lil: SSffii

Digitized by the Internet Archive

in 2011 with funding from
University of Toronto

http://www.archive.org/details/patrologiaecur61mign
 PATROLOGI^E CURSUS GOMPLETUS, SIVE

BIBLIOTHECA UNIVERSALIS, INTEGRA, UNIFORMIS, COMMODA, QECONOMICA,

OHNIUN SS. PATRII,D0CT0RII, SCWPTORIIMOUE ECCLESIASTICORII,

QUI

AB JEYO APOSTOLICO AD INNOCENTII III TKMPORA

PLORUERUNT ;

RECUSIO CHRONOLOGICA
OMNIUM QU,E EXSTITERE MONUMENTORUM CATHOLICjE TRADITIONIS PER DUODECIM PRIORA
ECCLESI.E SjECULA,
JUXTA EDITIONES ACCURATISSIMAS,INTER SE CUMQUE NONNULIS CODICIBUS MANUSCRIPTIS COLLATAS,
PERQUAM DILIGENTER CASTIGATA ;

DISSERTATIONIBUS, COMMENTARIIS LECTIONIBUSQUE VARIANTIBUS CONTINENTER IILUSTRATA ",

OMNIBUS OPERIBUS POST AMPLISSIMAS EDITIONES QU-E TRIBUS NOVISSIMIS S.ECULIS DEBENTUR ABSOI.UTAS
DETECTIS, AUCTA ;

INDICIBUS PARTICULARIBUS ANALVTICIS, SINGULOS SIVE TOMOS, SIVE AUCTORES ALICUJUS MOMENTI
SUBSEQUENTIBUS, DONATA ;

CAPITULIS INTRA IPSUM TEXTUM RITE DISPOSITIS, NECNON ET TITULIS SINGULARUM PAGINARUM MARGINEM SUPERIOREK
DISTINGUENTIBUS SUBJECTAMQUE MATERIAM SIGNIFICANTIBUS, ADORNATA J

OPBRIBU9 CUM DUBIIS TUM APOCRIPAIS, ALIQUA VERO AUCTORITATE IN ORDINE AD TRADITIONEM
ECCLESIASTICAM POLLENTIBUS, AMPLIFICATA ;

DUOBUS INDICIBUS OENERALIBUS LOCUPLETATA. ALTERO SCILICET RERUM, QUO CONSULTO, QUIDQUID
DNUSQUISQUE PATRUM IN QUODLIBET THEMA SCRPSERIT UNO INTUITU CONSPICIATUR ALTERO ;

SCRIPTURyE SACR^E, ex quo lectori comperire sit obvium quinam patres

ET IN QUIBUS operum suorum locis singulos singulorum librorum
SCRIPTURyE TEXTUS COMMENTATl SINT.
EDUTIO ACCURATISSIMA, CA^TERISQUE OMNIBUS FACILE ANTEPONENDA, SI PERPENDANTUR CHAHACTERUM NITIDITAS
:

CHART,E QUA1.ITAS, INTEGRITAS TEXTUS, PERFECTIO CORRECTIONIS, OPERUM RECUSORUM TUM VARIETA3
TUM NUMERUS, FORMA VOLUMINUM PERQUAM COMMODA SIBIQUE IN TOTO OPERIS DECURSU CONSTANTER
SIMILIS, FRETII EXIGUITAS, PRyESERTIMQUE ISTA COLLECTIO, UNA, METHODICA ET CHRONOLOGICA,
SEXCENTORUM FRAGMENTORUM OPUSCULORUMQUE HACTENUS HIC ILLIC SPARSORUM.
PRIMUM AUTEM IN NOSTRA BIRLIOTHECA, EX OPERIBUS AD OMNES /ETATES,
LOCOS, LINGUAS FORMASQUE PERTINENTIBUS, COADUNATORUM.

SERIES PRIMA,
IN QUA PRODEUNT PATRES, DOCTORES SCRIPTORESQUE ECCLESI^ LATIN/U
A TERTULLIANO AD CREGORIUM MAGNUM.

ACCURANTE J.-P. MIGNE,

CLRSUUM COMPLETOKUM 1N SINGULOS SCIENTI/E ECCLESIASTIC* RAMOS EOITORE.

PATROLOGI^: TOMUS LXI.

S. PALLINUS NOLANUS, CLAUDIUS MARIUS VICTOR, MEROBAUDES SCHOLASTICUS
S. ORIENTIUS, S. AUSPICIUS, PAULINUS PETRICORDIENSIS, AMOENUS,
SECUNDINUS, DREPANIUS FLORUS, AUCTOR INCERTUS.
TOMUS UNICUS.

PAnrsns
APUD J.-P. MIGNE ET GARNIER EKATKES, EDITORES SUCCESSORES
IN VIA DICTA : AVESUE DUMAINE, i08

1905
 STUDIES
JHE 1NSTTTUTE CFI

TC

3.06/
 QUINTI SJECULI

POETARUM SERIKS

ABSOLVITUR
NOVAQUE ET ACCURATISSIMA EDITIONE DONANTUR

S. PAULINI NOLANI,
S. ORIENTII, S. AUSPICII,

CLAUDII MARll VICTORIS, MEROBAUDIS, PAULINI PETRICORDIENSIS, AMOENI,

SECUNDINI, DREPANII FLORI, AUCTORIS INCERTI,

OPERA OMNIA,
JUXTA EDITIONES MEMORATISSIMAS MURATORII, GALLANDII. MARGARINIQUE DE
LA BIGNE RECENSITA ET EXPRESSA.

PKt X : 9 Franew

TOMUS UNICUS.

PARISIIS
APUD J.-P. MIGNE ET GAHNIER FRATRES EDITORES, SUGGESSORES
IN VI A DICTA : A VENUE f)V UAISE, 408.

1905
 ELENCHUS OPERUM
QU£ IN HOC TOMO CONTINENTUR

S. PAULINUS NOLANUS.
Epistolae. .
eo/. 153
Poemata 437
Dissertationes in S. Paulini vitam et scripta, auctore Lebrun 743
Dissertationes in S. Paulini poemita, auctore Muratorio 779

CL. MARIUS VICTOR. o

Comraentaria in Genesira 9f7

Epistola 969

MEROBAUDES.
Carmen de Christo 971

S. 0RD3NTIUS.
Commonitorium. 977

S. AUSPICIUS.
Epistola ad Arbogastem 1005

PAULINUS PETRICORDIENSIS.
De vita S. Martini libri sex 1009
Epistola ad Perpetuum episcopum 1071
Carmen de Visitatione nepotuli sui 1073

AMOENUS.
Enchiridion Veteris et Novi Testamenti 1075
Carmen de /Egyptio 1079
Ibid.
Acrostichis in Leontiura episcopum

SECUNDINUS.
Hymnus (in hoc tiimo memoratus, editus autem tomo LIII, col. 837) 1081

DREPANIUS FLORUS.
Psalmi et Hymni 1°^
AUCTOR INCERTUS.
laudibus Domini 1091
Carmen de

Oliehy. — Ex typis PAUI. DUPONT, 18, «4 dict» Bie-dAsniArM — 1.1.1905

 EPISTOLA BEDICATORIA.

Iliustrissimo ac nverendissimo D. D. Francisco Antonio Corrario ex

Capucinorum ordine
Yenetiarum patriarclw, Dahnatia primati etc, Dionysius Jtamanzini
,
typographusS.P. D
Consueverunt illi qui sibi gratiam a principibus viris queerunt, ea ipsis munera maxime f-
ferrequm eorum ingenio gralissima alque acceplissima futura esse arbitranlur
; atque ideo
mirum nobis videri non debet interdum legcntibus aut videnlibus, aliis
numismata aut mar-
mora, aliis eliam gemmas et pictas vestes, aul insignesequos, axtt artm
dono dala fuisse. Sei-
lioet indulgenl Jiomines illorum studiis quos admirantur atque
terentuf. Mihi vero maxime
prccsul, tecum pro animimei obsequio cupienti facere, nullum
aliud munus in menlem vcnh;
poterat ut ad te mitlercm quam hunc librum, in quo S. Pautini
scripta continentur Oplima
rerum ( quantulacunque suut) mearum hic liber est, quem tibi eliam confido fore cahssimum
Qui emm omni prceditus, pielaiis maxime ct retigionis es
virtute
amantissimus in hisce
scnplis tanlx et tam antiqm prmulis virtutum omnium exempla,
pielatis et religionis rectis
simam normcm cognosces. Probabunt interea legentes cwteri consilium
meum quod hme onera
nommi xnscripserxm iuo, illud animadverlmtcs, tequamdam S. Paulini
earumauctorhrelrre
specxem, sx utrxusque vitam, si studia, si laudes comparaverinl. Romanw rcipublicw senator
tlle et consul, humanarum
divinantm lilterarum doctissimus, amptissimis
et
honoribus noH
habttis,ad sanctxorem vilam accedens, factus Nolanus episcopus
Chrisiianum orbcm ouxi'
sctentia et exemphs. Tunon secus uique ille in Veneta
republica, quce cum Bomana
prccclarl
certat, clarisstma ex gente progenitus, inter cujus majores
recmsentur Gregoriu/poncifex
ejus nominis ;
XH
nec non Beriola egregia ac celebris iila femina laudati Gregorii soror ea
demque EugeniilV mater et Pauli II avia, prceler nlios plures
et cardinates eminentissimos
et episcopos mctijlos, aiiosque toga-que insignes imperatores, senatores,
belii
procuratore*'
duces, quorum nomina in annoiibus frequenler occurrunt : Tu,
inquam, in ianla rcpubiica ex
lam generosa stirpeprcgenitus, non secus ac Puulinus, imnortalis
ejusdem reipubliae senator
ampiimmus, summus ilem armorum imperalor, omnique prwclarissimo munere
terra marique.
functus, Patavina prafeclura poslremum egregie gesta, omnes tibi paratos
honores contem-
nens, severissimum sanctioris vitce instiluium arhpiens, le in
Capucinorum ordinem rece-
pisti. A quo tamen snbinde eductus, ui Venelce cuthedrceprreficereris,
cux olimduoetua famu
tia percdcbres insederant { nimirwn Gregorius ipse XII cum Casletianus
epucopus Venetiis
projerat, ac Gregorius patriarcha qui laudaio pontificifuit frairis nepos),iid
longe iateque Cua
virtulis lucem effundis, ul omnium animos rapias in admirationem tui.
Non enim te a sus-
ceptx disciplinm sanctitaie et rigore abduxit novus dignitatis honor, sed propositi
tenax pro
antiquo familim quarn ingressus es tnore, parce ac duriter titam agis. Eorum.
autem qui tuat
subjiciuntur curce, invigilas moribusuc doctrinw, ut nullavitiorum labe
nxtllis errorum tene-
bris infirmenlur. De pietate autem lua et caritate\ qua egenorum necessitatibus
promptisshns
subveniens, egrcgie sanclum Paulinum cemularis, qnidmulta dicam, cum palam
sti omnibus
quantum in his ercellns et emiccs ? Verum ii non ago ut
conferam laudes; non enim esset
in ie
cxigui operis. Sed pauca dsjudiao meo ntque officio dicebam qui librum
hunc tuo prccclaris-
simo nornine ornatum voluerim, tibique dicaverim, ingcmi tui humanitatem
aiquc pietatem co~
gnitam habens. Accipe igitur kilan vnitu munusculum hoc
nostrixm^criptoremqneelegantissi-.
mum atque sanctissimum el ipse amarc et aiiis commendare velis. Yaie feliciiatem.

X cal. Jul. 173G, die festo S, Paulim,

P&TROt. LXl, j
 t

12
S. PAULlNUS NOLANUS EPfSCOPUS.
ii

PROLEGOMENA.
PRjEFATIO.
erai ; verum quod hec vetuti
disjecta membra ab
• ,• Pr »!eropu rauum
nni Merooii
PoRin Paulini opera
«l
nemine satis A
Sancli
reliquo corpore. CMa rar<.n!.nr. in omnium votis eral,
separarentur, erat,
qui in iOo aut eloquentiss.mi
pro dignitate laudanda, adeo ut aliorum
aut ewmii valis divi- ul in unum coalescerent, esselque
scriptoriserudilionem et tidern, opernm absoiuta cdiiio. El
Pa.rum, ita et Paulini
intelligenliara suspiciat, ut
lecton-
nam inentem et
hsec est ad quam contendirnus ulilitatem, hoc
nequc insUtuti mei vero ,

bus ego magnopere co.ntnendem, sluduisse ut et nova acce-

auctons pnestan- laboris nostri palmarium,
patitursanetissimi
neque
ipsa
ratio
derent recto quseque ordine, eorumque
ipw accessio
phirima jam
tia
•
in nueni pracclarum iilnd etogium prserogaliva i't novis curis ab
ipso
et tumpnm.s ahera donaretur ,

diussecula.lotque aliorum Patram,

convertimus nos ad
consen- editore recognoscerenlur. Quare
\mbrosii, Hieronymi.Augustraitestimonia ut
virum. At enim cl. Muratorium, ipsumque enixe efflagilavimus,
Ecclesia
sommura
in fuisse
serunt,
quasmuUisjam abhinc annis in ca poemata excude-
primum eollecta in pubhcum
quod illa universa nunc recoieret et si qua sitii
rat, dissertationes et notas ,

profero, si nihil boc cerie spero assccuturum

aliud, modo viderem
veluberius edisserenda , \el quoquo
melaudis, quod eorum bominum, quos sanetorum edissereret, miitaretque, et in put.li-
tur imiuutand»,
lectio Patrum delectat (quibus profecto
na elegans, omnis antiquitatis
studiis consuiuerim. Nam
memoru
omnis doctri-
meoioria ,o„u..^
contraelur)

etsi baud mult, feciendam

opcram, nec
B
cum, eujiis maxime studiosus esl, bonum
T

nesta
ben g,
siudia
,e anmn
,

promptissimus,
~
0»,
suoque
^
conferret.
el

^
potisSimnm fa«
^^^
us colligendis impendi
quam in
seutio,
vore factum est, nt egregium hoc.e opus quanta li-

ex pura putaque alusno-

quod nonnulii nnnc faciunt,
famaui inter erudi- cuit euia expolilum prodiret inpublicUm.
rum descriptione ^vray^v praestitum, paucis comme-
Jam qna id ratione sit
quantum ex hac ipsa cura
tos aucupor video tamen an-
tribus in quarto, ul vocant, tomis
:

morabo. Qua
utilitatis ct commodi
ad rem Christianam sacras-
lea hoc nos uno comprebendiraus
contincbantur,
eorum operum ador-
que LUleras eveniat, quando parlcs universi
merito nullis ferme secun- voluraine; tribuimus autem in duas
natur ediiio, qiue cum sui
eon-
integra simulque numeris syntagmata, quarum altera quae soluta oralione
da sint, nondum tamen poetieis numeris, omplexi sumus.
slant, altera qua> (

invulgus prodierant, ut vetustio-

omnibus absoluta pauca
omnium postrema est, llis succedere jussimus appendicis loco post
deque una, quse
res omittam, falso la-
celeberrimi presby- quacdam utriusque generis opuscula, qiia
Parisiensi dicam, erat ilia quidem editorum
men Paulino ascribuntur veiustiorum
sane perquam
,

leriJdannis Baptistse Le Brun studio Parisien-

ad plarium mann- notas, disserlationes et comraentaria, qu;e
erudite ae diligenler
concinnata,
uwni, iiu." ac disserls
exacta fidcm.notis
scriptorum coilicum exacia
•-• rinlnriiin codicum
»"" sis quam
- t —laudavimus postreraa editio auni 1685

c socielate Jesu pieshyieri.

integra qualuor quam Ires doctissimi
,ma aut altera privala epistola, sed Bosweydus et Pe-
Andrea; Schollus, Heribertos
poemaia, pars lotius operis nobilissima, dcsiderarc-
FrniK iscus Chifnetius adbibuerunl, eum suam
nondum in Iutis con- Irus
qux lemporum infelicitate
tur,
illa a nativasui quisqne Spartam adornaret. Uno verho cam ^-xw
spectum venerant, aberat quoqne fer-
quantum illnd ab bumani corpo- editionem quee auclore Brunio prodiit, fterpelua
integriiate tantum,
sequi ad ejusque inge-
perfeclione, eui ora manusve fuerint amputatse me scrie atquc ordine libuit,
ris
digessimus.
veterum monimenlo- nium ea cliam quse noviter accesseronl,
amboe. Conligit vero felicissimo
Quoniam vero id optarc quispiam potuerat, ot quan-
rum indagatori atque interpreti cl. viro Ludovico pro-
ex Am- do hsec uno volumine coinpleclebainur, qusedam
Ahtonio Muratorio ipsa illa quatuor poemata
islo lecior
erue- posito magis accommodarentur, ne suo
brosian*, qua: Mediolani est, bibliothecse mss.
voto excideret, ei frustralns videri posset,
Vilam
re, jacturamque illam eo
graviorem, quod series na-
singulari poe- sancli auctoris scriptis ejus prceposuimus, elenchos
taliura S. Felicis interciperetur, quse
quoqnc, sive tabulas cuin epislolarum, Him poema-
inate celebrave Paulinus quotannis consueverat, rc-

SL
sarcire. Cum tanti res essei, nec pati vir doclissimus
monimenta
Silolum liUerarum impcndio cum
il.a tanto sacrarum ac po-
Watis connictari,
D
lum, nlrique parti pralisimus

rit, nec aliquid

'.

ntililali
aliaque id genus

P^limus, »t r,, minns e.eganti* sat.slactum fue-

luplati, dum omnia qute ad scnptons

delractum, au, legen.
nosln commo-
um vo-

ac tiues. seorsim uno Anecdolorum tomo

edidit. Ita
diorem .ectionem raciunl, uno lenore Contextuque
demun quod saltera l.a.-c spectat Nataliti^, salvn res
Ebit.
*
Nos omnes ihdices in unum corpus ad calcem hujus PatrologiK lomi collegimus.
 13 PROLEGOMENA. U
constant. Nibil enimvero in reliquis quaniicunque A percepisse videbimur, si nostram induslriam solidio--
studii licnil prauermissum, quod ;id novain hanc edi- ris doctrina» candidatis luni gralam cum utilem fuisse
tionem ex omuium votis ex animo cumidatissimc intellexerimus : pergemusque huc eniti ut quoiannis
instruendam ac numeris omnibus absolvendaro per- aliquid ex labore nostro prodeat sacrae cuni priinis
tinerei, Irrtio ipsa magis quam verbonim commen- lilleralitrae studjosis voluptatein cuin utililale conjtm-
dalio comprobabit. Magnani exinde fructum nobis eiani ailaiurum.

PPv/EFATIO PAUISIENSIS EDITIONIS.

Paulinnm episcopum Nolanum et ipsius scripla Totum opus in duos tomos distmximus, quorum
quanti lecerint SS. Ecclesiae Palres, nmili noruiil, primus compleclilur indupitata S. Paulini opera
omnes ex ipsorum elogiis infra describendis nosse secundum ordinera lemporum nnnc pritnum disposita,
possunt. Jam pridem viris doctis aegre erat laui de-
g quem studio e t consiliis doctissimi viri invesligarc
pravau esse tanli viri opera, c-t ab aiiquo liiedicain salegimus. Nonnullas adjecimus epistoias, plures in
ipsis sdhiberi manum vebementer optabant. Horum duas divisimus secuti mss. corliruni auctoritaiem, ex
cousiliis et aurlorilaiihus adducli ad ea primavo ni- duahus unaiu ex certis argumcnlis aliquando eonfeci-
(ori resliluenda animuni adjecimus, corrogatis mide- inus. Has iuter ordine suo collocayimus unicutn, qui
quaque, tum cx Galiia tum ex vicinis regionibus, nobis superest, S. Paulini seimonem de Gazophy-
codicibus manuscripiis, quorum ope aucta ct einen- lacio.
data sunt. Praeterea rem gralam utilemque studiosis faeturos
Priina eorum edilio prodierat Lutelis Parisiorum nos arbilrsti sumus, si bis msereremus epislolas ad
anno 1516 lypis Jodotf Badii Aseensii in mullis la- Paulinum vel scriptas vel rescriptas.
cera, in nonnuliis jistiiil.-.. ac ctiam a censore ipso Ikinde epistolarttm argumetila male digesta et. in-
Badio depravala. composiia casligavimus et sacrse
, Scriplurae !oca
Secula est edilio seeunda Hemici Gravii Domini- Iialico expressimus charactere.
cani, qui anno loGQ Coloni;c sub prelo Cboliniano Ca:lerum cum apud omnes cnnstet SS. Palrum
Paulini opera multis mendis repurgayit ex veteribus aflcctus et virtules non alibi melius qiram in epislolis
exemplaribus mss. posse deprehendi,
q in Paulini lilteris auCtoris genitim,
Inde lerlia prodiit Basiiese an. IfJGD inter ortho- eloqttentiam, prudentiam, zelum, animi conslanliain,
doxographosa Joanne Jacobo Grinxo collectos qt;<e vcritatis ac pietatis amorem, Scriplura; sacrae sliidtum,
videlur cx manuscriptis post priores ediiiones ex- humanitatem, modesiism, latmiiilaicm vere Chrisiia-
pressa. nam, carilatem rnaxiuiam, nec non facicm etaniiuum
Qnartam cum ms. codice coiiatam intexuit Andreas facile quivis inlueri polcst. In variis enim epistolis
Schoitus Jesiiiia in Colonicnsem Bibliothecx Pati ur.i auctores sponle se ipsi produnt pingitntque nalivis
cdiiionem an. ICIS, addito Epithalamio Juliani ct I;c coloribus, quos natura, locus, occasio, argumeuti
nondum excuso. geims, personse, eliam anon cogitantibus exprimunt.
Quintani et postremam edilionem anno 1622 An- Quod adeo vcrurn, ut Paulinus, qui imaginem suam
luerpias curavit, el typis Plantinianis commisit Heri suo Sevcro poslulanli denegaverat, se ipse tam egre-
bertus Rosweydus soc. Jesu, vir pius et erudilus; sed gie pin.verit in variis epislolaruni suaiutii locis, ut
tol occiipaiionibus implicatus, ut, cum lempus nou facile nobis fuerit ex iis laciem ejus ad vivum reprae-
suriiceret, aliorum sacpe studiis uli cogeretur, et suc- senlare, epistolis scilicet S, num. i; 22, nuni. 2; 23,
cedaneam duniaxat imponeret manum. IHam profecto num. 10 et 25, 10 nimi.
et C, nonnibil etiam ad
edilionem accuraiam non exislimavit ejusdem socie-
jj
pictttram absolvendam juvante Uranio tittm. 5, C et
tath Peiriis Fraiitisciis Cliifflelius,
qui ad novam 7, Fortunato lib. n de Viia S. Martini; ct Rom.
S. Paulini opcrnm edilionem prociiraudam multa in Subtcrr.
medium protulit in suo Pavlmo illustralo, ex quo ut Epislolas excipittnt poemala innumeris mendis re-
et ex recenli operumS. Aiiguslini editione
excerpsi- purgala, vcrsibus plurimis aucla, el argumentis iliu-
nius qir.ead rem hoSlram conducebant. sirala. His plurima ecclesiaslicae disciplina», atiiiqui-
Ut aulem intelligas, iecior benevole, prastiti a tatis et liistoria? monumenta continentur, nec. non
imbis fflodum ec rationes, pauca hic pra-1'abor.
officii prrecipua Evangelii pr<ecepta et consilia.
Ad castiganda Paulini opera coriiplures manu- Porro in omnibus Paulini operibus seciiunes de-
scriptos codices per anuos sex excussiinits et aceurnte signavimus frequentes, affixis numericis noiis, quo
conlulimus cum cditis, ae viros eiuditos, si quid esset deinceps facilior Paulini usus, expeditiorque
obscuriuset perplexius oce.urrebat, eonsuluimus; nec locorttm inquisiiio. Emendationum autem causas qui-
semper quod clariusesset aut elegantius prseluKmus, busdam notaliunculis in inferiorihus marginibus ex-
sed quoil gerriiana Paulini di tio esse collalis aliis ejns posuimus, in laleralibus voces nonnullas obscuriores;
operum loeis videbalur. qu« vcro addiia sunl, duabus ansulis () inclusiinus.
 .

S. PAUUNUS NOLANUS EPISCOPUS. «

6
Hos sequunlur alii indices duo locorum sacr»
Insecui.dumtomumconjectasnnt opera tom du- A
variorum subjecimus, Seripturae ", qua; explicaiilur, et singulari modo
bia, luni supposititia.
His notas
exprimuntur. His ilem accedit index vocum, quarum
in quarum iine cujusque auctoris noraen edituni esi.

insolita significalio, Agmen claudet index rerum

nosins vero h.cc nota 1 prcelixa.
ex variis scripto- copiosissimus.
Sequuntur sanctissimi viri clogia
Tum ne quid difficuitalis pariant variorum aucto-
quoc locum parant
ribus ad mss. codices recognita, monilum
scriptorum rum appositar in raarginibns citationes, te
saocti et veterum
Vitse S. Paulini ex ipsius
volumus nos fuisse usos Ausonii ediiione Burdega-
operibns reeens eoucinnatie.
quarum lensi an. 1575 a Vineto procurala, S. Hieronynii
Huic adjectx sunt disserlaliones
septem,
Basileensi an. 1565, S. Augustini editione novissima,
cbronologicum astruil,
prima epislolarum ordinem Antuerpiana an. 1574, Gregorii Turo-
Sulpicii Severi
quaria et qumta agunl
secunda poematum. Tertia , Gregorii Magni item
nensis an. 1640 Parisiensi, S.
«le
, Alethio, Victricio et Apro, ad
Sulpicio Severo
Paris. an. 1605, Conciliorum Binii et Annalium
scripsit Paulinus; sexta de operibus S. Paulini
quos
septima vero de ejus- eceJes. Baronii editione Coloniensi an. 1609.
amissis, dubiis el suppositiliis
:

dictionibus e Grccco derivatis Gr^cam usurpa-

dem
'in sancli coniruvenx»
sancll
fuse dissent.
capiivitate •""
controversa *-»!>"»«»«'
Ir.

vimusorthographiam,
....
in Lal.n.s eam q.iam
,-u
exhibent
.

Seouuntnr variantes ex iuss. el editis codicibus B

*i .... ___. __„„ „*,Y.nac •"
codices "", dummodo
,lii,,. ii, ,,,!,. pronuniian-
iis ni-_.niinli.in-
u» ii«
in
quas inter deprehendere est levioris mo veteres mss.
iectiones,
dis nulla sit ab usu recepto dissonantia qua. aures
menii emendationes '.
desidera- offendat.
Ne quid vero in pos-.ema hac editione Pauliniana h_ec
Nobis quidem fuisset in votis nt
retur, quindecim indices attexuimus. Primus novuin
opera manus eleganlier retractasset, quo tanli viri
hunece epistolaruni ordinem cnm
hactenus vulgo
ordi- dignitati ac mcritis respondere potuissel laboris in-
coioparatum exhibet. Secundus vulgalum prius
dtistria. Cum vcro ad snsceplum opus
eiuui.orum
qoatenus ad hunc iiovum reducitur.
nem continet ,

virorum consiliis adducti simus, quiuus iiou parere

alphabetico ordine
Tertius constat eorum nominibus
vel a qui- religio nobis fuisset, hoc unum nobis relinquilur, ut
digestis, ad qnos Paulinus dedit epistolas,
illud buinanitati tute, lectorcarissime,.
commendemus
bus ipse vicissim accepit. Quartus -vero exhibct
epi-

secundum alphabeti seriem disposila. contendamus abs te supplicibus votis, ut si quie

stolsrum initia et

Quatuor «equentes carmina eadem speclaat ralionc. ibi errata deprehendcris, non malae menti , non in-
His ocio adjecimus digeslum ordine alphabetico curise tribuas , scd infirn_.ita.is bumanx vitio. Porro
syllaburaet editorum et mss. Codicum, quorum
ope bene-
age nobiscum pariter, obsecro, ut huic opcri
Paulinum repurgavimus, Horum non mediocrem co- C dictione ccelesti faveat Deus, illudque omnes quorum
piam humamssi.ne pro more suo fecit nobis lum e digna Paulino vencratione in manus pervenerit,
aliis vir cl.
sua insigni Bibtiolheca, tuin ex nonnullis
tiacte.it, el quam divinte caritatis luce perfusum,
Emerieus Bigotius Botomagensis , viris doctis satis
ew.Iesiastica
quos prteceptisque evangclicis ct disciplina
notus. Apposuiraus indices duos codicum ad
singula. ep.s.ola. recogniue sunt, et
poemata quaeque referlum opus congrua pielatc suscipiant

casligata.
in nnivei-cam
postea in indice generali Scriptura.
Has varianles quae etiam ad Veronensis editionis
Patrologiam exscribendi sint. Edit.
calcem rejectae fuerant nos sub textum
revocavimus.
orthograohiam nos quoque intactam ser-
,
•"
Eam
Edit. __ _. , , .

abslmebimus ut qui vavi.nus. Edit.

His indicibus Seriplune
'" ,

VITA SANCTI PAULINI

KOLAKI EPISCOPI,
CONCINNATA.
EX IPSIUS SCRIPTIS AC VETERUM MONUMENTIS

Romae habebalur. affinis eraf. « Pneuma-

CAPLT PRIMUM D tam illustris

tii qunque filio Celso, de cujus obilu suave et elegans

fomiiio opes. De variis PauHnis.
S. Pau.ini orlus,
«..
Poeraa condidii.
h plures exslitere
Pontius, et mss. ac edi- 2. Sub primis imperatoribus
ct anliquis •
1 Paulinus, qui Paulini; Consules duo sub Conslantii.o annis 525
1

»> Meropius lol ac tanlis laudibus in Ec-

codicibus ,
ab ido-
534. Inler patricias familias, qua. primilus
lis
ei
c illustrissima familia orlus est,
ilcs.a celcbratus ex recenset
ad Christuro transierant , Paulinos
I

ex * senaionbus scilicet tum paleino tum matcrno lis

fama jam
Prudenlius. Enim vero cum Paulini noslri
generc « Romanis. ( Melanire seniori, cujus nobilitas

Ausnn. ep. 2
ep. 2», n. 5.
x
. Paulin, ep. «.

Paulin. carm. 32 v. -j22

•
SSWi*JV™±\
Ambros.ep.^,
bEA.Vn s». •
W^tfUTS
^ § 78 -
: ud & ' mm
-
-
p - 7-
 !7 PROLEGOMEPSA. 18
per orbem esset vulgata, 2 a «"'« "°c faniilise elogto A no Doraini" 353 ex Chifftetii raiionibuseiargumentis,
a Prudentio donatum merilo adnolat cardinalis Ba- iicet anno 354 euro natum fuisse dicat. » Patrimo •

ronius,' qui ad Aniciam illustrem familiam "Paulinum nium ei <pei'amplum ingenliaque prcedia fuere , tum
nostrura pertinere existimat ;
qoia duobus b Paulinis prwsidio domorum , tuiu seYvorum numero, tum eo-
sub Constanlino eonsulibus fuit Anicii cognomen. Et ium qui illum ut patronura colehant. Qurc fucrint
quidem Paulraos Uoma in Aquitaniam transmigrasse cjus pradia ex Ausonii - verbis facite f>st conjieere,
facile creiliderim, cum S. Paulinum « spiendore gene- quia secessu Hispanico Paulinum reyocans, ait :

ris i» parlibus Aquilanim nulH secundum tesletur Am- Ne raptam spai samque iioitnim, taceraiaque centum
Etianmum superest d Burdigalas iocus Pau-
brosius. Per (Joniiiios vpteriy Pattlini regna Ileanius.

imtPodium dictus, qui bujusce faniilise doinicilium 4. In seculo agens Paulinus quoddam oppidum a
olira fuisse creditur. Fuere prseterea ex e
Ausonii af- doininio suo incolebat dictura r Ebrom.iuum , seu
linitate alii Paulini in Aquitania, inter quos fuil Au- Ebromagum : quod unum est. Vineius et Fronto Du>
sonii nepos Pauiinus, cujus poema quoddam Eticha- cacus ex illa regione oriun Ji hunclocum "> infra B!a-
rislicon reperitur f nec lamen Ausonitis
: et Paulinns viam, quatuor ieucis Vasconensibus uistaniem, tnfra
in lilleris ad se invicera daiis, ulla sedicunt affinitale Biirgttm proprium olim Paulinorura dominium, in
devinctos. Nol* i S. Paitlino aderaut ejusdem nomi- B ripa Garumna? situra vicum nomine Emfrrau, seu Brau,
nis aiii duo, quorum unns presbyter, aiter laicus, ut veierent ttbromagum esse, suspicantur. At vox Bur-
alias demoitstiabilur Eodent teinpore vixit b Pauii- gus, qua donalus est iocus ille, post annos quinqua-
nus in inferiori Occilania '
Biierrensis episcopus, ginla cutn ad Ebromagttm nullo modo aecedat, plaue
3 qui anno 419 scripsit episiolatn quse inlercidif. diversa mihi videtur civilas Burgus ab Ebronwgo.
Fuit insnper i Pauiinus S. Ambrosii Mediolanensis Brou euim, procu! dubio, idcm est oppidum, quod
episcopi diseipulus, cujus vitam scripsit : ipso lunc geographus Samso Braux in Yoireziaco apud San-
i,b

diacono accusanie, Ccc-Iestius anno 41 i in concilio tones vocat et a Garumna leuca u&a dissitum scri-
,

Carfhaginensi damnaltts est. De aiio item Paulino, bit; cum Ebromagus olim navigio appeilerellir, le-
qui scripsit quasdam homilias, metnir.il Gennadius : ste cc Ausonio Adusque veclus Kbromanum iuam. Hac
:

is, ex ordine Calalogi Gennadii, k videlur fioruisse fultus raiione Samso Ebroraagum iwaBrau SedBwr-
circa medium v seculi. Etteunle eodcm secuio. vixit gum esse conlondil. Nihil iamen obsial quin fiuvii al-
1
Paulinus altcr Pelricordius, qtii S. Marlini Turo- veus huic o['{i!(Jo vicinior olim fuerit. Regionem au-
nensis episcopi vilam carmine cornplexus esc. tem, quarn incuiiam et ingralam dicil; nemo mirabi-
3, Pauiinus noster m filitts erat alterius Paulini, qui tur, profusis procerum suinlibus, olira ornatam, a
ad diuturnam auatem vitam prodinit, quem, verosi- duodecim antiquum amisisse de-
c sccuiis negleclam,
mile esl fuisse n Pontium Pauiinum Biirgi ad Garum- coreot. Veieres ilinerarii d<1 Ebromagnm circa Carcas--
nara conditorem,. cumque Galliarum praefectum pra;- souem quam ab Ebromago
collocant, Paulini 4 pla-
torio, qni postcritati liberos dimisit : quod Pauiino ne diversam senlio. eP Alingonum quoque, de quo
nostro non convenit. Paulinus ille et sponsa Chri- piuries in Paulini epistolis occurrit raeniio, ex iliius
siianam religionem fuerant professi ;
° siq.iidem doniiuio fuisse videiur : hodie ft Lengonem vocant
Paulinus noster unurr. ex iibertis sitis Burdigalam urhem ad Garuranam in pago Vasaicnsi silam ;

misit, qui in domo Domini servir.il, delegaiis ad pa- quamvis enira ad dioacesim A'asatensis episc(5pi
rentum memoriara obsequiis. S. Paulinus p sororera pertiueat, non autem Blirdegalensis archiepiscopi,
iiabuit, ad quam plures epistolas de conteratu mundi cujus tunc temporis fuisse ""i^eiur, ex dono S. Pau-
scripsil; et <i fiatrtro, qui ante eum vila funcius est lini apte annum (iiii erat canpnicorum ewlesiae S.
liberos post se dimiltens a ' Delphino Bnrdegaiensi
:
Scverini Burdegalensis.BBNarbone in Galliis Paulinus
episcopo fuerat bapiismo initiatus; verura non ea
possessiones hahuisse videtur, sicu.' et ,lh Fundis in
vixerat sr.neiiiaie, quam requiril Christiana religio, Laiio, hooic in ierni di Laboro.
et pr*semia, el caduca bona ctfileslibus, et acternis
CAPUT II.
pnc postierat : quod iit illius obiiu Pati num "*" cm O
fratrem n De
n Pauhm
r>
.. . ... . . . - stftans et erudmone. De Ausomo tlltus yrm-
veberaeuter coittristavit, qui ejus animam Delphini
ceplors.
et Amandi precibus commendavit. Qitidam Paulinum Ex
i. his quse supersunt Paulini monumentis ge-
9
Ebromagnm patriam appeilare aulumant : quod ntum ejus cognoscere facile est. Huue ! *
Ambrositts
non saiis conslat. Is igitur > Biir.!ig!>ia> na tus esl an- et Hieronymus suramis laudibus
i i aito!lut\t. Libera-

a Baron. an. 394, S 79. » Ibid

•
' Vide Be"
i Galiice

20. bidon
Apoll. caim. 22. • Paulin. ep. 1% n. 12. f Gennad. Cat. c. 48. M Auson. ep. 23. Pau-
''"•
Pv°
5 cl ^ 6 ' "•
e s
*
S accn "'- ?' 1 - S. Paulin. et ep. \\ , n. U. « Onm. 8 1. u Pauiin. Chili!. p. 130.
Vtdemfra c. 23 t Greg. lur. Comess. c. 107. Vii.Mari.
2, t. VIU. Snlp. Vit'. Mart. c. 26. Aug.Civit. !. x.
Eticher. e P ad Valer.an.
. « Auson. ep. 23. r Ibid., ep. 2i et 22. •• Vide not.
« I»aulin. ep. 11 , n. 14. .

a n,so B
,11 .i
1,
,,v- . ;P'.%-
ctli n. 12. " Vtoenol. WmPauIin. Samso.
Auson. ep. 22.
-
Vide not. 30 in Paulin. "
«Pauiin. ep. 20, n. 5. «
" Ainb^cs. ep. oO jj Hieron. ep. «5. A. p. 64. 6* Paulin. en. 5. n. 22,
i
'
Ep. 52, n. 17. &
•
 : «

9
S. PAULINUS NOLANUS EPISCOPUS.
Illustrasli purpu
A\ mt fofi C/irisii oralsn? iefenditar.
arlium furt
„..
suminopere slud.o us, nmni
.i«A(n«ii omn. elo-
el <j!(i fl .

ium , secuhs consecra-

ras ejus, et ulilitatem lequm futuns
,

et oratoria facundia excel

quentia excultus, poetica virlute, qui talia hubes rudimenta,
qualis
sli; mar.le
inquit ipse Pauhnus, kucus-
lens " SapienHam mundi, In ipso uihil desiderari teslatur
exerciiatus miles eris !
litlaas, reprobalam-
memram sum, et P er inutiles
quondam si interior accedat divinarum scientia litterarum.
slutfus et mutusfui... «
auc prudenliam Deo immo <man
Si haberes, inquit, Iwc (undamenlum,
si
p
in Httetis hnmamrum fabutarum loquax. pulcrius,
exlrema manus operi tvo mdueeremr, nihil
A niagistrura Daclus est De-
Egregiura in litteris
2 tuis ha-
nihit doclius. nihil dulcius, nihilque Latinius
poetica et oratoria facnUa-
cium flagnum Ausonium, beremus voiuminibus. Cumque enumerasset scripio-
primos cui, cum d.n g> am-
inclytum inter ejus revi
:

te TertuHiauum,
imperator runi Ecclesijc-Latinorum prima luroiita,
maticam rhetoricam fuissel proiessus,
ei Cy-
Irauitus •*,.»,» Lactantiom, Victorinum, Arnohium, Hilarium,
Gratianus u.stituendus
regendusque
prianum osiendissetque singulis ad perfectionem
dignilatum gradus eveclus ;

quo postea ad amplisaimos aliquid deesse, addil Ad te JjMwm veniam, et preca-

^—
Galliarum et ItaliS pratono,
:

est Ausouius, pwefecius necessUudme suspiceris; quin

m

^^
bor ne assenlationem
consul ordinarius. Ex
carauni-
et

et inter
anno 379 creatus
buS Christianum
bus Christiamim
l Vjlfc*
ejus
^«ura
fuisse

sufe
Ausonium
commoda ecclesuep
liquet

cannina, qu.bus
ommno ,
=
«.-._
el iitfinitum
^^
polhts vel errare me exislimato, vel
~
t „
1 „ m is ,„,
sermonis
amore tabi, quam

rf ,toita1
supelleclilem,
, faeite loquerU
et fadle lomteri* ei
.

tatem euontiai. At pleraque (acilitasque ipsa et mirilas prudentia

mixta est
pure.
viMe propos.to d.veriere
Paulii.um noslrum a sanclo omnes sensus uigenl. Iluic prvden-
capile quippe sano
digna sunt quam Chn-
conatus est,magis ethnlco eloquentite si accederel studium rel inteltigenlia
necess.lud.ne et liai el
>' veteris Paulini patris
sliano. Is
Scriplurarum, viderem te brevi areem tenere nostro-
amorecompidsus, ita erudiendum educandumque
commendat ejus eloquii venuslatem
sedulitate industna- mm. F.iiam i alihi
nobilem puerum suscepit, ui eruditioncm. Paulinom ' Cicero-
ac p.etate patr.s do- et in litleris seculi
que prseceptoris buinanitate In litleris Paulini
postea, quam
'
nem Cnrislianum vocat Erasmus.
cueritformarilque;..ec aliter eura sed -poeticam ilUus vc
pareulem Pjus eraditionem mudat Ansonius;
tiliuro consueveril appellarc, seque ejtlollit. cum qnoddan.
poenia
pro sua partc om- nam roirum in modum
dicere Paulinus vero ut so-
et aitorem l pradical scnptum laittaftegnntut,
a Paulino
nia Ausonio debere fatetur qvod contraTtrum. naturam esl,
:

"ius nderetttr astecutus

litleras,
Tibt di&cvolinas, dignitalem, Hec tu quam perue,
Lingua, la«*. fam» decus, brerilas vt obsatra non essel.
roveclus, allus, inbiilulus
debeo, quam moduiate. et dtdater! Jam
ccncinne,

et k
rairOnfl ,
praeceptor, palcr
L\« siuuia
omnia sua, bonos moires el
studia
)

,
ex Mi-CW
au f *
inquil, el
c '^' entia
/,„„.„/;„,,, Homanr
dicam?
""'7T
nnmimir jure*t*tt>
mventulis
^" "^
Sed nuthm libiad poeiicam facundiam
ultro conliteiur. patcr sum...
sonii fontibus orla alibi «anari. Cerle mihi it«
videris. Si erro,

5 Quamvis ope.-a Paulini qui pne mambus habe- seeere judiee. Lau-
Verwn e»m pic diligam, sincere et
monumenta; dl.us subhmem
musejus eruditionis sint pr*clar.. dat praterea ... carminihus ilhus vegttam et

de Gazophylaeio homil.a
eum sic summa appelere, utnon
i
tamen de Eleemosvna seu ahterita-emi et dicil
magis arguit, quodcom- pnen-
Pauliniani slvli suavitaiem sibi. palmam poeUcara
decidat. Discipulum
solitam in epistolis «rboru.n -I,
positio adstricta sit, et Alia vero epistoh, gaueet
pufese « ahbi fatelnr.
copwmetrapiditatem coerceat.
Eximiam illius * eto- lUaddt V oe-
dc alio poemate idem Ausonios
' ail :

summopere co.n-
auentiam, nobiUlalem e,
indolem
matis iuainditate, deinxeunoM el coutinuatwne, juro
ldaliusinChronico eunmoh. faietmmr
roendat S. Ambrosius. omnia nulli ustmtam imitaeile (ui„rvm,e,si
- S. Euenenus pericrunt.
K»i*m.m et thqucntmimum dicit, e.t
imiiandum. H;cc poemata uulli imUabilia
(ontem. Scd instar ommum S.
voua leuior ac sua-
uterrimtim etoqueniice Haud dubie * Paulini natura et

• ffieroivvmi eloginmesi sic euim

ad ipsum ahqnandiu erat, cui, ut idem
test.s
itemque maguiOeentior
:

>ior,
secessum scribil l4*r»m tuum, tmem iuerat moduUtf.o, elc.
post Nolauum Ausoniusi, meilea qucedam
:

esl
ornaUque composUum
pro Theodosio P ri, t cipe V
r„tlenter
O « poeta
Nec vero Qorenlis ^ facullas esi.t.manda
cst es

transmisist,, ^UKenter bfi, e, praapuenuhuneosub-

llis ,«
I

exstant carminibus « evangelica s.mpl.cate

prunis partibue omeas al,os, ui .m.
Cummte ,H,t,spasl/abdic.UsMusas:se.l,o S .i.

—
1 1
,n
a-Msi, plaeuit.
sed et ipsum genus eto- ^cumumentaiiasint.pro.cctodumferverei
i„ penuttimh teipmm snperas;
,J t pressum est et mtidum. el
puritate, crebrum est
cum Tutliana luccat
enhn, ut «l
»
oerba laudantur. I r$-
senteotiis. W a.ul J itio,du,,piacc,.d,
,e,,taupiee»c, 1C rent.uram,s.mui
5 tud,u,.,etcup
i dJ .f.u^

:1
h,,,
a.um.d valdc
,
auidam, oralio •» qua lanlmn m dictim.ematt«llere, t exstilisse
pendct
magna rerum conscquenlia, el allcrum im«!titud,n,pl :Ke.e..
terea est elctum,quo,t,neriloctdoct.s e
vet fnns supe- B libros, quos
ex altero. Quidquid mde asstimseris,
Telix Theoiosms,
«S3* »dhuc agens tres Suetonii

^ ^ ^ ^-
esl.
riorum, vel initium sequentium d A.«son - eD 2l
£ ?*"

. Pauliu. ep
A
S, ...5. « «n» ^ ;
h
F.,
fcp. it» W, „
ii. »•
6.
J

g «% ^»« ^.
. .. ai^
'
,
p a ,|ln,.

'Aus.ep. 21.
et-2l. "Aus. ep.»9. » Aus.ep, 20.
13. " Paulin, carm. 10, v. I.'-
ep.
 :

21 PKOLEGOMENA. 22
il!e de regibus dedit, in * Fpiromen redegit et ju- A benles usque ad annum 108 aul 409 Therasiam et
cundissimum poema composuit. lntercidit autem il- Paiiliiiuni salulabant. Jam ver.o ad virlutem, et a se-
lud Suetonii Tranquilli g opus de regibus, unaque culo ad Deum conversionem Pauliuo fuisse " adju-
cum eo Paulini Epitome, si Pauliniani curminis pau- niento Tberasiam conjugem ex gloriosa Ausonii con-
cos versus cxeeperis, quos Ausonius in epistola 19 lumelia conjkere est; qui Paulinum carpens tamquam
ad eumdem laudat et miriliee extollit. Ausonio insu- in amicitia parum consianlem, causam in eam velut
per miserat poema b aliud casiigandum, quod se fa- abdueentem confert ° Tanaquilam appellans, quse 7
clurum recepit, quamms, inquit, per te nwuus summa sapientia et religionura perilia sese pueferrel, impe-
contiijerit. Ausonius vicissim carmen arle sua coinpo- rilaretque viro, et eam ob reni liinerelur a Paulino;
situm heroieo metro ad enm misit. sic enini latrat
'5. Hisloriarum c pariim siudiosus fuit iudagalor
Si procii, Pauline, times, nostrsque vereris
Panlinus; etenim in tempore veteri quo videbalurle- Crimen amicitise Tanacpjil tua nesciat isiud P.
:

gere non legenda, ab historicis scriptoribas peregri- At Paulinus conjugem suain non TanaquHum, sed
ualus est. d Geogfaphiani ignorasse inde maiiifesluin Lucieliam esse i rescribit. Et sane divina illius ma-
est, quod Nicetse Nola Scupos in Dardaniam redeimti tron.r sapienlia et virilis conslaulia inde lit rnanifesta,
per Tomitanam urbcm in Scythia iter dirigat. Si Hie- quod in pauperem ac duram vitam viro alacriler con-
ronymo e credimus,Gr;ec£e Iingu;e peritns fuit : verum sensit, et quidquid sive dotalium sive aliarum habuit
econtra Paulinus f
hunc sermonem sibi ignotum di- iaeuliatum vendidit, et in egentes pretium erogavit.
cit. 8 Ibidem tamen fatetur S. Clemenlis opera a se Nomine Therasix ad Bassulam Severi soerum parti-
tuisse in Latinum sermonem translala, sed non sine
eulain de ligno divin* crucis misit r Paulinus, quam
mendis : itaque eum in Graccis litteiis mediocriier in- Melania ab Hierusalem anno 402 atlulerat. Quaedani
struetum fuisse dicamus. occasio Therasiam viro ininus lidelem demonstravie,
CAPOT III. " si Gregorio Turonensi sit habenda fides, quia * Ida-
Therasiam in maUimomum ducit Paulinus. Consttlatu
tius, qui demortui Honorii anno 423 illam etiamnuni
et amplissimis lionoribus decorutur. Cuin plurimis
aiukitiam constituit. vitam agere supponit, eam meritis el pietate a viro
b non discedere ibidem docet. u Anuo 426 vita funetam
1. Paulinus Tberasiam simiiem sibi soititusest
conjugein, qufe ingenlia ei conluiit pnedia. ' Virtuli ex infra allatis patebit. Post v ionga vota soboles

et sludio ejus proxime accessit,' neque a viri propo- landem virilis illis in Hispania agentibus obtigit; sed

silo de lugiendo seculo discrepans, transcriplis in vitaiis non fuit, sub octavum cnim ab ortii diem ra-
aliorum jura suii prsediis, virum in Nolas secessum ptus puer vitam expedivit, et Compluti sepultus est.

fortiter secuta esl; et exiguo illic conletila cespite, C An alios filios procrearint non conipertiiin.

solabatur sese caritaiis, simplicitatis et religionis ob- 2. Paulinus primo in * fori strepitu et secularibus

sequiis. Sicque conjus,non ut Eva quoiidaui i dnx rebus occupaius a priinis annis amplissimos dignila-
ad mollitiem viro suo, sed ad forlitudinem redux in lis et honoris gradus adenlus est. t Anno 572 Novse
ossa viri sui, cordis et volunlatis unitate redacla et Epiro seu Albanioe prccfectus fuit quidam Paulinus :

reddita, spirilualibus ei tanlo lirmioribus, quanto ca- si ncsler novemdecim, aut ad summum viginti annos
Btioribus nexibus copulata,. ilTius in Deum anioris san- erat natus. z
Ante Ausonium eum consulem fniss-e

ttissmii faeta esl particeps; ita ut in unc matrimonio eonstat, id est anle aiinum 379. At cnm iliius consu-
scxus uterque calcaiidoe supeibiae seeularis,. et non Iatus in Fastis inscriptus nou habeatur, "a eum Va-
desperanda; Chrisiianai perfectionis exenipla inveni- Ienli anno 378 vila functo, aut cuipiam alteri consuli

ret. Hieronymus k Therasiam sanclatn Tnulini soro- suflectum dicere r.ecesse est, non autem ordina-
Quod enim Ausonins bb nomen Paulini Fasto-
rem vocat, eo sane quod cum eo in soliludine eonti- rium.
nenlem ageret vitatu. Studiosc admodum S. Hiero^- rum titulo bonoratum dixeril, nemo mirelur suffe- :

nyini cousiliis illa paruit, malronarum declinans ctos siquidem ordlnariis consules in fastis scribi in
usu exempla supeijsiint quod cc Baronium
eonsorlia ; et inter genmias circurasedenlium fcini- fuit, csijus :

iiiirum et sericas vestes, paupercs induisse cultus D proleclo movere non debuit, ut consulem ordinarium

nusquam erubuit ; tum quia noblliuiu Ceminaruni anno 375 eum assereret, cuni i| somet anno, Hienn-
contubernia fugiebat, luni quia allerum propositi nyino d,i
teste, nullus crcalus sil eonsul : idque Baro-

pccnitentiam, alleram jactanti* et superbiss semina- nius ct ibidem asserit el negal. '
' Anno 580 Paulinum
rium esse probe sciebat. Eiipropter Paulinus ' eliam Roma? prsefectum legimus : ss quoa de noslro inter-

ad episcopos scribens ejus nomen in cpistolarum li- pretari pronuin est. Veterum ejus honorum largitorem
tulis insciibebal, et ex sua parie "' episcopi rescri- se dicil hh Ausonius, cujus apud imperatoreni Gratia-

d Pauiin. earm. c Hieron. ep. 155.

* Auson. ep. t9. b ibul. c Paulin. ep. 28, n. 5. 17, v. 593.
' Ambros. i August. ep. 27,
' Paulin. ep. 46 n. 2. Ibid. Greg. Tur. de gl. Confes., c. 107.
t' ' ep. 50.
n. 2. " Hieron. ep. 43. Paulin. ep. '5. I, 0, 7, 26, 59, 40, 45, 44, 45.
' ™ August. 51, 95. " Sach. Vit.
Paiilin., p. 662. » Auson. ep. 24. r Ibid. " Paulin. carm. 10, v. 192. ' Ep. 31, n. I. 3 Vide infra cap.
l
Idat. Chronic. " Vide. cap. 52, n. 2. ' Paulin carm. 52, v. 600 et seqq. * Paulm. ep. S,
8, n. 2.
n. 4. y Cod. Theod. Golhofred. t. V, p. 565, 560. • Auson. ep. 20, 25, 25. »« Paulin. Cbiffl. p. *51 et 136.
bb Auson. ep. 20. cc Baron. an. 594, 5 81. dJ Ilieron. Ciiron. Baron. an. 375, § 1. ff Ofg. t. «
e? Baron. an. 82; et Cliiffl. p. 151. bb Aus. ep. 21 et 24.
V, p. 565, 366. 594, §
 PAULINES NOLANUS EPISCOPUS. 94
S.
S5
ex eo A graviora scelera non arguanl nec 4»prin»nt. Sed ea
num magnaro fmsse graliam atque autorilatera
et educaril. Paulinus quai Paulino iux Dei afluigebat, quaiam humiliterde
constat quod eum docuerit
se debere nllro se scniiret, aliud revelabat. Seculum diiexerat, satis
M-ero honoreset dignitales Ausonio
erat ei ut usque ad uliimum vitse spiritum lugeret
:
b et amasse, et coluisse, et colere, et
fatetur; quem
conlestatur, quod soii Deo debitum tradiderat diabolo, cujus ser-
cum quo se xterne foedere junctura
et « cum plurimis .iiutem deciinare ex seipso non valebat. Et i tanla
* 5. Sec solum cum Ausonio, sed
commoda humanx prosperitatis blandi-
in seculo amicitia conjunctus est, in quorum numero forlunte et

rr.enta, quo majora ac plura erant, eo

forlmribus at-
imprimis SuipiciusSeverus, de quo
alibi iusius.
fuit
«1 via fideliler et nmtuo se dilexerant, et que tenacioribus Ulum sibi devinctum catenis secul
in ir.tideli
eorum di- vanitas detinebat. Haec tamen vincula, Christo ju-
tam reiigiosus erat utriusque amor, ut ad
adjici posset atfectio, nisi caritas vante, disrupit; et inde Chrisii gloria tanto illustrius
iedionem nulla
omnem sensum afTeelun.que super- triumphavit, ejusderaque vis gralia polentior appa-
Christi, qus so'a
cum lantus senalor universa illa qutc aiii ul
e Sanctum noverat Pauiinus ruit,
eminet. In seculo etiam
tunc proccsserat ejus qua; cum supremum spectabant bonum, pro det'raerjto duxit,
ac dilexerat; et ex
et arbitratus est ut stercora, quo Christum lucrifa-
Jovio et Apro intervenil necessitudo.
3 ceret.
CAPUT IV.
2. Cum .erumiiis sxpe Deus soleat gratue su* effl-
Variis labo-
Ouomodo in secuio conversalus Paulinvs.
ribus et eerumnis, S. Felicis tpwque
et altorum san- caciam et virtutem obtegere, his mediis usus est, ul
'torum precibus ad Deum convertitur. Paulinum ad se converteret. Is enim, ut ipse » testa-
tur, in labcribus et Qau-umnis fuit irequenter exer-
adeo mirabilis, tam eruili-
£ i. Non rairuiu si vir
Et Graiiano vita funclo, raultas >>cre-
tam dives, lol dignitatibus bonoratus,
tam egre- cilus. forte.
tus,
amabitis, tot ac grinationes suseipiendi necessitas ci fuit, ut rerum
,<ia indole prxdiius, perindeque
inquietantiura malitiam declinaret, quibus ut videtur,
tantisassectatorum turbis coferelur, lantum apud
lavoris aimt>387 ad Valentiniani aulam accedere compulsus
proceres existiruationis, apud muJtitudinem
qtio s Me-
prudentia, h;ec bo- est, cum Aiypio fueril eo tempore cognitus,
ac plausus haberet. Itec enim
'

diolani baptismo initialns cst Alypius. Fundis diu

'

nestas niorura, ilia eloquii vcnustas, et arniciii* fides

conversionem taudaia, jaro ante in- eommoratus fuit Paulinus, quod oppidum sibi fami-
in eo paulo post
illius celsitudiiieni lau- Iiare et usitatius habuit. Curis seculi adbuc iniplicilus
erant. Inde b Ausonius animi
mallet amicis gratiiicari Vientne a SS. episcopos Martinum Turonensem et
dal et liberalitatem, qna
ac muluoc Victricium Dotomagcnsem vidil. Labores muitos
quam genio indulgcve suo, et h inveterafce
C mariqae experlus, iacibus - procl.viusque ad
diWticiiissuaviiatem, et consuramata: an.iciti* spe- terra

fuit et benignns, contemtnm mundi comitatmnque Cbnsti, subducto a

cimen in eo commendat. Miiis
'

ac-
Singularem secularibus turbis auimo pnecepiisque ccclesttbos
etiam cura in snperbia secuii versaretur.
via de-
mores spirant il- commodato, quasi de Gnilimahuic proposilo
hanc humaiiitalem suavisslmostrue
lius epislote. Se in seculo bene moratum bomi-
I
A migravit. Pr.Tterea T corpns inurraius et
decoctior

si crimen caro obterebal studia voluplatum. IMius uxor, nt

nibns habitum innucre viuetur. Et qnidera
lugens com- superius dixin.us, ad pietatcra eum horlabatur.
aliquod in viu admisisset, sspe saspius
pxstant ejus 3. Ad ba;c ailfuit il'i sancloruro, quorum consue-
memorasset iu scriptis suis, in (roibus tot
pcccatisxta- tndiue utebatur, ingans uumerus : inter quos S. Am-
buraililatis argumcnta. Cousumtam in

in quo intcr ioi- brcsius ", cujos dikctione ad fidem nutrilus est et
tcm, et iu secuto se volutatum dolet,
' magno honore quem sv.spkiendum patrem et onniis boni sui
micos, u! ait, inveteravCrat, ac sub
'* fotus,
menii autorem appellat. Cum S. Delphino Burdega-
peccatorem etiamquc veteranum se in numero
pec-
subiisse nau- lensi episcopo, a quo Burdjgafa! baptizatus est, et cum
catorum, in nuctibus seculi se multa
judicm tremens formi- ipsins Deiphini successcre S. Amaniio, a qno sata-
ragia gemens fatetur, et LVi
r rcligionis Cbristionai disciprinis fueral infor-
dat ; n in inlideli >-'ia ambuiasse, mortis pabula vixi i.rib-J^
aniicitm jun
Deo sapuisse iogenul et ex his grandem D malus, adhuc in securo agens singabn
w, et stulta
S. Marlinum •>>
r, inq«>t in ctuserat P.iolii)ns, ntcxaliis paiebit.
caput humiiitatis materiam. Vcteramu
Bcatutn palrem nominat, et ubiqucde
eo honorifice
miser hucusque
mcnwro pcccatorant, sajMC»ti«m mutidi quo
et stimmos eidem dtrulit honores a
miratus snm, et ,•-, mittiles liuevas reprobatamque prtt- s< ripsit,
:

<••
amalum commemorat et IdHaiur. Et profreto
dentiam Deo stultm et mutus fai. At nihil sceieris he
p^r
nominatim designat. ilaqne illuiu m seculo cani <ra- Paulinum singubri veneralione cum prosequi
lJ
oculo graviler dolerel PauSinos.ei
duxisse Vitani crcdere par cst. qua vivunt tot
morta- eral eum enim
:

texisset,
les, qui ifreprebensibiles sese
existimantes, de salute jam pupillam ejus crassior nubes supcrdueta
oculumel Marliuu3 peniculo contigil, prislinamque
qiudem sua' raiuime dubitant, qnod eos sensibilia et

Carii). II. « f-auiio. ep. 11, n. 5 etr,. 1. " Ibid., n. o. e Ep. «, fi.
%
a Panlin carm 10
ri Auson.
v. 9. ''

&. PauUn. cam. 10, r M En.

t HiSTeM«3
Hieron. ep
n;
^
ep.il.
u
f
n g
" Auson. ep.
. C: , rm .
._
^ ^
i
Uran, § 5.
^
i

10, v. 455.
.
r
"
Ep. 4.
Epw EP 5 *
7.i ?-VSar.hi,.vil.ra;.ii...,Vfi'«».
.,'.(.
>'aulm e,. g, „. *, •

vcarm. iZ, v. 10. »Ep. o,n.4. r Ibid. • Cap. 5,n. 4. "Ep.5,n.4.

5, «. '' '"
•
^^p.!8,n.5.
Bb |„V ^ft
^p.
it.
52, v. ',5. •>* Sulpic. Vil. Marl. c.
25 PROLEGOMENA. 20

illi saniiatem, sublalo omni dolore, resliluit. Evan- A lini secess<is in Hispania comigisse videtur, ubi qua-

gelicaj paupertatls tam iltuslre exeropluin nondum luor saltem annos transegit ' usque ad vernum tem-

dederat Paulinus, quod cura rescivisset " Martinus pus anni 394 sicque illuc accessisseauno 389 aut 390.

tantopere cuGittendavit. l!bi lerrarum lliud miracu- 2. Kucusque de Paulini baptismo nullam fecimus
lui» evenerit, non compertum est. Viennae Martinuir luentionero, quia nihil de illius setate constai. A Del»

et Victricium vidisse Paulinum abunde constai, el ° pbino m Burdcgalensi episcopo baptismo inilialus est

superius deroonsiravimus. Jara tunc ex gloriosissimo Ilurdigala1 nec solumraodo salulis sacramentuni ab
;

n Pauliuus, sed et palris, ei

* Confcssore episcopus fuerat efteclus Vietricius : eo se recepisse insinuat
quapropter gaudebat Panlinus quod hoc sailem glo- Petri, et piscaloris munere functum Delphinum prae-
riari sibi iiceret, quia faciem illius in carne vidissel; dicat, ° qui miserii hamum, ut de profundis et amaris
aliunde vero lugebat infelicilatis su;c negtigeotiasn, hajus scculi fluclibus ipsum exliaherel , ut captura sa-

quod occasionem tanti boui ignarus amisissei, conte- lutis efficeretur ; el cui vivebat, nalurx morereiur, ui

nebrsntibus eum, utail, illo lempore nci) soimi; cui morluus eral, viverel Domino. Ilaec quidem verba
peccalis quibus premebatur, sed et curis secuii : Paulinum cuin sacramenlo Bantismi gratia et effeclu
quanta tamen licuit copia eum veneratus est, et se donatumsatis ayerte indicant, et sub idem, quo re-
acsuos in aeternum precibus ejus commendavit. 3 nalus tempus eum seeuio renuntiasse; sicque
est,

4. Atpirecipuum hahuit patronum S. Felicem Nc- paulo anle secessum in Hispaniam per vitales uhdas
lanae Ecciesue presbyterura., qiii lemporibus Deeii renatum admodum probabiie est. At si omnta pec-
glorioso confessoris titulo iilustris effectus, multo.ii- eata sua in Baplismo absorpta credidwset, eur in

lustrior erat miracuiis, quae ad ejus turuuinm cre- scriptis suis de peccaiis ct praeterita in
lam spepe

berrime iiebaiil, et cujus nomen in Eeclesia latissime seculo vita sermonem haberet? Cum autem mulalo-
celebrabalur : nec tamen bodie nisi ex ipsius S. Pau- cum in inelius moruiu laliones Ausonio expendit,
liui scriptis innotesclt. d Bujusce sancti servitio jam sanctioris vita? inslililtum baptismo non tiibuit. Id-

a piiuns annis se a Christo mancipatum dicit Pauli- circo p Ghiffletius eum jam divina abluiione renova-

extunc Christo tum ponit anno o"9seu 580, cum S. Felici se totum
nus : unde coujectura?. locus est iilum

nomen dedisse, id est ab infantia, si his vocibus, dicavit. Nec qiiis objiciat hoc posito peccata a Ba-
primis ab mnis, id voluit designare. Quod profecto ptismn suscepto admissa illuin a presbyteratus seu epi-

non a veritaie alienum quis 10 suspicabitur, si ejus scopatus gradu reddidiSse alienum, siquidem aliqua
c parentcs Cbristianos luisse meaiinerit : quos in ca- eum canonica ctilpa irretitom nullibi reperire est, et

tecburaenorum riumero adscribi Paulinum curavisse, quadriennali secessu et bonorum abdicaljone profa-
omnino probabile est, Possei tamen et ad illud re- C nam '
et secularera vitam eum piasse ncmo negnbit.

ferri quod dici!, nempe anoo 394 f anie quindecim Utut sil, Pauiinum jam ante Baptismo initialum,
annos, id est clrca vigcsimum sepiiniuai aetatis an- quam in Hispaniam reeederet, perinde \\ constat,

num, Christi aulem 579, cam ISoiam ad tumulum ^uod ibidcm qualuor annos commoratus absens a
S. Feiicis accessisset, se in omnibus terra niarique patria, hoc quadriennio prjedia vendidit, et bona

ioieratjs laboribus, cov ei votadicavisse ; al nusquani paupcribus erogavii, atu ic evantjelicam pauperlatem

per id tempus & Paulino iicuit iliius sancti eeiebrart prufessus est : quod in Hispania factunt negabit nul-
Nolae feslum diem 14 Januarii, et pia eoram reddere !us. Nec facile quis sibi suadcbii haec eum fecisse an-

vota : in agro enim h ad quingculos ab uibe Mola tequam spiritali lavacro fuerit innovatus : et quou
passus ossa beati Feiicis quiescebant hodieque ser- asserit se a Delphino 1 de amaris hujus seculi fluctibus,

vantur. Hisce quiodecim annis ' divc-rsas peregiina- extractum, haud parum repugnat Hoc quadriennio
tiones snscepit Pauiinus. variis aerumnis coafectus Barcinone ad Ausonium scripsit, et ibidem laicus, et
esl, et vocatus in perieula multa. postea ' presbyter creatus ad Sulpiciuni Severum bi-
nas epistolas dedit. Prima intercidit in altera ad-
CAPOT V.
:

monet ne proptianis velit suscepli instituti rationem

h: Hispaniam secedit Pauiinus, ui nmhdo dkrenunUet.
Quo tempore fuerit baptismo iuiiiatvs. n reddere, eum ad constantiam hortatur ad seque iovi-
1. Taiidem i ut a calumniis et peregrinatumibus re- tati ISuiius igitur coniertiiiie locus eum, abdicatis

qniem capere visus est, nec rebns publicis occupaius, ti boniset dignitatibus , Burdegalam pairiam suam ac-
o fori slrepilu rernotus, ruris otium, el Ecciesiis cui- cessisse, anteqaam presbyteratu fueril initisius.Pau-

ium, piacila in secrelis domesticis tranquitlitate, cele- !ini

s Irater a Delphino parlter baptizatus foerat, ut
bravit : ulpaulatim subducto aseculatibus turbis anime et ipse Psislinus qui exiunc sanclissimum episcopuin
prceceptisque cmiesAbus accommodulQ , proclivius ad Deiphinum * domimm ei palrem siimma cuin laudo
contemtunt mundi cnmitaiumque Clirisli, jant quasi dc et reverefltiu noutinat. In datis ad eum- »• epistolis

finilima nmc proposito via demi:jtu,vil.. k Primns Pau- Glii er?a parentem pietas et revereniia :ta elucent,

* Sulpic. Vit. Mart. c. 2G. » N. 2. * Paulii tp, S, n. 9. d Csrm. 29, v. " Vid. supra cap. 1, n. 3.

'..Paulin. mart. 13, v; 7. b Carm 89, v. 13. n Saccb. V.it. Paiflin. b. (181. Pauiin. carm. io, y. 10.
Paulici. rp. 5, n. i. ' Saceh.Tit. Panlin. p. 187 ct 677. =" Paulin. ep. 3, n.4; et
i ' Ciiiffl.
p. 163, n. 4.
10. n. I. n Ep.iO, n. 8, » Ibid. p ChJffl. p. I-i0. q Ep. 20, n. 6. ' F4». i, n. 50 ; Paulin. ep. i , n. 10,
ct n. 2 et seqq. s F,p. 35. * Ep. 47, n, 5. J
'
Ep. i9, n. i.
27 S. PAULINUS NOLANUS EPISCOPUS. 28

ut nihil g.alius, nihil modestius

possit excogitari. A raphrasis evangelica, se non ita prtdeni :id attenlio-

natum em religionis cultum addixisse el lrctiorem insli-

De Amando el per Amandum se in Chrislo
,

opprobrium fiitiirum, si tanto tuissevitam innnere videtur; cum ab bislorica sim-

recognoscit ; illiusque
e* fructibus bonis plicitate paululum digressus, ad narrationis ordinem
patrc sit indigMiis ; aut gaudium, si

h revertiiur, et addil
ramus esse noscatur; illius fidei inter-
:
ejus arbori_
Dominum 9 Spero erit, ut possim fir n^ato rohore quondam
ventu, per grati* baptismalis sacramentum, quadngas.
Hoc quoque per spatium lories agitaro
ejus
in naviculam cordis sui fuisse impositum, et se Nune creplum repetamus ninnalia dicat
iler :

•
in Cbrislo plantationcm dicit. Unde colligere est P. gina morlalis : Dominuni rtivina loquaulur.
Eccle-
Amandum tuuc lemporis fuisse Burdegalensis Paraphrasis l' primi psalmi ei bymnis opinor est,
deberi conver-
sise presbyterum, nec mediocrem ei
quos condidit etiamoum theologicorum arcanorum
sionis Pauiini gratiam, cum eiiin Ch.istiaii* religioms non mirum videatur illic significari
rudis. Itaque si

eiementis imbuerit, et forsan de sacro fonte leva-

error eoniin qui, prave inleitigcntes locum Aposioii 1

Cor. ni, putabant Clirislianos omnes, quamvis ma-

verit.
CAPUT VI.
los, modo incolnmem servasseut lidem,
salutem
Hispaniam s_ gesse-
Qvomodo stalim post sectssitm in
quamdam consecuturos, nec damnatorum pccuis cru-
rit Pauliiws. De filio ejits morluo. R
ciandos.
Paulinus igitur ex aqua ronatns et Spiritu, ac
.. nondum evangelioe paupertalis
d superius dixi-
5. Cum Pauliims <»

perfectaevirtutis aniore succensus, ul Hispaniam secederet, per

viam inieril aote.quam i»
mus, cogitare secessum in Hispaniam ecepit, ut ac- id lemporis naium Paulino lilium facile crediderim.
ceptam in baplismo g.atiam augeret, et se totam Dco qnem ' Compluli sep.-liri jussit juxla corpora SS.
dicarct. e Hoiuini eniui necessitalibus lam
muhis
martvrum, id e«t ut opinor, SS. infanliiim Justi et
,

tertatim
implicilo, inter suos ita culto.cujus graliam Pastoiis mariyrum, quorum mcmoria celebris est
omnes ambiient, omiiino necessariafuga erat. In
Compluti. quod Samso geographus Madrilum vocat.
lotis f
cxcuUis ct gratissimis non longe a mari et cum
ttapiismo fuerai procul dubio initiatus illepuer,
urbibus habilabat, vitain lamen solitariam jam
ama-
eum Paulinus s posterUalem piam vocet. queinquo
bat, et sanctos anacboretas maximo jam cullu et
facit .-etern*
alterins baptizati pueri Celsi in gloria
amore prosequebatur, qui ul ail, gutlulain sibi
vilse participem. llanc sanguinis sui

Speclantesque Deum, verique profutKla ipsipeccatori adfuturara speral, ut peccatis sihi con-
Pnrsj icere inlenti <ie vanis libera curis donalis aliquando detur eadem perfrui requie. Tu-
iiia amanl; stTepltusqne fori, rerumque tuinulius,
Cunct.que divinis inimica ncgoiia cionis, q mulum illius juxla SS. martyium corpora composue-
salulis, abliorrenl.
El Chiisli impeiiis et amore rat, ut, de vicino sanciorum sangnine et or-
l
inquit,
Speque fideqiie Deum spansa mercHe sequunlur *....
dine novam duceret virtiitem. Eo' demortuo,
nulla
Aitamcn hsec i> sedisse illis sententia visa est,
Tou quibusjam lux patuit verique bonique, Paulino soboles remansit nec alium habuisse un- ;

Venturi __termim secli, et seniis uiane. nn bunc mor-

non eadeui (mitlCj glona '. quam iilium asserere audemus, cum ipse
At inihi
»
tuum exoptalam din sobolem dical. Ex postrenta
u

Paulo post progrcssum ad vilam severiorem ct

2. matutina precationc Paulini videiur iilium habuisse

Hispanicum sccessum poemata quaedam composuisse tunc vivuin cmn eam composuit. Ulud autem pro
12videiur.qu__ non eamsanclilalem spiraut, qnam ceiio habendum, eum ; filiis (uis.e orbaliim cum No-
in scriptis postca carminibus ct epislolis reperire cst.
lam recessit ; et hoec filiorum fecunditas ci dciuit,

Htec imer coilocamus matutinam ad Deum precaiio- augerctur am-

ut de stcrilitate corporum, fecunditas
nem, in qua bonestos mores secularis viii a Dco el meliorem rcetc fnctorum progeniem
et
montm,
iKternara eamque destdera-
cnivc posluiat, es quibus taraen i

minime cadncam roerilorgm posteritatem

k
bealam sibi spondcl vilain in ca oialione f.licem :
rel. Sibi auiem a Deo 1 creptum lilium dicit, qoia
poBteritatem unde luncsibi
bibi ei suis deprecaiur sancta posteriiaie gaudere indignus esset.
,

natosjan! esse filios, aut s.iltein eos dcsiderasse con- ... (tiiidam » existimant in Hispanico secessu,
ubi
malutina ad Deum D
amieis el notis commoralus esl ( non
jicies. Ea ' qua. sequitur, item in
procul ab
Nolanos quibus eral cognilus latere non
-.idetm
precatio, circa idem tempus conscripia
ibi ;

Notano, ubi
profundior humililas, et metus quod narral Gregorius
tamen pietas major, potuit), tmn evenisse 13 '

judiciorum Dei eluccnt. Tunc Olios sibi procreaios verba Perrexil ergo cum conjuge
Turonensis in ha>e :

in ea indicarc videtur :
quasi peregrinatums iu ttliom
reghnem, nMl habent
prteier s.oluw propriifm,
Post multumlemporh cum ab
Sim _»rns iimicis,

Ei seniper geiiitor sinc vulneic noininis huius .

incolis suceregiouis reqnireretur,
nee posset peniUts re-

penri. negotialor de etMlflle il/n ad hant urhem athe-

In » cannine deS. Johanne Baplisla, qnod est pa-

lEass^a^H» *•
 : :

2<I PROLEUOMfcwA 30

nit, i« qua vir beatus ccelesti- Domiuo serviebat, cum- A gere "' abjeclus et ultimus iu donio Don ini; ardenter
qtte vidisset eum slatini projiciens se solo. et pedessancli " enim optabat jugo Chrisli colla subdere, adtumu-
amplectensait : Hic estbbatcs Paklixts toto vulga- lum S. Feliois Deo servire, fores ceclesi* aperire,

tus ohbe, qui multum a sttis civibus qunrsittis, prorstts manelimina mundilie curare, nocte eam sacris ex-
non potuit inveiviri; et narranteco mnnes actiones ejus, cubiis servare, et in isto muncre vilani claudere
obstupuerunl hwc audientes. etenim saltem ab ° x-diiui nomine et oflicio cptabat

CAPUT VII. sacraro incipere servitutein. SlatuitinsuperP ariiraam

Paulinus toittmse Deo dical el consecrai, ac monasti- caslitate et continentia firmare, quam efiam carnales
cam vitiim atnplectilur.
aliiletaj diligenler-ttieulur : quam impensiore studio
i. Jam " superius Paulinmu in Ilispaniatn seees- sibi servandam existimavit pro illa iniinarcessibili

sisse observavimus, ut pauiatim stibducto a seculari- corona luctanti, cuin etiain pro temporali et fragili

bus turbis animo, prajceptisque coelestibus accommo- corona decernentibus excolatur. Itaque Therasia i ex
dato, proclivius faciliusque ad contemtnni mundi conjuge iliius facla est soror. Pauliiras vero r musis
comitaturaque Christi demigraret. Fidelis Deus qnse- etpoeticis fabulis nuntiuin cronino remisit ; eum eniin
rentibus se, etqni eis uliro adest,eam quam famulo cor Chrislo dicassei, et ani Deo totns seivire vellel,
sno ipse inspiraverat bonam voluntatem benedixil et g nequaquam vanis el fabulosis vacare liiterissibi licere
coronavit. Poslqttam b ait Pauiiuus, inveieravi inter enim ad Ausonium scribit
, putabal. Ita
iiiimicos n;eos, et evanui iii cotiiiutionibtts mcis, levavi meam curam, Pater,
Quid abdicatas in
oculos meos iu mvntes ad prtccepta legis, et gratirn fVediro uiusns pry.eipis?
Negani-Caemcenis, nec patent Apolliui
tlona suscipiens, nnde mihi auxilium venit a Domino; Dicaia Cliristo pectora
qtii non secundum iniquitates lytriktens, ilhintinavii Vacare vanis oiio ant negoli»,
'

Et fal ulosis liueris,

cacwn, solvi! compedv.vw, humiliavit ereclum male, ut
Velal (Devs) suis ut pareamus legibus,
s
eriaerel humiiiatvm pte. Yitani r
prjorem, quam in se- Ltieem.pie cernaniussuam .

culo pgerat omnino muiavit, in tiuo tamen perversus Etquidem post abdicalas musas carmina qtue scri-
iion habebatur : ci d htec wre muttttio tlcjtera Exeelsi, psit,
*'
et sinesludio, et exevangelica siniplicitate et
quaiu solus Deus operari poterat. Exiremi ettenibi- pielaie poetarum aileo oblittis , ut ne eus
condidi! ;

meluscor illius pervaserat quamobrem ad

\i> jiidicii :
qiiidein nominare auderet, ct u veniam a Soverope-
Ausonium scriliensail, Deum se timere jiidicem, sO- stulaveril, quod aliquid de poeta Virgiiio assumserat
premae illius lubie cieri lerrore; id providere ne im- a studio monaehi alienum.
paralum mors opprimat, el ul hunc recognitionis CAPUT VIII.
dient secnro sibi liceai auimo exspectare. i Pieediu vendit, et pecuniam pauperibus eeoyat.
llujus e,inadventnni trcpiuisrnilji crcdtuj Rbris \. Nihit esl (jrande; v 'inquit Hieronymus, trisli et

Corda tvemoiit, geslilqlie aninui, ii) jini cauta fuluri, posscs-

luridtlfacie vel simularewl osteulare jejunia ;
Prajrueiuens, ue. viiicta ;egris pro corpore curis,
Ponderibosque gravis reruin, 3i forte- recloso siomtm redilibus abuudarc, el vite- jactare' paUiobtm.
Increpiiit tuba.vasia pnlo, non possilin anras
Crates itie Tltebanus non putnvit se simul posse et virtu-
Regis ad occqpsuiii levibos se tollere pennis '
Hic inclus est, labor iste, iiies »e me ultimns atiis les et ettvitias possiderc : nos suffarctnati iuto Chri-
Snpituu, leuebris sterih deprendat inattu 8. preelextu eleemosynm
stum paltperem seqnimur, et sut>

Sed et iiitid dc gratia Christi tofum irnmutanse ho- pristinis opibus incubamui. In boc vitium non incidit

rainem ostendit, quain ipsum sibi Paulinum penitus Paulinus; tunicam enim ima rum animo rimtavit ; nec
vendicasset :
pleno marsupio gloriosas sordes appcliit, sed puris
Hic ergo noslris ut suum prs?cordiis
manibus et candidO pectore paupereni se et spi-
Abster^uSgr^wsiporispigrisiiam, l itu et operibus glodari poterat. Non cxspeetavit
Habimmque mentis ir.novat :
doifc * lurbuleulissiiiia miseriarum tempestas eum
Exhaurit omiie quod juvabat antcj • . . . .• ,, •.i... ,j.,.., „;,,,.
niillerel in portum pauportatis, ut qo.bi.sda.;. ejus-
Csstse voluptaiis vice :

Toiusquenosirajure fioruini vendicst

licm nominisaccidit ; sed pelago tsaiiquilliore per-
El corda, et ora, et lempora . .,,. . . , j„t ,
Se cogiiarij imellrgi, credi, legi, D meavit, quia m 'psa tranqui.litate periculum videbal
Se vult liraerl 0! diiiei U. Aodita v senientia SalvJtoris : Si vis petfectns esse,
.

% Eodem ' tempore et vestom mulavit, ei novum vudc, vende omnia quce habes e! da ptiiiperibus,et
habe~
T
indiril ammum. Domui, i palri;e, cognalioni qtioque WstAesattrHm in coelo: etveni, et seqaereme; Evan-
valedicere constanter statuit et a senatu migra.e, quo gelica verba vcrtii in opera. Ha?c, inquam, verha
iinpensius Deo scrviret, « vitam niqnasticam profiteri, promta ellicacique fide in Paulini menlem jienitus

ei ' reliquum 14 v ' la; spalium, subducto a seculari- descendere, ei cordis' ejiis aures assidiic persunarunl.
bus turbis animo prope Moiain in solitudine' transi- Quo'1 aa ox oro Domini cu.n tnsliiia dives audiit, hic

b e Scilicet
» Cap. ?>, n. 1. Paulin. ep. i, n. 2. t
Carm. iQ, v. I7»2. * Eu. 9. n -; Ct Psai. lxxvi, II.
Christi. ' Carm. 10, v. .304. s It,id.,v. 5!C>. h Sbid., v 57.' i
ep. 35.
Jiier. i AmbrOs: ep. 50.
''
Hieron. ep. io. l
Ambr. ep. 30. Paulin. ep. I i. " Canu. •>•
15, v. 5?. ' Ep; I, n. iO. i> Epist. H,
n.-9. ". Idat. Chronic.
p
Paulin. carui. 10, v. 19. B Ibid., v. 20, etc. ' Baron. an. 594, § 83. « Paulin.
ep. 22, n. 3. " Hieron. ep. 43; * Augusl. ep. U9, n. 54. r August ep. 149, n. 54. * Hieron. ep. 43.

"* Creg. Tur. ct Aug. en. 31, n. .'i. •

 : ,

S. PAULINUS NOLANUS EPISCOPUS. 32

3f

cum tetilia fecit : quod " sibi iiccessarium exislima- A moralos, quodorta fempeslas unam eis cumlritico abs-
luieril navem. Tunc vir De.i conversus ad mulierem
vil ut advenieniis Christi jusiiliam prjeveniret. ,

ait : Inleilige te nunc pauperi unum panem [uisse fu-

15 Hic metitseSt, lauor isle.uita ne mc uliimusaLris
ratam, et ideo hanc navem esse. mersam. ' Pauiinus
Sopiltim lenebrisslenli deprendal in actti,
Tenipora sub vacuis ducenleiq perdila curis. igilur innuineris nummis et eleetnosynis peccata sua
Nam quid agatn? lenlis sidum conniveo volis, redemit, et facultatcs in terra cum sparsisset, ad coe-
Chrislus ab anheria mihi proditus arce coruscet,
Et subilis Domini ccrlo venienlis apcrto !os migravere; quin eli3m in ccclum terras- fecit as-
Prtcsirictus radii=, oiiscura el Irislia noclis
cendere, ut ibi a;iernam sibi pararet mansionero.
Subfugia illato confusus luinine quwratn?
Quod mihi ne parerct vel diflidemia veri, Pro Cbristo sibi factns est pauper, et ipse fide ditior
Vel prssenlis amor vilae, rerumque volupus,
quam antea, ! Exoneralus a cunclis cupidilalibus Ma-
Ctitaiumve iabor, placuit pvaverierecasus
Proposilo, etcuras finire supcrslile vila : gixtrum iiber sequiiur, per hcec se putans paradisi di-
Commisstsque Deo verMura in sECularebus,
Kxspecure tiuceoj securo pectore morlem •». vitiis iocuplclari, \Q si videretur nihil de transitoriis
tamquam
U v. 07
possidere. ' Ipsc pauper ex divite [actus est, ut

jEsitis inanes, qunsrr.ovet vita? labor dconeratus gravi tarcina Deo impensius serviret; ' ut
Praesemis aevi tramiie, nudam crucem nudns setptens , expeditior et levior
Abolet fttlura; cum Ueo vilaf fides,
B scanderet sc.ulam Jacob. m Prastanlissiinumque horum
Quaj, quas videmur spernere,
Non ut ptofauas ahjir.il aut viles opes, temporum [uil itiustris Paulini exemplum, qui summis
Sed ul tnagis caras monel
Cietis-reponi eredilus Ciuisto Deo, epibus abjectis Christum seculus, solvs pene his lem-
Qui plura promisitdalis : poribus evangelica proycepla complesset, n aliorum non
Cenieinta pnesens vel mage depositasibi
Mulloul repcndat fenore. ulens exemplo qui attentiores ad sacrosanctam reli-

Siue fraudo cuslos vucta crediloribus gionem videri erubescebant. ° Beatum [uit secuitim
Honus a;ra reddel di'bilor :
qnarium Itmia? fidei virtutisque docuntento : P Pauliue
Muliaque spretam largior pecuuiaru
Reslituel usura Deus. euim nutjestas dhina tribuit, u( quod impossibite dixe-
de rat per Evangelium, liic possibilitcr adimplere mere-
Paupei tatem diviliis ptsetulit « sccurus Cliristi

relur per actum. t Piscaloret, vocante Domino T quod

sermone, quo quaerenlibus in veriiate regnum Dei et
justiliam ejus, victum, et vestitum insuper se adje- navicutas et rctia dimiserunt, omnia te dimisitse, el

An magis, d inquil, abundare credis Dominum sectttos esse etiam commemorando leelalt
cluruin prornisit.
ittum qiti terrte, quam qui Deo credit ; el qui projtna, sunt. Et revera OJlSlA cONTtBMT, qui non solum qttan-

tttm poluit. scd etiam quuntum voiuit habere, conlem-

quam qtti dtvina pascitur eurai Quidille miserhabeut,
Sed eo quod cupiebatur, uculi Dei lesles sunt,
qui se non liabcl? Aon enim se liabcl, qtti plus de se nit. in

quam Je Deo sperat; vereque est mcrluus, qui .« non C in eo qund habebalur, et homimim. Kescio quo autem
modo, cum supeiflua et u-rnena diligunlur, arctius
vtverc timet, si lotum se Deo credat, Deoque per-
adepla quam concupila censlringunt... Aliud esl enim,
miltat.
f [acidiatibus lam suis quam etiam uotle incorporare qucr. desttnt ; altud, jam incorpotala
1. Vendilis igilitr

conlutit qita? tedcgit in diveltere. llli velul cibi repndiarttur. ilta vclui membra
conjugalibus, ea in puupcrcs
paupeiibus, apothecas prwcidtttilur.
pecunium. 6 Aperuil horrea stta

suus advcnienlibits patefccil : num parum ci eral vroii- 5. Paulinus r omim bona uno eodemquemoniento

mos ulcre, nisi cliuiu undique evocaret quos pascerel non abdicavil, id enim impossibile crat, cum eam
quantos jn- quamex his vendilis rcdegerat pccimiam pauperibus
atqtie vetliret. Quantoi caplivos redetnil !

irilaleres dcbiti a crediloribus suis , reddiia pecunia erogaret, et prxdia paulalim et cum quadam cautela

plancius eum vendidisse credere par cst, ut facilius paupcres

liberavit! una sciticet pietatis negotiatime et

creditorum tcparavit. aleret. Ex ejus » lilteris ex Hispania missis illum jam

debitorum exlersil, et ijttudia

in»ufii L partem bonortnn in usus pauoerum vcndidisse constat

Qtiadiim vero die, Gregorius Turonensis, venit
Vude, da anlequam ex liac regionemigrarctet presbyleratu ini-
ad euin qui stipem pelcrel, cl <iit conjugi : el

ei quod habet necessarium. Qua: resporidil : -Von esl liaretur. liic.boasse boc anno cx eo probahiliter admo-

nobis ampliut quain unus vanis. Cm ille : Yadc, in- P dum conficitur, quod « in epistola quarta anno 594 ex-
qttii, porrige eum Doiniims cnim
; dabit nobis viclum. cunte daU.ut alias videbimus, dicil secundum carnem
sibi eam jam esse aetaieni qua fiiil ille ab
apostolis in
Sediltitqita» strenua, resertancupieits ne atiqitid dccs-
poTta Speciosa veibi potcstate sanatus. id est, qua-
set, porrigere noluit. Sf.d brevi illa didic.il qttanlo esset
draginta annorum ct amplius u ;
in natalibus autera
locupletior Paulini julrs, qttam timida sna- curos solli-
anima?, illius adhuc stbi esse (empus infaniis-, quat
ciludo. lnterea advenernnt quidam dicentes missos se

jntenlalis Chrislo vulneribus immorata . diguo san-

wdominis suis (forte Paulini bonorum conductoribus)
guine Agni victimain praecucurrit, ei dominicam au-
Kt;7/i uimonoi ac vhii deferrent speciem, sed per lioc

fAmbro
Paulin. carm. 10,
epTB.
v. 316.
Urw §5.
" Ibid.
»
'

Greg. Tur, de
Paulin. ep. ii,
«l.Wess.
n.
t. VJU,
> i.
15.
p.
LHier. ep. 15. » Su pic. V ii. Mari. t. -f t
*
c. 107.
^ >
<•
Qnnsi leg. timet non
Foriunai.
f o m a.M
Vit.
.
Mar
Mari. .
.

761. S Tur de
Greg. Gl. Confess.c. »07. ep. 50. « Ambr.
26. »
i

AmT)r ep M. o s„ !p . . vit. Mari, c. 41 ei 26, p Greg. Tur. deGI. Cunress. 0V &&$£:

carm.iO.v. 81 el 328.Epist. 1,n. 7. 'Ep.*,n.5. • Aetor. iv, 22. Ihttfu
b. 'Hieron. 103. » Paulin.
unnurum ampiint quatn qitatliaginta.
 55 PROLEGOMENA.
34
sptotaestpassionem; Mdestbimalumlnnocentiu.n: A tiftw? - Alibi miratur quod res a.agna puiaretur quia
UUOd cum
quod CUm de eujs hanlismn interpretari
eius baptismo nnn possii,
in.prm-*>Iai"i non nnccli A^ re
de .„ „ . i _ .
pereunte salutem mercatus fuisset atternani, et
ad strictioris vitae institutum et seculi fugam referri perpeluis caduca raulasset; quod terram
vendidisset
necesse est. Nara etsi Paulinum, illo exeunle anno, ut coclum emeret, cum Deus imagine
servi dejeclus
sacerdolium suscepisse poneremus, ba>c dicta de sa- morlem crucis passus ipsum inulto carius
eraisset.
cerdotio intelligenda nemo, ul opinor, dixerit. !n »1-
miseri homhtes, inquit " alibi, largiri
nos atiquid
tera epistola, etiam anno oU4 data, i>
ait Scias an-
:
crcdimus : negotiamur, el (iberales liabemur, qui ava-
tiquissimum peccalorem, nec ita olim ile tenebiis et rissimi esse convtncimur ; et quidem lanto avariores
umbra mortis educlum, spirilum aurw vilntis kausisse, cupidissimis ferrte feneratoHbns
qtianto nmpims esl
nec ita oiim posuisse m aralro mattum, el crucem Do- cwtestia de terrenis, el beata de
miseris seris egenisque
,

mini sustulisse. Ei alihi « se adhuc infantem in nerbo rebus emere, quam terrena terrenis,
et labeniibus la-
Dei, el spiritali cetale taclentem Augusiino e.lucandum psura mercari et Dominum quam hominem
,
(enerare.
tradit humiliter.
Koc sibi ad salutem necessarium fuisse
dicit.
CAPUT IX.
2. In publicis » inscriptionibus in
In bonorum abdicalione Pauiini fmmiiilas exemplum reis
et peccatoribus
i~w-«muiu* se suppbnft,
supponit, qui
qiu
-r»
Tam a i . , tusis
fi.sisnummis cri
cri-
pr^clara et .Hustns ab ongine virtus gloria B mina sua rcdimeront, dura p
Err e<i»i».Tiiilinni
a.ii
v eum
perfectum cu d
'" "'
o»»,„«i,>^.; al
cum ad._.
Christi
insti erat,
erat. Ecclesise gaudium ct ni exe.nplura ,i ; :
inani cerent, q ingressum et januam solumraodo
glorioe valde subjecla, qure omnia ejus merita iabela- se peiveiusse, nou ad ti.eiam, existimaret.
ctasset Vtilius enim, inquit e
Tempo-
: Augusiinus, lerrena ralium, inquit, r
qulB in hoc sec ,dg nabentur
opulentid tenelur humiliter, bmorum
quam superbe reiinquhur. relutio sive distraclio
, non decursus stadii, sed i».
Tantum opus non \*J suis viribus, sed divina vi.-lule gressus; nec ut meta, scd janua
est, Non enim athlela
et misericordia freius arripere ausus fuerat
Pauliims; lum vincit cnm exuitur, qui ideo nudatur ut
incipial
et quo sperabat, polens erat perficere in eo
ille in
dimicare, cum legiiime cerlaverit coronandus.
opus perfectionis sure, et qnod fundarejam ac primis Et na-
latur amuem inlerpositum superalurus exuilur;
machinis erigeredignatus fuerat, suis struere raensu- nec la-
men hoc lunio apparatu qnod se
dispotiaverit transna-
consummare fasligio. Ilumanam gloriam ut '
ris et
tabit, nisi tolius corporis
nhu, et omnium scita mobi-
inimicum cauiissime intuebatnr Paulinus, el cuncia tiiale membrorum, propulsu edum
agebat sicut discipulus Christi humilis ac mitis P , et remigio bra-
corde; chiorum, el lateris iilapsu torrcntis
impelum scindat
el prudenter ac pie intelligebat istam non
esse suam, et taborem nataiionis exhauriat.
hoc
Eodem sensu •
per'
humanam, sed in semetipso Domini gloriam.
est
sequitur, allegorice eiponens
luctaiionem lg Jacob
Iliud enim testimonium ejusvirtuti redditAugustinus. C
dc nocie cuui angelo, torrente anlea
At ipse Paulinus fidus est leslis ; ejus enim iransmissp, et
scripla praraissis curarum suarura one. ibus.
caritatem et humiliiatem omnino indicant.
Ad Auguslinum
Hanc 8 scribens assimilat se hon.ini, qui
vestirnentis oneran-
humilitatis pietalem omnia spirant, qua
a Deo gemi- tihus se exuit ut fluvium trajicial.
Idcirro, inquit «,
tibus et suspiriis assidue flagkabal
ne inferretur in ego lcvare mesarcinis,el vestimemU
tenlationem. Sed in eo pnecipue illius oneraniibusex.uere
elucet humili- curavi, ut undositm hoc quod
tas cum de vendiiis faciillalibus
inter nos el Deum pec-
serraonem babet. catis inlerlalrantibus
L separat , prcesenlis vtta; salum
Confitetur hilaiitermisericordias Domini,
et tautura- omni amictu carnis et cnra diei sequentis,
modo gloriatur in faude ejus, qnoniam si quid jubente et
bonum adjtivanle Clirislo, expeditus enalcm.
in illo, ab ipso est; et si quid Alias prautcrea
optimum", ab ipsius ejusdera generis subdii similitudincs. ilcec est illa,
majeslaie est. Ui.de « ilii iam leves fiebant anguslke snquii u, profligatis
emenda patrimoniis marnariia, sed
quando laiidabatur : nihil ei.im sibi ipsi conscius crai non slatim emitur cum ejus pretium
de proprio bono, ut tamquam agnoscentis pneparntur, quia
pudorem pturimiB interieniunl huic commercio
laudatorperurgerei; quia non seipsum, sed dijfmtUatcs , aut
divina: enim mare interjacet, aui prgedo intercipit,
bonitatis miH.era aut cupi-
r„„ .-
alqueopera
, ...
r praedicari rog.ioseebat.
r wgn^d.. uwr
tiior prwuentl,
prwoenil, aut pra-ferlur
prifterUir opulentior.
opiitenth Ideo ne exi-
Cura tamen ,
h.sce laud.bus tentaretur l a.nicos enixe l>
stimes jam et comparlc «, Liu, nnin vides vre-
rogat ut h.s absuncant , ne peccent de caritate
.

in tium prwparasse neque wdiflcasse jam domum,

,
cut
raritaiem, peccatorum illius sarcinam pondere inde- Kdificandwtocumfetimus, eum visibitesdivilias,
bilx laudis accumulantes. supet-
Nam el inimicum cauth- lectiles, pecuniam, patrimonia velttt sordidos aggercs
sime intuebalur, ut k
Augustini verbis ular, et ad va- et imporlunum rudus egessimns , ut in corde purgato,
r.italis obluium tremebat. Xisi ceno statu inquit '
quasi in terra viva, /trmius stabiliorh
Paulinus, dirigenles unimi wdificii funda-
momenla libremus, de ipsa menia jaceremus. Vcndendo igitur.omnia
humilitate capiemus superbiam; et et erogando
evanescet species p.iuperibus se solummodo primara pnecepti evange-
pietaiis, si per taudem paupertatis obrepat
inflalio. Et Iki partem adiinpievisse pulabat;
et cum magnse
quid proderit caruisse divitHs, si remanemus divites molis superesse verbum cerneret, Veni, el
sequere
«Sacch Vit. Paulin. p. «64. bPaulin. ep.
3. « Augnst. ep. 51, n. 6. 5, n. 3
' Ib.d. * Aug. cp. 186,
i.
pauim ep. 40, „. 10. • Ibid
n. 41. Mbid.
1
Paulin. cp. 40, n. II. m Carm. 24, v. 501 ' ' Ep. U, ... I. k .

Aug. ep. 5(, n. 6.

" E;.. 52, n. i!>. - Ep. oi, n. 5 ct
et3. 4. r Ep. 24, n. 2
q lbid., n, 7. ' Ibid. « Ibid.,
n. 8. Ep. i, n. I. » Ep. 24, n. !{
 ;

35 5. i AULINIJS NOLANUS EPISCOPUS. 56

me {Matth. xtx, 21), istam altiorem diflicnltatem at- A deie quoviam ego sum Dvminus (
Psat. tlv, I! ).

lendens, verebalur nc sccundam non posset perfi- Nonne et Itic oidetur dicere : Non polesiis duohus do-
minis servire (MatUi. ? Non enim otium suodet
cere. Cum videas, inquit a ad eumdem Seyerumsuum vi, 24)

scribens, qttankv molis verbum supersil, cum ipse hoc verbo, qui instanter orare et liailare noi monet
Ei veni, sequere me nc intremus in lenlaitonettt (Malth. xxvi, 41 ied ca-
Dominus majesiaiis adjiciat : ;

(Ibid.) : tstmn polius difficitllatem considera, et di- carea secalo ut occupemur sibi, vitcare ub his negoltis

latalo corde metire, tunc inletliges majores libi causas qnibui implicaii uliumai Deo. liuque novilatem vilajin
quam esse gratvla- v.obis atdifieanles neeesse est, ul aetuslatem deslruumus
pro nobis :,uperesse sotlicHudinis,
tionis. Facite enim nobis bona vel oneru apposiiu pul- (Piom. vi, 6); et quia nuttum tenebris cum tunitne el

iunn remiilenlibiis exciderunl : et qum nobiscum non mammone cum Chrisio poiest esse commereium (H
intuteramus in hunc mundum , nec peteramvs ejferre Cor. vr, 15), oportet ut riouh vetera mulerrwi, el occu-

uobiscum. quasi mu.tu.ala reddidimus, nec ul rutem a pattonis pariter ac mealioiris genere converio, imptice-
mur, quibvs vacuvimus, vicissim vacemus, quibus
cante dislraximus, sedutvesiem a carpore deposuimtts. e.l

3. Solci ti htimililate exponii se nondum omnia [uimus implicaii : moiiamur quibus viximus, et i)S«Mf>

vendidisse. Non eritm pecuniam lanlum ,

inquit b , et mus vicissim his operibtts ac sludiis quibus morlui (ui-

(undos, et eriraneas (acuUates. sed eliam animi nostri g mus : cum ihi, essemus morlui, ei morli/icantia ge-

intemas opes, unaz sere noslra subslamia est, vossi- renies, tn mortuis viveremus.

demus : hanc tenderc, hoc est aHenare anobis, lanto 4. Tam bmniuterde se senliens P;tii!!iius, in ni-

major victoriu ,
quanlo aliior dtjpcnitus est ingenila hilo se aliis praponebat qui sua reservassent bona
quam apposita separare, ei inlus infua dheUere, quam t,cogitabat cnini divtsiones e.-se gratiaruni et men-

affixa exlrinsecus rejicere. El alibi <\ Nunc opus est suras donatiomim, quas Ut in corporis sui membris
utquaivere r.oslra siutl dependamus Deo, lioc esi co? unus atque ideiu dispensator opeiatur Dominus, di-
et animam el corpora noslra exhibentes in hosliam vi- versa in suo corporc dislingucns placitis membra
vtim, ui scriplum est ( Bom. xn, I ), Domino, nosque muncribus ; sed et corpus unum cx diversilate mcm-
tempbim sanclum. Orale solti- brorum struens, ul binc quoque gralia sacri corporis
ipsos cedificuntes ei in
in una compage nume
cili, inquit alibi J , m tanio oie vet munere Dei dignum augealur, si multiples virlus

cor accipiamus , et qui accepimus conlemtttm patn- retur. Sulpicius Severus, qnem cum Paulino junclis-
monii, accipiamus etiam nostri cmlemtum. Scd et su- siina prioris vila: unicitia signavcrat, eoilein qno
pra satis ex Hieronymo demonslraviinus * hunc ier- Paulinits lempore se Deo dicavit; sed prxdia sua

ventissimx fidei vfrum non solum divitias ,

sed et conferens Eciiesice, ius utendi fruendique sibi reser-

seipsum Dominooblulisse; qui contra diaboli lergi- q vavit. Onmem iugenii sui soiertiam et industriam

versationera nequaquam pcllem pro pelle sed car- ; adhibcns Pauiimis ei palmam adscribit, dicens ' for-

nes, corel ossa, animain suam et meinbra omr.ia tius esse manentibus quam alienatis rebus carere;

Deo consecravit. Eliam alibi docet Paulinus Viam ' : e.t spernere quod habelur, quam non babcre quod

vitai nobis ( Dominus perfectionemque rirlutis non in )

sit spernendum; itaque nullam in se esse perfectio-

nctn quic laudetur, sed inlirmitateiu qua: excusa-

vendendis lanlum prtcdiis et pretiis erogandis, sed in
quia dixerat Cum cxul- lione tegatur. in laudibus silii a Severo datis, variis
sui sectalione proposuil, el :

tatus (uero omnia ad me trultom (Johan. xu, 32), modis fliam seipsum despicit. Nisi forte, inquit , iii

(Multh. \\\, 21). Uealtis quoque pietatis consitio faciat, :••' tlum atiena
ideo dicil: Veni, sequere me altiore.

qui tam proxhno intervallo sequitur ut dieal : Adtta-sit nobis bonu vcrbis indulges, Stimutum pudoris suggeras,

animamea posl le Psnl. lxii, 9 ). Quod iliu laiitvm u! legenicf quod esse debemus boni essc discamus, ni-
(

caritas dicerc potest, quw (inis prwcepli et pleniludo tamurque noc. juxla scnnoiiem suitm promere; el (orsi-

de corde puro bona lun possimus quod non lumut ? dum erubescimus
legis est (Rom. xm. 10) ; id esl et eff.ci

conscienlia, et ftde noii ficla ( I Tim. I, 5) u Ua m- non quod dicimur. lnterim lamen dum conscientia
esse

seril ct afpgil Deo, ul nihil exlra Deum amans dicul : non agnoscil fidem sermonis tui, blandimcntum nsper-
Et egosemper tecum (Psal. f.xxu, 25). 19 Quarc lo- nalur verccundia. Exlra culpam non cssent plerique,
D
eniui
qui tanlsc perfectionis institutum arriperent;
si
tus lubor et plenum opus ncbis in observantia el in ex-
!

cujus lenebras, vel ab- forii«sima Gdcs non vigeat, accedal autem
quoddam
spoUatione cordis nostri est .

strusas in eo inimici latebras viderenon possumus, nisi incommodum, plurimi anirais solent cadere, etero-
ud bonorum desiderio tcneri. Scd in araora
defxcato ab exlernarum rerum cuiis uuimo <' intus g;iioru:i>

semetipsum converso. ALdijicatitrus nos (Deus) ro iti- paupei taiis et divitiarum coulemlu sempcr parem ,

nerequo post sevocat, isto opere \nwparat quo, ven- generosuni ct constanlem se prxbuit Paulinus. Cura

ditis rebus , absotvt prius suadet : quarnm ciua vel Severus, qucm jamdiu ad se invitabat Nobe degcns .

ttmor, quohiam mcntis ipsitts perslntigil aciem, ei ani- ad cum srripsissct se crederc ita cimi futurum esse

mtnn ab interioribus suis abdaclam ad exleriora soili brevi paoperem, ul ulterius non auderel iUum invi-
\acatcctvi- tare : PaulinHS respondel hcec comitatis jocum
dicitetiam uobis per Prppltelam
i

cilat, .'

Rieron P.uitiii. ep.

» Ep. 24,
f
Ep. n. II. • Ep. 24, n. 0. » Ep. 40, n. II . ' ejf
v 40,
'•
n. i.
i .'.
.. ._ .' ..
Patilin. ep. 24, n.
... _. h n.:
Ubid., i ..
n.
(
'..
i
'
ii. ;h i,
ll>id.,n. I
I. ii h.msi..
Epist- H.
1 " 13 -
25, n. y, II et 12. ?
57 rROLEGOWENA. SJ*

esse; et faletur nihil se preeoplare lanlie liberlalis A »1 sciat qtiantum ibi diligalur et dcsiderelur. In se-

hono , cuni tam intima circumciso plena essel per- cunda eplstoia eum ad se invitans obleslalur atque
fectio. ISihil hobemus 20 inquit a
, nisi Christum ; ei obsecrat in liunc niodnm i Non impttdenter egorogo
:

vide si niltil huueamus, qui omnia hahcntem hubemus... ros, el poslulo, el flagtto ut in Africam, majore laiium
et propler qiiem si uihit habeamus, in ipso omnia pos- itominum sili quam sicciialis nobiiilale, 21 laboran-
siilemus (
II Cor. vi, 10). Nunc in ista sphtarum et tem venire dignemini. Scii Dc.ts qttia non solum pro-
tabortnn humo, ne in horluli quidem gtebula nos lerree pter desideriuinmeinn, neqiic solum propier cos qui vel

limus tenei : sed utinam ila ntiltus a peccatc nobis pul- per nos vestrum propositum , vet undecumque , fama
vis hwreret '. In Domimim ipsttm cominittis t>,
si putas prcedicante didicerunt; sed ciiam propter ceteros qui
tum demnm dijitturam nobit vita' mortulis aliitwninm, partim non uudiunt, partim auditu non credttnt, tumen
ettm uobis ceepcril Deus cssc possessio ( Psal. xv, Si. possunt compertu diligere, vos islis tcrris eliam corpo-

CAPIT X. raiiler adesse cupimus. Tuin ad Licenlium suum scri-

De Paulini canversione paupertate SS. Ecctesicc Pa-

ct
Lens k ait: Yade in Campaninm, disce Paulinum egre-
intm Elogia. gium et sanctttm Dei servum, quani grandem fastum
1. Toto c laudatum orbe Pauliuum cclebravit sec.uii httjus tanlo gcnerosiore, qutmto humiliore cer-
fa-

Cimn tam illustre et gloriosum. Pnesiantissimi qui- J}

vice incunctanler cxcusseril, nt eam mbderel Chrisli
que Ecclesire viri qui iiinc. vivebant illud mirati stint jugo. F.t alibi commemorans ' quam secure gauderet
pene universi, ei muliis laudibus celebrarunt, Quod Paulinus quando iNoIam Gothi vastaverunt, nihil ha-
ubi cognovit J
Ambrosius, Sabinum Placentioe epi- bens quod amitteret, eum vocat, ex oputeniissimo
scopum gaudii sui participem esse voluit, quem plu- divite, voluntate paupe.rrimutn , et copiosissimc san-
rimi facturnm tautuni miraculuin profecto sciehat. ctum. m Ilanc bonorum abdicalioncm miris et debitis
Conjugem a viri proposiio non discedere testatur, laudibusextuiiiHieronymus, etadhibnitpleiiapniden-
et prxcipue in eo versaiur, ut generis splendore adeo tise eonsilia quibus caritatem illius moderaretur : jara
nobilis viri animum et virtutem commendet, qui co- quaedam commemoravimus, de alio suo ioco sermo-
rani hominibus Christism tain constanter ronfuere- nem faciemus. n
Juliano nobilissimo viro SS. Paulini
tur, et sancl* religionis ac severioris disciplinaj cul- et Pammachii exempla proponit, et cum dixisset
tum aperle profiteretur. Rujusce egregii facinoris illos exemplo el cloquio id est opere et sermone,
,

magnitudinein et meritura rnirum in modum extollit posse ad majura eum perducere, addil : Nobitis es?
Auguslinus " quod Christi gloriam oppellat, el cari- cl illi, sed in Christo nobiliores ; Dives el honoralus ?

tatem mirabili gaudio eura verba Domini adiniplen- el illi : immo cx divitibits cl honoralis pauperes el in-
tern eonspicere dicit. Gaudent, inquit '
infaligabi- glorii, el idcirco diiiores et nuigis inclyli quia pro
,
q ,

(uerel ineffabililer fratres lam uberibus et lum excel- Chrislo pauperes et inhonorati.
tentibus donis Dei, bonis ttiis. e Fratres non solttm qui 3. lli»ce tribus Eedesi:e Latiiix docloribus sub-
nobiscv.m habitanl, et qni ubilibct habitantes Deo puri- jungendus est mirificae sanctitatis Turonensis anlislcs
ter serviunt; sed prope omnes qui nos in Christc tiben- " Martinus, qui beatum cxistimabat scculum cui tale
ter norerttnl, salulanf, vcneraniur, desiderunt, getma- fidei et virtutis exeinplum contigisset, illiquc videba-
nitateni, bealitudinem, humanitatem tuam. h Laudatur turPaulinus, summis opibus abjectis, Cbristum secu-
et benedicitur Dcvs, cuhis grutia tu taiis es. Ibi ezci- tus , solus penc his teinpoiibus evangelica prxcepta
tatur Christus, v.t ventos et marin libi placare dignelur complevisse. Eos qui se adirent, ct pr-.ecipue Seve-
iendenti ad stabiliiatem sttam. Vtdetur a legenlibus rum, autoritale atque admiratione Paulini seraper
ibiconjux non dux ad mollilicm viro suo sed ad for- lacessebat, illuin sequendum, illum clamabat imitan-
iiludinem redux in ossuviri sni... tbi cedri Libuni ad dum; ejusque exemplum ingerens, dicebat inundi
tertam deposita:, el in arcce fabrkam compngine curi- bnjus illecebras et seculi onera relinquenda, ul Jesum
tatis ereclaj, tnundi httjtis ftuctus impulribiliier secant. tiberi expedilique sequerentur. Curh Nolam se rece-
Ibi gloria ttl acquiraiur, cordemnitttr : et mtindus ul pissel p opus Dei in eo Campania tota vencrata est.
obtineaiur, retirtquiiitr. Ibi parvuti, sive eliam gran- me-
n Inter Hieronymi opera exsiat epistola, qua; ipsi
diuscuti fttii Babijlottis elidtiiilur nd peram , viiia sci- rilo abjudicatur. Et quidem ea sciipta est dum Pau-
ticel confusionis mperbiccque secvturis. linus illiusqiie uxoradhuc vilam agerenl hanc :
i Gen-
2. At ardens Augustini in Paulinum amor, quem nadius adscribit Eutropio presbytero quem in ordine
in ' prirna sua ad euni
anno 395data ejiislola videre Calalogi Paulino subjungit. r Antor ille cum dixisset
est, nullum potest incremenlum recipere, el sibi duplcx sepiileruin quod sibi providit Abraham, non
carissiinos extunc ei commendavit, sperans eum et soluni pr*figiiras^e sepulcrum in quo corpora mor-
sermonibus et precibus saluiein illoruiu operaturum; tnorum bomintiin sepelirentur, sed eliara siguasse
illuTi
,iiu-ii rogat
njgai ci
et .la^n.ti
flagitat ::l in
..t iii Africam vciiire
iinicain vrnire uigiieiur,
dignetur, nuietem iniain
niinneni quain siui sua ci
lide mij
sibi iiuc opum coniciiau
ct ojiuin coiilenitu com-
cum-

6 Epist. II, n. U. '•>

c Sulpic.
Id est T pecca$. dialog. 5, c. 20. d Ambros. ep. 30. e August.
ep. 31.
n.C. Augost.ep, 27, n.'2.
' slbid., n. (i. h Ibid.,
n. 2. > Aug. eji. 27. Aug. ep. ."!, n. 4et 5. k Aug. j

^p. 2G, n. 5. i
Aug. !ib. de C.ivit. Dei, c. 10. "> Hieron. ep. 13. ••
Hieron. ep. 54. ° Sulpic. Vit.
vtart. c. 26. P Paulin. ep. 5, n. 13. n Gennad. Catal. 49. ' Inter. ep. Hier. lom. IX, ep. 3 ad
Qeruntii filias
 : ;

39 S. PAULINUS NOLANCS EPISCOrUS. 40

paravisse, addit: a lshtd sibi sepulcrum et Pautinus A na, ut ita dicam, vel stulta verba circumlalrabant

noster nuper ipse divitiis cum sua matrclamttius ccm Pietatem slultitiam putabant. In operibus servi opus

paravit, qni conversalioni seculi morienles u mundhiH- Dei lacessebant, quia eum in suis actibus spernebanf,

jam quiescunl dkente Apostolo : Mortui crant enim infideies, aut ex iis qui Christum nomino
bus opcribus ,

enim estis , et vila vestra abscondita cst cum Christo conGtenles actu neg&banl.

Deo (Col.m, ?>).... Uoc est iltud duplex sepnlcrum 2. Cum in soliludine Paulinus degeret minus hisca
in

eslerioris hominis et inlerioris, quies vna.... Hoc conlradictionibus erat obnoxius. At Sulpicius Seve-

sepulcrttm sibi dttptex patres[amitias isli provideruiil, rus, qui in conversione eum secutus licel inferiori

qui senalum, honores, divitias reiinqnendo, morttti vide- gradu, l

de pairia non migraverat, laborabat m mul-

banlur Ecce unum sepukrum in quo couversutio nim ut pro suo ac Paulini facto rationem redderet.

veteris hominis cum crepundiis stice nobiiilatis abscon- f)e his conqueiitur in episEola ad Paulinum data, qui

ditur. Sanelus Eticberius b de quibusdam iUoSlfibus ei respondens e\ sacris Litteris oslendit " quam grave
enrnm crimen, et insuper addit Obstrue [rater el
vhis scrmonem habens, qui contemtis opibus el digni- sit :

Puutinus sepi aures tuas spinis (Eccli xStvni, 28) ad vcrba eorum
tatibus omnia pro Christo reliqnissenl, ait :

quoque pemliare et beatum tiatlice nostrm ornumen qum sunl spince et sagittm zabuii, qui in eorum prcecor-
,

in occullo ul rapial pauperem

tum.ingenli qttoiidam dhiiiarttm censv; uberrimo elo- f( dtis iatens insidialur
queiitke (onte ita in sentenliam nostram propcsilumqtte Christi.... ° Tu autem homo Dei (uge ab istis (I Titn.

migravit, ut eiiam cunctas admodum mundi 22 pofta \i, II); neqtte ul sapienlioribus rationem reddere labo-
Chronioo ad cum siias venes te principium e.sse sapienlie qui
eloqttio operibusque resperseril. IdatitlS in res,

Annnm 425 ait c : Paufiiii/s nobilissimus et eloquenlis- tbnet Domitmm (Psttl. c, 10). St slultum putant esse

comersione in Deitm nobilior factus. quod geritmts, gratttlare conscius tibi qttiu opus Dei et
sinvts, dttdum

TyroProsperde eodem Paulino testatnr in bacverba prmceptum Chfisti geris ; et reminiscere quonimn siulta

* Admirubili exempto vendilis omnibus, cttm essel do- mttndi eiegtt Deus, ut con(ttndat sapienlia (J Cor. I,

minus iumtmerut/iltum pmdiorum, religionem e.rpeditus 27 ), et qnoniam quod stuitum est L'ei, sajrienfcts 23
est hominibus. Tutibus atttem vclle purgari, idem est
elegit.
CAPUT XI. qv.od posse Chrislum ipsum negart, qui erubescentes

Proceres ei seculares viri Pautinum imprudentem nomen sttum corttm hoc mundo, erubescel invicem co-
dicunt. Jlle reposita sibi ludibria conslanler el (orti- ram Palre confiteri suos (Matth. x, 33). Tu igitur qvi
ter sustinet.
laboras, ul scribis ralionem pro meo ac ttto (ucto red-

1. At ex una partc prsestantissimis Ecclesise viris

si dere, qttid (acies si hon persuaseris Itominibus, non ad

erat adniiralioni et gaudioPauliniconversio,ex altera q atdifieatianetn suam, sed ad destrnc.ionem luam lecum

proeeribus et seculavibus viris intolerands videbatur. de opere Dei dispulantibus? Jam erubesces jawqtte

Hmc ubi audierint proceres viri, aiebat Ambrosius, patlebis ut eausctl pejoris assertor, el ntoius qradu titu-

« qum toquentur? Fx itta famiiut, illa prosapia, ilia babis in via Dnmini, el de ccelo in lerram retaberis si

indole, lanta proeditutn etoqttentia migrasse u senulu; qum wdificosii destruis. Mullum inlerest qtiinam isli

inlercepiam (amilhv nobitis successionem : ferri hoc non sint quibus ' co.iio reddenda si!. Si discendi siudio venit

posse, Paulimis dirit f

in sc congmisse illud Scriptur» etignot onftieiui, spargein eui» semen f.dei

Jnimirt homini* domeslki ejus (Mattlt. x, 5fi). Omnes el prsccptum pande divinum. Si cupit verbttm, tucratus

enim divites, <f fraircs, amici proximi, libcrii. el <s Eeclssia jratrem. tt cvem Christo. Si vero non ern
,

servi, ab eo dcfcccrunl ct debita ofliiia dcnegaront; purittt ifjin fentien, et a nocturno pafrisfami-
h quibus duioissima el liat caiesiis inbnieo zitonia interscrente (rumentit
multonim quoque, cura illi

necsMlu lo, perhoc Paulini (MatUi xnr,2j).. nocens gr.im«;i.... s«is mferim crcscit
junctlssima intercesserat
mntato ab eo utcendiis; rcf.tge el repelle Cotloqttio <uo alque con-
propositvm f;icta est divisio, ct itinere

dissotuti sunt. Ex eo plane inlellcxit quatn facile specttt, ttt si hta fide sanari non potesl, te sud injidcli-

rmiipereiiiur. Ubi cnim, lulc non vutneret; i S\l ticet ftaler ei amicus jiinctior
carnis et sanguinis vincuta
consanqmnea germanitas ? ubx umi- ]) tibi dexlera tua et carior tumine.. meluer.da est
inquil, » muic mi^ii , . »

pristina conttibernia? Evantti coram offensio tuiium, qua; quidim ei opianda nnbis esl. qtto-
citia vettts? ubi

tltis omnibtts cxler [rulribns uteis el peregritws (tliis uiam de eomn opprobrits nascilur illa inerces, qumh
,

proximi qttondam mci ntmc copiosaiu Deus promisit in casRs (Matth. v, 1-2)... Qtto
mutris mciK. Anuci mei ct

wxvn, 12, seciin- ;icl>is uraiiam mundi, quiv est odium Christif r Displi-
a longc steteatnl (Psut. i.xviii, 9 ; et

dum Psalter. Rom-.), rt skut ftuviits deeurrens, ci m ceamus ertjo Itts, el qratulemtir iisdem nos dispikere,

(titcins pertransietis sic transeunt nte, et i:t nte [orsitan qnibtts et Deus disnticct... - r rttantur intcrim roluptati-

onfitnduntnr, el erubescunt, ut scriplum est, venire ad btts, dignitatibus, opibus suis, si tamen eorttm suut

ne. Frater i iiliusnegligcns ciai. Viri seciJares eum q las isiic hahere matttnt ubi esse desinimus, quam ittic

lon modo despicicbant et deserebant; sed k propha- ubi esse persistinins. Sibi habeanl sapicntiam, sibi [eti-

» Genmt Hat. Chron. an. «3. « T) ro Prosper. d Ambros. ep. 50. " Pauhn. ep. a,
Kp. 5 ad i lilias. ''

2'-. r Paulin. ep. II, n. 5 4. « ibrd., n. 5. »" Ibid., n. 3. Pauiin. ep. 11, r,. i.
' i Lp. 1, n. 2 et
n. .-t
k et 7. » Ibid., n. 10. ":
Ibifl., n. i et (i. " Ibid., n. 2. • Ibid., n. o. ? Hebus eilit.
3, 6. Ibid., n.
6
Scli.. isle sit cui. * Ibid.. n. 5. • Ibid., n. li. Ibid., n. 7.
 : ,

*1 PROf.EGOMENA. 42
eiiatem suam, nobis iaopiam nostram, n. putaut, el A datorem, diliuit Deus, proinde stabiies in fide veritatiis
stultiliam nostram relinquanl. Sint prudenliores, dum ct operalione justitits taiium vcl odia vrl conviiia
uon sint filii tucis. Sint in hac sua qeneralione sapien- vkendo, melius qunm toqucndo, arguimus.
tes, dum in itta regeneratione nosira invenianiur excor-
CAPUT XII
des. Sint nunc beati vel magis fortunaii, per omnia
Paulinum tamquam kviler immutatum incusat Auso-
prospera, biandiente secnlv, depuentcs, moltibus vestian- nius, el expostulat cum eo de iutermissione littera-
tur, in domibns regum sint, dum in laboribus hominum rum. Amorem el reverenliam ei contestatur Paulmus,

non sint e! cum homimbus non fiagetlentur. Sinl divites i. Cum in soliludine degeret Paulinus, seculi ami-
seculo, quia sunl egentes Dei.... » Utinam, mi fraler, eorum contradiclionibus niinus palebat; aitamen in
digui habcamur qiti maledicamv.r, et nolemur, et con- eum carminc scripiis epistolis oblatravit Ausonius,
teramur, atque elium interficiamur tn nomine Jesu quem ut patrem Paulinus venerabalur qui Ausonius :

Citristi, dum non ipse occidalur Christus in nobis. Tvm s licet Christianus, erat carnaiis adhuc homo, nesciens
demum super aspidem et basiliscum ambularemus, et qucc suut spiritus. Crebris antea » littcris
se invicem
toncutcaremus caput draconis antiqui (Psai. xc, 15). salutabaut Ausnnins et Pauiinus; aipost
Hispaiiicum
Scd adhuc amico,, quod r-j~-
pejus -—i -
., — -•
esl, seculo soliimur, el — ,
secessum nihil scribens
—• ^ »Paulinus
o„.,i,u3 nusier, aut cum
noster, aui
in Christo deiiciamur taudari, iantnmin nomine ipsius ]}
lilterxnon redderentur, et jam fama increbresceret '

amanles ; coniristari et tiibulari, quod esl utilius, recu eum ahdicare seculum et pa.rimonia vendere
con-
santes. Memento gianum sinapis, dc quo semine sumus, stanter statuisse, el falso ex rurnore credcretur
va- i

ii conteratur, accendi nwgis et tum aemum vi vim stas quasdam inhabitare soliludines ab
,
hominum
suum excilari. Quamobrem debemus quusi naturte societate remotissimas, ad eum grandem fecit episto-
nottrx hoc respondere, ut adversis sermonibus contriti
in lara «, in qua suam queritur labefactari aniiciliam ae
inardestamus adfdem; et cos ipsosqui nos ut minimos dissolvi, et eum dicit impium. Tum illum
obtestatur
hominum, scilicet quasi granum sinapis, quod minimum alquc obseerat ut illius criminis non liat conscius,
et
ett seminum, (rangere conanlur, uramus. Si vero ii nui queritur quod in Hispania tam remotus ageret.
Quie-
deforis sunt ralionem a te sancti operis inquirunt, tem et delicias villae
et sux apud Sautones describit in
vencnalus de corde viperino linguas in cor tuum vibrant; Novero, qui Novalarius pagus esse creditur, Galiico
'

noti dare sanctiun cnnibus, el margaritas

tuas non les Nouliers, prope S. Johannem de Angeri.ico. Intcr
projicius ante porcos (Matth. m, Et in aitera b
6). ad hujusce commoda eccles.K
villae vicinitatem cnuntiat,
eumdem Severum epistc!.. Mundus nos non amat, : sed his omnibus amicum suum pncferre se asserit,
ud amat Christus : homo negligit, ted Deus diligil
......
inirma nomims
- - . _,
quem
. votis precibusque
_- --
—
-~"~ --.-...».-.
voeat. epistola ™
Isihaec *.p._>iui._ " i|uU!-
quar-
domestici ejus , sed rursus amici C tu ™ jam annum iu secessu Ilispanico agenli Paulino
hominis domeslici Dei. Quod hic Severo reddita fuil
scribit, : itaque cum nihil rescriberet Panlinus,
idipsum repetit scribens ad Apruro, qui in aliam itein ad
eadcm per- eum misit epistolam
° Ausonius
in qua
secutione posilus omnia fortitcr lolerabat.
Jam hanc de illius silentio conqueslu iterum proditie crimen
graliam, inquit « mererh a Dominc ut te oderint
, amiciti* ohjcclat. variosque oslendil
scribcndi modos
omnes : quod r.on fieret nisi verus imitator
Christi esse quihus uti posset si prodi limeret; at
rogat nt ipsigs
ccepisses : non enim odissel hic mundus nisi quod jam Tanaquil
iUud nesciat, sic enirn Paulini uxorem
a se alienum et sibi viderel adversum. Gaude el exsulta malo nomine vocabat. Nescio an ad Therasiam
re-
jam in rudimenlis tttis virtus perfeclionis operalur. Per- spexeritAusonius.anadEugenJiturbasquiHispaniain,
spicuum est quam fortiter credideris in Christo, cui ut credimus, nondum subjugaverat
, cum Paulinum
jam donatum est pro Chrislo pati.... beata injuria meuiere dixit n« interciperentur liiter*. Tertiaui
(tisplicerc cum 24 Chnsto ! notris magis limendus est item scripsit epistolam
p qux intercidit : in hac, ut
amor taiium quibus sine Chrislo ptacelur.... « Vide puto, conquerebarur Ausonius quod jam tricnnio a
ab inilio utute ceciderimus , et intetliges quod divina: patria abesset Paulinus, et ad musas reditum preca-
sapientim pietatisque consilio reformemur
:_ i„. . ..
ad vitam : —
batur. Quartam
* q insnper 25
«u
•"«i«=i auujun,
addidit,in
iii qua neig
peigit
,n Aaamquippe superb,a ,-utmus,
atque ideo humtlta- queri de fastu quo Paniinus rescribere
D dedignaretur
mur in Christo, ul peccalum sceteris anliqui
conlraricc tum demum subjungit Hispanise pagos, ninguida
tirtutis
Py-
obsequio diluamus: et qui superbiendo
offendi- renaei loca et vasconum saltus mores
Paubni dulcis-
mus, serviendo piacemus. « ExsuLlemus itaque
el siinos verlisse : eumque menlis inopem, ccetushomi-
glbtiemur in ipso, qui nos pugnam
el et vicloriam num vitantem, et airae bilis morbo laborantem diciu,
suam feciL... Nos igilur taceamus islis toquentes ac tandem Musas precatur ut Paulinum
ad Dominum silenlio ad poesin
iiumitilaiis, et voce palieatia: : et revocent
tunc xpse qui invictus esl pugnnbit
pro nobis, el vincel anno cnrtiSTi 393.
'n nobU.... ' Inconfusibilem
operatorem, sicut hilarem Ignoramus an
2. alias ad S. Paulinum epistolas

8"«' P 8 Ep 4
JsM §
i"; '

ep i?'
"'
tt
;
-
E P-8."-2.
'

Auson e P" 23
»lbid.,i..S.
Au *«"-
^lbid.. n. 4. Ibid., n. 5.
' 8 Baron
«P- 25
k
luson n 18«. - p "r "
. n - -
''
Auson. ep. 23. Vinet. Not. ad
'

v. 31. p Vid. Auson. ep. 23, v. 1

ep. 2S
Pathol. LXI.
 . ;: :

44
5. PAULiNUS NOLANUS EPISCOPUS
i Tberasiam esse Taftsqiiilam . ut erprobravmt
... Au-
,-, ,A ,
v.ue h.H.tuW
^
•

ul a rtf.ot.ons
teriiMrit Ausonius ,
Lucreljaav B tae dfcil Paulinus t .

annis carmma, seu

cum rcvocarei at qu» diversis
:

Utinsin juSWS ni<- carpere livor

iuerunt missa , feCil Beus ul
prolira placeiiunU
potius incar.tamcBta , lucii.iat, Ghrlsti sub iwimne

sero admodum redderentur

, « quarto
scilicet anm> Non oulitur lei.erum meus S.im.ne Urma pndorem
iii mlni judice Uiristo.
V.i laus hic couteWpUre
acceperat Pauiinus, Bl
es quo rsihti ao eo liltcrarum
et ten- ' gratissinium oon longe a mari incolc-
diaboli insidits Tunc iocum
sane validior facttfs laiitanlis
videlur, uhi boc ct
tationibus obsisteret. Tamiem
>> quadriennio post bat Paulinus, el Barcinoncm, ut
s demoiistrabiiur. Sed
can. nempe cujus im- insequenti anno mattslsse alias
tressimu! rccepit cpislolas,
ninguidos Pyrenxos montes, et vastissimos
Proxima qum nosircs, ut infra palebil, et si
tium esi,
* Quarta libi l«zc,
(tunc in Hispaisia) Vasconum sailus habitassel, bar-
eam quoque qute sic inchoalur,
Hisce tribus ep.stolis
baricos non iuduisset mores. Hos sibi jocos non
cum aitera qu» inlercidit.
« respondit Pauiinus cujus eosdemque sibi licitos fuisse scribitad Au-
etiam metrica epistola placere,
,

est veiuti quaulam prafatio. quam sonium:

iniiium elegia ,

et dimetri, ir. qui- Muila joeis pateanl ; liceat

qooque "dere ncjis.
scquuntur versns iambici trimetri .merl.deredentem,
raiiooes cur musis renunliaverit, ct Sed li«6ua mulccnie gravem
bus ei reddil male rfulces
Ladere Wamiili» ore.ihm.s. el
Tum ostcndit quam gratla Cl.risti B .'ermentare jocos salirae laordacis
aceto.
bona abdicarit. pare.Hutn".
peuitus vendi- Ss™ poeUrum, OOH iuam decet esse
totum immutans hora.nem ipsum
sibi

bonorem defendil, et landem conversio-

omi.ia debere, et prote- Uxoris '
casset. Faletur se Ausonio sesecuI.iTn
colere, culturumque Ausonio exponil, dkens •
euin cotuisse, nis su* causas
statur se semoer se-
velle, ut Chrisiii judua
etiam pietate mansura post mortem Lai.den.que : logereet bona abdicare
merilis crrotem
curus possit occurrei». Quod
si quis
his coiifunu versihus ' :

alias Ausonii «juerelas

CUrisii leges vivere :
deditum, esse judicet sic jnxta
Huic s vacantem, vel siudenteui, el
ln hoc reponeulem ornoia, Juvathoc, nec poenilet liuj.is
pules...
Ne uiia»»so«iie!n. liere perversum F.rroris :
sequeiiiibusesw
slullus diversa
SeJ cnr remo.u» laiudiu uegam
argui;.,
N.l iiioror, se.erno uvea dum senten la Uegi
Vioque motu irsseerte
esl, aul placei
:
... Sil sapiens f.
Conducit istud, aul necesse confessionem ita claa
Yeoiale quidquid horuui eril. Uenique pncclacain Chrisii
quod expedll
lgnosce amanli, si geram claVo ligit:
». dit, ct quasi trabali
Gralare, si vivam uiliOct
Si placct boe, g«wre tui spe divite smici
CAPUT XIII.
Si conira eal, Cbrisw lanium me luique
prohari

hevamein m L
1. \ersus iambtcos seqi.ebanlur
quibus aspera Aos.bii dicta
fortiter rcfulat herou. mmmm^^^^ ^«wpii ^ ^^ instiluU rodd.

scilicet carmiite, Jfcfow »« W™, %>«** ^S^JZL, colere, cul.urumque e.iam

pie,
I

respondet Ausonii epistote,

k Quaru, nbi *««-.«
t^ma ^^ {n animis a cor
.

tertfec
)
qo» «cidit
triennio absentmn
»n qua Ausomus Paubnum jam
qoerebatnr, nec noi. secunox f
J^.^ ^^, .

^
exislimans
.
re ()0n(]eli ct cui v. s
. lUud

poem
m Prvx ima qua Therasiam Ausonms
qua, nortrcc. in n.arito impe-
alteri io qua idem Ausonius The.asiam
dhat Au
Tinaquilam vocabat. Cumqne Paulir.ns ritare incusabat : aliquamlo post tres alias.duas has-
somum Hispanix oppidula noroinare tacJtis urbwm ,
Paulimts.
ce siinul iilteras forsa» recepit
Bare:-
nominibus Cnesarc* Augustx, Tarracouis et
cum habeantur in epistola Ausonii» pn- CAPUT XIV.
nonis, qua;
lunc recepissc inde /»nclisttma Pautim cum Severo
necessiutdc.
ma:, hanc nondum Paulinum
Postquam igitur r primo conqueslus
msnifestnm est. PauU-
jam supra « obscivavimu?
juncliss.iiiiani
qupd Ansontus non Christam viue no-
est Paniinus
autorem sed
sutorem, depfecaius foerat
scd Musas depreca.us
ut Paoli-
fuerat v.i «-
\

'"- "
num inlcr et Severum iu '™
oecolo intercessisse
ai.sohit. qu.a
amici-

- ^/r^*JZ£ZZZ. SU=£Tm
.
strac
s tra3

ad f«
««
13'.'*.-
a ° eonJsi, in Chrislo
Deu.r. cor.Tersi, Cbristo semper
qoam solus Dcos ope- ambo panterad
esse vere mutationem Excelsi in caritatem ejus animaU uno
est quod cohxscronl, pariter
poterat et si quid i» alomno 26
rari :
temporo conversionis; ita ut,
et
oportere, ad quem nt et tenore proposili
Christns amet, ioctari cl ipsum gaudio majorem in
et pramii pcrtincret , ne cum Sulpifius Severus qui own
ad magistrnm pars Taudis copiam recognoscebal ,
ad Paulinum
bona so.s orla Paulino graii*
mashna perdat prasmia, detestando lucrant in agro onum as-
ana- scriusisset •• cx daobwsqtfi
fontibus : se non incolere sotitaria ioca sanctis aUcrum.Paulinnsfiic.respondcat
sumptom. relictum
qtrornm vinuti minime accedebat,
Clioretis usiiata
uxoreiu C«r » »o.< « dt * f»t» lotfneri*." EranmT,
o»rr«w,
nec Bellerophonteo vitio laborare, neque
ae e P.iilin carnu 10. f lbiil.,v. 81«
. p»„li». am. 10. '•Ibi.l. .*»«».«. to3">Au,o,;., ',..«. ' P,..Im, ca,».. .0.
f""" v

« <" Ibid., n. 6. ' lonl., n. 5 et o.

». n. i. Paulin. eo. i», n. 6.
 . ;

45 PKCH.EGOMENA.
46
quidem, et tuigiliaiim
27 dm , um in „ obis caro re . A , ToJoga d(iodecini fere
^ '
M.ts « smrtht
BCltls ll s/ar itu dtezirlo-*!
dissideret ... Duo
fl.,« r...'........
/tu'..t_.s ,
1 t.
scd quaudo __._
saltem a Carcassona
r,
, circa urbem Podium ad Ler-
cum illis fralribus combinabatnus; quorum a nobis ser tium, in finibus Tolosan* dioeeesis.
hoc propositum faeta divisio esi . . . Nunc vero propUic
Christo, qui fecit uirumque tmtim, et duo unum sumus, CAPUT XV.
quia uuus spiritus in duobus Barcinone Paulinns presbyteralu initiatur invilus
- . Quo impensioies de*
bentus bono Domino graiias, quod respicere dignutus \. In votis babuerat Paulinus, ut superius
obserr
in ImmiliUUem nosUram, cum paritcr in itgro mtmis- vatura esfs ultimum in Ecelesia lenere locum, •

set, periler ul geminos ab utero carnis

indignum se pulans •» inter saeerdotes
'

extruxil , el pa-
riter assutnpsil. Duo enim
collocari, 28
fuivius in egro, sed omnipo- ut qui in domo Domini domesticus fieri ac benedi-
tentia Dei, ausim dkere, ita de nobis uuus assumplus cere solenraiier
Dorainum non auderet recipere.
est, quod neuler esl reticlus. . . Non pmus ittgrali Deo Quod si tandem ad sacerdotiura adigerelur, cutn
in-
qui non unum ex nobis, sed unum nssumpsil in nobjs. dignum se tam augusta muneris sanclilate
dueeret,
2. H«c amiciike necessitudo omnibus vere Cliri- per gradus paulatim cvehi . perque longam servitu-
stiauis communis est,, sed
,_._ ih Paulino et „...„.„
Severo spe „ lem ._,, reddere
.__., se ,_.„„_,,. digniorem
_,,,,,. .,,
6 ,,, kM u volebat,
tuuuiai, et
ct ad
au lumulum
tumulum S . ,

ctalis erat et peculiaris. Multi spiritales viri, ct san- B Felicis Deo servire statuerat, « ibres ecclesia. ane
«ti non pauci , ob Chrisii gratiam Paulinum dilige- rhe, mane limina mundiliis curare. nocle sacris
ser-
bant, quurum 3ffectus maxinii pio patria, et parcn- vare excubiis et in munere
, isto claudere vitam :
IiIhjs, et p:Urirnoniis ipsi erant, ea tarnen quw ab Sedcui placuit segregare me , inquit Paulinus 9, ab
illis acceperai bona largius atque pietioslus in sno ulao matris mex, et ab ami:Uia carnis el sanguinis
ad
Severc, compensata reputabau lUud m te, inquit>>, gratiam suam trahere (Gal. i, 15), eidem plaouit
ino~
speciak nobis donutn est, quod prredeslinalos nos i»i- pem me omnis bonimeriti suscilare de terra, cl deiacu
i.cem nobh in carilate Cltrisli jundissima prioris qno- nmeriarum ac de lulo [wcis educere,
epe
tit coilocarct me
ri/fp amkilia signavit Nam iit hauc mta cum principibus populi sui (Psal. cx», 8), et partem
modo imervenlii Deitiectrmur cvpuiam, per merm in sacerdotum sorte ponerei
consvettt-
Jinem ittius familiaritatis inoievimus ,„,.-* J n le uno,
: p m dum cutro in
odorem uuguentorum ejus , fierem gutia ejus wiauenli
qux accepimus bona si compnlemut, omnia nobis qiiad descendit
no- in barbam
Aaron (Psat, cicxxh, 2;.
itra in te largius atque preliosius
compensata reputa- Cura igitur i in ecclesia Barcinonensi divinis inleres
iiimvs ....> Pro parentibus, el fralribus, et amicis tu Domini quo nasci carne digualus ett,
set oiliciis die
nobis factus a Domino es, qui el parenlum cura anxius, repeniina viin flammalx pJebis correptus esi ut pres-
etjratemadttectione soUicitus, l04a non ftcta; ami- n C bytcr creareliir, sicut Hippone ante tres anuos Au-
titiw Hde sedulus^
atio? ftde tteAului ^m,,,/,,,,»,,.
omnibusque ;„ _.*-.,..._ _..-
in nos pieunis visceri-
•

gustino
.-__
coniigerat.
•_ ...
H«c popnli eontentio multum
bus effusus assiduis nos litteris adeas, blandissimis
,
sane ncgotii molesiiteqjje Paulino No-
eoiicivit, quia
ZQtaliis mulceas : " Tuis erga humitilulem nostram
offt- ia_u secedere statuerat, et iliud lanquajn novnm in-
ciis utios antevertera», omnibus noslris, ut swpe teslati speratumque placitum divinx voluntaiis expavit \ Et
sumus, el amkh studiosiar, el pwximis religiosior, et quia si in Bareinonensi Ecclesia presbyleraiii initia.
fratribusdiRgentior. Ideo eum masime anmbat. Quid retnr, eidcm Ecclesiae juxta canones sc alligari in-
extorquet , inquit ad eumdem * , ut te pius amemus ? telligebat , et quia raonasticrc vita. consiliura iixum
<crescere summa non recipit amoris Xui cumulum luerebal pectori , promotioni suec cojiscjiliic nolnit
facere non pcssumus. Si polest inare superfluere obices
sed tandem illi concessum » est ejus quam optarel,
suos et gucecumque uaturaiem pleniludinem servaut
EccJesix seryitio se mancipare. Itaque quanivjs l
cu-
incremeiUum lemporale sentire , potcst el caritas in te peret calicem istum a se transirc, nihilomiims
nottra cumulari : quam suo fine complemus cum sciens Chrisium dixisse
, te : Non veni ministrari , sed
siatt rwsmeiipsos Migamns. (dcirco « summum in <?o ministrare (MaUh. xx, 28), necesse sibi fuisse
judi-
jus animi se habcrc prasumebat Panlinus.
» «j ,.
— —
Domino : Verum
cavit dicere -.«....... non mea
,.,.111,1.1! ruiumas, sed
ineu voluntas, sea ,

3. Paulmo «• et Severo fuerat commune volum D at L ™- xxn, .2);

ttut
fi ( et tandem se consccrari
sese Nolara recipiendi. Hocce anno 395
Scvero scri permisit ea lege ut dicecesi cert3 non alligaretur, in
psil PauJinus J
epistolam quaj excidit- in qua dicebat sacerdotium lanlum Domini, non eliem in locvm F.c-
se iu Barcinonensi civiiate consistere;
ubi diu com- clesiw dedicatus. Ita Antiochice S. Hieronyraus a
moratus fuerit cum Sulpicius Severus ad eum i Iitle- Paulino ejusdem urbis episcopo presbyter fuit crea-
ras rescripserit Elusone per hominem suum,
qui tus circa annmn 578. At v Paulinus noster auno 593
oclava die Bar.inonem pervenit octoginta duas cir- presbjter factus est.si Nolam (ut putamus) auno
citer leucas ab Elusone dissitam. Quam Elusonem in 394 se receperit ; aul anno 392 , si Nolam anno 593
Gallia Narbtinensi Iliiierariura Burdegalcnse
collocat secesserit, eo * scilicet anno quo se ad IterjNolanum

«*» h"!:^!' '"-.,05

1 ,b,d - e U»'«.,n. 4. Mbid.,n,3. * Epist. 23,
'
n. 2. f.bid.,,..! g Enist 5
" " ,id " • 2 ' Paulin
«% .'f *'
j
"Ep.I.n.lOieicarm.
-
'

12, ». 3G.
-
j
"3id -"-
- Ep. i, n. i.
" Ca P" 7
v Ep.
-

2,
-

n. 2.
*P-' *. D. *.
-

i Epist I. , . 10- ep 4 X Ve
" Epist 2 n 2
teo
 .

8 PAITUNHS NO!A*WS EPISCOPtfS. 48

17
et scuto cathoticw fUti omnia jacuta e. ndeniia
parabatsub proximun. Paseha. UuoU si dies Domini A terr«,
nequissimi exstinguere et cerlamine decertato, cursu-
quo presbyter ereaius est diero dorainicam designet,
dicemus euin decurso, fide servnta mimsterio impleto, exspe-
non fesium. diem Doraiuo sacrum qtie ,
,

caque Chrisii clare iiiud quod Dominus in ilia dic justus judex reddet
anno 595 coosecratum dominica die

Naiivitati sacra , cum eo Christi amio 595 esset lit- omnibus qui diligwit adventum ejus (II Tim. iv, 8).
vm calendas Ja- Paulini eliam humititas in eo elucet quod Augusli-
tera dominicatis B, et incurreret in
Iniiiatus ergo fuit sacerdotio num presbyter fratiem vix auderet appellare ; ila
nuarias dominica dies.
c ul videtur, enim ad eum scribil h Prasumptione igiiur no» mea,
Larapio Barcinonensi episcopo, qui
:
s >

fuerat S. Paeiano sub Tbeodosio anle an- sed placilo el ordinalione Dotmni, fratemitalis' tutt
snffectus
mihi fatdus usurpans , tanto indignus honore me ai-
nura 332 vita functo.
gnor, quia te pro lua sr.nditate certo scio non alta
sa-
2. Jam vero quo animi sensu ,
quanta submissio-
snbdideril, pere, sed Immiiibvs congruere.
ne, quanta reverentia Christi jugo colla
ipse jiersequitur Data, inquit, cervice in jugum
>»
ANNO CHBISTf 394.
Chrisii videomajora me mcritts et sensibus opera tracta- CAPUT XVI.
Dei summi receplum
rp-iamaue arcanis el penetralibus
re,)amqueiii<.<in<**
ei insertum
molum
y
communicare ccelesita, et Deo proptus aa-

in spirilu ipso Christi, et corpore, et splendore

£ ^
Sulpiciutn

^ rl j,; (
D(
Serenm ad Holanum secessum vmlat Pau-
iM flrf iace dctmm pr0 motione Amandc
,.

Vix adhuc inieileclum sacrcs molis capio men-

versari.
t. Iloc I
anno cum Paulinus Nolam secesserit, pri-
tis angusliis; el onus muneris mei conscius infirmitaih laudein S. Felicis carmen nataliiinm ad anni
ninm in
sed qui sapienliam parvuiis dedil (Psal.
horresco : is
Christi 594 mcnsem Januarium pertinere opinamur,
xvm, ex ore infantium atque lacicntium perficit
8), et
i scriplumque fuisse in Hispania, unde Nolam pos-l
laudem sibi, potens cslin me opussuum perficereelmu- P.ischa proximum profecturus sic patronum siiiuu

kus ornare ; ut se dignum (aciat quem ab indigno vo- Felicem alloquitur k

:

tavit. Digna digno 28 rt humiii sacenlote verba 1

Jam desideriis immenso tempc;re fessis
Quanta autem humilitate altari deseryiret et tracta- Consule : jam vel sero n.en.or
miserere tiinrnm :
Perqne orl.em, mngni qni nos proctil jequore onti
rel myeteria pictatis , ex l.is qu;e precesserunt
et |

Dif.parai, obiriiis qns nos inimica rptardani,

sequuntur colligere est. Sic eniin scribit ad properanlibus ad le
proxiiiie Pande >iasfaciles, et, si

paulo post consecrationem suam • Prw- In»idns hosiis obesl, objecla repaguhpelle
Amandum :

Forlior adversis, etan.icos provehe tursus.

innti iyimr a Domino. et apprehensi ab eo quem nec- Seu placeai tellnris iler, comrs aggeremio
loogo
iunt apprehendimus. deyervimus altario Dei, et mensis 30 Eslo luis : sc.i nia^na tni ilducia
Si.adeal ire mari, da.eurrere roollibus undis,
saluturibw, minislramus, jum nomitie officioaue senio- C El famulis lam.dos a pnppi suggere ventos,
rcs, sensu atilem adhuc parvuti , el surmone lactenles. Uldampana^imul Chrisio due.f liliora vecli,
gradum bo- Ad lua-mox alacri rspinmnr culmina cursu,
Quod miuisimttm »(•
'
bene ministrem el
Inque tuo pljcidus nobissil li.niue porlus.
,

num mihiacquiram, el seiam qualitcr oporteat me in do-

mo i>«'< ronversariet tractare mysteriumpietalis, lit, do- Nec solum Paulino meluenda erant diaboli cona-
rnina, sed et pericula commissi Theodosium
inter cl
miiitf venerabttts et \ruter, st domine in Chrislo nobis,

om Dominum in omni bono divitera , vt abvndemus Eugenium Occidentalis imperii usurpatorem ' be!li,
fide, «- iermone, et scientia , e >. omui toUicitndint .
. quod nonnisi mense Septcmbri hujuscc anni absolu-
lum est. llle est forsan hymnus" quem Alypius hoo
1

Prwterett ipse, episiotis tu;s nos stepc insirue nccessu-

B Sulpicium Se-
supplementis; enuirilus enim sermonibus fidei ei eoJem anno legerat. Yidimus supra
riis
scripsis-e,
bonic doctsina', quam a puero in *«.w l.illeris subse- vcruni Elusone anno pracedenti Paulino

utus es, in<ermti >ws nd rcqutam direcuoms. vasce nos nuod bona abdicare statucrat ac seculum fugere, et
ratiu-
ipirila.i cibo, id esl verbo Dei , qui est i>::rus el vivens laborabat multum ul pro suo ac Paulini lacto

)a«w, el esca juslomm qui ex /i«V' uivtOK. « /.ii/nr quia nem redderet. Respondit - ei Paulinus paulo anio
positisumus infun- Pascba, el maximum iili gaudium testatus esl de ac-
\ae& snmus de ovibus paslores, ei

D cpta ejus epistola, qsia illsus in pietalc profectmn

ihmentoapostolorum ei propheiarum, erudite etconfir- <

<:o"nosccret, euniqoe docet quomodo

lapide qai
responderet iis
mate maims ad wdificandi s-:icniiain, tit fa-

qui ipsos despcctui haberent, ut r supra

retaliraus.
ttm est «« capui anguti discam parietem utrumqtie
se iia consecratum presbyterum quod nulli
cenneeiere, ei m tempinm sanctum alque iu hahitacu- Scribit
Ecclesix sit alligalus, sicqne voli conununis sese No-
lnm Del, corpora el cordu fide mundala conslruere ;

per anna Aposloii potentia Dco omnem elalionem ix- lam reeipiendi salvam esse rationem. Uaqne eum
iotlcntem se adversus identiam Dei eaplieam ducere, hortalur ul Barcinonem veniat an!c feslum Pascha,

omnem inlelieclum ud obediendum Christo perducere, qui dies anno 6H

erat 2 Aprilis, si ipso sacerdotc

sacras ferias concelebrare vellet ; aut sallem

si jan.
cvengeiicam securim arbonun radicibus admovere, et

in itiucrc Nolano vellet occurrerc, siati.n

pou Pa-
qladio suiritus. ici est verbo Dei, inleificere peccaiores

r Panlin. eo I. n. 10. » Ep. 3. n. 4.

< Hieron. Caial. c. 106. d Paulm. ep. i n. 10
,
«Ep-S.n.S.
"e Ibid. >Ep4. Chiffl. p. U5. Panlin. carm. 12. Mbid.,v. 18. RttO| .
|
Ibid.«. 3. . n. 4. n. S. ' .
i

lib. V, c. 53. ei Ambros. dc Fu . Thco los. " Paulin. ep. •">,

n. 'i. " Cap. U, n. o. • Paulm. ep. I, c. 1U.
!•
Cait. 11. o. 2.
 49 PROLECOMENA &Q
scha proficiscatur; statueral enim Pauljnus, elapsis
A Paulinum «misse Mediolanum censuerunt ut ibi Am-
ferjis Paschalibus, Bai-cinone per Galtias
in Italiam brosium v.derel; q melms dixissenf. Floreotiam quo
proiicisei. Dicit se sperare quod Severmu flagrantius jam ab 3nno 595 se recperat Ambrosius ut iyran-
desiderium ipsius inspirabil, ne ullra Pascha lempus
uum Eugcnium fugeret. et per id lempus ut pluri-
difierat additque iter brtvc esse et facile, r.um ip-
;
mum FJorenlisc commoratus Ambrosius nonnisi
sius Severi puer de Elusone octava die Barcinonem ,

mcnse Augusto anni 594 ' MeJiolanwn rediit.

pervenerit. Ventm quid de spatio agimus, inquil », ii
noi desiderus, via brevis
% Paulinus tandcin Romam advenit, ubi pro suo
est : longa, si negligh.
merito el generis qualitate fc.it bonore- ac vcneratio-
2. Sub idem tempus scripsii ad Amanduro
episto-
ne ingenii exceptus a pnpulo, ct prseeipue a S. Dmn-
lam secundam in qua de eonseeratione sua muita
scribit, qua: capite
nione Romanx Ecclesi;? presbyiero, qtiem *
nanclisa-
*>
superiori enarravioius. Quan-
doque lanquam c
mum purenitrn vocat, a proferibus viris Romanis SS.
ad plures in ea sermonem facil, in-
telligens proleclo aut clericos
Pammaebio et Mscario, ' aliisque maximo isumero
Burdi galensis Eccle-
Dei servls. At a quorumdam ciericorum sensil invi-
siff, aut ipsum Delphicum episcopum. Cum Amando d
commercia litterarum habuissc diam, ipsinsque etiain Urbici papa>, ul rncat P.iuli-
videiur Paulinus,
unamque ab Amando accepisse diu desideratam epi- n nus, hoc est Siricii Romaui pontificis, commot.im,
stolam. Hanc de Pauiini epitcopatu, nor< ut putat cardinaiis ' Baronius, quod Siricius repenti-
presbyteratu.
interpretatur Chimetius. Noiiimlla
nam Pauiiui consecrationem non probaret vcbemen- :
« illius opinioni fa-
renl; nec mirum irrenim incubuera! ut grassantem per ea tompora
esset Paulinum eadem vi multilu-
diniscoactum suscepisse episcopstum, qua sacerdo- pravum morem elideret, quo 'aiei homines aot e'iam
tmm. At satis aperle dcolarat f ipse Paulinus se ex neopbyt: rop.iim in sacerdotes oonsecrabantur; et

ovc pastorem factum, certa statuerat intervalla per quse sensim ad ss-
et laieuru in
apostolcrum funda-
mcnto posilum crw mllilL» ordines ascendcrctur jnxta ecclesinsticas
; seque pre»bylerum innuit s his ver-
bis : Jam nominc offtcioque seniores regubs et idco forte dixerit » se Paulini consuctu-
;

di.iern «o!Ip, aut forsan > inter presbyleros ci dene-

CAPCT XVII. gaverit in Ecclesia 'ocum, ne scilicct repenliiiam ejus
Ixltaliam veml Paulimu. A S. Ambrosin ammter
ac consecrationem probare, et 'atas a se le^es ipsemet
hononfice excipilur, rnaie a Siricio P.otnano
von-
r
ttftce. enervare videretur. Qnamvis si qua iuisset iu hac con-
l. Omnia conducurii ui credaraus secratione culpa, in Paulinuni certe cadere non de-
PauViiium statim
posl Pascha, sicut staluerat, pcr Gallias buit, qui nihilper contumaeiam eomniispral, e! qnem
Nulam ve-
nisse; quidam h enim existimant illum * mvitam ac «nflammatas plebis Jnultiiudine, ct v:
in iianc re-
r
*' cnactum
measse regionem ut rciiquorum bonorr.ra fuissa presbyteratu iniliatum omnes scie-
suorum
auciionem facieud.m curaret. Vinum vetus iiant. Iegcs.'ise genei-ales in hac singulari occasione
ftarbone
sibi csse scribit
' 31 ad Severum quom rogat
cedere, at iti Ambrosio faciuin fuerai. Kaque »< in Si-
ut No-
lam pervehendum piocuret. Narbone in italiam pajai, ricio saltem inconsideratiss zelus excusari non po-
Iter rr,ari, ubi quadam tempeslate commorus test. At ex scripia Paulini ad Ssverum M« epistola S
patro-
num Fclicem reclamavit, ut naialitio anni
sequentis
facile colligitur quoruiiidam clericorum ipsiusijue Si-
carniine patei i :
riciiinvidiam ex eo comrriotam, quod adveniente
£t niaria imrjvi, <juce te, ijuia cura pericli Paulino Hnmara post lam loiiguin temporis
spatjiim
Cessiiainore lui ner te sine nau: ttu omnium
:
se.isi ; oeuli in ipsum csseni comersi, obstufesecn-
Pn$sid:j, in Dotnino supermis inaris
aspora Christo tium pne rniracnlo
Sctoper eo el i^iriste propt^jr tu'us ei
undis.
cum viderent senatorem, eonsu-
hrem viram, prcfectum, jam presbyterara fiietum
itaiiam ingressus ' et
S, Ambrosium vidit. eunt in monachunj, quigloriie coniemptu glofiam adipteere-
epislola > hoc eodem anno scripte dicat Pauiinus se
tur; indeqiic idem celebri concureu
ab eo
tum eivinm, tum
in fide innolritum et in sacerdotii ordine fo- exterorum, aniistiium, cierieorum,
mohachorum, at-
tura, ac eum de suo clero censeri voluisso etsi diver- que laicorum /requentaretur officiis ac
Irgatidaibtis.
s.s degeiet locis. Hanc graliam legibus Eeclesia, non D Quamobrera ipse .« pacis filius, 3» o Ui od
eonseDUneam.
consentaneam, Paninnm
Paulinum .<»»»>«.„
<»
°>
acceptam 1..1...: . . .
c«m bis
-.«-""ns
' j^qumo
babuisse putat rat-t pacem mente pacificus, sic
Baronius, male affeetsB Svore
additquc eum fortasse in clerum Mediola-
animis non respondit conteitiionibus, sed
sileittia bu-
nensem ideo cooptatum ab Ambrosio, ul post se ba- mililatis. in corde habens illud Aposloii
ber&t in seJe successorem. Gonstat Si auis vuit :

tamen " Ambro- conlentiotm esse, Itoc noslra consuetudo non

sium recipil
sibi successorem designasse S. Simpiicianum.
(1 Cor. xi, 16); iiaqne nuilo opportuniori rr-mertio
Post • Baronium p Saccbinum ei Chiffleliura nonnulli his occiirremiuni putavii, quam maturata
ab Urbe

Paulin.capii,n.ll. »Cap.I5. 'Paii!in.ep.2. n. I "Ibid n I «fhiffl r u>i r tr u •

ramm. ep b, n. M ;
et Baron., imd. ce Sacchin.
p. 681, et Pauiin! ep. 5, n t^
 ,

5. S. PACLINCS NOtAJSCS EPISCOPCS.

discess-one. • Romam igilur rcliiiquere properans m A hottus 8 pomanus, ex quo privalus in S. Feiius ba-
. --« * * . .*. '
t _.*_.-._.-..__.. r i! • -. '. _ n
Ati/kniAt.nliiH
aperiebalur ingrcssus. *t .- - r .-
Cum
I1*tn Y» ;ilif\/\
Paulino habiia- . -. _
optatum sinum se abdidit- ut .nvidia quio
. __. _. * ] '.
I i . , r .
. _ . i . i » .
. . I . i i l

silicaTii
. i

sui Felicis
conspectu et prsesentia sua arebatur, subdueto fomite bant 33 quidain servi Dei, inler quos l
Proforus ct
b aliquanio Resltttitus Hebrai. Domicilium suum Paulinns dicit Q
exstingueretur. Denique a nobh,- inquil
post, Romcc Zelolyporiim incendia clericorum longin- monasierhim, el socielalem suam vocat v [raternitu-

quilas Vrbi» exslinguil, et omnis illic iniquitas obstruit tem monacham, quia oumes inhabilantes regulis mo-
inctimbcbant *
os suum, quia per absenliam iude nostram, quasi sub- nasticis addicti vita. severiori ; ibi

ducto [omite, segnis bdiorum flamma [rigescit; nec in advenienle Inee malulinunVofticium eelebrabant, vcs-
tocem audet erumpere licet deniibu.% frendeal inridia, perlinum ad incensum lucernse.
iniquitati» suat eouscia ipsa se erubescil, nec in 2. Facile colligiltir eorum vivendi ratio ex quadam
dum
pnnnptu hubet uH (aces litidx tnentis accendal... tlo- Paulini epislola r, in qua ctim dixisset sibi non pla-

rum vix ad nos tenuis (anta perlabitur, et ab auribus cerc bomines seculares babei-e hnspiies, addit : * iVos

noslris spinarum sepe munilis, ul aura [rigidu rel im- adeanl ct rerisanl consenuli etcompallidi noslri, noti
murmur exctudilnr. Ad cam- vestibus piciis superbi, sed horrentibus ciliciis humi-
porlunum u.icai culicis

deni forte persecutioncm

Ut.UI |l_*l-t- l ICI_r.__u*Jii_ii»
f
spectaveril in
_,p_-.*-.x., .» •— eadem
_«_-... epi-
-j-- les;
,»._•, nec chlamide
».' — , sed sagulis tpattiati;nec
-...._.....-... curlaiini, _,

blola illud quod sequitur c Eliam in causis vociferan- [>, baltheo, sed reste succincti ; nec improba atlonsi capi-
...
:

._ .. r_ • f .__ _* __. _...:_._«_; -_,J .......

casta
/...-.... •<»i_.
informilale
.' ,,
camllum aa
r/tnillnm ad
[ronte crinili, sed
_

rfis silere nos docuit ipse Dominus : ip_.tts ergo volun- tii

potens tst et cutem Ctxsi, et inxqualiler semilonsi, el deslitula (ronle

latem et judiciutn laciti suslinemus, ijmi

rorueril inlerpeUare pro prwrasi ornalu pudidlix inornuti el decenter in-

nunc in nobis tacere, et cum ; el

d in magnum divin* gloria. cedebat culli sint el honorabiliter despicabiles, cum ingenitam
nobis. Idipsum
impedimeulum, el Dominica. grati.e deliiinentum fa~ quoque speciem corporis pro inleriere cultu aspernaa-
l«s, etiam studio de[ormantur, ul jiant
prudenter in-
tiebat, cum ab sequendis Paulini vcstigiis non pau-
dum perficianlur salulaiver honesli
cos rumor de alicno Romani pomihcis anhno re-
ille honesti vultibus,
posl mentibus... Quid nobis jure succenseanl, :i MCtHnn
tardaret. Hanc tamen Siricii zelotypiam paulo
fa;sse sedalam • ex infra scquenlibus patebit. nofcis [osteat odor vita eorum, quibus odor nostra in.
morteni est ? Ille jejunium meum horret, ego itlius cra-
CAPCT XVIII.
possum. halitum monuchi toquen-
pulam ferre nori Ilte
Nolte constslit Paulinus. Quam illic vilam instiliurit .

flalum Thrasonis ructantis effugio. Si

tis evilat, ego
Utis displicet gulluris nostri siccilas, et nobis
guUe eo-
i. Amcetio
f in agro »U quingentos ab urbe Nola
(rugalilalis ariditas, et
.nw.. Felkis
Obsa beali
passus ossa p.i.--.;.-.- el confessoris
-cin.i. presbytcri — rum
...... Si illos offcndit
cruditas. ~- .. _ .

n0 s ventrium offendil inglumet. Mdeant ergo tios non

hodieqne servantur. In emn reluti por-
uuics-ebaiil, c
_ .. . .. . iam. :«
. / . -_..- ......--.., .'«:,..«;• n^r heslerno
sed vespere jejunii ; nec
r he*ii>rnn inilali vi-
inflati vi-
«stu fessam ralcm in mane
.

Paulinus ab sicculi ebrii,

lum itbi
tibidinis de-
vexit, dici non polesl, ut rcspirarit, quibus gaudiis no, sed hodierno abstemii; nec de craputa

exundarit, nl araanlissilBO patrono se toluro dicarit menter instubiles, sed vigilus honestalis integre saucii
pr«e- sobrie iemulenli, quos pardmenia (acia, tro» vorago,.
permiseiilqnc, ac lotnin in oinnem sanclitalis el

colonia Non solum singulis a » Quadragesima; diebns

stantiam etluderil. Crbs * Nola celcbris esl lilubare.

in Campania, eaque inaritima ; octo lcucas a Capua ad vesperam usqtie differebat Paulinus cibum sutne-

distans, seu " viginli mille passus, unum supra vi- re, verum etiam bb Paschali icntpot e ante nonam nul-
lus in familia edcre pr-esumebal tolo
anni curriculo
ginti juxta Ai.loniBin in Uinerario;
el ad unum supia :

seu «<•
ad vesperam cdebant, ct eorum sibi consueli herh-B'
cenlum sexaginla passuum ntiilia aburbeRouia, e«

exaginta quatoor leucas quam tamen cenlum cl

;
et Ai oluscula erant. Cum panem siligincum Paulinus
i

pro eulogia iniiieret ad Severum, dicil quod ei vide-

viginti mille passns solintimodo a Roin» dissitam di-
commendabat bilur modiuu sutc bumiliuti- excedere ex quo eon-
Hanc urbem maxime
:
J
,-it Paulinus.
k
»b urbe rcmotus. Su- ficiturtam dclicatum non fuisse pancm clbarium quo
S. Felicis tumukis paululum
jer tumulum
ver erat - wuo"
luinutuiu oia» «•""»«<»"--»
construeta el juita eatn
basilica, ~-j —
vesceretur. Sumina
-
erat ejus
-
in victu

potus qualitate et copia,

tcmperanlia

edillcium m a terra suspensum coen«€ulo, una porti- d iom in ciborum luin in 10

..»_._____. _i_.__l__.L__. i-i.it-i» _i__hri_»t > llv tnvlTlHit.
quens cnim de Cardamate lant-c sobrielalis insueto
. \. -.:.. «\._( : . . _ ..
lendeba
»u cellulis hospitalibus ir.terposila, longius
inquit tt,
ejusdeni altermn erat dicit eum pene imtmilatum : Nttm astiduus,
tur. » E diverso habilationis
mensulcr noslra: partireps, ila se ad mensvram noslri
domieilium in quo seculares viii aliquando hospita-
qultnris arclavit, ut nee otuscula, nec poeula notlra
bantur et bac oinnia ° videbantur urbs allera. lllic
:

quod polerit uneinuitione «ni corporis el orit

l' hortulus erat, quera S. Felitis t boitum voeali.il vitaverit
.libi, •• Ciim i-ari« el miun.is
calicu
eumque lani r anguslinn deseribit, ul vix pallore testari. El
Pauliuus,
Ex altera parte crat bus aspergcretur quibus labra summa vix tingeret, nilnt
iinici caulis ferax etcapax esset.

' Paulin. ep. 2!>, n. 13; Baron. et Sacch.. loc. supra cit. * Pai.hti. cp. 5, n. <5 • Ihtd., n.1. IM
*; **;
1
„ U "cap. '22, n. 1 ' Sacchin. Vil. Pau_.ll. p. 68*.
F.p m.
« I.cxic.
M
Ferrar
. n. 10
- 1'a.il-
ei S.
.««J
*Ep.
»
39, n. 13. rt
"carin. l£T«_7 Cdrra, 18, v. .66.
I
« C-rti. 24. T.
i Ep 5, n. U. 'Ep»3 Ep. 3
• Car.ti. 18. v. 169. P Ep. II, n. U.
carm23vM)0. » Ibid.
; ')
Paulin. ep. 22, n. t. > ll.id
19- u Ibtri., n. 15. v Ep.
23, n. 8. » H ran. n 5.
n __12. Ep. i>. ti.
«Kp. i i .4i." ;i ev »«. »-i« '«ep
'

i.i.
.'_*.•
Ep. lfi, ii. *. « IMd. , i.l li. -J ,_.!, QT _. O
ftftiK*«.£ii™
19, n 4 •- Ep. 21 n. I». ,
53 PftOLEGOMENA
dsvacui ve.ntris aut sicci gutturit hijuria querebaitti: Mo- A Si moda itigenieai gravis iiirto legnilnesaccus
a Caprigpnum setis dttm teget et sdmulet.
dico tamen vino usus fuisse videtur Paulinus eliam.
Tune P.vre placato merili reddeitiisr iionores,
quadragesimali tesnpore, quou ab hajus tevi discipli- Annulus, el cingel nie stola Isetitiaf,
Tunc mihi jure Pater vitulum maciauisofiiriiiim,
na ecelesiastica prorsus alienum erat : nisi dixerimus
Si modo jeiunns jiisiiliam esuriam.
cum iufirmum et debilem. ut ipseinet teslatur in epi- Malo fi.mem panis quam sancii ducere verbi ;
Noln «ionmri! vini, lucis arjuam silio.
stoia ' ad Pammacbium 13, potuisse uti Aposloli cen-
Hie cruciot nie dira faines, iiic turpis egesias
silio. Tnro de quibusdain i inventis bilaritcr ioquitur, Contractunt psnnis liislibusQbstdeal.
quibus Yictor, de quo d aiias fusius dicemus, eum Hic licet ante suasdives me transeai #des
Spernens vel inicis me salurare suis.
iiislritxerat, ut parcius, siniplieiusel asperius viveret. Nolo niilii Tyrio niodo seriea murice vesiis
Sua fercula « Paulinus dicebat esse nptissima quo Ardeat, «rsun eornoris invidia;
Ne pos purpurcos me flr.mraa pprennis aroictus
1

senaloris poneretiir fastidium ; al f

infii mo slomacuo Amtiiat, et prelium ves:isin igne luarn.
Hie pnlius niReii jaceainus iu aggere firdo
probabiliter fortiores fuere. cibi qnibus veseeretur.
Siercoris, et latnbsnl olcera uostra canes;
Divinas « laudes videiur de nocie cclebrassc; gravi Ul placida. trisieni pest vitam niorle s liilos
h sacco eaprigenum tectum, ac seiarum aspcritate Hitisad occursus augeius excipial r .

eum stimulatum et cotn.pun.ctum fuisse salis colligi-

tur ex illius scripiis. 34 Cumque hujusgeneris ' de-

35 -• Hilaritas iila et grata stiavitas quam spiran
B illius epistohe, plane demonstrant quasn maxime sfri
licias Severus Paulir.o misissei. sciiicet pallia caine-
clioris vita> st.ntu, quem elegerat, delcctaretur, ita-
lorum pilis texta, ex bis muneribus graudem captsvit
que Augustinus paueis verbis vitam exponens quam
compunctionis et humilitatis matcriam. S.inc cst
in Catnpania Panlintts noster agebal, ait * : Nunc
quod miremur tantam austerkatem in tanto senalore.
Cliristo moderatore iiineris sui quietus et modesius ex-
qui non soluin naiutaliter delicatus erai, sed et ciijus
suitai. Neque enim ecclesiasticis rebus erat mtlituin
i corpus semper utflraium. I)e k vaiiis cjus morbis
oecupatus, iicet tamen eodem tempqre quo S. Augu-
alias sermonem balwbimus,
slinus l
com putabat sancfo perfrui ono, illi essent
CAPUT XIX, « incrcdibiles oceupalianes; r.cc minus solituditii va-
Qtih{Ueritpattpertalis,VQtuntari<Bcarporhajfliciationh, cabai quam aliis pcenitentia; operibus : quippe enisn
soliludinis et siienlii avtor in Ptmiino. De ejus iilieris ciim apud Pammachium se purgaret quod iilius con
jttdicium S. Auguslini.
jn b'is Pauiime mnrtcm serius cognovisset, ait y :i!i :

i. Ab ejus auslertiate non discrepabat exiernus Neqne videar dc ie netjtigeritia inea sents uudisse. cutii
apparatus. Omnia simplieia erant, viiia, spirantia hu- ipsa me et loci remotio etproppsiti ratio defendal, qac
miiitatetn. Supelleclilem argenteara a priucipio con- secretus et iacilus agsns neque videre nisi raros pnc-
versionis in ligncam mutaiiit ac fictifem, qua.n ideo q to-etintiam pessum, neque interrogare de tanrtts (ra-
amare sediiit :
,
quia msa ficlHia iecundnm Adam iiibus nisi caros volo. inde frequentes advenanmi
coijnala itti essent, ei Domini thesaurum in ialilms vtt- raiervas qut ad S. Felicis tumulum veniebant nihii
sis eommissum httberet. Scutellam ra
buxeam Severo solitudinis rjus ef silentii minuisse colligituf ; remo-
misit lanquam spiritualis convisii munus, ut docere- tus enimagebat, tit aiibi « ipse testaiur, et secrettis
iiir situili argento uti. Ad qualein panpertatis statuni silebat, eaque yivendi ralione v
- Romte zelotyporum
se redegerit Paulinus coliigi poiest ex " epistola 5!),
incend'3 clericoruin exstisixti. Maxime auteni in so^
ctim inopise r.ecessitate se aliquando sale egere ponil. litudinis tranquillilate et i;etkia pacis coram Deo gr.i-
Ejus itaque pauperlatem adniiralialur Severus, sed
,J

undc Aogiistinus ad Li-

fiarurn actionibiis vacabat,
imilari se negab3t posse. Et quidem niliil Paulinus P eentium sutim scribens, ait Vmle in Campaniam, :

babebat nisi Cbristum, at omnia possid^re se existi- tiisce Pautinnm..., dhce qnihus ovibus inyenri sacrificia
mabal in eo qui omnia liabentem haberot. in pauper- Uiv.dis Cltristo ojferat, refitndens iiti quidquid aecepii
tate non Uuctuabat aut difmiehat, nihii curans de e-.r Hlo, ne amiltat omnia si non in eo reponat a quo
craslinoi; noc tamen amicos ad se invttatredtibitabat: hocc kabet. Iu observaniia el s
exspoiiattone cordis
sciebat enim Detim sibi adfutarum qtii se tolum Deo
sni fotus erat, ut diabcii tela declinaret. Idcirco prffi-
crediderat et permiserat, neque tum defulurom illis rj rji a vr-ndidcrat, et ab omnibus aliis se espedierat ot;-
vitx mortalis alimoniam, quorum Deus cooperit esse eupationibus, ut huic tmi vacaret.
possessio. Hanc paupertateifi, voluntariam corporis
5. In "" scribendis litleris ejus humilitas fltieiitem
afllictalionem, humiliationem amabat, sperans se di-
styli venam ex un3 parte comprimebat, interdum ab.
vitias, gloriam el gaudia aeterna iode consecuturum.
ripi se caritatis *stu iongius sinebai, cum loquendi
Ds milii nnnc lugere Deus fieHiqu? saliibri
Praeserere a^ierttaesemina
necessitatem agnosceret : qu.tnti autein facieniiai sini
l*|iti;e.
Hnc precor, iiocpoiius inanesl milii luctus in svo, ex Ai.gtistiiio discamus, qui'primis a PauSino accepiis
-
in nuo (|ui< (|uirl adest ptr brere transit iler, b
litteris sic responde* ''
: Le.gi iitlcros tuas fhtentes iac
flc procul, teii, fleilluin consorlia malo,
Ut brevibus laciymis gauiiia ioug^i meiam. et met, prceferenfes- simpiisittitetn cordit iui, in qno.

» Ep. 15, p.4. Ep. 15, n. 2. h

« F.p. 25, r„ 6 el !>. « Cap. r^S, 39ef 47. « F.p. 2,5. n. 6. •'
!b ,< . n. 3. ;

* Ep. 29, n. 13. Car-m. 52, v. 451; et ep. 20. n. i.

f>
' Ibid. i Ep. i5, n,2. k Cap. 26;5SetS5. Pau-
lin. ep. 5, ii. 21. "••
[hid. «Ep. 59, n. *. • Ep. U, n. <5. t Ibid., n. U. t lb*d. ' Carm. M, v, U$.
' August. ep. %, n. 5. ' Ep. 51, n.4. u
Ep. 95, n. 9. T Paulin, ep. 15. n. i. Ep. 5; n. 7- * !hid. et
n. U. j Aug. ep. 2«, n. 3. « Paniin. ep. 24, n. 0, 13, e» U. « s Ep. 13, n. I. *>'
Aug.ep. 27, n. 3.
 S. PAULINUS NOLANUS EPISCOPDS. 56
55
quteris Dominum sentiens de illo in bonitate, et affe- A anostro pectore temporaliumTenim possetsionc et citra,

rentes ei clariUitem el honorcm... Quolquot eas legc- iam nobis insvectione cordis nostri vacanles ab kisqiue

runt rapiunl, quia rapiuntur cum legunt. Quam suavis nos (oras extrahebant, inveleratoram criminum nodos,

odor Christi, etquam jragrat ex eis dici non potest. el inimkorum sviritualhim laiebras in nostris sensibus

iila: littercc cum te offerunl ut videaris, quantum nos invenimus. Nunc nobis apparere incipil interior domus,

excitant ul quxraris : nam el perspicabilem faciunl el et illic repentia quorum non est numerus.Nanc tota
desidcrabilem; quanto euim prasenliam tuam nobis in[clicitalis noslrce patescil obscuritas. Nunc demunr
quodammodo exhibenl, lanlo absentiam nos ferre non quam longinqui a Deo sumus, et quam mortui in com-
paratione vivorum, videmus. r Intcllige hmc, et cura
sinunt. Amant te omnes in eis, et antari abs te cupiunt.

Laudatur et benedicitur Deus cujus gratia tu talis es. nostri anxio corde suspira. Cuni aliqnando poslulas-
" Litlerce iltte, lilterw fidei non fictte, lilterce spei bona; set Severus * Paulini imaginem, hinc abjiciendi sese-

litterm purce caritatis, quomodo nobis anhelant sitim alque dcspicfendi causam ille venatns est, et postu-

tuam, el desiderium defectumque animce tua: in atria latum de homine interiore inlerpretans, ac hominis
Domini! Qv.id amoris sanctissimi spirant? quantam coeleslis imaginem in se ipso terrena torrupiione in-

opulentiam sinceri cordis exxsluant? </<ms agunt gra iRialam praetexens ingeniose elusit Paulinus. His
Deo? quus impetrant Deo? Blandiores «susest verbis, qua Augustinus epislola 186, n. 40,
tias a sunt, an B
commemorat: b Pauper ego et dolens qui adkuc ler-
ardentiores? luminosiores, an fecundiores? Quid enim
est qttod ila nos mulcent, ita accendunt, ita comoluunt enw imaginis squalore concretus sum, et plus de primo

el ita senna; sunl? qiiam de secundo Adam carneis sensibus el terrenh

aclibus refero; quomodo audebo ine tibi pingere, cunt

CAPUT XX. ccelestis imaginem inftciari prober 37 corruptione ter-
lmportttnas concupiscentis carnis molestias patitur rena ? Utrimque me concladit pudor : erubesco pingert
Paulinus, Deum invocat, et seipsum despicit.
quod sum, non audto pingere quod tionsum;odi quoa
36 I- Auguslinus sparsam ubique in Paulini scri- sum, et non sum quod amo. Sed quid mihi misero
ptis bgemebundain observat pielatem, qua Paulinus proderil odisse iniqnitatem ei nmare virtutem, cum ii

Deura orabat et gemilibus flagilabat ne inferretur in potius agam quod odi, nec elaborem piger id polius
lentalionem. Omni ° custodia servabat cor suum, et aqere quod ajno ? Ipse discors mii ititeslino bello dis-
totus labor et plenum opus illi in observanlia et ex- tralior, dnm spirilus adveriits camem et ciiro adversus
spoliatione cordis sui erat, ut detecato ab exlernarum spiiitttin dimhat, et lex torporis lege pecculi legen
rerum curis animo, et intus ad semetipsum converso, mentis impugnat. lnfelix egn gui venenutum inimicas ar-
abstrusas in corde suo inimici latebras videret, et q boris gustufn nec crucis ligno digcssi , durat enimmikt
qua: illic vitiorum virtus, ac carnis inlirmitas, quam illud ab Adam virus puternum, qtw universitatern ge-
proua ejus esset ad pravitatem relapsio, el quae Deum neris sui patcr pnevuricattts infecil. Niliil palcrius do
conlinuo cxorandi necessitas incumberet; quamob- originis vitio scribi potest, neque uberius et plenius

rem ad Severum d scribil Credo jam expcrtus sis :

agnosci n.ituram nostram per illuin gencris humani
quum laboriosum nobis, et assiduum vel quotidianum patrem vitiatam esse, nec mansisse ut condita est.
cum hoc hoste certamen sit, et quanlce in eo versenlur ' De bumana miseria hic multa insuper connectit Pau-
insidix, qua; illic vitiorum virlus et quanla virtutum linus ingemiscendo, exi-pcctans re lemptinnciu corpo-
infirmitas sit, quam prona ejus ad pravilatem relapsio, ris sui, ct nondum re, sed spe, s.il\um se esse
quam piger ad Deum nisus. Nunc mihi illu prius clausa oognoscens. Postquam lixc buiniliter deploravit,
inlra me discordia diversx legis aperitur : nunc sentio ! proficieudi ae recte vivendi adjutorinm iis gemitibus
vim legis adversw, qua; velut injecla manu, captivum poslulat, k quibns omnes possint pcrmovcri. 1« alla

me trahere conlendit in legem percali : el recognosco epislola ait : Quis nns eripiel ab ira ventvra? quis nos
quoniam beatus ille vir mea potius infelicitate uritur, a nobis ipsis eruet, ut emttndali a sensibus nostris, ab
et de mea affectione pro me dolens ctamat : Infelix ego trm cozlestis materia fide purgante vacucmur? In nobis
itomo, quis me hberabil de corpore mortis hujus ? Sed p enim inesse sentimits causas pamurum aternarum vi-

idcm Magisler me recreat el reficit, ostendens mihi exi- ventibns in corde nostro radicibus spinarum atque tri-

tum salutarem, si tanten vcile adjaccat mihi ut perfe- bulorum.

ctionemmcrear invenire, gratia Dei perJesum Cliristum 2. llac ipsa humilitale, quse in onmibiis illius scri-

Dominum nostrum, qui exortindus est ut prcevalescat ptis sparsa est, dicit ' se mirarf amieorum cnritatem
inimicis nostris, et tcnebris superabiindel : destruat in atque patienriam in perferendis scriptorum suorum.
nobis aliena vel nostra, et adificet sua. e Situt exhau- seu, nl vocat, meptiarnm suarum, molestiis. Ad Dcl-

slione ruderum nttdata huino sub immundis molibns phLnum, a quo baptizalus fnerat, scribit ra
se timere

multa aut nodamcnla tnmcorum, attt rcsidna spina- ne illius animum bonse de ipso spei praesumptione gau-
rum, aut pleruque noxii generis animatia, et prcecipue dentem, decepta exspectatione, contrislet, quod ex
felus m:t cubilia viperarum deprehendunlur, sic remota illius docuinenlis, exemplis, et ab eo collatis sibi sa-

" Aug. ep. 27, n. 5. h Aug. ep. 186, n. 4i. « Paulin. ep. 2i, n .9. Jlbid.. n. 10. «ibld. n. 20, ' Ibid.,
,>. 21. 8 Paiilin. ep. 30, n. 2 et 5. ibid., d. 2. » Aug. e.p.
>>
186, n. 40. / Paulin. ep. 30, n. 5. * Aug,
ep. 186, n. 41. ' Paulin. ep. 28, n. 4. m Ep. 10, n. 3
 .

CT PrKlLECOMENA.
S8
cratnenlis nulrora fceisse m virtute progressu.n ; ita- A /ron/lc*,; ^orf auton afi^afe «,, „ maU est. In
UU6
que dlfll
dieit !!!'!
illum adhuc
!id ;lir ll!»ilBPo quod r.™
habere r,,.n,l pro ipso r„:~,
!«-» fjteial . . . . -•
bac iamen laude admittenda faciiem se pnebebat, et
imitalione iHius qui slerilis liculnea; commeatum a eamdem tribuebat eum iis agens quibus minus fami-
Damino vinea! desrecalus est. Cian Severo de pietate
liariter ulebatur, pene
in famiiiam ct servos luisset
in re indifierenli morem et
gratuiatus, ejus extoilit consueludinein retinens, et servans honorem. Convi-
felicitatem, et addil » : Falemur gemuisse nos ad in- varura manibus aquam minisirabai, ut in hac sal- !

felicilalem nostram, qttibus ab ejttsmcdi

filiis slerilila tcrr. minima humanitaie S. Martino aliqualenus ac-
temgrasiora peccata fecissenl; sed facti sumus quasi cederet ; sed et ex eadem submissione, snique eiisti-
consoluli, qvia vicirmm essenobis ium [elicitntis bonum matione inQina sibi vilior factus, immensis laudibus
juduamus. *> Vertnn ne tongiore intervalio noslra ini-
quitas inter nos et le separel, totum httnc, quo dtcbus et
Victorem extollit unura e vulgo, qui sibi quaedam «
carilate nsip.isieria exhibuisset. Audeo, inquit
j, rem
noctibus Deum
mtitces, sacrm pubis accingc delectum,
oneris nostri faleri, dum tibi nihil de ejus bonis
ta-
ut adversum peccala nosira pro nobis aciem orationum
ceam quce gaudium tuum esse cerlo scio, quoniam por-
dirigant, et exorenl ui confirmei hoc Dominus quvd tio bonum famiUaris
lua est lui. * Serviril ergo ir.ilti,
operutus ese nobis. id est ul caritate tua, in qua nunc
••-»-- *er«w», mquam,ei vm m;m
„„.,„
acquiesamus . ,
mta alortamur,
. -. ..
--. servhit, inquam, ei vce milti misero, quod pnsstis
passus sum;
sum-
ei in i a die re r '9 eremur
refriaerentur '
n
B • •, .
peccaton, qut non serviebat peccato, el ego
servtvit el
. • ,

.1
elL,,^™,,,,
gaudeamus. I„ "„ i- precibus
Amunui
qaudeamns. Amandi
••
spincnm /.rtinmo.,
nrecihiis seipsum commen
•
• ... r ' v ...
indignus a servo jasiitice minislrabar. Sed hinc mihl
dans ait=se iudignum cujus noraen nsanetis
viris levamen uiiquod lanti pondcris spero, quod sancli
divims auribus iageratur, ne forte labia fra-
eorum im- irisfumulatum ncn supcrbia vendicavi. sed coniestanda:
munda fiant cum ipsura nominaveritit. Icem ad alium
caritaiis mea, cl fide capiendm benedictionis admisi.
presbyterum scribit <<
: Verum quitt novissinta hora Benedictvj enim miht eraL saneta in nemine Dei
est, et securis jam ad famu-
radices arborum posita, aridis el
laiio, et in tibertatis
infeiicibus tiguis jusium
spiritu famida dilectio. Ob hoa
minatur excidiiim, quwso ieta
voltmtarium ejus boiiutn ei pro ipsius unliinie suseepi,
indulgentiam mihi et luxamenlum letnporis depreceris,
prarsumens co poteiiliorem exorandi pro me (utttrum,
ut morle dilata forsilan succum feraciiaiis accipinm de
quo pias rneriii de religionis operibus acqnisisset. Aget
caritaiis tue dUigcnlia et sollicitudinis tmm cultu, vs pmfeclo oratior.ibns suh, ne meis oneribits accreverit,
cor meum divinus litnor fodial et slipem meam ncces- quodetinm ex me accessit fruclibus suis. Dilexi enim,
saria poeniludo stercore liumilitatis impinguel
; deindc
faleor, in eyus obsequio benedklionem, timens ne repu-
ego ad mgilantiam .soW.citudinis excitatus
omni hora
diata etongaretur a me. Addit quia ct sibi pedes la- '
paralus assistam, et Domino absente rfm
advenienle securus sim. Et aiibi • : Adventum
Irepidus ut
vare voluit ^
ViC! ° r seinel se lanlum aposloiico cxeni-
"" Viclor 1
"
diUgimus miseri spe misericordiw ?jns, el
ejm el <
l^ in Viclorc Christum veneratus
horrescimus
optaret ttl ad inlirmitutis remetHum melior se conservus
38 peccatores limore justiiim ejus. Eaindem quam in aqua attingercl. Quamvis eminens Pauliiii virius
epistoiisservat in carminibus buroilitatem; in
cum enim ejiis admiralionem oniniuin oeulos et ora convcrte-
iii quodam poemate de cttremo juiiicio et Davidis
ret, inter bos tamcn plausus °> nibii sibi rie bonis
paDuitenda egil, subdil :"

.-perib-js blandiens 3e scrvum inutilem assereksl. In

Qmd facere beu misero mihi ccmpeiit?
!
undc piabor? virtute Dei ct misericordia ejus spem
i-'nrfcsatisracijin?quanam ope salvus ero' s<:am omnem
rnmieeuia cor ,:gei lacEymis, cinis horrct collocabat, a quo inteileclum itincris sui pctcns,
ad es-am,
Uehci^que juva.-it esu.-ieiitp anitna. 'oxilium quo hanc curreret viam praestolabatur. Quin
Uuis suggeretad lacrymarum flumin» fo.nem
linlii

yno mpa deflerem factameosque rtips ' ^tiam in ipsis operibus bonis Dei judicia timebal. Po-
ream mibi pro ineritis acla> per Crimin.i
vit» icrii nos, inquiebat
l.igeutes ;.!a«as flinnina Uere ociis
», vel humitilas confessionis as-
est.
Kuinpe mei lapideui co^Jis, salvalor lesu.l serere g@ qurisi modestos apud Dominnm, quos com-
Ut mol!i.-a pioviscera Ibiite Ouant.
men&nre. non polerit vt ignavos slremce servitulis uti-
u, pr.ecor, o fons Chi isle, uieis innascere I

iA nnbi viva tus veus resullf i u.iut .

tilas.

CAPUT ILXi.
Cmn 8 in titulo epistote Paulinum Severus domi D Se pxttat indignum ipti sacram Scriplurant exponai
m
tmm nnnelln^.coi
appellasset, at se
el crt :»;..«
iilius servum adscripsisset
.i . . .

i
.
Panliims semper Eatendi cupidns, nec se ido
hanc iau.iem omnino exclnsit Paulinus, nec in ve- nei:m ducens qui Chjistians religiouis sacraraenta
scripto voinii eam Sevsro referre, quia, inqnit \ tu - docioris autoritate tractaret, opuseulis levioris openB
tius credtdi vcre scribere. Cave ergo posihac servut conlentus erat. Desiderio " presbytero qui expiica-
Christi in iibertalem voeatus, kominis, el fralris, et tionem postularat veiborum auibus patriarcha Jacob
conseni inferioris servum le scribere; quia percutum Ciiis bencdixi!, humiliter respondet
adutationis
tantorum nomi-
est magis quam humitilatis JHstificalio, niim et mysteriorum pondera se ne digito
honorem uni Domino, uni Magislro super quidcni
terram, uni ftusum t.ingere. De quo, iuquit P, mihi scripserus,
Deo debiinm. hoiniin cuilibet, ne dicam miserrimo
pec- aquam dulcem et eopiosam in amaro e.l arenie rivuic
tatari, deferre. SulTtcit carilas de corde puro el fidc quairens, lua» potiur, graiice explicaudtim refnndo; nam

P i£piSt2j -"-
P 3 k IWd..".4. ibid, n. 5. «Ep.
3»,n.i. ''^il ^LlttiX!"*5^ 3
-

VTbid. '
 S. PAULINUS N0LA3US EHSCOPUS. 60
59
k Qvce autem virlut hanc in
me iaieor taniorum nominumet mysleriorum pondera A Ivtificans civitatem Dei.

nobis mortem, nisi carilns quts fortis esl ul mors t

nec digiw ausum iangere. Legi enim quia vtmoleiolam
efficit

Sic enim obliierat nobis ei perimit hoe seculum, ul im-

miimam >mt inlraibit sapknlia [Sap. !, i) ; et ideo
pleat mortis e/fectum per effectum Christi; in quem
maliiix meee consrius non potui dhiruE rerelatiouii
conversi, averlimur ab hoc mundo, et cui virenles mo-
habere fiducimn, cum prudenlice lutem tenebroso corde
mundum et aptum rimur ab elementis huhis mundi. Net tamquam vhxntes
non eaperem. Tu vero benedicte,vcts

intetlecivm benedktionis illius quaji-

in eorum conspectu visuque decernimus, quia portio
Deo, ti accepisti
in cceciiate cor- nostra mors Chrisli est,cvjus a mortuis resurreciimem
lios suot propltetko spirim poiriarCta
altoquilur, expone mila rescripto mu- non apprehendimus in gloria, niii morlem ejus in
jioris tumiuaius
expiicationeia pauto cruce morti/ieatis mrmbiis et sensibus carnit imittmur,
steria regni, etc. Ejusdein loci
magnce graliv, inquit ut jam non nostra roluntate mvamvt, sed itlhts.cujut.
post * Ruffino postulavit, ut le

me voluntas sanclificalre mstra esl. S. Augustinus ' ad

ac ta dis auclorem huheam, si nis qui de suprcc
ci,
sensum modestissimi viri se accommodavit. Ab A!e-
me opinantes consuiendum me. putaveruui, divina po-
Ihio eonsultu"» Pauiinus respondit i in hune modum :

tht» ie luo spiritu quam de meo sensu inepta, respon-

ln iit qiuc mihi injvngenda dives inopite oestimator pu-
cieam. Cum in quodam earmine mulla de Cbrbti
B tasti, sanctam quidem puristhna! carilatis fidvciamde-
njoite magm!fico et sublimi stylo iractasset, se statim
monstrasti.fama iumen avantum intcthgo, dominici
quasi " temcrilatis el superbiae cousciuw arguit, ac se
qme inseli- operis persuadente indutus es vt feeundvm opvt Do-
b piiesenti* Nicetse excusaiiooe defendit,
incitavisset ardoiem, et addit
c mini, quo nobis curum redemplionis noiirar inspirarfi
lum sibi hunc :

dignaiv.s est, iftgeni: quoque el oris opes suppelere no-

Sed reprimam tumiiJos fiatus nee magna super me ;
bis arbitrareris. sed benam concupisccntiam magna
Exiguusspirat* loaui, lelerarqiie. relici»
decepit. Lnde enim
Parvus liumo, el plino modici pede tarmmis ibo. fide vaaiis opinionibvs spes if/asa
milii tantum aqua?, quantum sitis? Unde tale pocuhim,
\d AugustLuiim seribit se nihH de beata Melania
quod digne bibas? Cnde tanti panes, quantos poslutas ?

seniore sauctius aut mclius posse pradicare quam

Sed ipsi tibi auctor injuricc lutr: eris diuthit esurire qui
eam proiatus fuerat, ut quia, inquit ->, eao pec-
ille in
evungelicos lucis et vila> cibos in alta Imjus tecvli nocte
immKnd« tabia Itabeni, nimt dignum loqui polve-
ca'or
defideram, tomnolcnli et paupens emki egenam penum
ram, M lonmnquus a meritis fidei ejus animwque vir-
pulsas, qui (tumina aquee tivw siliens, arentem renu-
teritatis
luiibus; tu.ille vir Christi, doctor in Ecciesia
iam scalpi», et liumorem de mimice conaris exprimere.
procuranle in melius Deigratia, parareris digmortam
Aul enim nullus mihi de inspirtmlitc skcitale, aut
nrilit in Chrislo anima: prwdic.aior. qui el
mentcm ejus
C anuirus de matititv [eile font inlus est, quem utinam
divinarirtulefirmatam,utdiii,t;}irilu propiore con-
oratianes el tillerw ina; scepius impensa: mihi exundare
spiceres, el mixtant ewn virlule oietateni eloquio di-
ac dulcc-scere fatianl fidei lucn ligno et eloquii suavitnte.
gniorc laudnres.
De duobus libellis a se compositis, eujus alter erat
2. Quanto erat vilior sui ipslus existimatio, tanto
Panetyricus seu Apologia pro Theodosio imperatore,
major erat apud alirw illius fama qui cum in rebus
el cujus desiderium doctis viris inlolerabilius reddit
obscurioiibus consulebant, et pmecipue apud Augu- ad Seve-
magnifica illa S. Hieronymi approbalio, ita

slinum, qni Paulinum inlerrogavit, • qusenam post

rum suum scribit * : Ut aiiquid de prxceptis luit (a-

resurrectionem carnis in illo seculo bealonim futura qua: metuo ne inertiee pottus vei
cerem, misi ex /n's

essel actio. Ad hoec ille respondit !

: Af ego de prcc-
quam supernte mi-
imprudenlice inca: testhnonia sint
mea sinta et magistrum et medicum spirita-
httnumv dociiwentu
senti ritae nistrationit insigniu, aut cerie vei
tuis
lemcor,suto,utdoceat mefacerevoluntatem Dei, supieniiee : mhi tcimen libi, id esi commisi meo pcctori
morte ista Evun-
vestigiis ambulare post Christum,
et
meus nngas, non ut sensut luos potiuani tenebrx mece,
geiknpriusemori, qua carnakm resolulianem vctun- sed ut tuis tensibtts dituantnr. iSugas autem meat de
pravenimus e-xcessu, non obitu, sed sentenda re- : ctelerum materia sancla.
tario rerbis ac sentenliis nteis dixi
hujut secnti vita qitte tu,a ten ' alwnum mrit termo-
tedenles ab nqtnw etoqwoipte dlgna eisi
" ctluo pa,^
j. i

. - .1 ... u
« 1«... „/...,.„,,,/n „,/
aliquando ad me
m,'tncnlM\
locutus es, loia ten
es. toia tert- ..." iiabiln vestialur,
.. ..-..._
speciem
; .. : . „_
tamrn .i:..:_:
d:\ini
plena, vel, ul nibus vetul alro
Mio btmam crgo sic dtriganlur rim mem post w- quauaxam in egnia: supelk-
esl. luminis, intcrni decoris,
exemplo iuo sotveits talceamentum vetat
siigia tua, ut clitis vttilaU custoilil
meis disrumpam vincuta mea,
et tiber
a pedibus 4©. GAPUT XXII.
posshn asseqr.i mor-
exsuilem ad currendum viam qvo
v! vivas Deo Panlini pu-ws erna sanctos, cl pi cccijntc in tanclisti-
tem istnm qua tu mortuus « huie szculi, mum putronum Feiicem. Quotannit ad sacru opa-
mors et rita in corpors
cujus tiolontm corpora coratn veneranda Romata petit.
vhente in «, et
in Christo
tno et corde ei ors etsgnastiUtr.
quia ntm sapil cor
J. Quam meuior esset bcneftcionim Dei, qoas gra-
tuuni terrena, nec «s tuum ioquilur opmt hommum, sed
tiarum actioncs rcfiinderet Deo, proclive mleUecta
'erbum Christi abimdai in peciore tuo, el spirims veri-
esl er. grato et hdcii obscquio quo sanclis>imo eu-
mis effuitditur in lingv.a tvia supcrni Uiminis impelu.

».3». F.p i n. '--y. • ibid.. >. 4. !

Ibid. »• Augutnl
" (.arm 44 v. 307. Mbid., v. 3IS. « Ibid.. "•

v Fpisl. 28, n. 6.
Mbid., S '
Ibid., n. 2. i Paulin. ep. 35, n.2.
ep 05,n i t>-
 , ;

61
PROLEGOMENA.
6i
trom» Felicifamulabatur, 41 perquem Dcido.ia sibi A pnediis sibi supererat, glebula se non
tis
teneri Nec
concessa Misiimabat. Natalem filius ieslum cmnibus solummodo S. Fehcem colebat, sed et aiios
saneios.
cxsuitaiioms et la-iiliffi diem esse dicit, sed sibi spe- ut ex ejus scripiis conslat, masima
vetierabatur re-
ciaiiter.
veremia, ae prw caHeris S. Martinum
Qumi nos Turonensem
libi Christus
Esse dedit
episcopum, ejusque discipulum Ciarum.
viles caro largiius
amicn :
Non digmts famulis lam vilitius esses
qtiia 111 2. Singuiis * annis Romam aii nataiem apostoforum
.ttirnis dicnatu Deo emnes irti Iriumphis.
se conferebat pro veneralione
Sed qni.T nosiuopesjusls injignosquc sslulis apostolorum et marty-
Sic volnit ditare Paler hoatis, ul maie liiles nim, ut ad eorum sacras
Criminibns versa iu mel.tts vicw divitiarwii
memorias 4g vota sua of-
l'ro cunclis oiiibus cuiiclisqne aflectibus. el
ferret :
quam ob causam dicit se eo proficisoi soji-
pro
Nobililms liluhs et hoaonuus omnia vatsts, Mffil ' atstate labcnte, quibus tamen verbis non vide-
Felicem c-iperemos oprs, patriaiiKiue, ijomumqne. tur aliud denotare
Tu Pater, el patria, et domus, et substaiilia nobis. quam iolam xstaiem. Difficilius
Jngremium translata nosira ' luum ciiri3biila cst conciKare quaj dieit in » epistola quadam idibus
Et lnus es: nobis iihIo sinus; lioc liene fotl
Maii data, nempe se ivisse ftomani post Pascha
Oescimus, iiujue aliara mulatiles corpora formaiu Do-
Terrena exuimur sliipe , et sul.eutilibusahs ' mini iuxta soiemnem suum inorem pro aposlolorum
Yerlimur iu volucres divini semine vetui.
et roartyrum veneratione. Neque
Te retevanle jtigum Clirisli iev« noscimtis : in le enim dici potest
Biaiiilns et indlguis, et dslcis Cliiisliis amaris. B eum bis singolrs annis Romam venisse n ctim ipse
,
Isla diesergo etnobis solen nis iiabenda,
suum rfer annuum vocct; itemque ad eum Augusli-
naulis; quia te mala nosira ai.olenle
•Juip libi
OcciiJimusmuiido, iiaacamur nt jn b^na Clnisio ". nus " : ctim Iiomam toto annhersario pergitis ; quin
Nihil dubitabat Pauiinus se ei Pauiini ad Delphinom p episiola vigesiuia ipsttm
amari a S. Felice, sa!
tem ut dominus quotannis semel lantum eo ivisse satis
<»
catellum aiaare dignatur :
indicat. Nec
eiiam dici potesl fam proximum Paschaii
Cunj mihivita, domus, res, gratia, glori», panis,
fuisse Nala-
SsiltelixdonauteDeo'. lem apostolorum, enm ipse tesletnr bunc
festum
astaie fuisse celcbraium ; neque ulium
Cum
illius domus hujusce sancti
basilicx cobxre-
Videtur essu
dubitandi fuiidainentiim qnin Natalis
ret,eum sa-pe saepius domincedium suum, lanquam <»
i!ie dies fuerit
Petri et Pauli. Etcnim cum perreiit
dominum Kdiuin, sppellat; • itemque domum suam Romam post
Pascha, non dicit, ut alias, se adiisse Romam ad
et borluJum suum, S. Felicis .-edes et bortum vocal. nataiem aposlolorum. Similc igilur
In t vigiiia
solemnitatis S. FeJicis ciim tota familia vero videlur
rum (cum neeessitas illi incumierit eo anno pergen.li
jejunare solebat, et iibatis vespere saeris,
soJutoque Roniam paulo pose Pascha, cumque eo se rursus
cwiu, doiiium remeabat; et sumpta dape, ad
Deo bvmnis et psalmfe noctem omnino aut
exsultans
ex parte C IZ,natalem aposiolorum non
7 1 *™™)' iliud **>
"°" iiuruns judicaret), iier ^™? ^
producebat.
P roduc,bat. Corpore
Corporeset
s et spiriiu
s.iriiu «uantu,,,
quantsmi JZ
poteiai
^
T-.ZTZT
!
erdinarlo habuisse,
te -PO™'«

eumque Romam
-dinem snsceptum pro
se coitltilisse ea
coslesti patrono quotidie fantnlabatiir, sed solebat
i!li
mente, Ht eam tam ?anctis venerationeia quam
quotannis natalem bujusco sancii diem novo mense
natalilio Jtinio soliius erai eshiberet.
carraine iiomiiium n turbis oppri-
hotorare, Jingna dulcissinium voluntaria!
mebaiurcum sic Romam Tcmpus ', ania
veniebat.
servituiis Iributum pensitans, immolans
Christo iio- mcridiem in votis suis per apostolorum et martyrum
siiam laudis, et reddens Ahissimo voia sua.
Super- saeras memorias consumebat ; cumque dcinde ad
sunt quindecim illius rie S. Felice naialitia
carmiBa, hospitium redierat, innumeris visitantium frequenla-
ex quibus totam confessoris vitam, sacra certamina
tionibus occupabatur, quas pariim amicitia,
etpalrata ad scpulcrum ejus miracula babemug; partim
Ha religio coniraiiebat : ita ui vespera tantum solveret
nt, si Paulinus noster sanctissimo
Felici su« debet
coeiu?, Paulinique aniinum laxaret; et cum toios
gluriam conveisionis , vicissim S. Fclix
suam apud ibi » decem dies ageret, aliquando
bomines gloriam dcbeat Paulino, qoi S. Felicis tamen epislolam
No- scribendi, aut aiiquid sine intermissione
lani nomen tuni basilicarum magniiicemia,
tegendi fa-
tum car- eultas non erat. Ab ipsis temporibiis Siricii hanc
i!ii
ininibus longelateque per lerras
venerabile et incii- inierat
' '" " l consuetudinem,
<^" s ^i««»iem, quamJoquidem
quaiKioqutaem cumseRomam
cuns se Komaro
lum fecit In Re.i..flWt;h , c h ,-i Aa . ,

basilieam amplilitaverit et omaverit.

Sed quantavis lesiiao nonagesiino nono, lestatur se iliud iter *o-
piciale coleret S. Felicem, et licet
lam Issto animo lemni ronsueludhm confecisse
se Deo ad : aiqiie ita probabiie.
ejus lumuluru pro tolo vita> suse
spatio de- omninovidetnrSiricium brevi eam, qua
vovisset, scribebat tamen ad Augustmum
in Pauiinum.
*
iia se in arserat, r.elolypiain deposuisse " k
illo quo Miciter utebalur, Joco perseverare
decre-
visse, ut, si quid de se aliud
Domino placuerit, ejus
capct ixnr.
volunl.itcm sua' essetp.tclali!rus. Iiem
Pauiinus amicitinm jungit cum Auguslmo
el aliis in
Sulpitio /scri -
Afrifi satcctis-
bit se liino teiTse in bortuli stii,
qui solus e lam mui- Brevi admodurn «eronore sane postquam
Nyiam
Paulin. raim. lo. v. 5.
"

10, et carui. 20, v. 109. «

• Carra 24 v
En 5 n 4S eti6
tiiV» c

i
\wa
rLl
• nnx
'^n ^ -i u c
**? '2 : l8 ' "• 5 28 = ' »• 6 =
S2 >
"•

9.\ n. 6. i
Ep. |7. " Ew % V -' "' ?: ''' " ' : *"< n - j « ^S-
vL
^K
n. n 7 ei
^k; %-
' '
« i". .. i i

£M ft, t \ gi i
.

*. < E p. i 5 . n . ,. r
k> n fp ?ip n
6 p ,,lin - e " 20 '
-
P n, 2
 i

63 S. PAULINUS NOLANUS EPISCOPUS. 64

se receperat Paulinus, per

» Jutiauuia suiun hotninem A raura nonagesiumm quaituin, ;nde neeesse iiabemus

de Carlhagine revertentem ei redlitsesunt Alypii dicere jam usm lemporibus islisNolam sese recepisse
Iittera*,qufousainiciliamcumeojungeret; eriamque Paulinuro. Merito etiam quis possei credere in iila

ab eo accepit Auguslini librum de Vera Religione, cl urbe eum commoratum Fuisse vci ipso anno irccen-
ejusdem aliosqualuor adversus Manichseoruin luere- tesimo nonagesirao tertio, presbyteriimque fuisse or-
ses.Simui Paulinum rogabal Alypius ut sihi mitteret dinatum anno 392. Sed maluimus cum Barouio et
« Euscbii de cunctis temporibus historiem ,
quam Chifiletio id rejicere in annum sequentcm, quia vide-

Roina? apud Domnionem reperiret Ex quibus appa- lur Alypinm voiuisse cum eo jungere amicitiam ubi
ret Alypium credidisse Paulinum non tunc iu Hispa- reseivit eum Nolam adventasse. Quod si sacruru pres-

nia aul in Galliis degere, verum Noia*, aut Romse. byteralus ordinem die dominica susccpit vigesima-
* Aurelius Cartiiaginensis episcopus ad euin sub ident qniiila Decembris die, ea die incidit domiiiic&amu)

teinpus scripsit, et quasdam de Augustino commemo- treccnlesimo nonagesirao terlio, non vero anno 592.
ravit. ° Gratissimie Paulino fuerunt illse littera., et Quin eliain scries carrainum qua: singulis annis m
isiam Dei amicerum in ignoto orbe erga se beneyo- honorem S. Felicis scripsit Paulinus, facile eo modo
lenliam reputavif £
43 gratiam retributoris Dei pro cum hisloria temporum congruil. Dicil sibi iuisse rum
R ucam xtatcni, qua fuit claudus ab aposloiis Petro el
patriinoniis, palria et parentibus ejus causa dereli-

Ex e* tempore s Augustinum et miralus esl mul-

ctis. .lohanne itt porla Speciosa sanaUis, nempe quadra-

lum,et veneratus est peramantcr. Accersivit h Roma gesimum et supra aiunitn unde couclusiinus eum :

Eusebii de cunctis temporibus liisloriam (unde fuit natum csseanno circiter li-eceiitesimoquinquagesimo
respondendi mora) quammisit Aurelio, qui eam red- tertio itaque anno uno eral stiperior Auguslino die
;

derct Alypio ad quem una dedit Paulinus litteras, decima tertia Novembris anni treceniesimi quioqua-
Alypium rogat gesimi quarti nalo. In natalibus vero animx dicit v
qu« etianuuum exstant, in quibus '

ut omnem vitre sux historiam sihi referat. Ad eum sibi <empus illud esse infanlite, quse, intenlatis Chri-

etiam panem, qnem pelit ut accipiat pro eu-

i misii sto viilneribUs, immolata et dominirani auspicala est

logia quod fuit k in morc positum apud Paulinuui.

: passionem ; 44 qmbus verbis " indicare videtur in-
Augusiinns, apurt queni ts mos non obtinuerat, Pau- nocenllum setatem, nempe bicnninm, propter illa

lino tamen l misit panem cum epistola, in cujds ftne vcrba, a bimatu, elc. TJnde et illud quod iuiit facul-

erat, Panis quein misimia xiberior benedictio fiet dilec- '.atiis abdicandi consilium, sicuii et qitod' dicit de na
tiom accipientis eestrai beniqnitctis. 1'ndc non imme- lali suo spiritali, rctulimus ad annum rreceniesunum
ritodixerimus panes iilos fuisse benedictos, quod et nonagesiinum secondum,
eulogix vcrbum indicat. Cmii Paulinus m panes quin- C r.APUT xxiv.
que ad R.omanianum niitteret, ad eumdem ha.e scri- 1'p.ulmus tcribit ad Hieronymum, a quo responsunt
accipii. Theodosii paneggricum celebrat.
psit. Ne vacuum fmlcrnir Immanitath officium videre-
tur, de bucceUalo Ckrisiiance eXpedilionis, in cujus 1, Cmii co aimo puerum suum ad sanctos iri
)

procinctu ad frugalitaiis annouam miiitamus, panes Africa salutandos miserit Patriinus, eodem forteet

tibi quinque pariter et filio nostro Licentio misimus : tempore et consilio in Palfcsiinani Arobrosium quent-
non enim polmmis a benedictione secernere ,
quem dam » misit et per eum litteras et munusculum ad
cupimus cadem nohis qratia pcnitus annectcre. Possu- Hieronymum, cui significabat se velle ab eo Scripru-

mus igitnr inde interpretari par.es istos nou ad qnos- rae sacrte mysteria ediscere. Suavissima*. Hieronymo

vis iudiscriminatim fuisse rois?os, sed ad fideles lucrunt illa; litleroB, quse a principio amicitiarmn

vulgo, nam apparet Licenliuui iiaptisnialis nondum (qtiod indicare vidciur nullas prius utrinquc ntissas

aquis lunc fuisse renovalum : in quo panc Pauiinus ° fuisse epistolas ) lidein probata: jam et veteris auii-

dicit contentatn fuissc Triiiilali6 solidilatem, forte ciii;e pra*!>rebanf , ilein Paulini prudentiam et cloquii
Eusebium Cxsariensem venera-
qni;i p tiilidus erat. venustatem. Adfuil L " etiam apud Hieronymum Euse-

bilem ephcopum vocat Panlinus unde probalur, : iiius quidam, Cremonensis forte. cui cura nolissinius

qood ipse r fatetnr, eum in Historia fuisse rudern. D aliunde canssimusque essct Paulinus, eum amplius
2. Snb idcm lempus ad Augusliunm * misit liiteras apud ipsum commendavit, refercns Iionesiaiem mo
quibns conglulinaret carilalem, quam inter se a Spi- rum illitts. contemplumseculi, artiicilia: fidem, amorein

ritu Sancto per Alypium formatam esse conlidehat. Cliris'i. Hieronymus igiiur ad '-um his de rebus epi-
qua bu illius su-
Ab eodem Auguslino omnia quaj scripserat opera stolam centesiinam tertiam misit, in

expostulavit. Has ' liltcras per unum c suis ad Au- ditim et scieiidi laudat ardorem ; neque etiim quem-
gustiimm aliosque Deo dilectos salulandos nnte hie- qiiam in sacris Srripiuris si:;e prasviq ct monsirante

tnein niisit. Cumque ex Auguslini bistoria id lieri non sernitam possc ingredi dicit;scse magislriim renuere.
potuerit neque ante neque posi annuai trecentcsi- sed comilem spondere, simul quasiiurum. simul pe-

" Paulin. ep 5, n. » Ibid.,n 2. c ihid.,n. lEp. 6,n.2. *Ep.3,n.l.

_ • Ep. II, n. 3,
Z. «Fp
a
" Paulin
Pa
3, n. % ii
Ibid., n. 3 et 0.
i. i
'
n 3.
Ibid., n. i
k Vide noi. S.
"
iiiid., n. 8. Aug. <*p.
t\.
r
ep. 31">i n. 9. c, '
< .
.

7,ii.3. u
• ep 3,
Paulin. ep. rVidenot,
f Vide noi. 7. Ep.3 n. 3.
<tEp.3,n. 5. Ep. 28,
l.p. n. o.
*o, II. 5. • E;v
r.;> n.
*. i".
'*.
Aug. ep. 36. n. fi. °. ,
' •

r Ibid. » Sacchin. Viu Panlin. p.. (*Gi,'n Chifll. parl. 2. c

."*.
!
( et 5. Ep. C>, n. I. * Epist. i, n. 3.
* Pauiin. ep. 6, n. I. * Hieron. ep. I'>5, t. !H. •" itiic.
:,: -
Hieron. «*p. 10;
 '

65
0» PKOLEGOMENA.
nUIU&UMjLNA. gg
titurum, sitnul puisaturum. Deinde festinet, rogat, el A oralionein dubio procul legerat Augustinus
verum :

ia recrastinet, /Kahi
ne rniiri^ diem <1a
de die
1 1 ii.-: t (I i i »"i!(isii
traiiens, '. u
caute
L
'
.-. i .-
et pede
-. i . . . .. I . .;...:. „ i 1 : t,n .

si est iile libellus tAdversus Genles,

. t i .„ 1 i

quem ab co pe-
tentim possessiones suas veudere ; eas potius proji- tit anno trecentesimo nonagesimo
sexio, quern non-
ciat, et hxrcntis in salo navicuhe funern magis pne- dum plane absoiutum videtur supponere : eum, vivo
scindat quam solvat, Deo se tolum dedat; Cbristtim Tiieodosio, non scripsit, neque eum ipsi dedicavit,
aliunde habere unde pauperes alal; Christo, nonsu- ut Gennadro placet. Auguslinns ' denotare videtur
perstilibus sibi fortasse facultatibus, ceniidat. Qua illum panegyricum his verbis Chrisiiani
: quoque
exhortatione tam sancla indical Hieronymus vereri imperatores plenam gerenres fiduciam pietalis in Chri-
se, nc si retinuerii prisiinarum tiliquid facultattim sto, de inimicis sacrilegis, aui spem
suam saeramen- in
Paulinus, quibus sub praetextu eleeinosyn» sapien- iisidoiorum dannamtmque posuerant, gtoriosissimam
titis deinde pauperibus distribuendfe incubuerit, illis vktoriem perceperunt ; cum apertissimis notissimisque
paulalim irreliaiur rursus; neqne eiiam in tota epi- doeumentis, de quibus nonnuHijam scriptum memoiim
slol* seric bud.it lam egregium facinus, cujus exitum comineudarunt, illos fallerenl vatkinia dcemoniorvm,
necdum plane pcrspeclum habehat. Veruni postea hcs firmarent prcedicta sunctorum. Quibus
verbis con-
cum procuidubio audiit quam iibens sua seseque ipse stat etim indicarc cladem Eugenii et Arbogasti. Men-
Deo oblubsset, r.on solum « mins eum ct maud.tis 8 lionemetiam Cassiodorus « libri quem Pauli
facit
ornavit laudibus; sed et monuii potius ul sapienti nns dc Theodosio seripserat, sed quse de
eo refert,
discretione aliquid de zelo remitteret quo facultatcs c.tl Hieronynm excerpsisse videtur.
crogabai, qtiam excitavil ut eum augeret. Baronius
b existiinavit illam epistolam fuisse scriptani ad alium CAPUT XXV.
quemdam Paulinum, non ad Nolanum, sed qui « post lie Paulini necessiludine cum Saucto et Amando.
eum illud diligentius perscrulati sunt, credidere ra- i. Non facile conjiciluran ille Sanctus Endelechius
tiones quibus nititur eius ooinio, poslponeudus esse ad qticm Paulinns misit Theodosii panegyricum,
iis quibus infringiutr. idem tile sit cut epistolam quadragesirnam
scripsit!
_. Sub idem temptis Paulinus Theodosii panegyri- Nomen Sanclus erat utrique commune. Cumqtse
evi-
cum cclebravit, si assentiendum est A Gcnnadio asse- denter appareat Sanctum istum ( hymnos
Christianos
renli hanc oralionem fuissc a Paulino ipsi Theodosio composuisse, quorum aiiqims ad Paulinum
miseral,
dicatam, qni quidem princeps 17 Januarii die, anno ca perstiadere possunt unum ct
cumdem esse San-
irccenlesimo nonagesimo quinto obiit. Argunierituiu ctum :
et constant
Paulinum coepisse » eum diligere
* suppedilarunt victonse quas a tyrannis Maxirno sci vel nondum renatum.
_ -.«.». i-iunuc
AIitn.de vero
veio quamvis etiam
.. . ,

Eogenio
. ,„ ,. . _ . etian
l.cet et
45 retuht, qtu Eugentus victus C tum temporibus istis Romani muliis
insignirentnr no
dunlaxat fuit mense Seplembri, anno 594. i Ende- miiiibus, videtur tamen in usu
idern semper fuisse
lecbius Paulini amicus, idemquc Christianus, iiii hu- adhibitnm. liaque cuni Paulinns alium
vocet scmper
jns operis auctor fuit. Creditur hic esse s sanclus Se- Endclechium, alterum semper Sanelum cum
terqua-
verus Endelechius cujus etiamnum exstant nonnulla terve iiliusnomcn repelit, non sine
fundamento vide-
carmina. Paulinuseo iibentius hunc ab amico »la- ttir pojse concludi eos a se invicom e«^ diversos.
borem suscepit, quod 111 Tbeodosio non tam impc- Accedit eodem ]uod Paulinns
( » viiietur innuere ex
ratoreni quam Ghrisii servtmi ; non doininandi su- quo fuerat ad Christum conversus
pcrbia , sed humililate famulandi potentent nec
4@ unam se dum-
;
taxat ad S3nctum misisse epistolam,
a quo reccpis-
regno, sed viva et ardenti (ide, principem pnedica- set unam tantum camque brevissimam,
neque men-
ret. Osteodit ' etiam Theodosium vicisse poiius fuie lionem sui panegyrici facit, quem nec dicit Endele-
et precibus, quam armis. i J.egum ilem ab ipso lata-
cliium a se petiisse, Quis igitur fuerit
rum
ille Sancltis non
utililatem ea in oralione commendat. Fclix planc apparet. nec liquido constat. nisi quod,
Theodosius, inquit? Hiercnymus
cum
scribens Paulino, loquitur - Pauiinus de eo tempore quo
corruptela.
<7«i « wfi C/3ri.ft orator, defenditur. Illustrasti vur-
muudi serviera., vitietur <ie se simul el de Sar.clo
puras ejus, utihtate u legum futuris temporibus de-
et
D habere sermonem
Jam caHera retulimus qu» scripsit k Hiero-
monstrasli.
Sc jugucr diiexerant Paulinus
2. <t Sanctus r
nymus iiilaudem iliius cratioms, quam verius apo-
h-
'
uiliaritatis humansfi amicitia, et qua; radicem in cor-
iogiam quani panegyricum dixeris. Ad ">
Endeiechium dibus non hahebat, quia non ccdiiicata erai in Cliristo.
eam misit Paulinus, quam non edidit; iliius tamen Kos sibi mtiiias invicern misisse iifteras apparet, qui-
esemplaria ad snos amieos > Sulpicinm Severum bus tamen anima Paulini non repiebatur, Cum nun-
sciiicet, et ° Hieronymum, misit. p Pra.scripscrat ttum remisit muntio, Sancti z
amiciiias noa item re-
libetlo suo pro themate epistolam, qna hujus opus-
nuntiavit Pauiinus, sed iitterarum officium iutermi-
cu!i sibi luisse auctorem Endelcchiurn diccbat. Eam sit; « a scmel solum ci scripsit, et recepta ab eo bfe-

•» Hieran. ep. 13. b Baron. an. c

394, § 6. Sacchin.Vit. Paulin. p. 634. - Ccnnad. Catai.
c. 43 > Ibi
Pau m. ep. 28 n 6. . Vide not. 123. Paulin. ep. 58, n. fi/
- Gennad Catal. c. 48. >
llieron ep'

m n 2.
40,n. I" r n&-
Mbid.,
m
n.
F USL
/
I. *
^ c"
Ibid.n.4, 5ct
'? . ' Cassiodor.
6 y Ibid.. n. _.
lib. Div. Institut., c. 21
*ibitl. «
.

Ibid., n. 4.
1 Pauim. ep 41 , n. 1. » Ep
 PAULINUS NOLANUS EPISCGPUS. 68
H S.

de- A immomorero esse, ul suas esse non recognovisset,

«ssims epistoln, eredidit jtersolatmm esse ofSeii
iterum re- ipsorum litleris credidisset.
bitum; et dinturnffi salis tacitiir-t-lan sese nisi

fodit, donec • spiculis caritatis Christi wlneratus an_.o chbisti 595.

Sanctus prseveni! Paulittum in verbi Pei duicedine CAPUT XXVI.

».ereloquia liueraru.n casia ei iide-ia, ut ipse lestalur In morbum incidrt Paulinm, et Sulpicio Serero jter

Pauliuus; ila ut jitdieare possimus eaa», sicul et

Pau- Vigiiantium mitHt respousum.

novutu vjveudi instituisse nioJuw; el sane

litiutu, 1. Carmen r quod in honorem S. Felicis scripstt

Paulinus ait in eo sabitare > earitatero de corde puro, Paulinus, cuns primuro ejus natalem Nolte eelebravil

el bona conscientia, cl lide uuu licta. Verbis c beaii- ex quo se eo reeepit, ex iirtimo Is-lilioe sensu prodiit;
boncrabel eo votis Deo grates rcfundit, qui ipsi amiui.set
ficannbus Saoctus iu suis liUeris Pauliuum pienis ii«

d complesset jubeotis omnia qttod ab eo precibus tamdis esspostularat.

Subfinem
quod Chiisii verbum
Sau- • pet.il a S. Feliee Deam exoret ut sibi liceat semper
vendetc qua. possiilereu Scribendi ad Pauiinum
quem ac tantis laboribus
sibi e feceral patticipent Amandum
ctus
quemdaro, iit eo consistere poriu, tol
epistola vi-
alium porro ab episcopo Burdegalensi; quem
apparet superatis demuiu attigerat. Quinla illius

non jiiaiic
itoii fuisse »«"•"«
piatte iuiw». noiuiu. Puerum Domini be-
Paulino "•»—»— — •Jeturscriplaannosecuniloexquo
»»-»»—-, se Nolam receper.it; . -

preces expo- ,. uam etiam ob causam citra dubium caai

reticit • Clnf
nediclum voeai cum Pauliims, et ab eo g
_-. t I u :« Ia«»#» n .* _ * _», i/. r '.,num Bonagcsimum
....'.,._: .mii n, qnin-
..ll.ll.
slulal. Aduotarant Sanctus et Amandus s in tergo P.etius itt annum .
treceiitesiinum

epistoia. sua. iildieem episloiarum Paulini,

qutbus Uiin. Ex ea u cogncscimus .cgrolasse Paulinum, et ut
J suorutn
Sanctus nonnullos adjecil bymnos quos Paulinus de- T videtur prima cestatc, Dicit ea a.griludirie

sidcraverat. el in quibus, ut rideiur, dccem virginum peccalorum sc a Deo castigaturo, cum J tota
in poenara

referebattir parabola. Maximo perfusus est L gaudio Citmpania opus Dei Salvatoris in eo vencrarclur, as-
Paulittus, aecepta ea epistola ; et itt hac, quani renti- sidua et sedula sollicitorum anlistitum, clerieorum,

sit a.l ulrumque, dicil se earn unam computarc a San- n.nnachorum, atque eiiara ipsorum ssepe secutarium
toio iilius tegriUidinis tempore illura eeiebrarnul
of-
cto sibi redditatu, quia taleiu ab eoqua replcta essct

anima ipsius adhuc sentel acceperat, se ad Sancti lil- lieia. Nemo prcpemodum tola Campania episcoporum
teraruatdesideriura excitari, modo caveal eunt onc- '
non emn fas existimavit sibi, et qttos inlir-
visil3re

rarc laudibus quibus se ittdignum omniito

censcbat. mitas vel necessitas aliqua devir.serat, missis vice sua
' Afri quotjue episcopi
Dcinde ad pietalem quasi seipsum hortatur egregia cierieis el lttteris adfuerunt;

oratione, al proculdubio qua Sanctum informet. quem ad eum rcvisendum prirea xstate miserunt : quod
De seipso solita humilitat eonvcuire posset litteris quce ei luerunt ab Aurelio et
mullis in locis alloquiiur. i

verba facit, et possel videii lunc rcptanlem xvi spi- q aD AJypio redditse anno 50t si fuii Nola anno 395,
ritaii- inlantiam adltuc agere, nisi k diulurnum silen- quamquatit verbuin revisere parum convenit prin_o

tium qtto cum Sancto erat usus indticerct ad creden- ipsorum oflicio, eique per suos exhibito, non vere

dum eum jain a lituliis annis Wolce comrnorari. ' At per viroshac de causa a se missos. Probabilius igitur
enim dictt, sencctuleiu canis caput non spargere cst quod supposuiinus eum venisse r»olaui anuo 394,
auno 395, ct lemporisAureUuraCar-
modo, sed et profundere. Possumus solum judicare :egrotasse Itinc

tbaginenseiu eptscopum quem miserat visitandum

eum scripsisse antequam ad cpiscopatum fuisset pro- ,

mulus, atque idcirco anle animm quadriiigentesimuin Pauiinus auno ipso 391, et fortasse nonnulios alios
Dicit u se Augustinum
octavmn, cum m scrihat mia cuni Tberasia. cum eo, ipsi quibusdam raissis adfuisse.

aliquid acccpisse a quodam sibi carissimo, qui mul- eodera iilo anno per Roroaniauum ad eum scripsisse

illius litteras
tum fucrat peregrinatus. RuWinum proculdubio inlel- videbimus, verum probabile non videlur
ligH qui iu Occidentem reversus esi anno dunlaxat prima aeslate Pauuno fuissc reddiUs. De proborum
Irecentesimo nonagesimo seplimo. virorum officiis »« gloriabatur, at in Domino lantutti,
bu Dei
3. Postquam episio1_e veluti ciausulam apposuit cujus grati36 hoc opus et mtmus esse reptttabal.

graiiam in tenebtis reiuxisse, nec obscurum se

pet
Paulinus, aliud rursus ° aggreditur aTgtimcnlum, dc
bymnis scilicet quos a Sancto acccpcial : quod cle- jj nominis ipsius claritatem in solUudine ogisse dicit.
t i_ ___.?... _.(-___!__> *. .-.. • . * _. . * .. ri-ifffll t\A\
xgritudine 1 _ . ' '

2. Solatiitm •« ipsi ntaguuiu et dulce in

; . .
.

ganler speclari potesi aitl veluti epistoi* alicra pars,

tnide et tma typis oiim excuste sunl, aut vciuti aliera prarbuerunt Severi littei.v Stittterant, ut vidimus,

prorsus cpistola, 47 ct sa,ie p s " quibus3am mattu- sc siniu! Nokm recipere, el Paulinu, eum hbrtatus

scriptis codicilms separatim leguntor ; sicque in duas lueral ul eam ob causam sc convettiret Barcinonem,

tSivisimus. in h-.\c postretrta' quadragesima prima aui se ipsi in \ia adjungeret; verum dd geminas eo
dicit se ita prope «mriium epislolsrum suarum, quas anno pertulil 48 Kgriludines cc.m ad Paulinum ve-

in tergo cpistolas Saitctus et Amandus amiotara.il i ntrevoltiit.naauecoactusfiiitsc «litterisapud ipsuiu

Mbid.,n.. " !bid., n. ii.

-Jbid..n. ' Ibid., n. 3. 3.< Ib.u. « Epist. 4i.
• Panlin. en. 40 n. 2.
lbid„ n. 6. Ibid.,ta tUt^. -
„.1 "E,i^ «,'n. I. 'ib,U„.3. - Ihid.. n. I ei 3.
i Ibid., n. 6.
|
\Canu.l3. IbuC, v. 31.
«Ep.*l p Chiffl. part. {, c. 24. <t Pau1.it. cp. 41, n. i.
Mbid.n.o. f
n. i.
J ilnd. n. i*.
«
Cltifil p. 108 ct WX - Paulin. ep. 5, n. 9 et 10. - !btd., n. 14. « Ibid., n. 10.
ibitl

aefcid -* Ibid., ii. 7, « Ibid.. n. 3, •"> Ibid.. u. 8. <" Ibii., tt.l.

 ,

<i9 PnOLF.GOMENA. 70
excusare Se * revaluisse scnoeBat, multosque
:
*> fra- A bare consiiii coiisiaiiiiam, non vero damnare ; dicit-
tres spirilales seeum ipsi adfuiuros spondebal, masi- uue r se noa vereri, Be ad illius
desiderii innpedimen-
c
mis preeconiis viriuiem et conversionem Paulini ex- tum caro infirma prsevateai, quam fide roiioraret.
tollens. Hsnc epislolam per * alkjuos e suis virlute «tc. Postquam vero de xgriludiue iilius verba fecit,
sibi connexos misit, per e Yigiianiium scilicet ei alium addit 5
amorem pacis cum dehere de patria paruut-
catechuraenum. Yigilantius in Canipania fcbre labo- per sevocare, ut obstrueret os earum <jui occasiecem
ravit, etiam anlequam ad Paulinum perveniret. Dc de ipso male icqueudi qnserebaut : de quibus s;cpe
eo niliil refert Pauiinus, f
nisi quod fuerit baptizaius; querilur Severus. Tum narrat ' quantum a jKwitiuce
itaque si iile ipse est qui prcsbyter reddidit Hierony- Komano et a quibusdam 49 Roiux clericis scanda-
rno Paulini iitieras, et qui deinde lalsis dogmatibus iizctnr. £um denuo horlatur ut veaial. et jam sibi
nomen suum infamavii, verisiniiie e«t euiu ordiua- gaudia propouit quibus aflicielur, cum iiluni excipsel
tum Fuisse presbytermn statim posi suum in Gallias e comite eletlorum Dei cohorie venienlem. Locabo fc,

Caropania rediium. Miralus est Paulinns quod ipse et inquil u Paulinus ad Severuui, ui herto mci Feticis co-
Severus * iisdem incommodis siroul fuisseut aUecli : lonum, scti ysaiU ; denique cum eum uxoris suae no-
id non sinc Domini nuinine factum esse ilieit, cujus niine quam ' vocat contcrvam in D-otuino suam, ei
injussu nihil in raundo accidil, qui eoriim uuitatis ic- Bassulain etiam ejusdem Severi socrum salulavit, ca-
lcriiae operator, carnalem in ipsis subslanliam disere- uf, inquit * , serium te scribere, el episiaiam toquacem
pare non esset passus. Itaque solalium ipsis inagnum excuses obsecro; in dk4ando enim dam te cogilp, ex
et duke pradiebat ista tonjunctio passionis; verum ul 'otes i« le suim, qtiasi apud prasentem longa intervallo
ipsis graiius concordix signmu esset, eo ipso se refe- loqiutr, obliviseor imposituin finire termcnem. Euui t
clura sensilPaulinus, quod Severus se revaluisse scri- rogal ut pauem quem miitit accipiat, itemquc scutel-
pserat, ita ut Severi levamine aliquo modo respira- lam buxeam, elc, et ul ad ipsum " miitat vinuni quod
ret, ^ acque ac sanctorura orationibus, atque ipsius- Marbone adhuc se baberc credebat Pauiinus, nec ti-
met Suipicii Severi, cni ignota erat PauSini xgritudo. meret damnum ;-.i ipsiim iaceret etiam pecunix debi-
Snfirmns « din remansit Paulinus, nec facile poinit iorem. liliid ei mandat, suminum iliius animi se jus
corporis sui exhauslas morbo et austeriialibus vires habere confidens, quia oiiines ipsius servi ab eo de-
reparare, et in ea Inlirmilale sicut Paulus gloriabatur, fecerant. Qualiler se i\olae liaberet kou refert, unde
qua sperabat se potentem faciendum; et quo magis conjicere possumus Paulinura superiori anno ad Se-
adversa vaietmiine frangeretur caro, eo miuns virtu- verum hac de re Jiiteras scripsisse.
tem spiritalem ab ea expugnandam contidebat. Ejus
CAPUT XXVII.
segritudo responsum ad Severum "«"""*
i
* rnoraia «'•
est.Yisi-f
"8> t . -.l-. j » r j «• • -.,-.
, . . , .
{_, Auguslmus scrihl ad Pauttnttm qut denuo ill* mititl
lantius quoque rursus \i febrinm laboravix. Non a-gro- litleras. Paulini potestas in dcsmones.
lavit ilie catechumenus qei Vigilanlium comitabaiur.
i. s PauHmrm circa iinem superioris ar.ni ad Augu-
Qiii necdvm nostri corporii e.ral menibnm:, lnquit Pau- stinum scripsisse aa observavimus ut cum eo jungeret
iinos, k vuhiera nostra non sensit, et sanus [uit atque amicitiam qnam Auguslinus cuivis faeile coucede-
,

espers languorum nostrornm, quia non snce cotnpuginis bat, sed eam maxime debuit Paulino, cujus exstabant
dolorem raro adhuc aiiena sentire non poterat. Yigilan- tot ac lanta in Augustinum benevolenliaB argumenia
iius ' ut coepit convalescere progredi volcbat, verum ei sui in Chrislum amoris. Et quidem nihii carius,
Paulinus enm invitum retinuit, negatis litteris, donec nihii ardenlius Augustini bb iilteris quas hocce aimo
satis recepisset virium ad illud iter suscipieudum ad Paulinum niisii per Romanianum amicum sibi
quod, ut videtur denotare vcrbnm rrvgredi, Yigilan- carissimum. rrseter ea qua: de illo supra diximus,
tius pedibus conficiebat. Tandern igitur dedit m ei Pau- vehementi ejus vidcndi dcsideiio leneri se lestiiiur.
iinus responsum ad Severurn, cui maximas de iliius El posiquam suscepluiri de Paulini cnnversibne gau-
carita Je agit graiias, pro quatibi, inquit i:
, retribueiw dium abuude effudit, nescire se asserii quid pro cjus
a Bto, quem in me diligis, eo uberius nnod non habeo amore rependai, r.izi quia totus sum tuus, inquic cc illi

unde retribuam tibi.

j» in eo cujus lotiis cs tti. Si parutn est, ptus certe non ha-
5. Severo seribit Paulinus * se poenas debiturum, beo. Tu otttem [eclsli ul non mihi parum videatur qvi
cum honores accipiat iiiimeriios, sibique eo magis me in illa epistola lanlis taudibus honorare diguaius
exprobrari torporem ignavia;. Dcinde humiiiier et es, ui cvm me libi refundo, ii parum lloi libi putent,
ingeniose admodum constur f ostcndere rnajim mi- non credidisse convincar. Narratdeinde quomodo eon-
raculo Sevenim esse conrersmn, quam seipsum : cordarcnt Paulini ,
quibus eJTerebatur, pwconia, ei
postca i transit ad Severi promissum ad se veniendi, et ipsamet deliclorum suorum conseientia, pugnam hans
rogat ul geminas segrifudines quas pertulerat censeat sic &i dirimit : Non me credam talem quatem pittas,
esse pramissas tentationes. qni.bus Deus vohierat pro- qnoniam non agnosco , et credam mc abs ie ditig-

«Panlm.ep.S, n.S. '»

Ihi.J., n. 15. c
Ibid., n.a. <*ibid., n. 1. Mbid.. n. I.. • Ibtd. elbid., n. fl et
id. tlbid.n. \% • Ibid. i Ibid., n, H. •>
Ibid. ' Ibid. m Ibid., n. i. - Ibid., n. 2 et 5. Ibid., n.
4. fibid., n. S, « et 7. ><
Vniii., n. 8. ' Ibid. » Ibid^ ». i3. » Ibid., n. 14. u 3bid.. n. 15. ' ibid..

n. 1» 1 Ibid., n- 20. •» AHgust. ep. 27. cc ihid.,

•y ibid.. n. 2|. Ibid., n. 22. «* Cap. 25,
«. 3. Ibid. «
 ,

n S. PATT.INL'S NOLANUS LPISCOPUS. 72

quoniam sentio et plane percipio : ila nec in me teme- a CAPUT XXVIII.

Tarius-. nec in teingralus exstilero. Roni.inianum a ami- De Augustini ad episcop.iinm protnotione ab ipso Au-
PauMnus suum singulare gau-
gttstino cerlior factus
cum suum harum litterarum portilorem po!!ice!ur
dittm Homaniano leslitlur.
facturum Paulino ipsius librorum copiam, de qnibus
summa animi demissione loquitur, el > peiil si qus i. Romanianus, cujus opera usns fueral « Angusti-

Paulino displiceant velit emendare. Mitiit insuper ad nus ad perferendam anno superiore ad Paulinum
eum « carmen Licentii fiiii Bomaniani, et pelit ab eo episiolain : eum adiit cum jnni sollicitns csSel dc

ut procceptorum suorum opera patris et fiiii curam sancton.m fratrum Romani et Agilis "redilu. Advene-
salulis suscipiat , et ad virtnlcm utrumque promo- runt u tandein post discessum Romaniani , et ab iis

vere sludeal. El rl
addit, neque velim credas qtiie parer » Augusiini jam episcopi, aliorumque chrissimorum
de me forte landans dixeril ne si meliorem quam re-
, virnrutn, Aurelii scilicet Carlhagirten-is, Alypii, Pro-

vera sim judices ,

me non ores qnantum vetim.
pro futuri Cirtensis, Severi Miievilani , omniuin pariler
Respnnsum c etiam suum ad Licenlii pocma peilerri episcnporum lilteras recepit Paulinus, quarum sola

ad eum curavit, in quo 50 ' ae Pauhrm nostro mi- * Auguslini exslat qnae ilerum de Licentio agebat :

riiice et praclare admodum loquehatur. Paiilinum s qua nimirum posieriori Pauiini epistokc responsum
dernum orat et obsecral ut si ab ofliciis ecclcsiasticis r expcnderc volebat, et testatur, ut in prioribus T lit-

sibi vacet, in Africani usque velit excurrere , ut vi- teris anno superiore datis, pari z
se cum eo et slu-

dcat quantum omnes eum siiiant. h Therasix deni- dio ct dilectione vinciri. Sanct; , cui respondebat

que salutem plurimam precalur. Romanianus quem aB verbis quibusdam nsus esl, idque dc 51 induttria;
perlraxerani, bb quod vera essent
propria: lites in Iraliam , nt videtur, erant enim ipsi suavissima, et
Auguslini epislolam tara cilo Paulino non reddidit, etquod Panlini essent. Ei narrat « quomodo factus

ct solummodo scquenli anno Noiam advenil. Quem sit Hipponcnsis episcopus , ct quod hoc munere im-
1 pucrum Paulinus in Afiicare anno superiore mise- pediebatur ne eum Nolam adiret; itaque illum dd ur-
rat, is nondum redierat : nec fuevat profeeto Angu- get innito vcliementius quam in prioribus litieris, r.t
sliuus ex iis qui, ineunle teslaic, ad cum invisendum in Africam ipse et uxor vcniant ee ac eo rem addu- ;

DBiserant; ita ul cum de epistoh ante tot menses cit ut asserat crcdere se qnidquam eos non minus
perscripia nihi.' audirel Pauiiniis, i alteram rcscri- Deo acceplum arturos si infusas sihi virtutcs tanto
psit aniequam promotum eum ad episcopaium acce- sludio notas omnibus faciant quanlo labore et ar- ,

pissct quod accidit sub iinem anni 595, cum Au-

: dore adepli fuerant unde quivis facile perspexerit
:

guslinum (ratris nomine l compellct. Per ' Agilein optime nolam Augustiuo fuisse Paulini et Tberasi»
el Roinanum Augustino rcscripsit Paulinus. C niodestiam. iisdem videliir principiis insislcre Gre-
gorius M. cum dicil f f
: Quisquis laudis concupiscen-
liam calcure jnm sujjirit , cediftcalioiiis [raudem per-
anno cimiSTi 396. petrat, si bona qttts agit orcultal, el quasi jactato $e-

mine , jferminandi radices subtrahit, qui opus qttod

2. De liistoria niliil cxcerpimus ex ro
Paulini lcriio imitandv.m esl , nou osiendil. Idemque cum sibi ob-
in laudem S. Fclicis natalilio carmine ,
quod lioc jccisset quod tradidit Christus mandatum de occul-
nno cdiium arbitramur. insignia duirilaxal " tnir.i- tandis bonis operibus, respondet se : Qni in pubiico

cula qua? hac die maxinic in energiimenos patraban- bono opcre non suam, sed superni Patiis gicriam qum-
lur, cl ° populi ad hanc solemnitalem conoursum rit, quod facii, abscondil, quia sofum i//«rti teslem ha-

exponit qui S. Kelicis p tumulum floribus, serlisque buit cui plttcere curarit.

et coronis limina praelexerent, et nocte dieque circa 2. Auguslinus h1,

in cpistola sua Pauiino commen-
altaria micare lumlna describil. Vota i deinde ad S. dat queiiidam nomine Yetusiimim Nolam prolici-
Feliccm fundit , et precatur ul longo aevo suum illi sccntem ve! ;it Dco cum iHo militaret, vel ut S. Fe-

impendal servitium , et ad ejus tumulum vilam tib licis precihtis c qiiibiisdem eripcrelur malis quaj

solvat; animamqne Feliv ad Chrislum paterno vc- D lacrymas impiis excussissent, <;iia?q'iie inflicta a Deo
ctare gremio non renual, ut merilis ejus et precibus verbera videbanlur. Tres
>
' ad eum iibros de Libero
tandem laudatis agnis aggregari merealur. Ad Pau- Arbiirio perferri jussit, necnon i ! panem, ul conjieio,

linum pertinuisse, r
nonnulli existimant imilta ex iis jam benedictiun {uberior benedictio fiet dilcctione ac-

qiiss ad S. Felicis sepulcrum ge=ta sunt miracula ; cipieivis vestr/r benignUaiis). Optis" beaiissimi papx
s Gennadius enim affirmat Paulinum non solum Ambrosii contra philosopbos desiderare sc testaba-
eruditione et sanciiiate vilx, sed et potentia adver- tur Autfustinus , cum minime dubilaret quin tar.ii
sum dxmones clarufsse. viri scripta omr.ia haberet Paulinus. Citat frequen-

» Aug. cp. 11, n. 4 h Ibid. et n. C. • Aug. ep. SS, ct ep. 27, n. 6. ' Au».
= Ibid., n. 6. *Ibid., n. 4.
ep. 2o, n. o. e Aiig. ep. 27, n. 6. Mbid.,n. 2. > Paulin. ep. 6, n. 1 . i Ibid. " lbid.. n. 2
a> Pauiin. carm. \i. 25 el
"Ibid. , v. 23 ei seqq. "Ibid. , v. 44
"Ibid., t IbiJ. v;._98 ct seqij
q. -l Ihid. v. I IGelseqq. U
Aug. cp. 27, n. 4 ct"6. Paulin. ep. 7, n. I.
tt
r Sarchin. Vit. Paulin. j>. 730. * Gennad. Catal. c. 48. '

'!bid. x Aug. ep. 31, n.7. J Aug.ep. 27. ' Ang. e.p. 3!, n. 4 et 9. «•Ibid., n. 5. Ihid. ccfhi
fbid.,n. 4. "
m P.iid., n. i, "«« Ibid., n. Set§. ff Greg. M. Pastor. I. m, c. 36. *« ibid. "" Aug. ep. 51, n. 7. ' Uiid.
'

lilbid., ii. 9. " Ibid., n 8.

 :

75 PROLEGOMENA. 7*
ler hoc opus Augustmus in scriptis scaucnlibus , iu A librum suum pro Tl.eodosio, et < apH d eomdem Dlii
eo etiara libro " qui de Doclrina Chrisliana inscriplus
ritnum commendabat Vigilanli.ini qui idcirco r a divo
isi,quein forte post duns aul tres anoos conscnpsit Hieronymo honohfi e ac peramanter excepius cst.
quod opus a Paulino excepisse Augiislinuiu vero si- Cum vero Hieroiivmum inler et Jobanncm
Hreroso-
mile est. Dicil pmerea
Auguslinus se aud.i.se a i>
lymitanam Ruffinumque exorla esset maxima
dissin-
iratribus, Agili, ul videlur, el Roinano, contra paga-
sio, » in islam rixam et cor.iroversiam
venit Vigi-
bos scribere Paulinuni orat igitur eum ite sibi du-:
Jamiiis, et adversns Hieionymum locutus est ab eo :

bilet mitlerequa. scnpserat: Nam pectut luum, in- taraen supplex veniani petiit, apud eum
invenit gra-
quil, « tale Domini oroculum ett. ut eo nobis iampla- tiam, deinde ex Pala-slina disces^um
inaturavit, et in
eila et adversus Iuquacissimas qucesliones explicalis- Olllias reversus librum edidit contra
"
HieronVmum
sima dari responsu prwsumamus. Haud scio an hoc qui respondere coactus esl. lnsurrexit etiam postiiii
ppus Theodosii panegyricon fuerit. Cuin eniin refe- Vigilantius adversus lidei eatholice
dbclrinum , r.i-
rat d Hieronvimis Paulinuin liujusce principis apolo-
versosque disseminavil errores quibus
ba.relicoi-i.m
giam scripsis.e. ibiqne de ejus legibus traelaie, p<>- GaHiu. prlncipis nomen mcrito obtinuit.
En mrserri-
terat hic tueri leges impriinis contra

citas, easque ab n.juria vindicare, respondendo

• "
paganos san — ™
inum hominis ">•"""
statum m
qui divino ueiieuao
ui »nini. benefieio iiiih ti ,
, quo lcit
ob- B sai.ctis conjunclus erat, ad salt.tem non uoua
liv.|i,tnilui- ab rii ._.•
usus nt
....
jeclionibus •,!, ,.il,,,,,t. .-,,..,, ..„!:.,:
ethnicis contra religionem Christianam
., .
quorum laraen caritas non sine mercedc, cuui virtu-
allatis.
lem qnam ejus animo inditam piitabant venerati
5. Quod « Auguslinus episeoualum suscepisset, et
sunl, et ea benig e in illo cxcusaverunt vitia qu.e
hanc Dei curam meruissent Afncaiue Eccfesice ut
lanto fore Ecclesia. delrimeoto non arbitrabai.iui.
verba coclestia ex ejus ore pcrciperent, id maximum
An allatce ab ipso Paulini epistohe
responsum per
Paulino gaudium coutiili». Sialim '
posl duos dies eurodem deJeril u Hieroi.ynt.is ince.tain
est Nihil ,
singularis l_cuti_e
causam Konianiano per litleras jn- adversus enm dixit, et ijus reliqtiit arbitrio refefre
timare properavit. b Panes quinque ipsi et iilio
Li- Paulino quomodo ille ab ipso exceptus uierit satis :
centio misii " ad quem eodem f-mpore , et 1'one in tameu indicat nescio quid moiestum et grave imer
eadem charta vel saltera in eodem fasciculo, rescri- eos accidisse; piurimuroque iaudat Pauiinum
psil soluta el slricla orationc quo iropulsu
,
>
Augu- 2. In hisce • duabus cpistolis Panlin.im in s ..Cris
s ini a seculi van.talibus , bujusce juvenis animiiiii Litteris iirsiituenduin slippoi.it Hieroiiymus : quod
abduceret , eumque hortarelur ut saluli sua. provi-
inteliigere esl de trauiiis a Gr.rcis inlerpretaiioni-
tleret,
bus. Ncminem enim feie reperias ex Patribus qui
CAPUT XXIX. C sacras litteras frequentius iu sc.ipiis adhibeal,
illas
t'er X igiluntiuin , qui tnule rem gerit Hieronymo ubiquc inserit ubique ad eas
,
, alludit , et pra claris-
scribit Puutvius. Summa liumilitute sacrw lectioni simas noiiones dctegii quamvis obiter idque
incumbit. , :
53
advcrtes a primis ejus epislolis, ita ut cuiquaif. du-
52 *• Dubium non est quin Severus et Paulinus biuai non sit quin iis le«endis, evolveildis, n.ediiau-
hoc anno sibi invicera litleras dederint : quac desi- dis, ab ipso Hispar.ico seces<-u tolus iucubuerii, ct
deranlur. Quautura ex i «liis episiolis assequi pos- ardwB pietatis et caritaiis quibus ea.ura iiiielKctoru
sunras, signiflcabat Severus sperare se nos posse assequimur maguos inde scienlix fontes liauserit.
fore ut Nolam Pairlinum conveniret et boc sibi su- Ipse eliam Hieronynms 5
post paucos annos
,
cum di-
pcresse ut litlerarum solatiis se mutuo recrearent. vinarura periude ae huiuai.arum iilteranim perituiii
Paulinus ' lamen eum invilare non destitit. Severi esse agnovit. Cum vero alios erudire non iiilcmlcrel,
lilleras Paulino redifidisse debuil Vigilantius, si in iis proculdubio ad propria... redilicaiio.uii. vacalrat
Pal_estinam hic ipse profectus est quod ilcr !
post simplici veritaiis i.utu.iu,
, non studioa difficttltatuni
aiiuiim 5'J6 susrepisse non potuit. llluc m delulit lil- inquisitione. Quamobrem bac de re coir-ultus nnili uti*
teras Paulini. „„
ad Hieronymum
...^, ,,,,j,,,„„, qui
^ui " vin lot
uiiii viri
tanti quam rcspondere
qudin
, 1.01 1 prtesum.bal, >y indig.ium
esrjiouuere prasuiiKuai inu.g.ium sc ratus ,

anoos Cbri=ti servilio addicti insignem pietatem do- D qui divime revelationis baberel fiduciam.
r niilhii r-l«<v»n£n ..„-.„«_ 1-1 »ii. >.-.
Summa
ctrinamque
I

summis a
prosequebatur laudibus. Ab eo
I I t •

hurmlitale in dubiis eos consulebat qui sapientia:

_. -

quasrebat Paulinus » quam in statu suo monachaii et scientise laude in Ecciesia illustres ha.erentur ;

deberet inire viam ; et videbatur quodaro tencri de- quod poslea (ibseivabiinus erga Hieronymum, Ruffi-
siderio Hierusalem proficiscendi loca sacra invisu-
, nun. et Augustinom. Expusitionem in quoedam Siti-
ru<, ut forlasse S. Hieronymo propior iis pwceptis ptunr loca ab Augustino cum aliquando quajrer.
1
iiubuerctur qu:e in priori epistola jam reeeperat 1
, ait : yt«r si forte iucida sunt, rl milti cidenlur ob-
Hicronymns de sacrac Scrir.luraR lcetione se ttaditu- scura,nemo ptvdentium filiorttm qui fvrtede nostris ut
rum Paulino. Witteba! p qi:oque ad euui Paulinus Itora lecliuneultz Itnjus circa le ttetcriut Jc imimettlk
• Lib. 11 c. 28. kjxug. cp. 51, n. 8. « Ibid. « Hieron. ep. 15. « Paulin. ep. 7, n. 2. 1
Ibid n t
« Ibid. ,.. ... Ep. 8. Aug. ep 27, „. 6. Paulin. ep. 17, „. * E,.. 1 1
, 1
I. n, 12. 1
VMe 1 lieron

H stor § 88, 8,. Ibid ^ 144, et ib.Hieron, advers. Vigilarit. Hieron. ep. 15. - I!ieio fi
to.
. eo. 15 et
>£.p. Ijo, 1. III. 7 Paultn. cp. 43, n. 5. ' Ep. SU, n.
1.

PlTKOl. LXI. 3
75 S. PAULINUS NOLANUS LPISCOPUS. 76

(raterna cariia- A Husas precalus, sed divino invocato Chrisli numine,

,nea rideal, sed polint de benevotentia
. «... ..-.j. ...:...„ „„..,.v.„c
mdenlium parliceps, qui Asin.r. quon.lam orasolveral : citatque illu.lpoe-
/is (aveat instruendo, ut eflieiar

menlibus considerantium ma in eoquod x

anno sequenii edidit. In huncaninun
el ex Uoctrina lua illuminatis

mrabUia de lege Domini. Videlur qu* non inlelligc- referimus epistolam undecimaiu ad Severum, qni

l.at inter legendum adnotasse , ul eorum intelligen- non modo onines u obscrvabat oceasiones ut ad eum
quoqne ex quosdam,
exquireret, diflicullatem vero anlequam lilteras daret, sed niilteliat suis
liam ab aliis
de quibus postea Panlini sanctilate et cxeinplo ad
proponerel ita discutiebat, ul ejus solnlionem
ferre

attmgerei. Unde
attinge.el.unae ad
au enm
euiu «ujumujid
Auguslinus Multa
» ; »«».™ quce
..-- .. ronversis, ut
uiemicm i>,inc»=i=,
pielatem de
uv „„ filiis
....... sanctis
- —
et de bencdi-

sisli, et quwrenda admonuisli, et quwrendo docuisti cl;1 j„Doinino prole gloriabatur ipse Paulinos. Sic
•_. j„ .. w;o™.»/,c fi
dispulas, tmmrit acriler,
et qnwris ncciler. et
Ct v n^
per puerum uuim
nunrnm hnr anno
suuni hoc lllisil Severus
»nnn ad eum ntisit SeverilS
nim enim inlerrogando
doces humiliter. epislolam, in qua * ipsi se longe iuferiorcni reputans
via,
asserebat ainbos in agro, hoc est in lala seculi
CAPUT XXX. alierum. Fa-
inventos, alterum assumtum , rcliclura

el Amando scribil Paulinus.

Vitam S. tcbatur J insuper pauperlatem ejus se dcmirari, scd
SS. Delphino
Marlini miltit ad eum Severus. borrere; quam velle se, nec possc assequi conlen-

* debat, ut habens vic.un, et veslimcnlun.

boeconten
I.
i. i/umuiou. nonara hoc, ut videtur, anno scri-
Epistolam ,
Mu.jmns- rm imi.audo
im.lat.d
cogilans cui
esset, nihil ullra diem ;

Paulinus ad Amandum, una cum deeimam ad

tus
psit
imparemomnitio sc censebat. Deinde
z adjungit, pro-
Delphinum. Jam lum b '
in ipso Hispauico seccssu
eum fulurum brcvi
interccssisse commcr- feclo per jocum, se credere ita
Paulini et Amandi litterarum
pauperem, ut ulleiius eum invitarc non
auderel;
« quod etiam Nolae tenuit scrva-
ium observavinius;
cumque » horluli causa rcliquisse Ebromagum.
i
Vi-
vitquc etiam cum Delpbino : cujus litlenc spiritalia
bb misisse vitain B. Martini, adhuc
d detur adenm siraul
Paulino erant condimenla, quippc qus spirilali sa-
« pie-
fucrat perfusns, vivi, a se conscriptam. Responsum ex Severi
pioiitite sale, quo ipse in baptismate
• tate erga sc exorsus est Paulinus, et de ea lusissi-
eondircnlur, ut illius saporem servaret. Paulinus dJ multisdeindc
mas gralias agil.virt.itemque ejus
vero religiosa quadam cga eum ohservantia plcna illi

f preconiis pnedical in quibus Martim historiam insc-

urbanilalis et bumilitalis responsa
dabat. Liberius
familiarius indi.os rit. Illimi
« serio increpare videlur quod dc paupcr-
cum Araando agebat, et incharla
infirmum se iii fide et Chrislo diffiden-
tate locutus
pietatis sensuscxponebat, sermonc quidem mellifluo,
tem prodiderii; ct " profitelur se vel
panperrimum
q.iem Paulinus alioqui vocat ineplura e. lemerarium. et quam slu-
Gum s Amanuus
. vero pa.ns com.u
Amaudus patris u „ . Delphini
communis
ribus litteras ejus msmuasset, sanctus
»
«-. .... au
-u

peliit lilteras spiiitali salc condilas, in

.lle
.

v,r a Pau-
'<

quibus
=
nnmqiiam
-
««"__'
invitare enni destitulurum ,

h()rlalul UTU Curaque nequaquam

_
polliccatur se venturura
*
. Severus .

,
dcdmam
idcirco epistolam deciniara ^
lino
septimam nonnisi post duos annosxollocamus.
Quam
prater oflicii nccessitatem sermonein de Scripturis
Severus B. Marlini vilam scripserat, jam eam obser-
quo thesaurum cordis sui revelaret. Exinde
iidjiceret
vavitnus missam ad Panlinum qui ee illam primus ,

piam sane et hurailem, camque decimam

sciipsit
Romaui altulit, in co sane itinere qnod circa fesliun
qna dicit Delphinum htcc sane juste
opistolam, in i

Hone li-
Pctri et Pauli snliius erat suscipere.
et ul scminis SS
ab eo repelcre, ut depositi sui debi.urn, b » per Italiam nec-
pro irilico tribu-
brumo.nnessititre. Eura Paulinus
germen exspeclarc, sed vcrcri se ne nec pielas cjus erga
per Illyriam ilisseniiuavit ;

spiaas edaL Conquerilur k deinde non

los 54
pro uvis ct
glori.e B. Marlini quidquam invidebat,
suas Delphino S. Feliccm
amice apud Amandum qimd lilteras
animan. sanrli h.ijus
piis apud eum ser- quin ctiam infusas a Deo in
exposuerit, ct > de variis iisque
religiose venerabatur el
episcopi virtutes praclaras
monibus disserit, quibus m aliquid deesse credilur.
Medio- miraba.iir.
Posl morlem Theodosii, anno 395 vel 598,

Ambrosius marlyris Na.arii corpus reperit, CAPUT XXXI.

lani "
perferri e uravit, _. presbijtero illatam arce
• aliquas ad S. Paulinum reliquias Yim cuidam sanclimmo
Ab eodem forte Paulinus.
qui id muneris humillime recepit.
SS. p Vitalis ct Agricoke, i Gcrva. episiolam
quasdam i-eliquias
Boc auno ponciidara duxiraus
Uabuerat.
55 1.

sii quoqttc et Prolasii, raartyrum ob causam cujusdam presbyteri de qua

duodecimam
csl Amando.quem 1 epi-
ANXO ciibisti 597- . .
subflnem agitur. Inscripta 1

ollcndii prolixitas; in.rao

laudera r car- stolarum Paulini nusquam
2. In quar.o natalitio in S. Fclicis
ampliores ille poslulavit, cujus ut desiderio
s.mc.i hujusce npvas el
mine, quod ad hunc annum referimus,
Pau-
satisfacerei, hanc ei prolixioretn ceteris scripsil
primordia, idque non
confcssoris referl hisloriiB

1. I
ibid., ... "2 et 5. 'Mb\ »•%-. I »Vi. o:' ' VitaGall. Ambros.l. «. c. I • NuKn.

h i.,.,l.'3. c.20. " EniMt. r2. n. H. u Ibid., n. I.

 :

77 PBOLEGOMENA. 78
nus, » ia qua clcganter cxponil iiiiquani lumiiliiatem, a rnni ctiam pro ipso bonuc voluntatis afleitu inatue-
et sanctain superbiaiu a seculi vanitalibus liberam, rtint facefe quod cxpcdiebai, quam quod licebat, et
et praeceptis subjeclam divinis. ''
Portitoi bujus epi- diclam douium sancto presbylcro, etiamsi propriam
slola; fuit Saneniarius quem ex servo liberium fece- non probaret, rcstilui lamcn sine aliqua difficultatc
ral Paulinus, ut sub Ecclesice Burdegalensis auctori- jusserunt, ut eain, si de suo juie non pos-el, de iilo-
taie in donio Doinini serviret dclegalis ad parentum ruin lainen munere possidereL Laiuui illud mintiuin
iusius nieinoiiain obsequiis. « Alleram scripsit una ad accepit Paulinus » cx lilleris Delphini et Amandi, qui,
Delpliiuum, qua; periil. Agit apud Amandum ut san- ut verisimile est, niillebant ei pariier edictum l)a-
cli presbyleri Exsuperii opera in Ecclesia; casa lerru- ducii. lta et x planctus presbyteri in gaudium cou-
lam Sancmarius, qua viclum suum procuret, acci- versus esl, et qui gratulaliantur cjus nialis confusione
pial. Forle a sancto Pauliuo ager ille concessus fue- perfusi sunl; et vir iste sanctissiinus y bujus liberali-
rat ecclesia; in qua paientcs buinati erant, et cu.jus tatis gratiam pcrinde pra.dicabat ae si indebilum inu-
regimini prafeclus erat Exsuperius, qui inagnus ille nus accepisset : neque ipsc solus, sed ' donius ejus
vir d postea episcopus Tolosanus crcdilur a Baronio. lota gaudens consonis Capuana. Ecelesia. et urbis
2. Agit quoquc cum Amaudo Paulinus " dc quo- graluiationibus non cessabat Doiniuo benedicere.
dam sancto presbytero vita et cclate venerabili, qui B Oral Paulinus Amandum "* utlios proceres ullrasolU
injunain gravem el alienarum jeJium exsilium palie- tum afleclum diligat, et si forlc ipsi Burdigalam ve-
batur. ' Is profecto Basilius celcberrimus Capuansc ncrint pioesentibus gralias etiain de Paulini sensiiuiu
Ecclesioe presbyler, de quo in lilteris anno sequenti ac viscerum afleclione reddat ; vel si tarda fucrit co-
dalis agit Paulinus. ls, inquam, erai s adniirabili pie- rumcopia, dignetur eisgratulalionem debilam et me-
tate senex, u cujus erat domiis qu.c per vim illi fue- rilam benedictioneni operis sui miltere, ut sciant ct
rat erepta a divitum quorumdain bominibus, qui >
intelligant quam acccpltim Deo sacrilicium dederiut
quidcm divites in Campania prjedia babebanl, ita ut hac obedienlia fidei sua;, qua Paulini pelitioncm iu
afflictus senex in alienis aidibus veluli exsul agere
I
Delphini et Amandi interventuexorabilesrecepcrunt
coactus fuerit nec deerant k perversi boniines qui
:
quamvis proprie nomine bl lilieras ad eosdaredecre-
veneiabilis senis dolori et malis gralularentur. Vide-
visset ipse Paulinus cum quis cx ipsorum homiiiibus
luc h.ee injuria a gesUe rci autoribus Christianis luis-
e Cainpania Burdigalam se couferrel.
se profecta, cum eos Pauiinus ' vocet suos fratres et
01
CAPLT XXXII.
ftlios. Burdigalam " sccpius veniebani itaque ° Pau-
:
Pammacliium de morle u.xoris consolalur Paulinus. Ex
linus Delpbini et Ainandi opem implorandam duxit Delphini cegritudine captat ImmUitalis maleriam. ln
qua de saucti presbyteri negotio cura a se suscepla C ejus gratiam scribit Anastasius papti
haberet patrocinium. r Ad Daduciuin igitur unum ex 1. Paulina, sancla; Paula. lilia, ct iixor Pammacbii,
proecipuum Pauliuus epislolam transmisit, diem supreinum ct obiit circa lineni anni 51)7, Pauli-
illis i cam-
que apertam Amando ut ejus rei momeutum et ne- nus dd nonnisi posl mullos menses mortem ejus co-
cessariam agendi celeritatem agnosceret, ac peliit ab gnovil et propter loci remolionem et nunlioruui ra-
eo ut ipsius et Delphini, cui profeclo scribebal, com- rilalem.eamqueaccepil ex lilteris cujusdam aniici e °

mendatio litteris snis accederet; faceretque ut Del- Olympii scilicet, idque " in bicme; cujus tempestatis
phinus, si Daducius in Galliis csset, sine dilalione inclementia et solita valetudinis iniirmitate proliibi-
per conservum fidelem et inipigrum , vel clericum tus cst ne Pammachiuni ipse adirot, ul in votis ha-
ex suis, vel unum ex Alingonensibus eas deferelulas bcbal : tulit enim 66 gravissime amici dolorcm, Cum
curarel quod cei teinditat Paulinum olim quoddain
: eum igitur adire non posset, prolixam illi epislolam
jus in hunc agrum habuisse, quem forte Ecclesix scripsit in qua primo pias ejus lacrymas" in funere
Burdigalensi douo dederal, r
cujus Ecdesia; quondain conjugis , lum deinde impensas pro defunela. solalio
fuisse per multos annos comperimus. Paulini • litte- egenis eleemosynas laudibus prosequilur : qua. ulti-
ra. cum Delphini et Amandi commendationibus con- ma pars epistolam olim 53 fere inlegram occupabat,
junctce optatum exituni habuerunt. ^.Jjuvit '
Deus D cujus erat ad Aletbiu.n inscriptio. Yerum oslcndit h^

paupcrem bunc presbyterum de mendicitale, illumi- Chiffletius errorem esse manifeslum, ct totum hunc
navit et humiliavit alta 5(j diviium corda, qui per Iocura perlinere ad epistolam tredecimaio (olim 57),
cxigni domicilii juslam restiliitioncm anemun. sibi in quce est ad Pammachium. Fuerat semper Pamma- i •

ca-Iesti tabernaculo pauperis sancli

quo invicem , a chii memorPaulinus, et 57 lamenij congrua humi-
recipientur, hospitiom paraverunt. Sicque" non mo- litate silentium servaverat, donec urgente e.uiiale
do, cum possent iransgredi, non sunl Irangressi; ve- operlum pectore afleclum reclusit. tk 01ympius,a quo

.' Epist. 12, n. 7. d Baron. an. 405,

blbid., u. 12. «
» P.iulin., ep. 12, n, 12. Ibid.
§ 61, '
E»
14, n. 4. nEp. Ep. 15, n. 3.
15, n.2. k Ep. 14, n
Ep. 12, n. 2. k Ep. 15, n. 2. 4. Jbid '
n i i

5. "Ep.l2,n.l2. °Ep.l5,n.5. " Ibid., n. 2; el ep.l4,u.5. r Ep. 12, n. 12. i ibid. ' Vinel. in no-
s
tis ad Auson. Paulin. ep. 15, n. 5. Ep. 14, n. 4. " Ep. 15, n. 3." vlbid., n. 2; el ep. 14, n. 3.
1
"
En
15,n.2. )Iliid.,n.3. ' Ibid , n.2; et ep. 1 i,n. 4. «» Ep. 15, n. 5. t>Mbid.
dd Paulin.ep.l5,n.2.
Vide Hieron. Histor. "
§!07. «lbid.,n. 1. " lbil, n. 2. f.lbid., n. 5. bl Cbifll. p. 8 et 20. " Puu- <

Im. ep. 13, n. 2. ii Ibid., n. 1 et 2. " Ibid., n. 1

 S. PAlJL.NIfS NOLANl.S F.PISCOPlS. 80
19

irtortem Pau_ina_ acceper.il, et quem frtttrem

appellat, A non lugc.il : quod pnrs. rtim dicit, ul appareat quam
1 - _ _
- _____._. '!_'' __.._« .. 1 l t
sobrius ___•_-__!
, .1 . ,_ «__
addil
I . I _
tamen _
".. r>l • I. I 1 .'. - I
* cum
_ > I 1
pnst
>C
I 1.
Paseha
*'H_. 1
t 1 1

eodicil.us vocalur epitcopus. ¥.* qiioeolli

. , .

essel factiis;
> - 1 I I . I _ 1 I I , I

in excusis

git Chiflletius jam faclum Noke episcopum Pau.ii.um ;

murnmrasse, quod cibum non sumeret ilonec ad ve -

ipsc quodam manuscripto codice, Begiosei-

autem in
sperum declinaret dies. Ad quem cleri gradum
fuerit provectus non innolescil. In scriptis biennio
licei.quiolim fuit Puleanorum fratrum, episcopi.vo-
quse tamen foret addeivda, fa- post litteris J dicitur a Delphino factus cxorcistn.
cem deesse faletur ;
si

fuerit credere Panlinum s cribentcm polentl Jam 7 senex erat c' canos habehat, sxpissime tamen
cilius

domino , cum ipse talis esset et sacerdos, episcopum 58 a,,

Molam Burdigala se conlerebat; cumque asse-
mulierem suam debllem et ideo inulilem sibi
voeasse frfrsm exlra consuetum ordinem, quam ip-
1,b
reret

smn Paulinum jam hoc tempore crealum episcopum ;

esse , Paulinus cum de eo aliqnanluhim jocando in

inde emm oriuntur dilficuilales ex quibus Chiffletius cpistola ad Amandum verba fecil , serio pelil ut ei

Quod enim dicit Paulinus " aliquoil mancipiolum , aul qmedain ancillula prwsle-
expedire se non valeret.
natali tur.Primum NiceUe episcopi Daeico iier Nolam ad
sub initium hujus anni S. Felicis nalalem sibi
non video quid inde difliculla- annum 59_ vcl 399 referendum est , cum i» secundo
pro.irio esse cariorem,
de die nativitatis ejus interprete-
« postquadricnniumibi adfueril^ad natalcm S. Fe-
tis orialur si illiid
14 Febtuarii diem anno 402. Sed fortasse plu-
mur, hanc solemnitatein, quam comme-
et si pariler B livis

Pau- ribus alias de illo Niceta eril dicendi locns moilo :

morat, intelligamus S. Felicis festum diem, non

el admisit Cliifllelius. addam Paulinum arctissimam cum illo junxisse con-
lini, quod imprudeiitcr credidit
sueludinem.
A.YNO CHRISll 598. 3. Eo ee a no vigesima sexta Novembris die Siri-
k iiatalitio h.rjus cius papa obiit. Anaslasiiis qui ei successit anno eo-
3. In quinto de S. Felice c3Tminc

sancli confessoris historiam absolvit

Paulinus, quam dem ,
f '
ubi p. iinum poleslatem carilatis suce Paulino

in poemate anni superioris Inerat exorsns. Sub ini-

r offerenda. habere cocpit , eam illi ingerere piisshna

tium hnjus anni vel sub linem-pra.cedentisex

Severi afloctione properavit. Cum ad illum dc hac promo-
d epistolam accepii, ubi boc ipso lione scripsisset ei Paulinus gratissimum ei fuil hoc
famulis Paulinus ,

anno ad eum se venlurum pollicetur; hanc enim se bencvolentix argumentum , et brevi pust ordinalio-
mscepturum peregrinalionem « plus quam semel pol- nem suam epistolas de nomine Paulini ad episcopo.
non esl quin Paulini f. religionis, et pictatit, et pa-
licilus esl Scverus. Duhium Campanirc misit ptenas
pueros et aliit bmi-
lesponsum acceperit, sed desideratur. Ejus cis ,
quibu* et suum declararet affeclum ,

remisit. Hoc anno exemplum

f
ante a_statem el S. Petri fesluin gnitatis tute prccberet
anle eonscriptam epi-
oliain, s duobus scilicet annis ^ »sso cimiSTi 599.
advenisse h Cardainalem in
siolam dceimaiii nonam
diebus quadragesim». ad Paulinum,
et a i Delphino CAPIT XX.XIII.

credimus. Paciebant
ac Amando litleras aimlisse amicit, el de Jo-
d« De Tlieridio ei Pvstliumiano Pautini
de negotio Basilii feliciler gesto,
euin cerliorcm i
vie ejus cognato.
el prx-terea tle
quosatis anno supcriore diximus; bh
febrium ardere 4. Cuni Pauliiins duobusa(iwssuperioribusquid-
*
diiiiunio gravi morbo Dclphini
ac
•

-carniinibus retu-
sedeodem indicc et quid ad S. Felicis Vitau. pcrlinchal
humoribus vexati :
ct variis
lisset, in scxto nalali eisequias ejus commemorat, '

cognovil. Ex boc morbo

'

asgriludinem et saiiilatem n.euiionen. ipsi primum erecli, nec-

humilitalis maleriain, faciique tiimnli
grandem caplavit Paulinus
quod dcinde fuerat superscdifi-
cast.ga- non inagnifici fempli
Delphino dicens » : Si vot vix cilra verbera liebant
genci'atim qua?- ibi
calum. Ea cliam narral i i

et peccatores ubi parebimus.

tionts evaditis, nos iniqui refe.rt jucundam cujusdam
Irlteras, PauUno la-
miracula; sed pluribus
« quidem
Brcvissimas Bclphbius Wh
" rustiei hisloriam cui a S.
Fclice restituti suui
gratissimas, misit. TJlrique post Pascha Do-
i>
men 1
.ibducii. Eodem anno conligit ipsa
illudque citra dubium per ves a latronibus'
mini fccit responsum ,
n->Theridiivulniis et iniraou-
natalis S. Fclicis nocte
Cardamatem, i quein ad id usque tempus retinucrat D anno sequeiili versibus
ab ipsoque traditus losa cnratio, quam Paulinus
» qui ejus servus fuisse videhir, Tlicridius qucm »" fralrem
mimum clegantcr describit. Hic ,

Dclphino et Am.indo. Cardaniatem olim

aliquanlo ante exicrat,
suum vocat, "" e pairia sua
eumque" vino fuisse dcdilum cenjicere lieel; venerat No-
maris et terrx. pericula conlemta
egisse,
rmitatus ita et i>er
verum' Amando magistro
« omnino <-_t
se dicaret cum aliis Dei faniuhs.
,

lam, ul S. Fclici
„t clertcus factus fuerit,
atque a PauAino ul lalis af-
procul ri Theridius quemalibi Postbu-
lileesi dubio
fralemo exceplus. Confamulum eum vo< at, el
locti. reJigiosos viros vo-
miano adjungit, quos sanctos ct
gloriatur quod • sibi quotidianus prope conviva csse
 81 PROLEGOMENA. 82
cat, qui e patria discesserani., Gallia scilicet ut pro- A a monatiiis abhorrentem profitebalur sed lumen :

babile est, et in Campauiam ipsius causa venera: t. Sibi cognitmu non sequebalur, pro excusatione pr-.e-
Ita aiibi loquilur de Theridio, qnein Theridium mim tcndens imparem se adhuc ,
r et ideo non capacem
vocat» : Dei, quia terrenis r*but et curis obsessus , ab alliore
Vir, miinus a Chrislo iniln, tuspectu cwleslium qtmm interpositis niibibus arcerelur;
Vir pacis, ei \ir leRis, el vir graiiae,
Ret|iiies, vouptns, inensniea.
* Tributisquc solvendis, a qeibus 11011 erant immunes
Veriim hic Rom« vel potentissiini proceres occupatum se esse dice-
el in dorao propria mansisse vi- ,

detur. Credere non dubitamus illum Poslhumianuni, bat. Cum eo « ainicitiam junxerat Paulinus, nullam-

enin esse qui maxime celebratur iu Sulpicii Severi que ad eum scribendi pnclerinitlebat occasionem.
Dialogis, in quibus apparet eum b ex Aquiiania fuisse
CAPUT XXXIV.
oriundum, eumque aiite illud teinpus iler in Orien-
EgregiamJovio Pantinus episloUtm, aua ctm
scribii
lem confecisse, illK]iie Hicrouymum Belhlecm fuisse excitet ad fidem pielatemque Cltristianam amrke-
nolum. Inopiuato Dci munere crant allapsi Tberi- ctendam.
dius et Poslhnmianus c ignoii Paulino, qui niaxi- Navis » aliquanto anie tempore
1 . magno pondero
mam elucere virlutem comperit, et in ea qua
in illis argenli oncrata, gravi T jactata lempestate intcr ma-
se existimabat beatum gratia eos tantum increpavit rinos tainen vortices servata fuerat , et in litlus eje-
quod se familiaritatis ac notitije Severi expertes fa- cta in quo familiare Paulino oppidum, el Jovio pa-
lerentur; 59 neque quidquani sludiosius mandavit trimouium erat; ita ut morluo argenli custode, inter
pxofieiscentibus d e Cainpania iu patriam suam, hibernos lurbuies et naulas avaros servatuin lamen
quam ad conspectum Sulpicii Severi complexum<jue fuerit. De hoc argenlo Paulinus x tamquam smi
properarenl,* eumque cognoscere omnibus in
patria nnius, aul saltcm sibi cum Jovio communi loquitur,
rebus et curis suis anleponerent ut diuliaum sibi Illud r voeat argenlum sancti commetcii : quibui
damnum vel sero resarcireut.
verbis quis 60 f rsan cxistimabit Paulimmi indica-
2. Eis eliam dedit epistolam f
ad Jovium virum visse illud argeiitum fuisse pauperibus deslinnlum.
111 Galliis clarissimmn , cjusque « affincin. Mihi non Id satis a germano sensu aliehum. Et pra?terea quo-
liquet ulrum idem ille sit Jovius quein Zosimus "
modo in partem iliius venisset Jovins? Mirandain »

clarum dicit eruditione aliisque egregiis dotibus. illam jaelaUe navis servatique argcnti ineolumita-
cmn referl Coustanlinum Galliarmn imperalorem tem, in qna lol Dei circa boifiines provideittix argu-
eum anno 409 misisse legalum ad Honorium, quique mei.ia emicahant ex Jovii ijfsius liUeris eomperil
forte est ille Jovius Galliarum nobilissimus qui pur
—t , — , HU ii
Paulinus ^„ UWi
quaa occasione
i<,.^nfiiu uli
: fuiu», ut
uti voluit, ui «oviu
Jovio serva-
scria-
pnram mduit anno 411 ut imperalor e vita migraret. ° t am illam pecuniam gratutans simut
cum horlaretur
Eral item tunc temporis altur Jovius prxtorio ""
'
ne Dei inunus adscribcret casibus, el Dei benefi-
prajfeclus, imperante Honorio anno 409 iisque cla- cium, vacuorum fati fortunxque nnminum csse non
risslinus in hujusce lempoiis peiluibalionibus. Quis- agnosceret. Oblaiam Um prxclaram bk Deo gratias
quis tandein fuerit Jovius ille ad quein scripsit Pau- agendi occasionem non arripuil Jovius; immo ad
linus i maxiinam prudentiam el iiigenitani ct erudi- Paulinum stripsil eum « Deo facere injuriam qui illi
lam habehat :
k
humanioribus litteris omnmo dcrii- adscribebat morbos, naufragia, lempestales, el alia
lus, poetarumque lectioni incumbens, oralorescl id genus mala qua; fatssm ct fortunam
, Dco xmulas
pbilosophos periegebat, et quidquid egregimn
in iilis potestates magis quam Denm ipsum deeebant.
erat maxime id memoiia tenebat. Graecam pariter 2. His tiiteris diJ
per Poslhumianuut ct Thcridium
ct Latinam callebat linguam facundi;e doclrinxque , respoudit Panlinus, qni noluit sane occasiwicm per
fecunditatem miram babebat , '
magrium decus et eosad iiluni scribcndi pralermiltere,ncviderclureuM
nomen e poesi sibi comparavcrat. A nalura ' pr.c- a viris religiosis abhorrentem judicarc. *e
KH probat,
stanli sublimique oruatus eral inge.iie verum nimio
:
cuni mundus non nisi Deo uno et creari et eonser-
a
plus philosophos academkos sectahaiur, qui iu
"
j.
V3ri potuerit, in dubium revocarinon posse quin ad
conlenlionibus de Divinilate assumpti semper eani
illius regimen omnes motus et cetera omnia qu;e 111
qiuerebaut , et numquam inveniebant, quia neque
eo fiuni debeaiit revocari, si qua (t autem sunt quo-
erant satis puri et intelligentes ut Deum viderent, runi rationes consequi et colligere non valeamus,
neque satis humiles ut eum non visum crederent. luiius noliis esse ;iliiores sensibus et cogitationibus
Litteias ° Iiumauas sacris posthabendas esse ducebat nostris esse rationes, quara nullas, credere. Et 1»
Jovius istis tamcn miuus quam erai deditus.
, illis vera s* qme Dei bonitati tonvenire non posse viden
Chrislum p veri luminis fontem agnoscebat, et Pau- Iur, illo esse dignissimas, cum per ea exerceatur aut
lini amore Chrisliani nominis stuJiosum se <i ncque probelur virtus, cnni non nisi per labores et peri-

Carm. 21, "18L b Stilp. dialog. h, c. 20.

v. * Paulin. ep. 27. 11 2. ^Ep. 10. 11. I * Eo 27 *
' Kp. IC, isCarui. 19, v. 103.
n. 1. Zos. V. l,p.824.
1
Cat. Godcfr. 1. VI. p. 308. ) Eo lo' ..' »7
Ibid. 'Carni. I9,v. 10. » Ibid.-, v. 79. - Ep. 10, n. 1, »ibid.,n. 6. P Ibid. 'ilbid.nl. » Ibid 1

11. 0. Ihid. l
Ihid., n. 1. " Ep. 10, n, > ibid., 11.6, * Ibid., n. 4. 5 Ibid.%» lbid., n. 2 et
6'
" "!?• "• ' €l *- bb u»» -'" "• 6 - cr «>>fJ-. "• 2. Ibid., 11. 1. Ibid., n. 2 el 5. Ibid.,* n. 5.
M « "
a Ibtd., u. 5 el 6.
 :

83 S. PALLINUS NOLANLS fcPlSCOPUS. 84

cula virtuies viroriun in historia tam clarorum emi- A qne viiiorum, quibus anima non Dco serviens tervtre

euerint; si " per fala intcliiganlur astrorum effectus, damiialur : qttw deinde ut proprii status exsul, per oni-

aslra quidcm esse minimas r.oslii istius niuniii par- nes cogilatiwmm suan>.m,aul aiicnarum opinionum de-
parebunt; b extra hunc sen- vias vius sparcjilur, per philosophos vaga, ac per ario-
tes, quse Dei volunlati

sum Fala , Parcas et Fortunam cassa esse nomina, !os curiosa , sitperslilioni reitgiosa , religioni pro[ana,

qu:c, cum oiiini specie careant, nec quidquam pro- spem inler ac metum scmpcr ambiguis affeclionibus

ducere valenl ; mirum item esse Plalonem e ipsuni pendcns. liinc omni vento cujuslibet doctrime circum-
adeo abusum esse humanis auribus inanis arrosan- lata, quia dicini limoris vacua sapientiw caput uon

lia facundke , ut ridieulstm aniiis fabuloe cantilcnam liabct. Finein facit 8 eum rursus bortando ut tnittat
iinn erubeseerel scriptis snis inserere, in quibus de errores phiiosophornm et ignoranliam, el sibi salis

divina etiam nalura disputarc audebat. Postquam sic sit ab illis lingure copiam el ornalum ,
quasi quadum
probavil 1
Dcnni esse cl noslrun) cl oiiiuiumcreatorem d.e hostilibut annis spolia cepisse, ut, inquit, eorttm

ac dominuni , addit e : Et qttia quanlus. quanlus nudiis erroribus, el vesiitus eloquiis ,

(ucum illum /«-

esl, bonilas, el sapientia, el origo ration.s est, nillil cundite ,

quv dccipil vttnn sapientia , plenis rcbus uc-

nisi ratione constituit, ei ad niaterium suw bonitatis commodes ; ne vacuum ligntentorum, sed medulatum

creavil. Ipsi omne quod sumits impendumus, el qute B verilalis corpus exomans, non soiis ;
lacilura auribus,

illi placila snnt, sludeamus discere, et fucere curemus. sed el mentibus hominum profutura medileris-

Tunc de[a'cata mcnte purius inuciites, videbimus hanc 5. Praeler ill.un epistolam in qua Paulini ingenii

esse verilatem , ttt a beo sinl cuncla qtue snnl; et hauc acumen, ipsiusque scientia magis quam in aliis elu-

esse conseqnentittm , ut omniu Dei fucta pulcherrima cescunt, poema p eliam Jovio dicavii, idque forsan
sinl; el nonsit malum, quod bonum habeal autorem, tcripserit paulo ante, in quo cum hortalur i ut vo-

qiti cunclu per mundnm noslris usibtts prwpuruvil , <( veat studium el operam scribendis lau.'andisqKe Dei
noslris utilitaitbtts agil ; et itti islins universitalis opus miraculiset potenlia. Sic ail ':

condidil, ul ttlia ttd servienihtm , alia ad exercendum,

Incipe divinis lanlum darc pectbr3 rcbus,
alia ad dvminanihim creaveril. Rursus urget eum Subreclosque Den sonsus ailollere lerra
gravius ' ut verilali parcat, non ei abesse aut vacalio- Mos oculis cn-lo nova lux orielur a| erio,
lulrabilqiie sacer l:>ciio per operla nicatu
nemttul [acuttatem; occnpaliones el tribula inipedi- Spirilus, ctlaeto qualiet lua visrera flatu....
(Juanio major ab liis c> del libi glofia rnptis,
mcnlo non futura quominus Dei discat sapientiam, meuicm quoque san-
ln quibus et linguam exercens,
cum eum a studio oratorum philosophorumque Grx- [ciaiu

conim et Latinorum non arceant. Yacal libi, inquil Erndies; laudemqne simul, vilamque c»pesses*
Dua.qne legescalu», et srrihes inii acnla sununi
s Paulinus, ut philosophus sis, non vacat ul Christia- C Vi ra !)ei, Miopior >1 s*ts. e'. cariur ipsi

nus sis. Verte polius sententiam, vcrte facundittm. i 5sn llco queni dum crcdens miraris, amare
:

ln i i. s, et aniando Deum rc.laniabere ChriS".0

Nam animi philosophittin uon dcponas licet, dum eam
(idc condias eireliqionc, conscrlis ulare saj icntium, ut Addit insuper Paulinus eum edocendum » in libro

non quwrcndo, vera mundi apud Johannem

s:s 51 l)ei philosophus el Dci vatcs ; Gcneseos qua* sii ori;,'o,

ted imitando Deum sapiens ; ut r.on tam lingua tpiain quse dc DeoetChrisio sii credcndum, cte., in Rubri

vita ertiditns, tum disscras magnit qitam [ttcias. Ltque niaris transitii cl JonaJ lii»ioria Dcum, non fortunaiii,

aliquid solid.c u ulililalis e poelaruin fabulis cducat, niari dominari et teni, estalibus; in Josue et Ezechia

solem et asira obtcmperare, nec faio vitse nosii-.c

perniciosam inaiiium litlerarum dulcedincm , et oir.- illi

nes rerum (emporalium spccies dicit esse similes curriculum regi cognilurum. Quid isla apud Joviuni
vcl radicibus Lolophagorum, vel Sircnarum cantilui-. valuerint, non innolescit, constat sallem bis Paulini

Pr.Tterea optat ut possit plane omnia ' exuere , ul cxcrevissc 62 carilatem. lllius ad Jovinni pocina

Dcum iinum iuduat Jovius, eique vel nudo ex islius iifinnumquam S. Mamerli fratri Claudiano Uibuiuir

mtuuii salo liceat evadere. Coneedit tamen ei J ut quod uiillo fundamcnto stabilituiu vidciur

dividal cum Deo; habeai sibi et suis cuncta qtia:

possidet, modo sc ingcuiique facidlatcs ac lingux , f)
CArUT XXXV.
opcs Deo dedicet. lllico, iuquit k
ut ad supema pe- mnltitm
,
/Eger I'i:ulin> s Sutpicium Severvm <td se
nelrulia acicm mcntis iiitcnderis , aperiet ad le [ticicm ittvilat.

suain vcritas , leque ipsum reserabil tibi ,

quia > eum
Paulinus > lolo snpcnore anno a suorum pue-
homo Dcum intelligere noluit , diguns fuit qui sui I.

ipsius ignoratione feriretur. Addil "' bomincm supe rorunvdiseessu usque ad hicmemSuIpicium Scverum
exspectaverat, a quo cum non accepisset litteras,
riorem omnibus crcaturis irrationabilibus,parera csse
nec reliquo illius anni lempore, nequc sequcntis ini-
ceterisonmibusuniDeosubjeelis: llacmcdiocritalc.m-
tio, credidil cum idf«- non niisisse lilteras, quod ipse
qnit n , hoinotemperalus, neqtie a sahtlissorte detabititr,
com- adfuturus csset, ct id.ireo «ingulis cum dielin^ cy-
neque a dignitatc naturw, fitque consciits veritatis,
speclabat. haque Roman « «d venerabilem solcmni-
pos sapienlim , servus justiliw , liber erroris , dominus-
b Ibid. ° Ibid. Ibid., n. X.
» Iliid. r Ibid. J H.id., n. S.
c Ibjd i
Ibid., n. 6. '

« En. 16., n. 4.
k "' lbid. » Ibid., n. 10 o Ibid. , n. II. i Cann. 19. 'i Ibid., v. IW
i lhid. , n. 9. Hiid. > Ibid.
l
Fp. 17, n. '
Ibid
rlbid., v. I. 'lliid.^v. 5'Jet seqq. 1.
 :

85 PKOLEGOMENA. S6

latis aposloiieic diein adveiitaiilein « profeclus esl A v i ss i| lie r

cognoverat a Tychico, quem S. Viclricii
solemni consueludiiie, ( prajsumens > illi ampleclendum carissknum fratrem et fidelem ii> Douiino niiiiislruiu
slbi carissiiiiuiii Severun). Ab e Anastasiopapa blande, a|)pellat ; et lune 3
luxit negligenliam infelicilalis
peraioaiiter ae honorilicc exceplus est; :il
(l
Severi quod Victricii sanetilalem non
suse saiis agnovisset
sui conspectu frui nou valuit. llaque liliens qua: ejus et veneratus fuisset, cuin oliin Viennac apud S. Mar-
noinine ipsi reddilse sunt se eonsolatus esl, in qui~ tinuiii euin viderat, et iilins cicalriees non lambisset,
bus c causatus infirmitatem suam Severus illi
f
spem Ad eum seribendi ' quxrebat occasionem, nec daba-
pnesentix su;c adimebat. Has litteras Paulinus acce- lur, donec quod optanti oliqiiando non contigerat,
pil ab liomine 8 ciijus ct vestis et facies minimc sa- id insperanli sibi provenit Konue quo accesserat Pau-
piebant monachuin, aut eos quos ipse el Sulpicius linus; eodem enim lempore cum quodam calecbu-
Severus ad tale commcrcium eranl soiili adhibere. meiio" Urso concurritet Pascbasius S. Viclricii Ko-
Etenim is servuseiat unius ex ainicis ipsius, nomine lomageiisis diaconus, in cujus T bumanilale et gralia
Sabini,qui Severo proxima eral affinilaLe conjunctus qnasi quasdam virlulum gratiarumquc S. Victricii
quod ciuii ea in occasione 1'aulino innotuisset , cu- lineas, velut speeulo reddente, se collegisse dicit
mulato lune Sabinum amore complexus esl. Ejus Patilinus; Paschasium eniiu cl institutionis Victri-
vero servus haud scio an sit ille Marracinus quem B di discipulum el
yiji comiteui -
modestia mo rum,
Pauliiius h alio in loeo simili plane niodo depingil,
cordis huniilitas, mansueludo spiritus, constanlia in
et quem dicit alias sibi Severi litleras atlulisse. llle
fide verilatis ct sernio in omnibus saie condilus pro-
lameii ' Marracinus ad Severum pertinuisse videttir,
babant. Itaque euni 7 praeter graiiam fraleruiin sacro
qui illuni jusserat monackum fingcre, ut teslalur
diaconatus miiiisierio contiihernii eo venerabilius
Panliutis qui eiim monachum inspiriialem vocal.
amabiliusque suscepit Paulir.us, quod isde Victricii
Litleras ad Sulpiciuui Severum repeliit Sabinus a clero, et corpore, et spiritu, esset. Nec illum ex
Paulino, sed nimium occupatus lotos decein dies
i
Urbc ad Victricinm redire cupientem passus est prc-
qu is Roimc r-gii, rescribere nou potuit; mtilto ininus licisci, sed quadain caritaiis violentia emn perduxii
domtiiu regressus, eum enim k
gr.ivis opprcssit rcgri-
Nolam, diutius per illius pricsentiam
til quasiquadam
tudo eaquc dinlina, sed Deus vila et resurrectio S. Victricii gralia: porlione frnerelur. illius lamen
eoruin qui illi scmunl,. eum morti tradere noluit, ct 7
conversaiionis non mcdiocrcm consolalionem pei-
verbcratum libcravit sperantem in misericordia e.ji:s.
didit Paulinus, qtii tunc lcmporis carnaii segriludiiifl
Cimi igitur revaluissct, ad Severum '
scripsit, et affiictus est, ut jam :]
-uperius observavimus. Nequc
quesius estquod lantdiu eum fruslra™ esspeclassel, vero in infirmitate Paulini diimtaxat b '°
Pasehasius
asserens " se de aniino suo spem istarn abjicere non C contribulatus ct compassns esl, sed et in Ursi, quem
posse, qua praesumebat eum videndum amplecten- indivulsum surc peregrinationis comitem liabuerai,
dumque sibi, cuiu toties id essel pollicitus; ni veni-
gravissimo languoi e confectus est in quo Pauiinus se
rel, euin slaluenduro culpcereum in S. Felicem, nee perspexissc asserit (idem ct carilaiem inDomino plc-
eiini |:os-e eausari inlirmilatem, cnm Lot alias fre- nam.Tandcm labore a<: fide Paschasii, quein Dominus
quentaret pcregrinationes, el iteratis sa-pe inlra tinam
experiri voluit potcntiam apud se sancti confessoiis
astalum excursibus Turones Martinum visitarel an
,
sui Fclicis, Urstis tisqtie ad mortem infirruatus depc-
vero vivum, aui morluum, ex hae epistola non colli-
rictilo invenit salutem,et perc^Paschasii diaconi ma-
ges. Per p Amachium S. DeJphjui subdiaconuin Se- nus Christo genitus in leclulo baplizatus rediit, licet
veroque nolissimum scripsil. Verisiniile esl cuni ss-
adesset Pauiinus jam presbyter, etplures alii potuis-
mul detiisse iitteras ad Dclpliinum e! Aniandiim. Ex senl pnc; to esse presbyteri; Cuni autem d,i
Crsus sana
cnihibuilanien epistolis ad uiiumquedalisnulla exslat
ct robusla esset valetudine, et Paschasnis ad Victri-
qu;e tioc auno poiiusscriptaquaniailcroadslruipossit.
eium redilum meditarelur, per ipsmn dccimam octa-
caput xxxvi. vam episiolam suam ad Victricium direxit Pauiiniis,
Ad licJrifiain saiblt Paulinus. Hieronymi ct Rnffini in qua cum '^ Pasehasiura 'Jiuiiiis apnd se retenlum
amicitiam colil. D exeusasset, Vietricium ff ad Morinos ct Nervios iu
63 '• Hoc eodeiu amio et temporc jier Pa^olia- Belgio 64
Evangelium disseminasse comniemorat, >*=*
siuni Paulinus decimam oetavam in qua
cpislolam
et qtiemadmodtunse Rotomagensem Ecclesiam insti-
eamdcm suam segriludincm commemoral, scripsit
t
et formavcrat;
luer.it deniquecum martyrii i^eu w>
ad Victrkium. iiujuscc iliristiissiini confessoris et confessionis texuil hisloriam, illius ' >
videndi sununo
episeopi Rotomagensis historiam describimus Dissor-
se teneri desiderio significat, et coram in oie ilbus
lationc i, iii qua S. Paulini cum eo vidc commcr-
Christum adihirari atque venerari vclle;acJi luget
ciinu. Cum ad Viclrieium iitteris dedit Pau !m:is, infeiicitalem suam quod cuiii olim Viennse fuissct,
vitam hu>us sauclissimi confessoris ct nr :-sii!t-5 no- iiiietus iste non contigerit, cum tamcn in manu fne-
•Ep. 20.U.2.. i-Ep. *
'
17, n. I. r\>. 20 n. -J. «Ep <7, n. i. * liiid., ii. i. i
Jhid., ii. I. s Ibid.
£;. -2i , n. I cl i. !Im.I Ep. 17, n. 2. 1
Ibid. ii. 2. ibi.J., n. 5. "i
ibid.. u. " Ibid.,
3- " Ibid., n. f Jbid., ii. 5.
i.
, '
i. n
\- Paulin. ep. i8. n. 1 e! 17, n. 2 il.il. n.
'"
I8,u. i. " Ibid.,n. '•.
, i. Ibi.l., n . 8. '
Ep.
Ihid. •
i. !0. ' Ibid.,
18 " "
ii !. Ibitl. "lbid. ii. 2. "Cap.
^Cst). 55.
o;i.
''<•
''<>
Panllii.
Pauiii: ,-p.
•"••
Ibid. ''''
ibid .
e ii. I. Ibid., n. ' ;
'
i ibid.i n. i K Ibidi n. h.
: '
!i

i' ibid., e. 8.
, Ibid.,
ii Ibid
 87 S. PALLLNUS NOLANUS EPISCOPLS
rit. Niliii de Viclricii »d Urbcm aecessione hic com- A
*.VMO CIIRISTI 400.
inemoiai, quam anno 40i faclain fuissc demonstra-
liililUS.
CAPUT XXXVII.
2. Hoc exeunle anno » Anaslasius papa ad anni-
Sanclu Detphino Buideaulensi, Venerio Mediolanenti,
versariam consccrationis sua» coinmeuioratiouem
et Severo, tcrikit Pnutinus. Marlimam hif.oriam ei
Paulinmii inviiavit : quem honorem suis lantuin
naufragium describil.
consacerdotibus defcrre solcbanl su.nrai pontilices.
Fortasse liicmis diflicultaicm causaius Paulinus non
6> • ln septjino S. Felicis natalitio carmine •
aceessit, sed invicem prxsentix liumillimas summo Pa.rlinmhiijusce sancli potenliam adversus dacnioues
pontilici litteras scripsif, qui aniino patcrno eas re-
demonsfrat, et f d;cmoiiiarcum jam pridem obsessuh»
cepil, nec ofTensus esl iflius excusatione Anastasius.
singularites connotat. Praccipnum bujos poemalis
b observavinuis ar-
Jam Paulinum Hieronymumque ab
gumenlum este Theridiibisloria.quxjamelapso antea
anno forsitan 594 jiinclissima amicitia fuisse deviu-
anno acciderat. AnteannospeneduosMilieras brevis-
ctos ; sequenlibus annis in ea persevcrarunt, licet
simasa DelphinoCardamas attulerat adPaulinuni;ej
corum lilteraead se invieem inuluo dalac pcne oniues
«liio tcmpore nullam receperat Delphmi epistolam.
excidcnnl. Cirea hoc tempus c consciipla ctiaiunum o p„_ ,„,„„ ... *
m aestatem irrita , .. .
non venicutis Uran exspe»
•

supcrest epislola ex qua liquet Paulinuni in pro| he-

ctatioiic fuerat suspensus Paulinns a quo litlefas
tam Danielem.Commenlariorum libros poslulasse ab
Delphini accepiurus erat : « at officii sui ncgligens
Hierouymo, qui ejus peiitioui acquievil; at justis
Uianiusremansit ubi nondebebat. Hujuscei hominis
quibusdam de causis nobis ignolis eos procrastinavit.
absenliam non moleste tulit, cujus accessio nihil ipsi
Anno 51)8 opus aggredi tentavit, at ilerum»dislulit ul
conferre polerat boni : at non modico dolore Pauli-
Origenis libros ttep't'Apx&v interpretaretur. Ei iteruu
nus allcctus est, quod Uranius k per praevaricalionem
scripsit Paulmus ul ad scribendum eom provocaret,
suam longa ab oris Delphini panibus faree taberecil
et conquestns esl quod paivas et incomplas lilleruias
Paulini animam. Cum per reslaiem nibil litlerarun» '

miiiercl. Quocirca lia ctc ei epistolam rcscripsit in

accepisset Paulinus multo magis tempus hibernuiii
,
qua sciiisum excnsat quod proniissum adiinplcre
in codem silentio transigendum putabat; cum Deus,
non potuisset , diciique ci se lemporis penuria
qui dal escam esm ientibus, Paulino quidem insperanli,
ab amplissimis lilteris atque doctissimis pcrscri-
sed optanti repenlino iterum per Cardamatem lunc
,

bendis abstinere prxlerquam quod cum eloquen-

;
exorcislam supervenlu solatium el gaudium inlulif,
tia eum terreret Paulinus, ct in episiolari slylo propc
qui Cardamas B de Delphini valctudine eum
certiorcm
TullUtura reprajseniaret,

euin loqucns plura

verebatur ne vc.bosius ad
reprebcndenda transniiueret.
c kti ^ el .
illiusac A|nan(lj epislojas ej nMm HH
respondit Paulinus. Iu tota ferme epistoh vigeshn»
Pro pilcolo ab co accepto gralias agi|. De locis qui pi ima " ad Aniandum laudat Cardan.aicm quod velox
liberum arbiirium tollerc videbantur, ac dc sanctiii- essctet levis cursu; in altera r vero ad Deipninum
cationc liliis lidelium ab Apostolo adscripta quxsiio- rogal ut pro ipso deprecclur Dcum, ne forlc graiiarn
nes ci proponebat Paulinus. Ex Terluiliani sentenlia baptismalem ipsius Delphini ininisierio aceeutani uia-
quaislioni posterio.i rcspondit Hieroiiymiis; quoad culct. Quamvis lucc ejiistob ... nJ ,.issima s.t, lamcn
priorcm adOrigenis libros ntpi^ApyJx euili remisil, Cilin ad Dciphii.uiii scribcn.fi occasio raro
«iliiliiio

quorum inlerpretaiionein imper a se faclam a Pam occurrerel, q secundain apposuil epistolam rerte qui-
n.achio posset mutuari , licet illi Gracca sufficereut dcm couscriplam inter Anastasii eleclionis 3nniver-
'

exemplaria : eique obiter commemorat sc cuiicla suriiim, ac tcmpus quo Pauiinus Romam se conferre
Oi igcuis non reprobare quaj scripsit, quod cjus ad- consuevei»!, id esl a llne anui 399 ad diem Junii vi-
versarii in euin criminabaiitur, sed lanlum prava do- gosiiiuuri nonum anni 400.- Haccf epocha quibusdam
gmala rcpudiare. Hacc dicthatob suam cum Rnflino ad Delphinum et AmandumPaulini epislolis icmpus
controversiam, cujus iu partein non venere Paulimis pi-a-tiximiis, IigkI lamen hoc certissimum omnino non
et Augustinus; conslM enim Paulinuin pcrpeiuo di- D asseramus. Cum Cardamaii • de inquirenda Paulini
lexisse Ruffmum, qui, in Occidenlem reversus ext unle valeluJiue mandalum deJisset Dclpbinus, in epistola
anno 597 integrum feic aunum Roraac commoralus
,
secitmla Delphino scribit se boua essc valeiudine,
est, uude sub finem anni Aquileiam se contulit, et non tamen robusta, ct '
Anaslasii sunimi poiuificis
inde Roinam rcdiit. De illo Paulinus profecto loqui- bcnevolenliani in se <oi.iiueu.orat. Ad hacc addit cum
lur d cum dicil sc a sanclissimo el doctissimo viro Romx erit " st- a summo ponlilice commendatiiias
sibiquc carissinio, qui non solum lcgendo, sed etiam lilleras impetralurum quibus Dclphino etiam com-
peregrinando mulla cognoveral inia-dam de pellicano mendarelur
insignia audiissc. 2. Vencrius' Mediolunensis episcnpus (Simpttciani
successor) novissime ordinalus scrinserai Panlino.

r
" Ep. 20, n. 2. b Cnp.
24, ii. 1. ' Hicron. ep. i a f'aulin.,ep. 40, n. o. X 1
Paulm. carm. 10, v. 61.
( Ibid., v. 84. rlbid., v. 10T ; el cap. 55, n. I. Lp. I!), n. 1. ll.i.l., n. 2. ''
i ll.id. • ibid 1
Ibid^
ii. I.
"'
Ibid. Ep. 21, n. 5 el li.
' » Ep. 21, n. G. P Kp. 19, n. 2 et 4. q Ep. 20, n. I, kiid.
n. 2. ' lliid.. n. 1. IbiiL, n. 2. " Ibid. ' Ibid.ii. 3.
 89
PRQLEGOMF.NA.
Delphiuus Pauliaum rogaverat «t ipsius vice ad Ye-
A p ipsi carus erat, sed.' ut videtur, cgenu,
neniim scriberet
nerium scnbHrpt quod
nim,l fi,,.;. n.,..w
fecit
•
Paulinus,
:
:.„• «e
66 jussiyiue
.....
cuni vocat q fralrem tpiritu el
""i B««us. P.ulinus
i auiinus '

fide germanum; '

cujus
Oardamali ut recurrens transiret Mediolano ipsius
pictas inlerior serinonibiis
emieabat. Is magno Pau-
epistolain delaturus, landemque si is
Delphino scri- liniconvenieiuli « desiderio aflectus est, quamvis
bere vellet, sciret paratam esse opporlunitatem. ipsi
Del- 1
Paulino ig.iotus : eam ob rem Cytherius commen-
phinus certioreni Paulinum fecerat
se • basilicam dat.iias « ei liiteras tradidit ut
adirei. Primo Paulinum
Alingone iiovissime constructam curavisse,
jam dedi- » terra progredi voluit
Martinianus, at
catam aut niox consecraudam tam longo ili-
Paulinus > :
maximo nenpedibus se cominittere non audens,
gaudio exsullavit, et ex dojus epistolae ineunle *
verbis videtur aulum.io Na.bone in navi.n
conscendit uode patet :
ipsius Paulini sumtibus esslrucla illa
basilica. Addi- eum xque ac Cytherium fuisse ex
« Galliis. J Secundus
derat Delpiiinus quosdam deniibus suis fremere et
'

e. fuit ventus; sed navis quam ascenderat » absoieia

tabescere ob banc eeclesia novsc fabricaiu
Paulinus : media 67 nocie desedit, el omnes qui
in eaerani
respondit id quidem novuni non esse, nec
ininiri quia submersisunf-praetereosqui in cymban. coufugere.
in Domino confidil, Quocirca Deiphiuum patiem «"
Maninianus autem, Christiani omi.es,
suum spiritualem «bsecrat, ut pro ij sius anima al.jue etquidam etiam
iniideles qui in eorum numero fueruot, incolumes
salutis progressu Deum precetur. ° cvaseru.it nullus fidelis n.ersus est; sed
:
conlra Ju-
3. Nil obstat quominus vigesimam secundaTii
ad d;ci et scliisuiai.ici pericre. Navarchus, qui el Nova-
Severum epislolam , qu.-c vigesiinam septimam
an- tianus, desperalione etiam demersus est
tecessisse debct, r polnisset
hoc anno collocemus. « Severus eiiim se cx periculo eripere. Pene >>« nudus
epistolam ad Paulinum dederat Marracino, eflugit
cnjus ' Marliiiianus, qui, rel.us suis reliclis,
in pavore i.e-
supra meiiiiuimus; at Romam rum advenisset Mar- scicnssumseratsecun. Apostoli codicem
racinus Soriano epistolam tradidit Epislolaruni
gaodensquod us- in extremo "
scapha; profundo acelia.n in aqua
posi-
que Nolam se conferre et in Paulini
eonspeclum ve- tus est, el tamen
ista incommoda , frigus,
nirc non cogeretur : conlra vero cetcraque
Sorfcnus monachus lanli infofiuniiadjui.ctaasomiioeuni
aiinmdum pius non excilarunl,
el vir vere spirilualis, cum Severum donec cjmha portum appcllcret, quod
de Paulino l.u.nanitus
s-.cpius audissel ioqiienlem, ac Paulini fieri nonpoterat. Navim""applicuit
desiderio teneremr, gaudens optata Massiliam, in qua
oecasione lillc- civitate solitarii '* copiosa caritate
ras in se recepit aituliique Paufcno,
pauperes nhii ei
cui se prohavit. ultra calceos dare potuerunt; tandemque nc iorte
Quaproptcr Scvero respondcns t
poslquam Optimi liaberelur unus ex liis monachis accplialis
et ' ' i.npo-
alque veri inonachi imaginem
adombravit Paulinus, sioribus, seu avaris mendicabulis,ntVQcat
es Pauli-
ponit eam essc Soriani qui probabiliter hanc epUo nus, qui per lerras et mare vagari solent,
et se nau-
I im eral deialurus. Paulinus hoc
ipso anno < summ.i fragos casuniquc venditant, pelago se
icdilicia
commitiere
inchoavit quxpost tres ai.nos fuere perfecla iierum coaclus est. Secundis veulis i'"
sub linem anni 402. Ccnlumeeilas
appnlit Marlinianus, unJe << Komam usque pedibus
4. In cannine
quod anno sequenti eomposuit,
'
sc contulit. Receptus I i esl in cujusdam Pa.dini et
comn.einorat plerosque homines
se singulis diebus Theridii domo, qui S. Paulino eraiit pariter cari; el
ante sancli Felicis aitare oflerre, ul
e. gratias agerent tunc teinpoiis Noke cum Pauliuo nostro
quod Dei Thcridius
niisericordia ejusdemque sancti auxilio commorabatur. Hac in ui-bc Marlinianus viros sibi
pereui.tes e uaufragiisevasissent iucoluincs. Nc?cio notissimos et popUlarcs suos repcrit, et Pauliuus
a.iad bisioriam Hartiniaui non ci-
alludat, quam Cythe- v.sille Romanus eum niidavit vcsle naufraga et coo-
rio dcscribil iu poemale,
cujus epocham certissime
peruit sua. Martinianus deinde kli
pedibus iter
omniuo statuere non possumus. Cythcrius versus
iste vir J
Nolam perrexit. Capux, qua> ieucis octo distai Nola,
erat in seculo tum genere tum
doctrina illustris, et 11 vacanlcin sarcina mulum rcdeuntemparvo ;cre lo-
clarus dignilatibus quas fuerat
assecutus. At Dcus, cavit at pig.iiiam
: non tuiit impunilam muio enim
qui omnia ad se trahens seculi ;
potentes nonnu.nquani
subdueto in terram cecidil in ora lapsus, in saxa fu*
eligere dignatur, eum humilem
corde diiaverat ut D
sus et rubos nec tamen lasus est quod Paulinus
; :
a:ternam ilii conferrci altiludincm,
et ad •>
an.orem nosterB"» S. Felicis prciectioni lribi.it. Denique in do-
paiipenmi eum excilaverat. Alligalus '
erat nxori iiium S. Paulini advenil; "* i^notus ante mox
qu:c •'
ut co-
i» castilale filios suos educabat : unum ab gnitus cssc (cepitet Cytbeiiiamicus, Paulino factus
ipso ortu conseciaverat Deo \ eumque Severo sahi- est carissin.us, quamvis iitteras commendatitias ei
taribus disciplinis imbuendum educandumquc tradi- i.ullas dare potueril, qtiia eas suaque
derat, ut aliquando
omnia amiserat.
» in Ecclcsia iisler dericos
mini- ilud carmen Pauiinus inscripsit ad Cytherium, cui
strarc mereretur. Marlinianus, dc quo nobis sernio,
jissiquam casum ac miracula commenioravil quibus.

-L
* Ibid.,
vMS Mbirv 7«™.',^
v. 130. 1
-
V - 58
Ibid.. v.
^ '^rm/ai.v.
«1.
et 45".
-
, v. 48«.
' Ibid., v. I. Uh
^iL &,
r ibid.' v.
v/ 68»!
457!
Ibid., ». 435; Ibid.,'v. 432. et v
» 1
l).d.,
Ibid., v. 22. >'
Ibid., v. 2r>9. j Ibid 4...
\. ,81 *> Hud., v.
''
60, cl 73 ei s,cqq. n. !„,!
v. 2^3 el 272. ' IliiiL.v. 217. -i"
Ibid., v 515 '" ibid' Ibid.
et 519. v 555 I)id.,y 521». i'"'II)id.,T. SCi. '
j
ibi'd.,vTr,70. ifibldvlsTt'
«585ei3eqq. v
H.W., v 39*. <nia. 403eiscqq
.
«» lliid., v. 414. "" Ibid., v. 435 el scqq.
 „

94
91
S. PAULISUS NOLANUS EPISCOPIS.
Vi
» de in- A nno el idcireo Paulinus Severo suo scribens
c iiericulo Marlii.ianum Deus eripuerat,
fiiii :

,. r. _ _ j_ __*__...___
ctorem u ___./.__._../_
solemne -.o/.,/i(iH) $uum
solatium annpllal
cijhdi appellal :
: quod
.iiiotl iLri
iler
siiiuiione, quera sub Severo Cytherms
Dco dirave
Circa idem tempus forsan scri- ul videtur, pedibus coiificiebat.
ra(, multa dissertt.

psitPauliims^Epilbalamium Jtiliani, queui constal» AJiSO CliKlSTI 401.

luisse diaco-
ex Auguslini epislola eentesima prima exeunte anno 400, sed politis amio
2. Si potuit,
num anno 408.
401 ineunie per eiimdem Victorem Severo probabili-
v Primum Severi amiciliam
ter respomtit Paulinus.
f.APlT XXXVIII.
ac benevolcnliam valde commendat, suamque
ntu-
Sc-
Pcr Victoremsaiicti Marlini discipulum Sulpicio lnani eidenuniiat, el x deimle multa de Viclore dis-

vero plurcs cpistolas scribit Pmilimt.

serit : b_ec retludii iiiiliuin cpislolre vigesimx lertirc

I.Severus; d qursemel tanmm quolannis Paulino usque ad numerum 10, quod olim epislolam totam
scribere cousiieveral. boc anno circa bieinem, ut vi- ad Severum III in vulgalis anica codicibus eonslituc-

delur, iteruin scripsit quo ei amoreni suiun uiagis

te-
bat ;
quarla vero in iisdom excusis codicibus sic in-
Paulinum e rogabal ut v : Yetiio nunc ud majorem (ratris erga tnt
slilicaretur. In liisce lilleris choabal
ipsius ' virtutcm Victoris operam. Al qtiis non videat et ex bis primis
magis magisque cuin redamaret :
g
generalemque bonorum abdicalionem egregiis vocibus pra.cedeiitis epistola: coha.reniiam, unam
0g
de se
laudibus exttdlcbai. ipso htimiliter seniicns. eaiiidenique esse. Itaque unam conslituimus cpisto-

Certc quidcm conlilcbalur se niissas ab co lilleras lam vigesimam teitiam. In hac postrema parle posl-

pro virili parle divulgaro, ad eomquc s pallia miltc- quam oslendil Patilinns nos Deum et proximiim ada-
h socium nomine Viclorem gladio mare leneri hoc fine concludil z
: Quo magis tua ca-
bal. Snrc soliluJiiiU
aliascircumctncfuin, sancii Marlini spiritualciii
lilimn, rilate gloriamur in Domino, quce sola nos (acit rel

sanclrequc vitre B. Clari consortem elegil, « qui hanc miiim de magnis et innumeris debitis Dco solvere. In

ad Pautinum defcrrel epi-tolain. Severus iii bac. sua omnibus enim atiis bonis vix nos 69 tanlnm vel in

epistoia ) eum dixeral hninincin virlutibus ornatnm :

paucis initialos , m tua lantum dHectioue profttemur
* ialima ilaque affeclioiic et magaa gratulalione illuin esse perfectos. Hlius epislolre »" fine commonilus de
imento rccogno- perfeclionis videlicel el carilalis verbo
ad Severum
suseepit Paiilinns, aflirmans sc eNpei
corde, istius facit exorditmt epislola: vigesimrc
quarUr. qix
vissc ipstnn esse vere horoinem Dei, huinilem
nori humilem gralia, vus misericordia, ct mansionem iu anlea edilis sectmda erat : ei iiullnm prrefiximiH

/ItllSSmn ,
Altissimi, tpitlll recipit u
qnem ittij.ti placido unimie
oblectat ,........-...•
et nvn...... trc
- --- inmini quia
liliilum, eodem fasciculo
iii »_._•
ijui-i in .
™. missa fuit cum cpi-
niei-.-S ItOsmiio; qttem ovem puram
non sotmn yelle '
Q slo j a vigesiina lertia. Exposlulat
1 b cliam cum Severo
._.___ :« _...;...*..._> *»/i<i_ j _., j:i_./.t. A ..a >M_n_iri_! mlliK ciiirt <inn!.. -
(veslcm nionasticam intciligit), verum spiiitus man- qnod mulia dilectione injnslis laudibiiseiimciimula-
• \ .. i .
_' (

c.rpressa in vcrbo ejns alque sileirlio Clni- landem recuset, Sseveri virtutcm valdc
IKC.ud.ms, rt ret; quas ul

modesliu re.velubat. Huniillima: et alijectissinuv cxtollil; suamque loiis viribus suis celare. studens,
sti

»servitut!sobsenniaPaulinocxhihercstudebat Viclor inlucem cximie proferl. Omnium fermc sanclissiina

avarus dominalionis iutcrna\ ct idcirco corporea- ser- el elegantissima milii vtdulur luec epislola. In ca scrir

vimtis impiger. Paiiliuus citts ptrcibus " semel con- bit "« Scvero NoB interim dum in scammate su-
hrec :

pcdcs lavarct, oleoquc corpus ipsius perur.- dum (oris puynce,inlus timores, alta pro nobis
cessil ut mus,
laboranlibus cullu-
geiet, exisiimaiis silii non mfnimam benediclionem sapere mil toqui, scd polius lime, et

nos quo-
esse sanctam iliius in noniine Dei famulationem, ut boru spiritu, ct cooperare orutionibus; ut pei
vcnerabatur stium dcclararct de(ensotem q elegit mfirma
viro eujus pietateni que destruot inimicum et i

Bffeclum. Ut autem vicissim ° rainimam saltem gul- mmidi ut confundcrel (ortia.^Posce suppluu.r ut iu-
tuiam de saeris sandi Mariini aciibus delibaret ox tcllectum tlel noblf in via liac qua iws vocat; in/irmet

Scveri libm, Victori licet invito aqnain manibus n i- in iiobis mrtutem peccati, ut confirmet mrttdit sua- spi-

nistravil. Victor ifisoper eum p docuil nna ratiouC rilum ;

midemur criminibus, cl virtutibus vcstiamur

simplices cibos el lerc.itla minore sumlu et mollilie j) r

era t , w l>t:i pem conira roluntates noslras, nec tradat

pararet : quO circa pro tota dorao * coquinariam ar- hos desideriis cordis losiri.
tcm aliquandiu exerciiil, uno tantiim adjiivanlc sene
rustico recens bapli/.ato, Paulini domeslico.
Asseril c.\ri t x.wix
r Victoicmin ipstim suinnie fuisscofficitisuin,
Paulinus hortatur militem ut seculo ahrennntiel. Se-
Patiliii!is
s
et prtecipue quod ipsius capillos lolondcril, quod basliano eremitat dc trielale gralnlatur
mandalO facieliat, ut ariein suam Paulino pro-
Sevcri
Victor ex Galliis usque \. E\ Vicloris colloquiis epistolas vigesiinam quin-
ilerct. illo tempore isle
Ex >

tam ei vigesimam scxtam conscripsil Paulinus; quo

Nolam s_epissime se eontulit, et quidem ilinere an-

Carra,.*. ep .01 n.^. - Pa««n. ep 23 Mb id.^n^.

Carm. 2U 4% et seqq > - A
?
, v.
JJ.5
as-t?*?
ll.id., 11.6.
i

8 el 0.
pain
2i
e P.
i ll-i.l-, n.
in^ vvX
!).
p

Ibid., n. 10.
;,;,. \^?$££ « >- -»&
•
L|-- -'0 e>_oo, ii.J
'
^%-
S3, ii. < II. id ..'.'. . a » II ILiJ .. <.~i^
22. '" «bid., n. 23.
Td. chronoL in cp. 44. • i'"id., n.
 » ,

93 PROLECOMENA. 94
autem am» ood omnino cerlum est. Vigesima quinta A eranl muri, cum Paulinus ad defensionem sigiium
ignoio cui.lant viro nohili adscripta esl, qui cincttis crucis et S. Fclicis confessoris tntelam soluni asci-
fuisse videtur miles, suscque D patrix pnefeclus ac scebat : tjmentes enim Deum ab omnibus maloruin
palronus, ct qui c imlilaiiiun slipendiorum exactio- seculi lcrroribus liberantnr. Itaque * beiluin quod
nes curabat. In llore d jtivenlx- erat, e uxoratus, sive omncs fonni.labanl nibil Paulino obluit quin solito
nubilis. Apud emn f manserat Victor cum eamdem more S. Felicis festum sicut pacis ac hctitiae diem ce-
vivendi rationem lenerel per ipsum innotuit Pau- lebraret tantummodo
:
, y orationi ferventius quam
lino, qui sibi saiis esse exislitnavit ul per Yiclorein lranqui:io tempore vacavit. Prselerquam quod Deus
illi lilleras darct. Euin forliter cohortatus est in epi- conlidenles in misericordia ejus solet e periculo eri-
slola ul omnia terrena dimiileret desideria, u' soli pere, pralerea a S. Felice qui et dxmones lerrebat
Cbristo deinceps serviiel. IPe nondum baptizatus ac tot miracula quotidie palrabal, • barbaros repelli
fuisse conjicitur ex sequenlibus s , cum conversus fue- posse pnesumebat. In illo carmine qusedam comnie-
)is legendo cognosccs, ClC. morat de vicino rustico •» quem obsidens diabolus
2. Sebastianes fidelis Dei scrvus, ad queni dala est liorrida necabat fame. Is paulo anle sanus fuerai fa-
epistola vigesiina sexla ad b
quemdam torrenlemse- clus.cl incorrupta mentis el eorporis sanitate, agrum
creto sedebat, ut in isto loi o orationi et jejunio va- B snum tunc lemporis colebat. Ilidem affirmat S. Fe-
carel. Diacouus quidam nomine '
Benedielus, qui de hcis viriute 00 torrentem, qui in illius ecclesiam prre-
carne a.-que ae spiritu illius fiater fuisse videtur, illuc ceps irruere assolebat ac vicinas domos et suaiu iu
eum sxpissune conveniebat, eique ad vitain necessa- discrimcn dncere per novum alveum longinquo
,

ria suppeditabat. Cuni i aVictoreeos oovissct Pauli- mealu itisolituinduxis»ecursum,atque f0 incendium ,

nus, unde illos in Aquitania habitasse colligitur, si- qnod tolam ipsius domum absiunere videbalur, ciim
mul cum Tlierasia epislolam Sebastiano seiipsil ut stelisset ventus immotus, tectum dumtaxal mediocre
ei de pieiatc graiularetur, et ulriusque precibus se perarsisse.
commendavit. Ob hoc enim, inquil, k misericors el 2. Iloc ipso anno Paulinus vigesimam septiraam
miseralor Dominus peccatoribm suis sanctornm noii- epistolam scripsit, qua <ld
pluribus Severi litteris re-
lium caritatemque procurat el thmtl, ut elium inexcu- s; ondet, saltem duabus, quarum priorein a ee Posthb-
snbiles reos prccpotens atlrocalio meritis damnationis miano Theridioque acceperal, posleriorem a f f Soria-
absolvat. Benedicti ' el Sebasiiani pietatem plurimum no el Virino. Vidimus ss jam Pauliiunn Posthuiniano
exlollii,, dicitque alterum " imitaii Johannem Bapti- cl Theridio in Galliasproficiscenlibus iiiand;wisse lb ul
stani* in 70 deserto clamantein, alteruni vero Chri-
ad Scveri conspeclum complexumque properarent,
stunf in templo doeentem, iia ut iu Galliis tuuc lem-
eiioique cognoscere omnihus in patria rebus et curis
pofis ad p%puliuu sermonein habuisse videantur dia-
suis anteferrent : jussis paruere. Non mediocriter
coni. Sebastianum appellat n monaclrum, Cum lanien '
' hclati sunl quod Paulini consiliis adlwsissen'. : nam
iu deserto seniper recludereiur, assereie non audeo a Severo 71 omnia summae virtutis ac necessiludi-
enm es-e monacbum Sebaslianum, ° qui anno 405 nis officia exceperunl, et eiiam in eo plura quam
Sulpiciuin Severuin a.liii ut sacrorum sancti Martini prsesumserant invenerunt bona. Severus autem! i eos
actiium narratioiicm audiret. Sebastiano r cuidam ul rcligiosissimos probavitel carissimos. Etprreterca
nionacho, scd abbati, pariler scripsit Augustinus.
cx Severi dialogis liqnet quanla necessiludine ct
amicitia juncti essent Severus ipse et Poslhumianus.
CAPUT XL. Nescio an Paulinus, qui eos primus oblinueral, eis

/« llnlia tcrrorem concilant Gollii. Per Postlmmianum signjficaril se illorum desiderio iiernm lcneri : con-
Severg scnbit Pmlimts. stal illos kk secundo eum convenisse, el a Scvero ll

liiteras oi attulisse, in quibns expostulabat cuiu Pau-

I. Juxta eam quain hucusque pr.eliximus epocham lino quod ab ipso illos abduxisset, et ipsum solum
ociavum S. Felicis carmen i natalitiuiri ad inilium reliquissent. Paucis post diebus min Posthumiani et
anni 101 leferendum est : historiaj omnino congruit ;
^ Theridii redilum consecutus est adveutus aliorum
illud enim in niedio ' belli lumiiltu et incursionum fratrum Virini et Soriani, qui a Scvero epistolas ei
haiharoi um, et noniinaliin s
Golhoruni metn conscri- eiiam dedere. In vigesima septima cpistola his om-
plum est. Sed et ex S. Prosperi
Chronico discimus '
nihus se respoiisuruin pollicetur, sed nec oinuibns
AlariiiimGolhorumducemetRliadaghaistim anno 400 Severi in priori epistola querelis satisfacit; itaqne
lliliam pemgasse, necnon ab° Hieronymo
accipi- multa videnlur. desiderari in hac vigcsima seplima
inns eos anno 400 sive 401 Aquileiam obsedisse. !n episloia. Non mulio post in Gallias reversus esl Pns-
eo terrore alii » in lcgioiiibus conlidebant, alteri vero lliumianus, qua;idoquidem ubi Severo valedixissci,
mi civilalmu arcibiis quarum expedite rc ;rdifieali Narbone '
'-
navim conscendit ui boc eodem anno.vel

«fi n' t"'i'i

Vl
,'i n
p'\ !'
hh
'
n
--J- 1
'."-
'.

1
-
"",''•"•
l
"'•

"I«»i«l.,n.«.
'
llji(i -

Ilbid.,n.i2et5.
" ">W., n. 7.
-
f

Ihi.l..
Ihid., n. ?.
.. 4.
« Ibid., n. 5.
- Ibid., n. 4.
h Ep

« Sul
,lhl >
iai. ., c. l p Au ? ep. US, m not. ad titul. q Carm. 25.
m Ihid.,v. 75. » Ibid.,v. 12. Chron. Prosn
.

$
' '•

I leron. advers. «ul inmn o 6, ,. [f .

,
,;,,, H . 2: v x „ )i( , 17 _ , , b|( , y_ „ ,
{m ,

t g& n f'n li^uL

II. i
i5
.: ."..^V^.f?
,
!ibi.l.,n.2et5. " Ihid.n I.
i
dE
r:.?T-.
n I!.i
-
l
" Vl"!!,.n. * »
Ihid., n. 1.
IWd. «
Cap. 55, n.l
»" Sulp.diai. I, c. S.
 : :

95 S. 1'ALLINL'S NOLANUS EPISCOPUS. 96

ut piiirimum sequenli, versus Orientem conlenderet. A riam disseminavii. Cum ad eeclesiairt suam reversus
1-1 nos quidem ad hunc Pesihtimiani in Callias re di- est Nice'as, cannen i decimum septimum conscn-
tuin refeiiinus 'quod ait Paulinus, « Poslhumianum psil Paulinus, iter scflicet prosperum illi precalurus,

scilicet offeudisse Narbone Victorem, quem ad ipsum ct ut perpetuiim immortalitaiis ejus memoriie monu-
Paulinuni mittebat Severus ut apud eum hiemaret mentum. Sed quo pertineat illud poema, an ad pri-

idque factnm pulo circa autuinnuiu. b Remissus luil mum, an ad secundura Nicela; itcr, iucertum est

a Poslbumiano ad Severum Victnr, qui inde iterura speclare potius viiletur ad anniim 398, quo nibil lum
Nolarn profectus esl cum ad Panlinum directus per- moven apud barbaros anmiadverlimus, nisi hoc po-
U«oir« potuisset, hoc est lardissime, ineunte hieme, lissimnm tempore quo semper sub armis slabant.
c
qua exeunte pevvenit. liaque verius dixerimus Po- 2. Sed et jucundissima quoque accidit Pauiino bo*
sthumianom anno 402 in Orientem iter fecisse. anno S. Melanix senioris r
ab Hicrusalem Romam
peregrinatio, quera Neapoli Nolam redeunlem apud
asno ciiristi 402.
sc humauissime exeepil. Singulas bujus historiae par-
CAPUT XLl.
tes vide apud Paulinum epist. » vigesima noua.

A Niceta Daeorum episcopo, et a Metania inrisilur Pariiculaiu * de ligno diviiue crucis munere Johanni$
Paulinus. A Severo de quioitsdam historice locis dif- B Hierosolymitani episcopi illuslris ha?c vidu.a ab Hieru-
lieilioribus eonsnlliis senteiitiam dicere Immiliter re u
salem attulil Paulino, ac dono dedil tunicam de
cusat ; necnon eidcm imaginem ipsius posliitanti
negal. agnorum quam, ubi pro reverentia aliquan-
vellere,

diu gestasset Paulinus, ad Severum inisit, cui, illico

I. Paulinus in nono S. Felicis carmine A Natalitio
ut accepit, dcslinaverat. Ad eos enim potissimum
fuse disseril de Chrislianorura festis. Denolat impri-
dies advenit Melania T quibus a Severo missum Vi-
mis " Christi nativiiaiem, Epiphauiam, Pascha et x exeuntc hieme. Monebat
ctorcm excepit, hoc est
Penlocoslcn, quibus etiani adjungit suam ' S. Felicis
cum per litteras Severus ne T se fatigatiim putaret
feslivilalem, quam coluii ipse singulari gaudio, quippe
allatis pcr Viclorem tot numero et copia voluminibus;
qui ipsius, quera vocal s patrera et h magistruin, Ni- easque am-
qux ad Ires pnccedeniis itineris lilteras
celac praesentia gerainum sibi natalem hoc anno fuisse immo miro quodam
plissimas referuntur, quin illis
dicit. Jam '
anle quatuor annos Nolain veiierat Ni-
prorsus refeclus postulabat ul pluribus, pos-
modo si

cetas, ejosque iterum vidcndi nou mediocri dcsiderio sel, scripMs essel moleslior : » inagnis quoquc lau-
tenebaiur Paulinus ; sed suscepto ex S. Felicis festi-
dibus priora scripla cfferebat.
vilate gaudio i alieram ex Nicet* conspectu laUiliam
T>. Paulinum praelerea rogabat " Severus ul quae
accessuraui sperare non audebat, cujus quippe ad- C dc annalibns non unius gentis, scd generis humani,
venlus k
bello el metu Gothorum omniiio proe.cludi
ftigcrcnt Pauliniis perilior edoceret, quia
ipsum irs

videbatur. Quapropter plus solito animaius el incila-

inquirendisoperam dahat, ac prasertim in conci-
ius in S. Felicis lauileinpoemaedidii, idque proiixius
lianda regum Juda et Israol chronologia non parum
el sublimius quani supeiioiibus annis. Ibi ex vorbis qua insiiluiioue inJigebat
laiiorare se siguifuabai,
i-jus vehementioribus 72 intueri licei quauto mar-
ad universalem quam ad aiimim 400 produxil bisto-
lyrii sludio flagraret ipse Paulinus '

riam conscribendam, quamqtie pnst hunc anniini ab-

:

eum bb pallia canir„..,iuni

solvisse potnit. Mittebat ad
mca vila pepcndit,
I.igno
l'l sl.irel mea
Deo quiil, -iia. repcnn\ini
\iia : pilis texta. lnsci ipseral hanc anno supcriore episto-
Pio vita libi, Cliriste, mea ? nisi forle salntis cum Patilino aciurum hie-
l.nii Severus, el Viclorem
Accipiain calicem, quolo nioa dcUia ptoiiuel;
litsacro inorlis p elios» prnlnar hauslu. itioiu sperabal.et postea slaiiin reversurum. riienini,
SeJ qnid agani? neque si proj.nuui dem corpus iu
inquit e« Paulinus, tere spiritu Dei (ervens snluhrius
Ligues,
Vilescamipie mihi, nec sansune deltita fuso eum iii lempore frigori* ignito fidei luw fovebis ealorc;
Ju-.i lilii solvam, quia me reddam lilii pio me;
i

al ego (rigidus ad wslieam illi stalionem aplior ero*

El quidquid Mii.ilt vice lecero, semper ero in.par,
Cliriste, Hhi ipiia tu pro ine mea, nnn nia, Uiii->ie,
; Victorem 73 vero dd , abeunte hieme, susceptum ne-
Dcbiia * h isii, pro servis |<assus itiio,uis. D cesse habnisse dicit Paulinus vernis mensibus deti-
ncrc; el quia breve spalium videbalur, cum et infir-
Narrat quomodo S. Nicelam secum "• ducerel visu-
missimus per idom loinpus fuissct Paulinus, ut ad
rum coiifecla noiuluin aciliticia qua: in ecclesia S.
" longiori oratione rescribendi negoiium uon valerei, per n.cdiam .ts-
Felicis exstrucbat, eaque deiude
lakni Victorem retinuit, nec abire passus esl nisi
describil, simulqtie cum eo • de S. Martini viu dis-
Severo tradilam sub fiiicm ucstalis, ui ad Severum autumno oerveni-
teruit, cujus historiam a v Sulpicio
rel, ct hiemem illi rursus impendcret. Eidcm prxuuit
pcrlegit evolvitquc, quam iili proculdubio in priori

iiinere jam lum parlim exposuerat, ejusque forle dolcrcndam ad Scvcrum epistolam vigesimam octa-
c Thcodosii Pancgyricon «•
v.mi, cui adjuDCtumhabebat
cpera per totam Hlyriam sanclissimi hnjus viri bislo-

« Il.i.l., v. 44 el seqq. ' IbW., v. 149. «Il.id.,v 180.

fc

v.
»
269.
ll>id.,v.
m\
blbid.
Ep. 28, n.
3.
Ibid
Ep. 29, n. 14.
'
Ibid.
v. 355.
* Carm. 24.

Ibid , v. 188.
p Sulp. diai. 5.
Ibiii.. v. 559.

i Cann. 17, v. 2.
.IbM. r. 28 '.. - Ibrf.^
Ep. », ... b et senq
'

• Ep. 29
"ib.d,.
„. . c 8.
«Ji»28,
•
,

^ .

ibid., n. 4. ' Lp. 29, n. I.

tEn.5l,n.l. »Ep.26, n.S. vibid., n.b. « Ep. 28, n. 3. >

". Ep. 29 I. Ep. 28, n. 5. «Ibid. < «U>id.,B.

• tt.
u.;.. } n.
 . ,

97 l^ROLEGOMCNA.
98
nnnilum editum, cimi quodam in S. Felicem carmine. a tas, el 14 lanoarii dlc anno p nmnes, vel saltem
iv. ..V...IV....-..1: . ..
De conferendisautera pi-e.ieriloriiiu tcmporuiu ratio- ahquas, dicalas legimus. Mortuo Feliti 1
erectus esi
nibus, scribit huic se studio operam numquam de- tumulus qui sane non tanli viri meritis, sed oppres-
dUse; sed ad Ruffiuum se misisse ejus libellum, qui ste infldelium
perseculionibus Etclesise rebus afllietis
quidem si has historia; causas nou ediderit , veretur
respondebat. Al insignis lanli viri virtus
exiguo con-
ne apud alinm hi liis regfonibus frustra requirat; si dita tumulo ita mirificc eniluit, ut brevi '
vero aliquid super his rescripserit, se transraissurum quinque
basilicis adornatus fuerit, quarum fastigia longe
pollicelur. • Contextam de aguoruui vellere tunicam aspectata urbis speciem pratferebanl.
Severum De bis • quin-
a.l misil Pauliniis, quam sibi de Melani.-c que basilicis agit Panlinus in suis
carminibus ab iui-
bencdiclione pignus esse dicebai. Ex laudibus sibi a
lioanni399, inler quas forte capellam
Severo datis •> majus sumsit, quod responsum nia- quamdam
annumerabat, quae licet basilica non fuerit, eo ta-
nifeste probat, humilitatis argumentum. Sed huic
men nomine poluit nuncupari, quandoquiJem cum
priori epistokc addidit alteram , vigesimam nonam « de
novabasilica boc anno absoluta loquitur,
quahior
scilicel; in qua « ex palliiscamelorura pilis conlexlis antiquis hane addiiam esse asserit. Sed
nec ad tumu-
maleriam captat se conlitendi peccalorem qui pccni
.„,..,.. ...
•—-- lum
•»... ^. cuus -" aflluenti
S. iFelicis auiueuu popum
populo su nciebant (quatuor
sufticiebant

TSTZ^tZZT": l^
explicat.
, .. .

Reliqua d prseconknn conficiunt Melanifc,

"?,
SaUS B Vd ^'^
pererat Paulinus
»»* «* S« ' novam
itaque exstrui jussit,
:
Noh»
nuattio
adveniens re
e cuiutpote Komae commoranti limere se dicil. Hoc
quam apsis solo el parietibus marmorala
necnon
q«oque anno, nec seiius ad Severum liigesimam
camera musivo illusa clarificabat, ubi TriniUs pleno
misil epistolam Paulinus, quani Auguslinus '
tra- coruscabat inysterio Patrem quidem vox e milfe :
clans de oulpa originali citavit . de ea jam supra di- tonans, Chrisluin agnus, Spiritnm columba
eium est cap. 20, n. designa»-
1
bat. Crucem pnelerea corona lucido ringebat gwbo,
Rogaverat Severus, ut verisimile esl, s
•4.
Paulini cui eoronae iuerant apostoli in columbarnin choro
elTherasi.-eimagines, in quo eum insanire expro-
figurali : tum de pelra qualuor meabant fontes qui-
bratPaulin s, multaque eum earilate pene
delirum bus stabanl evangelistse quatuor viva Chiisti
Seri fliiinioa
el ingeniose pcstulatum k de ;
; homine interiore versus eniin inscripti baec omnia
interpretans eludit, cxplicabanl. Intra
ac solita venustale et sanctiiaie
apsidam » trichoruni videbattir altare iu quo
de eo disputat. Concludil denique dieens sicralse
quod si •
aposiolormn marlyriim re!iqui;c reconditc eranl,
el
tantus amor illi esl visihilia quoque captarc solalia, necnon particula de ligno crucis quain Melania
poteril
aut ignoram.bus
ribus,
per magistras

meinoriam
meinorian.
PauKnum
illis
i.lis
aaiiiii sui lineas

b
in
el Therasiam dict a
*. haberel
o„ a eos
qua „,h.
o
piclos,
vel imperitis
Z
IT"T
r
C Vm>
"
^™ Mim
^^
ex 1 ™
.
»"•'«««-
Hierusalem hec ipso anno ad eum dctuleral.
y bas ,,c
.
*««>««- Tolifm
ToUta
ab

* s P alium a '"> « '<«* '

natoculmine geminis utrimqueporlicibusdilatabalur,

velul imitanda de conspicuis assidentiuin vullibus
qnibus doplex per singulos arcus dirigebatur
ora proponens. Sed ordo
*i forte, addit idem Paulinus,
i
columnarum. * Cubicula intra porlicns quaterna,
ad intelleclum verbi tui inscitior manus artis » erra- longis basilica? laleribus inserla secretis oranlium
,
ttrit, dissimiles pinget aliis tamen
; tibi '
nos semper velin lege Domini tditantium, preeterea memorils
,,
auimo coimderanti et compteclenli quuslibet vuitut
,
religiosorum ac familiarium , acrommoaaios nd
tnb fiostro nomiite imperitia sua paci$
pinxerit, tamen lua
reauiem locos prwbebant. Ocinde cum • "
OJterna:
tonscientia nos erimus. Idque Severus dua-
fecisse videtur,
bus dextra tevaque conehulis intra spatiosum
quandoquidem anno sequenti ° •Pauiinum in sui
a:de sa- ambitum absis sinuata laxabaiur
cra pingi curaverat sinisira quidem :
unde boc anno scriplam fuisse :
oranles et legem sanctam meditantes
colligimus hanc epistolam, quam recij.icbat,
nec multo anle riextra vero immolanli jubilationis hostias anlititi
conscnbere potuit qua enim spe Paiilinum
; adeundi patebai, instar venerandae penus qua
ducebatur Severus, ea sane dejectus est cuin condebanlur et
Paulini qua promebantiir sacri mJBisterii vasa et ornam
imagiiiein postulavit. JSou apparet a nta
quo reddita fue- ad altare deferenda.
rit hajc epistola nec ea ullum habet historia; mo-
,
n 2. In hac»>fe nnva basilica aiaiquam legem, hoc est
uumentum.
tc Peiitaleuchi,
Josue et R>it hislorias, ** addilis ar-
CAPUT XLH. gumenlis, depingi voiuit Pauiinus in gratiam eorum
luxta S qui ad S. Felicis festuni undique singulis
Feticis tumutum novam basUicam construi annis illuc
jubet I autimis. eamaue rariis omal victuris.
conlluebant.qui quideai ferme onines ruslici erant, «
adeoqne rudes et impeiiti,ul aiiquid maiime religio-
7k
1. JamPauIinus, ufsupra diximus,
a.ljunrias sum ducerent super tumulos sanctorum mensas
ad S.Felicis ecclesiam :cdes
anno400 exslruerc c«jc-
75
siruere, et convivia seclantes in ipsis
perat, quas • lertio posi
basilicis noclem
anno, sciiket 402, absolu- in epulis crebrisque potationibus

n- ^ V^»
artituis.
.
i
*m, L
Forle legernluui
bid
40' "Paulin
autem - E?S8
6
^^ ? » .
tL
rt kt
id ^A '
consumere.

"' '

-uCa
?'
f
G
":
'
i,J
'
b,d -
,.
»'
\™V rorte
6 " ' ">M-
,e e e, "!um
l«7. i, ap 5 7' 1
3 v- a
2C8 "
« «nrnu 18, v H0. -
Ibid v 170 .
* IW.P £ '-o|
a "' /„ ?™' 2J> ' p ,b '*- 2 <*

^kl^ *!%£ ^^
i
'
*X
Ji
Ep. n. Carm. 18, 482
v. 491 .
Ep 52
>
. „ 1( p ,7'. , 0. - v. ;et carm. 24.
B, v. 175. ^ Caiiii.li.-v^- " a
lbid - »• «? « ««• bl>
Cann!
 — . :

PAULINCS NOLAN'JS EPISCOPLS. *M

99
rnagistri? A lini manu inscripli veisus, qui el cam ampliorem et
Er°o i>rnbJi't obili qaod dafflnavere
•
lucidiorem redditam fuisse deeiarant. Hanc ctiam
mal
Melisa IViri recipil u»o 1'elri dogina re
l

l
ut asque nova ac altera ap-
». depinxit Pauiinns, ila
exclamal Paulinus
Hic abiisus in
" Ecclesia jam multum .nvaluerat, pareret. : iriea ftovi Te.-tamemi hisldriam de- 76
sublalus alns- v suh altaris mensa ttneres et reliquias
a S. Ambrosio Mediolani
« , scripsit ; et
fueratque
a froprifa cpiscopis. Eum- SS. Johannis Baptista; , Audrex ,
Tbomas , Lticac,
«ue compluribus in loci* de-
' ab Ecclesia Afriea.ia remov.t
Au- Agricolas, Yilalis, Proculi Na/.arii, el Eupbemias,
dem omni stu.lio
quam jubendo, et mo-
gustinus, sed magis doccndo
posuit.
tenuit Pauhnus * babebat hxc basilica adilus. E regione
nendoqnam minando. Eamdem viam i. Trcs
» oslioJum eralex
lotam basilicam van.s or- basilicas novasr tres eranl aditus :

eodem animo affectus :

ut rustici a suis corapotalion.bus ad allera parlequa de hortuio Paulini qtiasi privalus

navil picturis,
contemplanda abducli ad vUam sanctio- aperiebatur irgressus. Pr.eterea majora duo pate- «
ha* iiova
Uujusce bant ostia ad prceeipuura atrium in quo * b obscuro
rem tempcraiiliores lacti convcrlerentur.
' testimonio, or.en- iuerat leclo porticus qu:e Patdii.i «ura el sludio
temporis basiliac, ipsiuS Paulini ,

ab usu tamen eommun. crevit pigmenlis atque culmiiie," eaque videtur non
tem plerumque spectabant
;

recedei.S » Paulimis
recedens* rauiiuu* novam
u»»u... ««
basilicam
- versus S. Fel.- — -~ operta.
fuisse -i
Non procul abhinc veUis eral dd hortu-

h Novam a veteri cujusdam B ]ui e t ruderis agger quem Paulums purgari jussii,
t* «uwW.ira cxstruxit. ,
st area
inlerpostla, obstruclu p.tr.es eteo loei ee novascxstruxitdomosi insupcr
monumenti, abside xdem,
patefactus a latere bas.l.ex quscdam, qu.elargo peiiundebatluminesacram
exciudcbat tribus januis cellis per
lotidem a fronte iugressus su. qute porlieibus itecnon e« duplici leginine
S Felicis Paulinus :
hh
et paribus trinis areubus, vestibulum coeuntihus cingebatur. Eral et aUera
loribus novam.eseravil,
in basilicam memorat.
con- ii.inor area, sed cultu major, inlerior, et veloti tribus
quibus totahasc basilica
transenna aperiebatur quod d.a- juncta basilkis , cx uno pandens diversos aditus a.1

taBoris perlucente
,

circumjectis eliam ornala porlicibus quaj

ab utraque in ulramquc spe- omnes ,
tritam veluti specicm quibus imposita
pncbebat aspectu. l» nps.sba- fulciebantur columnis marmoreis,
ctai.tibus telissimo
sacris quasi
ingressibus dcs.ra tevaque
crucem Pau- erant ' ' duplicato teginiue cocnacula
silicas novas
feneslris allare spe-
liuusniiuiodepinxe.at, quas Horifenc coronm orbc teclis coniignata, el de superis
columb.s. I
ctantia, iu quibus hospitabantur qui ad wpUIerum
signo coelcsti supe.stai.libus
i I

ci.igebatur,
quod pro- Deum religiose precaftvi accedebant.
qua breve illud, S. ; Felicis
In.ra ipsa». transcn.ian.
discludebat, inlervallum « ln aiea varii erant fontes ac
imiliiphcis foimr, el
uinquassibi basilicas potius
fons in sac.as xdes
...-
maxi.iic praluccs cantbarus qi;em cancelialo lcgmi-
continuabatur, interlmebat ^ '> adslruxerat
Con.plures
iranlium abluc.dis
mauUms oribusque lavand.s, nc asnea tegebal tm-ris.
cxciperenl aquas
. qui fontes ex adversa Ironte templi ca analc
frequen- Paulinus cisternas , quas pluviales
caihe.lral.um et fontes rcfnnderent, cum""»procuI urbs, et
el etiamnum vis.mtur
in et in hos
tes eranl
exiguam illuc te-
atriis hisque font.bus aquttduclus prope nullus ah urbe
pnecipuarum ccclesiarum ,
»

ad vestibulum tcmpli ap- nui limile gultam

demitteret.'-Ad aliud latus porti-
successitvas aqux lustralis
fulta coU.m-
ingrcssum qui erat a lalere l.a- cus cemebalur mediis bipalente spatifl
poni solitum. Piu-ter
cujus januam c.uln.inediscretas aulas aditosibieopulabal.
silit-jc S. Felicis,
alter palebat adilus, - nis, qux
plura a.na
Speciabaturet^aidesaltera oblonga, v*r
superstahat c.ux coronata. spenaculnmpr.cbe.is,
prati seu campi
etian. discre»,
CAPDT
XLIll.
sepio ne sacra tecta profanis
autem
ucuhs pa-
inclusi
picturi* «d-
Paulxm* anliquum S. felkis basiticam Paulinus pp arciissimas al.quot
terenl. Notat insuper
forit pluribus arcumdai
«rrft/a-iis.
aditus: qt pn-
quo P er trina ostia pandebalur
ornai, et
Paulinus » pra- cellas
Pneter lianc novam c«:lcsiam , gcsta secun-
i
basiliea.n novis deeorihus ornavit mam complebant Job et Tobia; saera ;

dietam S. Fclicis plurimorum utriusque scxus marty-

ojnsculptum
•insculptum eamera
camera crispante ebur in n
lacunar enur l.goo
8 ,.o
penden^
dam ornabant r
-..
^^
lfte ntiehatur,,ectoquesup

ris ahenis retinebantur.

r
Haac steterat basilica p p.lis cillo erani eleganter

auras seu ecclcsias ,

expressa In inuno.e".najor.s
sinu insila laicbat cella procul
quibns in melius m.italis, cujus ... me-
deformibus vasto aginine, tholo cl irino rccess i

stellato speciosa
;

marmoreis iulcivii col.mm.s,

ni fallor, t
ouin etiam, enitebat in qno ondun. quisquam
dio baptisterii fons
i

Exstant
auomajoriieret et spatu et luminisaccessio. mvstena
baplizatusfuerat,nec deeral altare ad sacra
' in S. Felicis basilica
haud dnhie S. Pau-
hodieoue

lliid., n

Ihid.,v. ilO. »Ibid.,v. 175. * i.arm. z*. v »-• ""••

g ei carm
diftid., T. 367; et carin
M2 SbG, et carm^5 t. o.
„ u
n eu 1bid.,v.

Lm K t-»,
llrw v.374. "*• lbid„ v. 5tf2,
«9
h. ..
«ttid.,v.m «Carm.M.v.368. .« Carm .56 tt.t.,
unmy
hw.H
^m.
tW.
n «bid.,v,m
ibid.,v.
«"Ibid., v. m.
vc»"».^;?'
m. VCarm,|VT
pp
o. *-m-
15.
etseqq.
M IdkJ.,
Carm. 25, v.
>
C- m.
;-;
v. i
-*, * i

_ ^ ^
 ;

101 PROLEGOMENA. 102

ceiebratida. Iiio locus forte fuerat a Panlino solum A opevtim quic tnl sacram S. Felicis ;eriern addita et
niodo orualus, decoralus ac renovatus, cum fateatur recens absoluta pari undique cultu einieabatit , vel
ineo se superatum a Severo quod baptisterinm ille certe i baplisterii ab episcopo (Paulo) ad baptisiuaiis
condidisset. Hacc fere omnia quantum poluimus el sacriQcii usuni conseerali, ubi
,
utrumque sacra-
assequi, descriliit Paulinus noster de additiouibus et menimn eadem die adminislravit. ln ba>c nova sedi-
ornainentis ab ipso factis in S. Felieis honorein, quem fieia el pra-teritum incendiura decimum in S. Felicis
iu patronum assumser.it. Non deerunt perspieaciores laudem nalalilium carmeri k condidit Pauliuus, quod
oculi qui plura penetrent. integrum ad nos usque transmissura est : accedunt
3. H;ec ;ediflcia Deo accepta fuisse testalur Pauh- pia: cogitationes in spiritalem animas Chrisiiau.-c
nus, h quod et miraculo quodam comprobatum est. renovationem, et pr.cclaro hoc carmir.e illud poema
In media enim area ju\la ecelesia? limina erant vetu- concludit '.

lae domus dua; ligneie quaj tfcedo obice prospeetum

Non igimr simus veteres inter nova tccia . ..
c;ecabant el omne operam perimebanl. Illas
decus Vita pr.or pereat, percat ne vita hitura;
amoliri cupiebat Paulinus Spoiitc reliiiqiiamus ihiindum, i.ou S| ontii c.ircnduin,
at dominus cujus erant ;
Sponle nisi tugimiis; nioriaiuur, ue nii tiamur :
jurabat se potius morlem oppeliturum quam inde l.etalem viiatn titali n.oiie legamus,
cgressurum. j, Terrena iolereal, suLeai c-atlesiis imago;
** El C.liiisio.verialur Adam, muti lur et isilc,
77 Teraucnda quiri»m vox Ll muVemur q«i nuiic peimanserd in se
il.i :

Isla videbatur
sed erat, fale .riniiii idi,
: sum Mem, ul in asiernum non immulabilur o se.
Invidie, tasdebat enim vel vinccre rixa,
EecIesiam m quoque Paulinus eonstrui jussil funli;
ait Paulinus c.
oppido, ubi possessiones olim habueral et familiare
At & quadam nocle ex improviso una cellarum
ncendio subito Bagranle ita exarsit ignis, ut ecclesia
domiciliiim : iia ad pignus quasi 7g eivica1 caritaijj
basilicam dedit in ipso oppido, quoniam etea indige-
ipsa ct lola vicinia periclitarentur. Frustra ad arcen-
bat, niinosain elparvamhabens. Hxc lamen posterior
dam flammam diu elaboralum e?t, donec ipse Pauli-
non videtur priori fuisse multo major, vocalur eniiu
nus S. Felicis tempium ingressus supplices ad Deum
aliquando a Paulino u basilicula.
Ejus tilulus, qutiii
preces fudit, et marlyris fultus precibus, merilis quo-
Severo misit , docet quomodo ap.-idein °
pinxerit, el
que auoslolorum quonim cineres et reliqmie sub
fertur p non ita pridem aliquid ex bac piclura Roukc
altaii viciiue ecclesise delitescebant , domuni ipse
visum fuisse. Reliquias i SS. Ainlre;e, Luetc, Nazarii,
postea reversus, sumtum de ver-.e crucis Iigno fia-
Prothasii et Gervasii sub eo altari reposuii Paulinus;
gmentum flammis opposuit, qn.ic sialim impetura
et cum hac ' basilica esset piopemodum construcia,
remoralae convertere se in pristinum locuin de quo
q ac mox consecramla ih nomine Chrisli, sanctnrmn
insurrexcrant, ubi deliciente pabulo brcvi exslincl.e
Suncti, martyrum Murtijris, etdominorum fiomini.
Btuil. Mane facto una dumtaxat reperta est domus
2. Lilteras irigcsimaiu primam el trigesimam so-
ignis iucendio absumla; sed ita excandescens domi-
cundam hoc anno dedit Paulinus ad Severum » qui
nus, cujus domus fuerat tam miscrabili, ne dicam
etiam xdificandis religiosis locis operam dabat. lm-
mirabili, casu eversa, alteram destruxit : itaque sine
primis Severus basilica- ! baptisterium, quod hinc
lite voti compos factus cst Paulinus. Altera ilia
S. Martini, illinr Paulini imaginibus decoravit, elabo-
basilica , in qua orasse Paulinum et aposlolos invo-
randum curavit; u addidil et quaxlam carinina, qu;e
casse diximus, videlur fuisse nova illa qtiam conslru-
desideranlur, ubi de lumine et meilis favis verha
xerat.; et quia jam altari suppositas reliquias lcgimus,
faciebat. Cumque ad P.uilinum scripsit per Vicloiein
manifeslc apparct jam tum illam esse dedicatam. De
f
" qui apud Severum hiemare debuerat , * monuit se
ligno eiiim ven» Crucis praeler fragmenlum quod
deletunim lixc carmina , si alia roitlerel Paulinus.
sub eo altari reposuit, aliam eparticulam adSeverum
Ilis addidit Vietor y a Seve^o rlcsiderari sanclorum
anno tequenti mitlendam teservaverai sed sive : illa
reliquias quas in bac ecclesia reconderel : cui Pauli-
basilica boc anno, vel sequenli fuerit dedicata , ftiit
nus » significavit nullas sibi superesse, pr;eler eas
certe '»
ab episcopo Paulo Ecelesix Nolamc tunc
prucsule. P quas mox dedicandx Fundanie basilicte reservabat.
At fragmenttim de ligno ver* crucis, quod sibi super-
ANSO CIIBISTI 403.
erat ex dnno Melanise, a * tubcllo
aureo condituni ad
CAPUT XLIV. Stilpieii socrum Bassulam ntisit Thcrasisc
Severi
sponsae su;e nomine, quod perinde eral ac si Severn
Basiticam item fundis exslrui jubel Pautbms, et pro
Primuliacensi basiiica ad Severum miitit caimina, ipsi illud dono dedissel; ideoa se bb missum
id fuisse
Severo alibi lesialur, cique suarjet ut sub allari
I. Ad solilam Paulino festivilatem accessit et altcra
ecclcsiat inter alias reliquias reponal/' nisi malletad
1
hne aimo solemnitas , dedicatio scilicet omuium qiiolidianam lutclam atquc medicinam sibi reservare;
»
Lp. 3-2, n. 1. t
Carm. ;>3, v. 62 ct seqq. - Carm. «ii,
v. 7-2. i Ibid.,
f
Ep. 32, n. II. s Ep. ,1, n. 1 et 2
75 et seqq. p Ibid.,
v. 139.
i- " Ep. 3-2. n.
1 ibid.jV. 314.
|J Carm. 25, v. 2. Ibitl., v. isr.. k
Cann. 25.
" Ep. 3:>
»i, n.17. " Ibiil. Ibid. p Vide not. 174.
s Ep. 32, n. 17. ' Ibiri.n. t7;ctep. 'i
31, n. I. Ep. i, n. I I 10. IW.I.-, n. ct2. » Ibid n. 4. > Ep.
28, n. 3. I
' Ep. 32, n. 4. 3 Ep. ,
3-2, ti. i: 1
el ep. 2. n. 1 Ei>. '', n. >-
I. |!,i,| v „. 2. i-b Ep :
2, n. 7. ce |bid., n. 8.
105 S. P,»UL1NUS NOLANUS EPIJCOPUS. «04

docctque quanla revorentia tractare debeat rem

• A Guzoplnjltwio, ob eausam qnam eo quod
non a.iani

aileo pretiosam, et refert quoniadmodum

b ab llelena in ea primo de gazophylatio loquitur, quod post

Cumque palerel pagina, « prolixam Tertullianum vocat mrnsam in ecclesia positam iu

crux reperla sit.

conqiieritur d se a qua recondebaniur erogatae pauperibns eleeinosyna\

epistolam denuo inchoavil, in qua
vel majori houore vel injuria affectum, quippe Alelhius ille merito ac jure laudalur apud Hierony-
Severo
qui ipsum cura S. Martino coniulerit. Sed
posl de mum 'a-ino 407, cum lanium sacerdot'19 essetebara-

facium cniin eum Cadurcensem

industria eo sermoncm convertit, ' quasi Severus in ctere insigoilos :

et summam virlutum, in episcopinn mortuo fralre Florenlio , apud onwes

Martino foiinam justiti:e ,

conslat.
Paulino vero conscienikc iniquitaiis obtritionem et
ut et beatis Marlinus 2. Ail hunc Florentium scripsit quoque Paulmus,
eonlessionem declaraverit ,

e&emplum paleret.cl Paulinus miseris/ Duo ad illum quod liic observamus cum lempus conscriptae episloke

epigrammata iu hanc niisil sententiain, et peliit ul si quadragesimue secundae non omnino cerUim sit eam :

illa in baplisterio ponere vellet, servaret lameii sua. lamen cirea annum 405scriptam pulamus. A Floren-
H;ec omuia « feeisse se declarat pro suo summo in tio"qurm iioudum noveral Paulinus epistolas accepit
ut magis de non obiemperando, plenas ofQcii ct huinanitalis perinde ac si autiqua
eum sludio, ita
qtiam de mutliloquio peccalum iimerel hae se ra- :
g praecessisset iuter eos necessitudo el f miliaritas. Hu c

tione L adduclum ul suadenle Yicloreduarum Nolanx eliam Paulinus hmnaniter et Jiberalissinie respondit,

ct Fundariae basilicarum versus mitterel,

' et novos et ita lactattts * csl ejus episcopi se adeplum esse
amicitiam et carilalc dilatum de eo laudes Deo
etiam c .nderei Severi basilicarum parielibus inscri- , tit

bendos, ipsique i tumulo S. marlyris Clari qui in una plurimas referat. De hoc Florentio nibil peculiare

harum requiescebat, quorum materiam Victor dicta- Iegimus. Magnilice "Panlfnus ejus praedical epislolam,

veral enarralione operis. Ubi multa dixil Paulinus

de. cujus sermo apostolico sale conditos saporem gralia?,

malerialibus, k a spirilualis rationem quae illi dala esset, ita exprimerel; quemadmodum
«diliriis illis I

converlit, de quo suo raore pro> eloquii suavitas quam suavis in eo esset Dominus
acdilieii sermonem
apeite oslendebat. Adjungit Paulinus T eum per
clare dis erit.
mansueludinem ovis ct agni innocenliam nieruisse
CAPUT XLV. paslorem Deri ct sublimem factam per humil.iateiu
;

Ad Aleihium, ei Ftorentium Cadurcensem emtcomim animam illius in singulis

ct mansuetudineii) cordis iil

unlul 1'auiinus. Mors (ralris ipsius

diebtis incnmberc, ut ariimas de amaris ac profundis
itinere Victor corum bamo verbi salutaris extrauerel,
70 1. In hoc eodcm forsan liujin seculi fluctibas

communis tabeilarius » Paulino lilleras Alelhii ilelulil, C ad 80 I 00 °P 1IS sorlCMI aposlolorum assumtus '1 '•''

m qui ex suis eluciibialionibus aliquid, ut arbiiror, fuerat. tlunc * Florentium fecerunt quidam Tiburli-

postulabat, quod benevolentiae argumenlum ta:n irensem-episcopum qna tunc lemporis vivebal qui-
sed ejus stu- dam eo nomine Tibiirtinensis episcopus sed huic
dulcc Paulino, quain insperatum fuit : :

dio o Pautiiu buiuililas rcslitit. Non esl integra epi- levi cpnjectune prjeponcnlla est trium coilicum ma-
slola tiigesima tertia, qua Paulinus Alethio respon- nuscriptnrum autoritas, in quibns inscribiiur Cadur-
euim coiitinualio in qua agitur de S. Paulae censis episcopus.
det, ejus
lilia spcctat epistolam tredecimam ad Pammachium. 3. Paulinus initio sequenlis anni T Delphimmi Bur-
Puuu Chiffletius P Alethii votis cessisse Paulinura, et degalensem episcopum in sanctorum numerum ad-
sermonem de Gazophylacio ad eum inisisse, qui qni- scribil, fiiju- reiiquia: lias tcrras conimendahant ; ila-

dem iu ms. codice Vaticano Aleiliio noininatim in- que serius quani praesenli huic anno non dcbenius
scribilur. Sed cum i ad inuUos verba faciat
Paulinus, adscribere epistolam ad Delphinum tiigesimam quin-

concioiiein ad populum potius quain epistolam dixe- tani, " qua priori ejus epislola- brevissinne re^pondet,

rim , in er quas tamen ei dedimus locum ul suo nu- ex qua fortasse vel alio indicio mortem fratris eirca

mero conslaret. Et facile quivis juilieaverit fuisse idein tempus cognoverat : qua de causa non prolixam
aliquando Sollicitatum ab episcopo Nolano Paulinum D ad Delphinum fecit cpistolam. Dolorem dumuxat

ut populum doceret maxime eleemosynje virtutein et exposuit non lam de fratris inorte susceptuul, qiiam
et magisler: ipsius, qn:e ut pietati Cbrisliana: ita nec
merilum, cujus erat egrcgmscoiicionaior de geslis
deea enim haec prxeipuelraclat oratio, quas onmium votis suiscongrua deflebat. Pro eju> aniuia et pro se

Paulini operum eleganlissima esl el suavissima. Sty- preees Delphini postulat. Ad Aiiiaiidum paulo proli-

lus longe purior quam in cpislolis: cuin enini iliam xiorem a, eadem de caiisa dcdit epistolam trigesimam
studioso elaborare coaclus fucrit, videtur inagis ad- sextam.

slricla compositio, in qua solitam in epistolis verbo-

rum copiam ct rapiditatem coercuit. Inscripla est de

> Ibid., n. 2. •Ibid., n. 2 et 5. lbid., n. 3. e Ibid.,

• Ep31, n.2. Mbid., n.3. • Ep. 32, u. 1. '

ii
4 " lhi,l.,n. 10. *
Ibid. n. S et 7, 8. ilbid.,n.6. "Ep.53, n. 1 et 2. "lbid.,
Ibid., n. 18 et 25. '

2 " lbid., n. 1. ° Ibid., n. 2. P ChiOl.. p. 47. i Pauliu. 34, n. 1. ' Vide Disserl. 5, n. 2.
s
Pau-
n
1i«. ep. 42, n. 1. » Ibid. » Ibid., n. iet 2.
r
lbid., n. 2 et 5. » Vide Chifll. p.lOet II. 1 Paulm. tarm.
H%7. 7li. ' « Ep. 3ri. •» Ep. 3<i, ii. 2.
 ,

105 PROLEGOMENA. JoS

4NKO CHBISTl 104. A >psis primis mensibus binas Paulino epistolas misit
Augustinus, aliam quoe periit, per Fonunatianura
i

CAPUT XLYI.
Thagasta; presbylerum Romam proficiscentem •: alte-
Victricius , Aper
Augustimis Paulino tcribunt ; liit
et ram * perCelsum, qui cum feslinaret Nolam reverti,
ille respondet. Peiagius etiam scribit ad PauUmim.
pauca illico scripsit Augustinus, ' cui plura, ut vo-
i. Ex carmine " quod sub inilium hujus anni in luisset, scribendi facultalem non dedit Celsus. Pauli-
S. Felicis laudem edidit Paulinus pauca nobis super- num rogat m ut ipsi rescribat quibus signis possit jn-
sunt fragmenla , in quibus agitur de sanctorum reli- nolescere Dei volmilas in occasionibus vitse humanqc:,
quiis quas Deus per orbem iis veluti expiandum in quibus s;cpe facile non polest discerni. Eum plu-
dispersil. Si
integrum exstitisset poema, ex eo inno- rimi fecisse Paulinnm ex iis litleris evidenler appa-
tuUset quautus Alarici noininis lerror anno ret. Dicit u se nou potuisse, nec etiam debuisse Cel-
superiore
Iieliani invaserit, in quam descenderat, et unde post sum reiinere, cui cuni Paulino melius quam secum
pugnam. Pollenlia; discessit. Hoc anno ad Paulinuui esset. Africana Ecclesia ssepe cogebainr episcopos in
b Italiam multis de necessitat.bus gravissimis
scripsit Viclricius Rolomagensis episcopus
per millere :

CandiJianum, cui respondit Paulinus epislola trigesi quos quidem cpiscopos fere omnes Nolam se con- »

ma septima. Videat leclor Dissertationem 4. Ad B tulisse apparet, nl ibi Paulinum salularent. Solabattir
Ptnliniiin
Paulinum nm «--,-.„!__,.
item , i _ _ _ » y
scripserat Aper de sua ad Christuin
A —
illud Augustinum,
_l -... — _.__!_ • . •
qtiod assidue Paulinura amicorum
i I I i ,1 \ . . . . . .) I i .

convc-rsione : eodeni anno ei respojiJit Patilinus oculis videret Theasius et EvoJias ambo deinde con-
epistola trigesima octava. Quis fessores quOrum ultimus erat Auguslino coBjunctis-
ille fuerit Apt r et ,

<jua!e Paulini cum eo comniercium, vide Dissert. 5. simtis ,

legati fueraut a Cai thaginensi concilio ut tn
Hop, ut videlur, anno d . maximi scandali causam Donaiistarum ellreuatam violentiam peiercnt leges
:

pixebuere Hippone Bonifacius pres!)) ter et quidam hoc ipso anno eas obtinuerunt mense Febriwrio.
laicusnomine Spes, quorum contentiouein cum.dis- Paulitmm adierunt, Augiislinus vero qui eos exspec-
cutere aut salleni aliis explicare non posset Augusli- labal, cuni profectus est Celsus, dixit p
Paulinum ad
nus, jussit utrumqiie in locum quemdam miraculis se in eorura episcoporum pectoribus et sermonibuj
clarum pergere, ut Deus alterulrius inuocenliam aut esse venturum, cuinque ex iis qua; referrent quantum
cuipam patefaceret.In e locum igiiur ubi beati Felicis posset eo satiatus fueril, sc ad eum prolixiorem, cu-
Nolani corpus condiium est eos misit, quia inde ipsi jus se confitebatur debitorem, missurum epistolam
facilius ndelittsque scri!:i polerat quidquid super ea pollicitus est. Neqtie ea nunc apparet, neque tilla ea-
re divinittis esset propalatum; quod cilra dubiura rurn quas ad se invicera ad annum usqtie 408 miitera
Paulini giatia dicebat, tuui quo inccplum anno 595 poiuerunt
<_
commercium probabile est eum fovisse semper, 5. Pelagius qui, antequam vulgata esfet ejus hce-
quamvis nulla illius exstet nota ab anno 596 ad hunc resis, multorum sanctorum virorum amicus erat
usque amium. Quis fuerit Bonifaciiet Spei contentio- i lamquam Dei servus etiam a Paulino amabatur.
nis exilus non apparet. Hac forlasse in occasione has .Augtisiiiius se hujusce hceresiarch;c r
epistolas ad
misit ad Paulinum litlerasdequibus.anno sequenti in
Paulinum misisse graiiam dicit, in quilms se salis
epistola * mentionem facit, in quibus, ul vidcjur, ei
agnoscere aiebat Pelagius, quod a Deo nobis insitam
proponebat quaestionem quamdam de. obligatione esse voluntateni liberumque arbitrium faterelur.
Ea-
noslra semper Dei voluntati parcndi.: de qua 81 dcm est, ut videtur, epistola ad Paulinum longa 500
Paulinus ad eum rescripsit 6 ita se i!lo quo feliciter circiter lineas, ut numerat » ipse Augtislinus, quam
ufcbalur loco perscverare decrevisse,. ut quid de Pelagius afferebat
si anno -117 ut Udem suam probaret
se aliud Domino placuerit ejus voluntatem prttferret sinceram el orthodoxam. Auguslinus non dicit in ea
Augusiinus h
sure. Paulinum Chrisliano plane intel- epistola aliquid absolule ma)um fuisse , at eum de
lectu et devoiione iu sua epistola loculura esse
dicit, gratia nonnisi remisso admodtim vixque suslinendo
verura nimis cursim et breviter, et exoptare se ut modo in ea scripsisse contendit. Pelagius
eam se epi-
id.psum ahquanto apertius explicuisset quo.iiam , D stolam ante duodecim fere annos atque ideo
circa
modo
ITKlHn volunlatem
Vl.llinl :tP.-:H n*M quce
Dei, /Iilr__ A___,t-„-
nostra;
-,..___
praponenda
_!__.
est,
___
anmim 405
_*_• .

scripsisse testabatur.
.

De Apri conversione
noverimus. Neque Augustini Ittteras, neque Paulini fuse traetamus Disserlatione 5. De ejus ad Paulinum
responsum habemus quod probabile eum per
, est epistola, 82 deque Paulini ad ipsurn responso dixi-
' Celsum domesticum suiun misisse. mns u anno superiore.Aper rursus ad eum » scripsit
et questtis est possessiones filiorum suorum causas
ANNO CURISTi 405.
sibt esse neressilatis qua lerrena curaret, cum cas
2. Nobis nihil superest illius poematis quod Pau- vendere dcbuisset. Panlini * pauperlatem laudabat,
linus hoe anno in S. Felicis bonorem scnpsit Vcl et lalo potew ore > describebat hortiiluni Nolanum. Pau.

Pathol. LXl.
 ,

EPISCOPUS. 1°»
iV1 S. PAUUKCS NOLANUS
nomine ad Aprum et ad Amau- A Hbi tanti smt, inquit ,
m^rw» morarumditpenaur,
»™«iin...
linus - suo
liau. et Therasis
»- ,j„, ;i/„ laudntum orbe
loo laudatum oroe
quin iliic adeas virum ac loio
.*,„„, «iruni
itiustrem
eos bouabatur
fc
ut tantitm ad eru-
dam rescripsil •

Illi, quxso te, primum

sermonis nostri quod
de jure possent, Pmlinum.
dilionem auimoe trabeient quantum vel hodie diximus voiumen
qualem agri vei hesierno confecimus
ei
*sese Cbristi agrum esse cogitarenl, cuncta retilabis, ut mox
postularent, talem erolve. Hli omnia yeferes, iili

sui, nt ferrel fructus, speciem iieri

perUlum sacra viri Luudes Homa cognoscat,
sicul pri-
deinde
cordis sui Deo Domino cutturam redderent :
tantum,
tentationibus mnmiltum hostrum libellum non per Italiam
"seipsum deprirait Paulinus et de suis Martininon
scripsit Paulinus ad Sanc- sed per tolum Sam diffudit llliricum. Jlle
loquilur. Circa huncarmum
in Christo vii-Mum
quadra- invidus gloriarum, sanctqrumqne
tum et Amandum epistolas quadragesinwmel prasulem noslrum
piissimus mstimalor , non abnuet
gesimam primam.Yide Yit. c. 25* mortuns est Pauli-
cumsuo Felice componere. Cum °

presbylerum nomine
CAPUT XLVH. nus apud se habebat quemdam
Desiderium scribit Pautinus. Severus Poslhumianum an idem fuerit qui reversus ex
:
Ad Severum et
Pautinum. constat.
Posthumianum hortam ut invisat
OrientePaulino adlweserit, nsn mibi
eo, ut credimus,
1 Per "Victorem ad Pauhnum anno chiosti 406.
te-
anno scripsil Sulpicius Severus. Quis lilterarum B
Paul.uo Decimi tertii natalitii carminis p in honorem S.
est, nisi quod a 3.
„or fuerit non palara nobis histori» nostrae serie.n ineunto
remitti Vielorem, ut ad Felicis.quod juxla
peteret quamprimum sibi lilulus est De Gothonan
occurreret. < Desideru pres- |,oc anho scriptum foit, :

vinderaite. dies remissus quibus verbis apertet

cum suo tege interitu :
Victor reddidit, qui ab eo pe-
exerciius
byten iitteras simui ei
qme quidem clades
indicnt.ir
benedictionum quibus filios suos Rhadagaisi ciades ;

tebat iiuelligentiam illudque mirum Dei in linpe-

Posts modicum ad- tamquam manifestum
morli proximus Jacob donavil. tutelae indic.um
rium rcJigioriemque Christianam
lempus Yictor se ad iler relegen-
ventus sui Nolam et ea quse supersunt panca ex
seulber hahita esl;
pneparavit, ita ut Paulinus
breves ad Desiuenum
dnm et roipen.
hocpoeinate r carmina Paulinum Romsc
penerunt. Et
et Severum lilteras fecerit, quce binx prohant. s V.c-
maityribus hahc «eloriam tribuisse
paulo post conscnpta est
forsan eodem lempore aut si.periorc a Severo et Desiderio missum
episcopum epistola qua- torem auno
ad Fiorentium Cadurcensem coactumque fuisse Nol* ex-
h supra diximns. ad Paulinum vidirous,
dragesima secunda, de qua fuse
donec advenlasset verna tempestas
ul in
spectare
At vero jamjam profecturum Viclorem subiti rerum
i
eum invasil gra-

obices relraxerunl,
navigalionem ct
dum hiems navigauoneui
relraxeruiit, du.n
„erametusclaudere,it,quihus impeditus necessiUt,
usque hiemis prx-
et iti-
-

q
^v—
\iasiuni3
tribuliiionem
-^
Gallias rediret. Sic
-
^
s»jw.«--i •»--
« coropatiens
• eispeclantcm

^^ ^
^
su?tinuit
-
.^
Pa(llinus sed
Paulmus, ,
e}m

longam Nolx dilaUonem ad finem xgroiaret, « de

erat, quamvis jam ab omhibus desperatus
stitil. Melus qui itinera clausit, iile proCuldubio meritis sai.iutem sperav.t
Severi tamen fide ejusque
Romauorum ant hostium exercitus in via oc- plus tem-
ne ipsi » convaiuil Viclor : sed
Paulinus. Revera
currerent quod referre fas estad descensum Alarici i

quama-gn-
: consumsit,
poris in reficicnda valetudine
in italiam anno 405,
aut Rhadagaisi anno 405. Cum vir/.m, lanlum apo«-
et >
epislolam aliam Pau- tudinc tolerata produxeral.
vero retulerimus ad annum 403 nataii planc resUtulus est. Tam cilo dimit-
tolorum
a Victore redditam, hunrcemc-
ad Severnm sed relinuit donec secum
lini ipsi
qu. tere eum noluit Paulinus ;

oportct in descensum Rhadagaisi,

tum rejicere itineris annui socium duccret ,

Italia concilavil Romam illum sui

multo majorem quara Aiaricus in prollcisccretur in Gallias
reversurus , et ad
hie- at illinc
terrorcm, Rhadagaisi
•< exercitus nonnisi circa oceurreret, ipso SC.-
Ro- vindemix dies Severo rcmissus
deletus fuisse diciiur, qui licet ante
fuisset,
mem Severus « , verum
in WcH tempore quod pncr-cripserat
rnani exercitus mililes, qui adhuc multis
eliara breves epislolas quas «
.equenti tantum anno. Duas
quique ut piurimum bar-
locis dispersi esse poteranl, profieiwi vellet, ad Se-
incutere potuerunt anno superiore, cum Viclof
bari era.it, metum viatoribus seripserat Paulinus, eidcm Vic-
Oriente, -q vemm et Desiderium
2. Eo. ut videtur, anuo ' Posthumianus e\ prolixmresad eosdem,
est Trigesim.i tori deferendas dedil;seddoas
exacto ibidein loto triennio, revcrsus taxata i» olimn mev.le BCriplas ns ad-
pefvenit, deciira vero remitsa aique
luce a ex jEgypto Massiliam Severum prolixiorerat scripla, per-
ubi Sulpicius Severus de- jecU Ea quft art
cx urbe Massilia ad locura ad illnm
iit, nec eliam
quid remanet eavum quas
Sulpicio
Materiam Dialogorum suppcditarunt
gebat.
quorum fmem ", deinde scribere potuit.
Sevefoprimacum ipso colloquia, sub nomwe Sevcn
4 In " Spirilegio
Acheriano binas
Poslhumianus esset Orieniem mox repetiUrrus,
epistolas, quarum
cutii habemus
Campaniam iter haberet, licet ad Paulinum inscriptas «
eum hortatur ut per ad Paulinu.n, quare et oam
«e causa deflecteret. Non prima sane eslSeveri
de via multum 83 >' ac

t
n 1 et 2. Ibid.,
Ibid.. n 5 ^lbid n. 4- '
Pj»>- eP- «,
. Ep. 39, in lit.
- Ibid., n. 2. « « lbid. 1 Sulp.
«2. "Cap.45._n. Ep. 4o i.
„, 5. Ibid.. ... 1
Fauimi ,n.
2
n. i Tpaul. carm. tt,
' ., '

J^ P in lit

Dial \ c. 2.
Tvd. not. 52».
«Ibid. » Sulp. Sev. D.a1. 5, c. 17.
r Carm. 28^ « Cap. 47 « I
» VJran. de Oinli
^Paul.n ep 43 n^.
»»•• e
Ibij!
58> n ,.
'
W ;^ .
Ibid.

o.i. >Ibid. «Ibid.,n.2. "Ibid.,

n.ieti. »» Spicil. t. Y, p. ->53,
 ;

109 PROLEGOMENA. 110

supra retulimus. Altera etiam potuisset mitti ad Pau-
A etA.nandam, a quibus unam acceperat quam mul-
liiium. eaque
linum, eauue esset prseclarum
pro-claruni pielatis nrcitmAn.
eins argiiiuen-
Dielaiis ejus i. ,...„. „ „. „. _• •. __
lum laudat, p
•

et cui dicit se
.,
nihil simile posse re-
lum, curu gratiarum actio cujusdam nomine sui et
sit
ferre. Tandem slatuit . epistolam in eorum sermonis
aliorum, utvidetur, rusticoram, quod ipsiuscohorta-
retractatioue contexere, et apud eos rursus illorum
tionibus veritatem et Dei cultum fuissent edocti, mi-
epistolam laudans r usus est ferme iisdem
verbis qui-
nis «on Sed cum conslet epislolam hanc non
territi.
bus Augustinus ad ipsum seripserat anno 593.
"Reli-
esse Severi, nos hac una nixi autoritate, Paulino, ea
quum epistolae » adhib.l inlaudes Amanda. qua. se-
non conveniunt, tribuere non audemus.
qu__ipsi forte
culi curas curabat , ut posset Aper totum se dare
Cum Paulinus in epistola ad Desideriunj » ostemlisset eoelesiibus et ministerii sui operibus. Eos denique
quid causa. fuerat cur Vielor nonnisi post elapsum horialur i
m filios diligenier el pie ediiceht
annum redirei, maxiraa se bumiiiiale excusat de 84
opere quoii petebat Desiderius, eumque rogat utsibi APi.NO CHRISTI -407.
duodecim patriarcharum Benedictiones ipse explicet. 5. Decimi quarti carminis u in S. Felicem
natalitii
snpersunt lantum fragmenta quoedam.
Illud carmen
CAPUT XLYIII.
eo solum scripsisse videlur Paulinus,
Dtwdenm patriarckarum benediclionum explicationem ut enumeiaret
Dei in se benelicia hujus sancli
a Ruflino Paulinus impeirat. Ad Aprttm scribii; g confessoris ope. Si
Melanitnque filium laudat. inlegrum exslarel, ex 85 eo multa ad Paulini vitam
Hanc rursys a spectantia colligeremus; sed et ex
1. l.uffino benedictionum explica- iis qu__ habemus
tioncmpostuiavitb Pauiinus, de qua se ab aliis con- animadvertere possumus quain grato fueril a
Deo
suli lestaiur c iu sua ad Ruffinum epistola quadrage- donatus animo Paulinus, qui et ejus generositali
al-
sima seplima. la?que humilitaii mcrito tribui polest.
Hajic expositionein ipsi denegare Hoc eliam, uf
non potuit Ruffiaus. Cum enim ad credimus, anno Melania senior iter
Paulinum scripsis- in Africam con-
set Ruflinus se quibusdam de negotiis venisse Ro- fecit, quse fortasse ad Augustinum attulit
<•
epistolam *
cnani, Paulinus • eum rogavit epistoia in qua Paulinus lilii unici hujusce vidua.
quadragesima illusti is cir-
sexta ut
capitulum quo Judas a Jacob benedicitur ca idem tempus demortui laudes celebrabat.
expianarei. Poslea ad eum rursus scripsit f
abeoque A9l.NO christi 408.
petiit ut banc benedictioiiein triplici inlerpretalione
elucidaret, s historica nimiruni, morali et mystica CAPUT XLIX.
ila ut Rullinus excusatione primum allala h De Melania
landera Paulinus ad Auguslinum, a rmo per
scribit
obiemperaverit , ejusque votis paruerit. Accepla Possidium litteras accipit. Plurimos Gatliw
episco-
cnim hujus bcnedirtionis explicatione prima, pos taudat. De S. Venerando Claromontano.
peliit' C
a Rnffino Paulinus, ut per reliquQS fiiios distributam 1. Dccimum quintum natalitium carmen*,
quan-
diguaretur exponere. Paruit Ruffinus, illaque duo lum conjicere possuraus e"x iis qux supersent,
ad
opera etiamnum supersunt cum iitteris quas simul
ad narranda S. Felicis miracula scripsit Paulinus.
Pau-inum misit. Quare ul Gennadii autoritatem Illud
tacea- de S. Felice ullimum a Paulino scriptum
mus, cognosci-
i Isidoro illud opus ipsi Pauiino adjudicanti mus, sive perierint aiia, sive de eo nihil
amplius scri-
asseutire non pcssumus. Se aliquid ejusmodi k
post pseritPaulinus; elenim constat turbas tribus
tempus a Ruflino annis
exposlulasse testalur Paulinus;
sequentibus exortas ab hisce animi oblectalionibus
Ruflinusque sibi ab ipso quccdam de Scripturarum in-
potuisse Paulinum averlere, qui, ubi
leipreialione tradita
opiseopalum
luisse asseiit : verum illa non adeptusest.aliissibisludiispic.a.em colendam duxit.
exstant. Ex priore iiiius ' ad Ruflinura epistola eum Sallem non illi erat satis olii festo die S. Felicis ut
aliquid de
Clemente (papa) transtulisse manife-
S.
scribendis versibus animnm adjungeret. Ab hoc ipso
stura fitjquarecum gravius eum ra admonuisset
Ruf- anno fuermit r Paulino incredibiles cccupationes,
finus ut studium in Gnecas litteras atlenlius sumeret, quibus illum expertem Augustinus credebat;
et qui-
se implere non valere affirmat, nisi diulius-,-_..„..
Ruflini
... ' bus jactalus rau.iiius
"«= jaLiuu.. Paulinus lonasse
fortasse *' sonto Romam
solito cilius Komam
„„
con Bortte fruatur, eoque pncceptore utalur.
Postre- D peregrinaiionem cousuetam maturare compulsusesf
r
mum per
oer Cerealem
i.erealein ciiisifilair.
epistolam .T.i-i,lr_ao_;„^.„
quadragesimam .„-..:
sepli-
.„...
illuc
__ . ..
enim post Pascha se conlulil, unde ante 15
,
'

mam misit Rufiino qui » lunc in monasterio Pine- Maii diem erat reversus. Ibi»" Quintus
tensi
diaconusjam
degebat, unde brevi erat Romam venturus ut Rnnia. aliquandiu commoratus ab Augustino epislo-
in Orientem revcrterelur idque cirea annum
;
409, lam, cujus erat portilor, Paulino tradidit.
ut demonstrabitur aliquando in At ipsi
iiisloria S. Hieronvmi percupieiiii Augustini epistolam Jegere per tempus
el Ituffini.
iion lieuit >» donec interponendum ad itinerisslativa
,

2. Credimus eodem anno 40C Paulinum ' mi-

illo
diem, quem inoppido Formiano habuii, tolum
sisse epistolam quadragesimam quartam huic
ad Aprum operi manciparet, et in cjus epistote
lcctionc veluti

Vide cap. 2-2, n 2. .ap au ,.'

e p. 4*s, n.
8
'™ifc '
**"* ™' * Aug '
e P' 95 n
' " 8 -
Ibid., n l'.
 S. PAULINUS NOLANUS EPlSCOPUS. «<*
4M
diligenter observetur quivis perspexeril id silu
ab otnni cnrarum tece liber
deliciis spiritualibus A ,

-•- -— quo slaiu

aninio proposuisse Paulinum ut exponeret
epularetur. Scribebat ad eum Augustinus de con-
-

stautia Melaniie in morte unici iilii sui. Ad Augusli- tum Ecclesia csset curn kec scriberet; adcoque euni
" Paulinus epistolam qua- recensuisse episcopos vivos, non mortuos , idci.co
uum 15 Maii die rescripsit
dragesimam quintam, in qua ejusdem 'Melania; lau- non dicit vidisti, sed videas, quod ad roorluos re-
desprosequitur; idemque videtur credere
b Deumab lerrinon putest; ijuod aulem his verbis usus fuerit,

hominibus in viia arterna laudaadum vocibus huma- nunc aulem Pegasium, innuissevidetur Pegasiura lum
resurrectionem, sed iaudem hanc hu- fuisse recens episcopura. ltaque cum Aletbium Ca-
nis post ipsam
durcensem episcopura hunc fuisse arbitremur quem
manis sensibus et eioquiis fore longe altiorem.
qua-
epistolaj respondit Augustinus sequenti Hieroiiymus solo presbyteri nomine designat in
2. Huic
cujus dam epistola qus videtur anno 407 scripta, isthaic
hieme per epistolam quadragesimaiu quintaru,
c Possidius, qui acturus cau- epistola a Paulino fuisse couscripia nisi
non videtur
delalor Juisse videtur
409.
pauio ante episcopatum circa annura 408 vel
gam Ecclesia; suoe Calamensis apud imperalorem, et
Quid rcferat historia de Exsuperio, Simplicio
iuvisit. Circa
data occasione usus Paulinum lubens
jdeui lempus
idem tempus episcopo
episeopo Memori
uiemui J
-...«=. .=
lilteras *. Augu-
dedit. .— „- .
— .- „„,_.._,.-
Aniando, alius in iuccm proferet
r
nihil de Dioge- :

.,„,:.:„
lubano agit qui lum « er.it niai.o, Dinamio el Pegas.o comper.mus. De Alelhio
stinus, ubide fllio ejus B
factus est. Conju- vide Disserl. 5. n. 2.
diaconus, et poslea hoeresiarcha
Paulinus ' patris el lilii uni- 4. Paulo plura recensel Gregorins de Veneraudo :
gatus iuerat cum la, et
m senalor, ct verisimiliier Clarc-
cus { perindc ac Ai.gustinus ) Juliani el 1« mali
.-
m erat ille profecto
monlanus. Artemio successit, el septimus nume-
monium scripserat epiihalamium quod ideo in ai.-
,
S.

ratur Claromontanus cpiscopus. Nihil

certum habe-
Dum 400 aul circiler « rejccimus.
tesiiuior
5. Ad prscsens lempus vel potius ad annum 409 mus de ejus geslis pneter ipsius Pauli.i
niuin. " Iu vigilia Naialis Domini hunc obiisse feruni,
referre posstmus eam quam Gregorius h
86 Turo "
poslriaie exsolutai inslar solemnis
nensis cit.it presbyleri Pauliiii epistolam,, in qua ait cujus ex.-equi;c
mula, hoc vni. bujus diei processioms habiue sunl. Gregorius Turo-
ille autor, Vtcumqus se habenl seculi
asseiit ad ejns tuiiiulom plurmia patrala
mi-
solatiura, quod clarissimis prajsulibus fle.isi^ °
piis relinqui
qui et sapientissimi et fi .eli> racu.a. Sepullus est auiem in quadam ecclesia quas
Deoque dignissimis.,
lirmissimo noinen ejus sorlila cst, ditala t multorum sar.clorum
biini eia.it UJei et religionis cu>todes ,

praisidio liuerentur. Videas, ' inquil, Ex- corpuribus in iis inaxime i S. Nepoliaui, quinli epi-
taruquam
Liminii martyris quai
tuperium Toiosw, Simplicium Vienna;, Amandum Dur- scopi Claroiiiontani, el ' S. :

S. Allyrn v sw
diaativ, Diogeniaimm Aibigx, binamium
Kngolisma-,
c basilica eliamnuni in horlis abbaluc
..... ^_.i .. - .-.
• sed paueissimae ibi relicta. sunt S. Yenerandi
. :„,.:__.,., ik; r />ii/.i.» -nni S. Y<.iifraudi
Arvemis, Alelhium Cadurcis, et nnnc
.

Venerandum tur,
hujus epi- cum maxima pars 2-2 87 Deceu.bris die
Pegasium Petragoriis. An presl.yter ille reliquix,
dubllat Koswev- anno 1311 pioxin.am S. Ally.iiccclesiam translaia
stola. autor fue.il Paulinus noster in
i

reliquiai in ipsa S. Ally. li capsa

fuerutl
dus. liuuc aui- esse Paulinum
Nolanum conlendit lueril, et »

liln.emoria hujus trans-

separatun posiise. Arvemis
»
omnino Cbifflelius
k
-,
quia ;in eo quod destinguit au-
jam lum Decembris die, el » feslivitas cjusdcn.
tor illePegasium ab aliis salis indicat alios lalionis 22
Nolanus non Huic « successit S. Ku-
e vivis exeessisse, quibus Paulinus sancti 18 Jauuarii recolilur.
m
v.i-

cui non as- annum scripsit Buflino Paulinus

detur fuisse supersles. Ihec Chifuelius ; sticus. Circa
Amandum scripUc epistolam quad.agesi...a..i sextam de qua superius
senlior, cniu cpisiote Paulini ad
quin ipse
ante aniiuni 404 nequaquaro prohibcaut egiinus tap. 48, n. I.

anie a.inun. 431 e vivis ex-

Amandus et aln pnesules AXNO CHI-lSTl 409.
cesserit. Quod autcui Gregorius Turonensis eum
presbyierum vocet, eo ad credenduin adducinmr CAPUT L.
erat , m li- Paulinus Saia crealur episcopus. Qua
ralione se ge$-
Pauliimni lll.im a Gregorio talc.n, qualis
serii iii cpiscopalu.
designatum ita ut si sit Pauiini r>
tulo epistola. fuisse ;

Augustmus sub liuem amii 408 vel sub initium

epistola, ut minime ilnl-itr.inus. ante an- 1.
nostri hir-c

quo aimo jam scripsit epislolam nonagesi-

nuii> iiOscripta fuerit necesse est, 409, ul jam disimus, J

P.iuliiius. Et revera mam quintam. Ea ' Paulinoet Thcrasiae item inscrl-

t.im fuisse episcopus viletui
utrumquc caritaie di-
fio.ri non potesl m Amamius anie
annum 410 obierit, pia cst cuin epitheiisj.ua erga
lum ..'piscopali digniuue
si ante el posl Severinum, m communi» lert opimo, gnissimis, in qua Paulinum
alioquin o.naiior
Burdigalensem rexit Lcclcs.am; et s. cpistolc 'La- insignilum fuisse non apparet cui ;

epistola debilus alquc ipsi ab Auguslino

simi siippo5!tii"fe no " s"" 1 > ' Simplicius Viennas vi- litulus u.
Bulfinus,
adscribendus luerat. Sentenliaj nosira; favet
vebat eliam amio417. Ai ei.imsi lextus ipsePaulini
« Aug. ep. 95 .n.i.etadnot. inniarg, <»Aug.ep. JM. ' Ibjd.,
Paul eo 45, a. 8. Mbid., n. 6. Paul. ep. tt.
pTuL carm. 22. i Vid. cap. 37, n. 4.
**
Greg. Tur. H.st. Franc. 1.1...., C. lo. >

n - Greg. Turon. Hist. Franc l,h ...

170 * * Chim. p- II. Baron. an. 417, §48, 51, i.. appeud.
'

Not
J>l«<
,

' lbi.l., c ». • BoHand.

I M - id.
'
• Ibid., c. 37.
»lbid.,§7.
p Ibid., c. 35 et 30.
vitdd., §1.
, Ibid., c. 37.
•Greg.Tdr.-lococit., c. 13. > Cap. -19. ... 2. « Aug.
| 6,p. 191 ibiJ.
ep.9&, io tit.
 -
,

115
113 PROLi-GOMENA.
PROLi-GOMEiNA. Hi
qui Pauliui epislola. quadragesimte septim* anno A suscepisse. Adde quod cum lempus inscripta: epistol*
409 conscriptsc
coiisciiiila. satisfaeicns
satisfacicns enistol:»
in epistola nmir iihvl
nuncnpatoria l,,r,,,,._.,i;; ,„i „„„i; m .,..1 „ :..„ : .... ...
Innocenlii vel parlim ve! omnino rejicere»noms ne
libri ii de Benediclionibuspatriarcliarura.queinqua- cessesit ex anno -.04 jiio illam apposuimus.quam- '

dragesimali Imjnsce « anni tempore scripsit, non epi- visnon tS Februarii die; eodem quidem mensis hu-
scopum.sed fratrem ipsum appellat. Quanlulacnmque jus die, seJ altero nnno collocanda est, et forte anno
sil cpiscopi dicecesis, non videtur a negotiis vacuus 4i0 c.um i.uuuiM^
-«•" v.«iii llonorins Roma.
uuiiMj annum '_v
uiiiiuni 407i ci
et partem anni
|wiifiti ani:
cpiscopus, qualis Augustino visus est Paulinus anno &) 5 exegerit. Turbas tamen qiw in Gailiis ct in Ita
408. "Sihiloiinnns
Nibilominus addit Augustinus
Ansnislinniv sihi
sibi nimfini:...
nuntiatas i-.„ ,:. _,,!_ . .. ... . ... .. ... . ..
lia exslitere cimi illis a nobis assignatis Victricii pc-
fuisse iucredibiles ejus occupationes : qute expressio regrinalionibus ei lioe lilterarum conmiercio aptis-
potius denotat eas qua. insolito casu eveniunt, quam sime convenire judieant doetissimi viri quos consu-
qua. episcopatui annexse sunt. Quemadn.odun. autem luimus; bistoria vero duas iilas tanlmn ab ilonorin
Paulinum episcopali iiondum dignitale fuisse iusigni- Romam per ponlifi aium Innocenlii susceptas pere-
tum initio anni 409, ita euni jam episcopnm anno grinationes observal unde Innocentii
: et Paulini ad
415 fuisse constal, quaniioquidem lioc nomine done- ViCtricinm epistolas anno 404 adscribcrc coacti fui-
«ur ab Augustino lib. rde Civitate Dei, idque refe
''
nius. Nequc
«««• .-->., ex ou,u
j,.-, v_, sola fratris
,,,.,,., appellatione
,,(,|', U.Hh>l,i- judicandum
j,IW,. lliUlilll .

rendoaIiquidquodPaulintisanno410gesserat:undeBduximus illum tum fuisse episcopum, cum nobi.

probabiliter colligi potest jam anno 410 itlum fuisse
SU y pe tant validiora argumenla, quibus certo colligi-
cpiscopum. Et prseterea videtur Paulinus debuisse
mus ante annum 409 ilii non coilalam fuisse episco-
quopiam se recipere ut e Gothorum manibus se eri- palem diguitatem, quam ut in liac una nominis dif-
perel, ut c revera in eorum nianus incidit. nisi fuis-
ficultate hiereamus. Creatus fuil i Nolanus episcopus
set addictus pascendo gregi , et nisi vinculis episco- Paulimis noster ut iiemo dubiiat , videturquc Paulo
palis muneris .uisset releiiliis, a quibus in sacerdotio successisse, '•
qui annis 402 et 405 certissime hanc
constitutus erat omnino liber; singulis autem epi- Ecclesiam regebat; qure non videtur ingenti piebe
stolis privalam egisse vitam videtnr. Comperimus
fuisse numerosa, qiiandoquidem Paulinus se voeat •

etiam Augiistinuni ab eo " fratris nomine compcllari exigui aregis pasisrem.

in epistoia quam arbilramur scriptam circa aiinum Jam vero qua
2. ralione in episcopali munere se
410. Auguslinus e
in epistolis suis ad Paulinum circa gesserit discamas ab oculato leste " : Cum autem ad
annum 415 datis et in posterioribus aliis nperibus sttmmum sacerdoiii gradum proveclits esl, rtoluit .<•
cum semper vocat episcopum, nulla de ejus uxore talem cxhibere episcopum qui ab aliquo timeretur, sed
mentione faela, unde eam jam vita functam omnino
. ...
-
.
taiem reddidit saum.i™
se iiiuinu
.•IV.... „_ sacerdolem mn ab ommous
qui ao omnibus amaretur. amaremr.
,,
probabile est. Gonleiid.t f Cbiffletins Pauliimm r
, . . .
fuissc Numm-m»
t ^umqi.am «.- •..,«
.i. -lutus
•'•
...
... ,.,
ut iton m
• •

ira misericordiai
episcopum ab initio anni 597, sed ejus ratiombus memor essrl : neque enim poieral vir ilie irasci qti
satis/ecisse credimus. Potuis&et quidem et merito contumeltas despirAebat, cl odia vitabal. Numquam in
duas ad Victricium epislolas objicere, quas anno 59»
judiciosine miseiicordia setlil, qma noverat miscricor-
et 404 posuimus, siquidem Victricius episcoprss ah
dium meliorem esse quam sacrificium (Osee vi, 6); mi~
eo b frater vocatur in Irigesima septima cpistola anni
scrirordia vcsliendum rsse omne Cltristianorutn judi-
404 ex edilis et mss. codicibus, ae etiam in cpistola
cittm, dicenle tenerabili Scriptura : Misericordiam el
decima octava anni 599 ex ms. Viennensi
codicc judkium cantttbo tibi, Domine (Rsal. c, 1). Jttstiiiam
cum aliis, pntris nomen habeanl. Sed hocgg aigu-
quoque. votis benigmoiibr.s temperabal:
Sciens quoniam
mentum non videtur magni ponderis, cum amanueii-
Spiritus Sftnctits quantam ccquitati el JHslilia;
favet,
ses hunc errorem facile admittant sci
ibendo frairi ttintum suis gratiam pielalis benigms indulgel:
el ideo
pro patri; quamvis eliam Paulinus
potuerit Victri lanebai rigorem in exuminaiione justilim
, misericor-
cium frairem amice dumiaxat compellare,
ul ipse diam autem in defmutone senlentim profersbai.
h Paulinus
" O
ef, Therasia in epistola quadragesima admirabilem viruin, atque omnium virtulum loude cen-
quinla anuc. i!>8
15 Maii daia Augusiinum patrem.
sendum! Hic etenim omnium patriarclmrum er.-wpla
fralrem Mmulmugtstrum vocant. Quod si us quis
et
nOS C02:ll
nos cogat insistere
iiivivlii.n pl lii.ir; ,!..-- „J v:_._.:.!_._.
el faieri duas ari Victricium epf- ...
D >ecutus, fuil (idetis trf Abraham, credulus
.'

benignus ut Jarob, munificus ut ckliisedecn M

« haac
.ouiii.

previ-
stolas ab episcopatu Paulini fuisse ,
scriptas, postan- dus ut Josepli, rapax ut Benjamin : rapuit
num 409 facilc colloeabuntur; alteram enim ad an- enim riivi-
libus, pauperibus erotjavil; el tamen plus divitibus
et
num 599 retulimus ex simplici dumtaxal cum
epi- quam paupeiibus profuisse cognoscitttr, quia
stola decima septima convenientia
pauperi-
, et alteram ad uus itt hnc secuio profuit, divitibns
autem in futuro
annum 404 propter tempus insciipt.i. epistola. in.io- providit. Ipse etiam « moribundus asporlatam a longo
centii qua. agit de
iiinere Yi. tricii Roniam ei quia , pccuniaii), quam gJJ eleemosynis impenderet, aecc-
Paulinus in epistola sua Romam eiiam
venisscVi- pit. Kateor equidem autorem i!ii fuisse Hieronymum
ctricium asserit, quo duas peregrinalioncs
potuit ut alienas eleemosynas distribuendas
minime susci-

n. % i Aii- I Civit Dr 10 kVM « \& H m 6

-
,8, "1 "'

^
£p "

PauUp
^ in "'•
'
D« SCTl * v - l- »
.

Obit. Paulfn°. „. 6. ?B„n. n. 7/ <•

IbS Tl "'
'
*''
'
"' '' -
i9 > n 14 "
* V ™' <*
"
 ,

s. PAULINUS NOLAJNUS EPISCOPUS. U6

4ig
privalo A Nam qui corpore eum videre non poteranl, sattem epi-
«erel sed aliud est quod prudentia homini-
•

addicit et consecrat slolus ejns conlingere cupiebant. Erat emm suavts et

qui divino se obsequio recens
blandus in litteris, dutcis et bene suavis in versibus.
pietas episcopo in sola pietate longo
vir-
aliud quod
Quid plura? Vix qucecumque de ille dicuntur admit-
revera
tutum exereiiio jam constilulo suggerit. Et
terel creduiitas fidei, nisi propellerent sua (acta men-
nequaquam imprudens fuit Paulini pietas, " Nam qui
pauperibus ducium.
ingenlia prcedia quia fuerant sua vendita CAPUT LI.
is cum poslea (aetus esset
episcopus, non
erogaverat,
Yalgius, qui et Viclor. solus in navi e naufragio serva-
dispen-
contemsit Ecclesioe (acullates, sed fidelissime tur. Nola a Golhis capta. Paulinus aller apud S.

savit. Quo faclo sutis oslendit el propria debere pro- Puulinum se recipil. Adoersus Pelagianos epislolam
impedimento perfe- S. Pantino scribit Augtislinus.
pler perfeclionem contemni, et sine
clionis posse Ecctesim quce sunt profecto communia f exigui gregis paslor, id
90 ' • '- am erat Paulinus
possidcri. S. Gregorius Turonensis b magnas Ecclesioc cum accidit hisloria
est Nolanae Eccleske episcopus ,

Nolarise fuisse divitias asserit, et Chrislum adimple- naufragio Valgii qui post cum
mirabilis servali e ,

visse in Paulino, qui omnia propter ipsum dimiserat, casum Victoris nomei; sortitus est. Tenipus hujusce
qux per Evangelium promittere dignalus est, quia easus fixiim omnitio sialuere non possumus. Contex-
qui propter ipsum reliquerit omnia, centuplum
quod meo quidem judicio non
inhac
facile
B
^ histori e narrat p au linus in epistola quadragesi-
.

a Christo S. Felicis pa-

vita accipiet :
ma nona quemadmoutim il!e

probaverit; sic enim prosequitur Uranius • : Ergo, naufragio servatus sit quam ob causam
Irocinio e :

ul dicere cmperam, fuit mansuetus ut Mogses ,

sacer-
forte iSolam venire compulsus est Valgius, ubi dicit
8

dolatis ul Aaron, innocens ut Samuel, misericors ut Paulinus h tam insignia Dei miracula se adeo admi-
David,sapiens ut Salomon, apostolicusut Petrus,ama- ratum fuisse, utpene in ipsum senem crudelis fuerit,
bilis ut Joliannes, cautusut Thomas,doclor
ulPaulus,
et parlem auris servandain volnisset abseindere, nisi
videns ut Steplianus, (ervens ut Apollo. De sollicitu-
in illo vulneris res fuisset. Videtur '•

ipse Paulinus
cura Ecclesiarum in fide et carilale
dine aulem et ,
senem Valgium naufragio ereptum aquis luslralibus
omnes uposiotos et episcopos imitatus est. Ume omnia abluisse illique Vicloris nomen in ipso baplismate
r
i

iil se habuil, hwc in tempore

eonversationis suw fideti- cujasdam Chrisliani Se-
indidis^e. Navis k qna: erat
d Et vere tatis erat ul ab omnibus ama-
ter custodivit. eundiniani nomine, et inqua servatus fuit, sine ullo
relur : vixit enim cunctis in exemplum acquirendw sa- damno oneris '
in Lucanorum el Brutiorum littore
lulis , et in refrigerium consolationis. ISeque enim so- allapsa est, quo m Posthumiani senalorisRomani pos-
lius hwc mea vox est : testes sunt omnes provincim, te-
sessio adloitur. Posthumiani procuralor navem illico

slis est omnis terra quam Romanus orbis includit, lestes C occupavil , et caplam vacuefeeit , cui " prater onns

etiam sunt burbarce fuma domni

nationes ud quas publicum plura etiam de stipendiis et peeuliis miuli-
Pautiniperveneral. e ISecimmeritoab omnibus amaba- cis incrant. ° Super hoc lalrocinio apud
provinciac

lur, qui aderat omnibus. Quem cnim jacentem non sua

judicem deposita? jam sa^pe fuerant querela», sed pro-
quem inlerpellanlem se non pia voce
dextera erexit ? curalor primo vi rehellavil adversus provincialis ju-
consolatns esl? Eral enim pius, misericors, humilis et
dicis edicta ejusque ministros, postea Romam pro-
benignus; nuilum spemens, nuttum despiciens. Omni- fugit ,
quo Secundinianns cum Viclore se contulil.

bus tribuebut, omnibus indulgebat : animabat trepi- Rescribens Macario Pautinus, eum p precatus est ut
mdificabal
dos, mitigabal viotenlos; hos verbis, Posihumianuiii ad jura pielalis et jusliliaj leges ad-
iltos

exemplo : atios epistolis, atios sumtibus adjuvabat. duceret faceretqne ut a proeuratore ablata solum-
,

Nullas opcs, nullas divilias , nisi quas sanctis suis ,modo restituereiitiir ;
quod euiin speclat ad sumen-
Christus promiserat mirabutur, Aurum alque argen-
das de eo posuas, oral Paulinus Macarium ut ab iis

lum, el celera sic definiebat, ut ea sibi ad lurgiendum ahslineatur. Videtur ille luisse Macarius qui, post-
tiberatitas , non ad retinendum cupiditas vindicaret. quam vicarius prafectorura exslitit, RoinaJ fuit hoc
Et ut breviter dicam, omnia bona in se habuil quia tempore pielaie maxime el scientia percclebris ,
et

Chrislum amavit : habiat enim fidcm, mansuetudinem, D vxl \ y

m docet Augiislinus 1 prolixam Panlinus noster
curam proximorum, jugem pro miseris sollkitudinem, de morte uxoris consolatoriam ded^rat epislolam.
compassionem pro injinnis, niliil aliud respiciens nisi
om- AKN. CHRISTlilO, 411, bil, 415.
pacem et curitatem; solus namque mendicabat, ut

Celebris est Romse vastaiione annus 410 ' quo

nibus abundaret. Denique quis iocus est in orbe terra- 2.

rum, quce sotitudo, qua> maria, qiue S. Paulini bene- Alaiicus Goiboiuin rex U Augusti dic Urbem in-

ficia non senserunt? Omnes eumagnoscere cupiebanl, gressns tradiiur, ex eaque vigesimo scxio ejusdem

omnes videre desiderabant. Quis ad illum non lcetus niensis egrcssus

5 Campaniam deinde populalus est.

advenil? uut quis ab itlo non desideraturus abscessit? fteferendum est ' profedo ad illud lempus quod di-

n, c. 0. Greg. Tur. de Glor. Confess. n 107. < Uran. de Obitn

« Jul. Pomer. de Vita eontempl. I. »>

Ibnl.
Paulin. ep. 49, n. 14. f b Ibid., n. •>. *>
Ibid., n. 14. '

Paulin. n. 7. >»
lbid., n. 8. « lbid., n. 9.
"> Ibid., n. 15. " Ibid. n. I. ° Ibid., n. 13
i Ibid.. n. 2. Mhid., n. 1 et IJi. Ibid, n. 8 et 15.
' t

19; et 1. vn, c oJ. Philostorg. I. xii, c. •

' Theopban. et Cros. 1. n, o.
p Ibid. i Aug. eji. 2t>9. n. I.
1
Baron. an. 410, § 46.
 ;:

117 PROLEGOMENA. Ha
cit Augustinus, » Nolam sciiicst obsessam a barbaris, A tia divina fiierat constitulus Deo gratias ageret. iYoi;
quo tenipore bujusce urbis eivibus visus est S. Felix, enim, iaquit Augustlnus, uberiore fructu legit, vet

quibus jam tot pietalis sus argunienla crebris mira- uudil me ttocentem ac disserentem , vel quibuslibet «c-
culis prsebuerat; quod Augustinus non ex opinione Iwrtationibus accendeniem ,
quam inspicil te viventem.
communi , sed ex ceriis lesiibus se eomperisse fate- De Paulino episcopo ISolano nihil historia; proditum
Uir. Hinc colligit t>
baronius hacee occasione cives cst annis 418, 416.

Volanos evasisse incolumes quod non asserit Augu-

A.NN0CHRSSTI-U7.
stinus ; 91 imino vero r
hanc urbem captam luisse 5. Jam antea » observavimus Pauiinum nosirum
•;t a barbaris vasiaUm alibi aflirmat : quod a<3 hrec amicitia fuisse devinctum cum Pelagio aniequam
•.empora J cum S. Felicis apparitionious refert etiam prodeventur ejus errores , etcum Juliano in Campa-
Baronius. Tentus est et ipse c Paulinus; sed cum nia. episcopo qui postea Pelagiani dogmatis fuii de-
,

magnis, quibusantea abundabat, divitiis renuntiasset,

fensor acerrioius. In ipsa ° Paulir.i &rni!ia (apud vos)
nec alio amplius quam eximise virtuiis thesauro dita,- vel saltem in civitate iNolana , magna. pro errore Pe-
retur, hanc Pauiinus calamitatem durant certe avaris iagiano quidam obslinatione nitebantur : eapropter
el viue amantibus hominibus non paruni temperavit, Augustinus episloiam 186, alias 106, ad 92 Pauii-
immo suavem sibi effecit bonorum openim memoria, B num fecit e tpiuriraa P misit serip(a n p e lagbnos,
«t i

quibus facullales suas per manus pauperum eo loci prseterquam quod q pro iilis oraret ut corrigeremur,
reposuerat quo atlingere barbaii non valebant. Hisce
non solum ad vitandos illos cautus esset, verum etiam
udei ct spei affeclibus sic in corde suo, ut ab illo se ad convincendos eos qui Pelagii errores mordicus
accepisse lestatur Augustinus f
Doniinuir. prccabatur defendendos suscepissent ; quin etiam eos refeilit
Domine, nonexcrucier propter aurvm elargenlum, ubl
Auguslinns ex epistoiis Paulini , ae pnecipue ex tri-
enim sint omnia mea tu scis. Hujus Vola profecto r
gesiraa (alias ociava) ad Severum. Fragrant enim,
exaudila fuisse dubium non est, quandoquidem addit inqnit » ad eum, episiole lum odore sineerissimo Ckri-
Augustinus se nescire quemquam eorum , qui opes sti, ubi yermanissimus, gralmipshts ditector ei confes-
suas propier Christum abjecerint , veluti pecuniae sor appares. Nullus certe a dogmate Pelagiano niagis
possessurem a barbaris excrucialum. Hac barbaro- abhorruit quaro Paulinus ; at a Semipelagianorum
rum ineursioiie el vastalione accensa fuit , nort ex- errore qui bonse voluntaiis iniiium hominis esse as-
stineta, Paulini caritas ;
qnin ininio, s quxcumquc ha- serebant non satis alienuui euin fuisse possel conjic!
bere potuil nt episcopus, ad caplivoruoi etpauperuni ex quibusdam illius scriptorum locis, ' cum hane
solatimn in eleemosynas erogavii. quaestionem nondum posuissent Massilier.ses presbv-
3. Circa, hoc idem tempus ad Augustinum episio- C terf, necduin Augustinns enodasset et solvisset.
lam 50 seripsit u Pauiinus varias illi qujestiones pro-
AKNO CHRtSTI 418.
ponens quibus statim responsum dedit Augustinus
6. Portasse pai lem habuit in iis quse mense Aprili,
quo amisso eideni rescripsit itennn Paulinus, cui
,
anno 418 ftomae et Ravemise adversus Pelagianos
responsum alterum misit Augustinus quod et secundo
acia sunt ,
quibus peractis Julianus episcopus ob ,
amissum est. His tamen ;ion permolus Paulinus ler-
haeresirn Pelagianam sede sua pulsus est duobus im-
liam de iisdem difficultatibus epistolam scripsii, pinm
qttoddain opus mcdilans.
peraioris Honorii ediclis : m historias de Paulino ni-
Anno 415 magnum de Ci-
hii hoe anr.o proditom est.
vitate Dei opus Augustinus exorsus est, cnjus in pri-
mis capitibus illusire Paulini virtuii testiinonium IHiW) CBRKTi 419,
reddit.
«mo chkisti 414. CAPUT LII.
Ad $yno&im Ravennatn itivilatur Pattlinus ut slomanm
4. Ad qu3est10r.es a Pauiino propositas respoiidii Eectesia; sclii&ma componai. SS. Euckerius et Ho-
Augustinus i ppistola 149, quara Paulino redditam noratus cuw Paulino amicitiam instituunt.
fuisse non dubium est, cum ad nos usque pervene- 5. Zosimopapa mortuo eseunle .imo 418, scJiis-
rit cnjus sub linem k
: aniniadvertimus Paulinum no- |) ms conflatum est et oborta in tleto dissensio, cujus
strum tunc apud se habuisse alterum r-ui nominis
pars mi.ior elcgit Eulalium arcbidiaconum in sum-
preshyterum; terlium quoque ejusdem noinihis, qui
inum poniiticem , rnaior vero Bonifacium preshyte-
temporum calamitate fortunarum suarum jacturam
runi. Sub finem mensis Martii anno 419 Honorius
passus ad Paulinum nosirum se recqjorat, et ex
dam- imperator per litteras sanctissimos diversarum pro-
nis suis sub tanto duce proficere conabatur. 1 Vide-
vinciarum episcopos ad synodum Ravennam convo-
lur ille aliquara ab Augustino institntionem poslu- cavit, qiio tantsn coniroversi^ fiucni facerent. Impri-
lasse, sed hunc paucis bortatus csl, in epistoia
ad mis vero sciipsit u
ad S. Paulimim Nolanum cpi-
S. Paulimim data m , ut de eo siatu in
quo Providen- scopum ; sed is propler corporis invaietudiaem

•Aug. Iib.de Curapro morluU,

'W "Baron. an. 410,

c. 16. Aug.
§ 46. « lib. 1 de Civ. Dei, c. 10. ' Bar.
M.diai. 5, c. i.
c «• k Wa., n. 4.
;i° pnp
;

.\f- *\ „ .
Ibid. - Aug. ep. 149, n. 54. '» Cap. 46, n.°5 et
I
;

9
n Sl
n. 2.
. h* ep. 186,
Aug. ifJ -
v>' "i
n. 59. •
I
,b,d
- - /
"• 2 q,bid - "• 37 et M- r
Ibi<i - "• «; ct Paulin. ep. 50,
"

Paulm. ep. 10, n. 6: et earm 11, v. 542 et seq. » Baran. an. 4S3, J8 §
119 S. PAULINUS NOLANUS EPISCOPUS. 120

ininiroe aceedere valuit. Cuin autem intlicta synodus, A ad Euclierium nondum cpiscopum, cum adliue Len-
Eulalii temeritate, fuissct inteiniissa, nec ad effccluiu nensibus prxessel S. Honoralus abbas, qui anno 42G
perducta ", concilium translatum est Spoleti maximo ad Arelatensis Ecclesiae episcopatum assumtus est.
Idem b Honorius
numero habendum idibus Junii. iin- Nemo nescit S. Honoratum, abdicata seculi vanilate,
perator, seu potius illius germanus c Constaniius Pa- in insulam Lerinum in ora provinciae marilima se-
tricius, rebus imperii prx-feclus , Paulinum rogavit cessisse, ibique monasterium fundasse, quod deinde
nt venire digoaretur, et idcirco ad eum * litteras
celebcrrimum facluin est. S. Eucberius, postea Lug-
reverentiae plenas dedil, ex quibus quantie apud eum dunensis antistes, h
cum Paulinum in eodem viiae in-
xstimationis quantique meriti fuerit Paulinus colligi stiluto fuisset imitalus, cum Galla conjuge pariler

potest. Eum primo sanclum ac venerabilem patrem in Lerum insulam recessit, qux bodie S. Marguritw

appellal, el deinde dilalum propterea dicit concilium, insuiiv vulgo nuncupatur Lerino proxims brevi in- ,

quod, absente illo propter invaleludinem, existima- terjecta maris rupe. Hinc > quosdam ad Paulinum
tum *it nibil posse deliniri. Epistola aulem sic se visitandurn misit Euclicrius, qui quidem cum divina
Iiabet petita ex codice Vaticano ms. apud Baronium gratia sibi invicem innotuissent, connexi sunt per
anno 419, § 20. ^viscera caritatis Chrisli. Per hosce viros ab Euche-
B rio missos locuiu habitalionis illius simul et venera-
93 Sancto ac venerabili Palri Paulino episcopo.
bilis Honorali agnovit Paulinus : unde conjici poiest
Tantum (uit apud nos certa scientia (Al. senlentia)
Honoralum rn Ecclesia nondum celebrem tunc fuis-
nihil ab his sacerdolibus qui ud stjnodum conveneranl
se. Epislola, quanl haud diibie S. Paulinus tunc tem-
posse' definiri, cum Bealitudo tua de corporis inazqtia-
poris ad Eucherium direxit, iulercidit. An ad Hono-
litate causata, ilincris non potnit injuriam suslmere.
ratum lunc scripserit noh compertum est. Yerum
Et propter absentiam sancti viri non qttidem obtentu,-
Honoratus i anno insequenli S. Eucherii exemplo
ra; interim lamcn vitia gratttlantur, cum prava el ve-
provocalus tres religiosos de sancto congregalionis
tns ambilio et cum benedicto viro sanclceque vitm diu
succ numero ad Paulinum visitandum misit. Eorum
velit lutbcre certamen, nt contra hwc apostolicw insli-
profectionem ignoravil k Eucherius, itaquc per 94
lulionis bona de prwsumtis per eim parietibus exisli-
hanc opportunam occasicnem Paulino noh rescripsil.
met confidendum. tere diyna causa quam nouniti
1
Qnomodo tamen is se haberet sollicite ab his scisci-
coronai luce beata vita designal! Ditulum itaque judi-
tatus est Paulinus, efper hanc Lerinensium iiiona-
cium tiKiiliamus, ut divina prwcepta cx venerationis luoe
cborum opportunitatem <" Eueberio plenas affectionis
nec polest atius
vre premanlur, qni ea secutus implesli :
quibus eum .*...- ut
obsecrat
,. et amoris
^t litteras misit,
.11111.1 13 UllVlHd .111. "1, !•
in ..U.Ml.o ...... si
...

eorum prceceptorum lator exststere, quam quidtgnus Q ^ p opportuliain et per hujusmodi tabellarios
uposloticis disciplinis esl approbutns. Specialtter ita-
occasionem Deus donaterit, rescribere impigrum non
juslus
que, domine sancle, merilo venerabilis paler ,
babeat, ut solummodo pro giatia familiari se ihvicen
fiei (atmlus, divinam opus, conlemto labore, tributum
consolcntur, cum cetcrum de auimi illius piissima af-
hoc njbis tisitalionis tuw, si ila dicendum est, munus Paucis abhinc annis
fectione miniine dtihilarel.
indulge : ut postpositis omnibus , quantum temperantia lucem
Chiftletii cura ex duobus mss. codic.ibus in
et tranquillilas suffragantur , sgnodo profuturus,
Itis
prodiit hxc epistoia, quam merum Paulinum sapere
etiam desiderih nottris et benedi-
$ine intermissione ,
genium ingenium no-
nemo non fatcbitur qui ejtis el
clioni qtiam cupimus te prwstarc digneris.
,
rit : illam Paulinianis epistolis addidimus. Eam Eti-
An Paulinus ad concilium pergere slatuerit plane
cherio et Galke ejus u\ori inscribit Paulinlis, et ta-
ignorair.us : verum illud iter non suscepit, siquidcm
nten nec in tilulo nec in epislola iisquam Therasias
septimo idus Aprilis e lolum negotium alio modo
meininit : quod jam tunc eam vila fuisse functam
consumtum est.
argumentum; el decessisse Paulino Tbe-
non leve cst

»nno christi 421 vel 424. rasiam ex eo conficitur, quod S. Paulini ultiinam
segriludinem alque obiltim describens ° Urauius, ni-
Ab anno 519 de S. Pauiino nihil bistoriae prodl-
2.
i«» S
° uil n(! Therasia commemorat; cui certe, si tum adhuc
im est usque ad annum 4ii,quo o. Augusunus mx
\iisriisiiniis f ad _
.

illa vixissel, ex more.bene precalus fuissct Paulinus,

eum per presbylerum Candidianum misit bbrum de
el aliquid carissima: ex conjuge sorc-ri supersliti in
Cwa geremia pro mortuis. Eum prolixum fecit Augu-
posterum commendasset.
stinu6 amore diutius loqucndi cuni Paulino, illumque

sc.ripsit circa anmim 421 vcl non serius anno 424. ANNO CIIRISTl 451.

Paulinum olisecrat Augustinus ut rescribere diguclur

CAPUT LIII.
quomodo hunc librum acciperet. Ad hxc lempora
.S«»c/i Pautini extreinus mcrbus el obtttts.
convcnit refcrre commcrcium quod Paulino cum Le-
Dala est 1. Ad Paulini tandem obitom veniainus, cujus
rinensibus monachis et solitariis interc.essil.
narrationem ocuialus teslis. Jamdiu F Panlinus
«utem hicc epistoia s a Pauliuo jam episcopo Nolano fecil

Ibid.. i 19. * Il.id., § 20. 'Ibid, § 36. ' Aug. Hb.de Cura
»Baf»n.an.419,§20.' Mpid.,§24. «
' ChifiM., p. 61. Pau m. ep. 51, n. 2. i b.d.. n. I.
sei pro morluis, c. 1 et 18.
« Paulin. ep. 51. •

* >» n. 2. »lbid., n. 5. ' Cbiffl.

p. 215, c. 54, t Pra». de Obilu S.
ibia ,n 5. Ibid., n. 1. Ibid.,
'

P.mlin., n. i.
 fii PUOLEGOMENA. 122
f.e hoc mundo ad cuslcsle habilaculum evolare cupie- A tum pauverum Et ecce, non longa inlerposita
solvat.
hal ut ibi cum sanclis haberet mansionem, cum gra- niora, mgressus est quidam presbyter de
Lucaniaj
vissimo laleris dolore gravatus, et in extremis posi- parlibus veniens, inissus a sancto episcopo Exsupe-
tus,ex supeiflno arcbialrorum mandalo ustionibus rantio el a viro clarissimo fratre ejus Ursatio, qui
ei
multo magis fatigatus est. Triduo ante iliius obituni b per ipsum muneris gratia quinquaginla solidos mise-
iluo ad eum cpiscopi visitandi studio convenerunt, runt : quibus acceplis , Paulinus gratias Deo
egit
S, Symmachus, el benediclns Acindynus (ul Cliilfle- quod non dereiiquisset sperantem in miscricordia
tius « mgeniosa sane conjectura resliluit ex lectione ejus. De his autem quinquaginia solidis ipse presby-
ms. codicis Medica», cum in vulgatis antea legerelur tero, qui eos exhibuerat, mai.u sua duos dedit -
reli-
Benediclus UyacuUhinus. Cum auiem « nec sancti quo s vero negoliatoribus qui vestimenta pauperibus
Symmachi nec benedicti Acmdyni sedes expresserit dederan!, reddi mandavit. Cum autem jara l nox diei
Franius, conjectura est eos e vicinia advenisse, ac
successisset usque ad mediam noctem pauiuluin
,

fuisse foriassis sanctum Synimachum eiiiscopum Ca- quieti concessit, nec ultra potuit somnum capere,
puanum, cujus nominc pfures exstant ecclesiae in ci- crudescenle lateris dolore excilatus, el archialrorum
vitate rt provincia Capuana et cujus solemnitas ad ,
ustionibus fatigatus. Una antequam lucesceret hora
xt kafendas iNoveiiibris adscripta est in veteri kalenda-
B vir sanctus, ut solebat, omnes excitavit et matuli-
rio Capuano; quo autem ille potissinium vixerit tem- num oflieium ex more et ordine eelehravit. Facla au-
pore penitus ignoramus. Duo isti prcesules •>
Pauli- tem die presbyteris et diaconis alque emnibus cleri-
num in cxlremis Liborantem convehenmt, cum jani cis pacem heredilariam exempio Dominico proedica-
de salute ejus omnes dcsperassent. Ua tamen in '
vil, dein tacitns usque ad vesperum perduravit. Tunc
corum adventu recreatus aique refectus est Pauiinus, vero lueernariie devoiionis tempus agnoscens, ex-
ut oblita onini carnali infirmitate, totiim se eis spiri-
tensis manibus, lenla licet voce dixil, Paravi lucer-
talern atque angelicum exhibeict. Jussit 8 sibi anle nam Christo meo. Deinde facto aliquandiu siientio,
leclulum suum sacra vasa et ornamenta eeclesiasliea 01
circa horam decimam aut undecimam in nocte,
cxhiberi, et uua cum sanclis episcopis obtulit Deo omnibus qui aderant sollicite vigilaniibus, subilo.cel-
sacrilicium siniulque et eos quos pro disciplina cc-
;
lula ejus tam ingenti lerraj motu concussa est, ut hi
clesiastica a communione sacrorum raysterioruui ex- qui Ieclulo ejus 3ssistcbant exterriti atque furbali ad
lorres 95 esse prxcepeiat, ad pacein pristinam re- orationem se cuncli jaolaverint, nihi! tamen scien-
vocavit. t Et cum Ikcc omnia sanclus episcopus loelo libus bis qui pro foribus consistebant : neque enini
atque perfeclo ordine celebrassct subito clara voce publicus
,
ille in lola domo, sed privatus in celiula fue-
mterrogare ccepit ubi esscnt fratres sui ? Tunc unus (] ral terras molns, qui prasagiebat quanto dolore om'
ex circumslanlibtis qui pulavil quod episcopos qui nes
, iu hnjus sancii obiiu cssent afficiendi.
tunc aderant qu,ereret, ait Ecce hic sunt (ralres
illi :
2. Ille vero Deo debitum ° spiiiium eshalavil an-
tui. Sed ego tiunc [ratres meos Januarium a!-
At ille :
gelicis susceplum manibus. Porro ubi ad beata eoeli
qne Marlinvm dico qni modo mecum tocuti sunt, et
, gaudia felix anima evolavit, r iia niveo candore vul-
conlinuoadme venluros se esse mxenin/. Ilaque anim- tus ejus et loium corpus aliectum est ut omnes qui ,

adveiterunt circumstanles quod 'qui tantum in vir- aderant inter 90 singullus et laciymas benedicerent
liile per multiplicala gratiarum spirilalium carismala Dominum. Ejus vitam ex meritomortis oranesagno-
respleaduii, meruit ut iu obiium suum priusquain mortem de conversatione vitse proiia-
vere, cujus et
spiriium redderet, hosce duos illuslrissimos cor- verunt. Ecce 1 quid Iribnil eieemosyna; ecce qualem
poreis oculis contemplarelur episcopos quorum roortem concedit
; , et quales thesauros sanctis suis,
prior erat S. Januarius Beneveuli episcopus
i ,
qui eum in pauperibus diligunt, Deus indulget; non
et martyr circa annum 505, qui Neapolitanaa ur-
ita avaritiae malo iidiiantibus. Nolc r in aede basilicse
bis Eccleiiam tunc reliquiis siiis illustrabat; alter S. Felicis 451 s
deeimo kalendas Julii glorioso tiue
vero S. Martinus tunc Turonensis anlistes, vir per
dcfunclus est. Ad hanc dieni in omnibus l
Marlyrolo-
oinnia apo>tolicus, Ecclesia GaiiicanK illustre decus
1) giis consignata esl cjus memoria, ct illius fesl.vita-
et ornamenlum. Deinde visum est quod Paulinus, li- tem ipsa die celebrat Ecclesia. ln ejns "
obitu totus
cet aelaie provectior,non minus in pauperes beneficus pene oibis ingemuil, flevere lideles et iniirieles. T S)e-
essel et libcralif. A presbytero enim k
Poslhumiano, nique non solum Christiani, sed ei Judsei atque pa-
qui forte icse est Poslbumianus, cuius scmel et ite-
gani ingenii fleti;, scissis vestibus, ad ejus exsequias
runi meniinimus, commonitus quod pro vestimenlis conveiierunt, et ereptuin sibi palronum, deiensorern,
qu;e pauperibus erogala fuerant quadiaginla solidi tuiorem, nna omnes voce planserunt. In x basilica S.
deberenlur, leviter subridens .iit ad Posthumianum : Felicis sepullus esl, cui Dei graiias ct dona accepta
Securus esto, fili, crede milri quia noii deerit qui debi- inediaiori ac pairono senipcr retuleiat
11 1 , et cujus

6 Uran. <!e Obiiu S. Pau'in., n, ,". b Ibid., 11. I. « Ciiiffl. p. 102. * Ibid., p. J95. < Draa.n.
i. f/bid
t inid. "«Ibiil., n. %
« Greg. Tnron.
de Glor. Confess.. c. Ufi. i Uran. n. 2. " Ibid 1
Ii.'d
m Ibid.
n. 12.
' Ibid. "ibid. rlhid., n. 1«.
Baion. Martyrol. 22 Jtiii.
1 Greg. Tnron. de Gior. Confess., c. 107. -1'ran. ' Ibul., ni
> " IVan., n. i. 1 Ibid. n. S. * Ibid., n. I.
123 S. PAULINUS NOLANUS EPISCOPUS. -
124

laudes tanla lsetitia et magmiteentia celebravit scri- A mentorum inopia, ut hujus ecclesi* dictss S. Johan-

plis suis. nis, sortiue sint nomen S. Johannis Baptistae : cujus

CAPUT LIV. quideni rei et aliis in locis alia. invenimus exempla.

A Paulino jam wta [uncto ad coetos evocatur S. Jo- Conslat eum sabbati sancti die, ' qui anuo 432 erat
hannes Neapolitanus episcopus. S. Puulini obitus secundus Aprilis, ex hac vila migrasse; cur autem
kistoriam scribil Vranius. in dicm vigesimam secundam mensis Jnnii Paulino

J. Qui de Paulini obitu scripsit Uranius. a narrat sacram translalus sit natalis ejus, ignorare se fate-

apparitionem quae anno Christi 432 post Pauiini obi- tur * Baronius.
tum proxinio eonligisse creditur. Tunc lemporis 2. S. Paulini h episcopi Nofani corpus Romaa in
•>
prseerat Ecclesix Neapolilanoe episcopus nomine ecclesia S. Bartholoinxi nunc asservari dicitur. Sla-

Johannes, qui de nocte ad quintam fcriam in tuajori lim atqne moriuus est S. Paulinus, » ejus vitam ver-
hebdomada somno sopitus vidit S. Paulinum,iut sibus illuslrare instituit Pacatus : quod an fecerit in-
ipse Johannes retulit, angelica dignilate vestitum at- certuui esl, nullus enim hujusce operis meminit ; imo
que ornatum, favum mellis candidissimum in manu S. Gregorius i Turoaensis nihil de S. Paulini vita se
tenentem, ac diccntem sibi : Frater Johanncs ,
quid lcgisse dicit. Pacatum vero, quem nobilitatis tilulo

hic [acis? solve vincuia tadiorum tuorum, et jam ad g rnat Uranius k vel huie laicum et genere nobilem,
nos veni : hatc enim esca, quam in manu tenco, apud ex Gallia Chrislianum, et probatum illo sevo poctam
nos ubundat.Hax cuin dixisset, Johannem episcopum fuisse colligi potest, qui originem duxit a Latino Pa-
complexus est, et immisit in os ejus partem favi il- calo claro sane oratore, qui Theodosio imperatori
Iiu3- cujus dulcedinem atque oiiorem Johannes iia anno 589 Roiii* panegyricum dixit post Maximi ty-

concupivit, ul si ilii in ipsa revelalione poteslas fuis- ranni interitum. De illo unum certo scimus, » eum
set, S. Paulini pedes quos tenebat ampiexos nullate- scilicet rogasse 98 Uranium presbyterum ut sibi
nus dimisisset. Slatim a somno excitalus est, et ea- fideliter S. Paulini obilum referret, m cui interfuerat,
dem die, id est quinta leria, sanus domiiiicte coeme ut ex sequenfibus palct, Yidimus quomodo tollitur

soieinnilatem celebravit, et juxta consuetudinem jutlus, eic, n omnes una nobiscum voce planxerunl.
suam clericis et pauperibus coenam apposuit : sexta Ilanc igitur narrationem composuit Uranius, eanique
vero feria orationi vacavit. Sabbato autem sccunda Pacato inscripsit, quem ' dominumiltuslrem,in Chri-
iiora diei, id est circa seplimam niatiitinam, ad Ec- slo venerabilem, et n liliurn carissimurn appellat.Eum
clesiam Uetus processit, et ascenso tribunali cx moic adhorlatur 1 ut prseclari operis murius accelcret, ut
populum salutavil, pacem eis pramuntians ; resaluta- quia navigare disponebat, hujus operis lcrtione peru-
tusque a populo, orationem dedit, et colfecta oratio- (] u\\ fnieretur r
antequam transfrelaret. Cum narra-
ne spiritum exhalavil. Hac tanien die el sequenti lionem suam ordiatur Uranius ab accessione duorum
nocte solito more peractum est divinum ofllcium. episcoporum qui :id Pjulinum visilandum triduo ante
Postera autern, dominicoo Resuirectionis dio, illumi- iliius obitum convenere, ex ulriusvis elero, non No-
nalis lampadibus cum ingenti neopbytorum pompa, lance Eccleshe fuisse vidclur. Quidam » autumant
prosequente eliam multitudine populorum usque ad eumdem ipsins esse Uraiiium a quo se tota sesiate

sepulcrum , gloriosam alque laudabilem sepulturam circaannum 400 Delphini lilteras frustra exspeetasse

adeplus est. Jobannes c ille inter ^eapoiilauos epi- testaiur Paulinus ' epistola decima nona r ex quo
scopos decimus quarlus sedisse- fertur. I)e eo nihil lempore forle probabileni se exhibuil sancto Viro qui,
"
legilur, nisi quod Marciano prope Puteolos d subla- prnpler dihitam epistolam, de eo ad l>elphinum
tum S. Januarii corpus Neapolim transferri jussit, aspera verba fecerat. Scriplum illius a pris^is Palri-

quoii iu eo07 oratorio manu sua condidisse fertur, bus fuit celebrsliim, eujiis fragmenlum T refert Gre-
in quo et ipse post mortem lumiatus cst quam ta- : porius M. ; et de Paulini transitu magnam penes se
x Tmonensis,
inen translationem certissimam asserere non audeo. fcctionem habuisse indicat Gregorius
Ex bacEcclesia in aliam hnjusce sancti corpus ilertim in qua ie sanclorum 4anuarii el Martini apparitiono
c r vero de S. Paulini obitu hislo-
translatum fuisse dicitur. Baronius observat Neapoli D fii mcnlio; fsidorus
plures ecelesias S. Jobannis iiomineDeodicatascsse: viam Uranii commemorat. De iis qu;v huic Uranii
quod aulem harum nulla Jobannis episcopi, sed om- narrationi aut adjiccrc, aut adimere, quibusdam pla-
nes S. Johannis Baptistse noinine nuncupentur, id cnit, egregie disputal Chiffletius in Paulino illu-

injuria temporum factum putat ct veterum moni- strato.

« Uran. n. II, el Chiffl. p. 214. 21S. » Uran. n. II. « Paul. Chiffl. p. 108. " Galh Pouziot. ' Baron.

Martyrol. 22Jun. f
Chiffl. p. 215. 6 Bnron. Mattyrol. 22 Jun. >>Baron. ibid. > Uran, in tii. ct n. 12.
i Greg. Tur de Glor. Confess., cap. 107. tUran. in lil. ' Uran. in prwfat. et n. 12. »' Ibid.. n. i.
» Ibid., n. 8. c Uran. in prjef. p lbid., n. 4. 1 lbid, n. 12. Chiffl. p. 192 et Baron. Martyrol. 32 Jnn. «•

5 Paulin. l
Ibid., n. 2. u Greg, M. Dial. I.m, cap. 12 " Greg. Turon. de Gl. Confess., cap.
ep. 10, ii 1.
107. • Isid. Hispal. iib. de Scriptor. eccl c. i. J Chim. p. 179, »80, 197 ei 200.
.
 125 PROLEGOMENA. 126

EPITOME
VITM S. PAULINI.
9S~~ 100 P>*ulinus, qui et Poolius Meropius. A scopis, clericis ac monachis invisitur. Cap. 26,
Cap. 1, n. 1. n. i.

Ex senaioribus tura palerno tura materno genere Sanctissimo Capuanse Ecclesise presbytero Basilio
Ronianis. Ibid., n. 2. magna vi ereptam domura reslitui impetrat. Cap. 31,
Patie Paulino. Ibid. r n. 3. n. 1 et 2.

RurdigiiLe in Aquitania natus. AnnoClirisli exeunle !n Paulini graliam scribit Anastasius papa ad epi-
353. aul ineunte 354. lbiri. et cap. 23. scopos Campaniae. Anno 398. Cap. 32, n. 3.
Ab Ausonio rhetoricis et poeticisartibus inslitittus. Gravi et diutino morbo laborat Paulinus. Annc
Cap. 2, n. 2. 599. Cap. 55.
Consul suffectus est, non ordinarius. Cap. 3, n. 2. A Nieela Dacorum episcopo et a Melania senioro
Dives valde. Cap. 1, n. 3. Anno402. Cap. 4i T n. i et2.
iirvisitur.

Therasiam piara et locupletem duxit uxorem. Cap. Basilicas Nohe tedificat. Cap. 42 et 43.

5, n. 1. Item Fundis ecclesiam conslrui jubet. Anno 403.

Cujus hortationibtis sanctorumque episcoporum et Cap. 4*.
presbvterorum sufiragiis, ad Chrisium conversus est.
Ipsius frater morilur. Cap. 45, n. 5.
aeSatis anno 30. Anno exeunle 389, Cap. 4, n. 2et3; B Paulinus Nolae creatur episcopus, rctatis anno 56.
et eap. S, n. 2.
Anno exeunte 408. Cap. -50, n. 1.
A Deipbino Burdegalensi episcopo baptizalus. Cap. Nola a Gothis capta, nibil niali Paulino iliatum est.
5, n. 2. Anno 410. Cap. 51, n. 2.
in Hispamam cuia piissima conjuge Therasia seces- Apud eumse recipiunlPauiini duo, imtispresbyter,
sit. Incerto anno, certeante590. Fbid.,n. 1. alter laicus. Ibid., n. 4.
Ibi quatuor conipletos annos comraoratus ex ea Ad Synodum Ravennain »b imperatore iiivltatar, ut
suscepit filium qui sub octavum ab ortu diem de- Roman* Eeelesia: schisma componal. Anno 419.
functus Compluti sepultus est. Exeunte 589. Cap. Cap. 52, n. 1.
6, n. 3,
Gravissirao Iaterum dolore correptus a duobus epi-
Paulinus se Deo dicat et ci>nsecrat,ac monasticani scopis invisitur triduo anle obitum. Anno 431, mense.
vilaiti amplectitur. Cap. 7, n. 2.
Jun. Cap. 53, n. 1.
Praedia vcndit, et pecuniam paupcribus erogat. Cum quibus ante lectulum suum offerl Deo sacri-
Anno 592. Cap. 8, n. \ et 2.
ficium. Ibid., n. 1.
Barcinone facto uiultitudinis impetu a Lampio Ad Ecclesia: communionein revocat a sacris my-
presbyter ordinatur invitus die dominica Nalivitatis C steriis extorres Ibid.
Christi, setatis anno 40. Anno cxeunte 393. Gap. 15, Poslridie cuin sttis raatutinum persolvit oificium.
n. 1 et 2. Ibid.
Ex Hispania in Italiam venit, et Fiorentise per- Et data pace omnibus Ecclesiaj suai ciericis. Ibid.
amanter exceplus est ab Ambrosio, qui illum ciero horam decimam in nocte cubiculum in quo
Circa
suo adscribere voluit, ut etsi diversis in locis degeret,
jacebat terra molu conlremiiit. lbid.
tanien Medioianensis Ecclesi» presbyter censeretur.
Ac paulo post aniinarn Deo reddidtt, sclalis anno
Anno Cbristi 394, post Pascha. Cap. 17, n. 1.
78. Anno 43! 22 Jun. Ibid., n. 2.
,

Hinc Romam se contultt, ubi dum honorifice exce- Niveo candore vullus ejus et totum corpus resplen-
ptus est a populo et proceribus viris. Siricii papce et duit. Ibid.
quornmdam Roraaiuu Ecclesue clericorum sensil Pagani ac Judiei ingenli flelu et scissis vestibus ad
invidiam. Ibid., u. 2. ejus exsequias una cum Christianis conveneru.it. Ibid.
Quamobrem paucis post diebus Nolam se recipii, Nolae in basilica S. Feiicis sepultus cst. Ibid.
et ibi consistil una cum conjuge. Anno 593. Ibid. Ad coelos ab eo evocalur S. Joannes Neapoiilanus
In morbum ineidit, et ;tb AfricaeetCampanijeepi- episcopus. Anno 452. Cap. 54, n. 1.

S. PAULINI ELOGIA
EX VARIIS SCRIPTORIBUS AD MSS. CODICES BECOGNITA
101 ausomus, emst. 20 ad PAUUNUM. Praeccssit nosirum sella curulis ebur.
Illliid fragmentuiii Fecognitum ad ms. Mariang. el cdd.
' D Et qn* jaindudnm tihi palma poelica oollet
Grav. Lugd. Poelm. Toll. et Yir.n.)
Lemnisco ornata quo mea palma carcl
est.
Pat.l.no Auson.us. Metrum sic suasit, ut esses Longajvae tantum superamus bonore senecte.
Tu pnor, el nomen pnegredererc meum. Quitlrefprt? eornix non ideo anle cycnum.
Qnamquam et Fasloruin liiuio piior, e: tua Rom# Ncc qtiia mille aimos vivii Gangeticus alcs,
 ; ,

157 S. PAULliSUS NOLANUS EPISCOPUS. 128

Vincil centuiu oculos regie » pavo tuos. A Credideram quod te, Pauline, inflectere posset.
Ceclimus ingenio quantum prreceaimus aevo. Elicerelque c tuam blatida objurgatio vocem.
Assurgit Musoe nostra Camoena tuae. Sed tu, jiiratis velut alla sileotia sacris

Vive, vale, et totidem venturos b congere Janos, Devotus leneas, perstas in lege tacendi.
Quot tuus aut noster conseruere patres. Non licet? anne pudet?...
AUSOMUS. EflST. 21 AD PAULLNUM. Si prodi, Pauline, times, nostreque vereris
(Ha>c fragmenta collata ad eosdem codices.) Crimen amicitisc, Tanaquil tua nesciat istud.
Tu conlemne alios, nec dedignare parenlem
Iambe Parthis, el Cydonum spicm.3,
Adfari verbis. Ego sum tuus akor, et iiie
Iambe pinnis alituirt velocior,
Proeceplor priinus, ^ primus largitor bonorum,
Padi ruentis impetu torrenlior,
Primus in Aoiiidttm qui te collegia duxi.
Magna sonora; grandinis vi densior,
^lammis corusci fiiiniinis vibralior; ABSOSHJS, EPIST. 2o AD PACMNLM.

Jam nunc per auras, Persei lalaribus, (Rccogniia sunt hiec fragmenla ad mss. rodices Lugit
Maiiang., Reg. et ad 7 edd. supra notatos.)
Petasoque dilis Arcados vectus vola...
Quarla tibi liaec notos delexit epislola questtis,
Paulini adusque moenia, Ebromagum loquor.
Pauliuc, et blando residera sermone lacessii
Et prolinus jam si resumtis viribus, B
Officium sed nulla pium mihi pagina reddit...
Alacri refecti corporis motu viget,
Verlisti, Panline, luos dulcissime mores...
Salvere jussum mox reposce mutuum...
Ergo meum, palriaeqne decus, columenque » senatus,
Dic et, valere ; dic, avere te jubet
Bilbilis, aut hserens scoptilis f
Calagurris habebit?
Amicus, et viciims, et fautor tuus,
Aut qtue detectis juga perscruposa ruinis
Honoris auctor, aitor ir.genii lui;
Arida, torrenlem Sicorim despectat Ilerda.
Dic et magisler, dic Parens, dic omnia
Hic trabeam, Pauline, tuam, Latiamque curulem
Blanda atque sancla caritatis nomina.
Constituis, patnosque isiic sepclibis honores?
Aveque dicto, dic vale, et actutum redi...
Aliquid reportans interim munusculi PRODENTIUS, LIB. 1 COSTRA SYMMACHUM.
De largitate musici promplarii.
Non Pauliiiorum, non Bassorum, dubilavit
AUSOXIUS, EPIST.23AD PAULINUM. Prompta dare se Christo, stirpemque superbam
lides

(Uecensita sunt hscc f.agmenia ad mss. oodices Lusd., Gentis patricire venturo allollcre seclo.
Pnelni.,Reg. et edd. Uad., Grav., Lud., PoeIm.,Scbot.,
Toll. et Viiiel.) 103 HIEROKTOOS, EMST. 13 AD PAULINUHf.

Discutimus, Pauline, jugum quml cerla fovebat C Collata ciuii ms codice Viclorino et eduione Mocuntina
an. U70.)
Temperies : leve quod positum, et tolerabile junctis,

Traclabal paribus concordia mitis babenis... Bonus homo de bono thesauro cordis profert ca
qua; bona sunt, ct ex frnctibus arbor cognoscitur.
Cedebat Pylades : Phrygii quoque gloria Nisi

103 •' ; " ,, minor, et promissa obiens vadimonia

Meliris nos virlulibus tuis, ct panos niagnus extol-

[Dainon...
)is ; ultimamque partem convivii occupas, ui patris-

Pauliaum Ausoniumque familiasjudicio proveharis. Quid enim in nobis, aut

viros, quos sacra Quirini
Purpura, et auratus Irabeao velavit amictus, quantulum est, ut doctse vocis mereamur pracc-
Non decel insidiis percgrimc eedere Diva?.
nium; ut illo ore quo religiosissimus princeps defen-

Quid queror, Eoique insector crimina menstri? ditur. buroiles nos modicique Iaudemur? Noli igilur,

Occidui me ripa Tagi, me Punica todit frater carissime, annorum nos a'»timare numero :

Barcino, me bimaris juga ninguida PyrenacF...

necsapienliam canos reputes. sed canossapientiam :

Agnoscisne tuam Ponti dulcissime culpam'...

* Salomone ieslante, C:mi hominit, prudenlia eju», etc.

Ne sp.irsam, raptamque domum, laccralaque cenhim Di nique el tu audita sentcniia Salvatoris : Si m pcr-
Per dominos veteris Patilini regna fleamus :
feelus esse, vade, vende onrnia qucc habes, el da pau-

Teque vagum toto quam longa Hispania Iractu, D peribus, el vetti, sequere tne, verba vcrlis in npera, el

Immemorem veterum peregrinis fidere amicis. nudam crucem nudus sequens , cxpeditior ci levior
Accwre o noslrum decus, o mea niaiiiua cura :
s scandis scalam Jacob. Tunicam mutas c.uro animo :

Votis,ominilmsque bonis, precibusque vocalus ner pieno inarsupio gloriosas sordes appetis; sed
Adpropera. puris manibus et candido peelore, pauperem te ct

AUSOMtS, F.PIST. 24 AD PAUI.INUM. spirilu ct operihns gloriaris... Lihrum tiium, quem

(('...llaia sunt h.-ec fragmenta rnm rodii-ibus supra nolalis, pro Theoilnsio principe prudenter ornaleque com-
ei pra*lerea cuin ms.Voss.) positum transmisisli, libenter legi, etpneeipuc mihi
Proxiina qme nostrse fuerat querimonia clmrlx, in illo subdivisio placuit : curoque in primis partibus

" Quidara codices, pave. r

Ms. Mariang., seimii.
"Codd. qnidaoi, consere. • Sic inss. Lugd. ct Reg. t nivi edd. Poclro. Edd. 4,
e Edd. qiiidam
codd., tuas... musas. Calagoms.
« Ita ins. Reg. et edd. codd. Bad., Lugd., Tol|. et s Ms. Vict. cod. cuta ed. Hogunt. ao. \ilO,aseendi*.
Vinet. aiii. reteruw. '
Sic mss. codiccs. F'ii'' **««»,-<(itw»
 ;

193 PROLEGOMENA. , 50
vincas alios, in penultimis te ipsum superas. Sed et
A talibus (Horut. Sat. pr. lib. i). Nobilem te Ecclesi>
ipsum genus eloquii pressum est, et nitidum; et cum habeat, ut prius senaius habuit. Pitepara tibi divi-
Tulliana » lueeal puritate, crebrum est in oentenliis. quas quotidie eroges, et
tias, numquam deficiani
Jacet enim, ut qnidam ait, oratio, in qua tantum dum vigetaHas, dum > nondurn canis i spargitur ca-
verba laudantur. Praelerea magna esl rerura conse- put, antequam subeant morbi. trisiisque senectus; et
quentia, et alleriuu pendet ex allero. Quidquid as- labor, et k dine rapiat inclementia morlis Virgil.).
(
sumpseris, vel finis superiorum, vel inilium sequen- Nibil in te mediocre esse contentus sum, tolum sum-
tium est. Felix Tbeodosius, qui a tali Cbristi oratore mum, tolum perfeclum desidero.
defenditur. Illustrasti purpuras ejus, el utilitatem
UIERONYMUS, EPIST. 54 AD JUI.IANUM.
legum futuris seculis consecrasti. Macte virtute : qui
Nec est quod excuscs nobilitatent cl divitiarum
talia babes rudimenta, qualis cxercitatus miles eris?
pondera. Respice sanctum virurn Pammacliiuin, et
Osi mihi liceret istiusmodi ingenium, uon per Aonios
fervenlissimac lidei Paulinum presbyterum; qui non
montes et Ueliconis vertices, ut poetoe canunt, setl
solum divilias, sed seipsos Domino obtulerunt
qui
per Sion et Ithabirium, et Sina excelsa h ducere; si
:

conlra diaboli lergiversationem, nequaquam pellem

contingeret docere quoe didici, el quasi per manus
pro pelle, sed carnes, et ossa, et animas suas Do-
mysteria tradcre Scripturarum, nasceretur nobis ali-
., j n . „. , '.
. ," B niino consecrarunt qui te et exemnlo
H :
F et eloouio
nuuui», iu
id
quid quod doela Gr.rcia non haberet.... Si habcres
est, et opere et lingua possunt ad majora perducere.
hoc fundamentum (divinas nempe Scripturas); imino
Nobilis es? et illi ; sed in Christo nobiliores : dives et
si quasi extrema manus c operi tuo induceretur,
honoratus? et illi ; imino ex divitibus et honoratis
nihil pukhrius, nihil doctius, nihil dulcius, niliilque
pauperes et inglorii; et idcirco ditiores, et magis ih-
latinius tuis haberemus volurninibus. Tertullianus
cliti, quia pro Christc pauperes ct inhonorati.
creber est in sententiis, sed dillicilis in loquendo.
Bealus Cyprianus, instar fonlis purissinii, dulcis in- HIERONYMUS, EPIST. 103 AD PAULINUM.

cedit, et placidus est et cuin lotus sil in d

(Hasc r.igmenia recognib sunt ad ms. codicem Vicl.)
; exhorta-
lione virlijtum, occupalus e persecutionum angustiis, Fratcr Ambrosius lua mihi munuscula peiferens,
de Scripturis divinis nequaqnam disseruil. Inclito dctulit el suavissimas Iitteras, quae a principio ami-
Victorinus martyrio coronatus, quod inlelligit eloqui ciliarum lidem probat;e jam fidei et veteris ainicitiaa

non polest.Lactantius quasi quidam fluvius eloquen- prxfereliant. Vera cnim illa necessiludo est, et Chri«
tiac Tullianse, ulinam tam nostra f eonfirmare potuis- sti glutino copulata quam non ulililas rei familiaris,
set, quam faciie aliena deslruxit. Arnobitis 104 nou piicsentia tantuin corporum, non subdola et pal.
mxqualis et nimins est, et absque operis s»i parti- „ pans adulatio, sed Dei timor, et divinarum Scriptu-
iniuMnfncnc
tione confusus. Sanoinc
Sanctus Hiiarinc Gallicano
Hilarius Callic.inn r-nfhnr *
colbur. i rarum studia cnnciliant. Habes hic aiiiantissimurh lui
attollitur; et cum Grxcia* Doribus ailornelur, longis fratrem Eusebium, qui liiterarum tiiarum mihi gra-
interdum periodis involvitur, et a lectione s simpli- tiam duplicavit; referens 105 honestatem morum
ciorum fratrurn procul abest. Taceo de celeris vei tuorum, contemtum seculi, lidem amiciliae, amorem
defunctis, vel etiam adbuc viyentibus, super quibus Christi : nam prudentiam et eloquii venustaieui,
in ulramque parlem post nos alii judicabunt. Ad etiam absque illo ipsa epistola praefefebat.
teiisum veniam, symmystem, sodalem mciim et ami-
AMBROSIUS, EPIST. 50 (aLIAS 50) AD SABINUM.
cuoi ; amicum, inquain, rueuni, antequam notum : et (Co!hl:i ad in-s. coilioes Gemetirensem fi00 aunor., Praiell.
precabor ne asseniationem in necessitudine suspi- 900, Vindoiiii. 700. S. Micliael. in Tumbae 400, Mome
j
i t Miscrieord. Dei GOU aunor.)
ceris : quin potius vel errare me existimalo, vel
amore fabi, quam amicuni adulalione deeipere. Ma- Paulinum splendore generis in '
parlibus Aquita-
gmnn habes ingenium, et infinitam sermonis suppel- niie nulli secunduin. vendilis facultatibus, tam suis
iectilem : et facile loqueris, et pure; facilitasque ipsa quam etiam conjugalibus, in hos sese imluisse cultus
et puritas, mixta prudenlite est, capite quippe sano ad 1'niem comperi, ut ea in pauperes conferat qnja
omnes sensus vigent. Huie prudenlise et eloquentise si redegit in pecuniam; et ipse pauper ex divite faetus,

accederet vel studium, vel intelligentia Seripturarum, tamquam deoneralus gravi sarcina, doniui, paim-,

viderem te bievi arcem tenere nostrorum ;

*»
et aseen- cognalioni quoque valedicat, quo impensius Deoser-

dentem cuiu Jacob tecla Sion canere in dnroalibus viat. Elegisse n '
autem seeretum affirmatur Nolance
quod in cubilibiis cognovisses. \ccingere, qnaeso te,
urbis, ubi liiniullimi fugitans, a;vum evigat. Matrona
accingere. Nihil sine magno laborc viia dedit mor- quoque vrtrtuti et studio ejus proxiuie accedit, neque

* Ms. Vict., eluceat. Mogunt.

b Ms. codcx Vict. cum ed. Mog., ducerem Scriptu- Ms. Vicl. et ed. Mog., rf«»i adliuc non.
•

taruni. i Ms. codex Vict., aspergilur.

k Ms. Vict. et ed. Mog., durx.
« Iidem eodices, in tuo opere ducerelur.
emendavimus ex ms. codice
* Sic Vict. et ed. Mo- ^ltamss. codices Pratellensis, Gcmeiieensis, Vin-
gunl. Ante eral, exercilatione. docinensis, Miehaelinus io monte Tumba, et Mis-Dei;
* Ms. Vict. etcil. Mog., perscculionis. nec ullus prafert leetionem Raronii in Annalibus.
1
Ms. ViCt., funiare. Anle erat, in Atfuitania.
* Ms. codex Vict., simpUcmm.
'"
Addila parlieula autem ex mss. codicibus qua-
k Addii.: particuta et ex rns.. eodice Vict. et edil tuor.
 ;

1S1 S. PAULliSUS HOLANLS EPISCOPLS. 152

viri discrepat denique iranscriptis in A cellentibus donis Dei v bonis luis. Quotquot eas lege-
a tvroposito :

liorum jura suis prediis virurn sequilur; et exigtio runt, rapiunt, quia rapiunlur cum iegunt. Quamsua-
conjugis conleiila cespile, " solatur sese reii- vis odor Cbristi, et quani fragrat ex cis, dici nor
illic
potest. liilci» cum te offerunt ut videaris, quan-
gionis ct l caritatis diviiiis. Soboles eis nulla, et ideo
lilte

meriloium poslcriias desiderata. Hcee ubi audlennl tum nos cxciiant ul qureiaiis : nam et perspicabilem

Proceres viri, c qux loquentur? Ex illa familia, illa faciunt, el desideiabHein. Quanlo enim praesentiam
prosapia, illa indole, tanla pncditum eloqucntia mi- luam nobis quodarn mcdo exhibcnt, (nnto absenliam
interceptam famili;e nobilis succes- te onmes iu eis, et ama-
nos ferre non sinunt. Ainant
grasse a senatu ;

sionem ; ferri hoc non posse. Et cum ipsi capita et ri abs tecupiunt. Laudatur et benedicitur Deus, cu«

supereiiia sua radant siquando Isidis suscipiunt sa- jus gratia tu taiis es. Ibi e:vcita.iur Chrislus, ut ven-

cra;si forle Christianus vir attenlior sacrosanctx tos et uiaria libi piacare dignelur tendcnti ad stabili-

vestem mutaverit, indigntnn facinus a cla-

religioni, latem suam. s Videtur a legentibus ibi conjux, non

mant. Equidem doleo lantam esse in mendacio ob- dux ad mollitiem viro sno, sed ad forliiudinem redux

servantiam, in veritate iiegligenliain, ut confundan- iu ossa \iri sui : quam iu luam uniiatem redaclam
tur plerique altenliores ad sacrosanctam religionem et redditam, et spiritahbus tihi lanto finuioribus,

videri, non considerantes vocem diccnlis : Qui mc ]

quanto castioribus nexibus copuialam.officiis veslnc
conjusus (ucril coram hominibus, c
confundar et ego sanclilali dehitis, in et uno resalulamus. *>
Ibi cedri

eum corain Patre meo qui est in cozlis. Libani ad terram deposiUe, cl in arcx fabricam com-
AUCUSTISCS, EPIST. 26 ( AL. 50) AD LICENTICM. pagine caritatis creci*, mundi nujus fluctus iinpulri-
fRecoguituin est hoc fragmentum cum ed Beneri. ad 25 bililer secant. Ibi gioria, ut acquiraiur, contemnilur;
uiss. codices el edd. quatuer.)
et roundus, ut obtineatur, reiinquitur. Ibi parvuli, si-
Vade in Campaniam, disce Paulinum, egrcgium et
ve etiam grandiusculi tilii Babylonis eliduntur ad
sanctum Dei servum, quam grandern fastum seculi secu-
petrani, vilia scilicet conftlsionis superbiaeque
hujus, tanto generosiore, quanlo humiliore cervice
laris. Ihcc atque hujusmodi suavissiina et sacralissi-
incunctanler excusscril ; ut eam subiieret Christi ju-
ni.i spectacula litierx lusc prsebent legenlibus, litiera?
go, sicut subdidil : et nunr, illo moderatore iliueris
illa?, liltene lidei 11011 fictie, littera: spei bonae, iiuer*
sui, quiehiset modestus exsultut. Vade, disce quibus
piwa'. caritalis. Quomodo nobis anhelant sitim luam,
opibus ingenii, sacrificia laudis ci offerat, refundens
et desiderium dcfectumque anirme ttue in atria I)o-
illi quidquidboni accepit ex illo; ne aniitiat omnia,
uiiui? quid amoris sanctissimi spiraul? quantam opu-
si non in eo reponat a quo hsee habel.
lentiam sinceri cordis exajstuanl? quas agunt gratias
AEGUSTINLS, F.PIST. 2l ( AL. o2) AD P.UI.INIM.
.. „ . P Deo?quas
" impclranl aDeo? Blandiorcs simt, an ar
(Hujus epislOlae liagini-iila col ata siinl cum edil. Bened.
ad2i ui5S. col. el edtl. i.) dentiores? iainiuosiores, an fecundioreS? Quid cnim
bone vir et bone frater, latebas aniuiam nieam : esi quod ita itos niulcent, ila accendunt, ita com-
ct ei dico ul lolcret quod adhuc lates oculos meos pluunt, et ita serena? sutil? Quid est, quasso le, aut

et vix obtemperat, iiunio non obleiapcrat.... Ne re- quid tibi pro eis rependam, nisi quia totus sum tuus

prehendas, quatso, 106 sancliore giavitale qua pra> iu eo, cujus lotus es? Si parum esl, plus certc non
vales, et dicas non rectc me dolcre quod arfhuc et babeo.... Fratres, non solum qui nobiscum habilaut,

non noverim, cum aniiiium rniiii tuuni, hoc est, et et qui ubilibet iiabitantes Deo pariter scrviunt, sed

ipsura inlerioretn aspieiciiduin patefeceris. Qnidenira prope onines qui nos in Christo lihenler noverunt,

si uspiam le vel iu lcrrena tua civitate didicissein salutaui, venerantur, desideranl gennanitatem, hea-
fratrem el dileclorem iiiciun, et taittum in Domino tiiudiiieui, liumanitatoni luam. Non audeo petere;
ac lalein viniin, iiiillunine me dolorem sensuriiui sed si tihi ab ecclesiasticis niuacnbiis vacat, ' vides

fuisse arbilrarens, si nou sinercrnosscdomum liiam? qnid raecum sitiat Africa.

Quomudo ergo ndudoleamquod nondumfaciem tuani (ALHS 54) AD PALl.lvm

\fjf] iUGDSTIKOS, EPIST. 51
novi, huc esl, doiuum aiiimaj Iiue, quam sicut mcam ET Tlll'.n\v]AM.

novi? Legi eniui lilteras luas Quentes lacct mel, prae- D (Hujus epislol» fragmenta recensits sunt ad ed. Bened.
ferentes siinplicilalem cordis lui, in qua quterjs Do- a<l 25 iuss. i-t cilit. codices i )

uiiiiuin seuiiens de iilo in bonitale, ' ei afferentes ei Sanctos fralres Ronianimi et Agilem, aliam epislo-
claritatem et honorem. Legerunt fralres, et gaudent lam veslrau) audientem voces atque reddentem, et
infaiigabiliter et ineflabiliter laui ubciibus cl lam ex- suavissiuiam pariem veslre pra^sentise, sed qua vobis

" Sic pniendavinius cx ms. Vindocinensi codicc. « Sic tl mss. At vulgati iiabent, ed stnbiliiatem
Alii, solabilur se, stiam dignelur. lbiconjunxexcilatur, non riw.r. etc.
t>
Editio Parisiensis, simpiici/flti». h
I(a iii mss. Valicauis tribus et in sexdecim GaJli-
o in margine per correi tionem,
Ms. cisdex Vindoc. canis. ln uts. uno Vaticano, unu mente resatntamus.
andteriiHf. queretuntur... In priuseditis, uno ore salutmmu.
A iia reposiluin cx tribus inss. codicibus Ceinet. 1
Ediii. venias et videas qnid mecum seniiat Africa,
Pratell.clMif.h. Alias. uppellunt. \\ niss. codices carent lus verbis, veniaset, habent-
e Mss. codiccs Vindoc. Mis-Dei, et Mich., confm- que. vides tniid, etc., ac denium ex iis ties, quid me-
dnm. cum sitial : quo verbo pulcre alludit Aiigtistimo ad
''
E liti codices, et ufferens. At mss. sexdecitn, et siccitatem Africas, nt faeit rursmn in epist. 51 et \1.
afferentes.
 ;

135 PROL.ECOMENA. <IM

visendis inhiaremus avidius, cum magna iu Domino A tui ; si cum dixisscs ita te in illo, quoieliciter uteris,
jocunditate stiscepimus. Unde, aut quando, aut quo- loco pcrseverarc decrevisse, ut si quid de te aliud
modo vel vos pr«estare, vel nos possemus exigere, ut Domino placuerit, ejus voluntalem prscferas lua>,
nosdevobis lantascribendo doceretis, quanta eorum idipsum aliquanto apertiusexplicares. Quonam modo
ore didicimus? Aderat etiam, quod nulli chartx voluntatein Dei, quse nostrae voluntali praeponenda
adesse potest, lantum in narranlibus gaudium, utper est, noverimus.
ipsnm etiam vullum ocuiosque loquenlimn, vos in AUCUSTINUS, EHST. 93 (aLIAS250) AU WULINfM ET
cordibus eorum scriplos cum ineflabili Iseiilia lege- THERASIAM.
remi».... Sed quamquam juguni Christi per seipsum (Hocfragincntum eollsttim esl cum edit. Bened. ad Vali-
Ciiuuin e.seinphir et ad edil. Lovan.)
iene sit, et sarcina levis : tainen propier nostram
Quoesivi abs te prioribtis iiiteris, qualisnam
libi vi-
asperitaiem, aique infirmitaleii), si quid me mordet
dealur fuiura aeterna vita Sanctorum. Sed bene mihi
hoc vincuium atque urget hoe onus, ineffabiliter
respondisti, etiamde pnesentis viheslalu adbuc esse
•nihi aliquanto vestrse precsenliae solatio tolerabilius
ulique eonsulenduin,
ct porlabilius redderetur, quos audio curis ejusmodi
AEGUSTINUS, EPIST. M9(Al.US 59) AD PAULINUM.
expeditiores liberioresque vivere. Quare non impu-
(Collala sunl lia-c Iragiiisiii eum edit. Bened. ad mss co-
i

deulerego rogo vos, el poslulo, et flagito, wi in ' clices £5 ei edii. 4.)

Africam majore lalium hominum siti.quam siccitalis bi pomi, non defui interrogntionibus tuis,
adjutus
nobilitatc iaboranlem venire dignemini. Scit Deus, oraiionibus luis, et ipsis, quas misisti, dispuiationi-
quia non solum propler desiderium menm, neque bus luis. Cum emm inieri ogando disputas, el quceris
soluin propter eos qui vei per nos vestrum proposi- acriter, et doces humiliter.... Non cnim uberiore
tum, vel undecumque fama prwdicanle didicerunt fruclu legit vel audit me docenlem ac disserentem,
sedetiam propter ceieros, qui pariim non audiunl, vel quibuslibet exhortationibus
accendentem ,
quam
partim audita non credunl, lamen possunt cnmperta inspicit te vitentem.
diligere, vos istis terris etiani corporalker adesse cu-
xrjGusTiKiia, epist. 186 (alias 106) contra pelacia-
pimiis.... Aliudest enim, nolle incorporare t\m- lie-
NOS AD PAULINUM.
suut, aliud, jam incorporata divellere. Illa velul ciiii
llragmemuin illud coll tiim esi cum edit. Bened. ad mss
repudiantar, ill.i velut membra prwciduiitur. Hanc 6 ct edil. i.)
ergo Christi gloriam ctiam nosirorum homi- ocitlis Oremusergo proillis.saucte Frater. Cernisquippe
num cupimus uno conjugio proposiia
adrooveri, in nobiseum quam malo errore teneantur. Fragrant
utrique sexui calcaodse supcrbfce, non despetar.dse enim cpislote lua: odore sincerissimo Christi, ubi
perfeclionis exempia.... Adversiis paganos te scri- r, gerrnanissimus gratise ipsius dilector et eonfessor
bere didici ex fratribus : si quid de tuo pectore me appares. Sed quod diu tecum ex iiac re Ioquendum
reniur, indiffereutcr rniiic ut iegamus : nam pectus putavinius, primo quia jocundissimum est, fecimus;
luum tale Doniini oraculum est, ut cx eo nobis tam Quid eiiiiii dcbel esse jocundius, vel infirmis giatii
platita, et adversus loquacissimas qucesiiones expli- qua sananlur, vel pigris gratia qua excitantur, vcl
catissima dari resnonsa prsftsumarnos. Beatissimus volenlibus gratia qua juvanlur ; deinde ut si quid no-
frater Severus Milevitame antistes EccJesfee debito slra disposiiione Deo adjuvante possenms, tua non
r.obiscum officio sanclilatem Vestram salulat. Fra- lides, sed fidei contra tales adminiculetur asseriio;
tres quoque omnes nobiscum Domino servienles, lam sicut nosquoque in hanc facultatem liwfigernianitatjs
id faciunt, quara vos desiderant; tam vos desiderant, iitteiis adjtivamur. Quid enim uberius el veracissi-
quarn vos diligunl; et tam diligunt, quam estis ma confessione plenius, quam illud est in quadam
boni. cj.isiola tua, ubi naturam noslram non mansisse ut
condiia est, sed vitiatam csse per iilum generis
ACCCSTIKUS, EPJST. 80 (aLIASOS)aD PAIiLINEM ET hu-
TltERASUy.
mani patrem, burniluer deplorasti, dicens : Pauper
,uiuu iragmentum recognilum ego el doletu, qtii adimc terreuw imaginis squulore
ejii^iotae est cum edit. Be-
ned. ad mss. 2i et eod. eodd. 4.) eoncrelm sum, ei plus de primo quam de. secuudoAdam
j ,

Nunc ergo quod soleo rogo, ut qno.i so)eti3 iacia- cameis sensibus et ferrenis actibus refero, quomndo
lis. Oreiis pro nobis, ut videa! Deus uamiiiiatero no- tibi autlebo me pingerc, cum aplestis imaginis inficit^
slram, ct laborem nostrum, et dimiuat omnia pec- lorprober eorruptione terrena? Utrimtpieme conclu-
cata nostra. Colioqiii autem vobiscuro lalia enpio, si dilpudor, KrubesLO pingere quod sum, non audto prn-
digueinini, litteris, qualia coiloqui possemus, si co- gcre quod non sum: odi quod sum, et non sum quod
ram vestris sensibus adessemus. Ecce, iilam quac- amo. JOJJ Sed quid ntiscro mihi praderit odisse ini-
stiunculam, quam nuper proposueram. tamquam si qmtatem, ei atnare w-!ule.m cum id poihts arjam quod
praesensJQS prscsenti inter dulces loqneias a obde- odi, nec elaborem piger id potius agere quod atno? ]p-
rem, plane Christiano inteliectu et devotione sol-
se discors mei et intestino bello distralicr, dumspiriuis
vislj b ;sednimiscuriim et breviter posset quippe
:
adrersus carnera, caro adoersua spirilum dimicai, et
ibi aliquanto diulius et uberius babitare gratia oris \ex corporis lege peccati legem mentis imimgnal? /n-
• Edit. quidam codkes, objictrcm. At mss. pleri- b Hicc epistola non exstat.
que, obderem
 PMJLtNUS NOLANUS EPISCOPUS. *38
135 S.

cognovimus, precabatur Domine, non

Mit eqo, qui in me venenatum inimicx arboris guslum A ab eo postea
:

per excrucier 110 propter aurum et argenlum : ubi enim

nec Crncis ligno digessi. Dural enim milii illud »

sinl omnia mea, tu scis. Ibi enim habebat omnia sua,

Adamvirus palenwm, quo universilalem generis sui
patcrpra:varicalusin{ecif>(Exepist.PauliniadSeverum ubi eum condere et tuesaurizare i!le monuerat, qui

multa b contexis h_ec mala nnuido venlura proedixerat.

50, at. 8). Et cetera, quae dehacmiseria
ingemiscendo, exspeclansredemiioneni corporis tui; et SULPICIUS SEVERUS AD FINEM DIALOGORUM.
illutl recognilum esi ad Tnss. rmlices Ires
hondum re, sed spe salvum le esse cognoscens. Sed for- (Fragn.eiiliun
nec Germ. HliO, 700, 500 auuor., tluos Jot. 800, Vlci. 600,
tassis tu alium in le transfigurasti, eum Iwec diceres;
el Hig. 50J.)
aliquas de carne concupiscente adversus spiritum,
Sed dum recurris, diversasquc regiones, loca, por-
quamviseinonconsentias, molestias importunaspate- tus, insulas, urbesque prxlerlegis, Martini nomen et
ris.elodiosas... De orando autem, el gemilibus
flagi-
gloriam sparge per populos. Inprimis memenlo non
c qucc tua
lando proliciendi ac recte vivendi adjulorio, prseterire Campaniam ; cl si maxime cursus in dcvio
non fervel epislola ? Quid est tui quantumcumque ser-
sit, iion tamen libi tanti sint vel niagnarum morarum
monis, ubi non sit spaisum gemebunda pietale, quodin quin adeas illustrem virum, ac
nlla dispendia, illic

orationedicimus? Nenos inferus in lentationem:'ln\i- laudatum orbe Paulinum iili, quaeso te, pri-
toto ts :

cem itaque nos el consolemur in his omnibus, el e&hor- B

mum h
quod vcl heslerno confeci-
sermonis noslri,
leniur, et quantum dat Dominus adjuvemus. nius, vel hodie diximus, volumen evolve. llli omnia

J.UGUST1NUS LIB. DE CUIU PRO HORTUIS GERENDA AD refcrcs, illi cuncta recitabis; ut mox per illum sacras
,

PAULINUM. viii laudes Roma cognoscat : sicut primum illum no-

lrjgmenu ad mss. codieis Valic. slrum libellum non per Italiam tantum, sed per tolum
(Recoguita sunt illa
llUOS.) eliani dillutlit Illyricum. llle Mailini non invidusglo-

Diu sanctilali coepiscope venerande Pauline,

lute, riaruin, sanctaruraque ' in Clui>to virlutum piissi-

rescriptorum debilor fui, ex quo niihi scripsisti « per nius tesiiinator, non abnuei prxsulcm nosiruni cuin

hoininesfili;e nostine religiosissima; Flora., qutcrens

a suo Felice componere.
me utrum prosit e cuique posl morteni; quotl corpus SULP. SF.VERUS DE VITA S. MARTIXI, CAP. 21.

ejus apud Sancti alicujus memoriam sepeliiur. Hoc (Illul tragineutuiu recenrilu.u esl ad tuss. t-o.iice.Germ.
el Jol. bOO jiu.or.)
cnim abs te vidua inemorala peliverat pro defuncto
P.iulinus vero, virmagni po.linoiium futurusexem-
'n nuo miu
paruuus lilio
_n eis partibus et irauipiu»
suo ci rescripseras consolans
__.........> :
.

juveuis pli, cum oculura graviter dolere ctrp.ssel, et jam pu-

eam idque etiam nunlians de cadave.c fidelis

pi»am ejus crassior nubes superducta tex.sset, ocu-

Cvnegii quod malerno et pio affectu des.deravil,
Felicis con- C lun. I ejus Mariinus" peniculo conligil, pr.s-.inarnque
esse co.nplet.im, ut scilicet in bealissimi
Uabes ail ea qux a me ei sanilalem sublalo omui dolore resliiuit.
fessoris basilica ponerelur...

pulasti essc quserenda ,

qualem potui reddere ,
res- MARTINUS APID SULP. SEVERLM IN EJUS VITA. CAP. 26.

meam quoc si ultra quam f salis cst, (llor rragmenlum rollaium ad 4 n s.. Germ. 90 ', 800,
esl
ponsionem :

500, 400 annnr., Jol. 800,Vicl. 000, el Big. 500.)

prolixa est, da veniam : id enim faclum est amore
Sermo autem illius non alius apud nos fuit, quam
diutius loquendi lecum. ltunc crgo librum
quemad-
muodi hujus illecebras et secnii onera relinquenda,
moduui acceperit venerabilis dileclio iua, peto re
ut Dominum Jcsmn liberi expedilique scqueremur :

scriptis tuis noveriiu, qucm libi perlator cju 5 faciet

pnBSlantissimumque nobis prxsentium temporum,
sine dubio graiiorem, frater scilicet et compresbyler
illuslris viri Paulini, cujus supra nienlionein fecimus,
nosler Candidianus, quem per tuas lilteras cognilum
exemplum ingerebat ,
qui summis opibus abjectis
tolo corde suscepi, invitusque dimisi. temporibus evange-
Christum seculus, solus pene his

AUGUSTINIJS, LIB. t DE CIVITATE DEI, CAP. 10. lica pnecepla complessel : illum nohis sequendum,
(Huc fraamenlum collalura est cuu. edilioue Veuetica illum clamabat iinitanduni : bealuiiique esse 1
pnesens
v
au. 1475.)
sxculum, tanta. lidci virtutisquedocumento : cum se-
Unde Paulinus noster, Nolensis episcopns, ex opu-
cummm senlentiam Domini, dives el possidcns muila,
lentissimo divite voluntate pauperrimus, ct copio-
V endcndo omnia, m el dando pauperibus, quod erat n

s.ssime sanctus, quando et ipsam Nolam barbari va- fact|1 mposs ibjl e possible
i
J fecisset excmplo. Jam vero
,

btaverunt, cum abeis teneretur, sic in corde suo, ut »

n verms et confabulatione ejus quanla gravitas,

• Apuil Panlinum legitur, nb Adum. b It» emendaviniiis ex scptem mss. codicibus su-
lta mss. tres. At tres alii, et editi 1, connectis. pradiclis.
c Editi, qiifm lua non feriret epiilota'! Sed melius ' in Christo ams. codice uno Jol. In Genna-
Abest
mss., q>io' tua non (ervet? id esl, qttae ex tuis epislo- .nensi uno additum est alia nianu.
clc.KR. PP. Benedict. lla ms. codex Joliamis. Alias^i.
i
)is,
<i
Non exslat ha;c cpistola.
k
Ms. codexl Genn.. pemcUlo,
.Mss. duo codicesGerm., prtesentit secuti... aoeu-
" Iladuo inss. codices Vaticani. Editi, alioti.
mentum, niale.
» Sic tluo niss. Vat.Al., sat. " !!!•.. I Geimanensis codcx, donanJo.
8 Sic re.litnlun. cv niss codicibus tribus Cerm., Iia nis. iinus Gerin. cotlex vuin cdilis. At mss.
diiolui^. .91 Victoriuo ct Bigotiano. In qnibusdain
, scx, faclo.
e.liii^, linidnndum. ° Ms. iiiMis Germ. codex, firci*.
 ; , )

157 PROLEGOMENA. 158

quania dignitas erat ; quam aiacer, quam efficax, A Messalam ingenii satis profundi
quam in exsolvendis Scripturarum qmestionibtis Et nulli modo Martiiini secundum.
promptus et iacilis.
GENNADIUS, IIB. DE SCRIPTORIBLS ECCLEalASTIClS,
CAP. 48.
111 HONORIUS IMPERATOR, !N Rr.SCRIPTO QUO AD SYNO-
DUJJ PAILINUM I.WTTAT. (I<i rpcogniium est ad ms. eodicem Germ. 1000 annor.
(Ex ms. codice Vaiicano, apnd Tiaronium anno Chrisli- Paulinus Nolre Campanise episcopus a
scripsit versu
419,'unm. 20.) brevia, sed mulia: et ad Celsum quemdam, epitaphii
Sancto ac venerabili Patri Paulino episcopo. vice eonsoiaforium libeilttm super morte Ghristiani
Tantum fuit apud nos certa scientia, nihit ab his ct baptizati infantis, spe Christiana rounitum
et ad :

sacerdolibus qui ad synodum convenerant, posse de- Severum plures epistdlas ; et ad Tlieodosium impe-
finiri, cum beatitudo tua de corporis inscqualitale ratorem, ante episcopatum prosa panegyricum super
causata , itineris non poluit injuriam snstinere. Et victoria tyrannorum ; co maxiroe quod fidc et ora-
propter absenliam sancti viri, non qnidern ohtenlura; lione plus quam armis vicerit. Fecit ct Sacramenta-
interim lainen vitia gratulantur (
[orle grassantur ), rium et Hymnariuin. Ad sororem quoque
epislolas
eum prava et vetus ambitio et cum benedicto viro, multasde contemlu mundi dedit: el de diversis causis
sancloeque vitce, diu velit habere cerlaruen; ut con- B diversa dispulatione tractatus 11
edidit. Pracipuus ta-
tra haec.apostolica? institutior.is bona, de pnesumtis men omniura opusculorum ejus est liber dePeenifen-
per vim parietibus existiniet coniidendum. vere liaetde Laude generali omnium martyrum. Claruit
digna cansa', quam ncn nisi corome ttix beata vita tempoiibus c
Houorii etValentiniani nonsoium eru-
designat. Dilatqm itaque judiciuni nuntiaraus, ut di- ditione et sanctitate d
vitoe, sed et potenlia adver-
vina prcecepta ex venerationis tuae ore promantur, svrm da»mones.
qui ea seculus iniplesti : nec potesl alius eorum prte- AlTOR ANTIOCUS INTER OPTRA S. HIERONVMl TOMO IX
ceptorura lator existere, quam qui dignas apostolicis epist. 5 ad GERfeNTii nms.
disciplinis est approbalus. Spr-cialiter itaque, domine Istud sibi sepuicrutn et Paulinus noster
nupef ipse
sancte, merito vcnerabilis Palcr, justus Dei famulus, divitiiscura sua matrefamilias eomparavit, qui
con-
divinuin opus, contemto labore, tribntum hoc nobis versatione (coiwersaliorii ) seculi morientes,
a mun-
visitalionis tuse, si ita dicendum est, mtintis indulge :
dialibus operibus jam quiesennt Hoc sepulcrum
ut, postpositis omnibtis, quantum temperantia his et sibi duplex, palrcsiamilias isti de qtiibus locuti su-
tranquillitas sufiragatilur synodo profuturus, sine nius, providerunt: qui senatuni, honores,
, divitias
intermissione, etiam desideriis nostris,etbenedictioni reliilquendo, mortui illis vtdebanfnr, quibus nati esse
quara cupimus, te pnestare digneris. C videntur, etiam dum vivunt iiiortui. Ecce unurti se-
pulcrum, in quo eonversatio veteris bomims
EITCHEEIUS, !N PARJiNETICA EPISTOLA AD TALERIAMJM. cura
e.repttndiis suce nobililatis abscotfditor : illud erit
Paulinus quoque Nolauus episcopus, peculiare et
aliud, cutii ipsum corpus quod nature iege Cadiicum
bealum Gailise nostrs exemplum, ingenti quondam
est, dissolufum rcvertettu in terram de quo scripturii ;
diviliarum censu, uberrimo eioqnenliae fonte, ita in
est : Terra es, elin lerrum ibis (Gen. m, 19);'aniitta
sententiain nostram propositqroque migravit,ut etiam
lamen in refrigerio quiescente.
ctinctas admodum mundi parles eloqtiio operihusque
resperserit.
CASSIODORUS »E INSTiTETIONE DIVINARCM SCKIPTtJRARl M
LIII. I, CAP. 21.
prospEr, in chronico, ad anncm arcadii et (Ex ms. coriice Fomanelensi, Cliiffielii eura.)
UONORIl IV.
Is [nempe Bieronymus) epislolam suamadPaulinum
Paulinus, Nolanus poslmodum episcopus, admira- ex senatore presbyterum roiriueam destinavit.docens
bili exemplo venditis ornnibus, cum essel dontinus
queroadmodum Scripturas divinas, adhibila Cautela,
innurnerabilium prffdiorum , religionem cvpeditus
perlegeret... Ille enim scripsit ad divinsfi legis novum
elegit.
iectorem, qui tanlum eraf litteris secularibus erudi-
iDATits, in chronico, a» anntm noNORu xxx. Q tus, ut etiam Jibrurn de Theodosio principe prudenler
Paulinus nobilissimus et eloquentissimus, dudum ornateque con/ecerit.
conversione in Deum nobiiior factus, vir apostoiieus,
PAILINITS PETRtCORDtAS LIH. I! DE VITA 3- MAIlTINI.
Nola Campania'; episcopus habetur insignis cui The- :
(Fragmentiim iliud reeeBsiiutn est ad mi, Gcrni. J00
rasia de conjuge facta soror, testtraonio vita heatae annor.)
«quatur et merito. Exstant operis ipsius egregii stu- Quin ei Paulinc similis medicina saiutem
dia prxdicanda. Reddidit, insignis ftdei qnera gloria late

SIDONIUS APOLI.IN-VRIS I.iB. IV, EPIST, 5. 1X3 Extulit, obducta eujus lum nube latebat

Paulinus piovocat. " Sic repositum ex rns. codice Germanensi 1000

stnnor. Anle erat in editis, composuil.
S^DONiCS Ar-OI.t.lNARiS, CAitM. 9. fc
Abest hoc verbum a ms. codice Geno.
Sed ne tu miiii comparare teutes,
•^
Ms. Germ. code», Theodosii.
d eodera ms. eodice deest viltB; sed hanc vocem
Ir:
Quos rntilto minor ipse plus adoro
reiinendain confirmant «crba Usuardi iti Marlyvoio-
112 Paulinum, Ampeliumque, Symmachumqne, gio dessmta ex ipso Gennadio.
Patsol. LXI.
 ; : ::

140
159
S. PAULINUS NOLATVTJS EPlSCOPiJS.
qrrasi sTreTtu», peservari cupiens,
Visus, et infusis caligo extenta
tenebris A vicmm : sed illa,

ne aliqnid deesset, porrigere noluit. Interea advene-

tegmine Inccm
Arcebat cunctam macolarom
:

fugavit runt quidam, 114 drcentes missos «e a dominis

Quam levis et tenui tactu suspensa
rctmere dextrae suis, ui annonse uc vini deferrent speciem; scd
illi
Spongia, vicino benediefffi
per boc se moratos , qirod orta tempestas unam eis
Mox admoia oculo : didicit jam reddila iucem
cum tritico absinlerit navem. Tunc vir Dei corrversus
Fen e acres . iumerrqtre novom mirata Tecepit.
eonEs ad mulierem, ait Intellige nunc pauperi unum vn-
u
nostri teaebras conlingere
:

Atque utmam
palrofri nem furUfam et ideo haffc naVem esse mnsurn.
Taii luce veitt sancli medicina
f>th«<- ;

factt Perrexit ergo cum conjrree, quasi peregtinattttus in

Reddat ut antrrrai rnrsum mvsteria
medicusqiie idem, paneausa • nredel». aliam regionem, nibil babens preter statnmpromium.
Mon.en idem,
regionis
VITA S. «AETim.
Post multum vero temporis cum ab incolis ,

VENANTIIiS FORTCNATIS, LIB. II OE reperiri, n?gn-

sua; rcquireretur, rrec possrt penitus
Paulihique ooulum tetra caligine mersum ,

ad hanc urbem advcnii in qna

t iaior de civitate illa ,
penelravit acutus
Imposltis manibus radius
:

vir beatus c.clcsti Domino serviebat. Curnque vidisset

Atque serena dies aefersa nube vefulsil ':

am •

eum statrm projiciens se solo , et pedes sancti

Liimen et emicuit facies nonlusca gemellam, wtgv.us
flfc est beatus Paulimis toto
B plectens , ait :

Marlinl aigitis oleo mananle nm

lucevnts,
crbe, qui imtllum a stiis ciribus quauius, prWflS
tactu.
Cancta satutTfero superarts collyria et narranle eo omnes actiones
ojirs,
LIB. K.
potuil ir.veniri ;
APDD FORTUNATBM 1N IP8IOS VITA
KARTINUS, 1i:ec audienies. Nec mora decedecti'
obstupuerunt ,

Qui Pater iliustris Paulini gesta beabat, in locum

sacerdote apud Nolanam urbem , ipse
quo ppst antisiite Sola, Ecclesia
Floruil Italiifi
episcopi snbrogatoT. n.ibcbal autem illft

Campana sedet, rectore suprcmo :

Qua regio
mullas divilias; ImpL-vitquc in ctmr Dominus qu«
locuples et acertis
Dives agris, opulcns ramulis,
;
dignatns ; quia qut
rotundus per Evangelium promittere est
Vircensu vastus, lare celsus, ei ore ;
centuplvm in tm secvlo
relinuerit ontnia propter me,
sibi paupee,
Drtior ipse fidc. pro Christo
fit
in [nmro aniem viiam eeternam
p«»«W«W*.
ardinel ,
crimina nummos
Et dedit mmimeros rodimeutes Verum assumto episcopatu sxmper se hiimilcm pro-
ad astra focultas,
Cujus sparaa solo migravit fcrebai, qnia sciebat st apud Dcmn escelsum futu-
et in cselum pigrs<> sscendere teiras Pecumaveio
Feeit bnmrtitatcm scctr.iusTnisset.
sidera saltunr. rum, si
Una stendo h loco, et dant bruta ad readhiftus Eccfesi»,
mamis ejus aitingebal, w*
ile
relaium,
Ergo evangeiioum Paulino implente confcslim pauVWftus crngabaf.ir. Castissima enim
cunctis talem esse sequendum,
MartimiB monitat hon discedrbat ab eo. Erat autera vir
potuit qui pergere dives,
G conjux ejiis
Tramito difficili rhetorieis litteris eru-
sanctus mir* prudentise, et
Depositoque ouere ascendit qui liber in
arcem,
multjplicate gratia-
diius. Qui tantum in vir tuic'i-or
ire sequaces.
Exemploque mon&ns vocal altius
ul in obitum
rum i.ptritalium charismara respleflduit,
»E Gr.ORU Ualicum,
GRBOOR5US TUBOREHH8 EPKGOPUSj
LTB.
[pstim «artinum , Januariumque
II
suum ,

COWESSORUK, CAP. 107. oculis con-

priusquam spiritum redderet, cor#oreis
Fuit vir vita? venerabllis Paulinus,
Nolans urbie,
yiius wrim ab co de hoc mundo
mi-
leinplaretur :

similem sibi sortitns

ex nobili stirpc ortus. Therasiam gcaverant. Et quia iic bujus beali vila nlbi! lcgera-
divitiasmuilas, el tam in fun-
conjugem, habens fidelium cogno-
est
iwis. idcirco eaquaa per relationem
domorumvaldc
dofum possessione, quam io pwwidio vimus dum de eloemosyms proloqui voliilmus,
,

loeuple». Sed cum primum aure» ejus

dWes erat uc De transitu aulcm ejus est apud uos
memoravimus.
inqua Dominus
Evangeliornm lectio illa penetmit* uleo eum ex erdinc pfosecuti non
Vade, vende
magna lectio ,

adoleseentemDro divitiisarguit,dicens: Ekice quid tribuit eleemosyrta. Ecceq

sumus.
habebis the-
omim qw habes, ei da paupt rifcw . et
thesauros sanctis suis.qui sc in pauperibus
diligunt,

saurumin caio et ter.i, sequere me. Fucilius est ta-

:

Di us indulget. Econtrario, ayarilwe

malo inhiantibus,.
fvranttm acustranwe,
melmperforamm aaaemmrourc
aeus ttanwe, quam dtoitem introin
Evan
melttmp^r concuplscuhl auterl, juxU
. illnd

reamm Dei statim

,-„
venu.tis ommbus
.
qu» habebat, D
Esoncratus a cunctis cupidita-
i

geTfi
eq
sancti oraiuTum, quta ijui
.^
habel, ^^ ^
d.ttsit.ir ei,_ et
.

pupc^lo,-. erogavit. tjuinaiemnon habet, quod vidcmr httbtrt

abttndaMl ;

Sagistrum liber sequitui per htec seputans

tibus ,

de aiiferetur ttbeo (Matlh. xxv, 29).

locupletari, si videretut nibil
paradisi divitiis
MALOC., CIP. 1.
CRT.COiUUS V... L!8. III
divina tribuit, ut
msitoriis possidere. buimajestas a«o.
ill:cc eolltu cum mss. codicibus Big.600jonof;, ffil

.;„,,:• impossibile dixerat pcr

Evangelium, bicpos^i-
bus e! novisshna cdit.)
adimplere merereturpcractom. Quadamvero
biliter Cum «evienUuin Wandalorum tempore fuisset
enm qm stipcm peleret el ait conjugi
die vcnit s.d ,
Ualia in Campanke parlibus depopulato , multique
Yade, da ei 'neentunmt. Qusrespondit
i(im& habeH hac tcrra in Africanam regionem trans-
et essent de
quam «tims pnnis. Cui ille,
JSon esi nabis ampliut dncti, vir Domihi Panliiros ctmcta qo* * de episcopio
Yade, in.qu.il, porrige enm ; Dominus emm ilabit nobis
"
Tres ntss. codiccs, Diint.
Sic reuosuimus ex hb. codice Jollm»
bho« Alter,
codice Gerra. Antc
1

s Stc emerrdutum cx yeieri ins.

««'• Edd., <mI eptoeopi
in «piscopti wnm. Ms. Big. ,

erai medeta.
iisiim.
" Al. hno iianda.
 :;

iU PROLEGOMENA.
|W
suo habere potult captivis indigentibusque iargitus
,
A disponi debeat provide
, quia rex cilhis , et sub omni
H<;t
est. Cumque
Illltlillli' jam l'11'l t.lll,
nihil :iim £imOT.a.-.-nt niiAj ..,
a omninoi
superesset quod pe-
»
ccleritate est morituns. Quod ille audiens qtria ab
,
tentibus dare potuisset , quodam die qujedsm vidua eodem rege prsc celeris diligebatur ; ei minime
advenit, qaaj a regis Wandalomm genero suum filium tacuit sed quid a suo hortulano
; , sapiente scilicet
in caplivitatem fnisse ductum perhibnit, atque a viro
viro, agnovisset indicavit. Qnod dum rex audisset,
Dei ejus pretium postulavit ; si forte illius dominus
illico respondit Ego vellem Imnc, de quo loqueris,
H5
:

boc dignarotur accipere et hunc concederet

,
hominem videre. Cui gener ejus , venerabiris Pa^ilini
ad propria remeare. Sed vir Dej magnopere potenti temporalis dominus, respondit, dicens Virenles her- :

lemime quid dare potuisset inquirens, nihil apud se bas mihi ad prandmm deferre consuei-it
: has itaque
aliud nisi -se invenit pelentique femina; respondlt, :
ad mensam eum deporlare faciam ,
!
m
quis sit qui
d.cens: Mulier, quod possim dare non hibeo
; sed mihi hcec locutusest, agnoscas.
Factumque est. Et
memelrpsum tolle ; meque semum juiis toi esse profi- dum rex ad - prandendum discubuil, Paulinus ex
lere; atqxte ui filmm (uum recipius,
suo
me vite itiinsin opere » olera qiueque et virenlia delaturus
advenit.
sermiium trade. Quod illa ex ore tanti viri audiens, Cuuique hunc rex conspexisset , snbito iniremuit
lirisionem quam compassionem, At
potius credidit alque • accersito ejus doniino sibi per
liliam pro-
ille ut ej*t
weloque.uissiimis, atque apprime
B pinquo, e. secretum quod priusabsconderat indicuvit *
1'irihllS quoque
exterioribus studus nniHuii.
ailinlln- sliiiii.i. erudittis ,l,.l, ,,„„.:
dubitanti p_ i:- . - — .r - .

lnime citius persnasit ut audita creuerel,

fe diceiis
\\Q Verum est quod audisTi ; num nocte hae
,
:

et pro re- p in somnio xdenles in tribv.naiibus

contra me judices
ecptionc lilii sui in servitium * episcopum
tradere vidi inter qnos isle etiam nimul sedebat
; ef ftagettum ,
non dubitaret. « Perrexere igitur utorque in Afri-
quod aliquando acceperam eorum mihi judieio totle- ,
cam. -i
Procedenti autem regis genero, qui ejus
bcttur. Sed permnctare quismm sit: nam eao
iilium habebal, vidua rogatura se obtulit hune
ac prius ;
tantimeriti vtrum ,
poputarem, ui tonspicitur ns*
petiit ut * ei filium donare debuisset. Quod cum ,

non suspicor.
harbarus vir typho supeibiae ' turgidus , guudio Tunc regis gener secrete Paolinum tnlit , et quis-
transitoria; prosperitatis iiiilatus* non solum facere, nam esset inquisivit. Gtrf vir Domini respondit
sed etiam audire despiceret , vidua subjunxit, dicens : Servus tuus sum, quem pro fiiio viduce ncnrium snsce-
Ecce hune hominem pro eo vkarium prwbeo
; solum- pish. Cumque instanter ille reqttireret ut non quis
modo pietatem inme exhibe, miniaue unioum ,

fiiium s nunc esset, sed quis in terra stia ftiisset, fndicaret,

redde. Cumque ille h venusii vultus hominem con- Mtqne hoc ab eo i frequenti
inquisitione exigeret •
spexisset, quam artem nos^et inquisivit. Cui vir Dei vir Domini
" * vwmuii.MM
constrictus magnis
m.igiiis fti uiuranom tras jam
conjurationibns,
»>„ i-
Pauhnus respondit
... ,. iim
d.cens :
Artem auidem niiquam C no„ valens negare quis esset ep
v scopum
netcto.
nejteio, sed hortum bene prmhn„ seio.
benp. excoteie «~„ n..„.i
Quod .,:„
vir gen testatns est.
. „ .
,
^
u se se
'"isse
'» 'fu
Quod possessor ejns audiens
tilis valde libenler aocepit, cum iit nutriendis oleri- , valde
pertimuit ,
alque bumiliter obtulit , diceus
bus quia perilus esset audivit. Suscepit itaque : Pete
ser- quod vis quatenus ad lerram tuam a me
vum, et roganti vidua; reddiuit
,
cum magno
iilium. Quo accepio munere reverlarts. Cui virDomini
Pauiinus ait: Vnum
vidua ah Airicaua regione discessit Paulinus vero
;
esl quod mihi impendere beneficium potes
excolendi horti curam suscepit. , ut omnes
civilatis mem capthos relaxes.
Qui cuncti protinus in
Cumque idem regis geuer crebro ingrederetur
Aliicaua regione requisiti, cum
onustis frumento na-
hortum, suumque hoilulanum quawlam
requirerel vibus, pro venerandiviriPauIinisatisfactione,
et sapientem valde ' esse homiiiem videret, amicos in
ejus comitatu laxati sanl.
ccepit familiares deserere, et saepius
cum suo hortu- Post non multos vero diesWandalorum
lauo colloqui, atque ejus sermonibus deleciari rex occu-
cui :
buit, et flagellum, quod ad suam perniciem, dispen-
Pauhnus quotidie ad mensam olera virentesque j
sante Deo, pro lidelium disciplina '
herbas dcferre consueverat, et accepto pane tenueral, amisit.
ad cu- Sicque factum est, ul omnipotenlis Dei
ram horti reuieaie. fanmlus Pau-
Cumque boc diutius l ageretur, linus vera prsedicerei et qui se in servitium ;
solum

• Ms. omnium; alter, omnimtulo,

1 Jol.,
i Novaedilio
iu marg. Al. odoriferas
Ex ms.
codice Bigoliano el nova editione
:

siiiiuus epuscopum. Ante erat

repo- Mta
tres mss. codices Jol. et Big.
cutn edilione
xei sum, incongnra ,
novissima. Ante erat ageret.
lectio nec tbrte ideo miuus Gregoriana.
; 1
Ms. codex i Jol. cum editione nova, hvrrc denor-
' Mss. duo Jol., Perrezerunt.
tare (acie. '

" Sic emeudavimus ex mss. codicibus

duobus Jol. "' Mss. duo Jol., ad prandium.
et eclmone novissima. Ante erat,
Procedente. " Ms. i Jol., odora .... venit.
' Edd. ,
ejus. Heposuimus ei ex mss. duobiis Jol Mss. duo codicBS Jol. uccito.
a qmbus abesl vox fitium, et in injoruni uno lesriuir
,

" F Ms. 1 Jol., in tomnis.

aonan.
1 1 1tarepositumex mss. codicibus Jol. el Big. Alias
Ms. 1 Jol., lumidus.
ileralior.e freauenlis inquisilionis.
t Ms. codex Digotiantis addit mevm.
b ' Ms. I Jol. , aceeperat , etmax seqmtus
Mss. Big. et Joi. i, venusto vuttu. pro u*
qttens.
1
Ex mss. Jol. duobus et Big. addidmms, euse.
445 S. PAULINUS NOLANUS EPISCOPUS. 444

cujus se- A sibi prorsus infensissimam gentem gestis piopriis

hssumsit, ne nos esseraus servi peccati : ,

nbique pollerel.
quens vestigia Paulinus, ad lempus voiuntarie ser-
vus factus est solus , ut esset postmodum liber cum ANONYMOS, JN PROLOGO OPEROM S. PAOLINI.

multis. . . . De cujus etiain inorte, apud ejus Eccle- (Ex codice Cluniacensi i.eryetuslo. F. Cuiffietii cora.)

siam scriptum est , quia cura dolore esset lateris Paulinus sanclus, Nolanae civitalis episcopus, ge-
tacltis, ad extrema perductus est. Dumque ejusomnis nere Aquitanus, dignitate vero generis, urbis Romae
domus in sua soliditate persisteret, cubiculum in quo maxime et pradicatione
senator clarissimus, exemplo
jacebat icger, iaclo terrse motu, contrerauit, omues- beali Martini Turonensis episcopi , et Delphini Bur-
sicque
quc qui iilic aderant, nimio terrore concussit :
degalensis, una cum Severo Sulpicio asque nobili et
sancta illa anima carne soiuta est. Factumque est ut liiterato viro, ex laica et conjugali vita ad perfeclio-

magnus pavor invaderet eos qui Paulini mortem vi- nis Chrislianse paupericm ditissimam animatus, om-
ilere potuissent. em ponipain et luxum seculi calcans, quaecmuque
JOLIANOS POMERIOS, DE VITA CONTEMPLATIVA
L!B* II,
in hoc niumlo possidebat, juxta Domini praeceptum
CAF. 9.
[Maillt. xix, 21) vendidit et paupeiibus erogavit.
(Illud fragmentum rerognitiim est ;>d mss. cocices Big.
^einde juxta Nolam Campanise civitatem roonaste-
800, (Jerm. 800, el Ool.COO annoi
sanctus Paulinus , ut ipsi melius nostis, riuin instituens et sanctam vitam exercens, ejusdcm
Denique
quia fuerunt sua vendita pauperi- civilatis cpiscopus faclus c.U. Itaque verbo et cxem-
ingentia pradia ,
,

postea factus esset episco- plo, nccnon et \\& miraculis gloriosus, beatorum
bus erogavit : sed cum
facultatcs, sed lidefissime Patrum Anibiosii, Augustini, Hieronyini, aliorumqiie
pus, non contnrisitEccleske
Quo facto satis ostendil et piopria de- sui temporis nolus ac familiarissimus, quorum dulces
dispensavit.
cpistoke vel ad ipsum, vel de ipso leguntur, post mul-
here propter perfecUonem contemni, et sine impedi-
los feliciter pro Chrislo decertatos agones, sancla
uento perfectionis pos.se Ei.cleske quse sunt pro-
longoevitate confectus, apud piKfatara urbem requie-
;'ecto coramunia possideri.
Doniiuo. Est autem credibile bunc enmdeiu
117 DSBARUUS, M MARTYROLOGIO 22 JCN. vit in

(Ex ms. cotliee i!igotiano 600 annor.) esse Paulinum , de quo beaius papa Gregorius in

Decimo kalendas Juiii. Dialogorum libro tertio rem singularem atque admi-
Apud Nolam Campanioc natalis beati Paolini cpi- rabilis virtutis hisloriara refert. Nam et verba ejus-

scopi et confessoris , cujus meminit.sanctus Grego- dcm beati Gregorii, quihus eum et Nolanum episco-
rius in libto Diaiogorum : claroit aulcm non solum imm, et Patrem autiquuni, e.t exterinribus studiis eru-

eruditidne et copiosa vitae sanctitale, sed eliam po- ditum luisse ibidem inter alia meinorat; et conve-
C lcmporum hoc satis videntur asserere. Cum
tentia adversum dacmoncs. ..ientia

DUNC.VLOS, LIR. RESPONSWNOM fcDVERSOS (XALDIIM ct circa illa tempora barhati ab Afiicanis partibus
TAURINENSEM EPISCOPOM. erumpentes. non solum ipsam Campaniam, sed et lo-
Paulinus episcopus, vir erudilissimus ct sanclissi- tam pene Italiam eVerterent delicienlibns, proh do- ;

mus, sicut multi de eo testati sunt, nobilem li-

et lor! Romani imperii vi.ibits.
brimi 1"> carrainibus dislinctum, in honorc et laude
JOHAKNES TRITnEMlCS, 1.111. DE SCR1PT0RIRUS ECCLE-
sancli Felicis martyris edidit; in quo quanla nrira-
BiASTICIS.

cu!a et virtnies per ipsius mcrita et inlercessiones,

Paulinus, presbyter. discipulus sancti Auguslini
divir.a largiente clementia, ad suum Qeri
quotidie lu-
Hipponcnsis, et postea episcopus Nolae Campaoke,
niulum, et maximedi.: natalis ejus anniversario, dis-
ad qucm Auguslioi el Hicronymi inultx feruhturepi-
seruii, non lacile a quoquam escerpi aut deflorari
stola 1
, variique tractatus, vir in Scripturis sanctia
poiest; qma cuncta ttores, aromata, rosse, lilia sua-
,
tempo -
-

ii 'udil issimus, et inseeularibus lilleris nulli suo

xeolentia ac melliflua sunt..,. Hinc bcatura Paufi-
re sccundusi non minus sauctilate quam eruditioue
nnm, sanctitate et sapientia prseditum, quasi quam-
clarus effulsit : de quo beatus Gregorias papa in ler-
dam pliarum lucidissimam, et lurrim ineipuguabilem quod
D tio libro Dialogorum scribit, taiitaj pielatis et
imprimis praiiendimus, qui plurima <ie hae ralione, quam oinnia sua in pan-
iniscraiionis fue.il. ni postea
lucnleniissimo atque fecundissimo sermone disseruit.
perimi usus et captivorum iiberalionem expenderat,
lOHANNES DIACONOS, IN PROOEMIO VIT/E S. GP.EGORI! M.
etiam seipsum in servilutem pro filio cujusdam viduiB
AO JOH\.NNi « ^ PAPAM. ! '

Big. 600 atinor.) tradiderit; a qua tandem cum miiltis captivis «>b vil;c
(0 II. ad ios.

Romani pontiii- meritum dimis^us liiil. Scripsil tam metio quam pro-
Nuper :td vigilias » beati Gregorii
lectione de Pauiioo sa multa volumina, de quibus ista feruntur : Dc Sa-
ci > , Anglorum gentis aposioli ,

cramentis lib. i; Panegyricum Theodosii lib. i; De

civitalis Nolana, prsesule consiieiudinalilcr personan-
venerabilibus episcopis divino quodam Conlemlu mundi De Benedictionibus patriar-
lih. i;
te, visns es a

instinctu coinmolus requirere, cur tantus pontifex, charnm lib. i; Ad Severum Sulpicium epistolas li;
Vitam S. Felicis Nolani episcopi lih. Dc Morle bap- i ,
qui inultorum sanctorum Vitiis lexuerat , gestis pro-
lizati infanlis lib. i; Hymnorum dhrerso carmine
priisin propria duralaxat Ecclesia caruissel : prasser-

'imcumet apud Saxones et apud Longobardorum lib. i; De Poenitentia lib. i: DeLaude martyrum lib. i;

A Ms. codex Big., bcali Gregorii ponlifici», Anglorvm scilicel geniis apostoii
 U5 PROLEGQMENA. 140
Epistolarum ad diversos lib. i. Alia quoque nonnuila A mnocusBADtiiS ascensios, in pr,e!?atione ad s. paulim
edidit, quse ad notitiam ineam non venerunt. Claruit OPJSBA.
sub Honorio et Valenliuiano principibus auno Do- Sanctus Paulinus, qui cum ethnicorum litteris es-
mini 420. set instructissimus, sic tamea divitiis usus est, ut in
ejus labiis et Pytho illa et Suadse medulla sessitasse
baptjsta «antuamis, poeta carhelitanus, in merito prsedicentur
; docet enim et movet, aflicitquc
AP0L0GET1C0.
legentem; imo quo vult impellit supra modum... Ut.
Quid de Paulino Nolaoae urbis episcopo, Hierony-
paucis explicem vitam beati Paulini, ut cx ejus alio-
mi couiemporaneo et familiari? quid dicam? Nonne rumque seriptis excerpcre polui breviter commemo-
pulcherrima qine adhuc exstant, et seruper exstabunt,
rabo.
exeudit poemala? Cum adhuc adolescentulus essem,
Claris natalibus ortus, el in splendida re educatus,
et a studiis eeclesiasticis iilius aetatis
more abhorre- miroque ingenio praeditus, cultioribus litleris operam
rem, forle iu ea poemata incidi, et eanninis suavi-
dedit sub Decio Ausonio Burdegaletisi poeta ameenis-
late delectalus animum ad res divinas paulatim ap-
sinio, cui propter amiciliam et commercia patrum
puli, el ex illo lempore litterarum sacrarum sludio-
utriusque singulari devinctus erat amicitia; et quan-
sior fui.
lurn ex Ausonii versibus colligere dalur, aut una,
;
aul
AMBBOSIUS LEO, LIB. II »E N0LA, CAP. 15. vicissim summos Hom:e gesserunt honores. Unde. il-
Sacellum vero uivi feaulini ubiiiam sit, clarum lud Ausonii ad Paulinum epist.23.
est,
sedessolaest absque cella.
Jjg Hxret illi raagna rauiinum Ausoniumque viros, quos sacra Quirini,
domus, quas nobi^ pueris hospitium mendicoium Purpura et auraiusirabea? velavil amiclns.
so-
lummodo adveiitantium erat; hospiiaie earo ob rem 120 Eruditus ilaque interioribus et eultioribua
appellatum ab ipso tota vicinia cognominis facta
et.
lilteris fecundo sno ingenio admiranda
,
fecit poema-
est-. uunc vero in coonobium mutata est, in quo divi lia, inter quae de Ca;saribus ex Suelonio nonnulia :
Auguslini sacerdotes inbabitant. In eo
vero sacello postmodum, inspiranle Deo, ad Christianam pieta-
quolannis coerimonise atque nundinoe
agunlur, eum tem penitus conversus, Ambrosio et Augustino usus
yompis, spectaculjs, atque magistro
nundinarum, ut pneceploribus, ne genoiis aut honorum splendore a
inferius amplius dieetur, quod divus is servitute solu- Chrisiiana modeslia averieretur, Darcinonem ab eis
tns, aique arj Afiic.i rediens Nolam, secuui omnes missus est : ubi et sacris initiatus omnem mundi
etiam Nolanos nomine ejus liberatos
transvexit, qui pompam rejecil; ven.tmque fluenlem ac pene lasci-
capti serviebaut in Africa.
Nam cum "
iliic cujusdam
*-«,!>«>-«—. vieniem,
,.„.,.v,.,., gravem
s .«ii;uici
et stabilem
M.iuiu-ni iccii, anxieque omne
fecit, anx.eque omnera
pnneipis olitor foret PaoJinus, etc.
Redeuntem erg» G gentilem ritum vitavit usque adeo, ut ne Vireiliu
tantum
taiHUHl !\o
Nolanaj ivll-.lie D.-.f».™, .„...
:i:,:,^
tivitatis Patrem, lantumque de Nola-
< ,„,..,
quidem
.
postmodum norninaVe
.

fuerii ausus ,
C
magnc
nis bene mereniem, omni pompa tetitiaque excepere docuniuiito, ahum stylum decere sacris initiatuni vi-
Noiani; atque deinde eumdem diem
slatis pompis, fe- rurn , alium prophanis adhuc dcditum unae ipse
; sn
stisspectaculisque venerati sunt, atque
usque ad no- principio epistolae responsiv;e ad Ausonium :
slram tempestutem venerationes
sunt factitat.-e, idque
Quid abiiiciitas in meain curam paler
a xvj kalendas Julias usque x
easdem. Redire Musas pra?cipis?
Negam Camcenis, nec atf nt Apcilini
PETKBS CBISITUS, BE POETtS LATI.MS. Hicau Chrislo
i

pectora.
(Ex edilione Bad. Paris. a». 1515., In carmine tamen eam reiinuit gratiam. tit facile
Pontius Paulinus nobili genere natus in eo et diviiem vcniam et mnltam erudilionem agno-
inter eo.s
poetas refertur qui sub imperio Cses. scas.
Gratiani fiorue-
runt, iii Faustus, Tetradius et Ausonius.
Burdegalea- HEN8ICUS GRAVICS 1N PR/EFATIONE Al> S. PAULIM OPKBA,
fcis fuit, ac in poetica facultale
magnopcre exceliuil. (Exeditione Colon 1560.)
Quidam putanim fuisse nepotem Ausonii, quod eum
sniuri,'.,.,,,,!,, *
ac bcnovob i uartam .• „
" W ' U3
Beatus Pauiinus,
* juiiiiu». ut eiat jonge
iiifj-ai, longe doctissimus
aocussimus ac ve
ve-
grai.i

net: sed
net; se,i hoc ;;, != „.,11
n„n sati,
h«, non coii^lat :., .. _™'_
appc iaiione
in tam varia et anci-
fii

Tum nom
nomi- n an*«8im».
D „..v -™

rum
,

in njoduiii
•.
««•
i.
muliorum
depravatus
.. ...
inscitia

exiit.
.

ac temeritate mi
Alque id profecto,
piti rerura obscuritate. Inter
alia opera scriptum est
curn indignum sit in omnibus eruditis, tum longe in-
a Paulino poema hexametris versibus
ue regibus ex dignissimum erat in Paulino, qui vel unus merebatur
Suelonio Tranquillo eollectis, inquo maximam
lau- ut incorruptissimus scrvarelurob sermonis puriiatem
dem adeptus est, ut ab Ausonio referttir his verbis :
aliasque dotes cximias. Quid enim eo purius? quid
Coeaisii in epitowen ires libros Sueiorni
de regibus lan-
nitidius?[quid gravius, aut ardentius? Si vitx pieta-
lu eleganlia, solus ui videure
consecms quod contra tem specles, quis Christum spirat vividius? quis eum
rcrum naturam est, brevitat ut obscura non esset. Le-
vita magis expressil? Siquidem pncclarum admodum id,
gunturadhnc qusedam ipsius Paulini carmina, in qui-
quod de eo refert Paulus Aquileiensis diaconus : Hoc
busmirificaeruditioet ineredibilis elegantia apparet.
Idem Paulinus prxelaris atque honestissimis
tempore, inquit (Lib. m Diai. ,c.i),uuo scilieet Wandaii
dignita- cumMauris capla Rotna toiumGampanice' tractumpOpu-
tibus perfunctus est, et inter priucipes viros atque larentur,Notamque misera ruina dirnereni,Paulinv>epU
nohilissimoa habiiiis.
scopus Nolanw F,cc!csi<v,rir sanctissimus et,siculi scri'
 ,

U7 S. PAULINUS NOLANUS EPISCOPUS. m

bit Greaorhts, eloquentissimus^ prophanaque eruditione A. nabuitclaros Uowipes, u\.orem Therasiam Yalde no
imprimis doclus, nec prophelici spiritus e.ipers ,
cum bilem. amicos et propinquos bouos ac magnos. In

redimendis Chxisiiaiiis captiois censum omnemamsum- Turraconensi provincia Hispania; a Lauipin episeopo
si&set, uickxcU/ue aduwii aapUvum fiiium efflictim bt- Barcinonensi sacros ordines accepil. Iniiio nmneris
qentem eX Uunentuntem, lamtfue immadicas Lurymtts sui a^grotantem episcopi Cainpanix fere oinnes, sed
pieiati udmuXas,.multo muais pius ipse ferre non pos- el nonnuili ex Afriea, enm inviserant observanliie

set, CMin vidua, ia. AfritanL, ubi captkus eral fliius, tra- causa. Nolae presbyter duorum episcoporum
fuit

jecit. ilii ukarius filius redemtum fiiium matri reddidit. Maximi et Quinti, quibus tandem consensu illius Lc-
Pauibius vero, cum ejus saactilas etittm barbarissimis elesiae et summorum linminum successit. Noianam
esset iwminibus venerabilis, jussus esl in pnlriam cum et Fundanam basilieas exstrasil, easque non tam or-
suis omnibus cicUtus dono. acceptis redhe. Illud etiam navit stvucturis, quant ingenio : nain varias locis sin-

Hlenljo minnae pr.asiereuadum est; quod quidant gulis inscriptiones addidit. Ipse domnunculam humi-
tuiuc ^okuuja episcupuui alium a Pojitio Paulino au- lom possedit juxra divi Felicis templum. in qua fuil

Ujuiiani vixo PraHorio, qxii tres Ubros Sueianii de Re- elcvatum suspens»mque a terra ccenaculum, ei pro-

gihus tanla elegaolia in epitomen redegil, ut teste pinqua porlicus, prope quaia eellulae hospitibus de-
Ausonia, solus videaiur a&seatttui quod amlra naturam B stinatoe erani. Nonautem se saginavit oplima siiigine,

est brevitas ul obsaica naji esset; seducti, ni fallor, aut panibua Picentibus, ut olim Romae sacerdoies
quod hic noster Peulinu; ai) alio vitaE professione et VcsLe ; neque arlagines aut phasianos sibi curavit

scribendi styfo aliquanluluni distulecit. Veruin hos apponi, ut ibidem sacerdotes Cybeles : sed moderati

tn 7r«cr*3 c5w of anapame-a%ut jusU proverbium paucis seculi mai-ibus vixit parce ol tenuiter, usus victu

enplicaho. Clacis skpjidam Paiiliuus orlus natalihus, paupere et parabili, ncmpe pultibus non e siligine,

eLsplendida iu re educalus, miroqne ingenio pra;di- sed e larina et niilin coctis in oleo modico et aqua

tus cultimibus lUteris operata dedit 121 sub Decio copiosa : fabam iteoi intrivil panicio : unde •idem
Ausonio Bnrdegaleusi poeta amoeui&siinii, quocum Manaciuum monacbum epulonejn delestalur. Calices
aut uoa, aut vieissim, summos honores Bjuiuai gessil, fueruut rari et miuuti, quos poculorum slillicidia ipse

ut iiquel ex bis ad eumdem Ausojiii versibus : uominal : cujus frugalilatis lcstes adducit hospites

Quama.uani ct 1'astorum titulo pivor, »t tua Rom» suos •>

sacordotes oplimos Vietorem et Gardainaleiii.
Prsecesst nosiriun sella euiullis ebur. lnter munera quas collegis episcopis 122 exlernis
lUClll roisit, fuernnt lignea aut ticiilia pocula, el imprhris
Paiillrtum Ansoniuroque Yiros, quos sacra Ouirioi
panis Nolanus, qui, ut scrimtLeo Anibrosius, lauda-
Purijur» Kl auraius irabiw velavil amiclus. <

lissimus fuit, et pulpa, candore, saporo. lenitftte an-

Factns autem hrspirante Deo Christianus, Ainbro- quodam loco vinum vetus Nar«
tecellens. Poscit in
sie et Augustino usus est pneceptoribus, a quibus ue sacerdote Primuliaccnsi
bonense a Sulpicio suo,
generis aur iwiroris spiendore a Christiana modesiiu
quod non cullulis bausit, aul elephanlibus, nolis olim
avertcrclnr, missus Baninoiicni sacris cst iuitiafus. aut
sacerdotum poeulis, sed caliculis-, aut cratare,
Prodituiu cst illnm post cunversioueni onmem mundi
gutki. Corpore non valido fuit, et valetudine advers.i
pompani rejecisse, venamque fluentem ae pene las-
saepe laboravitj nac solun domi, sedetiauiin perc-
civientem graveiu el slabilem fecisse : gentilespoelas
grinatiooibus, ln ari iptis suis repreliendu\philosophns
non modo non legisse, sed ne nominai<e quidem so-
f.iii ei loriifiin' ilefensores, utin epistola ad Jovium:
litum. Unde de eeipso aii euindem Ausonium
item monachos vagos, qui non niinus rubcnt armi-
canit :
huisa, ut ipse vocat, veste-stia, quam facie ebria, ul

Oiril abilicatas in meairi curam palcr ih epislola 7 ad Severom. In religione fuit constans,
Kedir.p Musas prascipis?
et pre ea sustinuit eertamfni gravia.
c Ab Arianis
Ncganl CamfcrrtS, uec pztent Apottini (

Dical» Christo pectora. actus in exiliunri qttod iilnrem ouowJiriov improbavit,

Hunc sane viruui cum eruditi quique mulus in lo- pic sentienliitm oy.ov<run dcfendit. In carcercm con-

scriburum vei typographorum oscitanlia de-

D jeclus, angcli Dei benefnio se sei-vatuin ipse dc se
cis vel
oper* pretium me facturum exi- scribit. Somicisteniporibus ut vidii* Hlium rediine-
pravatum dolerent ;

«limavi, si studio et labore ita ca9tijiatum, nl jom i-et se vendi passus est, et adrairatione viriulis ab

oommodius legi et rectius intelligi poasit, in puhlicum hoste immani dimissus. ) Anastasius pontifex Roina-

proferrem. nusCampanise episcopiscum suis liticris coinnicnda-

vit. Sciipsit Natalcs divi Felicis librorum decem, Tar

CRF.COllUJS FABRITIBS DE S. rACLINO NOLAMO.
Ortliodoxo^rapliiirum, Basile* an. ISG9, men panegyricum de Obiiu Cclsi.llcm ad Cyihcnum,
(Ex toino i

pat;. To) et Nicctam, et epistolarum lihros quinquo. fum

' Eutropius Poiilinus, naiiou« liurdegalen-
Pontius Theodosio imperatori Pancgyricum. Historica ciiani
sis, patre seualure natus : palrimonium Fuudis .iu 'ractat arfumenta in cpistolis. de Melania ad Seve-
Canipaiua. ampluiii possedit, sed id proCbristo negli- Miin, de Valgii naufvagio ad Macarium, iu quibus
geas paupertalem diviliis poiiorem duxil. Fratres
'•
Ndii erant sacetdotss.
• Meropius. ' ll;vc non COnglailt.
 149 PROLEGOMENA. m
(waviiudo narrautis. adroodum deleciat. Venit ad se- A line. Quin el Ausonio ad poetieum serio revoc&mi
ncctutem giandem, mortuus, imperanic Marciano, sic respondct : Quid abdicalas, ctc.
cirea aununi 4o8 •'.
Ausonius il!i, ut Virgilii quoudam leclori ei imita-

ELIAS VI8ETUS, IN NOTIS A» AUSONH OPERA DE torL sed ut pio rcpudianti zelo ducto inscripsit Cen-
S. PAUU.NO. tonem nupiialem e Marone. Fuit autem, Seve.ri S.ul-
(Ex edit. Burdigah an. 1513.) picii exemplo (qui uxore mortua seculo renuiuiaiat,
Consul Romanus ante Ausonium fuit, ut cognosces seque S, Martino adjnaxerat), a Delphin» Burdega,-
e\ epistola 20 Ausonii, hoc est ante annum Christi lensi episcopo baptizaius. Conjux illi Therasia pia
582; sed extraorJinarius, ut dicemus, eumque ma- matrona, qua assentiente Paulinus vendilis prorirois
gisii iiuiu Ausonii opera vidciur adeptus... Ebi sit pradiis, ut fuudis. quod seribii epist. 11 (nunc 31)
mortuus uescio, nisi forte Nolie suai, unde Romam seculura rctinqnere staluit. De quo Ambrosuio hb, v!
irauslntum corpus ejus, et iu aediJ Banii iloinsei col- epist,, ciAuguslinus de Civilaie cap. 10. Severus in
Incatuui scribit Raphael Volaierranus. Vita S. Martini. Viennam Gallise primum proiectus,
AiNDREAS SCHOITIJS BIS VITA 8, I'.UIW. B. Marlinum cum Sulpicio invisil, ibi ex oculis la»

(Ex tonio V Bihlioihecis I'alrum, edit. Coloii, au. 161S.j borans a Martino curatur, et cum Viciricio ,
quj
Paulini parens cos. Romie cum Juiiano, opi- B postea Rolomag. episcopus i)iit, aniieitiani eontraxit.
nor, fuit isnno. L. C. cijlxxvu, Cimisti 525, quo anno Hinc Mediolanum profectus , ubi B. Ambrosio fami-
Nicaena synodus, prima 518 Patrum haberi ecepii, ut liariier est usus. Roro» etiam vixil : tunc et Nolam
in Faslis Onuphrius docet. Pauliuus vero liliiis ualus secessit, ut Ambrosius epist. ad Sabiuiun lib. vi me-
esl CoustaiHio Aug. ix. Galio et Juliauo Ces. u coss. minii, et ipse Paulinus Nataii 2 in sanctum Felicem.
anno Cbristi 357, vel, ut Victor Giselinus in prole- Dehinc in Hispauiain iter instituit. Peragrata dcin-
gom. Severi Sulpicii nuinerai. auno Chrisii 548, quo ceps Hispania Compiutuin venit, ibique cx Therasia
et Prudeniius poeta sacer sit naius, et decimo post uxore priniogenitura diu desideratum mors susiulit.

anno Severus Sulpicius; Urbis condil* bcx, cmn At octavo die mortuo infante , ibidem ad roarlyres
Ariminensis et Seleuciana sit habita synodus. Natus sepeiitur. Prudentio etiani Caisarauguslano tunc in-
itaque Paulinus consulari familia Ebromagi urbe non notuisse ptitaut. Barcinone presbyter a Laiiipio epi-
longedissila a Tarbelloruni Gnibus, ei Burdigala seu scopo ordlnatur, ea taineu iege ne ulli Eeclesioe alli-
potius Garumua iiuniine, qua ille a Tarhellis venien- gareiur, ul epist. ad Seveium ostendi!. Ausonius
tes nrosjme Burdigalam ducit, quo in loco prsedja a jam in Gailias reirahere desiderium ejus non ferens,
majoribus relicta Lucaniaco Ausonii non luinora
, satagebat epistolis datis 21 , 25, 24 et 25 , accusans
possedit : et Ausonio usus pncceptore una cum fra- C tamquam uxori nimis deditmu^ quam Tauaquilem
irihus educatusest netjue 123 l, iibitoquin ibidem
: appellat. Respoadit ille pervenuste :

maximam aetatis partem babilai it, donec mutato vitae Nec Tanariuil niiiii, sed Lucreliacoiiinx.
instituto in Hispaniani se ad Lampium contulit ac
Ea tempestaie Maximus tyrannus Gratianum occi-
commigravit. Hic igitur Pauliuus cum tota epist. 5
dit, hunc Theodosius superavil, Cui victori Panegy-
gratulari sibi non desiuit amiciiiain a primis anius ricuni Pauliuus ad Endalechiiuii scripsit, swl interci-
cura Severo suavissime cullam, earaque ipsam deinde
<iit. Fama jain Pauiiojis toto.orbecelebralus, b absens
ex secuiari in spiritalem conimutalam, plsnissime renuntiatui' Nolanus episcoyus Chi-isli anuo c 51)5
iisdem verbis innuiiSuipicium eo tempore uon longe
aitatis suaj 58. JNohe Natales, S. Felicis perlexuit a
• admodimi ab Ebromago vixisse, Ln solo ut verisiniiie
secuudo 124 usque ad dccunuai. Prioium enim in
esi patrio vero vel Toiosam fuisse, ve! locran
: id
Uispania inchoaral : unde in Iialiam irajecit, ct Na-
Tolos* vicinum non difticilis est conjectura partiui
, talein8 condens carmine, anno opinor Cbristi 402,
ex epistola Paulini 11 et 12 (nunc 51 et
32), qua; se- quo Gotlii et Aiani Hispaniam occuparant. Hosce
cuitd» Severi basiiiea; apud Primuliacuni Paulini
ualales versibus pie conscriptos prosa vertisse Beda
conditrc mentioncm faciunt, partiin ex 5 cpistola ad venerabilis rncmoratur. Sub Innocenlio, papa anno
Bassulam socrun, Consulem juvenem etiamnum, sed 1> Domini 404 creato, Peiagii dogma exoritur an„o415,
u( puto extraordmannin factum scribit Ausonius ,
cujuset suspectum iusirauiarant Paulinum aimuii, sed
epist. 20. Noraen enira in consularibus Fastis non
rccte seusisse vel unus hic locus in.Nataii 10 nrohare
reperias. Baronius conjicit ex B, liieronymi
Chronico videaiux.
auno Christi 375 eoiisulein f lisse. At vix anuos 25
Coiiforjnemqua Deo conregnaiurus lionerem
nalus luisset. Ausoniura quarto post anno cos. Accipiet Ciirisio similis, sed muuere Cbristi.
factuni
una cum Olvbrio reperio in Baronio, anno
Chrigti £t epist. ad Saveruiu 2. itemque H.
» 570. Stylum Christianis jam sacris initiatus et rite De Paulino autem se vicaiium dante pro redem-
baptizatus mutavit, verborura jam lenocinia fugiens : tione lilii vidiiae, qoia conlroverti video disputantem
el sacras litteras pietatemque adamasse pise ipsius ad suadeo legas Baronium ad annum Christi
Sevcrum Sulpicium 431, quo
, aliosque, epistol» missa: decla- etiam reuucem ex Alrica exstiuclum plerique
opi-
rant, claruraque episl. 6 (nunc 1) ad Severum,
i n naniur.
a Obiil annn 131. c
L Itl non constat.
Non aberat Nola.
 452
«51 S. PAULINUS NOLANUS EPISCOPLS. PROLEGOMENA.
A deDieu, que Gennadius (ii». rfe Smptor. cccfemutic.)
Nunc de 3evero Sulpicio. ad quem plersque Pau-
pauca dicamus. temoismc avoir ete Hluslre non-seulemenl en doclnr.e
Uni epistolaJ suut,
et sainir.ii de vie, mais ausst ea puissance sur les dia-
Piures fuisse Sulpidos ut et Paulinos ex annalibus
bles; et duquel ies Centuriateurs d'A!Icmagne (Cent.
notum : nune de Pauliui familiari agamus. Errant
5, c. 10) memes sout contraints deprononcer : Scri-
enim qui hunc Bituricensetn euisf opum fuissc opi-
pia ejut hcminibus piis el dociis vehementer probaia
nantur, vixitqae ad annum Oomini 587. Sed Pauliui
sunt.
familiarisbic pfesbyter fuit Primuliaeensis (non au-
tem episcopus) et S. Martini discipulus, cujus etiam PEU.IPPUS LABBEUS, IiESCBIPTOBJBUS ECCJ.ESIASTIC1S
Yitani elegantisshne descripsit. et circa atmum Cbri- TOM. II.

sti 400 floruit. Primuliaci basilicam esstruxil, ut Paullnus, Nolanus episcopus, quem integra appel-

latione dictum fuisse volant Mercpium ( Eutropium

episti 12 refert Paulinus. Celera ex Gennadio coUi-
aiiiaut Neropum) Pontium Anicium Paulinum, natus
gas, et Yictore Giselino prolegomenis ad Severi Sul-
in Aquitania secunda circa annum Christi 353, aul
picii opera, et denique e\ Baronio Ecclesiast. Annal.
tom. V. Burdigake, aut non proeui ab ipsa in oppido Ebro
mago, inter Burguci et Blaviaiu, discipulus Ausonii
CASFAA BARiniLS, ADVERSAE. COMMENIAR. LIB. XII!,

CAP. M. B poebe, coasulatum Romse gessissc dicitur anno 375.

(Ex edil. Francofurt. an. I6i8.) Tum baplizatus Burdigalx a sa*cio Delpbino uibii

Christianorum litteris poeticis clarorum neminem illius episcopo, secessit cum Therasia conjugc san-

Paulino praeponere possis. Prolunda eruditio secula- clissima iu deserta Pyren.rorum rnontiurn et Barci-

riuni litterarum phrasin ipsi fecit, quam divinis my- noneuses eampos : deiude presbyter ab Euiampio

sleriis sine fuco tractandis egregie et amabiliter mi- [ieye Lampio] Barcinonensi prx*sule ordinatus 12b
scei. Quod si ipsos Dei pr.ecoues apostolos Latinis ipso Natali Christi Domini, seu, ut loqVilur epist. C

numeris laudes Domini pangere voluisse diceres, ta-
liims utique Usuros fuisse conliieris. Dici non potest
quam conterolim vulgo tam divina opera habeantur;
quotus enim quisque ct vel eruditorum
ad Severum, dic quo Dcus nasci carne dignatus es!,
exeunte anno Christi 595, ea tamcn lege, ut nulli
manciparetur Eccteske. Quare Hispania relictaltaliam
uihil non per- acMedioIano, ubi a sancto Amhrosio bemgnis-
pctiii,

vagantium alioquin, qui horum bis aut ter memine- sime c^ceptus Romam ingressiis esi Siricio Roraano

rii? Unde longe eliammajorem iilustrantisdiligentiam ponlilice,unde paulo post Nolam venit ad optatum
requirunt, quam putatum hactenus cst. Dedimus nos Ecclesise sancti Felicis portum , in cujus honorem

his iibellis specimina aliquol; dabimus et hoc capil plurimos versus fudit. Quo anno factus sit Nolse cpi-
ad Panegyricum Celsi, suavi, docto, numerosocar- ^ scopus non constat, quoVe duclus sit in Africam, et
mine summa mysleria Christianse religionis contin ad quem Wandalorum principem. Hoc certum, inde
genlciii. reversum Nolae obiisse setalis auno TH, Christi 4ol

die 22 Junii. De eo SS. Ambrosius, Hicronymus, Au-

J0. FREDERICl'9 r.BONOVIUS LIB. OBSEKVAT. !N SI.RIPTO-
KIBUS ECCLCS., CAP. 10. gustinus, atque Gregorius, Ausonius, Severus Sulpi-
Nnla habet seriorem quidem, scd et sanclioren cius, Eucherius, Prospef, Idaiius, Cassiodorus,

quem Gennadius cap. 48 Calalogi, Sigcberlus cap. H, qui

Virgiiio, officii sui teslem, vivura balmil ei sa-
croruni magistfum, et a:dis sacrse molitorem. Magna duo asserit, quorum saltem allerum falsum esi .ni- ,

sedis adamatse monumenta : quid, qnas inde ad le- mirum adsanctum Augttsiinum scripsisse Vitam san-
cti Ambrosii Mediolanensis -niscopi. Quod
vero addit
elissimos viros feminasque piie facundite et ofiicii
id de
plenasdedit episiolas? quid, quibus illum secessum de Viia sanrti Felici^ Nnlani versiftce bcripta ,
et Natales Domiixedii sui Felicis dedicavit, ingemis Natalihus accipi potest Honorii^ Angusiodunensis,
;

spiritus carmitia? lllud meritum loci est : Iiis ubique et alii; quique eimorienli adfuit Dranius, licet non

terrarum noscitur, legitur, videtur. tam Yilam il!e sciip^erit, quam lelicem ad superos

transituiii.
125 CARblNAMS PERKO.MUS, 1N PLESS.EIM DE IUSSA. _
FOL. «03. DE S. PAUMNO. **
1SU.ORIS HtSPAL., L1B.DE SCRIPTOBIBUS ECCLF.StASTlCIS.
t>s d^lices de l'ancienne pitSte ehretienue ; cet cx- CAr. i.

eellent ct religieux esprit, tant elicri et celcbre par Obitum Paulini Uranius edidit.

S. Ambroise, pai- S. Jerome ct par lc plus florissant I RAMCS PRESB^TER, EPIST. AD PACATUJI DE Omrt
sieclo de TEglise ; ce rejeton et diminutif de S. Paul b. p»rLIMl EPISCOPI NOLANI.

ce second vaissoau deleclion , dont S. Augustin ( Ep. ( llanc cpistolam Uranii edidirous Patrologia no-
34) nomme tapoitrine, 1'brack rlu Seigneur ; que Stm lomo I.IH, col. 859, ttbi videsis.)

S. Gregoire (Lib. 111 DiaL, atp. 1 ) appclle Aom»K

 OPEKUM n
SANCTI PAULINI
PARS PRIOR.

EPISTOL^E.
EPISTOLA '*
PRIMA. A lis substantiie 3 pretio coeluni Chrislumque merca.
1 Pautinus Sulpvium Severum Primuliacensem in Aqui- tus, vere intelligeus snper eqcnum et pauperem e ,queiu
tania presbijterum liorlalur ne ob pravorum homi-
in Christo csse, et in quo Christum, ut ipse docuit,
num obtrectationan instituliim perjectionis dimiliat;
.' Hlum ad se invilans, quomodo ipse Barcinone in (egi, pasci, fenerari cxedidisti.

Hispcntio repentma vi mullitudinis correplv.s presby- 2. Sii iiic odor mortis in morlem iis qui percunl a ,
teralu initiatus sii invitus, exponii, majeslatem simul quibus caro et crux Dei vivi stullitia vel scandalum
lmineris illius magnifice describent.
d,t '
;
quia ipsis caro et sanguis, cui serviunt, Chri-
Paulinus servns Cbristi Jesu (V. not. 1), Skyero iium Jesum Dei esse Fitium non revelat f
; noois au-
carissimo fratri secundum comniuiiem fideoi in Deo ti.u". v...iiis et mortis divince lidcs odor vit» efflcia(ur
Palre. e( Christo Jesu salulari nostro, salutei;:. ad viiam. Nec moveaniur, frater ddectissime, pedes
Quam duicia (aucibus meis etoqiiia tuc, super me.l nnst.ri a viis Domini s, et Ivamite ilineris angusti h .

meo a
et favutn ori . Scnsi plane quasi delibulis me!!e si nos inlcrdum profana ve! stulta quorumdam secu-
sermouis lui pnecordiis sancuv Scriplura (ideni, qua larium vcrba circumlatrent : instructi emin satis pci
dicluffi est : Impinguant ossa sermones boni b
; non sacras Litteras ct de ipsis et de nobis sunius. Do his
utique iiaic ossa quorum struclura uos in corporis ha- enim beatus Apostolus nobis ait, quia in lioc labora-
bilitaiccompagiiiat.sedquibusinteriorisliominisfirnii- ^ nais, et maledicimur, quvniam speramus in Deum vi-

tas continetur ; spem scilicct, ei lidem ', et caritatem ;

DKfti, qui est sulus omnium hominum, maxime 3
fide-
qucc sunt et viscera g misericordi», et ossa patientise, linm ''

: qui istorum quibus rationcm vis redderc,

et toiiiis raembra vinutis. llaec lu ossa, et mcmbra, et etiam suo ' in Evangeliis ore, etveneua in colloqniis,
visccra, sanctis et spei, et-fidei, et caritalis alloquiis et merila praedixit in pccnis : Vic iis * qui scandaitzu*
opimasti, quibus etfid:i tuxspeminDumiiio inteutaui veiini unum ex nwdicis ishs in me crcdenlibus! Expe-
et sjiei fidem in Domino s consiantem et plenitudi- , dit htimini illi ul susvendatur mola usinaria colh ejus,
nem caritatis inChristo, sicut ipsiuserga nos Dei di- ei prcecipitetnr in profv.ndum maris i. Nobis vero ait:
iectioneni manere docaisti, cum sollicito et optanti Beiiti cum vobis muledicenl liomiues, et tlicent
estis

roihi, neque aliter de te, iramo de Deo credenti ,

qui omne malum adversum vos, et exprobrabunt nomen
el in iniirmis virlutem suam operatur ac perlicit, in meum tanquam malnm; gav.detcet exsultale, quoniam
dicasti augmentum patrimonii in cceleslibus, quod sa- merces ceslra copiosa est in mlis k TIapc, mi 'frater, .

lubriter pi-esentium onerum decoclione fecisti, fragi- Doinini verba retinentes et in nostram fidem confir-

(') Monitcm EMTons. De nostrse Paulini operum iitiii cuiii nosiiu confcraujiis,
editionis dispositione aique habitu typographico non- C Leclorem igitur semel monitum volnmus: l'Qud-
nullapraifariqpei^ae pretiurn est,ut in hac pcriegenda quid adprimam adnotationum seriem ]iertinet,parlim
fidelissimanVMuratorianse quisque sibi yeluii suseitare in texin inler unciiios, parlim su!) textum cum lille-
possit imaginem, cum
noverit in ijuibus illustrissimi rulis, ut vocant, superioribus) vel asteriscis prafixis a
Viri vesiigiis hreserimus, in quibus aiiuui inierimus liubis fuisse exscriptum 2" noiassecnnd* seriei lex-
;

ordinem, maximx' lectorum utilitati nceiion comuio tui pariter supposftas, iilieris intra parcntheses in-
dilati consuleiites. 0>; ;1 '
ergo seqnuntur (iiligep.ussime Notas ct obtervationit variomm
ciusis pvaosigiiari; 7>

advertenda sunt. eaindem apud nosquara apud Jiuralorium ad calccm

in edilioneMuratoriana qnatuor adholaiionuin se- operma sedem occupare; IJltimani seriem, ad '<''

ries babentur, nempe 1° Citationes varianiesque ad quam superioribus lec.lor revocatuv

c.ifiris ita a ,

utramqus pagiuarum oram eregione texlusconlinen- nobis partitam fuisse, ut variantes quai ad episto-
ler descript* quarum alirc, sed perpaueai, astciscis
: i.::; ciiiii afuuiniis tum dubias periiiient ad ulravum-

signantur; aiiaj, lilt.erulis dislinclic peno iniinii* nu- qne calcem exscript;e sint. Simiiis ic variantfhtis
mero sunt. 2° tVote variantesqus textui subjaccptes. poe.matuni disponendis ordo :c.rvatos est.
5° ftotatet observaliones variorum ai ci.lcem opernm
in ununi corpus digestav i° Variantes leciiones e,v
rnss. et eiitis codd., qase inter indices et hoics stipra
ijudaias Socura obtinuere. Age nunc illam ordiuaiio-

« Psa!. cxvih, 105. « Prcv. xv, 30. « Psal, xi,, ; Maith. xxv, ii). » U Cor. 11, 16. e ICor. 1, 25.
Kpsal. xvi, 5. b Mallh. vjj. M. Luc. xvn, 2,
!
'
Mattii. xvi, 17. ' I Thn. iv, 10. i Matth. svni, t ;

k Mattb. v. 11.
*'
Alias (i ; qusc ni.icm ersl, nunc 5. Seripia inetmie anno 394 in esordio presbyleratus, paulo anto
Pasclia.
 ,

156
S. PAULINl NOLANI EPISCOPI

potest, te sua infidelitate non vulneret.

quia («) se/ jhsJ*-
/n Ie»e6ri* eniio ambulant
«,
mus :
amicus junctior libi dexieia
5. Sit licet frater et
*. Jfoianm aspidum est s«6 fatgi
ite »0» ortti e«« eis alicnu» est ef iiiHWpus in
intertieit, tua, et carior lumine: si
ebram quod iniicit oicntem, et anin.am K
«,
sit (ibi ut exiraneus et vt publicanus
Cl.rislo
corda pervasarit. Cor eorum,
,

si receptum auribus in corpore luo

(c) imililis dextera
Ahscidsturut ', a
divina, wmuffl est, et sepulcrum
pa-
inqiiit Seriptura el ut nocens
qui tibi in Chrisli corpore non cohasret :

tens est guttur eorum '<. Cavearous a ferraento eorum,

ocuIur eruatur, qui corpus tuum
totum sua macula
Scriptura esl emm :

ne toiam massam corrurapal «.

Metiusest enimvnum mem-
Cum vel wecitate contenebrat.
habitabit juxta te malignus f
Et iteruro.:
Non .

perire pro tuiius corporis salule, ijf««m

unius
brum
sanctosanclus cum perversopenertms^. Et
eris, et
:

Domihus,
visiosi amore, totum corpus, ut ait
nomen Domim K merabrl
Discedal ab iniqnilate qui nominal ». Nee meJuauda estoflensio laiiunt,
ire in geliennani
spinis ; ad verha eo-
Obstrue, frater, et sepi aurei tuas quonjara de bo-
q«i >•» eorum ijua ttuidem.ei entaada nobis est,
quoestrot splnse-et sagirt* rabuli,
rum, opprebriis atque malfidiotis
nasciiui ilia roer-
ut rapuit pau-
rum »

latens msidiatur in accutto

prsecnrdils
perem
,erem i Christi,
Chr.sti, veneturanimam Christiani. Sed vi
et veneiura........... ««#-«- —supra owmVrum,
ees. quam cepiesaffl Deu« promisit in cadis *-. Non
nec senvs >a-
-.apat eorum, sicur scriptum est, ******" B * TtSSK
dominum suum K MWto
I patremfamitiat
discipuius
Et.
Et, si
**>-
Beelze-
««""» operantw pra
.WHWrtetor, «t indaV.11 ' tn foiWflm
domesticos ejn* ? 1
lie<l ue ut bub (d) vocaverunt, quanto mayis
Tu ouinm, nomo 0«, f«»e «* '*»* '

Bcum, queui sequimur, amaverm.t,

5, !
,0
cum scias S/i Dominuni et
tapientioribns rationem reddere laborcs, ncs perse-
Do- et nos amabuut ; si illum persecuti suut, et

penes le principiuut esse sapionlise, qui limes 4 gratiaw mumii, qua est
putaot esse qnod gerimu», gra-
anentnr. Quo 5 nobis (?)
minum m . Si elwltum
inquit, esselis, anmrei
prajsceptum Chn- 4ium Christi? Si de mundo,
tulare eonscius tibi m<i% opus Dei el '
siuha mundi akgit mundiis qiu\d esset suiim
sti geris; et reminiscere quouiam reddere homini-
auod slul- li. Tu crgo, qui laliouem quseris
Deus, utconfundat iopkntia " : etqu..niaiii desideres; gratiam
". Talibus auleiii biis et bis inlidelibus, vide quid
lumest Dei, sapieuiius est hamviibus
id esl mundi, cui placere non
quod posse Cbristinn iusum siM dubiP iwminum,
veile purgftrl, idem est
potas, uisi Christo
uwlueris dispiicere. Si enim, in-
negare qui erubescentes nomen suum coram ltoc
Chnsh ser-
eonlileii
.iuM|').Apostol.is»«omimb«s ptaccrem ,
mundo, erubescet invicem coram Patrc gratule-
SUOS P.
m nou essm ». qnibus
DispliDeamus. ergo nis,
et
ei

Deus dis»Ucet.
4.

n ,eo ae

seris
Tu

tuam
1
igitur

tecum
qui
igiturqui lahonis, ut
lahorus,

iacto reddere, quid facies,

hbminibu» non ad ajdilicatiouem suain

de opere Dei
sed
disputanii-
.11 rauouem pr
seribis , rationeni
seriDis, pie

si non pers^- C
,
^«^tSJS *Z
mur --» nos displicere,
i..m iisdero

ChriM», iu est
smit
-

queuiin suis
- -

omnipotentis Dei opus in uobis laccs-

aclibus spermint, in noslris
ope-
.,
J&

destructionem
DomiBe, quando te vuli-
ij.u>odcrunL scro dicturi :

pei»-
lms? Jam ernbescos, jamque pallubis ut caus*
v
mrieatem, ei iwn n-
,

Domi- nm^mutum, et uon wstiwmjw?

asserlor et mocus gradu 4 tituhabis iu via
ris ;

rmum, et non vhilivimus "" ? Et ti.nc au-

.•elaberiB, si qua; aedilicasti
nimius?
,' infi
de co>lo in terruni
ni, et
nincm<vlcmKm,<iuempi<cparavii dctts
(b) isli sint quibus diuiiii Itein
Mulhim interest, quinam
destruis.
pata aangethejus «;qj»Qniam qu;e ind.gen-
vestro
reddenda Si discendi studio venit, et ignor
Chnsto negan;; qui cum
ratio sit. dives es-
Hbus iiOJi raciunt,
rantiam confltetur; spai^ge in eum semen Gdei, el
panpertate duarei " '.
set, pauper [actus est, irt nos sua
prjeceplum pande divimmi. Si capit verbum,
lacrotKJ
vuluptatibus, diguitatibus
7 Eruantur imerim
ovem Chtisto. Si veio non
es Eeclesix fratrem <t, et quas islic h;,
ou^bus suis, si tamcn eorum sunt «»,
erit purum boni scminis germen.. eta noeturno pa- ubi esst
bere malm.i ubi esse desinimus,
quam illic
fru-
risfamilias ccriestis inimico sizanja mterserente sibi feliciiaterr.
nersistimus.Sibi habeant sapienliam,
.nenlis ', nocen» gramen et infelix seges a frugihus
suam nostram, u« putint, et suiln-
uofcis inopiam
tcmporescgreganda; necborreis debiia,
:

>onis messis

refuge, et repclle collo- els

suis interim crescit iuccndiis.

»Psal.^x„r..
lCor. v,
bSap.v, ;Mal.„, 2
«.
?
PsaL
V, 6. « Pttl.
,^-,».-«»«.4
wn,.H- ''"'';
.

'lV
^^T^V^t
^l^ ^ ^ cx, 10: Prov. 7, et ix.
lat.

9, sac.
v, ix
LXX
juxta
; '

liel.rvos x, 9.
k Pttl. vu, M g. Tu,
•«..
et '
•
»> Psal .,
r

« m.
10. - 1 Cor. 1, 27.

x,„, 25. Matth.

Johan. xin. f6. »
xvm
« Ibid-,
17.
Malth. x, 25.
^- pMattb. x 53;
Ibid 8
.
Matth
'
L„ «.
» ». -
Johan. sv, 19.
v,
«••«• h
»%^
..

xvv> 44, et ex v.
W;(Uh
57
s _

ei 38.
.,
;
.

" Ibid. -il.

dd II Cor. viu, .9. « Sap. u, 6.
nostram ad episl. 23, n.12.
:.ssorii Sobihus in scho- itator.Vide adimlalionem
(a) Ita in multis Ibris legi
XX Siq legitur aimd AugnsU-
61
ad vursionem Editi.tw«n»rft
liis
m- (Tsic^nss.' oodices Reg. et Vien.
numin Speculo do lih. Malachia!. lu Vulgau. toi
le, Ms. codcx \ieii.,
iir«ii«- .
telliqenliw. . . . •
_ )(') Auostolut Hanc vocem, quse maxjino desid.'
Ed. Scl.ot., istes»! cui. Quoe lectio concmnior supplev.mus.
rabaUiK, e« uis. Viennensi codice
ib)

edd. A/»«iu-
>)Ua mss. codices et edd. Rosv. Alii
 ,S7
EPJSTOLA I.
4g8
speciem pietatii virtutem abnegantes
, ejut ' ; de A etto , in omnibus labora, certamen bomim certa »
ipsius, inqiiarn, Dei aostri verhis prudentiam sibi, si cursum consumma, ut apprehendas, in quo appre-
placet, arrogent, el stuliiiiam nobis exprobrent. Ait fiensus es : de cptero reponelur tibi corona jusliliK ,
eniin Dominus : Filii hujus seculi sapientiores sunt qunm reddel Dominus'in itla die justus Judex iis
/f/ris ftieis b sed atrjecit In liac ijenerulione.
; :
Silit qui diliijunt advenlum ejus. Eos antem devita ».'
qui su-
prudentiores, duni uoa sint filii lucis. Sint in hac sua •tam doctrinam non suslineni', voluptatum amuiores
" generatione sapienies, duin iu illa regeneratione no- matjis quam Dei "', in pe.jus semper proficientes; se-
stra mveniaiiiur excordes. Sint iumc beati vel magis ducenles et seductos ; Iiomjnes meate corruptos, et
fbrtuiiati, per omnia prospeia, (a) blandiente seculo, a veritate alienos, et ob hoc insum traditos in
con-
dellnentes; mollibns -yestiaotur, in rtoinilms regum cupisceiilias cordis sui, '» in laqueum et desidevia
sinl e
; dum in tuboribus honiinum non sint, et cum multa, qu® a tide oaufiagos mergunt iu interilum et
hominibus non ftagellenlur Sintdivites scculo, quia *'
.
perdilionem " : quia creaturam prxlulerunt Crea-
suut egentes Dei de quibus scriptum e;,l Dfeihra ; :
torj °, id est, simulacra gentium, auntm el arqenlnin
eguerunt et esurierunt l
sicut de nobis illieo subje-
;
f Deo carius habenics, servantes aniraas suas in hoc
etum : Inqnirentcs ttulem Dominutn non (b) deficien-
muiido, penlcntes in Christo 1 : Discede ab hiijus-
tur omui bvnn '.
B modi T
, et prophanas vocum novitates devita ne ,

8. Utinam, nii frater, digni habeamm- qui maledi- circa qutfsliones aniles el vanas , aut impias ,6
ver-
camur, et notemur, et eonleraniur, alnue etiam in- borum coiiteutiones, iucipias *grotare, et pericli-
teriiciamur in nomine Jesu Cbristi s, duin non
ipst teris a falsis fratribus , aut a perditis reproba-
occidatur Chi istus in nobis. Tuin demum super
aspi- tisquc sapienlibus s
et omnes" qui videbunt, insul-
;

dem et basitiscum ambularemus et conculccirenws cu-

, tante (V. not. 2) zabulo, tlieant : ilie homu ca-pii
1
puldsaconis *
(K.riot. 59) antiqui. Sed adhuc aiuieo, wdificare, elnon potuit consummure l
. Qi.od abs.l a
quod pejus esl,seculo solvimur, et in Chri^to deli- nobis, qui non noslris operibus aut viribus, sed di-
eianiur :
g laudarl tantum in nomine ipsius aman-
vioa virtute et miserjeor.dia freti, opus perfectionis
tes, conlristarf et triltulari, quod est utilius, recu- anipere ausi suiiius. Potens est ipso, qui est omni-
santes. Memento graimin de quo seminc su- sinapjs, pntens, perficere in nobis opus perfeclinnis siife, ci
mus, si comeratur, accendi magis et tum ijeuiuni ,
quod fundare jam ac primis machinis erigere digna-
in vim suam extitari. QuamobreQi debemus qnasi
natune nostrje in hoc respondete, ut
lus est, suis slrtiere 7 mensuris, et consummare fa-
adversis. ser- sligio quia ipse LUihatis ad ,s operis islius molero :

monibus contriti , inardescamus ad iidcm

et eos
^. ^„;, eijam
vu«iu .i|iuai,<.>iin
aposlolis aui^suis uigiiai{i>esi
dignatpsest uicerc
dicere apuo :
apud homihes
iioniine.s .

ipsos, qu. nos ut n.mimos hominum,

sciticet quasi C impossii.ile hoe esse, sed
nqn apud Deum i<. quo ^ ,
granum
aninum siuants.
sinapis. nund
quod miuimum
mi,,,, n ,,^, esi
«...
semimtm »._. .. .. ; ..
', ffan- credeutibus niliil impossibile esl u.
gere conantnr, urainus. Si vero ii qui definis
jjp)

sunt, raiionem a te sancti

J-0. Yerum, ut iuvirem in veibis Domini consolc-
operis iriquii-uiit, et vene-
natas de corde viperino linguas in
mur, et operibus prQliciamus,, exi de terra id) tua ei
cor tuum vibrant:
noll dare
de cognatione faa T , ut Abraham fideli imitatus ex-
sanctum canibus , et maryarilas tuas non
projicins anteporcos
cessu ", bealo Abralw sinu dignu, sis *. Festina v^
i. Quceenim pars fitieli cumiuji-
deli? qute sociclns
nij-e ad nos, iu commune coiiipeuiliuin acceyUuus et
luci ad lenebrus? qiue convenlk
dalurus lidei supplemenla. Hoc eniiu aeceplutn co-
Chnsli ad heiutt i ?
ram Deo : quia et (e) frater fratrem adjuvatrs cxal-
9. Tu vero miles Christi ainialus ab Apostolo ga-
tahkur N03 modo in Barcinouensi, ul ante scripse-
T.
leasatutis, el lorica justiiuc ct
, scuto fidei, et qtadio ram (Eucidii hmc epistola), civitate consistimus.Post
veritatis, eLvirtute Spiritus
sancti ', sla in armis cce- illas iitteras quibus rescripsisti , die Domini, quo na-
I^tibua cousuus, et tela iiiimici cimdenlia fonte sa- sci carne dignaius est, rcpeniina, ut ipse testis est,
pientia» ct Qumine aquai iu te xivenfk exstittgue. De- vi multitiidinis (V. ep.
2, n. 2, el ep. 3, n. i), sed
postium custodi, fulem serca, justilinm
'• J"*"" nm wc«m,
sectaj-e, ctni-
curi credo ipsius ordinatione,
creao
l
'
' oidinatioiie, correptus, et presbyteralu
presbyteratti
uuem r . .

Cbnsti teue, patieMiam aBii.ulare, exercc te u initiatus sum, faiet.r, invitus, i.oa fastidio loci (uam
yturnadpietutemquwuU onuua uiitis est sobrhts testor ipsum,
: quia et ab uditui nomine et officio

T 5 L c xv '',, 8 e MaUh n.»ri*e- vn, 25. Psal. ixx.i, 5.

iJLVW' "Vq" p"-, ,'"'p ' '
!!
- - - <> - Psa!.

II uin 1, U, ib.d u, -2-2,1 h,,,. IV 8; II Tim. ,y, 5.; ilitd., 8; ibid.. m. *.

, « 1 Tim. vt, 9. ° R<im. .
f Psal. cxui 4, Johan. xii, 2i>, ' I Tim.
1
vi, II. »-H Tiin. 11, 23, I Tim. 1, 4, el
^-
iv. 7; Tit. n
' Luc. xiv, 50. Matih. xii. 20. T Gen. x.11, i, sec. LXX; Act. vn 3. * Lne. xvi, »± y P r ..v.
xvm 19.
,

(*) Ms. Vien., blandimttm socuH.

(dj Sic inss.. Reg. et Vit-n. Abest lua ab editis.
(b) Edit. Giin. et Psaltorium Rom., defuieat. In (,') Ita Icyit PauTinus nosler in episl. ti, 11. 3 ep. ,
ceieris psalteriis. in V u %ata, in vera. U. IXV,
apudS. AuguHtinuiu,
ei \ q. S, et ep. 40, n. 3, ac S. Cyprianus )ib. rv,
minuentur-. epist. 2, eirca ined.
(e) Ms, Vieu. ct edil. C-rin., curcmm.
 ,

PAELINI NOLANI EPISCOPl ICO

159 S.

optavi sacraiu incipcre servitulem), scd ut alio ac- A nues, corde crassi, ore jejuni, et, sicut scriptum est,

stinatus, alibi, ut scis menie conipositus et fixus ventres pigri «! Verum elsi omnibus rebus inferio-

novum insperatunique placitum diviiKfi voluntatis ex- res, tamen caritas sola nos vobis pr.cstat sequales.

pav'. Data igitur cervice in jugum Chrisli video ma- Dileclioni euira quam in nos habetis, pan racntc cer-
jamque tamus quai quidem visceribus nostris iusila, et af-
jora me meritis et sensibus opera tractare : :

lixa pnecordiis, et animce ipsi permixla est spiritu

arcanis et penelralibus Dei surarai receptum et in-
sertum communicare ccelestia, et Deo propius ad- Domini, qui habitare facit uiiius moris m domo ', qui

molum in spiritu ipso Chrisli ct corpore et splen- innumera credentium roillia uno corde conneclit,
dore versari. "Vix aiihuc iiilellectum saersc molis ca- quia mius omnia in onuubus [b) adimplctur b.
Nunc huic Domino placuit in vase iielili po-
pio mentis angustiis, el onus muneris mei conscius i.

infirioitalis horresco ; sed is qui sapientiam purvulis nere ihesaurum suum u ,(<) qui me vocavit pergraHam
,0 suam ', susciiaus de lerra inopem et de slercore eri-
dedii, elex ore infantium ntque lactenlium perjici; ,

laudem sibi a , potens c:,t iu me eiiam opus suuin per- yens pauperem, ut collocaret cum principibus populi
k ' ut
ficere ct munus ornare, ut sc dignuni faciat, quem sui ), el inler saccrdolcs iiidueret saiutare :

ab indigno vocavit. Scilo tamcn voti communis, eo- dum curro in odoreni unguenlorum ejus ', liereiu

dem Domino prscstunle, salvam esse rationem : nara B guU» «jus unguenli quod descendit in barbmn Aa-

ea conditione in Baicinonensi
Jl
Ecclesia consecrari ron m In cujusdomo doineslicus
.
fieri n , ct benedicere

adduclus sum, ul ipsi ecclesia; non alligarer, in (V. Dominum de fvntibus hruel °, cum pro meritorum
not. 5) sacerdotium tantum Domini, uon etiam in meorum conscienlia recusarem, vel potius non au-

locum ecclesise dedicatus. derera recipere, ego vermis, et non homo P ; vi subila

!!. Yeni igitur, si placct, anle Pascha, quod no- (V. ep. 1, n. 10), invilus, quod fatcor, adslriclus, et

bis optatius est, ut sacras ferias me sacerdote con- multitudiue strangulante coiupulsus , quaravis cupe-
quod jam ad itineris ingressum propitio rem caliceiu ipsum a me transire, tamen necesse
celebres : si

nomine Chrisli habui dicere Domino Verum non, mea volunlas, sed
Deo vis occurrere, post Paselia in :

Sed credinms in Domino nostro, quia !ua fiuti; cuin prasertim ipsum ' de se Dominum
proficiscere.
desideiium nostri ilagrantius inspirabit, ne dixisse legcrcm : Filius hominis non venit ministrari,
libi in

ultra Pasclia lempora ad nos tua profcrre sustineas. sed minislrure

r
. Pneventi 9 igilur a Domiuo, el ap-

Iter quantum sit el puei uuanimilalis tux renuntia- pichensi ab co quem necdum apprehendimus, de-
bit, qui ad nos de (V. not. 4) Elusone (u), octava, servimus allario
3
Dei, et mensis salularibus mini-

ut asseruit, luce perveniltam brevis enim et facilis stramus jam nomine

:
olfici»que (V. nol. 5) seniores,
s *.
via est, g Pyremeo ardua sit, qui Narbo- C sensu aulein adhuc parvuli, et seruione lactentes
ut nec in
et gra-
nensi ad Hispanias agger ", noiucu inagis quam ju- 5. Quod ministenuin ut bcue ministrcra,
opor-
gum lionenlus, interjacet. Vcrum quid de spaiio dum bonuiu .nihi acquiram, et sciam quaiiter
agknus "! si nos desideras, via brevis esl; longa, si lcat me in domo Dei conversari, et traclare myste-

rium pietatis, tu Domine venerabilis, et Irater, (d) et

negligis.
Dominc iu Chrislo nobis, ora Dominura in omni bono
EPISTOLA '
11.
scicnlia,
Nuntial Amando presbytero, qni postea in Bardega- divitem l
ul abundemut fide, et sermone, et

knsi episcopatu successilS. Delphino, se invitun: el omni sotticiMdine, et

s
insupcr vcstra i» nos carilate,
sacerdotem creatum el sacerdotatis muncris partes :
-. Pnelerea ipse epistolis
ut et in hac grutia abundetis
perstringens , opem ejus el Delphini, pcr quos Dco
instrue neces=ariis supplemenlis enu-
iiatus erut, ad eas exptendas implorat. luis nos s^e :

enim sermonibu* fidci et bome docirincc, qnam

tritus
Domino fratri dilectissimo Amanuo, Paulincs.
subsccutns es \ informa nos
Post lempus accepimus ' litteras dileclionis ve- a puero in saciis Litieris
spiritali cibo », id
sed quo diutius desideralse, hoc avidlus a no-
ad regulam dircctionis, pasce nos
stn« ;

e-,1 verbo Dei , qui est

verus et vivens panis T, el in
bis susceptoe simt : nam ct aqiiu frigida siiicnti dul-
h jncundior quo magis qnam in pane vivitur z
; quoniam ipse est
cior, cl huntius boims de terra longinqua
l> esca justorum qui ex fide vivunt »«. NeC hinc ncgli-
cst; ita et sermonis vestri suavitas iuipinguavit ossa
circa sollicitudinem institmionis niese,
nostra c et unimam csurientem satiuvit bonis 3. Quid gentior sis
,

qiod loco Ecclesiaj. non tamen corporc separamur;

mos talibus disnum reddemus eloquiis, ingeniq le-

.Psal.xv,„,8,etvi,.5. «.Prov.axv, 35. Prov. xv, 30. * Psa 1

I
cv.,
9, ' Tit
Psal.. CXXM, M>.
I, «•
WM.
W- I, a.
. vvn *i
sKnh i->- "'
11 Cor IV 7 '(;:!. ,1». Psal. CXIl, 7.
I

Rom. > 2 ll Cor V,1I ' '""

txu, 42. ' Mailh. xx, 28. * I Cer. xiv, 20; I Tim. m, 13. ' ^- - - > '

.v, G. « Deut, viii, 3. y Matlh. iv, 4. « Luc. iv, i. "• Rom. i, ' l

•
»unc2i. Scripta auno 594 in exordio prcsbyteratus, cinitcr Pascha.
Alias 25; qux autem 2 crat,

mss. Hcg. et Vien. et e.lit. Bad., Cray.

et
lla
(a) Ms. Vien., Clusione, mendose, pro Etusione, ut el ed. Gno.
Schot. Deest et Donune in ms. Vien.
i\\ ltineiario Burdegalehsi.
inquit Sacchinus, nisi lolerandum
videatur
(fr)Ita Vulgata ei mss. Reg. ei Vien., a quibus
Delerem
quod rcpetilio fiat novo sensu, et prius releratur ad
abeslparliculaf/nniiio numeri sequentis.Edilicodd.,
adimplet; ct nuir». ieq., Vt nunc. vii i dignitatem.
(c) Sic itiss. codices, Ediii, scinc<utit.
 m EPISTOLA in. 162
unus enim D,ms, umis et medialor Dei et hominum », A nobis sanctitatis ture lucem allerentes, ut nobis cari-
qui est Ecclesise caput : in qtta ctim omnes unum tatem tuam non agnoscere, sed recognoscere videre-
6
simus , tamquam in una domo viviratts. Nec possu- mttr.Quia videlicet ex illo, qui nos ab origine mundi
mus dicere nos esse sine vobis cum unius ' spirilus pradestinavit sibi » , caritas ista manavit, in quo
simus , et in uno, qui est units e
habitcmus. Ideo facli sumus autequam
, nati ; qnia ipse fecit nos, et non
servantes unilaiem spinlus in conjunctione pacis, ut ipsi nos °, qui fccit qua_ fulura sunt. Hujus igitur
unum corpus et unus spiritos D
, ut sociali invicem prascienlia et opere formati in similitudinem volun-
membro s
nobis (a) collabnremus, ut crescamus in tatura, et tmitatem fidci, vel unitalis lidem, preeve-
illius corporis nediiicationem <\ cujiis eaiuit Chrisltis niente notiliam caritate connexi sumus, ut nos invi-
est.
em ante corporales
conspectus revelante Spiritu
4. Igilur quia faeti snmus de hoslibus (forte lios- nosceremtts. Gratiilamur itaque et gloriamur in Do-
pilibus) cives, de longirtquis proximi d
rte ovibtis mino, qui itnus atque idem ubique terrartun operatur
,

pastores, et positi sitmtis in fundamento 10

apostolo- in suis dilectionem suam Spiritu sancto, quem super
rum et prophetarum , erudite et confirroate manus omnem carnem effudit P, fluminis impetu kelificans
e ad cedilicandi scientiam, ut (b) lapide, qtii faclns est
\ > r -- -l — |
civitatem suam
«* i,
-, in cujus te
... *.uj«._. ii_ uviuua
civibus (c)f
\i principalem
(II IIM Mi::it'm

in caput anguti ', discam parietem utrurnque con- B cum principibus populi sui (d) sede apostolica merito
npMuro at
nectere, et in. ni»n ,.,. -___»._*...„- _.*
in tentplum
1 _!_,_ i
sanctum atqtte in habitaculum
" i_ /,.11. :* - ...
.

collocavit ' : nosque ctiam quos

, erexit elisos », e»
Dei, corpora et corda fide mwidata construere de terra inopes suscilavit, in veslra voluit sorte
- ;
pcr nu-
arma Apostoli polentia Deo omnem elationem extol- merari. Sed magis gralulanutr in eo Domini
munere,
lenlem se adversus scientiam Dei captivam duCere, quo nos in pectoris tui habitatione constituit;
qtioque
omnem intellectum ad obediendum Christo perdu- ita visceribus tuis insinuare dignatus
esl, ut peculia-
cere \ evangelicam securim arborum radicibus ad- rem nobis caritatis tuoe Dduciam vendicemus, his
raovere '; et gladio spiritus i, id est, verbo " Dei o/fidis atque munerihus pro-ocati ', ut nos diilidenter
interficere peccatores lerrse ; et scuto Catholicse k
aut levitcr tc amare nou liceat.
fidei oninia jacula caudentia nequissimi exstinguere; 2. Accepimus enim insigne (
e) prsecipuuin dilectio-
et certamine decertato, ctirsuque decurso, fide ser- nis et sollicitudinis tuoo, opus .ancti et perlecli in
vata i,
ministerio irapleto, exspectare illud quod Doniino Christo viri fratris noslri Augustini libris
Dominus in illa dic juslus judex reddet omnibus qui qtiinque confectum quod ita miramor alque (f
; ) suspi-
diligunl adventum ejus '". Ergo ut tuum ac tecum raa- cimus, ut dictaia
\l divinitus verba credamus. Ila-
nentem spiritaiiter
videns J[@ ac tenens , instrue, qite tiducia 2
suscipiendae nobis unanimitatis tuas et
juva, hortare, confirma. De vobis enim, et per C ad ipsum scribere atisi stimns, dum nos ilii per te
vos et
r__ii-_ ._f___ t.-._.-.
Deo natus in i^v.
_. * _.._„ ____•_•
. * ___. ____._.__.• •
Christo vestra potissimum cura csse de imperitia excusandos, et ad caritatem commen-
debeo, quia veslrum '»
opprobrium dandos pr__sumimus,
si indignus, aut sicut et ommlms sanctis, quo-
vestrum gaudinm ero, si ex fructibus bonis veslrse rura nos et absentitim officiis sospitare dignatus es;
arboris ramus esse cognoscar. pari procul dubio curaturus affectu, ut per sanciita-

iem luamnostris invicem salulentur obscquiis,

EPISTOLA *
III.
et in
clero sanclitatis lux cpmites, et in monasteriis fidei
ilijpio cpiscopo scribit dc
Augustini quos recepe- libris
rul, excusans quod serius miseril ad iHimi Eusebii
ac virlutis ttue acmulatoies. Nam etsi in populis
Chronica. Cupit edoceri de genere et vila Alypii : ac stiper populum agas, oves paseu:e Dornini '
regens
ipse vicissim de se nonnulla aperiens. Panem uuum snliicitis vigil pastor excubiis, tatnen abdicatione
aono mitlit.
secuii, et repulsa carnis ae sanguinis, deserlum tibi
Domino merito honorabiii et beatissimo patri ipse fccisti, secretns a multis, vocatus in paticis.
Alypio, Paxlinbs et Thf.kasia peccatores. 3. Sane vicario aliquatenus munere, licet pet-
I. Ha_c esl vera earitas , ha.c perfecta dilectio, omnia libi impar, ut jusseras, providi illam Euscbii
qtiam libi circa huraiiitatem nostram inesse doettisti, venerabtlis episcopi (g) Csesariensis de cunctis tem-
domine vcre sancte, et raerito beatissime, ac desi- ^ norib.is hisloriam. Sed in hoc fuil oblemperandi
derabilis. Accepimus enim per bominem nostrum mora, quod instructtt tuo, quia ipsenon haberem
Julianum de Carthagine revertentem litteras, lantam hunc codicem, Roma_ repei-i apud parentem nostnmi
•ITim. n, 5. » Ephes. iv, 5. ' Eph. iv, !_>. i Eph. u, 17. p Isai. xxxv, 5. < Psal. cxvn, 22 Mall •

xxi. 42. _ Eph. ii, 21. » II Cor. x. 5. *

Maitb. m, 10. i Eph. vi, 17. « Psal. c, 8. II Tim' iv 1
" Ibid., 8. a Eph. t , 4 i Pet. i,2. ° Psal. xcix , 5. r Joel. n, 28. * Psal. slv, 5. » Psal. ' $'
s
;
cxn
Psai. cxi.v, 8, el cxii, 7. « Psal. xc.ix. 3.

*
Alias 44; qu_e autem 3 crat, nunc 25. Seripta anno 594 iu auttimno.
Mss. P.cg. et Yien. et edit. (_iin., conlaboremus,
(«) Atist itinmn. Delfinum, Alypium, Victricium et Ffo-
qnod scnie! observasse sufliciat. rentium.
(b) Ita m.. Vien'. Ceteri codices, ttl ad lapidem.
(_) Mss. 4 Va.icanj addunt particulam, et.
(c) Ms. Big. i, principem.
(j) lidetn mss. codices 4 Yaticanj, suscipimns.
(d) Bunc litulum, quo solushodie gaudet Ponlifes
(g) Sic mss. et editi codices, prceter 2 Big. et erik.
Roraanus, omnibus o!im episcopis communera fuisse Bened.j in quibus mendose iegitur Constantinopoli-
ante Gregoriura "Vii, an. 1075, ex veterum scnptis taui cum Kusebium Cxsarienscm npiseopum
, lntjus
notiini est. et praecipue ex Pauiini nostri eptstolis ad Cbronici aulorem fuisse constet.
 S. PACLINl NOLANI EPISGOPI »64
, 63
qui proculdubio (a) A conspicuus.Eion.uia lua lumen semilis f
nostris erunt.
vere sanctissimum Domnionera ,

hoc beneficio, quod libi defe- et oleo iucernse tuae iiupinguabitur capul noslrmn s.
promtus milii paruit in
Veruratamen quia et ioca tua El accendetur iides, cum spiritu oris tui eibum meu-
rendum (b) indicavi.
tis el linnen animse sumserimus.
mihi signilicare dignalus es, ut ipse monuisti, ad
venerabilem socium (V. not. 6) coronac tuas patrem
6. Pax et gratia Dei tecum, et corona justiliae tibi

iiostrum Aureliurii ita scripsimus, ut si uunc Hippo- maneat in die illo, doininc, pater merito dileclissime,

illo tibi litteras nostras et transcri- et venerabilis,etexoptalissime. Beiicdictossanctilalis

neregio degeres,
tuse comiles et aemulalores in Donrino, fratres, si
piam Carlhagine membranam mittere dignaretur.
Quod ei. sanctos viros, quos (c) indice caritaiis ipso- dignatitar, nostros tam in ecclesiis quam in monaste-
6
sermone cognovimus, Coiuilem et Cvodium riis, Carthagiui, TbagasUe . Hippoucregio et tolis
rinn tuo
(d) exscribere ipsi curareut, ne vcl parochiis tuis, atque omnibus cognitis tibi per Afri-
rogavimus irt

pareitti Douininni diutius codex suus deforet, el lihi cain locis Domino catholice servientes, mnllo atlectu

transmissus sine nccessilatc redhibeadi maneret.

et obsequio salutari rogamus. Si ipsam membranam
4. Speeialiter autem hoc a te peto, qnoniain me sancli Domuionis acceperis, transcriptam nohis re-

immcrentem et inopinantem magno lui amore com mittere dignaberis. El hoc rogo scribas .mihi, quem
plesti, ut pro bac hisloria temporum referas mihi b OyTO»»™ meum (e) cognoveris. Paneni uuum sancti
sanclitalis hisloriaiu, ul (VirgU. JSneitl. lati in* nnitalis gralia misimus, in quo eliam Trini-
oinnein luie
genus, unde domo; lanio vocatus a Do- t;itis solidilas contiuetur. Himc pauem eulngiam esse
vni) qui sis
tu facies diguatioue sumendi.
mino, quibus exerdiis segregatus ab ul8ro matris tu*,
ad inalreii) Jiiiorum-Dei prole Itctantem, abjuraia carniB EPISTOLA * IV.
transienis et in gentis reyule et 13 AwgMtittO scribil, e.rquisitis eum UuuUbus exornaut
et sanguinis stirpe ,

pro quinquc cjus aduersus Munichceos libris, qiios ab

saoerdolale sis lF,anslalus, edisseras ». Quod enini iii •

Alupio accvperui. Pnncm ipsi dono miitil.

dicasti, jam de humililatis nostrte noininc apuri Me- Domitio frairi nnanimo et venerahili AuGUSTmo,
dioiftnuiu le didicisse, ouui illic lttitiareiis, taleor P*oi.ixps et TflBRAsm pcccatores.
cnriosius ine velle condiseere , ut omui parte te no- \. Caritas Christi qune wrqet noe k , et absentes
verim, quo magis graluler, si a suspiciendo niihi licel per unitatem fidei alligat , ipsn fiduriam ad te

patio nostio Auibrosio, vel ad fidem iuvitatus e*, vel scribendi pudore depulso pratalitit, tuqiie ym riaeras
ad sacerdolium coiisecratus, ut eiimdc.m ainhe videa- inas vaseeribus meis iniimavit, quas ei de scholaari-
mur habereauiorein. Nam ego, etsi a Delphiuo Bur- cis faoultalibu* stlllueiiics, et de cocle*tihas favfe dul-
'
degate baptizatus, 12 a Lampio apud Barcilonem ces, ut anima? oie.e medica6, e* aliriees, in quinque
in Hispania per vim (V. ep. L, n. 10) intiammalx G Jibi is iniwiiu teueo, quos mnnere benedie.ii et vene-
subito plebis saoratus sim; Uuiien Auibrosii seuiper r.diilis i-oliis episeopi nostri Alypii, non pro ooslra
el dilectionc ad fldein innubritus «um, et uum tn instruotione i.mtuni , «ed etiam pro Eoclesi* '
mul-
sacerdolii ordine conloveor. Denique sik» me ch-io tarum urbitun utilitate simcepimus. Hos igitnr rranc

vindicare ' voluit, uL, etsi diversis locis degaiu, ipsius bros (f) lectioni babeo tn his me oblecto, de his
presh\ ter censuar. cibuiti t apio , ntiii iilmii qut perit, snd qui operaiur
5. Sed de me ne quid iguores, scias antiquissimum v i
t
•* SttrtKe suhstantram perfidpm iiostra-ni ', qua
peccatoi em non ata olini de lenebris et umbra moi- adoorporamur in ChristoJe.su Domino nostrd; cum
lis eductum h
, spirilum aurn. 1
\ilalis iiausisse; nec it« li.les nostr.i ,
qmr yisibiliuin negligens invisibilibns

olim posuisse in aralro maiiuin, et crueeai Doniini inhiai i

, pcr caritatem omnia secundum veiitntpin
sustulisse
''

;
quam ut in finein perferre «dcainus, omnipotontie Dci crededtem , litieris et exemplisfi-

oralionibos tuis itdjtivoniur. Accumulahilur ha;e me- delium roborelur k. O vere sal terrse, quo preecordia
riiis tuis inernes, m inlerveniu luo onera noitra rele- nostra, ne poseint sectili errore vanescere, condiun-

vaveris. Sanclus euim laborantem adjuvaus, quia tur '

I lucein.i digne -.upra candeiabrum Ecclesia
fratrem non auilemus dicere , e;uiUubirur sicut cioitas posila ,:i
, qua: hte catholiois urbibus de sepi.iformi

nntgna H . Et lu quideni super nlonbem civitas •jxlitic;ita ^ lvubno pastmi! oieo laftiiiif luinen elfundens , densas
es, vel aecensa super caudeiabruni lucema in septi- licel hseretioorum cnli^ines discutis, cl locem verita-

forini claritate ° colluees '; nos sub modio peecato- lis a cenfusione lenebrarum splendore clarilici scr-

rnm delUescimus : visita litteris luis, et profer in .monis enabilas.

lucera in qiia ip^e versavis, stipet anrea ctindebbra 2. Vides, liater unanime , admirabilis in Chrislo

= I Prt. ii, 9. h Psal. cvi, I!. c Luc. tx, K*2. 'i

Prov. xvui , 19. * Apoc. j, 13. ' Psal. cxviu, 10f>.
I Cor. im, 7
k
II Cor. Jdhan. 27. II Cor. iv, 18. ' Mallh. v, 13.
6 Matth. vi, 17. v, 14. '
vi, j

01 Matlh. v, 18; Marc. iv, 21.

* Alias 41; quffi autem 4 erai. nunc 23. Scripu cum superiore. aimo 394 in anlurona.

(a) It» mss. duo Big. Alii oodices, promptius. (d) lidem codices, ntr-c scribere.
(b) Sic mss., J5 Calliconi ol 2 Vat. Alii duo Vati- (e) Mss. duoBig.. agnoverit.
tani, judieavi. \f) Ms.
BiK.. leclione. m
(ci Mss., 2 Bi,;. ci ed. bcnsd. et Grav., indices.
 :

IfiS EPISTOLA IV. m

Domino.eisuseipienrie, gimm famili.iriter agnoverim A e« : si maluritatem ingenii lui et sensuum, pater mihi
te, qusnito admirer stupore, quammsgnoflmore com- es : etsi iorle sis aivo junior,
quia le ad maUiriutem
pleetsr.quiquotifiie oiloquio litterartim UiarunirVuor merili et (g)honorem seniorum provexil ei juvenem
et oris tui spiritu veseor. OseninHuum fislulam aqute cann prudoiitia, Fove igiiur et eorrobora me in sa-
vivieet venamloniis leterm mento dixorini,qiiia fcnis oris litteriset spiritalibus sludiis, tempore, ul dixi,
(«) in te aqvte suiient h in titam mrernam * Christiis rooeniem ; et ob lioc post longs discrimina , post
efiectus est.Cujns desideriositivit inteanima mes, ot nnilta naufragia, usu rudem, vixdum a fluetibus se«-
tibertnte fui flumiiiis iiiebrmri terra mea coueupivit. culi emergent.eni-, tu ,
qui jam soiido liltore consli-
Ideoque cum hoc (b) Peniateucho tuo contra Mani^ tisti , * tuto s
excipe Sinu ut in porlu 4
salutis
, , si
clueos me saiis nrinavevis , si qua in alios qtjoque dignum putas, pariter navigeuius. Itilerea me de
liostes catliolice fidei iuunimina cowparnsti ,
14 perieulis vitse istius et profundo peecalorum evadere
quia hostte nosi.er, eui mitls mcendi arles (
Vir-git. vn niteiuem, |5 orationibus tuis lamquam tabula sus-
JsMeirf., p. 554), tsm variis exptignandus est (elis, tlnc; ul de bot mundo quasi naufragio
ile nudus
quain oppugnat insidiis; qtiteso promere mihi de ar- evadam.
mamentario fno, ot eonferre nou alwuas arma justi- 4-. idcireo eniin levare ° me «areinis, et vestinien-
lias. Snm eriim laboriosns, eriam mmc sub magno £ lis oiieranlibus exuere curavi , ut undosum hoc,
(c) honore peeeator; veieranus in nuinerc peccato quod iiiler nos et Deum peccatis iitterlalrantibus
rum,aed aetomoKegi novus incorporese tyro militwe. separat, pneseiiiis vitse saiiim , omni amictu carnis,
Sapientiam muiidi miser hncusquo miratus sum, et f* cura diei sequentis ', jubeute el (h) juvantc Chri-
per inufiles lirteras reprobatamque prudentiam Deo sto, expeditus enatem. Neque id perfecisse me glorior
stullus et muius fui b . Postquam inveteravi infer ini- quodetsigloriari possem, in Domino gloriarer.',oujus
micos meos °, et evanui in cogitnitionibus meis, * te- cst perficere, quod nobis adjaeet velie k Sed concu- .

vavi ocuios meos in montes «, ad prjscepla Legis, et piscit adlmc anlnia mea desiderare judicra Domini *.
gratite dona suspioiens , unde inihi mixilium venit a Vide quando asseqtiatur (i) efteclu Dei volunlatem,
Domino, qui iion secnr.dum iniqnitates Telribueus •',
qui adhue ipsoni desiderare desiderat. Quod in me
illuminavfc etsetim s, solvit compeditum humiliavil tamen est, dilexi decorem domus sanctai;
,
et quan-
erectum male, nt erigerct. homiliutum pie. tnm in me fuit, elegeram abjectus esse in donio Do-
3, Sequor igiTur noti aeqnis adhuc passibus magna niiiii •". Sed cii! vlucuit segregnre me ab utero matris
jitstorom vestigia, si possim nralionibus Testi-is appre- mem n
, et ab amicilia carnis et sanguinis ad gTatiam
hendere , in quo Doi migsrationibus appreheftsus suam trahere , eidem placuit inopem me omnis honi
sum. Ilege ergo parvtihiui in terra rcptaniem, et tuis meriti suscitare de terra
C , et de lacu miseriai u ni, ac
gressibus ingredi dooe. Noio oiiim (*/) me coi poralis de luto fecis educere, ut oolioearet me eum prinei-
ortus magis quam spiritaiis exortus ictate consideres-' pibus popnii sui °, el partem meam in tua sorte po-
qtiippe a?ta» mihi secunduni fcarnem ea iam ost , qua neret, ut se prsestante meritis, ofBcio sociatus ajqua-
fuit llle ah apostohs in porta Speeiosa verbi pota- rer.
mte sar.alus u ; in natalihus autem aninne, iiliiis 5. Prasumtione igitur non mea, sed placito et or-
adhiic miiii lempus infantia: ssi, qu;e iiiteniat/is Chri- dinatione Domini , fratemitatis luse mihi foedus
sto vuiiieribus immolata, digoo sangteine Agni usurpans. tanto indignus honore
(e) vi- me dignor, quia te
ciiniam proecuccrrit et Dominicam
, aiisjiicata e»t pro tua sanclitatecerio scic, nam veritate (.;') sapis,
passionern. Atque ideo tit infantem adhttc verbo Dei non alta 9apere , sed humiiibtis congruere i'. ideoquo
et splritali aetatc laetentom Bdtiea, veriiis tuis, ul>e- promte el intime recepturum sperG caritatem hiitni-
nbus Hcfei . (() sapieirtisc (forte spei), caritatis in- litatis nostrse quam quideui jaiu reccpisse te per
, :

hiantem. Si oftioinm eomiBBne consideras frater bentissiiimm sacerdoiem Aiypiutn

,
,
quia dignatur,
a
Joan. iv, \l. t>
Rom. Ps„1. vi, 8. i Rcm. >, 21.
i, 22. « « Psal. cxx. !. '
Psal. cn, 10. s p S nI.
cxlv, 8. - Act. ir, 22, dietfur annorem smpiius quam iO. M«tth. vi. 54. II ^or. x, 11 > fioio >
vn i

18. ' Psiil gsviii, .10. •" Psai. ssv, 8; Ps. lxxxiii, 14. fi
Gal. i, 1S. " Psal. cxji, 8. v fiom. x,V, iul

T) S: '^ "' S5 ' i2 0t cilL P 01! *' At cum ms; Mss

o sv'
' ,1
• eJi!i -
B ,.
(
B)
,
- 4 Valicam', vieti-na. Non displiceat , si et
digna lcgatur.
Per hanc vocem Paulinus designat quinque
(h) (f) Ita in editis et mss. omnibus. Pronuni fuit cum
iibros S. Augusiini coirtra
Hanicteos: qii. )dp':iiet'ex r Sacchino emeiidare, -yei, quod legendnm ostendit
ejusdem epist. n. !, ex epist. "i. n, 2, el epist. 3 ad tiiin res, tum epistola 2fJ S. Augu-iini,
qua liuie re-
Alypiuia. n. 2. sporidens, eadeuique verba usurpans n. 5 snei
'
scniiit. '

(c) Ita niss. scpiem

edit. Bened. el Rosv. At et
mss. codices qnatn(n et irps editi,o«ere. Etquadraf, (g) Sic. mss. duo Vaticani et Bigoliamis imus cum
edii. Behed. Atmss. novem, honWe seniorum.
inqiiit Sacctahnis, cuni sententia EvangeW, Qui tnbo-
(k) Sic tres tnss. eodiees Big. Editi. adjnwnCe.
rntis et unerati ettir,. Taroen et li?in et sententise
(t) Ante erat in editis, effettvmi Dei votuntatum.
vcmisia> suadet m3i-'is henare, qiua se infi-a n. 5
Mss. duo, effectum l>ei rotuniate. Alii duo, efetium
presbyterum profUetKr, et addit, urnto imiignmho-
Dei wlmtalem. Unus e Vaticanis , effectu Deitoiun-
norc.
tdlerti. Ilunc sequinmr.
id) Sic mss., cc.diccs Vaticani, 'Bio'. duo, ei edit. (j) Sic emendavimus ex mss. f.ribus Bigotianis ot
Bened. Editi, mme
eeiaiem. edit. Bened. Ante eratin editis, verimtcm.
 ,

168
S. PAULINI NOLANI EPISCOPl
je7
pnxtanm in ttrfcto
patrem nostrum , conftdo. h eniui sine dubio de se

nos ante notitiam et supra

A perfecta
proximo diligentibus. Spiritualia
,_ ^J^^L*
'enim carnalibus
tibi exemplum pr.-ebuit
et longin- inluentes facile cotiigimns ex dilectionc perspicua,
merilum diligendi, qui incognitos sibi nos,
,

spiritu quam fratri quem vides, exhibcs, ceelestem illam,

6 intercapedine disparatos , ,
qua ve! sali
soli
fidelem, atque perfectam, qua Deuin, quem non vi-
vera '
dileetionis ,
qui ubique et penetrat, et effnn-
et alloquendo per- des, diligis. Quod probamus obedientia fidei, si sci-
ditur, et videre diligcnuo potuit ,

licet invicem diligendo b probemus nos, sicut tu

Hic nobis piima affcdiissui documenta,
et ,

lingere.
probas, magistri esse discipulos qui usque ad
supradicto (a) digno mu- iliius ,

carilalis tuce pignora in

fuiem diltJiit suos et animam sudm ' pro amicis suis
libroium dedit. Et quanto sluduit impendio,
ut ,

iiere
sed plc- posuit c polestate eadem qua et sumsit.
sanctitalem tuain non ipsius tantum verbis,
2. Ergo libi, frater vere sanelissime, et merito be-
nius. eloqnentia et lide lua cognitam non possemus
eumdem cre- nedicte , in regione vivorum supra reginam Austri
amare mediocriter, tantopere curasse
locus et merces eril
d. llla enim peceatrix ulpote
ut nos vicissim ipsius irnitatione plurimum ,

dimus ,

adhuc invisitalarum (d) a Deo genlium socia jam

diligas. Gratia Dei tecum, ut est,aaernnm ma- in
,

t.irnen visitandarum praevia non habcns iegera lit-

neat oplamus iratei
neat, ODtamus, frater 111 ,
!/««•«« unanime,
nnnsiu Domino
in Chrisio «"«"">-> •
,

sed habens fidem egis ,» tataiu cora.s cama-

venerabilis', desideranlissime. To.am 16 domum, B lene ,

libus spiritu consilii et pielatis incisam, uiilitatis su«

el omnem comitem et «mulatorem in ,
Domino san-
causa et inagni ac. salutaris lucri sludio , lantis ab
plurimo fraternilatis unanimfe salnlamus
ctilatis tuae,
,

inlervallis uitimi orbis exeita, divinam audire sapien-

affeclu. (V. not. 8) Panem umrai ,
quem unanimi-
rogamus accipien- tiam concupivit quod non habebat, acciperet
; ul,
tatis indicio misimus caritati lure,
ei lucem scienfe, qua careBat, hauriret. Jam tunc
do benedicas.
scilicet sponsum suum venlura de gentibus regiua
EMSTOLA XX VII (Al. XXXII) desiderans, in odorcm spirantis iafe a Propheta suo

AUCUSTISI AU PAOMNOM. Cbristi circnmamkla varietate in veslilu deaurato,

ci populi et palernae domus obliia, currebat barbara

Auqustinus Paulino, ampleclens illius benewlentiam,
:

nonnutla de Roma- ct in aperto peregrina, sed in

et mutuum declarans amorem ; nalione, uon animo ;

irlati
niano el Alijpio, necnon de Liceniio, cttjus occnlto Jud;ea ,
sanctorum fieri civis optalfat. tinde
metuebat, nevergeret ad ea quw sunt mundi. resurreclionis beat*,
non solum 21 ceelesli pramio
(Vide hanc epistolain interAugustinianassub
numero
sed eliam poteslate apostolorum de
Juda?is adulteris

27, tomo XXXIH nostrae Patrologi», col. 107.) censctur quia

judicandi , ipsius ore JudiciS digna :

Solomone mirala • verum reginse

EPISTOLA '
V. C Christum in (e) ,

cceiestis aflecium in
imagine mystica Ecclesice pro-
20 Pautinus Severum taudat , et majore miracah
ad Ergo ilhm fuluro divina
conversum ad Deutii ostendit.Deinde hortatur ut videntis impleverat.
si in

sevenial, mittitque panem ac buxeam scuteUam, remuneratio manct , cum tamen ct

ipsa istic iilo
mutuum amiciliai symbolum.
tempore magna ex parte receperit mercedem
quoque
Seveuo fratri Paolinos (b).
compotita desideratum sapicntiai coelestis
suam (f)

putasti, frater dileclissime, quod audilum; quie tandem pramia rependentur libi,
1. Etexeiisandum
majore opera quia minore
ad nbs non secundum sponsionem
ipse venisses ,
qui me pari gratia , ?! ,

ad prscsens tuaa spe. desiderasti ?

Quid enim,
tuam, exspectalionemque nostram? Tu veropotiore
utilitaiis

in ine desiderandum habuisti ?

Quid, quod
lui parte (c) quam manseris, solo corpore
domi re- quocso,
sumendum sperasti " Quod bonum
etsermone, ve- iion haberes, a rn«
sidens, voluntalc ad nos, ets).iriiii
in aspeclu qua> utilitas
quidem penitus tibidecolloqnioimperilil
nisti : quamquam nc corporaliter
sapicns rectus
pueris luissancta in Domino tibi pei^eaioris ibvet ? quid ab insipiente ,

abfueris, quando in

membra ve- a pravo, beatns a

misero, ab iniirmo forlis, ab (a)
servitutc connexis, corporis ad nos tui

ir.ope dives in Domino

capere potnisli ?
neruni. Quamobrem , frater vere sancte , meriw
unanime, tibi repo-
u 5 Vere tu non quan tua sunt quieris , sed quaa
diiectissimo, ct in Christo nobis
' quia non meritum, nec emolnnicntum ex
iiiujam in calis est corona pietatis, quam jnstus Judex Chrisii :

tuum, scd solam iliara, qua: plenitudo est Evan-

reddet in illa die « libi , et omnibus jiixia te, caritale me
• 1H Reg. x, i; li Par. is, 1; Malth. xii, 42; Luc.
«IlTim.iv, 8. • I Petr. i, 8. « Johan. un, 1, et x, 13.
xi, 51. - Matth. x«, 42.
f
Philip. n, *
*
Alias 1; qu.-e autem erat , nunc ii. Scripla anno 595.
Grxco SoXoiii» et uliique ita locnlus esi Paulinns ;
Hanc vnrem addidimus ex mss. duobus Big.
.
r
la)
similitei Prudenlius Hamartigen. rers. 576el >79,
et
-

et eait. Bene;l. eU6.

Ms. Vieu. addit. et Theraaa peccalores.
PsYchomach. vers. 809, in Diptycho, n. 2
ib) non semel, et
Gri ^.n-ius Naxianzenqs in carmiuihus
(c) Ms. Vien., qua maiwris. Fortassc melius. qujim
Dreosmlus Florus carm. ad Moduinum.
qtia manseris. • "• Edit. Schot. in margme,
Ms. ite:T..
Abesl a ms. Reg. et ciln. [Bad. e< Schot.,
-

(()
(d) '
, nni potita • rfesidi rare.
a Deo. .,
^nte erat, inopt.
el edit. Bad. I.rav.. (g) Ita ms. Vien
(e) Solomone. Ita ms. Reg. .

Sic etiam legitur in textu

r,,-in. etSchot. et alibi.
 .

169 EPISTOLA V. 170

gelii*, carilatem , \cl in luis peregrinaiionis cogiu- A laculiatam non egentior , et in ipso adhtic muiuli
lu, vel in vexatione tuorum causam habuisli. Bealus thealto, id est, fori celebritale diversans, et facuiidi
es ,
quod non habeo undc retribuam libi ; retribueinr nominis palmam tenens ; repenlino impetu discussisti
atilem tibi in resurreclione juslorum* ab eo, qui el in seivile peccati jugum , et letalia carnis ct sanguinis
minimis suis se diligi testalur et recipi f . Unde et (f) vincla rupisli '. Neque le divilix de matrimonio
illud ait (pro quolibet nominis sui vel falso aui inu- familia; consularis aggestac , neque post conjtigiuin
tili servo , verbis suis riebitorem se laciens) : Qui peccandi iicentia, et c;elebs juventas ab anguslo
(</)

recipit prophetam in nomine prophelae, mercedem pro- saluiis introitu , et arduo itinere virtutis in mollem
phette uccipiet. Mihi scilicet non decessura ob hoc illam et spatiosam multorum viam revocare potue-
sarcina mea , licel a juslo honorem justi peccaior riuit 6. Beatus, qui refughli tle eonsUio 3
impiorum, el
accipiam : tibi \ero (a) in remunerationem boni in via peccalorum persistere noluisti, et sedere in ca-
accepto ferenda ipsa opinionis lure juslilia ; quia thedra peslilentia: dedignalus es , ut huuiiliiate prae-
sancto errore, sed vero pietalis affectu , bonuni Do- celsa pedibus Cruciiixi accubares.

rninum honoraveris et in tnalo servo. .

6. Tu (h) ergo verus factor legis, el Evangelii non
surdus auditor b
4. Quid igitur miseri faciemus , hinc etiam ratio- , qui corpus et mundum coufigens
nem et pccnam debituri , quod honores accipiamus B cruci, delicias juventuiis et vitse prasenlis mala ,

immeritos : et qui auditores laulum legis sunius , a gaudia pro venenis et luctibus aversalus es, respuens
facloribus pradicemur d ? Quo magis seilicel expro- patrimonioruin onera cen slercorum : merito 23
bretnr nobis condemnanda? torpor ignavtx , steri- socrum (V. not. 9. Intelligil Bassulam) sanctam
lium jejuaitas animarum, et in operibus bonis atidae omui liberalinrem parente in nratrem sortilus asler-

raanus ' ; cum audiendo per sennonem tuutii vera nam , quia ccelestcm Patrem anteveileras lerrene
dignis, ut lu es, Christi setvis, alque ideo nobis falsa parenti ; exemplo apostolorum, (i) relicto patre in
pncconia, 22 <i«anlo debilo eonstringamur agno- navicula lliictuante, scilicet in htijus vike incerto cum
scimtis: quando jndiiium ttiuin noslris actibus con- relibus rerura suarum , et implicalione patrimonii
ferenles, qme de nobis audimus, con inveniaintts in derelicto , Christnm secuUis '. Nec minoiis dome-
nobis. Quid enim siniile gloriari possumus ? etsi in sticis opibns ingenii facullatis lauricin ab hominibus
Domino gloriandum sil , quia nihil nisi ejus inu- ere non accipiens, ot inanis glori* (j) sublimiter negli-
acceptum habemus attamen mihi aetas provectior, : gens, piseatoruin praedicationes Tullianis omnibus e
et a priinis jam annis honorata persona potuit matu- luis litleris praHulisti. Confugi^ti ad pietatis sileniium,

rare gravitalem, pnclcrea corpus (b) inurmius, ct ut evaderes iuiquitatis lumulitim. Muiescere voluisti
decocliorcaro oblcrere slndia voluptatum, (c) ad hoc C morlalibus, ut ore puro diviua loquereris ; et pollu-
vita ipsa morlalis in laboribus et ccrumnis frequenler lam canioa facundia linguam , Christi iaudibus , et
exercita rerum inquieiautium parere , et de
, odiorn. commemorationc ipsa pii nominis expiares.
spei necessitate ac duhiorum melu, cultum religionis 7. O vere (V. not. 10) Israelila, qui Deum Jacob
augere. (d) Postea denique ut a caliimiiiis et pere- tam lida mente vidisti i : et lamquam (k) ipsius Do-
griualionibus requiem capcre visus sura , nec rebus miui colluctationc firmatus k
pra?valuisli udversus
,

publicis occupalus , et a fori slrepitu remolus , ruris principem hujus mundi , el spiritalia nequilia: in coc-
otium, et Ecclesta; cullum placita in secrelis domesti- lcslibus debellasli scuto fidei
'
, annisque juslitiae :

cis tranquillitale celebravi ut paulalira subduclo

:
pneoplaiis Chrislo placere, quam hominihua ™ ho- :

a secularibus turbis animo, praeceptisque cceleslibus ininihus stulius esse , quam Deo omni jacundiae, :

accommodato, prociivius adeonlemlum mundi, comi- omnique sapieatife hiijusmundi praeiulisii scandalum
tatumque Christi , jani qtiasi de ftnitima htiic propo- crucis ; tit quod pereunlibits slullttia est " lu in pa-
,

silo via (e) demigraverim. irem saluiis adscitus , ut oinnibus snhis futuris
pa-
5. Tu frater dilectissime , ad Dominum miraculo lescil , virlulem et sapwntiam Dei esse cognosceres.
raajore conversus es. quia setate llorentior, laudibus Bealus -cs, frater, quia non caro et sunguis revelavit
abundantior, oneribtis palrimonii levior, substanlia D tibi licec , sed Paler qui in ccelis esl « , per Dominum
a
Kotn. xiu, 10. Luc. xiv, 14. '
Matlh. xxv, 40. ">
* Rom. n 13 Jac. i, 22. « Luc. vi, 6. , ;
f
P .

cxv, 17. s Matth. vu, 15. Jac. i. 22. Mallh. iv, 22; Marc. i, 20; Ltic. v, II.
•>
Johan.
'
i i, 47.
h Genes. xxxu, 24.
Eph. vi, 2. " Gal. i, 10. "
" I Cor. i, 18. ° Malth. xvt, 17.

(a) Ms. Vien., tn r,:muneraiione bont accepla. famulata juventas. I>e qua voce vide N. Heinsitim ad
(b) Ms. Vien., iti/irrtium. Maronem et Claudianum. Ms. Vien. et edit. Grin. et
(t) lla mss. Reg. et Vien. et editi 4. Edii. Rosv. Schot., jutenta.
ad hasc. (h) Ms. Vien. , Tu vere verus.
(d) Sie ms. Reg. el edit. Bad. et Grav. Anle erat, (i)Deest rclicJo in edit. Schol.
potcst. Denique.
(/) Ms. Vien. addit cupidilatem, sed perperani sic .

(e) Ms. Reg. , demicaverim. Ediii tres , dimica- enim loqui amal Paulinus in eptstola 38 ad Aprum,
verim n. 11 , tui diligentem ; iu episl. 59, n. 1, noslri d li-
(p mss. codices. Editi, vincula.
Iia genlior, et n. 3. sui detigent.
(y) Sic juvenlas pro juvenlus dixil Prudentius lib. (k) Sic mss. Reg. et Vien. et editi Grin. et Sehot.
COnlra Syinmachum ven. 1082. quibus est . . . Alii, t>«r.

Patrol. LXl. 6
 PAlfLlW NOLANl HPISCOPI 172
S.
171
III
q»i convcrlii sapientuim A accipiat alier <". Cui simile est , ul qiiod voluerss,
noslruoi Jesum Gbristum ,
... i •. _» __ _._./._ «aIIa -.--... dA-.--.nc
vclle non desinas __l
el immutabilem
!:M ad
___. IWK vcineudi
nos VfltiPlllli
. . , i t , i i . t . ! .1 i i

eonim, et stullam [ecit ; ei eleqilinfirma ac slulla ,

sentenliam leneas. Rcligiosa conamina ipse ad voti

mundi , ut mundum islam his ipsis ,
propler quae
nosse, confwndal ». Meinenio fructnm pervebet, in cujus potcstate e<l ac lavorfy
Deum dedignalur («)
ul possimiis prospere quod pie volumus. Sciinus
e:go tu noslri magis *
,
qui locupleiioribus merilis ,

licet jam enini, quia dcsideranti bonum omnia procedunl in

ad cxorandi potentiam niteris. Nos enim
,

tamen adliuc sub bonum r (V. ep. 47, n. i). Yerum ct nos, quod qui-
aceensa in lumine Chrisli locerna,
qui lani lidei et deni nobis gralissimum signum concordia> in omni-
nodio peccatorom latentes, vestra ,

quam opernm luce conspicui per (V. nol. H) bus noslroefuil, infirinilaium tuarum indices lilteras
gratiie,
manu, tngrolanles accepimus probavimusque in nobis se-
septena Domini candelabra fulgetis b , (b) educi ;

cundum Aposloli diclum el affectum conipati sibi

vestroque oleo impinguari caput cupimus ut non ;
,

unius co.poris membra «. Nam et co ipso uosrcfectos

fumigante (V. not. 2) lino , quod nec ipsum tamen
sensimus quod revaUiisse te scripseras ul in di-
misericors Dominus exstinguit , obscuri ardeamus, ,
;

versis licet terris posili o;erantis in nobis spiritus

puro, et celeris etiani prxferendo Qdelis exempli
,
stfd
unitalem taciia in corporibus separatis connexione,
himine Kiceamus
mmine ifceumus c
» (jumuu,u.iui 6 ...... de
Domini gralia
quamquam _,........ _~ :
.

paribus aul incommodis aui remediis congnienlea

•
tenebris relucente, non obscuri per norninis ipsius B ,

6 agamus. In cee- experireniur.

rlaritatem , elsi renioti, ut audislis,
quia bonum est 25 10. Pone (id est Depone. V. carm. 14, v. 81)
naculo euim nostro secreii silernns ,

igitur ct tu, fraler unanime, meliorquein Chrislo no-

viro , ut propbeta , 24 (<*) a jt setiere singulariter ,
el

in causis vociferandis silere nos stri portio, si quam ex nostra cac-ligalionis indicio
tscere '. Unde cliam
tristiliam pia menle duxeris : Quia castigant castiga-
docuil ipse Dominus ,
qni sicut aqnus coram londenie
Ta- vit nos Dominus, el morli non Iradidil nos r. Visitati
te
6
non aperuil os s«i«m '
;
qui tamen dixit; (</)

Ipsiusergovolunlalcm enim medica Omiiipolenlis manu, in spem sanitatis

cui, ntimquid semper tacebo * ?
a prajsenli ;egritudine fovebamur : flagella invicem
i>l judicium tacili sustinemus, qui potens esl et nui.c
interpellare pro nostra muluis consolaticmihiis mollientes. Nam sola-
in nobis tacere , ct.cum volueril ,

lir.m nobis magnum et dulce prxbcbal ipsa conjnnctio

uobis *.
passionis quod non sine Domini numine, cnjus in-
8. Verum interim in boc nobis noslra nocuisse ;

jussu nec passeris casus in terram est i, coixurrisso

peccaia persensimus, quod nec meruimus le videre :

in nobis ipsa unitas vcibciuin videbalur. Sic et com-

et insuper hoc ad mala nostra cunmlatum
piitamus

nuod el teiitationum
miod tentationiim tibi
iini causa lueruuu»
fuerimus ,
;
quibus
iiuiuu»
"
—
modilas- cocperal ambobus i uita procedere : seuquod

perlulisti, (.) toties C aller alterius levamine respirabai, sive quod Dominus
geminas, ut indicasti, xgritudines
-. . *...!.' .•_._. !n.lS«i_nn
operator, individuo
.... ii
spiiitu Amno: CM_*kC
omnes suos nc-
li*>- t i I

unilatis
verberalus ,
quolies ad nosvenire conalus cs. Sed
Deus noster ctens, neqne * carnalcm in nobis subslanthra discro
quia srepe Dominus ipse, ut scriplum est,

nostram probel qua nos in pare patcrclur.

tcntat not, ul carilalem ',

de tua polius lidc qunm de 1 1 . Non hcec tamen lanluni causa pueros noslros
ipsius pace diligimiis ; ,

morala esi. Nam Vigilantius qiioque noster in Can>-

nostra speramus ; ut si precmissa tenlatio probatio-

non ultia valeat probala in pania, etanleqiiam ad ims perveniret, et posteaquam

nem in te operala est I,

promplum pervenit, vi febrium laboravil: et a^gritudini nostme,

Deo(f)caritatis votafrustrari. liaenim libi

quia ct ipse soeiale membrum erat (g) socio labore

inesse spirilum scinius, ul non vereamur, nc ad im-
compassus est. Denique ille catechumenus, qui nec-
pedimeiiium communis desiderii caro semper inlir-

dum nostri corporis erat membrum, vulnera nostra

ma pnevaleat, quamfide roborans, animo snbjiigabis :

non se:isit, et sanus fuit, aiqne expers languorum

trt quod ex se non potest, in Christo posse cogatur.

Ne pugnes adversus spiritum esto con- noslrorum, quia non suse compaginis dolorem caro
Si dicas ei : ,

L
eritpax ossibus titis, adhtic aliena senlire non poteral. Cigo ut ccepil Vi-
sentiens adversario tuo in via , et

meum Deum vivum tunc gilaniius nosler progrcdi posse, tiiin dcmum censui
cl cum e.rsnltaverit cor in ,

cliam enro mea reqniescel in spe

' D scripta esse reddenda. Falemur enim, ambos mullo
anle properasse sed cum antc virium receplioncai
9. Tene ergo, lialer, quod lenes, ne coronam tuam
:

« 27. >-
Apoc. 20. « Mallh. vi, 22. " Isai. xi.u, 5. « Thren. ni 28 juxla L\\. ' Isa.
1 Cor. i , i, .

k x.ii, U, sec. CXX. » Rom. vm 34. ' Deut. xm. 5. Hom. v ,4. 1
• Mallh. v 25.
,,„ 7. Isai. ,

i, cl ixxxm 3, ct xv, 9. Apoc. ..., H. Kom. vm, 28. • I Cor. x.i, 26. r Psal.
i
PsaK X.VXVH. ,

(Avii, 18. i Maiih. x, 29.

iidem mss. el editi cndices. Ceteri, noscere. ms. Val. el cdil. Giin. Alii, idro.
<f) Ila
(aj Ita
codex Valic. ed. Schot. el edil. Grin.
(g) Sic ins.
(fi) Sic mss. Editi, deduci.
in mnrg. ms. Reg. proxime accedit, solacio. Alii so-
(c) Ila ms. Viea. el edil. Schot. Alii, tuccni, nullo
lativo, ininiis bene. Leclio hic reslilula confirmalur

LXX iiiterpreles, Tertullianns lib. de Fu- cx sequcntibus, post pgritudinem cnmmuni labore lo-
(d) Sic
leratnm, n. 12, el ex epist. 2 ad Amandu , n. 5, • m
diciifa paulo post initium, Cypriamis lib. u Testimon., el ep.
sociali in vicem menibro nobis cottaboremtis ;
cap. 27 etPaulinus nosler epist. 38 ad Aprum, n.
4.

vetusltores constanler haheut 13. n. 3, socialia membra, et commiine tnembritm.

(() Mss. el editi
tatistis quo:ient: qu »1 seinel observasse sufficiat
,
 175 EPISTOLA V. I7S
temere feslinaret, qui non poterat; (a) impie, qui A pueri tui, quaniuiu nobis gratis: dominka delriineti-
valebat (V. nol. 13); anihos, quia non poieranuis lum faciat (d) Lrbici papse superba discretio: qui pau-
volentes consilio, relinuimus inviios silentio. cis ipsis diebus, quibus interfucre, viderunt quam
12. Itaque, ut snpra scripsimus ,
posl Kgritudinem assidua nos, quain sedula sollicitorum fralrum mona-
coniiiuini labore toleratam, pralionibus sanctorum choruiu, anlislituui, clericorum, alque eliam ipsorum
alque carorum, parte eliam , ui credimus, maxima sospe secularium oflicia, lolo i!lo (e) nostrae a;gritu-
luis, respicienie clemeniius Doinino, recreali, adhue dinis tempore celebraveriut, Quod apud unaniuiita-
taincn exhauslis corporibus * iiilinni. ln quo quidem tein tuam, de dominica lamen graiia, cnjus hoc quo-
nos gloriari Apostolus docet, queni potentein, ut que opus munus
ei est, gloria iicet, 27 «emo pro-
pncdicat, faciebat iniiriniias u
; quia sciiicet caro b , pemodum Campania episcoporum non visitare
toia
qu;c adversus s^ milum militat, cuni adversa valelu- nos fas existimavit sibi. Etquos iniirmitas vcl neces-
dine fraugitur, pariler, infractis viribus, spirilalem sitas aliqua devinxerat, missis vice sua " clericis et
non valeai expiignare virlulem. Carne igitur iiifirnii iilteris adfuerunt (V . r.oi. 15). Afri qtioque ad nos
ad profeeluni spiritus, qui damno 26 carn s exsullat, episcopi revisendos prima aesiaie miserunt. (Juod
'
cum
et taiiiquam inimicae materiic tribulatioiie ketalur, ila sit, vides quantopere ad humililalem nostram fe-
atque inurmalkrae domiti corporis convalescit, sana
B slinare debeas, ut el paululum occasionem auferas
etvalida caritaie, quam erga te perDominum Jesum qu.wentibus occasionem et pro gralia: vel cariialis ,

magnam habemus, dedimus has litteras in solalium augmenic (f) peregrineris a patria dum adhuc hospes
tui, ut nos inltrini tenemus tuas donec le ipsum, ut :
corporis peregrinaris a Christo ' quia Verilas ipsa
,
spopondisti, el quod nuinquatn dcsinimus a Doniino teslatur neminem prophetam acceplvm csse in patria
sperare, videamus. siai i.

15. Multa sunt, qu.x ad nos invitare te, et de pa- 15. Faleor auiem, licet niihi nihil prasenlia tua
tria parmnper debeant sevocare ;
p:;e ceteris amor gratius dari possit, accensum esse dcsiderium meum
pacis, et zeli fuga, qui maxime conspectn aui vicinia llagrantius in prasentiara iuaisi, quod nuiltos fratres
suniihe conversationis accenditur. Denique a nobis spirilales lecuin nobis adfore spopondisti. Eriine
Ronwe (V. not. 14) zelotyporum incendia cierieorum quajso lempus ilhid, et illucescel ille aliquando dies,
longinquitas Urbis exslingtiil, ct omnis illic iniquilas quo fraternitalem luam coinitc elecloruin Dei cohorle
obslrtiit os suum c
: quia per cbscntiani inde n> veniealem, in gremio jam communis (
V. not. 16 et
3
Siram quasi subducto fomile, segnis odiorum flantma 17) patroni
'
Dominaedii mci Felicis cxcipiam; et,
frigescii; nec in vocem audei erumpere, licet dcnti quod nunc ipsius oraiiouihus impetrari rogo
bus (b) frendat invidia, dum iniquilatis su* conscia C impctratiun corain, apud ipsum pariier in Domino
ipsa se erubescit, nec in proinptn habet ubi faces li- gratulemur? cum ego vos simul et vicissimcomplexus
Viifee nienlis accendat. l'ax tameu Dei, quw prwceltit omnes, merito dicam concinentibus vobis Uwc planc ;

omnem sensutn, abundat in cerdibus '

plurimorum, et dies, imam Domlnus; exsuitemus et Iwlemur iii
fecit

opus Dei Salvatoris in nobis Campania tola vehera- M k

: quia bonum et (g) jucundum habitare fratresin
lur. Roma? quoque pauci eliam in ciero ipso, a quo unum Tum ego le non inmonaslerio Untiim vicmi
i.

solo videmur scandalizari, morsu invidia: commoven- Martyris inquilimim, sed etiani in horlo ejusdem co-
tur. Sed Domino gratias, qui ct mihi miserrimo pec- lonum locabo, sed gralis; quia jam a pairefamiltas
catori suo dedit diccre ; Quoniam oderunime grath ". accepisli denariura tuum rt praHer illos, quos idem
:

10
Quod tamen ad me pertinet, cum ipsis quoque, qui Dominus (h) jam pro vulneribus iuis iargus stabulario
oderunt pacem (c) mcam ", raente pucihcus sum f . dedil ",ut curatus oleo miseiicordiae, et vino gratise,
Si quis enim vuil contenliosnt esse, hoc nostra consue- utilius ad dominicam vineam integrato corpore loca-
ludo non recipit e. Horum tamen ipsorum qui nos reris.
,

odisse, el a consortio sanctitalis sua: segregare

di- 10. Videre ergo jam raihi videor horlulum meum
eunitir, vixad nos tenuis fama perlabitur, et ab au- advetitantibus tecum Domini mercenariis, et coope-
nbus nostris spinarum sepe munitis k ul aura frigida, , D rantibus cultiorem. Neque enim diflieile exislimari '«,
vei importunum vacui culicis murmur cxcluditur. quam facile (Y. ep. 49. n. 2)dep!eluri ,6 sint levioris
ti. Sed plenius indicare poterunt conservi
ncstri cuiturce iaborem, quos in vineam suam Christus ele-

- II Cor. xii, 10. '

Gal. v, 17. Psa!. cvi, 42. •' Pliilip- iv, 7 « Psal. xxxiv, 19, '
Psal. cxtx, 7.
* 1 Cor. xt, 10. '"
Eccl xxviii, 28 Cor, v, G. Luc. 25. k
.
II i iv, Psal. cxvu, 24. ' Psal. cxxxu, 1,
Maith. xx. 9. " Luc. v, 35,

{«) Ita rnss. Beigic. ei Reg. Vide nol. 13. ct in concilio Arelat. de diaconis Vrbicls agltur, id
(°) Sic mss.
Beg. et Vicn. ct edili 4. Sic frendit cst Romanif.
apud Prudentium iib. Perislcphan^ii hymno 5 de ,
(e) Vien. Alii codices, nostro.
lla nis.
S. Vinceniio marlyre.vers. 393. Eadem iiiioque vocc Ms. Vatic, peregrinari, sublata particula et,
([)
usus esl Plauius. Edit. Rosv., frendeal. qu;e eliam abest a ms. Reg. etedd. Bad, el Schot.,
qiiod commodum sensuin reddit.
(c) Deesl meam, in ms. Vien.
(g) Mss. codices ei. veiustiores editi const inier
(d) Cognomeii est indiium ab urbe Homa. Hir.e babent jocundum.
Zcpliyriinis Vrbkus papa dicilur ab Opiato hb. uli (h) Sic mss. Reg. et
i ; Vie.n. Alii codices, tnm.
 476
,j
75 S. PAU.UM NOLANl EPISCOPI
Sifcrgo habeas cor ardens in via rcnovttbitur sicut
git - et otiosos Deo, in var.o hujus seculi foro stare A «,

et domestica uiihi post oscuinru

aquilai juventifs tua '. Cvrres, et mn (d) lassabis :

non passus cst. Jam

propono, cum ambulabis, et non deficies a : non te virga, non pera,
sancium gaudia mer.te et cogitalione
sobriam misceamus per non saccnius prjegravabit : 29 non calciamenia, nec
inebriante spiritu caritatis
i» (ermentonequitite, scdin dtiplex veslis impediet
T
; sed exuto carnalibus vin-
pocula casta talitiam; tiec
,0 ,1
rulis, ut in terrasancla liceat stare,vesligio, luin-
b pia festa celebremus.psG/kn-
28 azymis sinceritatis
tes Domino fchymriis et canlicis spmtualibus.canlan- bisque pracinctis *, nullo xre, gravi zona, festinan-

tinguis ei
tes linguis et coruwus Deo
cordibus i/t-y , omne quodiumque aginmi
unmi; ijuyu^»^«^ »j ler,
.^., ui
... Pascba Domini,
- -. — et
-
opus
,
Chrisli in tempore

gralias collecto gerendum est, viam luam curres prosperum

vcrbo vel in (aclo, in nomine Jesu Christi :
,-. ,

., ». . • • .
c /...: r_.:. ... ;..-
nnius .„„,.;.
moris :'(_ tnr.ol Dcus
(aciel n.,i;s saiutarium nnstiorum
nnliilnrilim nostrorum v -
nmnis
OMIIlis tibi
agentes Deo Patri, per ipsum. Qui (aeit itcr

imptebitur, el omnis collis liumiliabitur ut

habilare ih domo*, ul spero, nos faciet inler nos in vallis (e)
:

utrumque unum «, et fiimt aspera iniquitatum i» vias

ptanas \ ne v.squam
semetipso habitare. Qui (ecit (a)

',qui humiliatus ipse itineris offendas pedem ftfum" quia angelis suis
man- :

exaltatus omnia traxil ad se

bb
paeificaveratomnia B.reconeilisins mundumDeo, cum durii ", "/ custodianl te m omnibus viis luis : el ipse

tua sculo pacis su:e circnmibil

"
repleveril gaUOIO
repleverit os noslrum
gaudio OS UObllUHI prtesentia rrauic una
pi.cscmia vestr» u.in- Dominus protectio •••-
i.ununi.o y.v.-.^-.w — i

niniitalis, dicemus MagnificavU : Dominus (acere no- B le> pnelnceiis libi iu luminc vultus sui » ,
ctpneteR

biscum h : et in
.... ...•..._
abundanlia nostrse benedicemus Uetiti_e
. .._..../:-- »._ •_ ....,,,,,
densinumbra alanim suarum
I ..l dJ
i)J
: ut ii, >r diem
nl per snl non
riipm sot nni

benedicti vos Domino, qui uratle, neque Ittna per noctem'*. Ubique loci^cnsto-
vos de dnmo Domini, quia
salutaris accipia- diel atque benedicet inlroitus et exilus tuos, ul in
venislis in nomine Domini. Calicem
omni loco fiiinm pacis invenias, et super onineni hos-
tis ', et edatis panem beatorum in regno Dei i
; vos

enim eslis coraro Domino Jesu satieias hostra el gau- pitem pax tna venial r '.

19. Qtsod si forte proficisccns , cogitala carorum

dium.
erumpere non mis opihus et vi i- homiimin vel assuetonim loconsm divulsione lacry-
17. Aude igitur ,

tristitia tua in lelernam teiliain

l.us, sed fretus et nixus " in Christo : quia virga ejus maveris, leinporalis
mitten-
baculus ipsms nos consoiatur v et sustinet, el gu- cnnverletnr. Euntcs, inquit, ibanl et (lcbant,
et ,
iB
semina sua ;vcuientes autemvenientcum exsulla-
tes
bernat. Qui porlat cegrimonias nostras, et infirmila-
tione porlantes manipulos suos «. Ila tu, etsi veniendo
tcs nostras suscepil " !
, dat lasso virlutem, confort;it
flevens, redenndo gatidebis, et in gaudio
meles, qua.
genua debilia "', ipsc statuet et immaculalnm el inof-

in lacrymis seminavcris. Gratia

DominiJesu" Christi,
fensarn viam tnum; prwcingel te virtute, et perficiet

tuos tamqnam
pedestuos
pedes tamqttam (b)cervi, siatl giqas
ut cxsultes sicut
(b) cervi, ul gigas na
ad el carilas
^ et
Dei Palris,
caruus i/e. el
i ..<...,<>. —
commuuicatio
•»•"- Spiritus sancti
~,
'
b

° cum domo lua non mamifacta quta vos esas

ne » impedire tc possit Irepidas tota :
currendam viam ",
... ... . . •. r, • .• _...: ........... •>,
viuttm, (ediftcatum in (undamenlis
i'i l ,inn^'*v-
i)«l.m]..|tfic aposto-
camis inlirmilas: qui non (c) iucarne, sed in spirilu templum Dei
lontm in Christo
'• Deo, ntihi iinammc, venerabilis,
incedis. Servientes enim Ghristo corporis servilio °,

dilec.tissime, et desiderantissime. Sanctam (

Bassu-
animi imperio magis uiimur. Alque idco voluntatcm
lam iniiuil ) parenlem nostram , malrem in
Cbrislo
noslram Christo autore directam caro jussa comiia-
tuam veneralione, qua digna est, salntari
tur, trahilque corpusab animi fortiludine firmiiatem: cohcredem
pelo. ConserVa in Domiuo (Tberasiam dicit) mea Ira-
et ad domini habituin fainulus componit obsequium.
tuam quo veiteratur alTectu salutat. Kt
Atque ita lirlns iii infirmilate perfjettur p, dum aninta lcrnitatem ,
,

omnem sanctam fraternitalem qualem

consensu carnis edomiix Deo sei-viens, pcr intirmi- vos a nobis ,

salulaie.
tatis minislcrium implet oflicia virtutis. agere vobiscum cerli sumus. mullo obsequio
sunl
Salutant vos oinnes , qui in Domino nobiscum
:

18. lnlende igitttr, el prospere procede, tl deducet

amans Domi-Proforus, cl Ileslitutus
te mirabiliier dextera Dei. Misericordia ejus el gralia ui ex Hebr*is
toinpertum diligens.et mulium
prceibunt (aciem lunm 1: et si inlirnius doinoprodcas, nnm, et te in Cbristo
robur acqttires eundo. Sperantes cnim in Domino inu desiderans.
iniilari prastanlem in omni-
tabtmt (orliludincm, ussument pennas sicut aqniia r
.
20. ln epislohe litulo
i>

xv. 7 E Ph
» Matth. « , i. »1 (.or. v, 8. c Eph.
'
v, 19; Col. m,
r.xxv,
1«, 17: I

Psai.
Cor. x, .1.
cxvii.
« Psal.
26 elcx v
.

,
lo,15. i tuc.
u, 14. '
Joat. xn, 7,1. 6 Col. ., iO. Psai. :.. '

- xxxv, 3 - Ps,! xvn, 33 |l xvu fi «Rom. v. 9.

xv. 15. i Psal. xx... 4. '
Isai. liii, i. Isai.
l-a.
i

xxxvm, Isai. xl. 51. Uc. xx.v 32. ' } - Cl. *,

I- II Cor. x.i, 9.
xii.il.
.J>s..l.
y Psal. lxvh, 20.
x. iv, f>. el .
1.'». '

-
-• xi .. 4: 1 uc. .... - xc. et i
^l. u
xl,31. 'Matlh.x.lO. >I,x.,d. 1
x,o. «isai.
12! <">
Psal. cxx, 5. Psal. i.xxxvm, 16. Psal. xvi, 8. « « « Psal. cxx , C. "lw.
"I Cnr. m, 1«, ei vi, 19 Eph. 20.
cxxv, 6. ut II Cor. «II, 13. ;
n,

Pau-
(n) Ila el alihi Paulinus. Vnlgaia. ntraque firmatur ex mss. Juolms Bigoti.mi- in epist. 50
quta non m
(b) Eodem modq Paulinus in cpislnla 13 ad I'am- lini nd Augnslinum, n. 5, ubi legitur
niachium, n. 23. Sic lihri (iraci, l.XX interpretes, cttrne, sed i« spiritu ambutut.
wi Sic ms. Regius. Alii codices, lassabens.
Verum
comme.mario super psalmos; Psalleria
Aiigiisiiinis in
leclio hic reslituta conlirmatur ex
c«rm. 32. vers.
vetus et Komanuni.
(c) Ita ms. V.itic. Alii oodtl. carent praeposilione
lia LXX interpretes Vulgata exaltabitnr.
in, tpiam iileo resliiuimus. quia reperitur apud Pau- (e)

Iiiiii ; ;i pia.'ieiei consimili locutionc haec leclio con-

 1

177 EPISTOLA VI m
btts mihi fratemiutem iu.im timui : quia lulius tre- A F.PISTOLA •
VI.

didi vere scribere. Cave ergo posihae servus Glirisli Amjusiino, iton uccepto ab eo responso, denuo per nlios
iit liberiaieoi vocatus, horaiiiis et fratris el conservi scribil Paulinus.

iiiferioris servum te scribere : quia peecatum adula- Domino sanuto fralri et unaiiimo Augustlno, Pauli-
tionis est magis, quam humitilatis juslificalio , ho- m's et Tiierasu peccalores.
norem uni Domino, uni magisCro super terram, uni 1. Jamdudum irater in Christo Domino, mi una-
Deo debilum homini cuilibet ne tlicam niiserrimo
, ,
nime, ut te in sanetis et piis laboribus tuis nescien-
peccatori, defcrre- Sufiicit carilus 30 ( 'e corde puro, tem agnovi, absenlemque vidi, toia menie complexus,
el fide »10« ftctu " : quod uutetn abundanlius est,a alloquio quoque familiari aique Iratemo per lilteras
mato est b . Obsccro le frater per Doniiuum, ut prse- (c) adire properavi. Et credo 31 ' n manu et in gra
sunitionem de le meam spiritu revelationis (
forie lia Domini sermonem racum ad le fuissc pertaluin :

relevalionis) inspicias; alioquinel ofiensamtuam pos- scd morante adhuc puero, quem ad tc aliosque dile-
sum vereri de epistola tam loquaci : sed apud cari- clos aique Deo salulandos anle hiemem Sub finem (

taiem, quas omnia sustinel c

, ex eo ipso gratia debet anni 394) miseramus, non potuLmus ultra et officium
augeri, quo faslidium comparari solet, ubi nulia ca iiocirmn suspendere, cl desiderium sermonis tui cu-
riias tsediura lemperat. In dictando enim dum te co- B pjdissimum temperare. Sciipsimus itaque iterato
gito, et lotus in te suin, quasi apud praesenlem iongo iiunc si priores ad te lillera? noslrsc pervenire me-
inlervallo loquar ", obliviscor imposilum linire ser- ruerunt ; aut primo.si itlis iu inanus tuas oervenieiidi
monem. felicitas non fuit.

21. Panem Campanum de celluia (V. not. 18} no- 2.Sed tu, frater (rf), spiritolis omnia judkanse amo-
,s
stra tibi pro eulogia misimus, laiitum merilis in rem in te nostrum ne pendas officio solo, aufrlem-
Domino tuis freli, tit plena ad te perferendum sui pore liiterarum. Dominus enim leslis est, qui unus
gratia credercmus : tu licet uberioribus micis a Do- atn:ie idem operatur b in suis uhique carilalem suam,
mini mensa jam saturatus sis, dignare et a peccato- jam abinde nobis , ex quo te henelicio venerabilium
ribus acceplum in uominc Domini pauem in eulogiam episcoporum Aurelii el Aiypii, per tua in Manichicos
vertcre. Ac ne panis siligineus tibi moduni nosirsc opera cognovimus, ita inditam dilectionem tuam, ut
humilitatis escedere videretur, misimus testiiuonia- nobis non novam aiiquam aroicitiam '
sumere, sed
!*
iem diviliarum nostrarum scuteliam buxeam ; ut quasi velcrem caritatem resumere viderenmr. Deni-
(oj apophoretum V. not, ( 19) voti spiritalis accipies 3 ',
que nunc etsi sermone, non tamen lamquam et affc-

babiturus exemplo, si necdmri simili argento uieris. ctu rudes scribimus, tcque vicissim spirilu per inte-
(Juod si nigellatum ( V. nol. 90 ) habes, miiie nohis ^ riorem boniinem quasi rceognoscimus. Nec rnirum
per ea vascula, quse pueris (b) iuis. fiiiis nostris, de- si et absentes adsumus nobis, el ignoti nosniel novi-,
mandavimus. Atnamus enim vasa Gctilia, quia et se- mus, cuin unius corporis membra sirnus ', unum ha-
cundum Adam eognala nobis sunt. ct Domini thesau- beamus caput, una perfundamur gralia, uno (V. not.
rum in lalibus vasis commissum babemus d . 21) pane vivamus, una incedamus via, eadem habi-
22. rrscterea peto, quia summum aaimi tuijusha- tcmus doino. Denique in omue quod sumus, lola spej
bere mc confido ;
ut si necessc fuerit , deficienlibus ac iide qua stamus in prjesenti, nitimur in futurum :

a me et libertis, et servis, ct fralribus, tuam curara lam in spiritu quam in eorporc Domiisi unum sumus,
impendas, el ordnare digneris", qualiter aii rios nc simus nihii, si ab uno cxcidamus.

vinum vetus, quod Narbone adhuc nos bahere credi- 5. Quanlulum ergo est , quod absentia corporalis
mus, pcrvehatur. Ne timeas, fraler sancte, damnum, nobis invidet. nostri, nisi sane frucium istum. quo
bi nos feccris etiam pecuni» debitores. Omnes enim pascunlur oculi tetnporaiium (c) exspectatores ?
nostri a r.obis declinaverunl, eitmU impii facii sunl °, Quamvisncc corporalis qiiidera gratia temporajia in
cl inimici hominis domeslici ejui '. spirilalibus dici debeat, quibus etiam corporum xter-
nilalem resiirrectio largietur; ut audeinus in virtute
Chrissi et (f) bonitale Dei Patris vel iudigni pnesu-
iriere. Quare utinam hoc quoque nobis munus an-

e I Tiui. i, 5. >> Malfh, v, 3". = 3 Cor. xiii, 7. "'•HCor. iv, 7. » Psal. 1111, 5, et t
lii, i. Maltli. x, 36.
«I Cor. n, h 1 Cor. Rom.
15. xii, 1. ' sn, 5 , 5 Cor. xu, 12; I Cor. x, !7

* Alias 42; qu;e atnem erat G, nunc i t Scripta an. 3:):;.

(«) Mss. duo ei ed. BaJ.. apophontetn., mendose. (e.) mss: duo Big. etedit. Bencd. et Grav. Yide
\Ut
Videnot. J9. epist. 51, !:. .';. Simiiiter juxta mss.- codices, exspe-
Ms. Vien. addit tids. Ita ss'pc Paulinus. Vtde
tb) ctare pro speclare, ct exspectator pro spectaior, sa.'pe
b. bujusce epist. et carm. 52, vers. 599.
1 sscpius apud Auguslinum tom. IV. Item in veteri ver-
(c) lta ms. Bigotianus unus. Opiima lectlo, q«3C sione Latina Passionis SS. Martyrum Tarachi, Prcbi
coniirraatur ex cpist. 15 ad Pammachium, u. 2, uite ct Andronici, pag. 261 et 2 edit. Bi?ot. Auie «3
spiritali adiiu visiiarent, et epist. li ad Sever., n. 5, .
spectatotes.
nos litteris adeus, Ceieri codices, audire. ([) Msl'. li, inicr iiuos 0* Big., banUaih,
(il) Sic mss. codiccs. At cJiti, spiriiatiler.
K9 S. PALUSl NOL.UT EPlSCOPl 180

nueret gratiu Dei per Doniinum nostrum Jesum Ciiri- A Si forte eadem oe venerabiiibus et amantissimis viris

stnm, ut eliam in carne faciein tuain viJeremus. Non per aliarum adventus uavium comperisti, per nos
soium desidcriis nostris magnum confeireiur gau- eliam repetita accipe, el quasi renovata liilariiale

dium , sed ctiain menlibus lumen accresceret , cl ex rursusexsulla.Quod si prircus bic a nobis libi nnntiug

tua copia loeuplclaretur inopia nostra. Quod quidem Veniet, gratulare lantam nobis in itia palria carita-

et absenlibus largiri poles, liac praesertim occasione, tem , Christo donante, (d) partam, ut quidquid illic

qua filii nostri unanimes, el carissimi nubis i:i Do- divlna providentia gerat, mirabilh semper, ui scri-

mino, Homanus et Agilis, quos ut nos (a) alteros tibi ptuai est, in sanctis suii c
, \el primi, vel cum prirnis

cornmendamus. in nomine Domini revertenlur, opere scianms.

caritatis implelo ; iu quo tuai caritatis alleelu specia- 2. Non autem tanlum hoc scribimus gratulandum,
liter ulaniur, rogamus. 32 Nosli euini quam celsa qitod cpiscopatum Augustinus acceperit; sed quod
promiltat AltksimBs fratri fratrem adjuvanti . Per hanc Dei curam meruerint Afiicanse Ecclesia-, ut

hos, si quo me gratia; quae tibi data est, douo remu- ve-ba cielesiia Augustini ore percipercnt ;
qui ad ma-
nerari voles, luto facies. Sunt onim , velini credas , jorern dominici muneris graliam novo more prove-
Domino anima b. Gra- etus, ita consecratus csl, ul non succederel in caihe-
unum cor et una nobiscum in

tia Dei tecum, ut esl, in xternum maneaL, frator ir. Ji dra episcopo, sed accederet. Nam hfcolumi Yalerio

Christo Domino unaninie, veucrabilis, dilecfissime, Hipponensis Ecclesiuj (e) coepiscopus (V. not. 24)

et desiderabilis. Omnes in Cliristo sanctos, quales Auguslinus est. Et ille beatus senex , cui puriasimam

tibi colitcrere non dubium est, a nobis saluta. Com- mentem nuila unquam liventis invidiae macula suflu-

inenda nos omnibus sanctis, ut tecum pro nobis dit, dignos sui cordis pace nunc ab Altissimo fruclus
rapit, ut, qucm successorem sacerdotii sui (() sim-
orare dignentur.
pliciter optabat, hunc (g) mereatiir leneie collegam.
EPISTOLA XXXI (,1/. XXXIY)
Credine hoc potuit, anlequam fieret? Sed in boc
ALGISTIM AD PAlLiNLM Et THERASIAU.
quoque Omnipotentis opere dici evangelicum illud
Augustinus Paiilino nro secundis litleris ab eo receptit
grati animi obsequium exliibet, seque Yalerio coepi-
37 putest Hominibus liar ardua, apud Deum aulmri
:

omnia potsibilia d . Exsultemus itaqne el Ijiemur in

tcopum Hipponeiisem ordinatnm esse renuntians,
eioplat ut m Africam trajicere ipse. cetit, magno cum eo qui (acil mirabilia solvs ', et qui facit unanimet
sibi solatio, tum ceteris Vliristianis exempio (umrus. quoniam ipse respexit humiliUitem
hubitare in domo ',

(Hanc cpistolam, si placet, legcsis inter opera nostram, et visitavit in bono plebem suam.qui erexit
S. Auguslini, noslrx Palrulogi.e lonio XXXlll, col. eornu in domo David pueri sui K, et nunc exallavil
121-125.) C cornu Ecciesue sure in eleclis suis, ut cornua peecato
EPISTOLA *
VII. rui:i, sicul per prophelaui spondet, lioce.-»!, Donati
h
3fi Al Homattianum scribeus, gratulatiir Krclesia; slarum Manich;eorinnque confringat .

Hippvnensi qnod Xugustinum meruil Episcopi cotte- 5. Uiinam hsec nunc Domini tuba, qua per Augu-
jam. audiius;
stinuin inionat, filii no-iri Licenlii pulset
Domino merito prsedicabili, et bonorando fratri
sed ut iil.i audiat aure, qua Cbristiis iigredilur, do
Kohama.no, Paii.IMjS et Tberasia.
qua non rapit Dei semen inimicus '. Tunc verc sibi
I. Pridie quam lias daremus, reversis ex Afiiea

fralribus, nostris qnoruni exspeclationc nos pendere

summusChrisli ponlirex Auguslinus videbitur, quia
lune se et exaudiluni sentiet ab Excelso, si «juom tibi
vidisti, optatis-ime sanclorum ct carissiiiiorum viro-
est Aurelii, dignum genuit iu lilleris, hunc et sibi digne lilium pa-
rum , iude epislolas receperamus, id

Alypii, Atigustini, (b) Profuluri (V. not. 22), (c) Se- riat in Christo. Nam et nunc, velim credas, Qagran-

veri (V. nol. 25), jam omnium pariter episeoporum. tissima de ipso noiiis sollicitndinc scripsit. Credimus

sanciorum taliutn recerilissimis serraonibus in omnipotentem Christum quod adolescentis nostri

Ergo lot ,

gratulantes, properavimus ad ie nostraui referre lac- votis carnalibus spirilalia vota Augustini prtcvaleant.

quoque exspectaium in peregrinatione Vincetur vel invitus, mihi crede , vlncetur piisshrj
tiliam, ut tibi
sollicila gaudium fcsti\issiuii? conferremus indiciis. D parentis lide , ne mala victona vunat, si maliii'ut in

b Act. 52. « Psal. lxmi 5C. d Malth. xix, 26; Marc. x, 27; Luc. xvm, 27.
«Prov xviu I!» iv, ,

« Psal. i.xxi, 18. f

Psal. lxvii, ' sec. Psalt. Rom. s Luc. 69. i Psal.
,
xxtv, II. »' i ' M.atli. xiu, I;

Marc. iv, 4; Luc. vut, K.

'
Alias 46, pars I ;
qua; a-ntem 7 erat , nunc 22. Scripta 3 n "%
ii. 9 (a). episi. 34).
isl. ">!,
pisl. 51, Vid. not,
Mss. duo Big., Aiios.
(n)
!

Profuturut i^ esse videtur qui in libro S. Augu-

(b)
idi
(d) duo liigotiani, parotcm.
Mss. dui
stini dc IJnico Baptismo conlra Pclil., c. I'i, laudalur (e) Ediii addebanl, ciiscopo. Hane vocem» ipi.c
cst a duobtis mss. Uig
abcsi Vaulic. 4, edil. Bcncd.
Cirlcnsis episcopus, ei ad quemdirecta esl ejusdeni
Aiiguslini epislola 5,s al. 1 19). Evodius tlemum in
i
expunximus.
s inter epistolas Auguslini, Sic mss. codd. Vatic. I el llig. 2, conscnliente
episiola 158, n.9(al. -i..'
i
, (f)
Bened. In aliisedil., suppliciter.
Profiitunini qtiem olim iii monaslcrio noveiai, apj a- «dit,
msf, Vaiic. el edit. Bencd. Cetcri cotlices,
rui-se sibi per somniuni, cl fuluruni aliquid prxnun- (g) Ita
*

nirrereiar.
liasse, referl. Vid. noi. 22.
(c)Seveii Milevitani aniihtitis, tle quo Augnstmus
 EPJSTOLA VIII. *82
18!

peruieiem suam vincere quam pro sa.ute superaii. A 2. Sai lioc monilis el horlatui. Modico cnhn ser-
,

officium videretur, nione cl laboie te arbilror, mi Licenti, ad Christum

Ne vacuniu Gratern» humanitatis
in cujus posse incitari, jam a pucris ad studia veritalis el sa-
de (a) buccellato Clnislianae expeditionis, '

piocinctu quotidie ad frugalitatisannonam militamus, pientix, quod ulrumque vere est Chrislus, et omnis

panes quinque tibi pariter et filio nostro Licenlio boni summum (d) bonum \enerabilis Auguslini spi-

misimus; non enim poluimus a benediclione secer- ritu et ore llammatum. Qtii si parum apud te pro tc

nere, quem cupimus eadcm nobis gralia penitus an- valuit, quid ego tanto intervallo posterior, et omnium
nectere. Paucis tamen et ad ipsum loquamur, ne ne- illius opum pauper,.efliciam ? Sedquia el illius facul-

get sibi scriptum, qtiod de se tibi scriplum e l; talis potentia, el tui ingenii humanilale conlisus, ple-

.£schinn enim dkitur, qttod audit Mitio (Terent. in niora atquemajora in le spero elaborala, quam ela-

Adelpltis. V. not. 25). Scxl quid de alienis loquar, boranda, ausus sum biscere duplici gratia, ut et iili

cum de proprio cuneta possimus ? et aliena loqui, viro (e) debita caritate compararcr in sollicitudinc

non soleat esse sani capilis, quo ' Dei gratia sano et lui; et intereos qtii salulem ttiam diligunt, vel con-

salvo sumus,quibus caput esl Christus? Iucoliimem te testato numerarer affectti. Nam (f)
eflectus tn tui per-

aetatc quamplurima, et bcatum semper cum lota fectione palmam Angustino potissimum deslinatam

domo lua, ut cupimus, habeamus in Chiisto, domine B scio.

frater merito honorandissiine et desiderantissime. 3. Yereor, fili, ne aures tuas asperitate temeraru

sermonis ouenderim, et per aures animo etiam tuo

tccdii rnei vnliius inluleiim. Sed in mentem venil epi-
EPISTOLA Vill.
stola lua (Carmen Licentii contcntum epist. 26
AD LICE.NTIIJM.
mmicis familiarem modis
S. August. \al. 59^) ,
qtia te
Lcentium Romnnuni filium, pro qito scnpserat Augu- intellexi. A quo studio cgo aevi quondam lui non ab-
siinns ejtts otim magister, horlutur Paulinus elprosa
horrui. Itaque mihi ad luam mer.tem , si in aliquo
el carmine , ut contemlo aulat (nstu se dedket Cl.it-
sto. exulcerassem deliniendain remedium lilteras tuas
,

recordatus rcperi ul te ad Dominum harmonix om-

,

1. Audi ergo fili legem palris lui *, iil est, lidem niformis artilicem niodulamine carminis evocarem.
Augustini ; et noli repellere consilia matris tuoe, quod Quieso le ul aure audias; iieqnc causam salutis lu;e
seqtic nomen in 'e Augustini pielas juresibi vindical; in vcrhis meis spernas, sed piam curam et mcntem
qui te tantillum sinu gestavit suo, et a parvulis
palernam eliam iu despiciendis sermoitibus lihentet
primo lacle sapienliae sccul.iris 38 imbulum, nunc accipias; quibus insitum Chriiti nomen quod est su-
etiam spiritulibtis laclare et enutrire Domino gestit C p r
!
omne nomen J
, hanc deberi venerationem facit,

«beribus. Quoniam teadidluru ;cUUe corporea, in spi-

ut no;i possit a credcnte contemni.
rilalibns adlme eunabulis vagientem vider; adhuc in-
et vincla tenai ia
fantem verbo Dei, vix dum in Cliristo primis passibus 3940 Quare age , rumpe moras ,

etvestigio titubante repeutem; si lamen Aiigusliiii [secli :

doctrina, tamquam nianus matris et iilna nutricis, Nec metuas placidi mite jugum Domini.
instabilem regat parvulum. Quem si iudias elsequa- Pulcra quidem, sed mira vagis praesentia rerum
ris, ul ruraiim te sermone Saiomonis alliciam : Fili, Mentibus, at sapiens non slupet ista animus.
coronum accipies graliarum tuoverlici^. El lum; vere Nunc tc sollicitat variis malesuada figuris,
eris ille non phantasmate somniatus, sed ab ip*a ve- Heu validos etiam vertcre Roma potens.
!

rilale formatus consul et poniifex , v.icuas im3giiies Sed tibi, nate, precor, semper pater Auguslinus
falsi operis, implentc Chii:lo, solidis suae operalionis Occurset, cunctas Urbis ad illecebras.
eflectibus. Vere enim ponlifcx, cl vere consul, (b) Li- Illum tanta inler fragilis discrimina vitx
centius erit, si Augustini vcstigiis, propheticis et apo- Aspiciens, etbabens pectore, lutuseris.
stolicis disciplinis, ut sacrato beatus Elisxus Elice e
, Hoc tamcn ct repetens, iterumque iterumaue monebo
ut illustri apostolo Timoiheus adtilescens adhtereat, D Ul fugias duvre lubrka militire.
indivulso per itinera divina comitatu ; ut el sacerdo- Blandum nomen honos, mala servitus, exilus xger,

tium corde perfeclo disc;«t mereri, ei popuiis ad saiu- Quem nunc velle juvat, mox voluisse piget.
lem (c) magistro ore consulere. Scandere celsa juvat; trcmor est descendere celfk

Prov. i, S. t>
Prov. i, 9, sec. LXX. ' IV Rcg. li, i.
A Phil. n, 9.

Alias io\ purs 2; qu« autem cral 8. ntir.c ZO. Scripla el missa cum supriier» anno 396.

Mss. codice", buccillalo. BucciUa!um voc.ii.alui'

(«) (c) Ita sex iidein mss. cuniedit. Dened. Alii codd-
militaris panis ad linccella feremoduui coufcctus, ut magislri.
ad usns diuluruiiatcm facilius excoqBeretnr, de quo (d) Hancvocem addidinius cx inss. Vaticanis o,us
Ammianus lib. x\:i; Ki>. PP. Bcucdictini ad S. Am- tuor, i Big. et edit. Bened.
gusi. epistolas, pag. H9. (e) Sic mss. sex, ex quibus duo Big. el ed. Ben. A
(b) Sic mss. codices Vatic. i ct Bigotiani dno : mss. octo, de, vila, et caritatc, Edd., devimia.
qiod videtur acrius ijiia.n quid C3t in editis, Liccntt ((') Ita edit. Bcnwl. Grav. ct Uosv. At mss. 12, af

e:i$. lidemque uis . infra, adlicereat.'... discat. feclus.

 ; ; :

183 S. PAULLNI NOLANI EPISCOPI

\u
Si lilubes, summa pcjus ao arce («) cades.
A Quanta eienim ccelo ac terrls distantla, lanla esi
Nunc tibi falsa placent bona, nunc rapit « omuibus
Ciesaris et Christi rebus et intperiis.
[auris Tollere buiiio, sed uunc dum spiritus hos regit artus,
Ambitus, et vitreo fert cava faina siuu? Menle poluin penetra, nil inora carnis obest.
A t ubi te magno (b) damno succinxerit emto Corporeis jam nunc morere aclibus ; et bona vitae
Balteus, et sterilis fregerit inde labor,
Coeleslis liquido prameditare animo.
Serus, et incassnm spes accusabis inanes
Spiritus es, quamquam lenearis corpore, si nunc
El modo qu* neclis, rumpere vincla voles. Menle pia vielor carnis opus perimas.
Tunc reminisceiis frustra patris Auguslini, Ila-c libi, carc puer, (d) u'do compulsus amorc
Contemsisse dolens veridieos monitus. Scripsi ; si recipis, suscipiere Deo.
Quare si sapiens, et si pius es, pucr, audi Crede Augustinum tibi nunc in me geminatum
Et cape verba patrum, consiliumque senum.
Sume duos una cum pietaie patres.
« Quid retrahis fera colla jugo? Mea (c) sarcina Spernimur? Abslrabeiis majore dolore duobus.
le-

[ i's. Audimur ? e Pignus dulce duobus cris.

Snave jugum l>.
> Cliristi esl vox pia : crede Deo, In te laita palrum sudavit cura duorum,
Et caput adde jugis, da mollibus ora capistris. B Ei fibi maguus honos, laeiificasse duos.
Demissosque Icvi subde biiincros onen. Sed me Augustino cum copulo, non rneriiornnj
Nunc potesboc, dum liberagis, dum nulla retenlant Jaclo parem, solo comparo ainore tui.
Vincula, nulla tori cura, nec ailus Iionor.
Nain quid ego cfiundam 6
rorans tibi paupere rivo ?
Haec bona libertas, Cbrislo servire,
et iu ipso Me pneler gemino flumine prolueris :
Omnibus csse supra. Non dnminis boininum,
Praler Alypkis est, Aiiguslinusque magister,
Non vitiis servit, non rcgibus ille superbis,
Sanguims bic consors, hic sator ingenii.
Tantum qui Chrislo se dederil Domino. Tanto fratre vales, et praereptorc, Licenti,
Nectibi nobilitas vicleatur libera, quam nunc Et dubitas pemiis taSibus astra sequi?
Sublimem attonita conspicis Urbe vebi. Qaidquidagas; nam te nec sperel mundus ainicum,
Quam cernis lanta sibi libcrtale videri, Non dabcris lerra; debita Christo anima.
Ut dediirnctor llectere collaDeo. Tu Ihalamos lieetet celsos mediteris honores
Mullis ille miser morlalibus, et quoque servis
Nunc, olim Domino restituere tuo.
Servil; etancillas, ut domiuentur 3 emit.
, Credo unum vincenl jusli duo peecatorem,
Norunt eumicbos et magna palalia passi,
Et tua fraternae vola preces abigenl.
El quisquis Romam, sponle miser, patitur;
C Ergo redi, qua vocc parens, qua sauguine fraler,
Quanto sudoris pretio, dainnoque decoris '
Ainbo sacerdolcs le remeare jubeut.
Conslet ibi clilamydis, bic honor oflicii. Ad tua le retrabunt, nam nuiic aliena (e) pelesci» ;
Nec tarac.i ipse polens, qui celsior omnibus esse
ILec mage, quas retinent regna tui, tua sunt.
Emeril, ut nulli servial, assequitur.
Hasc repele, bis inbia ; externis ne coulere tempus
Cum bene se loia dominum jaclaverit Urbe, Si tua nolueris, quisquam ;;Iiena dabit ?
Servil dsemoniis, simulacra »
si colit. Non eris ipse tuus; missusque per exlera longe
Proh dolor bos prcpler remoraris in Urbe, Licenli
! Sensibus, heu proprii pecloris exsul ages.
? !

Et regnum Chrisli spernis, ut his plaeeas SoIIicitum satis luec nato cecinisse parentem,
?
Hos vocitas dominos, cuiva et cervice salutas Dum libi, qua> inibimel, vel volo, vei mctuo.
Quos ligni servos conspicis ct lapidis ? Hsec tibi; si recipis, ferel olim pagina vilani ;
Nomine divino argentum venerantur el aurum Si renuis, eadem ha:c pagina lestis erit.
Relligioest, quod amat morbus avaritiae. Incoltimem mibi le,fili carissimc, Cbristus
41-42 Imprecor hos ut amel, qui non araat Augu- Aiinual, el serviim del sibi perpcluo.

stinum Vive prccor, sed vive Deo : nam vivere mundo

Non colat el Chrislum, cui placet hos
colere. D Mortis opus, vera esi vivcrc vita Dco.
Inde ait ipsc Deus, dominis non posse duobus
Serviri ', quoniam mens placel una Deo.
Una lides, Deus unus, el unicus e Patre Christus •'

Haud duplex uni servilus est doniino.

" Ex Virgilio. Matth.x.,30. cMallb.vLa*. *Eph«.w,5. . Id est /?«««. V. carm. 18, vers. 226.

(«) Mss.2Big., cadis.

ctna levis; el in cpist.26(al. 59) Augnstini ad eunidem
(b) Ita in polioribus inss.
et in edit. Bencd. At in Licentium, nnde !ia>c desumsil Paulinus Jugum enim
excusis, dainiiosus cinxerit aistn. :

cjus lene cst, et sarcinaejus icviscst. et in rarmine

(c) Mss. duo ttig. et edit. du
Grav., saicina tevit. Sic S. Johanne Baptista, pondut lcve. vers. 2!M.
bjgerem si lex raetri servaretur : Vuigala
enim habet (d) Sic mss. quindecira et edit. Bened. ceteri codd.,
Matth. xi, vers. ult., ei onus meum
leve. PraHerea le- fidei. Vide carm. 19, vere. 128, «t not. 534.
gtliir apud Augustinum epist. 51
ad Paulinumfal. 54)- (e) lia mss. plerique cum edit. Bencd. ms. lijg.,
Vuumquam jugum Christi per sciptum tene sit, et tar- i

petmi*. Ms. alierBig., octisti. Ed. Kosv , petistis.

 m EPISTOLA IX 186
EliSTOLA • IX. A stre judicio, el proprii sermonis querimonia excita-
remur, ut vel sc-ro (d) possemus dicere Nunc cotpi-
43 Detphinus nb Amando impulsus fuerat ul a Pau :

lino uliquid sciuiuris dociiina; Ea ae

pelerei. fia
..„• peleret. de re que-
que mns, hcec mutalio dexlerce Excehi k ; Sed ventret pi-
rilur ad Amandum scribens Paulinus, exctisans im- gri sumus, el idcireo adhmrel pavimento anima
'

periiiam suani, el opem ipsorum imploraus : multa

nostra m quamvis jamdudumei
itervm ud nieiatis institulionem sapienler inspergit. dixeritis: (e) Eriye te
a mortuis, ul allingus Clnistum ". Quem quidem Do-
Sancto et vere unaniiuo, et raerito dilectissimo rainimi interveutu fidei vestrce, per gratiae sacrainen-
Amando Pacunus.
tum imposuistis in naviculam cordis noslri V. not.
(
I. Quantum intclligo, quod tibi in aurera loquor, 20)". Sed quia somno inertise noslne obdormivit in

m supra leclum pra-dicas '•

; qnandoquidcm dum mc nobis opus est ut eum excitetis, ut assurgat in exci-
i imimn diiigis, el nimium tibi de fratre inepto pla- tationem animas nosine impeiet silentium turbidis ;.

ces, etiaci sancti ac venerabilis nobis commnnis pa- eogilalionum lerrestriura ilatibus, et sensuum no>-
liisauribus insinuare non dubitas et insipientias meas strorum fluclus verbi sui pace coinponat, ut fiat
in
tcinerilaiera, qua
magnis audeo quam illum in ver-
te corde noslro casia tranquiliilas; ct spiritu veritatis
bis meis contemncre. Nam unde rae idoneum puta- gubemaiore, ac Dei verbo remige, dirigamur ad por-
ret ille, a quo aliquid spirilu suo dignuin in ^itleris B lum voluntatis uoslrae f.

desideraret, nisi tu illi persuasisses , affectu niagis 5. Nam quce est exspectalio nosira, nisi Dotnsnus q
quam judicio ila ser.iiens, meuni quoque os a Do- Jesus, «71«' poiens est salvos facsre nos a pusitio
(f)
raino inier ora mutorura el infantium b , de qiiibus animo et tempestale •'? et annuere *
oratiouibus ve-
laudem suam perlieit Ommpolens fuisse resera- , slris, ne fiai fuya tiostra hieme aut sabbato-*, hoc est,
tum? Jubet ergo me sibi sermonera spirilaii, hoc m otio spirilalium negoliorum , el bonorum opcrum
est, suo sale condilum proraere c
: meminil cnini slcriiiiate.Sabbatum enim oiiosura est.et hiems nuda
quod me verbi sui sale asperserit. Neque cessat id nascentium. Uaquc si non carnali observantia, sed
facere : nam omr.es milii liltenfc illius spiritalia eon- spiiitali, abstinenles* nos ab onim opere servili,
diraenta sunt. Esl eniin et ipsc tul lerra: J quod
, vividum est viia ' pecculi; cui dedilus vere w.rrus est,
referens apostolicx dnelrinx saporem; sed vereor
'
ei in domo non manct ', agmius sabbalum u non , il-
ue salem ejus insulso corde non duxerim; nec (a) lud quod non suslinet anima Domini, sed iilud, in
senliat in quo condiatur *, ul Doniini su3vitatem sa- quo Dei requies est : qui in humiii trementium fa-
piat, sensus mcus,si in eo Delpliinisapor evanescere, mulorum corde requiescit v, nec hibcrna tempeslas
et vigor poluit bebetari (b). fugam nostram opprimet ; et q"uasi frigore pigros pe-
2. Quis me dicentem excitavit , Leo esi in viis , C des ab evadendi libertate relinebit, si tpe gaudentes,
in ptuteis autem homkidiv ' ? Nnn apis mysticse slu- et spiritv. feneutcs \ non contractis avarilise ge!u
dio, nou formicaH s solerlis exetnplo ad providenliam manibus, sed apertis refrigerio misericordise, furtivus
vitaa et utilitatis operam suscitamur ; sed modicum ille nos horx novissimse superventus > inveniatoper-
dormimus, moditum vero donnitamus, modicum au- los alque vestiios salutaribus operum Gdelium legu-
tem manibus complectimur pectus et inierea nobis
'»

meulis ', ut possimus (g) suslitiere unte

;
faciem frigo-
inopia tamquam bonus cursor occur.it ; et ille di- ris ejus *« ; qui nos iiieo nune in tiinore prcecepti sui
ves quipauper factus est, ut nos v re egenos sua puu- vult efuci pnvparaios, ut in dic irae inveniat absoi-
periate ditaret ', videns nos in noslra egeslale du- vendos.
rautes, merito (c) proclamavit : Quw utilitas in san- i. Favete nunc igitur , et orate , ui apprehenda-
gttine meo, dutn 44 descendo in corrup ionem i ? Sed mus, in quo apprehensi sumus bb
, el extendentes nos
utinara vel dum hxc loquimur, ipso conscientix no- ad biaviiim sup"ernx vocationis, obiiviscaiuur qu*

• Matlh. x, 27 ; I.uc. xn, 3. » Sap. x, 21 Psal. vm, 5. ' Coi. * MaHli. v,

iv, 6. 15; Marc. ix 49 ;

* Luc. xiv, 34. ' Prov. xxn, I">, et xxvi, 43. sec. i.xx s Prov. vi, 6, et xxx. 25. b Prov.
vi, 10 !1.
et xxiv, o3, juxla LXX. II Cor. vm, 9. i Psal. xxix,40. k Psal. i.xxvi H. " P«al
'
Til. 1, 12. , '

cxvm, 23. " Eph. v, U. «Malth. vm,*5. p p s3 l. cvi. 30. 1 Psal. xxxvm, 8. ' Ps. uv. 9. 6 Malih
;
xxiv, 20; Marc. xin, 18. « Joan. vm, 55. "Isai. 1, 13. > Isai. lxvi, 2. *Rom. xii.il. Y Luc. mi, 34.
v, 3. « Psal. cxlvii, 17, sec. LXX.
«HC.nr. V.3. aa Ptal rnvn 17 ccw. I YY bb
l,h DkM:
Philip. m, 12. ! .!

Alias 22; quse autcm erat 9, uunc 28. Scnpla anno 596.

(a)Legendum forte. titjam. Sacchiu. D (/') Da Rom. et apud S. Au-

in Psa!ti:riis veteri et
Post hebelmi ad notam ' in margine ms. Vien.
(fr) guslmum in commentario superpsalmos. Apud LXX,
legitur : Hic videtur deesse de epislola niullum, quia et S.Hilarium, a pusiUanimitate. In Vuigata a pu-
continuntio pene nulla e*l. Nihil tamen amplius ha- silianimiiate tpiriliu : quod inde additum esse inniiii
bentmss. Reg. el Vat. et cditi coiiices quinque. S. Hieronymus ad Suniam, qnod pro ihyAv/Ja,
(c) Ms. Reg. et editi Ires, prwclamavit. Aquiia , Symmachus et 'I hcodoiio interpre!ali su»5
(d) Ua ms. Vien. Ceteri codices, posaimus. «no jrvi-j tiaro; , a spiriiu.
(e) Sic mss. tres, et totidem editi. in duobus edi-
(g) Hane lectionem admittunt Psalterium vettis, et
lis, Erigere* Utraque lcclio bona. Vide eris!. "2 S. Augustinns in eommenlario super psalmos, u'>j
not. 20. lejjilur, quis subsistel.
 ;

187 S. P.ULIM NOLANl EPJSCOPI (8S

retro suni : positaque iu aratro crucis nianu meutis", A lirmos ad consislenuum 111 via iJimnui k ; nec movcan-

45 non suicata («) respieiam, scd sulcanda provi- tur ab cjus ilincre 46 vestigia nostra ' ; iisdeiuquc

deam donec perveniamus ad montet, in quos

;
levavi- pedibus utamur ad fugienda peccala, et hujus seculi

mus octtlos noztros, ut inde nobis a Domino veniut perniciosa conlagia; caput salutis noslrx, quod est

auxilium^, qui est mirabilis in sanclis suis

r
;
qui sunl iides catbolica, bonisoperibus velul cornibus ornatum
montes Dei , in qnos bona iidelis animsc operatione pariter et armatuni geicutes; ut vel repugncmus ini-

proveheinur. Si eniiri in via verilaiis, qiufi est impol- micis venatoribus, vel aclibus Deo placiliscoronali,

lutn d , digne ambulemus, tunc ipse Dominus, qui est veslru:n potissiinuni gaudium, ct corona sirnus m :

Vta el rerilas, e pcrficiet pedes nostros sicut (b) cervi quorum in Cbristo planutio, apud Chrisluin labor
et super excelsa (c) statitel nos f
. Monles enim, in- quolidianus siuiuis. Non enim ambigimus quotidiede-
quit, excelsi cervis, et petra refugium herinaceis s : precari vos, ut periiciatur iu nobis beata illa mutatio
quia si super iniquitatem alacritate cervonim fugia- dexterm Excelsi ; ut vere possimus dicere : Defecit

rnus (d) Nebrolb venatorein, 71«', ut Scriptura desi- cor meum, el caro mea, Deus cordis mei, et pars mea
gnat. (e) contra Domiiium tenator (uit h
; et coope- Detts in secula °. Quia tunc Deus esse dignabitur
rante Christo piis actibus ascendamus excelsa virtu- cordis nostri Deus, cum cor nostrum, quod est car-
tum per doctrinas prophetarum et apostolorum, qui W nale, delecerit spirilali xdilicalione deslruetum.
sunt montes Dei, montes illi uberes ; lunc velut de Tunc audebimus et vestram nos dicere portionem 111

rupe pr.rcelsa despicienles vanas prtetereunlis mundi terra vivenlium p, cum et ipsi Domino renovati sensu
figuras, in exsultalionis voce cantabimus : F.xattabo menlis nostrx 1, sCcundum Chrislum ad ccelestem
te, Domine, qtionium ub insurgentibv.s in me c.valtnsli imaginem, ([) potuerimus dicerc : Deus cordis noslri,

me, et super inimicos meos despexil ocuius meus '. Ex e! purs nostra Detis in seculti '.

hac autem celsitudine tiiontium informati ad humili-

EPISTOLA '
X.
lalem cordis, et salubribus disciplinis velut spinis
Delpliino llitrtlegalensiepiscopo, a quo bapliinhts [ue-
nostra undiquc inembra niuniti, efliciemur ut heri-
rat, tnmma pie.tate excitsal se minits idoneitm ad
nacei, qui parva corpuscu.a aspero legmine armati, traclandos iit cpislotis sacras Scripturw tocos : qitod
naturalibus jaculis adversuni hostiles aul canum ille posltilurat. Hic Delphinus Ecctetiw fastis reperi-
iur inserlus die itono ante kalendas Januarins.
moisus, aut inai.us bominuin, muniuntur. Humililatis
flcaiissimo et peculiariter domino, semper in Do-
aulera limore divino, et gratia ipsius huinifitates ar-
matis, petra refugium est, id cst , Chrislus, cujus mino Cbrislo nobis patri Delphino, Pm linus.
vcrba nobis conlra diabolum ve! septimenta vel spicula I. Accepimus litteras sanctse affectionis tux, qui-
sunt i. His eniin et aurcs nostras sepimus adversum C bus jubes nos in epislolisquas ad le fiicimiis, aliqueiu

linguam nequam, et incorde nostrovitia adversacon- (<;)

prxter oflicii nccessitalem, de Scripluris adjicero
ligimus. Ita per observantiam spiritalem cl direclam sennonem, qui libi tbesaurum nostri cnrdis revclct.

(idein, ct hcrinacei pariler erimus, ct ccrvi, si secur.- Sed parentes potius fiiiis thcsauri/.arc, et ordo pie-
dum Iias minores bestiolas angustati el humiles ab- tatis poslulal, et magister Apostolus docet
s
. Quam-
econdamur in Christo, ut in refugii petra ; et verbo vis '
lu nobis a Domino et in Domino pater faclus

ac spiritu vci itatis muniti, ct diabolo el niundi hujus semper thesauiizaveris bona, et lliesaurizare non
illecebris asperi resistamus. desinas prasler illud gralix salutaris
:
talenlum, 47
5. Majores vero illas feras pedibus alacres, ct su- quo.l te consignante snsccpimus non in terra abscon-
blimes cornibus ita xinulabiinur, si habcamus pedcs dcndum, ne.nie in sudario involvendum, sed appo-

» Luc. ix, 62. Psal. cw, '

c
Psal. i-xvii, 5ii
I. > P.,al. xvii, 31. Johan. xiv, t>. f
Psal. xvu, .">!, ''

sec. I.XX. 8 Psnl. (iii. 18. Gcn. \,!>, juxia LXX.

'•
Psal. lxvii, !<">; xxix, 2; iyii.49; 1.111. 9. '

° Psal. lxxii,
P*al. xm 5. " Philip. iv, I. " Psal. lxxvi, II.
k
1 Eccli. xxviu, 28. Psah xvn, 34. '

2>i. f Psal. cxli, «. q Ephes. iv, 25. r

Psal. lxxii, S6. s II Cor. xn, t4.

Alias/S; qurc aulem 10 erai, nunc 29. Scripla ct missa eum superiorc, anno 396.

ttr) M . Vicn. ei cdil. 5cb !., respiciamtis... rovi-

p Solonwn, noii Sulomon,M obscrvavimus ad episi. 5,
deamits. n. 2.
LXX s
(b) lia interprctcs, libri Gi-ceci , Psallcria vc- (e) Vulgala coram Domino. Augtislinus in lib-.
liis i-t Kom. et S. Auguslinus in commeiitario sr.per 1 Locutionum de Genesi Ititertum csi ntr»m possit
psalmos. ,-) ncrj/i, coram Doiniuo !>'•'>, 1 "' el sic solet inteltigi,
(c) Sic Psallerium vetttselS. Augustinus in psal- quod Grwce dicitur hvn .. Ltc hac rc ctiain dispula!
mos. Aquila, stalues. lih. sv! de Civitate W\, cap. i- \t S. Pauli ms hanc
(d) Ita nis. Reg. et cdii. Bad. Grav. ci Schot. Ila vocem tc.iArn per advenum exponit, ut cx sequcnti-
et niss. vetustiores apud Piitdeotium Haniartigen. , bus palet, 11011 percoram, si\s in conspeclu. Dicit
vers. 1 45. Grxcis NelpuSet apnd XX intcrprcics. I enim circa hujusce cpislolsc finem, ut vel repugnemus
Sic ct incpislold 5S ad Apnim, n. 9. Paulinus nostcr inimicis vcnatoribus.
juxta eosdem codices dicil Nebrolh; aliaque complura sic liiss. lirg. ct Vien. ct rccte siqnidein
(f)
cx nominibus Veteris T estamcnli Gneciim in morem mox prajcessit defecerit. Ante crat in edilis poterimus.
extulit unde jjotest colligi eum usum fuisseS. Scri-
: (g) Ms. Vien. , pratter tficium, de Scripluris. Abest
pi.unc iion I^.itina Vnigala, sed vcrsione Grrcca , atil cliam nerrssilatem, a ms Kog , in quo mcndosc lcg<s
tix Gixcis cvprcssa. Sic dixit juvta Gixniin textum nffini.
 »&* EHSTOLA XI iw
neuJtini [iummuikrils », a quiiius ubeii mulliplicaie- a domo Domtm >, el planlari niaoeriam signaiuii salu-
lur usura vel iis distiibuenduni in lempore oppor-
;
taris, qua ab incursu silveslris apri, et(6) depastionc
iuno, quiau pneparandas in adveutuin sponsi faces. ferocis onagri muniresnur adstruxei
i , is et torcular
veudiianl oleuni sapieiitibus eomparanduui b The- ioderis.jjuo per conversationem
.
piam quasiquamdam
saurizas vero nobis et alio modo semper, qui de ihe- tibi dulcem de lua vite viiidemiam funderemns, lla-
sauris Boniiniad gratiara, quoe per te data est nobis, bes adbuc, quod facias irniialione illius, qui steriiis
apponi rogas. Atque utinam lanlum capere possiiuus, ficulnece (c) coininealtim a Domino vinex dcprecatus
quantura lu, ul aoeipianms , potcs irapetrare. Nam cst •, et imminentem ininih iigno e>.cisiojiem disiulit
profcclo de hac pro nobis postulalionum tuarum con- sponsione. Sic igilur et pro nobis pietaiis lux cura
scienlia afque fiducia pesis a nobis, vel raagis repeiis, intcrveniat, ei positani ad radices arborum jejunarum
nt aitijiiid spiritale ad te loquamur r quod semine ia securem vel anmia Doinini indiilgeniis exspeelatione
nobis dignum fuo sit ;
quia secundum fidem tuamexo- suspendi (d) posEuiet '. Sponde patrifamilias diligen-
rasse te credens, quce nobis orasti et oras dari, effe- tiaui pro nobis solliciiudinis tme, et assidnas oralio-
ctum soDiciludinis et deprecationis Ihcc de noslri a nes, tamqoam iilum apostolicum evangelici slercoris
cordis et oris fetibusper documenla verbortim eapere copbinum poliicere " , quo cordis noslri terra pin-
desideras : quoniara ex abundantia cordis os loqttitur r
, ! guescal, et salionis lux seges nutriatur, vel planta-
et sapor mentis in sermone gustatur. lionis tucc arbor succum luce fecundilalis accipiat ; ut
iii die rccognitionis Id csi judieii. V. cpist. {0,
S. Juste itaquc sanclitas tua deposili sui debiinm ( n.
repelit, el seminis ssii germen exspeclat. Sed quid 5), quo paritersatorinessorquegaudebunl, uos qno-
faciam ager sterilis? qiia
que paterao sir.u afierens inter mar.ipulos tuos,
tibi frnge respondeam, qui re-
petas ab eo cullurx tux fructum; cum illi
pro tritico tribulos, vel pro uvis cdidi spinas d ? Et qui saUi
ideo conscios malce segelis aut infruciuosoe arboris, irrigantium nulril, el colenlium labores (e) fruclificat,.

ut ve! pietati debilce satisfaeiam, sola in litleris meis

id in nobis, quod non ad ignem jubeat abscidi (V.
episl. 14, n. 7), sed ad horreum melere diguelur °,
ofOcii verba prxic-ndo, et sensum a corde tuo » de-
generem pudore obtuleris.
inertioe eonfusus occulto; dum nimice
circa me dileclionis luce conscius timeo, ne animum EPISTOLA '
XI.
tuum bonx de nobis spei prxsumtiose gaudentem Qnanta caritutk Clirisliantv supra limnanas necessi-
sit
decepta esspeclalionc conlristem, et cogaris dicere tudii.es prwst-ntia, nsteiidit, iu se deaue
se irso sa-
Vel scribere mihi lujo te plantavi vitem fructttosam.
: erificium Deo immolanditm, veteribus sacrificiis at-
le,orice ex.plic.alis : itcm Severum laudat quod
tu tero c onversus es in amaritudinem vilis alieiiw (LXX, S.
rtini vitam scripserit, ac joslrcmo ad
se iinitmis
utiena)". Exspeelavi ut faceres uvam, et lu ferislispinas';
^ de evatigelicce panperletis prwstunlia
pulcherrime
atque utinam vei illas uliles, qux conlra linguam ne- adinonel.
quani sepimenlum piis ainibus prsestant, et fidem in SrvERO fialri unauimo Paiiims.
cordecaulo,velut trugem in agro circumcluso tuenlur
1.Domino (f) Deo Jcsu Cluislo
In senlio, el in tc
*. Seil tu illas, ut seniio, wiuiiles et noccntes, qux ver-
polissimum munere el verbo Dei la/tus expe.ior, quia
bum suftocanl et convertant in xrumnam, dum car-
amico jideti nullti est comparatio, et lingua graliw in
nalibus aJhuc cogitationibus corda configuut,
quasi
(a) rhamnus (V. not. 27) asper produxisli h
bono homiiie abundal «. Nam quasi medicamenium
.
v:Ue nolis consolatio carilalis lu;e, ut favi mellis ser-
5. Quxrisergo, piissime paler, quid facias adliuc nioues lui; til aqua frigida sitieiilibus, ita nobis nuii-
quod non fecei nobis? cum
is et 4g plantaveris uos m lius de le bontts a terra longinqua P. Oui cum el sa-

msmms?^^^^&
* Alias 5; qucc aulcm II eral, nuac 3. Srripta anno 597

(a! Simiii toeutione usi

sunt SS. Hilarias, Hiero- II F.xspeetabnnt onugri in ii.i sua. Quidam ta-
nymus et Augiibtinus ,n coinnicnlar. super psalmos luen inierpivies voluni iilic cs^e nomen
ulii sic legitur Priusqmm producal spinas vestras
:
ignota; vo-
lucris, ecu gryphis, aui aiiusciijuspiam
rhamnns. Sic et Psallcriumvelus. Ad hanc lectionem sic se haber.tis
ad rchquas volucres, ui cetus ad
reliquos pisccs.
i.

r
spuia' testra, ita ulfiant
rliamnus. Vide nol. il.
(e) Fruclificat. Me hoc verbuin sit susp^ctu a«--
tive, iitunlui
Paircs, S. Ambrosius in psalmo xxxvi,
tb) LXX et Vulgala,
singularis ferus depaslus est Ma terra bona Dcniini snte vilo iabore fruclifiea;;
eam. Ilic yero PauiiiiiH spei icin pro genere posuit,
(|uamqnam hic senstis Paulini e>i, fructuosos facit la-
bnnc ctcnim versum liicronyniuscx Hebi-.co iranstu- vores. Saccliin.
lit, omnes bcslia: ag;i depasia sttnt
eam. Sed cl pro
CUibusvis hesiiis lei.icibu- onager usurpatur,
W» Ua tres n:s,-. cod. li-g. Vai. et Vkn. in cUii.
t|t psa!. fl''i .-! MfP.
j91 S. PAULINI NOLANI EPISCOPI i«W

Intis Iubb indicio, el carilalis eloquio impinguet

(a) A fide scduius, omnibusque iu nos pietatis viscerihus

us^a noslra ", iiiagnum iaslitise et jucundilalis cu- ' effusus, assiduis nos lilleris adeas, blaiidissimis sola-

muium lunc habet, 49 M u011 V er noslros

lilios in tiis mulceas.
4
Domino luos pueros alVeriur J el promilur; ut non ,
4-. Nequc sat habes oecasionibus eunclis revisere,
solum liticns, sed quadam tui laicris parle potiamur, nisi et pueros tuos inillas. Nec soliim de falnulis, sed

Quid relribuetnus Domino uvstio, prwler omnia qua etde Gliis sanctis, quorum benedicta iii Domino prole
reliibuit twbis h , pro iiac etiam gralia, qua te no- Saelaris, eligis labellarios; quorum oculis nos videas,

bis el in seeulari prius amicilia dilectissimum, in et orc contingas. Speciosi nobis pedes illorum lam-

suis quoque rebus, quod incomparabilis prelii duci- quam evangeliztintium bona l . Nnritianl enirn nobis,

iiiiis, individuum comilem aique consortem spiritaii et afferuot ea quie ad pacem sunt de te; cuin (e)

germanilale connexuit ? proleriutl opera Domini, qus aul operaris in verho

Qtiw esl, inquil, maier mm, aui qui sunl fratres Dei, aut scribis in spiritu Verbi. Qna? nobis diviliae

mei c ? non hi videlicet, qui de voluutale carnts, et tam pretiosa nmncra, qu* necessiiudines lam dulcia
convetiieniia somni; sed qui e.r. Deo nati sunt d per possint pnestare solalia? ut eorum repulalio differa-
divina promiltil 1
sapientiam Dei Christum : qui in se manens innovat ttir, qu;e in a-teruura largitas ;

omnia, ei dalpotestatcm /Hios Dei ficri

l
, coheredes B quanlo poiiora post habitis rebus siul; quae jam et

regni sui ;
propter idipsum conformalus corpori hu- in isto scculo rependunlur, eonsiderare proniptiim
miiitatis nostra?, ut nos conformct corpori gion.c su*; est. Quud enim quasso, mibi dainnum pietatis et gra-

et non * solum a lerra nostra sed eliam a cognatione i.x parens inhumanus, aut fraler negligcns, aul aini
divulsos in sorlem et generationein suam transferat. cus iminemor faciunt, cum onines horuiu mihi nomi-
Quo munere nos sibi (b) creare, et in sine caritatis num, vei pignorum, aut fuederura carilates, vel de le
vincnlo copuiare dignatusest, a farailiaritate earnali, imo largiler rependanliir ? ut laceam vel in noJtro,

in cua jam nunc ioteliigiinus, buic nos fecderi praipa- vel eliam in ignoto orbe, non paucos el in Deum et
raverat, in oelernam necessitudinem affeclu potiore erga nos tui siuiiles : quorum nobis affeclus maxnnos
mutavit. Siquidem caritas Christi i.-ta sil, qiiu: mim- pro patria.et parenlibus, ct palrimoniis gratia retri-
qttam excidit ', quia ex Doo dclluil, ct in Dco pcr- bitloris indulgel, in te uno, quse accopimus bona, si

manet ; omnemquc, in quo (c) maueal, bominem sua computemus, omnia nobis noslra in te largius atque
percnnitate perpetuat. Hsec cst iullari nescia, expcrs pretiosius compcnsala (f) repulabimus. Frater non
doli, pura iivoris, semula Deo, non elalione spiritus, rcdimit, inquil, redimil homo Similiter nobis licet '•'.

sed spiiitu mansueludinis, el seinulaiionu pielatis. dicere : Mundus nos non amat, sed amal Christus.
Dominus enim noslcr, ut ipse lcstalus cst, ct experi- ^ 1
Homo negligii, scd Deus diligit. Inimici hominis do-
mur, duicis el milis est, ct humilis corde <s.
mesti<i ejus ", sed rursum antici hominis domestici
5. De quo t;i niihi genilus fralei' non solum ad pra;- Dei. Fuerint nobis fratres.el amici.el proiimiboni et
sens adjulorium, sed et ad perenne consortium (d) magni sed non luil plaoitum circa nos in cis Domino,
;

lanto superas ornnem circa me corporalium neces- qui te elcgit donare nobis iu fralrem inseparabilem,
siiudinum affectioncm, qnanto potiore mihi parenie el in pjoximum dileclissimum ;
quem mcrilo sicut
germanus es. quam iili quos caro lanlumet sangnis nosractipsos ditigamus, quia eor unum ct unam aui-
enim mihi nunc consanguiuca ger-
miiii sociai. Ulii niain lecum in Christo baberaus °.
manitas? ubiamicilia vcius? ubi pristina contubernia? 5. lluquc quod supra hreviter posuimus de carilale
Evauui coram illis omnibus, exier, ul dictum csl, muitorum aeque spinlallum % nequaquam apie etdi-
fratribus meis, ei peregrinus filiis malris mew. Amici gne diximus in nullius enim (g) persoua congrueic
;

i/ici et proximi quondam mei, nunc u ionge sleleriiiil '•; nobis e.tdein. quain iit le babemus, gratia polest. Ul
ei , sicut lluvius decurrens, et ul Quctus pertrans- enim »que diligere dignentur (h) in bumilitale nostra
i ns, sic Iranseunl mc, el in me forsitan confundun- gratiam Dommi lamen , iiiuJ iu le speciale nohis do-
turct erubcscunl, in scriptum cst, venire ad me : liiun cst, quod prsedeslinalos nos inviccm noiiis in
L>
lacti sunt mibi, qui propc, longe; ei qui longc, caritate Chrisli junclissima prioris quoquc viuc ami-
prope ». Pro pairibusSjnquh, nati suni tibifilii i. Ita ciiia sigitavi'., adhuc 51 cornm, quas imhc pe; Chri-
pro parenlibus, et fratribua ci amicis, tu nobis factus stiim ayertimur, amatorcs. Sed lamen in hanc, <;ua

a Domino cs, qui et pareinum cura anxius ei fraterna modo interventu Dei neclimur copulam, per consue-
dileclioue sollicitus, et 50 tota non Octte amiciti;e utdinem iliins familiaritatis inolevimus .
tit diligendo

» Prov. xv, 50. Psal. <xv. 12. « Mattli.

'• " Ji-ban i, l">. « Ibid. 12 ' I Cor. xm, 8.
mi, iS.
e Mailh. xi, 29. ' Psal. lxvui. 9,ei xxxvu. \-i,
sec. Psalt.Roro. Psal. xsxvn, 1-2, et cvn,' 10; Eph. n, 13. '

iPsal. xi.!V, 17. 'isai. lii,7; liom.x, IS. Maitb. xiv 2!». »'Psal.XLViii,8. "MaUh.x,56. »Aet.iv,52.
'•

(a) Ms. Vien., impingtmt. (c) Sic me-. Vien. el edit. Crin. cdil. Rosv., per-
(<V) Sie mss. Heg. ct Vicn. el ediii i. Edil. Hosv., fcruv.t. Ms. Reg. cum tribus edilis, prmfervnt.
creari. (/) Ms. Vatic, putabimus.
Ms. Yien., monet.
(<) (g) Jta niss.
codiccs. Editi, fieMOiicm.
(d) Ita mss. Heg. Vien. cl edil. Schot. Ceteri cixli- (h) Ms. Vien. humilitatcm noslram qratin Domint.
res. tanlnm
 m epistos^ xr.
194
nos el in infideli via Gdeliter, diiigere etiam spirita- A pulorum distinetio ; aut in nalura omnis hominis ge-
liter disceremus. Quia tam religiose nos semper ultv- uiinaj creatura substanti;e : et ideo, mi frater, quia
qtie dileximus, ut ad noslram inter nos dilccliouem semper (e) cohsesimus in corde uno , sicut mrac co-
nulla adjici posset affeclio, nisi caritas Christi ,
qu;e bteremus in Christo, aut parilev assumli, anl pariier
sola omnem sensura affeeiumque superemmet. Quo relicli sumus. Assumli aiuem, non nosiro merilo,
impensiores debemus bono Uomino gratias, quod sed gratia Dei, cujua dona el vocatione sine pienileiuia
respicere dignatus in humililatem noslram, cum pa - sunt b; neque ex operum pr.crogativa, sed ex (i c
ritcr iu agro invcnissei, pariter ut geiuinos ab olero bona! voluntatis, qua panter in caritalem ejus
ani-
carnis exlraxii, elpariter assumsit''. Duo enim vere, mati, ut uno et lenore propositi , et te mpore
con-
(f)
ul seripsisli, (uimus iu agio, sed bonilale el omnipo- versionis nostrac apparuit, simul oportet gloriemur,
tenlia Dei, ausim diceie, ita dc noiiis uims assumlus et exsuliemus ia eo qui juslilical impium per lidem,
est ", quod neuler est rcliclus. Eraraus eniin et sin- et dat escam omni carni h (g) escam non istam qu» ;

gillaiitn *
duo, cum in nobis caro rebellis a spirilu peiil, sed illani quaj confieitur in oHernum victum,
dissideret; neque nostro boniini pax essei, cuni in- qualem vel anima in Bei rebus operosa, vel caiholica
teriori repugnarct exterior. Nuuc vero propitio i, so, Ecclesia coquit. Corpus est eniin veri paiits qui de cwlo
9«« fecil utrumque itnutn b , et duo unum sumus, quia B dcscendil ' , el dat escara vivi!icaiiicm esurienlib
unus spiritus iu duobus; et nulla discreiio, quorum Noc cnimcarnem faj-cii, sed cor hominis
justiiiant.
corpus uoum. Sed hoe, ul dixi, commnne (a) nohis- linnal.Hicpanis et fonscst, qui quo amplius editur,
cum oinnibus in Chrisio fralribus, unum in tepecu- plus esurilur ct quo magis bibilur, plus silitur t.
:

liantcr nobis gratum aique gralandum esl, in cujus Hunc panem ut edanius in a?lcruura, molamus in bu-
amicitia beatissimum f>ei munus accepimus, ut nec jus inundi pistriuo trilicum bonum, quod est obedicn-
itinere mutato dissolvercmur a nobis : quod dain- liaj iidelis operatio et caritas in corde puro
, et pde non
num de multis, ut recogncscis, dulcissimis aliquando ficta k,
(b) nostris pariter experimur. 7. Qua gratia el virtuie cum plenus sis, bonam
0. Vere ergo tu nobis et parens, et fraier, el proxi- Deo frugem molis, lequc ipsum in azymis sincerilalis
mus es, qui (c) faciens in nobis voluntalcm Dei , ac et vcrilatis epulandum Deo exhibes: cujus esca esi,
pleniludinem legis ', diligis nos tamquam le, amkus quisquis (/i) voluntalem ejus efficiena, in corporis i|-
nobis in carilale Chrisii, el iu Dei regenerationc ger- sius membra convertiiur, dicente (i) Apostolo, quia
manus. Qaod cum vidcas, et reeognoscas, cur in nos
0) 9«' sfjungit Deo, spiritus vtws e/pcilwr I, Q uod
onerose, et de te falso loqueris.ut dicas Duo [uimns : assequimur, si porlemus imaginem ccelestk ea cura et
agro, el unus assumtus esl * ? Nen simus ingrati C qua portammus imaginem s terreni m Imi-
diligenlia, .

Deo qui non unum ex nobis, sed unum assiimsil in

, tando enim imitalorcni Cbristi pervenienius ad imiia-
nobis. Duo fuirnus, sed quando cuin illis fratribus (d) tioncm Dei cui bouus odor
; sumus iit Cltristo ", si ex-
combinabamus, quorum a nobis per hoc proposilum hibeamus hosliam vivam 10
obsequio rationabiii u
, ut
facla divisio est quia uniun s
: non de singulaii cor- illi puram similaginem mola mmidi cordis excrelam
pore, sed de multonim quoque unanimitalc dici satis ab inlerioris nostri penelralibus olTeramus, et in pe-
eadem Scriptura declaral e , cura has personas non in ctorc nostro caslum altare ponenlcs illa per legein
duobus bominibus, sed populis, iide geutium, et re- jussa sacriliciis animalia maclcmus irj viliis, immolan-
mansione Judxorum id ostendenle, proponit. Nam et tes hircum peiemtione " peccati r, in
53 U o odor q
illx molenles 52 d"*, dequibus similiter sma assu- nioilis est ; c«dcntes taurum , si deponamus super-
milur f
, ut arbiiror, Synagoga? et Ecclesix formam biani sacriGcanles ovem
; 1, si molliliidinem ct igna-
gcrtint. Quia non est aliapersona qux in omni sacra- viam, in earilate non tepidi, et spirilu fervenles eji-
rum Littcrarum ralione traclelur, nisi aut iu univer- ciaraus offerenles in nobis et agnum,
: si immaculall
sitiile gencris bumani, crcdentium inlideliuKique po- vivamus, et vitulum, si efliciamur malitia parvuli, ut

Matih. xxiv. 40. Ephes. 11, U. Rom. x-111. 10. <•

* Mallh. xxiv, 40. » Rom. xi, 7. '
Malth xxiv
«;
5.
Luc. xvji, 55. sRnm. xi,2t». > Psa!. cxxxv, 25.
ICor. vi, 17. <' i Cor. xv, 49. " II Cor. 11, 15. «
'

Rom.
Johan. vi , 33. 1 Eccii. xxiv, 2!>. M Tim T
'
xn, 1. ? Eev. \, 16. 1 Levit 1116
111,

(a)Ms. Vicn. , iwbis cum. antiquioribus operum S. Augustini mss. codicibus

D
(b)Sic mss. codices cum euitis qualnor. Edit. legatur combinabam et combinabo, cuni nostris paritc-
Rosv., nunc. scribimus combinubamus.
(c) Ita ms. Vien. Alii, qui facis et \n nobis uolun- (e) Ms. Reg. addit nobis.
tatent Dri ac plcniludinem legis. Diligit, elc.
([) Ms. Reg. et cdit. Rad., Grav., Grin., conver-
(</) Ante cimI in edit. Rosv., combiiutbamur, in ed. salionis.
Scliol., cotwkebamus. Emendavimus ex ms. JVg. et (g) ILcc vox abest a ms. Vien. codice.
edil. Rid., Grav. et Giin., combinubamus. H*c leclio (/1) Mss. couices Reg. et Vien., wluntatum ej s
rcstitnta coulirmalur nova opcrum S. Augustini edi- effectus, At ediii quinque roluulutem ejus efficiens. Ms.
tione, qua: Confessionum lib. v. cap. 10, n. 18, sic Vien. infra, converlil.
haliet El irieo adloic combinabam cum eieclis eomm.
:
(i) Hanc vocein substituimus ex ms. Vien. cum in
Sequitur bic Paulinus leclionem quamdam LXX, qua? aliis codicibus iegatur ipso,
Iialict ir.vr)j*7r.: . rombinubo, sicut et Auguslinus in (j) Addidims quia ex mss. duobus, el editis qua^
psal. ;.it, n. 12, tom. IV, p. 1570. isaque cura iu luor.
 S. PAlLLSl .NOLANl F.PISCOPl »9«
«95
alterius slultum simplicitale A nobisel animain ei camem susun posuil, etxecepH k;
uniuspwrum pudiciiia,
qui el sacerdos «l hostia, et agnus et pastor est. qm
releramus; quale te sacrilicium Deo exhibere viiieo

sacrario lui corJis, in im- pro ttvibus -suis pastor, el pro pastoribus suis agcms
in lemplo lui corporis, in
occisus est. Spse eniin Dominns hostia omninm sa-
moialionetune carnis, in oblatione lua: anim.-c. Imrao-
deposiliu cervicem cerdolum csl \ qui semetipsum pro omnittm xecon-
las taurum, cum pia humililale
ciliatione Palri libans, vietima sacerdotii sui, et sa-
allam percussisli tiinore divino. Immolas haedum,
cerdos su.t vict insc fiiit : cuique nunc ut uni om-
cum omnia sinistise parlis opera, juslitite sectator,
inlerficis. Ovem jugulas, cum diligens operarius, slu-
nium Domino omuis nova creatura sacriiicium, ipsi-
diosusque meditalor divinte voiunlatis et iegis, iner-
que s unl hostise sacerdotes. Si nunc ei nns londendos
in silentio humilitatis alque patiewise, qua se
ipse
liam (a) in te et ignaviam quasi pecus molle prostcr-
istius impedimenta., quasi vcliera, pro nobis pr.cbuii, prsebeanms, suscipiet iu se onera
nis, et a tc vitsc
velleris noslri nec dedignabitur ovium suarum lan.is
tondenli utilia; onerosa geslanti, forcipe verbi ccele-
;

pcrlaie, qui ipsam ovem, qtiam ab er.ore (i) revoca-

slis (b) abscidis : qua nos duobus Testamentis appre-
veri! humcris (V. nol. 29) suis ad ovlia reportare
hensos tenet Chi istus et vei sarcinis secutaribus ;

velrursmn, ut veilera a eoipora- dignatur i

quasi lanis exuit :

a morbiJis et mollibus ovium B quoniam bono>-vm nostrorum i.osc non inrfi

libus vitiis lamquam 9. Et
corporibus (c) abscidcns , in vcslimcnlum sni corpo- ge; b
, nos vero oninium illius indigemus, nosir» lan-
el
ris, quod operalione ctedeniium tegit, siquidem vi- tum bono m.his bonus, eapit nostra qunc sua sunt,
cissim (rf) cum Chrislum induimus », induamur a Iamen ea juris sui non vult ut quasi nostra nobis ac- ;

cqito feral, cum niltil habeamus nisi acceperimus

';
Chri.-tn, in Ecclesitc pensa deducit, ct fimbriis suae
essc possimu* a
veslis inlexit. et ne ipsi quidem sine nutu ipsius .

8. Totondil te hic paslor jam ; ut arbitror, ct po- Ergonihil in hunemundum inferentibus", subsUn-
apponit,
suit in area sua, et coelesli rore perfudit
vellus luinn. tiam ieru.it lemporalium quasi lonsile vellns
juhet,
Nain et gralia quas infusa est ori luo, et per os tiuini n<.n ul sarcina impedial, quos cxpeditos nasci

quasi rivus a fontibus Israel.vei (e) Otipu?. ut scriplum sed ut materiam nobis virtutis ad merila pariccda
paradiso abundans fluit, di.cet nos, quia de- proponal; el sit undc docnmenlum nostrie in Deum,
est ', a
c
verum Patrein ae Doniinum, atque pieta-
scendit in te Doininns ticut piuritt in tellus , et dedit id est fldei

libiaquam de puleo Jacob A quia lu quoque de filiis ,

lis edamus, si suppelant nobis ca a vel dulcia, tfUS,
Deum, magiio pr:enao negligamus ° et
Israel Domino (f) propinquatus exslileras. Si ergo praeferenles :

Deueucium recepisse
duplex beneficium scmni
<<; seniis,
rec«|jisse te quss
qua: pcr iiiniiuiiaam ejus bonitatem,
imniensam iju^ ................. ^ --
cnm ncc illata
;pertonsus es, uupiex.
.pertonsus i»:t

nuia et in a^slu secuii levis, pascua verbi matutin;c C nobiscum sint in bunc nmndum r, ncque Jslinc ij)
. .... / . : .!,„„...,:... ...t, ,..i-.:-'i/i;.n;
nec mcridiani /idac- r. nnKiennm
«ir„«a.t/)<, tamen si
effereiida nobiscum, ini.ic:-. narcanius pr*cepiis
si pareamus nrSRcenlis
Ixlitia; (g) rori, sparsa decerpis;
e axdorc torreris, quia sub unibra alarum Do- illius, iu ordinanlur, ut muientur in meliiis, et 6&
rnonii

,mini ' conquiescis. Paratur libi inlcrim tunica dc tuis (emporaiibus ajterna reddaniur. Nara qncesicttt non

lanis, qua iu illa die hicmis vestiaris, ul anle faciem intuiimus, ita nec auferre possumu- per naturam m-
54 CO a et praetereunlem 55 Imjus mundi figuram ^
rfrigoris ejus valeas subsislere, si dispoliatus stram
Tum ge-
corpore, non inveniaris nudus ab opere. vicis- ea pcr omnipotenlis Dci opns, beato mercimonii
sed
sim prxbel)it se tibi ovem Christus, et agnus, iile nere verlentes, non modo nobiscum eflcrimus,
ad interfectionem duclns esl, et ceratn ante nos etiam in sinuin Domini (*) seminata pnc-
,qui pro nobis
loidenie se non nperuit os suum k, vellera sua, id est, mittimus ' -

10. L^nde praescriplum arbilror, ut

piseroperArius
.carois exuvias abstrahi sibi passus. Ipsc enim pro

> U. Eccli. xxiv, 41. « Psal. lxxi, 6. Johan. iv 5. J Psal. xc, 6. ' PsaL xvi 8.
Rom. xi», *> <"
, ,

AcL
i Cor.
:

« Isai. Liti, 1.
" iohan. x, 17 et 18. '
Heb. v, 10. Luc. xv, 5. k Psal. xv, 2.
i
' iv, 3- "

xvn 28 "ITim. vi, 7. » Matlh. xix, 29. r I Tim. vi, 7. il Cor. vti, 51. r Gal. Vi, 8.

(a) Ita mss. codices. At ediii, iiit7'. (j

i
Ms. Vicn., propinqvant.
(b) Sic iiis. Vien. Alii codices, accidis. Verum Itic ms. Re<r. et edit. Bad., Grav. el Scliot. V.-
q (g) ita
xestiiula leciio conflrnialur ex sequentibus. rissima lectio. S;<
;

quoque Paulinus episl. 35 ad eum-

iulnerala caritatis. cl Nalali C
(c) Ita mss. codices ct editi dno. Sic ad Prudentii dem, n.58 ,
sciil.it

Apotheosin, vcrs. 934, nbscidere quutquam, velu- S. Felic, cann. 18, vers. 125, pic/«tit circunifasus.
stiores omnes codiccs iidem liy 4 Porisleph., : Gneca phrasi mss. Vatic, Vien. el edii. Grim., rorf
placet ul
vers. 125, abscisa papilla; hymuu S. Romani Mar- respersa. Edit. Rosv., rore spnrsa. Sacchino
tvris, vcrs. 975, Nenos ubscideret; et hymn. H,vers. legalnr mntttiini losti i« roris.

IJ'5, Hiitc abscide caput. Sed et

m>-- imsiri codicesa.l
Parliculam a addidimus exmss. Reg. cl Vien.
(h)
epistolam l Paulini a Severum, n. 5, habent absci-
l
ei ediiis quatuor.
d«lnr, non (iisci»a'«l»r; et oiune* tum mss. tuni
non (i) Ms. Vien., revocaverat.
edili codices ad epist. 10, n. 5. jubeal abiddi,
Ita mss. codiccs. Edili, aujerenda. Manusrri-
abscindi. (i)

Ms. Vatic. et ed. Giin., sicitt. ptorura codicum lectio confirmatur ex sequentibus,
(d)
noiimodo nobitewneffenmut editorum vero ex epist. ;

(c) EraendavimusSi<v>,t>u?,qua5est fossa de fluinine, Irj ad Jovium, n. 8.

ex ms. Vien., in qiio rfori.r. Ms. Reg. Dioray> Anle
(k) Abest hoc verbuni a ms. codice Vatieauo.
erat Stv.nv/J,. Vide uoi. 28.
 ;

t?T El-iSTOLA XI. .i98

non edat pancm ", no» videHcet rsVurx: pereuniis cibi A ingenii tui floribus coniunt. Vestiel
! i lc vicissim

panem, scd ilium quo viviiur in verain vilaro : quia Agmis de suo vellcre in retribulionis die, morulu
unusquisque, sicut scriplum est b de fruclibus suis tuunidesua immorlalitale superinduens B.
,

manJucabit, et in operihus suis vivet : nc proinde 12. Tu tantum nostri memento, et nos respicc,
suum cuiqtie opus panis est : cl panis verus ac vivus non retro speelans °, sed amici racmor. Certutn cst
Christus est c : quem non polest manducare piger enim, quia agricola soleriior Iruclus habeas largiorcs,
operarius, quia idemesl pascha noslnini, quod ex- et pernicior cursor larditatem nostram ad bravium
pcditi atque proecincti, et Ormiler calceati, ncc de- wpernm vocationis p antevoles. Inrinuinr elenim
posiiis a inanu baculis '', id est operibus, quibus niti- meule qiiam corpore, longo te intervatio sequor,
inur, iiinnquam remisbis, cuni oiuni fesliaantia cJere spaiio lamen Isntum a te noniliiieie(f).'separstus; et
pisecipimur : qtiia lempits breve rsl, et expeJit nobis eamdem molani xgra et impari inanu verlo, pislrino
sine cnra esse, sicut Aposlolus suadct, proptcr instah- socius, fruge delerior, quia irilico mixta zizania
lem necessitaiem ' , u( invcuianiur paraii, et pulsanti molo 1 : quac ul tola vcrlanlur in frugem, oraiioni-
Dnniino noii limeamus aperire f
, <le conscientia bus tuis cgeo ;
quibus spero cvadere et divitias, ct
somni atit ncgligentuedigna meiuenlcs. Quod quidein p.iuportalein ineam, quia ntrtim(|ue mihi in maluin
nobis nihi! proderit nihilominus cxtrahendis, el ad ] cst, cum sim justilia: pauper, et pecrali divcs. Nani
inorlem quideui post inorleni, ul justas negligenliaJ vere tne divitem boni crederem, si iia jam patiper
atque impietalis pcenas luamus, si aiieno polius qnaan essem, ut ptilas. In quo tatnen de verbis tuis le pau-
nosiro domino deservienles, deprelicndamur seeuli Ihper exculiam, qttibus a te ipse discordas. Etsi non
inagis quam Christi negotiis occupati, pulsaniique meas virlules in nie prsedieaveris ; tainen qui alienas
Dotnino non aperiamus, et ad Palrem ducamur in- licet mihi verbis luis donandas putasti, qttomodo
viti.Propterea pnedieitur nobis, ut pro hac. id < st convenit, ul iJem iu paiiperlalem, quam te admirari
anima, laboremus ei oremiis in tempore opportttno s, profiteris, horrere fatearis? Si credas banc mihi do-
bac est pncienli in cujtt-, spatium ideo inducimur, ut nalam essc virtuiem, quam "
;
tc velle necposse as-
veram vitam ista brevi ,J
et transeunte quieramus b. sequi coniiteris, ut /;al>«ns rirJni» et veslimentum, hoe
Hujuivitaccampusel age r mundus isle est ',vel liomo conlentu* sim nihil uitra diem cogitem *
', ; cur vel
buuc numiium miltitur. Deo quo nnus as-
ip^e qui in
uie inopise necessitale superandum putas, ut le, quem
sumitur i cum, ut snpra diximus, carnc spiritui sub- non desiderare non possum, invilare desistam : aut
jttgala, dun unum fecerit : quia et in unoquoqiie ne- te tara inlirirmin difGdetilemque Christo prodis, ut
strum, secuuJum Apostolum k
dux nientes et du.-c litneas ad hujusmodi, qualem
,
prsedicas, amicum ve-
leges sunt quibus intra nos molenlibus, aut accepta-
: C nire, si in vcritale sequeris illtiin qui dixit : Tolte
bilis Deo aut refulabilis similagu conficitur crucem luam, el veni, trqnere me ' ? Quomodo aliter
II. Tc vero, victa lege membrorum ', et extc- putas Christum sequendtun, nisi iege qua docuit (a),
riore (a) corruplo, puram conspersionem (6) parare, el forma quam prsclulit? qui cum in sua venissct, re-
et sine fermento a/.ymum Chrislo (c) conlici m , e!o- clinandi lamen locum
capitis inter sua (A) non ha-
quia lua tain (d) facunda quain easia lestantur. Nequc buit ".
enim libi donatum fuisset (Y. ep. 29, n. 14) enar- 13. Imitare imitatorem Christi, ut mortuusvivas
rare Marlinum, nisi dignum os tuum sacris laudibus crucitigens te rnundo, el tibi mundum; quotidie ino-
niu.ido corde fecisses. Benedictus igitur lu lionio riens per fidem verbi, et vivens in verbo
Do- fidei. Non
utino, qui lanti sacerdolis cl rna ifeslissimi pane solo
Confes- eiiini iii vivit Iwmo -, prscserlim Christianus;
soris historiam, tam digno sermonequain justo affectu de quo proprie scripltim est : Quia ex fide vivit *
pereeitsuisli. Bealus et ille pro meritis, dignum
qui nuinquid dixit, F.x pane.l Quid igilur 57 a roe fa •

hdeel vila sua meruit 5g historicum; qui et ad di- mem metuis, si fuleni habes? Panis tuus lectiin est.
vinam gloriam stiis meriiis, ct ad humanam niemo- Si verbo Dei pasceris, non desiderahis escam renlris;
nam luis litteris eonseeratur. Haic quoque verba tua, Deus enim
p et hunc et iltam dcslruei r.dum sea-diiical
vellera suni. et Dominum Jesum gratissimo legmine in nobis, si nos in ipsius caritate lundati, consisla-
cooperiunl (e), eujus supellecliii pnlcra ambiunt, et mus ', nequc domum nostram iii difiidenlisj (i) flu-

m^m^i
tJ J
3
et i>i. Luc. xn, ^6.
' 10, »Psal.r«vir,
b Psal. xxxi, G.
Ijnxu LXX.
"ITim.
» Tim.
1
«Jnhan. vi,53.
vi. iO.
vi, 10. iiMalth. xm.
'iMalth. xiii, 58.
' Exod. xu, il. 'ICor.vn, 2(1,
iMallh.xxiv.it).
Mallh. xxiv, iO.
i i
' Gal.
.

v, 17. Rom. v "' J C '"'- v *v, U. Luc. ix,

o
- "', > '• " ! <; "''- » 62. p Philip. t:i ,14. q Maiib.
xiu, 25. vt, 8, Mallh.
» vi, 54. i
Ltic. n, 25; Malth. xtx , 21. » Malth. vm 20. v Deut
vm, 5; Matlh. iv, i. » Gal. ui, 12. : Cor. 1
! vt, I' Ephes. iii, 17.

(«) Ms. Tien., corrupta. (e) Ex conjeetura Rosveydus adJiderai mcmbra.

tb) Sicmss. codices. Reg. et Vieo. et edili nua- Quam vocem in nHllo codicc rc-pertara expunxi-
tuor. EJ. Rosv., parari.
mus.
(c) Ita iidem niss. el editi codices. Ed. Rosv "' (/') Ste mss. Reg. el Vten. ct edd. Bad. el C.rin.
fieri.
Alii, siiperatus.
(d) Sic ms. Reg. ct editi *. Al., fecunda Utraque (g) Ms. Vien voluil.,
Vox recepla. Vi.le eloquii faatndium, cn. ib'ad Jo- (h) Ms.' Reg. addit jura.
tium, ii. II.
(i) lla ms. Vieu el edit. Schot. Alii, tluctuantes.
199 S. PAULINI NOI.ANI F.PISCOPf. 200
ctuantis arena iocemus ». Nonne illi credidimus, el A F.PISTOI.A •
XII.
in illunt aiubfi juravimus, qui dixit : iVo/i/e cogiiare foslulmnt Amundits prolixioret Paulini epistolas :
in crastinum; sujftcil cnim dici malilin .ergo hane dc gratia i)ei non mimis piam quam ele-
sua ; qtiteriu
gunLiii scribit, commemorans Uei benignitatem, et
primum regnum Dei, e! justxtiam ejus, et luuc omitia
ailitudinem divini consitii super salute generis hu
apponentur vobis b ? Huic si credis, quid de ejus fra- mani. Docet et humilitatem quamdum malam, eltu-
tris inopia faraem metuis, quem scis bujus verbi secu- verbium quamdam bonum esse

ritatc pau erlatem divitiis praetulisse? An raagis Sancto, et meiito venerabili , ac dilectissimo
abundare credis illum qui tcritc, quam qui Deo cre- Amando, Paulinus.
dit? el qui propria, quaiu qui divina pascitur cura?
I.Fateor mirari me sanclam carilatis (urebenigni-
Quid ille miser habeat, qui se l*
non habel? non enim talem et patientiam, ut de epistolis, quas ad te lo-
se habel, qui pius dc se quam ite Deo sperat : vere- quacissimas, et pleniores molesliae quani gratia fa-
que est inortuus, qui non viverc limet (unasi lctj.
cere soleo, lu tamen desiderium sermonis mei polius
timet non vivere), si totum se Deo creJat, Deoque quam t.edium capias quaudoquidem ad assiduas et ;

permiual. Opi» igitur ui tu.e potius eoniitatis hic prolixiores lilleras ine lacessis et exeilas gralia scri-
jocus, quain iiilirraitalis fides fueril, quod scripsisli ptoruni tooriiiu, in quibus curilas de corde puro et
credcre ie ita me fuluruin brevi pauperera, ut ulle- B fidenon ficla Hn axymis veritatis * sincerum loqu lur
rius non auderem invitare te. Fateor nihil mc praeo- aftectum, ac vicissim meum ab inlima mente sollici-
plare lacl* libeitatis bono : siquidem tam iutima lat. Quid igitur faciam?oblen;perabo libi copia liue-
circumcisio, plena perfectio sit ". Sed taraen si libi
rsrurn ? sed bonorum meorum non indiges ' ; et me
vcra in Christo fides, vera virliituin in bomine coe- xquius est a te locuplelari, quia dives pauperi con-
lestium admiratio, et hominis in Dco viventis sunu- ferre debet, ut fiut a-quulitas i. An vero magis consu-
latio (o) est; quoinodo non eo magis meexpeleres, lam utilitati meic, et ponam ort utslodiam k : ut pe-
quo perfecliorem esse audires, nisi si apeite, non riculum peccati, quod de. mulliloquio paralur efiu-
crederc corde quod ore profileris, confilereris c
? Sed giain '
? Sed ractuo '
rursus, ne inobedienlix reus
in me peceaiurein /ugere, non paupereni, Martini slatnar; el forle gravius oflendam si h) te ddiqnero
beatissimi frequentator argueris; queni certe num- non oblemperans, quam si pro nie limuero non scri-
quam desiderasses , si cibis cornoris esurire ti- bens.
muisses
^. Det igitur mihi Dominus a Doniino oris adaper-
14. Egocerte, quia necesse est in operis spiritalis
lionem ad te m , et pra-tendat pedibus meis lucernam
profeclu caritas maxime, qua; ptenitudo legis ett d , verbi sui n nt nox
, in.sipienli.-i: mca» sicut dies illumi-
proficiat.skutdeMderarete, ita el invitare non desi- C nellir ... Solval lingoam meain in verbum bonum,
nam. Veni ad nos : et si potes, advola. Nihil habe- qui et asinae os r in sernionem lavavii humanum.
mus nisi Christum; ctvide si nihil habeamus '*, qui Sum enim ego unus de lnpidibus
ei vel jumentis illis,
omnia habcntera habemus. Ebromagum (V, nol. 30) qiiorum pnefigurationc flsina tunc locuta esl, mulam
enim non horluli causa, ut scribis, reliquiinus sed ;
genlilis duriti:c stolidilatisque naturam, solutis Deo
paradisi (*) hortum praMulimus et patiimoiiic, et pa- linguis, signilicans locuiuram 'i. \e, si placet, de hac
tris; quia illic niagis domus vera, ubi xterna : ibi ipsa Dei gratia textum epistnloe porrigamus qnia
,

verius palria, ubi originalis terra, et principalis ha-

omnis nostra (c) narralio in piweplis 59 et laudi-
bilaiio. Namsi credis prnpitio Christo, propter quem bus Aliissimi occupala esse debet, illi omuc quod
si nil " habcamus, in ipso oiimia possideinus c nunc
; loqnimur, onine quod vivimus, cuni perpeiua gratft-
in ista sninaruui el laborum bumo, ne in hortuli qni- rum actione depcndi, cujus opere * ac munere lo-
dem glelmla nos ternc limus tenet : sed uiiuam ila qnimur vivimus. lpse enim
el fecit nos, et non ipsi
nullus a peccato nobis pnlvis h&rcrct! Tu hor bo- r
si nos . Ipse, inquain, Dominus fecit nos, qui eiiam re-
nuin ila credis, ut pnedicas; et 5g in eo me esse fecii jani ab inilio per onmia qu:e opcratus est et
ci edis, ul le credere scribis et segnius me desi-
;
loculus in Sanctis suis, salutis nostrz, id est, repara-
deras; jam nou in me pecealorem semper, et semper D tiunis huniansc sacramenta moliius. Nam jusiiiin Ab -

indignura conspectu luo, scd in Dominimi >*

ipsnm lem ilbco reparavit sancta generatio in Seth », qui
committis (idest peccas), si putas lum demum defu- or.e consimili foruiatiim ad imaginem Dei relulil pa-
turam nobis vita: moitalis alimoniam, cum ncbis Irem. Inde per celeros a priino fonte decurrerrs pe -

cceperit Dcus esse possessio f

.
manavit vena juslili;e - et quamvis interveniente di-

II
Cor. vi Psal. xv
,
10. ' s I Tnn. i 5. MCor.v.8.
5. ' Psal. xv, 2. II Cor. vni
,
14 I »P,i
-al.

«Yn™ m
i L.uc. xjx, jii^Tb*!'
'• "El'
' Psal. xcix, 3.
19 -
» Oen. iv,
" Psal- wviu, 105.
1
'^^
• Psal. ci«vm, 12. rNum. «n, 28.
2
25.

" Alias 21 ; qu.Tt autem 12 eral, nuoc 32. Scripta anno 597.

(a) Addidimus verbum est ex mss. Reg. el Vien. bona.

(r) Sic mss. P»eg. et Vicn. Edili *, ratio. Ed. Gn'r,
(b) Ila ms. Vien. Alii addunt i//i<m. Ulrbque
lectio oralio.
 *W
luvio, in uno quidem, altamen justo, universitalis
EPISTOLA
A tidie
XII.

bonus Dom.nus, ,.t divince confbrraationi.

m
pcrempta? sennnaritim
gb>
stetit, jam tunc operante mvs- riam consequamnr, si nostra in Christo conforma-
terio unici Redemtoris, ut per uuum reconeiliatio exemplum sequamur, cognoscentes in Altissimi
tionis
proveniiet, quia per multos oflensa venisset ". Sed
moderamine temperatum naturaj noslra? modum,
ut
iterum generis faumani processu relabente jusfitia, et supra nos ipsiasgratia provchamur,
si juxta nos no-
crescentibus siniul gentibus alque criminibus, nerur- stri memores ambulemus. Ad qnam nos mensuram
sus iniquitas hominum generis mereretur iiueritum, propbeticusille de Numeris sermo
componit, quo di-
rursus electus est qui pater vocaretur, a quo et
fidei cilur Non
declinabimus dextera ueque sinislrd,
:
sed
promissio regni et Regis leterni semen emergeret. regali via ibimus k Quod nohis
Qiristiis .
est, media-
Quod raultiplicalum fide gentium Cbristus implevit, torDui eihominum, inter divina et
bumana nos tem-
qui patriarchis visus, per legem prseformatus, per perans, et ad regnum suum regali
via ducens ut ;
prophelas prrelocutus, et ipse aditiit, ut adimplerct corde bumiles, opere sublimes, a
sinistris, id est, pec-
legem etprophetas, et quam le* operibns non va- catis quac in mortem trahunt,
allevemur; ctadextris
lueratconferremedieinam, gratia daret '•. nimiis, id est, praesumtionc
superha, humilitalis iege
3. Jam enim corpus omne, idest,
... universumge-
.
nus (a) hominum ,ta pervasera, peccatum, ut
O- ' ' revocali,
-~.-v_»,, teneamus
L :n ,1111, |> B.IIUUICIH
salubrem mediocritatem,
UietllO ne aut
neque B oculos noslros dedinantes in terram
', comparemijc
malagma debilibus etsauciis, neque ligatura pro jumentis quibus non est intellectus
desset "
'", aut altinra nobis
: corrohorala etenim viuorum valelndine,
scrutantes ", evanescamus in cogitationibus
omnem humanse nostris.
opis medelam fortior remediis mor- Itaque non alta sapientes, scd
Immitibus consentkntes»;
bus excluseiat, et ideo venit qui et
venturus est, m mensura qua (forle quam) mensmavit nobis Domi\
eonibrmaius corpori bumilitalis nostrte,
ut nos eon- nus nosmetipsos meiiamur, ut
p,
formaret corpori glorire suse >. Quia nemo, angustemur in no-
nisi arti- bis, et in Domino dilatemur
q. Non ut iHi sapientes
fe-s, operissui poteiisest,
etfigulo tantum in argil- hujus seculi, quorum sapienliam
lam suaru jus est
Dominus reprobavit
-. Ita Dominus omnium, qui oranes ac perdidit, et per stultitiam
fecerat, pra-dicationis (6) cxclu-
dignatus est ad nostra descendere,
nosque sit": (c) DisptUaverunt enim, inquit, ut
suscipere iu corpore stio, ut reliceret eadem
absconderent
arle vei Impuot quia videlicet in hoc omnis
:

(pro et) potcstate qua fecerat.Venitautem ars philoso-

non in su- phorum Iaborat, ut assertione iictorum lucem veri-
blimitate Domini, quoderat, sedin
forma servi,quod tatisobsouret, et inanium
«on erat
contcnlionum laqueis sol-
'. Factus est ut homo sine adjutorio f, qui lictalas a vero mentes implicet,
et ingenii fraude de-
est Dei virltis, et Domiuus exercituum, adjutor
_ "m--"" ' et
^> Mpi.n,
cipiat, ui mro sermonis
et fuco sermoms iik
inducal.
iucal
protector omiiium.
erat inter mortuos
morluos
qui justificat
Pro Jiherandis
iibe,
liber.

impinm per Gdem. Sicui ovis ad inter-

Inler iJLS^
est
I'„ est,
Inttr iniquos deputatus
mor<mi< <,,.; C.
1" ° _/__ „*_.
z

nuserkors
c . i

^™ ™"" « *— *
mkerator, etjuttlut Dominus f
et
frustra
««•*.
posuerunt in ccelum os suum », qui
feclicnem ducms est agms ilie, qui toltil etiam terrcnaru»
peccata mnndi •'.
rerum su.Tque nat.iKe nescii
Passus est mortom, qui donat aiternitatem. scrutantur (_} coeli pla-
gas, et Deum'sine Deo qurerunt. Ideo defecenmt
4. S%d in causa tanti hujus consilii
et muneris, scrutantes scrutinio, et sagittce
a.knadvertere ipsius lumen est, qui parmlorum factce sm,t
nos^Qittuminat rlagtc cormn » : quia corripiens sapientes
m monlibus miernis in astutia
« : in quos oculis allevalis videa- sua Dominus *, per infantium alque lactentium
nius, iisdem nos, quibus perieramus,
itineribus in- ora confudit, nec in sermone
ei
ventos, rursus ei arbore, rursus ex regnum suum, sed in
virgine sed non ; v.rttite constituit. tJade ego
rursus superbia prsecipitandi, verum quoque minimus omnium
e conlrario hu- minimorum Domini, exiguorumque
militate redituri. Nam tenuissimus, et
idcirco Rex gloriae ct Domi- infantium infantissimus, audoo in vocem
nus majestalis exinanmt Iaudis'(_)
se, formam servi accipiens i, erumpere, gratias agens Domino altissimo,
et invisibilem
magnitudinera suara visibili abjeclione' quoniau.
mysterium pielatis excelsse,
contexit, ut nos veteri illo q UO d in tbesauris sa-
malre concepta_> arrogan- pienti* sure habebat reposinmi,
^morbo, fons parvulissuis prom-
altos, ,,,,„ s obtritos, in
iormam su- H serit, e. sapiemibus mundi absconderit 'imZZ
a o Ile"
attoHeret.
0rmUla *" n ° Stra l Se hUmi,itat
T^"
In hoc en.m operatus est e,
" » relur ^ --« « -~ «..i,a,e Ln Z pien"
operatur q„o- quam obfusa sibi caligine ,,on £££%£&
21. f
Philip. „,7. e P< a ,-.' ' '„'; "!• s ;P-."> /; !m "' " xi "- !•'•: Jerem. xvm, 0; Rom R

' Psal. lx,„, 7, 8. x Cor

.
^ '
' • ^ • '.21 . Psal. ,.*,,, b. t Psal. «r, i. » Psal. LXX „,
"',

— «—
, -,„ ; '; M f .

^^^^~:^
-._..._..„ — t ..r^.,„„ „,, MU
,

v,sa tendent, pracedentia et

uam restilmmus ...
subsequentbpaleb
J^Ms.Reg.eted.t.Dad., Grav. e t Schot.,
,
m
,

,.r -
PsSraS
«Jter'
S' C
P

^ 5
'
Vai e 6t Lati "- Celeri
'
'
'
- S

«,ai ces,
- «siu
inscru,

(e) Deest ejns in ediiis

PkTMOl. LXl.
 ; ,
;

m S. PAULINI ISOLANI EPISCOPI

Deo servieus subactani sibi anmiaui
204

Dei. Past autem nostta Jesus, qui venit ui utraque A ««*» spirilus

et omnia tequaliiate coniponeret, animam Deo aervientem iti

fide teropoiat, et vicissim
iuram faceret »,

destruxit [oriia, et elegit infirma : sprevit sa,picntia, omue obsequium caro ministca comitatur.
b nemine sibi 7. Quam ob rem Uomini passione et resurrectioue
et assumsit stulia, ut lieret aequalitas ,
quidquam proprium vemlicante, cum omnera (o) bo- non solum ad spera ac fidtiin resuirectionis instnti-
minem non nisi divino niunere salutis ac sapienliae mur; (d) sed ut non sola resoiutione carnali sedet ,

compotcm necessecsset in Demino gloriari <\ Uaquc voiuntaria ab hoc seculo recessione nwri noveriinus;
d moriendo per Cdem huic mundo, vivificeraur Deo.
exsultemus cum iremore iu Domino Deo nostro , et

qui est bumilui corde, et majestate snbhmis *, ideui Vita eoim hujus mundi amica, mors auim<c est. Oh
sentienles in nobis, quod,in Christo f
qui, ut supia hoc nobis Apostolus dicil : Mortificale t» terra mem-
,

dixi, idcirco nobis salutis graliam per humililalis/or- bra vestru t Quotidie se ipse testatur mori , lividum

mulani contulit, ut qui exallationis spiritu cadere faciens corpus suum, et obliviscens oms retro suni , at-

meruerarnus, (b) cordi» huiuilitate resurgere discc- que in priora st porrigens

r
. In quo humilitatem pa-

rcmus. riter et subluchatera decet : quia conteri corpus sine

6. Qoad auten» honus Dominus crucifixus est, ei hmnilitatis spiritu non potest, nec anima in cmleslia
resunexit, non solnni ad destructionein mortii »o- 3 surgere , nisi mortificatione raembrorum. Attamen

atra* , el ad reparationem aeteniitatis operatus

est, etipsius nobis bumililatis servanda mensura est, ut

sed ctiam ad praesentis vit* infonriationem, qua me- non nisi timore divino humiliemur uni Domino : Do-

rilum acquiiiums, quo vit* illius in asternum lieat* mimem emm beitm tuwn adorabis, et ipsi soli serviet'

possessio prieparaUir e. Cruci ergo fixiis est Domiuus : cui servire , libertas est. Nemini enini stibjectus est

quo roysterio pietatis atque consilio, Apostolus do- quisesoli Deosubjeeit l

. (e) Ul contra omnibus infi-

cet b ut solveret, inquit, parietem valii, ioterflce-

: mis , vel spirilibus, vei aliis crealuris, vel suie viti* et

relque iniiuicilias , et omnem hujus mundi auibilnm cupiditatibusseirit. qui vult lihei essc justitiac. Est au-

dtbpo'raret ac de uuiversa inimici potestalc, capri-

, tem et sancia superbia, et huinilitas iniqua : nam et

vans ipsatn captivilatem ', triuuaphaiet, in tua carrw justificatursuperbiaquaibiiiemundosuptsrbit, el con-

suscipiens, inquit, similitvdinem carnis peccali

i
: non tcmnil hoc seculum, omnibusque magnis ejus etdul-

utique similitudinem caruis, quia oiniubos Deus ve- cihus ac speciosis ahutitur lid est uli recosal.r. not.

rilas et ideo vcre et corporaliler Verbum caro fa-

:
51), iiitonta coslestibus rebus, et pweceptis subjecta

est k , sed similitudinem peccati carnis '.; Ut divinis. Contia autem illa bumililas condejnnalur,
cium ttl

II"! |/nm»»»v non |—

peccatum »*"' »" per suam
fecit -' — inviolabilem impas quae non ex fide, sed cx ignavia mentis hominibus
qui | «

sibiienique naluram, propter nos tamen , ut scriptum Q adduritui. et humanam gratiam magis quam suarii

p<?ceflHtm (c) factus id est peccatorem susce- saluteni curat; niendacii iamula , veritalis iuimica,
est ,
, ,

ptnm forma servi gerens. Faclus enim est pro no-

in libeilaiisexpers, iniquilaii obnoxia.miscens ({) aqua
u incruin (a) aquo&o adula-
lus ut nos makdiclo legis absotverel*': de
malediotum, vinum , id cst, veritatis

peccalo damnavil peccatum ", id est peccati mate- ,

lionis enervans. In hujuamodi humiUtaliein speciali-

riam qua: adhuc in illa Adaj carne vivebat, in ipsa, ler inihi vidctur vox illa contendi, qusedenuntiat,
,
y
quiim suscipcre dignalus est, .Adae carne varuavit vib dicentibus (ii) malo Q$bonum, et duUe amaris , et

hoc peccatum, quod injustis justiliain pradicautibus quos et per Salo-

02 ac sic parieteiu valli , esl ,
:

Deuui separabat, deslruens, fecit utraque roonem, sicut nosti, verilas exsecratur.
iuler nos et
non solum ut Judieorum et gentium fides 8. Bene autem m>s hievi jisalmo, sed pleno mogi-
unum ° ;

in Chrislo coiret.. sed ul in unoquoque noslrum qui slerio, bealus Psalmista conformat ad nostri mode-

credercmusj riatura sihi nostra congrueret; etdis- raminis temperamentum, cum precihus suis pjaeten-

cmu sniritali dit meritum humilitatis *. dicens Domine, non est

cordia qusc prius versabalur in nobis,
:

affcetui camalis anima repugoaret, pace lidei solve- exultatum cor meum , neque elali suntocuLi mei. JVe-

ambuluvi in magnu> tuquc in mirabilibus super

retur. Nunc enim bellum illud antiquum , quo iex qite ,

ropugnabal lcgi Dci aholelur inCbristo v, D me). Et dcinde qui se {i; pro cordis humiJiUtc re-
peccali ,

b II Cor. vtn U. f l Cor. i , 51. * Psal. n, «. MBith.«. «9. ' Philip. n, B. •«

« Enh
14. n ,

£• U Cor. 15: Col. b Ephos. n, 44. Psal. txvji, 19; Ephes. rv, 8.
e Rom vi l Cor. vi. 14 v, in, I. ;
•

Poin vtu 3 " Johan. i, 14. l

Rom.vui.5. '" Gal. m, 15. » Koni.vm, 3. " Eph. n, U f Rom. vu,

5. r ICoV. «, 27 Phil. iii.lo. s

Deut. vi, 13. et x, 20; Matth. rv, T Luc. iv, 8. Rom. ;
1

21. i Col. Hi| ;

T l?al. v, 20. x Eccli. xix,23. y Psal. cxxx, 1.

vm, 20. » lsaiV J. 22.
etVien. Mss. Vien. Reg., aquam vino. Latin., aquavi-
(o) Hanc vocem addidimus et niss. Vatic. (f)
num udulationis.
et edit. Grin. .

Sic ms. Vaticanus. Ceten corde

(b)
Innmhtaiis. , Ita ms. Vatic. et edit. Rosv. Atjns- Reg. cum
(g)
semel et
Lectio quain restiiuimus ex ms. Vaiicano, cditis 4, fl(/" ,s aditlationis.
llerum confirmalur n. 8. th) Sie mss. Reg. el Vien. cum editis 4. At ms.
(c) ka edlt. Schot. et Sacchm. ;
aln codices, fa-
Vitic. et Cdit. Grin. fnventibus Vulgata et veisione
ciens. Hic restituta lectio conlirmatur
ex epist. 57,
LXX, mafiim bonum, dukc amarum, etrnjustiliam }«.
n. 2. stitinm prwdknntibus.
(d) Abest sed a ms. Reg. et edilis 4.
(i) Ita ms. Rcgius. Ceteri codd.,pra'.
(«?) ttic ms. Vaticanu* codes. ln aliis, At.
 . ,

20!i EPISTOLA XII.

206
avu
spici depoposccrat, dieit Si non humlliter sentiebam,
: A perabm.dat abundanti* peccaterum
nostroriun et
sed exaltari animam meam Siatt ablactatum la) su-
:
satme facit speranies se k. Apud quem eredimus, m
per malrem stiam, ita (b) relribues i/n imimam meam ". quia et orationum tnarunj pro
nobis agautur excit'
ldeo rctributioiiem postulat, quia non humiliter swi- bias. Seimus enim quia a pueritia ipsi (/) n.il.t a „ s
serit, sed animara suam exallaveril. Nonne vklebitur ctsaeris Utteris enutritus, nulla
,

eonversationis ter-
discordare sibi Propheta. sententia, nisi ita haee dis- renae et (g) carneae labe pollutus
, invenisti graliam
cernamus intellectu, sicut in ipsius spiritu ej corde, in conspectu Altissimi el pro nobis de silva
hujus ,

ita trt sibi congruerent , fuere distincta . Convenien- sw«li adgrege.n ve! ad currum
Dominlsere captis,
ter enim et hira.ilher dicluin esl timore divino, qui quoniam mi.tlipUcatw sunt iniqnitate* nostrte super
sacrificinm Deo, ut ipse lestalur, spiritum contribula- capillos capitis nostri ', et indigni sumus, quoruin
tum el cor tmmilialumSalva tamen hu- b offerebat.
nomina divinis auribus ingerantur, ne
forte et labia
militate eordis, idem exallabal animam suam non tua iramunda fiant cum nos nominaveris », et ne-
humiliter sentiens quia non terrena sapiens , Deo
:
ccsse sit tuum igneo carbone perstringi (An
os
mentem habebat per-
aftixam, unieum bonum ducens Deo lipgi 1), poles tamen ve. bumilitate veJ
Mmere, Uducia vatis
et ponere .« Deo spem suam «. Uiide et antiqui dicere Domine, dimitte illk
:
aut dele mede.
Apostolus, qm
nos huniiKtatom docet (c), wteapo-
B
,

t iccimnni Im«. Christi ____ _____t__ _-

libro tuo«. Quod ille divini colloquii paxtieeps,
non
tissimum imitatores
... _p_.*__-.«_:
i it .-
esse studeamus: Hoc
salutis suse negiigens nec jnsojens Domiao
eliim, inquit, SCTi.ite in vobis, quod
,
, pro-
et in Christo, qui fundi arte consilii ausus est dicere
non rapinam arbitruius ; ut Domine* justo
est esse se aqualem Deo , sed debitum peccatori popnlo i.iterilum
rxuiani.it se formam sem commh.antl
, accipiens d idem tamen
;
oblalionem sua. polius abolitionis
ad exaliandaru aniuiara opponerel . divina.
in supenia et divjna nos pro-
videlicet pietatis justiiix-que securus
vocat, cum , ut parcerct et
dieit : Qute sursitm sur.tqumrite, ubi Vhri-
mjustis misericordia Domiiii , duiu juslum uon po-
stus est in dextera et gloria Dei Patris '
test delerejustitia.
9. Quamobrem tenentes hanc et humilitatis et 11. Hac et pro nobis Dominum aUissimum comji-
exaltationis regulam,
utrumque hoc (quod in perver-
t.ooe constringe , ut dum eximere t« Jib.o suo aou
sitate, quam supra dixi peecatum babet in dire- , ;
potest, pcr obtentum justi sui recipiat injustos.
clioue qua 8 docemur, gratiara obtinel)
, suis ordini-
Nmn
quia major esl, qm in itobis est, quam qui in iioc mun-
bus mensurisque terreamus pietaie et hwuiliantes »
,
do ideo forlior est justitia pro
cor Deo, et exallantes animam ad
;
peccaloribus de-
Dominum 6
no- fendendis quam iniquitas adversus patiocinja
striim, nihil nisi
,
San-
limeamus
-;•"-""" nihil illum
supra "»>"
»""' °«.'™ illmn " ctorum. Vellein
,
Vellem quantum me
H;ii-- m .,_ Jugo
dil.ganus. t ; .
in ine est
es adhuc prorogare
tantnm ipsfus quod est suate, et C •
S err»p Wm, nisi et charta deticie ns
oneri et raetus fati-
illius quod est leve, eolla sm.dam.is '; ut su
,

gationis tua. cogeret verbis n.odum poni

pra omne , et episto-
polestalis inimiea. jugum liberi, in coeiestia lain terminari. Tu in omnibus indulge temeritati
subvehamur. Nam et ob hoc Domini nostri jugum me» ,
et responde mihi , ut cousoler et instruar
suave, et onus leve est quia e lerrenis nos et infe-
lit-
,
teris tuis.
ris (d) elevat.et in exeelsn regni
64 ccelestis attollii.
12. Nmjc
Levitas enim oranis (h) Sanemaiiuni portitorem
altipeta '
est, et sursum versus bujus gg
vigore subtilitatis eifertur. epislolae commendamus specialiter unanimitati tusc;
ut sicut rogavimus sanctum episcopum
10. Huic autem gratise uonlraria peccati
,
et patrem
ponde.a nostrum, ita ordinetor a vobis. Conservuiu enim
depnmunt, et in inferna eura,
deducunt; quse quanti sint data in Dominolibertate, reddidimus
oneris, Propheta teslatur : sed vobis in
cum gemens clamat; Su- domo Domini servial delegatis ad parentum
perposuerunl iniquitates (e) mece nostro-
caput meum, et sicut rura memoriam obsequiis, ut per
onus gravc gravatm sunt super religiosam servitu-
me 8. Sed gratia' Do- tein obtinere Dnnam Ubertatem
inino Jesu sub vestra defeusione
Deo noslro, qui 'polens est liherare nos
de merealui-. Age apud sancturu presbyterum fratrem
- » ?** "
el

__.___? :;s:;r;j:r ma> * tr ;r i, quibus su- v.ctum suu.n procuret, aceipiat. Prajterea
rogo
-* - *** •«"« i
» • *
, ut
a
Sal - C X C XX
x, 29 6 ps al !xxv \ i
,
M-
rt»' ..P-alter.
L
'
,9
Rom.
°
PsaI - «™ •
28 -
d Phili P- «. S- «Col. in, 1. fMaltb.
xv,i. 7' V
Psa\xx,x n'
sal. xxxix, 13.
,
5
o,
v„. 2i. Rom.
Psal. t
» • 3. i Rom. ii, i. k
p sa
". Isai. vt, 5. » Exod. j
xxxn, 52. » I Johan. iv, L
(a) Sic LXX, Psaltenum vetus Gw.c. et Rom S
Hilanus et S.
Augustinus in comrnenlario super
(e) Ita Psalterium Romanmn, S. Ambrosius , et
Paiil.nus, epist. 40, n. 4.
Psalmos et o.nnes excusi et mss.
,
codices, praeter Pronum
en.endare juxla ms. Valic mmi-
q "° ^
1""' matTe S ""' Ha re "' ibutie ut '»
(f)
strtms; videtnr enim respexisse Paulinus
fuit

Vle ta '
ad loctim
Apostob I 1 miolh. iv, bonus eris minister Clirisli Jesu
«liKffCbiT"^ LXX 8 - - Hi,ari,ls - emttritus rerbis fidei.

v&ESZ Zl™bwo dke quod ^

(g) Ita mss. Keg. et Vien. cum editis irilws. Alii
'"' 1 a nis - carnis.

(d) Iti. m,ss. Rcg. et Vatic. Alii,

emendavimvs ex mss. codicibus. Ante
(h) Sic
erat
levat. sane Marium-
 » , .

208
S. PAliLINl NOLANl EPISCOP
207 cum ipsa
m uii serus audisse,
e. m
n k nesligentia
A
epistolam meara ad iilium
nostrum
a
Daduoum . oiiam
^
dear tfe

^^"-T-
(II)
)
g
_

MinGalliisagit.sineulladi.at.onefaonsabepisco-
secretus ac tacitus agens,
* » „_
r.eque videre nUi ra-
nisi ra .
iidelem et impigrum. Si
po transraittiper conservum a praiereuntium possum, neque interrogare
de
Almgo- ros
clericum forle noluerit occupari , unum de semper lamen et
sanctis fratrfcus, uisi caros volo :

" raittere cum epistoiis veslris,

nensibus dignemini memor, nunc ut caritas postulare
dignam enim inter- in meo silentio lui
quibus littene nostrce juventur :
reclusi, ct per
opertum pectore affectum
ventu vestro causam ex epistola
mea quani ad eum visa est,
,
promsi, quibus ad sanctam md.)
autem ceieritate agendi has ad te lilteras
feci.cognoscetis. Imprimis qua polui via profeclus sum;
qui et vita et unanimitatem luam ,

opus est , ut sanctissimus presbyter ,

et animum mcum tm-
sustinet, quia non potui iisdem corpus
venerabilis vim qualem exposui ,
sctate ,
semper, iniirma per liie-
bus continere, cum caro, nt
quamprinmm ab alienarum xdinm exsilio liberelur.
commoveri negarel; ct qui scmper est
mem longius
desideriis evola-
pronuior spiritus ferventibus ad te
EPISTOLA '
XIU.
... reti -•
re " ; u!
(|! queiu non tenebam
corpore >>"
quem cuip">^ **••" - — >
,
menle com-
desidenorum ad
^J^vSS&ft
Nupscrat
uSSZZX plectercr. Cucurri igitur in si.i
te »

EtSi»
Uanc
C^i:;^ consulZ
B mi
adlwc juvenlie defunctam
in
: fratcr in Christo unan.me
.,._._:_......:_. animo,
atque venerabUfe, et s,
ess< me tolumvi-
iwnm esse
intueris ..imn tecura
vronepoti. flore
etiam lar-
me vicissim
3
Pemnuichius mullis proseculus lucrijniis Nam si veruni illud esl, sensu nos
eleemosunis refovebat. Utvoque debis et senties.
aissimis inpauveres poliore
commendat Pauknus, potius videre et audire. eerte adsum libi et
eum nomine el consolalur ei nisi adsi-
venerim quo
morlum laudibus subinde inspersis. mei parte, onm animo ad te :

prresenliam
mus, (e) ubi eliam rnrpore iniersumiis,
pnedicabili et vcne-
Dilectissimo (o) iratri, merito
nonprobamus, vacua nostri iraagine, mentis absen-
paixinus.
rantissimo pammachio (V. not. 52), signatuna amicitia. munus impendi.
tia. Quamobrem
aditu vi-
1. Ut hactenus tacendi tempus
" congrua humili-
(0 aptumque noslra lide feci, ut le spiiilali
merear,
tale servavi, ita nunc debita caritale loquendi tcmpus sitarem. Hanc de le invicem glatiam qureso
agnovi, frater in Chrislo Domino
venerabilis el dilec- ut tu quoque me inierioribus videns oculis, tamquam
fralris nostri (b) adslantem cominus, et coram
loquentem et coanhe-
lissime. Scriptis enim sancli viri
coromuni vel
Olympii * communis unanimi nupcr accepi tam
,
, lantem anxietudini lua. de necessitate ,

lui moeroris indi- congratulantem de spetidei,in hoc sermone

inopi.iatum mihi .quain inoplatum patientia;
consortium -- vocis
et atque conspicias.
(/>»— --,
suscipias pariter
Sermo enim viri
cium;
cium •
m
»"' «la""»'
tibi
in quo meas
mese
tristilia. v....™. suM.ipi_> r

amoris af- e st specnlum. Nam ei

ipse-Dei sermo conBr
oflicium (c) dein defore, ut sileant privati C menlis
v '
_. _ r___ i_: -..:.. ... •. l i ....... Innuilnr.
...,,,._,,.. loquitur, el IhesOU
et lliesau-
mat, quia ei abunduntia cordis os
. . .

Chrisii Domini et Dei noslri, quia

fectus, sedcaritas
mem- ms publicalur eloquio
f
Ob hoc in verilatc
ipsum, ut unius corporis
.
pccloris
iii ipso nohis ct per
qua siamus inChristo, cxpressuin 67
llis tibi litteiis
bra, conneclimur, non permisit. Ipse cnim nos Do-
nostram
minus Deus nosler vitx nobis
pariter 88 ^1 P i(;tatis animum meom suscipe;nec volo ainicitiam
ha;c, ut seculaii. est,
magister per illud ccelcste vas
clectionis suse docnit tcmpore metiaris. Non enim
quam lide paritur; scd spiritalis iila,
gaudere cum gaudenlibus, flere cnm (lentibus *>, vicis- qux spe s.cpius
generatur, el arcana sp.iituum
onera nostra por- qua. Deo auctorc
simque riobis compati, et irivicem
roboraremus com- germanitate coaiescit. Quo Ot.ut non di.iturnilatis
tare; ut mutuis consoiationibus
Cni usu crescat ad amorem neque documemi cxspect;!-
iidem, et fatigata pcctora foveremus.
,

munem dignum est, sta-

dedil, nt eo functum magnse tione pendi al sed. ut Rlia veriUtis
niuncri Dcus lantum ;

de plenoincipit
civitalis instar ampliticandum
promiserit, enuntians tim Hrma etmagna noscatur;quia
(ratrem adjtmarts exalta- orta por Chrisunn
pes- Prophetam, quia fraler
quod munimen- Hac igiiur te caritate complexus itaveneror, ut
bilur sicut cimtas magna - : videlicet 5.

compassio ferat.
-- --. mcmbnim Christi ita diligo, ut commune membrmn ;
tum
ini animoc
animu; muML.utn
dimicanti fraterna
....,_ -.w... K ........ -

murus ob- D meu.u. Quomodo enim uon una mens, qmftus ona n-
variisque men.is afflicUe pulsibus quasi
Quomodo non unus animus, quibus unus Doas
j n dcs?
peclus sit in afl
Ac per boc quomodo diversum
"-»'
Sed - forte idipsum culpre magis quain gratiec
unum csi in compage
judicelur qnod tardins jai oflicio caritatis, cieJas tione tolerandi, quibus corpus
scripsisse me. Neque vi- credendi ? Vere dico, et non mentior, dum anmu mi
,, ,!,., iiiico iil agnovcriiD,

.EMle.ii.,7. bRom.«i,15. «Prov. xv.n, 19. <>MaUh.-6, ».

«Psal.LX.,5. f Matth.su, U .Lucvi, 45.

ms. Reg. eledit. Chifflet. Ante crat

_V«,««
Alias ^7 ,i 53. pars 2; qnx autem 15 nunc
• (d) lla
erat,
rideor de te negligcnm mea
serms mutu*
; 7 . Scripta : 'J- ex ainte.
(a) Edit. Chilll., Domino merito prtedicabili et ho- i
e) g ic n , s. Reg. et edit. Chifflet. Alii, ut... in.t>r-

norawdo [ratri Pammachio, Paulinus. simus,

(b) Ita ms. ft.-i.ius. Alii codices addunt episcopi, reposuimus ex ms. Reg. et edit. Ch.m.t.
j
sed fruslra. Vide Vit. cap. 5-2, n. I ., V-
A ' ias » "V"""
\

{) Addidimus dein et tid ex ms. Reg. eJ ed.t.

cwiii.
 , ;

809 EPISTOLA XIII.

310
molus cogito, roea quoque viscera sentio suspiri.s A ebangeli voce laudatus ; quod praMuIisset prandio
tuis tiuci; et, ui veie socialia membra , vulneris tui suo pauperis sepultiuam. . Negligens enim venlris;
dolore conligi. Quamquaui me non minus prudentiic quia diiigens auima:, maluit corpore esurire
et f.dei tu.c reputalio reliciat,
quam
quain alBcit cura incc- spiritu ut nobis quoque esset exemplo, quo pneop-
;
rons. Deuique aduubita.se me fateor.-utrutn mcesta temus jejunare cibo carnis, ut saturitatem animre
pro meo atf.etu libi , an potius gratulanlia pro tua
conferamus. Quarc bona religio sepuhurx. Bonx
iide ve.ba prseberem. iSam ut evocationem ad Deu;:.
lac.ym_e caritatis, in quibus palcr Abraham niatreui
saneUe sororis mea_\ ita devotionem pieialis in Chri-
repromissionis eduxit. Bonre lacrymx pietatis, quas
sto iuaj pariter audivi; i_to ctiam
palrefamilias, p_r Joseph justus impendit patri h Bonoe et lacrym.c
qunn scripsi, indicante prndentiani et sanctiiat_.n
.

orationis, quibus el l>avid stralum suum per singulas

vei-.e in conjugem (Ptmlinam) caritatis luai quam
; noctes rigabat '
. Sed quid sanctorum mortalium
nou vacuatu llelibus, ut iiia.viiiia pars morlaliiim, ne-
piwdicem fletus? Flevit et Jesus amiciim i, banc
que vano, nl spei nosii.c expertes sulent, pomparum
etiam passionem de noslra infelicitate dignatns,
iuanium honore comitatus es; sed remediis salulaii- ut
mnrtuo (c)-infunderet lacrymas ; et quera resuscita-
Lus et vivis (a) operibus hoc est, eleemosynis pio
Rwntnc Hoi,;i/.
secuuis, deuilo _.-,.•-..
,

, .: * """" erat virtute

turus ™«
utvma, nuirmiiaie
tiituic divina, humana
lugeret nuraana
iiiflrniitale tugerei
ordine nnmum caro fnnrri J«sta hi<_i . npr-
pci •>,-.--.
B hcct in illo
;

mIvpik piis
Mlvens,
DMivCilS. _...< a ,„ rai . _
r.nniN
Dlls lacrymis i
pI Iargo
et riH(4hc roie
(nrirn caritatis ,
_.,_,._ .,_____.r...-.>..
perfusus
...
mani misericors
l.lio lolam simul conditionem generis hu-
et raiserator Dominus deploraverit
°
(b) religiosius cxsequias honorasii.
et Illis lacrymis (d) quibus peccata nostra fievit et
4. Ilaque istius pietatis iu te opus ante laudabn; laverit.
nam id quoque Deo placituni monstrat Scriptura di- 5. Idcirco et tuoe, frater, lacrymte sanclae ct pias,
vina, cuiu dicit Fili produc herymas in mortuo * quia
:
, et afleclione manarunt, ct dignam casli cu-
siinili
quasi dira pa$$us incipeplorare, el
non despicias sepul- bilis llevere consortem, non dillidenfia resurreclionis,
turam itlius ". Dcnique palriarcha. nostri hujus quo- sed de.iderio carilatis. Mutier enim yrata "
suscital
que religionis exemplo sunt. Nam viio gloiiam k
palerfidei roatrem cum tenelur, alquc ideo suscital et de-
Tocalionis nostne Surain suam flevit*>,non siderium cum pr;cmiltit.ir, .Verum illa, ut iiiit seni-
uliqiie
diffideiitia recipiend-e,
sed prrcgiess.e desiderio. Qnn- per, ita el erit in perpeiuum corona viro suo ',
et non
inodo enim resurrectioni difiideret fidei extinguetur tucerna ejus'"
pater, el re- -.exleiidit enim, ut scriptum
promissionis beala: primtis auditorV Idem
tamen hu- est, brarhia sua ad opera aperuil pru- utitia, os suum
manitalis meraor, non sprevit corporis s
curam prop- dcnler operala est viro suo bona; gloria et honore
" ,

ter animoe securitaiera sed enito ad sepulcrum

;
agro,
.,,,_,,..,
t
coronavit
__...,.._,,.. le, ,,, jucuitdaretur
.,,, ut ,,..,,,,,,,,,, LUI tecum in menus
_ CLU1U iii diebus novis-
morluam suam pretiosa sede composuit simis; et ob hoc fletu (V. n. 10) magis digna
• ; doceus C quam
Datiter rinid
pariter quid sihi
sibi isti »
isii » f .„,._,
(forle justij
;.,„.:. ,i„i .
deberent hoiuines i >
iuctti
.. i
et desideranda
•
; poiius pertinaciter quain lu-
providere; cum is, qui ad Dei verbum de teita pa- genda est. QQ Nam ipsa meritorum iilius reptilsiio,
tri« cognationis
63 exierat J, nihilque
praicrca de ut accrbiim imperat moerorem supersliti, quia juslus
peivagatis natio.ie diversa spatiis
coinparaverat, om- defunclus reiinquet poenileniiam ; ita et consolaiionem
flistcrr.e advena, soluni taine;. agruni
sepulcro, id obeicm prajstat fldeli, qnia immortalitas in memoria
est, temporaiem, sed tctertiam posscssionem
liuii
jusii l
. Neque tibi, sancte li ater, hinc acrior doloris
nec tcnani avaiilia;, sed quiclis, emissel. Jacobqtio-
.slinuilus ingeratur, quod primteva decessil; quoniam
quedilectam iliam et cxspectaiaui Rachel et tuumlo huic ipsi casui solatium prtebcl sermo divinus : Jus-
cclebri honoravil el tilulo (id est
« , epilapliio); ut tiisenun, inquil, »i morte praveniiis [uerit, in refrige-
religiosum et prtesenli dolori solverel, et jiosteiis rio eril P.
testaretur officiuui. Quamquam iiluni locum uiulo G. SeJne vcl inimatura libi ad obitum fuisse vi-
uxorix prophetica nienie signaverit, providcns
ino.li,
dealur, eadem tibi Sapientia sequenlibus verbis pro-
Legem ortu Evangelico sopiendara. Quo myslerio
bat aiiiim quoque illam luisje Senectus, inquit, ve- :

conjuv Paliiarchic, qna; plurinus locis

in Ecclesia; nerabitis est non diulurna, neque numero nnnorum
iraagiiicm viiil; tamen ut rc or, in Synagogai typum p, computata. Caui sunt eiiim, inquit, sensus (e) homi.
moriiiu-, et partn liliutn doloris Anivfi
VVt enixa ilii.i 1.1.1
^,....» _,..._.
..;/..._ ._... -. „ •
illic, ubi erat mbus, et ivtas seneclutis viia iiiiinaciitata. Qur.re gra-
.

Virginis parlu Legi linis edendus : finis etenim Leijis lulemur justo cjus acciiu
f
(/') et line maluro ; qu;c
Christut .Sauclam ve.o et sanclilicatam spem per adbuc
clsi flore annorum virebat, lan.en niorum san-
liuraandi euram nos Tobias docel, bujus specialiter clilalc canueral, ct teiaicin puelhc slipcndiis
sencc-
muneiis prarogaliva jusiificatus a Iioinino,
et ar - ttitis ornabat. Unde et tibi ipstu, qux acerbanl vulnus

"ST-fc ll^iWXW 7-;« f ;

vEceIL„xv,,16. -Sap. tv, 2; Prov. xt.4. ™lW
(«) Sie edit. Clulflet.Oplime quidein. Vide not. 'JI mss. et excusi codices. Sic Graecum iu ino-
(e) Ila
(») Ms. Reg. cl edit. Bad. et Grav.,
relimosus rem exlulit Pauliniis hominibns, in Grinco Maa>nc.i;.
(c) M,. Beg.. funderet.
Vulgal:), l.uid.i.i ,

(d)Sic nis. Reg. ei edit. Chiffl. Antc erat iltis tu-

(f) S.c n. s. Rftt. c| .d. Uiilfl, Alii, acciiui et
trumtt \ieccata nostra fleverit et luverit. fiui.
 ;
;

SH S. PAULINI NOLANI EPISCOPI 212

animi, eausse solutium majus aflerre possunt, quod A promissionum Dei, etdicere anim* laboranti Quare :

non babes, habueris la- tristis «s, elquare conturbasme ' ? numquid qui donnit
tam sancUnu lemiiiam etsi
resurgat Aeeeptior est autem Dco
men. Commune enira tibi cum oronibus, amisisse noft adjiciet ut ?
i

mortalcm; paucis vero tecum meruisse optimani . grata laetitia, quans diuturna quasi querula tristitia.

quo minus miror illam in hocsecule non moralain, Nam hoc illo Davidico docemur exemplo, ut inanes
accilam; Placitu enim erat-Dco lacryrcas non effundamus qu* utique superftuo mer-
et ad Chrisuim eiiius ;

properu% nihil conlerentes reeeplo, el gravan-

anhm ejus; ct idcireo, ut scriplum est, t tuis donantur ,

David vrvente flevit ftmcto

eum de mediu miquitalis educere,ne intellecium uos tes relictum. Ideo fllio ,

trum maluia uoslra mutaret"; quia lotus hic mitnthf grarulatus est : quia spirantis adhue comme&tum

ut scriplum esl, in muligno jacet l>

: ct cvlloqnia mala ( V. noi. 64) poterat preeibus et lacrymis impetrare :

accito autem divinitus jam gratulari debobat, ut fe

•
c
pierumque corrumpunl mores bonos : et qui picern

tangit, inquinalitut ab ea 6
;
quo inCu quidam Sanclns cit, quia dubitandum non est meiius esse votis nostris

mor;c mctuens, et de taido (a) line sollicitus, orat Dei placilum.

Deum ut nolum sibi
,0
facial fineiu suum, et oumerum pendamus; et
9. Salva igilur fide, pietalis offica
suurum * et quoniam revelante Spiritu, qim
(licruiii .

_ ^alva pietate, fidei gaudiapraeferamus. Esto, tempo-

pi-opliclabat , aguo.it prorogala sibi lempora, iuge- gaudeat
raliter fleat pielas, sed oporlet ut jugiter fi-

mil dicens lleu me qvvd incolatnt meus prolongatus sed non de-
:

des. Desideremus nostros ut praemissos ;

esl '. Causara vero gcmiius et liuaoris sui hanc essc

speremus recipiendos. Deus enim noster vivorum ett,
teslalur, quotl habiiaret (b) cum tabernaatlis Cedar,
non mortuorum • el in Christo mortuos dormire
,•

id est, in tenebris istius mundi. Nam Cedar Hebrseo

Apostolus dicit ', ut de somno iotelligas lemporalem
idem quod ore Komano vocatur Obsrutitas.
esse mortem. Dormienli enim conscquens est exci-
7. Denique ipse David in dnobus filif diverso me-
tari et surgere. Quod cum ita sit, geramu.% in carilate
ritfl sibi amissis mysteiium istius verltatis exerciiit
71 noslrorum familiaris consuetudinis desiderium,
qui filiuin dilectissimum, quem fleverat segrotatitcm,
sed a fide nostra solatium de fiducia resurretlionis
non flevit amissuin; certu9 infanlem ad paeis telerna-
habeamus.
beata translatum s ; al vero idem Abessalon, 70
quem inimicum habueiat, mortuum lan.cntalus esi, 10. His igitur, frater dilcctissime, et verborum et

quia divime justitise ut Propbela conscius, despe.a- exemplorum coelestium autoritaUbus ut ad pietaiem
vit impio reqoiem, et resurrectionis bonum scivit in- lacrymarum usus es, ita eliam ad earura raodum utc-
^t-u tamenidem,
lainm lunn, |»"«»
dixi, parvulo
ut uui, "• ~—
re. Scriptum — - enim
est Omni rei tetnpus *>; et tem-
:

ueuuum panicida:. Sed

deliilum pamciua:. ui -t -

pus plorandi fluxerit, gratuiandi modo te.npus esL

illi guo iPgroianli impenderatlacrymas, et regios cul- G
pro-
tus aira vestc mutalus, cilicio, cinere, jejunio (c) ful Quia Doininas prope est, et Scriptura divina, quae
quasi evaporando dolore per-
Deum misrral. Postea vero quam Ulii ducere nos lacrymas
tus, preccs ad
pi-*scribil lem-
cnrarum mittit, terminos (d) quoque designalo
morbum vii;e linis absolvit, quasi deliciente
pore, cum dicit, amaritudinem ( V. noL 33) luctus
malcria, liiiuc sibi Iugendi linem fecit ,
quein parvu-
uno fcrendam <iie ». divithc bonilalis Dci! quaui
lus vivemli acceperat. Ilaque ut filius corporc, et pa-
luctu soliiins ebl; simulque trislia pectora et pia idipsum solliciludine nostri cavet non pictatis !

ter
veslimenta deponens, et cibum sumsit, cl culiiim rc- propensx invidus, sed iniiifnitatis noslnc conscius,
innrUio
sumsit, etsqualklum pulvere caput deduxit unguento el omnis immodici temperator, lacrymas in

produci jubet, amaritudinem vero lugendi

uno lan-
jCiscilantibusqiie ptieris sub, quos obstupeft-cerat

lam inusilutus patrLe ordo pielalis, ut qui anle orbi- tum dieclaudit; illud porrigi sinens qno relaxatur
anima respirat istud vero prsecidens, quod
intem luxcrat, gauderet orbatus, respondit :
Ego ad dolor, et :

immodcralo et irrationabili cruciatu menteni nostram

dlum ibu, ilte veio ad me non reverletnr ''.

eonficil, quodque diutius

fiagiliUs nostra non valct
8. Salis, -ii opiuor, docnit Kcx Propheta ,
quam
Scd hoc plenius
«^« ipsa suo verbo pietas Dei
post
pObl. iiosinn
FIOSI Isollicitudinem llCllflllllll^
t»S ^lllIICIItMlIK.IU debeamus iiidiiPie, vide-
IHUU^ir:, Yl.it- sustinere.
bimmiii.v. r --

D explieat subjecit enim Et consolare maiure propter

licet ut de nosiro potius ilinere quo (
Sacchir,., forte ; :

A tristitia enim feswiat mors, et eoopmet

qui) sequimur", <|uam de illorum qui jam prsegressi tristiiimn.
tristiiia illa tanlum salutaris qutet*
pervenerinl, laborcn.us. Pium est conlrislari de av.il- vrrmtem »; quia
autem, ul Aposiolus ait, qu:e
Sione caiorum ; sed sanclum. laitilicari spe et lide cnndum Denm est. ista

" Eccli xiu, I. « PwL «xvhi 5. ' l's:il.

• Sap. iv, 14 ci H. * 1 Joha... v, 13. I Cor. xv, 33.
l Psal. xl, 9 M. Uh.
Rom. * II Reg. xu, 22. » II Reg. xu, 23. [' ,l. « i, 6.
cxtx, :» sec. Psalter. ;
'

Lcdi. xxxvu.. lo. Bccli.

xxu,32. "Cor. xv, 18; 1 THhS.it.1S. « Ecclc. .... I sec. L\.\.
ixxviu , 10.

codicibus iHisnis. lum manuscriptis, Uim

editis
(tt) Emcndavinuis jine c\ edit. (.rin. in marg'. Antc
t.hiifl. Antc eral flettt. ln
crat scue, nullo sensu. (r) Sic ms. Rcg. et edil.

(b) S. Auguslinus iu Gomnieiilario supcr psalmos : edit. Sehol., fulftw

(d) Ita eniendavinius cx ms.
Keg. el edil. < nun.
Cr.dar, quniiinm memininms exinterpretatione.nomi-
mtin nebraeornm, Unebrtst significal. Vnlgala, habi- Anie erat termino... iempora.
t.uti cum inibitantibiis Cedur, refragantibus oinniiius
 ,

213 EPISTOLA XJJJ.

m
secundum homineai, hoc est, de iulirmitata (a), car- a, splrilali fecuadiiale proflueret; uieffabilibos panis et
nalis est tristilia morlem operatur a Qnod
, . licet au- carnis fontibus , in spem jejunaruro. adbuc gentium,
lore. diverso, tamen unc per ulruroque sanctorum Dei esurientes fideui populos carnaliler satians, et spiri-
spiritu et verbo Seriplura concinit : mors enim vera taliter irrigans, indeprehensis auctibus comesta snp
(4) virlittis adupertio eat. i\'am si virtus Dei et vita plejis, edenda suppeditaos, et ad morsus edentium
nostra Christus est; vere diclum vides, mortcm fe- fragmina (;) subeidiva depromens; ut inter manus
sliiiare hoc moerore, (|U0 yirtus operialur b : et honio vel in ore sumentiuin crescentibus cibis, sentireut
totus qiiasi quadam iuferui voragiue, sie grtwiore tri- potius escarum suarum copiam, quam viderent;
stuia, ut Apostoius ait,. absorb* '•*- o. Sed Deo gra- morsibus redeunte consumlo, el dentibus subeunte
lias, quod hujus in le laboris et limoris mihi com- sumendo.
pendiuro. faeil conscientia virtuii,; et prudeutia: tu», 12. Ipsius enim Domini exempluro iu opere ejus
cujus largius tibi luuieu est, quam ut trislitiae tetie- Serens , pracepisii turbam residere in tcrra : sic
bris possil aperiri : quiu poiiu» lua virlus tristitiam rtiiim et Jesus jossit. ut legimus ia terra reeumbere e.

(() iargior tegU, ro.ortc.mque ipsam el vim noxii uia:- iNain ui te el ipse Doroinus erat, sicut est, quia ne-
roris absorbel. Nou id vcrbis ineis libi largior, neqne mo 73 Cbristi opera sine Chrislo agit, : cujus mu-
conjecturavirmtis lujeloquor :
operatua hoc 72 de 3 nere et benfidiciione copiosos tibi panes, ut acce-
te contestanlur, el me comperla loqui coguut. l>isti in noniine ejus, sicut discipuli ab ipsio bene>
II. Veniam euiin jain ad pr&dicatiouein operum tlictos acceperant dividendos per iiinumera panpe-
,

luoruiu, el ad pios aetus de iacrymarum sanclitale rum ora (A) demensus es et manducaverunt et
; ,

transibo. Sna enim cuique parti dcbita persolvisti, saturali sunl :et quod abundavit de panibus, tule-
lacrymas cojpori fwidens, eleeinosynani. aniiua?. in- runt omnes, unusqntsque sportas suas plenas f
. Sed
lundens. Vere conscius veritalis, et libus lucis, ub, tu omnem redundantiam Jragmentorum siiiritulitirn
morlem scieoas esse, flevisti ; ubi vitam ercuts, ope- coljegisti, de duodecim cophinis apostolicam Udem,
ratus es ( V. not. 91 ) : vacuis inania, vivis viva de- de septcm sportis gratiam spintalem; non rninus
peuaejia. Ii.imjuo pairooos animarum uoslrarum pau- mirahiliter operanle in tuis panibus Christo, qui iti
peres ", qui tota (d) Roms («•) stipe inerilant (/*) mul- luo isto convivio paneai tuum carnaiem in coelesies
ti ,
(g) ut dives in auia Apostoii congregasl). Pulcro cibos transtulit, et in ieiernam tibi saturiutem para
equidem lanti operis lui spectaculo pascor. Videre vit. Heeuinbens enim jure cum patribus (/) Abrahani,
enim mihi. videot tott iUa. religiosa miseranaae oiebis tsaac, et Jacob, convivio Christi, veste ppjeditus
exaroina, ilios pietatis divinx alrounos tanlis iidluere nuptiali s, quia tecnm istic in pauperibus suis Chri-
penilus agminibus in amplissimam gloriosi Petri ba-
L stus recnmbit, et habel in te Fitius haminis ubi
recli-
silicam per illam venerabilem («) regiani (i) (V. not. net caput suurn h .
54 ) cerula emiuus lioute riuentem, ut tota et iutra i5. Juvat eliam nunc in spectaculo et prxdicatioiws
pro januis atrii, et pro gradibus caropi
hasilicaiB, et tauii operis immorari. ISpu enim boiuinis, sed diviua
spatia. coarctenlur '*. Vidoo congregatos ita distincte per homineni ouer.i iaudamus. Quam tetum Deo et
per accubilus ( V. not. 55) ordiuari, et profluis om- sanctis angelis eius de iiae tua , ut dici solet ,
pera
nes saturari cibis, ut ante oculos EvangelicK bene- (V. nol. 38) spectaculum ( V. not. 37) sacer editor ex-
dictionis uhertas, eoruauj.ue populorum imago ver- hitebas '
! uuanto ipsum Apostoium attollebas 14
ga«-
setur, quos quiuque paoibiis et. duobus piscibus a dio. cum totaui ejus basiiicam densis iriopnm cojtiim.s
panis ipse venis, et aquae vivae niscis f V. not. 36) stipavisses vel qua sub alto stii culminis mcdiis
,

Cljrislus expJevit : non nsiiato more creaturam ribii ampla laquearlbas longum patet, et Aposlolico emi-
hominum, sed novo u^unere ]am paratos hominibus iins solio (V. not. 59) coruscans, ingredientium lu-
cibos gignenscum operta manus divino suggestn vi-
:
miiia stringit, et corda l*iifi;:ar vel qua sub eadem :

sibiles epuias uiinislraret et in aiiiuenta corporea

,
niole teclorum gemiuis utrimque porticihus latfirsi

Cor. vn, 10
» IT j ,>,r. i, 24 Psal. xlih, 20 Col. m, 4. °ffCor. ir. T. " Matth.
t.
;
xiv 19- Jbjjan vi 11 ;

« Matth.xiv 19; Marc vi, 59 Luc. ix li;Johan vi, 10. • Matth. xv, 37; Marc. vm, 8.
L
; .
Mattn. xxn' *2 :'
Mattli. viii, II. Matlli. vni, 20. I Cor. iv, 9.

(a; txpuucto verho est juxta ms. Reg. ei edit. D (g) Sic mss. heg. et Vien. cum edit. Chifflef.
Clitlll. partem qua; in
iubjie.ctiiiiui alteraia epislolse Atias, nulatn.
yulgatis et mss. qujhusdam codicihus ad Aie*tliiwu
mss. Vatie. Vien. et edii. Chi/TJef. et Rqsv.
(h) Ita
in=cril>ebatuj- uno ei-deiuqiie tenore epist. 53. Vide Al ms. Reg. cum editis quatuor, reiiiv.am. Esli|iie
Dissert. 1, n. 13. regiu, seu regina, prcecipua Vaiicana>, basiliae ooria,
(b) Sic ms. Vien. et edit. Chiffl. Alii codiees ad- Vidc iiot. 54.
dunt aninue, parum ad rem.
(«) Sic ross. Keg. et Vicm. cum tribus edUis. ms.
{cj Hanc vocem addidimus ex ms. Reg. edit,
ei Vatic. el edil. Rosv., ceruiea.
Chifflet.
(j) Ita ms. Vien. el edit. Chiffl. Ed. Giiji,, subei-
(d) Ua ross. Rcg. et Vien. el edit. Chiffl. AJias tivu. Alii codices, subcitiva,
lloma. (k) Sic mss. et editi codices, prseter Rosv. in quo,
(e) Sic ms. Vien. et ed. ChiuX Alii. sUpem. dtmensus es.
(f) Iia
ms. Vicn. et ed. Chiffl. et Sacchin. A'ia<3 Haiic pr-.epositionem
(L) addidirous ex nis. Vicu.
Ont imltiMttineiiu et edit. Chifllel.
 ; ;

S15 £. PAULINI NOLANI EPISCOPI 216

diffundit ;
quave prxlento nilens alrio (
V. not. 40), A dictiontim addebantur prxmiis vestris. Vobis enira ad
fusa veslibulo est ; ubi cantharum minislra manibus justitiam ilepulabalur conclamrttio il!a et compreca-

et oribus (V. nol. 41} noslris fluenta ructantem, tio pauperum , qua per vestra mtinera benedkeba-
fastigatus solido sere tbolus ornat et inumbrat, non tur Deo. Facili enim via ad aureni Dei voces inopum
sine mystica speeie quatuor columnis (V. not. 42) diriguiitur, quia oratio (e) pauperis, sicul scriptum
saiienles aquas ambiens. Decet enim ingressum ec- est, mibes pemlral h.

c.Iesix taiis ornatus, nt qnod intus niyslerio salutari 43. Poleras Roma ([) inlenlalas tibi illas in Apoca-
geritur, speclabili pro foribus opere signetur. Nam lypsi minas non limere , si talia semper ederent mu-
et nostri corporis templum quadrijugo stabilimento nera senatorcs tui. Vere tnnc libi nobilis csset illa

una Evangelii lides suslinet ; et cum ex eo gralia, nobiiitas quam sacrati patres, Abraham, Isaac et
qua renascimur, fluat ; el in eoChristus, quo vivimus, Jacob, paternis ssnibusexciperent" ;
quam prophetx,
reveletur ;
profeclo nobis in quatuor vilx eoiumnas apostoli, martires, id est coeii senatus agnosceret
ritam mlernam fons a nasci-
(a) ille aquie salienlis in quam post togam nulla immundi sanguinis sanie fu-
tur ; nosque ab inlerno rigat, el fervet in nobis t si neslatara, regaii promissx lucis stola Cbristus indu-
tamcn (b) possimus dicere, vd sentire merearaur ha- eret >, et in libro albo, hoc est libro vitx J perennis,
bere nos cor ardeusin via>>, quod Cbristo nobiscum g yg adscriberet. Vere illoe divilix divites forent,

74 (
c ) inanibulante Uammalur. quibus non draconis antiqui cruenta sxvitia, sed Dei

i 4, Quam lxtum ergo tunc Deo, et angclis pacis Salvatoris immensa bonitas pascerelur, si quod be-

et cunctis Sanctorum spiritibus spectaculum prx- stiis aut gladiatoribus, et comparandis male profliga-

buisii « ! priuiode Apostoliveneratione.cuius Cdem ac lnr et alendis, id p»oprix donarelur saluti, cariusque

memoriamtam multiplicata opuIenti;c devotione ce- nobis esset vivere ifoam perire. Sed et avariiia et li-

15
casta libamina befalitate perveisa Deo pro nobis egcntes zabuto
lebrasti; sacras primum hostias, et ,

cum acceptissima ipsius commcuiorationc Dco defe- contra nos prodigi sumus. Damnum in lucro , et in

rens , deinde munificentia consequenli teipsum in damno Iucrui-.i dueimus : viumque nostram nec
corde muudo et spiritu humiliato acceptissimum sa- egenter redimere curamus, qui pro vitamorlememi-
d cujus labernaculis r.ius suintuose. Beata csset noslra conditio, si xque
crificium oflerens Christo ; in

immolasti e reficiens et Dco, ut hominibus, vel displicere limeremus, vel cu-

-crx (d) jubilalionis bostias ,

raremus p!arere si tantuiu prxcepta ChVisti, quan-

pascens eos, quibenedictionenunierosa laudishostiam
:

ttim popuii sibila vereremur; et, si (g) tanto laus

Deo . Quam
sacrilicarent ( bono tunc Urbs nostra tu-

mullu fremebat, cum lu misericordix visccra reli- qux ex Deo est, quantum iste de vulgo plausus eme-

ciendis et operiendis pauperibus eflundcns ,

pallida G retur

aridas sitientium 40. Beatus qui non adisti in tale consilium ; nec
esurientium corpora reformares, ,

faucesrigares, trcmula algentium membra vestires, in cathedra pesiilentix

v
, sed in apostoli sede, et m
Ecclcsi;ecoelu, id est, Chrisli theatro, non seditiosis,
et oinniuui consona in Dei benediclionem ora resc-

rares ! Sed cgena corpora fovens, rcdeuntibus in mc- sdl bcneilicentibus cuneis, Deo ip=o spectatore, lau-

liorem tui partem operibus tuis , retributione divina djris Ecclesix munerarius ; lion (/«) terrenx , nec
,

et benediclx conju- inanis glorix, sed xternxlaudis ambitor. Non giadia-

tuum poiitis spiriltiin saginasli ;

in illam transfundetitc Christi tores nec bclluas eiiii>, sed quibus veros gladiatores,
gis animara refecisli ;

cum in iclu Iioc eat harum tenebrarum principes perimas, (•')

manu, qttx lua pauperibus erogabanlur, ,

oeuli perinutata in coelestes cibos carnalis esca trans- agis, et quibus veras bestias, hoc est, omnem zabuli

virtutem superes et presso iinpuue vesligio concul-

irct. Et quaiiium pecunix gravi dcxlera, geminalis ,

hilaris daior rt infatigabilis ces leonem ct draconem '. Bealus es, in qno bene-
excipientium palmis ,

tanlum angclis intervo- dicilur nomcn Domini, et qui habes scmen in Sion,
distributor infuderas ; illico

in tri- et domesticos in Hierusalem, qui te vicissira in taber-

lantibus grcmio Domini gaudentis iiivectum ,

numerandum repo- nacula xterna susuipiani "'. Nmi enim limebis iliius
cesimos ' tibi fructus ac reditus
diviiis Iocuin, qui in tartaro, hoccst in inferuo in-
nebaturfi. Neqi.e divitix tanlum, sedelgraiix bene-

a Johan. iv, 14. b Ltu xxiv T>' ' I Cor. iv, !>.
''•
Psal. i ,
1!'. ' P^;d. xxvi, 6. ' Psal. xlix, U.
M.'i Malth. xvu, -2. Apoc xn, 12. Psal.i, t. Psal. v
' 13. °> Luc.xvi,!).
bM.uiIj. xni, S. ''Eccli. xxv, '2i i ,

comminntv.s est, potrx effugere per pcenitentiam , ha-

(a) Mss. Reg. Vien. ei e.lit. Clufflet., Ulue. lj

(b) Sic ins. Vicn. cum cdit. Chiffl. Alii, possimus. bcns exemplum Sinivilarum. Chiffi.etius S. J.
Anteerat (n) lla "i-s. Vicil. etlleg. In aliis codicibus, J"an/i
(«1 1'.;i mss. Reg. et Vien. et etlit. Ghiffi.
ambvlante inflammntur. .... ghttnli.
Au- iiis. Vien. <•! cdil. Cbiffl.
(h) Sic Antfi erat aren«'.
(d) lia in Psalteriis veteri el Itoni. et apud s.
gustinum in commentario super psalmqs. Apud LNX Proclive fuit emendare cuni Sacchino, atis
(t)
naui et supra divit n. 15. quod besilis attt qladiato'.
i:l in Vulgala, vocijerationis.
\,\\
Vulgata oralio lutmiliantis se. i ;/>«.< et comyarandis male profiigatnr , et alendis.
(e) et
Porro i(uo(! S, Paulinus hic ait lir.iesia' munerarius,
(/') Sic ms. Vien. efdit. Chiffl, el Grin. in marg.
Alii c< dices, inlentas. Sic cl S. Hi«ronymus Romam
ctc.,simili modo aS. Hieronymo Pammachius episl.
Male- 26, v; th"--iirins pauperum el egeniinm candidatus »p-
alloquens lib. !i contra Jovhiianun», in line :

ipiam libi Salvator in Apocaiijpsi pelfatur. Videdcscnptionem persimilcm. S.vcchin.

dictionem inquil . .
 ; ; .

517 EPISTOLA XIII. 213

feriore, et extertoribus tencbris merito igne circum- A. esl h ; quia spiritu Dei dives es, et tuo paupcr. fr.lrs
ttaius, ve! extremo eontemti inhac vita patiperis di- enira divites cum patiperibus suis diligit Deus, et sa-
gito rogabat aspergi ctii pater Aliraham jure re-
; cris iitleris celebrat, paginarumque pereniiiinn au-
sptm<&l:Memento, fdi, quia reccpisti bona in vita tua, toritate siobiiit.it.
et ya) Fleazarus mula : nunc vero hic consolatur , tu 19. iloc enim ipsum considerare le volo eorum
,

cruciarii ".
divitum, quorum vei criniinavel supplicia in Scrip-
17. Ob hqc illi, cen-.eo, diviteshanc vel poenarum turts signala stint, nomina signiticata non esse, quia
vel deliciarum viei^siludinem perhorrescant, qui istic siue dubio indigni erant ut sermonc divino nomina-
sibi tantum et vitiis affluentes, atit opibus abstrusis rentur, quos aut vitae oblitleravil impietas, aut ava-
iiieubaut nec partem posuere pauperibus ; aut male ritia delevil. Ideo pnedixerat Dontinus in Propheta
piodigi egent merilo. et" sclerna egestate pleelendi
77 d 9 ipsis : Nec mcmor ero nominum illormn per
qui tam viles sibi fuerint caritale luxuriaj, ut iis labia mea ', hoc est per immortalium duo teslamenta
pretiosior fuisse arguatur unius diei niensa quain verboruni, qu:e orisdivitii labia bene dicuntur
,
; quia
totiussui temporis 76 vua » Hic ergo non communi- et cohserenl sibi , et uno Dei vcrbo aperiuntur , et
eabunt in xteriium ccelestia bona pauperura, quorum per ipsa nos Deus oscututui ab oscuiis uris tui i
istic paupcres bona terrena nescierint. Et horuni gra- jj H;»c ergo Iahia pollui noluit nominihus impiorum
vius lingua torrebitur ,
qui dehilitates modo paupe- divina justitia ; et idcirco neqtte illius divitis nomen
rum vel horrent vel irrident, fastidiusi letaliter et exstat, cujus vaoitas et avaritia signatur; cui con-
faceti nocenter: qui prtetereuot, et cauibus lambenda surata jam vita de vitse apparatibus cogitanti dictum
dimittunt ulcera proximorum ; quia omnis natura est, Stulte, hac nocte (c) expostulatur anima tua, quce
homini homo proximus. Nosine, quaeso te, isti verius parasti cujus erunt k ?
Neque hnjus c tartaro divitis
dicendi canes, qui ne canes quidem in eurandrs atque nomen insigne est quod non casu prsetermissum ,

mufcendis hominihus imitati sunt, et de micis salleiu edito pauperis nomine intelligimus '. Illius quoquo
a inensa sua cadentibus (b) salurari cupienles fratres, diviris, qui gloriatus 2a
in lege completa, conditio-
hoc est, natura matre germanos , non solmn obsera- nem adipiscenda; perleetinnis suarum divitiarum
tis foribus exeludi sed eluru sxvis verheribus ex-
, amore aversatus esl, CECcitatein legimus, vocabulum
pelii jubent ? Inde credo illura in Evangelio divitem non habemus. Eral enim, inquit, habcns multas pos-
tartari, cumlolus 50 , ut clamat, miser cruciaretur iu sessiones
m
: et idcirco secuta est illa sententia, quae
illa ignei gurgitis flamma, solius tanien lingusc rcfri- regnum coelorum orani diviti pene clauserat , nisi
gerium postulasse * qua sine dubio ideo veuemeu- ; Deus», ut sohis boaus, omnipotentia; susc excepisset
tius ciemaiiaiur, quia in Eleazarum ante
janttam G hoc donum, ut divites pauperurh voluntate ditaret.
suam stratum , et canmus reiiettiro , s.tpius superbo Hi ergo divites invisi Deo, et oblitterati roemoriae,
avarus ore peccaverat, Ob hoc et alibi pramonemur qui (d) aeternis caduca praverterint (id est praelule-
ponere ori nostro cuslodiam <•, docente Sapientia per rint. V. carm. 31, vers. 344), quique maluerint terr&
Solomonem Sl
: Quiai» manu linguce vila el mors d. quam Deo credere , escam tineis et pnedam furibus
Et alibi Yerbis luis, inquit, justifiaibeik, aul verbis congfsreates, et
:
, ut scriptuin est » , cui thesaurisant
tuis coudcmnaberis •.
ignorantes ,
quia nolunt intelligere cui debeant the-
18. Tibi igitur, fratcr in Christo unanime, cui sauros suos, digni qui ncsciant quo successore dimit-
sub
hac pu>na melus ct curn sede communitas
, illa tant, quia nesciunt quo largitore possideant. Quid
cujus os bcnedictione plenum cujus divitia; ubera
est, enim habes, o horuo, quod non acceperis ? et quia ac-
pauperuru sunt domus hospitium Christi est,
cujus cepisii *'', quid aloriaris quusi non acceperis °,
,
et dc
qui non jaceie mcndicum ante januam tuam epulan- Deo donis superbis ? Talium, mi frater, dlvitum
suis
te te sustines
« ; sed contra tectis tuis
Lctus induois nomina in Evangelio non scribuntur, quia nec in !i-
aut tecum epulaturum, aut etiam jejunante
te satu- bro vitas habentur p.
raudimi tibi felix a peccati^ ege^las et beatse in
; , 20. Denique, ut scias non divitias , scU homincs
Tu et inter illos pauperes jure
virlutibus opes stm!.
D pro earura usibus esse culpabiies vel acceptos Deo,
numeraheris ", quoram est regnum cneiorum s et ; lege sanctos patres , Abraham, Lot el Job de opibus
mter illos divites quorum
, possessio civilas Drma suis amicos Deo factos <i. Nam in Evangeiio, «jno i!le

• Luc. xvi, 2S " Luc. xvi 24. « Psai. cxl, 3. - Prov. xvnt, 21. • Matth. xn, 37. i
Lue. xvt. 20.
, Mattb. v, 3. Prov. xviu ,11, ex versione LXX.
«i
i t Luc
Psal. xv, 4. Cant. i, 1. . XII 2 0. i Luc i
'
xv., 19. - Matth. xtx, 22;Marc.x 2-2; L„c. xv.it, 25. - Matth. vi, 19;' Psal. xxxvm 7 ; Eccle u
uc *"• ''• ,v 7 p Psal LXV,ii ' 29 q Gcn - xvw
' 5 el Xi -; hii>
- -
^
«xi i6 - ' - -
-

(a) Sic legitur in mss. et exeusis codicibus. Ila et (b) Ita ms. Vien. et edit. Chiffl. Alii codices , sa-
apud Crcg. Naz. orat. 20 de Machab., Prudentium tiari.
Cathemerin. hymo. 10, vers. 154. Eleazar iu mss, Ita mss. Yien.
(c) et Beg. curn edit. Cliiffi. Alii,
codicibus Icgiadmonet Nie. Heinsius in notis ; et sic exposlulabitur.
legit Paulinus noster earni. 32 de obilu Celsi , vers.
(d) Sic ex carm. 6, vers. 2!, et 23, vers. 303,
582. In Graeo tamen lextu legimus Ai;'«oo,- et iii emendavimus, refraganlibus tamen omuibus eodici-
Vutgat^ et ms. Valic. Lazams. bus, in quibus itisllo sensu, ul mihi vidctur, terrcnit.
 , .

S. PAULINI NOLANI EPISCOPI 220

219
A ceternam possidebil h . Hujus mentis perfectio , vel
tariareus contemlor Eleazari dives prsctennissus est,
mens, jam ab origine seculi juslum
illum ab Arimathia Joseph » divilem nominari vide- islius perfectionis

mus. Beatus euimest, quia-' specialiter inleltexit su- Lot ab illo

(f)
Penlapofitano incendib iiberavit >

per egenum et pauperem

h
, pio Christi corpus obse- meruitque (g) pro hospilali domo lotam in domum
nec judiceui urbem munore Dei sorlilus accipere quia ille, qui
quio (V. ep. 20, n. 2) muneratus c
, ;

in incesta et impia civitale solus et pius fuerat et

pro injuria dommici coi poris inlerpcllare veritus, et ,

.pudicus ipsam superans M sanolilate pietateni (V.

pio sumtu pretiosi velaminis et sepulcri novi dives ,

in 78 Domini sepultura. His le pagina sancla no- nol.45), non dubitavit, quantum in ipso fuit, 79 P u "
26
divitum sorte nume- dicilia tiliarum redimere hospitum castitatem. Job
minibus adscrihet, el in taliuin

raberis quorum opes aequas et aninio. Non enim vero, ilie Domini igne examinatum argenlum , sed
,

sibi habentes habeliant , sed nemo quidquam dicebat semper oculuin caecorum, et pedem clattdorum fuisse

suum, el humani nihtl a se aiienuna pulabani : ut illa testatur i, horumque opcrum in ipso tentationis sae
quomlam princeps fidei mullitado, cui unum cor , et cerlaraine mercedem reposcil , et recipit. Spoliatur
animauna, etomnia communia erant*. Et vide ratio- opihtts patrimonii , non animi ; seil invulnerabilis

nem ; facile judicabis parricidali crimine conteinni corde ,

(h) ne labiis quidem peecat k
, nudatus ambi-
pairperes nostro arbitrio, quos nullo videmus a no- B lione substantiae , sed armatus vijtute patieutiae :

bis Dei opere discretos. Quomodo enim (a) exdudi- orbatusprole", non cordis lnmine, filios menlis suoe,

mns a noslris modicis habilatioiubus, quos Deus una hoc est ,

justitiae opera complectitur , clanians : Nu-
nobiscum istios inundi (6) concliisitdomo ? Quoraodo dus e.xivi de utero malris meai , nudns oporlet in ter-

(c) dedignaninr icrrense possessionis nsu facere par- ram rcverlar l

. Nihil intuiimus in hunc mundum,
r.ieipes, quos el ((/) inviti divins: originis unilate co:i- verum nequer"' auferre possumus m Sedquia spiritales .

sortes habemus ? Hoc tenens Abraham , amicus Deo opes non amisenil , temporales quoque divitias pro
f.ictus est : hoc observans Lot , evasit a Sodomi» * : paltentice liiumpho recepit ; et dilalus est (i) duplo,

hoc sectalus Job, de zabulo triumphavit. quia probatus et purgatus eral septuplo ". Labores
21. Aperiamus et nos domicilia nostra fratribus ;
eniin , ut scriptum esl ° , (j) frucluum (V. not. 4-1)

vel timentes periculum supradiclorum exemplo pa- suorum manducaverat , io operibus piis claborando,
tnim, ne forle quasi hominem excltidenles , et an- el idcireo fructus laborum snorum manducavit , in

gelum repellamus , vel sptrantes inereri el angelos hoc ettatn seculo preemia operum recipiendo.
bospiles , dum omnis advenrc transilum promla htt- 22. Cum his divitibus tibi sors e.sl, quia 31
eumdem
manitate suscipimus. Pater enim Abraham dum Detim divitiarum itiarunt causam esse meministi,
peregriuos suscepit, excepit et Dominum cutn ange- G liber avarilis , quia servus justitias. Iniquo mam-
lis Chrislum et in hospitali tabernaculo illum, quem mona juste ntcris ; nec captivus , sed vere Dominus
;

in Evangelin coram (e) in semetipso Salvator exhi- es peciinis tu«, quia possideris a Chiisto, cui capti-

bet, diem vidit'. Sodomttas hospilum datmiavil in- va est ipsn captivitas p. Gloriare igitur in Domino,

juria, et Lot eo potissinmin liherari meruit affecttt, quia non curo et sanguis libi 't
, sed ipse , qui luinen

quod hospites pnetullt Sliabus b. Non ille iffipius. cst verum et sapienlia Dei Christus
r
,
prudentiam
sed perfccle pius ;
nnn cnim ffiias viles hahebat, qui hiijiis providentise revelaoit ,
qua inlelligis in oumi
inde morceilein meruit, quod pieiaii doniestic;? prre- egeno et paupere Christum cibari ,
potari , contegi,

lulerit jusiitiam caritatis, lioo esl, timorem Dei ; cu- visilari 3

, secundum illos palres.quosob hoc meritum,
jus otique pracepto et spiritu recipiendis bospitibus quod supra dielum est. in die mula liberavit Dominus '

scrviebat : ac perinde jain tunc perfeetuin ftdei mens 23. Ipse te Domimi conservet., elvivificet, ctbea-

illa coinplevit. quo dioittir nobis : Omnis qni rctiquent lum (ncinl. «I (erc.l opcm imiit tibi supra lectum dolo-

frntres , etsorores, ant matrem , aut plios, vel fitias, ris u tui, convertat ptanctum pium in gaudiuni sanclum
propler nomen meum, cenluptum " accipiel, el ritnm libl. Conscind.it siceum irisiiii<e luse , et redda» libi

••
liiuun. xxvit,u7. b Psal. xl.2. » MaUh. xxra, 58. Act. n il, et iv, 32. ;
,
" Gen. xvni. 5;
Cxen. xni , 2, f
Johan. vm, 5G. 6 Gen. xix. 8. '' M.uih. xi\ , 29. Geu. xix, 15. 1
) Job wix, 13.
h Job. i, 11. iJobi, 21. m I Tim.vi, 7. "Psal. xi, "?. Psal. cxxra, 2. r Psal. lxvii, I». Mallh. xvt,
t7. 'ICor. i, 24. » Matth. xxv, 40. « Psil. xt., 2 « Ibid., 5. 4.

Ilamss. Re^. Vien. et Florus in C:Uena lib, si,

(a) D hc., cann. 25, vers. 22t
mss. codices lieg.. Vien. ei edjti 4. Ai ms.
in Epist. ad Hcbi xm, 1, el edit. Chilfi. Alii codices
. (g) Sic
Vat. cum edit. Griit. et Rosv. per liospitale.m
excludamus. ,

(b) Sic. Florus , rass. Reg. et Vien. e.um iribus , domnm.

edilis BarT., Grav., Chiffl. Alias, concludit. (h) Ms. Vien., »er l<>bi:s peccal. Abesl etiam tpuaetr.

(c) Ita mss. Ceg. ei Vien., cum edit. Cliifll. Aiii, a ms. Regio.
dedignnmvr. (>) Ms. Keg. cum editis Bad. , Grav. el Grin.,

(d) Sic Florns Ltigdnnensis in Catena lih.xt ex Pan- ttim.

lino, in Epist. ad HebrffiOS xjii, 1 et 2. Mss. Reg. et m Ita Psalteria vetus ei Rum. S. AugusniiUfi m
Vien. et edlt. Chifllet. Ceteri cooices, in una. psaimos, et libri Lalini veteres. LXX, patmarum;
(e) Hanc praepositionem addidimus ex Catena Flori Vnlgaia, mantim. Hic Paulinus dicit fivctman, ex
lih. XI, ms. Vien. et edit. Chiffiet. ambigua voce Grajca -i'^ mpvSn x»pnoi eoitn di- '

Id p st incendio qttiiiqiie urhiiim a ttsvt-: qnin- ,

eiinlur cl (niclur, el pntnur seu iiMmus ex Hicrouymo
(f)
oue, et r.'i>'r, urbs. Ilem penlttpoUm Natal, 8 S. i e- in epist. 141. Vide uot. ii.
 *" epistola xm. m
teliiiam^saiuteris sui »: confirmante spiritu princi-
A habent, diceates . 0m»r« fran«ftM at tempus no-
pali h Grmet in orationibus el cleemosynis ui ar-
, , slrwn, et non est reversio pnis nosrri, qnonium consi-
cum aereum, brachia tua « : perficiat pedes tuos tam- gnatus est , et tiemo revertelw (V. not.
45). Qui-
quam eervi, ut et ad fugiendum zabulum, etadcon- excsecati ne.quitia- el infidelitatis su;c tenebris non
sequeudum Chrislum velox sis et fixis M gemino possunt dicere
;
: Credo videre bona Domini in (b) tu-
utriusque Teslamenti ungue vestigiis, in via Domini
mine rivetttium l. Nos vero lam egenis remediis nou
d
firmiler sislas , ereplis manu Domini pcdibus luis indigemus quibus ipsa Veritas Dei Verbum Deus
,
a lapsu, et ocu.lis a iletu e
; ut cum benedicta con- resiirrectionem carnis in vitam reternam, el spopon-
iuge lua in «elermim placeas
gO Domina in regione ditdocens, et probavit resnrgens. Ipse enim Dei gj
vivorum. Fiel enim libi seeunduro fidem luam quia
, Filius, per quem omnia, et sine quo nihil, ipse tesla-
fidelis Dominus in verbis suis t . memor crit in seler- tus e<l : Ego sum resurrectio (c) el viia qui credit in
num Imjus sacrificii tui et hotocaiMitm luum pingue
,
,
me, etsi mortuus ftterit, vrvet ; el omnis qui vivit, et
/ict - teque ipsuni vivam sibi bosiiam in odorem
;
credit in me , non morietur in ceternmn >. Quod ne
suawlatis accipiel remuiierator vesiri fenoris in illa verbo solum assereret , sanxit excmplo ; smimque
die, qua locupletior creditoribus debitor suum cuique
.
- ipsum
-
r ww«. , in
... quo omnis suseeplio ,
.jui. winiiin .-««..«_cuiii», hominem
muuiiiiimii resuscita-
irsuMiii.;;-
deposmm.
retribuendi dies
mult.pLicata reddet Nec longe B „ »
a morluis usura.
oslendit- discipulis in semelipso m . ,

, albentibus jam propmqua messe tidem carnis assignans, cum dicii Thomte : Infer di-
r^gionibus h .
gitum luum Imc, et vide manus meas ; et infer muuum
24. Interim recipiendas opes («) fesliva tibi medi- luam huc , et mille in lalus meum et noli esse incre-
,

l/.lione promittens, multo uberins

animum tutim ven- dulus sed fidelis l
quiu spiritus curnem
, , et ossa non
turi tide, quam meo vel cujusquam 84 sermone sola- luUict, skul me luibentem videtis'".
heris. Non enim modira animis credentium voluplas 26. Haec igitur testimonia, hsec documenta, hane
est, promissa ftdelibus bona dulci eoghatione prtcsu-
lucem fidei habenles, qua occasione poterimus de
niere , et in paradi60 jam animis deauibulare. Si
resurrectione dubilare ,
quam el de Verbo Dei audi-
agricolamjuvat spem messis in segete mirari dnm
, vimua , et Apostolorum oculis vidinms, manibusqiie
a messc frucium laboris exspectat faciliusque fert n?
;
palpavimus quique ila per Christum Deo (d)
morara temporum avarilia votorum, si pascat ocuios. vincli et Lasili sumtis, ut Dei arrhabonem teneamus
tlujii sperat eveutus : quanto majorem nos capere iu terra nostra Spiritum sanctum, quem dedit nobis n
;
possumus voluplatem, lieet peccatores, aUamen fidt et noslri pignushabeamus iu Deo carnem Ciirisli,
P i»»w
les servuli quihus sparsi non apud
' * _•-•» ~~
seininis>i.».i«
; dubiau quia miervauum
q„|j intervallum istud imuiensum, quo a diviuis
... ,
t
divhiis
ter.*!idem,se-iapud incommutabiLem Dei veritatem C luortalia disparaillul .
medio et inter utraque com-
ratio mandata est, qui boc speramus quod Veritas
muni inlervenlu suo, velul quodam, ut Sic dixerira,
ipsa pr.xitiuii 5
.
ponle, continuat; ut ejus traaiiie ierrena ccelestilms
2o. Non entm ab homanisopinionibns, neca fabn- conseranlur, cum hoc corruptibile nostnnn incnr-
iosis puetarum soniniis , aut philosophorum phan- rupiio- supenia perfuderit, el morlale nosiruiu, ut
tasnwiis post hominem futura oolligimus seriplum est, immortalitas hauserit
, sed ab , morteiuque de-
ipso foutehaurimus Cdem reruiu. Quis
veritaiis viciam victrix in Chrislo et a Christo nobis vila sor-
autem puluit divina magis , quam Heus ipse hnerit v. Quod ut assequamur, non de veritatc tanti
ope-
rum statutorum suorum eonscius, nosse? Non
et honi, sed de nostri captu meriti dubitare possumus.
traduces in corpoia aliena aiumas , ut Sed agamus qtne Christus
sinl nion- jussit, ut adipiscamur qUte
slia post hominem : neque omnmo sine corpore Chrislus spopondit. Veritas illius nobis adest, illi fides
permansnras aut in corpore nientienmr occidius. nostia non dcsit. Omnibus
, vita, omnibus via, omnilius
Biandiantur sibi mendaeiispoetarum, qui nonbabeiit janua est i. Nemini claudit sii» regna ,
quibus et vim
veritatis prophetas. Csecentur opinioniuus erraticis permiltil inferri r .

philosophorum, qui non Illuminantur testimoniis apo-

27. Perge quo curris, ut apprehendas in quo ap-
stolorum et se desperauone solentur. qui spem non u
:
prehensus es : enitere perangustara viam. ut perw-
» Psal. xxix, i2. b Psal. l 14. « Psa!. xvii 55. J Eccli. v, 12. * Psal. cxiv, 8.
, ,
Psa!. cxuv, <*

15. e Psal. xix, 4. Johan. 55.

iv, '
Sa P._I'j, s - J^Psal. xxyi, 15. t
Julian. xi, 25, 2G. t Johan.
xx 27. m Luc. xxiv, 59. " I Johan. i,l.
,
» 1! Coi . i, 22. p I Cor. xv, 54. q Johan. xiv, 6 Matlli.
Il, 12.

(a) Sic euiemUvimus ex mss. Reg. et Vien. c. mus, quae tmn in lexiuGr.eco, tum in Vulgata babe-
edit. Chiffl. eaque lcclio restitnta coiinrmai.ur ex tur. et quam
desiderant ea qiw sequuniur.
!oco prorsus simili episl. a.J Marceliam, n. 8, nbi le- (d) lta ms. Rog. cum ediL Chiffl. Sicquoaue legn
gilur lidiicinliter futurorum bonontm tibi perpetuam
:
Flonis Lugdunensis in Catena Patrum Grsecorum et
jelicilatem festiva medtiatioue
protmUas , juxta omnes Uitinoruro, Ub. xi ex Pauiino Nolano, sub titulo, ej.
codices. Hic crat antea iu editis. festina, Epistota ad Pammachium, in ilhid Epislo!» ad Ephts
(6) Paulinus videlur legisse ev «0y>. pro eo quuil sios, cip. i, vcrs. 31 ct ii, Signuti estis, etc. Aliiis
sun-' habemus ey -/>). I.atjn. futic.li.
(<) Hanc VOcemex. ms.^Vifn. ot.;dii.('.liill!. addWi-
 :

J23 a PAULINl NOLANI EPISCOPl 2S4

nias in araplam possessioucm nereditatis .•eterux

n
. A proprio nisu pervenens. Nam inlirmilaics 83 ,lirc

Habes jaui in Christo uiagnum tui pignus, et ambilio- "non sunt ad moi tein, sed pro claritate Dei 6, ut et

suin suflragium, conjugein, quaa libi lanlum graltLC virtuti tua-. perfeciionem, et iniirmitaii noslrae virm-

in caelestibus parat, quantuni tti illi a (a) terris opu- tein coufeianl. De te eniin ne perturbemur, inulta

lentia: suggeris; non illam, ul dixi, (b) luctibus cassis nos jam a patriarchis Sanctorum Domini exempla
honorans, sed vivis inunenbus accumulaus, quibus confirmant.

illa nuncgaudel; jamque illi iiujus operis lui usus in 2. Sicul ipsi patres lidei, praeter ahos vitic suac

l'ru< iu g2 esl, cujus adbuc liin munus in seniine. labores in illa etiam sencclute prophetica, qua inlc-
23. Jam bonoralur tnis illa uieritis, jani pascitur rius luniinati, jam mundi '
oeternitatem et omninm
tuis panibus, ei aflluit tuis opibus, in vestitu deau- seculorum seriem (</) praeviilehanl; cnrporeis taraeu

laia (c) circumamicta varietale b , prelioso lumine; non gravcs ocuiis in inlinnilate cartiali spiritalem con-
summaverunt virtutem L . Sic et beatus Job tentatus
manus digito-refrigerari, propriis ipsa
eget alienae
digilorum suorum roribus, id est, dexterae luae ope- est ut probaretur, dimicavit ul vinceret, humiliatns

ribus, infusa. Non aeque ampla dote nuuenleui l»cu- e>l ut exaltarctur, Bevit utgauderet'. Quid ipse San-
pletaveras, ut nunc dititicas quiescentem. Quantam ctus sanctnrum? nonne tunc vicit cmn judicaretur;

enim tunc pailem tuoruui muneruni cej.it, cura eo B elcadendo per morlem resuvrexit in gloriara? Quae
soln, quod poteral induere, irueretur; nunc quan- fortibus passionis infirmitatuni, infinnis incitamenla

tumcumque conluleris, totuin simul, omnium sen- virlutum sunt. Inlirrnalur etenim validus, ut confor-
suiim voluplate dives, animo possidebit. Beata, cui tetur infirmus, et imilatione robusli discat superare

tam numerosa apudChristum suflragia sunt; el cujus congressus. Et ideo el justus casiigalur, ut emende-
caput tam multiplex ambii illustrium eorona genmia- tur injustus.

riiin, nec alienis intexta floribus, sed doniesticis 5. Quare duplicem ulilitatem opcratur Sancionm
COrusca luminibus. Yere illa pretiosa Doniiun auima, carnalis inlirmitas; ut et ipsorum spiritalis virtus

qii:c dc tribus prctium margaritis capit. Est cnim cxerceatur; ct qui prosperatur in via sua i, ct vnilius

conjux " <idei, soror virginilatis, tiiia perfectionis; inofiensx sanilatis insultans, dicit : Peccavi, et qnid
k ? non audeat
cui Paula maler, soror (d) Euslochium , tu niarilus. accidit mihi siid de corporea felicitaU
blandiri : et forsilan raetd diviux potestatis adstrictus,
EPlSTOLA '
XIV. ad jusliliam corrigalur, dum ultricem Domini cccleslU
Crttittlulur reddilam Delphino valetudinem, supienter mauuui impiis actibus jure expavescit, quam videa!
exponens mtarejuslis evenianl mula. Kt gratias agit
de
et justis severam. Nam si vos vix cilra verbera casti-
liasiiii presbyteri expliatto negolio.
C gationis evadilis, nns iniqui et peccatores ubi parebi-
Bealissiino ct venerabili, semper nobis (e) deside-
iiius '? Credimus autcm, quia ideo proximis I1L1
rantissiuio patri Delpuino, Pailinis.
tcmporibus graviora solito corporaliuin tribiilationum
I. Lu-tali suiuus in iis qua: pcr Cardamatem scripta tela perpcssus es, pridem febriura ardore, nunc capi-
el apportala sunt nobis c . Sospitaiis euim lu;e uuntius requic Doinini beatns
tis humore vexalus, ut in illa

sermo, veiul oieuin laetitiae impinguavit ossa nostra, possis dicere : Tr«»isi'riiw<t* per ignem el aquam,et
nt repleii gaudio diceremus Maynificavit Dominut in (h) refrigerium '". Lxlilicali igitur (t)
:
iiulu.visli nos
fttccre nobiscum •>, qui nos iu lui doloris lectulo visi- hac Dei miscricordia, qua rcspexeral in bonuni bu-
tavit » ; ut exsurgentes in tua sanitale, caneremus niilitatem nostram, ut gravissimx anxietudinis pienaui
Iiymnum Douiino nostro, quoniain eripuisset octilos lucraremur, cum paritcr indicasses nobis sotlicitudi-
hostros a lacrumis ' ; differens te coronae tuae, sed nem de te nostram, et securitatem ; aliud * in iisdcm
rescrvans adjulorio noslro, ut te inlentis oralionibus liltcris di\inx'grati;e munus accepituus,illud videlicet
tuis onera noslra relcvante, et ilinera prxviante, cune nostrx negotium de sancti presbyleri Basiiii
(()
Tcviores
cunamut in adorem unguentorum Domini donio per operam tuam, ita ul dcsideravimus, expli-
queni nobi* in ttta sanctitatc fragrantem, elsi 11011 caliini.
apprelicndimus merito, attamen sequimur affectu, ^ 4. Veniat tuta illa benediclio super capul luuui, el

sperantes per inseparabilera carilatis tua3 copulara in coronx ( V. 110L 6) tu« cumulum supcrtcxta flo-

deditcendos nos ut perveniamus tuo ductu, quo tu rescat, qua benedixerunt Dominuni in te, non wlum

" Maiih. vn, 13. h Psal. xliv, 10. Psal. r.\i\. 8.

«Psal. cxxi, 1. * 1's.il. cxxv, 3. « Psal. xl, 4. '

Job. 1, M; cl u, 7
b Johan. xi, 4. Psal. xxwi, 7
Gen. xivn, 1, et xlviii, 10.
'•
; et iv, 1; et v, 1. i

k Eccli.
v, 4. 1 Prov. xi, 51; I Pet. iv, 18. "> Psal. lxv, 12.

* Alias
18; qnx auiem 14 erat, nunc 27. Scripta Ms. Vien. el edit. Grin., &rci't'a»i<\ Mclius in
(f)
aniui 398, post Pascha. aliis codicibus prwvianie, ut cx sequcntihus patct.
(a) Sic mss. Ucg. el Vien. cum edit. Chiffl. Anie (3) Ita ms. Vien. Ccteri codices, providebant.
erat n terrenis. (h) Sic. ms. Vicn. et Laliliius. Sic quoquc in Psal-
(b) liamss. Reg. et Vien.ciuu edil.Cuiffl. etSchot. teriis quiuquc, in Vulgala, apud LXX et S. Augusli-
m marg. Alii, ln.ribus. nuni in Psalmos. In aliis codieibus nostris crat refrt-
((') Edit. liosv., tncumacla.
gerio.
(d\ Mss. Ke£. el Vien., Enstochia. (i) Ms. codex Vienncnsis, e Dci miserkordia, qui,
(e) Editi, desideratissimo. tle.
 ,

223 EPISTOLA XV. &36

ipsi ad quos lieneGcium pcrtinebat ;
sed tota prope- A tulislis ? id est de sancli presbytcri Basilii
3
ne^otio
modum Capua, 84 elce '<-'beriima urbis ipsius ecclesia
niodumCapua.S&elceleberiimaurbisipsiiisecclesia cuius planclum
cujus vlanctum comertistis
comenixiis ingaudium
«/W;.,u. h \ „. .... JL
ct senectutem m
gaudio presbyleri coexsullans.dedit laudem Deo, qui composuistis in miserkordia uberi «. Facta est in
ta-
adjuvisset pauperem de mendicitate, et humiliasset bernuculo ejus vox twiiiim et salutis i : ueque
cessat
alta divitum corda, ut et ipsi habeant spem sclenwe cum lola (b) domo sua gaudens consonis Ecclesia)
domus in civitate habilationis, qui digni habiti sunt gratulationibus benedicere Dominum qui rcbpexerit ,

per interventura sermonis lui ad intellectum bonum humilitalem ejus k

et religaveril contriliones ejus;
,

illuminari : quo per exigui domicilii justam reforma- ct eos qui gratulabantur malis ejus confusione
perfu-
tionem, aelernum sibi in cuelesti taberuaculo pauperis deriti ipsum vero conseisso Iristiti*
; sacco"1 , Letilico
sancti, a quo invicem recipientur % hospitium para- vigore praecinxerit.
verunt «.
5. Unde pro-ipsis fratribus nostris, quos ante ro-
EPISTOLA •
XV. gari poposceramus, nunc nnanirailatera vestram pe-
Gralulatur Amando, quod Delpltinus agravi infirmitale timus, ut eos ullra solitum affeelum
diligatis ; el si
liberatus, prislimv sanitali sil resiitutits graiias ':
forte ipsi Burdigalam, ulsolent, venerint,
agit de beneficio in Basiiium presbytemm a se com- pr.csenti-
mendatumcollato bus gralias eliam de nostronim sensuum
: comiter ludil inCardamalis ctm ac viscerum
tiuenlia. B affeciione reddatis. Aut si tarda fucrit eoruni copia

Sancto el raerito venerabili, ac dilectissimo

cum prima adfucrit oecasio, dignamini eis
gratulaiio-
fratri
nciu debilam, et meritam benedictionem
Amando, Pai'lincs. opeiis sui
mittere, utfsciant et intelligant quam
acceptum Deo
1. Excepimus Cardatnatem in gaudio caritatis et sacriticium dederint hac oiicdientia ndei
suae, qua pe-
ijenedictione dulcedinisaffereiiteni nnhis omnia bona, tiiiohem nostram in vestro interventu
exorabiles re-
lilleras indices sanitatis veslne, twtificantes corda ceperuut; nobis quiJem gaudium prasens de sua
de-
nostra, et dulciores super met ct favtm l quarum
:
votione priestantes ; sed saluli su;e setertium
cortimo-
sujvitas sieut olcum penetravit interiora noslia, dura providentes. Nam etsidcbitum (e) fecerint-agno-
exsuliaverunt ossa lnnniliala «, et in voce exsullationis scendo justitiam, ut alienuin reddi juherent
; tameo
diximus Domino : Susrepimus, Deus, miiericordiam gralia largiler habenda digni sunl pro ipso
bona; vo-
tuam rt
, qua liberasti '
pauperem de polenle », et hitini- luntatis affeclu, quo potuerunt traiisgredi, et nou
lem de manu fortioris ejus '. Concurrebaut undique sunt transgrcssi » ei inaluerunt id facere
;
quod expe-
in animum causa: gratulationum, quod accipiebainus diebat,quam quod licebat; et quod tam absoiulo et
lilleras vestras, quod nostri memores probabamus,
' ->
v «™ vuruo
puro corde nouib
nobis parere
laiore aignati
dignati snnt,
sunt, ut de heneucin
benelicio
quod ad voUtm nostrum au iebamus iuco.umes, quod C eorum disputari non posset ,uandoqu,dem omum :

(a) dominum meum (Delpliinumj patrem nostrum suain sanclo prenbytero, etiamsi propriam
ex
non pro-
gi-avi et longa infirmitatc sanaium cognosceba- .

liare-l, rcstitui lainen sine diflicultate' jusserunt; ut

mus. F)e utroque veslrum pariter l.etificati surous :
eaiii si de (d) suojnre non pnsset, de illorum tamcn
quia sicut caderu est Itibulatio. quaj illum
rorporc, muuure possideret. Neque perdiderunt bujus tam
tecordc confecerat; ita et eadem visitatio, qun iHi
sanclee liberalitatis gratiam
naraVir ipse sanctissi- :

divinam opem super "•

teclum doloris *, ct libi ref. ige- mus, cui Dominus juxta meritum vos (e) intervento-
riinn securitatis in cululi
compassionis atiulerat. Sed res providit,
ita gralulaturet prcedicat,
nihilominus cogitanles nos illius ocgrimonias et
tannjuam in-
ani- debitum mtinus acceperit. Sed ipsis fratribus
nostiis
nsum tuum, slimulabat noster auectus, quod in illo
modo respondete distulinius, quia per ipsorum honii-
tribulalionis vestraetempore nos forsilan sani aique
nes srepius de Campania eomineanles, opportuniores
eliam heti fuissenms. Sed gratias Domino, qui igno-
oecasiones uondeerunt, quae statim ad ipsos,
ranti.e culpam relaxat, nec, ut
ubicum-
memimus, fecitnobis; que sunt, dirigant.
(f)
praveoiens trisiitiani nostram gratulatione, cum ila i. De Cardamate ipso non modicamnosgGunant-
providere dignatns est, ut aegritudinis vestrae fugam mitati lute gratiam d-bere profifemur,
eodcm D quem non so-
indice nosceremus qui pariter nuntiaret et
lum ministerio provectum, sed et spiritu pro!icier,!.em
reddiium sanilatis.
recepimus 5 . Nam cum in diebus Quadragesimaj adve-
85 2. Quid de
vestra sanctitatis opere dicara,
illo
nisset. et eum
ul clericum fratemo excepissemus
qno tantiim nobis etiam a..l iinxsentis af-
gratia; cinnu- fectu, quotidiaha jejunia non refugit, et
lum, quairtitni vobisad patiperem
mcrcedissrternae copiaracon-
mensolam vespertinus conviva non homiii s .Et quod

i ,a.. CX..V,, ,. ,, r Luc. 48.

Ec ^_™-s ^- i0
xxx,v -2.,. ...
Psal .
> i,
( MIX) ,2 sec _ psaUe ._ R()m e yelus _

Alias 25; nne autem 23 erat, nunc iO. Scripta (c) Ms. Vien., feceruin.
auno .j!/S et niissa cuiis supeiiore.
(d) 4ddidimus suo ex ms. Reg.
la) Ms. Regius, domum. Ms. Victi., Dominum no-
et cdit. Bad et
sirum.
Gnn.
(e) Eadein notione haias dicitur
(tV) Ms Rei d«riw SiV veteres et idem ms. fre-- ventor carm. 23, v. I!!5.
Ezec/iice inttr
,:-
(/") Ms. Vien. dirigahtur.
 : —
,,

S. PAULINI ZWLAN! EPISCOPI

227
fuil; ui A vcns, viderer con.munis observantia: studium in
est, calicibus nostris contentus
ite
magismirum
solita a te rnihi ncgligentia proeterire, sed multo
mtelligeremus illum apud sanctitalem veslram (a)

° enidiri i.ec jain eliam illud magis, ne de tua in Deum inente seeus
emendatura, sicut ex Apostolo ;

distenditur, crederer judicare, si omnem scribendi tibi occasio-

inodio sedmodieo vino, quo non venter
ad sobrie- nem diligens, per viros religionis insalutatum te,
sed cor Leti.icatur, inebriari (V. not. 46)
crapula ruetantem Deo 7
hymnt.m, lamqnam a sanctis hon.inibu"- abhorrentem , prceler-
tatein, sprritali
deean- raitierem; cum certe 6tudiosus Chvisiiani nominis
quemnon solo ore vocatis, sed ettacito corde
reeipil auditu, comprobatorque proposiii etiam nostri amore docea-
tat,qui voluntatem Domini f.deH (*)
implet effectu. Benedi- ris. Suscipe igitur libens, non illos ex meis litteris,
pio narrat eloquio, et strenuo
Qiii converlil ru- sed litleras meas de illis probans, qui summa id-
ctus Dominns, qui facil mirabilia *>.

Cardamalem et clericum fecit, ut ipsum sanciitate curarunt, ut religioni habercnl vel

pem m aquas »,
palriam te uun adeui.do revisere, vel le sine meis
(r) videmus ; et sobrium , ul credimus. Nain nt so-
Apte autem mihi visa est ad id quoque
lemnitasPaschalis (d) revocavit dies prandiornm, seriptis adire.
in-

murmiirare , dkens hujusmodi tabellariorum persona congruere, tit ali-

cipiebat nobi» cirea meridiera
sicut tesla » gutlurmeum, et lingua
meti udhje- quid de prislina illa epistola responderem libi , quam
Exaurit
mea, et wnter B ad illas mihi litteras, quibus niamfestum dlWlK
sil (aucibusmeis*. Defecil anitna tu

fame et siti ' adhceserunt ossa mea emii potcslatis in elementis, et curoe circa oos benelicium
meus ; et a

mew e . P.espomieua.ur illi quidcm : Fili, in humititate pradicaveram, retulisii. Nam profecto retines roe de

venlrisnon apprehimdai le f
dc quo tunc gratulans responderara
tuis scriplis, id
susline, et concupiscenlia ,

quia non in pane salo vhit

nomo, «erf in onmi verbo comperisse; unde suaseram, ne casibus Dei muuus
iton andiebat, et «siout adscriberes et (h) furtc magis quam Numine arbitra-
Dei 6. Illcautem siruJ snr./ns
;

aures suas h, sed fru- rcris argentiim ilbid sancti commnrcii inter hibemos
aspides surda obturabat nobis
prandium cupiebat implere veutrcm suum , turbincs et nautas avaros, amisso cirstode, servaium,
slra. Ad
dabat donec(V. not. 47) in illud potissimom Httus ejeeta navi, in quofamiliare
et neroo illi vel siliquam ',

dies; *l bymno dicto quam- nohis oppidum libi palrimoniura tutissimis rciu no-
ad vesperum declinaret
,

tristis de fame praudii, placaretur nouis de re- slra sinibus exeeperat.

libet
diutius jocaudo videamur i. Sed tu iternm mil.i de lempestatis injuria magis
feetione ccenaudi. Sed ne
injuriam faccre gravitaii ejus,
qu;e jam in stillicidi* '•
quemlus, quam de clcmentia Dei gratns, omnes mo-
in ebrietale nvo- inter quos divina tantum manus
poculorum magis tattlur, quam tus ek-mentorum ,

de commodis ej..>
r,.in, oeoommouis
r.nn ejus b«i»
serio loquar
>mi««" iM.dierem suam
•-• :
• humanani
iiuuidii.nii Mmto» ^uv..
salulem lueri valet, actosquc
,...~», « --, —
nostros, quos , ,

(V. not. 188). C summi Domini potestas gg rcgit, ei pro nostris me-
debilem et ideo inutilcm sibi asserit
_«' J «:.,:..lnm r_»»_a_ *. .'• ...* J:_£mSi Hf-Miie f..l,\n.ni
vacuis fatornm .. irt 11 riT-ft lliM(i)
fortunrcque
aliquod mancipiolum pr*
• \ i

esl, pelo ut oi rilis verlit aut dirigit ,

Quod si ita
numinihus, tamquam amwlis Deo potestatibus, sub-
stelur.
EPISTOLA ' XVI. didisti. In.quo ne te existimes Deo detulisse, cum in-

ac (ortuniB juriose potins, ut crat, Dei beneficium esse nolneris;

ftT Jovium darissimum virum qui fato
providentut dimna- omnm sub- dicens ideo hsec a divina potestate secerni oportere,
multii tribuebdt, docc:
icnpserat, jorie
derejam ad eum
iacere F.adem qnia casum magis qnam Deum deceant mala. Id au-
ob mstgnemdo-
Eumdem cotlnndaium
carmen !!). lem sine dubio malum esso, quo periculum sa?pe !.o-
ieclwne
clrinum atqne ehquenliam, afkilotophormn
delerrel, sacrarum Scripturarumleclioncm nor-
etad mines aui damnum capessant'. ln qiionnn malorum,
irt video, niimero tempestates locas, quibus aut in
tatur.
tcrra agrorum s;rpe vastiias, aut in navi naufrago-
Jovio (e) fiatri, Paijlinus salutem.
rum '
fortt inari i.aul.agiorum
«ntini.a capial.iT.
Poslhuiuiano ei (o) Theridio pa- (
)
». Filiis nostris(f)
graCia accessere, Sed hanc senteniiam video de illis obortam n.agi.
iriamdeCan.pania, quam noslri
'

qua>-
unanimitati tme, contra of- stris qui sapienlia sua superbi, sapientiam Dei
petentibus, uou scrtbere
;

exsulcs agunt, as-

non ab eo tantu.u prteca- rerededignali, a Bnibos v^ritat.s
(icium ei affectum potavi :

Psal. cxm 8. a Ps „. «,, «. « Psal. c, C. «

Eccli. n, 4; el
. 1 Tim v "5 " Psal. lxxi, !8. • ,

""
DcuT. v.n, 3 Matth. iv, 4 Lnc. iv L " Psal. lto, 5. '
Lnc. xv, !-,.

xxui! 6
; ; ,

codici-
dose legitur eniin in omnibus mss. et edilis
"
Alias 58 '\ m. ,..i<-.n
aule '" tti erat niinc 20. Scriota I) ;

bus cpistolce 49 ad Macarium Po*«/wmi«iii

ci Po«tmi-

ex mss. duobus mtaiwm.

^TflVrlunc locum sic emendavimos i.lemenim
Be« et Vien. ct «d Grin.
Anie eral e mandato, acut (,/) Ms. Reg.,Tnerirfwno, scd mendose;
vim ««i, quo, etc. Utraque le- quo Pauliuiis iu episl. 27 n. 1, el
'

eslApostolierudiri ost "Theridius, ile ,

vlio .•ccei.la. ., carm. 20, v. 107.

couices, recepiU Fors
ib) Ba mss. Reg. el Vien. Ceien (n) Vera le.tio, qutc iofra confuiu.ti.r n. 4.
Sicms. co.lcx. Viennensts. Alu,
vidnnm 19 ad c.imdem,
)c) ...et Fatum.. elCasns; ct cariu.
Ms. Vlen.,reBO«J6«i, minns
bcne.
\d\ V. 98. Ms. Vien., Forluna.
U Sic mss. Rcg. fX V.en.
emrissimo. Ms. Vatic, lo-
ol cdil. B..d Grav. e.
(i) Nisi eodices omnes
refragarentur cum Sac- ,

Sc hoi tdii. Rosv. addu chino posuissem, nomini*»*,Bahl cl

mlra, n. i, lacuo
Edit. Grin., Joow viro clanssimo ct n. D>. uomt-
vioclaro (ruiri, etc. nmnina, et paulopost, cassu nonuna,
nibvs IN.CB.S co.siiw.il utque futorum.
cum editis tribus. Postnnmino. men-
"(//ms- v '«"
 ;

229 EPISTOLA XVI

2S0
opinionnm suarura, qui missis per inane nia-
sertores
A igmcuKs non soium Deo, sed et mundo ipso minori -
gnum mentibus evanuenmt, sicut scr.ptum est, el bus, iouuo etiam muudi ipsius lertiam parbero miui-
probatur, in cogitattonibus suis a et pro ous arbi- stecioiamuJae
;
lucis owuntibus, ifitam, quam Deo
triis opera Dei et consilia finxerunjL lilis mare "
vel «mulam polestatem trahuut. Nara carte diviiia.
facis,
coelum casu regi commoverique videatur, qui mun- potestatis est elemeuta turbare, ventorumque
violen-
flum istum aut sinc-reetore vacuum, aut olianle Deo tiam vel excitare positam '.», vel incitalam
6
refrei.we,
negleclum fortuitis lapsihus volvi disputant aut et furoribus
, ;
tempestatum vel dedere vel eripere mor-
nullo autore composilum, (a) aut ul principii , ita fi- tales. Qua poleslaie cura omuis creatura pmeal (forte
Iris erperlem : quod corporea , qua mundus e
iste caieat) uui omnium Crealori subdita,
quamodo iis
cujus singuli portio sumus, natura iion obtinet quia
divina vis et potestas datur quse non
;
solum nomine
ininis compago resolubilis aut quod stultius est, ex :
{forte uumine) Creatoris, sed etiam crealura» specie
semetipso creatum volnnt, tamquam ulla resipsa sibi carent, vacua non spiriuium neque corporum nomina
possit esse catisa nascendi, ot sit eadem cieaior pa-
gureodis vel signilicandis rebus anlata? Si
quidem et
riter et creatura, id est opifex ' et opus quse ut .10 -
; fors verbum dubitaulis sit, eHatum profantisexpres-
wine, genere ac statu disciepare perspicuum
ita et
_ ..._-;- ..»,».™«
sio, et casus ^111.11«™
jtignificatio cadenlium
uauenuuni
est. Quis
v
.
emiii non vtdel nnnr uiu isium corporeum
cornorenm R amoen„ ab
« am i
t
„k usu erroris
antiqui ob
•.-...ignorantiam
'>"
vei accidentium
aeciaerittiiin

Dei
Vi incorporea
vi unhpnmn toiamqne
inrnrnnrpn gubernari, i, ,.,,,,,.,,.. t,».^i„™
molem, i..r....«
iufusa
.
.... v • ci,
rationis inopes, cassa nomina, tauiquam ideo
8 numina
atque permixia magno univcrsitatis corpori divini quoque sint ", in speciem (V. ep. 4», n. 8) corpora-
Spiritus, mente qua facta est, agitari ad vilam ? lem- lam stullis cogilatienibus
perari ad nsura
liiigunt; stulliusque quam
? contineri ad statum ? ordii.ari ad finxerint, donant honore divino ; uude et Spes, ef.
diitturnitalcm .'

Nemesis, et Amor, atque etiam Furor in simulacris

3. Cnm evgo constct, quod ceniitur, aut sentitur,
coluntur, et occipiti calvo sacratur Occasio, el lua
nlienje opis rtt consistat et maneat , indigere non
, ;
istaForluna lubrico male nixa globo (d) tiugilur. Nec
pbtest ambigi aliunde eiiam ut crearetur eguisse.
,
minore mendacio Fata simulantur vitas haminum
Quod cum ita sit , onm a cx Deo orta faioaniur ne- nere de calathis, aul liutinare de lancibus. Quod
cesse est. Quia nisi profanis in dubium venire non
QQ
deliramentum ne vulgo imputemus, aut nimium phi-
porest, mundum Deo autore confectum : proinde losophos admiremur, Platone (lib. x de tiepubl.) eUam
Ventos, et omnia qure intra niundum parles molis delirante narratur, qui in gremio anus pensum Ne-
ejusdem, et qtiasi viseera corporis (b) sunt, non ad cessitatis exponit, el tres ei filias addit (e)
concinen-
alterius regimen esse referenda quta neque regi tes, et versantes fusura, et
;
per tila ludeutes ; hoc sci-
contmeriquepaterentur d.vmorum operum virtutes,
C licet lanificio
auturaans eas conficere res hominura
89 boc est substaiitioe naturarnm omirimn in lanta
et tempora cuique
(() signate detexere. Tantum abu-
disconlia sui, nisi ab ea tatitum tiatura atque virtute,
sus est humanis auribus arroganlia inanis
/acuinlia;,
hoc est, Deo uno omniimi conditore, a quo uno fieri ut ridiculam anilis fabulce cantilenam non
erubesce-
ordinanque potuerunt; el cujus leges nisi servarent,
ret scriptis suis, quibus de divina etiam natui-a
quasi
Btatura suum non cbtmerent. Muito autem ineplius conscius disputare audebat, inserere. Sed uonis
...
estullam culpare naturam cl malain dicere quc-
, : illo sermonis tantum Atlici comitas, non inanis fabulae
niam si a Deo omnia, et Deus bonus esl; omnia pro- spectauda concinitas : qu* demulcendis tantum au-
fecto quie fecit Deus, bona. Si qua autem sunt in ar-
nbus edila sunt, non debei» scnsuum fundameuta
canis slaiulorum ejus altioia sensibus et cogiiatio-
convelicre.
nil.us nostris, etiamsi rationem eorum consequi et 5. Qnin potius, ut ratio et veritas docet. omnia
colligere non possumus, tutids tamen nobis est ma^is operum Dei, in quibus consistinms, et, quorum
pafg
occultas esse ralioncs, qoam uuflas, credere. Quia sumus (Ex Yirgilio); omniaque nmnerum ejii*, qui-
non aiiibigeiidum, omnia Dei (c), elsi nobis non sint bus inler vitae istius fragilis et caduttc incerta regi-
perspicua, tamen esse consulla.
mur alque servamur, ad ipsum referamus ; mhilque
i Daques. totum mundum Deus qui condidil D
•, ab illius potestate noslro removeamus errore, ouia
et gubernat; quo in loco, ve! cui creatnra; casus, et velimus, nohmus, ipse nostri, ut omniura, et
creator
fattim, aut fortuna dominabitur ? Si de motibus vel etDeus est. Et quia (g) quantus quantus est, bonitas,
ordimbus astrorum, ut quidam volunt, pendent, de
et sapieulia, et origo raiionis est nihil nisi
,
ratioae
s
Rom.i,il.
Addidimus aut ex ms. codice Viennensi.
(a)
unum ridelhei emittentetn; unam tameu harmoniam
(b) ms. Vien. Alias, eirit.
Ita ex
(c) Sic ms. Vien. Al.i codices addebant
esse
omnibusoctoc.ONCt»EKE.Grxce, »ws,
ZK < in,,,^^
, sed fj.iu.il up;j.(,viai> ^u^wveiv. Alias autem
tres Necessitalis
hoc verhum expunx.mus utpote supertluum
filias cequaliinoicem inlervalh in thrmw sedere, Par-
Ms. codex Vaticanus, figurutur.
(d)
cas vestibus albis, nipile coronato, Lachesim, Clotho.
(e) emendavimus ex mss. codicibus Reg.,
Sic Atropon,quiv ad Sirenem harmoniam cana.nt, eiel
Vien. et edit. Sehol nostiaque correctio pneterea ;
(Grrece Ouv=tv itpbs; tm t.jv ozif.n>c*v kpunvi-j.,.) ln
ctli-
contirinaiur ex Platonis lib. x de Rcpublica, sul. fi-
tis i,concinantes, mendore,
nem, bis yerbis » Fusum
vero in necessitatn genibuL (/') Ms. Reg. cutn edilisBad. ei Grav., signata
circumeerti. Supenie prtelerea cuilihel cirtulo hareie
(g) Sic edit. Schoi. Vfde epist. 23 ad Severum
Sirenem una cmn globo delaiam, vocem unam, ionum u.
'
1.
 ; ,

251 S. PAULINl NOL ANI EPJ3COPI 23?

constiluit, et ad materiam (Latin. forfe incinnriam) A o>is aut pectoris diviiias coegisti. Oinnium poeiariuu
suxbonitalis cre.avit. Ipsi omncquod sumus, impcn- Qoribus spiras. omnium oratormn Duminibus exun-
damus; et qua?. illiplacita sunt, studeamns discere, et das, philosophue quoqise fo.itibus irrigaris, peregri-
facere curemus. Tuno dofccafa menle purius intucn- nis eliara dives litteris, Romanum es Atticis favis im-
tcs, videbimus hane esse verilatem, ut a Deo sint ples. Quxso te, uhi uinc tributa sunt, eum Tullium
cuncta qua> sunt; et hanc os<e consequenliam, ut et Demosthenem perlcgis ? vel j:un iisilaiionam de
omnia Dei facta pulcherrima sint ; et non sit malum, saliiritale fastidicns lectionum, Xenophonlem, Fla-
(|iiod bonum habeat autorem, qiiicuneta per mundum lonein, Catonem, Varrbnemeue perlectos rcvoKis;
nostris usibus prteparavit, el nostris ulilitatibus ngit inuTtosque preeterea, quorum nos iorte nec nomina
et ita istius univi-rsilatis opus condidil, ut alia ad lu eiiaiii voluraina tenes '(
l't hlis oecuperis, immunis
serviendum, alia ad exercenifimt, a!ia ad dominan- ctliber; ut Christum, ho<; est, sapientiam Dei di-
dum crcaverit. itaquc eorporeis aiiimaiibusqne natu- scas '', tributariits et oceupatus es. Vacat tibi >il phi-
ris homines ratione dominamur. Sed ne ipsa pote- losoplhis
' a
sis; non vaeat ut ClniMianus sis. Veric
Stalis nostrae licentia resolvaimir, utiliter exercemur polius 92 sententiam, venc facundiam. Nam aitimi
adversis, aut spiritibus daemonum, aut diflicultalibus pbitnsophiam nr.n deponas licet, dum eain fide eon-
negoliorum, aut ipsorum sa*pe eiementorum moti- dias (<) ei rcligioue
g ; conserlis uiare sapieniium, ut
bus; videlicet ul exagilati, curis, prudentia ", et sis Dei philosophus, el Dei vates, non qiuciendo,
melu Divinilatis acuamur. A quo ie>s , qux deberet sediinitando Deuiii, sapiens ; ul iion !am lingua quara
magis gralilicos Domino ;elerno faeere, securitas ne- vita eruditus, tam disseras magna quain faoias.
gligenles facit. Unde el magister 91 geniium Apo- 7. E-t<> Peripaletieus Deo, Pvlhagoreus mundo,
6tolus ait, arcano divinse pietatis consilio. et ntagno \' rx in Ciirisio sapientia: pr.edicalor. ot landom la-
hnmanx salutis emolumeuio opponi quosdam obices citus vanitati, perniciosam islam inaniimi dulcciiinera
cursibus nostris, et adversis secunda mulari, ut mor- litleraruiit, quasi illos patri'e oblilter.iloresde bacea-
bos, damna, discrimina ;
quia trihtilaiio patientinc runt suavilatc Lotopbagos (d) et Sirenarum carmwia,
robur operclnr, paiientia " probauonem fideiparial, blandimentorum nocentium canlus cvita. Et quia li-

et pr;emium glori;e conferat •'. Qund certe virlus ca- ret qu;edam plerumque dc inanibus fabulis, ut de
pere nisi viclrix non potest, non babitura victorias vulgaribus aliqua proverbiis, in usum vcri ac serii
facullatem, nisi cum aliqua ptius difiicultate ceria- scrmbnis assumere, dicam non litleras Untuin, sed,
veril. Lo-
ot omnes rerum temporalium species uoliis esso
6. Quoa cum prudenticc tu;e , quam ct iugenitann lophagos vel Sireuas
,T
. N':mi et voluptatuin pcstifora
et erudilam habes, litleris quoquc ipsis, quas utinam £ duloedo, pairiar nobis oblivionem facil, cum homini
jam, ut judicio, ita et sludio sacris Littcris postha- Demn, ijui csl patria oinnium oomnmnis, oblitcrat;
bfres, poluerit iutimari, quibus egregie clarorum in et illeccbrse cupiditatum illam Sirenaraai labulam
(«) ducibus aut philosoplu' virorum virtutes ad no- vcritate rladis hnilanlur. Nam quod illicSirena^.fuisse
bilem famam, non nisi per labores el pericula cmi- lingunlur, id v r.e sunt iliecebra; cupidUatmrn, el
cuisse fnemorantur, admodum miror, eur in verilale blandimenta viiiorum (<?) habcntia in specie lenoci-
perspicua divini muneris ita voliteris caligare, ut mi- nium, in guslu vcnemtni quoruni usus in crimine,
;

rabilcm illam navis jactatse salutem, etevidcntibus pretinm in mortc numeralur. llas nportet ullra l.lvs-
siguis procuratam noslrrc rei divinitus terra marique sis astuiiam cauti, non auribus tantum, sed oculis
custodiam, fortuitis evenlibus dederis, tantamque obseratis el animo, qu,,si navigio prsel*rvolaulc fu-
bccasioitem divinrc prxilicationis eOuderis. Erige in giamus, ne sollicitati dclo<Hationc letifera, iu crimi-
summam sapieniix mentem tuara, et ipsum veri lu- iinm saxa rapianttir ; el soopulo nmrtis adlixi, nau-
minis fomitem Clnistimi pete; qui fldcles animas il- fiagimn snliiiis obeamus.
luininat, et pertora casta perlabitur. Quod et le ita S. Atquo utinam vcl nndis nobis cx iMius mundi
sentire '* docuisti, licet pro cxcusatione prxteudcris salo !i< <'ai evadcre, si in lempore isto, quo in fragili-

imparcm te adhuc, ct ideo (b) non capacem Dei, quia rv tate corporea, ei possessionttm lubrico, tamquam in

lerrcnis rcbus et curis obsessus, ab allibre suspectu navigii i iiisi :i niis inlida compagc Duitamus, exueve
coelestium quasi niibibus interpositis arcearis. Sel nos ad ciinlandum impedimciilis angenlibus quasi vc-
ntinam ista lam vere possjsobtendere, quam facunde slihus inadidis ; et li.li-m saluiarem, qua in virluic
potes. Argitit enim ip s a la< undia.' lu.i- doi Irinxque Clirisli Dei vexillo ciucis niliiiiur, qtiasi labulain pi r-

iccunditas, voluntatem tibi polius in sac.ris" Littcris

1

liigii meminerimus invadere; ut oc icbus Ouciuibtis

parem, quam aut vacationem aut facultalem abcsse. spcm soliilam comparemus, el dc noxia cnpiditatum
No» enim, opinor, domiicns, aut aliud agens tantas niateria aliquid ad innocentiaui salulemque. rapia»

Rom. v, 3. 1 1 Cor. 1,24.

(a) Sie emendamusexms. Yiennensietedit. Sehot. (rf) Sie nts. codex Belgicus, edit. SehoU et Fabri-
Aiias cral, indicibus; nulio sensu. Vide nol. 48. oiu^. Alias, ut.
(b) Ms. Vien. cum edit. Grin., incapacem. (e) lta ins. Vaticanus , ctun alii codrccs pra?ferant
(c) Ilains. Vien. Celcri codices; et religione con- hahent enim.
teita ulare sapienlit.t.
 2o3 EPISTOLA Sy». 234
ums. («) Quo videlieet ut Deo servieules, cupiditati- A lata •, quia diviui tioioris vacua, sapientise caput 11011
bus imperautes, necessitatis inodo desideria termine- habet, qiiasi truncis
(c) sensibus , unde intellmum
raus, et necessarios habentes habilus, non quoeramus rerum trahat, ubi sententiam stataat ignara; cum se
superfluos apparatus ;
quia recordari admonemur frustra, omnibus ccelo terraque regionibus pervagatd,
nos nihil inliilisse in hunc mundmii neque auferre
a
, cogilalione distraxerit, in 94 creaturis conspicuis,
posse . Quffl veritas iu tantum valet, ut de gentiiibus et in noininibus vacuis casuum atque fatorum, vim
quoque philosophorum, qui vel (fe) exlremas veritatis universam, qua mundus agitur, couslituit.
lineas celsioribus ingeniis 93 atligerunt, inquirendse
ii. Tua vero mens, quoc ignita de
cceiesti semine
laulum, uedum sequendse sapieiitix vacari non posse '

divinum jaui spirat ardorem, in ipsam arcem sapien-

senseriiit, nisi pecuniarum onera, quasi stercoruw,
iia> Christum fide prsevia
dirigatur. Patior V. not. (
ciiam in mare quidain projicerent.
51) ex copia " libi in nostris quoque studiis pos-
(1/)
9. Sed tu divisionem cum Deo facito, et quasi mu- sidendara phjiosophomm facundiam, dum adversam
tuo benelicio redde summo Patri gialiam; qui ta-
veris desinas amare sapientiam. Melius est enim "
men de iis quu:cuuique tibi donavit ingenita, aut ad-
tenere te polius divina qu;crentem-, quam
jecit extrinsecus, te tantum a quserere
te reposcit. liabeas
disputautem. Milte " illos semper in lenebris
cuncta qu;e possides, tantum id cu- igno-
licet tibi et tuis
B rantisc volutatos, iu contenlionibus erudits
loquaci-
rans, ut horum quoque largitorem Deiuu esse latea- n
tatis absumtos et altercatione vesana cum suis
ris. Nibil enim habemus quod uon acceperimus b qui
,
phanlasmatis " famulaios, semper quiereutes sapien-
in hunc, ut dixi, mundum nudi venimus c
.lngeuii au-
liam, et nmnquam iuveuienSes ', quia quem nolunt
tem tui facultates et onmes mentis ac linguas opes credere Deum intelligcre non
, merentur. Tibi satis
Deo dedica, immolaus ei, sicut scriptmn est J
sacrili-
,
s;t ab illis linguas copiam et oris ornatum,
quasi quoe-
cium laudis, ore facundo et corde devoto. Illico ut
dam de hoslilibus armis spoiia cepisse ut cornm
ad supcrna penetralia aciem menlis intenderis, apc- ;

nudus erroribns, et vestitus eloquiis, fucum illum

riet ad te faciem suam veritas, teque ipsuiu reserabit
(e) facundiac , quo decipit - fi
vana sapientia, plenis
libi, Nam divin;e veritatis agnitu, id quoque ut nos- rebus accnmmodes ; ne vacuum figmentorum , sed
metipsos noverimus, asscquimur. Cnde enim jmtas
meduilatum verilatis corpus exornans, noc solis pla-
tantam raiseris mortalibus vei supcrbioe vel ignavi.e
citura auribus, sed et mcntibus hominum profutura
perversitalein inolevisse, ul non coleules Deum, d;e- (/') medileris.
moniis aut elementis subditis sibi serviant, aquas,
EPISTOLA *
XVII.
jgnem, sidera.arbores, et simulacra venerantes, cum
... _ . wnentur de serero, qnodad S. Felicem sknt nnltiri
mpnssima d.vinre majestatis uijuria ? Cujus nomine
. .

C m
(uerat, non venerit : et admonet ,*
marturem i

sive dsemones '*, sive creaturas eolant. servos hono- qvanlo beniqniof esi, lanto marjis Uvdere vereaiur-
raut : pro quo iis tenebris ciecari mercnlur, ut quia
m IU0
' elm hortatttr ut qwmprimum veniat.

Deum vcrum iutelligere nolunt, etiam sui ignoratione Pailinus Severo '.

feriantur ':
qua liberatui homo iiluminatus fide, ut 1. Et invitando le et exspectando defessi
sumus,
ordinem atque mensnram sui generis intelligens, Deo neque nobis aut vota jam aut verba supersunt,
quai
tanlum, cujus unilas ineffabili Trinitate censelur, se toties precibus ac lilleris frustra effusis adjiciamus.
esse subjecium ; ceteris vero omnibus creaturis, si Quod unuin amicitioe comniunis, spe prasenlia: invi-
rationabilessunt, parem; sin vero corporcse "J , su-
cem nostr:e amputata, rcliquisti, verha voibis rcnen-
periorern esse cognoscat. dimus ;
et his saltem solatiis, qusn fructum non ha*
10. Qua mediocrilate homo temperaUls, neque a bent, refoveri optamus : quamquam in his quoque
salutis sorte delabitur, neque a dignitate natura; ; fit-
narcus esse cceperisjani occasionibus nos
requirens,
que conscius veritatis, compos sapientia>. servus ju- totopropenos biennio suspensos quotidiana conspe-
stitiac, liber erroris, dominusque vitiorum quibus clus tui exspectatione cruciasti.
;
Nam et illara jcsta-
anima non Deo serviens servire damnatur quaj tem
:
,
quoe puerorum noslrorum ad
reditum con- te
deinde, ut proprii status exsul, per onmes cogitatio- D secuta est, ila
clausimus, donec hiems inlercluderet,
Dum suaium, aut alienarum opinionum devias vias
ut oranem diem ad advcntnm nobis tuum
iliucescere
spargitur, per philosophosvaga, ac per ="
arioios cu- pularemus sed quoniam nec indices tuic dilaiionis
:

riosa, superstitioni religiosa, religioni prolana, spem adveaerant, ea rcputatione nos eansolabamur, ut 95
•inter ac metum semper ambiguis affectionibos pen- te neminem idcirco misisse, quia ipse vel sero
adfu-
dens. Hinc omni vento cujuslibet doctrina; circum-
turus esses, coiiurmaremus. Interca ct bac a;siat^
la-
a Tim.
l vi, 7, "lCor. iv, 7. «Job. i,'_l. d Psal.
xlix, U. <-Eph.iv, 14. f
II Tim. m, 7.
* Alius
15; qua; auleni 17 erat, nunc 10. Scripta
rr_rcas sensib»s ; quod verius. quia carel capite V>de
anno359 exeunte-
nol. S0.
_(a)Sic ms. Vien. et Sacchin, Cajteri codices
Qiwd. ' (-) s;c ms. Viennensis cod?x. Aiii, possideiida- piii-
losopitorum facundia?.
(b) Ita cdii.
Schot. et sic legendum existimat Dos-
(e) Ms. Vien., (acuhdia, sapientia plenus,
veydus in not. 49. AJias, txtremm. rebusac-
commodeij.
(c) Ms. Vatic. et Fabricius enm
edit. Kosv., carens
Knsibus. At mss. Reg. et Vien, Cmn (l)
M.s. codex Viennensis, etiideris.
tribus edilis
Patroi.. LXI,
8
 ;,

S. PAULINI NOLANT EPISCOPI 236

a35
bente, spe tameu ea nos vei opinione palpante, Ro- A deas ne lanto confessori , tatn potentis gratise apud
Christum sanclo, isse videaris infieias.
main ad venerabiiem soleinntatis apostolic* diem
profccli sumus, concursum nobis illic tuum debita 4. Causari infirmitatem magis quam pigritiam, vel

quidem, sed tamei» lestiva meditatkme promittentes oxceptionem personarum qui nossis, nescio, cum in-

cum decocta prsesumtaj spei graiia, quod ipse non ira anr.um eadem opera ad nos potueris pervenire ae
aderas, oon tamen onniino nulia compotimur, sumen- recurrere, qiia Gallicanas peregrinationes tot annis

tes iilteras tnas per bomineiu carissimi

nobis viri liequemas, et iteratis seepe intra unain aeslatem ex-

iialris nostri Sabini quem quideni pi imo roinime

: eursibus Turonos ct remoliora visitas. Non (Ex Vir-
raonacUali caiiga et veste mirali, cum pncterea facie yitio ) invideo, praedico magis devotionem tuam in

nonminus quaui armilausa (V. uot. 67) ruberet, pa- Domino ,

qnaui in servis suis admiraris cl honoras.

rum spirilalibus bueris , lunc demum esse non no- Jusie fateor et merito Martinuni frequentari; sed

struin scivimus , cum per ipsum labellarii rioniinum dico, injuste pemicioseque Feliccm ab codem, qui
lilteias a nobis reposccijlem, necessitudine vos pro- illum honoret, promissis inanibus ludi , vel secura

xima eopulatos esse comperinms. Unde et illum ante promissijam nt aboliti dissimulatione contenmi.Qua
amicum cumulato nunc amore complectirour. lide speras Christi gratiam in honore Marlini, eadem
B Chr.sti offensam lime in offensione Felicis (d\ et tibi
% Reseribendi tamen ex Urbe facultas. non fuit, :

forsitan mens fortior, et anima robustior, aut poiens

quam vix decem dies vidimus non videntes et ip- ,

nostris, quo- conscienlia perfecta: in Christo dilcclionis taniain

sum (a) lemporis ante meridiem in votis
martyruin ministret ficluciani, ut magnoruni liilei el opcrationis
rum cura veneramus, per apostolorum ct
tuoe merilorum compensatione deliclum ltoc, quo
sscras memoiias cowsamientes. Deinde ut ad hospi-
occu- Dominum meuni Felicem, quod ahsit, Isescris, di-
tium redissemus, iiwmmeris frequentationibus
luendum pules; quam tam de ipsius etiam tilii honi-
pati, partim aniicitia, partim religio contra-
quornm
nosque laxa- tale, quam de ipso, cujus spirilus est, Deo Chrisio
iiebat, vix ut yespera solveret coetus ,

largissiuiam habel, veniam libi polliceris; et fidelitcr

ret; neeessario distulimus
oflicium inopia vacationis.
facU. Verum ego vel tam timidum me vitio infirmi-
Deinde regressis domum, aliam moram
accidua car-
diebus haud le- tatis mcae, vel tam nirnium amOris lui fateor. ut pro
naliler segritttdo obtulil, nec paucis
Sed, qui vila nostra et resur- te eliam tuia limeani : cl dum in omni sancto abun-
vitcr nos examinavit.
dare gratiara Chrisii cupio, nolim tc in co polis-
rectio est bono luimililalem nostram
\ \ isitavit in
: libi

b simum, in quo Dei cariias esl insignis cl cminens, la-

morti non trudidil
et cum castigans castigasset nos,
.

sed speranles (b) in pidem offensionis incurrere. Scio quidem, secuudum

Mulla enim flagella peccaloris,
C divilias bonitatis Dei et in Domino mco Felice vi-
Vominum mkericordia circumdabii Atque ideo ver-
,
',
.

liberali ut sperantes in scera pietatis afllucre : sed tu, qtt#so, hoc cuin ma-
berati sumus ut peccatores,
et alliuat gis diligas et timeas, quo melior esl et indulgeuiior.
misericordia ejus, qui sunal contritos corde,
Magnam libi laiis formido merccdem pariet, ul binc
^ontntiones eorum
ii

sollieilior sis, unde potes esse securior : id est, ut

Ila'c igilur jam in virtute et misericordia Do-
lauto magis carissiraum Dei inetuas ofiendcre, quanto
7,.

per earissimuin in Domino fra-

nini revalescetites, promtius dignatur igaoscere : quia muiore impielate
patris noslri Delphini
trem Amachium, domini el
keditur, qui nescil offeftdi ; et gravius vindicatur a
erat, scri-
subdiaeonum, quia ip.ius occasio prseslo Domino, qui non expelit vindicari. Conjicc, quaeso
e3*e assere-
psimus simul quia se notissimum
:
tibi
,
vide dobeas
te, causain istam muiua: affectu lidei, et si
opporiuuissiimim credidimus cui litteras atl te
bat
aut valtdtis excusare, aui itilinnus diflidere. Dominus
.

quanlimi
nostras cieilereraus. Salutamus te tantum
cnim noster proximus ubique nobis est «, qui dicit :

<liligimus in Domiuo et adinic desideramus nam , :

(e) /« oimii loco, duin adhue loqueris, ecce adsum '

;

revellere de animis 'loslris spem islam necdum pos-

Onutin posxibitia.credcnti f.
et ail :

sumus, qua prMSumimus te videndum amplectendum-

sede ac siuu «lomni
que nobis, dono Domini, in (c) '
n
ntei , communis patroni Felicis : cui vota lua toties
3
a te
conteslaius sum, et promissa recitavi, quoties
roihi cauta reminisceris. Si fefellimtis iiiatlyrem 96
veritatis, »on opiner 4
me solum staluendum liujus

culpie reum ', qui spopondi quod credidi : tu. qua?so,

mi fraterunaniineetdilectissiine.dum tempus est, vi-

Psal. xxxi, 10.

d Psal. cxi.vi, 3. * Luc. x, 36. '" lsai. i.vin, 9,
» Joan. xs, 25. «> Psal. cxvu, 18. =

soc LX.X. s Mare. rx, 22.

ms. ft e g. et edit. Schot. ta et alibi Patili- (0 "a «>*•• Rc ?- c» m quibusdam editis. \ tde not. S.
(
u ) Ita
nus. AHas, tempus. (d) Latinius, sed.

(b) Sic Tertullianus, Bomm est tperare in Domi- (e) In omni loco mesl a Vulgata, nec reperitur
nuffl, Psal, cxvn, apud LXX. Vide nol. 55.
 237 EPTSTOLA XVIII.
238
EPISTOLA * XVIII. A corporis membra , et cor unum et unam animaai ha-
97 PascUusium diaconum diulius apud se retentum benlesinunoDco 1' 3
.

excusal Victricig Piolomagenst episcapo. Deinde Yi- 2. Quaraubrem spiritali speculo mentetu erga nos
clricii laudes graphke describit, qvmnodo etiamaum
tuain considerautes, uosque coune-xos
miles sese verum Cliristi confessorem ac martyrem
invicem tibi,
de afiectionc nostri pectoris vindicavimus
in tormentis prtcsliterit; quomodo episcopus nobis , ut
factus
ftotomagensem Ecctesinm
(i) unanimem animum tuuiu in fratre retinendo, gra-
inslituerit et ittitstraril
ttlque in barbaris renionibus Chrhti (tdem excohte-
tia Domini quse tibi largiter dala est id ipsum ope-
rit el monasteria rante, ut in corporis etiam tui
instilueril. membris , et in vesli-

Bealissimo semper et venerahilj

menti tui linibriis diiigaris quaiuvis multos moraruni
(a) patri (T. not. ;

illius dies perdiderimus, dum

54) Vicmicio, Paulinus. corripiente nos in Sua
raisericordia Domino
ad emendationem spiritalem «,
1. Quod optantibus aliquandiu non contigeral, id
camali oegritudine verberabamur \ Sed
repenle insperantihus, Doniino donanle, provenit, ut qui consola-
tur humiles i; et sanat conlrilos
corde «, consolalus at
oceasio nobis ad venerandani sanctilatem tuam scri-
nos in praasentia fralris noslri
bendi per domesiicuin benedicti Paschasii
eum potissimum

"
fidei, et ira
:

de qua dum refrigerabamur

,W,8eraDaHlur,fl
trem, qui in Domino luus pariterac noster
in spiritu,
'
<*<™ corpore
S0lritu etiam corporc
JllS* BR "L;
tb) esset ,el,cieJk : a '™us enim bonus medicina
Aecidit enim Ronrue nohis
daretur. Accidit „l celeberrimiun
nobis ad R„L est; et bene
eordis
duobus in unum coactLs Christus inter-
diem concurrere bcncdictum diaco-
natalis auostoiici
stat f.
rium fratrcm nostrum Paseliasium, quem prselerg.a-
5. Neque vero in infirmitaietanttun nostra con- «
tiam fralecni (c) in sacro minislerio contubernii,
tnbulatus et compassus sed in nostri clarissimi
est,
(d) eo venerabilius amahiliusque suscepimus, quo flln Ursi quem
de saneUtatis ,
comitem indivulsum peregrinatioriis
tuai ctero, et corpore, et spiritu esse
SU8B habuerat, gravissimo
eognovimus. Scd languore diu confeclus est
fai.etnur violenliam noslram qna
In qtio et f.dem ejus et caritatem
illum de Urbe ad sauctilaicm tuam redire cupien-
'
in Domino plenam

tcm, quamvis lesiii.aiionein.piam juslissjmi

perspex.mus. Nam quantum ille laborabat in corpore,
desiderii tantum hic i.i spiritu macerabaiur. Et ideo respexit
probarcmus, lamcn in luo * amorc complexi Nolam
illum Dominus in bujus humilitate «, cumulans
perduximus ; ut ct bospitium iilic humililatis et hoc
nostrx beuencium, ut usque ad mortem infirmatus
qtuedam per illius ingressum lui spiritus aura f.de ta-
hene- itien et iabore Pasel.asii,
diccret ct diutius quasi quem Dominus experiri vo-
; quadam Ltise gralis porlione lu.tpoteut.am apud se saneti sui
frueremur, videntesel tenentes eu.n, confessoris dileclis-
quem el insti- s.m. Fel.cis Dorainadii
nostri, de periculo
Uitionis tua discipiiltim et (e) vi* comitem, inyeniret
:
mc, c salutem.Per
salulen hujusS
, Pei bujusenim .

ipsius manus geniius,

destia morum, cordis buniilitas, mansiieludo spiritus, in le-
ctiilobaptisalus redit. Pnestabit
lides veritatis, et sermo idem Dominus, uui
iu omnibussale conditus dluu. oraiionibus
(()
probabat. Itaque da veniam (j) sancti fratris nostri Paschasii
Iratri noslro in nobis, et sollicitudini cum
vel nobis in eo nostr», et imprimis
illo : quia sive iliius tarditas argualur,' ecclesfe
tu«e te proculdubio
stveprsesumiionoslra cuipetur, utriimque delictum
• semper in tuis ubilibet posifi«
ca- resp.c.ens, redonavit,
riias Domini perdueat ' in conspectum tuum
e.vcusabit tibi
, qua vel ille nobis parere
mcolumem salvum.et liberum peccato,
et
compulsus nos eum non limuimHS invadere,
est, vel servumque
ct pro nostrojureretinere, non
justitise K Non
ambigimus et ipsum, si ad te
arroganiia pervicaci' me-
ruerit pervenire magna lidei
sed corde puro ei fide non , incre.nenta facturum
ficta •, nostrum credentes (k) pare Paschasioet te
esseqtiod tuum est teque
amborum magistro
: ila vicissim reputaturum
non ambigentes, ut illum non
99 i. Notum enim nobis fecit (/) Tychicus (V.
(g) abluisse tihi duce- not. 55 et 56 ) tuus carissimus frater et fidelis
res eo
9g lempore quo nobiscum fuisse cognosce- sier in Domino, non quidem te magis quam
mini'
res. Nametsi regionum in te Deum
inlorvallis eorporsliler
(/..) dis-
pradieans, quanfaDominus per te
paramur; spiritu tamen Domini lumina in obscuris
, i„ q UQ vivimus et
ante regionibus accendisset
mauemiis, ubique ertuso coujuodi
a I Tim.
sumus
5
O. Mr,
act- ,vV>
"^'"* I,B»«*« r'W«ii««Wl qui educens nubes ab
,
:

li B iA Wo
i " IV, oi. i
« Ps.ll rv. e; il n n
,ICorv /> ^
6 Luc. i, 48. Miom.vi, 18. »- 6 e Psal. cxlvi, 5. f
Matth. xvm, 20.
> Psal. cxxxiv 7. :
-

Ahas 18 qute auleni 18

•
erat, nunc
;
14. ScriotaJ
aimo 39?» exeunte. ' (/)Ms. Vien., probat
(o) Ms. Vien., (g) Ms. Viennensis codex, defuisse
mendose, cum ad Victricium
frutri,
iamep.sconumscr.pse,,, Paulinus non (h) Ms. codex Regius, disparemur
episcop^
"
VideS. Paulini Vil. c. 50, n. 1 f (0 Stc ms. Vien. et edit. Grin. Alii, unanime.
(b) Ms. Vien., esi. W U* ms. codex Viennerisis.
Cseteri, orationibus w
(c) Ms. eodcx sanclo fratri nostro Pasrlwsio.
Viennensis, ut in sacro musterio
(k) Sic ms. Regius codex
bl re » oswraus ex " ,s et Schot et sic edit.
Viennensi. Gaeteri,
hoc ^ -
Paulinus m epist. 52 ad Sevemm,
*o, ct epist. 45 ad Augustinum,
n.17 «o» Ccrm,
15 e eledjl '<I«atuor, Sanctofummri
M^V^i" -,
v f »w comitem. radueramorumWelanio. Alii, patre.
,,. 5,
Vide no7 55
tem. Pnor
lectio nobisverior visa tO la mss Vatic. et Vien. cum cdit. Schot
est, eaaue coni.r- in
fflaturex epi«. 25 ad Severum, marg Csler. Tytkus ei Titius. Vide not. 50
n. 3 ubHonnu
nonnuuala
persimilia de Viciore exponit (m) Ms. Vat.c. et edrt. Grin.,
Paulinus. exiremo.
 S. PATJLINI NOLANI EPISCOPl m
fulijur in piuviam ube- A teinerata virgimtas .n sacri corporis terapto teuet ut
tiwo orbis eduxit, et clarum
Nephtha in visceribus pudicis requiescenti " Cbristo hospites
rem fecit. Sicut .erra Zabulon quondam el

iordanem Galilaiw, et qui sede- iaciat. Nec minore eosdem voluntate " sanctis operi-
iim, via maris trans
regione umbrce mortis, lucem viderunt ma- bus et pio rainistratu inexpugnata, noclu diuque fa-
bant in
gnam'- : ita et nune in terra Morinorum (V. not. 57) raulantium viduarum pascit integritas, vel subjugato-

qtiam barbaris fluctibus freniens rum Deo conjugum arcana gcrmanitas qua; oratio-
situ orbis extrema ,
;

tundit Oceanus, gentium populi remotarum, qui se- nibus sedubs Icetum iu operibus suis Cbristum ad

in Satebris, via maris arenosa extra Jordanem, visitalionem non jam maritalis tori, sed fraterni cn-
debant
8 deserti in ea b , orta bilis invitat; cum ipso " sanetisque ejus vicissiin
antequam piogueseerent fines
'•
Domino luce gaudentes, mixta, concubitu (f) castitatis spiritibus visitantum
sibi per tuam sanctitatem a
corda aspera s
Christo intrante posuerunt (id esl de- immaculato amore conlunditur. Nunc vero per mise-
ricordia. viscera reticiuntur, et in filiis pietatis atque
posuerunt). Ubi quondam deserta stlvarum ac litto-

advenx barbari anl lalroues jusliliic conquiescunt ; te in omnibus eruditionis tute

rum pariter (a) intuta
nunc venerabiles ct angelici filiis diligentes et iu te Christum amantes , ac per
incoke frequcnlabant ,
,

hoc virtutes Dei, id est potcntiam in Christo suam in

sanctorum chori urbes, oppida, insulas, silvas, eccle-
pace conso- tua potissimura civitate ut consortera te suum te-
et monasteriis plebe numerosis
,
siis , (6) \

Quod quamquam in totius Gallice po- stentur, operantes.

uis celebrant.
10
gentium Christas operetur, qui totum 6. Gratia illi et glorta, quiopera mauuum suarum
pulis et ubique
qumens dignos se, el per naiiones in non omittens omnem hominem vult sulvum fieri, et tn
orbem chcuit
', et in viis (r) directionis agnitioncm verilalis venire h ; et pedibus Evangelii tolo
animas sanctas se transfert
et omni providentia occurrit d orbe discurrens, te quoque speciosura verbi sui pc-
ostendit se liilariter ,

tamen in remotissimo Nervici (V. dem quo exsullaret ul gigas ad currendam

facere, in
amatoribus suis :

quem tenui antehac spiritu viam prxparationem

et in evaugelieam paciS suie
not. 58 ) lilloris tractu, ,

Latin. forte te polissi- vestigio calceare dignatus est ', ut per te quoque su~
fides veritatis afflaverat, et ( )

pnma rc- per aspidem et basitiscum ambulnret, el conculcarel

miun in vas" electionis excerpsit, in te (d)
leonem el draconem I. Ac ne tam illustris lucerna sub
fuisit clarius, iucaiuit ardentius, et propius apparuit;
k
nomen suum, et p?rcujus modio taciturnilatis obscura latitaret , sic te aposto-
et in quo saucliiicaret illic

ab occasu omnera lerram sonus iicce sedis (V. ep. 3, n. i)evcclu quasi supercande-
nomcn etiam solis in
e. iibrum sublime consliluit, ut tota domo multorum
ejus cxiret, assumsit
"
Denique nunc P.olomagum " el vicinis antc re- illumiiiatione luceres.
5.
7. Sed quibus te ilineribus ad viam sua. ventatis
gionibus tenui uomine pet vulgalum , iu longinquis C,
1 addusit"? Carnalibus muniis"ad spiritalia suacvir-
ctiam provinciis naminari venerabiliter audimu-* et ,

tutis instituens, creavit initio^militem, quem postea

inter nrbcs sacratis locis nobiles cum diviua laude
li
cum totam qualis clegit antistiteni"; et passus est militare te Caesari,
siumciaii. Haud immerito : illic,

memoratur, Hierusales
5
faciem aposto- ' ut Deo disceres militare; ut dum labore castrensi
iu Oriente
corporis rob»r* excrces, spiritalibuste prxliis robo-
6
Soruiu quoque(e) prajsenliam meritum lux sanctitatis
cui peregrinam memoriis suis urbem, af- rares ", confessioni spiritum tirmaus, ct passioni cor-
adduxerit :

pus iudurans. Quod divinceprovidentise circa te fuisse

fectu sanctorum spirituum et effectu operum divino-
consilium ingens, postea exilus luus a militia. et in-
rum, sedibus suis comparant, qui in te ipsuin aptis-
diversorinm repererunt. Juval videlicel gressus ad fidem docuit. Cura primo Cbristi amorr
simum sibi

et principes populi veii Israel, id est po- succensus , ordinante ipso Domino ,
quamdam ope-
amicos Dei
l6 ns (nl suis 101 pompam, per insignem concilio mi-
puliappropiuquantissibi', inca urberemorari iOO
diem progressus in campum es, toto illo quem
ct cooperari tibi, in qua cum angelis sanctis eontitma
litari

jam mente respueras niuniminum bellicorum prre-

diebus ac noclibus Ghristi Domini pncdicatione mul- ,

qna IHl^
1'MjlM _KI devotissima
illis per iidelium WU'-
U.YUUWUIW IIU-IIUIU corda l»"
fa ciuetus ornalii
v....^v«_- w. ; cunctisquc
~. _ mirantibus accuratissi-
centur.. In
CCnilll ,

muloruro, plurimte virlutes aniiae gratara requiem D mos in te halniu_ ac terribiles apparatns, repente ob-

Btupefacto conversus (*) exercilu ante pedes sacri-

ct famiiiare metantur hospitium. Ubi quotidiano sa- ,

per frequenles ecclesias et mo- legi tribuui militice sacramenta (i) pemratans, arma
pienter psallentium =

nasteria secreta co.uc^ntu, castissimis nvium tuarum sanguinis abjecisti, ut arma pacis induenles, contem-

et cordibus delcctantur et vocibus. Et mtnc illos in- nens armari ferro,(j) quia armabaris Cbrisio. Et

'Sap.vn,27 ll
S:ip. m i7. ; 7 >
.;',. \>i!i, 5. Psal. cxlvih,
«Isai.ix.ijMauh.siv, iS. ">PsaI.Lxiv,i3. '

i5; Psal. svnt, 6. kMattb. v.io.

!!. ePsal. xlvi, 8.
n
l Tim. n, 1. 'Isai. lk, 7 Rom. s, i Psal. ic, 13.

Reg. ct cdit. Bab. el Grav., in tota.

(a) Ms. (/') Als. Vien., castita... conjungilur.
ms. Vicnnensis favenla ms. codice Hegio.
tg] Edd. 2, operis sui. LTtraque leclio bona. Allera
(b) Sic
vei ior visa cst.
Alii, consona
Rotomag. et cdllegiatx
(c) In qmbusdam Bibliis legilur mis, m nostns
co- (b) Ms^. catbedr. c, elesi*
«',;• tionis. S. M. Rotunda Rotnmag. uecnoo Ureviariiim
i i:i: iie
di< iiius
td) M<- Vien., primo. Hotomag. an. 14!)1 babent esercitui.
(a) ii i u.5, s ,
:i. codex ci Latraius. Antc erat pra- d) lldem eodices, mutans.
tcntia.
ij) Cwbces iidea;. q;ii.
 ;

241

illico auliqui serpentis (V. not.59) iavidia concitato

EPISTOLA
A
XiX.

respersus gratia Domini, qure de fidei

m
tua. abundan
ln turias
in trihi.nn.
tiiri:m tribuno, districtus vppJipm et
in verbera,
,li*h i.-rii^ in _>i va.iic f,i_
vastis fu ,:_ .....i -•_. ___
tia redundabat, qui ad
» . .

puniendum confe.so.em ve-

stibus fractus, nec taineu vicius es, quia crucis ligno nerat et ipse 0") confessus abscederet.
, Credidit
innilebaris. Gerainalaque mox corpori pcena, acnt» enim ;
et quos steviens prcedamnarat ut reos, lau-
testarum Iragmine laniata innuanibus ,s
plagis mem- dans emisit ut sanctos; et testimonium perhibuit ve-
bra (o) subtritus es , tunc inollius fulciente Christo, ritati, qui testes fidei punire cupiebat.
cujustibi gremium leclulus erat, et dexlra pulvinar.
8. Quid ergo miremur tam potentem te esse me-
Unde ad majorem hostem, necduin vulneribus obdu- ritorum, tam divitem gratiarura, cum
a*
hoc libi fuerit
ctis, accensa potius eorum dolore quam fracla vir- virtutum in Christo rudimentum, quod
longorum la-
tule reparatus, fortior prosiluisti; oblatusque comili,
borum paucis consummatio est? Dubitemus etiam
de polentiore iiumico (6) gloriosius triunipbasti.
Nec nunc an perfeeius sis, qui de perfeclione 37 co?pisti
?
(c) ausis ullia diaboli satellilibus superata
ingerere etsi legitime coronandus sis agone decurso,
cum
tormenla, capitalemque sententiara meditantibus,
nt currere cceperis a corona ? Quit darct nobis pcnnas
vol line carnalis 30
luse vitse vinci (d) desinerent, Do- sicut columb(c, volaremus ad
el te, et requicsceremus d
mimis nostcr foriis et potens, et invktus in pnvlio
. . .

conspicuis mirab.l.b.is peclora quamlibet

•
i
»,» inconspectu
». v..., T
nauiMug .__.;
vv,,o sanctitatis .u.«. , in ore tuo
iii luoChri-
\,nn- coram
noram
obdurata B stum Deum »»
admirantes atque venerantes. terge-
Nam carnifex,
confudit. Nani riirnifpT qui
...,; in ;i ;,,_.-„ „.,,.
B ...
'
'

in itinere, quo pcrcusso- remus

. .

capillis pedes illius in tuis pedibus, et lacry-

rem tuura sacra victima sequebaris, cervicem tuam e
mis rigaremus , et in illis cicatricibus tuis quasi
insultans minaciterattingendi temeritale al
violaverat , dominicce passionis impressa vestigia lamberemus,
quasi ictus sui locum (e) pnecurrente gladium
manu Suaviora cnim sur.t vulnera amici, quam oscula iiii-
palpans, escussis illico oculis cceciute percussus est. t
mici . Ya> mihi misero peccatori immunda labia ha-
Cliristi ineffabilis bonitas, quantum in suos oslen- benii s cui fructus iste non contigit, cum in mann
dit aftcctum Injuriam confessoris sui non
!
luiit im~ fuerit.
punitam, qui suis cructhxoribus rogavit
ignosci h 9. Meminisse eniu. credo dignaris, quia sanctita-
contnraeliam mariyris slatint ultus est,
qui passio- tem tuam olim Viennse aptid beatum patrem no-
nera suani noluit vindicari. Sed ea
ipsa ira [() pieta- ttrnm Marlinum viderim, cui te Doininus in a_tate
tis est. Idcirco eniin uuus ca.calus est, nt plures
iilo- impari parem fecit. Ex illo igitur, iicet brevi notitia
minarcntur et ipse forsitan qui oculos carnis
;
aniise- te atligerim, tamen magna dilectione complexus
rat, luiuina nientis acciperet. Slatim
(«) denique sum, et quanla tunc licuit copia veneratus
roajore docuniento, qui feralis
sum san-
custodia. ministerium ctitatem ' tuam ; et me ac meos, qui te absentes,
^™^' m ,a
ta-
triste

depressas,
curabant.qoa.
depressas. vel exiguo rogantibus
laxare noluerant catenas
psiamms'*mno^tasI
LJ^SL ^llllT C
vobis benefieio re-
ad_ss_ Wen
debant,
^JQ3
W»*
commendavi in asternum tibi; gau-
'
^nsto „„«__ sumus per me ,
vi

, conversa in conspectu deoque nunc, quod hoc saltem mihi gloriari licet,
ipsorum prece vestra ad Deum »
Cbristum, sponte quia faoiem tuam in ean.eviilerim : sed lugeo negli-
de man.bus absolutis lluere
J02 viderunt; nec ausi gentiam infclicitatis mece, quod oceasionein tanti
reneclere quod Deus solverat,
ad coroitem pavidi boni ignarus an.iscrim; et con.enebrantibus" me ilio
cucnrrerunl , veritatem Dei pro
coniessoribus conff- tempore non solum peccalis, quibus etiam nunc pre-
lentes. Quod auditu.n religiose et
creditum, comes mor, sed et curis hnjus seculi, quibus .muic propitio
prmcipi suo cum tcsliinonio » militum retulii. Et, ut Deo liber sum, sacerdoteni te tantum, quod in medio
ipsn.s quoque rcpe.itina ad clemenliam de furore erat, viderini ; el quod inerat insignius, martyrcm
convcrsio inter mirabilia Doi
nun.eraret.tr, factusest vivum videre ncscierim.
m te pradicator Chrisli
(A) i„ qu0 esse
devoverat Memineris, qurcso le, nostri in illa die, qua ad
10.
persecutor. Puto et ipsum
tamquam Saulem ali- teinnumera meritorum tuorum cohorte comilatum,
quando Spirilu saneto Dominus
in.pleverat « >, quia ornamenlisquc felicibus comtum, et infulis pariter
et te sicul David (i) st.um diligebat
—
ut —.....
^sicut ille
:
- fllque
,u 4 u_ adoreis
coronalum,
coronauun, et n.veas
_uo.e. 5 niveas sacralorum
sacraioram an
re_niin..ir-.ii. .1 „ , -i .
an-
":," .""'
.
^ u!as '
iC, '^" e P™- D listitum -vittas, et Dor.das confessorum (V. not
Sdt^r
cscitur, prophcta T> effectus est, ita et comes iUe 60) purpuras occurrentium manus afferent angelo

sec.
"
^ V
LXX.
! XXI,!
.
'
8-
kai.
b

vi,
L«c.
5,
xxtti,
ex versione
U. cii «eg.
LX>
[
six, 23. d Psal. liv, 7. ° Luc. vn, 38. ' Prov. xxvn, 6,

B
M Ita mss. Vatic. Vien.,
Rot. B.gmeus ed. Rosv. el
C Rr.tom., Rotund., M (f) Ita mss. Reg. el Vien cum cd. Giin. Qua. lectio
Grin. in marg. A; ms
l.c^'. c.uii cd.lis confirmalur e.\ epist. _9 n. 8. Cditi i, ;
1
Sevor
j, substratus ,

pietasest. lltraque lectio recepf

<0 Ms_. L Rot. ct M. Roiund. cum li' R (g) Sic mss. codices i et editi totidem. Aiii dein*
ausu* ultra diaboli sdtelles.... Nee i
ceps.
capilalem ientenliam
vioiau. Q„;e iect.o concumior (ii) Mss. C Roi., M Rottmd. cum V, Uot., ok. me
videtur. Vulgalam i , devenerat.
men retiniiimus, utpote qoaa
ciiui ailtontfitc.
nitilnr meliomm .im n (i) Tres iidem codices a.ddiml fdittm,
(d\ Tre. ii.lem ..odic;es,

V) ""
'" "li.v
<t*iinerct ; /,'.-.
(j)
C0»/'«50l
Kic niss. qualuorcuiu U Rot. Editi qt.oano.
.
il»
,,,,
i

nrrcns. .
 . '

Si3 S. PAULINI NQLANI EPISCOPI 244

rum leque ipsum
; ut argentum igne examinatum ", A (d) Ructabmit iabia nostra hymnum n vespere, mane,
et aurum in (ornacc seculi hujus probalum b , ipse et roeridie. Cantabimus, ei psallemus Domino ,
qui
summus auri sui argeulique purgator accipiet, et ut bona tribv.it nubis °, Misit enim nunthtm bonhtn de
pretiosam diademati suo niargarilam Rex icternus terra hmginqua p, quo dukissimi ct carissimi patris
aptabit : nec luarum tibi lantum prsemia se debere et sospitatem agnovimus , et {e) sermonem accepi-
viriutum Judex justus agnoscet, videns innumeros mu6. Unde conversum est cor nostram a tristitia sol-
circa le sanctorum utriusque sexus greges, quos illi licitudinis iu gaudium smiritalis : et versa in nielius
quolidic inslilulis tuis generas.formula omnibus per- anxia: affectionis vicc, in ilto die nobis per lilteras
feela; virtutis et fidei; sicut et frater Pascbasius luas festo, detectati sumus, pro diebus miibns nos hu-
ostendit, in cujus gratia et (a) bumanitate quasi miliaverat i diuturnitas taciturnilatis luav
quasdam virtutum graliarumque tuarum lineas veiut 2. Confiteamvr itaque Domino misericordiasejus T
,

speculo reddente collegimus. Vere tn beatus tot bea- et immoUmlls ei hvstiam iaudis, quia satnravil ani-
lorum parens, lante messis salor, centesimura ''", et mam inanem s
, non quidem, quoil propitio ipso di-
sexagesiinum , ac (b) tricesiwum fructuui Deo fe- cimus, gratiic ejus vacuam, sed desiderii nostri fru-
cunditale luie lerrse (c) affereus «, et mensuram pa- clu jcjunam cum solatia lilteraram tuaram diu esu-
;

B qu« jam, ut disi, nobis pene biennio negabarf-

rem de variis partuum tuorum fructibus recepturus. riret,

Te Aitissirnus inter regni sui maximos uoininavit ,

tur. Non statual illis Dominus in peccatum prava-
cui concessit faclo sequare sermonem; ut et doclrina ricationem suam, quorum iniquitas meutiia est sibi ,

tibi vitae tuoe sit, et vita doctrinse. Quo lit, ut nemo et longa ab oris tui panibus fame tabefecit animam
se audeat excusare discipulus velut difficultatis iin- nostram.
pcrio, cuni prius adslringatur virlulis exemplo. 105 W'(Remaneanlubi volunt, quia nolunt ubi malle
debuerant. Faciant quod eis licet ,
quia non faciunl
EPISTOLA •
XIX. quod expedit. ISobis aceessio tatium, ut nihil conferra
104 Suam-de accepti» a Delpliino litlerix describil Ue- poluisset boni, ita nihil detrahere poteril. Utinam a
litiam. Se plantathnem ejus esse dicit, et petit ab
peccalisnostris ila mtllnm nobis licret detrimentum,
eo rigart, sermonibusque ac precibus excoli.
si et ipsa cum talibusproximis elongarentur a nobis
Beatissimo et peeuliariter domino, semper in Dpo
per raulliludiiiern miseraiionum ejus, i/iti non secnn-
Christo nobis palri Delphino, PiULiMJS.
dum peccala nostra relribuit ncbis, srrf sicut misere-
1. Exspectabamus, ut area sitiens 6 , rcfrigeria lit- nomcn
tur paler filii sui, ita miserfihtr (<r) limentes
terarum tuarum; et anima nostra, sicnt ierra siue
suum u
, et sperantcs in misericordia sua quortnn
;

aqua •, sitienlibus in tua verba prsecordiis anhela- G parlicipes ^,,,,,,,, ,

|(li ,,
advenfira» ejm « diligimus
bat : jam enim prope biennium defluebat, ex quo miseri spe misericordiae cjns et horrescimus pcca-
nobis per confamulum Cardamalem modica licet,
lores timore justitiae ejus. Sed oi ationibirs luis pro-
dulcissima tamen oris lui stillicidia roraveras; nec pitialus filiis tuis, non inlrct in judicium cum maTs
jam interim sperabamus vel guttula lui sennoriis scrvis suis T qiioium primi nos ita ut 5
bonomm ui-
;

aspergi, qnia per totam sestatem irrila non vcnienlis timi sumus. hanc ' ipsam gloriam. qua lc iu
(Jui ct
Urani ' IV. not. 61) exspectatione suspensi, mulio el a Cbristo pntrem regencrationis acce|ii-
Christo
magis tempus hibernum in tuo nobis silenlio Iransi- mtis, iu cumulum damnatiouis convcrtiinns; quia ni-
gendimi putabaimis. Et ecce misericors et miseralor bil tc palre dignum Domino altissimo s-:rvi inuliles
Domhuts, qui dnt escam esuricntibus ', et consolatur 1
et filii degeneresexhibemiis, qui eliam ntinc ' iufcli-
humiles ?, ct potens esl supra quam speramus, dttre
cem naturalis oleastri durttiam spinosoin corde ser-
nobis qtttv desideramus h insperantibus quiilcm, sed
,
vamus, cumjamdudum 'bonitateDominia cognationis
optanlibUs repehlino iierum Cardamatem nostrum nosii-f radice divulsi, in arborem tuam videamur in-
supervenin intulit nobis; et ul (acta esi per enm rox sprti 7 : iie <(in pincruodinis twe succum medullis ani-
satutaiianis tittr i» auribus nostris, exsultavil '
gaudio m;o duceremus, etspiritu mansuetudinis in via pacis
cor noslrum, el omnia ossa nostra dixerUnt : Domine, " radicati, b(M!;e olivae germina csse (Satchin, e%) genc-
quis similis libi i
? quid est bumilitas nostra quodme- rosis fructibus agnosceremus.
mor es ejus, cl visitas eam k
? Denedixisti, Domine, ter- ">. Nniii vero per abundanliam vitiorum nostroruin
rtim noslram ', ei lorrenie voluptatis luec poimti nos" inopes palernorum bonorum, quomodo disponemus
1
Psal. xi, 7. h Siq». Matth. xm, 8. a
Hi, 6. -
Joel. i, 20. Psal. -
t klii, 6.< Psal. cx, l. s II Cor.
vii, 6. b
Eph. iii,20. ' Luc. i, 44.
Psal, xxxiv, 10.
i
k
Psal.viu, 5. Psni. lxxxiv,
'
- Psnl. 1 ww,
!). " Psal. ixvin, 171. ° Psa!. xx. 14, et \,i, (i. P Prov. xxv, 25. i 1'sii!. lisjeix , 15. ' Ps;i!. cvi 8. .

s
juxia Hebr. Psal. slis, 14. ' Psal. xwi , 12. " Psal. cn . 10. ' Psi!. cxi.ii 8". * Luc. xvn, 10.
1
Hoin. xi , 17.

Aiins 17; (|n;i: autcm erat I", nuiic 35. Scripla forte referens.
anno 400 anlo 20 Jimii. (d) ln omnibus psallenis, Eruciabunt
(u) Ms. Vien. et edit. Grin., unanimilate. (e) Ms. Vieii., titteras.
(!) Ii.i ni-.s. codices el edili i. Edit. Rosv., Irige- tn Ms. Vienuensis codex, liemeent.
simitni. (g)Ms. V ien. cum nsalteriis quinque timenlitms,
((.-) Ms. lleg. ctjiii Iriims edilis, efferens. Lalm.
 :

£45 EPISTOLA XX.

sermones nostros in die recognitionis (id esl judicii
A pbccniceum) *
; vitiis tingentibus infecta converlirsed
mA
wrf. fin
ep. III
10. n. ^\
n
3),
r»nr. n P nn ..t:
non assecuti
.- ..!... ...
virtutes tuas, etnul-
., i ... . » i. . ...
custodiat excubiis orationum tuarum gratise sum mu-
lam de tua in nobis slirpc similitudinem prwferenles nusinnobis; et operatioiiem mamium tuarum non
(o) qua recognoscamur tui? Quis nos eripiet ab ira omittat in nobis, donec maturet et perflcial de nobis
ventura <-
? quis nos a nobis ipsis eruet? ul emundati
fructum et coronam tibi ; ut in illa die veuiens in ex«
a sensibus nostris, ab ir:e coelestis materia iide pur- sultatione, et repleto sinn portans manipulos tuos s
,
gante vacuemur. In nobis enim inesse sentimus cau-
possis etiam de nobis in tua prele et messe (c) nume-
sas pcenarum acternaruro, viventibus in
corde nostro ratis dicere : Ecce ego, Dentine, et pueri qnos ' dedisti
radicibus spinarum atque tribulorum.
Nam prior ve- raihi Sed jam admonct metus fatigationis tuae; non
'.
tustalis noslra propago, ut vinea Sodoiiiorum, fellis solum autem, sed et metus peccati quod de multi- ,
uvam acerbis carnalis vi(;e fructibus prafeiebat >>, et ioquio iion effugitur >', ut imponanius lieiium orino-
iram aspidum venenis nialilise ebiia mens vomebat : stro, et ostium verbi \licet tardo, epislolse fine clau-
sed fe rit nobis magna qui potens est •-
mirit de cceto, et
:
damus. Sit nobis clausuia commendatio Cardamatis,
liberavit nos a misit per le miswieordiani suam, et
:
quem gralulamur de benedictione manus lua? ita esse
renovavii faciem terrm
,, . ... nostise, et fecit piantationeni
* reaovatum,
.-.«..., ut
uv in
lll eo ante
ev .DIIU ridiculam I.IIMMCI nominis
MlliHII.Uil mimici IlUIMMIl
luam esse nos s.bi in v.nea sua. Propterea, pater
be- B levitatem, nunc assumta de cxorciste nomine gravi
nedicle et venerandissime, perpeti cura
el assidua las rcverenliam dederit. M3gis tameo adinirati, eo
prece dicere re oportet Domino, ut respiciat de
ccolo % gavis. sumus, quod etiam prislinx- condilionis inge-
et visilet vites istas quas
plantavit dexiera tua f nium
; religioso inuiavit officio :nam assiduus mensu-
ut affixi invera vile, vivamus non ad ignem ampu- lae nostr.Te particeps, ita se ad mensuram nostri gul-
landa, sed ad frucluin putanda sarmcnta.
IQQ Diri- turis arctavit, ut nec oluscula nec pocuia noslra vila-
gal nos ipse, qui vitis et vila est 8, in om.iem disci- veritjquod poteril \(y] attcniiatione sui corporis
plina; suoe regulam veritalis, riguns nos de superiori- et oris pallore testari : nisi se forte, dum remeal,
bus suis >>
per eloquia tua casla et pia, et ta.u ignita per iter iaboriosum, retractata suoruni quondam ca-
qua.n dulcia. Serraones enim tui guttic
sunt illius licum familiaritate, reparaverit (d).
pUvite voluntariw, qua.n segreguvit Deus
hereditati
suw ', qui desccndit in vellus (V. carm. 22, EPISTOLA *
XX.
v. 157 |,
taeilo scilicet in Virginem fusus aliapsu. Ipse Delpliino scribit de Anastasii Romani poniificis el Ve*
est in
cujus slillicidiis laetamur I, cum exoritur in nobis; et
nerii Mediolanemn nntistilis erga se caritate. Gra-
lulutur de cendita Aiinqonensi Ecciesia, et digreditur
animam renascentem primo nolilia: su.e rore distiilat, ad temptum sptrituale quod optat in se fieri, ut ha-
ut sanel omnes languores nostros k . Uos enim qui ab C bilelur a Christo.
illo est, sanitas est nobis; quia ipse est
fons vitoj qui Ceatissimo et (e) merito ve.ierabili pati i, Delfbiao
mtit Verbumsuum, eisanaiilnos '.Hoc Dei
Verbtim, Paulinus.
dequo pluvia voluulaiia est; quia non
necessitate
1. Oportebat quidem nos sapicntiiie doctrinam ser-
subjecli.scd Deisequalis asser.su, et
pietatis officio
obediens Patri Filius vantes,jugum linguse nostree et stateram verbis im-
fo.mj7.aw. se usque ad mortem
pouere x ut et de multiloquic nostro et de tua fatl-
crmh % sicul dixerat per propbelam
,

: Voluntarie sa-
crificabo
gatioiie geminandum nobis peccatum evaderemus.
Quia idem Dominus sacerdos et victi-
tibi ".

ma Sed dc abundantia carilatis tUije os noslrum ad lo

Semctipsum pro nobis oblulit, et propria
potestate
dilatatur r, ae<\\ie possumus afieclum de pnecordiis
anlmam suam «leposuit et resumsit ". Et idco pluvia
bicc voiuutaria,
exuberanlem, obserato oris osiio, intra pectoris ta-
qusn se
sponte profudit arentibus
lcrrts, nt poneret desertt.m in fluniina r.
ciii claustra cohibere. Loquimur '
ergo ad veuera-
Quomodo tionem luam
aulem innrmata et alia epistola; quia etsi una i!Ia, qua
sil, docet i!le qui dicit ' : Crucifixus
es, emm er mfirmilate rescripsimns, tam prolixa est, ut sufticiat te saturarc
et qnomodo co.ifirniata et
. •

posila
fasiidio; tamen nobis lorigissirad , ut recognnscis, iu-
(*) sil, in codem habes; quoniam, inquit, vivit
lervallo temporura accipient.ibus colloquia lua, et
exvirUite Dei '.
D
nostra reddeiitibus parura csi una ad tc cpislola lo-
i. Hunc m Domintini ora donec exores, ut
vellcra
;

nostra, qu-,c in
qui. Damus enim binc animse nostrsg aliquod , ctsi
aqua refectioni 8 (.rf «.baplismi
ma - )
leime, solatium «t dum ad affectionem tusm iitteras
mbus ...„ iavit, non patiatur ;

itcrui.i pecealis nostris facimus, toto in faciem Hiam corde defixi, subilo
maculata sordescere, et
le
rursus in pboenicium (at. obliviscamur absentem, et tamqnam in prsesentis al-
- Matth. iu,7. bDeut. xxmi, 32. «
l«c i .9 "Psal.Lvi,!. »PsaI.cm,50. rPsal.Lxxix,15. sJoban.
Psal.c. 10 Psal. I.XiV, \ l Psal. LXXl, 8. k
[sa L iH, i et .••
3. Psal. xxxv, 10; cvr, : ;
'
20 -pw H, 8 n Psai. ,.„,,8. c
j j,, y ,g_ r Psli
cy 55
.

u
j|.

,,

x
Etcli. xxvni. 1 t II Cor. vi, 11.
viii, 18. «Prov. x, 19. * Psal. cxi.. 3; Eccli. sxvni 28

AKas
ar.no
*

m Ifi

et raissa
; quse autem
cum superiore
-20 er.it, nimr. 36. Scriota
f muin
(C)
!,ivii
Elinfirniatnesl; luveroperfecisli eam.
Ms. Vaiic, numentns,
:

A " Ift
P.^5,. jarn
rracessit Ii7
hm m d,? recognthonis.
^" fUare ^oscamur. (d) Kdit.Grin., Scbot. et iiosv. addunt Valeat,
pate--
W Posita. knverfectat Alluditur eiiim ad psal- (<?) Sfs.
ci3 detideratiisimo,
Vien., Beatistirao •'>
venerabili, temper no
e!
247 S. PAULIM NOLANl EPISCOPI 418

loquio demorantes, longius verb.i ducamns : unde A etiani ad natalem (

V. not. 63) suum, quod cocsaccr-
Hagranlem desideriorum nostrorum sititn, etsi non dotibus { irf est suffraganeis ) suis tantum deferre so-

restinguimus, quia nec expedit nobis , tamen propo- let, invitare dignatus est : nec offensus est excusa-

sita interioribus ocuiis conspectus atque coiloquii tui tionc nostra ; sed officium sermonis nostri, quod tn

Nam etsi prolongatus vidcalur vicem prscsentioe reddideramus, acceptans animo nos
imagine mitigamus.
incolatus noslcr " , a locis iiabitationis tuae , tamen paterno et absentes recepit. Denique si Dominus
spiritus non est separatusa complexu dilectionis tux. comineatum { V. not. 64 ) donavcrit, ut ad eum usi-

Quis enim, inquit, nos separabit a caritate Christi ? Si tato solemniter nobis tempore recurramus, spero me
* neque mors, neque vita, neque alia creatura
k
,
ad sanctilatem luam ei Iilteras exacturum, quibu9
etiam nos incipiat commendare.
quanto niinus absentia corporalis , quoe non potest
tibi

5. Mediolanensis qunque episcopus novus,

prsesentiam spiritalem solverc? Quia quanto fortior
liiius

carne est spirilus, tanto potior est conjunclio ani-

vester hncusi|ue, nunc frater Venerius, jam scripserat
morum quam corpornm, et interiorum hominum nobis posl ordinationcm suara : sed quia et hoc Car-

proesentia melior exlerioribus separatis; qui sa>pe damas jussisse te retulit , scripsiiuus illi per ipsum,

sine causa junguntur loeis, si mentibus separenlur, ut sciret paratam esse opportunitatem, si vellet offl-

Non enim, inqnil, qui in aperto fudteus, neaue qum in B cium debil* pietatis agnoscere, ut bcalitudini lua

carne cst circnmcisio; sedqui in occulto \Q£ Judwus, scriberet et commendaret pectori tuo 109 primor-
qui spiritu non littera circumcisns. cujus qioria non ex
dia sua. Nos vero gaudemus et gloriaraur in Doraino,
hominibus, sed ex Dco est c. Itaque hac eadem lege, quia et visibiliter et invisibiliter operaris (b) salutem

qua verior circumcisio quae in corde, quam in carne nosiram vere pater bonus et salularis patronus, invi-

(n) coficisio : et proesentia flrmior quse spiritu, quam sibiliter nos sedifieas in oralionibus luis, rogans intra
qu;e corpore jimgilur ct cohxret sibi, semper lecum nosmelipsos fieri regnnm Dei ; visibiliter autem nobis
sumus, tuque nobiscum. Nam etsi facie ad temptis operaris in fabricis ecclosiarum, ut partem nobis fa-

discemimur (id est scparamur, distamus; vid. epist. cias cum illo, cujus domus a Chrislo meruit visitari'
* quia de xdificalione tunc S\nagog;e quod nunc
29, n. 9), semper tamen corde conseni manemus ',

in te, vicissim tc fcibiiante in visccribus nostris, et Ecclesia esf, testimonium religios» plebis acceperat.

ad cnmtnoriendum, et ad convivendttm d . Sane, quia Fatemur vcnerand* pietati tua?, legenlibus nobis
ad carilalis ejusdem curam et consolationem perti- illam epislolic partem, qua Alingonensi (V. not. 65)
uet, ut actuum nosirorum invicem conscii efliciamur, Ecclcsioe novam iiliam tc autore progenitam jam in

quo tolerabilius de nobis absenlibns cosiuemus, si non nomine Domini usque ad dcdicationis diem crevisse
simus incerti; indicamus affcction. mce, quam scimus ^ signabas, ita exsultassc spiritum nostrum in Deo sa-

de omni actu nostro sollicitissimam essc, propiiio Iutari nostro f, ut tamquam in prcesenti dedicantium

Christo, ita ut oras. valere nos; non quidcra rohu- coetibus interessemus, illa de psainiis propbctici gau-
sta, sed tamen sana corporum fragiliiaie. Pauperes dii verba cancremus : Exsuliate Deo adjtttori nostro;

spiritu e , non nostro, sed Dei, cujus bonitate egenus, sumiie psatmum, et date tympanum L Tollite hosiias, .

maliiia nostra abundantes. De quo auiem Cardamas ei imroile m atria Domini adorale Dominum in auta
;

noster admonuit, jnssisse te asserens ut etiam hinc sancta eju$ ». Vel illud ejusdem prophetre : Surge,

quse circa nos smit in Domino nunliaremus. Domine, in requiem tuam, tu ci arca sanctificationis

2. Sciat vcneratio tua sanclum fratrera tuum tuoei. Sacerdotes lui induant salutarem, et sancti tui
pa-
diem suum L.
pam Urbis Anastasiuni (
V. not. 62 ) amantissimum exsullent. Constituant (c)

esse humilitalisnostrse: nam ubi primum potestatem 4. Quod vero indicarc dignatus es, aliquos de parte
caritatis succ nobis olTereiidce habere ccepit, non so- illius, cujus invidia mors introivit in orbetn terrarum !
,

lum suscipcrecamanobis,sed ingererenobis piissima dentibus suis fremere ct tabescere m , non miramur
;

affeclione 'properavit. Nam brevi post ordinalionem quia et in Hierusalein cum rcvdilicaretur templum
suam epistolas dc nomine nosiro, plenas et religio- Dci. invidebant Assyrii n et fabriram resurgeutem
lilG
nis, ct nipf 'ilic et
nl pietatis, iw^ic
Al pacis, i.l
ad .,..,...,. J"* <.».«....:.» ..-.:
n
*J ....... 1 ..,'1
;

• «1. J"
episcopos Campanice mi- .

conabanlur hoslilibus scepe incursionibus impedire.

. » . -

sii; quibus ct siium declararet affectum, et aliis heni- Sed quia poiior est qui in nobis esl, quufn qui in hoc
gnilatissuce prceberet exemplum. Deir.de nos ipsos mundo °, desiderium illorum peribii P, nostrum vcro
Komcc, cum solenni consuetudine ad beatorum apo- confirmabitur : quia spcramus in misericordia ejtis,

slolorum natalein venissemus, tam blande quam lio- qui numquam confundit spcrantcs in se t. Tantuiii (rf;

noiifu c excepit. Poslea quoquc inlerposiio tcmpore orct sanctilas tua, sicut facit, ut et in nobis ipsis

Psal. cxi\, 5. * Rom.vin, 35. r

Kom. h, 18. d li Cor.vn. 3. e Watlii. v, 3. « Lnc. vu, 5. « Lnc.
i,47. ' Psal. iaxx > Psal. cxvn , 27.
, 2. '
Psal. xcv, R, sec. Psalter. Rom. Psal. cxvxi, 8.
i ' Sap.
ii, 24.

CXLVI, 1 I .
" Psal. r.xi ,10. "I Esd. iv, i ; v, 3. M Jolian. iv, 4. p Psal. cxt, 10. i Psal. xn , 6, el

(a) Ms. codex Vienncnsis, cfrfame/sfo. Ed. Bad. et (r) Stium. Legerim f,\tum. Nam allusin cst ail
Grar., conserlio, psnlmiim r.xvn, Cousiituitc diem solemnem. Gwce
(h) Sicuis. Vien codex. \nie cnl snlntem : domum \op-i.v.
nostram... nos a-difirns, ,,/, Ms. Hegius codcx, virel, Ms, Vien., figilft.
 ,

249 EPISTOLA XXI. 250

scdificeiur ih.mus a Chrislo et in Christo : quia nisi \ mino. Sed si piscis luus surn, debeo ore (e) prctiostuu
Doininus wdificawil domum, in vanum laboraverunt pra-ferre denarium ', in quo non Ca-saris figura et
qui wdificant eam « : el nisi supra pelram ,
qui est inscriptio s
,;-,ed Rcgis :eterni viva cl vivificans imago
Cliristus 1
', fundemr hasc doruus r
, non potcrit verttis prsefulgeat, fidem " scilicet verilatis quoe doctrinoe
;

spiritalium nequitiarum et torrenlibus secularium monetam

tu;e (/) ct anuuli tui symbolum nunimo
tentationum resistere. cordis mei cl cersc rtientis impresserit. Doctrina enim
5. Ora veniat Dominus Jesus in cornoslrum sieut ttia argenlum iyuc examinalum, vrobulum lerrcp, piir-
in lemphim suum d , excutiat flageliuui pictalis suas, gatunt (g) scptuplo '.

quo verberat omnem filium qucm recipit ; ct expellat a 7. Donet oralionibus tuis Dominus, ut moneta?
serisibus inentis nostrse, quasianegotjatoribustempli, tua? nunmuis, ut haari lui piscis, ut vitis tuoe sarmcn-
onuie commercium alque contagiura iniquilaiis e
. tmvi, ut uteri enstitatis tnrc filius siui. Filii enim
Expeilat a nobis boves,
barum,
ei venditores UO eolum- Delphini reputabuulur in liliis Aaron u : sed non com
ct mensas nuiumularioruin, ut al> omni im- illi*, qui ignem alicnum Domino obtulcrunt, et eo
niundiiia et cupiditate purgati castam simplicilalem cjuein in suis eordibus exstinxermil,
,
\\\ (h) vci nor.
hdei earitalisque teneamus : quia Christi ligura scr- liabebant, igne divino incensi sunl. Tuis filiis sit cor
vatur, unde nuinmus expellilur T
Caesaris f
; ct ubi bo- B ardens , non cupiditatura cl illeccbrarum sccularium
vesnon sunt, prasepia munda sunl 6; et fides iricor- iniquis ignibus ; scd illo igne, qucm venit accendere
rupta retinetur, ubi columba nou venditur. (a) Nisi in nobis Dominus, de quo ait : lancm veni mitlere in
enim isos Deo tratlamus, vendimus diabolo. Unde ct tcrram, et qnid volo si jam incensns est *? Non ergo
vetus homo qui se con»ilio malesuadi serpcntis ad- avaritia, non concupisccntia oculnrum, ct noxius tem-
b
dixit , venumdatus sub peccato » dicitur. Denique poralium remm amor in nobisanlcat ignepcstifero;
qtiasi venditus eguit Redeintorc, qui nos uiagno euiit i quiignis alienus cst Dco : sed Deus ipse noster, qui
ne jara aut diaboli aut nostri cssemus et a pro- : est c
ignis consvmens 5", suum ignem agnoscat in no-
genie viperarum in genus regalc et saecrdotale mutati bis, ut dicamus : Dominut iltuminatiti (i) nostra et
efliceremursanguis cjus v
,
q:ri nos ab originis primoe salus nostra, quem llmebimm 7
? Iste igiiis corda illu-
gcnerosa institutione degeneres ', et, durante pec- minat, el peccata consumit : tenebras qtiibus morti-
cato, viles prius animas (b) preliosas sanguinis sui ficamur exstingoit, et lucem qua vivifie.amiir accendit.
commercio fecit, et coheretles sibi, ac filios Dei fieri Si hoc igne iucernse nostrre s.m semper ardentes •,
non invida pielale concessit m Exsultemus et glorie- . confidenter dicemus : Et si ambulem in med ; o umbras
mur in eo, qui fnctus esl refugium puuperum ", ul hu- mortis, non timebo malo, qnoniam tumecum cs bb .Hoc
railiaret oculos superborum ». Exhibeamus i!li et C igne illuminati, et ad sitim aquse viv» per ignis hujus
lemplum in nobis et sacrilicium, expurgantes nos, si ardorem accensi in desideriumDomini, vere dicemus :

possin'His, (r.)veteri fermenlo, ut effieiamnr azymi p, Sicut cervus desiderat ad fontes aquarum, ita desiderat
et ipsc qtii pro nobis immolatusest, in nobis Christns unima mea ad te, Deits ". Quoniam apud le (j) fcnt
epulelur. vit€t\, et in lumine-tuo.videbimus lumen dd (fc).

6. Memincrimus nos ab utero terrse et cognationh EPISTOLA *

XXI.
nostre segregalos, Delphini lilios esse factos, ut eiii-
Jn exordio el fine epislola laudes Cardumatis explicat.
ceremur illi pisces, qui perambntant scmitas marit t. Circamedium magnifice deseribit inilium Evangelii
Meminerimus te uon solum patrem, sed et Petrum Johannis, et ipsum evangelistam.
nobis esse facluui: quia tu misisli hamum ad me (d) Sancto et merito venerabili ac dilectissimo fratri

de profuitdis et amaris hujus seculi lluctibus extra- Ama.mjo Paitunus.

hentlum, ut caplura salutis efficerer : et cui vivebam, 1. Yolucrem pedibus et levem cursu , ita ut cer-

naturre morerer; ut cui morluus eram, viverem Do- vis '

et capreis aennila pernicitate contendefet Asael %

'
AliasSi, qu;e antcm 21 erat, iiunc 12. Scripla D (g) Sic legit Paulinns epist. 53 ad Severura, n. 7.
anno 400, eodein tempore quu diue superiores. Ms. codex Yiennensis, jnxta Yulgatam, et psaltcria
(a) Ms Yicn. codcx t.iim enim peccamvs. vendimus vetus Rom., Gallic, scpt«p/um.
no) diabol».
(b) Sic ms. Yicn. et eilil. Grin. et Schot. Alii. nre- (h) Addidimus, velnon hubebani, exmss. Vien. et
lioso. Rcg. et cdit. Schot. quod confirmatur ex epist. 44
(e) Ms. Yienncnsis, vetere. ad Apmm et Amandam, n. 5.
(</) Ila codex Yien. Particula de abest a ceteris (»') Hancvocem addit ms. Yien.
coilii ihus.
(j) Sic. Aususiinus in psalm. xxxv, v. 10 nov. edit.
(i'l Sic ms. Vien. nielius qnam alii codices, in qui-
Verbum est abcst a Grxco LXX.
biis pretioso.
\f\ Hs. H''jr riuii cdilts ijuauior, monita. ms. Yicn.. (A) Edit. Ros\. addit in finc Vateto, p,i/cr.
III» >n! .
 :

2S*
25, S. PAULIM NOLANl EPISCOPI
fratrem Uoab in sacra Regnorum admira- A Patri Filium nnntiavit, in Spiritu sancto DeoDenm
illum
cernens; quia in ipso Trinitas Divinitatis
mmletur,
mur liistoria ». Nec non mimisillum in allophylis gi
Divinitas cernitur. Spirilus enim
ganteoi slupemuS legenles <, qui ultra humani corpo- ct una Trinilalis
Yerbum Dei, Deus uterque in uno capite
rismodum, et (a) mensuram membrorum creverat, Dei, sicut et

quem senis armau. digitis manus, et totidem pollici- permanente ; et ex uno Patris fonte mananles, sed
Kilius nascendo, Spiritus procedendo, salva quisque
bus arliculati pedes fortiorem ceteris velocioremque
personarum suartun proprielate, distincti potius quam
laciebant, nisi quod contra David manu Dei dimican-
imagine semper inviclum, ntilla nia- divisi erunt (forie teg. sunt).
tem, et Cliristi
Johannes igitur beatus dominici pectoris cuba-
gnontm licet hostiurh manus virtusque pr.cvaluit, _.

toi h
,0
crealuris omnibus altioresex ipso
(fr)quia in alienis grandibus superba diaboli exaltatio ', qui scnsus
4
bumilitate prx- creatricis omnium renim corde sapiehtife biberat,
dejieiebatur, et in pusiHis nostris

polens salutaris bei Ibrma vincebal. inebrialus 113 Spirilu sanrto, qui scrtttatur etiam

2. Sed recorramus ad epislolae caput, H2 quod alta Dei \ ab ipso iniimo et itifinilo

exordium quo tmo omnia

omnium prin-

* a pedibus inchoavinms, ul cursorem dominieum cipiorum Evangelii ieeit ;

Domini vid. ep. 40, n. 3) Cardamaleni diaboli, qua. in hxretie.s laliant, ora claudnntur. Et
iid esl servnin ;

signalis in lege divina antiquorum velocium laudc- B primaArii lingua pra.cidilur :

sed el SabeUU (c) » HB-
o i ... j. p
mus
•. •. i ... -..__~
exempiis. Subvenit ilaque nobis et de Evangelio
. _i :_
phemia ........
vacuatur, cum eadetu Piscat.irk
,.,._.. n.iia.ii Piscatoris nnstri sen-
nostri
Filio, et divi-
tentia et ttnitas (d) Deitalis in Patre et
6
adolescenlis apostoli be.tla velocilas illa, qua l*e-

pon- exprimitur. Eodem capitnlo et Pho-

iruiu affectu currcndi paiem, sed majoris a_vi sio personalitalis
c linus, bumar.i tantura in Christo exordii
demensma-
dere tardiorem, ad sepulcrum Domioi pra_cucurrit ;

nt resurrectionem corporis prior inspiceret, qui solus gister, exploditur : et Marcion ,

qui Dcum legis et

d geminos alvetim Evangelii discernit, exstinguitur el Manicliams, vcri

pectore recumbebat
:
in . l.tide iu

Creatoris negalor et falsi conticlor, obleritnr, sub-

cordis sui traxerat fontes, quos in orbem idem postca
Revelationis (id esl Apocalypsis) et Evangelii pi-aeco texta illico ejusdem supercoelestis Evangelii voce

diftudil; etillam carnalem alacritatem pedum, postea confusus : (supercoeleste boc Evangclium dixi, quia

speciosis verbi pedibus toto per populos orbe discur- exordium ejus ab ea origine quae super omnes coelos
el ante omnia secula est, incboatur,) quia
de hoc («)
rens spiritalivelocitate cotuplevit.
Dei Verbo Deo audit Omnia per ipsum (acta snnt,
5. Idem ultra omuium tempora apostolorun. _etate :

memo- el siite ipso factum est niltit I. Gnoslicum vero falsce

producta poitremus Evangelii scriptor fuisse
ratur; ui,
raiur; ut, sicui ae ipso Vas
sicut de vas eiecutmis
elecliouis -in, quasi
ait, qua_>i cti-
ct» mjicu»m
scientia' nomine j,.— glo.ianlem, et
.n......... — omnem
- -
peiversa.
.. ,

C iiienlis intelleclum in aeria qucedam pbanlasmala vel-

ltimna firniamet.tum adjiceret lundamentis Ecclesia:,
-_.-..._ .... . ___
eorporalium rerum
,. -., .
•____. II . n ... A n i;, n. .,,,.. imaginalionc
l
verlen-
-l'l t»'ll- i t . I t i Ll i
:'>

priores ' Evangelii scriptores consona autoritatc con ul spiritali

lem, ad fidem carnis in Christu cogit idein autor,
cum
fmuans ; oltimns autor in libri tempore, sed pii.ims
in capite sacramenti; quippe qui solus equatuor tlu- de eodem Verbo, quod erat apud Deum Dens, dicit
minibus ex ipso summo divini capitis fonte decurrens, Et Yerbumcaro (actumesl
L
. Nop Umen, utaliiqui-
Verbum, dam serpentiom sibilare dicuntur, ita caro facius, ut
de nubc sublimi tonat : ln principio erttt ci
noslram sed, ut secun-
Yerbum erat apud Deum, el Detis erat Yerbum '. a sua natura migraret in :
(f)

duin se remanens quod crat, propter nos incipcrei

Transcendit Moysen, qui usque ad capul mimdi et

visibiliutn creaturariim exonlia scientiae terminos vel esse quod non erat.

aeie 8
nientis exlcntlit. Isie el ev.mgelistis eeteris, vel 5. Nimium longe provehor, dum unanimiMlis tuac
indulgentia sic abutor, ul nec inuililoqui» faiigare
te,
ab huinano Salvatoris ortu f
, vol a typico legis sa-
insipienlia errare apud le verear. Scio enim,
crificio, vel a prnphetico prtecursoris Baptista» proeco- nec
quia sapiens, libenter tamcn «HsipirtUem ' tuum
nio Evangelium resurrectiohis exorsis altius volans ", .-..m sis

nequc angelis stelil,scd portas, per eam caritatem qtue om»t« sustinet, et num-
p«netravit et coelos : in

aichangelos qnoque, ct omnes desuper creaturas, quam excidit m .Dicam tamen jam mihi, ut mstodium
virlutes, principalus, dominationes, Ihrouos super- D tias verbi nici, ne detinqnum in lingua
mea^.SCapau-

gressus, in ipsum seCrealorem ardua mente direxit; cisdescendara in Cardamatem, id est, Asaelem " no-

el ab illa ineffaljili generatione ordiens, coa.termim, strum, cujus pedes tamquam cervi perfecuth ", rrai<h

etconsubstantialem, coomflipolentem, et coopiOcem vandosicutaquilsejuventutcmejus r per abundantiam

•
Reg. 18. H Reg. xv.i, 4. II Reg. xxi, '20. « Johan. a. 4. ' •Joha... xui, 23, «*»».»• * *»tofc
II ii,

i, 1 ; Gen. i| 1. Malth.
« i, 1. iJLoe. i, 5; Marc. i .
h Johan. im_, 2o;
% t

Reg. i*.
" Psal. xxxvur 11 ii,
i Johan. i,' 11 Cor. n, •" 1 Cor. xm,7.
i Jolian, i , 5. U. '
'
19.
f ^sal. cn, j

ms. Vipn. et Sacchin. Alii, Mtctisitm. (/.) Ita reposuiraus ex mss. Reg. et Vien et editis
(«) lia
ct sic Paulinus epist. 23 a.l Severum, n.
>.

(*) Ante eral qna. tx ms. Vieiineusi codice

rcpo- quatuor;
dixit, />.. Yerbum /.<«m. Ed. Rosv., dc lioc Verbo
suimm. quia, sententia exigente.
(c) Ita mss. Vicn. et Reg. Inceteris, btaspbemice Dei attdit.
A.l.lidimus secundum se c\ mss. Reg. ct >tcn.
vacuantur. (()

(d) Sic mss. Rcg. et Vicn. Alii codices, /)t'tint/<i-

eleditisGiin. et Schot.
tit.
 , ;

^3
dilectionis vestrse, qua illum respectu
EPISTOLA
talfflfltortfc
XXII.

m- A et exorcistan, dacmoi.iis terribilem viderenras

^
De ce-
stne suseepttim eonslituislis in alriis doir.tis Doinitii tero, frater, el ipsum, et
omnesnostros, elnos ipsos
ut (o) pienius honiini libor esset, cnni Christi Iiber-
comnrendaraus vobis, ut pcr vos Domino
tus esse coepisset.
commcnde-
Hac illum pietate fecislis re!!o- nn.r impensis orationib.ts
, ut et noslrorum omnium
rescere. non solum spirilu, sed el corpore ut etiam libertas Domino
,
iclerno serviat, et nostra scrviltts
in
ipse de visceribus vestris repletus aftectu quo nos di- Chrislo libertaiis octernee inerittim
conseqiiatur.
ligitis, desideria veslra nobis aflcrat, et vicissim no-
stra soletur et tantis inter nos regionum intervallis
;
KPISTOLA '
XXII
prope solemnilcr commeans propter verba tabiorum 115 Desaibit deganter dissotuiontm
hominum <mn
seculanum tum moimckorum mores, et tlocet auales
114 vesltOTum custodiat viasdnras". Credimus rfiii- convewant.monachis fumiliares.
dem illum de ipsis quas gerit lilleris sanctitalis veslra Scveno fratri unanimo Paulinus.
pcimas tittnquam cotumba' h assumere, et prauerea dc
orationibus vestris virtulem
!
Epistolas quas pcr noslrum illum
pedum, qua ad nos per- inspiritaiem
vehatur, accipere
moiiachum miseras, vere sp.riiaiis
; sed lamen ei de hac ipsa graiia tabcliarius inter-
cepu ct pei tulit id esl
congralulamur, qua positus est in laiiue , , lili.ts nosier Sorianus in
(b) minislc- :

quo dnplicem gratian. Dominum

no caritatis, ut iniibertate servial, in scnectule dis- B mus; conlulisse perspexj-
nc vcl ille ad nos sermonis
tui vactras adveni-
currat, ct requiem vacationis emeriuc malit in pe-
ret, qui nos de luis visceribus imbuto affeclu
regrinationis labore quam in domestica sede consu- desidc-
raveral; ne vel iterum '
tuas nobis liiieras Marraci-
mete : quia pigrorum vias spinis stratas calcare de-
nus afferret : qui divinitus, ut crode, inspirata »
ciinal «, ne convenatur in serumnam, dum ei de sibi
aut verecimdia nos videndi, aut
inertia^ iiifructuoso otio miser* soliiciludinis spina
pigrilia ullra Urbem
itineris porrigendi, Roroaj
conligitur. Exsullat litieras tuas supradicto
itaque impiger ad currendam
fralri dedit; gaudcus optali occasione compcndii,
viaro, ne
segne otium contere.iti, pedissequa pi-
illi
qua sibi adversum lua pra-cepla cor.sultum
groruin inopia lamquam bonus cursor putabaf,
occurrat d .
ne cogeretur moiiacl.um aut in se, ut jusscras, ftn-
Veniens auiem od nos, quanto perfuiulii
et implet
gere, atit in n.e, ui nccesse eral,
animam nostram gaudio bonis de sospitate vestra ceroe.re. Sibi ergo
illebabcat arn.ilausam suam (V.
nuntiis! impinguat ossa nostra e ct not. C6.et 67), ct
, lit vox tctitiiv in
suas caligas, et suas buccas
uibemuculis f
uosiris, cum refcctis exoptata consola- ; quanlm (d) alias mu-
tare, alias deduccre timuit.
tione menlibns, dicimus Dominus memor
:
fuit nostri,
2. Mos adeanl et revisant conscrvuli
ct benedixil " « nos. et compallidi

»«r »< eo ", q„i dat votum C '^! "O" veslib,,s I^* superbi, sed
cihcns iium.Ies; nec chlamyde
horreniibus
oplanti, et dcsiderium curtalini (V. noi. 68),
animte nostm tribuit nobis
sedsagulispalliati; nec baltea,
quoninm pravenil nos in benedhtione duiccdims '.' seii reste succindi
nec improba altonsi capitis fronte
Qusc enim nobis nunc bcnedictio dulcior, aul criniti sed casia
duleedo informitate capillum ad ctem
.uavior, quam fructus ei consolatio caritatis, qnse «BSi, et inaBqualiler
a sci.mo.isi, et dcstituia fronle
litteris vestris maxima nobis datur prserasi. Et ornatu pu-
? in quibus pi- dicitia; inornafi et
pwra qu.-edam
decenter inculti sint, el horiorabi-
ei oris vestri etcordis amplectimur ; hter despicabiles, eum ingenitam quoque speeiem
quia eloquia vestra
panus animae veslra: sunt ex :
corporis pro interiore ctiltu
abundantia enim cordisos loquilur i. Ideo aspemantes, etiam stu-
Cardama- dio deformaiitur, utfiant
tem (e) pudenter inl.onesli
et advcnienterii in vestro sermonc diligimus, vul-
et idjus, duni perlitiantur
nostro salutariler J.onesii mentibus.
conirnendamtts abeuntem : dignus cst eiiim
Hujusmodi hominum et vulius, et
cnjus senectus in misericordia uberi k habitus. cl odor
pro (c) cariiatis et desideriis et officiis laborat.
Pr:c-
requiescal, qui nauseam illis facit \ qi ious 0(lor
rei.i vitaj ';
quibus dulce quod amarum
,

niorlis es[ jn

'", ct
^
tcroa quod magis in eo quam ipsain in canis ejus ve-
turpe
quod castum, etl.ostile quod sanclum
locrtstem mirati sumus, est ». Proplcr-
de nomine exorcisUc ad ita
ea iustum est ut rcddamus illis
rfugaliiatem profecit, ulpropequotidiamis
esse nobis
D vicem, ut sii nobis
odor eorum tamquam odor mortis,
convrva non fugerit; et, ctitn raris ne desinamus
et minuiis calici-
esse odor Christi. Quid enim
bus aspergfcreu.r, quibus labra summa nobis jure succenseant,
vix tingeret 13 . sivicissim nobis fceteat odm' viire
niliil devacui venins'ai.i eorum, quibus odor
sicci guttmis injuria que- nosira • in mortem est ? Ilie jejunimn mcum horrct,
rebatur. Prorsus per o.nnia Cardamas nobi.s tam ego
bellus apparuii,
illius crapulam ferre non possum. Ille halilum
„J clericum probabilem hominibus,
monachi loquentis evilat, cgo Ualum Tlirasouis ru

xv,
34.
* Psai.
o()
k
xvr,
fPsaJ.
Psal. xci, II.
i b

cxvu,
Psal.

i
15.
u c or
uv
?Pssl.
.
lSS!"i^
„, j e
cvm, 12.
.
', sai v
,,.
-^/^*;
j** cxvn, 24. i *'f
xv.n,6;Prov.
Psal. X x, 5, juxta LXX.
vi, «I.
i Mattb.
. p,. ov .

xi.

Mm qua: anlem eral 22, nuuc 9. Scripia (d) Ita n«. Vien. Ceteri, aUa muiare, alhi
anno 400. dedtt-
(n) Ms. Vien., ptenus. cere.

•"i Ms. lie},'. winistirium. ('•) Ms. Vien., prttdenier. Relinuimus vulstoiam
(c) Sic mss. codiecs Reg. t leelmnem qua; confirmatur cx episi.23 ad Scverum
e Vien, E-Jiti, caritate, n. 31, pudenter impndens, eipie impioba.
 ,

S. PAULINI NOLANl EPISCOPl 255

S3 5

clanlis effugto. 8i illis displicel gutturis noslri 116 A tioi non erit : obiiu quxque comburet, metel, nec dn-

siccilas, et nobis gulas eoium cruditas. Si illos offen bilabit inferre tectis nianus, el anliquot ussereslaribut

dit rrugalitalis aridilas, et nos venlrium offendit in- amovere. tlunc igilur cum his moribus atque virlutibu»

gluvies. Videant ergo nos non mane ebrii, sed ve- 1 17 donatum libi, non servum, ted pro serro fitmvt

spere jejuui : nec besierno inflati \ino, sed bodierno cupimus, quia non erubesds minimorum esse pater.
nec de crapula libidi- Ego tibi pro lioc scrvire voluissem, sed ri t olunla s facti
abslemii (V. carm. 6, v. 68) :

nis deraenter inslabiles, sed vigiliis honestatis inte- portioest, lu modo (acito ut inter prandia catna*quefe-

gre saucii, et sobrie temulenti, quos parsimonia fa- tices mei memineris; quia rectius ett testrum esse

ciat, non vorago, titubare. mancipium, quam dominum ceierorum. Ora pro me.
3. Talcm nos epistolx lux portitorem excepisse EPISTOLA '*
XXIII.
Iaetamur quern rogo sic (a) excipias, quasia te mis-
Severi caritas laudatur; item missum sibi ab eo Victo-
:

sus mihi venerit. Namque inter eos qui vice fralenii- rem, et exhibituma Yictore ministerium in cibis ritu
tatis tuse ad me veneriml , debet et iste numerari, monachorum prceparandis, eleganter sancteque com-
mendat. Ex adliibila sibi ab eodrm Victore eliam
cui Dominus ut ila a te numeraretur, litteras tuas
tonsoris opera, mulla prceclare de coma dispulat :
etiam ignorante te tradidit. Puto autem quod et tu tolaque Snmscnis et mulieris peccatricii ad Christi
divinas hujus gratiae beneficium huic depules, per B pedcs hittoriu altegorice exposita, clausutam de Chri-
sti curilatc prorsus auream apnonit,
quem et tibi prxstitum est, ne litteras nobis tuas non
lui corporis perlatov afferrct. Sed tamen ipsins pace Severo (c) fratri Paclincs.

laudatum Sorianum volo, ne me illi rursus accu-

(b)
1. Quid extorques, nl te plus amernus* crescere
ses. Praedicasse enim me illum magis quam vitupe- summa non recipit. Si potest mare superfluere obice»
rasse existimo eorum commcmoratione, in quibus qunecumque natnralem plenitudinem ser-
suos ", et
uecesse esl glorietur, qui esse aut videri monachus vanl, jncrementum (d) temporale senlire, potesl et
erubescit. Denique meministi in Virgilio
7
Furiam iis
cantas in le nostra cumulari : quaUi suo One comple-
Iaudari quse solent objiei. Vide autem ne mihi ca- uius, cum le sicut iiosuietipsos diiigamus. ltaque ut
lumnicris quod aliquid de poeta, non nostri jam stu- cubiium ad suturam noslram adjieere ^, sic amoris
dii, tamquamproposiii violator, assumserim : exem- lui cumuJuni laeere, non possumus; desideriis lauien
hoc
pli tui auloritate me fecisse contestor ; teneo moduin nullum ponimus. Qui enim esislimas satisfa-
enim epistolam tuam, cui clausula est, cere le nobis assiduitate ista Iionoriucenlise ac pieta-

Vivite felices, quibtis est lorluna peracla tis tuse, qua prsesenliara iuam notiis lam frequentibu»
ViRG».. /f.neitt., iu.
epistolis compensaie conaris, soilicitas potius gulam

in qua pro doraestica sede larem fa- tauloque minus exples (e) gralia lilterarum,
Sed el illara, C carilalis,

miliarem, Plautini meinor Prologi, nominastt. quanlo majoreni sedulilale ipsa el bumanitalc sermo-
nis tui causam suggeris, lc ipsuro, taln unicse nobis
"Severus Paulino liiiuit coquum ad pncparandos
monachorum cibos aptum. unauimilatis in Christo, liater, desiderandi. Quid enim

renun- fieri diligentius in Dco et proximo potost, quam quod

Postquam omnes coquos tuos coquiiia tuce

rili-
in nohis cxliibes Cliristo? in quo (f) Dei prasceptum
tiasse coguovi, credo quia dedignarentut officium
ntrumque completur : quia idem nobis et Deus est
bus prxbere pulnamtariis : pueridum tibi e.x nostra mi-
coquerc (abam majeslate naturx suas, ct assumtioue nostroe proxi-
simus olficina, doctum satis pallenten:

el ignobile.s betas aceto et jure condire, vilemquc. pullem

mus factus est. Hoc igitui in te proficienie \\& con-
summatur caritas tua, qusesil in ipso{j) infinito per-
esurienliuin [ancibus injerre monaclwrum; piperis nc-
feclio, quia finilur iu Christo aijut matjniludinis non
tcvim, laseris ignarum, fomilmrem cymini, el apprime
est ftnis c sed nobis in eo fiuis sit, ut per ipsum sine
suave redolentibus clamositm urycre
:
callidttm lierbis

omnium line vivamus qnibus Cbrislns et generale iniiium

mortarium. Vnum liabetiiiivm,quod hortonun :

admissus [nerh, proxima est, quia per ipsum omnia d ; el speciale fasligium,
non est civilis inimkus; itu si

umquam quia capul corporis, cujus membra sumus e. Dulcit

qiwque metci gladio, nec exsalurabitur ca:de.

D «I rectut csl Dominus. dnlcis in tc mihi et (/.) quam

malvarum. tn prwbcndis autem sibi lignh calumniotu: :

» * 27. • Psal. CiUV, 5. ' Rora. xi, 36. . Epb. i, 2-2; Col. i,
Prov. vm, 29 ; Jer. v, 22. Malth. vi,

* carissimo fratri secundum commimem fidem in Dco

Scripta anno4ll0 exeunlc.
Putre et Cltristo Jcsu salutari nosiro, snlutem.
" Alias 3 et i quse antem 23 erat, nunc 2. Scripta
; (d) Ms. Keg., tempore.
anno 401 ineuntc. (e) Ms. codes lt«'v;in-.. gratiam.
(n) Sic ms.Vien., Ita et alibi passim Paulinus cpisl. (() Ita rass. Vai. et \i<'t>. Ated. Schot.,
Domino.
29 ad Severum, n. 6 et 12. Ed. Rosv,, i» ijmo Domino prwceptum imrai utrvmquc
comptelur. M>. Reg. ct ires cdiii oodd., Domino prw-
<b) Icgendum; nec audiendus Sacchinus qui
lta
ceptum tuum utrvmque rompletur, mendose,
pro Sorianum reponendum censet Marracinum.
(9) lia nis. Vien. Alii in^s. cuni Cilit. Itosv. , tn/f-
Quis enim non videat voces ipsiits el ilti Marracinuni
1'' nitn perfecio.
spectare, dcquo superiuslil mentio, n.
At
1/1) Sic iii><. Vicn. ct Kejf. CUIU Nulgala. uis.
(c) Ms Vicn. rnulinus serms Cliristi f
isu, Sercro Val. cuiii cditis, qwmii'.
 ; , ;

237 El'ISTOLA XXIII. -

2 a
m«gn*nuihitudodulccdwis(a)«e}u$Utm\hi;(b)K.m\ A mis religiosior, ct fratribus
diligentlor. Nunc vero
quantus quantus es, qua mente.qua lingua cs, totns '
isla nostrce visitalionis vice,
etiam temelipsum super-
desiderium es : et mihi dulcediuem Christi sapis ut gressa humanitate superasti. Sal enim nobis erat
au-
bortus inilii, ut odor agri pteni b , quem in odorem nuis commealibus emereri litteras tuas, et a te inis-
unguenlorura illius currendo legisti. Nam et ager lu sos videre, in quibus nou solum vicem prxsentix tuaj,
illi es, qui vicissim ager nobis esl *. lu ipso enim sc- sed et fidci teneremuseffigiem. Tibi tamen satis uon
rinius, et (c) ab ipso meiiiuus. Agei verotu, non ille fuit instittitam observantiam solemni perfunctione ce-
spinishorridus, aut arenis aridus, aut petrosis'asper iebrarc. Longum libi multa dilectio fecit mora hiemis
et nudus, in quo semcn dalum aut suffocatur, aut a nobis (h) silere. Concaluit cor tuum intra te , et in
destituitur, aut uritur « : sed ille, tjuem benedixit Deus meditaiione pietatis sanctus tibi bonoe impatienlitc
e rore costi, et ubertute terrm *. Dnde et lingua tua (d) ignisexarsit '. Nec suffecil litterarum ad nos edilio-
verbo Dei rorat, et cor tuum fertile Deo, semen ne (Latin. forte ediiionem; vid. ep. 5,n. i) maturare,
exceptum spiritali fruge multiplicat; ut de fruclibus nisi gratiam sermonis lui, etiam de sanctis comilibus
tuis implcat manum suam messor, et tinum suum qui tuis lecto perlatore, cumulares.
manipulos colligit*; hoc est, ipse Deus, qui verbi in
, quem in hoc uiuuus elegisti el as- 3. Benedictus
nobis sui et seminalor et messor cst. Ipse, et ntanus
Qsumsisti » quo Deiun feneras (V. nol. 70):
qui dextera Dci, qnam bonis operibus iniplemus. quia
etsi peccatores nos vera conseientiai uostras
Idem Abraham sinus profes-
e.t ille esi, in quo operum mcr-
sione, tamen lua; simplicilatis opinione falsa putans,
cede renuiescimiis f
.

ut ais, sanetos, non jam hominis, sed Cbrisii caritate

2. bie nic Deus * in tua caritate nobis abuudans nos diligis : et idcirco mercedem prophetm accipies ",
non solnm litteris tuis nos, sed et tabellariis benedi-
quia propter nonien Christi prophetarum honore ac-
cit, visitat, pascit, illuminat; ulioque nobis mur.ere
cipis eiiam non propheias. Nobis vero similis gratia
aperiens thesaurum bonum cordis tui ex ubunduntia
:
non debetur hujus oflicii quo fratrem Viclorem iu ,
(V. not. 69; enim cordis os toquilitr s el, omne
;
nomine Dei, tuaque persona ad nos vcnientem, iniima
euiin h ", inquit, animal ad simile sibi •
congregutur. affectione et magna gratulatione suscepimus. Id enim
Propterea benedixit te Deus, quia innocenles et recti tantum fecimus inutiles servi, quod facere debuimus °
c.ilhwserunl tibi ', et cum impiis nvn (e) sedes; odisli quoniam perspicua veiitas cogcbat nos ovem pu-
iniquitalem, diiigis animam tuami, quam projecisli ram in eo suscipere alque veuerari ; qucm non so-
in Christo, ut huie vitoe perdila servaretur selemaj, luin ovem pellc , verum spiritus (i) mansuetudinis,
damno sui semetipsam lucrifaciens, per cariiatem — r .~~»
- •
si
- — expressa
ei in
... verbo
.*•«» vjua
ejus anjuc
aique 3I1CIUIU
silentio Christi mo-
I. UII.su UIO
Chnst, vdescat s.bi. Quo affectu vd.s nbi, al pretiosx
C dcstia revelaiiat.Vere recognovimus in eo sane.o
Deo animx tucc suavitatem iu lavis oiis lui Christum ruui formulam beatorum Martini et Clari quem
,
spiranlibus odorantes (/') beuedicimus Dominum, Dci proximo intervallo illustiis magLstri sequacem te
Verbum Deum : qui sicut in ipso illo • iiomine, quem autore cognovimus. Horura se unius in regeneratione
gessit, H9 ita in noslris nientibus gradus quosdaui esse progeniem, alteiius in via couiitem fuisse
filius
corporcie aitatis exsequitur; nascitur, crescil, robo-
pucis P. Victor asseruit. lloruo vere , ut scripsisli,
ratur, senescit. Sed orandus, ne in uobis diu aut ju- Dei humilis corde i, uon humilis gratia : vas miseri-
giter parvulus, et infirnius ', et pauper sit. ln te qui- cordiae et mansio Aliissimi queui recipit, ct oblectat
dem, ut gloriamur, quia boiitim tuuiu gloiia nostra
placido 120 animse-treraentis hospilio. Is nobis be-
est, profectus ejus experienles, agnoscimus bonilale
nedictiones, prceter illas quas a vobis geminas in lii-
grandem, malitia parvulum, sapientia senem, lide teris et palliis afferebat
, plures addidit de opibus
fortein, et in spirilu pise humililalis pauperein, c.iri-
menlis su._ f non soium conliibernio spiritali gratis-
tate divitem k
. Nam prioribus erga humilitaiem no- siinus nobis, sed et corporeo fainulalu sedulus.
Au-
slram ofGciis alios (g) anteverteras, omoibus nosiris, dco euim rem oneris uostti fateri, dura tjbi nihilde
ut sajpe testuti sumus, et amicis studiosior, ct proxi-
D ejus bonis taceam ,
qua; gaudiura tuuiu. esse certo

«Psal. xxiv, 8, el xxx, 9.0. >>Gen. xxvn, 27 "Matto.xm.4. *Gen.xxvn,_8. 'Psal. cxxvni,7."'Luc.

xiv, 20. 'Psai. xxxv.ii, «. Cor.

>» Psal. lxiv, " M,uh. ii. ..
j>. x, Luc.xvn, 10. i> Luc. x, 6. .. Matth. xi, %>.

(a) tta tres niss. codices. Edtii , ejus ? Nam h (/')Sic manuscripti codices. Ediii Schot. et Rosv.
milii.
bcnedicinuis donum Dei , verbum Domini. Editi tres,
uiauuscriptus codex Vaticanus quoii veuu-
(b) Ita :
douwm Dti.
slius videiur quam vulgata lectio conflrmaturque ;

ex epist. iii ad J.nium n. 5, juxta iectioiiem ed.t. (q) Manuscriptus codex Vieu., anie viceras,
,

Scliot. (h) Ita mss. Reg. et Vien. Al editi, silcri.

(c) Idem codex ms. Valic, in ipso. Sic tres mss. codices Reg., Vat. et Vien. Edili,
(i)
{d) Sic tresmss. codices. Editi, rcrba; quseleaio spiritus mansuetndine. Verura mss. codicuni lectio
etiaiii relineri poterat : eaque conlivmatur ex epist. conlirmatnr ex epist. 19 ad Delplridum, n. 2, spiritu
1!» ad Delphin., n. 1 : Modka licel, dulcissima tamen maiisuetudiriis in oia pacis radicati ; et cpisi. 27 ad
oris lui stillicidia roraveras.
Severum, n. 5, ubi eadeni fere verba tisurpat, pxu-
\e) Ita uiss. Vat. et Vie^:. Sed ms. Re?. et e !iti. per in svirilu mansutKuiiws.
sedtsii
 S. PAULINI NOLANI EPISCOPl 260
259
l3
scio : quoniam portlo tua est bonum familiaris tui. A ejtis f
. Nam et sensibus vegelandis proderat haeo
mihi pietalis roagis palccslra quam corporis qua frater
4. Servivit ergo mihi, scrvivit inquara et v;e , ,
;

sum servivit et peccatori qui bonus artus inihi fragiles manu tingente compo- ,
misero, quod passus
,
; ,

et ego indignus a servo ju- nens mentis quoque vigorem recreatis ossibus eri-
non servicbat peccato ;
,

Sed binc mihi levamen aliquod gebat, cooperante proculdubio manibus fide : ut dum
stiti»? minislrabar.

quod sancti fratris famulatum infirmam carnem manus diligentis duceret , conipa-
tanii ponderis spero ,

nonsuperbia vindicavi % sed (o) contestandae cari- tientem animam gratia credentis elueret , fierelque

mihi intus oleum laHitix quod foris erat oleura

tatis mese , et fide capiend<e benedictionis adinisi. ,

'
sanitatis
Benedictio eniiu mihi eral saucla in nomine Dei fa-
modo aliam ejusdem in nostris sensibus
mulatio , et in libcrtalis spiritu famula dilectio. Ob
6. Accipe
servitatem. Quia non solum refectionis nostne, sed
hoc voluntarium ejus bonum % et pro ipsius utilitate
curam gerens, facilem nos victum
snscepi,prssumens eo potentiorem exorandi pro me et parsunoniao

B
plns meiiti de (b) religianis operibus cibo simplici eapere. coctis in gutta olei et aqua; co-
fatnrum, quo
10
Aget profecto orationibus suis ne pia puitibus, docuit : sed eas tanto graliae sale,
acquisisset . ,

quod etiamexme accessit tanla dulcedine caritatis condiebat, ut coquos et

ineis oneribus accreverit,
h quia aquaj purae
frtictibus suis. Dilexi enim, fateor, in ejns pbsequto B condituras non desideraremus :

benedictionem , timens ne repudiata elongaretur a oleum suavilaiis, quod nulla muscarum imporlunitas
Nolirit benediclionem, exterminavit, simplicitas caritati juncta miscebat.
rne ;
quia scriptum tcnebam :

el etongabiiur ab eo b . Dedi itaqne me tottim mani- Verum coquus inleriorem hominem cihare
spiritalis

biis ejus alque visceribus : quia per viscera caritatis doctior, quo dcstrueret escam gtite, non siligine no-

manus famtilas, et membris meis unctor, et pedibus bis pultes, sed farina eonfecit aut milio, Ac ne in

(c) lotor adhibebat ; liberalium plenus affecluum, sed boc ipso dclicatius nobiscum agere videretur, qui
me nos ad orexim (V. not. 73) monachorum parabat
servilium praereptor (V. not. 71) operum, vix ut
Ex imbuere, fabam intrivit panicio, quo citius (a) sena-
aquam ministrare manibus suis sinoret. libro

cnim tuo (V. not. 72) istius gratiam servitutis ada- torium poneremus fastidium. Sed in benedictione

niavi , ut minimam sallem guliulam de sacris Marti- dulcedinis animae delicias habebamus, gratulanles
Ipse vero quotidie non solum quodfVater etiam in carnalibusministeriis spiritalis,
ni actibus delibarem.
pedfts meos lavare , sed et caleeamenta , si pateror, propheticis nos eibis pasceret. Nam in contritione

avarus dominationis inlernac et permixta pancs illos tribulationis imitatus esl, quos
lergere cupiebat , ,

Ezechiel ' propheta de vario frugis et farris conti-

idoirco eorporeae servitntis inipiger
Sed de pedibus " lavandis lantum semel fateor
5. C cere sibi generc jussus esl , et ad cxpressiouem Ju-

apostolico me exemplo cessisse, quos legenim pedes daicae coufusionis ,

qni oitliti Deum, immulavemnt
Domino pncbuisse c Nequc gloriam suam in similiiudincm vituti mandncanth /bs-
suos lavandos scrvienti .

enitn partem in hereditate nisi famutantis obsequio num l

, in stercore boum coquere , coclosque sub

rccepissent quoniam honus Dominus et salutarium fcetido cinerc , cum lacryrnis (f) captivalis iu meu-
;

magister serviendi ministerio dominandi meritum

,
sura suinere. Vidclicel ut supervcnturam peilidiac

conferebat et humilitatis humana» praehebat exem-

;
sikc (icenani corporaliter in 122 propbela signatam

plnm, quibus dlvinse sublimitatis parabat consortiura. providerent, ct vel ita revcrterentur ad Domintiin ,

Unde pcrspecto muneris lanii mystorio, et inlcHecta si eos ad pcenitendum non solum verhis denunliata,

honi magnitudine ,
qui primo ministrantis apparatu sed etiam corporibus Prophetarum expressa, oflensi

pedes oflbrrc trepidaverant ;

jam non pcdes tantum, Dei ira revocaret.
" sfl" e acl c:, P nt perlni rogavormit. 7. Voluit ergo frater Victor, ut non solmu jcju-
sftd 121 tol °5 se

Et ego Dominum Jesum in fratre Victore veneralus, iiio, scd ct cibo humiliare animara disceremus : et

quia onmis anima lidelis ex Deo ost, elhumilis corde recordatione poceatorum veteruiu , intellectiique
k
d cor (^hrisli ost fateor ad remedium infirmitatis , ,
pra;sentiitm tristes manducare panem doloris :

optavi , ut oleo rae vel aqua meliot conservus atiin- D quamvis ex paiie nobis pepercerit, fabam tantum
geret. Nee irritus
"'
fni prassum.1* opis : naui qua&i milio panicioque confundens : quod taraeo forsitan

medicatmn manibus pii< oleum de ipsa ungenlis oblivionis magis quam moderaminis fucrit. Nam
maasuetudine oiihi leniusin medullas perlapsum. cst, homo sancius lidoli cautione mabussat aliquid nobis

ct exsuUueeruul osso. humiliata '. Hencdixil anima mea deScriptura sancta subtraliere : et ut-totamjuxta Dei

Dominum, etomiiia (d) mteriora mca nomen sanctum verbum coufeclioneui propbeiici panis iinplerct, lcn-

c d e Psal. 10. Psal. cu,

Phileni. 14. <> Psal. cviii, 18 Johan. xiu , 9. Matth. \i , 29. i ' t.
h k Psa!. cxxvi, 2
« Psal, xuv, 8. Eccle. x, l. ' E/.ech. iv, 5. i Psal. cv, 20.

(o) Ms. Vien., concitaiuiw. Ms. Rcg., conlrislandm (c) Ms. Vien., senfltorunt. poneremus (astigium,
(M Ms. Vatic, rcliyiosis. malo. Vide epist. 30 S. Ambrosii ad Sabiuum de >o-
(c) Ita ms- Vien. codcx. Alii, lulor. natoria Paulini dignilate, Uieron. ep. 15 ad Pauii-
(d) Ita vereio LXX intcipreliiin, psaltcria vctus et miin, el ep. 3 ad Geruntii fi!ia>, necuon Ausonium
Romamiin, et Augustinus in commentario super osai- epist. 23 ad Paulinum.
mos. (|) lia mss. Reg. et Vien. Editi, captivita&s.
 261
EPISTOLA XXHL 262
temquoqne et hordeum el viciam miscuisset in (a) A nobis accidit, cum curarnm secularium
squaleitte
cruroiluu. • (V. not. 74), u! resiuanlibus extra (.)su'i spinis anima, cui cullura Dei verbum est °, vitam
labra fervoiibus, dissimilium sibi frucluum quasi
re- hanc brevem et boni slerilem suspirantes, imer
sevi
pugnanie coctura, fatiscens rimis olla crepitaret.
actus supervacuos peccata nnxia quasi inler
agrestes
Niliiloroiiiustamen de paucioribus frugibus testam herbas genniiia venenata eoliigimus, et sic in ollam
capacem replens,
intulit noMs multo nidore eatina corporis vcl eordis nostri morlem miuinms. Sed gra-
(e) infuraaiitia; totumque non soluin
mensufee noslrae liasDeo, qui nos liberavil de corpore moriis hujus per
ambitum, sed et cellulue "nostrae spatium olida cali-
Christum Jesum Ooiuinum nostrum ? quo iulirmilali :

gine vaporavit : atque, ut muliiplicaret nobis bene- noslrce sui spiritns viriutem permisceute , el amari-
dictionem, alterius quoqtie propheta' prandium c<e- tudo nialili* nostrx, et slerililas inutilitaiis, inliisc
nulae nostrre eo/itulit, ut Elisai nobisollam inferret b : pnecordiis verbo Dei, velul convei lente salularis e
in quam misit farinam: nec herbam veneni, sedcon- vividi "salis aspergine, ad dukediuem fecunditalem
dimentum salutis ineoxit, in nomine Domini gerens que mutata est.
omne quod agebat quo tuti atque securi non excla- 8, Recurramus la adfratrem Viclore.n, qui va:
:

mavimus ad eum; Honw I)ei, mors in olta " quia etiam farinula nostne ex usu usurpationis suae.qtiam :
1

jam m olla nostra vita est, postquam Domiuus Jesus

B in nomine Dei facicbat, copiosum de benetltc.io.iic
<!•••_ — .1. *..•-
Dei V
I 1 l ,)!'/iiini a.uu>
erbuin caro
... i

esi, a
n .. '..
facltts
- _. _ /
et habitavit
.

in nobis
i •

fecit
. . . -
:
: ut aliquid etiam de beati Eliai hydria iiobts
et vasa flctilia nostri corporis voluntaria.
; nobis daret, qua prophela eeelestis i« verbo sacro ad sulfi-
15
pravitatis lubrico de suis manibus elapsa, et ditt- ciontiam indelicientem replela , benedictam euiu fi-
turnis contrita peecatis, ut in meliorem usum (igulus liis Sareploe viduam per irieiinii famem pavit 1. Ii.
ipse renovaret «, assumsit in semetipso, factus et ipse qua vidua jam tmn per prophetam Chriscus, ul opi-
de nostri corporis limo lamquam (d) vas, ut ait, pev- nor, Ecclesiam suam non trun.ei.tt, sed verbi
!
panc
ttitum id est, in similiiudinem carnis peccati, ut de
,
pascebal; dequa dicil : Viduamejus benedieens bene-
peccato damnaret peccaium e. Et ideo dicit Moab dicum
: * ; illam scilicet viduam qttain Apostolus s
ait,
olta spei mea; k, qtii-a
non solumex Juda,sed ex Moab, nioriuo viro, quibus volet iiupiiis liiteram ' quia
;
hoc est, non soiuin de sanetorum, sed eliam de pec- desinente lege, cui " fiuis esl Christus, (g) a graiia
catorum origine corpus assumsit qui decocla quasi : ad libertaiem ttansitiroi faciens Ecclesia , Cltrislo
per ollam earnis nostne cruditate, sanctilicavit in quasi vidua legis innupsit. Hujtis nunc vasis oleiiui
aMernum nobis cibum carnem suam. Caro enim ejns, gratiae et henedietionis farina non defecil in omniurn
ut ipse ait, verecibus (e) vitie est ;
Ipsa est et
.
123 foris geniium fame u
, qtiarum miseram a cibo vifte
dla secundnm Jeremiam olla urens peccata, et itlo
i
C 124 e« fide T.imtaiis inediam eongrne praefiguravil
isine Consiimetis, de quo ail : Ignem veni millere in illa quondam triennii fames. Sed, ut stiper boe >n-
terram k quem et in nobis optemtts accendi, ut in
:
stilultim concludam, ita Domini gratiam rarina nostra
olla Dominici corporis, id est Ecclesia, concoqua- in fratris Victoris manu sensit, ut quaa vix ante (h)
mur : pemstisqiie vitiis defecaii, efiiciamur argentvm sufftciebat panibtis, nunc abundet et pullibus, fraler-
igne examinatum, probatum terrw, purgatum se- nitalemque monaeham "vespertini post jejunia
(f) cibi
ptuplo >
;
ul jam non urenda sarmenta, sed palmites avidam, duplici ministerio, aut (i) fcrmenialis
orbi-
fpnctuosi in eodem Domino '", id esl, vera vite ma- bus, aut soluto farre (j) tlistendat.
neamus, fiatqtie nobis idem Dominus ad escam duicis 9. Vernm idem Victor meus qttamvis fortioribus
botrus n
ille qui nobis in crucis vecte snspensus, de
,
cibis inducere stomaehtim nosti-nm slnderel, tamcn
terra repromissionis et fruclum ostendit, et gnslum (k) et hoc infirmitati noslras fi-ater necessarius " con-
riedit, ut non jam sectemur vilia ruris inctilii gia- suieb.it, quod defecliones fidpi nosirse in illis pulti-
nina
e .lrium
,6
, inler " quseetiam
racemos carpere penclitemur. Quod cerie
pestiferos viiicularumsil
- . —
Iur- (/)!
V absumendisadimplebat
ouiui
...«^..n.,.,.13 .nciMi tera rnanuum
opera
et u rnH.nuum :
;

D suar.mi consummabat uno pro uobis adjutore istius

Ezccb. b IVReg. U.
hU i]w w„.
» rv, 9. iv, Mbtd. a Jolian
inSaL
« Rom. vin, 5. » Psal. ux, 10, ' Johan.
,

vt
.0.
B etT
l

, i' ki '
r
.o
,

, W ' i5'

US»^I,-r-.i^^^
(«) Stc niss. Belg. et Vien. Forte legendum qrmnu- firmatur, n. 8, ubi a cibo, vita est.
tum. Vide not. 74. Ms. Reg., crubilum. Ed. Rnsv..
(f) ita Paulinus in epist. 20 ad Deipbinum,
cumulum. Schol. in ntarg., ettmerum, ut e! Cauchius! n. 6
(g) Ms. Vien., ad grntia: libertatem.
(/>) Ita mss. codices Reg. et Vien. et editi Bad.
et (h) Ms. Vicn. addil paucis.
Schot. At ed, Grin. et Sacchin., suu. fiosvevdus (i) Iia inss. codices. Sacchinus putat lesrendum
emendaverat wisis ex coojeetura,
{rumentatwnibus, quia intra subditttr
(c) Sic ms, Regius et editi codices quatnor. Fnimentotio- :

Mss, nerti nulnmtsit. Et

vidctux (inquit Sncchinus) sic ap-
Vatie. et Vien, et edit. Schot. et Latiu, fumantia.
pelasseillas pultes ex mixtione
(d) Hanuscriptus codox Vaticanus, msperditum, mullaruro frugum
in 0) Edd. Batl., Grin. et Schot.. dislentat.
timuitudinem % sine iiiterjectionibus i.Nis, quas lamen
(k) Ms. Vien., et in hoc.
aon sioe venustate ceteri codices habent.
(i) lia ms Vien. ct editio Schot. Alii. assumendts.
e) i!3 ms. Vien. cum edit. Grin. eaone leclio
conT- Vide not. 16
 . ,

204
a63 S. PAULINl NOLANI EPISCOPl

ruslicanis receptura domi renutri- A fraude deceptis generis humani caput rasil in cat.mt
rercuU, qucm ex
inlantem quia nostrum, hoc est, fidem qua nobis caput Cbristus ef-
mus, telate corporis senem, inentis :

in no- licilur, aseendat; nosque gratia spiritali, tamquaiu

renatus est gratia% et
jam senectule deuciens
NazaA*aeo ciine dispoliet qui quanto servanlibus
vitatem vitae de vetustate carnis effloruit. Eum frati is illo :

et exitio decorpatur incaulis, ille in

cibo, nt ex rusticis bono maneat,
Victoris coquina, et assueto (a)
Judicum libro ab oraculis sacer beros argumenlo
saginavit. hie pau- (</)
liominem, et apto, ut edentulum absciso, et
invietus crine servalo, captivus (h)
per ctamovit, et Dominus exaudivil eum. Eripuit eum est,

iierura foi tis renato *. Uliuamque lam prudens ad

de tenebris el umbra murln » et nunc aspersus bys-
;

cavendam mulierem, quam fortis ad strangulandum

et confes-
sopo et en.undatus, in voce exsultationis
qute pe- leonem ^ : sed carnaii viclus illecebra.qui gratia spi-
sionisepulatur, et clamat Erravi sknl ovis :

qui ritali vicerat, cum prsevaluisset forti, ab iniirmitate

• Benedkam Dominum in btnni temporc ,
rierat.
superatus est. Quod patiantur necesse est, qui suam
mihi tribuit iiUeltcclum, el eripuil me de luto fwcis, et

Junior feminam, caruem, viro suo, hoc est spiritui in

id est
immisit in os meum caulicum noaim. (b) fui,
Oei leges nou subjugant, ct tamquain male=uad:e
cl senui ; sed non dejefcrunt in vanilale dies mei.
fluentibusanimis acquiescunl'';
conjugi » uioies mariti
est. Tonenle
ju, .<;...«. volu-

^^j£ *
pouns <;».
muqnti, qui potens *»•- „
Quia
Ouia (ecit
fecit miti muqnu,
milii .

Frumen- B degeneres ab dlo Magistro

iaJsu. potal
r
L, etreporutt caro mea.
acnAvit Cbristum, mninj.ru-
nter ipsa miliiia:
inter ru-
. __ ,.„ mox
qui .....v ut
ii agnovit t.hrisiiu!)
i . i

milii misit in abundantia, et sa-

talioncm (V. not. 76) carni
inanem et nunc senectus mea in mi- dimenta, magni certarainis victor non acquievit
Utravit animam
pace dormiam el re- et saitgmni >

sericordia (c) pingui, donec in

12. Yideaiuus itaque omnia " quae Samson pertu-
qukscam (d) in lonqiludmem dterum K
ab inlida uxore corruptus quia eadempecca-
" ad niajorcm fralris erga me vi-
10. Venio nunc
lerit i
,

toies suiiilaliter feremus, qua. lile carnaliter ad no-

ctoris operam, qua nie suis manibus londere digna-
stram eruditionem expres9a suslinuit. Ita cnim nobis
lus est quod ipsuni tamen
:
beneticium libi debere
violata Christi gratia, ut incisa coma, bostis illu-
se mihi artem suam
illi
rae voluit, mandato tuo dicens
vertendis
eum ut quod perila manu det ; auferet oculos, mittet in carcerem, et
prodere. Propterea rogavi
vclut a&inos deputabit. Unde nos Doininus,
ne
orationibus ambo faciatis videlicet molis
fecit, id inipensis ;

nostra, colluin nostrum non subdilum jugo Christi dignum

utexorato precibus vestris Doiuino, peccata
prophetara :
faciamus asuiaria mola , adnionel per
k
quibus super capitios capitis
c multiplicatis animam
equus el muius, quibus nou est intelle-
accisione medii tondeait- JVo/iJe jieri sicul
habemus, impexam non (e)

lur, seu ad vivuui

sed aa novacula radente
vivum quasi u»«i.»" _»»>...— *«,« 125 —
etus i.• llomo —
eiiini,

honorem suum, hoc est naturce sua' 126

-
ut alibi dicil idem propheta, noa

nerimantur. Est aulem nobis novacula nunc saluti- C imelligens

^ n ,„.:...•„... .1,,., aniiiiauuhus raliona
i,.iis in i,'rr» animautibus
dignitatcin, qux cctcris iu terra
.. .. i:: „..1.,...,..;-. •

ferx, nunc pestifcr.e scctionis.

Kemedii et decoris
nosti uin ideo ratioualis factus , ut autorcm suum
novacula nobis Chrislus Deus esl , qui cor dominatur,
41, intclligerc nossel et colere * abutens tanto mu-
circumcidit d
, vitia rauit, animx caput (V. ep. (i)
,

comparatux
uere Crcatoris ad hcentiam erioris
mentis sui,
n.3, et carm. 21, v. 557) levigat, et faciein
in rege Babylonio
accurat nosque, ut illam :
in lcge captivam ,
puigat, jumcntis, et similis efficitur. Quod
qui sloliditalis impia
et liberat hbrrido miserae
servitulis eapillo : nt con- videmus evidenler iniplelum,
s3 sensu horainis exutus,
Domino, velut illa in Israelitae viri nupiias ct vecordis supevbix pocnam
jungendi
criminibus camis nostra;, quasi barbaris beUiiino hacc corde suslinuii. Eienim hoino in
transitura e ,
iii

relapsus, justc, ut Sam-

crinibus exuamur. Deinde seusibus (j) innovalis, ul errore positus, et a justiiia
virtule desertus, cse-
comis rudibus enitescamus , vitamque nostram,
(
„„, sapientits pariter el gratix
pasceuies, Deo ia caslilale cilate punitur et mola • : quia dignus esl opere ju-
quasi Nazaraeum ciimen
ratiolii» orbavent,
mcntario, qui semeptisum lumine
et parsiuionia consecremus.
abje-
inumca cx diverso et insimilitndiuem belluarum corporis servus
11. Cavendum vero, ne illa

novacula, quae in protoplaslis (V. not. 78) uoxia J) cerit.

l, 9; Psal. cxvui, 176, ct xxxm, S; Pwl. usn, 3;

Psal. ixxvii
. Psal xvx... 7, et cvt. M, b Psal. .

Psalter. Rom. • Psal. uix 1 o. * Col .

-, uc 49 Psal xxxv, 9, et xxvn. 7 Psal. lxxvi.

: . ,
" ,

" Judic xiv, 6 » Gal, 6. Judic x.v I, 16., i

M '
•Deut u 12. ' Num. ,, 5. t Juuic. xvi , 19. . ,

- Psal, uvm, 15. - Dan. iv, 30. • Jnd.c. xvi, H.

"ibUn xi » Matlh. xvui, 6 ' Psil. xxxi, 9.

cibo, aplo, nt ex ruitkis ttomiru m, (/) Ms. Vien., renovalis.

Ms. Vat., c.t
(a)
el edcnuttttm
stiginatit. (g) Samson scilicet, qui n. M nicitnr bellalor

tb) Ms. Keg. et ed.t. Grav., Juvmor. •iccr.

m». Vien., cui lecttoni favent niss. Reg.

c
\c\ Sic mss. Reg. el Vien. cum cdit. Bart., Grav. et
<h) Ita
Yat '
H-> in iisalmo xci, ad quem alludilur, est ; v absdso. Sic vetustioves codices ad
Pruden-
Bisrn ,
76. Editi codd., i« rawericorrfw ^- *23, habent ubsasa pa-
iyto, iriwi. Vide tiuvn Peristeph. hvmno l,
iio!.

mnquedinis. . .
pilia, ui ibidem iii notis
admonet N. He.nsius.
td) Mss. Regius el Val., tn
longauame. Ms. Vatic, uoscr-
llo;ia utraque (i) Ita inss. ires cum Saccbino.
(eM&s codcx Viennensis, absctHione. ret. Editi intelligeret, nosset, cl
coleret. Utraquc leclto
conOrmalur
Ieciio. Ms- codicis Vien. lcclio inferius
cavtnus bona.
i, 11 imictus (Sarason) ciine servuto,
 :

265
EPISTOLA XXUI.
266
15. Comidera hujusoioa. morUHun, viun,, ei lola A los in t«, pneieneral frater ii, levita
m
fraierin
lraler
tibi SDOCies jumenti
species mnlnnlk (a)
.iimenli molcnlis t„\ ™..„ Sa -
"sa
II
occnrret. it.
Ut
. :n
ille pa „ 1.
cerdote, ,
'

quos lex nec sacrificiis redemerat.-nec

nis oculos corporis, sic isle sordibus pro-
vitse su« oculos phetis K Sed non prselerivil ille
nientis obsutus (V. not.
Samarites, qni prop-
79), per errores suorum ler nos hujus etian, nomiiiis
suscepit injuriam; non
sensuum, quasi circa ambages molarum, lal-oriosa
prx-tcrivii, quia non erat raercenarius, sed verus
miser stalione (b) versaiur, usui suo vacuus, ei
et ope- bonus pastor, qui ammam
snam pro ovibus positu-
rosus alieno peccatorum slat i» via °,
:
compediius rus advenerat ... Hic homir.em
saucium prateriqis-
vinculis cupiditalun. suarum : cl ipse sibi carcer est s in, a p.oeviis, nec curat.im
, miseratus accessii
obsessus tencl.rjs erroris ct
stii, et conscienlLe squalore juiue.uosuo, hoc est Verbi
incarnaiione suscepii •
concreius s in semetipso pklriui ergastutum patiiur et oleo graiias, et vino
;
passioms susc, commendatum
saxum cordis sui pertinacia iniquitatis induratuni stabulario i
perfecto
, (/") iili n.agistro gentium id
quasi molam versat larinam hnsiibus suis de cor- est, S.
(
.
Paulo. V. n. 24; ep. 30,
n. 5
carm. 22, v.
rupla an.ma; su;e fruge conficiens. Qnia, ;

sicut scri- 17Sei32, v, 553), in duohus festamentis

ptum est.peccator de anima sua citrrit (F.not. denarii
80) ">
mercede sanavil, reddhurus iffielbeatac
ilaqui peccatum operaiur, de mola viia- virginiutis de
swe hoslile ti.numeris hujus boni fruclibus
uberes graiias ct in-
trilicum molii, «abulita pascat, cui panis « fil anima
B raimerabi.es coronas, quia
) hoc
qux s.b, Ian.es esi. Quod si non semper vadens. sed
[g consilSceuto "
adjiciens, de suo supeVerogaVit.
aliquando revertens % spiritus iiai , velul coma re- 15\ Non ergo erat isie frater, qui et
duci, iia gratia reltorenie julegrubitur, condiiione
Dom.nus a servis, et natura Deus a morlalibus
14. Scd ut lolau, de capillls dis-
lexamus epistolam, j,- crepabat sed tamen el homo
:
erat iile, de quo scri-
vai indulgere sermoni, et illum Domini foriem usque pium est Et homo est, et qvis cognoscet
ad linem suum prosequi. Nain et in
:
eu,n*(V „ot
ecr-eilale ipsiu=. 81)? Neque iJeo frater noster, quamquam
et in morte divini sacramenia ei hoc &L
mysterij pralineata vma p.etas pro humilitale cordis
sui famulis nomen
mirabimur. Quia quod seriplum est *
,
plures iilum indulserit, diceus
Narrabo nomen luim:
hostes stravisse morienum, fratribu,
, quam toto prius viiaj mets >, lamen nostra arroganlia non
susetempore perculisso, arbilror principe audcndus dici
loco vin, frater, nec quia homo » fieri dignatus e.-t quia el
Dominicaj passionis f» i.Uerpretandam, ; ir,
qua zabuli ipso hominis ortu nihil habet
commune
domus nobi.scnm
cecidil, et regnum morlis soiutum est. Quod qoi citra nosira; generationis
vivente semper, ut
usum caro faclus de
vivit, Christo, el anle carnaiem Spirilu sancto, inlemeraU sacra; matris vrrginiute
sdventum suu.n in majestate natu.-oc su:e apud et conceplus et natus esl. Et itleo sine ullo corporis"

dmtm suum
d.nem seenlis ivt „h jj: Deo
« -" « f»» euiuus, «u;.
secnlis 127 ab *,....„
Adam j ..
usque ad Moy aedu
.. .

placationem suam ", quia ipse

sem ', mortis poteslas, licentia bacchanie, propiliatio
regnave- erat nec pretium rectempfionis
rat; el de lege inlellecto,
: animm suce ", sed nor
ncc evivalo; peccato cre- slra, quia non cgehat salute Salvator.
verat : boc regnuni Rex regum, Nos enim
et dispensalor tem- venditi sub pcccato egebam.rs
pretio redemtionis »
poram Dei Filius passione sua divisit ;
ac diruii, Deu S et idco proprcr nos horno, propter ros
faetut sub lege, ut subjugalos forma servi'
legis solveret factus propter nos filius ancilloe p. Qui
,
per multerem benediclus et san'
sed muliercm sexu, virginem
» ,
parti. ctilicalor sanctorum, pro nobis tamen el
ut sanctificaret utrumque sexun, peccafum el
Crealor uiriusque muledictum faetus est q, UO d non eral;
suspiciendo virum, nascendo q ut nos, qui
per lemii.am. Itaque ei ex !S pra-variealioue ^ccalum,
et ex
damnalione
mortem ipsam moriendo deslruxjt, sotvens
, ut scri- maledictum eramus, ab utroque absolveret,
ptum est, mimicilias in ulrumque
came sua, ei faciensulnmque in sua carne aiT.gens cruci r
unum e
. Ideodictum puto : Fra<
,d esl, hominen, et
, Dei.rn, quem in seipso tcr nqn redimtt, redimel hpmo s
connexuit Deus
: qi.ia quos fraler noa
et horno Christns Jesus. !n quo
utriusr redemerat, hoc esl. propbeia, seu legisiafor.qui hoiKo
que subsiamia naiurse discordiam posuii
»
r (id est, de-
v- »•'»»"-- tantum ci.«i, uic homo
«; hic
erat; (h)
».»»i,uiii uomo reaeu.it,
Mt „;,i
posmt) „, ,,
et r .
e) umficanus grali^
. redemit, qui et
ei Der>
Deus
xlernum foedus D cral. Deus enim, inquil, erat in Chris*
agnov,,. Spohalos nos zabuli \eclji ans
iairocinio, et vulnera, sibi mundum K Hujus enim modi homo « soLs p.l
P Sa
rv% , VE^b^\P/ 'Ut"v'^ L rf, cp ^-^vu,59. ^ud.c.xvr.SO. < R ro. v, 14. . Ga |

(a) Sic rtis. Vion. coJex. Celeri, occurrat

(b) Ms. codei Regius cum (/) Omnes codiccs, profecio. En;endavimus
perfe-
edii:s iribus, versafurus.
cto, quia semel et iterum eadem veiba usurpal
vtsu siw vacuus fcd. Grin,, versalur, visu Pau-
.
suo vacuus. Imus ad Severum suum scribcns, ubiconstanter juxta
«•) Da mss. Reg. et Yien. cum
edilis qualuor. Ed. omnes codjces legitur perfeclus fidei ac disciplinas
Kosv., mlerpretandum.
<d Sic ins. Vien. et edii. magister jn eadem epibt., n. 24, et epist. 50,
t
Grin. el Schol. Alii, Do- n. 6,
perfeftus magister ait.
(e) Itams. Ucgius codex, celeris (q) Mss. Vat. et Vien., in ttoc ; non male si intelli-»
refraganiibas, in gas, i» hac re.
quibus vtviticur.tis. Vuie piwcedentia
llt) Ita ms. codex Regius. Ccteri, //i»s.
P*T«( l- L.Nl
 ; :

•5« S. PAULLN! NOLANI EPiSCOPl 2(W

va'ere polatl adversus setrteRtiam snortis, et aculeum A qua posuil fc

. Hic leonis catuttu, quia Filius Dei, et
peccali, ut ckirograpbam moriis aboleret ", et humi- Sdem leo, quia tequalis Palri. Quare ut mihi videlur,

liaret caJumniaterem b non tamen ei majestaie na-: hnic aptius -est leoni De edente exirtt esca, el de po-
:

lurae suai, sed habiiu nostrae congrediens ; et nthil ei ienie duice '. A quo enim, rjsi a Salvatore nostro,
exlorqaens violento domissatu, sedsuperans eum lege cujus senno vila esi, et qui hanc nobis escam simul
ut (quoniam femiua decepta " , et dejecto
justitirs; et ruminavit docens et promsit impertiens; et, si

psr feiuinam viro, omnem prolem prinii hominis tam- piacet aliter, ut de edente esca sic exeat ,
quia hic

quam peccalricera te^ibus mortis, malitiosa quidem ieo de tribu Juda m pro nobis vietor ex ore nos ad-
nocendi cupiditate, sed tamen ut aequissimo jure vi- versi leonis eripiens ideo venatur, ut servet; capif,

ctoriae vindicabat *'

) tamdiu potestas ejus valerei, utabsolvat; frangit, ut solidet; mandit, ut iniegrei;

donec interftceret juslum, in quo niiiil dignum morte hoc in nobis edens quo corrumpimur. Quamobrera

posset oslendere : non solum quia sine («) delicto opterous bujus leoriis praeda lieri , ne siinus pneda
oceisus est, sed etiam quia sine libidine natus , cui leonis inimici. Efficiaraur esca Dei, ne simus esca ser-

subjugaverai ille, quos coeperat; ut quidquid exinde pentis. Ldat nos Christus , ne zabulus voret. Edente
nasecretur tamquam sua? arboris fructus, prava qui- enim Christo, ut dixi, in nobis absumitur, quo con-
dem babcndi cupiditate, sed tamen non iniquo possi- B sumimur. Chrislus eieuira vita esl : et mortale boc

dendijure relineret. Justissiroe itaque cogitur dimit- non poleriraiis deponere , nisi absorbeamur ", qttia

tere credenles in eum, quem injuslissime occidil; ut, raortem nosiram devorat Chrislus. Cibus autem

et quod lemporaliler iporiiinliir, debitum exsoivaul Christi esse non possumus, ni»i laciaraus volunlalera

et quod seroper vivunt, iu illo vjvant, qui pro eis ejus i> : ut vicissim et ipse nobis cibus fiat °-, in quo
quod non debcbat exsolvit d. semper vivimus, si ad cjus pra>cepia vivamus. Sicer-
16, Quaraobrem pulo et ipse nobis leo ille est e , go de potente exit duice , cum amariludine malitise

in cujus mortui ore cibum mellis iuvenimus. Quid nostioe per ipsunt in duleediuem bonitaiis coinrou-

enim dulcius Dei Verbo ? et quid fortius Dei dextera? lala , duicis a verbo sjus esca procedimus qui nos ,

Aut iu cujus raortui ore favus et apcs, nisi in cujus edendo, consumsii peccato, reparavit ad vitam. So-
verbo salutis nostrae bor.um, 8t congregaiio gen- lus hic potens dulciter poiens qui /'!>eravt< paupe-
, ,

tium? Quarum potius figuram plerique in hoc leo- rem ab avaro votente ', qui ferilatem mei corporis
-
»» 8m
ne posuerunt, quia popuius geniium qui credidit, per mysierium pietalis 130 suje '" morlem
eibum ubi (d) mise-
12$ corpus fcritatis crat ante, nuttc Cbrisii est : eorporis perimens, ibi vitx edit,

iii quo Apostoli veiut apes a rore ceeli, et divina- r» farues moriis arebai. Qui raihi oflensionera gra-

rum floribus gratiaram wella sapientiae (6) coudi- (? tia, peccaluio justitia, imirmitaiem virlule, raortetn
deruiit, ac si " esca ab ore edcntis erierit : quia vita, confusior.era gloria, regno mutavit exiiium. Qui
prius cflene Deo nationes receptum D<:i verbum fs- audiebaraus : Terra es, et in lerram ibis s
; nunc
deli corde sumentes, fructum saltuis cdiderint ". jam (?) audimus : Conversatio vestra " in coelis est '.

Qui vero Christura magis iu eodem sibi leone piopo- 17. Itaque illara speciem, qu* in illo Samsone vel

nucit, Samsonem Judicorum liguram, vidclicet ut il- recrinito vel moricnte relexilur, el in omoeni Cbrisli

Itim leonem quasi Christura (<) Judicus occiderit : id famulum conveniro arbitror. Homo eiiim, qui ]>ra>

quoquc assignantes mysticae pneparalioni, quod eo ventut (ueril i»i uiiqno peccato u , et salubtiter pcctli-

potissimura tempore quo conjugiura petebat opta- , lendo ad tnstauralionera gratioe, quasi capillis rena-
tais poJeulis bellaae egerit ^cdein quia videiicct non ;
scer.iibus rcverlilur, ponens tt! arrum areum brachia

posset tirmari conjugium, quod in Christo ct Ecciesia sua ', id cst tidera spei verx, et spera fiuei noa uctae

pacttim est r
, nisi occiso ieone de tribu Juda 6. idern *», exrrecns idera ad pi*!iura manos suas operibus
enira Dominus ko, ille, qui sicit, ct calulut est leonit h , uieialis x
. cujus exercitatio ad omnia utilis est J : tura

sua sponie sopilus^ et a semetipso resusciiatus ue ut quibusdam bonae conscientix ct lidei firma: lacer-
f
tis valcns audebit mvadere, et poteril (, ) verterc
Quh su$atabit eum Tolantarie ini-
quo scriptum est : ' '!

enirn sacrificatis pro nobis Patri hosiiam sui corpo- micorum columnas. Bae autem " simt colmnnae bo-
ris, idem sntnmus et in Bfternum sacerdos ;, animain stilis dornos, quibns nilitur : in qua velut nostri
snara sicut ipse testatur, eadem resuntsil potesiate, viclor epuiatur illudens caplis, si membris nostris.

" Col.n, 14. fc Psal. lxxi, 4. « Gen. ii , 15. "i

Psal. Lxvn , 5. « Judic. xiv, 8. ' Eph.v, 3*. ? Apoc
b Gen. xux, 'J, Judic. xrv,
m I Pet. v, 8
v, 5. Psa!. liu, 8. Sleb. ' i vii. 17. ' Johan. x, 18. ' I

'•
Jo'ian. xiv, fti. ° I Cor. xv, i>4 Johan i' q Johan. vi, 48. Psal. lj»i, 1:^. • Gea. m, 19,

sec. LXX. ' Pliilip. in. '20.

u Gal. vi, i. P.^ai. xvii, 5j. » Psal. c\lui, L r I lim. iv. S.

a) In omnibus codicibus iegilur si.it: Den, nullo <b) Ms. Vien., tdidentnt.
sen
jsu. EmendaYinms sine delido , ccria ut videtur \c\Sic niss. Vir m,. Rcg. t edd. f.rin. et Scbot. At '

con)ectiira ex pra;ccdeniibus et subsequenti'ous , et Bisl Reg. cum edit's quatuor, occideret.

nrto errore ex compcndio lillerarum deio. Eodem (d) Ms. Vien., tnisero: [amis tnorte. artbat,
'

raodo feacchiuu'* paitio inferius legetidum sitspicatur U) Ms. Vien. ct cdit. iiiiit., oud;t)imii<i.
delicto, ubi mannscripti ei editio Rosv. hahent efferec (l'j
Yerttre pro evertere, simplex pro coinposito
Dee. JF.dfti 4 codices, cfferce a Dco- llaqtie IndubiU- quoii Paulir.o farailiare est, el usilalnm semel et Ue-
ium vuit legi, cjfera: u aeticto, id est^ropJ^r delktum : rura in carm. 32.
ijuod nou piaeel.
 .

239

ut armis suaj lulquittlis, utaiur.

EPISTOLA XXIH
«
m
hunc
l»»:nP inilltlPlttYl /..\
ini.nicune (a) Wrtrrt^. sua, LnlA.:...
dorao .*;«»>
Dejicimus
— l. :j_
ergo A a regnissuis. sed eiiara a sensibus
. . .
Wn aM . t "«»,_-
fcuma,
interitii subjugaUe car nis, coma tristi leonem , uncis unguibus -vulturem,
nis; qua adjutrice inlus in uobismetipsis hostis in- sensu et pabuio bovem referens : ne imius tantum
clusus, iiileslino auiniam nostram belio qualit; cri-
hellii3B siniilitudinem ferrel in pccnis, qui mnltarum
niiiie voluntaiis nostrx- potens nostri factus,
nostra simiiis fuisset in moribus.
adversus nos vitia satcllites habet, inlerioreraque 20, Intellecto lamen tandem " Deo, et sensui
re-
nostrum ministerio cxterioris oppugnal,
formalus et regno, faclus el ipse nobis cst jn
exem-
18. Sed meminerirous pacii
, quo per baptismaiis plar lidei, ut regnum, quod intra nos est,
timeamus
gratiam consepuiti Christo in crucis '' sacramenta
amittcre peccando, et meminerjmus repetere
pocni-
juravimus, ne jam quasi viventes a-^amus io hoc
tendo Nec (d) Abessalon, quamvis decoro
'
.
el cor-
muado; vivamusque jam non nos, sed Christus in po?e superbus et capite, pol^rat dicere quod
Samsoo
nobis ", Quo nobis in honorem capitis restituto, ca-
dixit I : Si tonsus fuero, disceriei a tne
virtus mea ;
det zabuli dosnus et toia inirajcorum oiiors
cum quia non babebat ijlam in pulcherrimo
licet crine
peccati nostri m ^rle morietur. Quamobrem non so-
virlutem qure non corporaliutn capiiiorum t,
,
sed
Ium uiorte Samsoijis commori disco hostibus meis,
— gratise
_• spiritalis erat,
~r- -• ,
» — quam
4u_.u habere
iinpjus uiiucre
impi.us n«n
ny pole-
fceecsl, morUlMudo carnem meam simui interfl-
_>.*:•-> ii^r^fLtiim uf cnr.^.v.- tlt-% _-..___._ „___
B rat, Yirlus
..
enjm et sapienfia Dci Christus est
, qui
cere peccajum, ut superstite
<-.-....:...
spiritu yictor salutis
-
i» parricidalem
- .

animam non adibaf, quia npn ItaMla-

triunipheir:. et dicam aniui.e mese : Convertere in re~ bal V, not.|8_) in corpore subdito peccufis
( ">, penique
quiem tuum, auordam Domnus benefccit niiki - ; sed et capillaturam illius pro iniquitatiim mole desefltam,
caecilate S.msonis, qua corporeis Santum captus ocu- etiam tonsurse neeessita» indicata *' V. nol, 83) tesla-
(
Jis, spiriiaies non amisit, iliumir.or ad inlelleclum t*r. Sic enim habes : Tondebat caput suum, uuia gra-
bonum » ut exempio iilius sciam quos magis debeam varelur ; cum autem detonsus esset, pondcrabat capiflot
oxulos habere, ^on enim invocassef vir Dominum
ilie capitit mi, f/132 «ra.it centum sirlorum pondere
in su;e virtuiis auxihum, nisi mejjtis oculos babuisset regali Quo
«, apertius expriroi potest pro opwbus
incoimnes, quibus lumen ast Christus, in cujus lumine Bwnerari capijlos , cuin in iinpjj capjte non ahqqam
videbimus (umen <>. Quod si seoiper ardei in lucerna
viriulem, sed tantum sarcinam capillon-n
Scriptura
131 corporis nostri, tunc opera lenebrarum (b) oc-
signaverit »•? Ponderabat, inquit.
capiltos capitis sui.
ciduui, et princeps hujus mundi «ij/.i.ar joras - : non Cloria enim impio est iniquitas
sua, Keque solunj
utique exfra mundum hunc, cuaj quo, sicul scriptuin operatio eurn jiequam , sed et jjequitice
, ut qgidam
est, iii
...
dam.ialjoce
,
c
(c) conjudicatus mixto fine va-
:.. .
— —
ait.
»
fama --w.™..
dejectat. Unde
uu.. uiuu
illud m
in Psalmis haDes
rsaimis habes .-
;
cuab-lur sed foras a coraibus nosins, a quibus,
. si
C Quid gtoriaris in mlitia, gui potens es
"
tn inigultate'1
Laristum recipiauius,
Cbrisium Mcwlimr
re.rii.iaiiiu<.. expellitu r
J-unujn etenim
... . . .

impiorum ienebra., Jionor umbra,

19, Ergo, quja iilum imilantur qui suni ej parle celsitudo trantitus, caput zabqlus p ; et ideo coma
iilius, nos imiiemur Dominum Jesum, qui nos yoca- pondus est
propter quod Scripiura regati ponderf
:

¥il in sortem heredilaiis sua?, ei ioiiere nos jussit ju- gravemijlius parricid» cojpam dicit, hoc esl,
zabu=-
gum »uum suave, ut grave illud iegis et mortis jugum Iico pondere ?abuji M
q. elenira regnum est omnis
-iscuierei anobis f.
Estautem et crinis ut jugum le- impius ; sic et guimotlibus vestiuutur, .# domibus
Tiiatif.*»; nam, ol Scriplura djvina uo-, docei, Jevis iuquil, regum sunt r ; hoc est, principum aeris A_-
est sanctorum coma, impioruui gravis s. {|xc aut jus et nequitia» spiriialis
», ducum : in quorum do~
virtutis, jjt ijj Samsone; aut sanxiiiicationis, ut jn mibus el regnis agunt, jiut jmpi«taie duri, aut
lasci-
Barauele u illa autem '* aut ponderi», ut in
:
Abes- via raojles quorum diriiia. peccaium, itinera lubri-
:

salone**; aut squaloris, ut in Nabuchodouosor h cum, mteriiut , gloria in ir.feruo, domus

jinis l
,
in
Qua ijr- jjiaum comajuwque discordia docemur in ca- sepulcro u est. Talium crines crimina sunt, ei idcirco
cpera censere " ; siquidem regi Assyrio in so-
piiiis iiU crines csse non possuni, quibus bellaior
sacer fu-
litudinem ferjtaltimque daranato, iuctuosa concretio nes hoslium, et novas restes quasi moliia fija solve-
apitis intonsi in jijbam laonis hoiTuerit uleiiam bat T , Sed iiJi potius, de quibus scfiptum
;
£> est : Funes
corpoiis specie transiret in beliuaiii, qui non solum
peccatorum cireumplexi sunt (e) mihi *. Pecratis

8Hom. vi, 4; Col. n, 52; 11 Cor. y, 15; Gal. n, -20, > Psa cxiv, 7. « Psal. cx, 30, •> Joljan.
viii. 12;
Psal. xxxv, 10.
; i,_ n . y^,.'"^; Epb.i", .T;'Col. ! . V_" Mal't_7xi , ^."° Mlohan'
< ;'
Johan. xsxv, i; t

i Heg. i, ii ; U Reg. xiv," |G; Dan. iv, 30

'•-
v, 5. Luc. xvii, 22. t
' J 11 Reg, «v, 25. Judic. ?vj, 7^
.

Cor. i, 21 . «> Sap. i, 4.

i
"ii Reg. x;v, 26, sec. Psal. m, 3, ppsai. txxiv, 6, q jlhVg.' LXX '

xiv ; 2b. ' Maiih. xi, 8 ; Luc. v.i, 25, » Eshes. v. , <» Pbiiip. ih, 19. » PsaJ, xLviu, 12. » jjudjc, 'jm,
.

3, et xii, !., * psai. cxviii, 61,

(a) Mi. Keg., domu sua. Sic olim an.iaui dixere in tiiHamait!gen.p«re, S66, ut monetN, HeinsJjisJ^ii-
sexio Casu. iur lamen apu:i LXX. iaterpreies >&es7v«hju, ef. in
(i) Mss. Reg. et Visn., occideni; et mox Yieaiiensis tribus ediiis Abessalom.
codex , miitetur, (e) Unuin viiii Paulinum qui scriberet, circumpiexi
(.) M». Vien., cum jadicatin. sunt mihi. Psalteria 5 et S, Augusf» '- osaimos Cir~
(rf) ita mss. eodices Keg . et Vir.ts. ccm ediiis 3ad, ntm-tiexi stmt me,
et Grav., et s>c iegitur i:i mss, r*dici&5S sd PrudeBT
 S. PAULlNi NOLAS! EPISCOPI 272
271
enira suis aniraa et iiiH.ilic.itur et prerailur. Quod (a) a asteruorura, ei clicit : Noiileauterere <?;«r <n doe mtnds
Superpottterunt iai- sunt; prcelerii eitim hujtt* mundi finura ). Et ilerum
bene probai Propheta, qui dicil :

tneictV. not. 84) caput rsuum, iicut onus idem : Qute sursum sunt qutcrite, nbi Christus esi ad
jititules (b)

yrave gravata? sunl snpcr tne •*-. dextenun Palris k. Omuia enhn, ul Ecclesiasles ' ait,

21. Vides quani graves habeai peccalor comas. sub sole ranitas. Proinde super soleia veritas. Ita et

At, cui coma Gbristus esl , levis et volucer exsul- qui in veritale consisUint, eisi intra mimdum vivant

lat «, dicens : Deus, qui prcecintit me virtute, el po- hahilatione corporea-, lamen supra inundum sunt
suil immaculatam viam mcam : qut per(ecit pedes mcas conversatione ctBiesii. Et astrornm choros, vel coe-
me b. Ju- lorum polos i() evolantcs spiiitu scandtint et super-
tamquam [c) cervi, el stiper cxcelsa slatuit

gum eniin, ut dixi, et conia Gliristi ievis est

c
,
quia vadunt, celsioresque elementis agtrnt, non sub.liti re

bus el elemcntorum, sed affixa M in Cbrislc

servientes Chrisio operamur bona, quibus pennati in u.-ibus

aiia provelumur. Unde etiara in carne positis Chri- vita stiperiores inundo fiunt, manenles in eo qoi est
super oinnia Deus benedictus in secula m.
Sliatiis Apostolus dicit : Vos autem jam non eslis in
d
carne, sed in spiritu . Subjecta enirn subdilse Deo 23.' Vides quemadnioduiu nos a inorialibns ad
animse caro transit in spirilum, non substanlkc com- Deum transferal imitator Christi = , doctriua pariter

Dtui3lione, sed vitae. Itaque et mortera. mibi Samso- n, exemploqoe virlutis, auierens velamentum a corde

ois et ciecilatem volo, ut vivam et videam Deo. Nam noslro , ul re.ieluia (acie contemplemur gtoriam Dei*;

forsitan (d) ille receplis propler futurum raysterium qua- infidelibus velamine legis ai>sconJitur, fidelibus

in coma viribus, 133 recipere sitnul, ut amiserat, Evaugelii revel; tionc detegitilr. Jam ergo nobis illa
oculos ideo non desideravit, quia virtus illa c<Ele*tis carnali comaopus nonest. Veteraeniro, inquit, trant-
«ratia iiLlernis sana iuraiuibus corporeo non egebat ie.unt , et ecce nunc 134 omnia no\a " p, quoniain

nblutu. exorlum esl in tenebris lumen rectis corde, misericors

22. Hoc igitur exempio et nos contentis ad Domi- el miseralor, el jutlus Dominus. Dominut autem sprri-

num sensibus, carnaies oculos secularium reruni aver- tus esi. Vbi vero spiritut Domini, ibi tiberlas 1 : et

sione cttcemus, quibus orbari propbela desiderabat, ideo tnnc honori fuerit capillatio , cnra adhuc illud

cuin diceret: Averte oculns meos ne vidcantvanitalem'. spiriiale velamen legis etiam corporali habitn pn»>-

Et Dominus ipse oculis iudseorum csccilatem pr.efe- ferri oporlebat ; nur.c jam oneri est, postquam sol

rens, dicit .S» casci essetis, peccatum non haberciis*.

: .Tternac iiberiatis illiixil "' , et caput nobis faclus est

Ueminiscamur qua pernicie illis in paradiso oculi sint Cbristus , qui nos ut iugn, ita cl onere capitnm de-

aperli, quos tamdiu babuerunt ilhimioalosDeo, quaro- pressorum levaret ' . Propterea jam andemus in

diu ciausos habuere peccalo s. Nam lum demum {<;) c voce exsultalionis el cc.nfessiouis », ut liberi, procla-

nuditaiis suae hauseruut pudorem , cum bons cok- mare: Disruntpamus " rincula eorum , et projiciamut
scientise caslitatera, eujus lumine vesliebantur, pra- a nobis jugum ipsorum '. Sunc cnim temput acceetum,

v.aricatioois crimine perdidcrunt. Et ideo veri luminis nunc salutis dtes c , cura jani non in umhra nubis, fed

nti luminibns: et lumine corporis sui Veritas adest. El (g oppor-

darauumcst, ad usum tenebrarum in

tune ad gratiai tempus ci speciera libertiitis lousor in

nculos in terrena detixos csecare coslestibus. lltumi-
natur autcm anima tali ceciiale, qua despicit inun- promplu cst, qui nos et prolixio e capilis Telamento
ut grali* beiiefuium etiam corpn-
dum, ut eonspiciat Deum. Quia.omne, inquii, quod in levct, spiritalis

amndo est, concupisceutiu oculorum est h . Ob hoc Apo- ralis forma lestelnr, et iu libertatis internx tetitiam

slolus obduci ai ieni noslram huic HiunJo , -ct entibi- serenitas revelato frontis ostentet.

iari (V. carm. 21, vers. 667) Christo docens, ei sci- 24. Feminis tantum comam apostolica <li> reliqnit

licet qui iUuminat omnem hominem venientem m Itunc auctoriias ;

quia elsi ipsis uiia nobiscum fi.ies vela-

mundum ', idest.omnis bominis nienlem venientem, menlum cordis fi) amoveat, lamen tegiraentutn ca-
jsolucilat nos ab aspectu pr.xscntium ia suspectum D pilis , et froniis umbraculum, vcret:india> decus po-

• P*aJ. xsxvn, S. ° Psal. xvu, 53. « Matth. xi, 50. <•

Rom. vin, 9, « Psal. cxvm 37. f Joban. ix, .

Johan. l, 9. J !J<dtan. u, 2S. i I Cor. vil, 3i ; Col. v, I. Eccle. i

«Gen.iil, 7. » Uohan. ii, 16. ''

*l.
1,14. '"-Johan. \v, 4; Rom. l, 25. » I Cor. xj, i. !I Cor. -iu, 18. PllCot. v, 17. Psal. cxi 4, •' i
:

Johan. iv, 24 ; H Cor. v, 17. ' Mattli. xi, 2'J. « Psai. xm, S.
l
Psal. H, 3. - » Coi . vi, i

(u) Ms. RegiuscoJex cuin ediiis Grav. et Scbot., teri codices, c«rr»riim.

piene. (rf) Expunximus iuhit, qu.-e vox aberat a ms, rodi-

omnes, meas. Emenoavinius mccr in
(l»)Codiees ; ce Vienner.si et edit. Schot., sensum enim tollehat.
epistota emra 12 ad Auiatidum , n. 10, in coilem (e) Itatmss. Valic. et Vien, Aute erat pitbeilaiis et

ScriptunB loco oranes tuin cditi tum niss. codices nudilatis,

canstanter habent sicut ct Psalterium Romanam : (() rr<i/ij«ir spiritti : qiia lectio coniir-
Ms. Reg.,
Superposiiertinl iniquitaies mea; capul meum. S. Au- matur inferius n. 24. ne exallclo spiritu.... ettcicmia
gusiiutis cum veteri Psalterio legil Iniqviiales meas : iiifiunte dhiiitant.

sustulerunt caput meam. S. Arobrosius, Superposue- (u) Ms. lieg. cum editis Ba.l., f.rav. el Schot., et
runl, el explicat: lniquilates mcce superlransierunl ca- opporliine nd gratiam, tempns, el species libertatis lon-
fut meum. Et prsclerea Paulinus noster epist. 40, soriin promplu cst. Ed. Grin., ad graiunum lempus et
n. 4, scribit, Supcrposuerunt iniquitatet nostrce caput speriem libertatis totttori i« prnmptu ctt.

liostrttm. Vi.le nol. 83. th) Ed. Rosv., relinquit,

Pauiinus, el sic mss. Reg. et Vien. Ce- \i) Sic manuscripti codices, amovei.
\j) jta alibi
 ; . ,

Q"5%
EPISTOLA XXIfl.
274
sluiat et ideo perfecte fidei ac disciplmas Magister
:
A ulira vascu,, hnes agenli oouis hoslis et taqueus
tni
docel mdecorum viro crinem, quia nbscondi noi po~ occurrat, vult Apostolus » in babita cjus
ostendi csse
test eapul pjri Christus, quod est et il!a snpra ntonlcm illi supra caput potestaiem, qua regatur pariier et
tedificattx ciiiras, in Ecclesia, qum corpus eti Chrisli*, defendalur : ea ipsa bumitiiaie cordis virlutem iili
liaque viro {a) dedccens, femiiue decns est qu;c ne
:
confercnte, qua scicutia» ssipercrlium premit gubema-
iiiini eapm esi, sed honestatis cultu oraai virum, el
cuto disciplin* : ei mawlt quam altum sa-
jimere,
cr.rporis serieoi, qua» a capile Chrisli Deo, el viri pere tutius tacita
; per timorem fidei , quam periia
Christo, et muiicris viro lexinir, quasi in fundame*-
cum iingua, incassum pressnra froctem caplllo,
nisi
tum iocata sus!ent3t. Sed eans quoque per consor-
etiam pudore velaverit i
tium corporis, ineriibroruniqiie texturam,.participem 8V
26. Ergo in eoniroune omBfe aahna stndeamus fflis
et sunirai capitis facst Glnistus ; in quo nec
mestubu, adernari capiliis, quos Decs nBmerablles habet,
nec fetmna h sumus. Habenni sane eapilkis, sicui
quibus ipse dicit Sed
; eicapilli eapilii vettriomnes mmereti
juxta iilam evaugeiicaffi peccalrieein vestigia
Christf stint t. Cujus vero iiie capitis capillos nwgis nurae-
(*) tergeant, et sapientiac pedibus iinplkentur : st
aliud nisi sapientiam amare, nisi virtutem
rare dignelur quam cjus eujus ipse verticis caput est ?
ampiecli,
nisi pudieitiam osculari nesciant
de quo dicitur : Caput ejus ut tmrum eepfias (V. noi.
; ei ut extremo.sal-

lem rore verbi

B 87) : quo naraine probabilius aliquod. et purius au-
coelestfs aspersy dieatu : iios enim
V. not. 83
qui abs le esi, sanitas ett nobis «. Sint
rmu sigoifican puio, sicul Ulud de tcrra Eviiath ^. (
( },

mulieribos nostris coma% spiriulium acla virtatum» Hoc enim aurum forma sanctorum est m , qui in ca-
jejunia misericordia;, orationes. Tales enini pite corporis, ut iumina raicant, ct sunt aurum igni-
et virtms
decent crines. Orael eas
tum* Deo. Quia videiicet eos peresamina pas-.ionum
Cliristi gratia, non capilli
in hujus mundi fornace conilalos, J3S mvenif, ui
castitatis gemma, non lapidis "; operum ia
et
scriptum est ", diguos se el in his sacram imaginis
his, ncn odorum igg fragret ur.gueutum. Memkie-
:

rint esse se iiiias illius filim rcais, cujus gloria

suac percussit raoneiam imprimens cordibus et linguis
omnit
ui>Iniui * est. Intelligant cur illas Aposlolus
eorum vcritatis suse verbum eosdemque ipsos sla-
:
prolixisri
luens uuuimularios, ut secundum suain formam pro-
capisis veiamento tegi jusserit : Propter angelot
', i«-
quit, iilos videlicet ad seductionero paralos, de qul-
babilcs Douiino cuderent nummos ; et abolita dc no-

bus sancti jodicabunt. Ili enira petulantius inflimiora

bis ligura Cicsaris, vivum Regis scterni numisma si-
vasa pertentant, sicut nou Adam, sed Evam coluber gnarent r, ut spiritu redemtionis iuscripti, cervice

aggressus est f . Unde etiam docere in Ecciesia prohi- jam jugo libera, et salulis titulo prsmunita fronte
bentur s, ne exallaio' 6 spiritu decreta sapieiitimau-<fj
eancremus i : Signaium est super nos lumm vultut

leant iutueri, et scientia inflante dissiiiant. wi, Domine r

.
(c) Pr»-
fecto enirn vaiet " ad confusionem maforum(V. not.
27. Summa igitur ope enitamur ita nos comparare,
86), si videaut mulierem sensus suos ignorantise ut divini capiiis, quod noiiis per gratiam Dei Citri-
specie per silcnlhim legere , disciplinaiu intellectus stus est, crines et aurum esse mereamur 3
. Ex. ipso
suiverccundo habitu couliteri, ut non aodeat ser- enim capite pnllulat iiia cacsaries, de qua scriptum
peus tentandam rursus aggredi despcraiione- ca- est ' : Capiilatura cjus, ut greges cuprarmn. El bene
pienda?. itiorum potissimum animaiium noiniiie desigriantus
2S. Non frustra autem hoc eo potissimum tempore greges Christi, quorum maxime usus in iacte est u :

fieri debere Apostoius docet h

, cum aut oret moiier, quia Oiunis qui \d) credit Deum Chrislum, totsm Tri-
aut prophetet.Tunc enimvenit in spiritui conceptio- nitatb pleniludinem in eo, quem Paler uiuit Spiritu
nem et ideo tunc magis excilat tenlatoris invidiam,
: sancto % fide pietalis amplcctitur. Et ideo ipsa tnattr

cum in virum perreciuin spirans eiil termhios infir- «mni«m viventium xt Chrisii corpus, Ecctesia, sucao
mitatis siin. Quod auteni ct de oratione eadem Apo- pietatis exuberat : ci ion« ttbere ejus suver tinum v .
stoius qua; el ce prophelia senlit, nou tuiroui , ctim sn quo opirifir Signifieavi, qsKKi duicior ut libertas.

ei alio loco dicat orari spiritc : nam et cum oramus, gratisE! in Iacte misetscordiai, qnam in vino jiistiiia;

mquit, quemadmodum pcii debeat not ncscimus. sed Icgis austeritas. Lnte.ru enim . inquil , occidit , viacs
ipse nosSpiHtui docet, Igitur qnia cl in oralione lit ccnstfrae merum; spirilus autem viiificai.'-, vides ube-
conceptio spiritalis, ns qr.is, «t scriptum est, niulieri rum munus, el iaetis efiectum. Sed hoc, nt tu (e)

* Matth. v, 14; I Cor. xj, 3;.Eph. i, tl. b Ltic vn, 58. c Isai. xsvi, 19.
d Psal. xliv, 14. « ICor. xi,
10. < Gen. iii, i. fe lCor. Tim. n , 12. » I Cor. xi, 5.
xiv, 34: S
;
X Cor. xi, 10. I 5 Tim. n . 9.
1
Luc. tii, 7. !
Canl. v, ii, scc. LXX. " Gen. n, 12. " Apoc.ni, i8. u Sap. m, 5. p Matth. xxu, 2i
r Psai.
Carit. iv, !, juxta LXX.
i Ezech, ix, 4. iv, 7.
s
Eph. i, ->}. ' i-rov. xsvii . * Act. x , 38.
*Gen. !ii,50. r Cant.i,.i, sec. LXX. * II Cor. m, 6.

(a) Iia mss. Rcg.. Vien. et edit. Schol. Editi qua- Grin. i« marg. Sed editi , scienlia infiatis? : iitraque
tUOT, dedecus, leetio recepia.
(b Edit. kosv., tergant. At tergcanl verissima le-
t ms. Vien. Alii, credidiL
(d) Ita
ctio r ijnac inferius confirmatur n. 35 et carm. 52 de Ms. Regius codcx cum editis Bad., Grav. et
ie)
Obitu Celsi, v. 542. Sehol., ut U; mavis inieWgi, semen detur. Ulraque le-
ici Sic mss. codices Reg.. Vat. et Vion. et odit. ctio olausibili». Yide uot. 87.
S75 S. PkUmi NOLANl EPiSCOP ^a
iuab'isiDtelligis,eiiieoaetur(V,no*.. 88),quopriraana- A mini, sive navcm , hoc est,
nu-
Ecclesiam per M
scentiura muictra "> coalescii. Bona igitur uiera \quaj mundi diluvia navigatiiram, edolalis verbo Dei gf
texuerunt, ci in compagem caritatis fide strfn-
paslor bonus,quiprO ovibus animatn suam posuit b ,
illis bus
imputribiliter
immtilsit infarctibus, de quorum ore' perfecit laudem si- genle conjunclam fluctus mundi islitis

bi, ut deslrueret iniraictnn boni, et defensorem maii

c. sccare docuenint.
vir gre- 50. Sed et nune erudita; ad apostolicam lideui
28. Ei harura caprarum gregibus erat iile

anima; abietes sunt nigrae, et bona: nigne vero jam

gis qtii pSrf ulos Christi ndndum aptos solidiori cibo, j

teneris laxlabat alimentis, qiiibus dicehat : Lacte vos non de peccato, ut pulo, raagisque adhuc vel de in-
potavi, non esca : nondurn enim poteratit, sed nec ad- habitalione corporea, vel de exercitalionis ir.lernai

huc potestis d. Cura auiem hujus iaciis aiimonia cre- quftsi bellico pulvere , vel puitcrulenlo sudore iii-

no-
TCrimus, iirraatis primum fidei conceptione vestigiis, grantes; bona; tamen, propler spirilaiem eliam in
conversationen). Sic et naves quac
ttdolescemus 6°
in robur juvenlse : et (a) firmata per ctibus corporum ,

mondi superuatant et fnle veri, atque

lidem cafitate atque patienlia levabimus mSnus no- fluctibus !

opere jusli a dexlris, ut scriptum cst, el sinistris, ve-

Stras in actionem robusliorero ; operibusqtie virlu-
tum velut cibo fortiore vivemus, ul efliciamur et illi lut rerais arraantur : qui vcfbo Dei quasi guberna-

crines, de quibus scriptuin est « : Crines ejus abic.es B Culd dirigwilur, et ad sTbram Spirilus sahcti sensuum
ttigree V. not. 88 bis sicut corax : id est, corvus. suorum sinus pandunl , et cordis sui velum vinculis
( ),
65
8ed bonus iste corvus, nec ille ad arcam revertendi caritatis, ul funibus ad antennam crucis striogont.

immeinor, sed ille pascendi pfophelx memor : cui Et arbor illis es! rirga de radice Jesse ', quse totsm

corporis nostri quadriremem regil et eui si

bene comparflhtuf illarum abietum Kmuli crines, dc 138 ;

bonw adduceiitcs juxla illam poeticam fabulam, in prophelica veritaie

quibus 137 dicit f abietes el nigrte ,

navet Tharsis '

; unde uunc *' corax iste non noctis, nertamiir, voluntariia adstricti neiibus, et obstruelii
sed luminis corVus est; cujus (b) coloris speciosi cri- non cera, s-ed llde; neque corporis, sed cordis auri-
nes sUnt : ideo sancli, genus regale et sacerdotale e, bus, contra hujus niimdi varias ad capiendum, pares
M tuii et innoctii scopulos
quibus divinum eapul nt oslro gloritf su:e purpurat : ad nocendum, illecebras
quia et juvenalis gratia in hujus pracipue coloris ca- voluptatum, quasi saxa sirenum,.(e) urajtmehimuf.
pillo florentem vestit a-tatem. Adstrirtgaraur autera huic arbori fdne validissirao,

29, Non dissimulandtim tamcn ,

qtiod avis ista in- Vincti in spe, fide, cariiale, credentes cordibus, ct

terdum forma peccali in Scripluris, interdum gra- oribus conlitentes individuam Trinitatem, qua: est

tiae species invenitur. Videtur enim essc mortifera, fBafturo triplex ,

quod non nunpitur. Hoc sparto et

quia mala, quo et rudente fidci nostne

cum ad supplieiura producitui impiorttm :
£ pera nostra lcxtantur,
•icut scriplum est, pcr malos ungelos niittit Deus b
: arbor erigatur caritatis antcnna, et vilsc nosirff vela
fahricara
Vel ctfm in Ullione maledicti dicitur : Uculum qni ir- sinueotur; Ut simus et ahietes ilte, qua: in
01
E
matrem, cffodianl cum corvi dc con- templimagttis ratibns inlextie ducei>antur a Tbarsis
Hseril * patrem et ;

tullibus '. Laudabilis antert eadem avis vcl cum pro- vel (d) iiilem naves, qui illam amiulemur, qux Solo»

phetam mane panibus, ct nd vcsperam carnibus alil; moni ,T

quondam electum aurum, et opes Tyrias af-

vcl cum pulli corvorum iinocanl nomen Doinini. Scd fef ebat
ib °. Tanlo autem studiosius et quaestuosius no«
et color ejus aliqitaiido in saitctis, aliquando in im- slra negotiatio debet agiuri, quanlo res noster acler-

piisdicitur •". Sponsa natnque Chrisli dicil sefuscara nus Jesus ilio lcmporali Solomone prxstanliof est.
esse,eldecoram et Domlrtus tenebras posuit lalibu- ; Ecce, cnim, inquit, major Solomone hic »: qui non
conterct nos spirilu vehemenli inter iwvm Tharsis
f,
lum suum. Et rursus e contrario 6V ab Aposlolo com-
monemur, n« nos tenebrcc comprehendanl 1 . Vcrum ta* si illi, bono actu vila; nostra, lucruni, quod esl pre-

men ilte abietes nigrw, el bonre , adduCentes nates liosissimum Deo mercimonium, convchamus : ut

Tharsis k
, secunduin ejus forinam sunt qux fusca suum ipse pretium accipiat a nobis ;
quia ipsc csl el
,

pariter et decora est. Ipsius ehim et membra sunt uiargarila, quam tota spiritalis istius niercaturx con-

Sancti , qui sicut et palraae Rorentes, et cedri mulli- jj versatio sibi nititur comparare. Cui cuemendx si fa-
plicabiles ; ita et abietes nigrre, et bonx suiit, quia cultas noslra suflecerit, non depri.mcntein sarcinain,
in Ecclesia hoc est, Dei moiite, verticibus mcrito-
, bcd levantem nos per lioc mare magnum el spalio-

rum eininenl, ut abicles in suis montibus. El sicut sum dormientcm in nobis pro nostra
vehemtls t : et

ilhe aptse navibUs contexcndis ita illi principes po- ,

scgnitia Dominum, si vel dormientem vcetare merea-

i>vM de monte legis, ut a Libano excisi , arcain Do» mur, c.iciiare audcbimus, ut increpaiis veolosspiri-

• Johan. v,i0. b Johah. t, II, - Kil. vnt, 3. MCor.)l»,2. •Canl.v.H. ' Hl Reg. v, 8 II Paral. :

k Psal. xn,
ix, 21. « I Pet. u, 9. f Pb.al. lxxvh, 49. Psal. cxivi, 9. i Johan. sn, 55; Hl ftcg. v, 8.
15. t
Isai. xi, 1. »' III Reg. v, 8. ° 111 Reg. ix, 20, et », iZ. ° II Par. vm, 18, et H, 10; Maltb. xn, 42;

Luc. xi, 51. f Psal. xlvii , 8. <s Psal. cin, 25.

• ya) Sic mss. Vatic. et Vien. Ceteri codices; et (b) Mss. Reg. et Vien., eotor.
rinfirmata per fiJem caritatemque patientin. Ulraque <r) manuscripti codices. Kditi, prectertebem*f.
lla

lectio bona. (d) Ms. Vk-n., ill.r.

 :

277 EPlitOI.A XXlll. m

tuura nostrorum sensuum, A Phariscei dapsiiitas. Eienins dispositi a seculis '•'(V.
inimieoruin, ver etiam
talvos nos laciat a pusiilo animo et itmpeslate not. 89 ) sacramenti ordo poscebat, juxta illam Noo
,

leudenlibusque uobis ad Iranquillilaiem suain, maria patris propneiieam besedietionem, in Dabernacul.-»

consternat ut quasi naves suarum onerarias opum de- Sem transire habiialiofiem Japhelh, hoc est in domo
ducat i:i portum salutis h , vielricibissque fluctuum legis et prophetarum, Ereiesism potius justifieafi
puppibus virides ia:tiis imponat coronas. (Ambros. lib.vi,in Luc vn), minorem trjnporura xvo'\
5!. Simus etdextera ejusdem !

, qui totus dextera sed gratise lege majorem ; unde ipsius in Johanne if
cst, non iiabentes in actibus nostris siuistram : ut ad legis persona profnctur : Qui post me ieml, ante im
dexteram Judicisslare, vel polius dextera ipsiiis Judi- factut esl, qnia prior mc erat b
.

cis esse mereamur ; et opera nostra in die relributio- 53. autem etiam in lypo congrueret Eeclesiii
lit

uis sicul capilios sui capilis Dominus remuaerator capiti sno, bene formnmpeccatricis (V. not. 90) ac-
adnnjneret d ut ipse jam prsefrttus est in Evangelio,
, ceperat, quia Christus qnoqoe formam peccatoris ac-
(a' pronuntianda judicio ; cuna benedictione divina, et cepit. Sed jud?eus neque caput neque fundanientum
65
(b) ailrilnitione regilica (c) remunerabit spiritalium habiturus in Christo , nec caput Christi, nec pedes,
meriia virtutum, hoc est pulcherrimas sui capitis co- unserst ; quod utrumque preliosis ungnentis
140
mas quallbus et illa in Ecctssise typo mulier, 139 miilierevangelica irrigaverat '*. Proplerea Synagogx,
j5
Christi vestigla unguento et lacrymis rigans tersil neque oieiim graiia; , neque aqua refectionis a Chri-
quse noii lam pretic munerum, quani obsequii placuit sloest; cujus typum illi Pharisoeo gerenli, circa
affectu. Non eijirn unguentumin illa Dominus, sed ca- ipsum et olei et aquae saiotaris fontem, et aqna et
ritatem dilexit, qna pudenter impudens, et pie im- oieum caritatis exaruiL De boc fonte prxdixerat per
proba sine opprobrii e'. repulsse metu, extraneam sibi prophetam : Ole.um peccuioris non impinguet caput
domum Pbarissei, non invitata, illa vi petulans peue- menm ' ; sicut ad Ecclesiara suam dicere poluit : /m-
travit, qua rapiiur regnum cteloruin f : et tantum pinguasti iu oleo mpui mevm I : quce non solum con-
verbi ceelesiis esurieiis, non ad (rf) dapes illius, sed fectione, sed etiam vase pretiosum detuleral uiiguen-
al pedes Cbristi cucurri!, seque iu illis abiuit, et ci- lum, quod muliorum gramianm " sive florum mixta
bavit : atquc ipsos sibi pedes sacrarium, ut ita dise- in uniim gralia ei virtute fragrabat. Quce potuit nisi
rim, el ^liaw constiiiiii. hi quibus iicavit fletu, iita- Eeelesia taie conlicere ? qucede variis cceiestiEin gra-
vil nnguento, sacrificavit affectu. Sacrijicium eniin tiarum Qoribus et succis odora, multimotias saavita-
Deo spiritus eoiiiriliidaitis quem iiia imnmlans Deo, tes ex diversis gentibus Deo spirat, orationesqiic san-
non solum remissionem delictorum , sed et gloi iam ctorum, velut ar.miata pateris incensa flagrantibus „
praedicanili rum Evangelio nominis nieruit p. r spiritu veritalis ex.halat (Ambros. lib. vi, in Lue. vn) :

32. Et qoia vocandoe ex geniibns Ecclesice imagi- ut ei taiium ilorum odoribus, seu liquorum roribus,
nera preeferebai, omnia in semetipsa mysterii saiuta- aATuenli Sponsus ipse gratetur illa qua et in Canticis
ris insignia gcssit. Uiici3 cstchrismate sui muneris ;
Canticorum voce blanditur : Coliim ba , inquit , mea^
poeniseniice laerymas habuit in lavarrum, viscera ca- pcrfecta mea, qmniam camiimeum repletum estrcre k ;
ritatis iu sa;rilicium pA ipsufti vivnm vivificantem- caput Cbristi Deus, et crines ejus ' 4
:
electio Saneto-
que panem manibus ct ore praesunisil ( id est ante rum, quibiis Pater gaudet in Chrislo, ei crines mei
sumsit, ei sic infra prselibavit ) ; sanguinem quoque guilis noctis. Ros, ut scimus, non est imbris huaior,
csliiis, antequam ii^rel calix sanguinis, osculis su- sed refrigerii ,
quo reficiuntur arida ab aistu diurno
geutibtis piwiibaviL Beala qux Cbristum in carne gu- gramina. tSujus roris iucidis guttis non nisi serena
stavii, et iti ipso curpore Christi corpus accepil nocte spargitur (pro aspergitur) terra. Unde intel:igj
:

nieriio praiata PharisKo, pascenli Hcet Cbrislum; datur, eas noctis gutlas, quibus capiu et crines suos
qux Judaso epnlanle jejuna, uen cibi, ::t dixi, sed sa- sapientia maduisse tetalur, formarn etse saoctorum,
lutis ;ivida (<>) serviebat. Beata, qux meruii in Ec- quam et in stellis Aposlolus coruscare designat ', qii£o
c!esi« typnm hac quoque specie iigurari ( \mbros. seque sevenis noctibas micant , quibus rores cadunt.
iib.vi, in Luc. vn ), ut in domo et convivio Pbarisxi Q:tx nuiern nox inteiiectu spirilali pulanda, nis: pas-
noii ipse Pbaiisieos, Sed peccal;-ix ad veniani jusiifi- sio Domini, qua et dies illuminavit "? de qua puto
caretur. Plu$ hujus imporluniias consequiiur, quam scnptum : l'A tiox Uluminatio mea i« deliciis tneis m .

* Matth. vm. 34; Mam iv. 38 Luc. vni, 33; Psal. liv, U.
; Psal. cvi. 30. ' Mallh. x^v, 35. A Mattb. *•

x.30; T.ne. xii,7. MatOi. xi,i?

= ' Psal. l, 19. s Molth. xxvi, 13; Marc, xiv, t); Johan. xh. 3.
•> Johan. k Cant. m, tO; et
i, 30. Pssi. cxl, S. i Psal. xmi, 5. v, 2, sec. LXX. Philip. n, 15. *Psai. '

cxiivni. II,

(a)Ms. codex Vicnnensis, pra.i>M:itianda> gari, qtianx intcr dapis svas tecttm juxta Christxm nme
(b)Ms. Vatic., retribulime. Cktiste discumbere ; et n. 39.
icj Ms. Vsiic, rereuiterabliur. Sic ftiibi Paulinus (e) Ms. Yasic- fil ed- Grrin. } esuriedat. Utraque le-
boc verbo utiiur active. Vide? epist. 26 ad Sebastia- ciio bona. Verissima ilia quam reiinemus, iiempe quas
num, uitnri. 2, cottiirmaliir n. 40 Tu ,.nim epviabaris u.t snperhires,
:

(d) AnU> erat opes. Curn Saechino cinendamos da- itlu jejunubat ut serairel.
pe;. certa quidem eonjectura petita, 1:j?ti i/x suljse- l{) JuxUrr.s. oodieein Vien. expiinximus illa verba,
^ufpiibiis, tmn inferiire n. 4i, nbi Panlinns ad Ph3- vnde lex. ipsa, quae in ahi^ coeKcibus librariis iitiiuicaxa.
ri s«uii! Mnlo inter sapiiic- iiiius (Jhristi pettibus illi-
:
fuisse w?«sM'ir.
579 S. PAlXltt NOLANi EPISCOPI 280
Sed hoe sCvulum aociem pules, quod conver-
si et .\ hac pietate preiiosior, quod se vi ult astimari, ut
sionegeutium, •t.t.iarum ante iideni tenehris horrehat, ab omnibus ematnr. (fuoriiam enim, inquil, ipse [ecit
ut nubibus sercnatuin esl; et nunc Eeclesise Imniue pimperem el divitem, et ccqualiter itli rvra est pro
qnasi pieuo lunx perfeeix speculo, et sanctfs homi- omnibui '. Unde ait Crali» accepistis
:
(f) gra-
fiibus, ut («) puris in serciulaie sideribus; opera flde- tiam , gratis dale *. Hujus gralix graluitis opibas
liura , quibus aniinaiu suam quisque vivifkans a dives Petrus debilem pauperem, et tantummodo ege-
preteritx sictilatis sili reficit, quasi rores in bac, ut nre slipis cupidum, pecuniaro non babens, sanitate
dixiii:us, secuii iiotle destillant, ilitavii,
Tj%. X-.i i ien caput snum Christus tali repletum rorc 55. Itaque egeamus avaritia auri, ul abmidcrans
rxlatur, ei iiluiuinaior nottium noslrarum (b) tanien grrfsia; et pcr inopislm voldntariam vilescentes huic
guttis uociis noslrae crines seos gaudet esse perfu- seeulo, preliosura Dbmino '* efficiamut Ungucnlum.
sos «: quia ipsius refrigerium et refectio est Spirabimus' enim bonum
iiia fide- Christi odorem Deo, s» mor-
lium operatio id est misericordia seu eiYemosyna tetn Christi in corpdre nostro circtimferentes,
( ) el vitam
V. not. 91 quibus vel iratres juv.wtur, vel
( ), 141 iu spiritu manifestantes, et passionis Dorainirx et re-
inopes confovenlur. Ideo denique et vocem Judx sulTecliollisodorelragremus ,
,1
. Mittemus 142 au 'eni
aspernatus est, qui recepii eorde sno zabuli spirito rj unguentumiucorpus Christi.si substantiamvilamque
Bmlieiis unguenlumChristipedimis invidebat». Ope- nostfara (g) in fidem veritatis ejus et prxcepti obe-
ribus enim pielalis el misericordix et ungilUr, et (c) dientiam conferamus. Tunc in ejus corpore replentia
/eneralur, et pascitsr Christus (V. uot. 92). Verum domum totamunguenla fragrabiraus,si caritate perfe-
tiaijilor,antequam proderet Dominum, perfidiam cta possiraus umquum dicefc : ilihl autem mundut
suaoi prodiclii* quem non pauperum, sed furtormn aucifiius cl
:
' ; non' aniahli divilias (V^nol. 95), non
suorum Cura commoverat, et livor mentis infidx, nt honores "• secufi : non amanti qnx propria surit, sed
unguentum illud, quamlibet prediosom, doromie ta- :

qure suot Christi i : non amantt qnx videniaf, sed

inen sanguinis comparatione vilissimum, preiiosius
qox non videnlur. II;e bobis erunt in virtuCein ef ini-
«orpore salutari judicans indignaretur in feminam nisteriumsshictura coms, quibus
,
eJ pedes Christi (li)
pie prodigam, quam ipse Dominus bonum in se opus dctergeamus, et ftfnes peccatorum rnmpere possimus,
teslaiur operatam ; docens egentium curam esse et in spiritu libertatis gratulantes ulcere : Dhrupisti
postl.abendam, sed sibi tanturn : nt in eo ostenderet, n vincula mea, tibi sacrifxcabo liosliam taudis k .
(d) quod corde pcrverso fidci miseficordiam prxlulis- 36. Sed dum currendi spalium, dum serviendi tent-
set (V. noti 95), cum fomes operuni fides sit, et prx pus pascamus hujusmodi comam : et imilemur
est,
ceptis suis prastet ipse praceptor. Nisiqudd In hot q non solum dilectionem iliius evangelica: peccatricis,
quoque filius perditionhs ostendit, quam vilem Chri ut amore raagno magna deb'' diluamus, sedet iinpor- i

blum haheret ; (e) qui ungUenluin, quod supra tunitatem cjusdein, ut (i) pr.< ripiamus ir* imminenti
Chri
stum efiundebalur, perire dixit. Et ideo non
est ih sa'ulem. Opportune, Importune panein vilx quxren-
prelio sanguinis Chrisli quia habere non potest re-
, les , patrisfamilias januam el nocle pulseliius '. 1*
demlorem quem maluit hahcre venalem et jure a
, ; Hoclibusen\mAii<luil,extoltitemanusvestr«s insancla*>,
coramercio vitae niorlls contraefor excluditur, suo Omuis Christo sapientis Jjmin»
in (V. not. 9t>), ut
ipsiusdamnandusjudiciOiquo Iriginla^aureis vendi- jussum est, exterentes, ubique captemus cibum viur,
dit eum.quem inulier, utipse taxaveral, unxit treccn- ubicumque aucupemuf vei bum Dei ; de omnium
(J)
tis. Sed
hoc perversus, quod ipsuin ,T vili xstimans
in
lideliuiri ore pendeanrj-, nuia in omnera lidelem Spi-
Domhium, ungiienlum illud.quod in salutarcm nobis ritiis Dei spirat : et necesse est a minimo Dei scrvo
cjus sepulturam pra?inillebatur, cafo aesffmavit ". vel gultam co»!estis sapientix destillare, qux aridita-
Vere t ut zabulus, ignartis gratiaj Dei, in <pia non
iili tem mei conlis irrorct **; el mihi supra hujus seculi
esset portlo) non carilate, sed invidia, magnb aisti- sapientium flumina ad potuin uiihiatis etuberet : quia
mavit preiiuin mortis ejus, qua nos gralis servat, qui malo q\iinmte verba loqui iu ttge (V. uol. 97), quam
magno emit, non vcndit ' (Y. not. 94). Nos enira ille
mutta inilliu in tingua * ; sicut unum diem in ciriit
vull pretiosos facere sui imlneris vilitate.
Ipse nobis D Domini vwere,q:,ammiUiaintabernaculispeccintmm",
« Cant. v,2. > Johan, xtlt,
2; Malih., xxvt, (0; Marc. xiv, 6. « * Matth. xxvi, 15; Marc.
Johan. xn, 0.
xiv, 5; Luc. xxii, .). < I Cor. vi, 20. ' M.itth. x, 8. '« Act. m, 6. Cor. u * II
IS; II Cor. rv, 10; ,
Matlh. xvi, 7; Mare. xiv 3. Gal. vi, H. ' k
Philipp. .., 21. I Psal. cxv, 16 el 17. i
Luc. xi, 5 el 8.
»' Psal. cxxxin, 2. u i Cor. » Psal. lxxxv, II.
xiv, 19.

(a) Sic mSnuscripti codices Reg , Vat. cl Vien.At (f) Addidirous gratiam ex niss. Reg. el Vatic. Viuo
editi, pitrissimis sereniialc.
seqq.
Abest tamen ab editione Schot. et a ms. co-
(b) ^
mss. oodices. Kilili, i« fide... etobedientiiu
(g) ^ic
dice Yaticano, in quo totus locus sic lcgitur : El illu-
ms. Reg. cuni <'dilis qualuor. Aliicodd., de-
(h) Ita
minator noctium nostrarutn gvttis naetis noslrcc criitet iergomus. Vide not. "2i, tergeant,
•suos esse perfusbs gaudet. (i) Sic mss. Reg. et Vien. Verisstma leciio qux
(c) Ita mssi Reg. et Vien. Alii codices, serenatttr. cx intra se<iueiilihMs conlirmatur n. 3U el n. i su-
Vide not. 92. pia.
(d) Sic ms. Vien. cum edil. Schot Celeri, ut.
(j) Iiic et inferjus ex mss. Reg. el Vien. reposui*
(e) Expuhximus particulam ut qua»
a mannscnpti9 mus ubicumque : qux tectio conGnnalui' ex sequ«uii»
ti&licibus aberat» bus. Editi, ubitfnet
 28«

quoniam spiritus ubi vutt tpirat, et audio

EMSTGLA
vocem ejm el A
XXIIL
lur ardorc, et coniixa ignilis
m
domi-iiGS carilalis sa
uetdo unde venict «. Igitur ubicumque aurara ejus cap. gitiis, quibus omu» alia mimicarum delcclationum
tabo : undecumque ve! lenuera halitum legam. Quo- dileclio e>
inieriicitur. dicat in cor-to cnumune.o
comquc vel in don.um indigni (V. not. 98), vel
Q U0 ,. lfl(M wtueratu
in

dam
domura Pharisxi audiam justuni venisse, cnnten-
pra.ripere bospilis gratiam, prxripere « pcssiin
w i.

pedes Cbristi
Beatus vero qni potesl el «scuio
(/)

"<„) laugere
caritatit (V. not 101) eae

Quis mihi misero os adurciei et lin-

i .

regnum coelorum. Ubicumquc mihi resohaverii Christi guam meffm coelesti iilo carbone punraret ut vel cal
nomen, accurram; ad cujuscumque interiorem domum caneum Cnrisli mererer summo icnus on conlinp
Jesuminlrare cognnvero, et ipse properabo. Cma re re, etjubdilo capite (k) sola [ixi esl vestigia. V. uot.
perero sapieutiain, cuqj rcperero juslitiam ih alicujus iOi) sancta lergcre , ut capul meunj poti.is Christi
penetralibus .e.uuibemeni, euuai.i ad pecies Lhristi fc
, pedibus tergerelur ; Cl,dum pedcs lan.be divinos, pia-
ut vel estremo sapienlia. vestigio signerf necfastiiiiam
rem castis labia immanda vestigiis ./cOs. pedibus).
pedcs, immo optabo, ut vel pedibus suis tangat caput
39. "Exhortc -mur crgo nos invicem, cerlatimquc
meum Christus. Illa fimbriam tetigit, et curata est; dicamus: Venile adoremut, ei <toremus anie umni-
alios et transilu " apostolici corporis iDumbraodo num, aui fecit nos *. Illi flenlcs, noslra gaodia se-
(j)
sanavit
3 minabiraus : illius vestigia perungenles "", vulnera
143 37. Eipaodanios ilii capi.los (V. noU 99), noslra sanabimos. Quidquid Coim Chrislo
impendi
_"St nn^lrnnnn
nmntHa noslrorum
idesljomnes = tncijTniiim
insigniura .....,i;i.,.„_ ante
dignilates -..,... _ 1 •_ _ w m •_- _ ..
mus, nobis J44
potius eoiilerimus. Dcuique illa
ip-nni rteinanius; et dejiti.unur a nobismetipsis, ut
perfundendo Christura se abluii ; pedes i.lius deter-
exalteniur ab i!lo, qui in aliis habitat, el humilia re- g' ndo, sua peccata mundavit : illum dihgens, se di-
tpicit <*.
(«) Lacrymis delicta nostra faleaniur, ut de lexit. Et ideo meruit audire Filia, fides tua le sal-
nobis quoque dicat Justitia iila coeifstis Lacrymis ri- vnm
:
(ecit » : quod ille, qui erat de liliis regni, non
gaiit pedes mcos,et capiilis suis lersit B. Eorlasse enim meruit audire, raagisque justihcata est luee servitio,
iJeo (Y. not. 100) non (b) laverit pedes suos cum quam ille convivio. Pharisxus enim non crc.d.derat,
discipuloniin lavaret, ul eos nostris lacryrais uos (c) isla crcdcbaf. Denique ilie diccbat : Hic si estet pre-
lavemus. Non mediocris anima illa meriti est, de qua plieta, sciret »» utique qvea esiet mulier qum eum tan-
potesl dicere Sapienlia : Er quo miratit, non ccssavil ideo non juslificalus est convivio, ad
git ">; el
quod
otculari pedes meos f
» (d) Quil est hoc oscutum, nisi quasi tantuni hon.inem invitaverat Christuin,
inipu-
pignus aelerunm illius caiilali.-, qua. operii multitudi- tans forle illi
(j), qui propter nos ct prmpef erat,
nem pecatorum *. Ha.c cscula Sponso suo jara tUnc quod tanti fecisset in dapes stias, paupcirem dtves as-
parabal r.edes.a, qnando cantabal Oscuietur me
: (e) Q Sttmere s » ».
Illa vero nor. Unto ambitu serviiutis et
..£(•»;/;; ..ric bii* h r>i.'M..I<.n>-;i«>. onln «:!»: -..,.(. J«*
ab
flft otcttiis uris sui . Quod
_r\..rwl
privilegiam soia sibi catho- .
•
impendii,
_

ct
_. »
Iacryuiarum, sperasset remissionein
I.cli dileclio jure vendicat s
, qu;v unica atque pcr- peccatorum nisi beum
, creilidlssel iu Cbristo : es
fecla uni viro ab ip_ii;s oie Verbi pctit oscula veri«
idco in extremo licct Salvatoris vesligio c.iptit su*
ta;i>, nc fraudis b;erelica. veneno, ut incestis ' oris saiutis
sai invenit.
aiieni oscuiis pollualur.
40. Quo te, miser Jiidcee, jactabis? In domo tua te
58. Pedibus ergo Cbrisli oscu!. casta figamus, « peccatrix nostra pr.ipver.it, i.igivssa in labores tuos.
mer^amur a pedibus in caput surgerc; et in superio-
Tu enim cpulabaris ui superbires , illa jejunabat ut
ra corporis membia cre.centcs. Jain de prosimo vul- servirel ». Et quam c!e urceis tuis ciTm.dendim ne-
lus audeamus e» oris ipsius oscula •* poslulare. Et,
gaveras aqaam, ilia do suis oculis
ministrabat. Tu
cum Dei verbum puro corde libanles, gutlaterimus
pedes Cbristi ncc Ilntea, il!a crine detersit
rtuam suavis est Dominus, tunc
«more
ai.ima nostra totis in
sap.entta. v.scenbus accensa, dulci
refrigerc- D
tu indigne nec

, is
manibusconlingere
b
mukete Oon dcstillt . At c erle
Quos

l(]
2~
voluisli, illa
.•'.

oscu-

Jo.ian. ist, 8. t>

M.iith. ix, 10. 'Acl.viS » Psil nu »i «tr-in^ c r .

- Luc. v„ , 39. II tor. yn», 9. • Johai. .OiT r\uc.T«, U.

^ ""' ^ *''« "' »*

(a) Manusc;i;itus co!c.\ Y.iticantis addil

ih itxlc ct Regio vuliurala caritath, juxia versionem
in terra. LXX in-
icrpretum. Grtfcismu. in e Paelim,
nostro fanfiliaris
(b) Ms. Vien,, lavirah est, sic epist. >.\ ad Sevennn.
n. 8, diut rori, ,var -
Ms. codex Vaticanus et ed. Sehot., lavaretmu
(c) *«',- et m
iNatali t, S. Fciic., carm. 18, v,
123, nL a .
rrcte si cobxreat superiori lectioni tts araimfutut. Vide
codicis Viennen- not. *0).
si-. \ulgata iectio est
cx Ambrosio. («) Ms. ^um editi. quatuor, nnnere. 0!ca Mnaer^
(d) Mss. rteg. et Vien. apud Anibros. lib. >i in Lucam, ca"p.
cum ed. B3d., Quod. 1. S^l iectio
qaam retinemus coacinnior est, eaque conflrmatur
(f) Ab osculis, secundum versionem l_XX inter- ex prj-ceJentibus et stibsequentibus
prptnm. In explanatione bomili.r t Origenes verblis.
ost-nda
legendum esse in immero plui-ali ab cscntit; ct vir Jh) Ms. Vsen. codex, seleam sunctnm. Vi.ie noi-
eliam Ambrosius in \v--.\. cxviu serm.
!. ei lih de
I .aic, cap. 3. (») Edil Rosv. seininabanm, mend.os9, rekazanl^
'
bus eeteris codicibus. Vide seqq. *

(f) Antc erat cacUaic. i.cgimus cum

ins. cod.ce Ms. Viennensis codes, Faven.te msi Regio,
if) tpie.
 ; : i ; ;

SH3 S. PAI/LINI NOLAM EPISC ft 234

pedibus illigari '*,

dcbuisses, si A Malo iuter eapnfos illius Chi isli
Bisterium in dotno tua receplo liospiti
,-« » _ _> _____ _.. 1 _.._.- I ....-_-._ -.._>._
juxta f*t. riciilin CtllP
Chrislum sine
vel exemplo patruin fas hospitale servasses. Sed suf- quam inter dapes
.

tuas tecu.n

Abraham Chrisio " disciimbcre. Si modo unguentum ad pedes

iicit vobis ad superhiain jactare patrem
affeetu fideli se potius Christi non habeam, in sdvenlu ejus ad mcas laces
et jileo te i!!a pra_venit, qure

comprobavit ; a quo te degenerem oleum non h..bebo k Et . vse mihi si ungucnium meum
palris tui filiam
dedignaius es la- V. not. 105) vile sit pretioso er.irrs opus est, ut
inbumanilas arguit, qua
:
eiiam ista (

angeiorum, et consepeliri merear sepuUura; ejus cujus nisi mortc

vare pedes Domini cura el Abraliam
:

Quamquam lui.c commoriar resurrectione non vivani Ergo illum '•.

ipse Dominus laverit servulorum. ,

amemus, queao amare debitum esi. iilum osculemur,

.juoque fi.lei pater etiam Christi pedes laverit, queiT.
cojiuiemnr cui
utiimi de tribus propheticis videns ociiiis adoravit ;
el quem oscuiari castitas est. Illi ,

Abra- nupsisse virginilas est. lili subjiciamur. sub quo ja-

tdeo vos ipse sic increpat ore pnesenli : Si filii

opera Abrakam faceretis b addit " cere, supra mundum stare esl. Propter ilium dejicia-
ham esselis, , et :

autcm inur, cui cadere resurrec.io est. !!!> commoriamur,

!f. . ridit diem menm, ei gavisus esl (..). Beali .(

yui no.i viderunt, sed cum videntibus credidenml '. in qno vila cst.

nobis acquisilam " fidem, 45. F.t quam digne vicem huic Domino referrc
Ex quo manifesluin est,
B polerimus, in quo et mortui vivimus m 146 Tji
perisse naluram.
.

tibi perlidia (.)

vicissiiu nobis hoc esse dignatur,
quidquid illi fneri-
|454i.Sibiergohaheanlarrogai.li.im,sibidivilias,
mus servuli sui n Ita » cnim se irnmiscet nobis, ac
9

nobilitatem et justiliam suam, qni Abrahatu

.
sibi p.a-

conserit ut quod ipse accepit nobis pioli-

irem corpore inagis quam spiritu glorianlur, incir- nos sibi , ,

cjus tri-
cumcisi corde, et sol. camc Jud.-ci J . Nobis et ad sa- cere faeiat qui quod nobis, id est, roinimis
;

sibi aecepium ferat. Sic e! honori suo

iro-
lutem et ad gloriam satis esl Christus, et ipsc cruci- builur o ,

lixus qui nos de lapidibus in Abraham (ilios excita- plieans _uos, prope omnia nobis etiam nomina (V.
5

not. 10- sua communicavit. Vt virtus Dei dicitur,

vit, i.iis contra de Abraham liliis in noslra. originis
i

iia cl nobis virlus csse digi.atur.

Deus enim nostnim
lapides obrigescentibus 8 . Nobis Ephrem sinisler ad
virtat. v. Hereditas ut ilii nos, et ille no-
dexteram, benediclus prolicit, ,i!lo_ in Manasse, qui refugium ..'

Moyse Facla est D.i poriio

piwsuniptione senioris avo dexicr asiiterat, Iranslata bis. Nam sicut babes in :

psalmis >>aiics. Porhe

in " eapui sitii. ira f
, crucis (c) raysterio denntavil populut ejus Jacob «.; ila ei in

mea Domnvs' i'i sicut ipsc de se ail

,s
: Ey> sum
quia crux Juda.is seandalum s, Chrislianis fulura
suos dixit V-S esiis hix
glori;., iilum esset sinislrum factura de dextero, **t /iu- hujus muudt '-
: ita ." l ?.d :

Ego sum, inquit, panis vivus et »oi

me dexte.-um de sinislrp : qnia Jn.da.is in nustra de- tmjus mundi '. :

ail, vttis vera

serta labenlibus, et nobis in iilorum sata invadenti- C omnes ttnus panis tiimus. Ego tum,
..•!,..
lilu diril
n/-.. .. ..'i..,. .,-..: fi..i..ito
vitem (ructuosam,
lUamiivi .p\ omnent
(e) /.»li?.*_I
:
te
, i

bus, sunt ca;ciialP qund fuimus, cl sumus graiia quod c! :

b. veram. Mous Dei Christus , in quo beneplacUum est

fuerunt Sed non ita noslra salutc [d\ gaudebiams,
irontes bi montct
ul vestro laetemur inlerilu. Docti enim sumus a ve- J)eo habi.Uirein to, et sancti ejus ,

ubeies. dequibusnot iliiiminai (fi mirabiUi a monii-

slri corporis fralre, se.l spiritus nosiri Magis.ro
IVtra e^! Chrislus Bii«r*anl enim dt
Y. ep. 50, nuui. 5), non insultare rainis fractis ' :
bus eeternis. :

(
"" petra, petra antem eratCliri-
quia ipsi non e_ opcribus, seJ ex muneribus niisrra- spiritali sequenie .os

ilus". Etiam discipulo suo h.njus vocabuli gratiam

tiomiin Dci, in arborem vestnc stirpis inolevimus.
non negavit, cui dicil Snper kanc petram wdificabo
Potens antem est communis Dominus, sed l.hristia-
:

54 Ecctesiam meum, tl portas inferi non pratvalebuni ad-

norura paler, boc est, Hdeliuai Deus, ilcm vos ge-
t-iiinis coriicis vestra! sinibus inscrerc, el vcstro ccs- versut fcflw ' •

Sed qiiid niiron.u.- eum famulis suis indukissfl

?nii replanlare; qui nos vestra pinguedinis suroo per 44.
paircm suucn participal el
adopiionis beneficium medullavit, ut utrosque in sua nomina qoibus e.

unum Domino " fruclificantes rariix una suslincat. regnum. Dedh enim potettatem recimentibut te fiiios

" et. qnantum iu ipso cst oninibus dixit

42. Interim malo peccatricis et paupci is nnstrae di- D.i ffr; ;
,

Dii estis, ei filV Ei elsi omnet T. Nos vero

viiias in lacrymis et afleclu, qnam tuas in impietatc »> homir.ibus : .

nostrarum crimine voiunUlum, sicul

hnmines mon-
ci littera : illitts jejnnium . quam tuum convivittin :.
Act. vii .51
• Cen. xvm, 5, et xix, 2, et xx.v, 51. » Joban. vm, 59. « Joban. xx, W. ' Johan.-vw, 5^;
' Johan^iv, 08.
'!Rnm.xi.f8. i ure.
lCor. n,2. 'Matth. iu. 9. *
Cenes. xlvi», 14. MCor. i. 23.
Rom. «Colos. m, " I..«c x>i, "•
"-Matth. xxv, 5. vs, i.
tW
'

vi.,78. » 5, , « l.i v, 14.

1 i « ICor.
rp sa Johan. vm, 12.
,
Mallb. i

x»v, 2. . Dem. m«i, 9. |. cxvni, 37. et cxu. 6. ' '

\, t. > Matth. xvi, 13. ' Johmi. i, i-2. y P<al. i mi 6.

!... Vlen.. amtdemus.

(a) Ms K.^. Ue,vnt. .t.. i»a..lii: i_-i ({>. if. ud M-ir;, ,„')

Sir.mss. Reg- '• Vatic. el S. Amhrosms

1. vi
rilim n 5, tfavit paui/rr-:; spiritii. (.! .

editioni l-XX
i/i) Sk: rnss. \atii ..: !'".<. Edlti addunt r/i.>i. in Luc. c. 9- Quod magis respondet
iiiterpretum , PUmtavi U vineatn (rugUeram
onrnem
EmcnJavinius perfidia, :sfrfts;anti!:»is oninibns corti-
l'lanu*i t. »i-
ctb.i., in quibits perfidix, nuilo scu potius conlrario Wtram, ir««TB. iir.Otv^v. Ubi V-ig.ia :

Sftnsu. Virle ep. aO, n I neam electam omne lem.i «*rui»> EdiU cod es ,

meiwjosc, mi- nostri. uitcm oerffiii Vide not 105

(. ) lt- mss. Vatic. el Vicn. Ediii
[jegit Paulinus, »(_vn«j >t, pro ianitmrit.
vwterio. (f)
 ; . ;

285 EPJSTGLA XXiV, 280

niur, et sici.t uuiis de" prmc.pibus oadimus ». Uaus £ remitlit asuras, et ofiljgaiionis immensre corapenuium
enira principuui angeloruni fuil , anteqtiaro dej prxstat , solani a nobis dilect-Onem sui repeteiis
eiendo caiens Geret zabulus, cui diritur : Quomosto quam inter praecepta sua pnn< ipali loco ponens,osten-
b
tecitiii Lucifer, qui tnane viirbuiur ? Sed non sicut ditquomodo illi insolubiie debitum etiam inopessol-
iliu , iu aHernuoi interiluGi damnaii sumus : qula slie veremus. Nemo se igitur excusct difticultate solveudi,
aulor pcccati iuii. sim.ulqae pro so et pro hoinine quia nemo animum non
se polest dicere iiabere. Non
punietur, qui eodeni periit sceier.&t qm> pcrdidit.
.
saeriiicia , non (r) munera sumluo.a, non duri labo-
Ilomo aiiteiu non in linein meruit extenninari para- res exiguntur a nobis in nobis est, unde soivarnus,
:

diso, et terra esse, quia diviiia iosiitia ievius lji ju-

fies enim potestalis nostne est, nosier affectus : liunc
dicavit, aiiena mc-nte gieccasse, quara nropria, Cri-
Domino impcndamus , et solvimus. Denique David
minesius estdeeipere quam decipi, et peccatum ex- liberatus de manu omnium inimicorum siiorum pro
cogitare, quam facere. Et ideo temporaliter et ad salutissus plena securitate, non regni opibus ,0 *,
emendaticnem punitus est fraudis asseusor '"*
, in sed animi soivens ait Diligam te, Domine, ririui :
,

oetermmi auteui suppiicimn destinatus inortis inver,-

tnea i.
lor , cui , quia
numquam deficiet 103 poena peccati
47. kddo etiam smplius eum, qui creditorest, de-
numquara non angelus, non legatus, B bitorem fore, si i«i pretium
desinit. Itaque
bonitatis suse, quam no-
ut scriptum est, sed ipse Donmius 147 iviiit erigere
bis indebilam pnestat, gratuila diiigenles animo ""
allisos, solvere compeditos c tt tatmm yicere qttod
pensione solvsmus. Diiigitur J48 autem et in nobis- ,

perierat 6 Sed ut iiiuiu deceptorera noslrum niutua

.
metipsis,quia ipsedixit, hoc signum fore discipuioruiu
quasi deceplione confunderei, per mygteriura pietatis
suorura si diiigerent inVicem dilectioue qua ipse di-
sux dignalus est unigeiiitus Oei Filius ipsam nostne lexit nos k , id est. ut cor unum et unam animaui
fragilitatis suscipere naluram, ui de ipsa, quam de- habearaus iti Christo ' : ei id quisque proximo suo
ceperai, z.ibulus vineereu.r ei qui semper sub Dei cupit m Quo magis
;

"'•
faciat, quod sibi iieri . tua caritaig
virtule et legibus fuit , ut est bomini subjuga-
,
gloriamur in Domino, qav sola r.os facit aiiqusienns
retur,
ve! unum dc magnis et innumeris debitis Deo sol-
•15. Quid ergo ilii relribuenuu pro omnibus quce re-
tere. in omnibus ensni aliis bonis vix nos tr.nhsm vei
tribuit nobis ' ? Relribuit enim, sed ut bcnus Donii-
in naucis i.nitiatos, ii ?ua tantuin dileclionc profitc-
nus bona pro maiis , cui nos maia pro bonis inges-
niur esse perieclosf
seramus. Benedicebat, et maledicebamus. llle sana-
bal ct nos biasphemabainus
EPISTOLA '
XXIV.
, : jusliucabat irapics,
Severvs Pauiinum laudaverai quod facultaies suas in
et cum iniquis depniubtitur f
. Quid ergo ilii pro ma- r*
,

patiperet contvtisset, quo Christo impensias militaret.

iis meis qux> pcrlulil ,
qmd pro bonis suis qu.e ton- Respondet Paulinut re;n esse non magni momenti, «i
iuiit, referam ? quid pro suscenta carne (V. not. 106) ? ^uis divilias abjiciai, nisi sibimelipsi renuntiet; eum-
que docet in quo sita sil evangelicos paupertatis pcr-
quiJ pro aiapis ? quid pro opprobriis "" ? quid pro
fectio. Deinde qnanta pcricula, insiditz qutmliv qttul ,
flageliis ? pro cruce , obiiu , sepukura , repcndam ? Christo mitilunlibus hostes immineant, envmerai, ul
Esto, ieldamus crucem pro cruce, funus pro funere oslemiai, externa reiiquhie, pugna inilium eae, non
nuniquid polerimus red lere licloiiam.
quod ex ipso et per ,

ip$um, et in ipso habcmus omtiis s et ipsi, qui ha- ; 1. Hahec tibi adhuc aliqoiddicere ;
(d) qnaitiquam
bemus , (a) ab eo sumus ? Ipse enim fecit «&* , et lu in operiis litterarurn proiiiptuariis accipias, et &u-
non ipsi nos ° , et anima nostra semper in manifcus per tecta, quantum in te est , ut ipse profileris, stu-
ejus.Reddamus crgo amorem pro debilo , caritaleni deas prrxdicare. Sed si hanc, quam de te apud le
pro munere , graliara pro pecunia. Va: enini nobis, nune deposituri suinusqueriinoniain, inier cetera So»
nisi dilexerimus. quacitatis nostrx inepta depromseris, tuam simul te-
•46. Quando autera sperem me ir.iserum et ege- meritatcm divulgabis : de qua conquerentes hanc
aua: huic Domino posse reddere, cui nec aposioii se epistolam facimus ' , superioris finc commoniti , de
reddidisse profitentiir. Audi denique uuum de ip is r, caritaiis videlicct et periectionis verbo, ut istius fa
r\
confilentem rt .knn rj>A.1 AS.i t
sc uon reddidisse, qui
1 . £• r.rt .. T .31 — ' i i\ !- __.. _- _j 3* «T_. _ __•__ ___!*_ ]_ _"_
ceremus exordium. Huc cnim nobis de nimio
• i I I I ._! r . . > '.

dicit : Quis prior ~*

lure
dedit ei, et (b) reiribuelar illi
'
(Ambros. lib. vi in unanimilatis affectu expostulaudi causaesi, quod tc
kuc. c. 7)? Sed ipsi gratias, qui nobis tanti fenoris muila diiectio iisque ad mendacii peccaium iralii!.

" Psal. 6
txxxi, 7. fclsai. xiv, !. c Psai, lxlv, 8, justa P_ai. Rom. Luc. nx , SO. « Psal. cxv, .2
' lsai. liii . M. BRom. xi, 5(i. h Psal. xcix, 5. 1
Rom. xi, 3S. i Psai. xvii, 2, juxta Psalt. Rom.
k Johan. xiii, 55. l
Act. iv, 32« ra Mailli. vn, 12.

* Alias 2 qua. autem erai 24

; , nunc 21 . Scripta «t raissa cum superiore , anno 40!

)Ex ms. Vatic. et ed. Grin. addidimus ub eo.

(a eraiit itinera necessaria ut adiretur Hierusalem a.i
Ita ms. Vicn. eodex, Grtecus textus, Vuigata et
(b ofTerendum sacrificia. Quod non piaceJ. «>.;id e.niiu
Teriuliianus adversus Hermogenem. n. .7 ct Am- sibi valt,uinera sumtuosa? Vcra igiiur lectio muuera
brnsius lib. n, c;ip. 7 in Luc. Alii codd/, retribuitur. sumtuosa, nu_e ex phedictis coiifirmalur.
Ms. Vatic. el ed. Grin. iu niarg. itinera, haud
{c.)
, {d) Ms. Vien. qnamquiim tn qvi m opertis, :•'.,.(.-
,

omnirosine tau>a, inquil Sacciiinus, anliquitus emm rum promluarin atcipis.

 :

S«7 S. PAULlNJ NOLANl EPlsCOPl 288

Sive enim ea repuicmqux de te, sive illa qtuo de no- A Vu!e nuuc qiianlum in ea tibi donavent Deus' : cui
liis loqueris-, onera nostra iiijiislislaudibusciimn!an% et in illorum sorte tribuii porlionem, qui in lege per-
lua falsis vituperalioiiibus miniiens, arguani te i;i fecii vixeiunl **, ita possidenlKs, nt non possiderentur
caritalem -le earitate peccare. Cariias eniin, inquil a possessionihus sois ,- neque uilam aut rerum aut
benignu *«i : cnrita* prsxiina tnalnm non operaluf ". necessitu.iinum carilatem, ut in ioh ' , et Abrabam,
Benigiwm eam nobis exhibes, quod experimur; nam el Lot osiendftur t, dominica; caritati et disciplinae
t:t in eo gliiriamnr ; sed <,ide ne contra <?jus regulam anteponefent : sed et eorupr " sis particeps, quos
vidcaris operari maluin proximis, quihus sarcinam evangelira pleiiitudo consuromat : qui majoris opu-
pcccalorum pondere indebiix iaudis (n) accumulas ; lentioc ei iliecebrae prxdia vendidisti.
tt quasi nim i.lem veiens nobis, quod libi, siquidcm 3. (Jnilc confido (••/) parein tibi in medio divinarum
de nobis, ila loqui justiiui cxiilimes, ut de te inuliie sortium rcquicm, ul dormias, sicul scriptum cst, m-
tibi juriieas, (•>} jure audies : S» recle dihgh >n non >.er medios cieros b
, id est sortet Domioi, quie in duO-
\%Qrecte diridas, pecc<iiii >(V . nol. 107). Nisi forlc
l
bns Testamentis aceipiunlur, dc quibus here-iilas Do-
d qiinquc altiore pieiatis consilio fatins , ul dum mini, 150 el snnctorun! pWiiudo perlicilur. Unde
aliena nobis p iraius sum dommico adversum le verbo " in diver-
bona verbis indulges, sMmulttm pudo-
ils stiggeras, ut legeotes quod esse debcmus, boni
B s:im tiii, ut dieam tibi In fratris tui oculo fcstucam :

esse discamus, nitaniurqne nos juxla sermouem tuum grali;e vides, et in tuo ejusdem boni inassam non seii-
promere ; et forsiian pbssiuius ' effici (r) quod non tis '; cuni iilrasque, nt dixi. sanclorum occupaveris

sumus , dum eriibesciioiis noo esse quod ditimur. partes : ncc in rescrvatis " pnediis possessor, et per»
Interim lanien duin conscionlla non agnoscit fidem fectns in ^'endiiis. Itaque et in quo possessor vidcris,
scrmonis (ui, blandiineiitum aspernatur vcrccoudia. soluta a poss^ssianiini vinculis mente perfectns cs :

Qua: le apnd teip^uro , ul dixi , conveniat ; cur au- '

qui collecli lemporis memor illud Aposfoli i complcs,
5
deas nobis, ut deccrtato agone. victoribus paluiam iit habens nou babp.is; quia non tibi. sed non habcn"
perfectionis adscribere, quod omnera 6
terre.ix pos- tilius babes. Donius tu;c hospes es, ut sis hospilum
sessionis sarcinam exposuisse (id esi deposuisse. V, donius : patriiv tnai pi regriuus es, et exsul istias
carro. 23, v. lili) vidcamur : le conlra adbuc inltii- miiiidi ; ut sis incola par.idi^i, et palriae civis antiqux.
cem , ct iii luto fxcis inferwc adlKcrentein iit^euii- Non tricliniis liia lecla occnpas, neqne(c) snpeliectilis
scas, quod vc! uuum, u scripsisti, pradioluui qcb ant pccunix molibus stipas; sed percgrinis '''
ct egen-
vcndidisse videaiis; curn ipsum quoque aeque ut tibus, unius ip?e metalor anguli, comples, tuorum-
vendila a tuojuie prxsenti alicnaveris : ut niajori- que confamulus vcrnularom tcmporalc babitacuium
biis fi.lci fructibus bis (icvolns exKtcrcs Deo : di- C un tccti, non ut paltrfamilias usurpas, c e( U n ,r,-- j |

vcrso mercimonii operc , sed uno vitse lucro inlra cenarius vei inqnilinus i.'') inai.is, Mipeitdium, qn.isi
eju-dcm pnccepii lerminos venditor largiiorqne fun- precarixni -tnsionisD.miino oltissimo pensilansde
(17)
(iorinn ,
ct iJen sinc animi caplivilate possessor socia ct corporis lui et animi servitutc.
quia et qme rcservasti ', Ecclesia le servionte pos- i. Quod si juxta opei-is mo.ltiin porrigcmla '-sl vei
siJtat | V. nnt. 108). contraheoda merces. et compensalio qnaxlam facti
2. fiaijtie de ipsibs Domini vcrbis noslras paritcr itifcctiijiie facienda est, (A) a?i;tie r.itio perlertinnis
ac ttias peinic rationes, nc vei tibi ul impedilo difli- animi (tii ciiiii coruni opeie ducetur, qui omnia ven-
das, vel nobis ut jam libcris congraluleris. Cogita dideriml : quia " nec li: tihi aliquid Vel in Jurc, vcl
divtsioncs e.-se gratiarurh , et mcnsuras donationum; quod est amplius, in animo reliquisti : qoi sic uterig
•]uas ut iu corporis ^ui mcmbrisunus atque idemdis- inunilo, quasi ncn o!:>iis k . Alque haud scio, an for-
pcnsalor operalur Deus *, divcrsa iu suc corporc di- iioris lidei judicanda sit ista DonSUlllia Ct lirmitas !ui
stiiigitens placii i s membra milneribus c ; spd corpus cordis, qna inter ignes nonureris 1
: interhqucos non
simim ex divcreiiale membrorum stmens, ut binc caperis ; picem langis, ncc inquinaris "•
j
quam eo-
quoquc gralia saeri corporis aiifeattir J , si nmitiplex rum, quos tu fortes pul^s : cgo aulcm infirmiores ar-
vivins in unri compage numerctnr : nt sie> regina a biirorjudicahdos : <>ub non credentes infirmitati sua\
dextrisejiis i:i funbiiis aureis, cittumtnnicta viirieiate ". fcstinaverunt alicnare omni^. nuilius iuhxrere timue-

• ! Cor. xin, 4; Som. sni. 10. b 6en. tv, 7, juxla LXX. ' Rom'< vu, i. «, I Cor. xn, i. » P<al. x/iv,

10 ct i§, juuto Psfllicriuii! Ram. •!•'>. ' '. ^!

5 Ge i. xn, '. Psal. txvn, '
i. Matth. vn, 3; Loc.
'

v). 41. i I Cor. vn, 39. * ICor. vn, 3i. ' Prov. vi,27. "> Eceli. xm, i.

(«1 ^is. Hiicins, ocmmnians. /ci Ms. Vien_ vtpeUectiiibits,

(b) lia.ms<. Keg. Vicn. el edili ';.
Edil. Rosv., mi- (/)Ila 10-. Vatic et '-.'. Giin i,hio(I pulchrum seji-
rfiu.t. Sniii. loco diiiijis apud I .\ X et apud Ambrosium suin efiicit : inauis, i.! <jsl pauperrimus. \tii, ma-
mu!ioii« iegjtur offeias. Vulg., »i bcne. egeris ncs.
{c) ilsr. restituimus ex ms. Vien. Anle legcbMur {g) liaiic voiji i;i addidiosus ex ni^. Vicn. Quod con-
tmssinmt efjiji auod 'lostrn imncn dunt consi icntia,
: firnialur inf.-a n !)

clc. Ms. Reg., ejjici,quod, non '."mn». ctc. ExsCriplor (h) Sic ins. \ ien. E lit. co:UI a rations perir
videtur voluisse scribere -;i in ms Vicii, com <'h:Ici;i aio diicitiir \\-. Reg., pcrfeclionit, etc, ut ift

nlerpunciione. cJitis,

(0) Ms. Viem, parstam.

 . .

583
winl Tu igiiur mter mortuos liber », qui in
EPISTOLA XXIV.
posses-
m
:
A iiine vcre, ut ab cssilio i.t palriam restituti, vel a
KllttlP IPirAliT»
tsione terreua !*»»•»•»
terra jam non es, et («) terris emines,
!•».*» ...... *».- ai /.» *„«..:_ ; ... . .

peregrinalione longinqua in geniulwn domum r?du-

nec morlicinorum contagione pollueris, nec habilas ces, polerimus duere ; Portio nosira Dominns *'
in
in tioiniienlium projeciorumsepuleris
W V. nol. 109*, terra viveniium •

quia in enelo sepelisti vilam luam.quam in Christo 7. Quamobrem lemporahum, qu;c in boc secmo
abscondisti r
, Nos autem non paiiamur invidiani per- liabenlur, bonorum reliclio sive dislractio, non dc-
feciionis; sed potius aecipiamus veniain
iniirmitatis : cursus stadii, scd ingressus; necutmeta «», sedja>.ua
quia negare non poles, fortius esse manenlrous, quam
est. Noii enim athleta
cum exuilw lum vinclt *8
, :
aiienatis rebus carere ei spernere qnod habeas, :
qui ideo nudatur, ut incipiat
dimicare, cum iegilime
quam non babere quod spernas. cerlaverit coronaiidus °. Et
pataior amnem inieipc-
S. Sane considera ipsa. <'e qnibus nobis arrogas silum tuperalurus cxujtur: nec tamen
boc tantoap-
pcifeclio.iem, verba Domini, ei videbis le principia paratu, quod te dispoliaverit, transnalabit », nisi
loiius corporis
pro iiue posuisse. Si vis,
J.5J ail, perfeclus esse, J52 nisu, el omnium scita inobilitato
vade vende omnia tua, niembrorum, et propulsu pedum, ct
et e> da pauperibus d
. Si in boc remigio brachie.
ium,ei
" ,alerls ,1!
ialeris su ' torrcntis
illapsu, torre "'
senleuliam tenninassel ", «P impetum Scindat.et
te fal,o argueren !; ci uitro „ T'
B Ulborcm "'«"«"^ c-xliauriat.
.

evoos™, ut
esposcerem, T,!h, ..
... ,mihi :.,..,. ., ....
lamquam vicina de siini!iiudioe
.

R. Video Uimen nobis el in bealo pairiarcha

ejusdem siudii anima congiatulareris, quia Jacob
agonis bujus expedilionisordinem prolusisse p ; cum iiltioi
irapleti palmam quasi decimam iliam draclimam, Icge,posteaquam lorrenie iiaiismisso, praen.issis
quam primo carnis parenie perditam •, inlra dc-
iu cu-
rarum siiarum oiKribus, id esl, feciihatum
nium tamen, undem accenso verbi salutaris lumine corpora.
Iium et necessitudinum impedimeniis,
invenlam, manibusjam lenerenms
in solus in taber-
sed cunt >i- :
«aculi loco remanserat, Deo colluclalum,
dcas quantce molis verbum supersit, cum ipse cum exlor.
Domi- quenda benediciione praevaluit et illud
nus majeslatis adjitiai conlo :
lerris-
: F.t veni seqaere me f; isiat»
que sacraium » Israe! nomen accepit. In q„o, tanieui
potius diflicullatem considera, et diiatalo
corde me- pinicipaliier sacramenti saluiaris pra/iguratio cssn
tire, lunc inlelliges majores tibi causas pro nobis su
m
peressc soUidtuilinis, quam esse gralulaliouis Facile
yideatur,
•'
quod
qw,X
^ e i,cet in J
videlicet «^orum ty|io
Judoeorum
Sob ° le Jacob ^valuerit
iypo ,t hoc est
est,

euim mjbis bona vel oncra apposiu pallium r.-miu T?T*P ™\ :

Domiito; si-
teulibus exciderunt
"l^ -T '" ^ 08 W
paS5; ° ,lePi ' al0 ««orqucuk,
non intulera- : ei .„,* uobiscu» ,

^ ^™'
Zt7T 7*T ^""""' ~
.
mus » in hunc mundum, nee pote.amus
(») e.ierre
^***
J ^ '
c
«obiscum, quasi muiuata reddidimus u, culea, ;
c JSJt hZ^» DUnc wl,0Be M™"»fc <***
""" ' '

a carne distraximus. sed ui vesiem a corpore

smmus *.
depo- ,
nus usurpauda videtur T
bisloria, quatenus imaginem
tvangehca; pncceptionis operata
est, ul illo" vide-
6. Nunc opns est, ut qu.-c vcrc r.ostra
sunt depen- iicet enemplo
inlelligamus, noo osse nos esse
damus Deo, hoc est, cor, ci animam, et corpora P ido-
no- neos ad congrediendom Deo
cui siique congredi- ;
slra exkibentes in houism virem \ m sc.iptum est, mur, cum verbuui ejus implere nitimur. et in virtutes
Pomino, nnsquc ipsos aidificantes ei in lemplum sai,- viivinas
imiuiione ipsius prajvalere conamur.
ciuni i
in ipso Iiaque,
, lapideangulari, qui nobis sancliSca- ad corripiendam vitc viam.
capiendumque Dei ver'
tionis nostrae formulant in
semciipso dodjt, e t ait:
Sancti esiote. tp-oniam ,go tanctu, ,««, i.
Quai igitur
b.sm et pr.Tvaiendum ' in r^«a»i
diebu, J»Z
"""' qnnd "
9 '""" co-.torum, a
^
*^
^ ^
w ^ ^™"*'
•
t
fi " !6 " S
"" ""'""' ** *
nobis gratia, si in alieno Untum iide.cs
de proprio serviamus? id esi, ,.
fuelTus n
e libero voluntat.s
volun'
' s ££ '
'
**
' fd) ° h
"
nW 0mnia *™
v,i amore vcl cura,
„ nt „
si in itinere istius seculi nobis
arbitrio e X loto cor le

sir* ut scnptum est *, v.nfeus dil.gemcs Deum? slri vcsperan» pr.emuiamus » eer
?jcr-5s sfZT^ qolm
*n M
j:;s ietuii noctL **^ « *'-^ :
Mum ^™ «*«"
: et ,.,de toian- hn.

plad "um coram J

rtBm»:quatem,s SJ recipi3iuiis
£ '

™*T *
S°

kctemur; nec divellamnr , cariuie Chrisli,

sict
ac «ontoHtan.

nosu-a suat, pa-

qtsaj
Jacoh ab ejus amplexu, nisi exiorqueamus
tadisi scilicet doraum benedi-
, et vitam onternam , in quibus
ctionera'. Atque utinam ad saiuiaris
insignc lucti-
crcali sunius : quam si ai> hujus terra, m quam dam- mii.is, nervum femoris nostii
nalione devenutms, possessioee puigati majesialis sua limore
receperimas. percutiat; q.io pbsltipesccute iniirmabitur virtus car.

' MaS x" I" %%im ^V ?hi

'JKu "Y
X Cl Vn
iEr-
C r '^ os - ! " " Matlb »«• 9I e '^-
Lr>«'V:vi,S;Matlh ",
«-

"c
'
S ,
9L
•

'- i0V
' -

37. ifil-L,».»
fe' ^'' 4i -
«„,
• Malth. mi . 15. - Lt„c.
^" xv C. •
I;"
S!; 6
u % " ""• " ' • °- f G ^- » x «. W.
1 Lnc. x„„, 21

(«)SicBis&Reg. ei Vie^. Editi tres, terrm

uminis. (f) fla ms.Vien. ei ed. Grin.
n.s. Val. ete?iit. &nn.. u-rre.ni seminis. 4]«, jmtvonem... ex*
torquemtaui. Vide panlo superius.
<b).u mss. codiccs Ecg. et Vi en
Inabis,* av- .
(d) Hocverbutu addidimus ex ms,
\trre. Vicn. Atms. co-
ex Reg., n vetiiur el a diripicniibiis, idonei.
 !

S. PACLiM NOLAKI EPSSCOl'1 292

2ai
Jacob lamen, A zabuli ceciderat, In bumilixtioae Dommi aitissirai,
-:
s et *piriialis graita conva.escet. I»
typum, per proslrato zabuio, per SdeiB ipsius in Doi»>c! huneili-
ad Judaicse sterililatis et depravaiioms
fiiiorum ejus par- tate resurrexit. Hic ergo pronobisdoieits, et propter
eussi femoris nervus emarcuit, eam
patrura.deilita nos obedient facius usaue ad mortem crucu ', viam
tem imticans, qu* degenerans a lide
m vitae nobis perfectionemque virtutis, non in vendendis
Deo esse fecuuda : unde hahes, quia (ecunda filiis

tantum prxdiis et preiiis crogaudis, sed in sui secla-

infirmala esl a
; et a prsceptis autoris sui devia, in
iione proposuit. Et quia dixerat : Cumezatiatus [uero,
erroris sui semitis claudiuavil.
omnia ad me traham "'; i>ici>;i54:dicit : Veni, tequere
9. Sed nihilominus et nobis cavendum est, ne sle- Bealus, qui lam proximo intervailo
b
me ". sequitur,
riles appareamus in conspeclu Domini , nevedtbili Quod
ul dicat : Adhwsit anima mea posi ie °. i!la
in ejus itinere claodicemus 153 el ul poiius
pede :

prmccpii
lantum caritas dicere potcst, qu;e jinis ,
et
corporeis Iructibos infecuodi, iilum de divtnae
manus
pienitudo \ighs esl, ifi est, de corde pvro, et bona ccn-
iciufemoiispatcniislnporen! ad conlinentisrigorem
scienlia, et fiie non ficta >• se iia inseril et affigit
trahamus: ulecerves cupiditatibus, quibus virtus fidei Deom dkat El ego stm-
Deo : ut nihi! extra arutns. :

subnervalur, coniirmemus animam castitale : quam,

pet temtn i. Quare lolus labor, et plenum opus no-
utApostolus docet c *', etiam carnales athleUr {V,
s B bis iu obfeervaBtia et exspoiiatione cordis nonri est :

BOi-ilO':diiigenlertuenUir,quonobisimpe>isiore "slu-
eujus tenebras vel abstrosas in eo inimici lalebras
dioservanda est pro illa immarcessibili coruna iuctanli- ab exiernarnm
vidore non possunms, nisi defcecato
bus, cum etiam pro teoiporaii etfragili corona decer-
rerum curis animo.el intus aJ senielipsumconverso;
nentibus excolatur. Quare sub hominum et angelo-
uctti enim fruslra dictum est : Omni custodia terxa cot
ruiBspectaculisinhujusmundi theasro ante Duininum
luum '.
dimicaluri , exuanmr oneribus adversis, ut medicis (a)
''

10. Credo jam etcpertns sis qu.im iahorusum no-

oneribusiridtianiiir. Inhoc eniii ipsmn nos prxparari

sequere me r ,ul apprebendamus bw, el assiduum, vel quolidianum cum hoc hoste
vull qui dicil : (b) Yeni,
certamen sit, et qnaiila? in eo versenlur jnsidiae
qoo apprehensi srnntis ab ipso. Qui nos
;
illo
eum, in
qute illic vitiorum virlus {id ctt vis. V, nmn. 53),
vocat, ubi sedel ad dexleram Dci in gloria Patris, '

quanta virlutum infirmitas sil ;

quam prona ejns ad
omnibusdicit;: Yenitcad me,onerali el laboranles, el
pravitaiem relapsio, quam piger »d Deum nisus.
invenielis requiem animabus veslris e. Omnem ftium,
Nunc mihi iila prius clausa intra nic discordia di-
quantum in ipso cst, hominem siilvum fieri vull h ,
qni
v«rsse legis aperiur: nunc sentio viin legis adversa?,
fecil omnes. Mamei idcirco descendii ad nos, ut ad
quae velut injecla manu caplivum me trahere cou-
ilium ascendcremus ideo couformatus est corpori
iegem peccaii * el recognesco quoniam
:
*-•
lendit in ;

carnis nostrsc, quse pecealo " serviebai, nt nos con-

l-.eatus ilie vir nica polius itifelicitate urilur, et de
formaret corpori carnis sua'. qux peccatum non fe-
m«a aflectione pro me dolens • lamat : iuteiix ego
cit ut vere ad origiii3lem glor-iain reformemur, »i
,
honv) '. qidt me lihe, aUt de ntryore mortis hujus *

divinara similitudinem Christi imitatione capiamus,

Sei! idcm Magister me recreat et refidt, osiendens
Nam in Adam soiam nobis imagitiem (V. not. IH) mfhi czitum salu&rem, Si tamen velle adjaceai mihi,
remansisse. ipsa, qu« opiOcium divinse manns narrat, ut perfcctionem merear invenire, graiia Oei pcr Je-
Gcnesis ostendit in qua simililudo cum imagine
sum Ghristum Dominum nourum
>
:
: qui ctorandus esl,
Cei, in ipso adhoc hominis faciendi molimine nomi- ut prscvalescat icimicis nosti is, ••'.
> lenebris super-
natur : sed capite subsequenli, quojam faclus horao
abundet; dcslruat in nobis alisnj vel aoslra, el :vdi-
taatum ad imaginem l)ei scribitur, simililudinem ficet sna. Quod eljam amicos Dei orando ineruisse
jquasi peccalnro fuisse subtractam indical profeclo cognosciraus, qui tilique cor suura patiebaniur, cura
Xuiuri prxscientia; ut reservaretur horaraibus in dicerenl : Cor rswndam crea v, me Deus, ei spiritum
Christo, qui per obedientiam pietatis wx reconcilia- rectnm invovu iii tbceribu» mei* ;
; (d) quo exorato
v\i Patri mundum, quem inconciliaverat primi paren- jara securus dicil : Proba me, Domine, ct scitocor
iis iriobedientia i
, El ideo siiniiitudinem Dei, qua n meum, cl ride si via imquitatis in mc i»( '. Sed ne hanc
servus in cupidilatem Dominicx seqiialitatis clarus sui confidenliam sua m3gis viriuie quam Oci ; raiia

amiserat, ipse Dominus in fonnam -ervi exinanitus mcruisse videalur, idem dicit
<s
; Quiu tu Domiue
rece^it :
-
: ei homo, qui iu superhia sua per fraudem possedisti renet mc<i?.". Nihil enira, ut Dominus ipse

•I;Reg. n,5. k III e Matth. vi i, 22; Marc

Reg. xvi. 21.
Cor, iv, 9. n, lf, et
« 2 Cor. ix, i; . <•
!

51, 21; Luc v, 27, c-t xvn;,

i, 5; Mallh. %i "i&.
ch 1 Tini. n, 4. Johan. m,
2-i, <
Marc. m, 19, 8 Heb. ,

i>; Pbilip. m,2t. Gen. i, 26; Gen. ir, 7. I! Cor. v, 19; Rom. v, 19
' - Philip. v, 1. Philip. n, 8. '

» Johan. xn, 52, n Matth. xu, 21. " Psal. lxii. 9. p Bi.-n. xiii 10; I Tiiii. i. o. i Psal. lxxii, 23. ,

' Prov. iv. 25. * Rom. vu, 24, l

Psal. t, !2. Psai. xxv, n, et ciuvui, 23. Psal. cxxxv u, !T> •

(o) Ita ms. Vat. ei edit Grin. Alii codices, operi- (k) Hoc verhum addidimns
ms. Vien. codice> c-x

Jbns : qu,e leclio polest confirmariex verbo infra po- Ms. Vien,, lenebras superet,
(c'i Leclioquain reti-
Bito, Uborame... Vide num forts sit legendum medicis nuimus egregie conlirmatur enist. '-i ad Amandum,

opibas, ut carm. ifl, v.!o9, cnr:n. 25, v. 381, et nuro. 10, uhi lcgitur, dmtiat fenitatis tum, quibut sn-
earm. 30, v. 31. Ex opibvs enim in operibut facilis perabundiu ubundantiac peccalorum msiromm.
Hbrariornm lapsiK. (4) Ms. Rcg. ei edd, B.id., Grav, ei S.ln.i., qui t
 ,, . ;

293 EPISTOI..A xxrv. 594

iis.it, sine eo facere possuiuus; quia ipse est rinj A t'« b
mutatis dominis, e; siudia nratemus. Neque
:

wro *, et nos sarraenta cjus. Si in ejtis dileciione enim aut servituiem " aut iibcrtaiem depnnimns
maneanius non arescemus viventes succo radicis
, . commulaiionc dominorwn; sed lantum feiicilatem
xiernre ; nec ad ignem ampntabimnr ira, sed ad fru- acquirimus, et serviiute in melius et Hberfate mu-
cium piuaJaimur discipiina, purgante nos evangelicre tata, quando vinculum iniquitalis
JSg rumpimns ;
falcis acie : ut castigata luxurie. palmiiis nostri fru- el justitte jugo subdimur, ac divino timore. frena-
ctuosius puliuleiBue. mur, incipientes versa in directum vi3 liberi esse
155 *'• Ergo* inchoatorus agriculturam in nobis peccato, cui serviebamus in libertate misera, justiiias
euam dicil : Ignem veni mitiere in lerrum b ,quo> vide- rebeilanles.
licelcor nostrum peccaiis obsitum, qunsi agrum spi- 13. Nunc igitur vicissim Deo servi 40
et Jiuic
,

nis horridcm, purget. urens nos in vitiis, et in sen- mundo rebelles, ingredimur agonem ; et ip^urn, cui
sibus luminans. Veterumque in nobb acttium stirpes serviebamiis, hostein freti Domino provocamus. Rc-
kaliitan (a) falce pius cultor insequiiur, ut rcsiduam cognosfis .profeclo, mi Irater, nam (c) expert.t com-
messis veiustae stipulara sermo iguitus accendal ''•
muniter ut commililor.i loquor, quanla nobis discor-
et animam nosirarn quasi camptim novje sationi prx- dia, et quantus est hostis in nobis , non carnis et
psrct qui istam virlutum segetem, eradieatis im- g sanguinis, sed invisibiliuui poieslatnm, et
;
(() nrqui-
presso divini verbi vomere spinis, liber cAundat, tire, ut Apostolns ait ', spiritalis, quibus carnalium
dignasque M c^ieslibus horreis fruges pcrempta vitiorusn ministeria \g) conjurant.
, Unde et principe»
graminum noxiorura surpe, muliipliea. Svrd qnia non ter.etnarum i dicunlur quia secundum Aposlolum
,

agficultura lanlura , sed adiOcatio Dei sumus qui tenebra appellantur peccatores, qtiibus, ut sui s"mi-
,

grsiia " ei spiritu ejus ac verbo coiimur et strui- iibus, dremonia principaotnr. Scd et tota bv.jus mundi
mnr c
; xdiftcaitirus r.os eo itinere, quo post se vo- pgura, quaj p?oeteni k
, et per octdos corda proleciat,
cat, isto opere pneparat, quo venditis rebus absolvi zabuiicis prxienta retibus, in qualibet sui specie la-
prius suadet : quarum curs vel amor quoniam menlis queus mentis et giadius esl. Credamus prophet*.
ipsius (b) pr*stringit aciem, et aniniam ab intc-rio- qtiia in niedio muscipularum ambtiJamus, et iotef
riaus suis abduclam ad eiteriora sollicitat, dicit opertos Ielalibus dolis gladios vita transigititr '. Ex-
etiani nobis per prophetam : Vaeale el videte, quo- cipil nos mundus iste variis voluptatibtis florens, et
3T d
niam ego tum Dominus . Nonne el hic vjdetur di- ialieiiiibns venenatus illecebris. Excipit nos innume-
cere : iVon potesits duobus dominis servire • ? Nors ris anguis insidiis, cui r.omina tnille, milie nocendl
eniai otium nobis suadei boc verbo, qui inslanter artes : ac s*pe aperto certamine violentus aggreJi-
oiare el vigiiare ncs mo.-iet, ne intremus in tcntatio- et candenlibus pelit non capit
f; tur. leSis, si Jalentibus
nem f
; sed vacare a seculo, ut ocrupemur sibi; laqueis. Sagilta: enim {h) potemis acula' cum car-
vacare ab bis negotiis , tjuibus impiicati oliamur bonibus desolatoriis' a : qux videlicet noxiis eupidita-
Deo «.
tuni ignibus anininm nostram perurant, et r« Spi.viius
12. Itaque novitatem vils in nobis ajdificantes sancii habitatione desolent. Quod cum accidit, di-
necesse est ut vetustatem destruaraus, et quia nui- versi nos hospites subeuiit, et fiunt itihnici homimi
lum tenebriscum iuriiiiic, et rnamnionae cum Cbrislo domeslici ejus a : qui nunc ambitionis vento inCant,
pd.est esse commercium, {:) oporlet ut novis vrtcra nunc libidinuT^ lac^s arlmovent, nunc avaritirc cate-
mutemus: et occupationis pariier ac vacalionis ge- nis ailigani. Quie una omnibus aniiata crhniniL-us, vel
nere converso. implicemur, quibus vacavimus; et si sola nos capial, ei zabulo ad ntaiiiiam, ei homini
vicissim M vaeemus quibus fuimus implicati
, : m«- ad mortem sullicit
riamur, quibus visimus: et vivamus vicissim his ope- U. Quid ergo agis infelix homo, inier tanios niis-
ribns ic studiis quibus mortiii fuimus cum (d)
, :
sus (jorte mistus) hostes ? quomodo repugnabis infir-
vivi, essemus mortui ; ei mortilicar.tia gerentes, in mus fortibus, armatis inerniis'? Clamai beatus Jnb
mortuis viveremus. Unde saurtus Magister V. ep.
( irsulii; ;.abu!i leiis sineccrdis vuinere sauciatus : Nu-
^i, n. 14, et 37, n. 5) hiimanum ct tequum postu- jydusexivi deulero matriimeas " : Quis ergo me aroia-
!at, ui sicut exhibuimus membra nosira Ecrvira agmina
ini- bit co.tra tol (j) hostis aerii, ne nudus, ut
quitali, ila aunc exliibeamus eadera ministra terram
iu>ti- veni, retertar in : Ecce respiro, conforlor,
"Jch. 5 h
>:v, 5. Luc. xh,49. c j Cor. m, 7: Enh "'
n <>\
"1 <"
Psa'. xi.v, ir. ? Maitb. vi. i'. '
Luc. x%»,
' !

40. i Rom.
5, Sap. xiv, 11
vi, 6. b
Rom . v ,
5 i3 ,
E h ^ |g Epk v, 8. i
I Cor. vn, 31. '•
r.ai. xxn, i, et
tls\. ; Eccli. -s , 20. ••=
psa j, c j !X) ',;_
'Mattb. x, 30. »Jobi, Sl.

ms. Rcg. et editi Grin. et Scbot. Alil (aee,

a) Ita
(f) Ita ms-. codlces. Editi, nequitismin... tpirita-
mmus bene. Vide prorcedemia et seqiT. Isum
(4) Ms. Vien., perstringit. Ms. Vif^n., contingant.
Ig)
(c) Sic pjs. Vien. muiato b in u. Editi, expedi'
no- Ms. codex Regius cum ed. Bad., votentes. Sic
(h)
bis ut vetfra vitemv.s. Hs. Reg., opori?t, etc.
\it in Augnsiinus ad psal. x; iv. v. 6, jixia meliori? notre
editis. Pau?inus vidfttur scripsisse q\iori in* lextu inss. codices iegit, Sagitia: 'ua' acvii?, potenlissiina:
inseruimus
nunt.
prreceden;ia et sequenlia id coniir-
:
sicque iegisse Aiigustinura iaciie ipsa inierprela- m
lione inteihgas.
(d) V.3 ins. Vien. Alii codices, vivorum.
{;) Id est diaboij. Vide Ephes. it. v, 2, STinci^iTd
(<?;. Sicmss. Ires. Editj, experio. aerii hujui
 PAUUNi NOLA.NI EKSCOPI 295
S.
595
Uluminatio mea, Dominu* ie- A scissura, ul •*, »" corpore esse non ? o-
idem 158
adsurgo. U, Dominus
«Awi lest, cui caput ChrlSlus est.; qucin ut communem
,

consistant _57 me c«
(ensor nia- mece : si
proprise opis ar- sibi apicem una menihroruni suorum .compago eomi-
«iro, non timebil cor meum ». Ncc si

latur. Qua: quoniara sibi discrepare non possunt,

mis a egeo, diflidam. Uabeo annameiilariuin Chri-
currainus pariler n ut apprehendamus oinnes, sine
sti, de quo arma iucis usiirpem, quihus principes ,

et agmina noctis expugncm io codesti-

lemulatione invidiie, cum sequalilaie viclori* : ut si-
teilebraruai,
" in eonversahonfi cut in contenlione currendi
M labor Chijsli sumus,
vi.lclicel
bus mihi adversantia :

iiiluntur ijlecebris. iia in perveniendi fine Cbrisli tviumpluis esse pos-

spiritali, quam tcrrcnis debellare
armiger, iUe sigr.iler erit, simu9, et benedical nos in corona aoni benignitaiis
Sed adversum hos mihi ille

qui vas electiouis Dce. llle lumbos meos cingulo suas •,

meo galeam salutis apia- 16. Video autem quod in hoc cerlamioc non magis
castitatis adstringet, capili
me c vincere nobis quam vinci. expedit quia in nobis el
bit, lorica justitiie meum
peetus includel . llle :

dextcram mcnm, immo hoslis et aniicus hahiianl. Quis aulem mihi amicior
totuin prolegcl scuto fidei, et
gladio spiritus " quam spirilus qui adversatur carni ne me irahat
metoluin in dexteratn Cbrisli racluu:,
nl cadunt a ialere mco in Aul quis inimicior nobis qiiam legem peccati u ?
el verbo veriutis armabit :

wis*, Ille pedes Bcaro, qux advcrsum spiiitum pio iiiteritu coucu
mitle et W) dena millia a dexlris
l! xulncra, quie Chri-
meos in Evangclii prx.pai aiiouem caiceabil e
, uj piscitY luque mcliora mihi amiti
istius slus(e) acccpil ul sanaret me, quam volunfaria ni-
presso iinpune vesligio super spinas el tribulos
angnsii munilo mjci vscula r quibus mihi pcr illecebras delccUlio-
terrac ambulent, et per aspera iiiiietis
N«x a mor»u metueiis, subditura num suaium caro malesuada hjanditur, ut ine, quasi
p.ede lutus ingrediar.
ipso, quod< insidiosus ob- illo parricidali Judse osculo i, paratis in captiviuteiu
serpentis inimici capul ',

serval, calcanco conleram. Quod quidein iioii dc meae nieani [.rodal inimicis ; quod Umen osculum Domi-

milatis audacia arrogans raihi vindixo ; scd omni nus non idco suscepit, ul pacem proditoris acciperet,
iulii

OJeli de virtute Chrisli promilto. Qui sicu; vocat ea sed ut suam ab alienalo reciperel. Quamquara et

qux non sunt, tamquam qua iint " 8, iu poiens est illud adintnendum pcrfecuc boniutis exemplum (f)

semper fccit el leneii salubre sit, ut eo afleciu, quo et iuimicos di-

et de infirmis et humilibus suis, ut

alu destruere b Ideo no- jubet ', amicum osculum de.leril pacis inimico,
facit, fortia mundi istius et . ligi

bis Magistrum dedit, quem imitatorem habebal, per dilekionein reddens pro odio, qui pro sua dilectione

quem ad ipsius Domini imitationcra pervenire possj- odinra recipiebal '.

Magister in acie slare, in sudio promptu est ergo dignoscere labulus

raus. Nani ipse me 17. In : (o)

cnrrere, in agone luctari docet, (c) uvidum (V. r.at. ( '» cum carne conlendunt : prxsUl enim vinei («)

bono quam vincere malo. luque vinci videtur in hoc

112) raciens corpus suuni , et quce relro sunt obthi-
seculo, cui tunicam suam alter alistukrit
• : at in
scens, el in priora se extendens '.

lt>. Atque ita fuiidatus in pelra, ul etiam in iuf.r- Christo triumphat, qui tuuicaiii auferenli reinillil et

tuiuiibus glorielur, et ciuu iiiiirmatur, tu:ie potens ji.illium. Vicem injuiia- reddere liumana uliio est :

omnia potens i, ut ipse profiielur k , in eo qui (d\ at iniiniciim eiiam dihgcre, vindicu coelestis est.
Wt,
roniinii.ii suos, Chiisto scilitet, qui pro nobis pugnat, Vendere patrimonia, et (i) donare pauperibus , stul-

sap entia Deo est

:
at conira M
ei vincit in nobis : quai causa dicendi Aposiolo fuit; titia huic seculo, se:l : ,

Sic currile, ut anprehendutis (V. nol. Ilo)omnes '. diviiiis incubare ,

pecuniam lenorc augere, posses-
ubi non poiest siones auctionibos, lerminos dilalare violenlia, in-
Quou in agone lerreno conira esl,

lucta nisi dispari luclanlium sorie finiri, ut unius dustria el qwestus apHd hoc sec.lum, sed apud Deum
Chrhto aulem, quia crinien et poena est. Ila si malo vincas, victor victus
gloria, altcriiis ignomiflia sil; in
omnes ul uuus currimus ei quia cum scclere viccris cupiditalc supera-
tuulti unum utmut ", : es, (j) ,

bonum
uuuum w»
cursus est
i.umus m. "
ideo \.j. , ........ vero (k)
*'*^ es.Viclus
lus vinces , si justo cedas, el lua:
omuium
IHIlHtuIU tllJISUI» au iiliuiu
cousors «*u i.nuin :
• el
*,* v
-
. , •

D volunuii volunus divina pravaleal. Evacuemur

dicitur nobis : Sic curriu, ul apprendatis omnes. Quia

xs\i, 1. iuxla IJX.

Psal. »
Rom. xm, 12 : Eph. vi, 12. r Ari. sx, l^; Eph. vi, U, Jsai. lix, 1 1,
7. • Eph. vi, 15. ' Cen. m. I;i. s lU.in. iv, 17. » I Cor. i, 27. ' Phjhp.ni._13
•I
Fsal. xc,
xn, 10. k Phiiip. iv, 15; Heb. n. 18. IjCor. iv,24. » Hom. xii, 5. » I Cor. ix, 4t. * Psal. LXIV, 12.
'

Psal. cvt.ii, v. » Mallii 5, 40.

v Prov. xxvu, 5, sec. \\. i Maitii. ssvt, 40, » Maith. v, *•*•
i

u Ibid., U. i Mattb. >iv , i

mss. co.ld. Ediii, Dtus.

(/i) Si'- (0 Sk mss. ruig. el Vion. cuin edit. Bad. et C.nn.
(»'i Reg. etediii codd. i, Psalterium veius,
lu ins Alii, tener^. ...-,.
iy) Mss. P.cg. ei Yal, el ed.ti Grm. el Sthot., iu-
el Angustinus in Qoimneiiiai. sjjper psalmos, Sic
eliaro Paulinus legit i.. epist. 37 ad Victricium, n. 4, boias. Yidc nol. 2.
et carm. 21 ad Cylherium, v. 627. (h) M<. Vien., bonum... malum
Grxce ur.^iarojv. Sic juxta vim texius Gneci (i) Ms. Yal.. dare.
Ifi)
eodem modo lcgit Paulinus 12 ad Aman-
in epist. (j) Iu ms. Vtcn. Aiii codices, 17111.
dum, n. 7, ct epist. .'>0 ad Augustinum. u. 13. Vide (b) Ms. Yal., fiiifis si inj.islo cedttt. Ed. Grin.,
juslo cedas ; quod perii.de e^-t ac si bmm
not. H2. fiiicii, s:
vincaris, opponilurque piiucedcnti, si maio rincas,
(d) Ms. Vien. edit. Crin. in marg. et Yulgala, con-
iprtai S.M < III.N.

(e) Ms. Vien., excepit,til stintirel mca : uon malc.

 297 EPISTOLA XXIX 29!»

159 ergo nostris viribus, ui divinis impleamur. A 20. Et hic est ille thesaurus agn, pro quo obti-
Viiicamur eorpore, ut vincamus saluie. Meminerimus nendo etiam ager comparandus est < quia videlieet
;

ejus esse nos membra, qui vicit cuin judicatus est, saluus nosiue pretium in hoc est, ut Deuin Dei
Fdium
qui cedendo superavit ; et eadeudo in mortem, re- ad carnem saivandain in carne venisse fateamur,
et
surrexit in gioriam, de su;e passionis oceasu orlum haec est illa profligatis einenda patrimoniis rnargarita;
'
uosli.v resurreclionis instituens sed uon statim emitur, cum ejus prelium praparatur,
18. llunc Domiiiuin
vocantem sequamur, qui nos quia plurima; interveniunl ipsi commercio difficul-
doceat cedendo vincere, et moriendo vivescere ** lates •". Aul enim mare inlerjacet, aut prsedo inter-
(V. ep. 4i, imin. 7), interOciens in nobis quo morli- aut cupidior prssvenil, aut prseferlur opuien-
cipit,
ficamur, et vivificans quo vivamus. Hic nobis Deus, Ideo ne existiines jam el comparasse nos
tior.
gem-
non mstimabilur atius od eum : qui in terris visus est, mam, quia vides pretium pr.eparasse, neque a;diu-
et inler homines conveisatus est. Quod quia non po- casse jam domum, cui aedificandae locum fecimus,
lesl nobis caro et sanguis revelare, ideo dicit : Va- tum visibiies divi*ias, supelleciiles,
pecuniam, pairi-
cate, et vtdeie, quoniam ego sum Deus k . Excitor 5I monia, velut sordidos aggeres et importunum
rudus,
hoc loco in audaciam percontandi, ut dicain . Quinam egessimus, ut in corde purgato, quasi in terra
viva,
tu ", Deus, qui feeisti cmlum ei lerram, et apparuisli B firmius stabilioris fundamenta jaceremiis. Sed
sedificii
in rubo ; qni [ecisli magnaiia in ^Egypto, mirabilia in sicut exhaustioneruderum nudata humo, sub im-
lerra (a) Cham, terribilia " in mari Eubro c
? Adhuc mundis moiibus multa aut nodamenla truiicorum,
te (b) Deum uemo non credit : neque tantum Judiei, aut residua ruinarum, aut pleraque noxii gencris
quamlibet labiis diligenies, et corde longinqui d
, ut animalia, et pracipue (e) fetus aut cnbilia viperarum
populus in lege forniatus : sed gentcs eliam sine iege deprehenduntur, sic reiaota a nostro pectore tempo-
vivenles ualurali sensu uuicuin suminx potestatis ralium rerum possessior.e et cura, jam nobis (/') in-
Dominmn conliienlur •. Quae igitur diffieullas est vi- spcclione cordis nostri vacanles ab his qurc
nos foras
dere quod Deus sis, cum et ceeli enarrent '* gloriam exfrahebant, inveteratorum criminum nodos,
et ini-
tuam f
, et invisibilia tua per ea qiue (acta sunt, intel- micorum spiritalium latebras in nostris sensibus iu-
lecta conspiciantitr « ? Quid iinpedil possidere? quid venimus. Nune nobis apparere incipit iuierior
domus,
obest et alia curare. cum et occupalis boininilius in et illic
(g) repenlia, quorum non esi numcrtis ". iNunc
prompiu couspicuam Dei veritalem ceruere, et
sit lota infelicilatis boslrm paiescit obseurilas.
Nuiicde-
mamfestum suiumce providentise lumen videre? Diet mum quam longiiiqui a Deo simus, et quam mortui
diei eructat verbum, et nox nocli indicat scienliam h ; in comparatione vivorum, videmus "*.

et vacare jubeor, ut te Deum esse videam, euni h.oic G 2i. Intellige lisec, et(/i)cura nostri anxio cordo.
lucem etiam nocles sciant : id esi, etiaiu principes suspira, providens, quia laus (i) in exitu canitur ", ut
vel operarii tenebrarum '. spiriiu quo (j) coepimus, ejusdem Domini gialia per-
19. Sed non frustra est quod se ipsa, qnx in mul- fieiamur , et usque ad finem praxepti pareamus, cui
saepe divinitatis 5i
tis insignibus manifeslavit veritas, videmur in capite consiiii paruisse. Consilium enim
non nisi vacaiione procurata perspici posse testatur. dat, aon prseceptum, qui non dicii : Esto perfectus :

Deum enim lanlum in promplu est videre, quod 5d

sed, Si vis esse perfectus p : quia libertas voluntatis,
Dcus est. Hoc, ut dixi, omnia anima videt ad hoc :
quie bona cum est supra legem est, non cogitur, sed
mens nuila caligat : hoc eliam iniidelium fides(c)per-
suadelur, et ipsa sibi lex esi. Quantum aulem sit
cipii ; sed Deum in Ciirislo, vel Christum in Deo
Christum sequi, potes de Aposloli sententia coiligere,
esse, non videt (d) occupatus, et curarum lerrestrium
nube circumdaius. Verbum enim carncm factum, sa- qua ait : Qui dicit se Chmlum sequi, debci, sicut ille

pienlia; hujus mundi stuttilia esi ambulavit, et ipse ambulure i.

\Q\ Quomodo autem
et ideo placuit Deo i :

ad confusionem sapienliae, cnjus superbia non cogno- ambulaverit Chrisius, docet alius magister : Qui pec-
vit hic mundus sapienliam Dei, calum, «o»
\QQ per stulliliam iuquil, fecil, nec dolus invenlus est in
pradicationis sakos farere credentes k.
D oi'« ejus ' : qui cian matediceretur, non (k) remale-

• Rom. vi, 4. i>

Psai. xlv, 11. c Gen. i, 7; Exod. w, 2; Act. n, 30 ; Psal. cv, 21 et 22. d Isui.
\xi\, 13-
Matih. xv, 8. • Rom. n,li. • Psal. xvm, 2. u Rom. i, 20. ^ Ps. xvm, 3, et xlv, 11. •
Eph. vi 12'
J Johan. i, 14. " I Cor. i, 21. i
Maith. xiu, 44. » Matlb. xin, 46. » Psal. cm , 28. ° Exod. \v i'
p Maith. xix, 21. i! Joh. n, 6. ' Isai. uu, 9.

(n) Hanc vocem emendavimus in texiu, licet ta- Ita ms. Vien. Cceteri, ad inspectionem ccrdis no-
(f)
men in mss. et edilis codicibus legatur Chanaan. Vide slri vacantis. Edit. Schot., vucantibus.
not. 114. Psalteriumvetus, et Augustinus iucommen-
Ila
(g)
Iia ras. Vien. Alii codices, Domine. Sic quoque
(b)
lario super psalmos.
ex eodem ms. Vien. pauloinferiusreposuiitius, Deum. (h) Sic Ms. Vien. et Sacchinus legendum cense
iiiii caMeri coild. Dominum.
bat. Alii codici», curum.
(c) Sic ms. codex Vien. Alii, recipil. (i) Ita ms. Vien. et edit. Bad. et Grin. brevius et
(d) Ms. Vien., occupata... circumdata, non male. melius quam in aliis codicibus, qui addunt ejusdem
Retinuinms vulgatam leclionem, quia paulo ante Domini. Sic et in epist. 29, diiiu. 15.
pracessi t, cum et occupaiis hominibus in orcnwtusit...
(j) Sic mss. Vat. et Vien. Editi, ciepti sumus.
lumen videre. (k) Ita ms. Reg. el editi 4. Ms. Vien. , non nvxle-
(e) Ms. Val., ferus anguis. ducit. Edit. Rosv., non maledicebat.
Patrol. LXL 10
 300
^ S. PAULLNl NOLANl EPISCOP
A ut justitia, qua indigemus, abondemus; et
iniquMate,
dfeM
•
tradebai autem u ad morlera (fl) judicanti ««-
qua abundamus egeamos. Nudemur eriminibus et
el praeceptis icire
,
.
\ Sed et es ipsius aetione
j» s(( vo-
virlutibus vestiamur. Ferat nobis opero contra
quomodo arabulaverit. Ad boc enim
venit,
posstimus r no-
vit* luntales nostras, nec tradat nos desideriis cordis
Ml vitam suam nobis in ibrn.ulam et speculum
et adversus carnem et sauguinem 6 \ zabulum
proponerel. Non ceni, legem solvere, sed
inquit,
stri ;

'»
el mortein det nobis victoriam sicnt Abrahae dedit
sit, etiam docet
,

adimplere h : el, quac adimplelio

ju- (V. not. 116) adversus qualnor reges, qnos ille lidei
ipse dicens : Nisi abundaverit justilia vestra mtper
introibilis in reynnm cceio- pater hoe myslerio superavit quo lides noslra si : ,

sliliam Pharisivorum. non 65

conflrmata sit spirilu prineipali , tolidem corporis
adimplere, quod desit adjicere.
rum «. Hoc enim est
nostri elementa verbo Dei subigeret 9. Et sicut ille
Lex dixit : Son oecides * ; al ipse - :
Nec irasce-
pro fratre quinque in regibus victo (V. not. 117)
causa fratri luo*. Lex adulterium ioter-
,is (b) sine
u et lides pro anima qua? tolidera sen-
at ipsa Veritas curiosum i:i feminas damnat victor : ita ,

dicit ;

lege fides, sibus viget, victrix , de exteriore homine triumpha-

aspectum. Ex quo vides, qusratp major sit
quo de lotidem elementis composito qualuor
cujus laus noi)
legis ciroiniciMO
leais cm,
aperto est,
circamcisio in a
ex hominibus, sed ex Dco est
m «rw »uh in
fidei < ^"""
occulto.
:

,
quia
Lcx
bit, in

Regtim
« lbrma concluditur. Sed sicut il!e, non muili-
.... Grwcam T.
6C nento crucis cujus ligura per litleram
non oper ibus tanlnm, sed el sensibus iramacuU
,
r.os
hoc (V. noi. 118) immero trecentorum exprimitur, ad^
tos facit ut vere ad primordialem dignitatem,
:

versarios principes debellavit ' : cujus mysterii vir-

Dci simiUludinem reformeniur, non solum cor-
est,
M lute, trecenlis in longum lexta cubilis (V. not. 119),
corde mundati. Unde et Apostolus
pore, sed et
ccelestem nos superavit arca diluvitim , ut nnnc Ecclesia hoe se-
deposita terreni liominis (d) specie ,

jam ut indulum culum supernavigat : ita el nos non nostris opibus

inducere leslalur , et idem alibi,
f airt viribus freti sed unica Crucifixi scientia, eleve-
Cbristo virniu , gloiiam Dei esse pronuntiat
,
6S .

sit, ut non mus ad ipsum oculos noslros ul miri/icet super nos

22. Vidc ergo quanlum nobis agendtim
,

e.
probamus, iii- misericordias suus qui salvos [acit sperantes in se
perfecti, sicut dicis, sed inchoali, ui. ,

Quia ipse esl Dominus conterens bella, potens in prK-

ncris spalinin perlcgamus ;
qui jusiitiam lcgisjubc-
ncque lio ' qui mibis et fiduciam dimicandi et viam viit-
efficiamur jusiHiu Dei
:
»
mur excederc , i« :

lcx sit. Clni- cendi tledii, cum jam triurophantem in seipso natt-
cx lego nobis aclio «\ sedin vobiulatc
ram liomtnis portans ait : Constantes esiote, quoniam
Et qui nos Segc
stum sequi, Deum imilari cst. (c)
jnxia Palrcm suum cijo vici mundum ".
ipsa juslili* su* justiores , cl
bumanas fugcre C EPISTOLA •
\XV.
vult essc peifectos \ non solum
Viro nobili cnpts nomen ignoratur, suadet ut a pro-
virlutes. Quod
,

culpas, scd cl divinas poscit implcre [ana Cwsaris ad sacram Ctuisii miliiiam transeal ;

agone ver- ct admonet ne tviaiis fiduciaaut amore seculi con-

quia tanlae difficullalis csse pcrspicis in
quantac gloriic cst cxliaiista tlecenaiione versionem aifferat.
sanlibus ;

ignoius sim facie jam tatften lo eorde

Xoli iiilciim d.im iti ([) scammale su-
1. F.isi tibi ,
vicioribus.
alta pro no- cngnovi quia lilitis meus in Doniino carissimus Vi-
mus ilinn forii pugn<e, intus terrores ' :
, ,

sed potius lime ct laboran- clor referens mihi religiosam vitain tuam , fecit, ut
bis sapere aut loqui
i
: ,

ei cooperare orationibus ut te, quamvis absentem , cognoscerem et sicut con-

libus coiluliora spirim
: ,
,

defensorem v
sorlem in Cbristo futuium diligere inciperem. Re-
bev nos qiinqira destruat inimicam et (g) ,

qui eletjit infirma mvndi til confunderet [oriiu '. lulit enim mihi ,
quomodo et in militia seculari, in

ut inteUeclum dei uobis in qua adhuc lu leneris socius et secutor coniubernii

25. Posce sunplidtcr ,

ni qua ims vocai, ut videamus quia insc est lui ftieiil. Unde magis prncsumpsi scribere ad te per
via hac
cruciftxm esi «. infirmilalenoslra, »<-</ ipsum. Spero cnini et le ' cx eadem via ad viain
Deus ", qui
tivitc.r airtuii: Dei
o : infinnel in nobis virtuiem (V. iiu'-train esse venturtiin; quandoquidem istiiin de

num. 10) pcccati, ii conlirmet virlulis sua: spiritum tuis sociis ad nos prajmisisli ,
quem i>ro 163 Pi"

converlai ei inopiam 162 ftl sbundantiam nostram; D gnore luo Ecclesia tenel, ut le post eum capiat. Ni-

* Malth. v, I". « Matlh. v, 20. b

* F.\oil. xx 13; Deul. v, 17. « Matlb. v, 23 et 28,
I Pet. u, 12. ,

rtom. n, 2'J. t Col. iii, 10; Rom. Xlll, U;lCor. xi, 7. « Matlli. v. 20; II Cor. v, 21. »»
Matlh. v,
48. 11 Cor. vn, 5.
i Kom. xi, 20. k Psal. viii , 3. I Cor. i, 2".
i
m Psal. xxxr, 8. ' PsaL xlv.H.
1! Cor. xiii, i. Rom. i, 24. t Gen. xiv, 15; lleh. \n I; Roni.
i' 10; Psal. l, 14. ' Ezech. ,

b
Psal. xvi, 7. Psal. xi.v, 10, et xxm, 8. u Johan. xvi, 53. '•
ix, i.

*
Alias 59, qu;e autem 25 erat, nunc 15. Scripla anno 405

(a) Ms. Vien., judicantibus. (e) Sic. ras. Yien. Legilur quoque Et in ms. Reg.
(b) Juxia lextum Graicum sir.n. lla Patres Grseci ci editis 5.
et ncnnulli Latini ; Irenaeus hb. u, c. 50, et lib. iv, (/) Scamma, locus fossis inclusus, ubi gladiatores
c. 51 , Cyprianus 1. m Te-
Cbrysostomus io Matth. , certabant.
stim. ad Quirinuiu, Hilarius comment. inMatUiaium, (g) Defensorem. Groece iv$w;-n-j, quod idem son.it
et Aiigusiinus lib. i Serni. Domini in tnonte. ac uttortm, ut et llom. xn, 19. Sic et Psaheiia veins
(c) lia .'liss. Re^'. et Yien. Alii. mxstrinait. et Roin. babciti defensorem . et Augustinus iu psaU
(d) Ms. v i«n maaine. . . mos. Vide not. i K>
 ;

301 EPISTOLA XXV. 302

hil enim esl benedicte quod poss.t aut debeat
,
fili
, A que enim quicuraque terrenus rex totius terrs do-
praferri ei mn
nnp.tern pi qui oct
est v. *>.>>. ii,m.
verus _•
Dominus , et
.; ._
verus patcr,
• — .
minus e.st. Christus autem totius mundi (rf)
.

dominus
Imperator aMernus. Cui enim s rectius vitam no-
et
et Rex est : quia omniaper ipsnm facta sani , et sine
slram impendimus , quam ipsi 3 a quo eam * accepi- ipso facium est nihit^; et ipse est
Rex regum, etDo-
mns, et cni eam usque in fmera debemus 6
quia minus dominantium; et in terris
;
\et in mari, et in
ipsius beneficio vivimus? Si (amen in boc seculoilli abyssisomnia quas mlt fucil i.
militaverimus tunc ad ipsum transire merebimur.
, i. Huuc igitur sequamur, huic militemus; (e) eui
Quod si magis dilexerimus hoc seculum, et malueri-
cinctus numquam discingitur miles : qui militanlibus
mus quam Christo postca non ad
C;esari miiilarc
, sibi gloriam vitoe auerna», honorem regni cajleslis,
Chrisiuiiised ad gebennam transferemur, ubi prin-
,
et divitias hereditatis suoc , et diviua: cognitionis
cipum hujus seculi 6 vertiiur causa.
consortium perenne largitur. Scriptum
est autem :
2. Ideo nec afiectum , nec patriam , nec
honorei., Qui pecuniam diligit , non justificabitur
: et qui terre-
ncc divilias Deo praferre debemns quia scriptum nas possessiones conaipUcit in illis,
,
sicul scriptum ,

est : Praterit hujus mundi figura «. Et qui hunc mun- est, (f) implanabitur k.
Nam in Ecclesiaslieo per Sa-
dum dilexerint, ipso cum
et peribunt. Ideo
"" ipse Do- ioinonem
„ r r "i""' "" luqunur divina
.uinviicni loquilur o.v.na Sapientia
sapientia Quia muiti
. .. muiii ta)
m.nus m Evangel.o eontes.atur ', et dicit Qui amat
: B periciuati sunt auri cansa
:
(g)
, el facta cstin facie
!ue """
«, s
patrem aul mutrem nlns nunm
mntrem pius quam m„
me ,
„„„„..#...„„.
non est me dignus. _...j.-...
perditio ipsormn.
.. , .
'
'
,

Lignum, inq.iit, offensionis ejus

esl
Etqui non accipil crucem suam, et seqnitur me, non aurum, et dejicit eos (Al. vse illis) quisectanlur itlud.
potest meus esse discipulus \ De divitiis aulem hujus Sed non omnis nisi imprudens disperiet
seculi quas quidam pro summo bono
in Hlo 1 . Quam-
, et necessario obrem fuge ab iilo, fili, sicut « facie
ainplectunUir et diliguni serpentis <",
, iia dicit : («) Non prode- credens Christo, qui in Evangelio tesUtur
runt tftesuuri iuiquis onu.ibus
, justitia aulem eripit a morte c.
hominibus : Quia non in abundaniia cujusquam
El iterum per prophelam vita
(b) ait : Exterminati sunt ejus est ex his quae possidet ".
(V. aol. 120) omnes qui exaltati fuerant
auro et ar- Sed
gento d . In Evangelio quoque clamat
S. le forsiian setatis fiducia » et stipes digni-
" etiamque
,
tatum, vel divitiarum augmenta
soilicitant, ut dicas
pnedamnat divites seculi dicens \'m vobis divitibus,
:
:
Adhuc juvenis sum est nunc tempus
quia habelis consolalionem vestram ul ;
parumper
vce vobis qui salu- militem, el uxorem ducam, et filios babcam, et po-
rali estis, quia esurictis; vaj vobh ui ridetis nunc, quia
<S stea Deo serviam. Ad hac tibi respondet,
tugebilis et flebiiis e non
ego,
sed Dominus, qui loquilur in prophetis
el apostolis
3 Noli ergo diutius diligere bunc mundum neque suis, et (h) Sapiens dicit Ne (i) tardes converti
ni.iit.iam ejus, quia secum.u.n Scriptu«- autoritaten.
:
a4
C Dominum, nec difjeras de die. in diem, ne subilo
inimicus Dei esl quicumquc amicus est f.
seculi El qui
militat gladio, mortis miuisler est.
veniat ira iilius \
In Kvangelio antein quo
a.dore
Qui autem suum propeiandum ad conversioneni, ostendit,
sit
vel alienum sanguinem fundit, hic cum
recipiet fructum dicit :
A diebus aute.m Johannis nsque ad
hodiernum
stipendiorum. Aut eiiim exitu mojlis
tenebilur reus, diem vim paiitur regnum ctxtorum et
autcrimine quia necesse est ut miles inbelio, qui vim facmnt, ,

in quo
:

rapinntiUudP. Talis v.olem.ia Deo

non tamprose quam proalio dimicat,autsuam
laiuen grata est, qux
nemincm coneutit, nullius damno
mortem victi.s inveniat, aut mortis causam commiltitur. ln
victor hanc rapinam rnanus tuas verte, quaj
acquirat, quia victor esse non poterit, crimen r.on
siclfusor san- habet, et confert salutem. Et quid tibi militariiim
guimsanleiionfuerit. IdeodicitDominus:iV"o«pote*fts
slipendiorum curationes (fortc rationes) cum
duobus dominis servire -. Sed qnia invidia
uni (c) Domino violentise curare i, pro iua honestale cum forsitan
serviendum est facile puio esse discerni
,
», cui pc- etiam debitorum moderatus exactor sis?
tius serviri del.eat Deo an mammonae,
cum sine
,
164 Chri- cujusquam 165 invidia et cum Dei gratia possis
sto an Csesari ; cum ipse C.csar Christi servus studea
csse violentus ut rapias " regnum ccelorum
esse, ut aliquarum gentium rex esse , quod
niereatiir. ISe- sibi aufcrri patilur ,a
, et gaudct Chiistus invadi
a
vn, M.

^f
ICor.
'
I.uc. -i et i".
vi, "
6. * Eccli. »__,,Tv, Prov. xi, & >'

?t?
U
„" ,'
„ ***''
ApoC U p
™\Lw - a! «™».
cli.v.8.. PMatth/_,,l_; 'Luc. xv,,X
Ec^li
TluI'. '„? H *"'
n
% m " '
'

'
' 5
-

" ° Ec -

«• -
cedentia et subseqq.
AHi eodd,, dic r, minusb^S: ^^^nS^slt^^ f!S7isZ
ctajuvenlus.
(c) Mss. Vatic. et Victor. cum
editis sex, Deo Sed
(/•) Gnece, mt(mi„t; Vulgata,
ralioematio postulat, Domino, ne id assumaiur corruet. Ed. Erasm..
ouod mpttcabiinr.
coliigendura est. Saccbin.
Juxta lextum Grsecum lcgerem
id) Dus voce» Domimis et absunt a (g) Multi dati :
ms. Vict et sunt in casum auri cansa, laventibus n.s.
edd. Mogunl., Rom.. Erasm. et Ponc. Victor et
ed. Rom. in quibus, Multi dilati suttt
(-) Ita mss. Vatic. et Vict. cum edit. ir. auri causa.
Rosv. Et vulg., diUi sunl in auri casus.
o|)iime conveniunt vocabula miiitaria, inquit
Sacchi-
inis. In editis sex, cui conjunctus numquam disjmi- i
h)
» S -J.ict PX edi! Honi i,( °8-. Propheia. " -
M
(i) Ms. Vict. c.m editis
attur. Verissima lectio ea quu.u retinemus. Rom. Mog. et Po.ic. tar-
Sicqno- dareris.
 30.
503 S. PAULINl NOLANl EPISCOPI
sterilitas lugetur si su-
auia pro abundantia caritatis et potentiae suae capax A filii : et si non suscipiuntur, :

H » _ _____
obti
______ _____
scipiuntur, orbitas timelur.
_-_,._. :.._.-. f-:«__A<-_-t
Ac ___-_. .n__>- numquam
_/» proinde liiirnn <,:.'; i
ia
tli

est et largiendi quod tenet, et quod donaverit,

suis in regno suo carnalibus affectionibus ita requiescit animus ut cru-
nendi. Nam quando sanclis (o)
quos con- .ciatu careat. dum necessitudines suas aut bonas
regi.are concesserit , ipse regnabit in illis

regni coeleslis assumserit

a
. Scriptum est amat cum amiltendi metu, aul malas odit cum amil-
sortes
tendi voto in utroque miseriis sustinendis semper
regnum Dei cum sanctis fore, et ipsos san-
;
euim et
b quod propitio Deo, cum obnoxius. Miser est enim
10
qui uxorem bonam per-
ctos csse regnum Dei ;

credendo dil, miserior qui raalam possidet. Inter b;ec duo ac-
conversus fueris, et legendo coguosces, et
cidentia, satis felicior est (V. not. 1-1) qui utrumque
intelliges.
non novit. Similiter et de filiis sajpissime enira
6. De setalis autem primo quis audeat glo- flore
:

Omnit sunt raiserrirai parenles , vel qui amabiles habenl

Admonel (b) diviua Scriplura, dicens :
riari?
ut flos [eni. Aruit quibus orbantur " ; vel qui tales habenl , ut non ha-
caro [enum, el omnis clarilas ejus,
decidit : sermo aulem Domini manel in benlibus invidere cogantur.
fenum, et flos
c. PropheiaAudi ergo, fili mi, et inclina aurem tuam mihi,
iiia potius, in quibus 8.
mternum ldeo et
omnia vincula lua, quscumque in hoc
leterna icuiviYi giuwo
corporis redivivi
iuierna coipoii»
resurrectionera
r _o» .__-
gloria post et disrumpe ,

implicatum tenent; coramula in raehus

...
nossitinancre, desiderans clamat Qnam amabilia B seculo le :

r""" „ .... _•_•._

militiam,
... .„!„.«« D_; ;,,..;,,;., c mililare.
ut seterno Regi incipias . r Et nnne
Fi nunc, , . . ; i ; > , .^

tabe macula lua, Domine virlutum Concuphcil et '.

iunl
ut audio, qui adjutor et (e) lulor es civium, fias co-
deficit anima mea in atria Domini •'.

ceteris lempo- mes Deinde in hac mililia soletis in votis

Chrisli.
7. Et de vinculis conjugalibus , et
quara inanibus curis Apo- habere hanc officii promoiionem ut prolectores ( V. ,

ralium rerum tam spinosis

not. ._-) efficiamini. Si auiem Deo le
probaveris,
e in quo Christus loquitur,
adraonet ne in
stolus ,
ipsum Deum incipies babere proieclorem. Vide ad
railtamus; et
longura hujus seculi tempus irrila vota
tempus breviatum est, et qualem militiam te invito collegam, ul quodliomini
cognoscere nos jubet , qnia
esse oplas, hoc tibi Deus sit. Cjuem si cccperis sequi,
dicit : Retiquum est , ut qui habenl uxores ,
tamquam
linis militiaj
et in ejus coraitiva inceperis mililare
'*,
nonhabentes sint; et qui (lenl, tumquam non flentes;

qui emunt, luse erit regnum , non terwe et temporis, sed jelerni-
et qui gaudeut, tamquam non gaudenles; et
tatis et coeli.
tamquam non possidentes ; el quiutuntur hoc mundo,

tamquam non utentet Quod cum dicit oslendit li- f

. , EPISTOLA *
XXU.
beros non debere implicari, quandoquidem liberari Sebastianum eremitam et Benedktum diaconum col-

Si crgo jain forsitan alligatus es taudatos illum ob vila> institulum , hunc propter
soade.it impeditos. ,

s. Quod si adhuc C curem illi necessaria minittrandi, rogat ni pro seel

uxori noli quwrere (c) solntionem
Therasia apud Dominum inlercedant.
,

liber es ab uxore, noli quccrere implicationem. Noi

Apostolus propter conjugii conderanationem Sancto et merito dileclissiriio fralri Sebastia.no,
eniin
et Therasiv in Cbristo Domino
saluteni.
quandoquidem hujus fcederis religio- Paili.ms
hoc dicit ,

nera niagno Chrisli et Ecclesia: Sacrainento com- Benedictus est Dorainus Deus lsrael, qui elegit
1.
bonum et scgregavil ah
parat; sed propler instantem vecessitatcm te et assurasit in vas elcctionis suse,
columba.,
esse asserens " Iwminem sic esse , queuiadinodum utero matris antiquse el dedit libi pennas ,

- evolans diceres :
ipse erat. Yolo, inquit, vos sine solticitudine esse ut ab hujus secoli strepitu procul

hocest, ul nihil prseler Deura el salulem nostram Ecce ([)

volavi fitgiens, n m-iui in solitudine i.

quamquam ct ipsa Quamvis lua soliludo non sula sit, quce non deserla
cogitemus. Nam uxor el lilii , (g)
desolata,
diviiiitus nobis pignora daia sint ,
tamen gravis- isi, sed secreta, el ab liujus mundi tencbris
lumine frequentelur, el a d-tmonibus
simarum curarum onera suut. Imde idem Apostolus a 1&7 Dei
atque ab angelis gaudeulibus
ait " Quia tribulationem (d) carnis habebunt hujus- Furenlibus fugiaitir,
:

Dominus Deus noster donavit nobis,

modi quia necessitudines nostrx carnalcs, quanlo
•
:
excolatnr. Ipse
appropinquare libi
cariores suni , lanio
nobis sunt
canores nonis ni-gia «-
tanto magis -_-»«•-> -•
nos discruciant et , u^--
licet -
""f," intervallo
longo distantibus
• ,
• •

D odorem bonum nolit.ic (h) lua\

primum optanlm dilectione per
fatigant. Nam u* ore accepta 166 in

b Apoc. xx, 6. « Isai. xl, 6, ex vers. LXX. * Psal. lxxxui, 2, sec. LXX et Psallcr.
• Apoc. l, G.
« 11 Cor. xni, 3. Cor. vn, 29. s Cor. vn, 27. h I Cor. vu, 3_. 1 Cor. vn, -8.
vi-tus et Romanum i.
' l I '

i Psal. i.iv, 8.

•
Ali.is 40; qux aulem -6 erat , nuiic 40 et 41. Scripta anno 401.

(e) Ms. Vict. et edit. Rom., Moguut.

Elilstll. ct
(a).Sic mss. coiiices Valic. et Victor. cum edit.

Roin. et Mogunt. Alii edili, Diris. PoilC, tutalor.

(b) Evpunximus namque ,
quia ab omuibus codici- Psalteria quinque cl S. Augustinus, in psalsn
(/)
,

bus nostris aberat. elonqavi. ,

(c) lianis. Viclorinus coaex cum cditis 4 et Vul- (a) Sie mss. Vatic. et Vict. Ante eral ined. Rosv.
Editi codd.
<zaU juxta texium Grnecum, nielius quam edil. Rosv., Quamiis solimdo non tit lna 9ii<r , etc. ,

iibsolutioneni. 5, Quas';, niendose.

edit. Mog. fiiventiluis ediiis (/i) Ila ms. Viclor. cum duobus edilis codicibus
(„; Sic nis. Vict. et
qualuor quibus cames. Edil. Rosv., carnis, ^utira
iti Aiii. bonx.
lestio conliimatur ex sequentibus.
 . :

305

quam per fratrera in Domino carissimum Victorem

EWSTOLA
A inopiam
XXVII.

u, et Ulorum abundantia
m
.
r«(rffi tnopl(B iuu .
accepnmis qui nobis et opus propositi lui et
:
plementum
se- , fial )

cretum tabernaculi uuutiavil quia veterum sancto- Adhuc audeo

:
4. dicere in utroque vestrura
diversa
mm strenuus a?mu!ator, super torrentem libi gratis- Johanniset Domini forma consistit
(V. Vit. c. 39 n
limum, sicut ilJi quondam filii prophetarum •i) Johannis in deserto (b) claraantis i.et
, Elisxo :
Dominl i.',

duce, super Jordanem, pacificam mansiouem templo docentis. Et unus

et spi- veslrum in servitutem mi-
rilualia • castra nisteni vocatus est alter
posuisses °; et diaconus libi frater , in monachi libertate.n.
Benediclus Sareptanaj
Sed utrique in unum Dei regnum et gloriam coi.vo-
' illius aut Sunamiiidis obse-
quio ministraret. Beatus
cati, et ambo liberi quia ,mbo sul; gralk et
ille, cui mandavit Douiinus , ;
ambo ;

sicut uni
serv,, quiaambosnb lege fidei. A,„bo
volatilium coeli , nt te sicut Eliam ad lor- liberi pcecalo
rciiiem secreto sedentem panibus
et ambo servi justiti* et ambo in
pietatis pasceret b
, jejuniis Domino
; d.em sap:( s ei a„,ho
et ad celluiam tuam assiduis i
, i„ epolis sinceritatis Domino
super hac ministratione
gratiasagiiis qui dut escom omni carni
vestigiis, velut ad arcara .Noe ,
', et dat
fructiferum pii gernii-
cscam vivam esurientibus veram («}
cis ramura anerens columba revolarel c jnsiitiam >. Cnus
2. Benedic» vos a Domino i qui (acit unins
habitare in domo ;
moris
et qui germanitatis
,
R T*™ ^f' "' dicat
W" tafc
lntroibo

" mem '

"" ° l"<™
Et ""<* »»
M ««
vinculum du-
eodem propheta
plicavit u» vobis; quos et in Ecclesiae utero fratres
didicif dicere : Singulariler mm ego,
fecit ct sub
donec transeam ".
uua fide variis distinxit of/iciis,
,
ui suu
diverso munere 5. Ergo quia s.c electi estis
aiter alteriim pasceretis. Tu illura
et dilecli Domino l

ut alter alterins onera

spiritualibus armis jejurians portetis r et caritate per/ecta*
et orans juvarcs, ei ille
;

in le
qua invicem vos pascitis, suslinelis, instruitis,
coelestia boua sibi sereret, dum carnalia iocu-
tibi
pletatis, adimpletis legem Chrisli , orate pro nobis •
alunenta suppediiat, non indigenli
quidem pereunlis
esc* sumtu quia fames tua conserite validas orationum
juslitiam el regnum
: manus, ut superetismuk
Dei esurit f. Sed Mrocn quia litudinem peccatorum nostrorum.
idem Dominus, qui fecit Ob hocenim miseri-
quod intus cors et miserator Dominus
est, fecit quod foris est peccatoribus suis sanno-
; spiritut quidem
promplus, caro autem mfirma ram notitiamcaritatemqueprocural
% ; ideo viventem iicet et donat.ut etiam
animam in Verbo Dei, quod est Christus Deus, mexcusabiles reos pnepotens
advocatio n.eritis da-
qui
verus et vivus pa.;is est *>, ta ii umationis absolvat. Maneatis
rerauneralur (V. ep. in regno Domini (quod
inlra vos fecit esse
13, n.ini. 20) obsequio, ut corpori tuo, per inhabitantem in voi.is arrba-
id est, terrenaj
.»onem Spiritus sancti, inquq
in te fragilitati serviat cibis '"'" »"" —<•••"•"*, «™«, raier>
clamatis, Abba, Pateri)
modicis, et ipse jejunio- p Dened!C " Domill fiI
riim tuorum abondantia ° " P»«»Us, el oaeis, et iumiius.
saginetur.
f Ideo VMIIII
-*.w« dixil :
eisim VilAJ
aon vi sotopane vivii homo, sed in omni verbo Dei EPISTOLA *
XXVII.
quia ut intirmioris substantia; Lcelatur receplis dc Severo
noslne ralionem, ul tiuntm pvrga, se ei de :

abductn hommtbns ejusdem laudes exiequitur sum*

esuriret , habuif perinde et cami panem necessa-
:
, ma canlate ac sni stibmissittne.
num ipse Creator ostendii.
Sevkso irairi unanimo venerahili
Scd ne corporis curam anima:
5. .
et sempcr (d)
praponeremu^ desiderantissimo, Pa.clikij«.
qure,vcrbo Dei pascitur, («) non i„
solo pane victum
uommis coustiiulnm ; docuit quem etsi \. Benedicam Dominum in omni tempore \ umt
anima» cura cbhviscar retribuliones ejus,
non quKiat, tamen corporis natuia quia non seeundumpec-
deposcit. Ideo cata nostra Mbnilnobis
beuedictus ille, cui ad opes anims >, q,,i assiduis et nmnerosis
proflcit necessilas *"
e
conditionis tuse quia adhuc homo
t!!a
169
unanimitate solaiiis saiiat
desiderium
:
et isto visibili
,
nostrum; nam in paucis diebus rediinm
pane pascendus es etsi interius letenio
ad nos sancto-
,
iiio pane rumfratrum
saturens. Non enim unanimorum communium , Posthu-
et
proiiceret spiritualis virtus,
nisi miaui et The.-idii (Y. carm. 22.
subesset carnalis
fidelinm m.nistrat.o, nisi materiam
rumque
ait insanctos compensationem futuram,
miuistrandi P I-
fraterna iuopia pr.eberet. Unde et
'umquefraternainoi.iapr.Eberet.
\Q8 iniirmilas. Nec essct potens

W.l, .1H
Aposlolus
cum
plunma
Eccle-
„
iij), adventus alioramirairum
^tT™ Virini et S
U Dob,s un " Fopemodum in
gaudiorum messis obvenil cum
quos panter venisse memoravimus,
^T ^
v. 381, et Vit. c.

° ,ia,,i C
Soriani
tempoi
omnes ii
35,
con'
°'

,
"

s.am Dei ad consolationeni islius litteris unanimi-

benedictioiiis hor- lahs tuse dulciorcm nobis
tniur, et dicit prtesenlia! su.e gratiam
: Abundanlia vestra sil ad iUornm reddidissent. ExsuUavil itaque in
Domino spirilus no.
«IV Reg. v!, 2; IV Reg.
VL M
iv, 8. * III R^.
Gen.Tm.H.
1
M:,iii,.v,o.
II Cr. vm.M.
BMatth.
i
XHv.ilMa-c
"'„
XVII
\* ™ j en v
U "'
^- * -
,'».

\? Mh
- Psal.
"
v
cxm,
'''
13.
''"". 4;Dent
e
.
„"
Psa |. WVII> -
PsaL 7.
' Matth hfioh ,
28 f'rV -
'
- 5

\
Alias
:ni 1 i:* n-i-ft miiIah.
autem tl"? -.-,.. * *
! ,
i i.
.,:,,. r, erat, «.

mmc 37. Scripla anno 401.

W
M«. codex Viclorinus, non in
solo pane mlam
nomtnvj coHstmc m„,Wl a„i. Alque
eum) dun : ,V « i» so io pme etiam
ideo non iee
in pane tJctum ,
I

\
i, d
vuam. Pnovlectin , etediti
'''
"''"' ^ '*> Ms. Victor.
liomtms ronslihtium docuit. pnetcrca coiifirmatur ex n 2
(b/ Ediii sex codices ,am*s tua justiiittm el regnum Uei
addunt wx, miims bene. esttril.
[dj IU ms. Reg. Editi, desideratissimo.
 , ,;

S. PAULINI NOLANl EPISCOPI 308

307

el iitatatim est os noslrum, swper inmicum A. roilate virtulis, et servus Deo, liber mamraonse, to-
ster,

nostnim ", cui noii dabatur dicere : Pratvatui adver- tum in te spirare Marlinuin, ilorere Clarum (V. not.

sus eos b ; cum potius vota desideriorum uostrorum 124), maturari Evangelium pnedicabant. Impingua-
pnevaluissenl, ut exoptata de le, id est maxima aui- ruut omnino oleo lsetitise caput uostrum e ; propter

mae noslr.v eura, et judieia, et eloquia reciperemus. hoe benedixerunt omnia inleriora noslra Dominum f

2. Itaque, ut niliil iuvicem sicut pnecepium esl, duplici causa gratulationis : quod et libi plurimum

nisi amoreari muluum uobis debeamus c

;
respondebo proestitisse uos intelligeremus de agnilione dileclissl-

primum quam primo niOTum, utprobasti, fratrum; et illos gratulari sibi Je

omnibus epistolis tuis : ac illi

accepi, qua '

de ipsis, per quos scripseras, apud me notitia et caritate iua, ut divino munere, videremus.
expostula.s, cur aut te soFum reliquerim, aut illos libi Quantum i!li pr.eterea inter opera et munera in te

abduxeriiu. Sed recognosces, neutro me posse eul- Dei aumirali simt etiam pueros luos, qtii in circvitu

pari quia neque in te desiderando umquatu modum tuo sicut novellcv

5
olivarvm s virent : quibtis te Deus
;

feci, neque uiluni lecuni habui de eoruni usurpatione noster idem feeit, quod ipse cunctis est, ut le et quasi
b In
certamen : alioquin ullro tibi de luo jure cessissem., dominum vereantur, et quasi patrera diligant .

Non enim a me alieni

si prius tua fuisset possessio. boc tamen sermone eorum, fatemur gemuisse nos ad
forei.t tecum manentes, qui totus es meus uiCurislo B infelicilatem nostram, quibus ab
ejusmodi filirs steri-
litaiem graviora peccata fecissent seit fucii sumtis
Domino, per quem sum invicem Uius neque tantuui :
:

cepissem gralia: in iis receptis quaritiim auiisissem quasi comolati >, quia vicinum esse nobis tuse fclici

si libi prajiipuissein quanilibet expetendos in salu- talis bonum judieamus.

tari via coniites. Nani mca quoque senteutia diguissi- 4. Verura ne iongiore intervallo uostra iniquitas
mum me judicarem qui a lua caritate vacuarer, si inter nos et te separet, totum hunc quo diebus et no-
ullum bontim milii quam libi mallem. Verura ego cuin ctibns Deum raulces, sacrae pubis accinge delectum
ut adversum peccata nostra pro nobts aciem oraiio-
s 3
iilos inopinato Domini iuunere aliapsos miiii laies

comperissem, quales et libi postea iu brevi clarue- num dirigant et exorent, ut confirmct hoc Domimis
runt, etiara invidebam niihi, eur in hac parlc felicior quod operatus est nobis i : id est, ut caritate tua, in

luo eonspeclu et consorlio digniores qua nunc acquiescimus, et qua gloriamur, in illa die
te fuissem, ut

ego potlus obtinereui, vel prius agnovissein. Deni- refrigeremur et gaudeamus.

que, ut quainprimuin bac qua me beatum existima- EPISTOLA* XXVIII.
bam gratia le consorte gauderem, et prxsenles («) 171 Victorem, per quem invkem litterat miltebavt,,
increpui, quod se fainiliaritaiis ac notiliae tuse exper- Severo taudat, et quod seriu» remittatur excusat. To-
L, lam epislolam, sentibus et verbis sanctissimis texit,
les faterentur ; neque quidquam sludiosius inandavi
inserlis embtematibus pulcherrimis de Cluisto ul
proficiseentibus, quam ad conspectura tuum com- igne, fundamento, janua, pane, etc. El quia Severus
plexumque properarent, teque cognoscere omnibus aliquid Paulini operum- postutaverat, ei duos tibel-
uldiulinum tos mitlit, quorum alter erat tantopere a S. tiiero-
in patiia rebus et curis suis antefcrrent ,
nmno (Kp. 13 ad Paulin.) Idudala Theodosii Defew-
damnum sibi vel scro sarcirenL Kt, gratias Domino, sio, qnam intercidisse nemo non dolel : atter vero,
d raagnumque
recipimus eos venicntes in exsultatione , nutalitia carmina de S. Fetics.
hujus, qua nobis in le pnc ecteris cxpetendo credi- Sancto fratri et unanimo commilitoni Sevf.r
1'aulimjs.
disseui, conscienlise gaudium, quasi benedictum et
de agro pleno Redit a me tibi Victor, ut redeat a te mihi
caeleris viUe sua- fruclibus altiorem I.

manipulum reportantes. Quas Deo primura, Victor commune pignus, et tldele contubernium, et
170 illi

qui non solum saliasset,sed cl superasseidesiclerium S4jleuine< solatium nobis : Victor in te meus, et in me
eornni, ulplura in te qnara prffisiimserant invenircnt tuus : Victor epistolarum nostrarum vercdarius pe-
4 longissimarum via-
bona? quasnobis, qui tanr* illis acqtiisilionis *fuis- des, aut veredus bipes; victor

quod nobis rum bene idem dieendus simui et victor et victus

senms aulores? quas sibinieLipsis, ili ;

agebant? quia vincitur caritate, {b) qua vincit vias dtiras et

siiuui lticruiii paiuisseiit, gratias
quanta me voluptate periu- ** magnos labores, qui in sndore rultiis sui edit panein
Ineffabile raihi est,

deritil, cum refenent el actus cl sernieiies tuos, et suum k

, ut nos reficiat annuis inter ulrumque discur-

perfeeUim cor ttium cantatis divina.' scientia, qua sibus. lerens (c) indefessus ac refercus comuimia
servus elliber, lilterarum, quibus tuutuam visitationem animis ac
humilis et excelsus, pauper ei dives,

farnulis conservus, fratribtis servus, pauperibus dives visceribus inviccm noslris, tainquam vectigal officii

pauper in spiriiu dcbiti, pensiiamus. Sit benedictus Domino puerVi-

iu risceribus misericordiaj, divilibus
mansiieludiiiis, bumilis virtute pielaus, arduus subli- ctor; noque ilii spinas et tribulos sualerra parlunat,

* Psal. c*xv,
» 1 Reg. ii, I; Luc. i, 47. » Psal. xn, S. « Johan. xv, 17. Rom. xm,8: 1 .lohan. in,9S.
h Malac. b Psal.
6 • Psal. xxit, 5. f
Psal. cu, I, so.c. Psalter. vetus el Rom. 8 Psal. CXXVH, 3. i. >

cxxv, i. i Psal. lxvii, 29. k Gen. m, 19.

*
Alias 9; quaj autem 28 eral, nune 18. Scripta anno 402, sub llnem sstatis.

49 ad (r) lu ms. Vien. eled. Scliot. et Latinius, fav

(a) Sicms. Reg. et sic Paulinus in epist.
Macarluin, n. 5, incrcpuit nutre. ms. Vat. in quo iudefeuim.
(6) Ms. Rog., <i*\a. Ms. Vatic... qui.
 ;

309 EPJSTOLA XXVIII. 310

quia impiger cst a. Yi<s enira («) pigrorum spinis A in eam flimam, quain prcenaravit * nobis adversus
siratw i>
siint. Victor vcro nosicr non dieit : ieo «st eos nui tributunt nos. Be qua dicil : Beutus aui mandu-
w »rt's ' ; quia iia simplex est ut arnbule! confidens J
, cabil punem in regno Dei 5 : quia Chrislus ideiri et
tidelis et castus, ut non timeat a limore. nocturno, et regnum et panis est quo nos saginamur, et serpens
jaculo volante per diem '•. Proplerea Dominus custo- tabescit ; cujus lamcs 3
etpoena esl cibu= vitae nostrse
ditiliam in omnibus viis suis; et angelicis mandat Christus Jesus, qui factus est noliis iu esca.ni, ut eo
excubiis, ne usqvum offendal ad lapidem pedem suum; pane vivenles >', et secundum eum ambuianies, pos-
neque mordeat calcaneum ejus observans coluber in simus juxta Apostolum dicere : Nosira eulem conver
via f , quem calcealis ad Evangelii e cnrsum pedibus satio iti ceelis cst *. Ctun euim qux sursum sunl sapi-
impune caicabit et conleret. Landabo igittir et bene- mus el quserimus »», tcrreni esse desinimus, ut jam
dicam in Donrino Victoris nostri pedes, et de hisquo- iion sirnus esca serpenlis, qui vicissim dutus est in
que pedibus audebo dicere : Quam speciosi pcdes qui escam poputis JEihioptm ">, ut ab his edatur quos
h
evav.geiizant mihi pacem de te, cum incolinnilatctn edil. Quod nobis e contrario salutare esi, qui Chri-
luam, et paceni in te, cum lidem tuaro nuntiaut, per stum edtmus, et absorbemur a Christo, qui absorbet
qnam in te mauet Christus pax ncstra : qui et de no- movtale noslrum, quia vitaest, ut induat nos immor-
bib vel in nobis facit utraque unum '
:
sive qua duo B talitate «, et conformes imagini su£c facial dd qui
,

sumus in corde uno; sive 6 qua utramque substan dedit nobis potestalem super oumeui viriutem inimici
tiam animse et corporis unum racimus, conflanle nos
173 impune calcandi pcr eamdem gratiam ee qua
,

Chrhto per ignem J72 Spiritns sui, de qiio ait :

dedit polestatem /itios Dei fteri credeniibus in nomine
Innem venimittere in tetram; ct quid vnlt bonus Da- ejus rf , quod est supra omne nomen ««. In hoc iiabile-
minus, nisi ut aecendatur i in tiobis, cl iliuminet te- mus, quia ipse etiam ciritas est qiue non potest ab-
nebras nostras, et peccata consumat? Quia Dominus scondi, quia super monlem posita nh , et
cujixs funda-
Deus noster ignis consumens esl k . Tribuat liic mihi menia suul iu monlibus sunctis. Hanc civitalem ipse
Doiniiius, ut et in me pro me fial ignis consumens. fnndavit Altissimus, sicut scriptum est quia Sapienlia
Ardeat hoc igne cor ineum in lumen xternuni mihi, sibi tedificavil domum '
' . Bsec est domus ilia nort nia-
nc eodem ardeat anima n»ea in poenam perennem. in nijfacta, in qua si habitemus iis operibus. quibus
boc enim ignc revelabitur dies Domini, et uitiuscujns- cives sanclorum fieri mereamur, non ardebil opus
que nostrmn opus qaale. sil, iynis probabit l .
nostrum I i ; et ignis ille sapiens transeunles nos per
2. Oremus hunc Domlnum , ut doceat nos facere examen suuin, non scvero ardore ambiet puuiendos
voiuntates snas, ct spirilus ejiis bcnv.s dedncal nos itt sed ulcommeudatos suscipiens, blando lambet atia-
viam rectam <•>, ne labor noster inveniatnr ligr.a,^ fe- C clu \ ut possimus dicere : Transivimus per ignem el
num, stipula "; sed polius argentnm, aurum, lapides atjuam, el induxisti nos in refrigerium u .

preiiosi el vivi inveniamur in ihuris RierusaJem illitls 3. Sedut eodeoi noaiine quo iuehoata est episloia
coeiestis ct liherai •>. qvee ecdificatm ut civttas, cujus terminetur, ad Victorem nostrum recurratn, pro quo
participatio ejtts in idipsum p. Hujus enim clvitatis ha- excusationem debeo *. Quod ad te lardius pacto re-
bitator in tribus tmns ostenditnr; nnde dicitor cmtas dit, ne imputes pedibus ejus, qui non pigriiije vitio,
Tiegis magni, civitas Dei nostri, civitas Dotnini virm- Rcri ohedienlia: siudio apud nos diuiius restiterunt.
inm : qiium ipse Domiv.us, ut scriptwm est, fundavit Reputa tamen tempus, non quo dimissuiii eum indi-
in eeternum i : cujus quidem civitaiis non solum fun- casii, sed quo misisli el videbis de piacita inter
;
uos
damentura, sedct turriset porta factnsest Chrislus. reliiiendi Victoris vicissitudine stare rationem mihi.
Fundamentum enim, inquit, ncmo poiest aliud poncre Non enim ad hiemem apud no.s ut scripseras, exi-
quam eum qui est nobis lunis fcrlitudinis a facieini- gendam adfuit; sed ui asseruit, de Narbonensi, ubi
mici ' : qui dicii : Ego sum janua ovium s
: ncmo pu- fratri Posthuriiiaiio occurreral, (c) remissus ad te,
test vcnire ad Patrem nisi per me '
. Si igitur in hoc tunc a te iterum profectus est, cinn ad nie directus
domns et mens iiostra inndelur, et digna tauto fun- pervenire potuisset. Jaoi hieme
igitur decedente
damento snpeifedificeiur operatlo ; esit nobis in adj- B susceptum, necesse iiabui vernis tnensibus delinere :

tnm civitalis snie porla ipse qui regel nos m siecula ", ei quia breve spatium videbatur, quod iliico soierani-
et in loco pascua; eollocabit nos, quosjara per aquam tas Pasciiaiis concluderet, cuin et inlirmissiraus per
refectionis sibi gennit v
, etnutiit epulis '
salularibus idem terapus fuissera, ut adrescribendi negoiiumnon

Gen. iu , 18. Prov. xy, 19, sec. LXX. » Prov. xxn, 15, et xxvi, !3. <>Piov x, 0. Psal.
xc.fi. f
Gen. XLix, 17. s Epii. vi, ii isai. tii, 7; Rom. x , J.i. Eph. n, M. :
j Luc. \u 49. ,
* Dent. iv, -2't; Heh. xu, 9
1 Cor. iii , 13. " Psal. cxlii , 10 et 1 1. sec. Psaller. liom. " l Cor. m, 12 ,

"GalMV, Psai. cxxt, 5. iPsaJ. xlvu, 2 et 9.

i'
' I Cor. m, 11 ; Psat. lx, 4. s
Jidian. x,
JOiiai!. XIV, tj.
'
P^ai. xxii, 2. - Luc. xiv, 15. /Johan. vi, 35. ? Phiiio. ui. 20!
- uviua.
Colos. iii, i. '" Gen. iii, 14; rsai.
--ucu.iii, Psal. LXXllt,
i.xxni. 14.
\i. << Cor. XV,
\ cor.
«« i U;
55.
xv, S5. aa Kom.
Rom. Vlll,
vui, 29. Luc. X«49.
"Luc. 19 f r M "
Johan. i, 12 at Pbilip, „, 9; Matth. v, 14. ". Psal. lxxxvi, 1 et 5. ' Prov. ix, 1. i II Cor. v, i; Epb
'
i

n, 19. k « Ps. !
lxv, 12.

a) Sic LXX interpreles, Aquila et Theodotio

et (c) Sic ms. Reg. etediii i. Verissima ieclio. Eiiii.
Pani
llmus in epist. 21, ndAinaudurii, u. S. „,|it( >sv., rmiic. Ms. Vien., remissus a te, tunc ud tette-
6) Ms. Vatic. codex. auiu^ sr-mel ct ite rnm oroftctns esi, mendose,
5ti S. PAliLlNl NOLA^' EPISCOPf >!2

valcrem, apposui de diebiis ° asslivis moras ejus, ut A cansas non ediderit: qui et seholasiius et samtaribus

compensarem lecum, si lantuin in eo lui tt-mporis litleris (idest, liumanioribus el sacris litteris. V. ep.

usurparem, quantum tu in eoilem occupaveras de H, ii. 1 ) Groece juxta ac Latine dives est, vereor ne

diebus bibemis : uude (a) concedam, si autumno per- apud aliiim in his regionibus frustra requiramus.
veneiit ad unanimitatem luam, ut hicmem rursus Quod si prxsumtioni de se mea: salisfeceri!, prima
impendat tibi ; quia vides ila placito Domini proco- occasione, si Dominus (f) faverit, transmitlam una-
ratuoi, ut tempora communis unanimi, qiue nobis niniilati luse utcumque mihi super hac ralione re-
mutua ccsseramus, salva iide pacti, majori istius scripserit

commodo mularentur : nunc enim apte conversum G. Inlerim, ut aliquid de piwceplis iuis facerem,
est ut verius Qeret, qnod conlra meritum indulgens misi cx his, qua> metuo ne inerlisc potius vcl impru-
mihi, et libi detrahens, scripseras. Tu enim vere denlia; me;c testimonia sinl, qoaui superna: ininistra-
s
spiritu feivens salubrius cum in tempore frigoris lionis insignia ; aui cerle vel hunianse documenla
ignito fidei tnaj fovcbis calore a ; at ego frigidus ad sapienliae : misi tamen libi, id est conimisi meo pe-
sestivam i!li stalionem aptior ero. clori 175 ' meas nugas, non ut scnsus luos polluaut
4. Sed utinam vel frigidus magis quam lepidus tenebra mea;, seu ul tuis sensibusdiluanlur. Nugas
cssem b, nec Domino meo vomitum |74 facerem, B autem nieas de verbis ac senlentiis meis dixi : cete-

et proximi mei xstum levarem ntinc vcro fastidiom '.

rum maleria sancta, et tuo potius ingeuio eloquioque
potius de salietate niei facio utentibus lenipore iuco- digna '•; etsi meis sermonibus velut alro h.ibilu ve-

latus mei, nec algcniibus^iieexsiiiaMibusneeessarius, slialur, speciem lanien divini luminis, inlcrni deco-
modicoe lidei tepore revoraendus ab his qtti saporera ris, quamquam in egena; supelleclilis vilitate cuslo-
societatis mex spe dulccdinis spiritalisgustare tenta- dit. Habes " ergo libellos a me duos, umim versibus
verint. Quo magis miror ve! concupisceutiani luam nataliliura de mea solemni ad DomiiKcdiuui uteiim
in desidcrandis, vcl patientiam in perferendis ineptia- caniilena, cui corporc ac spiiitu quotidie, linguaau-
rum meariim molestiis. Sed ulinam milii tam nulluni tem quolannis pensito dulcissimum volunlarise servi-
de multiloquio peccatum (b) accedat e , quam libi ma- tutis tribulun), in dic festo coiisccraiionis ejus imnio-

gna merces <le tam infaligabili carilate eiiinulaiur. tam Chrislo hostiam iaudis, el reddent Allissimo vota
Tamquam euim non dcfatigatus, scd potius et refe- men -'. Alius libeilus ex bis esl quos ad benedi-
cliis lanlis anlehac per Victorcm nostrum nuniero et ctum, id est, Christianuni virum, amicum meuin En-
copia voluminibus, ilcrum postulasti pcr euindem li- delcchiuiu (V, not. 125) scripsisse videor, non ta-
brigerum, ut libi pluribus, si (e) possim, scripiises- nien edidisse convincar. Is enim mihi autur hujus in
sem inolestior. C Domino opusculi fuit, sicut ipsius epislola, quac li-

5. Prxterea atitein jussisti , niraium opulenter tibi bello ineo pro tliemate praescribilur , docei. Fateor
<le paupere tuo blandiens , ui qusc te de annalibus autetn idcirco rae libenter huno al< amico l.iliorem
non unius gentis, ^cd generis humani fugcrent, ego reeepisse, ut in Theodosio (V. nol. 12t>) non tam
videlicet quasi peritior cdocercm : sed sihi impulet impcralorem, quam Cbristi servum ; non dominandi
famem, qui paupcris amici forcm (V, carm, 21, stipcrbia, seil humiliuic famulaiidi potentem ; nec
v. <>I5, ot ep. 7>2, n. 12. ) pulsat, el prompliiarium regno, scd fide principem, pradicarem.
inane scrutatur. Nmnquam enim in h.cc invcsliganda
^pistoi A •
\XIY
et colligenda mihi contenttira studium fuit. Nam PaUiue pi!i» cametorum recte vt>i ul pocniteutia e.gcntt
etiam in lempore veleri, quo videbar Jcgere (d) nec u Sercro missa interpretutur. Eidem innorenti m
legenda, ab historicis scriptoribus peregrinatus snni. tunicam miuit de agnorum lellere acceotam a Slela-
nia, cujits laudes juse cxscquitur.
Attamen nunc opcris fui ctirani gerens, quo te pro
uiiiitate Iid<-i noslra: inspiciendis et conferendis prac- Severo (<j) fralri unanimo Paulinus.
teiitorum tcmporum rationibus occupatum indicasti, I. Immoderaiam , ut argunnus, in litteris vestris
quod de me non habui, de fratris unanimi opulen- onus noslrum ioquentihtis, caiitalcin, apla atque
tiore thesauropetivijet ipsam adnoUtionem, quam j) rao derata ad utilitatcm nostrani munerum gratia
commonilorii vice miseras litteris raeis inditara, di- lemperastis : necessario '
enim peccatOribus el prc
rcxi ad rtuffinum presbyterum, sanctaef» Melanispi- «am deploralionis, et babitu indigentibus pallia ca-
,

ritali in via' comitem, vere sanctum et pie doctum, rae lorum pilis lexla misistis; qua: nos ii, conspeclu
el ob hoc intima mihi affcclione conjuuctum. Si ille AUissimi siratos nlilibus stimulis admonerenl, dnm
has, qtitc merito te permoveiit, de annorum »ivc re- asperitate setarum eoropungimur •
I . not. 127/, et
gnorutu non congruente calculo, hiantis historise peccalorum nostrorum liorrore compungi, alquc in-
" Rora. xn, II. i>Apoc. .:, lil. Prov. x,
•
If). <i
Psal. xi.ix, !i.
• Alias 10; qusa auiein 29 erat, rmnc r>s. Scripla anno 102 exennle Besiate.
(a) Ms. Vatic, concedo, Melani. Nostra correctio cx pluribus episiolartnn
h: Jlss, Reg. el \ ien., acceder, S. Paulini lo i ifirn alur. Vide not. 158.
|.

[c) Ms. Vien., possem. \0 Ms. Vien., <i>r<i'.

(g) Vien. Pautinvs tervui Christi iesu, Severt

\!v.
(d) Ms. Vicn. et edit. Schot., ncgligenda.
cnrissimo fratri >t l)eo fatreet Cln lcu sulutem, •

(«) Antc erat, Meiania; Ex u:v Reg, emendavimu» eiiit. Cric. S< >(»• Paulinus.
 i

315 EPISTOLA XXIX. >H

tus spirilu conteri, dum extrinseens terant habitu. A nostra; habitus innovatur, irt) roens nostra coinpun-
Mulla pr.eterea in eorura usu, de velerum reeorda- gilur, 177 nosque ipsi Deo per inlerventum ipsiu*
lione saiictorum, conformandx fidei emolumenta re- Mediatoris adfuimus. lu eodera est et foramen illud .

feruntur. Veniunt in mentein translatus J76 Elias quia peripsum et in ipso ad viiam via illa miiltis do-
ei prxmissus Johannes : quorum aiterum hispida se- siderabilis, paucis penetrabilis per quam faciliusin-
;

tis zona cingebat , allerum pili, ut scriptum est «, greditur bumiliata iniquilas, quam superba juslitia '.
canielorum hi;io tegmine vestiebanl. Reminiscimur Quo majorem vobis ut medicis spiritalibus dehemus
eti.mi David e: omnis mansttetudinis ejus, qua contri- gratiaro, qui etiam carnalia nobis munera spiritaii
ium cor et liumilialv.in l)eo sacrificuns inducbat se ci- uiiiitate couforiis; ut ba>e pallia
nobis ad stimultim
iicio ; et eperiebat in jejnnio animam suam b ul eam , orationis et habitum humilitatis, tamquam sterili il!i
spiritali saiuriiate contegeret. Lnde discimus vesti- Gculneae cophinum stenoris miseritis I. ln quo mthi
mcnlum aniime illud esse jejunium, quo ab onmibus videtur a-terna pia.' humilitatis uliliias indicari ,-
qu*
lege divina vetitis abstinemus. !d enim et de primo- steniem fecundat animaui . ne per vacuam
arrogan-
rum patrura dispoliatione engnosrimus, qui poslquam ti;c speeiem sibi juxta
illum Pbarisoeum k plaeens ve-
ab interdicto cibodesliteranl jejunare, nudatisunt c .
lut arbor infelix frugibus, inntili fronde luxuriet \.
Sed et propheta ipse nos dneet quali jejunio animam B Qm*m bonum autem el uiile ad culturam salulis hu-
suam a confnsionis nuditate munieril , cum ait Do- jusmqdi stercus sit, doecmnr in beato Job qm post.
tnino : .46 omni via mala prohibui pedem :neum, ut quam sedit in slercore, tentari destitit.
Gonsuniseral
atstodiam verbum tuum J .
enim tenlatoris invidiara humilitaie perfecla, qu«
fa-

Ex hoc eodem muneris cilius surgere qnamdejici polcsi. Quia in hmo sedens,
2. vestri Ianicio et («1 illa

nobis de Evangelio camelut ingeritur, qua? {ucilUis undecadat non habet; sed habet » unde consurgat,
pe>-

fwamem actts transit, qucm

per eum qui suscitul de lcrra inopem, et de stercorn
divei in regnum cceio-
rum o. Ex
quo nostras divitias qiue nunc
erigit pauperem ", et in stercora rcdigit superbos •>,
in pcccalis
ianium manent, cogitantes, quiasimiles auia omnis, ut seripium est, superbus immundus coram
divini, illis
viris virlutes affectare non possumus, Dco: etideo justior apud r»eum iile accusator ini-
iilius saltem
nobis gratiam puhlicani eupimus provenire, qui
quitatis suse, quam ille justiti* prasdicator. Ille lau-
i n
corde detrito semeiipsum accusans De<.., dando so accusaul, hic accusando defendit.
et nectus
afflictum crebia manu tnndens, et Et ideo nihil nobis de nostris operibus blan-
oculos conseientia» 4.

pudore depressos eoelum ievare non audens f.ini-

in dientes, sempertn mamtsejus commendemus spirilum
quilale illa viiiorum dorso caraeli nosimm v.
,-emula, iia se in qnoniamtipudipsumestfonsvitaft. Ab illo
bumilitatem debitam slrinxit et resipiscentis
aniime , ^ inleilectum iiineris nostri pelamus, quoniam a Domino
compianatione direxit, ut se foraniini acus, gressus kominis diriguntur r
hoc est . Sed et si poluerimus
viae verbi vel crucis, quac arcto «
tramite ducit ad ti- mandata ejus per ipsius opem lacere, necesse habe-
tam s, divinarum aurium penetrator insereret.
Ora- mus sic quoque inutilitalem uostram fateri " : quia
iio enim, inquit, iiumilianlis se, nubes penetrat » imputare non possumus debilam servitutem,
:
si tan-
quo conira 3
ille jactanlioe suos spiritu dives Phari- tum prxcepta faeiamus. Iimtilis enim ei nequam ser-
fceus, qui (b) imputatione openim debitorum, quia ex vus qui nihil ad necessitatetti debiti muneris vo-
est,
lege operandi dehitor erat, tamen
quasi voluntaria hmiaiio addit affeclu, non habiluruS' unde proemium
feci=set s.ipra dehitum,
prjedicator sui, accusator speret.sitanlum conditionisofliciadepeiiderit. Quam-
aheni, qui conveniret magis Deum quam rogarei, in- obrem etiam mandata complentes ut ssepc tibi ,
trare non poiuit : quia subsarcinatos arcta
non ca- scriho, limeamus, semper dicentcs Doniino Ne in- :

piunt. Nec poterat eo reripi lata

jactantia, quo se hu- Ires in judichim cum servo tuo, quia nonjustificabitur
militas angusta coliegil, ei (c) angusto angustior in conspectu tno omnis ' rirens. Poierit nos vel humi-
eoniriii cordis exihlate ptnetravii.
litas confcssionis asseiere quasi modeslos apud bo-
3. Interveniant ..raliones tu.-e, ut animam meam num hominum 8 qm« commendare non , polerit ut
multa corruptione «iiscissam D,
*, elspinis meorum sen- ifr-avos slrenuLV servitutis uttlilas. Nam et Ninivi-
Rtinm temereconsertam,
Dominicaj crucis ucus in- ifc- probant qnantum aptid divinam clementiam pec-
serio verbi salularis filo sarciat. Fidem enim et ver- catori remedium sii , ut sibi ipse non parcat ; quau-
,J

buni crucis Christi hanc arbilror aetirii, qua vitaj doquidem suffragio pflenitentise reconciiiati Deo, me-

Mlh ™iiU. M
.... h. ii
?'J
i Luc.
X' X '
s ,n
H8 ;
-H
k
x 23
rc -
Luc, xvm.
' "

I!
f

.
L,1C
i
SVH| . 13
-

Matth. xxi, 1».

-
* y Mh
'

••
-

Job. n, 8.
v,i - "•
»
''Eccli. xxxv, 21.
Psal. cxn, 7. • Job.

V"
xx 6, Psal Mv> !0 p^ i»«, ®. sec LXX. Lnc. xvn,
a. "
i„
Jona: m,
•
a
itf;
«
Manli.
,
''
:
xu, 4| ;
'

Luc. xi,-5i.
- " s - • 10. * Psal. cxlh.

(a) Sic omnes codices, prseter Viennensem iu <iuo, pharisasum de imputatione jttsiitiarum suarum.
ute.... citiiietus tagnriiur, fjiii.
(c) Ita inss. Reg. et Valic, anguslo, id est rc aii.
'b) Ms. Vien., computatione.
Vera ieciio quam re- nnsiu, vel angusto uditu. Clarior sensus quam in edi
Uneransqiiajquec-onfirmaturii. 4, imputare nr.n
vos- Ms, in qiiibus erat, angusla.
«wim debuant serviiutem; et episl. 50, nuin. '.\ ciuam (<') Sic n:s. Vien. codex. iitf-ieri, mors.
 3t6
S. PAULINI NOLAN! EPISCOW
315
excidium quia se A «ee hf.noran.rn sortitus sacerdof.um /migcretur. De
rnerunt denuntiatum evadere :
_i /1 « /> M r
^ \l
. Vi-
....... -___.'.._. »*__ ... "77- _

a.idil "
•
~ki uxor iUiu$de(iliabus Aaror.
i - _. _ _ .',('.. j

luctibus crueiando, divinam sen- nique :

sponianeis 178 san-

des evangelistnni de cominemoratiorie natalium
teiitiaiti praevenerunt sua.
42
(V. not. 128), dictionem fecisse meritorum ;
ut
5. Nos vero ncque vcrbis neque vebus digna pe.n- cti
raeritis prsedicaturns, no-
caritalis, qua quos erat de propriis
santes, unica tomen ' facullute nobis
iis

et u.ror, inquil, ilti erat de /i-

quani ab mrna avita prreferret
vobis sola pares sumus, misimus tunicam,
:

8
eolloctum pannum liabus Aaron. Auxil merilum sacerdolis commemorala
usu mee, utde stercoris vilitate
ante
innocenlia. tuec nobilitate coivjugii; ei lauuaturus vitam, genus
digoare suscipeie : nam vel hoc *

qui sanctis paren-

laudavit, ut venerabiiior existeret,
congruit, quod de tenero agnorum rellere eontexta
tihus respondcret sanctilaie ingenita, quasi qnadam
blanditur attactibus. Addo autom adhuc pretio ejus
jtibiiria1 hereditatc qui illud principalc iti sacerdoli-
quod quo digninrprobeterusutuo, desan-
:

etgratia-,
et honoris in muiie.re,
nonien Aaron,
gencris '
cta. et illusiris in «anctisDei feminse («)
Melanii be- l.ns

uxore successor referret : aique ilia, qu<e coneors

Dnde te dignior visa in
nedictior.e mihi pignus est.
itinere jugum verilatis " cum marilo trahebat ad
est, cujus fides illi magis quam noster sanguis pro- i;i

eligci.da per angeluro, de quo scriplnm

pinquat. Fateor tamen ausum roe, ut eam, quamvis parieniium
diguior
Ecce miltam angetom ante (anem Uiam
•

illieo ut acceperam tibi destmatam. meo tamen veslitu B est :

,

prophetis piwferendo exi-

iniliando prsr-.erirem ; sciens magis me tii.i hac m- et viro sacerdote, et lilio
qnam divinis idoneam dotibus, non solum
juria prfpstiturmn, quam si te intemeiata noviiate steret,

viia justitia>, sed et famili*

pr*rogativa feeissel. Sed
illius honorassem simul : ut mihi benedictionem quasi
Ot jaci.ire possim ve- Domini ortimi, pneter illum a fonte divino
et ipsitis
de tua jam veste pracerpereru ;

esse digna-
me csse partieinem, qui propitio Peo nuentem, etiaui isium quo Filius honiinis
Stime.nti tui
evangelista. duo ' uumeratis r.b inilio majo-
ftiluramusus tui tunicam, qnasi misset, induercm. tus est,
scriptore corporei
mune- ribus ordinntur, diversam uiroque
6. Addidit autem Domimis hanc gratiam de
ut ad eos potissimuni dies nobis sanguinis venam pari fide et dignilate refercnte :
Tibus et litteris tuis,
priniogenitns
qnibus sanctam ipsam ex quia digi.um eral ut Lnigenitus Dei, el
frater Victor occurreret .

univtrsi corporis caput, etiam

excepi- tolius ereatiira, atque
Hierusalem post quinqtie lustra remeantem
feminam dici iu geneiis cnrporei dignitatc primalum teneret. l't
mus. (Ai quam tamdem feminam) si

locofaciam? unus in coelo Dei Filius ante secula ineffabiii nalus

iicct, virililer Chrislianam. Quid hoc
tam
litiilmuni sibi api-
rnelus volnmtnibiis a.ibuo cxordio, eliam in teiris illustiium
Vetat faslidii intolerahilis
regum pariter
vindicaret,, --„- et sacerdotum (ut duo
iiiiiiio Dei
personse dignitas, iiumo graiia po-
uei s;i*<iu ces
-... .
addeie; sed peisonsedigmtas,
addere; i'«-
L <) dara progemes.
Quani ob ,.
commemorationen, tanue animx testantur autores ,

Htulare v.deuir ul
"*"
uli milll.l.
non videbimur aliena polius qnam nostra
,. (,,,j. .,,,.,., i:,.Ur*j II
l0
-, , regula, rt 1 1

ad
praDgressus non raptim omiltam, scd paulisper
famnla
terrenamquoqiie nobililatem in supradicta Dei
eam tibinarrandam, velul navigantes, si aliquem m
quoque ad ope-
pradicanles qua pei spicuum sit id
locum spectabilem videant, non pnciervehun-
:
Sittore
gloriam Doininum conlulisse, quo magis con-
velis, aut remigio pen- ris sui
tur, sed contractis paululum
niundus, qui lalibus titulis gloiialur.
fundeietur iste
dente pascunt oculos inlnendi mora; iia sermonis
quo vauilas honiinum ad contenUuin Dei
ulilur,
illi rna- ut
mei cnrsuui detorqueam, quo etiam illusti-i ut
mundi nteretur simul
isla polius ad conieintuiii
:

eloquenlia libro tuo vicem aliquan, videar

leria et
huini-
lotibus Mar- major saluuris exempli proderetur autoritas
reddere, si feminam inferiorem sexu, vii

liandis superborum oculis, mulier celsiore gradu ad

liniCIirislo lriilitanlevn prosequar, qme consulibus
bumilitatis cultum ob amorem Cbristi dejecta subli-
avis nobilis, nobiliorem se contemlu corporeae nobi-
ioriis aigue-
ntiter b; ut viros desides iu infirmo sexu
iitalis dedit.
arroganles in sexu utroque personas pauperata
7. Opinor autem et hoc ad cuniuluin divime grati»
ret,

dives, et nobili^ bumiliata confunderet.

pertinere, qnod sanclitatem laudandam de laudibus
consule avo (V. n. 12'J
eenens praedicare «ruiui.
generis putuieare ordior. ou.i bunc
Se.i nu.iv ordinem ..^..
u.,.,..^... a
non - — jg0
g.m.w igitur
v Marccliino ),

D de ambiiu generis ctopum luxu,.nte..er,sadl.,ie

anms
rbetoricis institutis magis, quam tle evange!ie,= cxem-
..... . • _.• _ ....... ... _..._...: ,....,..,
impiias pa^a, el brevi mater, sed
_a,l j\a
ca !.-ii. i, .;i, % mor-
felicitate n.or-
mihi teslis est, qui
plis usurpari dociissimus Lucas "

talium l.o.i longum (id eU diu. V. carm, 51 v. 593)

Baptist-fi beati merituni ab originis claritate delexil :

gratia eum commemorasse potita est, ne diu lerreoa diligeret. Nam pra.ter abas
et ne tanluro liistoriae
orbitates quas irrito " in fetibus abortivis labore
exisiimes nobilem Dominici prxcursoris parentem,
adhuc niarito pacticipe dellevit iu crevit arumnis
nobilitatis Instgnte , et suura
,

veneranda pilscje 179

duos et maritum inlra anni teiiipiis ainitteret;
euique sleran.a connectrt, diccns saccrdolem lacha- ul filios

memoiiam potius
"
unico tanlum sibi parvnlo ad
riam de A6i« b Credo ut ex eo ipso dignilatcm
we .

ompensati.mem affectnom dere icto. Sed

meriti ejus oslenderet, adjieiens nomeii ex
inlulis , quam ad i

ei de maloruui nostrorum seminibns, causas bonoruiti

quod proculdubio in HebrMis essel insigue, de cujus

40. Luc. «. » Malac. m, 1 Mauh. xi, 9; Mare. I, 2; Luc.

b i, S; I Par. xxtv,
« k,
« Luc i, 5. Luc. ;

'
3ohan. i, i. ' Maith. Luc iu.25. ~ P>al "vu, 28.
VII, 46.
'
Malth. I, 1 ; i, I ;

(a) Ua edit. Schot. Reclc. Videnot. 138.

 517 EPISTOLA XXIX M8
oWestium nobis Domino providente, pietatem divi-
A 20, n. 1), solemnisque ad templum recurrendo visi-
iiam per humanse pietatis damna conccpit.
Misera fa taiio consolabnntur ista, ut unicuni suum
:
a peclore
cta est, ut efficereiur beata. Percussa est,
ut sanare suoabscidit, et in sinnm Christi jactavit, ut eum ipse
tur Quoniain ei/o percutiam,
:
el eqo sanabo », dicit Dominus ei.utrirei '<

nihil postea
, illi sua. sollicitu-
Dotninos. Tania est enim summi Patris pietas, ut dinis dedit, diffidentije peccatum judicans
, si quem
eliani ira ejus ex misericordia
sit, ef ideo castiget nt Christo commiseral, ipsa curasset. Quanta aulem
b.
hoc
parcal Denique bealns Aposiolus ideociecatus (ide fecerit, hinc perspici licet,
est, quod in magna licet
ut iHuroinaretur <; eecidit persecutor, ut apostolus polcntissimorum et uarorum propinquorum Romx
surgerct; m itinere iter reperit », et in impieiatis copia, nemini parvulum suum verbo, ut dici solet,
via viam pacis agnovit. Sic ergo bonus
Dominus in alentlum, erudiendnni, tuendum mandare
dignata est.
omni tempore iisden. circa nos quoque
minimos sua. Fain eerta fuit a Cbristo esse susceptum,
et ideo
pietatis impeodiis usque adhuc;
ut ipse testatus est, meruit obtinere, quia frui noluit : et ntine
revisere
opera Palris operans *, sanctam quoque istaro, non meruit per ejus fidei pietalem, qua semel relictum in
quia intidelem haberel, sed ut
perfectam redderet, pa- Deo non desideraverat in hoc seculo. Itaque
fet.it illi
terna pietale corripiens «, in
' """«ciucidYii
misericordia verberavit — maana
...-..,... qui VKH 3 est
polens
Y „, j, majora pnesuroto
es ,_ niajora prjesumto uonare
donare cre-
, i ,

tentaiionibus, ut palientia
coronaret : /laaettat enim B dentibus. Ita huic ut filium " et in hoc loco viderel
umneni klilim quem
umnemfilmm auem recipit t'. lm<.,.„ o
re.-inif
Uaque /_\ i

(«) luctuoso ain-

..j:„_:.
adjecit, s.cut
... . . .

Salomoni, quia sapientiam pelere ele-

. .

bitu triurn funerum comes, vidua pariter et orbata

,
gisset, eliam ceteras opes quas non poposcerat, ob
Romain
venit cuui uuieo suo incenlore hoc
potius quam ipsuni quia non desideraverat, conlulit k.
Remu-
l>) consolatore lacrymarum;
sive infans anle sui sen- ueratus intelleclum (V. ep. 2b, ituro. 2) bonum, quo
suro mala sentiens, jam saperet »
alienam lugere inlimis summa pratulcrat, minora majoribus super-
roortem, qui adhuc viiaiu
suam nosse nesciret sive :
liidit, Ita ille nieruit possessor oinnium opum fieri,
ignara male securus infantia, qui esse summaruin pelitor elegerat.
miserabili ludo inter Quo quidem
matrU lamenta rideret. omnes exemplo admonemur sapere, cum docemur 21
9. His edocta documentis, non elifere. Minora enim majoribus,
(c) fidere seculo ct summis inliroa
spem untum in Deo^ponere, quem
fragiJi, et bona, id est, lerrcna coclcstibus anteponentes
solum : in
amitlere inviti non possumus, siiuiarem pcenam stulla. cupiditaiis, omni caiebirous suinruo
siro filioque
scientiain induit; ut parvuluro simul atquc inliuio bono
suum negiigeudo dili-
; ei illa juste non aocepturi,

geret, et dimittendo retineret, qua. nondesideraverimusjet

Grmius habitura ab- istis merito defraudandi,
sentem quem Doinino commendasset quoruui amore uoxio potiora (e) neglexerimus.
...| quam
'juuin cnm
I_.«_*II|- ,
- v ' " —
Sic
-V
plexuia prsseiitein el P ater Abrabam recepil obJatum Deo iuiicum
si sibi credidisset. Jinitata est, C •,
i \i\n r ii n
conditione
-
( miA ..„*'_
qua i i ii __ __ nrnmnl-i obtulit
quia promple
.i i

postulatuiu. Suffecil M Domino

_tf-.t_.f_i n.-., i,.lni..... O-.m*. -. ......
potuil, Annae sterilis adele
rotnm t
nam el istam damnosa fecundilas sacrilicium pieiatis in corde peifectuni, et ob hoc
in-
sterili proximan,
fecerat; e t talis terposila angeli manu jam vibrantem dexteram
eJfiei posr evacuatarn lecunditalem per-
limens, quaJis eussuri patris excipiens, subjecit viclimae ovem su-
iila fuerat ante promeritam recundita-
lem, diversuro Deo , nunus bito pneparatam, ut nec Deo deforet hoslia, nec pa-
sicaiii deaicavi , atiectu
sta de parto pigno.e, tri filius. Sin.ul ul mysterium in Cbristo eomplendum,
i|| a de concipiende »» soiticita
IUa ut mater esse quatenus 182 imagini licebai, in lsaac exercitum,
inciperet, b*c
neret. Quod s,
ne esse desi- Igl in aiiete forniaretur; cum et agnus
ideodissimilejudicatur, quia nonhu-
ille ad formam
jus ita ut ilJ.us filiug Salvaloris in jEgypto poste:> iminolandus ,n
jam in
i„ temp/o depositus ,
serviat Do-
mino k, qui et opibus sui generis pecore pra:tenderetur, hoc csl,
seculi ntatur
in eo
ei honoribus ariete qui pro Isaac
lameu e diverso (d) compensatione occurrit in victimam, ut piu
pietatis etlidH n- Christo iu (igurara prsecurreret. Ilaque aries
deturajquari : quia hx-c idcro de scmetipsa illi in-
persolve-
ril Doimno, quod gloriosa Anna ver.lus est, cui non debebalur snmma mysterii : sed
de filio. Illi er.im vo-
tivus Samuel in plures
ille occisus est, cui reservabatiir perfectio sacra-
partusposiea repensatus esf menti.
huic uiucus suus suroma
pariuum, f.nis lucluum fuii' » 10. Multa iili et in ipsius bujus militife nidimentis
IUam mandato primogemto in siatione templi et alia "
dmm pignora, et ipsius
adversns draconem invidtim fuere certamina : non
quamquam sacrati lilii, non »-nim passa est lividi hosiis invidia tacili illam
longinqua tamen discretio (irf M distantia. V. episf. cato abire digressu; scd tota nobilium propinquorum
et pa-

«iW^S^M^^,.''
'
,« ^"-/
^ "
Psal. liv, 23 i i
uc r' r.
"' b
1
' !
.,
b ;
Apoc. in, V*tfr*.«
19,
'«.««'*.*.
H Reg. II. M R egb „, i, .
e,
..
^n. " » Exod.su 3 ' '
phfiS ' '"' "°- lar " '• i0 ;
mRe%> »'• 25; Sap. vir, II. i
Genos.

ms. Vaticano, in qno compensalione... videlur ceana

el Sacchino qui legendum censet, compensaiione '.

mUS
Alii i^r Sl "
" mss - C0,fici bnsVat.etVien. videatur eqvari. Verissima leclio nuam
restituimus,
quteque conlirmat.ir ex pra.ccdenti'bus. Mss.
codices
quoqne Reg. el Vien., compensalionem... vide adeeqvari,
editi Gnn., Schot. e.t Latinius. Alii codice=,
Ed.
Rosv.. comperisaiionem videat tequnri, meiulose
(e) Mss. Reg. et Valic, negliyimns
(rfj Ila correximus iuxta ediiionem Grin.
faventibus
 : . ,

319 S. PAULLNI NOLANl EPISCOPl 320

30 spatio a Nolana qua degi
potenliaad retinendum armata, proposiium impedire, A Neapolim urbem brevi ,

!1
uitra virtutem mus, civitate distinctam (id est dislantem advecta
et eunii obslare conatus esl. Sed illa
)

tentalionum jam eonforlala, (a) et corporea et pieta- est, ubi filioram nepotiimque orcursu excepla, mo\
lis vincula, et navem cunctis flentibus lxta solvil Nolam ad huiiiilitaiis nostne ho^pilium lestinavit :

constanterque congressa fluctibus maris, ne tanlum quo nobis advenit ambitioso dilissimorum pignomm
seculi Ouctus vinceret, navigavit; et simul seeulum vallata c.omitatu. Vidimus gloriam Domini in illo ma-

orbeniqne commutans, urbem rlierusalem spirilali triset (c)lilioTtun ilinere quidem uno", sed longe di-
dono, in qua a corpnre peregrinaretur, elegit, exsul spaii culiu : macro iilam et viliore asellisburico (V.

civium, et civis etfecta sat.ctorum ". Prudenter et not. I30i sedentem tota bujus seculi ponipa, qua bo-
sancte in ista voluit servire qiije servit, ul in illa norati et opulenti poleraifl cirnrnlhn senatores pn>-

possit regnare qua; libera est. sequebantur, carrucis nulantibus. jihaleralis equis,

li.!De nmltis tamcn in illa virtulibus Dei unnm auratis pilentis, et carp<>ntis pluribus, gemcnte Appia
"5
saltem, de qua ejus omnia aeslimenuiv opera ,
proe- (td cst via Appial atque fulgente : sed splendoribus

dicabo. Tempore illo Yalentis. quando Ecclesiam \dnitatis prselueebat Chiistiana' humilitalis gralia.

Dei vivi furor Arianorum rege ipso impietatis satelliie Admirahantur diviles pauperem s r.netam : at illos

persequebatur, hicc erat princeps vei pariiceps cun- B nostra pauperies ridebat. Vidiinus dignam Deohujus
clis pro fide insiantibus ". Htec fugatos recipiebat, mundi confusionem , pnrpuream, serieam, auratam-
sed cum eos recepis- que supellectilem pannis vetcribus et nigris servien-
aut apprebeusos comitabatur :

setin latebram, qui propier insignem lidem, majore tem. Benediximus Dominum, qui humiles et excetsot

emrienles implet tonis, et diritet

et hrereticoruin odio infeslabantur, ct occuitanlium facit (rf) ttipientes ',

(b) detegebanlur invidia, gravi tunc seiiitione diaboli- dimittit inoiies f . In istis (ainfn divitibus eadem die

cis facihus inflammata, quasi contra legem publicam de maternis bonis pauperem spiiitum stupehamus

conlumax protrahi ac pati jnssa est,qus illos mane- qui magi.s sancta matris inopia quam sua visibili

bant. nisi prodere ntaluisset. Processit impavide cu- abundanlia gloriabantur. Idipsnm antem gioria Do-

pida passionis, et injuria publicationis exsultans, mini videhatur operari, quod egenul.e nostrx divitias

qnamvis non ex^pectasset trahi, tracluros antevolans in ejus filiis intuebamur; ut jam liinc fructum fidei

ad judicem : qui confnsus veneratione prsesentis, non suoe caperet, cmn victoriam snam de hujus seculi va-

exsecutus est infidelitatis iram, dum lidei miratnr nitate ipsa despectaret, cominus videns omnia quoe

audaciam. Eaderrt tempestate per tridnum quinque propter Cbristum reliquerat, et contemnere (e) per-

millia monachoruni lalentium panibus suis pavit, ut severarat. Hli sericati, et pro suo qtiisque sexu toga

per ejus maniim Dominus Jesus prislinum q aut stola soliti splcndere lilii crassam illam velut
iteium ,

numerum in deserto pasceret k ianlo quidem tunc spartei staminis lunicam; etvilepalliolum g.tudebant
,

impensiore clcmenlia , quanto minore licenlia fove- uianu tangeie, 184 et vestimenla sua velleribus,

quam quondam, qui Dominum auro, aiie pretir.sa, pedibus ejus substernere, pan-
bantur occulii, ilii a.l

pace convenerant. Sed hsec nisque conterere gestiebant ; expiari se a divitia-

voluntavie in liberlale < t (()

rum suarum contagio jiidieantes, si quam de vilissimo

nectiroida 133 deprehendi, interdictuin secura pr.c-

bebat officium; ncc volens gloria opcralionis {id est ejus hahitu, aut vestigio sordem eoliigi-re mere-

cleemosynac. V. not. 91) agnosci, laroen operis ma- rentur.

gnitudine prodebalur : totidem apud homines tcsti- 13. Tugurium vero noslrum, qunil a lerra suspcn-

Deo conscia. Quid sum ccenaculo, una porti. n eellnli» hospitalibus

moniis gloriosa, quoi p:i>iis liaec (</)

meriii liahcani ,7
aslimeintisTCiim in historia Keano- inlerposit.i, longius lendilur, quasi dilalatum gratia

rum ille cclebretur, qm abscondiloa ab ira teqne im- Domini non solum sanelis, qui illam |>lurimi comita-

pii regis ccntum viros Dei pavit , dubitandum esl, banlur, sedetiam divitum illorura catervis non (h)

hanc in opere simili saepc millics htinc numeriun su- nii apaces anguslias prsobuil : in qno personis puero-

pergressam fructum fecisse cenlesimum u . rum ac virginum choris vicina Dnmimnlii nostri Fe-

1-2. Reliqua mmc ejus negotia ac tcmpora traiM licis culmina resultabant, Neque e diverso habitatio-

io
*
et hoc ipsuni quo SJ
remeans navigavit, ui ° nisejusdem, dissoni licet proposito, hospites obstrc-
,

pebant; et in religiosa modestia imiunatur

cursuni ipsius aimuler, transfrclabo, quo cilius se?-
se.l illis

nostrse silentium disciplina? ut dissiinulareai on-

monem meum ad m,s adveuiu cxponcndo de- si i
in ejus ;

spectator cinerft vigilanlihus, pigro ventre sopiii tamen non

termineni, in quo niagnae Dei gralisc fui. ,

b Reg. xvra, 13.

d Matth. xui, 8. I Reg. u, T. < Luc. i, 55.
» Ephe*. ii, iv>. Mallh. xiv, 21. « III •

etVien. curo ed. Grin. At eilih (d) Vox ««pienie* abesl a ms. cndice Vien.
(«) Sic niss. Vatic.
B.ni.. Grav. el Sacchin., coqwr. Vlii, coyorete. |c) Mss. I'..- e.t
;
Vien., perseverat. Legerem ,
p«r-

(bj Ii ms. Vaticanns codcx. Alii, teqebantur.

i
sevetnbnt.
i
•) Sic emendaviinus ex nu. codice Vienncnsi id : ({) iii ni^. Vatic. ei Sacchin. laveme. ins. Itegio.

e»i unici lilii ncpoiumque duonim Melanhc snpersti- Sl>. \ ieii., coHleri. Alii, <<"i'

tiini, ni teslalur Palladins in Lausiaca cap, MT. Alii ,

, Sii ,ii. Ucg. cl Vien . ortii es «iini editis *.
tno,
codie.cs mendose, fiUurum. Correctioneni nostram F.il. lio-i'.. .
; ur/it'a.

prailerea anteciideniia et suhseciueniix eonlirmanl. (/ij Mss. I>< g. ei V ien. <-nrn e>;. Gw., non caputes,
Vidcepisi, 4S aci Ao^uiiinum, num, i. male, ViJ<' piBecedenlia,
 511 EPISTOLA XXX. 322
auderent piis vocibus dissonare, fideli timore com- A EPISTOLA XXX
posili : quo placitis psallentiuui voeibus compresso hnaginem Panlini Severus postutaverat. Casltgata it-
lius immoderata benevolenlia. occusione ejusmodi
secularium turbarum tunmltu, eliam taciti concine-
petttionis, qunm ingeniose eluait, de homine in.e-
fcant. Yerum ut ad perleetam Domini columbam re-
riore atque exteriore disputat.
curram, scito nunc istani tautam iu scxu infirmitalis
Sancto fratri et unanimo Severo Paulinus.
virtulem Dei, cui refectio in jejunio, requies in ora-
lione, panis in verbo, habitus in panno, lectus in sa-
Beato Aposlolo diclum est Mulia? litterx te ad
1. :

gulo et centone, durus in terra fit mollis injliltera,

insaniam perduierunt s. In quo illorum vera insauia

qua injuriam roitigat Iectionis apparet, quibus sapientia Dei, quam Paulus loqueba-
rigidi cubilis (a) vo-
tur h , stultitia erat quia vacui lide veritalis
luptas; el sanctae aniin.v; in Domino vigilare, reqoie- : inlelli-

scere est. Hanc ergo Sion hactenus habuit et de- gere non merebanlur sapieuiiara Dei Christuin.
filia At
siderat, nunc filia Babylonis (id esl Roma. V. epist. ego quamvis propitio Chrislo ab illorum persona dis-

47, n. 1, el not. 131) habet et admiralur : qiii» jam crepem, quorum infidelitati insanire ille sanitatis
etipsa nrbs in pluribus filia Sion est, quam filia Ba- magister (S. Paulus V. ep. 30, n. 5)videbatur tamen :

bylonis; et ideo miratur in bumilitatis obscuro et unaniinilatis licentia, quae raihi lecum de unaniniilate
veritatis Iuce viventem, et fidei incitamenta divitihus, ddei est arclior usurpabo verbi, non aninii simili-
y ',

angustiarum solatia pauperibu- minislrantem ;

qii.-.in- tudinem, ut dicam Severe, mi Severe, multa te ca-
:

quam illa quietis et lalebra. sua- apud Hierusalem in ritas pene delirum facit, et circa me, non (c) anate,
Romanis modo turbis a.sluans, claraet : Uen me '. sedsensuparvulum tiiuin, tamquam avuscirca serum
qtiod incotatus meus proloiigatns °st. Ideone dilata nepotem, nimia pietate, quod tamen pace
prudentiae
sum, ut nuiic liabilarem aun habitantibui Ceitar "'>. tua_ dixerim, stulius efficeris.
Hoc enim nomine apuj Hebreos, ut coinperi, sigui- 2. Quid enins libi de illa petitione respondeam, qua
ficatur obscuritas. Quare ita illi gratulandum de nie- imagiues nostras pingi libi miltique jussisti? Obsecro
moratis virtutibus pulo, ut de pncsenti sede timeatur, itaque per viscera carilatis, qua. amoris
veri solatia
ut tam insiguis anima pltis Romas conferat quam de de inanibus formis pelis ? qualem cupis ut
miltainus
Roma trahat : el sic sedeat super flumina Babyloms, 188 imaginem tibi? lerreni hominis, an ctelestis '?
utrecordetur Sion b ; et organo corporis sui suspenso Scio quia tu illam incorruptibilem speciem
concu-
ab inimicae omnibus Babylonis insidiis et illecebris, piscis, quam in te Rex coelestisadaiiiavit. Neque enim
in sui proposili lenore, velut in salicibus genuino alia polest tibi nobis necessaria esse, quani illa
a
semper " humore viventibus constituta 185
•"» virere fornia ad quam ipse formalus
fov.i, l iu« 1 iis ra,
- qua p.oximuni
es, .juii proximum juxta
non desinat: et permanente bdei constantia , virtu- £ te diligas, nulloque te nobis excellere velis, ne quid
*
lismip gratia
tisque _"r:ili:l fnlnim ejus
folium nnn defluat
fiins non tlfflntil e
c nt sicut
ut _ ;,>>! it.-. ..:...
vita . :... : i. ., ~ .
,
:
ejus inier nos inrequale videalur. Sed pauper
ego, et do-
in itinere adspectalur, ita etlaus in exilu canatur d. lensi, quia adhuc terrente iniaginis
squalore con-
14. Non tuli, fraler, ut te ista nesciret !i
Ut gra- cretus sum,
.
et plus de pi imo quam de secundo Adam
liam iu te Dei plenius nosceret, tuo te illi magisquam carneis sensibus et terrenis actibus refero,
quomodo
meo sermone patefeci. (b) Martinum enini nostrum Hbi audebo me pingere, cum crrleslis iftiagiiicm in-
illi studiosissimse lalium historiarum ipse recitavi ficiari prober corruptione terrena? Utrimque me
(V. not. 132). Quo genere te et venerabili episcop» concludil pudor : crubesco pingere quod sum,
nou
atque doctissimo N'ieet;e {V. not. 133), qui ex Dacia audeopingere quod nou su.n odi quod
sum, et non :

Romanis inerito admirandus adveneiat, et pluiiims sum quod amo. Sed quid mibi misero proderit
odisse
Dei sanctis in verilate non magis tui pra>dical«r iniquitalem et amare virtuiem, cuni
id polius agam
quammei jactans, revclavi. Gloria enim mihi esl d«- quod nec elaborem piger id polius agcre
odi,
,J quod
ligi te et amari, queiu famulura veritatis consona amo? Ipse*discors mei intestino bello
distrabor,
fingux vita testatur. Det nobis in ilta die misericor- dura spirilus adversus curnem, et
caro adversus 3 spiri-
diam Dominm a Domino %,,per banc gratiam
_.„ cujus
..,_. tum dimicat
.„ ._. " et ,_.
.,„ lex cuijion»
corporis iege
,
; lege peccati iegem
legem
ipse aulor est; ut _icul nunc in visceiibus caritatis menlis iiupugnat i. Infelix ego qui
D venenalum ini- !

refriseramur. ita
tua. refrigeramur,
tuse il... ab ignibus
:ih mprji.c in
i_rnihiw meritis in tuae
t,,.r> -.,...:.. .-:,__.
mioe „_.»,...,:.. __•. . ...
sortis arboris gustum nec crucis ligno digessi durat :

digito refrigeiemur '. Spero enim babebimus, indul- enim mihi illud ab Adam virus palernum, quo uni-
genteDomino, ut amantissimi lui, dejustitia tua suf- veisilatem generis sui pater prcevaricatus
infecit "> :
fragium, etsi indigni coronte non audeamus sperare ut qui naturali bono ocnlos mentis
apertos imiocen-
cpnsortium.
tiasiet iniqnitati clausos babebam, lelalem pruden-
fsal. , cxix
• 5. 1 Psal, cxxxv. ,1. c P sa «
, |. i, 3. Psal. cxm, ,
•IITim. i,18. fLuc. xvi, 21.
« Acl. xxvi, 24. MCor. i, "23. ' l Cor. xv, 47. i Psal. lxviii, 30 «
Gal. v, 17. i
m Gen. [ii, 6.
Roin. vn, 13,

Alias 8; quse autem 30 evat, nunc 39. Sciipta anno 402

Ms. Kcg- et edd. Bad., Giav. et Schot., votun-
(a) sfti, ilti stuctiosissimie talium, liistonam tpsc recitati
tas ; quie leciio SacehiBo non displicet, ut cp. 12...
vide not. 132.
meditanda- in fege volunlas. (c) Sic emendavimus ex ms.
(b) Sic Pauliiins epist. 11 ad eumdera Severum,
Reglo cidice etet!i!''s
quatuor. Edit. Rosv., wtutcr-
n. H, enarrare Mnrliuiim Ms. Vien.. arlini enim no-
 ;

S. PAULINI NOLANI EPISCOPI 324

523
est A est quod dixeral Ego occidum, el ego wen faciam >:
boni maliqtte delectu, de infausto neraoris
(id :

liarn
•r .... _•_. .
. . ,»...- «.__.:__...
pariler quia voforom r_r.c_ru.__
veterem nosiiuui
_-__i*<_. hnminfm assuiuendo
hominem nmnnif-ndo inler-
inler-
arboi is, sea fructus) interdicti clbo caecalus
fecit, afpqens Ulum cruci, dispolinns se carne traduxil
et inale luminatus haurirem.
11
principalus el polestates, iibere triumpham ettm in
5. Atque utiuam hoc sallem remedio crimen illi-

concupiscenti;e diluissero, ut accepta per gu- semetipso p ; et vivificavit novum ex resurrectione

cita.

ct mali scientia», bonum po- morlnorum, ascendens in altum «, el coilocans eum

sium («) noeontem boni
tius elegissem pnBsertLo- cum !
salutare consilium in co_lestibus.

ctmorte Sic ergo venit ut illuminarentur ca;ci, et caeca-

Dei suadenlis audissem, ul aqua el igne, vila
5.

aquam potius manum miuerem el viia. renliir videntes : ut oculi noslri qui in transgressio-
propositis, ad
insipientiac crimine mihi nera aperti fiierant, csecarentur ; et vicissiro qui ca>-
niumis eUgerero. Sed de
cum hyni et jnali cati fuerant. aperirentur. Beue eniro ca.cus sum, si
eulpa crevit audacia., quod et (. )

nocebal {.ppetere. non video peccatum; et bene oculatus, si cerno ju-

electum accepisscm, malui quod
4 stitiain. Ora ergo, mi fratei", ul uliumque in rne ope-
Quie ergo misero mihi suppetit veuia peccati, cui
8
nou remansit? Agnovi bonuro, retur Dominus, ca.cet videntem meum, ne {c) videam
ignoranlia: excusatio
bonum vanitatera; et iiluminet non videulem, ul videam
et feci
CL Il__t malum;
waiui», cum
wuu a:que ••«
^_«." - -- esset
iuibi liberucn
sequitales ". Occidal in me teterem omiiiem cum
....dum B
vo-
facerc, nisi utililatem anima. contemsissem
vilio
... ...
snis
-
s _ __ri
ut rei.oreseat
— • t.
ls :..
in
r*i
Christo caro mea,
lunta.is qua id 6 quod non expediebat admisi,
:
uctibus ,

Propterea juste iUos in- et renovetur sicut aquitm juventns mea *. fffl.. est
non leinnero quod licebat.
per- enim muluiio dexleroe Excclsi
u cum (d) immutabi-
pculos, quibus malum non videbam,
,
liocenliic
m mur a nobis in iiium hominem qui secundum Deum
lidi ; el i^los invicera, quibns peccatum aguoscitur
...a.us est ' , cujus imago ca-lesti- est :
deponenies
pceiiam conscieutia;, iuiquitalis accepi.
liumani eumquicomimpitursecundiim 188 desideria errorh \
4. Nam el vidi_.se priuios gcncris
X87 DeuS conleral, et ad
Vidil Iluju.. imaginein in roe, qureso,
parenies, ct nou vidisse, Scriplura declarat.
nihiium redigat iiuagiuem nostram, id est terrenara y,
enim mulier arborem quia bonu ' ad mauihicaiulum,
VidU, inquil ergo civitale (e) cir eumstanliae el instauret in nobis
eigrata eral oculit ad videndum iu
•>. ;
:

2 qua nos pingi

habebat oculos. Et quid deinde subte_.it? Cum
man- alque perQciat imagincm suain , in

ocuii eorum ".Ergo cacci non pudet, quam piye.crentes vere dicamUs : Defecit
ducassent, inquit, aperti sunt
cor meuni caro mea, Deus cordis mei, et pars mca
fuerant? 1'nde adverlirous ? Quoniam uon pote.t in el

Dms Curo eniro bona commutatione, quiu

eodem corporc simul convcnire caecitasel visusocu- in secuUi*'.

8
quoddam .«.
«ecuin in uobis etiani
_-.... .....«_..- hoinini
est ..« a dextera Excelsi
-
bb defeee.il cor
,
mcum
um. Sed
loium.
101 aeu ccru; est 4u1.uu.11u
certe c.t x,_.

iu csecis videns. et caro roea, id cst actus volunlatis et frudus

canus
videnlibus, ct e conirario etiam C
illud a Doniino esse dictum iiie* , tum jam, ut a corporeis nexibus liber, et a meo
Propler quoti acbilror :

iu liunc mundtim, ut qui non vi- corde purgatus dicere audeam : Deus cordis mei,el
In iudicium ego veni
J Yenit enim ra pars meu Deui in seeula cc Eiinam compleatur in roe
dent, videunt; et qui vident, ca-iijxanl
.
.

mnndum quarere quvd perkrut e ,el reluminare 8 vcrbum illud evangelici Symeonis, ut liat mihi Christut
hunc
resurrectionem** ". Ruina exteriori
quod cseeatunxfueratt. Denique hujus roedici egens in riuiiiim el in

Hlumina tenebrus meat, mcr,, et inieriori resurrectio; ot cadat in me pecca-

iiomo in Propheta claroat :

Etenim misericors mise>ntor Dominm, lum, quod anir.ia cadente consislit; et exsurgal ille
Domine n. el

humana' lumen exorlmii esl

l inimorlalis, qoi cecidit exsurgenle peccato. Exterioris
qui i» tenebris c«cilalis ,

enini status, iuterioris casus est : el ideo quando tn-

ul erigeret elisos '
, solveret coinpcdilos, iliumiiiaret
exterior, qui intus est reuovalur dediein
c_-cos i quomodo cxcandis videjnlibus veneral? At- firmatur
;

visum Qno genere petfectus ;nagister (id est S. Pau-

qui ,0
in Evangelio doecmur iiUim multis caecis di_.ni ' .

V. ep. "23, n. U) ait Qitando infirmor, tuncpo-

redonassc, neroini sustulissc. Sed sicut scnptuai esl lus. :

k tcns tum tl
in lege : Ego occidam, et eqo vivere faciiim : sicul. .

Evangelio, qoi? ips« po-ifu* «/ i»i luinon», et G. GraUas auiem Domino '\ quod perenni magis
etiam in

refurreciionem muilorum
'
; ita et illud cst : In D -_t vivente pictnra imagroes no_iras non in tabulis
i„
mundum, ut ani uon vidcnt ,..- putribilibu-, neque ceris liquentibus, ud in tabutis
judieium veni in Imnc
carnalibus, cordis ss tui pinxil ubi nos uupr«s-os et
deant et ridentcs cmi fiant ". Ve.iit crgo Dominus ul :

" iropletum aniuii. tuse conformalos, Hdei, et grat.a; umute

vetera transirent, et nova ori.entur F.t (f)

Jbhan. ix, 39. ' Luc. xix, 10. f

LXX.Johan. vm. 12. Mbid 7 *
Gen. 11, 9- '' Gen. 11?, G, scc.
Luc. v„ 2i " Deul. xxxji 30. Luc. 11. 54. '
vvn. W.
« ii xvn,
Psal.
* /ohan. .k,
29.
59. -'
Apoc, xxi, 5.
"
> Psai. cxi,
° Deut. xxxn, 39.
cxi. i.
" Col
4.
n K> Epn u *. 'PmL
'
Psal. cxi-v, 8.
57
I ,

,
.
,

'

«™
bCoI. 111, 9- Psal. cn, 5. - Psul.
' lxxvi, ... ' Eph. iv, 'Eph. iv.^22. J l Cor xv, 49. Pwl. ^
ixxii, 20. »• Psal. i-xxii, 26, sec. Psalter. Rom. >* Psal. lxxvi.11. " ''>" txxu, 26. Luc. n,

54. e« II Cor. iv, 10. ff HCor. xii, 10. b_ II Cor. 111, 3.

Viennensi et rcepiu... boni c.t mali scientia.

(a) Sic einenrtavitmis e^ nis. codice
edit. Gvin. Alii, innocentem.
(,-) Ms. Vien. bis. firfeal.
(b) Addidiiuus, el mnli, ex codice Viennensi mv : (<.) Ms. codex Yien., i»imuti-mi«r.
Ita ms. codex Vienoensis. A!ii. circumstamim.
qua; additio eral necessari.i, ef contirmatur ex ijs (. l

qua; pr».ccsserunt, n. 2. bom malique delectu, et n.5, (f)

Ms. Keg., fide.
 323 EPJSTOLA XXXI. 326
custocuens, non solura isdc, sea etiam in selerno se- A Dorainus majeslatis affixus, tremente munao, pepen-
culo, iudividua semperque prsesenli coiilemplatione derit, exsultetis cum tremore. Retordemur et petras
cotispicies. Hie etiam, si tantus amor est visibilia fissas ad hujus aspcctum crucis; cl sailcm sa.vorum
quoque captare solatia, poteris per magislras aniini ajiiiulatione, praecordia noslra liudaintis liiuore cjivi-
tui liiieas ve! imperiiis aut ignorantibus nos dictare no. Repuiemus el velum tempii eoderri ciucis inysie-
pictoiibus, memoiiaiij iliis luam, ia qua nos habes scissum «; et inleiligamus
rio
180 iliius veti §cis-
piclos, veiut imitanda de eonspicuis assidentium vul- suram eo fuisse prselentaui, ut audienles voeem Du-
liiws era pioponens. S«d si foiieadintelleetum verbi mini, et myslerium pietatis iimiiens*, non obuureiuus
tui inscitior manus artis (forie leg. artifieis) erra- corda nostia 4 ; sed a car.ialibus dividamur, et scin-
verii, disaimiles piogei aliis tibi tamen (fort. leg.
:
daiiius iiilidebUiisvelameji, u( re.vela.la cordis facie,
autem) «os semper ajiimo cousiderami et comple- saiutarium Dei muiierutn sacruiiienla videamus *.
cteati, quoslibet vultus
sub nostro nomirie iuiperitia 2. Non atitem vobis et lioc scribimus, ut imile-
sua pinserit, iameii tua conscienlia nos erimus. mini compositioiiem istam, qua tubelio aureolo rem
EPJSTOLA '
XXXI. tauts benediclionis inclusimus. Magis eniin nos tali
189
—"7
ciilum
J" basilica: consecrutionem Severo
. -;-
.

sanriusmue crucis qtiouite cultu

. — miltil
........ parli-
f.«...-
itttbenda sit
[Miaw uuciu
paratu
•
lidem veslram
<•
ycmiiiiii imilaii
•..
iiiim.ii sumus vesi.am vo-
ui vestrain
-,i]i'ni> , ut
„
vu-
.
i
,

m
, i , . . .

docet. ie.de crucis invenlce lubnectit historiam. B b lo!mulam m.lleremus spewe aun. Qma scimus
Snm^ t(«)
Seveho iw-; „„.,..:..,„
a fratri d
unanimo Pauunvs.
\ vos, ut aurum igniltiin •',
intra vos babere regnum
Dei s, lioc cst Itdeiu crucis : qua regniim ccelorimi
1. Frater Vicior i.iter alius operum luornra et vo-
invaditur. Si enim. inquit, computiamur, etconretina-
lorum narraliones retulit uobis desidcraje te ad ba-
bimus h
. Et ideo non ad fidei Ormamenlum, quia
silicam quaui modo apud Primuliacuiu (V. not. 137)
visionem fide prxvenistis; sed prcpler meritum lidei,
noslram majorem priore contlideris, de sauis saucto-
quam auditu receptam ', (e) iaelu probatis, misimus
i uiii reliquiis benediclioneui, qua adornetur donie-
vobis in Doniino ligni salularis donum: uteruceuiet
Blica lua ecclesia, ut fide et gratia tua dignum est.
corpore possideretis, quam leuetis spiritu, et pro-
Testis est autem Dominus quod si ve! scrypulum
positi virtute portatis i.
(pro scrtipuium) habuissemus, supra sacri cineris
3. Sed quia idipsum lides vidctsir postulare, uon
quani nobis ad basilicatu, qu.e proxime in nomine
aiieiium puto, quia coguitti
diguum est, enarrare
Domini consummabitur, declicandam necessariuni (b)
specialem posl tempora passionis bisloriam ^6^61010!'
erat, misissenius uiianimilati luue : sed quia nos nou
el inveuta; crucis. Qua; si ignorelur, lacile est per-
habuimus bujus muneris copiam, el ille se spem ejus-
spici, qua a
approbemr, Domiuicse crueis
dilticultate
dem gratiie couiosaui liabere (c) dixit a sancta Silvia,
csse lignum boc, quod certum est, si in inaiius Ju-
qute iJii de uiuitoiuni ex Orientc martyrum reiiquiis q
da;oium venisset omiiia contra lideiu Cluisii praica-
^poporidissel, inveriimus quod digne el ad basilicse
ventium, ccntereuduin et exureiidiiui fuisse. iNequo
saccliiieationeiu vobis, et ad sanctorumcinerum eu-
enim in cruce abolenda ' negligenies fuissenl, qui si'
mulanJam benediclionem mitteremus, parteuiparti-
gnaverust sepulcrum ' : nec ferre poluissent; ut in
de ligno div in«e crucis. Ouod nobis bonum be-
cuise
eruee supeistile passio illius coleretur, cujus resur-
nedicla Melanius (V. not. 138) ab Hierusalem
(d;
rectionem, vacuato
(V. nol. 139) signa-
discussis
niunere sancti inde episeopi Johannis attuld, lioc
cuiis suis nionuiiiento probatam, coli fcrrc non pos-
specialitcr sorori noitw, venerabili Bassul» misit (id
sunt. Quiii ergo mmc quierilur ubi fuerit abdita v
,
esi Tiierasia, uxor PauJinj) conserva communis; bed
(0 quia ni?i latuisset, illis prseserlini petseeiitionum
quod alteri restrum tiaiiir, utriusqtie vestrum est;
temporibus Judaicam consecuiis iuvidjam, etpene
quia in ulroque vestruiu uua ratio manet a
el sexuiii
;
supergressis savitiam, nianifesinm esi abolendam
evacuat qua
virum perfectum ambo concnr-
fides, in
fuisse? Facile « enim assequi conjectura possumus,
ritis b. Accipite ergo ab unanimis fralribus
in oiur.i qua vi escidissent crueem, si exstare vidissent, qui
bono veslrum sibi eousortium cupientibus, accipite
et
-. ^. ..„._, locum
crucis .„v..,,. perseculi Nam
.
F u.o' .^uu sunt.
nain rj.n.inanus
siini.. Hadrianus lin-
im-
magnum .., mod.co munus; et ,n segmeuto pene perator exislimans se f.dem Cb.istia.iam l.,ci
u iniuria
atomo asluise
astala.' bievu suinile
brevis sumile iiiunimentum
niunimentuin prsesenlis,
nra?seutis. poreinturum, ;„
.,r.p«„ii..,-,m in .„„»
Joco „„...^..
passiouis .:„......„_ , ,», ; . •

simulacrum Jovis (V.

et pignus a-ternaj salutis. Non angustclur lides vestra not. 140) consecravit el Beil.lehem Adunidis fano
;

carnalibus oeulis parva ceri.entibus, sed interna acie

profanata est : ut quasi radix et fuiidainentuin Ec-
totnm in boc minimo vim crucis videat. Dmn videre clesi* toilcretur, si io iis locis iduia colcrentur, in
vos cogitatis lignum illud, quo salus nostra, quo quibus Cbristus natus est ut pateretur, passus est ut

28 5 Matlh svva M a v„. xv, 58. H

«KtrS
31
'
AnoauTlS '*
Luc^vnV
"".«-^«Mb.
'. ^
^Rom.v,
;

M 7. .Rom.x.17.
< Psal. xc.v, 8.
i Gal. v,,
. Cor.
U.
....

k
18.
Matth.

" Alias II eijLe

; auieru"j! erat, iuinc U. Scripta (d) Ita ms. Vien. codex.Alii rodices, Melunia. Prior
anno Uio.
lcctio verissima. Vide not. 138.
Ms. Vatt.
(«) sancto cl unanimo fratri Severo Pait-
.
(e) Ms. Vien., ed. Griu. et Latin., faeto. Bigiia>iis,
limti M*. Vieu., Caristimo
fratri Senero Paulimts. fttclis.
)"> :\
!ss - "$
Vaiic., er.i. Utraque lectio Jjoua.
*•''
if) Sic. mss. codices Reg. et Vien. cum editis tri-
(c) Mss. \aiit. et
Vien., dicebat. bus. £d. Rosv., on« mcndose.
 328
S. 1AULINI NOLANI EPISCOP!
527
poterat, ct rdigio suadebat, a-dificatis basili-
resurgeret, surrexit ul regniret («)
judicalus 191 A regina
pro nobis Do- cis contexil omnes et excoluil locos, in qtiibus salu-
ut judicaret. Me raiseruiu ! Etiara isla
taria nobis mysteria «pietalis sua_, iiicarnalionis, et
ut ubi pro
minus omnipotens perpeli non recusavit,
pcpenderat, ibi ho passionis, el resurreclionis, atque ascensiouis sacra-
salute generis humani cruritixus
et super crucem (ad mentis Dominus Redemtor impleverat. Mirum vero
_,.inum -sacriiegio spernerelur ;

iuter iuec quod in basilica Asceu&tonis locus ille

dissilientibus
quam orbe concusso, et sole refugo, et
tantum de qtio in nube susceptus ascendit, captivam
mortuorum excitatione monumenlis, rerum natura
sua carne ducens cupdvitatein noslram ", ita sacra-
ara simu-
nutaver at) slabal simuiaerum dxmonis, et
in

nomen defereba- tus divinisvestigiis dicitur, ut numquam iegi marmore

lacri pecudum busta fumabat; el
Dci
vivorum Deus a qui (V. not. 142) aut (e) paviri receperit, semper ex-
tur statuis mortuorum, cum ipse ,

non solum mortui, scd rnssis solo respuente, quaJ manu. adornandi studio
el rcsurrectio niorluoruin est,
In tentavit apponere. Itaque in toto basiiicas
spatio so-
et crucilixi homims blaspbemarelar opprobrio.
possestorem sui cespilis specie virens perroanet; et
iraprcs-
bos lu_ in
Bethlehem quoquc, ubi aguoverat
dhinorum pedum venerationem calcati Deo pul-
Domim _w« b ibi principes sani
iKtim, et asinus prwstye ;

Deum, infamcs bomi

Salvatorem -v-...., pcrspicua simul elaitigua (V. earm. 15, v. 291)
veris r
homimim
nOmiUUIIIIIIIICIJII c..n_i--.>-...
iniiciali .

numamoresmortcsquecoluerunt. Prodila novo si- B venerantibus arena conservat, ul vere dici possit
______; .I~(n.'ti.il •>*_.•_- e
*_
adoradmus (() ubi stclerunt pedes ejus
. i- 'I*. ..__. .._-/_. 'i;

supplices cum
-
.

dere Regis seterui (b) incunabula ubi

5. Sed iu historia crucis accipite niagnum
et vera
Chaldaei, ibi barbaras li-
suis opibus (c) adoraverant
divinum miraculom. Regina illa venerabilis ui venit
bidiues sacraveruut Uumaiii. Ubi nalum Salvatoreiu
gaudio Hierosolyraam diligenter et pic locis, (g) illicet circa
cura exereitu angelorum concinentes ccclesii

Veneris omnibus, divinorum cmiosa iifsigniu.n, etoculis hau-

galutaverant illustrala nocte pastores «, ibi
fnieni quam piis auribus liltcrisque
Amasium roixt.c scmiviris planxere meretrices. Pron rire ?estiens

qu;e pietas liominiim hanc impietatcm com- perceperat, crucem Domini studiosis.ime inqnirere
dolor!
ybi sacra nati Salvatoris infantia adorsa est.Sed qu.-c via vel ratio ihveniendi subesset,
pensare poterit?
fingentiura la^civis i.ulex idoneus uemo inveniri posset «, ubi me-
vagierat, iilic Veneris lamenta i -11111

moriam cuiam religiosa. conscienl.se vel obser-

luctibus infamis ritus ululabat : el ubi Virgo pepere- et

vauiia. et antiquitas a.vi Virgit. a:vi velustas ), el

rat, aduheri colebantur. (

superslitionis imDuc diutiirnilas abolevisset ? Verum

Mansit boc seculi prioris nefas in lempora no-
4. .

omuium el terris el animis operlorum conscio et

Stris proxima Constanlini qui princeiis esse piin- ;
ipso
Domino lidelis mulier sanclum Spirilum per
cipibus Christianis nou magis sua quam
matris lle- teste ',

in- affectum piu.n meruit quo asptrante, cum rem ab

lena. hde meruil : quacdivino, ut exiius docuit, c :

Uierosolymam agnoscerel no
... _.
humana couscientia .tiviniliie r.millam
,._..„ n l__i;. divinilus remotam frustra
IrilStl J dili-
( lll-

spirata consilio, cuin

V. ?ens requisisset de loco tantum passionis cerlior
»,
roine, (d) qua- Augusta cum f.lio conreguabat (
daret cun- lieri sliuluit. Ilaque non solum de Chrislianis do-
not. 141), euin rogavit ut sibi facullatcin
et dc Judxis pe-
loca Dmiiinicis inipres.a vestigiis, et divino- trina et sanclitate plenos viros, sed
cta illic
qua miseri el gloriantur, im-
monimentis purgare, ritissimos, ut propri;e,
rum erga nos operum signata
pielaiis indices cxquisivit, et acGitos in
Hierosolymam
deslruclis lemplis et idolis, ab oinni prophana. im-
et religioni suie redderc ut Ec- congregavit. Tum oinnium una de loco testificationis
pielatis contagio , ;

9
esi marlyriiseu passionis, ut ntpra) conliiinata,
tandem in terra originis su;e celebraretur. (irf
clesia
urgente sine dubio concepbfi revelatio-
ltaque prorapto lilii imperatoris assensu raater Au- jussit illtco,

thesauris, toto nis inslinclu, iu ipsum locum operain fossionis ac-

gusta, patefactis ad opera sancta
parataque mox civium pariter et militari manu,
abusa fisco csl : quanloque sumtu atque cultu 192 cingi ;

5. * Luc. n, IJ. d Act. i,9; Ephes. iv 8. Psal. vi, 19

« Matth. xxu , 52; Johan xi. 25. » Isai. i,

Psal. cxxxi, 1.

48, icgilur Helena mater prinripis Comtanlm,

la) Mss. Reg. Vien. et edit. Gri... in raarg., snr- I) c.
.T, cum Hterosohj-
Oi f. A.UGUSTA cim rn.io conrecnm;
rexi! ut regnaret judex,vel rex judkarel me
miserum.
agnoseere conrnpisceret, elc. In mss. Reg. ct mam
Concinnior vulgata leclio. tr-
duobus eil.tis, Vatic. el iu cd;ii>, conrbg.nabat, et in ms.Vien.,
(.) Mss. coJices Reg. et Vien. cuin
rogavit. Anle crat, nomine, conregmibat ut sibi, elc,
u.i cuH(i-i(/(i supplices.
edit. Grin. el sic profecto iiullosensu.
(c) lta emenaavimus ex
Alii codices, ado- Ms. Yicn. pammentari. Sed pamrt, vera leclio,
i.)
legendum. Vide antecedd. et seqq.
medio spatiosa
quae confirmatur carra. 25, v. 40
raverunt. Olivcli i.ionle liumo
oranibus editis niutilum et dc-
Hunc locum iu pavito. De Ciiristi vesligiis in
(d)
impressis nientio eliam de Locis Hebraii is
iu libro
>ravatum cum ex mss. codicibus restiluere non pos-
lit

Hicronymi opera, apud Allgustinum tractalu

emus, Sulpieiuin Severum, ad quem data esl islb;ec inler
n. 4; apud Sulpicium Scverum
,

47 cap. x Joiian.,
epistola, consuluimus in Histor. sacr. iib. n, cap.48,
in
ex llistor. sacr. lib. n, cap. 48, et apud Bedam de Mo-
ubi ea qua: de iiiventione sanctae crucis edisseril
miiiibus locoruni in Actis aposloloruni cap. vn.
hac epistola ab ipso inserta fuisse certissimum esi.
addit in toco.
(/') Ms. codex Viennensis
Sic igilur, nulla c noslro facta additione, eiuendavi- Reg. et Vien. Anle
(g) Sic
cmendavimus ex rass.
mus ex Sulpicio Severo succurrentibus m_s. codici- cuncta itlk loca
Vide n.
btis, qum Augusta cum filio conregnabal, eum
roga- e>"ii iliis. 4,

vit, etc Apud Sulpicium enim in Histor. sacr. lib. n,

 :

3^9 EPISTOLA XXXII. 534

brevi laborem 193 istius molitlonis hausit; et con- A semperi.otaveiieranilbus. Sedislara imputribilem vit-
lr1
tra iii.iin
spera omnium,
. 1 ii .m •»*
n«n sed seeundum
11 i 1 .-.A e- , . . , ' !>«!•> 1
ipsius tanluni re-
1 j,._j ~ _ » • 1 »* • _ .«...
tutem et indetribiiem soliditalcrn de iilius profecto
ginie lidem, alla egestione reseratis lenae sinibiis, caruis sanguine bibit, qua. passa mortem non vidit
abdilae crucis areana patueruni. Scd eum ires pariter corruptionem *. Speramus autem et vobis non solum
cruces, ut quondam ftx;c Domino et latronibus stete- tienedictionisnionimento, sed et incorruplionis semi-
rant, reperUe fuissenl gratulatio repertarum «epit ; nario \d) futurum, Ut ejus mspeclio fideai' vestr^m
anxia dubstatione confundi, justo piorum metu, ne ctiam de recordatione beati illius lalronis accendooi,
forsitan aut pro cruce Douiini patibulum latronis qui bene versolatrocinio, longas in magnis laboribu»
eligerent, aut salulare lignum pro slipiie lalronis ab- sanctorum -vias de moruenti Tide et mmnento confes-
jiciendo violarent. Respcxit pias fideliler «sluaiitiusa sionis anticipans,
non immerito ante ipsos apostblos
curas Domiims , el ipsi poiissiimim qine lam pioe et marlyres pr&paratwn ipsis ab itnlio, ut ait, regnvm *
sollicitndiiiis princeps erat hujus consilii lunien in- primus invasit, et pius eceli praedo diripuit, quia
Tudil, ut aliquem recens mortuum inquiri el inlerri C).rislum crucifixum similitudine su_e
pcenaj videns
juberet. Nec mora, verbum factum : cadaver iilatujn in eo stalu, de quo etiam diseipulorum fides liwbata
esl; deponitur, jacenli una de crucibus admoveiur, nutaverat, Domincm tamen majestatis, ut erat, con-
et ailera sed }
reorum Ugna mors sprcvit. Po-
:
B fessus est; el petens In rcg.ro Dei »
memoriam sui
stremo dominicam crucem prodit resurreclio, et ad fieri, insloriain 1 » i«surrectionis ante ipsam
resnrre-
sa.ularis ligoi tacttim morte profuga iunus {id est ca- clionein credidit : quam apostoii posteaq^am
, facta
daver, lel inoriuus excilatus est)excussum,et corpus est, non tantum videndo, sed experiendo crediderant.
«icctum cst ; tremefactisque vivenilbns Stelit mor- Nec ipsi tamen de resurrectione carnis
potius quaia
tuus; et funebribus, ut Lazarus quondam, vinculis
de resurrectionis qualitate dubitantes
«; quia videli-
expedilus, illico inter b exspeclaloressuos redivivus »• qui in orbem
cet terrarum mittendi forent ad om-
lncessit ".
nium gentium informaiionem, non auribus
tantiwn,
6. Ergo crux Domini tot opeiia a^.atibus et Ju-
,
sed el oculis pradicandam fideni capere
debebant, wt
dasis in lemporc passionis abscondita, neque genti-
quod tirmius didicissent, consfantius edocerent '.
bus in sedificatione fani lerram sine dubio ad ipsam
EPISTOLA '
XXXII.
fabricam egerenlibus revelata '•, nonne manu laluit,
F.sposiuiat cum Severo, a quo cum S. Mcrlhw ad s.7-
ut nunc inveniretur cum reiigiose qucererelur ? Ita,
nt cnan fontem depictus fuemt. Miuit versus
inscribea-
cruccm Christi decuit, experimento resurreclionis dos, qw ostendanl id factmn ut esset Paulinus ejcem.
nvenla et probala crux Chrisli est; dignoque pmtlentibus Martmus innocemibus. Condiaia
,f.'.o
mox .

ambitu Hd esllionore et porapa) consecratur, condita

C
2 S
1,. : y
S f ,ris *««'"-cw deschbil, et epiqrammata
oasihcts Noiance et t undaiue inseripta
mitlil T-itn
iii passionis ioco basilica ,
qux auralis corusca ia- misencordus opera ei ^nriiuaJis in imima
,
u-mpli
quearibus, el aureis dives altaribus, arcano positam ll cedificaiionemeqreaie commendai '.

sacrario crucem servat quam episcopus urbis ejus : i. Insertis (e) his -versiculis patens pagina
solliei-
guotannis Pascha Domiui agitur, adoiandam
, cura tavit linguam et manuni ut occuparel
vacantia, et {()
popuio princeps ipse venerantium proniit. Neqae succurritanimo esse quod scriberem. Perquam eniin
practer hane diem, qoa crucis ipsius mysterium cele- gratulor,quod urtam cor-dis et corporis nostri , ope-
bralur, ipsa, quse sacramenlorum causa est, ruin quique ci roionim similitudinein
quasi ostenderimns,
quoddam sacr.c solemnitatis insigne proferiur, nisi eodem lempore basilicas dorainicis adjicienics ovi-
inlerdum reSigiosissiini postulent, qui hac tanlnin libus. Tu vero
etiam baptisleriuio basilrcis dua-
{g)
causa iilo peregiinaii advenerinl, ut sibi ejus revela- bus interpositum condidbti, ut oos in horura
qiioqun
tio quasi in pretium longihqux peregrinationis dcfe- operum, 195 qu:e visibtliler exstruuntur, ffidiiuw-
ratur. Quod solum episcopi benelicio ohiineii Cerunt tione superares. Sed Domino gratias,qui dedit nohis
cujus el lanlum munere de eadem cruce hsec rninuta in quo et vinci victoriam duceremus. Vincimus enim
sacri ligni ad magnam fidei et benedielionis graliam voto, in quo vincimur gratia ab eo quem nobis judi-
haberi datur. Qu;e quidem crux in materia insensala D cio anteponiuius.dileciione-comparamus. Tu es isie
vim vivam teuens, ita ex ilio tempore irtnumeris pene quem loquimur; tu inquam pars nostri major; et
quotidie hominum volis lignum sumn commodal, ut inclior; tu requies nostra, lu gaudium, in tc redi-
detrimenta 194 ncn senlia! (V. not. 145), et quasi naiio capitis nostri, et moniis habitatio est. Qua3 non
intacla permaneai quotidie (c) dividua sumentibus, et tantuiii in praasenli lempore, sed ut speramus et eon-

Johan. xi, M. t-Psal. xv, 10; Acl. 11; 27 •'

Luc. xxin, 43. d
Malth. xxv, 55. - Luc. xxtv, 5f> ; Jobfln,
x, 27. ' Matth. xwhi, 19.

• Alias i-2; qusc aulem 52 erai, nunc 42. Scripla anno 4(15, et missa cum superiorc-

(a) Ms. Vicn., earum. Sls. Reg. cum«dilis quatuor, (d) Ms Reg., futuram. Ms. Vatic-., frnetnm, :in qu*
eonim. leciione monimenlo et seminario eruut se.xti casus.
{b) Ita ms. Reg. cuoi tribus ediiis. Vera ieciio. Alii Saccuiv.
codices, speclalvrcs.. Vide epist. 6, n. 5. (e) Ms. Vien., Composiiis. Edil. Schot. in niarg
(«) Sic ms. Ueg. el Latinius vera ieelio. Alii co- : Reccnsitis.
dice^, dieiduam sumenlibus, ei semper !ot,:m veneran- Ms. Vien., occurrit.
(f)
tibm. (g) Ms. Reg., eoilem : non male.
P»moi.. !.XL 11
 : ' :

PATJLIiNi NOLANl F.PISCOPi 332

53-, S.

fidimus in Domino perpetua nobis ab ipsius mnnere, A Ilem de eodei

manebit. Ideo si quid Divesopum Cluisto, paoper sibi, |iulchra Severus
et in ipsius corpore ac spiritu
Culmma sacialis fomibus insliluii.
per gratiam Domini amplius agas, nobiscum profecto, Et quia cor-lestes auiam condebat iu actus,
certe pro nobis agis. (Jua renovarenlur fonle Deouue homiftes :

Digua sacramentisgeuiina sub imagine piuxit.

2. Sed in eo nietuo ue operibus tuis, quibus iniqua Disceret ut vilae dona renatus honio.
riaruin secularium dirigis, et clivosa complanas, ex Martitium venerauda viri testaiur imago :

AJtera Paiiliuum forma referl liumilem,

sa-
illo,de quo semper conquevor affectu in nos.luo, lile Gdem exemplis etdicdsfbrtibusafmat,

ebrani oflensionis immisceas, quod splendidos devo- Utmeriti palmas iutemerata lerar.
!ste ducei,fusis redimens sua criniina nummis,
tionis in Christo tu;e titulos nostris nominibus
infus-
Vilior ul sil res c quaui sua cuique salus.
,

cas; et juslis laboribus hanc iniquitatem inseris.ut

4. Ccrtc probalur jam te non ridendum, magisque
locum sanctum etiam vultibus iniquornm polluas-
probandum, hac tanlum ratione longissime dissi-
si
Kecte enim in ioco refeclionis [id est baptisterii) hu-
niiles coininus pinxisse videaris ut in Marlino forma ;

manae Martinus pingitur, qui coelestis hominis imagi-

juslilis et summa virtutum, in nobis conscientirc ini-
nem perfecta Christi imitatione porlavil ; nt depo-
quitatis obtiitio et confessio cernerelur, ut et beatis.
m veluslaiem,, m.,
imaginis vetu^aun.
lerrenae miaguus
nentibus in lavaoro lerren» imi
^ m ^.
tanda coelestis amrace occurrat eli-g.es. Noster ve.o B _^
ludo,
? ,.
J. solalium
in nobis
... fo
... ,„„„, intue-
haberet ignavia. Illurn inlue .

quis iilic locus est, qui nec infantibus iunoceiitia, ne-

rentur, qui praeceptum sufficerent implere virluti-
que viris coucurrimus sapicntia?et ab immaculalis remedium
bus in nobis 197 consolarentur, qui
inalilia, a perfectis infirmitate distinguimur? Qua :

vellent. ailerre eriminibus. Quia innoceriti:e liducia

ergo societus lumini
a
et tenebris ? lupis el agufs? ser-
destitutis, et nexu iniquitatis adstrictis, sola ut capti,
pentibus et columbis? hoc est, nobis el
Mar- 196
vis potest redemtio subvenire. Quseso te
lamen , ne.
tino? Noune tii iactis et fellis pocnium miscuisli?Sed
confusis,
obedientiam meam crimen facias, si versus tuos iltos.
beue, quod non ut in liquoribus uno calice
luminis et favorum, sicut denuntiasti, auieras. Vere-
si discrepenl
iia in hominibus codem loco mixlis,
cunde qu*so illud magis ,
quam vere minatus sis ;

meritis. boni suavitas araaritudiiie mali venenatur

:

et, si istos adscribendos putaveris , illi permaneant,

contraque evenil ut peccator justo composilus ma-
ul horu.ii quasi gemmuls sint, et faciant yilibus prc-
glssordeat, eipeccatore collato magis jnstuseluceai, Sane accepta licentia
lium el claro atra distinguant.
Quotninus moveor errore caritalis tuae quia nullam ,
a ut maneret
dixi lingua: mece, non juxla prophetam ,

injuriam, potiusque ad gloriam illius

beato
contul.su
contulisti
iili fecisli

,
.

pingerelur, qun spleudor ejus comparat.one tenebra-

v«=.™.»
facies venerabilis
despicabilera iac.es
ut contra «esprcaouera
G
in requie sua

serviret
-
^. ^^ ^^
, et cuslodirel vias

u,
tihi. Ita te diligo, ut
^. m
magis
•
meas
^
de obtemperande
obleinperanu>
^
sed potitis
d(|m

rum clarius emicaret qui eliam i« sptendoribus san,

tibi quam de multiloquio peccalum limerem ».

ctorum* conspicua clarilate pr»3fulget. Et quidem

5. Qtiam ob rem etiam basilicis tuis versiculos,
nisiscirem le impenso nimii iu nos amoris sludio
quasi volivos sacris fontibus litulos destinavi. Si qnid
etcalliilum
iiaue informasse picluram, malitiosuin le
in his aple locutus videbor, hscc quoque
fratris Vi-

criminarer, qui noslraj humilitatis obscuras animo- omnia qoa> in

ctoris giatia est, cirjns oculis et verbis
rum nocte personas, ex adversi juxta parietis regione Christo Dorhino fecisli el agis vidi ; ct ideo versus
tlepictas sanclo capiticontulisses, ut illum
iantuui pin-
quos et sle basilicis interposui ipso autore censebis,
geres nos vero poiius deformares quos juro con-
,
,
qui maleriam diclavit enarralione f.ictorum luorum.
specla Martini facie despucndos ad probrum ridicul» De baptisterio igitur ipso crunl isti, de cujus pictura
eomparationis exponeres. Sed ne nostri causa, quo- lantum suiil illi superiores.
rum mnllrt amore dum falleris , iaisum facis, h.xc
llic reparanO-irum genaralor fons aiiiniaruin
commeniaiio tua de caritat&prolapsa irridcretur ut
;
Vivuni divino luniine flumen aai:.
Sanctus in hunc crelo descendil Spiritus amnem,
revera potest et deliet. inariral aquas
Cceleslique saci n bnti :

5. Hac tantam gratia parvi libi in versrcutis de hu- Cou ipit unda Deum sanctamque liquoribus almis.
:

mittendis, ul consilii D F.dn al> teruo sftmine progeuiem.

jnsmodi lua pictura ad tui Li
te
Mira Dei pietasl Peccator mergilui uudis,
ratio proderetur ,
qua salubriter novorum hominum viox (n) eadem emergitjustificatus aqua,
diversas longe sibi imagines Sic homo etoccasirfelici functus el oriu,
informationi studens ,

Terrenis moritur, perpctuis oritur.

proposuisses ; ut emergentes a sacro fonte, et vilan- Culpa perit, sed vitn redil; vetusinteril Adam,
sequendum pariter conspicarenlur. Itaque sic Euiovus a?lerius uascitur Imperps.
dum et

Sequentes ad basilicarum picturaro sunt

3 '.
habes ; si placet, ulere.
Corpore, mente, castissimus incola Christi
tide,
Abluitis quictinque animasel membra lavacris,
Coi uldil ista Deo lecta Severus ovans.
Cernile p oposius a.i bona facla vias.
'irlib et ipse Dci teiiiplum viget huspile Christo,
Adstal perfeclsB Martinus regula vitx- :

Gaudentemque luunili corde |erit Dominum.

1'aulmus vemam quo inereare dbcet.
liire velut trifio colit unam homioe mentem
Hunc peccatores, illum spectaie beali 8
Sic triuuui sancta mole sacravit opus.
Esomplar sanclis ille sit, iste rels.
J Prov.
t' Psal. cix, 5. » Id est pecuniw. Vidc epist. 1 appcnd., n. 0. Psal. xxxviir, 2. «
» II Cor. vi, 1 1-

s, 19.
cum editis quinque licentia poetica. Edit. Poelm., uiem. Vide
mss. codicesReg., Vat. et Vicn.
(a) Sic
,

carm. 15, v. 334.

 ; : : ;

335 EPISTOLA XXXn. 334

Ampla dedil popitlo gemirite fastigia teclis,
Legibus ut Sacris congrueret uumerus.
Nam (|i>ia lalorcm duo Testamenla per unnm
Pacta Deumin Ciiristo copulal una lides
Iste duas inler diversi culininis aulas
Turrito fonteai tegmine eoiislilnit.
Lseta novos geimnis ut mater Eeiesia a fiartus
Excip at sinibus, quus aqua protulerii.
Aula duplex teclis, ut Eclesia Testamentis
Una sed ambobus gratia fontis adest.
Lex autiqua novam firmat, veterein nova complel
A Ergo individuosparitercomplecterefratres
l/tqiie sumus, sic nosdilige participans 1!
Sic Deus accivit ,J sic nos
, Martinus aniavrt;
: Sic et tu pariter Claie tuere pares.
Non merilis, sed amore pares; lu sancte valebis
Eiorare, pares et meritis fieri,
Si cum Mntino socia pietate labores,
Ut vincant vestrse crimiqa nostra preces
t>
: Et simiil in vestri ducaniur serte Severi,
Ve&traque nossemper protegal aia sinu.
:

In veleri spes est, in novitate lides. 1.Quod si Dominus desiderium animsc vcstrse fe-
Sed vetus alque novnm conjungit gratia Cbrisli;
Proplerea medio fons daius esl spatio. cerit secundum fidem vestrani anjtciens ornatui et ,

InJe parens sacradneit de fonte sacerdos sanclilicaiioiii operum veslrorum ut sacros cineres
Infactesniieos c corpore, corde, habitu 6
,

Circumdansque rudes 7 fesiis altaribus agnos, de sanctis gloriosorum apostolorum aut marlyrum re-
(n) Crud3 saluliferis imbnil or3 cibis. liquiis adipiscamiiii '*
quia hujus voli prasumtionc
Hmc senior & sociae congaudet turba caterva} :
(

Alleluia novis balat ovile cboris. vos aliam apud Piinmliacum nostram et priore majo-
C. Cura hos operibus unanimilalis
rem basilicam pncparasse cognovimus) dignum opere
luae mauufaciis
lidei vestra, et operis fideliter eJaborati dedicatione
dedissem, illam non manuractam in domestica tua cc-
clesia gratiam
proculdubio celebeirima, sanctorum quoque reliquiis
Dei, qua perpetuum tibi hospitem in
ea Clarum largitus decens arbitramur, ut hoc etiam quod de cruce misi-
est, silere non potui. Itaque san-
mus, pariter depositum sacratumque veneremini.
ctse ipsius memorise versus, non quia aliquid divinis
ejus meriiis dignum loqui possem, seil lit sludium Quod si ita placuerit, placittim vesli um bi, si videhi-
tnr, versiculi nuntiahunt
phirinwe in illius animam caritatis exprimerem, au-
:

sus sum faceve, et unanimitati tu* inirtere. Quos lu

Divinum veneranda lugunt altaria fcedus,
Compnsitissacra '<> ciim cruce martyribus.
coram 199200 Oomino sanette et (V. carrn. 24, Cuncla salutiferi cneuul (c) inartyria Chrisli,
v. 438) cohospilanti tecum seraper in Domino animyc Crux, corpus e sanguis, martvris ipseDeus.
,

ejus recilans,
Namque Deus semper vobis 6 f sna munera serval '

excusabis audaciam meam, et t:om- Atque ubi Ciirislus, ilu Spirilus.et Pater est.
mendabis obsequium. 201-292 Sic ubi crui, el marlyr ibi qua (d) mar- :

Nominis ut sicmenlis lumiue Clams

tilulo, .....
Marlyru sanctis qu» pia cauS3
.

fuit.
ftyr.ibiet crux,
P. esbyter hoc tcgiuir, sed membra
caduca sepulc.ro; Illa cibum vitse inorUilibus, il!a ooronas,
Libera corporeo ntens carccre gaudet in aslris,
Pura probatorum sedem sorlila piorum.
Qux Doinino famulos participant, peperit.
lo cruce lixa caro est qua pascor, de eruce
Sancta sub lelernis altaribus ossa quieseunl, songuis.
Ille fluit, vitam quo bibo,
Ui dum c3Sla pio referuntur corda lavo.
muneraClirislo 8 Cliriste, tuo coeant simu! haec tua dona
Diviuis » sjcris aniina; junganiur oderes.
-,
Severo
J Porlior et testis sit crucis isie liia>.

Item dc eodem, ut quos malueris legas ,0

Carne lua vivat, luus illi pocola sanguis
: sed ego Pra-beat, iu verbo vivat agatque tuo.
scio in lioc te potius
ambigere debere, non ut aliquos Quaque tuum socio ,7
Martimmi asceurlere Ctero
ad titulum eligere, sed de nullo debeas injuriam Vidit, et ipse mo munere (c) vecluseat.
sanclo Dei facere.
8. Sivero magis placeat vobis banc de cruce be-
Presbyter hic silus est merilis et nnrninr Clarus
nedictionem ad quotidianam lulelam atque medici-
Martino studi s comes, et meriii modo consor? '
Digna pio domus estaltaria, sub quibus artus nam in promptu babere, ne semcl condita in altario,
Conditur {b) exanimos; nam spirilus alherc
Discipulumqijs pari sociat superasira
gaudel iion semper ad manum , ul usus exigit , praesto si),
ni3gistro.
sufficit et iila ad basilicae consecraticnem giatia, scili-
Clare fide, preclare aolu, rlarissime froctu,
Qui merit s hlulum noiinnis aequiparas ", cet Dominus cum apostolis et marlyribus ; quorum
Casta luurn digne veiaut allana c&vpus, venerandus ciuis si sine crucis consoriio subjiciatur
Ut leinplum Chrisli comegat ara Dei.
Sed <juia, tu uou bac, qua corpus, sedeteneris, altaribus (V. not. 147), hic operlos titnlus indi-
Qui mc-ritis superis spirims involitas; cabit
Sive patrurn siuibiis retubss, Domimve
sub ara
C.omieris, autsacro pasteris in nemore Pifrnora s&netorum divina? gloris niensa;
:
Qualihet in regiooe polisiMsaut paradisi," Velatapostolicis edita corporibus.
Clare sub oelerna pace beatus agis Spiritus et Domini rnedicis virtulibiis
I ( instans
Ha-c peccaloruni bor.us accipe vota
roganlum,
Per documenla sacros viva probat cineres.
Ut sis Paiilini "flicrasia:que
niemor. Sic gemiuala piis adspirat gralia votis,
Didge mandalos inu-rvenicirte SeVero, infra maotyribus, desuper acta,sacns.
Quos ignorasii corpore sic. rneritos. Vola sacerdotis, viveutum et commodi,
parvo
Ln3iiinii communis amor sit fomes iitrisoue Pulveresaiicloiiim 'e mors pretiosa juvat.
'
Perpeini summo foederis in Domino.
Non potes iinplicilos diveliere si trahis unun) 9. Habes versus operibus quideni
; tuis sanctis pf
Luus adhsereulem, qun rapi.ur, rapiet.
magniiicis indignos persuasioni lamen tua;
,
, quam
Yid e " ot 25 9- b Vide
.
146.
,1 ,
t
-

Forte nobis.
ibid- « Vidc not. Ui d Id est
recentes. Vide carm. 25, v. 21!. e
vide not.

(«) Iia ms. codex Yatic. cum 2 editis. Ms Vien

Latinins, P«r«. Ms. Keg. et editi tres,
et secundam syllabam prodt.ctam in nwnvria, suhsti-
Cuto., men- tneront insir/nin.
dose. ad. Schot., Cura.
'(d) Sic emendavimus ex
(6) Anus condUur enmimos. Vide euiriiiuni Grs>cis-
edilis Poelm. Grin ct ,

mum Schot. quod pracedentibus bene respondel. Alii

cat.n. 22, v. 53. fcldd. quatuor, ,
exanimus men- codd., rnartyris et rni.r.
ciose : artus enim singuiari
numeio non efierlur (e) Itams. Vien.
[c\ Sic mss. codices el ed. Rosv.
iicenUa poetica
faver.ie ms . codice Reeio. Alii
junctu.s
bravms, Gnnxus, Scboaus etPoclmannus offensi in
 . : : :

555 S. PAl'l,:«l NOLANl EPISCOPI 356

Lahes de 13« (Subaudi magis) quaia mih: crede-

tibi A tur, quatuor ejus basilicis addita , reliquiis aposlolo-

fe, corapetectes, Quos si non erubueris (a) speotan- rum et -martvrum 203-204 ' Hlra apsidem (Y.
dos douieslica; ecc!esi:e tuse parietibus inscribere, not. 149) trichora (forte legendum trichoram ; vid. not.

vindicabor. Credo enim vci tunc- de meis ineptiis 150) sub aitaria sacratis, non solo beati Feiicis ho-
erubesces; et pcenitebit te desiderii et esaetioms nore venerabilis est , apsidem solo et parielibus
Iusr , cum sedificia ,
qute immaculala adhuc operis marmoratam camera musivo illnsa (V. not. 151)
tui gratia spiendeiH , obscurata namiis insipiemke clarificat ; cujus pictura: bi versus sunt
mere ; et, ut digno meis versibus verbo ular, cacca- Pleno coruscat Trinitas rnysterio,
e ctxlo ttvnst
bata (V. not. 148) , ridentibus raullis vei nausean- Slal Christus a;4LO ii ; \os Patris
Kl per columbam t Spiritussanclusfluit.
tibus confusus aspicies. Nec iaborabis fallcre, ut te Crucem corona u luudo ciugil globo;
lecler autorem putei ; cum ,s ineptia nemini in te suut corona aposlnli.
Ciii coronffi
(Juorumligura est iu colnmbarum c!:orn *>.

nola ,
possit instruere lectorem , ne tibi meura car- Pia Trinilalis uiutis Clirisio coi',
nien, id est, erimen imponat qui tamen vel prodi-
:
Habcute et ipsa Trinilate insigiiia ;
Dcuin revilat vox palerna, etSpirilus :
toris vel scriptoris nomine culpandus es. Sed na Sancum faleniur crux el agnns viei.iniam.
quis me iiijuriosum juilicet ilia reguia qua perscribi- Regnum el iriumphuni purpurj el palnia indicanl.
Ptlrani sujerstat > ipse pelra "Ecclesi»,
lur : Quod tibi noluerh, aiii ne fecerh a : idem a me 8 De qua sonori quulnor fonles meaut. i

prius basilicas meas perlulisse praseniibus illi do- Evangelisls viva Chris'.i Ilun.iQa.

cnmenlis probabis : ut boc quoque ostendas unani- "

11. Inteiiorc atitem balteo ,
quo parietis et ca-
milalem nostram quod sive gratia sive injuria nie
interposita gypso crepido conjungit
,
mera confniium
iibi comparans, eadcm in tuas qua etiam in meas
aut dividit , bic tilulus indicat deposila sub altari
tedificationes temeriiate peccavi: Sed bujus sive £ra-
sancla sanctorum.
iiao ,
juxia patieniissimum mei animum luum ; sive
Hic pielas, hic alma Hdes, hic gtoi ia Cbrisli,
juxla nieum indigiiissimum munus, injurise autor aut Hic esl iiiartynbus crux sociala suis.
reus noster libi Yictor habealur ,
qui sanctissimus Namcrucis e ligno magunm brcvis astula pignus,
lotaque in exigno segmiue vis crocis esl.
nostrx earitatis interpres hoc se tibi gratiorem a Hoc {U) Melani k sauclae deUlurfl nmncre ^olam,
nobis redire praesumsit ,
quo "° depressior sub inju- Summiim Hiero> olyms s( venit aburlse bouum,
Sancla Deo gemii um vclant altaria honorem,
sto ineptiarurnad ie nostrarum oncre revertisset.Nam Cuin cruce ap.ostolicos qua> sociant cineres.
hoc eiiam accreseeise fascibus suis valuit, ut nostra- Quam bei;e jungunlur ligno cru, is ossa pioruin.
Pio cruce ul oc-isis in cruce sil r.equies !

rum tibi basilicarum versus simul picturasque por-

12. Totum vero exlra concham (V. not. 159) ba-
taret. Meriloque facict, si cum bac se tibi querimonia
Ecce prop- G silicse spaiium, alto et lacunato culmine ge.ui.iis
deficiens et curvus intulcrit, ul clamet :

vias duras h ; utrimque porticibus dilataiur quibus duplex per

ler maiidala iabicrum iuorum ego avibulavi ,

et elamct : Super iorSrnn meum fabricati i-unt " singulos arcus columnarum ordo dirigilur. Cubicula

epistolas " prolongaremnt iui- (F. not. IbO) iolra porticus -qualerna longis basilica;
peccatdren .,
qui in tot
laleribus inserta, secretis orantium vel in lege Do-
<{iii!ii(t'irt mam '

mim meditantiuttt '

,
pnelerea memoriis religiosorum
10. Hecepi igitur ct huuc aa peccala mca tumu-
ac farailiarium accomniodaioS sti pacis sterna: re-
lam, ut fratri cupidissimo lalis saicir.x, qua ejus ani-
iiuioin locos pr.-clienl. Omne cubicuium binis per
ma gravato corpore levarelur, praestarem quain de-
liminuni fronles versibus pnenolatnr, quos inserere
siderabatur injuriam. Nam et vere ad unanimitatem
(V. not. 101), eos lamen quos ipsius
bis litteris nolui
nostram congruere ha:c iliius postulatio videbatur,
basilicoc aditus habeni , scripsi ; quia possent si ,

qua asscrebat ut oporleret tibi jioslras in Domino

usurparc velis , ct ad tuarum basilicarum januas
sedificajioncs ita notescere , ut nobis luas in titulis
< onvenire, ut islud esl
et in piciuris indicare voluisses. l!ac igitur ralione

tuis, sjcut ei operis lein- Pav tibi sil, quicumque nei peuelralia Chrisii
persuasus, basilicas noslras
Peclore pacilico candidus iiigredens.
pore ct voli genere:c»njuncia! snnt, ita etiam litteris

* ompagiiiare curavi : ut in hoc quoque nostra con- Vel hoc , de signo Domini (W est signo crucis)

qiue jmigitur animis, et diel.il super ingressum picto hac specie qua vcrsus in-
jiinctio fignraretur
,
,

Jocis ; sic et ista, quce in nomine Domini eodem spi- dical :

tiitu elabonata construximus, dwersis abjnncta regio- Cenie coionatain Duroiuj super alria Chris i

serie sibi tamquam Slare cruciin, duro sponiieiitem celsa labori

niims, ejusdem tamen cpislola:
tolle crucem, qni vis auicrre coronam.
FretuU :

*5 Basilica igitur i!!a qu.*c

[k) cotrtignata visenUir..

eommunem palrohura in Aiteii " autem basilicre, qua de horlulo vel po-
:,d dominaidium nostrum
versiculi
ijiie Domini Christi (c) Dei .iain dcdicata celebra- m irio quasi prlratus aperiiur ingressus, Ivi

Psal, xvi, 2. Psal. cxsvm, * Nol 15-2. • Not. 153. ' Nol. 154. 6 Nol, 155.
«Tob. iv, 16. '' » 3,
k !3,H.
>>Noi. 15«. '
Not. 157. Not. 158. Not. l
hal.i',2.
ciitit editis quatuor , tpe- ciio conlirmatur n. 12, v. 1.
(<t) Mss. Ueg. Ct Vicn.

itanah. (d) Sic rcposuimus iuxta mss. codices her-. et

Ua edit- Rosv. Vera lectio, qua conhrm.atur
•-
Vien el edit. Schot. Vcrissima leclio. ftodices, M 1
'

cann. 25, v. *2, r: 57. Mss. Ires codiccs euincditi-- Melunas. Vide not. 138.
uualuor, • ojiyunatn.
es mss. Reg. et Vieu. Hjcc le-
'
(c) A.iiiiriiii.Ms />ei
 : : : :

337 EPiSTOLA XXXH. 55S

banc secreiiorcm forsm pandunl (Y. ep. 28, n. 5, A Ib uijo hoc :

01 carm. 24, v. 6i3).

Aliouilis nova Ihx oetiiis aperiior, et une
Cnelestes intrate vias pi>r amcena virela, Limine consistens gerainas simul aspicit suhui.
Christicol ; et iajtis der.et buc iugressu9 abhorli9,
i
,s
In altero hoc
Uode sacruin meritis datur exilus in paradisum. :

Tergeminis geminje patnernritareubus e mii»,

Hoc idem ostinm " aliis versibus ah inieriora eui Mirwiiurque suos ;:er inuiua liiaina cuitus ".
Sronte •' signatttr :

Item in iisdem arcubus a fronte, quce ad ba»i!ie*n

[a) Onisq'iis ab a"de Del perfectis ordine voiis
domini Felicis paiet, roediana, hi sunt
Egrederfe, remea corpore, corde maue.
Onos devola fides densis ceieiirare beatum
13. Prospeclus vero basilicrc non , ut usitatior Fellcem poptilis diverso suadet ab ore,

nios est, orientem spectat, sed ad dontini mei beaii Per tripiices adilus iaxos infundite crtrtus :
Alria quamiibet mnijmeris spatiosa paieliunt
Felicis basilicam pertinet memoriatn (id est tumuium) tfuajsociata s*bi per aperlos eomrninus arcus,
ejus aspiciens lamen cum duabus dextra loevaque Paalus in ajiereosainistesdedicat usus.
:

concbulis (
V. nof. 162) intra spatiostint sui ambitum Ih aliis isti biui :

apsis sinttata laxetur, una (V. not. i67>) earum ira- Anfiqus, digresse sacri Kclieis ab 9nla,
molanti hoslias jubilationis antistiti patet ", In nova Feiicis cultnina r.ransgredcre.
aiiera B
V. nol. 164) post *' sacerdotem copaci sinu receptat Item
( :

oranles. Lxtissimo v-cro conspeciu lota siraul hsec Una Bdes Irno eub ncmine .qiise collt snuoi,
basilica (&) in bastlicam memorati confessoris ape- Unaniuies trino snscipit iutroila.

ritur trinis arcubus paribus, perlucente traasenua S6. 5r> secretariis vero duobus , quna supra dir.j
(y. not. 165) : per qnam vicissim iM tecta ac spatia eirea apsidem il
esse, hi versus indicant officia ttln-
basiiicse uiriusque junguntitr. Nam quia novam a ve- gulorum.
teri paries apside cujusdam monumenti 3i
iitterposita
A dexlra apsidis M :

obstructus esciuderet, toiidem januis patefactus a

Hic locus esl veiieranda peaus f q:>a r.ondiiu?, ct qnji
latere confessoris quot " a fronte ingresstis sui fori- Promiiur altna sacri potnpa miftislerii.
hus nova reserabatur , qtsasi diairitam sv speciem-
A sinistra ejusdem
(V. not. 166) ab utraque in iitraraqiie 33 spectacii-
bus pncbet, sicut datisinter utrasque ianuas Si quem ssncta tenet meditanda iii lege *• rolunlai,
titulis
Hic poterit residens sacris intendere librjs *.
indicatur. Iuqus in ipsis basilicar novtc ingressibus
Li versiculi simt.
De Fundima basiliea.

Aima domus Sriplici palet iti>jredie;it>bus arcu a 17. Egretiiamur jam Nolana hac basillca , et in
,
iestaturquepiaDijaniia tiiua tidem. Fundanam transeamus. Fundis notnen oppido esi,

14. Iletn dextra lcevaque eructtrati iiiiaio super- S" 01* ffi(
I
ue familiare mihi fuit dum maneret posses.
pictis htec epigrammata stuit sio ,
quata illic usitaliorem babui, Ilsqoe vei ad
Ardua floriteraj crux cin^itur orbe corona?, pignits quasi civieae carilMis, vel ad memoriam prw-.
Et Domini fuso lincta cruore rubet. teriti patrim<'nii , basilicam dare in ipso oppido,
Quajqtte super signum reside.it ccetote colsm!)»
Simphcihusl) produnt regiia patere Dei. quoniara et indigebat , ruinosam et parvam babens,
voii foit. Propterea cl hos versicnlos adjiciendos
liem de eodem :

putavi , quos iiii in boc oppido dedicandas basilicaa

Haccmcenos mundo, et nobis inieiflee mundum.
Inlerilu culpaj vivilieaus aiiiniain «. paravimus ". Natn adhue in opere esi, sed propitio
205 2C8 Nos quoque periicies placitas tibi, Cbriste, Deo dedicationi propinqtta. Quod tamen ea miht ma r
„, . . , . Icolumbas, xirne ratio persuasit, intiiis apsidc *»d«. quia et in
Si vigeat puns (c ) pax tua pectorii/tis.
signatam picturam meus Victor adamavit, et portaro
1S. Intra ipsaut vero transennara (qua breve
iliud,
tibi voiuit, si forte et earn 46 de duabus eiegeris in
.quod propinquas sibi basiiicas prius " discludebat,. hac recenliore tua pingere , in qua Dsqae apsidesn
intervallutn continuaiur) e regione basiiicae novje faclam indicavit. Sed de hae apsida an abside magis
super mediamim arcum hi teisus sunl
^
dicere debuerim , tu videris ego nescire me fateor, :

Ul medium valli pax noslra resolvit iesus,

quia hoc verbi genus nec legisse rerainiscor. Veriun
tl cruce discidiuui 38 pi rimens duo fecit in unum
:
Sicnova, desiriino veieris diserimine teeti, harc qooque basilicuiam, de henediciis aposioiorum
Culmina conspicunus portarum fccdere jiuigi.
et marlyrum reiiquiis sacri cineres in nomine Ciiri-
Sancta nilens famulis imerluit airi3 Ivmpbis ,

Canlharns.iiilraiiiuniqiiemaiuislsvat amnemi li-.iro'" sii sanctorum Saneti, martyrum Martyris, et do-

et
Plebs geniiua Ctnislum Felicis adorat in auia,
miiiorum Doraini, consecrabtirit. Ipse enim tesiatiii
Paulus aposiolico i quam lemperat ore sacerdos.
est se vicissira confessorum suorum Confessorem fu-
H»3c vero binis noiata versiculis cpigrammata
iurura. Ideo snper (d) hac propter picluram gratia
«uper arcus alios dexira Uevaque suni,
geminatus est tituius (V. tiot. 175).
•Not. 167. i<Not. 16s. cNot. 369. * Nol. 170, • Not. 167. f
Not. !7i. i Not. 172.

(n)Mss. P,eg. et Vien., Quisquc domo Domiai.

omnibus codicibus qnod et sensus postuiat , st
;
(b) Sic emendavimus cx ms. codice
Vien. Piios confsrmant 12-duo priores versus. Ante erat p'ar$.
n.
er.it in basilica.
(d) Sic cniendaviiuus juxla ms. codicera Yien.
(c) Ciim Sacchino iia eincndatura refragautibns Ani,
, prtcler.
 ;

S. PAULSNI NOLANl EPISCOPI 340

359
quam nobis profulura faciamus. miseri
De pictura. A illi potius
homines nos aliquid credimus negoliamur,
Sanetorum Ubor el merces sibi rite. " eohajrer.t,
! largiri :

Ardua crux, pretiunique crucis sublime, corona. et hberales habemur, qui avarissimi csse conviiiciniui
Ipse Deus, nobis princeps crucis aiqne coronee, avariores cupidissimis lerne fcne-
et quidem tanto
inter ftoriferi Cieleslc nemus parariisi,
Sub cruce sanguinea niveostat Cliristns in agno, ratoribus ,
quanto ampiius est coelestia de terrenis,
Agntis ut inuocua injusto datus bostia lelho.
a quemplacidasanclusperfundit hiantenj
et beata de miseris egenisque i ebus emere; quam ter-
207 A1 i' e
rena lerrenis et labentibus lapsura mercari , et Doroi-
Spirilus, et rutila Genitor de nube coronat.
Et quia praecelsa quasi Judex rupe superstat, num quam hommem lenerare 58 { V. not.70). Daranalur
Bis genunie pecuriis di-^cors agois genus ha?di
Circumstant solium Ijevos avertitur hredos : in lege qui pecunium suatn dederit ad usuram, etmu-
Pastor, el eme iios dextra complectilur agnos. nera super innocentes acceperlt i : ecceEvangeliigratia
48
De reliquiis . ostendil nobis quomodo eadem crimina ad innocen-
Ecce sub accensis allaribus ossa piorom tiam sanctilaiemque mutenlur ; nec posnre, sed pne-
Regia purpureo marmore crusU tegit.
Hic et aposlolicas prwsenlat gratiavirts mii relributio consequaiiir , si tantuni in pnecepta di-
Magis in parvo pulvere pignoribus. vina salularis cupidiuue fidei convertantur.Da adusu-
Bic pater Andreas, et maguo uomine Lucas, k
Marlvr ° et illsstris sanguiueNazarius; rara pecunias tuas,sedChristo; etsalutaris usura est .
Quosque suo Deus Amhrosfo post longa revelat 20. Iteiu in seculo corrupti muneribus ieorum ju-
Secula; 1'rolasiuin cum pare GervaMO.
Hic siniul * 9 una pium coinplecl.tur arcula coetum dices condemnantur l
: sed quisquis homo pracven-
Etcapit exiguo uoniuia tania siuu. tus in aliquo peccato , diffidens innocentiae luoe,
18. Haec interim , mi frater , et alia hujusmodi afiers 59
prelium salulis Iuk Judici noslro , ne verea-
61
opera visibilia
5"
de lerrenis in terra labore molie- ris quasi corruptionis injuriam justitiae Dei facere.
Sa sed benedktus Dominus die quolidie, qui [ucit prctium,
ram : Accipit a te Christus libens salutis tuae

mirabitia sotus c : sicut convertit pelram in slngnum quia mavuil 60

miserkordiam quam sacri/icium m
aqutv, sic et lerreua ccelestibus mulat ; et hanc no- Sed forsitan qureris , ubi illum invenies, et quacor-
biscum ,
quamquam de suis et hic et ibi rebus per- rumpas 61
via quem non vides. Surge , inquit , qui

mutationem facere dignatur; ut quic corporaliter dormis, et (b) erige le a mortuis , el atlinyes " C/iii-

molieram in lerris Iatenler in coelis per ipsum redi- , stum ° : hoc est , discute carnalis inertise somnum,
licenlur ; tunc revelanda nobis, cura specie (an fa- et depressam cogilatione terreua menlem a mortuis
cies) videbimus d
,
quje nunc per fidem providemus. cmis, hoc est conversatione carnali , erige, altoilens
Itaque hic seminamus , el ibi (a) melimus ' : hic el dirigens in Dominum animam tuain , et attinges

spargimus, et ibi congregamus : hic vivimus , el ibi GhrUtom- Operando 63

prxceptis ipsius, videbis ettm
conversamur : hic accingimur, et ibi militainus : hic
q „, 0M)n i paupere , tanges M eum in omn > no " 209
piignamus, et ibi vincimus ; vel si istic vinciinus , ibi spite : quoniam sibi fieri ipse testatur quse in ejus

coronamur. Ita quod islic nianu slrtiimns , illic fide

Domine minirais ejus fiant >. Ecce noliis jam constat
condimus. Et harum nobis quamvis terrestrium sedi- quomodo videas invisibilem , et inapprehcnsibilem

fieatio fabricarum si voto et studio spiritali slruatui,. eomprehendas. Ergo nunc istic panperemur (V. ep.
benta ccclestium est proeparatio mansionnm f
. Hrec 40, mim. 7), ut tunc ibi locupletcmnr. Nunc plore-
Donuno ex adeptn " lidei redi-
enirn aedificantes in ,
mus, ul lunc gaudeamus. Nune esuriemus , ut lunc
ficamur ipsi a Domino per ejusdem fidei profeclum. saturemur. Omni, inquil, tempore pauperes vobiscum
Nara et evangelicas ille centurio ? excmplum nobis habelis p. Yides quia nulla nobis occasio esl bcnefi-
cstadspem certam mercedis aHernce, hujus speciali- r.eiitirc uniquam proGrastinandx , cum , si voluntas
ter operis gratia recipiendce ;
qui ad promereudara nosti-a non absii, pauper in prontpru sit.

filii sauilatem , et ipsum Dominum Jesum iidei sure 21. Commodemus ergo securi nunc egeno ", et
BV
prrcdicatorem habendum eo potissimum meriti va- in pauperibns suis Chrislo, ut e\ ejus abunrialura in
luit, quod plebs Domini, qurc tunc adhuc in Judrcis iisdem gloria participare possimus. Propierea enim
tantnni erat , illi de Synagogse sedilicatre teslimonio Dominus ipse prrcmonel, ilicens Facilc vobis amicos :

suflragata est h . j) de iniquo matmnona. Vides quomodo Omnipolens

de rvocte lucem, et de iniquitate ju-titiam?
('.'
nunc quiescimus osc itantes
1 faciat
19. Qnid igitur miseri ,

tumultuoso cain defeceritis, inquit recipiont vos in tubernaculn

et quasi non conducti mercenarii , in ,

condu- Quia vicissitudine quadam copia>. vel ino-

hujus seculi foro vacua manu stamns asterna "t.
? vel si

S6 5,
suum denarium piac bumanum genus lemperamr, quod ih illo inferno
cxis nobis debere patremfamilias
divile, et superno paupere evangelicus sermo pale-
COgitemus , ut aliquid in vinca ejus opercraur , id

indebitum gratnmque " prrcstan- fecit r , ut intelligamus consilium comnmnis Aulo-

208 »Psum 1ua31
pauperem diviii prsepa-
les impulare eliam meditamur Domino tamquam ,
ris, quo divitem pauperi, et
,

b Not. 175. « 1'sai. lxvii, 20 Psal. lxxi, 18; Psal. cxtti, 8. II Cor. ut, Cor. xm, 12. <> 18; 1
« Not. 174.
h Luc. vu, 5. » Maiih. xx. 6. Exod. xxn. 25; I
o Oalat. vi 8. f Johan. xiv , 2.
, 8 Matlh. viu, 5.

Deut. xxm, 19 Psal. ' Prov. xix, 17. Eccli. xxix, 1. Exod. xxiu, 8; Deui. l

Ecv. xxv, 36 ; ;

Epbes. 14. Malth. x\v. 40. p Matth. xxvi, 11.

xvi, 19. m sec. LXX; OicxMatth.' ix, 13. " v,
vi, 6,
»

r Luc. xvi, 19.

s Lue. xvi, 9.

Ante erat metemus. Conectionem noslram pro- qu.e confnmalur

(a)
Amandum utiin 2 Ms. Valic. cum edit. Uosv.,
t ea qua3 sequuntur. .
,

b) Ita ms. Uog. cura editis quaruor Vcra lectio erigere.

 :

341 EPISTOLA XXXfl. 343

ravit , ut abundans egcntis substantia aiimonue sit, A Ipse se nunc xdificatioiii nostra et fundamenio prae-
et opulento inops matcria justitite : ut fiat, sicut slet et euluiini, quia ipse est inkiitm ct finis. Super
Apostolus dixit a tsqualilas , : et in illo seculo repen- eamdem petram, nam " et petra Christus cst, extra
sanda iliis egestate prasenii opibus aeteruis, redun- quum nemo potesl domuni stabilem fundare , non
dc-t illorum abundantia ad inopiam nostram, si nostra slipulam, aut fenum, el paleas, sicul in iEgypio ser-
istic abundaniia ad illorum indigenliam eommoda- vientes in cophino, manus congerant; ne !uteis«edi-
66
verit. Seminemus ergo iflis carualia , ul metamus ficiis opertim sordidorum laterem, ut aiunt, lavemus,
ab illis spiritalla. L boret niuic de terrenis manus, et incurvati oneribus iaborum servilium devertamus
ut tunc He coelestibus anima reficiatur. Spes praesens dorsum nostrum a Domino i (o) quia ui conver-
;

sedificet rem ftituram H Faciamus

. islin tecta quae sos ad se rcfic.il lumine , ita aversos afficit csecilale.
nos illic tegant. Pascatur istic pauper, ubi nie divite 2-i. Videamus autem tedificantes quid de nostra
,

eget; ut me illic pascat, ubi me cgentc saturabitur. fragili terrenaque substantia dignum divino funda-
Videie commereium spiritale; et, si potestis, negate mento superaedificare possimus r
, ut ab ipso " prin-
nos avaros , qui terrain vendimus et tributum , ut cipali lapide vivificaii , lajides in fabricam templi
iramunitalcm regni cum seternitale cocmamus. ceeiestis aptemur. Aurum sensus nostri et sermonis
-22, Fragilem arenam jacimus, ut domum funde- jj argentum eonflemus in Cbristo , ut nos in hujus
nms aeternam , et de vilibu» attingarnus astra c;e- mundi fornace purgatos s
, aurum ignitum, et moneta
nientis * : de quibus non illam confusionis et super- imaginis stite dignum 7i
ipse placitarum sibi anima-
,;s
bise turrem destruendam opere irrito machina- rum discussor efliciat, nosque ipsos iili de operibus
niur, sed in ipso angulari lapirtc fundaraur c
, ut sur- luminis pretiosos iapides afferamus. Neque in cordi-
gamus per ipsum in ipsius pleitiludinem, qui cst tur- bus ligni duritia stolidi, neque in operibus fenea sic-
a d
ris fortitudinis fticie inimici , Hanc ipse nos citale aridi, neque in tide ve! eaiitatc mobiles et in-
turrem sedifieare e , computatis aiite sumtibus, jubet, firmi levium fragilitate paiearum; sed ut opus arbi-
ne intevrupta a.-dificatione defecti, temeritatis impro- !rii nostri non arsurum parelur, et inconcussum pa-
vids notam et dignain irrisionem fiustra 59
auclacis operatione consurgat, oremus Altissimum eam
cifica
ignaviie perferamus. Suinlus " autem rioster fides pacem sedificationis nostrac ', qua paries ille ali-
firma est. Ergo et secundum veritatem Dei credeus, quando in templi muram facius 211 est, ul mal-
qui spes, el opes et vires suas Dominum Jesum ha- leus, et securis, et omne vas ferreutn uon audiatur in
bet, ejiis oiuuis 210 aedificatio compacta crescit r
, ea " : nec sicul postea in ejusdem tenipli repara-
et surgii in eonscensionem in plenitudinem Dei. Ita- lionc, iniinica Persarum invidia fabricara resurgen-
que uisi Dominus tvdipcauerit domum, vano wdifican- q tem hostiiis impediat et interrunipat incursus T. Sic
les labore e sudabirnus. Sed ne "ve! perfeeta lieet, enim domum
,
in orationis et pacis perficiemur , si
eooperanre Domino . aedificatione, resupiiii securas nuila nos earnaiium cogitalionum cura conciclat, nul-
manus remitiamus , ndjieit Scriptura, divina , quod lus quielem nostram secuii lumullus interstrepat.
etiam scdificatam domum nisi Deus idem custodiat, Maileus enim nobis cura victus et cura vestitus est
irriu servanlium ctira vigilabil L
.
securis et ferrum nobis cupidilas temporalium , et
23. O/eiuus eigo Dominum, ut dum nos illi foris noclurnus mortuis timor , et livor inimicus , et res
sedificamus rioiiiiciiia qucs videntur, i!le in nobis in- hujus secuii ; in cujus aut malsr: cura , aui bonao
tus sedilicel ilia quae non videntur, domum videiicet amore 7S anima conditur " mens compeditur; et ,

iliam, ut Magister(id est Pabius. V. ep. 23, n. 24} pax bonas voluntatis, <ju« compositis reiigioso silen-
:.ii , ntm mamfactam '
: quaoi ingressi inteiligemus lio sensibus confirmstur, itque orationis inteniio,
ii! r.ovissimo, videnles scilice! facie ad facien', quod in quse inoffensa de libero et purp corde dirigitur, car-
wnigmale nunc videmits , et ex parte cognoscimus 5. nalium oblatratione curarum quasi intersrrepente ,

Sed iiiirie. duni adbuc ii: labernaculo islius corporis nuilleo vci securi fariente
, , conveliilirr. Sed quia
constiluli, quasi sub illius antiqui tabernaculi peiii maior esl qui in nobis est quam qui in hoc mundo ',
bus mdeserto et tenlorjis agimus k
prsecedente nos Domimts conterere satanam sub pedi bus
,
$ polens est
per istius orbis aridjm Dei verbo, ve! in columna noslris r ut impieatur et
, iila pro nobis prophetia :

nubis ', ut obumbrel " supcr capui nosCrum in die Contritus est maileus universw terra; z
.

belii T vei in columna

: ignis, ut cogtwscamus iu ierra 2S. Expedit autem nobis, ut etiam sedificatum
ccelestem ej«s viam "; oremus, ut per h.ec nunc Ec- cortiis noslri templum stepe Dominus Jesus revisat,
clesite labernacula ittgrediamur usque ad domum Dei °; veniens in flageiio timoris sui , ut ejiciat de nobis
ubi el ipse Dominus, ille summus et factus nobis a mensas nummulariorum , e.i venditores boum vei
Domino v el cjcishs a monte, ct iuem auctus in mon- coiumbarum ne quod avaritioe commercium ani
l
">;
tem lapis exstat, qui esi mirabilis in ocuiis nostris. mus aoster exerceat, tieque iu nostris sensibus lar-

(aj Reposuiraus quxa,, ex mss. Reg. et Viett, ei editis codicibus quatuor. Edit. Rosv., qui.
 :

343 S. PABLlNf NOLANI EPlSCOPl M

ditas boum stabulel quia ubi non sunl boves prw-
:
, A discretis (id est separatis, dislantibus ; virf. ep. 29, ,n.

/wjjia mundu mnt », Neque simus innocentiae nostrae 9), irapigruniannuisdiseursibus labeliarium prsebeat,
vel divina: gratiae venditores , ne faciamus orationis et religiosissimis officiis e-igTuo visitantium corpora-
domum speluacaro latronuro l. Expurgatis enira lem laborem spiritali impendat affeclu : per hunc
omnt malitiae ferutento sensibus nostris e , iuambula- ergo fratrem et conservum in Domir.o, qui comtnunis-
bit iibenter Bominus noster Jesus Christus : et velut et unanimus ; nam et vobis ea se, qua nobis insilus
in illis quinque porticibus sptttiabitur Sapicntia " d ,. est, acceptissimum gratia gloriatur, per- bunc, in^
virtusDei, qwxsanat omties langnores noslros e. Nsm qnam, mihi sancle venerabilis frater, tam dulce quam
«t iit anima noslra muiti , sicut in il!a ad piscinam insperaturo mihi munrts accepi, epistolam tuam; in
olint medemem porticu ,
jacent sogri ei debiles (a) q*A ncbis"bonus eordis tui tfaesaurus apparuit k , ut
qiiam si adeat Dei verbura , et avaritia? lepram , et merito percepta officii tui benedictione gattderera,
invidke ferruginem , et iritemperantrx «ecitatem , et cum (aeiem interioris tui castissimo specnlalus eio-
iracuiidiaypbrenesim; et hrxurix paralysim, prxcepto qiuo, qaantum in tcrnilii a Domino adjulorium (6)
medentc , depellet ; et nos non solutn ad sanitateni cnnferat, agnoscerem.
irmocentiae,.sedetiam ad firmitatem patientioe refe- 2. Sed itt iis quce mibi injungcnda dives inopitt
Ctos , jubebil illico non-sulntn exsurgere de infirmi- JJSDSlimator putasli , sanclam qttidem purissinia: cari-
tatis leclulo r sed etiam ipsum lectum toliere, ut por- lalis fiduciam demonstrasti : fama tamen ,
quantunv
teums validi qtio portabamur irtfirrai f
. Quod pro- inlelMgo , Dominici operis persuadenle induclus es,
iV-eto etiam ift.spirit.ali vel aegritudinis vel saniiatis ut secundtim opus Dbmini ,
quo nobfe ' curam rc-
nostrwr genere " cernpleltir, cum carnero noslrain,. demlionis noslnc iuspirare dignatus est, ingenii quo-
cui ut feetulo dediti jacebamus- i» vinculis vitiortim que et oris opcs suppetere nobis arbitrareris. 213
et iniirmitate virtulum, poslea in verbo Dei per gra- Sed bonain concupiscemiam magna fide vacuis opi-
tiaci Jesu Christi ad bonain incorruptamque nientem, nronibtis spes illusa decepit. Unde enim mihi tantura

renovato* interiore , sani ™ quasi 212 grabatum aquse ,

quantum silis ? unde lafe * pnculnm ,
quod
illud htllimu» '", el spiritu pracvalenle porlamus, fe- digne bibas t untfe (c) tantl panes , quanlos postu-
rentes ipsam sequentem quo volmnus : irt qua infir- las ' '!
Sed ipse tibi autor injuri.-c lux eris diutius

mabamur exspectantcs alienam opem , semperque esurire ,

qui evangelicos lucis et vit* ciBos i* alfaf
praeverrti' celeritate piscinanvoccupantium : quia non hujus seculi nocte desiderans, soronolenli et paupe-
erat qut porrigeret manum , neque qui salvos fa- ris amici egenam pcnum pulsas ;
qui flumina aqua:
major (quippe vivoe sitiens m arentem venulant scalpis, et humo-
ceret ; donec ipse legalis et angelis utr ;

prophelitrum et angeiornm Dominus) adveniret , et C re" 1 de pumice conaris exprimere. Aut enim nullus
cmnem mfirmitatem noslram tniserando susciperete, mihi de inspirantne (tTatin. et Sacchin. (orle insi-

assumendo purgaret, et ammam esurientem rcple- pientiae) siccitate , aul amarus de malitix fons intus

rel bonis , et jnberet- tros abire in domum nostram, est ;

quem utinam oiationes ct ntteras tu.e saspius

illam (ut stipra dixi) non manufaciam b : in qua vox impens* ttiihi (<<) cxundare ac dulcescere faciant lidei

Isetitiae et ?jlutis , et ipse omnibus suis Christus ha- tuae ligno , et eloqtiii suaritate n ; ut et verbo Dei,

bitaiio, et regnum, ct rexerii, teslante Aposlolo : quodbonus minister pio ore dcpromseris, quasi virga

cui honor prophetoe percusso (e) cordis °. (Cetera lesunt.)

Quia semper ann Doniino erimus '
: , et
"'.
" XXXIV SERMO
gloria, et polestas in secula
de GAzoptm acio ' (V. not. 177).
EPISTOLA* XXXIII.
Eloqucnler, entdile ac pie beneficeniiam in pauperes
Scribit Alelhie qui aliqitid opens a Paulino poposcerat, prwdical.
el dicilse minus idoncum qui ejus satiare valealde-
1. Non frustra, dilectissimi mei, jumenlis prxsepe
siderium. /s Alethms poslea in e.piscopalu Cadnrcensi
successit Florentio fratrk ( Yide Dissert. 3, num. 2.) ponitur, neque lanlum ad spcciem videndi jacet;
Beato ct merito venerabili ' ac dileclissimo fratri niensa etenim qtixdam est, quamlibet irralionabiliura

Ai.ethio (V. not. 176, Paclimus), animantium, tamen ab bominura ratione composita,
p eam quadrupedia cibum capiant. Quod si
1. Deo gratias , qui odorem gratia: in te sure per itt per ii

cloquia • litlerarum tuarum manifestavit mihi i . Per qui praesepia sedificare ctiraveriut negliganl. pabulura

carissimum in Deo Victorera rneum, inferre, (f) proclivius tabida inopi slabulo jumenta
fratretn enitn

hoc munere lnililanlem Dco , ut fratema} serviat ea- deftcient, el non pascenlia fames depascitur anitnalia.

riiati, seque nobis pcr Ibngihqua terrarum intervalla At illi dignum negitgeniia vel avaritia damntim de
c I Cor. v, d Johan. v,2. r P.-al. cit, 5. '

Prov. xrv, 4, jnxta LXX. » Maltb. xxr, 13 ; Luc; xix, 4S.

»
r
Johan. v, 8. n lsai. i.hi, A. II Cor. v, 1 ; Psal. cxvn, 15, sec. Psalt. Rom. « I Thess. rv,
>> 16. II i

Cor. ii, 14. k Mailli. xn, 35. Luc. xi, 5. » Johan. \ti. 58. " Exod. xv, 25. « Exod. xvu, 6.
'

'
Scripta videtui" anno 405.
*'
Alias Epislol. 54. Forie anno 403, ct inissus cum superiorc cpislola.

(a) Ms. Reg.. avdiat.

Qiice si e( Scbot. Ms. Reg. cum ti ibus cditis, exund.irerJ,
<b) Ilams. Vieii. el edit. Ckifuet., favente edil. dvltetcere. Rosv., exundanter dultescere.
Schot. Alii codices, conferam. («) I" omaes codices prreier \alic.
et Rosv., m
(t:j Sic ms. codes Vien. cum edit. Chiffi. Alii, qnibus corde.
4 „.„_, (f) Sic reposutmus ex ms. codice \ionnenst, odit.
{d} Ha eraenilavimus ex nis. Vien. ct editis Cbiflf. Cbifllct. et Lalin. A»te erai proctnL
 _ . .

W EP ISTOLA XXXIY.
343
toto capessent, quibus prasepis parandi tantum labor
A petuara : si reminiscaris in Evangelio i
iilos susc
fuerit, et repiendi cura defuerit : pariter enira cura plores Ooniini lalenlorum », et quid cuique palerfa-
animalilras mortuis etusuin prajsepis aniiltent; duo miiias reversus retribueril,. scies quanlo
sit ulilius
gravia damna juste ferentes r qui unura necessariura po.nere ad rnensam Domini muItipMcandam pecu-
utiiis impendii sumlum pepercerint roinistrare. Hoc niamjquam sterili iide (c) nulio reditu creditoris,
igitur exemplb, dilectksiroi cavere debemus- ne
,
magno imitilis servi
dispendio, in sola peenarum illius
damr.um ankna» dispendiuin salutis adeamus,. ne-
etf
incremenla esse servatam.
gligentes in Eeclesia positam a Ooinino meusaro in-
5. Fesliria igitur illam potms vocem mcreri ul au-
digenlibus, q_am despicientibus oculis intuemur, Snt
dias :Euge t bone serve, intra in gaudium Domini tui 1 ;
ariilis mauibus pneterimos. Absil, qureso-. ali animis quaro illam, Servenequam
veslris lale eentagium. Facile enim serpit camcer ava-
215 et piger, de ore tuo le
judico i, et reliqua quoe nofa sunt ; misso inulili in
ritia. in prsecordia nullis misericordi_e munita visce*
tenebras exlerieres, ac talento ejus illi qui multipli-
ribus, captamque vipereis aiiigat vmculis animam-si calis ereditis abundabat, adjeclo Omni
: enin^ inquit,
ab operibus bonia nudam, et materia captivitatis, habatti dabitur, non habenti vero el id quod habet
214 hoc
...est, infructuosis
. .
opibus
' abundantem "-
ser "T"»'
auferetur *>.
• Reminiscamur e_
«ciuniiseamur ei iilius viau.T,
iiiius viduse, ou_c
qua; pau-
nau
pens _n.mi.us mvenent. Non patiaronr ergo mensam B peru m cura sui negligens, totam vich.s sui snbstan
Oomini, et nobis v_fcuam, et egentibus inanem relin-
tiam, futuri lantum memor- Judice ipso leste, vacua-
qui ; et visui .antum stare, iron usui ne
de negli- ; vit : enim. inquit, de abundantia sua superante
Alii
gentia nostra esurientibus expressi gemitus in
nos re- " contulerunl illa vero multis forsitan et pauperum
;

torqueantur. Qui enim spernil panperem

exacerbat, egentior, cui duo luinula omnis census erant ', sed
ut scriptum est, cum qui fecit illum ", boc
est, eom- animo cunclis divitibus opulenlior; solas mercedis
munem omnium Creatorem qui sicul : refectione ino- celern.T opes spectans, «eleslis avara tliesauri p ariter
pnm gaudet, ita deieclione trislalur.
sibi totum ejus subslanlise qucc de ferra snmitnr et
2. Exciiemus ergo nos ab inerti:. somno, et, vel ut
in terram revertitur, ahdicavit. Misitquod habebal,
ncgligentia. torporem disculiamus, vel avaritiaj vin-
ut quod non viderat possideret. Misit corruptibilia,
cla • rumpamus, inspiciamus diligenter in omnia ut irnmorlalia compararet. Non despexit illa pauper»
verba, praecepta, promissa, opera, consilia
Salvatoris cula disposilam a Deo ordinalamque rationem de re-
nostri Bei ; reputeinusque nobiscum, cur ha_c
mensa, ceplione venturi ; el propterea non fuil immemor
etquo aulore proposita sit in atriis domus Domini,
ejus ipse dispositor, jamquc sententiam snam ipse
3n conspeclu omnis populi w „„ ^quodque
,.._._.. ejus „ ldA „i K 3
u . H „_ maxime ;
, mundi
munui aruuer
arbiler (rf)
(..) pr_ecucurril;
praecucurrit el
et quani
quaii in judicio co-
;

considerandun. est, cui bono, qua gratia in C

quem , r0l ,aturus est, in Evangelio praedicavit.
fructum locata (a) praniteat et pateat. Consule
ipsa ..Feneremus (V. not. 70) igitur Dominum de
veritatis oracula, et respondebit libi
propheta : Qui (e) donis Oomini nihil enim sine ejus munere possi-
:

miseretur pauperi, Deum fenerat 4 ">.

Cceleslis igiiur demus, sine cujus nulu nec ipsi sumus. Et nos pneci-
trapeiius » ha.c mensa est, tbesaurnm vita, struens 6 et , pue, quid nostrtim putemus, qui majori et speciali
atfniargaritam negoiiamiam Dei fenus exercens. '
Qui dehito non sumus nostri ? et non solum quia facti a
enimfenerat(y. not.70) pauperesDomini,
praestolatur Deo, sed et emti sumus ». Cratulemur autem quist
a Doraino T
retributionera
mereedis irterna.. Sed et magno emti, quippe sanguine ipsius Doniini : quo
beatus aposlolus Paulus nos docens, inter
soliicitu- pretio etviles et venales esse desistimus, quia vilior
dines oranium Eeclesiarum non minimara
sibi curam servitute libertas iiberum esse justilioe. Talis etenim
paiiperum esse testatur; ait enim, Tantum ut paupe- liberservus peccati et captivus est mortis. Sua igitur
rum memores simus, quod studtti («) facere d.
idipsum Domino dona referaraus ; demus illi qui in omni pau-
Idemalibi clamat r Nihit intulimus in hunc munthtm, pere accipit ; demus, inquam, gaudentes, et recipia-
rerumnec auferre possumus »; eliterum
Quidenim :
mus ab ipso exsultantcs. Placet enim ipsi lalis inju-
habes quod non acceperis < ? Alque ideo.
dilectissimi,
»~-™»-._ ria, ut vim regno ipsms
na,
..„„,..„ ..... , mseramus, Boms
ipsins Fnferamus, bonis openhus
operihus
™ ™ ™^-
.

ner. „ J
neremus. » r
Pfm
%«__»•__>,
C S' ma"'
mqmt,
^ Ut
nobis credita ests
^ Cm3it ° fe - ° CfE,i < 1 1 ( D°™-»* «i» noster, qui
: sot:ls ..„„_, ut Hmt Deus _ non avaHli;n sl „ajo £._
et temporabs pecumaMisura comraunis, non
private pere _ esi derai, sed fargitatis affeclu. Quid enim non
ci ceterna possess... S. cognoscas
• eam temporaliter babeat, qui omnia dedit? Aut qnid non possideat qui
m terra tuam *, potens m coelestibus tibi facere per- i pso _ possidet possidentes? quia omnes viri divit.a-
Y^v-^Sl.etxv,, 5 b Pmv . Xl , ; i 7 c
MaUiu ., n ,, dG.I.n.10. »ITim.v,,7. '
I Cor.

(«) Ita emendavimus ex mss. codscibus P.e"

et mdlo, ete. Nec piaeet Chifi.etii correetio. qttam sle-
Vien. et editis Grav., Schot. et Cbiffl. Alii
duo ediii rih fide odiosam reminisci a te,avare, mtllo reditu cre-
peritneat. Ed. Rosv., pcmiieat.
ditoris scrv.tl.ttm.
i
(*) lta Scriptura sarra, ms. Reg. et edit. Chiffi
In (-) Ita restiluimus ex ms. codice Vien. et edit.
lalnseditiscpdicibus male interpungebalur,
quodsta- Ciiiffl. poslulaiite sensu. Alii, pra;currii.
ttn facere. Idipsum idem,
'
eie.
(e) Ms. Ucg. ei editi 5, . nis utraque leclio re-
Yulgatam retinuiinus lectionem quoadusque
(c) ;
ex cepta. Ea qnam reposuimus ex ms. codice Vien.
mss. codicibus major lux affulgeat. Mss. et
ei.im Reg. cdil. Chiffl. conflimaliir
et V__n., q-am steriti fidc odiosam e_ sequentibus, et n. 6 et 7.
mnhiiscant quare
 '

S48
S PAULINl KOLANI EPISCOPI
347
„ i„

ter et bonilas de
roanibus ejus, sed
ipsis muneribus
immensa ciusjustitia pari-
suis vult sibi mu
A ^etur^egatum
peribus istic inopes 217
:
et c ontra
fuerint, nihil de pauperum
d.vi.s qcii pau

felicitate capturgs ; mendicitalemque perpeluam cum

lieri, ut sibi materiam erga te benefi-
nera inyicem
et faciat mcri- abundantia pcenarum pro injuria pauperum digna ul-
eenli.r parial, quia bonus est : tibi
tione referendam.
tum, qiioddigne " reeipias, quia juslus est.
7. Quarc ambulate, ut seriptum est, utfiHi lucis irt

5. Patent igitur tliesauri hnnorum illius, et divitiae

h
lumme. duan Itanen habmis ; et sic age, Cliristiane,
bonilatis ejus inpromiu sunl, ul 216 unusquisque
dum resipiscendj et providendi dies suppeiit, ul au-
non exspeelet accipere.sedultrosibi rapiat quantum terve, quia m
dire luereaiis a Domino : Euge, bone
velit. In liQcenim nos fecil boims DoruimisetPater
paucis fid-nis [uisti, supra muUa teconstiluam '. Vide
sancius, ul nostro bono essemus boni. Nam quo ille
igilur, et intende huic verbo, frater, et noii negli-
iudigeret extrinsecus bono, qui totus ipse quantus
gere gratiam quae tibi oblata est. iSoli descendere va-
est, bonilas et beatitudo est « ? Ob hoc, quanlum in
b cuus in domum Christi i, quce esl Ecclesia Dei vivi «.
ipso est,carissimi,omnem iwminem vuit salvum /ieri ,

De tuis raultis vel parva si tribuas, multam libi reli-

quia in omni homrae opus suum diligit et impense ;

m tibi ty^ nvu

n^» ipse non quorum tuorum adjeclionem parasti. Plurimi te es-
um
iihi (a)
^

invidus ~
sis i'»'.««^
"'
B
'
est de
largus **si
a iar=;iis
tibi ia) su s opibus,
ue suis =i tu
ouiuu», si
•, , r specuni,
et avarus de us quoe Deus iua fecit, non ut B
.. rv f , soeef.inl ei
_:„..._
m adventum
etin u um luura
i^ -,„ videant.
o pendent,
v
,
circumspi
,I„,.r.t T,Ki inini^nnurillir
r
( inctn —
m ,

cicntes quando te Tibi impendunlur cuncto- , ..

causa tibi ad mortem, sed ui preiium ad vilam fo-

abundantia houilatis l)ei vult fenerari ex
rum inopum preces et vota dcbiliura. Vide ne lam
rent. !

donorura pios mutare rnsa:iiiir affectus, et in querelam prcces

iis quse ipse largilus est : cupit debitor fieri

ratione luara reddat vcrlant; et adversum te edici gemitus, quos necessi-

suorum, ut cum mulia libi
tas labprantium, te r.on miserante, confcctis extor-
usuram.
serit, feriant et invitenl (forte irritent) patrem or-
6. Propera " igilur, fratcr, tam ubere libi obslrin-

amicum le ex servo vocel c et phanorum,judicem viduarum, et compassorem pau-

gere debitorem, ut et ;

lc expertus fidelem, de pcrum Deuiii '.

in iuis terrestribus nunimis
,J 8. Cave ipsum tetantummodo ames, si te amas,
suis ceelestibus thcsauris divitem faciat . Ne trepiuVs,
quia iniquitalis est ista dilcclio; et qni diligil iniqui-
ne cuncteris, ne parcas. Esto violenlus Deo, rape
a Qui vetat alicnacontingi, sua gau- talem, oilit, ut scriptum est,ommam suam : pteniludo
regna ccelorum .

aulem iegis est diieclio proximi m ,

quod omnis bomo
det iuvadi : et qui daifmat avariliae rapacitatem, lau-
homini es< germanilale natuilB. Parem ergo curam
dat fidei rapinam. Pransores tui dudum slanl pro
Tu lui el oauoeris gere, ul imiteris imiialorem Chrisli,
foribns tuis, lempus et regem niensa: opperientes.
bi sfi(1 aliis ut,lia curando, ut tm
impensius
convivas moraris : curre soliici ius, ne diutius ma- C ll0il l
! >

Dco cura sit n . Vide enini quauto criniine te snperbia

neant jejunantes; et injuria eorum excitetur is qui
e aul avaritia discernat ab eo, cui te Dcus opere. suo
Cecit illos, ei qui illos bono (uo pauperes fecit . Nara
junvit. Kelice esurienlem animam, e( non timchis in
potueral, dileciissimi, Doniiuus oninipolens seque
die malo ab ira
16
superveulura. Beaius enim, inquit,
uuiversos divites faecre. ut nemo indigeret altero :

<yiii inlelligi! super egenum ei pauperan, ia die malo

sed infinitae bouilatis consilio sic paravit misericors
eum Dominus °. Operare igilur et excolc
mentem liberabi!
et miserator Dominus, ul luam in illis pro-
hanc regioncm lerra; tnx, Frater, ui germinel tibi
bet. Fecii miserum, ut agnosceretmisericordem. l'e-
frugem fertilem, plenam adipe frumenli, uiajino cum
cit inopem, ut exerceret opulentuui. Materia divi-
fruclum roulliplicati seminis
super lenore centesimum tibi
liarum tibi estfralerna paupertas, si intelligas
negoiia-
pauperem f
nec tantum habeasquod afferentem f. In hujus vel pnssessionis vel
egenum ei ;
tibi
cst
appetilum et studium sancta et salutaris
partem tibi in hocseculo fionis
accepisti, quia ideoet illius
Deus, ut tibi deberet quidquid "desuis avaritia nam talis cupidiUs, quse regnum coileste
:
conlulit
bono
indigentibus obtulisses, mcretur et bonum perenne desiderat, radix
tlonis tuo voluulario affectu
ut supra diclumest, divilias
ac. le
ie vicissim
VICISSIIII in
lll «itina die m,
aelerna uic de illius
i.i.u.i parte
|- ~
ditarel. rum est. Tales igilur,
„ _ -
, •

et hujusraodi possitete
palrmionium,
Per ipsos eniir. nunc accipit Christus, ei tunc pro ipsis D concupiscite,
c... ...... „,.h U) pensiia,
nensi et.
I"
. •

i'i centenos fruclus

. creditor ir
vobiso ,.1-oiliinr
rependet. Doret enim nos ct evangelicus ille divcs a quod
perennibus augea
ct in Abrahte sinu jam non meadicus (6) ut vestros quoque vobiscum bonis
tarlaro,
vere raagna et pre-
tis heredes. Possessio enim
beec
Elea/.arus, qui in illa pcenali ardentis divitis cgcstate
suum non cumulo
refrigerio vike ailluelwi e ; docet.inquam.istud excra- liosa 218 est ' 1 u8e possessorem
R=terno qure lacte
iHic humano generi seculari oneiat, sed reditu dhat :

plum, vicissiludinem esse istic cl

pauperibus, quod ct meile inanal, c-t non de alvearibus neque pecori-

distribulam; repensandumque illic

* Mattt.«, .18. I»rov. xiv, 51. « R«1. xt,«. «Luc

M>sal. w. 5. biTim.n,*..*Johan.w,iS.
xvi 4 "johio xn 55. i
Malth. xxv, 21 ; Luc. xix, 17. i Exod. un,
Tob.
I».
ti
I >

Psal. xl,
l!
"'
,
h
1
PMatth.
,
J?.
-Psal:x,G Rii„.. „„,IO;Loc.x. 50. r-ICor.x,33. = iv, ;
i

LOTU6. ;

xm, 8.

Vien. et edil. nomen, pro Lazarus de quo Lucas in Evangelio c,

!„• Sn cniendavimus ex mss. Rcg. et
voce ad
xvi, \. I!» et seqq. Vide quse ilixjimis ile bac
codd., latgilus.
Ehiffl. Alii
enisl. 13 ad Pammach., num.17.
lb) Reg., Kl«aaor.lUetapud Prudenlium ta-
Ms edit.Chiffl.,/wnje«. Ms. Reg. cum
Ms. Vien. el
theinerin. hynw. I0", » IS4- Eteatar in mss.
codict- (e)
quawor, credilos pensitei.
bus legi asserit N Hemsius m notis,
indeclmabtle ciliiis
 349
EPISTOLA XXXV.
350

tfiZ££SL=*=" -
lumina teta diffusum suis prsebet agrieolis
"" A
t
Iato, iu to
"'•"»" K °"
quisque se
-**-* - »» *-
diligit, el tuam vilam suse vitas
9. Verum, dileetissimi, non solum
ni bona acterna precatur; quia tuus fructus iilius vita est, et
divitise
quaeratis, sed ul mala innumera viiare mereamini, tuse iliius opes, (d) ei pauperlates tuse illius diviliaj
praesenti sollieitudine et sedula operatione justilis sunt. In omnibus ecclesiis pro le rogant, in oranibus
providete. Magno enim adjutorio alque prasidio no- plateis tibi gratulantur; et in
locis singulis ad com-
bis opus esl, et multarum atque indeficientium
ora- memorationera tui nominis erigunlur bencdicentes
tixmum pairociniis indigemus,
Adversarius enim no- Donnnum, et absentem te in suis
sler non quiescit, ei in nostruni manibus exoscu-
pervigil hostis in- lanlur». Semper te vident,
et numquam te non vi-
teritum obsidet omnes vias nostras », egressusque et dent, quia aniroo complectuntur,
aditus omuium diugenter quo cernimus ab-
explorat; uniuseujusque sentes. Inscriplus es enim et impressus «
vestigiis comes indiscretus (id cordibus
est inseparahilis; vid. ep. eo.-um per multam luam in
eos bumanitatem. Nee
20, n. \) afligitur, ac (a) sepes egressibus famem metuunt,
nostris ob- seeiiri ciborum tuonm» : ncque hie-
jieif, et pedibus interserit, ut in ptano quoque laten- mem pertimescunt, quia lu prwvenis et
exeludis hie-
tem saiebram male cautus mem vestium pneparalu. Beafus komo,
oflendas. Unde scriptum qvem veniens
est Sunt qum
: vics ridentur hominibtts ptarue, noris- B Uominus imeniei iia facientem '

sima autem earttm tendunl in

infernum •>.
Quod si se- EPISTOI.A * XXXV.
curus in plano, neque cautus in Poulinus commendat Delphini
lubrico decidas, iilico precibus animam demor-
irruu, et lapsum premit; tut frutris sui, el
nee parcit omittere " nisi seipsnm.
irangat et devoret. Per euncta igitur cave Beatissimo et Venerabiii semper
; dum mfers nobis (e) deside-
pedem. cuncta cireiimspice. Ex omnibus enim rantissimo Patri Delpbino,
parti Padlinos.
bus zabulus imminet, stcut Breves sanct:c affectionis lua.
leo paratus ad pmdam - litteras magno af-
i>eque ipsi; terra
tux eredas, suspenso libi; feetu nobis copiosas,
in.mo quo desideravimus. in toto,
munito (F. not. 178) calcanda vestigio cordc suscepimus. Sed quia omni
qurc pec- : rei tempus est s,
catnm primi patris in nunc ut in lempore contristatioi.is,
'
universa hominura came terapus etiam
co-
gnoscens, spinis et tribulis breviandi sermonis esse visum
", et serpenlibusacbestiis est. Contristalosautem
ferax, sententiam Creatoris nos yehementer faternur, non tam
essequitur. Mufce pre- de obim corporali
terea nobis in hoc sec.ilo cruces, quam de negligentia ejus spiritali, qna
fratris noslri,
iimumera discri-
nrn.a, morborura labes, febrium ignes et relinquendarum istic potius curarum,
dolorur, tela quam provi-
grassantur m animas, cupiditatum faces
(*) aceen-
dendorum illic remediorum memor, postbabenda
dunlur, ubique pra-tenti latent Praposmt, et -prseponenda posthabuit- \
laquei, on dique stricli G * Quem
yuvm »rj*l»l
opor- — »

horrent giadii, i„,er insidias et tmt et illa potiora pro se eurare,

p„g nas vita trailsigi _ el b;ec temporaiia
»ur, et
per ignes doloso cineri pro filiis non pranermiitere.
sappositos ambulamus. Unde petimus ut paiema,
t». Igitur
priusquam in afiquam tantarum airectione compatieos huic
rcgritu- nostro doiori meminisse
droum labem casu vcl merito digneris, et illumquondam spiritalem tibi filium gra-
actus incurras, festina
med.co susceptus etcarus tia Dei fuisseprogenitum„et ideo
tua* specialiter cur»
fieri, ut in lempore
neces-
sitatis naratum habeas hanc esse causam, ue pietatem
reroediuro saluiis '. Aliud luam, qu« nobis GliLs
es!
quando tu solus oras pro te; glonabatur, diiapidata hereditaria;
et aliud, quando porlionis sub-
mul-
titudo pro te apud stantiaconfundamus
Deum trepidat. Tu taces et fc
i
: sed potius ut orationibus tuis
eum taces, illi pro te clamant.
)
condonetur tibi, ut et iliius animam vel de minimo
Etvident te et arri-
de.it. Invenient (e, et
adsalutant: ei egestatis
el de-
sanctitatis
220 lua: digito (f) distillans refrigeris
biluatis immemores, guita respergat
corpora ipsorum tua i
, et nobis, dum tempus est, recur-
sanitatc
vegetantur, anima. tuo rentibusad te et clamaniibus
aspectu vigescunf. Tu Pater, peccavimus h,
:
qnippe
^nllisfertilis.tufunduses ccelum etm le, jamnon sumus digni vocari filii tui t
2 19 frucluosus, ct
pro confessione peccati
Jj™m
Te lilns su.s
t,b,
loGupIesetpretiosapossessiosum
praeferunt, et pro te
mente succurral.
divina roiseratio
pro absmnta patris «teraisub-
tXe
le intervc-
prius quam de se » .,
q»«sque solliciius, aut cum
sua, aut
a qua " ,q,,olidie ccca
anle suam salu "'
'
P 'anoslradilapidant obrua
MPet.v,8. mWpUdorend «w]i >^^ 1

-Prov. XIV ,12,et XV i 25 /p

' Alias 19; fI!ls autem 5S erat nuiie '3 «=
3 ' ^'ipia anno •
C '
X "'^ " Luc sv
- -
18 "

,„s v, v 405
m - "*"!»«-
hi
vioeea S
fflo^eTve^ utS t e
^r;:;^^;--'-»>-.
^p el ^ Cbiffi
q (Wres
i

( lt '
ut nl?v,&r -'^?-end-ose
Ve!ba absii!U a
j
ep$.^df^nf r"- Sic
/

r ,ies codkei ad

odi^C&r ™- «dlce Vien. « aei>uliare Utraque

- lectio recepta. Vide ep.
19,0 5

nATltt?-^T ml C ° dice ^endavimus, com-

2, !0t «*"•""•*». '
Anleerai commo-
"' -'
 . , ,

552
S. PAULINI NOLANI EPiSCOH
331
in tentebris ardenlibus *s.ua„ies (c) refrige-
morati In cuslodiam escamque porcorum indighanr, A Itotoe
' remur.
quod nefas esi, dcducamur
3, Ora et pro nobis. ne in peccatis noslris moria-
EPISTOLA *
XXXVI.
mur ; notuni faciat nobis Dominus finem nostrnm, ut
Amandl Burdegalcnsis presbyteri precibus animam sui
sciamus quid desil nobis b , et properemns adimplere
fratris seipsum commendat. Suecessil poslea
el
Aniandus ille in Burdegalensi episcopalu S. Del- quod restat ul non revoivamur in medio dierum
;

phino, etinler sanctos ipse quoque recensetur in Ro- jnanium ', texentes operibus vacuis aranele lelam r i

mano Martyrologio 14 kalend. Jutii. sed dies pleni inveniantur in nobis '
; ut simus
••

Sancto et mei ito venerabili, acdilectissimo Amamio, annornm morientes ', id est, ma/:lis
pueri centum
Paulikus. panuli, et sensibusperfeeli ra
; Ha (d) fiat, ut morluK
Duleissimum oris vestri guslimrin brevisanctiia-
i. exemplo heno satubrem poenitentiam-
superslitihus
tis vestree scrmone libavimus. Nam sicut mellis gutta
relinqnamus neque septem dies tuctusnoslerexce-
:

idem sapit quod lotus favus, sie et in unolicet veibo

dat >, si consentiamus in hujusTite via adversario no-
stillicidium lingua; vcstra tolunTsanctae anima; vestra ac verbo Dei, quod nobis pec
stro ", id est, spiritni
gaporem refert quia quidquid de bono thesauro mundim
:
cantibus adversatmv Namcl Spirittt» arguit
promilur, boaum atque pretiosum est a Nec ideo
et-sermo Dei, ul Domiutts in Evangelio
.

B de peccato p ;

margarita vilis esl, quia exigua sed ideo magrs pre-

conteslatur, si ei uon pareamus, accusator noster
;

iiosa,quia el in exigno niodo niagnum pretium babet, qui rationem ta-

erit, el tradet nos jmliei Verbo
'',

4ta ut, sicul Evangclica quoque testatur autoritas b ,

lenti sni usque ad novissimum quadranlein exigel;
profligalis etiam comparanda patrimoniis appetalur '.
et, nisi quse atf" omnia tuilis ett ',
exerdlio pietatis,
Sed el granum sinapis, quod minimum videtur in se-
oliosaa
duiilicalum pecunix sux fenus receperit ',
reine, maximum tamen exslal in olcre. Cujus seminis
fidei partem cum infidelibus ponet l
' : quia proxi-
verburo quia in vobis satum est, et in corde vestro
rnu^ infideli est, qui morluam sine operibus fidem
viget, unde cor ardens habetis iu via Domini ', ideo D
vacuo 6
Christiani nomine geril .Et hic est insi-
eliara brevis sermo vcster dulcedinem siinul ac vigo- v
piens, Cujus luctus omnis temporis esl ,
quia limo-
rem verbi cocleslis tenel, ct nobis niinislral, ut nos
rem Domini non habcns, caput sapientix- non tenuil.
d.
eliaui vestra; prudentiic sale condiamur
cauda esl x quia- non habitat medi» in
El factus in ,
2. Et ideo nos quoque imitabimur in bac cpistola
diinnis, qui diligens iniquitatem odii
animam suam r,
parcimoniam 3 serinonis vestri, ctsi pleuUudiiiero sen-
mitliiur in tene-
et tradilus minislro inferni carceris,
&'is vestri non(a) valeamus imitari ; boc tantum res-
---
bras exteriores », quia secnndura exleriorem homi-
pondentes,
ponuentes, quod pracipue
quoa pnccipue euui
cuin hacc scnoeiemu»,
na:c seriberemus •
,.„,,„,. ...
1
„ n hic sme une lugenuus esi,
C npm viver t ProDtcrea
. , , <• . j- i
nC11 ' visenl - r, °'"
cuite nobs erat ex reccnli dolore fraternx divul- , . .
quia 222 in 'o" el " danmandus xtemum sine fine
sionis : quem eiiamsi temporaliler ab boc seculo
3 consequen- mnietur.
sciamus assumlum , in illo nobis cito
i. Pacem ergo habeamus ad Dominum "", paccm
dum, tamen ea verius causa 221 obisse lugemus,
amica peccatisDeo dissidel;
bb ,quae
quia ex his quse gesla ab ipso, (f>) in linem ejus vel nnn bujus mundi
quam con sed pacein Cbristi qua; cum Deo conseril \ et no&
ordinala sunt, peccatis magis noslris volis • ,

Christo conformat, si adha^reat Verbo

' Dei anima
grua egisse perspeximus, ut mallei ad Dominura de-
nostra ", ut effieiamur unum rum Deo per inlerven-
bitor transire quam lihcr. Ob hoc impense rogamus,
qui est pax nostra quia fecil utra-
ut quasi frater, quod nobis in Domino csse dignaris, tum mediatoris, ; '

naturas discordes Dei et hominis in se

unanimos fralres juvans °, et hanc meritis lidei Iikc que unum ",
ul pro eo infirniitati noslrjc copulans> et in nobis duo unum faciens, id esl, car-
mercedem aecnmules.
lahore conspires ut miseri- ncm anim» consentieniem; et tunc ignis i»
spirilali
compaliaris, et orandi ;

duaruro
cors et miserator Deus. qui facil omnin in ceelo et in mcdio nostruiii manebit, seu harum in nobis
lerra, cl in mari, et abyssis
f
, refrigeret animam ejns eumspirituuin (V. not. 179) trium consensus
vel (e)
invitet, ul faciat in corde noslro sibi placitam cum
stillicidiis miserieordix sux pcr orationcs veslras.
«, ct vicissim nos ubi
ab eo avdebit usqne ad in- Patre et Spiritu mansionem
Qoia sicut ignis accensus D gaudium Dommi ve
proculdubio ctiam ros indnlgen ipse esl ducat, diccns Intrate in
feros deorsum f, ita :

ti;c ejus infema penetrabit, ul roscido pietatis ejus siri " ([).

•Maiih. 55; Lac. vi, 45.

xii,
b Matth. xm, 46; Matlh. xm. 52. Luc. «iv 58. d Col. rv, « • hw.
Psal. cxxxiv, 6. s Deut. xxxn, 22.
b Psal. xxxvm, 5. 'Psal.ci, 2a. Job, viii, «. » «•• i
xviii 19 i

10. lsni. i.xv, 20. 1 Cor. xiv,

i
20. » E. I. sxu, 13. « Matlh. v, 25. » Joban.
i v.Kxiv. 9, ei lxxii,
"-
,

et xxv,27. > Luc. xix, !».

xvi 8 et xv, 22. i Matlh. v, 23. ' I Tii». iv, 8. s Matth. xxiv, 51,
cob. li. I". »
'

Eccli. x-.ii, 15. « Dcut. xxvm, 44. > Psal. ci, 1, ei x, 6. Malth. xxn, 15. Bom. r, ' «
1. bb Johan. xiv, -27. •- I Cor. vi, 17. Eph. H, 14. Joha». xiv, 2o. w
Matth. xxv, 21. « "
'
Aiias 20; quce aulem 5(i erat, nunc 45. Scripta anno 403, et missa cuin soperiore.

mss. codices. Editi, valcmus. Edit. Rosv.. seu Iwrum in uobh duonnu tel conspiri-
(o) Iia
titum trium. Sacchinus, cuill spiritu trium. Vido
(b) Sic manuscripli codvl, Rcg. et Vien. Editi
„// nol. 176.
Editi codices Uvin. et Rosv. addunl in line,
ui Edit. Rosv., refriqerenluT. (f,
td\ la mss. elReg. Vicn. i-t r.iiii codices qualuor.
n./,, „/ vuleat . qu:i- verba cum a manuscripiis il
trihus editiscodicibus abessent, expunximus.
Eiil. Uosv., firl.
(e) Sic cmcndavimus cx ms. eoJice Vifnnensi.
 333
EPISfOLA '
XXXVII.
EPI^TOLA XXXYik.
A circa infirmitalem noslram
m
facie et manu tua com-
Dolet per sua peccala [actum ul Yiclricius cum Ro-
, niinus visitaiidam, verbuiu iliud Domini
mam ad
non pervencrit. Laudat liominem
venisset, se
salutarisim-
de apestotico evangelizandi munere, deque loleraus plesses, quia non est opus medico sanis,
sed maie ha-
adversariarnm vexationibus. Postremo eum ad con- bentibus ". Nolo le enim, benedicte vir (e) Doniino,
stantiam rectw doctriim et omnium virlulum Itor- ita securum esse de uobis , ut putes jam sanatos esse
iaiur.
omnes languores animsc nostra, in quibus Domino
ViciRicio (a) unanimo Iratri Paulinus.
peeeavimus et peceamus : quamlibet ipse suramus
I. Sicvt aqua frigida silienti, et bonus nuntius de
unguenlarius, qui ad remedia salutis
nosti\e conlicit
terra longinqtia \ ila nobis refrigerio el refectioui fuit varias unguentorum salutarium
atque virtutum sua-
eloquium sanctitatis luse, quod per epistoUm ', bre- vilates, medicaraentum vitaj nostne non solum de ef-
vem quidem verbis, sed caritate prolixam , ia maim fusione spiritus sui, sed etiam de
corporis nostri as-
carissimi portitoris accepimus, hoc est, filii nostri sunuione confeceril; facius, ut scriplum
Candidiani;
est, preno-
ciijus gratia; congratulati sumus,
qnia bis peccalum per simititudinem camis
peccati ' in
propter verba labiorum sanctorum prompto
spiriiu verilate carnis noslroe, ut de peccalo
damnaret pecca-
impigruin carnis iufirraac juraentum augariavit
« in vias — fcmi hoc *">*,
••«>- est, idiiiLcm
radicem peccaii
upccau nostri
Z
•
, » j
nosiri ipse
inse ueccati peccati li-
duras *, „0,, virtute, sed fide fretus. Et si„e
dubb B ber de materia prius peccatricc mnare
per oranunps lnas
Der orationes ,.,..,,..,. „„?
n.iac penuas i.„ __j
d, ,
'
"I-
i
luas, quasi columba: aut pede.
i
lud quod adversum nos erat
morlalis edicli chirogra-
cervi ' ad implendum caritafis ministerium
robora- phum t
per sanguwm passionis sua;, et inimicUiam,
tus accepit, et inde iu parvo corpore
quasi gigas fa- qua separabamnr a Deo peccalis
inlervenienlibus,
Ctus, exsultavil ad
currendamvium d et replevit ani- ;
(f) interfecit in semetipso ', et triumpbavil poteslales
niam noslram benediclione dulcedinis, afferens '
no- adversarias (forte add. in) carne sua, dans nobis
bis epistoias desiderabites super aurum el lapidem exemplum vivendi alque vincendi in
nobismetipsis
petiosum nimis, ct super mel » el favum dulces «.
Qui- spirilales et invisibiles iuimicos
spiritali et invisibili
bus mentem noslram de peccatis amaram,
quasi piaelio, quod geritur inter legem
mentis et legem
(b) merram illam (c) in manu Moysi per lignum mysle- carnis capiivare nos niteniem
f
i , legem peccati ".
rii ,ita beatitudiuis
223 Inse sanctus et dulcis affla- 5. Sed ora Deum 6
et exora,- ul apprehendal
tus in dulcedinem hetitiae spiritali suavitate mulavit. arma et scutum,
,
224
et exsurgal in adjulorium nobis, et
INam et inde amaritudinem duxeramus, quod
trislati
dicat animce nostrw : Salus tim ego sum '•; ue' tiat via
cx L'rbe ad nos, sicut sperabamus,
brevi itinere non nostra tenebioe et lubricum, et
veneras, qui ad Urbem per operiat nos umbra
tanta terrarum spatia mortis, el dical "
p mnla' s
'"' inimicits 1'ravalui atlcersus
1'rccvalut
DervonPras F„,.„, „ •
u- t
' :
•'
adversus eos °. Te
•>. 1

soliun contristatum sed et confusum fuisse num

,
: vertemur ' in arcu.n perversum. Exsurgat
guaia enim * magis mihi ipsi, ne in nobis
dicam aliis, raani- Deus, ul dissipentur inimici noslri
festata luerant peccata mea, v
;
quia propler mi-
quaui quod mihide tara senam inopum el gemilum pauperum
proximo vultus tuilumen inviderant. 1, quor.mi parti-
Numquid eniu. cipessumus, exsnrrexil Dominus, ut
Dei manus, qnoe tam longe a.eneret mala
le perduxerat, prope
non noslra i«jmi«s nostris ', et sutros facerel peccatores,
valuissetaddncere? Scd peccata nostra
grandi muro quorum prtscipui
sumus \ sicut infimi « servoruiu
desideriis nostris opposila,
inter nos et le separave- Christi qui nec ea qua; debemus,
runt s. Vtr mihi misero peccatori ; faeere possumus '•
immunda Utbia htt- cum et supra debitum legis aliquod
benti, q„i audeo riicere voluntarium n.u-
le prope nos, vei nos
prope nus adjicere debeamus de allectu
le fmsse cwn, etiam nostro, ut Magister
: si ad nosusque venisses, «que
ipse fecii, cujus tu iimtator es;
•tameiva sanclitatetua longe qui poteslaten'. ha-
fuissemus " nequeenim :
bens de Evangelio vivendi,noluit. taraer. uti
locis potuisset if-quari aut potestate
co.ijungi lanta virtutum
sua, ct
(/,) abulens licilo, hanc
disxantia et longinquitas occasionem sibi cu-
meritorum.
mulandae apud Christum mercedis
2. Verumtamen fructibus invenif, ut Evan-
sanctitatistute opus istius gelium siue suin iu poneret ".'
pietatis (d, accesserat
(forteleg. access.sset
ces in C03lo tua de tam pio
creW
e m 7 D. 7T (
* '
Sa " Cl " aS
"°" S °' Um «* abusione ,iei-
labore s7et lorum
t »
.',
7.
et absl.nentia'commodorum
visibilimn Chri-

14.
^AiZ&iii&ViSimjszr**-
- Jlpbes. u, 1(3. " Roni. vii, 23 Psah xxxiv, 2 et 3.
v, 21. i
" Psal. xvuj, II.
Rom. vin, 3. "
f
Exod.
Col n
2- i Psal. xi, 6, Psal
°
Psal W.S. p fsal.Lxxvi.,57, eiLxv,,;
t-Mi. 7. = I Tim. i, ir>. i
Luc. xvh,
!» ; H Thess. in, 8 10. ICor. ix, 18, el iv, 12, 1 Thes. ,,

' Alias27;q u .xautem37erat

( nunc 13. Scripta anno 404 exeunte
Ms. Vien Sancto
Ifli
et merilo venerabiU, ac dile-
chssimo fralrx \ictricio, Ms "" Vien codex > ^fecerit
Paulinus - et triumpha-
Tcrll.
; iC MCS myirham. Emendavmuis mer-
r«i! i!
ramexms.Germ |>.° i
ad carm. 17 de reditu Niceue,
Mss. Valic. et Reg., intendente.
(g)
Abutens ttcito; id est non ulens.
(h)
Eodem sensu
ta^i? vide^r" Au8us,inum ° u:cst 5 «
- -
mox, abusionc licitorum; et episl. 49 ad
nnm. \i, non abutendum. l.em epist. 12
Macarium
t[ uS
S'
^ 06
e
"- Vi en.,i««mmamM Mousi.
num, iiuiii. ,, Lst s„iu ta superbia qutr ad aW'
,""
accede ri '' fO"« leg. accessissel. huic mundo su-
J M
'

vJ ,
° mmo Ul!U! '«i"e
perbit,. ommbmque magtti* ejus et dutcibus ac
sve-
Paui
t a.j.ino im7t ! r !" sanctis.
et scriptonbas
- usitatum rwsis abuttlur. ^1
 ;,

S. PAULINI NOLANI EPlSCOPi 356

3S5
divitem gloriam teoet; sed, sicut \ rator Palris. Per ipsum eiiim omnia (acta sunt, etsine
stian.e paupcrtatis
ipso factiim est nihit v . El hoc Verbum pietalis im-
eomperi, etiam de mullitudme adversantium, et tole ,

rantia tentalionum; quoniam insutrexerunl in te

testes mensse mystcrio, caro factum est ", ct liubitavit in
a. Sed nodus in noi>is. Non autem caro tantum corpotis nostri, sed
iniqui, et mentita esl iniquilas sibi
liomo tolus,etcorporis nosiri et aninia? assumtione:
scirpo el nsevos in lumine non potuil inveniri : non
aiiima; aurera rationalis, qu;c juxta nalurale opificium
eniin submodio latebal lucerna lua, quae eininet et
Dei babet insitam mentem alioquin " in teliebris
supra candetabrum sauctum, utluceat
:
splendide fitlget
b Uomino accen- Apollinaris errabimus, si hominem assuratuni Deo
omnibns qui in domo sunl ; et miiilis (</j

inconcus- animain ineutis buman;e vacuam, qualisest pecorurii

dendis luminaribus fomes existat. Et ideo
permansit candelabrum tuum, quia et jumenloruro, dicamus babuisse; et eum homineih
sum et stabile
quem suscepit Dei F.lius; qui necesse estca veritate,
manibus humanis impellebalur ut caderet. Non aulem
qua veritas est, et qua creavit hominem, loium sus-
merebaris ut illitis maira in ruinam coramoveretur,
ambulal inter seplem can- ceperit, utopus suum plena salute renovarel. Nulla
qui liubet seplem stellas, el
ore yiudium bis acutum c est autem salus nostra, r.isi plenaest; quia non ho-
delabru aurea, habens in ,

mincm, scd aliud oescio quod (/i) irrationabilis crea-

quo armavit dexteram menlis tu«. ut ulriusque Te-
inimici jacula viclor turs animal suscepit Dei Filius, si nienlem suam
stamenli («) face candefltia g
dena mil- propriara hominis assumti aniir.a non habuit, et con-
exstinguas •'
et cadanl a latere tuo m.lle, et
tra naiuiam generis huinani ille polissimum primo-
lia a dextris tuis % tibi autem non appropinquent
genitus omnis creatui* homo in lormatn perfeclionis
(b) quem inexpugnabili scuto leget veritas Dei, ut ar-
qui dicuntur acuisse bumanae assumtus irs lantum meniesua indiguit, ut
cus eorum inftrmentur, in te

parvulorum, ita non de humano, sed de divino 226 spirilu menteni

linguarum machaeras. Sed ut sdgiltee
habnisse dicatur. Quod illorum ore dicitur '', in quo-
injirma:i sunt(c) ictuseorum '; nec polucriiiit in cor-
rum corde eoncipitur hoc venenum, ul et Veriias
pore armis Dei potenlibus septo locum vuineris inve-
inenlila sit. Sed prope le el in te est verbum verila-
nire ; Dominas enim prolec.io tua s, el Dominus illu-
lis et veritas Dei. Neque indiges Spiriiu sancto, qoi
minatio cordis lui, qui te in spirituveritatis inslruxit,
Dominum Jcsum Dei Filium, Deum in gloria Dei Pa-
ut ia 225 doctrina Pauli magisier sis gentium, cum
iris, et ad dexteram virtutis, Regem reguni manere,
fide et verilate, non in inflatione scientia>, neque in
el e\ resurreetione morluorum judicem vivis el mor-
sublimiiate sermonis (d) annunlias mijsterium Cltrisli,
luis adfore confiteris, et ercdis, et pradicas.
sed nihit te judicans scire inter liomines, niti Christum
h 7. Memento nostri, et gloriare secundum Aposto-
Jesum, el iiistnn crucifixum .

««m.qmaba* inbrev. leotalra in atermim t.b, glo-

5. Cum ergo f.ries et coulessio tua, ut credimus C
,«;,.. n;»:..; rije pondus
pondns operalO
operata est ', el reposuit nbi coronam
atque conlidimus costernam Trin tatem unius Divin
justitia?, quam arcipies dc maiiu Doraini m : el irt vi-
tatis et substanii;e, etoperis et regni esse lestetur; ;'

ctoriaj materiam libi bellum excilari pcrmissum eSt

cumque Pstrem Deum, el Filtum Deum, el Spiritmu
ul et libi secmnluin beatum Paulum doctorem luuui
sanclum Deum, ut esl, qui est, e.l erat, el reulurus es! '

liceat gloriari in passionibus tuis " , et dilaiato sup'T

qui misit le sicut Moysera el (e) apostolos evange-
lizare gentibus bona Domini : quod iia, ut ipse a Deo inimicos tuos ore, dicere quomodo laboraveris m
longanimilale, in Spiritu sancto, in caritate non ftcta,
doctus es, doces, unitalem Tiiniiatis sine conlusio. c
n verbd vcri>atis, in tirtute Dei, per urma juslitia; a
juitgens, ei Trinilalem ipsios unitalis sine separatione :

destris et o sinistris, per gloriant et ignobitilalem per

disliugucns ^ i, ita ul nulia alieri persona conveniat, ,

et in oiiini persona trinm " Deus unus eluccal ; et infomiam ei honam famam, ut seductor, ct verax ; sicul

quanlus et Pater, quautus ignotus, etecce agnftus; quasi castigatus, cl non mor-
tanliis (luidem Filius, el

sed semper quisqne ?ui nominis ti/icatuf; qvasi tristis, semper autem gaudens; ticut
Spnilus sanclus ;

proprietale dislinclus, individuam retinel in virtutis egens muitosaulem locupictans '. Nam luec ipsaten-

et gloriau scqualitale concordiara. tatio sanctiiaiis tu* multis in profeclum Evaugelii

6. Certi aiitem surnu^, quod ei Filium Dei ita prx- ry venil » : quia nemo in le confusus est, elueente gratia

riicas, iti eumdem el Filium hominis eouliteii non Christi et verilate fidci iu?e non solum in directione

erubescas; tam vere hominein in nostra natura, doctrin» tuee, sihI miam in virtute conversationis q»a:
quam vere Deum in sua ; seri Filium i)ei anle secula, in cmlis esl ". Non c.i euim, inquit, regnnm Dei in
quia ipseestDei Verbum Deus, qui eral iu principio sermone. sed in virtntc '. Uuiri crgo (i) queerilur,

apud Deum, aeque Deus coomnipotens el coopi -

cuni in le iri, quoii ei verbo (j) praxfat, emineat?
(f)

•
Psal. xxvs, 12. b Malih. v, )">, Marc. iv, %\ Luc. m,53. ' Apoc. u, I, et i, 16. J Rpb vi, 16. ;

<
Psal. xc, 7. f
Psal. Lxui, i et 9. i Psal. xxvi, -^ I! Tim. i, 1 1.
h l Cor. n, 1. Apoc. i, 4. Esod. « ;
i

Job. i, 5, et U. II Cor. iv, 17. " II Tim. iv, 8, !

k
vi. vn. mii, ix, x; Matth. x^vir:, 19; Actor. i. 8.
'

'
II Cor. xn, 9. ' M Cor. vi, 6. r Philip. i, 12. n Philip. m, 20. ' i Cor. ry, 30.

(u) Ms. P.eg., facie. Ms. Vien., acie. Rosv., omnipotens Sic Paultnus epist. '21 ad Aman-
(b) Ms. Vien. codex, cum le... tegal. Ms. Yatic, dum, n. 3, coemn'rpole.ruem et coopipcem Vatti tilium,
ram lcijei te. dixit.
(g)Sicmss. Vatic. el Vien. Alii codices, erravimus.
(o Manuscriptus codex Valicanus, jaclus.
(d) Ms. Vien. et ed. Schot., annuntians (h i
Vien., irroiioitaW*.
M-,.

(e) Ms. todex Vien., Apostotum. (i) Manuscriplus codex Viennensis, queritur.
Ita mss. lieg. ot Vien. nc cditi quinquc. Ed. (j) Ms. Vien., perstai.
{])
 ;

35 7 EPISTOLA XXXVIII. 358

Quis eniin dubitel in ejus spiriui Qdem veritatis ha- A «fc-O-iwi vel pliilosopliorum sapientia inflalur, abje
bilare, in cujus
llllflrA in .-ii!i._ .r...» viilnt .-..__. ___._•-._-.-. _-_ ..l .. - _»_ «1
vita videt fidei exslarc virtitlem. i _,:_.-_. _. . _•
cisse se el ocstimasse ui stercora prote&latur ", ut
Christum lucrifacial, et iliius scieii!i« damno hujus
EPISTOLA '
XXXVIII.
imperiliic lucrum consequator, ut dicat : Ego auleni
227 Commendat iusignem Apri a foroac tribunali ad
nihit novi, nisi Christum Jesunt, et hunc crucifixum •
Chrislum transitum : udmonet ne miretur, sed potkis
guudeat se propterea despectui et odio esse mundo; In quo quoniam oinnis sapienti;.et seiemiae plenimdo
cumjaminde abinitio Cliristus iu suis taliapatiatur. atque perfeciio comprehp.nditur p, (_") ut insultans
Condudit qtto sludio intmanis rebus servitum es!, ser- huic mundo, el liueras e.jus tolamque
viendum divinis. Processit deinceps ad omnem (_) sapiemiam
vir-
lutem Aper, et presbijter fuctus est : memoiriam in- vanitate spiritu celsiore despiciens, ait Vbi scribu, :

ter sanctos meruit xvii kalend. Octobris. ubi sapiens, ubi conquisitor Iiiljiis secitli;
nonne slidtam
Sancto fecit Deus sapienliam hujus imi.i_.iq.
et merito venerabiii ac dilectissimo fratri Causamque hu-
Apro, Paullnus. jus erroris ostendil quo iia percuti sapienlia htsjus
I. Laetalus suni in seculi meruit, ut stullitia Deo quia
iis qu;e serinsistiniihi », etsectin- sit ; illi per arro-
dum ganliam sapientite lamquam cum nemo
fidcm tnam, quam corde conceptam ore testalus su;e, quid-
es, si me gratia Domini panicipem
quam haheat nisi acceperit, stultitia viderelur sapien-
tanti spiritus fa-
ciat, spero quia in donium Domini ibimus: B tia Dei Bene igiiur secundtim jus.itiam Dei, siuiii-
et qua_
coinniuni spe lideque (a) percepimus, pariter ititucn- tiae ac sapienlite versa vice, eoslulli essedamnantur,

tes in facie veritatis, qui sibi non dcDei munere, sed de suo quasi
consona cssultalione eantabitnus proprio
Iiyinnum Deo nostro bono sapienles videntur.
: dicturi Domino :Credebamus
quiacinis et lerraessemus *>, (b) si in hoetempore ila 2. Quo magis gratulor unanimitati tux quod illam
confirmeiitur pedes nostri in alriis Hierusalem reprobat.nu Deo a
sapientiam respuisli, et cum par-
, ut
terra et cinis esse aclu ei opere desinamus ^ ; ila ut
vulis Chrisfi, quam cuin sapientibus mundi habere
in spiritu humilitatis terram esse nos m^minerinius, corisortium maluisti s
. Inde jam et hancgratiam me-
s
el esse faleamur Domino, ut per ipsum, reris a Domino, ut te, sicut indicare ,dignatus
quod dam- es
natione peccati stimus, de reconcilialione gratia? non pie glorians, oderint omnes : quod non fieret, nisi
esse mereamur. Beatus es, fi aler, ei bcne tibi erit ", verus imitator Christi esse ccepisses. Non enim odis-
quia non carneet sanguine, sed Spirilu ccelestis Pa- set hic mundus, nisi quod jam a se aliennm, et sibi
tris revelante, didicisti t videret adversum Gaudc et exsulta jam et 4 in
q uo d le i„ co „ cussa u j e [e _
-. :

nere et libera voce profileri sanclissimo ad me epi- rudimeniis tuis virtus perfectionis operatur. Perspi-
stolre ture line -.rmasti, Christum Jesum crucifixum cuum esl quain fortiter crediueiis in Chrislo, cui jam
Dei Fiiium Deum. cui omne genu terre- C Jonalum est pro Christo pali. Vide quid dicat ipse
(c) flectilur

strium, ccelcstium et infernorum S; et

quem ad dcx- Dominus. et intellige quani beatus sis. Nolite mirari,
teram Virtutis, et in gloria esse Dei Patris, omnis inquil, si vos mundus odit, quia me prius odio habuil -.

lingua confitetur. Hunc tu Dominnm et Deum Si enim ex mundo essetis, umurel uiique mundus
uo- quod
slrum, quia non mstimubitur alins ad etim h toto suum esset T Et iterum Non esl major servus do- . :
ar- ,

canre pietatis mysierio amplexus, mino suo. Si patremfamilias B>ehebub

Dominum et Deum discerunti,
Dei Filium ante secula, faclum ex semine David '
qudrita magis domeslicos ejtts « ? Vide nunc, _i licet ut
in
hoc seculo nunc e_ resurrectione mortuorum in
;
et servi pro Domino recusemus pati, quse pro nobis ser-
spem Elernitatis hunian.e viventem in secula, ut e-t, vissuis Doniinus anle susiinuit. iieatainjuria, dis-
credis ;
et ut credis, proedieas rudem esse te atque
: et
plicere cum Christo! magis nobis timendus cst amor
infantem Deo dices Vere quidem ex parle credo talium, quibus sine Christo placelur.
'
? Nonne qui ode-
parvulum esse te factum, sed maiitia; sensu aulcm rant te, inquit, oderam illos' et addidit. Perfecto odio
te esse perfectum de professione (idei oderum Quod nobis cum horum sdcietate
tllos y.
tuae disco i :
quia veritatis agnilio, quam apprehendisii commercium sit, cum quorum sorte discretio
in sermone est?
breviato, sapieutia.
t^
ipse
228M ag.stergentium,vaseIectionisetvasDeiqui»el
. 229 "•
&£.%t
plenitudo
3 -«ciiiu
Merito
* —
e-.t i
:
—"--_
et ideo - gloriaris,
giui-iaris, venerandissime
veijeianaissune 5
iraler
fraler
in exsullalione dicis hinc te ipsu.n tibi crcde-,
in se Christtiin loqui, et se Spiritum Dei habere pro- quod Chrislianus sis, quia le odisse cceperint -
qui
fitetur ', non in sublimilate sci-nwnis">, nequein legis diligebant, et despicerc qui timebanl; ct ipse tibi
scicnlia gloriatur, sed omnem gloriam, qua vel Ju- conscius es, quia tu ipse lanti 7
si apud le esses
1 * G en-™»*»-Eali.-,-. c_xi,2. " Gen. xvm. 27.
xvi. i 7. "_V:,
«. ^j. " -=PsaI.
Phi. „, 10 _ Baruch, 56, LXX. Rom. _, 3.
•
" !«,(_,
Psal. cxxvn 2"
xii i,
3 Cor. -lCor.
_,,, sec. >
jC I ,"so if ct'

S
I vii, 40. n. I. » Pbilip. m, »ICor.u,2,
' 8. P Colos. n, 3 «| Cor i «."
y iSi _x'I_v.;,, _i
5 xi
'
-5
-
l
,,,,ia "- xv '
!9
-
u Joha "- "> ,8 -
v
s * h »»- " •* ' ilS^: r»:

Alias 29; qua; autem 38 eral, nunc l(i. Scripta forte anno _0-..

(«) Sic
emend;ivimtis cx ms. Vien. codice. Alii (d) Addidinius parliculam ut ex ms. codice Vien-
prwapiraus. nensi.
(-) Ms. Vien., sed in hoc confirmantur. Vulgaiam retiniiiinusleclioneni qnse ms« codi-
(_)

(-) Itamss. Yien. etReg. Alii codices.

cum autoritate fulcitur, id esl, despiciens mundi
sa-
(lecii : utra-
que leclio rccepta.
ptenhum spintu ceiswre vanitale. Edil. Sehot
s„-
pientiam vanilatem. Latin.. sapi.n.i« '•auitatem
 360
sg9 S. PABLlNi NOLAKJ EPISCGPI
non vobis est h«c pugna, ted Domlno *. Moysoa
•cquc Utsolebant «l dir.gerenl le, ei venerarentur. a quia
quoque simililer ante jaiu dixeral: \os tucabms, et
Gnude igitur el exsulta, ecee enim merces lua copiosa
le essii Dominns pmjnubit pro vobis r. Igilur gui conjiduiU in
cwlis «. Nou cnim le, scd illum («•) qui in
in
quam virtuie aui sapientia sua, quique i« atundantia dici-
raspit, oderunt; cujt.s opus est inte cilmmilivas
liarum suarurn glorianlur ', esactiaiil ul volunt ad-
coiitcnmunl, ei cistilas quam detcslantur, in quo »c
versum nos arma dcntium, el verborum sagittas, vc-
bono prophelarum esse aposloioramque parlicipem
Deirahe- vomanl "linguis; baben*
nena thesauri maVi vipcreis
l.xltis agnosce el in propheta, cum dicil :

pro nubis respohdentem sihi Domiuum. Tacui,

b
innn-
quia (b) sttbserMus sum jusiUiam et in
binil inihi ;

Facti sumus omuiu.ni peripsema

c quid semper tucebo «* ? (V. ep:st. 5, n. 7.) Nos
Aposiolo dicenle : ;
hb sepiamus, id
Ooia positi sumus in aures nostras spinis, ut scripumi est ,
clitcrum eodem conleslante ^
lide vcrbi; qu.e vitae nostra; sc-
augelis ethomiitibus*. cst, Dci vcrbo et
hoc mundo speclaculum ommbus
omnibus suis pa- gelem ftrmtssima innocehlia; alquc palienlke sejie
Al) iniiio seculorum Christus in
qui in iege ve- defeudunl cc cl diabolo ilobs suisadilus in piiecordia
iittir. Ipse est enim utilium el finis ", ,

et
mirabitis semper cl pa- nostra caplanii, quasi furibus "spinas resislual ;

lalur, in Evangelio rcvclatur,

vUccru inimicorum regis id est, amatores hostiuiu
liens,
IICIIS, Cl iriumphans 1«
ci lllUmpiiailS sOnctis oaio
tn »uiiiitz suis Dominus
jl.............
'
,
;
in » « ;
:

, in Noe irrisus a liiio

h in B CUristi, hos videlicel Christianorum oblreclatores,
Abcl occisus a ffiitre ,

in lsaac oblatus,
, :..
mJacob I.. ...I. ..:..~
..,.,.1.... .,(.,..,. cl-inlit. m i.MIM.I.llioitC cont-
vilx nostr.u aiquc constantia; conlemplalione
CUIIl- .

Abiahaiu pcregrinalus >,

pungunl. Nos igilur taceatnus islis, loqucnlcs ad

famulaius i,in Josepii venditus
k
, in Moyse exposi-
liiuniliialis et u>ce paticnliK cl
el fiigalus >, in prophclis lapidalus et secltis ">, Dominum silctiiio ;

lits
n et mullisac lunc ipse qui iiiviclus -est, pugnabit pro nobis iJ ,
et
iu aposlolis tcrra mariquc jactattts ,

vincei iu nobis. Ttiuc piiueeps harum tcnebrarutu

variisbealorum niarlyruin crucibus frequentcr ocei-
nosiras et (r,millelur foras; eo qui uliquc non ab boc miindu,
sus". Jdeni igi-tur ciiani nunc inftrmitaies
liomo sempcr scd ab liomiuc foias mittitur, cuin a nobis lide iit-
iugriludinem " porlans r; quia ipse cst
infirmila- Iroeunte discludilur, el dal locuin Clnisto, ctijus Jia-
pro •nobis in plaga posiUis, et seicus lerre
possumus feire, nec biiatio peccaliun foras miilit.el puisi '•soi.pcntisex-
tem i, quani nos sine ipso nec
quoque nobis ei • silium esu
novinu.s. Ipse, inquam, nunc |>ro
5. I.i hiijttsiiio.li auloii pissione quid faccie dc-
\n nobis suslincns tnundum, ul
perfercndo destrtiai,
et in te pa- btaiiius propheta nos docct, diccns : Ego tmicm cnm
et viriutein in inftriuiiate perliciat.lpse
Scd m'M mc cilicium ", et tiumi- moUsii essent, inducbatn
tilur opprobria, et i, sum in le odil bic mundus.
nnimam meam [r ,vidcliccl ul obtie-
r tiubam in jejunio
j,
iusi, qma
gratias ipsi,
eralias cum jii.ih..>>«i
vincit i-uiu
quiii viucit u»^...-
et, ut
judicatur -, -.v scii ; ;

no.l.os ea ipsa qua commovcniur humibla

plum tct.es, l,iu.»nii.atin nobisperspeciem servitulis C ciatorcs
v
Dominus s
, scrvis suis
......... gr.-itiaiii liberlalis acquirens,
• .;
lisspeciedestruamus; n.asis confundaniur
tantoque magis
....... ;.. .I..CH-IIHII1W! innintiiip conluiiuanlti

16
coram Domino in anliqux adhuc supcrbix crimino
idque agcns hoc pietatis suoc myslerio, quo fonnani
'* pcrmaiicnles, quanlo magis nos i;>si glorianiur, iu
s«rvi induit, cl pro nobis bumiliare se dignatus e»l
unfunduulur in nobis. luconfutibilem cnim op*-
UGque ad morteni crucis
l
, ut humilitalc visibili invi-
rarium sieul hilarem dalorem diligii Deusss. Proinde
sibitem illam nobid in cadestibus sublimitatem inlus Lb la-
siabilcs iii lidc veritatis, el operatioue jusiitue ,
operelur. Vide enim ab iniiio unde cecideriinus, et
" sapicnlia: pietalisque con liiitn vel odia vcl convicia vivendo melius quam lo-
intclliges quod divituc i-

qiic.nlo arguimus quia rejiciel sertnoncs mos post

lio reformeinur ad vilam
u
. In Adam quippe super- ;

i! et iusipi«it<«m arguil,
Christo, se qt lii disciplinam t7«i
bia ruimiis, alque ideo huiniliamur in t.l ;

ut tcnes scriptum, simiit sibi contumetiam 1 1.

peccatum sceleris anLiimi contrarix virlulis obscquio
u. Sibi habeant lilleras suas oratoi es.slbi sapienliam
dilnanitis ; cl qui superbieudo oflendimus, servicudo
suam philosophi.sibi divilias suasdiviles(V. cp. 2~>,h.
placemus.
regnasua reges: nobisgloria, et. possessio, et
4. Exsullemus ilaque et gloricmur in ipso, qni ims 41), sibi

et pugiiam ci vicloriam suam fecit, dicens : C'o«smn- regnum Chtlslus est.nobis sapientia in stullitia pr.c-
II IIO-
'» Be- D
230 Et... dicationis", nobis virtus in inlirniilale carni ,
tescstote, quia ago vki mundum ».
... .. . --.! ._•... .^ r\ -o I.. m*m!c ..^ii.l-.lji nun mtVH
scandalo "", qua III. nurn- ii.iii

gnoruni libro similiter

.

audio propbctatn diccnlem

.

bisgloria 231 '" crucis

magna ho- dus occidilur, e! ego mundo "" ul iii«'u Dco, hoii att-
regi Josaplial, cum ingenti mole belli, el ;

sed in me Chrislus '" cui co.ns.:pulti sn-

Dominut .\c jflin tfjc, ;
btium inullitudine lerreretur. lio; dicit 1, ii,
;

mus '>', in quo uunc abscondimur hujus mundi oculis,

timealis neque expaiescatis a (acic muttitudinis littjus,

1 Cor. iv,15._- ICor. iv, 9. Apoc. i, 8. « Psal.

" Mattb. v, 12 k Psal, uxvu.SI, sec. Psall. Rorn.
<

lvvii 56 iGcn iv, 8.

''
Gen. ix, 42. Gcn. xii.10.
' Cen. xxvn, '.•>. l Cen. xxxvn, 28. >Exod. n,-5.
i

: '* II Cor. x,i. 9. 1'sal ... 6. K„m. ...

lleb. », 57. ..., 4.
•
« Wi. v„, 57. p Isai. _j
!i Par. 24, 2»? ,
j.
" Gcn. m, '> Juhan. xvi, 55. < I. Par. xv, l5,sec.LXX. > bxed,
» Cor H.14. '
Pbilip. ...7. '

m
II
14 "psa xlv... 7 sec. Psalt. Rom. elvetus.
!'
Isai. m.i, I L " ' li. «vtii 28 - Eccli. xxxvi,

47.' «E«rf.
.

x.v,14.' « Johan. x,,,51. « Pnl. xxxiv, 15 scc. Psalter Rom Ttm n II ... \5; llCor.
mi. J.
,x 7 u 1 Cor. xv, 58. "IPet. u. 15 Psal. xlix, 17.
; uProv,ix,7. "ICor.1,21.
1-2.
' • It (.or.

i. i Cor 25. '•" Gal. vi, ik

i
0o Cai. u. 20. fv lloiu.vi, '»; Coloss. n,

(a) Ms Valic, qui in te est, odisse ceepemnt. Arabicum ct /Elhippicum, ac Mcla ? brasis Apollinaris.
(b) Ita S. Ambrosius ac Psalterium IVoinanum. I.W
i
Vnlgata aulem hahel sequebar bomtaum.
(e) Ms. R ce., mitiiiur.
vero, Psallerium vcius et S. Auguslinus, peneeutut
«u»! juttiiiam. Cum hac lectione convcniunt Psaltoria
 :

581
EPISTOLA xxxvm.
ut confusioni "
V9
ejiisdera
, cum ipso revelemur- mnndA
,,„„ .v.uniiui, quauuo a *,;,_.„
ho-«»,™*n»nc
Iiorom qua; nunc nobis
*unt, quorxun vitam a-stimabumus
objicS memor, dicet
objicit uJoT^m * ^TTTS'
Hi :
*»<° «Wdenlior Ik esse debet
operauo potentite Dei, quia
prudeutem a senteniiaj
insaniam, quomodo
sihb cursuvel statu non
reputati sunt inier fitios Dei « polest Heclere, nisi summa
? Sine illos inlerim, ira-
ipsa Sapieniia, quod
ter dilectissime, fruantur est in r.hristo Deus, viriuliim
gloria et viia sua, potianlur
virtus, etmens mentium,
fructibus suis ; quoniam sicut
olera herbarum cilo de-
Dominus majestatis , bra-
adent b, et ch.umexcelsum, inquo dispersi
dies eorum sicut umbra '
superbi, utscriptum
pra>tereunt quo- est <", a mente cordis
rum spes intra hujus _evi spatia ipsorum, depositi potenles de
concludilur, quia nec sede, et exaitati hun.iles.Quo
ndem yeri habent.nec voluntatem braehio, id est, Chrisio
fidei, qui pnesen- esurientes implentur bonis,
Ubus tantum rebus iniemi, et inancs dimitiuntur
prastani avaritiae et libi- di-
dim ne cre.Iant Deo, quia v.tes.Quod etmtecernimusagi.
cupiditatis utriusque linem Respke enim in
temetipsum, el hasc utraque, quce
tunor Doniini, qui conlirmatur
facit dejicit aut extoilit
lide Chrisli per
Ueus, in te codem invenies,
guam •• disciraus agnoscere veritatem
vel in contemtu
8. Destructus es a superbo,
temporalium, vel in appetitu assumtus in humilem-
alernorum bonorum A depos.tus ab iniqua»
-quoaliem, quia et veriias Chrislus polentte sede, ut inpacis atqne
est •>, in hae ne-
JustiUac solio locareris
^"'^
-^T™
riii; .,!-. .,,., ... !______*__.__"• inanitns 6S
cesse ...

C»
i
est errorum
; i

—
infelicium cxcitale — :
' esadiviie,
a divi,e mditeri
utditeris
permaneant ,,~, R
1'oiuimicuiu
JSZ££
'

T™~ *»*«*
. *v-
. U,
ab "'*
io frag.l.
in fragi.i sobd.tatem,
sobditaiem, et in solido
vera pro vanis rideant, et pro
inanitalem putent
"
SH"*
raate vacuatus es ut
, veris pi.nn panpertatis
bonis im-
satu

veris vana mirentur'

pleans esuriens justitiam.
Qoi s. vellent « intelligere ut Ubi nunc lu ille e S ali
bene agerenl ., et oculos
*uos, quos staluerunt
qoando terribilis, vel pro
»•
dectinare in lerram tribunalibus advocatus vel
jotem justitice
<\ ad sa- n tr.bunalibus judex? uhi lua
iU a eervix, t,_n C verius
levareni,
seque vel paululum humo
<V.rg.l.) tollerent, facile
utnunc de le inentitus es, tauri
his ipsis, quibus ul pinguis, quomodo
inanibus facta est doc.l.s ac lenuis
ets.ull.s detrabuni, in jugo Christi ex
conversionibus illu.ni- hominum q „o con-
versus ingemuisti et
narentur. Dominus enim, " beneplaciium est in le Dee si-
,
ut sc.iptum est, solviteom-
peditos, et
cut zuper vitulum novettum*?
Dominus illuminat ctecos e. Et Deposita cervice lauri
iterum •
(r) fractus esi„
LexDomini irrep,ehensibnis,co„vertens mansuei0dinem bovis illinsqui a gne .
animas, tesli-
momum Domini fitpossessoremsuum P, Beati oculi
fidele: sapientiam pnestans parvulh »
eorum qui ha)c in
Opus enim Dei est mu.are te De.
mirab.lia conspicinnt.eUi illi miserrimi '«
ho.nine.n, „,<(
quia S0 | U s videntes non vident.
'

pouatmstaurare («) quod fecit.

Q, I0 d toto jam du-
dumorbe lerrarum 9. Quis darel mihi pennas
txeut cotumbm,
"bique segentium Vcrbi
volunlaie- circumferens
sapientia Dei Chrislus
operalur,
mC
ad
te, et „, conspeclu
*' !" C
1 ^
°7
i» vara I A\ »».«_>./i __._,*_... •
—>«"?
luo
U, ° colloquioque
coll,, uio ue
1 <I requiescemn.
requiescem,,
el votarem q

(*) per electas auimas semet

^^etectasa,,imassemetimmittens'Z2TJl
Prophetam
immittens l ut, sicut
per ;
Jtt

ZZ
Videns
'.»
te non le, et
«
videns ex leone
-N-. eputarer r_

dixit, » omni gente primatum habeat viluh,,,,, videns

i
m Apro Christum nunc versa lerocitatis aut vin.iiis
' ^«"«Jamqootidiemagisappropinqnatreco- :

8 nt,0niS(
'
rf
ttceapramseculo.agnum Deo. Non enim
'
"'J" dicii
3 )dies,L„ isq ;e -^ep-I9,n. jain d«
silva », sed
de segete aper es,
nos hora judicio applical, satagitet (e) quia bonis disci-
properat honus plmarumfruclibusopimaris, et
DomiHus pmeripere nos ab ira in rruge virtutum tibi
ventura, el de com- pastusest; duplicis Testamenti
plexu »« hujus, ul scriptum est <, dentibus adrumpenda
nocentis et viperea. retia Nebrolh" (V. ep.
generat.onis abduceie. Hinc in 9, n. i) venaloris armaris'
omni l oco plura quo- totaque
tidie mirabilia solito
signa crebrescont, ut
iila
233 q«* pro seculo superbus gereha=
omnem nuncadversum seeulum humilis arma convertis.
.
quantum ir, i pso est, hominem salvum Nunc
faciai i
Os- vere sapiens, vere diserlus,
tendit in raris, q„ d et verepo_ens,quimuiido
omnibus, si velinl, prosit. Suffi-
huic stultus et inutus es, „t
cit emm universorum autori Jinguae et meniis
coruui, q U _e ,„
institutioni
232 forma pau- U.;c facumins etsapjensde
suis nmneribusDetjservias.
utrumque proponitur ut credenlibus

^^ ^
exemplo
,
10. Nunc instrucliorjuredivino advocatus
pro

^^
sif,
indurantibus(A._i„dora_is)» tc
tesUmonio postules, etjustior
^^
Quare
ll'.n>
q
k.—
humani
_-n„i gU ra pr^,
quembgnra praferunt
et laudent Deum. et
c_
__
si
r
mi',A
sapiuot
...
uidii

u „t hominem ,
nficiaZ?
qui <"«_.i_iiiiiii'
i"=
admirentur i„ te
hanc beatissimam iramutationem
aniino
:

k^Z^™»^^»^
-

>
. _ _

n *fl
lllf

«bsolv,
>
H__» l__» Ir..-«
judexte
* ipSum
ipsum judices;
.!____.___
., ... .., u g._, -rearis
tequc uon solum venia, sed
;

fucas, cum tibi per

iMi it ,<|,s

etgloria dignum
accusationem tui ades teque
*>
=
et in
j
" te
«•>.

meni.s ac vite tucc non

exislimenl crrorem stnltitice
damnando sanctilicas intelligeus
|«e, sed sapientia. Dei
esse virtotem in.eiliga,,..
:
non quod homi-
mbHS, sed quod Deo
"l e """ d mi 0rem mm, tC CCleris ol
placeat, sanctum et innocens

* Psal 'T'A.
D.5 "niv
l
,P
, b
,
i."
l
p s.d.
_T' i
SJ|
.

—
xxxv,,2.
"' -
xv '"' 8
_T
ePsal.
- ,sa '-
doctiorem
cxuu,
cxuir, 4.
_i
d
esse ;
et ideo rarus, ut scribis,

Joban. xiv, <i.

urbium frequentator
Psal. xxxv, i. f
Y><,, »„, u
- J«xta Psalt. Rom. Sap.v.,,27.
'
Tira i . iL «c-!, -
Eccli. xxiv, '10
V "n 51. " Matlh. xi, 29 •
• i
^
M.uh , '
'

Lxvm, 5±
*. I-sal. p Isaitc i, 3. , P sa !. uv,l V .
%£
aK™ R g el Vi '' r,! '"

SSS^
- eililis trib„s, quem
•
jam recepia
f ,
"°" !
™,gala concinn
- '"£-
fe- lettio.

Jb) LXXet

,
(C)

TViAU
possei, cum tx
v
MSS.
pr_r.„„ b s,s
liptr

,
Vulgaia, in animas sancias

f.l Vi..r.
^
se transfe-

/'

'
,
,

•'"*' qu * !etlio adraiui

confirmetur.Verior visa esi
(d) Edit.

episiola
Rosv. mendose, exaltmionis : cum
codicibus .10 Psalteriis quinque,

(e)Exms. Reg.
postulante secundo
in Voiga l f
9adAm,ndum, ,.L.
el edil.
*,

Grn. reposuimus
,
S
ega ln r ^in aliis
et

auio
n

Paiiiol. LXI. periodi membro Anle erat qtf.

 '

S. PAULlNt NOLANI EPISCOPI 564

365
ruris V. dot. !80 ) ada- A Sauetis, merilo ver.erabilibus ae dilecttssimis fra-
farailiare secrelum taciti (
tribus Ar-ao et kukVDX. Paclik-b ct Thekasu pec»
non otium negotio pneferens neque te eecle-
,
masli, ,

catores.
siastic» utilitaii subtrahens, sed jam pcne
forensibti3
1. Aliisreditusde(c)pairimoniispensitationeso:eiti-
turbis Kinuios ecclesiarum turaultiis et coneilia in-
majoribus ni prabeanlur nohis, quibus possessio caritas ve»
quieta declinans. Arbitror autcm idipsnm
:

consilio stra in Cbristo est, reditus a_ oflieiis aif.ciionis ve-

ccelesi* ulilitatibus pneparari, quod salubri
" sludiis spiri- stra} sumitur, et in liiterarum vestrarnm humanilate
instructioni sanctse vacas, et intentus
uumeratnr. Gratias Domino Deo nostro, qui bona
talibus, quibus soiitudo amiea est ", formas in te (n)

servus uti- viva pro inortuis et caducis rependens, vos qucque

quolidie cor.iirmasque Christuni, quo et
te (6) ea, in qua
nobis uberriinuni ftindum iargitus est. Nam ut in re-
lior, et msgister dociici' digrjiorem
bus ierrenis earior fundus est, qui aut avaris agricola
siutu Dei positus es, sede perflcias,
opere pariter et
concors, verarn sui votis proflua ubertate respondet, aut delicati
verbo potens ; ut iinguu et mente tibi

prabeas pra-cept: possessoris oculis amecniiate blanditur; ita nunc in

tc apostoliccc disciplioffl formuiara
nostris prxtiiis spiritalibus, id est, sanciis fratribus,
Dorainici actor et doetor
ss a
. Ita demum constabit

sufiragio, sed divino te esse judieio sa- quos nobis caritas Christi connetuil, et in a=!iernam
non bumaiio
B possessionem dedit, is nobis opimior ager :estimatur
cerdotem.
homo, qui fuerit noslri diligentior et frueluosior
H. Quod jam probari el fide et vita tua credcns,
nobis, salatariura couimodorura mir.islratione. Quod
petoet impense rogo, ul nossernperorationibus luls
videte qnaniam vos massam hujuscemo»
implices; etquoties " fuerit oe casio, liileris revisere
cura ita sit,

di possessionis habearaus, cura pneteraffectuBi

quem
sludeas. Qucd quidem a le snunns non tam ofiici:
cupidus, quam anirni refieiendi studens exi- in nos mutno effundilis, alia, quibus pares esse non
capiendi
ut et solatium cariiatisei gaudium -irnul capiam,
possumus, munera copiis iinguse et meiitis vestrx
go ;

r s ssnctis, ac tui di- opibus confcratis. Offieia enim «t *loquia litterarum

cura te mei nremorem in neg .ii
;

ligeislem profectu scientie spiritalis, et intellectu

''
vestrarom, quse nobis largiler annuo commealu
legens videro. Non jam te (d) peuditis, indicanl quam ampla possessio nobis, el
ardentis in Deirai cordis
Deo jara iricesimnru ' frn-
de sermone vv-.rais, W est, pracdicalione Chrisli, sed quam fertilis lerra sitis :

ipsius sermoiiis expendena, id est, ut cre- etum de vestra inler vos continentia profereme?. et
dc virtute
quoiidianis fidei comuranis augmentis sexage-
235
dere tc Christuro Jesum rxucifixum Dominum et
simo propinqiiHiites, el de prole virgir.ea cenlesimum
Deum loqnendo pariter ei vivendo confirmes. Quia
f
pollicenles .
eodera arfectu gestare debetmu imaainem calesiis /io-
2. ^am quod seribitis inipedimenta vestri esse
mitiM, auo ge mu ente lerrem b Alioquin quod
• . Q
sint neces-
ioi: fuerimos tam fi- proposili possessiones liiiorum. qui causa
nostrnm est quis dabit nobis. -i

sitaiisisliusqua terrena curatis, cnm coelestia

desi-
deles in •i'"; tr-> ', <i>'am fuiinus in jlieno? In hoc
raulrimadam poiius vobis exereeiid:c iiJei
dcreiis, in
enirn facti sunraSj ut i'oni simus, el nos.ro serviaraus
divino ha;c esse
perficieiuiaique viriutis materiara
Autori; eontra cujws prxcepta viventes vitio 234
oroposita consilio judicamus. Cura enim h*c uni-
voiuntatis nortwe, non soium contra vilam, sed et
et idco eompara- versa mundi possessio propter hominera conslitula,
conira nararani aostrarn facieraus ;

d Atlamen hominique subjccta videatur s, quis ambigat in om-

oimur Jumentis, quibus non est inteilectvs .
natune hooii-
prsterits ni loco rauraii, in ora:«i parte utililfttes
Dei bonitas ila nobiscum paciscitur, tit

vnl ta- ni poraU3, e quibus non solum carnalia emoinmenU

nobis impietatis gratiam faciens, conlenla sit
quaies adversum eapiaraus, sed multo magis spiritalia perlegamns.
ies nos csse sibi servos pro nobis,
Proptere3 dicit per Salomonern ipsa rerum opifcx
nos diabolo " .uerimus, dicente Aposiolo, ut
skut
iniqidtati, *ic eodem Sapienlia, quac duponit omnia tuaviler, ab Altissimo
exhibuiinv membra nostra urvire
eadem af- -idelicet, nt crtatam rutlicafionem \ ut eara non corporali lan-
exhibeamut termre justitim • ;

?ed etiam spiritali studio colas. Denique quan-

fectione delcctemur in Domino, qua delectati sumus tuin,

pee«- a to. Sic ambiamus Dei regnum, quomodo ara- D lum de rure ad erudu.onem anim» trah: possit, do-
in
... _ . _.. __,..i^-__ c.iac -<t fnrmirnm ,-t
cet, curo sectatflres suos ad formicain
ancm niittit
et apcm nii lllt*.
bivirnus seculi dignitetem ; et dcnique lam
diligenler
de frugibus vita»
quam terrena curaviraus. quse utraque ruris animalia sunt, iila
curemusbona co-lcstia,
provida, et ista de floribns niellis operaria. El do-
EPISTOLA XXXIX. '

quam mnlta de rusticis docuit

Aprum docel qnomodo nwr cordh tit colendus ubi : et miiius m Evangelio I,

rnbigme, exemplis, de ficu ' arbore, ct de flavescentibus

verba Joetis de eraca, tocusia, brucko et
terapo-
od quatuor animm passioim propinqua jam messe regionibus ulUraorum
pulcre admodwm
runi signa demouslrans ; el in agro cs_e discendum
traliit.

M. « Luc xv.. 12. IV.I. _lvhi 13, etnn, t; Tob^ xt, t%

MIThess iii 9 I Cor. xv. '

AliasSO; qoacautem 59erat, nuncSS. Scripta anno -05.

'
flegio et edilis
(6) Sic emenda.imus ex ms. codice
Addita ex rass. eodicibus Reg. et Vien. et editis
ia)
:

quatuor. Ed. Bosv., «i

oualuor patticula et, ex iisdem mss. codicibuset
U) Ms. VaUc.,«iti.mo»«.
Grin. reposuimus ,'onnas.... confirmasque. Ed. Rosv..
Ms. codex V-.cnnensis, mpend.tts. U
Cm : confirmansque.
etSchol., formon.....
 565
EPISTOLA XXXIX.
368
monens, quo caveamus in spiritu, ne fidei nostrx A de manu serentls excidimus, sed in ipsa potius via
-emnlarn fraudeui, sicut zizaniam »
id est m catbolicae matris gremio
tritico, inimicus seminati sumus c
,

interserat. Itaque nos agrura suuui dixit, seque ipsum consliluli quo ne projiciamur ut aboriivi ipsius
: a ,
ostendit in nobis vila. nostne satorem
; animarum
et misericordia opus est, ut intelleclum det nobis iu
discrimina variis ierrarum expressit ingeniis. Ne ste- via bac qua ingredi jussit, ac praeslitit; et
confirmet
caveamus; nos quoque ipsosad fecundilatem
rilis sit
super nos oculos suos, ne efficiamur sicut equus
Deo debitam et nobis utilem contentis in lege Domi- ct raulus quibus non est intellectus f
.
ni studiis excolauius.
6. Sed ad ruslicationis nostrre verba redearaus :
3. Igitnr cum iu agro es, et rus tuum speclas, te nam ipse Deus noster et Pater agricolu est; et Deus
quoque ipsum Cbristi agrum esse cogita, et in te si- salutaris noster, wro w/is « est; et Spiritus sanctus,
cul in agrum tuum respice. Quaiem agri tui speciera rigator animarum est. Fiat igiturnobis per oraliones
fieri a villico tuo poslulas, talem Deo Domino cordis vestras, ut summus paterfamilias, et
cocleslis agri-
tui redde culturam; et intellige, quidquid in agro cola, et diligens hortulanus. visitet, et frequentel,
et
luo tibi dispiiceat aut placeat, idem in anima
tua signet horlum aniraa. noslra., sicut illum in quo do-
placere Chrisio, aul displicere. Si vasta (V.
not. 181)
--/ "•"">•--_..
cuit, oravit, resurrexit
v __- >•-
Firmet
11I1H.-1
. .
> . -. in
iii nobis
iiuiH. caritatis
t_tiuaii:
peccalis quasi dumis sordeat, neque prophelicis
aut fi sua_ nexum, ut manentia in ipso sannenta vivamus
apostolids .iil.uriii- .niu ril.i-»..
__IAK_n If-ic nubibus compluatur. :.. -_:.!
in aridam
__,. .. ..

solitudi-
....
Imperet nubibus suis ut pluant super nos, et a corde
nem gratia deserente da_m.al.Jlur. Si vero sui dili- noslro improbas carnaliura cogilationum passiones,
gens, orationibus crebris semet excolat, et sacris ut illa animalia bonis frugibus inimica submoveat.
Litteris opiraetur, et (a) iniimum cordi aratrtim cru- Ke fiat in nobis verbum iliud prophela. ; Residuum
cis imprirnat, et raslro divini timoris spinas
erua., igniloque Dei verbo uratur in
suas erucm 237 comedit locusla, el residuum tocnsla: _o-
culpis, lumine- ntedit bruchus, et residuum bruclti comcdil rubigo l
,
tur in sensibus tuoc necesse est ut spatiari in luo
:
Sunt cnim in corpore noslro priwipalia lotidem in-
corde patremfait.ii.as et omnes anima. tua_
regiones centiva vilioruin, spes, nietus, gaudium, dolor; qui-
236 peragrare delectet; et pro te in suoadgaudens
bus maxime geous turbatur hiunanum, duobus pne»
tibi dirat, si diligens tui cultor appareas : Euge,serve sentibus et duobus futuris praseniibus, jegritudine :
bone, ititra in gaudium Domini tui : quia fidelis fuisti animi, vel gaudio melu, vel spe. Unde ca-
: futuris,
in paucis, super multa te constiluam a.
vendura est, ne dum
alterum ex his vilium fugimus,
i. Nos vero ipsi, qui perverso ordine consilium incurramus contrarium c .
validis infirmi damus, quid pro nobis respondeamus,
' 7. Ergo eruca, ci
~-d« in >-"-«, et lu.u.tj,
locusta, ei
et bruebo,
....

Zr
i-™
r
terrena re
P * q"
snmns
_.-

nnn v
smn.is;non
_
am P,UaS SPiri!3,i P ° tiUS qUam
'
.»._, „__».:- _.j
virtute
•

memis.sed inopia . .
C « ine
.

siones;
>
»° s "a
quarum
...™
^'ionum
aliae
i.rucno, ei
inte.ligend*
? *
el rubi-
ruoi
unt r"
pas
breviter in corde hcereant, aliae
virtutis hurailes. Angustus ille, quem lato potens ore paulatira crescant; et si abjecta. non fuerinl, usque
describis, vix unici caulis ferax et capax hortulus, ad medullas perveniant, et omneiu succura
nos ebibant
ipsi sumus; et ultra betam scmieoctam (V. riot. aniraae. Vide enim qualiter ista sibi congruant
in cor-
-8-J), ut propbeta dixit >>, insipidi ; faciamus ne in dibus noslris raonstra viliorum, qualia in
donio nostra caulis frugibus
ille solus insolsus sit. Excusabi- accidunt vitia raonstrorum. Nam , verbi gralia,
lius lamen ille non habei salem, quem inopia. noslrae
si
quid vetilum coneupiscam, ct mox abjiciam cogita-
necessitate, aut parciroonia. vitio non accepit;
nos tionem, eruca est in folio sedens,
(b) potius elixi, nos culpabilius iosu.si, (.) qiife decussa,
in quibus sit- si abjecero quidem
sed rursus redierit cogitatio, et
,
perabundante de peccatis volunlariis
insipientia, sal cceperil abjici, et redire crebrescat, locusta est
apostolicus evanuit avo-
';eta facie peccatorum nostro- lans et revertens. Quod si cceperit immorari, et ma-
rum condimenta fugerunt. Sed nisi vestris
spiritalia
jus babnerit spatium in comedendo, quatn avolando,
orationibus reficiamur, nec 'ipse 4
unicus caulis in bruchus dicitur. Quod si ipse bruchus qui non satjs
nobis virebit, penitusque deserlis etiam
insulsum olus avolat, sed magis sedet, non firerit abjectus, in rubi-
deeril.
D ginem vertitur : quse jara penilus inha_rescens, nt de
5.Orate igilur ne germina animse nostra.
nocens stipula, sicdcanima, numquam aut
eruca populetur, ne mentis segetem difficile expel-
edax locusta litur.
eonsumat, iiepra.cm-diisnostrispiger
brucbus insi- 8. Vereor ne dum loquacius vos Tatigo, ipse vobis
deat, et intimas vitalium fibras
ultima harum bestio- molestius quam locusta aut bruchus insederim. (d)Dis-
laruu. ccmes ruhigo exedat i.
Urgent enim interio- cuiile igitur ut erucarn, et procu! abjicite hanc
rem ro.trum » malse beslite; et imporiuna. alites chartulam, ne de longiore contactu sermonis nostri
freqaeater inlpstant, ut a nobis, si possint, verbi se- rubiginem insipientire nostra. coliigalis, qua desplen-
raen abrlpiant. Sed gralias Deo.
quod non juxta viam descat nitor cordis vest.ri, et vigor mentis hebetetur.
8 Matth. xxv, 21
3HII, i. I
Psalm. xxxi, ™*''VU
-Johan.
8.
b,sai -

xv, <1.
tF '^i ,ls, -»LXX. ^Matth.v,I5. Moel. x, _. . Ma.tb.
" Mattb. xxv., 36, et xxv.n, 6 Marc. xiv, 52. i
i.4. ; Joel.

(«) Ms. Vien., et in mtimum cordis , aratrum crucis (c) Mss. Reg. et Vien., atque decussa.
imprimal. Ed. Grin.
et Lalin., qua decussa.
(b) Edit. Schot. et Sacchin., pejus, non male.
(d\ Ms. codexVien., Decutite.
 ; ,

568
S. PAULLNI NOLAM EP5SCOPI
367
Christi est, sed
peccalo nobis, A quamquam nonista dilecl.one qiue
Attamen ob hoc tantum super hoc qux blandimenla
ignoscile, quod de ilia familiaritalis humanx amiciiia,
quo vos tam graviter fatigaraus,
veslra; el ita re- ia iabiis habet, et radicem 239 in cordibus non
palienlia
hcentia carilatis abutimur
conOd.mus, ut habet; quia non est fundata super pelraiu, quae non
pietum pectus vestrum nostri aniore
etiamsi faciamus injunam aedihcatur in Chrislo. Unde quolibet interdum vento
offensara nostri non capiat,
nobis vel levitatis agitata dissolvilur, et temporali gralia bre-
vos umquara a
qua mereamur ofiendere, si
velociter urescit
vem florem tenens , sicul fenum , et
merentibus poisitis oflcndi.
sicut (d) flos agri, cito decidil s : caritas vero Domini
EPISTOLA '
XL.
manet in aHernum, qua invicem connexi sumus et
7

S^ctus el Amandns data ad Pautinum

epistola
«_•___
,n%nasin sumlaude* congesserunt. Hfe respon-
Iractul
« ad convivendum et ad commoriendum quia (ortis ,

stimulos subdit. Chrisli. Sicut enim lex mortis ir-

dens, acres ad perfectionem ut mors
8 caritas >»

cmque ret tempus

tnilio ex sacris Litteris, suum rupta, ita et caritatis calena parem vim earitatis el
moralem
esse Deinde ex psatmo ci expositionem
vetticani, vuctitoracis el
passeris solilum siibjun- mortis esse teslatur. Nam sicut prophela dicit » :

liunulitatem
a,t Tum attribulis sibi luudibus ad Quis est homo qui (_) vivel, et non videbit mortem ' ?
multa uttexit de divina gralia cm
debemus
utens et Apostolus clamal Quis nos separabit a curilatc
necessaria in via spmtus, deque
ita :

omnia, de vigilantia
(0 Ouamobrem libi , benedicte,
fructus
perfecla sni abneqatione. U C7ir isfi i ?

TnER.su, Sascto et Aman- uberior ex ea veniet,' qui prior hujus caritalis spicu-
Mebonus Paclwcs et

Deo Christo salutem. lis vulneratus, prwvenisti nos in benediclione dulcedi-

1,0 (a) fralribus, in
tempus omm rei « sub coelo; nis k per eloquia litterarum tuarum casla ac lidelia,
1. Orimibus terapus, el
habet in quibus a verbo Doraini Uiel et lac dislillavit lingua
superccelumenimnon esttempus; quia non
quam in coelo ' eliam crealuns tua '.
tempus teternitas,
aeternitatem propnam, Scripseram vero et prius unanimitati tua;, et
Creator dedil,qui solus habet
3.

inaccessibilem. Vera enimieter- tum a te epistolam tuam breVem pro ea (g) quam
(k) et lucem habitat
non est, qui solus quod est, est ipse miseram, recepissem, tamquam persoluto oflicii
nitas nisi in ipso ,

qui sum. (Celera vero msi debito, iterum me diuturna; taciturniiati refuderam.
Bicut ipsedixit : Ego sum
Tempus ergo sub ccelo omm. r«. Sed acrius, vigilante Christo, apud mentem luam ,
in ipso sunt. ) non
tempus silentns et prior relloruisti sapere ad cxciUndam '° in nobis ob-
Tempus otio, lempus negotio ; ,

lempus alloquiis tcinpus esuriendi :

et tempus epu- , servantiam carilalis, ne obdormiret in morteni obli-
tempus jejunaudi a ser- et quia abundaverat tibi inhumanitai
raea ,
landi ut nobis bactenus fuit
mombus
;

nunc J «ou_«.
veslris, sic ii»i«
monibus vesins, iisdera »._»-.-. r—
cibari tempus — vionis
supei.ii.uuu_»i-
:

«»«.
superabundavit raihi humanitas
«-...—... — —
lua. Multiplicasli
r

enim nos lilieris

3
veslris verbo enim i 0C upletarc me afleclu et officiodileclionis
ture,
exortum est. Pavistis c
_ . _,._ .i_.i;K.it _ nim libenter
lihcnler i:.,,..«. r_.min! puerufn fr.i.r.m Aman
\iunn lum
luni
laetitia. delibutis, quo
!....:.:_. t.n..rnni fratrem
Dei dulcibus, et oleo quo benediclum Domini
* ; quia non esl in vobis nostra. socium assumsisti libi, ei nobis
(c) ungimus caput nostrum visit;itionis

mendax opus oliva. « , in quibus habilal carilas de

I )
validum apposuisti patronum. Coufidimus cnim,
«. esl
(idenon futa »
quia sicut scribcndi ad nos parliceps tibi faitus
:
bona conscientia, et
corde puro, et
potesl uno pane nobis collega Et quidem
ita etiam orandi pro
sit.
Sed quia nemo qui multum esurit
cxpletos sed potius in- poslulat, ut sicut spiriius
Batiari, fatemur nos necdum ; germanitas spiritualis ila

ila sit
ciiatos ad desiderium litteraruru
vestrarum una illa
vobis unus in fide et confessione Christi est,
" quam unam computamus quia la- ainor et labor unus in proximis (i) assercndis.
Undc
epistola vestra; ,

sicut adipe et pinguedine repleatur communem largiier a summo rctribulore mercedem

lem a vobis, qua
in turribus ejus, quia (rater (ratrem
animanostra ", adhuc scmel accepimus. metelis cxaltati
udjuvans cxattabitur'". Si tamcn sernper orare
tantum
2. Verumtamen, elsi iuter oflicia nostra vicissilu-

fuerint, ul lempus tacendi, et tempus " et suspirare pro nobis meiiiineritis, et de cetero
dines temporum
bealilicantibu- ne et
loquendi eliam diligendi ac negligendi tem-
', non ita caveatis onerare nos verbis ,

recognoscis vnbis forsitan offendiculum comparetis si uicalis

pus fuit. Dudura enim, ut proculdubio
,

6
Sancte liater, diligere ccepi le ; ct dilcxi jugiter , D dulce.quod ainanim esl".240 Legistis etenira quia
I Tim. I, 5. •' Psal. lxii, 0. r
Eccli. m, 7. « P<al.
Matth. vi, 17. llabac.m, I". c
«Eccliii' !"• fc

Rom. vn, oS 1
Pmi!. xx, A. > Canl.
xxxvlt'c"cxxv...,6. M,n. vn.,0
"P s al. rxsxv... 19. .

11. »> Prov. xvni, 19. "Isai.v, 20.

iv,
autcm 40 crat, nunc 26. Scripla eirca annu.n 405.
•
Alias 26, pars 1 ,
qua.
it Augustinus in Commentario su-
'

Vicn. cum edit. (liKiquo ssepius

Sic mss. codices Cluniac. et
,

<a)
(ralribus i« Domvto ner psalmos. Ed. Rosv., tivit.
CbifU. Al ed. Kosv., sancti» codex cum ed. Chilll., Qua-
i/i jl^. Cluniacensis
Christo satulem.
propu-r liln Imjun caritutis (ructus aberior veniet, qni
. .

Clumaccnsi et
Hoec addidimus ex ms. cod.ce
(b)
Tempusergo, eic. eadem vulneralus prmvcnisti nosin benedictionibus dul-
ed Cl-iffl. Ante erat propriam. cedinis, ctc.
(c) Ha nisS. Clun.
elVien. cum edit. Chifll. RoSV.,
Ua mss. Clun.etVten. cum edit. Chiffl. Ali. co-
iunxiiuus. _ .. , i
(</)

diccs, ftreiiem, qtutm ipse miseras, rccepissem.

td) Vulgata, Psaltena Rom:
LXX et Gallic, olera
et edit.
Com- (//) M>. Valic. -^(ios«!8/i. Ms. uodes Clun.
herUrum, Psalteriiun vetus et S. Augustinusin Cliilll., validum salutis upposuisli patronum,
iiiinus
super psalmos, olera pratt. S. Hieronymus
nientario
Speculo, olns vmde. uene.
e t S. Augustinus in Ms. cmlex Clu.iiacensis sustinendis. Vulgala
(e) Ex mss. Clun. et
Vien. el ed. Ciulfl. cinenda- (i)

Grsecum et Vulgalam-, sic leeiio verior.

viinus vivet, juxta lextum
 , ; ;,

569 EPISTOLA XL,

570
rectos elyere swaosdecetcollaudatio*, noavero A slruendi, ridendi; et tandetn sanandi, :edificandi
pecealorcs in felle ainariludinis b positos, sed ct pJorandi tempus advenerit. Ecce enim nunc
temput
adbuc non tam tenni nexu iniquitatis (u) adslrictos, acceplnm, ecce nunc dies satutis
(f) * . Nox nrwcessit,
ut contritio et infelicilas in viis nostris c deesse dies aulemappropinquavit. Abjiciamus opera
tenebra-
(b) jara possil. rum, et apprehendamus arma lucis 7. Ut fiHi diei am-
4. Vcrnralamen sic quoque mentibus nostris de- butemus in lumiue : quoniam eccc fnimici nostri para-
bet inesse contritio ,
quia , cor (<•) contribulaium et verunt sagittas in pharelra, ut sayitle.nl in obscuro *.
humitiatum Deus r.on spernit A , Et quis dabit nobis Neque enim in luce positos poteruut sagittare, ar.te-
cor carneum e
, ut emollita sensus noslri duritia, quam feriant proevidendi ,6
, et pra;cavcntibus facile
sentiaiuus sagittas Doraini conligenles tiraore sancto vitandi. Potesl aulem in eodem ipso opere utrorum-
carnes nostras f
, el excitato vulnerum noslroruni que temporum ratio connecti, ut illa superius di-
dolo>-e, vioremus anle Dominum quifecil nos B? Coni- stincta tempora pariter operentur in nobis. Nam et
inodet nobis Jeremias illum fontera lacrymarum l in quo vivificamur,occidimur;
, vel in quo occidimur,
<[iio dieni suum et popuium lamentatus est : super- viviiicamur per eum qui dixit Ego occidam, el w- :

fondal nobis et David llumina oculorum suorum,, verefaciam*». Nisi

i« enim
-••» iiuo
nos uiiiisiusuciauerii,
Christus occiderit. non
quibus rigabat lectum suum « neque tantum genas B vivemus; de quo scriptum est
;
Dominus :
mortificat
vullussui,
VllllllQ <U*1 CPlt
sed i-t
et t.lill.l
totum cornoris BlMliun
HATfulFlC lnMm».:»
slratum lacrymis Ol
et , .->
vhificat^;
,, .*„
quia
, i: i :t

peccata nostra peremeiil,non

_!-f
nisi
..

exuiidantibus proluebat. Superposuerunt enim iniqui- vivificabit animas. Ideo illi

prophela dicit Exsur- :

tates noslrcc capul noslrum, el mullipticatir sunt super adhuc tccnm sum. Si occidas Deus
rexi, et
peccato-
capiltos rapitis noslri quia plura in nobis iniqni- rem «. Exsurgemus
(g) emergentes de lulo f;ecis e«
>
,

lalis quam justilke opera numerantur : et ideo (d) umbra mortis, et cum ipso esse permanebimus,
si
compvdruerunl el deierioraverunt cicalrices noslrm a occiderit in nobis peccatorem, et
justum creaverit
facie insipienlia: nostrce k quia calix fragilitatis noslrae in manu
elinveterata suni ossa no- Domini,
,
in quo
tlra, quoniam tacuimus" Deo ; el apponentes iniqui- hunchumiliat,et hunc exaltal^. Nisi enim Iiuniilietur
ttttem super iniquitatem "', cuin slatuissemus orulos exterior, non exaltatur inlerior. Ac sic
occidendi el
nostros dediuare in lerram >', tarde eos et segre lera- (h) sanandi, vel destruendi et aniificandi
tempora in
eimus ad montes Dei, unde uobis auxilium venit a Do- unum simul coeunt opus <", cum destruitur in nobis
mino °, qui solus potens esl sanure oinnes languores vila pcccati, ut tedifieelur vita jus!.iti.-e. Neque enim
noslros r, et eripere nos de corpore mortis hujus i aedificari polest novitas, nisi
:
destruafur vefustas, aul
(e) qui per Adam constricli, per Christum solvimur : amare " possumus
* ^
«"»«» Cbrislum,
11 "!", nisi mammonam inci-
iii?i iiutiiiiiioiiaiii 11 ' 1 -

;. .
si tamen ita porlemus hominis imuginemsicut
cazlestis
C piamus odisse ff. Sed neque gaudere poierimus in
tflwaii portavimus
terreni > n , .
' i i- .i r
' •
hoc nft -I «:</:j_i*.
. _. • • ;n _ _ i
est, si i.am >'< fideliter jusfi-
: . 1 . I . , ,
.
. . .

; illo seculo, nisi ih isto lugeamus, quia -/?£ seminanl

lise et veritati serviamus pro salute nostra, quam in lacrymis, in gaudio inelenl
di- kis.

ligenter injuslilise et inhmnanitati

14
pro morte servi- G. Convenit ergo nunc nobis illa de psalmis p3u-
vimus. Hmnaiium enim a nobis Apostolus postul.it peris anxii el lugentis oratio, quoniam peue jam de-
queinadmodum exhibuimusmembra nostra senire ini- fecerunt sicut fumus dies noslri --, et
necdum malitia
quitati ad interitum et confusionem, sic eadem exhi- noslra defecit. Ecce cnim veteres posuit dies
nostros
beamus servire jusliiice » ad vitam el gloriam. Nobis- produclos cursu cetalis, nec spargit canis caput, sed
cum enim habemus fructum illorum operum, de perfimdii seneclu.
(i) : et nos adhuc primis replan-
quibus nunc erubescimus.
lem conatibus .evi spiritalis iniantiam parvulis sen-
5. Sed gratfcc Sapienlite Dei,
ChrisloDeo", qui in sibus agimus ; et vix modo in verbo Dei incipienles
se manens omriia innoval, ac disponit omnia suavi- tamqnam primis votibus anima- vagiente mu
loqui.
*er l ,ut sit onmibus rebus
241 tempus " ; lempus tam et rudem sanctis Litleris linguam sohimus, et
occidendi, el tempus sanandi lempus ridendi,
: el lem- qnondam in Iitteris humanarum fabularum ioquace?,
pus ploravdi: tempustvdificandi, lempus destrneudi
et
'
nunc
- in ventatis " 242
i,*A balbinimiis eloquiis,
wnwuiiiiiuo ctiui^uii>, stiiltiti»
&lllli;ili:\*
Abienl, quaeso, jam nobis lempus occidendi , dc- D sapientes, et sapSentia. slulti ; rofcusli vitiis, et virfu-
«Psal ixxii, 1. kAct.-ftn.33. « Psal. xi.i, 5. - Psal. l, 19. ' Ezech. * XXVI
, 26. fPsalcxvni '
120; Psal. cxlx .. > Psa!. xciv, 6. » Jer. ix. I. Psal. vi, 7. Psal. xxxvn, s sec. LXXX- Psa i
i

xxxix lo. L Psal. xxxvii, 6; luxla Psalter. Rom. iPsal. xxxi, 5. » Psal. txvm, 28. »4>sal xvi li'
Hsal. cxx, I. pPsal. cu, 3, sec. Psalter. Rom. Rom. vn, ... I Cor. xv. .9. » Roni vi' I
}' <i > 1

xxxii 39 Reg. 6 '« Psal. cxxxvm, 18

I
,, et 19. -* Psai. lxxiv, 8. •• Eccle. m, 3. << Matt!'..
vi, 24.
"Psal. cxxv, 5, sec. Psalter. Rom. k» Psal. ci, 4.
Ms. Clun. el ed. Chifflet., obsirictos.
(a)
(e)Mss.codicesCliiniac.etVien.,f/«(j. Ms. Nol., (/«iV/.
Abest j.nm a ms. codice Cluniacensi et ndit.
(b)
(fl Mss. codices Cluniac. et Vien. cum edii. Chiffl.,
thifll. Tres vero mss. codices Nol.. Vatic.
ct Vien. ' ucceplabile.
non, meodose.
(g) Mss.Nol., Vatic. elVien. eum edit. Rosv., enim
(c) Sic ms~. Clnn.,Vien. eted.
Cbifilet. Ita et alibi gentcs ; unde conjectura est scripsisse Paulinum emer-
Paulinus, epist. 49 ad Macariu-n, num. 13, et
epist. • genles de tuio : quod eum Sacehino et Chiflletio sic
50 ad Augusiinum, num. _. Ed. Rosv., cor coniii-
emendavimus. Ab.-sl vox gentes a ms. codice Clu-
tum non despiciet. niaeensi.
(d) Ita Psalieria Rom., Hebraic. et velus, SS. Am- (/() Ms. Clun. ct edit. Chiffl., viviftcandi.
brosius, Hieronymus Augustinus
ei in commenlar. (i) Ila cum mss. codicibus Clun. et Vicn. editi?
Siipei- pjalmos.
Cbifu. An.e eral in edi!. Rosv,. vrofimdit.
 "

S. PAUUNI NOLANl EPISCOPI

zn
5?l

tibus adbucteneri; vis

tate tirones, et
nascente ad justitiau^un-
consumta in peccatis xtate veterani
A «-^-^«2^^^
el conscia miserorum lapsuuin 243
et afflicuiioue niiserabili la-
meflle >
giorise

benedicte fraternovi- sua_ damna lugentem ,

Aliquandiu enim, uttu Sancte

inler immi- borantem in gemilu suo, et de propria. carnis interitu
hoc seculo volulari inveteravimus
sti, in perque orationum
inveteraverimus inirai- viura amroa. recipere nitentem ,

co_ nostros;atque utinara ambitiosa la-

impendia et (d) geraituum suffragia ,

jam nobis otiosis spatiosi itineris vita de- ,

cis, ut illa quxrentem.

crymarum vulnera!.. salutis remedia
fecerit, et renovetur in
Christo, sicul aauila;, jtteentiu
exuamur, indueii- Quam apte hujusmodi pauper el peccator -Egyplia
no-lra» ut senio veteris hominis
aut nocturna avis dicilur : (e) Qui enim se ad de-
;

Deum creatus est*. Sed

novum illum, qui seeundum
tes
ls
similes .... pos- flenda et conlitenda peccaU secernens a communi
qni nec pellicano solitudinis
adhuc
» Ecclesise ccelu inira ergaslulum cellukc sux nuestus
erit ut efflciamur sicut
nycticorax
sumus. quando hoc seculo fugiens ut ma-
eum excelsse includit, et elongatur ab ,

in domicllio
« ? Quando excitabimur in
adversus
alacritate volucres, (a) et neat in solitudine deploialiouis, et illic
mentis vigorem, ut spirilaii et in peccata sua spi-
penna pervecli possimus di- camis sua. desideria confiigat,
in alta virtu\um ardua
ritali certamine conterenda de P ug„el cerle et babi-
cere sum sicut passer (b) singula-
Vigilavi, el factus
:
taculo pariter et pnrfio iil stmtlts pdhcano sohtudt-
super leclum*. Videamus
\ideamus
'* boc loco si placet, in B
hoc ,
,
.-______• .ht.c vfi HffAlTl
ris .
volucrem IIYSl
ipsi
et illarn inimicam scrpenlibus
_. , ,
i

,
et hoc ordine sub nis ,
quara raiionem h_ec avium genera,
diabolo "
et
poenitentis, ad mo- et principibus tenebrarura, in peccalis
persona pauperis. anxii , id est, a:mula-
redacli propheticus cogitatiouibus carnis expugn.ndis, dimicans
piam spei per aliquem lapsum ,
hustium
tur. El si in eo agone super.verit, vivet
serrao disponat.Fertis", ut opinor, loquacitatem in- 1
suorum superstes escam de vicloria sua sibi quse-
"

contemlum vestrum •' pro- :

sipientte uiea., quara ad

vocastis. Accepi
viro Rufino ) et
(
rit, quia vila. meritum , ({)
peccati et diaboli viclor
enim a quodam sancto dociissuno
quera cum omni nequitia. spiritalis cxercitu
acquiril,
, carissimo mihi qui non solum le-
quotidia-
perniciem nostram variis arlibus serpere

multa cognovit, pel- in

gendo, sed eliam peregrinando experimur. Sed gratias
juxta parti- nis interioris nostri periculis
licanum avem esse in .Egypto, vel illis Cbrislum
deseriis uberare, Deo, qui dcdit nobis victoriam per Jesuui
bus usitalam proxirais Nilo flumini am-
pncvalue- Dominum nostrum, ut super aspidem _. basiliscum
serpenlibus vesci , in quos dimicando
(<-•)
conculcemus leonem et draconem •. Ergo
moritur victrix bulemus, et
Ergo pugnat ut vincat, et vicla :
ril. tenebrurum pugue-
acquirit alimoniam. adoersus hujusmodi (g) principet
?ero et evadil mortem , et
potenles, quos
hominum peccatorum
est, nycticoram ')«™ 7-^ mus, hoc est,
auteu. nycticorax scnptum
Quod aule.ii
esse ve.iusasserebat ;
scriplum e
idque probab-U

batur osieudeve ; cum illam avcm

rat.one vde-
lioc loco positam
,

C *^«^"f *"
pro saluie contentio
;
est,
f

agimus , exemplo illius («)

'
os serpentes,
ut hos
orate ul \ _,
quibus nobis xl „ula
dum

quia secretono- in islius mundi deserto

dicerel, quam appellaraus nocluam, el per victo-
obscuritate te- saluiaris aliii. tollamos. Quibus obtritis,
et volatus ct
ctibus cantus exerceal ;
nube tencbrarum, illu-
uebraiuin.q.iafere-cuncucaligantanimalia.lumine- riam devoratis, quasi discussa
et tunc Bet quasi nycti-
nyclicorax dicitur: minabitur noster interior",
tur uudc nycticora aptius quam
:
hocest, in dorao Domini, ut
interpretatio cora »11 domicilio,
corvus.
quia nyclicorax, nocturnus acuum aciera defxcaue
videns eo quod pu- inter hujus seculi lenebras
esf nyctico-a autem nocte ; ,
secundum piophetara tali-
vocetur. Nihil autem menlis inlendat et possit
piUa oculi *ip* a Gracis Qdia tenebrm non
dicere
babere maaifestum est. Por- bus oculis (*) luminatus :

noctuam simile corvi

a me, et nox sicut dies illuminabitur s.
quasdam aiias obscurabunlur
cam ut dixi, sicul
ro perspicuum ,
ulraque substantia in hominc
cernere, et in lu- Quod ulique fit, cum
aves, noctis in tenebris magis caro lerrcnam inficiata nalu-
luccm noctibus sibi congruil, ut ctiam
ca.cu.ire, noctem diebus pali,
minc concordiain spirilali migret affectu :

ram ad an.ma.
usurpare. illumnabitur, cum et caro,
et tunc nox siau dies (j)
7. Nunc ergo, benedicti mei, videte qualiler bscc
spiritalis effi.ielur.
congruat ad pauperem moeslum, hoc
est, poeni- D sicul auima,
avis *Psal.
«Psal.xc, 13.
t Epl.es. vi. »2.
b tv,24_ Psal. a, 7. Jlbid.,8.
* Psal. ci, 7. Ephes. •

cxxxvui, 12.
\n 0110 se secretum, elc. _.
\uls_um retinemus leciionein, non enim placet i>t
a.ld.din.usexmss.codie.bus Cl.u.
5) Wvocera
,
la\
atta vnlulnm
mss codicum Cbin. etVien. leclio,m« Ndl \ien. et edit. Chifflet.
correclm, arduo fine ,

arduo fyie perfecti ; nec Chiffletii „ Sic emendavimus

ex ms. Cinn. cod.ce ei ed.
Imjusmodt noctes, qut suut
Per
Clun., Nol. et Yien. et ed. Chiffl.
re- n i'l-1 Ed RoSV., advcrsu*
homines pcccatorum po-
tb)'L mss. Vaulmus. ,,„»„p.s tenebramm, hoc est
sic enn.i
r,osuiii.us siuouteris super tectum ;
sensu.
n 8 ct 9, ilemque 111 ep. « ad Macar. 11. 5, passer tentes. auos,
(*) Ms. No!.,
nullo ..._»_.,
so««ori«. Sed convenitepitheton
s«-

unicus mper teclum. »._._.. («larif d.iia serpentes tollit. ,., „.

Rosv. At mss.
(c) Ita tns. codex Vatic. et e.l.t.
(fl SiceraendSraus e»
mss. codicibus t.lun. , V.cn.
quos dmucando ex
Clu.i. Nol. et Vien. cum edit. Chiffl., correctio noslra connrmaiur
et edit. Chiffl. et Ko.v.,
verculerit, minus bene. m inlerior lutmnutm: fc-d.
n. 2, oculus
epist. 41
et \.en cum ed.t. Chiffl.
,

(d) Sicmss.Clun., Nol.

nullo
suffragia, ambitiosa, clc, itlumuuttu,.. eficitu, Ctr-nue
Ante erat .ng.n.iimi ^iScodiees,
Rosv., leriio boua
Clun.,\ien.etedit. Chiffl. Edit.
^jl) lta mss.
 ,

573 EPISTGLA XL. 574

8. Quod si per orationes vesiras fuerit indultum, A Scriptume9tep.im.quia245(d)non«JH«(;«uj3^»rftt „.
£_ m
244 ut et
fm/i. llt il. hllfttA viTV3rPH
noste vipereo -•-.l.t.-r,»
conterendo ...... /~\ -__lli-.-
(a) peilica *».« mu^Ih..
iur
.*-
avibus retia r.
r.
— _*._ _:
Et scimus, _
quia
• .
sic iusidianles *•
nuia solitudinis xtt.ulen.ur, et uycticora. oculi3 iuler volucrurn simplicitali aucupes hunii ponunt lendiculas
hujus seculi obscura cernamus, tunc in consumma- (e) et plerumque esca, vel cceci illicis aspersa fraudtv
tione pedibus constitulis, super excelsa perfecta. vir- deponunt aves, et opertis doloso eespite laqueis im-
tuiis impositi, vigiiando in orationibus, et medilando plicant credulas. Sed nos simili arte nos sollicitan-
Sn lege Dotqini, efficieumr sicut passer unicus super tibus per oblentas mundi hujus illecebras nequitiaj
tevtem «, etcorpore et spiritu congruente (.) in vo- aucupibus, armati flde el illuminali verilale
spiritalis
iuntaie Dei, jure dicemus : Singulariler sum ego, rfo- dicamus In Domino confido, quomodo dicitis animar
:

nec transeam •>. Et quis est iste passer, in quo forina tnea; transmigra in montem sicut passer
: . ; Discedile
perfecti est, nisi passer ille qui mvenil sibi domutn, st a me omnss qtii operamini iniquitatctn r
. Propterea
eum turture niaum sibi fecit atlaria luu, Domine wr- oremus Dominum, qui illuminat omnem liominem ve-
tutum « ? isle forsan passer est de duobus illis, quo- nientem in hunc mundum », Omnem hominem dictum
rum unus non cadit super terram sinc voluntale Pa- puto, quia nemo homo, nisi agnoscens Deum, et
tris d . Cecidit enim passer _.„
, , summus
hic __.„„.__ in vulpulC)
„, corpore, qui, *«
1JU potius
,„.,,.._ uicru.ru
meruerit agnosci a ueo. Quem non
Deo. Uuem
scd et resurrexit. Cecidit autera ex volunlaiis as- B agnoscentes, comparaii sunt jumenlis insipientibus, et
seusa, fnM\,P obediens
_AIK'l factus __J_ _##_"_>_. _'..._._: __.__.
__ .
Patri usque ad mortem crucis <-.
_ •_ ,.

mnl iltis '. Nos ergo magoa ejus mise-

thniles faeti
Hic passer est illa Sapientia, qua. requireniibus ricordia ex impiis juslificati per Udem,
se in et non es
viis hilariter osteudit, nune in portis rit
obvia, nunc operibus, curramus 3 » «>« odorem unguenlorum
ejus "„
in plateis occurrit , nunc in muris
vel iurribus eei.a ut ex illius nomine odorem vilaj trabamus
, et efli-
convocat ad se amatores suos, et invitat
eos in aiti- ciamur odor Chrisii bonus Deo * polionati ( V. nol.
tudiues habilationum suarum ', ut
impleat verbum 183), ut scriptum est *, a vino unguenlorum de
suuni, ca-
quia eialtatus omnia ad se trahit
{_) s. Quis Jice salutaris , in quo ipse ut pigmentarins, ut in Ec-
dabit nobis pennas coimnbas deargenlaias h
, ul per clesiastico scribitur r, unguenta suavitalum miscet,
eloquia Domini casta, et sicut argentum igne examina- dividens dona sua singutis prout vult ', ut omnia in
lum" i
,
pennati pervolemus " ad b.avium superna. oiur.sbus impleantur (Sacch. implealur.
V. cp. 42, n.
vocationis , soquentes islum passerem singularen.
a, et 43, n. 3 et odorem notitia.
), succ manifestet
(qui est nnicDS Dei Fiiius) supervolitanlem
: qui>» i» iu nobis quia unguenlutu
aliis kabitat, et
:
(f) exinanitum est no*-
humilia
respicU . . et qui descendit in men ejus «». Quod riomen ut ilivocetur supernos *> b
inferioraterra, ipse ._« qui >• """""' r
A,
«*>,, ,„
.. ' *
ascendu super
capuvam ducens capUvitatetn, ut
'"V" omnet
'
otnnes
Ch
_ei..p_r et iu
setsiper m nommelur
n.Dis nominetur
nobis , fuit
f:at conm satio nostra
conversalio no

nia
iita _
K Hunc
______ n_ij_.M*pm
passerem
adimpleret om-
dtrecta imitatione _._,..
_, ,lip__.,_ :__:*_<-:
si — c(elis _
.. ii3
...
en5m eilid „J ,,.„„,
r JJ£
valeamus per lcctum «*, si non qua: in ler.a sunt,
eequi, iisdem vesligiis ambulanies sapiamus aut
quibus ingressi qnaerauius, sed qua; sursum sunt, ubt Chrisius
suiit specioti ig) est
ewmgelixantium pedes tunc in edito
> ,
seient ad dexteram Dei •• Patris, '•
coustituli poterisaus dieere innumerabilibus
VigUmn,
:
et facius sum ocuiis speculator actutim nostrorum , et spectator
sicut passer uitia .-.
super lectun; a .
agouis istius, quo in curne ambulantcs, non secuudum
Meminerimus ismen eiiaiu in sublime
9.
provecti carnem miiitumus rf .
verbum Uiud Domini, ut qui fuerit in tecto, non re- .0. _¥_« euini est nobis coliuctalio adversus carnetn
vertatur W. domum suam tollere vasa " ; id est, nc in ei sunguinem, sed adver_us invisibiles inimicos et ad.
nosmelipsos recurraniu., etopera
caroalia qnasi vasa
-_.-». spiriluitia nequitice in Cfdeslibus 8«.
inrenoribus der<,licta repetamus.
lii Non quod
Nemo enim, in- spiritus nequam in ca-iestibus atfant sed quod
quit,miuens (id ea immitlent, Grcece , in
_.u. «.._,«) <id
aratrum manus, ct respicient retro,
ccfilesli conversatione viventibus . dversentur. fn</ita-
aptus ... regno
o. mus itaque arma tucis kh ,et in Deo ncstro transgrcdia.
Dex Sed e'si super tectum fuerimus,
id esl, super
natu.am terrenan. evoIav_rimtis
mur murum illnm inter nos cl Deum setiaiantem,
' >

cami, timeamus avium umtJ^i!ZtS^S^ D T,^

^™8 ". " 8 1 rfflitate Limeamus ^versarium spi-
ntah natura violenturn , quia virtus in infirmltale i i

2.
x, 23. • Philip. ii, 8. C
Prov. viii,
e
i.u,
', 7
7. Roiti. X
... _;. m
<" |...;
l>< ii VJ W*-J*M.ja,
',..'
r..' ,'*"*'• *"' 7.
':'.'.' P
Psa>. cxn, 3. k
Epbes iv 8 .1'• l.ai
J
;

»
i

^'
'

« 9^'
\ R ™' o" "' v " L™ vpj^.
"' A/
sec. LXX. Psa). x, 2 >*> «•
n, 15. x ' *»•". 9- Johan. 9. Psal. xlvih, i3.
,
« Cant. i,
'

Ps; ,|. !3 y 3. ' Cor.

'
i, II
«0. «
Psal.c Col. i £n HCo, -°-
Cor.x, 5. "-! - " CAnt I.^ 2- '" Jacob. ,.,7. * c Philip. iu.
,
' -

C^«^^
"II Cor. x«, 9

>) Ms. codex Vaticanus, volunfati D?i

(c; Iu mss. Clun., N-_l.,
Vien. el
CI
_«Eph. w, 12.

--.Vien.e t
R in. xiii, 1*2. u Psal. xvn, 30.
plerumqve _._<_
aoliKO cespite laquei implicant credvlis.
(/') Ila apud quosdam
illices, fraude uepnnunt aves

iegi asserit Nobilius in

, et operti

scho-
edit. Cliim All!
Alii '
./ exatialus omnia ad .. /rafto/.
lns adhuncversum. Eamdem lectionem huji.scever-
mis iterat Paulimis noster in fine
(rf) Ci-ax-. i., xwv . LXX ei Lncifer nan *, cpistola. .1 ad eos-

&H/ aTcl
_
;.,;_.,-
tleoi. nnm. 3, unde emendavimus,
SJL *»1 us «fferri a P.trii.us et ex ms*. codiei-
'r
nllo in Johan., hb. n, c. iii el aiiis. y bus Clun., Vien. et edit. Chifi., ejus. Ante erat
ei.
(e) Sic ms. Vatreanus eodex (q) liaiiioChira.cum cndicibus manusrriplis Clun.
cum
«• edi! p,o. v a- *t Vien., esl sd dexteram Patris.
C!u,.., Kol., Vien, el e.lil. Chiifi . « Sr„
 S. PAULINI NOLANl EPISCOPI 37«
575
verficitur. Nec in 246 virlute *» sua potens est A mus contemtum patrimonri, accipiamus etiam nosrri

vir, innnnum facit atlversarium ejus,

sed Dominus contemtum : angusta enim via gradimur, el quasi in

quem ipse Dominus virtutum Rex glorise tali pro fune suspenso ancipites ambulamus et nisi certo :

nobis congressionis genere confudit, ut iHum in libramine vestigia fixerimus, ut non declinemus dex-
humana supera- tra vel sinistra, facile nos in bujus awt illius partis
cruce Christi non divina virtus, sed
Sequamur itaque triumphantem Je- ruinam inimicus impellet. Ideo nobis in Salomono
T?t iiifirmitas.
" scuto fidei eircumdet nos veritas ejus ul Sapientia canit Non deflectatis a Dommo, ne cadatis m .
sum, el ,
:

non limeamus a limore nocturno, et a juculo votante Ipse enim Dominus Christus uio veritat , et vita est ",

decem mil- qui dicit Omni vigilia serva cer tuum °, quia per
per diem. Cadenl a lalere noslro mille, et :

a
lia a dexlris noslris , non nostra , sed virlute Chri- ipsas virtutum vias in vilia delabi possumus; et nisi
certo, ut dixi, slatu dirigentes animi momenla libre-
sti
36
cujus pugna est qua pugnamus, et cujus corona
qua vincimus quia membra suinus corporis ejus, si mus, de ipsa humilitate capiemus superbiain; et
,

niembra noslra, ut fianl evanescet species pietatis , si per laudem paupertalis

lamen mortificemus in terra
obrepat inflatio. Et quid proderit caruisse divitiis, si
arma jusiiti*, quibus accincti, el Christo, el angelis
ejus, et vobis laetum de nostro certamine speclacu
renanemus diviles vitiis? Unde quacsumus, ne ex illo

Ven-
lum prabeamus de laqueo venatorum B nobisverbo Domini blandiamini, quia fecerimus,
, et evolantes

garrula gratulalione canlemus Anima nostra sicut dile qum possidetis ; quia plus
:
est quod superest illud :

passer erepta est de laqueo venanlium; laqueus contri-

Et veni, sequere mev. Facile e=t autem videre" quan-

tus esl, el nos liberali sumus, quia adjutorium nostrum tum sit sequi Christum, ut hoiuo imitetur Deum. Sed
et illud scitis Quia semet locutus est Deus, dno hwc
est in nomine Domini Jesu Christi b. Non est enim :

aliud nomen datum hominibus c

sirb ccelo , in quo audivi 1 ; nam cl iste sermo, sicut oranis fere Scrip»
tura divina, in bivium patet Vade et vende omnia
oporteat salvos (a) fieri nos. In hoc nomine triuin-
:

phantes, ib) confiteamur Domino misericordius ejus

d
,
tua. Non enini peeuniam tanlumel fundos, extraneas
et gtoriemur in laude ejus e non in nostra. Quoniam, ,
facuitates ; sed eliam animi nostri intcrnas opes, quae

ut propheta dicit, si qnid bonum in (c) nobis, ab ipso vere nostra subslantia est, possidemus. Hanc vendcre,

est; el si quid optimum, ab ipsius majestate est : Ipse hocest alienare a nobis, lanto majorvictoria, quaulo
Et propterea ct allior difliculias est ingenila qitain apposita separare;
enim {ecil nos, el non ipsi uos '.

Quid autem habes, o homo, quod non et intus infixa divellere, quain aflixa extrinsecus re-
Paulus dicit :

acccperis? Quod si accepisti, quid gloriaris quasi non

jicere. (d\ Seenim ipsum vincil et snperat, qui re-

Domino nuntiat niorihus suis, el se abdicat sibi, ul iflud for-

acceperis X ? In qnu monet ul, qui gtorialui, in

gtorietur >. Dnde jam nobis leves angusliae «uut, C lissimum Dei verbu.n impleat : 0«' perdet animam

quando laudari videmur : nihil

nibil enun
eniin nobis conscii «<""" propter me, inveniet eam '. Haec Doinini rerba

suinus de proprio bono, ut tamquam agnoscentium recordantes, (e) elTundamus iu illuui animam no-
pudorem laudator penugeat . quia nou ipsos nos, sed stram, et ipse nos enutriet, ct abscondilam io se vi-

divinae bonilatis niunera atque opera prtcdicari co- tam nosiram fovebit , et se cum gloria revelabil : si

gnoscimus : si quid eniin in nobis boni videlur aut tamen pro Iiac cadem anima oremus in lempore op
ls
credilur, illius est qui solus bonus est >
, et de cujus. porluiio nunc in isto seculo. In inferno enim guis

confitcbitur tibi
n s ? lstic nioriamur peceatis, ne illic
pleniliidine omnes accipimus i, et pro merili vel fidei

capaeitate respergimur. Ros enim qui ab illo est, vivamus pteiiis. Mors enim, qun: secunda dicitur, ni-

ganitas est nobis, et lcetomur in stitlicidiis ejus '-. hil aliud est quam vita peenaruni.

quo nos laudatis, Lnnocuus erit 248 ** Caveamus igitur ab inferiore inferno,
Ergo et error iste,

nobis. Insuper et mercedem vobis copiosam tam pia ubi corpus ct animam gehenna lorquebit, aiterniiiu

moriente pecealoris aniina, iiiaiienlc

w sensu el du-
lides congeret : quia ut nos noslra mente iniquos, et
raute niateria corruptioui?. Nain et mortui ut scri-
de perversa hujus seculi generatione pravos exisiime- ,

Deo omnipolenti creditis, qui ptum est, resurgenl incorrupli >, non glorise immorla-
tis 247 bonos factos,

impium, mortuos, scd posiKE. Injetis ego homo, quis me liberabU

poiens esl jiistificare el vivificare d litale,

'. de corpore mortis liujus »? Domiiws fortit et potent,

et illuininare tenebras, et phcenicium casididare
mu- Dominus potens in prmtio \ qui vectcs (errcos con-
1 1 . Quamobrem orale solliciti ut tanto orc vel (()

humitiavit catumniatorem r, ut exattaiet

nere Dei dignum Deo cor accipiamus ; et qui accepi- fregit S et

° Psai. Acl. iv, 12. A Psal. tvi, 8. ' Psal. cv, 47. Psal. xcix,
« Psal. stc, 5. C, 7. exxiu, 7, 8.
exxin, «

5l. Matlh. xix, i7 J.ili.ui. i, lo. » P-al. lxiv, H. » Isai. i, iS.

3. s I Cor: iv, 7. " 1 >Cor. i,
.

r Matth. xix. 21. m Psal. l\i, 12. ' Johan. xn, 2

w Eccli. ii, 7. ° Johan. \i\. 6. » Prov. rv, 25.
Psal. xxin, 8 ' Psat. cvi, 1C. Psal. lxxi, 4.
ICor. \v, «>2. u Rom. vn , 24
)
« Psal. vi, 6. »

(oi Sic e.liiio Chiffl. ciim mss. cndd. Clun. elVien. Clun. et Vien. ei e.l. GbiflL, in quihus siquid bonum
It! editione Rosv. tegebatur, alia interpunclione, fteri. in nobis, ab ipso est : ct si quid oplimum, ipsiut
est.
]Sos in Iwc.
Paulinus nosier epist. 13 a.i Delphinum, n.
(b) Ita d) Sic emendavimus es mss. sodicibus Clun. et
Bebraso, cum in
'<

\ ien. et edil Chiffl. in .|ui!)iis mtuai pro lintit. Ante

2, scculus versionem Psalterii
'••<

aliis psalteriis .-i in commentario S. Augustihi super erat Si eniw setpsum vineil, nullo seiisu.
Iia reposuimus ex iisdem codicibus. in edtt.
psatmos quaier legatur ' on6iear.iur Domino miseri- ,•

cordicc ejus, in vers. 8,-25, 21,51. Rosv., effundetnus.

(r) Addidimus particulam -*h vx mss codictbus Juxta "xuim
•
!
Grxcnm, Vulgaiam, mss. couices
 »

377
EPISTOLA XLI.
378
me de portis morlii, ut nerrarem mirubUia
ejus in por- A corruptione mijus seculi mortis odorera
irahamus
tis (Hias Sion «. Benedicat :
vos Dominus ex Sion, el neque per guslum illicem gulae morbus
videaiis qua> bona sunl Hierusalem, irrepat, et
et oretis pro no- concupiscentiarum (d) cibis conlinenliie
bis omnibusdiebnsviKe vestroe robur ener-
>>, ut portio nostra com- vet neque mollibus vestimeniiscorporiblandiamur,'
muniter sil in terra vivcntium <".
:

nec carneos tactus et amplexus

illlcitos delicati*
EPISTOLA * XLI. male palpata tegminibus membra
Paulinus aSancto prwmonitns (c) disquatiant.
fuerat ut faculam suam Ila fiet ut in unoquoque
Migenter ditm tempus esl appararet nostrum omnibus sensibus
: occasione inde.
uccepla, vi hvangelicam de castiset oleo doctrin» iidelis
lampadibus ac de pru- imbutis, virgines omnes
denubus qumqite totidemque fatuis quinque sapientes maneant, oleo in
virginibus pura- vasis suis repo-
voiam pte aamodum ingenioseque
e.rcurrit. sito,exspectatione secura quiescant , facile
Legimusin lergo cpistolicadnolaliorieni
1.
mox pa-
episto- randis facibus occursurse cum primo
larum, quas meas esse (a) indicastis. superveuientis
Nam vere prope sponsi tumuliu fuerint excitatx.
omnium earum Nam in lantis Eccle-
ita immeraor erara, ul meas esse s.x populis in quibus non solum virgines,
iion
, qiiaru.u
recognoscerem ', nisi vestris litteris credidissem. tamen innumera mullitudo est sed et maritala-
Lnde raajus accepi documenlum caritatis vestra,
;
, et
vidu* diversis et moribus cenmntur
et iruclibus,
quia plusme vobis quam milii nolum esse perspexi.' B non arbitror
alia ratione quinque tantum
Hyninos, quos desiderabara, virgiues
accepisse gratulor quo : faluas et lolidem sapientcs esse
munere, Sancte frater, admonuisti positas, nisi quod
me, ut faculam uiraque persona in totius
meara diligenter, duiu lerapus populi universitate diver-
est, appararera, ne sa.numerus autem ralionc supradjcla sigiliatim
cum latms excluderer, si cum m
sapientibus non occur- omnibus continetur; ut unusquisque in
rerem. Orale autem, ut et semetipso
virgines et fecunda sint aut slullas aut prudenles babeat *
a.unue noslra; sine sterilitate , pro qualilate
virgines, sine corrup- sensuura suorun. in quibus proviilis sapiens,
:
Uone fecumte. Hoc enim iner-
mysterio et in lege male- libus aulem stulla virginiias esl. ISam
dicius est, qui
» semen
ideoet faturc,
in Israel non dederit
; et in sicut sapienles in lanta sui dissitoilitudine
Evangel.o virgo sapiens similiter
{b, dicilur quu>
oleo procu- virgines appellanlur, quia virginibus
«aio vigili sollicitudine, secundum car-
uncta (cjfaee, sponsi exspe- nem steriliias infecunda, secundum spiritum iruciuo-
clatadventum,jamque venienti non
exslinguendum sa (/) castitas adest. Quare nec
sapientes sterilem
pmgui fomile lumen accendit.
viiginiiaiem habeut, quia sapienles
suut; ne.c stultie
2. Ergo mens nostra fertilis
Deo sit, et vita fructus fructimsam, quia slulla? sunt.
operibus bonis pariat. Sit Qiiarum.forma mibi
et spiritus virgo. „t videlur esse sapienlia intjus tiuindx,
nulla
secul. corrnmpatur illecebra, et ab
qu;e slultitia eu
omni labe vitiu- C apud Deum , ct sapieutia carnis qux
ruin C.l. . vere virgo
Jlllll
mteger manea..
|[|li" r ci'
i.., .......
Stulte enim virgine
. . .

s ill* mil.i stulta est , (g) quia non. esl juncla alque subjccta le-
viden tur animx% qu* virtutibus sleriles «
suat •
gi > et sapienlj;e Dei : et tiucnta cjus iacile exstin-
ct.llxsapientes, qu^viiiis
incorrupte sunt.
Den.que in utroque virginum 249 guititr quia i.on habet oleum veritatis, vacua Spi-
j ,

gencre qumque po rilus sancti , quo oculus intcrior

nuntur, ntintelligatur, ad luminatur ' et im-
sensus hominis i.Hegri- pinguaiuranimx capufyquod e.-t fides
talem aut corruptionem
referri nam quinque s en-
250 nostra,
:
cuioleum est doctriiue eceleslis infusio
Bibns omnes prxditi
!

sumus, per quos aut vitam

re- 5. Ilaque oteum peccatoris non impinguei
cep.H.us aut mortem. De capui
ipsis enim dolens propheta nostrum, neque muscaj moritura; exterminent
d.c.t Mors vttroivil per feneslras veslras oleum
:
*. Quas ob- suaviiatis ut semper nobis caput Chrislus sit, nec
struamus limore Dci, ut ad :

omu,es istius mundi for- 6

o.as et voces surdi simus
unqaara deliciat oleum capiti nostro, quia iinguen-
et c.xei : sepiamus aures
noslras spinis conlra linguam
lum exinanitnm esl nomen ejtts : et Hinc omnibus
nequam et illecebrosa
(h) perfeciis sensibus eiinius
modularaina t
.averlamus ocutos nostros, virgines sapienles , si
ne videanl injiobis manserit Sapientia Dei, per
tamtaiem s obslruamus et nares nneirac quam faeta est
'
eUam '" to,
'
po,e feeun(ia vir» iBitas
Psal pi 15.
i^ et H
b » n sa
p - Nimium. vos
' Eceli. xxvui, 23. e Psal
l. CXXVII . 5 . ,.
p aL.
^ R
6 d
Mat n Wj S e Jer.
L.OI.UJ,
'

/o"'. „
U. l - - ix, 21.
cxl, 5. )
Cant. i, % Ko.n. • vi.i, 7. ) Piov. xx, 20. k
Psal.
' Alias2S, pars 2; qu-.eautem
11 e.aL nune i. Scripla et missa cum superiore circa annura 405.
Elui, Nol., Vien. et e.lit. Chiffl.
,
emendavimus 'fer- Mss. codicesC:iun., Vien. eledit. Cliifll.,
feos. Ante cral wreos in edit. (<<)
ilosv cibut '
iniKiis bene.
n,ss c ,aiccs C!u «- "i. '
Vien. c.im edii. Ci.ilfl.
fJZ' n!
R ^?->r»lin:sns. ' .
ie) Manuscriplus codex Viennensis et edit.
'
ms. m.,indicatis. CJuffl
Addidnims veibum dickur ex ms descateant, mendose. .Ms. Clun.,
.(») descatenl.
codice n..
!u "
niacensi ci edU. Cbifll. (fi Man.iscriptus Clun.. codox el ed. Chiff!.,
cari-
(c) Sic reposuimus ex tas: Sed bene respondet
mss. codicibus Nol. et Va- fructunsu castilas tecundum
l.c. Ve.iss.ma lectio sptrttum iH}ecundai slerilitali secundum carnem.
petita ex Evangel. Maithei «•
xxv caque coniirmatur ... <* e, (g) Editio Chiffletii euin Cluniacensi
codd., uncta
ep. II « M * ji
omce , quia ieyi el sapientia: Dei non esl subjecta
mahnseripio
acie, minus behe;
non enim Ch4
ut "wtZreTsuSrvr-
|

Liijus lucerna facile cxslinquilur.

ec.iii? ,io
- Ui) Mss. Cluniac. et Vicn. arj cdil. Chiffl.,
sensibtts. Ulraque leclio bona.
perfcni
 : ,:

6. PAULINI NOLANI EPISCOPJ 380

379
j#3
A pulcrius in Cbristo for.natus «, speciera tu* ment»
fatigo el mini prxsumo multum de patientia cari-
ostendit. (e) Sermo enim, inquit, tiri indicat de ilto,
tatis. Sed (o) oportet ut audiam Salomonem in Sa-
f
amantissimos et cx abundaniia cordis os loquilur .
pientia Dei loquentem, ut parcius, ad
oderint me 2. Sermo itaque tuus noliis apostolico sale condi-
licet , inferam verbi pedem, ne satiaii
tus expressit saporem gralke ts, quie tibi data est; et
ticio autera, quod sicut odisse quis non potest viscera
de stillicidiis labiorum luorura gustavimus quam
sua, ita nec vos humilitatcm aostram,
quam visceri-
b
suavis sit in te Dominus qui faclus es et posiius
et caritas, et graiia,
,
bus vestris permiscuisiis. Pax,
abundet iu vo- iu caput populi , eleelus ex ovibus in virum gregis,
et humilitas Chrisli Doraini altissimi
(b) et dile- ul regeres oves pascus ejus qui animam pro ovi-
bis, benedicti, fratrcs merito venerabiies
,

bus suis posuit •. Idem agnus et pastor reget nos

ctissimi.
in secula, qui nos de lupis oves fecil; earumqire
EPISTOLA * XLil.
nunc ovium pastor est arl custodiam, pro qnibus fuit
Lmtatur se uds.ptum Floretttii Cadurcensit episcopi
agnus in viciiniam i . Hic ergo Dorninus et Deus no-
amicitiam : iltom commendat, ejus prete* expotcit;
pulcherrimasque Chrteti taudrs immistet, ster, qui m lerns visus es; , et inter homines conver-
Floben- satus est k pro nobis ovis et pastor in nobis cst,
Beatissimo ac merito venerabili (c) Patri ,

quia nos iiivi>ihili baculo et salutari virga intus te-

tio (V. not. 184), Pailimjs. B
nos Hlteris san- git *, ut etiam si ambulemus in umura mortis , non
1. Lieiamur in Domino visitatos
tuneamus mala quia nobiscum Pcus est , Emroa-
l

Clilatis tiix-, et provocatos, ut qui neque notitise Iihb ,

ille m ; Domions maje^tatis et fiiins

ancillx
prius graliam gesseraraus ', m.nc repenlino Dei mu- nuel
fiduciam quorum aliud natura, aliud factus est. Idem crea-
nere pienam iuk tamquam veteris amicitiae {{)

tor hominis et redemtor, Dens cx Deo,

homo pro
sumeremus. Vinum inquit, ei amicu» veterascet, el
.

eum snacitate bibes ipsum %

. Ecce istam propheta homine; Fiiius Dei ante secula, filius hominis pro
sententiam Buperavifsanctilas tua qnsetam nerfecto secuio"; forma servi pro libertate servorum; et
•
nt inveteratas nobis dile- pav.per factus, ut pauperes sua egesiate locuplelet
diligere nos cojpit affectu,
ctionis suavitatem in prima hujus fcederis novitate quia ipse est Jivee in omnes omr.is boni p; qui om-
habeamns optarc incre- nia inomttihus adimpletUT '9, plenitudo Divinitalis',
reddiderint; ut non necesse
spes omnium hnium tetrte ei in mari longe ', Dcus
menta caritalis , cujus maturitatem consummatam
,

Ut uberiatem saiutaris noster, mediator kominum *t Dri, !wmo

principiis abundanlibos experimur.
magnis Ibnlibus comparare pjisimus, Christns Jesus « , qui e*l in atoria Dei Pattis « BUper
animn tu-.e

qui originem suatn laie profuso ore rumpenles ,

sla- oimics Deus benedictus insecula.

tim in ortu suo Dumina sunt. Ber.edictus 251 ita- C 5. Hic ergo, qni te in sorlem apostolorom 252
.... .. ^MH.fHBAdnmiuilT
^iorumdignatusassiimsit eT ,ul
ni eomm .irlo bominum
piirnni arte hnminiii!!
que Dominus, qui peccalis noslris tdi gratia supcra
piscator existeres et de amaris ac profundis hu-
x
bundavit, ut nos necnoiitia tua dignos, etiam cari-
,

late ditarel; et minore hactenus bouo carentibus,

jus seculi fiuclibi:s vivificandam potius qu.in; jvijri-

cum vestr» corporalis notitix cssemus expcrti"--, mcodain Deo prwdain tamo verbi salolaris extrahe-
quod utique quolidie facis. Hic Dcus. qui tc
tanlo majus de le inunus indulsit, quanto potior in res ,

qnam caro. Propterca adjntorem ssdilicatior.is et cultune sux fecit y ,

qui
homine substsntia est snirilus,

exsultat cor nostrum, et repleto gaudiis ore dicimus. insinuare dignatus e&t dilectioncjn bumiliutis noslrx
sublimi per Isti-.nslitaieni cordiB animx luse,
b quia
Maguifieavit Dominut fntere nobiscum , quoniam
pranetiisti nos in benedicltone dulecdinis c per elo- proculdubio per mansuetudinem ovis ct agui inno-

quia sancla, el sicutargenttm pwgaium cxaminala d : cenliam pastor essemeroisti; hic te, inquam, Deus,
no- amantem nostri faoeru dignatur, non jaxta me-
visilans nos, ut (d) dixi, et excitans d<>. pigritiz qui

ii™ siui ad observantiam caritatis iu». In qua qui- rilum inalum facies sed secuudum divitias bonitatis ,

suae, ul nobis adjutorinm de

patrocinio orationun»
dem non somnolentia dormiebamus, sed ignoranlia
Dommi benedictum
nomen jsuuimi "
- et luaiiuu , ••— —
tuarum tibi merccs , de proximorum etiam mino- —
siiebamus.
hiieoamus. Sit
ori ergo notnea
ti^o vt;ri«uiiiu.'i . ^i. *. *

rum magna caritate cumuletur » incmorera le t.o-

Uetettif in hoc etiam opere pielaiis suae ,
quo igno- ' ,

perpctuo faciat; omnibus orat.ouibus tuis el

ranUbus in carne faciera luam, banc poiius, qua stri

a Eccli, xx, !5. « Psal. x. 4. - Psal. «, 7.

" Psai. cxxv, 5. • Job Psal. cxn, 9: PmL c... M
ii; l Keg. xu H
j. ;

l Res. xv
54,, Luc. vi, 45. s Col. iv, 6. tPsal. xxxin, 9. » ,
51 «
Matil,. xii, ,

k ^«ch. ib.M.^1 PmLxxu, *. -ta.

pSaI.LxkVa,70;Johan .x,i5. *i Johan. ,. i0: Isai. un 7.
vu, 14. »Mailh. i,I6;Luch,7. • II Cor. viu. 9. p Rom. x, 12 1
;'.^- '
»
'M iS^^lL
lxiv, 6. Tim. ii, -S.
<
IPh.lip. n, II. v Acl
,,
20- Col. i, U. ' Mallb. tv, »8. t l U>r. ui, ». .

« Mallh. xxv, 40.

*
Alias 34; qow aulem 4 ci er?.i, minc t> Srripta circa annum 405
(d) Sic reposaiinosex ms.
wwlice Viennensi, cuin
(o) Manuscripti codices Clun. et Vi^n. cum edil.
antecsset ut dixit. Correclio nostra coattnmtar
«x
Cbilnet-, oportet audiam Saiomonem saptcr.tia Dei
initio episiola..
Itafere Paulinus episL 15 ad
Pammachium,
(b) Eilitio Rosv., ac dilectissimi ; el addit : Vatete (e)

Domino. n. 2. Ycruin ha-c neqiie apud LXX, neque in Vi.lgaU

in
e.iunltal deilto.
Ila mss. codices Reg.
(c Val. et Yien. et edil. ,
habentur, ubi ingressus hominis
(f) Bis
repoBitum esi aiiiid ex mss. codicibns Reg.
Dad., C.rin , llosv. et quidem recte, cimi ad episco-
puin P.iiilinus nondum episropus .scripserit. Fdti et Vien. Ed. Ilosv., allnvm.

Grav. et Schot., fratti.

 ; : :

581 EPISTQLA XIHI. 382

oblationibus cuiam nostre salutis imraisceat, ne in Aeessnrum prasumain; non arnbigens tautam habere
offeodiculum nobis aecedat tanla ista, qua • gloria- te patientiam, qnantam habes caritatem.
mur Domino, tune dileetionis impensio, si rapaces
in
EPISTOLA *
XLHI.
indomiiorum sensuum bestias veslitu ovium conte-
Excusat Victcrem quod serius sil reversus , causans
ganms ». Sie igitur ora , donec esores, ut fiat cor hiemis tempcslalem, et adversam ejus valeludinem
:
noslrum immaculatum in conspectu Domini, ut nou tum propcsiiam sibi a Desidcrio presbqlero explica-
confundamur k neque simul traharaiir cum iis qui tionem benedictionum patriarcharum excelienti
hu-
mihtate ad ipsummel rejktl; et ipse maledictionem
hquuntvr pacem cum proximo suo, mala autem sunt
pculnea} a Domino irrogutum sapienter exponit.
in cordibus eorum ° ; sed liogua et nienle concordes, Sancto et merilo venerabiii fratri, et (d) ilesidera-
corde credamus ad justitiam ore coniitearour ad
, tissimo DtsiDi-nio (V. not. 185) dcsideriorum
mco-
vilam *. Ita demora pietas qua nos diligis, tibi fru- rum, Pauljmgs et Thebasu peccalores, in Christo
ctuosa referetur, si tam eflicax pro nobis oratio tua Domino saluieui.
fuerit, ut a nostra ierrestri specie demutati in tuam i.Ad te brevem epistolaoa (Non exstat hxcepisto-
similitudinem tiansferaniur, ut cwlestis hominis ima- ta) jam diu ante (e) fratri Victori dederamus, quam
ginem pari veriiate gestemus et ipsam perlerri ad sanctkatem tuam
volui , ut ip*i
Tunc vere erimusde tua caritate felices, si ob- B perlatorisuo testirnonium perhiberet nou
voluntaria
lineas ne Simus a tua carilale dissimiles. apud nos remorationis. ttxc enim
In quo la- causa brevitatis
men non eaienus, quasi superbura tendimus votum ejus fuit, quod post modicura adventus
; sui lempus
ut apicem nieriti tui speremus attingere; sed ut sa- Viclor a nobis ad vos refestiiians, lanla
se ad iler re-
luiis line conclusi , jtixta foimam fidei legendum obstinatione duraverat, ut vix vel
tu;c iu itinere
breviura
directo veritatis vesligia perlegamus, el sit ad te lilterarum uobis tiibuerel
nobis facultatcm. Interea
fiuis ipse qui iniiium est, caput et fundamentum cor- proticisceniem subit, rerum obices retraxerunt,
cum
poris sui petra Christus'; illa petra, quoe nos biems uavigationem, et itinera metus
inler clauderent (f)
bujus seculi deserta sitientes justitiam sequaci fonte quibus impeditus alque rcvocatus neeessitati
praJstU
prosequitur, et dulci potu refrigerat , ne carnalium tit longam dilatkmeni, qui
procraslinationem
cupiditatum a>stibus peruramur; rogatus negaverat caritati.
2g£
illa petra , super Inter has moras etiam
quara domus stabilita non corruit , et illa petra
qux», »ger et quidem ita ^raviler laboravit,
fuit,
nt a por-
latere lancea perforato, aqua lluxit et sanguine s, tismorlis red-ietus plus temporis in relicienda
vale-
ut pariter salitiifcros nobis funderet tudine consumserit, quam aegritudine
fontes, aquam tolerata pro-
gratiae et sanguinem sacramenli duxerat. Postea
,
, qui idem est '
et jam vicino apostolorum nalali di-
fons nostra salutis, et pretium. mittere eum inhumanuin putavimus.itaque
C longiori-
253 5 - Sed vae raibi peccatori , qaonam " pro- bus ejus moris, quas supradictis neces9itatibus
dede-
gressus, immo prolapsus
pluribus apud sum? Dtim rat, brevem hanc » moram
illi de nostra voluntate
te verbis ago, ut pro peccatis
meis vel potius adver- adjecirnus , ut, cum aposiolicam soleninitatem voti
sus peccala mea patrocininin promerear, cura nostri et
ora- itineris anrmi socius celebrasse.t,
bujus quo-
tionibus intendas; (a) accumulo eamdem de que ad vos negolii noslri nuntius reverteretur.
Ioquaci-
tate mea sarcinam, qtiara de oratiimihus luis minui 2. Sane epistolas, quas ad benedicium Dei
homi-
peto: tamquam immemor scriptum, de multitoquio (b) nem frairem nostrum Severum habet, diverso lem-
non effugies peccatum \ Et quid agam? quo ore pur- pore. prout impelus festinalionum habebat,
feeimus,
gari postnlem? ve! qua a te ratione defendar, cuui sieut ipsarum varia lectione liionstrabitur : nam bre-
sciens prudensque conlrariuni prophelico verbo com- viores (Illee epistote perierant) earuia quasi pmpe-
miserim, ut peccalo multiloquii et me Isederera, et rans et in profectionis jiinuis pendens Victor
exegit
sanctitatem luam fatigarem? Hsrebo prorsus hoc prnlixiores autem cum de longa ejus remansione se-
crimine, neque vel tua rne tegere valebit
oratio, nisi curi esse ccepissemus, tamquam remissa atque laxata
tu ipse mihi prius hanc injuriai tua> culpam
remillas in otium mente scripsimus. Scripserat antem no-
(<?)

Ep„"? %%. | «*&°i7;"i* f&T\t

" 'fr r '£
: ' <-"- «• « • *« <•>
m, M. i Pn,,. '„,
ilK kl
' L Ur :
1
' ' «• i; *•«»• '". «; l*c .ti. 48. . J„l,a„:
19,

»
1
°'„'"i

vJ!'" * 1«""™«="'. 50. Scripo „„„ m cta „„„,„ SS. apo»u,loru m Pari „
l.n) Ms. codex Yiennensis, adeumulem.
tanien a ins. eodice Rckio
(»! Ua LXX el S. Cypnani.s lib. ad Qnirinum m prima ad Desiderium epi-
stoia, ciyus meminit
advcrsus Jmtwos, art. 10,'. Paulinns inhujusce episloias
43 exordio, et hsec desideratur. Vide Vit.
(c) Sic mss. lUg. et Vatic.
codices eum ediiis qua- c.il ' n
I Cl 5.
tuor. At ms. Vien. et edit. Grin..
thcutbeato )ob (e) Manuscriptus coJex
prwceptum rsl. Viennensis , per fratrem
Victorem. '

(d) Ms. Vien., desiderantissimo

; ms. Keg. hunr t1-
lulum habet (f) Mss. R«g. e t Vien., claudcret.
incijtit ad Detiderium
:
secunda. Abevt Ms. cotlex Vien., curavimus.
(g)
 , .

S. PACLINl NOLANl EPISCOP.

5»
585
ricors et miserator Jominus, neminem vult (c) uiori
prsebcre teritavioias, ut iilnm si non eode.u anopquo A
eodem lempore quo jusserat, oe- morienlem ; neque creaturam suam in illa arbore,
gperaverat, tamen
necessita- sed inimicum (rf) planialioni suce vitium arboris
cursurum recipial : et si tarditalem illius

impuiare, meo deliclo maledicendo damnavit oro te potius ut rna-

quas exposui, uon
: ,
tibus, vult
debeat lcdicas slerililati mese, ne unquara ex illa fructus
repulct quod remansit, suis lamen oraliooibus
quia cum jam omnino de- nascatur, ul possit cx rne ipso fructus nasci Deo.
vel tardum islius reditum ;

speravi sanitatem Expedil enim mihi interitus sterililalis mesc, ut in

positus cegrolarei, de Severi fide

desperabam !
Quibus me plantalionis dominice fecunditas reviviscal; et
ejus, qnam de meis merilis .

moriente vitio, quo infructuosus efficior v agricola;

videbam Victoris innocentiam verberari, ut in illo
mea iniquilas piecleretur, in quo divina justitia vin- meo rcvirescam reditu bonre voluntatis; ut esuriens

dicabat, quod in dilectione peccaloris errabat. Nam yitam nieam Doiuinus, ipse inveniat me feracibus ra-

pocnam caritas excilabat, ul tribulalionem, mis fructus sibi debitos offerenlem.

el mibi

qiiam unanimus mihi liomo patiebaiur in corporc, 5. Sed in hac eadem arbore non modicx quxslio-

cruciatu viscerum animique compaliens suslinerem. nis argunienium Marcus adjecit. Nam alii evangelisue

de maledicta el aiefacla ficu consooans, hoc aliius

3. De quo autem mihi per ipsum scripseras

amaro et arente rivu- esl locutus, quod cum dixisset non invenisse Doini-
aquam dulcem et copiosam in b
num in arbore illa Irucluin, id, quod arboietn cxcu-
lo quserens ", tuse polius gralix explicandum refun-
do : nam me faleor tantorum nominuin el imslerio- sare videalur, apposuit, dicens :Son 256 emm erat
3
ausum langere. Legi enini, lempus ut (ructum haberct i Quod si ila est, sine
rum ponilera nec digiio .

quia in malevolam '-

animam non introibit sapientin k ;
causa videlur arbor excepisse maledictum, qux cuU

ct ideo nialiiia- ineae eonscius non potui divinx re- pa slerililatis carebat si adhuc per anni tempus alie- ,

num friictus non habehal paratos, non infecunla de

velalionis habere fiduciam, cum prudenti.c 255 '""

cem tenebroso corde non caperem. Tu vcro bene- vilio, sed immatura de temporc. Sed quod de pecore

diele, vas inundum ct aplum Dco, si accepisli inlel- Aposlolus ail, ct dc ligno possumus usurpare, ut di-
canius Nunumid tlc arboribus cura esl Z)i;o k ?Pi'opter
lectum benediclionis illius, qua lilios suos pmphelico :

nos utique scriptum csl, in quibus escam suam Deus

spiritu palriarcha in coecitale corporis Itiinin tns allo-
semper vult invemre. Nara el agrum et vineam in
quiiur, expone mihi rescripto mysleria regni, et sa-
crameula a seculis reposita c
, ei proseculis revelala nobis habet. Nos in are.t sua ventilal, in nobis pur-

in Christo Jesu ; in quo eoncurril diversa omnium gat iriticum, («) dissieit(irf etl scparat. V. nol. 1S6)
paleas, urii zizania '. Ilaque iu illa arbore salutem
forma sanctorum; qui in palriarchis figuralur, in pro-

om- lioniinis esurieb.it, el ab homine debitum sibi fructum

phetisloquilnr; in apostolis operatur, ct omiiih in t

* tptia in ipso plncuit inhabitare pelebat. Sed et cum' in sua propria venisset, sui eum
nibns l(i) adi-npletur :

omnis pienittulo °, qui oinnium iuitium et finis esl '. non receperunt ; ct debilam fidei trugeiu, qimin pcr

Quodsi necdumaccepisli.quia fortedum pro.vimo iuo legein el prophelas in eos seminaverat, sterilis infi-

roilti donata credis, quasijain in uio parata proruplua- delium Jiidncorura Synagoga non rcddidil. Venit ad
arborem eorum, qua?reus a liliis plantationis smc cx-
rio, petere libi specialiicr aDomino distulisli, pcle el
accipies secttnduin lidem el animamtuam :quacquanlo
speitati germinis dulcein Clbum : al illa, subdliclis

pietalis fruclibus, dedit in escam illiiis lel ", ei uvas

castior membris, lantu vivacior sensibus : et quani •

.mundior corde, tanto capacior Cbristi est; qni ab pi tenli obtulii spinas, et ipsum bonoe Vinea- planla-

humili possidetur, et a mundo corde conspicitur • torcm, ipsiim veram vitem ei bolrum suavitatis acetc

urentc polavit ". Unde coniima est ipsis menta eo-

i. Te auteni, ut tua opinione deceptum ab inopia
itm laqueum f, et uva eormn amnrilvdinis facla esl,
inea minus moleste feras, sic habe, lamquam idem i/i

mc passus sis, quod ipse Dominus ab iila Ocu, ad et ira drueomim insanabilis vinum eorum t.
ue
quam esuriens accessit, et sine frucin inventam per- G. Tu vern, mi IVater, ora Domiimm ne ex vinea

cussil verlio oris sui ; ul qua« sterilis fuerat (/>) benc talLuni vilis nostra procedat , quia propago eorum

dieto Domini, fieret arida maledicto • ''.

Sed obsecro p cv vinea Doinini Sabaolh degeneravit in vmeam So-

fraternitatem tnam, ne me-, licet similem illi arbori domorum '. El uisi Dominus in apostolorum palraiti-

inlelici inveneris, simili voce percutias; n '

peniius bus, de patriarcliarum radicibus reliquisset nobis se-

areseam et varcuus debito fructn, etiam foliorum ami minarium vitre, de quo salus gentium puUuJaret, ct

ctu, id esi gratire fronde despolier (V. carm. 52, \. in quo seminis bcnedicti vena duraret; tota majili»
».
46, ct ep. 50, n, 0- Sed iterum cocitans, quia niisi plenitudine Sodomis. ct Gomorrhm similes fuitsemus

?Co!. i, 10, et n, 0.
25. ' Apoe. i, 8. « Isai.
« Jac. iii, H. '' Sip. !. Gen. -i i\. i. '
Eplies. i,
l

txvi, 2' Matth, v 8. i»

Mallh. xxi, 1:1 . M.ire. \i. t J.Ezech. xvm, 3t. ' Man xi, 13 Cor. :\. ) . I

12; Luc. 17, "' Johan. Ji. " Matth. xxvn, o»; Marc. xv, o». n.aii. w, -l i ;
<» t Maltb in, iii, i,

Luc. xxiu, 56, ? P-.ii. txvm, 25. i Deiit. xxxa, 52, sec. I W- • Isai. \, 7.
s
Rom. i\. 2.3; Isai. i, /.

neminem morte seterna mori, licel naloraliler

(«) Ui ms. ctidex Regius cum editi-. Grav. et
Selmt. vuli
moriatur. codices, vultmorti morieinem.
Alii, ailimplet. Sed el adimplelur pro adimplel alibi
Alii

usnrpal Paulinus Vitlc episl; 40, n. 0. et 12, n. 2. (d) Sic eraendavimus ex codii e ins. \ ien, Quse cor-

(6) Itenedirto. id esl benedictione , ut respondeal rectio confu tur ex ep. ad Sancttim el Vman- W
male.dicto quod sequitur. Mss. Rcg. ei Vien. cuni cdii. tlimi.u. i,inimicam serpentibnt wtucrcm, Ante erat
Si:h.i. oenedicto bomino, mcndose. pluuiiWi »i«,
ha m ;
diti disjicit. Vidi uct IU6.
(c; li. ms . Vatic, ct Vien rum 'd. Grin., id est, v ,
lii .
 385 EPISTOLA XLIV. 38(;
Verum quia novissima liora est ", et securis jam ad a fratribus apro et Ama.ndje, Pmjunus et Tiif-iusia
radices arborum posita b aridis et infclicibus Iignis
, peccaloies.
jusium minatur excidium, quxso te, ut indulgentiam 1. Quis daret mihi fontem litterarum ttiaruin , ut
tnihi et laxamentum temporis depreceris ut morte ; respondere possem iitteris tuis vario gratiarum spi-
dilata forsitan succum feracitatis accipiam ile cari- ritaliuin Qore. conseriis, nec jam '
scbolastico (
V. ep.
tatis tuae diligentia et soliicitudinis mere cultu; ut 28 num.
, magis quam divino Sermone facundis
5)
cor meum divinus timor fodiat, et stirpem meam ne- et affluenlibus quasi de terra rcpromissionis
divinse
cessaria pocnitudo stercore humilitatis impinguet c :
258 tacle pietatis et meile sapienti:e , cujus et mel
dcinde ego ad vigilantiam sollicitudinis exuitatus, et oleum suxisli de firma petra, id est Chrisio Domino,
oinni bora paralus assistam d
, et Domino absente sim qui est fundamentum aHerncc domus, snper quod vi-
trepidus, ut adveniente securus sim; oinni tempore 7
vis operibus sirucre ceclilicium saluiis e.xorsus
,
, non
omni die me fertilem silii Christus inveni.it, id est, ligna, nec fenuni el stipulam sed aiirum
, , argcntum,
ut numqnam cuiquam operi voiuntalis illius imma- et lapides pretiosos superadificare moUris s ; quia
lurus appaream : sed si forle 257 >n tempore ira- prceieriti cordis duriliam , ariditatem atqne levila-
cundix desideraverit a me pacem
r suain, non
'
— ,sii men" -"••' cum veteri
tem, "-"" KHauniiuiue
homine uepuuens,
deponens, eiiectus
effectus es lignum
iigmun
mea per iracuudice acerbilatem cruda coneo.di.e; B hmnidum quod vicinis aquarum deeursibus viren?
,

lieC exspectem
nec exsnecteill ut Sol occidat
lll sol nccill.lt snnpr
super ln\
(a) inm mooni
iram meam e („..„
fractum „ j t:. ...
stiiim dabit in u
,
tempore suo ; neque iinquam
ne occidat vita mea, si ante clauserit vesper dieiu, privabitur honore foliorum. Sensus turs aurum est
quara exstinxerit pax furorem. igne examinatum, et seuno tuus argentum est
purga*.
7. Quod autem de iracundia posui, de omni vitio- inm scptuplum, qui gratia spiritali rcnidens, etoquia
rum genere diclum puta. Hoc enim arbitror esse Domini casta de eorJe puro et lingua indice cor-'

illud, quod Dominus in arbore illaanle tempus suuin dis expromit. fionum iu lirmumque ihesaurum in
poma qucesivit. Neque enim ille qui novil occulta v.ise Octili , non fragiii fide servas ;
quia commisscc
cordis '
, ct qui cngitalinr.es hominum perspiciebal, tibi gratice yas mens tua est , quee inlra oorpoream
iJ quod in bominum oculis cral positum, non vide- fiagilitatem confirmata spiritu principali i , solidam
bat, aut etiam humano sensu minor eral, ul etiain in divino muneri custpdiam prcebet. Panper ego, etdo-
parvulorum scientia positum anni lempus ignoraret, lens S quomodo parebo sapienti.e , quce me a.l men-
et autumni fruclum vcre deposceret? Sed arlifex sam potentis (V. not. 187;. hac conditione pnccepit
salutis nostne Creator, cujus vita et actus oninis
,
in miltere rnaniim , ut me sciam similis apparatus lieri
terris lorma nobis conversationis et morum fuit,'
.. .
uwiwn-vMi
debitorem tu
iu iiihh
?i Eece enim
^ivc
mensa noieims
mihi iuensaciiiin
polenlis laClUS
faclus
ideo visihihter ...visibil.a sua consilia disposuit, et i„ C cs ; apposuisti mihi divi.es escas qua: n,e esui ienten.
creaturis m':i!n miHk animce
CreatllriS irrationabilibus inim« /i\
(b) >n (!A HA l:
rationali speciem
. : „ ..
facile in omnia vernorum l.iorum ,
quasi in varia
suce coolbrmationis expressii, ut uos ad
omnianobis electarum guslu ct aspectu dapum scitainenla rapue-
salutaria scriptis operum suorum atque verborum runi, ut guhe potius meac quam inopise memor
aude-
insignibus erudiret. Et hoc est quod voluit intelligi rem sumere ,
quibus paria prxparare non possum,
per evangelistam nobis indieando non suo tempore
Qni.i igitur agam , a quo ii.ilii tribui v.l commodari
fructum ab arltore se peli^se, ut omni tempore
homo petam vel supellectilem , qua po^sini '*
digno ambitu
6e fructum Deo dehcre cognoscat quia honus Domi- ; Iriclinium divitis cpnulari vel impendia, quibus i>os- ;

nus, qui hominem morlalem immortalitati prceparat, sim divitem pauper repascere (V carm. Lii. v.
855)? .

jam et in hoc seculo vnll e.im speciem perpetuilaiis Quis mihi in hujus debili obligatione suhveniet, nisi
induere ut fructum non aecipiat de lempore
,
, sed lu ,
Domine Jesu , qui te omni pauperi tuo seniper
omni tempore sil maiurus illi, cum quo vei in quo obligas , commodanti
el pro his reinbntorem fore '

niansurus est sine tempore.

spondes, qui nunc non babeant retribueVdi
faculta-
EPJSTOLA •
XLIV. tem '". Adesto nnnc mihi et pro inopia mea Apro ,

1'ukiienime taudut spirantem in lilteris \pri tuo de tuis meum dehitum solve
dimncc divitiis ; rivos ejus
grutiw vim ac suavilatem neeminus vemtste
Amandte jnebria . et mulliplica in illo generationes kas ", ut
olim conjugisApn.jrsm sororjsjndustriam
crtcbrat,
per quiim rcs domeslicas procurans existat in clomn ina sicut oiiva fruclifera °
oimm tiro ad , florescul
diyinu prmstubat. Simui admonet ut palma, et muUiplicetur ut cedrus Libani.
quibus modis in-
ttituendi smt filii. Ex
ea epistola iiquel imomodo 2. Scd rcvertar ad litteras tuas , in qoibtis lcetor
merent presbyterorum uxores.
sicut qui invenit spotia multa f : et licel de meis ver-
,Sanctis et merito venerandis (c) ac dilectissimis lis nihil simile possim relerre , lamen ut famelici

i.™!ts \LAS;Kf,,^i-,L:s;'\t ,:i"";-,.3

* r™'rjr: s
L%."?fcS-«^"lri"' " " ''" "v -

" "
"""
'
""• " "' """ •"" " "• '<'>'

' Alias 31 ; quasaulem erat U, nunc 45. Scripta videlur anno m.

(a) Manuscnptuscodev Viennensis, iracundiam. sequeniis litlene s.
(b)
i. Sic emendatum e\ ms. codice 'Vien. ILec
cor- (c) l,i desunt voces ac dilectissimis
edit. Itosv.
rcctio conlirmalur ex epist.
dflm, num. 2:
U ad
Apruin et Aman- peccatores. codiees quatuor praferunt
Eiliti
SancJo ,
Expresserunt mini faciem cordistui et merilo venerando uc dilectitsimo <ratri Apro, l'au-
litterm tua: Alii codices rationaiis , oh concursun.
, linus et Tlierasia.
 ,

S. PACLINI NOLANl EPISCOPI

^8
? ihn0
F«*» in se manens 0lr,nia
f cum
epu.is eonyH digeslis
n».mi convivn
.«, ,. op.m. oi»e iterum de A rf«rl«r* ' ». u«"
faciunt,
famem suam prartentiB vat, et converiit mure. in w ,", ad
aridam ari ccntinentix
coniinenlix sic
sic-
«Eperint,
sua inopia esurire citatera stringens fluenla vit.orum.
Benedicta hasc in-
solantur, ct animam
.nancm
recnrdatione
saturitatis
ter mulieres, el hac quoque devotione lideliset ggQ
pnrsenti cogitatione abseutis
convivii P asc,!,lt '
259
acceptissima Domino qua se necessitatibus scculi
lui sermonis retractal.one
,

Ua ego hancepistolam in pro velnt qinedam procellis in immobUi scopulo

releram n.h.l iim te
conlexam, «t votaptatem meam
,
,

opposuit. Vere in ipsapetra illa, su-

te menm potras quam
de siabilila iurris,
largiens ; uec votum erga domus non cadet » solido stre-
Expresserunt emm mtoi per quam sedificata ,

«perimenlum loquar.
,e ntrrh pro-
ntue mentis ntndata vestigio, facta est iibi
Hl* lUtene speibon*,
raciem enrdis lui IUteras toas, forliludinis) a facie inimld « undas et
qaid tenionh {ai. ,

fidei non fictas , littera pura caritatis ,

liuene ut to
quam suavis ra h.s et turbmes seculi frangens pioe serviurtis objectu ;
amorissanctissimispirant; portu mentis
qoaota opnlenua seclusus a pelago , tutam in Ecclesi*
quantus Christi ndor fragral , («) meditalione eonli.nua stndiorum
annelant inconcussae ratem (f)
ex*sluai ? quomodo nobis
sineeri cordis satatis
opernmque ccelestiom quasi quodam remigio
sitim tuam , et desiderium
in atria Domini ? quas
qua» agont
defectumque
agur.l graua»
gratias Deo
anima
? quas
tuaj

H«- -"
im- ™ ' —«m
cxerce^s. Corpornfi* eirim, inquit, eixreitaUo ad mo-

m „,
^. sub_
io
petrant «
ut-ir^ut a Deo Iegen«
*™»v t »i»-.« "o

gratiarum Dei, jamqne operanf.um

•
. oreseen > m „ te
«.
virtutom pnebent
m B
£j^
didit Christo, praeferei.te.u
qnam
vel jacere

i« peccatorum tabernacutii
n
^ w -^ Domini,
^ domo
emineie ,
le

et con-
speclacula ? affedu spi-
in labores corporeos ex
.
Babylonis servani tuair. (-;)
5 Ibi panuli , sivc etiam (6) aduUuli
pro lua anuna pignoravit, ut pretium libertal.s
ritali
vitla scilicet confus.onis
filii eliduntur ad petram • ,
suam non illa in secularibus
(uai laceretservitutem ;
proclivius fides congressa
superbia-que secularis, qua! sed Christo scrviens, propter
illidere anli- negotiis mundo ',
pri.nnrdiis adChristum
guperabit, si in
ne ut patiaris. Vere juxia
pnecaverit. Ib. et ce- quem mundum patilur, ,

cipata cresceotium infirmitate facta in a.'jutorium libi»,

divinom opos et verbum ,

dri Libani ad terram

deposit» ", et in arcae fahr.cam
ct ad te habens conversionem
suam de nutu tuo
caritafis erects, mundi
hojus fluctus m.-
eompagine vesligiis tuis amoulat,
pcn.lcl, et in tuo statu sisiil, in
Il.idem excitaius Chr.stus,
pulrib.H robore secant. vita tua dcficit, ut in tua
ad stabilitatem s.iam ducai, in anima tua anmiatur, pro
ut direelionis lus cursum netu cures;
; Cnrat illa seculi curas,
Cui jam in vita reficiatur .

maria f.hi placans videtur

•

ventos et .

videtur, ne lu possidearis a
mundo. ei
(/.) possidere
et in tuo corde cervical
corporis tui nave vectalio
.

» possidearis a Christo. Non illam a proposito

too
est
est,quia inrenit patur
iUic puvser
inrenif ill.c «-»""-
domam s,bf>, • ~7 m
et liabct ,.t -
vohmtM) sed quod m3gis ra irum esi,
«mireclinetcapot suum . H.c et conjox »\ C dKCors i
jt
te,
vel avaritiara concors Mcs operc dividU voluntate conjunctam.
conjunciam.
not. 188;, non (c) dux ad mollitudinem caplivitalis in liber-
redux Nani sine animi captivitAte rera
virosuo sed ad coottnenliam et forlitudinem
firmavit vxnnut tuasin ope-
curo Ecctesia tatc spirilns admimstrans.
sui , magna i»« divini ad
in ossa viri '
virlutis ; brachia tua extendit
mirabilis est t quan, ,n loam ra •
(V. not. 189)
coniugii «mulatione,
:

It HiMI p<gr'".e
ot spir.talibos „>itu,,accincta (oriiter lumbos suos ,
reddltam
unitatem (d) redactam ac
-

esi tibi wmmwffl naris. mue merca-

castioribus nex.busca- non wteiw, faeta
libi lanto firmioribus,quanto divisione. reddens per se
tura longmquo : necessarn
ritas copmat, in cujus corpus transislis a
Christi qua^ De, suni per le
qua sut.t CiesarU ; ul ,
Csesari ,

vestro. u Nam cum triboturo, sicut scnpium

ministret Deo
BcnediciivosDomino./yaifrci» tttrvmque u»«si\
.

4.
debet Iribuluin tunc ft mamts suas
est ', dcucrit cui
,

facie.n mirobilia sofal ',

tondens in lemelipmm duo, su» por-
solum animas sed ct aOectus, adaperiens
' pouoeri \ et fructwn » opera;
qui converiit non i ,
et reduum
rigens inopi spiritale vcctigal pensiut ;
Maneiis ecce iidem conju-
,

temporalia in «lerna. ie)

suggent, salo-
est.s posscssionis «n luse mlliti* stipendiura
ita conj.iges ut fu.st.s
qui luislis, sed uon Qu*
;
ges talia
ita el vosmetipsos varis » damni avarior quam letalis lucri.
nec ipsi : et sicut Cbrislum ,
insi, '{'-..
»"_ L- , iii ;nl> i

Ephes. v 38. " Eph. ii. M, etlS. w*,*-™» <

20 iGen.il, «5. «
'J P , Tiin . lv s. Psal.

b„ T
" Born. xru
H ffi.
1
»', : ^VtS.'
W sec.
«L
OX.
IS S4. xin, « ;
«arc. «, « .
L„c. xx,

7. « Prov. xixi , ,
al ,

Bosv. erat reductam.

27 ad Paolinum, num. desumsil Paulinus. in edit.
Apud Augustinum epist.
(a) bona.
5 , legitur qudnUim opulcniiam
cordu ex- wcn Utraaue
;')
leclio
!ta mss. codices Bcg. el
. ,
Yien. Qua: lectio vc
.

<vsluant ? . „. . .,.
nnstior est vulgata, in qua lemppraHa
aierna mu- m
Manuscriplns codex V.enneasis, mftiai.
(*) lans. F.cce iidem conjuges am juistis.
2! mss. « dicibus, ad quos ms.
}c) Addidimm du% ex ExpunximiH particuiam w, qu« aberal
a

ro lata est S. Au^ustini epis!. 87

m ed.l. Itenerl. II)

codice Vaiic. etedii. f.rin. .

hic vox (inquii Sacchinus), sed et sententia et Yien. cum ed.

Aberat (^Manuscripti codices Valic.
habet epist. 32 (uunc 47) S.
visa est postulare, et
Augostmi; nnde lotus hic locus pi.Uherr.nms su.u tus
Aprmn et comugem laudmui quas
Grin., ta taborc cornoreo, *ed
(h) Mss. Beg. vien. et edil. ,
Grin. &J*
•ffi£ m
h.cauauot,
,

e^ conversis m curat ul cures.

Therasi» tnbuerat.
S. Augusttaus Paulino et und« lixc.
(di lic Aogustinus in epist. 52 ,
n. 8
 , .

EMSTOLA XLIV. 390

ptura est », viro suo bona lota vila sua, el non mala : A cadant alatere tttomitle, tt deeemmUiia a dextris luis**;
el ideo non qu* in domo lua
soilicilus agis terrena 262 ' ,a e* ''''« tui inensani Doruini lecum sicut
aguntur quod " in domo 261 ciriesti
j agitur, novellse olivaruni eircumsislere merebuntiir quos
strenue liber exsequeris. Nee cimfunderis cum loqncris nuncariiitrordiviuae sapieiui*, bome^conversationis
htimicis tuis in vorta b , quia {a) snpientia? mulier vestne escis , ut puilos aqudarum c:bari, ni depopu-
qualis tibi donaiu est, pretiosior lapidibus pretiosis, latas prseda parenlum carnes, id est, carnaies inimi-
circumspectun? te facit inforibusEcclcsiie.Et duplieia citias, quae adversantur spuiiui, jam nunc edere dis-
(b) pnllia, inqnit, fecit viro suo c. Nonne tibi videtur caat, et spiritaii voracilate consumere, et in supcrna
ei hsce duplicia tibi pallia, ac purpurea vel byssina (c) virlutura conunnalis alaruci remigiis evolare. Edu-
sibi vestimeota contexcre, cum et iilius lides gratiam centursicut liiii propiietarum , uui huiiultuosam ci-
tuam duplical ", quia mxSer (tf) bona corona est viro vitatis balHiationein, ad coraponendarn (i) pace si-
«o-; etvicissim illi honor tuos porpura est, quia (e) teniii aniinaiu , declinantes, juxta Jordanis aiveum
temperanie JJomini grstis , simpiieiter Sidei uniiate sibi babitaeuia secreta metati sunt u . Consecrentur
vestiti, siiperindiiitis ls vos invieem spiritalium ope- sicul lilii, Aaroo non tamer.
ilii qui ignem alicnum

ratione virtutum. Tu illi in Cbristo caput '

, et illa Doaiino acceudentes exusti sunt igne divino °, quo
fundamentum " tibi, cujos opere pes tuus stat in via B ipsi carebant ; sed ut Eleazar ct Itbam:ar nierito
per-
Dom : ni , ct quam capitis tui participem faciel com- petui successores dignitatis pateraae, quia non dege-
membraia in Domini corpore compago quia ei
firiei ;
neres sanctitatis itercdes.
in soUicitudinis diversitate , salvo tamea consonae 6. Ignem autem mibi alienum videiur accer.dcre,
menlis assensa, ac (f) propositi tui juncia sententia, quisquis corporeffi vel secularis alicujus cupiilitatis
dum tu creditam tibi dispensationem tidelis f
et so- ignem iu sacrario sui cordis accendens audeat ap-
iers talentorum beriliura ruuhiplicator exerees * : propinquare altaribns Domini, qite non recipiunt
nec illa quod de terrenls elaborat ll
fructibus tbe- nisi iliius ignis accensio&eni, de quo ait
, ,
: Ignemveni
saurizat in ierra », sed :!
iitis potios operibns quam miilere in lerram ; el tpiid volo Ij) si jam occensus
damnosis avaritia* qmeslibos (g) fetieratur. £t ideo est p ? floc igiie nos , Domine Jesu, sempcr accende,
dabitf.r iiii (ructus a manibus suis , et Imdtibilur in ut iiluminemur sensibus , deflagremus ia vitiis; hic
portis fUitr Sion mariius ejus iu Domino '
, qui vobis euim splus, qui a te est ignis, igni {£) resi?'et ajter-
ab operis ejusdein labore diverso , sed pari studio oo. Habenles autem eor arderis in via Domini i, non
consiura segetem ir. commanem preparat messeni, alieuum sed suum ignem Domino accendiiaus
, , et
nt in iHa d;e psritcr in exsuttatioue veniatis afferen- inter ignes secuii, hoc igne muniti, sicut m
iiii ca-
tes masipolos vestros i. mimstra iila semifiis, et tu «liuo pueri inter sibilantes impetu Oaminas " rora-
ministerii semioatar. Nari enim dofraiidabiiur cou- bimur r
, et hymoum Domino inter incendia refrige-
Eortio mercedis tuoe per meritam corapensationis rantia Dei Filiu concinenle eamabinius 6.
Ipse enim
istius, qua non volunlaii su.-e obtemperatis, sed saiuli dixitin duorurc quoque vel trium concordia sesetu-
lua, bujus ipsius operis documeuiu !6
probat judi- S>er interfuturum. Ui.de conndimus, quia cl in medio
i7
ciuai lidei suae, satis indicans, quanto et ipsa po- domus tu« diversatur, ul>i et in vobis et ia filiis
tiorem seculi contemtum quani usum judicet qua3 uuus numerosarura agilur ccetus animarum. lo quo
,

gpiriUlia libi maluit , rion hoe secutmu Christo, sed nos quoque, solo absentes corpore, spiritaii prasen-
te sibi praefereos.
conseratis precamur, ut anim» nostnrj hor-
tia (/)
C. Adjieiat Domittus supet- vos e! ftlios veslras k . lulum sitientem non soium veibo, scd et precatu
Misericardia (V. not. 190) enim Domiai promerita rigeiis, quera neque nostris manibus, ut infirmi, ne-
parenlibus(A)sas«"ra6ij, ut scriptmn est, ftfios eorum, que conductis, ut iuopes" excolere possumus et (m) ;

et hcupletabuntttr in bonis Domini. Spero autem, qua via tuani viam quseramus noti inveuimus quia :

quod sicut uxor tua m latwibus domui lu<p skul vilis ** fodere non valemus, etmendicare erubescimus *.
abundami est, rnjetlbus tibi pietalis exuoerans, ut D ggS Dnde impensius adjutorio oration um vestra-
•Prov.Mtir, ct iS, justa LXX. « * Psal. cmvi, 5. « Prov.»«,«,sM. LXX. * Prov. , n . 4 m
Cor. xi, 5. fICor.ix,n. t Matth. xxv, 15. » Matth. vi, ,9. '«
Prov. «xi, 51, LXX.
cxxv 6
sec. i PsaL
Psal. cxuu 14. PsaJ. cxsvh. 5. » Psa!. xc, - i
j ' 7. IV Reg. vl , 2. Lev. x, i. L
XH. 49. »Lac.xiav,38. 'Dan.ai,24. » Matth. xvm, 20. <
L,.e. xvi, V ,e

(a) Ita mss. codices id est rauiier de qua looui-

(f) Ms. codcx Vaticanus, ad propositi tui juncta
:

tur Sapiens iti Proverbiis. Editi, sapiens mulier. senl

Hentiam. Ms. Reg., ad.... juncla sentcnlia.
(*) LXX, duplic.es vestes (ecti viro suo. S. Ambro- (g) Manuseriptus codex Vfen. et edit. Grin., fene-
eiiis iib. ii de Fide, bms% vates. Aquila
Thcodotio, et ral. Utraqne iectio bona.
peristramata; Symmachus, tapetia. Pauiiiius (h) Ha emendavimus ex ras. codice VieB, Ante
noster
dixit paiUa : sunt enim vestes
propris cras:^ ut , erat suscitavit. Vide seqq,
cblamydes aut pennne, inquit Nobilius in schoiiis ad
(if Ms. Keg. eum edi!'squatnor. pncetn; mendose.
versionem LXX hoc enim videtar vaiere ylitbys.
:
Ms. Vien. pacem sitenlii, c mart deciinjtntes.
.

(c) Ita reposuimus ex ms. codice

Viennensi. Yirle (j) Sic ubiq.ie iegit. Paulinus noster. Vuigata, niii
ea qu<e prscedwii el subseqmmtur. Ante
erat tibi. «( accenddiur.
(d) LXX, Muiier feriis. Theodotio, foriitudinis
(k) Ms. Yien., reriitit.
Symntacuus, ubundw.in;. Valgata, dtiiqens. \t) Ms. codcx Vien., conserti.
(') Manuscripti codices Vatic. et Vien., temperauie
(it>) lia ms. codex Vien.. cuai editis quatuor. Ali
Oo"tinoyratiam. Utraque ieciio recepta.
iJtu.
 S. PALLIM NOLANI EPISCOPl 392
391
ignorantte nocie depu.sa et caligine dubitalionis
rum indigemus : quia quis aut inutiles eonducct ope- A ,

_ _ /*\ _..._* n___nA ,,,... iir.r 1111 _ii . A_

t_
abstersa.
_.
Qnod cum sxpe I
alias
ir____i"<_
pcr u.unera epislo- . i I

rarios , aut tribuet nou petentibus? nOnnuraquara

habent, despc- Iarum tuarum milii donatuni senserim, lum pnccipuo
tainen, qui agios inopes et incultos
spes onmes suas isto recentium litterarum libello , cujus mibi tam
ratis ab ope vel maiiu sua fructibus
evenlu juxla gratus quam dignus porlitor fuit vir benediciiis Do-
anxilia divina convertunt ; el s_epe
ail
diligenliam religione, mini fratcr nosler Quintus (V. not. 195) diaco.ms,
lidem prastilo. compensante
pia vola juverunt. qui longo quidem posleaquam ad Lrbem vencrat in-
quos solers cultura deseruit ,

posuit tervallo, cum eo juxlasolemnemmeuni moretn, post

7. Orate ergo, ut Dominus omnipoieiis, qui
convertat uridam iiostrain m Pascba Domini, pro apostolorum et martyrum vene-
flumina in dcsertum ,

rationc venissem benediclionem oris lui reddidit

exitus aquarum «; percutiat el interrun.pat duriliam ,

hanc quoque petran. converlal in nobis. Verumlanien obliterato quod nesciente me,
cordis nostri , ul
h. Atque utinam illo nos rore resper- Rom;e consumscrat lempore, recenlissimus mihi vi-
stagnum aqua.
arca vellus fecit. sus est a conspectu tuo, ita ut tui.c statim eum a te
gal c
,
quo illud myslicum (a) in

enim qui ab illo est, sanitas est mihi venisse vix crederem. cum primum videbam, et
Ros (V. not. 191)
nostrum introire- cum mihi plenum odorem suavitalis luae in cloquiis
nobis.
nou.s. vii.ii-, iii-ni-iu, ut
Orate, inquani, hortul.im
..>.._..-. .

ooeleslis u.igucnt. casl.tatc fragrant.bus oflerebaL

dianatus, cxsurgere aquilonem jubeat, et auslrum B mis
_!..____.
Fateor tamen vencrand;, unanimitaii tux nonpo-
.. . _. _._..„_,-, .1... ..,..,,
_l ,,, trl Iinil I1_l_ i . I ., I i ].

quibus auras vitales alflantibus germina

,
venire ''
,

" tuisse me volumen ipsum stalim ut acceperam,

Ro
noslra vivcscai.t (V. ep. 24, n. 18). Sed et vi- ,
si

mx legerc. Tanla. _nim illic lurbs erant ,

ui.non
neam suam ingressus, arborem nostram sii.e fructu
luuui diligenter inspiccre et eo nt
invenerit parcat excidere; et miserkordia difle- possem munus , ,
,

cupiebam, perfrui scilicet ul perlegerem jugiter, si

rente, crcdat agricola. intervenienti ,
qui extorquen- ;

legere cccpissem. Itaque , ut fleri solet ,

secura ex-
dmn sua Iruelum de sterili liculi.ca polli-
diligentia
speclationc convivii pi.rparati avid-.e licel * mentis
Potens csl enini ipse Doininus, qni interpeUat
,
e
celur .

cs.iricm refrenavi et spe certa eapienda. sa.uritatis

pro pecculis nosuis , el qtii vocat ea qum non sunt
,
,

(cum in manu tcnerein panes desiderii mei in volu-

lamquam qum sinl f , facere el dc nobis egenis el
devorando, quod postea Voranli mifai et in ore
aridis arborem fructuosam, et animain inancm adipe n.ii.e

et In veutre dulcissimum fuil) inhianlem in

favos lit-
verbi sui tamquani cophino slercorisopiinare. Quia
lerarum luarum g.ilam facile suspehdi , donec Urbe
scriplum est: De ipsius gralia pinguescenl (b) fmes
prohciscerer et ii.ierponendum ad itineris stativa
(V. not. 192) rfcs-rli e. Cophi.ius autem hic sterco- ,

arborem facit. spccialiter die... quem in oppido Formiano habuimus, totum

ris, qui de slerili ferlilem ,

qua co.ilribulantes G hu.c. operi.maucipaic.m ul in del.cns epislola. turo

mihi videtur liumilitas spiritalis, ,

_> ** •» Ih__i niiiinriim v

'»*« curarum et suffoca-
•
_-k .i

cor nosirum pceniludine prajterita. vaniistis, evacua-

spir.ialibus
.

ab omiii
.

265 tl . I 1 1 _._ '.i

lione iiirbaruin liber epularer.

mus inania, ct succum virtutis accipiraus", qua, qui
operibus j.istitia_ slenles eramus, reddimur fructuosi. 2. Quid crgo humilis et tcrrenus respondeam ad
ostros, ct hanc sapiei.tiara qua. dala est tibi desiiper ,
quam
Boi.um crgo nohis inlrare iu recessus i ,

hic niundus non capit et quam * nemo sapil nisi

jejunio, quo jejunatur" aboperibus
. ,

humiliare iu
humili- sapicntia Dei sapiens, et Dci verbo
elnquens ? Itaque
lenebrarum, animam noslram : »1 ab h.ij.is

stercore, qna: seculo vilis'* Deo cara est, oiga- quia e-periraentum habeo Cluisti in te loquentis »,
'-atis

de terra inopem, et destw- Dcolaudnbo termones* Inos. el non timcbo a timore

tur percnm qi.i nus.itat. in

puuperem L
Gratia Dei vobiscum- nocwmn l, quia docuisli me in spirim vcrilatis sa-
core erigit .

EPISTOLA '
N.I.V. luhrc ' raoderandi in occiduis mortalibus ani.ni tem-

264 'Uguslino gnitius ayens pro tibro vel cpistota peiamentum, quo el Ulara beatam n.atrem e't aviam
lilii (Publi-
ib ipso recepta; prosequitur laudes Melanite senie- Melaniam nevisse carnalem ohituiii uifici
ris , el unici ejns jilii PubHcolai ntiper defuncti; non tamen siccoama-
col»), lacitlirno quidem fletu,
nonnulla dissereus de futura iu eirlis actione ben-
lernis lacrymis dolore VidisU. Cujusquidem mofle-
torum post returrectionem
l> stas et gravcs lacrymas sicut propior vel squal.or
Saocto Doraini beatissin.o, el unice nobis unanimo, ,
. '. _._._
alii.is inlellexisti, ot
_l-_l-.ll. ..iiili .\t ,..,, ,..
perfeclrc in I I . i _
ac venerabili patri, fratri, niagistro Aicisi.mi cpi- animce cjus spiritus,
salva virilis animi foniiudinc. cor
scopo, Pxulim s et T...:pasi.\ peccatores. Cbristo feminae , ,

tnalernum de cordis tui similit.uline raelius ex cequo

1, Lnccriia scmper est ett pedibus meis verbnm

lumen semitis meis *. Ita quotiescumquc lil- glatu contemplalus es, uteam primum pro naturali
tnum, et
permotam, deinde causa potioro compun- (encbras afleclione
teras bealissinwe sanditatis lu_c accipio
• ,

Dcvisse pcrspiceres non tam jllud humanum,

insipientice mem discuti sentio ct quasi collyrio (c) ctara ,
;

quod unicum Olium conditione moru.:. dcfunctum in

declarationis infuso, oculis mentis me:c purius video,
J 16. • Lnc. \m, 8 Koin. iv,
« Psal. cvi, 33 et 35. b Exod. xvn, G. f
Judic. 37 Cant. iv, \ ,

Psalt. Rom. h Psal. \.i. 7. Psal. cxvhi, 10S. HCor. x.n, 5. k rs.il. tv, •
i I

17. b Psal. lxiv, 15, sec.

11. 1 Psal. xc, 5.
f
nunc 3. Scripla videiur anno 40«, die ..> Maii.
Alias 44. qiuc autcm 4, ierat,

mu. vi„n m-etp sptciosa dcscrii. Vide nol. 192.

Romano, apud S. Hi- (c) Sic eraendatum ex ras.
») Uain Psaltcr.is veteri ct
Ante eral
«i fiiit. Bcned. Verissima lectio.
larii.u. ci S. Aug.islinum in comme ilario supcr psal-
iuo> , ita t.t p.-o .;.*, videanlur legisse iooi. Vulgala, lionit.
 £
3<J5
EPlSTOLA M.V.
39i
prxsenti seculo amisisset, qnam quod propemodum i„ A 4. Qu* vero post resurrectionem camis
seeulari vanitate praveutum, quia needum
m Hlo se-
illum 3e- culo beatorum fiitura
seruerat Senatoria; dignitatis smbilio,
sit aclio (g), tu me interrogare
nonjuUa san- dignatus es. At ego de
ctam votorum snorum avariliara cogitaret assum-
praesenti vto me:e statiu el.
magistrum et medicum
spiritalem consulo, ut doceas
tum, ut de conversionis gluria
transisset ad gloriam nic iacere voluntates
Dei, luis vestigiis ambulare
resurrectionis , communesn cum post
matre rcquiem co- Chnstum, et (A; morte ista evangelica prius emori.
ronamque capturus , si in hujus secuii
vita roatris qua carnafcm resolutionem vohmtario pravenimus
«xemplo saccum togae, et monasterkun senatui, praj- excessu • non obitu, sed
tulisset. sentenHa recedenles ab hu-
J«s seculi vita, qn;e loia
5. Verumtamen idem lentationum pleria, vel, ut
vir, ut antea (a) retuli.se
1« ahquando ad me locutnses, tola tentatio est.Cti.
nie puto sanctitati tux-, his
operibus iocupietatus abs- nam ergo sie dirigantur vi ;c
cessit, ut maternoe hKmiiitatis me;e post vestigia tua
nobilitatem si veste utexemplo tuo solvens caiceamentum
non velus de pedi-
gesserit, tamen meme praetulerit; jta enim se- bus ' meis, disrumpam
vincula mea, et Iiber exsuf-
cundum verbum Domiui niitis moribus fuit et
bumi- tem ad currendam viam quo
lis corde possim asscqui ;
hiortem
», ul non immcrito credatur introisse ir, istam, qna tu morluus es
re-
Deo huic seculo, ut vivas
QuiemDomini, QuoniamsuntreliquiiBhominipacifieoy,
B m et vila in cor-
Chnsto vivenfe in te, cujus et
mors
et mansueti possidebum
terram *, ptareiues Deu in re- pore tuo, et corde, et ore
gione vivonim &. Nam certeet iilud cogi.oscitur; quia non sa.
Aposloii non solum P't cor ^uura terrena,
tacito mentis nec os tuum loquttur opera
affecti:, sed et conspieuis (4) religiosns
honunm; sed verbum
Cluisti abundat in pectora
implevit utcum essel akorum hujus seeitli in
officiis,
tuo s et Spiriius verilatis
ordmeethonoreeoiiega.Mn tamcn eBunditur in lingua tna su-
ntgloriosusleme pern, Bominis irapetu
«Uasaperet', scdirtCurisei perfectus Isetificans civiiatem Dei i.
imitator hmnih-
hus conscntiret, et tota etiam 5. Qusautera virtus banc in irobis efficit
die misereriet
_
mortem,
commo- msicantas qnftirth
dare persisteret Unde ct«m«,
est ui mors i?
enim 267 Sie
terra s
'.
2 S6 ejns potens in obhterat nobis et perimilhoc seculum, ut impleat
factum est, inler eosqui (c) dii fortet terrw mortts effectum per affectum
Mmium etevat, smu h .
ut eiiam 1c
Christi, in quem con-
eaUs , ima fami , e ,
j, .

versi,
ac domus ejus visitatione
;
avertimnrab hocmundo, ei cui viventes,
sanclum hominis meritum mo-
reveletur. Generafio,
nmur ab elemenlis hujus mundi.
mquit, reclorum benedicetur INec tamquam vi-
glona non caduca; et d^iim ventes m eorum conspectu (i) visuque <j, decerni-

^M^
non labenles in domo n»us
ejus; (d)
* quia portio noslra mors
domo qua« adiiicatur in coelis, ; Chrisli est, cujus a
non Iabore
^Mmorluis resnrrectionem

* Cr Z 1,1°
mannum, sed operum nonapprehendimns
" » gloria
in
sanctitate. Sed ce*so r.lu L gloria,
""' m0,lem huJ " s ,n ( r " f* >»ortiflcatis membris
,

memona tam dilecti mihi quara

«ncmoria aJl!Tt£T.
ouam devoti ..
'

et
Chrfeto homi- semabus carnis imitemur»; ut
ms enanare, cum et pristicis jam non uostra vo-
«tteris noi, pauca su-
luntaie vivamus, sed
per eo narrasse me illius cujus volunlas sai.clificatio
reputem *, et nihil possimde
beata hujus nostra est, et qui
ideopro nobis mortuus est et re-
Olii malre, et sanctorura
(„ p ari rSiee surrexil, ui jani non nobis,
"r»,MehnIo(F.« rt .l58) B iefin.;ots.
B cilw
sed iili vivamus, q,„ pro
nobts mortnus est et resur.-e.dt,
pramicare, quam sanctitas et dedit
nohis pi^nus
tua ineam profari
el dis reprom,ssionis suaeSpiritu suo, sicut
putare dignata est; ut pignusvit*no-
quia ego peccator
immunda strae posuit in ecelis in
iabiahabens.mlnldignumioquipotueram, corpore suo, quod est capui •
„t | „- corpons nosiri. Dnde nunc exspeclaxio nostra
gmquusamerithfldeiejus.amm^evinutibusitu Domi-
Hlevir Cbnst,, doctor nus est », et substantia quas ab ipso facta esi
(f) IsraeJ io Eeclesia apnd ip-
verka is wn», et ,n ipso, et per ipsum,
procnrante i„ meli^ Dei conformatus e^t k) qui
„£
^^/»C^oani,n 93pradi ca tor, qui etmn-
gratia, parareris d,
g corpor, homilitatis nostr*,
ut nos conformaret
cor-
m ejnsdmna por, glona; sua.% et secum
« v,rtnte firmatam, in cmleslibus collocaret •
utdisi, spiritu pro-
pmreconspmeres,
doqmo djgniore laudares.
et mixUm enm *J pfet
>
Propterea et qui digni fuerint
glona regmejus, ut cum ipso
vita Merna

sint, sicut
, erunt
Apostolus
in

DMt et
« -Matth.
xi, 20. fcPsaI x „„« ,-
' c«™ipsomaneant,sicutetipse Dommus
ad

fe~* b)
rehgionis
l
Col.„,20.

S.ce<ht.Bened.Ed. Rosv

^Addaavox^exed.t.
MThess. 1 v,r"pt°;^

religiosis.
-
"Psal. xsxun, -J '^J.

•*
Psai -^,
Thess.
Bened

Sacchin.,
1

S.

(g)

ram addebalur
l,

° I iv, 16.

Espunxiinus vocem, nostr», onx

codice Phimarconensi et edit.
Bened
in editione
aberjt

Rosv
5. k
Cant.

et
'
vm

q \t^'
on^
."^
p ''''
> m.

Beoed. cum codex Ph » '.a'C.etedit.Bened

5'
mss. cod. cJ^lifn"
d SV m0r,em
i
Vide
-
islam nangclicam
g)]^^it.Bened.Anieeralrfom« s ?^M
(u Ms. -l°
Phimarc,
>

nsjmic.
.
d
p u Vera
ex'idif
e.< edit. nl°„2i
0S !
Bened. i'-
rfew«m,H
S ,cisiclf.gcnduni-resnici
F
dec ni ™«, mle.
Emendavimus
vatre Sic f»i..i:
'Cctio, cum ante essel mr cnim ocus ad Coloss. ,,. v 20 :
esju cum Chmto ab elemeniis Sin^morti .

Imjns mnntt, auhladTc

iamquam mventes in mtindo decemilis

cp:'ftSSa i! editione
^-^p^nn U s d
W»J»«lii.Bened.ci»'auHnusepfaL4I,-B.a. At
eoit. o-
Ros-.., nnfomaiu est corpori f,hr\c
'-'«<• *« m
secttm, elc. .-". ,

Patrol. LXJ
13
 : —
39B
S. PAULINl NOLANl EPISCOPI
39R
voceperpetua concinentesdicanl ^nctus, _«»<_"_•
Patrem dixit Volo ut ubi ego sum, et illi sint A
sancius Dominus Deus Sabaoth
f
, et reliqua qus
mecutn ".
nosti.
quod in Psalmis habes
6. Sine dubio hoc illud est,
secniorum ergo quod egenus et pauper ego ille iu-
7. lloc est
domo tua, in secula
Beali qui habitant in
sipiens et parvulus tous, quem ut verus
sapiens ferre
laudabunt te ». Puio autem hanc laudalionem voci-
rogo ut me scienliam vei opinionera super
immutabuo- consuesti,
bus concinenlium esse promendam
etsi ;

hac tuam doceas, quia scio te illuminalum spirilu

resurgenlium corpora, ut sint sicut et
tur sanctorum ut sic-
in quo revelationis ab ipso^duce et fontesapientium,
Domini corpus post resurrectionem apparuit, vides, lta etiam
utpraeterita cognovisti, et pnesentia
utique resurrectionis humanae viva
imago pneiulsit;
de futuris ;estimes
' 3
quid censeas de his cceleslium
ut Dominus ipse,qui incorpore ipso,
quo passus fue-
creatwarum, vel eliam super ecelos in conspectu Al-
rat et resurrexeral, quasi
speculuiu contemplationis
quibus tandem
tissimi agentium, vocibus sempileiiiis,
omnibus fuerit. Qui utique cum in eadem carne, qua
orgauis esprimantur. Quamvis enim
Aposlolusdi-
morluus et sepullus fuerat, resurrexisset, omnium
cendo, Si linguis angeiorum loquar s.propriumquem-
niembrorum expressa oculis el auri-
omnia officia '

eollata exbibuit. Quod si dam illos suae naturte, vel, ui iia dixerim, genlis ha-
bus hominum saepe (a)
sensibus
spiritalis est cea- B bere scrmonem oslenderit, tanto humauis
eliam angeli, quorum simpliciter angelorum creatura
et eloquiis altiorcm, quauto ipsa
tura, linguas babere dicuiitur,
quibus utique laitdes
el statio mortalibus (d) incoiis et lerrenis sedibus pra>-
Domino creatori cantant, et gralias referre non de-
stal: atlamen forsitan
linguas angelorum pro generi-
etsi spirilalia jam
sinunt; quanto magis hominum, de cha-
tamen glo- bus vocum alque sermonum dixerit, sicut et
post resurreclionein corpora, manentibus dona graliarun»
rismatum varietate disserens, inter
meiii-
riiicatxcarnis omnibus membris, etpcr oninia esse
babehust in numeiat genera linguarum, utique hoc in signo
bra formis et numeris suis, et linguas
significans, quod multarum gentium
sermone loqui
voces, qui-
oribus suis, et linguis eflantibus dabunt Dei sa?pe ad saneto»
singulis douarelur. Sedetvox
gaudiorum-
bus divinas laudes, vel sensuum suorum sine
emissa de nube, o.stendil posse loquelam esse
depromanl? Forle etiam
queafleclus P er 268
verba
lingua. Siquidem lingua corporis
nicmbrum sit pu-
hoc grati.e glorisque 8
apposituro sanctis suis Do-
sillum 269 el magnum. Sed forte ex hoc ipso, (e)
niiuo, in seculis regni sui, ut tanto potioribus linguis
naturam c»r- qnia in lioc raembro vocis oflkium Deus posuil.etiani
et vocibus canant, quanto ad bealiorem et voces
9 profocerint-, ut in corpo-
incorporex angelorum creatura; sermones
pbrum beata immutatione
ribus
r spintaimus
bus jara spiritalibus jam
constiluti, jjiu
coiisuiuu, ««'«»
forsiiau non »
quales C
—
"inguam
-° vocaverit, sicui Scriplura assolet

que, secundura species operat«

Deo quo
.„,
nomma .„:
ass,
humanis, sed i.lis angelicis atque cmlestibus,
,
eloquan
...» ma
gnare m irnrum Ora
membrorum. IIODK. et doce
nn) nobis,
r.1 pro dOCe IIOS.
n«s.
Apostolus audivit in paradiso, sermonibus
eos carissimus et dulcissimus Quintus
8. Frater noslor
tur ". Et (b) ideo
l0
forsitan homini ineffabiles
nobis
alias quam tarde ad nos remeal a vobis, tain cito a
sennones fuisse leslalus esl, quia sanctis, inter
Qui- advosredire fesihui instantiam vero ejus in !'Uc-
:

praemiorum species, jam novas linguse parantur. " quam versibus

risexigcndis et ha>c epistola tituris
hominibus liujus seculi adhuc uli " non
bus idcirco niraia
immortales crebrior loqniiur : commemorati exactoris ((*)

ut jam hisglori;e suoe congruentibus

licet,
schedam fecit. Nam pridie idus Maias venk
loquantur, de qnibus dictum est : Elcnim clamubunl festinatio
idibus ante sextam
in coelestibus, ubi ad nos oi rescripta peteret, et
ethymnum dicenl A : proculdubio
commenda-
abundantia diraiuiobtinuit. Videteergo iilrura eam
cum Dommo erunt, et deleclabuntur in
Forte
IhronL, miiieutes verim ve! accusaverim bujusmodi lcstimonio.
', gaudenles in eonspectu
2
p«c/s"
canentcs ei enim, imo sine dubio laudabilis magis quam culpabi-
anle pedes Agni pateras et coronas, et
judicabilur, qni a tenebris, qudd in
comparatiom!
choris angelorum, virtu- lis
canticum novum, aggregati
vestri luminis sumus, justissime refestiaavil adlucew
UiHi,dominalionuni, thronorura, ut et ipsi cum che-
suara.
rubim alque seraphim, et quaiuor illis aniraalibus(c)

Johan. xvu, 24.

» h Psal. lxxxiii ,5. c II Cor. xn, !t.
i Psal. l.MV. SL " i^at- «xv»i " '
V' :'

vi, 5. s I Cor. xiii, i.

licx versionis epistolarura S. Augustini pro

nchedam
Ms. Phimarc! et edil. Bened., coltnius.
;ndum exislimavit schediam contra fidem om-
la)
Iwntini in edit. Rosv., rei
(b) ita edil. Bened. Deerai
nium codicum; sed perperam. Hic enim accipitur
in nna inde tuo ideo. nonsa-
ex edit. Bened. vace perpctua cona- scheda pro charta seu libello extemporaneo,
'l Aduidimus
lisexpolito, cujusmodi sunt quas tamquam
I relecluri
Martial. 1.
"
emendamus ex ms. Phiuiarconensi et edit. repommus. Vide Quinlil. 1. 1, cap.i8,et
(d) Sic quasdam illius inierpre-
iv. Nec admitu ndas putamus
Bened. Ante erat in ccelis. •>.- •
es ad S. Paulini epist. tii.a, 1
Ex Phiinarconensi codice locus coriectus. mc
(e)
tiscorrecl
">,
cum lii- in locis optimus
Bened. Antft erat quia in Iwc membro in quo
est ei S Vugnstini ep. 91, n.
edit. "il»-" 111 auctoritate
Dcus pos*it etiam in corpore angeiorum editionis nostrre sil sensus, '|" ;

vocis officium, ad piwnolalum epistols iii

Praterea 'in.pl
oeare smntmcs, elvoces linguam vocaverit, mendose
fulcitur
locum spectat, vid. epist. 2», n. ' ubi consiraili
omnino. \ide qiKC pracesserunt n. ti. Zacharia sacerdotc agcns uuuu lau-
(f) id es!, jecil (eslinalio exacloris Ul
schcda potms locutione de
nimtant linus.
iiturisobsita sit quam epistola. Edit. Bened.,
(esiinaiioncm scheda (ml : millo sensu. Auctor Oal-
 397
EPISTOLA XI. ..11.
398
&P7STQLA XCV (AL. CCL). a simul exposcit reliquas benedictiones
patriarckarvvi
.UiG-SIlM AD PA.I.INIW ET THERAS!\M. exphcan, ut Desiderio presbuiero possit iathfaceic
lugnstimts superiori episioliv rcspondeis aqii de \ ide epistolam 43, n. 3 et i.
prte-
sentis vitcr. sutiu, nec non de qualitate ccrporis bea Pa.lbps fratri Ruffino salulem.
torum, dcque mcmbrontm ofliciis post resurrectio-
nem. i. Etsi incertum r.iiiii fecit fiiius Cerealis, qnod
(Hanc epistoiam iegere ad te perrecturus foret in
(empore quo ad sancium
esi tomo XXXIII, coL 3SI
'
noslra. J ..trologioe.) Petrum revertitur : tamen per eum qui Kque tuus t»z
EPISTOLA '
XLVI. noster est, nen -scribere tibi, tani culpabile nobis,
274 -*-_"' doceri CrxcasiiUerasa
Ruftino. Fateiur „_ quam libi triste futurumjudicavimus. Itaque chartute
non recteClementem vertisse; Postulat _ _*... .;'._._ damnum, si.te fortenon vidissol, quam oflicii,
versiculi 1 1 capilis xlix Geneseos. .icut
credimus, si te viseret,
pncopiantes capessere, com-
Pa.lin.s Ruffino fratri salulem. misimus epistolam istam non casui,
sed fidei. Credi-
..Velbrevesuobisabunanimiiate lualillera., magi.o raus enim ir, Domino dirigendam.ad
•refrigerio sunt, sicuti inpenuriafiuvioruin ie viam sermonis
agersilieos ac Glti noslri, quia desideranLibus
roFe recreaiur bonurn onuiia pr».
unue refectos nos quamvis brevi epi-
;
cedent in bonum(/I. m vm, 28; w_.
stola tua,
attamen tua, per puerumcommuniuni lilio- idem in epist. 5,
.

n. 9;; desideratenimte, quanluni

rum fatemur: sed tamen rursns affeclus, quia efiain- •*
debes desi.lerari
ab intejJigente coinmodum suum de
iium n.nc vosin «slu sal.icitti-jiiiis, et incerto consortio tui. Et
mo- ideo pnftsumo quia secundum iidem
rarum, Romani aetijudicastis. Det.nobis ac pietatem suam
Dominus a salvabiiur in bonis desiderium ejus,
et perveniet ad
Domino qaainprimum de actu nostro
Isetificari
ut :
te^ ei tecum mancbii, et geminabilur nobis apud
sicut anxiiscoropatirnur, ita
congaudeamus hilarilali, Dominum in vobis salutare pnesidium; cuiu 27g et
«l iueipiamus lamen sperare
iru.tum prasentia. ve- tibi tam bonus
.stne, si
filius, comes, discipukis, adjutor ac-
vos certi esse de vestra senieni ia,
vel Do- cesserit, et tu iiu paier a c
minicirca vospiacito, coeperitis, magister omnis boni rio-
natusaDomino, ad efucacem orationum
Sane, quod admouere dignaris
_. potentiaia
atrecUi iilo. que
vires graliie spintalis addideris.
nos sicut te diligis, ut siudiwn in Nobis autem etsi ,
Grajcas litteras al-
pro lua caritate pnesumtio sit, quia
ientius suniam, libenter accipio remej>lurus ad
: sed implere non
Orientem, non ieres invisitatis nobis abire
Taleo nisj forte desideria mea iamen de ;
:
adjuvat Dominns, ut
peccatis iio.siiis meius est, ne etiamsi
diutius consortio tuo. perfruar. laro nobis vi-
iNam quoniodo pro-
cina, Babylonis (id f.iRoma; vid. epist. 29, n. 15>
fiiia
feetum capere poiero s.vmoj.is
ignoti si desit , 275 Quaie Domino desideria noslra ac votaman-
avertat.
aqnoigno-aiacondiseam.firedoenimintraHsiatione
_aneti Clementis (V.
damus, ne secunduni meritum nobis, sed
noL secimdiim
195), pmer aiias ingenii G
desideriuxn faciat, et dirigat ad nos
ir.ei defectioncs., banc te potfBsiraum imperiiia;
viam tuam in vla
mea. p.cis suaj
penuriam considerasse, quod aliqua, : quia aon ambulantes ia ea-, in reprobuni
in quibus intel-
Ugere -rel exprimere verba non potui.
seusiiDi damnati sunt, nec le desider_re mereiittir.
seasu polius
_. Saive impartunitate qua ostium lunm
apprebenso (V. not. 19. L vel ut verius vel media
dieam, opi-
nocte pulsare consueVi, repulsse roetuid verecundiam
_ata,t__iis-_I_rii__ Quo raagis egeo mkericordia Dei,
et modum postulandi coaotus, nunc
it pleuiorem mihi
tui copiam tribuat, quia pro hoc circa me
divi-
negoiii tibi trado, ut benedictiones duodecim
tiis erit
panperi, ui micas a divilis me.iss patri-
cadentes, archarum, cujus jarn principium mihi, esposita
nvido famelici cordis ore , coliigere. circa
personam Judas prophetia, triplici utjussum cst m-
liitempore sane, quoscripta h.xc
3.
scribebaatur, terpietationc conscripUs pagims edidisti, per
ceeiditsub ocuiis, moinens proposita reliquos
leciione, capitu- fiiios distribulam digneris
ium iilud cx .enesi quo Judas _ Jacoh exponere ; in ipse pcr te
benedicitur», tiam conscius veritatis, ei magnajjgratfee
Et quia Dominus opportunissimam ac laudis an-
hanc oocasio- lorem habeam;
nera dederat, pulsare post tempns fores cordis
si his qui de me supra me (forte add.
tui opinantes. Yidelur altquid
placuit. Ergo
si rue amas, immo qnia
deesse), propter opeiis
™ ... .„,-. ...
mukum amas^
"""""u amas '
jo«e add,
{forte oae. oiracaltai
?a
?»ge „. , i,
dif6caltatem;i'irf. ep. A~>. n. 3 et i. ei ou.
~^'™
.

ut scrib-s imht, ut m-ell,gis

ipsaiu patriarcha- J) , K . „-
„ ia> -,

rum be_edieti.nei_. Et
_4_ie_ie_i«nci_» si i»*>. «*.
aua ipse
qua scis
*•_
in eis J!Z.
ardua
"'
,
me putaverun! , divina potius
scnsu, el digna cognitioae, scire et tao spiritu, quam de meo sensu inepta respon-
me velis : speciaiite,-
tamen de capitolo deam.
illo in cuo aU, AUigans ad vitem '"
EPISTOL_E XLVIII
pulhim suum, et ad (_) ciiicium pulhtm asir.ai «u__ - ***"
qms suns sit pullus, ve! ipsis asin
; FRACMENTIM.
c pulltts? et cur
Laudai UUistrissimos sui seculi episeopos.
ttasadvitem, asinasvero pulius ad
ciLiduinalligetBr! Si eniin hos videas dignos Domino sacerdotes, vei
EPISTOLA - XLVU.
Exsuperium Tolosae, vel Simplicium ¥ie«__e,' vcl
Ruffino Cerealemcoiv.mendaL.PeiU bi
iransiluvisitari: Aroaiidum Burdigaiae, vel Diogenianum
« Gen. Aibigsa, vel
xi.ix. '•>
Gen. xlix, 11, justa LSX.
*. A as X1 1 u:s au!em « erat, nunc 7 et 8.
'i J Scrjpta
an-u^, 40 . irca iCt*
*'
-fc
uro.
48
,;*™
annnm
S
«09.
"!_
m
f ^'quos" U,!C m SoriiJV^n^;^
-

Porroerai epist. 48
h
Huc adscitum uunc*7
ex Greg. Turon. Hfetor. Franc.
lib », cap. 13.
W«- e. Ambrosium et S. Aiigustinum le_er. an r._.;--... .-
fife, Y^tllT ^™'
.

notat Wobilius in scholiis ad LXX, , i0 ^TAllx "" **«

 PAULINI NOLAM EPISCOPI 400
3*9 S.

vel A moriis quam vit* cupklioreni finemque poenaru.n

DvnamiumEngol.sma:, vel Venerandura Arvernis, ,

r,
Pegasiuro . ^ t. :„_ aninia: <,»;,.
.,.,1...... riuciHiinnimi
exiiu desideranleni, misnricnrs et miserator
misericors
Aletiiium («/. Aiithium) Cadurcis, vel nunc
Dominus adire cominus, ei verbi cibo animare digoa-
Petragoriis; utcumque se habent seculi
mala, videbis
tus est. Refert ipse adhuc Iacrymans felicitateln pe-
profecto dignissimos totius lidei religionisque cu-
riculi sui, nec sine lacryniis cordis et
gaudio spirilus
stodes.
XLIX. audiri potest, ulcompellalus adeunie Christo.ut con-
EPISTOLA •

*,
fortatus hortante sit, ut arborem jussus inciderit
qua: senex
077 Describil ingentia miraculu, per
nanfragw quam excidi in eo-tempore remedium navis erat sed
Yalqius, postea Victor nominatus, ex
;

ut eumdem jam el
ser.atus est : et Macarium rogai, quod mtilli atquevalidissimi sine suo et navis periculo
ejus Secundinianum ab hominum imfrortu-
palronum 6
solus et debilis arripere non
fncere vix possunt ,
nitate tueatar.
audens. Dei verbo ^tusus est. Bis tanlum, el leviter,
Macaiuo (V. not. 197) (a) Pmjmsus. ma-
quce ut a senih manu tactus magis quam iclus securi,
i . Opera Domini prwdicare
honorifUum est »;

lus ila prostiivit a vulneie, ut !oi:ge exlra navem in

patrisfamilias
mihi causa hujus epistote fuit quia :

V. not.
unauimitatem tuam prosequor, Se- undas expuisus, tuto ceciderit. Deinde variis (
bujus, quem ad
marina jactalio et navalis iuslructio poscit,
ruiiuimani negouuin,
cundiniani piourtui^,, non
ul probabis
negotium , ui iiu.. potest ».—
.v». sine r ,. ui
199), -

aut artemone armar, oportebat aul sen

laude narrari. Sicut enim dixit in B ofticiis, cum
Domini
""""" gloria
6 et
v p\ ham-iri )I necessa
vani.ir , exhauriri iiecess*
operer*,
.. .:
linain depleri /;,/...;
,i»..i,...:
id est, vacuari
Evangelio Paler meus adhuc operalur,etygo
(
;

nomine Victoris vocalus a Domino, porrigere

iia et imnc facii : neque desiuit bonus Dominus erat,

suse excilare ac tautum specie agendi manuni ad quarolibet operam

iidem noslram evideulibus vcritaiis
diversis, ut jubebatur ( V. ep. 5, n. 16). Non enim in mulia et
vere provocare documentis. Itaque in gralia
varia circa hunc senem mirabilium divinorum
scriptum est «, arjfumentis apparens nobis salvator
boc quoque Dei munus praeiereundum videtur, quod
operatur, et quod in
Deus, terra marique pro nohis
procurat. Yide etiam noir.cn accepit, quo nunc el regeneralione cen-
tim/ulis agit, multorum lidet salutique
quod settir, et ab homiuibuset ab angelis scribitur: genti-
enim quam admirabile ct pnedicabile opus sit,

suis sanctis lilio enim signo Valgius vocabatur, qui nunc Yictor
Jesus Dominus in uno sene cum angelis
a Domino dicitur, et esl victor in Domino ,
qui illi

operaiusest. Hajc enim causa esl supradicli aniici et

esl vir in -Christo fidelis. Hieine aplum ad opera sua idipsum nomen imposuit ; quia
fratris nostri \ qui atque naufragio
eteris quippe videlicet et in mari de tempestatlbus
superiorc compulsus in SardMa, cum <

per adjutorium Chrisl', e't mipcr in terra per ejusdem

iiuges rni-
naviculariis, invehendas tiscalibus borreis vide-
non
»"» »»(*•""
exspectato tem
-•— graliam
o de «peccatis et diabolo triumphavit ;
nistenn nrounce navis accipere,
nisterio proprise ;i< u-eic, i .

ante atf. C iicet ut totus in Christo nuvandus, neque in noni.ne,

oll.i^muieatus (V. not. 64 et .98),
por^
*•
i- .. «.ik :„ i.i.min/1 toIw! pennancret.
n.»rm:meret.
. . • •
publica urgente neqde in honiine veteri
vam lemperieiiionustum navigiumvi pietasDomini Salvatoris,
cxorta 3. Mira lides et inelfabilis
dimisit. Iliico, ut mihi relulit, in proximo freto
qui senem, forte sonmo piger lentius ad gercnia
tempestas, teniere de portusolutam
multarum navnim si

consurgeret, el molli manu anle pnepalpans, ne tre-

cursibus destinaiis retorsit, et fregit in
classem, a
auricula susci-
quodam ejus insulM Soco, pidus expergetierel, vellicala blande
littoie. Hujus navem in
tivit, ciini (b) leviter adnitens senex a primo Statiu»
illideretur,
quem ad Pulvinos vocanl, ne similiter
vidcret. Vix
su.il sed hiemis ejusdem vio. conatu suo manibus angelicis ies effectas
aucUoris fundare conali :

rumpcntibus vinculis, naut* rudenlem quasi ducturus attigerat, ci.m velum videret
lenlia pravalescente,
exsinualum in contossuos suppanim (V. not.
demiserunt; vel ul navi ibrtius iani :
!
exierr.ti scaphulam
anchoris sub- 200) slabat, vela navis faciebat. Aqua rimis navisac-
conlinendiB renovatis et altius stabiUlis
a discrimine na- cepla mergere tentaverat : et post unum vel alterum
veoirent, vel ut seipsos, si possent,
(V. not. 201) de-
statiiu cum Iragili perfugio brevis senlinaculi baustum humore
vis eriperent. Sed itlos
stiieto, siccataque navi quud ageret
non habebaL
proceila ditiiur,
sui arripuisse in scopulos
s
lembuli actum
et «iiiii'1'iu^is
f-t lil t.HUS uuiiii>»i:.
superfusis ifluctibus
"Jiium ex
obmisse. Ununi *-* «—™ nu-
omui — —
stupens
-i
laboreni sibi sioe lahore pracerpi
.... »,
el
,,

qu;e tain perspieunm prastabat auxilium.

uietu immemores, vel ut vilem animam conteronen- dicilur,
i::noccniissimi
ancboris Sed nec ipsi opcralores simplicibus
tes, reUnquunt. luterea desUtuta nautis et
nam sxpevidii annatos,
senis oailis sublrahebanlar :

uavis auferlur in pelagus. cceli, milites excubare navigio,

sc relictum, utjacUn videUcet de exercilu
2. Senex illc,qui nescierat raunerisadmiaistrare. Nec sanena-
navis278 «'"«"'S' 1 ' vacua et cuiicia nautici
volvtque sensit, ab intimo cui gubeniacu-
vcm iilam nisi angeli nantss decebanl,
coelum videt cum
omnia, mare undique, et undique
:

nunc
solitudo cumularet, lum erat mundi gubernator. Ipse enim Dominus
et meiuin et periculum misero describitur, et
suo vtiltu coruscus, ut in Apocalypsi
jejunus condiditj*. Fnen.nl enim
Bes dies et nocles ei amici sui domim
d ipsum jam coma fnlgidus; nunc confessoris ,

ilii lacnima: panes rfie ac noete tum :

i Psal. xu, 4. c Apoc. i, I i.

» 7. l' Johan. v, 17. « Actor i , o.
Tob. xii.

Ediii tres, .enil«r.

Jitacarium, et edit. Bad., Grav. et Schot. addunt
womde seiiis uaufragio Mpenda narral mtracula.
 " ;;

«J EPiSTOLA XLIX. 402

tnei, communis patroni { V. not. 16j Felicis ore vcne- A ct pauper sum ego f, et faclus ttun simitis pelicam
f'jJii
rabilis- ! 1
m puppi sedebat,
I I II* r ! .1 I __ ____!_ iliri I .- .
sicut naiitico
1 , l t • - •. i ; t ' .i , . Ili-ii d-i-.Jf aiaa
usu dicitur, ad
. . _ ,_. _.#.*».. _J;_.._.
solimdinis, sicui nycticoralc
_. _.' __• _ _ '

(
_- . _
V. not. 205) in domkilw,
/_,___ _ . . ..

leroones, vc! potius pro temonibus ". quos cum an- et ita in navi mea sicut passer unicus supcr tectum s.
choris pariter et nautis in i!!o naufrago iittore navis Audivit Dominus, el miserttts est ejus, elmisit angeios
amiserat : infelis. feliciter, ut pro amissis omnibus in circuitu ejus. et facius esl in salulem '* r Impe-
.

viris et armis suis, aut Doniini martyrcm. aut Domi- ruvil proceUm, et steiit irt auram ». Inerepuit mare, el
num martyris obtmeret. Narrat gaudio lacrymans silnerunt fluctus ejus, et deduxil eum in aquis multis ',
senex se ad ipsius pedes nunc Domini, nunc martyris videnlem opera Domtniet mirabiiia cjtn in profundo".
gubernaniis, sibi solitum procubare ", etiam famjlia- Cibavit eum ndipe frumenti, et eolloquciile Clirislo,
rius ipso alieelante , iu genibus quoque ac simbus quasi de petra, melie saturatus est v . I.espexit liumi-
saeris beatum, el afflatibus divisiis odorum 10
reclinati lem, qui beavit p.iuperes spiritu *. Flentem afTatii-
capilis pulvinar babuisse.
esi, qui promisil Ingcntibus consnlationem. Et qul
4. Dubitemus nune patriarcliannn sinus fidelibus esurientibus et sillentibus justitiam saturilatem dat,
in Christo servis patere, cum imraensa ejus bonitas ipse bmic deficientem, qni panis, et juslili.i, et fons
eti.im catecliumenuni tunc istum vc! suo,_ vel —
sancii
,_..„_,...... ... v_. esi,
vita! de se
,_..., «,_ ip_-i. irrigans
av ipse ii t 10,1,113 pavil;
jjrt', I. , nec alia
1,1.1, _III_l istum pie-
I3.UU1 Ull_-
sui, foverii gremio. Nam et. in sancto suo ipse ade- B tate.quaa. omnem beminem in liujus mundi peiago
r3t, iriii ii_v_;
Pftl qui !? ..,,,-< ,. .1 TV-_ -_. __.„ „ __»__ _<_.-. i- ____. _ __. s i>. b.
disii, ut nosli., at!
"
Patrem : Ego ckritatem .

volutantem , dedita Pairi usque ad crucis morlem

quam dedhli milti, dedi eis, nl unum sint, sicnti e.l nos pietale miseralus esl quia vide!icet unus bonio nni -
;

uitum sumus •«. F.go in eis, et tn in me ». Et itcrum vcrsitatis poriio, el universitas uuius forma hoininis
ad apostoios, in quibus universo corpori suo di.ii : el oausa esi.
Eccc ego vobiscum sum otmtibus diebus usque ai con- 6. Deniqae non solum navem ,9
, sed ipsum quo-
summaiionem secvti K Quod quoiidie nobis in manu que, cujus causa navem iuebatur, regens, et in co dis-
(V. not. 202) ei apos.oSonini suorum et martyrum, cieia (id est diversa;; ii
;
;i.ep. S0 S
n. 13) can.isetspi-
eperanw conspicuis virtutibus potentia, probat, ut ritus ofScia dispeusans, noctu securum requiescerc,
credamus Dei Filium ct Dominum nostnim Jesum ex die vigiiare soilicitum jubebat, se pro dornsienie vi-
resurrectione mortuorum regnantem in ca:!is
ad gi!«tun_rn,et vigiianii cooperalunim esse promiltens.
dexteram Patris «, tivorum esse Dominum, non mor- Nempe iilum in iis verbis Doiniui recognosees affec-
utorum d . Ergo cum et sanefi sui coniessoris e!'iigie tuai,quc scinpcr ita speir. nostram fovet, utsollici-
senem nautam fovebat, ipse aderat ii_ sancio suo, et ludinem nou reiaxet ila ihflrmse canii consulit, uS :

fcssum atque depositum blandis mulcebat ailoquiis

* » — spiriius
_^ promptusesse
r -.^w-_w ^. ««lij...,.*. ^.mv non
Hwa desinat.
•"_..?i.i_"i._ Et ideosic
jucu SIU «Ul-
jl_i. dor-
nec mag.s cibo quam verbo reficiebat, quia ipsc
verus nmili
Vt.riK panis, n>li
rjui
est
de r.vl»
,/_» Aae^nnAU
coeto descendit p J.^..„
c _
dare escam omrti
.•
C
sine
.......
mire permisit seni
vigilandi negotio
fesso, at ne seni qnsdem
securitalem romiiteret;
et fatigsto
^

na
cctrni omni enim homine opus suum diligil, ei
'. In
scilicct resolveretur in somnos iifei tes, el inciperet
omnem, quaalum in ipso est, Itominent salvttm jieri
non solum corpore, sed et niente dormire. Quod me«
vult s ; quia morlem nnn fecit vitte dator ei viia tolus; tuens quidam sanctus aii ; lllumina ocuios meos,
«€£ Iwtatur in perditione vivorum h qtii niavuU mise-
; Domine-, ne umquam obdormiam (a) in mortem y. Vi-
ricordiam quam sacriiicium ', necpersonas accipii i; cina enini morti labes est torpor animornm. Et tunc
qui fecit omnes, sed pro meritis judicat; quia Dsus
iticet inimkas : Prarealui adversus eum z ,si et
mentis
judex est.
oculos somnusoppresseiit. Recognoscirr.us ergo ipstim
5. Denique nois ilii hic de calamitate
naufragii, seni adiuissc, qui disit dormitantibus suis:
r.eque de scnio et cgestate nauia vilior
2S1
fuit gg0 Vigilate. ei /irate,ut non veniatis in tenlationem «»;
sed iis omnibus ", quihus eum et sce-i "p.-. « v'sn', ; ctiteram vigilantibus ail,ja;n sciiicet exciiaforum vi-
Christum movit, et viscera divina concussit. (J uti gore securus M \ Quod
: Dormite jam, et requiescite
enim cjus seruper in pauperem respkiunt. Profecto el qiiiiieiii non magis de corporeo somno qnam dc fidei
iste pauper clamavil, ei Bominus exaudivil eum k
. Cui firmitatedictum aiibidocet, dicens : Constanies estote,
torsilan ad precandum etiam voces prr.pl,. [icas Do- J) quia ego vici mundum «. Vera enim hominis ha-c re
mimifi pt Snaa n0i.._--il. „.,i,_n , .:/,.„.,__:. -, .*..
inii!usetipsapeiiculica_-sdictav<.iii, ut clainarst
,.. . ...
quies est,
...... _.
si fide constans, et vieiona Gbristi ab omni
Salvum me fuc , Detts , quoniam inlraverunt aqitte boste securus, pace unanime perfruatur; Ipse enim
usque ad animam mearn. Vcni in allitudinem maris -, qtties nostra M , qui pax uobis est, quippe pro nobi-i
non me dcmcrgai tempestas aquas, neque absorbeal
me vigiiaf ut requiescat in nobis, et quinunc vigilare nos
profundum "•. Cito anticipel me miserkordia iua , pro Qiiiete pcrpei.ua jubct.
priusquam infigur in iimo profundi, et urgeat sttpcr 7. lpse Domintis h;cc eadem pietatis suffi munera,
me pttteus os suum r-.
Resvice in me, quoniam tttikus qu_c toio vu!t sgi mundo, in hoc scnc uno agere di-

- Joban xvn, 22. b Mallh.

xxvm, 20. < Marc. xvi, 19. - Matth. xin, 32 ; Marc. ui, 27. . J.,„aR. „,.

.Piifi? S \
kpB ^«M»y- Psa!.L.xvin,2, 5. - Psal. lxvhi, 16. « Psal. xxxvm ,8. • Psal. lxviu

Sa 2 lxxx i7 MaUfc -
' ,,:,! ;
v 5 Psal - 7
1! -
Vi
*l. bl
'u. i.
*Ibid.,45. i i™' « *,
'
,
Johan. xvi, 53. '" Epii. ii, !4.
-
'
"
' - '
^ 15
. H>M.. '• ""Matth. xxvi,

(a) Sic ms. Keg. ctim edd. Bad., Grav. et Grin. Gisce, ti; Qmxitr». FAti. Rosv. et SchoL, in meru.
m S. PADLFNF NQLAISI EPISCGPI m
gnatusest, cuin blandimetiU. severus, nec
6ine freno A licium puppem, fabulosis litteris sacraverunl, alque

indulgens, aurem vel!it,.ut somnum corporis

lirooris etiam nnnc in coelo vldere se credunt, et inter astro-
excateret; sinum praebuit, ut quietera
perpetuam rum choros numerant? Nec minore dementia veclri-
minislraret. Yiginti tres dies homonon modo a ler- eer» draeonis Epidauro " navem, illudcnle ipso, oujus-
ris,sed et ab boroiuibus exclusus, ouinium ventorum (c) corporalum phaBlasnia vexcrunt.serpei.te, vene-
ludibrium, omnis terrae (Sic earm. 21, v. 222) exsul ranlw?
",
diversi maris bospes, et exsors generis hurnani 9. Sed fugiamus a ficlis elalienis, neque mendacia
inter fluctus et belloas maris ki vago erralicae
navis et venena pereuntinfn nostrce veriutis lamini ml-
hospitio, jejuniis, senio, tiroore confeetus,
qu:eso le, sceamus. Sunl nobis nostrce naves, ut dignns veris
numquid natura sua perduravil? Cui ergo obscurum ei domeslicis ulamur exemplis. Dabemus et arcara
sil Deum in illo fuisse? Eum dixi Deum, qui facilmi- Noe d. Habemus et navem Tharsi e navemque Thar-
,

rabilia so/a* • ;
qui vocat ea qum non stint, tamqv.am sensis f
- Sed il!a , de qua Dei fugilivum prophetam
eatenus
qum sint b ; cujus ope enabat toto navis secreta pela- ultor et custos cetus exeepit (V. not. 204),

go, et invisibili gubernatore quasi

vactta, et tamea buie navi comparari potest, quatenus anle sortem

gravi promovens , i-i«b<o

moie se pruiuuYcua,
gravt mole m«« vm~..».
clausis intra cameras suas —— pericliuta
[iti "iit.ii. « est
»-.i «
" :
• »<-•"
lertia rero - exemplo
.«•- navis r
meo
frugibus, velut iila diluvio feta mundi g enngruit hinc.quod apostolum et mar.yrem vexit,
hominecura
... _i-_u_* 4T
1T « . _._„ ..-.-. .,.,_- i*_ita-a _. :-.-..-.. n ( J« Jocr. f '.hridlllT. refenit.
Christum Vel
recepit, vei
« ; nee uno mari jactata, proplerque ipsum et in ipso
.

«sminibus arca, fluebat

tempestatibus immulavit. cum totaiii peritura: navis muititudinem redona-
cursura cum iili

8. Primo ad Urbem acta, Romani portus pharum vit

"*- i>.

vidil : deinde Campaniam longis tractibus legit, mu- 10. Proponaraus eigo nobfe animo, ei mente cer-
fatisque turbinibus, in Africa. littora transvolavit
at- nomus pukherrimum divini operis 9pectaculuro, vi-
naviutn omnium-
queab ipsisrursus abrepta, Siciliaui traaseurrit, cir- dentes natem unam de multarum
concita et verlieosa crebris, ut ferunt- insu- qiie nauUram naufragio raptara, uno sene maria di-
ca quam
ea solunr
lis freta, el periculosos eliam sub gubernaiore navi- versa peragrante, solam in pclago, et in
Ecclesia ima-
bus cursus ioler ambages et obices insularum tam
oculos,
Jam ilia nobis arca diluvii aale
orbem •Vemersum una ubique
directo oiiosus seiiex inoflensoque- navigio prxteri- go, versabitur", super
immisso divinitus spiri-
''

inier cfTusas cosli et abyssi

vit, ut quasi divina navis, et dffiHsi maris facie ,

tu sapiens, sua sponte cavenda viuret, sequenda pe- aquas solide " tolo innatans mondo, cujus ista ima-

lerct, el utililer ac perite per neceasarios obitus

fle- ginem multis modis in modulo minore gesiavit. Nam

vigesimo demum tertio

ls
die, miseraute ut iKa omnigenum seminum i,sicetista variarun>
cteretur;
jam Domino
ls
, finem errojum aique discriminum i» Q pfena fruguin luil, cui prscler onus publicum plura
naulicis ineranU 283
Lucanis positura iittortbus. Quibus propinquanli Do- etiam de stipendiis et peculiis
_eternus, ut indefessa ejus bonius u»que ad llla unam faroiliam ad gencris
humani reparationem :
minus
sibi i_avigali.ouis operaretur mi- et isu urwm bominem ad multonim
lidem vexit k llli. .
lerminuin suscepta.
rabilia sua, lacito suae adspiralionis instinclu
compuir- pacisramumcolumbadetulit :buicpacem Agnusexhi-
ra
in duabus- naviculis piscalores obviain buit. lilam, in imaginem sancti Spiritus, ales inli avit :
sos a liltore
l)aiic einious conspicati, pri- hanc, per imaginem confessoris sui. Chris"tus acces-
misit, cpii navem 282 ei
Jonae navem largiore lianc rmi-
mo aspeclu lerriii rcfugerunt plenam cnini-a.roato- Respiciamus et ,
, sit.

visam ipsi postea retu- nere cjusdem scrvaum videbimus, el majore

rum, el liburna cen.ulam sibi virtutis

deinde magnis et sa^pe repetitis senis nostri niiraculo. Illa enim omnibus salvis prjeter unum .
lerunt :

onwibus amissis, uno manente, servata est. Sed

vocibus aliquando revoc-.ti, ratione secum habiia, et ista

agente sic Domino, nihil sibi ab ea navi timendum, etcelum illum prophetae-vivenlis innocunm voraio-
iu quam vocarentur, intellexerunt. Accessere navigio rem videturhacc navis imiiaa, cmn a-que utero suo
et lit- D
vacuumquemiiitibus^esse.quod longe stipatiun vide- clausum hominera per maris alia gestaverit ,

rani, coiiies.anii, ci
vi\ seni contestanti,
r.int, vixseni ascensa
et <»_-cii;..,
s0
landem
mhuvih navi,
..«..,
tori exposueril incolumem
tnu c-|iua_-i» ...-..- illum in-igestuni
nw, .,..., ^... ; sicut v ,
, —
suis oculis credider-Hil. Lbi receplos senex
prandio, Djcjiina prsedai siue bellua jussis singullibus ab erga-
... . ._ _ • a.
Domino : ....<.,-,.,...-....>-
prseparavat,
_TAAnil
excepil, .:—: .. A .,t..;.- _«a___iii_ .•lii.iit IjOM qno
siulo spatkwi ventris cxcnssum lefudit Deo,
t- HN
OllO ju. , .

quod pridie jussus a

mullaque mercede copiosis amissorum nautarum pa- bente susceperat, et mystcrio sahitilera. passionis c\-
resurrectionis evorouit ".
nibus saturavit alque donavit. Quibus stipendiis
laeli pleto, leriia die in spem
Navisvcio turba feiiciorqurc Apostolu
famulantibus lembuiis suis quasi emerilam gravi e 11. iiiius

fondonata esl i\ non suis quidem merilis nam et ipsi

bello el de certamine coronatam, quippe ut supnrsti-
;

tem naufragii, victricem ventorum et fluctiiimi navem naufragium meiuerunl, qui contcmto Apostoli consi
lio navigarant. Sed non minns ex hoc
pcssiunus in
ad portum suum remuIcopr;eeunte duxerunt. Quid de
quo divinis operibus navigio gloriari cujus viris quam-
hac navi fecissct eorum vanilas, qui errove co,
;

quara dofutrit similis advocatu»., lamen ipsi in unico

colur.t omnequod lingttnt, factam Argonauurum infc-

Gcn <•
vii, 15.
r
Jon. i. ~>- ' Act. xxvn, G. p Jon.
•
Psal. lxxi, 18. b Rom. iv, 17. °Gen.v]i,17.
k Gen. 7; 1 IVtr.
vii, m, 20. ' Gen. vm, 11
i, i. h Aci. xxvn, 24. ' Gen. vn, 17. Gen. vi, 20.
I

m Gen. Jon. n, 11 M:i'.lli. xn, o.t r Ail. xxvii, 24.

viii, 0. "Jon. H, t. •
;

coyitationlbus fnujvni. Edii. Rosv. hic babct eer^o

(«) lu ms. Reg. cum edit. Schol. el Paulinus episl.
16' ad speckm' corparntam siuttis ffljm plmntasma.
Jovinm, n. ., in
 ;

*05 EPISTOL/. XLIX. 406

nauta ipse Apostoli Deus adfuit gubernalor, et quo A rel in sinuCliristi qua Johannes in pectore recumbe-
! Sftr./t
(Sac/i. InrfP u
/'.!•.. a nnnl
.
quo) rtrrt nniiic innocenlis
pro unius r_i. ...
salute me \ ., . _ ,
.'
.-. .. 1..« vi)n._: ___
bat Denique ut novmn nomen acciperet, sicut
. . .

e
'. .

?
am^,
ruil liberari ; quod ilia, qusc Vas eleetionis in vincu- ci Dei, quos in palriarchis et in apostoiis
bene h nosti .
Jis prima suseepcrat, ob Apostoli conlemlum, et ca- Te ego paulo ante inferrogabam, an hujus
gratia
ptivitatem, earceris crimine damnata rton meruil. II- donari, onmi hujus seculi gloria. praopiares a '
: rp-
lavero navis cohors tnihi videtur propter grattse my- sos equidem rectores hurum tenebrarum ', si videre
sterium liberata, ut de naufragio navis («) adit;c ss mereantur, pralaturos arbitror beatissimam
senis et
nudi evaderent ; sciiicet, ut eos a prioris navis , id inopis nostri calamitatera suis miseris
ielicitaiibus, ct
est ab Ada_ carnis peccalo liberatos a
, et ipsis per gaudiis perenne lugendis.
quos (b) evaserant fiuclibus expiatos, atque omuiuu.,
15 Quonras forsilan, quibus hic meritis velus
na-
quas in mare abjccerant, id esi secularium sarcina- vitasemper i,i tenebris ignorantite demoratus, ei
rum leves et undis quasi peceatis gravi et madida tam ab operibus juslitia. quam a scientia
verilatis
vcteris hoi»inis veste nudalos,. integra et alienus obtinuisse videalur, quod
soiidanasis
paucissimis certe
acciperet, qua_ pienam fidei Ecciesia. eihibens for- operaiiis,quamquam a cuslodia matutina usque
in «o,
mani, tutos in portum Roraamque pervexit.
ti r-— '-"— »" quibus
In >_«»uus — ctem : tolius
-— u,.i pondus
»..__ diei jm.uius ti
et 33slum
____um susunuerjnl
sustinuerint *', fa-
f - a
smuiiter mystica argumenla Ibrmantur.
Nam mutata B ciie concedilur. Respondebit tibi Apostolus
r c_w,
nrofertn
navis, .m__l. iu r_.;..,A
li_vis novala
Chrisio ..:*_. ... _. ._..
vi.a est; et poitus salutis
. .. . «..:_ _... . .... I
quia sine pamitentia sunt gratiw et
donationes Dei '
Ecclesiae, teste Gracia, nomen est Roma et,quia uon ex operibus justiftcabitur »'
vi.iu.is.
omnis caro
Benedicainus ergo Deum s6
, et exsultemus in De.o no~ Tempus est gralia., el fidcs ad justitiam depulatori
slro, qui in ullis liabilat, et humilia
respkit b ; cui non quia de lapidibus iilii Abraham qu&tidie suscitantur ».'
in viribus equi neque in tabernaculis (c) Nunc enim tempus acceplum, nunc dies
r viri, sed in hu- salutis », quo
milibus et timentibus eum beneplacitum est ' ; et qui, pacis et laudis hostias immoJamus;
ct sacrificium
ut in islo »' etiam sene ostendit, sanat omnes contri- Deo spirUus contribulatus cst ..
tos corde el alligat contritiones
Et 285 in homine
eorum J. templum Dei q, et in corde credenli 31
salutaria , et
12. Nimis garrio, fraler, seniio, sed qua_so
adhuc in defsecalispectoribus sancla sanctorum.
Qnareguj
paucis feras me. Interrogare enkn
284 1-bet, ullane cor (d) contribulatum et humilialum non
spernil r ip- ,
te hujus seculi diguitate quam hac Dei dignatione
, se nostrum sencm placitam sibi naturalibus
bonis
afficimalles, qua senex iste perfunctus esl? Beatio- hostiam in odorem suavilalis accepit ».
rcsne libi videnlur, qui purpura fulgerif
Nam ingenila
qui gemma , siraplicitate tam purus animi semper
fuisse perhAe-
bibunt, toga fulciuntur, palinataque pinguntur;
et Uir, ul peccare ncscierit. Jam in extrema.
aelatis se-
hommibus commortahbus ac plerisque melioribus C necta puer ct maiitia parvulus •, non
r solum giauoe,
dominanles
ilnniinaiili.sriin rlitafnm ac
cupiditatum _<. a »..,„ .
rerum suarum servi sunl; ,. : ... . .....
'

sed ei. mentis infaiitiam gerit. Nuper

»»"J"i gratte
enim, ut supra
de Dei muneribus insolentes Deo Christo
egentes; ;
(n. 2) dixi. renatus iu Christo
et Dornino dedicatus
peccato divi.es; vita steriles; merie fecundi
? Quid est, per quem maia vilae,
per qucm aquas morlis
buic, qua-sn, obfuit seni persona senlinatoris,
et in evasit.
nauiis viiissima, inops habitus, et maslruea '"
Sardo- 14. Accipe igitur eura tetus in Domino, ut bonum
rum?Nam pellibus sutis vestiebatur, eum iilum Do- u
Cbristi odorem , ut 'iguum mensis novorum, quem
minus virtutum, Rex glorise, et alloquio suo beabat, ad unanimitalem tuam, dc rudi matris Ecclesia.
fetu,
et illuniinabat aspeclu, et gremio sopiebat profecto :
immaculatum candente lanitio pastor exigui
ctidipsumin eo gregis
diligens, qnod Elia. meioteri (V. sed rnagni pignorismunerator, ut
(_) xeuium (T. uot.
not. 206), et pravii Johannis
habilum veste setigera 207) spiritale transmisi. Non enim alium tali
munen.'
imitabaiur e.
Regem seculi videre propius, et ejus diguiorem putari, quarn te, qui juxta Dei
vel fasiidioso gratiam et
sermone respergi, magna pars mundi operaiionem illum et aspicere et suscipere
tam bfeatuin
novisses.
putat,. ut si aiiter non obtineat,
eliara Yidere enim mihi videor qua.gralulatione, qua
damnis emat, idque »»
admi-
adeptus, non modo hominum,
" '""ui.v., qua uu.
ratione, ijuj Dde el

X-^r-
"*"> _i auituurus de nto,
auditurus ae

? * - '-.»"*- »*• - »r„,4

<a , ., , * ' illo, et visurus ip-
in-
1 D
;:^."
&£. quem Rex rcgum hbnoravit?quantorum
fehcior,
no- gubernasse, quem in sinu Christi dormisse, cui Chri-
bilitaie nobilior, quem
Christus agnovit? quantorum slum aurem
divitiis opulentior, cui tanta
vellicasse, nomen imposuisse luputave-
tot sanctorum bona pa- ris. Faleor libi affectionem mcam, dutn nimium
rilercollata sunt, ut Christum tam
videret sicut Israel, insignia in nostri temporis homine Dei gesta admiror,
«im coeli Rege loqueretur facie ad faciem
sicut Moy- et diligo, pene in ipsum senem fuisse crudelem.
f
;
et eadem propemodum familiarilaterequiesce- Nam
tam assidue aurem ipsius retractavi, ut pene delri-
MM.^m,'i"'u
Matth.
21
4; Marc
tr
-
b
i,
*sai
b.
'3 5 •Pm1.csi.ti, 10 sec. Psalt. Rom.
'

Gea. xxxh, 50 Num. xii, 8. s Job

<*
Psai. cxxvi, 5. « IV Reg.
i, 8
.
xhs, 23. h
;
Gen. xvn, 5, et xxiii, "28

PsaL L 19 scc Psa,L

* Eph. v, 2. 1 I Cor. x,v 20. » BCor.',,, 15. '
'
' ' - Rom -
et ^w-
(0) Ms. Reg., addieta;.
(d) Sic ms. codex Kegius; et. sicalibi
mS
.«n!.. ?
'
Regh ' S COdeX Yide - ^- Al >le erat, Vide epist. 40, n. 4. Edit. fiosv., contritum.
Paulinus

(e) Ms. Reg., exenivm. Vide not.

\p) Alias, tibm, \^ n .,r *).".
4
207.
 :

407 S. PAULINI NOLANi LPiSCOP! 408

erlm. Volulssem quoque vei uttius parleni auris ab- A avarior mari etsine myoparom (V. not. 211) pira-

scindere, nisi in illo «ulneris, qtix mihi pignoris, res ticam in terra sgensoccupavit.et captamvacuefecit
Non enim alter S! afleetus homines ad Hiero-
fttissel. nara eliam nunc in ipso littore inanis manet, ut dam-
solymam rap-t, nisi ut loca, in quibus corporaliler lium oueris fnistra in peiago servali et in terra per-
prxsens fuit Ciirislus, videanl atque eontingaiji., pos- diti contestetur. Deposilx jam saepe apud judiceui

sintque et de suo fructu edicere : Introivimus in ta- provincialem super hoc lalrocinio querelx, sed Pha-

bernacula e}us, ei adoraeimus ubi steteruntpedesejus*. rao noster induravil cnr suum. Forle ut in ipso mira-

Quamquam et aliior et hic; (vid. not. 208} inielieclus biiia fiant : et convenlus per officia, priino vi re-

habealur, lamen et simplici sensu secundura litle- P.omam profugiL Hxc Seeundiniauum
bell&vit, postea

n>m, cum res postulat, non abutendum cst {id esi meuin neeessitas ad Uibem et itinere terreno pere-
utoiidum est, sen non oporiet nou uti. V. nol. 51). gvinsri cum suo unko nauia coegit. ISon arabigof'-.!-

Si ergo religiosa cupidilas est !oca videre in quibus trem nostrum Posthumianmn el intervenlu tuo. et
Christus ingressus, et passus est, et resttrcexit, et sua iide atque jnstitK, commovendum. Quare hoc
uuiie conseendit , et aul de ipsis locis ex guum pul- moderamine interveuire tfebemus, quod prolecto (r)
vcrem V. not. 209), aut de ipso crucis ligno (
V, not. facies, ctsi nullus admoneam, ut pari labore defen-
(

210) aliquid saltem feslucx similc sumere ethabcre, B das et excuses oplimo Senatori, idest.Chrisliano «ro
benedictio est, considera quauto major et plenior reum suum ; ita ut prxdoni ipsi sufficiat impunitatis

gralia sit, vivum senem ves lestimonio diviux verita- lacrum, nobis ab ipso Dei munera recipere contentis.
lis inspicere ? Si prxsepe nati b , si fluvius baptizati c
,
EPISTOLA •
L.

ti Iiorlus oranlis Magisiri d , si atrium judicati *, si

287 Augustme proponit qiuestiones aliquol, primum
de Psaimis, tum dc Apostoto, et ad extremum de
columna districti, si spiua coronali f
, si iignum sus- Evangetio.
pensi 3,si saxum sepulti b , 288 s *' otus resuscitati Capct pbimon. Qumstiones ex Psuhuis, — 1. Dj
evectiquc ', memoria divinse quondam pnesentiu;, paucis, qua; nunc jam ad navem currcnte litlerarum
cciefaratur, et veterem vcrilatem prxsenti iide com- periatore, el mibi in ipsius festinatione properanti in
probiuil in rebus exauimis viva documenta, quam re- nieatem venerunt, ne sine coroliario lilihi rescribas,
iigiose aspicicndus est hic, quem alloqui Dei sermo aliqua proponam. Qux si forte Uicida sunt, et inilii

dignaius est, cu.i se facies divina non texit , cui nunc videntur obscura, nemo prudentuin liliorum.qui forle
martyretu Siium, nunc semetipsumChristns ostcndit; de nostris '
ta hota leetiunculx hujus circa te stete-
in cujus vivenle terra Dominici corporis videnius im- ri:t, de insipienlia mea rideal ; sed poiius ber.evo-
pressa vestigia, si lidelibus oculis et acie spiritali, lentia fraternx caritatis faveat instruendo, ui efticiar
quod in eo sinus Christi, quod manus coniigit, per- C videntium partieeps, et ex doclrina tua illutninalis

Icgamus, et eaniliem, qure sxpc sttpcr Domini mentibus co.isiderantium rairabilia de legeDomini-.
jacuil, socpe Domim sinti tepuit, nostra manu s.epii 2. Dicergc raihi, beaedicte doclor Israel,,quod<it
muicentes, et auriculam sxpe palpantes, quam ccele- quid dicitur io psalmo decimoquinlo : Sanctis, ijui in

stes digiti («) Domino jocante traxerani ? terra sunt ejus, mirifieavil omnes roluntates sitas iuter

l.H. Habes, mi fxaler (6), xenium meum.ede ipsum ittos. MuttiplkaKe suiit ('/) injirmilules eurum, postea
*
spiritu caritalis, et si loquacilatis mex aniaritudine aeceteravenmt. Quos ait sanclos? qui ifi lerra sint

nauseaveris, <>e gratia Doiniui et ccelcslis histori;e sancti? Num iiios Judoeos, qui Mii carnis Abrahx, et

suavilate fastidium temperabis, Certo autem scio ;

non lilii repromissionis excluduntur a semine, quoJ.
k quia
<juxsiliirum t>i et desideraturum aiiquiri, quo cir-ea in Isnac vocalum est i ? Ideo sanctos in tcrra ,

hunc hominem exerceas caritatem, qua diligis " Cliri- sancti gencre carnali ; vita autem scnsuque terreni

6ttim. Subcst materia : tu studium pix devotionis in- suni, quia terrena sapiunt, et (e) carnali observan-

tciide; ct patrono hujus Secundiniano, cui navem tia in vcttistate litiora- cousenescuul, non renascentes

CUristus omnipotens pro hujus saluic servatam jam in novam crcaluram t;quia non receperunt eum
n
desperaiili reddidit, toto Bdei lux effectu " adi lo pcr qucm vetera Iransieruiil, el facta stmi (f) nova .

Munusenim Christi adseres. Ne patiaris invidia dia- D Sio cnim forte eos in hoc psalmo - inctos appellat.

boli per hominem Improbum Sccutidiuiano eripi, \ i quomodo ct iii Evangfclio juslos, ubi dicii : Non ueui

vocare justos, sed peccatores " utcst, illos justos qui

jam ereptum negari qut;d illi de naufragio redonavit :

Dous. Procurator Christiani viri frairis nostri Posl- insanclitategt neris el littera legis gloriantur. Quibus

humiani esse dicitur, qui eam navem di Brutiorum dicitiir : Holii gloriari (g) in patre Abraham, quiain-
adlapsam, tcns est Deus ae lapidibus istis cxcitnrc fHios Abra-
lillore, quo possessio senatoris adiuitur,

d iohan. a
• Psal. cxxxi, 7. t>Luc. it, 7. « Matth.m, 13. Johan. xvm, i. * Marc. xv, 16. •'

t Jouan. xix, 17. Marc. xv, 46. 'Marc. xvi, 6.

i» iRom. iv, 7. k Psal. xv, 5. GaLvi, i&. m Joban.
'

!, H. •• Apcc. xxi, 4 et 5. Mallh. rx, 15. •

*
Aiias -13; quxautem 50 erat, nune Append. 2. Scripta t irca annum 410.

(a) Ms. codex Reg. cum e iilis 2, jaeenie, ntendo .e; («) Mss. duo Bij;. addunt ideo.
u:ide Sacchinus legit Domiui jacenti. (?) Expmiximus vocein omniu, qux aberal : mss.

(b) Ms. Regiuscodex, exenium. : Itig, el edil. Bencd.

(c) i.i ni-^. code}< (legius. Edifi, facius. ,,,. Monusi i odices Bigoti.uii. lutserc pa-
(d) Mditumesl <'» ;, J' ex iuss. codieibus 2 Big trein
i- ! t, IJeiie I.
 r

m EPISTOLA L.
4)()
Quorum foma I„ fflo Pbarisceo » propouitur,
A sed et blasphematus est ab cis cum dicerent : Hic
J«.justiiias suas tamquam nescienti Domino
qui
recoiens homo si a Deo essel, non (b) cmarelsabbalisi: et non
pnedieabat in templo, non orans ut esaudirettir,
sed ejieit danmonia nisi in Beelzebub principe damiomo-
exigensquasi debitum meriti pro operibus, bonis
qui- rum '. Propt.rhaiie mentemobdurata inipiefate caxa-
dem, sed ingratis Deo; quia qtiod justitia Kdificave- lam, mulliplicatat sunt infirmiiaies
et lenebrce eorum*.
rat, superbia deslruebat nec idipsum
: silentio, sed &. Sed quid est, quod ait : Postea
acceleraverunt ?
voce clamabat , ut appareret eum non divinis au- Utrum
ribus loqui , qui s
et ab hominibus vellet atfdirf.
in peBnitenltam, sicut 289 illi in Actibus
apostolornm t,
qu j beaii Petri pi-jedicatione com-
Alqne ideo non placuit Deo, quia placebat sibi. Quo- ptmcti, crediderunt in eum quem (c) crueifixerant, et
niam dissipsvit Dominus os3a hominum sibi placen-
festinantes lanto expiari peccato, ad donum gratia? (d)
tium. Confusi sunt, inquit, quiasprevil illos «, qui cor cucurrerunt? An vero, quia vmutes anitiia: ex tide
humile et coulribulatum non spernit ••.
et caritaie Dei roborantur, iilis impiis utroque vacuis
288 3. Denique et in ipsa Evangelii parabola «, muiliplicatm sunt inftrmitaie» aniime ex iropielate
qua-phariscci et publicani persona eonferttir, seelerura moitiferls laiiguoribu, occupata:,
eviden- Christus
ter oslendit ipsc Dominus quid io homine
suscipiat, steuim lumen et vita sredeiitium esl u
, ct sanitas
quid repellat, sicut scriptum est : Quia Dcus su
crbh
P fi sub pennis ejus *. I. de non nrirum si et fenebrs et
resissit. humilibus
resistil, antnm rfni
humilibut auiem nmi:,.... rf r,in« «
dai graliam ._
. Meo protesta-
. .-„/: .•...._- _. ... ..•
injirmilules eorum multiplkatx siutt in
.

iilteritum, qui
tur magis justificatum abiisse e
teratilo publicaiiam vitam et lucem non receperunt, neque sub
pennis
de confessione peccalorum suorum, quam
Pharisamm ejus manere voluerunt. Quos, ut ipse fiens in Evan-
de impulatione jn.titiaruni suarum. Merito
autem ifle gelio suo protestalur, sccpe voluit .ot.gregare
sub alas
larudator sui repudiatus abseessii a facie Dei,
qui cum suaS, sictil gallina congregal pulios suos *,
ef nolue-
tpso nornme peritiam legis pra-ferrer, obliuis fuerat rmii. Multiplicatis ergo infirmilatibus
quo acceterave-
in propheta dicerUem Dominum Sttper quem habitabo runt? forte in
:
crueem Domini condarnanUam, et »n-
nisi super humiem et quietum, ei trementem sermones vito Pilato nefariis voeibus extorquefldam,
ut adim-
meo$ «? Ilie autem in eorde contrito sui accusator plerent mensuram patrura suorumr; u.t isliDomintira
accipitur, et obtinet veniam de eonfessis peccatis prophelarum occidcrent, quorum patres ipsos pro-
propier gratiam lnimiiitalis, sancto illo Pharisoeo, phetas interfecerunt, a quibtis hic raundi
Salvator
quales JiiJxi saneti su,it, reportante sarcinam pecca- esse venturus nuntiabatur. Postea acceleruverunl '-.
tonira dc jactantia sanctilalis. fpsius nimirum sunt Veloces enim pedes eorum ad effundendum sangui-
forma Judsei illi, de quibus Aposlolus b
— ......
ait ,
, quod
-,,,.,,, nem.
.a„... uiimniv
Contriii i et
c» infelicitas
iiiitiitn.is ui vns
iti. viis eorum ei
eorura viam
et vsat
euam juslitiam statuere cupientes qu:e C
cx Irge est, pacis non cognoverunt, id est, Chrislum qui dicit
jnstitise Dei non sunt subjecti quoc ex Ego sum
<=s! fiJe, quce re- via « '.

putata esi patri nostro Abraham aii justiiiam ', non 6. Jn consequeisti psalmo illud miiii exponi desidc«
ex operibus, quia secundum omnipotentiam
Dei crc- ro, quiddicat; De absconditis tuis auimpletus est venier
didit Deo, apud q.iem ille
vere justus est, qui ex fide eorum. Saturali sunt porcina, vel (sicut
viviti
in quibusdam
; !, ec sancttis in terra est, sed incoslo; quia Psalleriisscripturaaudio)iSfl(urau su«£/i/iis,ei retique-
non (a) in carnc, sed in spiritn ambulat, cujus
oon- rutit, quat superfuerunt, parvulis suis
( V. not. 2li).
versatio in ccelis est *, noo gJoriantis in circumci- 7. Ptursiis iu alio psalmo admirari soleo, Filium
*ioDe camis, sed ie circumcisiene cordis, qux non adPatrem loqui ititeliigens, in psaimoquiiiquagesimo
Bttera, sed spiritu agitur invisibiiiter
: unde laus ejus octavo, uhi de Judxis ininficis, de qtiibtis supra dixe-
non ex hominibus est % sed ex Deo '.
rat F.cce ipsi toquentur in ore suo, et glattius in
:
labiis
i. Deinde quod jungit in eodem versiculo : 3fir fl * eotum; paulo infra_icit : Ne occideris aos, ne qu.undo
fecit votuntates s.uas inter illos '"; credo ex eo dicit, obtimseantur (e) legis luce. Disperge iilos in virtute
quod ipsis primum lueernam legis accendit, et prs:- tua, et dcstrue eos, Domine. Quod in his usque
in ho-
cepta vivendi dedit. Notas
.,
»as Moys, et
. ^ ..... .
enim, '
inquit, — *
fecit ""
vias diernum uiciu
u«-iiiuiu diera videmus
viucmus implcri.
inipicri. ues rucn sunt enun
Desiructi enim
"
fitus Israei vohmtates suas -. Deinde D , veteri sua gloria, sine templo, et sine sacr.fi
ipsum pietatis sux sacrameniiini in ipsisoperalusesl», ac sine prophetis in omnium gentium dispersione
nalus in carr.c ex Yirgine Deus
in gente ipsorum, et viventes. Sed quid miramur,
de carne ipsorum factus ex
qttod jam per Prophe-
semine David homo r. tani pro eis non occidendis rogabat, pro
Demde quibus et
virtutes sanitatum, quas in ipsis ei
coram ip- sub ipso trn.pore passionis jam ad crucem eum du-
sis perfecit. Qui per
ha;c non mod. creditas non _ f eetiiibus precabatur, uicens : Paler, dimiite eis, non

xiv, b.

(>'i fta mss. duo Big. SjcqijoquePanlimisepLst.

ad Sererum, n. 17, 5, {(.') Uaedii, Bened. eum. mss. -2 Big. Aiii, concur-
cum prajp.isitione in. rerv.nt.
}•) Manuscnpli dno Big., rurasset.
C msS dtlu B («) Siccum Psalteriis veteri et Rom.
Augustmus ci
r l,.i.
'.
s el odit Ucnt:,i
-
'
' - - A! "«as, cmci- Hilanus in\U Giiecuiii, toO vi..v. <rov.
 *12
iU S. PAUliNl ISOLAM EPISCOPI
ordine leruporu.n anle apostolos fuenmt sed illos,
enim sciunt quid faciunt •. Verum quod adjecit : A :

b lamquam propler quibus jam sub aposioiis per gratiam donabatur aut
iVe ungaomoi/iwscoMtai' legis tvos ,

vita interpretatio Scripturarnm, cl inspectio mentium,

hoc necess. ria esset eliam sine fiue Evangelii
aut pradiclio teihporis secuturi ui Agabus cemebai,
eorum, obscurum mihi fUteor. Quid enim his ;

290 3 bealus
ad salutem qute snla lide qu*ritur, prodest m legis qui ei famem iiistantem prffldixit, et qua.

versari, nisi forie propter Puuius Hierosolymis passurus esset, et verbo de-
in
memoria e> mcdilatione
vel gener,. Abraham *; «t nuntiavit, et Mg,,o ioim cjus ostendil '. Inler pa-to-
honorem iegis ipsiu.s,
res specialiter et doctores quid intersit, aieiioscc.e
ctiam in parte terrena carnalis seminis ejus, qua.
compulari ie^is vo!o, quia prsBpositis Ecclesia utrunique nomen ad-
vi.lelur seeundum arenam n.aris ,

aliqui le- scribi solel.

antiquse littera * pcrseveret ; («) ne- forte
6
10. Itemquod ait ad Timolheum, Obsecro igiiur
gendo legem illuminentur ad fidem Christi, qui et

legis ei prophetarum finis est^el in oranibuseorum primum omnium fieri obsesrationes, orationes, postula-
ac proplietatus elucet. Aut quia liones, graliarum aciiones pro o.nnibus Iwminibus;
iibris prajiiguratus
qua.so expo.nas mibi, quod rtisciimen sil iu hac di-
ex ipsis impiis eoium generatio ventura est electo-

11 iuuuus electi, dnodenis mil-

in "««>»>•"-
cint.ii, i"
versilate verborum, cum omnia mihi, qu.e gerenda
ruin, qui ue singuiis tribubus
de siiiguiis ,

B dixit, orationis officio convemre videantur.

libus designantur \ quihus ipsa revelatiu beaii Jo-
li. Item quod ad Romanos ait, interrogo et rogc
hannis c ex voce angeli prasnunliantis hoc testimo-
ut edissera, mibi. Mullum enim c.eeulire me laloor
nium perhibet, quia comitatui Regisaeienii familiarius
in hac Apostoli sententia de Judasis, quod
ait Se- :

adha-rebui;. j.ciiitus immaculati, et humana. conjii.i-

cundum Emngelium quidem, inimici proplervos; se-
ctionis expcrtes? Dc quibus spccialiter ait Sequun- :
m
quia cum mulieribus eundumelectionem autem, carissimi propter pa'res i
tur
2
Agnum quocumque ierit,
f qu .morto ct iidcm
10
inimici propie-r nos, qui credi-
se non coinquinavcru.it, viigine. enim sunt .

sexagesimo septimo praeter alia illud mibi dimus ex genlibus, tamqnam non potuerint genles
8. la
quod ail Verumtamen Deus (b) credere, nisi Judoei non credidissent? Aut ipse ontas
obscurissimum est. :

<«- omniuiu crcator Deus, qui omnes horoines salvos

conquassabit capita inimicorttm suorum, verticem
n capai
quid sit, Verli- fieri vult, et ad agnitionem veritatis ve.iire ,
pilli perambulantium in delktis suis :

non luerit
"'
acquisitionis uiriusque, nisi alterura
cem capilli (c) perambulare in delictis. iSon enbll dixil ,

pro allero possideret? Deinde (rf) carissimi " pro-

Yerticcm capitis ; sed, Verticem capilti, qui sine sensu

hominem vull oslendere? vicr patres : quomodo, aut unde , si carissimi non.
est. An repleium peccatis
m dolore a pedibus usqur-
i.^,w..y«^ »^ credaut, elinimiciDeo esse -persislanf Nonne,iiiqnit,
Suipuira csi
ot^ripuira esl :
: Ouine cor
>jnjuc >.ui iu uuiun, « M »-. .
...
C qui oderani le Deus, oderam ilios, et snper uum.cos
adcaput. Etpaulo inlVa quod ait : Lingua canum tuo-

A quo ipso? Et numquid tuos tabcs. ebam . Pcrfecto odio oderam illos °. Certe
rvm ex inimuis ab ipso «.
hoc puio paterna vox loqoilur ad Filium per propheiaov
canes Dei dici possunt gentiles, quos ipse in Evan-
in eodem psalmo, nbisupra de parte
crede.nium di-
geiio u canes nominat? \ut uc fortc ipsos cancs Dei
qui in noinine xerat Mihi autcm nimis honoriticali sunl amici tui
dieal, quales exislimafi possunl, si :

Deus, nimis confortatus eslprLocipatus«onnn p. Quid

Christiano gentiliter yivant, ouorum pars cum infi-

aulem prodest ad salutem, quse nou nisi per

delihus ponitur ', quia Dcu.n, quem verbis colunl, illis

lidem et gratiam Christi capitur, si propter fidem

faclis negant i ?
patrum carissimi (d) Deo sinl ? cai bono diijguntur,
Caput II. Qutrstiones e.x Apos!o!o.—$. Hoec inlcrim
de Psalmis; nunc ct de Apostolo quodcnmque propo- quos neccsse est proptei lioc damnari, quod propter
Dicitad Epliesios, quod in alia Epistola dixerat
iiar.i.
snam infnielitatem a prophetarum et patriarebarum
de gradibus vei ordinibus dispositionum Dci, ope-
parenlum fide discrepanles, inimici sunt Evangelio
Chrisli? Si crgo carissinii Deo, quomndo peribunt?
rante Spiritu sancio divisiones graliarum • Et quos-
dom quidem de.dit apostolos ,
quosdam aittem proplie- et si non credunt, quomodo non peribunt? Si pro-
uuos aulem ptwicto
alhs unitm pastores et• pter _
j>»-» patres sine- suo
- merito diliguntur. quomodo el
tas,
ifli, alios vero ertingeusius
aiws evangclistas , *
_
"on salvabuntnr? sed, elsi fue-
dettores ad consummaiionem sunctornm \ el reiiqua. D proj.ler patres 292
... ... • _•_. v^- r._..;-l
Noe, Danic!,
..i
et f _ti
Job, in medio
iu
. i<nnint.
n,. .liii eoriini, tilios
iilios im -
im-
Hucopto distinguas mihi in hac diversitate nominum, rint
non salvabunt, soli -•!>! erunt«i_
qux cuique noinini ofliciorum vel graliaruro pro-
sit
pi:is

prietas. Quid propriuin sit aposUilorum, quid pro-

!Adhuc aliud obscorius mihi eruc de profundhj
i.

ei in vadum profer. In cpistola

Colossensium omnino
phelarum, quid evangelistarum , q.iid pastorum,
intelligere
" non pos.uiii quod ail Scmo rossedu- :

q.iidve doctorura : in oumibus enim his diversis no-

cat rolens in Itumilitatc el religione
ungetontm que ,

niinibus 291 simile et prope unum doclrina: olli-

ambulans, (rustra iiijlatus senat carnit tum,
tractatum. Hos autem prophetas, non vidit,
cium video fuisse
dicit? side
quos posl Aposloius pos.iil, no.i puto ilios esse, qui et nou lenens caput. De quibus :i:^cl,-.

« Luc. xxrii, 54. Psal. rvin, 12.

»> -.;.,,. xm,, 17. * Kom. V*. « -)poc. v„, S ' Apoc. m, 4.

lxvh,
S Ps;,l. U. -iMalih. -v, 26. •
Matlh. xxiv, 51. i T.t. .. 16. M
,

Gor. ai, 28 ! Ephes. .

E/.e,!,. x.>, t_.

,
i.

iAct xx.,11. "Rni... xi, _s. "lTim. .,, 4. • Psal. cxxsvm, 21 .

cPsal. cnxvn, 17. >.

Bened. mss. duo ^. (c) Sic cum edit. Bened. mss. B,g. duo. Ed. Rosv.,
(a) Ita cum edi.is Crav. e.

'\^d"°Bc,^ '^:,,,, conauassarit, mendose. ^Tl^dit. Bene^. mi. H duo. Edi-. Rosv..
carissimi sunt.
Crxc.e, awSUmi.
 .;

415 EWSTOLA L. 414

inimicisetmalis, quae iiiorum religio, aut qu;c 1U - A rantes se in ministros
1
ju^tiiiae '. SeU quod adiecit
lv
mililas; et quis niagister
seductionis hujus, qui Ad saturitatem carnis, contrarium mihi videtur
ilii
per obtentum nescio oujus angelicae religionis, quasi quort dicit: Ad non parcendum corpori. Yidetur eniin
visa et comperta doceat qua; non vidit? Sine dubio mihi ille non parcere corpori, qui carnem jejuniis
iweretici, qui doctrinas dsenjoniorum et sequunlm- domat, sicut 4pos!olus
", dicit !
: Lividum [acio corpus
et promunt conceptis ab eorum spiritu adinvenlioni- meum, el in servitutem redigo (Gr. wwwe?»; Vulg.
bus,quae nou viderautphantasmata quasi visa iingen- castig.i). A quoopere salurilas carnis aliena est. Nisi
tes, et pestiferis disputationibus in corda maie cre- forte et ipsam saturandae earnis curam, quae
maiime
dula seminantes ; hi sunt qui non leneni caput, id observantiam religionis prxteudentibus probrosa
est,
est Chrislum fontera veritatis, cujus lioclriiue non parcere corpori dixit„secundum illud
quid-
houeslatis
quid adversatur, iiisanum est. Et hi csdc! duees c;e- prceccptum, quod alibi dicil, ut untisquisque sutmi
corum !>, de quibus dici puto : Me dereliquerunl fon- vas hojiorilice possidere noverit "; ut
hostiam vivam
tera aqu* viva». el foderunt sibi iacus contrilos, qui et placentem Deo suum corpus exhibeat " r non in
non tenent aquam c
. (b) saturitatem carnis
quia distensio corporis anjju» ;

13. Deinde ia (a) subscquenli capitulo adjecit : Ne sobrietatem necat, et iuimica esi castitati.
tetigerilis, neque gusluverilis, neque contrectaveritis,
E 14. Reslat ut aliquid et de evangelicis locis
sugge-
quw sutit omnia in iuteritvm ip<o usu, secundum prm- ram beatitudini ture ; non quidem quanta
legenti per
cepla et doclrinas hominum, raiionem quidem habentia otium occurrere solent; (nec enim nunc
vacabit sl
sapientiw in superstitiane el humitilate ad non parcen- dispersa per libros quierere, aut in reminiscendis
dum corpori, non in honore aliquu ad saturitutem car- memoriam ventilare : ) sed vel pauca , quae ad ho-
ms 6 Qux sunt
. ista, quibus et ralionein sapieutiae ram dictaiionis bujus in mentem veuiunt , sciscita-
iaesse testaturMagisler (S. Paulus vid. epist. bor. De resurreclionis forma non grandem
; 50,
sed ,
n. 5) veritatis, et tainen
ipsam veritalem religionis pienam iidei instruetione epistolam
, qua secundse
inesse abnegat? Aone forte is de talibus consulationi meae
Ioquitur, de , dum Carthagici (c) hiemares
quibus ad Timotheuru dieir. : Habentes quidem (V. not. 213), rescripscras
spe- si habes
, (d) relalam in
ciem pietatis, virtutem auiem ,s
ejus abnegantes e schedis, rogo ut mittas, aut cerie
?
retexaseam mihi,
Rogo ergo specialiter brec capitula duo de Golossen- quod tibi facile est. Nam etsi scriptanon exstat,
Mum ,r
Epistola per singula mihi verba dissoivas, quia forle brevis epistola , ut luiuuliuaria tibi iuler
quia laudabiiibus exsecrauda permiscuit. Quid iibros luos haberi sprela
est sit, renova eammihi eodesi
eoim le tam laurfabiie, quam ratio sapientijc? el quid sensu promtam de thesauro cordis tui . el raiite ad
tam exsecrabile, quam superstitio erroris? Humiiitas
C me inter alia responsa quae
reddes mihi ut sr.em •

quoque. et Deo placita, et masime in vera religione prastante mihi ac tibi commeatum ( V. nol. 64) aie-
iaudabilis, cum ratione sapientise ipsis datur"; de rum Christo, ut ea , quo labor tuus in me fniGtificef,
quorum doctrinis et actibus dicitur nobis : Ne tetige- accipiam, secundum haec
capitnla Scripiurarmr- de
rim, neque quw suxtt in interitum
gustaveriiis, f
qu.buste, qui (e) vides quasi
qu,a ,
per Deum, interrogavi
non sunt ei Deo et omne quod non est ex iide pec-
: ut audiam quid in te vei ex le
mil.i loquatur Deus ».'
catum est 6. Deus autera dissipavit consiiia sapicn- 15. Hocautem rogo lucere mibi
tium, qui Deo stulti sunt pcr
prudentiarn carnis modo vel
facias,
294 q«o-
q lla ratione Dominus post resurrecliohem
quae non potesi iegi Dei esse subjecta b vel
Scit enim . mulieribus, q.Jffi prims ad
sepulcrnm venerunt,
cogita'.iones Bominum, quoniam
van;e sunt '. Qua- vel postea illis duobus in via, deinde discipulis sivis,
iem humiiiutepj, qualemque rationem
sapieniise et non aguitus sit et agnitus. In
, eodem enimcor-
wperstitfoni ex 393 hominum doctrinis venienti pore resurrexit in quo et passus est. El qnomodo
inesse dicat, requiro.Et quod ait Ad non parcendum non eadem erat ejusdem corporis

Z^
:

corpori, non in honore aliquo

forma quaefuerat?
ad suturitatem carnis i aut si eadem erat, quomodo r.on agnoscebatur
Prorsus haec parum intelligo ab
: quia in eadem senten- his qui eam noverairt? lilud vero sacramcnti
,agna mihi videtur esse discretio (V. ep. esse
ti.

n. 6). Arhitror emm

enim eum >le
49,
al> C ii nil n.io „.,,i,k„.
de abstinenlia qualibet
D ^
credo quod qui
,.,„ :..<•„..,
lus, in fractione panis revelatus
l ^^ZZa
- .
er,u a s"'
estP. idipsum taioen
fiuta vel inutili, qualis solet ab hxrelicis affectari,
tuo sensu volo tenere, non meo.
hoc dicere Ad non parcendum corpgri. Quod aulem
16. Et qmd ad Mariam aii
:

adjecit Non in honore aiiqoe; quia sancti operis Noli : me tangere, nen-
:
dum enim ascendi ad Patrem. Si comihus stante non
speciem, non in fide veritatis exerccntes, nullius sinebatur aitingere . quomodo eurn langeret rurn
gloriae honore vel fructu agunt » quod in magna ascendisset ad Patrem nisi forte iidei profectu, ef
erroris perversi reprehensione
conliciunt, transfigu- menlis ascensn, qua Deus homini fit longinquus, aut

xiv J
l

93.
lw :
h
»»• *•
Rom. vm,
b Ma"»>-
*v,
7. i
U.
Psa l. xcnr, H.
. Jerem.
i
ir,15. * CoJ. ii, 21.
Col. n, 23 k 11 Cor
e n Tim , Hl) 5 ,
Coj Jh 2! B Rom
xT' t 1
Cor. 27. m
iv, - Rom. x«, 1. P ba! L xx«v 9. nLuc.
.
xxrv 30
I ix, ! Thes.

(a) Mss. duo Big. et edd. Bened. et Grav., in

te- (rfj Sic iiiss. i Yai.ican!
quenli capile. , Kigotianus unus, et edit.
Kened. Alter ms. iiig. , rcservutam. Ed. Rosv.
(b) (ta mss. codices cum edit. Bened. Ated Rcsv ctam.
reti*
soturilate.
(e) Sic emciidavimus ex mss. codicibus Vaticanis
(«) Mss. 1S, exhiemarem. Vide not. 213.
quatuor et cdit. Bened. Anle erat, credcndum esi.
 S :

4-1 S. PALLLNl NOLAM EPfiCOPi 416

proximus : et illa («) dubitaverit de Christo, quem" A P«r crucis mortem demigrans in aHernitaten Dei, ut

bortulaiium pulaverat. Ideo iorlassis audire meruit esset in gloria Dei Patris , delegat homini jura pieta-

JSoli me tungere «. Indigna enim judicabalur ul tan- tis humanne ; et (e) cx discipulis siiis adolescentiorera

geretmanu Chrislum, quem necduin fiJe apprehen- eligit, ni. convenienter assignet virgini apostofo tir-

derat, nec intellexerat Deum, cum bortulanuin pu- giuem niatrem : duo pariter in eadem senlentia do-

Quid cens, fbrmam pietatis reiinquens nobis cum est "

lasset, de quo paulo ante ab angelis audierat : ,

qua;ritis viventem cum morluis? Noli ergo me tan- de matre sollicilus , ut quam relinquebat corpore,

gere, quia tibi nondum ascendi ad Palrem cui adhuc ,

nou relinqueret cura : sed nec corpore relicturus,

lantum homo videor poslea metanges, cum ad :

^uia quem videbat morientera, mox erat visura re-

aguoscendurn me credendo conscenderis. divivuro. Et illud , qnod ad lidem omnium pertine-

17. De illis etiam beatissimi Symeonis verbisquid ret, saiuliferum pietatis suae *• sacramentum, arcana

senttas, edissei e niilii. ut sequar sensum tuum : qui- divini ratione consilii sub hac voce (/") consignans,

bns , cum ad videndum ex oraculo Dei Chrislum, ui alii malrem delegaret pro matre habeodam , et

agenlc Spirim , venisset in teniplum , et acceptum vice sua consolandam ; atque illi vieissim iiovubi

sinu bcnedixisset infantem Doniinuin, ail ad Mariaro : lilium vice corporis sni traderet, tramo, ut ita dixe-

Ecce liic positus .-st in ruinam et resurreclionem **

U rim , gigneret quo oslcnderet eaw praiter se, qui :

multoruni in Israel , ei in signum cui conlradicetur ex ea virgiue natus esset, nee babuisse filium, nec
et Uium ipsius animam perlransibit tjiadius, ut revelen- habere : qitia nec Salvator tantopere curam (g) deso-

tur mnltorum cordium cogitationes b. Nuuiquid de lalionis habuisbel ejus, si illi unicus non fuisset.

passione Mariae, qiw nusquam scripta est, hoc pro- 18. Sed re.feamus ad verba Symeonis, in quonun
phetasse (b) credondus esl "? An vero de malerno ciausula inlellectum mcum caligare fateor. Et tuam,

ejus affeclu ,
qoo postea in tempore passionis assi- inquil , animam perlrantibil framea , vel gtadius , «t

slens cruci, qna hoc erat fisum quod ipsa pepereral, revelcntur nntltorum cordinm cogilationes h . Secundura

matemorum viseerum dolorc coniixa est : et animam hoc mibi penitus obscurnm esl, quia nec
litterara

illius iila , quoe ejus secundum carnem liliura, ipsa Mariam bealissimam usquam legimus occisam, ut da
spectante , confoderat , erucis rhomphxa penetra- corporali gladiosanctus ille 236 ei futuraru passio-

bal". Video eniiu et in. Psalmis de Joseph ila di- netn prophetasse videatur. Sed et qnod subjcc.il :

cluru esse
aB
: Humiliaverunt in compedibus pedes Ut revetentur multorum cordtum ccigitationes >. Scru-

ejus, ferruni pcrtransiit animam ejus ' sicut in Evan- tans cnim, inquil, corda el renes Deus. Et de fuluro

gelio dixil
: '
Symcon : El luam ipsiits animam per- judicio Apostolus ail •
Quia tunc manifestabil Deus
**
transibit gindiv.s d . Non ait, cainem , sed animam , in r operta cordium , et occulta tenebiarum. Iiidem

qua pielatis affcclio 295 eoiitinelur, et doloris acu- Aposlolus i

, spiritaliler expriraens arma ceeleslia,.

leus quasi gladius operatur : cum aut aliqua carnis quibus in ioteriori nostro deheamus armari, gladium

su« injuria afficitur, ut (e) Joscph, qui nou morlis. spiritu-) dicit verhum Dei, de quo ad Hebracos ait r
scd iujuriarum pertulit passioncs , in servum vendi- Vivus est sermo Dei, et eflicax, et pcnctrabilior omui

tus, et iu reum vineulalus (V. cann. 21, v. 752), et gladio ancipiti : pertingens, inquit *
, usque ad divi-

carceri datus • : aut cum aifectionis intern: i titia sionem animse ct spiritus, et reliqua qure nosti. QuioT

vcl dolore crucialur, ut in Maria f

;
quam uliquc ad crgo mirum , si istius vcrbi i
e'nita vis, et ancipitis

crucem Dontini , in qno tunc sui lantum corporis gi:niii pecstrabilior acies '. ot sancli Joseph olim, et

tilium cogitabat, matcrna mens duxerat ; nt cum eunt postca bcatae Mari* animam perrransivit? nara ne-
vidisset mortiium, huuiuna infirmitate lugeret, sepe- que nequein hujus corpore lerrnm transisso
in iliius,

lieudunique colligeret , nihil sibi de ipsius resurrc- coguovimus. Alque ut magis pateat ibi prophetam
s' subse-
etione prasumens, (d) quia subsecuiw» admirationis ferrum pro verbi gladio posuisse , statim

Cdem in ocnlis posita passiouis poena cxcabal (V. quenle versiculo ait : Sermo Domiui ignivil illum '.

not. 214). Quamvis eamdem astantem cruci su:e Scimn enim Dei et ignis , et gladius est , Verbo ipso

Dominus uon morientis infirmitale trepidans conso- ^ Dco utrumque dicente de se : Igncm er.ira, inquit

latus sit, sed ipsain, qua obibat volens, in potestatc ver:i ffiitiere in terram , ct quid volo nisi ut jam ac-
habens tnortem, plena virlule viventis, et consian- cendatur»'? Hcm alibi dicit >'on veni pacem mittcre,
:

tia resurrecturi de cruce admonet, diceas de bcato scd gladium ,;

.
x
- ides eom unam vim doctrince su»
apostolo Johanne : Mulier, ecce filius inus; ilemque diverso iyuis et ^i-.nlii nominc dcsignasse. Aut quo<
illi ibidem consistenti : Eece matcr tua B. Jam seili- modo Marisc Hlala per ghdium passio vel trilmlatio

cet ah humana iragilitate, qua erai natus ex femina, perstaret *'? Itaque hoc scire cupio quid ad Mariara
;l
Johan.
xx, 17. '• Luc. 11, 54, 55. Pssl. (iv, 10. ll
Luc. i', 55. " r.nn. w-.vn, 3S, e! ma,
l
30. ' Jolian. xi:<, 25. s Jobau. mx, 20. " L.UC. 11, 55. » Ps;.l. vit, 10. 1 l Cor. iv, 5. Ephes. vi,

17; ilcb. iv, l-i. ;

Psai. i.iv, 1S. »' Luc. xit, 40. " Matlb. x, 54.
(n) Mss. (liio, qiti vidi s quasi Deum. Fn •iliii> qui- (d) Manuscripti sex, guam. Alii oclo, ijua. Vide
s
bustlam, secundum Deum. nol. t . y.

(b) ita mss. codices quinque, inter qn<'s Bigotiani ;<•'

Mss. codiccs quinque, cx dhciputis adoiescenlior
diio cuni eilitis trihus Augustinianis , Amerb. Baii. et suis adolesce"liorem clujit.
Erasnt. (/') Ita ni^s. iluo I5ix" Anle cral designans.

(<•) Expunximus parliculam in. qnse aberat a mss. (;/,' Si«. aliquol uiss ei editi codiCcs. Ld. lieneJ
codiiiiius d ab editisGrav. ct Bened. cum ins. 1 Big., desolatio.
 *I7 EPISTOLA LI. 4lg
pertineret, ut revelarenlur multorum cordium cogitati-
A vestrac gratura fore oflicinra iitterarura
raearum, quia
ones »
• : aut ubi apparuit ,
quia ex eo quod animam et a me iwwnnm gratiaai
vohis in perennera
vobis »ni;n .Loha,.,» est,
debitum aot i;k«...
libens m
ejus sive carnalis in ferro , sive spiritalis gtadius in aniplexus sum hanc opporlunitatem spirilalium lilio-
verbo Dei pertransivit , exinde multorura cordium rum, ut ad benedictam in Cbristo Domino unanimi-
cogilationes reveiaLe sint n Expone ergo hanc ma-
. tatem vestram, epistofee raeie portilores essent : quod
xime de verbis Symeonis clausulam mibi , quia iu- ut filii vel ministri obedientiaj, sicut a Deo, vel se-
cere non dubilo sancLe anim:e tu;e, qtiae de iiilerioris cundum Deum docti sunt, promptissimc receperunt.
oculi puritate meruit illuminationem Spiritus sancti, Suscipite ergo in his exiguis sermonibus parvilatis
per quem scrutari et inspicere possit eliam alta Dei. mea:, non exiguse caritalis, insignia et quasi quredam :

Deus misereatur mei per orationes tuas, et illurninet pignora animse 314 vestrse, et testimouia animi et
vultura («) sumn super me per lucernam verbi tui b , amoris in vos mei, b;ec mea scripta retinete.
sancteDomine, beatissime frater in Doinino Cbrislo 3. Spero autera de raisericordia Christi Domini,
unanirae ", magister meus in fide veritatis, et su- quod ineolumeshrec mea verba sumatis et si deinceps :

scepior uieus in visceribus caritatis (b). opportunani et per hujusmodi tabellarios occasionem
EPISTOLA CXLIX (AL. LIX). donaverit, rescribcre impigrum habcatis. Quod sine
AUGUSTINI AD PAULINUM.
Auguslinus respondel ad qucesliones ex Psalmh, ex B duhio et per istos lilios nieos vestra fecisset airectio,
Apostolo el ex Evangelio piopositas a Paulino suoe- si eorum ad me direcLe profectionis conscii fuissetis.
rius in epislota 1. Nam cum ab
hoc qu;erercra, quia vicinos esse vos
eis
(Vide hanc epistolam inler Auguslinianas nostre
noveram, ignoranlibus vobis, se de monaslerio suo
Patrologix tomo XXXIII, co!. 030.)
navigasse dixerunt. Verumtamen quia sieut regnum
'
LI. EPISTOLA
Eucherio Dei non in sermoue est, sed in virlute c ita et caritas,
313. Galla; in insitla Lero degentibus
el ;

tcribit in tesiimortium animiel amoris, et eos in cujus perfectione et plenitudine

mutiis regnum Dei con-
laudibus exloltil. Ab eo exposcit lilteras in muliuv
tinetnr vel acquirilur, in tliesauro cordis
amicitice signum. el fidei vir-
tute consislit pro gratia familiari, veslrae
Sanctis et merito pr;edicandis, atque venerandis, ; unanimi-
et dilectissirais filiis Euciierio et Gall.e, Paixims tatis scripta desidero. Ceterum de animorum vestro-
episcopus. rum piissima affectione conlidens, etiam t3cenliura
i. Benedictus Dominus Deus noster, qui dat volum meiitibus me inha:-rere non ambigo. Non enim hu-
optanti, et semper nostra superat vota, votisque re- mana sed divina gratia invicem nob s inno-
ainicitia,

spondet : qui insperanti mihi lam opportunam quam tuimus, el connexi sunius per viscera caritalis
Chrisii.
exoptalara occasionera prabere dignatus est, per re- Atqueidconecesse estperpetuam inter pectora nostra
ligiosos juvenes, filios raeos, conservos vero
comrau- G manere concordiam, qus, Christo autore, conjuncla
aes in Domino, Gelasiuin, et Augendura.et Tigridium, esl. Qux enira vis aut oblivio valeat separare
*fuod
quos de sancto atque castissimo congregationis suaj Deus junvit?
«uraero, vir laudabilis, et prceclarus in Cbrislo frater i. Benedicut vos Dominus ex Sion, ea
benedictione
noster, et compresbyler meus Honoralus, ad huraili- qua benedicitur homo qv.i limcl Domhtum d
, perpetui

latem nieam vestrae diiectiocis exemplo (c) refoven- conjuges et parentes, cum benedicta vobiscum Deo
dam, Domioo iaspirante, drexit. Sollicile enim pro progcnie nobilissima: sauclitatis vcstrae. Videaiis
qwz
carilate meritis vestris debita sciscilanti bona sunt Hierutalm", et pariler habitnre
actum vel mereamini
incolumitatem veslram (nam de actu pio atque in domo Domini in longiiudinem dierum *,
coe- lilii sancti,
lesli dubius esse non poteram), id merilo venerabiles, intima mihi caritale
quod aniraam meain dilecti et
reficeret responderunt, quia vos, Deo propitio, semper desiderandi.
inco-
lumes reliquissent, venerandi propositi opera curan- PASSIO S. GENESII ARELATENSIS.
tes, ac studia exercentes, in corde Proprium aique indigenam Arelalensis urbis
uno, quo terre- 1.
&tria reliquislis, ccelum petentes. beatissimum Genesium (V.not.215) marlyrem, alum-
2. Memineram enim quia filii mej, quos anle an- num ejusdera jure nascendi, patronum viriute mo-
nuiu ad humilitatera meam mei gratia visitandam D riendi, celebrare jam a principio atque cxiollerc,
miseralis, locum habilationis veslrae, sir.iu! ettomni omnium licielium sludia, omnes reiigiosorura liltera;
venerabilis Honorati nobis innotuerunt: diccntes debuerunt, ut tanti meriti gloriosa docuinenta, eon-
sci-
licet quia in proximis, brevi interjecta maris rtipe, signata scriptorimi fide, et vivacibus commendala
etiarn cognominibus Lero Lerino insulis degeretis. monumentis,
et iilibala atque inlegra ari posteros per-
Unde, cum se isti iilii nostri ex ea quse. Lerinum di venirent: admiralio semper faceret nova, et ve-
qti.-e

cilur, venisse dixissent, recognovi et neratio probaret antiqua. Sed qtioniam succedenies
facile recorda-
tus sum propiuqui nominis insulam, in qua sanclila- sibi per incertum vilue lempus
tetates , Irajere hac
tem vestram ab istius miindi slrepitu profugam ma- invicem memorix mutuce, quam mandare-litteris,
nere jam noveram. Quamobrem sciens dilectioni maluerunt : vel iiunc opurtet eadem Gdelibus scriptis
» Luc. ii, 55. h Psal. lxvi, 2. ' l Cor. :v, 20. " Psal. cxxvn, S et 4. » Ibid., 5. '
Psal. xxn
* Accedit huic editioni. Sr.ripla ab anno 409 ad annum 428.
(n) ita edil. Bened. cum m,s. codicibus 2 Big. et dunt thrhti.
i Cerrn. Ed. Rosv., inmn. c Ms. Vten., requirendam.
( )
(b) Manuscripti plures inler quos i\w> Big., ad-
,
119 IN" S. PACLINI NOLANI EPISCOPI EPISTOLAS 420
latere et aqoa etsanguis psrabatur.
in lempora 315 secuturs transmittcrp n>> ea, qu;e a -,

adhuc, viva recordaiione rerum, ut sunt gesta, refe- 4. 316 Sed jarn Dbrninus, qui per Spirflum san-

runtur, eyanescente per tempus vel tradentium, vel ctum futuri rnartyris senabat arrana, sirbeuurfee eon-
accipieouuni lide, fabuiosa credantur. stantiain passionis vei fecerat, vel videbat : neque
2. Sanetus iiaque Genesius in juventutis flore pri- patiebatur differri coronam, cum rideret paralara

maevo, provincialis mililise tirocinium suscepit, eam esse victoriam. iiaque percussoribus s^tis etfm obtnlit,

oliicii partem ^tudio et arte complexus, qua: patrono- et iis, qiiorum in eumdem avida cvudelit.ts mhiabar,

rum verba ve! nova signorum velocitate, vel dextene, ostendit. Atqtie is ubi se perspicit deprehensuift, in-

souum voi is icquaret : spiritalem futtiroe glorke irna- stinciu bomini Rhodanum peliil, el s;mcta fluvio

ginem pradigurans, m qui praecepta diyina celeriler membra commiU.it, ut emn illic a contagkme mor-
audiret, ea lidelibus noiis pice mentis exciperet. Acci- tali, velut alierius Jordanis undis, occultus Bapvista

dit autem, ut, cum ante tribunal exceptoris fungere- purgarel ; et mutuo alternoque mysterio et aqnis

tur ofiicio, injusto atque sacrilego mandato perse- corpus, et aquas corporc consecravit. Atque hsec
cutionis jussa ederentur, qnce devottis Deo repudiaret causa profecto exstitit, nt natandi adminiculo perve-

auditus, et imprimere ceris manus sancla respuerel. niret; qui esemplo beatissimi Pe.tri ad Christum ten-

Abjecti? ergo tabulis ante pedes judicis, ministerium R dens, per summa gurgitum ambulare potuil"1 . Trans-

sacrilegmn sacrata jam Domino mens relugit. Et ut gressum coniintio in uiteriora fluminis, et subeundi
in nullo a prxceptis evangelicis actus martyrie devia- pnsmii passionis Christo sponsore securum, in eo
re.it, quibus declinare perse.eutionis impetum vel per- Ioco, quera effusioni sanguinis gloriosi Domiims ele-

mittknur, vel jubemur, alia atque alia non solum la- gerat, quique nunc oratione assidua et votis num-
tebra, verum etiam civitale matata a (cum el alio quam irritis frequentatur, pcrcussor assequitur, exo-

loco scriptum sit, SpirUtm quidem promplut «.'. caro ptatoque gladii ictu festinantem ad Deum animam
antem infirma^) ab ira se furentis judicis paulisper vinculis corporis ,
quibus lcnebatur, absolvit : H
occuluit. Qui cum eum corripi prolinus oCerrique utraque substantia propriac originis elementa repe-
jussisset, ncqtte invesiigaiio ad procuratam latebram tente, terrena interim terris membra eommenilat, et

pervenis-et, erudclissimis pcena: ministris, ut ubi rc- ccelestcin spiritum emillit ad ccclum.

pertus fuisset, gladio enui interficerent, imperavit. o. Providerunt tamen lideles temporis illius Dei
Quod uhi bealo Genesio vel oceultis nuntiis vcl ru- servi, ut utramque Oumiuis ripam, geminatis urhibus
more comperlum est, diversa lalendi locn, ut exilus ambiendam, unius marlyris luiela muniret. Nam in

docet, non infirmitate spiritus, sed carnis trepida- ipso beaise passionis loco conseerati erooris vestigia

tione, mutavit. £ relinquenles, iiialieiuinlluviilatus bonoratas reliquiai

5. Atque interim, licet superfluo, de pr«sumpla} Iranstulerunt, ut utrobique prasens S. Genesius, illie

fidei conflrmatione sollicitus, quoniam nondum erat sanguine haberetur, hic corporc
ex aqua et Spiritu sancto rcnaius, per lidos internun- (>. Hsec omnia Gdeiiler, atque ut gesta sunt, ve!
tios a Calholicx reiigionis antistite domim baptisma- comperta, vel dicta, libfintibus devotisque animis,
lis posluhvit. Sed Hle vel temporis angustiis impc- <jui noveratis, recognoscite ;
qui ignorabatis, agno
ditus, vei jiiveciii Ktati diflidens, ardentia vota dista- scite ; et gloriaru tanti martyris, per singuia annorum
lit, ac fideliter indicavit quod plenara eonsuramatio- sputia crescentem, et in secuia ailerna victurain,
ncra etiam hujtts muneris darel promta pro Christo mentis oculis eontuentes, uuusquisque pro virihus ad
cruoris effusio. El hsec quidem cunctatio saeeVdotis, siniilia, si ita fides desideraverit, animos pT.-eptarate,

divino, ut restimo, promla nuty atque judicio provo- et ut bc-atus Genesius, tltrono Domini usque in vin-
cata dispositaque est : ut csrca ejus solemnem con- diclne suse tempus assis^ns, sacerdoiibus, rainistris,

secrationem ofticia humana cessarent, cui unius clero, nobisque omnibus, et ei qai instruction: vestroe

baptismalis duplex gratia, ex titroque scilicet Christi isla composuit, patrocinetur, i>rate. Amen.
* Mattb. x, 2^- b Malth: xxvi. 51. c Johan. xix, 54. <i
Matlh. xrv, 2S ; Jobaa. xxi, 7.

m PAULINI NOLAKI EPISTOLAS

VARIANTES LECTIONES
EX MANrjSCBIPTlS ET £»!TIS CODIGIBUS.

LN EPISTOLAM PRIMAM. Schoi., tubverterii

' Ms. Yalic, converlatur
1
lta ms. Yien. Abesi particula ab aliis codi-
lirec et incidant.
s
cihus : eani requirunt sequentia. Ms, Vien., muto gradu.
s
' Sic ms. Vatic. codes, Certe in sequentibus est Ms. Yien.. eonirjt.
:o
ea particula, in Damino, in Qmito; ide* hic eam re- Pjiiiciilam et, qu.r. deer:i! in edilis iiuaiuor, ad-
posuimus. didimus ex m-^. Reg. el \ ien. et ed. Grin.
11
s
Ms. codex Yien., omnium, ei tnaxime. Abest vov nojiri a ms. eotlice Regi
11
4 !ia ms. Vien. Edd. ires, tini tua. Ms. Heg., ynt
Ms. Itegitis codex. sui. Edd. l!aii. et Grav., suis.
' Ms. Heg., Ym his. una. Ceteri odd. tint in sun. ,

' Ms. codex Rcgius cuni eJitis BaJ. , Griut. et

" Ms. Codex Regius cum oditis qnaluor tobrm :
 421 VARIANTES LEGTIONES.
422
esto in omnibus, labora certamen bonum certare. 8
'• Ahest verbura
Ed. Schoi^ neqitiaem.
deviia a ms. codice Regio eteditis
Edit. Schot. exhaustis corporis
*
tjuatuor, Litisius. Forte addendum [ttge, mnbtis.
Sacchinbs Ms c odex Re8 '" s cum editis Bad
S. ,i. Non inusitata est in longis hujusmodi penodis c i. « , . -- Grav. ct
ocnot., yHi!! tamen.
magms etiani viris
inconsequeniia aliqua, et forlasse " Ahest mefim a rns. codice Viennensi.
Paulinus prudens vel impnidens admisit. Quia tatnen
vero similius videbatur verbum librarih exeidisse
, Ms. codesVien., i'« gremio s«»ffo commmis
hoc nobis commodissimura visum est ex secunda ad va-
trom. '

Timothcum unde lotus hic locus desumtus est. Simile " Ms. Vatic,
abruplum impetrare conor.
infra epist. 10, Sciio nunc istam; elc-
Hanc crgo, elc.
" Ed. Schot.. exislimare. Ms. Reg. cum edd. Baif
et linn., osstimari:
" Ms. Vien., e! in laqueum,
16
Ms. Vien., quosstiones, ei aniles fabulas, atuiin- erat
™* CP ' S '' /f9
'
"" 2 '
s,= """ "n deP ler > "«««*«
(

pias. 1
17 Ms. Reg. ct ed. Bad.,«ra!/s.
Ms. Rpg. , sed omnes. 18
Ed. Schot., suscipit.
"Edd. quatuor., ob. ,s
Ms. Reg., necimpedire.
"Ms, Vien., ut Abraham imitatus excessum. h~de!is
"Ms.Reg., Rcet.
\ IVis. Reg. et ed. Sehot. , taclantium. « Lactans, " ld eitpede.
Papre, quaj tac preebet ; laciem, cui lac praibetur.
Sed i%
Edd. Grav. et Rosw..addunt de le.
s;epe veteres seriptores utrunjque
confundurit , ul Ms. Vien. rir^ifcii. Ed. Grin., dr«(mrfaot/.
plunbus in locis operum S. Paulini , quoii etiara ad 5>ic Prudcntius Apolheos.,
nymnum Prodentii de passione B. Romani vers. 667 ; vers. 118. Deest loci
)ii ms. Reg.
adnotat N. Hcinsius, ubi leffitur in plerisque
nmis eodicibus laeianik, pro lacteiuis.
veier- " Ms. Reg. cum edd. Bad. et Schot.. in
ezulta*
tione.
" Ms. Reg. et edd. Bad. et Grav., Barchinonensi. °e
Ms. Vien., Domini nostri Jesu.
g- ' a99ere : ais.Vien., aggeri. !
\. ' Latinius
Ms. Reg. cum ediris tribus, agatn legendum putat iocomm.
Ss
M*. Vien., de cetta nostra.
IX EPIST. li. " Ed. Schot., tesiem.
1 !
Ms. Reg., accipimus. * Ms. Vien.,
accipias.
* Ms. Vien., satuturi. " Mss. codices Reg. etVien. com edd. Bad.,
a Grav.
Ms. codex Vatic. aiiari. et scnot., impendi ordinare
digneris.
' Ms. Reg.,
5
laclantes.
Deest particula et in ms. Vien.
m EPIST. VI ET VH.
6
Ms. Vien., sumus.
' Mss. duo Big.. amici, non male.
' Edd. tres, unus
Mss duo Big., <p i0 d.
spiritus.
8
Uicitur etiam a S. Augustino serm. de fnnocen- IN EPIbT. VIII.
tibus, Et ad utium qui unus est. Siniiie
quid epist. i n xim voce m * e"W er <!«araa«Webatedili«
(nunc 57) ad Vicirkium, Ea veritaie qua veritas est. R ft
tvosw. l™T
,
contra -I
udem aliorum codicnm.
,
<

Sacchin. ' fta mss. duo Big. Alias,

supra.
Ms. Vieu., socialia imicem membra, Oslendit summam miseriam
" Ms. Vien.. fundamenlis. nu' ambiiiosorum
cmunt anciilas, id est, donis ambiunt
" Edd. t^es, verbi. gratiam <emi-
narum vibum quae ipsis dominentur.
" Ed. Rosw., qvia aut veslrtm. Sacchin.
,
S. j.
aaccbin. fortgsse decori.
m EPIST.IIL " Ita mss. Bigotiani
cbdices duo, Vatjcani
i., es
1 eil. Ber.ed Ante erat ac simulacra.
Ms. codex unus Bigotianns, muneribus ita sumvs 6 ;
proiocali.
Sic edd. Bened. et Grav. Alias,
ajfundam.
S
Ms. duo Big., Haque sic fiducia.
3
Iia
nis. iluo Valicani cuin edit. Bened.
m EPIST. IX.
operum 1
Ilams. Vien. Alias, sal lerravividum,
rcferens.
S. Augustini; aiii duo mss. Vat.
etduoBig.. Barcil- - Mss. codices Reg. et Vien. cmo editis
<onem. Anle orat Barcilmam. tribus. '
1
adnuere.
Ed. Bened., vindicare; sicut et sapra n. 1 in iine. s
Sacchin. eonsequenlins videiur absiinemus
vinrtv-emus.
Ed. Grin., via veccati.
* Mss. duo Vatic, coliucens.
6
Mss. Big. tluo, Tagaste. IN EPIST. X.
' Ms. Reg.; Quamquam.
INEPIST. IV. 2
1 Ms. Reg.. de nor.tris.
Ms. I Big., Ecctesiarum. 3
Ms. Reg. el edd. 4, a tuo corcie.
Ms. i Big. et cdd. % constitulus es.
*
* Mss. Reg. et Vien. adferens.
Mss. codiees Bigotiani tres et
Vaticam duo iato
male. Vide carm, -21, vers. 203. et INEPSST. XI.
epist. Iii. ». i
iJnaRosw. edilio. ir. portum. Ms. Reg. cum editis Bad.. Grav., Grin. et
'

« Expunsimus vocein e.go, qu» aberat Scbol

a mss. co- pcunditatis. Et sic nhique iidem codices.
dicibus et quatuor editis. 8
Mss. Reg. et Vien., adfertur. Et sic ajibi.
"Ita mss. codices eum ed. Bened. Anle erat 3
Ita ms. Vien. Ceteri codices, nec soium.
et
sah. * Sic repositum cx nis.
7 codice Vienuensi. Alii sat
Sic omnes codd. Ed. Rosw., vere, mcndose. habeas. Et mox ex codem ins. codiee, eliqis-
' alias '
ciigas.
1N EPIST. V. c
1 Ita mss. Reg. et Vien. cuoi ed. Grin. Ceteri.
lis eriiti. Mss. codices , spiritalia. spU
".luaiiam.
ees suam '" ms Re S- il edd. tribus.
I w
Ms.
r - 1
Ms. Vien. et ed. Schot., adsumpsit.
R-xs., eoatilws. 7
1 Ms. Reg., singulatim.
Sic ross. Reg. et Vieo. cr.m
editis tribus. Alii
raagis noitn.
'
Ms. Reg. ctim editis quatuor, ^/ja ii)i«i.
ihsst a ms. Vaticano lioc nomen nec sane esl
' ita repositum ex mss. eodicibus Vien. ,
et Re^
= " iiccessariiim. Sacckin.
i-iliti, in tenebrts.
10
( Ms. Vien., viventem.
lr> ms, Rcg edd. Bad. e( Scbot. dcest
e! !!
se. Ms. eodexRfgiuscumeditisBad. Crav.etSchot.,
>is. ¥»en., fuenmus, pra guibus.
hircum cum peremtione.
425 IN S. PAULINI NOLANI EPISCOPI EPISTOLAS 42t

" Ms. Yien., ista tam brcvi. " Ita ms. Reg. cum edl. liibus. Ed. Rosv., Sulo-
" Abest te a ms. Reg. etedd. Bad. el Grav. monem. Et sic ubique.
" Ms.Vien., habeal si se. El mox iilem ms,, si to-
21
Ms. Reg., muneraberh.
23
ttim se Deo credat. Alii, si totum de se, etc. Ms. Reg., gUirintnr.
2
13
Ila mss. Reg. et Vien. EJiti codiees plena est ,
Sic mss. Reg. Vien. et edd. Bad., Grav. Grin. et
''

perfectio. Citilft. Alii duo, et qui accepisti.

45
16
Ms. Valic, habemus. Ms. Rcg. cu:n edd. Bad. Grav. et Grin., qui spe-
" Ms. Vien., niltll. cialiler,
25
18
Ed. Griii., Deum. Ms.Vatic, vitalinm.
27
Ms. Reg. el edd. Bad. el Grav., cathipto, ul in-
IN EPIST. XII. fra duplo, vel tripto.
28
EdJ. Bad. et Grav. civitate pietatem. Latinius le-
1
Ms. Reg. et edd. Bad. et Grav., Sed el metuo.
2 gendurn dccet pietale civilalem. Yulgata lectio, quam
Ed. Scotb., ope.
3 reiinemus, optima et mss. ac tribus eilitis codicibus
Ita mss. codices Vat. , Vien. et edd. Grin. et
Forle sic scripsit consentanea et Fioro Lugdunensi in Catc-na in -epist.
Rosvv. Alii , exhausit. Sacchin. :

Pauii i.b. n. Vide praterea n. 45.

autor exclusit, alluJeus ad Apostulum Vbi est qlo- :

riatio tua? exctusa esl.

"Addendum viJetur rnrois ex more autotis, quam-
k vis etiam iit Vaticano absit. EoJeiu modo perioJo
Ms. Reg., Dominum.
5 pracedenti deesse videtur aliquid tale , sauciatut
Sic ms. codcx Vien. Alii codd., in qita.
6 torpore, ut opponatur, sed invtUnerabitis corde. Sac-
Ms. Vien., ad Deutn.
chin.
"
Ms. Yien. et ed. Grin. in marg., altipeiux. "
" Ms. Vien., Dco.
Ita ms. Reg., Florus m Catena , et ed. Chiffl.
Alias, verum nec.
* Ms. codex Vien., prolonaare.
31
Ed. Schot. et Chiffl., gict eiimdem.
10
Ita mss. Reg, etYien. et ed. Grin. Alii, Exupe- 52
Latiuius, fissis.
rium. "
11 Ms. Rcg., reddni.
Sic repositum ex ms. codice Viennensi. Alias, ' Iia mss. Reg., Vien. et Chiffl. Celeri codices,
diy.. mini.
cujusque.
m EPIST. Xlll. M Sic ms. Vien. et ed. Cbiffl. Alii codd., promisit.
»* A morluis , ostemtii. Expunxintus partieulam et,
"
Ms. codex Regius cura editis Bad. et Grav.,
qua- aberat a ms. Vien. et cdi. Schot. elChiffl.
O/imui.
1
" Ms. Reg. et ed. Bad. el Grav., conjunx.
Ms. Reg., ni caros,
Saccliin. : An addendura antmo ,
qnam sensu? IN EPiST. XIV.
Cum enini coinparetur sensus animi et corporis, non 1
EJ. Grin., vitm.
videtur liic sensus accipi pro animo, tamen nihil mu- 2
Sic. rnss. Vien. et Rc^. EJili eodices, alternm.
tarim. Nam sensum pro menie aul. virlute interiore * Ed. Schot., recipiaultir.
sentiendi accipi, cum in sacris Liueris , ut , aperuit
itlis sensum, tum a sanctis Patiibus, et maxime a Pau- IN F.PIST. XV.
liito certuiu est, ut epist. ad Ausonium, Defore, Se- 1
Ms. Vien., qnia liberasti ; ms. Yatic. qita tiberas.
crcta ignilus penetrans ccelestia sensus. Et cum sen- 2
Ha ms. Yien. Alii codices, siipra tecittm.
sus quid couimuiie sit interiori et exleriori, melius s
Ms. Reg. cum ed. Schot., Bnsili.
absolule tribuitur ei qui pnecipuus est. Quin adeo k
Ib. i> 171/« peiiiionein nostram in vestro. ms. Kff.
videtur hic Paulinus accipere pro qviadam virtote qna qua, etc. ms. Viennensis codex, cum quapetiiio-
seuliendi praesenlia. Ait ergo, Si verum est, nos inte- nem nostrmn vcstro.
rxori tirlute polius quam ocutis el auribus videre et 5
Sic reposilum ex nte. codice Yieniiensi. Ceieri,
audire, etc. recipimus.
4
Ita S. Paulinus n. 10. Vulgala cum S. Augusliuo 6
Ms. Vien, abhorruitm
in Speculo, i« mortuum. 1
Ms. Yien. Domino.
5
Sacchin. perfrigide : lege jusli. Sensus est : 8
Ms. Reg. tettum.
Tanta res est cura sepulcri ob memoriam resurrec- 8
Expuiixiiittis particulam a qu:e deerat in mss.
tionis, ut Abraham qni omnia reliquerat, solum ta- Reg. et Vien.
men agrum sepulcro emeri!. Quo fuit exempio juslis " Addidimus ex ms. Yien. particulam m, et bene,
comparandi silii ceternam possessionem , nec terram qtiia sequitur, t>i ebrietate.
avaritias, scd quietis,
6 IN EPIST. XVI.
Ms. codex Rcgius cum edilis Bad. , Grav. et
Grin., conjunx. Ita eialibi. Ms. Viennensis coJex, ad quam.
1

I 2
Suscitat ei desiderium : sic cum ms. eodice Regio lla n^. Vieil. Alii, atpessunt.
s
edil. Chiffl. Aiias, suscitat ei desiderium. l'..i. Sch...t. 1:111 Latinio, nau[ragiorum.
1

8 1
Vulgata Lar., sapientioe. Ms. Reg illis qnod mare.
,

' Ms. Reg. et edd. Bad., Grav., Giin., vencrabiiis, * Sic ms. Yien. Alias, negtectum Deo.

et non. '
Ms. Reg., qnia mundus. EJ. Grin. et Bignoeus.
" Ms. reg., notum ipsi. qtiiv inundus
" Sacchin. An qui sequinuir. : 1. 1. Schot., idem opifex.
'

12
Lalin. : forte pauperum. Ms. Rcgius ccdex
'-
motem vifusam atque per-
,
II
Ms. Reg., coartentur. mixtam.
iV
Ms. Keg., adiol!i'btis. ' Ed. Schot. . ei condidit.
15 10
Particulam et addidimus ex ms. Yien. et edd. ExYirgilio.|ms.Yatic. eted. Grin.,so/y;iam,men-
Grin. et Cliiftl. do^e.
" omnes eodices praeterRosv. in quo trigesimos.
Ita " Ms. Reg. cum edd. i. ncniina qua'qne sint.
" lu emendatum ex ms. codiceVien. et ed.Chiffl. 12
Ila ntv-:. Valic. et Vien. Alias , curis pruden-
Verissima lectio quam coufirmant scquenlia. In aliis tiu\ etc.
codicibus, exceperant. .-.i>. \ ien. Abest quoque particula et in nts.
" Sic ms. Vien. el ed. Chiffi. Ame erat vel txterio- R, gio codice, ^ct! habet, uperalur. Alii codices, ope-
rib::s. Ms. Reg., de exterioribus. relur cl patientia.
"Particula et addit ex mss. codicibus Reg., Vien., " iU. Reg., sentisse.
ti ed. Chiffl. ' L.tiiiini-, forte demendnm itt.
18
' iii. ''>*:%., CUta ll.utiiS. Sic ms Vien* Mii >•• lices .1 et piiitosophus :
s .s.
 . ,

«5 VARIANTES LECTONES.
,:
4*G
Ms. Reg. ct ei!. Grin., Sirenes. '"
,a Ms. Reg., Christum Dominum.
.Ms. Vien., dmnonat.
" Ms. Reg., antestitum.
"Ms. Vien., si coi-porea. 4
" Ms. Vien., aul per. ° Ms. Reg., centenum.
" Ed. Schot., Palel eliam ex copia. I.aliniiis, forle 1N EPIST. XIX.
Patior et copiam. Sacchin., lege Fucio 1
Edit. Schot., Uranii.
el copium.
Nec disphce.it Palior est copia, mendose. Palior ex * Abest i(a a
ms. codice Yaticano.
copia, yera lectio quam tuentur mss. * Ms. Vien., qtiia
et hauc.
codices et tres
editi. \ide noi. 51, 61 'Etl. Grin., eliamnum.
"Addidimus est ex ms. codiee Viennensi.
5
Deest du<fam in ms. Vien.
" Ms. codex Yien., Omiite. Ms. Reg. el ed. Grin., respiciat e coelo.
^
" Ms. Reg. , adsumtos. Edd. Bad. et Grav., as- 7
Ms. V ien. , qui ait.
suinptos. * Ms. Reg. cum editis quatuor, tingu^nlibus.
'' Ms. Vicn., phantasmatibus. 9
Ms. Vien., jo«t;n mei quos.
" Ms. Reg., decepil.
LN EPIST. XX.
LNEPIST. XVII. Ms. codex Valicanus, Loquamur.
'

' Ila ms. codex Regius. Editi, Severo fratri una-

' Ms. Yien.,
cttm.
mmo. Paulims. ' Reg„ cum edd. Grav. et
Schot., consertim taa-
* Edd. ires, domini. Vide not. 52. nemus.
3 4
Ms. Reg. cum cditis qualuor, toliens... Ed. Grin., affeclione liberam properavit.
tntoiiens.
fcl sic uiiique. ' Ms. Reg. cum editis
4
tribus, fide. Ms. Vien., fides.
Ms.Reg., opinor. Ms. Reg., qttod esl.
8
Ms. Reg., reum verum, qui. ' Ms. Vien., apud
te est fons vita:.
IN EPIST. XVIII. IN EPIST. XXI.
1
Ms. c.odex Vien., quia illum. mss. codices Reg. et Vien. cnm editis qualuor.
' Ita
* Ms. Vien., tamett
ut in luo. Eu. Rosv., et levem et cursu ita vt cervis.
* Ed. Grin., in
Domino. ' Ms. Vien.
et ed. Grin., Asahei.
'Ms. Rcg., verberamur. 3
Ms. Vien., illum fratrttm.
" Abest particuia tn 4
a ms. codice Regio el editis Sacchin., pusilli nostri.
tribus. *Edd. tres. quam.
* Ita cum Sacchir.o reposuimus, postuiante sensu. Ms. Reg. cum edd. Grav. el Schot., qua;.
*
Alias et. ' Ms. codex. Reg.
1
cum edilis tribus, piion*, elc.
Sacchin., ut perdueat. Bign.-eus, faciem. Ms. Val. el Rosv.
ed., aciem.
c0(le * Vien -. pingueseeret
* !?*• * Sic. omncs iuss. codices cum
fides. ed. Rosv. Editi qua
M. Grin., cordis aspera. luor, accubator.
l<>
Ms. Reg. et ed. Scliot., ut ubique. 10
Ms. Reg. cum ed. Grin., sensttm... atiiorem.
" Parlicula in abest a nis. Vien. " Ms. Reg., Asael.
" Ila mss. codices Rcg. ei Vien. et sic hodie scri- " Ms. Yien., benedixit nobis.
bunt doctissnni viri. Ed. Rosv., Rholomagum. " Ms. Regius codex
Alii, cum editis quatuor, lingueret.
«othomagum.lRolomuans urbs ad Sequanam prima-
tia.is et
LN EPIST. XXII.
melropolitana, cui subsunt sex episcopatus,
lotius Neustrue seu Normanniae * Addidimus ne ex ms. Regio codice et editis
caput : voealur etiam
in veierious aclis coaciliorum tribus.
et chariarum Rolomus
et Rodomus. 'Ms. Reg., inspiralum.
13 3
Ms. Vien., audivimus. Ms. Reg., paltidi. Ed. Grir,., compalliduli.
4
" Ms. codexVien., Nec. Ms. Yien., illis faciut.
" Ms.Vien.,-HieTusalem. ' Ex omnibus mss. et editis codicihus adJidimus
" Ms. codex Yaticanus, morari. verbum est, quod deerat in ediiic.ne Rosv.
6
Keg ellresedd -> requiescente. Melius qnam nosier in ms. Reg.
i8 u "

en "' /' edti Grin et Scno1 "oiuptate. ' Ita ms. Yien. Alias, Vergilio.
t» b l' -.
tsaccnm.Addita panicula et, totaui periodum
' -

.
ex- IN EPIST. XXIII.
1
Abesi verbum es a ms. codice Viennensi.
"Ms.Reg.,w«iten«am .
' Ed. Rosv., nobis
11
Ms. codex Vien. uger esl.
W.uminatio. , 3
Sic einendatuin in textu ex mss. codicibus
"Mss codices catbedr. eccl. Rotomagensis Reg.
et ei Vien. Anle erat in editis, petrosus.
eccl. collegiatae S. Marias
de Rotunda Rolomag. cum Abest Sic a ms. Vicmicnsi codice.
'*

Rreviano Rotomag. a„. 1491,

Ckristus adduxit. 5
Ed. Grin., et omnigenum.
1 res ndem codices, initiis.
* Deest vox ipso
in ms. Vatic.
"Ms. M Rotund. ei Dreviar. Rotom. 1491 T
tnilw.
i„ Ms. Vatic, aut infirmus.
* Mss. Reg. et Yien.,
" Ms. Reg., anlestitem 9
vindicavi.
Ms. Reg. et edd. Bad. ei Grin., quod.
•Mss. C \ {oL> M Rotundi et B
Ms. Keg robornris. Edd.
Rot>j tins " Mss. cndiccs, ndquisissel.
tres, roborari. " Paiticula de abesl a ms.Valicano codice.
Mss. codices C Rot. , M
Rotund. et B Rot- 1 49 i
" Ms. codex Regius cum tribus editis, inritus. Ed.
tnimantssuius. ^
Grav. iii marg., Inrilus pro irritus veteres dixere.
5 '' codices q»ii«que. Ed. Scbol. 13
TrlVlu"'
l res e.lii.,
, accenso. Ed. Schot. in marg., censibus.
tncenso. 11
Ms.Vieii., cettce.
0X la abesl a ms eodiceVaiicar.o.
i

T Ms.
M M, .. !
-
1
'
Ms. Yieii.,<Hos'i<r.
Rotund. et B Rot., vioiuvit. !S
-Mss. trescum B Rol., artius. Ed.Schot. in marg., germina.
" Sic mss. Reg. ei Vien. cum edd. Bad. ct Grin.
B Rot.
V° X "' slum a mss c Kot
- -.
a M Rot. et Alias, inlra.
18
Ms. Rcg. codex cum editis quatuor, uui vividi.
il^tl° te**™™H',
M Koll,Ild - et
favente ms. Regio cod.ce.
B Rot - repleverat.
"
"
Ms. Valic, rtecerlamttr.

Us.
«• nf;
«?"*.
lis Se., ei
,

-
^V
quaiuor edd., affectusest.
£.<.. Schot., a
perfeclione.
S ""
•

",'
ms
,
codicc Re ioet "'»"5 e di- "
"
53
Ed. Grin., cttjns.
Ms. Vat., monachorum.
Saccbin., fortasse necessnrio
Sacchin. in Valicano ms. conlinuatur epiftote
Patrol. LXI.
14
 *S8
IN S. PAUUNI NOLANI EPISCOPI EPISTOLAS
unam eamdemque esse epis o- Ms. Reg. cum edd. 3, inrigaverat.
superiori, el apparct "
fortasse voluniine scnpta fuit. Ed. Schot., oerminum.
larn! quanquaoi seoarato "
ei sic ubique. Deest ei'«s in r.is. Reg.
Ms. Reg. et Vieii., adqttiesamt;
.
»v
Ms. Reg. et edd. Bad., Grav, el Scbot.,
7 « iniunii-
" Haec vjx abest a ms. codiceVaticano.
nai'»'; et infra inluminalio^inluiniuator,
Ms. fdns. Vien., posna.
»"«

utramque " Ms, Yat.. oui, Ms. Vien., «yuod.

«'
Ms. dex Regius cum editis quatuor,
.
" Ms. Reg^ aui ipsum.
'»
Sicomnes codices, praeter Rosv., m quo Deu.
*•'
M= tg., oua Aomo. "
exrns. Reg- Ms. Reg., -Miliimus. ,„ .
xi m Lu-
.
.
:• ;jtv.t. j particula ef
Ita ms. Vien. codex et Ambrosius.ld).
80
" Ms- dex Viert., Hujusmodi esiim Iwmo.
et eJ. Sctaot, cam, c. 7.Aiias, Iwnorem.
»'
Ita re, o.itumex mss. Reg. etVien. Grav. AUi, Dwm-
'Sic. ms. Reg. et edd. Bad. et
8

Ante erat nindicaeaf. _

pisli.
•'
Ms. Reg. eted. Grav., oc stc, nou male.
M Ms*. duo et edd. tres, tnroret.
" Ms. Vatic.erfiderunf. 8«
Ji Sacchin.fortealiquis inteliigat, m moricm, usque Ms. Vien., iransifus.
64
Ms. Reg. eted.Scbot., vindtcat.
ad morteni. " Ms. Reg. et edd. Bad. el Gvav., wc«f!.
At vide
" Ms.Vien., nostra.
•

infra osctUa casta.

M M=. Reg. cumedilis qualuor,
non ]t;tam.
"
E jiii, Quo: gu.dem- Ms. Vien., osculum.
* Ms. codex Rcgius, Qnm aulem. 87
sequimur. Ms. Reg., delectaiio.
Ms. Vien., «a: autem: hunc ** Ms. Vien., perunguentei.
•*
Editi codices quatuor,
Dejectmus.
" Ms. Reg., scisscf.
* Desideratur in ms. Reg. particula m. Schot., ui
.

"Mss. Reg. et Yien., odsumere. Ed.

" Sacchis. Videri polest deesse el gravtlatt»., ui
:
in... assumeret...
eipleatur proposilio eorum qu* sequumur. 91
Ms. Reg. et ed. Scbot., et addidit.
" Ms. Reg., Samuel.
"
_

et in edil. hchot..
•* Mss. duo, adquisilam.
Deest auiein in ms. Reg. s*
Parlicula in abe^ia ms. codice Yien.
" Ms. Reg., Abessalon. Vat. et Yien.
crtnmm comarum-
••
Sic re,tiiulum ex mss. codicibus
" Ms. Viec. eoJex, Qua omtmm Alias, iJt-in.
que discordia docemur ul t», etc.
" Abest tamen a ras. eodice Viennensi.
95
Ms. Vien., Dominum.
" indeclinabi-
.
" Mss. duo et eJd. tres, inligari.
Iii ms.Regiocodice semper Sampso, " Abest a ms. co.iice Vien.
le nomer». ... \t i„ „„ az
Lalunus. Videnol.8-.
*• Ms. Vien., el idem.
" Sicms.Reg-,ed. Rosv, et
Yi.en. insertum.
»» Hoc verbum ex ms. codice
Aiias juclicafo, mendose. .
1M Ms. Yat., conseauciife eos. Ms. Reg. et edm co-
»" lta mss.Reg. Vien. et edd. Bad. et Orm.
Ahi, «-
dices i, sequettli eos.
etSchol., "- "" Ms. Reg., lenius.
c . ,
'"""ms. Reg. el ed. Bad., Grav., Griu. •" Mss. Reg', Yien. etedd. Bad.,Grav. elSchoL,
boli. Semper in his zabolus et laiaiicns..
5J odsensor. j.ij»j,
Ms. Reg., odfij.a. 108
Ed. SchoL, V"':a peccare
numquam destml.
" Me. codex Valic. «t ec«»o«i simf omma.
'"•
Ms.' Vien., ef est.
«»
Ms. Reg. ei ed, Grav. el Schot., tnluxit. Et sic 103
Additum onio; ex ms. codice Vieunensi.
,oe
" eds. qnaiuor. Ed. Rosv.,
Di Ms. Yien., opes.
«Mtams. Reg. cum '" Ed. Griu., anuni.

^SiTomnes codices prxter Yat. et Rosv.,

in qui- 1N EPIST. XXIV.
bus, parlicipem etiam. 1
Ms. Reg- et edd. Bad. et
Grin., fecimus.
laptdes.
•-Ms. Reg. cum. edJ. +, * Ed. Grin., prce nimio.
ako.
»s
Ms. Vatic. codex, ne ei 8
Ms. Yat., possumus.
» codice.Yien. Aole eratta-
Sic repositum exms. 1
Ms. Vien., contenit.
ieat. • Kd. Schot., audcs.
6H F.vtlat. V ide seqq.
Ms Reg-,
"Mss.codicesReg.etVien.cumeditisBad.etGrav., «Sic reposituin ex ms. codice Yieu.
Alii, quoniom omnem.
^ adulcscemus.
'
AddiU particula ef ex ms. Vieu. codite.qualuor.
"'jts Reg., adtdescimus. Edd. tres, »
lu mss.codices Reg. et Yien. cum
edu.s
Grm.
«'
Abest nunc a ms. Vatic. et ed. Alias, operatur Deus.
«» Ms. Reg- cum edd. Bad. et Grav.,
mnscnf.
8
Ms.Reg., Dominus.
"Ms.Reg., ducimr. 10
Ms. Yieu., vcrtecu mxerunt.
sk
Ms Rcg-, conlra. - Sic ms Yien. codcx . ms. Reg. cum edit.s qua-
Lt sic ubi- .

65 Reg. cumedd. tribus, ant«rrmam.

Ms". sed eorum. Deest sed in
editione Rosv.
luor,
q "'C»
"'
Ms. Reg. ct edd. qualuor,
Domwimm verbun,.
inlecebras.
Ms. codex. Reg. et edili tres, 13
M=. Vien., resernandi».
quatuor. hl
iu ms. cod. Regius cum edms
sic
»'
» Ms. Reg. cum ed.tis quatuor, sed de peregrtnts.
fereubiqueiiJenicodices.
68 Ms "Reg.. adferebal. Vlen. v.fferebant.
»
Vien.^lerminaMef, nec.U falii
arguerem.
,
re/riOM- 5ls'.
Valic,
Mbs. Reg. et Yien. l "«a «"*'-«w>"
!
«5 -
Ms. Yien.,
'• non tuleramus. ,
nc-c maie .

""" Lucam vu,

'« Ms Res., anima: nosira: viscenbus ;

n. 58, tunc antma

lib. vi.
Ua edXria. etS. Ambrosius in ad Sevcrum,
5, di^o-
iuepisiob cnim ^23
imde cieraque bjcc desuuisilPauunus.EJd. nosira tctis... mcertbus accensa.
mendose. Male reposuil Ducasus cx ms.
sUio seeufi,- " Ms. Vien., nccersit.
dtivostt%. ateculo; legt-
codice Puteano, nuncRegio, •5
Ms. Vat. cl ed. Schol., q"0.
tur eiiima««K, ex qua vt.ce iinabs Imcra i facilo » Ua mss. codices. Al cd.li, noslra
Dcus. .

sequeiilis lttlcrx concur-

exciderii librarii incuria ob ,!
Ms. Vien., ttl vis, mela...
Lphes. m, 9, apu
sum, luoue cun. apud Paulum
I

Grui, b.abeatur a
" M^. Vien., Iune viucif.
Ambrosium loco cfUlo, ei in ed.it. »'
Ms. coJex Vaiicmius, tran*na'«w<.
quatuor co.id. s.c rest.tumms.Vide
seculis, favcntibus 98
Ms. Reg., sncrajnentum.
"° 18 Deei-t nosfrii.i uis. Vien.
'

mV. codei Rcg., temporum <ni. Ms. Vien., ffm-

J1
Ms. Yien., i« itto.
por« «f i-
 429 VARIARTES LECTIONES. 4?,0
" Ms. Vien., delnde. ,s
Ms. Vicl. et ed. Mogum., de comiihtt incivismi-
" Ms. Reg. et editi eodices quatuor,gaam Aposto-
hlare.
ius docet, quam
etiam, etc.
" Ms. Reg.
et editi codices Bad. et Grav., quod
IN EPIST. XX VI.
nobit impendiore. Ed. Grin., qtiod nobis ' Edd. Rom., Ernsm. etPonc, aveians.
impensiore.
Ed. Schol., qitm nobis impensiore. ' Edd. 2, spintalia; et inii-a, spiritalibus.
' Ms. Yatic, quod peccaio, id est corpus, inmiit Ms. codex Victormus et editi Roni. et Pc.ic
'

Sacchmus. Et Sarepiena;.
mox idem ms. codex, quod peccaium L
nnn fecit. Sicms. Vict. et edd. Rom., Er., Ponc et
sic ubi.
Ms. Vien., in leqe peccati. que Paubnus. Aiiicodices, dilecti in Domino.
M Ms. VaU, itemdicit. LN EPiST. XXVII.
" Ms. Vien,, incendai. 1
Mb. Reg. el ed. 4, quia.
*°Ms. Vien., dignamque... frugem. 1
Ms. codex Regius cum editis
' Ms. Vat., quatuor, inoai-
quia gralia. nalos. '

" Ms. Reg., ego sum Deus. " Ms. Reg. et odd. ires, adlapsot.
** lia nis.
Yien. Alii codices, ut vicissim. * Ms. Reg.,
adquisitionis.
' Additum aut ex ras. codice Vien. 'Ms. Reg., novelia.
Ms. Yat., servientes.
IX EPIST. XXYIiJ.
*' Ha ms. Yien. Alias, pmpricr. armis opis.
Ms. Vien. codex, nutriet eputis.
'
' Ms. Reg. et 3 edd., calciabit.
Ms eg
Vox quce ahest a ms. codice Valicano. \ S ' cun? etld - 1 lIat '""'. prtsparabit.
-

Ms. Reg., cujus fumis.

Addita particula k£ ex ius. codice Vien. 4
Ms- Reg., adtraau, male in episi.
3' 0uei Re g' us c«m edilis qualuor, currtndo. enira 29 n s ;

u Reg.,
Ms. p »«
amicitior... inimicilior.
blanditur aliactibus. '

s
Ms. Vien., excusalionent tteuram
Ms. Vien., delrahai in tegs peccati. debeo
- Ms. Viem codes,
s
Mss. codices Reg., Vatic. et edili apposui diebus. Et mox, occu-
Grin. el paveras dietnts.
»cnot., ssJofw.Saccbiiius Desunt qiKedam
infaanc :
' Ex ms. eodice Viennensi
opinor, sentenliam et Laiin. adJidimus par,
ln promptu esl erqo dignoscere
:

unde viclona ticulam w, qu* ab alns codicibus

sit, ubi Chfislus cum spiiilu, zabulus cutu 3
aberal
carne conlcndunl. Ms. Reg. cum ed.i. Bad. ei Grav.,
docimenta.
48 » Ms. Vien., tuopectori.
Ila ms. Reg. et edd. Bad. et
Gnn. Alii codd., ut " Mss codices Reg. et Vien., dignior.
contra. Vioe prsecedentia.
•' Ed.
bchot., llabe.
' Ms. Vien. et ed. Schoi., reviviscere.
51
Ms. Vat., Excitubar. IiN EPLST. XXIX.
" Ms. Vieu., Quoniam iu. 1
Ed. Grin., necessaria,
" Ms. Reg. et edd. Bad. et Grav., ei terribilia. 8
Ms. Reg., ario; et i.-ilra, arta.
Sie omnes eodices praeter Ro^v., i» 5
Ms. Reg. cimi editis tribus, gua
quo ener- conlra.
ranl. \ide seqq. Ms. codex Regius cum editis
" Ms. Vien., signis. ouatuor;
' ' descis-
sum.
" Ms. Vien.. quia. 5
Ms. Reg. cum edilis tribtis, et habei.
" Ms. Vien., videmur. 6
Abest bonum a ms. codice Regio.
I! d^
"Ms. Reg..
etiamams. coJke Regio eteditis qnatuor.
at iste.
'

s
lid. Grin., tantum.
Ms. Reg., utilitaie, non male. Vide
" n 3
Ita ms. Reg. et edd. 4. Alias, sed * Ms. Vien.,
et hor.
61
eiiam.
Addita particula e/ex ms. Yien. '°
Ms. Reg. cum 5 edd., et pauijspcr.
62
Ms. Yien., Christum virum. Ms. Reg. cum edilis qualuor, addidit
1

" Sic ms. codex Vien. Aiii, aetio sit sed in. CodicesBelg Re S->
Addiditnus particulam ct ex mss. Reg. et iOO
-
ei *a "^- Videnoi.
Vien
Tolus locus in ms. codiee Valicano sic habet " Ed. Grin., virtutis.
:

quod fides nostra, si confnmali sumus smritu "

Ms. Reg. el edd. Bad.,Grav., inrito
prinri-
vali, toiidem nostri corporis " lla mss. Reg., Vien. et edd. Grin. et
eiementa verbo Dei sabi-
gel : el sicul iile noh multitudine, Scboth
ner vinute, elc. Anlc erat, ud memoriam sibi potuts.
" S ' code* Re gius, propiuquo in reaibut victor. Expuaximus
juxta couices quatuor vocera sibi, nuia
m v\ien.,
Ms. pro qainque regibus vicior.EA. qualuor cessii.
iain
'
nrse-
v
pro proptnquo in regibus vicior. Vide
noi. 117. " Ed. Grin., in itinere perverso reclum iter re.
IN EPIST. XXV. pent.
" Ms. codex Vaticanus. iam inciperel
' lta ras. codex Vict. et edit. Mogunt. an. 1170.
Aln, etentm
" Ms. Vien., Domino,
te.
,9
Abest enim a ms. Vict. et edii. Mogunt. Ms. codex Reg. cum editis iiad,, t-rav. et
*
Ms. Va- '
Sdiot '•
lic, Autcui... concupiendo.
impendamus. " lla mss. codicesReg. et Vien. ctim editis
3
Sic ms. Vict. et editi tres. Alias, qhj-
illi. tuor. Adas erat inedit, Rosv., el fttiumut.
^
tam addidjnius ex ms. codice Vict. " Ed. Grin. ,jubemur.
Ms. Vatic, in finem servare
debemus. " Ms. Reg. cum. 5edd., Su^fctt.
Ms. Valic, mundi.
7
Ed. Mog., protestatur.
" Ms. Reg. cura edd. i, adversiim.
" Ms. Vieis., sed ilii,
\ ^," ?;^' 01 et ed M °S- Alias, atque.
1
- -
" Ms. Reg. cum edd. 4, operam.
Rom Erasm «' Ponc, posse discerni.
-

" Ed. Schot., stantibus. Compositum pro

Io r.
-

^J. Kosv., wiaiis luo: fiducia. simplici

Expuuximus vo- passim apud Paulinum, ut simplex pro
cem luoj, qua aberata mss. tribus et ed. coaiposito
Mo<* " Ms. Reg. et edd. Jres, habeui.
c edd Kom Er el Ponc.
"
S -

«Ms.Vict.eled. Mog., capias.

Alii, ne differas.
- -
" Ed. Schot., transibo.
** Ms. Vien.,
Ms. Valic, quod vim pulitur. quod.
M Edd. Grav., Giin. et Schol.,
Ms. Vicl.eted.Mog., Neapolin.
asserit. S1
Iidem codices, dicit. Ms. Reg. cum edd. Bad., Grav. , Grin.,
quidem n
l tn co.
* Ha:c vox abest
a ms. Vict. et ed. Mog. M M-i.Reg. etedd. quatnor, suprx.
In nis. Vatic, vet qvi bonis orbantur, 11
uet gui la- Ms. codex Regius cum ediiisBad.,G«,
les Itubent, ui non habentes
invidere coganlur. l »., brin "*
uertere.
 , :

432
451 !N S. PAULIM NOLAW EPISCOPi EPISTOLAH
81 {ahkaverunt.
Alias,
" Ms. codex Vicn., uesclret : et tit. " Reg. et Vatic. cum edit. Rosv.;
lta mss. codices
» Sic ornnes codices pneter Rosv., in quo dihg\le,
recte quideiu ms. Vien. cum
editis'quatuor, tn (oi
quod videior typographi mendum. epistolis. ...
,.
1N EPIST. XXX. " cum ertiiis qua-
^ic ed.Rosv. Tres mss. codices
El inlelligi possit, quast
1
Ms. Reg., artior. tuor, conswnadijSjtcCHiNUS :

siqno eodem epistolce conjuncla. Malnn

lamen om-
« Ms. Reg. et editi tres, ipso. cum ait
'
Ms Reg. et edd. Bad. et Grav., adversum. uino coniignala, quod Natal. tOdescnbit,
quatuor, suppetet.
*
Ms. codex Regitis cum editis fcm U «•ois.-is junguot fasligia liga.s.
ezcusatio.
»
Ms. Regius coilex, ignorantia Et paulo post 4
bona.
'
Ms. Reg., quia id. Blraque leclio l'er ooiilexiarum eoeunliaxigna domorum.
bona.
'
Ita iiiss. codices. Editi, quod " SAr.cw-
Ms. Vatic. et edit. Poeim., tpsa petra.
« Ed. Schot., cerle esse, non male.
>ius Porro ex scnteniia vnlebanlur inlervallo ahquo
:
9 Edd. Grav. et Grin., illuminare. alus
disjnngendiversus; nam et in apside aliis atque
10
Ms. Vat., Atqve.
locis verisimile est inscriptos fuisse.
>>
Ms. Reg- et Bad., transduxit. 35
Ms. Reg. ei edd. quatuor, parieies.
>' Ms. Valic, refloreal. "
.

vme M*. Vicn., Uierusalem.

>» Parliculain addit ex ms. codice Viennensi. " Ms. Reg. el editi quaiuor, altera;.
n. 4. 88 SolaRosv. edilio, oslidlnm.
>*
Ms. Vien., Deo. >" Vien., ud inleriorem sui {rontem,
Ms. c.tnlps.
IN EPIST. XXXI. M Cangius legendum censet parat.
1
Ms codex Ri-gius et tres editi, reversatx : legen- " Ms. Reg., alia post.
«lum forte reservatoe , quod videtur
postulare sensus. " Ms. Vien., munimenti.
quomodo ss
Ms. Reg. eteild. Bad. et Grav., qtted.
Narrat enim (inquit Sacchinusi bislonam
crux, et demum «v
Laiinius legendum putat diatrela.
post tempora passionis reservata sit
mventa.
" M-. Reg. et edd. tres, utrumque.
*
Ms. Vien., quia dijjicuUer.
s«
Ms. Vien, faventcms. codice Regio, animas.
" Anie erat
*
Ms. Reg., onultenda. Sic cum Sacchino cmendavimus.
» Ms. Reg., obdita. potins. . .

»
Ms. ccdex Viei!.. Facili, non male.
'" Ila mss. codices. Edit., dtssidiMtn.
posstt. 89
«
Ms. Vien., potuissel. Ms. Reg. , Ms. Reg., in aiio.
'
Sic mss. codices. Editi, Deo.
" Ms. Vat., iu(/«s. .

* Itamss. eod.l. Edd. vero. teqiustisset.

*'
Ms. Reg., circa abiidam. L'traque lecliobona.
Regius cnm 11
»
Ms. Vien., testificatio. Ms. codex Ms. Reg., absida>.
qualuor, testificatione.
" tuni niss. tnm editi codices. Etl. foeim.
Sic omnes
editis
in bege; el ita in quibusdam
revelaia est. bi-
•»
Ms. Reg. et edd. Bad. el Grav., in marg., meditandi
11
Ms. Reg. et ed. Giin., repositam. lilioihecarum inscriptionibus legitur.
*'
" Ms. Vieii., Domini. Ms. Reg., parnmus.
mserta cx 45
,s
Parlicula in, quae ab edilis aherat, Ms. Reg. absida. ,

Reg. et Vien. "

Ms. R^g., si {otleetjtmi. Ms. Vien.,
s\{orteeam.
niss. codicibus
>» Ahe«t aui a ms. cndice Regio el editi6 qiiatuor. " Ms. Reg., rectc.
* 48 Abest titulus ille a ms. codice Regio et editis
EPIST. XXMI.
IiS
qualuor.
Ms Vien. codex huic epislote hunc adscribit li-
>

l-ilum Severo fralri uuammo 1'auiinus

• m Donuuo 43
Ms. Vatic, U (cc simul.
\ratrt unammo
•'
Ms. Vien., eisioife.
Deo JesuChristo; edit. Rosv., Severo
.

et sic legen-
Regio abesset,
»'
!ta emendatnm ex ms. codice Vien.
Paulinus : quem, cum a ms. codicc
jdeo ekpuniinius quia htec
epistola cum missa M dum
"
censet Lalinius. Ante erat luborein.
dissert. 1. Ed. Schot., »iio/i?liar; et iufra, mohor.
fuit in eodem fasciculo. Vide » lia omiies codices. Saccuinus Sensns poles» :

' Sicreposuimus ex mss. codicibus Reg. et

Vien.
esse, ex eo quod 1'ulem adepti sumus.
An legendum,
editis codicibus quatuor. Ed.
Rosv., te es is.
et lespondebunt niviceni
Ed.Schot., sichabe.
5 M affectu? nam el vennste
uffeilu tidci... ftdi projedum.
Ms. Vieii. codex, Sequentes basmcarum
4 sunt.
sanctum "4
Sacchsnus id cst metito, usitata praesertim hi-
Ms Reg. cum edilis codicibusquinqne,
:
»
sanctum si referatur ad sioricis locuiiotie; quanquam miln probabilius vi-
mole; non male, ul pulo,
dealurtneriloscripiuina Pauliao.
opus. conatictos nos,
6 Lalinius, niveo. »«Mis. coJices Reg. et Vien., si
mendose. ......
Ms Yalic, Tunc senior.
'
maie. i

Chnstu »«
M<s Reg et Vicn., palrtfanuuas,
Ms, codex Regius et etl. Poelm., mo...
» «' quod commodom alicui est.
Ma- Sacchinus: oroittnt,
»
Ms. Vaiic, Divitue, id esl amma: Sacchihcs. et gratum, ut
qma sigm- Inde saspe vcteres ponebant jucuudum,
sis'»men placentjam vulgauo lecliones. lerr ™
Jicatur sacrosancta eucbarislia;
ut mfra eliam in
1'tgnora
illud ad dclectalionem, lioc
s iimbrosius
ad .*-"")
in
*,l
laudatione Salyri : i>«6'i«.»i officiutH
Z
cpigr.,©iwnttroi)«iei-wtd8, elc; et sequenti: esl, in adtersu
grattus
in secuudis rebus jucnndivs
sanctorum, et aliin. qu.e ct in
H .• faciunt tii tu.t" loco leclionem veierem
10
Ms. Reg., eligas. .

U ms. Valic. esl putem routandam

nequaquam
gra- m
" Ms. Reg. et edd. Bad. et Grav. wqutperas.
specie sensus postaiare
,

tuiittm aut jralts, quod prima

sic ubique.
" Saeehinus, an pariicipes? ul conjungatur eiiain videbaiur.
«" Eil. Sehot., feuerart.
cum sumus. '
Ms. Vieu. ei edd. quatuor, aafets.
" Ms. Vien., asrieit. 10 Ms. R:'i?., magisvull.
" Ms. Reg. et edd. Bad.ct Grav., giit. ,
pnccedentia.
»|
Ms. Vien., corrioias, malc. Vide
> s
Ms. codex Yatic, sacrum. •» Ms. Reg., aiiinijis.
>« Sacchinus, fortasse nobis. «s
Ms. Vieii.,Oper«Hrfoiaf»r<rcep(is.
'.'Ms.Reg., tocium. «» particulaui et qu:u aberat a
mss.
18 Barlbius, Pulrere {unctontm, legendum censet.
Expunxirous
eodicibus. .__
Ms. Reg. et edd. Bad., Grav., Crin., ei cum. m „„„,
, ,
19
el nunt
,

poslulare,
"Sacchisds: Sensus videtur
EJd. Schot., sedcnm.
» egem.
Ms. Vien.j quod.
 435 VARIANTES LECTIONES. iw
*•
Mss. Reg. el edd. tres, itlic carnalia. mss. Reg. et Vien. cum ed. Scliot. Et «i«
* Iia
*' Ms.
Vien., rem futurorum. omnes codices ad epist. i% n. i. Aute eral parcimo-
** Sic mss.
codices Reg., Vien. ei edd. qualuor. nunn.
Bene. Videinfra. 3
In ms. Reg. et edilis, adsumtum. In ms. Vatic,
69
"
Ms. codex Valicairas. fntstralat. absumplum.
1
Edd. 4. Spiritus, male. " Sic mss. Reg. Vien.
el ed. Grin. Anle eral ei
Ms. Rt ul umbret. simus.
71
Addidimus tt ex mss. Reg. et Vien. " Ms. Reg. et editi qiialuor, ponif.
" Deest«6 in ms. Reg. * Ms. Reg. ciiin edd. Bad. et Grav., vacttam, male.
,k
Ms. codex Vien., monetam imaginis suw Ui- Edd. Grin. et Schot., consenlit.
gnam. * Ed. Schot., sie adharreat.
"
Ms. codex Regius cum cditis quatucr, mate cura, * Latinius, forte qui fecit.
aut bene amcre. Ms. Valic, maii cura, aut koni
amore. IN EflST. XXXVII.
76 1
Svccuinus : Fortasse legendum anima lunditur, Ms. Reg., epislutam; et infra, epislutas.
mens conciditur, nara de securiet malieo agitur. Ve- ' Mss. Reg.
etVien., adferens.
3
rumlamcn et amori compedes conveiiiunt nec usiia- :
Ila cmeiidatuni ex mss. Reg. et Vien. Ante
erat
tum est allegorise verbum intenijiseere, pra:serlira si
supra mei.
quasi propnumsil. ' Alias, numqtdd.

" Ms. Vien., sapieniia et virlus Dei. ' Edit. Schot., abfuissemus.
™ Ms. Ueg., sanitatis nostro genere. 6
Ms. Reg., Dominum.
'* Ed. Schot., inicriore Ms. codex Valicanus, »e conxertamur.
komine, sanaii. '

" Ms. Reg. cum edd. Bad. ei Grav., tutimus, niale. e

Ms. Reg. eledd. ires, w/Jmi, raale.
Vide pra-cedentia. Ms. Reg., dislinguis.
81
Expunximus Avten in fine hujusce epistolre : qu» Sic mss. codices. Editi, penonantm Jriw».
'

vos a iiiss. codicibus abest, et iu ediiis inserta vide- " Ms. Reg. ct ed. Schol.. faclim est.
,s
batur ex Seriptura. Ita mss. Reg. et Vien. Edd.,
aKoaai.
,s
LN EPIST. XXXlil. Ms. Yien., eredicutur.
Hic litulus abes.1 a ms. codice Regio. et editis
'
IN EPSST. XXXVIII.
Rad. el Grav. Ed- Grin., 4/t;</iio episcopo fralri
Flo- Ms. Vien., Deo dicis.
'

rentii, Pautinus.
Ms. Vien., reprobalam a Deo.
' Ms. Keg., eioquium. 8
Ms. Vien., merens.
* M* R"g. etedd. Bid. et Grav., qui nnbis. ' Addidimus
particulam ci ex mss. Reg. et Valic.
Ed. Grui., aut laie, favente ms. codice Kesio.
Ila tns. Vien. cum edd. Grin.
el Sclioi. Sic quo-
1N EPIST. XXXIV. <]ne omnes rass. et editi codices
ad epist. 19 ad Dei-
' Edit. Grin. ,Hometia, etc. Ms. codex Vien. et phmiim, ii. 3. Alias, vcneraulissime.

£!?m
s
j" gd " '" eDistolas pauli, Hb. nCaten.,cum Ms. Vien., cceperunt.
'

tbini.edit., Sermo sancti Paulini episcopi de '

Mss. Reg. et Vien., tantum.
Gazo-
phyiacio. Editi tres codices, Epistola, elc. Ed. * Ms. Vien:,
Rosv., mgrittidines.
t pistota XXXI V , sive declamatio de Gazophylacio. 3
Addita particula el ex ms. Vien.
,
* Ita mss. codkes Reg. Vien. et ed. Ciiilfi. Alw " Sic mss. Reg. el Vien. lu edilis aberant parti-
vincula. cmxet...est.
3
Sic iidem codices. Aiii, quod quam maxime. " Ms. codex Yatic, ^uorf de divina: S«.cchin.
:
Iidem codices, Dominum fenerat. Ceteri,
Devm mahm quo, etc., consilio.
fcnerat. " Ms. Vien., evomant.
! !?*•
™'Jex Re ? ius el edd. Bad. Grav., trapezeta. ''•
Ed. Grin., (uri.
' r.d. Grin., ferens. ''
Ed. Grin., c.rputsi.
Ed. quatuor addunl D?o.
' '"
Ms. codex Vien., ciiici».
8
In terra luait, , id cst si cognoscas '"
Ms. Reg. etedd. ires, confundantur.
pecuniam in
terra esse cuam temporaliter, ad " Ms. Vien. codex, confessioni.
tempus tantum, po-
lens in cwio faeere perpeluam. " Ms. Reg. et edit. tres, perquem.
* Edd. Bad. et Grav., "
Dominicorum taietUorum. Ms. Reg. et edd. qualuor, tWint.
„. „,
Ua «mcdavimus ex nis. codice Vicn. et ** Ed. Grin., slatuerant.
edit
CiiifU. Ante crat superanles. " Ms. Vien., veritate.
" Sic reposuimus ex iisdem codicibusduobus. " Abest de a ms. Vaticano codice, nonniale
Ante
crat quo dtgne. " Aninrfnrartj? Ms. Vatic et ed. Giin., duraw-
" Ed. Grin., Propteren... vbslringo. fi6«s.
' Ms. Viennensis codex,
expertus fidelem de le " Tres cdd., itiin.ua;.
,

c e bus '«esauris tc divitem faciat. Ms. "

Recte. ms. Vien., e/ ifc itii miserrimi. Ms.
*'V* f;. ?!' Keg. et Yatic
edil. Chiifl., te expertum
fidelem de suis cceteslibus cd. Grin. et Bign., et simHiter miserrimi.
thesauns divitem faciat, mendose Editi tres
codd., ei si illi miserrimi.
S" e S-> ?<"'«'- Ed- Bad. et Grav.. J
ms. codex Regius et tres editi. Vide epist. !»,
« Sic
!! !J *L atiod.
Ms. Vien. etedit. Chifll., ndeatur. ii. Anle erat Nembroth.
4.
'* Ita inss. Reg. ,T
et Vien. cum edii. Chiffl. Geteri, ha mss. Reg., Vicn. et edd. i. Decsi et in edi'.
in dte mala ab na. n
Rosv.
" Edd. Bad. et Grav., sustinet ntnitletr. " Hiec desunt in ms. Vienrieiisi codice.
Sic ras. Vien. ciiui edd. Grin. et Chifll. Alias, ts
Optime. Ms. Reg. et Vien., «wcfor et docior
'
osculantur. 30
Ms. Reg. et tres edd., quoliens.
" Ms. Reg., impressius. " Ms.codex Vatic, pro\eclum...et intellectum. Ms.
IN EPIST. XXXV. Legiiis,... intellcclum.
Ms. Reg. ct edd. qualuor,
nunc ei.
" Ms. Reg. diabuto, fere sernper.
Edd. Gnn. et Rosv. addunt Vole :
quam vocem, 1N EPIST. XXXIX.
eum a mss. codicibus nostris eteditis Udms
abesse! ' 'mss. codices Reg., Viea. et cditi qualtior.
Ita
expimxraius. Ed.
Rosv., trigesimum.
IN EPIST. XXXVI ' Ms. Vien.,
exempiis et de ficu.
ms. P.eg. et Bad., adpetitur, Edd,
Grav. et Grin '
' Ms. Vien. et ed.
Schot., zixania. Bona uirafjiifi
appettttir. l
ieclio.
 43«
EPISTOI^S VARIANTES LFXTIftNES
m 4
Ed. Schot., ne ipse quidem,
W S. PAULINI NOLANI EPISCOPl
Ms. codex Regius cum editis quatuor
reget. minus

6Ed. Scitot. adths. honum. ^Tia mss. codices; et sic alibi Paulinus._Elili,
"Ed. Schot., ineurramus
mcanlrumm. n. o.
adimptet. Vlde epist. 40, n. 9, el epsst. 43,
IN EPIST. XL. 9
Ms. Rcg , adsumsit.
1
Ed Chiffl., i» coelis.
7
Ms. Vien., minimorum.
Ciun. ei ed. Chiffl. Al.as, *<
mnc. 9
Ms. Reg., (/":.
Ita n»
3
Sic iidem duo codices.
In aliis deest n»s. 5
Ms. codexVien., quaidemesl.
/Mcs non/irta. " Ms. Vien.j^oniam,
4
Mss codices Nol. et Vatic.,
Chiffl. Alias, >sm «-m-om. 11
Ms. Reg., nndiro.
Ita curo mss. ed.
»
« Expunximus vocem «-, qu* aberal aw. eodtc,- .

IN EPIST. XLHI.
Iiik Cliiniac . "Vier. . et ed. Chilli.
et ed. Chiffl. Cetert coJices,
iSicms^Cluniac. «
Ms." Reg."cum edd. Bad. et ftrav., disperabam.
n
a mss. co-
5
Ed. Sciio!., ne dig.Ho nuidem.
^Expunxi.nus verbum «(, quou aberat k
Ms. Reg. et edd. Bad. et Gruv.,
mai»ro/am.
ed. Ch.ffl.
dicibus Clun., Vien. et » Ed. Grin., ejusdcm maiedicio.
» Ii-i tres iidem eodices. Ahi,
aixii.
Sac- cum
• Abest et a ms. codice Vien.
.oScev ms-codice Clun. etedit. Chiffl. '
Sic nis. codes Reg. cum edit.s
quaiuor. Ldtt.
adexercitattdam. omni dk
chino emendatum. Alii codiccs, Kosv., oinni me iempore", (ertilem, etc.
» a ms. Clun. et ed. LniJH.
Abcst lantum
vsen. ct Chiffl. Alias, IN EPiST. XLIV.
»lu mss. codices Clur...
!
Latin.,forteJnm.
° °" «l lam, male. Yide
•
Ms. Reg. cum edd. quaiuor, possem,
male. vine
Tres iidem codices, «o« «/
seqq.
pn 3
Iidem codices quinque, conjunx.
^Sic omnes omnino codices. (Chiffl. Tamen legen-
Sic mss. Ueg. Vien. et edit.
Bad. Ante eral
uoniiaft : nihil ttmen mu-
•
inanimati vei
dum opinor
Sacchm., B ui dextra:. „ .,
tot exemplarium lidem.)
,. .. ...
uv" ex mss. codtcibus Reg.. Men.
contra 5
ei
Addiditnus et

"W
teri, Dcmino.
mss. codices Clun., Vien.
et Chiffl. ed. Ce- edilis quatuor.
6
Vide not. 189. Edd. Grin.
Ed. Schot., manus aperient.
'
,

et 5>chot., opere.

" Tres iidem codices, prowflenai. Ms. Reg. et edd. q.mluor, (nutu.
8
» Ms. Clun. et Ch.ffl., nec umare. Reg. cum edd.
« edit., qul necdum pcl- »
Ed. Schot., jam sulidarh. ms.
Mss. Chin., Vien. et Chiffl.
Bad.ci Grav., insofeteris, male.
10
Cetert, ut effciamur Ed. Crir... sedqitod.
'"""sic tres supradicti codices. " Ms. Keg. et edd. i, mip/ire/,male. Yideseqq.
nucticorax. ,s
Ms. Reg. el edd. tres, superinotoli».
"••
Tres iidem codices, Feretis.
vestn.
13
M^. Vaiic, in (undamentum.
»'
Codices tres iidem, coiilemtum
»
14
Ms. codex Regius, laborat.
Tres iidem codices, corvus iriterpretatur. " Ms codex Vien.. opiei.s; male. Vtde seqq.
» V.en. et ed. Chiffl., ipsi salwet
Mss'. Cluu., » Ms. Reg. et edd. Bad., Grav. et Schot., doa-
diubalo. ,,
guoaue. menio.
Codices iidem post escam addunt
»*
" Ed. Schot., j.u/i.-iuni.
"Tres itdem cocld. addunt /ioiho, sed trustra.ISam
18 Ed. Grin., cl bonm.
quotidiatns mterw-
et Paulinus n. 7 hujusce epistote, » Ms. Reg., inlersifcitenee impeiu //mniK.s roraoi-
ris nostri periculis experimur:
" exammata: quas mur, mendose.
Tres codices supradicli, igne *° Ms. Hcg., ulinopcre.
ieetio etiam adniilti posset.
Vidcep.st. ^i. n. I.
» Ms. Vieu. ,<;«.-
«'
Ms. Ciun. et ed. Chiffl., prtivolemus. 3i Sed
« el ed. Unln. Ita n.s. Vien. Alia*. s>.
Oeest Mpervolitanlem in ins. Clun. »3
Ms. Vien., acripimus el qui.
>» Vieu. et ed. ChinE, •!«« est e< gui.
Mss- Clun., " Ms. Vien., jejunetut.
20 Ms. Yat.. sicia huidianles. .

XLV.
Mss Clun., Vien. cl ed. Cbiffl., Deum 1N EPiST.
3' vet qut.
" Sic tres iidem codices. Ante erat percunanms. •
Ita edil. Bened. Alias, sci'iref. Uiraque lectio
" Sacchin., forte ineiianabitibus. liona.
84 Tres supradicti codic<:s, £( non virtute. m >
Sicedil. Bened. Anteeratet ijua.
Christum.
ms-codex Pbimarciinensiseled. Bcned.
Alias,
88
Sic tres eodices iidem. Alias, • Ita
" Tres iidem codices, non nostra virlule, sed *idutare.
Sic edit. Bened. Alias, repetam.
4
Christi.
lidem eodices Ires, wderi.
>' » lia edit. Bened. Anie erat a pedibui.
«» Tres supradicti codices, opportuno, quoa est
car>:'t deest in ms. codice
Phimarconensi.
«
Vox
decsl vox oniHia.
nunc. Sic edit. Bened. in edit. Rosv.
»' Tresiide.n codd. confitcbmr et. "
Ua edit.Bened. Aliss, mVia; gralia>que.
" lidem codices, permanente. Bened. Alias, im.wtidne.
Sic edil
INEPIST. XLI. <"
iia cdit. Bened, Alias inrfe.
edit. Ch.ffl. Alii, " Yox adhue addita ex edit. Bened.
Sic mss. codiees Clun., Vicn. et
'
|u
ccHjnosecrem* Alii codd., in multitudine pacis.
non ,
quod
»
Additum verbum «stex ms. codice Cmn.
et cu. Anie erat ipiid wstimes. Eiepunximus ouia',
3

aberat a ms. codicc Phiinare. et edit

Bened
Chiffl- ... , o^-.m .,;
ed. thilll., it- * Sic edit. Bened. Iu e.lit. Rosv^ eliom hatc.
Mss. codices Ciun. et \ien.cum
a

denlur eae ammic. _ ,

IX EPIST. XLIX.
/mtf.K-
k
liJem codicestres, prwien.^s nrgines ,
'
ita ms. Reg- Mias, fra-ris qui.
»
Sic Paulinus epist. 40 ad
eosdein, n. 7, et ep.st.
- $l>. IV-g., scapkam.
iUumiriatur.
tt x>. 3. Tres supradicti codices, *
Ms. Rcg- et eri.1. lres, limbuti:
ct tnrr.t, timon/i*.
«
Tres iidem codices, ne nnquam, male. 1
Ed. Crin., scsc conrfirtil.
iN BPIST. Xt.ll. " es, inciderel.
JdS, Reg. --i fed I.
»

Ed. Schot., ges(o»erimn«. *Ed. Schot., p«»«iff.

* Mss. Reg. etTien., eum, iT.endose. Lii. S.-bct.. prffi-cpi.
8
Ms. Reg-, e*»«p«rawf»
 457 S. PAULINI NOLANI EPISCOPI POEMATA. POEMA !. 458
» Ms. Reg. et edd. Bad. et Grav., ad Umones... ti- IN EPIST. L.
mouibus.
s
' Ms. 1 Bigot., vestris.
Ed. Grin., procumbere. a
" Edd.'tres, odorem, male; nisi quis legat fortasse, Mss. duo Big., sunt.
8
beatum ex af/latibus divinis odorem. Sed prima iectio Mss. dui) Big., quia.
melior.
*Ex edit. Bened. additum verburn esi.
"- Abest a ms. Reg. el edit. tribus. 'Ms. Bigot. i, memoria.
6
" Laliiiius, (orle nominibus. Ed. Rosv., et qui.
T
18 Ed. Rosv., signabunlur.
Ms. Reg., ut c'amarit.
" Latinius, addendum ei. " Mss. duo codices Bigotiani, Scquentur.
s
" Ed. Schot., solam na:<em. Mss. duo Big., et quia.
10
" Sic ferede Jona Pauiinus in carmine 21 ad Cy- Addita particuia et ex edit. Bened.
" Ed.Rosv., fuit.
thcriiim de naufragio Martiniani, Exsut soii, hospet
sali.linde cum in ms. codice Regio et in ediiis Bad.,
"
HicIocii5 exeditione Bened.reslitutus. Anseerat,
Grav. Grin. inter cfpera S. Paulini habeatur titulus] Deinde si carisaimi, elc.
13
Paulini epislola ad Macarium, non dubium est quin Sic. edit.Bened. Ed. Rosv.. colligere.
14
Ila edd. Bened. et Grav. Ai ed. Rosv., qui
haec epistola sit S, Paulini ft'olani. sit
" Ed. magister.
Schoi., /luitabat.
'" |° Sic edii. Bened. Aiias, ne forte.
Ms. Reg., demum et tertio.
13
Ms. Reg., jambeo.
" Edd.. Grav., ei Bened., Habentes autetn. (n bis
10 infra deest autem.
Ed. Schol., conscensa.
11 " Mss.duo Big.,Cc.'5sse«si.
Ms. Beg., Epidaurio. 8
*" Ed. Sfe edd. Grav. et Bened. Ante erat Quid enim.
Schot., eondonavit. ;
• 9
13
Ms. Reg., versabatur. Mss. duo Big., dicatur,
** Ed. Sfihot., " lidem codices mss. t ayant.
sola.
" Ms. Reg. navis adictig. Sacchin. Lego. epibata. " Ita cum duohus mss. Big. edi!. Bened. Aiias.
:
vacabat.
vulgata lectio, aditce, nullo sensu : abdita proximum
"''
erar, ut quae carcer fuerai Apostoli mergereiur Ms. Vatic. quaf.
et ab- " Mss. codices duo Big., in resurreciionem, ut in
dereturprofundo; sed videbatur ingeniosior cuam
Vulgata qusc tanien particnia abest a G;\ieco textu.
verior iectio. Affme erat perdHce, ad Cytkerium
lyaearchus ipse perdites princeps ratis.
m : !
:

* Sic mss. 4 Yaticani

et edii. Bencd. Atfas, cre-
Succurrebat dendum est.
obito, idest Mufragio, ut ep. ad Jovium
Naufraaium :
*.' Ms. Big., penetrav.it,
i
satultsobeamus. Item navilce; postremo salvi
«luod, secundum
et nudi, " Aberat esse in edit, Rosv.
id quod posuimus, minirae displice- " Mss. duoBig., dicit.
s
* Mss. (iiio Big.,
" Ed. Schot., Dominum. aimesset.
" Ms. P.eg., ut in justo.
" Beest sutv in nis. codice Germanesisi.
" ALj. Reg. et ed. Bad., mastmqa.
" Mss. duoBig., ltidemque.
" m. " Ahest inquil a (luobus idss. Big.
Reg., atque.
" M]- e S- et ediii tres codd., prasoptaris.
" Mss. diio Big., femim verbi pro gladio.
Ed. £
Grin., credente.
" Ms. Cernjaneosis codex, hoc prwstaret.
y'
" Ed. Grin.. oiiter. Bened. et Cray. edd., mnt.
" " Mss. diio codices Bigotiai.i et Gernianensis unus,
*?*: Re S- el edd. Bad. et Gnv. t qua diliqas.
"Edu.Schot., affectu. unammis.

OPERUM
SANCTI PAULIN
PARS POSTERIOR.

ii

POEMA PRIMUM *.
A sictiiis verba subtexui, qaasl vero
Dum adhuc degeret in seculo Paulimts, Gestidio
numerum '
!o-
xolu.- quacitate facturus. Sed quis atraque
cres tnitiit.
culpabiiia sunt,
tu utrisque benigne ac faminariter
317-328 Pacliscs domino merito suspiciendo ignoscende (a) fa'
cies, ut nee inhumana vidiatur paueitas,
Gestiu<o. nec odiosa
garrulitas.
Iniuria qaideaa est patrifamilias
marifimis deliciis
Sume igitur pastas dumoso in rare volncres,
abnndanli terrenum aiiquid et agreste prasbere : sed
Quas laiitatis siiicis
suL tegmine caiJidus 3>:cej>s,
ego, ut ei causa rmhi esset apud unanimitatem taara Bum simiii mentitur aves faliitqtie
susarro,
aiiquid coISoqnendi, et aliquod
sermoni huic obsc- Agmina viscsti% s;ispe«dit credula
quitim viderer adjungere, paucuias virgfs,
de pancissimis, S Tune refcrens tc-auem nosi parvo
quas puaniii vespere itiferunt, .Tiuaere prs-
ticedulss rnist qaa- :

fim cui). Rrufeeseerem paucrtafem fdasn,

, pluri cthm ver-
.

Dlgent aucuptum tabalis, et priiaus opiails

*
Scriptam ante aanum 590
(R.i It« edili cod. Schot. et Yinet.Ed. Kosv.,faci&,
 , ;

m S. PAULINl NOLANI EPISCOPI POEMATA. 440

Ordo nitet scnsim tenualus ad ima tabollx, A Nonobitu affligarcujusquam aulfunerecreseaiuus.

saginai Invideam nutiquara cuiquam , nec mentiar um-
Ut minus oflcndat macies; pr.eiala
[quam
Gratia pr.eventos pingui juvat afile visus.
k
15 Adsit lscta donms, epuVis aVSudat inemplis
POEMA II *.

miltit ostrca.] Verna satur, fiduique comes, nitidusque mini-

[/« seciilo adlmc agens eidem Geslidio
munus amioi, [ster,
Pauperis ut placeat carum tibi
Morigera et conjux, caraque ex conju^c nati.
Munera ne reputes, quaj mittis ditia nobis.
Moribus ba>c casiis tribuat Deus, hi libi mores
Nam libi quid dignum referam pro piscibus illis, "

Perpetuam spondent ventura in secula vitam.

Quos tibi vicinum loeupleli gurgite littus
Suppeditat, mira
s
specie formaque
5 329 330 POEMA V"'.
[diremptos.
331 332 Varia Dei allributa eimmerat, et graliam
At mihi vix vada per saxosa profundo
alto
5
a Deo precalur qua peccata vitel, ut Dei judicio se-
spbondylus alga. curut occurrat.
Rarus in obscura gencralur
parlicipans, bis quinque et bis libi le.nas AD'»ECM ALIA PRECATIO.
Hinc le

Transmisi cequoreo redolentes nectare testas, Oinnipoteus d quem mente colo, Pater unice
bicolore mcdulla. [rerum,
40 Qnas viscus pnedulce replet
15

Oro libens sumas ; nec vilia dedigneris, Ignorate malis, et nulli ignote piorum

Quse sunt parva modo, niagno metitus

amore. Principio cxtremoque carens, anliquiorsevo,
'"
Quod aut venict cujus formamque modum-
POEMATIS III FRAGMENTUM. fuit :

[que
De regibus ex Suelonio collectis.
:
Paulimmi). 5 Nec mens-complecti polerit, nec lingua profari
(Huc adscilum ex epis:. 1<J Ausnni ad
coramque audire jubenlem
Europamque, Asiamque duo vel maxima quem
terne Cernere solus,
dextram,
Meinbra, quibus Libyam
b dubie Sallustius addit Fas habet, et patriampropter considere
Ipse (6) opifex rcrum, rebus
causa ipse creandis;
Europx adjunctam, posst cum terlia dici,
anticipator
Regnatas mullis, quos fama oblilleiat, et quos Ipse Dei Verbum, Vcrbum Deus
eral gcneralus in illo
5 Barbara Romansc non tradunt noinina
linguir, 10 Muudi, qucm laclurus :

Illibanum, Numidamque Avelim, Parihumque Tempore quotempus nondum fuit edilus ante :

[Vononem, cccbim (c) illustravit

Quam jubar el rutilns
nomina Regum, [Eous :

Et Caranum, Peltea dedit qui

Nechcpsus quem facta oniiiia.cuji.s
Quique magos docuit mysteria vana Quo sine ni! adum, per

Et qui regnavit sine noraine

mox Sesoostris.
ln coelo solium, cui subdila
terra sedenii,

13 Et mare, et obscur.c cbaos insuperabile noclis,

10
nomina ponto, vegetalor inertum;
Audax Icario qui fecit Irrequies cuncta ipse movens,
ad arces. Deus, qui fraude su-
Et qui Chalcidicas moderatc enavit Non geniio " ex Genitore
-. [perbi
POEMA IV
conversionem hae i« ora- Oflensiis populi gcntes in regna vocavit :

Paulo post suam a tecuto

postulat, ac \elxccm sibx
lione honestos mores a Deo Stirpis adoptivsc meliore propage colendus.
posterilalem.
et suis deprecatnr
20 Cerncre quem licuit proavis : quo Numine viso,

AD DFXM «A.TBTISA MUXATIO. vidissc daiwii, eoulagia noslra

cui summa po- Et Patrem
Oranipotens Genitor («) rerum ,

Qui lulit, et diri passus ludibria lethi,

[lestas,
Essc itcr asternse docuit remeabilc viiir.

Exaudi jusla precor, ne sit mihi tristis

sed corpore toto
Nec solam remeare animam,
si
nulla quietem.
Ulla dies, placidam nox rumpat inane sepulcri
£5 Coclestes inlrare plagas, ct
placeant aliena mihi, quin ct mea prosint linqnere lerris.
Nec Arcanum Vacuis adopcrtum
mihivola nocendi.
5 Supplicibus, nuliusquc habeat Nate Palris summi, nostroque
f salutifer ;evo :

' Male vclle facultas

mibi.
Aut habeal nocitura D Virlutes pairias Gcnitoi cui
tradidit omnes,
tranquilla potestas.
Nulla sit,ac bene posseadsit invidia retinens, plenusque daloruin,
Nil cx
Mcns contenta suo, nec tarpi dcdita lucro, precibus, patriasque nxc perfer
ad
conscia lccto
30 Pande viam
Yincal corporeas casto bcnc [aures.
jocos, obscenaque dicta
10 Illccebras;turpesquc DaPaterinvictamconlraomniacriminamei.tem
Oderit illa noccns, et inultum grala maligms nocituri averte veneni
veneno.
Vipercumque nefas
Auribus efluso sempcr rea lingua
<i
Vide not. 218.
'
Scriptum ante annnm 390. < Vide carm. 6, v. Ib*.
" Scriptum est ante annum 390.
- Alias 5 : quod autem eral4, nunc S. Scr.plum ;

;;;ir Co!::Aiev,,d,io, »><*•*«•.

margg. habent Omuipou,,* so,o
d - Ato*?qiod autcm 5 crat, nunc 6. Scriptnm Poelm ciSchot in :

circa a.inum 9.">0.^

< Vide nol. 210.
B; ' d
2«, v. 7o, et not.
fc
Id cst Africam. Vide carm. <,<•
-

atSSTi Poeln,, innstrore,

« Vid. cavm. 5, v. 64.
 :

«i poema VI +13
Sit satis, antiqnam serpens quod periiidii * Evam, \ lempora cunctaturque dies , procnl exige
, sae-
Decepiumque » adjiinxit Adam. Nos sera nepo-
[tUIB Insidiatorem blandis erroribus anguem,
55 Semina, veridicis setas * prxdicla prophelis Hicc pia, sed moesto trepidanlia vota reatu,
Vitenius laqueos, quos letifer i.-nplicat anguis. 80 Christe (a) apud xternum plaeabilis assere Pa-
Pande viam, qua me posl vincuia corporis a^gri
[Irern,-
In sublimc ferani :'
puri qua laciea coeli Salvator, Deus ac Dominus, mens, gloria, Ver-
Sernila ventosac superat vaga iumina lunac :
[burn,
•40 Qua proceres abiere pii, quaque integer oliin Filius (b), ct vero verum de lumine lumen,
Haptus b quadrijugo penetrat super oethera *
/Eterno cum Patre manens, in secula regnans;
[curru Consona quer.i (c) cclebrat modulato carmino
Elias, et solido cum oorpore precvius Enoch.
[plebes,
Da, Pater, xterni speratam luminis auram, S5 Et responsuris ferit aera vocibus : Amen.
Si lapides non juro dcos, unumque verendi POEMA VI.
•45 Suspiciensaliare sacri, lihamina vitae (De S. Johanne Baptista Christi Practirsore.)
Inlcmerata fero : si te Domiuique Deique B Summe Pater rerum, ccelique oelerna poieslas,
Unigeni « cognoseo Patrem, mixiumque duobus Cum quo noslra salus, sanciorum gloria Christe,
Qut super oequoreas volilabat Spiritus umlas. Spirilus et Patri pariter Naloque coh.erens,
Da,Genitor,vcniarii,cruciataquepectorapiiig;>, Qui menles linguasqtie regis, viresque ministras,
.50 Si te non pecudum fibris, uon sanguine fuso 5 Promeruit qiras sola lides : cui plena polestas,
Quoero : nec arcanis numen conjecto sub exiis. Brulis ingenium, vocemque infundere muiis,
333*334 Si d seelere abstineo, errori ipse B
Pra>sla Evangeljco duclum de for.te Johannem,.
[obnoxius : et si In nostra arcnii decurrere carmina rivo.
Opto' magis, qu.im fido, bonus purusque probai quidem tantus
i, Ille , quautum potuil dare
Confessam dignare animam : si membra ca- [muiido,
[duca 10 Qni nasci talem nova per miracula jussit :

55 Exsecror, et tacitum si poenitet, altaque sensus Sed licitum inagnis tenues iifipendere curas,
Formido excruciat, tonnentaque sera gehennoc Nec dedignantur vilem cueleslia laudem :

Anticipat, patitnrque snos mens saucia manes. Pars etiant merili, merilum eelcbrare piorum :

Da.Pater, hsec nostroiieri • rata votaprecatu : Nec nova nunc, aut nostra canam : dixere pro-
Nil metuam, cupiamque nihil : satis hoc rear C [phetoB
[esse, 15 Cuncta prius, saociiquc viri sermone solnto
60 Quod salis est :• nil lurpe vclim , nec causa pu- Promissum exortum , vilam morlemque sacra-
[doris [runt :

Sim mihi : nec faciam cuiofuam , quoe tempoiv Si morsilla fuit, ineniit quce sanguine euelum.

fcodem 335-336 Nos lantum modulis evolvere dicta

Nolim facla mihi : ncc vero crimine tedar,
[canoris
Nec maculer dtihio : paulum disiare videtur Vovimus, et versu mentes iaxare Icgcnlum :

Suspeclus, vereque reus. ' Ma!c posse facultas Sic (nam inagna licet parvis, antiqua novellis,
65 Nulla 6
sit, et bene posse adsil tranqnilla pote- i!0 Perlecta indoctis conferre, n a^lerna cadueis)
[stas. Inspirante Deo quidqnid dixere priores,
Sim teuui victti alque habifu, sim carus amicis Aptavit cilharis nomen venerabile David,
Et semper genitor sine vulnere nominis hujus. Consona ccelesti pangens modtilamina pleclro :

Non animo doleam, non corpore, cuncta qnietis Nosquoque meminisse

fas Dei, quamquam obsila
Funganlur membra oinciis ncc saucius : ullis
[multis
70 Partibus amissum quidquam dcsideret iisiis.
j) 25 Pertora criminibus Cflelestem admitteresensum.
Paee fruar, securus agani» miracula terrse
Zaeharias Syria quondam de genle saccrdos,
Nulla pulein : surrema niihi tiim venerit hera, Credila solemnicurabat tempin parain.
Nec mortem bene. conscia vila, nec optet.
tinieat
Vila viri, pietate, fiile, gravitate, pudore,
Purus ab occultis cum te indulgente vi.1e.bor, Obscquia condigna Dci conjnx luiic airna
75 Omnia despieiam, fueril cum sola vohiplas 7
50 Eiisabelh pribca sanctorum stirpe virorum
Judicium speraie luuni quod dimt sua differl
:
Progenita, et ianto virlutibus requa mariio.

Aiias 5:quot! autem' 6 eraf, nunc 7. Scripluui R Vidc ep. 13. nnm. 10.
circa arinuni 5flt».
(a) Editi cod. Grii; , Poclin. et ScJiof. i:i margg.,
" Vide not. 21 1».
h
Nate, ul versu 26.
Videnot. 2-20. (b) lidem codil.,cum Grav. in margg., Filiva ex
* Vide carm. 21. v. 95.
ri-ro verus.
* Vide in appcnd. epist. 2 ad Ceianc, n. 6. (c) Sola Rosveyd. ciiiiio, celebranl, mendose, cum
' ViJc.anii. Ii. v. 45.
f
vcrsu sfqoenli liabeatur ferit, liic cuim plebes singu-
Videcaim. 4, v. li.
!ari numero effertur.
 , , C , ,

445 PAULINI NOLANI EFISCOPl POEMATA. 444

Sed (quod in opprobrio a malrum posaere prio- A Ne dubiam suspende fidem , ne niota faventis
[res Ira Dei meritam statuat post prxmia poenara.
Proie carens, slerilem ducebat mssta senectam Hacc ail, et lenues elabilur ales in auras,

Spemque omnem sobolis transacta excliiserat 85 Fragrantemque sacro procul aera fundit odore.
[a?tas, Diriguit trepida conmsus mente sacerdos,
53 Forle sacrum soflenne Deo plebs cuncta ferebat, Ac dum promissum cunctantia corda volutant
Et plus antistes sacros adoteverat ignes, Dum se diffidit tantum meruisse favorem,
IiHima divinis decorans allaria flamniis : Ut summi sil cura Dei, dimissus ut alto

Ecce sacram propter b cceleslis nunlius aram 90 Nuntius e ccelo , mulo tam clara refcrret

Adstitit, ac veste insignis, venerabilis ore, A Domino mandata suo, ludique veretur,
40 Se cffilo missum volluque babituque probavit, Somniaque illa pulat, raores dum parcius sequo
Tum sancta in tales laxavit pectora voces. iEstimat ipse suos, nec se meruisse fatelur :

Accipe, ccelesti Domino dilecle sacerdos, Infidum facit ipsa fides, dum credere dignuin
jEterni mandala Dei, cui cura pioruni 95 Se non vult, pcenas incredulitate meretur.

Perpelua e^l, jugis qui puro in peclore custos Protinus adstricta est dubitanti lingua palato,
45 Emeritum sanctis impendcre scivit amorem. B Et motus oblita sui, molitaque vocis,
Ac primum genus hic exslincto semine non
: Articulare sonum, pigro lorpore coJwRsit.
[vult Dumque cupit narrare sua? miracula plebi,
Inleriisse tuum, fecundaque viscera fecil !00 Conatus frustra, dcfixo obmutuit ore.
Conjugis, effeto qu;c jam cessabat in levo. Mxstus abit, versatque inclusa mente dolorem,
Curtamen addubitas, mortali tu quoque sensu, Et veniam erralis arcano in corde precatur.
50 Omnia posse Deum ? sed credes, ille probabit. Quanta DcipielasIquamqueexorabileNumenl
Nascetur dignus tanlo sponsore beatus, Pcenituisse sat est. Rata qui dat, tcmporis ordo
Perpctuusquc pucr, qui primo protinus acvo 105 Volvitur, etgravida (mirum) distendilur alvo
Te major, sacras invicto in pectore vires Elisabeth.sanctumqiiegcruiu piavisrerapondus,
Auioris dono plus quam genitoris habebit. Et venit effeto munus juvenile subaevo.
55 Nec sane, nato qu« prima vocabula ponas, lude aliud, sanctus Gabriel, qui aunlius idcm
Aibilrii jurisque liii csl : Deus ipse profecto Zachariie fuerat, multo' majora volutans,
Qui nasci jubet, bunc idem jubet essc Johanneni. 1 10 Ad (b) Mariani molitur iler, qua! sponsa marito,
Nominis hic litulus, meritorum immensa pro- Sed mage lecta Deo, inundi paritnra salutem,
[pago , Virgo illibatum servabal casla pudorem :

Qite necdum genito potuit prxnoscere solus, Cui postquam insignis crelesti forraa decore
G0 Qui dabit, ct tanto Iribiiet libi gaudia nalo :
Consiiiit ante oculos, vultus demissa pudicos,
Nee vero tribuet tanlum tibi, gloria parva est 115 Tioxit suffuso rutilantcs sanguine roalas.
Intra unam conclusa domum ; sed quantus ab llle ail : O loto quem solis circulus ambit,
[ortu Quxque fucre prins, qua; sunt quas deinde sc •

Tenditur in sera>. finita crepuscula lucis, [quenWir

Tolus prole lua tecum lailabiiiir orbis. Virginibus cunctis lelicior orbe puella,
65 Quid mirum? cuncta viliomm fxce carebit. Magno leota Deo, maier dicaris ut ejus
Ccclestem ducens sinc labe ct crimine vitam , 120 Cujus et ille pater! felix age concipe pondus,
Vesano « servans abstemia pectora vino Impollula viro, coituque iiiimunis ab onini,
Omniaquc evilans malesuadi pacula succi. Verbo fcla Dei : corpus tua viscera prseslent
Cumque hominum generi vel post errata saiutem Illi, qui coeium, terras, inare, sidera feeit :

70 Spondeat, ab saneta quisquis renovabitur unda, Qui semper fuit, el nunc est et tempore in omni
lpse in se nihilum, quo purificctur, babebit. 125 Sempererit : mundiDominus, lucisquc creator,
Ac ne plura tiiii variis ambagibus edam, [)
Et lux ipse poli per tc nionalia membra
Elite meritum doctus nescire sacerdos Induet; atque oculos hominum , costusque subi-
Non potes, cxosac qui mortis lege remissa, [bit.

73 ,/Eterriam degit proprio cum corpore viiam, Impcrturbatos tantarnm in prxmia laudura
Jgneus excelsum qnem vcxit ad scthera currus, Tolle animos, dabil ilie tibi viresqne, fidemque,
Flaramantum (a) rapido nisu glomeratus eqno- 150 Qui voluit (nam cuncta regit, nutaqufl gubernal)
[rum :
Filiuscssc tuus, Doinini cum Filius esset.

33"? -
338 H un0 luus ^q"»bit roeritorum Dixerat, ct visus pariler terrasquereliquit,
[stemmate natus. Assuelumque sibi faeili petit anhera nisu.
80 Tantumdem et Jaudis simul et virtutis babebit. Inipleptur pracepta Dei, creditqae puella
Ergo ad condignas tanto pro mtmere grates, 1 55 Prolinus, atque auget meritum viiamque priorem

* Vide not. 22». (b) lta in voce Mariam secundam svilabam.corripit

•>Id est prope. Vide carm. 9, v. 52.
; Prudeniius Psycltomacb. v. 88 «epe Paulinus. Vide
' Vide epist. 22, num. 2. carm. 22, v. 155.
(a) Siceditio Lugdunensis. Ed.TXosv., Flmnmatunt.
 u&
Prompta fides
POEMA VI.
m
: tacilis elementa lateatia causis A 185 Aptent qoxsiia vocabula causis :
cpllatis
Divinum infurmant corpus, sacrandaque crescit Sed negat arbilrinm cognatis esse relictum,
339*340 Sarcina : cnelestem Dominum pia Ccelestis jussi per natum conscia mater.
[coofovet alvus. Ergo placet dudum prxclusa voce silentem
Interea gravidam soboles , quaraquam edita Consuluisse patrem, promendi sola facultas
[necdum, 190 (ndicii, quod lingua nequit, si littera signat.
1*0 Instigat Hariam sanctam, ut progressa revisat Consulitur, sumit labulas, scribitque Johannem.
Elisabelh, longo qusc jam venerabiiis sevo, Mirantur cuncti, nullumque habuisse priorum
Dilectum Domino puerum parilura gerebat. Prsescriptum noroen recolunt de stirpe paren-
Auscultai nato geniirix, vis tanta " lidei,
[tum.
Et quo jussa venit : moyii niaterna Johannes Quantum sera fides valuit ! quia dextra notavit
1*5 Viscera, et implevit divino pectora sensu.
i93 341-342 Quou roeas credidcrat, peccati pa>
Jam vates, necdiim genitus, conclusus in alvo,
[na reroissa est.
Jamque propheta prius gesla et ventura videbat. Solvimtur vineix laxata repagula lingux.
Illa ubi coiiceplo fulgenleiu lumine longe
Respondet jam voce senex , proditque propin-
Conspexit Mariam, celeri procul incita gressu E [quis,
150 Obvia pi ogreditur , venerataque brachia ten-
Tecta diu mandala Dei, spondetque futura,
[dens, Duin transacta probat. Talem lore quis dubi-
Salve. o mater, ait, Domini, salve pia virgo,
[laret,
Imrounis thalami, coitusque iguara virilis, 200 Quem Domini jussis, natuix lege remissa,
Sed paritura Deum : tanii fuit esse pudicam, Insolito exortu nasci potuisse videret?
Intaciae ut ferres titulos, et prxmia nupta.'. Exemplum cunctis celebrandum incredulitatis
155 Cur mifai non meritae, nc-c tanto munere dignaj Ante oculos cunclis posuit, vel pcena parentis,
Oflicii deferlur honos ? cur gloria cceli,
Vel venia : atque animis instat simul hinc roe-
In nostros delata Lares et viiia lecia,
I tus, hinc spes.
Obscuris tantum lunien peneiralibtis inferl?
203 Labitur inlerea cuuarum tempus : in ipsis
Sed mitis placidusque suis cuitoribus adsit,
Exslat divini species manifesta vigoris.
160 Praestet («) et hunc genilns *> quem prwslitit
, Blanditi;e, risusque silent, incerlaque cessant
[ante favorem. Mnrmura serietas lascivi prx-via sensus,
:

Dixit, et amplexus ijinis circumdata junxit, Jam tenera informat ventuns moribus ora.
Jaroque Deum venerala, pio dedit oscula ventri.
G 210 inde ubi prima puer stabili vestigia nisu
Dic age nunc, Judyea nocens, el sanguineregis
Fixeral, et cerlani signarent Verba Ioqueiam :

Commaculala tui, verbis si nulla priorum

Mos erat aut sancti dicta auscultare parentis,
1G5 Est adbibenda lides, sacros si failere vates
Aut anliquorum prxclara ediscere facta,
Credilis, et Moseu ipsuui, si fallere David Vel quas ipse Deus leges interprete Mose
impia pervers;e pulaj inclemcntia genlis,
215 Condideral, sacriquas seryat d pagiuasaxi,
Credite « non genitis : maierna ciausus in aivo Hxc, et qu:e teneram firmarent celera raenlem,
QuiJ yiUeat, sancto malris docet ore Johannes.
Tractabatrecolens : neque euim ignorasse priora
170 Quis precor hunc docuit quem casto viscere
,
Credendus, dederal Dominus cui nosse fulura.
[virgo At postqiiam robur membris aecessit ab xvo :

Contineat, quantus maneat nova secula partus?

220 (Nara mens plena Deo tardos prxvenerat an-
Sed sanciis abstrusa patent , nec visa profanis.
fnos:)
Verum egressa modum ialos petit orbila jam tum
Illa sibi slatui! discei>da, docere
[campos, Qiix nequeunt homines : simul effugienda cibo-
Alque obliia mei procurrere longius audel.
[rum,
175 Spero, erit ut possim (irmalo robore quondam D Et polus, sanclae contagia noxia vitae.
Hoc quoque perspatium fores agitare quadrigas. Tefia igitur sancti, quamquam immaculata, pa-
Nunc [b) coeptum repetamus iter morlalia dicat :
[renlis
Pagina raortalis : Dominum divina loquantur. 2-25 Deserit, ac turbas hominum, coelusque no-
Jamquc adeo exacto, quantum natura jubebat,
[centes
180 Tempore, matura puer inclylus editur alvo,
Effugit, ac solas loea tendit ad invia terras.
Et promissa Dci magna non credita poena
In queis se tantur» mens impolluta videret,
Implet certa fides, et natus coniprobat infans.
Liberaque a curis sacra ad praecepta vacaret.
Conveniunt coniingentes de more propinqiu,
Vestis erat curvi setis consert» eameli,
L't puer veterum de nomine ducla
parentum 230 Contra Juxnriem ruolies * dnraret ut artus,
" Vide not. 334.
h (<;) Sic emendavimus cum Cronovio. An!e erai
Vide not. 222,
Punsiitil himc. Yide nnt. 222.
t;
Vide carm. 5, v. 17.
(b) Edit. Lugri. et Rosv., Huc.
11
W est. lex Decalogi sculpta Cui non snccurrat
in tabulis 2 lapirieis. atiendenti, Nunc captum? Pr.-ecedentia »atis inge-
*roest. induraret. Simplex pro coinposito apud
runt. J. F. Groj>-Ovius in Ohseivai.
Pauli Vide carm. Ecciesiast., r. 10.
8, r. 12. ei ep. 33, n. 53.
 :

ttf TAUUNI NOLAM EPISCOPI POEMATA.

S. 448

Areerelque graves compuncto corpore som- A Sustinet erranti loiies ignoscere nalo ?

[nos. tb) Das genti sensum, quo vel boua vel mala
ad lunibos zona ligahat, [noscaot.
Hunc viiis rigidos

Prrebebant vicluin facilem silveslria mci!a, 280 Non satis : innectis servandse vincula legis,

Pomaque, et incultis enatjc cautibus herbx, Proponisque malis pcenas, et praemia juslis.

Hsec quoque quis sprcvil ? redeat quandoque li-

235 Arcntemque sitim dectirrens unda levabat.
[bebit,
Quis locus hic viiiis? adilum quem prava cu-
[pido In proraptu venia est : sanctum patet ecce la-

Pnvenit b.-cc inter sacra et penetraiia nientis?

[vacrum,

Quo peeect, qui ni! cupiai? quo lcndal iniqui Quodrenovetviiam, veteresque oblitlercl actus,

Tn lalebras sensus, quisquis non indiget ullo? 283 Quodque novos homines faciat. Quid quaerimiis
240 Sic primi vixerc homines, mundoque recenti [uilra ?

Hos autor dederat ventura in secula mores; El tamen ulterior venia est : violaverit ullus

inseruit donec sese malesuada voluptas, Hoc quoque polluto prolapsus corpore donum.
Ac secum luxus, ei amorein invexit habendi. Quainquaro jarn nimius ionge processeril error,

Hinc odia, hinc lites, hinc fraus, hinc livor, ct B Desinat, et redeat : cum se daromveril ipse,

[irae, 200 Absolvi meruit : si poenitct, irrita culpa esl,

S45 Gaedes, arma, cruor, conflirtus, prrclia, mortes : Overe,quod ais, pondus leve, quodque cohx-
Hinc oflensa Dei, quam tartara saiva piabuot. fret,

Verum ego cur nimium communes arguo cul- Snavc jugum, toiies horoini cum ignoscilur uni,

[pas; Et lamen erramus, finis nec criminis ullus

Immemor ipse niei, quem non * commissa gra- Humano generi : sed crescit !aus tua ; uam quo
[vare, 205 Major culpa rei, parcentis gloria major.

Sed veniain sperare decet? («) mirabimur immo Grates ergo lihi referat mens omnis, et omnis
450 Rectius invictum, nuliique imitabile prisci
Lingua canat, quantutnque polesl huraana pro-

Exempium secli, transgressnm huinana luborc, fpago,

Semideumquevirum, quilabe inununis abomni, Si placnisse neqait, lieri vel grala laborel.

Cum sua tam spevis cruciarit corpora poenis, Pandiiur immensum, si demus vela, profundura

Praescripsit quid nos vel post peccaia deceret :

300 In laudes, Pater aliue, luas : sed conscia tanli
255 343*344 At poslqitam invictam lirmans pcr Mens oneris trepidat, propriasque haud inscia

i
talia nienlem, C [vires

Exegit largum lempus, statuitque reperla Consulit, et dignis potius dicenda relinquit.

Qua: Juerant quoerenda , sibi vox edita cnclo Reddamur eoeplis : opus hoc tibi, sancte Jo-

[est :
[hannes,

Jam saiis unpcnsum spatii, dilecle propheta, Quo renoves puras abltilo corpore inentes.
Quo libi prodesses lenipii- libi qu;e dala seulis,
:
305 Nou luecprima dedit Domini se.ntentia, qua te

!iGl) Dt prosinl aliis, et qu:e jam perdila, servenl. Admonuit claram miitcns per nubila vocem :

Perge igitur sanctas puri Jordanis ad undas. Sectila mnlta prius sancli Deus ore locutus
Ilic quicumqiie hominum vituc h commissa prioris I-ake c vaiis, veteris qui maximus sevi

Pcenitct, el tandem scusu meliora volutat, Mitlam, ait, antc luos oculos , o nate, uiini-
Abluc confessuni : quisquis tibi menlc lideli [strum,
2G5 Crediuerit delere niu commissa lavacro, 510 Qui sentosaruin purgans concreta viarum
Ille renatuserit, talis modo vita sequatur, Gressibus ille tuis, celsos subsidere montes,
Qua: probct abluios viiam damnasse priorem. Idem depressas faciet consitrgere vailes :

Paruit auditis faniulanti menie Johannes, Diriget hic quoc prava, et lcniet aspera, dura
Protinus et ripas jussi descondit ad amnis. I• Molliel, et tolum coget planescere mundum.
270 Pracdicat hic praeeepia Dei sermone verendo, 5*5 345~346 Tune, prccor, donum summi Pa-
Infundiique novam credentum m corda salulem, firis, aime Jbhannes,
DUuit infusis crcdenlum crimina lymphis, Cum Cfaristo promisse venis, leque impolat ille

Ahsoivitquc metus homimim ,

poenasque remii- Quimisit naluui? tune, o prcedicte prophetis,.
(tit, Nominis angelici tu participatus lionore ?

Alque ignem restinguit aquis : oblivia suatiet Pcr te prima Dci sese clementia proferi :

£75 Errorum, prtestatque nova; nova corpora vii.r. 32ii Prima tibi dandx vcnia: perniissa potestas:
Pater, o hoininuiis rerumque seterne crca- Te cuim lmilta Dovse peterent miracula plebis,
[lor, De leChrislus ::ii Concessum est viserc lalem,
:

Qnot gradibus parcit pielas tua ! quis pater un- Qualem nulla pritis viderunt secla prophctam.
jquain Dico ego, qui soius quse gesia gereiiiiaque novi,
" Vide vers. 26?.. fn) Sic cdit, Lngri. Edii. Rosv., mirubitur. Vide
''
1 1 esi peccaia. Vide vers. 248. V. 254 et v. 283.
» isairexi., 3 et i. (tilta editio I.ugdun. £d. Rosv., Pa, minusbene.
 : , : ;

W9 POEMA vin. 450

5£5 [nter mortates dederil quos femina partus, Quia earne victus, mente non versus lamen,
Quosque dabitsollemni hominum de ir.ore c.rca- 40 Etsi negarit debitam legi iidem,
ftos, Per multa saepe devolutus crimina :

Nullus erit possilqui se praeferre Johanni. Tamen fidei nomen a-terimm gerens,
Hoec de te ille refert, qui quaeiibet intinia cordis Numquam saiutis exsulabit finibus.
Humani, et cunclos seclorum ex ordine tractus idcirco cuncti nunc in isto seculo,
350 Pervidet, ut quac sunt oculis subjecta videmus. 45 Dum currit aelas, et dies aevi patet,

POEMA VII *. Recias agamus semitas firmo pede,

Nec deferamur iubrico laiai viae
PABAPHRASIS 1'S.tLMI I.
3
Praeslat per arctum diinicanles tramitem
Peutinw, tunc Tneoiogicoritm arcanovum mdis, pulaluit
Laboriosis introire nisibus.
C.hrislianosomnes, quamvis maios, modx> incolumem
scrvasseni fidem, salutem uuuiudum conseaituros. 50 Vias bonorum helus agnoscit Deus,

Beatus ille, qui procul vitam suam Atiuipiorum pronum iter delebilur.
Ab impioruui segregarit cwtibus, POEMA VIII ".
Et in via pecrantium r.on lnanserit,
j, PARAPHRASIS PSAL5II II.
Nec in caihedra pesliienti sederit
5 Sed corde toto fixus in legem Dei Cur gentes nemuere, et inania cur meditati
Sunt populi? adstiterunl proeeres cum reglbus
Proecepia vitse noete volvit et die,
Mentenique castis instilulis excolit. [acli

Erit ille ut arbor quoe propinqua flumini, Adversum Dominum et Christum , vesana (a) fe-
Humore rip;e nutriente pascitur, [rentes.

10 Suoque fructum plena reddel tempore, Vincula runipamus, juga disculiamus eorum :

Et, fronde numquarn delluente, pervirens 5 Qui nianel oeterno totis moderamine ccelis,

Slabil perenni vividum liguum coma. Irridebiteos, justaqueloquetur in ira,

Non hrec iniquos yrosequetur gloria, Terribilique minas verbo turbabit iniquos.

Sed utfaviliam pulveris venlus rapit,

Ast cgo Rex ab eo parili ditione creaius,

15 Sic ira iniquos vcrret a vulta Dei. Prccceptum Domini super almum prccdico Sion '.

Idcirco tali dividentur ordiiic 10 Ipse adme Domisus, Meus, inquit, filius es tu,

Hominum per oibeni dissipaiorum greges, Teque hodie genui (b). Pele : sis mihi genlibus
.lk judicandi non resurgant impii, [heres,

Qui denegarunl debitum cullum Deo, j> Et lua >• fundalur totis possessio lerris.
<
Ferrea virga libi esl, valido quia jnre tumentcs
20 Sed puniendi : nam suum erimen videns,
Non indigebit quaestione dclegi,
Orbe regis toto populos
ceu vasa (c) recocto :

Quooiam imniraemern 15 Ficta luto frangens corda, ut meliora refonnes.

'
praefcrent nioriis no-
El nunc ecce omnes slratis advertite, reges
[lam,
Signum salutis non gerer.tes fronlibus.
Mcntibus, et quicumque hominum famulanlia
Peccator aulera, non et iiiiniiis tamen, [corda
25 Qurc magna luiba est, nou resurget Judicio regitis, rerumque tenelis habenas
gioriae, :

Verum resurgct deputanda examini. Deservite Deo trepidi, mixioque (ideles

Nec enim sedere cum piis judex pclest. 20 Exsullate nietu : liat discordia concors,
Causas suorum redditurus acluum, Dissimiles sociaus aileclus peclore in uno
Varieque gestls atit probandus, aut reus. Ne timor affligal inentes, vel gaudia solvajit,
50 Slnc iege passim legis ignari cadent, Sicarea.nt Iselo, pavidi fcimidine lethi.
\a lege lapsus, lege jiidicabitur. Diseite juslitiara, rectosque capessile mores,
Opus per oDine currel * ignis arbiler, 25 Ei. jusio liepidate Deo, gaudeie benigno,
Quod u«i cremarit llanjma, sed probaverit, E* Nequamio ineritum Deus irascalur in orbei.n,
Illud perrenni praeniio pcnsabitur. Vosque via justajuste pereatis abacti.
35 Qui coucrenianda gesseril, damoum feret, Ainodo jam resilire via properetis iniqua,
Sed ipse salvus evolabil ignibus. Ecce brevi, cum magiia potenlis inarseril ira,
Taraen subusti corporis signis miser 50 Venlilet ut toiuin divino examine mundum,
347348 Vitam lenebit '-,
non teuebit glo- Segreget et paleas igni, frumenia saluti
[riam : Tunc omnes, quibus est ineo spes lid.i, beati.

' Alias G; quod autcm 7 crat, nunc 8. Scriptum ,; rin. et Poeiiu., fremeutes : quod placeret, nisi jain
(irca aiiniiiii 3W. dictum csset genles (remuerc.
"\lias 7 quod autem 8 erat, nunc !). Forleeirca
:
(b) Ex. ms. codicc Regio et edilis Bad., Grav. et
idem'tempus. Scliot. emendavimus Veie juxta textun: Scriptm;e.
,
« Vide ep. -28, n. 2, ct ep. ad Marcellam in append. EJ. itosv., peio.
i, h. 7. (c) Sic ius. codex Regius cum ediiis Grin. el
'•
Vidc carm. 0, v. 250.
Id est eflundalnr. Poehn. Edil. Rosv., recocia.
O) Manuscriptus codex Regius cuoi e.lttts Bad.,
 46i
S. PAUL5NI NOLANI EP1SCOPI POEHATA.
81
Nec minus beatus erit, qui parva leneblt
POEMA IX ". A ille
l J pignora petrx-.
Etsimul elidet solidx Itift
PARAPHRASiS PS.U.MI tXXXVI.
50 Si cupis exstincta Babylonis siirpe beari,
349-350 Sedimus ignotos * dine BabySonis ad
[amncs ln te ipso prirois gliscentia crimina flammis
Frange fide, jam propter « adest pctra Christus;
manus, miserabile fientes.
Capiivi, Judaea
[in ipso
pairium memori
Cum traheremus pectore Sion,
Vipeream soholcm validis elide lacertis.
Et merituni justa suspiraremus ab ira
Nam Babylon nomen Confusio iilia cujus :

5 Exsilium : lentis qua consita ripa

salictis,

prabebat arnicas. 55 Est caro, peccaiis mater quae tiirba saluti :

Huspitibus populis umbras

Noxia, corporeis ducil mala semina fibris.
IHic Assyrise mediis in mtenibus
urbis,
evincere
Obliti laHas per mssta silentia voces, 351-352 !
' '*c viucenda libi, si vls

[inortem :

De salicum ramis suspendimus organa nostra.

Namque luis lales inclusos ossibus hostcs,
10 Namque dabat nobis durum gravis ira do-
[lorem, Si permitiantur crescendo assumere vires,
60 Difucili vinces luctamine : pncripe ' parvos,
Quod solita in sancto depromi canlica templo
jubebat B Dum rudis ex utero cordis per peclora capta
Hajc ad delicias sibi nos canlare
hostis. Beptal adhuc teneris vitiorum infantia membris:
lmpius ille, domo qui nos abduxerat,
et carmina castis Qu;e nisi prxcaveas, aucta virtute necabit
Ergone diviuas laudes
foedaque 05 Concordem viiiis animam terrena propago.
15 Apta choris, inter sacra barbara,
[busta, N« parcas igitur talem mactare calervara.
aras, Non tibi crimen erit, nocituram perdeie gentem,
Inter elaccensas funeslis ignibus
Lllricemque inalo pcrfunderc sanguine pelram :

Hen ! de nostro helis moerore, canemus?

inale
Gaudel enirn juslus si concidat impia proies
,
:

Deqae pio ritu luxum faciemus iniquum,

ludum? 70 Nam raagis alque niagis pius ista cxde piatur,
Mystica ad hoslilem modulantes cantica
hymnos? Si perimat peccata suis dominantia membris,
50 Q110 miseri nunc ore sacros cantabimus plebe triumphet
Et fracta iu Christo vitiorum '

Quove loco Babyion poscit sibi cantica Sion? -

aliena mcreri
EPISTOLA XXIII
Sed Domini carmen telliis

aures. AUSOMl A!> lAtLI.XLU.

Non •>
capit, indignas sacra vox averlitur
Paulino i» ffispania degenti scribit Ausonius, ejusque
captisdominus violenlior inslas,
Si tamen ut conversionem tribuit animi leiiiaii. Expostutat cum
tantus amor, Sion pia noscere vobis ilto ilc intermissione tillerarum eumque cd se in-
25 El, si
,

C mtal.
Cantica, si pergis rae cogeie non
lua fari,
ALSOMIS VALLINU SV.LIFM.
quxnain sint cantica Sion,
Et divina libi
Discutimus, Pautine ,jngum quod certafovebat
Accipc quid captx Deus ultor spondeat urbi.
Temperies: lcve qnod pdsitum el tolerabile junctis.
gaudere iriumpho
Ne longuro spcres ^Vidc hanc epistolara intcr Ausouianas sub num.
isto

quo sacruro prodi tibi pnecipis hymnum :

tomo XIX nostrac Palrologiae, col. 952.)
30 Impie ; 25,
"'
Ecce quis est hymnus Domini, qux cantica EPISTOLA XXIV
[Sion :
50NH AO PALLOLM.
.1

Si fuero oblilus meamrenia, mea cura, te Iterum de Ausonius, ctvio-

tilentio Pauliui queritur

tiat mea non memor unquam laiw amicitiai crimen i/i ejus uxorem Tlteratiam
Orbs Hierusalem,
re[wtdii.
Dextra mei, mea lingua meis et adnaweat aretis
H INIIIS PAOLISO SDO SALBTEM.
nisi le compiectar amore
55 Faueibus, xterno
:

Proxima quas uoslrtt fuerat querimonia ckartat

Et nisi principio promissi in secula regni,
amio, Credideram qvod te, Pauline, infiectae posset.
Lxtilieeqoe mec primo reminiscar in
(Hanc cpistolain legere est inter Ausonianas sub
Te cunctis Hierusalem pr.eponere lerris. lomo XIX noslrse Patrologiae, col. 951.)
Esto memor tura prolis Edom, ut versa vice 110-
numero 22,
EPiSTOLA XXV
—
[strum D
AUSOMI AD PAULISl H.
plebs tua claram
40 Aspicial eonfusa diem, quo A'i/(i/ respondenle Paulino Ausonius terlio conqueritur
« Hierusalem babitabil,
Mosnibus xternis evistola scripta anho 592; qiUB excidit. Quartam
Cui nuncgens obiitatui, crudele
minalur hanc ad eum scribil eodem argwnento.
Excidium, dicens Invisam funditus iubem
: ACSOHIDS MVLINO SUO SALDTEH.

Biruite et vacuale manu, vesligia donec Quarta tibi liatc notoi detexil epistola questus,

45 Nuila relinquantur, muris ad inane

redaclis. Pauline, et blando residem sermone laccssit.

Infelix misene Babylonis filia

felix , (Videsis hanc epistoiam inter Ausonianas sub nu

Qui libi pro nobis in nos tua gesta rcpendct. mero 24, lomO XIX uosln» Patrologias, col. 954.)
Forle circa *•
ld est non capax est non pctest. Vid. canu
Alias,8 :quodaulem 9 erat.nunclO.
,

II, v. 67.
an. 590.
t Vide not. 225.
••
Scripta videtur anuo j90.
*" Scripta anno 591.
<i
?d cst liberos- Vide carm. 18, % 227.
"" Scripla videlur anno 595. • Id csl prope.
1
id cst muliitudine ^eu numero.
« Prudentius in Dipiyco, n. 25.
 ; ; , ;

453 POEMA X 454

POEMA X *
A 45 Veri bonique fomilem et fontem Deum ?
Qhlhuoi supra memoratas episloUs quartum jam an- Quem nenio nisi iu Chrislo videt.
num agens in Hismniu Paulinus reccpil , quarum Hic verilatis luraen est , .vitae via,
primce tertics qum intercidil , et quartce respondet
,

hoc carmine. Vis, mens,..manus, virtus Patris,

1
ABSONIO PACLIXUS. Sol .rquiulis, fons bononim , fios Dei.
50 Natus Deo, mundi sator,
361 "382 Quaria redit duris hscc jam messo-
[ribus scslas,
Mortalitatis vita nostr*, ct mors necis.
Magister hic virlutum ,s
Et loties cano bruma gelu riguit, ,

Ex qoo nulla luo raihi littcra venit ab ore, Deusque nobis, atque pro nobis homo
Nulia tua vidi scripia notata manu, Nos {d) induendo se exuit,
S Ante salulifero felix ' cum cbarta libello
si jEterna jungens hoinines inter et Deum,
Dona negata diu, multiplicata daret. In utrutnque se commercia.
Trina etenim vario florebat epistola textu, Hic ergo nostris ul suum pnecordiis
Sed numerosa triplex pagina
carmen erat. Vibraveril coeio jubar,
d
Dulcia multimodis • qusedam subamara quereiis Absterget aegrum corporis pigri situm,
10 Anxia censurce miscuerat pietas. B "• Habitumque menlis innovat
m 'hi Exhaurit omne quod juvabat autea
383 364 Se <* mile patris plus quam
[censoris acerbum Caslse voluplalis vice

Sedit, (a) et e blandis aspera penso aniino. Totusque (e) nostra jure Doinini vindicat
Ista suo referenda * loco tamen, et graviore Et corda, et ora, et tempora ;

Yindicis heroi sunt agitanda sono. 63 365-366 Se cogitaii, iotelligi, credi, legi,

15 Inierea levior paucis prxeurrit iambus, Se vuit limeri et diligi.

Discreto referens mutua verba pede. ^Eslus inanes, quos movet vitx iabor

Nunc elegi salvere jubent, dictaque salute, Prasentis tevi tramiie,

Ut fecere aliis
8
orsa gradumque, silcnt 6 Abolet " futurx cum Deo vilae fides.

70 Quoe, quas videmur 1W

spernere,
20 h Qoid abdicatas in meam curam, paler, Non ut profanas abjicit aut viles opes;

Redire Masas pnecipis ? Sed ut magis caras, monet

1B
Negant Camccnis, nec patent Apollini Coelis reponi creditas Christo Deo,
Dicata Christo pcclora. Qui plura prornisit datis ;

Fuit ista quondaiu non ope, sed sludio pari G "5 Contemla prsesens 16
vel mage deposita slbi
25 Teenm mihi concordia, Multo ut rependat fenore.
Ciere surdum Delphica Phoebum specu, Sine fraude custos aucla creditoribus
Vocare Musas Numina Bonus wra reddet debitor ;

Fandique munns munere induiium Dei, Multaque spretam largior pecuniam

(b) Petere e ncmoribus aut jugis. 80 Restituet usura Deus.
50 Nono a!ia mentem vis agit, major Deus ;
Huic vacanlem, vel studentem, et deditum,
Aliosque mores poslulat, In hec reponemem omnia,
Sibi reposeens c ab homine munus suum, Ne, quaiso, segnem, neve perversum pules,
Yivaiuus ul vita: Patri. Nec crimineris impium.
Vacarc vanis otio aul negolio, 85 Pietas abesse Christiano qui potest?
Et fabuiosis litleris Namque argumentum mutuum esf

35 Vetat, suis ut pareamus legibus, Pietalis, esse Christianum : et impii,

Lucemque cernamus suara : Non esse Chrislo subriitum.
Quain sophorum cailiia, arsque rhetorum,
vis ct Hanc cum tenere discimus, possum tibi

Figmenla valum iiubilant 8 , D 00 Non exhibere, id est patri,

Qui corda faisis atque vanis itnbuunt Cui cuncla ([) sancta jtira, cara nomina
40 Tantumque linguas instruunt, Debere ine voluit Deus ?

Nihil adferentes ' al salutem conferanl, Tibi disciplinas, dignitatem, litieras,

Quod veritalem delegat 10 . Linguse, logse. fam* riecns,
Quid enim tenere vel bonum aut verum queant' 1

,
95 « Proveclus, altus, irisiiiuliis riebeo,
Qui non ienent (c) suntnise caput, Patrone, prceeplor, paler.
'
Alias 9, 10, 12 : Scriptum anno 595 m Kstatc. (b) lta ms. corie* Reaiin cum editis Grav., Schot.
* Id eslprocemium. ct Poelm. cuin Bad. Oeteri inendose , Petere fonte.
b Hic olim incipiebat carm.
10. nenwribus, jugis.
• Vide not. 224. (c) Edd. Bari. el ViiiHt., summum.
d forte legendum Abstergit, ob seqq. (d) MamisLiipliis codex Regius et ed. Seliot. in
e Vide Auson. ep. 2i , et 23. niarg., Nos indiiendus induit. Editi ires iu margg.,
(a) Ms. Liigdunensis eodex cum edilis 5, Sederit, Nosque exuendus induit.
eibtar.dis. At omnes aiii, Sedii,.id est Placuit, ut in (e) Elili quatucr, Toloque.
vcisu 178 et carni. 21, v. 545. Sic in principio quarti (f)Ediii quatuor, sancto jure.
•lEaeidos.
 :

POEMATA 456
PAULINi NOLANI EPISCOP!
455
degam, arguis, Et perversus eram, falsi caligine ceruens,
Sed. cur remotiis tamdiu vivens.
135 Stulta Dei sapiens ", et mortis * pabula
Pioque nmtu uasceris?
Quomagisignoscimihifas, quiapromtius ex hoc,
aut placet
Conducit istud, aul necesse est, summo Genitore novari,
A^nosci datur, a
Veniale, (a) quidquid borura erit.
100 non arbitror,
quod expedit Quod non more mco geritur ;

Ignosee amanti, si gerarn

[istis
"
Gratare, si vivain ut libet.
Confessus dicar mtitaUe in prava notandum
140 Errorem menlis, quoniam sim sponte professus,
» Defore me pstriis tota trieteride terris,
orbem, Me nou mente raea vitam mutasse priorem.
Atque alium lcgisse vagis erroribus
Mens nova me, fateor cepit " mens non mea ,

consortia vitse
105 Culia prius vestrse obiitum [qiiondain,
Increpilas sanctis mota pietale " quereiis.
motu?, Sed rnea nunc autore Deo, qui si quid in actu
Ampleclor patrio venerandos pectore
Ingeniove meo sua dignum ad tnunia vidit,
Et (b) milii gratandas salvis aflectibus iras.
i 4o Gratia prima libi, tibi gloria debita (o) cedet,
Sed rediiwn inde meum genitor te poscerc
Ctijus praeceptis partum est quod Christu9
[mallera
[araaret.
Revocandum nie libi credam, B
110 Undc dari possit.
quam queri-
Quare gratandum magis est libi
»
Cum steriles fundas non ad divina prccatus,
[tandum,
Musis ?
Castalidis supplex. averso Nuinine
Quod tuus il!c, tuis studiis et nioribus ortus,
numimbus tibi rae patriaeque reduces".
Non his
nomina Paulinus, cui te non iniiciare parentcm
Quod datur , in mhjlum (sine Nuinine mea
150 Ncc modo, cum credis perversum, sic
[Musas
[verti
auferet
415 Surdavocas, el nulla rogas) levis (e)
Consiiia, utsiin pronicritusChrisli
.ore.dumsum
[aura,
Ausonii feret dle luac sua prremia
laudi,
Irrita ventosac rapiunt haee vota " procellse, ;

primum libi deferet arbore fructum.

vacuis in nubibus haerenl,
Dcque lua
Quac non missa Deo
in aulara. Cnde precor meliora putes, nec maxima
Nec penelrant superi siellaniem Kegis [perdas
3g7~368 Si tibi cura mei reditus, illum hona fonlibus orla.
tuis
[aspice, et ora, 155 Prcemia, detestando
Ncn etenim mihi mens (A) vaga, sed neque par-
cuimina cceli,
120 Qui tjnitru suuimi quaiil ignea [ticipantum
igne micat , nec inania murraura
Qui iritidu
|iuiscet, Vita fugaxbominum, Lyciae qua scrihis iu anlris"
Q
et imbre», Pegaseum vixisse equitem, licel avia multi
Quique satis c<elo soles largiti.r,
clari velut ante sophorum
est, vcl in (_) omnia lotus Numinc agenle colant,
Qui super orane quod nuncquoquecastis
j
ubique 100 Pro studiis Musisque suis ut :

a.iimis agita.e Irequen-

Qni Christum sumsere
'-

Omnibus iufnsus rebus regit omni:. Chrislus, ,k

[lant ,

125 Qui menies lenet alquemovei, qui tempora

[nostra Non inopes animi, neque de feritate legentes
versi
quod si conlraria volis Dcserlis habitare locis, sed in ardua
Et loea disponit: (e)
verique profunda
in illa cst Sidera, spectantesque Deum,
ConslUual nostris, precc deflectendus
si displieet 165 Perspicere inlenti, de vanis libera curis
Qus volumus quid me accusas _
:

[aclus Otia amanl ; strepitosque " fori, reriimque tu-

rcus
[mullus,
si lasj
Quem gero agenle Deo, prius est [(/)
[aulor Cunctaque divinis inimica negotia donis,
abhorrent.
meos, aut vcriere sensus. EtChristi imperiis et amore salutis,
150 Cui placel aut formarc mercede sequur.lur.
l "" """' Speque tideque Deum sponsa
mrt s reutites uui prisiniii, iqmc
"'- tibi nola, "*™i •
Nammcasireputesquaeprisiiua,
x.ni „__
£K!2 0« i

^ ^ ^ ^ -J^JJ^
refere,
363~ 370
^^ ^
euramodo rae non esse sub illo
D 170

Temporefuerira q«o
qui non ,
h.- P-n».
^
:

in(usus Ckmlut a«. fnnpora.

12. omnia
» Hic olim incipiehat carmcn Ar.iea lcgebalur in edilione Rosv.
i>
Vide not. 4-d.
lolus ubique
Id est [reauentes agunt.
c Qui siqier omne ^uod est, et in omni
Poel.rn.el Schoi. -nargg. m -
Oronil us infuso rebns ajil oinn
a v..iiniio,
,a Edd. '_4d., Grav.,
Quo memes tenet aique movei, quo
letnpora nostrj.
Sacchino, Vel flimd horum qmdquid est.
CU
cuin
«tt, gratandw «fe-
ft)M S .Regiuscodex. Ha>
,

(eiManoscripluscodexVossianusinAnglia.neifiit-.
Hi 65 vcrsus in ms. Reg. eiertil. uaa. et Poehn.
nfTectibus irffi. H Ms Voss. cum editis Lugd. , Vinet.
lo%mhabentpostversu,u3lorifc« e«mo«,««.
S
Grav. et Scbot.in margg., /Sai.
Vulgau lccno magis
inonuit \ <- Bemsms,
lc) Sic legendum me
- _N'<

quibus hcc «'• P Vinel.,

refraganlibus codicihus i» If Tg] bU. Reg. et edd. Bad. Poclm. ct
emendavitnus ex m«. cojt.ce \o»
,
a no e
(rf)lta r
inss._ Lt.gd. c^ Rc«. et
*(A)Mant!Scriptus Regius codex cum editi»B»d.
Poeim.,si.ccurrentibus e«
cdt
Ba.l. et Yinet., in
quibus r«jir;et eUJ. Gwv., an pr *cipt untumi
,. B ius Scnot. in marg., demew Sacch.,
Schot. i.. margg., in qmbm
IcgUur »u
Cln e
 , »,

457
POEMA X. 458
Qua.que vide. spernat qu;c non vidct ut me-
,
,\ Non lare barbarico rigui, mutatus in ipsos,
[reatur, 210 Inter quos (b) liabui socia feritate, colonos.
Secreta ignitus peneirans ccelestiasensus.
Non reeipit mens pura malum , neque levibus
Namque caduca patent noslris, seterna iiegantur
[Iiaercnt
175 Visibus, et nunc spe sequimur quod mente
yi- luspersae fibris macuLse : sic Vascone sallu
[denius, Quisquis agit purus sceleris vitam inter ini-
Spcrnentes varias rerum speclacula formas,
,9
[quos
Et male corporeos bona sollicitanlia visus. ,

Nulla ab iiihumano morum coniagia ducit

Alianien luee ,s
• sedisse illis seiiicuiia visa est, 215 Hospite. Sed mihi cur sit ab !o nomine crimen, i

Tola quibus jam lux patuit verique bonique,

Qui diversa colo, ut colui, loca juncta
superbis
18i) Venturi oeternum secli, et pr;esentis inane. Urbibus, et kelis boiniiium celeberrima cultis
?
At mibi non eadem eui gloiia , cur eadem sit Ac si Vasconicis mihi vita
fuissct in oris
Fama ? (ides voti s7
par est, sed amoena colenii, Cur non more meo potius formata, ferii.os
Nunceliam et blanda posito locupletis iu •>acta ! *
220 Poneret <i
in noslros raigrans gens barbara ritus?
Littoris, unde haic jam tam festinata locorum, Nam quod in (c) aversis habitacula pouis
Hiberis
185 Invidia esl ? utinani juslus me carpere livor R Urbibns, et deserta tuo legis oppida versu,
Incipiat, Cliristi sub nomjne probra placebunt.
Montananique
milii Galagurrim et Bilbilim
acutis
Non patitur lcnerum mens Numine lirma pu- Pcndenlem
seop.dis, collcmque jacenlis llerda.
|dorem, 225 Exprobras, velut his habiiem laris exsul
el urbis
Ei lans hic eoniem.a redii milii judice Christo.
371-372 Ex'ra bominum tecta atque vias an
Ne me jgitur, venerande parens, bis ui male
:

[credis llibeivc
[versum Has telluris opes, H.spani nescius orbis
130 [ncrepiles studiis, neque me vel conjuge carpas, Quo giavis ille poli sub pondereconslii.it Atlas.
Vel mentis vitio : non anxia Belleropliontis Uliima nunc ejus mons
portio melaque lerra:
Mens est nec Tanaqui! mihi sed Lucrelia
, ,
250 Discludit bimarem celso qui vertice
Calpen?
[conjux. Bilbilis huic tantum, Calagurris,
llei da notatur °,
Nec mihi nunc patrii est (ul vis) oblivio cceli,
Caesarea est Augusta cui, (d) cui
Barcino ameena,
Qui summum suspecto Patrem, quem qui colit Et capite insigni despectans
Tarraco pontum.
[unum, Quid numerem egregias terris et moenibus "
195 Hieverememorestco_li. Crede ergo, pater,
nos
Nec cffiliimmeraores, nec vivere mentis egentes, [urbcs,
C 235 Qua geminun.
Humanisque
Hiiinamsniie. lnrp locis ^ ,,»_..
felix Hispania tendit JuoV
in j-4uui,
agitare ln_._e
studia ;„„„
<,.„.i:„ _.: .._
m!.' . _,
; ipsa piorum Qua (e) Betis Oceanmn, Tiiyrrenunique augcj
Tcstantur mores hominum : nec enim impia
[Iliberus,
[summura Lataque dislantis pelagi divonia
complet,
Gens poierit novisse Deum sinl multa locorum,
;
Orbe suo iineni ponens in lira te
mundi ?
200 Multa hominum studiis incuita, expertia legum, An tibi, mi domine illustris,
Qua. regio agresti ritu caret
_i scribere sit
? aut quid (a) ho-
_, [mens,
[nestis M) Qua regione habites, placeat reticere
nitentem
Improbtas aliena nocet? Quid tu mihi vastos Burdigalam, et piceos maiis describere Boios
Vastouias saltus , et « ninguida Pyreniei Cu.nque Marojalicis tua prodigis •
Objicis bospitia, in primo quasi limine otia ihermis,
lixus Intcr et umbrosos donas libi
vivere lucos,
205 Hispana; regionis agam, nec sil locus usquam
La:ia locis, et mira colens
habitacula teclis
Rure vel urbe mihi , summum qua dives :

in 245 Nigrantesne ca.as et ([) texta mapalia

culrao
[orbem Dignaque' pellitis habitas deserla
Bigenis?
Usque patet mersos spectans Hispania soles
? Quique superba tuse »» contemnis
moenia Roma»
Sed fuerit fortuna jugis habilasse latronmn
, : D Consul, arenosos * num dedignare Vasatj.s?
" Id est ptacuisse. Vidc vers. 1 2.
ms. codice Regio et edd. Schol. EJ.
b Virgil.
«5.^. Hosv.. Au-
gusta cui Barcinnus amucna.
c
Vide not. 226.
d Id est
(e) i Prior syllaba in Da-tis perperam
deponeret. Vidc carra. 14, v 81 diphthongus sit; et priore longa cum
corripitur

num Statium, Silium, ct omnes poctas. apud Lur -

legitur
Vide not, 22".
i
Vide m.t. 228. Ut iaiturlcr
°
metn servarelur legerem :

e Videnoi. 229. Qna Ba>it Oceanura, Thyrrenumcue auget Hibero.

(a) Ita ms. Voss et edit. Vinet. Alii, in ktis.
Ulra- Duos amnes denotat, quorum Boctis
que lectio recepla. in Oceanum Hi-
nerus iii Tyrrhenum mare
sese exonerant Vulmtam
(b) Habui, id est habiiavi. Sic habere tamen reimuimus lectionem, quam
pro habitare Paulini esse ar-
biiramur, cum eam codicum omnium
v. ijy. vme Heiiisium innotis. tucaiur aucto-
A,Ue e al e
'
h Lt>vi facta
t „i,r.„ -T' - immutatione repo-
v Sic mss, codices Reg. et Voss,
Buimus, aversn, id est rcnwtis.
(f) et editi Grav
Poelm et Scl.ot. in margg. Vide Nic.
(d) Iia ediiionesConstantini, Heinsium in
Poelm. el Vinet.cum nolis ad Nasonem. Alii, tecta, cum Hosv.
PiTROL. LXI.
1S
 ; , : ,

POEMATA 460
459 S. PATJLINI NOLAM EPISCOPI
moror, relerno mea dum sententia Regi
quia Picto.iicis tibi ieriile rus viret arvis, A Nil

huc devexisse (c) Sil sapiens. Rreve (l) quidquid horao est, ut
« Itauranum («) Ausonias (b)
[corporis xgn ,
fcurules
Temporis occidui , et sine Christo pulvis et
Conquerar; el trabeam veieri sordescere (d)
[umbra
[paniio ?

290 Quod probal aut damnal, lanti est, quanti arbi-

Quirini
Qiix tamen augusla Latiaris in nrbe
[ter ipse.
Caesareas inter parili titulo palmatas
33 Ip 5 e obit, alque illi suus est comitahilis error,
Fulget in attrito loogum vencrabilis auro,
Cuinque suo moriens sentenlia judice transit.
253 Fiorentem retinens meriti vivacis honorem.
At nisi, dum tempus pnesens datur, anxia
Atit cuin Lucani retineris culmine
fundi,
[nobis
.Emula Romuleis babiians fastigia tectis,
Cura sit ad Doraini prxceplum vivere Christi,
Materiam praebente loco, qui proxima signat,
295 Sera erit exutis homini querimonia membris,
In Condalino diccris degcre vico ?
Dum levia humanae metuit convicia linguae,
Multa jocis pateant liceatquoque ludere
fictis.
2G0 ;

Non tirauisse graves divini judicis iras,

Sed iingua mulcente gravem intcrlidere denlem,
Quem Patris «terni solio dextraque sedenlem
Ludereblandiliisurentilms, et male dulces B
Omnibus impositum Regem, et labentibus annis
Fermentare jocos saiirae mordacis acelo,
300 Venturum, ut cunctas aequato examine gentes
Sxpe poetarum, numquam decet esse parentum.
ut Judicet, el variis referat sua pracmia gestis,
265 Namque 373-374 udes pietasque petunt,
Credoequidem et (m) meluens sludio properanle
[quod mala nectens,
[laboro ;

lusinual castis fama auiibus, hoc bona (e)

voli.
Si qua datur, ne morte prius quam criraine
Mens palris alligi, fixuinque lucrescere cordi
[solvar.
Non sinat, ut vulgus (() scaevo rumore mali-
[gnum. Hujus in adventnm trepidismihi credula fibris

305 Corda tremunt, gestilque anima, id jam "cauia

Ante habitos mores , non semper ,
flectere
[futuri
[(</) vitam
bene vertere. Pracmetuens ne vincta oegris pro corpore curis,
270 Crimen hahet : naoique est laudi
[Cum me Ponderibusque gravis rerum, si forte rccluso
Increpitet tuba vasta polo, non possil" in auras
Immutatum audis, studium ofliciumque require.
relligiosa profanis, Regis ad occursum levibus se tollere pennis,
Si pravo rectum, si

" honestum G 510 Inter honora volans sanctorum milba ccelo,

Luxurie parcum, turpi mutatur
miserere sodalis Qui per inane leves, nequc mundi compede
Segnis , iners , obscurus ago :

[vinctos
275 In mala pcrversi : blandum licet ira parentem
Ardua in astra pedes facili molirnine tollent,
Excitet, ut lapsum rectis inslauret amicuiu
Et leneris veeti per sidera nubibus ibunt,
Moribus, ci monitu repare» meliora severo.
Coelesiem ut medio venerentur in aere Regem,
At si
36 forle (h) itidem, quod legi, et quod
[sequor, audis, 515 Claraque adoralo conjungant agmiua Christo.
Hic metus est, lahor isle, dies ne me ultimus
Corda (i) pio vovisse Deo, venerabile Christi
[atris
280 Imperium docili pro credulilale sequeniem,
Dei monitis, arterna parari Sopitum tenebris sterili dcprendat in aclu,
Persuasumque (j)

375-376 Tempora sub vacuis ducenlem per.

Praemia mortali, damnis praesenlihus emla,
[dita curis.
Non reor id (k) sano sic displieuisse parenti,
Nam quid agam? lentis si dum conniveo voiis,
Mentis ut errorem credat, sic vivere Chrislo,
520 Chrislus ab aetheria mihi proditus arce coruscet,
285 Dt Christus sanxit. Juvat hoc, nec poenilet hujus
D Et subitis Domini coolo venientis apcrto
Erroris, siullus diversa sequentibus essc
rium, v. 477; Cocuhi inunnm purpura; ct panni gre-
Vide not. 250.
«
Yidimus purpuream su-
gnn; et epist. 29, num. 12,
(o)Tres mss. codices Lugd"., Reg. et Voss. cum
peliectiiem pannis veteribut servientem.
edilisGrav., Poelm. et Schot. in margg., Raraunum.
(e) Edd. Poelm. et Rosv., nofi. Heinsius : leg. f.

Vide not. 250.

i. Poelm. voli.... patrii.
(b) Manuscripti codd. Lusjd.elVoss. et ed
(/') Ila ms. Voss. Alii
coiid..s<si'a, mcndosc. Vide,
el Schot. in margg., hen devenisse.
scmva fabula, carm. 11, v. l'i.
(c) Ms. Voss., sicures; p.on :na!e. Vide not. 231.
(g) Sic omnes codices. Nec male, si legerctur vitw.
(d) Omnes codices fano, seu phaiw. Scribendum
(h) lta ms. Voss. et ed. Lugd. Alias, id idem.
utique veteri panno. Panms enim passim apud s> ri- legendum
(i) Saccbmus et N. lleinsiussuspicantur
piores antiquos ponilur pro ceutone, sive pro veste
piV; sed et supra pio Christo, ep. 52, n. 6.
lacera e cenlonibus consuta. Sic apud Pelronium.
(j) Mss. Lngd. et Voss., sedet.
Barbara eoniemlim praelia pannus habel.
(k) Ms. Ueg. cuiu edilis quinque, sanclo.
Et,
Soia pruiiiosis liorrel facuudia paunis.
. .. .

(I) Ms. codex Vossianus, quidquid homo est, homo

corporis wgri.
Uinc nannucea Baucis apud Satyricum. Pannus et
purpura nonnumquam inter se opponuutur, unde ada- (m) !ta mss. Lugd. et Yoss. cum edil. Viiret. Alii,

giuiii, pannum purpurie insuere. Ua el bic trabea et metuo.

panmwsunt opposita. Paulinus carm. 21 ad Cythe-
 , , ;

46f POEMA XII. 462

Pneslriclus radiis, («) obscura <H trislia noelis A Copulal infirmis; uequc sunt concordia frena.
Subfugia illato 3S conlusus lumine quseram ? Si sit coiupulsis mcnsura jugalibus impar.
Quod raihi ne pareret vel diffidentia veri, 55 Si vitulum tauro, vel equum commitis onagio .

523 Vel pncsentis amor viuc, rerumque voluptas, 377-378 Si confers fuhcas cygnis, et (e)
39
Curarumve labor, placuit pravei tere casus. [sedona " parrsc
Proposito, et curas linire superstite vita ;
Castaneis corylos, sequas viburna cupressis,
40
Commissisque Deo ventura in secula rebus Me compone tibi : vix Tullius et Maro teeum,
7
Exspectare trucera securo peclore mortera. Sustineant sequale jugum ; si jungar amore,
330 Si placet hoc, gratare lui spe divile amici : 40 Hoc tantum tibi me jactare audebo jugalem;
Si contra esl, Christo tantum me linque probari. Quo modicum sociis magno coniendil habenis
POEMA XI \ Dulcis amicitia seterno mihi fcedere lecum,
Secundte Ansonii epislolce respondet carmine sequenti. Et paribus scmper redamandilegibussequa.
AUSONIO PAULINDS. Hoc nostra cervice jugum non scxva resolvit
Conlinuata meas durare siientia lingua;, 45 Fabula, non terris absentia longa diremit.
Te numquam lacito memoras ;
placilamque la- Nec perimet, toto licet abstrahar orbe, vel cevo.
[lebris B Numquam animo divisus agam; prius ipsa re-
Desidiam esprobras ; neglectaeque insuper addis [cedet
Crimen amicitiae ; formidalarnque jugalera Corpore vita meo, quam vester pectore vullus.
5 Objicis, et duruin jacis in mea viscera versum. Ego omne, quod datura morlalibus
te per
Parce, precor, lacerare tuum, nec amara pater- 50 Et destinatum seculum est,
[nis Claudenle donec continebor corpore,
Admiscere velis, ceu melli absinthia, verbis. Discernar orbe quolibet,
Cura mihi semper fuit, ct manel, officiis te Nec orbe (() longe, nec reinotum iuinine,
Omnibus excolere , affectu observare lideli. Tenebo fibris insitum,
10 Nnii uinquara tenui saltera tua gratia nsevo 55 Videbo corde, menle compleclar pia
Comraaculala mihi est ; ipso te kedere vullu, Ubique prxsenlem mihi.
Semperetincauta liiuui violare ligura. El cum solutus corporali carccre,
Cumque tua accessi venerans, mea cautius ora Terraque provolavero,
Composui, et lseto forraavi lumine frontem; Quo rae locaril axe communis Paler,
15 Ne qua vel a lacito contractaui pectore nubeni 60 Illic quoque le animo geram.
Duceret in sanclura suspicio '
falsa parentem. (« Neque linis idem qui meo me corpore,
Hoc niea te domus exemplo coluitque 2
colilque, Et amore laxabil tui.
Inque tuo tantus nobis consensus amore est, Mensquippe, lapsis quae supeistes artubus
Quantuset [b)'m Chrislo connexa mentecelendo. De stirpe durat cocliti,
20 Quis tua, quseso, tuis obduxit pectora livor? 65 Sensus necesse est simul et affectus suos
Quo ruwore (c) pias facilis tibi fama per aures Teueat b seque ut vitam suain;
Irrupit ' pepulitque animum contraque vetustam El ut mori, sic oblivisei c non capit,
Experta pietate flrfem nor.i vulnera movit, Perenne viva el memor.
Lsederet ut natis placidum malesuada parcntem?
POEMA XII \
25 Sed mihi non ficlse meiis conscia simplicitatis,
Nec patris inculli pietas rea, respuit otnne DE S. FRLKE NATAUTllM CARME.N I.

Iinmerilum, et falso perstringi crimine non feii;

In eo carmine, quod scripsit m
llispania li Januarii
die anno 394, pauto antequam Nolam pelcrct, uuxi-
Immuuis (rf) vero , gravius violatur iniquo
lium S. Fclicis imploral, ut ad ejus tumiittim incolu-
Vulnere, tam tenera 6 offensae, quam liberaculpse. mis pervenire possit.
50 Discussisse jugum quereris rae, quo tibi doc- lnclite (g) Confessor, meritis et nomine Felix,
l> Mens pielate potens. summi mens accola coeli,
[tis

Junctus eram studiis. Hoe nec 6

gestasse quidem Nec minus in tolis experta potenlia lerris,

[me Qui Dominum (h) Christum constanti voce pro-

Assero : naraque pares subeunt juga : nemo va- [ fessus

[lentes 5 Coiit-enincudo truces meruisti evadere posnas,

Scriptum sub linem anni 393. Id) Edd. 5, meriio.

" Alias 14 quod autem 12 erat, nunc 10. Scriptura
: Ms. codex Regius et tres editi in margg., pica.
(e)
anno 594, die 14 .lanuar. Vide not. 252.
a Vide not. 23$. (() Edd. Lugd., Schot. et Vinet., longum. Poelm.,
b Lieenlia poetica.
lonqo. Sacchinus : forte, Nec ere longe, uarn orbe
c Id esl non poiest. Vide carin. 9, v. 23. praecefsil ; vcl iSec orbe lonqe, nec remoium limine.
(n) Non displiceret obscurw... noctis, ut 3arm. 5. («) Hi ires primi versus, quos exhibeteditio Rosv.,
v. 15. dcsiderantur inms. codice Germanensi uotato num.
(b) quinque cum ms. codice Lugd.,
Edil. in Cltri- 540. Seeimdur. el tcrlius d<sunt iii editis quinque.
stum connexa menle colendum. (/i) Manuscriptus Germanensis codcx notatus nura.

(c) Maniiscripitis codex Regius, pium. 540, Jesum niti vincla vocc.
 S. PAULINI NOLANI EPISGOPI POEMATA. «6«
465
animam torineuia per omnia A Felix, hoc merito, quod nornine ; nominc ot
Devolamque («)
[Christo, [idem,

Qui k
merito rcdit alma dies qua te sibi sum-
Sponte lua jussus laxalis reddere membris, ;

[raus
Liquisli vacuos rabidis lictoribus artus,
sine sanguine martyr hono- Adscivit patriam confessum Chrislus in
•'
aulam*
Veclns in anhereum
reui, Tempus adest plcnis graics tibi fundere votis.

10 pater, o domine, indignis licet, annue ' ser- 5 O pater, o domine, indignis licet optime servis,

fvis, Tandem exoratum csl, (/') inter tua iimina nobis

lit tandem, hanc fragili trahimus dum corpore Natalem celebrare luum. Tria tempore longo
fvitam, Lustra cucurrerunt ex quo soilemnibus islis

in a Coram vota libi d coram mea corda dicavi,

379-380 Scdibus optatis, et qua requiescis
[anla, 10 E.x ilio qui me * lerraque marique labores

Hunc liceat celebrare diem, pia reddere b co- Dislulermt a sede tua procul oibe remolo,

[ram * Novisti; nam temihisemperubique propinquum,

".
Inter dura vise, vtoqtie incerta, vocavi
Vola, el gaudentes inter gaudere lumultus.
B Et maria inlravi duce te, quia cura pericli
15 Sit jam, qiucso, satis merita impietate tuliss

Hanc pcenam toi jam quot te sine viximus, 15 Cessit amore tui, nec te sine : nam tua sensi

[annis, Prxsidia, in Doniino superans maris aspera

[Christo
Sede tua procul, heu ! quamvis non mente re- :

[raoti. 381382 Semper (g) eo et terris te proptci

[tutus el undis.
Jain desideriis immenso lemporefessis
Consule : jam vel sero 3
memor miserere tuo- (Hunc, precor, aeterna pietate et pace seren im
[rum : Poscc luis, cujus magno slas nomine Feiix.

20 Perqne orbem, magni qui nos (b) procul sequore 20 Nunc juval effusas in gaudia solvere inentes :

[ponii Cara dies tandem quoniam hic praesenlibus orta

Disparat, obtriiis qure nos inimica retardant, [est,

Pande vias faciles : et, si properanlibus ad le Semper et oeternum cobis celebrala per orbeni,
Invidus liostis obest, objecta rcpagnla pelle Qure te sacravit terris et contulil astris.)

Fortior adversis, ct amicos provehe cursus. Ecce vi;is vario jilebs discolor agmine pingit :

25 Seu placeal telluris iler, comes aggere-lulo 23 Urbes innumeras una miramur in urbe.

Esto tuis ; seu magna tui Dducia longo " O felix Felice tuo libi pncsuie Nola,

Suadeat ire mari, da currere mollibus undis, Inclila cive sacro, coelesli iinna patrono,

Et famulis famulos (c) a puppi suggere venlos, Poslque ipsam tiiulos P»oniam sorlita secundos.

JJt Campana simul Christo duce littora vecti, Qude prius imperio tanlum, et victricibus armis,

Ad tua mox alacri rapiamur culmina cursu, 50 Nunc et apostolicis terraruni est prima sepulcris.

50 Inque luo placidus nobis sit limine portus. Sis bonus o felixque tuis, Dominumque po-
illic dulcejugum, leve onns, blandumque fe- jientem

|
remus Exores, liceat placati munere Christi,
Servitium sub te (d) domino; etsi justus iniquis Posi pelagi flueius, mundi qunque fluctibus actis,

Non egeas servis , tamen et patiere, et amabis In slalione tua placido consislere porlu.
Quaiescumque tibi Christo donante dicatos, 35 Hoc bene subductam religavi liltorc classem ;

35 Et foribus servire tuis, tua limina mane In le composiUv milii IUa sit anehora vilaj.

Mundilie (e) cnrare sines; et nocte vicissim POEMA XIV •'.

Excubiis servare piis; et munere in isto

r»r. s. rri.iCE natai.itiuh cxiimf.n iii.

Claudere promcritam defesso corpore vitam.

POEMA XIII *.
f S. Felicis potentiam advcrsus dannones oitendit, ejut-
queapud Deum intercessionem implorat,
BE S. FELICF. JiATALITIUM CARMF.N II.
Venit festa die.; ceelo, celeberrima lerris,
S. Felfci qralias agil qvod ejus nuxilio ialvus Nolnm r Felieis agens, qua corpore lerris
Natalem
pervenerit ; et describil pnpuli concursum ad S. Fe-
ticis lu.nw.lum. in [eslo itlius die. Occidit, ei Chrislo superis est naius in astris,

AliaslT: quod auleml3 erat, nunc2I. Scriplum (c) Editi COdd. quinque, u pnppiinj aqgere.
anuo 395, dic 14 Jamiar. \d\Manuscriptus codex Germancosis, domine.
'*
Alias 18: quod autem Heral, rranc22. Scriptum (e)Ms. Gernru, Mundilui,
(/') Keposuimus inter ex ms. codice Germaucnsi
anno 596, die 14 Januar.
intra. S< d et
a Vide carm. 32, v. 541. ei etiiiis quinque. Rosveydns correxeral
fc
Videcarm. 13, v. 9. inter viscera ex vetustiorihus mss. ad Prudeni. Calhe-
« Vide carm. 32, v. 544. mer. hynm. 4, v. 20, legi asserit Heinsius in notis

* Vide carm. 12, v. 15. iioo inlra.

« Yide Beleth. div. Oftic. cap. 4. (a) Edili quidam, Semper ego. Post hunc
versum
(a)Tresseqiieiuesversiis, cum!5. 16, 17,19,20,22. addidimus sex semienles ex ms. Germanensi co
23, 24, 25, 20, 27, 29et 30, absunt ab ediiis qiiinque. pervetusto. Septem alii subseqnenies, <|ui dcsunl
in eodem ms. codice.
(b) Ms. Germ., tanto. in ediiis quimjue, exstant
 *65 POEMA XIV. 4fi6
Cra!e4em " nancius '
sine sanguine martyr lio- A Terrarum et ccsli,] riderc videtur aperlis
[norcm.
/Elhra polis : vernum spirare silenlibus aurfr.
5 Nam Confessor obil, pcenas non sponte lucralus,
Flatibus, et laelnm plaga cingere lactea coelum,
Aeeeplante Deo lidam pro sanguine inentem;
Nec modus est populis
coeuntibusagmine denso,
Qui cordis liiciii serutator, ferre paraUvs
50 Necrequies, pronerant in iucem a nocle, dicm-
/Equiparat ' passis, sat hahens interna probasse,
Suppliciimi carnis jusla pietate reniittit fque
*,
Exspeclarc piget , votis avidis mora noctis
10 Marlyriuin sine caxle placet, [(a) si promta fe-
Ilumpitur, et noctem flammis funalia vincunt,
rendi
|

Stipatam multis unam juval urbibus tirhem

Mensque OJesque Deo caieaij, passura voluirtas
Cernere, totnue uno compulsa examina Voto.
etsumuia est merili, lestatio voii.
Sufficil,
55 Lucani coeunt populi, coit Appula pubes,
Eigo dies, lanio quae munere (b) roUulit alio
Et Calabri, et cuncli quos adhiit d assltis
Feiiceni coolo, sacris sollemiiiims ista est uler-
:
r(
13 Nam post l
soistitium, quo Cbrisius corpore I l" e .
Qm Iseva et dexlra Latium circumsonat unda :
[naius
Et qua bis lernas ' Campania hieta per urbes
Sole novo gelidie muiavii tompora brumaj,
B Ceu propriis gandet festis, quos moenibus am,
Alque salutiferum pnestans luoriaiilms orlum. lia

Procedenle die secum decrescere noctcs 60 Dives babel Capua, et quos pulcra Neapolis, aul
Jussit, ab lioc qnse iux oritur
vicesima r nobis [quos
20 Sidereum meriti signat Feiicis honorem. Gaurus alit, fceta exercenl qui Massica, quique
Denique nil impar bis, qui fudere cruorem, Ufenlem Sarnumque bihunt, qui sicca Tanagri,

Testibus.et tilulosimui ei virtute (c) Quique colunt rigui felicia culta Galesi,
recepla,
Martyris ostendil roeritum, cum jure Quos Alina potens, quos matcr Arieia mittit.
potenli
D&monas 65 Ipsaque eoelestum sacris procerum (e) moni-
esercel, devinctaque corpora solvit.
25 Nam sibi Felicem csecis incumbere pocnis,
[mentis
Pestileri proeeres tristi clamore fatentur,
Roma Petro Pauloque potens, rarescere gaudel
llujus honore (f) diei, porlxque ex ore Capense
383-381 Occuitasque cruces gemitu testantur
Millia profundens ad amicoe meenia Nofcc,
[aperto,
Velalumque oculis morlalibus, at
Dir.iiltit duodena decem per miilia denso
manifesium
Auribus 70 Agmine : conferlis longe latet Appia iurbis.
et inulio pnesentem numir.e produnt,
50 Cuni captiva intra deurensi corpora, Christum Nec niinus, ex alia populis regione profectis,
C.

In sanclo fuigere suo clamantque Aspera monlosae carpuntur strata Lalinae,

probantque,
Membrorum incussu tremuli, capitumque rotatu Quos Praneste altuni, quos feiiile pascit Aqui-
Tormeiitisque suis, sed non sna corpora tor- [uurn :

Quosque suburbanis vetus Ardea mittit ab oris,

[quent,
Clamantes proprios aliena per ora dolores 75 Quique urbem liqucre Cales, geminumque Tea-
35 Oranlum veniam : latet ultor, poena videtur. [num,
Tum si quos graviore malo violenlior hostis Quam gravis Auruncus, vel quam colit Appulus
Vinxerit, ista dies divino munere s
solvit. [aspcr :

Cernere luncpassim estsaerapurgala Huc et olivifero concurril turba Venafro,

medela
Pectora liminibus sterni, jam mente
>• Oppida Samnites duri moutana relinquunt.
refectos,
40 Gratantcs jam voce sua : concurrit liianium Vic.it iter durura piotas, amor ornnia Christi
Turba tremens hominum; mixtse inter 80 Vnicit, et aima ftdes aniniisque locisque rigen-
gaudia :

[cunctis [les
Prosiiiunt lacrymce prsesens Deus Suadet acerba pati e
:
omnibus , simr.! aspera ponere
[illic D [corda.
Creditur : immensi Felix est gloria Christi. Una dies cunctos vocat, una et Nola receptat,
Alma dies magnis celebratur ceclihus, Totaqueplena suis, spsiiosaque limina cunctis;
|
(d) oiimes 383'386.^ r0<li,s iunumcris utmcenia diiatari,
+5 Vota dicanl sacris = rata poslibus; omnia gau- 85 Hospitibus, sic Nola (;?) assurgit imagisie Ro-
Menl [mse.

Sic mss.
K.'! Hic vcrsus additus cst ex ms. codice C.eini.
b
Vide not. 253.
c Anle eral cceiibu*, ore Gaudeni tenarum, et ridere,
Vide carm. G, v. 58, el carm. Kj, v. 10.
etc.
d M esl mure.
e (e) iia ms. Germ. cuin editis Grin. et Poeim. Alii,
Id esi deponere. Vide carm. 17, v.
2S8. moiimnentn.
(a) Hunc versum addidintns ex ms. codice Gor-
(f)
Sicms. Germ. codcx cum ed. Sciiot. in marg.
mancnsi.
per syualcpham et h;cc non esl usitata. Ante erat
;
(b) Idemcodes ms., condidit. /;.'/' iu ciiii^ quini|ne, quod favct nostras leetioni ; in
(c) Manuscriptus Genn. codex receaii nou
,
' ed: Rosv., die, nnllo sensu
maie.
;/i Ms.
i
Gurm., adniryis.
 PAULINI NOLANl F.PISCOPl POEMATA. 468
467 S.

Ne renuas gremio Domini fulgenlis ad ora :

(a) Tu quoque post Urbem titulos sortita sc- A,

eundos ? Queiubonitatepium, seci majestate tremendum,

j

Exora, ut precibus pienis merilisque redonel

Nam prius imperio tanturo el victricibus armis, (f)

lerrarum est prima * sepul- Debita nostra tuis, cum tu quoque magna pio-
Nuuc et aposiolicis
[cris.
[rum

Tu qnoque perpeluas duplici sub honore coro- 150 Porlio, rcgnantem Felix comilaberis Agnum :
[nas, Posce ovium grege nos slalui , ul sententia
[summi
90 Ante sacerdolis, post rnartyris, omne per sevum
hoc quoque nos ilerum tibi munere do-
Fclicis complexa tui, gemino bene ccelum Judicis
[net,
Conlingis nieriio divini maler amici.
Tc priui alma pio celebram altaria cultu Ne male gratalis Iscvos adjudicet hoedis,

Presbyter moderamine rexit.

i-.istiiuit. placido et Sed potius (g) dexlra posilos iu parle, (k) saluiis
3
actgregct agnis.
93 (b) Hinc quoque perpetuo decorat te nomine 135 Munifico pecori, laudalisque
[Felix. POEMA XV *.

Naniqu'* luo merilum in gremio sacralus hono- DE S. FELICE SATAUTIIM CARME.N IV.

[rem, Felieii genus el originem describit, el sancla ejus

g >>

viuuiu in Ecctesia.
Ducil odorifero pia eonditns ossa sepulcro.
a 387 '338 Annua vota mihi remeant, simul
Aurea nunc niveis ornanlur limina velis,
[annua Ungux
Clara coronantur densis allaria lychnis.
b papyris, Debita, natalis tuus, o clarissime Chrislo
100 Lumina ceratis adojenlur odora
Felix, nalali proprio mihi carior ;
in quo
Nocle dieque micant, sic nox splendore diei
honore, Quainlibet innuuieris sint gauclia publica lurbis.
Fulget : et ipsa dies cadeai illusliis
5 Est aliquid speciaie tuis, quod nos libi Cbristus
Plus (f) micat innunieris lucem geminata lucer-
[nis. Esse dedit, vile^ caro largitus amicc.
Non quia tu dignus famulis tam vilibus esses,
Nos quoque felices, quibus istuin cernere coram
/Elernis dignate Deo coines ire triumphis ;

105 Et celebrare dieiti dainr , et spectare patroni

(i) justi « in.lignosque sa-
Sed quia nos inopes
Prjemia, prastaniique suis tamgrandia Christo [luiis
Gralari, et hetos inler gaudere tumultus.
10 Sic voltiit ditare Pater bonus, ut inale dites
Ferte Deo, pueri, laudem, pia solvite vota,
Criminibus versa in melius vice diviliarum,
Ei c pariter castis date carmina fesla cboreis,
affectibus, et pro
Pro cunctis opibus cunctisque
110 Spargite d fiore solum, pr;etexite limina serlis :
£
Nohilibus lilulis et honoribus oinnia vanis,
Purpureura ver spirel hiems. sit floreus annus patriamque Jo~
Felieem capereraus 0') °P es . -

Aite diem, sanclo ccdat natura diei. [mumque.

Martyris ad tutnulum debes et terra coronas.
palria, et domus, et substantia
15 Tupater. ct
Asl illum supeii sacra gloria lumir.is ambil,
fnobis,
!15 Florentem geniina belli pacisque corona.
in gremium translala luura cunabuia nostra,
Hunc, precof, atterna nobiscum pace serenuni
Et luus est nobis nido sinus, hoc beue
foti
Posce ilioui, hoc iieruni Iiceal gaudere reverso, for-
carmina feslis Crescimus, inque aiiam mutantes corpora
Aiinuaque hic et vota tuis et
[niaui,
Reddere placaii iranquillo numme Chrisli.
stiipe et subeuntibus alis
vota tuorum Terrena exuimur ,

120 llic anior, hic labor est nobis;

hiec.

20 Vertiraur in volucres divini semine verbi.

commendaque Deo ut cura sedula
Suscipe , ,

[cura Te relevante jugum GhrL-ti leve noscimus, in tc

ei indigiris, et dulcis
Christus araaris.
Blandus
Servititim noslrum longo libi pemlerit ;evo,
Ista dies ergo et nohis
soUemnis habcnda,
(d) piacidos pietatc laboris alum-
Tuiic demum abolente
[nos ]
Qiue tibi natalis: quia le mala nosira
ut bona CUristo.
manu; posilasquc tuorum 25 Occidirous mundo, nuscamu!- in
Absolvas ('<•) miitente
cilhara, et totis inlendere libr.-.,
palerno Surge igilur
125 Anie luos vultus animas veclare
Scriplum !d) Manuscriplus codex Germ., plaeitot.
19 quod autem iS erat, nune 52.
ilias :
\e) Sic emendaviraus ex ms. Gcrmanensi codice ct
39i, die i * Januar. Absolvat.
anno cditis quinque. Edit. Rosv.,
> Vid. not. 254.
tf) M*. Gerrn., lenis. .

t
Vid. not.255 ct236. __ (i) O-rin. cum edilis qumque, dextrat. Vitiau
Ms.
« id esl sittml. Vid. carm. !-. v. ^<
>> «*»«-
parle salutis,
Rosv. edilionis interpunclio, in
Vide not. 257.
*
Sco pecori.
Id est justiiiai. piontm.-,
« (h) Ms. codes Germanensis,
'«">
Hi Ires versus desideranlnr
ms. eouice uer- m
.

ih Ms. codex Germ. <equi. ,

raaVbi.si.Ii.paucisquibusdamyocibusimnu.tat.soam Sic mss. duo Germ. etSchcl ininarg.

ei
Fehcis, v. i», ijiOpes
reperiuntur in Natalitio carmmeib. ,

recte pro ^» ':.;:.ii<i«, ot »»

sequenti versu,|t jam
,„,. cissit opibus Lcgitur qitoquc
natal. 8 &. rcl., >.
cum edilis <; iv. el
Mamtscriplus Germ. codex
'

(fc)
350, Felieis ap<
:'ch<>t., Nunr-.
(«) Ms. Gerni.^»»
 ; , :

469 POEMA XV. 470

Excita vis anim.ie tacito mea viscera canlu, A 1'nde peregrinas subeuute ' propagine terras,
[
Non lacita cordis testudinc, dentibus ictis,
05 Myslica Felic».m nohis iransmisit origo,
Pulset amor lingux plectro (a) lyra personet
,
Queni perfecla fides ilia radice profectum
foris. Prodidit, ut nobis esset pia vena « iidei.
30 Non ego Castalidas valum phanlasmala Mu- Felix mmc etjam posita cum carne quiescil,
fsas, Spiritus in Christo vivens, operantibus altse
Nec surduin Aonia Phcebum de rupe ciebo, 70 Virtulis meritis Abrahoe semine mulat
Carrainis iucentor Chrislus rnihi : munere Duritiam lapidum, quos suscilat in bona viue.
[Christi
Hac igitur genitore Syro gcneralus in nrbe,
Audeo pcceator (b) sanclum et ccelestia fari.
Dilectam coluil patriae sub imaginc Nolam,
Nec libi diflicile, Omnipotens, rnea solvere doctis
Sedc beans placila mulioque relicius in auro,
:

55 Ora modis, qui muta loqui, fluere arida, solvi

75 Dives opum viguit, quamvis • non unicus iieres.
Dura jubes. Tu namque asiiiam reboare loqueu-
Hermia cum fratre sui cognomine patris
[do «, Terrenas divisit opes ; coelestia solus
Perfeclamque tibi laclentes b * eondere laudem Oblinuil Feiix ; geminos sententia discors
3
Fecisti, et solidam solvisli in Uumiua rtipem, B Divisil fratres : Hermiam mundus d abegit,
Et terrain sine aqua subitis manere fluentis
80 Feliceni Christus sibi sustulil : ille caduca
40 spem populorum,
Jussisli, deserta rigans in
Maluit, hic (() solida : praeseniibus illecokesit,
Inquorum arenles animas pia gratia fluxit, Iste solum ccelo vertit, patrimonia regnis :

Quos Christus vivo manans petra fonie refecit. Ille heres iautum proprii patris, isle coheres
Unde ego pars hominum minima, isto munere
Chrisli. Sed quis tam variam miretur ab uno
f/retus
85 Sanguine progeniem , veteruro inter sancta pa-
Roris, Cbrisle, tui vivos precor aridus haustus.
[rentum
45 Di verbum de fonte tuo ; tua non queo fari
Pignora qui relegat popuiorum stirpe duorum
Te siue ; namque tui laus martyris , et lua laus
Fecundam pugnas ulcri doluisse Rebeccam?
[est,
Conqueslamque Deo gravidi luctamiua ventris?
Qui facis Oronipolens homines divina valere,
Cum jam tunc fremerel sanctie intra viscera ma-
Forliaque infirmis superans , de earue irium-
flris,
[phas, 90 Qusenunc intia ulenini inundi discordia srevil.
369-390 Aerios (c) proceres vincens in cor- Hispida iudatis (g) hirti seciantibus Esau
fpore nostro. C Perlidia, addictis populo servife minori.
50 Quare ades, ut duce te repelens 'ab origine At nobis itevem per (h) lenia pacis lacob,
fpergam Qua via lucis agit, meiiore sequentibus ortu.
Feiicem narrare luum, cni nobiie ductum 95 Ergo pari dispar fralrum de sanguine sanguis
£x Orienle geuus : nec enim magis allera lellus Hermias, velut asper Edom terrena seculus,
Feiicis patiiain decuit, quam qu;e patriarchas, Squaiuil in vacua captivus imagine mnndi,
Qu;cque pios tuierat , Christi sacra vasa pro- Duraque Idumxi
, prselegit (i) rura pareniis,
[plietas.
391.-392 1« gladio vivetis proprio, vaineque
55 Undeet afosioiicis fundens sua (d) fluniina lin-
[laboren
[guis, 100 Militiaj sterilem iolerans, 6
qui Cxsaris armis
Totum Evangelii sonus cmanavit in orbem. SucCubuii, privatus agensad munia Chrisli.
Debitus inde Dco Felix, genitore profecio
At meus :eteriii satus arma capessere Regis,
Italiam necdum genitus, tamen iu palre ver.it In patris Israel migravit
:
nomina Felix :

Civis ut afiectu nostris oriretur in oris;

Seseque a puero pia mens coolestibus edens,
60 Nec cuiquam natum nisi nobis se meminisset. 105 Instituit servire Deo; nec giaiia pauper
Sic pater Abraham Domini praecepta snculus, J) A-lfuit, et quancum sitiebat corde capaei
Mulavit patrias e.xierno cespile terras.
Lucis iiians animus, tam largiler influa trasil
(e) Deposuilque sacrum Chaaanseis semen
f in Doha Oei. Primis c
lector servivil in aonis.
[arvis iude gradum cepit, cui niunus yoce iideii
" Num. xxn, "28.
b Psali!). el edilis codicibus. Utraque Icclio bona.
viii, 5.
c (e) Hi duo ver=us adduntur ex mss. coJicibus 2
Vide not. 554.
'
:

Id est rapuit.
Germ.
e ({) Hic Paulinus syilabam natura brevem, positio-
Vide not.' 238
ne longain fecit ob dnas subsequentcs consonautes,
(a) Ld. Rosv., coi:
(b) Ms. ' Germ., sancia.
Vidi; eamdem licenliam carin. 24, v. r>08.
(c) Uie versus desideralur (g) Sic mss. codices. \t cdili hiriis sectantibns ,
in uno Germanensi co
,

Esau, mala inlerpunctione. Siid quid silii vult Hispi-

dice ms. Alter, Aerios proceres, re< te, id
est dtemones da Perfidia? Num forle Segcndum perftdicef
bic amal loqui Paulinus; in epistola enim 24
ad Sc (h) H:\ mss. codices Germ. curn ed. Scbot.Alii, l.x
verum, inim. 14, hostis aerii; et in epist. 25 »d
eurn iW.
dem, n. 20, principum nerii hujus. Aiias, Assijrios
pro {/') Sic restituimus ex veteri Badiana editione. Aiias
ceres.
jura.
ut) Edil. Ro fulmiiw, refragant&us aliis inss.
 ;,

471 S. PAULINl NQLANl EPISCOPl fOE\l.\T\. 472

1 10 AJjurare malos, el sacris pellere ' verbis. A 150 Ccelcslis, viiam prccsenti moite fuluram
Quod quia perspicua meriti virtute (a) gerebat, Comparal, et virto victricem corpore mentetn
s
Jure sacerdotis venerancla insignia nanctus ; Deo referens gaudenlibus invebit astris.
•Lirta

Menle loco digna meritum decoravit honorem. Quid juvat crgo pium tanla quod mole furoris
Sed ne sola (b) sacrum caput infula coineret Felicem vesane pelis? iuanet iutus operto
[illi, 455 Mens invicta Deo ; necjain tibi sola resislit

115 Exstitil et potior geminandie causa coronce. Terreni natura hominis; Deus ipse repugnat
Dira profanorum rabies exorta furorum; Queni peiis, atqiie tuis rl
scrpens antique venenis
Cmn pia sacrilego quateretur " Eclesia bello, Ipse offert se pcr famulorum corpora Christns,
9
Pnecipueque illos populo deposceret omni Teque inis nectens laqueis, in c:ede siiorum
impietas, quorum pielas insignior esset : 460 Sternit, per raorlis speciem de morte irium-
4*0 Tunc senior sanctis (c) Nolanam legibus urbem [phans.
Maximus (d) eplacido (e) formabat episcopus ore, Sed fera corda (j) suus stimulis furialibus
Presbytero Felice potens; quem menle paterna | error
Complexus veluti natum, sedisque (f ) fovebat Sanguinea flagrare " siii, sanctumque cruorem
Hercdem; subita (g) sed tempestate fugalus, B Urgebal, veluti sceleris deposeere palniam.
12.) Non cedente lide, peliil deserta locorum. Ergo ubi sacrilegos excepit Nola furorcs,
,0
Tune magis atque raagis, quscsito antislite , 4C5 Inteiilosque (fc) piis expavit civibus enses,
[lelix Qmeritur excussa Felix venerandus in urbe.
b fidei
Claruit oppositus gladiis, solusque ftee refugit, celso jam spirans sidera flatu,

Invidia afleclus : nec spectabatur bonore; Ei tacilis acuens stimulis in praelia mentem ,

Major bonorc lides tantum qnia " causa c fidei.

Impavidus t:epidum servabat pastor ovile,
450 Tunc petitur, sua eum draco lividus excital 470 Exemplo Domini, promptus dare pro gi'egc vi-
farma, ]
tam «.

Proruere id cupiens, quo surgimus,. el cadit Ergo alaccr sscvos perstat quasi murus in ho-
[ipse. [sles

Ergo truces pcenas, fugiente antislite, solus, Et canis, florente lide, rcvirescil in annis,

Vel prinms de plebe ,

qnasi de corpore vertex, Totns in astra animo, Christi memor, immemor
Coiupetiiur Felix. Hunc omnes vinrere certaut; jxvi,

435 Et quasi pracelsain obsessis in iii<miLbiis arcern Corde Deum gestans, el plenus pectora Chrislo.
Faeia niole petuut; cujus niunimine victo C 175 Nec jam se<ypii ip^e ; sacer majorque videri,
Celera jam facili calat urbs (h) piostrata ruina. Sidereumque f
oculis-el hnnorem fulgereMiltu.
digna inlidis dcnientia ! creditur uno Illicel arripitur gaudens; srevisque furenlum
Exstinguenda fides, totus quam credidit orbis. Protrahitur (/) inanihus , sed (qtii njos hostis

140 Heu misera impietas! infernis " caer.a tenebris, [iniqui

Quo ruis? in quem lela moves? an credis in uno Cui potior labor esl (m) animas quam corpora
Mortali conslare Deum? et, si corpora solvas, [nostra

Vim simul et meiiteni divinani posse aboleri ? 180 Pcrdere), dilalum gladio lerroiibus ante
Qure mundi fjermembrameat, qua nasceris ipse, Tenlat, et in moriem surgit gradibus poena-

145 Indignusque aleris, cujus de nuinine pendet [rum '*.

Vincere vel vinci ; cujus virtute vcl unus Primus supplicii de carcere texitur ordo..

393 394 Fortior innumeris . pietale arma- Ferrea junguntur (eneb.osis vincula claustris;
[tus inerini, Stat manibus colloque chalybs, nervoque « ri-

Annatos ferro, sed inermes pectora Christo, [gescunl

Prosternit (i) superante lide, qua; conscia veri D 185 Diduccnte pedes : stcinuniui fragmina tesw,

» Vide nol. 259. Infula qnam nitida> come.liat casta juvenlae.

(c) Ms. 4 Germ., Nolatn qui.
>• Vide nol. 534.
r
Vide iiiid. (d) lia inss. codices duo Germ. et edd. Grav. et
d Vidc not. 59. Sclnii. margg. Alii, et placido.
iii

• Jiihan. x, 15. (e) Sic ms. codex unns Germ. cum edd. Grin.
1
Licentia poetica. Vide cann. 25, v. 98.. el Poelm. Ms. altei Germ., firmabat. Alii, [ormavit.
(/') Alias, vovebat. Vidc not. 210.
p Vide nol. 241.
(<i! lla emendavimus ex duobus mss. Germ. et sic (g) Ms. codex unus Germ., snb tempeslate.
lla mss. duo codiccs Germ. Edili, constrata.
Sarchinus legendum censebat. Ante erat regebat, (Ii)

Mialc non eniin dicitur exorcistce mnnus regere. \i) Sic ms. unus Germanensis. Alii eodd 1'rostcr- ,
;

tb) Sic restituimus ex mss. codicibus2 Germ. Ante net. Vide seqq.
erat :
(j) Mss. duo etediti quinque, suis. Alii, sums.
ne sola viro sarrum eaput infula \elet.
Spi! (/,) Sic emendavimus ex duobus mss. codicibus
Aldlicbnus carm. de Paulo apostolo : C.enn. Anle erat Inlentusque.... ensis.
I ilula virgiileo quem comit saTa pudore. (I) Ita emendatum ex mss. duobus Genn. et ed.
Ita eiiimscribenduni e membranis admonet V. C. J. Scbot. Al abi . Pertrahitur. Correctio noslra cnnflr-
F. Gronovius in Ecclesiast. Observat., c. 15. Aldliel- matur ej cpist. 29 ad Severum, num. II.
invis dc Euslochio : (m) Sic mss. duo Germ. AJias, anfmos.
 473 POEMA XV
474
Arceai Ut somiium poenalis aenmiiie lectus.
Felieem numero de carceris eligit
Nec requie taruen est vacuus, nec iuminis cxpers omni,
255 Cujus id apponat '» meritis
opus, u.senisalmi
Confessor, cui jam sociatus in oronia Christus
Merabra ievet, revocelque animam, revehatque
Conipatitur, virides gravior cui pcena coronas
190 Multiplicat; spaliante "polsim qui niente [ refcturo,
per.v Attonilisque ovibus cari solatia reddat
[grat. Pastoris. Vehit ergo micans jam nocle silenti
t>eqne ipsura, vincto qnamvis in corporc,
iiber Augehis, et tota vinclorum in plebe reorum
Spiritus antevolat sunimi in penetraiia Chrisli,
g.jo Felicem solum, pietas cai sancta reatum
Prsemeditanle anima ccrlis sua pramia volis.
Fecerat, alloquilur* : fugit atri carceris horror.
Ergo iicata sacris Felicero passio peenis
Voce siinul sacri Feliv et luce minisiri
195 Drgebat gravibus vinclis et carcere c;eco :
Excussus trcmit, et verbum trahit aure fideli.
Quantasque ex homine induerat caro subilita
Ac primum, velut eludentis

Tantas a Christo recipit patientia painias.

[pccnas, ^ i
Accipiat mandata Dci, sltipet ansius
"' imagine somni
: et se
Causatur non posse sequi prohibente catena,
Maxirous interea « solis in montibusccger,
Insuper et cktuslro simul el custode teneri
Contentus fugisse manus feraliaque ora
B Carceris obsessi. Sed vox divina morantem
200 Carnificuni, diversa, at non ieviore ferebat ,
Increpilans, jubet excussis assurgere " vinclis.
Martyrium cruce, quam si ferro coiia dedissei,
250 Ei subito, ut niolles manibus fiuxere catenac
395— 39SMembraquetorraentis,aulignibus; Sponte jugo cervix ferrato exuta " levatur,
[acrior illum
Prosiliuntque pedes laxato caudice nervi.
Cura sui gregis urit ct allicit; uritur igne
Mira fuics'. salvis rescrato carcere clauslris,
Frigoris, et gelido cceli de rore rigescit,
Sopito cuslode, forcs intcrrilus exit,
205 Panis inops teetique siuiul, noctemque diemque
Perque ipsos via lil, pcr quos via clauditur; ibat
Pervigil intenla jungit prece lempus utrumque.
Angelus, et tacilae per amica silentia noctis
Diunosa duni stratus " Iiumo compungitur artus
Lux et iter Felicis erat. Koune unus in omni
Senlibiis, et mentem curis, intusqiie forisque
Cbristus aiiest sanclo? sicut viget omnibus idein
Dimical, et ruris spinas in corpore perfert,
210 Tristilia? patitur spinas in peetore
397-398 Spiriiiis in Cbristo genitis, sic
ipsa
msesto.
Duris dura legcns, eruciatu mentis acerbo f
pioriim
2G0 Gralia concordat. Veterem remeare receuli
Merobrorum tormenta levat, sensumque doloris
liistoria (e ) video speciem, qua jussus abire "
Corporei (a) excludit cordis *7
dolor . Atlaroen ,-.
fcisseno (/') sublimis in agmine discipulorum
.
[
X S<* Pclrus, sponle sua vinclis labentibus.eque
Matenes terrse ( licet inconcussa inaneret
Carcere proccssit clauso, qua pravius illuui
215 Vis animse, spernenle Gde labentia carnis),
(»)
2l!5 Angeltis, Herodi prredatn furatus, agebat,
Victa hieme atque iame, duroque atlriia
cubiii,
Sic meus, edncerile Deo, gcminala per atra
Deficiente suam linquebal coipore mentem,
Carceris et noctis, rcliquis obscura, sed uni
Altius e vacuis fessi senis hausta
medullis
Illustrata »• sibi, Felix impiine
per ipsos
Frigora pellebant glaciato sangnine
vilara .

2-20
Cnstodes, constanie premens vesligia passu.
Mota Patrissummi pietas anlistite tanto,
2^0 Callibus ignotis dircclus, jussa
Non tulit oliscuro petebat.
consumi funere cnrpus.
Et postquam emcnsus secretos avia saltus
Ouanquam et ut Eliam, (c) sic istum pascere
Bura (</), locum fessi senis invcnit; tegra tra-
[ posset.
Esciferas volucfes jejnna per avia mittens; j
lientein
Jani tenui cernit mrcstus suspiria fiatu.
Posset et ut Mosen >" secreto opei ire sepulcro.
Et primo ut cari cognovit mcrnbra parentis,
225 Sed so!i hoc dederat Deus uni muiius amico,
275 Fusnsin amplexum, dat \uliibns oscula notis,
Arcana teilure tegit, quia jure decebal.
!) Et tentat " gelidis revocare fovendo calorem
Tanius honos illud corpus, quod comminus ore
Artubus, et crebris adflalibus oris anheli
Fulserat, el sermone Dei b ut morlalia functus
Re.ldere vivenles tepefacto corpore sensus.
Jura, Deo (d) tantnm frueretur teste sepulcri.
Sed ncque clamatu est neque pulsu mobile cor-
250 Eigu sacerdotem confessoreroque
sereno
Lumine respiciens, tacitis tabcccre silvis [
pus,
2 S0 Jam simile exanimo modicus tainen ultiuia viiaj
Non lidit ulierius rnitis Paler; et quia :

digno Flatus, et internre prodil trepidatio

Condignum comitem librrc.
meritis sociare parabal,
Auxius intuilu lali pia pcctora Felix,

" Vi.lc carm. lij, v.8.

b Vid. cann. 32, v. 15. (
e )
Iia einend ivinms cx mss. duobns Germ.
S" PX u ,us Germ ' ( / 1
Sic reposuiimis cx duobus ross. codii ibus
( l
o \
)
m
*ls. 1
Tr - Corporis.
Gcir... superaute: ulraque bcrm. pervctuslis. ln cditis, prinrcps sujser.
* lectio bona
ona
< M in Iiscnpl rmkx , Germ g ) Ita
( einendalum ex ms. codice Gerroancusi
emenclatum « i»m. codicibus Alter, Jura. Edm Pura. Cnrrectio nostra conlirmalur
benn. t,
t-iV Ante emianli, nuilo scnsu. ^uobus ev carm. 20, v. 20, aviarura.
 , , , , ;

i;
S. PAULINI NOLANI EPISCOPI I6EMATA. 476

Dislrahit exsangues arlu», et lurida cernens A 325 Admil Omnipclins, cl te mihi mitlere d legit

Oi .i lanie, nec habeiis quidquam quo rebus ege- Per quem dona mihi sua redderet : utere, fili,

[ nis Pra:eeptis pielatis opus mandantibus, et me

285 Ferrel opem, non igne procul , neque comrai- Suscipiens humeris, commune ad ovile reporla.
f
nus " esca. Impiger optato gavisus munere Fclix

Ul <lape tabentem recrCaret et igue rigeniein. 350 Carun) onus, ut Chrisii pondus leve, sumit, el
Qu.crenli, et inulta Chrislum prece coiivenienti, jadfert

Quanam ope, quave via jussum complere valeret Tam (c) voiucri cursu, tamquam magis ipse fe-

Serviiium, subilam omnipolens de (a )

sentibus [ratur,

[ uvam Nee ferat; cl vere Christus ferl ipse ferentem,

290 Edidit, et capili jussit pendere propinquam, Et (d) pedibus pietate eitis Deus addidit alas.

Ut facile ' atliguo possct decerpere ramo Nocte c eadem

munera percipit unus, pariler lot

Natum sponle cibum. Divinilus ergo refeelus,- 535 Et simul exseqnitur Felix sua rumpere jussus ;

Mente pia oblato laeiatur munere Felix; Vincla, sacerdotem relicit, revebitque refectura,

Decerptumqne ta manu morientis ad ora raee- Deponitque sui tulum suh culmine tecti

[ muin B Unica quod servabat anus ; tara celsus et isto

295 Admovet : et quoniam strictis jam dentibus ille Maximus exstabat merito Cbnfessor, ut illi

540 Turba domus, sumina et ceusus, auus una ma-

El senlire negal dulccs et sumerc victus ",
Exprimit hiimentes aeinos, succumque liquen- [ nerel.
Pulsalis foi ibus Felix hanc excitat M illa
[ tem
;

Instillat, digiio diducens arida labra; Ad priinos (e) pavefacta sonos, vix nola re-
noscit
Donecet adspirante Dco conatibus .egris, [

Alloquia, ci doniinum teclis assumit '* aperlis,

500 Et luctaute manu, rigidos paulisper hiatus
Laxavii, lenuemque adilum dedit oris aperii, Voce graduque trenieiis, quatiente limore se-
[ncclani.
Quo roreni exiguum resoluta infundcret uva.
Hinc animoe sansus, ealor ossibus, aique ocu- 555 Cui Felix : Cape depositum boc, quod con-
[!is lux, i-cia mecum
Yilaque tola redil : qureque hseserat ohsila siccis Sidera noctis, ct angclicae sub principe Chrislo,

505 Faucibus, exercet solitasjam lingu» ioquelas, Me tradente , mairus tradunt tibi ; sunie lideli

Postquani vocis ilcr palefecil lubricus humor. Hanc Domini gemmam grcmio, quam lempore
comrainus ora, CZ [sumino
Ergo reviviscens, nolissiraa

Felicis videt ora sui, amplexusque vieissim, Incolumcm nobisDomino sub judice reddas,
Conquerilur lardum : Nam te promiserai, in- 550 Quo nunc lesle capis. Subilistis Maximus orsis,
quit, Felicemque suum revocans Cape tu qnoque, :
[
[dixit,
510 Adfore jamduduu: Dominus inihi, pars mea Fe-
[lix; Muneris, o mi nale 34
, viecm, quam me tibi jussit

Reddere compositum, qui le uiihi jussit adesse

Praecipuum, Felix. pignus mibi, qux rogo lanl e

Aui u W te temiere morse? si corpore cessi Deposito. Tuin deinde sacram Feiieis amali
555 Imponil capiti dcxtram, simul omnia Cilrisli
399~&Q0 Ad lempus fragili soiido tamen ,

[essc fidelis Dona petens velut ille patrum venerabilis lsac

:

Rore poli nalum, et lerrx benedixil opimo

'

Pectorc duravi. Docetel locus ct status ipse, ;

515 In quo me cernis vilac istius ima trahentem, Fclieem Christo sic Maximus ore palerno
Non mortis fugisse metu , Chi isloque meam me Ore et apostolico benedicens et locuplelans,

Prxposuisse animam : fugi, non lucis amore, 500 Immarcescibilis redimivit honore coronoe
Sed b tragiie hoc metuens infirmi corporis ;
Perpetuisque opibus, quas et modo ccrnimus,
[atqui S; D [auxil.

Tecla pclens, alia vixisscm tulus in urbc, POEMA XVI '.

31 FELICE NATAI.ITHJSI r.v llMI N V.

520 Simihi vile liries, el (b) eara bx-c vita fuisset. IlF. S.

Ignotos montes, deserlaque nuda petivi S. Felicis historiam prosequilur.

lemporibus subcunt
In gremio Domiui dulcis mea colla reponens, 491 402 Terapora
Ipso ut c
deficerem lesie. aut ut pascerer ipso. [abit, et venitrestas;

Nec frustra, eeee vidcs, fuit baec fiducia nohis : Cuncta dies trudcndo dicm fugit, et rotat orbem:

Alias 20 quod a:\tcm 16

: eral, nunc 12. Scrip- ( a ) Sie mss. codices cimi edd. Grav. et Schot. in
liuii annn 598. die 1 Januar. 1 margg. Edili quinque, vSxlbs».
" Vid. carm. 10, v. 108. (b) Sic nis. qnus Geiiiianeiisis r.oilcx. Alii, rorimr,
' Vide carm. 21, v. 005. incongrue omnino; ncc enim allendendum ad pras-
r
M esl morerer. cc.lcnlia.
' 1! est clegil. Vide carm. 52, v. 522, et ep. 52, (c) Ms. 1 (.enii. i>o/«<:<?r.

mmi 0. (d) Ita mss. duo Germ. cl cdd. Giiu. el 1'oelm.

* Licentia poetica. Virie en. 52, n. o, v. 6. m l
;
ii' ; . Alii. It fiedibus.
' Gcn. xxvn. 28. (ej M-. 1 Gcrra., sJ«/)cf«cra.
 ; :; ; , ,, ;
;,

477 POEMA XVI. 478

a
Onmia prrelereunt, sanclorum gloria durat \ Ignibus aut gladiis promptos inferre monebai
In Christo, qui cuncta uovat, dum pernianci (n) 403 404 Pectora;
_
et ipse suis addebat pon-
[ in se. [dera verhis S
5 Tandem igilur revolutadics roihi nascere, loto 50 Confessor passus ,
qiue perpetienda docebat
Exoptata dies anno, qiue dulcia fcsla, Omnibiis eloquio simul exemploque niagister.
Et mea voia novas; qusc roe sollenuiia poscis Non tullt ha-c Malus illc diu : sed inhorruii
Muneia, nalalem referens, quo millia gaudent [atris
Innumeri populi ;
quo me specialia tangunt Crinibus, et (e) rabidis inflavit colla venenis
10 Gaudia, qno (amuise rala debeo '
munera liiigurc Immisitque suum scelerala in peclora virus
Felici (b) libare meo, cui menle dicala 55 Ureret ul nigras Felicis gralia mentes.
I'i Domino Christo suin «Je.litus : hunc et amoris Inseruit slimulos , et mentibus arsit iaiquis

Obsequio celebrare per annua carmina sanctmn Vipereae (f) furor invidix; petit improba (g) pri-
Fas niihi. Dicam igitur merita, et eausas raeri- [ mam
[torum Ira domum ; cunctis amor impius in scelus ar-

15 E quibus oblinuit caelestum pnc-mia laudum , [dct.

^Eternosque dies, et magui nomen honoris. n Felicem sitit impielas : sed ab ;edibus absens
Jam \prior hoc (c) prinios vobis liber edidit 00 Forte suis^media steleral secnrti in urbe
[aclus Fraternis de more suo vallatus ainicis,
Martyris, unde domo, vel qui genir,, et quibus F.t pia verba serens populi credentis iu aures

f
altus Ecce ad eum, strictis quierenles ensibus, adsniii,
In slinliis, quo deinde gradu per sancla vocatus Cum subito , aut iliis corda hostibus, aul buic
20 Munia malucril Christp servire pereuni, [
oia
Quam patrias errare vias 5 per devia mundi 05 Yerlunlur, notum non agnoverefurentes,
Nam paler emeriiis subCoesare vixeratarmis, Felicemque rogant, Felix ubi cernitur, et non
Diximus et letro tolcratas carcere poenas, Cernitur : ipse, nec ipse vir est ; ctim sit piope,
Quas confessor obit, morteni quoque ferre pa- [ ionge esl.
[ralus, Ignolus nolusque suis fit civibus idem,
25 iSi Deus anlicipans gladios, solvisset iuiquis Discerncnte fide vulturn ciedenlibus, ipse
Eniissum vinclis, aliosquc vocasset ad aclus 70 Hoslibus alter erat : persensit ' et ipse favenlis
L't ((.') prius ad sacram rcniearet episcopus aulam Consiliuni Christi ; ridensque roganlibus inftt :

Maximus, in b solis qui sallibus ultima vitse r* Nescio Felicem quem qua-ritis. illicet illi

JEger anhelabat, grassante fugalus ab lioste : Prselereunt ipsum ; discedit al iile plaiea
30 Quem jussus proprio subvexit corpore Felix, Illudenle 6
canes Domino frustratus iiiantes.
Pauperis el tecli delatum in sede locavit 75 iNec longum emensis spatium, et scitantibusillis,
Pensatisque sibi, sancto senisore beati, Qua Felix regione foret, quidam incrcpat, et dat
Ofliciis benedictus abit ; paucisque diebus Indicium, ignarus Ciinsae, credensqne furore
Deliluit proprii lacilus sub culmir.e lecli, Dementcs, qui con vidissent comminus ipsum,
55 Non lacila Dominum coeiestem niente iaiigans, Ad qucm conliguis fecissent verba loquelis
Qtiem prece directa, penelraas stiper astra, pro- 80 Perculsi noviiatc doli, graviusque fttrentcs
[pinquo Mox redeunt , pcrque ipsa viri vestigia curruiil.
Pulsabat merito, pacein procedere posceus. jamque propinqtiabant,sed prsecurrenleiumullii
Interea lluxere dies, pax visa reverti. Urbis, et attoniti clamoribus undique vtilgi
Deseruil latehram Fe-ix, taridemque sereno Admonitus Felix , inslanlia vnlnera ilexu
iO Conlisus coelo, Isetis se reddere fcetum 85 Declinat, medioque rrocuise devius aufcrl.
Fratribus, et placidse coinmittere coeperat urbi. Namque (h) locnm nanclus, spatio qui f<irte pa-
Gratabantur oves Christi, paslore recepto. [l.enii
L)
IMc gregem pavidum de tempestatc recenli Panditur effugium , celplui scducltis ab urbe,
Mulcebat monitis coelestibus, eiduce vcrbo Sic quoque rion longinqnus ciat secloribus atri?,
45 Anxia corda regep.s, Grmabat aniore c iidei
Qui prope conspicuo subduclus ab ore sequen-
Contemnenda docens et amara et dulcia mundi; • tiim,
Nec concedendurn tcrroribus obviaque ipsis ; 90 infcslos utcumque limens vitaverat enses;
« Id est Nat. 4. (d) Ms. 1 Gcrm.. viui.
Videcarm. 15, v. 08. (e) Sic einendaviinus ex duobus mss. coiiicibus
V iile uot. 554. Germ., re.fragantibus ii» quibus rnendose om-
cdiiis,
Ms. codex unus Gerruanensis, ipse. Utraquc !ec-
(a) nino legitur rapidh. Vide v. 1J)9, rabida monstra,
tio bona. Ct alibi, rahidh lictoribus.
(b) Sic repositum ex duobus mss. eodieibus Germ. (() Ms. unus codex Germ., Vipereus.
Eilili, libaia, minus bcnc. 13) Ita edd. sex. Tres in r.iargg. cum mss. 2
lidem ccdices mss. Germanenscs duo, primus :
(<•) Germ., primum. Sed poetica inagis vuigata lectio
et recle quidem hoc sensu primus liber prior hoc t : ijiiarn rcliiieinus.
id est, liber proxime hanc prcecedens iam vobis edidil (A) Mss. dim codiccs Germ , K spatio uanctusque
,

dctut Marinrh. focum ipi forle pavenli. TrcsCdd. in uiargg., pnvenli.

 ,

J79 S. PACLINI NOLANI EPISCOPI POE\!ATA. 480

El capiendus crat, quia nullius obice clausiri A Vana salus homimim , virlus mea non miiii
Ille repellendis locus obsislebat iniquis. [viitus,
Nani * foribus nuilis, in publica roslra 9
patebat Si caream virtute Dci. Qno vasla gigantum
Scmiruti paries nialeiiiJus iragmine muri. Pvobora? quo Pharii reges ? ubi magna (d) Hie-
95 Suil divina manus sese sanctum inter et bosles [ricus?
Oppo-uit, miroque locum muiiimine scpsit. !'i0 Omnibus exitio suo gloria, qna tumuerunt,
Non strue saxorum, nequc ferratis daia valvis Cassa fuit. Nequevero suis virtiuibus isla,
Clausira ,
por humanas quibus atria claudimus Sed magis infirmis divina polentia fiegil.
[artes 13
: Ille gigas pueri funda pasloris ohivit,
Rudere sed .-ubito concrevit sordidus '"
agger, Ut canis; illam urbem snuitas solveru tuharmn;
100 Jussaque nutantes intendit aranea telas, 1 45 Liltorea jacuii rex ille superbus arena ,
El sinibus tremulis («) in tolum slruxit apcrlum, Divitias re;ni pendens in fuuere nudo.
DeserLwiue dciiit faeieiu sordere ruinaj. Sic nhi Chrisius aJest nob s, et aranea (e) mu-
405 '403 Q uae siin J '
'
occurrit minilanli- [ro esl :

[bus T obstupuerunt ", At cui Christusabest, et murus aranea fiet.

Defixoque graclu, (b) sibimet dixere vicissim :

B Digressis igiiur cum facla sileutia turbis,
105 Nonne luror tentare adilus , am ciedere quera- 150 Sccreioque lug.c fidas nox alta tenebras
[quara Praebuit, egre litur Fe!i\, mutatque lalebrajv;
Hac intrasse horninem, minimi qua signa deilis- llla
ll
canens Domino: Hedia si mortis in umbra
[
sent Ingrediar, mala nou meluam, quoniani lua mc-
Vermieiili ? modicse rumpunt lu:c retia rauscse, eum
[

Nos penelrasse virum (<) pcr cl.uisa puiarnus Dextia, per inlernum non expcrs luminis iho c.

| iucpti, 155 Ergo Dei ductu capit in regioue remota

(()
Et lenerum lanto non rupluni corpore trxiuni? Compluvium, anguslobrevia inter lecla d cubili,
110 Ille magis nostris manibus modo debitus index, Quo vetus arebat tecto cisterna protundo.
Qui nos iii deserta doloso calliilus astu Propter « in attiguis habitabat femina tignis
Induxil, versuraque alio, meiiiiiiis in isto
407 — 408 Sancta Deo muiier, quas confcs-
Felicem lalitaie siiu, quo nostra muligiio [soris operti
Verteret arma dolo , capiti fugienlis amicus. 100 Nescia, Felicem Christo quasi conscia pavii.
115 Ergo recedaiiius . nam slare diulius istic , Mira eanam, ingeniuin Domini pasccntis alum-
Hisus ei vulgi, deinensque notabitur error,
il
C [num,
l2
Scrutatum bac bomiuis latcbras contendere Ignara pascenie suum. Nunc sedula panes,
[gressum, Nimc alias de more, sihi quas coxer.it escas,
Qua vel mole pulri , vc! araneolis obduclis, Mentis in excessu divino facia paiatu
Monslral inaccessos humus incalcala recessus. 105 Importabal eo, Felix ubi tesle latcbal
1*29 Ncc niora, diseedunt propero iu diversa fie- Velalus Domino ; sed ncc cum lencieret illo '*

[ mentes :
Noveral ingressum ; nec cum (g) discederet inde,
Sed Deus, ut Scriptura canit a ,vesana minanles Inlroilus erat il!a siii memor : ulque paratos
irridebat eos ccelesti Christus ab arce ; Intulerat victus, propriis licel iila cihanilo
Felicemque suuru sacris velaverat alis. 170 Serviret manibus sanclo, tamen iuscia tanti
Qui Douiini tutus gicmio candentia tela Mimeiis, hoc ie
de corde suo novisse nequibat,
123 Discutiebat ovans galea, scutoque u lidci, Quo I non nientft sua, sed Christi iiuimne agehat,
Et gladium verbi confessor in ore gerebat. Proque loco latebrx, ct strici*
!T
snper ora la-
Armatus pietate uianus, et peclora plenus [cunx,
Casta Dco , insignis meriti ihoraee legebat. Apposilos ingressa cibos linquebat, eosque
O nuiliis divina modis Sapienlia divcs, D !T.'i Sc posuisse domi crcdens, ita semper abibat,
150 Semper ab infirmis confundens forlia mundi! Ponendic incnior, et posilie mox iiiiiiicinor esc;e.
Vix populos altis defeudunl iuoinia muris, O mulier benedicta De6j velut u;ia volucrum,
Ei frelos valido munimine saipius hostis Qax qiiondaiii mundo abduclum pavere prophe-
Opprimii, adversisque expugnai monlibus urbes. I lam.
Nunc et ab armaiis protexit aranea sanclum Tu quoque secreto pavisli martyra tecto,
155 Defensante Deo ; teneris siciii hosiis abactus 180 Sicui avis Domino parens, et nescia sancti,
Cassibus ; aerio cessit visferrea filo. Conscia serviiii : (h) ijuid gcsseris, et cui landera
• P.-.al. u, ! ei 4. c) Ita mss. duo Gcnn. Ed. Schot. proximc accedit,
1 Viile not. 554. p/?i clusa. Alii, pnvclusa
Psal. xxii, (d) Mss. duo Gcini., Hierico
•'
i.
* Vid. nol. 242. (e) iVl^. ! Germ. murus.
Id csi prope. \ idecarm. 21,
({) Ms. codex
•"
v. 505; 1 1 -li, v. i 1S. Gerin.,rfte ducto.
!

(a) Mss. doo Gerai., intuium. Bona ulraqiic lectio. (g) Wanuscripti duo coilii es Germ., discenerut.
(b) Edd. , simul rt. E\ duobus niss. codicihus repn- (li) lt.i mss. duo Gonn. Eiid., ijiwd.
suimus sibimet, id cst, sibi ineieem dixifre.
 ; ; ;

m POEMA XVI.
482
Servieris, gaudens illo sub tempore nosces,
A Fuiictus erat, (/) longum perfiinctus episcopus
Cum Deus ipse suo pro confessore eoronam
[seviim
Jtistifise Chrisius reddet tibi, lunc tua Felix 230 Maximus, el numerus ">
ductu pastoris egebat.
185 Ipse libi referet sub judice pramlia
Christo, Felicis nomen tolura balabat ovile,
Qua> Deus ad diilces sacrali marlyris usus
Quem confessoris redimibat adorea Clirislo
Transtuiit, ui quondam coclas messoribus escas, Queinque salutiferum spondcbaf. lingua mag»
Angelica per inane manu pcnderte propheta
[strum.
Misii jejuno rabida inicr monstra prophete; Viiaque doctrina» concors; sed ut hoc quoqu«
190 Non fera nionstra, iides quia vicerat alma leones,
[palmam
Sanctaque frenabant avidos jejunia rictus.
255 Justitia? ferret, meritum sublime quieio
Sex illum totos perhibent ls ex ordine menses
Corde premens, vclut indignus, non audet honore
Expertem coetus hominum vixisse sub il!a
Crescere, testalurque seni mage debita Quinto;
Culmiuis obscuri simul angustique latebra,
Quod prior s0
ille gradum socii meruisset ho-
195 Nil opis human.Ti indiguum, solamine Chrisii
[noris
Semper abundantem : qui tempore ferlur in illo
Presbyter : h;ec septem dLiabat summa diebus.
Ssepe iilum sermone suo dignatus adisse
:
p, 240 Ergo sub hoe eliam Felix antistite vixit
Saepe sua pavisse manu, cceioque dedisse 81
.
Presbyter, et erevit meritis, qui crescere srde
1'ocula, non piuvialisaqure; quam nubila passira
Noluit : ipse iliuiu ramquam minor omnia Quinlus
200 Omnibiis effundunt; sed (a) quem specialiter uni Observabat, et os linguam Felicis habebat.
Gratia Felici (b) mittebal ab xthere rorem,
lile gregem officio, Felix serroone regebat,
Nam nimiis, ut iii, tunc torrida solibus aeslas, 245 Multa sauctum Christi virtulibus auxit
aliis
Et puleum quoque siecarat, qui parta latenti
Gratia Felicem, nec pace minora subegit
Pocula prcebuerat. Sed ne sitis ureret illum
^ Prceiia, quam validis confessor gesserat arrtiis.
205 Carnea, qui Christum sitiendo, ferebat et
istam Corpoream trisii sub tempesiate salutem
Corpoiis afflicti 19 pcenam, delata sereno
SpreveraJ, idem et opum simul ct contemtor
Inque globum (c) tenuis nubes collecta, per ar-
[honorum
[clum 250 Secura sub pace
a
fuit. Non ille lenendi
lmpluvii , dulcem sitientis in ora liquorem Securus raeriti, sed cautior ut boua vitse
Infudit, quasi pressa manu ; cceloque vocaudum, Parta iueretur, postquam discrimina inortis
210 Veileris aHherei succo laclanle refcc.it.
Vicerat, el scopulos inter tranquilla timebat.
Quid mirum, si nunc Lerrena (d) labe sointum
q Diximus ut mortem calcarit, et ambitioneni
Chiistus alat, positum quem in corpore sanctus
255 Nunc aliam confessoris cognoscite palmain.
[alcbat Vicit avaritiam : nam prsedia mulia (g) doraosque
409 410 - Spirilus; el cui panis erat, Ver- Diviliis locuples palriis 22
possederat heres;
[bum Dcus ipse Confessor proscriptus erat, sed pace reducla,
Ccelestum panis, quo vescitur angelus omins?
Etsua,'si vellet, deposcere jura licebal :

215 Tempus ut hcc abiit pax reddita condidit

, 260 Maluit tamen verbum curare Magislri ',
ille

[enses, Cuncta liceiii, non cuncta juvant d licito ulile :

Feiicemque Dcus monuit prodire latebra,

[prceferl
Qui (e) dudum placidas mundi clamoribus
aures Et quasi terrense contagia ducere labis,
Struxerat, humanis ducens oblivia rebus.
Horruit amissos in jura reposcere Ittndos.
Bt novus iii lucem jam desperantibns exii,
Mulli (h) obiunuebant, prce cunclis nomine
"220 Et pauia tamquam redivivusin urbe videtur.
[prisco "
Et muili dubilant agnoscere, et aste roganies,
265 Archelais (i), lam sancta lide, quam stemmale ='
Verane le facies? (aiunt) tuiic ilie bcalus
jclara,
Redderis beu tanto nobis post lempore Felis ?
D Diyes opum vidua, et sanclum pieiate fideli
Qua regione venis? cceio datus, an para.liso?
Felieem venerans, aique i!Ii cara vicissim.
225 Kedditus in terras hahitacula nosira revisis?
411 - 412 Haecillum juxta meriium vene-
Ille tidem fiimat, coram se corpore adesse,
[rala colebat,
Servaium vixisse Deo; dat gaudia cunctis;
Utque feruni, juncium sibimet pro jure sodali
Laudibus et meritis populo celebratur ab Gmni.
270 Usurpans animum , crebris pia conl.a querelis
a Vide not. 167.
b Sd est lectio, qure infra confirmatur ex versu
populus. Vide carm. 23, v. 27. 272, terrenoe
conlagia ducere labis. Ante erai mole.
« Id est uposioli Pauli. Vid. ep.
50, n, 5. mss. duo couices Germ. et ed. Schol. Alii,
(e) Sla
d I Cor.
vi, i2.
Ja)S\c emendavimus
Qua. Et mox
iideni duo mss., i.t patria, Alias.
Vt
ex mss.
duobus colicib-is
*erm.et editis qualuor. Edit. Rosv., quam, (f) Sic mss. duo Germ. F.diti, iargum.
male (a) Mss. duo Geim., domusque ; sic ubique
(u) m. unus Gcrm. codex, iidem
defudit. codices, domus pro domos.
[<-) Ita ms. unus Genn.
codex, melius qnam ed'ii (li) Ms. i Gerra., obtendebant.
enuem. \he veisus desideratur in alio
uis. Ger.n' (t) Mss. duo Germ. Arehelaus; sic fortc- Paulinus
,
iOlllCC.
diserit, ui Melanius pro Melania.
(d) Sic repositum ex mss. duobus Gerra. Vera
 , : : , : ,

PAULLM NOLANi EPISCOPi POEMATA {84

.„, S.

Sjcpe faligahat, cur debita

promptaque reddi A Et per jEgeos penclrabis cestus

dispcnsare recepta , 20 Thessalonicen.

Jura recusaret, quse
rtagnse cum ftenore posset
» egen.s. Appulis sed nunc via prima lerris
Mercedis
munera ssepe Te vehet, longo spaliosa plano,
Plurima de propriis quoque rebus
pio contentus ad omnia sensu " Qua Canusino medicaia flagrant
275 Oblulit; ille
curam, 24 Vellera fuco.
Femineam placido ridebat pectore
ipse bonorum, Ast ubi paulum via profcrelur,
Ccclestum sibimet sat conscius
sibi compensata tenebat. Det, precor, mites tibi Chrislus sesius
Quae pro terrenis
Et levis spiret sine nube siccis
Unde potens, caris inslantibus hsec referebat

repetam terrena perennia perdam ? 28 Aura Calabris.

280 Cogitis ut ,

opulento Sicut anliqui ' manibus prophetse

Praestat,opes salvo desiut, quam vita
pauper habebo. Per sacramentum crucis unda misso
Dives egebo Deo, nam Christum ,

d trisles
Dulcuit ligno c posmtqne
Divitiis inopem (a) ditabit gratia Chrisli. ,

macri jugera 32 Merra (c) liquores;

Hunc retinens animum ,
(b) tria

[ruris, Sic tibi ccelum modo temperetur,

colonus B Et (d) levi sudo lenuatus aer,
285 Nec proprio subjure tenens, conducta
iamulo sine, pauperis horti Flalibus puris placide saluhres
Ipse manu coluit,
« de cespite dives egeno 3G Spiret in auras.
Possessor : sed et has
Dominum confudil opes cumpaupere semper ; Qui solel flatu gravis e palustri,
In
cum paupere raensa Anguium tetros referens odores
Colicctum divisit olus ,

curam consumsit habendi. Solvere in morbos tumefacla crasso

21)0 Una dies illi

40 Corpora vento.
Uuica vestis eum, saepe et vix unica
texit.

Q;iem potens rerum Dominus fugnri

Si geminas habuit, nudum
meliore refovit.
pannos. Sivc mutari jubeal suoque
Siepe novo miseros vertit velamine
:

ab atro ISunc sacerdoti bona sanitatis

Felicisque habitu pauper mutatus
44 Flabra niiriislret.
295 Enituit; contra mendici iegmine Felix
rcentem. Sicut .(Egypto peieunle quondam
Sorduit, exornaos inculto corpore
Deo maturus, el scvi Noclis et densa; tenebris opcita,
Hac vivens pietatc
clausit sua sech diebus, Qua Dei vivi sacra gens agebat,
Et merili plenis
4g Lux erat orbi.
Mutavitque pise, non clausil, secula vitse.
m0l, ° in tol ° s P ecies P roba
"
POEMA XVII \ 415 - 416 Q uai
[tur
AD NICETAM REDECNTEM 1N DACIAM.
qui ad Natalem Orbe, cum sanctffi pia pars lidei
S Nicetam Dacorum episcopum ,

S. Felicii Nolw occurrerat,

abeuntem mim laudi- Fnlgeat Chrislo ; reliquos tenebris
bus prosequitur. Obruat error.
52
nos properans relin-
413 4l4Limne
- abis, et
Sic meo qua se feret actus ora,
[quis? ,

Cuncta Nicetsc Dominus secundet

Quos lamcn sola regione linquis,
Semper adnexa sine fine tecum ' Donec oplato patrinin vehatur
Mente futuros ' ? 56 Lselus ad urbem.
4
Jamne discedis revocanle longe Perge, Nicela, bene qua recurris,

Quani colis, lerra ? sed et hic " resistis Presperos Christo comitante cursu»,
Sancte Nicela
b quoniara et profectum
Quem tui dudum populi Vatigant
:

g Corde tenemus.
60 Nocte dieque.
I, memor nostii , remaneque vadens Te reposcenles, ut ager levandis
Spiritu prscsens, animis vicissim
Cum satis imbrem sitit , utque molles
Insitus noslris, trahe, ferque tecum D
Cirro suas matres vituli represso
12' Qnos geris in te.
lii
Lacte requiruiil.
3
nimis lerra et populi beali!
remeans adibis;
Unde nosjustis precibus tuorum ,
Quos rnodo a nobis
Qui snum recte repelunt parcntem,
Quos tuo accedens pedc visitabit
Cogimur victo, licet inrepleli,
i q Christus et ore.
G8 Cedcre voto.
Ibis Arcloos procul usque Daco?
Epiro gemina videndus,
Et quia spes jam rapitur tencndi,
Ibis

(c\ Sic emendavimus

ex oplimo ms. codice Ger-
•
Alias 50: quod autem 17 ciat, nunc la.Scriptum pariler emenda-
manensi. Ex hujus codicis lectione
videtur anno 508, in seslate.
a ld est, r«maiics.
i> Vide uol. 545.
7,itemqne S. Augustinus quaest. 56.
Non pote-
c Eiod. xv, 25.
mil.
24-t.
d Id esl deposuil. rant aqnam bibere de mera. Vide not.
quam (d) Ms. Germ., Vt.
(a) Ua ms. 1 Germ. , melius alii di(oi>i(.

(b) Mss. duo Genn., modici tria.

 , , , : ;

«85 POEMA XVII 486

Urget atTectus placilis favere : Audient 4»i^i tremefacta cete,
'
Jara vias illas licet oderimus * Et sacerdotem Domino canenlem
72 Qu;e rapiunt le : Laeta lascivo procul admeabunt.
Odirnus quamvis, (a) sed easdeni aniamus. 120 Monstra natatu.
Odinius quod te retrahunt : amamus Undique alludent palulo verentes
Quod luum nobis procul attuierunl Ore delphines, siue vo e quamquam,
70 Cernere vultuin. jEmula bumanis tamen eloquentur
Quas (b) prius slringi superanle amore, 124 Gaudia linguis.
Nunc tibi sterni faciles precamur Nam Deo quid non sapit atque vivif,
Praevio terris pelagoque summi Cujus et verbo sata cuncta rerum?
80 Nomine Christi. Hinc Dei Iaudem maris iraa noscunt
Qui tibi faclis iter omne campis,
128 Mutaque clamant.
Arduos rjontes reprimat, cavasque
Testis esl nobis veteris prophelse f
Impleat valles, salebras ada-quet
Rellua, adnutum Doniini profundo
84 Jungal hiatus.
Excita, ut mersum caperet , deinque
Te perllydruntum (c) Lupiasque veclum, ii
Redderel hauslum.
Innubse fralrum simul et sororum
Sed modo ad nostrum ferus ipsc valem
Ambient (<t), uno Dominum canenles
Auribus tantum pia devorabit
£8 Ore catervse.
Cantica (/) : impastam saturabit 7
alvum
Quis mihi pennas daret ut columboe •»
,
136 Carmine paslus.
Ut cboris illis citus interessem :
Qua libet pergas iler, et per undas,
Qui Deum Chrislum duce te canentes Perque tellurem, licel , et per hosles,
92 Sidera pulsant ?
Ibis arroatus galea salulis,
Sed Iicet pigro teneamur a>gri 140 Vertice Christo.
Corporis nexu , lamen evolamus Advolet rnissus Rapbael, ut olim
Menlibus post te, Domiuoque lecum Tobise Medis s ; ita prosequendo
96 Dieimus hymnos. Ipse Nicet» coraes usque Dacos
Nam tuis intus simul implicali 144 Angelus adsit.
Sensibus , vel cum canis, ac precaris : Ducat hunc seque famuium suum dux
Cum tua de te prece cumque voce Ille, qui quondam profugum (g) minacis
100 Promiuiur et nos. Fratris a vullu Deus in salutem
Inde jam terris subeunte ponlo 148 Duxit Iacob h .
Adri* stratus sinus obsequelur, Namque Nicet.a fugitivus ;eque esl

Unde procunibet, zepbyroque leni Quod semel fecit patriarcha, semper

104 Vela tumescent. Hic facit, mundo fugiens ad alti

417 " 418 fb' 3 illabens pelago jacenti 152 Moenia coeli
Et rale ainata lilulo salutis c
, Et gradus illos, quibus ille vidit 8

Yictor antemna crucis A ibis

, undis Angelos versa vice commeanles ',

108 Tutus, et austris. Iste (h) conleiidit superante nubes

Navii.-e ljcii solitum celeusma e
156 Scandere vila :

Concinent versis modulis in bymnos, 419 — 420 P er crucis scalas properans iq

6
Et piis ducent comites in ;equor [aslra
112 Yocibus auras. Qua Deus nitens ad humum coruscis
Praecinet cunctis , tuba ceu rcsulians, E thronis speciat varios Iabores ,

Lingua Nicetse modulata Chrislum, 160 Bellaque nientis.

D
Psallel (e) xternus citbarista lolo Tuque, Niceta , bene nominatus
116 ^Equore David Corporisvictor, velut ille dictus

• Liceniia poetica. Vide not. 342. (d) Ms. Germ., ambiant.

•> Psal. liv, 7. (e) Ed. Rosv. atternis. Eraendavimus ex ins. codice
c VUe nol. 245. Gernianensi. ceternus, succurrentibus ins. Reg. et
d
Vide not. 246. ediiis codicibus Bad., Grav., Schot. et PoeIm.,qui
e Vide not. 247. nullo sensu. Saccbik. Li>go m-
prseferunt wternis , :

f
Jon. n, 1. ternus. El sane apiissime David dieitur wternus ciilia-
s Tob. v. rista quandoquiiJein ore oinuium psallil
,
qui cjus ,

b Gen. xxvhi, 13. id conseculus non modo ut in

psalinos dccaniant ;

1
Gen. xxvin, 12. ccelo per se, sed in terris etiam peralios inseculum
(«) fidd. quinque, Inmen has. et in seculum seculi Deum laudct , quod optabat et
(bj Mss. codices Germ. et Reg. , pcradslricii. Sed spondebat dum viveret.
melius respondet prius slringi buic quod sequilur (/') Mauuscripius Germ. codex, Carminc.

ISunc slerni. (g) Mss. Germ et Rcg. ,

snperbi. Atomnes edd.,
(c) Ms. Germ., Lipias. Ms. codex Regins cum edilis minacis, aptius ad Scripturae sensum.
qu.luor, Lepias. ik) lia ms Germ. Alii, contenlus.
 , , , ,

*§7 S. PAULINI NOLANl EPISCOP! POEMATA: 488

Israei , summum quia. viditallo A Nunc magisdivcs pretio laboiis

!s
n Bessus exsultat quod liumi manUirie
]04 Corde satorem ,
:

Unde iSicetes meus approbalur Ante quaerebat, modn niciite coelo

tsraeliles sine fraude verus, 2!0 Colligit aurum.

Qui Deum cernit (a) so!id;e fidei 421—422 ° vices rerum ! bene versa ftrma!

168 Lnmine Christuni. Invii montes prius, et cruenli,

Nune icgiint versos e monachis latrones

Hic Deus noster, via noslra seraper,
Sil comes nobis, sit ei antecessor : 220 Paeis aluinnos.

Semiiis lumen, pedibusque nostris Sanguinis quondam, modo terra vilae est,

172 Sermo lucerna b. Verlitur ccelo pia vis latronum,

Qua per obscuri vada cxca secli % Et favel Christus supeva occupanli

Lurninis veri face dirigamur, 224 Uegna rapinte.

Donec optatos ltceat salutis Mos ubi quondam fuciat ferarum,
176 Tangere portus, Nunc ibi ritus viget angelorum :

Quos niodo undosum peliuius per ocquor Ei latet juslus ,

quibus ipse latro

Dum vagoe meulis Ouitamus resiu : jj 2-28 Vlxit in antris.

Prada lit Sanctis vetus ille pr.rdo,
Terreo, tamquam fragili carina

180 Corpore vecti. Et gemit vcrsis homicida damnis :

r crutis hanc regentn Jure nudatus, spoliante Christo,

Sed gubernaclo
252 Criminis annis.
Nunc ratem , in nobis pia vela cordis
Interit casti satana: vicissim
Pandimus, Cbrislo rcferente liltus
Flamiue dexlro. Invidus Cain, ledivivus Abel
184
modo prosequalur Pascit elVusi pretio redemios
Eigo dux ideni
256 Sanguinis aguos J
Te via, qua nunc properas reverlens
Euge, Niceia, bone servc Christi,
lre Nicela, palrioque reddat
Qni tibi donal lapides in asira
188 Limine tutum ".
viarum Vei lere, el vivis sacra templa sa.vis»
Sed freto emenso stiperest
240 jEdificare.
Rursus in terra labor, ut veharis
Avios sallus, juga vasta lustras,
Usque felices, quibus es sacerdos
192 Piaestilus oras.
Dum viam quseris, steriieroque silvam

Macedum per agros /, Mentis incultoe superans in agros

Tu Philippseos
2ii Vertis opimos.
Per Tomitanam gradieris urbem,
Ibis el Scupos
d patrise propinquos Te patreni dieit piaga tota (!: Borr.c
Ad tnos fatns Scytha mitigatur,
1% Dardanus bospes.
El sui discors fera le magistro
quibus jam lunc resonabil iila

2 58 Pectora ponit «.
Caudiis tellus ubi lu rigenles
" Et r.eice currunt, ei utcrque Dacus :
Edoces Christo fera colla iniii

Subdere genles! Qni colil terrcc medio, vel ille

200
b
Riphseis Boreas in ons Divilis muito bove (c) pilleatus
Quaque
252 Accola rip;r.
Aliigat densis fluvios pruinis,
De lupis hoc est vitulos creare,
llic gelu menies rigidas superno
201 lyne resolves. Et bovi junctum pa!ea leonein
Pascere, el lutis cava viperarum
Nam simul terris animisque duri
Et sua Bessi nive duriores, 25(i Panderc parvis '.

duce te gregaitinr Namque mansueto pecori coire

Nunc oves facti

208 Pacis in auiam. Bestias pulsa ferilate suades,

D Qui feras menies hominum polito
Quasque cervices dare servituti,
200 IntbDis ore.
Sempera bcllo indomiti negarunt

Nunc jugo veri domini sulwclas Orbis in muta r;'ginne pcr te

212 Sternere gaudeut. Barbari discunl resor.arc Christum

« Gcn. xxxu, 28. «x .ns. codice Germ. perveluslo corrcxiraus Bornr,

>> Psal. cxvill, 105. eo conlidcntius quo, praler necessiutem r.ietri eam-
° Vide nol. 2i8. dem VOCCm ad VPiUSlion s CodicCS Prudentii Casliga-
<i
Vide not. 259. iam moneat N. Ileinsius ;!i nolis ad Psychomacb v
= Videep. 51, n. 12. 817, ulqidu Borrfl
' Gcn. iv. ,Sic emondavimus ex ms. codice Germ. Anie
erat petleatun. Al rec.le pUlealHs , sive mlealus
'
i :
s Id esl depoii!!. Vide carin. 1 1, v. 81.
ir>i>i eniinapnd I Ipiannm dicilurin Collat legis
Mo
> Vidc not. 250 el 251.
saicie ii! •-, estque, ;»'.'.'" rfon«ri Henriciis Valesius
i
ha\. xi, 7 et 8.
nolisad \^ rpl pU> ai»t, P»S. 205 B de Lega-
(«) Ms. Gerin. et ed. Grin , solido.
in i i
,

(b/ Ita ms. G. rm inensis codex, Perperam alii co- linnihus. Slhi vide quid hic signiGcelpil/eafiwm not.

ices, fiorar.tvj. Schol in itiarg , Borrliw. Nos vero

 : , ;

*89 POEMA XV!Ii.

490
Corde Romano. piaeidamque casli /\ Tunc, precor, nostri nimiuni mernenlo
la
201 Vivere pacem. Et patris sancti greraio reciunbens,
Sic iuo initis lupus esl ovili, Koscido '•
nobis digito furentem
Pascitur coiicors vilulus leoni, 310 Discute flammam.
Parvus extraclo trucibus cavernis Nune abi lelix tamen et recedens
208 Aspide ludit.
Semper huc ad nos auiino recurto.
423-424 Callidos auri legulos » in aurum Esto nobiscum, licet ad patenv.m
Vertis, ei (a) Bessos b imiutris ipse, 320 Veneris urbem.
E quilius vivum fodiente verbo
425 428 Non enim liiiius popusi magislrum,
272 Eruis aurum :
Sed nec uniiis dedn, esse civem
Has opes (b) condens Domino perenni, Te Deus terrs, patria ecce noslra
His sacruin lucris cumulans talerctum, 324 Tesilii suniil.
Audies : Iuira Domini percnnis Ntinc luos Sequa pietate utrisqne
r
27ti Gaudia ketus .
Divide affccttis, et amore nobis,
His, precor, cuni !e donms alma sanclo Civibus vullu, gemina raorare
Ceperit fratruui numerosa coelu 328 Civis in ora.
In clioris, et nos pietalc cari
Forsan ei major patria hsec hahenda,
280 Pectoris abde. Non manufactis iiln coutineris
Nam Deo grates, quoJ amore tanto Pectoruin teclis ; hominesque vivam
Nos libi adstrinxit per operta vincla, 532 Incolis urhein.
Visut internain valeat caienam Sicut aulistes, ita dignus almi
284 Kumpere riulla.
Hospes es Christi, quia Christianis
Unde complexi sine tine carum Mentihus consors, habiias herile
Pectus, hxremus laqueo fi leli
536 Aecola templum.
Quaque (c) contendas, comiles erimus d
Jam vale nobis, et in omne nostri
288 Mente sequaci. Diiigens cevum, bonus usque finem
CariiasChrisli bene fusa ccclo, Dtic bonum cursmu, positamque justis
\(d) Cordibus nostris ita neclit intus,
540 Surue coronam.
Ulnec abjunclo procul auleramur
POEMA XVIII
'

292 Orbe reinoti

DE S. FEUCE NATALITILM CARMEN VI.
Nulla nos :ctas tibi iabis unquara,]
morte, sepulcro, ac mirucuhs S.
De.
Felicis.
Orbis aul alter, neque mors revellet
Lex mihi jure pio posita hnnc celcbrare
Corporis vita moriente, vita quot-

29« Vivet ' amoris. fannis

Eloquio famulante diem, sollenne reposcit
Dum graves islos habitamus artus,
Munus ab ore ineo. Felicem dicere versu.
Mentc te semper (e) memori colenms :
Lsetitiamque meam mbdulari carmine voto,
Tu pete.s (() simus simul in perenni 5 Etmagnum cari merilum cantare Patroni,
300 Tempore' tecuro.
Quo per iter durum, qna fert via pervia '
patieis
Namque te celsum meritis, in altum Alta per arcia petens superas penelravit ad
Culmen imponel " pretiosa virlus :

farces.
luque viventum super urbe roagnis
Concordate meis , precor, et complaudite
301 Turribus addet.
ffratres
Nos locis, quanluni meritis diremti,
Carminibus, castoque animns effundite
luxu.
Eminus ceisis humiies (g) patronis,
10 Gaudia sancta decent et carmina rasta fideies :
•

Te procul sacris soeium catervis

Nam cui !
las hominum, cui Chrislus '
amorque
308 Suspiciemus.
Quis die nobis dabit hoc flimorque,
in illa,
v Non gaudere hodie ? et vacuum * procedere voli
?
Lt lui stemus laieris sub umbra,
Qua qnis possit ope, ingenii, linguasque, reique;
Et lutc nobis requieiis aura
Ccelicolas Chrislo quando adgaudere minislros,
512 Temperel ignein e ?
!5 Ipsa ' etiam festo produnt elemenla colore?

" Alias2i : quod aiitem ISerat, nunc 14. Scriptum (b) Mss. Germ. et Reg., condis
anno. 399, die liJanuar. cumulas. Sed
melius aln codices, condens cumulans, Audies.
" Id est qni legunt aurum ex venis. (c) Ita orones codices, prater
b Vide not. 252. Rosv., in quo Quo-
que. utraque lectio boua. Yidc carm.
c Mattb. xxv, 21. 16, v. ilG.
d (d) Hoscequaiuor versus addidimus
Licenlia poetica. Vide not. 342. _ ex ms. codice
' Lue. xvi, 24 Germanensi, qni omniho necessarii erant tit perfice-
f Vide carm. 20, retur sensus. Dcsunt in aliis codicibus, et in ipso ms.
v. 270.
Regio 8180 annor.
(a) In cdilis versos. Non dubiura quin joxta m-.s
codices Germ. ei Reg. legendom sil Bessos (e) Ms. Gerra., memores.
rle qui-
bus soperius. Vide noi. 252 Quidam codices,
imiiare
(f) Idem ins. codex Germ., Tu pete m simus.
m ij/sis.
(g) Ms. Gefnianensis codex, pulronum, non rnale.
Pathol I.X!.
16
 :

492
491 S. PAULINl NOLANl EPiSCOPI POEMATA.
Ante diem meruil laeii prsecerpere laudam,
Cernite laetitiam ntundi in splendore
diei A
60 Prx-ferrique illis, quorum stipe vicerat aorum,
Elneere sacris insignibus ;
omnia tetus
teneris a nubibus imber Munere pauper anus, sed prodiga cordc fideli.
Candor habet, siccus
amictu. Ergo , boui fratres quibus Lse.c dignatio , et
Ponitur, el niveo tellus velatur
,

jisie
solum nive, silvie, et culmina,
Quse nive tecta,
[colles Consensus, placidis adve.rtite mentibus aures,
Nec qui, sed de quo loquar, exaudite libenter.
Cuncta senis sancti canos testantur honores ;

65 Despicienda quidem, tamen et miranda profabor,

Angelicaque docent et luce et pace poliri
regione piorum, Despicienda meo ingenio, miranda beali
Felicem placida clarum in
Felicis merito quod dicere non sine Christi
Lactea qu« tacito labuntur vellera coelo- ;

ades da nunc mihi Laude licet : quia quidquid in hoc miramur, al>
25 Cliriste , Deus Felicis , ;

fverbum [illo est,

Unde piis virlus, el per quem vita sepnllis.

Sermo Deus, da perspicuam Sapientia mentein.
facundia dicere laudes 70 Praterilis cecini patriam, genus, acta, libellis,
Non opis humame (a)

tua namque lui sunl gaudia sancti. El tota sanctum repetens ab origine (d) dixi
Posse tuas :

pretiosa feratit donaria meque B Felicem, donec perfeclae tempora vifce

Cedo, alii

tegendis Clanderet, el posilo deseriis corpore terris,

30 Oflicii sumtu superent, qui pulcra
Tenderet ateini merita ad cnnsoriia regni.
Vela ferant * loribus , seu puro splendida lino,
75 Sed quia non iidem tumuli, qui membra piorum
Sive coloratis textum fucaia figiiris.

teves tilu!os ,cnl ° P olia!U

6
ar " Et merita occullanl ; animarum vila superstes
427-428 1Ji

[gento, Corporibus funclis, quersilos corpore fruclus,

obducant liinina lamnis. Ei post corporeos obitus non mortua, senlit

Sanclaque proefixis

accendant lumina ceris \ I^eta (i) bonos, cruciala malos, quos rnrsus iu
Asl alii pictis

Multiforesque cavis lychnos laquearibus aptenl, [ ipsuin

Ut vibrent tremulas funalia pendula flauimas. 80 Tempore venturo corpus revocata, remixto
Marlyris hi tuinulum stiideant perfundere nardo, Corpore , communi metei " indiscreta receptu.

Et medicata • pio referanl unguenta sepulcro. Longaigiturinihimateries; quanlumqueerit aevi,

vacuo multis potioribus Tantum erit et verbi super. O si dicere " gesta
40 Cedo equidem et (b)

[auro, Felicis ({) liceat, toiumque eflerre per orbem

Queis gravis icre sinus relevatur, egenle repleto, 85 429*430 Nomina sic meriti , o si cppia i.in-

9 [la sit oris,

Qui locuplete rnanu promptaria dilia laxant , '
I

Et var is animani sponsantes e dotibus adstant, Quanta operum lk

meritique manet. Nam tem-
[pore ab illo,
Mente pares, ope diversi nec segnius illi ;

45 Fercuia opima cUiis, cervis aulaea ferisque

10
Quo primum isia dies Felicem fme beato

Larga quidem, sed mutua dicant: egn munere Condidit, et carnero leris, animam dedit astris ;

[lingu;e, Ex illo prope eiiucta dies operante videtur

Nudus (c) opum famulor , de ine mea debita 90 Corifessore Dei, probal et sine corpore vivum
[solvens, Cbristus, ut osiendat majorem iu morle piorum
Meque ipsum pro me, vilis licet bostia, pendo. Viriutem ,
quain vim in vifa superesse malorum.

Nec metuam spemi, quoniam non vilia Christo Ecce vides (umulum sacra Martyris ossa te-
Pauperis obsequii libamina, qui duo ltflus [genieni,
50
j£ia pi;e censum viduffi laudala recepil. El tacilum oblenlo servari marinore corpus :
[ (g) Nemo oculis
Tunc quoque niulta Deo locupletes dona fe- 95 bominutn qua cnrporc cerui-
[rebanl, nius cxstal[

linplentes magnis seraria sancla talenlis. Membra latenl posiii , placida caro mortequie-
> [scit,
Sed Chrislus spectator erat, qui corda ferenlum
55 Inspiciens viduae palinam dcdit ; iila diurni In spein non vacuam redivivse condiia vitae.

Rcin viclus geminos (quod ei subslanlia rt

)
llnile igitur tanlus circumstat liniina lerror?
,

|nnmmos Qnis tanlos agit huc popuios ? quicnaiii manus

Miserat in sacram, nil " anxia corporis, arcam. [urget

Propierea ex ipso venturi Judicis ore 100 D;cnionas? invitosquc rapit ? liustiaque rebelli

a
Vide not. 153. (e) Sicemendavimus ox mss. duobus eodieibus
Vide not. ?54.
*> Germ. et rerte id est anima corpore exuta semit
; ,

r Viile nol. 255. Itfta fruclus bonos, unima cruciala (rttctvf, malos, quns
d Id est bona seu divihw. tempore futuro in ipsum corpus rmocala melel. Edd.
(u) Ifa mss. duo codices Germ, Editi, facunde, Grin. et Poehn. , quos. Anle eral nullo sensu, l.iruv
(b) Ms. 1 Germ. codex, vano.
bonis, cruciatqtie malos, quod.

(c) Mss. duo codices Gerni., Nullus. Bona utraque

le- (f) Mss. duo codd.
Germ. et editi quutque pateat;
clio, Vulgata connrmalurcarm. 18, v. 357, Nuda bmun. el duo inss. addunt po^t patctit, si copia tuntu sit oris.
(d) Mss. duo Germ., duxt.
(a) Versus ille aildiitih eil ex iuss. cud. i Genn.
 ,; !