueegestatemque perpelilaboriosum bo-
tat.Ubi apte subditur Et sicut mercenariusprxsto-
: nis mentibusnonest ;sedcumusquead affictionem
latur finem operis sui. carnisadversilas vertitur, labor procul dubioexdo-
248 [Rec.V.]\i.Electorum laborintuitumerce- lore sentitur. [Vet. VIII.] Potest etiamuon incon-
dis levatur. —
Mercenariusetenimcumfaciendaopera venienterintelligiquodsanctus quisque menses va-

c Vindoc. et Corb. Germ., ut curn gravis nunc c Norman. et Vindoc, cum honestatis contume-
senlilur xstus inopere,quandoquerefrigeriuni}ierci- lias. Bellov., cum
inhonestalis contumelias.
piatur eaquiete. PleriqueMss., quibus adhaeremus, & Norm.,Bellovac, Germ. ,ad supervenluram glo-
habent sedgravis,non sed gravius, utlegitur inEdit" riam.
>'Ita Vindoc, Compeud., Norm., etc, cum in e Guss&iiv. ,despectum namque esse, nullisfaven-
Editis recent. legatur, qui quasi a labore agri. tibus Mss.
Patrol. LXXV. 26
 811 SANGTI GREGORII MAG.M 812

cuos sicul inercenarius ducit, quia laborem jaui su- A ct /ilii diei ; non sumus noclis neque tenebrarum (l
sed prtemiuin needum tenet hoc tolerat, il
stinet, ; Thess.v, [>); quibus praemisit Vosautem, fralres,
:

lud exspectat.Noclesverolaboriosasenumerat.quia non est is in tenebris,ut vosdies illa tanquamfurcom-

adversitates sibipraesentis temporis sese in virtuti- prehendal (Ibid 4) , ;
potest hoc in loco ex eorum
bus exercendoeoacervat.Narusi proticerein mente persona vox sanctae Eeclesiae accipi, qui post igno-
nou appetit, minus fortasse asperaquae mundi sunt rantite suae caliginem ad amorem rectitudiuis re-
sentit. deunt, et, veritatis radiis illnstrati, fletibus diluunt
46. Ecclesia m membris infirmis menses vacuos,in quod erraverunt. Illuininatusetenimquisque respi-
fortibtts noctes laboriosas habet. Laborpro swculo quam turpe fuerit quod prassenlis vilaeamore la-
cit

inanisex finedignoscilur. — Quffitamensententia si boravit. [Vet. IX.] In eis ergo sancta Ecclesia, in
ad vocem sanctae249''- cc ^ ul: '' ll,''' n ' e " ecl " s
' es ''B quibus ad vitam revertitur lahorem suum ffistuanti

ejus paulo subtilius indagatur. Ipsa quippe vacuos servoetdesideranti tineminereenariocoinparat, di-
menseshabet, 3 queeininftrmis suis membris terre- cens ; Sicut servus desiderat umbram et sicut mer-
nasactionesabsquevitffipraemiodefluentessustinet. cenarius prcestolatur finem operis sui
ego : sic et
Ipsanocteslaboriosasenumerat.quffiinmembrisfor- habui menses vacuos,etnocles laboriosas enumera-
tibus multiplices tribulationes portat.Inhacetenim b vimihi. In comparatione eleniinduosuntquaepiae-
vitaquaedamlaboriosasunt.quaediim vacua.quasdam misil;inexpressioneetiam fatigalionisduo protinus
vero vacuasimul et laboriosa.Amorequippe condi- subdidil.Ad resluantem quippe menses vacuosred-
toris prtesentis vitae tribulationis exerceri laborio- . didit, quia quo magis ffiteroum 250 refrigerium
suinquidem est,sed vacuum nonest. Amoreautem quaeritur,en magis conspicilur quam vacue pro vita
sasculivoluptatibussolvi vacuumquirlemest.sednon istalaboralur.Ad prasstolaiftem verohiboriosasnoc-
laboriosum. Amore vero ejusdem saeculi adversa tessubintulil,quiaquo masisexterminooperisprffi-
aliqua perpeti et vacuum simul est et laboriosum, miumquoil assequamurinspicinius, eo mngisinge-
quiaetex adversitatemens afficitur.et renumeratio- w misciiuus diu nos nescisse quod quaerimus. Unde
nis praemio non repletur. In his itaque sancta Eccle- et ipsa poenitentis cura vigil inter exprimilur,ut la-
siaqui ineajam positi adhuc voluptatibusdefluunt, boriosas noctes enumerasse dicerelur,quia quanto
et proinde fructu bonioperis non ditanlur, menses > verius adDeum revertin* ur,tanto subtiliuslabores,

vacuos ducit, quia vitas tempora sine retribntionis quos per ignorantiam in hoc mundo perlulimus,
munere expendit. In his vero qui, aeternis desideriis dolendo pensamus. i\am quo unicuique plus dulce
dediti mundihujusadversapatiuntur,laboriosasno- " fit quod de aeternis desiderat, eo ei magis grave
ctesenumerat, quia tribulationem tenebrasquasiin p ostenditur quod pro prassenlium amore tolerabat.
caligine vitae praesentis portat. In his aulem quiet Si vero ad solam historiam sequentia verha pen-

transeuntem mundum diligunt, et tamen ejus con- santur, per haec procul dubio animus dolentis ex-
traiietatefatigantur, simul menses vacuosetnoctes primitur qualiter per diversos motus desiderii, *>

laboriosas tolerat, quia eorum vitam et retributio inoestitia impellente, variatur. Nam subditur :

subsequens nulla remunprat, et praesens tribulalio GAPUT IX.

angustat. Recteautem nequaquam dies, sed in eis Vers. 4. —Si dormiero, dicam c Quando : sur-
mensesvacuoshaberese perhibet. Mensiumquippe gam ? et rursum exspectabo vesperam.
nomine dierum colleclio et summa signatur. Per 18. Dolensprcesenlia des/>icit,exspectal fulura.—
diem ergo unaqnaequeactioexprimitur, permenses In nocle qmppe dies quaeritur, in die vespera desi-
autemactionum finis innuitur.Et saepe cum in hoc nimirum dolor non permittil placere
deratur, quia
mundo aliquid agimus, intenta spei alacritate sus- "•quas adsunt cumque mentem per experimentum ;

pensi, hoc ipsum quod agimus vacuum non puta- praesentium afficit. semper hanc quasi consolante
mus; sedpostquamadactionutn terminumperveni- desiderio ad alia per exspectalionem tendit.Sed quia
mus, non obtinentes quas appetimus, laborasse nos et afflicta mens per appetitum ducitur.et tamendo-

in vacuum dolemus. Non solum igitur dies, sed et lor ejus etiam seductus desideriis non finitur, recte

menses vacuos ducimus,cum nos in terrenis aclio- subjungitur, — Ibid. — Replebor dolonbus usque :

nibus sine fructu laborasse,non ex actionum princi- ad lenebras. Causa autem ejusdem doloris expri-
pio, sedtinepensamus. Cum enim labores nostros mitur, cum protinus subinfertur :

adversitassequitur.quasi vilse nostrae vacui menses CAPUT X [Hec. VI].

arguuntur.quiaexcompletioneactionumagnoscitur Vers. 5. —
lnduta est caro mea pulredine, et
quam frustra in actionibus sudabatur. sordibus pulveris, cutis mea aruit, el conlracta est.
17. Deinanihoc laboreEcclesiaingemiscit.—Sed 19. Hominis lapsiinstabililas.— Sed hasc sublilius

quia insacroeloquiononnunquamnoxpro ignoran- congruentiusf|uedisserimus,siadprffimissffiexposi-

tia ponitur, Paulo attestante, qui venturam vitam tionis ordinem redeamus. Somno uamque torpor
scientibusdiscipulis dicil: Otnnes vosfiliilucisestis, otii, surrectione autem exercitatio actionis exprimi-

a Gemet., qua? in infirmis suis terrenas.2 Vindoc, c Ita semperlegitur hic textus in Mss. pler. 2 Vin-

quce in infirmilale stta. doc. habet tamen resurgam, nullus autem consur-
b Vindoc. et Corb., modos. gatn, ut Editi.
 ,

813 MORALIUM LIB. VIII. - IN CAP. VII B. JOB. 814

tur. Vesperae quoque nomine. quia somno cougrui, A debet attollitus, per contrarietatem praesenlis vitae
rarsus otiidesiderium figuratur. Sancta vero Eccle- edito moerore solidetur.
Undeetnequaquam Formi-
sia quousque vitam corriiptionis ducit, flere uiutabi dabo vesperam dicitur.sed Exspectabo. Exspectamus
litatissusdamnanondesinit. Adhocnamque homo etenim prospera, formidamus adversa. Vir igitur
conditus fuerat, mente, in arcem se con-
ut, stante justus vesperamexspectat, quiacum exerceri hunc
templationis erigeret, et nullahunccorruptioacon- tribulatione necesse est, ipsa ei fit adversitas pro-
ditoris sui amore declinaret. Sed in eo quod abin- spera.
genita standisoliditatevolunlatispedem ad culpam 21. Tentationi peccati nunquam hic non estobno-
movit, a dilectione conditoris in semetipsurn proti- xius. Tentationes non limet, sed contra eas se parat.
nus cecidit. Amorem vero Dei, veram scilicet stalio- — Potest, vesperse nomine, etiam peccati tentatio
nis arcem deserens, nec in se consistere potuit, designari,quo? saepe tanto acrius mentem lacessit,!/"
quia.lubricaemutabilitatisiuipulsu.infraseper cor- quantoeteamdemmentemspiritusadsupernaaltius
ruplionem proruens, etiam a semetipsoa dissensit. evehit. Nequaquamenim sic in hac vita per exerci-
Qui nunc, quiaconditionis suae soliditate non figitur, tationem justitiaa peccatum deseritur, ut in eadem
alternantis semper desiderii motu variatur, ut et justitia inconcusse maneatur, quia etsi jam a cordis
quietus actionem desideret, et occupatus ad otium g habitaculo culpam rectitudo eliminat, ipsa tamen
anhelet, Quiaenim fixa meusstare cum potuit uoluit, culpa quae repellitur, cogitationis nostrae foribus assi-
stare jam non valet etiam cum volet. Conditoris dens, ut sibi aperiatur pulsat. Quod Moyses quoque
quippesui contemplationem deserens, salutissuae spiritaliterinnuit, cum factacorporalitertemporum
fortitudinem perdidit, et quolibet posita, semper momenta e Facta est lux
narravit, dicens : atque ;

aegra alium locum quaerit. Varietatem ergo humanae paulopost subjiciens: Factumesl vespere(Genes.i,
mentisexprimens, dicat: Sidormiero,dica»> Quan- : 3, 3). Creator quippeomnium, humanae culpas prae-
do surgam ? et rursum exspestabo vesperam. Ac si scius,tunc expressitin temporequodnunc versatur
aperte diceret Nihil perceptum menti sufticit, quia
: in mente. Lux quippe ad vesperum ducitur,quia ni
ipsum qui vere sufficere potuit amisit. In somno rnirum lumen rectitudinis umbra sequitur tentatio-
namque surrectioneui desidero, insurrectione ves- nis. Sed quia electorum lux tentatione nonexstin-
peram exspecto, quia et quietus exercitium actionis guitur,nequaquamnox,sed vesperafactaperhibetur,
appeto, et exercitatus otium quietis quaero. quia nimirum saepe tentatio in corde rectorumlu-
251 [VelX.] 20. Justo etiam quserendum a pec- men justitiae
abscondit, sed noninterimit quasi ad ;

cato surgere. Ne extoltalur, pallorem trepidationis pertrahil, sed funditus non v

adversis muniri cupit
— Quod tamen intelligi et aliter potest. Dormire p exstinguit. Electi ergo post somnum surrectionem
namque est in peccatis jacere. Si enim somni b ap- appetunt.post surrectionem vesperam praestolantur,
pellatioculpa non esset,nequaquam Paulus discipu- quiaet de peccato adjustitiaelumen evigilant,etin
lis diceret Evigilate,justi,et notitepeccare (I Cor.
: ipso justitise lumine positi, semperse contra iilece-
xv, 34). Unde et auditorem suum admonet, dicens brastentationumparant.Quasnimirum nontiment,
:

Surge qui dormis, exsurge a mortuis, c illumi-

et sed exspectaut, quia utilitati suae rectitudinis etiam

nabit te Christus (Ephes. v, 14). Et rursum Hora : tentamenta proficere non ignorant.
est jam nos de somno surgere. iflom. xm, 1). Unde 1 22. Nullus hicsalute integrapolitur. Quantali- —
et Salomonpeccantem increpatjdioens: Usquequo, betautemcontracorruptionem suam virtute conten-
piger, dormis (Prov. vi, 9) ? Electus igilur quisque derint,habereintegram g salutem 252 nequeunt,
cum peccati somno premitur, ad justitiae vigilias quousque dies praeseutis vitae finiatur. Unde et
exsurgere conatur. Sed saepe cum s urrexerit, ipsa se subditur: Elreplebor doloribus usque adtenebras.
extoili magnitudine virtutuic sentit. Unde et tentari Modo namque adversairruunt : modo ipsaquoque
seprtesentis vitaeadversitatibuspostvirtutesdeside- prospera, callidahilaritate blandiuntur. Modo sur-
rat, ne pejusexconfidenliavirtutum cadat. Si enim gentia vitiabellumcarnisexcitant, mododevictaani-
servari se melius per tentationem noncognosceret, mum adelationemvocaut.Bonorum igitur, vitaus-
nequaquam Psalmista diceret: Proba me, Domine, que ad tenebrasdoloribus repletur, quiaquousque
et lentame(Psal. xxv, 2). Beue ergo nunc dicitur : tempuscorruptionisagitur, internae.xternaque affli-
Sidormiero,dicam Quando surgam? et rursum ex-
: ctioneconcutitur, etsalutis securitalem non invenit,
spectabo vesperam quiaetiu peccatisomno d lumen nisi cum diem funditus tentationisrelinquit. Unde
justitiae quasritur et cum virtutum prospera mentem
; bene ethaec eadem dolorum causa protinus subin-
elevant, adjutrix adversitas desideratur, ut profecto fertur, cumdicitur Indulaestraro mea putredineet
:

animus, cum virtutum suarum gaudio plus quam sordibuspulveris. [Vet.Xl.] Ut enim paulo superius

» Coc. et recent. Ed. ,discessitpro dissensit, quod d Vindoc et Corb., quia et peceali somno lumen
legilur in omnibus Mss. Anglic. et noslris. justitiie prernitur.
b Ex Cocc. auctoritate prius legebatnr si enitn :
e Plurimi Mss., factum est mane ; et infra, mane
somniappellatione culpadesignata non esset emen- ; quippe ad vesperum ducitur.
davimusex Mss. Turon., Vindoc, Norman., Corb. f 1 Vindoc, in corde reclorum Alter habet eleclo-

Germ., etc. rum velrectorum.la Utic.priuslegebatur,e/ec foi'«7n -

c Gemet.
et alii optimee notae, et illuminubit tibi cujus loco successit rectorum.
Christus. g Ebroic, habere integram mentem.
 8U SANCTl GREGORII MAGNI 816

diximus, solidilatem ingenitaui » voluntarie homo A menlis <'

metuens, dieebat : * Sicul adipe elpingue-
deseruit,et sese in corruptionis voragineui raersit ; dine repleatur anima 6). Adeps mea (Psai. lxii,
unde nune. vel per imniunda operalabitur, per
vel quippepiDguedinisanimamreplet,cumhanccontra
cogitationes illicitas fo?datur. Ul eniui ita dixerim, prffisenliumdesideriorum aestnni superniespeiinfu-
jam naturanostra
culpa? suaepcenaliter subdita, ipsa ergo arescens attrahitur cum cor
sio refovet. Cutis
factaeslexlra naturani;et remissausquead perver- rebus exterioribus deditum, atque ex desperalione
saoperadueilnr, restricla autem perversorum ope- siccatum, inauctoris sui ainorem non tenditur, sed
rum importuna cogilatione fuscatnr. Per expletio- in semetipso, ut ita dixerim.rugosacogitatione re-
nemergoactionis illicitfficarnempatredo afficit, per plicattir.
levilalem vero cogitationis improbffi quasi anteocu- 25. Amorc pnesentium non lenetur ,quivilx hujus
los pulvis surgit. Consentiendo vitiis putredine atte- brevitalemrecogitat. — Pensanilum veroestquod car-
rimur, viiiorum vero imagines in corde tolerando nalesmentesidcircopraesentiadiligtint.qiiia vitacar-
sordibus pulveris foedamur. Ait ergo : lnduta esl nisqnam fugitiva minime perpendunt. Nam si ve-
caromeaputredine etsordibuspulveris. Acsi aperte locitatem transitiisejns aspicerent, hanc eliam pro-
diceret Carnalem vitam, quaiu patior, aut tabes
: sperantem miniine amarent. Sancta aiitem Ecclesiae
lubricas operationis polluit, aut ex vitiorum memoiia B quanlus sit rebus exterioribus
in electis suis quotidie
caligo miseras cogitationis premit. curstis conspicit, et idcirco in intimis pedem sollicilre
23. Eccles ixcaroin lubricismembris pulrescit.in intentionis figit. Unde et aple subdilur :

quxrentibus terrum sordescit. — Quod tamen si ex

voce Ecclesiae universalis accipimus, aliquandohanc
CAPUT XI [Ree. W/J.

procul dubiocarnisputredine.aliquando aulem gra- Vers. 6.— Dies mei velocius transierunt quam a
vari sordibus pulveris invenimus. Mulliquippein ea texente tela succiditur.
sunt qui, dum amori carnis inserviunt,fetore luxuriae 26.Tempus carnistelxaptecomputatur. — Congrua
computrescunt. Et sunt nonnulli qui a voluptate valde similitudine tempus caruis telae comparatur,

quidem carnis abstinent, sed tamen tota mente in quia sicut tela filis, sic vita mortalis diebus singulis
terrenis actibus jacent. Dicat ergo sancta Ecclesia proficit ; sed f quo ad augmentum proficit, eo ad
unius membri sui vocibus, dicat quid de utroque incisionem tendit, quia, sicut et superius diximus
genere hominum tolerat Induta est caromea putre-
: (Lib. vn, n. 30), cumtempora percepta praetereuut,
dine et sordibus pulveris. Ac si aperte insinuel, di- de universo vitae spatio eo
ventura breviantur, et
cens Suntpleriquequi mihi per fidem membrasunt
: fiunt pauciora quas veniunt, quo mulla sunt quae
sed tamen sana vel mundaper actionem non sunt,
c transierunt. Tela quippeinfrasupraqtie ligata, duo-
quia aut, victi desideriis turpibus, ad corruptionis bus lignis inneclitur, ut texatur sed quo inferius ;

putreLliuem defluunt, aut, terrenis actibus dediti, texta involvitur, eo superius texenda Rdeplicatur ;

pulvere b consperguntur. ln illis enimquos lubricos etuude sead augmentum mulliplicat, intle fit minus
tolero carnem videlicetputrescentem gemo, in istis quod restat. Sic nimirum vitae nostrae tempora et
autem quos terram quserentes patior " quid alitid transacta quasiinferius involvimtis,et ventura a su-
quam foedatam pulvere porto ? periori deplicamus, quia quo plus fiunt praetcrita,
24. Ecclesice cutis qui solis exterioribus curisin- minus ad
esse incipiunt futura. Sed quia uec tela
serviunt : unde arescat. — Unde et apte simul de expressionem nostri temporis sufficit.nam ej us qno-
utrisque subjungitur: Cutis mea aruit, el contracta quefestitiationen vitae noslraevelocitas transit, recte
est. quippe Ecclesiae corpore hi qui solis
In santne nuncdicitur : Dies mei velocius transierunt qua»t, a
exterioribus curis inserviunt, congrue cutis vocan- <e.mite/Wasi«?c(rf/<w.Telaquippetarditateui prove-
tur. Qua? nimirun cutis arescendo attrahitur, quia ctus habet, vitaautem praesens nioraui defectusnon
mentes carnalium, dum praesentiadiligunt, et quasi habet.Iuillanamquectimlaborantismanush tigitur,
juxtapositaconcupiscunt, ad futura tendi perlonga- adventus termuius elongaturjin ista vero.quia tem-
nimitatem nolunt. Qui dum internaj spei pinguedi- pus semperdesinens indesinenter constimimus, ad
nem negligunt, ut attrahantur arefiunt, quia si eorum finem nostri itineris etiam quiescendo pervenimus,
corda desperatio non siccaret, nequaquam 253 et per ctirsum noslri Iransittis etiamtlormientesimus,
aestus haec pusillanimitatis attraheret. Hanc namque Electi igitur.qtnapraesentis vitae momenta dectirrere
attractionemPsalmistaformidaveratcum.siccitatem subfeslinationeconspiciiint,nequaquaminhoctanta3

« Turon., cum voluntarie. e Vindoc, Geniet., Corb. Germ., Colb., Reg.,

b Subjectum aCoc. et aliis recent.,
ditalis,quod a Mss. et superioribus Ed. abest.
cMira hic Mss. et Edit. dissensio. Gemet. et alii
Norm. habenl, qitittuliudquamfadataputverem por-
to. Turon., quid al. quam fadalos pulvere porto.
Corb. Germ., Colb., Germ., quam fceda pulverem
lerrenx cupi- sicut adipe pinguedinis. Ita etiam nuno in Ulic. At
legebatur oliin sicut adine et pinguedine.
f Norinan. et Yindoc. i, sed quo augmenlum
percipil. 1 Yiudoc. utramque lect. exibet.
k Gemel. ,duplicatu>\ Lyran.et Big., 'displicatur.
Ebroic imptic atur. Utic. prius habuit duplicnlur,
,

porto. Vet. Ed.. quam fadatum pulverum; Coc. et
recent., quam foedata pulvere membra. Unus Fteg.,
quem seqnimiir, quam fcedalam, supple carnem.
Ebroic, Lyran., Bigot., intuens.
•J
nunc per correctionem displicatur.
h Monet Thomas Jamesitisle^i in Mss. Anglicanis
non figitur. Hanc variam leclionem quam dubiua
proponit, inuulloMs. Codice inveuimus.
 ;:

817 MORALIUM LIB. VIII. — IN CAP. VII B. JOB. 818

mobilitatis itinere cordis intentionem fignnt. Unde A eestimarenonsufficit.quiaadmirationiilliusexamore
et apte prolinus subditur : succiimbit.Saucliautem viri.quoad aeternacor ele-
Ibid. — Et consumpti sunt absque ulla spe. vant,quam breve sit quod fine clauditur pensant ;et
27. Eleeti mortem eogitant etiam sani, reprobi ne- eo eorum sensibus vilescitquod prseterit.quointel-
quidem eum imminet. — Reproborum meus erga dies lectu radianle interlucet quodacceptum nunquam
vitaepraesentis tantoamoreconstringitur,utsic sem- recedit ; cumque infinitalemperennitatis aspiciunt,
perhicappetant vivere,quatenus,si valeant,vivendi nequaquamjainpromagnodesiderantquidquidfinis
cursumdesiderent nunquamfinire.Cogitare quippe angustat.Sed sublevata inens extia temporum ter-
ventura despiciunt.spena tolaminrebus transeunti- minos ducitur, etiam cum carne in tempore tenetur
bus ponuut, habere nullanisi quaejpraetereuntcon- et tanto altius finiendadespicit, quando verius infi-
cupiscunt. Cumqre nimis transeuntia cogitant, et nitacognoscit.Sedhaecipsahumanaebrevitatiscon-
inansuramilhitenussperant,sicc8ecitate254' nsen " sideratio auctori nostromagnas virtutisoblatio est.
sibili cordisoculus clauditur, ut aBterna; luci nulla- Underectenunccumdeprecatione ci
immolatioejus-
tenus intendatur. Unde tit uts;epejam corpus mole- dem Memento quia
virtutis offertur, cum dicitur :

slia quatiat, et vicinamors virtutem vitalis spiriius venlus est vitamea. Ac si aperte diceretur Transeun- :

incidat, nec tamen curare quae mumli sunt desinant, B tem velociter benignus respice, quia et tanto a
Jamqueeos ultoradjudicium pertrahit;ettamenipsi, te viderimisericordiusdebeo,quantoipseaconside-

ordinatione sollicita rebus transeuntibusoccupati, rationebrevitatis meaeoculos non averto. Sed quia
nihilaliudcogitant nisiiuhoc niundoadhucquahter dumtempus255 vitae praesentisabsciditur,adope-
vivant.Relinquendoomnia quasiapossidendodispo- rationem promerendas veniae ullerius non reditur,
nunt.qtiiaspesvivendinon trangitur, eliam cum vita recte subjungitur :

terminatur. Jam ad judicium trahuntur per senten- CAPIIT XIV.

tiam, ettamen adhuc habendis rebusinhaerent per Ibid. — Nec e revertetur oculus meus ut videat bona.
curam. Duraetenim mente abesse mors longe credi- 26. Post mortem non est locus promerenda; venix. —
tur,etiam cumSicque a carne auimasol-
sentitur. Ad videndabonaexstinctioculusnonredit, quia ad
vitur, ut ergapraesentiaimmoderato amore sereti- exhibendarectaoperaexutacarneanimanon recur-
nens.dumadasternum siippliciumducitur,hocipsum Hincestquoddivesquem infernifiammacrucia-
rit.

quoque nesciat quo ducitur;etdesei'ensqua3amaie bat,quia semetipsum reparare operando non posset
cum termino uoluit, repente sine termiuo invenitagnoverat ;nam nequaquam sibi.sed relictis fratri-
quae nunquampra3vidit.Atconti'arectorum inensad bus prodesse satagebat, diceus Rngo le, paler Abra- :

aeternilatis intentionem lendilur.etiam cum pr;esens r ham, ut mittas eum in domum palris mei, habeo enim
eam feliciter vita comitatur.Magnacarnissaluteuli- quinque fratres, ut testelur illis, ne et ipsi venianl in
tur.nec tamen ejustiducia aniinusretardatur. Nul- locum hunc tormentorum (Luc. xvi, 27). Soletnamque
t>

lumadhuc mortis articulum erumpit, et quasi prae-
sentemhancquotidieconspicit.Quiaenim vitainde-
sinenter labitur.spes ei vivendi fuuditus amputatur.
Bene ergo de diebus proHereuntibus dicitur Con-
moestum animum spes vel falsarefovere.Sed utpce-
uam suam reprobigravius seutiant, etspem de ve-
niaamittunt.Uinie.flammis ultricibus traditus, non
sibi, ut diximus, sedopitulari fratribus concupivit,
:

sumpti sunt absque ulla spe. Ac si apeite diceretur quia nunquam se ignium carere tormentis,adjuncto
:

Meutisfiduciaminpraesenti vitanonposui,quiaomne desperationis supplicio,agnovit. HincSalomonait

quod praeterit calcando c desperavi. Unde et mox Quodcunque potest manus tua facere, instanter ope-
apte subditur : rare, quia nec opus, nec ratio, nec scientia, nec sapien-
CAPUT XIII [Rec. VIII]. tiaerunt apud inferos, quo tu properas (Eccle.is, 10).
Vers. 7. — Memenlo quia ventns est vita mea. Nequaquamergoad videndabonaoculusreveitetur,
28. Vila prwsens, teterna non attendentibus cara, quia retiibutionemsuam mens inveniens,adopera-
altendenlibus vilis. Vitce brevis consideralio, grata Deo tionis usum uullatenus revoeatur. Quia igilur fugit
est oblatio. — Hietenim vitam carnisquasi permanen- _ omnequodcernitui',etmansurasuntqun3sequuntur,
tem diligunt.qui quanta sit vitae sequentis aeternitas bene beatusJob uno versu utraque complexusest,
non attendimt;euinque soliditatem perennilatis non dicens Memento quia ventus esl vila mea, nec rever-
:

considerant.exsihum patriam,tenebras lumen,cur- teluroculusmeus ut videal bona. Cursum quippe prae-

cum statiouem pulant, quia qui majora nesciunt, ju- sentium conlemplatus ait Jfemento quia ventus est
:

dicaie de miuimisnequaquam possunt. Ordoquippe utfamea. jfiternitatemvero sequentium considerans

judicii exigit ut quod examina nitimur transcenda- adjunxit .Xec revertetur oculus meus ut videat bona.
:

mus.Si enim piaeesse rebus omnibus animus non va- Ubi apte quoque universi humaui generis a re-
let.nequaquam de hic certa a quibus viucitur videt. demptionismuneredestituti vocemprotinussumit,
Idcirco itaque mens reproba praesentis vilae cursum dicens :

a Alii
Mss., possidenda alii. possidendo. In
; Utic. <"
Ita Mss. plerique, quodrespondet verbis absque
prius lectum possidendo, nunc o mutatum est in a. ulla spe. Vindoc, despexi. Vet. Ed., superavi. Recen-
Editi, nullus articulus.
11
In Corb., Bellovac, tiores, desprevi.
Nonn. omnibus, Corb. Germ., etc, articulum. Vide d Bellovac, imploratio.
I. u, n.
22, ubi mendo typographico legitur per « Gemet., nec revertitur.
particulas, cum sit legendum per articula.
819 SANCTI GREGORII MAGNl
CA.PLT XV \Vet. XUT\. A dexmerita subtiliter inquirit. reus adtormenta non
Vkrs. 8. — Nec aspicief me risus hominis. sufflcit.

30. Tunc Christi gratia non liberat, quem nunc non 'ii.Justi se perituros sciunt, si renwta pietatea Deo

re/ormat. — Visus quippe hoininis est misericordia — Quamvishoceliamjustorum vocicon-

judicentur.

Redemptoris, quae insensibilitatis noslrae duritiam, gruit,quorummens sempersollicita venturoexamini

cumrespicit, emollit. Dode, teste quoqae Evangelio, intendit.Omneenimquodagunt metuunt,dum caute
dicitur : Respexit Domintis Petrutn, el recordatus cst considerant d qui ante quantum judicem stabunt.
Petrus verbiquod dixerat Jesus ; egressus foras, flevit Intuentur potentiam illms magnitudinis, et pensant
amare (Luc. xxn, 61). Esutam vero carne animam quanto reatu constricti sunt propriaa inlirmitatis.
nequaquam jam visus hominis aspicit, quia post Enumerant mala proprii operis,etcontra hrec exag-
mortem non liberat, quem ante mortem gralia ad gerant bona conditoris. Considerant prava e quam
veniam non reformat. Hinc etenim Paulus dicit districtejudicet, bonaopera quam subtiliterpenset,
Ecce nnnc tempus acceptabile, ecce nune dies salutis etperiturosse absque ambiguitate praesciunt,si re-
(II Cor. vi, 2). Hinc Psalmista ait Quoniam in tte- : mota pietale judicentur, quia hoc ipsum quoqne
culum misericordiiujus \i'sal. cxvn,l). Quia nimirum quod juste videmur vivere culpa est, si vitam no-
quemnequaquammodomisericordiaeripit.solapost g stram cum judicat, hanc apud se divina misericor-
praesenssneculum justitiaaddicit. Hinc Saloraon ait dia non excusat.llincenim iu hoceodem libro scri-
Qttia lignum in qnocunque loco ceciderit, sive ad Au- ptum esl : Astra non sunt munda in conspeclu ejus
strum, sive ad Aquilonem, quia
ibi erit (Eccle. xi, 3), quia apud eum districte judicati, ipsi
(Job. xxv, o),

cumhumani casustempore.sive sanctus,sivemali- quoque maculasinquinationis habent.quipermun-

guusspiritusegredientemanimam claustracarnisac- ditiam sanctitatis lucent. Bene ergo dicitur : Oculi
ceperit, in ffiternum secum sine ulla permutatione tui in me, el non subsistam. Ac si aperte justi voce
retinebit.ut nec exaltataad suppliciumproruat.nec dieeretur Si subtili examiuatione discutior, perfe-
:

mersa aeternis suppliciis,ultra ad remedium ereplio- rendo judiciononassurgo, quia ad pcenam vitanon
nis ascendat. Vir igitur sanctus, humani generis sutficit,sihanciramanitasjustaeretributionispreuiit.
damna considerans,quod a prsesenti saeculo sine Beueautemejusdemhumani generis et culpa brevi-
Redemptoris» cognitionesubtrahitur,atque inaeter- ter, et pceua subrogatur, cum protinus dicitur :

nis ignibus irreparabililer sepelitur, et ejus vocem CAPUT XVII [Vet. XIV, Rec. X].
in se suscipiens, dicat : Xec aspiciet me vistis Itomi- Vers. 9. —Sicut constimitur nubes, et pertransit, sic
jm.quia 256 mirlu uru Redemptoris gratia,quem
'
qui descendit ad in/eros non ascendet.
nunc k non intuetur ut corrigat, tunc non respicit 33. Damnatis non est reditus ad reniam, aut ad ea
ut ab interitu abscondat. In judicium quippe Do- —
quwamabant. .Nubes quippe ad altiora suspenditur
minus veniens, peccatorem videt utferiat, sed non sed densata vento impellitur utcurrat,calore autem
videt ut ad largiendamsalutisgratiamrecognoscat: solis dissipaturut evanescat. Sicsic nimirumcorda
culpasexaminat, etvitampereuntium ignorat.Unde sunt hominum, quae per accepts rationis ingenium
sanctus vir,cum se post praesentem vitam, respectu ad alta f emicant, impulsa aulem maligni spiritus
hominis videri non posse fateretur, apte mox sub- flatu.pravisdesideriorumsuorum motibushucilluc-
didit que pertrahuntur sed, districto respectu superni
;

CAPUT XVI [Rec. IX]. judicis, quasi solis calore liquehunt, et,
semel locis
Ibid. — Oculi tui in me, el non subsistam. pcenalibus ad operationis usum ultra non
trailita,

31. Christus in judicio reprobos ad feriendum vide- redeunt.Vir igilur sanctns elationem,cursum defe-
bit,quos hic ad misericordiam impendendam non vidit. ctumquehumanigeneris exprimens dicat -.Sicutcon-
— Ac aperte diceret: Distrietus adjudicium ve-
si sttmitur ntibes, et pertransit, sic qui descendit ad infe-
niens, etadsalvan lumnon vides, et ad feriendum ros non ascendet. Ac si aperte loqueretur. dicens :

vides, quiaqueminpraesenti vitadispensationistuas ln altum currendo 257 deficit, quisuperbiendoad

miseratione non respicis, respiciendo, postmodum interitum tendit ;
quem si semel culpa ad pcenam
ad veniam non
1

perjustitiamexstinguis.Nuncenim peccatorquisque pertrahit, misericordia ulterius

Deum non metuit et vivil, blasphemat et proficit, reducit. Unde et adhuc subditur :

quiascilicet misericors creator, quem exspectando CAPur wiii.

vult corrigere, aspiciendo non vult punire, sicut Vers. 10. — Nec revertetur ultra in domtim suam.
scriptum est :
c Dissimulans peccata hominum pro- 34. Domus mentis csl id quod amando habilal. Dc-
Sed tunc peccator
pter pcenitentiam [Sap. xi, 24]. sperantium corda nubibus similia. Extra se funduntur.
cumrespiciturnon subsistit,quia cum districtus ju- — Sicut domus est corporis habilaculum corporale,
a Ita nostri Mss. At Editi recentiores, cogita- las peccata.
tione. d Omissam in Vulgatis voculam qui revocavimus
b Exquatuor.Mss. Anglic. omnibus Norm., Vin- maxime ex Mss. Norm.
doc.,restitiiimusnegantem particnlamaCocc.etseq. Hic supplevimus ex Mss. et aliis Ed. multaquas
p

suppressam.apud quos legitur quem nunc intuetur, in Ivi.Gussanv. desont.

pro quem nunc non intuetur. { Cocc, qnera recent. Editi sequuntur, mutavit

c Gemet. et Corb. Germ. a prima manu, dissimu- emicant io emigiant.

 :

821 MORALIUM LIB. VIII. - IN CAP. VII B. JOB. 822

ita unicuique aienti hoc domus fitquodexdesiderio A tantonequiuspei'eiint,quanto et oblatareruediami-
inhabitare consuevit. Ad douium igitursuaui ultra sericordiee contemnunt. Recte ergo de damnato ho-
nonrevertiUir,quiasemelqiiisque,aeternissuppliciis mine dicitur Neque cognoscet eum amplius
:
258
traditus.adhoc jam ubi amoreinhBeseratnulIatenus locus ejus, quia a conditore suo tanto tunc districtius
revocatur. Potest eliam inferni nomine peccatoris in judicio non cognoscitur.quantonuncadrepara-
desperaliodesignari.deqiiaperPsalmistarndicitur: tionis gratiamnec per dona revocatur.Unde et no-
In inferno autem quis con/itebitur tibi (Psalm. vi, 3). tandumsummopereest quod non ait:Nequecogno-
Unde rursumscriptutnest: Impius cum inprofundum scet amplius locum suum, sed ait Neqve cognoscet :

venerit peccatorum, contemnil (Prov. xvin, 3). Quis- eum amplius locus ejus. Dum enim cognitio non ho-
quisautemimpietatisuccumbit.vitamprofectojusti- mini.sed loco tribuitur.patenter ipse conditorloci
moriendoderelinquit. Qui vero etiam post pec-
tise nomine designatur, qui, districtus ad examen ulti-
calum moledesperationis obruitur.quid aliud quam mum veniens.in iniquitate durantibus dicet : Nescio
post mortemiuinfernisuppliciissepelitin'?Beneergo vos unde silis (Luc. xm, 25). Sed electi quique quo
dicitur : Sicut consumitur nubes, sw districtereprobos repelliconsiderant,eosemetipsos
et pertransit,
qui descendit adinferos nonascendet, quia plerumque quotidie a perpetratee nequitia? sordibus d sollicitius
cum perpetratione nequitioe etiam desperatio socia- " purgatit. Cumque perituros alios frigescere a vitffl
tur, et vitajam reversionis absciditur. Recte aulem amore conspiciunt, studiose se ad poenitentiae
corda desperantium nubibuscomparantur,quia et lamenta succendunt. Unde et apte subditur
CAPUT XX. -
:

caligine erroris obscurasunt,et peccatorum mtilti-

plicitateeoudensa;sedeonsumptapei'transeunt,quia Vers. 11. — Quapropter et ego nonparcam ori meo.
claritate extremijudicii irradiata dissidantur. Solet 36. Nam judicis in confessione praveniunt electi. —
etiauidomusinhabitatiocordisintelligi.Undesanato Ori etenim suo « parcit, qui confiteri malum quod
cuidam dicitur Vada in domum tuam [Marc. v, (9),
: feciterubescit.lnlaborem quippe os miltereesthoc
quianimirumdignuinestutpeccatorpost veniamad ad confessionem perpetratre iuiquitatis occupare.
mentem suamredeat, a ne iterum quojusteferiatur Sed justus ori suo non parcit.quia iram judicisdi-
admittat. Sed qui ad iufernum descenderit, ad do- stiicti prteveniens, verbis contra sepropriae confes-
mum suam ulterius non ascendet,qttia eum quem sionisstevit.HincPsalmistaait Prceveniamus faciem.
desperatioobruit,acordissuihabitaculoforasmittit, ejus in confessione (Psal. xciv, 2). Hinc per Salomo-
introrsusnon valet,quia,fususexterius, ad
et redire nem rlicitur: Qui abscondit scelera sua, non dirigetur;
deterioraquotidie compulsuscadit. Adconlemplan- qui autem confessus fuerit el dereiiquerit ea misericor-
dumquippeCreatoremhomocondittisfuerat,utejus C diam consequetur (Prov. xxvm, 13). Hinc rursum
semper speciem qtmereret, atque b in solemnitate scriptum est Justus in principio accusator est sui :

illius amorishabitaret. Sed extra se per inobedien- (Prov. xvui, 17). Sed nequaquam ad confessionem
tiammissus.mentis stnelocum perdidit, quia, tene- ospanditur,nisicumconsiderationedistrictijudicii
brosisitineribussparsus.ad inbabitatione verilumi- perpavorem spiritus angustatur. Undeetapte mox
nis elongavit.Uude apte -adhuc subditur : subditur :

CAPW-XIX [Vet. XV]. CAPUT XXI [Rec. XI}.

Ibid. — Neque cognoscet eum amplius locus ejus. Ibiu. — Loquar in tribulatione spiritus mei.
33. Locus homints Deus, per inobedienliam desertus. 37. Peccatorum confessionem comitari debel p<cni-
Non cognilurut esl in judicio,qui eum hic spreverint. tenlix luctus. — Tribulatioquippe spiritus
linguam
— Locus qtiippehominis, sed nonlocalis, ipse scili- commovet, ut reattim pravi operis voxconfessionis
cet conditor exslitit, qui hunc ut in semetipso con- impugnet.Sciendtimquoqueestquiasffipeetreprobi
sisteret creavit. Quem nimirum locum ttinc homo peccata confitentur, sed deflere contemnunt. Electi
deseruit,cum,seductorisverbaaudiens,aConditoris autem culpas suas, quas vocibus confessionis ape-
amoredisccssit.SedctimomnipotensDeusredimendo ritint.districteeanimadversionisfletibusinsequuntur.
se hominietiam corporaliter ostendit, ipse, ut ita rj Unde bene beatusJobpostquam se orisuo non par-
dixerim,fiigiti vi sui vesligia subsequens,ad retinen- cere spopondit, tribulationem mox spiritus subdidit.
dum quem hominem locus venit.Si enim
amiserat Ac si aperte fateretur, dicens Sic reatum lingua :

appellari locus neqtiaquam conditor posset, Deum loqiiitur.utnequaqiiamexpersamcerorisstimuloper

laudansPsalmistanon diceret Filii servorumtuorum
: alia spiritus vagetur : sed culpas loquens, vulnus
habitabunt ibi (Psat. ci, 29). lbi enim non dicimus, aperio ; culpas vero ad correctionem cogitans, salu-
nisi cum Ioctim specialiter desitjnamus. Sed sunt tem vulneris ex medicamine mceroris queero. Qui
plerique qui etiam post perceptum c Redeuiptoris enim inalaquidemquoeperpetravitinsinuat.sedflere
auxilium ad desperationis tenebras devolvuntur;et quae insinuaveritrecusat,quasi subducta veste vul-

a Gemet., nec iterum. d Ad his verbis sollicitius purgant, csetera desunt

b Sic Utic, Gemet., Vindoc, Corb. Germ.,
2 in Mss. lielkivac et Calmet., usque ad, iniquitatem
Regii etvet. Edit. 1 Vimloc in societate illius amo-
, meam ego pronuntiabo. Deerant etiam olim in Utic.
ns. Colb., l'n soi/(/i<a/f,quamlectionein Cocc.et alii 8 Editi, non parcit, et mox non erubescit, refra-
recentiores preetulerunt. gantibus Mss. Anglic. etplerisque.
c Gemet., Utic. et alii, redemplionis auxilium.
823 SANCTI GB.EGORII MAGNI 824

nus detegit.sed torpenti inente medicamentumvul- A animce mecp, quia vis doloris, quae peccata singula
neri non apponit. Confessionis igitur vocem solus reputans, torpentem aninium ad lamcnta excitat,
necesseest ut moerorexcutiat.ne vulnusproditum, qnasi ad eum verba confabulationis format.in qui-
sed neglectum,quo licentiusjamperhumanamno- bus seraetipsum correcttis inveniat, et ad sui jam
titiam langitur,deterius putrescat.QuocontraPsal- custodiamsollicitiorexsurgat.Dicatitaque virjustus
mista plagam cordis non solum detexerat, sed de- ex voce sua, et sanctte Fcclesiae ty pum tenens, dicat
tectae etiam medicainentum mcerorisadhibebat,di- ex noslra Confabulabor cum amaritudine anima mea?.
:

cens [niquitatcm meam ego » pronuntio, et evgitabo

: Ac si apertitis insinuet, dicens : Intus contra me
pro peccato meo (Psal. xxxvn, 19). Pronunliando cum cordis mei dolore colloquor,et foris me a ver-
enim occultum vulnus detegit, cogitando autem bere judicis abscondo. Sed menspcenitenlhedolori-
quid aliud quam medicamentum vulneri apponif? bus pressa in semetipsa coustringiitir, atque a
[VW.A'I7.]Sedafllict»menti,etsua sollicitedamna cunctis delectalionibus carnisforti cogitatione sepa-
cogitanli,rixaprosenietipsa oritur contra semetip- ratur, ad stimma proficere appetit, et tamen adhuc
sam. Nam cum
ad lamenta poenitentiae instigat,
se de corruptione corporis contradictionem sentit.
occulta se increpalione dilaniat.259 Unde et apte Unde et apte mox sttbditur :

mox subditur :
B CAPUT XXIII.
CAPUT XXII.
Ibid. —
Confabulabor cum amaritudine animx mea'. Vers. 12. — Nunquid mare sum ego, aut cetus,quia

38. Compuncta mens multa in se detegit deflenda. circunidedisti me carcere ?

Recolit quot Dei donis qutim fuerit ingrata.— Pavore 39. Carcere conslringuntur homo, diabolus, carna-

namque divinijtidiciiafllicli,dnmqu8edam malege- les ; cum quod colunt imptere non valent. — Carcere

sta plangimus, ipsa vi nostrseamai itudiuis ad discu- homociicumdatur,quiaplerumqueetvirlutumpro-

tiendos nos vigilantiusexcituti, alia in nobis etiam vectibus adalta exsurgere nititur, el tamen carnis
quse ampliusdefleairius,invenimus.Nauinaepequod stias corruptione prsepeditur. Qtia bene exui Psalmi-

torpentes latuit, flentibus subtilitis innotescit ; et sta deprecalur, dicens Educ de carcere animam
;

afllicta mens certius invenit malum quod fecerat et meam, ad confitendum nomini tuo [Psal. cxli, 8).
nesciebat, eique rixa sua verius aperit, quantum a Quid veio appellatione maris, nisi corda carnalium
pacedeviavit,quia reatum suum,cujusse-
veritatis btumidiscogilationiliusfluctiiosa ;260'l u ''J all em'

curanon meminit, htincinsecommota deprehendit. nomine,

ceti nisi antiquus hoslis exprimitur Qui '?

Succrescensquippeaniaritudopoenitentiaa,vereeun- dum mentes c sascularium possidendo penelrat,

danti cordi importune ingerit illicita qtise
districlum contra haec judicem ostendil, supplicio-
rum minas incutit, pavore animum
confundit, motus illicitos increpat, quietem noxiae
securitatistuibat ;quaeei conditorhonacontulit.qu.-r
ipsebonisilliusmala respondilenutnerat.quod
adeoconditus,quod gratuitonutntus.quodrationis
substantiaiu conditione ditatus esl,
gratia vocatus, quod sequi ipse et vocatus noluit,
quod vocantis misericordia nec surdtim hunc reni-
tentemqtte despexit, quod illuminatus donis, quod
sua sponte pravis actibus etiam postdona coecatus
est,quod acaecitatis suae erroribus paternae sollici-
tudinisflagelhsexpiatus, quodaflagellorumdolori-
busad salutisgaudiamisericordiaeinedicamentore-
ductusest;quod quibusdam culpis.et si non gravibus
subditus.peccare tamenetinlerflagellanondesinit;
quodpeccatoremsuumsupernagratianecconlempta
dereliquit. Cum igitur afllictam nientem modo per
replicationem donorum modo
per improperia
Dei,
actionissuii; tantaseverilate increpat,habetin corde
justoriiraamaritudoanima3lingi)auisuam,qii8etanto
eis subtilius loquitttr,quanto et inlerius auditur.
Unde etnequaquam dicitur Fabulaborin amaritu-:
dine animae mese, sed, Confabulabor cumamaritudine
» Ita Corb. Germ., Gemet. et Psalter Rom. Utic,
annuntiabo. Vulgati, pronuntiabo.
b Lyran. et Bigot., lurbidis cogitationibus. Ita
cotumisit, <* quasi ineorum lubricacogitaliouenatat.Sedcetus
*-"
carcere slringitur, quiamalignus spiritus.ininferio-
pudore
ferit, ribus dejectus, ne ad coslestia evolare praevaleat,
poeiiiesuae poudere coaictatur.Petro attestante.qui
ait : Deus angelis peccantibus non pepercit, sed ruden-
niire tibus inferni detractos in tartarum tradidit injudicium
cruciandos reservari (II Petr. n, 4]. Cetus carcere
quod condiloris bonos quantum desiderat
astringitur,quia tentare
prohibetur.Carcerequoque mareciictimdatur.quia
carnaliummenliuni tuniidainsanaquedesideriaad
peragenda malaquae appetunt inipossibilitatissuae
aiigustiagravantur.Saepeenimdominarimelioribus
conctipiscunl; sed tamen eis, divino judicio cuncta
luirabililerdisponente.substratisuut. Nocere bonis
elati desiderant.et tameu subjecliabeis solatiaspe-
rant.Proexplendisvoluptatibuscarnislongaevitatem
D vitaeprffisenliscupiunl.sed tamenabeasubcelerilate
rapiuntur. De quibus bene per Psalmistam dicitur:
Aquee
Statuit aquas quasi in utre (Psal. lxxvu, 13).
quippein utresunt cum lubrica eorum desideria,
quiaoperisefFectuiuiioninveiiiuntjSubcariialicorde
deprimuntur.Cetiisergoacmarecircumdatioiiepre-
miturcarceris, quio velmalignusspiritus, velsequa-
ces illius, iu quorum se meulibus colligit, atque in
eistmdas lumeiitium cogitalionum volvit,ut implere
ulramque leclionem exhibet.
d Gemet. et Turon., quasi in eorum tubricas cogi-
quo- tationes. Ila priuslegebaturin Ulic. ntinc, in eorum
:

que nunc legiturin Ulic, ubi prius, tumidis cogita- lubricis cogitationibus. Itaquoquelegituriu Bigot.et
tionibus. Lyran.
c Ebroic, Lyran. et Bigot., carnalium Utic.
825 MORALIUM LIB. VIII. - IN CAP. VII B. JOB.

malaquae appetuutnequeaot, supernaeos districtio A sionis imagine, in cubili cordis invenitur. Unde et

angustat. eisdem suis dilectoribus Veritas dicit Regnum Dei :

[Vet. XVII, Rec. XII.] 40. Idem se pati querun- inlra vos est (Luc. xvn, 21). Et rursum Si ego non :

tur justi. Non prce tumore, sed amore veritalis. — abiero, Paraclitus non veniet (Joan. xvi, 7). Ac si

Sancti autem viri, quo mundiori corde coelestiutn apertedicei'et:Siabintentionis vestraj oculis corpus
arcanaconsiderant^auctisadhsecquotidieardoribus nonsubtraho, adintelleclum vosinvisibilempercon-
anhelant. Ibijam plenesatiari desiderant, undead- solatorem Spirituuinon perduco. Hinc dejustis per
huc parum aliquid ore contemplationis degustant. Psalmistam dicitur ExsuUabunl sancti in gloria, la-
:

Perfecte cupiunt carnis stimulum subdere, nihil in tabuntur in cubilibus suis (Psal. cxlix, 5), quia scili-
cogitatione illicitum de ejusjam corruptione tole- cet cum mala ab exterioribus fugiunt, securi intra
rare sedquiascriptum est Corpus quodcorrumpitur
; : mentium secreta gloriantur. Sed tunc laetitia cor-
aggravat animam, et deprimit terrena inhabitatio sen- dium erit perfecta cum carnis exterius pugna non
sum multa cogitatem (Sap. lx, 15), inleutioue jam fuerit. Nam quousque caro illicit, quia quasi domus

quidem ultrasemetipsoseminent, sed tamen,adhuc noslrse paries quatitur,etiamcubile turbatur. Unde

motibus subditi,corruplionis
infirmitatis suae incertis et recte per eumdem Psalmistam dicitur Universum :

se carcere clausos dolent. Ait ergo Nunquid mare B stratum ejus versasti in in/irmitate ejus (Psal. xl, 4),
:

sum ego, aut cetus, quia circumdedisti me carcere ? Ac quia dnm nos tentatio carnis concutit, tremefacta
si aperte dieeret Mare vel cetus, iniqui videlicet,
: nostra infirmitas etiam meutis cubile confundit. Quid
eorumqueauclormalignusspiritus,quiaeffrenariad vero hoc loco somnia vel visiones accipimus, nisi
solam perpetrandae iniquitalis licenliam appetunt, imaginationesultimidistrictiqueexaniinis?quodjam
recte pcenresuae carcere constringuutur. Ego autem, utcunque per timorem cernimus, sed tamen ut est
quijam aeternitatistuae libertatemdesidero, cur ad- veraciternon videmus. Sancti itaque viri, ut dixi-
huc ineae carcerecorruptionis premor?Quod tamen mus, ad cordis semper secreta redeunt, cum ab hoc
nec a justis superberequiritur, quia,ainore veritatis mundo vel ullra votum piospera, vel ultra vires
accensi, infirmitatis suse angustias transgredi perfe- adversa patiuntur ;atque, cxternis laboribus fessi,
cte concupiscunt ; nec ab auctore justorum injuste quasi stratum vellectulum, cubilia mentis petunt.
disponitur, quia electorum suorum vota differens Sed dumquibusdamimaginationibuscogitationum
cruciat, crucians purgat, ut ad percipiendum quod quamsint subtilia divinajudiciaconspiciunt,quasi
desiderant quandoque melius ex dilatione convale- in ipsa strati sui requie somnii visione turban-
scant. Elecli autem quousque ab iutima quiete dif- tur. Contemplantur enim quam districtus judex
feruntur,ad corsuum redeunt ibique,a carnissuae q veniat,qui,duin vi immensasmagnitudinis cordium
;

a tumultibus absconsi.quasiamcenissimumsecretum secreta illuminat, omnes ante oculos culpas redu-

petunt. Sed in eo saepe teutationis aculeos sentiunt, cat. Pensantquantaillasit verecundia, in conspectu
carnis incentivapatiuntur; etibigravissimoslabores tunc totius humani generis, angelorum omnium,
jnveniunt, ubi magnam
requiem a labore quaesie- archangelorumque confundi. Perpedunt qui post
rant. Unde sanctus vir post insinuatum 261 cor " confusionem cruciatus maneat, cum et reatus ani-
ruptionis suae carcerem, b ad quieta cordis spatia mum immortaliter morienteui et indeticienterdefi-
redire festinans, quia eamdem rixam et in intimis cientemcarnemgehennaconsumat.Cumitaquetam
invenitquam ab exterioribus fugit, protinus subdit, pavida imaginatioue mens quatitur,quirl aliud quam
dicens : in stratu triste somuium videtur? Dicat ergo Si :

CAPUT XXIV [Rec. XIII]. dixei'0 Consolabitur me lectulus meus, et relevabor lo-
Vers. 13, 14. — Si dixero, consolabitur me lectu- quens mecum in stratu meo, terrebis me per somnia,
lus meus, el relevabor loquens mecum <= in stratu meo ;
elper visiones horrore concuties. Acsi aperte fateatur,
terrebis me per somnia, et per visiones horrore con- dicens : Si, exteriora fugiens, introrsus redeo, et
cuties. utcunque requiescere d in cordis cubili concupisco,
41. Justus ab cxterioribus ad cor redil, nec ibi re- ibime, dumdislrictionistuaa contemplatioui objicis
quiem invenit. Judiciorum Dei terrore turbatur. — In vehementer peripsas meae providentiae imaginatio-
sacro namqueeloquio lectulus, cubile, vel stratum, nes terres. Bene autem dicitur Et relevabor, loquens
:

secrelum solet cordis intelligi. Hinc esteniin quod mecum in stratu meo, 262 quia nimirum cum ad
sub uniuscujusque animas specie sponsa, occullis mentis nostrae silentium fessi revertimur, quasi in
stimulis sancti amoris excitata, in Canticis cantico- stratu colloquentes, occultaintra noscogitationum
rum dicit : In lectuto meo per noctes qucesivi quem verba versamus. Sed haec ipsa nostra collocutio in
diligil animamea (Cant. m, I). ln lectulo quippe et pavorem vertitur, quia ex illa vehementius intelle-
per noctemdilectus quaeritur, quia nimirum invisi- ctus nobis, qui terrorem judicis e intenlet in mente
bilis conditoris species, repressa omni corporae vi- aperitur.

a 2 Vindoc, stimnlis vcl tumnltibus. d Editi, in cordis cubiculo concup. Ibi mihi dum
b Edit. posteriores, ad quielam cordis patriam, re- dislrkiionis turv eontemplationem objicis.
pugnautibus Mss. Bellovac, Vindoc, Turon., Nor- e Id Ita Bidlov., Corb. Germ. et Norm. In Editis,

man., etc innotescat. Vindoc, pro in mente, habent intente.

c Gemet., in strato.
827 SANCTI GREGOHII MAGNI 82S

[Vet. XVIII.] 42. Somnionim sex eaustv. — Ne A menhaecrualigne ageresupernadispensatiobenigne

quis vero hasc studeat juxta litteram perscrutari, permittit, ne in electorum cordibus ipse saltem a
exquirendum magnopere est quol modis tanganl ani- passionis praemio somnus vacet. Bene ergo rectori
muinimagines somniorum. Aliquandonamque so- omnium dicitur : Si dixero Consolabitur me leclulns
mnia ventris plenitudine, vel inanitate, aliquando mens, et rclevabor loquens mecttm in strattt meo, ter-
vero illusione, aliquando cogitatione simul et illu- rcbis me per soinnia. et per visiones horrure concuties,

sione,aliquantloreveIatione,aliquandoautem cogi- quianimiruu)263 '^ ells mirabiliter cunctadispen-

tationesiinuletrevelationegeneranlur.Sedduoquae sat, et ipsefacitquod malignus spiritus injustefa-

prima diximus omnes experimenlo cognoscimus, cereappetit, quihoc fierinonnisi juste permittit. Sed
subjuncta autem quatiiorinsacneScripturfe paginis quiajustorum vitaetper vigiliastentationequatilur,
inverimus. Somnia etenim uisi plerumque ab oc- et per somnium illusione fatigatur, foris corrnplio-
culto hoste perillusionem tierent, nequaquam hoc apud semelipsam
nis suae molestias tolerat, intus
vir sapiens indicaret dicens : Mullos errare fecerunt quod
graviter illicitas cogitationes portat, quiil esl
somnia. el illusiones vana; (Eccli. xxxiv, 7). Vel certe faciat, ut pedem cordis a tot scandalorum laqueis
:

Non augurabimini, nec observabiiis somnia (Levit. xix, evellat ? Ecce, a beate vir, quantaundique premeris

26). Quibus profecto verbis, cujus sint detestatio- g perturbatione cognovimus, sed quod consilium
nisostenditur quaeauguriis conjunguntur. Kursum contra hanc invenias audiamus. Sequitur :

nisialiquando ex cogitalione simul et illusione pro-

CAPUT XXV [Rec. XIV].
cederent, Saloinon minime dixisset : Mtillas cnras
seguunlur somnia (Eccle. v, 2). Et nisi aliquaudo Vers. 15. — Quamobrem elegit suspendium anima
somnia ex mysterio revelationis orirentur, Joseph mea, et mortem ossa mea.
praeferendum se fratribus somnionon videret (Genes. it. Remedium esl contra mentis anxietatem, ad
xxxvn, 7), nec MarifB sponsum ut, ablato puero, alta eam ferre. — Quid per animam nisi inentis in-
inyEgjr ptum fugereta persomnium angelus admo- tentio,quid perossanisicarnis fortitudodesignatur?
neret (Matth. u, 13, 14). Rursum nisi aliquando Omneautemquod suspenditur proculdubioabimis
somniacogitationesimuletrevelationeprocederent, elevatur. Animaergosuspendium eligit, utossa mo-

nequaquamDanielpropheta,Nabuchodonosoi'visio- riantur, quiadum mentis intentio ad altasesuble-

nem disserens, a radice cogitationis inchoasset : Tu vat, omnem inse fortitudinein vitae exteriorisnecat.
rex cogitare ccepisti in st?'atu tuo quid esset futiirum Sancti etenim viri certissime sciunt quia habere in
post hirc, el qui rerelat mysteria oslendit tibi quai hac vita requiem uequaquam possunt et idcirco ;

ventura sunt (Dan. n, 29). Et paulo post r suspendiunieligunt,qnianimirum,desideriaterrena

: Videbas,
et ecce quasi stntua una grandis, statua illa magna, deserentes, ad alta animum tollunt. Suspensi autem
et stalura sublimis stabat contra te (Ibid., 31), etc. mortem suis ossibus inferunt, quia amore supernae
Daniel itaquedumsomniumadimplendum reveren- patriae, iu virtutum studiis accincti, hocquod fortes
ter insinuat, et ex quaortum sit cogilatione mani- prius in uiundo fuerant, c vinculo humilitalis inse-

festat, patenter ostenditur quia hoc plerumque ex quuntur. IntuerilibetquomodoanimamPaulussus-

cogitatione simul et revelatione generatur. penderat.qui dicebat Vivo aittem jum nonego, vivit,
:

43. Somniis non facile Cur dcemon

credendum. vero in meChristus (Gal. n, 20). Et rursum Dcside- :

sanctorum corda somniis afficere sinalur. Sed ni- — rium habens dissolvi, et cum Christo esse (Philip. l,

mirum cumsomniatotrerumqualitatibusalternent, 23). Et : Mihi vivere Christus est, et mori lucriini

tantoeis credi difficilius debet, quanto et ex quo gesta terrenae fortitudinis ad me-
(Ibid.. 21). Qui,
impulsu veniant, faciliusnon elucet. Siepe namque moriam revocans, quasi quaedaui inse ossanume-
malignusspiritus hisquosamore vitte preesentis vi- rabat, dicens : Hebrirus e.r Hebrccis, secundum legem
gilantes intercipit prospera etiam dormientibus pro- Pharisirus, secundiim irmiilatwncm persequens Eccle-
mittil; et quos formidare adversa considerat.eis hasc siam DeilPhilip. 111,5,6). Sed suspendioanima;,quia
duriussomnii imaginibusintentat,quatenusindiscre- haee in se ossainterticit,protinusasseril,quisubjiin-
tam mentem diversa qnalitate afficiat, eamque aut git : Sed qme mihi fuerunt lucra, ha*c arbilratus sum
spe sublevans, aut deprimens timore, confundat. propler Christum detrimenta (Ibid., 7). Quae adhuc
Seepeautem etiamsanctorumcordaafficeresomniis ossa in semetipso insinuat vehemenlius exstincta
nititur, ut ab intentione cogitationissolidae, ad tem- cum subdit :Propter quem omnia detrimentiim feci,
pussaltem momentumque deriventur.quamvis ipsi et arbitror ut slercora[Ibid.,8). Mortuis vero ossibus
protinus aniinnm ab illusionis imaginatione discu- quam exanimis peudeat ostendit, qui illico subj uu-
quo eos vigilantes minime
tiant.Sed hostis insidians git, dicens. Ut Christum tiierifaciuin, et inrcniar in
superat,eos dormientesgraviusimpugnat.Quemta- illo non habens meam jiistitiam, qua> ex lege est, sed

3 Bellov., Gemet.,Corb.Germ., Co\b., persomnium pressus sit perturbatione cognovimus, sed quod consi-
veritas admoneret. In Utic, expuncta voce veritas, tiiun contro. Iianc inveniat audiamus. Utic. Ulramque
antiqua manus scripsit angeltts. lectionem habet.
b Ita
Mss. Corb. Germ., Colb., Cerm., Turon., c Lyr. et Bigot., jugitlo liumilitatis. In L'lic. ita
Vindoc, Gemet. ;sed Reg. et noonulli, quossequun- nunc legitur, cum prius scriptum esset vtnliculo
tur posteriores Edit. Eccebcatus vir quania undique
: humilitatis.
829 MORALIUM LIB. VIII. - IN CAP. VII B. JOB. 830

reducat. Videat quia caro caperenon valet hoc quod A subito,infirmus perdesertafugiens, unam mulierem
a desenietipsaVeritaspersphituuidoeet.Videatquia expavit (/// flej.xix, 3). Sic Paulusad tertium cce-
etiamsublevatushominisspiritusjudicium tolerare lumducitur, paradisi penetrans secreta considerat
non sufficit quod Deus sub exairine districta? retri- (// Cor. xu, 2); et tamen, ad semetipsum rediens,

butionisintendit, etdicat: Quid est homo, quia ma- contracarnisbellumlaborat, legem aliam in mem-
gniftcas eumfaut quid apponis erga eum cor tuum ? bris sustinet, cujus in serebellione fatigari spiritus

Ac si aperte exclamet, dicens : Magnificatur homo legemdolet (iJom. vu,2l).Diluculo ergoDeusvisitat,

spirituali munere, sed tamen caro est ; et vias ejus sed subito post visitationem probat, quia et collato
postmuneradistricteconsideras,sedtamensiremota munere sublevat, et abstracto adpaululum, ipsum
pielale judicetur, pondus quod de tua subtilitate a sibi hominem demonstrat. Quod eo usque procul

imminet, ferre nec sublevatus ad justitiam spiritus dubio patimur,quo, detersa funditus labe peccati,
valet, quia elsi hunc ultra se tua dona dilatant, ad ad promissae incorruptionis substantiam reforme-
inquisitionemtamen lui districti exarninis suainfir- mur. Undeadhuc apte subditur :

mitas angustat. Unde et adhuc apte subjungitur: XXI, Rec. XVIII].

CAPUT XXX [ Vet
GAPUT XXIX [Rec. XVII}. B —
Vers. 19. Usquequo nonparcismihi,necdimitlis
Vers. 18. — Visitaseum dituculo, et subitoprobas me, ut glutiam salivam meam f
illum. 49- Contemplationissnpor, non satietashicdatur.

Quos donisditavit Deus, tentalionibus probat.

48. — Sali va in os ex capite labitur, ab ore vero ad ven-
Ut quid ex Deo, quid ex se sinl,discant. Ideo tunc trem ducitur cum glutitur. Quid itaque est caput
lubricis cogitationibus turbantur. Quis nostrum — nostrum nisidivinitas ? perquam existendi princi-
nesciat quia diluculum dicitur cum jam nocturna pium sumimus, ut creatura simus, Paulo attestante,
tempora in clantatem lucis mutantur ? Nos itaque qui ait: Caput viri Christus, capul autem Christi Deus
est, nisi
noctis tenebris premimur cum perpelratione iniqui- (I Cor. xi, 3). Quid autem venter noster
tatis obscuramur. Sed nox in lucem vertitur cum mens? quaedum cibum suum, supernum videlicet

erroris nostriobscuritas veritatiscognitioneirradia- intellectum suscipit, refecta procul dubio omnium

tur. Nox inlucem vertiturcum cordauostrajustiliae membraactionumregit.Nisienimsacraeloquiaali-
fulgorilluminat,quae caecitas culpae deprimebat.Hoc quandomentem nomine ventrisexprimerent, Salo-
diluculumdiscipulorum mentibusoririPaulusaspe- monutiquenondixisset:Z>ceraa Dominispiraculum
xerat cum dicebat :Nox prmcessit,diesautem appro- hominis,qux investigat omnia secreta ventris (Prov.
pinquavil{Rom. xiu, 12).DiluculoergonosDominus C xx,27),quianimirum dum nos gratia supermrespe
visitat, quia erroris nostritenebras luce suas cogni- ctus illuminat, cuncta etiam mentis nostrae nobis
tionisillustrat, contemplationis numere sublevat,in absconsa manifestat. Quid ergo salivae nomine nisi
arcem virtutis exallat. Sed notandum quod Deus saporintim83Contemplationisaccipitur?quae ad os
postquamdiluculo visitat, subitohominem probat, acapitedefluit,quia de claritateconditorisadhucin
quia et accedendo corda nostra ad virtutes provehit, hac vita nos positos vix<= gusturevelatiouistangit.
et recedendo concuti tentatione permittit. Si enim Unde et Redemptor veniens sali vam luto miscuit, et

post virtutum munere nulla tentatione concutitur» caecinatioculosreparavit (Joan. ix,6),quiasuperna

has sehabereanimusexsemetipsogloriatur. Utergo gratiacarnalem cogitationem nostram per admistio-
etfirmitatisdonahabeat.etinfirmitatemsuamhumi- nem sure contemplationis irradiat, et ab originali
liter agnoscat, per accessum gratiae ad alta sustolli- cascitatehominemadintellectumreformal.Namquia
perrecessum quid exsemetipso sit probatur.
tur, et a paradisigaudiis expulsumin hoc jamexsilio na-
Quod bene nobis ex historia sacraelectionis innuitur turaedidit, quasi anativitate homosineocuiis pro-
(/// Reg. qua Salomon et divinitus acce-
iii, 16), cessit.Sed sicut sanctus virinsinuat, haec saliva ad
postacceptam eamdem
pisse sapientiam, et tainen osquidemlabitur, utvero ad ventrem usqueperve-
sapientiam meretricum statim pulsatus quasstione rj niatnonglutitur.quiadivinitatis contemplatio sen-
memoratur. Moxenim uttantae revelationisgratiam sumtangit, sedplene mentem non reficit,quoniam
accepit, certamen turpium mulierum pertulit, quia perfecteanimus conspicere non valetquod adhuc,
nimirum saepe cum mentem nostram concessis 266 quiacaligo corruptionispraipedit, raptim videt.
virlutibusrespectusintimaelargitatis illuminat,hanc 50. Mens mole corporis pressa, supernx luci diu
protiuus etiamlubricae cogitationes turbant, ut quae inhxrere non valet. —
Ecce enim electorum mens
sublevata immenso munere exsultat, etiam tenta- jam terrenadesideriasubjicit.jaincunctaqueecon-
tione pulsata quid sit inveniat. Sic Elias et visitatus siderat praeterire traoscendit, jam ab exteriorum
diluculo,sermone coelos aperuit ; ettamenprobatus delestationesuspenditur,etquaesintbonainvisibilia

» i Vindoc. et Corb. Germ., quodper semetipsam docetAn omnibus autem nostris Mss. legitur, spiritum
veritas spirilum docet. Ita quoque nunc legitur in non addito, sanclum. ut in Excusis.
Dtic, et in margiue al., de semelipsa. 2 Vindoc, b Ebroic, de tua sublimitale.
quodsemetipsam veritatisspn'iludocet.Reg.,quod se c Sic Mss. At Edit. vetust., gulta, Coccius et po-

melipsam veritatis spirilus docet. Alter Reg. cum ster., gustus. Gemel.Codex,vixgustoreveL,elubiqae
Germ. et Colb., quodde semelipsa. veritasspiritum. h&bel g usto pvo gustu.
831 SANCTl GREGORII MAGNI 832

ea7>i quw e.v fide est Jesu Christi (lbid.9). Sed quia A seusu haec dixerit, ipse protinus indicat, qui *ub-
Paulum ad alta suspensuin,
collatis ejus testiinoniis jungit :

lnundo mortuum,testatisuinus, nuncbeatumJobsi,

plenus eodetu spiritu, cxterioris vitse concupiscen-
CAPUT XXVII [Rec. XVI].

tiaui fugial ostendamus. Sequitur :

Ibid. — Parce mihi, Domine, nihil enim sunl dies
CAPUT XXVI [ Vet. XIX, Rec. XV]. mei.

Vers. 16. — Desperavi, nequaquamultrajam vi-

46. Job bonaperiturapiadesperatione deseruit ,in

vam.
xlernum mansura expeliil. — Neque enim duo sibi
45. Justi alii terrena possident. alii abdicant. — ha?c verba conveniunt, desperavielparce. Nam qui
desperatneqnaquainjam sihi parci postulat, et qui
Sunt nonnulli justorumqui siccoelesliaappetunt, ut
adhuc sibi parci desiderat profecto minime desperat.
tamen a terrenorumspe minmie frangantur. Largila
Aliundeergo est quoddesperal, aliunde vero quod
divinitus patrimonia acl necessitatis subsidium possi.
parci sibi sanctus vir postulat, quia nimirum dum
dent, honores sihi temporaliter impensos tenent,
bona vitos transeuntis per desperationem deserit, ad
aliena nonamhiunt, suis licile utunlur. Qui tamen
obtinenda qme permanent in spe robustior exsurgit.
ab eisdem rebus quas hahent alieni sunt, quia ad
B Desperando itaque melius ad spem venite ducitur,
hffic ipsa qiiie possitlent ex desiderio non tenentur.
qui eocerlius venturaappetit, quo praesentia verius
Et suntnonnullijuslorumqui,adcomprehendendum
exdesperationederelinquit. Etnolauduinquod, vim
culmen perfectionis accincti, dum altiora interius
nohis sui cordis insinuans, unam quidem de se sen-
appetunt,exteriuscunctaderelinquunt;qui rehus se
tentiam protulit, sed hanc tertio insinuando replica-
habitis nudant, 264 gloriahouoris exspoliant ;qui vit. Quodenim superius dixerat -.Eleqitsuspendium
internorum desiilerioperassiduitatemseamici moe-
anima mea, hoc replicans addidit, Desperavi atque :
roris afticiunt.haberede exterioribusconsolationeui
aeternaconcupiscendo, et lemporalia postponendo,
nolunt;quiinternis gaudiisdum mente appropriant,
hoc postremo intulit, Parcemihi; etquod superius
vitam in se funditus corporeae delectationis necant.
dixit,Mortem ossamea, hoc nimirum subdidit, Ne-
Talibus namque per Paulum dicitur : Mortuienim
quaquam ultrajam vivam hoc ullimutn protulit,A i/t.i7 r
estis, et vita vestra abscondita est cum Chrislo in Deo
;

enim sunt diesmei. [Vet. XX.] Bene autem diessuos

(Col. in. 3). Horum vocem Psalmista expresserat,
nihil esse considerat, quia, ut paulo superius ssepe
cum dicebat Concupiscit et deficit anima mea in
: *

atria Dornini (Psal. lxxxiu, 3). Concupiscunt eniin.

jam diximus, sancti viri quo verius summa cogno-
scunt, eo sublimius terrena despiciunt ; et idcirco
sednondeficiunt,qui jauiquidemcoelestiaappetiint,
q pnesentis vitse dies nihil esseconspiciunt, quia illu-
sed adhuc tamen a terrenorum delectatiohibus mi-
nime lassantur. Concupiscit veroet in Dei atriadeti-
minalse mentis oculos in consideratione «ler- 265
nilatis figunt. De qua dum ad se redeunt, quid se
cit,qui,cumaeternadesiderat,iu amore temporalium
ess^ nisi pulverem agnoscunt, et infirmitatis suae
non perdurat.Hinc Psalmisla iterum dicit: Defecit b
conscii,districtejudicarimetuunt?Cumquevimtanti
insalutari tuoanima mea(Psal. cxvm, 81). Hinc per
vigoris aspiciunt, trepidant examinari quod sunt.
semetipsam Veritas admonet, dicens: Si quis vult
Unde et adhuc apte subjungitur :
postme venire, abnegel semetipsum (Luc. ix, 23). Et
rursum : Nisi quis renuntiaverit omnibus qua>possi- CAPUT XXVIII.
det, non polest meus esse discipulus (Luc. xtv, 33).
Horum igitur numero sanctus vir, divisa a terrenis Vers. 17. — Quid esthomoquiamagnificas cum?
desideriis mente, se inserit,qui ait : Desperavi, ne- e aul quid upponis erga eum cor luum f

quaquamultra jam utyam.Justiquippedesperareest il.Sanclisuam vilitatem, ac Deimuneraetjudicia

prsesentis vitse bona aeternilatis electione desererei semper considerant — Hominem Deus maguifieut,
.

mansuraquasrere,etiurebustemporalihusfiduciam quia largitate rationis ditat.infusione gratiae visilat,

non habere.Qui haecagens nequaquam se ullra vivere honorecollaUe virtulisexaltat. Cumque persemetip-
asserit,quia videlicet viviDcatrice mortequotidie^ a D sum tamen eum cognitionis suae parti-
nihil sit, esse

vita se passionis occidit. Absit enim ne vir sanctus munere concedil. Sed erga eum-
cipein, benignitatis
de divinae inisericordiae largitate desperet, ne gres- dem magnificalum hoininem cor suum Dominus
sum cordis a profectuintimi ilineris subtrahat, ne, apponit, quiaposldonajudiciumexeril, merita sub-
amorem conditoris deserens, quasi aduce destitutus tiliter pensat, vitss pondera vehementer examinat,
in via remaneat, et confossus gladio latrocinautis ettanto ab eo post districtius poenasexigit,quanto
d desperationis ruat. Sed neejusdicta ad noslri in- hunc impenso munere largius praevenit. Vir, igitur
tellectusarbitrium videamurviolenterinflectere,de- sanctusimmensitatemsupernsemajestatisaspiciat.at-
bemus ex posterioribus pnemissa pensare.Quo enim queadinlirmitalem propriamconsiclerationisoculum

Pene omnes, concupivit et defecit.

» quolidie hujus vitx se passione accidit.
b Lyr.,
Bigol., Utic, Germ., defecit in salulare d Longip., in desperalinnem ruat.
luum. e Gemet., Corb., Germ., Reg., Germ., aut quia
I

c
Vindoc. et Corb., a vita reparationis occidit ponis, hic et infra.
Alter Vindoc, a vita se reparationis occidit. Reg.,
833 MORALIUM LIB. VIII. — IN CAP. VII B. JOB. 834

riuiatur,atqueheec agenspleruinque in dulcedinem A si ejus nos custodia minime protegit, anteocculti

supernae conlemplationisrapitur.jamque deintiuiis hostis insidias, nostrae sollicitudinis oculus vigilans
aliquid quasi per caliginem conspicit, et ardenti de- dormit,Psalmistarursusattestaute,qui dh:NisiDo-
siderio interesse spiritalibus angelorum ministeriis minus custodierit civitatem,in vanum vigilant qui
conatur; guslu incircumscripti luminis pascitur, et custodiunt eam (Psal. cxxvi, 1 , 2). Per nos namque
ullrase evectaad semetipsam relabi dedignatur;sed cecidimus,sednostrisresurgereviribusnonvalemus.
quiaadhuc corpus quoil corrumpituraggravatani- Culpa nosd vol untatis propriae semel stravit.sed
poena
mam(5ap.ix, I5),inhsererediuluci 267 nonvalet, culpeedeteriusquotidiedeprimit. Abamissamrecti-
quam raplim videt. Ipsa quippe carnis infirmitas tudinem surgere studiorum conatibus nitimur.sed
transcendentem se animam retrahit, atqueadcogi- meritorum pondere gravamur. Unde et apte sub-
tanda ima ac necessariasuspirantem reducit.Saliva ditur.
ergo ex capite defluens os tangit, sed ad ventrem CAPUT XXXII [Vet. XXII, Rec. XX].
minime pervenit,quialiquore superna; contempla-
Ibid. — Quare posuislime contrarium tibi,et fac-
tionis jam quidem intellectus noster infunditur,sed
tus sum mihimetipsi gravis ?
nequaquammens plene satiatur. In oreetenimgustus
est, in veutre satietas. Salivam itaque glutire non g
Peccando contrarius faclus est Deo-
52. Tunc —
sibi contrarium Deushominem posuit, cum homo
possumus, quia supemee claritatis bono satiari non
perniittimiir.quodadhucextenuitategustamus. Sed
Deum peccando dereliquit. Serpentis quippe per-
suasionibuscaptushostisejusexstitit.cujuspraecepta
quia hoc ipsum, quod utcunque jam a superne co-
contempsit. Justus vero conditor hunc sibi contra-
gnoscimus, ex pietate parcentis est, quod vero hoc
rium posuit, quia inimicum ex elatione deputavit.
percipere perfecte nonpossumus adhueexpoena ve-
tuslaedamuationis.recte nunc dicitur Usquequo non :
Sed haec ipsa contrarietas culpae facla est ho- 268
mini pondus poenae, ut corruptioni suae male Iiber
parcis mihi, nec dimiltis me, ut glutiam salivam meam ?
servial, qui bene servus de incorruplionis libertate
Ac si aperte diceretur : Tunc homini plene parcis,
gaudebat. Salubrem quippehumililatisarcemdese-
cum huuc ad perfectionem ture contemplationis ad-
rens,ad infirmitatis jugumsuperbiendo pervenit.et
miseris,ut claritatem tuamraptus interius videat,et
cervicemcordisengendosupposuitquiaquisubesse
eum carnis suae corruptio exterius non repellat.
di vinis jussionibus noluit.sub suis se necessitatibus
Tunc permittisut salivam glutiam.cum me sapore
stravit. Quod.uielius ostendimus, si ea queedejectus
tuaeclaritatisusqueadabundanliam satietatis infu-
sustinet, et prius carnis, et post pondera mentis ex-
deiis,utnequaquamjam perindigentiam gustuoris
primamus.
esuriam, sed in te b solidus irrigato
mentis ventre r.
53. Quol modis homo sibi gravis sit, propler cor-
subsistam.Sedquipromereri vultbonum quod c ex-
pus. Et propter mentem. Mens nostra ampla et an-
petit, debet malum confiteri quodfecit. Sequitur :

gusta. —
Ut enim taceamus hoc, quod dolores tole-
CAPUT XXXI [fiec. XIX]. rat,quod febribus anhelat,sua quadam aegiitudine
Vers. 20. — Peccavi ; quid faciam tibi, o custos constringitur ipsahaec nostri corporis quae salus e
hominum. vocatur. Nam otio tabescit,opere deficit; inedia de-
51. Homo
perse lapsus,per se non valet surgere. ficiens, cibo reficitur ut subsistat; refectione lasse-
— Ecce fateturmalumquod egit, sed bonum quod scens, abstinentia relevatur ut vigeat ; aqua perfun-
Deoinrecompensationemdebeatofferrenoninvenit, ditur,ne arescat linteis tergitur, ne ipsa nimis
;

quiaadabluendameulpamquaelibethumanaeactionis perfusione liquefial labore vegetatur, ne quiete

;

virtus infirma est, nisi hanc misericordiaparcentis torpeat ;

quiete refovetur, ue laboris exercitatione
foveat.et non
justitia succumbat; fatigata vigiliis,somno reparatur; op-
rectejudicantis premat. Unde
recte per Psalmistam dicitur: Melioresl misericor- pressasomno, vigiliis excutitur, ne sua pejus quiete
dia tua super vilam (Psal. lxii. 40), quia quamlibet lassetur vestibus tegitur, ne frigoris adversitate
:

videaturinnocens, apud districtum tamen judicem penetretur quaesito caloredeficiens, aurarum flatu ;

nostra nos vita non liberat, si ei reatus suidebitum D refovetur. f Cumque inde molestias invenit, unde
misericordiae benignitas non relaxat.Vel certecum vitare molestia quaesivit, male sauciata, ut ita dixe-
dicitur: Quid faciam tibi? patenter ostenditur quia rim, de ipso suo medicamine Ianguescit. Remotis
haec ipsa bona quae agere preeeipimuivion preece- ergofebribus,cessanlibusquedoloribus,ipsanostra
ptori, sednobis prosunt. Underursum perPsalmi- salus aegritudo est, cui B curandi necessitas nun-
stam dicitur Quoniam bonorum meorum non indiges
: quam deest. Quot enim solatia ad vivendi usum
(Psal. xv, 2). Humilitasautem nostrae destitutionis quaarimusquasitotnostraeaegritudinimedicamentis
exprimiturcumDeushominumcustos vocatur,quia obviamus. Sedipsumquoquemedicamenin vulnus

» Turon., Germ., Norm., Anglic. et vet. Ed., jam d Lyr. et Bigot., voluptatis proprue. Ita nunc legi-
superna, Vindoc. etCorh. C,evm.,jamsuperne. Edili tur in Utic. antiquamanu additum prius enim le- ;

poster.jjom super nos. gebatur voluntatis propriw,

b Ita Corb. Germ., Vindoc, e Additur in Editis wgritudo est, quae redundant,
Norm., Bellov. In
Turon., solidius irrigatione mentis subsist. Editi, et in nullis Mss. invenimus.
solii/atus. f Gemet., cumque inedice molestias.
c Corb. Germ., expedil. e Bellovac. et Gemet., cui curanda necessitas.
835 SANCTI GREGORII MAGNI 836

vertitur.quiaexquisiloremediopanlodiutiusinheB- A autem Job ista considerans, et quare ita ordinala

siut ingemiscens, non justitiam redarguit, sed mi-
rentes, ex eo gravius deficimus, quod provide ad
refectiouemparamus.Sicnimirumdebuitpraesiimptio sericordiaminquiiit,ut percunctandoipsehumiliter
corripi.sic superbiasterni.Quiaenim elatumsemel pulset quod parcendo divina
pielas immutet. Ac si
sumpsimusspiritum.eccedelluensquotidieportainus aperte dicat Cnr quasi contraiium libi hominem
:

lutum. despiois,qui certusscioquia perire vel ipsumquem

54. Ipsa quoque mens nostra a secreti interioris despicere crederisnon vis?Unde bene adhuc et hu-

securo gaudio exclosa, modo spe decipitur, modo militatem confessionis exprimit,et vocem liberae in-

pavorevexatur, 3 mododoloredejicitur, modofalsa quisitionis adjuugit.dieens :

hilaritate relevatur; transitoria pertinaciter diligit,

CAPUT XXXIII [Vet. XXIU\.
eorumque amissione incessanter atteritur, quia et
incessantercursurapientepermutatur.Rebusautem Vers. 21. —
Cur non tollis peccalum meum, el
mutabilibus subdita.et a semetipsa variatur. Nam quare non aufers iniquilalem meam ?
quaerens quod non habet, anxia pcrcipit cuuique Sb.Mediatorem desiderat el resurrectionem. — Qui-
;

hochaberecceperit.laedelhancpercepissequodqufe- bus profecto verbis quid aliud d quam desiderium

sivit. Amat saepe quod despexerat, despicit quod B praestolati Mediatoris innuitur?de quo Joannes ait:

amabat.Cum laborequaeaeterna sunt discit.sedho- EcceAgnus Dei, qui tollit peccatum mundi (Joan.\,
rum repente obliviscitur, si laborare desierit. Diu 29). Vel certe ab humano genere tnnc peccatum
quaerit. ut parum quidde summis inveniat, sed ad plene tollitur.cum perincorruptionis gloriam nostra
consueta citius rrlabens, nec parum inhis quae in- corruptio permutalur. Esse namque a culpa liberi
venit perseverat. Erudiri appetens, vix suam igno- nequaquampossumus, quousquein corporemortis
rautiamsuperat.sederudita.graviuscontrascientias tenemur. Redemptorisergogratiam,velresurrectio-
gloriam pugnat. Vix carnis suae sibi tyrannidem nis soliditatem desiderat, qui iniquitatem suam au-
subjicit, sed tamen adhucintus culpae iiriagines tole- ferrifuuditussperat.Unde mox et e pcenamquamex
rat, cujus jam foris opera vincendo restrinxit. In origine meruit, etjudiciumquod expropriaactione
auctoris sui inquisitione seerigit, sed reverberatam pertimescit adjungens subdit :

hanc, corporearum rerum amica caiigo confundit.

Semetipsamqualiterincorporeacorpusregatintueri
CAPUT XXXIV [Rec. X.\7].

vult,etnon valet.Requiritmirequodsibi respondere Ibid. — Ecce nunc in pulvere dormiam ; et si mane

non sub eo lgnara deticit, quod prudenter
sufficil. et me quxsieris, non subsislam.
requirit. 269-^ m P' am se simuletanguslam cousi- 57. Dum prxsenti pcena premilur,de futuris gra-
derans, qualem se veracileraestimet.ignoiat.quiasi vius urgelur.Bumilitas tegmen a gladio judicis. —
ampla nonesset,uequaquam taminvestiganda re- Peccanti primo homini dictum est : Pulvis es. el in
quireret.et rursum si angusta non esset,hocipsum pulverem reverteris (Genes. in, 19). Mane autem di-
saltem quod ipsa requirit inveniret. citur illatuncmanifestaliomentium,qua;inadventu
55. Homo dum relicto Deo, sesibisufficerecredi- judicis apertiscogitationibusquasi postnoctis tene-
nisitumultum perturbationis invenit
dit.uihil in se brasdemonstratur. De quo nimirum maneperPsal-
HocpressusJob misericordiam Deipostulat. Bene — mistam dicitur :Mane astabo libi et videbo(Psal. v,
ergo dicitur Posuis/i me conlrarium tibi,etfactus
:
5). Quaerere autem Dei est hominem sublili interro-
sum mihimet ipsigravis,quia.dum repulsus homo,et gatione discutere, et districte discutiendo judicare.
a carne molestias, et a mente quaestiones tolerat, Beatus igitur Jobhumauae dejectionis damnaconsi-
gravenimirumpondussemelipsum portat.*>Undique derans, videat quia et prasenti jam pcena premitur,
languoribus premitur, undique intirmitatibus urge- etadhuc de futuris gravius f urgetur Et dicat : :

tur, ut qui, relicto Deo, se sibi ad requiem sufflcere Ecce nunc in pulvere dormiam et si mane me qiuv-
;

credidit, nihil in se nisitumultum perturbationis sieris,non .su6sisfam.Acsiapertius deploret,dicens

inveniret, inventumque se fugere quaereret, sed,
D in prresentiquidem mortem jam carnispatior.et ta-
auctore contempto, quo se fugeret non haberet. Cu- men adhuc de venturo j udicio graviorem k morlem,
jus infirmitatis pondera bene quidam sapienscon- districtionis tuae sententiam,pertimesco interilum :

templatus,ait: Gravejugum super Adam,* a

fitios pro culpa sustineo.sed adhuc adjudicium veniens
die exitus de ventremalris eorum usque addiem se- culpas restitui et post interitum formido. Ex- 270
pullurm in matrem omnium (Eccli. xl, 1). Beatus teriorem ergo mortem considerans, dicat, Ecce nunc

a Vindoc, Bellovac, unus Reg., Colb. et Gemet., » In Edit., et poenam praevaricalionis cidpx, quee
modo despiciendo dolore dejicilur. Turou., Germ., duo ullima verbanullis in Mss.reperta expungenda
Ebroic.cumreliquisNorman.,?«orforfe/?eie»rforfo/OT'e duximus.
dejicitur. Bellovac, arguetur.
f
t>
Norm.et Bellovac, undique angoribus vel an- S Ex antiq.
Edit. et Mss. restituimus mortem, scil.
guoribus premitar. interiorem illamde quamos, ubi male Coccius sub-
c Gemit.. ab exitu.
stituerat morte, quem taraen poster. Edit. secuti
d Bellov.et Gemet., ^uam desideriorum
prsestola- sunt.
tio Medialoris.
 MORALIUM LIB. VIII. - IN CAP. VIII B. JOB. 838
837

inpulvere dormiam ; interiorem uietuensadjungat: A per ingenium non assurgit. Nam

prima laudanda
est, quae utroque valenter pollet. Secunda mise-
Et simaneme qua>sieris,non subsistam.Quanta.Wbel
randa, quae utroque humiliter caret. Quarta adju-
enim justitia polleant, nequaquain sibi ad innocen-
electi sufficiunt, si in judicio districte re-
vanda, quae explere quod sentit non valet. Tertia
tiam vel
ad solatium suae ereptionis vero despicienda atquereprimenda, quae, dumser-
quirantur. Sed hoc nunc
inveniunt, quod nequaquam se posse sufficere hu- mone se erigit, sensu jacet, qusemembris inflatione
Sub humilitatis ergo tegmine a gla- tumentibus similis, ad aures audieutium vasta, sed
militer sciunt.
diosetantaeanimadversionisabscondunt.etquoter- vacua, procedit. c Quod nuncBaldad ad beati Job
crimenintorquet.dicens :[Vet XXV.] Spirilus multi-
rorem ventnri judicis praeslolantes continuo timore
trepidant.eoindesinenter agitur,ut paratiores fiant. plex sermonis oris tui-ZTl Qui enim multiplicila-
Sequitur.
tem d sermonis ori tribtut, profecto cordis inopiam
reprehendit.Ac si aperte dicat Abundantia spiritus
:

CAPUT XXXV [Vet. XXIV, Rec. XXII].

insermone oris attolleris.sed sensus indigentia coan-
Cap. vni, vers. 1,2.— Respondens autem Baldad gustaris. [Vet XXV.] Pravi autem,cumrecta repre-
Suhites dixit. Usquequo loqueris talia, et spiritus hendunt, ne ipsi quse justa sunt nescire videantur,

g notaomnibus bona.quaeaudiendo
a
multiplex sennonis oris tui ? didicerunt.quasi
58.Justorum verba wjustisgravia.Loquendi qua- incognita proferunt. Unde et Baldad protinus ad-
druplexois.Unicacriminisubjacet. Injustis semper jungit :

graviasunt verba justorum et quae ad aedificatio-

; CAPUT XXXVI.
nem prolata audiunt, haec quasi superimpositum Vers. 3. Nunquid Deus supplantal judicium —
pondus ferunt.Quodde se aperte Baldad Suhitesin- et Omnipotens subwtit quod juslumest ?
dicat, dicens Usquequo loqueris talia ?Qui enim
: 59.Pravi doctrinse Laudem aucupanlur Justitiam
usquequo dicit,quia aediticationis verba jamportare Dei laudant ubi eis bene est, ubimale damnant. Haec
non possit ostendit. Sed cura corrigi iniqui despi- beatusJobnecloquens negaverat,uecreticens igno.
ciunt, bene prolata crirainantur- Unde et protinus rabat. Sed procaces quique, ut diximus, etiam nota
adjungit: El spiritus multiplex serniunis oris tui. jactanter proferunt, ut loquendo docti videantur :

Cum multiplicitas in sermone reprehenditur, esse contemnuntmoderateconticescere,necredanturex

procul dubiointelligentiaegravitasin sensudenega- imperitia tacuisse. Sciendum vero est quia tunc di-
tur. Visquippesiimmaloquentium.qnadrifaria qua- vinae justitiaerectitudinem laudant, cumsead gau-
litatedistinguitur. Nam suntnonnulliquossentiendi dium incolumitas sublevat, et alios flagella casti-
simulacdicendi amplitudo dilatat, et siintnonnulli q gant; cum se conspiciunt rerum prosperitate per-
quos sentiendi simul et dicendi inopia angustat. frui, alios adversitate fatigari. Nam dum perverse

Sunt nonnulliquiefticaciamdicendihabentjSedacu- agunt, sed tameuse rectos arbitrantur, hoc quod

men sentiendi non habent et sunt nonnulli qui ;
acuminesentiendi subnixisunt, sed ex inopia locu-
tionis obmutescunt.Hoc naraquein hominibus cer-
nimus, quodinrebus saepe insensibilibus videmus.
Nam plerumque et abundansaqua ab intimis duci- nis attigerit,pulsati protinus consilium divini exa-
tur et largis insuperficiem meatibus derivatur. Ple-
rumque angusta inintimis latet, et progrediendiri-
masdifficulter inveniens,forasanguslior b exsudat.
Plerumque minima in abscondilis oritur cuuique
sibi prosperasuppetunt,deberi suismeritiscredunt;
eoqtie colliguntquod Deus injuste nonjudicat, quo
quasijustos seadversitas nullacontristat. Sedsieo-
rura vitamquamlibetbrevitervis supernaecorreptio-
minis increpant, quod pauloante incolumes admi-
rando praeferebant, justumque esse judicium, quod
suismoribusadversatur, negant, dedivina aequitate
disputant, ad resultationis verba prosiliunt, etcor-
;

patenter qtiaexeat invenit,exlargo foraminetenuis repti qtiia deliquerint, gravius delinquunt. Unde
procedit, magnique se meatus dilataut, sed non est bene etiam per Psalmistam contra peccatoris con-
quod fundant. Plerumque vero ampla in absconditis fessionemdicitur Confitebitur tibi, cum bene feceris :

surgit, sed angustis pressa meatibus tenuissime pro- r» ei(Psal. xlviii, 19). Despecta quippe vox confes-
fluit. Sic itaque in aliis os patens emanat, quod lar- sionis est.quam formatj ucunditas prosperitatis.Sola
gus ingenii fons ministrat. In aliis intellectum nec autem confessio habet magni meritum ponderis,
sensusporrigit, neclinguafundit. Inaliisos quidem quam «a veritate rectitudinis nequaquam separat
ad loqueudum patet, sed ad reddendum parata a visdoloris, quam usque ad judicium vocisexacuit
sensu lingua nihil accipit. In aliis vero largus sen- adversitas testiscordis. Non ergo mirtim quodBal-
tiendifonsa corde exuberat, sed huncquasi meatus daitlivinam justitiam laudat, qui nihil adversi ab
tenuis impar lingua coangustat. In qtiibus nimirum eadem juslitia tolerat.
quatuordicendiqualitatibusjsolacriminitertia sub- 60. Ecerelicorum in Ecclesiam adversis pressam in-
jacet, quae hoc sibi per loculionem arripit, ad quod sania. — Sed quia amicos beati Job haereticorum

a In Gemet. et Utic. aliisque Mss. et Edit. sic le- al. poster ., quae lectio sensum evertit.
gimus, praeterquam in Gussanv. ubi sermones pro c Ita qtioque omnes
Mss.In Edit., quod nunc Bal-
sermonis cui favere videtur tum hebr. textus, tum
; dad beato Job crimen inlorquet.
paraphrasis chald. Pene omnes, sermonis o)is tribuit.
il

L ItaMss.
;non exundat,ut legiturin Edit. Coc.et Editi, a veritatis reclitudine.
839
;e speciera diximus, libet ut
Baldad verbahaereticorum subreptionibus congruaDt
demonstreraus. Hiquippe duui sauctam Ecclesiam
teraporali corripi anituadversione conspiciunt * in
semetipsis.audacius in jactanliatuperversaepraedi-
cationis inturaescunt; et superni ezaminis rectitu-
dinem praetendentes,prosperari seex meritisasse-
runt, illam vero affligi dignis retribulionibus atte-
stantur, etverbisblandientibussubreptionis aditum
protinus inter dolores quasrunt, atque aliorum vi-
tam, exprobratis aliorum raortibus, feriunt, acsi
>'
iilijamjustedefuncti sintqui de Deo credere digna
noluerunt.Unde Raldad Suhites,postquamdivinam
justitiam protulit, illico adjungit
CAPUT XXXVII.
Vers. 4, o, 6. — Etiamsi filii tui
inmanuiniquitatis suce, tu tamensi dilu-
(limisileos
culo surrexeris ad Deum,el Omnipotenlem fuerisde-
precatus,simundusel rectusincesseris,statim evigi-
labit ad te, et pacatum reddethabitaculumjustitue.
61. Populorum ab Ecclesta dischsionem lauquam
erroris argumenlum exprobrarant .—\c
catholicis errorumpraedicatores dicanl:Vit83 vestrae
providete, et quam perversa 272
rum qui inter vos defuncli suut ilamnatione co-
gnoscite, quia conditori omnium nisi perfidia vestra
displiceret, nequaquama vobis tamnumerosospo-
pulosinteritu saevientesubtraheret. Ait enim
peccaverunt ei, etdimisit eosin manu ini-
si filii tui
quitatissua?. Quasiapertedicens Ininiquitatis suae q :
manu dimissi sunt. qui vitam nostrae rectitudinis quoniam sicut umbrce dies noslri sunl super terram.
imitari nolueriut. Tu tainen si dilttculo surrexerisad
Deum, et Omnipolentem fueris deprecatus. [V et
XXVI. JQuiaeuimse haerelici tenere lucem veritatis
eestimant,sanctam Ecclesiam quasi in erroris nocte
positam, ad diluculum veritatisvocant, quatenus et
percognitiouem Dei, quasiper diluculum surgat.et
per precem pceuitentia; praateiita diluat. Simnndns
et rectus ineetseru.Mundus videlicet in cogitatione,
rectus inopere. Statim evigilabil ad te. Ac si aperle
dicat: nunc tribulationibus tuis virtu-
Quiais q'ii
tem suae protectionis non exerit, c quasi ab adjuto-
rio errantisdormit. Elpacalum reddet habitaculitm
juslitice tuw. Id est, praesentis vitae contrarietates
amovet, ettranquillitatis protinus securitatem prae-
bet. Quia enim perversi quique temporale gaudium
singulare aestiraant diviiiaeremuncrationis bonura,
qua: ipsi anxie ambiuntjhaec aliis proraagno polli-
ceutur. Unde pleruraque fit, ut aut amissa recupe-
rari spondeant, aut ad majora adhuc praesentis
vitaepraemia auditorum suorumanimos extendant.
Quod patenter Baldad exprimit, cum protiuus ad-
jungit
» Expunxit Coccius, in semetipsis, aliis Edit. er-
rantem sequentibus et tum Mss.tum vet. Edit. mi-
nus consulentibus. German. habet semetipsos pro
semetipsis-
b Kditi, vilam exprobrantes. Sequimur Mss. Corb.
SANCTI GREGORII MAGNI 840
paueis quomodo A GAPLT XXXVIII.
Vbrs. 7. — ln tantitm.iitsiprioratuafuerintparva,
et novissima tua mutiplieentitr nimis.
62.Quidsuis sequacibus promittant.— Si veroba-
bitaculum justitiae,consilium mentis voeat, afflictis
catholicis errorum magistri pacatum habitaculum
promittunt, quiasieosad sua pertrahunt,
justitiae
profecto a coutentione conticescunt. Namque hiqui
trahi ad perversapotuerunt, tanto jam tranquillius
temporali pace quieti sunt,quanto longius ab aeterna
separantur. Opes quoque intelligentiaese sequenti-
bus crescere spondent.Undeetsubditur:/?!fa«/«jn,
ttt si prioratua ftteritnt parva.et novissima lua multi-
plicentur nimis. Sed quia eorum veibis non facile
creditur.quoniam saepe vita contemptihilis demon-
slratur, antiquorum patrum sententias proferunt,
B
peccaverunt ei, et earumque rectitudinem in argumentum sui erro-
ris inflectunt. Unde et subditur
:
CAPUT XXXIX [Rec. XXIll].
Veks.8. Interroga enim generationtmprislinain,et
t/iligenter investiga patrum memoriam
(jl.Aiitiquoruinpatrum auctoritate abutuntur. —
si afflictis Generationem pristinam, ac patrum memoriam ne-
quaquam videri, sed investig iri admonent quia :
teneatis.ex eo- hocinea nolunt con^pici, qnod liquido cuuctis pa-
tet. Nonnunquam vero, more bonorum, quaedatn
moraliter docent, etqnaliterexpraeteritis praesentia
colligantur insinuant, atque ex his quoe jam a nostris
oculispertranseundosubtracta suntquam nullasint
: Etiam
quae videntur deiuonstrant.Unde et adhuc subditur
Vers. 9. Hesterni quippe sumus, et ignoramus —
64. Qucejam transacta sunt nos docent quam cele-
riler ccelera sinl transilura. -- Generatio itaque pri-
stina iuterroganda proponitur, ut transire tempus
vitae prassentissicutumbra monstretur;quia videli-
cet si ea quee erant, et jam transacta sunt, ad me-
moriam reducimus, patenter agnoscimus quam ce-
leriter hocquoquefugiat quod tenemus. Saepe vero
haeretici eosdem 27 3 nobiscum patres, quos vene-
ramur laudant, sed intellectu depravato, ipsis nos
eorumlaudibus impugnant.Unde etadhucsubditur
CAPUT XL.
Yers. 10.— Ipsidocebunt te ; d loquentur tibi, et
de corde suo proferent eloquia.
r, 65. Pravi bona intcrdttm proferunt, sednon bene.
Suo tum semucrone feriunt. —
Notandum quod su-
periusdixerat Spiritus multiplex sermonis oristui;
:
nunc vero. reductis ad memoriam patribus, dicit
De corde suo proferent eloquia.kc si vitam sanctae
Ecclesiae haereticidetestantes, dicant : Multiplicita-
tem spiritusinores habes,in corde non habes. Sed
illicontra teaudiendi sunt, qui verbaex cordepro-
ferentes, recta vivendodocuerunt.Saepeautem pra-
Germ. ac Norm. Apud liarlhol. et Kembold. 1518
corrupte legitur morsibus, pro mortibus.
c Gemet., quasi ad aitjutorium.
d In Mss. Reg., Germ., Corb. Germ., desideratru
loquenlur tibi.
 ,

841 MORALIUM LIB. VIII. — IN CAP. VII B. JOB. 842

vi, duui suae vitium fortitudinis ignoranl, audenter A perna bonitas et iugratoslargius infundit.Fitque eis
aliorum rectitudinem lacerant cumque contra bo-
;
amplitudomuneris274' ncl'ementumdamnationis
nos sibi auctoritatem incrcpationis arripiunt,aut ea quiairrigati fructum non feruut,sed sub viriditatis
bona proferunt. quae non videndo,sed audiendo di- colorevacuiinaltum crescunl.Quosbene per Evan-
dicerunt aut ea aliis mala mentientes ingerunt,
;
gelium Veritas.exprimit, dicens Multi dicent mihi :

qua? ipsi committunt. Scd cum ea bona profeiunt in illa die Domine, Domine,nonnein nomine tuo
:

quaeservarecontemnunt,sciendumestquiaplerum- prophetavimus, et in nomine tuo dcemonia ejecimus

que veritas sic per ora adversariorum sonat, uteo- et in nominetuo virtutes multas fecimusfEt lunccon-
rumlinguam movensvitam feriat.quatenusculmen quia nunquam novivos, discedilea me
fiteborillis,

rectitudinis loquentes et ignorantes, ipsi et verbis qui operami iniquitatem (Matth. vn, 2). Scirpus
judices, et factis accusatores fiant. Unde Baldad igitur vel carectum sine aqua non vivit, quia nimi-
mira quidemcontrahypocritassubdit,sed mucrone rum hypocrita? non nisi ex superno munere viridi-

verbi se impetit, quia simulatori justitiae, nisi ex tatem bonae operationis accipiunt ; sed quia hanc
aliquantulo ipse esset, docere juslum nequaquam in usum
aquaquidem propriae laudis arripiunt, in
tanta temerilate prassumeret. Et quidem fortia sunt virides, sed tamen inanes crescunt.

valde quae dicit jsedhaec stultis, non autem sapien- B 67. Hypocrita corrcptionis est impaliens. — Bene

ti, pravis,non recto.dicere debuit.quia et vecordem autem subditur:Cwm adhuc sil in flore,nec carpatur
se asserit qui, hortis sitientibus, in flumen aquam manu, ante omnes herbas arescil -Scivpus in flore est
fundit.Sed interim postponentes cui dicitur, pen- hypocrita in laude. Acutis veroangulis surgens ca-
semus subtiliter quid dicatur, ut nos prolata in- rectura manu non carpitur, quia, exasperatis per
struant,quamvis meritumsuiauetorisimpugnent.Se arroganliam sensibus, de pravitate sua hypocrita
quitur :
corripi dedignatur.In floresuomanum carpentisin-
Vers. 11. — Nunquid a virescere polest scirpus cidit.quiain laudehypocritapositus,ene huncquis-
absque humore, aut crescere carectum sine aqua 1 quam corripere audeat, asperitate sua protinus vi-
[Rec. XXIV.} Cui Baldad scirpum, vel carectum tam corripientis secat. Sanctus namque non esse
comparet, ipse protinus aperit cum subjungit : appetit, sed vocari et cum fortasse corripitur,
' ;

quasi inopinionisgloria detruncatur.Deprehensum

CAPUT XLIl.
se in pravitate irascitur, loqui sibi redarguentem
Vers. 12, 13. — Cum adhuc sit in flore, nec car- prohibet, quia velut in oculto vulnere tactus dolet.
patur manu, ante omnes herbas arescit ; sic *> vice Qualis imperitis innotuit,talis vult aboranibus aesti-
omnium qui obliviscuntur Deum, et spes hypocrilce ^ mari; et, paratior mori quam corripi.redargutione
peribit. deterior reddilur, K quia quasi dirae percussionis
66. Hypocrita bonorum operumspeciem, nonfru- aestirnatjaculum puritatis verbum.Unde exasperatus
Ctum habet. Dona Deiad incrementumdanmalionis protinus incontumelias surgit,et quae malaexagge-
habet.— Scirp; ergo vel carecti nomine hypocritas retcontra vitam correptoris inquirit. Demonstrare
vitamsignat,qu83speciemquidem viriditatishabet, longeincoraparabiliterreum reprehensorem suum
sedadhumanosusus c fructum utilitatis non habet, desiderat, ut innooentem se non suis actibus,sed
quae, sterilitate operis arida permanens, solo san- alienis criminibus ostendat ; ita ut saepe homo re-
clitatis colore viridescit. [Vet. XXVII.] Sed neque dargutionis aliquid se dixisse pceniteat, et quasi a
sinehumorescirpus,nequesine aquacarectum pro- carpentis manu.sic acorripientis animoquidam.ut
ficit, quiahypocritarum vitaad bona operainfusio- ita dixerim, sanguis mceroris currat. Unde bene per
nem quidem superni muneris percipit, sed, in cun- Salomonemdicitur: Noli arguere derisorem,neode-
ctis quae agit exteriores latides appetens, a fructu rit te (Prov. ix, 8). Neque enim justo timendum est
perceptse infusionis inanescit. Saepe namque inira ne derisorcuracorripitur contumelias inferat sed ne
signorumoperafaciunt.abobsessis corporibus spi- tractus ad odium pejor fiat.
rituspellunt, et per prophetiae donum ventura quas- Hypocrita in bonis operibus non perseverat.
68. —
que sciendo prasveniunt, sed tamen a largitore tot Inter haec sciendum est quod justorum bona, quia
munerum cogitationis intentione divisi sunt, quia ex cordeincipiunt, usque adpraesentis vitae termi-
per ejus dona nonejus gloriam, sed proprios favo- num crescunt hypocritarura vero opera, quia ne-
;

resquaerunt;cumque per accepta d bona in sua Iaude quaquamsuntinoccultoradicata,saepeantedeficiunt

se elevant, ipsis muneribus contra largitorem pu- quam praesens vitafiniatur. Nam plerumque studio
gnant. Indequippe contradantemsuperbiunt.unde sacraeeruditionisinsistunt; etquiahanc nonpraepa-
eiampliushumiles essedebuerunt.Sed eo eos post- randismeritis.sed promerendisfavoribusinquirunt
modum districtior sententia percutit, quo nunc su- statim ut judicium huiuanae laudis arripiunt, et per

a Ita Norman. et pene omnes, cui lect. favet ite- accepta bona, etc, se elevant, quos sequimur.
rata viriditatis mentio. In Kditis legitur vivere. e Norm. et Germ., si hunc.
b Corb. Germ., vitaz. f Ebroic, sed videri. Utic utramque lectionem
cNonnulli Mss., fructum humilitatis. habet.
dGemet. et Germ., eumque percepta bona in sua g Vindoc, quiaquasideira percussionis. Gemet.,
laude Levant. Lyr., Bigot. ,Utic. Vindoc. cumque per
, quia quasi de repercussionis.
Patrol. LXXV. 27
813 SANCTI GRKGORII MAGNl 844

hoc gratiara transitorii profectus assequuutur, tola A getur; laudes resonant,sed ad liiiem cuui laudibus
inente ssecularibus curis inserviniit, atque asacra tempora festinant ; et quia nequaquam animus iu

funditus erudilione vacuantur et agendo post indi- ;

seternitatis amore cum ipsis profecto re-
radicatur,
cant quantuin teraporalia diligaut, qui sola prins busquasdiligitlabitur. Nemonamque valet mobilia
aeterna praedieabaut.Plerumque autein assumptte diligereetipseimmobilis stare. Qui eniintranseiin-
speciem maturitatis ostendunt ;
quiete silentii.lon- tia amplectitnr, eo ipso ad cursuui ducilur, quo
ganimitatepalientiae,continentiie virtutedecorantur decurrentibusimplicatur. Dicat ergo :Els/>es hypo-
sed cum per haec qu^siticulmen honorisatligerint crita: peribtt, quia huuiana laus quam magnU labo-
cumque sibi jam reverentia a cunctis impenditur, rihus app> j
tit b impulsateraporum raomentis decur-
protinus se lasciviam voluptatis ftindunt.etbona
in rit. Bene autem subditur :

se non 27 5 ex corde tenuisseipsi sibi testes sunt CAPUT XLIII [Rec. XXV].
qui haec cito dimiserunt. Nonnunquam vero aliqui
quoe possident tribuunt, alque indigentibus cuncta Vers. — Non ei placebit vecordia sun.
14-.

largiuntur: sed tamen ante vitse terminutn.avaritias 70. Rem magni pretii vici vendit hypocrita. Fecun-
prurigine accensi, aliena appetunt, qui sua largiri dx et neglecla> viti similis esl. Magna quippe vc- —
videbantur, et pertinaci post crudelitate ambiunt q cordia est laboriosa agere, et aurae laudis inhiare ;

quod ficta prius pietate reliquerunt. [ Vet. XXVI II.] forli opere preeceptis ccelestibus inservire, sed ter-

Unde et recte nunc dicitur Cum adhuc sit in flore,

: renffi retributionis praemium quaerere. L"t enim ita

rtecarpaturmanu,anleomnes herbasarescit. a Jux- dixerim,qui pro virtutequam agithiimanosfavores

ta carnem quippe et justi herba suut, propheta at- desideratrem magni merili vili pretio venalem por-
testante, quiait Omnis caro fenum (Isai. xl, 6).
: tat; unde cceliregnum mereripotuit,inde nummum

Sed anteomnes herbas arescere scirpus dicitur.quia transitorii sermonis quaerit. Vili ergo pretio opus

justi in bono suo pernianentibus, a viriditate as-
sumptee rectitudinis hypocritarum vita siccatur.
Arescunt herbaeetiamreliquae,quiajwstorum opera
cumcarnis vita deficiunt. Sedherbarum
scirpus praevenit, quia priusquam de carne hypo-
crita transeat, ea quae in se ostenderat virtutum facta
vendit,276 1"' a niagna impendil, sed minimare-
cipit. [Vet. XXIX.] Quibus itaque hypocritae similes
cnisi fecuudis elneglectisvitibusexistunt, quae per
ariditateiu ubertatem fructum proferunt, sed nequaquam per
studium a terra suble vantur? Quod pingues palmites
germinant, errantes bestifficonculcant et quo hoc ;

derelinquit. De quibus bene etiam per Psalmistam uberius aspiciunt.projectum in inliniis avidius con-
dicitur : Fiant sicut fenum adificiorum, quodprius suraiint,quianimiriimhypocritarura opera, d dura
quam eveUatura7-escil(PsaLc.xxvu\,§).Fennmqn\])- claramonstrantur,quasipinguiaprodeunt,sed dum
pe aedificii in alto nascitur, sed nequaquam pingui humanaslauHesappetuntquasi in terradeseruntur.

radice solidatur, quia et hypocrila summa quidem Qtiae hujus mundi bestiae, maligni scilicet spirilus

agere cernitur, sed non in eis ex cordis puritate ro- compdunt.quiahcecad usuiu perditionisiiiilecttint;

boratur.Quod nimirumfenum etnonevulsum citius tantoque ardentius rapiunt,quanto et magna clarius

arescit,quiavidelicethypocrita etin praesenti adhuc innotescunt. Unde bene per prophelam dicitur:
vita subsistit, el jam sanctitatis opera quasi viridi- Culmus stans, non est « in eis germen,et non facient
tatis speciem amittit. Quia enim sine intentione farinam quod elsi fecerint, alieni comedent eam
;

reclae cogitationis bona studuit agere.hasc auiiltens, (Osee. vui, 7). Culmus quippe germen non habet
indicat se sine radice floruisse. cum vita merilis virtutum caret. Farinan cultnus
69. Hypocrita spe sua diu frui non valet. Sed — non facit cum is qui inprffisentisaectilo proficitnil
Baldad, sicutpraediximus.cui scirpum velcarectum subtilitatis intelligit, nulluin boni operis fructum
comparet, illico aperit, cum subjungil Sic vice om- reddit.
niumquiobliviscunturDeum,elspeshypocrita;peri- 71. Fructibus suis malignosspiritus satiat hypo-
bit Quidenim cunctis suis operibus hypocrita spe- crita. Pascilur elipse modo,secus post mortem. Sed —
rat.nisi honoris reverentiam.gloriara laudis,a rae- saepe et cum fecerit, hanc alieni comedunt, quia et
lioribus metui,sanctus ab omnibus vocari?Sed per- cum bona opera hypocritas oslendtint, de his mali-
manere spes hypocritae non valet, quia, teternitatein gnorum spirituum vota satiantur. Qui cnim per ha?c
non quaerens, fugit quod tenet. Nequaquam quippe Deo placere non appetunt, nequaquam agri domi-
mentis ejus intenlio in illa gloria figitur qua? sine num,sed alienos pascunt. Kecundoitaquehypocrita
finepossidetur,sedcum transitoriisfavoribus inhiat, et neglecto palmiti similis.servare fructum non va-
perditpercipiendoquodlaborat,Veritate attestante, let,quia botrusboni operis in terrajacet. Sed tamen
quaeait : Amen dico vobisquia receperuntmercedem hac ipsa sua vecordiapascitur,quiapro bonoopere
suam (Math. Sed haec spes recipiendm
vi, 2, 5). a cnnctis honoratur caeteris praeeminet, subjectas
;

raercedis teneri diu non

potest, quia pro ostensis hominum nientes tenet, majoribus locis attollitur,
operibus honor tribuitur, sed vita ad terminum ur favoribus nutritur. Haec vero ei sua vecordia placet
a Edit. Rom. et Gussanv.,,/u:r7a camaliumquippe d Bellovac. et Gemet., dum gloriosa monstrantur.
intcllectum. 8 Edili, in eo germen et non faciet farinam ; quoi
p Gemet., impulsa tempora montentis decurit. el si feceril. reluctantibus Mss.
c Gemet., nisi foecundis sed negleclis vitibus.
845 MORALIUM LIB. VIII. — IN CAP. VII B. JUB. 846

interim, sed non placebit, quia cutri
tempus advenerit, iu piEiia displicet quod vecors
Tunc se stulte egisse intelliget, cuui pro dele-
fuit.
ctatione laudis sententiam divinae increpationisac-
retributionis A Nam ora pallescunt, corpusdebilitatequatitur, pe-
ctus interrumpentibus suspiriis urgetur. Sed inter
haec.abore proximorum sermo admirationisquaeri-
tur, nihilque tanto labore aliud, nisi eestimatio hu-

ceperit. Tunc se vecordem fuisse considerat, cum manacogitatur.QuosnimirumbeneSimonillesigni-

se pro temporali quam percepit gloria
perpetua tor- qui dominicaepassionis tempore inangariam
ficat,

menta castigant. Tunc veram scientiam supplicia crucem portabat, de quo scriptum est: Invenerunt
aperiunt.quiaperhaecprofecto colligitumihilfuisse hominem Cyrenseum, venientem obviam sibi,nomine
omnia quae transire potuerunt. Undeet recte sub- Simonem;huncangariaverunt,uttolleretcrucemJesu
ditur : (Matlh. xxvn, 32 Marc. xv, 21). Quod enim c per
;

CAPUT XLIV [Rec. XXVI]. angariam agimus, non hoc ex studio amoris opera-
mur. Crucem ergo Jesu in angaria portare estaffli-
iBin. — Et sicut tela aranearum fiducia ejus.
clionemabstinentiae d pro alia quam necesse estin-
"li.Hypociitw fiducia vana,bona coram Deo nulla, tenlione tolerare.
in angaria An non Jesu crucem
prwdicalio infructuosa, abstinentia inanis. — Bene
ad praeceptum Domini, carnemdo-
portat, qui quasi
hypocritarumfiduciaaranearurn telissimilisdicitur, B mat, sed tamen spiritalem patriam non amat ? Unde
quia omne quod ad obtinendam gloriamexsudant et Simon isdem crucem portat.sed nequaquam mo-

ventusvitaemortalisdissipat. Namquoniam aeterna ritur, quia omnis hypocrita corpus quidem per ab-

non quaerunt, bona temporalia cum temporae amit-
tunt. Pensandum quoque est quod fila araneaeper
ordinem ducunt, quia sua hypocritaequasisubdis-
cretione opera disponunt. Aranearum tela studiose
texitur,sedsubiloflatudissipatur,quiaquidquidhy-
stinentiam afticit, sed tamen per amorem gloriae
mundo vivit.
[Vet. XXXI.] IZ.Crucemcarniinfert, sedmundo
vivit.— Quocontra per Paulum bene de electis di-
cituv Qui autem sunt Christicarnem suamcrucifixe-
:

poerita cum laboreperagit aurahumani favoristol-

runt cum vitiiset concupiscentiis. Cum vitiis quippe
lit ;et dum in appetitu laudis opus deficit, quasi in
etconcupiscentiiscarnemcrucifigimus, sisicgulam
ventum labor evanescit. Saepenamqueet usquead
restringimus, ut jam de mundi gloria nihil quaera-
praesentis vitae terminum hypocritarum faetaperdu-
mus. Nam quicorpus macerat,sedhonoribus anhe-
rant, sed quia per haecauctoris laudem non quae-
crucem carni intulit, sed mundo perconcupis-
lat,
runt, bona ante Dei oculos nunquam fuerunt. Ple-
centiampejusvivit, quia etsaepeper sanctitatisima
rumqueenim, ut praediximus.sacraelegiseruditione
ginem locum regiminis indignus assequitur, quem,
fulciuntur, doctrinae verba proferunt, omne quod
C nisi aliquid in sevirtutisostenderet, nullopercipere
sentiunt testimoniisaccingunt, nec tamen per hasc
laboremereretur. Sedtransitquoddelectabiliterob-
vitam audientium, sed proprios favores quaerunt,
tinet, et poenaliterquod sequitur manet. Sanctilatis
quianecprofeirealia noverunt, nisiquaeauditorum
nuncfiduciainorehominumponitur;sedcuminter-
corda ad rependeni iaslaudes* excutiant,non autem
nusjudex secretacordis examinat,testesvitae exte-
ad lacrymas accendant. 277 [Vet. XXX]. Mens
rius non quaeruntur. Bene ergo dicitur Sicul tela :

quippe concupiscentiis exterioribusoccupata igue

aranearum fiducia ejus quia apparenlecordis teste,
,

divini amoris non calet ;et idcirco ad supernumde-

prseterit omnequodexteriusdehumanofavorecon-
sideriuraintlammareauditoressuosnequeuntverba
fidit. Unde et adhuc apte subjungitur :

quas frigidocorde proferunlur.Neque enimresqua?

inse ipsa non arserit aliud aecendit. Unde fit ple- CAPUTXLV [Rec.XXVlT].
rumqueuthypocritarum dicta etaudientes noneru- Vers. 15. — Innitilur super domum sua^n, etnon
diant, et eosdem ipsos qui se proferunt elatoslaudi- stabit ; fulciet eam, et nonsurget.
bus deteriores reddant. Attestante etenim Paulo, 74. Hypocrilse domus super quam innititur, favor
Scienlia inflat, charitas xdificat (I Cor. viu, 1). humunus. Stare non valet. — Sicutdomus exterioris
b Cumergo charitas fedificandononerigit,scientia n conversationisestaedificiumquodinhabitatcorpus,
intlando pervertit.Plerumquese hypocritaeinira ab- ita domusnostrae cogilationisest resquaelibetquam
slinentia affligunt, omne robur corporis atterunt, et perdilectionem inhabitatanimus.Omnequippequod
quasi carnis vitam funditusincarne viventesexstin- diligimus.quasi in hocquiescenteshabitamus.Unde
guunt, sicque per abstinentiam morti appropiant, ut Paulus. quiain supernis » cor fixerat, in terra qui-
peoequotidiemorientesvivant.Sedadhaechumanos dein 278 positus, sed tamen a terra extraneus,
oculosqua?runt,admirationisgloriamexpetunt, Ve- dicebat : Nostra conversalio in cwlisesl(PhiUp.\u,
ritate attestate, quae ait : Exterminant facies suas, 20). Mens itaque hypocrilae nihil aliud in omne quod
ut appareant kominibusjejunantes(Matth. vi, 16), agit nisi opinionis suae gloriam cogitat, nec curat

* Vindoc, adrepetendas laudesexcutiant. Vitiose Ebroic, quodenim angarizamur.Uiic.habeianga-

Coe.,pro excutiant, auctoritate ceusoriaposuite.m- riamur, et angarizamur.
tent. d Bellovac. et.Norm. ,proaliquanecessilatisinten-
b Ita
Turon.,Vindoc, Norm., et pene omnes.ubi tionetolerare. InUtic prius legebatur pro atio quam
Ediii habent, Quem enim charilas. necessitatis intentione lolerare.
c Vindoc. et Gemet., quod enim angariamur. e Corb. Germ. et Reg., confixus erat.
8',7 SANCTI GREGORII MAGNI 848

quo post permeritum ducilur, sed quid interim di- A x.XVllf.] Sed quiavita hypocritre, scirpi ap-
flec .
catur. Douius ergo ejus » est delectatio favons, pellationesignata.qualiterinjudicioreprobeturau-
quam quasi quielus inhabitat, quia per cuncta sua (liviinus, prius qtiara districtus judex appareat,
opera hancse intra animum reelinat. Sed stare
aii qualis abhominibiishabeaturaudiauiiis. Sequitur
domus hiec non valet, quia laus cum vita prxterit,
CAPUT XI, VI.
et huuianus favor in judicio non subsistit. Unde et

fatu« virgines,quoe oleumin vasisnon sumpserant, Vers.16.— 279 Bumectus videtur antequam ve-
quia in alienis vocibus gloriam et nouin suis
scilicet niat sol.

conscientiis habebant, turbatee per sponsi pr&sen- 76. Nuncsanctus creditur hypocrita, sedChristo
tiam, diiMint Date tiobis de oleovestro,quia lampa-
:
venienleiniquus apparebit . — Saspe in sacroeloquio
des noslrx exstinguuntur {Malth. xxi, 8). Oleum Dominus solis appellatione figuratur, sicut perpro-
quippe a proximis petere est gloriam boni operis a plielamdicitur : Vnbis autein qui timetisnomen Do-

testimonioalieniorisimplorare.Mensetenim vacua, mini,orietursoljustilix{ Mal.iv, 2). Elsicutrepulsi

cum cunctis suis laboribus nihil se intus tenuisse in judicioimpii dicereSapientiealibrodescribuatur
invenerit, testimonium foras queerit. Ac si aperle Erravimus a viaveritatis,etlumenjustilige non lu-
fatute virgines dicant : Cum nos repelli sine re- B xilnobis, etsolnonestortusnobis{Sap.v, 6), Anteso-
tributione conspicitis, dicile in nostro opere quid lemigiturscii'pushumiduscernittir,quiapriusqiiam
vidistis. divinadistrictioinjutiicio b cantieat,omnishypocrita

[Vet. XXXII.] ~o. Nec magis stabit in judicio iufustim sesanctitatisgratia ostentat ;
quasi virens
ftducia satictitatis hypocrilse. — Sed frustratunc hy- aspicitur, quiajustus oestitnatur, honoris locumob-
pocrita in hac domo laudis innititur, quia nihil ei in tinet, de gloriasanctitatis pollet, a cunctis ei vene-
judicio attestatio humana suffragatur quia eamdem ratiodefertur,opiniolaudisc extenditur. Scirpusita-
;

laudem, quam post in testimonio exigit, priusin mu- que isteinnocte humidus est sole autem veniente
:

nere recepit. Velcerte superdomumsuain hjpocrita siccatur, quia nimirum hypocrila in tenebris vita»

innititur, cum, vanis favoribus deceptus, quasi de prsesentis sanctusab omnibus creditur.sed cum di-

fiducia sanctitatis elevatur. Multa quippe hypocrilae strictus judex venerit, quam sit iniquus apparebit.

inoccultomalafaciunt,qua?dam vero bonainpubli- Dicat ergo Humectus videtur anlequam veniat sol
:

co. Cumqueexbonispatentibuslaudesrecipiunt.ab quia virentem se nunc humanis oculisexhibel, sed

occultismalisconsiderationisoctilosavertunt ;tales- in calore tunc divini judicii arescet. Sequilur :

que se ffistimant, quales foris audiunt, non quales CAPUTXLVII.

plerumque ut
intus noverunt. Undefit ad supernum r Ibid. — Et in ortu suo germen ejus egreditur.
quoque judicium cum fiducia veniant,quia tales se 77 .
— Statim,ul recte agil,vu It laudari hypocrita
apud internum arbitrum credunt quales ab homini- Assumpto sanctitatishabiluinterdumpejor fit.—Eer-
busforishabebantur.Sedstaredomushypocritrenon baqtiffilibet nascendopriusateri'aprodticilur,atiraet
valet, quiainterrore districtiexaminis omnisanle- eestibus tangitur, soleacpluviisnulritur, ettunc de-
actafiduciasanctitatiscadit. Cumquesibiorisalieni mum ad proferendum sui seminis germen aperilur.
testimonia deesse cognoverit, adsuaseopera enu- Scirpus verocumfloresuo nascitur, moxqueaterra
meranda Undeetadhucsubditur:fW«'e<
convertit. surgit, sui secum seminis germen producit. Bene
eam, etnon surget. Hoc namque, quod per sestare ergop^rherbasreliquassanctiquilibet, perscirpum
non valet, fulcitur ut stet.quiacurnvitam suainhy- vero hypocrita designatur.quia justi viri,prius quam
pocrila labefactari injudicio conspieit, hanc fulcien- inopere sanctae conversationisoriantur.hujus vitee
dostatuereoperiimenumerationecontendit. Annon hiememtolei'ant,eosquegraviunipersecutionumsestus
laudissueehabitaculum hincindefulciunt, qui facta fatigant;sed cumrecta facitint,neqtiaquam hicstifle

sua, ut prtefati sumus, in judicio enumerantes, di- rectitudinis renuuierationemqurenrat ; cum vero a
cunt: Domine, Domine,nonneinnominetuoprophe- praesentis mundi laboribtis exeunt,atlaeternam pa-
tavimus, el in nomine tuo diemonia ejecimus,etin
n triaun venientes,exspectataretributioneperfruuntur
nomine tuovirtutesmullas fecimus Malth. vn,22)? At contrahypocrita.quia mox in bono opere nasci-
(

Sed domus laudis tot allegationibus fulta minime tur,pr83sentis miindireciperegloriainconattir.Qua-

consurgit.quiaprotinusjudexdicit, Nunquam novi si scirpimorecum germine oiitur, qui pro eo quod

vos, discedite a me qui operamini iniquitatem{Ibid.
23). Etsciendura est quiahocquod surgitab infimis
ad superiora se erigit. Domus ergo hypocritre sur-
gerenon valet, quiaperomne quod juxla proecepta
cceleslia agere potuit, a terra animum nunquam le-
vavit. Jureigitur tuuc nequaquaiii adpraemium re-
tributionis erigitur, qui per hoc quod nunc exhibet
bene vivere incipit, qu.ent slatimut acunctishono-
retur. Germen itaqueiu ortu estremuneratio in in-
choatione. Ssepenamqiienonniilli apertre pravitatis
viasdeserunt.saiictitatishabitum sumunt; moxqne
ut prima liminabene vivendi contigerin'., obliti qui
fuerint,affligi jam per pcenitentiam de cousummatis
nequitiisnolunt laudari autem deinchoata jtistitia ;

in appetilu temporalisgloriae jacet.[Fe/. XXX III, a[)petunt,pra?essec83teriseliammelioribtisconcupis-

* In eisdemMss., dileclio favoris. ostentat.

b Ita Anglic.
etnostri.nonearfaf, utinEdit, Gilot. c Norman. ostendilur.
et Valic, ubi etiam legilur mendose ostendat, pro
849 MORALIUM LIBER VIII. — IN C\P. VII B. JOB. 830

cnnt.Quos pleruiuque duui » iuxta votuui praesens A [Vet.XXXV.]19. Bonce ciUv initiauni Deo dican-
prosperitas sequitur, multoquam prius fuerantde da.Curinnotescerecittitsnondebeant.—Adsolaergo
sanctitatishabitupejores fiunt.Namrebus multipli- divina sacrificia boum primogenita oviumque pro-
cibus occupali, atque ipsa occupatione b confusi, ficiant.ut quidquid forte innocuumque ineipimus,
non solum perpetrataminimedeplorant,sed adhuc hoc ad honorem intimi judicis in ara cordisimmo-
quae deplorenlur exaggeraut. lemus.Quodabillo procul dubio tanto libentiusac-
\Vet. XXXIX, Rec. XXIV.] 78. Recens eonversus, cipitur, quanto et ab hominibus occultatum nulla
adexteriora of/icia nonestprovehendushypocrita. Bona laudisappetitioneniacuIatur.Saepeautemnovaecon-
—
nostra pereunt si citius retecta. Quienimmundum versationis primordia adhuc ex carnali sunt vita
deserunt, ad exteriora officiaprovehi c nondebent, commista et idcirco innotescere citius non debent,
;

nisi per humilitatem diutiusinejusdemmundicon- ne cum laudanturboua quae placent,deceptus laude

temptu solidentur. Citius namquebona depereunt sua animus deprehendere in eis nequeatmalaquae
quae hominibus ante tempusinnotescunt,quiaetar- lateut. Unde recte rursum per Moysen dicitur :

busta plantataprius quanifixaradicecoaleseant.si Quandoingressi fueritisterramquam ego daturus sum

manus concutiens tangit arefacit.At si in altuui radix vobis,etplantaveritisin ea ligna pomifera,auferetis
figitur,etterraehumoribuseonspersasolidatur.280 B prceputiaeorum. Poma quce germinant, immunda
hasc et manus impellit, sed nou laedit haec et vento-
; erunt vobis, nec edetisex eis (Levit. xix, 23). Ligna
rumflatusinflectendoconcutiunt,sed non evertunt. quippe pomifera sunt opera virtutibus fecunda.Prae-
Ne ergo eruatur d vita ccepti operis, diuac robuste putia itaque lignorum auferimus cum, de ipsa in-
in alto humilitatis figenda est radix cordis, ul cum choationis infirmitate suspecti,primordia nostrorum
ab humano ore detractionis aura vel favoris flave- operumnon approbamus. Poma autemquas germi-
inquamlibet partem utcunque incurvat,ani-
rit, etsi nantimmundaducimus.nostrisqueesibusnonapta-
mumfunditus nonevellat;sed ad statumsuum pro> mus, quia cum primordia boni laudanturoperis.di-
tinuspost inllexionem redeat,si apudse fortis inra- gnum est uthoc animum non pascatoperantis ne ;

dice perdurat. Quidinrebus excrescentibuspariete dum accepta laus suavitei'281 carpitur, fructus
surgente robustius? Qui tamen si, dum construitur, operis intempestive comedatur. Qui ergo inchoatee
impellatur, statim sine labore destruitur si autem ; virtutis ab humano ore laudem receperit, quasi
per spatiumtemporis ab humore suoexsiccari per- plantali ligni ante tempus pomum comedit.
niittilur.ssepe et arietumictibus minime quassatur. 80. Hypocritalestesoperissuiquwrit;sinonadsint,
Sic sic videlicet bona nostra etintempestive mani- operam se perdidisse putat. — Hinc per Psalmistam
festata depereunt, et diutius occultata solidantur, Veritasdicit: Vanumest vobis ante lucem surgere,
quiahumanas occupationis manus cum incipientem surgite postquam sederitis (Psal. cxxvi, 3). Ante lu-
conversationis nostrae vitam contigerit,quasirecen- cem quippe surgere est prius quam claritas aeternte
tem parietem impellit,eamque quia
facile destruit, retributionis appareat,in praesentis vitae nocte gau-
adhuchumoreminfirmitatispropriasnonamisit.Cum dere.Sedendum ergo prius est.ut post rectesurga-
vero inlonga quietissuae abjectioneseanimus com- mus, quia quisquis nunc sese sponte non humiliat,
primit,quasimoreexsiccati parietis contraictus ob- nequaquam hunc sequensgloria exaltat.Quod ergo
durescit.et confractum protinus resilit omne quod e illic ante lucem surgere, hoc hic hypocritae in ortu

solidum ferit. Hinc est quod vitam inchoantium estgermenproferre.quiahumanaslaudesdesiderans,

Moyses humauis occupationibus exerceri prohibuit ubi ad opus bonumnascitur,ibi mox appetit utglo-
dicens Xon operaberis in primogenito bovis, et non
: riam retributionis assequatur. An non in ortusuo hi
tondebis primogenita ovium (Deut. xv, 19). Inpri- germen protulerant, de quibus Veritas dicebat :

mogenito quippe bovis operari est bouaeconversa-
tionis primordiain exercitio publieae actionisosten-
dere.Oviumquoque primogenitatondereest ab
tegminehumanisoculisinchoantia
cultationis suae
bona nostradenudare. In primogenito ergo bovis
operariprohibemur,atqueaprimogenilisoviumde-
tondendis compescimur, quia et si quid robustum
incipimus, exercere hoc in aperto ciliusnon debe-
inus. Et cum vita nostra simplex quid atque inno-
cuuminchoat,dignumest utsecretisuivelaminanon
relinquat. ne nudum hochumanisocuhs quasisub-
ducto vellere ostendat.
Amant primosdiscubitusin conviviis,et primas calhe-
dras in synagogis.etsalulationesinforo, et vocari ab
oc- hominibus rabbi (Luc.xx, 46; Malth. xxiu, 6)? Pro
rj eo ergo quod beueagere incipiunt, quia honorem
consequi ab homiuibus conantur.quasi scirpi more
ab ortu suo cum germine exsurgunt. Hi nimirum
cum recla operari appetunt, prius mente sollicita
ejusdem operis suilestes quaerunt,et tacita cogita-
tione pertractant, si sunt qui gerenda videant, si
dignehaec eloquiqui viderint possint.Si vero eorum
facta nullum fortasse hominum contingat aspicere,
haec se procul dubio aestimaut perdidisse;et interni

• Norman., jttxta voluntalem, etc. legitur cwpti.

b Ita Bellov.,Vindoc.,Norman ,Longip.,ubi apud lnVulgatis,^«orfsoiirf«m impactum ferit.la om-
<=

Coc. et sed. Ed. legitur confisi. nibus Mss.deest impactum. lnGerm., quod solidum
c Gemet., provehi non habent. ferit; sic etiam legiturin Corb. Germ. et Colb., se-
d In Gemet. olim legebatnr vila conceptioperis; cunda manu.
sed, prima syllaba deleta recentiori manu, nunc
851 SANCTI GREGORII MAGNl 852

ocnlos quasi ahsentes deputant, quia ab eo

arbitri A tima retributione vacuantur.
vicem sui operis recipere in poslernm veciisant. Et S-Z.Hij/iocrita bonasuadum ostentat, malignisspi-
quoniam cum rectuuiquiH hypocrita egerit, videria ritibusprudii .Ilostesadrapinamprovocat,dumsuas
'

tnultis qurerit, bene adhuc de hoc scirpo subjun- eis divitiusdetegit. — In eoenim quodbona sua pa-
gitur : tefaciunt, ostendunl malignis spirililms,quasi insi-
CAPUT Xl/VIII. diantibus hoslibus.quae preedentur.Quorum profe-
Vers. 17. — Super acervum petrarumradices ejttS cto vilam illa cunctis notissima Ezechise culpa ligu-
densabuntur, et inter lapides commurabitur . ravit, qui postquam una preee, et sub unius noctis
8\. Hypocriiaadtnirationem hominumtotasibiin- spatio.centumoctogintaqiiinque millialiostium an-
tentione procurat. — Quid enim radicum nomine, gelo feiiente prostravit, poslquam occasui proxi-
nisilatentes cogitationes accipimus,quae inoccullo mumadaltioraecelispatiasoleinreduxil, postquam
prodeunt, seii in ostensiono operum per apertum vitam propinqiiantejam terminocoarctatamin tem-
surgunt?sicut etde verbi semine per prophetam di- pora longiora protelavil, susceptisBabylonici regis
citur Ei lioc quod salvatum fuenl de domo Juda,et
: nuntiis, bona omnia quaj possidedat ostendit sed ;

quod reliquum est, mitlel radicem deorsum,et faciet prophetirs voce prolinus audivit Eccediesvenient, :

fructum sursum (Isai. xxxvn, 31). Radicem quip- g el auferenlur omniaqux in domo luasunt, inBaby-
pe deorsum mittere est cogitationem bonam m lonem;nonrelinqtieturquidquam,dicitDominus(lV
abditis multiplicare. Pructum vero sursum facere, Reg.xx, 17). Sic sic nimirum hypocrilse, postquam
est per efflcaciam operis rectaquee cogitavitosten- magnis virtutibus excrescnnt, quia cavere maligno-
dere. Lapidum vero nomine in Scriptura sae.raho- ruraspirituum insidiasnegligunt,etcelariin eisdem
minesdesignantur,sicut sancteeEcclesiae perlsaiam virtutibusnolunt, bona snaostendenHo,hostium fa-
dicitur-.Ponamjaspidcmprnpugnaculatua.etportas ciunt, etprodentessubiloamittunt quidquid diutius
quasin lapides » sculptos (Isai.uv, 12). Quieosdem studenles operantur. [Vet. XXXVII.] HincperPsal-
lapidesquiddixissetaperuitcumsubjunxil: Univer- mistam diciUir: Tradidit in captivitalem virtutes eo-
sos filios tuos doctos a Domino (Ibid., 13) Et sicut rum,el pulchritudines eorum in manus inimici (Psal.
:

admonentePetrodioitur:2?/Dos tanquam lapides vi- lxxvii, 61). Virtus quippe et pulchritudo arrogan-
visuperadificaminidoinus^ spiritales(I Petr.u, 15). tium inimici manibus traditur, quiaomne bonum
Hoc itaque loco quia lapides dicti sunt, sed tamen quod per concupiscentiam laudis ostenditur occulti
vivi c minime dicuntur, nuda appellatione lapidum adversariijuri mancipatur.Hostesnamque ad rapi-
permisti possunt reprobi et electi figurari. [Vet. nam provocal,qui suas eorum notitias divitiasdenu-
XXXVI, Rec. XXX.] Scirpus itaqueiste qui interlapi- r dat.Quousqueenimabseternee patrias securitatedis-
descommoratur, super acervum petiarum radices jungimur, porlatronum insidiautium iter ainbula-
omnis hypocrila cogitationes suas in
densat, quia mus, Qui ergo in itinere depreedari formidat, abs-
exquirendahominum admiratione mulliplicat. Per condat necesse est bona qute portat. misori,qui
omneenimquodhypocritae faeiunt.quiaoccultisco- affectanteslaudeshominum,in semelipsisdissipant
gitationibus laudeshominumrequirunt.quasi radi- fructuslaborum; cumqueseostenderealienisoculis
ces scirpi in acervum pelrai um mittunt.Operaturi appetunt, damnantquodagunt Quosnimirum ma-
!

quippe laudes suascogitanf, laudati aulem has se- ligni spiriluscum ad jactanliam provocant,eorum,
cum taciti in cogitationibus versant. 282 Gaudent sicutdiximus,operacaptivantesdenudant.Undesub
se prsecipuos in humana restimatione claruisse. cnj usdam gentis specie antiquornm hostium malitiam
Cumque inflali favoribus apud semetipsos intume- signansperprophetam Veritasdio.it: Posuit vineam
scunt,seepe mirantnr lacitietiam ipsi quod sunl.Vi- mearn in desertum,decorticavit ficum meam,nudans
deri quotidiesemetipsis altiores cupiunt, ac d miris exspoliavil eam, albi faclisunt ramiejus(Joel.\,l).
inventionibus in opere excrescunt.quia sicut virlu- lnsidiantibus quippe g spiritibus,Dei vineain deser-
tes omne vitium enervant, sic arrogantia roborat. lum ponitur, cum plena fructibus anima humanse
Cogit namque mentem juvenescere, et contra vires laudiscupiditate dissipatur.KicumDei gensista de-
valere, qnia et quod negat vigor valetudinis, impe- coiiicat.quiaseductammenleni infavorisappelilum
rat amor laudis. Uude et faotis suis, ut diximus, rapiens, quo hancad ostrntationeui pertrahit, teg-
e arbitros inquirunt. Si vero eoruin operi testes de- menoi humilitatis lollit eamquenudansexspoliat,
;

esse contingat,narrant ipsi quw gesseiint. Cumque quia 283'I

n0USCI ,ie a l>onis snis absconiiitur, qua-
'

efferrifavoribuscceperint.ssepeeisdemsuisoperibus si propriitegminiscortice vestitur. Cum vero mens

quceegisse se referunt meutiendoaliquiH adjungunt. hoc quod egerit videri ab aliis concupiscit, quasi
Cumvero veradicunt.hsecdieendo aliena faciunt,
et spoliala ficus h eum quise texerat corticem amisit.
quia qusesitisf remunerati favoribus, ab eorum in- Ubi aple subdilur: Albi facli sunt ramiejus, quia
a
Gemet., in lapidem scalptos. g Norm., hostibus ; nonnulli tamen utramquelec-
b Gemet., superwdificamini domus spirilalis. tionom exhibent.
c Corb. Germ., qui miuime ilic. h Turon. etal. .Mss. y\\.,ficus qua se texerat corti-
d Bellov. et Gemet., ac miseris inventionibus. cem amisil. El paulo post sed quoniam subducta
:

Lyr. et Utic. utramque lect. habenl. corlice. Norman. et Corb. Germ., ficus eam quce se
• Gemet., arbitres. texeral corlicem amisit. Et infra, subducla cortice.
c Turon., quwsitis remunerationis
favoribws.
 .

853 MORALICM LIBER VIII. — IN CAP. VIII B. JOB. 854

oslensa humanis oculisejus opera candescuut,de A re iuterius negligunt, sparsiexterius ignorant quod
sanctitate nomen sumitur.cumrectaaetiodivulgatur agunt ; eorumque 284 opus suae elationi militat,

Sed quoniam, subductocortice,rami fici hujusare- atque hoc se impendere obsequiolargitoris putant.
fiunt.solerter intuendumestquiafacta arrogantium Scirpusergo inter lapides commoratur.quia ibi hy-
humanis oculis ostensaundeplacereappetunt inde pocritastat.ubi menlis suaeintentionemsolidat.Nam
siccantur.Mensitaquequa» per jactantiam proditur, cum attestationem percipere multorum ambit.quasi
decorticata recteficus vocatur, quia et candida est in lapidum collectione subsislit. Sed iste hypocrita
per hoc quod cernitur,et siccilati proxima per hoc scirpiappellationesignatusjCiimcorpus abstinentia
quod tegmine corticis nudatur. Intus ergo sunt ser- domat, cum largiendo quae possidet studio pietatis
vanda quae agimus,siab interno arbitro vicemreci- exsudat, cuin notitia b sacrae legis eruditur, cum
pere nostrioperisexspeetanius.Hiiicestenim quod verbo praedicationis utitur.quis hunc tanta plenum
per Evangelium Veritas dicit Neseiat sinislra tua : largitate conspiciens,a gratia aestimet largitoris aUe-
quid faciat dexlera lua;iit sit eleemosynaluain abs- num?Et tamen superna dispensatio largitur huic do-
condilo,etPater tuus,qui videtin abscondito,reddet naoperis.et sortem denegat liaereditatis operandi ;

tibi(Matth. Hinc est quod de electorum Ec-

vi, 3). munera cumulat.et tamen vitamoperanlis ignorat,
clesia per Psalmistam dicitur :Omnis gloria ejus fi- B quia cum perceptum munus ad laudem propriam
liee regum ab intus (Psal. xliv, 14). Hinc Paulus trahitur,in conspectulucis intimse umbra elationis
ait Gloria nostrahxc est, lestimonium conscientice
:
obscuratur. Unde et bene suhditur :

nostrie (II Cor. quippe regum Ecclesia

i, 12). Filia CAPUT XLIX.
quae in bono estoperespiritalium principum praedi- Vers. 18. — Si absorbuerit eum de loco suo,nega-
catione generata. Gloriam intus habet, quia hoc bit euin, el dicet : Non novi te.
quod agit, in ostentationis jactantiam non habet- 85. Hypocritre reprobatio.— De loco suo hypo-
Gloriam suam Paulustestimoniumconscientiae me- crita absorbetur, cum a praesentis vitae favoribus,
morat, quia, favores oris alieninon appetens.vitae morte intervenienle, separalur.Sed hunc absorptum
suse gaudia extra semetipsum ponere ignorat. iuternusarbiter negat.seque eum nescire denuntiat,
[Vet. XXXVIII.]S3. Occultaridebent operabona, quia simulatoris vitam juste reprobando Veritas
autpropter unam Dei gloriamrevelari. —OccuhaLiida. ignorat, nec recognoscit ejus bona quae egit, quia
sunt ergo quae agimus, ne,ha3cinhujus vitae itinere haecex rectaintentione non protulit. Unde et fatuis
incauteportantes,latrocinantiumspirituumiacursio- virginibus in judicium veniens dicet Amendicoco- :

ne perdamus.Et tamen Veritas dicit: Videant opera bis,nesciovos (Matth.zw, I2).lnquibusdum mentis
vestra bo7ia,etglorificentPatremvestrum,quiin cce- ^ corruptionem considerat,carnis etiam incorruptio-
lis est (Matth. v, 16). Sed aliudestprofecto cum in nem damnat.Sedutinam hypocritis sua perdilio so-
ostensione operis gloria quaeritur largitoris, aliud la sufficeret,et nequaquam perversa eorum studia
cumlaus privata concupiscitur de donolargientis. ardenteraliosc ad vitam duplicitalisinstigarent.Hoc
Undeet rursumin Evangeliohaec eadem Veritasdi- namque uniuscujusqueproprium esset solet.utqua-
cit: Attendite,nejustiliam veslram facientis coramho lisipse fuerit, tales sibi conjungi et alios velit, di-
minibus, ut videamini ab eis (Matth.\i,\). Opuser- versitatemvitaerefugiat,atquehocimitandumimpri-
go nostrum cum hominibus ostenditur, in cordis matquodamat.Undeetapud hypocritarum sensum
prius examinatione pensandum est perejusdem
omnis in crimine est. Apertas quippe
simplicitas
ostensionis studium quid quasralur. Si enim dantis
mentes dijudicant, et puritatemcordishebetudinem
gloriam quaerimus, etiam 1 publicata nostraopera, appellant; omnesque quos sibi adhaerere cupiunta
inconspectu illius occulta servamus. Si vero per hsec simplicitatis itinere divertunt et, quasi expulsain- ;

nostram laudemconcupiscimus, forasabejuscons- sipientia, eos erudissese aestimant, inquibus puri-

pectu jam fusa sunt, etiamsi a multis lgnorentur. tatem mentis, id est, areem sapientiae, debellant.
84, Perfectorum est, ostenso opere, Dei gloriam [Vet. XXXIX.] Quia vero non solum ex sua per-
quxrere. —
Sed valde perfectorum est, sic ostcnso D versitatehypocrita, sed adjuncta etiam sequaoium
opere, auctoris gloriam qu iTere.ut de illata laude, perditionereprobatur.postquam noncognosci aju-
privata nesciant exsultatione gaudere. Tunc solum dice dicitur, recte protinus subinfertur :

namqueinuoxiehominibuslaudabileopus ostenditur
cum perdespectum meutis veraciter laus impensa CAPUT I..
calcatur Quamquiaintirmiquique perfecte contem- Veiis. 18,19.— Hsec est enim Uetitia d vice ejus ut
nendo non superant, restat necesse est, ut bonum rursum de terra alii germinentur
quod operantur abscondant.Saepeenim ab ipsoos- SS.Multiplex hypocriice supplicium.—Xc si aperte
tensionis exordio propriam laudem quserunt. Saepe diceretur: Venientejudice.nequaquamcognoscitur,
veroinostensioneoperisauctoris patefaceregloriam sed multipliciter supplicia recipit, quia eo latius in
cupiunt : sed excepti favoribus.in laudis propriae sua iniquitate laetatus est, quo et in aliis mala pro-
cupiditatemrapiuntur;cumquesemetipsosdijudica pagavit.Cuienim hic non sufficit iniquitas propria,

» Ita cum Mss.Norm.

plerisque vet. Edit., ubi
et lectionem habet.
posleriores habent publica. c Gemet,, Germ., Longip., ad viam.
b Bigot. et Lyr., sacrx lectionis. Utic. utramque d Gemet. et Germ., viix.
855 SANCTl GREGORII MAGNI s;,i,

torqueatur illic necesse est et merito reatus alieni. A & dicitur: Timenti Dominum, bene erit in extremis
Nunc itaque simulatores gaudc.ant.ethumana judi (Eccli. l, 13). e ;son auteni tunc risus erit corporis,
cia se obtinuisse glorientur ; despiciatur justorum
sedrisuseordis.Risusemui nunccorporisde lascivia
simplicitas, atquea calliditateduplicium faluitas vo- dissolutionis.nainiisuscordis luucde laMitia nasce-
cetur;a citiusdespectussimpliciumtransit,citius du- tur securitatis. Cum ergo electi omnes implentur

plicium gloria percurrit. Unde eLapTejsubjungitur: gaudio maiiifesUeconteinplationis.quasiadhilarita-

temrisus exsiliunt in ore mentis.Juhiluni vero dici-
CAPUT Ll [Rec. XXXI].
mus,cum tantam laatitiamcorde concipiuius,quan-
Vers.20.— Deus non projiciel simplicem.necpor-
tam sermonis efficacia non explemus ; et tamen
riget manum malignis :
mentis exsultatio hoc quod sermone non explicat
285 87 >
-J ''°P' e '" bona non bonaintentione facta,
voce sonat.Beneautem os risu impleri dicitur ( labia
etpropierdolos.— Quianimirumdistrictusin judicio
ill.i eeternapatria.cum justorummens
jiibilo,quiain
apparens.etdespectum simplicium glorifieandoeri-
in exsultatioueiii rapitur, lingua iu cantum laudis
get,et malignorum gloriamreprobando confringet.
elevatur.Qui quoniam tantuiu videnl, quantum di-
Malignienim vocanturhypoeritne.quibonanonbene
cere non valent,inrisu jubilant, quia non explendo
faciunt.et recta •> quaeque sub studio laudis operan-
B resonanl quod amant.
tur. Manuui vero cui porrigimus, hunc videlicet ab
Vet.XL.]S0. Reproborum nunquam finiendasup-
[
imiselevanius.Malignisergo beus inanuin non por-
rigit.quia queerentesterrenam gloriam inimo dere-
plicia. Vis particulx donec. Donec autein dicitur, —
non quo oiunipotens beus eousque malignos non
linquit.elquamlibetrecta videanturesse quae agunt,
sublevat,quousqueelectossuosinjubilatiouisgaudia
hos ad gaudia superna non provehit.Yel certe ideo
assumat, ac sipost apcenaeripiatquosantein culpa
maligniappellantur hypocritae, quia benignitatem
deserensdamnat; sed quo hoc nequaquam velante
erga proxitnos ostendunt, et dolos snae iniquitatis
operiunt. Per omne namque quod vel faciunt, vel
286J llinc UII1 f ;,c a '' cu 11 dubiumhominibus videri
' ' '

possitan tiat.Nampost electorumsuorum jubilum,

loquuntur.simplicitatem exteriusexhibent,sed sub-
quia malignis lnanum non porrigat, ex ipsa jam
tilitateinteriusduplicilatiscalient; puritatem super-
districtioneultimi examinis constat. Sic namque et
ficiesimulanl,sedsemper malitiam subspecie puri-
per Psalmistam dicitur: Z)ia?i< Dominus Dominomeo
tatis occultant.Quoscontrabeneper Moysen dicitur
Sede a dextris meis,donec ponaminimicos tuos sca-
Non indues vestemexlana linoque contextam(Deut.
bellum pedum tuorum (Psal. cix, 1, 2), non quo a
xvn, li, 12). Per lanam quippe simplicitas, per li-
dextris bomini nequaquam bominus sedeat, post-
num vero subtilitas designatur. Et nimiium vestis,
r quaminiiuicosilliusferiensejuspotestati substernit
quse ex laua linoqueconticitur,linuminterius celat,
sed quo in aaterna cunctis beatitudine praasidet, et
lanamin superficiedemonstrat.Vestemergoex lana
priusquamrebellium suorumcordaconculcet.ln qua
linoquecontextaminduit.quiin locutionevel actione
nimirumconstatquia subjectishostibus sine fiueet
qua utitur intus subtilitatem malitite operit, et sim-
posterius regnat. Sic per Evangelium de Marias
plicitatem foras innocentiae ostendit.Qnia enim sub
sponso dieitur: Et non cognovil eam,donec peperit
puritatis imagine deprehendi calliditas non valet,
filium suum primogenitum (Mallh.i, 25); non quo
quasisublanaegrossitudine linum latet Beneautetn
hauc post nativitatem bomiui cognoverit.sedquo
'

cpostreprobationera duplicium justorum remune-

nequaquam illain contigit.etiamcum conditorissui
ratio demonstratur, cum protinus subditur:
matrem es>e nescivit. Nam quia eam nequaquani
CAPUT Lll.
contingere valuil,postquainredemptionis nostraeex
Vers. 20, 21. — Donec implealur risu os tuum, et ejus utero celebrari mysterium agnovit,de illopro-
labia tua jubilo. fecto temporenecesseerat utevangelistatestimonitim
88. Sanctorum risus post luctum. Jubilum. Os — ferret, de quo propter Josephiguorantiam dubitari
quippe justorum tunc risu replebitur, cum eorum potuisset.Sicitaqueuunc dicitur:Z)e«s non projiciet

n simplicem,nec porrigetmanum malignis.donec im-

corda,finitis peregrinationisfletibus,seterna3 laeti tiae

exsultatione satiabuntur.be lioc risudiscipulis Ve- pleatur risuostuum,et labia <ua,/«6<to.Acsiaperte

ritas dicit: Mundus gandebit,vosautem contristabi- diceretur: Vitam simplicium nec ante judiciumde-
mini.sedtrislitia vestra vertelur in gaudium(Joan. serit et malitiosorum inentes deserendo percutere,
xvi,20).Etrursutn : Videbo vos,et gauJebil cor ves- uecpriusquamappareatprffitermittit.Namquia siae
trum,etgaudi um vestrum nemo auferel avobis(lbid., fine reprobos cruciet, et electi ejus in perpetuum
22). be hoc risu sanctae Ecclesiss Salomon ail.Ride- postquamapparueritreguent,profectodubium non
bit in die tiovissimo (Prov. xxxi,25).be hoc iterum est. Sequitur:

a Coc. et poster. Ed., cui et, pro citius, quod le- d Mss., dicit; qua leclione Ecclesiaslici verba Sa-
gitur tum in Mss. Anglic. et Norm. tuui in anterio- lomoni a Gregorio contra morem tribuuutur.
ribus Vulgatis. e Corb.Germ., tunc risus erit non corporis.
Gilot., Vatic, Gussanv., post Coc, recla qua
>» 1 iIn pler. Mss., Dei. In Ctic. antiqua manus, pro
agere videntur, sub studio. Dei, scripsit Domini. Mox in eod.et in Corb.Germ.,
c Ita omnes Mss. nostri, non, utlegitur
in Editis, in Lyr. et Bigot., sed nequaquam, omisso^MO.
post reproborum supplicia
 .

c57 MORALIUM L!B. VIII. — IN GAP. VIII B. JOB 858

CAPUT L. III [Rec. XXXII]. A iiis prosperari refugiunt, ne delectatione itinens a

perventione tardentur, ne gressum cordis in

Vrns. — Qui oderutit leinduenlur cnnfusione
-2-2.
palrite
via peregrinationis figant,etquandoqueadconspe-
90. Reprobiunde erubescent in diejudicii. — Justo-
clum ccelestis patrite » sine remuneratione perve-
rum hos les in extreuio exaruine confusio induit quia ,
se necessitatibus
niant. Gaudent despici, nec doleut
cuiu transacta uiala red undare sihi ante octilos uien-
Qui ergo contra praesentia se adversa non
affligi.
tis aspexerint, suus eos undique deprimens reatus
muniunt.quasicontraaestusetpluviashaberetaber-
Ad pienam quippe tunc factorum suorum me-
vestit.
naculum nolunt. Unde et Petrus jure reprehenditur,
moriamtolerant, qui nuncquasiasensu rationis ex-
-
quianecdummentis perfectioneroboratus, veritatis
traneigaudentespeccant. Ibi videntquantundebue
claritate cognita, in terra figere tabernaculum cona-
rintfugere quod amaverunt, ihi conspiciunt quam
tur (Mattk. xvu, i ; Marc. ix, 2). Justi itaque hic se
lugubre fueritquod nunc in culpagratulantur.Tunc
construere neglignnt, ubi peregrinos se et hospites
animun reatus obnubilat, et recordationis suae ja-
noverunl.Quiaeniminpropnis gauderedesiderant,
culisipsaseconscientiaimpugnat.Quisigiturdigne
esse in alieno felices recusant. Inj usti autem quanto
pensetiniquorum confusioquanta tuncerit, quando
longius ab seternae patriae haereditate divisi sunt,
et foris aeternus judexeernitur, etintus ante oculos
R tanto in terra altius fundamenta cogitationis figunt.
culpa versatur ? Qui ad hsee idcirco perveniunt, quia
288 Hinc est 1 uod aD 'P s0 humanae conditionis
sola hic transeuntia dilexerunt. Unde et apte mox
exordio, in electa prole Enoch septimus nascilur.
subditur :

Hinc est quod Cain primum filinm Enoch vocat,

CAPUT LIV. atque ex ejus nomine civitatem quain condidit ap-
Ibid. — Et tabernaculum impiorum non subsistet. pellat (Genes. iv, 17). Enoch quippe dedicatio dici-

91. Qux bona reproborum affeclio.

circa lerrena tur.Iniqui ergo se in primordiisdedicant.quiain hac
Qiuejustorum. —
Tabernaculumquippeconstruitur vita, quae ante est, cordis radicem plantant, ut hic
ut ab oestucorpuset frigoredefendattir. Quiditaque ad votum floreant, et a sequenti patria funditus
hocloco tabernaculi nomine nisi aedificatio terrenae arescant. Justis vero Enoch septimus oritur, quia
felicitalis exprimitur, per quam super se reprobi eorum vitas festa b dedicatioin tine servatur. Hinc

casura multiplicant, ut se a praesentis vita? necessi-
tatibus quasi abaestu et imhribusdefendant'?Hono-
ribus namque excrescere ambiunt, ne despecti vi-
deantur.Terrenaaggregandoexaggerant.neiuopiae
frigore tabescant.Contemnunt curarequod sequitur,
p
et tota intentione satagunt ne quid in pra?sentibus
desit. Student nomen dilatare, ne lateant et si
estquod, attestanie Paulo, Abraham in casulis ha-
bitat (ffebr. xi, 19), quia habentem fundamenta ci-
vitatem,quamsiipernusartifexconstruxit,exspectat.
HincestquodJacobgregesoviumsequenshumiliter,
graditttr (Genes. xxxui, 14), atque huic Esau obviam
venieus tumultu multiplicis comitatus elevatur,
quianimirumetelectihicelatiouem non habent, et
;

cuncta ad desiderium suppetant, munitos sein om- iu bonis carnisreprobi laati tument. Hinc ad Israel
nibus et felices putant. Ubi ergo 287 mentis habi- Dominus dicit Si elegeris unum de populo terrw, et :

tationem construunt, ibi procul dubio tabernacula constitueris principem super te, non faciet sibi equos
flxerunt. Adversaimpatienter perferunt, remisse in et equites (Deut. xvn, 16). Et tamen primus rex ab
prosperis laetantur. Solaquae adsum cogitant,nec ad eodem populo electus, repente ut culmen potestatis
affectum coelestis patriaenllarecordatione respirant. attigit.triamilliasibimet equiteselegit,in elationem
Gaudentsibisuppeterebonaquaecupiunt;atque ubi protinus prodiit, ad aedificationem percepti culmi-
carnerequiescunt.ihi et mentemexstinguendosepe- niserupit (/ Reg. xiu, 2), quia foras restringere sub
liunt.quia, saeculariscurs telotrucidati.lerrenarum aequalilate non poterat quod intus animus super
rerumaggerem.quera forasexquirendomultiplicant caeteros tumebat. Quasi munitum sibi dives ille ta-
huncsemperinteriusporcogitationeiu portant. bernaculum construxerat, qui dicebat : Anima,
92. [Vel.XL.] At contra justi nec oblata bona hic habes tnulla bona reposila in annos mullos;requies-
pro magno suscipiunt, nec illata mala valde perti- ce, comedeet bibe, et epulare (Luc. xu, 19). Sedquia
ruescunt. Sed et cum bonis priesentibus utuntur, ejus tabernaculum in veritatis fundamento non
venturamalametuunt;etcuui de malis praesentibus subsistit, illico audivit : Stulle, hac nocle repetunt
gemunt, bonorum sequentium amore consolantur. animam tuam abs te ;
quoe prozparasti, cujus erunt
Sicquetemporali refoventur subsidio,sicut viatorin (Ibid., 20) ? Bene ergo dicitur : Tabernaculum itn-

stabulo utitnr lecto : pausat, et recedere festinat ;

piorum non amatores,
subsistet, quia vitae fugientis
quiescitcorpore, sedadaliudtenditmente. Nonnun- dum studioseseinpraesentibusconstruunt, repente
quamvero etadversa perpeti appetunt, in transito- <= ad aeterna rapiuntur.

a Unus Viudoc.et Edit. Froben., sine tnora. c lta Mss. Bellov., Vindoc, Norm., etc, quae iu
b Ita omnes
Mss. In Editis, festa dedicatione, et Excusis explicationis gratia sic leguntur, ad ceter-
Eatilo superius, exjustis, ubi unanimiter Mss. ha- nam pcenam rapiuntur.
ent justis.
8n9 SANCTI GREGORII MAGNl 860

LIBKR INOINUS.
CAPUT MiMM CUM TOTO DECIMO EXPLANAT

CAPUT PRIMIM. A pagines numerentur (Luc. m, 38). Quid ergo in

287 ' Perversireeta utpravaadversantiumdicta millenario numero, nisiad profeiendam novaiu so-
rejiciunt, secus boni. —
Pervers» mentes si semel ad bolem perfecta universitas praescitee generationis

Btudium coDtrarietalis eruperint, sive pravum, seu exprimilur ?Hinc et per Joannein dicitur : Et regna-
reetiuu qtiid a contradicentibus audiaut, adversis bunt cum eo mille annis (Apoc. xx, 6), quia videlicet
hoc responsionibus impugnant, quiacum persona regnum sanctee Eeclesiee universitatis perfectione
percontrarietatem displicet, necrecta quae protule- solidatur. Quiavero monas niulliplicata in dena-
rt

rit placent. Al contra bonorum corda, quibus in rium ducitur, denarius per semetipsum ductus in
odium non venit persona, sed culpa, sic perversa centenarium dilatalur, qui rursus per denarium
dijudieant. utrecta quae dicuntur assumant.Discer- ductus in millenarium tenditur, cum ab uno incipi-
nendisquippecontradicentium sensibus sequissimi mus, ut ad millenarium veniamus, quid hoc loco
arbitri resident, et >ie uiale prolata respuunt, ut unius appellalione, nisi bene vivendiinitium, quid
tamen approbent quae ex verilate cognoscunt. Solet millenarii numeri amplitudine nisi ejusdem bonee
namque inter spinarum multitudinem, etiam de vil;e perfectio designatui|?Cum Deoautem conten-

frugis semine spica succresoere. Cauta ergo manu dereestnonei tribuere, sed sibi gioriamsuaevirtutis
operanlis agendum est, ut dum spina tollitur, spica B anogare. Sed sanctus vir conspiciat quia ct qui
nutrialur, quatenusquistudeteradicare quod pun- summa jam dona percepit, si de acceptis extollitur,
git, noveritservare quodreficit. Unde etbeatus Job, cuncta qute acceperat amittit, et dicat : Sj voluerii

quiaBaldadSuhitesrecte perinquisitionem dixerat contendere ciun eo, non poterit rcspondere ei unum pro
Nunquid Deus supplanlat judicium, aut Omnipotens nulle. Qui enim cum auctore coutendit,
pro unum
288 subvertil quod juslum est (Job. viu, 3) ? quia milleresponderenonsufficit.quiaquideperfectione
verainhypocritasrobustaque protulerat, benehtec se erigit, habere se bene vivendi nec iuitium osten-
et contra pravos generaliter prolata conspiciens, Unum namque pro mille respondere non possu-
dit.

studium propiiae defensionis calcat, atque audita mus, quia cum de bonae vit;e perfectione extolli-
protinus approbat, dicens : mur, hanc nos nec inchoasse monstramus. Sed tunc
CAPUT II \Rec. //].
de nostra inlirmitate verius concutimur, si quam
— sitimmensa potentia judicis, considerando pensa-
Cap. ix, vers. 2. Vere scio quod ita sit, el quod
mus. Unde et subditur :
non * juslificalur homo compositus Deo.
2. Deo supponi debemus, non componi. Homo — CAPUT IV [17/. II].

quippe b Deosuppositusjustitiam percipit, compo-

Vers. 4. — Sapiens corde est, et fortis robore.
4. Deus ut sapiens falii, ut forlis vitari non potest.
situsamittit,quiaquisquisseauctoi'i bonorumcom- p
parat, bono se quod acceperat privat. Qui enim
— Quidminimsiconditoiemsapieutium,sapientem
dicimus, quem ipsam esse sapientiam scimus? Et
accepta bona sibi arrogat, suis contra Deum donis
quid mirum quod forlem esse memorat, quem hanc
pugnat. Undeergodespectuserigitur, digoumest ut
ipsamessefortitudinem nullusignorat?Sed sanctus
erectus inde destruatur. Sanctus autem vir, <=
quia
virduobus verbis in laudem auctoris prolatis, ali-
omne virtutisnostraj meritumessevitium conspicit,
quid uobis iiitimat, uude nos ad cognitionem nos-
si ab interno arbitro districte judicetur, recte sub-
tram Irepidos reducat. Sapiens quippe Deus dicitur,
jungit :

quia occultanostra subtiliteragaoscil ;et esse fortis

CAPUT III.
adjungiLur, quiavalenter cognita percutit. Nec falli
Si voluerit contendere cum eo, non poterit respon- ergnanobis, quiasapieus;nec vitari,quiafortis est,
dere ei unum pro mille. valet. Nunc iitsapiensouinia invisibilisaspicit, tunc
289 3- Dona Dei amittit qui de eis extollitur. — ut fortis sine ullo obstaculo quos reprobat punit.
InScriptura sacra niillenariusnumerus pro univer- Qui hoc quoque hic forti sapientia ordinal, ut hu-
sitale solet intelligi. Hinc etenim Psalmista ait : mana mens cum contra auctorem seelevat.ipsa se
Verbi quod mandavit in mille generationcs (Psal. civ, sua elatione confundat. Uude et subditur :

8) cumprofectocoustet,quodabipsoiuundiexor-
; CAPUT V.
dio usque ad Redemptoris adventum, per evangeli- Ibid. — Quis e restitit ei, el pacem habuit ?
stam nonampliusquam septuaginta etseptempro- o. Qui Deo resistit, pace cadil. Rcsistere Deo quid
a Editi eliam antiq., justificabitur, contra Mss. etc. Mox in laud. Mss. judicentur, pro judicetur.
fidem. d
In Turon., Bellovac, (.emrt. aliisque Norman.,
b Vulgali, Dco non compositus. Editio tamen monas multiplicatus. ln Vmdoc. tamen legitur monas
Paris. t49o convenit cum Mss. Nostram qnoque multiplicata. Inomnibusautem omiltiturdec/fs.quod
lect. annotavit Gilot. ad marg. Coccius primum addidit, deindealii Edit. ante mul-
cVindoc, Ebroic, B:ijoc, Lyr., Bigot., Utic, tijilicata.
quia omnes virtutes noslne mentis esse vitium conspi- 6 Gemet. et Corb. Germ. : Quis resistit ei, el pa-
cit. In Utic. olim legebatur ut in Editis, quia omne, cem habuit f
 .

861 MORALIUM LIB. IX. IN CAP. IX B. JOB. 862

sit. —
Qui eniai cuncta mirabiliter creat, ipse, ut
A gentiliumvenerunt. Unde ipsi quoquein suis Acti"
creata sibimet conveniantordinat. In quo
ergocon- bus dicunt Vobis oportebat pnmum loqui verbum :

ditori resistitur, paeisconventiodissipatur.quiaor-

Dei sed quia repellitis illud, et indignos vos judica-
;

dinata esse nequeunt.quee superni moderaminisdis-

stis setemse vitse, ecce convertimur ad gentes
(Act.
positionem perdunt. Quae enim subjecta Deo in
xui,46). Sedhanc eamdera translationem montium
tranquillitate. a persisterent, ipsa se sibimet
dimissa hi ipsi nescierunt, qui in Domini furore subversi
confundunt,quiain se pacem 290
no " inveniunt, sunl, quia cumdesuis finibusHebnei apostolospel-
cui venienti desuper in auctore contradicunt.
Sic lerent, lncrura se fecisse arbitrati sunt, quodprtedi-
summusille angelicus spiritus,qui subjectus Deo ia
cationis lumen amiserunt.Exigentibus quippe meri-
culmiue stare potuisset,* seraetipsum repulsuspati-
tis,justaanimadversionepercussi,tantointelligentia3
tur.quia per natura suae inquietudinem foras
vaga- errore caecati sunt, ut quod lucem perderent, hoc
tur. Sicprimushumanigenerisparens.quiaauctoris esse gaudium putarent. Sed repulsis apostolis, per
prasceptorestitit, carnis protinuscoutumeliarnson-
Romanumprotinuspriiieipeu) Titum Judaea destrui-
sit quia subesse conditori perobedientiam no-
;
et
tur,atque iu cunctis gentibus sparsa dissipatur.
luit, sub semetipso prostratus,
et pacem corporis Undeet trauslatis montibus recte subjungitur :

protinus amisit. Bene ergo dicitur :Quis restilitei,

etpacemhabuit ? quia perversamensunde se contra
i CAPUT VII [Vet. Ill\.
auetoremerigit, indeseinsemetipsa confundit. Re- Vers. C. Q«« commovcl— terram de loco suo, et
sistere auteui Deo dicimur, cum repugnare columnse ejus concutientur
ejus
dispositionibus conamur.Nequeenim nostra infir-
291 7 Judxorum dispersio prxdicitur.— De loeo
-

mitasincommutabiliejussententiajobviat.sedtamen quippesuoterracoramotaestcum plebslsraelitica,

quod explere non valet tentat. Nam saspe haWna* de Judffi» finibus evulsa, nimiruin eolla geutibus
iatirmitas occulte vim dispositionis agnoscit, subdidit, quia subdi auctori recusavit. Qua?. scilicet
et ta
menhancsimutarevaleatappetit.Contrairesatagit, terra coluranas habuit, quia in sacerdotes et princi-
sed ipso se gladio contradictionis frangit. Ordiui pes, legis doctores atque Pharisaeos, ruitura ejusd
interno renititur, sed suis victa conatibus pertinacia3 structura surrexit.In
ligatur. ipsisnamque littera3
Habereergo pacem resisteas non potest, quia dum 83dificium tcauit.et trauquillitatis suffitempore, sa
superbiamconfusiosequitur.quodstulteperculpam crifieiorumcarnaliumquasisuperiuipositaefabricffi
geritur, e hoc in ageatis pcenam mirabiliter onera porlavit. Sed translatis montibus, colurance
ordina-
tur. Sed vir sauctus, virlute prophetici
spiritusple- coucussffi sunt, quia snbductis a Judffia apostolis,
nus.cumconfusionemgeneraliterhumansasuperbiee nec ipsiviverein illapermissisunt, qui ab illa vilee
conspicit,adspecialemalumprotinusplebisIsraeIi- G praedioatores expulerunt. Diguum quippe erat
ut
ticffioculosmentistendit.etquaspcenaelatosomnes terrenam patriam subacti perderent, cujus amore
maneat, ex unius gentis interitu ostendit. Nam re- nequaquamveritisuntccelestis patriae militesimpu-
peute subjungit, dicens : gnare.Sed ex[)ulsis sanctis doctoribus, Judaea fun-
CAPUT VI. dittise torpuit, etjustojudicantis examineinerroris
Vers. 5. — Qui transtulit montes, et nescierunt hi,
sui tenebris mentis oculos clausit. Unde et adhuc
quos subcertit in furore suo. subditur :

6. Prsedicitur verbi Dei prsedicatio a Judseis ad CAPUT VIII [Rec. III].

gentes transferenda. — Iu Scriptura sacra saepe raon- Vehs. 7. — Qui prxcipit soli, et non oritur ; et
tiumnomine prasdicantium altitudo signaturdequi- stellas claudit quasi sub signaculo.
bus per Psalmistam dicitur Suscipiant tnontespacem
:
8. Prsedicatoribus expulsis Judxse lux defuit. —
populo tuo {Psal. lxxi, quippe prajdicatores
3). Electi Aliquando namque in sacro eloquio solis nomine,
«eternas patriffi nonimraerito montes vocantur.quia praedicatorum elaritas designatur ; sicut per Joan-
per celsitudinem ima terrarum deserunt
vitae suffi
nem dicitur : Factus est solut saccus cilicinus (Apoc.
et ccelo propinqui fiunt.Sed montes Veritas vi, In extremo quippe tempore sol quasi cilici-
transtu- i-2).
cum
^

lit, prmdicatoressanctos a Jud«feobduratione ntis saccus osteuditur, quiafulgeus vitaprffidicau-

subtraxit.Unde recte etiam per Psalmistam dicitur tium, ante reproborum oculos aspera et despecta
:

Transferenlur montesin cor maris (Psal. xlv, monstratur. Qui stellarum quoque elaritate figuran-
3). In
corenim marismontes translatisuntcum pnedican-
tur,quiadtimrectapeccatonbuspra3dicant,tenebras
tesapostoli a Judseajperfidiarepulsi.adintellectum nostiae noctisillustrant. Unde etsubtractis praedica-
toribus,perprophetamdicitur:Pro/ii'6iVa?suH<bsfc//«>
a
Itafere omnesMss. nostri. Longipont.
habel in
tranquillitate perstiterunt. lpsa sibimet
dimissa recti- virlute mirabililcr ordinalur ; alter Vindoc, hoc in
tudinu ordmem confundunt lu Veter. Edit
legitur agenlis pcena, vel ex judicanlis vindicla mulabiliter
in tranquillitate permtunt. Vindoc.
addunt ue-
Mss. ordinatur.
g&tionem, in Iranqui/hlute non persistunt.Recenliores
Edit. habent in tranquillitale persistere nequeunt
<i
In Vulgatis, fabrkx pro pertinacise, quod legi-
b Germ. Corb., Gerra., turin Vindoc, Turon., Norman., etc.
Longip., Turon., Bajoc « Sic reslituimus ex Mss. psne omnibus.pro
a semetipso repulsus patitur. ' cor-
ruit, quod habent Excusi.
c Primus Vindoc.
et Corb. Germ., hoc in agentis f Vide inlra, num. 15, not. .
863 SANCTI GREGORII MAGM 864

pluviarum (Jirem. m, 3). Quia vero sol pe.r dieui A duratur. Nam praedicatores veritatis renuit, verba
fulget, stellee obscuritatem noeiis irradiaat; et ple adjutorii sprevit.Quod tanien mira auctorisdispen-
ruuique in sacro eloquio diei appeilati<<ii" el irna sationeagitur,utnimirum praedicantium gloria,quae
patria,noclisautem Qominepreesens vila signatur: receptain uno populolatere poterat, in cunctis gen-
praedicatores sancti ut sol nostris oculis fiunt cum tibusrepulsadiJatelur. Undeetaptemox subditur:
contemplatiouemnobis veraelucis aperiunt, et velut CAPUT IX [Rec. IV.]
stellae in tenebris lucenl cum per activam vitam
a profulurinostrisnecessitatibusterrenadisponunt.
Vers. 8. —
Qui extendit ccelos solus.
10.Evangelium aJudxis repelli permisit Deus ut
Quasiindieutsolcoruscantcuraadcontemplandam
internae claritatis patriainmentisnostraeaciem sub-
inomnesgentesdiffunderetur. Quidnamquecoelo- —
noete resplendent, quia
rumnomine nisihrec eadem ccelestis praedicantium
levant; el quasi stellee iu
vitadesignatur ? Dequibns per Psalmistamdicitur;
el cum terrenaagunt ofFensurum jamjamque nostri
enarranl gloriam Dei [Psal. xvin.l). Ipsiigitur
Cn-li
operis pedem exemplo suae rectitudinis dirigunt.
esse memorantur cceli scilicel, quia
cceli, ipsi sol
Sedquiaexpulsis prae licatoribusnon fuit quiplebi
;

intercedendoprotegunt solautem,quia praedicando

Judaieaein perfidisBSUffl noete remaneuti velelarita
;

ostenderet, vel activ* vim luroinis osteudunt Commola igilur teira, cceli
tem contemplationis vitte B -

extensi sunt, quia cum Judaaa ad vim persecutionis

lumen aperiret (veritas quippe, quae hanc repulsa
deseruit,subtractopraBdicationislumine,meritosnae
pravitatis excaecavit), recte dicitnr -.Quiprsecipit so-
li,elnonoritur;etstettasclauditquasisubsignaculo.
Oriri quippe ei solem noluit, aqua prre licantium
animum divertit. Et quasi sub siguaculo
clausit,quidumpraedicatoressuospersilentium m-
tra semetipsos relinuit, cteeis iniquornm sensibns
b
cceleste lumen abscondit.
[Vet. IV. J 9. Judiea ad fidem est revocanda.
Pensandum vero etquia idcirco aliquid sub sigillo
claudimus, uthoc cumtempus congruil ad medium
proferamus. Etsacro eloquio attestante didicimus
quod Judrea, quae nunc deseritur, 292 au sinum
infremuit, apostolorum vitamDominus in cunctarum
gentium cognitionem dilatavit; « etdumilla perju-
dicium in mundum captiva dis.ergitur, isti ubique
per gratiam in houorem tenduntur.Angusti quippe
cceli fuerant,cum una plebs tot egregios praedicato-
slellas
res tenebal. Quis enim geutilium Petrum nosset.si
in solius sraeli tici populi prasdicatione remaneret?
I
Quis Pauli virtutes agnosceret,nisi hunc Judaea ad
—
nostram notitiampersequendo transmisisset ? Ecce
jam f qui flagris et contumeliis ablsraelitica plebe
repulsi sunt per mundi fines honorantur.Solusergo
Dominus ccelos tetendit, qui secreti mira dispensa-
tioneconsiliipraedicatores suos undepermisitinuna
"

colligatur. Hiuc namqueper lsaiam di-

genteopprimi.fecitin mundicardinesinde dilatari.
fideiiu fine
Sed neque ipsahaec prtesentidedita mundo gentiii-
citur Sifueril numerus filiorum Israelquasiarena
:

reliquix salox
tas.cum culpasejus apostolorum lingua corripuit,
mans, (Isai x, 22 sec. Sept.).
fient
verbavitee libenter accepit. Nara protinus in elatio-
Hiuc Paulusait :Donec plenitudo gentium c inlroiret
et sic omnis hrael salous fieret (Rom. xi, 25). Qui
nemcontradiclionisintumuit,atquead erudelilatem
se persecutionis exeitavit. Sed quae praedic;itionis
igitur praedicatores suos nune Judaeas oculis subtra-
hit, sed postmodum ostendit, quasi sub signaculo verbiscontrairenititur,signorumcitiusadmiratione

stellas clausil, ut,abscousis prius, etpostcoruscan- temperatur. Unde apte quoque in auctoris laudem
tibus, astrorum spiritalium radiis, d
noctem suae subjungitur :

perfidise et nuncrepulsa non videat.et tunc illumi- CAPUT X [Vet. et Rec. V\.
nata deprehendat. Hincestquodduoilli eximiiprae- Ibid. — Et gradilur super fiuctus maris.

dicatoresdilatamortesubtractisunt, ut ad praedica- 293 l-Gentiliumpersecutionesmiracirforum virtu-

'

tionis usuminfinerevocentur. De quibus per Joan- tefrangendce. Quidenimmarisnominenisiinbono- —

nem dicitur: Hi sunl dux olivw. et duo candelabra rumnecesasviensmundihujus armaritudo signatur?
inconspeclu D iminilerrxstantes' Apoc.w, 4). Quo- DequoetperPsalmistamdieitur -.Congregans quasi in
rum unum in Evangelio per semetipsam Veritas " ulreaquas maris (Psal. xxxn, 7). Aquasetenim maris
pollicetur, dicens Elias veniurus est, et restituet
: quasi ln utre Dominus congregat cum,miro moderami-
omnia (Matth. xvn, tl). Quasi ergo sub .-ignaculo necuuctadisponens,g insuiselausascordibuscarna-
stellae clausae sunt,qui etnunc occultantur neappa- lium minas frenat.Super fluctus ergo maris Dominus
reant, et post ut prodesse valeant apparebunt. Sed graditur,quia cum se proeellae persecutionis erigunt,
tamen plebs Israelitica, quaeubertim infine eollige- miraculorum ejus obstupefactione franguntur. Qui
tur, in ipsis sanctae Ecclesiaeexordiiscrudeliterob- enim tumores humanae vesaniae mitigat.quasierectas

a Ex plur. variis lect. seu Mss. seu Excusorum

hanc elegimus, quaeest Mss. Corb. Germ., Gemet., e Gemet., nocte perfidix sux.
German., nobilioremque sensum continet. Editi, e In Gemet. et Corb. Germ. deest dum ; legitur-
pro futuris necessitatibus nostris. que :El Hla per judicium. . .. dispergiiur, etc Abest,
b F.d.. mcntibus. ubi Corb. Germ., Vindoc, Tu- captiva.
ron., Norm., habentse«si'6i<s, quosreligiosesequi- f
Ita plerique Mss., vel flagetlis. Ed. cum Col-
mur. bert., qui plagis.
c Gemet., introierit. In Utic. olim ita legebatur; g In Lyrau. et Utic, pro diversa lect., annotatur
nunc autemjnfr-oio-eJ.SiclegilurraTuron. et pluri- ad marginem, in suis clausas ordinibus.
 :

865
MORALNJM LIB. IX — IN CAP. IX B. JOB.
866
ia cumulo undascalcat.Nam cum morem suiim
«en A fecto constet quia is qui cuncta prius quam veniant
tilitas destrui novae conversationis
pnedica tione con conspicit,nequaquam postquam aliquid feceritpoe-
spiceret, cum mundi hujus divites elationi suae con- nitendo resipiscat.Quid ergo mirum si
spiritales viri
traireviderentfactapauperum,cuuisapientess33cu.'i utuntur verbiscarnahum.quandoipse
adversari sibi imperitorum ineffabilis et
verbapensarent, in per- creator omnium Spiritus, ut ad intellectumsuum
secudonisprotinustempestatemtumuerunt.Sedqui, carnem pertrahat, in se ipso carnis sermonem for-
verborumadversitatecommoti,adpersecutionispro-
mat?InScripturaigitursacradumnotaastrorumno-
cellasinsiliunt, signorum, utdiximns,
admiratione mina audimus, de quibus astris sermo
temperantur.Tot ergoin his fluctibus moveatur
Dominusgres- agnoscimus. Cumvero quaenarrenturaslraperpen-
susposuit.quotsuperbispersecutoribusmiraculaos- dimus, restat ut ex eorum motibus ad
spiritualis
tendii.UndebenerursumperPsalmistamdioitur:M- intelligentiae
arcana surgamus. Neque enimjuxta
rabiteselationes maris,mirabilis* in
excelsis Domi- litteram mirum aliquid dicitur, quod
rcus (Ps^.xcn,4 \quia Deus Arctu-
eontra electorum vitam ad per-
;
rum, Orionas, etHyadas fecit, de quo nimirum
secutionis undas mundus se mirabiliter con-
extulit, sed stat quia omnino in mundo nihil
sit quod ipse non
hassupernorumconditorb sublevata virtuteprfedi-
Sed sanclus vir haec fecisse Dominum dicit
fecerit.
cantium mirabilius stravit ministros ; etenim suos B perquae signari proprie ea quas
plus ostenditposse permiracula, spiritahter geruntur
c quam poteslates intelligit.
terrenastumuerantperiram.QuodbeneetiamperJe-
remiam Dominus exleriora narrans,interioradenun-
l3.Arcturussignifical Ecclesiam. Quidnamque —
Arcturinomine,qui,incceIiaxeconstitutus,septem
l ^ ns ^cii:Posuiarenamterminummari,pra?ceptum stellarumradiis fulget, nisi Ecclesia
sempitemum quod non universalis ex-
prmleribit ; et commovebun- primitur, qufe in Joannis Apocalypsi
tur <etnonpoterunt,etintumescentfluctusejus,elnon per septem
Ecclesias septemque candelabra figuratur
transibunti Ulum (Jerem. v, (Apoc. i,
22).Arenam quippe Do- Quaadum dona in se septiformis gratia; Spi-
12, 20) ?
minus man terminum posuit, quia
ad fraugendam ritus continet, claiitatesummee virtutis irradians,
mundigloriamabjectos et paupereselegit.Cujus ni- quasi ab axe veritatis lucet. [ Vet VII.}
mjrum maris fluctus intumescunt,
Pensandum
cum potestates quoque est quod Arcturus semper versatur, et
saecuhadcommotionempersecutionisexsiliunt.Sed
nun-
quam mergitur, qnia etsancta Ecclesia persecutio-
transirearenamnequeunt, quiadespectorummira-
nes iniquorum sine cessatione tolerat, sed
cul ls ethumilitate franguntur. tamen us-
Sed dum mare s<evit, que ad mundi terminum sine defectu perd
dum per
insanise suaj fluctus erigitur,
quia tamen
urat.Seepe
namque eamreprobi, quia usque ad internecionem
virtutis intimteostensione
calcatur, sancta Ecclesia persecuti sunt, quasi hanc se funditus
proficit, atque ad statum sui c exstinxisse
ordinis per temporum crediderunt ;sed eomultiplicius ad statum sui
mcrementa pro-
consurgit. Unde et apte mox subditur: veclus rediit, quo inter manus persequentium
mo-
CAPUTXI [Vet. etRec. VI]. riendolaboravit. Arcturus ergo dum versatur
erigi-
tur, quia tunc sancta Ecclesia valenlius
Vers. 9. — Qui facit Acturum, et Orionas, et
in veritate
Hyadas, et inleriora Austri.
reficitur, cum ardentius pro veritate latigatur.

W.Verbissapientummundicur utatur
14. Oriones marlyres. —
Undejapte quoque post
Scriptura. Arctnrum protinus Orionas subdit. Oriones
— Nequaquam sermo veritatis vanas Hesiodi, Arafi,' in ipso pondere temporis hiemalis
quippe
oriuntur, suoque
etCallimachi fabulas sequitur, ut Arcturum
nomi- ortu tempestates excitant, et maria terrasque
nans.extremam stellarum septem caudam pertur-
Ursa? su- bant. Quid igitur post Arcturum per Orionas
spicetur.etquasiOrion gladiumleneat amatorinsa- nisi

nus. Haec quippe astrorum

martyresdesignantur?Qui,dum«sanctaEcclesiaad
nomina a eultoribus statumpra3dicationiserigitnr,ponduspersequentium
sapientiae carnalis inventa sunt;
sed Scriptura sacra molestiasquepassuri, ad coelifaciem quasi in hieme
idcircoeisdemvocabulisutitur.utresquasinsinuare venerunt. His etenim natis, mare terraque
appetit notitia usitatae appellationis turbata
exprimantur. est, quia dum gentilitas mores suos destrui, appa-
Nam si astra quae vellet
per ignota nobis nomina di- rente illorum fortitudine doluit, in eorum necem
ceret,horno,pro quo haec eadem
Scriptura facta est nonsolumiracundosacturbidos,sedetiam placidos
nesciret procul dubioquid
audirel.Sic igitur in saero Ex Orionibus itaque hiems inhorruit, quia,
erexit.
eloquio sapientes Deisermonem
trahunt a sapienti- clarescente sanctorum constantia.frigida mens infi-
bus saecuh, sicut in eo pro utilitate
hominis vocem delium ad tempestatem se persecutionis excitavit.
lnsehumanaepossionisipseconditorhominamsumit Orionas ergo coelum edidit, cum sancta Ecclesia
Deus, ut videlicet dicat : Pamitet me 294 fecisse martyresmisit.Quidumloquirectarudibusausisunt,
hominem super lerram (Genes. vi, 6, 7) ; cum pro- omne pondus ex frigoris adversitate pertulerunt.
» Vindoc, mirabilis in altis.
gatis et Mss. Corb. Germ., et ad terminum
" Coc. et sequentes Kdit., sub referi-
elevata. mus.
c Antiqiu-eEdit.
quampotestates terrenas tumere
, o
Coc. et seq. Ed., dum sanctam Eccl
Loc. et seq\ientes,quampotestalesterrenasnua>tu- eri-
gunt, contra fidem Mss. In Corb. Germ. et uno
muerant. Sequimur Mss.
d Vindoc. legitur, ad statum perfectionis uelprxdi-
Plerique Mss., iiiud, quod ad
praeceptum catioms erigitur.
commoderefem potest. RelinuimusiUum cum Vul-
867 SANCTI GREGOIUI MAGNI
15. Eyades doetores.— Beneautem protinua Hya- A tur Hyadasnuncupatas arbitrantnr. Quod siitaest,
j is - verno ad co3li faciem
ibdit,quae juvenescente siuuiiicatioui quam diximuscbntrarium nou est.Do-
prodeunt, et cum jatn sol caloris sui viresexerit os- ctoresenim his stellis non inconvenienter expressi
ten luutiir. Illius quippe sigui iuiiiis inhsrent quod sunlquae alitterisnomentrahunt.SedquamvisHya-
sapientes seeculi Taurum vocant, rx quo augeri sol des ab ejusdem liltorae visione non discrepent, cer-
incipit,295atqueadextendendadieispatia ferven- tum tamenestquia J-osiiuberdicitur, 8 etortaeplu-
tiorexsurgit.Quiitaque post Orionas Hyadum noini- vias apportant.
ne nisidoctores sanctee Ecclesiae designantur ? Qui, 16. In Ecclesia fulserunt apostoli.tum martyres
subductis martyribus.eojain temporead mundi no- post doctores.— Yirigitursanctus redemptionis no-
titiam venerunl quofidesclarius elucet, et, repressa straeordinem contemplatus admiretur, atqueadmi-
infidelitatis hieme, ailius per rorda fidelium sol rans exclamet, dicens Qui exlendit cwlos solus. et
:

veritatis calet. Qui, remota tempestate persecutio- graditur stiper fluctus maris ;qui facit Arcturum,el
nis,« expleiis uoctibuslong.einfidelitatis, tuncsan- Orionas, ct Hyadas. Extensis eteniui ccelis, Domi-
ctne Eeelesiae exorlisunt, cumeijam percredulitatis nus formavit Arcturum, quia, in lionorem deductis
vernum annus aperitur. [Vel. VIII.] Nec
lucidior apostolis, iu ccelesti conversatione fundavit Eccle-
immeritodoctores sancti Hyadum nuncupatione si- g siam. FormatoquoqueArcliiro, fecit296 Orionas,
gnantur. Graeco quippeeloquiousrispluviavocatur, quia, roborala lide universalis Ecclesiae, contra pro-
et Hyades nomen a pluviis acceperunt, quia ortas cellas mundi ediditmartyres. Editis quoque Orioni-
procul dubio imbres ferunt. Bene ergo Hyadum ap- biis, protulit Hyadas, quia, convalescentibus contra
pellatione expressi suntqui, ad statum universalis adversa martyribus,ad inf undendam ariditatem hu-
Ecclesiaequasiincoeli faciemdeducti.super arentem manorum cordium doctrinam contulit magistro-
terra ni h u man i pectoris sanctae praedicalio n is i m bres rum. Isti itaque sunt astrorum spiritalium ordines,
fuderunt. Si enim praedicalionis sermo pluvia non qui, dum summis virtutibus eminent, semper ex
esset,Moyses minime dixisset Exspectetur sicut : supernis lucent.
pluviaeloquium meum (Deut.\s.\u,1) jnequaquam 17 -Quw sanctis hinc migrantibusgloriaprwparala.
per Isaiam Veritas diceret Mandabo nubibus, ne :
— Sed post istaquid restat, nisi ut sancta Ecclesia,
pluant super eam imbrem (Isai. v, 6) ; atque hoc, laboris sui fructum recipiens, an videnda superna'
quodpauloanteprotulimus: Quamobrem prohibita* patriae intima perveniat ? Unde apte, quia duit,
sunt b stellce pluviarum (Jerem. m, 3). Dum ergo Qui facit Arcturum, et Orionas, el Hyadas, protinus
Hyades cuui pluviis veniunt, ad coeli spatiaalliora addidit: Et interiora Austri.[Vet.lX.] Quid namque
soldueitur,quia,apparente doctorum scienlia, dum r. in boc loco Austri nominenisifervor sancli Spiritus
mens nostra imbre praedicationis infunditur, fidei designatur quo dum repletus quisque fuerit, ad
'?

calor augetur. Et perfusa lerra ad fructum proficit, amorem Unde et sponsi

patriae spiritalis ignescit.
cum lumen aeiheris ignescit, quia uberius frugem voce inCanticorumcanticis dicitur Surge, Aquilo, ;

boni operis reddimus, dum per sacraa eruditionis et veni, Auster, perfla hortum meum, el f fluent
flammamincordeciariusardemus.Dumque pereos aromataillius (Cant.w, l6).Austro quippe veniente,
diebus singulis magis magisque scientia coelestis Aquilo surgensrecedit.cum adventu sancti Spirilus
ostenditur.quasiinterni nobis luminis vernum tem- expulsus antiquus hostis, qui in torpore mentem
pus aperitur, ut novussol uostris mentibiis rutilet, constrinxerat, deserit. Atque hortuni sponsi Auster
et eorumverbisnobis cognitus, se ipsoquotidiecla- perflat, utaromata defluant,quia nimirum dum san-
rior micet. Urgente etenim mundi fine, superna
<= ctamEcclesiamdonorumsuoium virtutibus Spiritus
scientia proficit, et largius cum tempore excrescit. veritatisimpleveriut.abealongelatequeodoresboni
Hinc namque per Danielem dicitur: Pertransibunt operis spargit. Interioraergo Austri sunt occultiilli
plurimi, et niultiplexeril scientia(Dan. xu,4).Hinc angelorum ordines, et secretissimi patrias coelestis
Joanni in priori parte revelalionis angelus dicit sinus.quos impletcalor Spiritus sancli. Illucquippe
Signa qua> locuta sunt septem tonitrua {Apoc. x,4). sanctorum anima» et nunc corporibus exutaeet post
Cui tamenin ejusdemrevelationis terrninopraecipit, corporibus restitutaeperveniunt, et g quasi astra in
dicens A>
signaveris verba prophelice libri hujus
: abditisoccultantur.lbiperdiem, quasi in meridiano
(Ibid., xxn, 10!. Pars quippe revelationis anteiior tempore, ardentius solis ignis accendilur.quiacon-
signari prscipitur, terminus prohibetur.qniaquid- ditoris claritas, mortalitatis nostrae jam pressa cali-
quid in sancta? Ecclesbp initiis latuit, finis quotidie gine,manifestius videturjetvelut sphaerae radius ad
ostendit.Nonnulli vero a Graeca d littera
qua? y dici- spatia altiora se elevat, quia de semetipsa nos veri-

» Ita omnes Mss. nostri, non, ut legitur

fere c Lyran.
et Bigol., vergente.
in explelis longis noclibus infidelilaiis. In
Edit., In Edit. Gil., Vatio. et Guss., qua> ypsilon
<i

solo Gemct. habetur explelii longis noctis infideli- dicitur. Exprimimuslectionem praecedenliuiu quae
tatibus. est et Mss.
t>
Non legitur sTelloe, sed sitlla, tum in Hebraico e Ita meliores Mss. At Editi, eo quod exorlai.
fonte, tum in vulgata Iranslatione, aut in aliis sive f Mss. Corb. Germ. et
German., fluant.
yersionibus, sive paraphrasjbus. In Graeea autem ? Ita vel. Edit. cum Vindoc, Gemet,, Lyran.,
interpretatione, neutra vox occurrit. Manifestum Bigot., Utic, Longip., etc, quorum Ioeo Coc. et al.
tamen est Gregorium ita legisse. Edit. posuerunt, quasi in Austri abditis.
 m MORALIUM LIB. IX. - IN CAP. IX. B. JOB.
870
tas subtilius illustrat.Ibi luraen
intinife contempla- A valet, h;ec idonee mutus laudet. Unde
bene per
tionissine intei-venientecerniturumbra
mutabilita- Psalmistam dicitur Laudateeum in polentatibusejus,
:

tis ;
ibicaJor summi luminis sine ulla obscuritate laudale eum secundum multitmlinem
corporis; magnitudinis ejus
ibi invisibiles
angelorum chori quasi astra
in abditis
(Psal. cl, 2).ll!e quippe Dominum secundum multi-
emicant.quas eo nuncab hominibus videri
tudinemmagnitudinisejuslaudat.quisesuccumbe-
nequeunt, quo flammaveri luminis altiusperfun-
re in ejus laudis expletione
cousiderat.Dicatergo
duntur.Valdeitaquemirumest quod.missisaposto- Qui
:

facit magna, et inscrutabilia, etmirabilia, quorum

lis,Dominusccelostetendit;quod,ieinperatisperse- non est numerus, videlicet magna virtute.inscrutabi-
cutionumtumoribus.marisfluctusgradiensrepres-
liaratione,innumerabiliamultiplicitate.Divinaergo
sit ;quodsolidataEcclesia,Arcturum
statuit quod, opera, qute explere dicendo uon potuit,
;
facundius
roboratiscontraadversamartyribus,Orionasmisit; deficiendo defiuivit. Sed in consideratione
quod, repletisintranquillitatedoctoribus, rerum
Hyadas cur longe extra nos ducimur. qui hoc ipsum
prtebuit sed post haec valde est adroirabile quod quo-
;
que quoderga nos agiturignoramus ?Unde
sinum nobis ccelestis patriee quasi interiora etapte
Austri subjungitur :

praeparavit.
CAPUT XIII [Rec. VII.]
Sanctorum pulchritudo alia morum, alia prm-
18.
B Vicrs. II. — Si veneril adme, non videbo eum
miorum. —
Pulchrum est hoc omne quod quasi in et si abierit, non intelligam.
;

CGelifaciededivinadispensationecernitur,sedlonge 20. Homo ita ca>cus, ut gratioe

donum swpe iram
illud et incomparabiliter pulchrius
ad quod in visibi- putet,ac vice versa. — Seclusum quippe
ab internis
literpervenitur.Undebeneiterumsponsusinsponsfe
gaiidiisgeuushumanumexigenteculpa.mentisocu-
sua? laudibus dicit Quam pulchra es, amica mea,
:
losperdidit.etquomentorumsuorumpassibusgra-
quampulchra ! oculi tui columbarum, absque ditur nescit.Ssepe enim donum gratite es
eo quod
t,quod iram
intrinsecus latet (Cant. iv, l). Pulchram narrat, et deputat, et ssepe divinse districtionis ira
pulchram est, quod
replicat, quia alia
pulchritudo mo- ei est gratiam putat.Nam plerumque gratiam asstimatdo-
ruminquanunccernituratqiiealiapulchritudoprae- na virtutum,et tameneisdem donis elatus
corruit.
miorumin qua tunc perconditoris sui speciem su- Plerumque velut iram metuitadversatentationum;
blevabitur.Cujus videlicet membra omnes
electi.quia et tamen,eisdem tentationibuspressus.ad
ad cuncta simpliciter incedunt, ejus oculi virtutum
297 co- custodiam cautior exsurgit.Quis enim Deo se
pro-
lumbarumvocantur,quimagnaluceirradiaut,quia pinquare non aestimet cum supernis excrescere
et signorum miraculis coruscant. se
Sedquantumest muneribus agnoscit.cum vel prophetia?
donum.vel
omnehocmiraculum quod videripotest?llluddein- doctrinee magisterium percipit.vel ad
c exercendam
teruismiraculum est mirabilius quod viderinunc curationis gratiam convalescit ? Et tamen
stepe mens,
non potest.De quo illic apte sxibdilur.Absque eoquod dum de virtutis suae securitate resolvitur,insidiante
tntrinsecus latel.Magna.
quippe gloria apertioperis, ad versario, inopinatseculpie telo perforatur
sed longe incomparabilis occultte ; et inde
remunerationis.' a Deo in tBternum longe fit.unde
ad tempus sine ei
Quod ergo perbeatum Job astrorum nomine, cautehe custodia propinquavit. [Vet. X/VjEtquis
hoc se
Salomonis vocibus oculorumappellatioue
signatur; dereliclumjamgratiadivinanondeputetcum post
et quod per Salomonem dicitur : Absque eo quod experimentum munditias lacessiri se carnis tentatio-
intrinsecus lalel,hoc nobis beatus Job
intimat.cum nibusvidet, inhonestaad animumcongeri, et
Austri interiora ante
commendat. Sed ecce vir sanctus cogitationisoculos nonnulla improba
exteriora a mirans, interiora considerans,
etimmunda
aperta 298 versari? Et tamen cum fatigant ista.nec supe-
narrans.occultapenetrans, omuequod interius
ex- rant,nequaquamperpollutionemtrucidant,sedper
teriusqueagitur dicereconatur sedopera humilitatem servant.utinfirmmn seanimus
;
summa; in ten-
magnitudinis quando explicet lingua carnis? tatione deprehendens,totum se ad
Unde Divinitatis adju-
etaptemoxhtec eadem operamelius b defieiendo toriuin conferat, et sui fiduciam funditus
amittat;
comprehendit dicens :
sicquefitutindealtius Deo inhaereat, unde se
a Deo
CAPUTXII [Vel.X]. profundius cecidisse suspirabat.Accessus
igiturre-
cessusque Deiamente nostra minime
Vers. 10. —
Qui facit magna, et inscrutabilia, et
quousquererum alternantium finis igno.atur,quia
cognoscitur,
mirabdia, quorum non est numerus.
et de tenlatione incertum est utrum
19. Dei opera facundius obstupescendo
probetan truci-
quam (o- det.etdedonisnequaquamdeprehenditurutrum hic
quendo laudamus. —
Divinte fortitudinis facta tunc
desertos remunerent.an in via nutriant.utadpatri-
veriusexplemus.cumhaecnosexplerenonposseco- am perducant.Homoergo abinlernis gaudiissemel
gnoscimus;tuncfacundiusloquimur,cumab his ob expulsus clausas contrase januas secreti
spiritalis
stupescendorelicemus.AdnarrandaquippeDeiope- aspiciat.atquead semetipsum foras projectus
ra habet defectus noster, in car-
quam sufficienter exerat negemat, et, cascitatis suadamna considerans,
linguam suam, di-
ut qute comprehendere idonce non cat :Siveneritadme,non videbo eum;el
si abierit,non
a leg.cum Mss. Turon.,Vindoc, Corb.Germ
Sic
in Bellov., etc ita habent.etquidem meliusquam
ommbus Norman., ubi Excusi, nominans. ,

Mss. Anghc, Norman., Corb. Germ.,

defimendo, quod legitur in Editis.
Vindoc,
871 SANCTl GREGORII MAGNI 872

teUigam. Ac siaperte deploret, dicens: postquara A CAPUTXVIf/iec. IX].

semel sponteoeulos pprdidi.qinniiun noetis Vers. 13. — Deus, cujttsresistere irw nemo potest,

caecitatem patior, nec ortum jam.nec occasnm so- ct sub quo curvantur qui porlant orbem.

lisagnosco. Et tamoii bomo qui intirmitatis prena 23. Qua ratione irie Dei nemo resistat. Qucestio-
premitur.et ceecitatis suae caligine gravatur. ad su> nis solutio. — Miriun valdeestquod iraj Dei nullum
perntelucisjudicium properat.ul suorum actuum posse resistere dicitur, eum multos indignationi su-
rationem reddat. Unde et mox subditur: pernaeanimadversionisobviasseeloquia divinates-
tentur. An non irae Dei Moyses restitit, qui, pro ca-
CAPUT XIV [Rec. VIII].
dente populo erectus, ipsutnsupernae percussionis
Vbbs. 12.— 5i repmte interrogct. quis responde- impetum morlis suae b oblatione restrinxit, dicens
bit ei f Dimitte hanc noxam ulioquideleme dclibro tuo,
illis

H.Deojudicantiaut percutienlirespondere homo quem (Exod. xxxu, 31)? Au non irae Dei
scripsisti
non suf/icit.— Repente Deus interrogat cuinnosad Aaron restitil.cnm inter viventes ac mortuos thuri-
districtionem sui examinisinopinatos vocat.Sedin- bulumsumpsit,atfjueanimadversionisignemineen-
terrogationi illis respondere homo non snfficit.quia T
sifumo temperavit(A um. xvi, 47, 48j?AnnonPhine-
si remota tuncpietate discutitur, in illo examine g esiraeDei restitit,qui,luxuriantescutnalienigenisin
etiam justorum vita sucoumbit. Vel certe interrogat ipsocoitutriicidans,zeliimsuiimdiviiiffl indignatio-
cum duris nospercussiouibus puisat,ut cum mens ni obtulit.et furorem gladio placavit^/Vum.xxv,!!)?
nostramagnade seintranquillitatesestimat, semet- An non iree Dei David restitit.qui.angelo ferientise
ipsam veraciter qualis sit in perturbatione depre- offerens,placationis gratiam et aute tempus propo-
hendat.Klplerumquequoniampercutiturgemit.sed situm exegit(// Reg. xxiv, 2S)? An non Elias irse Dei
respondere non sufficit.quiaet ipsa ei percussiouis restitit, qui longo jam tempore terra arente.subduc-
sureadversitasdisplieet;sed tamen semetipsum ho- tasdeccclopluvias verbo revocavit(/i/i?e<7.xvin,44)?
mo considerans, tacet, etdivina judicia discutere, Quomodoergodivinceirffinullumposseresistere di-
metuit, quia esse se pulverem agnoscit. Unde et citur,cum multossaepe restitisse exemplis existen-
per Paulum dicitur : homo, tu quis es quirespon- tibus demonstratur? Sed si subtiliter et haec beati
deasDeo (fto?«.ix, 20) ?Respondere Deo non posse Job eloquia, et illorum facta pensamus, et verum
convincilurquihomonominatur, quia perhocquod cognoscimus quia divinse irae non resistitur, et ve-
dehumosumptusest.judiciasupernadiscuteredig- rumquia multi saepe restiterunt.[ Vet. XII.] Omnes
nus non est. Unde hic quoque apte subjungitur :
enim sanetiqui irasDei obvianlabipso accipiuntut
CAPUT XV. q contra impetum percussionis ejus opponantur, at-
que ut ita dixerim, cum ipso se erigunt eontra ip-
] B1D
_
Vel quis ei dicere polest, cur ila facis ?
. sum.eosquedivina vissibiopponitsecum.quiaineo
22.Z)ei facta non disculienda, sed veneranda.
— quod c adversum saevientisiramforis oblinent, in-

Auctoris facta semper indiscussa veueranda sunt, tus eos gratia irascentisfovet;etfamulantesinterius

quia injusta esse nequaquam possunt. Rationem levat, quos quasi adversantesexterius tolerat. Por-
quippe de occulto ejus a consilioquaerere nihil est tat ergo contradictionem deprecantium quam aspi-
aliud quam contra ejus consilium superbire. Cum rat;et velutnolenti imponitur, quod ab ipso ut fiat
<i

ergo factorum causa non deprehenditur, restat ut imperatur. Moysi etenim dicit Dimilteme,ut iras- :

subfactisilliuscumhumilitatetaceatur.quianequa- calur furor meuscontra eos, etdeleam eos; faciam-

quam sufficit sensuscarnis.utsecreta penetretma- que te in gentem magnam (Exod. xxxu, 10). Quid
jestatis.Qui ergo in factisDei rationem non videt, estservodicere, Dimitteme, nisideprecandi ausum
infirmitalemsuamconsideransjcurnon videatratio- pra3bere?Ae siaperle diceretur :Pensa,e quantum
nem videt. tndeet per Paulumqnoquesubsequen- apud me
valeas, et cognosce quia obtinere poteris

ter adjungitur Nunquid dicet figmentum ei qui se

:
quidquid pro populoexoras. Quod quia hac mente
finxit Quare se fecisti sic (Ibid.) ?Quo enim se cer- n agitur,statimvenia subjunctatestatur.Cumvero su-
nit fignjentuimlivinioperis, eo semetipsum redar perna indignatiosese.utitadixerim, medullilus mo-
guit, ne coutra mauum resullet operantis, quia qui vet, hanc f oppositio humana non relinet(23, <7.4,

benigne qnod non erat fecit, quod est,injuste noti c Vasis, § unde Gregorius);nec se utiliter cujuslibet
deserit.Adsemelipsamergoinpercussionemensre- deprecatio objicit.cum semel Deusaliquid abinti-
deat.etquodapprehendere non valet.non requirat, mis irascendodisponit.Hinc estenim quod Moyses,
ne si divinae irae causa <liseutitur,amplius <liscussa qui reatum totius plebis apudDeum suis precibus

299 provocetur ; etquamplacare humilitas pote- tersit, dumquese obicemobtulit, divinae iracundiae
rat.inexstinguibiliter superbia accemlat. Unde/apte vimplaeavit, ad petramlloreb veniens,etproaqua3
quoque de hac eadem ira protinus subditur : exhibitionediffidens.repromissionisterramingredi,

a I.yran., Utic, Bigot,, judicio. man., siclegendnmsuadent, non opponitur,quod

t> Longip., objeclionerestrinxit. Germ., restinxit. habent Excusi.
c Gemet.. quod adversum sevenienlis. Plur., ad- e Vimloc, Gemet. et aliiNorman. quanti.
,

I ApudGratianumlegitur hinc opinioveloppositio

versum se sievientis.
Vindoc, Longip-, Corb. Germ.,
<i et omnes Nor- humana.
873 MORALIUM LIB. IX. — IN GAP. IX B. JOB. 87-1

Dominoirascente.nonpotuiU.Vum.xx, 12).Etsaepe A igitursanctusaspiciatquia nulliusiuterventudivina

haode re affligitur,sa3pedesiderio se excitante tur- ira restriugitur cum implacabiliter excitatur, et
batur, et disposilaeultionis iracundiam repellere a dicat : Deus, cujus resistere irie nemo potest. Quod
semetipsonon hane, voleute Domino, et
valuit, qui bene et adspecialem intellectum ducimus, si ejus-
a popuIo|amovit. HincDavid,a qui aprostralaplebe dem plebis Israeliticae damna pensamus, quam
postmodum angeli gladium prece compescuit (// Redemptor per dispensationis suas mysterium
Reg. xxiv, 10). priusplorans etejulans, nudis pedi- ostensussuperbientemdeseruit, atque ad cognitio-
bus filiumfugit;et quousque 300P er P etr ati faci- nissuae gratiam gentes vocavit. Uude etapte mox
noris ultionem ad plenum reciperet, iram Dei pro subditur Sub quo curvantur qui portant orbem.
:

semetipsotemperare nequaquam valuit. Hinc Elias,

utsicuthomoparumaliquid quasidedivinaanimad- [Rec. X. ] 25. Portant orbem qui regunt. Ipsi —
versione sentiret, qui verbo ccelos aperuit(/// Reg. etenim orbem portant qui curas praesentis saeculi
xvn,l),ante indignationem muheris territus per de- tolerant. Tantorum quippe pondera unusquisque
sertum fugit ; et prosemetipsointirmatur in formi- sustinere compellitur, quantis in hoc mundo prin-
dine.qui furorem Dei placat aliis per interventionem cipatur. Unde et D terrae princeps non incongrue
(Ibid., xix, 3). Iras igilur Dei et resisti valet, quando jj
Graeco eloquio ^htO.vj; ducitur. Va6;enim populus
ipse qui irascitur opitulatur ; et resistiomnino non interpretatur.j3ao-tAsusigitur^«<rtsiaouvocatur,qudd
quando se et ad ulciscendum excitat, et ipse
valet, Latina videlicet lingua basis populi dicitur, quia
precem quae ei funditurnon aspirat. Hinc ad Jere- videlicet ipsesuperse populum sustinet, quimotus
miam dicitur : Tu ergo noli orare pro populo hoc, et illiuspotestatisponderetixusregit. 301 Quo enim
ne assumas pro eis laudem et orationem, quia non subjectorum suorumonera tolerat, eo quasi super-
exaudiam in tempore clamoris eorum ad me (Jerem. positam columnam basis portat. Beatus igitur Job.
vn, 16). Et rursum Si steterint Moyses et Samuel
: virtute prophetici spiritus plenus, aspiciat quod
coram me, non est anima mea ad populum istum (Je- Judaea deseritur, atque ad Diviuitatis cultum gen-
rem. xv, (). tium principes inclinantur, et dicat Deus cujus irx :

24. Orationis pro inimicisvirtus. — Quainrequaeri nemo resistere polest, sub quo curvantur qui portant
utiliter potest cur, reiictis tot antiquioribus patri- orbem. Ac si aperte fateatur dicens : d Et subjectos
bus.adeffundendam precem Moyses etSamueltan- quondam districte deseris, et erectas potestates
tummodo praestantius elegantiusque nominantur ? gentium misericorditer flectis.
Quod tamenfacile agnoscimus, siejus quaediligere
et inimioos praecipitur charitatis merita pensamus.
r
[Vet. XIV. \ 26. Tales angeliin ministerium missi.
[Vel.XtiT]. Conditorisnamqueauribus illa maxime — Quamvis per hoc quod dicitur, subquo curvantur
oratiocommendatur.qiwproinimicisquoqueinter- qui portant or&em, possunt et angelicue virtutes intel-
cedere nitilur. L'nde et per semetipsam Veritas di- etenim orbemportant.quae regendi mundi
ligi.Ipsae
cit : Orate pro persequent ibus et calumnianlibus vos curas administrant, Paulo attestaute.qui ait: Xonne
(Matlh. v, 44). Et rursuin : Cum stabitis ad orandum omnes sunt adminislratorii spiritus, in ministerium
tlimitlite si tpudhabelis adversus alterum (Marc xi,25). . missi propler eos qui hxreditatem capiuntsalulis yHeb.
Cum vero patrum priorum facta sacro eloquio de- i, lii ? Aitergo Deus cujus resistere irse nemopotest,
:

scribenterevolvimus.MoysenetSamuelemexorasse curvanlur qui portanl orbem. Ac si humilita-

sitb qito

pro adversantibus invenimus. Unus quippe eorum temomniscreaturaeconspiciat.ettremefactusdicat:

saevientispopuli persecutionem fngit, ettamenpro Quisintirmorumhomiuuuituisnutibusobviat,cujus
vitasuipersecutoris intervenit; alter, ex priocipatu se « fortitudini et virtutes angelica; inclinant ? Vel
populi dejectus, ipsis suis adversariis dicit: Absita certe, quoniam cum curvamur.superioranon cerni-
me hoc peccalum Domino, quo minus cessem orare
in mus : Eiecti essent subtilissimi spiritus, siplene
illi

pro vobis (I Reg. xu, 23). Quid est ergo in difficul- polentiam ejus majcstatis attingerent. Sed qui
tate deprecandi MoysenetSamuelem deducere,nisi orbem portant,sub Deo curvi sunt.quiadivinitatis
apertius indicare qniaejusirssneque illi siastarent ejus celsitudinemquamvisf sublevatasvideant.nec
obsisterent,qui idcircoproamicis intervenirecitius virtutes tamen angelicee comprehendunt. Quam vir
possent, quia apud hunc intercedere et pro inimicis justus piae infirmitate non penetrans, sed hanc
solerent ?Hinc ad eamdem Judseam dicitur Plaga : utcunque % ex subjectis summorum spirituum
inimici percussi te, casligalione crudeli (Jerem. xxx, ministeriis pensans, ad considerationem se pro-
14). Et rursum : Quid clamas ad me super conlri- priamsollicitahumilitaterecolligit,sibiquecoramse
tione lua 1 Insanabilis est dolor tuus (Ibid., 15). Vir praepotestatesupernaemagnitudinisvilescit.dicens:

» Edit. Barthol. et al. vet., quia prosl. Gilot., eGemet., Turon., Colb., cujus sc formidini. Ila
Vatic, Gussanv., qui prost. Rectius Coc. cum M=s., quoque veteres Edit. Barthol., Paris. et Basil.
qui a prostrata. t Editi, sublevati. At in Mss.
omnibus, sublevatx
b ln Vindoc. deest ad me. quod referturad virtutes angelicas.
c Vindoc, et recte princeps. g Reg., Gerru., Corb. Germ., e.c subjectissimorum
a Vindoc, Lyran. et Bigot., ctsubjectas...deseris, spirituum minislerus.
et erectas potestates, etc.

Patrol. LXXV. 28
 879 -WCTI GREGORll MACNI 876

CAPUT XVII. A rapit.Quosalternantescogitationutnmolusinanimo

Vehs. li. — Quantus ergo ego sum, ut respondeam
bene Psalmistaintuens, ait : Aseendunt usque ad em-
ci, ei loquar oerbis tneis cum eo f
los, et ad abyssos (Psal. cvi, 26).
descendunt usque
r-que ad t-irlnsquippeascendiinuscum siunnia pe.
27. Dejudiciis Dei disputare non poisunt, qui pon-
— Ac netrainus sed ad abyssos nsque descendimus.cum
;
dere eorruptionit premuntur. si aperte dicat : Si

creatura illa hunc oonsiderare uon sufficit, quae

contemplationisculmineperturpia tenta-
te a
mentadejieimur. Motus itaqueaniinidum inter vuta
carne non preinitur, quamente deejusegojudiciis
etvitiaalternant, nirairum sibi certitudinemexau-
disputo, qui pondere corruptionis angustor ? Sicut
dltionisobnubilant. Kecteergodicitur '.Etcum invo-
autetu saepe ad uos viM-lia Dei sunt judicia illius,
citutcm mc exaudierit, nofi credo quod exauditrit vo-
qtue nostrorum acluum senteutiaiu luquunlur, ita
cem meam, quia mens ex ipsa sua inulabilitate iit
verba nustra ad Ueum sunt opera quae exhibemus,
trepida et per hoc quod noleus patitur, repul-
Sed cuui Ueo loqui verbis suis houio uon valet, ;

quia apud subtile ejusjudicium nullaui de suis

sam >e abjectamquesuspicatur.
30. Jtulicii exlremi severitas. Ma.rime in eos quos
acbbus fiduciam lenet. Unde et apte subditur
diu Dci i alientia to/crarit. — Libet intueri vir sanctus
GAPUT XVIII [Ree. XI\.
P quanta sesiibtilitatedijudicat,nequid in illo diviua
Vers 15.— Qui * si habuero quidpiani justum, non jtidicia reprehendant. Intirmitatem namque suam
respondebo, sed meum juliccm depreeabor. intnens, ait : Quantus ergo sum ego qui respondeam
28. Justitia noslra egtt venise deprecatione. — Ut ci, et loquar verbis meis cum eo ? [Rec. XII.] Ue jus-
enim sa?pe dixnuus, omnishumana justitia injus- tiliiB suoe meritis non coutidens, sed ad solam se
litia esse convincitur, si districte judicetur. Iv ice spew postulatiouis conferens,subdil : Qui etiam st

ergo posl justitiam indiget, ut qua? succumbere hibuero quidpiam justum, non respondebo, sed meum
discussa poterat,ex solajudicis pietate convalescat. judicem deprecabor. Sed de ipsaquoque postulatione
Qufficum plene a perfectioribushabetur, haberi de pavidus adjuugit Etcum invocanlem ine exaudierit.
:

illaquidpiam dicilur, quia ruens hurnana et cotn- non credoquod exaudieril vocem meam.Cat tantacir-
prehensa vis peragit, et valde extreuia sunt qua? cumspectione trepidat, cur tanta sollicitudine for-
coinprenendit. Dicat crgo: Quisi habuero quidpiam midat nisi quia terroremjtidicis in extreina dis-
justum, non respondebo, Sed meumjudicem deprecabor. trictione considerat, et, vimdiscussionis illiusnon
Velut si aperliusfateatur, dicens ; Et si adupus vir- ferens, omne quod gerit esse sibiinsuflicienspen-
tutisexcrevero, ad vitam non meritis, sedexvenia sat ? Unde et protinus subdit :

convalesco. Preci itaque innitendum est.cuin recta

G CAPUTXX \Vet. XVI].
agimus, ut oiniie quod juste vivimus, ex humili-
Vr.iis. 17. — //i turbine enim conteret me.
tate condiamus. [Vet A'l .] 302 Sed plerumque
Peccatorquisqueiu turbineatteritur.quierec-
31.
ipsa nostra deprecatio tam multis tentationibus
tus vidcbatur, quia quem diu
in tranquillitate
quatitur, ut peue a conspectu judicis repulsa videa-
superna longanimitas toleral. extrema jtidiciiseve-
tur. Et sajpe hanc creator misericorsb percipitjsed
ritas necat quaj recte turbo dicitur, e quia in
;
quiaillibatam se ut vultc exererenon valet, superse
elementoruiu eomtuotionerevelaturPsalmistaattes-
judicium reprobationis pavet. Unde et subditur •

i.Rnle,qu'\Ml :Deusmanilestusveniet,Deus,noster,etnon
CAPUT XIX. silebit. Ignisin conspectu ejus ardebit, et in circuitu

Vehs. 16. — Et
cum invocantem me exaudierit, non ejus tempestasvalida(Psal.XLlS., 3.)Unde et propbeta
crtdo quod cxaudierit vocem meam. quoque abus dicit : Dominus in lempcstate et turbine

29. Ainmi inter orondum alternantesmotus. Ple- — vise ejus. (Nah. i, 3). In quo nimirum turbine
303
runiqueeteuimmens diviuiamoris d igneaccenditur, idcirco justus uequaquaiu conteritur, quia semper
atqueadintuendacoelestiaetarcana sublevaturjad hicsollicite metuitnecouteratur.Perpenditnamque,
summajauirapitur,et,perfectodesideriocoinpuncta, adhucin prffisentis vitaeitinerecoustitutus.humanis

ab infimis alicnatur; sed repentina lentatione per. rj actibus exactor operuin quam districtus appareat,

cussa, quse intentione forti erectain Ueutn fuerat, qui quosdam tunc reatu culpae origiualis astrictos
obortis cogitationibus transtixa curvatur; lta ut se- etiam sine operibusdamnat. Underecte virsanctus
ipsam discernerenequeat,atqiieiuter vitia virtutes- ex humani generis voce protiuus adjuugit :

quedeprehensa.exquapartesitvalentiornonagnos. CAPUt XXI.

cat. Mam ssepe ad hoc usqueperducitur, ut miretur
Inii). — Etmttltiplirahit vulnera mea etiamsine causa.
soht culpa originali. —
quomodotamsummacomprehendit.quamcogitatio 32. Damnanlur parculi cx
illicita polluit et rursum quomodo illicitas cogita.
;
Nonnullietenim priusaprffisenti luce subtrahuntur
tionesrecipit, quaiu superse valide fervor spiritus
quaui B ad proferenda bona malave merita activffi

» Ita potiores Mss., Excusi habent etiamsi. d Utic, Lvr., Bigot., desiderio.
•> Editi cum aliquot Mss., retpieit magis placet ; eEbroiC, Lvr.. Big., quiain electorum. Utic. hauc
cum Corb. Germ., Colb., uno Reg., Vindoc, Lon- Icclionem ad marginem rejeciit.
gip.. percipit. Ita M>s. In Vulgatis, manifeste.
e Bellov., exercere.
s Bellov., Lougip., (iemel. et alii Norman., quam
 ;

MORALIUM LIB. IX. - L\ CAP. I\ B. JOB.

878
vilas perveniant.
Quosquia aculpa originissacra- A
menta salutis non liberant, et hic rare.Sed uteorum vires certamen
ex proprio nihil plena? probatio-
uis erudial, hos nonnunquam
egerunt, et illuc ad tormenta et foris tormenta la-
perveniunt. Quibus
unura vulnusest cerant,etintustentamentacastigant:Undevirsanc-
« oorruptibilitemasci.aiiudearna-
tus impletum se amaritudiuibus
Hteremon. Sed quia jDost niortem quoque asserit, quia cum
«terna flagella exterius toleral. iilud est
morsseqnitur.occultoeisjustoquejudicioetiamsine gravius quod de
causa vulnera multiplicantur. tentatione adversarii in intimis
portat. Sed iater
Perpetua quippe tor-
we.ita percipiunt et qui haec mitigat vim doloris considerata
nihil ex propria voluntale asquitas et po-
peccaverunt. Hiuo namque tentia ferientis. L'nde subjungit:
spiritum est: Non est
mundus tn conspectu ejus
terram (Job. xv, ||j. Hinc
m
itniut diei infans super CAPLT XXIII.

oicit:
per semetipsain Veritas
Nis, quis renatus fuerit
Vers. 19. — Si fortitudo qwcrilur, robustissimus
ex aqua et Spiritu esf.si sequitas judicii, nemo pro me audet
sancto, nonpolest introire testimo-
in regnum Dei{Joan m 5)
nium dicere.
Hlnc Paulus Eramus natura filiiirai, sicut el ae-
'eri
ait :

[Elpnes. n, 3). Qui ilaque,

W.Mquitasjudicii Dei. - llle quippe vitre causas
nullum proprium ad- exammat, quihasper alienum testimoniumnonex-
junpns.es solooriginisbreatuperimitur.q.ndi.te
B P >''at,quiaquidistrictusquandoqueostenditurilia-
1(

inilloextremoexamine.quanlumadhumanisen-us tor poauae, ipse diu tacitus

exsliiit testis culpas. Hinc
ffistimationem, nisi sine causa
vulneratur ? Sed la- eteiiim per prophelam dicitur: Ego
uieu sub divina districtione sum judex et
justum est utpropa<-o test,s (Jerem. xxix, 23). Hinc
rursum ait Tacui :
niortalis, velut infructuosaarbor. et in ramis serv°et semper silui.patiens fui, stcut
parturiens loquar (Isai.
amaritudmem quam tiaxit ex radice. Ait er^o xlu, 14). Parturiens namque
turbine enim conteret
In cum dolore ejicit quod
me,o et multiphcabit vulnera diu mabditis cum pondere
portavit. Po.t ioucuin
mea ettam sine causa. Ac si,
aperte humanl generls ergosiIentium,sicutparturieus,Doiuinusloquitur
damuaconsideraus,dicat:districtusjudexquaeos quiaquod apud se nunc tacitus toleral,
in ultione
ammadversione trucidat quos culpa quandoque judicii quasi cum dolore
proprice actio- inanifeslat
msdamnat,sietiilosin<sternnmpercutitquosrea- Sed requirendum nobis est, iste
vir justus, si
pro
tusarbilni uon addicit? eo testimomumdicere
quisquampr*sumeret, nun-
33. Job Deijudicium timet. quid hunc a reatu liberaret? Et si
Percussus est ut mer,- huicalius
tum augeretur.non utviliumtergeretur. testi-
Quaj nimi- - moniumnonimpendit.nunquidadproferendumpro
rum dicta nec a beato Job specialiter te.timouium saltem ipse convalescit? se
discrepare co- Sequitur.
gnosciinus, si hse quam vere prolata suut mdaga-
c
Si justificare me coluero, os meumVehs. 20.
con-
—
mus.bemelij.sumuamquesubtiliterpensans.atq^ue demnabit me ; si innocentcm oslendero.
m omm pravum me
act.one dijudicans, supernae comprobabit.
dictnctionis
vim quanta Nmo
dens
sollicitudine perlimescat
In lurbine enim conteret
insiuual, sub- 36. se innocenlem cerlo scil.
Ac — si aperte
:
me. Ac siaperte dicat: Quid de aliis loquar, qui
dicaf ipse de me te*ti-
dcircohuncsemperetintranquillitatetiraeo.quiaper monium ferre non valeo? Sed quia inuoeentia; tu«
flagellaqualisin turbine veniatnoniguoro. testifican non snfticis, nuuquid
Quajfla hoc ipsum, quia
gella scilicet et metuens innocentiam habeas, scis ? Subdit
pnevidit, et prsvidens per-
tul.t. Unde subjungit:
Ei multiplicabit vulnera mea
ettamstnecausa. Uteniuasaape
CAPUT XXV [Rec. XIII].
jam disimus, nequa-
quam beatus Job percussus est ut in eo Vkrs. 21 .
_ Etiam si simplex fuero, hoc ipsum igno-
percussio vi- rabit amma mea.
uum tergeret, sed ut meritum augeret.
Vulneratum 37. UtiUtas
et incommodum
se itaquesme causa asseiens.hoc ignorantiw nostrrn.
deseforis loqui-
tur, quod de illo Veritas ia occulto [yet.XVlll].Ssepeviliumperagitquodvirtusinchoavit
testatur, dicens •

Lommovtsti me adversus eum, -Plerumquesiscimusbonaquajagimus,adelatio-

ut affligerem eum
tra (Jub. ii, 3). Vir ergo
frus- nem ducimur si nescimus, minime
;
servamus. Quis
sanctus superbe non dicit
quod veraciterdicit, nec per haec D enunautdevirtutissuasconscientianonquantulu--
verba a rectitudine cunque superbiat ? Aut quis rursum
discrepat, per quae
ajudicenon discordat. Quieo- bonum in se
rumdem protinus vulnerum continualionem custodiatquod iguorat sedcontra
utraquequidsu-
;

expri- perest, nisi utrectaquaeagimus

mil, cum subjungit: sciendouesciamus,
ut hascet recta aestimemus, et minima
CAPLT XXII[Ue<. XVII]. quatenus et ;

ad custodiam sensiticet aiiimum scientia

Vers. 18. - Non conced,t qutescere spirilum
meum. iiis.etintumoremnonclevetasstimatiominorationis?
rectitudi-
et vnplet me amaritudmibus.
Sedsuntnonnullaquasscirianobisfacilenequeunt,
34. Job intuset foris
affligitur. -Ssepe justisexer- etiam cum geruntur.Nam saeperecto
citium virtutis est sola exterius studiocoutra
304 adversa tole- delinquentiumculpasaccendimurjetcumultraasqui-
ad promerendu bona muiace

Sa ve ™ merita. In Ha

divnl eisque summaria

Pitula diviMt,
Um
sententias
Colb a
lee ^<P" singuloslibros i„
ca
i.rajlixit
nasc/'
0ngiP '' Gem6t
b Lyran.,
' ^' alH lXorulan -' corruplibilis

Bigot., Utic, reatu premitur

"?•' de ° CC " lt0
fantef mox nati absque opere
fantes T* ^Uudic^nt^ 61 ' hab6 H mdtiP licavil sic que
trudantur m inferno. infra
'
< semper
 87'J SANCTI GKKiiliRII M.M.M 880

tatis metas pet iratn rapimur, hoczelum justa- iiis- A mr.i. Ao si aperte diceretur Conditoris coutra me :

trictionis a>stin>aiuus. S.epe officium piwlieationis judiciaquatemeritateredarguo, quiipsummeexin-

assumimus. utperhoc fraternaa utilitatiserviamus firmitatiscaligineignoro?Undebeneperprophetam
sed nisi placeamuscuiloquimur, nequaquam liben- dicitur Dedilabyssusvocem suamab altitudinem jilian-
:

ter accipitur quod praedicamus. Cumqne placere tasiaswB (llab. m, 10, sec.LXXX). Abyssusquippe
mensutiliter studet, adamorem laudis propriffi tur- phantasiasaltitudineinportatcumlnimanusanimus,
piterdefluit qiue a captivitatevitiorura alias cu-
; et immensa cogilatione a caliginosus, semeptisum
rabat eruere, ipsa suis favoribus incipit capta ser- ctiam discutiendo non penetrat. Sed ab hac altitu-
vire. Quasi latruuculus quippe est appetitus laudis dine vocemdareest,quia dum se deprehenderenon
hurnanae^quirectoitineregradientibusexlaterejun- potest, cogiturin admirationem consurgere, ut eo
gitur, ut exoccultis educto gladio gradientium vita perscrutari non audeat b quod super ipsum est, quo,
trueidetur. Cumque propositae ulilitatis intentio ad incomprehensibilitatemsuamipsecogitans,non va-
studia privata 305 deducitur, horrendo modo letinvenire quod est. Sed justorum corda, quia ad
unum idemque opus culpa peragit, quod virtus in- perfectum se examinare nequeunt, aegre hoc exsi-
choavit. Saepe et ab ipsis exordiis aliud cogitatio liumcscitatisferunt.Undeetsubditur, Ibid. Et — :
—
expetit, aliud actio ostendit. g me vitm mew. Taedet justum vivere, quia et
teedebit

[fet. XIX.] 38. Alias recta est actio, non animus.

operando vitamnon desinit quaerere, ettamen ejus-
— Saepe se fidelem sibi nec ipsa cogitatio exhibet,
dem vilae suae meritum uon valet invenire. Libram
quiaalindanteoculosmentisversat.etlongeadaliud quippe exaininis a sinu intimae aequitatis trahit et :

indeinse erga c effectum inventionis deficit, unde

exintentione festinat. Nauiplerumque nonnulli ter-

renapraemiaappetunt,etjustitiamdefendunt,seque super seraptus ad vim inquisitionis excrescit. Sed

est consolatio nostrae caliginisreducta ad animum
innocentes aestitnant, et esse defensores rectitudinis
exsultant. Quibus si spes nummi subtrahitur, a de- 306 justa et incomprehensibilispotentiacondito-

fensioneprotinus juslitiaecessatur; et tamen defen- ris,quae et iniquos sine ultione non deserit, et re-

soressejustiti83cogitant,sibiqueserectosasserunt, ctorum justitiam incomprehensibilitalis immensi-

quinequaquamrectitudinem.sertnutnniosqtiaerunt. tate transcendit. Unde et apte subjungitur :

Quos contra bene par Mo}'sen dicitur: Jusle qtiod CAPUT XXVI [Rec. XIV].
justum est exsequeris (Deut. xvi, 20). Injuste quippe Vebs. 22. — Unum est quod locutus sum, et inno-
quod justum est exsequitur, qui ad defensionem ju-
centem et impium ipse consumil.
stitiae non virtutis aemulatione, sed amore praemii
40. Humana puritas divince comparata evanescil.
temporalis excitatur. Injuste quod justum est exse- c
Impius Dei ultionem non effugit. Mors omnes inva-
quitur, qui ipsam quam praetenditjustitiam venun-
dare minime veratur. Justeergo justum exsequi est
dit. —
Innocens a Creatore consumitur, quia quan-
talibet ejus simplicitas fuerit, divinae magnitudinis
in assertionenijustitiseeamdemipsamjustitiamquae-
d simplicitate devoratur. Quamvis enimsimplicita-
rere. Saeperecta agimus,etnequaquampraemia,ne-
temstudiose servemus, exconsideratione tamenin-
quaquam laudes ab hominibus exspectamus ; sed
tiinae puritatis ostenditur quod tuec ipsa quam agimus
tamen mens, insui iiduciam erecta, his aquibus ni-
simplicitas non sit. Impius quoqueaconditore con-
hil expetit placere contemnit, eorum judicia despi-
sumitur, quia, Deo cuncta mirabiliter ordinante,
cit, seque maleliberam per abrupta elationis rapit
ipsissuis » versutiis ejus impietasligatur Naminde
et inde sub vitio pejus obruitur, unde, quasi de-
se suppliciis et nesciens implicat, unde se aliquid
viclis vitiis, nullis se appetitionibus subjacere glo-
facere scienterexsultat.QuiaigiluromnipotensDeus
riatur.
etbonorum innocentiam f simplicitate superat, et
39. nimia aut nulla nostri discussione nobis est
.1 malorum astutiam penetrans damnat, recte nunc
discrimen. —
Saepe duin nosmetipsos plusjusto dis- dicitur : Unum est quod locutus sum, et innocentem
cutimus, de ipso discretionis studio indiscretius er et impium ipse consumit. Acsi aperte diceretur Hac :

ramus;et mentis nostraeacies quopluscernereniti- " apudme verbumcogitationis protuli.quia necinno-

tur, obscuratur. quia et qui importune solisradios cens, si districte discutior, innocens apparebo nec :

aspicit, tenebrescit; etinde nihil viderecompellitur, impius, si apud melatere voluero, a supcrni exa-
unde videre amplius conatur. Quia igiturab inquisi- minisacumine abscondor.quoniam districtusjudex,
tionenostra torpentes nos omnino nescimus, autsi cuncta comprehendens, occulta malitiae mirabiliter
subtili nos discussione requirimus. plerumque :nter penetrat, etsuis hanc inventionibus bene ordinans
vitia virtutesque caligamus, recte nunc dicitur damnat. Vel certe et innocentem et impium ipse
:

Eliam si simplex fuero, hoc ipsum ignorabit anima consumere dicilur, quiaquamvis K in mentis vita di-

a Omnes pene vet. Mss. et Editi, caligosus, quod d ln vet. Edit., simplicitate superatur.
jam alibi notatum. e Vindoc, Corb. Germ. et Colb., aprima manu,
b Lyr. et Bigot., quod super sei]>sum est. lta quo- ipsis suis virlutibus.
que nunc legitur in Ltic. Olim deerat se. 1 Ita Beliovac.et omnes fereMss. noslri. At Edi-
c Bellovac, affectum inrentionis. Cerrn., intentio- ti, simplicitatemque superat.
nis. K Editi cum uno Ms. Reg., in mcrilis vitoe. Verius
881 MORALIUM LIB. IX. — IN CAP. IX B. JOB. 882

visi sint,primae tamen culpte meritoaeqtie ad carnis A jusli et prophetie voluerunt videre quw videtis, et non
intentum pertrahuntur. Unde et pev Salouiouem di- viderunl(Luc. x, 24). Pcenaeitaque innocentum sunt
citur Moritur doctus similiter ut indoctus (Eccle. it,
: desideria justorum. Quousqueergo electorum suo-
16). Et rursum Cuncta subjacent vanitati, ct omnia
: rum vota Dominus non compatiens distulit, quid
pergunt ad unum locum de terra jacta sunt, el in
; aliud quam poenas innocenttim risit ? Itaque vir
terram pariter revertuntur (Eccle. m, 19). Sequitur sanctus, venturi Redemptoris dona considerans, et
:

votorumsuortimdilationemgravitertolerans.dicat:
CAPUT XXVII [Ree. XV].
Si flagellat, occidat semel, et mm de posnis innocentum
Vers. 23. — Si flagellat, occidat semel et non de rideat. Ac siaperte exoret, dicens : Quia vitanostra
pcenis innocenium rideal. quotidie a flagello vindictae pro culpa atteritur, ille
41. Job mediatorem desiderat qui sua nos morte jamveniat qui pro nobissemelsine ctilpa moriatur,
liberet. — Quishaec non per snperbiam prolatacre- ut de innocentum poenis Deus ultra non rideat, si
deret, nisi sententiam judicis audiret, qui ait : Non ipse carne pasibilis apparet in cujus se desideriis
estis locuti coram tne rectum, sicut servus meus Job mens nostra castigat.
(Job. xlii, 7) ? Restat ergo ut nullus auctoris verba XXI.] 43. Deus de innocentum pcenis ridet,
Vet.
[

reprehendereaudeat,quaeconstatquiajudexlaudat.
B cum eorum lacrymis delectatur. —
Vel certe si risura
[Vet. XX.] Sed tanto in intimis suis cautius subti- Dei ejus laetitiam appellat, de innocentum poenis ri-

liusque rimanda sunt, quanto durius foras sonant. dere Dominus dicitur, quia quo a nobis ardentius
Vir etenim sanctus humani generis damna conside- quaeritur, eode nobis suaviuslaetatur. Quasi quod-
rans, unde quo venerint pensans;quod homo, polli- dam quippeeiex pcena gaudium facimus, cumper
cente adversario, boni malique scientiam appelens sancta desideria pro ejus nos amore castigamus.
scire.perdiditetiam semeptisum, ita ut veraciterdi- Hinc Psalmista ait Constituite diem solemnem in :

cat Etiam si simplex juero, hoc ipsum ignorabil ani-

:
ma >n«j;quodpost expulsionispoenaiu flagellaquo-
que corruptionis sustinet, et adhuc ad carnis, vel
cerle ad mentis interilum etiam post tormentum
tendit, ut recte dicat Et innocentem et impium ipse
:
consumit ; Mediatoris contra haec gratiam requirit,
dicens Si fiagellat, occidat semel. Nos enim quia et
:
a Deo niente recessimus, et carne ad pulverem redi-
mus, poena duplas mortis astringimur. Sed venit ad
P suum appetit, nondifferri,
confrequmtationibus, usque ad cornu altans (Psal.
cxvu, 27). Solemnemnamque diem Domino in con-
frequentatione consti tuit, quisquis se assidue in ejus
desiderio affligit. Qui nimirum solemnitatis dies
usqtie ad altaris cornu tendi praecipilur, quia tanrliu
necesse est ut qtiisque se afficiat, quousqtie ad su-
perni sacriflcii altiludinem, id est ad aeterna gaudia
pertingat. Justus igitur vir, qtiia impleri desiderium
humiliter dieit Non de
:

nosqui pro nobissolacarnemorei'etur,quisimplam pcenis innoccntum rideat. Ac si diceret Vota nostra :

suam duplae nostrae conjungeret.et nos ab ulraque libenter accipiens, ultra non differat, sed ostenden-
morte liberaret. De qua per Paulum dicitur 307 do exhibeat eum qui nos in sua exspectatione casti-
:

Quod autem mortuus est peccato, morluus est semel gat. Quia vero eum specialiter beatus Job occidi
(Rom. vi, 10). Damna ergo vir sanctus noslrte cor- semel petivit qui carnis solius mortem in mundi
ruptionis aspiciat, et unam, quas duas nostras de- pro nobis fine toleravit, protiuus aperit, qui ipsum
struat.mortemMediatoris quaerat, atque hanc desi- quoqueordinemejuspassionis adjungit, dicens :

derans dicat Si fiagellat, occidat scmel.

:

42. Desiderium suum non differri appetit. Sed

CAPUT XXVIII.
—
eccequasihumilitati renititur, qtiod protinussubin- Vers. 24. Terra data est in manus impii, vul- —
fertur.Ei non depcenis innocentum rideat. Quod tamen tum judicum ejus operit.
valde humillimum sine difficultale cognoscimtis, 44. Christi caro impio diabolo tradita. Chrisli in-
sihumili hoc mente pensamus.Cunctis etenim liquet lerfectores a diabolo excxcati. Iniqui et diabolus una
quod omne desiderium poena est cumdiffertur, Sa- persona, qua nihil magis impium. — Quid namque
lomone quoqtie attestante, qui ait Spes qusediffer- terrae nominenisicaroexprimilur'?Quisappellatione
:

tur affligit animam (Prov. xiu, 12). ftidere autem D iuipii nisi diabolus designatur ? Htijus impii manus
Dei est humanae nolle affictioni mi?ereri. Unde per fuerunt hi qtii 308 a Redemploris nostri morte '

Salomonem rursum Dominus reprobisin culpa du- grassati sunt.Terra itaque dataestin manus impii,
rantibus dicit Ego quoque in interitu vestro ridebo
: quiaantiquus hostis Redemptoris mentem corrum-
(Prov. l, 26) id est, afflictioni vestrae nulla pie-
; pere per se tentando non valuit (Matth. iv, 10, 1 1),
tate compatiar. Ante Redemptoris igitur adventum sed ejus carnem persuos satelliles adtridutim per-
pcenamsuamelecti omnes habuerunt,quia,a3stuon- missus exstinxit (Matth xxvn, i'>), et b dispensa-
te desiderio, incarnationis ejus mysterium videre tioni supernse pietatis nesciens ex hac ipsapermis-
ctipierunt, ipso attestanle, qui &il:Multi, dico vobis, sioneservivit. TribusetenimRedemptorem nostrum

alter Reg. cum Corb., Colb., Gemet., Germ., aliis mentis, a se invicem separari.
etiam faventibus, t'n mentisvita. Quippe hic opponi- Germ., Utic. et alii Norman., flagello vindice.
a

tur vilamentismorti carnis, memoratqueGregorius Ita Gemet., Longip. et alii. Vet. Edit. utrecen-
t>

insontem et irapium non ila morte carnis, ut vita tiores habent el dispensutionem... nesciens, etc.
:
m SANCTI C-REGORII MAGNI 881

tentationibuspulsans,» corDeiteinerarenonvaluit. A xvm. 19). Quia igitur antiquorum patrum prius

Sed cum Judae meatem a<lmortem carnis cjus exci- dies (initi sunt quam mundo Deus in carne mons
tavit Matih. xxvi. 14), cumqueei cohortem atquea traretur, rectede eisdem diebusdicitur Fugerunt, :

pontificibusel Pbai'isaBismini8trostradidit,nimirum et non videnni/ bonum, Ae si aperte dioeretur Anle :

iste impius manus ad terraiu tetendit. llujus terrae exspectatum tempus elapsi sunt,quia ad Redemp-
judices, sacerdotes et principes.Pilatus atque illuso- toris praesentiam pervenire nequiverunt. Unde
resmilites fuerunl. Iste itaque impius vultumjudi- adhuc subditur :

cum ejus operuit,quia corda persequentium.ne au- 309 CAPIJT XXXI.

ctorem simui cognoscerent, malitiienubilo velavit.

w hodiernum ditm
Vi rs. 2G. — Pertransierunt quasi nuees poma por-
ln.ii- per Paulum dicitur : Utqu»
lantes.
cum legilur ihyses, velamcn esl h tuper eor eorum (//
47. ijuem exspectando adorati sunt, ejns not oitu
Cor. m, IS). enim cognovissent,
Qui rursus ait : Si
etfructu satiamur. Qpertumnobis detulerunt Spiritus
nunquam Dominum gloriw ciuciftvissenl (/ Cor.n, 8).
Vultosergojudicum opertus exstitit, quia mens per-
fructum. — Hi qui poma deferentes maria trans-

carne tenere potuit, Deum

meaut, ipsi quidem fructuum odore perfruuntur,
sequentium eum, quem
sed eorumdein fructuum aliis cibos ferunt.Quid igi
nec per miracula agnovit.Quia varo antiquus hostis B
tur antiqui patres nisi naves pomaportantes exsti-
euin iuiquis oiunibus una persona est,sic plerum-
sacra deiniquorum capite, id estdia- terunt ? Qui divime. incarnationis mysteriuin pro-
scriptura
phetantes, ipsi quidem spei odorepotiti sunt, sed
bolo, loquitur, utrepente ad ejus corpus, id estad
nobis fructumde ejusdem spei perfectione detule-
sequaces illius, derivetur. [Yet. XXII.} Potest ergo
runt. Quod enim illi exspeetando odorati sunt, hoc
nomine impii intidelis ac persecutor populus desi-
omnino quod subditur nos cernendo et percipiendo satiamur. Unde et
gnari, cui et hoc congruit :

Redemptor f isdem discipulis dicit Alii laborave- :

CAPUT XXIX. runt, et ros in laborcs eorum intruistis (Joan. lv, 38).
Ibid. — Quod sil non ille est, quis ergo est ? Quorum videlicet dies comparantur navibus, quia
45. Ac si aperte diceretur : Quis unquam impius decurrunt ; et recle poma portantibus, quia electos
esse putandusest, si ille populus, qui ipsam pie- omnes quos ante Redemptorisproesentiam gestave-
tatem persecutus est, impius non est ? Sed conside- runt, per prophetiaa valuerunt spiritum exspeota-
rata vir sanctus Judaicas plebis perfidia, ad semet- tione refovere, non autem manifesta exhibilione
ipsum mentis oculos revocat dolet quod videre ;
reficere. Vel certe quia naves cum poma portant,
nequeat quem amat ; mcerore afflcitur, quia ex hnec paleis admiscent, ut ad terras illaesa perducant
preesenti mundo antesubtraliitur quam salusmun- recte patrum preecedentium dies describuntur na-
di reveletur. Unde et subdit : vibus poma portantibus similes, quia antiquorum
dictain eo quodmysteriaspirilalisvitaa denuntiant,
CAPUT XXX [Rec XVI}.
per interfusam hmc historiae stipulam servant, et
Vers. 25. — Dies rnci velociores fucrunl cursore ; opertum nobis fructum Spiritus deferuntcum car-
fugerunt, el non viderunt bonum. nalia loquuntur. Saepe namque dum quredam nar-
46. Antiquijnsli dolent se ad Christi tempora nun rant propria, ad Divinitatis elevantur arcana. Qui
peroi niisse. — Cursorisquippe officiumest secutura crebro etiamcum altitudinem Divinitatis aspiciunt,
nuntiare. Omnes igitur electi, qui ante adventum ad incarnationis ejus mysterium repente fuudun-
Redeinptoris ortisunt.quiahunc autvivendo tan- c
tur. [Vel. XXIII.} Unde adhuoapte subjungitur :

tummodo, autetiam loquendonuntiarunt, quasi in

CAPUT XXXII.
mundo quidam cursores fuerunt. Sed quiaantepi ee-
stolatum redemptionis tempus se subtrahi prtevi- Ibid. — Sicut aquila volans ad escam.
dent,transiresecursorevelocius dolent;diesquesuos 48. Velut aquilm a summis ad ima descendunt,
ad videndam
esse breves ingemiscunt, quia usque Christi carne pascendi. — Morisquippe est aquilae ut

Redemptoris lucem minime tenduntur. Unde apte D irreverberata acie radios solis aspiciat ;sedcum re-

dicitur: Fugerunt, et nonviderunt bonum. Omnia. quaj fectioiiisindigentiaurgeUir.eaiiiJemoculonim aciera,

creatasuntbonasunt,Moyseatteslante, quiait: Viiit quam radiissolisinfixerat, ad respectum cadaveris

Deus cuncta quw fecerat, d et ecce bona valde (Genes. inclinat ; etquamvis ad alta evolet, prosumendis ta-
l, 31). Sed hoc solum bonum principaliter bonum mencarnibus terrain petit. Sicvidelicet, sicantiqui

est, per quod heec omnia bona sunt, quae bona nou patresfuerunt, qui inquantnm humanitatisinfirmi-
principaliterexistunt.DequobonoYeritas perEvan- tas admittebat, Creatoris lucem erecta mente cou-
gelium dicit Nemo bonus e i(isi solus Deus (Luc.
:
templati sunt ;sedincarnandum huncin mundi fine

a Vindoc, Norman., Corb. Germ., cor Dci tentare 1'aris.. aut audiendo.
non valuit. Lyr. etUtie. hancdiversam lect. habent d Utic, Lyr., Hia;., et erant oalde bona.
in marg., corde temerare non valiiit. Gemet., corde Vindoc, nisi iiinis Deus. ltaetiam plerique Nor-
e
rari, etc. man. Utic. utramque lect. exhibet.
b Editi, cura uno Reg., est positum, f Mendose, ut putamus, in ahis lvlitis legitnr :

ItaTuron., Longip., Nonnau. omnes, etc. Vin- unde Redemptor iisdem vel hisdem discipulis
et dir.il.

doc, mendose, aul videndo. Editi vero, excepto vet. In Mss. pro iisdem legitur idem, vel isdem.
 MORALIOI LIR. IX. IX C\P. IX B. JOB. 886

prasscienfes,quasiasolisradiis ad terram oculosde- A !itdecursum,quem nunc homopraesentisvitae desi-

flexerunt.Et quasi de summisad ima veniunl.dum
hunc Deum supra omniaet hotninema intraomuiit
agnoscunt.Quem prohumanogeneredumpassurum
rnoriturumqueconspiciunt,quascilicetiuortesemet-
ipsosreficiatquereformariad vitamnoverunt.quasi
moreaquilas post contemplatossolisradiosin cada-
vere escam quasrunt. Libet spectare aquilam solis
radios intuentem, quae ait : Deus
derio oppressus indesinenter et tolerat et optat. Ne
enimtiniatur,vivere appetit.sed per augmenta vitae
quotidie ad tinem tendit. e Nec deprehendit valde
teraporutn incremenla quara nulla sint.nisi cuinre-
pente transacta f fiuntquae venientialongavideban-
tur.[Fe<.JJ/F.]Virigitursanctus statum stice con-
ditionis aspiciat, etex tiumani generis voce damna
forlis, pater fuluri decursus ingemiscal,dicens Dies mei velociores fue-
:

sxeuli, princeps pacis (hai. ix, 6). b Se.l ab alto vo- runt cursore ; fugerunt, et non viderunt bonum. Ac si
latu celsitudinis ad terras veniat, escam cadaveris aperte dicat Adhochomoconditus fuit, utbonum,
:

inferius inquirat. Paulo post eteuim subdit, diceus : quod Deusest,videre potuisset; sed qui stare adlu-
Discipluw pacis nostrse super eum, et livore ejus sa- cemnoluit,fugiendo oculosamisit.quiaquo percul-
natt sumus (Isai. liii, 5). Et rursum : Et homo esl, et pam cceuitadimadecui'rere,g eocsecitatempertulit,
quisc cognoscet eum (Jer. xvu, 10, sec. LXX) ? Sub- ne intimum lumen videret.De quibusadhucdiebus
levata ergo in divinitatein mens justi, cum dispea- g apte subjungitur : Pertransierunt quasi naves poma
sationis graliam ex ejus carne considerat, quasi a ponantes. Naves cum poma portant, fructus terra?
summis repente, ut aquila ad escam volat. Sedecce viielicet perfluctus ferunt. Terra vero hominis pa-
ille Israeliticus populusiininensodudtitnprophetiae radisusexstitit,quaehuncinconcussumfenerepotuit,
spirituinfususejusdem propheli edonaperdi iit,at- siper innocentiam>tare voluisset. Sed quiaad mu-
que ineafidequampi'a3videndonuntiaveratnonper- undas per culpain cecidit, ad praesentis vitns
tabilitatis

rnansit ; 310 et - a seRedeinptoris praesentiam ne- maiia post terram venit. Poma etiam terrae bujus
gando repulit.quam cunclis sesequentibus p:;enun- fueriintmandatisermo.concessapossibililasoperis,
tiando declaravit.Unde et apte protinus per compas naturae inditaintelligentiaconditoris.Sedhaecpoma
sionemadeorum quoque duritiam sermo couverti- qtiaeedere in terrarenuimus, per maria portamus,
tur.atque ab eisquomodo prophetia?. gratia subtra- quiaconcessa bona tol munerum inconcussicusto-
hitur, indicatur. Xam subditur : dire in paradisonoluimus,et servare nuncin tenta-
tionibusconamur. Tendentes ad terminum.aura vitae
CAPUT XXXIII.
pi'icsentisimpellimur,mutabilitatis nostraefluetu fa-
Vers. 27 . — Cum dixero : Nequaquam ila loquar, tigamur.Sedquia per crucis mysteriumadingenita
commuto faciem meam, et dolore torqueor.
p naturae bona restnngimur, quasi per lignumpoma
i<i.Judaeorumperfidiaetreprobatio. — Plebs qui >pe portamus.Quod tamen intelligiet aliter potest. Xa-
Judaica loquiutprius noluit.quaeeuraquem praedi- ves ctenimcumpoma portant,suavitatem odoris ha-
xeratnegavit. Sed commutata facie dolore torque- bent.sedh gravitatem ponderis 311 noa habent.
tur, quia dum interni sui hominis aspectum, quo Et hunianum genus paradisi gaudiis expulsum vim
agnosci a conditore potuerat, fceditate perfidiaepol- contemplationis i
perdidit.robur conditae fortitudi-
a preesentibus mahs incipiens,suba3ternase ul-
luit, nis amisit; cumque adsuperna repetendase erigit,
tionedamnavit. Quasienimcornmutatafacie.ah au- fragraiquidemodore memoriaa.seddiguenonexerit
ctore non eognoscitur,qna? perdita bonre conseientiae pondus vitae. Pomorura ergo odoribus repletur, et
fide reprobatur.Sed nimirum restat ut suppliciorum tamen huc illucque leviter mentis nostraeuavisim-
dolor torqueat, quam suusnon cognoscenscondi-
<i
pellilur.qinaetparadisicelsitudinemcumk odoris re-

torignorat. Quiaigitur ha?c subRedemptoris nostri cordatione meminimiis,etimportnnos tentationum

significatione transcurrimus, nunc moraliter djs- fluctuscxcarnetoleramus.Undeetaptesubjungilur
cutiendo replicemus. Sicut aquita volans ad escam.[Vet.XXV.] Aquila ete-
Sensos moiialis. —
50. Cap.ix, vers. 25. Dies mei —
nimalto valde volatususpenditur,etadnisupraepeti
n ad iethera libratur;sedperappetitum
velociores fuerunt cursore fugerunt, et non viderunt: ventris terras
bonum. —
Quibus bonis liomo peccandospoliatus, quibus expetit,sesequeasublimibusrepentedeorsumfuudit.
malis obnoxius. —
Sicuts;epejamdiximus,sicprimtis Sic sic huraanum genus in parente primo ad ima de
horaoconditusfuit.utperaugmentatemporumtendi sublimibus corruit, quod nimirum conditionis suae
posset ejus vita tautummodo,uon evolvi. Sed quia dignitas in rationis celsitudine quasi in aeris liber-
sponte ad culpam decidit.quo attigit vetitum.pertu- tate suspenderat:-ed quia.contra praeceptum.eibum

a Cocc, atqueex eo seq. Edit., infra omnia, cor- f lta Turon., Vindoc. Bellovac, Corb. Gertn. et
rupte; hic intra vel inler omnia idera siguificat ac omuis Nprm., ubi in Editis, transacta finiuntur.
in numero,in censu creaturarum. g Gemet. etTuron., eo se cxcitate perculil.
Corb. Germ., Vindoc, Turon., sed abluto volatu,
i> h Geuiet., sed graridinem operis non kabent. Bel-
c Gemel. et plerique, cognovit eum.
lov., sed gravedinem ponderis. Corb.Germ. el Reg.,
d Bellov. et Gpmet., quam suos non cognoscens. graciludutti".
Lyr. et Bigot., quam suam non cognoscens. Utic, Turon., non perdidit, sed robur. etc, corrupte.
quam suus et qiiam suam non cognoscens. k Turoii., Corb. Germ., Reg., Germ., cum ardo-
e Editi.cum uno Mss. Colb., nec deprehendi calet
\
ris recordatione quos sequiintiir Edit. Coc. supe-
.

ectionostra est Mss. Norm., Corb. Germ.,Reg. riores.

8^7 SANCTl GREGORIl MAGNI 888
vetituincouligit,perventris concupisoentiamadter- A mundabat. Dequo, Scripturateste.perhibetur: Dice.
ras venit; et quasi post volatum carnibus pascitur, batenim: Ne fortepeccaverint filii mci.et benedi
cjuia illaliberacontemplationisinspiraculaperdidit, Deo in cordibus suis (Job. i, 5). Affeetum ergo com.
el deorsum corporeis voluptatibus leelatur. Sicul passionis exercuit, quia ipse de se amicorum quce-
ergo aquila volans ad escam, dies nostri velociter slionibus exactus dicit -.Flebam quondam super eum
transeuat, quia quo imapetimus, eo subsislere in qui af/lictvs erat (Job. xxx, 25J. Uinisterium pietatis
vita prohibemur. impendit, qui ai t : Oeulus fui ca?co, et pes claudo
51. Qusesi r circa hominis lapsumqui re- (/o&.zxix, 15). Castitatis munditiam in cordecusto-
frenancUe.Menti elsi justa, tamen dura cwcitas. Sed — divit, qui obtestando se aperit, dicens : Si dereptum
ctiiu haec anio meutis oculos coniinua cogitatione est ror ineitm super mulierem (Job. xxxi, 9). Humili-
revolvimus.duris taciti quaestionibus urgemur,cur tatis Culmen medullitus tenuit, qui dicit Si eon-
omnipotens Deus condidil quem periturum esseprab- tempsi judicium subire cum servo meo et ancilla mea,
scivit?curis qui summepotenset summebonus est cum disceptarent adversum me (Ibid.,i3). Benelicia
nequaquam voluithominemtalem facerequi perire largitatis impendit, qui ait ; Si comedi buccelUnn
nou posset?Cum vero haec tacita mensiuterroga.pa- meamsolus, et non comedit pupillus cx ea (Ibid., 17).
vetueipso interrogationisausu in superbiam erutn- g Et rursura Si non benedixerunt mihi lalera ejus, et:

pat, seque bumilifer comprimit, » et cogitationes de relleribus ovium mearum calefactus est (Ibid., 20),
restriugit. Sed eo gravius affligitur,quo inter mala Gratiam hospitalitatis exhibuit, qui dicit Foris non :

qiue sustinetetiamde conditionissiue absconditoin- mansit peregrinus, oslium meum vialori patuit (Jbid.,
telleetucruciatur.Undehicquoqueaptesubjungitui": 32). Et inter biec ad virtutum c cumulum per excel-
Cumdixero, Nequaquamita loquar, commuto faciem lentiorem viam ehaiitatis, et inimicos dilexit, qui
meam, et dolore torqueor. Nequaquatnquippeita nos ait : Si gavisus sum ad ruinam cjns qui me oderat
debere loqui dicimuscum.nostree intirmitatis modum (fbid., 29). Et rursum Xon enim dedi ad peccan-
:

exinquisitione transeuntes.nosmetipsospavore re- diim guttur ineuin, ui expeterem maledirens animam

prehendimus.et supernae reverentiae consideratione Qui ergo vir sanctus sua opera
ejus (Ibid., 30). d
refrenamus.Inqna refrenatione scilicet mentis nos- verebatur,quiillasempere\hibuit,exquibusplacari
trae facies commutatur,quia quaepriusnon capiens Deus ergainiquitatessolet.^Uuidergoestquod.mira
audentersummarequirebat,infirmitatemsuampost- opera faciens, haec ipsa etiam veretur pavens, cum
modum agnoscens,venerari inchoat quod ignorat. dicit: Verebar omnia opera mea, nisi quod in sancti
Sed iu ipsacommutationedolorest.quiavaldeaffli- viri actibus verbisque colligimus, ulsiplacereDeo
gitur,quoniam primaj culpfe meritoad intelligenda r, veraciter cupimus, postquam perversa subigimus,
eaquaede b ipsasuutcaecatur.Quas patiturjustaesse ipsa in nobis etiam bene gesta timeamus ?
considerat;pavet,ne in dolore per licentiam locu- [Vet. XXVI.] 53. In illis metuendm desidia el fraus
tionis excedat; ori silentium indicit, sed exeitatus — Duo quippe sunt qure in bonis operibus necesse
doloreo ipso quo restringitur augetur. Dicat ergo : est utstudioseformidentur,desidiavidelicetetfraus.
Cum dixero, Nequaquam ila loquar, commuto faciem Undeetperprophetamapud vetustam translationem
meam,et dolore torqueor, quialuncgravius plerum- dicitur : Bfalediclus omnis qui facit opus Dei frau-
queaffligimur.cumquasiperconsolationisstudium dulcnter et desidiose (Jerem. Sed scien- xlviii, 10).
afflictionisnostrtenobisconecuurmalalevigare.Sed dum magnopereest,quia desidia per torporem na-
quisquisjam subtiliterparentis primi damnatione scitur, fraus per privatam dilectionem. Illam nam-
propagata,humanigenerisdamnaconsiderat,super- que minor Dei amor exaggerat, hanc autem male
est ut hisadjungere propria metuat. Unde vir san- mentem possidens proprius amor creat. Fraudem
ctus poslquam communia intulit, repente specialia quippe in Deiopereperpetratqiiisquis.semetipsum
subjungit, dicens : inorilinale diligens, per hoc quod recte egerit, ad
remuneratiouis transitoriabona festinat. Sciendum
312 CAPUT XXXIV [Rec.XVIl].
quoque est quod tribus modis fraus ipsacommitti-
Vers. 28. — Verebar omnia opera mea, sciens quod D
tur.quiaperbanc procnhlubioaut tracitacordis hu-
non parceres delinquenti.
mani gratia, aut favoris aura, autresquaelibelexte-
52. Operibus eliam bonis
timendttm Job docet.
rior desideratur.Quo contra rectede justo perpro-
Quse beatus Job operaexercuit, sacraehujus histo-
phetam dicitur: 8 Beatus qui exculit manus suas ab
riaetextusoslendit.Holocaustisquippemulliplicibus
nniii! miincre (Isai. xxxui, 15). Quia enim nonsolum
auctorem placarestuduit, quia juxlafiliorum nume-
frausinaceeplionepecuniaeest, munusproculdubio
rum. utscriptumest.consurgens diluculo.offerebat
uuumnonest.Tres verosuntacceptionesmunerum,
holocaustaper siugulos ;eosque non solumabim-
adquasexfraudefestinatur. Munusnamquea corde
mundis actibus, seda prava quoque cogitatione
est f captata gratia a cogilatione. Munus ab ore esl

« Turon., Longip., Norinan., el coijitationis suir Norman., etc.

verba restringit. « In Utic, I.yr.. Bej: Corb. Germ., omittitu
b Lvi'., Bigot., rtic.ea quce
deseipsasunt. beatus.
c Ulic. et alii Norman.,
culmen; non Corb. Germ. ' Utic, I.yr.,Big., Corb. Germ,. est capta gratia:
d Turon., Corb.,Colb., vir sanetus, etc, quwergo quod legitur in vet. Edit.
885 MORALIUM LIB. IX. — IN CAP. IX B. JOB. 890

gloriaperfavorem. Munus ex rnanu est praemium A cumrel.ixat. Abeleetis enimsuisiniquitatum macu-

perdatiouein.Se<1313i ustusfI u scI uea b omn mu
i *
lasstudettemporaliafflictione tergere.quasin eis in
nerecnanusexeutit, quiaineo quod recteagit, nec perpetuum non vult c videre. Sed saepe mens dum
ab humano cordeinanein gloriam, nec ab ore lau- plusjusto trepidat, cumpavore quatitur, dum sini-

dera, nec a manurecipere dalionem quaerit. Solus strissuspicionibus urgetur, taedet hanc vivere, quae
ergoin Deiopere fraudemnon faeit, quicum adstu- seadvitaiu velper labores ambigitpervenire. Unde
dia bonce actionis invigilat, nec ad corporalis rei et subsequenter adjungitur :

praeinia,nec adlaudis verba, necadhumani judioii Vf.rs. 29. —

Si autem et sic impius sum, quare
gratiam anhelat. Ipsa igiturbona nostra.quia insi- frustralaboravi ?
diantis culp;e evadere gladium nequeunl, nisisolli-
citoquotidietimoremuniantur, persanetum virum
CAPUT XXW [Rec. XVIII].

nunc recte dicitur Verebar oinnia opera mea. Ac si

:
314 SS.Sanctiita incertisunt utconfidant.ita con-
humili confessione diceretur Quae aperte egerim
:
fidunt ut non <orpea«/.— Sienimremotapietatediscu-
video, sed quid in his latenter pertulerim ignoro. timur,opusnostrumpcena dignum est,quodremu-
[Yet.XXVIl].* Saepeenim bonanostralatrocinauti nerariprsfimiispraestolamur. Virigitursanctus, sub
b fraude depereunt, quia rectis se nostris actibus g occulta judicia lrepidans,dicit Si uutem et sic im- :

concupiscentiae terrenae subjungunt. Saepe desidia
interveniente deliciunt, quia a fervore quo c<epta
sunt frigescente amore labefiunt. Quia ergo culpae
subreptio vel in ipso virtutis actuvis vincitur,quid
ad securitatem superest,nisi ut studiose semper
in viitute timeatur?
54. Deliclum nullum est inullum. Sed post hasc—
valde scrupulosum cordi se objicitquod subjungil:
Sciens qnod non parceres delinquenti. Si
quenti non parcitur, quis abaeterna morteeripitur,
cum adelicto mundusnemoreperitur?An pcenitenti
parcit et delinquenti non parcit? Quia cum delicta
plangimus, nequaquamjam delinquentes sumus.
pius sum.quare frustra laboravi ? d non quo hunc la-
borassepoenilet, sedquoincertusesse depraemiiset
iuterlaboresdolet. Sciendum veroestquod virisanc-
tiita incerli suntutconfidant, atqueita confidunt ut
et tamenexsecuritatenontorpeant.Quiaergoplerum-
que mense et impensarectisactibuslrepidat,restat
utpostquambonumopiisagitnrlacrymaef depreca-
tionis exquirantur, quatenus ad oeternapraemia me-
enim delin- ritum recti operis subvehathuinililas postulationis.
[Vet.XXVlIl, Rec. T/A'.]Sedtamen sciendum est
quia mundos nosadpeifectum reddere,vel vita.vel
lacrym;enon valentquousque uos mortalitasuoslrae
corruptionis tenet. Unde et apte subjungitur :

Sedquid quod Petruscum negat respicitur, et Re-

CAPUT XXXVI.
demptoris negati respectu ad lacrymas vocatur ?
p
QuidquodPauluscum Redemptoris nomen in terra Vf.rs. 30, 31. — Si lotus fuero quasi uquis nicis, et
conareturexstinguere,ejus verbadecoelomeruitau- fulserint velul mundissimce manus mea; ; tamen sor-
dire?Sed tamen culpa in utroque punitaest, quia et dibtis intinges me, et abominabuntur me vestimenta
dePetro, testeEvangelio, scriptum est b Recordatus
:
mea.
PetrusverbiJesu,egressusforas,fleoit amare(Luc.xxu, bd. Lacrymiv mundant, siprofluant cum humilitate.
61).EtdePaulohaeceadein,qiisehuucvocavit,Veritas Si non propter terrena, sed superna bona. — Aquae
dicit : Ego ostendam ei quanta eum oporleat pro no- enim nivissunt lamenla humilitatis. Qnae profecto
mine meopati (Act. ix, !6).Deliuquentiergo Dominus humilitatis.quiaante districtijudicisoculoscaeteris
nequaquam quia delictum sineultione non
parcit, virtutibus praeeminet, quasi per magni merili colo-
deserit. Autenira ipse hochomo in se pcenitenspu- rem caudet. Sunt namque nonnulli qui lamenla ha-
nit, aut hoc Deus cum horaine vindicans percutit. bent, sed humilitatem non habent, quia afflicti plan-
Nequaquamigiturpeccato parcitur.quianullatenus guntsedtameninipsisflelibusvelcontraprovimorum
sine vindicta laxatur. Sic David (De pa>nit dist. i, vitamsuperbiunt,velconlraor(linationemcon(litoris
cap. Sic peccatum) audire post confessionemrneruit: eriguntur.Hi nimirum aquashabent, sed nivis aquas
Dominus transtulit peccatum tuum (II Reg. xii, 13). nonhabent,etmundiesseneqiieunt,qiiiahumilitatis
Ettamen multispostcruciatibusafflictusacfugiens, fletibus minimelavautur. Aquisautem nivisaculpa
reatum culpae quamperpetraverat exsolvit. Sicnos se laverat qui conlidenter dicebat: Corconlritum et
salutisundaaculpapnmi pareiitisabsolvimur sed ;
humiliatum Deus non spernit (Psal. l, 16). Qui enim
tamen, reatuiu ejusdem culpte dilueutes, absoluti laraeutisaffliguutur.sedmurmurandorebellessunt,
quoqueadhuccarnaliterobimus. Beneergo dicitur: mentemquidemconleruntsedhumiliaricontemnunt.
Sciens quod non parceres delinquenti, quia delicta no- Quamvisaquae nivis intelligiet aliterpossunt. Aqua
strasive pernos, sivepersemetipsumresecat.etiam enim fontis et lluminis ex terra oritur, aqua vero

« Turon., sxpe elenim nounulla bona. etc. pwnitet ; sedquod incertus esset deprcemiis, et inlerla-
b Sic Vindoc. etGeraet., etc.ubi Editi, recordatus bores dolet.
est Petrus verbi Jesu qnod dixeral, et egressus, etc. 8 Turon., et inter pietatis actus trepidat.
c Ita Bellov., Vindoc, Corb., Longip., Norraan. ' In Vulgalis. e.cpiationis. Rectius Mss. Germi.
omnes. Edili vero non vult vindicare. Longip., Norm., deprecalionis, ex quo corruptein
d Sic restituimus ex Mss.Turon., Gemel. aliisque Corb. Germ., desperalionis.
Norm., cumpriuslegeretur, nonquod hunc laborasse
.VI 1 SANCTI GREC.ORII MAGNI
nivis px aoro proruit. Et sunt ploriqno qui perora- ^ Juda dicitur : agrum de mercede iniqui-
fficvossedit
lamenta secruciant, sedlamen totislamen-
liiniiim tatis (Act.i, 18). Nrque enim etnplum pretio san-
torum laboribus ad sola terrena desideria exsudaat; guinisagrum Judaspossidere Bguli potuit,qui,rela-
compuDgunturiu precibus,sedfelicitatistransitorifie tistriginta argenteis, traditioniscrimencriuiiuosio-
gaudin exquirunt. Bositaquenivisaquanou abluit, ri protinusmorlemulctavit; sed posseditdic-
in se
quiaeorum Qelusab imisvenit.Quasienim ex terra? tum est d possidere fecit. Ita
hoc loco Abomina- :

aqua perfusisunt, qui proterrenis bonisin precibus buntur me oestimenta mea e dicitur abominabilem fa-
conipunguntur. Qui vero ideirco plorant, quoniam cient, quia nimirum dumcontra mentem membra

prsemia superna desiderant, aquanivis hosdiluit, superbiunt.dum sancti desideriistudiatenUttionum

quiaccelestiscompunctio infundit. Nam cttra peren- suarumttimiiltibusinterrurapunl.inipsosuo cerla-
nempatriam per lamentaappetunt, ejusqueacci asi posita anima agnoscit quantum adhuc adivi-
iiiiin'

desideriis plangunt, asumraisaccipiunt unde mun- nitate.Jespiciturquoecorreptionemsuampleneappe-

dentur.Per manusautemquidaliudquamoperade- lenstransire,sednon valens, f
fcedne pulvere cogita-
signantur?Undequibusdam perprophetamdicitur tionisinquinatur.IIancvesiiraentoruinabominatio-
Uanus vestrce sanguine plence su>U (Isa. i, 15) a id ; nuui senseratqui dice.bat : Video aliam legem in mem-
est, opera crudelitate. brismeisrepugnantem legimentis incw,el cuptioum me
57. Perfectam munditiam hic non assequimur. — ducentem in leye peccatiquce est in me mb/-is meis (Rom.
Notandum veroquod vir sanctus non ait : Fulseruni vit,^.i).Hiecetiam vestiinenta,inquibtisperfectepla-
mundissimcemanus meoe;sed,velut mundissimm manus cerenonpoterat, quandoqtiemeliusresuraenda.cle-
?Hf(r,qtiiaquousquepnenacorruptionisastringiraur, ponerefestinecupiebat^dicens: Infeli.e eyoliomo,quis

quamlibet rcctisoperibus veram munditiamne- b , me liberabit de eorpore. moetis hiijus (liom. vu, i\) '.

quaquam apprehcndimus, sed iaiitamur. Unde et Dicat ergo vir justus : Si /otusfuero quasi aquisnivis,
aptesubjungitur: Tamcn sordibus$\§ intinges me. et fulserint velut mundissiinw manusmeiii ; lamensordi-
Deusnos sordibus intingeredicitur, intinctossordi- bus intinges me, et abominabuntur me vestimenla mea,
bus demonstrare, quia qtianto adillum verius per quiaquantumlibel adsummaexcompunctionocon-
bonaoperasurgimustantosubtiliusvita?nostrsesor- templationis ascenderil, quantumlibet in opere se
desagnoscimus, quibusabejusmunditiadiscorda- per exeriitiuin laboris accinxerit, indignura tamen
mus. Ait ergo Silolus fueroquasi nquisniris, el ful-
: adhucaliqtiiddecorpore mortis sentit, etabomina-
serintvelut mundissimcemanusme.ce, tamensordibus in- bilem se esse considerat in mullis, qute de pondere
tinges me. Acsiapertiusdicat: Quamvis lamentis su- corruptionis portat. [Vet.XXX, liec. XX.] Cuihoc
pernsecompunctionisinfundar, quamvis per studia quoque tit gravius.qttod saepe tieqtte hoc inlelligil
rectae operationis exercear, in tua tamen munditia undedelinquit. Flagellasuscipit, seddistrictojudici
video quia mundusnon sttm. IntentamquippeDeo quid 316 ' a se majus, quidve miuus displiceat,
animam adhuc corruptibilis caro diverberat,
ipsa non agnoscit. Uude et suhditur :

ejusqueamoris ptilchritudinem obscenis et illicitis

CAPUT XXXVII.
cogitationum motibus foedat.
[Vet. XXIX.] 58. Aninue veslis corpus. — Unde et Yers. 32. — Neque cnim vero, qui similis mei cst,

subditur: Etabominabunlurmevestimenta mea. Quid respondebo, nec qni mer.um in judicio ex cequo possit
enim vestimentinomine nisi hocterrenum corpus uudiri.
exprimitur,quoinduta animategitur,ne c insubtili- S9. Justoqnam graoe sit ignorare unde delinquit.
tate siiffl substantiee nuda videatur ?Hinc etenim — Uttm cttmqtiolibet in judicioex requo contendi-
Salomon Omni tempore sin/ vestimenta tua can-
ait : mus, contranos dicatur agnoscimus, etin
et qttid
ilidu [Eccle.xx, 8];id est, membracorporis a sordi- his quse dicimus audimur, et quo objecta patenter
dis actibus munda. Ilinc Isaias ait Vestivtientum : apprehendimiis.eoaudenteradpropositarespoiule-
mistum sanguine erit in combustionem (Isai. ix, 5). mus.Quiaergo invisibilis judex qnne facimus videt,
Sanguinequippe vestimentummiscereestdesideriis quasi auditquaedicimus ;sed qttia idquod ei displi-
carnalibus corpus inquinare. Quibus nitnirum se ^ cetnequaquain plenecognoscimus.quasiquid ipse
polluiPsalmhta formidaverat, cumdicebat Libera : dicit ignoramus. Vir igitur sancttts veslimentorttm
me de sanguinibus Deus, Qeus salutis meos (/'«;/. stiorura abominationera considerans, eoamplius ti-
l, 16).Hincvooe angeli adJoannem dicitur: ffabet met, quo audiri ex asquo in judicio non valet, qttia
pauca nominain Sardis, qux non inquinaverunt vesti- qiioiisque corruplionissuse pondere premitur, hoc
menta sua (Apoc. lti, 4). More aulem sacri cloquii in pcena sua gravius tolerat, quod et sensum sui
vestimenta nostra nos abominari referuntur, quia reptehensoris ignorat. Ac siapertedicat In hoc ex :

abominabilesreddunt sicutper Petrum quoque de

; sequo non audior, quia et patent cuncta quee facio,

a Cnc. etseq.Ed\L,operecrudelitatis, renitentibua d Plerique cura fiemet. et aliis Norm., possideri

M<<. Norm, et aliis, ubi optirao sensu legitur. id est ferit. Ulic. utramque lect. habet.
arudt lii '/- . subau li, plena sunt. o Mss. Norm., dicitur, ac si dieatur, abominabi-
h
Reraoviinus bjnc insudemus, suadentibus Mss. lem, etc.
e Ita Corb. Gerra., Turon., Vindoc. et potiores f Sic Turon., Gemet., etc., ubi vet. Ed. habent
Mss. Vulgati vero, subtilitatis suce substantia. fede pulvere, Uoe. et seq., jcedo pulvere.
893 MORALIUM LIB. IX. - IN CAP, IX B. JOB.

et tamen ipse nescio per quanta reprehendor. Se- minem arguit ne delinqueret, et Deo ohstitit ne fe-
quitut' : riret. exemplainnoceuiiaeprffibuit, pcenam malitiae
CAPUT XXXVIII. suscepit. Patiendoergoutrumquearguit.quiet cul-
Vers. 33. — Non est qui ulrumque valeat arguerei para hominis, b justitiam aspirando, corripuit, et
et ponere manum sua)n in ambobus. iramjudicis moriendotemperavit ;atqueinutrisque
60. Arguere Detun quid sit. — Durum sonat ut manumposuit,quiaetexemplahominibus quaeimi-
quaeratur Deumarguat sed durum non erit.si
qtii ; tarentur prrebuit, et Deo in se opera, quibus erga
recurra ad memoriam quod ipse peralium prophe-
t homines placaretur, ostendit. Nullus quippe ante
tam dicit. Per Isaiara quippe admonet, dicens : hunc exstitit, qui sic c pro alienis reatibusinterce-
Quiescite agcre perverse, discite benejacere, quserite deret.utd propriosnon haberet./Eternaeigiturmorti
judicium,subvenite oppresso.judicatepupillo, defendite tanto quisin aliisobviarenon poterat, quantohnnc
viduam ; et venite, et arguite me, dicit Dominus (Isai- reatus de propriis astringebat. Venit itaque novus
i, 16). Ei namquequera arguimus rationis auctori- homo ad homines, contradictor adculpam.amicus
tate eoutraimus. Et quid est quod Dominus, agere adpoenam miramonstravit, crudelia pertulit. Ma-
;

sancta nos admonens, adjungit : Venite, et arguite numergosuaminambobusposuit, quiaunde reum

me.nisiquodaperte insinuat quantambonisactibus g reeta docuit, indeiratum judicem placavit. Qui hoc
tiduciam praestat? Acsi patenter dicat: Rectaagite, quoqueipsissuis miraculis mirabiliuspraebuit.quia
et animadversionis inea? motibus non jam per de- corda delinquentium mansuetudiue potius quam
precatiouisgemitum, sed per fiduciam auctoritatis terrore eorrexit. Unde et subditur :

obviate. lliuc etenim Joannes dicit Si cor nostrum CAPUT XXXIX [Rec. XXII\.
:

non reprelienderit nos, fiduciam habemus ad Deum

(l Joan. m, 21). Hinc est quod Moyses, quiaplacet
Yers. 31. Auferat a me virgam suam, et pavor —
ejus non me terreat.
serviens, auditur tacens, cum silenti dicitur Quid :

62. Mansuetudine potius quam terrore nos correxit.

clamas ad mc (E.rod. xiv. 15) ? Hinc estquodirascen-
tem retinet, cum audit : Dimitte me,ut irascalur furor
— Per legem quippe virgam Deus tenuerat, cum di-
cebat : morte moriatur.
Si quis haec velillafecerit,
meus contra populam istum (Exod. xxxn, 10). Hinc
Sedincarnatus virgam abstulit, quia vias vitae per
estquod arguentem Dominus non habuisse se que-
mansuetudinem ostendit. Unde ei per Psalmistam
ritur,cum per prophetain dicitur : Quoesivi virum qui
dicitur : Inlende, prospere procede, et regna, propter
intcrponeret sepem, et staret oppositus contra me, ne
veritalem ct mansuetudinem et justiliam (Psal. xuv,
dissiparem eam, et non inveni (Ezech. xxn, 30). Hinc
S). Vet. XXXll.
[ Timeri quippe quasi Deus noluit,
]
est quod graviter Isaias deplorat, dicens : Omnes
C sed quasipater ut amareturinspiravit.Quod liquido
nos cecidimus quasi folium, et iniquilates nostrse quasi
Paulus dicit Xon enim accepistis spiritum scrvitulis
:
ventus abstulerunt nos ; non est qui invocet nomen
ilerum in timore, sed accepistis spirilum adoptionis
tuum, qui consurgal el teneat le (lsai. lxiv, fi, 7).
filiorum, in quo clamamus, Abba pater (Rom. viu, 15).
61. Citrislus solus potuit nos a morte Uberare. Pa-
Unde hic quoque apte subjungitur :
tiendo hominis culpam corripuit, et placavit Dei iram.
— Sedpossuntrectiquilibet peraccepttt) a innocen- CAPUT XL.
tiaemeritum aliquando praesenlisinotibus animad- Vehs. 3.1. — Loquar, etnon timebo eum « .

versionis obviare.non autem valent virtutepropria 63.Timor a peceato nos suscitare non valuit. —
abhumano generesupplieiaseeuturae mortisexpel- Virenimsanctus.quiahumanigenerisRedemptorem
lere. Virigilur sanctus humanum genus consideret venire mitem conspicit, non metum ad Dominum,
quodefluxit ; ujternremortisdainnacouspiciat cui ; sed alTectum ad patrem sumit;et timoremdespieil,
nimirum constatquia nequaquamjustitia humana quiaperadoptionisgratiamad araoremsurgit. Hiuc
contradicat, videat quam perverse homo deliquerit; Joannes ait Timornon est in charitate, sed perfeeta
:

videat quam districteconditor contrahominem ira- charitas foras mittit timorem (I Joan. iv, 18). Hinc
scatur, et mediatorem Dei et hominis, Deum et Zaeharias dicit Ut sine timore de manu inimicorum
:

hominera, requirat. [Vet. XXXI, Rec. XXI. Quein \

noslrorum liberatiserviamusilli{Luc. i, 74). A peccati
quialongepostventurumconsiderat/leplorans 317 igitur morte timor nos suscitarenon valnit, sed ad
dicat Xon estqui utrumquc valeat arguere, et poncre
: stntum vitae aspirata mansuetudinis gratia erexit.
manum suam inambobus. Redemptorquippehumani Quodbene EliseeoSunamitisfilium suscitantesigna-
g,:neris mediator Dei ethorainis perearnemfactus, tur (IV Reg. iv, 30, 34), qui cum baculo puerum
quia justus in hominibus solus apparuit, et tamen filio vitamminime reddidit
mittens, exstineto per ;

ad pceaam culpre etiam sineculpa pervenit, etho- semetipsum vero veniens, seque super mortuura

ExMss. Turon., Bellov., Longip., Vindoc, An-

> alienis erralihus.
glic, Norman., et, Gilotio teste, Parisiensibus, sic d Bellovac , Corb. Germ.,Gemet.accasteri Norm.,
reslituimus.emendavimusqueEdit.peneomnes.ubi ut propria non haberel.
legitur pasnitentiat, contra Gregorii mentem. o Subjiciunthic Excusi, neque enim possum metuens
b Ita Gemet. etalii Norm. Anglic, ac plerique.In respondere ; quaa omittuntur in Mss, Corb. Germ.,
Editis legitur per justitiam. Res-, Bellov., Norman. et potioribua. Exstant in
c Ebroic, Lyr., Bigot., Utic, Corb. Germ., pro Colb.
 898 SANCTI GKKOORll MAGNI 890

sternens, atque ad ejus membra se eolligens, huc A veraobsequia Deo non reddimus,siex limore man-
illucque deambulaas, etinore mortui septies aspi- datis illius, et non potius ex amore servimus. Sed
t cummentinostrasejusdulcedinisamoraccenditur,
rans.huocad redivivam lucemprotinusper iiiini — 1*>-
riumcoinpassionisanimavit .Auctorquippehumani omnedesideriuinpraeseutisvitaelevigatur.inlaediimi
generis Oeus,qnasi mortuum puerum doluit, cum dileetio vertitur, atque hanc cummcerore mens to-
exstinctosnos iniquitatis aculeo miseratusaspexit. lerat, cui vieta prius reprobo amore serviebat. Un-
Kt quia per Moysen terrorem legis protulit, quasi de et apte subditur :

318 puerumvirgammisit. Sedpuer cum ba-

I
1 '' 1 '
CAPDT XLII [Vet. XXXIII, Ree. XXllf).
culo mortuumsuscitarenon valuit, quia, Paulo at-
teslante Nihil ad perfectum adduxit lex [Hebr. vji,
:
Cap. x, vers. I. — Tcedet animam meam vitse

mece.
19). Ipse aulem per semetipsumveniens, et super
0b. Amor Dei vilx hujus txdium parit, et ad erra-
cadaver se humiliter steruens. ad exeequanda sibi
mortui membra se collegit Quiu cum in forma Dei
torum confessionem addueit. Sed cum praesens vita —
;

vilescere, cura conditoris araor dulcescerecceperit,

esset. nonrapinam arbitratus est essese xqualem Deo;
sese conlra se animus aecendit, ut accusare se de
sed semetipsum exinanivit,formam servi aecipiens, in
g culpis debeat, in quibus se ante supernorum nes-
similitudinem hominum faotus, et habitu invenlus ut
cius defendebat. Unde adhuc recte adjungit
homo Bucillucque deambulat quia et
(Phitip. n. 6).
Judseamjuxta, etlonge positasgentesvocat. Super CAPUT XLIll.

mortuum septies « inspirat, quia per apertionem Ibid. — Dimittam adversum me eloquium meum.
divini numerisgratiaeseptiformisspiritum inpeccati 66.Quasi piose eloquio suo utilur.quipravaqune
morte jacentibus tribuit. Moxque vivens erigitur, gessitdefendereexcusationibus conatur.Sed adver-
quiais,quem terrorisvirga suscitare nonpotuit, per sum eloquium dimittit, qui accusarein sehocin-
se

amorisspiritumpuerad vitam rediit.Dieatitaqueex quod erravit. Saepe vero et cum deliuquimus

cipit

sua.dicat exvoce humani generis :Auferat amevir- 319 eaquoque quteagimusdijiuiicamus.Accusat

gam suam, et pavor cjus non me terrcat ; loquar et, mens ipsaquodperpetrat sedquia hocexdesiderio ;

non timeboeum. Vbi et apte suhjungitur :

rainime deserit, erubescit contiteriquod fecit. Cum
vero toto jam judicio carnis delectationem
CAPUT XLI. promit, audaci voceiu accusationis suse confessio-
Ibid. — Xeque cnimpossum metuens rcspondere. nem
se erigit. Unde rectenunc dicitur Dimitlam :

Timor digna Deo pro ejus donis obsequia non

64. adversum yne eloquium meum, quia fortis mens rela-
reddit. —
Respondere quippe cuilibet dicimur cum n xare contrase verba detestationisinchoat,qu£eapud
factis illius digna opera repensamus. Deo ergo res- semetipsampriusintirme verecuudalaretinepat.Sed
pondereestdonisejusprascedentibusnostraobsequia suntuonnulliqui apertis vocibusculpas falentur,sed
reddere. Unde et psalmi quidam, in quibus sancta tamen in conlessioue gemere nesciunt, et lugenda
operalio imitanda proponitur, ad respondendum gaudentes dicunt. Uude adhuc apte subjungitur :

scripti praenotantur. Rectura itaque Deus hominem

CAPUT XLIV [Ree. XXIV}.
condidit.eumque ad perversa defluentem cum longa-
nimitatetoleravit.Quotidieculpamaspicit, ettamen
Ibid. Loqudr in amariludine animw mew. —
vivendi spatianon citiusabscidit dona largitur be-
67. Confessio fiat in amaritudine animx. Qui —
;
culpassuasdetestans!oquitur,restat c necesseestut
nignitate sua, et erga malos ulitur patientia sua.
has in amaritudine animae. loquatur,uthaecipsa ama-
Respondere homo tot beneticiis debet sed tameu ;
ritudo puniat quidquid lingua per mentis judicium
respondere meluensuon valet.quia bumanigeneiis
accusat. Sciendum vero estquiaex poena pceniten-
condilorem qui adhuc serviliter formidat, procul
tiae.quamsibi mensirrogat,aIiquatenussecuritatem
dubionon amat.Nam tuncsolumDeo veraobsequia
percipit, atque ad iuterrogationem superni judicis
reddimus, cura eum propter amoris fiduciara non
lidentior exsurgit.ut semetipsam sulitilius inveniat,
timemus;cum nosadbonaoperaaffectus,nonmetus
D eterga sequaequequomodo disponauturagnoscat.
dirigit cum malum nostrae menti jara non placet,
;

Unde et proliuus additur.

etiam si licet. Nam qui a perversitatis opere ex ti-
more restringitur, perversalibenler ageret, silice- CAPUT XLV.
ret. Nequaquam ergo veraciterrectusest,quiadhuc Vers. 2. — Dicam Deo : Noli me condemnare ; in-
a pravitatis desiderio liber nou
Bene itaque di- est. dica mihi cur me ila judices.
citur : Neque enim possum metuens respondere, quia 68. Judicat nos hic et punil Deus duobus modis. —
« Sic leg. in Corh. Germ., Reg., Colb., Germ., c Verbuni necesse est (quod perinde est acneces-
Vindoc. el in vet.Ed.Coc.aliissequentibusmulavit sario seu consequenter et exnecessitate) in Vulga-
inspirat in oscitat, et
mox, tributt in aspirat ; ubi, tis omissum exhibent oraues Mss. Idem hujus ver
loco verboruin illofum per apertioncm, legiturin Tu- bi usus estapud Hilarium Pictav., in psal. lxvui,
ron. et Longip. per aspirationem. In uno Vindoc. n. 16, ubi habet A malis quis eripi se ob idnecesse
:

cst utraque lectio, aspirat et tribuit. est, ne malis afficiatur optabit Etin psal. cxviu. lit, .
b Ebroic, Utic, Lyr.. Rigot., sed cum mens nostra 12, n. 7 Earum necesse est generationum terra (un-
:

\ileedini* nmore accenditur, omni desiderio dnla et mansura esse credenda est.
prx-
sentts vitx levigatur.
 ,

897 AIORALICM LIB. IX. L\ CAP. IX B. JOB. 898

Quia peceatoreui sc in amaritudine animae asserit, CAPOT XLVI [Rec. XXV].
quid Deo aliud quam ne condemnetur dicit ? quia Vers. 3. — Nunquid bonum tibi videlttr, sicalum-
aniaritudopraesentispoenitentiaeexstiuguit supplicia nieris et opprimas pauperetn, opus manuwn tuarum,
sequentis iree. Duobus autem modisinhac vilaho- et consilium impiorum adjuves ?
minem Deus mala praesentia
judicat. quia aut per 70. Justi propter quid flagelletur ignorantis an-
irrogare jam tormenta sequentia incipit, aut tor- xietas. — Hocnimirum sic periuterrogatiouemdici-
menta sequentia flagellis pr;esentibus exstinguit. tur, utnegetur.Acsi apertediceretur.Tu qui summe
Nisienimdelictisexigentibusjustusjudexet nuncet bonus es, novi quiabonum nonaestimas, ut paupe-
postmodum quosdam percutiret, Judas a minime rem per calumniam premas. Et scio ergo quia non
dixisset, Secundo eos qui non crediderunt perdidit est injustum quod patior, et eo magis doleo quo
(Judtp 5) ; et de iniquis Psalmista non diceret : /»- causas justitiae ignoro.Notandumveroquodnon ait
dnantur sicut diploide confusione sua (Psal. f.viii, 29). Ut opprimas innocentem, sed pauperem. Qui enim
Diploidem quippe duplum vestimentem dicimus. nequaquam innocentiam, sed districtioni judicis
Confusione ergo sicut diploide indutisuntqui juxta paupertatem suam objicit, non jam de vita auda-
reatussui meritumet temporali etperpetuaanimad- ciam arripit, sed quam se infirmum conspiciat os-
versione feriuntur. Solus quippe pcena a supplicio b tendit. Ubi et congrue subjungit Opus :

liberatquosiramutat.Namquosprassentiamalanon tuarum.kc si aperte dicat impie oppnmere non :

corrigunt,ad sequentiapcrducunt. Si autem nequa- potes, quem te fecisse gratuito recordaris.

quam quosdam pceua praesens a supplicio aeterno 71. Deus non supra vires tentari.
sinit nos Rene —
defenderet.Paulus minimedixisset : Cum judicamur autern subditur Et consilium impiorum adjuces ?
:

a Domino corripimur, ut non cum hoc mundo damne- Quosnamquehoclocoimpios.nisimalignosspiritus

mur (I Cor. xi, 32). Hinc voce angelica ad Joannem vocat ? Qui cum redire ipsi ad vitam nequeant,cru-
dicitur : Ego quos amo redarguo et castigo (Apoc. in, delitersociosadmortemquierunt.Quorum nimirum
19). Hinc etiam scriptum est Quem diligit Dominus
: consilium fuit ut beatum Job divina correptio tan-
castigat, flagellat omnem filium quem recipit (Hebr. geret,et qui in tranquillitate j ustus exstiterat, saltem
xn, 6). per flagelta peccaret. Sed impiorum consilium Do-
[Vet. XXXIV.] 69. Mens justi ut secura sit, tre- minus non adjuvit, quia eorum tentationibus car-
pidat. — Saepe ergo mens justi, ut magis secura sit, nemjustiproriiditanimamnegavit.Hocindesinenter
altius trepidat; et cum flagellis cingitur, superni ju- contrabouosconsiliummalignispiritusineunt.uthi
dicii incertitudine turbatur. Pavet ne initium se- quosservire Deo d innocue in tranquillitateconspi-
quentis damnationis sit omne quod patitur et per ; r. ciunt vexati adversitatibus ad voraginem culpae ra
cogitationem interrogat judicem, quia de vitae suae piantur. Sedeorumconsiliiacumendestruitur.quia
meritisambigitb inpercussione.Sedcumvitaevirtus pius conditorcum viribus flagella moderatur.ne vir-
adoculosmentisredueitur,quasiconsolatioajudice tutem pcena transeat, et per astutiam fortium hu-
respondetur,quianequaquamadperdendumpercjtit manaintirmitas<» excidat. Uudeetbeneper Paulum
queminactionis innocentia feriendo 320 custodit. dicitur : Fidelis autem Deus, qui non patietur vos
Bene itaque nunc dicitur Indica mihi cur me ita : tentari supra quatn potestis, sed faciet
cum tentatwne
judices. Ac si apertediceretur Quia flagellando me : eliam provenlum, ut possitis sustinere (l Cor. x, 13).
judicas, ostendequodadjudicium perflagellasecu- Nisienim misericors Deus cum viribus tentamenta
rum reddas. Quod tamen intelligi et aliter potest. moditicet, nullus profecto estqui malignorum spiri-
Nam plerumque vir justus flagella ad probationem tuum insidias noncorruens portet, quia si mensu-
percipit, et vitam suam subtilissima inquisitione ram judex tentationibus non praebet.eoipso proti-
discutiens, quamvis se peccatorem et sentiat et fa- nusstantemdejicit, quoultra vires onera imponit.
teatur, pro qua tamen specialiter culpapercutitur, SicautembeatusJobnegando 321 requisivit ista
minime cognoscit; atque eo magis percussione in quae protulit, sicut et requirendo negat ea quae il-

trepidat,quo causas suae percussionisignorat. Petit lico subjungit, dicens :

ut semetipsumsibijudexindicct,qiuitenusquodille CAPUT XLVII [Rec. XXVI].

animadverteudo percutit, hoc in se flendo et ipse \ ers. 4-7. — Nunquid oculi camei tibi sunt, aut
castiget. Scit namque quod aequissimus " vindex in- sicut videt homo et tu videbis ? Nunquid sicut dies ho-
justequempiamnostrumnullomodoaflligit,ettnagno minis dies tui, aut anni lui sicut humana sunt tempora
metu concutitur, quia et doletin verbere, et depre- ut quxras iniquitatem meam, et peccatum meum scru-
hendere in se perfecte non valet quod deploret. teris ? et scias quia nihil impium fecerim.
Unde adhuc subditur :
72. Discrimen visus humani et dicini, dierum no-

» AdduntEditi aposlolus. At in nullo Mss. inveni- d Deest haec vox in Ebroic. et aliis Norm. Exstat
mus. Iidem.Mss., diploidem quippe dupluin vestimen- in Corb. Germ., Colb., Reg.
tum dicimus. Ubi Editi, diplois. Coc. et poster. Ed., cum quibusdam Mss., exce-
8
b Gemet., in persecutione. Olim tamen legebatur dal. Praetulimus excidat, tum quod sit Mss. Corb.
itt pereussione. Cerm., Reg., Vindoc, aliorumque potiorum, tum
Ita Mss. Corb. Germ., Colb., Germ., demet. quod humanre magis congruat exciderc
fragilitati
Alii, quos Editi sequuntur, judex. quam excedere. Proxime sequilur, corruens portet.
899 SANCTI GREGORII MAGNI 900

metaternitatis.— Oculicarneifaclatemporum A licigratia spiritus plenusjongepostventuraconsi-

UOQ teuipore agnoscunt. quia etipsi ad viilen-
nisi iu derat.eterrorum geniminapreevidenscalcat,dicens.
duincuin tempore pro leunt, cumtempore claudun- Manus tute plasmdverunt me, et feeerunt me totum in
tur et numanus visus quodlibi opus sequitur, uon
: circuitu. Qui enimetplasmatumse, etfaetumtotmn
I

irrit, quia vix existentia aspicit, et ventura in circuitu a Deo asserit, tenebrarum genti 322

uullo modo agnoscit. [Vet XXXV Dies quoque et necin spiritusuo aliquid nec in carne derelinquit.
.

annihominis a diebusetannisdiscrepanteeternitatis, Nam plasmatum sc propter internam 9 imagiuem

quiavitam nostram,queetemporeincipituf,tempore relulil; factum vero totum iu circuitu, in eo quod
finitur;dum intrasinussuilatitudinem format,eeter- ex carnis conslat iiniuinento, memoravit.
nitas devoi it. Cujusnimirumimmensitas,quiaultra [Vet. XXX VI .|7.'i. Hotninis piwrogatica ifl reritni

citraque super nos teudilur, sine inchoatione et conditione.— Notandum vcroest quiaperhoc quod
termino ejus eeterdum esse dilatatur ; eique nec se plasmatum Dei manibus asscrit misericordiee ;

transactapre&tereunt, necadhucventura,quasi qute judicisdignit.itemsiuecondilionisopponit.Quamvis

nonappareant,desun(,quiaisquisemperessebabet, eiiim per coeeternura Patri Verbum cuncsta creata
cuncta sibi preesentia conspicit ;Cumque aspiciendo suut, in ipsa tauien relatione ereationis ostenditur
post et ante non tenditur, nulla intuitus mulatione £$ quadtumcunctlsauimalibus,quanturnrebusvelco3
varialur. Dicat ergo : Nuntpnd ontli camei lilii snut lestibus,sed tameninsensibilibus,homoprteferatur.
aut sicut cidet homo, ct tu videbie? Nunquidsicut dies Cuncta quippe dixit et facta sunt (Psal. i xi.vin, y).

hominis dies tui, et anui tuisicul humana sunt tempora, Cum verofacereliominemdecernit, hoc qtiod reve-
itt meam, et peccatum meum scru-
quajras iniquitatem renter pensauduui est preemittit, dicens: Fadamus
impium fecerim. Ac si huini-
ihit hominem imagtnemet similitudinem no&trum [Oenes.
liler requirens, diceret Cur me in tempore perfla- : i,26). Neque enim de eo sicut de rebUs oeeterls
gellaexaminas, quem apud te perfecte et anle tem- scriptum est, Fiul, ii ficluin cstUhid., 3);ueque Ut
porascisti ?Cur culpas measverberibus interrogas, aquee volatilia, sic terra hominem protulit sed ;

quempeiveternitalistuee potentiam necpriusquam prius quam f

fieret faciamus dicitur, ut videlicet
conderes ignoras ? Cujus nimirum poteutiie mox quia rationalis s creatura condebatur, quasi eurn
pondus exprimit, cum subjungit consilio facta videretur. Quasiperstndiiimdeterra
plasmatur, et inspiratione conditoris in virtute spi-
CAPUT XLVUI.
ritus vitalis erigitur, nt scilicetnonperjussionis vo-
Ibid. — '.'«»i sit itfitui tjiii de ntttnu tua jiossit eruere.
cem, sed per dignitatemoperationis existeret, qui
73. Hniiilis deprecatio flagellati. — Ac si aperte
ad conditoris imaginemfiebat. Quod igiturpercon-
dicat Quid ubi reatat, n.si parcere, cujus virtuti C
:
ditionem homo ele „ auljush n terra creaturisceete-
j

nullus valetobviare ? Quo enim nemoest qui anim-

ris accepit.hocin tlagellopositus pietati sui o[iilieis
adversiouem tuam ex merito sute virtutis retineal,
opponit, dicens : Manustuce plasmaverunt me,etfe-
eo a sefacilius tua pietas exigat ut parcat.Quiaau- me lolum in circuitu, et sic repente prcecipitas
ccrunt
tem b
nosin delicto concepti, in iniquitatibus editi, me Ac si aperte dicat Cur tanta vilitate despicis,
f :

aut noxie prava perpetramus, aut incaute eliam quem cum lanta dignitate condidisti ?Etquein ra-
rectaagendodeliuquimus,districtus judex undeno-
tione rebus ceeteris preefers, cur ex dolore suppo-
bis fiat placabilis, uonhabemus. Sed cum nostrum
nis ? Sed tamen hfec eadem nostra dignitas fulget
opus ejus obtutibus dignumexhibere non possu- per imaginem, et longe distat a beatitudinis per-
mus, restat ut ad placationem illius suum ei opus fectione per carnem, quia dum spirilus miscetur
otleramus. Unde et subditur :
pulveri.quodammodoconnecliturintirmitali.Quam
CAPUTXLIX [Rec. XXVII}. scilicet infirmitatem beatus Job pietati judieis ob-
Vers. 8. —
Manusiuir plasmaverunt me, et fecerunt jicit, cum subjungit
metotum in circuitu, el sic repenle proecipitas me 1 CAPUT L [Rec. XXVIII].
;i. Manichwi dogma deslruitur. Acsi eihumili- Vehs. 9. —
Memento, qua-so, quod sicut lulttm —
terdieat Quia sub justo examiue dignum non est D fcceris me.
:

« tua placatione quod feci, pensa misericorditer, ne
pereatquod fecisti. Quibus etiam verbisperversum
d Maniehaeidogmadestruitur.quiduoesseprincipia
mentiens,aDeospiritum,aSatanaverocatnemcon-
ditam asserere conatur. Sanctus etenim vir prophe-
76. Quare angclus /rremissibiliterpeceacil, nonltomo.
Aiigelorumspiritusidcircoirremissibiliterpecca- —
verunt, quiatanto robustiusstare poterant, quanto
eoscarnis admistionon tenebat.Homo vero idicirco
post culpam veniara meruit, quia per carnale corpus

a Ebroic, vix existentia concupisci/ Irrepsit men-
dose concupiscit, pro conspicit, quod in Mss. legi-
tur.
i>
lta Mss. Nofman., Hellov. et plerique Coc. et
seq. Ed., iii tlcUclts.
Barthol. et vel. Ed., tuce plasmationi cui lec-
1
tioni nullus ex ms. nostris Cod. favet.
. • In Vulg., non in Mss.. additur hominis. Si quid
foret supplendum, vox Dei magis congrueret.
f Ita Viudoc, Norm. et alii, cuin veterib. Rilit.
In Eiht. Coc et sequentibus, sedpriut ijtiant fanrcl.
g Vulgati,Nalura, quod Ms. nullus exlnbet.
;
h Germ., Utic.Ebroic etplerisque
In Mss.Colb.,
Norman. intercreaturas cceterasaccepit. Corb. Germ.
,

d Cemet., liellovac, Corb. Germ.

et alii antiq. et Reg. ut iu Editis.
Ms., Manis vel Manes.
 :

901 MORALIUM Llli. IX. — IN CAP. IX B. JOB. \)0-2

aliquidquod semetipsominoresset aceepit.Undeet A quodsicut lutumfecerisme. Si cut lutumquippehomo

apudre-pecturajudicisargumentuiupietatisesthasc noster interior existit, quia sancti Spiritus gratia
eademinfii'niitascaruis;sieiitperP~alinislatiidieitur: terrente menti infunditur.ut adiutellectum suicon-
Ipse aulem esl misericors, a et propitius fiet peccatis ditoriserigatur.Htiman inainqiieeogitatio,quffipec-
eorum, el non disperdet eos. Et multiplicawt ul aver- eatisuisteriltate aruit, pervim sancti Spiritus.quasi
lerret iram sittnn ab eis, et non accendit omnem iram irrigata terra viridescit. Sedsaepe dum perceptis su-
suam. et rememoralus est quia caro sunt (Psal. lxxii, perni doni virtutibus sine interruplione uiimur, ad
38). Ut lutum ergo homo factus est, quia de limo privatam fiduciam usuconlinu;B prosperitatiseleva-
est ad conditionem sumptus.Lutum quippe fit,cum mur.Unde titplerumque utisdemqui sublevaverat
se aqua terrae conspergit.Sicut lutum itaque homo parumper Spiiilus deserat.quateuus ipsum sibiho-
est conditus,quia quasi aquainfundit pulverem,cum minemostendat.Quodsanctus virprotinusexprimit,
anima rigat carnem.Quod sanctusvir bene pietati cumsubjungit :Etin pulverem reduces wie.Quiaenim
judicis objicit, cum postulans diciV.Memento.quxso, per subtractioneui Spiritus mens aliquautulum in
quod sicut tutum feceris me. Ac si aperte dicat : lu- teutationedeseritur, quasiab humore pristinoterra
tiruntatem carnis considera, siccatur, utintirmitatem suatn derelictus sentiat, et
et reaturn iniquitatis
laxa.Ubi aperte quoque mors ejusdem carnis adjun- ^ sineiufusione supernse gratia? quantum homo aruit
gitur, cum protinus subiuferlur cognoscat.Quiapte quoque reduci ad pulverem di-
:

citur, quia dimissus sibicujuslibettentationis aura

CAPUT LI.
raptatur. Seddumrelicti conculimur, eaqus aftlati
Ibid. — 323 £' ( " pulcerem reduces me.
cognovimussubtiliusjamdonacogitamus.Unde sub-
77. Hominem e.ccusat carnis infirmitas. — Ac si pa-
jungit Xonne sicut lac mulsisti me, et sicut caseum
'

tenter postulet, dioens Memento, quasso, quod

me coagulasti f Mens etenim nostra cum per sancti
:

per carnem a terra venio, et per ejus interitum

Spiritus gratiam ab usu vetustae conversalionisabs-
ad terram tendo. Materiam itaque originis, etpce- trahitur, sicutlacmulgetur, c quia iu quadamnovas
nam finis aspice, et culpsscitius traoseunlis parce.
inchoationis teneritudine etsubtilitale formalur; et
[Vel. XXXVII. Rec. XXIX.] Sed quia qualilatem
sicutcaseus coagulatur, quiain constipatione pin-
protulit hominis condili, nunc subjungitordiuem guescentiscogitatioiiijaslriiigitur,utnequaquamjam
propagati, dicens
per de ideriadiffluat, sed in unoamoresecolligens,
CAPUT LII. ad sohdam reformationemsurgat. [ Vet. XXXVIII.]
Vers. 10, II. — Xoune sicut lac mulsisti me, et sicut Plerumquevero coutra hoac eadem rudimeuta spiri-
caseum me coagulasti ? Pelle et carnibus vestisti me, C talia ex usuveteri carosubmurmurat.et mensbella
ossibus el nervts compegisli me. toleratexhomineqiiemfoiisportat.Uude subjungit:
78. Uominis Plasmatus quippe
ortis descriptio. — carnibus vestisti me. Pelle quippe
Pelle et e' 324
homo sicut lutum factus est, propagalus autem et carnibusinteriorhomo vestilur, quia in eoquod ad
sicutlacmulgetursemine,etsicut caseuscoagulatur superna erigitur, carnalium motuum obsidioneval-
in carue.Carnibus etpelle iuduitur, ossibus nervis- latur.Sedtendentemadjuslitiam nequaquaminten-
que sohdatur. Per lutum ergo primae conditionis tatione conditor deserit, qui per infusionem gratiae
qualitas, per lac vero sequentis ordo conceptionis etiam d peccantempr«venit;sedsublevatam mentem
exprimitur, quiapercoagulationisincrementaduci- et ad bella exterius laxat, et interius roborat. Unde
tur, ut paulisperin ossa roboretur. Sed angusta Dei adhuc apte subjuugitur.'Oss/6«s ctnercis compegisti
laus estdescripliocreati corporis, nisietiam subse- me.Carnibusetpelle vestimur,sedossibusnervisque
quenter expriuaatur mira aspiratio vivificationis. compingimur,quiaetsitentalioneforasirruentecou-
Unde et subditur :
culimur, inlustamennosconditoris manusroborat,
nefrangamur.Carnisitaquenosmotibushumiliatad
CAPUT LIII.
doua, sed per ossa virlutum roborat contra tenta-
Vers. 12. —
Vitam et misericordiamtribuisti mihi. rj meuta. Ait ergo e Carne et pelle vestisti me, ossibus
:

79. Vitx inspiratio et consecratio. — Sed

incassum et nervis compegisti me. Ac si aperte dicat Foras :

nobisbonacondilor tribuit, sinonomne quod tribuit me ad probalionem deseris, sed tamen intus ne
ipse custodit. Sequitur, — ibid. :
— El visitatio tua peream virtutibusaslringendocustodis. Qui idcirco
meum. Haec autem quee de exte-
custodicit spiritum nobisbene vivendirectitudinemtribuit.quiabenigne
riori homine diximus, etiam interiori quemad- i>
praeterita quae deliquimus parcit. Unde et adhuc
modum possit congruere libet ut breviter repli- apte subjungitur : Vitam et misericordiam tribuisti
cando monstremus. mihi.
S0. Homo lutum, fit pulvis sublracla gratia. Bella 81. Vitam ex misericordia Uei prxcenienle et sub-
carnispatitur, sedgratia roboralur. — Memento,quxso seqvenlt "•<•/ j,ii ,'t servat. — Vilaquippe tribtuturcuui
3 I.yr., liigot., Utic, et propitiusfuit... et non dis- in quadam congulutionis nova teneritudine. Aller Vin-
perdidit eos. doc, cui con»enliuiit Norm., quia in quadam novaj
*> Normau., Turon., Corb. Germ., Colb., Vindoc. eoagulationis teneritudine.
elc, elifim interiori posse congruere, etc. Genu., d Geinet., mendose, ut censem us, pre cantem.
Quemadmodum possunt. eGemet., came et pellibut. Utic, Lyr., Uigot.,
e Uuus Vindoc. cum Germ, et Corb. Germ., quia pei** et carnibus. Ita quoque Vindoc
•
>.\\<:TI (iliKGORII MAGNI 904

malignismentibusbenignitasaspiratur-Sedvitasine A pamfecimus.sednonnunquauinolentesejusirierno-
misericordia accipi nequaquamvalet,quiaad ohli- riam cumdclectalione toierauius.Saepenaniquehoc
nenda Dominus justitiea bona non adjuvat,si prius quodacoQspectujam judieisfietu iuterveniente de-
misericorditer anteactas nequitias non relaxat- Vel tectumest adanimum redit, et devictaculpaadde-
certe vitam nobiset misericordiam tribuit, quia ea lectationemrursusinserperenititur,atqueiaaatiquo
qua no< miserioordia adbene vivendum preevenit, certamine redivivapulsatione reparatur;itaut quod
etiamsubsequeolecustodit.Nisienim misericordiam prius egit in corpore, hoc importuna cogilatione
subrogel, servari nonvalet vita quam prsebet. Ipso postuiodumverset inmente. Quodeauteille conspi-
quippe quotidie humanae vitae usu veterascimus, et cere athlcta spiritalis noverat, quidicebat :Compu-
exterioris liominis impulsu cogitatione iubrica ab tnterunt et deterwraverunt cicalriccs mem, - a fac/e

interioribus eximus. Kt nisi nos superna visitalio vel insipientix mex xxxvn, 9).Quid namque ci-
(Psal.
adamorem compungendo vivificet, vel ad timorem catrices, nisi sanationes sunt vulnerum ?[('«<. XL.\
Hagellandorestauret, repentino lapsumens funditus I.axatas ergo nequitias ad delectationem memorire
tota destruitur, qua» longo virtutis studio inovata redire conspexerat,qui cicatricesdeflebat. Cicatrices
videbatur. Undesubjungil : l'( visitaliotua custodivit quippe computrescere est sanata jam peccatorum
sptrttum meum. llumanum quippespintumvisitatio g vulnera rursus m
tentalionem serpere, atque ex eo-
supernacustodit, cumhuncvirtutibusditatum,» vel rumsuggestionibiis,postsu])erdiictani cuteuipceni-
Qagello percutere, velcompungere amore non desi- tentiae, fetorem culpasiterum doloremque sentire.
nit.Nam si donapra;stat,sed hunccontinue restau- Quavidelicet in reel nihil foras opere agitur,elsola
rando non sublevat,citius boiium perditur,quod non intus cogitatione peccatur ; disirictoque se reatu
a largiente custoditur. Sedecce vir sanclusdum se mensobligat, hoc sollicitis lamentis tergat.
nisi
humililer agnoscit, conferenda generaliter divinse 84. Cnde bene per Moysen dicitur Si fuerit inter :

misericordiae secreta deprehendit; cumque infirmi- vos homo qui nocturno pollutus sit somnio, egredielur
tatem suam veraciter fatetur, repente ad cognos- extra castra; el non revertetur priusquam ad vespe-
cendam vocationem gentiuin sublimiter rapitur. ram lavelur aqua, et post solis occasuiii regredictur in
Nam protinus subdit : castra (Deut.wm, 10). Nocturnuiu quippeest som-
CAPUT LIV [Rec. XXX]. nium lentatio occulta, per quam tenebrosa cogita-
tione turpe aliquid corde concipitur, quod tamen
Vf.bs. 13. — Licethivc celes in corde tuo, tamen sc.io
omnio nocturno
corporis opere non expletur. Sed
quia ttniversorum memineris.
— pollutusegrediextra castraprsecipitur, quiavideli-
82. Vocatio gentium in consilio Dci abscond/ta.
Ac si Cur de me trepido, qui etuni-
aperte dicat :
_ cet dignum est ut qui immunda cogitatione pollui-
tur,iiHlignumsecunctorumfideliiimsocietatibusar-
versasgentesqniacolligasscio?Quodtamenincorde
bitretur, culpre suse meritum ante oculos ponat, et
celas, quiahoc adhuc aperto sermone non indicas.
exbonorumseoestimatione despicial.c Polluto ergo
Sedqui etuniversorumreminisceris, meproculdu-
extra castra exireest turpi impugnationelaboranti,
bio de venia certum facis. [Vet. A'A'A7A']. Scien-
sese ex continentium comparatione despicere. Qui
diim vero est quia id quibusdam factis et certi de
ad vesperam lavatur aqua,cum defectum suuiu con-
venia reddimur, et postperpetratas culpasad abso-
spiciens ad pcenitenlia; lamenta convertitur.ut fleti-
lutionis nostrae fiduciam correetione et pceniteutia
bus diluat omned quodanimum oceulta inquinatio
subsequente roboramur; perpetratielamen nostree
accusat. Sed post occasum solis ad e.astra redeat,
nequitiffi adhuc memoria tangimur, et cogitatione
quia, defervescente tentationis ardore, necesse est
illicita aversi noleute que pulsamur. Unde etiapte
^--^ ut iterumfiduciamergasocietatem bonorum sumat.
subjungitur :

e Postaquae quippe lavationem, occumbente sole ad

CAPUT LV [Rec. XXXI].
castra revertitur, qui post lamenta poenitentise, fri-
Veiis. 14. — Si peccavi, et ad horam pepercistimtlii, gescente flanima cogitationis illicitre.ad fidelium me-
cur ab 325 iniquitate mea mundum me esse non rita prassumenda reparatur ut jam se a casteris
;

paterit ? D longeessenon sestimet.quimundum seperobilum

83- Peccata deleta qui memoriam inficiunt, et bel- intimi ardoris gaudet. Sed inter h;ec sciendum est
lum reparent. Quid tnm agendum. Ad horam Uo- — quod idcircononnunquamimpulsuillicitfficogitatio-
minuspeccatum parcit,cumreatum culpreconcessis nisaffligimur, quiain quibusdam terrenae' conver-
protinusfletibusdiliiit.Sedabiniquitatenostrainun- sationisactibus,quamvislicitis,libenteroccupamur.
dosnos essenon patitur, quia volentes quideni cul- Cumque vel inminimis terrenaactioper desiderium

» Turon., Utic, Bigot- et plerique, vel flagellando gitatio. In Utic. prius legebatur occulla inquinalio.
pi i
- nlere. Editi cum Cod. Colb., quod in animo occulla inqui-
b Heliqua contextus desunt in Bellov., mex, a natio.
facie. « Gemet. et alii Norm. cum Corb. Germ., post
c Coc. et recent. Ed., pollututn, elmox cum supe- aquam quippe occiimbcnlc sole. Retinemus Excusorum
rioribus, laborantem. Sequimur .Mss. Vindoc, liel- lect. quns est 1 Reg.
lovac, Norm., ctc f Corb., Vindoc, Cerm. et alii, terrenx cogilatio-
ItaTuron., Corb-Germ., C.emet.. Ebroic et alii
<i
ni*. Vulgata lectio est 1 Reg. et Colbert.
Norm. Inplurimi tamen Norin. legitur, occulta co-
905 MORALIIM LIB. IX. IN CAP. X B. JOB. 906

tangitur, crescente contra nosantiqui hostis fortitu- A terna damnatioreprobum sequitur, et electus quis-
dine,mens nostra non ininiina itnportunitate tenta- que doloribus transitoriae ad versitatis expialur. Im-
tionisinquinatur.Unde326 etsacer d° s e S' s IIU Ln ~ '
'
'
pius caput levat, sed elatus evadere vae quod sequi-
bra bostiae per frusta coneisa,caput atque ea quae turnou valet. Justus, labore sui certaminis afflictus
erga a jecur sunt, jubetur ignibus cremare, pedes caput levare non sinitur, sed pressusa perpetuaaf-
vero atque intestina hostiee prius aqua ililuere {Le- flictione liberatur. Illese iu voluptatibus erigit, sed
vit. i,7, 12). Nos quippe ipsossacririciumDeooBe- suppliciis sequentibus mergit. Iste se in dolore
rimus cumvitam nostramcultuidivino dedieaimis. deprimit, sed tamen a pondere aeternae animadver-
Qui membra hostiae per frusta concisa super ignem sionis abscondit. Consideret ergo vir sanctus quod
ponimus.cum vitee nostrae opera b in virtutibus di- aut renitens homo vitiis praesenti labore afficitur
stinguentesimraolamus. Caput atque eaquaejuxta aut succumbensperpetuae afflictioni mancipatur,et
jecur continenturincendimus, cuminsensu nostro, dicat : Et si impius fuero, vce mihiest; et si justus, non
quo omne corpus regitur, atque in occultis deside- levabo caput, satur.itus afflictione et miseria. Ac si

riisflammadiviniamorisardemus. Et tamen preeci- aperte deploret, 327 dicens Aut substratus car- :

pitur utpedes atque intestina hostiae laventur. Pe- nisdesideriis, supplicioaeterno subjicior; aut repu-
dibus enim terra tangitur, intestinis vero stercora B gnans illicitis motibus pcena praesenti crucior, qui
gestantur, quia plerumquejam exdesiderioinaeler- a labore certaminis liber non sum. Sed superna
nitatem succendimurjam toto devotionissensu ad dispensatio idcirco nostotasibi intentione seivien-
appetitumnostraemortificatiouisinhiamus;sedquia tes carnis nostrae permittit impugnationibus con-
adhucterrenutnpreeinfirruitatealiquidagitnus,non- cuti, ne mensnostra in superbiamaudeatpraesum-

nullaetiam quee jam subegimusillicitaincordetole- ptione suae securitatis elevari, ut dum pulsata tre-
rarous. Cumquecogitationes nostrasimmunda ten- pidat, in solo auctorisadjutorio speipedem robus-
tatio inquinat,quialiudquam iutestina hostiae ster- tius figat. Undeet adhuc/apte subjungitur :

cusportant? Sedutcomburidebeant, laventur,quia

CAPUT LVII [Rec. XXXIII].
nimirum necesse est, ut immundas cogitationes ti-
moris fletus diluat, quas in acceptione sacrificii su- Vers. 16. — Et propter siiperbiam quasi leanam,

pernus amor incendat. Et quidquid mens vel de capies me.

inexperlo certamiue,vel de conversationis pristiuae 86. Lewna qaa arte capiatur. Eodem modo et lapsi

raemoria patitur, lavetur, ut tanto suavius in con- et reparalisumus. — Leaenacum escam catulisexqui-
spectu suic spectatorisardeat,quanlo cum ei assis- rit, inhianlerin foveamcaptionisruit. Sicutenim ex
terecceperit nil terrenum secum, nillubricumin ara quibusdam regionibus fertur, fit in ejus itinere fo-

humanae
suae orationis imponit. Vir igitur sanctus vea,in qua pecusdeponitur.ut illuc se ejus appetitu

mentis damna conspiciat, quod plerumque se cogi- projicere leaena provocetur ;

quaeangusta simul et

tatione illicita ioquinat etpostquamreatum operis

;
alta praeparatur, ut in eam ruere ambiendo valeat,
judex relaxat, sua plorans, nostra quae ploremus
et, sed hanc saliendo nullo modo evadat. Alia quoque

aperiat, dicens Si peccavi, el ad horam pepercisti

:
fovea, quee priori cohaereat, effoditur, quae tameu ei

mihi, cur ab iniquitale mea mundum me esse non pate- in qua pecus est, extremae partis apertione conjun-
ris f Ac si aperte dicat Si culpam venia abstulit,
:
gitur. In qua nimirum cavea ponitur, ut leaena cor-

cur hancet a memoria non detergit ? [Vet.vu, Rec. rueus,quiadesuperterroribusurgetur,cumquasiin

xxxu.] Saepe autem itamens in culpae recordatione caveam
secretiori parte foveee occultare se appetit,

concutitur, utadperpetrationemilliuslongegravius volens intret jam seevitianequaquam perti-

; cujus

quam prius capta fuerat urgeaturet deprehensa;

mescitur.quiaclausaincavealevatur.Quae enimsua
trepidat, seque ipsam variis motibus impulsa per- sponte in foveam corruit, ad superiores partes cir-
turbat. Metuit quidem ne vincatur tentationibus.sed cumsepla vectibus redit. Sic, sic nimirum humana
resistens hoc ipsum quod longo labore certaminis menscaptaest, quajinlibertate arbitriicondila.dum
affligitur perhorrescit. Unde et apte subjuugitur :
nutrire desideria carnis appetivit,quasileaena catu-
lis escam quaesivit, atque in deceptiouis suae fo veam
CAPUT LVI.
cecidit, quae.suadentehoste, ad cibum prohibitum
Vers. db. — Et si impius fuero, vif mihi esl ; el si manumtetendit. Sedinfoveaprotinusoaveam inve-
justus, non levabo caput saturatus afthclione et mi- nit,quiasponte ad mortem venienscorruptionis suee
seria. mox carcerem pertulit d atque ad auras liberas,
;

85. Vitiis renitentis ac cedentis discrimen. — Im- gratiaintervenieute,reducitur. Sed cummultaagere

pius namque vae habet, justus miseriam, quia et ae- conatur, et non valet, ejusdem corruptionissuae ob-

a Gemet- et alii vet., jecor ; et ita deinceps semper
legitur.
b Supplevimus in ex Mss. Norni., tn virlulibus;
qu83respondent particulisseu frustisin quae hostia
concidebatur.
c Plerique, sui inspectoris, Corb. Germ., exspecta-
toris.
d Yerba. atque ad aurasliberas, gratia inlerveniente,
re(iMCi7ur,quaeCocciusprimumsuoloco moverat, ac
post voces«cJi6ush'jaiu?',transtulerat,in eum resti-
tuimus statum quem in antiquis Edit. et Mss. obti-
nent. Eaaulemmale motafuissesuadent quaemox-
sequuntur.

Patrol. LXXV. 29
 907 SAJJCTI GREGORII MAii.M 908

staculis quasicaveaevectibusa ligatur. Jamquidem A tatenus destitutionis noslraedamna sentituus. Quo

eam in quam ceciderat damnationis foveam evasit,
quia secuturae mortis supplicium, maiiu
ptionis adjuta,ad veniamredeundosuperavit. Sed
tamen coarctatacaveam tolerat.quia -uipernae quo-
que disciplinsnexibus oingitur, ne per carnis desi-
deria vagetur. Qtiae erso sponte sua iu foveam ceci-
enim longenos conditor deserit, eo mens nostrain-
b redem- seusibiliusobdurescit.uulla quae Dei sunt diligit.ne-
qnaquamsupernaconcupiscit;etqiiiaamoris intinii
calorem non habet, frigida deorsum jacet, ac mise-
rando modo titquotidie tanto securior, quanto pe-
jor cumque unde sit lapsa non meminit,et<> sup-
;

dit,adaurasliberasclausaredit,qiiiaetperlibertatem plicia seciiturauoninetuit.quantum lugenda sit ne

arbitriiin oulpamcorruit,et tamen hancasuis moti- scit. At si afflatu saucti Spiritus tangitur, ad consi-

bus.conditorisgratiacoactamnolentemqueconstrin- derationem proliuus suae perditionis evigilat, in

c erepta
git. Poslfoveam ilaquecaveam patitur,quse, cceleslinm inqiiisitione se excutit, amoris sumini
ex aeterno supplicio, a pravae libertatis motibus, et «stibus inardescil, quae se circumprimunt damna
sub coelestis artificis dispensatione religatnr. Recte considerat.et ploratproficiens qiue priuslseta f peri-
igitur dicit : Bene ergo Conditori dicitur Reversusque tnira-
Etpropter superbiam, quasi lesenam ca- bat. :

pies me, quiaet liber homo per cibum sibi mortem bililer tnecrucias, qaiei omnipotens Deus uude men-

iutulit.et rednctus ad veniam sub disciplina melius b tem nostram visitans ad amorem suam erigit, iade
clausus vivit. Quasileaena ergo propter superbiam banc laerymas gravius affligit. Ac si apertedicat :

captusest, quia inde nunc eum disciplinasuae cor- Relinquendo menequaquam aflicis, quia iusensibi-
ruptionisdeprimit, unde transgressionemprascepti lem reddis; sed cum reverteris crucias, quia dum
non timens, audacterin foveam saltum dedit. teiusinuasmihi,mequamsimlugendusdemonstras.
[\'et. xlii.]87. Sic etelatus de virlute caJere sinitur, Unde et nequaquam se pcenaliter.sed mirabiliter as-
ut a superbia sanetur. — Sed
parumper oblutum si serit cruciari, quia dum per fletnm mens ad sum-
mentis aculpaprimi parentisavertimus, nos adhuc ma rapitiir.compunctionis suae paenam gaudens mi-
quolidie utleaenam capiper vitiumelatiouis inveni- ratur ; et libet aflici, quia afflictione sua conspicit
mus. Sajpenamque 328 homo acceptis virtutibus ad altasublevari.fF^i XLlll.] Saepe autemcum nos
in audacianisuae praesumptionis erigitur, sed mira a sancti desiderii exercitatione torpescere superua
dispensatione pietatisante ejusoculosresqtieelibet, pietas cernit, exempla se sequentium nostris ob-
in qua corruat ordinatur. Dumque per culpam ali- t utibus jicit. utmensper otium remissa quod in aliis
quid appetit,quidaliudquampraedam m foveacon- vigilantiumprovectusconsiderat.eo in se s pigritu-
cupiscit ? Sua sponte inhians cadit, sed suis sur- dineiu torporisertibescat.Undeetrecte subjungitur:
gere viribus non valet. Qui cum se nihil ex se esse q CAPUT LIX [fiec XXXV].
considerat, discit procul dnbio cujus adjutorium
requirat. Quem tamen superna miseratio captum
Vers. t7. Instauras '.estes tuos contra me, et mul- —
tiplicas iram tuam, et pcrnse militani in me.
quasi a foveaevehit, quiahunc infirmitate cognita
ad veniam reducit. Leaenae itaque more, propter
89. Exemplis bonorutn Deus ad se nos revocat. —
d caveam Testes enim Dei sunt.qui per exercitinm sancti ope-
superbiam ad superiores partes in re-

meat, qui cum de virtute extollitur lapsus ad desi-

ristestanturquae electos secuturasint 329P rfem '
a

enim Unde hos quoquequospro veritate passos

veritatis.
deria in humilitate religatur. Quia prius pro-
agnoscimus Graeco eloquio martyres, id est lestes,
pria pnesumptioneperierat, mira pietate agitur, ut
vocamus. Et per Joannem voce angelica Dominus
inlirmitatis suae jam notitiaclausus vivat. Quodquia
dicet :
h In diebus Anlipas testis meus fidelis, qui oc-
sanctusvircrebroacciderehomioibusconspicit, nos-
cisusest apud vos (Apos. n, 13). Sed testessuos con-
triinsepericulivocemsumit; ut cumnosejusfletus
tra nos Dominus instaurat, cum electorum vitam
agnoscimus,quae in nobissuntflendadiscamus.Sed
pravitati nostne contrariam ad arguendos nos in-
cum mentemnostram elatio erigit, summi a nobis
straendosqtie mtilliplicat. Contra nosergo testes il-
protinus compunetio amoris recedit; cum verosu-
liusinstaurantur, quiacuncta qtiasaguntstudiis no-
perna nos gratia visitat, statim per lacrymas ad n
strae pravit itisadversasunt. Undeet sermoveritatis
suadesideria insligat. Unde et apte subjungitur :

adversarius vocatur,cum Mediatoris voceperEvan-

CAPUT LVIII [Rec. XXXIV]. Esto consentiens adversario tuo
gelium dicitur : cito,

Ibid. — Reversusque mirabiliter me rrucias. dutn cum illo in via (Matth. v, 2;i). Atque de hoc
es

88. — Mentis a Deodeserlse obduratio, visitalse com- eodeui Redemptore reprobi persequeutes dicuut :

punctio. — Cumab auctorerelinquimur, necipsa ul- Contrarius est operibus nostris(Sap. u, 12) ; et patilo

a Ita.cum Vulgatis, Mss.Corb., Colb., Reg. InAn- d Ebroic,

in cavea remaneat.
glicanis autem Norm. et pluribus Gallicanis, le- e
Longip., et tupplieia secura non tnetuit.
valur. ' Ita Turon., Corb. Germ., Vindoc, Corb. Nor-
t>
Coc. et sequentes Edit., Redemptoris, reluclan- man. Edili cum Colb., torpebat. Longip., perierat.
libus aliis E litis et scriptis. Nil vetat quoiuinus hic k Norman., Vindoc, etc, per pigreainem. Colb.,
dicatur manu redemptionis, qnomodo dicitur infra, Corb. Germ., pigredinem. Germ., pigritudinem, sine
nuuo. 94 pia manu gratise ; et num. I0n, manu san- per.
ctoe exhortationis. h Locus hic corruptissimtisestin Editis.Edit. Ba-
c Edit. Guss., post Rom., erecta. Mox etiam aliae sd. )!)14etParis.iS18sichabent: in diebus Antiphas
cum uno Ms. Reg., a pravm voluntatis molibus. testes meijideles, qui. Coc, quem alii recentiores se-
 : .

909 MORALIUM LIB. IX. - IN CAP. X B. JOB. 910

post : El dissimihs est aliis vita illius (J6irf.,15).Tes- A CAPUT LX.

tes itaquesuos contra nos Dominus instaurat, quia Vers. 18. — Quaredevulva eduxisti me ? Qui utinam
bona quae facere ipsi negligimus, haec ad correptio- consumptus essem, ne oculus rne videret.
nem nostram fieri ab aliis deuionstrat ut qui pra?- ;
91. Quod nimirum prima oratione jam protulit,
ceplis non aecendimur, saltem exemplisexcitemur, dicens Quare non in vulva mortuus sum f Qui hoc
:

atque in appetitu rectitudinis nil sibi mens nostra quoquequodhicadjicit,siibdens. Vers. 19. Fuis- — —
difticile aeslimetquod perfecte peragi ab aliis videt. sem quasi non essem, de utero translatus ad tumulum,
Et fil plerumqueut cum alienae viUebona conspici- illic verbis aliis non aliter adjungit, dicens Sicut :

mus, nostras sollici tins damna timeamus ;eteopa- abortivum abscondilum non subsislerem, vel qui con-
tescat quanlaspost pondere animadversionis a jm- cepti non viderunt lucem (Job. m, 16). Quiaverohaec
petimur,quonuncabonorum moribuslongediscre- superius lale digessimus (Lib. pro iv, n. b8et seq.),
pamus. vitando lectoris fastidio, expositareplicare declina-
90. Eorum labor indicat qux reprobus poena ma- mus. Sequitur :

neat. Bona in aliisvisaquos aniini motus excitare de-

CAPUT LXI [Vet. XLIV. Ree. XXXVI].
beant. — Unde et testium instauralione memorata,
protinus(hpte subjungitur : Et mu/tipticas iramtuam.
Vers. 20. — Nunquid non paucitas dierum meorum
B finietur brevi?
Eo nobismultiplicariira Dei dicitur, quoesse multi-
plexindicatur, quiaexipsanunc bonorum vitaetla-
92. Vitxterminus, potissimum atiendendus. — Cau-
tum se ac sollicitum vi vere ostendit, qui brevitatem
borecognoscimus, siemendari,dumtempusest, no-
prssentis vilaeconsiderans, nonejususum, sed ter-
luraus.quantapostanimadversioneferiamur.Eleetos
quippeDei cernimus et piaagere, etcrudeliamulta
minum quod
conspicit, ut ex fine colligat nihil esse

tolerare. Hinc ergocolligitur districtus judex quanta

transiensdelectat. HincnamqueperSalomonemdi-
citur : Si annis multisvixerit komo, et in his omnibus
illic feriat dislriclione quos reprobat, si hic siccru-
Ixlatus fuerit, meminisse debet lenebrosi temporis et
ciat quos amat Peti o atteslante qui ait
; Tempus est :

dierum multorum; qui cum venerint,vanilatis arguen-

ut judicium incipiat de domo Dei si autem primum a ;

lur pra>lerila(Ercle.xi,$). Hincrursumscriptumest:

nobis, quis finis eorum qui non credunt Dei Evangelio
In omnibus operibus tuis memorare novissimalua, el in
(I Pet.iv, 17)? Omnipotens igitur Deus cum contra

nos testes iustaurat, iram mulliplicat, quia quo bo-

ceternum non peccabis (Eccli. vu, 40). Igitur cum
culpaanimumtentat.mensnecesseestutbrevitatem
norum vitam nostris oculisobjicit, oopravitatis per-
suae delectationis aspiciat.ne c ad vivacem mortem
petratsduritiamquadistrictioneinjudiciopercutiat
iniquitas rapiat, cum constet quod ad terminum ci-
ostendit.Nam cum solis se sequentibus donaexagge-
rat, torpentesjam quia reliquerit demonstrat. Cum
C tiusmortalisvita percurrat.Sedsaepeoculuscontem-
plationis nostras confunditur dum dolornoster fla-
bona ergo in aliis cernimus, valde necesse est ut et
gellis crebrescentibus aggravatur. Libet prassentis
exsultationemnostraeforuiidini, etformidinem nos-
vitrn exsilium gemere, sed praeipsaafflictione mens
trae exsultationi misceamus.quatenus et de alienis

provectibuscharitasgaudeat,etdesuisintirmitatibus
non valet damna suae caecitatis aestimare. Unde
protinus subdit
conscientiacontremiscat.Sedcumfraternoprovectu
reficimur,cumdistrictionemsupernosinternijudicis CAPUTLXII. [Rec- XXXVII].
exipsonostro torpore pensamus, qnid restatnisi ut Ibid. — Dimittc ergome, ut plangam paululum dolo-
ad discutiendum se animus redeat, b et quidquid in rem meum.
sereprobum,quidquidpravuLndeprehendit,affligat? 93. Lacrymas et doloris sensum lollit nimius mceror
Unde et apte subjungitur Elpaznx militant in me.
: Flere mala nostra nos non sinit vis consuetudinis. —
Consideratis quippe Dei testibus.pcenae in nobismi- Sicutenim moderata afflictio lacrymas exprimit, ita
Iilant,quiadum mirandaillorum factaconspicimus, immoderata subducit, quia mceror ipse quasi sine
vitam nostram, quae ex eorum nobis comparatione mcerore fit, qui, afflicti mentem devorans, sensum
displicet,studiosaafflictionecruciamus; utquidquid doloris tollit. Virigitur sanctus feriri plus quam suf-
innobispollueruntopera,diluantlamenta;et si quid D fieit pertimescit, dicens Dimitte ergo me, ut plangam :

adhuc culpa delectationis iuquinat, pcena mceroris paululum dolorem meum. Ac si aperte dicat :Flagella
tergat. Beatus igitur Job,330 1 n]dL vitam patrum tuae percussionis tempera, ut, moderatis doloribus,
prajcedentium conspicit, quul in se gemere debeat aestimaremalaquaspatiorflendoconvalescam.Quod
subtilius agnoscit. Sed magni doloris magisterio, tamenintelligi etaliterpotest.Saepenamque pecca-
dum sua plangit, ad lamenta nosinstruit ut quo : tor iniquitatis su;e vinculis ita constringitur, utpon-
virtutes inaliiscernimus, eo apud districtum judi- dus quidempeccatorum toleret, sedtamen quiato-
cem nostrasollicite delicta timeamus. Sequitur : lerat ignoret. Saepeetiamsicognoscat quantorealu

cuti sunt In diebus meis Antiphas testis meus fidelis,

:
a Vindoc, Germ., Colb., Corb. Germ., a prima
qui. In Mss. Gemet.legitur Indiebus Antiphastestis.
: manu, impedimur.
mei fidelis, qui. Utic. et alii Norman., Corb.Germo :
h Desunt in Lyran. et Bigot. verba haec et quid- :

In diebus Antiphas meus fidelis, qui. Lectio no-

testis quid in se reprobum.
straconcinitcumtextugr;eco,utiu Mss.legitur con- ;
o Ebroic, ut ad wternam mortem; consentitGerm.

sule Synopsim Crit. a recentiori manu.

 011 SANCTI GREGOKII MAGNI 912

premitnr, erumpcre conatur, etnonpotest.ut hunc A fluetuanles et trepidos tormentis circumfluentibus

in se mente libera,conversione integra, persequatur, absorbet. Sanctus autem vir sive sua, seu huinani
Flere ergo dolorem suum non valet, quia et iaiqui- generisvoce dimiltisepostulat,antequam vadat,non
tatisquw reatum considerat, el tamcnprae terrenee quia adterram tenebrosamqui culpam detlet iturus
occupationis pondere hanc ei genere nequaquam est, sedquia adliancprocul dubio qui plangere ne-

vacat.Fleredolorem suumnonvalet,quipraveaqui- gligit vadit sicutdebitori suo creditor dicit

; Solve :

demconsuetudinicontrairenititur.sedtamrii adhuc debiluin priusquainprodebitoconstringaris ;qui ta-

succreseentibusdesideriiscarnisgravatur.IIujusdo- men uon constringitur, si quod debet solvere non

lorisprffisentiaProphetffimeutcm331 cl '" c avera1 ' '
moratur. Ubi et recte snbditur: Non revertar, qnia

ctim dicebat : Dolor meus* ante me est semper, quo- nequaquaui ullramisericordiaparceiitislilieratquos
niam iniquitatem meam ego pronuntio, et cogitabo semel in locis poenalibus justitia judieantis damnat
pro peccato meo (Psal. xxxvn, 18, 19). Sed solutis [ Vet. XL 17 J.Quffi adbuc subtiliusloca describuntur,
iniquitatis vinculis dimissum se noverat qui exsul- cum dicitur :

tabatdicens: Dirupisti vincula mea, libi sacrificabo CAPUT LXIV.

hostiam lattdis(Psal. cxv, 16). Vers. 22. — Terram miserise et tenebrarum.
94. Nisi Deus ad id nosadjuvet. — Tunc igitur ad g 96. Quos tenel, foris cruciantur, intus ea>cantur. —
plangendum doloremnosDominusdimitlit, cum et Miseria ad dolorem pertinet, tenebrneadc«citatem.
mala nobis quffifecimusdemonstrat, atque ad haec Ea ergo quee a conspectu districtijudicis expulsos
eadeintlendaquaBcognoscimusadjuvat.Culpasocu- lenet, iniseria; et tenebrarum terra perhibetur,quia
lis objicit, et pia manu gratias vincula cordis solvit, foris dolorcruciat quos divisos avero lumine inlus
ut ad vacationempoeuilentiaimensnostra seerigat, eaecitas obscurat. Quamvis miseriw et tenebrarum
et, carnis solutacompedibus, inauctoremsuumli- terra intelligi et aliter potest. 332 Nam n8ec q il °-

beragressumamoristendat. [Vet.XLV.] Plerumque que terrain quanascimur estquideiu miseriae, sed

etenim vitamnostram ipsireprehendimus.sedlamen
libenteragimusboc qimd in nobis recte reprobamus.
Ad justitiam nos spiritus erigit, ad consuetudinem
carorestringit. Amorisuo mens
renitilur, sed proli-
tenebrarum nonest,quia multahiccorruptionisno-
strseinalapatimur.sed tameuadhucineapercouver-
sionis gratiam ad lucem redimus, Veritate suadente,
quaeail Ambutatelucem dum habetis,nevos tenebra:
:

nus delectata captivatur. Bene itaque dicitur Di : comprehendant (Joan. xn, :

3. i). llla vero simul mise-
mitte ergo me, ul plangam paululum dolorem meum, tenebrarum terra est.quia quisquis ad tole-
riee et

quia nisia reatu culp.e, quo nos ligavimus, miseri- randaejusmaladescenderit,uequaquamulteriusad

corditer dimittamur, perfecte flere non possumus lucemredit.lucujusadhucdescriptionesnbjungitur:
hoc quod in nobis ipsis contra nosmetipsos dole- CAPUT LXV.
mus. Sed tunc veraciter reatus nostri dolorplangi-
tur, cum tenebrosa illa inferni retribntio intento
Ibid. — Ubi umbra mortis,el nullus ordo.
97. Ultionem habet, non lucem. Quam justw hse
timore prasvidelur. Unde apte subjungitur :

pcence. — Sicutmorsexteriorabanimadividitcarnem,
CAPUT LXIII [Rec. XXXVIII].
itamors interior a Deo separat animam. Uuibra
Vers. 2t. — Antequam vadam, et non reverlar, ad ergomorlisestobscuritasdivisionis.qnia damnatus
terram tenebrosam el opertam mortitcaligine. quisquecum seternoignesuccenditur, abinternolu-
95. Inferni pmnse nec transitorix nec phantasticce. mine tenebratur. Natura b vero ignis est, ut ex se
Infernus cur terra, cur lacus. — Quid enim terrre tene- ipsoetlucem exhibeat,etconcremationem;sedtrans-
brosa3 nomine, nisitelra tartariclaustra signantur? actorumillaultrixflammavitiorumconcremationem
Quae aeternae mortis caligo operit, quia damuatos habet, et lumen non habet. Hinc esl enim quod re-
quosquein perpetuumavilas lucedisjungit. Necim- probis Veritas dicit : Discedite a me, maledicti, in
merito infernus terra dicitur, quiaqnicunqiieab eo ignem (eternum, qui paratus est diabolo et angelisejus
capti fuerint, stabiliter tenentur. Scriptum quippe Matth. xxv, 41). Quorum rursus omnium corpus in
est : Generatio praeteril, et generatio advenit, terra q unius persona signilicans, dicit: Ligate ei manus et

vero in selernumstat (Eccle. 1,4). Recle igilur inferni pedes, etmittite eum in tenebras exteriores (Matth.xxu,
claustratenebrosaterranomiuantur, quia quos pu- 13). Si itaque ignisqui reprobos cruciat lumen ba-
niendos accipiunt,nequaquam pcena transitoria,vel bere poluisset, isqui repelliturnequaquam mittiin
phantastica imaginatione cruciant,sed uliione solida teiiebras diceretur. Hinc etiam Psalinista ait: Super
perpetuffidamnationisservant.Quaealiquandotamen eos cecidit ignis et non viderunt solem (Psal. Lvii, 9).

laciappellatione signantur, propheta attestante, qui Ignisenim super impioscadit, seb sol ignecadente
ait : Porlaveruid ignominiam suam cum his qui des- noneernitur, c quiaquoillosgehennasflammadevo-
cendunl inlacum {Ezech. xxxn, 24,25). lnfernus ergo rat, a visione veriluminis caecat ; utet foriseosdo-
et terra nominatur,quia susceptos slabiliter tenet et ; lor coinbustioniscruciet, et intuspcetiaca3citatisob-
lacus dicitur, quia hos quos semel ceperit semper scuret ;
quatenusquiauctorisuoetcorporeet corde

» Ita Gemet. et Corb. Germ., pro contra me et b Turon.elpleriqueNorman., naturie veroignis est.
pronunliabo. Alii quoque Mss. passim habent, pro- c Sic Turon., Gemet. et alii Norm. Editi vero,
r.untio, non pronuntiabo. quia illos quos gehennts.
913 MORALIUM LIB. IX. ~ IN CAP. X B. JOB. m
deliquerunt, simul et corpore et corde punian tur et A una estgehenna quae aflicit,
;
loris, sic d damnatis el v.

ulrobiqnepcenas sentiant.quidurahicvivercntpra- et tamen non una omnes qualitate comburit, quia II

vissuisdelectationibusexutroque serviebant.Unde quod hic agit dispar valetudo corporum, hoc illic
beneperprophetauidicitur:Dei-cenrfer«n< in* infer- exhibet dispar causa meritorum. Quomodo ergo
num cumarmis suis(Ezech xxxu, 27).Arma quippe .
nullus inesse ordo suppliciis dicitur, in quibus pro-
peccantiuinsuntmembracorporis,quibusperversa fecto quisque juxta modum culpse cruciatur ?
desideriaqua>concipiuntexseqiiuntur.Underecteper [
Vet. XLVIIl.} 99. Ordinatx autem non sunt in
Paulum dicitur Xeque exhibcalis membra vestra
:
corde damnatorum. —
Sed sanctus vir postquam
arma iniquitalis peccato (Rom. vi, 13). Gum armis umbrammoriisintulit, quanta sitconfusio in dam-
ergo ad infemumdescendere est cumipsis quoque natorum mente subjungit, quia ipsa quoque sup-
membris quibus desideria voluptatis expleverunt plicia, quse ordinata per j ustitiam veniunt ordinata
seternijudiciitoimentatolerare, ut tunceosundique procul dubioin corde morientium non sunt. Ut enim

dolor absorbeat,qui nuncsuis delectationibus sub- paulosupenusdiximus,dumdamnatusquisqueforis

dili,undiquecontrajustitiamjiiste judieantispugnant. flammasuccenditur, intusc«citatisigne devoratur,
[Vet. XI.VIl. Rec. XXXIX]. 98. Ordinatse sunt, atquein dolore positus, exterius e interiusque con-
ut aboeguojudice criminibns commensuratcv .— Mirum B funditur, ut suadeteriusconfusione crucietur. Re-
veroestvaldequod dicitur: Ubinullus ordo. Neque pulsis ergoordo insupplicio non erit,quiaineorum

enira omnipotens Deus.quimala benepunit,inordi- morte atrocius ipsa confusio mentis saevit. Quam
nataesse ullomodo vel tormentapermittit.quia ipsa tamen mira polentia judicantis sequitas ordiuat, ut
quoque suppliciaquaeexlanci' juslitiae prodeuntin- pcena animum quasi inordinata confundat. Vel
ferrisine ordine nequaquam possunt. Quomodo nam- certeabesse ordo suppliciis dicitur, quia quibusli-
que in supplieiis ordo non erit.duum damnatum quom- bet rebus in pcenam surgentihus propria qualitas
quejuxta modum criminiset retributio sequitur ul- non servatur. Uude et protinus subinfertur :

tionis ? Hincquippescriptum esl:Potentespotenter CAPUT LXVI.

tormentapatienturetfortioribusfortiorinslastcrucia- Ibid. — Et sempiternus f horror inhabitat.
f 80 (Sap. vi,7).Hinciu Babylonis damnationedicitur: 100. Pcenarwn infemidescriptio. In hujus vitae —
Quantum exsullavitse,et in deliciis fuit ,lan tum daie tormentis timor dolorem habet, dolor timorem non
illi b tormentumet luclum (Apoc. xvm, 7). Si igitur habet, quia nequaquam mentem metus cruciat, cum
juxta modum eulpae pcena distingnitur, constat ni- pati jara cceperit quod metuebat.lnfernum veroet
mirum quod insuppliciisordo servatur.Et nisi tor- umbra mortis obscurat, et sempiternus horror inha-
mentorum summam mentorum actadirimerent,ne- q bitat, quiaejus ignibus traditi, et insuppliciis dolo-
qnaquam judex veniensdicturumse messoribusesse rem sentiunt, g et in doloris angustia pulsante se
333P el u CotoQ^ec primumzizania,et ligate
'
'
'
Del et: semperpavore feriuntur.utet quod timent toleient,
ea >n ad comburendum (Mattli.xiu, 30). Si
facisculos et rursum quod tolerant sine cessatione pertimes-
enini uullus in suppliciis ordo servabitur, curcom- cant.Dehisetenimscriptum est Vermis eorumnon :

burenda zizania in fasciculis ligantur? Sed nimirum morietur, el ignis eorum non exstinguelur(Isai.Lyi\\,
fasciculos adcomburendumligareesthos qui seterno 24). Hicflamma quse succendit illuminat illic, ut ;

igni tradendi sunt pares paribus sociare.ut quos si- superius verbisPsalmistasdocuimus, iguisqui cru-
milis culpainquinat.pareliampcena constringat.et ciat obscurat. Hic metus amittitur, cum tolerari jam
quinequaquam dispari iniquitate polluti sunt ne- coeperit quod tiraebatur ; illic et dolor dilaniat, et
quaquam dispari tormento crucieulur, quatenus pavor angustat. Horrendo igitur modo erit tunc re-
simul damnatio conterat quos simul elatio subleva- probisdolorcumformidine, flammacum obscuritate.
batyquosquenondissimiliter dilatavit ambitio, non 334 Sic sic videlicet a damnatis sentiri pondus
flamma
dissimilis angustet afilictio, et par cruciet summaeaequitatisdebet.utquiavoluntateconditoris
suppliciiquosinigneluxuriasparsuccendit flamma nequaquam suntveriti discreparedum viverent.in
peccati.Sicutenim in domo Patris mansiones mullae
q eorum quandoque interitu ipsaa suis
qualitatibus
sunt pro diversitate virtutis (Joan.ww, 2),sic dam- etiam tormentadiscordent, quatenus quo se impu-
natosdiversosuppliciogehennaaignibussubjicitdis- gnant,cruciatusaugeant,etcumvarieprodeuntmul-
parilitascrirninis.Quaescilicetgehennaquamviscun- tipliciler sentiantur. Quas tainen supplicia in se de-
ctis non tamen cunctos una eademque qua-
una sit, mersos et ultra vires cruciant, et in eis vitae subsi-
litatesuccendit. Namsicutunosoleomnestangimur, diumexstinguentes servanl, ut sic vitam terminus
nec tamen sub eo uno ordine omnes festuamus,quia punial; quatenus semper sinetermino h cruciatus
juxta qualitatemcorporis sentituretiam pondus ca- vivat,quiaetadflnempertormentaproperat,etsine

Vindoc. Norm. ,elc.,descenderunt adinfernum.

a riusque.
b
Gemet Utic, Lyr., Bigot., tantum date ei tor-
,
f Gemet. et plerique Norm., horror inhabitans.
menta et luctum. g lidem, el in doloris angustia pulsantis. Turon.,
c Bellovac, Gemet. et alii Norm., colligite ziza- et in doloris angustia pulsali.
nia et ligate ea fasciculis vel in fasciculis. t>
Vindoc, crucialusper tormentaproferat. Ger-
d Gemet., Bellov. et alii, sic damnatos et tina man.,Ebroic. et pleiique Norm., cruciatus afficiat.
est gehenna quse afficit. Colb., vivat.
e In Boliovac, Gemet. et nonnullis omittitur inte-
91 r. SANCTI GREGOMI MAGNI 916

finedeficiensdurat. Fitergo miserisruorssinetnor- A ad po?nain ; utdaninatorum oculis ignis supplicii

te, finis sine fine, defectus sine defectu, qnia et et nulla claritatecandeat, addoloris cumulum, et,

mors semper incipit.et deficere defec-

vivit, et finis
(i
Quid autem
dilecti qualiter crucientur ostendat.

tus nescit. Quia igitur et mors perimit. et nonexs- niirum si eehenna? ignem crcdimus habere suppli-
tinguit, dolor cruciat. sed nullateuus pavorem fu- cium simul obscuritatis et luminis, quando experi-
gat flamma comburit, sed nequaquam tenebras
;
mento novimus quia et taedarum flamma lucet
discutit quantum per notitianiprasentisvitee col-
;
obscura ? Tunc edax flamma comburit quos nunc
ligitur, supplicia ordinem non habent, quae non carnalisdeleclatiopolluit, tuncinfinite patens infer-

suam per omnia qualitateui tenent. nibarathrumdevoratquosnuuciuaniselatioexaltal;

[Vet.XLIV.] 101. Ignis illic lucemnegat adconso- atque qui quolibet ex vitio hic voluntatem callidi

lationem.servaladtormentum —
Quamvisillicignis persuasorisexpleverunl, tunc
ad tormenta perveuiunt.
cum duce suo reprobi
etad consolationem non lucet, et tamen ut niagis
torqueat ad aliquid lucet. Namsequaces» quosque [ Vet.L .] 103. A ngelos et homines 7-eprobos nnapce-

suos secum tormento reprobi flamma illustrante

in na implicat. Malussepitlcrum diaboli. Et quamvis —
visuri sunt.quorum amore deliquerunt, quatenus angelorum alque hominum longe sit natura dissimi-
quieorumvitamcarnalitercoutrapraeeeptacondito- B lis, una tamen puena implical quos unus in crimine
ris amaverant, ipsoiumquoqueeosinterilusin aug- reatnsIigat.Quodbeneacbreviterinsinuatpropheta,
mentum suae damnationis aftligat. Quod profecto qui ait: Ibi Assuret omnis multitudoejus,et in cir-
Evangelioattestaute,colligimus(£ttc xvi,23),inquo, cuituejussepulcraiUius{Ezech..T.iL\u,%2).Q\iisna.m-
Veritatenuntiante. dives illequemcontigitad aHer- que Assur superbi regis nomine uisi ille per elationem
ni incendiitormenta descendere quinque fralrum cadensaniiquiis hostisexprimitur, quipro eoquod
describiturmeminisse, qui ab Abraham petiit utad multosad culpam pertratut, cumcuncta suamulti-
eorumeruditionem mitteret, ne illuc eosquandoque tudiueadiuferni claustradescendit?Sepulcraautem
venientes par pcena cruciaret. Qui igitur ad doloris mortuos tegunt. Et quis alius mortem acrius per-
sui cumulum propinquorum absentium meminit, tulit quam
conditorem suum despiciens, vi-
is qui,
constat procul dubioquiaeos ad augmentum sup- tam reliquil ?Quem videlicetmortuum cum humana
plicii paulo post potuit etiam prseseutes videre. Quid corda suscipiunt, ejus proculdubio sepulcra fiunt.
autem miruni si secum quoque reprobos aspiciat cre- Sed incircuitu illius sepulcraejussunt,quia inquo-
mari, qui, ad doloris sui cumulum, eum quem des- rum se mentibus nunc per desideria sepelit, hos
pexerat insinuAbrabasLazarum vidif? b lsergo,cui sibi postmodum per tormenta conjungit. Et quo-

ut pcena cresceret et vir electus apparuit, cur non q niam nuuc in semetipsis reprobi malignos spiritus
credendum sit quod videre in supplicio eos eliam illicita perpetrando suscipiunt, tunc sepulcra cum

quos contra Deumdilexeratpossit ? Quaex recolli- mortuis ardebunt.

giturquodeosquosinordinalenuncreprobidiligunt [fiec. XL.] 04. Inferni panas prsenosse non pro-1

mirojudicii ordine secum tunc in tormentis videbunt, dest,sedevadere. Eccequaamaneatdamnatospoe- —

ut poenam propriae punitionis exaggeret illa auctori na cognovimus et inslruente nos sacro eloquio,
:

praepositacarnaliscognatio pariante oculosultione quantus in damnatione ignis, quanta in igne obs-

damnata. Ignisitaquequi inobscuritate cruciat cre- curitas, quantusquein obscuritate pavorsit, nulla-
dendumestquialumen adtormentum servat. Quod lenus anibigimus. Sed quid prodest ista preenosse,
siapprobaretestimoniisin suaexpressionenon pos- si non conlingat evadere ? Tota ergo intentione cu-
sumus, superest ergo ut e diverso doceamus. randum est ut, cum vacationis tempus accipimus,
102. Igni lumen et obscuritatem simul esseposse. — bene vivendi studio, malorum ultricia lormentafu-
Tres quippeHebraesegentispneri, perChaldasi regis giamus. HincquippeperSalomonem dicitur: Quod-
imperium.succensiscaminiignibus, ligatis manibus cunque potest manus luafacere, inslanter operare,
pedibusque projecti sunt: quos tamen oum isdem rex quiu nec opus,nccratio,nec scientia.nec sapientia erit
incaminiincendiocmiseratusexploraret.illsesisve- ,-. apud inferos, quo tu properas (Eccle. ix, [0). Hmc
stibusdeambulantes vidit Ubi aperle colligiturquia Isaias ait : Quserite Dominum dum inveniripotest, in-
mira dispensatioue conditoris ignis qualitas, in di- vocateeum dum prope esl Isai. lv, 6). Ilinc Paulus
versa virtute temperata, et vestimenta non atligit, et ait Ecce nunc tempus acceptabile, ecce nunc dies
:

vincula incendit, sanctis pie viris etadinferendum saluiis(HCor. vi, 2). Hincrursum ait Dum tempus :

tormentum 33 5^ aminafi'iguit,etadsolutionismi- habemus,operemur bonumad omnrs (Galat. vi, 10).

nisteriumexarsit. Sicut ergo electis ignis ardere no- [Vet. LI.] 105. Aniuioadidnitenliobslatcuracar-
vitad solatium, ettamen arderead suppliciumnes- nis. — Sedplerumquesead viamrectitudinisanimus
cit;itaediversogehenn8eflammareprobisetnequa- accingit, torporem discutit ; tantoquein ccelestibus
quam lucet ad consolationis gratiam, et tamen lucet desiderio rapitur, ut penenil ex eo inferius reman-

a Ita Gemet. et alii Norm., ubi Coc, et seq., o Longip. et Corb. Germ., a secunda manu, mi-
quoque pro quosque. 7-atus exploi-aret.
b Sicbgitur in omnibus pene Mss. nostris. Unus d Corb. Germ. et 1 Vindoc, de/ecti qualiter cru-
tamen Vindoc. cui concinunt Edili, habet si ergo : cientur. Alter Viudoc, delicta qualitcr crucientur.
ei ul pxna cresceret, etc.
917 MORALIUM LIB. X. — IN CAP. XI B. JOB. 918

sisse videatur. Etlamen cuin ad carnis curam redu- A carnisexcedere.etquasihabitationisinfiinaejanuam

citur, sinequa praesentis vitae via nullo modo exple- exire; cura autem carnis.ut femina, foras non appa-
tur, ita hunc inferius depressum tenet, ac si adhuc reat, et videri jactanter erubescat, utquasi post ter-
desummisa nullacontigisset. Audilis verbiscceles- gum viri sub discretione spiritus, solis necessariis
tis oraculi, in amorem patria; ccelestis erigitur ; sed intenta,nequaquam sciat procaciterdetegi,sed vere-
resurgentepraesentis vitaa studio, sub terrenae curae cunde moderari. Cui tamen ssepe cumdicitur ut de
aggere sepeliturjatque in terra cordis nequaquam se minime praesumat, sed totam se in divinae spei fi-
supernaespeisemenproticiLquiacogitationisinfims duciam transferat, despicit, et, cessante studio,
spina densescit. Quaui videlicet spinam per 336 adesse sibi vitss subsidia posse diffldit. Uude et haec

semetipsam Veritas manu sanctae
dica.t,dicens:NolUesolliciliesseincrastinum(Matth.
vi, Contra hane quoque per Paulurn dicitur
34).
Carniscuram ne fecerilisin concupiscentiis (Rom.
xm, 14). Sed in his nimirum ducis ac militis verbis
agnoscimusquiatuncabea inortiferovulnereanimus
pungitur, cum in ea uiensurae requitasnon tenetur. B
106. Ececnon abscidendaprorsus,sedmoderanda.
— Nequeenimmortali adhucincarneviventibusfun-
ditus cura carnis b absciditur,sed ut discrete animo
serviat temperatur. Nam quia sollicitos nosesse Ve-
ritasincrastinum protaibet, habere utcunque curam
in praesentibus non negat, quam tetidi ad tempus
quod sequitur imirum Paulus cum carnis
vetat. Et n
curam fieri in concupiscentiis uon siuit, procul adhuc
dubio in necessitate co ncedit. Discretione ergo ma-
gni moderaminis carnis curafrenandaest,utserviat
etminime principetur,n e quasidominaanimum vin-
cat,sed,subac ta mentis dominio,quasiancilla famu-
exhortationis era-
: et
eadem Sara promissiones Dei audiens ridet, sedri-
denscorripitur,correptaautemprotinusfecundatur;
quee juventute vigens fecundari non potuif, annis
fracta senilibus, utero marcescente, concepit, quia
cuie cura carnis sui confidenliam habere desierit,
contra spem ex di vina promissione accipit quod ha-
bituiamseexhumanarationedubitavit.Undeetbene
Isaac, id est risus, dicitur qui generatur,quia cum
supernce spei fiduciam concipit, quid mens nostra
aliud quam gaudium parit?Curandum itaqueestne
aut necessitatis nietas cura carnis transeat,autin eo
quod moderate exsequitur, de se prassumat. Saspe
vero animusfallitur,utquod voluptuose appetit.ne-
cessarium suspicetur, quatenus omne c quodlibet
vitae debitam utilitatem putet.Et srepe quia effectus
providentiam sequitur, in sui fiducia mens levatur.
Cumque sibi adestquod deesse caeteris viderit.cogi-
tatione tacita de magnitudine suse provisionis hila-
rescit tantoque jam a vera provisione longe fit,
;

letur, ut ju ssa adsit, atque ad nutum cordis repulsa quanto ipsam quoque elationem quam patitur nes-
dissiliat, utvixatergo sanctae cogitationis appareat, cit.Unde solerti semper custodiaeintentione pensan-
etnunquam contra faciem rectacogitantis obsistat. r dum est vel quid opere agimus, vel quid corde ver-
Quodbenenobishistoriasacraslectio nisinnuiturcum samus.ne aut meutem praepediens,foras se terrena
Abraham tribus angeifs occurrisse memoratur (Ge- cura multiplicet, aut saltem de ejus moderamine
nes. xui, 2,seo/.).Ipse quippe venientibus extra ostium intus se cogitatio exaltet ut cum diviua judicia
;

occurrit, Sara vero postostium stetit, quia videlicet temporali circumspectione metuimus, sempiterni
ut vir ac dominus domus spiritahs, noster scilicet supplicia horreris evadamus.
intellectus, debet iu cognitione Trinitatis claustra

Lyr. et Bigot., nulla tetigisset.

» et tempora reperiri, sed ejus loco usurpari abscido.
ItaGemet., Utic.etplurimi.Ubiobservandum est
•> Gemet.,Corb. Germ., Reg., quodlibetvilx debi-
c

in vet.Mss.rarissime verbutnaosrintfoejusquemodos tum, utililatem putet.

LIBHR DECIMUS.
Toto hbri Job capite tindrcimo ac duodecimi quinque prioribus versibus enarratis, secundam hujus
operis partem claudit.

337 CAPUT 1'RIMUM. D congreditur, is qui vinci virium qualitate non valet
I. Fortiludo.lob, quinec successiva adversantium personarum sallem mutatione superetur. Sic sic in

mutatione superat ur. — Quotiesin arenaespectaculum hochoraiiiiimangelorumquespectaculo beatus Job

fortis athleta descenderit, ii qui impares a viribus foriis athlela prodiit,quautumque contra mutalio-

existuutvicissim se ejus expugnationisubjiciunt et : nes adversantium valeat b continuatione indefessi

uno victo, contra hunc protinus alter erigitur atque ; roboris ostendit. Cui primus se Eliphaz, secundus
hoc subaclo, alius subrogatur ut luctantis vires ; autem Baldad objicit, atque ad extremum se So-
quandoque mollioresinveniantquas ipsasua crebres phar in ejus expugnatione supponit qui ad infe- :

cens victoria fatigat quatenus cum novus quisque

;
rendos iclus lotis se conatibus erigunt, sed tamen

a Vindoc, Corb. Germ Bajoc, Colb., Reg. et

, virtutis existunt. Germ., impares virtulis.
pleriqueNorm., impares virtutibus. Gemet., imparis b Bajoc, continuati laboris robore.
919 SANCTI GREGORII MAGNI 920

ad feriendaui altitudineni robusti pectoris non per- A recti. — luiperita raens, ut diximus, veritatis senten-
tingunt. Ipsa quippe eovum verba patenler insi- tias gravitertolerat,etsilentium pcenaraputat atque
nuant quod ietus in auras jaetant, quia cum sanc- otnne quod rectum diciturdedecus suae irrisionis ar-
tum virum non recte redarguunt, expressa a in bitratur, quia cum vera vox pravorum se auribus

vacuum verba percussionis perdunt. Quod liquido admovet.memoriam culpa raordet,et m redargutio-
ostendilur, cura Sophar Naaniathilis responsio a ne vitiorura quo intus cognitione rnens tangitur,fo-
contumeliis inchoatur, qui ait : ras adstudium contradictionis excitatur. Ferre vo-

CAPUT II.
cera non valet, quia tacta in vulneresuireatusdolet,
etper hocquodgeneralitercontra perversosdicitur,
Cap. xi, vers. 2. — Nunquid qui multa loquitur
se impeti specialiter suspicatur. Quo enira intus
non et ipse audiet? aui vir verbosus justificabiturf
2. Procaces recte dictis semper e divcrso respon-
egisse se meminit.audire foris erubescil.Uude mox
se ad defensionem prapparat.ut reatus sui verecun-
dent.Sopharsententia vera.sed male prolata .— Mos
diam per verba pravae refutationistegat. Sicutenim
esse procacium solet ut recte dictis seraper ediverso
recti dequibusdam quse ab eis non recte gesta sunt
respondeant,ne siad prolata consentiant.inferiores
corrpptionisvocem,ministeriumcharitatisaestimaut,
esse videantur. Quibus justorum verba quaralibet
B sic P er* ersi conturaeliam derisionis putaut. llli se
pauca sonuerint multa sunt, quia q„o eoruui vitia
protinus ad obedientiam sternunt,isti ad insaniam
resecant. auditum giavant.Unde et ad crimen tra-
suse defensionis eriguntur. Illi correptionis adjuto-
hitur hoc quod recta praedicatione contra crimina
rium vitaesuae patrociniumdeputa;it,per quoddum
profertur. Ipsum quippe qni ex veritate fortes sen-
preesentis f vitae culpacorripitur,venturi judicis ira
Sopharredarguens.verbosum vocat,
tentias dixerat
temperatur isti eura se impeti redargutione cons-
quia cum ab ore justorum sapientia eulpas incre-
;

piciuiit.gladiiimpercussioniscredunt.quiadum per
pat, stultorum auribus •> superfluitas loquacitatis
correptionisvocemculpadetegilur.praesentisgloriae
sonat. Pravi namque nilrecturn.nisi quod ipsi sen-
opinio foedatur.Hinc qnippe in laude justi per Salo-
serint, putant; et justorum verba eo otiosa aesti-

mant, quo suis haec sensibus inveniuntdiversa.Xec

monem dicit Veritas: Docejtislum, et festinabit acci-
pere{Prov. ix, iO) Hincpravorumcontumaeiamdes-
fallacemquidem Sophar sententiam protulit, quod
\ric\\.,d)ccns:Qitieruditderisorem,ipsesibifacilinju-
virverbosusjustificarinequaquam possit, quia dum
n'am(/6>'tf.,7).Nan:fitplerumque ut cumcorrepta in
quisqne per verba diffluit, perdita gravitate silentii,
se mala defendere nequeunt, ex verecundia pejores
mentis custodiam amitlit.Hincquippescriptumesi
fiant;acsic insuadefensione superbiant,utquaedam
Caltusjustilia', silentium(Isai. xxxn,l7).Hinc Salo
mon ait :Sicut urbs patens elabsguemurorum am- C vitia conlra vitam
.
™™P^*
exquirant; ? et eo se
criminosos nonaestimant,si criminaetaliis imponant.
bitu,ila virqui non potest in loquendocohibere spiri-
Quae eura vera invenire nequeunt, tingunt, ut ipsi
tum suum (Prov. xxv, 28). Hinc rursum dicit : In
peccatum non deerit (Prov. x, 19).Hinc
quoque habeantquod non impari justitia increpare
rnultiloquio
videantur. Unde etSopliar, quiaquasi irrideri seper
Psalmista testatur, dicens : <= Vir verbosus non diri-
increpationemdoluit,prolinusmentiendosubjungit:
getur super terram (Psal. cxxix, 12). Sed virtus ve-
roe d sententia? perditur, quas sub discretionis custo- CAPUT IV.

dia non profeiiur.Certum itaque est quod verbosus Vf.rs. 4. — Dixisti enim. Purus est sermo meus,
justificari vir nequeat.Sedbonum benenon dicitur, et mundus sum in conspectu tuo.
quia non intenditur cui dicatur.Vera quippe contra 4. Pravi verain se malaflere renuunt.et aliis falsa
malos 338 sententia, si bonorum rectitudinem e impingunt. —
QuibeatiJobdictorummeminit,quam
impetit, suam perdit, et eo retusa resilit. quod illud falso hoc voci illius impiugatur agnoscit. Quomodo
est ferit. [Vet. et Rec. III.] Quia autem
forte quod e lim mundum sedicere potuit,qui ait Si justifica- :

pravi audire bona patienler nequeunt, et cum re me voluero,os meum condemnabit me (Job. ix,20)?
vitae emendationem negligunt, ad verba se respon- Sed habet hoc pravorum tnali tia.ut cum vera in se
sionis accingunt, aperte Sophar insinuat, qui D 339 flere mala renuit.fingat aliena.Nam quasi so-
subjungit :
latio facinoris utitur.si falsis vocibus et vita corri-
CAPUT III. pientis inquinetur. [Vet. IV.] Sciendum vero est
Vers. 3. — Tibi soli tacebunt homines, et cum quod plerumque perversi verbotenus bona optant.
cxteros irriseris, a nttllo confulaberis? h utmala esse quae iu praesentibus habenturosten-

3. Ad correptionem quam diverse affecti pravi et dant ; et quasi favenles prospera expetunt, ut beni-

Turon., Vindoc., Corb. Germ., Norm., verbera

a Sic restituimus ex Mss. et vetustioribus Edit. In
c

percussionis. Ebroic.Bajoc, Lyr., Big habent?-t'rf- , Gilot. et recentioribus legitur, si bonorum reclitu-
dunt, pro perdunt.la Utic.olim legebatur perdunt, dinem nnpedit, vim suam perdit.
nunc reddtint. Colb.et Reg. noslram lect. exhibent. lta Corb. Germ., Turon., Vindoc, Reg. Sed
'

b Corb. Germ., superfluas loquacilales. Editi, ex Coccio, vilii culpa, quod in uno Colb.
c Editi, vir linguosns. offendimus a secunda manii.
d Ita Bellovac, Germ., Colb., I.ongip., Bajoc, k Gemet., et quo se criminosos non xstimant. ipsi
cum caateris Norm.et plerisque.In editis etiam vet., crimina et aliis imponunt quw cuin vera, etc. :

sed virlus verw scienltse, ut in Mss. Corb. Germ. et h Bellov., ut bona esse qaw in prwsentibus.
Reg.
 ;

921 MORALIUM LIB. X. IN CAP. XI B. JOB. 922

gni viJeantur. Unde et Sophar protinus subjicit, A tate nos nostrse imbecillitatis angustat.
dicens : [ Hxc noninveniendo invenit,quia com-
Vet. V.] 7.
CAPUT V. prehendinonpossedidicit.LexDeietChristicharitas.

Vers. 5. — Atqueulinam Deus loqueretur tecum. — Quae nimirum secretaejussapientiae pauci valent
inquirere, sed nullus invenire, quiaquod super nos
et aperiret labia sua tibi !

de nobis ab iminortali sapientia non injuste 340

S.Homini quando Deus loquatur ,quandoipse
— Ipsequippesibihomoloquitur,euinperhoc quod
sentitnequaquain Divinitatis spiritu aoarnalis piu-
dentiee intellectuseparaturjcumcarosensutnexerit,
et mentem,quasi ad intelligentiamprovocans, foras
roittit- Unde et adhucPetro terrenasapienli Veritas
sibi
disponitur, justum profecto est ut a nobis adhuc
mortalibus iguoretur. Sedhaec ipsa sapientiae illius
secretaconspicere utcunquejam incomprehensibili-
tatisejus est potentiam videre, quia etsi in ipsa
consiliorum ejus inquisitione defieimus, deficiendo

dicit Non enim sapis qua? Deisunl, sed quce homi-

tamen verius discinms quem timeamus. Ad haec se

num (Marc. vin, 33). Cui tamen recta confitenti di- Paulus sapientiae illius secreta tetenderat, cum dice-
bat .0 altiludo divitiarumsapienticn et scienliv Dei,
citur Caro et sanguis non revelavit tibi sed Pater
:

qunmincom/irehensibiliasuntjudiciaejus,etinvesti-
mens qui in coelis esl(Matth. x\i, 17). Quid autem
gabilesoite ejus.Quis enim cognooit sensus Domini?
Deilabianisijudieiaejusaccipimiis?f.laiisisnamque. B
vel quis eonsitiarius ejus fuit (Rom. xi,33) ?Qui su-
labiis vox premitur, et sensus tacentis ignoratur
perius eliam ex ipsa iuquisitione lassescens, sed
apertis dum promitur.animus loquen-
autem sermo
tamenadcognitioneminfirmitatispropriaelassescen-
tis « Labia itaque sua Deus aperit cum
invenitur .

do proticiens, praemittit dicens homo, lu quis es :

voluntatemsuamhominibusperapertajiidiciaosten-
quirespondeas Deof Nunquiddicit figmentum eiqui
dit. Quasi enim reserato oreloquitur, cum remota
sefinxit Quareme fecisti sic (Rom.ix.lQ) ?Quiigi-
:

obscuritate dispositionis intimffi renuit ocultare

tur ad occulta Dei pertingerenon valensad infirmi-
quod vult. i\atn velut clausis labiis sensum nobis
tatis suae cognitionem rediit, atque ad eruditionem
suum nonin lioat, cum per occultajudiciacurquid
se propriam deficiendo revocavit, ut ita ducam, se-
faciat celat.Sopharitaque beatum Job utde carnali
intellectu redarguat, seque ipsum quantas sit beni-
creta sapientiae uoninveniensinvenit, quiacumad
superna consilia requirenda lassesceret, didicit ut
gnitatis ostendat, ei bona optat, quae et cum haben-
hnmilius timeret ;etquem suainiirmitasacognitio-
tur ignorat,dicens Atque utinam Deusloqueretur
:

ne intiina repulit, hunc ei verius humilitas junxit.

tecum et aperirel labia sua libi ! Ac si patenter dicat:
Sophar iUque et per scientiaa studium peritus
lmperitia tu;e potius quam poenae compatior.quia
et per audaciam tumidae locutionis ignarus, quia
solacarnis prudentiapraeditum,a veritatiste spiritu P
ipse gravitatem non habet, melion optat quod
vacuumagnosco.Si enim Dei judiciaocculta cogno-
seeres.tam procaces contra illum sententias non so-
habet, dicens : Atque utmam Deus loqueretur
tecum. et aperiret labia sua tibi, ul ostenderet libi
nares.Et qnia omnipotens Deus cum ad consideranda
secreta sapienlia?Qui eam quoque, qua se super
!
nossuajudiciasublevat,ignorantiae nostra? protinus
amicumpollerea3stimat, optando *> sapientiam os-
caecitatem fugat, quae apertis ejus labiis, ad nos eru-
ditio prodeat, protinus adjundomanifestat, dicens:
tentat, cum protinus subdit : Et quod multiplexsit
lexejus. Quid hoc loco Dei lex accipi nisi charitas
CAPUT VI [Rec. IV].
debet, perquamsemperin mente<= legitur praecepta
Vers. 6. — Utostenderel libisecrela sapientice, et vitse qualiter in ? De hao et-
actione teneantur
quod multiplex sit lex ejus. enimlegeVeritatis voce dicitur Hocest prseceptum :

5. Sapientice opera quie publica. Qwv secreta. — meum ul diligatis invicem (Joan. xv, (2.) De hac
Publicasapientiaesiipernaesuntopera,cumomnipo- Paulus ait Plenitudo legis, dilectio (Rom xiii, 10).
:

tensDeusregitquoscreat,perficit bona quaeinchoat, De hac iterumdicit:d Invicem onera vestraportate,

et aspirando aljiuvat quos visitationis suae lumine et sic adimplebilis legem Christi (Galat. vi, 2). Lex

illustrat. Cunctis etenim liquet quia quos gratis etenim Christi quid congruentibus intelligi quam
condidit benigne disponit. Et cum spiritalia dona charitas potest, quam tunc vere perficimus cum
largitur, ipse perticit quod lpse ex munere suae be- fraterna onera ex amore toleramus.
nignitatisinchoavit.Secreta vero sapientiaesupernas 2.Charilas aduobus prxceptis incipit,et adinnu-
suntoperacumDeusquoscreavitdeserit;cum bona meraseextendit .Proximidileclio cavet nocere,curat
qiiffiprffiveniendocceperaUnequaqtianiprosequendo benefacere.Hxc duoquammultismodispnestantur
consummat ; cum claritate nos suae illustrationis — Scd haec eadem Iex multiplex dicitur, quia stu-
illurainal, et tamen, permissis carnis tentationi- diosasollicitiidinecharitasadcuncta virtutumfacta
bus, tenebris caecitatis pulsat; cutn dona quae dilatatur. Qus3 a tluobusquidem praaceptisincipit,
tulit minime custodit; cum et mentis nosirae ad se sed se ad inuumera extendit. Hujus namque legis
desideriaexoitat, et tamen occulto judicio difficul- iniliumdilectioDeiest ac dilectio proxiini [Vet. VI}.
» Ita in omnibus nostris Mss. et vet. Edit. ; in re- vet. Edit. legimus. In recent., post Cocc, le-
centioribus vero innuitur. guntur.
P Omnes Nortn,, scienliam. d Editi, alter alterius onera portate. Paremus
c lta Geinet.,
Lyr-, Bigot., Ltic. et pler. Mss. In Mss.
923 SANCTI GREGORII MAGM 924

Sed Dei dilectio per Iria distinguitur, quia ex loto A ad atuoremprovocel ; ut gratosquosqueministeriis
corde,et ex tota anima.et ex tota a fortitudiuc di- inamoreservel utproxiuiorum malacumcorrigere
,

ligi conditor jubetur. Quain renotaiuium esi quod non valet, taceat, d utque cum corrigi loquendo
divinussermocumDeumdiligi praecipit, nonsolum possunt, silentium consensumesse pertimescat ; ut
narrat ex quo, sed etiam informat ex quant >,cum siceaqtiaa tacet toleret, ne tamen in anima virus
subjungit ex toto, utvidelicetqui perfecte Deo pla- doloris occultet ; ut sic malevolis munus benignitatis
cere desideral sibi desenib.il relinquat.Proximi au- exhibeat, ne tamen per gratiam a jure rectitudinis
tem dilectio adduopraecepta detivatur, cum etper excedat; utcuncta proxirnisqua^prffivaletimpendat,
quemdam justumdicitur; Quod ab aliotibiodisfieri, sed ha?c impendeudo non tumeat ; ut sic in bonis
vide ne lu alteri facias (Tob. iv, 16). Et per semet- quce cxhibet tumorisprfficipitiumpaveat, ne tamen
ipsam Verilas dicit: Quxvultis ut faciantvobis homi- a boni exercitio torpescat ; utsic quae possidettri-
nes, b et vos facite illis (Matth. vn, 12). Quibus duo- buat, quatenusquanta sit largitasremunerantis at-
bus scilicet utriusque Testamenti mandalis, per tendat ; ne cum terrena largitur, suam plus quam
unumnialitiacompescitur,peraliudbenignitasprffi- necesse eslinopiam "cogitet, et in oblationemune-
rogatur, ut malumquod pati non vult quisquenon ris hilaritatis lumen tristitia ohscnret.
faciens, cesset anocendi opere etrursum bonum B ; [Vet. VII.] 9. Charitas multiformis exemplis san-
quodsibifieriappetit,341 impendens.ergautilita- ctorum ostenditur. Beiie ergo lex Dei multiplexdi- —
tem seproximiexerceatexbeuignitate. Sedhsecni- cilur,qiiianimiiumcum unaeademquesit charitas,
mirumduo dum sollicitaintenlione cogitantur, cor si menlem plenecceperil, hanc adinnumera opera
ad innumera virtutumministeria tendilur, ue velad multiformiter accendit. Cujusdiversitatem breviter
inferendaquae non debet desideriis inquieta mens exprimimus, si in electis singulis bona illius per-
ferveat.vel erga exhibeuda quaedebet otio resoluta stringendo numeremtis. Haec namque per Abel et
torpescat. Namcum cavet alteri facerequodnequa- electa Deo munera gladium non
obtulit, ct fratris
quam vult ab altero ipsa tolerare, sollicita seinten- reluctando toleiavit (Genes. Haec Enoch
iv, 4, 8).
tione circumspicit, ne superbia elevet, etusque ad etinter hoininrs vivere spiritaliter docuit, et ad su-
despectum proximi animum dejiciens exaltet ne ; blimem vitamabhominihiisetiamcorporaliter abs-
ambitio cogitationem laniel, cumque hancad appe- traxit (Genes. v, 24). 342 H ;EC Noe, despectis
tenda aliena dilatat, angustet ; ne cor Juxuriapol- omnibus f solum Deoplacabilemostendit, atquein
luat, et subjectumdesideriisperillicitacoiTiimpat; arcffi fabricam stndiolongi laborisexercuit.et mundo
neira exasperet, etusquead proferendamcontume- superstitem pio opere exercendo servavit (Genes.
liaminflammet;neinvidiamordeat,et alienis felici- q vu, 6), Hffic per Sem et Japhet humiliter K verenda
tatibusa3mula,suasefaceconsiimat;neiuimoderate patris erubuit, et superjecto dorsis pallio, quie non
linguam loquacitas pertrahat, eamque usque ad videbatabscondit(fle?ies. ix, 23). Haec Abrahaedex-
lasciviamobtrectationisextendat;neodiuui malitia Iram quia ad mortem filii obediendo extulit, hunc
excitel, etosusquead jaculummaledictionis irritet. piolis innumerffi, gentium palremfecit (Genes. xxn,
Rursumcumcogitatuteaalteri faciatquffi ipsa sibi 10). Haeclsaacmentem. qtiia semper ad munditiam
ab altero exspectat, pensat nimirttm ut malis
fieri tenuit, caligantibus aetate oculis, ad videnda longe
bona, et bonis meliora respondeat uterga procaces ; post ventura dilatavit (Genes. xxvn, )). Haec Jacob
mansnetudinemlonganimitalisexhibeatjutmalitiffi comptilit et amissum bonum filium medullitus ge-
pestelanguentibus gratiam benignilatisimpendat mere.etpravorumfiliornmpiffisentiainsiibffiquani-
ut discordes pace uniat, et concordes ad concupi- mitate tolerare (Genes. xxxvn, 34). Haec Josephdo-
scenliamvera?pacisaccingat;utindigentibusneces- cuit a fratribus venundatum, etliberlate animi in-
sariatribuat ;ut errantibusviamrectitudinisosten- fracta servitium perpeti, et eisdem post fratribus
dat ; ut afflictos verbo et compassionemulceat ; ut mente non elata principari (Gcnes. xlii, 33). Haec
accensos hujus mundi desideriis increpatione
in Moysen, delinquentepopulo, et.usque ad petitionem
c restingiiat;ntminaspoleiitumratiocinationemiti- mortisinpiecibusslravil,etusqueadiuterfectionem
getjutoppressorumangustiasquantapiffivaletope populi per zeli studium erexit, ut et pro pereunte
levet ut foris resistentibusopponat patieutiam; ut
:
plebe sesemortiobjiceret, etcontrapeccantem pro-
intussuperbientibusexhibeateumpatientiadiscipli- tinus vice Domini irascentis saeviret (Erod. xxxu,
nam; uterga errata subditorum sicmansuetudoze- 33). HaecPhineesbrachitimin ultionem peccauliuni
lum temperet, quatenus ajustiliae studio non ener- erexit, ut arrepto gladio, eoeuntes transfigeret, et
vet sic ad ultionem zelus ferveat, ne tameu pietatis
; iram Domini iratus placaret (Num. xxv, 8, 9). Haec
limitemfcrvendotranscendat;ulingratosbenericiis t Jesum exploratorem docuit, ut et prius coutra
a In Vulgatis, virtute. inopiam limet, el in oblalione. In excusis, pro cogi-
b Vindoc, liemet., Corb. Germ., ila el vos facite tet, habes pertimescat.
illis. Kigot., Lyr., Utic, ea et vos facite illis. i
1 Vindoc, ut Corb. Gerui., solum Deum placa-
c Plerique Norm. el Corb. Germ.. restringat. bilem. Gemet. et alii, solum Deo p/acabilem. Qtiibus
d Corb. Germ., ut quxcunque eorrigi.
con^entittnt Excusi omnes.
e Sic Bellovac,
Germ., Longip., Vindoc, Nor- g Plerique Norman., verecunda patris.
man., etc. In uno Regio ita totus hic locus legitur :
•>Editi, Josue.
uc cum terrena largitur, si amplius quam necesse est
92S MORALIUM LIBER X. - IN C\P. XI B. JOB.

falsiloquoscivesveritatemverbodefenderet,elhanc A solum Dei ac proxinii amorem dilatat, quidquid a

postmodumgladio contra hostes allegaret (Josue 1, reclitudine discrepat ignorat. Non est ambitiosa,
"2, seq. ; Num. xiv, 6, 7, seq.). Haec Samuel et in quiaquoardenter intus adsna satagit,forasnullate-
principatu humilem praebuit, et integruiu ia deje- nus aliena concupiscit. Non quaerit quae suasunt,
ctione servavit, qui cum persequentem se plebem quia cunctaqua; hictransitorie possidet velutaliena
diligeret, ipsi sibi a testimonio exstitit,quiaculmen cum nihil sibi esse propriumnisi quodse-
negligit,

ex quo dejectus est non amavit (7 Reg. m, 4, seq.). cum permaneat agnoscit.Non irritatur, quiaetin-
Hasc David ante iniqunm regem et humilitatecom- juriis lacessitaad nullos seultionissuae motusexci-
movit ad fugam, etpietatereplevitad veniam qui ; tat, dumpro magnislaboribusmajora post praemia

persecutorem suum et timendofugit ut dominum, exspectat. Noncogitat malum,quia in amore muu-

et tamencumpotestatemferiendi reperit, nonagno- ditiiemeutem solidans, dumomne odiumradicitus
vitinimicum (I Reg. xxiv, 6, 18). Haec Nathan et eruit, versare in animo quod inquinat nescit. Noa
contrapeccantem regem in auctoritatem liberae in- gaudet super iniquitate, quia c quo sola dilectione
crepationis sustulit, et cum regis culpa deesset, in ergaomnesinhiat, nec deperditione adversantium
petitione humiliter stravit (// Reg. xu, 1, seq.). exsultat. Congaudetautem veritati, quiaut se cse-

Hssc per Jsaiaru nuditatem caruis in praedicatione B teros diligens, per hocquodrectum in aliis conspi

nonerubuit, etsubducto carnali velamine, supern i cit,quasi deaugmentopropriiprovectus a hilarescit

mysteriapenetravit (Isai. xx,2). Hsec Etiam, b quia Multipiexergo istalex Dei est, quse contra uniuscu-
fervoriszelo viverespiritaliterdocuit, ad vitam quo- jusque culpse jaculum, quod perimendam mentem
que et corporaliter abstraxit (IV Reg. n, ll).Haec impetit, instructionis suae munimine occurrit, ut

Elisaeuin,quia magistrumdiligere sirapliciter insti- quiaantiquus hostis variacircumfusione nosobsidet,

tuit, magistri spiritudupliciter implevit(/M</.,
Per hanc Jeremias ne in /Egyptunipopulus descen-
deret restitit sed tamen et inobedientes diligens,
;
quo descendi prohibuit, et ipse descendit (Jerem.
xlii, 18). Hiec Ezeenieleni, quia priusa terrenis de-
10). ipsa hunc de nobis mullipliciter expugnet. Quam,
nimirum legem si sollicita consideratione pensaraus,
auctorinostroquantumquotidie delinquamus agno-
scimus. Si autem culpas perpendimus, profecto sb-
quanimilerflagella toleramus nec ex dolore c ad.
;

sideriis sustulit, post per cincinnum capitis in aere impatientiam proruit, cumsuose judicio conscien-

Daniele,quiaa regiis
libravit (Ezech. vui,3). Hnsc in tia addicit. Unde Sophar, quid diceret sciens, sed
dapibus gulam compescuit, ei et esurientium ora cui diceret nesciens, postquam praemisit dicens, Ut

leonum clausit (Dan. xiv, 40). Hasc tribus pueris, ostenderet tibi secrela sapientise ,el quodmultiplexsit

quiain tranquillitate positis incendia vitiorum sub- „ lex eii«s, protinus adjungit :

didit, tribulationis tempoie etflammas in fornace CAPUT VII [Rec. V.]

temperavit (Dan. ni, o0). Hsec in Petro et minis Ibid. —
Et intelliqeres quod multominoraexigaris
terrentium principum fortiter restitit, etin circum- a Deo quam merelur iniquitas tun.
cisionesubmovendaminorum verbahumiliteraudi- 11. Culparum nostrarum cognitio temperat dolo-

vit.Haecin Paulo etmauus persequentium humiliter remflagellorum.— Dolorquippe,utdiximus, flagelli

pertulit, et tamen in circumcisionis negotio longe se temperatur cum culpa cognoscitur, quia et tanto
imparis prioris sensum audenter increpavit (Acl. quisquepatientiusferramenlummedici tolerat,quanto
xv). Multiplex ergo ista lex Dei est, quse singulis putridum conspicit esse quod secat. Qui igitur mul-
rerum articulis non permutata congruit, et causis patiturquam
tiplicitatem legis intelligit, cuncta quse
se variantibus non variata conjungit. sintminora perpendit, quia per hoc quod eulpse
[Vet. VIII.] 10. Charitatis offlcia exPaulo. — Cu- pondus agnoscitur, afflictionis poena levigatur.
jusnimirum legis multiplicitatembene 343 Paulus [Vet.IX-] 12. Venialiterpeccant,quizelifervore
enumerat,dicens Chantaspaliens est,benignaesl
: modum correptionis excedunt. Sedinterhaecscien-
;
—
non cemulatur.non inftatur,non agit perperam,non dum est quiasine magna iniquitatenonfueritquod
est ambitiosa.non quxrit qusesua sunt,non irritalur D Sophar virum justnm usquead objectionem iniqui-

non cogilat malum,nongaudet superiniquitate,con- tatis increpavit. Unde et eorum audaciam Veritas
gaudet autem verilati(I Cor.xui, 4).Patiens quippe juste redarguit.sed benigneadgratiamreducil.quia
est charitas, quia illatamala aequanimiter tolerat. apud misericordem judicem nequaquam sine venia
Benigna vero est, quia pro malis bona largiter mi- culpa reliuquitur, cum per fervorem zeli ex ejus a-
uistrat. Non aemulatur,quia per hoc quod in prae- more peccatur. Saepe namquemagnis hoc doctori-
senti mundonil appetit, invidere terrenis suocessi- bus mirandisque contingit.ut quo alta charitate fer-

bus neseit.Non inflatur.quia cum praemium internae vent, 344 mo lum correptionis exaggerent, et
relributionis anxiadesiderat, debonisseexteriori- lingua aliquid quod non debet dicat, quia mentem
bus non exaltat. Non agit perperam, quia quo se in dilectio quautumdebetinflammat. Sed verbum pro

a ItaTuron., Vindoc, Gemet. Editi vero, sibi tes- Germ., etc.

timonium exstilit. d Utic, crescit.
b Utic, Lyr., Bigot.,
qui ferventiori zeln. » In Excusishic adjicitur charitas, contrafldem
Parliculam<?uo in recent. Edit. omissam revo-
e Mss.
cavimus ex Mss. Norman., Corb.,Germ., Longip.,
927 SANCTI GREGORII MAGNI 928
latae contumeliae tanto citius parcitur, quanloet ex A velut quoddam vesligiumDeigradientisimpriniitur,
quaradice prodeatpensatur. Unde beaepei Moysen ut ab eo cogitationum gressibus via vitae te-
rectis
Dorainusprfficepitdiceas Si quis abierit cum amico
: neatur. Quem enim necdum
cernimus, restat ne-
suosimpliciterin silvamadligna c(rde»da,el lignum cesse est ut per vestigia sui amoris indagemus,
securisfugerit manu.femampte lapsum demanubrio quatenus usque adcontemplationis speciem quando
amicum ejus percusserit, etocciderit, hic ad unam que d mens in veniat quem nunc, quasi a tergo sub-
supradictarum urbiumfugiet,et vivet,ne forteproxi- sequens, persancta desideria explorat. Hsec Psal-
nius ejus, cujus e/fitsits est sanguis,dolorisslimulo niista auctoris nostri vestigia bene sequi noverat
persequalur.el apprehendat eum, et perculiat ani- cumdicebat Adhsesitanimameaposlte^Psal.Lxu,
:

mam ejus(Deut.x\jL,S).Adsilvamquippe cum amico 9). Quem reperire quoque usquead visionem stue
imus quoties cum quolibetproxituoadintueuda de- celsitudinis satagebat, dicens Sitivit anima mea :

licta nostra convertimur, et simpliciter ligna succi- i^.^adDeumvivum;quandoveniam,etpareboante

dimus cumdelinquentiiim vitia piaintentione rese- faciem Dei (Psal. xli,3)? Tunc quippe cogitatione
carnus.Sed securis manu fugit cuinsese increpatio manisfestaomnipotens Deus reperitur, cum,morta-
plus quamnecesseestin asperitatem pertrahit.Fer- nostrae funditus corruptione calcata, ab as-
litatis
rumque de manubrio prosilit cum de correptione fl suruplisnobisindiviniUitissueeclaritateconspieitur.
sermodurior excedit ; etamicum percutiensoccidit Nunc autem a carnali cogitatione animum infusi
quiaauditoremsuum prolatacontumelia ab spiritu contemptum rerum
Spiritus gratia sublevat, et in
dilectiouisinterficit.Correpti namque mensrepente transeuntiumexaltat; totumquemensquo iappete-
ad odium proruit, si hanc immoderata* increpatio bat in intimis despicit, alque ad superna desideria
plus quam debuit addicit. Sed isqui incauteligna ignescit, et contemplationis suae vi exlra carnem
percutit, et proximum exstinguit, ad tres necesse tollitur, quae corruptionis suae pondere adhuc in
est urbes fugial, ut in una earum defensus vivat, carne retinetur.Incircumscripti luminisjubarintiieri
quiasi,ad poenitentiae Iamentaconversus,in unitate conatur, etnon valet; quod infirmitate pressusani-
sacramenti sub spe, fide et charitate absconditur, mus nequaquam penetrat, et tamen repulsus
et
reus perpetrati homicidii nontenetur eumque ex- ; amat.Jam namque de se conditor perquod amelnr
stinctiproximus et cuminvenerit nonoccidit, quia ostendil,sed visionissueespeciemamantibussubtra-
cumdistrictus judex venerit, quisesenobis perna- hit.SoIaergo ejus vestigia conspicientese gradimur
turae nostneeonsortium junxit, abeo procul dubio qui hunc per donorum suorum signa sequimur,quem
vindictam deculpaareatunonexpetitquem sub ejus ne.cdum videmus. [ Vet. X, Rec. V7/.]Quas nimirum
venia spes, fides etcharitas abscondit. Citiusergo q vestigia comprehendi nequeunt, quia unde, ubi,
culpadimittiturqtia-nequaquam tnalitiaestudioper quibusve modisveniant ejiisSpiritusdona.nesciun-
petratur. Unde et Sophar iniquum vocat quem su- tur, Veritate attestante, quae ait : Spiritus itbi vult
perna senlentialaudaverat nec tamen a venia re-; spirat, et vocem ejusaudis, el nescis unde veniat,
probatus excluditur, quia ad verba contuineliae di- ' et quo vadat (Joann. ni, 8).In retnbutionis autem
vini amoris zelo b promovetur. Qui pro eo quod culmine reperiri Omnipoteus per coutemplationis
beati Job merita non agnoscit, ex imperita adhuc speciem polest,sedtamen ad perfectumnon potest,
irrisione subjungit, dicens : quia etsi hunc in claritate sua quaudoque conspici-
CAPUT VIII [Rec. VI]. mus,nontamenejusessentiam plenecontuemur.An-
gelica etenim, vel humana menscum ad incircum-
Vers. 7. — Forsitan vestigia Dei comprehendes,
seriptum lumen inhiat.eoipso se, quoesl creatura,
et usqtie ad perfectum, Omnipotentem reperies.
coangustat et super se quidem per provecttim ten-
;
13.Dei vestigia sunt ejusdona qttibus ad superna
ditur, sed tanienejus fulgorem eotnprehendere nec
provocamttr. Deus hic non videtur manifeste. Con-
dilatatasufIicit,quiettranscendendoetpoi'tandoom-
templationis vis. Deiessentian angelica vel humana
niaet implendo concludit.Unde et adhuc subditur:
mens nonplenecontuelur.— Quid Dei vestigiac nisi
benignitatemillius visitationis vocal?Quibus nimi- D CAPUT IX.

rumprogrediad supernaprovocamurcumejusSpi- Vers. 8,9. Excetsiorcwlo est,et quid facies? pro-

ritus afflatu tangimur, et, extra carnis angustias fttndior inferno,et unde cognoscesl Longior g terra
sublevati, per amorem agnoscimus auctoris nostri niensura ejus, et latior mari.
contempIaudamspeciem.quamsequamur.Namcum [b.QuiDeus omnia transcendat — QuodDeuscoelo
mentem nostram spiritalispatri.e amoiinflammat, excelsior.inferno profundior,terra longior,marique
quasi sequentibus iter insinuat, elsubstrato cordi latior essedescribitur, tantospiritaliterdebet intel-

a etiam vetustiores, sihanc inmoderatain-

Editi d Coc. et alii recent., mens veniat quam. Gussnnv.
crepatione addicil.Se.d mendose etcontra fidem tamen leclionem nostiam quae est Mss. indicavit.et
Mss. ad marginem rejecit.
b Meiius forte Germ., Corb.
Germ., Gemol., zelo e
Longip., gratulamur.
permovelur. Editi, aut quo vadot.
f
cTuron.. Gemet.et pleriqtieNorm., nisibenignas s Gemet.,Germ ,Corb. Germ. aprima manu,/o«-
illius visitationes. Ita quoque legiturnuuc in Utic, giorterrx,o\ poatea. terra: longior.Longiorem terrx.
sed prius ut in Edit.
 929 MORALIUM LIB. X. — IN CAP. XI B. JOB.
930
ligi.quanto de eo quidquam nefas estjuxtacorporea A petimus aut intelligimus (Ephes. nr,
20). Latiorem
lineauienta sentire. Sed coelo est excelsior, quia in-
mariconspexerat,quitimendopensabatquianequa-
circumscriptione sui spiritus cuncta lranscendil;in- quam menshumanaimmensitatem districtionis ejus
ferno profundior.quia transcendendo subvehit;terra agnosceret, quantumlibet inquirendo fluctuaret, di-
longior.quia creaturas modum
perennitate suae aeter- cens : Quisnonilpotestatem irwtuce,autprm timore
nitatis excedit;tnari latior.qnia rerum temporalium iram tuam dinumerare (Psal. lxxxix, II) ? Cujus
fluctus sic regens possidet.ut hos sub omnimoda po-
benepotentiamegregiusnobis doctorinsinuat,cum
tentieesuaeprsesentiacoangustandocircumdet.Quam- breviter ne\rral: Ulpossitiscomprehenderecumomni-
vis possunt et coeli appellatione angeli.et inferni
bussanctis, quce silatitudo, longitudo, sublimitaset
vocabulodeemoniade-ignari per terram vero justi profundum (Ephes. m,
;
18). Habet quippe Deus lati-
homines.permareautempeccatoresintelligi. Excel- tudinem.quiadilectiouem suam usquead collectio-
sior itaque ccelo est.quia ipsi quoque electi spiritus nempersequentiumtendit.Habetlongitudinem,quia
visionem tantse celsitudinis perfecte
non penetraot. ad vitae patriam noslonganimiter tolerando perducit.
Profundior infernoest, quia malignorumspirituum
Habetsublimitatem.quiaipsorumquoqueintelligen-
astutias longesubtiliusquam ipsi putaverant judi- tiam qui recepti in supernam fuerintcongregationem
cans damnat. Terra longior, quia longauimitatem
g transcendit. Habet profundum, quiadamnatis infe-
nostram patientiadivinaslonganimitatis exsuperat,
riusdistrictionissuasjudiciumincomprehensibiliter
qua? nos et peccantes tolerat, etconversos adprae- exerit. Qusjscilicet quatuornobis in hac vita
positis
mia remunerationis exspectat. Mari lalior, quia singulis exercet, quia et latitudinem amando,
et
ubique facta peccantium 34<j retributionis suse longitudinem tolerando, et celsitudinem, non solum
praesentiaoccupat.utetcum non prsesensper spe- nostram intelligentiam.sed etiam vota superando, et
ciemcernitur, praesens perjudicium sentiatur. profunditatem suam exhibet, occultos et illicitos
)5. Qui horno ccelum, infernus, terra, mare. Dei cogitationum motus districte judicando. Sedejus
laliludo, longitudo, sublimitas et profundum. — celsitudoetprofuuditasquaiu sitinvestigabilis nul-
Cuncta tamen ad solum referri hominem possunt,ut Ius agnoscit, nisiqui vel contemplatione ad summa
ipse sit ccelum cum jam per desiderium summis in-
provehi,vel,occultismotibusresistens,tentationum
h«ereat;ipse inferuus.cum.tentationum suarumcali- cceperit importunitate turbari. Unde et beato
Job
gine perturbatus.in inflmis jacet;ipse terra.quiain dicitur: Excelsiorcoeloest.et quidfaciesfprofundior
bono operefixae spei ubertate fructificatjipse mare, inferno, etundecognosces? <*Acsi eiapertodespectu
quiainquibusdamtrepidusquatitur.etaurasufemu- diceretur: Profunditatem ejus
tabilitatis agitatur.Sedccelo est excelsior
347
atqueexcellen-
Deus.quia tiam quando tucognoscere sufficis, qui vel virtute
f
potentia^ejusmagnitudine vincimur,etiam cumsu- ad summa evehi, vel temetipsum reprehendere in
per nosmetipsos elevamur;infernoprofundior,quia tentalionibus uescis. Sequitur :

nimirum plus a judicat quam ipse se humanus ani-

mus intentationibus investigat terra Iongior,quia ;
CAPUT X [Rec. VIU].
fruetus vitae.quos in fine retribuit,nequaquam nunc
Vehs. 10. —Sisubuerteril omnia, velin unum coar-
velspesnostracomprehendit mari latior.quia hu-;
ctaverit, quis conlradicet ei ?« vel quis dicere
mana mens fluctuans multa de his quae ventura sunt ei po-
test. Curita facis ?
conjicit,sed cum jam cernerequaeesstimaverat ccepe
6. Quomodo Deus in nobis ccelum, infernum,
1
ter-
it.anguslam sefuisseinsuasestiniationecognoseit.
ram,maresubrertat.— Sub\en\lDom\nusccelumcum
[Vet.XI.] Excelsior igitur cobIo fit cum ipsa in eum
terribilietoccuitadispensationehumaneecontempla-
nostra contemplatio deficit. Unde et cor Psalmista
tioniscelsitudinemdestruit. Subvertitinfernumcum
in altum posuerat, sed necdum se eum contigisse cujuslibet mentem in suis tentationibus pavidam
sentiebat.dicens ca-
Mirabilis facta estscientialua ex
;
dereetiam ad deteriora permitlit. Subvertit terram
me, confortala esl,nec poteroad eam(Psal. cxxxvm,
cumfructificationembonioperisadversisirruentibus
6).Inferno profundiorem noverat, qui semetipsum
intercidit. Subvertit mare cum fluctuationem
discutiens, sedejussubtiliorajudicia pertimescens,
nostra
titubationisemergentesubitopavorecoufundit. Du-
dicebat : Nihil mihi conscius sum. sed non in hoc
bietatequippesuacoranxium hoc ipsum quia titubat
justificatussum;qui autemjudicalme, Dominus est valde formidat, et quasi mare subvertitur cum ipsa
(ICor. iv, 4). Longiorem terra viderat, cum b m [- in Deumnostra trepidatio, considerato ejus judicii
nora ei esse humanee mentis vota pensabat, dicens : terrore, turbatur. [Vet. XII.] Quia igitur quomodo
Quispotenseslomniafaceresuperabundanter quam ccelum vel infernus, terra vel mare, subvertitur bre-
» Edi{\,plusindicat; corrigunturexMss.,
quorum semetipso minor.
lectionem confirmant mox subjecta Inferno pro- : c In aliquot Mss. additur
tuo.
fundiorem noverat, qui semeptisum discutiens, sed d Ita Germ. et plerique
ejus subtiliora judicia pertimescens ,ac paulo infe-
Mss. In Corb. Germ., et
rius
inEditis, quodolimin Utic. quoquelegebatur, ac si
: Profunditatem suam exhibet, occultos et illi- aperte despeclo.
citos cogitationum motus dislricte judicando. » Qu» sequuntur non suntin textu
b iq Mss. Utic,
Lyr., Big., minor eo ; ubi in aliis
Hebr. nec in
Vulgata, sed in LXX Edit.,ubi, pro quis
libns, minorei. Constructionis hujus exempla contradicet
jam ei ? legitur quis dicet illi, quid fecisti
1
vidimuslib.v.n.S^.Quanquametlibriix.n.ieexstat,
931 SANCTI GREGORII MAGNI 932

viterdiximus,nunc aliquantulumlaboriosiusrestat A sinat. — Quoiltamenoecultafieridispensationeper-

uuuin coarctari valeant, demon-
ut haec qualiter in miltilur, utcum mens jam surgere ad rectitudinem
stremus. coeperit,pravitalissua3reliquiisimpugnelur;quate-
17. Cmlum ft infernus simitl, in una mente eontem- uus htec ipsaimpugnatio,autresistentem exerceat,
platiu etearnistentatio. — Saepe naraque coutingitut aut delectationibus seductam frangat. Recteitaque
ad summajam mentem spiritus elevet, sed lamen niiiio dicitur: Si subverterit omnia, velin unumcoar-

hancimportuniscaroteotatioDibusimpugnel.Cum- ctaveril, tjiiis contradicet ei 1 vel quis dicere ei potest :

que ad conteLuplandacrelestia aniiuus dueitur, ob- Cur itafaeis y quia nimirum divinum judiciumnec
.

jectisactionis illicilie imuginibusreverberatur.Nam adversitale valetimminui,necinquisitionecognosci,

carnis repente hunc stimulus sauciat quem extra cuin vel virtules quas tribuerat subtrabit, vel has
carnem conteinplatio sanctarapiebat. Cceiuui ergo omninononaiiiinens,vitiorumconcutiimpiignatione
simul infernusque coarctalurcuin unameamdemque permittit. Sffipe namque in elationem cor tollitur
mentem et sublevatio contemplatiouis illuminat, et cum hetis suocessibus in virtuteroboratur, seddum
importunitastentationisobscurat;'utetvideat iuten- a latentes motus audaciae in cogitatione conditor

dendo quod appelat, et snccumbendo in cogitatione conspicit, se sibihominem ostendendoderelinquit,

toleret quod erubescat. De ccelo quippe lux oritur, g ut ejus mens derelieta quid sit inveniat, quae
infernus autem tenebris possidetur. In unum ergo malein sesecura gaudebat. Undecum subverli om-
coeluni infernusqueredigiturcum mens,quaejamlu- nia.vcl in unuui coarctari, dicerentur, protiuusad-
ce m patria? supernse considerat,etiam de carnis bello ditur :

tenebras occultsetentationisportal. CertejamPau-

CAPUT XI [Rec. IX].
culmen ascenderat, jam paradisi se-
lus tertii coeli
cretacognoverat, et tameu adhuc carnis bella tole- Vers 11. — Ipse enim novit hominnm vanitatem, el

rans gemebat, dicens: Video aliamlegem inmembris videns iniquitatem, nonne considerat f
meis repugnanlem legi mentis meoe, et captivinn me 20. Vanitatis ab iniquitate discrimen. — Ac siprae-

ducentem in lege peccati, qux esl in membris meis missa patefacieudosubjungeret,dicens Quia tole- :

(Riiin. vn, 23). Quid ergo iu hujus tanti prsedicatoris rando succrescere vitia conspicit, judicando dona
pectore uisiccelumDeusinfernumquecoarctaverat, coniundit.Rectus b vero indescriptioneordo serva-
qui et visionis intimae jam lumen acceperat,et ta- tur, cum prius nosci vanitas, et post considerari
men adhuc tenebras de carne tolerabat? Super se iniquitasperhibetur.OmnisquippeiniquitaSjVanitas,
viderat quod Isetus appeteret, in se cernebat quod non tamen omnisvanitasesseiniquitas solet. Vana
metuensdoleret. Jam coelestispatrias lux irradiave- uamqueagimusquotiestransitoriacogitamus.Unde
rat, sed adhuc tentationis obscuritas animum con-
^ et evanescere dicitur quod repente ob intuentium
fundebat. Cum coelo ergo infernum pertulit, quia et oculis aufertur. HincPsalmista ait Universavanitas :

illuminatum securitas erexit, et tentatum gemitns omnis homo vivens (Psal. xxxvui, 6) ;
quoniam per.
stravit. hoc quodvivendoadinteritum tendit, rectequidem
18. Tcrraet marc siniul, fi.de i cerlitudo cumaliguan- vanitasdicilui,sednequaquamrecleetiamiuiquitas
tuta dubielate. — Et seepecontiugit utfidesin mente appellatur.quia etsi de pcena est culpae quod deficit,

jam vigeat, sedtamenexparte aliquantula indubie- non tamenhocipsumculpa est, quoda vita percur-
tate contabescat jquatenuset certasea visibilibus rit. Vana sunt itaque, quae transeunt. Unde et per

elevet, etexquibusdamseseincerta perturbet. Nam Salomonem dicitur Omnia vanitas (Eccle. i, 2).
:

plerumqueadseternaappetendaseerigit,etsubortis 21. Vanitas ducit ad iniquitatem. Vanitas menlem

cogitationum stimulisagitata,sibimetipsa contradi- obnubtlat,iniquitascwcat. -/Apte autempostvanita-
cit. [Yet. XIII.] In unum ergo terra marequecoar- tem protinus iniquitas subtnfeitur, quia dum per
ctatur cum unam eamdemquementem.et certitudo quaedam transitoria ducimur, in quibusdam noxie
solidae fidei roborat, et lamen exaliquantula 348 ligamur cuinquemens incommutabilitatis statum
;

mutabilitateperfidiasauradubietatisversat. non tenet.a semetipsadefluens, ad vitiaprorumpit.

Annon
insuopectorecoarclariterrammarequecognoverat, D c Vanitateergo ad iniquitatem labitur, quaeassueta
qui et per fidem sperans, et per infidelitatem flu- rebus mutabilibus.dum ex aliis ad aliasemperim-
ctuans, dicebat : Credo, Domine, adjuva incredulita- pellitur, suborientibusculpisinquinatur[l'e«. XIV.]
tem meam (Marc. ix, 23)? Quid itaqueest, quodetse Potesttamenet vanitas culpaintelligi, etiniquitatis
credere asserit, et adjuvari in se incredulitatem nominereatusgraviordemonstrari.Sienimaliquando
quod coarctari in suis cogitationibus ter-
queerit, nisi vanitasculpanonessel,Psaluiislanondiceret:()uaH'
raui cummarideprehenderat, quiet exorare certus quam iii imagine Dei ambulet homo, tamen vane
jam perfidemcoeperat, etadhuc incertus undasper- conturbatur ; thesaurizat, et ignorat cui congreget ea

fidiae ex incredulitatetolerabat ? (Psal. ;quiaquamvis Trinitatisimaginem

xxxvui, 8)
19. Cur menteiu-ad recta surgentem Deas impugnari innnturaservemus.vanis tamen delectationis moti-

a Longip., hrtantes motus. descriptione. . . .

b Ita Betlov., Corb. Germ., Longip., Vindoc, cSic legitur in potionbus Mss. et antiquion-
Gemel., aliique .Norm. non, ut legitur in Edit.,
; bus Edit. In aliis Editis, vanitas ergo ad iniquitatem
in discretione. Vetus tamen Editio Paris. habet in labitur.
 :

933 MORALIUM LIB. X. - IN CAP. XI B. JOB. 934

bus 349 perturbati, in conversatione nostra de A riiisexprimitur,quod,nalura3dimissum motibus,lo-

linquimus ut modis nos semper alternantibus cu-
; ris dominantium non tenetur.Agri namque anima-
pidoconcutiat,metusfrangat, laetitia mulceat,dolor liainlibertatehabentetirequoappetunt, etquiesce-
affligat.Ex vanitate ergo.ut et superius dictum est, re cum lassantur. Et quam vis insensatis animalibus
ad iniquitatem ducimur cum prius per levia delicta homolongesit meliorjhoctamen plerumque homi-
a defluimus, ut, usu cuncta levigante, nequaquam ni non licet quod brutis animalibuslicet. Quaeenim

postcommittereetiamgravioralimeamus.Nam dum ad aliud minime servantur,eorum motus procul du-

moderari lingua otiosa verba negligit, more inolitae bio nequaquam sub disciplina restringitur. Homo
remissionis capta,audas ad noxia prorumpit dum ; autemqui ad sequentem vitam ducitur,necesse pro-
gulseincumbitur.ad levitatis prolinus insaniarn pro- fecto est ut iu cunctis suis motibus 350 su b discipli-
ditur; cumque menssubigei''' delectationemcarnis nasdispositione religetur, etquasi domesticumani-
renuit, plerumque et ad perfidiae voraginem ruit. inalloris vinctuinserviat.atqueasternisdispositioni-
Undebene Paulus plebis Israeliticae damna conspi- bus restriclum vivat. Qui ergo implere cunctaquae
ciens, ut imminentia ab auditoribus mala compe- desiderat per eftrenatam libertatem quaerit, quid
sceret, curavit ex ordine transactanarrare,dicens : aliud quam pullo onagri esse similis concupiscit, ut
Neque* idololatrce efficiamini.sicut quidam eorum, g diseiplinae hunc lora non teneant.sed audenter va-
quemadmodum scriptum est (l Cor.x,!): Sedit po- gus per silvam desideriorum currat ?
pulus manducare et bibere, et surrexerunl ludere 24. Lora quibus nos Deus coercet ac regit. — Saepe
(Exod. xxxn,6). Esusquippe potusqueadlusumim- autem divina miseratio, quos prodire in effrenatio-
pulit, lususad idololatriam traxit, quia si vanitatis nemillicilae libertatis conspicit, objectione b prope-
culpa nequaquam caute compescitur.ab iniquitate rae adversitatisfrangit,quatenuselisi discant quam
protinus mensincauta devoratur, Salomone attes- reprobaereetiouetumueranl; utjam flagelli experi-
tante, qui ait: Qui modica spernit,paulatim decidit mentisedomiti,quasijumenta domesticapraecepto-
(Eccle.xix, 1). Sienim curareparva negligimus,in- rum loris meutiscolla sulijiciant, et vitae praesentis
sensibiliterseducti.audenteretiammajoraperpetra- c itineraadnutumpraesideutispergant.Quibusbene
mus. Et notandum quodnon videri.sed considerari loris ligatumse noverat,qui dicebat Ut jumentum:

iuiquitasdicitur.Studiosius quippe conspicimus quae faclussum apud te, el ego sempertecum (Psal. lxxu,
consideramus.Deus itaque hominum vanitatemno- 23). Undeet ssvus ille persecutorab agro perfidae
vitdniquitatem considerat, quia nec minora delicta voluptatis ad domum fidei deductus,rectoris sui cal-
inulta deserit,et ad majora ferienda sese intentius ac- Durum est libi contra
caribus punctus, audiebat :

cingit. Quia igitur a levioribus malis incipitur,et ad p stimulum calcitrare (Acl. ix,5).Resta.tergo ut siesse
graviora pervenitur; vanitasmenlemobnubilat.ini-
quitas cascat.Qusenimirummens^ainisso moxlumi-
ne,tanto se altius per tumorem erigit,quanto et ini-
quitatis capta laqueis a veritate longius recedit.
Unde etapte quoque quo vanitas cum iniquitale
pertrahat, exprimil,cum repente subjungit:
CAPUT XII [Vet. XV, Rec. X].
Vers. 12. —
Vir vanus in superbiam erigitur.
jamsimilespulloonagrinolumus,incunctisquaeap-
petimus nutum prius intimas dispensationis exqui-
ramus, ut mensnostrainomnequodnitilur,superni
regiminis loro teneatur; et inde magis vota sua ad
vitam impleat, unde vitaesuae studia et contra pro-
priam voluntatem calcat.MultaSophar fortia protu-
sed quod meliori se haec loquitur
lit, nescit. Unde
adhuc increpando subjungit :

22.Vanitas audacem ex culpareddit ,etin naluros CAPUT XIV.

motibus effrenum. —
Vanitalis quippe tinis est, ut
Vers. 13. —
Tu autem lirmasti cor tuutn, et ex-
cum peccato mentem sauciat, hanc ex culpa auda- pandisli ad eum manus tuas.
cem reddat; quatenus,sui reatus oblita,quae ami- 2o. Sopkar arguitJob animi obdurati et superbi.il-
sisse seinnocentiam non dolet, justo excaecatajudi-
lumimitanlurmaliethareticiadversusbonosetcatfio-
cio, simul et humilitatem perdat. Et fit plerumque
licos. —
Firmari cor non hoc loco per virtutem dici-
ut.pravis desideriis serviens,ajugo se c divini timo- D
tur,sedperinsensibililatem. Omnisnamqueanimus
ris excutiat, et, quasi in malorum perpetrationem
quidistrictionisintimaeconsiderationisesubjicit,ex
jam libera,omne quod voluptas suggerit implere con-
ejusprotinus timore molescit ;eumquesagitta divi-
tendat.Unde cum vir vanus se erigere in superbiam
nreforniidinispenetraUquia infirma viscera perhu-
dicitur, illico subinfertur
militatemgestat.Quisquisautempertinacia insensi-
CAPUT XIII. bilitatis obdurescit, quasi cor firmat, ne hoc jacula
Ibid. —
Et quasi puUum onagri se Liberum natum timoris superni confodiant. Unde quibusdam per
putat. prophetamDominus misericorditerdicit Tollam :
''

23.Perpullum quippe onagriomneagrestium ge-
a Editi, Coccium secuti. defteclimus, renitentibus
Mss. Corb., Bellov., Longip., Vind., Gemet. etaliis
iNorm., cum vet. Edit.
b Bellov., Corb. Germ., Gemet., etc, idolalroe et
infra, ad idolatriam. \a.&d\\\?,,sicutquidamex ipsis.
c Ebroic. et plerique Norman., divini amoris.
vobis cor lapideum,et dabo vobis cor carneum(Ezech.
d Editi, prosperse. Emendantur ex Mss. Corb.
Germ., Reg., Colb.
Ita Corb.Germ., Vindoc, Bellov.,Norm.,a qui-
busrecedentesCoc.etrecentioresEd.legeruuU'(ir/e>'e
perjaHi.Vindochabent^era^fln^cumplurib.vetust.
1 Editi, tollam a vobis.
 9:',:. SANCTI GREGORII MAGNI
xxxvi, 26). Cor quippe lapideum tollit cuin a nobis
i
biee carneum tribuit
duritiana subtrab.it, etcor
cumeamdem protiuus aostramduritiamad sensibi-
lilatem verlit. Permanusvero. ut jamcrebro docui-
mus.operadesiguantur.Cumculpaigiturmanusad
Deum expandere est contra largitoris gratiam de
virtuteoperumsuperbire.Qiii euiinin couspeclu ffi-
ternejudicis loquens sibi bona quae facittribuit,
Deum nianus superbiens tendit.Sie profecto contra
electos reprobi, siccoatra catholicos baeretiei sem-
per effrenantur, utcum objurgare facta nequeuat,
bonosreprehenderedefactorumelationemoliantur,
quatenuseosquosredarguereexinfirmitateaetionis
noa valeut, ex criiniue lumoris accusent. Unde et
ea bona qua? exterius liunt, nequaquam bonaesse
jamcensent.quaequasiperstudium a turgidtecogi- g extrinsecus
tati(inist'\hibentur.Qui b saepe humiliatumeulesiu-
crepaut, et quod dictis suis semetipsosferiunt igno-
rant. 351 Sct 1"' a
' justum virum Sophar hacte-
nus repreheudendo corripuit, nunc velut doeeiido
subjungit : mus. Internaquippe facieshominismensest, inqua
CAPUT XV [Vet. XVI, Rec. XI].
Vers.14,1o. — Siiniquitalem qux est in manu tua
abstuleris a etnon manserit in tabernaculo luo
te,
injustitia, lunc leoare polerisfaciem tuam absque
macula, et eris stabilis, et non timebis.
26. Utmens sitmunda,prius operis,lum cordis ini-
quitas resecanda. — Omnepeceatum aut solacogi-
tatione commitlitur, autcogitatione siiuul et opere
perpetratur. Iniquitas ergo in manu est
opere, injustitia vero in tabernaculo iniquitas in
mente.Mensquippenostratabernaculumnonincon-
grue vocatnr, in qua apud nosmetipsos abscondi-
mur, cumforisinoperenonvidemur.Sopharitaque,
quiajiistiviriamicusest, novitquoddicat sed quia ;
justum increpat.heereticorum tenens speciem,pro-
ferrerecte etiam quaenovit ignorat.Sednoscalcau-
quod ab eo tumide dieitur, peusemus ejus
tes hoc,
verbaquam verasint, sirectedicerentur. Priusenim
a manu iuiquitatem subtrahi, et post a tabernaeulo
admonetinjustitiamabscidi.quiaqiiisquisjamprava
a seopera exterius resecat, necesse profecto estut,
ad semetipsum rediens, solerler sese in mentis in-
tentione diseernat; ne culpa, quam jam iu actione
non habet, adhuc in cogitatione perduret.Unde bene
etiam perSalomonem dicitur: P?-xpara foris opus
tuum,ctdiligenterexerceagrumtuum,utposteasedi
fices domum tuam (.Prou.xxiv,27). Quiti namqueest
prseparatoopereagrumdiligenterexteriusexercere,
nisi evulsisiniquitatis c sentibus, actionemnostram
ad frugem retributionisexcolere ? El quid est post
agriexercitiumadasdificiuin domusredire,nisiqiiod
plerumque ex bonisoperibusdiscimus quantam vi-
tae mundiliam in cogitatione couslruamus ? Pene
a GemetBel\o\\,pro twgidse, habent turbidx.
et
b Hic miruin »;sl Editorum ac manu exaratorum
dissidium Cod. Corb. Germ. habel qui sxpe (a. se- : c
cunda manu de) humilitate mentem. Reg., qui sxpe
AKmi7(Vi/amt'n<e,allercconsentiente,nisiquodhabet
humiliatam. Aatiq.Ed., quissepe humiliatum mente-
Receut, quisemper de humilitate tumentes. Siucerior
936
A cunctananaquebonaoperaexcogitationeprodeunt,
sed sunt nonnulla cogitationis d acumina, quae es
operatione nascuntur; narusicut abanimoopussu-
mitur, ita rursus ab opere animus eruditur. Mens
quippe divini amoris exordiacapiens imperat bona
quffi fiant sed postquam iieri imperata coeperint,
;
ipsissuisexercitalaaetionibus discit, cum imperare
ad bona inchoaverat, quantum minus videbat. Foris
ergoagerexsolitur, utdomuspostmodumconstrua-
tur, quia plerumque abexterioriopere e surnimus,
quantam subtililatem rectitudinis in corde tenea-
mus. Quem beue Sophar servare ordinem studuit,
cum prius auferri iniquitatem a manibus,etpost a
tabernaculo injustitiam dixit.quianequaquam plene
aniiuus in cogitatione erigitur, quando adhuc ab eo
in opere erratur.
[Vet. XVII]. 27. Hxc munditia fiduciam prxstat
inoralio?ie;secus,sidesit.— Qusesi perfecteduohnec
tergimus,adDeum statim sine maculafaciemleva-
uimirum recognoscimur, ut ab auctore nostro dili-
gamur. Quam scilicet faciem levare est in Deo ani-
mum perstudia orationisattollere. Sed elevatam fa-
ciem macula inquinat,siintendentem mentem reatus
sui conscientia accusat.quia aspeifiduciaprotinus
frangilur, siintentaprecibnsnecdum devictae culpae
memoria mordetur.Diffidit namque accipere se posse
quodappetit,quae profecto reminisciturnollese ad-
culpa in huc facere quod divinitus audivit. Hinc per 352
q Joannem Sicornoslrumnonreprehenderit
dicitur :
7ios, fiduciam habemus apud Deum, et quidquid
petierimusab eo aceipiemus {I Joan. m, 21). Hinc
Salomouait: Quiavertit aurem suam, ne audial le-
gem, oratio ejus erit exsecrabilis (Prov. xxviu,9).
Corquippe uos ia petitione repreheuditcum resis-
tere se praeceptis ejus quem postulat meminit, et
oratio fit exsecrabilis cum acensuraavertiturlegis,
quia dignum profecto est ut ab ejus beneficiis sit
quisque extraueus cujus nimirum jussionibus non
vult esse subjectus.
28.Cumnonadesl,quidagendu?n. Quainrehoc—
e-t salubre remedium, utcumsemens ex memoria
cnlpse reprehendit, hoc prius in oratioue defleat,
quoderravit ;quateaus errorismaculacumfletibus
lergitur, in petitione sua cordis facies ab auctore
mundavideatur. Sed curandumoimisestae adhoc
rursus proruatquod semundassetletibusexsultat,
ne diimdeplorataiterumculpacommittitur, incon-
spectu justijudicis ipsa etiam lamenta levigentur.
Solerter quippe debemus meminisse quod dicitur.
Ne iteres verbuminoratione tua(Eccli. vn, lS).Quo
videlicet dicto virsapiens uequaquam aosprohibet
s*peveniam petere,sed culpasiterare. Ac si aperte
videlur quam suppeditarunt nobis Colb., Germ.,
Ebroic. et al. Norm.
Gemet., sensibus.
<i
Gemet., argumina.
e Sic Vindoc, Corb. Germ., Longip., Norman.,
German. In Editis, vide??ius.
 ; ;

937 MORALIUM LIB. X. — IN CAP. XI B. JOB. 938

dicat Cutn malegestadefleveris, nequaquam rur- A (Matth. vi, 12)

:
utprofeotobonum quoda Deo com- ;

sus facias, quod in pi'ecibus interum plangas. puucti petimus, hoc primum cumproximoconversi
29. Anteorationemimmundse ac terrenx cogil atio- faciamus. Tuncigitur veresine inacula faciemleva-
nes a&teiyaiitfa?.— Utergoadprecemfaciessinemacu- mus, cum nec nos prohibita malacommittimus, nec
lalevetur, ante oratiouis semper tempora debet solli- ea qute in nos commissa sunt ex proprio zelo reti-
citeconspici quidquidpotestin oratione reprobari nemus. Gravi namque mens nostra orationis suae
taleinque se mens et cum ab oratione cessat exhibere
temporeconfusionedeprimitur,sihancautsuaadhuc
festinet, qualis apparerejudiciin ipsooralionistem- operatio inquinat,autaiien8e tnalitiaeservatusdolor
pore exoptat. Saepe nauique immunda quffiditm vel accusat. Quee duo quisque dum terserit, ad eaquae
illicitainanimo a versamus, quotiesa precibus va- subnexa sunt protinusliber exsurgit.ZJi eris stabilis,
camus. Sed cum se mensad studia orationiserexe- etnontimebis; quia nimirum tanto minusjudicem
rit, earum rerum imagines reverberata patitur, qui- quanto in bonis actibus solidius stat. Timo-
trepidat,

bus libenter prius otiosa premebatur et quasi jam ;

rem quippe supera, qui stabilitatem servat, quia
faciein animaad Deum levarenon surficit, quiain se dum sollicitusstudetperagere quodmansuetecon-
nimirum inquinata mente ruaculaspollutre cogita- ditor imperat, securus etiam cogitat quod terribi-

tioniserubescit, Saepecuris mundilibenteroccupa- B liter intentat.

mur. Cumque posthaecstudioorationis intendimus, 3 /n activavitafacilius perseveratur quam in con-
1 .

nequaquam se mens ad ecelestia erigit, quia pon- templativa.Quisinconlemplalionepersisterecensea-

dus hanc terrenaesollieitudinis in profundum mer- ( ur Sciendum prseterea est quod nonnulla bona
. _
sit; et in prece facies munda non ostenditur, quia sunt ad quae indefessi persistimus, etrursum non-
cogitalionis intimae luto maculatur. nulla sunt a quibus continue deficieutes labimur,
atqueadhaecmagnisconatibus perintervallatempo-
[Vet. XVIII.] 30. Aliena in nos delicta relaxan- rumreforraamur. [Vet. XIX.] In_acjivajjenim vita
da. Quis a timore liber. — Nonnunquam vero cor a sine defectu mens figitur.a coniem^aUvaautem in-
cunctisb excutimus, etillicitis motibus,etiamcuma firmitatis suae pondere victa lassatur. Illa quippe
prece vacat, obviamus ; sed tamen quia nos culpas tantotirmiusdurat, quantoad vicina seerga utilita-
rarius committimus, aliena pigrius delicta relaxa- tem proximi dilatat ; haec tanto celerius labitur,
musjetquopeccarenosteranimus sollicitiusmetuit, quanloet carnis claustra transgrediens, super semet-
eo districtius hoc quod in se ab alio delinquitur ab- ipsam ireconatur. lllaper planasedirigit.et idcirco
horrescit. Undefituteoinveniaturquisque tardusad pedem operis robustius flgit; haecautem quosuper
veniain, quo proficiendo factus est cautus ad culpain se alta appetit,ad se citius fessa descendit. Quod bene
etquo ipseexcedere in altermn metuit, hocquodin ac bre viter Ezechiel insinuat.cum eorum quae viderat
seexcediturpuniredurius exquirit. Sed quid hac do- motusanitnaliuinuarrat,dicens:iVb«ret;ej'('eoan'.t<T
loris macula reperiri deterius potest, quae in cons- cum incederent. Etpaulo postsubjicit, adjungens :

pectu judicischaritatem non inquinat, sed necat? Et animaliaibant, etrevertebantur(Ezech.i,9,lb).

Vitamquippeanimaequaslibetculpapolluit, servatus Sanctaquippeanimaliaaliquandovadunt,etminime
vero contraproximum dolor occidit.Mentinamque redeunt;aliquandovadunt, etprotinusrevertunlur,
ut gladius figitur, et mucrone illius ipsa viscerum quia electorummentescumpercollatamsibiactivae
occulta perforantur. Qui scilicet a transfixo corde, vitaegratiam eiroris vias deserunt, redire ad mala
si prius non educitur, niliil in precibus divinae opis mundinesciunt qnee reliquerunt; cum veropercon-
obtinetur, quiaet vulneratis membrisimponi salutis templationis aciemabhacse eademactiva vitasus-
medicamina 353
nequeunt, nisiferrum a vulnere pendunt,euntetredeuntquia,perhoc quod diuper-
ante subtrahatur. Hincest enimquodpersemetipsam sistereminimeincontemplationesufficiunt,seseite-
Veritas dicit Nisi remiseritis hominibus c peccata
: rumadoperationemfunduntjutinhisquaesibijuxta
eorum,nec Patervester quiin c&lisestremittet vobis sunt seexercendorefoveant.etsuper serursumsur-
peccatavestra(Matth. vi,lo). Hincadmonet, dicens: gere contemplando convalescant. Sed dumhaecea-
Cum stabilis adarandum ,dimittile siquid habelis ad- '
demcontemplatiomore debitopertemporum inter-

Hinc rursum valla repetitur, indeficienter procul dubio etin ejus

6
versus allerum (Marc. xi, 2o). ait :

Date, el dabilurvobis;di>nittite,el dimittetur vobis soliditate persistitur.quia etsi infirmitatis suaepon-

(Luc. vi,38). d Hinc constitutioni postulationis con- deresuperata mens deficit, hanc tameniterumcon-
ditionemposuitpietatisjdicens : Dimiltenobisdebila tinuisconatibusreparatacomprehendit.Necstabili-
nostra, sicut et nos dimittimus debitoribus noslris tatem suamin ea perdidissedicenda est, aquaetsi

» Gemet., Bellov. et Corb. Germ.,ante correctio- recenlioribus.norenunowani verocora cunctiscxcu-

nem, vertimus. timus, et ab iliicitis motibus, cum a yrece vacal,
b Longip., nonnunquam vero cor a cunclis curis prohibemus.
excutimus, et illicilismotibus obviamus. Caeteri c Non legitur peccata eorum in Gemet. etGerm.
Mss. nostri habent etiam, itlicitis motibus.... obvia- ii
Mss. Anglic, Nortn., Bellov. et Longip. Ve-
Ita
Jwus;quamlectionempraetuliinusaliislibrorumedi- teresEiiit., huicconstitutioniposlulationis, etc Be-
torum In veter. Paris, et Basil. legitur ut in Mss. ceutiores, hmc contra inslilulionem postulationis,
Corb.Germ.,nonnunGiiam verocoracunclisexcutiet etc.
illicitismotibus,eliamcumaprecevacal,optamus.ia

Patrol. LXXV. 30
939 SANCTI GREGORII MAGNI 940

seruper deQcit, hanc et cum perdiderit seirtper in- A virtutissuaedauinaconsiderat ; et tota dolens, sed
quirit. Sequitur :
quasi jametasensudolorisaliena, frangitur, eteuu-
merarenon valet quanto cogitationum tumultu va-
CAPUT XVI [Rec. XII].
statur. Ruituramsepermomentaconspicit, eiquene
Vers. 16. — $$£ ifiseria quoque oblivisceris, et
aruiarepugnationisarripiatgraviusmoeroripsecon-
quasi aquarum quw prwlerierint ,non recordaberis.
tradicit. Circumductos quolibet oculos obscuritas
32. Mala vitce hujusgravia non sunt aterna bona obsidet,etcum visum tenebrae semper impediant,
cogitanti. — Malavilaeprsesentis tantodurius animus mcesta mens nihil aliud quam tenebras videt. Sed
senlit, quanto pensarebonum quodsequitur.negli- apud misericordem judicem saepe haec ipsa, quae
git; etquononvultpraemiaconsiderarequaerestant, b adnisumquoqueorationisaggravat,pronobissub-
gravia eestimat esse qua: tolerat. Unde et contra lla- tilius tristiliaexorat. iNam tunc mceroris nostri cali-
gelli ictum cogitatiocaecaconqueritur, etquasiinfi- ginemconditorconspicit,et subtiiicti luminis radios
nitacalamitas creditur.quae diebus cursulabentibus refundit, ita ulerectaprotinusperdonamensvigeal,
quotidie finitur. At semel quisque ad aeterna se eri-si
quam paulo ante decertantia vitia superbiae calce
gat, atque in his quee incommutabiliter permanent deprimebant. Mox torporis pondus discutit, atque
oculumcordis tigat, prope nihil esse hic conspicit
B adc contemplationislumen post turbationissuae te-
quidquidadfinemcurrit.Praesentis vitseadversa to- uebras erumpit. Mox in gaudium profectus 355
lerat, sed quasi nihil esse omue quod labitur pensat. attollitur, quae inter tentamentapejuscadereexdes-
Quoenim se internis gaudiis robustius inserit, eo peratione cogebatur. Sine cogitationis certamine
minusexterius dolores sentit. Unde Sophar nequa- praesentia despicit, sine dubitationis obslaculo de
quam veritus ausu temerario docere meliorem, ex- ventura retributione conhdit. Justus ergo cum se
hortaturadjustitiam.etdemonstratquamnullajusti consumptum pulaverit, ut lucifer oritur, quiamox
oculis videatur pcena. Acsiapertedicat :Si degustas ut tenebrescere tentationum caligine coeperit, ad
gaudiumquod intus permanet.levefit protinusomne lueemgratieereformatur, etin seipsomonstratdiem
quodforisdolet. Beneautem praesentisvitaemiserias justiliae, qui casurus paulo ante <t
timuit noctero
aquispraeteruntibuscomparat.quiacalamitastrans- culpae. Recte autem lucifero justi vilacomparatur.
iens, electi mentem nequaquam vi concussionis ob-
[Vet. XXI.] Solem quippe praecurrens lucifer,
ruit, tamen tactu moeroris infundit.Nam madet
sed »
diem nuntiat. Et quid nobis sanctorum innocen-
quidem per cruorem vulneris, etsi a suae certitu- tianisi sequentis judicis claritatem clamat? In eo-
dine non frangitur salutis. [Vet. XX.] Saepeautem rum nainque admiratione conspicimus quid de ma-
non solum flagella atterunt, sed in unius cujusque jesUte veri luminis ffistimemus Nec dum Redemp-
rtiiArtno cninifiin m lflni>l_ «
.

rw « innnnn _.
justi animo malignorum quoque spirituum tenta
«•-«;
i •--.>. 1 . . i . . 1 »*-i . _ ,_

toris nostri potentiam videmus, sed tamen virtu-

mentagrassantur, utexteriusexpercussione doleat, tem illius in electorum suorum moribus admira-
et intusaliquatenus ex tentationefrigescat. Sed ne-
mur. Quia igitur bonorum vita in consideratione
quaquam gratia deserit, quss quo nos durius ex dis- sua oculis nostris vim veritatis objicit, clarus ad
pensatione percutit,eoamplius ex pietale custodit. nos lucifer ante solem venit.
Nam cum tenebrescere per tentationem cceperit, 3'd.Justusdurahic palitur,sed beneeierit inex-
seseiterum luxinterna succendit. Undeet subditur tremis. Jamab hincforis cadens, inlus innovalur. —
CAPUT XVII. Sciendum vero est quod haec quae ex tentationum
Vers. 17. —
Et guasi meridianus fulgor con- spiritalium adversitatediscussimus,juxtaexteriora
swget tibi ad vesperum. quoque malanil obslat intelligi. Sancti etenim viri
33. Virtus renovatur in tenlatione. Fulgor — quiasummamedulli!usdiligunt,in inlimis dura pa-
quippe meridianus in vespereest virtutis renovatio tiuntur ; sed in flne gaudii lumen inveniunt, quod
in tentatione, ut repentino charitatis fervore mens haberein hoc spatio percurrentis vitaecontemnunt.
vigeat, quae jamjamque lumen sibi gratiae occu- UndenuncperSophardicitur Et quasi meridianus:

buisse formidabat. Quod adhuc Sophar subtilius fulgor consurget libi ad vesperum. Peccatoris enim
aperit; cum subjungit :
lumen indieestobscuritasin vespere.quia» in prae-
senti vitafelicitateattollitur.sedadversitatistenebris
CAPUT XVIII.
in finedevoratur. Justoautem meridianusfulgor ad

Ibid. — Et cum te consumptum pulaveris, orie- vcsperum surgit, qnia quanta sibi claritas maneat
ris ul lucifer- cumjamoccumberecoeperieagnoscit.Hincnamque
34. Tristitia ex lentalione, Dei misericordiam scriptum est Timenli Deum bene erit in extremis
:

pronobisexorat.Justus,lucifer. — Saepenamquetot (Eccli. i, Hincper Psalmistam dicitur Cumde-

13). :

tentamenta nosobsident, utipsanoseorumnume- derildilectissuissomnum, hascest hsereditas Domini

rositaspeneadlapsum desperationisinclinet. Unde (Psal. cxxvi, 2). Qui in hujus quoque vitae adhuc
plerumque cum mens in taedium vertitur, vix ipsa certamine positus, cum seconsumptum putaverit,

* Recent. Ed., sed lanlum tactum ; et mox, sed c Bigot., contemplationis culmen.

a suse, reluctantibus aliis libris. d Lyr., Utic, Big., tenuit norlem culpx.
b In Vulgatis ad nisum duobus verbis, sed men- e lla Gemet. ac ahi Norm. In Editis, quia tn
dose. prxsenlis vitx felicitate attollitur.
 .

941 MORALIUM LIB. X. — IN CAP. XI B. JOB.

ut lucifer oritur, quia foris cadens.intus innovatur ; A mihi Dominusin die illaj ustus judex (II Tim.i\,&).
et quo magis exterius adversa tolerat, eo uberius Quia enim contramalatranseuntiasinedefectucer-
virtutuinlutuine interius coruscat, Paulo altestante, taverat, de mansuris nimirum gaudiis sine dubietate
qui ait Sed licet is qui foris est nosier homo
: preesumebat.
corrumpitur, tamen is qui intusestrenovatur de die 38. A terrenis curis liberiquies et opus. — Quam-
in diem. Id enim quod inproesentiest momentaneum vis defossusintelligietaliter potest. Saepe narnque,
etlevetribulationis nostrcesupra modum in subLimi- rebus transitoriis occupati, pensare negligimus
tale mternum gloriie pondus operatur in nobis (II per quanta peccamus ; sed si, reducto cousidera-
Cor. iv, notandum quod nequaquam cum
16). Et tionis oculo, a sinu cordis terrenae cogitationis d

consumptus fuens, sed cum teconsumptum putave- agger excutitur, quidquid in raente latebat inve-
ris dicit, quia et quod videmus in dubietate est, et nitur. Unde sancti virianimorum latebras perscru-
quodsperamusincertitudine. Undeetisdem Paulus tarinondesinunt,sesesubtiliterindagantes,terrena-
non seconsumptum noverat, sed putabat,qui etin rumrerum curas 6 abjiciunt,et, effossis plenecogi-
adversatribulationumcorruensutlueiferresplende- tationibus.cumuullo sereatu criminis morderi de-
bat, dicens Quasi morientes, et ecce vivimus
:
;
prehendunt, velut in strato cordis apud se secuii re-
quasi semper autem gaudentes; sicut egen-
t?~istes, B quiescunt. Latere quoqueab hujus mundi actibus
tes, multos autemlocuplelantes(UCor. vi, 9). [ Vet. appetunt, semper sua considerant, et cum f loro
XXII.] Sciendum quoque est quod bonorum mens regiminis minime constringuntur, judicare quae
quo duriora pro veritate tolerat, eo aeternitatis prae- aliena sunt recusant. Effossi ergo securi dormiunt,
mia certius sperat. Unde et apte subditur: quia dum sua intima vigilanter penetrant, a labo-
CAPUT XIX.
riosis se hujus mundi oneribus sub quietis otio
occultant. Unde et adhuc subditur
Vers. 18. — Et habebis fiduciam, proposita tibi
:

spe. CAPUT XXI.

36. Eo certius in Beum sperat, quo duriora pro
Vers 19. — Requiesces, non erit qui te ex-
illo patitur. — Tanto namque spes in Deum solidior terreat.
et

surgit,quanto proillo quisque graviora pertulerit,

quianeiiuaquani retributionis gaudiumde aeterni- 39. JElernisinhiansnihiLtimeta mundo. Quis- —
quispreesentemgloriamquaeril.profectodespectum
tate colligitur, quodnon hic prius pia tribulatione
metuit. Qui semper ad lucra inhiat. semper videlicet
seminatur. 356 Uinc enim per Psalmistam dici-
damna formidat. Cujus enim perceptione reficitur,
tur :Euntes, ibant et flebant,mitlentes semina sua;
ejusrei proculdubioetamissione sauciatur ; et quo
venientes autem venient in exsultatione, portantes C
obligatus mutabilibusac periturisinhseret,eolonge
manipulos suos (Psal. cxxv, 6). HincPaulusait :Si
inintimisabarcesecuritatisjacet.Atcontraquisquis
commorimur, et convivemus ;si sustinemus, et coji-
in solo aeternitatis desiderio figitur,nec prosperitate
regnabimusdl Tim.u, l).IIincdiscipulosadmonet,
I

attollitur,necailversitatequassatur;dum nilhabetin
dicens Per muttas tribulationes oportet 7ios introire
:

inre<?n«mDei(Ac<.xiv,2i).HincsanctorutiigloriHni
mundoquodappetat, nihilestquoddemundoperti-
mescat. Hinceteuim Salomon ait non conlrisiabit :

Joanni angelus indicans, ait Hisunt qui venerunt :

justum quidquid ei acciderit (Prov.xu, 2 1) Hinc ite-

de tribulalione magna, et Laverunt stoLas suas, et a
.

rumdicit : Justus quasiteo confidens absque terrore

candidas eas fecerunt in sanguine Agni (Apoc.vn,
erit (Prov. xxvm,
1). Bene itaquenunc dicitur Re- :
44).Quia igitur nunc per tribulatiouem seritur, ut
post gaudii fructus metatur, tanto major fiducia quiesces,etnon eritquite exterreat (Job. xi, l9),quia
mentemroborat, quantohancforlior pro veritate af- tanto quisque a se plenius pavorem qui ex mundo
estabjicit,quantoinsemelipso veriusmundi eoncu-
flictio b
angustat. Unde(apte protinus adjungitur:
piscentiam vincit. An non 357 absque terrore
CAPUT XX.
g Paulusiocorderequieverat,quidicebat -.Certussum
Ibid. — Et defossus securus dormies. enim quia neque mors,neque vila,neque angeli,neque
37 Malisprsesens securitas Laborem,bonisprwsens principatus ,nequeinsianlia,neque futura,neque for-
labor securitatem panj.— Sicutenim malis prsesens litudo,nequeattitudo,nequeprofundum,nequecrea-
securitas c laborem,ita bonispraesenslaborperpe- tura aliapoterit nos separare a chantale Dei,quoe est
tuamsecuritatemparit.Undeetdefossumsesecurum in Chrislo Jesu Domino nostrn (Rom.vm, 38)? Cujus
dormirejam noverat,qui dicebat -.Egoenimjamde- videhcet fortitudo charitatis, verasanctae Ecclesiae
libor, et tempus mex resolutionis instat;bonum cer- voce laudatur, cum b per canticorum Canticum di-
tamencerlavi,cursumconsummavi,fidemservavi;de citur (Cant. vm, 6) : VaLida est utmors diiectio (De
reliquorepositamihiestcoronajuslitix.quamreddet pamil.,dist.i, cap. 4). Virtuti etenim mortis dilectio
a ItaCorb. Germ.,Gemet. et c8eteriNorm.,aliique eunte Ms. Germ., cog. ager.
Mss. At Editi, dealbaverunt eas. Corb. Germ., subjiciunt.
<*

b Unus Vindoc, lentat. f Turon Lougip., Norm., duoReg., Colb.,Corb.

,

c
Vulgati, labor est. Melius Gemet., Ulic, aliique Germ., Germ., Loco regiminis.
Norman. et pler. Mss., laborem, scil. parit. g Deest quiinmundo est, iu Corb.Germ., Utic et
d Ita Turon., Vind.,Norm., Auglic, cum vet. Ed. Norm.
In Gilot. 1571, cogitationis aper. lnGussanv., prae- b Editi, Cantica canl., secus Mss.
 943 SANCTI GREGORII MAGNI
comparatur.quianiniiruniiiientem.quainseaielce- A effugii latebras inveniunl, quiaad voluptatem pro-
perit, a a delectatione mundi funditus occidit ; et tinus desideriorum carualium recurrunt. Ne enim
tanto hanc valentius inauctoritatem erigit, quanto 358P au P ertascruc e, m vitiisanimumdemulcent.
' '

et iQsensibilemoontraterroresreddit. [Vet. XXII l.] Nedespectusproximorumdeprimal,sesedignitatibus

Sed inter haec scieuduin est quod pravi cum recta exaltant.Sifastidiocorpusatteritur,antepositisepu-
praedicanl. valde diflicile est lltad hocquod taciti larumdiversitatibus nutrilur.Siquoanimus mcesti-
ambiunl non erumpant. Unde et Sophar protinus tias impulsu dejicitur, mox per interposita jooorum

adjungit blandimenla relevatur.Tot ergo hic habent effugia,

quot sibi preeparant delectamenta. Sed quandoque
CAPUT XXII.
eiseffugium perit, quia eorum mens, amissis omni-
Ibid. — El deprecabuntur faciem tuatn plurimi. bus, se solummodo et judicem conspicit. Tunc vo-
40. Reclinon ambiunt tntercessoresproaliisvideri.
luptas sublrahitur, sed voluptatisculpaservatur, et
— Neque enim justi viri idcirco se per innocentiae repente miseri pereundo discunt quia peritura te-
itineraarcta custodiunt, utab aliis exorentur. Sed
nuerunt. Qui tamen quonsque corporaliter vivunt
sive hffiretici, seu perversi quilibet, per hoc quod
queerere nocitura non desinunt. Unde adhuc sub-
inlerhomines quasi innocenter vivunt, videri inter-
cessores pro hominibus volunt et cum sanclalo- ;

CAPUT XXIV.
quentesinsinuaut.quodipsi appetunt, hoc aliispro
magnopolliceutur ;dumqueccelestiapraedicant, in Ibid. — Et spes illorum abominatio animw.
suis repente sponsionibus ostendunt quod amant. 42. Quodiniquovoluplas, hoc pwna est j usto. Unde
Sed nediuterrena pollicendo patescant quod sunt, reficiturcarOjindedeficitspiritus. — Quidhicpecca-
ad verba rectitudinis citius recurrunt. Unde mox tor totis cogitationibus sperat, nisi ut potestate eee-

subditur :
teros transeat,cunctos rerum multiplicitate transcen-
dat, ad versantes dorninando subjiciat, obsequentibus
CAPUT XXIII [Rec. XllT].
mirandus innotescat,irse ad votum satisfaciat,beni-
Vers. 20. — Oculi autem impiorum deficient, et gnum se.cum laudatur,ostendat;quidquid gula ap-
effugium peribit ab eis. petit, offerat; ad hoc quod voluptas imperat, operis
41. hnpiis a miseria hic aliquod effugium ; posl explelione concurrat ? Bene ergo spes illorum abo-
mortem nullum. —
Quodoculorum nomine b visin- minatioanimasdicitur, quiaet eaquaecarnalesam-
tentionisexprimitur,per Evangelium Veritasattesta- biunt spiritales quique judicio rectitudinis aversan-
tur, dicens: Sioculus tuus simplex fuerit tolum cor-
tur.Namquodpeccatoresvoluplaleni83stimant,hoc
,

pus tuum lucidumerit(Matth. vi, 22);quiavidelicet c justiproculdubiopcenam putant.[ Vet.XXVI]. Abo-

si operationem nostram intentio munda prsevenerit, minatioigiturestanimae,spespravorum,quianimi-
quamlibet aliter hominibus videatur,interni tamen rumspiritusdeficit, ubicarorequiescit.Ulenim caro
judicisoculis mundumsubsequentisactioniscorpus mollibus, sic anima duris nutritur: illam blanda
ostenditur.Oculi ergoimpiorum suntintentiones in refovent, hanc aspera exercent illadelectationibus ;

eis carnalium desideriorum. Qui idcirco deficiunt, pascitur.haecauiaritudinibusvegetatur.Etsicutcar-

quia aeterna negligunt, et sola semper transitoria nem durasauciant, sic spiritum mollia necant; f si-
praestolautur.Adipisci quippe terrenam gloriam co- cut illam laboriosainterimunl,itahuncdeleclabilia
gitant,multiplicari rebustemporalibus exoptant.ad exstinguunt. Spes itaque carnalium, abominatio
morlem quotidie cursurerum labentium tendunt animre dicitur, quia inde in perpetuum spiritus inte-
;

sedcogitaremorlaliamortaliternesciunt.Carnis vita rit, unde ad tempus caro suaviter vivit.

per inomenta deficit, et tamen carnale desiderium
crescit. Res habita instanti fine corripitur, et ha-
<=
bendi anxietas non finitur. Sed cum mors impios
subtrahit, eorum profectodesideriacum vita termi-
nantur. Quorum scilicet oculi tunc superna ultione
Q
deficiunt,quiasuohicjudicioaterrenadeficeredele
ctationenoluerunt.Hosillorumoculosa jucunditate
43. Rectedictascepe corrumpit loquenlis indiscre-
tio. — Sed haec Sophar recte diceiet, nisi beatus Job
cuncla largius etiam vivendo preedicasset. At post-
quam sanctiorem monere de vitanititur, doctiorem-
que se erudire sapientiee magislerio conatur, ipse
dictorumsuorum ponduslevigat, qui, indiscrelione
interposita.omnequodloquiturdeslruit, quialiquo-
1
'

pristinaclaudiPsalmistaconspexerat,cumdicebat rem scientiae pleno vasculo superfundit.Sic namque

ln illa die peribunt omnes cogilaliones eorum (Psal. abiudiscretisopes scientiaa, sicut astullissaepeopes
Cxlv, 4) quia et asterna mala nunquam cogitata
; corporalissubstantiaepossideutur.Nonnullienim.qui
reperiunl, et subito amittuntbona temporaliaquae rerum terreuarum multiplicitate subnixi sunt, ali-
diu « tractatalenuerunt. A quibusetomneeffugium quaudo multa et habentibus tribuunt, ut ipsi hffic
perit.quiaeorummalitiaabanimadversione districti cunctis largius habere videantur. Ita perversi, cum
judicisquosevaleatoccultarenoninvenit.Nam nunc verasapiunt, rectaquffidametiamreclioribusloquun-
iniqui cum tristitia aliqua, vel adversa patiuntur, tur;nonutaliosaudientesdoceaut,sedutipsiquanta

" et Corb. Germ., a dilectione mundi.

Longip. d Gemet., a jocundilate pristina.
i; Vindoc, Longip., Norm., Anglic. et vet.
Ila e Ita Norm. et plerique, prius legebatur tractando.
EdH. Alias habent vera intentio exprimalur. In Mss. Corb. Germ., Utic, Big.,
f Lyr., omit-
c Utic, Lyr., Bigot., Longip., corrumpitur. titur sicut cum seq. particula ita-
 :

945 MORALIUM LIB. X. — IN CAP. XII B. JOB. 946

doctrina polleant, innotescant. Prseirese quippe sa- " nota quas dicitis, dedictorum scientia singulariter
pientia cunctos existimant, et idcirco nihil se cuili- cur tumetis ? Quia igitur elalionem arrogantium ad
bet dicere ultra mensuras suae magnitudinis putant. aequaiitatis communionem revocans, perfecta cor-
Sic pravi quilibet, sic omnes
superba voce haeretici reptione redarguit, ad doctrinae nunc sententias
meliores arbitrantur. [Vet. XXIV.] Sed sancta Ec- erumpit,utamiciejushumiliati,priusdiscerentveri-
clesiaelatos quosque ab aestimationis suas culmine tatis pondera, quam reverenter audirent. Sequitur
revocat, et discretionis manu ad
com- requalitatis
CAPUT XXVIII [Vet. XXVI, Rec. XV].
pagem reformat. L*nde beatus Job, qui ejusdem
sanctae Ecclesiae membrum est, videns quod amico- Vers. 4. — Qui deridetur ab amico suo sicut ego,
rum mens per verba prolatae eruditionis intumuit. invocabit Deum, et exaudiet eum.
illico respondit, dicens 7 4. Recte agentiquid noceat laus,quidprosit irrisio
:

hominum.Irrisio prodesl ubi non est culpce meritum. —

CAPOT XXV [Vet. XXV].
Saepeinfirmamens,cumdebonisactibusaurahumani
Cap. vers. 2.
xii, —
359 Ergo vos estis soli ho- favorisexcipilur,adgaudiaexterioraderivatur,utpost-
mines, vobiscum * morietur sapientia.
et ponatquodintus appetit,etinhoclibenterresolutaja-
it.Superbesapientisfatuilas.—QaisquUsepneiTe r> ceat,quodforisaudit;itaut beatamnon tamfieriquam
omnes rationeexistimat.quidiste aliudquamsolum dicisegaudeat.Cumquelaudissua3vocibusinhiat,quod
se essehominem exsu!tat?Et sa?pe contingit ut cum esse caeperatrelinquit. Inde ergo a Deodisjungitur,
per tumorem mens in altum ducitur, in despectum undein Deolaudanda videbatur.Nonnunquam vero
omnium et suiadmirationem sublevetur.ln cogita- recto operianimus constanter innititur, et tamen
tione etenim proprii favores oriuntur, sibique de humanis irrisionibus urgetur miranda agil, et op :

singularitatesapientiae b blandituripsafatuitas.Pen- probria recipit; et qui exire foras per laudes potuit,
sat ea quae audierit.ac verba quae profert;et miratur repulsus coutumeliis, ad semetipsum redit; et eo se
sua,ridet aliena.Qui ergosolum se sapere asstimat, intus robustius in Deo solidat, quo foris non invenit
quid aliud quam hanc eamdem secum c mori sapien- e quo requiescat.Tota etenim spes in auctore figitur,
tiam putat? d Narn quamadesse aliis abnuit.solisibi et inter irrisionumconvicia solus interior testis im-
hanc tnbuens, profecto intra tempora suae brevita- ploratur ; atque afflicti animus fit Deo tanto proxi-
tis claudit. Pensandum vero est vir sanctus quanta mus,quanto360 et agratiahumanifavorisalienus:
discretione utitur, ut amicorum superbientium ar- in precem protinus funditur,et pressusexterius,ad
rogantia comprimatur, cum protinus adjungit :
penetranda quae intus sunt mundius liquatur.Bene
itaque nunc dic\l\ir:Qui de>'idetur ab amicosuosicul
CAPUT XXVI.
ego, invocabit Deum,et exaudiet eum, quia bonorum
Vers. 3. — Et mihi est cor, sicut et vobis. nec mentidumpraviexprobrantjOstenduntqiiemsuorum
inferior vestri sum. actuum testem quaerant. Quae dumcompuncta sese
i'3 .Hujusarroganliamoclestecomprimenda. — Quis in precibus accingit,inde intra se supernae exaudi-
etenimnesciatquautum beati Job vitaatque scientia tioni jungitur,unde extra se abhumana laude sepa-
tamicorum ejus scientiam excedat?Sed ut eorum su- ratur. [Vet. ATV7/.]Notandumveroquam provide
perbiam corrigat.esse se inferiorem negat;et
ne suae interponitur Sicut ego, quia sunt nonnulli quos et
humilitatis limitem transeat,esse se superiorem ta- humanaeirrisionesdeprimunt,ettamendivinisauri-
cet nec preferendo se,sed conferendo,indicat quod
:
bus exaudibiles non sunt. Nam cum derisio contra
de sehiqui sibi longesunt impares discant.ut dum culpam nascitur, profecto nullum virtutis meritum
spoute inflectitursapientia quaa eminet,nequaquam in derisione generatur. Baal etenim sacerdotes cla-
se contra vires erigat scientia quae jacet. Quos bene mosis hunc vocibus implorantes, derisi ab Elia fue-
mox ad aequalitatis sensum revocat, quia tumere rant,cum dicebat Clamate vocemajori.Deus enim
:

valde quasi de singularitate magnitudinis pensat, 1 est,etforsitan loqvilur ,aut in diversorio est [IlIReg.
cum subsequenter adjungit :
xvm, 27). Sedhaec eis irrisio ad virtutis usum non
Li
quia per culpa meritum venit. Provide ergo
fuit,
CAPUT XXVII.
nunc d\c\\.m:Qui derideturab amico suo,sicut ego,
Ibid. — Quis enim hwc quse nostis ignorat ? invocabit Deum,et exaudiet ««;«,quia illum facit hu-
46. Ostendendo eaquce scire se gloriatur,anemine manaderisio Deoproximum.quem abhumanis pra-
ignorari. — Ao si aperte dicat : Cum cunctis sint vitatibus vitae innocentia servat alienum. Sequitur :

a Ita omnes Mss. Norm., Anglic. et plerique. In In Ebroic. tamen et Colb., a secunda manu habe-
Colb., moralur. In Corb. Germ. ac vet. Edit., orie- tur, secum morari. In Corb. Germ oriri. ,

tur. In caeteris oritur.Ex textu Hebr. et vulgata le d 1 Vindoc, nunquam adesse aliis annuit. Alter,
gendum morieiur. quam adesse alienis abnuit.
b Editiac plur. Mss.,blandiuntur. Ipsa fatuitas. Particulam in a Coccio hic additam expunxi-
e

Emendantur subsidio Mss. Gemet., Germ., Colb mus auctontate Mss. Vind., Norm., etc, nec non
Aliunde veroquo sensu dicipotest /ayoressioi blan- vet. Edit.
diri? At recte opponitur sapientiae fatuitas in lec- f Etiam hic Coc. addidit vesler, reluctantibus Mss.
tione quam elegimus. et superioribus Edit.Mox cum cseteris VuIgatis.Aac
c SiclegiturinMss.Anglic.et in Norm. plerisque. ejus irrisio, pro hsec eis irrisio.
947 SANCTI GREGORII MAGNI 948

CAPUT XXIX [Rec. XVI]. A tationibus tument?Nam suntnonnulli quos census

pertimioreinnonelevat.sed 'permisericordiaeopera
Ibid. — Deridetur enim justi simplicitas. exaltat.Et sunt nonnulli qui.dum se terrenis opibus
48. Quid sapientia ejus mundi. Quid sapientia
abundare conspiciuut,veras Dei divitias non requi-
juslorum.Cura mundo ricteafur.— Hujusmundi sa-
runt, atque aeternam patriaui non amant.quia hoc
pieatia est, cor machinationibus tegere, sensutn
sibi sufficere, quod rebus temporalibus fnlciuntur,
verbis velare, qure falsa sunt vera ostendere, qu?e
putant. Non estergo eensus in criinine, sed affootus.
verasuut a fallaciadeinonstrare.Haecnimiruru h pru-
Cuncta enim qune Deus condiditbona sunt sed qui ;

dentia usu a juvenibus scitur, haec a pueris pretio

bonis male utitur profecto agit ut,quasi per edaci-
discitur.hanc qui sciunt caeteros despiciendo super-
talis ingluviem.eo perquem vivere debuitpane mo-
biunt ; hanc qui nesciuut, subjecti et timidi in aliis
riatur. Pauper ad requiem Lazarus venerat, super-
rnirautur,quia ab eishaec eadem c duplicitas iniqui.
bum verodiviteintormentacruciabant (£,?«?. xvi, 26).
tatis, nomiue palliata, diligitur,dum mentis perver-
Sed tamendives Abraham fuerat, qui in sinu Laza-
obsequentibus prae-
sitas urbanitas vocatur.rkec sibi
rum
tenebat qui tamen auctori suo colloquens,
cipit honorum culmina quaerere, adepta temporalis
;

dicit Loquar ad Duminum meum,cum sim pulvis

:

gloriee vanitate gaudere,irrogata ab aliis mala mul-

et cinis (Genes. xvm, 27). Quid itaque iste divitias
tipliciusreddere.curn viressuppetuntnullisresisten- B
suas asstiraare noverat,qui semetipsum pulverem
tibuscedere.cuin virtutispossibilitasdeest,quidquid
cineremque pensabat? Aut quando hunc res pos-
explere per malitiam non d valet, hoc in pacifica
sessa; extollerent, qui de se quoque, earum videli-
bonitate simulare. At contra sapientia justorum est
cet posscssore, tam abjecta sentiret?
nilper ostcnsionem tingere, sensum verbisaperire,
50. Divites censeri qui egent,et fastu tument.Eis
vera ut sunt diligere, falsa devitare,bonagratisex-
despectui sutit mundi conlemptores. — Atque iterum
hibere,mala libeutius tolerare quamfacere;nullam
sunt nonniilli quibus et res terrenae non suppe-
injuriae ultioneinquaerere,pro veritatecontumeliam
tunt, et tamen apud se per fastum tumoris eri-
• lucrumputare.Sed haec justorum simplicitas deri-
guntur.Hos et census ad ostensionem potentiae mi-
detur.quiaabhujus mundi sapientibuspuritatisvir-
nime subvehit, et tamen morem protervia inter
tus, fatuitas creditur. Omne enim quod inuocenler
reprobosdivitesaddicit.Quoscunqueergo sequentis
agitur, ab eis procul dubio stultum putaturjetquid-
vites amor non humiliat, hoc in loco sacer sermo di-
quid in opere veritas approbat,carnalisapientiaefa-
vites appellat, quia k in judicii quoque ultione nou
tuum sonat. Quid namque stultius videtur mundo
quam mentemverbisostendere,nilcallidamachina- discrepant utrumrebusansolismoribusintumescant.
ui cum vitamsimplicium in hoc muudo humilem
tione simulare.nullasinjuriis contumeliasreddere, C Q
abjectamque conspiciunt.elatisprotinusdespectibus
promaledicentibusorare,paupertatemqu8erere,pos-
irrident. Nequaquam quippeeis hocexteriusadesse
sessa relinquere, rapienti non resistere, percutienti
conslderant, ad quod ipsi totis conatibus anhelant.
alteram maxillam prtebere? Unde bene hujus mundi
Quasi stullos ergo despiciunt qui scilicet ea non
dilectoribus ille egregius Dei sapiens dicit Abomi- :

habentqiueipsi utiquevelhabendo.vel solummodo

nationesAZtjyptiorum immolabimus Domino Deo nos-
amando, h moriuntur; et quasi mortuos deputant,
^•o(i?:ro<7!.viii,"26). 361 Oves quippe <Egyptiiedere
quos nequaquam secum vivere carnaliter pensant.
dedignantur sed quod abominautur /Egyptii, hoc
;

Qui enim ab hujus mundi appetitu moritur, a ter-

Israelitae Deo oflerunt,quia simplicitatem conscien-
renis mentibus profectoomni modoexstinctusaesti-
tiffi.quaminjustiquique velutinfiinam abjectamque
matur. Quod bene nostri miraculum Redemptoris
despiciunt,hanc justi in virtutis sacrificium vertunt;
signat,cum ab immundo spiritu hominem liberat,
etexcolentesrecti puritatemacmansuetudinem Deo
de quo nimirum scriptum est C lamans, et multum
immolant, quam abominantes reprobi fatuitatem
:

discerpens eum,exiit ab eo; et factus est sicut mor-

putant.Qure nimirum justi simplicitas breviter, sed
tuus, ita ut multi dicerent quia mortuus est. Jesus
sufflcienter exprimitur, cum protinus subinfertur.
aulem tenens manum cjus, elevavit eum, et surrexit
CAPUT XXX [Vet. XX
VIII, Rec. XVII].
n
(Marc. ix, 25). Velut mortuusquippe ostenditur qui
Vers. 5. —
Lampas contempta apud cogilationes a maligni spiritus potestate liberatur, 362 <I u a i

divitum. quisquis jam terrena desideria subijit, vitam in se

49. Divitiarum possessionem non esse in crimine, mundo mor-
carnalis conversationis exstinguit; et
sed cupidilalem. —
Quid hoc loco signatur nomine tusapparet,quiapossessorepravo,quiperimmunda
divitum.nisi elatio superborum, qui venturi judicis desideria se agitabat, caret. Quem multi mortuum
respectum non habent,dum superbis apud se cogi- dicunt,quia qui spiritaliter vivere nesciunt eum qui

» Plurimi tum Mss., tum Excusi, falsa. quibus emendavimus Coc. et poster. Edit., apud
b Lyr., Big., Utic, sapientia. quos legitur sed misericordhe opera exaltant.
«Gemet., Germ., Colb., duplicitatis iniquitas. K Ebroic et alii Norm., quia in judicii quique ul-
dCoc. et poster. Edit. valent. In Mss.iifl/e^quod
, tione. Ita eliam Vindoc, Germ. et Corb. Germ.,
refertur ad mundanam prudentiam. autequam castigaretur.
e In Utic, Lyr., BiKOt.. \indoc. ,contumeliam pati. b Ita Turon., Vindoc, Longip., Corb., Norm.,
{ Oeec desunt in Bellov. Exstant in Mss. Viudoc, cum vetust Editionibus. In posterioribus Edit.,
Turon., Corb. Germ., Colb.,Germ. et plerisque, ex amando mirantur.
 :

949 MORALIUM LIB. X. — IN CAP. XII B. JOB. 9S0

carnalia bona non sequiturexstinctum funditusar- A facti sumus parvuli in medio vestrum (Thess.n. 7).
bitrantur. Ejusveroauditoribusnimirumtumordivitumadhuc
[ Vet. XXIX.] Si.Justi. carnalium
oculissineluce, in corderemanserat, cumdicebant -.Epistolaegraves

coram Deoardent et lucent. —

Sedquiaipsiquoque
derisoressimpliciumChristianitatisnominecensen-
tur, reverentia religionis pressi, exhibere
Unde fit ut apud se
publicae irrisionis erubescunt.
tumidi tacentesque derideant, quos abjectos valde
atque infimos per simplicitatem putant. Bene ergo
dicitur-.Lampas contemplaapudcogitationes divitum
quiasuperbi quique, dumpensare bona sequentia,
ut superiusdiximus, * nesciunt, penenihilaestimant,
quem non vident habere quod amant.Saepenamque
contingit ut electus quisque, qui ad aeternam felici-
tatemducitur, continua hicadversitatedeprimatur,
nonhunc rerum abundantia fulciat, nondignitatum
gloriahonorabilem ostendat, nulla eiobsequentum
sunt etfortes, 363 prcesenlia autem corporis infir-
ma,et sermo contemptibilis (II Cor. x,10).Quemeuim
malum taliadicereposse cognoverant, secum communiter
vivere non possejudicabant. Cumqueeumethumi-
lemvivendocernerent.et altumsermonepensarent,
suaeoselatiocompulitutquemperscripta timuerant
per praesentiae verba despicerent. Quid igitur Paulus
nisi conterapta lampas apud cogitationes divitum
fuit,quiundemagisteriumhumilitatisexhibuit,inde
a rudibusdiscipulis superbise contumeliasrecepit ?
Horrendo etenim modo languor superbientium unde
detumesceredebuitexcrevit,dummenselatacarna-
B lium hoc quasidedignabile repulit, quod magister
imitabile ostendit. An contemptalampasnon erat,

frequentia suppetat, nulla hunc humanis oculis ve- qui, tot virtutibus emicans, tanta apersecutoribus
stiumpompacomponat ;a cunctisverodespicabilis adversa tolerabat (Ephes. vi,20)? Legatione inca-
ceruitur.ethujiismundib gratiaindignusfestiniatur. tenafungitur, ejusquevinculain omnipraetorioma-
Sed tamenanteoccultijudicis oculos virtutibusemi- nifestantur, virgis caeditur, multisqueex genere, ex
honorari metuit, despici
cat, vitae meritis coruscat, gentibus, periculisurgetur(P/»7i'pp. i,I3),lapidibus
nonrefugit ; corpuscontinentiaafficit, sola in animo Lystris tunditur, pedibus extra urbem trahitur, quia
dilectione pinguescit,mentem semper ad patientiam exstinctus aestioiatur (//Cor. xi, 26). Sedusquequo
praeparat,eterectusprojustitia, de perceptiscontu- lampasistacontemnitur?Usquequodespicabilisha-
meliisexsultat.afflictisexcorde compatitur, de bo- betur?S Nunquidnamfulgorem^uumnullatenusexe-
norum prosperitatibus quasi de propriis laetatur. rit, et nunquamquanta claritate candeatostendit?

sacri verbi pabula in mente c sollicitus ruminat,et Ostendit plane. Namcumlampas contempta apud
inquisitus quodlibet eloqui dupliciter ignorat. Bene cogitationes divitum diceretur. protinus additur
itaque justi simplicitas et lampas esse dicitur, et
CAPUT XXXI.
contempta. Lampas,quiainteriuslucet contempta, Q ;

quia exterius nonlucet.Intus ardet flamma charita- Ibid. — Parata ad tempvs stalutum.
tis, forisnullagloria resplendet decoris. Lucet ergo 52. Justihic sp?-eti fulgebunt in diejudicii. — Sta-
etdespicitur d qui flagrans virtutibus abjectusaesti- tutumquippecontemptaelampadistempusestextremi
matur. Mentes quippe carnaliuui pensare bona non judicii praedestinatusdies.quo justus quisque, qui
valent, nisi quae carnaliter vident. Hinc est quod nuncdespicitur.quantapotestatefulgeatdemonstra-
Davidsanctumpateripsedespexerat,quemprophelae tur. [Vet. XXX.] Tunc enim cum Deo judices ve-
Samuelisoculis praeseutare recusabat. Qui ad unctio- niuut, qui nunc pro Deo injuste judicantur. Tunc
nisgratiamdumseptemfiliosdeduxisset,apropheta eorum luxtantolatiusemicat,quantoeos nuncma-
requisitusan numerumsobolisexplesset.cummagna nuspersequentiumduriusangustat.TuDcreproborum
edesperaiiionereipoiidit. Estpuerparvulusquipascit oculis patescet quod ccelesti potestate subnixi sunt
oves (1 Reg. xvi, 10, 11). Quo deducto et electo, qui terrena omnia sponte reliquerunt. Unde electis
protinus audivit Homo videt infacie, Deus autem
: suis Veritasdicit: Vos quisecuti estis me, in regene-
f pescrutatur cor (Ibid.,~). Lampasergo David per ratione,cumsederitFili'ishominisinsede7najestatis
ianocentiam fuerat sed tamen valde contempta,
; sum. sedebiiiset vos super duodecim sedesjudicanles
quia exteriora cernentibus non lucebat. Sciendum q duodecim tribus Israel(Matth.xix, 28).Nequeenim
veroestquodjustusquisqueauttemporalemgloriam plus quam duodeciru judices illa interni consessus
nonhabet,authancsubsemetipsofrangit, si habet, curia non habebit sed nimirumduodenario numero
;

ut honorisuoliberemineat, neeiVictusdelectatione quantitas universitatis exprimitur, quia quisquis,

succumbat. Hinc enimestquodillepraedicator egre- stimulo divioi amoris excitatus, hic possessa reli-
gius ante humauos oculos apostolatus sui gloriam querit,illicproculdubioculmenjudiciariaepotestatis
humiliaverat, quidicebat :Noyi usisumushac potes- obtinebit.ut simultuncjudexcum judice veniat.qui
tate, cum possimus oneri esse ut Christiaposloli,sed nunc considerationejudiciisesespontaneapauper-
- Vindoc.,Norm.etplurimi,nofonMnUtic. tamen « Sic Turon., Vindoc, Longip., Norm., Corb.
olim legebatur nescwnt. Germ. Poster. Ed. habent despectione. Et mox est
b ItaBellov., Vindoc.,Gemet.,etc.,cum antiquio- ahuc puer, addito, adhvc.
ribus Edit. Posterioribus Editoribus magis placuit. t Sequimur Mss., relictis Editis, ubi legitur m-
mundi gloria. tuetur.
~ Utic, Ebroic, Corb. et alii Norra., sollicitius g Prius legebatur -.nunquid non fulgorem suum
ruminat. nullalenus exerit. Ubi duplex negatio non et nulta-
d Gemet., qui fragrans virtulibus. lenus contrarium prorsus sensum reddebat.
951 SANCTI GREGORII MAGNl 952

tate castigat.Hinoest enim quoddesanctoe Ecclesiae A non eredentibus vacua voce laudari.Unde et proti-

sponso perSalouionetn dicitur Nobilis in portis vir

: nus lampas ista contempta est,sicut illic subditur:
ejus, quando sederit cum senatoribus lerrm (Prov. Sprevit autem illum Herodes cutn exercitu suo, et
xxxi, 33). Hinc lsaias ait : Dominus ailjudicium ve- illusil indutum veste alba (Ibid. 11).

niel cum senioribus populi sui (Isai. ui, 14). Hinc [Vet. XXXI. ] 54. In die novissimo coruscabit. —
eosdeni- seniores Veritas noujamfaiuulos,sedami-
1
Sed contempta lampas,quaein terra irrisiones tole-
cos denuntiat, dicens Non jam dicam vos servos,
:
rat/ de ccelo judieiumeornseat.Unde hic apte sub-
sed amicos tneos (Joan.xv, 15). Quosnimirum Psal- j ungi lav.Parata ad tempus
statutum.De quo videlicet
mista intuens, ait Mihi autem nimis honorificati
:
tempore per Psalmistam dicit: Cum accepero tempus,
sunt amici tui. Deus (Psal. cxxxviu, 17). Quorum ego justitias judicabo (Psal. lxxiv,3). Hinc in Kvan-
dum celsitudinemcordis aspiceret, niundi gloriam gelio per semetipsam Veritas denuntiat, dicens :

qua calce calcarent,protinus addidit Nimis confor-

:
Tempus meum nondutn advenil(Joan. vn, 6). Hiuc
tatusest principatus eorum. Ac ue paucos essecre- Petrus ait Quem oportet ccelum suscipere, usque ad
:

deremus, quos proticere usque ad summam tantse tempiirareslitutionis (Ae(.in,21). Lampas ergo quas
perfectionisagnoscimus,illicoadjnnxit:364° """ nunc contemniturad statutum teinpusventuraprae-
!

merabo eos,el super arenamtnultiplicabuntur. Quot b paratur, quia ipsepeccatain die ultimojudicat.qui
itaque nunc proamore veritatis seselibenter humi- nunc peccantium derisiones portat. Et tanto tunc
liant.tottuncin judiciolampadescoruscant.Dicatur d duriusdistrictionem exerit,quanto nuncvocandis

igiturrecte: Lampascontempta apudcogilationesdi' peccatoribussuamleniuspatientiamsternit.Qiiienim

vitum,parata adtempus statutum, quia uniuscujus- diuconvertendos exspectat, non conversos sine re-
que justi anima velut abjectacontemnitur cumde- tractatione cruciat. Quod per prophetam scilicet
gens inferius gloriam non habet, sed admirabilis breviterinsinuatjdicens: Tacui.semper silui.patiens
cernitur dumdesuperfulget. fui,sicut parluriens loquar (Isai. xlii, 14). Ut enim

53. Christus lampas hic contempta. — Libet inter jam prtediximus, parturiens cum dolore ejicit hoc
htec ad Redemptoris vias mentisoculos attollere,sen-
quod in intimis tempore longo gestavit. Qui ergo
simquea membris ad caput venire. lpseenim nobis sempersiluitsicutparturiensloquitur,quiaventurus

lampasveraciter exstitit, qui, pro redemptione no- judex, qui sine ultione diu facta hominum pertulit,

stra in cruce moriens, tenebrosis nostris mentibus

quandoque cum fervore examinis, quasi cum dolore
lucem perlignum fudit. Hac nos lampade Joannes mentis, quantae animadversionis sententiam intus

illuminari conspexerat, cum dicebat -.Eratlux vera servaverit ostendit. Nemo igitur hanc lampadem,
quwilluminat omnem b hominem venientem in hunc C «™ la 'et. despiciat, ne contemptores suos, cum de
mundutn (Joan. i, 9). Quam tamen apud cogitationes enim nunc non ardet
ccelo fulserit,365 exurat.Cui

divitum contemptam vidit, cum paulo post subdi- ad veniam,tuncproculdubioardebitadpcenam.Quia

dit:/« propria venit etsui eum nonreceperunt (Ibid.,
ergo per supernam gratiam vocationis tempus acci-
11). Hujus lampadis flammas Herodes explorare
pimus,dum adhuc licentia superest, ejus iram.qui
voluit, cum ejus miracula videre concupivit, sicut ubique est, mores in melius commutando, fugia-
scriptum est Erat enim ex multo tempore cupiens
:
mus. Solum quippe animadversio illa non iuvenit
videre eum,eoquodaudissetmultadei!lo,etsperabat
quem correctio abscondit.

signum aliquod videre ab eo fieri (Luc.TLxm, 8). Sed 55. Hasc nos, largiente Domino, in duobus jam
lampas hsec ante ejus oculos nullo radio lucis emi- o corporibus 366 Quia
transcurrisse sufficiat.
cuit, quiaeiqui se non piesed curiosequaesieratnil enim mysteriorum virtutibus
sacri libri sequentia
desemirabileostendit.lnquisitusquippeRedemptor extensa complecti breviter exponendo non possu-
tacuit, exspectatus miracula exhibere contempsit, mus, ea necesse est ut aliis voluminibus reserve-
seseque apudseiuoccultis retinens.eos quosexte- mus, quatenus lector tanto ferventior ad legendi
riora queerere comperit, ingratosforisreliquil:ma- studium redeat, quanto exlectionis quoque f inter-
giseligensaperte a superbientibus despici, quama D cisione respirat.

a Gemet., hinc eosdem senatores. 6 Corpus hic et initio libri seq. Gregorio est Co-
i> Verba venienlemin hunctnundum cumMss.expri- dex, plurium scilicet voluminum seu librorum in
minus;horumloco in antiquioribus exstat notae^c. unum compactorum complexio. Supra vidimus, in
In recentioribusvero etiam liascnotasuppressa est. epist. ad Leandrum, opus hoc in sex Codicibus
c Ilaprimus Vindoc.,German.,Corb Omues Norm. explevi. Idem signilicat nomine partis in prooemio
alter Vind.,(/e cwlo perjudicium corruscat, quem se- libri subsequentis causam reddidi cur terliam
:

cuti sunt Ed., addita voce lucidius. Hic verbum co- hujus operis partem, etc
ruscat ursupaturacti ve,quemadmodum apud purio- f Corb. et Germ., incisione. Corb. Germ., in-
ris latinitatis scriptores dicitur coruscare mucro- tercessione, quod fortasse siguificat cessationem,
nem, telum, etc, boc est, vibrare, aut crispare. cessionem.
l
<
Vindoc, cum Corb. Germ., clarius.
 : .

«>3 MORALIUM LIB. XI. - IN CAP. XII B. JOB. 934

|)ars ^crtta,
LIBRIS SEX CONSTANS.

LIBER UNDECIMUS.
versu sexto, decimum tertium, et decimi quarti quatuor priores
In quo caput duodecimum, a
versus, rmitato lantisper stylo, exponuntnr

CAPUT PRIMUM. A pit, atque ad usum rectitudinis pertrahit etiam

quae ab eis recta, sed non recte proferuntur. Itaque
1. Quse sint tota hac tertia parte exponenda et quo
inopiam suam despicientes despicit atque in ster-
stylo. — Quarnvisinprolixoopereesseculpabilisstyli quilinio corpore positus, in quanto virtutum cul-
mutabilitas nondebeat, ne quis tamenineex locu-
mine apudse sedeatostendit, cumnil essepraesen-
tionismeseimmutatione reprehendat,in epistola li-
tis vitae divitias memorat, quos abundare et re-
bris preemissaa causam reddidi cur tertiam hujus
probis narrat. dicens :

operispartemadaliarumusquesimilitudinemmini-
meemendandoperduxi.Quibussci!icetexclusis,hoc CAPUT \l[Vet. I, Rec. II}.

quoque additur, quod ab eo versu, quo dicitur :

Cap. 12, vers. 6. — Abundant tabernacula prcedo-

Abundant tabernacula pmdonicm, ejusdempartis ex- num, et audacter provocant Deum, cum ipse dederit
B omnia f in manibus eorum.
etusque adhoc, quod scriptum est
.

positioincipit,
b Dulcedo eorum vertnis disserendo pertingit. Quae