PATROLOGI^ CURSUS GOMPLETUS

SIVE

BIBLIOTHECA UNIVERSALIS, INTEGRA, UNIFORMIS, COMMODA, OECONOMICA,

OMNIUH SS. PATRUl, DOCTORUM SCRIPTORUMQUE ECCLESIASTICORUM

QUI

AB JEVO APOSTOLICO AD INNOCENTII III TEMPORA

FLORUERUNT ;

RECUSIO CHRONOLOGICA
OMNIUM QILE EXSTITERE MONUMENTORUM CATHOLIC/E traditionis per duodecim priora
ECCLESLE S.ECULA,
JUXTA EDITIONES ACCURATISSIMAS, INTER SE CUMQUE NONNULLIS CODICIBUS MANUSCRIPTIS COLLATAS
PERQUAM DILIGENTER CASTIGATA ',

DISSERTATIONIBUS, COMMENTAHIIS LECTTONIBUSQUE VAHIANTIBUS CONTINENTER ILLUSTBATA ",

OMNIBUS OPEniBUS POST AMPLISSIMAS EDITIONES QU.E TRIBUS NOVISSIMIS S.ECULIS DEBENTUR ABSOLUTAS
DETECTIS, AUCTA ;

INDICIBUS PARTICULARIBUS ANALYTICIS, SINGULOS SIVE TOMOS, SIVE AUCTORES ALICUJUS MOMENTI
SUBSEQUENTIBUS, DONATA J
CAPITULIS INTHA IPSUM TEXTUM RITE DISPOSITIS, NECNON ET TITULIS SINGULARUM PAGINARUM MARGINEM SLPERIOREM
DISTINGUENTIBUS SUBJECTAMQUE MATERIAM SIGNIFICANTIBUS, ADORNATA J

OPEBIBUS CUM DUBIIS TUM APOCRYPHIS, ALIQUA VEHO AUCTOBITATE IN ORDINE AD TRADITIONEM
ECCLESIASTICAM POLLENTIBUS, AMPLIFICATA ;

DUOBUS INDICIBUS GENEBALIBUS LOCUPLETATA ALTERO SCILICET HERUM, QUO CONSULTO, QUIDQUID
:

UNUSQUISQUE PATRl M IN QUODLIBET THEMA SCBIPSEIUT UNO INTUITU CONSPICIATUR ALTERO ;

SCHIPTUH^i SACR^E, kx quo lectori comperire sit obvium quinam patres

ET IN QUIBUS OPEHUM SUORUM LOCIS SINGULOS SINGULORUM LIBHORUM
SCBIPTUB.E TEXTUS COMMENTATI SINT.
EDITIO ACCURATISSIMA, C.ETERISQUE OMNIBUS FACILE ANTEPONENDA, SI PERPENDANTUR CHARACTERUM NITIDITAS,
:

CHART.E QUALITAS, INTEGBITAS TEXTUS, PERFECTIO COBRECTIONIS, OPEHUM RECUSORUM TUM VARIETAS
TU.M NUMERUS, FOHMA VOLUMINUM PERQUAM COMMODA SIBIQUE IN TOTO OPERIS DECUHSU CONSTANTER
SIMILIS, PRETII EXIGUITAS, PR/ESEHTIMQUE ISTA COLLECTIO, UNA, METHODICA ET CHBONOLOGICA,
SKXCENTOBUM FBAGMENTOBUM OPUSCULOBUMQUE HACTENUS HIC ILLIC SPAHSORUM,
PRIMUM AUTEM IN NOSTBA BIBLIOTHECA, EX OPERIBUS AD OMNES .ETATES,
LOCOS, LINGUAS FORMASQUE PERTINENTIBUS, COADUNATORI.'M.

SERIES SECUNDA,
IN OUA PRODEUNT PATRIiS, DOCTORES SCRIPTORESOUE liCCLESI.E LATIN.E
A GREGORIO MAGNO AD INNOCBNTIUM III

ACCURANTE J.-P. MIGNE,

Bibliotliccre Cleri univcrs:c,
SIVE
CURSUUM COMPLETORUM IN SINGULOS SCIENTI/E ECCLESIASTIC.E RAMOS EDITORE.

vrKOLOGlA BINA EDITIONE TYPIS MANDATA EST, ALIA NEMPE LATINA, ALIA GR.ECO-LATINA. VENEUNT MILLE ET
TRECENTIS FRANCIS SEXAGINTA ET DUCENTA VOLUMINA EDITIONIS LATIN.E OCTI.NGENTIS ET MILLE THECENTA GB.ECO-
J

LATIN.E. MERE LATINA UNIVEHSOS AUCTOHES TUM OCCIDENTALES, TUM ORIENTALES EQUIDEM AMPLECTITUR Hl AUTEM, ',

1N EA, SOI.A VEBSIONE LATINA DONANTUR.

»««"
PATROLOGI.E TOMUS CCX.
ALANUS DE INSULIS.

EXCUDEBATUR ET VENIT APUD J.-P. MIGNE EDITOREM,

1N VIA DICTA VAMSOISE, PROPE PORTAM LUTETI.E PARISIORUM VULGO VEXFEIl NOMINATA.M,
SEU PETIT-MONTROUGB

1855
BQ8TON00LLEGELIBRARY
CHESTMUT HILL, MASS.
 S^CULUM XIII

ALANI DE INSULIS
DOCTORIS U.NIVERSALIS

ERA OMNIA,
AD CODICES MSS. ET VETERES EDITIONES COLLATA ATQUE NOTIS ET OBSERVATIONIBUS
ILLUSTRATA STUDIO D. CAROLI DE WISCH, PRIORIS DUNENSIS. NOSTR^ RECENSIONI
ACCEDUNT DOCTORIS UNIVERSALIS LUCUBRATIONES NONNULLjE, HUC USQUE
SEORSIM EDIT/E, INTER QUAS MAXIME COMMENDATUR LIBER CUI TITULUS :

DiSTnycrioiSES dictiomjm theologxalwm, quem ex VETUSTISSIMO

EXEMPLARI NON PLUS QUAM SEMEL TYPIS MANDATO EXPROMPSIMUS.

ACCURANTE J.-P. MIGNE,

BIBI.IO THi:C K CLERI ISIVESS.t
SIVE
CURSUUM COMPLETORUM IN SINGULOS SCIENTIiE ECCLESIASTICiE RAMOS EDITORE.

TOMUS UNICUS

VENIT 7 FRANCIS GALLICIS.

EXCUDEBATUR ET VENIT APUD J.-P. MIGNE EDITOREM

IN VIA DICTA D'AMB01SE, PROPE PORTAM LUTETLE PARISIORUM VULGO PENFER NOMINATAM
SEU PETIT-MONTROUGE • •

18io
 ELENCHUS
AUCTORUM ET OPERUM QUI IN HOC TOMO CCX CONTINENTUR.

ALANUS DE INSULIS.

Elucidatio in Canlica canticorum. Col.

Summa de arta preedicatoria.
Sermones octo.
Sermones alii.

Liber Seatentiarum.
Dicta mirabilia seu memorabilia.
De sex alis cherubim.
Liber poe.nilentialis.

De fide catholica contra hsereticos libri iv.

Liber de planctu naturee.

Anticlaudianus, sive de officio viri boni et perfecti libri ix.
Rhythmus de Incarnatione Christi.
Doctrinale minus, alias Liber parabolarum.
De arte seu arliculis catholicae fidei.
Regute theologica?.
Liber in Distinctionibus dictionum theologicalium.

ExTypisL. MIGNE au Petit-Montrouge.

 NOTITIA HISTORICO-LITTERARIA
IN ALANUM.
(Oodiiv, Commtnraria de Scriptoribus et scriplis c-cclesiasticis tom. II, col. 1387. Ap= , —
prime hic Oudinus Caroli Vischii sententiara explodit qui Alanum anno 1294 obiisse,
et aliorum qui Boctorem Universalem initio sfficuii decimiquartifloruis.se asserebant;
fallitur autem cum Alanum Antissiodorensem episcopuro, qui circa annum 1185, et
Alanum ab Insulis, qui anno 1203 obiit, unum eteumdem fuisse censet. Vide Hisloire
litteraire ch la France (in-i°, Paris, Firmih Didot), t. XIV, p„ 358, in Alaxo Antissiod.,
et tom. XVI, p. 396, iu Alano Magno.)

De coramuni sentcntia qua duos Alanos ab Insuti:- staluil, ambos doctissimos viros atrpie insliinii
Cislereiensis, quibus tairien singulis varias occupationes et tempora omnino diversa praascribuni, spu-
cialem Disseriaiiouem iustituit Carolus de Visch, quani edilioni su;e Operani magistn Alani pracmisil,
awx anno 1634 Aniwerpiae in foiio facta est apiid (juillelmum Leslenium ei Engelbettum Gymnicum.
Eamdeiu habet aiiquanto hreviorem in sua Bibtiotkec» Scriptorum oriinis Cistcrciensis , a fo!. 12 ad fol.
17 uliima: editionis anni 1656, Colonise Agrippime, apud Joannem &<,», ,um. Ubi duos fuisse Atanos pro-
bare coutendit, sed cum aiiquanta formidine, diversis ommno tempi.-ribus distantes, »c mio feie saaculo
alterum altero anteriorem, nempe converso seu fratre iaico episcopura. Denique et aiiam doetissimain
de argumenio eodem Dissertalionem instiluil Caesar Egassius du Boulay sasculo :v Ilhtorioj Universitaiis
Purisientis, fol. 432 et sequentibus multis, ubl duos quoque fuisse Alanos asserit, quibus diversum eliam
lempus assignat. Ita post ipsum senseram, sed re maturius expensa, omnibusque vel auclorum de lioc
argumeuto scribentium conjecturis vcl rationibus expensis, solo veritalis intuilu impellente, aiterani
adversus meipsum seuteiiliam amplecti compellor : tantique ponderis hoc critices punctum rnihi visum
est, ut speciaiem a me dissertationem hanc exlorserit. Dicam igiriir unum lantum fuisse Alanum, qui
totiim feime ssecuium xu teuuerit, atque ab ejus initio ad a. 1205 vixerit, nec ullam ab his oninibus
dissertationibus vel validani rationem baurire me potuisse, qua Alanos duos siatuerc cogerer.

DISSERTATIO
I)e unico Aiano Ripatorii abbate, Antissiodorensi episcopo, ae tandem monacho ordinis
Cisterciensis, apud Cistercium anno 1203 mortuo.

Cap. I A/jilur adversns epitaphium, quod unicutn esl Milie ducem.eno, nonageno qnoque quarto,
Alam duplicis dislinguendi fundamenlum. Christo devotus, niortales exuit artus.

Carolus de Visch iii bistorica Itissertatione De Obiit iiaque Alanus anno Domini 1294. Hinc corri-

vila el morle Alani Magni de Insutis, Doctoris Uni- ge auctoreaomnes qui scribunt ilhim floruisse anno
versalis,§ 5, haec verbotenushabet : i Chrysosiomus 1500. Turoulus ejus marmoicus conspicitur Cistcr-

llenriqiiez scribit illum 6upervixisse scpttiaginta cii in claustri parte lasva tempitim ingredientibus,

liovem anuis post concilium Lateranense niemora- juxla quem in pariete duo alia appendent epilapliia,

tutn, altigisse autem annum ajtatis 116, ac tandem quse nobis exhibet Gaspar Jongeiinus in Purpura

obiisse cuin inagna opinione ssmetitalis ; cujus etiam sancii Bernardi, prout ex origiualibus tabellis ipse-

intuilu. euindcm Menologio suo Cisterciensi ascri- met descripsit an. 1624, dum Cistercii csset, et

psit die 50 Januaiii. Quem ctiam intcr beatos ordi- beali viri sepulcrum visitaret.

nis nostri recenset Joannes Cisterciensis in Cata- EPITAPBIUJ! I.

iogo sanctoium ac beatorum ordinis Cisterciensis, Ce grand docte Alamis, qui fut tant admirable,
Kend ce lieu de Cisteaux partoul plns mcmorable.
subjuncto veleiibus Missalibus ejusdem ordinis. Car il y fut convers, bevger et servitcnr,
Sed et Beatum vocant doctissimus Leo Allatius li- EDCor y sert cfexemple de verlus et iPhoimcur
Donc vous religieux, couvers, et tous passanls,
bio he apibus urbanis, et reverendissimiisgeiieralis lmilez ce Docteur, qui cybas est gisant.
noster modernus ci aiii passim, Qucacl annum obi-
f.WTAPIIlCM u.
tus, veritatem nobis astruit antiquuin epitaphium Subjacet huic lapidi, loli venerabilis orbi,
lapidi sepulcrali incisum, qtiodeliom nuucperfecte Alanus Doclor, quem decet almus lionor.
Theologis ac philosophis merilo socianius,
cgitur, ln>c lenore :
Vatibus antiquis nec minor ipse fuit.
Alunum brevis liora brevi tumulo sepelivit, Egregie scriheus, planxil, docuit, reseravit,
0"' duo, qui sentem, qui loiuin scibile scivit. Naluram; mores, mystica verba 1'ti.
Labcnlis seculi eontempiis rebu», fgens fit, Inclyta gesta Jesn cecinit, clarosque triumplir.s
Inius conversus, gregihus commissus alendis, Arles dcpingeus, militiamque poli
Patkol. CCX. i
n ALANUS DE INSULIS. 12

Eloquli ple.tor, morum censor, citbarista A « Anno 1202, apud Cislercium mortuus est
inquit,
Piericium, fide^ helligerator erat. mngister Alanus de Ifisulis, doctor ilie famosus,
Hic mumluni fugiens, sub relligiouis amietu
Vixii, aiihwc maaethic: intuniuIaUis adest. • scriptor Anticlaudiani, qui iii theologia fecit artem

Nulltis, opinor, inficiabilur, quiit epitaphium se- quamdam pneiiicajtili, et conlra Alijigenses, Val-

sint, sseculufn-
denses, Juda;os et Saracenos lihellum edidit succin-
cundum et ultimum recemia salis
nobis nibii cinni, ad Wrilcknum Moiitispessulani dominum. »
(jhc decimum sextum oleanl; quare illa

sed epera NihiTsucciiictius expressiusque dici poteral ab scri-

officiasit, nec quidqnam de Alani selate,

enuntient. Igitnr de
ptori'.qui tcmpore et scriptione, quoa 1 antiquilatern
Untum utcunque coniposila
epitajjliium Cisterciense superat.
solo primo agitur. quod anno 12M mortem Alani
Sed demus (licet omnino gratis) lantam quantam
aUigat, et hoc unieum dislinguendi duos Aianos est

rccens dico,
Cistercienses monachi oplant, epitaphio suo apucj
fundamentum. Ai iilud etiam esse
Cistercium ad Aiarii cincres posito vetustatem,
atque. innovalum et auctuni, sub saecuti >:vi initittm
illnd sane causam illorum parum juvabit, cum ante
vei medium. Nam antiquum Alanisepulcro inscul-
annum 1300^(actum esse iion possit. Agit cnim de
pt;im epitaphium tres tantum versus continebat,
Alano anno 1294 (utvult) mortuo, cri vix eredibile
qui anno 1301 wix ob velustatom ar liiuiam legi
est, ab ipso die qtto hnmo coiitectus est, appositum
poteranl, quos refert sseculum ivHislifriee U> iver~ !

fuisse istnd epkaphium. At auetores isto epitaphio

tiidtis Parisiensis, foi. 437, iti hune modum :

aniiquiores annis centum, ejusdem cum Alano tero-

Alaiium bre.vis hora brevi tumulo sepelivit,
ijni duo, qui septem, totum sibi subtiidit orbem,
noris, ejusdem oidiuis Cisterciensis, omnes in Btvis

Scsre suuiii. mores dare, vel retinere uequivit. notis accaplissitni et observationibiis, e.t contra

lis refertur ex Mattha:! Benhomirje testimonip, qui quos nemo excipere. queat, ante istnd cpitaphium
Commenlarium in ParaboUts Aluni, aimo 1301 Lug- annis ad miaus sexa^inta vivenles, asserunl mor-

du-ni irhpressitm edidil, quibus Comptndium vitxe tuum Aianum anno i203. Falsumergo Alano-
esse
que tarde sstpposittim, mendax istud epilaphium,
Atani, et ejtisdem inCistercio epitaphiirfn sie pras-
mijii IJbi tunc tribus tantum versibus constabal, leciumne unquam, aut visum anterioribus Ecciesiaj

aUjue ita lituratum a esieantHyis erat, ut legi ssculis, ut hislorici vei chronolo^i de rebus cen~

ikki posset , nisi quemadmodura MatChnaus Bon- tum annis antcquain coniingerent, magico sp rittt

vcl prophetico scripserint? iloc arguroenli genus

horarne legerat; cum tamen ila legendnm essei!
ita demonstrativum, ut ab omnibus ciiam acutissi-
A.lanum brevis hora brevi tumulo sepelivit.
Oni duo, qui scpiem. qai toium scib '^
sctvrt, 1
mis criiicis infirmari nullatenus possit. Horiim
Scire suum morieas. siare ve! rcimere nequtvit.
^
scriptorum primus e»t Otho de Sanclo Blasio, abbas
Cumi igitur ab anno lioc 1501 lituralum esset niinis in Hereinia Silva, cosetaneus auclori, qui ann»
«pitaphium, illud a fratrihus renovatuni atque ad ,
nempe 1190 florebat, quique Appendicem scripsit
sotraani vctfrunr. cpiiaphloium factum et quatuor ad tibros vm Chronicorum Oltonis Frisingencis, iu-
versibus auclum est, qui omnem pivesenli discepta-
cipiens ab anno 1146, quo iste scribere desiit, usque
tioni nialeriam suhininistrarunt. Addita enim est jn
ad annum 1210. Hie autem exprcssissime memiait
qualuor veisibus scquentibus, ac recenler additis Alani et Anliclaudiani, illum insuper consiituCiis
faisa chronologia, qued monaehis faeiliimiim fuit,
synchronum atque socium duobus doctissiinis sae-
qui leuipora atque epochas Aiani non discusse-
culi xu tbeologis t llis temporibus Petrus Canior
:

raht.
Pansiensis et Alanus ei. Prsftpositivus magislri cla-
Lab^nlis saRcli contemptis' rebus, egens f;t. ruerunt. Hornm priorlibrum Distiivctionum, i;brum
Intus conversus, gregious coiumissus aleudis.
MJfie ducenteno, urmageno quooue quarlo, Psdlmorum, Evaiigeliumque unura ex quatuor per
Cbristo devotus, mortalee exuit artus. coiitintias glossas subtililer compilavit, et pra;ter
Alqae hoc totum confirmatur ex xillalis supra a hoc alia multa. Alter vero multa conscribeus expo-
Caroio Vischio, ubi quod anno ISO! vis legeba- ° suit, inler alios libruin qui intilulalur Antjclaudia-
tur, atque divinando hiuic uno modo, nunc altero nus, et Regulas cceleslis vltss, et contra h??reticos,
transcriptiiim jtuerat, jam aiTirmat, <jvod eiiamnum et librirm De vjtiis et virtutibus ct De arte pra;dt-

perfecie k'j\\w, hoc tsnore, etc. candi, librumque Sermonum suortim, et mulla alia

II. Epitaphhtm eliam pro antiquo et primario

sana et catholica conscripsil. i Florebat igiiur aniiis
Cap.
admissnm, non valere conira tesiimenia veterum. centum anie allegatuih epitapliiiim, qui recie poni-
Diximus itaque epitaphium sepulcro Magistri tur medius inler Petrum Cantomn et Pnepositivum
Alani apud Cislereiuw irfsculptum, olim tribus tan- canceilarium Parisiensem, ambos anno 1 190 floren-
ium vcrsibus cotjstitisse , post annum vero 1501 les et vivos : quorum prinius anno 1190 mortuus
seplem versibns lectum fuisse, quod vetustum Mat- cst, alter circa annum 1210, ut habet Caisaiius in
lUxm Botihoinnie ante suam editionem Parabola- suis Dialogorum libiis, et alii. Ahmus aulem amio
runi Abni, cuin elogio illius atlulit. Al longe islo 1203 inler uliumi|ue mortuus, recte medius ab
cpitaphic pot or est, qui anliquior, auctor Chronici Otbone de Sanclo Blasio componitur. Alter
lielgici, anflo enim lllfi scribere desiil. Ait autem tesiis Albericiis, monachus Trium Foniium ordinis
ille Alaiium apnd Cwtercltlnses auno ! -201 obiisse. isterciensis, auclor ut admiilit Carolus Vischius
13 NOTITIA. U
in Bibtiolheca Setiplorum ordbtis Cislerciensis, A bvs perfe;tissimo, quetn librum vocavit, Anticlau-
fol. 15, in Atano, anliquus et gravis, qiji in Chro- diamim etc. > Quid conlra horurti virorum auctoci-
nico sno diserte Scri bi* Alanum hunc obiisse anno tatem afferri possit non.vjJeo. Qu$ pacto enim u'er-'
1203, his verftis : < Apud Cislercium mortuus est que fnempe Otho de Sancto Blasio de quo supra,
lioc atiuo magister Alanus de Insulis, doctor fa- et Henricus Gandavensis ) roeminisse. potuerunt
mosus, et scriptor ille Anticlaudiani, qni m Iheo- Alani et Anticlaudiati' , si utroque posteriorcen-
logia fecit artem quamdam piailioandi : el contra tum annis \lamis fuit ? Quis credat Henricum
Alhigenses, Waldenses, Judseos et Saracenos, li • Gandavensera repositurum eum fuisse inler viros
bellum edidit succinctum, ad Guillelmum Montis- sseculi xii illustres Alanum, sj suo tetnpore floren-
pessulani domlmim, et alia qurcdani Ipsius haben- tem in scholis Parisiensibus aluimium viJisset ?

tur opuscula. > Hucusqiie Albericus qui Chronicon Hiric patet autern quam parura firmi in sentcnlia
suurh usque ad annnm 1241 produxit. Al quo- nua fuerint qai Alanos dtios admiseriuit, aiiuo
modo <pji anno 1241 scribeuat, poterat per anti- 4182 alterum, alterum anno 1294 mortuum; iili

cipatioiiem scribere Alanuni anno 1203 esse mor- etiam qui singulares de hoc argiimenio Disserta-
tmim, si auno demum 1294 morluus est Solvant 1' ttoites scripserunt, ut Ctcsar Egassius Bullseus et
Jtottos istos qtti isla defendunt, UnJe recle ad hanc Carolus Vischius, de quibus supra.
aucloritatem Caroius Visehius fol. i6 Bibliothe- Pergit idem Builauis : « Unde Gaspar Bartbius
cx Scriptoriim ordinis Cisterciensis ita loquiiur : in uotis ad Guillelnjum Britonem, ad versmn 546,
i Hine sequitur, vel errdneura esse epitapliium se- Kricio simiiis, etc. diserte agnoscil Alamjiu iu au-
pulcraie Alani, graviterque enare Trithemium ctoreshujus soeculi duodecimi; siceuim ille : Com-
aliosque ofnnes doctores eidcm consenlientes, vel pendio qucedam scriptu illitis adjeci, pr.mler pro-
Commentaria
eerte Viliatum 'AiberTel Chrotiicbn, et pter tempora Britonis nqsln, ab Alano lib. ti Com-
itiMerlinum memorata, alterius esse auctoris. Id menlariorv.m in Prcphetiam Merlini. Dixi a>vo hoc
quod etiam tanquam probabilitis secuti fuimus in auclorem itlum scripsisse, cui qui contradicunt, er-
Relalione Hisiorica, quam Operibtis Alani nnper ranl: cum sub annum 1194 expressim eumdem cot-

impressis pra;fixinius, eidem caetera oninia coulor- locet Otho de Sancto Blasio, additione nd Frisin-
mifir applicaiites- Quanquam eliam in rtlia sen- gensem cap. 40, eliam Anticiaudianum ejus com-
lentia dici possel, coneilium cui Alaims legitur in- memorans. Opera autem viri qwc editione digua
terfuisse Romai (ubi et agnitus fuit) fuisse Latcra- sunt mirum mr kaclenus lateant, eum itiuiio mi-
ziense iii, anno 1180 sub Alexandro 111 celebra-
c noris frugis ctathros perrumpanl. Non sunt aulem
lum. De bac ddBcultaie scripsi Cislercium, et »& lanlum ea qum a Catalogorum scriptoribus memo-
alios diversos viros doctos, sed resoluiionem ba- ranlur, scd ipsemet vidi ingenlem Commenlarium de
bere nequivi; quare doiicc certtus aJiquid babue- ratione metrorum et syllabornm in btbtiotheca Basi-
ro, epitapliio credendura censui. » Hajc Viscliiiis liensi, cum teslimoniis auctorum ascriplis , cujus
verbotemis in edilione uliima suse Biblioihecw nullum meminisse nomenctctlorem memini. Et ad
Scriptorum ordinis Cislerciensis, post Dissertatio- versHin 52 Iibro vn : Latere plano, elc. In Cmsumra
nem a, se factaui De Atanis ad Opera magistri negligit sytlabam, ut singulis paginis, sic sa:pe alii :
Alani a se cdita : quibus innuit quaMiuni dttbita- et in Acticiaudiano opere citcti eadem Iwc tempora
rei de Cistcrciensi epitaphjo, ac consequenter de scripto, Alanus Ins#larius t universalis Doctor di-
Alani morte per flliid ad annuro I29t dilala. Ati- clus, quem apud Cistercium unno 1202 morluum ad-
datur tandeni «t tertius conlra istam epitaphii as- notat auclor Ckronici, quod Magntnn Bclgicum in-
sertionera testis idoneus- et maximi meriti, quein riigitant. Sufflciunt ista cutn in dre duorurn vel
Givsar Egassius dti. Boulay sarculo iv Hislorice Vni- trium teslium stei onirie verbum.'
versilatis Parisiensis, fol. 434, icfert in Disseila-
tioi.e singulari quam De Aiano Insutensi scripsit, D Cir -
UU Mnlla a,ia in 3'""' am !l»< i ab f"< ct °-
£
"'" 1S u "P« its conficia,; ,j
.quce millo verttaUS aut
cum c ,„„„-...
^„»„,. ;: „
propriis Egassii -.
verbis
i

verisimilUudinis fundm^entp nitunlur.

< Accedit Heiiricus Gandavensis, doctor Pari- Carolus Vischitis In Relalione histqrica de Vita
siensis cl Sorbonicoe domus, ut aiunt, alumnus, Alani Magni, habel tres paragraphos in quibus
qtii anle aniium 1270 sludehat Parisiis, el obiil onrita stupeiuJa et prodigiosa refert, qoeis Alanum
Tomaci, anno 1295. Alamrm istum nostrum re- commendct, qus lirmius ab ipso proliari opias-
ponil iu serie virorum illustritim qtii hoc saecufo sem. Ac paragraphus secundus inscribilur : Qua
floruerunt, ab anno scilicet 1110 ad annura 1200,
occasione maguler Atanus, reliau Parisiensi Vv.i-
et ce eo sic scribit iu libro De scriploribus eccle- versitate,hubitum canvereorum iit Cisienio assum-
siasiicis, cap. 21 Atanus, Insnlis oriundus, tibe-
:
pserit. Narrat ibidem /niraculum, sed cujus nul-
ralium arlimn perilns, Parisius Ecclcsiaslicte scho- luin testLMn alium prnfert quani Joani>cm Buzcli •

lm praifuit, cl ingenii sni mouumeiila relinquens; nuin, Jesuitani, in Gotlo-Ftundria sua, toino II,
scripsit Summam ad prmdicalionis officium ulilem , lih. vii, ad annum 1294. Vult hanc eumdem bi-
et quia melro multum claruit, scripsit metricc Poe- storiam sed simplici omnJuo siylo descriplam, pe-
ticen, cxcogituta tnateria deviro oplinw et in omni- nes sn habuissc tn proceatio cujusdam Cimnnenlaru
15 ALANUS DE INSULIS. 10

irt Parabotas Alani, a eentum et quinquaginla an- A tise, ad moduni laiei. flsec est ratio et causa eoti-
nis, Lugduni typis editam, ad iniiiunt codicis anno versionis.

scilicel 1501, sine "rsomine auctoris, sed quem jam Continuo autem idem Boniishomo seu Sonlio-
constat fuisse Matthamm Bonhomme, Reclc tainen rnius commeotator narrat quomodo Romam pro-
et prudenter primam hujus operis omisit impres- fectus fuerit, hsereticos confuderit, et pro Alauo
sionem Yischius insulsam atque barbaram, ut pu- tandem reeognitus fuerit. « Accedit quod Rosiub
rissima Joannis Buzelini Laliniias magis credibi- quidam haeretici advenerant, qui per sua argiunenta
lem minusque ridiculam fabulam redderet. Non ita falsasque syllogizatior.es totam iidem calholicam
iamen scrupulosus fuil Caesar Egassius Bullseus, subvertebant. Quapropter papa mandavit omnes
qui sceculo iv Historios Vniversitatis Parisiensis, pnelatos, abbates, doclores et clericos tolins Cliri-
fol. -438, has historias propriis primi inventoris stianitatis Romam venire, quatenus dictos hoere-
verbis adducit. Qui igitur Sias fabulas crcdibiles ticos eonfunderem. Quod abbas, magister Alani,
fore ex compta Joannis Buzelini Latiniiate opi- audiens, Alano relicto in abbatia, voiuil Romam
natus esl Vischius, has absurdas et fide et verbis pergere. Tum Alanus, qui jam sensum rccupera-
ex relatu Matthaei Bonihominis, monaclu Gisler-
verat, dix.il magistro suo domine, me Uedet :

ciensis, Commentarium in Parabolas ° /,f c stare, et diu est quod abbatiam non exivi : qua
audiat, qui
Alani anno 1501 Lugduni impressum edidil, in propter hnmititer deprecor ut vobiscum pergam Ro-
cajus fronte Qute caussce fuerint Atani ad Cisler- mam, el bene servium vobis, oplimeque pensabo d%
cienses conversi, his verbis eommemorai. equis. Ttuic abbas, pergens R.omam, duxit secum
« Auctor hujus libri vocabatur Alar.us, de quo Aianurn. Advenicnle autem die disputationis, ab-
legilur quod cum quadam die sluderet Parisius, bas voluit inlrare locum uisputationis, cum quo
scierisseptem artes liberales, necnon leges atque Alanus volr.it intrare. Cui abbas dixit : Vade ad
decreta suam scientiam proposuit esponere, et in kospitium et pensa de equis, quia tocv.m htum non
aliquem fructum redigere seu explicare. Et cum posses inlrare, propter custodes et ciienles hic exi-

in craslinum de tota Tiinitatc prsedicare vellei, et stenlcis, qui noti sinunt inlrare nisi prcstatos et ma-
scieiHiaai et notitiam veram de illa curtis audien- gnos clericos, ei posses verberari. Cui Alanus dixit
libus exhibere, ipso pergente ad spalium prope Volo verberari ul intrem ; et supponens se chia-
ripariam quamdam, cogilans qualitcr onus propo- midi seu cappae sui magistri, inlravit dictum lo-
situm complere posset, quemdam puerum repe- cum, et ipse sedens ad pedes sui magislri, audi-
rit, qui tenens umiin cochlear in manu, fecerat vit u i S p U tationem. Hairetici vero proponenles quse-
c
unam parvam fovcam, modicum procul ab aqua. sliones, Chrisiianos superaverunt et viceruut. Quod
Et hauriens aquam cum sua cochleari, ponabat ad videns Alanus, exivit latebrss , dicens magistro
foveam quam fecerat el instanter sicut puer ap-
;
suo : Jube, Domine, benedicere; et abbas stupefa-
posuerat aquam iu fovea, aqua in terram intrabat, ctus dixit Alano : Sile, miser, quid vis fucere ?
quia locus erat arenosus. Quod videns Alanus, Tunc Alanns intravil dicens utprius: Jube, Do-
dixit puero : puer, qnid liic agis ? Et puer re- mine, benedicere, usque ad tertiam vicem; quod vi-
spondens dixit : Totam istam ripariam in foveam dens papa permisit eum arguere. Et Alanus reci-
meam ponere praposvi, nec cessabo quousque proposi- haereticos molas, ar-
lans quuestiones per dictos
tum meum implevero. Cui Alanus : Quando putas guit et confudit illos. Quod videns hsereticus dixit
fecisse ? Opus iuum iicet sit puerite, tamen esl im- coiifusus : Tm es diabolus aul Alanus. Cui Alanus
possibile. Ciu puer : Hoc citius fecero quam lu pro-
respondit •
Non sum diabolus, sed Alanus, Tunc
positum tuum adimpleveris. El Alanus respondens abbas magister suus voluit sibi suam dignitatem
dixit Quid enim proposui facere ? Et puer dixit
:
donare ,
quani Alanus suscipere noluit ; sed per
Tu proposuisli cras declarare tntam Trinitatem, per papam ct abbatem fuit sibi concessum ul duos cle-

tuam scienliam in prcedicatione, quod est magis im- J) ,.

1C0S imberet in dicta abbalia, qui clerici libros,

possibile Quod audiens Alanus, muitura teT-

libi. quos ipse dictaret, sub se scriberent. Ubi plures
ritus, domum, et dicla pueri in se me-
reversus libros fecit.inler quos fecit istum qui incipit : A
moraus, multumque dolens et tristis, suam praj- Pkvebo Plioebe, e'c. Alano aulem moiltio, luil se-
sumptionem sive airogantiam recognovil. Adve- pultus in dicta abbaiia, super cujus tumulo scribun-
niente vero die craslina et hora praidicationis, ubi tur isli versus :

milllitudo magna pnpuli fuerat congregala, Alauus

Alanum brevis hora brevi tumulo sepelivit,
ascendens calhedram dixit loco thematis : Suf- (Jtii diio, qui septem, totum sibi
subdidit orbem,
Scire sui.m, mores dare vel retinere nequivit (I).
ficial vobis vidisse Alanum. Verecundia suffusus,
pergere nolens Parisius, trausivit in Burgundiam C\r. IV. Alice sentenlim de vita et morteAtani in-
et in qncidam abbatia. Cistercium nomine, pastor sutensis expendunlur.

ovium fuit, et dcinde conversus fuit ipsius abba- Cum non concordent histoi ici, deque tempore quo

sequitur caput quarlum,

Quod apud Oudinum sarcinatnres invehitur, omittimus non est enini :
(I)
cui tit lus Prmdicla coinmenla el nova confalanlur,
:
cur ita bilem moveat legenda ingenue candideque
el in quo vehementer conlra hujus narralionis con- nanata. tDiT.
 17 NOTITIA. 13

vixii aut mortuus est Alanus qtiam maxime varia- A muUiplicem doctrinam nuncupatus Doctor ,i'hwer-
veiint, alias duas pneterea opiniones referre hic salis, ex tlieologo Parisiensi monachus Claraval-
noii pigebit, ad omnimodam prsesenlis rei discur- anno 1-139 constituius
lensis, est a sancto Bernar-
sionem. Terlia igilur fuil sententia Joannis Trithe- do primus abbas Ripalorii, in dicecesi Trecensi.

mii, qui in libro De scriptoribus ecclesiaslicis ait eum Exinde o.b pietatem atque eruditionero, anno
Alanum florui«se sub Alberto imperalore, anno 1300. 1151 , creatus est episcopus Anlissiodorensis
Secuti sunt Trilheniium plurimi, Conradus Gesne- sed veleris solitudinis desideiio tactus, anno 1167,
rus in Bibtiotheca Universaii, Lilius Giraldus Dia- permitlenle Alexandro Romano ponliflce.ad Claram-
logi> v, de poetis, ubi dc Anticlaudiano his verbis : vallein rediit, ut Robertus ehronographus Antissio-
t Est Anticlaudianus contra Claudiani Rulinum li- dorensis narrat, et ibidem sub annum 1182 obiit;

ber ab Alano composilus, qui ob muUijugaro qnam sepuHus eodem monasterio, juxla Goffridum
in

in eo admiiabantur Germani disciplinarum cogni- episcopum Lingonensem. » Camuzatus in nolis

tionem, Universalis boctor est eognominatus. marginalibus ad Chronicon Roberii Anlissiodoreii-
Scripsil hic et De planctu naturoj, et eruditioneni sis dicit hodieque in Ripalorio asservari lesiamen-
quidem prsesefert ubique, sed slylum habet incon- lum Alani scripluni anno U82. idem aiunt fratres

ditum, etinquinate loqnilur. Fuit bic Germanusex B Sanimarlhani in Callia christiana, idemque Histo-
Insulis, pirefuitquc aliquandiu Luietise, per tempora Camuzatus quidcm
ria Cisterciensis. haec hahel, ad

Adulphi, et niox Alberli imperaiorum, anno circi- marginem Chronici Antissiodorensis : t Ripatorium
ter 1500. Videturhic auctpr nihil unquam legisse (Larivour) coenohium est ordinis Cisterciensis
de Alano noslro, quem dicit liabere stylum incon- duabus leucis ab urbe Tricassina dislans, in quo
dilum et inquinate loqui, cum certum sit paucos hodieque asservatur testamenlum Alani scriptum
fuisse eo prasianiiores, non modo temporihus iis anno 1182. Cujus eliam sepulcrale monumenluni
quibus vixit, sed etiam consecuiis. > llaec Egassius adhuc visitur in ccclesia Claravallensis nionasterii,
Bullseus. Antonius Possevinus, Jesuila, ex eodem ubi perperam in labula juxta lumulum appensa, est
fonle Trithemiano hauriens veiitatem non ultra notatum ipsum obiisse anno 1181. j Potro, qtian-
scrulalus aut sciscitatus, ait scripsisse « Alanuiti tum ad scriptores qui volttiit Alanum anno 1300
in iv Iibros Sententiarum M. Petri Lombardi, Ocu- sub Alberlo imperatore floruisse, omnes reeenles
lum sacrae Scripturse, dedocirina, etc. ; el tandem sunt; qttotum primus esl Trilbernius : unde lidem
«ixisse sub Alberto imperatore, circa annum 1300. iion merentur, quippe qui facile polueruut falli,

Joannes Gerardus Vossius idem sentit libro De poa- p contra vetcrum lidem, qui Aianum hunc floruisse

iis T.atinis : t Anno, inquit, 1300, sub Alberto Cae- s:.ccttlo xti slaittunt, ul supra diximas. Falemur
sare fuit Alanus de Insulis, Teittonicus, conscri- auiem cuin ultiniis Alaiium, Doclorem Universa-
plor operis contra Claudiani Rulinum, unde Anti- lem diclum, saeculo xn lloruisse, into et esse eum-
elaudianus vocatur. Hic est ille qui vocalur Doctor dem cum episcopo Anlissiodorensi, qui anno 1167,
- CNiVERsvLis. » Idem fere scripsit omnis recenlio- ut scribil Robertus Antissiodorensis in Cbronico,
rum auctorum turba. Vertim hanc sententiam Chranivallem , resignato episcopaiu, rediit. Sed
unica liac conjeclura seu ralione obtundere pos- negamus mortuum esse anno 1181, ui scribii tabula

stim, qnod (2) magister Willelnms Brilo, qui sub appensa couficlo cjus tumttio apud Claramvallem,
PhilippoAugustofloruitetscripsit, Gnalteri el jEgi- volumusqtie supervixisse usque ad aiiuum 1203,
dii insignium poetarum meminerit, uullam vero us- qtto veteres scriptores, oinni fide majores, Alanum
quam de Alano mentionem faciat, quem certe non morluum traduut. lmo labella isia appensn jaelato
priclcriisset, si tuuc intcr poetas celeberrimus et Alani tumulo nova est, ut ex composiiionc illius

excelleniissimus liabltus fiiisset. constat, quam refert Camuzalus in lliscdlaneis

Gontra aiii Alanuu; lnsulanum saacnlo xtt floruisse liistoricis, ac post ipsum sificulum lv Bistorim Vni-
et vixissc coiitendunt, sed quis illefuerit, quodque D versiiatis Parisiensis inCatalogo iUusliiuin Academi-
vitie gcnus ampiexus fuerit, non conseiiliunl. Non- corum, fol. 7I9. Ibi autem nec syllaba quidem una
nitlli euni fuisse Monachum Claravallensem scri- qua? nniet Alanum anno 1 181 mortuum, sed tanluin
luint, deiinic .
abbatem Ripatorii, Gallice de Larivour, legitur : Obiil pridie Jdus Oelobris. I)e Leslamenlo
in agro Trecensi, tum Aniissiodoreusem episcopum, Alani, anuo I1S2 scriplo, et apud Ripatorium
postiTiuo nd Clarainvallem rediisse, ibiquc exlre- asservalo, quin illud suppositum insirumentum sii,

mos vitse dies egisse anno 1182. Cujus sentenli.ne nullus dubito. Quid enini juris monacho humili,
esL Aubertus Mirseus in scholiis ad Hcnricuin Ganda- qtii amplissimui» episcopamm ut pauperrimtt;; vi-
vonsem in lihro De scriptoribus ecclesiusticis, cap. verel abjecerat, ad facicndum lestamentum ? PraR-
21 : i Alauus, iui|iiti, Iiisulcnsis, GalloUander ob tcrca c.iii condidit lestamentum apud Ripatoiinm,

Will.imi Biitonis l.cstiinoniiim, qui circa

(2) Quitl nis, reccnsens poolas illo lompore iu scholis praicgi
ainiuin 1219 ob;il, coiitra sciilcnliaiu cornm facial solitos, Alani natnen affcit liis verbis :

qiii Alanuiu aniio 1300 flotuisse contcndunt, non Sepienas quis alat artes dcscribit Alanus
viilcmus. CnCienim lihcrhardus, steculi lcrtii tlectnii Yirtntis spccies proprklate docct.
sciiplor, in (irwiis-mo, si\e libio oannrne hexame- Vide Fabiicinm iu ISiblwllteca med. :' :>[ i ->t.
tro siripio dc HgUiis dfeque ocio pariibus oialio- toin. II, p. 73. Lbit.
<9 ALAMJS DE INSULIS. {0

qui pauper vel Cistercii vel Clara?vallis monaehus A et ego in Flandria cum puerulu* aanue essem, etc,
fuil? Denique ex qtio quis testameolum condidit, ut stipra retuliinus.
lion confestim nioritur, potuitque Alanns, pauper Anno 1139 vet 1140 Ripatoriura in agro vel dke-
wonachus factus, anno H82 infirmitate aliqua, cesi Tricassina ordinis Cisterciensis, ab Hattone
npud Ripatorium pressus, (estamentum condidisse, episcopo fundatur die 9 Aprilis, temporibus divi
uiifie postea convalescens, annos vilae usque ad Bernardi Claraevallis abbatis, qui illic Alanum in

aiinum 1205, quo ab antiqui3 mortuus dicitur, primum abbatem, annos circiter 30 natum, consti -

protraxerit. In his Oinnibus conlradictorium nihil, tuit. Haec constant ex tomo IV Caliics ehristianm
imo omnia consonant, si senera Alaiwm statuamus, fratrum Sammarthanorum, fol. 790, verbo, Ripa~
uti omnes eensenl. torium; ex Cbronologia AbbatiarumordinisCister-
ciensis, quam ad calcem suae Bibliotliecas Scriplo-
Cap. V. Insigniores vitoe Alani Insulensis epochw
rum Cirterciensis ordinis adjecit Carolus de Visch,
enuntiantur
prior Dunensis; alque ex liibliolheca eadem, verbo,
Natus ilaijue Alanus, anno circiter saecuii duode- Alanus Antissiodorensis episcopus, fol. 12.
cimi xiv, Insulis, urhe primaria Flandriae Galli- Anno HSl Alanus ex abbate Ripatorii episcopus
canae. Ac primum ipsemet Alanus disertis verbis se B Anlissiodorensis instituilur, nam ita seiibjt Roher-.
in Flamlria apnd Insulas natum declarat; sic enim tus Sancti Mariani Antissiodorensis chronogra-
,

ille lih. v Commenfariorum in Proplietias Ambrosii phus, qui eumdem Alanum videre potuit « Aitno :

Merlini, fol. 198 cditionis recentioris Antwerpiensis 1151 obiit Hugo Antissiodorensis episcopus
: vir ,

i vidi et ego in Flandria, cum pueruius adhuc moribus et scienlia clarus, cui successit Alanas
essem< apud Insulam unde natiis fui, feminam Ripatorii primus abbas. t Quisquis autem pleiiius
quamdam maleflcam, qnse ih maleflcio suo com- nosse voluerit praeclara omnia quae in episcopatu
prehensa, eic. Tempus illud fuit quo comes Theo- gessit, legal Galliam Chrislianam Sammarthann-
iloricus ab Insulanis bominibus, Gandensibus quo- tirni fratrum tomo II, pag. 276, verbo Antissiodo-
ffiie atque Brugensibus advocatus erat e terra sua renses Episcopi, ubi prolixe satis describuntur.
in Fiandriam, tanqtiam legiiimus Flandriae haeres, Anno 1167, uli scribit Roberlus clironograpbus
etc. At Theodoricus ille, cognomento de Aisatia, citatus ad diclum annum, < Alanus episcopus di-
Theodorici Slrenui, Lotharingiae Mosellanae ducis, misit episcopatum suiim, cui successit Willieimus,
filius, accersilus et eleclus esl comesFlandriae anno Antissiodorensis Ecclesiae thesaiirarius et Scnonen-
i 128, iit in Annalibus Flandrensibus legitur, quo sis arciiidiaconus, frater autem Hugonis, ejusdem
tompore Alanus adbuc erat puerulus. Yox tamen Ecclesiae archipraesulis.
iiia in rigore accipienda non estpro infante octenni Anno 1180 Alanus ,
qui apud Claramvallem
vel decenni, sed per comparaiionem ad senilem reversus, cum Petro Claraevallis abbate Romam ad
ajtatem, jn qua Alantis hunc Commenlariura scri- Lateranense. concilium iii proficiscitur, non eo
psit. In provecta enim aetate scribens in Prophelias insolenti modo atque absurdissimo quo supra di-
Ambrosii Merlini, potuit appeltare sa puerulum ctum esl, ut pensaret de equis abbatis Claravallis,
tempore illo quo Theodoricus Alsatus ad comita- quemadmodum insolse scribit-Matthaeus Bonihomi-
tus Flandriae regimen appellatus est, dum annos nis; sed cum esset magni nominis tbeologus,
circiter qualiicrdccim vel sexdecim aitiugeret, anno mirae virtutis monachus, qui quantum in ascctica
1114 vel ci"xiter nalus. vila posset, insigoem Antissiodori episcopatum
Anno circiter isto 1 128factus apud Claramvallem ejurando, ut simplex monachus viveret, ostende-

sub discipliha divi Bernardi monachus, qui multos rat. Hunc igitur clarissimum virum sibi in socium
electioris praesertim ingenii et litteraturae Flandros itinerisPetrus abbas Glaravallensis adjunxil, oujus
adolcscentes ad se traxit, a quibus eximie adjutus secielate non modicum apud venerandos hujus con-
est in fundatione plurimarum abbaliarum sui ordinis. D cilii Patres ac theologos splendorem ac famam ha-
Huic autcm Alano recte tribuunlur Commetitaria haec buit. Illic, ut probabile sat est, a sttmmo Ecclesiae

in Prophetias Merlini Angii, suhcujus etiam nomine pontiflceAlexandro IH scribendi contra Valdenses
impressa fuemnt Fiancofurti annolGOS, typis Joan- aliosque temporura istormn haerelicos mandatum
nis Spiessii, in-8°,sub hoe litulo -.Prophetia Ambro- babuit. Alanus autein circa idem tempus compendio
lii una.cum septem libris explanatio-
Meflihi, elc, scripsisse videtur Vitam S. Bernardi Claramalten-
num in eamdemPropheiiam, exceltentissimi sui tempo- sis abbatis, post celeberrimos tresaut quatuor scri-
ris oraloris,polghistoris el theologi,A!ani de Insulis, ptores, Guillelmum abbatem S. Theodorici, ArnaN
iiermani, Doclorit universalis *t Academia: Parisien- dum abbatem Bonaevallis, et Gaufridum Clarae-
sis aitte annos trecentos recloris amplissimi, Nam in vallis abbatem IV, omnes scriptis plurimis insignes
his Commentariis, Alanus de se ipso loquens, se viros. Factum opus istud abbatique Petro Carse-
fuisse alicujus ordinis alumnum fatctur, ex lib. u, vallis dicatum, quem abbatiam hanc ab anno 1179

fol. 61, ul«i dicit : Abbas quidam de ordine, vir litte- ad 1186 tenuisse constat. Igitur opusculum isiud
mtns, etc, Dcinde expresse dicil fol. 198 se oriun intra hoc lempus ab Alano composiluni.
dum fuisse Insulis in Flaadria, hls verbis : Vidi Lx concilio Lateranensi, ubi contra Waldenses
21 NQTITIA. <&

el Albigenses aliosque Iijereticos actum fuit, iwer- a ris,aono nenipe 1500, Waldenses jam sepuht obh -
sug, scripsit Summam librit iv conira Waldenses, vione eraril, et Paterini, et alii bseretiri, quos in suis
Albigcnses, Judteos et paganos, quam malc tuper iv libris Aiamisconfutat.Oninia igitur cum temporibus
libros Sententiarum optis quadriparliluni appelt.it Alani et sciiptis plane consenlire videntur. Nam
Tbomas Waldensis lonio 11 Doctrinalit fidei, cap. hocce sffculo orti Waldenses 9t Albigenses, habi-

penullimo. Laluil dudum opus islud in tenebris, tum contra eos Lateranense nt concilium, in quo
sed tandem e bibliolheca Papirii Massonii primum damnati sunt, ut supra diximns. Conlra quos Ala-
in luccm prodiit Parisiis anno 1612, ac landem in num scripsisse testis est Otbo de Sanclo Blasio,

editione Operum omnium Alani anno 1654. Ciiin auctor coananeus. Ex boc itaque scripto contra
autem esset miilile producluni, Carolus Vischius Waldenses, quod post concilium LaUianense scri-

ex fnle ms. codicis bibiiothecse Cislerciensis, ulti- psit, atque ex Alexandri papa; III mandato. nata
mos duos libros contra Paganos el Mahumelanos videtur in ordine Cislercicnsi de Alano fabui.i quod
edidit, ad calcem suse Bibliothecw Scriptorum ordi- in hoc concilio haerelieos confuderii. Ex boc opere
nit Cislerciensis, ulliuiM editionis auni 1656, Colo- contexta ajnpla illa lunica Cisteruensis vel ClaiiB-
niae Agrippinaj,apud Joaiinem Bnsseum bibliopo- vaiiensis abbatis, quae Alanum cnnversum cun-
lam. In bujus prologo sic Alanus babet i Anian- : texit, ac subito in eo concilio dispulaluium erum-
tissimo domino suo Wlilelmo, Dei gralia Montis- pere in publicum facit. Hoc eodem leinpore, vel
pessulani principi, qiiem non soium generosi gone- aliquanlo post, Alanus suos seplein librus Com-
rls tilulus insignit, verum etiam generosior mentis menlariorum Prophetiam Ambrosit Mertini scri-
in
generositas prxinsiguit, magister Aianus in omiii- psisse crcdilur, quos valde seoex ex allegatis supra
bus et per oumia suus, opus suum. Cum inter uni- composuisse vldelur.
versos mundi principes te videain specialiler indu- Anno denique 1203, ex auctoritatibus superius
tum arniis fidei christianse, nec navfculain Petri •allatis, mortuus est apud Cislo: cUiui, setaiis suaj
inter tot tiimultuantes bujus saeculi procellas dese- juxta suppiilationem allatam anno 95, vel circiler,
rere, boc de fide catbolica seriptum tuse discrelioni posilo nempe quod circu aniium 1114 natus sit.

devoveo consiimmatuiii. > Cuillelmus autein ille Cai». VI. — Examinaniur Opeia Al-ant Insulensis,
Montispessuiani dominus, cognominatus Sibtjlla a tam impretsa tyttam ntanusctipta.

matre sua Sibylla, adversatus est comiti Tolosano, Alani autein Magni Opera, quotquot inveiiln

e.tanno 1158 cum Anglis Tolosam obsedii. Alcxan- potuerunt, edila in folio Antwerpiae aniio 1654

rirum 111 anno 1162 excepit, et anno 1174 Malbil- q »P nd Guillelmum Lesteniuni et Engelberlnm fiimiii
ileni, Emmanuelis Constantinopolitani imperatoris cum opera et studio domini Caroli de Yisch, ,

filiam, duxit uxorem. Assertor ftiit calholiese fidci prioris Beata Marise de Ounis, ordinis Cisterciensis,

lontra Albigenses haerelicos, ul legitur in Hisloria in Flandriu, sub boc titulo : Aluni Mautti de insttti.t,

Auxitana, morluus anno 1202, eodem quo Alanus sacrw Tlteotvgiw Doctoris cognomento (Jniversalis,
mortuus dicitur. l!li ergo Guillelino Alanus opus ex glorioso scholw ecclesiasticm Parisieusis, mode-
suiim contra Waldenses dedicavit, de quibus lo- ratore, humilis Cisierciensis conveni, Operu moralia,
Quomodo parwnetica ct polemica quai reperiri potueruttt.
quilttr libro n his verbis : « lilteras no- ,

verunt Waldenses, qui non didicerunl? Videmus Stuit aulem '

enim saneliores eis non praedicare, qui etiam in- Commentarius in Cantica canticorum ad laudem
telleclum habont sacra1 Scripttir?e, ut mullosCister-
,
beatissiuuv Virginis DeiparK, impressus olim Pari-
eieuses, qui missi non sunt. »Etalibi meminit con- siis, anno 1540,
ciiii Lalcraueiisis i;i in quo illi damnati sunt. Isti, < Summa de arte prmdicandi, nunc primum in

inquit, Waldenses qui sub pcena excornmiinieatio- lucem producta ex duobus mss. bibliotbccx Du-
nis et contia prxcepluin domini papae, imo conlra nensis, quac bis et ter ms. exstat in bibliollieca

totam Ecclesiam praedtcant, quibus injunctum est D Canonicorum Regularium Sancti Victoris Pa; i-

a doniino papa non prajdicare, sentenlije excom- siensis , bis quoque in bibliotbeca Cluniacensi,
muiiicatiouis suiijacent. In concilio enim Latera- lilteris AA. et HIL; Cantabrigi» in biblioliieca

nensi in eos scnientia excommunicationis lata esl, publica, cod. 128, et Pembrochiana cod. 81.

nnde eis eitaui commtinicandum non esl , cum Undecim Sennones inlegri de divertis materiit,

sentenlia apostolica ab Ecclesia prfccisi sinl > Hinc antea nondum editi.

palet Alanuin liliellos suos contra Waldenses post Dictorum memorabilium seu Seuientiarum Ma-
concilii Lateranensis m celebrationem, anno circi- ghtri Aluni liber, ex ms. codice bibliom<-c:e dt>

ter 1185 vel 1181, ex mandato Rotnani Poutilicis Dunis.

cdidii.se. Neque vero esl quod quis dicat Waldon- De sex atis Chernbitn Tractatus, ex ras. codice
ses diu regnasse, atqtie iia Alanum lico! boc s«- Sancti Vedasti Atrebatensis ,
quem Franeiscani
cnlo xit non vixcril, contra eos tanten scribere po- sanclo Bonaveniuras perperam altribuurit, cujus
iuissc : inprologo enim ait novos b?ereticos suo inter opuscula impiessus est.
tcoipore liiisse exortos, Noslris vero lemporibus, Panitenliate seu- Liber pmnitentialh, ei fflss. i'«i

inquii- nnvi hwreiici. M. tempore Alberti imperato- luccm productus, pa3- 1SI. Impressus c% iiucbu»
23 ALANKS DE INSULIS. 21
mss. , uno' bibliotbecae Dunensis ordinis Cister- A Christi, alius tie jfuxa el caduca naiura kominis.
ciensis, allero bibliotheeae S. Gisleni in Hannonia. Docirinale minus, seu Liber Parabolar.um ma-
Habetur ideni ms. in tribus codicibus biblio- gislri Atuni de Iniulis, ex multis editionibus praece-
tliecse S. Victoris Parisiensis sub nomine Alani, dentibus , anno 1492, Daventrise , anno 1501
qui notantur MMM. 18. B. 8, et PP. U, fol. 144; Lugduni cum eruditis Commenlariis Latinis
itemque in bibliotlieca Sancii Germani de Pra- Matthaei Bonihominis ; anno (5i6 Lipsiae, ct
tis, cod. 557, oplimae notae, sed sub Peiri Can- aliis in locis. Hsec omnia impressa sunt annO
toiis noiuine, contra impressorum et mss. Yic- 1654 et 1656 ab Duharum
Carolo Viscbio ,

torinorum auctorilatem. Sed aliud Paenitenliale priore, Ordinis Cisterciensis. Nunc omisso P(e-
Alani , de quo loquilur Caroius Vischius in nilentiali , de quo jain supra egimus de ma- ,

EiLliotkeee Scriptorum ordinis Cislerciensis, quem nuscriptis adhuc nohdom impressis agendum
ail continere Libros quatuor ad Henricum Bitn- restat.

ricensem arcliiepiscopum, quod exstat ms. in biblio- Attribuit Alano Carolus Vischius in sua Biblio-
tfieca Majoris Monasterii Turenensis in 4, liitera tlieca Seriptorum ordinis Cisterciencis , foi. 12,
A. 2. super iv iibros Sententiarum opus quadripartitum,
Opus quadripartitum de fide eaihoiica, contra ul illud indigiiat Thomas Waldensis lomo II,

Valdenses, Alhigenses el aliot hujus temporis hwre- cap. penultimo, quod ins. exstare apud Fratres
licoa, cujus duo priores libri hic anno 1654 im- Piiedicatores Parisiis ait. Yerum male Waklensein,
pressi, alii duo posleriore* ad firieni Bibliothecw Trii.hemius itilellexii, et hoc opus nihil est aliud
Seriptorum ordinis Cislercientis, Jbl. 410, secundae quam Summa quadiipariiia conlra Rmreticos,
editionis, apnd Joaunem Busaeum, anno 1656, etc.

Coloniae Agrippmae , editi es ms. bibliolhecae Scripsit etiam seu in compendium redegit Fiiam
Cistercii. Hoc ipsum opus est quod male Joannes sancli Bernardi abbatis (5), quam ex ms. codice
Tiithemiiis appellat »n iy libros Sententiarum, quia bibliothecae Sancti Victoris Parisiensis edidit do.-
haec Summa quaiuor libris dislincla est , sed minus Joannes Mabillon in Praeludiis ad Opera
neutiquam Commenturius in iv libros MagislriSenten- sancii Bernardi, 1667 t
editionis Parisiensis anni
tiarum est. Idem ms. iu codice Regiae Galliarurn apud Fredericum Leonardum, via Jacohaea, sui>
hibliothecac 5513, fol. 352, inscriptum : Summa Scuio Vencto. Exstat eiiam ms. in bibliotheca S,
Alani quadriparlita eontra hwrelicos Waldenses, Yedasli Alrebalensis , ordiriis divi Benedicli , et
Judceos et paganos, cujus prologus ad Guillelmuin C Vallislucencis, ordinis Cisterciensis. De hac Vila
Montispessulani piincipein incipit : Cum inter agens Manriquez tomo II Annalium ordinis C.ister-
universos , elc, ubi codex scriptus dicitur per ciensis, ad annum 1153, asseril eam exstare im-
Hervaeum Conseel pro domino Bernardo arcbi- pressam in antiquissimis exemplaribus Operum divi
episcopo Tolosano, anuo 1456 ; et apud Cluniacum Bernardi. '..

Liltera Q. 2, et claramvallem, in suis bibliolhecis.

Scripsit etiam Summam Quot modis nppellatam,
Idem ms. Osonii in bibliotbeca Mertoniana, cod. sic enim in ms. codice et ab aucioie vocitata esl^
230. qu.v secundum ordinem alpliabelicum procedit, hoc
Liber de planctu naturw, de quo loquuntur Heri- modis unaquaeque
ordine deducens Quol res
ricus Gandavensis in libro De scriptoribus eccle- bonam vel malani in parlem in Scripluris sacris
siasiicis, cap. 21, qui anno 129*3 obiit; Robertus accepla fuerit , opus concionaloribus idoneum.
Holcot, S. theologiae celeherrimus doctor, ordinis Habetur ms. in parvo 4", in bibliollieca Regalis
Fratrum Prxdicalorum, in caput i libri Sapienliae, Montis , ordinis Cisterciensis, dedicata Hermen-
lectione 118, littera A, qui anno 1349 fioruit, leste galdo Dei gralia Sancti ^Egidii abbati, cujus hoc
Bdlarmino in libro De scriptoribus ecclesiasticis ; initium Reverendissimo Patri ac Domino Rermen-
D :

ms. quoque Oxonii in bibliotheca Balliolana galdo Dei gratia Samli Aigidii abbati , Alanus
cod. 120.
dictus Magister, sic in prwsenti mulliplici insigniri
Anliclaudianus sive De officio viri in omnibus gralia , ul in futuro prwmietur in gloria. Cum
virlutibus perfecti, libri ix v singulari festivitate, diversis olim, etc. Item alius prologus Quoniam
,

lepore et elegantia conscripti, ex duobus mss. juxta apostolicce auctoritalis prwconium, qui virlulis
codicibus collegii Lovaniensis , Societatis Jesu, nominum sunl ignari, etc. Incipit per vocem : Amma
ct lertio bibliolhecae sancli Bertini Audoinarensis, proprie Spiritus rulionalis qui cum corpore venit in
ordinis divi Bencdicti; ex 4 et 5, apud Ballhasarem conslitutionem hominis, etc. Habctur etiarn in Regia
Moretum, clarissimum Anlweipiae lypographuiu. Galliarum bibliotheca, cod. 5515, illi.c inscripia :

Habetur etiaiu ms. in bibliolheca Galharum regis, Magistri Alani Tractatus de diversis vocabulorum
num. 5640, atque Oxonii iu bibl. BaUiolana, codd. siguificalionibus secundum ordinem alphabeli. Et m
120 et 122'.
bibliotheca Victorina Parisiensi , litlera PP. 12,
Rythmi duo eleganles , unus De Incamatione cujus titulus : Incipit^ liber magistri Alani q»'i

(5) Est Alani Antissiodorensis episcopi. Vide Patrologiw tora. CCI. Edit.
23 NOTITIA. 55

Quot modis ittlltutatur , de dhersis vocabnforum A editnra, sed fallilui', nam opiis istad ali edito
significalisnibus secundum ordinem alphabeli. Itera- aliiid est. Habetur anonymum in bibliotlieea
que apud CtaramvalbJm , et Vallem Luconsem
:
, Sancti Vicloris Parisiensis ter, littera KK, 17,
abbatfas ordinis Cistcrciencis, atqire apud Sanctora folt 106, lnscripCum : Pceililentiale qui Correclor
Illiilium Claromontanum, ordinis divi Benedicti, dicitur seu Medicus unimarum. Itcmque iitlera
iu Arvernia. In aliis mamiscriptis appellatur Ocultts GG. 15. fpt. 50, el Lillera Q. 10 fol. I. Et in
eacrm Scripturce, sive O-raculum sacrm Scripturm, bibliotbeca Sancti Germani Parisiensis , codice
cive Compendium ulnusque Testamenti (-4), habetur- 795, optimae notse, cujus hic litulus : Incipit
que etiam ms. in bibliolheca Dunensi in Flandria, liber qui Corrector vocalur el Medictts, qui correptio-
ordinis Cistereiensis. nes et animarum medicinas pleniter conlinet, el docel

De maximis seu axhmatibus thcologim liber I, unumquemque sacerdolem etiam simplicem quomodo
qui aHter diciltir Doclrinale allum , et incipit :
vet qualiter unicuique succurrere valeat : ordinato

Omnis scientia suis utitur regulis, etc, quod juxta velsine ordine, pauperi, divili, puero, jttreni, seni, de-

Carolum Viscbium rcperitur ms. in bibliotbeca crepito, sano, infiTmo, in omni mlale,'in utroque sextt.

Brugensi et Camberonae, et apud Sanctum Marliuum Quo lempore presbgteri plebium, canonica auclort

Tornacensem, denique Cantabrigias in bibl. Peni- B tale, discordanles ad pacem , ct dclinquentex ad

tirocbiana, cod. 81 pmnitcntiam compellere debeanl. Ita tituhis ru~

(5).

Idem Scripsit librum de naturis quorumdam ani- bricis scriptus , Poenitentiale autem incipit :

malium, ut testalur Henricus Gamlavensis in libro Hebdomada priore, anle inilium Qitadragesimm,
De Scriploribus ecclesiasticis , cap. 21, ac post presbyteri plebium convocent ad se populum , elc.

ipsum Joannes Trilhemius , ibidem. Hoc opus Attribuit etiam illi Joannes Trithemius Suiu-
anonyraum fere semper in bibliotheeis, esl sccun- niain viliorum et virtutum , lib. I , atque post
dus liber ex quaiuor De bestiis qui habentur inter ipsum Vischius in bibliotheca Scriptorum ordinii
Opera Hugonis Victorini, incipiens a leone, etc, Cisterciensis. Exslat manuscripia , inscripta De
inscribiturque Bestiarium. Nam tractatus seu liber i eonfliclu vitiorum et virtulum in celebri bibliotheca
de solis avibus, speclat ad Hugonera de Folieto : S. Victoris Parisiensis, Littij ra LL. li, fol. 166,
lib. u, De animalibus, ad Alanum Insulensem post ejus Summam de arte proedicandi, fol. 114.
lib. iii et iv, ad Guillelmum Peraldum Lugdunen- , Et Cllili ab his incipial verbis : Apostolica vox cla-
sem, ordinis Fratrum Praerlicatorum, qui Libros tuat, etc, idein opus videtur cum libro cjusdein
duos de rerum prvprietatibus scripsit, quorura pri- _ nominis qui spmia divi Augnstini opera
inter
iihis potissimuni desumptus est ex opere De avibus legitur, atque ad Ambrosiura Autpertum pertinere
Hugonis Foliolani et De animalibus Alani Insulensis, videtur.
ut ex lectione constat.
Denique Epislolm sub nomine Alani, Cantabri-
Prophetia Ambrosii Merlini Angli, etc, una cum giae in bibliotheca collegii Sancti Benedieti, co-
septem libris Explanationum in eamdem Prophe- dice 216, sed an istius Alani Insulensis, an alle-
lium, excellentissimi sui temporis oratoris, polyhisto- rius Angli sint, plnrimum dubilo : Alanus enim
ris et thevlogi, Alani de lnsulis, Docloris Univer- natione Anglus , Sancti Augustini Cantuaiiensis
salis , et Academim Parisiensis ante ttnnos 500 ecclesiae prior, atqne poslea Teckesbtirise abbas,
rectorh amplissimi, impressa in-8", Francofurti, scripsisse epistolas multas legitur (6). Hac de
anno 1608, lypis Joannis Spiessii. Alani autem scriptis Alani Insulensis : nec, qtueso, nobis ira-

philosophi dicta de lapide philosophico ediia exslant scantur Cistercienses aliique Alanisue, qtiod tol

a Juslo Balbiano Lugduni Batavoruro, anno 1600, fabulas in Alani gratiam congestas riserimus ac
typis Raphelengii, una cura secreto Jodoci Greneri proscripserimus simul : imo vel si ingenio ac
qnre an ad hunc Atanum nostrum spectent, ignoro, judicio graves isti sunt, gralias solvant ,
quod
cum non legerim. D tam plene de mss. operilius Alani disserueri-
Attribuitur eidem opus de poenitentia, quod in mus, ut si cui unquam Cislercrensis ordinis in
inss. codicibus dicitur Corrector seu Medicus ani- mentem veniat ea in unum colligcrc , orania
marum, quem Carolus Vischius vull esse a se negotio nullo invenire in locis indiolis possii.

(i) Fallilur Oudinus cum bunc
inter isiedila recenset. Prodiit otim cum lilulo :
Venerabilis iiluni liber in distinctionibus diclionum
theotogicatium, Daventri* in Belgio , ex uflicina
Ricnardi PaOroet, Colonicnsis, in folio maximo,
circa annum 1477 ; ad boc enim tempus refercndi
hujus lypographi priini labores, cujus lypi bos
adbuc repr&seulant quibus Guitenberg et Fust
usos fuisse conslal. Il.ec ediiio, inter raras raris-
sinia, nunquam postca repetita esl. Distinctio-
nes suas Alanus nuncupat Krmengaldo abbati S.
Alani librum ad annum usque 1195, quod contra sententiatn
eoiiini lacil qui Alantim s;eculo integro jnniorem
slaiimnt. Edit.
(5) \lani Doctrinale allum sive librtltn de maxi-
tnis seu axiomatibus thevtogim edidit L». Joaunes
Aloysius Mingarellius in Anecdolvrum Eascicuto,
Romre 1756, A°, ex codice in bihtiotheca S. S.tlva-
loris Bononiensi asservalo. Euir.
Has ntiper ediilil vir tl. J.-A. Gilrs, Ovonii
— <6J
1815, in-8", cnm S. Thonix Cantuaiiensis et Her-
Iierti de Roseham ep stolis el opusculis. Yidu Pa-
;

i£gidii, qui boc monaslerium rexil ab anno 1179 trotogiaj toin. CXC, col. H73. Edit.
57 ALANUS DE INSlfLlS.

AD OPERA ALANI DE INSULIS

PROLEGOMENA
EDITIONIS ANTUERPIENSIS

PRIORE COENOIUI BEAT.& MARL4E DE DUNIS, SACRjE THEOLOGJiE PROFESSORE.

(Alani Magni de lusulis, sacra theologi* Doctoris cognornento Univertalis . ex glorioso Scbolae ecclesfastica; Pan
,

sieusis moderalore humilis Cisterciensis comersi, Opera moralia, parsenetica et polemica, quae reper.ri pbtuerunt
quorum pieraque nunc prinium ex anliquis inanuscnpLis codicihus eruta luci dautur; aiia typis olim edira, colla-
timie facla cum exempiaribus mss., correctiune vurieque illustrata proferuntur; opere et slndio U. D. Caroli de
\iscb, prioris coiiiobii B. Mari« de Duuis, S. t.heologiaj professoris; subjuncto generali ac locnpletissimo inrlice
duplici, ('oncionum videlieel el rerum ac verboruni Antuerpise, apud Guillelmum Lesieeuium et EngelbeiLum
G^iuriicum, via vulgo Hoochtraet dicla, sub fellicano aureo, aiino M.UC.LIV.)

EPISTOLA DEDICATORIA.
Admodum reverendo amplissimoqne doinino D. Bernardo Bottyn, clarissimi coanobii B. Maria» de Du-
nis abbati, necnon et universi ordinisCisterciensis per Belgium vicario generali, etc.

Superioribus annis (adm. revereqdc domine) lucubrationum mearum primilias preli ornamento de-
coralas (Bibliotliecam dico scriptorum Cisterciensium) adm. reverendse dominatioui tuas consecravi, quas
lanta benevolenlia suscepisli, ut ad sublimiora tentandiim animum studiumque proveseris : Et quani
noii sine fructu, testis eni irrefragabilis magnus ille Alanus de lnsulis, Doctoris, olim, Universalis co-
gnoiriine, nec niinus sanclimonia vil;e clarissimus; qiiem jampridem (lemporis injitria, suoiumque de-
sidia) densissimis mancipatriin tenebris, tincisque et blatlis sic attritum cl. defoedalum, ut eliam oblivio-
nis inlorit.it jamjam consumendus viderelur, non sine labore indefesso, studioque pervigiii, eduxi, fovi,

varieque (pro facultalibus meis) exornavi : intanttim, ut modo splendon ac viribus suis restitutus, nul-
lius quantumvis exactissimi efc truditissimi censuram lormidare debeat. Qualis enim fuit ir, vita, talisest

el in liuera : magnus fuit i-n saeculo, humilis in occulto clauslri, sed major et sublimis erit in pnblico

Ecclesiie ; sub modio religiosus, at super candelabrum gloriosus ; auditu dignus, dignior leclu, pradicalu
dignissimus, quin et vitae sanciimonia observandus, ac eliam imitandus ut miruui sit, tam diu latera

potui-.se scriploiem tam eximium ac singularem; in cujus scriptis attenlius perlectis, protinus arrident
verac pielatis caiidpr, constautia explanationis, utilitas doctiina? moralis, aptitudo concepiuum et inven-

lionis, ac denique probalionis ex sacra Scriptura solidilas.

Porro, quam operam in recognoscendo, illnslrando et publicaiido inipenderim, riifficulter persuasero

iis, qui similibus siudiis iiuiiquam vacariml. Cura enim plenimque in exemplaribus mss. bincinde re-
perirehi cliaracteres el verba veluslatc trita, nec non, passim, obscurissimas ac prorsus inusitatas ab-
breviatiories, imo, et inlegras ssepius seutentias amanuensiiim incttria, aut scribendi prxcipitanlia om-
niiio deptavatas, necessario singulortim librorum plura exemplaria comparare tlebui, si lectionem genui-

nam colligere vellem : quibus, non sine magnis expensis el faligalionibus, undequaque tandem .conqui"
silis, iluni ea examinarero, et inter se conferreiri, ut unius mutilum per aliud supplerem ,
5ut mendum
cmendarcm, rcperi plerisquein locts, rioii dictionibits t.antum, senlenfiis et periodis , verum cliam pagi-
nis intcgris confusis, ouiissis vel inserlis, discrepare. Omnibus tamen liis diilicullalibus improbo labortv

superatis (optiina lide, nihil de aut mutandol p.irtes avnlsas et transposilas in locum suum
meo addendo
restiiui, texti.iique feciioiiem aptavi, quaui veriorein ex sensu iilterae et consensii codicum deprebendi,

dive.sa tamou iii margine nolata. Deiude, pr,»'.ter citationes omneis, nonnullasque adnotaliones breves
margini etiam superadditas, cl diversa cliaraclerum gcnera, quibus nomiulla .lislingui ruiavimiu; sin-
gulis quoque libris quaidain prolegomeiia, seu prajfationes prajfiximus , lectoribus omnilms percommo-
das. A sclialiis tamen et adnotalionibus prolixioribus absliiaui, quibus modornorum plcrique, auctores
alias opiiuii,s, et per sc claiissiinos, couspurcare magis quam illustrare consueverunt. Eorum autcnJ
S9 PROLEGOMENA EDIT. ANfUERP. 30
loco, pr.emisi Elogia et lestimonia virorum illustrium de Alano nostro, ejnsqne docirina : nsc non et
historicam Relalionem De vita et morte ejusdem. Quia permagni refert nosse auctorem quem legcndutu
eusceperis, diclis eliam magnum pondus addit dicentis aucloritas et mirum quam pronis auribus, proin-
:

plisque animis hauriatur doctrina, quain celebris fama doctnris commendat quae omnia sane non atiunde :

melius quam ex vita et clarorum virorum testimoniis constare possunt. Hunc iiaque auctorem, toi lan-
tisque laboribus recognitum et restitutuin (anno boc sanclissimi Patris nostii Bernardi liislro-jnhiheo,
sive quingenlesimo, a felicissimi ejusdem transilus die) in publicum producturus (lanquam clarissimae
illius ilonius alumnum, in qua idem sanctissinuis Pater olim religionis spirilum liausit, et eminentis suae
sanciilalis fundamenta jecit, quae in illusirissimam postmodiim molem assiirrexeiuni) adni. revi renda;
domiiialioni tuae prius slsto; ulpote cui nuperrime prudenlissimi et religiosissimi ordinis nostri superimes
(turbatissimo lioc patiiae slalu) in mediis bellorum proeellis, numerosam ordinis nostri congregationcm,
per universas Belgica» catiiolicae provincias dispersam, cum illnstri vicarii geneialis titulo, gobernandam
concredideruiit. Sisto, inquam, non ut luearis, cum ipse sibi snfficiens doctiittse suse inlegritate et excel-
lentia, manu protectoris non egeal ; verum, ut gratantcr suscipias, et amplectaris, ac denique aucfpri-
lalis tuae commissionc munitum, velut iperarium strenuum in Dominicum agrura emiltere digneris, ubi
(cum esliortator sit vere poiens in verbo, nt peccatores cxcilet, justosqne stimulet) haud dubie, fructum
ub/erem repoitabii, virtutes multas operando in plebe, in lv.ligione, in Ecclesia universa.
Quod auieni ad me meaque allinet sludia, quia satis coinpertuin habeo (adm. reverendc, amplissime-
que domine) singnlare libi seniper fuisse delicias, filiorum liiorum sacra sludia; inler qu* liicc non in
fimo loco censeri debeant ea, quae 111 aiitiquoruin Paliuin lucubrationibus ab inteiilu vindriandis, ver-
santur, non magnopere inilii verendum video, ne labores mei in tam illuslria auctoris restitutiune cx-
pensi, Adm. R. D. luae displiceant; quin potius confidenter spero eodem illos affectu susci) iendos, quo
a me praestili sunt, ad sacri ordinis nosln Cisterciensis splendorem, Ecelesiae utilitalem, nec non memo-
riamaelemam clar-issimi nominis tui. quod nerennanleiioiDiiie Alani, et ipsum quuque ut perennare valeat.ex
litimis animi alTectibus adprecor.
Adin. reverende, amplissimeque Domine
Daminationis Vestrai ImmilHmUs in Gltristo Filius

F. Carolus de Viscu,
Iieligiosus el Prior Dunensis.

ILLUSTRiUM ALIOUOT VIRORUM

TESTIMONIA
1)E ALANO NOSTRO EJDSQDE DOCTRINA

Primu.m est, Henrici Candaveusis, archidiaconi A liioralissiroi et doctissimi prolessoris, ordinis Pra>
Tornacensis , SS. theologiae doctoris Sorbonici, dicatorum, in cap. x, lib. Sapientim, lectione 118,
cognoinentn Solemnis, qui , libro De scripioribus litl. A : < Conlia istud flagitiosiim et nefandissi-
ecclesiasticis, cap. 21, Uxc de Alano sci ibit ; inum (Sodomiae) vilium, fecit libruin, De ptanclu
« Alanus , iusulis oriundus, liberalium artium naiurm Alanus Magnus de Insula, iiocTor SS. tbeo-
,

p*:ritus , Parisiis ecelesiaslicse scholse praefuit , et logia; fariiosus , metro et prosa compdsituni scien-
ingcnii sui monumenta reiinqueiis, scripsit Summam tifice niuUum el curioso
ad praedicalionis officium utilcrn. Et quia metro Floruit Robertus Holkotb, circa anniim 1349,
multuin claruit, scripsit metrice Poeticen , exco- teste Bellarmino, lib. De scriploribus.
gitata materia, de viro optiirib, et in omnibus pcr- Teiliuin est, Joannis Tritbemii, abbaiis Spanbci-
fectissimo : quem librUin vocavit Anttclaudianum ,
mensis, ordinis sancti Benedicti, lihro De scripto-
scripsit et aliuni, partitri metro ,
partim piosa, ribus ecclesiaslicis. < Alanus de Insulis , natione
quem vocavil Planclus natura, scripsit et aiiuin, Teutoniciis, vir in divinis ScriDluris erudilissiinns,
<le natiiris quorumdani animalium. > Haec ibi. et in saecuhnibus lilteris nitlli siio lcmpore secun-
Obiit Henricus Gandavensis anno Domini 1293,
n dus ibcologus, philosoplius et pocta celebemmus ; ;

uno anno anle AUinum (7). qui ecclesiaslicae scbolae Parisius mullo teinpore
Sccundum est, Roberli Holkoth, S. theologiae gloriose praefuit, ubi in oinni scitniia , divina >a

(7).De sentenlia eorum qui Alanuru arino 1294 oblisse, vel incunte sseculo decimo quarlo floruisse
asserebant, vjjc Nolitiain, supra. Edii,-
s* ^LASUS DE iNSULIS. 52

liumana clarns effulgens, Universalis raeruit appel- A Sancli Augustim, in supplemento Clironicorum, ad

lft;i. Scripsit metro et prosa, pene mfinita opuscula, aunum 1500. » Alanum autem Teutonicum, cogno-
quibus memoria tiominis sui apud posteritatem menlo Universalem, nonnulli his temporibus magno
fac a est immorialis ; sed pauca eorum ad notiliam in prelio fuisse scribunt. Qui cum in omni scienlia

ineatn pervenerunt, reperi enim duntaxat subjecla admirandus et promplus esset, prsecipueque in
in tilulis : philosophia et theologia excedens, universilalis vo-
Super Senlenlias, libros iv. cabulo apud Parisios insigiiiri meruit. Scripsit ila-
Qtiotlibeta, iib. i. que metro et prosa pene inlinita ljbrorum volu-
Oculum sacrae Scripturse, lib. i. Reverendissimo inina, etc.
Patri etc. Subjiciuntur ad verbum ea quae supra es Tri-
De doctrina, lib. 1 (alias, Maximas theologicas). themio retulimus. Yivebat Jacobus Philipp. Ber-
Omnis scientia suis nititur regulis, etc. gom. (juxta Bellarminum) anno 1494.
In qiiinque libros Moysi, lib. v. Sextum, Sixti Senensis, ordinis PrsedicalQrum,
In Cantica canticorum , Iib. i. Cum mulli ad or- in Bibliolheca sancta, lib. iv, litt. A. « Alanus In-
nandum, etc. sulensis, Germanus, oralor, poeia, phjlosopbus et
De poeiulenlia, ad Bituricenses, lib. iv. Dei gra- '
tUcoIogus, inter omnes sui temporis excellentissi-
tia Bituricensi, etc. mus, sacr;e Parisiensis aeadeini* nioderator qui ;

De sequivocis myslicis, lib. i. ob omnigenam reruin omnium eruditionem, docto-

De sex alis cherubim, lib. i. ris Universalis eognomen promeruit inier nuilfa :

De planciu nalurae, lib. i. laliorum suoruin illustria monumenta , reliquit

Summam virtutum et vitiorum, lib. i. Commenlariorum in tolum Pentateuchum, librosv.

De parabolis, lib. i. A Phaebo Phaebe lumen, etc. Item, iu C:irilicum canticorum, lib. i, cujus initium :

De arte prajdieandi, lib. i. Curn multi ad ornandum. Sed et ulrumque Tesla-

Anticlaudianiim, )ib. i. nientumparvo compendio(quod Oculus sacrse Scri-
De naturis animalium, lib. i. exordium esl
pHirae inscribi(ur) perstrinxit; cujus
Sennones plures, iib. i. Reverendissimo Patri el domino, » elc.

Epistolartim ad diversos, lib. i. Septimum, Antonii Possevini, soc. Jcsu, in Ap-

« Ferttir (lenique in muitos Bihlise libros com- paraiu sacru, ubi sic legitur : « Alanus Insuiensis
menlarios et lectutas insignes edidisse; praeciptie, (quaa civitas cst iir Belgio) Doctnr Universalis ap-
jn Prophelas, in Evangcliuin Apostolum, de r pellatus, scripsit in qualuor libros sentenliaruin
, et in

quibus niliil poltii invenire. Miranda quaidam tle Oculunt saerse Scripturse; De Doctrina ; in v libros
eo narranlur, quibus ego fidem nec astruo, nec le- Moysis ; in Cantica canticorum ; De pcenitenlia ad
mere infringo. » Hnec Trithemius. Qoi tamen in eo Biluricenses ; De sequivocis mysticis ; De planctu
fallitur, quod scribat illum claruisse anno 1300, nalurae; De parsbolis; de arle prsedicandi ; de na-
cnm coiiblel eum obiisse anno Domini 1294. Vide luris aiiimalium ; Epist. lib. ad diversos; Quodli-
epilapbia quae infra subjungimus. beta ; De sex alis cherubim ; Summam vii tutum
Vivebat Trilbemius anno lolO. Obiit autem abbas el viiiorum; Anticlaudianum ; Sermoncs plures. i

S. Jacobi in suburl ano Herbipolensi. Obiit Possevifiusanno 1611 setalis suse 78.
Quartum csi, Haitmanni Schedel, seu illius, qui Oetavum, Andreae Saussay S. R. E. prolonotarii,
auc.lor esl voluminis quod inscribitur : Chronica in Martyrologin Gailicano, anno 1637 Parisiis edito,
mundi. Qui ad annum 1300 de Alauo noslro haec ad 30 Jantiacii: t Pio filie cursum absolvit Alanus
habet : < Alanum auiem doctorem celeberrimum, Ltstilensis, dictuS Iioclor Universalis, Cistercii, ubi

cogiiomento Universaiem , nonnulli his lemporibtis spretor Iiunianoe giorise , atque luiinililalis amalor,
ascrihtinl.Qui cuin in onmi scientia adinirandus babitum suscipiens in conver.sorum contemptibili
esset, prtecipue lamen iu theologia ae philosopliia ^ sorte, Velut auritni sub pulvere diu latuit nec ta :

exoedens, universitatis vocabulo insigniri meruit; men, postquam (erUmpentibus divinornm cbarisnia-
cujus sepultura in loco Cistercii ostendilur exeun- tnm fulgoribus) innotuit, Itac ex humili abjectaque
libus de oratorio ecclesiae ad dexteram, in sepul- classe sf vocari passus est ; at in sponlanex de-
cro marmoreo. Cujus Alani Magni, doctoris, hoc missionis prOposito ad extremnm usque spiritum
epigramma exstitil : pL-rseverass, rClicto conlemptus sui stupendo pror-

Hic jacet Alanus,... sus exemplo; s.ipientioeque nibilominus, et pietatis

.... Quem brevis liora brevi lumulo sepelivit eximiae pr*filanssiniis monimentis , ad aHenuc
Qui duo, qui septem, qui toluiii sctiiile scivit. i
gsoria fruilionem, carne solutus,
1 divinisque prae-
Ha;c ille. Ubi notandum, per dno, Teslantenlum
; sUlliS niuftiius, eVolavit. »

uimmque sacrum intelligi, quod ui perfaeile lotum Noinim,- du Verdier, in Bibtiotlieca Cal-
Afilflnii

intellexit, ita fere lo.luin illustravit coinmenlationi- lica : t Alaln <des Isles Alemant, a escrit en vers
,

bus. Per, seplem, arles septein liberales indicari ,

eiegiaques Lconins, un livre intiiule, A/«»us De
quas apprime calluil. VixitHarimannus annol-192. parabolh, seu, Dvctrinale. Ausquelles sonl compris
Quiuium, Jacobi Philippi BergoinenSis, ordiriis plusicnrs bon cnscignemens profitablcs a un cha-
 35 PROLEGOMENA EMT. ANTUERP. Zi
ciib, traiislatez des earmes lalins en ryme fran- A tavk, magno Ecclesia; bouo. Jam vero ad immrr)-
choise, avec le commeni. en prose. t etc. El infra : sam libroium, quos de omni penc maleria scripsit,
« Cesf. celuy du quel se dicl le proverbe : Sufpciai multitudinem veniamus ,
quo nullum mulliplicis
vobis vidisse Alanum, etc. II a escrit plusieurs au- ejus eruditionis locuplctius esse potest leslimo-
tres choses meiitiortees en la Bibliotheque de Con- nium. i'

rard Gesner. »
Recenset autem eadem scripla qna? nos supra re-
Oeeimum, Hieremiae Drexelii, e soc. Jesu, in suo
censuimus : addens praeterea, Spe.culum Ecclesits,
Daniele c, 18, § 5, ubi agens ue- natura et malilia
quod exstare dicit ms. apud Malthaeum Dres-
individise, dicit, neminem brevius et signiiicantius
serura.
de ea locutum , Alano quem vocat oratorem et
,

poelam eximium ;
proferens periodum aiiquam ex His omnibus auctoribus conformiter de Alano
iibro ipsius Alani, De vlanctu nuturm. noslro scripserunt : Thnr-sias Demslerus, in Uistoria
Vide operum Drexeiii tom. II, foi. 582. ecclesiastica gentis Scotorum, lib. i, ubi lestalur
Undecimum, Joannes Buzeiini, societatis Jesu, illum cognominari Magnum et Universalem :

iii Gallo-Flandria sua, toin. I, cap. 7, fol. 35 : < Qui

Yalerius Andreas, docior Lovaniensis. ln Bibliv-
sit omitia complexus animo siudia, idcoque nomen B
theca Belgica.
Universalis Doctoris passim obtinuerit , magna
equidem gloria, Alanum Insulensis urbs peperii. t Hippolytus Maraccius, Lucensis, i;i Biblioihecot
Item tomo II , Iib. vn ad annum Domini 1294 i E : Mariana, anno i648, Roma: edita (assirens illum
libris Insulanae urbis , Alanum exslingui Cister- edisse i plura insignis doctrinse, pielalisque eximiaj
eicnsis ordo genuiit, postquam insigni fama floruis- praeciarissima mon-inienta, t elc).
set, ob varia disciplinarum genera. Tanlo aii omnia
Aubertus Miraaus iu Chronico Cisterciensi, fol.
studia ingenio pr<editum fuisse aliqui meiuoratit,
268, et in seholiis suis ad c. 21, Henrici Gaudaveu-
ut eloqueudi promptissimus, el prosa conderet
sis, De scriploribus ecclesiaslicis, nisi quod hic u.li-
oralionem, et versus pangeret eieganter, de philo-
mus (errore prorsus inlolerabili) liunc Alanum con
sophicis et iheologicis rebus aculissime dissereret
fundil cum Alano Antissiodorensi episcopo , qai
nullum ejus animuin disciplime genus effugei it
obiit centum et duodeeim annis, ante Alanism Ma-
indeque sibi doctoris Univeisalis coguomen pepe-
gmim, sive Doctorem Universalem fuilque nioiia- ,
rcrit. Sanctas litteras, deque Deo quiestiones, diu
chus Claraevallensis religionem professus sub bea-
Parrsns explicuit, ubi supremam sacn 9tudti lau- „ . . „ „ „
... C . tissimo P. N. Bernanlo.
,

A.
quo cum anno lio9
ream iiiit adeplus. Multa tum vincia tum solula ,
constitutus fuisset abbas prinuis Ripalorii, in dice-
(v.atione complexus, varios in lucem iibros edi-
cesi Trecensi, indeque (circa annum 1151) assuni-
eil. » etc. Obiit Buzelinus, 1026.
plus cathedram episcopalem Antissiotloiensem
Duodecimum, Antonii Sanderi, SS. tiieologise
,

anno 1167 hac resignata, Claramvallem reversus

•icenliati, canoniei et scholastici cathedralis eccle-
est, ubi anno 1182 obiit, et sepultus jacet juxta
sise Iprensis, lihro De scnploribus Flandriw, liltera
Godefridum Lingonensem episcopum. Alanus vero
A : « Alanus Insulensis , Flander, a loco natalium
Magnus, seu doctor Universal.s, slatum converso-
cogi.omenlum soilitus; vir in divinis ac sseculari
rum seu fratrum Laicorum in archiccenobio Ci-
,
bus disciplinis, n lli suo lempore secundus per ;
sterciensi amplexus, in eodem ad obitum usque
annos miillos Sorbonae Parisiensi piaefuit , ubi
perseveravit , hoc
ad anuuiu Domini 1294 ut ex
est,
scientiaruni omnium cognitione clarissimus, Uni-
maimoreo ejus sepuicro (qtiod adhuc in Cisteicio
versalis cognonien est adcptus. Scripsit prosa ac
conspicitur, diversis anliquis epitaphiis decorum,
inctro, iniinita pene opuscula, quibus nominis sui
quae infra profeieraus) clarissime convinciiur. Vide
imniortalitatetn ad posleros transmisit, > eic.
Bibliolhecam nostram scriplorum Cislerciensium ,
Deciiiiunilertium, Ludovici Jacob a Sancio Ca- j)
quam anno 1649 publicavimus ; Jongelinum, in
rolo, Carmelitae, Cabilonensis, regii consiliarii, et
noliliis abbatiarum ord. Cislerc, et iterura in Pur-
eleemosynarii oiainarii, lib. m De claris scriptori-
pura S. Beruardi ; Henriquez in Menelogio, el abos.
bus Cnbitonensibus : i Alanus de Insulis, nionaclius,
Porro Miraeus errorem suum videtur bausisse ex
natione Belga, doctor theologus Parisieusls, cogno-
eo, quod etiam Aianus Anlissiddoreiisis lcgnlur
mento Universalis , deinde conversus monasterii
fuisse Belga, ex Insulensi civitafe, Gailo-Flandriae
Cisterciensis. Yir ad miiaculum eruditus, foitissi-
melropoii, ex qua civitate Alanum quoque Magnum
mum Eeclesiae catliolie* propugnaculum, magnum
fuisse oriundum, communis est auctorum omnium
humilitatis excmplum , immortalis monaclioruin
sententia, ut ex jam citalis lestimoniis patei, et
gloria, fulgentissiinum Pieridum sidus, haeretico-
infra ilerum dicemus.
rum malleus; qui interfuii concilio Laleianensi
cecumenico, sub liinocenlio III R. P. anno "1215 Dcnique et Alanum nostrum, Magni, ac Doctoris
celebrato, in coiniiatu abbatis Csterciensis quo ; in Universalis cognomine compellanl, inagnus ille An-
vohementissime et solertissime adversus queindam gelus Manriquez, Pacis Auguslae uuper episcopus,
luereticum, Almarici Carnotensis discipulum, dispu- regi catbolico a sacris concionibus, et in Saltnan-
35 ALANUS BE INSULIS. 36

Ikcnsi universitate , S, Iheol. professor piifnarurs, A Gsspard Jonselintis, Eusses-thallensis abbas, in

tottio prinio Annat. Ci&terc. ad annum Dottiini 1 140, Noiiiiu suis ; ae ilcrum in Purpura satieli Bernardi,
cap. 10, n. 7. tracl. Qe cardinaiibns, § 50, et alii plures

HISTORICA RELATIO
DE VITA ET MORTE

ALANI MAGNJ DE INSULIS

DOCTGRIS UNIVERSAUS.

§1. B suasevunt, .
quornm unum est, quod immediale
Depatria. ettoco ttativitalis Atani. (paucissimis interjeclis) post verba jam relala

De bis nonmiila est inter auciores controversia. sulijungaritur sequerttia quo : s Tenipns illud fuit,

Tlioiriiis (8) l>emSlerus(honori genlis suisampliando eomes Thewlovicus ab Iustilanre horninibws, Gan-
nimium studiosus) sine ulla prorsus ratione, Ala- tfensibits quoque alqnc Bnigensibus, advocatus erat

tium origihe sciipsit fuisse Scolum, in Mona Insula a terra sua i;i Flaitdriam, tanquam legifimuS Flan-

na uin. Hievemias Drexelius , loco supra citato, drise haercs, etc. » itec ibi.

vocat illum Siculum, forte quia legerat illutn Cum autern passim Armales Beigici referant

criundum dc insula ;
per insulam antonomastice Theodoricum clc Alsatia a Flaudris fuisse electuni

Sjciliam intelligendam credidi*. .

in comitem , circa annum Dotnini 1128, aut.

Ga^par Joiigctiuus, in Purpura sua, supra, Gallum 1150, si Alanus tunc fuerit puorulus, non potuit
putat. Angeius Manriquez , supra eliam cilalus, floruisse circa annum 1500, ut cum Trithemio plu-
scribit illuin a quibnsdarn haneri Mispanum, afc res scribuntauctores : imo, riec supervivisse usque

atiis, Gallum. Yeruin communis caelerorum 6m- ad annum Donalini 19.94, quo illunv obiisse perliiT

nium auctorum seiitenlia, qui ile AUino mentionem bent alii exacliores bistorici, probatquc anliquura
faeiunt, Belgam ceitset, nalum in civitate Insulensi,
" epitaphiiim quoil Cistercii ad lumuium cjus ctiam-
Gallo-Flaudrias metropoli : quo etiatn reduci pos- num legilur, Jongelino aliisquc innumeris oeulatis
sunt hi, qui illuin Germanum scripserum, eo quod teslibus. Nisi forle dicamus, verba haec uliima, ex
Flandri, imo et Belgae universi passim vocenlur Commentnriis prolata,: < Ternpus illud fuit, etc, »

Germani inferiores, et Belgium, Geimania inferior. oli.n a quodam historiarum ignaro, ciaritatis (ut
Etsane de hoc omnis cessarci controversia, si certo pntabat) causa,in margine adjecta fuisse, c!. posi-
consturei Alanum bunc verum esse auctorem Com» modnm a typogrspho textui inserla. Ut ul sil, illis

meniariorum in prophetiam Mcrlini Augti, quae an- lihentiussuhscriho, qtii Alanuin censent fuisoe Bei-
no 1608, subejus noniine impressa fuerunt Fran- gam origine Iiisulensfiii ,. auctorilale prajserlim
cofurii, typis Joannis Spiessii, ;n-8°, hoc titulo : ductusHenrici Gandavensis, SS. llieo!ogi;e doctoris

Prophetia, etc. < Merlini Ambrosii — un>. cuin se- celebefrimi, rialione Flandri, Alano cosevi, et in

ptem iibris explanationum io eartidem prophetiam, eadem Parisiensi univfersitate coileg». Qtiam opi-
excellentissimi, sui teniporis oratoris, polyhistoris nionem etiam coniirniant plcraque exemplacia
et iheologi, Alani dc lnsulis, Gerwani, Doctoris mss. quae ipsemet vidi,AianuiiideInsulis', vellnsu-
Univcrsalis, et acailemise Parisiensis ante annos ». lensem indigitantia, quod eliam cognomen pr.-efert

30i>, rectoris amplissimi. » In his namque Conimen- Expositio in Coniica canticorum, anuo 1S40, ira-
lariis, lib. v, folio 198, expresse lestatur auctor se pressa Paiisiis, ex bibliolheca S. Vicloris.
fuissc origine Bdgam , natum Insulis in Flandria. Nec obstat, quod etiani Alanus Antissiodorensis
Yerba ejus sunt : « Vidi et ego in Flandria, cum episcopus, et Ciaraevallensis motiacbus , asseratur
piierulus adhuc essent apud insulam (unde natus fuisse Belga, et ex Insulensi quoque civijate oriun-
fui) fceminam quamdam maleflcam, quae in male- dus, quia facillime contigisse poluil, ut spatio cen-
ficio suo coinprebensa, elc. > At, dum nuper Com- tum (et amplius) annorum, duo ejusdem nominis

menlaria basc evolvereiu, plura offendi, quaa corum ex Insulensi civitate ordinem Cislerciansem fuerint
iiiscriptionein non parum mihi suspeclam reddide- ingressi, praesertim in divergis monasteriis.
rtint, aiiumque ab Alano nostrd a.uetorera fuisse Qninimo, intra paucos adhue annos, ex eadem

(".) Kcclesiastica Historia gcniis Scotorum, an. 1627. Bbnonia?. iinpress., !. i.

37 PROLEGOMENA EWT. ASTUERP. 38

Insulflusi civitate, in solo nostro Dunensi eoenobio, j^ jusdam Commentarii in librum Parabohrum Alani
plures cognominc.s recepti fuerunt, qui adhuc in a centum et quinquaginia aunis, scilicet 1501

quod de quoque civitatibus satis (sine nomine aucloris) Ltigduni lypis edili.
vivis snnt : itl aliis

vidimtK. Proinde, communem et ftefertet eamClnysoslomusHenriquez, in Menolo-

frequeuier fieri

vuigarein secuius opmionem, Alaimm Insulensem, gio, ad 30 Jaimarii, ubi dicli Commentarii aucto-

yel de Insulis, cognominabo, prout aiiliquitus, eliam rem nominat, Malihiam Bonhomium; unile lamen
Aiam lempore (in religiouibus praecipue) a loco nomen hoc hauserit, non exprimrt.
nalivitaiis communiler omnes cognomenla sna sor- Sed et Tritheinium, Antoiiiuin du Verdier, et
plures alios tani antiquos qtiam receniiores hanc
tiebantur. Cum vero illum etism Magnum appelln,
iegisseSatis coliigitnr ex lestiinoiiiis iltorum <]u;e
auctoritatem quoque sequor plurimorum gravissi-
ittorum auctorum, quorum aliquol in superioribus supra prodaximus.

encomiis curiosus lector reperiet. Denique, Alamiin fuisse Cistercii pastorem

ovium, et alia servilia conversorum opera ibidem
§51. exercaisse, convincunt antiqua ejusdem epilaphia

Qttr> occatdcne M. Alamis relicta Parisiensi univer- quas infra referimus

sitaie, hainium convefsorum in Cistetcio assum- B
pseril. §111.

Omncs propemodum qtii de Alano hactenus scri-

Qualiter M. Atanus, cum rliu ignotus inter Cir-
terciencei conversas deginet, landem cogni'ns
pseruut, constanter aliinnant i)ium (priusqtiam re- fuerit.
ligioni nomen daret) celebcrrima doctrinse et nonii-
De bocita Bu-zelinus : « Eo curn aliquaiidiii ciu-
nts fama conspicuum, schola; ecdesiaslicaDseu theo-
nere (pa»cendaium ovium) incognitus, paiienterac
iogicic, univeisitalisParisiensis picefuisse, nlsiipra,
submisse functus fuis?et, Alauus, situe postmo-
produclis plurimoruin virorum doclissiniorum te-
dani Romani usque cuiaiidorum equorum gratia,
stimoniis vidimus. Atiamen, quoad occasionem, qua,
Cislercieiisem antistiiem comilatus, dnm illuc
reliclo steculo in nionasterium se abdiderit, licet in
ponlifcs maiiinus praesnlcs onines evocavit ad
ea reccnsenda plerique etiam satis eonveniant
coniprimendam hsrelicoium arroganliam et cum
nonttulli tamen protestantur, se eamdem duntaxat
occlusa seetariorum fallaciis et vaniloquentia ca-
narralive ex aliis referre, nolie autem quidpiatu
lliolicorum doctorum ora ccineret, atgreque ad-
aflirmare aut etiam negare. Nos eam hic recensebi-
modum id ferret, obtenla prius venia, ita dispu-
inus ipsis verliis Joannis Puzelini, in Gallo-Ftandria
tundo ex iis banreticis. unum conslrinxerit, ut is
sua, tomo II. lib.. vii, ad aimum Domini 1394 :
f,
palam exclamaret, aut diabolum aul Alanum se-
« Ut in Cistcrcicnsem se domum (Alanus) abderet,
cum verbis contendere, nobin asserere : id salteui
lianc rationem produci video. Slattieral Alauus
in confesso est, ipsum Cislejcii deinde in o.ogui-
unica concione lotam do sanctissiiute Trinitatis
lionem abbasi et monachis vcnisse, ac reliquum
myst.erio thcologorum dcclrinam circumscribere;
postea lempus vel scriptioni librorum, \el pietali
ac dilucidis eam verbis it". explicare , ut a quoiibet
diligeuler inipendisse ; mortuum insigni decora-
facile comprehenderetur. Pridie quam id faceret,
tum fuisse lunuilo et menioria. > Kxc iile. Veruin
secundum amnem solus deambulavit vesperi , ut
multo distinctius et sine ulla diiliitatione ha^c om-
sceum ralioncra inirel, qua ieiicilef iil prseslsret
nia assertive describil aniiquus noster commcnla-
quod volvebat animo. puerulum nactus cst, e
Ibi
talor, aliique jain citaii plures. Quovum verba
flumine aquam eoehleari sumcnlem, et in fossulam
quia quoad substantiam lustorias, eadem sutil
quam fecerat projicientem. Ab eo dtnn subridens cum iis quae Buzelinus (licet dubitando) recenset,
qusesivisset ecquid facere proponeret, ac postquam supervacaneum fore judicavi hic repet^re, Cuiiosus
didicit eiim amnem tottim velle fossuke angustiis lector Cltpysostcmum Henriquez consulere poierit,
comprehendere, id fieri non posse subdidisset ; iu- rujus Menologium in celebrioribus bibliothecis sa-
j>
crepitus doclusque multo minus id posse priestari tisfrequens est.
quod crastina luce agere inteoderet : in inagnum Quando autem ceiebratum fuerit hoc conciiium
illico stuporem cogi se sensit, ac scipsum acriter Romw, in quo Alanus haereticos convicerit et
castigans, et nunia; tlamnans arrogaiiliae , in muilas qitisnam borum coryplia^us, de quo iri Iiistoria fit
fluxit Jacrymas. Ergo, die subsecuto, cum sugge- inenlio, a nemine vidi declaratum nisi ab Henri-
itnni tanqiiam adpopulum (qui frequenlissirauseral) quez, loco cilalo, qui asseril dispulalinnem hanc
verba facturus ascendisset, tanlum liaec aflatus Suf- conligjsse Romx
:
in Lalcranensi geuerali concilio
ficiut vobis vidiise Alanum, e. medio circumfus;e ad- xii, sub Innocentio III, anno 1215 cclebrato hae-
;

mirantisque mtiUitudinis sese proripuil, el magnis reticum vero ibidem conviclum ut confusum fuisse
itlneribu* 'iisiercitim cpnliilit. Illic inter conversos discipulum Almarici, qui Almaiicus erat patria
{»t iiominnnt) cum recipi flagitasset,, pascendarum Carnotensis et Parisicnsis tlieologus, Alano (dum
ipsi cura comniissa est ovium, » etc. cam universitalem regcrot) salis familiaris, qui in
Hanc camdem bistoriam (sed simpiici onuiino hierosim prolapsus, varios errorcs disseminavit,
stylo descriptam) penes mc babco in proa.-aio cu- quos ip?e Uenrique/. ctiam rccensel. Sed undehax
33 ALANUS DE INSULIS. 40
otnnia desumpserit, nec ipse exponit, nec ego ali- A Universalem, fuisse nalione Germanum. Hinc
retri

cubi reperi. cpitapbium a Demstero productum, si quod ibidem

i-IV. ta!e exstet abbalem jam dictum concernit, aut ali-

Alaitus Bom.es, «( poslmodum eiiam Cislercii a suis quem privatum sive mnnachum, sive scecularem,
.

cogniitts, ut dehtcepsse gesserii. iion autcm Alanum nosirum, qnera fuisse conver-

Buzeiinus tameisi dubitet de modo quo seribitur sum Cisterciensem, ibique sepultum (omissis aliis
Alanns iu cogniiionem devenissc, auirmai lamen omnibus auctoribus) clare eonvincunl epitapbia,
(ul jam vidimus) id in confesso esse, ilium, ex q«o § sequenti recensita, et epistola periihistris et re-
1 11 cogiiitioueih devenit, reliquum postea lempus vel verendissimi nostri generalis, abbatis Cistercii, isa-
scriptioni iibroriim, vel pietati diligenler impen- mediate subjuncta.
disse, et mortuum insigni decoratum fuisse tumuio, §V„
ct iuemori.i, De morle et sepultura M. Alani,
Addit ssepe cilatiis eommentator antiquus (adeo- Chrysostomus Henriqiiez, loco citato, scribit il-
que et Matthias Bonhouie, apud Henriquez) illum lum supervixisse septuaginta novcm annis post
tanue fuisse liumilitaiis, «t niiiiquam voluerit ul- concilium Lateranense raemoralum; attigisse au-
lam admittere dignitatcm, ultro etiam sibi obla- tem annum setatis 116, ac tandem obiisse cum ma-
tain, sed in liumili conveisorum statu usque ad gna opinione sanctitatis (9). Cujus etiani intuitu
obitum perseverasse . atlanien jussu summi pon- eumdem Menoiogio suo Cisterciensi asci ipsit , 30
tiJicis ab abbate Cistercii duos illi fuisse ;issigna- Januarii. Quera ctiam snter beatos ordinis nostri
tos clericos iu eadem abbatia, qui libros omnes recenset Joannes abbas Cisterciensis, in catalogo

scriberent, quos ipse diclaret. Confirmant hsec heatorum ordinis Cisterciensis, sub-
s9.ncto.rum ac
etiam omnia Barnabas de Montalho, lorno I Chro- juncio veteribus Missalibus ordinis ejusdem. Sed
nic. Cisterciensium, et Honriquez loco citato, alii- et healum vocant, doctissimus Leo Allalius, libro

que piurcs. De apibus urbanis, reverendissimus geueralis noster

Imo, in ipso Cistercio (prout plurium iide di- modernus, io epistola jam citata, et alii passin:.

giiissimorum assertione accepi) lam fuma et Quoad animm obitus veritatem nobis astrnil an-
coustans de prsemissis omnihus traditio servatur, tiquum epitaphium lapidi sepulcrali incisum, quod
ut quique ibidem religione et doclrina clarissimi, etiamnum perfecte legitur, hoe tenore :

absiiiilissimum repularent quidpiam horum in du~ Alannm brevis iwra brevi tumulo sepelivit,
bium revocare. Nec etiam faciie quempiam repe- £ Qui duo, qui seplem, qui lolum scibite Sciiit.
Lubenlis smcli contemptis rebus eyens pl,
rias qui eadem unquam absolute negaverit, aut huus conversus, yregibus cumntissus alendis,
conlraria scripserit, praeter unicum Thomam Miite ducenleno, nonageno quoque quarto,
Demsleium Scotum, qui in Hisioria sua ecclesia- Christo devotus mortates exuit anus.

ttica gentis Scotorum, anno 1527 Bononiae im- Obiit itaque Alanus, anno Domini 1294,

pressa, (errore nimium ciasso aut etiam affectalo) Hinc corrige auclores omnes, qui scribunl iliun»
luce quodammodo meridiana ca;cutiens, contra floruisse anno 1500. Tumulus ejus marmoreus

iidein et clara testimonia omnium auctorum qui de conspicitur Cistercii in claustri parle iaeva teni-

Alano bactenus scripserunt, ct aliorum fere iumi- plum ingredicntibus; juxta quem in pariele diio

meiabiiium qui sepulcrum ejusvisilarunt, et adlmc alia appendent epitaphia, quse nobis eshibet Gaspar
indies visitant, sciibere praesunipsit Alanani Ma- Jongeiinus, in JPurpura sancti Dernardi, supra,

gnum de Doctorem Universaiem, nalione

Insulis, proyt ex originalibus tabellis ipsemet descripsit
fuisse Scotum, et monasticem professum in mo- aimo 1624, iiuin Cistercii esset, et beati viri sepui-

nastcrio Sc.oiorum, divo Jacobo sacro, extra snii- crum visitaret.

ros Herbipolis, ibique diem obiisse anno 1500 et EP|Tl»q!!'M.

sepultum sub hoc epitaphio : D 1.

Scolia me genuit,^ Germania condil Alanum. Ce grand docte Alanus, qui fust tanl admirable
Rend ce lieu de Cisleaux par loul plus memoruble :
Quse omnia ex solo Trithejnio sufiicienter refu-
Car i! y fiist conuers, berger el seruileur,
lari posseni, qui post resignationem abbatia: Span- Encoir y sert d'exemple de verlus el d'honneur.
heimensis, annis pluribus ipsi abbathe S. Jacobi Donc vous reliyicux, cnnvers et totts passants,
hnit-ez ce docteur, qui ci-bas est gisdnt.
juxta Herbipolim abbas praefuit, scripsitque exa-
ii.
clum ejusdem abbatias Chronicon, anno 1605 Mo-
Subjacel hnic lapidi, vcnerabilis orbi'
toti
gunlbe impressum, typis Joannis Albini, in quo,
Aianus duclor, quem decet alinus honor.
uonnisi unicum agnoscit Alanum, istius camobii Theiolnyis ac philosophis merito sociandus,
monachnm et postea XXIV abbatem, qui obiit cen- Vatibus antiqitis nee minor ipse fuil.
tum et 6{ annis post Alanum nostrum de Insulis, ni- Egregie scribens, planxit, docuil, rcscravit,
' Naturam, mores, mysjica verba Dei.
miruin 1455. Imo libro De scriplorikus (utsupra vi- Jnclyta qesta Jesu cecimi, clarosque triumphos,
dimus) expresse testatur Alanum de lusulis, Doc- Artes depingens mititiamque poti.

(9) His omnibug consonat Ludovicus Jacob a S. Carolo, lib. \\i De scriptoribus Cabilon. fol. 145.
 PROLEGOMENA EDIT. AJSTLERP. 42
Eloqui piclor, merum eensor , citharista A Hic mnndum fugiens, sub relliyionis amicln
Pieridum, fidet belligerator erut. Vixil, ndimc munet hic; en iumulalus adest.

ALANl MAGNl TUMULUS.

(E\ ariis Aeademiae Inscripi., lom. IX, Parisiis, 1736, p. 218.)

Atani magni lumulus conspiciebalur Cirlercii in clauslro, ju.rla templi ingressnm. liunc exlruxerat annn ,

i*82, D. Joannes de Cire.y, Cirlerciensis ubbas.

Velus Alani Epitaphium, litlcris golhicis incisum in lapide quadrato, bipedali, in anteriori parle lumuti
pavimeuto claustri incluso, sic legeoatur :

Alanum lirevis hora, brevi lumulo sepelivii

Qui duo, qui seplem, qui tolum scihile scivit.

Patrol. CCX.
«3 ALANUS DE INSULIS. U
De Doctrina, et scriptis Boctom Alani, amplio- ,\ tiorem , adjunelis brevioribus opusculis diverso-
rem desiderans Nolitiam , consulal Bibliolhecam rum veterum Patrum Ordinis Cislercicnsis, tam
Scriptorum Ordinis Cislereiensis, qnam anno Do- viise sanctimonia, quani eruditione illusliium (1).

mini 1619 vulgavimus, cujus nunc adornamus F. C. D. V. P. D.

editionem II piiore longe correctiorem, et locuple-

(9*) Vide supra Dis-sertalionem Oudini, qui quid- Cislerc. de novo exaravit, in usum suum converlit.
quid Viscliius de vita ei Scriplis Alani in Biblioth. Ejdit.

EPISTOLA PERILLUSTRIS, REVERENDISSIMI ET EXIMII DOMINI

D. CLAUDII VAUSSIN
S. theologiaa doctoris, abbatis Cistercii et universi ordinis Cistereiensis generalis
upremi.

0us posl approbationem Bibliolhecm Scriplarum sacri Cislercienris ordinis. anno 16<i9 publicalae, ejnsdem
auctorem liortatur ad aliorum opcrum suorum editionem, speciaiiter aulem ad recognitionein Operum
B. Alani, Cisierciensis conversi.

Retuendo, el nobis iu Chrislo confratri charissimo, Domiuo Carolo .jetisch, aevon nwiaslerii noslri
J)unemis priori.

Reverende in Christo Pater,

Quod sacri Cislerciensis ordinis nostri scriptores jamdudum in tenebris delitesctntes nunc a tatebris ad
lucem,-et quasi a lumitlo ad tilam redivivi redeant, tuis laboribus et lucubratienibus acceptum referimus
eoque gratiorem habemu» voluminis lui editionem, quo majori prmdicli nostri ordinis ornamettto et spten-
dori cessuram esse confidimus; tibi proplerea nostio nostiique ordinis nomine gratulamur, et diyuas re-
pendimus grates; teque hariamur, quanto possumus affeclu paterno,ut incepla qum resiant tibi opera per-

ficere satagas ad majorem Dei gloriam, quem apprecamur ut labores tuos benediclionibm suis cumulare
digneiur; si qute auiem opera B. Alani nostri, CisUrciensis conversi, prwler ea qute pra? maniinis habes, in

nostra Chterciensi bibliotlisca inueniri pelerunt manuscripta, ad ie eurabimus transmilti, ut preto man-
dentur. Cmterum, macte animo, retserende Pater, et quo cmpisti zelo perge allaborare ordini nostro, quem
miernum devinetum habebis; nos vcro libi inserviendi occasionem prmstolali Deum prmpotenlem exoramus,
ui tibi graliarum suarum cumulum alernum pro mercede et laborum luorum congruo praimio conferat,
riosque tuis devolis precibus toto animi affectu cemmendamus.
(litlercii die xii mensis Martii 1650.
Reverenda paternitatis vestra}

Jn Christo charissimus ei addictissimus cqnfralex

Claudius abbas Cislefciensis generalis.

CENSURA.

Legi accurat* et cnm ma?no anlmi Tnei sensu opera ha?c moralia, parsenetica et nolemica Alani Magni
de Insulis vulgimuncupaii, et quia plena sunt Cathoiica et erudita pietate, uriliter imprimi poterunt. Ita
censeo. Datum Brugis die xu Aprilis, anuo Domini xvi, quinquafcesima secundo.

Joannes Baptista Vanden Ztoe,

Canonicus Ecci. Calhedr.S. Donut, Brug. L. C.

FACULTAS ORDINIS.

Nos Fr. Bernardus Bottyn, monasterii Beatae Maria; dc Dunis Ordinis Cisterciensis in Dioecesi et Urbe
Brugensi abbas, ejusdeni Ordinis per Belgium Vicariu^ et Visitalor generalis , tenore prsesentinin faeul-
UteiB. dainus lid oper^ psf^nelic^, gol^ia e| moralia' Aian^ M^sni lnsulis, mdcfesso studio ethrboie $
& PROLEGOMENA EDIT. ANTCERP. «C

R. D. Caroti deYisch prsefati nostri monasteiii Je Punis iheologi el prioris qnasi e.x Democrili puteo
educta, ac in Iiicem producta, varieque illustrata, atque a diversis theologis discussa, et impense com-
inendata, oiniiiuin manibus concedantur pneloque subjiciaiilur, quatenus latili tioctoris memoria fioiide
reviviscere valeat. Datum in praadicto nostro Duniensi monasterio 24 die Mensis Aprilis anni Domini
millesimi scxcentesimi auinquagesimi secundi sub siguo nostro manuaii, el conlrasigilli impressioue.
Bernardus abbas Dunensis,
Vicarius seneralis.

REVERENDO ERUDiTISSIMOQUE DQM-iNO

D. CAROLQ DE VISCH
Abbatise Dunensis priori meritissinio Alani Doctoris Univcrsalis opera avulganti

Applaudebat
R. D. Petros &e Waghenare, Eurnis S. Nicolai Beligiosus et subprior»
Ord. Praemonslrat.

Qtiid mortalia non cupido gazae A quanta pietate, sanctitatej

Cogit pectora? turbidas in undas Doctrina, eloquii lepore plena
Telluris solidas roovet colonos Isthxc sunt monumenta ! quo leguntur
Immitlitque periculis prolundi A doctis magis, hoc magis legenlur,
Fldenier gracili nhnis carinse. Sanctam haud inscia provocare orexiia.
Ncc strideiitibus Africum duella Per Symplegadas ista, per Charybdes,
Miscentem Boreis, nec asperati Et lairantia nunquid ora Seyllae
Piogressam rabi«m Noti, nec hcedi Conquiri mage digna, quam metalla
Seevos Oleriii pavent furores. Quievis Indica, Persicaeque gemmse?
Montes Cyanei freiis sueti Hoec tu, Cavole, maximis peiiia
Deprensis volucres ferire nubeSj Curis et sludiis, tenebricosis
Et succincta utera canes puelia, Profers e latebiis, et expolita
Infamisque Cliarybdis haud liburnas Limis ingcnii tui beatis,

Nautarum temcrarias coercent» Prelo subjicis, et reducis orbi.

Et te, Carole, non levis ctipido Quis Cislerliadum. qiiis alterorum
Tlicsauri cruciat, jubetque quosvis, Non laetos properet cicte plausus,
Haud puppi, sed epistola fiequenti Ao persolvere dona gratiaruin ?
Te pereurrere sedtilum recessus, Certe jam mea maximas camena
Inque orlus, obilusque pervolare. Grates pendit, Iioiioribusqoe dignos
Hic thesaurus, hic alma gloriosi Pliaebeis ovat impedire crines,
Docloris monumenta sunt Alani, Laetis ingeminans, vovensque diclis,
Alani, sacra qui Parisianae Cl, quse gloria in astra fert Alamim.
Olim culmina deserens caihedrae, Hsec et te ferat, inter atque Pisces
In Cisterliadum migrare castra Cives zodiaci, vel eminenli
Et slipendia laici mercre, In ccelis alio loco reponat.
Tolo non renuit stupenle mtindo.

REVERENDO DOMINQ D. CAROLO DE VISCH

SS. theologife baccalaureo formato ejusdemque professori
Monaslerii B. Mariaede Dunis priori rcerilissiino

ALANI MAGNI
Doetoris Universahs ntincupali opuscula publicanli
accinendo

Applaudebat D. Marcus Jacquemont, Dunensis monasterii subprior.

Plurima cuoi Magnus pcr lemnoia dormit Atanus

iixcilat e somno Carolu6, ccce, gravw
&? ALANUS DE INSULIS. i%

Quod iigulus figulum, non hic bene dicitur, odit

Virtus virtutem semper araat socraro.
Virtutis comes est Caroli doctrina, latentem
Dum Iuci Alanum reddit, et arte canit.
Nuper scriptores universaliter omnes
Produxit nobis (10), ordine, lege, slylo:
Mundo doctorem nunc particulariier illum
Universalem nomine reque canit.
Dum Universalis prsecedil parlicularem,
Doctis doctrinoe est omnibus ordo bonus.
Quam bene carpis iter doctrinse, Carole, scriptis,
Fructus et in vestro est ordo iabore, decor.
Dum calamum calamo profert, tibi gioria crescit
Fertilis, et licito fenore facta duplex:
Provenit ex calamo pvoprio libi gioria prima;
Altera ah alterius post duplicata venit
Quam tripiicare velim, si fors mihi mnsa faveret,
Sed non est meritis sequiparanda tuis.
Attamen aggredior, conabor promere laudes
Quas potero trcmiila non renuente cheiii.
£st piscis Caroius, generali nomine diclus,
Nescio sed cujus nominis in speeie.
Quem, Neptune, canam? Cete inter grandia ponani
^Equoreum potius dixero forsan equum ?
Latralu mutumne canem cantabo marinum?
Haud Garolum mutis sequipararc licet.
Sirenem memorem ? Remoram vel dixero? non esf
Delphinum potius dicere conveniet.
Delphinum dicas, bomines qui salvatab undis,
Incolumes servat, restituitque solo.
Sic, Carole, Aianum tenebris latitare profundis
Non sinis, atque altis eruit e latebris.
Restituis luci, delphini munere functus,
Piscis delphini nomen et omen habes (5),
Pergilo scriptores justa donare corona,
Etvestrum lauris sie redimire caput.
Ardua dum superat constanlia magna laboruin,
Ssepius ad mentem dulcior illa redit.
Quo magis a vobis scriptorum gloria fulget,
Hoe magis inter eos gloria vesira micat.

Anagramma CAROLUS BE VISCH

: : — Decus charo fais.

EPIGRAMMA.

Dum parit invidiam virtus, sine crimine poenas

Si luis immeritas, tutor Alanus erit.
Esto decus charo, quem diligis atque decoras,
Invidise injustos abluet ille focos.
Charus eris charo, gratus virtutis amanti,
Si luis, hic justo diluet ingenio.

Auud • — Charius do, luces.

EPIGRAMMA.

Charius Alano das lucem, et luce reflexa

Luces Alani luroine clarus amor
Charius Alano do lucem, Carolus inquit,
Alani luces lumine, dicitamor.

CHRONOGRAPHICUM.
sls DoCtorls honor, per teMpora Longa perennls.

iVS)JDibliotheca Scriptorum orJoiis Cistlerc. nnno 1649 impressa fuit.

10") Alludit ad insignia re fere . 1> ;i,'- ipi
i n0 5 (] uos
ie
([ j
,„• SCI ,, a gente0j resperso cru cibus aliquot nigris.
,
40 PROLEGOMENA EDIT. ANTUERP, 5ft

SANCTISSIMI PATRIS BERNARDI

Quingenlesimum jubilaris gioria? annum inter ecelites agentis

Sapientissimo confratri

Ex una matre (monasterio et ordine Cisterciensi) progenito, melliflui Spiritus liaoreui

ALANO MAGNO DOCTORl UNIVERSALL

Anno lustro-sceculari, :d est a morle B. Bernardi quingentesimo jubilari in orbem e typis jprodev.nli, feiiei-
bus auspiciis, studto, industria, labore Rdi ac eruditissimi dqmini D. Caroli de Wiscu, S. theologia: pro-
fessoris, monasierii Dunensis dignissimi prioris

D. Ralduinus Wihncel
Ejusdem monasterii Reli?iosus ac sacerdos accinebat.

QuSs milii det te fralrem sugentem utiera

matris meaj. Cant Yill.

Quanla triumplialis dat quinquagesimus annus

Gaudia! quanta polo jubila nardus agit
Annas s: numeres, numerum, Bernurde, notabis,
Queis defessa solo, mens tua rapla polo est.
Sed quia conspicimus se diiiundeiiiia plausu
Sidera, cur plausus contegat ordo suos?
Jubilet ordo sacer, Palri conjuhilet orbis
Sit par, ut eoelo, sic et in orbe melos.
Prodeat c prelo pietatis amator Alanus,
Fralerna ut fratris jubila fonte fluant.
An Fratrem, Bernarde, tuum dignoscis ? amore
Una duos sux.it divitelacte parens.
Ut Cistertiadum primori.bu; ortus uterque est,
Sic domus una, parens una duobus erat.
Conspiceres volitare pari super sethera gressu,
Meilifluos dices, cuique subesse favos.
Nam sugens, matrissi pendel ad nbera Nardus,
Nec minus haec felix ubera Alanus habet.
Pendulus ora movet Bernardus ad ubera dextrae
Alano neclar dulcc sinistra dedit.
S\uit uierque pari tractu, saturatus uterque :
Si satur esse potest quem satiarit amor.
Mella dedit Nardus, sed mellea donat Alacus,
Mellea mellifluo hoc promis, Alane, libro.
Desine nunc fratrem, sugentemque uberaMatris
Quserere, Narde : tibi frater Alanus adest.
Fraier adest, matris quia dividit ubera tecum,
Ubera, qusegnatis ubere lacte fluunt.
Hunc dum producit Bernardi ad jubila fratrem,
Caroius lioc libro jubila liber agit,
Carole, quanta tibi laudum argumenta tuarum !
Res tibi, dum vives plena decoiis erit.
Jubila Bernardi splendore voluniinis ornas ,
Fraler honoratur posteriore prior..
Ergo, Bernardo fratrem dat, quisquis Alanum
Producit Caroli scd labor iste Cuit.
:

Iste liber fuit iste labor,liber iste laboris

Partus, necveslri pareus honoris erit.
Carole, in Alano vives post lata superstes,
Non poteritcaiamus, non manus istamori.
Tempus erit (tacita ineditabor csetera mente)
Cum dabitur scriptis gloi ia sumraa tuis.
Sed sileo laudeuique gravu esl audire modestis
:

Hanc alii spectent liis mcruisse sat est.

:

cutiONOcnAPmcA:
, beato bemarDo, heeC aLauI sCrlpta CaioLl Labore et Dono ConseCrantur (ii),

(U) DDCCCCCLLLHI, 1633,

 51 ALANl DE INSULiS
a. aLanoMagoo, feLlCI CantiCo, honores, CaroLe, Canes (it-*L
8. bernarDq,'et sCrlptorl gLorlaM (12).

(11*) MCCCCCLLLII, 1652.

(12) MOCLIH.

ALANI DE INSULIS
POCTORIS CELEBERRIMI, CGGNOMENTO UNIVERSALIS,

COMPENBIOSA

AD LAUDEM DEIPAR.E VIRGINIS MAMM

Qut eluc-Idant me, vitani ssternam

habebuat. Eccli. xxit.

PRJSFATIO AD LECTOREM.
XLibelium iiie liabes, lecior, mole quidem exiguum, at efficaeia provoeandi affectus lectorura ad cu!»
(um atnorcm Deipara virginis eximium, ex quo (vehit ex ungue leonera) coliigere poteris pios animi
cl
sensu» ipsius aucloris erga eamdem sanclissimam Virginem simulque ingenii sublilitatem iit inysticis
:

saccaritm Sciipturarum intellectibns eruendis. Hic ilie "libellus est, cujns intuitu, doctissiinus Hippolytus
Maraccins, Lucensis, e eongregalione matris Dei (in Bibiioiheca stia Mariana, quam aftiio 1648 Roinx
publieavi! typis Francisci Caballi) Afonum nostrum, non sine prseclaro eiogio, ca^leris adcensuit iliustrio-
ribus scriploribus qui de bealfssima Deipara virgine quidpiam scripserunt. Hic eliam est, qnem Mar-
fim.is %•:/.. Delrio socictalis Jesu darissimus scripior, diu frustra quxsiluni, lamlem diligentia s-t <jg bene-
.iitio f*. Andrese Sebolti, se iiactum scribit, in Isagoye Comment. in Cantic. cantic. fueral qiiidein anna
j>3»o fypisJaeobi Keruer Parisiis impressus, ex Bibtioihtca S. Viaoris ut referunt bi versus fro>)tispicio
ascripii
Hunc libi nunc primum, lector, d,epromit Marmm
Viclorina suo Biblioiheca, sinu.
Sed mox omnia cxcmplaria iia disiracta fuerunt , \it difilciilime quispiam vei nnicum repenre
potncrii.
Nijiilominus, cxquisita diligentia Tifi clarissimi Glaudii Doresmieuls, Atrebatii, es Itis exemplaribus
unuin ailiiiic assecui.us, iliud. sedulacollatione ad duoantiqeissima exemplaria rnss. (videlicei S. Martini
Tornaccnsis 6rd. S. Benedicti, ct abbaiiie Viilariensis, ordin. Cisterciensis) recognilum. etadnotationibus
margirialiims, riec rson plurimorum, binc indfc, verborum diversa lectione iilustralum, usibus iuis
olfero. Quod si alteniius perlegeris, caetera quoque ejusdem auctwis opera (non sir,e cpiato fructu)
flvklius lustrabis,
Vale,
F. Carolus de Yisch,
Prior Dunensis.

ELUCIMTIO IN CANTIGA.

3 PROLOCUS AUCTORIS. A, *ant aumTi>, argentum, Iapides prelmsos, byssum,

Cum mulii ad ornandtfai tabernacuium Dei offe- coccum bis linclum, purpuram, ego aliorum hiore

VARLE LECT.ONES.
1
Mt. Villariense, j>ro morc, habel peripsen^a,
S5 ELLCIDATIG IN CANTICA GANTiC. &
pilos caprarum offero (Exod. xxxv). Et cum drviles A lum, est praesenlia doctrinae Christi, utos Christus
de abun<ianlia sua in gazophylacium Domini tlte- non inlelligatur ; sed per os CJiristi doctrina figu-
sauros mittant, ego cura panpercula muliere duo retur», et per oris escumm doctrinae praesenlia.
minuta milto (Marc. xii). Et cum*mulli Salo- Petitergo, utin secelebrelurlncarnatio, ct u> 3pi-
nionis sapienliam , Tullianam ' eloquenliam , ad ritus sanctus superveniat, et virtutis alli.ssimi oburn-

Jauuera Yirginis matris effundunt, quae esl taher- bratio (ibid.) et doctrinae Ghristi aclsit praesen-
naculum Dei, coelestis regis palatium, virtutum ga- lia.

zophylacium, qui etiam virtutibus prsediti, casti- Hsec sunt oscula, quibusPater oseulalur Filiuhi,
late mundi, cliaritate accensi, cgo pauper scientia, aut sponsus sponsam, aut Dominus aneillam, ma-
dejectus yila, nullus in gratia, asperitate pcceati trem lilius, nutricem alumnus. Christus autem
bispidus, qualemcunque iaudera in honorem Vir- reddens vice desiderii laudem, respondet ad deside-
ginis propono. Quia ex iapide scintilla excuti, et rium Virginis:
cum calanio*fragili mel solet repcriri; sicut lin- Quia meliora sunl ubera tua vino.
gua: liominura etangelorum laudem Vjrginis prse-
Quasi dicat : Tu desideras mea oscula et ego tua
conantur; ita es omni creatura significarite, laus
rj ubera, quia meliora suntubera tua vino. Ad iitte-
ejusdem elicitur et in ornni scriptura matris di-
ram possum haec.referre ad naturalia ubera Virgi-
gnitas praedicalur. Unde cura canticum amoris, sci-
nis de quibusdicitur in Evangelin : i Bealus venter
iicet epithalaroiuni Salomonis, specialitcr et spiri-
qui te portavit et ubera qua suxisli (Luc. xi). j
tualiterad Ecclesiam referalur, tamen specialissime
Quae delectabiliora, quae meliora, quam illa ubera
et spiritualissime ad gloriosam Virginem reducilur
quae propinaverunt !ac Christo, non ex libidinis
quod divino nutu (prout poterimus) explicabimus.
foeditate, sed virginitalis fecunditate ? Talia optabat
Gloriosa igitur Virgo spon.si optans praesentiam,
Christus ubera, a tali ubere lac sugere, quod non
desiderans gloriosam conceptionem ab angelo nun-
saperet carnis lubricum, sed virginitatis antido-
tialam, affeclans divinam Incurnationem, ait sic
tum.
CAPITUHjM PRIMUM.
Haec ubera dulciora fuerunt Christo omni vino»
Oscutetur me osculo oris sni.
id est omni deieciabili potu. Quia vinum est privi-
Hoc esl quod alibi dicitur < Ecce ancilla Domini,
:

legiatus potus, per ipsum intelligitur deleclabile

fiat niibi secundum verbum tuum (Luc. i). j Au-»
poculum.
dierat ergo ccelestem paranymphum ad sc rnissura
Gabrieiem archangelum, qui speeiali etinaudita sa- C Fragranlia unguentis optimis.

Lutaticne bonorans Virginem, speciali et spirituali Id est, optimorum unguentorum fragrantiae cora-
benediciinne & refertam, ait: « Ave, Maria, gratia parabilia; quia quod faciunt unguenta odore, hoc
plena ; Dominus tecum (ibid.). > Quac cum audis- faciunt ubera virginitatis integritate. Quia, sicut
8
sel de se Filium Dei nascilurum, non lumida de illa sui fragranlia atlrahunt; sic et isia redolenlia
nuntio, non elaia de verbo, non superba de ftlio, sed Christum alliciunt. Possunt etiaru praadicla raystica

in omnibus et per omnia se humilians Den, non intelligi, ut sic de Ghrislo fiat sermo in persona ca-
diflidens de oraculo, ail : t Ecce ancilia Domini. j pilis cum dicitur : Osculelur me osculo oris sui,

Quasi dicat, < secunduraverbum tuum, j

iiatuiihi consequenter intelligatur loqui in persona corpo»
id est ad verbum tuum concipiam Dci Verbum. Et ris, id est popuii (idelis. Quia sicut Virgo fuit maler
hoc est quod hic dicitur Osculetur me oscuto
: orii Christi per conceptionem, ita fidelium per doctri-
tui. nam et exemplarem inslructionem. Fuerunt autem
Os Patiisdicitur Filius multiplici de causa. Sicut in Virginc duo exeraplaria bene vivendi, castita,
enim ° aliquis alicui loquiiur ore proprio, sic Pater ct humilitas, quas nobis ,in exemplum proposuit
per Filium locutus csl mundo. Os est ejusdem n Quibus quasi quibusdara uberibus lldclcm populum
tune cum reliquo corpore, ita Filias est ejusdem D lanquam mater filium laclavit. Haec autera fidclibus

natura cura Palre. Et sicul ore piopinalur oscu- sunt dulciora vino, id est carnalibus deiectaliani-.
Sum, ita Paler » per Filium fuleli animaa propinat. bus ;
quia humiiitatis et castitatis exempla dulcius
gratiae ferculum. Pelit ergo Virgo triplex osculum. sapiuntpalato mentis, quam aliqua delcctabilia pa-
Unuin oscUlum est Incarnatio. Sicut enim ia uno lato venlris. Vel sic inlclligi potest quod dicilur j

osculo duo labia uniuntur ; sic per Incarnationem Meliora sunt ubera lua vino. Ubera coiijuguni sunt
divina uatura Iiutnanae unitur. Aliud osrul.um esl lapsus carnis, concupiscenlia; discursus, quibus
Spirilus sancli quo Patrem osculatur Filius, quo
' propjnaliir lac infnmitatis, quibus lactantur pueri
Pater ffilium diligil,.qui Patrem el Filium unit qui : vel rcficiuntur infirmi. Cbera viduarum sunt auste-
est amboruraamoijiiexus elosculum. Tertium oscu- rilaa contincntia?, refrenatio 5 libidinis expertae. Haec
VARL-E LECTIONES.,

Idem Ms, pro ct cum, habet fjuia cum. 'Tutlii. k Idem Ms. in calarao. • \'i:'lar. Ms. Si enins.
'-

Sic Deus Pater. ' Idem Ms. pru Spirirus sancti, habei Spiritus sanctus. *Pro liguietur, Ugiiur signifi-
cetur. ' Tornacenst e<remplar habet^ integritatis redolentia. Idem habet Viltarieme.
55 ALANi DE INSULIS 56

ubera non propinanl iiiel

1 " dulcedinis, sed vinum A enim dolor perlransiit Maiiae animam in passiitiie

austerilaiis. Ubera Yivginis sunt virginitas mentis, [Lnc. n), cum Filius moreretur, ita in asconsione

integritas carnis. Hsec propinant vinum " aeternae cum a Filio scpararctur. Et ideo optans .iilii pne-
derectationis, et mel jucuudas quielis. Hsec ubera sentiain, ait : Trahe me posi te. Et bene ait, posl

supcranl omne vinum, id esl viduarum et eonju- te, quia pos! fiiium ascendit Virgo, et filii sub-
giun statum. Fragranlia unguenlis evtimis ; quia " sidio. Et iiiteriai anteqaam trahar, ut Ivahi me-
ineffabilis Virginis humilitas, ejusque defuacala vir- rear
ginitas, aJiorum spirituaiium donorum comitativa Curremus in odorem unghentoriim faoram.
12 un-
fulgent. Cnde et sequitur : Id est , ego et adolescentulae tractae oclore

Oleum effusum ncmen tuum : guentorum tuorusri, id est imbutse fragrantia spi-
Quia propter privilegiata Spivitiis saneti dona, rllualium donorum, quibus nos spiritualiter tmgis,
quffi resullant in Virgine gldriosa, nominis ejtss quse dicuulur tua, quia a te specialiter data : mr-
fama et gloria per «niveisum orbem est diiatata. remus, non stabimus delectatione in via mundi,
Cujus enira nomen prreconalur niundus, nisi Yir- sub umbra sseculi, aut phautasia terrestris oblc-
ginis hujus ? Cujus laus celebratur tn oie populi eiamenti, sad curremus bene operando, de virtute
Sdelis, nisi Virginis matris? Cujus huiiiililas nobis in viriuicm ascendundo. Curremus per @ sta-

proponitur in exernplum, nisi virginis Marite ? Cu- dium, ut perveniamus ad bvavium (/ Cor. ix).

jus virginitas nobis dalur in speeuluui. nisi Geni- Introduxit me in cci/nria sua.

tiicis incorruptae ? Et eleganlcr faraa ct gloria no- Postquam Rex regum et Dominus dominaittinm
ininis ejus oleo efiuso comparalur. Oleuin esurien- introdus.it se iu cellam virginalis uteri, conseiiuen-
teui reiicit, afgictantem sanat, meiubra defatigala ter post ascensionem introduxit Virginem in eel-

mitigat, odorero partt, fJammai» siuirit. Sic et in lam paradisi. Elegauter aulem nomine ccllae vel

laude Yirginis reiicimur, exeinplo ejusad virlulum ccilaiii significatur proprietas cceli ;
quia (ut proa-
aiedicamina inyitamur, adversitatibus fessi ejus mittanius allusionem vocabuli) sicut in ceilario rc-
paiicnlia recreamur, vitae ejus forina iilustramur. poniintur vina quse hominem satiant, inebrianl, a

Nominis faniu diffunditur ; ct non solum oieo, sed curis sa;culai'ibus alienant ; sic ccelestis beatitudo
et oiep-effuso nomen ejus coniparatur. Quia, sicitt beatos ita iiiebriat, quod solilarics
35
reddit et om-
16
oieum uflusiun inagis redolet, sic quauto magis no- nino ab amore terreuorum secludit . Cnde in

men Yirgiriis dilatatur, lanto magis gloria augelur. Psalmo Iegi'.ur ; « Inehriabunturab ubertate dc-
linde scquitur : C mus luae, et torrente voiuptatis lure potabis eos
Meo ailflleseeniutas dilexerunt ie : (PsaL xxxv). j Et sicut aliquis e.xistens iu cella,

Quia quanto niagis forma ejus declaratur, tanto ut solitarius eremita, sechisus est a strepitu S3B-

magis alkc virgines ad illius imitaiionem et dile- culi, ita alifinls cxistens in cceio a _tumultu mundi.
elicncm iirvitaiitur. Et eieganter respectu Yirgiilis Vel per cellaria inteliigiiur vepositio thesaurorum
niatiis aliqtise '* virgines adolescentuka dicuntur, enim in cellario re-
sapientioe et scientire Dei. Sicut
quia ha:c maler, hae filiae; Lsec vegina, hae famulae ponuntur servanda ; sic apud gioriosam Vivginem
hsco matrona, hua adolescenlula: : iuec magislra, bs» (tanquam spirituale ccllarium) sunt secreta sapien-
discipuia:. tia) et scientiaj Dei. AuJientes autem adolescca-
Trahe me post te. tulae, id est aiia; virgines commendaiionem V«t>
Haee sunt vcrba ccelestis sponsi consortium po- ginis gloriosK ab tiboribus virginis sumptam, con-
stulantis, verba matris ad praesentiam fiiii suspi- gratulanies Virgini dicunt
rantis. Qnasi dicerei : Postuiavi tuant prasentiam, Escsutiubimus et lcelabimur in te ; mcmares ufre-

potita sum praesentia ;

postulavi doctrinam tui, rsm luorvm supcr vinum.
snm doctrina consolala, sed ascendisti in ecelum Exsnitabinius meittis devotione, t&labmur cot-
ascensione miraculosa : et ideo dolcns de tui ab- porali 1T
spplausione. In te, id est in tui laude et
sentia, plena mundanse calamitatis prsesentia ad te iinitalione ; tnemores uberum luorwn, id esi ad me-
cfamo : Tralie me post te. Elegaitler aatcm ait, moriara reducentes ubera tua, humiiiiatem scilicet

irahe. Noii est enhn humanw nat.urae nt es sese ct virginitatem, quibus adoiescontulas factas ad
ascendat in cccluin, nisi hoc ci divina gratia con- imitandum ; snper vinum, id esJ super teirenam
ferat per iBsracuIum. Et nota quod Virgo glc-riosa, lB
delectationem in hoc invitantes jnstos qjij te

sicul desideravit Chnsii adventum in carnern, ita imitantur et diligunt. Et boc cst quod bequl-
omnibus votis opiavil venire ad ipsum post asccn- tur :

sionem ; ut, sicut cum filio fuerat peregrinaia in Rccti diligmil le.

terris, ita cum eodem regnaret in cadis. Sicut 1IH recti dicuittur qui directe per viam regiam
VARIJE LECTIONES.
" Pro habetur lac in ms. Tor.
niel, '* Pro vinum, habelur favuin, in ulroaue mss
14
Tn ms Yillar.
kic addnntur omnia tequentia ; quia in multis est humilitas ficla, castitas falsa, in quibus unguenta spr-
ritualia, id est Spiritus sancf' dona non redoie.nt, ideo adiiitur fragraalia unguentis oplimis, qnia.
" :

Ms. Vit. communicirnlia. u Utrnpique mt. aliee. " Pro soiilarios, leqilur iii utroque nis. sobrios. lt
feeducit. »p- hebei « ;. Tom. " Ms. Viliar. Imiiantcs.
E7 ELUCIDATIO IN CANTICA CANTIC. 58
jncedunf, non dcclinantes ad dexteram illecti pro- A sed sol juslitia: decoloratit me, id esl vstde colora-
spcritate, nec ad sinistram fracti adversitate, qiii •iit; non eolore mali *', sed colore mcntali. Quia.
non incurvsntur ad mundana amore lerrestriura ;
ita me gratia Spiritus sancli gravidavit, quod vir-
sed diriguntur ad ccelestia amore ccelestium ;
qui ginitatein non abstulit ; vel ita gravidam me fecit
non diligunt Dettm propter mundum, sed propter quod me decoioravit, id est extra colorum proprie-
ipsum Deum. Vel recli dicuntur qui altero pede tatem !2
, soiiicet naturam aliarum gravidarum me
non claudicarit. Ille altero pede cltiudicat, qui ut- constiluit. Et vere nigra per tribulationes, quia :

ramque virginitatem non servat corporis scilicet et Fiiii mairis mex pugnaverunl contra ine; posttc-
mentis. Hic non sequilur Agnum quocunque icrit ri/nt me custodem in vineis.

(A-poc. xiv), nec matrem Agni. Illi vero qui utroque Filii niatris meos, id est Judsei Clii Synagog»,
pede reeti incedunt, vere uberum Virginis memo- pugnaverunt contra me in filio mco quasi contra me
res sunt et eam rect,i diligunt. III: etiam specialiter alleram, dum filium menm persecuti sunt, usque
recli sunt, qui dtio ubera Virginis diligendo eS imi- ad morlcm. Et sic posuerv.nl me custodem in vinets.

tando srigunt, id es: hurailitateni et virginilatem, Tineam meam non cnslodivi.

et sic eorum uberuui specialitermemores sunt. Ita Qtiia virgo, qu* prius fuit forma Synagog» ad
iiitroJucius est Ghrislus in cellatvi materni uteri per ttens credendum et vivendum, poslquam ilia incre-
conccplioffsrn, sed iila denigraia et obfuscala visa dula facta est ; virgo uesiit esse ejus custodia, ad
est per concupiscentfam, quantum ad hominum gentes transiens, eos exemplo instruens et prote-
opinionem. Et hoc est quod dicit : ctione muniens. Et sic diversarum vinearum, id

JSigrasum, sed formosa, filirn Jerusalem, quasi est Ecclesiarum ex gentibus facta est custodia, re-

tabernarula Cedar, ticul petles Sahmonis. Iicta propria vinea, id est Synagoga.Quia sciendum
Nigra sflm, i'd est gravida, et ita videor virgini- est quod quidquid iu hoc cantico de beata Maria
tatenon esse integra, sed lamen sum formosa, quia dicitur, ad corporales vel spirituales ejus actus re-
virgo mentis et eorporis integritate. Uude dirigens fettur; unde sequitur :

sermonem ad rcliquas Judsx 7irgines, ait : Fitiw lndica milti qvem diligil anima tnea.

Jerusalem, quasi nigra videor hnmana opitiionc ;

Hoc refertnr ad tempus passionts et sunt verba
sed tamen formosa stun, id est Virgo rei verilate. Yirginis ad Christum, cuin passionis tempore disci-
Nigra inquam, sicut tabernacuia Cedar. Per iabcr- puli defecerunl a lide, Virgiue a statu fidci non
nacula Cedar, significatur impetus tribulationum, deficiente. Dubitavit illa ia quibus tunc pcr fidem
cui exposita fuit Virgo gloriosa non tantum isi sc, q requiesccret, quos sibi spirituaiiter incorporaret.
;

sed et in fiiii anguslia. Fiiii enim tribulationes vo- Legitur enim solum latroncm tunc manducasse, id
S3
cabat suas, et ejusdem adversiiates a se non fa- est incorporasse Et ideo introdiicitur qusreus .

ciebat alienas. Unde ad ipsam dictum est • Et iit hunc modum Indica milii tpiem ditigil anima
: :

luam ipsiusanimam pcrtransibii, gladius (Lac. tij.i rnea; quia video contribules tuosin le desaevicntes,
Eleganler aulcm per lentoria 7 Cedar tribulationes video aposiolos fugienles, et ^Jeo nescio in qcibus
figurantur. De Cedar enim legitur, quod scmpor in pcr lidcm habiles. Idedque indica mihi quem diti-

tabernaculis habitabat ; unde et tabernacula ejus git anima mea, id est demonstra mihi iii quihus
variis turblnibus et procellis ventorum et imbrium seiaiu le habitare per lideui Expressius auteui alt,

erant exposila. Unde elegar.ter per tentoria Cedar qucm diligil anima mea, quamsi dixisset le, ut ex-
la
Virgo uguratur quse in se ct in filio tribulaticni- primalur amor incflabilis matris ad filiunt, qttas

bus cxposila fuisse Sed formosa sicut pel-

legilur. illum in passionis arliculo non reliqnit, cum ir.

"'',
les Salqmonis. Pelles Salomonis cranl de coriis nior- apostolis ardor charitatis defecerit Ipsa cr.im

luorum animalium picturaloe varietale colorum. Chrislum toto corde diiexit, qua; carnem Chrisli sic

Eleganter ergo Virgo comparalur pellibus Salomo- nulrivit et fovit ut ob amovcm cariiis ejus ab
nis proptcr varietalein virtutis, cujus carne vesti- D amore caniis suse suspensa, necessitatibus nascen-
tusestverus paciucus, id.est Jesus Christus. Et tis, laetantis, vagientis, crcscentis, omnes cordis
quia Joscph maritus Virginis {Mallh. i) videns Vir- aflectioneseffunderet. Tota etiam anima g Chrislum
g nem gravidam obsttipuii ", et quomodo gravida- dilcxit, quia tantus vigor Spiritus sancti eam adju-

tio tlla facta Iiieiit ignoravit, potest inlroduci lo- vit, ut ad quailibet salubria ct sanciissima eaui
quens ad sponsum in hunc modum : conforlando in amorem Christfaccendcret. Tola de
Notite me considerare, quod fusca sim, quia dcco- niqite et tanla virlute Christnm dilcxit ut ad tilu-

ioravil me sol. luin sua; laudis suQiciat, quod mentem cjus tanta
Noiitc cbitkiderare quod fvsca sim, id cst quod vis amoris occupaverat, ut fngienlibus discipulis
ftisea propter gravidalioncm videor; quia non vir, oblila sexus fragilis. ipsa cum laervinis astaus cruci

VAUL43 LECTtO"NLS.
19
Ms. \~iltar. Stater virgo significalur. ao
,Vs. Vtilariense omittit verbum obsliipuit. Idcm nu.
5i
pro mali, kaba materfali. " Colorem proprietatem. 1} iWs. Yitlar. Spirilualilcr iucprpo se. ;;i-
drm, defe:#rai,
 59 ALANI DE INSUUS 60
et condolens inorienti, animam suam pro filio suo, A diaboto positi sunl, et qnadiigseejus, quas ipse agit
et si minime, posuit patiendo, tamen exposuit com et ducit ad persequendum populum Pei el ad op-
psiiemlo. priinendum Istael. Qui se convertunt ad lidem fiunl
Vb\ paseas, ubi cubes in meridie. equilaltis Dei, curvanles dorsnm suum, id est arbi-
ludica ergo mihi ubi. id est in cujus meme le trii libertatem, ut suscipiant super se Cbiislum ses-
pascas per fidem; ubi cubes, in cnjtis animo requie- sorem, et frena ejus patiantur ul quoeunque volue»
sc:isper ciiaiitafcm, qui exterius laboras per pas- fit fleetateos. Et est scnsus : Amica mea, id esl
sion m Et hoc in meridie, id esl in passionis lera- virgog Maria diiecta mea, sponsa mea.singulariset
poie. Eleganter per meridiem tempus passionis unica, assimilavi te, id est similem feci equitatui
drsigna ur, quia (V juxta Jcannem) iioia sexta meo, id esi Ecclesise mcx, quse prius fuil iu r.itrri-

cruciiixus esi Chiislus (Joan. xix). Et sicut inrne- lus Pharaonis, diim subjecia eral cpirilualibns ne-
ridie solis fervor ascendil, sic tcmporc passionis quilits ". Yirgo cnim Maria similis est Ecclcsise
.

Christi fervor tribulalionis Christum incendit. Hoc, Dei in .plaribus. Sicct enim Ecclesia Dei mater est
inquam, peio : Chiisti in mcnnbiis per gratiam ; sic Yirgo mater
Ne vagari incipiem posl grcges sedalium morum. est Cliri&ii, capilis pcr bumanam naluram. Et sieut
Per sodales Clirisli discipuli Iigurantur, qui Ecclesia est sins inacula et ruga, ita et Virgoglo-
percusso paslore, (airqtiam oves gregis vaj-abaniur riosa. Etsieut Ecclesia in diversis pcrsonis habtst
{Mattk. xxiv). Tunc cuni discipulis Virgo tiniversitatem doiiorttm, sic VirgoMaria in se uni-
flttc(uaret,
sl in ambiguilale maneret, si iidem ouinino defe- versitatem ciiarismatnm. Quia Clirislus videba-
«isse crederei. Ad hoc respondens Curistus irrtro- tur Yirgini protestari, quod nisi cognosceret scip-
ducuuiin Insnc modum : san:, exitura essut in vestigiis gregum, ut pasceret
Si ignorus te, o pulchru [pulchenima] inter non oves, sed hsedos. Qttasi erubuerit virgo super
mu-
tieres, egredere et abi post vestigia gregum tnorum. aust«i'ilatem admonitionis et, purpura verecundia
Quaj puiclira inter mulieres nisi Virgo in vultu diffiisa, spfciosasfeceritgenas, ail Sponsus;
mater qure
praj caUeris privilegiaia est Tulchrce sunl gence luw sicut lurturis.
douis spiiituali!;us,
luafer est Dei sacrarium Spiriitis Turturuni ferturnatura liujusmodi esse, ut neque
sancli, sigillutn
Virginifatis, spcculum Iuimiiitaiis? Ad banc ergo masculus prailer feminam ad coitum , ncque fe»
dictt Christus Si ignoras mella amplius quam unum palialur marem
: te, ftisasi dicat : Quandiu ; ita pt
me diligis te cognosci-s, el in te me rerjuiescere p gi acciiial ailcro iiuerempto. sive intercepto supe-
amoreni scics. Si antcm (e maiiem Dei esse igno- resse alterum, pariter cum conjuge, exstincius
C sit
rares, et me lanquam niater liliqni non diiigercs, ei concubitiis amor. Coiivenienter ergo similitudo
a me per ignoiantiaia et inlidel.ialem exires et post turttiris aptatur virgini Mariie: quod alierius viri
vesfLna gregum abires, id est apostolis qiiaut Cluisli conjugium nesciat, vel quod contrnen-
infideiibus
per isrnoi"airliam el infidelitalem similis et pndiciliiK in ca lanquam lurturum volitet
iieres. Et iioe

qitie modo aliis es forma per fidem mirltitinln. Gena! aulcm vultus Hicuntiir in quibus
aposfolos (ta- ;

lione incredulitaiis h«dis comparabiles) exemplo boneslas et verecumlia cognoscitur. Eleganler au-
infidei tatis deformares. El hoc est quod tein getne ejus turturibus comparaniuf; quia in
aii : Egre-
dere el abi pn t vestigia greg m. biijusmodi avibus et boncsras vulius et simplicitas
>F.l pasce hcvdos luos juxia Uibemacula pasiorum. denotalur. Secundum banc intelligenliam et cervix
ptcuiitur iisedi Ecclesiae Dei ", quos irgiini eccle- Yirginis accipitur vel colhim cnm sequitqr :

siastici pastores. Aposloli vero, qui in (ide defece- Collutn tuum sicul monilia.
raiit, fain in Ecclesia ve! de Ecclesia non erant, Et noia qnod ipsi ornamcnto, quod cervieibus el
sed qisasi juxta Ecclesiam per infideiiiatem quod
erra- collo iinpoui solel, cervicem ejus comparavil ;

bant «; umen prredeslinati erant. Si; inquam, sic iiUcUigendum est Pcr coliuni quod inciinara
te :
,

iguorares,lirec lierent ; sed non ignoras, inio

in te soltmius in obedientiae siguom signtiicaiur obe-
sedeo pcr iidem, quiescoper cbaritatem. Et idco dientia et suiijectio qnam Christo exhibuil, pro
;

Equitatui mco iu curribus Pharaonis assimilavi eo quod quasi jiiguiti Clnisti accepit, et fidei
te, amica mea. ejus. oltedieniiam prrebuit. Ornamentum ergo,
Quis est equiiatus Dei, nisi Ecclesia quse frenum cervicis, qtiod est obedientia, Cbristus est. Ipse
discipiinse ejus accipit, et juguin portat enim prior /aclus est obediens usque ad mortem
suavitalis «

ejus., et (\kx Spiritu Dei agnoscitur, et in hoc (phiiip. Exoriiajio ergo et inonile cervicis
est u). >

ci salus. Unde legitur Eqnilatus tuus salus (Babac.

: ejus, id est, obedienli.p. Yiiginis, obedientia Chrisli
5) fit !ioc est : Equitalui meo in curribns Pharuo- est. Sed el cervix ejtis, id est obedientia similis cf-
ujs assiniilani te, Per CQiilrarjum, currus Pbaraonis qua; est monile Cliri-
fecta est obedienliae Ciiristi ,

dicuntur illi, qui sub spirituali Phaiaonc, id est sub sti. Magna crgo in hoc laus Marise, magna ejus

YAIU.E LECTIONES.
»' Ms. ViUariense.
Tabernacula pasloi um dicunlur Ecclesiaj Oei, quas reguiU pastores. " In ms.
nroqne hic tnterpouuntur seqtientia ei ideoiusta. qnia et si ad tempus errabattl. " MS. Villar. viliisvel
:

p$qwtM#,
 81 ELUCiDATJO "1N CANTICA CANTIC. es
,t
gloria, quod imitaiio ejtis gloriae evafqiratnr obe- A sumptus, nardus msa, dedil odorem suum. , id est
dientire Chrisli qnarn imilatur illa Audientes amici farna rhca; qnse prius erat huiailis et dejecla, per
sponsi ceelestes paranympbi lantam Virgini a Deo totum orbem est diffusa.
colintam gratiam, volunl et ei stia conferre mune- Fascicuttis dileclus meus miiii inter ube-
myrrha,
ra. Unde sequitur vox amieorum : ra mea commorabitur
Mnrenulas aureas facienius libi vcrmieulatas ar- Sed antequam n&sumerciur in ecelum dileclus
geulo. mens, quem stipev omnia diligo. fuit mihi tempore
Murcnula est piscis in aqua latens valde lubricus passionis faitkulm myrrhes, id est summa et inulta

et iabilis. Per murenulas ergo iutelliguntnr dtvt- amaritudo; quia passioni ejus compassa sum do*
riae sapientise, qnoe lalenl m profiindo saerse Scri- iore inliino. Eleganter per myrrham doloris ama-
pturae iabiies ct iubricoe ;
quia de facili a memoria ritudo sispiiiicalur ;
quia myrrlia amariludo inter-
el inielleetn iabunlm* bumano. H* sunt starea? pro- pretatur.
pter seientiaj dignilatem vermiculalse argento, \i Et. quia pro nostra redemplione passus inier ube-
esl (iisliuctse varietale eloquii juxta eloquenlise pttl-mea eommorabitur id est in intimo mei cordis 'ta ,

chrilBdinem. Vermicuius solet terram variis sulcis amore dclinebilur. Ouo ubcra Vir^inis duo sunt
dislinguere ideo auetor vennictilaias posuit pro " bracbia cbaritalis unum quo diiexit Chrislum tan-
; :,

disiinctas. Vci quia scrmiculnm voeamuS quemdom quam Deum, aliud , quo diiexit eum tanqnam <i-
colorem qui rei apponiturad deeorem,ideo per ver- lium ; et liis dsiobus brachiis clinriiatis amplexatur
micuiatas inteliexit omalas. Ifas mureisulas, id est, illunt. Eleganter autem duo rivuli chai itatis dicun*
divinas sentenlias ediderunt sancti Paires irc lats- lur uberr, ; quia mulieres illis parvulis solent offeire
dem Virginis ct honorem. \it enim Isaias : < Egrc- ubera ad lactandum quos diligun!. Et hos duos ri-

dietur virga de radice Jesse et flos de radicc ejus vos charitaiis proposuit aliis in exemplum et ad
ascendet (Jsai. xxxs). > Jercmias etiam ail : i No- alios informandum , tanquam mater uliera ad la-
vum faciel Dominus super terram ; mtilier circum- etandum, Vel ideo ChrisUis dicitur Virgini raairi
dabit viruro (Jerem. xxxi). i Et David : < In st)ie fasciculus myrrhasquia veniens inearnem exciusit
;

posuit labeniociilum suum (Psal. xvnt). i Et inDa- a Virgineomnem eoncupiscentire putredincm, sicut
niele legitur quod lapis excisus est de monte sine myrrha servat camem a pi'tredine immunem. Uade
manihus (Daniel. n). Et quasi sponsus iutrasset in ad litteram etiam potest intelligi quod sequitur :

culiieulum sp*ms:B, ioqnitur sponsa in huuc modiim' 8 . Inter ubera mea eommorabilnr ;
quia a Virginc oa-
10 ftttm esset rex in accubjlu suo nardus mea tns, a sola Virgine est lactatus ; pec suxil ubera al-

dedii odorsm sunm. teriusmttlieris, nisi Virginis mattis. G beatu rr.ater,

PostquaiB gloriosa Virgo non soltira menle , sed quae ubere euni laelat, qui omnibus ubeia miseri-
fcliam ventre concepit , faeius est iit ea spiri- cordiae propinat! mira res ! filia lactat palrem,
recubiius. Uhi enim :s Et quia
tualis Chrisii specialiter creaiura eieatorem, famula ilominanlem !

coflii?vit cum Paire et Spirittt saneto , ubi spe- per ubera itilellisiturduplex amor in Virgine, sequi-

cialein fecit mar.sioneni , ubi spirittiatiier et pienc tur :

recpbuit, nisi i;i mcnte Vtr'gir>|s ? In cujus ventre Bolrus cijpri dilectus meus mihi, in vineis En-
seciiudum biiinanam naturam perfecte recubuil. gaddi.
f. Iix mens in qua ceelestes euiivjvae, (d est tres BoLrus vine« in flore haliet fragrantiam ; m fru-

personx specialiter et spiritualiter reliciuniur! Pax clu vim calefaciendi et lovendi xiicitur possidere.

ibi prtiniig cibus e.st. Jlumilitas simul appoat- Ghristtts ergo glQriose Virginis fuit botrus ;
quia et
tur ctim paticnlia, niansucludn quoque et ler.itas, nrinio Virgineni anle ipsius Christi adventum odore
ct quod snmme est, suayiias et puiiias cortiis. Cha- siiw fasuse respersit, quando per legem et propbe-
ritas aulem i;i hujusmodi convivio principalem tas ei iitnotoi!., et eam inealescere erga fidem sui et

obltnct loeiim. Ergo, dura e.sset res Cbristus, vide- q cbarkaiem fecii, ei in carae -.eniens eam se tan-

licct me cl alios rcgens, in aeeubitu suo , id est in quara spiritali vino refecit. linde illa lanlo lervore

me, iu qua erat non solum in mente per gratiam , charitatis mcaluit ,
quod ad omiiem tribulationcm
veium etiam in ventre per bumanam naturam et tneerorem et teiuaiionem sustincndam parata

nardiis mca
odorem suum id est earo mea
dedit ,
fuit. Et ideo .eleganter sequitnr , cypri : cyprtia

fragiiis, per nardura aiborcm iiumilem significaia, enim mwror ct tris!iti« interpretatur. \\ Quia
adventu Spiritus sancti mundata \irgo tribulationihtis el tcntalioiiibus
"
fomite peccali ,
in ipsis

etslincto, in ea dedit odorem suum; aliis proposita agnovit, ila ut de se ipsa dicere possH in liis amni-
est in cxemplum : ttt per carnis mortiiicationem i>us Non peccavi labiis raeis eorara Dco (Job. i)
: ;

piiigarent pioprjam carncm. Vel , dnm esset rex in quomodo quis a Deo eripitur a tenla-
et iiitellexit,

accubiiu suo, id est Dominus Jesus in reqiiiein as- lione, et quomodo vila bominis super terram est

VARI/E LECTJOMES.
" .Hs. Vi7/ai', addii : de sponso. " Ms. Yiltur. pio s.petialiter, luibet spirilualii.fr, uti etiam postea,
spjritualem. n IUem exempivr hie addit, suavissimuii). " in viroone ms. interponitvr ct bene : scnmcr
qualilatem sua-; lenialionis.
 63 ALANl DE INSULIS 6i

teniatio (Job. vir) ; ompetenter adjuBgitur in vineh A 2'ig» a domorum nostrantm cedrina , iuqv.earia

Engaddi. Engaddi iiiierprelatur oculus tentationis. nostra cypressina.

Viueae auiem iulclligunlur coiivenlus liJeiium qui in Domus haec inteiliguniur corpus Christi et cor-
Engaddi sunt consiiiuti ,
quia oculo tenlalioiiis pus Virginis : tigna domorum substantiae corpo-
illuniinati, inielllgunt sujb ientationis qualiiatern, fum, quaa dieumur eedrinae, id cst imputribiles :

ei se a tentationo liherari per Dei miserationem. cedrus enim imputribiiis est : Sicut enim credi-
Chrisius intelligens Virgiaem, bona quae habeljat mus cprpus Christi putredine non esse resoiutum y
non sibi sed Christo ascribere , introducitur quasi unde legitur : « Non dabis Sanctum tuum videre
ruspondens ad Virginem , et versa viee eam com- corruptionem (Psal. xix) : s ita probabile est a cor-
mendans in buiie modum : ruplione putredinis alienum esse corpus Mariae : Unde
Ecce tu puichra es, amica mea, ecce tu puichra :
Aug. sermone De Assumplione Virginis : Non so-
in
oculi tui colambarum. lum carnem quain Christus assumpsit, sed etiarn
Hunc Christus titulum laudis exloliit et affirmat, 12 carnem de qua assumpsit crediraus esse as-
quia non tanium, cum proxima est ei eorpore, sumptam in eoelum. Dnde in oralione edita legi-
sp.nsasil; sed etsi contingat ei absentem esse lur : Nec lamen mortis nexibus deprimi po-
eliain sic sponsa sit. Hoc enim indieatur in co tllit > e te. Et nisi resurrexerif, quare de ipsa dici-
quod cum dixisset : Ecce tu pulchra es, amica mea, tur : Assumpta est Maria in ccelum ? Laquearia no-
aJdidit post lisec absolute et, sine adjcctione : Ecce stra cypressina. Laquearia quaa adbserent tignis,
iu pidchra colambarum. Quia autem 32 oeuli
; oculi tui sigcificant corporum infirmitates, quze adhaeserunt
ejuscompaiaiituroculiscolumbaium,obhoeprofecio corporibus Cbiisti ei Virginis. Quae eteganter cy-
iit.quia Scripturas divinas non jam secundum pressinse dicuntur; quia cypressus sjiel adhiberi cor-
liite-
iam, sed secundum spiritum intelligat.etaspiciatin porihus quse comburuntur, et rnira ab eis fragrantia
eisspiiilualiamysleria.Columbaenim indicium Spi- redditur. Sic et inlinnitates quae ad morJem pertment,
ritus sancti. Spirituali ergo sensu Icieiligere legem el in Virgine et in Chrisio per palientias, quas in ih-
et prophetas, hocest oculos columbsehaheie. Potest firmitatibus babuerunt, mirabilius reotolent. Vel do-
adhuc pi ofundiore fortasse sacramento, qaod dixit, mus inieliigunlur ecelesise.quae dicuntur esse domus
ecce lu puichraes, ainica mea, inteiligi
de prasenli Christi ralione regiminis , ratione spiritualis in-
saaculo dictum; quia sponsa quidem habitationis Mariae vero dicuntur esse ratione in-
fuit et Kie ;

Virgo Maria curn proxima fuit Christo. Quia vero formationis, quia eas Virgo informavit exemplo.
Ueravit et dixit Ecce iu putckra,
. ad futuruni sse- C Tigna sive trabes dieuntur Ecelesix doesores; ce-
culum pertiiiet, ubi non solum iinitatione, sed ipsa drina, propt,;r indeficientern fortitudinem et virtu-
sui perfeetione formosa tum fragrantiam. Cedrus enim impuliibile lignum
esl et sponsa. Duo autem
oculi cclumbarum intelliguntur duo inlellectus vir- est et boni odoris. Unde Apostolus « Chsisti bo- :

ginei :
quorum altero intellexit Chrislum manens isus odor sumus Deo (// Cor. n). i Laquearia quas
in via, altero nunc intuelur pcrmanens in patria. adhoerent tignis vel trabibus, auditores sunt qui
Ulerque auiem columbinus, id est simplex
;
quia per docirinam majorum Deo el Ecelesise Dei adiiae-
ab errore alienus. Audieus Virgo
se a Cbristo rent, ei dccorem domus Dei cornplent. Quare et
commendari, vicem laudis reddit ei, dicens ipsa laquearia cypressina dicuntui', quod iigBiim
Ecce tu puicher es, dilecte mi, et decorus. quia ipsi auditores
esi imputribile et boni odoris ;

Dilecle mi, quem specialius cseteris diligo, etspe- verbi Dei et faciores efliciuntur et bonas fragraniiae.
cialius tpiam caeteros ecce lupulcher es secundum
:
Etquia Virgo iectulura tioridum dixerat, quo flore
bumanitatem, et decorus secundum Diviniiatem. Nec iloiidus sit, consequenter declarat Christus, diecns i

Rofum tu pulcher es, sed etiam et ego pulchra.

Lectulus nosler floridus. CAPITULUM H.

Lectulus Christi diciiur earo quara assumpsit, D Ego jlos campi. el iilinm comaliium.
propier duos lecti usus; ia ieeto iaborat homo in Campus dicitur bumaua Chrisii nalura. Sieut
infirmitate, quiescit in sanitate : similiter Christus eiiim ir; campo florurn pulluiat varietas, sic in hu-
in came humana iaboravit in infirmitatibus huma- rrana Chrihti r.aiuva virtutum pluralitas. Iii ea fuit
nis aiite passionem, quievit in eatiem carne post vioia humilitaiis, paiientiae rosa, liiium casiilatis.
resurreetionem. Et elegauter dixit lectulus nosler iiujus cumpi fios fuil Cliristus 3
", id esldecor sccun-
fioridus; quia caro Chrisii, 33 , qute prius iu viia dum divinitatem; quia et ex virtute divinitatis hafiuit
floruit, per nioriem efflorui!, et per resurrectionem in liumaca natura donurura plenitutiiiiem.Elegaiiter
refloruit. Unde.iu Psalmo : < Et refloruit caro me^ » autem humana Cbristi natura per campum siguifi-
(Psal, xxvn). catur propler amplstudinem et planitiem; quia

VARLE LECTIONES.
1)1 ms. Villar. pro quia aulem, 'Aaidtttr '3
quo.d autem. Ms. Villar. hic inlerponit sequeniin : quia
caro Cnrisii quodammodo caro Virgini^ fuii, U ia
q eam de carne virginali assumisit. 34 Ms. Villar. sU :
mijus campi llos, id est decor, fuit Cliristus
es ELUCJDATIO 1N CANTICA CANTIC. 68

huitiana Christi natura habuil amplitudinem vir- A tur huic non valenl ccmparari. Cui dulcior fuit sa-

tutis, et planitiem veritatis ""j quia iu eo nullus faii pienlia Christi quam gloriosaj Virgini, quae plenins

scrupulus erroris. Unde et de eodem dicilur : hausil de fonte sapienlise Dei, de qua etipsa sapien-
Liiium convaltium; quia perfecta humililas fuit lia incarnala est? Quse speciaiiter gustavii tt vidit

in Maria, etin humana Cliristi natura. Ideo persona quoniu.n suavis esl Vominus, hoc est, ligr.um quod
YirginisetnaturahumanaYerbi valles dicuntur pro- plantalnm est secus decursus aquarum (Psal. i) : hoc
ptereuiineutiam humilitatis; non solum valles, sed est, lignurn plantatum iu paradiso deliciarum (Gen.
convalles ratioue similitudinis, quia Virgo specia- n). Nec ffiirum si fructus ejus dukis gutturi meo,
liter Christo fuit similis. Harum convallium Curi- quia :

stus fait liiium; quia juxta perfectionem humilila- Inlroduxit me rex in cetlam vinariam.
iis ejus dedit perfectionem castitatis. Unde et ipsa Yetus Testamculum significatur per cellsm vina-
Yirgo eieganier dieitur : Lilium inter spinas. Quare riam. Quia, sicut in cella vietuaiia reponunlur, sic
sequilur : sub figuris Yeteris Testamenti latebant secreta coe-

Sicul liiium inter spinas, sic umica mea inler leslia, quibus spiritualiter saginatur ajiima. Et rc-
ptias. cte per cellam vina.-iam lex Mosaica signilieatur,
B ansteritatem legis et rigorem et quia, ut
Hsec sunt verba Christi de Yirgine. Est ergo P™P ler ;

sensu,s : Sicut caslissima est inter luxurias 36

sic dictum esi, spiritualiter legem intelligenles spiri-
,

amicamea, id est YirgoMaria, inLer liiias. Istas fi-

tuali vino inebriat. Inhanccellam Clirislus Virgi-

lias, inter quas virgo sictit tilium inier spinas con- siem introduxit, cum ei spiritualiter legis intelli-

sislit animadvertere possumus non Dei, sed diaboli gentiam revelavit. Unde et de ipsa legitur : « Ma •

nuncupari, quem per iroitalionem habent ria autem couservabat omnia verba hsoc, co.iferens
13 pa-
trem. Sicut autem Christus matrem suam liTio
in corde suo (Luc. n). > Quia ea quse fiebant cirea
comparavit, ita et ipsa convenicnter fliiuca arbori e' Christum, conferebat iiis quat Velus Testamentuni

comparat. Unde sequitur :

promittebat.

Sicut malus mter ligna silvarum ; sic dileclus Ordinavil in we ckaritalcn.

meus inter fiHos. lu quo fuil charitas ordinaia, nisi in virgine Ma-
m ria ;
quse dilexit Christum ex toto corde, quiasine
Quia omnes hseretici infruetuosi sunt inler li-
intellectus errore, ex tota mente, id est memoria
gna silvarum; ipse vcre cum membris suis et fru-

^^
sine oblivione, ex lota anima, id esl voluntate, sine
ctu Ecclesise pascit et odore bonse famse deleclat.
Ligna silvarum porcos "priusquam homines pas- C ^^^^J^™™;* 1 1
™? ™
Veteris Testamenli specialiter se voto virginitalis
cunt; quia cum membris suis,
diabolus scilicet
astriniit, et conlra omnes iilecebras fortis fuit, in-
hsereticis, immundas animas per immunda deside-
vitans alias ad floremvirginitatis, ad robur fortitu-
ria pascit. Hujus mali umbra, est Spiriius sancti
diuis, volens habere sodales in virgiiiilate, in for-
protectio. Unde sequitur
titudine comites, ait
Sub umbra illius quem desideraveram scdi.
14), Fulcile me ftoribus, slipale memalis, qt.'a
Verbasunt beatse Virginis; qu.asidical : Ego hii-
amore tangueo.
miliala ad verba Gabrielis ;
sedi, id est requievi sub
umbra id est sub protectione Filii Dei per
Habeam iti vestris virginitatibus meae virgini-
illius,
tatis solatium, in vestris patientiis mese fortiludinis
obumbrationem Spiritus sancti facla, de qua dici-
exempium, quia hoc aroore langueo. Yel per cellam
tnr: « Spiritus sanctus superveniet in te et virtus
vinariam intelligitur mentis esecssus, qui et exla-
Altissirni obumbrabit tibi (Luc. i). » Tempore
sisdicitur, quo Virgo ad cceleslium conlempiaiio-
enim Incarnalionis, gralia Spirilus sancli fuit ta-
nem rapiebatur, quse et apothcosis, id est deillcatio
bernaculum vel umbraculum inea contra concupi-
vel theopbania divina appariiio nuncupatur, in
scenliac incentivum. Sub umbra itlius quem deside
raveram sedi, non steti rigida clatione, non ambu-
D hanc Vir g° ab araore ^reiion.m s.ispensa rapie
batur. Quse contemplalio rectc cella vinaria di-
lans inquieta curiositate, non jacui resolula volu-
citur; quia ex ea spiritualia vina, id est aicana co>
ptate : ideo plena gratia apud Deum per bumiiita-
lestia propinabantur, quse ideo animam ebriam fa-
tem, apud angelos per virginilatem, apud homincs
ciunt, quae sobriam reddunt. In liac contemplationo
pcr fecunditatem. Hsecest illa de qua in parabolis
dicitur Mulier : gratiosa inveniet gioriam (P-rov. xi) vera charilas ordinalur. Quanto magis enim ani-
;

Gloria autem < patris filius sapiens (Prov. xv) : » mus hominis ab amore terrenorum suspenditur.

Dei Patris. tanlo magis charitas reeio tramite ad Deum dili-

invenit ergo gloriam Fitium videlicel

Et fructus ejus. dutcis gulturi meo. gendum dirigitur. Amor enim tenenorumquodam-
niodo ordinem impedit et charilatis curriculum.
Fruclus hujus ligni sapientia divina est, quae dul-
Hsec autcm coniemplalio clcganicr dicitur flos;
cis esse memoralur, quia omnia quae desideran-
VARIjE lectiones.

" Puriti^ " Luxuriosas. « /» m«. Yillar. dicitur, arbori malo. " Pro inter, habet sicul. ?
Pro priusquam, iiu'Mtur plusquam in alio, poiins iptam.
€7 ALANl DE 1NSULF, 68
quia, sicirt in flore est spes fructns et a flore per- A qua ioquens ad virgines gioriosa Virginis con-
»i

venilur ad fructum, sic per hanc conlemplaiionera ^obrinas in huac modum : Adjuro vos, (iliw Jeru-
aenigmaticam suspiiamus ad a?ternam. Per maiun t *olem, id est virgines Judxce, hoc circa vos sta-
YCiO quse robustior est, significatur fortitui©, bilivi, ut nullo vestro exemplo, nulla veslra ad-
quas est in contempiatione, quam nullus t^reno- monilionc, vos quai in hoe reclam habetis fulem,
runi appelilus, nullus tribulalionum iv.ipulsas po- reclara operationem, possitis a sopore couiempla-
lest inlirniare. Virgo ergo in con f.<jmplatione con- tivae vitae ad vigilias activae vitae exciiare Mariam
firmata. invitans sodales ad c.onlemplationis for- virginem, nisi quando volueiit ex divina inspira •

liludincm, ait: Fulcite mcflaribus, slipate me tna- tione et concipere et parere. Per capreas autem
tis, auia amore langueo, id e: l seternae vitae deside- inteiligitur fides; quia, sicut capreas aculum lia-

rio. bent visum, sic fides habet primum intuilum intel-

Lxeva ejus sub capile meo, el dextera Utius ample- iigendi Deum. Per eervum qui est majus et r-obu-
xitiitur me. slius animal, iiguralur perfetta opemio. Vel sic ;

Quia volo ut dcxtera ejus, divinitas seilicetejos Axtjuro vos, inhibeo vos per capreas cervosque cam-
aivspiexelur me, til divinitatis participem me faciat. porum,, id est si vultis imitari patriarchas et pro-
Losva Christi humana natura dicitur, dextera, di- pbetas, qui hoc praedixerunt et praeiniellexerunt,
vina. tiiflammala crgo amoie divinitatis, vult non ne susciletis neque evigilare faciatis dilectam quoad-
lautiim frui prsesentia humanae naturse, verum usque ipsa velii. Virgo inteiiigens hanc Deiordi-
etiam et divinse, qnia divina praefertur humanae, nalionem congaudens dilecto suo, ait

qtiia humana natura a Chrislo est et sub Christo Vox diiecli mei.
ciii niliil debet. Vel per caput potest inteiligi nalu- Quasi diceret : Hsec ordinaiio facta est a diiecto
1'nlis senstis in Virgine, qucm informavit Christus meo, id est a Dei Filio, ut etme praeeligeret et spe-
in Innuana naiura. El sic laeva Christi fuii sub ciaiiter diligeret, ut conciperem sine concupiscentia,
cnpitc Virginis : quia quodammodo sustentando parerem sine pcena. Et hoc est quod sequitur
cjus naluralem scnsum, informavil ; et quia Virgo Ecce iste venit saliens ia monlibus, transiikns
a somno coiueinplfltiouis non estexcitatausquedum colles.
desceniiit ad vigilias aclionis, usque ad lempus sune Montes patriarchaB, colks prophetae, in qiiibus
conceplionis et parlus. Eiiam quia postconceptum salit Christus ;
quia ipsi armuntiaverunl advenium
obsccuta esl Elizabeth parienti, et post partum cu- ejus, passionem, descensum ad iiiferos, rcsurre-
ram liabuil lilii sui nutrietidi et educandi, elegan- C ctionem, ascensum in, coelum. Omnia haec quasi
ler sequitur : quidam saltus fuerunt, qui tamen transiliit omncs.
Adjwo vos, fttiw Jerusatem, per capreas cervos- Quia veniens in mundum plus fecit et doeuit quain
que camporum, ne suscitetis, neque evigitare [aciatis omnes retro pairiarctiae et prophetae. Unde David :

diieclam donee ipstivetit. * Velociter currit sermo ejus (Psal. cslvii). >.

Filise Jerusaicm dicuntiir virgines Judese, quas ad Similis csi dileclusmeus capreos, liinnuloque cervo-
malrimonium aspirabant etconceplionis feeunditate tum.
et prolis honore donari votebant, ne maledictioni i Stmilis capreat dicitttr secundum diviuitatcm. As-
legaii subjacereiil, si sleriles esscnl. Et ideo con- seruut namquc hi quihus perilia medicinae est, in-
sobrina; Virginis ad simile Virginem invilabant, esse huic animali inter viscera humnrem quemdam,
at scilicet nubcret, conciperet, pareret, ne Iegis qtii caliginem depellit oculorum,
et ohtusiones quo-
maicdiciinncm incurrcrel. Sed Virgo in contrarium que visus exacuit. Merito ergo capreae comparatur;
divina disposilionc proposueiat, scilicet nt votum quia noiiBoluuf ipse videt Palrem, sed videri ab his
virginitalis servaret, nisi Deus aliler ordinaret, et facit quoruin visus ipse creavit. Hinnulo cervorum
i(a a soporcconicrnplationis ad lumullum autionii comparatnr, quia secundum carnem, filius est anti-
iion dcscenderet. Expeditius enim contem-
vacaiit quorem palrum, qui cervorum nomine designantur.
plationi virgincs quam c<>njugcs : multae enim sunt Et vere similis est hinnulo cervorum, quiaipse as*
sollxilitdincs temporalcs, quas conjugali slalui ad- sumpsit carnem hurnanam unde sequitur :
;

hasrent, ut dicit Apostolus, ut iiliorum educatio En ipsc statpost parielem nostrum, dspielens per
(Epltes. vi). Virgo auteni anle concipere moiuU vel feneslras, prospiciens per cancellos.
prole gaudere, quam al angelo aecepit sui conce- Paries noster dicitur caroiioslia,quaeinter hoset
ptus fecunditatem et prolis honorem. Et tmic pvimo Deum est posita, qua; impedil ne Deumpossimtis per-
voluil conceptum ei partum, cum ait : t Fiat mihi spicaciter comprehendere: se'dq:iasiumbraliter w et
sccundum verhum tuuin (Luc. i). i Filius ergo Dei per speculum etin aenigmate (1 Cor. xui). Quandio
sic ordinavit, ui nulla admoniiione, nullo exemplo enim posili sumus in crgastulocarnis,impadit caro
aliarum virginiim invitaretur ad conceptus vel par- nostra ne inluilus noslrae menlis possitdirigiadcom-
tas appetilum, antequam ab angelo
15 audiret prchendenduinsolcm divinitatis.Juxta hunc parielem
dimium oraculum. Inifoducilur ergo Filius Dei stat Filius Dci non in pariele, quia elsi ascumpsit car*
VARI-E LECTIONE8.
•• fltn. Villar. umbratilitcr.
$9 ELUCIDATIO fN CANTICA CANTIC. 10
nis veritatem, non tamen carnis concupiscibililalem; A milalum a me amputata («st, el omnis infidelitas a
«tsi nalursm, nontamen cu'pam. Unde legituresse cordibus apostolorurn.
faclus non in carnem peccatricem, sed in carnis Vox turiuris audita esl.

peccatticis simifludinem (Rom. vm). Unde David Per tuiturcm qnae, ut dictum esl, inconsolahiliter

de Chrislo loquens lanquam de ligno, ait « Et : dolet amisso pai i , liguratur Maria Magdalene, quse
eril lauquam lignum quod plantatum est, » non in maxime doluit viduala viro spiriluali, id estQiiisto;
decursiljiis, sed t scciis iiecursus aquarum (Psal. vox in terra noslra, id esi Jmtoa; audita
eiijus fuii,

t). > Quia, cum per aquas stgnilicatur humaiia na- quando resiirrectionem annuntiavit -.

tnra, uon in fluxu humana? natura; iiicarnatus est Ficus protuiil grossos suos, vincce (loreules odo-
Chrietus tanquani ad cuipam sed secundum de-
; rem dederu.nl.

cursum humanas naturae, quia et defeetum paeux Synagoga, quaJ fictis dicitur, apostolos protulit

assumpstl el veritatem nalu;ae, quia liabuit saccum per (idem ;

quia de ea generati, dulcissimtis cibns

et non sacci vitium. £t ekganler dicilur siare non doctrinse effecti sunl, et suo exwnplo aliarum «a-
jacere j,g quia nos miseci non juxia parielem ttonum genles ad florem crednl.taiis provocant.
slamus. sed in ipso pariete, et ipso obruiimir ;quia Vinete florenies odorem dedemnt, id est iideles in

incarne manentes elpoenaei culpa obruimur. Chri- " primitiva Ecclcsia post resurieciionem, florentes
slus vcro exisiens in carne, vere in ea stetit, quia in virtutibus, de.leiunt odorem botise opi ionis. Et
mtlla iHeeebrartim carnis eum a rectituuine niovit. ideo :

Ipse aulem posl passionem respexit per fcnestras Surge, amka mea, snror mea, et veui, cotumba
etcancellos. Feneslrae ampliores sunt, canceilistri- me'a hi foraminibus petrtc, in caverna macerim,

etiores. Per lenesirasergo iiitelligitur manifesla ainica mea per lidem, sponsa meu pev dilectio-»

doctiina, qu«e minoribus a Cbristo proposita est. nem Dei, el columba mea per dilectioiiem Christi

Per eancellos allior cl obscurior doctrina,quae ma- ". IIoc eniin genus avium gregalim voiare solet,
joribus est oblata. Unde Cbristus. apostolis ait : quod significat supernam dilectionem. Surge ad
• Vobis dalum est nosse mysleria regni Del (Matth. gaudiaadolore, £7 et 'J?K1 at ' me jain glorificaluin.

8mf). j Sic ergo Clnislus per Incarnationem stelit Tu dico gaudens et exsullans i» [oramiuibus peirat,
post parielem nostrum, prospiciens per fenestias id esl jam laila de vulneribus Cbrisli, quibus petra
ct cancelios, id esl majora et minora rcvelans di- Clirisli " perforata est. Quasi dicercl : Tu quae
scipulis et maxime glorioaa) Virgini. Consequenter prius dolebas de aniaritudine passionis, jam gau-
pro genere bu.raano passionem suslinuit ; cui pas- q dens vides ex ea pi ocegsisse geuei is buinani redem-
sioni maxiinae conipassaMaiiaVirgu. Coiisequenter ptionem et meam giorificationem. Unde sequilur,
per resurrectipriem consolatus est matrem. Unde in caverna maceria;, quantum ad lateiis pei foiatio-
maier Virgo in liunc modum intioducitur loqueus nem. Caverna euim amplior solet esse foramiiic,
de (ilio : unde per loramina perforationes manuuni etpedum
En dilecliis mens loquitur mihi. Christi figuranlur, per cavernam vero ejusdera late-

Et nota quoniam maler Christi supcr omnia fi-

ris aperlio signiiicaiur. Christus autem dicitur pc-

lium suura diligebat, eum emphatice diicclum suum tra propter firmitatem ; maceria vero, quia ex. mul-
dicens Dilectus meus loquitur miki, post lis lapidibus, id est lidelibus perficitur quantura ad
vocat, :

resurrectimiem in huncmodum spirituale corpus, id est Etclcsiam.

mihi solatium prse-
stans.
Ostentie mihi faciem luam, sonel vox xia in aurl*

bus meis.
Surge, propera, umica mea, columba mea, for-
Osiende mihi facremtuam; sicut mater dcside-
mosa mea, el venl.
rabat filium videre , ita filius malrem aspicerft, nec
amica mea per fidem, cntnmba mea per simpli-
solura intueri, sed etiam colloqui. Unde scquilur :
cjtatem, formosa mea per virtutum decoiem ! surge rj
Sonet vox lua in auribus meis. Et ideo dcaidero vo-
a dolore, et veni ad me habilura consolatiouem.
cem
Jam enim hiems Iransiil, imber abiil et recessit.
Vox enim tv.a dulcis, et facies tua decora.
Hiems transiil, id est gelicidiura infidelium M re-
Solel bumilium et maxime virginum vox esse
eessit ; imber abiit el recessit, id est, imindatio len- benigna et dulcis. Cujus vox majorem dulcedinem
laiionis recessit a mentibus apostolorum. babet, et quanttiin ad exleriorem sonum, et qiian-
Flore.s apparuerunl in terra nostra. tuin ad inieriorero inlellectum, quam illius quac
Id estcaro nosira per resurreclionem et immor- fuit inler omnes humilliina et specialius sigillo vir-
.alilatem refloruit. ginitatis signaia? Quasi diceret : Audivi tcmporo
Tempns pulationis advenit, niese passionis vocem tu;e conqueslionis, volo au-
d cstamputationis, quiaomnis SliperfJuitas infir- dire in resurrectionc vocem lu.u congratulationis.

VAItUE LECTIONF.S

" Infidt-litalis, legit ulrumque m». M Proximi babetur ir. utrcque ms. pro Chritli. " Mi. Villar. Clili»
71 ALANI DE INSULIS 72

Nec tanium gaudeo auditu, sed etiam visu, quia c.l A Super montes Bethel.
facies fua decor». Credimus sanclam et gloriosani Similis, inquam, eslo in hoc eustens super mon~
Virginem et exteriori facie fuisse pukhram, sed les Bethel, id est in hoc superans montes alios

ma.vime sjjecie virlutum fuisse decoratam. Et cjuta quoii primus resurrexisti ettuanuctoriiale. Tu enim
mujke h;preses contra Chrisium et contra ejus ina- cs c primogenitus ex rnortuis pi imiti-e dormientiuni
trem emcrserunt, qn:e per ipsam Virgiuem interem- (Coloss. i), sive resurgentium. Montes sancti di-

ptae sunl, additnr : cuntur propter virtulum .eminentiam; e~t Bei.hel

Capilc ndbis vulpes parvulas, quai dtmoliuntur dornus lici interpretatur; quia sanctos inhabitat
vineas. Deus per gratiam (J Cor. xv). l'nde legitur quod
Per vulpes, quse sunt fraiidulenla animalia et in Ihronus Dei est anima justi. Meo autem dico rever-
speluncis terree habiianlia, inlelligunlur hasretiei; tere, quia affecto reditum Itinra per resurrectio-
per vineas, Ecclesise inleiiiguntur. Has itaque vi- nem ; unde ex nimio affectu te qutesivi :

neas haretici quantumcunque possunt demoliun- CAPITCLUM III.

lur. 3n hoc enifn quod Ciiristo et ejus maiii dero- lu lectulo per noctes qucesivi quetn ditigil c.nima
*''
gant, lidem Ecclesiae demoiiri laboranl. Possunl meu, qumsivi et non inveni.
I!
ergo esse verlia fidelium ad Christuia el ad Virgi- Hoc est manileslum in Maria Magdalene, tjua»

neni : capite. nobis, id est destruite adnostram mi- frequenter, dum adhuc essent tenebrae, ivit ad
s

litatem, ivlpes, id est haeieticos, parvulas, propler sepulcrum (Joan. xx), et cum non inveniret corpus
imbecillitalem ;
quia, iicet coittra Ecclesiam nitan- Jesu in diversis locis coepit illam quaerere; et ad
tur, tameu iniirmanlur. Qua? demoiiunlur vineas, ultimum invenil, cum Chrislum apparentem ei hor-
id est fidei ccclesiaslicae dctralmnt tulanum putavii, dicens : < Si tu sustuiisti eurti,

JVani vinewnoslru fioruit. dicito mibi ubi posuisti eum, et ego ctim toliam
Dum adhuc esset tenera, id est nova Ecclesia ct (ibid.). i Et postreodum cegnoscens eum esse Chri-
riuasiin Sore posila,maxime contra eam saevierunt stum, ait : « Kaboni , » sicut evangeiica testatur
tam persecutione manifesia, quam perversa callidi- Hisloria. A simili posset inleiiigi de gloriosa Yir-
tate *'. Et nolandum est quod sive pluraliter vineae, gine, quod frequenter ad scpulcrtim fuerit ", quod
sive singularitcr dicatuf vinea . una est Ecclesia. cum magna diligentia eura quaesierit, Chrislusque

Et quasi Yirgo vocem filii audisset, lanquam lo- ei apparuerit. Sed hoc certum non habemus cx
queretur de ipso ad alios, ait evangelica lectione. Sed quamvis .ita non fuerit,
Diieclus meus mihi, ct ego ilii.
P forte potest tamen inlroduci illa loquens ad ex
Diiecius meus mihi loqnifcur vooans rae ad se : ei primendum nimium virginese mentis aifectura. Le-
illi sum obcdicns. ctus autem intelligitur sepulcrum, in quo requievit
Qui pasciiur inter lilia. corpus Dominicum, quod dlcitur ratione originis
ld est qui deleciatur in virginitate et humilitate esse Virginis; qnia eorpus esl quod in sepulcro
mea. Lilium proptcr candorein sui significat virgi- quievit, quod Christus de virginea carne assum-
nitalcm ; et quia crcscit in vallibus, humilitatem. psit. Per noctes igitur, id est per multas tribula-

J_g| Donec aspire dies. liones quas de amarissima dilecti lilii passione su-
Id est donec me. in cceium assumpta, niihi dies stulerat, et poiissimum mortis Ciiristi triduo qu;e-

aeternse bealiludinis illucescat. sivit per desiderium quem diligebat anima sua, no
Ei inclinenlur umbrm. scilicet desplatam nimium matiem de sua nece sina
Id est tain corporis quam aniniae infirmitas in ir.e penitus Paracleto , id est consoiatore desereret.

pereat. Et quia Virgo mater njmio desiderio affe- Quasi cum Prnpheta diceret : < Qusesivi qui simui

ctahat filii resurreclionem, ait eontristaretiir et non fuit, et qui consolareiur et

Revertere : similis esio, ditccle mi, capreai hinnu- non inveni (Psal. lxviii). > Hic igitur primo in le-
loque cervorum. D ctulo quaesivit et non invenii. Lectus est in quo
dilecte mi, qui ad uos venisti per carnem, re- solent fessa diurna fatigatione corpora quiescere :

verlere per resurrectionem. Et sic similis eslo ca- per quem eleganter quies mentis designatur, in qua

preaj quantuin ad agilitalem et subtilitatem, quam Deus quayrendus est. Sed quia J0 pro istius vilae

humana natura Christi assumpsit in resurreclipne, siatu bujusmodi quies exigua est et angusla, non
hinnuloque cervorum quantum ad humanae natura? in lecto, scd iu lectulo dilectum qua:sivisse perlii-
innovationem. Quasi diceret : Depone vetustatcm betur. Per leclum etiam non absurde domus illa in

pcenae, ct assume novitatem imniorlalitalis et glo- arce Sion sita, in qua Chiislus cum discipulis su-
riae. Et sic per hoc quod dicitur : Similis eslo hin- premam ccenam celebravif, signilicatur, in quara
milo cervorvm, significatur resurrectio. Unde et post ipsius Christi passionem gloriosa Virgo sese
Psaimus qui agit de resurrectione, inscribitur pro recepisse perhibeiur, quaerens per crebra suspiiia
aurora *° matuiina {Psal. xxi). et sancta dcsideria quem diligebat anima sua, ibi-

VARLE LECTIONES
** 3/s. Yillar. : infirmare. " Ms. Villar. pei vcrsae doctrirue caliiditate }Ts. Yillar. pro aurora ka-
K1
bet cerva. Ms. Villar. pro fuerit hubei ierit.
75 ELUCIDATIO 1N CASTICA CANTIC. 74
que loca illa venerabatur, venerandoque ore cordi3 A sumpia est gioriosa Virgo; sed paululura, quan-
osculabatur, in quibus diieclum filium vel cum tum ad brevitatem prsesenlis vitse, dimissa est in
discipulis accubuisse, vel in corumdem petlum lo- terris; ubi niliiiomihus desideriorum gressus non
tione prostratutn fuisse, aut aiicubi resedisse ima- in angelica figere voluit visione semper ad cum
ginari poteral. Seti quid psr iiujusmodi pia devo- tendens, in quo solo ejus polerai animus rc-
lionis obscqnia quam dilectum requtrebai? Sed nvi- quieseere. Unde factum est ut tandem voti coinpos

nime invenit, quia ex his consolatioiiem non rece- ficret etad oplatam dilecti visionem assumeretur.
:

pii. Ait igiiur Et hoecst quod dicilur Pauluium cum perlransis-

:

Surgam, ei circnibo civilaletH pcr ticos el plaieas, sem eos, inveni quem diiigil unima mea, inde con-
qnmram quem diiigit anima mca. grue sequilur
Nec factum esi sslis ardeuLi illt gioTiosae Virginis 20 Tenui iilum, nec dimUtam, donec iniroducum
desiderio nt in iectule, donio seiiicet, illa dilectum cum in dotnum matris mea, et in cubiculum genilri-'

qusererel, in qua Fiiium mansisse et quam sanctis cis mem,

consccrasse myslcriis eogrioverat, sed eliam sur- Tenuieum per prasentiam, nec dimiitam euni»
gens abiit ; ut per vicos et plateas civitatis qticere- quin cum eo preesentialiter habitem ; donec iniro-
ret, duni etiaru loca sancta in quibus passus fuerat " ducam, id est introductum videam iltum iii dotnurn
devota veneratione peicurrebat. Aiunt eniin ipsam inalris mea; id est in empireum ccelum, ubi habi-
Virginem gloriosam post Filii passionem sedula de- tat Ecclesia triumphans, quce est maler Ecciesies
votione loca passionis sua' perlustrasse; ul, donec militantis.Undequasi exponendo addilur ; eliftcu-
assumeretur ad requiem, in his qualemcunque re- biculum genilricis mea, id est empireum coslum. Et
ciperet consolationem. Sed quia peifecte illa eam dicitur cubiculum Ecclesiee triumphamis, quia ibi
non potuerunt consolari, idcirco recte snbjungit : est requies Jiostrae mentis *s
. Vel per matiem etge-
Qumsivi illum, ei non inveni. nilricem inieiligitur Ecclesia de gentibusel Judseis
Esl enim pie prsftsupponendum, quod qtiemad- de qua descemiit Virgo origine carnis, Hujus au-
mciiiim Virgo ^loriosa etiarn anle Chrisli conce- lem jam domus erat empireum ccelum per spem,
plionem crebra angelorum visilatione fruebatur ; ila in futuro per speciein. Itaque Christus resurrexit,
sibi ftiisse concessmn post Chrisli passionem, per et post resurrectionem in coelum ascendit. Sed si

quos utique consolaretur, de quibus dixisse vi- Jlater Virgo resurrexerit et in carne in ccelum as-
tietur : cenderit, vel quando, resurrexerit vel ascendcrit,
Jnveneruntme vigiles, qni custodiunt tivitatem. q incertuni est. Ideo monel Christus filias Jenisalem,
Per vigiles custodientes civitatem eleganter si- id est Eeclesias, quod de resurreclione gloriosae
gnifieaniur angeli sancli, qui Ecclesiam ct fidelea Viiginis nunquam defmiant, vel de ejusdem resur-
quesque cuslodiunt. reclionis tempore, quod a patriarchis, prophetis et
Vigilant siquidem et solliciti sunt circa eieclos aposiolis distinctum 4S non est. Et hoc est quod se-
;

ut retrahant eos a malo, el ad bonum excitent, ae quitur.

unumquemque de salute propria sollicitum red- Adjuro vos, /iliw Jerusaiem, per capreas cervosque
dant. Sieut ait Apostolus ; « Adminislratorii sunt camporum, ne susciletis neque evigilare faciatis di-
spirittis in ministerium missi, propter eos qui bae- ieclam, donec ipsa veliu
rediiateui eapiunt salutis (Hebr. i). « El quasi ve- filue Jerusalem, id est Ecelesiae, adjuro vos per
neiint illi ad Virginem consolandam, quse pro di- capreas cervosque eamporum, id esl in hoc imitanles
lecti Filii abscnlia' trisii premebatur dolore et an- antiquos modenuisque doclores, ne susciieih neque
gustia, in quo statu ab eis est inventa. Sed r.onde evigiiare faciaiis diieclam meam, id est non lirmiter
aliis sermoneii! recepit, non aliam quam de prai- asseratis tanquam ex auctorilatibus ccrtum Yirginem
sentia Filii voluit consolationem, ad eos ita iu- a oiorlis somno suscilalam vel excilalam; donec
quiciis :
:
D ipsa velit. Quasi dicat Hoc reservatum est volun-
:

iVom quem diligii anima mea, vidistis? tati Virginis, quae divina; voluntati esl consona, ut
Quasi dicerel : Non vos qusero, sed Filium; nou sciri velit se esse suscitatam. Unde quando velit
creaiuras, seii Crcatorcm; non angelos, sed ange- rioe revelari vel non revelari, in hujus assum-
loruni Dominum. Num cum vidisiis? proeul dubio pnone ex persona supeinorum civium admiran»
sciebat, qiiod sancli angeli btata Dci visione fruau- Spiritus sanetus, ait :

tur, el per ainorem ipsius et desideria non igno- Qua: esl ista qute aseendit pcr deserlum, ticut cir-
rent. Unde indebilum arbiirabatur, ut ipsi Deutu gvta fumi e.r aromatihus myrrkce, ei thuris, et uni-
videant, et se visionis iliius, quem lam magno- vcr.u pulveris pigmenlarii ?

pere desiderat, expertem relinquani. B*ihe quasi virgula funii, quia graeilis ct rjelicata
Paululum cum pertransisscm eos, itneni qucm di- quia divinis exlenuala disciplinis, et conijremaf-
ligit anima meu. intus in lioloeaustum incendio pii anioris et ticsi-
Non cnim statiin post ascensionem Cliristi, as- derio charilatis. L't virgula, inquit, fumi ex nrpiia»
VARliE LEflTIC
*' Ms. Viiiw. kgii, matils. " -Wj. habet, difBnitum.
rxxp.oL. ccx»
 75 .*LAM DE IXSULIS 70

itAbiig; nimirum qwia mttUis erat rcplela vlrtutum A Christus i»t utero virginali ear.;em suiBemio de
bticnbus; manansex ea fragrabui suavissirous odor Virgine, et eiligiendo in corpus liumanum animam-
eliam spirilibus angelicis. Ascendebal autem dc que creatam irifutvjendo corpori. Haitc Iiumaaain
deserlo prtcsentis saeeuli virga de radice Jesse olim naturam fecit de lignis Libani, id est de purissimis
exorl». Sed morabantur eleciorUm animae pne gau- siibsUniiis anima videiieet et corpore. Aiiiuta enim
dio quamam esset quts etiam meriiorum virfutibiiSj Christi immmils fuil ab omni peccato, ejusque caro.
angelotum vinceret ttignitalem. Sicui superni eives Libanus mons est Phcenieis, cujus arbo.res el proce-

admiranlur Virginem assumpiam in coelis ; it'- !i- rilate -, el ourabilitalc, et pulcbriiudine prxeminent.
deles in Ecciesia Dei eam coilaudunt in terris; di- Unde per ligna Libani intelliguntur partes humanse
**
eentes : natura: Chrisli ;
quia '* de exceilctitioii genere
En lectutum Salonwnis texagtntafortesambiuul suniplae sumt, et ntundttia pulehrae et durabililate

ex fortissimis lsrael. pcrpeluae. Hse.c bumana Chrisli naiura eleganier

Salorao/i pacifieus iiHerprdatur, et idco si^nifi- dicituf ferculum ; quia, ca mediante, Filius Dei.dCf

cal Chrislum qui est vertts pacilictis, qui reforma- latus est ili mundum, et in sa lanquam iu throno
vit pacent iuter genlUem et judseum, inler homfc- suo resideus " judicabit mumium. Et hujus fec*?
1

nem et Deum, inter liominem et angclum. Cujtis culi

lectirius est Virgo gloriesa, quia in ea reeubuit Coiumms ejus fecii argenuas, reclinalorium ait*
Christus bumanitate asstimpta, liunc leclulum aai» reum, atceiuim purpvreum.
bierunt sexaginta fortes. Per bos fortes inleif gt- ;

Colummc ista dona Spiriius sancli sigiiilkant,

tut bouorum operunt universalitas •*, quae sunt quibus quasi quibusdam coiuiuois innixa est anima
fortia cenlra daemones vel vitia. In sevagenaria Cbristi. De his .colunmis legilur in libro Supieuti»
qeippe immero senarius et denarius 21 conit -
1

isi utodum :
lui.c Sapieutia aedilicavit sibi do-
«

nentiir. Sexies enim decem vei decies ses sunt rmim, et escidit "ia ea columnas septem (Proe. ix).i
sexaginta. Per senarium opera irtisericordiae, qua& Qu* eolumnse fuerunt argenteae, id est prajdicalione
in Evangelio legutiiur, intelliguntur. Per deua- ei operatitme Dei splendidse. £t recliiuiioriwn fecil
rium vero, decem praecepia legis sigBificaulur. Et anreum, id est aniniam in qua recubuit, plenam
ideo per sexaglnta " perfeclissima opera exprimon- graliarum et omhi sapientia prsediiam. Ascensum
tur ;
quae uiwliquc lectulum Satoreoms, id esl liea- purpurcum , id esl passionem quam ascendendo ift
t?rn Yj-rginem rounieruttt s-ni exercilatione etinten- cruee sustinuit, et cujtts roerilr» in cceluiu ascendi-
tione. Quas per fortcs et eleclos ex fortissimis Isracl c tur, qua» per aseensum signiScalur. Qu* diciuir
figurantur; quia semper vifgo Maria meliora e-t purpurea ;
quia caro Cliristi per eam fuit pttrpa-
fortiora opera habuit, qu« ad siii custodiam depu- rata 5
% purpura eniai sanguinis coiorem lepraesen-
tavit. Tenerc autem gladios dietituur prtvptcr de- taU Omnia ista
fensionem et muuilionem quibus Virginem defett- 2g Media charilate constravh }>ropler flias it-
dunt et muniunl. Propterea diciiur :
rusalem.
Omtiet ienen tes gladiot el ud beila daclUsimi, uniut- Id est, conslituU ciiaritate in medio posi-ia; qu!&
cujusque entis supcr femur suum propter limores no- charitas est quasi mediatrix et fontia aiiarum v.rtu-
clurttos. lum. Ipsa eiiiin quasi in medio virluium posita,
Uniutcujusqne ensis super femur suum, id cst su- catteras illuminat et informat et ad omni.s a:quali-
per carnalia opura Vel contra delectationes erat ter se babet. Ei hoc prupur fdias J-erusakm. Jeru-
uniuscujusque bont cpcris defensio ;
quia ipsa Yirgo salem euim dicilur meus animje Chrisli, Jerusalem
ita bonis operibus et cogilaliotiibus cor firmaverat, enira msio pacis iiilerpretalur, tuide mens illa visio
quttd fluxum carnalts voluptatis, qwe per femur pacis eieganter dicilur, quia, « pacem qtt« exsupe-
inteliigitur, omstino exstinguebat. Propier timores rat omnem sensum [Phiiipp. tv) > experiebatur. Jiu«
ncctumos, id est ad depellendas teniaiiones, tjtoa V jus Jerusalem virtutes fiiiae sunl, quia a menle
debent timeri , et in nocie pra;senlis vilae soiaut procedunt. Est ergo sensus : Cliarilas in medio po-
Et post *' lectulufn Salomonis, qui sic
fieri. muni- sita est ad illuminaiidum et informaiidum tircum-
tus-erat :
stantes aiiimai virtutes, quse procedunt ex mente.
Ferdulum fecil sibi rex Salomon de tignis Libnni. Nec solum ferculum dscilur humaua Christi natura,
Ad litleram ferculum dicitui-"sedes a sedeinio, veium etiain diadema quia iu iiuntana nalura ha- ;

quia ferl sedentem. Unde el throtius judicis po^est bilc in morte tritimpho, meruil Chrisius corouari.
dici ferculuin. Per hoc fercuium quod fech sibi Su- et ad dextcram Doi Patris sedere ". Est ergo qu.tsi
lomon, figuratur bumana naiura veri Salomonis, id vos virginii adolescenlulis dicens :

est veri pacifici Christi, scilicet. Haucfabricaius esl Egredimini, filix Sion, el videie' regem Salonwstem

VARI^E LECTiOMSS.
60 si
Uiitversitas, sic habelu? in uiroque ms. Us. Vdiar. hubei sexagesimiim numerum. *" Mt. ,

ViUur. Ms. Villar. quae. ** Ms. imerponit, humame liaiurae. " Ms. Viltar. pru residens
Priefer. "
liabet apparens. "" ms. Yillar.addi purpuraia sauguine. '" ms. Villar. hic interponit seijuemia :\i\ h«'p
toronalione duo sunt d?n;_ ia, ?l iniicmitasitit.niis, et aininae poena.
77 ELUCIDATIO IN CANTICA CANTIC. 78

in diademttte, Quo toronavil mm mater sua, in die A eaprarum, qu& ascenderunt de monte Galaad. Idem

desponsalionis iltius, et hi die ioethim cordis ejus. cemparabiles sant motibus cotHempIaiionum ; qnia

fitite Sion, qute Deura speeulari vukis (Sion ad contemplationes tales cogitationes pertinent. E!e-
enifn specuiaiio inlerpreratur), egredimini a c.arnali ganter autem raodi contemplandi per capiess signi-

sensu ad spiriiualera : et yidefe regem Salomonem, ficantur. Sicut enim canrepe, quae in montibus pa~
id est intelligjte. v.erusn. paciiicum Christum, in dia* scontuF subtiliter iatueiUur; ita tales motus in cce-
demaie, ij est in humana «stura, qna coronavit eum lestibus delectantur et ccelestia specuiantur. Nee
mater sua Yirgo Maria, Coronavit, inquam, qusa vacat a ratione quod sequitur : Qu'i, nscenderunt de

non reddidit eum deturpatura macula origiaaiis monte Gataad. Non enira descenduol ad inferiora,

matres iiiiossuos. sed ascendant ad superiora , e! hoc de mnliiplicia

cuipse, sieut
semine testimonii altiludine auctoritatis saerss Scriplura?.
Sed potius corosiavi:, id est sine virill

indutum Galaad enim inlerpreialur acermts testimonii. Multse

gloriose qoneepU, et nobiii carne peperit.
enim auctoritaies laiibus conlemplalioimic. motibus
Videte cum.dico , in die desponsationh iltius, id est
quaado
" alteslantur.
in clara eousideraiioce hicarsationis ejiis,

des|>ynsiivit Virginem no.t solum per unionem spi- Dentes lui sicui gregez ttmsarum, quse ast.endtrunt
5S
R
rituum, verum eiiam et naturarum . Et ideo hic de iatncro.
m&irnalio dicitur desponsatio , quia feit quasi Per dentes slgm'ficantur esefcitia, quse Virgo |ia-

quoddam CQfijugLupa ei ineiiarrabife gaudiura. Unde buit in sacra ScripJtsra Per quae ipsa sacra Scfi-
sequitur - £f Ut He icetiticc cardis ejtic ,
quia hsec ptura qttodammorfo aiteritur, et ita comsstibiiis, id

incarnatic fust vjmmacordis Virginis exsultalio. est intelligibtlis redditur, et sic in stomachum
merttis trajicUu?. Hi dentes sunt sictil greges tensa-
CAPITOLUM iV.
rum. Per tonsas iniefliguntur intellectus saerae Scri-
Quom puichra es amim mea, quatn pulchra es \et
pturae , a carnali inteliet-tu atienf, Qnia , sicat oves
deeora)!
fflnsaj soperfluiiatem velieris deponunt, ita spiri-
Ad vocem spcnsffi laudantis respofndel sponsus,
i&udaas amieameu, tuaies intdlectus carnalis intelligentise superfluita-
et dicens : Quxtm ptilckra es,
tem esuunt. -Et sic dentes, comparabiles sunt gr«s*
«iiterius per exercitium actionis ;
quam pulchraet
ctdecora, inleiiui) persubtiliiatem coiitemplationis.
gibus, tonsarum ,
quia excrcitia iu sacra Scriptura
ad iilos intclleetus pertiuent, «jni simplices sunt noa
£l noe est, quod repeiitione pulchritiidinem ejus
perversi et supeifiuitatecarnalis intelligentise exuti.
Commendat
Oculi tui cotumbamm «bsque eo qaod intrinsecus C Comp*iieawr Mm ^^^« ^" un!de
Itivacro. Pev lavacrum intelligitur mentis porgaiio
taiet.
ab amoreet cogitatione terrenorum, a qua procedctit
Ocutos columbarum habet Virgo Maria ;
quia spe
ccalestium sublimata nec terrenum vel caducum
mund« ct mere spirituales Scripturarum mtelli-gcn-
lise» Vel- per lavaeiuiii baptismus inteliigitur, iu
concepiscit. Siaiiliter omnia videt, nullus aliquid
quo baplizatis vis spiriinaiia inielligendi conferfur.
rapit 5 *, qux cum sii pulchia exlerius per simpii-
ciialeiii et mundiliam operls , iiiterius tameu ubi Omrtes gentetlis fetibus , et sterilis non esi inler

n«mo videt, nisi soius Deus (quia homo videt in fa-

eas

tie, Seus aulem in corde |7 Reg. svi]), ibi multo Quia a talibus inielleclibus procedunt duo inodi
puichrior c-st. Et hoc est quod ait : Absque eo quod inteiligendi, qui sunt quasi duo fetus spir;iua!;.s in-
quidem lelligentits, allegoricus scilicet ei moralis, Ei steri-
httrinsitus tulel; latet hoiiiiiiibus, Deo au-
lem patet. Unde est illud : < Quori oculus noh vi- lis mn est inter ees; quia nullus talis inteileclus esl

infructuosus.
dit, bfec atirJs audivit, e!c. (/ Cor. n). > Adbuc
prosequilui Christus laudem Virginis gloriosa; j« Sieut vitta coccinea lubia lv.e*

liunc modum :
U Per labia, qua suril instrumer.ta ioquendi, sigiiifi-

23 Capilli tui sicui grex caprarum, quce ascende- catur exterior Virginis Iocutiu vcl admouiiio, quaj
ruiii tte matile Galaad [apparucruni de Galaad]. erat veluti t'i.*Ja coccinea ; quia sicut vitia cocciuea
Capilii subtiles' suiil, et eminentes, et caput or- exterius repraesentat rubeum coiorem etcrines cir-
nantes. Hajc sunt cogitationes Virgini? snbtiles cumligat, sic vcrba Virginis ad menioriaiu rediv
5ier conlfmplationem, eminentes per divinum amo- cebanl passionem Christi et prjedicabar.t ut audi ,

rem, exomanti-s caput, id est mentcm , a menle tores disciplina tiraoris Domini cogitationes astrin-
habentes Origiuem , sicut capillia capite. Ca- gerent et coercerent. Unde sequitur
put auleir. aleganter significat mentem, quia sic- Elq/juiutniuum dulce :
«t c.iput praieminetei prseest emnibus membris, sic Quia quantiim Deus homines dilexerit etiam ver-
meus prxest cogitalionibus universis. Est ergo sen- bis bstendebat , c! qu;e ccclestia pramiia Deu> suis
sus : Capilti lui, id est cogilalioncs tupe, sicut grex promillcbat.

VAril^ LECTlONESi
Ml:„ Yi!la '- natufalium. " Ms. Irumuque: Simpliciter omnia vidct , nuUius aliquid rspit.
l*,
ms. Vtltar. pro cpnlemplationuin molibus, habel talibus intelleclibus.
 ALANi DE INSULI5 80
70
A est venial vel oriatur Cbmlns, qui cst verns dies
24 Sicut fragmtn tneli pttniei , ila gence iuai.

Malum punicum rubieundum hebet cotticem in- et Sol jusliliaa, el mclineniur umbrae, i.i esl iranseaitt

tas et multitudine granorum plenum est : et bene mceroris nubifa". Nec ponitttr hicexclusive hoe ad-
vocatur et punicum dicitur- Per verbium donee, ut i:itelUgantur isti inotus charitatis
mahim granatnm
geuas, quae magis qoam eajtera membra appareni, duraturi iiiVirgiiieusqueiridiemiudiciiei non ultra,

signiGcatsir repnesenlatio Dominicae passionis, quam sed pelius incluiive ponilur, ut sit sensus : donec

gerebai in eorpore carnis mortiftcalione. Undc ct aspiretdies, etc. Id est seruper, juxta ilLud : * Do-
inalo punico comparatur. In rnortifieaiioiie ergo siec ponam inimrcos luos scabellnm peduro tuo-
carnis qttasi -ntbor exterius apparet, quantum ad rum {Psal. cix). » Et quia lalis ct tanta est vii-go

memoriam passionis. Cum vero qitanla utiiitas no- Maria dicil Christus :

strae redemptionis inde provcnit, et quomodo per pas- 25 Yadam ad nwntem mgrrhw et ad collem iliutis.

sionein Christi liomo noit solum a peecatis justi- Yadam per carnis aBsumptionem et inleriiam

ficari",sed etiam quod divinnm consoiliuui meruit, aspirationem ad moniem mtjrrha ei nd collem tlus-

advertebat ; quasi candidum erat quod intrinsecus ris, id est ad gloiiosam Virginem, quae est mons
latebat, et lioc esl quod sequilur : propter virlutum celsitudinem, et myrrhse propter
Absque eo quod i,ilrinsecut lalet,
B carnis monificationcnt. Quaeeliam cowparalui coili
Quia mulla spirilualia in Virgiae fueront, quae thuris, quia suavem Deo orationum odorcm offe-
horoiuibus latcbant , Deo autem patebant. SeqnU rcbat ; et se ipsam pei sanctarum mediutionurtt
tur^ sludia gratum Deo S3crificium praeatahat. Et quasi
Sicut turris i)e»id coltum tuvm, qitce eedificatur cum Christus ad Virginem veniens Ioqu.*retur, sequitur :

propugnaculis. Tota pulchra es, amica mea, -et nmcula non ctt

Per collum quod solemus humiliare cum aliquid in te.

~anobis ferlur, quo eliam mediante caput membris Tota puiclira es, id est in corpore et in anima,
unilur, Virginis humilitas designalur , quae in ali.is amica mea per graliam et per opera ; et macula non
exemplo transmutatnr "; quia specialiter Christo esl in te venialis et" criminalis- Quia nullum cre«
uniebalur. Haec erat «icul lnrris David, id est sicut diinus in Virgine ante et posl conceptum luissepec*
humilitas Chiisli per David significatur *•; humili- catum. El quia lota pulchra es ei macula non esl ift

tas euim quam Cbristus gessit i» carne fuit lirmilas, le,ideo jam digna regiis amplcxibus.
et muniraentum, et rcfugium aliontm. Quce aedilicata Veni de Libano, sponsa mea, xeni de Libano, verii.

fuit cum propugnaculis. Propugnacula hujus tnrris * Yeni dc.Libano, sponsamea, veni de Libano, id est
suut obedienlia, patienlia , abstiiieniin ,
quae ipsam de eandidatione et dealbalione virtutum. Et uola
lnimilitatem muniunt *". quod Chrislus vocat eam ler, aJ signiticandum quod
MUle clypei pendent ex ea., omms urmalura f«r- l>er fidem, spem et charitatem vocavit Dcus Vi.r-

!ium. giiiein, et vocat eam in lide Trinifatis. Et mecuiu

tb
Imiumera defensimih prsesidia, quibus Virglnis gaudentem in patria, niulti in Ecclesia cotisti-

vallalur humilitas et defenditur, hoc est omnis arma- tuli beatitudiue te coronabunt et laudahunt, do
tura fortium, id est palieiitiuiu, qui fortes sunt con- quorum gralia et gloria mirabili seqttilur ;

tra insultus tiibulationum. Coronaberis de atpiie Amana, de veriicc Sanir

Duo ubera tua, sicui duo hinnuli caprem gemeili, qui el Herrnon, de cubilibus ieonutn, de montibus par*
pascunlur in liliis , donec atpiret dies et indinentwr dorum.
umbrce. Amona mons est CHiciae, qui et TaurOs dicitur,

Ut dictum est superius, due ubera Mariae virginis ei interpretaiur Dens vigiliarum. Detis autem vigi-

ir.lelliguntur duo rivuli cbaritatis quibus dilexit liarum diebolum esprimil, qtii « circuil quaerens

Christum *" : unus ifUO dilexit eum laitquani queio tlevoret (/ Peir. v). » Sanir et Hermon inon-
Deum, aliits quo dilexit eum tanquam hominem. \) trs sunt Jud.e;t:, in quibus leones et paidi feruntur
Qui dicuntur hinnuli caprece, id est fetus Chri- habilare. ftanir nociuma avis interpretatur. Per
sli pcr capream significali, qui et in Christo de- Satiir nocturnjE insidiae daemonum notantur. e 'Per
lixi fuerunt , ct a Christo processerunt. Christus hos autem montes, saeculi potentes reges scilicct
autem per capream intclligilur propler velocitatem et principes inteliiguntur ;
quia veluii monte, su-
ascensionis et transcursum vitae mortalis quam ve- , perbia extolluntur. Et mal gnis spivitibus quasi

ioci cursu superavit. Isti autem gemelli dicuntur; leonitjus et pardis iii se cubffia piaebeiit. Maligui

quia simtil isli duo molus ab uno fonte charitatis enim spiritus leones dicuntur per superbiam, partii

oriuntur. Qui pascuntur in liliis, id est informaotur per ferocitaiem, vel etiam propter mille artes tio-

castitate mentis et corporis. Dunec aspirel diet, id cendi ;

quia pardus varium aniutal est. De his ergo

VARIjE LECTIONES.

Ms. Wllar. juslificatuf. " Mt. eodem, traismittilur. Figurata. ^ 4 Ibtdem, <\nx per ipsatn Ira-
«3
•'
"6
militalem inuniuntur.
8»
Ms. adi.it et quasi rivuli respeciu chantatis CS.risti.
.
Ms. addii vel uiiilir*
hujus s*culi. " Ms. vel. " Ms. Vitlar : secum gauileutem. '* Jdem ms. hic inserit : Hermon, anathc-
maiitatio iiilerprciai.ii.
81 ELCCIDATIO IN CANTICA CANT1C.
ir.oulibus coronatuf Virgo gloriosa : quando prin- A de rore coeli venit, quia divina naiura super orania
eipessaeculi convertuntur ad fidetn, el recipiuntur est ; lac deorsuon exprimitur, quia nalura humana
m aetcrnani beatitudinem, et cedunt in Virginis so- dcorsum assuinpia est.
cietatem et laudcm. De vertice horum montium Quid est mel el lac sub lingua tua ? IIoc est Vpp->

coronatur, quando principibus subjectis calho- bumPatris et liomo " sub carnetua. Sub lingUs,
licse fidei, illa ab his honoratur el glorificatur in quia veibum sub lingua et non sLper linguain abs-
Christo. Et quia praediclis insignita est donis sub- conditum est ; ideo lac non caro sub lingua tiia,

jnngitur : cl laiueu caro detarue ;

quia da carno payia •"
meum, soror measponsa.
V«/nera»(t cor caro sccunda ; de carne vcleri, caro nova ;
de

Morc amantium loquitur, soror mea per gratiam, carne purganda, hostia caro. Ideo ttiel et lac sub

spoma perdileclionem. lingua tua ; quia in carne tua Deus et homo, el sub

Vttlnerasti cor meum in uno oculorum tuorum. carne lua Deus et hoino.

Rrpetilio, confirmatio est. Jn nno oculomm lno~ Et odot vestitnentorum tttorum skul odor thu.-

rum, qitasidieat : Cnm lota sispulclira, o Virgo, el ris.

cum te ob multa diligafn ;

prascipue 2S tamen ni- Id est, opinio spiritualium bonorum quibus ve-
lor et purilas conlemplativa» vitse, qusc in te est, stiiis et ornaris ul corpus vestimentis , csl ita sua-

mn delectal. Per duos oculos virginis Mari« sign;- vis et delcctabilis ticut oAor thuris corpori.
ficantur dua) vitse ; conleroplaliva et activa. Il!a Hortus conclusus, soror mca sponsa, Itorlus eon-

felicior, isla fecunriior ; illa expedilior, ista impli- clusus, fons signalus.

cita ; illa simplex, ista multiplex ; illa una, isla Hortus deliciarum in quo nou rosx palienlis,
multimoda. Hoc confkmans '.' Christus in Bvan- nec lilia virginitatis desunt, in quo rosa Dominrci

geiio, ait: i. Marlha, Slartha, sollicita es, et lurba- corporis et sanguinis, in quo lilium casliialis. Coii-

ris erga plurima porro unum esl necessarium. clusus ; quia utrobique clausus sludio bonx inten-
;

Maria optimam partem elegit,. quse non aiifeielur tionis el consideralioiie raiionis. florlus conclusus

ab ea (Luc. x). » cst soror mea sponsa ; quia valle cliaritatis signa-

El in uno crine coili ttti. tus, ne irruropere possit malignus. Conc/iisits, qtiia

TJt supradictum est,per colliim intelligitur humi- angelorum custodia circumsepius. Soror mea per.
per crinem cogitatio. Ad signi-
litas vel obedienlia, dilectionera, sponsa per nalurarum unionem. llor-

ficandum ergo quod cogitationes, quae ex humililate ius eouclustts, hic ideo 27 rcpetitur, ut perfeclio

proeedun! ad obcdiendum, Deo placent. Nec mirum q Virginis in actione et coniemplatione notctur. Vel
si vulncrflHi, quia in duplici virginilalis specie, convenit liorlo ,
nt
7>
Quam pulchras surtt mammm tuce, soror mea- sit asqualis septus, satus, distinctus, rectns et

tponsa ! uber. ^qualis, ut rigetur ; septus, ut seivelur ;

Mammas ad fecunditatis bencdictionem, ubera satus, ut Iructificet ; dislinctus, ul delcclet; rectus,

vero ad virgirntalis gloriam respicere opinantur. ul capiat aerem ; uher, ut praibeal copiam. Kt tu,

ln mairrbus eirim mamiria;, in virginibus ubera ap- Virgo Dci genilrix, fuisti uber copia plenitudinis ",
pellanlur. Mamrna3 ergo in Virgiue noianl fecundi- fons in quo ineffabilis misericoidia; iluentum, in
tatem ; ubera Utriusque virginitatis, corporis scili- quo gratiarum omniuin irriguum. Fons qui in sinu

ect el mentis, felicitalem ; unde dicitur :

sua: pielatis recipit lacrymaruro nostrarum proflu-
Pulchriora sunt v.bera tua vino, vium. Signatus fidei sigillo, evangelicaa veritatis si-

IJ est omni carnali voluptate. gnaculo, el virginilatis pessulo ;

iia ul ncc bacrelici

El odor unguentorum tuorum super ownio aro- ve! daemones in te lidem vel Evaiigelii veritatem
mata, possintintirmare.
Id csi bona fama vktutum, Hiper omnem ina- Etnissionei lum paradisus malorumpunicorum cum
licui gloriain. ™ pomorum fructibtts.

Favtii distillaus labia tua, sponsa ". Entissiones tucv, id est operationes a te piocencn-
Quia in ore, et in corde, et in^anie liabuit Ciirir tes sunt paradisus, id esl delectabiles ;
quia in men-
sLum in humaniialc latentem : m crc, quia nil tibus fidelium delicias paiiunt. Vuradisus enim
aliud piuedicavit ; in corde-, quia nil aliud dilcxit ;
Gisece, Hebraice dicitur eden, quod Laline inter-

iu caine, qnio ni! aliud coucepil, pictaiui' hortusdeticiarum. Et nonsoluin paradisus,

tlel et lac sii/i tingua lua. sed ctmalorum punicorum. Maliun punicum exlc-
Adliuc loquitur Cliristus ad Virginem. Mel cl lac riusrubeum est, in uno corlice mitltiiudinem habet
Deus et homo. Mel divinitas, lac Itumanitas. Mel granorum; ita iu Virgine multitudo bonarum opa-
VAHl/E LECTIONES.
,0
insinuans.
Ms. Villnr. :
" Idem ms.
hic immediate subjnngit : Favus est mel in cern ; per f:>.vi).m
trgo figuraiiir divinitaslaiens nalura. Labia ergo Virginis fuerunt favus distillans, quia in
jin liuniana
ore, ctc. " ils. Dcus ctliomo. " Pro patria habelur pura. n Ms. retectus. " Uic desidcratttvr su-
quemia borius xqualis atfectu mise:icordi:e, septus ccelesti cngitatione, salus exercitio Iwndrum npe-
:

»nm dislinctns varictate virtutuai, icloctus cuui'c»»>«ne divina: laudis.

83 &LAN1 Dc LNSULIS 84
rationGt», intra fidein Domir.iese passionis tenetur A meum, id est eamdera Virgirtem, quse diciiur hor-
mcluss. Cum pomorum fruciibus. Per frucluj. vero tus prasdictis ralionibus. Et metts quia tuo flalu,
;

pomorum, honestae et pudicas Virginis loctitkmes quiel meus eslet non sua virtute, germinabit bona
iignifieantur, ex quibus in menies fidelium fructus opera. Unde sequitur : et fluenl aromata illiUs , id
informationis processit. Unde sequitur *.
est bcna opera, quae sttaviler redolent. Audiens
Ctjpri cum nardo, nardus et crocus, fistutu et cin- sjtonsa sponsum dicentem ut auster veniret et per-
namomum, cum universis lignis Libani, murrka et flarel harttsra suum, quasi diceret Auster jam ve- :

aloe, cum omnibus primis unguenlis. nit, et perfiavil hortum, fluunt aromata, idcirco
Id est, diversae virluium species in Se fragranr^ opto 8t,
quas istae species aromaticse signifieant. Cyprus UAPITULUM V.
arbor esl aromatica, semen simite babens corian- Veniat dUecta^~meus in kortum suum t et comedat
dro, sicut de manns dicitur; et signiflcat vitam fruetum prmQrum suorum.
cueleslem, id est virginitatem. Nardus vero unguen- Veniat, id est visilet, et comedal, id est gratantcr
lura est'preiiosum ; et siguilicat verant charhatem, recipiat fruct um pomorum morum, id est fruetuos*
qu;e caelcris virtutibus praeetnitiet. Crocus aurei cO- ppera mea. Sponsus cogooseens sponsam, advenlum
loris est, et significat divinam sapientiam. Fistuta B ejusexoptare dicit consotendo eam,
arbttscula brevis, quaa cassia dicitur, el signilicat Yeni in kortum meum, soror mea spoma.
humiiitateut et paticntiam. Cinnamomum coneK soror mea sponsa, olim veni in te, quse es hor-
dulcissimus est, et signilicat internse contemplatio- tds ineus; nunc venl ad me, qni Itorlus tnus sutn ;

nig dulcedinem. Cum universis lignis Libani, id est veni ad me per asccnsionem, qui veni ad le per
cum omnibus aliis virtutibus quse nliquod robur ha- carnis assumplionem. Veni, inquam, in Iwrtum, id
bentetspirittialiiermenlemdealbant. Myrrha signifi- est, in ccelestem paradisum ;
quae est hortus delicia-
cat carnis morliiicaiionem propterstriamarisudinein. rum, qure est vita aeierna.
Moe qiiae miri odoris est, significat bouam opinic- Messui myrrham meam cum aromatibus meis.
ti-cin. Cu\n dmnibus primis ungtienlis, quasi diceret Id est, omnem poenalitatis amaritudincm piresckU
Uae Milutes SUnt in Virgine cunt aliis donis Spiii- Cum operibus actionis.
tus sancti. Enumeralis arboribus ct aromatibus, Quia Christus imntorlKlis factns prsecidit a se
qusesuntin paradiso mentis virgineae, ostendilur opera activas vitae, intentus coniemplativae.
quo fonle talis agricultura irrigetur : ut aeterno Comedi favum [meum] cum melle meo.
virore succrescat s>ee arescat. ,
Id est, animara quae separata fuit per mortem a
Fons liortorum. puleus aquarunt vitentium, quec carnc, per resurrectionem iterum incor.por.avi. Quod
ftuunt tmpetu dc Ltbano. elegaiUe-r ligttratur per favum, quia sicut favus est
Quasi diceret : Merito, o Virgo* , tali decore ar- mei latens in eera ; ita anima Christi latnit in carnis

borum et aromalum decoraris; quia in te est fons cellula. Et hoc cum mellc ;
quia et corpus animavi,
saliens in vilam aeleritam, Qui fans phtleus est, id cujus corporis animatio, et animas incar|)oratio, et
est ittexhaustihilis el prefandus propter scientiaV utriusque glorificatio, fuerunt tibi sunima dul-
profundiialem. Nec tamen ex te flv.unt aquaj vivae; ccdo.
sed ex Libano, id est Chrislo qui omnium virtutum Bt6i vinum meum cvm lacte mco.
decore candidalus est et dicit : Si quis sitit vetiiat Id est, asperitates superavi passionum cum corpo-
ad me et bibat; et de ventre ejus fluentaqute vivae. ralis cibi indigentia. Per lac, quod est cibus pue-
Unde Aposlolns : « Ego plantavi, Apollo rigavit, rorum et quo indigenl parvuli. significatur corpo-
Deus autem incremenlum dedit ( J Cor,-va)i » raliscibi iudigcntia.qua? in Chrislo per resurrectio-

Jgg Sitrge , aquito, et veni, duster, perfla liorlum nem est absorpta; sicut omnis alia infirinitas. Quod
ineum, et fluenl aromuta iltius. totum figuratuin esl, pcr lioc quod Cbrisins susci-
Aquilo veitlus est ftigidissimus, auster calidus, D talus a moiluis comedit piscem assum ei favtim, et

ideo per aqiiilonem terrores et mlnac designantur bibit vinum (Lue. xxiv).

vet ipse diabolus. Per austrum Spiriws saticlus si- g^ Cotnedite, amici, etbibite., etinebriamim,cha-
gtitlicatur. Et hoc cst, sjuoJ dicit sponsus, quta in rissimi.
,a
terra plantavi horlum iiieum et multis arbori- Asimili, vos, amici mei, in horto acteniai beati-
bus " consevi. tu, aquiio, id est tu dsemon, qui tudinis delectantes, comedite panem qui do coelo
cuncta quai perflare potcris frigida reddis ; surge, dcscendit (Joan. vi) ; non in sacramcnlo, sed in re.

id esl procul recede ab horto meo. Vel surge, hoc El bibite aquam vivam, quae coelestein paradisum
cst insurge et oppugna Maiiam quantum poles, qua; irrigat. El inebriamini ccelesli gaudio, cliarissimi,

quanto magis impug*alur, tanlo amplius atigetur per veram dilectionem; ut inebriati ab ubertate
etcrescit. Et tti, auster, id est sancte Spiritus, qui domus Dei et torrente voluptalis potaii dicatis :

Calicle flas et germinare facis ; veni et obumbra c Calix tuus inebrians quam prserianis est (Psal.

Virginem prolectione virtulum. Et perfla hortum xxn). » Cum supcrius menlio fieret de asoensiooc
VARIjE lectiones.
"' 71
SIs VUlar. vro in lerra kabet Jam. Jtfs. arboribus et aromalibus.
 85 EtUCIDATIO IN CANTICA CANTIC.
Christi conseqiienier revertitur auctor at! carnis as- A id est propositum non cognoscendi habeo? Quasi
siimptionem niore prophetali. Mos enim propheta- diceret : Omnem curam concepttig et partus abjeci,

rura est, nt cum modo loquuntur de praesentibus divinae voluntatiexposita, quomodo curam adhibebo
et futuris, statim revertantur ad praeterita, prout concepiui et partui? Evtii curam saecutareui
Spiritiis sanclus tangebat eorum corda. Inducitur 30 quomodo resumam illam ?

ergo Virgo loquens secundum statum anle incar- Lavi ptdes meos, quomodo inqninabo itlos?
nalionem, in quo vacans contemplationi exuerat Lavi pedes meos, id est affaettis meos purgavi ab
omnem curam ssecularem. Ait ergo : omni saeculari cura et concupiscentia, qnomodo cv*
Ego dormio, et cor meum vigilal. inqninabo iLlos, quantnm ad opinionem illorora qui
Ego dotmio a saceiilari cura, el cor meum tigilat pulabant me ex concupigcenlia concepisse ? Sed
in contemplaiione, Sed dura conlemplationi vaca- jam intelligo concipiendi modum.
rem : Dilectus meus misil manum suam per foramen, el
Vox dilecli mei putsantis : venter meus inlremuit qd lactum ejus.
Id est per angelum adventum suum per incar- Dilectus meus misit manum suam, id est oslendit
nationem ad me annuntiantis, a me audita in hunc milii opus misericordiae suae, per foramen, id est
R
modum. per occultam inspiralionem, quomodo sote sancti.
Aperi mihi, soror mea, amica mea, columba mea Spirilus inspiratione conciperera. Et vcnter mcus
immaculala mea. intremuit ad lactum ejus, id e3t meraorsa tnea ex-
Aperi mihi per liumilitalem et obedientiara, utve» sultavit ad talera revelationem.
iiiam in to per incarnationem. Quia ex humilitate Surrexi, tu aperirem dileclo meo.
et oliedientia congruam se reddidit Yirgo, at in ea Iil est statim obedivi, dicens Ecca ancilla Do-:
'«

incarnaretur Dei sapientia. Aperi, inquam, spousa mini, frat milii sccundum verbum tuum (Luc. 1), »
amica mea futura, per carnis coniubernium ; amica ut per hurailitatem et obedienliam aperirem dilecto
inea, per piaeseniem dileclionem; co/umjirt mea, per tneo. Et tunc Spiriius sanctus supervenil in rae,
simplicitalem ; immaculala mea, per virginilalem. et virtus Altissimi obumbravit mihi (ibid.). Pef
De liac apertione dicit Isaias : t Aperiatur lerra, et quam
germinet Salvalorcm (Isa. xlv). i Q,uid est ergo Maims mew slillaverunlmyrrham ;
«jnotl Dominus adEzecliielem testatur : Porta haec : Id est opera mea perfecerunt mortificationem v:-
clausa erit et non aperictur? » (Ezech^ xuv.) Aperta liorum. Et hoc est quod sequitur :

quidem fuit Domino, sed non viro, sicut ibidem ad q Dxgili mei pleni sunl myrrha probalissima.
ipsum dicitur « Yir non transibit per eara quo-
:
; Id est opera mea discreta faola sunt cum carni*
niam Dominus Deus Israel ingressus est per eam mortificatione a Deo probata. Et sic :

(ibid.); i Aperietur autom Doniino, non virginal.s Pessuhan oslii mei aperui dilecto meo
integritas corporis, quia sicut Ezecliiel post praedi- Ostium dicitur fnles vel obedientia, per quam
cla stibdidit : « Htec clausa erit ipsi etiam principi Cliristus intrat ad hominem , mediante gralia.
(ibid.); » sed aperieltir porla auris et porta cordis; Pessulum ergo ostii mei Christo aperui, cuax ei

quia videlicet inlravit per aurcm Vitginis Yerbura ohedivi et credidi T *.

incarnandum, et exivii clausa porla corporis incar- Al ille declinaverat atque transierat,
nalum. Ad lioc aulem volo ad (e venire per incar- Al itle distulit intrare, scd jam tncHnaverat >e.

nationem; ut a Patie secundum hominem accipiam Ttinc Christus se inclinavit, quajtdo per incania-
gratiarum pleniludinem, et de niea plenitudinc in- lionem « exinanivit se forrnam servi accipiens^/^Ai/.
stillet abumJanlia gratiae. Unde sequitur : n). i Atque transierat veniens de sinu Patris in
Quia capul meum plentun est rore, et eincmui mei Uterum Yirginis. In hoc autem transitu sic as-
quitis noctium, sumpsit quod non erat, quod non reliquit quod erat.
Caput Cbristi Deus, qui plenus rore dicilur; quia
D El sic :

«le eo omnis graiia coelesiis emanal in Clirislum, et Anima mea liquefacia est-, ut, [dileclus] loculus

de Chrislo in Yirginem. Unde sequiiirr, et cincinni csl.

viei, id est cogilalioncs tuae quas dico meas, quia Id cst Filius Dei me spiritualiler anintans aique
a me sunt et ad me tcndunt, plense sunt gultis no- vivilicans, liqnefactua est, id est exinanitns per
ctium, id est obscura ct prufunda sapienlia rppletae carnis inftrmilaiem, qui etiam propter uiiionem
sunt; quae eincujni dicuntur; quia non lapfoe el dis- voluntalis et spiritus, anima Yirginis est nuncupa-
soluUe fluuni., sed vinculo limoris Dei et amoris col- tus, juxta quod et illud posset legi ; < Ei luam
liganiur. Ad Itoc respondens Yirgo ait ipsius animam pertransibit gladius (Luc. ui, » id

Exspoiiavi me tunica-, quomode induar il(a? est ipsum qui esl anima lua per (lilecliorieni, per-
Hoc est quod legitur in Evangelio « Qtiomodo : transibit gladiqs. Yel anima mea liquefacla est, id

ftei islud, quoniam virum non cognosco (Luc. i), i est divino igne calefacta,et qu;e prius minus rapux
VARI/E UXTIONES.
'• In ms. Villar. hic addilur ; et sic oinn"m dubielatcm, qtta? per pessulum imelligiiur,. a inente mcrt
87 AL.4NI T)E tNSIJLlSf 38
eratet aliquantum «"ura aa" comprehendendum in- A inulierum, hlc vero simpliciter dicittir n ; ad sl-.
caroationis modmn, iiquefacla est, id est mollila gnificnndurn quod non solum fuit stiper mulieres.
et capax reddita ad inlelligendum ut dikctus tocu- pulchra; ver.um eliatn stiper choros angelorum. Et
tus est mihi per angelum vel postquam Christus se
; qiiia creditur Virgo maltos de Filii inearnatione
Verhum univit carni meaj, id est carni iili quam de docuisse. Sequilur Virginis responsio :

me assumpsit. Dilectus meus candidns el ntbicundus, eleclus ex

31 Quasivi, el nqn inveui ULum : vocavi, el non millibus.
respondit milii.
Candidns, id est virgo et sine peccato; i qui
Et quamvis anirna mea iiqttefacla ad peccatum non nec inventus est dolus
sit intelli- fecit, in ore
genduin , tanien in Scriptnris qttojsivi, id esl inqui- ejus (I Petr. n). » Et rubicundns, id est sanguine
sivi plenius incarnalionis modum. Et non inveni aspersus; quia i lavit nos a peceatis nostris insan-
iltum ad plenum. Vocavi iiltim per inlernam devo- guine suo (Apoc. i). i Eleclus ex millibus, quia 90-
tonem ut revelaret, ei non respondit milti ple- lus ex multitudine fidelium dignns fuit attdire 3

narie.
< Hic eslFiliusmeus dileclus(il/«/t/i. ni). t 32 Sin-
Invenerunl me cusiodes qui cusiodiunt chitatem. gularis enim gratia homo Christus vn humani ge
Id est, prophela- et autiqui Patres, qui per 80
alii neris massa refulsit, quia proposuit Deus salvari
are
sacram doctrinam custodierunt sollicite Etclesiam, gennshumanum; Medialcr Dei et
et ipse est «
et ei sollicite providerunt,
hominum (I Tim. ii), » de qno David : i Non/
Percusserunt me, el vulneraverunt me. est qui faciat bonum, non est usque ad unum
Percusserunt me, amore divino, et vulneruverunl (Psal: xiii). i

gladio verhi Dei in suis Scriplui is, Caput ejus aurum optimum.
Tnlerunt paliium meum mhi cuslodts murorvm. Caput sponsi Deus, quod auro compatatur op-.
ld est, ahsluleruni a me velamen ignoranti* pa- limo; quia, sicut auium omnilms melallis prelio-
triarcha> rt propfietae. Et quia in sacris Seripluris pra>
sius est, ita Deus omnibiis bonis a se faetis
BUinma inienikwe sfudebat Virgo, ut iioiiiiam ha- cellit, unde Dominus : i Nemo honus nisi solus
Leret de Christo, ideo sequilur : Deus (Luc. xvm). > Capul ergo sponsi aurum opli-
Adjurovos, filia Jerusalem, si iuveneritis dileclum nmm est; quia Dei honitas ineffabilis csl, omuinm
tneum, ut nunlietis ei, quia amore langueo. rerum transcendens bonilatem, quia nihil bonum
Quasi diceret : sancti Patres, hoc requiro fir- nisi pariieipatione hujus boni.
miter a vobis, id esl a Scripturis veslris, ut intel- C. Comte ejus sicul ctake palmarum , uiijrai qnuti
ligam ea qua3 de Christo dixistis; quia crg.veum corvus.
amore langueo. Ita a sanctis Patribus, id est a Scri- Etatm palmarum suut rarni produetioies, intcr-
pturis corum inqitirebat Virgo Christi
notitiam dom autem rosei coloris crispantes, el scmper ad
sed quia plura fuerunt ei revelaia de Cluisto qtiam alta tendentes, et nunquam virorein sttum amitten-
Patribus, inde dicilur quosdam evangelistas Vii> tcs. Tales ergo coinas dicit Sponsi sui esse virgo
ginem doctiisse plura de Christo. Sequilur : Maria, crispas scilicel et rtitilas. Coma> ergo ejus t
Quatis est ddieclus luus ex dilecto, o pulrherrima id cst adhserentes sibi elatis palmarum comparau-
Ctnlierum ? tur; quia lidelium multitudiiies et virore lidei gau-
Qunsi dicerent saneti Patres : Tu quseris a nobis dent, et ad seterna gaudia desideranda extoUuntur,
flotitiam Christi;, sed potius a te inquirere debe- atque dulcedinem supernse stiavilaiis degustani. Et
mus, qure es ejus specialissecretaria, Mater et Dlia. semper victoriosi per palmam signihcantur, quod
Et hoc «st, o pulcliernma muliemm. Qujb est pul- fortes erga advcrsa existant. Qui quanlo jnstiores
cherrirna, nisi illa quai est i in mulisrtbus 'bene- sunt, tanto in oculis snis peccatores sibi ct con-
dicta? » (Luc. i.) lemplibiles esse videnlur. Unde sequitur : Ni'Jfo3
Imo super omnes muiieres gratia plena, Mater quasi corvus. Quia multitudines fidclium memores
sutacta plena Deo, JJater et Vipgo, 81 ex se
Qualis esi di- sunt sua; fragiiilaiis ; et nihil se boni ipsis
lectus, id est Filius tuus quem speciali amore di- haberenovertinl.
ligis, de te natus secundum caruem, et a« ddecto, Oculi ejus sicut columbm super rivulos aquarum,
id estDeo Patre secundum divinitatera? Et «i. ma- qnoz iaclc sunt lota:, et resideul juzla (luenta ple-
gisinsinuarenl Virginem pleniorem hahere de Chri- nissima.
kio notitiani vel scientiani quam se, repetilur iiuer- Doctores Ecdcsias ocuti siint sancti Spiritus, qui
rogalio cnm attditur : positi in alliori gradu provident Ecclesia:, ne quid
Quuiis esl dileclus tuus ex dileclo, qv.ia sic adju- ha:retic;e pravitatis se imerserat, et illuminani eain.
rasii nos ? Qui colnmhis proptersimplicitatem et innocent.iam

Et ;iota ouod superius Virgo dicitur pulcherriuia eomparatitur. H:c columba? super rivos aquarttm re->

VARI.E LECTIONES.
" Jl/s. uddit. pulcherrima. 80 Ms. additur, per illnm. st Ms. Tornacensi inlerponunlur seqttentia :
Q'"a <;aiicii iini pcr poouiientiam et mortis memoriam pericitla prsenitutiant quasi ad cadavera festinant,
inyroz.imofresmium exspec^-aniet.Mn&eiCras rttspoudebit mihi justHw mea, quia, etc.
SS ELUCIDATIO !N CANTICA CANTtC. 90

iident, »t " ao aceipitre sibi pracaveant, quia san- A ebumei, id est frigidi et casti. Ebur enltn est os
cti doctores, aqua doetrinac perfusi, securi snnt a eleptianlis, quod animal dicitnr eastissimum et fri-

Hialigno, et sedent super rivos Veteris Teslamenti gidae nalur.-c. In sancla itaque Ecclcsia simplieiores

a quo emanant rivi.id est exposiliones et sententia:: el ininus scientes, casliores et continentiores esse
el etiam juxta fluenta pknissima, id esl juxta san- solenl. Venier, inquam, disiinctus sapphiris. Sap-
cti Evangelii doctrinam copiosam , in qua au -
pliiius est lapis •* crocei coloris, el significat bea-
dilores plenius quam in Veteri Testamento in- tam spem ; quia qui venter sunt sponsi ,
pro spe
slruuntur. aetherea operanlur bona quse faciunt.
Ginaeitltus stcut aveolm aromatum, comhm a pig- Nec i!le venter plenus dicitur, sed disiinctu» sap-
menlariis. phiris, ita scilicet, u( inter sapphiros appareat ebo-
Genm sponsi sunt, qui verecsindaniur de percatis ris camior; quia sic coetfeslia appetuul, ut inde ler-
isuis et alioruui. Etquiapereos leritur cibus aliis rena non dcrelinquant, quia pcr Iukc ad ilta isla

et transfttndunt auditoribus de sanctis Scripttiris perveniunf.

niaslicare el ruminare poterant ". Qiue gena? areolis Crura illius columnm marmorem, qute fundtitce
comparantur, quia sicut areoioc aromalum oplime _ sunt super bases aureas
compositse et ordinatse, aspectum inluentium de Crura sponsi, porlatores sunt noniinis ejtis, ul
lcclani, eisqtic odorem suuin propinant proptcr sancti prsedicalores, qui Clirislum portaul per roun-
niiillitudinem iierbarum aromaticarum ita irlli qui ; dum et anuunliant coram regibus ct principibus
sunt gcna; spousi, redolcnt Deo ex multitudine bo- etaliis qui foiles sunt et rccti ;
quia resislunt vi-
norum operum, sive sint praedicatores sive atidilo- tiis et concupiscentiis liujus vita?, qui snnt fundati
res. Areolm qnod cst diminulivum posuit propter 6t:pt'r bases aureas, id est sentenlias propbelarum
humilitatem. Consittg, id est bene liiuiaUe et locatae et apostolorum ,
qtti firma! bases dicunlur; quia
apigmentariis, id est a suis plantaloribtis. Pigmen- nutta arte ct nulla dispulatione humanas sapiciitias,
B
tarii isli, id est plarttalores, apostoli sunt et pro- yci alliludine cassali °.Et aurete sunt, quia dniifa
plicias, quortim alieri futura hseo omnia, alteri jain sspienlia et doctrina refulgenl; niliil in rebus sce-

facta descripserunt. cutaribus auro pretiosius ; niliil divina sapientia

33 Labia ejiu iilia distillantia myrrham primam. melius et charius pcr ompia convenienli et cou-
Idesl, illi qui aperiunt secrcta illius, sunt lilia, cordii
id est suavitcr redolenlia. Lilia, inrjuain, distiUan- Species ejvs ul Libani, etectus ul cedri.
lia myrritam primam , id est sui inortilicationem q Lihaitus est nions misoe. pulchritudinis in ornatu
non ad oeulum, et non Qctam. In lioc loco virgines et speeiosilate arbormn et nemorum; sic et dile-

in Ecclesia designantur : nulii enim magis sccreta ctus meus ctim omnibus membris suis iu omni
8S
to?!estia pandebanlur quam sanctae Virgini. ornatu et conyenicitiia decorus et caudidus
Manut iltius tornatiles aurem , pknx huacin- est.
thit. 34 Gullur itiius suavissimum , el totus desidera-
Sttpradicla membia babet liujusmodi. At manui, bilis

quse non multum valent in praedicalione, sed sunt Iltic usqtte de pclchritudine et convenientia cor-
forles in operalione et eleemosynarum elargitione : poris sponsi peroravil sponsa, nunc dc divinitale
lii lales sunl lornatiles, id est lornati et purgati a ejus pauca intulil. Per gutlur qtiippeomnem escaiu,
vitiis ; ut niliil sttpci flui relinquatur in eis. sive. dulcis sil sive amara degustamus; ita divinaj
Slanus, iinjiiam, aurem , id est divina sapicntia siiblilitas intelligcnti« omnia cordis inleriora discu-
repleta?.. Ille vero sapiens est, etsi scientia careat tit et examinal. Unde recte per sponsi gultur 6\\\-
littcrarum, qui laborat el operatur ut tribuat ncces- nitas t//ius inleiligitur, quod ««aiitisimum dieitur,
sitalcm palienti (Eph. iv). Maiius ergo sponsi in quia omneni dulcedinera divina dulcedo supcral.
sancla Ecclesia sunt boni operalores. Plenm hya- " Uiule seqnilur : Et tolns desiderabitis ; quia ontue
cinthis ; hyacintlius lapis cst aerii coloris. Quid desideriuui exsuperat, in quem desiderant angcli
ergo in hyacinthis, nisi spcs et desiderium ccelcsle prospiccre (I Petr. i).
accipilur? Manus crgo sponsi byacintbis pleita; Tatis est dilectus meus, el ipse est amicus metts,
sunt ;
quia boni opcratores opera sua ad ccelum ftiice Jerusalem.
dirigtint, niliil inde nisi cceleslia sperantcs. Ecce descripsi vobis illum,de quo quaesisiis qua-
Venler ejus eburneus, dislinctus sapphiris. lis esset, ct ideo ,
quia lalis est amkus meus, esi
In mentbris humani eorporis nihil ventre fragi- in vera dilectionc. Et quia sancti Palres de Christo
lius, nilti! leiterius, ideoque per venlrem fragilio- a Virgine inslructi sunt adhuc ad ipsius Cliristi

jes, in sancta Ecclesia et minus potentcs arcipimi- iiivestigalioncm in liiinc modum ad ipsam loquuo-
Ur, sicul sutit rustici et idiola?; ot laroen sunt tur :

MMWJE LECTIONES.
"* Ms. Vitlar. interserit : Qtiia sanrti doctores fltientis divinartim Sciipturarum inimoranltir. Cofumbct
super rivos aquarumresidenl, ut. 8*
Ms. potuerttnt. •» Ms. xthcrci. Ms. cassaii possunt. Mt. " "
VUtar.. convenicntia coinoris.
 9S ALANl DE INSULIS $1}

Qttn abiit dilectut tutts , io pulcherrima mulie- A Noe in qua pacatae sunl bestiae, quia in ea »011
tumf quo declinavit dikctus tuus, el qumremus eum fuerunt cogilaliones inordinate.
tttnm ; fecribitis ut castrorum acies ordiitata.
Quare Cbristus specialiter dilectus Virginis di- Quia in vita, mullis freta virtutibus, etin mortft
calur, et quare ipsa mulierum pukberrima, supe- angelorum valbt.i agmihihus. Et sicut terribilis
rius expositum est. Sed nota quod dicitur abiit. facta eSl suis viriulibus haeretieonim interimens
Abire iongius ire esfc. Abit ergo, quando inqulren- eff ores, daemonum suggestiones repellens, eliam "
tibtis se nniltunv tarde advenire videtur. Declinat, in assitmptione , eorunuleui angelorunt fulta est
cum cilius ad se qmerenies redit. Sed abit et decli- piaesidiis et sanccorum coronata clioris. EtneYirgo
nat ad tcmpus; ut majtis ad sequterendum dcside- ercderet in praesenti per Scripturarum investiga-
rium e.xcitet. Bene autem dicitur quwremu* eum tionem et cvangelicam contetnplaiionem se plenarie
tecum : quia, sine gioriosae Virginis hdp, qui Chri- coroprehendere Deum, ait Chiislus :

stum quaerit , errare polest, profleeve. non potesf. Averie dculos iuos a me ,
quia ipsi me avolare
Ad hoc respondct Virgo, dioens : fecerunl.
Lteet puiclira , Wcet amica mea sis, tamen averte
CAPITIJLUM VI. 8 oculos tuos a me, quasi diceret : Ego dedi tfbi
bileclus mcuz desceudil iit Itoratm sunm ad areo- oculos columbinos, quibus me inlueri et aw-tna
lum aroinatutu, ut pascatur in horlis et iilia coi- Seripltirarum vaieres penetrare, sed ca\c ne iiios
ligat. ititendere ad me vidcndum plenarie velis in pi'ae<-

Hortus Cliristi dicitur humana natura, in quara non poles. Unde uicil
scnti vita, quia in praesenti
Christus specialiter abiit, quaiido eam sibi 1 univttei ad Moysen Non enim videbit me homo e.t vivet
: <

>a onm declinavii, qitando se ipsum humiiiando (Exod. xxxm). » Quando vero assumpta atl me per-
extnanivit (Pliil, n). Humana eiiini Ciirisli nainra veneris, tunc tne, aperta visione, videbis. Quod
pienam et perfeclam habuit de Deo seientiam, autem dieitur, quia ipsi me avelare fecerunt, noft
quam Chrisfus quasi borlum sibi praeparavit et putandura quod Dcus quaerentes se deserai, et at>
excoluit, quam virjutum germinibus consevil, quam iifis recedat, cuni ipse praeipiat : < Quacritc ct ifl-

merito M suse cusiodiae ab ineuisu mailgnorum venielis (Mallh. vn) ; t sed ita accipiendum est,
sptrituuni defendil. Ei bene in liortum sur.ni de- quia qoanlQ magis quisqite divinitatern Dei perseru-
scendisse dicitttr, nam iH horio sepeliri voluit, ct tari volaerit, eo amplius inteitiget fiuod inscruta-
primo Mttriaa Magdalenx in borto apparuit (Joan. p bilis et incomprebensibiiis sit. Et hoc est quod
xi\ ct xx). Descendisse autcm dieitur, quia de s» Psalmtstai ait : < Accedei homo ad cor aitUtn , ej
perioribtis in horturn, quem 4tumiti lotc piantavc- exaitabttur Deus (Psal. istn), 1'" qnia quantus
rat, venit. Ad arcolam aromalnm ; anima Cbrisii sst comprchondi non potest. Et quamvis plenafie
areola tnteliigittir, qure diseipliria coeiesti exculu ine videre tion possis, lamen
est etdiligewter composita; ul pascalur in hortis, id Capilli tui sicul grex caprarum-, quos apparuerunt
est ul sanctorum studiis delecletur. Et lilia eollu de Galuad.
gat, idesta sanctis castitatem et sanctilat, m reci- Captlli tui, id est cogiiattoces tuoe quae procedunt
piat. Et quia dilectus meus pascitur in bortis : a spuimali capite, id est a ifiente, sunl sicut grex
Ego dilecto meo, el diiectus meus milii. caprarum, id esl sicut motus cqntemplationis, qui
Ego dileclo meo giaiam mansioneni pragparo ; e! per capras ligurantur, ut guperius dictum est. Quas
dileciat meus milii cadeste praemium vel gratiam apparuerunt de monle Gulaad; quia tales moltis de
perfectorum. Et qcia ipse in me itabitat, ct me m emincnlia bumanae conditionis procedunt, ct mul-
sc habitare iacit, sictit ipse ait : « Ego iu vobis et tiplex testimonium verilati asserunt ,0 .

vos in nie (Joan. xtv). • Dentes tui sicut greges ovium, qnm asccnderunt de
Qui pascitur iuier lilia.
jj hvaero.
\i esi 11011 eurat nisi sanctos innocenUa albns, Id cst, exercilia tua in sacris Scripturis sunt
candidos castilate, redolenies b«}ha opinione. Clniv sicut gtrges.ovium , id est pertinent ad spirituaies
si'ii 35 Vtrgiui re<ldens vicem co«jfnendationis, inteltecuts, qui per oves figurantur, propter sim-
aii : plicitatem et putitalem. Qu<e ascendentut de (ctva-

Pulclira es, umica i>-ea, susvss et decora, sicul eri> ; quia tales intellectus a carnali intelligentia
Jerusalem. purgati, ab imaginibus defaecati, ascenderunt ad
Pulchra es fide, suavis spe, decora charitate, sicut contemplationem Dei.
l&rusalem. Jerusalem interprelafur pacisviaio. Quid Qmnes gemellis fetibns, H /.ierilis non est in eis.

igitur verius Jerusalem quam gioriOsa Virgo, in Quia tales intelUgeltlia; etiam bonam coucipiuttt
qua pax pectoris el pax aeternitatis? Haec est arca intentionem, et honestam pariunt actionem; >mde

VAHIif LECTiONES.
87 eo
Ms. Mnro. '* Ms. Vitlar. et in pvo eiiam. Ms. Y illar. Itic interserit sequentia ; quasi dicai, iicej
atl inluendum Deum se sublcvtl, exallabitur Dcus; quia, etc. ,0 Ms. afferuut.
n ELDCIDATIO l» CANTICA CANTIC.
et sequitur : Et sterilis non eti tn ei$, in bonis sci- A matris susc, electa genitricime, videlicct Synagogx,
licet operibus. de qua dcscendit Christus secundum carnem; et

36 Sicul cortex mali punici, sic gence luos absque ideo ntatcr ejus dicitur. Haec specialis fuit virgu
eo quod intrinsecus lalet [occuitis tuis]. Maria inler omnes dignissima , irjter omnes unica,
In genis diximus superias signtficari caslam Yir- inler omnes benedicta.
giiiis verecundiam ; iu cortice mali puutiii iDteHi- Videruni eam filie Sion, et bealissimam pratdi-
gimus memoriam passionis Cbristi. Gente ergo Vir- caterunt, regine el coxcubine laudaverttnt eam.
ginis crant sieut eorlex maiipunici , quia ipsa non Filue Sion, id est animae sanelae, quae jam j>er

erubescebat cruceroCtirisli.UndeApostolus :«Nolite fidem et spem sont in speeulatione, mderuiti eam

erubescere crucem Chrisli, ncque nie vinciom ejtts et beaiissiinam prmdicaverunt. Non beatam dixerunt,
(//Jiin.i). » Et baeC quidem magna suni quxin aperto sed beatissitnam praedicaverunt, quae Dei Fiiium
Sunl; sed maxima ilia qus sunl intrinsecus, bocest, genuit, quae virgo perroaiisit, htimflitale prardila,
quasii. futuro Virginisunireservata.Etquamvismulta virginitale beata, reverentia laudabilis , obedienlia
sunt au:m£ sanclas quaa mihi spirituaiiter adhaarent, spectftbilis. Et nota qiiod soperius vocavil ado-
taincn una est quam speciaiius diligo propter sim- lesceiUui&s eas quas mwla vocal nTias. Sion regina,
plicitatem et virtutum perfcctioncm ; hanc intelligo B ui guperius dicliim.est, voeantur doctores Ecclesiae,
gloi iosam Virgitiem, et hoc est quod ail : qui suaspraBdicaliouisprseconioVfrginem SaudanS,
Sexagintu sunt reginte, et oclogiiHa coiicubiitw, el beatissimam pracdicant , (ilias Sion .id cjus imiia-
adoiese&siluiarum non est numerus. lionein invitanl. Et concubine lauduverunt enm,
Regine Bunt doctores Ecclesise, qui mcrito fidei Concubinae, ut dictum est, dicuntur illi qui intuitu
et sckntise aroplexibus aeterni Regis digni sunt et 37 favoriS humatii , vcl lerreni emotumenli Det
spiriluales ftlios Beo pariunt, ct se ipsos bette re- gloriam praeeonantur, nec laudes Virginis Matris
guni. Audi reginam bene se regenlem et filios Deo siient ." laudanlus in htiitc modttm :

parturientem : < Fslioli, inquit, quos iteruin par- Quw est isla, qu.v progreditur quati aurora eon-

rnrio, donec Christas formetut in vohis (Gal. iv).> sttrgeus ?

JJene quidem pcr sexageuarium rcginas istae desi- Quantaj dignitati» est, quse cum lanto hoiiore ei
gnantui', qui ex denario ct senario mulliplicatus curo tanta gloria progmhmr, ut merilo stia» pui-

periicitur. Pcr denarium decem praecepia legis, per chriludinis aurorx eoniparetur? Progredilnr, iO k

senarium opeiis perfectio designatur, quia sex quam, de virtute in virtutem (Psal. lxxxui) qutui

diebus opera sua perfecit Deus (Gen. l). Et octo- aurora, quia sicut auiora solem super terram luccn-
1

tjima ettvcnbinee. Concubinaa sunt, qui non sunt lem wundo iuducit, sic virgo Maria quasi coeie-
casli, id esl non vera ti sola dilectione Dei
qui stisaurora Solem juslitiac mundo parit. Aurora
anntmtiaiit £va»gcliam; sed propier terrena Iucra soiem anteccdit, sed ipsa tamen a solis virtute pro-
aut pro hurnana laude. Sed mirum est cur per cedit ; sic Virgo Veri luminis praevia , id est Solis

Ofiogenariutn numerum lioc lalc designatur, cum justiti.-e esl praeniinlia ; sed tameu ab ipso spirituali
iiic numerus perfeclissimus omnibus divmx in gratia est illumrnala. El vere quasi aurora contur-
Scripturae locis invenialur, autcm imperfecti et illi genx, id est tota siroul surgcnsjquia tota fuit sancta

pravt comprobanfur. Ideo puto quod licet iraper- et corpore et spirilu spiendens.
fecti sint, perfeclioncm tamen in vultu per hypo» Pulchra ut luna, elecla ut sol.

crisim oslendunt et orc, qui, cum sint nequissimi, Nam sicut luna noctem irradiat , ita haec exetnplo

alios tamcn per Evangelium gciicratit ad perfectio- nos illuminat, Solem justitia: pariendo, teoebras

uem, dc quibus Salvator : < Attendite a faisis prO- nOstrae ignoranliae tliminat. Et sicut luna iliucniiia-
pbctis, etc. > (Uatth, vn). < Ipse quoque Salanas tur a sole, sic Yirgo iliustratur veri solis clariute.
transfigurat se in angelum tucis (11 Cor.xt). > Et Et sicot pulchra est ut luna, irao plus quam luna,
adoiescentularum non cst nninerus. Adolcscentulae D q uia luna aliquando delicit, ista semper prnficit

j^iu in Clirislo reualae, quac deposita primi hominis luna decrescit, ista semper crescit; luna aliqtiam

veiuslalc in Chrislo renovalaesunl necduro itubilcs in se habei maculam, ista intllam, ideo electa ut
necJum toro regis aplae ;
quia necduia ad prsedica- sot, qui in se nullum babei defectum luroinis. Sic-
tionem de Cbrislo pcrveneruiit. Quurum non est ut sol omnibus raundanis anleferlur , sic isla om-
numerus; quia numerss ammaruni in
non cst stibus crealuris proefertur ct ipsum vcrum soiem
Ciirialocredeniium.sed soli Deo cognitus. Et quani- imitari nititur vivendo in omni liumilitate, mao-
adoiescen- sueludine, et sanaitale. Et sicut so! sui
vis tot sint rcginac, lot conciibinae , tol jtistitia

txiac; tamen nou routat babenas, sic bcata Virgo

cttrsus solilas

Vnti est coiumba mea, perfecla mea, una est ma- ptopositum, quod semel arripuit, non mutavit.
tris suae, etecla tjenitrici suw. Terribili* ul castrorum acies crdinata.

1'iiu est cotumba mea speciaH sintplicilale, per- Qiiibos lerriliilis ? Principibus tencbrarum, dia-
feela mea virtulum pleniludine; una «ttfilia sciiicet bolo el angelis ejus. Hos lerret et putigit, clpn»
VAKI/E LECTIONKS.
"'itfs. Villar. pro sileut Uabet dilTilentur.
95 AI.AN! DE INSCLiS 9G

suoruui famulonim erectione 8fflpc- improbos re- A Hoc est qnod in Evangeiio iegilur . iQuse eum au-
primilel retundit maiignaulium insuitus. Terribilis, disset turbala est in sermone ejus elcogitabat qust-

inquam, baereticis, quos tua virtute confundis, et lis esset ista salulatio (Luc. 1). » El hoc propler tpia-
perfidis, quorum errores a tuis delectalicnibus'" drigiss Aminadub. Nola qualuor fuisse per qoae
avertis. Vt castrorum acie.s ordinata, id esl i(;i liJe, Christus, venil in virgincm Mariam,. humilitas,
speet dilectione munita , ul nullis tentoiionibus iui- charilas, misericordia, prudentia. Vesiit enim in
inici valeal penetrari. Nota quod regiuae vocaverunt summa liumililalc Filius Dui ad Virginem, ut lanta
eaiu auroram, lunam ct solem, et Ordinatam ut esset bumililas in Redemptore, quanla fuerat su-
castrorum a.ciem, Cliristus aulem yocat bonum perbia in primo peccatore. Xanta eniin fuit super-
suum, dicens bia in prinia. parenle, ut se erigeret contra snum
Descendi in Iwrtum ttieum, ut viderem poma- con~ €reatorem ; tanta humilitas in Dei Filio, quod se
ot
\a!iu. inclinaverit usque ad miseriaicamis nostiae as-
Quasi dicerel: Quia lalis est Virgo jam buma- sumptionem (Piiil. n). Mulier prima voluit se
*3
natus sum in virginalis uteri humilem Dai anciilam professa
thalamo . Hic est aequare Deo, se
iiortus i« quo spirant viiluluin aromata, in qyo est gloriosa Y.irso. Siniililer ex summa, charitate

redolent palieniia: rosaria. Hie esl hortus frhctikus " Filius Dei hiclinavit se 83 . Quaa enim esl major eha-
redundans, copiis exuberaris, flore virginilatis ver- ritas, quam Filium Dei venire inmunduui ut redi-

nans, quein non venti tangit auslcritas, ubi inol- meret servmn, S8 ut sanaret xgrotum? Similiter
lioris aurse gratia indesineuter aspiral, et vernaiis summa pieias et miscricordia incarnavit Filium
smaenitas allieit intuenles. Et nota quod, ubi ha- Dei. Qua: enim major pietas el misericordia quam
bemus in litlera noslra meum ,
qujdara eodiccs Deum se exinanire et servi formam accipero (ibid.) t
iiabent nucum, quod eleganter convenit Virgiai glo- quym opiiicem opu& suiim eripere de lacu f;ccis et
riosae. Nux quippe hafept amarum corticem, teslam uiiserise (Psal xxxix). Et summa etiam prudentia
(luraip, nucl.eum dulcissimotn ; ita Virgo maler extc- fuit, qtiod se Dei sapientia incarnavit, ui bomo ho-
rius habuit earnis infirmitatem et duram tcstam, minem redimeret. llajc qualuor humilitas, cliarilas,

id est iidei firmam cnnstantiam, et virgititiatis misericordia, prudenlia, fuerunt quasi qmcdam
perseveratuiam, et dulcissinium nucleum Clu istum quadrigoe per qiiam incarnatus venit ad nos Dei
quia mundo parit Cbristum, ox quo dala est nolns Filius. H.ec au"tem quatuor admirata est Virgo in
duleedo sciern<e beatitudinis. Sie ersro Chrislus ric- sermoue angelico, iiumilitalem, charitatem, mise-
scendil in Virginem per incarnalionis-suse humili- f ricerdiam et prudenliam, quae Chrislus exhibuif.
latern , ut videret, hoc est videre faceret poma con- iiobis cum carnem assumpsit in virginali ulero.
vallis, id est 3g Irucltis qui in liuinilitatecondiun- Hae auttm dicunlur qtiadrigoe Aminadab, id est
tur. Dicitur autem Deus aliquid videre, id esl alt- Chfisli. Aminadab pronepos fuii Jud;e pafcfiarcba?,
quid videri facere, jaxla quod ad Aiiraham dictum per quem generatio Christi contcxitur, qui inter-
est : < Ego cngnovi, i id est aiios cognoscere feci, preUt.ur populi mci spoutaneus. El signifieat Chri-
i quod timeas Dcum (Gen. xxu).i slutn qui populo suo spontaneus fuit, quia, cum
Ei inspicerem si floruisset vinea, et germiiinssent csset Deus, se ipsum pro ipso tradidit. Sed quasi
mala punica. ad Virginem turbatam in sermone suo respondeat
Id esl, considerarem quomodo Ecclesia per or- angelus, sequilur :

bem diffuso in viiiutibns floret, et illos solliciie iiu llevertere, revertere, Sunamilis [Sulamilis], rever-
spieerem qui jani maturi sunt ad perferenda mar- lere, revertere, ut inlueanmr t$.

tyria. Hascenim omnia magnam vigilanliam, et soi- Reverlere ad te : <Nc linieas, invcnistienim gra-
licitudiiiem, el ditectionem qtiain habct erga Eccle- tiam apud Dominum (Luc. 1), t Revcrlere ad Scri-
siam coinmcndant. pturas, ut de Scripluris quse dico intcliigas. (Qiiia
Nescivf, anima mea conlurbavit me propler qua- D ecce concipies in ulero, el paries Filium, et vocabi»
drigas Aminaaab. nomen ejus Emmanuel (ibid.).i El qua> prius fuisli

Ita Christus venil in carnem et de uie assumpsit Sunawitis, id est captiva sub onere icgis (Sunami-
carnem, dicit Yirgo, sed antequam venirf t in me, lis enim captiva interpretatur), reveriere ad liber-

nescivi ipstim scilicet venturura in me. Seieliam latem evangelica; dignitatts. Et qux ignoras hujus
ipsum nasciturum de virgine, sed qua nesciebain. conceptionis speciem, ab hac ignorantia reverlere
El hoc esf quod dicit nescioi Filium Dci, seilicet ad raodi concipieiifii cognitionein. t.Spirilus > enim
de me nastiiurum ante angeliadvenium imde es ad t sanctus superveniet in te et virtus Allissimi
;

setmonem ipsius angcli : Anima, inquit, mea contur- obtimbrabit tibi (ibid.). « Vt intueanmr le 39 »on
bavit me, quia cogiiabam qnaiis esset ista saiulaiio. solum per seientiam vel gratiam, veitim etiani per

VAUI.E LECTIONES,
M
Ms. idem, pro delcctationibus kabet dileclnribus, ulque sic eiiam legendum est. " Ms. Tomacense
ideo homo natus sum, Villarisnse autem sic : humiliatus in virgiimlis uteri thalamo. »* Ms. Villar. exina-
U.iveri.t, " Incarnaveril. M Idemmt. Itic inserit : et vulneraret medicum, ut, etc.
91 ELUClDATiO $N GA&TICA CANTIC. fig

incarnationis prasentiam. Vel possunt e=9e verba A quantuin ad nalurae substantiani. sej non toiarn
sanctorum spiritiuim assumptionen) Virginis desi- qiianlum ad naturse eircumstantiam, qiiia ita as-
deranlium. Quod dicitur reveriere, revertere, quasi sumpsil poenain, quod non culpam. Sie ergo quasi
dicant : Primo reverlere a taplivitate mundi, quia calceamentum applicuit, quaudo humanam nalu-
«aj)livil3li nnmdi non riebes sutrjici, per quaro ea- raia assumpsit. Prosequens autem pukbritudinein
plivi a captivitale sua sunt soiuti. Sccundo rerer- Viiginis, ail
tere ab onere sive corruptione carwis, quia sicut JuncluttB (emorum [fenwnim] tuorum, stcut mo-
immunis es a corroptione peccali, sic ad immwta- ntiia.

litatem transire debes absorpfa mortalitale pcr gra- Kemora solent esse generationis signa. Junctura
tiam Dei. Teriio reveriere ad libertalem filioium autem femorum nihilaliud intelligitur, quani ce.n-
Dei (Rom. vi), qnia sicut nunqiiam regiisfvit pecca- cordia dusrum fecunditatum quae fucninl in Yir-
tiiui in luo mortali corpore, sic diglia es nerfrui gine : una menlis, allera veutris. Et hoec junctura
eadem spirltus libertate in carne virginali qua foit sictil monile, id est habuit secum comitein du-
fruuntur in spirituali scientia." angeli, ab ipsa sui plicem, virgiiiitalem 40 carnis ct virginitatem
ereatione sive polius confirmaiioae. Quarlo rever mentis. Per monile solel notari caslitas. Monilc
lere ul intueamur te, a dignitate angelorum ad su- ** cuim solet apponi peclori ad ornandum, ct ,in

perexccllentiam jam beatificatorum spirlluiim. castitatis signuni ; nnde dicitur monile, id esl mo-
Quia sictlt in facicm Filii tui desideramus prospi- nens castifalem. Est ergo sensus : Juncturce (cmo-
cere, sic in specie et pulchritudine tua vultus defi- rum tuorum skut monilia, id est sicut tu praedila e*
gere volumus, et iuce vulius liii illustrarl omnibus dttplici fecundilale, ila duplici virginilate.
modissaiagimus. Et qnasi Chrislus, hsec loquens, Qttce (abricata smit manu arlificis,

scmiODein dirigeret ad Spiritum sanctum, sequi- IJ esl, Dei omnipotentis eujus largitale omnis
lur: virtU3colla(a esl Virgini, vcl manu artificis, id csi
CAPITULIJM VII. Filio Dei. Ipse cnim est manus Dti Patris, per
Quid videbh in Snnamite, nisi clioros castrornm ? queni fecit et saicula (Hebr. 1).

Chori caslrortun sunl conveutus viitutum, qtise Vmbilifus tuus crater tornalitis, nnnquam indi-
inVirgine ordinantur, quibus Virgo contra vitii gens poculis. ;

daemones el hsereiicos munitur. Et nola qtiod cbori Sieut in viro vis concupiscendi sedem habet iu
sunt canentiuiti, castra vero pugiiantium. In Vir- lumbis, sic in femina vis concupiscendi in umhi-

gine ergo fucrunt chori canentium quantiim ad /- ''eo. Umbilicus cliam est in nie»'io vcntris. Vet
consonaniiam viituttim, castra vero puguaniium umbilicum igilur Virginis, Inlelligittir vis intelli-

secandum quod Yirgo circumsepta et sanctis dis- gendi 9

», qtia Deum diiexil scilicet chari,tas. Hxn
ciplinis instructa vitioitim et dcemonuin repellcbat in Virgine fuil quasi craler; quia, ca niediante,
insultus. Et adhucad Virginem Clirislus sennoncm Virgo mundo lailitise vinuin propinavit, de quo di-
dirigens, ait citur : « Calix rneus inehrians quam prseclarus est
Qv.am pulchri sunt gressvs ttti, in calceamentis, (Psal. xxn). > Et alibi : i Viiium tetifieai cor lio-
.'
piia principis minis (Psal. r.iu). i El benccrater tornatilis dicitttr,

Gresstis ttii, gloriosa Virgo, sunt nobilitas, virgi- quia torno facilins operamur. Et ipsa Virgo, sine
nitas, fecundilas; nohilitas genefis, iniegriias car- omni diQicultate, sine omni illecebra, sinc omui
nis et mentis, fecunditas inolis. Calceameuta sunt carnis angustia, concepit et peperil. Nunquam in-
affeclus, effectus, profectus, excessus ; affeclus in digens poculis. Minus dicit et plus significat, id est,
meditationibus, effectus in operationibus, prorectus plenus poculis, quia in mundo propinant viuuiu
in dcsideriis, excessus iu gandiis. Tu autem es dileclionis, vimnn salulis, Vinum lactiliie, pnculum
principalis filia printipis, Dei videiicet qui est vilaj. Nec miruui si uinhilicus tuus talis esl, quia ,

Princepsprincipum et Dominusdominaiitiuin, quia D Venter tuus sicut acervns triiici, valtutus titiis.

te specialiter per graliam genuit, specialiter in- Elcganter veiiicr Viigiuis comparatiu' ac.crvo
formavit; ita tamcn Dei lilia, quod et ejus Jlater trilici, quia de ipso processit granum frunienti,
inlacta. Vel per pedes ct gressus iistelliguntur quod cadens iu teiram et moituuin, muliiplicem
mentales aflectiis, qtti omnino purgali fuerunt et liuclum atluli: (Joan. xii) ; ex quo proccssit in Ec-
decorali in incarnalione Christi. Per calceamenta clcsia De; iiiullipiicala segcs (Ideliuin ct credeu-
figuratur incarnatio divina. lium. Venler, inqnam, vallatus tiliis, quia etsi
Calceamcntum enim solct fieri de pelle mortui plenus lccuiiuiiaie, decorattis tamcn virginilate.
auimalis, nec tota pellis ccdit in calceamentum buo uberu ttta, sicui diio hinnuli caprete gemctti.
hominis ; sed
potius pars pellis. IIuma.na aulein liuo ubeia. Virginis possunt inlelligi ca-.'o ct
nalura moitificata eral perpoenas et culpaui. anima iiisius. quia caro ab oinni concupiscentia
Iianc pellein humanx poenie assumpsit Gluislus mundata et vitginiiate riecorala ; ct auiuia virtu-

VAKi^ l FCTIONES.

irfem ms. Yillar.f pro scienlia , habct subsiantia. '* ils. Viilcir., pro intelligcndi habet difigcndi.
8S ALANI DE 1N8LLIS' m
lum deticiis referta in quibus (quia Cbristus dele- A quod iirsinnatur qriod discr5tic Yirginis eofiiraria
Ctfctus est) fuerunt ei quasi ubera a quibus eon- erat vokptstibus ei iBecebris.
Sfasit specialiter et jucunditatls et difectibnls pa- Caput tu«m ui Carmelus, et eoirias capitis tui sieui
•

toula. 5>ia fuerunt quasi Mr.imli eantea. Caprea pttrpura regisjmcta eanalibus.
Gmstus est, quia sicut attimal iliud perspicuiiale Carjnekrqui es Chefrael diciter mons est,ot
itttuitus insignitur et ia altis commoratur, sic Dei iuterpretaSar eognitio tirameisioni* et signifkai
Fsiius in euelestibus habkatjet amaia sua sapieniia Christum qiii vera cireamdsione fideles suos ab
peneirat, Hujus 'iuo binnuli suiit corpus et snimat omnibus liths circumehfore mmt. Et est capiit
Chrissi; quia sicut hinituii s eaprea procetiunt-nee Yirginis, Cujus comas sunt emnes ftdeles. Quse
ab ea recedunt, imo etiam comitanlur ejusque toHWBtinctaj sunt sic&t purpuru regis, quia sanguine
uberibus Ucfamiir, sk caro Christi ab ipso Ctirj- veri regis decorantur. Jimcla etmulibus. Per pur-
stc fonnata animaquecreata ipsuin sequuntur dtin- puram Cliristi passio, prr canales cerda nosira
tera in ecelum, et ab tiberibus divinitatis ejus de- signifkaiitttr. Quia, sicut per eanaies aqua decur-
lettahiiiter pascentur ?'.'
Prsetef Iwec oamia rere solet, ita per corda nostra eonipunctio ex re-
Coilmn tuum sicut itirtis eburnea. cordationc jKsssioriis Chrisli. Jungftur ilaque pur-
W est, doctriua tua qua instrussisti erangelistas, B pura regis, id est passio Cltristi canalibus, id est
fuit Sreaa et in nullo vbcillans, j.n nulio dubitans, liuiniltbufs eordibus ncstris, quandb ipsis intimis
simpliciter docens, niiiii falsitaiis admiscens, et cc-rdibus nostrss vera eharitale Christo passo Con>-
sn bmni sanctitate et sanctintonia docens. Ehu,r paiimar, quia, si eompaiiiiiurj el conregilabimus
euim castilatem etmundttiam in Scripturis sigui- {1/TM. ii).Etideo :

ficat. SimiSiter Quam pittckftt et ex quum detoro, charissima, itt

41 Ocuti tui sicut pisciute lu Hetebon, qum vunt delicih!

in porla filice inutiiiudinh Quam pulcltra es exterius per aetivam vitam ; e't

Ocuii YirgiHis dicuntur Tita contempistiva, et vita quant decora jnlerius per conlempi.-ttivam ! charis-
acliva, in quarum aiiera scilket actWa, videt quid sima ia deliciis, idest in dllecuone Dei et prostmi;
agendum ; in altera videiicet contemplaiiva, quid quia
diiigendum. jsl» comparantur piscinis quia et Stalura tua as&mitdta. esl jtatmxc, el ubera laa
;

Virginem spifituail reiectiosie satiant, et a macnia borrh,

peccati Ubetant, Hae SUttt in Hesebvn,\4.<sM in cin- Palma horridam quamdam radicem hnbet, aspe-
io mmroris : bsee enini cst inierpretatio Imjus ^ raia corticem, robcris Grmitatem, Stipilis proeeri-
uoniinis. Yirgo enim quatitqm ad activans vitam
b
Satem, pulcbra in cttbntne, deleciabilis iu flore,
vailalur cingulo moeroris, pro diuiurisi»3ta laboris dalcis in fruclificatione. Solet etiam deferri in si-
etmiserise, et quaulum ad contemplativam pro dila- gnum victoria;. Statura ergd Virginis gloriosa?, 42
lione patri*. Qu<s piseiace imt in porta fUice mul- td est processio yilas ejus assTmilatur palm*. Ipsa
tiludiuh. Sancta Ecclesia recte dicitur mullilu» eitim processitde radice horrida, id es4 de pecca-
dinis filia, quia numerosllaJera gentium quotidie trice Synagoga lanfjuam de spina rosa. Asperum
cullsgit. Hsc porta est tides vei iftvacrum baplismi, babuit coritcem, quia quantum ad ssecuJarem hono-
per quod patet adilus in Ecclssiam Oe!. Ia porta rera fuit firma, quaiitum ad divitiaS temporaies,
«rgG iiiiae muitttijdir.is sunl istae piscinai ; quia per paapercula ; sed firmkatem habuit roboris per con-
ildem Etcleruas cumpsrar.tUa- pnsdSciw viije. A siafidam roentig. Erecta fu:i 'a stipita, quia ad cos-
simili lutn suspeusa animi inleiitione.
Nasvs Suut sicul Xurth Libani , qm mpicit Pulchra in euimine, in vlrgitiitatis et humiiitalis

toatra Damascum. celsitudine, deiectabUis tnfiore; quia siiie concu-

«>er itasum tigutafur Virginis discretio, qisa piscentia foncepit florcm eampij et lilium convat-
D Bum;
'

dit-cernebat fetorem. vitioram. ab odore virluium, Oiikis tn fructiflcatkne, quia £ine pcena
Bioc "' comparatur lurri Ljfcani, qula taaquam peperittsiundi Redemptorem. Hsennobis proponitur
1
tuiris (iefeadebat " ab incursibus inaiignantium. in signum vrttoriae et exemplum, «t, sicut ipsa vicil
Et bene turri Ltbani sirnilis diciJur, Libanus enim mup.dutfi. peccatum, diabolum, ita es nos viitcamus
cundidalio iuterpreiatDT, quia eam candore visgi- justa posse aostrum.'£'< nberet tua bntris, quia , ut
liitatis venuslabat et coutra vitia defeitdcbal. Ha;e superius diximus, ubera Marise dicunlur vtrginitas
coutra Daroascum respiccce dicitttr. Damaseus eninj et hurtiililas, in quibus deieetatus est Chrislus
laitguinu potus vel sauguinis oculu$ interpretaturj qua; nobis proposita sunt ad informatsdum et in-
idso sigaificat volupiaiec et illecebras carais, per struendum ut sequamur vestigia ejus El compa-

VA8LE LECTIONES.
" Ux. ViUar Uic adjungit : quas nunquam dimisit ex quo assumpsit, quidquid enim boni habct anima
vcl caro, habet a Dei Yerlio. Sic ergo, duo abera Vtrgirtis; sunt sicui duo hinnuli caprte. quod Yirgo in
corpiw el anima corpori t^t aiiim* Clmsti est coiiforrnala. ,M MS. ,Jwc. ' Idem ms., cam defendcbat.
i^iHS.i P>'° ^oim habet doiore.
 101 ELOCIDA.TM) in cantjca cantic. 1C_

ranlur botrss quia hotrus in flore parit odorea», A rituste vinum ruminant, quando spiittua.lia pne-
in /ructu deicedinero. Caiefaeit etiam et reficit : sic cepta diligenler inqiHruni, et erebra meditatione
virginitas et humilitas Virginis fragrant odore bofise invesligant atque inviccm conferunl. Sic ergo vi-
3
opinionis- fructuiu dulcedinis propinajjt , caiela* liuftioptimum propino dilecto meo. Ei hoc est qtiod
eiunt in ainorem, et reiiciunt ad spiritualem satie- seqtsttur :

t.-uem. Et sicut descendi in te paJnsaui,ilaascendam Ego dileclo tneo, et ad me convertio ejus.

in paimam, id est crucem. Loqukur ergo ad spon- Ego dilecto meo ptopino sauelae meditaiionis po-
sam de passinne sua, etrevelat ei consilium suuas culura, el ad me conversio ejusyer adjulorium ;
quia
quod, ab aelernis tempovimis erat apud Pairem dis- sine eo nihii faccre possum. £t quia medilatio mea
positum, quod Yirgini celare uohiit. Et hoc est in sacra Scriptura nulium babet yigorem sinc ia»
quod ait Dixi, id est aeternaliler et incommutabi-
: spiraiione tua, ideo,
Hter 5lalui. Ascendam iu paltnam, id est in crucem. Veni, dilecte mi, e^rediamur inagrum,
Palmam dicit, quia signum triumpliale est contra Vmi ad me per sacrae Scripturse revclationem,
onipem potestatem inimici. Et apprekendam frueium et sic egrediamur in agrur.t, id esi in sacra Scri-
ejus. Fructus palmseillius totus mundus dignoseitar plurae scrutinium. F.i nota quod eteganier sacia
esse pes crucera redemptus : iinde idem Salvator £ Scripiura.ager dicitur, quia sicut in agro puilulat
ait : « Si exallaSus fuero & terra, omnia trfshaia-ad iim-um divcrsjlas, herbarum varietas , sic in sacra
mc ipsum (Joan. xis), » Et hoc est quod aisitur Scripiura sententiarum pluraJitas. Sentesitia iSla
Dixi, atoendam in palmam, et apptehmium fru- qu.cad castitatem monet, Iilii tenet imaginem; qme
Cttts ejutr *d martyrii patieHiiara, rosae gerit simiiiuidincm;
Unde etseffujtuv : quse ad peenitentiam, violae fepraesentat speciem,
Ei etunt ubera tua, sicui boirivineee. Commoremttr fei tillis.

Po^tquam Christus passus est, et per resurre- Commorentur in tiillis , id cst in obscuris lihris
ctionemet ascensionem etsancti Spiritus missionein diligcns adhibendo sludium, ut es fumo cliciamu»
dilatata esl fama noroiuis Cbristi : ubera Virginis, luccm, ex nocte solem, ex obscti.-o splendorenij
id est numilitas et virginilas emiserunt otiorem. Elcgaiiter aulem viilae ohscuros libros sacrae Scri-
boiiiE opinionis ; Virginis imitatores esemplo refi- ptuviE signilicant ;
quia, sieut in villis nofl eS! fre-<

ciendo, el ad amorem ejus ipflanimafido. VeS duo qoens strcpitus bomiiinm, nec lanius lumullus ci~
ubera dicuntur duo bracbia chariiaiis, quibusChri- vium, quantus in urbibus el civttatibus ; sic in
stunv dilcxit Virgo, quas in passione fuerunt quasi , obscaris sacrae Scriplura: iocis non tanta pcrstrcpit
botri ;
quia dilectio Virgiuis in passione Filii magis garruliias hominum quum in apertis locis. Obscura
flagravitperapparitioiiem, et eam sobrie inebriavit eiiim sacrse Scripiurs; iot-a longc sunl relegala a
per dolorem. Et tunc : vulgai i intelleclu ", et ,is :

Et odor oris tui ticul odor malorum. Matte stirgamu&nd tsinear, videamus si floruitvinea,
Id esu fama et opiniouperum tuorum erant«ca{ siflores fruclus parturiunt, sifloruerunl mala punica,
«rfor matorttm : qaia venict a<i maturitatem, et Man-e surgamus ad vineas, id est adspirituma
aiiis exhibebunt suavissimum odorem. iiitcra surgentes. abhistoria ad mysticum senstim,
Cutlur iuum siait vinum oplimum. accedannis ad sacras Scripturas ; in quibusvirent
M est, meditatio tua in Scripluris per quaiif for- froudes hisioriiB, redoict ilos allegoriae, satiat
matur verhum sancta?. instilutienis, el spiritoalis fi uctus tittpobgiae. Et boc mane, id esl per dilucti-
cibus sacra» Scripturau iiajicitur in siomachum ium spiritualis inteiligcnliffi. Et sic viJcamus,, id
raentis ; cst sicui vinum oplimum, i / est compaiatur est experiamur, hoc e=t me cxperiri facias, si flo-

vino optimo ;
quia et sobrie inebriat et a curis tempo- ruit vinea, id est sacra Scriptura in me per allcgo-
raUura liberat, Cum haec diceret Christus, quasi '
ricura sensum. Si flores jructus pcrturiunt, pcr mo-
verba inlerrumpcrci, SQqiritar: B ralem intelleclam ;
quia, sicut post florcm sequilur
43 Dignum dileclo meo ad petandum, iabiisqtte frucius, sic moralis intellcctus po.sl allegoricam
et deniibus illius ad rtiminandum, intcrpretationem ad uoslri iriformationem. Si flo>-

Quia mediiatio mea in ScrJptur s ;

ita placet fleo ruerunt nutln punica. Malum punicum evlerius Isa-
dileclo meo, sicut alicui piacct pocuium odnre ct bei corikem, interius continet gianorura pleuitu-
BDpore, labiisque ei. deniibus illius ad tuminandum. diiiem. Hi.ec est sacra Scriplura, qnae exterius re-
Per labia dociores, el ]ier dentes pradicatores in- praesentat corticem liiter^e, inieriu.-i cnnlinet fecun-
telliguuiur, qui in saicra Sctiptura suam habent diiatera 44 spifilualls iiitelligentiae. Malum ergo
medii»tionem. Ne« absurdum est, quia cum vinuia punicum iu menie florcl, quando bominem spe
poietur et non Tumiiielur quod magis ad cibum aeiernaa bealltudinis sacra Scriptura ad paiien-
quam ad pntum pertinet. !Nam sancti doclorcs spi- tiam '
mouet. Roburenim et rubeum quod exierius

VARl^; LECTiONES.
1
Mt. addit imilaloribuf Virginjs,
: Ms. Yillar, apponit, Virgo. * Ml-. intelligentia. * Ms. Viilur.
toleraniiam pussionum.
m ALANl DE iNSULIS IM
malum punicnm dcnionitrat, lolerantiam passio- A Inearnaiionem nullius momenti essc videbaUir; sed.

num designat. post conceplionem et partum in magno lionore est

Jbi dabo tibi ubeva mea. liabita; nost soium ab hcroinibus sed elis,m ab an-

Id est, in ipsa meditatior.e Scriptura manife- gelis ;

qura inter rnulieres bcnedicla, imo super
stabo dr.pliccm clmritatem ,
qua te diiigo secuiidiim dioros angeloium exaltata. Et cum iit earne vene*

quod Deus es, el sccutidum quod homo. Ex fre- vis.

quenli enim sacrx Scriptursi mediialione iuar-

Ajrprelfendam te, et ducam in domum matris mete,

ibi eiiim iiivenilurquod nobiscosi- Apprclteitdam ie, id est stimma dilectione ample-
descit eharitas ;

tulit Chvislus secnndsm ijuod Oeus ei sccundum crar, el ducam in domum matris meie. Mater Virgi-

qtiod homo. nis Synagoga cst; cujus Synagogse domus etciibi-

Mandra-jem dedervnt vdcretii suum ii>, porlis culum vetus cst lex iii qua habitat. In hain: ergo

nostris, domum sive cubiculum introducit eum Virgo Ma-

Quid per mandragoras, lierbam seilicet medici- ria : quando oninia quaj de eo in Yetr-ri Testamcnt»
odoriferam, nisi peifeolio viruituin glo- scripta sttiit dHigetiier considerat ct intelligit vera 1
nalem et

riosae Virginis inleiligitur? Qiue dttm exeinpU bo- eiler in Chrislo comptcta. Et lioc est quori scqui-

norum operuin circumquafiue per boiiam fainaai tur .:

tribtrt, quasi odorem qbo ajgroti sasiantiir, asper- Ibi me docebis el dabo iibi pocultim en. xino con*

git. El hoc i» portis, \6 esl in ririulibus, ttttae sunt ditum, et mv.sliim malorum granaiorum meorum-,
porla? ad vil&m. Nec sohim mandmgonx dederunt lbi, id cst in Vcleri Testamento docebis me, id

odorem suutti, sed et est -aperies miiti sensum ut intelligam omnia quaj
Omnia foma navu et vetera t dilecte mi , servavi in lege, prophetis et psalmis seripla stmt de te. Et

tibi.
dabo libi peculum ex vino conditum. Pociilum vino
IIoc est, pracepta ve! seiitenl.ias vl promissa tondilum dedit virgo Maria Christo, quando Novum
Novi et Veierts Testamenli servavi tibi, id est ad Testamentum Cfinsonare Vcteri intellexil in ipso.
nomen tutsm et in te per te implenda esse intcl- El quasi vino pocuium condivit ; quia dulcedinem

lexi. Scio enim omnia quae in Veteri Testamento Evangelii testimoniis legis quse aspera esl, ul ro-1

aiiininiiata sunt, non nisi taa auctoritale posse biistius tcneaiur, lingendam esse cogftovit. Et prae-
impleri. Per puma autem sacrarum Scripturaniin tcrea dabo tibimustum maiorutn granatornm meo-
sensus inl.liiguiitur, qui dnm a sanctis Patribus ad rum, id est pnedicto modo ad te referam spiritualera
nos perveniunl et creduntur, quasi quemdara odo- r, inteUigenliam in me fervenicm per crebrain medi-
rem per intellectum pariunt ct mentera spiritaali- tationeni. Kt bene mysticum sensum ; mustum vocat

ter T relicunt. Ergo, o Christe, tu qui modo es in qttod adeo fcrventissinium esl, ut omnem sordem
sinu Patris, assumeformam hominis. nimio fervore a se excoqtial. Quia spirituaiis intel-

CA.PITULTJM VIII. ligenlii) legis Mosaicie a se lilteraiem sensum quast

Qnis mihi det le frairem meum svgentem ubera fa>cem eiiminat. Et ideo quia ejus gratiam et inefl'3-

malris inem, ul inteniam le foris ? bilem dtilcedinem sentio, jam terrcna omnia post-
Sedi/Mti mihi det le fratrem meum, id est, quis pono, ipsam etiam vitam carnis pro ejus amorc
afftceie polerit, ut parliceps «tea3 iiaturaj existcns conlemtio, et ad cjus beatiludinem videndam totis

fraicr appelteris; le, inqtutm, su.jenlem ubera matris dcsidenis anhelo. Virgo enhn menii suas ea quse

tnem. hoc.est assumenlem omnia, qu« humanas videbat supposuit, et ea qua; non videbat omni
naturx sunt absquc pcccato nisi Deus Pater? M»!er tonatu et tiniversis cogitalionibus appetiit, quae

Virginis Synanoga dicilur, de qua descendit et ianto desiderio cieleslia sectabalur , ut oinnia ^isi-

Christus. Sugerc ergo nbera Mairis virginis est su- bilia pro niiiilo repularel mentem suam coeiesiibus
8
gcre ubera Synagogae. Introducilur atilent hicvirgo desideriis occiipans .

Mariaioquens secuiidum statum,in quoerat quando D Lccva ejus sub capiie meo,el dextera illius atnple-

Vespondens angeto, ait « Ecce ancitta Domini, Hat

: xabiiur me.
mihi sccundum verbum luum [Luc. i). i Et quis Ista crgo hevam sub capite habebat, quia tncitte
etiam dct ul inveniam tesolnmforis,\d est ut agnos- erecta ad bcalitndiuem viiam pra;sentem sub sg
cam in mea sub-
humana natura iucarnatum <ie poilahat ". Et de.vtera Christi cam amplexabatur,
stantia? Quasi enim Deus intus erat cumin sinu quia ex omrii parte coelesiis cam dilcclio litebatur.
Patris lalei>at; sed fotis invcutus est, cum se El qui:i Virgo in conleinplaiione eral dum veniret,

mundo visib'ilem pnrbuit. CYangelis.tas (ihrislus admoncl ne Virginem a som-

Et deoscultr te, etjam menemo desniciai. no conlemplalionis excitantcs ab ca quairant qus
fieosr.xler ie, id cst multum deleeler in le et (u gessii Chrislus in carne, nisi quando ipi-.a illis vo-
delecteris in me et nemo jam me despiciat, sicut
: luerit revelare. Fuit enim lempus quando Virgo
prius, 45 amequam venires in me. Qnia ante Filij contemplaiioni vacavil, fuil lcmpits quando tuuUa

VARI^ LECTIONES.
' Aft. spiritualiter implendo. ' Ms. Yillar. sine inlcrmissione occupant. " Idem ms. videt,
405 ELUCIDATIO IN CANTICA CANTIC. 106

de gestis Chi isli apostolis revelavit. El lioc esi quod A signacuUru ;

quia ipsi per imilationem conformafi
dicitur 47 est ejusqne gratia consignata. Unde legitur :

i-j^J AAjuro vos, (ili<g Jerusalem, ne suscitctis, ne- < Signatum cst super nos lumen vuitus tui, Domine,
que eviyilare faciatis dilectatn, donec ipsa velit. dedisli l«titiain in corde meo (Psal. n). t Hoc au-

Et quia tanti meriti fuic Virgo, eam assumpiam lem fuii incognitum diabolo : et cognitum angelo.
in cceluin laudanl cutn admiialioiie exercilus ese- £1 pone me v.t signaculum snper brachium tunm, id
iesliiim spirituum in liunc modum :
est in omnibus operibus tuis memor eris mei. Supcr
Ques esl isia qua; aseendit de deserlo, deikiis af- cor Vitginis et super brachiurn «ilecins, ui sigisa-
jluens, ir>?ixa super dileclum snum ? culum ponitur-, quia in cogitaiionibus et in aclio-

Dcseendii Virgo in deserlum, ascendit per deser- nibus Yirgo Maria lilium imilabaiur. Per cor enim
tuin, ascentlit super deserium, ascendit da deterto. cogitatio, et pcr bracbium operaiio significaiur» Et
Deseendit in deserlitm, per nativitatem ; aseendit ideo hoc facis
per desertum, progrediendo de virlute in virlutem Quia foriis estnl mors, dilectie.
{Psal. lxxjuii) ; aseendil 6uper deseriusr», nmnem Quia sictit «»ors separat animam 3 corpori-. , et
maiidanortim conienineiis sublimitaiem ; ascendit jam nihii concupiscere iu prjesente viia homini li-

de seserto, in ctcwam beaiiludhient. Et hoc esi " cet, ifa dileaio, qua Virgo Christum dilexit, loiam
<rnod hic dicilur Qnw esi ista, id esi quanii merili,
: Yirginera luiic maiido moriificavii , ct inserjsiliilem
quantfe digniiatis, 911« ascendil de deserto, id esi reddidis, so!i Cbristo vivemeiii. et mundo morinam.
tie nmndo in ccaltini ; deliciis affiuens, id esl niullis Et verc dileciio iUa foriis est >i> Vfrginc, quia
virlutibus insignila? Infiixa super diteclum suum, Dura sicut infernns, cemtdaiio.

ouia Christo per dilcetionem adhserens et in solius Id esi, dileclionis exseculio et eiTef.ius, est dura
Christi auxilio eonfkieiis de iargitale " ^b exsilio sicut infenius. Qtiia quemadmodum infernus eos,
ad patriam transfcrtur. Unde vero aceipit illa ut ab quos sernel recipit nunqnam dimittil;ita, poslquam
jnfiinis ad superi-ora, a Jeserto ad regnum ascen- charitas in Yirgine vcnit, nunquam eam dimisii.
dere possit, manifeslat dileeiws eum subdit jSec mirum, inquit, si dileclio tua tanise sit foilitti-

Sub arbore maio suscitavi le. dinis, quia

Arbirrem eniin r.on malam , sed malum vocat Lampadea ejus. iampades igrds atquc flammartifti.

Christus crucem suam, propler ;eterni» beaiitudinis Lampades, id est ardores et compunctiones dile-
friietuni, quem per crucem Yirgo maler accepit, et clionis illius sunt lampades ignis el flammastim
cum ipsa cseter* fideies aniinse, sed illa plcnius. £ quia lucem boni exempli aliis elluadunt. Lampadcs
At " propter bonum cdorem crucis Chrisii in oin- ergodiieciienis praecordia sunt Virginis, in qtisbus
nes geiites, et quia illa gloriosa malum suslinuit, velut iti vasis dilectio habiiabat. Ergo lumpades
de qua superius dictum est : Sicut malus inter ligna erant ignis, quia inius ardebat per amorem ;
<•? iam-
siharum; sic dilectus meus inter fdios. pudes flammarum ,
quia exterius lucebal per opera-
ibi corrupta est mater tv.a : lionetiL. Lampades, inquam, stint sictit flai.dnalus
Scilicei sub ipsa cru.ce per incredulilatem corru- ignis, quod potcst pcr hoc probari , nuoniaui
pia est Syuagoga, dequa secundum carnem descen- Aqux. multx r.on potuerunt [pclerunt]exstinguere
dit Yirgo Maria. Unde et sequitur : charitalem, nec flumina obruent iitarn.
Ibi violula esl genitrix tua. Multa; aquw, id en niinae pcrsecutonim vel blan-
Genitrix lua, id est cadem Synagoga ibi violala dimenia sxet:li vei tiibulaliones ,
quae per aquas si-
esl a diaboln. Yel sic : Sub arbore malo suscitavi giiiflcantur,ito«po(««ritit(eTst!K((a««(;.'j«ri!a(ern,qii;»!

le, i.d est sub me qui dioor arbor malus praedietis est inter me et tc. Nec flumina, id est impetuosai
ralionibus, suscitavi te, id est ad viriiiluni plenilu- perseculiones obrtient illatn dileclionem. Quainvis
dinern exaltavi, per-hoc quod in le et ex te incar- euim persecutores corpus occidant, aniraam lamen
natus sum, exaiiata es super cboros angcloruin. D non possunt occideie (Matth. x). Taniie ergo di-
Ibi corrttpta esi maler tna, id est in nie Synagoga gnitaiis, ut diclum est, exislit dilcclio iua, etsi non
peccavit. Et lioc cst quod scquitur : ibi violala est. Lantam debet unusquisque babere, qttod
El quia exaitavi te, ideo :
Si dcderil homo omnem substttntiam domus siiic
Pone me " ut iipiaeulv.tR super cor luum, ul siqna- pro dileUione, quasi niiiil despiciel eam [cum] :
cuium super brachium tuum. Quia omnis subsianiia httjus mundi vilis est , el
Signaculum dicitur cujus sigillum vel fonna vel quasi arcna exigtia in conipar;:t:oiie dilectioins. Et
Lmago.solet ceraj imprimi ut cera recipiat formani hinc est quod electi non solum suLstanliam suam',
sigilli, ui secreta celentur ignoiis, aperianlur nolis. veruiii eliam se ipsos ad morteni pro dilectione
!S
Sic Virgo Maria Christum cor suum posuit ut Clirisii iradideritnt. Hticusque locutus est Cbrislus

VAlUiE LECTIONES.
" Ms. Tornueente : Deo largiente; ms. vero Villariense, co largiente. " 7rf?»i Villar. prc nt leevt el.
" IJem ms. hic immedtalc subjungit : I'o:.e :tic, id csi pomx me, ut pondv.r prasens imperativmn pro /..'itio

indicativo, quod frequens Iftjitur in sacta paqina. " Super cor.

rATROL. CGX. 4
 «07 ALA-NI DE INSULIS 108
de Virgin* secundum sJatum post incarnalionem, A beo. Et ubera mea skut lurrte, id est humilitas «**

nunc loquitur de eadem [secunduin ! statum quem mea immobiliter me custodiunt, et in me

virginitas
hapuit ante iempus incarualionis. Et introducjtur imroobiles sunt. £* qtut facla sum coram illo quasA
laquens ad angelos d« mittendo nuntio sd Virgi- pacem reperiens, id est ex qao in me humilitatem et
nem, et de incarnalione celebranda ia \irgine. AU virginitatem iiabui, in quibiis maxime Cbrislo et
ergo : angelig piacui, quia simiiia similibus gaudent. Et

4S Soior nottraparvttls \parva] esi, et ubera non nola quod eieganter ait quasi pucem reperiens , ad

habet. designandum quod in mundo non est vera pas ,

Yirgo Maria parvala esi humilitaie. parvula settle sed qnasi pax et uaibra pacis. Unde Christtts disci-
secundum aliquos, qui Oicunt eain faisse treile- pulis ail : « Paeero irieam do vobis (Joan. xiV),
ciai " annorum, quando Dei Fiiius ad eara misit id est, modo reiinquo vobis pacem,
pro futuro, sed
angelum ; parvula etiam terrena; possessionis modi- id est pacis reliquias.Sec inirum si ita me munit
citale, parvuia opinioue. Et ubera non habct , id est Christus quia Ecclesiam suam ab inilio munivii
;

non est lecunda per eonceptionein. Yel adhuc non Cbristtft, et prius in Abel justo. Et hoc est quod

habei tanta ubera quanta-est habitura videlicet sequitur :

charitatis , hoc est adhssc non habet tantam diie-

fyQ Yinea fuit pacijico , iu «a qua fiabet populos,
ctionis pienitudinem quantam habitura est post iradidit.eam custodibiu.
incarnationem. ad diligendum me Deum et bomi- Vinea fnit pacifico, id est Ecclesia conjuncta est

nem^ Cbristo, quam Ghristus lanquam vinkpr paciikus

Quid faciemus torori nostrte , in 4k quando allo* excoluit Vedtmendo a peccatis, kiformntio virtuti-
quenda esi ? ims, (jttecianilo in ejus fructibus, id est bonis ope-
!st-a inierrogatio non esl ignorantis, sed dispen- ribus. Et q«c4 fuerij paeificus apparel in ea pace,

satsria. Novil enim qnid facturus sit Deus. Quid, quse tcnet popuios, quia nisi essct pacihcus, nec
akangelus, faciemus sorori nostros? id.esl, Yirgini dumpai esset ia terra inter iiominem et angelum.
Mariae, qu» soror diciiur Christi , ratione humanae Per iiunc enim pacilicata sunt quse in ccelis, et quse
itatura, secundiim quam Yirgo quodammodo erat sunt in terra (Cul. i). Yel ad vineam, id est Eccle-
f jtura soror Ghrisli, quia in huroana nalura ei con- siam potest referri quod dicitttr, quee habel popvtot,
veuiens ; erat etiam soror angelorum ,
quantuin ad quia de Ecciesia sunt populi ad fidem conversi ; et

«piritualis gralise participiun», in qua Christus fu- eam non reliquit Christus wegligcnicr, snd tradidil
lurus erat similis .uarise et angelicae naturx ; in dk g eam custodibus, id est prsedicaioribus apostolis ct

quando ailoquenda esl, id est quo lempore Gabricl eorum suceessoribus, et etiam angelis qui eam sem -

arcbangelus eam est allocuturus. per custotliuiii.

Si murus est, cedificenmt super eum ptopu§nacnla Vir afferl pro fruclu ejus mille argenteos.
argenlea. In quantura w vinitor ille pacificus eam excbjuit
Id est, siGrmum propositum babet virginitatcm et operandi facultatem et mercedem habendi pacem
servandi, quam Deo vovit (quod qusdero habet)
: tradidit, qaod vir, id est ille non moliis sed fortis,

adificemus super eam propugnacula argentea, id est affert pro fructu ejus remuncratianem promissanv
instruamus eam in scientiis divini eioquii, ut cre- Ecclesise; mille argenteos, id est univeisam sub-
dat de se nasci " Filium Dei juxla auctoritates stantiam suam. Mille enim argentei significant om-
ilivini verbi : si observaveri! virginitatem carnis et nia quai in hoc roundo possideri possuut. Millena-
aiumi. rius enim numerus pro summa perfectione ponitur.
Si ostium est., eompingamus illud iabulit tedrinis. Yir ergo affert railw argenteos pro fructu, quia
Si ostium est, i<t est si mihi per iidem et obedien- sancti viri omnia relinquunt et pauperibns erogant,
tiam et humiliiatem prxbuerit aditum ad se ut ut selernam mercedem consequaniur. Et yerum est

incariier de ipsa; compingamus illud tebulit cedri- qaod dieis, o Yirgo, quia,
nis, id est instruamus eam in sacris Scripturis, ut Ysnea mea coram me est.

inteliigat <!e se esse dicta ,

quaa a prophctis de Yir- Id est cum ca sum usque ad consummaiionem
!<
gine sunt prsedicta. Ei quasi ad hcc respoitdeat, sa^culi.

sequitur Mille iui pacifici [p^icifice], et ducenti liis qui eu-

Ego murus, et ubera mea sicut lurrh ex quo fa~ , stodiunl fruclus ejus.
eta sum coram ee quasi paeem repe%iens. Ac si dicerel : Yirgo Ma ia, certa es de mercede
Ego sum timrus, id esl Drmum habeo proposilum tetcnia, quia mitlc pacijici tui. Per millenarium si-

virginitalis, hoc est, quod in Evangeiio iegitur gnifitatur perfeciio ;

per hoc quod dicitur paciftci,
i Quomodt» fiet istud, quoniamvirum non cognosco Siguilicatur aelerna remUneratio, in qna est vera
(Lnc. i)? i id est propositum non cognoscendi ha- pax. Per mille ergo pacific.os, perfecta Yirginis re-'

YAR1.E LECTIONES.
u In ms. Villar. habetur quatuordecim. " Idem ms. posse nasci. w Idetn ms. inlerponit verbum
«irgo. " Ms., in (anium.
 SUMMA UE ARTL PR.EDICATORIA HO
{99
muneratic ti.stni.atur, I.uic ouplcx corona in cor- A Mira exhortatione Christus exhoriatur Tirginem
ut instet OTalioiii» ut possit audire roeem ipsius,
pore et io anima cum fruclu aHernae viue in coslo
ei ipsa hortatur eum ut fugial, sed magna est my-
rcservalur, quod per ducentos signilicatur. Adiiuc
loquens ad Virgh.em ait Cliristus :
sterii consequentia. Nsra cum superins praedictft sit

Chrisli nalivitas cum dixil : Quis det ie [ratrem

Qiae habitas in hortis, amici auseuttant.
meunt, Et ejus passio ubi diclum cst : Suh ar-
etc.
Quasi- diceret : In muliis pulchritudinem tuam
bore malo suscitavi te; nunc consequenter hortatur
laudavi. In hac autem ultima allocutione hoc te
Maler Filium ut fugiat, id est veloeissitne ad Palrc-m
inoueo :
Jtibes rae
per ascensionetn redeat. Et est seusus :

Fac me atsdire vocem tuam. orationi insistere , scilicet secumium quod disuo-
Id est orationern luam, quia de quacunque tribu- suisti, cui disposilioiii coniraue nolo. Fuge, irt est

latione clamaveris ad roe, exaudiam te. Et hoe est, compteio incarnationis et oassianis mysterio ad
o Virgo Maria, qnae habitas in hortis, in horto Ec- cnelum reverlere, ut jam iwn le bomiuem, sed sic-

closiae, scilicet corporaiitor et in itorto virtutum ut Deum semper cogitare et. orare incipiamj tunc
germiuantiuni in vitam aternam spiTitualiter. In eniin audics vocem meam. Verumiamen ne rae iu

horto qui Chrislus est per amorem, et in horto vitae B prsesenli, tna vrsitatio deserat, digrieris me crebro
seternae per spem, consequcnlcv iiabitatura pt;r spe- per ffiajoris gratia; infusionem revisere, leque mihi
ciem. Facme audire vocem tuum, id est ad me dhige videndum s;cpius prwbe. Et hoc est quod dicit :

vocem luam ut eam adimpleam, quia inordioate Shnitis eS(o caprem hinnuloque cervorum super mon-
orare non potffS. Et liuc ideo quia auscultant amici tesaromatum. Sicut caprem hinnulique cervorum in-
tni, id est angeli qui te diligunt et cnslodiunt, sem- domita animalia hominiim consortium refagiunl,
pcr narali reniintiarc mihi verba tua, cogilationes lamen crebrius in montibus videnlur. Sic et tu post
ct opera.Et quia monuerat Chrislus ut post suam aseensioncm tuam licet invisibilis sis, dignare mifti

ascensionem Virgo ad ipsum suam dirigeret oratio- per majora dona graliae lua; apparetc. Ei hor super
nem ut colloquereiur ei corde el voce, quod postea montes aromaium, id est in einine.iiiis virtutum.
Virgo consentiens Clnisti ascensioni ait : Monles uromatum dicunlur excellenliae virtulttm
coelesli conversationi proxinKe et rectae operaltoni3
50 F"Q e i ditecle mi, et assimilare caprem hinnu-
loquc certorum super montei aromalum. odore et fama longe lateque diffusae.

Expositionis Alani de Insulis, in Cantica cantkorum, ad laudem Deivarm Yirgini* Marix ad preecs
1S
prioris Ciuniacensis editm finis .

VARLE LECTIONES.
" Ha?c uhima clausula additur in antiquissimo codice ms. S. Martini Tomaci.

SUMMA
MAGISTRI ALANI
DOCTORIS UNIVERSALIS

DE ARTE PRJiDICATORIA
laqua optimi suggerunturconceptus adformandas cortcionesin omni fere materia morali,
uunc primuin in lucera edita

51 AD LEGTOREM.
Biblioiheca no^tra Dunensi, unuin
Hujiis Sumnire duo habni exemplaria mnnuscripta in pergaineno, ex
aliud recen-
chancieribus veiustUsimiscxaralum, et obscurissimis verborum abbreviationibus replelum;
tiori nonnihil fut apparel) manu conscriptum, el priore inullo aunlius,
quod proinde lnc seculus lui ;

adnotando tamcn in maiginc verborum et seiilenliBrum discrepanlias, quibus lnnc mdi ab alio cxem-

plari discrtpal. Addidi (in lectoruni graliam) loca sacr* Scriplura-,

ad smgulas scntentias qua; ex ea-
dcin hic in contextu pro/eruntur.
m ALANI DE INSULIS #lS

SUMMA BE ARTE PR^DICATORfAi

gg PR.&FATIO AUCTOUIS. A bulis »* enim suis, latenter hseretiei prsedicant, uS
Yidit scalara Jacob a lerra usque ad eeelum at- faeilius alios deeipiant. Publica debet esse, quia ntm
iingentem, pcr quam ascendebant et descendebant uni, sed pluribus proponenda est. Si enim uni lan-

angeii (Gen. xxvm). Scala esi profeclus viri catbo- luni proponeretur , non esset pr*dicatio, sed dc-
lici, qui congeritur
l*
ab initio iidei, usqne ad cen- ctrina. Ea enim differentia est inter praedicationem,

summalionem viri perfectL In faae scaia primus et doclrinam, et propheliam, et concionalkmesa,

gra<!us est, confessio; secundus, oraiio; lerlius, Piaidicatio enim est illa lnslructio quae pluribus fit,

gratiarurn actio ;
quartus, Scripluraruni perscrtita- et in manifesto, el ad morum inslructimiem ; do-
so
tio ;
quinlus, si ahquid occurrat dubium in Scri- ctrina vero est quac vei uni, vei pluribus fit, ad
plura, a majore iuquisitio; sexlus, Scripturae expo- scienlise eruditionem ;
propbeiia, est admonitio qti»

sitio; seplimus, praedic&tto. Homo ergo peenitens fit per revelationem fuiurorum ; cohcionatio est
de peccato, primo debet pcdem figere ii> prinio civilis admonitio, quae fit ad reipublicse conSrma-
gradu bwjtts scalse, confiteude pecnatum ; secundo tionem ", Per hoc quod praedieatio dicilur, iviorunn
asccndere see«ndum gradum, orando ad Dominum et fidei instruetie, insinnaniur duoe partes tbeolo-
ut ei conferatur gratia. Tertius gradus ascesidilur, gise : ralionalis, quae de divinis scienliam prosequi-

per gratiavum actionem pro graiiss eollaliene. Ad lur ; et moralis, quae ntorum instruciionem " poili~

quartum gradum fst ascensus per Seriplttrcs seruf.i- cetur : praedicatio enim nune in divinis instrui , !

nium, ad graiiam coliatom conservandam ; sacra nunc in moribus ;

quod signifkatur per angelo*
enim Seripiura docet quonsodo gralia eoliata cen- ascendentes el dcsceiiiientcs : angeii enim bi suhl
servari possit. Cqnsequeriier occt;rriS qtsinlus gra- prKdicatores, qui tunc ascendunt curn cosiestia prae-
rfus, quando dnbium oceurrit, el ketor snteliigeh- dicant; descendunt, quando per moralia se inferio-
tiain a majore inquirit. Sexlus ascendilur gradus, ribus canformant. Pcr hoc quod sequitar : Inioi'-

«juando lector aliis sacram Scripturam exponit. Se- mationi hominum descrviens, signiiieatur eausa
ptimum gradum ascendit, quaud» in manifesto fmalis, sive utiiitas prsedicationis. Et quia praedi-
prasdicat qnae ex Scripiura didicit. Sed quia de aiiis calio debel ratianibus esse subnixa, et ab auctori-
gradibus, quomedo vei quando per sos asccndendum tatibus roborata, consequenter anneclitur : ex ra-
sit, varii " varium proposuere iractalum : de pras- tionum semita, et auctoritatitm fonte proveniens "'.

dicatione verc, qualis esse debeat, ei quoruni, et Praedicatio enim in se, non debet Iiabere yerba
quibus, proponenda sit, et de quo, etquomodo, et seurrilia, vel puerilia, vel rhylhmorum melodiaset

quando, et ubi; quia a pancis dicta sunt" ad prai- q consonantias metiorum, quaepotius iiunt ad atires
sens digiium dusimus de bis aiiquem compiagere demuicendas, quam ad animum instruendum ".
sa
tractatum, ad utilitatem proxiniorum. ?iimo ergo quae praedicatio thealralis est et mimica, et ideo
videndum est, quid sit prsedicalio, et qualis esse omnifarie contemnenda, de tali praedicalione dici-
debcat quoad superiieiem verljoram , et pondus tur a. prophela : Caupoaes vestri miscenl aqtiaui
sententiarum, et quot sini ejus species; secundo, vino (Isa. i)..

qtiorum debeat esse praedieatio; tertio, quibus sil In illa praedicatione est aqua vino mista, in qua
proponcnda; quarto, quare; quiiito, ubi, puerilia ei scurrilia verbs, et animos qnodammodot
53 CAPUT PRIMUM, cffeininaniia ponuntur : prsedicatio enim non riebct

De preediealione. Qtiid sit el qualis -:sse debsal, eic. splendere phaleris verborum, purpuramentis colo-
Prxdicalio est, manifesla ei publicu instructio mo- rum, nec.niinis exsanguibus verbis debet esse deje-
rum et fidei, informationi liominura deserviens, ex cta, sed
rationum seinita, el uuctoritatwm fonie provenieni. Medium tenuere beati.
Mantfesta debet esse prsedicatio, quia in maaifesto Quia, si nimis essei picturata, viderelur nimio stu-
proponenda est. Unde f.bristus ait : Qv.od dico vo- dso excogitata, et potiiis eiaboraia ad favorem bo-
bis in aure, prwdicale super tecta (Matth. s). Si ^ minum " quam ad utililalem proximorum, ei iia
enim prsedicatio occulta esset, suspiciosa esset, et minus moverel animos auditorum. Qni sic. prsedi-
videretur' redolere bajretica dogmau. In conciona- cant Pharisseis comparanlur, qui ampliabant fiin-

VARI.E LECTIONES.
16 s*
Aliui exempiar fiabet, conlexifur. Aliquod. 31
Aliud ex. sjc.-Sed quia dc aliisfcradiuussaiis pa-
tet quando per eos asceiideudum sit, de quibus varii, etc. " Quia pauca dicta sunt. "
quomodo, ei
Aiiud exemplar hic primum inchoat caput, i» cujus fronte ponit omnia scquemia Primo ergo, elc, Tilu- :

lnrn autem Imnc liabei : Quid sjt praedicatio, ct qualis esse debeat? eic. ** Atiud exemplar conciiiabulis. :

" Conservationem. " Infirraalionem. " In alio, liic novum incipit caput, sub hoc tiiule : De pradtca-
tione spu iluaU. *
8
Informandum. " Humanum.
 ?!5 SUMMA DE ARTE PRJSDICATORIA. •II*

brias, et dilaiabant phylacleria sua (Matth. xxiii). A rabiii aura mulceaiur, non quod Lheatrali appiausu
Talis autem praedicalio potest uici suspiciosa, non deliniatur; sed ut eorum animi informentur, et
tamcn conternnenda, sed sustinenda. Unde Aposlo- quod ipsi eonsiderare non debent quis loquatur,
as
lus aii Quacunque occasione praedieetur Chiislns,
: sed quid . Non enim in spineto consideranda cst
in hocgaudeo,eigaudebo {Phil. i).Non debentetiara spinae asperitas, sed ros;c amaenitns, nam etiam in
inlerseri, ad majorcm Christi laudem
M quia non calamo fragili niel reperitur a9
, et ex iapide fiamma
niinus Christus irascitur de falsa laude, quam excutitiir. Consequenter ostendere debet quam utile
de negala verilate. Talis autem prasdieatio haeretico- sit audire verbum Dei, si efiectui mancipetur.

rum solet esse, qui vera proponunl, et consequen- Debet etiam promiltere se pauca dicturum et
ter faisa inlerserunt " §4 de quibus dicitur : La- utilia nec se trahi ad hoc nisi amore auditorum,
:

miw nudaverunl mammas, lactaverunt filios saos neque eliam se loqui, quod majoris sit scientiaa
(Thren. iv) •'. Lamiae virgineas habent facies suas, aut prudenliae, vel melioris vitae ; sed quia revelan-
sed pedes equinos. Pedes equini unguiam non Gn- tur aiiquando minori, quse non majori : et ttinc
33
dunt, sed iirmiter terrae afliguut . Per lamias ergo debere majorem taeere, et quia aiiquamio majores
intelliguntur hseretiei, qui praeponunt facicm virgi- prsedicare noiunt, non est mirum si minores quan-
nis, sed concludunt aculeum scorpionis. Piimo *» doque balbutiuat, quia si iitieraii tacesnt, lapides
enim proponunt vera , consequenter concludunt ioquentur vel clamabunt.
faisa . pedes vero habeni equinos, quia per affectus Consequenier debet accederc ad auctoritatis pro-
mentis in Dei et proximi dileciionc non dividnn- positae exposuionein, et sotam inflectere ad audito-
iur s
\ sed onines affeclus terrenis deiectationibus rum instructionem; nec auctorilalem nimis obscu-
aOigunt ". Talis praedicalio omnino abjicienda est, ram vel difficilem proponat, ne auditores eam fasii-
quia vitiosa et perniciosa. In sententiis vero debet diaM, ei iia minus attentc audiant. Nec in auctori
habere praedicalio pondus ut , virlute sententiarum tatis expositione, debet nimis cito a proposilo rece-
animos auditorum emolliat ae , excitet mentem, pa- dere, ne primum medio, medium ne discrepet imo.
riat contritionem, compluat doclrinis, tonet minis, Debet etiam alias auctoritates inducerc ad id asse-
Llandiaiur promissis, et ita lo'a tendat ad uiilita- rendum, maxime, qua: pertinent ad propositum.
lem proximorum. Sunl enim quidam qui (inem suaa Poierit etiam ex occasione '*"
inlerserere dicta gen-
praedicalionis constiluunt terrenam mercedem ; Iio- lilium, sicut cl Paulus apostoius aliquando in Epi-
rum autem praedicatio sumptuosa est. Tales eniin stolis suis philosophorum auctoritates interserit,
potius mercenarii sunt quam praedicatores, et ta- habebit locum
c q U ia elegantem gg, si callida ver-
iiien prsedicatio corum audienda ci susiinenda bum junctura reddideril novum.
est. VerUa eiiarn conimotiva interserat, qua» mentes
Unde Dominus : Quod dicunt [acitc, quod autem emolliant , et hcrymas pariant. Sit aulem sermo
faciunt, notite facere (Mulih. xxm). Sunt aulem trcs compendiosus, ne proiixitas pariat fastidium. Posi-
species praedicationis ; una quce est in verbo, de qua quam autem prsedicaior perpenderit animns esse
(iicilur : lie, pradicate Evangelium omni creatnrtB, mollitos, et profluere lacrymas , ac vultus hunii-
elc. (Marc. xvi.) Alia esl in scripto, unde Aposto- liari , debet aliquantulum immorari , sed non ni-
ius dicit se praedieasse Corinlhiis (/ Cor. v), quia eis mis; quia ut dicit Lucretius : « Nihil citius arescit
epislolas scripsit. Alia est in facto, untle dicitur . iacryina. »

Omnis Chrisli uciio nostra esl instructio. flaec autem In iine vero, debet uti exemplis, ad probauduni
debet esse forma proedicationis, ut initium stimatur quod intend.it i
quia familiaris est doctrina exem-
ab aucloritate iheologica, tanquam a suo proprio plaris. Yerbi gratia :

fundamento : maxime ab Evangeiiis, Psalmis, Epi- CAPUT ir.

stoiis Pauli et libris Salomonis. Quia in his specia- De mundi coniemplu.

a
liler rcsullal moralis instruciio. De aliis ergo '
D Si Praedicator vult inviiare auditores ad mundi
libris sacrae pagin3e sumendse suni aucioritales, si conteuiptum, in medium hanc affeiat auctoritatcni :

fuerint necessariaa, ct ad propositum utiles. Vanitas vanitalum, et omnia vanilas, elc. (Eccle. i.)

Consequenter, praedicator debet captare benevo- Qiiacenim auctorilas ila insinuat niundanarum
lenliam auditorum a propria pcrsona per humilila- rorum vanitatem, et hominum vilitatem oninia ,

lem, ct a rei quam proponil utilitate , tlicendo, se esse lubrica, et nulla stabilia, sicut auctcritas ista?
iis proponere verbum Dei, ul fructum faciat in Juxla hanc auctoritalem , debet dislinguere tripli-

meirtibus eorum, non ad terrenum cmolumenlum, cem mimdi vanitatem. Esl enim vaniias muiabili-
sed ad provectum et pi ofeclum eorum non quod ; tatis, vanitas curiositatis, et vanitas falsilalis. Ya-
inanibus vulgi clamoribusexcitetur, non quod lavu- nilas mutabilitalis cst , secundum quam natura 1 !-

VARI^E LECTIONES.
50
ln alio sic : ad majorem Christianre rcligionis landem. 51
Ealsa concludtint. " Scriptura Tliren.
iv habct, catulos suos. a: '' Quia s" •" In aliohit
Infigunt. affectiis, eic, non dividuut. Inligunl.
adjungitur : Ad lacrymas movent. a7
Etiam. * 8
In atio sic : Quis est qui Joquitur. 39
Recipitur.
"* Ex causae cojnitione.
 m ALANl DE.fNSULiS, IfS
»er omnia mittabilitafi subjacent; de q«a Aposto- A ramiis ad summam veritatcm id est ad Drurn , hr ,

lus Omnis creatura vanitati subjecla esl (Rom. vin

: quo cst veritas verilattim, per solutionem promis-
Vanitas euriosiiaiis est, secundum qnam homo sorum in quo oumia veritas, quia ipse esl omnia ;

cxpendil omnem curam suani in mundanis. Unde : in omuibus (I Cor. xn) sanctis. Sic probato mundi
Dominus dissipat coyilationes homhtum quoniam coniemplu pcr babituro temporalium, eumdera
vanrn sunt (Psul. xcni ; I Cor. ni). De q«a Pers*U3 probarc debet a causa finali, quae consistit in duo-
tomicus ail : bus , scilicel, in adeptione commodi et in evita-
G curas hominum, o quantum in rebus hwne! tione incommodi. Per adeptionem commodi sie
Yanitas faisitatis , est curiosilas mentiendi ; de probatur contemplus mundi : o honto, si conlempse-
qua diciiur : Vana luculi sunt nnusquisqite ad proxi- ris mundum, Deum qui mundi conditor et domi-
mum t&um [Psal. xi). Sic praedicator ©mnem cfivi- nus est, in praemium habebis. Per evitalionem
t.ionem quam proponil aiieioriiatibus debet robora- vero incommodi , sic potest contemptus mundi pro-
re , nutans est et hibrica* 1 . Con-
aiiter tota divisio bari : iiomd , si mundana et vana conlempseris
«equenlerostenderedebet, ubi vanitas, ubi vanila- non te timor concutiet, non laxabit spes", non
tum vanitas, ulii omnia vanilas %t
lioc tiquet in om- arctabit trislitia , non dissolvet laelilia : nulli ser-
nibus mundanis; qnia, si diviliae aecedunt ad ho- vies, liber eris, adversitaiis noa timebis insullum,
minem vamtas, quia cito praetereunt si moran-
, ; serena tibi eonscientia erit ,
pacilice mortis exspe-
Sur, homihem sibi auferunt, ecee vauitatum vani- ctabis adventum mors grata post morlcm exspe-
; ,

tas; si recedunt, emnia vanitas. ln diviiiis est va- ciaiio beata. Si vero mtmdanis voluptatibus adnse-
nitas inutabililatis , quia prstereuat; vanitas cu- seris, terrenis irretitus itiece&ns, erit tibi eonscien-
riositalis, quoniam in eis liomines totam curam lia cauteriata, mors invisa , post mortem conclu-
expeiid.unt; vanilas falsitatis quia pro divitiis ac- deris pcsua aetena. Quid tibi tunc aiiimi, o hoiuo?
quirendis vel reiinendis, homincs mendacia evo- cum in morle ipsa apparebunt tibi daemones , ini-
iimnt. Ubi major vanitas quam in divitiis, qtiae cunv* mici liorribiles , esspectantes animam ttiam dela-
beatsludinem spondent, camdera auferunt, qttae turi in gehennam ; et quos in vila habuisli hlan»
securitatem promittunt , sed li;i;orcm inducunt? dientes, in morle senlies saevientes? Ubi tunc tuas
Ubi major Umor quam in divilibus, qui omnia deliciae? tibi terrenae amicitiae? ubi deleclatione»
formidant ne diviiias amittanl? non confidunt in mu denae? Ex divitiis sequetur aeterna paupertas,
liiiis,. suspectus esl amor uxoris, majores timent, ex bonoribus dejectio , ex delectalionibus perpetua
fures abhorrent; somniant falsa , discredunt vera. C amariludo.
Ubi major vanitas quam in diviliis, quae spondent Post baec, praedicator concludat admonitioncm
in exemplari doclrina , osteudens qnomodo
salietatera et pariunt esuriem, de siti ebrietatem suam
aSferunt ;
quse cupiditsies non minuunt imo Cupi-
,
antiqui Palres contempserinl mundum , et tamen
ditatibus addunt; quse non iinplent mentem sed mundus tunc florebat, cum in cordibus eorum
• xhauriunt; quae sunt ncscio qua vacuitate plenae, arescebat ; nunc vcro , cum in se areat mundus,
el qua pleniludinc vacuae ? florere non debet in cordibus nostris; sed debemus
Ubi vanitas ni»i in hqnoribus" qui ad hoc ho- fugere fugientem , et relinqucre tabcntem, pe Iaba-
roini faventutdejiciant,ad hoc erigunt utdestruant? mur cnm labili, ne ruamus, cum rnobili".
ad hoc suspettdunl ut gravius impellant ; in quibus CAPUT III.

est vanitas vanitalum, quia importabile onus. in De conltmpiu swi.

honore, phasticus honorin onere» et in cis oinnia Si vero piaedicaior intendat auditoros invitare ad
vanitas cum fundiius g@ recedunt ab homine**. contemptum sui , harie afletat auetoritatem : Me-
Vamtas esi in mundanis iliecebris, cum primo morare, fiti, novissima lua;efin aneniutn non pec-
blandiuinur; vanitas vauitatum cum fastidiuntur, cabU [Eccli. vii). Vel hanc Eaa su;n vermis,et :

e| omnia varsitas cum per eas ad mortem perdnci- non homo (Psal. xxi). Aut certe banc : Homo natus
tnur. Priruo meilificant , secundo puugunt , lertio de muliers replelur mullis miseriis, (Job xiv), etc.
inteiimunt Similiter fabilas est in veniali peccato, vel conssmilem, in qua miseria exprimatur hu-
faisilas faiiiilatum in niortali delicto, et omnia fal- mana. Sic ergo procedere debet memorare novis- :

sitas in obslinato. Falsitas in poena, falsiias falsi- sima lui, memorare novissima mundi memorare ,

tatum in culpa , omnia falsiias in gehenna. ALhor- oovissima dtei: novissima tui, considerando quia
rentes ergo vanitatem,et liraeates falsitatem , cur- tua conceptic culpa , tua nalivitas quandam pcena ,

VARLE LECTIOIvES.
^KAihid exemplar Itic ittterseril sequentia : Membra vero divisionum debet sibi quasi per qnasdam
compositiones conferre, V. G per vanitalem mulabililatis homo praetcrit, pcr vanitatem curiositatis
:

horuo seoccidit; per vanitatem falsiiaiis spiritiialiler interit vanitas muiabiliiatis hominem miilat, ,

vanilas curiositatis hominem commuiat , vanilas falsiia'.is bominem in pcjus pcrmutat, liomo per vaui-
taiem routaliilitaiis fluit; per vanitatem curiositatis effluit, per vanitatem falsitatis, perefduit. iy In
alioJtaioittierpQiiitniur : Quomodo in nativitate hominis vanitas; in vita, vanitas vanitaium ; in morie,
omnia vanitas. lS i» atio : Terrenis hojiorihus. u Additur : Quia summii negatur stare tliu, nimioque-
xraves in pondere lapsus. M Laxaberis spe. *'Ruente.
 »««
,jj SUMMA DE ARTE PRiEDICATORlA.

tL vila poenalitas, tuum mori necessitas : quod A yena, assidue plenius responsura fodienU. Ad ho?
est ihe-
aut spondet absenliam, mors autera ccelestes thesauros aniroura dirige, ul ubl
vita libi abest ,

saurus tuus, ibi sit ct cor tuum Noli crgo the-

instat, aut uinatur instantiam. Ergo, unde super-
:

bit Iiomo, cujus conceptio culpa, nasci poena , la- saurizare in terrenis, ubi fures effodiunl el furantur,
asrugo
lior vita , necesse mori homo , niemorare quod .» sed ihesauriza in cmlis thesauros quos nec

sperma fiuidum quomodo sis vas slercorum,

fuisli nec tinea demolitur (Mallh. vi). Quia ut ait Scneca :

H_ec in quibus delectatur vulgus tenuem habent

quomodo eris esca vermium. Quod post mortem de < ;

et superfusoriam voluptalem; et quodcunuue vi-

iingua nascetur vermis, ut notetur peccatura lin-
ventium gaudiura est, fundamento caret. > Disco
gua; , de stomacho ascaiides , ut signiflcelur pec-
ergo, et conculca ilia quae exlrinsecus splendent
cutum guta ; de spina scoipio, ut significefur pee-
quae tibi permittuntur ab alio vel ex alio. Ad verum
catum luxuriae de cerebio, bufo, ut significetur
;

bonura tende, et de luo gaude.

57 peccatura superbia;. Vermis ergo es homo habilum quee enim gloria
de terra natus; veraiis dutn vivis, quia terrenis Noli jactare insignem ;

in vellerrbus ovium, ei stercoribus vermium? Qua;

intentus; vermis dum morieris, quia vermibus in
escam daius. Memorare o homo quia terra es, et «liUtas, lolnm corporis pneparare, carnis sterqui
R
** .___ „_..,'. h.~_v_/i ,ti.viccima tui
i.rilur novissiraa
in terrain ibis, quia
._ . .

cinis
.

es ,
. .

in
.

cinerem reverte- linium deaurare?

.3.
memorare ,»..,-_-
igilur llll ,

ris; quia pulvis es et in pulverem reduceris. In in libro scienlise, ut te legas in libro experieniiae,
,

ui ts invenias in libro conscienliae i ut te repre-

persona tua dixit Job : Putredini dixi : Pater meus
hendat liber scientiae scriptus in codice, iiber ex-
es; Malermea, el soror mea, vermibus (Job. xvn).
periciuiae scriptus in corde. !n libro scientise iegis :
O honio , memorare novissima pulchriludiuis tu_e,
j Nosce te ipsum s in libro experientias lcgis :
quomoilo omnis caro fenum , el omnis gloria ejus ;

Caro pugnat adversus spirilum (Gai. v); » in

quasi flos feni (Isa. u) ;
quia, i

Forma bonum libro coascientiae legis

fragile esl, quahlumque accedit ad
[annes, Assiduis circumeotai qiis,
Fit minor, et spaiio carpilur ipsa suo.
Sasva dies animi.
Memorare quomodo eam mor_> perdit, unius acus
eiaratio perimit, inlirmitas demotityr, senlum de- '
bomo ! vide le in triplici speculo , et dispti-

praBdatur.Sifortitudinemjactas.memorareuovissima cebis libi. Tripkx est speculura in quo te de-

forlhuiiinistuae,quomodo senectus eam infirmat, io- bes videre. Speculum Scripturae , speculura na-
speculo Scriptur*
ftrmitas enervat, roois funditus exslirpat. Si jaclas Q Wks, speculum crealurse. In

sapientiam, audi quid dirat Dominus per Isaiam': legis statftm tuum, in speculo creaturae videbis ;c

Perdam sapientidm sapieutium, et prudenliam pru- miseruni, in speculo tuae nalurae considerabis tc.
dentium reprobabo (Isa. xxix ; 1 Cor. i). Et aiibi reum. In tua autem natura triplex resultat specu-
Sapientia hujus mundi, stuUitia est apud Deum lum, speCulum ralionis, setisualitatis et carnis. Ut
(1 Cor. iii). Considera quomodo scientia inflat, dicit philosopbus, quaedam est species speculi , iu

charitas wdificat (I Cor. vm), Qnoinoilo philosophi qua sinistra videtur esse sinistra, et dex.tera videtur

per ea quat facla suni, intisibiiia Dei comprehende- esse dextera. Dextera in hoe speculo esl ratio
"
runt, sed quoniam in co§ilalionibus suis evanuuunt, quae dictat 58 uextera esse appetenda ,
id est cce-
tradili sunt in reprobum sensum (Rom. l). Si genus lestia ; sinis.i a essc fugienda , id est terrena. Aliud
jaclas, memorarc novissima cujusque generis, quo- vero est speculum, in quo dexterse partes videntur
modo : esse sinistrae , et sinistrae videntur esse dexlerae ;

Omne genus hominum simili comurgit ab onu. hoc. est, sensuaiiias quse dietat terreua esse appe-
Quoniam una omnium nascenrii conditio, una mo- tenda, et ccelestia esse postponenda.
riendi conclnsio; quoniam melior est nohilitas f;icta Aliud est speculum, in quo facies videtur inversa,
quam nala; quia illa generalior, baec generosior. " hoc esl caro, qure totam humanam naturam inver-

A regula moriis non excipitur purpura regis; iit. Vide ergo te. in speculo rationis, ut ei obcdias :

quoni.tm mors :eque puisat culmins regtim, et tu- vide te in speculo senaualilatis, ut eam raiioni sub-
guria pauperum. Si divitias jactas, el voluplates jicias ; vidc te in speculo carnis, ut cam casligando

:
lerrenas, considera quod potius insidia. sinl quam dejicias, et ut possis carnalia debellare, in triplici

amicitise. ad quas potius debes esse suspensus et specula te constitue : primo in specuia providentiae,

iimidus ,
quam securus. Considera quod nudur. ntcaveas imminentia. Secundo in specula circum-
«gressus es de utero matris tu», el nudus illuc re- speitionis, ut opposita vitia caveas; mcdiuni teneas,
verteris (lob s). Disce domum matris pauperiali et medio tutissimus ibis, nam et natura mcihocri-
aperire, voluptales suh jugo rationis teneie ", fru- lalis estamica. Tertio in specula caulelae, ne vitiuia
ctus terrenorum bonorum superficialis est, et ru- sub pallio virnilis se obumbret, sscpe enim crude-
tilitas
ls
levium nvetallorum in superficie eminet; litas mentitur jusiiliam , remissio misericordlam ;
illa opulentissima sunt, quorum iu profuujo latet et sic per tvipiicem speculam pcrvenies ad iriplex
VARI5E LEC-TIONES.
*1
Aliud excmplarhic interponit sequentia : In hujus rei nossessione te esse volo , ul spintualiter gsu-
deas : nunquam istud dcficial gaudium, 5"
Utilitas, ** 1n alio ieyiiur sic . Uoc spcculum estratie, quo.
dictat, etc.
m ALAHf D£ INSULIS 120
specular, purse conscienlise, eonlemplatie-nis divinoe A sepulcrum, acervus stercorttm, origo Ittxuria;, ma-
et vitce sctcrnx. tcr inruseae. liomo pra gula conquereretur sto-!

CAPUT IV. maehus si loqui posset , dicens : homo, quod

Contra giiiam, neeessilatis est, exigo, qtiod superfiuitatis est res-
Si praedicalor vitll invitare auditores ad gn!«; puo : noli dare qua; milii sunt onera , sed quw
fugam, liac auctorilafe potesl uti : Ciuligo corpus poscenti sunt aliments ; postufo qtias natura petit,
meum , el in servitutem redigo (1 Cor. ix). Item : quse necessitas exigil, quod ampiius est , a maio
Sobrie et juste, el pie vivamus in lioe smcnto (Tit. n).' est. Quoniam
Corpus, inquam, easligatidum est ut nobis serviat, Saiis est populo, flnviusqne ceresque.
indulgendam esl ei, non serviendum ; oportet enim Q Iiomo, quse cura unde conficiantur stercora, et
luullis servire qci eorpori servit, qui pro iiio ni- augmententur sterquitinia ? considera tut na-
iinde
mium timet qiti »d iliud omnia refert. llli vite, csl tnram, intuere stomachi mensuram. Scis unde pro-
iionestum, cui eorpus est nimis charum. Dominua veniant eorporis inlirmitafes, mentis alienaliones ?
dicil in Evangelio : Videte ne graventur corda vestra certo ex cibi impendio , ex potus diluvio, ve! pro-
in crapula et ebrielate, et curis Imjus vilm (Luc. xxt). „ fiuvio. Unde procedit febris, nisi ex gula : unde

Paulus etiam ait : Nolite inebriari vino,in quo est morbuscaducus, nisi ex crapula : nonne ex cbrle-
luxuria (Ephes. v). Saiomon etiara ait : Luxuriosa iate nascitur paraiysis, et ex vinolentia iiydropisis ?

re% est vinum et tumultuosa ebrielas: qukunqve in Qnid est ebrietas, nisi mentis alienatio , virlutum
fite deleetatur, non esl'sapiens (Prov.xx). Jesus filius- depradatio, imago mortis, simililudo furoris ? Per
Sirae I Operarius ebriosus non locuplelabitur. V«- ebrielatem crescit insolenti superbia , crudelitss
»«»! et metieres aposiaiare faciuni sapienlesj el ar- servo, malignilas invido. Elnielas implicat verba,
guunl setisalos (Eceli. xtx). Sufjiciens est homini sa- ebiiquat lumiiia, degradare faeit errantem, stoma-
piettti et erndito vinmn exiguitm , in dormiendo non clii tormenia eflicit, viscerst ipsa.distendit, eapitis
taborabis ub illo, nec senties taborem. Vinum mode- operalur vertiginem ; ipsam verecundiam rnentis,
rate polatum sanilas esl corpork et animw (Eccli. et oris custodiam expellit ,
pttdoris characterem
xxxi), »• Dicil fsidorns : < Ubicunquc saturitas et ejicit, sigillum castitr.lis frangil. Haec est ebrietas ,

ebrietas fuerit, tbi libido dominatur. i

Jl
Sic ergo per quam, quidquid maii Iatebat emergit, post-
lc debes gerere, © Iiomo, ut non propter corpus quam nimia vini animum possederit ; el sictit mnslo
vivere viuearis, sed tanquani sine corpore vivere jestttante rumpitur dolium, et quod in vino est
j.ossis ie ipso uterc , el tui oplima parte r carnem C eirsergit ad summum • sie inundante ebriclate, se-
rjagis citde neccssariam rcnt quam magnam ; ex cretum quod in mcnte latebat, ab imo ccrdis exit

qua perfitnctorie nascunlur voluptates, breves, poe- ad summitatem oris ;

quia stcuta stomaciio corporis
nitendx, ei (nisi temperenlur) immoderatse, et in usque ad os vinum cxif, sic a stomacho mentis in
contpjrium abilurse. J * Castiga ergo earncm, qitae veiba prodit secretum, ut, steut vinum non potest
similis esl cani, servo, jumento. rclinere ebrius, sic secrerum evomit exterius.
Qitanto aulem magis indulgetur servo, tanSo ma- Ifec est una idololatri* liiia, cui deus venter
gis dissolvitur olio ;
qtianto magis canis pcrcuti- est (Phil. ni), qua; lalriam exltibet Baccho, uniio
lur, tanto magis latratibus indulget : quanlo magis et baccbilatria vocari polest, ficlo vocabulo.
«nirttUF jamentum, lanlo magis recalcitrat in do- Ule enim salis idololatra est, qui venirero De»
roirium. Quanto ergo studio fugienda est gula, quse prceponit, qtii Baccltum magis quam Deum coKt
corporfs domicilium, spiritus et anima? rcceptactt- qui in crapula sua ptitrescit, et tanquam jiimetilnni
iitm redttcit ad sterquilinium, et carnis nostrse mas- in slercore suo sordescit.
sam reducit in lutumc quae animam, veram virtu- homo, considcra divitem (Lv.c. xvi) qui qtio-
lum sehoiam, ralionis regulam, templum Deitalis ,
tidie epulabatur splendide; constdera ex opposito
fundamenttim tmmorlalitalis , inclinat in vitiorum Lazarum, qui jacebat anle januam ejus uiceribus
pompam, in eriminum eoenam, in lutum peccali, pienus ! Dives gaudebat in convivio, eonsequenter
tlteatrum immtmditiae. sepultus est in inferno ; epulabatur in vita splen-
Hac est gula-, pro qua iuteres caasis, Iaboras i:i dide, post vitam siticbat slillam aqsis : primo in-
castris , divitibtts servis, eorum §Q supercilia pa- dulus fuit purpura, conseqticnter vallatus est ge-
teris , pallias adulationem, demulces sermonem. liennali (lamma : Lazarus verO in vita mendkus,
Yitans ergo gulam, non carni servias ; sed indul- post vitam in sinu Abrahse est coilocatus ; bic pau-
geas ; sustenles, non nulrias ; regas, non erigas. per, ibi dives, hic uiceribus plenus. ibi beala spc
liomo, scis tu'quid S9
sit guIa?Ccrte gula est menlis consolalus .

VARLE LECTIONES.
Miud exemplar interponit sequentia :Ssaias (cap. v) Yse qui potenles estis ad btbeudum vinum, et viri
*"
:

fortes ad miscendam ebrictalem. *' In omnibus te exltibe sobrium, ut te sobrielas exliibeal purum. •
" Sequitur : Qua; ex prsecipili ad doiorem vergiint, nisi.modiim teneanl ; difiicile esl autem eas aliter st»b
niodo tenere. " In ulio exemplari. hac subjunguntur : Profecto, per summam miseriam ad illum debe-
n-iiitts aspirare coelestem liquorem sapienlise, qui hauslus, dai metitis sobrielatem, non iiUim qui dat
nteali ebrictatcm. Fugiendtts est polus qui sapienliam aufert.
m SUMMA DE ARTE PR.EDICATORIA. m
Considera, o homo, quomodo Adam per gulam A gienda sinf. et horrenda, mulJo magis spiritus.Iia

pcrdidit paradisum Elias per ; absiiisentiatn ascendil monstra fugienda sunt, et fuganda. Quod mon-
in ccehim ; Koe per gulam denudavit femora; Moyses struosius est monsirum luxuria qua; in capite suo

per abstirientiam meruit Dei eoiloqtiia ; Loth per gerit faciem virginis et imaginem volnptalis , hi

ebrielatem decidit in incestum ; David per abstinen- medio capram fcetosae Iibidinis **, in fine lupam,
tiam poenitentise consecutns est remedium, homo, depraedatione virttilis. Hsec est pestis il!a, quae fa-

coitsiile naiuram, illa tibi dicet quae debeat esse lcx miliarem habet cum gehenna similitudinem. Is
vivendi. Lex naturae est ut famem sitimqiie de- gchenna tria sunt, odor felens, verniis conscientfcs

pellas, ad hoc necesse non esl ut transfretes maria, nrens, flamma perurens : sic luxuria fetet per infa-
ut sequaris castra, parabile est et appositum quod miam, urit per conscientiam, perurit per concu-
desiderat. natura. Assume ergo arma conlra gnlam, piscenliam **. Haec est pestis omni monstro dam-
muni te conlra erapuiam. Assume medicamenla nosior, qn* bursam evacuat, corpus enervat, ani-
jejimii contra insultus lanti morbi , jejuna a cibo, mum incbriat, statum menlis effeminat, animum
ne caro faseiviat; jejima a temporait voiaptate, ne commaculal, famam perdis, proximum oftendil

mens languescat : jejuna a peecato, ne animus Deum arniuit. Hsec est peslis illa, in qua cito prae-

torpeal. Hoc triplici jejuisic castigare debemus ju- leril quod delectat, permanet sine Jine quod cru-
menlum nostram, id estcarnem noslram, ne erigat ciat; cujus appetilus anxietatis cst ct vecordiae,
eonira nos ealcaneum : corrigemJum est jumenmm aclas abominationis et ignominias, exitus poenitu-
jiostrnm fuste, calearibus, freno, aculeo. dinis et verecundiae. In peste isla, Iria sont exse-
60 Si enim caro nostra vult deviarc in illicita, cranda, ardor in accfssione, labor in exseculione,
freno discretionis csE relardanda, jejuniis quasi fetor in explelione. Ecce quam vilia, plena sterco-
quibtisdam calearibns est corrigenda ; vigiliis quasi ribus luxuriae conlttbernia I saturies famelica, de-
quibusdam fustifcus esl castiganda ; timoris aculeo leclalio pceniteniias plena, deleclaiio montenianea,
est excitanda. amaritudo aeteina. Haec esi pestis quee lucem odii,

CAPUT V. lencbras appetit, velamen quaerit , janitorem in

Conlra luxurium. porta ponit. Hkc esl musca, quse perdit suawtatem
Si prsedtcator sd fugani luxttriaeauditoresvult in- anguenli, musca ex sterquilinio nascilur, et in im-

struere, ab bac auctoritatc polcst initium sumere mitndis moratur; locus cui insidet inftcitur. Haec
*6
fugite fornicationcm. Dominus dicit in Evangelio :
esi luxuria, quae est fiiia gulae , felor naius ex ster-

Sint lumbi vestri prcecincti , et lueemw ardenies in q quilinio carnis, odor genilus ex iuto corporis. Haec
manibus ue.sJrts (Luc. xn). Paulus ail : Fornicatores immundis. pascitur, et carnalitate delectatur. Un-
et aduiterot judicabit Daus [Bebrs xiii); Salomon : guenium vero est caslilas, in qua species quasi aro-
Fovea profunda est mereirix , intidiaturin via quasi maiicae sunt, puiitas mcntis, munditia corporis ,

lalro ; qtws incauios vulel interjicit (Prov. xxw), modeslia in 61 gestu, pudicilia in habitu, absti-
Justis filius Sirac : Non des mulieri poteslaiem ani- nentiu in cibo, verecundia in verbo. Hoc imguen-
mce Iuge, ne ingredisiiur in virtute tua, et confun- tnm corrumpit luxuria ,
quia mentem incestat
daris (Eccli. ix). Hieronymus : « V* itii ,
qui lunc corpus commaculat, laxat geslum, efleminat habi-
habuit terminum luxuriae, qaando vita. Diflicilc tum, ampliat eibum, dissolvit verbui»; sicque ca-
enim inter divitias servatur pudicitia : niiens culis stitatem expugnat armis suis Iuxuria, qtsae sunt :

sordidum ostendit animum ; et in sericis et in pan- Yisus et alloquium, conlaclus el oscnla, faelum.
nis libido dominalur. Qui luxuriatur, vivens mor- Guni priino luxuria bominem per visum ad concu-
luus est, et qui inebriatur, mortnus ei sepullus. » pisccndum allicil, castitatem impetii'; secundo, ca-
Gregorius : « Bum satietate venler extendilur, stitali per alloquium contumelias ingerit ; leitio,

aculcus libidinis escitattir. > Qui deleclationem per osculum iu faciem pudiciliae conspuil; quarto.
refrenat libidiuosae suggeslionis, non transit ad D per tactum pudiciliam peretilit; qtiinto, per factum
consensum bbidinis. Si plus oblectat delectatio for- intcrlicit. More Parthorum ineunda cst pugna con-
nicationis mentem quam amor castilatis ,
'adliuc Ira liixuriam : ut sicuti Parthi fugiendo fugant,
in homine regnat peccattim. Omnis immunda terga vertendo supciaat ; sic fugieixlo fuganda
pollulio , fornicatio dicilur : melius est mori est luxuria, el rcredendo caedenda. Haec est illa

quam fornicari ; melius est mori, quain libidine pestis, qiiae illa Iria complectitur per quae hoino a
maculari. Libido homincm in infernum mergit. domo ejicitur; scilicet', fumum, stillicitlium a
Gravius libido urit quem otiosum repererit ; magis tixorem. Uxor cst carnalitas, slillicidiiim luxnriae

approxima igni ardcnli quain ntulieri juveni, cum fliixibilitas , fumus infamiae cnormitas. Hoec tria

et ipse sis juvenis. Cum materialia monstra fu- ejiciunt animam a pace pectoris, a seienilate men-

YARI^: LECTIOi^ES.
** sic : Imaginem voluptatis, in inedio capram felore libidinis.
/n alio exernplari *• Additur : uiise-
rabilis luxuriae! ubi «ula materia, flamroa concupiscenlia, futnus infamia, cinis iminunditia.
ignis
horrenda pestis liixuria>, quae in sinu hominis dormicns, adulando illtim decipit, el in lapidem vcrtit.
** Additnr in atio : Proles eoulae.
 123 ALANI DE LNSLLIS m
tis, a tranquillitate eordis. homo! lege in exem- A nias; sine mundaoa glorfa intrasti, sine illa exeas.
piis, quid tonferat luxuriae vitium, ut aliorum homo, quaeris facere tua quae sunt aliena? certe
actio uia sit leciio. Oavid per luxuriam decidit in ahena sunl, quae tecum nata non sunt tua
a te ;

hornicidiuin; Atnmon per incestum sensit Absalo- esse nequeunt, lecum diu vel semper esse non pos-
nis gladium ; Daniel per caslitalem meruit inlelli- suul 89 Considera illud pltilosoplti « Honesta res
. :

gentiam somniorurn, Josepli per eastilatem .(Egy- est, laeta pauperlas. » llla vero non est paupertas
jiti primaium, Jesabel per mereti icium sensit mar- si Iseta est. Cui cum paupertate bene conveiiit , di-
tis ruiuam : beaia Virgo per virginitatem Dei rne- ves cst ; non qui paruni hahet, sed qui plus cupit,
ruit genituram. Vis viiare iuxuriam? cave gulara, pauper esl. Si ad natiiram vivas, nunquam pau-
quae est ad luxunam fomentum, prologus ad ince-' per eris; si ad opinionem, nunquam dives. Exi-
stum, pons ad impudicitiam, praefalio ad inconti- guum natura desiderat, opiaio immensuin. Naiura-
r.cntiam. lia desideria sunt finita , ex falsa opinione nascen-
homo, Iigec est luxuria per quam imaginalio tia, ubi desinant «on habent.
torpet , sensus Iiebetatur, tenebratur r:
ir.telleclus Nullus entm terminus fadsae opinionis est. Re-
imo, ut plus loquar, hominem pecudem mulat „ trahe ergo te a vanis, et eum volfes scire utrum
in
.

imo, Iiumo per eam infra pecudem degenerat, cum babeant naluralem cnpidjtatem au caecaui consi,- ,

peeus servet cooeupiscendi tempora, tu concupiscis dera si possunl alicubi eonsistere; si longe pro-
omni hora pecus scrvat naturam, tu debaccharis
; gresso, seniper aliquid Iongius restat, innaturale
in eam; pecus servat unitatem paris, tu ad plurcs est. quantiim appetenda est hortesta pauperias I

discurrrs. Muitls ad bene agendum obstiterunl divitias pau-

!

CAPUT VI.
pertas expedita esi, secura est. Si vis servire Deo,
Contra avaritiam.
aut pauper sis oporlet, aut pauperi similis. Audi,
Si ad fugamtavaritiaeetcupiditatis praedicalor vo-
r

homo, quid contia le dicat caro propria! liomo,

luerit auditorum animos inclinare, sumat inilium
quid contra me conquereris, quid contra me que-
sermonis ab illa auctoritate quae dicit « avari-
rimoniam deponis? me vocas peccati fomitem, 8y-
tiam esse idolorum servituteni (Gal. v) ; > vel ab
iainium iit membris ssevientem, langiiorem naturau,
illa, quae dicit < tria esse insaliabilia, quartum
stimuium Salanae? Cur mibi impuiasquod avaritia,
vero quod nunquam dicit : Sufiieit (Prov. xxx), >
ahligeris, cupiditate laxaris? plures possem que-
quia :

relas conlra te deponere, plures rationes afierre,

Quo plus sunt potm, ptus titiuntur aqum.
C cum sine fomite jaceo, sine incentivo langueo;
peslis, qua niliil instructius-ad facinus, eum ha-
tu ad cupiditatem irritas, lu ad avariliam exciias,
bendi sitis incanduit! quia :

tu mihi das arma quibos contia te pugnem, tu das

Quid non mortalia pectora cogis,
Auri saara fames ? inslrumenta quibus deeeriem; lu incilas ut feriam,
(Virg. JEn. iii, 56.) tti invitas ut sxviam.
Ctim caetera certis ierminis claudanlur, avaritia Audi quid dicat contra techaritas! Ohomo, cnr
nullo lermino concluditur. Terra suis limitibus dilas te his quibus indiget proximus? Cur tibi ap-
terminatur, aqua suis iinibus limitatur, aer suo proprias quae eommuuicaBda sunt pauperibusf
fine coelum suis lerminis arclatur
coficludilur : cur cibas his tioeas et vermes, quibus cibandi sunt
soia avaritia meiisura non sistitnr n homo! pro . pauperes? Vis esse mercator optimus,(foenera(or
avarilia multa coiUra te ar.raantur, mulla de te egrcgius et prudens mercenarius? Da quae noo po-
conqucrunlur, forluna, nalura, caro propria, cha- tes retinerc, ut consequaris ea quae non potes
ritas, proximus, mundus et Deus. Audi qyid contra amittere, da modicum «t consequaris centuplum;
le dicat foriuna : homo, cui meam familiaritatera da alienam possessionem, ut consequaris aeteruaru
quceris? c«r mcam benevoleniiam appetis? &i tibi haeredilatem.
do ad hoc do ut auferam, ad hoc largior
divilias, Audi quid conlra te dicat proximus : homo,
ul eripiam; ad hoc biandior ut gravius iorqu*>am ; cur milii injuriaris, cur mihi pro meis mortem mo-
ad iioc serena "«i ut terribilius fulminem. 5S
Tu liris? cur jmponis faisa, el commentaiis crimina,
qui in lulo es, cur mecum quaeris lurbiilum ? Qui ttl nieata evacues bursam, ut emungas pecuniam?
in plano es, cur aspiras ad meum pr<ecipitium ? Si injuriaris ntihi, vindicta de te sumetur in in-
Qui iii porlu es, cur ad meum auiielas naufragium? stanti ; si me depraedaveris pecunia, prius Se d&>
Audi quid contra te dicat natura! homo, sine pradaberis in anima; si me vulneres in corpore,
honoiibus te genui, sine honoribus redeas; sinc prius vulneraberis hi mente.
diviiiis te 02 peperi, sine diviliis ad me ve- Audi quid conlra le dicant elementa, et maxima

VARI.E LECTIONES.
" in alio exemplari sequebantur hwc : pestis crudelior daemone Daemon vohiit esse tanquam Deus, !

illa vult esse plus quam Deus haec est avaritia, pro qna, o homo, te perdis, ad mendacium curris, foe-
:

dera rumpis, amieum fallis, mulas regna, pateris naufragia '* Additur : Ad hoc illumino, ut profuii- !

dius obtenehrem. " Omissa sunt m

noslro exemvlari : Quid enim illi refert, quaiiium sibi in arca,
 ifcj SUMMA DE ARTE PR.EDiCATOlUA. 146

teitus, mater tua : Cur iitjuriaris matii tuse, cur A « Vos qui jacetis ic sepiilcris, surgite et occorrile

infers vioienfiaro mihi, quae <ie visceribus meis te ad judicium Salvatoris. > Sencca etiam ait : « Ma-
produxi ? Cur me vexas reddam aratro, ul ftenus xima jaclura esl, quae per negligentiam fit. » &b
centoplum, cur vexas matreiu ut evomam aurum? Ihs, sic procedat prsedicalor : Fralres charissimi,
r>on siifficiunt ea quae libi largior sponlanca vc- ecee qualiler contra ao.dism sive pigritiam nos
luntate, nisi exlorqoeas vioientia? veniet tentpus niiinil Seriptura ; baec esl acedia quse Chiistiani ma-
qoando proprios reverteris in orlus, 'qiiando le re- num ab arairo retrahit, quae cum uxore Loth in
cipiam et in visceribus claudam ;
quando le expo- Sodomam respicit, qu« euro Loth timet montem
nam vermibus, qui me exposuisli verberibus. ascendere, qua: cuui Rulh non vult in lerram Be-
Audi quid conlra le dical mare : homo, car Ibieem redire. Hsec esl accdia quaa monacho facit in

me sulcas navibus, remss verberas, serutaris vi- votum tepescere, per quam claustralis ordinis ri-
scera reiibus' Non mirum si te mergam, si nau- gorem fastidil (juae delicatioribus vult uli cibariis,
,

fragium inferarn, si impugnera procellis et verberi- raollioribns aecumbere stratis paucioribus inter- ;

bus variis. esse vigiiiis, pauciori vel sullo uti silentio. Haecest
Audi quid contra le dicat Deus? Quid est, o acedia, quaetimet aggredi magna, fastidtt incepta,
Iionio, quod Creatorem @3 'uum postponis crea- cui quodlibet onerosura, quodlibft diflicile, nihil
turae ? praefers ei numroum, creaturam Deo, terram !eve. Haec est quae clericum arcet a studio, clau-
caelo, ccelesti caducum, seterno transitorium? con- siralera excludit a claustro, viiia nutrit, virto-
sidera quod tie luto te produxi, ad imagiuem meam les secludit. Hasc enim parit luxuriam , nutrit
le formavi; considera quod manus raeae te fece- gulam, ddracliones seminat, jurgia procreat. Unde
runt, totum in circuitu te piasmaverunt' 9 *. Gratus poeta :

esses pro peeunia bomini, ingratus es mihi pro Quceritur /Egistlius quare tif facius adutler ?
vila ? Si non sis gratus pro daiis, saltem eslo gra- lu promplu causa est : desidiesus erat.
tus pro dandis, ul, si le non moveat quod dedi, (Ovid. i De remedio atnoris.)

saltem moveat quod promitto et si le non nioveat

; Tali pigro dicitur : Surge qui dormis. Dormit,
spes vita?. aeternae, moveat te timor gelieniwe. iuquam, piger clausis oeulis mentis, qui necad bona
His rno.iitus bomo, avaritiam devitet, divitiis ani- intuitum dirigit, nec ad videndum necessaria ocu-
mum non apponat, "" quia dicit auctoritas Quam : lum mentis aperit. Sed dura se in terrena appe-
difficilc est camelo per foramen actis transire, tam tendo incuivat, in somno mentis positus, qinsi
difficile esl confldentes in pecuniis, regnum Dei iu- r pbantasmata somniat. Sunl autem tres species som-
troire (Maltlt. xix). Paulus eliam a-i t : Bndix om* nii. Primum prxcipuum est conleniplaliouis,
et
mum malorum cupiditat. Quam quidam appetentes per quod rapitnr liomo ad videndum coelestia. Se-
erraverunt, el inseruerunt se dotoribus niutlis (I cundum est, imaginationis, per quod imaginatur
Tim. vi). Nibil prodest ei cupidttas, cui inest cu- visibilia Tertium autem est, pigriliae, per quod

pidilas. Omni peccato pejor esl avarilia, et pecu- somniat stulla. De primo dicitur Immisit Dmninw, :

niarum amor. Hinc Dominus in Evangeiio Cavete :

soporem in Adam (Gen. n). De secundo diciiur :

ttb omni uuarilia (Luc. xn Et Paulus : Omnis for- i. Quod irt somniis dedit Deus sapientiam Saiomoni
nicator aul immundus, aut avarus, hou habel It&re» (III Reg. 111). De tertio dicitur contra pigrum :

dilatem in reguo Dei (Ephes. v). Itern Salomon : Exsurge qui dormis, elc. (Ephes. v.) Per primtim
Avarus nan unplelur pecunia (Eccte. v). Et : Qui somnum iH homo Qfy. deus ,
per sccundum fit

amal divilias,non capiel fmctus es- eis (ibid.). Itcm Loiuo spirilus, per tertium tit pecus. ln primo ap-
Qyprianus ait ; < Avartts vir similis est inferno. > paretDeus, in sccundo spirilus, in lerlio diabolus:
Quidam eliam dixit c Avaro laro : deest quod habet hoc soinno torpebat Isboseth In meridie ( // Beg.
quam quod nou habet. > Multa, fratres, reiinqui- iv), quaodo dormieiite osliaria, latronum principes
lis, si desideriis renuntiaverilis, eor namqtie Deus D ingrcssi illum dormiontem capite minuerunt. Isbo-
postulut, el iVjIi sudaria pensat. selh dormiens est aninia scmuo desidise sopnrata;
CAPUT VU. ad banc ul eam interliciant, ingrediuntur latroiium

Contra acediam. principes, id est daeiiioncs, quia dum rationis cir-

Si prxdicalor vult borainem contra acediam mu- cumspectio minus provide mentis jauuain servat,
nire, his utatur auctorilatibus . Piger lupidabitur diabolus callide ad inlerlicicndam aniinam per hoc
stercoribus bovis (Eccli. xxn). Item : Surge qui dor- ostium intrat. Hic auleni somnus lorporis introdu-
niis, et illuminabit le Chrislus (Eplies. v). Iteui : citur, susurrio, vel levi aura, umbra, vel fatiya-

VAm,E LECTIONES.
qtianlum in horreis jaeeat, quantum pascat aul teneret, si alieno inhiet, si non acquisita, sed quaercntla
«ompuiel? Quis sit rJivitiarum modus quacris? primus habet quod necesseest; secundus, quod sat
est. Considera quod ista bona fortunee' niinima sunt, insidia- sunt. Quisquis lutam vitam agere
volet illa viscata benelicia devitcf. Ille solus be.tlus esl, qui se fruiiur, et qui ex alieno noti
pendet. "' Sequitur : AUende quod pelle el carnibus vestivi te, ossibus et nervis compegi le. Quid est
quod me cortlemnis et lantie tngratitudinis redargueriJ ? •• Cupidilatem fu^iai, Linibitum depooat.
,
127 ALANI DE 1NSULIS 428
(ione nimia. Slcuienim levi susurrio fontis vel aurse A laborans in strnctura templi, nosi sensit luxuria?
lenis, vel dulcedme carminis materialis somnus.in- jacturam, sed feriatus a labore, espertus est insul-
iroducitur : sic iastinciu prosperiiatis quasi flatu lus lascivise. H;ec est ignavia quae homifiem offert
aurae Eenis, vel susurrio carnalis delectationis, in- diabolo inermem, nudum exponit suggcstioni, de-
ducitur mens in somnum torporis. Umbra ctiam bilem tentatioiii. Haeeprivat hominem spiritualibus
ignorantiae liunc soninum parit ; Iionesli eliam la- bonis" virtiilum veslimentis. Ifec diabolum vocat
loris defatigatio Iiunc somnum gignit. Ad quem ad pugnam, ciirnem ad lasciviam, os ad gulam,
dormiesilem clamat Scriptura : Surge, qui dormis mentem ad negligentiam. Sis ergo honesto ($g oc-
(Ephes. v). Surge, inquam, per rationis circumspe- cnpatus negntio, ut quoil perdidisti per praeteritum
clionem, surge per mali aspernationem, surge per redimas per futurum. Omnem horam complectere,
Uoni operationem ; et illuminabit te Christus (ibid.). omne momentum tuae ulilitati facias deservire, ut
6!
Quia nox abiit, dies autem appropinquat. Yos saltem Deo offeras senectiilis faecem, qui diabolo
ergo qui jacetis in sepulcris negligenliae, dealbati obiulisti juveiimtis florem ; ut saltem in senectule
exterius, quo ad exteriorem justitiae superficiem, fias milesChristi, qui in juvcntute fuisti senus dia-
«ed interius fos;idi per mentis lorporem, elin ver- ,
boli.

mes resoluti per pravarum cogitalionum muititudi- CAPUT VIIL

nem ; surgite a terra in ecelum, ab otio ad exerci- Conlra invidiam.
tium, a pernieioso torpore ad virtulis negotium, et Contra invidiam, his auctorilatibus potest praa-
occurrite ad judicium Salvatoris ". Audite quid dicator rounire auditores; Dominus ait in Evan*e-
Seriptura dicat : Piger iapidabilur slercoribus bo- lio : Nolite invidere invicem. Item Petrus aii ; />«-

vis (Eccli. xxn). Bos est ille qui laborat in area ponentes omnem maliliam, et omnem dolum, et si-
Bomini ,
qui sacram Seripturam spiriluali sensu mulationes, el delracliones, et omnem invidiam (I
quasi dentibus alterit, spirilualemque inteiligeniiam Si
Pelr. n) . Saiomon ait : Vita carnium, sanilas cor-
a sacra Scriplura elicit, eamque in menlis delecta- dis ; pulredo ossiutn invidia (Prov. xiv). Item Au-
tionero quasi in sloraachum trnjicit. Ab hoc spiri- gusiinus ait
8S
: t Invidia omnes virtutes concre-
tuali cibo quasi stercus ejicitur litteralis superfi- rnat. lnvidus certe est, qui alicnum bonum suum
cies, fluse aliquando haeresim sapit, q«33 ilium qui facil, iuvidendo, supplicisim. » De eadem ait Isido-

ad intelligei-.dum Scripluras pigrescit, per torporem lUnde bonus proficit, inde malusvel invidus
rus :

interfscit, homo, quid est quod caeterse creanirse contabescit.» De eadem alia auctoritas « Invidia :

deputatis sibi officiisinduigent, soi annu>im cursum C diaboli mors intravit in orbem terrarum (Sap. u). >

perficit, luna menslruis vicissitudinibus discurrit, Item poeta :

et caeterae stella? officia sibi deputata exercent Bisus abest, nisi quem visi fecere dolores.

bruta animalia ad suae naturse esercilia non tor- Item :

pent, lu soius, desidia soporatus, a tuo officio dc- Imidia Siculi non invenere lyranni
vias, imaginem Dei in te deformas, vivens morie- Majus tormenlum.
ris et moriens vivis ? Saltem te ad erubescentiam (Horat. Ep. I, ii, 5-8.)

moveat minimi et dejecti anrmalis induslria, id est Juxta has auctoritates, sic procedat praedicator :

formieae cautela, quae in aestate magna sollicitudine Aadistis, fratres charissimi, qualiler sacra Seri-
grana colligit quibus vivat cum hiemis austeritas ptura iirvidis: pestem persequitnr, qualiter maium
ingruerit. Sic in praesenti vila, fructus bonorum livoris exsecratur. Uude maxime vitanda est pestis
opcrum deberes acquirere, ut advenicnte die hie- inviJias, quaa primo se vexat et suum possessorem
mali, id est in die judicii habeas fruclura bonorura. infestat, primo sibi nocet quam alium vulneret, et
operura, qui te reliciant in aeiernum. in se sua vulnera revertuntur. Jlaec est quae iri al-
Vide ergo quam perniciosa sit segnities ! Quan- terius prosperis dolet, et iu alterius Isetis Iuget, in
diu David se exercuit in militia, ei non insultavit alteiius adversitate laetatur. vitium, omni vitio

luxuvia, sed postquara desedit in palatio, laboravit despectius, omni peste dejeclius! quod virtus mo-
adulterio. Samson quandiu pugnam iiabuit cum Piii- lestat, infeslat felicitas, beatiiudo vexat, laetiiia

liskeis, landiunon estcaptus ab hostibus, sed dor- cruciat! Cuir. cattera vilia quamdam habeant per-
miens in sinu Dalilae, exeoecatur ab hoste. Salomon functoriam delectalionem, lsetitiae umbram, felicita-

VARLE LECTIONES.

In alio exemplari sic lllc ergo qui dormit acedias somno clamet nd Dominum : Custos auid de nocte,
r''
.-

custos quid de nocte ? Deus, qui es verus Samaritanus, verus animce et eorporis eustos, quid me non eri-
pis de inorte ignaviae, de tenebris acadi«? Si lioc clamaverit homo tota mentis inlentione, audiet Dominum
dicentem : Venit mane, et nox recedil, quasi dicat : cum ad me Mgilare et torporera exctitere conten-
das, ecce tibi offcro mane .neternse illuminalionis, auroram gratiae ccelestis ; el sic recedetnox negligen-
tia*, si tamen in vigiliis niteris perseverare. " /it alio hcec : Ul ille qui vos judicat judicio discretionis,
,a
nis, operantes inveniat, et sic in futuro, a vobis judicium damnationis excludat.* Pro bonis Itabetur
arniis. " Cap. 8. In alio exemplari hic interseritur. Paulus etiam ait : Charitas non remulatur. (/ Cor.
xm). ** S Prosper lib. m, De vita contemp., cap. S.
123 SDMMA DE ARTE PRyEDlCATORIA. 130

t<3 imaginem, pestis ista est tormenlum sine refri- A i-v). Et Jacobus : Ira viri justitiam non operatur
gerio,morbus sine remedio, labor sine respiratio- (Jac. i). Et Salomon : F«r!« siatim indicant iram
ne, siue inlerpolalione. Hoc est peccatum
poer.a suam ; qui autem dissimulat iram suum, taltidus
quod se ipsum punit, se impunilum non relinquit; esl (Prov. xn). Vir iracundus provocat rixas, qui
simul maculat et cruciat, simul punit et viliat; hic patiens est, mitiyat suscitatas (Prov. xv). lra in
est vermis qui ex manna nascitur; hic est vermis sinu stulti quiescit (Eccle* vn). Gregorius : « Spiri-

«juo Jonse (cap. iv) Jiedera desiccalur; liic esl igni- tumad irascendum facilem quispoterit sustinere? »

tus serpens quo lilii Israel punguntur- hic est bru- Et in Psalmo : Irascimini ei nolite veccare \Psal.

ehus quo fructus lerrae ticpascuntur. iv); poela etiam ait :

Legimus flliis Israei ceelitus inanna datum (Exod. Ira brevis furor est, animum rcge, qui nisi paret,
Imperai liunc frenis, hunc tu compesce catinis.
xvi), ex quo servato scatebat pluraiitas vermium :
;

sic ex cosiesti gvatia collala iideli, oceasionaliler in Et Claudianus :

animo superbi nascitur inviriia; et quanlo magi3 Si meiu, si prava cupis, si duceris ira,
nianna. coelesiis gratiae solidatur, lanto
Servitii patierejugum.
fidelis iti

magis superbi mens in irividiae vermem resolvilur. Ecce aucloriiates, quibus quasi spiritualibu»
Legiiruis vermein ex iiedera nalum, cujus umbra armis contra iram semunire debetcatholicus.Vide,
Jonas (cap. iv) a caloris insullu defendebatur, he- homo, quam pravse sobolis fecunda sit ira. Ab
deiam fusidiius corrosisse; sic invidia quasi ver- ira procedit odii rancor. Quidenim cst odium, nisi

nsis cx nitore virtutis nata, puritateiis eonseieiUiae ira invelerata ? Ex ea nascitur homicidium, contu-
qua se homo cortra sestus viliorum debei rtefen- meiia, defraclio, injuria. homo, si irasceris, si

dere, funditus corrodit ; et capui Jon.ee, id esi men- proximum odis, tibi ipsi conlradicis, qui in ora-
lcm hominis aBslibus viliorum exponit. Filios is- tione Ciamas ad Dominum : Bimitie nobis debiia
racl in desciio peregriiiantes iegimus serpchles noslra, sicut el nos dimiltimus dcbitoribus noslris
igneos pupugisse (Num. xxi); sie clauslroies m (Mattlt. vi). Qua iVonte debila dimitti poscis, qui
hii.jus mundi deserto exsulantes, qui debcnt esse proximo rancorcm animi non diniittis ?

rai Ciii Israei, frequcnter invidia laborant, vermis Tres autem suiu species irae; qusedam in animo
cnim iste liabilat in einere et cilicio, et in pulvere nascitur, sed usque ad exteriorem iiam non perdu-
latitans, pungit usque ad mortem. Haec est tinea cilur; hfec est de qua dicitur : Q>xi irascilur fratri

quae purpurame.Ua virtutum demolilur. Haec est suo, reus esl judicio (Malth. v). Quia qi;i inlerius
rerugo quaj ihesxu^im sapientioe deprsedatur, Bru- q irarn retinens coucipit, aeterna? damnalionis judi-
chus iste terrae virenlia consumit, quia si quid cium non evadet. Hcec ira siguificatur per iiliam
boni operis viret in homine, perdit. archisynagogi defunctam in thalamo. Est aiia ir.a

llxc esl pestis, qusa angelum ejecit de ccelo, ho- quae procedit usque ad generales contumeiias, quse
minem proscripsit a paradiso. @0 Kaec fiiios israel gravior est, et geheunas vicinior, de qua Jicitur .

in deserlo percussit; haec conlra Joseph fratres Qvildixerit fratri suo, racha, id est generaies con-
armavit; hiec Danielem in lacum leonum detrtisit; lumelias ei ingesserit, reus eril concilio (ibid.), id

iisec tandem Ctput noslrum patibulo crucis affixit. est graviori judicio rcus erit. Haec autem signilica-
homo, quod libi emoliimentum si invides, quod tur per filiuin viduae (Luc. vn). Quia cum quis ex-
lucriini si ieves? Tu iaqueum aperis, et illurn effo- tra meniem ad aelum ira provocatur, aniina extra
dis, et ipsemet in foveam cadis quam facis ? dum septa mentis usque ad exercilium pravse operalio-
aiios laboras tcnere, ipse teneris ; dum alios de- nis mortua defertur, Quando vero usque ad specia-
fraudare, deciperis. homo, naluram impugnas, les nequiiias contusnelia prorumpit, gravius furit.

charitatem debellas, te ipsum molestas, erras in De quadicitur : Qui dixeril fvatri suo, Falue, rcus
proximum, offendis Deum. Cum dcheres altcrius crit gehennw ignis (Matlh. v)

ga udia lua facere congaudcndo, aiterius doiorem Quia, quanto graviores sunt contumeiiae, lanlo
tuum facere condolendo, cuni in alterius miseriam ille qui conlumelias ingerit, eum infamiae felore
tiiaiii deberes miseriam legere, ii le ipso slalum corrumpit. Si ira in animo oiitur, in instanti re-

proximi cognoscere. Quo tendit livor! quo prosilit frenetur, qnia allidendi sunt parvuli ad pciram an-
>.elus I quo fertur iuvidia ! Quae rumpit rinculum teqnam crescant; vulpeculse capiendsc, anlequam
amic :
iise, charilalis giuliiium, foedus amoris, legem vineam corrodant; et mane primogenita interli-
natu.-.dis justitiac. cienila ; ei Cliananaeus dc lerra promissionis ejicia-
CAPUTiX, tur; et sic non occidat solsuver iracundiam veslram
Coiitivr iram. (Ephes. iv)

Si jircedicalor vuil liominem armare conlra iram, Quia sic est irascendum primis motibus, ul per
!)is utatur auclorilatibiis : Omiiis i/«i irasriiur fra- consensum non peccemus. Humanum est enim in

Iriiuo, retis erit judicio (Malih. v). Et Paulus ait : ira surgere, sed diabolicum esl perseverare. Non
Sol uon occidat super iracvndiam vcslram (Lphes. pudet irasci, sed non incidere 67 culpam •*.

YARLE LECTIONES.
*' Iu alto exemplari habeitiur sic-sequcntia : Quia si perseveraverit ira, cadel sup caia Sol justitiee,
f3l ALANl DE INSULIS 132

homo, audi quid dicat doctrina coeleslis Magistri A humililas autem homines sanctis angelis similes :

Si offers munus tuvm ad aliare, el ibi recordalus facii. Superbia coeiestis est natione, et tamen lati-

fueris quod frater tuus habel aiiquid advevsutn le, re- tat in cinere et cilicio. Caveat claustralis ne dicat
linque ibi munus luum, elc. (Matlh. v). ibi habes, cum Pharisseo : Non sum
costeri hominum sicut

quia si vulis materiale munus tuum offerre ad al- (Luc. xvni). Sed potius clamet
Ego sum vermis et :

lare, quod prius te debeas reconcitiare fratri too, non homo, opprobfium hominum, et abjeciio plebis
si rancorem leneas in animo; quia nihil prodest (Psat. xxi). Si litteratus est, non intonet cam Pha.-
exterioris muneris obtatio, nisi inleriiis mentis ris.i:o : Labiu noslra a nobis suni^ quis noster da-
tranqiiillitas offtratur Deo. Similiter, in altari ftdei miims est (
Psat. xi ) ? sed potius clamet cuin
vis offeire hosliam bon?e operationis, pnus exchsile publieano : Deus, este propitius mihi peccalori
ab animo nubila rancoris. Quia si peccavevit in te (Luc. xvin). homo, tuum est ponere Iocum in
frater tuns, non solum debes <i dimittere septies, imo ,
perictfiosum est stare in praeeipitio , ad
sed senlnagics septies (Matth. xvmJ.Caput nostrom §g humilern dicit Dominus : Ego snm ros, et ger-

Jesus Cliristus in passionis articulo, pro suis ora- mindbit Isrtfel sicui lilium (Osee xiv). Lilinm me-
vjl persecutoribus, et primicerius martyrum Ste- lius crescit ib valle quam in monte; quia ibi ma-
phanus pro suis intercessii iapidatoribus (Act. vh,); gis fecundatur irriguo, diutins relinet viredinem,
non sumus ul bonum pro
et si nujiis perfectionis diuturniorem conservat candorem. Uude dieitur :

malo solvamus, saltem pru malo miniitie mali la- LjfiMiii convaltium (Cani. n). Sic illc qui est verus
lionem reddamus. Israel, vere Doniinum videns, in valle hiimililaiis

Illud frcquenter ad memoriam debemus redu- piantatus, majore irriguo giatiae cceleslis fecunda-
cere, quod nobis insinuat doclrina evangelicae pa- tur, nielius spirituaiitcr germinat.
rabolse, ubi tegitur de ilio , cui dominus diioisit Magis retinet ebaritatis nitorem, et innocenlise
debitum, nec ille suodebitori voluitdimiitere suum, candorem. 60
i Tanto ergo quisque esse humilior
el ideo detrusns est in careerem , et coactus red- debet ex munere, quanto obligalioiem se conspicil
dere usque ad novissimum quadrantem (Matth. in reddenda ratione. » Quaevis enim opera merilo
xvili). Siroilitcr qu-i proximo non remiserit iuju- privantur, nisi humilitalis dulcedine condiantur.
riag, ab eo summus exactor de singulis culpis exi- Nam " t qni sine huroilitale virtvites congregat,
gctpcenas. " Cum rancorem in animo delines, irii- quasi in venttim pulverem portat. > Hxc est humi-
mico non noces, sed te in anima perdis, et te in litas quae clamal : Qui major esl fiat sicut ministra-
animo per rancorem punis, dfUiu alii cupis adver- lor (Luc. xxu). Et alibi : Quanto major es, humilia
sari. Qu;e est ista malilia? quae vindicta? ubi dum te in omnibus (Eccli. ui).JIa3c est qux Filium Dei de
vis tenere hostem, leneris? dutn vis perculere ini- Sinu Patris descendefe fecit in uterum Virginis;
micum, le perimis? lllud praceptum diligenler at- haec est qux eum iuvohit vilibus pannis , ut nos
tende, caulius intellige : Diligite inimicos vestrcs, indueret virlutum oTnamentis ; haec est quas eum
«( benefacite his qui oderunl vos (Matth. v). circumcidit in carne, ul nos circuincideret in

meiile; becc est quse eum permisit corporaliter fla-

CAPUT X.
gellari, ut nos liberaret a ilagello peccati; haec est
Contra superbiam.
quae regem nostrum coronavit spinis, ul nos servos
St ad fugam snperbiae praedieator auditores in- coronaret ffilernse beatitudinis rosis.
lendil excitare, his utatur aucloritatibus : Omnis quam humilitati dissimilis est superbia! quse
qui se exaltut, humiliabilur (Luc. xiv). Ilero : Quod Luciferum de ccelo ejecit, Adam paradiso privavit,
Jiominibus altum est, abotninatio est apvd Deuirt Nabuchodonosorem in hestiam transformavit. Ihec
(Lue. xvi). Ileni Paulus : Noli altnm sapere, sed estsuperbia, quae dum snpra se insolentor se eri-

time (Rom. nl. Item Jesus, fiiius Sirach : Inilium git, infra se ruinose descendit. Haeceslqiite dum se
emnis peccati superbia (Eccli, x). hem : Peposuit ^ extra se quserit, se intra se non invenit. Haec cst
polentesde sede, U exaUavk humiles (Luc. l). Item quae hominem in gcneralitaie facit specialem, et in

Pelrus : Deus superbis resistit, humitibus autem dat uuiversilate facit singularem, inpublicosoliuriup.i,
qraliam (I Petr. v; Jaceb. iv). bomo, considera et in conveniu privatum. Haec prima fuit quae h o-
quld superbia auferat, quid humilitas aliimna virtu- minem dejecit, et ullima esl quae ei ad Dominuu t

(um conferat. Superbia es angelis da^raones fecit ;

redeunti se objicit.

VARIiE LKCTIOISES.
Cbrislus, qui operalur in nobis mane, quando nobisgratia infundilur, lunc enim atirora gratiae in nobfs
surgit, dum in nobis per juslilicalioiiis lucem diestil; lunc vero ad meiidiem sol tendit, cum niajor in
inenle charitas incamlescil; lunc vero tendit ad vesperam, quando cbariias senlit coiporis iiubeculam;
sed quando iise nubeciilae suigunt, tiinc railii ccelestis solis buman* meiui se sublrahiini. tionio, irani
fuge, quw esl hoslis sapienti*, degcneiat a ratione; excedit meiisuram jusliliae, amicitiain ct concor-
diam ruiiipil, aufeit paccm pectoris, Sabbatum lelernilatis. 67 Nec lanien per negligenliam, ut dicil pbi-
insoplius, sunt remillendas iiijunae, sed potins per sapientiam. quanla labes fraterni odii, per quod
peccata redeunt, viiium pullulat, bomo moibi patilur recidivum 1 bonio, cogita ne facias alii quod tibi
nolles fieri (Tob. it).
m S. Greg. in Malth. xxv. " S. Greg. tuper Psal. ui p«mt. ,
 «5 SUMMA DE AHTE PRjEDKATORiA. 134
C«m bene pugnabis, eum cuneta iubacta putabis, ^. Qui timenl Dominum, cuitodiunl mandata ejus, et
Que mata tunc prastat, vincenda superbiu restat. patieniiam habebuni usque ad inspeelio „ em M ius
IlsBc est quae effeminal babitum, exlra regulam {Eccli ,,_ Et Hieronymus ail : Nulla res esl qnae
ponit gestum, per quam verba inundant, minac ful- stc servet nos a peccato lmmunes, sicut timor sup-
rninant, arrogatur quod deest, absentalur quod plicii, el amor Dei. Et Gregorius ait : Deum timere
instat. Haec philosnpbos tradidit in reprohum sen- est, nulia quae facienda sunt bona prselerire. E\
sura, excsscavit Jud;euro, perimit obstinatum, deji-
his auctoritatibus procedendum est sichomo, :

cit exallalum. specialiler est vitandus omnis timor mundanus :

"> Hace designalur per aquilonem, dum dicitur :
Qui tribulationes fugit antequam veuiant, qui in
Surge, aquilo, el veni y ausler (Canl.w). Aquilo ini-
tormentis dolorem exaggerat, qui in prosperitaie
micatur floribus, gramina dcprsedatur, aquas geli-
paril adversitatem, in gaudio iristitiani et moriem ;
cidio ligat ; sic snperbia novercatur bonis, fructum qui esf pessimus augur in dnbiis, mendax in veris,
operis pcrdit, nientem ligat geiicidio perversilatis, abundans in falsis. Nullura bonum adjuvat haben-
de qua dicitur : Quine malum pandilur ab aquilqne tcm, nisi adejus amissioiienipraeparaiusestaiiiraus.
(Jerem. i); quia superbia Kiater esl omnis nequi-
Ergo adversus omnia quse accidere possunt,
tise.De bac eliarn dieilur : Quid lu vides, Jere- B eiiam potentissimus
adhortare te ". Cupiditatum
raia? Ollam succensam ab aquilone ego video finisetiam ad tiraoris remedia proficit, el ut Seneca
(ibid.). F.aec ollu est servorum supecbise, in <jua
dicit : < Speiu metus sequitur. j Providentia ma-
drcoquuntur frlii lenebramm, sectalores honorum, ximum bonumconditionishuinanx, in maliun versa
venalores diviliarum, qui appctunt primas calhe- est; ferse pei icula qtise vident fugiunt, cum effugenv
dias, qui volunt in foro saiutari, et vocari ab ho- secure possunt nos et venm-o torquemur
:
et pr;e-
minibus rabbi. Hanc ollam succendii Nabucbodo- leiilo. Muita bona nostra nobis nocent. Timoris
nosor, id est diabolus-, huic flaminam prsssiat su- enim tormentum memoria reducit, providentia an-
perbiae fastus, in iiac deecquitur superbus, deco- ticipat, nemo tantum praesentibus miser est. ho-
ctum comedit yEgyptus, id esl immundus spiritus mo, vince tiiiiorem omniura viclorem si ; viceris
Irahit jn corpus suunr, consequenter egerit in in- eum, adversitas erit prospera, tribulatio dulcis,
fernum. Supeibia venlus esl, qui projieit pitlverera dolor iiet delectabilis. hvmio, vis timorem fugere,
a facie terrae; quia. superbum ejicit a slabilitate terrena postponere? non adhaereas tenenis, non iu-
vita? xternae. Hic. est tumor, qui jnfnsa medica- dulgeas caducis, terrena diiigis,
si limes offendere,
mina depellit, quia superbia oblalam graliam non times amitlere; timorem vincere, tioieDeuui.
si vis
recipit. Quatuor autem sunt spccies superbiae, qiue «*
Sic ars deiuditur ane, sic clavus davo VKunditur.
quasi quatuor vcnti totum raundum. perflant ,
qtria Deum tiroe ne timeas, Deo servi ne servias, et
muudanos tumoribus inflant. Arrogantia scilicel, mandata e]us observamenle ",boe estoninishomo,
qtiEP sibi ascribit quod non baliet : insoiemia, qttae id est ad hoc factus est omnis homo, ut in se legat
sibi appropriat quod aliis debet ; fastus qwi raulta , omnem Dei potentiam. Constifue te, o bomo, inter
eredil de se ullra verum contumacia, quae se eri-
;
duas mqlas, mulam limoris et spei. Sic spera ne
git inpraelalum. Hi sunt quatuor fabri qui lotum lax«tur animtis, sic time ne dilateiur eogilatua.
orbem concutiunt @9 ct var ' a phanlasmata honii- hoino, noli liinerc mortis instantiam, nec recuscs
nibus offerunt. vitae mililiam haec dat viro justo
! amplius meri-.
CAPUT XI. tum, illa largitur stipendium. Noli considerare
De contemplu mundani timoris. quantiim vivas, sect quomodo. Non ut diu vivas
Volens pracdiealor invitare audilores ad con- cttrandum est, sed ut sallsbene; diu vivere perliiiet
temptum mundani limoris, et adappetitum timoris adevenluro, satis bene ad animuiu. Longa est vita
snpemi, his titatur auctorilatibus : Nolite timere siplena est; impletur .-itilem animus, cum se vir-
ees qni occidunl corpus, animam autem non possunl d tutibus plenuni reddit, et a propria sui potestate
occidere, sed eum timele, qui polest et animam et nnnresilit. Quid prodest illi si octoginta annos exe-
«orpn.i perdere in gehennam (itatlh. %). In libro Sa • gerit cum torpore inertiae? non vhil isle, sed in
pientiae legitur : Deum time, et mandata ejus 06- vita moratus est, nec sero mortuus cst, sed diu.
terva (Eccle. xn). Item alibi : Bealmest quitemper Ule autem pienus dierum moritur, qui seniunt
est pavidus,(Prov. xxvin).Et iterum : Iiiiiiuin lapien- pensat gravitale virluiis, quicoactain atatem ex-
tiie limar Domini Timentibus
. Deum beneerit inextre- tendil meritis ;
quia licet ejus aelas sit impcifecta,
niis, el in die defensionis ejus benedicenlur (Eccli. i). tamen vila est cons.immaia '*. Obsecro, o liomo, ut

VAUliE LECTIONES.
" In alio exemplari inlerjecta hie erant : H;ec praelalos perenlit, diviies in tumorem erigit, religio-
sos decipit, Hasc bominem excaecat ne se cognoscere valeat, et quasi quodam prawtigio fallil, ul nec de
secredat quod est, etd.e seopinetur quod non cst. ,l
Addiiur in alio : £t indura. " Additur. Ui dicere
possis, Mand2la tua meditatio mea est. Observa ore utclames ad Dominum, Docebo iniquos vias tuas :
'
observa opere ut dicas, Mandata tua exquisivi nimis. 3
Qu*iis, o homo, quid allissimufn vitse spatium
exigai? usque ad sapicntiam tiioere: qui ad linem iilum pervenit, altigif linem non lougissimuin, sed
maximum.
j33 ALANi DS SNSUL13 13«

isic vivas, ut quemadmodum 7@ reram preliosa es A quamvis exicrifls pra?tendanl amaritudinom, tamen

«asu pendere putas, sic spatiuin vitse in peiidulo in lonslautis anirao pariunt ceelestis spei dulcedi-

esse non ambigas. Actu itlam meiiamnr, non tem- netri nec fiuetur palientiae fruclus dulcedine, qui
.

pore. Recttperei ii. bono aclu qtiod amisit in fluxu. non fuerit punctus tribtttalionis amariiudine. Tri-
Kon repenle nos in morlem dcjicimus, sed minu- bulatio efenirn estfornax qtue decoquit aurum, lima
tatim procedimus : quotidie morimur, qilotidie ali- qtise expolit ferrum, flagellum quo a palea sepa-

quidvitaedemimus. Faciamus, ut quanluna decre- ratur granum. !n liac tribulationis miiilia, patientia

scit de temporali vita, tantum crescat de eelerna. exercelur, militat fortitudo, rolioratur eonstantia,

Sit detrimentum lemporalis vit», ifl augmentuiii spes ad coeteslta invitatur. Poiius ergo anchora spei

vitae seternae. defigatur in portu salutis, in misericordia Salvatoris.

Armemus nns patientia ad vils cursum, ad mor- fhec enira spes non coniundit sed reScit, illumi-

iisinsultumrad utrumque enim monendi et fir- nal, non excseeat, ubi plus invenitur quam quod
mandi sumus, ut nec vitam nimis amemus, nec ni- quaeritur, vel quam spes possil capere; ubi plus fil,

mis mortis impeluin timeamus, sed iibra rationis quatn spes possil intelligere ; ubispes gaudium non
penscmus utrumque; e&t «nim ad moriendum alio- etsnsumit, ubi votum gaudium non niinutt : propter
B uocj yotum -aiibil exspectat, ubi spes figit gressurn,
quin iuconsulta animi ibcHnatio, nara quidam gra- ^
vali desidia, morte volunt finire faslidium. Non ad O quam felix spes iila ceeiestis, qttam tinror
.y|_
mortem adversitas imporluriiiaiis mundaTiae debct non expugnat, in qua limor non auguralur FulsK, ubi
charitatis divinae, ut
impeilere, sed politss ardor cupiditas non somniat inattdita, sed cliaritas omnia
homo non conslituai tinem desiderii in mortis arti- euffert, omnia credit, omnia sperai (1 Cor. xiii), ad

cu!o, sed potius, in seienias beatitudinis dispendio. qus? credenda vel speranda iimes ralionis invitat.
Quis timor uumanam wentern inlirrnare valeat, si
CAPUT XII.
pro ea apud Deum spes coilestis allegal? In quo no-
De spe cmlestium, ei coiilemplu lerrenorum. cebunllyrannoruni fulrnina, foMunae praecipilia, in-

spem fnmitates corporis, strepitus paupertalit;, si mens

Si pmiicaior vuit auditores invitare ad
uli deiiet feerit spe ccelesti vallata? h*c cst spes quse con-
CQsIesiiunt, et arcere a spe terreaorum,
spem H ab gregaliones rcgit; actiones dirigii. IJsec est quse in
auctoritatibus ,
quse ad hanc faciant,
Maledi- charitate altiludinem ponit, ut actiones dirigamus
illo spe animum retrabant. Verbi gralia :

camem ponil in Deusn ; Iisbg est quae in charitale laiitudinem

ctui hor.io qui sperat in hamine, et
Quam ijfitileul C «pcndit, t.l, eam extendamus ad inimicum. Hasc
bntckium suum (Jer. xv!i).item:
regnum ceeiorumr est quse in cbaritate 'longitudinem porrigit, ul in ca
inpecitniis conjidentes, mirare tn
Bonum sperare in Domino, pcrseveremus usque ad vike lcrminum. lnler hanc
(Marc. s.) El alibi : est

(PsaL cxvn). Flem et timorem, velut i«ter duas molas moli debet
qunm sperare in principibus'''* :

el ipse ie enulriet Chrislianus, suavis et delicatus. Unde in Detilcro-

Jacla cogilatum (uum iu Domiv.o,
Spera in Domino, et fac bouum tiomio dicilur (cup. xxtv) : Non accipies loco pigno-
(Psal. tiv). Iteni :

proceden- ris superiorem vei inferiorem molam. Superior mola

(Psai. xxxvi). Ex his auctoritalimis ita
eslspes; inferior, tiinor ; non enim illa sine ista
dum Spes lerrenorum ad vota futura tendit, et
est :

accipieiida est. Qui eniin sperat et uon timet, ne-

anteqtiam veniant gaudia consumil. H;cc per ni-
spem gligens est; qui autem limet et non sperat, de-
miam soliicitudinem menlem corrodit, quia,
ol eupi- pressus est.
timar offendil, vei>turaque gaudia vendit,

ditalem in iniitiilumextendit. Ohomo, qui incuiabis CAPUT XIII.

De spirituaii bxctu.
ierrenis, confitkns iu incertis, baeulo arundineo
noli ergo- credere His auctorilatibtts et rationibus potest aliquis in-
imiiteris, qui facile frangitur i

vitare ad spirituafcm lucttim Beali qui lugeiil, :

il!i qui fragiiis est et lubricus, cito decidit, et te

D quoniam ipsi consolabunlur (Malth.v). Et alibi :¥a>
interimit. Potius constilue animum in adversitaiis
oobis qui ridelis nunc, quia lugebilis el jlebitis
(Luc.
nubilo, qtiam in prosperitatis sercno. Si spem in
Jacobus ait Miseri estote et lugele, el plorate :
prosperiiale terrenoium censtituis, fallax est et se- vi). :

Risns vesler iu luctum comwlatur, et gaudium in

ductoria; cum lenueris, nort invenies quod spera-
mwvorem (Jac. iv), Saiomon ait Meiius est ire
bas. Discesex praenuntio, non cssespem pouemiam
:

cur^speras quotl diu obtinere non po- ad domum lucins, quum ad domum ccnvivii (Eccle.
in lubrico :

minor de- vu). Grcgorius « Pra?sentia gautlia sequuntur per-

ubi non invenies quod credis, ubi :
ieris,
qnod spe- solum in eis petua iamenta. Nemo potest hic gaudere cum sa:-
iectatio in cxperientia? l.ec
culo, etillic regnare cuin Deo. Tres sunt luclus,
rabas non invenies, sed potius fomitem culpfe, fc
>

mitem ruiiue, decipulain auiinae, fermentum justi- quibus mentein suam ienelur irrigare homo; Iuct.us

liae. Potius spem ilirige in tribQiauontbtis, qua pro proprio peccato, Uictus pro alieno, luctus pro

VkmJE LECTIONES.
« Et poeta Maxima morlalibus addiia cst ctira, spes ubi
In alio exenuteri addutititr hic sequeftlia ; :

: Jacta,
eic.
lony.a ventt. Ment ait : Longo consumil- gaudia volo, econtra, de spe cteiestmm aicttur
 »37 SUMMA DS ARTE PKjEDiCATOHlA. R8
dilatione bealititdinis seternaPrimus luctus fit ad A tibi noceas, ei prsebuisti arma si doleas. Quid tri-
se insum , secundus ad proximum lerlius ad Deum. staris de amissione illorum, quse in mediis volu-
,

I)e primo dicilur Fuerunt tnihi lacryitue panes die

: ptatibus causam babenl doloris ? quae in medfa pace

ttc nocie (Psai. xli). De secundo dicitur Quis causam babenl disscnsionis? quse cum deberent :

infirinatur et ego non infirmor? quis seandali-

,
esse securitatis fomentum, verlimtur in incluro?
zatur, et ego non uror? (II Cor. xi.) Uoc flelu fievit Si pro morte amici doleas, magis doleas pro peri-

etiani Jesus super Jerusalera, dieens : Quia si co- culo animse, quoniarn pro seclusione hujus vitae

(jnovmes et tu' (Luc. xix.) Be tevlio flelu iegitur lemporalis: si pro ipso fles, poiius effundas lacry-

>n Psaimo : Super flvmvia Babijlonh iliie sedi- mas mentis pro eo ad Deum, quam extcriorem
mus et flevirnus, etc. (Psal. cxsxvi.) Hi sunt Threni ululatum ad mnndum. Si naiuralis infiririilas te

Jeremis?, quibus plangit peccafum animse, plangit invitat ad luctum, non luelui tradr.s animum. Non
insultum mberise et diialiunem patrisc. Horum fle- prohibeo lacrymas quas naturaliter neeessitas ex-
tuum imbribus debct hmrw irrigare terram memis primit, quas infirmitas humana cxpeliil; quia hos
siue, ut parial fraetus benorum operum, diversos lacrymae per elisionem cadnst, nobis noleiitibus.
Corcs virtutum. Hi sunt imber malutinus et sero- Saepe salva sapientis auetoritate fluserunt tanto

tinus; matutiims, id est fletus pro propriis peeca- teinpore pro amioo lacrymse, ut illis non humani-
tis, eujus irrigalione in merile surgit germeB boni tas nec dignkas deesset; !icet enim, servata gravi-
operis; sed postquam ad malnritatera perfectae ju- late, nalurse obsequi ; sed quamvis natura te iivyitet

stiti:e pervenit germen pcenitenli», adesse debet ad iuctum animi, non !.arneii lacrymse suffoeent
imber seroliiws, iu est fletus pro dilalione patrise, animum, sed in mediis lacrymis animus constarts
wt ta!i lawentaiionis condimento congruentius rae- et immobilis, miseriam suam legat, vincatur ?.h

tamus fruclus bonorum oncrum. Ili sunt gralise anipio luctus, absorbeat Lnfirmilatem men.% exte-
flucius per quos transiewiU filii israel ascendenles nuet spiritus carnem, rafio sensualilatem. Si mors
in terram promissionis ;
peccatores enim de j£gy- immineat, noli dolere, sed praepara te ad mortis in-
pto vitiorum exeuntes, piimo per mare Rubrum slantiam per mentis constantiam. Talem f.e pra>
rranseunt, in quo submergumur hostcs, id est pri- para ut moi;tem limere non possis ; ut post morteni

)iw poenitentiae flu&lns subeunt, ubi delentur vitio- vivere incipias, qui ante mortera moriendo vivebas.
ium errcres. Unde per ileium bic cantare debemus Kon tamen dico quod desidia victus, ad mortem
canlicum Moysi, diceivles : Cuntemns Domino,glo- fugias, quia tam turpe est aliquando ad moilem
riose enim magnificaius est, equum ei ascensorom r confugere, quam morfera fugere. Desiderium vilne
dejecit iu mare (Exod. xv). seternse le invilet ad mortem : desideiium majoris
'H
Consequenler enim veniunt filii Israel ad torren- meriti tein vita deiineat . Noli dissolvi prosperis,
iem Hernon, el inclinantur scopuii, quando fideles noli suflbcari adversis. Ne sis de illis mulieribus
in deserto animi positi, et a curis sscculi eruti, ac quas vidit Ezechiel (cap. vm) plangcnles Adoni-
irs ibrono virtutum Ioc;iti, flent pro alienis pecca- dcm. Per Adonidem qui Jegitur fuisse morluus,
!is, compatiuntur proximis, alienum errorem ju;li- consequcnter rcdivivus. de quo raortuo videbantur
cant Buum, et sic scopuli inclinantur. Tandem per- iugere muiicrcs, de redivivo gaudere, inielligitur

veniuntfiliilsrael adJordanem,72 etnetlesicC0 P e! '- tenvporalis prospeiitas, quae in momento desinit,

transcum, cum iideles in cumulo perfectionis coa- ad momentuni resurgit, quia semper est in fluxu,

stituti, a fluxibus carnalium cogiialionum purgatis et nunquam iueodem slatu permanei. Huiic mor-
aflectibus ar.irai, ingrediuntur lamentum, propler tuuni lugent, hunc redivivum gaudent mulieies, id
piaeseniis misenoe dispenilium. Primus, fletus est est bomincs effeminati. qui ad forlunse ludum sein-
pounilenlue; secundns ex compaosione pioximi, tcr- per varianlur ;
qui cum iugente furlmia lugenl,
lius ex propria eompassione. Iiomo, fac ut mens cuin gaudcnte gaudent. Qui tot habenl meutis vi-
tua sit ille liber quem vidit Ezcehiel (cap. 11), in " cissitudines, quot habet fon.una vaiictates. Non
quo erat scriptum : Vw, lamenlationes el carmina. iste lemporalis amplecleudus est luctus sed ailernus
ht, si pcccato irretilus fueris, ad pa-nitentiam con- praicordialiter est cavendus, uhi eril fietus sinc re-
vfirtaris ; ut, si praecesscril vae moriali culpse, sc- niis-sione, dolor sine intermissione, labor sine
qualur lame.ntatio pnenitenliae ; irao. fres lamcr.la- quiete : ubi tota aninia erit h> fleiu consciemi.c, lo-
tioncs : iaaietiiatio pcenilentia!, larnentatio compai- tum corpus in luclu miseriae quia a prima jioria
sionis alien»3, iamenlalio pro dilalibne palrioc. erit ciarnor, a secund:i nnseria.

uoir.o, ad bos gemitus l,e converle. Hos dolorcs om- 73 CAPUT XIV.
pi«:lere, ah aliis lerrenis doloribus tc avene. Si I)e gaudio spiritunii.
tilii inimicatur fortuna, propier cjus iuimicitias, Ad spiriluale gaudiom, lia>. auctoritates et raiio-
dolotem non augeas ; nou habet qnid in te laedal, nes possunt hoininem invifarc : Lalamini in Do~
nisi Ci vires praebcas. Cerle, tibi non nocet nisi minoel cxsnllale, jvsti (Psal. xxsi). Item : Gaudrt-i

TARIjE LtCItONES.
** !n aiio exemplari sequuntur iicec Non tsedio doloris appetas mortem, non amorc blandimenti
. terreni
a^petas vitaw, Hatic (er jwtiifiUer, illam e\ipecla conslanler.

P*tbol. GCX, 5
139 ALANi DE ftjSlJLlS" (40
quia nomina vestra scripta tunt in cwlis (Luc. %). A 74 CAPUT XV.
Item : Exsullabimus et laalabimnr in le (hai. xxv). De patientia.
Item ; Gaudete in Domino semper, iterutn dico : Si ad patientiam vis auditores informare, liis

Gaudete (Phitipp. iv). Item : Jubilaie Deo omnis utere auctpritatibus : Patienlia opns perfectunt ha-
terra, servile Domino in Iwtiiia (Psal. lxv). His au- bet (Jacob. >v). Item- : Beati qui persecutionem pa-
r.torilatibus mpneniur ad spirituaiem wentis laeti- tiuntur propler juslitiam (Matlli. v). Item : Doctri-
liam, quam non operalur diviliaruni copia, nou na viri per patientiam diynoscitur (Prov. xix). Et
fallaxmundi gloria, non potesias saeculi, non prolis philosophus ait : Morum patieutia summa, bsec est
fecunditas, non corporis sanitas, sed paritas con- per quam martyr rooriendo superat viventem, pa-
scienliae, munditia vitae. Hoc gaudium nuila inter- tiendo triumphat, in tribulatione invenit dulcedi
rumpil miseria.hanc prosperilatem nuila demolitur nem, in labore quietem. De feli^eiicit favum, de
adversitas, huic dulcedini nulla se miscel amari- aceto meliitum ; eontumelise sagittas patientiae cly-
tudo. felix puraj conscientiae jucunditas! quae peus franjit, injuriarum jacula tcJeranliae virtus
vermcm interiorem excludii, a carcere doloris li- expellit. Quatuor sunt injuriarum species quas p;«-

berat rationem, ab immundilia purgal luentem. lientia viclrix expugnat, quibus resistendo, supe-
Hacc est paradisus deliciarum, variis arboribus rat. Prima est injuria verborum quam palientla
bonorum operum consila,. variis virlutum floribus aut per silentii tranquillitatem absorbet, aut molli-

piclurata , fonle cceleslis graiiae irrigata' 6

. Ilaecpu- tie verborum demulcet. Secunda injuria est odii

rilas conscientite vitas seternae est imago, el regni quam palientia remiltit, et-pro odio charitatem red-

t-celesiis piaefatio. Contra lianc mentis serepitatem, dit. Tertia esl injuria rerum qtiam jtatientia su-
nihil polest turbo fortunae : contra haee mentis pro- perat, modico contenta vialieo. Quarta est injuria
piignacuia nihil valent mundi instrumenta. Qui ha- corporis proprii quam repelUt easligatia carnis.

bel puriiatem conscientise, in mediis doloribus gau- Multi Ieguntur habuisse patiemirn umbram, muitos
det, in mediis lauienlalioniaus ridet, felis est in legimus mentitos fui&se constantiam, ut prosperi-
adversis. tatem consequerentur mundanam. Miramur quae-
Haac est domus Salomonis varris referta unguen- dam animalia quse per medios ipnes sine noxa cor-

tis, qnia in puritale cordis dulcia redoleut dona poris transeunt ; sed n.ulto magis mirari debemus
tliaiismalis. Haec est liialamus Dei, palatiura Chri- eos qni per ferrum et ruinas et ignes illaesi et in-

sti, lectus coelestis sponsi. Ibi spoiisa,id est anima, demnes animo transeunl. Turpe est cedere passio- .

vequiescit cum Christn sponso suo. ibi occutrit He- ni, turpius est succumbere luctare eonlra eam, si :

Lecca Isaae venienli de agro. Ibi Jacob deiiciosis semel vicla fuerit, rixam non iterabit. Auge ani-
deleclatur araplexibus Rachelis. Ibi Maria Magda- mum, amplia virtutem, non est vir fortis autstre-
Jene Christo pretiosissima offert ungueuta. O, si iiuus, qui laborem fugit; his, inqtiam, ncgowis !o-
tanta esl felicitas. purse conscientia?, quanla est mi- cum debel habere patientia, ubi se ingeril ccelestis
s>eria mentis cauterialae? qua judice nenio absolvi- negolii causa; alioqmn, sordido te continue fatiga

tur nocens, ubi verrais conseienlise mentem assi- bis iabore. Quare, si vides gravia insisiere, noli

due dcmolilur. Ubi assiduis circumvolat alis, saer-a lerga vertere, sed pedetcntim in tutura recede ; fa-

dics^nimi. Ubi occurrunt monstra, belluae pecea- ciie est pcr.patientiam tribulatiouum aculeos eva-
torum. Hic est liher diaboii manuscriptus, notis le- dere , facile est per patienfam boua temporaiia
teirimis delurpatus, ibi charta est inens eonscia contemncre, Quid turpius, quam in ip$o securi-

mali ; ubi calamus, liberias arbitrii, ubi incau- talis limine esse sollicitum? Causa hscc est quse
stum ", cnormitas peccali. Ibi, o bomo, miserrime nos facit impatientes, qiiod sunms boni ccelesti*

recolis quidquid ab ineunte aetate scripsisti, per inanes. Suntautem septem patientia: species, quaeia
quod Deum offendisti, in quo proximo obviasti, in septem petitionibus Dominicai-oralionis eoraprehen-
quo tibimet nocuisli. liber damnabilis, in quo D duntur.

ncn sunt scripla carmina, sed lamentaliones et vsb. Piima est, conlra mundi insultum, contra vk-
Sed jam, o homo, dele per coufessionem quod scri- nae gloriae appetitum , contra terreni laboris desi-

psisti per falsam loculionem ; dele per coniriiionein derium, contra cupiditatis retinaculum ;
qua? peti-
quod sciipsisti per malam cogitationeni ; dele per tur cum dicitur : Libera nos a malo (Matth. vi)j
satisfactionem, quod scripsisti per pravam opera- quasi diceret Qdeli 1,
: coufer patieutiam contra ma-
iionem ; dele librum perversse conscieuliaj ne ibi lum sseculi, contra mundi insuitiim. De hac eadem
lcgat ralio unde le damnei, ne ibi inveniat diabolus palienlia (it sermo, cum dicilur in ratologo bealitu-

uude te accuset ; ne ibi videat Deus undc tejudicet, dinum Beati pauperes spiritu(Mattlt. v). Palienliae
:

ut sic redeas ad spirituale mentis gaudium, ut.re- enim prima species consistit in spiriluali pauper-
vertaris ad te ipsuin, ut recurras ad Deum. late, quae est inabdicalione reruui exlerioruoi, iu

VARIJE LECTIONES.
**/n olio exemplari seqmlttr : Haec est paradisus iu qua plantatiir arbor vilae, id cst viror ccelestis sa^,,
pientiae: ubi virel ligiium scientiaa boni et mali, id est libertas aibitrii. lu bac constituilur hoiuo, utpo>
reuiu (elkitale laetetju*. " Jn alio habetur, iuca^tum.
iU SUMMA DE AUTF. PB^EDlCATOrUA. Ui
in abdicalione naturalium (ionorum , cum homo A allicil gusttim ,
lenitas rei quoe provoeat tacium.
pro naturalibus anirase dotibus non inlumeseii, in Contra htinc exeniium armat patii nlia mpntein,

abdicatione corum quae pertinent ad doles cor- quae sola bostes islos valel espugnare, sola litetu

poris, ut fortiludinis-, jsulehrittidinis, etc. terniinare, sola cxsulanteni ralionem in suo rcgno

Secunda patientia esi contra instilius diabbli. restitucre. Istnd bellum pius quam civile est, el ideo

Qiik species patientias peJftur, cum dicitur : Et ne inagis eavendum- Est bellum exteruum inter homi-
v.os inducas in tentationem (Matth. vi). Non petit ncm et diabohtm, de quo. dicitur: Xon est nobis
colluctalh adversus carnemet sanguinem, sed adver-
homo ne lentetur, sed, ne in lenlationem ducatur;
sus principes el potestutes aeris hujus (Ephes. vi).
tentattir eriini quis, et non in tcnlalionem ducilur ;

ut jiistns, qtii resistit diabolo ; tentalur, et in ten-

Estcivile bellum inter hominem ei proximum, de
taiionem ducitur, qtii peccando, maligno subjicitur; qao dicitur : Filii matris mem pugnaverttnt ccntra

de liac patienlia ciciiur : Beati miles, etc. (Maitk.

me (Cnnt. i). Est bellum plus qaani crvile, inter

v). In hae enim patientia, summa mansuetudo re-

carnem et spiritum, de quo dicitur : Mititat caro
adversus spiritum, et spiritus advenns carnem (Ca(.
stiltat ,
quod homo malignaiiti dsemotti asscnsum
non proeslat. y). Hoc bellum sedari potest spirituali luctu, si
Tcrtia
" rugeal quis absentiam sponsi,si fleat pro ingruentia
patienlia est contra injtirias proximi,
qtiando liomo paiienter sustinet conlumelias; haec peccati, si dt/leat abslimwdo a desiderio carnali, si

petitur cum dicitur : Dimiite nobis debiln nostra,

ploret cessando ab amore mumli. De qso Itictu di-
cilur : Beali qui lugent, quoniam ipsi consolabur.tur
sicul et nos dimitlimus debilcribus noslris (Mallh.
(Mallh. v).
•vi). De cadem dicilur : Beali miserieordes, etc.
Sexta palicntia est conlra miserias corporis, qn«
(Matth. v.)75 Spirituaiis emm misericordiae effc-
atlenduntur in labore, languore , frigore , sestu,
ctos esl in injuriarum remissione.
fame, siti. Hsec vulnera intulerunl lairones homini
Quarta species pattemiae estcontra naluralisjpau-
descendenii a Jerusalem in Jericho (Luc. x), id est
periatis insianliam cum aliquis constanti animo
dssmones Adae peccanli, qui descendit aiertisalem
egestatis suslinet ingruentiam. Haec petilur cum
coelestis visionis in Jericho, id est in defeclum ni>-
dicilur : Paneni nostrum quvtidiantim da nobit ho-
strss mortalitatis. Contra haac patientia esf, quando
die (Malth. vi), Quis est isle panis quotidianus,
animus supcrat virtutem morbi in languore gratias
nisi paiienlia contra paupertatem in hujus vitae dis-
agensDeo, et ita in infirmitale carnis invenit sani-
pendin? Haec enim patieniia est quae vialiei modi-
tatem menlis; quando etiamin labore mens iuvenit
cum compulit inimensuin, quoe abundanier cibat C requiem, pcenam referens ad debilum finem ut ,
menlem, quamvis non impleat ventrem. Ha»c pa-
qua; sunt lapguorescorporum, siiit medicamina
uentia fructuosa facit jejunia ; haec in milio invenit
mentium. Contra has miscrias corporis petitur ,
similam, in gobione salmonem, in aquis pigmen-
palienlia cum dicitur :.Fiat votuntas (ua sicut in
tum|; de hac dicilur : Beali qui esuriunt et sitiunt
ceelo et in lerra (Matlh. vi), id est fac ul, sicut in
juslitiam (Matth. v). Patiemia enim quac in mate- ccelo, id est in hnniana Ciiristi nalura nutti lua;
rjali jejur/io satietatem invenit, justitiam silit et
voluntalis fuit firma uia patientia, conlia lias nii-
esurit ; et quanlo magiscibura malerialem fastidit,
serias carnis , sic et in terra, id est in nobis lerre-
tanto magis spirilualem appctit.
nis bominibus.sit patientia contra inlirinitatcscor-
Quinta patientia est conlra insiiltum carnis
poris. De hac dicitur : Beali mundo corde, quoniam
quando homo viriliter refrenat insultum carnis et
,
ipsi Deum videbunt (Malth, v), Per hanc patien-
casligatjumentum, utsensualitas famuletur rationi, tiam oculns rationis purgatur, ne per languorem
caro spiritui, quandbspirilus super carnem lenet
in desperalionem cadat, velperiaborem in lorporem
imperium, quando contra cavncm ratio obtinet rc- ruat.
gnum. Moc regnum petitur iu dominica oratione, 76 Septima vero patientia cst contra flagella
cum dlcitui ; Adveniat retjnum tuum (Matlh. vi), " Dei, qua; juBtum examinat, servum probat, lilium
id est fac ut sicut omnia obediunt tibi, ila In nobis demonstrat. Ha;c petitur, eum dicitur : Sanctifice-
scnsualilas pareat rationi. Ut, siciit omnia in reguo lur nomcn luum (Matih. vi). Per hoc enini quod
tuo sunt pacifica, ila in regno nostra? mentis om- aliquis patiens est in Dei flagellis, sanctificaiur iu
nia sint tranquilla. quam timendum est lioc duel- eo nomen filialionis ; et quanto palientius sustina
lum intcr carnem' et spirituin, uhi caro conlra spi- flageila Dei, tanto magis in eo sanclilicatur nomen
ritum armaiur. illeeebris pensuuni ,
jttcunditate paternum, quia Flagellul Pater, per poenam, om-
carnalium delectalionum. Vide exercitum carnis, ncni filium queiu recipil per patienliam (Hebr. xn).
qni militat in ejus castris, et cum carne venii ad De hacpatienlia dicitur : Beati pacifici quoniam
,

beliuin ; ptilchritudo rei quoe dccipit visum , blan- fitii Dei vocabunlur (Malilt. v). illi enim qui pacem
dimcntum soni quod scducit auditum, odoramenta relinenl peeloris per patieniiam dum a Patre {b-
rcruiu qu% suspendunt olfactum, sapor cibi qui gellanlur, rccte filii Dei esse probanlur "*. Si qui?

VARIiE LECTIONES.
In alio exemptari, hie additur : Isle septenarius paiicnlitc resultal in Job, qucm amissio terreni ho-
ikZ ALANi DE INSUWS m
eigo patiens esse desidem, ^dh patientiam, Chrisii A quia per victintas aliena earo immolatur, per obe-

lltiem, mariyrum constaniiam diligenter aitendat dientiara vero propria volunias mactatur. Tanto .

et sie omnibus mnndani' insultibus patientise vir- ergo Deum qaisque placat cilius, quanto repressa
Uite iiiudat. Ut legitur i.i libro Macrobii : « Vin- arbitrii suisuperbia, gladio prsecepli se im molat.Peo
culopalieiitice olriigandi sunt impetus animi; magna catum vero ariolandi inobedienlia dicitur («"4id.)
77
csl illius gloria, qui nullius laudibus crescil, nullius ut, quanla sit virtus obedicntias, ex adverso moa-
vimperationsbus decrescil. > Plalo de patientia stretur. Oe bac obedientia dicit Salomon : Vir ebe-
aii : s
TB Congrediendutn est cum voluplariis rebtis, diens loquilur wtorias (Prev. xxn). Dum enim alie-

ut adversus eas non fuga nec abseniia simus luti, nae voci ltuariftter subdimur, nosmetipsos in cordi-

sed vigore animi et constanti praesentia moderato- bus supi-ramtis.

tjue usu continentiam temperantiamque tueamur, Scieridum est etiam quod obedientia aliquando
ct calefaclo simulqite reiecto animo, si quid in eo de suo nihil babere debel ; cum enim locus supe-
ve! frigidie Irislithe, vel torpetitis vecordisc fuerit rior imperatur, oheriientia: sibi virtutem evacuat,
diluamus. » Ait eliam Aristoteles : « Quis habens qui ad hmie proprio desiaerio anlielat ; aliquando
aliquid humani pudoris, voluptates cum stte et vero, obcdicntia aliquid de sno habere dcbet ut,

iiio communes se babere gratulaiur ? > Similiter " cum «mtumelise et probra imperantur, nisi ba:c

et Socraies dicebal multos homines propterea vefle animus ex semelipsoappetal, obedientise sibi bonum
vivere ut edcreni et biberent , non bibere et edere miiiuit, qui ad hoc invitus descendit. Debet ergo
ftt vivcreni. Gregarius eti:un ait : t Nulli itr.ponas obedientia et in adversis suum aliquid babere, et
quod non possis. > Et itcrttm Socrates
pali ipse : rtirsum in prosperis, de suo nihil habere. Hitic

« Sapientis est, ne in cassem cadat, caver.e, et si Moyses principatum popuiihumiliter reousaf (E$od.
qms forte ceciderit, fortitcr ferre. Forlis enim non ni).Paulusaudacter dicil: Ego nonsolumligari in Ja-
potesl judicari , nisi et sapiens ftterit , virtus cnim rusatem, sed el mori paratus sum (Acl. xxi). Sed ca-
s0
sine sapienlia temeriias pericttiosa pttianda est. t vendum cst ne in obedieniia crres . Scias ergo

Itent Socrates : c Viri boni cst scire pali, nec facere qtiod vera obedientia esl aninii deliberatilis /lone—

iiijnriam. t Item , idem : < Patieatia miseriarum sta, justee jussionis effectus cum discrelione. Eeco
poilus est. • qtios comiles debeat habere obedientia : scilicet

CAPUT XVI. justitiam, ut-juslum sit quod pracuipiliir ; unde di-

De obedientia. citur ; lusim jussionis effeclns, 2° ut sil hoitcstum

His auctorilaiibus possunt auditores ad patien- ., quod dciiberatur, ut dictum est : Deliberaritis ho-
li»m informari Chrisius factus est pro nobis obe-
: v.esta; 5° utex discretione ptocedal; unde addilnr :

diens usque ad moriem, niortem antem crucis (Phi- Cimh discrelione. lila ergo obedientia qu* siite dis-

Hpp. ji). Samu.el etiam ajl :.Jfefior est obedienlia crelione est, cassaest; illa qnce sinc Iionestale,

quamvictimw (I Reg. xv). Ilem apostolus ; Servi, supina est ;

qtiia qui obedit in hoiieslis ex nimia
obedite prospositis et dominis veslris, non tantum obedicnlia ampiiatione, superbiam menlis signifi-
bonis et modestis, sed etiam dyscolis (/ Petr. n).Et: cat. Si vero non fueril cum justitia, irregularis est,

Qui poteslaii resislit , Dei ordinationi resistit (Rom. anomaia est. Sciendum autem qucd uer obedien-
xm). Ex h*s auctoiitatibus procedendum : homo, tiam nunquam debet malum fk-ri, scd aliquando
Fiiius D;i factus est pro nobis obediens usque ad bonum quod agittir intcrmittij J^qii enim erat mala
comumciiam patibuli ; tu non vis obedirc prscs- arbor in paradiso, quam Deus contingere vetuit, ul

ptis Evangeiii? Cum angelus omnibus obediat

in per obedier.tise merilum homo benedictus cresce-

Dco, t« qui lulum es etcinis, contradicis Dei pw,- rct; dignum tamen fuil ut hunc a bono proliibereU
cepio ? Inseitsibilia. obediunt Deo, tu qui solus pr.c- Notandum vero qtiod ibi dicitur Ex omni ligno pa- :

ditus es ratione, impugnas Dei voluntatem ? Sol a radisi comede (Gen. n), etc, qui enim ab uno bono

sua semiia non deviat, luna a suo tramite non subditos velat, necesse est ut mulla concedat, ne

aberrat, stell* suis indulgent officiis, ad nutum mens ab omnibus repulsa, quasi jejttna intereat.

Dei, campus floribus amcenaiur, intbribus terra

.
ir- Qtiaiuor ergo rationabilem comitantur obedientiam,
:l
rigatur, ftonde crispatur silva, in nemore citLari- discrelio, honestas, justitia, bumilitas . Sunt au-
zat avicuia, sic Deo obediunt eiincta ; tu solus im- tem tres regularis obedienlia; species : sufiiciens,

pugnas cjus prscepta ! Considera , o homo, Cjuod qua quis obedil majori; perfecta, qtta obedit pari;

metior esl obedientia qua.m vUtimw (I Reg. xv), abundans, qua servit minori. Prima est quasi po-

VARLE LECTIONES.
lioris non fregit ;
quem Satan uxori injurianli viriliter restilit ; qui omnibtts
leninvit, ncc vicit;qui
temporalibus privalus, egesiati tton stioeiibtiit ; quem carnalis filiorum dileclio nondejccit ; qui in virtitte
animi. cainis ulcera abstirbuit; qui flagella Det palienter susiinuil. " Additur Nullum sibi unquain atit :

contincntem prorsus, atit lemneiauim satis visum esse, cui vita non inler ipsa errorum peiicula, in me-
ltaque congrediendum, etc. *• Hic interponuniur
diisvoluptatum illecebris esplorala sit. Et postea :

tequentia llic enim pot*sl latere fel sub specie mcllis, titpus sub rellere ovis, in potu vcnenum, in cibo
:

sl Additur hic iterum in alio : Qtiae ipsain ofcedientiam iia eorislioant, ut a modo ruere,
morliferum.
vel in modico vacillare ncn valeat. , ,.,., .,- ,.••,:•.'."
 14S SUMMA DE ARTE PR/EDICATORIA. m
sitiva, secunda comparativa, superlaliva. A Mulli egrediuniur Babyionera,
lertia sed moriuntur ii: via.

Prima est proecepti, secunda supererogatiouis, ter- nec perveniunt ad aeternae pacis civitatem, Jerusa-
tia consilii
8S
; has in se complevit Chris.lus, ma- lem ccelestem. Perseveranlia informat meritum,
cum
jori obediens, minor eo secun-Patri obedivit, colorat boni proposilum, reniunerat curienlem,
dum humanitalem quando Palri sequalis
; et pari, coronat pugnantem. IJjpc ducit ad bravium, ducit
secundum divinitatem; obedivit minori, quando ad portum, dat formam operf, reguiam aclioni.

obedivil malri. Praeterea, cst quaedam obedienlia H.tc est lunica Ularis Joseph, linem viice contin-
quae est diiecta, quae lit fine debito et officio con- gcns ; haec est tunica sacerdotaiis usque ad pedcs
gruo; ut quamlo bona intentione obedimus Deo. perveniens, hsec est cauiia hostiae quam Deo teue-
Alia rccta, sed upn directa, ut quando obedimus mur offerre.

Deo, sed incongruo olficio, quaieui obedienliara Hic cst calcaneus LontC operationls, quam contra
exhibet Judseus Deo creatori suo, sed caret forma morsus serpenlis debemus observare. Ha:c e=t vir-
oflicii, id est regula charilalis et lidei. lndirecta tusquse omne bonum volura informat, qua iaurean-
vero obcdientia quando ohedimus Creatori in-
est, tur martyres, qua coronantur virgines. llcec esl qtiaj

luitu favoris humani. Relrograda aulem est, quando res difficiies reducit ad facultaiem, et oinnem vin-
dseiitones obediunt Deo. Quia sic obcdiunt agenles cit difficultateiii. Hcee est vestis sine ruga, lunica
quod nolunt. ** sine macula. Haec est quae horiam aclionem facit

Prima est meritoria, secunda introducloria, ter- unicolorem, virtutem uniforraem. Et liotandum
lia qusesluosa, quarla perniciosa. Piima est effi- quod qusedam pc-rseveranlia est quasi fenalis, quse,
ciens, secunda, faciens ; tei tia, deliciens ;
quarta, instar feni, ad tewpus viret, et in tempore ad/Gr-
iiiliciens. silatis flaccescit. Haec quasi flos egredilur, et eon-
quam efficax estregula obedienliae, quae con- teritur, el fugit velul umbra, et nunqtiam in eodein
cordiam servat in angelis, quse paccm nutrit in slatu permanet; linalis vero persevei,antia esl qiue
clauslris, sine qua nec respublica stare, nec mi- pcrdurat usque ad iinem. Haec est fons \ivus, hor-
nima familia regi potest. Quae et brutis jus natu- tus signalus, cui non comnumicat alienus, qui
raie suggerit; quam pro lege res inanimnta custo- semper fluit, semper scalurit. Laborent fuleles ut
dil. Hac ligantur ccelestibus terrena, humanis di- iianc habeani, ciaustrales uthanc relineant, virgines
vina; hsee esl scala per quam fit asccnsus in coelum. ut hac se informenl, viduce ut in hac perseverent.
Hsec insuper obedienlia humiiitatem nulrit, palien- Diabolus quandoque iniiat liominem ad bonum,
liam probat, mansuetudinem exaniinat. Studcat bono gravius maiura eticial. Contra liunc d;c-
ut de
hanc claustralis ulnis chaiitatis aropiecti ut, quod c monis insultum valet perseveranlia, ut bouo Sae
79 est Dci solvat Deo, el quod est proximi proxi- D ona concludaiitiir inilia :

«10. Hcec cst obedientia, quse juxta regulam justi- Ne primo tnedium, mcdio ne discreptt iinum.
tiie, singtilis reddit quod suura cst : et sicui ex Bouum enim inciioare, et malo line concludere, cst
obedienlia omne bouum procedit, ita ex inobe- monslruosa conficere.
dieutia nialum omne exorilur; duin scilicet per
llla. namque actio csl f;uasi cbimera, quae ini-
peccatum homo Crealori suo contemnit obedire. litiin habet a ratione, fincm ih scnsuaiilale. Cuni
CAPUT XYiL sic agitur :

Deperseoeraniia. Janyit. Htimano capiti cervicem piclor equinam

His auclorilalibus commonelur quis a.l pcrseve- Ei sic varias inducil infructunsitaiis pliimas.
rantiam : Qui perseveravcrit usque iu finem, hic sai- Sunt quitiam qtiorum vita nionslrum niirabile
vus crit (Maltli. x). Item alibi : Si perseveraverit faeit, cujus inilt-ini honum, quasi caput hominis
puisans, dico vobis, el si non dubil ci co tjuod ami- pvcetendit, medium *vero in luxuriam desccndens,
cus ejns sit, propter improbilalem tamen ejus, sur- venlrem caprae oslenial, ad ultimum in rapaci-
aet et tiabil ei quott/uot habet necessarios (Ltte. xi). q talem devians, lupac p.jdes habet. homo, quid
Et Aposlolus ait : Oinnes in stadio cumini, sed prodcst tibi bonum inchoarc, et non reelo finc con-
liltus accipit bravium (1 Cor. ix). Et : Qui kgilime cludere? Mclius esl viant verilalis non agnosccrc,
certacerit, coronabitur (II Tim. n). Item alibi dici- quam posl agnitam relro ire (II Petr. n). Per hanc
tur, quod Dominus judkabit fines lerrce (Psat. ix). inconslantiam levitatis argueris , apostasiam in-
Et Vbi ceciderit arbor, sive ad austrum, curris, menlis stabilitatcm nostponis 83
: sive ud . Seneca ait :

at]uilonem,ibi erit (Eccle. xi). Kt aiibi : c Finis, non « Compositie iiicnlis est posse consistere et in
pugna coionat. i bniio morari. s Nihil lam utile est quod in transilu

Multi aggrcdiuntur magna, sed deuciunt in via. possit prodesse. Perseverantia bonum 73 c ,! ucat,

llulti Sodomam exeunt, scd cilo relro respiciunt. tenerurn ad maturitatem perducit. Nec qnscrit puc-

VARI/E I.ECTiOiNES.
ss
Additnr : Prima est mensuia bona, secunda eonferta, tertia supercffiuens. " Inalio exemplari
sic : iioino, per perseverantiaiu brevitatem redimis viice, nulium opus iucassuni Iraiisire pcrmittis,
omnes horas coinplceleris, ut cx crastino n.inus pendeas.
«7 ALAM DE INSBLIS 148

•rilera animum, sed adultum maluros quserit mo- : A te, non invenires nisi mis,cricordiani. Misericordia

res, uon teneros nec enormes s \ Si lolam vilam cst, si peceantem sosfinct, si flagellat at cm&naet,
perseverantia non itlustrai, saiteni tinem persue- si a peccalo ifberet r.si in justitia eouseivet: miseri-

rantia finalis concludat. Si obtulisti (lorem juven- cordia quoque si aHenialiler punit, quia citra me-
mtis diabolo, saitem fsecem seneciutis ofler Chri- rit3j misericordia si Klernaliler remunerat, quia
sto. In vespere lauiiatur serer.itas clie.i, in fine sta- supra merita prxmia:. Nec in hoc detrabitur ejus
lusoperis boni. 'Vide a qtranto bono Jtidas Cecidii, justitiae, quia ejus justitia exigit usum misericor-
qui in bono nori perseveravit. dfee. Justilia nan;qtie semper debet habere cemitem
Vifte qoid Salomon per aninii instabifitatem per- misericoftliaro, quia justitiae veritas in severitaleru

didit, in nuantam calarakaleui Saul deoidit. Qiianti vertiiur , nisi dulcedine misoricordi* condiatur.
nieriti sit perseverantia ex flagitio oppositi vitii, L'nde dieitur : quod Miserkordia ei verhas obvi&ve-
scilicct impoenitentia; corijectare possnmos. f)c im- runl sibi justitia el
,
pax osculatm sunl(Psu(. i.TiXxn},

pcenitentia enim dicilur, quod lanta sit labes hujift Debet enim justitia misericordiam quodammodo
peccaJi, quod humilitateni poslulandi veuiam siib- osculari, tit ipsa a tramite gQ misericordite' non
ire non peccatum inSpirituisa
possit. Hsec-esl enini recedal, et misericordia jusliike lineam noti eva-
sanclum, ha;c est peetaitrm ad ntoiieii», de qiio dat.

Joaaues ait ; Em peccatum ad morlem, non dico ui Undc ct misericordiae dicjtur snper altare judi-
pro eo oret quis (1 Joan. \). Jmpcenitentia auteni ci ciinit, quia justitia in crudelitatis abyssum ilepri-
desperatione naseitar, aut ex pra'Sumptione oritur, mituY, nisi niisericordiae gratia relaxetiir. Est mise».
*t quantum in ipsa est, aut derogat Dei jnsiili», ricordia justitise ecndimeritum, judieii medicatncr»-

aut detrabit ejus misericordiae. Felix ergo perseve- tnm. Nec tanien pro miseria vel vulgaris debet esse

yantia, quae impoenilentiam excludit, obsliuationem misericordia vel abscissa, at ait Scneca : i Tam nam
expefin, eotitemptum eliminat, obdurationem es- omnibus ignoscere crudelilss est, qua.m nulii.
pugnat. Disqiplina enim vel misericordia niuttum destruitur,

CAPrJT XVIII. si una sine altera tencatur, sed liaee eirca subditoa

De misericordia. debel inesse rtctoribus, et jusle consolans miseri-

Au misGi icordiam hae possuni auctoritates bomt- cordia, et pie saeviens disciplina. Pensemus quan-
nem invitaio Beali : misericordes, quoniam ipti mi- lum Moyses populum -amavit, pro cujus vita deteii

sericordiam consequentur (Maith. v). Misericordiam se petiiir, et quanto zelo recUtudinis, cuni vcniani
volo,et non sacrificium Beatus c obtinuisset, ad populum aif.PonaJ vir gladhim
(Mattli. ix, xsi). lleni :

liomo rjui miseretur et commoda! (Psal. xixvi). Et. s-uper femur suum, etc. (Exod. xxxn.) Eece, quipe-

Jacobus in Epistola canonica : Misericordia sttper- lit vitam hominum cum sua morte, pancorum vi-
ex-aUttl judicium (Jac. n). hem Saiomon : Miseri- tam gladio exstinx.it ; intus amovis igne, foris ac?
cordia el ceritas enstodiunt regem. el roboratur cle- census est zelo severitatis apud Deum. Dtrobiqu»
tnentia thronus ejns (Prov. xx). Et in Evangelio causam popult precibus apud Beuui,
fortis legalos,

Omnia.qiuecunque vuttis ut faciant vqbis homines, causam Dei apud popolum glauiis aUegavil.
el vos facite Ulis; hcec esl lex et pcopitetce (Mallh.yu). bomo, misericordiam secteris in prcxtmo>
homo, si diligenter eonsiderarcs Dei misericor- non intuitu foiiunae, sed causa; ; non aegritudo ani-
diam, in te posses habere raiseremli formam. Quid mi sed charitas Dei cleinentiam excitct; multi
inoKrnarit Cbrislum, nisi misericordia? quid subje- enim sunt, qui nocentissimorum lacrymis moven-
cit eum nostrx miseriie, nisi sua ciementia : haec tur, qui^ si lieeret, earcerem effringerent quo» ;

sstjsoia via hominis ad Deum4 bei ad iiominem. O nonmovet ebaritas, sed animi intirmitas. Hedda»
besta vra, qu<e sola commercium nostrae salulis ergo charilas eompassionem honiini, poniat aequitas
nj;n»scit, qL« sola ad Dcirm dirigit liorcinem, et enonnitatem vitii. ilaxime autem studendum est
Deum deducit ad hominem! Ipsa «ota medialFts ® j np e fi|jus misericordiae, ut cibetur esuriens,
re-

avcrsos eonciliaas , disjuiietos sotians, dispares iiciatur sitiens, vesliatur nudus, recipiamr pere-

fl-uodammodo cotcquans , Deuin hnmilians, nos grinus, consotetur pnpillus, visitetur segrottis. IlaM
tnbliiTiKns, illum ad ima tralieus, nos ad summa sunt opera misericordine, quaa justus disponat in
enjiens ; ila lamen, ut non abjecia sit ejus descen- judkio (Psat. xxx-vi), quae aUegabuiH in die judieii
sio, nee super!>s sed gloiiosa sit nostra exaitatio. pro eo, Soia enim misericordia; opera perorabuht
Magnam enim vini habuit misericordia. quse sola pro homine in eausa finali quia Judicium fiet sine ;

potuit Deiim de oelo tiabere ad teiram, et homi- misericot dia ei qui non feceril misericordiam(J ac. u)*.
nem ile exsilio reducerc ad patriam. magnum iiomo, in alterius miseria te ipsuin recognosee,
misericOTdiae vinculum, quo Deus ligari poluit, et in alia, miseriam tuain lege. Si justus es, cadefe
iiomo ligattis vinciila iniquitatis dirupit ! homo, poies ; si dives es, don.um fortunae est, non natura!.
si tuam cousiderares miseriam, iu opere Dei ei.a Si sanus es, utlirmitas vel insta/, vel minalur iq-

VARIiC LEGTIONES.
'"*
flie hrtbebantur sequentia §\ \\s conscqui perseverantiam, slude acquicscere boms, ut eonsiwyudt
.

qute esi altera naiura, iu le perseveranliain gignat, convictus bonorum, vitoc loyganimitaieiu pariat.
 ARTF. PRJEDICATORIA. r$o
U9 SUMMA &£
Si sapiens, frapientia lvominis non habet kjudimcm et justitiam, m>» tnirfm «ua/«miii<i»f<»«j
homo, devias a tramite clemen
me (Psa/. cxvtn). Stcm Beatusvir quiin sapientia :
toiwianliam. si
morabilv.r. et qui iujustilia meditabiiur [Eccli. xiv).
titt.quanlum in te est, tuibas fontem misericordiai;
ltem ; Judkate pupillo et Inimili, v.t uon apponat
iti qui in Deo experms es fontem misertcoTdiae et
ulira maguificare se hotno super lerram (Psai.
pirtatis, saliem in p»oximum sinas rivulum miseri-
cordiae eman.ire. Quid eril si Salvator tuus clemens i\). Cavendum est tibi, o bomo, ad <quod inspeclas

proxinium immisericars, st au- judiciuro, ne jwdicinm odio exasperes, ne crudelitatp

et pius sii, et-t-u in
m infiammes, ne amore pecunis emollias. ne timorp
slerus? iti a Domino recepisli misericordiaro et
•
proximum patras maUliam. Tu in Dei misericordia recidas. Non te moveat purpuia divitis, non saccus

quam clementise pauperis; regia via iucede, oon declines ad de*te-

legere potes quid agere debeas,
cerie, potius misericor- ram, emollienup judicium nec ad sinislrgm, exas-
regulam tenere valeas. Et ,

diara quaut jusliliam tencris amplecti. Applicabilior

perando supplicium. Nonesl crudelitas punire r«;a-

enim debet esse omnis horao naturaliter ad miseri- lum , sed juslilia ; noii est tyraanicum , sed divina

cordiam quam ad juslitiam quia miserkordia pa- reclitudinis judicium. Sed cave, ne sic ab altcrius
;

limorem oeul ° fcstucam ejicias, ut in oculo tuu irabem non

vitamorem, justitia ; cjuia charitas exclu-
dit timorcin, timore autem dignior est dilectio. videas. Nec sic. aiterius velis revelare lapsum, ut

Mulia etiain sunt quae nos monent de justitia ali- ttium negligas easum ; nec sic curcs alterius tnor-

quid rcraxare; humaiwe naturse inlirmitas, rei uti- b.uin, ut te postponas «groium; dicaturque libi :

iitas, miscriccrdise etiam dignitas,^uce superexaltat Medice cura te ipsum (Luc. iv). Audi quid Domiuiis
judicium. Nasraiur ergo misericordia non ex n&- dicat Phariseis accusantibus adulleram : Qui sine

gliger.tia, non ex pusillauimitate, non ex- indiscre- peccalo est,primus mitiat in eam lapidem (Joan. vin).

tione, non.es animi iniirmiiatc, sed omnibus roodis Si peecator alium peccatorem judicas , te ipsun,

sit circuinscripla, ut sic suum relineal pi'oprium,

condemnas. bomo, qua fronte in alio arguis,

nec justitiae auteral dcbilum. Yide, © liomo, in Jo-

quo<I in te ipso gravius invenis? qua faciejudicas
s»p!i misericordiam; qna> fratram obtila est inju- proximum, cum te ipsura scias gravius judicanduin.

fiam (Gcn. xtjii). Lsge in David clementiae gratiam, Decet piincipem jusiitia, ab ouini vitio cjrcumcisa,

qui tcmiinis ciicumsciipla debilis, coinitibus vallata

lilii perseqtientrs deflebat demenliam (lllieg. :

svin). Ilaec et iiis similia tibi exempla propone,

ut eam comitetur reciitudo, ne judicando a reclo
si

vis re-cia- sectari Iramitcin misericordise. Si eJaudis

devicl; discrelio, neerrore exorbitet; cbarilas, ut

v scera misericordia? indigeiili, claudis libi uon odii ra!,core sed zt>l0 i"stiiia3 gladium vimiicta
januam C
miscricordiseCliristi.Misericordia etenira clavis est exerceat; debet uti misericordia , ne xustitia in cru-
qua reseratur coelum, delilatem evadat; deliberalione, ul de pcena
quse soivtl reatum. H*c est di.u

porla Domini, justi intrabimt in eam. Haec est mi- apiul se tractet vel deliheret. Unde Sencca ail :

sericordii, qux Novum < Prope est ut conuemnes lilienter qui cito; propo
illuminat Testamenlum, et ,

3'igbrein veierisJegis exienuat. Hxc est lig"hum'quod

esl ut inique puniat subdiios, qui niniis ; mo-
derate impcrare, laudahile est. » Natura couvia-
«quas Jfafa dulcorat (Exod. Hoc saleEliseus xv).
aquaium amariluiluicm cxterminavit (IVRcg. n). cat esse regem, quod ex aliis animalibus iicct ca-
Hac farina Eliseus olla; roortem exsiirpavit gnoscere quibus nalura prselicit regem , ut apibus

(IV lieg. iv). Hoc oleum iufu iii SamaritaiJui 81 euia tamen nalura nec ssevum esse voiuit, nec ultio-

vulnerati vulheribus (Luc. x). Clementia non nem magno constantem pelere. Zelum quoque ejus
taii*

tum hoininem honestum, sed etiam tutum..

reddit
relj'aliit ei in^rmem relinquit, quia, ut ait Sencca,
Principum ornameniuni cst clememia, et lux cer- rracundissiruse ct pro captu corporis pugnacissimse

tissima. Haec sola dividit inler crudelem et pium^ sun! apes, et aculeos in vulnere relinquunl, rex ipse

inter regem sine aculeo est, exeniplar magnis rebus existcns.

et tyrannum. Rex arraatur clemcntia,
lyraimus armis provocat oriia. homo.ubi pareres,
D Pufleat au istis animalibus non trahcre niorcs, cum
lanto moderatior animus hominum esse debcat,
>.iisi tiiji cleriieniia subveniret ? Si tecum ageret
Dcns districta jusiitia, non posset excogitari pcena quanto veliementius nocere potesl. Qui justitia prse-

quas responderet meriiis, suppiicia qu»3 Dequipolle- diius fuerit, cum Moyse mare mundi viiiorum san-
guine rubricatum sicco vesiigio perlransihil. H;ec
rent deliciis. Omnia ergo attribue Oei misericordia»,
ei a simili espendas miscricordiam in proximum est qua petia percussa
virga in fluenia emanat,
;.

i;on sis avarus in rniserendo, quia experlus es rai- quse subditorum lapidea corda in viiluliini ffuininij
S5
sericortiia; largitatem in Deo. exuberare facit ,
82 I! «c est venlilabruoi quo
dividitur granum a palea, lornax in qua separa-
GAPUT XIX.
tur argenturn a scoria giadius quo separaiur ,

De jusiiliu: vivus a mortuo, ferrum quo diriditur sauns

?!;« aueloritales ad juslitiam fommonent :l)iligiie morliido; quia contra morbum peccati, apponcn-
justiiUim qui judicatis lerram (Sap. i) ; i(cm : Feci dum est mardax emplastrum, ne nimia viiioium ta-
;;-. ,. VARl.*: LECTiOiNES.
n, m ".•
€Xe
y lar < imtrponUur H;cc esl Virga Aaron qua; tloruit
: et fionduit. et fiiictuin r>cocrii

uu« ^ssxsssst
ei dun " ,c" ,te coiicii,i,u ''' ?io,et uum
'

"
i " u,,;riaiiief «wSfirSBa
 151 ALANI DE INSULIS 152
fcrs esuKcyel ineufata, et in augmenlum faeinorum A etaspera pro eo quod dlligunt adipbcendo, eogit lo-
Hi
redivivat iniquilas impunita. Haec est mensura lerare 8 '. Charitas virtutes cseteras munimine suse
qua debemus meliri pcenas, ponderare merita. Haec perfeclionis solidat. Quisquis in eju» radice se in-
esl. qtiae unicuiquc jns suum iriliuit, communi utiti- se:it, nec a viriditate deficit, nee a fruclihus eva-
tate servata.Aiiquando enim de poena relaxandum nescit 89
;
quia opus efficax non amillit. De hao
propter aliorum scandalum aliquando poena exag- ; etiam dicit isidorns : Nullura praemium compensa-
geranda est, ut sit afiorum cautela. Ha;c est medi- tur sine charitatis amore; quantumvis quisque re-
eina vkiorum, antidotum peeeatorum. Hajc est gla- cte eredat, sine cliarilate ad bealitudinem pervenire
dius qui ulramque partem hemihis defendit ; corpus non potcst. Quia lanla esl charitalis virtus, ut etiam
ab exterioribus injuriis, animam ab inteiioribus prophetia et mariyrium sine ipsa non prosint. Cba-
molestiis. ilsec est lapis q.-o David Goiiam percus- ritas omnium virtutum obtinet priucipalum. Unde
sii, et Israel a servilute liheravit. H<ec, sine discre- et vinculum perfectionis ab Apostolo dicitur (Col.
t^one, est gladius in manu furiosi; baec, sine poten- m); quia universie virtutesejus vinculo religanlur,
tia, est giadius in manu contracli; haec, sine mise- Dilige ergo- Deum ut diligaris ab eo; et esse eum eo>
ricordia, est gladius in manu tyranni. Cum summa citlus ad ipsum pervenies, nam dilectione appre-
discrelione ienendum.est exercitium juslitiae, m non hendes, possidebis, frueris. Haec est via superexcel-
fudieerims ex suspicwne, sed politis ex reclitudine lens, via supereminens, vias distortas dirigens, vias
*'. Nullum condeinnes
ante judiciura ; a-nte proba rectas ostendens.
etsic iudica: non euiui qui accusalur, sed quicon- Haec est charitas quae lanlum in Deum prsevaluit,
vincilur reus erif. qaod eum de supernae majeslatis sede ad inltraa
CAPUT XX. nostrae mortalilatis adduxil; vulneravit impassibi-
De dileciioite Dei. lem, traxit incommiitabilem,tigavit insuperabilem,
H;« aucto:itates forinam prseferumt chariiaiis : aeternum feeit morlalem.
DUiges Dominum Deum ex tolo corde luo etex tola Si tantum potuit charitas in Deum, quantum, o
anima tua (Matlh. xxn). Joanncs ait Deus charitas : Iiomo, debet posse in te ipsum? Si Deus propter
est, et qui manet in charitate, in De<? manel ; et Deus frominem lanta pertulit, quid homo propler Deum
in eo (I Joan. iv).. Item Petms : Ante omnia in vobis- tolerare recusabit? Pudeat aulem bominero non
melipsis mvtnam charUalent habentes, quia charitas *u3.ijici charitali, quae sibi subjecit auctorem mundi
eperit mnliiludiitem peceatorum (I Petr. rv). Iisac noi* semulalur, non agit perpcram, sed ab illa
Item Paultis : Charitas paiiens esl, benigna est, c, in <jsro babitat vitiorum radicem exstirpat. Chari-
ete. (/ Qor. xm.) Item Augustinus : t Omnia quse- tas omnium virtutum origo est, mentem illuminat,
cnnque sine facimus, nihii nobis prodest
cliaritate conseientiam roundat, animam l.utificat, Deum dc-
facere, ct inanestiidium expeitdimus, si non habe- monstrat. Animam inqua chariias habitat, super-
mus charitalem qu;.e est Deus. » Item Gregorius : bia non inflat, invidia non devastal, ira non dissi-
t Tanto ampiius peccatorum rubigo consumitur, pat, tristitia maia non vexat, avaritia non excaecai,
quanto peccatoris cor charitatis igne crematur. t Ex gula non infiammat, 3ax«ria non coinqttinat.
his, sic procedendum est : Quis Tulliana prseditu3 Semper casta est, semper MHmda, semper quieta,
cloquentia, quis omni (ormatus sapientia sniTicit semper bcnigna. In adversis msMn, in prosperis
liiudes charilalis exprimere et ejus virlutes exponere? teinperata. Haec est crux spiritualis, quam quilibct
Ha3C est charitas qu* docel illecebras fugere, volu- portare lenetur, ut lollendo hanc crucem , Chrisii
ptatescalcare,cai'nisconcupiscentiamcoiiibere,iiono- vestigia sequatur; cujus ailitudo erigitur ad Deum^
res coniemnere, desideria illieiia frangere ;
postremo, latitudo extenditur ad inimicum, longiludo usque
aniversa praesentis vitae blandimenla respuc-re. De ad vita; terminum, profunditas divinae gralix sapit
ilac spcnsus in Canticis admonet, dicens : Pone me immensum. Uxc est charitas quae puguanti est
ut signaculum super cor tuum ., potie me nt signaen- D sctiltim, triumphanti pr&mium ;
quae sic inchoalur
!ttm snper bruchium luum ; quia fortis esl ut mors in via, ut consummettir in patria. Est enim ignis
dileclio, dura sicut infernus asmulaiio (Cant. vih). in Sion, et caminns in Jerusalem (Isai. xxxi). Cha-
Mors enim viventes. exstinguit, inferiius auteui nec ritas quasi trinilatem paiil crealam ; in qua trini-

morluis parcit. Dileeiio ergo ut mors, qiila sicut i!la tale quasi Pater est dilectio Dei, a qua proccdit
sensum carnis, sic ista affectum concu|jiscentise car- dilectio qua homo ipsc diiigitur tanquam proles a
nalis punit. g3 Dura «( sicul infernus atmulatio ,
patre 00
: ab utroque vero procedit dilectio proxinii»
quia hos quos intus trahit desiderium aiteraofum, quasi Spiritus sanctus ab tilioque. Ilem trcs distin-
non soium foiis blandar^pueie, sed adversa qu-idein ctiones suiit iu una cbarilatis substantia, sed di-
rARI^i LECTIONES.
M In alxo ,
pro redivivat, habetur recidivit. 8T Unde aucloriias : Noiite judicare et non judieemini, et
nolifH judicare secundnm facicm, sed justum judicium judicate. " In alio exemplari Iikc addutilur :
H;ec eit Cliaritas qtiae Abel martyrem fecit, haec est iiuae Abraharn de terra sna edux-it. Hasc Joseph irt
iEvypto servavit. ila;c in Jforhace tribus pueris ilammas exstinxit. Haec omnium bonoium maxima
est ,'jiibil sapit extra eain, n liil in ea asperum, nihil dtirurn. ." Pro evauescit, habetur defraudalur
L tictibusr. ''"
In alio sic Qua bomo se diligit.
;
 «53 SUMMA DE ARTE PR^DICATORIA. JS4
verssc stint pro sua propria. Cave ergo, liomo, si A dileclio Dei major sil in dignilal charilaiis, lamcr.
dilcclioneui seclari veiis, ne dilectionis umbra fal- dileelio proximi major esl i:i cp:raiione, quia per
laris; est enim dilettio foiiunae, ijure cum prospe- dilectionem proximi pervenkur at, ddectionem Dei.
ritate accedii ". Hac diligit homo earnalis Deum, homo, dilige proximum tnuni sicut te ipsun;
cum bene fecsritei. Est diieclio iialuiae, qua quod- bona qute optas tibi non invideas alii; si majus
libel ralionale Deum diligit. Ut enim ait bealus optas tibiquam alii, invitlus cs; si majus alii quam
Augustinus : « Ntillius meus unquam Deum odire t'i>i , fatuus es. Consule naluram, illa le docchit
poluit. i Est dilectio gralia?, quae sola habet meri- diligere proximum tuiiin sicut le ipsum. Ipsa et-
tum; qua Deus diligitur ul habealur in praemium. enim fecitomnia eommunia, unum fecil ormiibus
Prima est deficiens, sectinda faciens, tertia per- ortum, quia
ficicns. Prima carnis, secunda .sensualitatis, lertia Omne gentts hominum simili desccndii ab ortu.
rationis. Prima falsi fratris, secunda bumilis pec- Si alii negas quod libi vis fieri natuiaui impugnas,
catoris, tertia justificatihoroinis.Oiiomo, considera jus commune encrvas.
quam dulcis amor Dci, quam impurus sic §4s> •'>n»or Nulli iniponas quot! ipse pati non possis; h&c
hujus saeculi! Amor omnium virtu-
Dei matcr est exhibe aliis, qnaa libi oplas exbiberi. Quomodo in
tum, amor sa;culi mater es-t oninium \itiorum. '•
aiio tuam potes aspernari naturam, qui in le ipso
Apud islum amorem omnia sunt imperfecta, apud eaiodem amplectcris? Omne animal sibi simile
illum Consummanlur universa; pcr charilatein diiigit, sic omnis bomo diligere deberel proximum
Deus loto corde exquisitus, super omnia quaerilur, suum. Omnis caro conjungitur ad sui similem so-
exlra omnia invenittir. pltis omnibus diligittir; hic cielatem. Samarilar.us evangelicus, tametsi alienus
est ignis quem Deus venit mittere in lcrram (Luc. esset a vuincrato, taincn curavit aegrotum, et qiHt»
itii), ul comJiurat rubiginem peccsiiovuii), ul exurat niodo lu non poles diligere proximum luum?Sis
paleas viliorum. !n alto constituit charitas tribunal eigo omni proxiino amieus perseculionis tempore
suum, quo:I non expugnat limor mundanus, ncc et non taiiluin pr.ospcritatis; noli esse amicus mens»
amor terrenus, spes tariialium, aut trisliiia adver- aut fortuiiae sed tribulationis, ut cjus adversitates
sitatum. Quis enim ejus latitutlinem investigare luas facias conipatiendo, ut cjus dolorem luum fa-
potest quae usque ad hostem extenditiir? Quis cias condolendo; ejus passionem tuam facias coni-
comprehendel altiludinem ejus quaeusque ad Deum p.tticndn, qua; est major charitas quam animain
eiigilm? Quis scrutari posset profunditalem qua? poneie pro amicjs suis, et chariiatem exlendcrc ad
usque ad abyssum divime sapienti» dimitiilur. n inimicos. ll£ee sunt mirabilia in lege Domini.
Charilas Dens est, et qui nianet in charitale in Deo Sicut Dcus niiserclur suse creatursn, sic misercra
manet, el Deus in eo (I Ivan. iv). Audi, o homo, ct in proxiuio ttite oaturaj. Quani laudanda est cliari-
ne amplius parum repuics si charitatem habeas, tas quoe pioximos ligat, diversos compaginal, plu-
audi quia charitas Deus cst, nunquid parum est in rabtatem ad uuitaleni reducit, diversilatem in
se Deum jcanenlem habere? maguum profeeto est identilatem ledigil? Haec esl concors dissonantia,
in se cbaritalem habere, quia Deus est ebaritas. pluralilas unila, dissensus cousenliens, varielas
Hoc privilegium sola charilas habet, ut dita!ur conjungens. Haec 85 cst lunica Christi desuper
Deus, et etiam sit, iia quod nulli alteri convcnii9 tontexia per loluin (Joan. xix).
possit. Quia cum omnis virlus donuni Dei sit, nulla ILec est tunica Joscph distincta secundum opus
praeter solam charilatem boc liaLet, ut non solum plumariuin lCen. xaxvii). Ihec csl variclas qualegi-
douura Dci, sed ctism ipse Dous dici possit. lur circumanitcta regina de qua uicitur : Aslilit
CAPUT XXI. regina a dcxlris tais in veslint deaurato, circumdata
De dileclionc proximi. varielate ll'sal. xi.iv). De hac unitate charitatis di-
His auctoriltUibus info: nialur hoino ad dil.ctio- citur quam bonum et qvam jucundum, habi-
•: Ecce,
nem proximi : Diliges proximitm tuum sicut teip&um D lare fraires in unum ! (ibid.) In unum non tam ,

(Malth. xxu). Quacunquc vidlis ut (acianl vobis quodd locum quam quoad animuin. Nam in uno
homines, et vos facite illis (Marc. xu). Diligilc ini- loco habitare, cl non essc aiiimo uuo, paeua est et
micvs veslros, bene fucile his qui ofleruat vos(Mallh. non delectalio. Ilaec '.mitas ad ctelcslcm perductt
vn ; Lnc. vi). Sixtus cliam ait : « Fiindameiituni el unilatem, dc qua dicitur : Vnam pelii a Domino,
initium cst Dei culius amure homines. > S. Gre- hanc rcquiram (Psal. xxvi), etc. Haec unilas bomi-
£orius : t Charilas rera csl, si et in Deo diiigilur ncm in prosimo ditat, ii. alterius felicitate iaetifi-

aaiicus, el pioptcr Deum diligitut suimicns. i Non cat, hae.cbonuni speciale in commune deducit, bo-
ipse Deus diligitur sine proximo, ncc ipse proxinius num aiteiius ainpliat, non exslinguit. Pudcat Chri-
sine Deo. Ilerum Beda : i Dileciio diciJw, eo quod slianos vinculo charitatis inviccm non astringi
duos liget, Di»um et liominem, vel unat-nquenique cun) etbuicos pares in amicilia ex ipso naluralis
prosimum ctim alio conjungat. » <|«tamvis cinm amoris nexu legimus iuissc ligalos! Cuni tempora-

V-\HlJi LECTiONES.
•;
Additur . Sed in adversilale retedit.
155 MA-M DE LNSULIS: «6
liVamor multos iivtuni in amicitia feeerit j; coelqstis A «em Kiuum (JPAffi iv). Ef : Cloria in^exctlsis Deo

amore ftdeies vijiculo charitaiis non ligafeit ? Si fri- et in iirra pax Hominibus bows votuniatis (Lue. u).

volae eausre in multis amicitiam pariunt, aUerna Et Gregorius : < Si, quam sit magna pacis virtus

prasmia iriem non poterunl? qoanta suavitas in ostendimus, quo a nobis sit studio coleuda, eogno-

veia proximi dileclione, quam non parit favor hu- scimus, etc. ; j hufus autem virtutis dignilatem cx
inaniis, non terrena eommoditas, non humana car- eo satiscognoscimus, quod Dominus ac Redemptor
naKlas, sed sola charttas! Hajc est quae in Sa- noster eara pro magno munere discipulis suis-re-

muele orai pvo Saule (/ feg. xy). Hsec esi qu;e pro linqnerc dignatns est, ut @® j>tr hanc sihi paciflca-

poputo ad Deiim allegat in Moyse (Gen. xxxn). ba;e rent in paeilicalione consorfes. Ilanc itaque !ex na-

ftet in Daviu (IIReg. i) pro Jonatlia, pro Jerusa- larc dlclat, et elementa, planelae, caeteraque insen-
92
lem in Jereniia; Certe a riileclione Dei devial qui se sibilia uinis paciflce arnpleeluntur .

ab am.ore proximi aiienat,qiiias Qki proximumquem Sunt autem tres species paeis, pax temporis, pax
videl non djtigit beum quem non vitlit quomodo di-
,
pectoriset pax aeternitatis. Priroa est pacis umbra ;

liyere potesl? (1 Joan. iv. ) homo, nanne vis ul secunda pacis circumstanlia ; tertia pacis subslan-

proximus (e diligat propter Deum? eum diligc pro- tia. In piinia sunt pacis faces ; in secunda pacis re-
ptT le ipsum. Ul ait moralis philosophus Seneca :
liqitia; ; in tcrtia dapes delicatie. Prima est imagina-
i Si vis amari, ama. s felix amor ,
qtiem non ria , secunja invitatoria, tertia snbstanUva, Pri.ifl»

extern» causae impellunl,- vcrum summi for-

insila pax in temporalium prosperitato consistit, secunda
jma boni, iivore carens se conlcntus est. Talis amor ex mentistranquillitate provertit, tertia in jucunditaie

in se snam babet dilettionem , non anxialur ; in vitaeccelestis cxistit. Prirna pax "appetenda non est,

tranquilio posita est , non per iudibi ia rieiiuit. quia fallax est et luhrica el iransitoria, quae cum tc-

quam jaeuuiium est in aitero invenire le ipsuni ! neri putatur, fugil. Ilacc cst mulicbris tenipestas,
Torporis est et negligeniiae, charitalis usum obso- prospera adverSitas , dc-liciosse amaritudines, ania-
letum relinqucre, et nobilissimaj virtutis non habe- ra; dulcedines. Ilaec pax in serenitate parit nubihim,
re exercitium. in tranquillitate lumullum ; ad similitudinem aurae
Gioriosum esl verae amicitioe esse artificcm qiue mundanae bianditur, tunc s*vit ad similltudinem
superfieialis diiectionis pnrgat fecem. Habeas ami- maris, nune tranqnilla est, lunc slatim evertilur

cum «on ut le viaet aegrolum, non ut famelicum et, ut dicit Seneca, eadem die ubi fluxerint navigia,
cifaet, no« ut conso'etur incarceratuin , sed ut etim sorbeulur. Has pacis voluptates experti sunt prin-

esurientem ciles, potes sitien- C tipes, experti stmt mediocies, espeiii sunt ei pau-
in carcere visites,
tem, recipias errantem. Si pauperem proxitutini peres. Qui lianc sperat, in lubrico pcdeni ponit, id

ex sola diloclionc eleemosynam facis e!e-

diligis, naitfragio locat navem, stat tn praecipilio, scmiuat
emosyna enim cordis multo roajor est quam corpo- iu arenoso.

ris ; cliaritas enim ineleemosyna sufficit, sine ter- Secunda pax longe exccUentior csl quam isla,

rena subslantia. llla quoque quac corporaliter da- qiiae extcrioris pacis lubricum non timet, qine

tur, non sufficit, nisi benigno animo tribualtir. forlimae nubilum non horret ,
quae mentem purgat
Tene igitur ordinem charitatis. Dilige Deum super a vitiis ;
quam non demolitur conscientiae veimis.

omnia, te infra, proximum juxla , carnem infra. Ilnnc non possunt deslruere fulmina principum
Dilige carnein tuam non ut ei servias, sed ut eam non cxciudere insultus hostiuin. llac sola comite

riisciplinaliter corrigas, dilige Cam ad bonum non homo dives est, hac sola contentus est sapiens, !iac

ad saeculLiuxufli. ?<on seqttaris ejus voiuntatem comite tutus cst iu adversis , securtis in periculis .

ted eam cogas sequi voluntatem luam. Tanquam

!i;ec homjnem lilium ftei facit. Ilanc parit virtu-

bonus medieus, cura in ea quod infirmum est," tiuii convenlns, vitioium egressus. De hac dicitur

quod factum, quod mbrbidUiVi ; sic aii tempus do- In pace in idipsum dormiam et requiescam (Psal. iv).

leat ut in aeternum congaudeat, ad tenrpus sentiat in hac par.e mentis est somnus tran-quiltus, quios

acrimoniam medicinse, ut copisequatur commodum pacifica, visio ve; a. Ctijus mens ah exterioribus bo-

saniiatis aetcrnae. nis pendet, hanc paceni non habet.

CAPUT XXII. Qui sui contentus non est, ei talis pax deest. Qui

De puce. in se pacem lenet , eamdem cum proxinio reti-

Ad pacem iniormant auctoritates sequentes : Pa- net.-'

dq4vqbis (Joan. xiv). Non potest earn claudere intus qui eaiu nci»
cem reltnquo vobis,pacem meitn:

hem : Pacem liabete inter v»s (Matc. ix). liem : exercet forinsecus. Pax vero seternitatis est iila

'leatl paciftci,quoiiiam filii Deivocabuntur (Matlh.y). quae exsuperat omnem pacem, ubi Deus est otnnia
De pace etiam dicitur: Pas qua enuperal om- in oninibus, unum omnia el otonia uniim veile et

VARLfl LECTIOINES.
»* !n aiio exemplari adduniur sequentia :IIac,ce.st quse in ccelis angelorum ordinat htcrarchias. Hsec m

hominibus ftuetus cogitationum sc.Iat, mentem fitictuantem Mrenat, conscientiam purgat, ct ab

animo
tiifiiuitum rclegat. •' ^ailur : Prima dat fortunam, secunda conscienliam teriia miam a-lerntfrti. ,
*<57 SUMVIA M ARTE PUJEDICATQRIA. 158

unum nolle. Ubt eontra r3tioflcm caro uoo obslre. A ficit bona el mala a se imicem disidere, sed etiam
pit, abi omrits volunlas Dai voluntati se subjictt', bona a se invicem, et mala simHuer; et bona a
ubi homo pacem habet cum Deo ,
pacem cum se raelioribus ct minus bonis; et mala a pejoribus et

ip o. llbi Sinion magus non decipit, ubi Pbarisajtia minus nialis. Non suffick ilia discernere, nisi scqtta-
pliylacleria sua non dilatsst, ubi Judseus non mur- tur boni electio el mali aspernatio. Prudentia do-
murat, ubi lantum g3udet Linus de bonc Petri <:t:t qua; videaitfur esse iiona, et non sunt; et quse
quautum deproprio, ubi amor relaiivas ubi af- . iioti videaniur esse bona et sunt. bomo, pruden-
feclus viearius ; ubi pacem non disrumpit discor- lia te non mireiis de rebus liansiloriis
docct, ut
dia, ubi frsus non facit in pare divortia, ubi onmia qu;c possidcs, ncc quod cadueum cst magmim esi-
succedunt ad volum. ubi nihil iinpngnat afieclum, stimes. Prudentia le docebii, ut ea qu* tanquam
ubi voluntatem eomitatisr effectus, «bi effictum af- alicna possides piudenter dispenses , et quae non
9l
fectus non prsccedit . Ad Itanc pacem itoss veniet,. poies perpetuo losiere fructuose permitlas abire. Si
nisi qui prius ordinaverit pacem in anitno , nisi amplecteris prude.iliam, ubique idem peimanes, in
prius tumultus sedavewt in se ipso : nisi ptisiscar- nuiia patieris jacturam.ct prput rerum vei tem-
iialium coisitaiionum rixaiu a secxciuserit , nisi perum varieias, exigil r ila te accoutmotlabis lem-
prius siii rccior cxsiiterit. Tripiex pal prasdieta pori, loco, pcrsona^ causai, nec te in aliquibus-mii-
olim variis est ftguris signata. Per requieiii qiiam labis, sed poiius iu omnibtis adapiabis; sicut ma-
liabtierunl fiiii Lsrael iu terra promissionis signifi- nus, qule eadei» est et cum in palmam extendimr,
ca.ia^est pax temporis, quia, sicut requies ilia va- et cum in pugnum constringitur. Prudeniia neefal-
ii1s advcrsitatibus fuit respersa , sic pas temporis lcre vult, ncc ialii petcst. Prudemia laudaf parce,
mullis turbatur adversis. Per Sabbatum vero so- vituperat parcius; iisni similiter reprehensibilis esl
.enine in yeleri lege, significalur pax nostr.e eon- niniia laudatio, qtian> immoderata vitupeialio; illa

scientise ;
quia sicut in Sabbato feriabantur liomi- siiiu-idem adulasione, ista suspecta est maligniiate.
nes ab opere servili, sic in pace pectoris ferialur a Pruiientia teslimoniua] veritati iion amiciliae red-
servilute pcccati. P<?r g^ '" am vero reqiiicm qua dit. Cum discretione promillit, prpmissum accele'
seplimodie cequicv.it Deus ab operc suo (Cen. n), rat, pler»ius quam promiscrat prsstat. Prudentia
significatur pax oeter.na, in qua qtiiescendum est ab tribus temporibus dispensaiur, priKsattia ordinat,
omni lahore. Prima pax calcanda, secunda ienen- prasvidet futma, pntterilorum recordaiur; nam qui
da, lertia appetenda. Si Cain paccnri babuisset in nibil de praelerito cogilat, vitaro peidit; qiti nibil
peclore, non Ab- C de futuro prmmeditatur, in omnia incautus incedit.
irruissef in fratrem (Gen. iv). Si
salon mentis pacem teimisset, non irruisset in pa Prudens proposiil in animo et inala futura el bona,
trem lll r7cj. xv). Si aniinum Judac sereisasset con- ut illa possit sttsiinere, et ista lempetare. jS'oh sem-
scicntijc iianqttiiiilas, non confugisscl ad laqueum
per in aciu esl, sed interdtim aniinum recreatpau-
(Mairn. sxvii). quain luto locatur in throno, cui
saiione quieiis. El requies ipsa plena cst sapientiae
tranijuillitas mentia blanditur, quatn elegantcr stia- stuiliiset «ogitaiioniijus bonis ; nam prudens nun-
vit ieelum suum, qui in pace pecloris ordinat ani- isunquam desidia
quam otio marcet. tos-pet, ani-
raum, quafti securectibat in lecto, qui pacem di-
nsum aliquando remissum babet, nunquam resolu-
sponit iis anirno! In bac singulariler debel bomo tum, accek-rat larda, expedit perplexa, emollit
esse donec Iranseat. In lsac tendens dormiat et
ardua 88
Sapientem non movet
dura, aggreditur .

requiescat.
dicentis auctoritas, non generis sublimiUs,neequid
CAPUT XXIII.
dicat vel agat, nec quam muHum, sed qualibus pla^
De prudentia.
ceal cogitat. Id optat gg et pctit, quod opUtri co<
Si quis de prudentia doctrinam babere cupil, bac ram omnibus possii. Nec altiori se imponit in quo
via procedat : Kstote pruilenles siaii serpenies, el vel staiitt iremcndum, vel dcscendeuti cadenduiu.
tiinplicei dcut columbte (Matth, x). Ilem : Sipicutia Ttmc sibi salubria consiiia advoeat, ctim sibi al-
vincil maliliam (Sap. vn), lii alibi : Beatus vir qui ludit viiae prosperitas, s;«cu!aris dignitas, lunc velut
in sapienlia morabilur (Eccli. xiv).Item : Slultussus- inlubrico pedcm retinei et sistit ; nec iinpeiuose,
citat rixas, seit ei sapiens suscilatas mitigal (Prov. sed circumscripte gressutn procederc sinit: Ad
xv). Senec.i ail : i Quisfitiis prudt-ntiara scqui desi- prudenliam pcrtinent, circumspeclio el cautio.

derai, ductu rationis bene viveie incipiat, et non Prudentia metitur futura secundum prsterita ; ut, si

dignitnleui rebus ex opinione, sc-d ex earuin natura prudens aliquem videt cecidisse in !a!e vilium, tali

cnribiiiiiat. i Prudentia esL rerum bonarum et mala- occasione, secundum lioc mctitur futurum, ne cx
ram, et utrarumque discretio, cum fuga inali et simili occasione decui/it in consiniilc poccalum.
eleclione boni. Drcilur utrarumque , quia non suf- quantse prndentije est, ex praiteritis metiri futura !

VAmyli LECTIONES.
,k
QuiS potest esse tiiniultns, ubi ipsa sapitnlia rcgnat? ubi una disponitmineiicortlia?tibi principalurjw
filitia ?*" In aliii exemplari <,ie : Scil eniin
qu.i ria egredi debeat, el tuio siuguia dcslinal, ex aperlis
obscura evslimal, e.v obscuris »uei'!a proitunttal, ex pa -visi magira, «x proviiins remoia, r;x pnrtibllS
lola, cV malis bona, ev ulioiis seria.
 159 Al.AM DE INStJLIS. m
ex ante factis inslantia, ex similibus similia, ex si- A linm phts poss dum torquftretur, quam iile qui
gnis eoosequenlia Ad eamdem prudeniiam perli-
! torquebat.
net circumspectio, quae nihil aliad est, quam cau- 89 homo, si viriuiem lianc complexus fueris,
teia eontrariorum vitiorum, qua ila ftigimus unum fortume jacutum non limebis; deridebis blandam,
viiium, quod non incurramus in eonlrariuni. Yerbi contemnes iratam. Qui Fortis cst liber esl, non
graiia : sic avariliam eavemus, quod non incurra- servit fcrtup.se, non varittati mundanae. Vide,
mus prodigalitatem, hanc virtutem Salomon pci- qttanta fuerit i;i marlyribus lorlitudo, qui lormenta
suadebat, dicens : Omni custodia serva cor tiium vicernnt, qui sua magnaniniitate ipsis illusere ly-
{Proih iv). Dicturus custodia, praemisil onmi.. ne-ii rannis, qui projecti eorpore, non sunt projecli
ftuic ostio seras claudas, alia ex parte aditum pan- mcnte; qui advorsilaii lerga non verterunt, sed ma-
das. Sunt cnim muili, qui sic tutius vitii -eva- gnaistmiler restiierunt. Est aulem iriplex forlitudo:
dunl insultum, quod in altei ius relii-.acuUun labun- fortitudo hypocrttse dealbati, fortiludo pliilosopbi,
t>ir. Sic enim vilia sibi invicem suhminislrant, ut forlitudo jusli. Piima venatur vanam gioriam, sed
dum quis latenter effugit utium, aliud vicarja vi- venaiido merelur aslcrnse damnationis ignominiam..
cissitudine retinet ftigitivum. Ad eamdcm prudeti- Hsec sie Irahit gloriam, quod non sii in gloria. Haec
tiam pertinet catilio, qua prudemia eiscernit vitia potius imbecillitas est quam magnanimiias, potius
virlutum speeiem prxferenlia. Unde ail Isidorus : iutirmitas quam valetudo. llanc praelendttnt haere-
i Yitia virtutum ptaefcrunt speciem, untie perni- tici, hane prsesumunt fratres falsi. Secunda est,
eiosius scclatores suos decipiunt, quia sub vela- qua philosoplii spernebant forltinam mundi, asper-
mine se virtulis tegunt; nam stib prsetaxtu j.ustitiae nabarttnr gloriam, respuebanl divitlas , abdicabant
crudelitas agitur, et remissa segnilies mansuetudo potestates bumanas. Sed ha:c fortitudo insufliciens
creditttrPlerumque iioe agit lorporis ncgligeutia
: erat ad merilusn, impoiens ad vitse praemium ;
quia
qued agere credilur indulgerilia. Ex his liqtiet quod carebat forma, id est charitate qua? est forma om-
setontemus est prulensad Leale vivendum. Undc nis affectionis bonse. Sccttndum banc fortitudinftm
Crispus ait, « Sapicnlcin nulla re egcre, > summum dicitur rigor fuisse iu Calone , magnanimitas in
enim in sebonum habet, et ideo extrinseeus instru- Socrate, mundi centemptus in Diogene.
meBta Lonitatis quaeri non oportet. IiUus in menle Sed quia hsec lidei fundamentum non habuit,
suntmum bonum, hitus totum eompleetitur,
colitur eam spes non erexit, charitas non perfecit, virtutiS'
quia exlcrius fnrmam SJ non amplectitur. Incipit meritum amisit. Fortitudo vero justi est qua; linem
emmfortunseessesubjeelus, qui aliquampartem bo~ C conslituit Deum, debitum non omiltit ouicium.
nitatisquaeritextrHiseens. Prudensveroiiilraseomne, Hsec forlitutio esl qua; morlem contemnit, quse
honam terminat, et si omne bonom forlunte amitlat, domum paupertati spirituaii aperit, voluplates sub
ciamabit : Qmnia ntea mecum surU, scilicetprtidentia, freno ratipnis jacere cogit. Tria sunl forluiiorum
justilia, fortilado, temper3iitia. Omnia qea; eripi incommodorum genera : paupertas , morbus, ly-
possunt, bona rtsn putat. Imprudensi nihil [sufiicit, ranni violentia. Contra paiiperlatem valet fortittido
ned KOn est contenius, sibi relinqui non debet. Si ut non frangalur animus, sed amplior sit inlerius,
iiuHa resopusesi, nuibt te scituii, sed eget omnibus. et tanio magis ditescat iu mcnie, quanto minus
CAPUT XX IV. abundat in rebtis iorlunce. Yalet fortitudo conlra
De fortitudiue, niorbi insuitum ; ba^c eniin in dolore gralias Doo
Ad fortitudinem invilant hceauctoritates : < Estote agit, spirittiales deiicias invenit in tribulatione ",
fortes iti beilo, et pugnatecum antiquo serpentc". ul poliuscedaut morbi in mentis commodum quara
Seneca ait : < Si magnanimus fueris, nunquam ju- in corporis detrimentum. Sicque rcorbus affert
dicabis tibi coiitaincliam lieri : de inimico dices : medicinam, iniirmitas sauiiatem, tristitia gaudium.
non nocuit mibi, sed animum nocendi habuit. i Fortiludo tyraniii violentiam expugnat, cujus cru-
quam generosa magnanimitas quae, cttm inimicum dejitalem euervat, carcerem respuit, morlem non
babet in potestate, vindictam judicat vindicare po- metuit 10 °.
Homo, nil viilet tua operartio, nisi co-
ntisse. Honcstum et summum gentis vindictae judi- luinna fortitudinis roborelur. Nutat asdiUcium bonae
e.at ignoscere, neminem ex irnproviso impetii, pa- operatiouis, nisi innitalur coiumnae foitiludinis :

iam aggreditur; non gerit conftictum nisi indixerit; liac ftacta, toluin xdificium corruit, et Samson, id
adversa non deprimutit, prospera non extollunt. est vir fortis, semetipsum interficit '. Haec aequat
Fortis pericula non appetil velut lemeraritis, nec adversa prosperis et prospera adversis, ut non
ou
Sormidat ul pavidus . iia?c cst quae fecit Viiicen- magis erigatur quis prosperis, quam deprimatur
VARI.E LECTIONES.
99 /« tilio , pro formam, legitur fortunam. '" Atiud exemplar habet : pugnate contra anliqua
vitia. El Claudiv.s ail Quid enim generosam Immanilatem vela aggredi pige.it ciif:plum fatiget? * 8 Mi-
.

ramur quasdam animalia quae pcr medios ignes sine noxa corporis trahseunl; quanto mirabilior
"9
est jir fortts, q»i per ferrtim, prtmas et iynes ill?esus et inderanis animo evadil ? In alid,

exetnplari habetur : In tribulatione spirituales deleciaiiop.es invenit. ^ 00 Addiiur : Equuleiim am-

plcctittir, optat vincula, el spontanee currii ad moriem. ' Additur :
Si hanc Petrus babuisset, non
ad vocem ahciitaj a iide deviassei; si hac ftlii Israel pr;etiiti,ail aqiiascontradictionis nun murriiurasseivt»
m SUMMA DE AliTE PR JIDICATORIA. 162

adversis. Prospera judicat fumum, et quasi spu- A auditor '. Facile qiraerenti responde , cohtendeisii

maiu transeunleui, adversa quasi nebularo fugien- facile cede, nec injurgia, exsecralionesque des*:ei)-

tem. Ipsa magnanimitas ostendit quod inlirmitas das. Si vis esse continens, et animi et corporis mo-
honiiuem in tribulaiinne facit potenieiri, quaeex se lus cbserva, ne indeeori sint; nee ideo illos con-

nullam habet viitulem. Cseierarum cardihalium vir- temnas quia latent ; nam nihil refert quod neftio

tutum regiaa cst piudenlia. ln ea formam inve- illos videat, cum ipse illos videas. Paucis familiaris

niunt, abea hitidiim requirunt, sine ea, quaeviitos sis, omnibus a?quus; severior vita quam vultu,

esse videlur, decidil in fatuitatem quod bonumesse ullor clemens, saeviliae detesialor, optiorbonte fama»,

apparet, iabitur in lemerifalem. Prudentia est quae non lamen inarris gloria; serninalor; imo, exlra ina-

docet quid cogitanduni, quid qua intentione agen- neni gloriam occultaior virlutum, sicut alii vitib-

duin, quomodo ad iinem pcrducendum. Haec meti- rum ; vanaa gloriae contemptoret honorum; quibus
lurvires humanas, haecponit cogitalionibus mctas, praedilns eris non acerbus exaclor. quarrt

haec motus mentis, iniuilus rationis, hsec

dirigit Rura avu in lerris, aiboque simillima corvo,

ponderat bona, examinat mala ? Quid valet religo, quaa teneat mensuram hujus mediecvitatis. quam
nisi prudentiae reeipiat condimenlum. quid jeju- gloriosa virtus lcmperantiae quae virtutem facit

«ium, iiisisalesapientisecondilum. Qnare, o homo, tenere medium, ne liat lapsus in dimiuutum, vel

anlequam quidquam aggrediaris, considera in spe- cxcessus in superfluum. flsec esl spiritualis cir-

culo piudentiae, modam lune actionis, lege in libro cumcisio, qusesingtrlorum sensuum superfluum lima
prudeiuix quid agciiduni sit, quid cavendum. Hle raiioMS prsecidit. Hsec est ad qnam Seneca invitans

Jiber non fallit, neminem deeipit, sed omnes ejus ait : « Tcmperelur vita inter bonos mores et pu-
«erlteniise sunt assertiones verae el honesUe. blicbs : niagnus illo est qui sic fictilibus ulitur

90 CAPUT XXV. quemadmodum argento; nec ille minor est qui sic
Dc lemperanlia vcl modestia. utilur argenlo quemadmodum fieiilibus.
» ldem
Hoe niodo procedst praedicator in sermone de ail : * ftcc sordeat, nec nimis splenilftat habilus. In

iempernnlia, vel modeslia : nicdiocritatsvirtus est , non in dejectione. »

Modestia vestra nota sit onwibus liominibus, Do- homo, lemperanlias terminis le astringe cave ne ,

minus prope esl (Phil. iv). Item Aposlolus : Sobrie, avarus sis, nec inhoneste contrahas prodigaiitalis
et jusle, el pievivanws in hoc swculo (Tit. u). hera :
notam ; caeleras quoque virlutes temperantix regula

Sobrietatem sectanles(ibid.). Et Hieronymus : « Mo- metire. In justitia temperanlia lenenda cst, ut re-

dicus el te.;uperans cibus, ulilis est anims el cor- C vcrentia disciplinas ejus neque mm>a communitste
pori. » Itlein iterum : i Omnia sunt virtuti cQn!i- negligenlice despecla vilescal , nec sseviori atroci-

nentiae pi;?parata. » S. Grcgarius : « Altitudn men- tate gratiam humanaj amabilitatis amittat. Haec in
tium munditia est continentium. » Ei alibi poeta :
forliludine mensuram ponit, ut sciat et prospera

Medinm tenvere beali. sascipere * et adversa non inconsulte appetere.

Ei :
Hsec ordinat prudentiam, ut non sapiat ullra de-
•
Medio tuiissimus ibis. bitum ; sed sapial ad sobrielaiem , nec ultra

Considera quantuin nalura poscat, non quantum mensuram inquisitiouis turpiter ob:;o!oscat. Tempe-
gula concujiiscat. Si conlinens fueris, eo usque per- rantia per omnia omnem siibstantiam lnnis operi-
venies, ut te ipso coiilenlus sis. Nam qui sibi satis btis exornat, circumstantiam informat. Hac ita me->

est, in (leliciis natus est. lrapoue concupiscentiae titurtempora, loca,personas91 etcausas, ul juxta

frenum. Omuia qux blandimento, et quae voluptati limitem ejus ambulans, in hujus mundi abruptis,
aninnim trahunt, rejice, edecitra saturitalem, bihe et vilae temporalis prsecipiliis ruinam paii non pos-

citra ebrietatem, desidtria tua parvo redimc; quia sil. Si quis hac armatus fuerit, nihil in euni potest

Imc lantuin curare debes, ut dcsinant. Ad cibum livoris stiniulus, dclractioiiis cumulus ; niltil inve-

accede non ad voluptatem

D nit in co «Jiabolus quod accuset, nihil conscicmia
: palatum tutun faraes
excitet, non saporcs. Nunquam panpertas immiinda quod exstirpel, nihil mundus quod derideat, nihil

tibi sit, nec parcinionia soidida, nzc sirnplicitas purgatotius ignis quod purgcl.
neglecla, nec levitas languida; neclua defieas, ncc CAPUT XXVI.
aliena mireris. Si continentiatn diligis , turpia Contra verbosilatem el iingua cvayalioncm.
fugito, anlenuam accidant *. Nou acerba , sed Si quisa verbositateet eflreiiatalinguieevagatioiie
blanda verba teneas. Esto viliorutti fug*itor ipsc, cavere sl.udet, haec quoe sequuntur diligenter atten-
aliorum vero non sis curiosus scrulator neque dal. Aii Aposlolus: Ineptas ct vilcs fabulas dcvita
acerbus rcprehensor, sed sine r«prob«tione cor- (I Tim. iv). Hieronymus ait: < Seurrililas atquo
rector ita, ut admonitione hHarilatem pra:venias, et lascivia, te praesenle non haheant loctim. > Omne
cn-oris venlanj facilc dato. Non extollas quempiam quod non xtlificat audienles, in periculum vertitur
«upra modarn, nec dejicias. Eslo tacilus dicentium andienlium ;
Corrumpunt cnim bonos mores coiicquiii

\AKU>: I Ef.IIONES.
1
Jn alis exemplari ita : Onjnia tolerabilia pr^.ler turpiludinem roncede Miitur : Audieutium
promptus su3ceptor. %
In nlio,pro suscipere habelur suslinore Pro ultra habetur cilra.
«63 ALAKl DE INSULIS. 164
mala (1 Cor. xv>. Sixius etiam ait: < Lingua mali- A nis, nutratione juslas neeessilatis. j Verbosilas cst
loqna indieium cst ma!% mentis > Lingua lua : semen quod fmctum non lacit, sal inlatiiatnrn
sensum tuum sequiiur, verbum srr?e sensu oppro- quod ad nuilius rei valet conJimenlum, sed poliu9
brium est. Ad Nepolianum qtioque Augustinas di- lerram sterilem reddit, quia auditores in @2- ca-»
cit: j OBtcii lui sit, eliarissiine, non tantum ocu- chinnum convertit. Noli, homo, stude pluralitati
los scrvare caslos, sed et litiguam : nnnquam ad veriiorum sed frueluosae brevitati sententiarum,
Ittxuriam movealiir corpiis, aii jocos vel inania quia, ut ait iiieronymiis, brevitati sludens, -non de-
verba nec moveatur lingua. » Sixtus etiam ait: bes plura dlcere. £t si taslitatem babes in mcnte,
« Sermo vanlis vanas conscientiae index est Qua- : « non eam fredes intionesto sermone,
< non icquendo

lis sermo ostenriiutr, (aiis etiani animus compro- et discunendo, sed tacendo et sedendo te sapien-
baiur. Itoitio, qualis futuriis cs in faciis, si dis- Ienvmonstra. » Garrulus nunquam loqui erubescit,
solutus inveniaris in verbis 1 non major cst gloria non considerat quid, sed qttantum dicat, non irie-
dicere «ota, quam siiere otiosa. Slultus est qui tilur sentenliarum sed verborum abundanliam.
primum non itiducit verbti.n ad limam rationis, Sermo moderatas sancia reverentia est, scrmd im-
quam educat ad linguam sui oris. Pritis debelhomo rooderatusimpudicilisenota. Quidam, ut verhosilati
habere verbi scrulinitim, quam dicendi usuipet 9 indulgeant, imprudenler Scripiuras demonstram,
oflicium. Cave ne in publico verba facturus, ver- quas tamcn nou inlelligunt, et cum aliis peisuasc*
bositas tua vcrccundiam pariat imperitist, indigna- rint, erudilorum sibi supercilium assumunt. Re-
tionem peritis. FIuxus verbi significat animum vcra garruli 8
sunt vitandi velut venenosa anima-
flutum ; et qualis ait iiomo in mente verbositas iia, qui verbositate stia aiius infaluanl, etquse nec
dcpingit in ore. Vorbosilas bominem mutat in scur- sibi nec aliis prosunt imprudenter eruclant ; et, ut
ram, transformatin mimuni, in jocukttorem dcjicit, Ilieronymus ait: «Quidarn rumores lurpissimos fe>
humanae naturae deponit riignitalem. Refrenanda runt, et quod ab ipsonim egressum est labiis, au-
est lingua, ul ait Jaeobus (ctip. m), quce inpammat disse se dicunt. > Quidam adversus alios suni lo-
rotatn naliviiaiis-nostrte. Rola atitem i.attvitatis no- (juaces et gniruli, pro se vero elingues et muli.
strae est praesens vita, quse ab iueiinle aMate, in Yerbositas est speculum mcntis, et garruia Iingua
multiplici volviltir volubilitate. Han<; inflararoat liltera cordis.

linguse mobilitas inatlolcscentia ad jccosa, tn aetate Atidi quid dicat Evangetinm : Bonus homo de
virili ad fraudulenta, in senili ad dctracloria. Se- bono thesauro cordis sid proferl bonu [Matlh. xi).
danda est isla sciiitilla ne evadat in AatumaiYi ; q Salomon quoque ait : J» multUoquio peccaium non
surculus ne excrescat in silvam ; gutta ne intu- deerit, et qui moderatur labia sua prudenlissimus
roescat in torrentis abundaniiam. Majus est refrc- est (Proti x). Qui cusiodit os tuum, custodit animam
nare linguam quam capere eivitaiem, quia iilud snam; qui autem inconsideralus est, sentiet mala
insullat interius, huc cssterius. Ilic sumuntur arma (Pran. xm). Homo sapiens tacebit usque ad tem-
contra le de te ipso, ibi vero pugnatur de alieno. pus, lascivus autem et imprudens vel impudensnort
Siimma tanicn verecundia esl et depressa dejeclio servabit tempus. Item David ait : Vtr linguosus nou
uhicum non posse refrenare mcmbrum, vile nou dhigetur in terra (Psal. cxxxvm). Et Gregorius:
possc sibi subjiigare mancipium. Si in iiumtdo lo- Vir linguosus imperitus est, prudens paucis utitur
cata est lingua, iisiatur per conslantiam ; si egredi vcrbis.Brevis sermo scienliam facit, ioqui multum
»uit, rcfrenctur per temperantiam, apponatur pes- slullitia est. In priucipio audi, loquere novissi-
suluni rationie, circumcidalur lima diseretionis. mus, linis plus babet bonoris melior novissimus ;

Si eqiio frenum imponilur ne contra equitem eva- sermo quam primus.

gelur 8
ubi non imminet nisi corporis pgriculum, CAPUT XXVI!.
multo magis frenura apponendum est lmguse, per Contra mendacium.
quam periculum imminet animue r . Melior est vera Qui vult mendacii vilare perniciem.his seiufor-
simpiiultas, quara abundans loquacilas: melior est mel sententiis; legilur in Evangelio: Non fatsvm
sancta rtisticitas, quam peccatrixeloquentia.Facile leslimonium dices (Matth. xix). EtPaulus ait De- :

contemnitur qui frequentius non vocatus in gar- ponentes mendeeium, loquimini veritalem unusquis*
ritunt resolvilur. Assuesce igitur iinguara iuam que cum proximo suo (Ephes. iv).

bene loqui ;
pretiosa est tingua qnte noii novit nisi Salomon etiam ait: Qui nicntilur, teslis esl frau-

de diyinis rebus verba construere ; et sanclum est dulentus. Abominatio est Domino, labia mendacia :

03» unde semper coelestia prolerun tur cloquia. qiti autem fideliter agunl, placent ei (Prov. xn).
Considera te reddilurum ralionem c'e omni verbo Os quod mentiiur occidil anitnam (Sop. l). ElUavid
otioso: Oliosum aulem est verbum (Mattli. >:u), ut ait:Perdes omnes qui loquuntur mendacium [Psat.
'

dicit Cregoriusi < quoci caret aul utiiilate rcclitudi- v). llem Isidorus ait Oinne quod a veritate dis--
:

VAmM LECTIONES.
In atio exemplari teqnitur: Ne deferatur in praxipiiia, ne decidat in abiupla. ' Subjur.guuttir sequentia
'
Ne ncs deforat in seuhilitatisMucum; in pefdiljpnis pra:cipiliuin, in detractionisvenciium, el ad ulliuium,
inpasnse gehennalis aiijssuin. 'In.alio ho.ijetw, RumiKcriili sunt vitandi.
165 SUMMA DE ARTE PttjEDICATORIA. 466

covdat, iniquitas est. homo, «juaiUtim a surama \ De scrundo dicitur : Omnit hemo mev.dax (
Psai

verilate discordas, dum (igmentis mcndaciorum cxxv). Deteilio : Perdet omnes qui Ivquuntur men-

t>peram pracslas! quomqdo pulas te venturum ad dacium (Psal. v). Primum miserabile, secufidum

ve.anv, si es in verbis dissentiens a vero, nestio culpabile, terlium abominabile. 'Primum pcena:,
qua conscienlia ea linstua quis rogut Deum qua secundum culpte. tertium malitise. Primum innaliiru,
eruciavtt mendacium. Nullum est pcccatum quo secundum excogilatum, terlium ela^boraluro.

ita cauteriatur conscieiuia, ae rnendacii nola. Cum CAPUT XXVIII.

omne peccaium mortalc liominem alienel a vcro, Contra detraclionem

millum malum m.igts qtlam mendacium, quod i!e- Ha: auctoritates remedium -prsesiant contra de-
rogat veritalis naturse. Hoc est vitium quod falsa Iraetiones ; Hieronymus ait : « Cum factum aliquod
teslimonia commentatus, fabrical adulationcs, iu- a maledico fingitur, alterius fama vexatur. s Sdein

venit fraudes, consurnmat delractiones. Per boc ait : Noii juste poles in aliis repreiiendere, quod
vitium corde et ore quis loquitur, e.i in semetipso ipse facis; nec arguere simulationem potes, cum
diyersificatur. Negat ore quod tenet in -eorde. Per ipse reus tenearis. Item : Cave ne aut linguam aut
hoc vitium, cor contradicit -cordi, os obviat cordi. aures babeas prurientes, id est ne ipse aul aliis

Hocvilium haeresim parit; schismala facit, geuerat detrahas, aut alios audias detralientes. « Nulli de-

suspiciones, inaudUos concinBat rumores, colorat trahas, nec in eo te sanclum pules, si csettros

probra, palliat denudanda, denudat velanda, liac Iaeeres, si detractionibus tuis alios vulneres. Non
assisiit perjoriis, assidet aclionibus lnhonestis, con- est Iioc emendare, sed vitio tuo satisfacere. i Item :

liaomnes res iege naturali ad utilitatem proximo- Incongruum est latere corpore, el lingua per lotum
rum tendit, cum ipsam etiam verilatem oppugnat. orl>em vagari. Vide ne dum repreliendis vilia , vi-

Hoc tanta: nialitioerubigiiiem in se continet.quod ea tium detcaclionis iocurras. Item : Querulum esl

nulla ralione excusari possit. Non hanc solvit a scrvorum genus, et quantumcunque tribululur, illis
lealu iri 93 obstelricibus naturalis pietas (Exod. minus est; non enim considerant quid, sed quautum
i);nonin Gabaonilis rationabilis timiditas (Josue dctur, doloremque suum solis delractionibus con-
ix), non in -Pelro errormeotis (MaUh. xsivi), non solanlur. Iilem : t Qui aliis crebro detrabit, quam-
in Anania provitienlia neCessilalis (Aci. v). <-
plurimos offendit; lurpe est lacemre absenles, et

Nullum cst peccatum quod ita aspirai ad didum, alienam vitam deseriiieie; minus tiisertus est, qui

lendit ad fiaudem, spectal ad deceptionem, anliclat se excusat alieno errore. » Deiraclor scorpionis
ad prodilionem, sicut mendacii viliuin, falsitalis C gerilimaginem, quia skul scorpic prseferl virginis
flagitium. Hlii kominum, usquequo gravi corde, ut- vullum, ct coiisequenter^mitiit acuieum, cl a supe-
9
quid dilitjilii vanitatem , et quwrith tnendacium riori vnlnus iivfert acuaium ; sic detraetor iit

(Psal. ivVnimis vultis sectari noslrse naluraevani- facie hominum verba favorabilia proponit, et in

laiem, qui cl 1n verbo commutatis veritatem. Sed occulto aculeum detractionis concludit^ct quasi s»

si niodo in mendacio fucrit culpa, in verilate in superiori vulneraiis, melioribus delrahit. liomo,
futuro non deerit poena ; et qui nunc fuerit per quid dc le coj>ilas,dum jaculum deiractionis vibras?
npeiidatiuin falsus, in fuluro erit iu gehenna verus. Prima sagitla iu le revertitur, cl prius tibi qiiam
Scis quoniam imilaris per mendaclura, palrera aliis vulnus iiifcriur. Male velas tuifacii enormi-
mendacii diabolum, qui in veritate non stetil, *ed tatem, quieam palliare cupis pcr alienam dctractio-
pcr superbiae vaiiilalem decidit. Hujus ftiii sunt, nem. Dum detraliis bominibus, suspecliim 94 reu"
«jui recedunt a vero. Hujus siint complices qui in- dis, omnibus te bdiosum facis, el quos bonestls
dnlgent falsis. Iiomo, si in tuo mendacio esl scrmonibus amieare dcbcres, veiiciio delractioms
falsitas, in culpa erit veritas. miserabitis men- eisinimicari sttideg. Dum alios delurpare niteris,
dacii effectus, qui jiraposilione falsa consequeoter le profundius iiificis ; et quod in alios commen-
iofert verum supplicium. quanla imprudentia, o D tar i s falsum, in te invenis verum. De detraclortbus
quanta fatuitas, pro verbo mendacii sustinere ver- dicilUF : Sepulcrum palens est gutlur eorum, clc.
bera aelerni supplieii ! Quantum deviat ah officio (Psat. v,xm.) Sepulcrum tKalbaiuui exlcrius, feto-
iinguse, qui commaculalur mendacii sorde! Satis rem cadaveris tenet intus; sietletractorinteriqrem
hoitio suse nativitatis ciprimrt rotam, quando la- malitinm colorare volens, in morsus delractionis
bilur per falsilatis offensam. homo, si viscavere exit. Sed per hoc potius sepuicrum aperilur, et
verba mendacii, linguam informa ad veritatem, a inlerioris malilisfetor egrediiur. Delraclores canum
veiborutn scurrilitate averte. Mendacium scrviiium gerunl imaginem; qui indiscrete btratibus inien-
est, quod lolam loculionis massam in sui amaritu- dunt et oinnibus morsus inferunl. Hi sunt qui in
dineui converlit. Est autem iriplex mendaciuin : sciipo inveniunt notlum, iu immacuialo maculmn,
mendacium vanitatis, mendacium falsilatis, men- in roinndo anguluni, in splendido lenebrosum. H.tc
dacium inieniionis, De primo dicitur : Vmifl Ivcuii est pestis hypocrilarum, morsus invidorurn: peslis
tunt uiiu.-tquisque ad proximum juum.elc. (PsaL,%uj illft milli parcit, auget culpam, diminuit graliam,
VARI^: LECTIONES.
' In ali<*cxtmplan habetur a^cuaiiim.
f«T ALANI DE INSUL5S. m
eirat in proxlmum, peccat in Spiritum sanctum. A rieliclo, et dirige manus, oralionilms et iectionibus

llac maligna peste inlonantes Scribse et Pharistei nocte ac die vaca, et cum somnus de oculis tuis
(iicebant : #« Beeixeuub principe damoniorum ejicil ceciderit tunc sensus in oralioue evigilet. Sicutmi-
daimonia (Luc. xn, Marc. 111). Et alii damaverunt liii
S5 !>' ne armis ex-ire ad bellum non convenit, ita

Samarilanus dcemonium habet, (Joan. vin).

es lu, el Chrisliano cuilibet sine oratioiie procedere non ex-
horao, quse commoditas in detracfcione? quoa pedit. Unde Hieronymus : < Egredientem de Iios-
ulililas in roaledieo iiente?Dum proximo nocere pitio armet Quanto graviori tumultu car-
oratio. i

eredis, magis honori ejtis accedis; quia soiet der nalium cogilationuin prcmimur, tanto oratinni ar-
iraM b*>nis , et in virtaiem desaevii tabcs fivoris. dentius insislere debemus ". Melius estcumsilen-
Dadignatur enim liiigua roaiediia in vilia exereere tio cordis orare, quam solis verbis, sine inluitu
nialiiiam, et lotam se arrr.at ad proximl cjiminuen- mentis ;
psallendi enim utilitas, trlstiiiam coruis
dam jostitiam, et sic suse rietractionis rubigine consolatur.
alteriu', famam expolit, su-ique dembfsiorre alterius Tantiis d;;het esse erga Deum crandi affcctns, ut
glonampurgatelcxtohit.Detraetio iiTvidiam prsedicaj non desperet precibus consequi effeetum. Inaniler
animimalignii.ai.em denitdMje.tquedinteriusestinco- orarnus, si spei fidiiciam non habemus. Qui a prav-
gnitum, eiterius vomit per delraciionis venemim". ceptis Dei avertiiuf, quodin oratione postulat non
bomo, si arguis argiM! ad mensurara, reprehemle merebitur. Cfesarius dixit : Sic orationi et leelioni
ad eauielam, non ut proxiraus scandalizetur, sed debemns incumbere, ut interdam etiara manibus ali-
ut corrigatur. Argue, non ut tuum facinus p?Uies, quid possimus erereere. Sicut venenata animalia
sed ut alterius vulnua sanes. Ad scurras pertiuet foriicres lterbse, vel el pigmema pellunt, ila et co-
dctractio, qt»i iduianiur ui emungant paeuniam gitatione» sordidas oratio munda pellit. Noli, o ho-
qui delrahunl ut divhes Mimutent ad largitioncs rno, orationem aiiqua circumstantia deformare;
faciendas ;
qui per aduiaiiones in auribuspoicntum peterna pelas, non temporalia. Si lerrena petas,
citharizant ; qai juxta doni mensarum landcs pon- oratio tua carei materia; si non ex charitate, ca-
dcranl, qui per detractiones acquirunt quod per ret forma : pete ergo pie, ul informetur oralio;
virlutes non possuitt. Horura lingua quse cibos ve- persevcranter, ul radicata sit intentio; et ea qu;e
mtUTi erit cibus iguis xterni; et quae per detra- arl salulem sKternam spectant, tu stabiii adbaereant
ctioncni aUrahil munera ,
gehennali distralielur fundamenlo. Noli etiormia pelerc, nc in peccalum
posna. tibi vertatur oratio, ut oratio Jtidie. Noli petere es
Delractio cst inim':03 virtnlum matri, scilieel C rancore animi, ut fiiii Zebcdaci, qui pctierunt a
charilati^ quam a se f'igat, qui prOximum detra- Christo ut igt!!s descc:ideret de ccelo, qoi Sama-
Clione sugillat', qnia Spiritus sanctus detractioni ritauos vastarel ( Ltic. ix ). Hi cnim non postulave-
Qgtneutum, meiidacium abhorret reprehen-
effngiet runi intuitu justiiiae, sed araore vindictse. Si oras,
Monis, detrsetionis peccatum. Nec bic, neque in exclude ab animo cogitaticnum lumultum, claude
fnturo locura remissionis \ix invcnit, qui Spirittnn tuaj raenlis oslium, intra conlis tui cubiculum. Cum
sasclum offendit. homo, qtii cinis es et pulvis, oras ad Deum, serva suavilatem tui unguenli, ne
^ua fronle ,
quo supercilio verecundi;e perfusus musese morientes perdant suavitatem thymiamaiis
cbaractere, in meliorcm audes detraci.ionis venenum sancii (Eccle. x) ; kl est cave ne in oratione tua se
evomere, aut in inintis matum, vel parum, jtidici pravai cbgilalibn.es immisceant, quae meritum ora-
sententiam ferre? Si prosimum judicas injuste, a tionis perdarit. Si hosliam orationis offers Deo,
majori juiiieaberis juste : pro judicio delraelionis, abige cum Abraham aves a sacrilicio ( Gen. xv ), ne
atefnae senties judicium damnationis. hostiis insidieniureasque inliciant; quia timendtim
CAPUT XXIX. est.ne cogitaliones immundte corrumpant suavita-
Exlwrleth ad orationem. teni orationis proposilse. Mulii enim sunt, qui ha-
Hsec est doctrina ad orationem : Omnia quiecun- bent in ore Deum, in rnente diabolym ;
qui voce
que petieritis in oratiom, credenles, accipisiis (Maith. Deura lamlanl, mente autem blasphcmant, et cum
xxi). Orate pro imieem HJ salvemini ; multum enim lingua sit in hymnis, animus est in patinis; ac
eaiet dcprecaiio jusii msuiua (Jae. v). Longe esl quod ore iatcntur, animo diHitentur. Tales, quan-
Dominus ab imviis, et oraliones jtcstorum esaudiet tum in ipsis esl, Deum dcritlent, divinam majesla-
(Prov. xv). Anti ora.tionem pmnara aniniam tnam ,
tem blasphemant, ac, cum linguse peccaia rcmiili
et noli csse quani homo qui ttntat Denm Ecrfi. xvin). orant. ea iu mente relinere non dubiiant. Imo, qui-
{

Deprecationcm lnesi exaudiet Deus (Eccli. xxxv). dam sunt qui os in orando polluunt, el animam in-
Fiii, iti inGrmilaie tua noli despicere teipsnm, sed ficiunt. De his Scneca ait Nunc quanta est de-
:

cra Deum, et curabit te. Surge a lecto, avcrle te a menlia bominum ! Turpissicsia vota Deo insurraut.

VABIiE LECTIONES,
" Seqnentit} omnia dceranc in nestro exempiccri, dtsumpta autem sunt ex alio antiquiore. " In exem-
plari vctere additur : Hinc lsitiorus :Citius.ad pfecem fleclitur judex, si a pravilale sua peccator
COrriL-alur.
!£9 SUMMA DE ARTE PR.EDICATORIA. 17«

si quis amovertl aurem, conticescent : quod homi- A punciionem et contritionem cordis; ait prophela
nes scire nolunt, Deo narrant. « Sic cum bomini- Scindite corda veslraet non vestimenta vestra (Joel. n'i.

bus vive tanquam Dcus videat, sic loquere cum

, Et Joannes :Pcenitentiamagite, appropinquavit enim
Deo, tanquam homines audiant. > homo, si vis recjnum ccelorum (Matlh. m. ) EtPsaiinista : Sacri'
exaudiri, digne digna pete, sic Deum postulabis, ficium Deo spirilus contribulatus(Psal, l). Item san«
quod ad Deum pertinet dare. Est autem quaedam ctus Augusiinus : « Qui non Uabet eompiinctionew,
oralio periculosa, quapetimus mala, qualis fuitora- non babet mundam-oraliGnem. s Et sanclus Isidorus :

lio Judae prodiloris, quia petiit proditionem Salva- « Prius lacrymis pur-ganda sunt vitia quaj gessimus,
toris. Alia quaestuosa, qua pelunlur temporalia, et tunc mundata mentis acie, id quod qnaerimus

qualis fuit peliiio filiorum Zebedaei, qua petierunt contemplemur. > Compunctio cordis, est huniilitas
ut unus sederet a dextris, et alius a sinistris Dei meniis cum lacrymis, de recordatione pecuati, el
in regiro suo, quem credebant lemporaliler regna- aniore judicis, et timore judicii. llle perfectior est
tiirum ( Malilt. xx ). Alia esl infructuosa, qua quis compunctionis effeclus, qui a se omnes carnalium
obstinalus petit saiutem aHernara, de qua dicitur : desideriorum affectus repellit, et intentionem snam
Non omnis qui dicil mihi Domine, Domine, intrabil toto mentis studio in Dei contemplalionem defigil.

cmlonim (Matlh. vn). Alia est fruciuosa ^ Gemina quoque compunctione anima elecli afficiiur,
in regnuv.i

in qua de conlingentibus nibil omittitur, de qua id est dum operum suorum mala considerai, vel

dicilur Quodcunque petieritis Patrem in nomine

: dum desiderio vitae aueinas suspirat. Quatuor sunt
meo, fiet vobis (Marc. xi, Joan. xvi). Dbi potius affeciionum qualiiates, quibus mens justi compun •

intelligitur numen nomiuis, quam nomen numinis. gitur saltibriter. Prima est memoria praaieritomm
Hle vere pelit in nomine Jesu, qui salufari inten- factorum ; secunda, consideralio peregrinalionis
lione pelit, et ad salutem aeternam. Ha:c sola oratio suas in hac vita ; tertia, recordaiio pcenarurn sua-
allegat apud iudicem, peroral apud ccelestem Princi- rum; quarta, desiderium supernae patrias, quate
pem Dl bac . in Canticis amoris dicitur : Qua? esl hta nus ad eam cilius valeat pervenire. Laerymse enim
quoj ascendit per desertum stcut virgula fumi ex aro- poeniteuluB apud Deum pro baptismaie reputanlur
malibus mnrrhas et thuris et universi pulveris pigmen- Dilige lacrymas, et tanto sis pronior ad lanienla,
larii? (Cant. m.) Haee enim veie ascendrf, quaspene- i}uanto pronior fuisti ad culpam. Magna peccaia
irat paradisum el ascendit usque ad Dei tbronum. grandia lamcnia requirunt : bealus autem est, qui

QQ iiaee eleganter dicitur virgula, et directa, habei conrpunciionem secundum Dcum. Compun-
quia sicut virga ex direclo m allum dirigitur, sic
r
ctio samtas est animae, compunctio remissio csl
oraiio frucluosa in terrena non curvalur, sed ad peccatorum, compuiiciio sccunda est tabuia post
coelestia inflcxibiliter dirigitur. Eleganler autem naufragiuin, secunda medicina post peecati leme-

tompaiatur fumo, quia sicut fumus ex igne nascens dium. Conipunclio est spiriltiale lavacrum internae
lendit in alium, sic oratio fructuosa ex camino regenerationis, sine quo adullis non valet baptis-

charitatis orta, ascendit in alltim. Eleganter eliam mus; sine quo, ad judicium sumitur Christi cor-
per deseitum diciiur ascendere, quia aninius per pus; sine quo infructuosa est coiiTessio, sine quo

quem ialis oratio effundilur, abomni pravarum co- manis est saiisfaciio. Haec est aqua mentem pur-
gitatioiiiim strepitu separatur. Haecest ex aromati- gans, inteiitioncni fecundans, confessioncm irrigans,

bus mrjrrhmel thuris. Tlius affert odorem, myrrha animam salians. Hbdc cst aqua qusc sub.ner-

amarUudinem. Per thus ergo significatur mentis gil JEgypiios, id est exstinguit motus piimos. Haec
devotio per myrrham, pcenitenlias amaritudo. Ergo est spirituale diluvium, quod omnem carnem inler-
;

ex amaritudine poenitenii.Te de peccatis, et odore ficit, id esl omnem carnalem cogilalionem exstin-
inlernae devotionis, conslare debet unguentum ora- guil ". Est autem triplex lavacrum, baptismi, pce-
tionis. Quia quicunque orare fructuose desideral, nilenliae et marlyrii. Primum cst ingrcdicntium,

necesse est ut de peccatis poenitens, menlis devo- D secundum 97 redeuntium, tertium pervenicnlium.
lionem orandoredoleat. Eluniversi pulverh pigmen- De piimo dicilur Lavamini, mundi eslote (Isa.
:

tarii. Pigmentaiius esi Clirislus, qui diveisis pi- i). De secundo dicilur Amplius tava me ab ini-
:

gmeiuis virlutum suos illustrat, et quasi pigmenla- quitate mea (Psal l) De lertio Laverunt slolas :

rio nectare inebriat. Hujus pigmentarii pulvis uni- suasin sunguine Agni (Apoc. vn). Prinium lavacrum
versus, est mulliplex virtus, de qua crationis tin- cst figuraluni per aspersionem quae fiehat in Yeteri

guentum conficere debemus. Teslamenlo ex aquis vivis ; secundum per cineiis

CAPLIT XXX. aspersionem ; tertium, per vitulae rtifae saiiguincm

De compunctione, seu contritione. (Num. xix). Quid enim aqua viva, nisi baptismus?
Hisauctoiilatibtis poteslaliquis informari adcom Quid aspersio ciueris, nisi humilitas compunclinnis,

VARI.E LECTIONLS.
11
In alio exemplari hic addebanlur sequentia : U f.lix medicina, per quam peccatorum morbus expel-
liltir, per quam virus ctilp.e cvomitur! fclix tabula pcr quam natifragus redit ad porlum saltiiio !

Aqnn salulaiis qua ptccaium tiiluitur, via per qnam rediitir ad patriam, spirituale reme.dium per quod
reditui de invio atl viant

Patboi.. CCX. 8
171 ALANI DE irvSLLIS m
per quam honto se cinerem ostendit, et sedet in A est ptenitens ad peccatum rediens. Multi lacryman-
rinerc et cilicio? Qjiid etlam sanguis vilulae- rufa?, turindesinenter, et peccarenon desinunt. Quosdam
nisi martyrium, rubricatum sanguine, quod cfli- accipere lacryraas ad pcenilenliam cerno, et affec-
caciam babuil ex Ghristi passione? Sic itaque tum pceititenliae non babere conspicio, quia per
iiipiex est uaplism.us baptismus flumiuis , qui •- justiliam mentis, non recordalione peccali laery-
fil Sn aqua ; baplismus fiaminis qui fit tn pce- mas fundunt, el siatim reviviseente usu ea- qua
nitentia , ex Spiriius sancii gratia ; baplismus fleverunt iterando committunt.
sangiiinis, qui fit in mailyrii lucta. Per primum Hic desinebai untiqtiissimum exemplar nostrnm,
ctitn verbo Explicil. ln atio lamen exemplari sttb-
.-

veslitur homo stola prima; per secundum, diffor-

juitgebanlur omnia sequentia. *
matus renovatur ;
per tertium, pi-separatiir secun-
dus. In primo, deletur vetus bomo ; in secundo, 9g CAPUT XXXI.
renovatnr iutcrior tiomo; iu tertio, morilur caro. De cpnfessione peccalorwh.

Prinium est omnium, sceumlum multorum, lertium Auctoritates : Confiicmini altemlrum peccala ves-
paucorum. fwlix lavaerunl poeiiilenthe quod ,
tra (Jac. v). Et alibi : Dixi-: Gonfitebor adversum me
tolies valet ad purgamJum ,
quoties purgatione injiisXitinm metim Domino (Psal. xxxi). Job etiam
indiget coi humanum. Ilaec est herba ceelestis " ait : Loquar in amarkudine anhnre meac (Job x). In

qua vestes suorum deUirpatas a sordibus

fiilionis, amariliuline cnim arimse suoe loquilur, qui secun-
purgat. llaec est coeieste nitrura quod de rore dum contiiiionem cordis, ore peccatuiu conlitelur.
divinx gratiiv descendens, sole jiislilise decoctum, Apostolus qtioque ait : Corde credilur ad jusliliavi,

nbstergit maculas peccalorum. Haec est lixiviuni, ore aulem confessio fit ad salutem (fiom. x). In

quo interioris bom.inis caput, id csimens, vltiorum Veteri Testamento praeceptum esi, ut homo a lepra

vermibus scalurien6 abiuilur,-quod ex cinere .

Ii«— curauis, ostenderet se sacerdoti (Lev. xiv). Per
militatis, el aqua comomictionis coiificilur. Hsce quod demoristralur ,
qnod poeniiens curatus a spi-

est solum conira ruinas hominum solatium, quae rituali lepra per c;iiiritiooein, tctietur se ostendere
passionis Chrisli vicaria , contra peccala affert sacerdoti per eoiifessionein. Tu ergo , confitere

remedium, ne tolies cogatur Chrisius niori, quofies peccata ul absolvaris , accusa ut extuseris. Si in

liomo labitiir in aby9sum peccati. H;ec est circuni- praesent; non es accusator lui , tres habehis accu-

cisio spiritualis, qua;. lil per petiam, Christum, per salores in die judicii : Deum accusatorem et ju-

Jianc ampulatur prieputiuru carnis, id est concu- dicem , conscientiam accnsaiitein et punienteni,
piseenlia iiftmuudiliaj carnalis.. Si ergo in abysso damonem accusantem et punilorem. Haic est dif-
r
peccati naufragaris, adluereas tabulse contrilionis, ferentia inter judicem soli et poli : qui apud judicem
b;ec exclndil naiilragiurn , liaec adducit ad portuin. soli se accusat, pro reo iiabctur, sed apud judicem
Intra conscicntiam tiiani , disquire eam ; primo poli, qui peccatum suum conliteliir, absolvitur.
considera staluiu luae prudentise; si visus le in- Apud judicein soii, iocuui liabct relatio criminis

curvaverit per concupi9centiam , si gultnr pcr vel remotio. Reus enim qui a se crimcn removel,
guUun, si auditus per enervantem melodiam, vtl vel in alium referl, quodaromodo excusatur, sed

sponlaneam tietractioiiis audieniiam , el si lingua qui apud judicem poli sibi crimen adscribit, nec in
claudicaverit in verbo, si olfaclus erraverit in aliuin refert, nec causam peccali ascribii forunse
odoramento, si lactus erraveril in furto, si gressus vel falo, excusatur. Potest autem esse quadruplex
deviaverit in piano : si in bis vel in aliquo istorum confessio, scilicet, coufessio exactionis, coufessio
inveneris culpam, ablue per compunctionis noiam ;
desperationis, confessio poeniiudiiiis, et confessio

juxta quaiititalem sordium, metire quaulitatem laudis. Confessio exactiouis esl, quoe quodammodo
ablutionis; juxta magnitudinem morborum, adhihe ex exaclione provenit, ut, illa qua dwmones confossi
mensiiram medicaminum; juxla excessuni culpae, sunt Filium Dei, dicentes : Jesu fiii Dei vivi, ul
pondera progressum vindictae. Pceiiitonlia autem D quid vcnisti ante tempus perderc nos ? (Matth. vm.)
uicilur a puniendo, quia culpa deletur quaeconte- Confessio desperationis esl illa qua Jndas confessus
rendo punitur; Pceniienliae vcro mater et origo esl, dicens : Peccavi tradens sangninem jastum
est tiroor, qui pcenitentiam concipit, et contritio- (Maith. xxvn) , et Cain : Major est iniquitas tnen
uem parit. Lnde Isaias : A iimore tuo, Domine, quam ut veniam merear (Gen. iv). Confessio pofelii-

concepimus, et peve.rimus spirilum satutis (Isa. xxvi). ludinis est, qu;c ex pcenitemia provenit, de qua
Pcenitentia ergo est anteacta peccala deflere , ct dicil Jacobus : Cvnfitcmini alterulrum veccala vestra
ttenda non coinmitlere; nam qui sic alia pioral, ut (Jac. v). Confessio lauilis est, qua confilemur Dei
aiia iterum coaimitlat, adhuc pcenitentiam agere boiiiiateni, dicentes : Gonfitemini Domino quoniam
;nit ignorat , aut dissiiiiulat. Quid enim prodest bonus (Psal. cxxxv), qua et Ghristus confessus est.
alicui, si, verbi gratia, peccala tuxurise dcileat, et dicens : Gonfiteor tibi, Pater , Domine coeti el tenm
adliuc avaritiseajstibus anhelat' ail Isidorus : lrr-isor (Mattli, xi). Duplex est auteni peccali confessio,
cst et noii poenitens ,
qui adhuc agit quod poenitct qusedara generalis, qusedam specialis. Generalis,
nec videlur Deum poscere subditus, eed subsannare qua- fit indies In sacrificio matutino el vespertino,
superbus. Canis reversus ad vomiluui (Prov. xxvi) id est in completorio, pro venialibus et occultis ;
|73 SUMMA DE ART E PR,£D!CATOIUA. 174

specialis quae fil pro morlalibus, el manifeslis " :

A poenitentia a Christo habuit exordium per praedieau-

ad quati) tenentur clerici singulis Sabbatis, laici lioneta, a Job exemphjm per satisiactionem. a Da-
vero ter iri anno tcnenlur specialiter confiteri vid per magislerium et instruelionem, qui dicit :

videlicet in Natali Domini, in Paschatc, et in Penle- Tibi scli peccavi, etc. (Psal. xc). Pcenitenliae autem
coste. Quod figuratutn est in veteri lege, [ier boc fructus sunt remeJia, orationes, jejunia, psalmo-
quod praeeeptum est liliis Israel, ut ler in anno diae, vigilise, oblationes, lectiones, eleemosynss,
offerren.it se Doniino i;i Jerusalem, et non vacui. asperitas habitus. Conti3 morbuih luxtiriae, oratio-

Sic et nobis prrecipilur ut ter in anno nos Deo nes ei jgjunia sunt medicinae; orationes, ut Deus
offeramus per coitfessiohem in spirituali Jerusalem, rore coelestis grali» temperet ignem concupiscer.-
id est in Ecclesia, e.t non vacui a bonis operibus. tia; ;
jejunia, ut casligent jumentum caruis noslras.

Sed hodie invaluit, ul vix laicus vel clericus semel Hoc genus daemonii non ejicitur nisi in oralione
confiteatur in anno, et dum confitetur, timendum et jejunio. Psalmodiae et lectiones valent coniia

est ne confiteatur, potius ut satisfaciat consuelu- peccatum acedias, ul animus excitetur a torpcre ct
dini, quani cx coiilritiorie. animi. Quosdam arcet a discai repeiiere olia, seciari seria. Eleemosyna quo-

confessicne negligentia, quosdam verecuiidia, quos- que remediiim fli contra avaritiam : tenuilas vietus

dam eonsueludo quosdam timor satisfae- " contra crapuiam; quia, ut testatur Gregorius :
prava,
tionis injungendse quosdam propositum vivendi in
;
« Contraiia conlraiiis curantur. Septem ergo >

cnrnine. fli sunt ranunculi ,

qui projecli in os principalibus vitiis , septem principales virtutes
canis, reddunt canem muium. A quibusdam asse- sunt opponendae. Contra superbiam , nuiniiitas;
lilur, quod calamites est rana in calamis habitans, contra inyidiara, charitas; contra iram, palienliee
qua; si in os canisprojiciatur, canis niutus ellkilur. longanimitas; contra acediam, mentis hiiarilas,
Canis est peccator immundus, cui latraium, seu contra avaritiam, largitas; conlra crapulam, sobric-
confessionis sonum auferuht praedictae pestes tas; contra iuxuriam , easiitas. Sicut tripliciter

quasi ranuncuii in os canis piojecli. Hi sunt peccamus, tripliciter pceuitere debemus. Quia pec-
allophyliquioblurarijnL puieuni Abraliae (Gen. xxvi). camus cogitaiione ; contra hunc morbuin adhibea-
Per puleum Abrahae sigtiificatur confessio, de qua ixsus remedium contritiouis; qtiia ore, adhibearnus

fidelis iiaurit aquam salientem in vilam seternam : anlidotum confessiouis ;

quia opere, opponamns
hanc obiuranl piiedictoe pestes , ne homo de puteo raedicinam satisfactionis. Est auiem duplex poeni-
confessionis, aquam hauriat salutis. Hasc est cisler- tentia qusedam est monientanea, el transiens, alia :

na Betlilehcm 39, quam obsident Philisiasi, de qua £ perseverans et permanens. Prima ad peecati dele-
David bibeie ctipit (// lieg. xxm); quia fidelis per tionem insiifficiens est, secunda ad remissioncm
David figuratus ,
aquarn confessionis et salulis sufficieus. Prima est impcriecta, secunda perfecta.

cupit : sed eiineus Phiiislinertim , id est multitudo De prima dicit lsidorus : « Iirisor est ct non poeiil-

pestium p:\ediclarum eam obsidet, et impedit ne tens, qui agii quod poenitet. De perseverante rii-
»

fidelis haurire possii. Debet autem confessio uni- citur, quod poenilentia usque ad moriem liniri non
versalis esse , non parlicularis , ut de peceatis dcbet.Peccatoreniraperpcenitentiamlotdebciofferre
cognitis in specie fial confessio, de ignotis in gcnere; de se satisfactionis holocausta, quot de se diabolo
quia piarum mentium est ibi culpam reputare ubi obtulerat vitia; ut caro nostra quae prius piotulit
culpa non est, et ibi cognoscere per confessionem, spinas et tribulos vitiorum, exareur per pceniten-

ubi raanifesta non esl, per agnitionem. Quia sicut tiam ad incrementa virlutum. Et sicut peccata no-
universaiis cst reraissio, ita universalis debet esse stra memoria habenda sunt ad delcnduin,
semper iu

confessio ; nam Spirilus sancli gratia nescit tarda ad memorandum ut poeiiiientia me-
ila pteniientia ;

rerum molimina ;
quem euim sanat, totura sanat. moriam pariat, memoria dolorem eliciat. In boc
Tiia debciit occurrere, atl hoc ut vera sit confes- igne purgalorio debet conslitui in prtesenti, ne cru-

sio : scilicet cordis coniritio, 01 is professio, operis cietur perempiorie in llamma gcheiinali. Est triplex

satisfaclio. Unde, si aliquod istorum defuerit, uon ignis, purgatorius, probalorius, peremptoiius; pur-

cst confessio, sed tanlum oiis biatio : confessio galorius est, salisfactio, probatoriiis tentatio ;
pe-

enim perplexa propositio esl ci tria notat. Haec est remptoriiis, 100 aetema damnatio. I>e primo dici-

via trium dierum per quam debcmus ire in solitu- lur : l'u-gabil nos in spiritu el igne (Slalth. ni). Dc
dinem, id est lendere ad palriam coeleslein, ut Dco secundo legitur : Igne nos examinasti (Psal. xvij.

nostro sacrificenius. De. lcrlio : Ite in ignem aiternum [Malth. xxv). Esi
CAi'UT XXXII. autem duplcx ignis purgatorius, unus in via scilicet

De pcenilentia, seu satisfactione. pojnitenlia , alius post vitam scilicet purgaloria

Facile fruclus diijnos pasnitenlice (Malih. 111). Et posiia.

alibi dicilur : Pwmtenttum agile, appropinquavit Si purgaraur in primo, liberamur in secundo et

enim regnum catorum (ibid.). Et Job : Ago posniten- tertio; si non cxperimur primum, scntiemus secun-
iiam in (avilta et cinere (Job xlvii). Exteiior ergo dura, imo (quod gravius est!) peremplorium. Pri-

VAlil.45 L ECTIONES.
'* Pectata manifesta hic dicuntur, qusc conliienti nota sunt.
 m ALAM D£ INStlLIS i:<j

mus purgatorius, duplicem exeludit iguem, scilicet A uni, sed piura pSuribus partieulalim diatribuenda
secundum purgatorium et aeteruum peremptorium. sunt. Per cui innuilur quod polius pauperi quani
Primus enim pursatorius, quasi umbra est et pictu- diviti largienda sit eleemosyna, potius cognalo vcl
ra secundi; quia, sieut umbra et pictura materialis affini, quam extraneo; potius domesiicis iidei quam
ignis nulium infcrt dolorem sed ipse ignis materia- dyscolis. Unde ad insinuandum quantum et mi, di-
lis crticialum vel ardorem inferl; sic ignis pceni- Ctum est : Dispersit , dedil pauperibus (Psal. cxij,

tenlise Jiihil babet amaritudinis juxta secundi pur- ubi sciticcl in aperto ad aliorum instruclioncm,
gatorii comparationem. Quia, ut dicit Augustinus, procul tamen onini humana laurie remota. Unde ait

pcena purgatorii multo gravior esl qualibet tempo- Dominus : Sic luceant opera vestra coram homini-
rali. homo, patientia Dei te invitat ad poeniten- bus, ut glorifteent IHitrem vestrum qui in calis esl

ad timorein, benignilas ad amorem.

tiatn, poteutia (Matih. v). 101 Quando : tempore necessitatis.
Considera quanla est polentia ad puniendum, quanla Quaiei intuitu Dei, non terreni emolumenti, vel fa-
patientia ad poenitenduml vide, quam pius cst, qui voris humani. Eleemosyna est ros ccelesiis, exstin-

dal tibi spatium pcenilendi. Jam non vult mortem guens peccati caminum; qttae sola aliegat apud
peccatoris, sed uX convertaiur el vivat (Ezecli. xxxm) Deum, qoa; soia aiiegabit pro te apud dislriclutn
Et hoc totum ex ejus duleedine et dileclione pro- B judicem. Pro quo enim laudabunlur a Christo beali

cedit. Quia Paler castigal omnein. filium quem reci- in judicio? quod sileatium tenuerunt? non. Quia

pil (Bebr. sis), vel diiigit. continentes fuerunt? minime. Quia vigiiiis intende-

CAPUT XXXHL runt? nequaqttam, sed quia eleemosynis operaiu

J)e eleemosyna. irifcaerunt.

Ftange esurienli panem luam, et egenos, vagosque Eleemosyna gerit similitudinem olei, jejunium
indtic in domum luam (Isa. lviii). Et aiibi : Daie luminis. Sicut enira iumen subtracto oleo exslin»
eleemosynam, et omnia mundu sunt vobis (Lue. xi). guitur, sic jejunium sine eleemosyna meriti vir-
Item : Omni pelenti le iribue (Luc. vi). Jtem : Bealus tute privatur. ilii speciali et naturali prascepto quo
qul praevenit maoum perituri. Item : Si vides fame diciltir, quod vis «! libi faciant homines, et lu fae

pereontem et non subvenis, occidisth illis (Malth. vis), obviat, qui clecmosynam indigenli
bomo, eleemosyna est condimentum jejunii, or- negat.

namenlum orationis, vigiliarutn decus, largilatis Est autein triplex eleemosyna, frigida, tepida,

insigne, peccati vemedium speciale. Ad banc invrtat calida. Frigida est, qiise non fit inslinctu natura-

te Christus, exeopio pauperis omnia erogans, verbo ^ lis pietalis vel fervore cliaritalis, sed tantum hu-
opera misericordias praedicans. Ab hac, nulla pau- mani favoris; tepida est, quae iit instinctu naiura-

pcrtale ie excuses. Si pecuniam darc non potes, da lis pieiatis, ul ilia qu;e fit infidelibus, motu natu-
fruslum panis ; si hoc nen vales, saltem aquae fri- ralis aflcctionis ; calida vero, quae fit aestu chari-

gidifi potum. Si proxirao non potes subvenire facto, latis. Prima merelur pcenam, secunda vitat eam,
subveui verbo, vel pro eo intercedens, vel eum in- tertia consequilur gloriam. Eieemosyna non so-
struens. Est enim eleemosyna multiplex, a manu, Iiim de superfluis, sed et de necessariis fieri debet.

iargiendo pauperi; ab ofllcio, miiiislrando erogan- Unde dictum est : Qui habet duas tunicas, det non
ti ; a lingua, proximum instruendo, vel pro eo inler- habenli (Luc. m). Sdeo tunicain nominat, non pal-
cedendo; ab animo., .peccanti compatiendo, vel in- lium, quia tunica est magis necessaria ; ad insi-
jurias remittendo. Sunt aulcm qusedam eleemosynae uuandum quod non lantum supcrUua, verum eliam
ordinaUe, quasdam exordinata;. Ordinatae suat, quae necessaria dare lenemur. Quod in beato confessor»
suis circumstantiis formantur; exordiualas» quse Marljno claruit ,
qui aspeiilate teniporis partem
privantur iisdem. Circumslantia: eleemosynarum chlamidis qua sola indutus erat, pauperi eroga-

hx sunt : Quis, quid, quanium, cui, ubi, quando, vit, Sunl quidam qui ea qua; vix porcis exponenda
quare. Quis, si sit dives vel pauper, gratior est enim D era n ' eroganl paupeiibus, quibus sua peccata re-
eleemosyna pauperis quam divitis. Unde Dominus dimi putant; et hoc est quasi in Deum blasphemia,
dicit in Evangelio (Jlfarc. xn), pauperculam mulie- indiguis houorare divos, et quae proculcatida sunt
rem quse posuit duo minula in garophylacium plus a porcis offtrre ccelesiibus margaritis.

misisse quam divites qui miserant magnas summas. CAPUT XXXIV.

Per ^iirs, eliam intelligitur, utrum justus sit vel De jejunio.

injustus. Quia si juslus det eleemosynam, ad utrom- Monet propbeta (Joel. u) pcenitentes in jejunio, et

que valet; si vero injustus det eleemosynam, valet fletu, et planclu esse. Et Dominus ail : Cam jeju-

ei ad fugam pcenae, non ad meritum glorise. Per nulis, nolite fieri sicul liypocrit& trisles (Matlh.

quid, insinuatur quod de proprio debeat fieri elee- vi). Gregorius quoque ait, quod peccalor debet
niosyna, non de alieno. Non enim de furto vel de eliani indulgere jejuniis, ut Deus aliquandoconver-
rapina recte fit eleemosyna; quia, ut dicit auctori- tal cor ejus ad pcenilentiam. Jejunium carnem ma-
tas : t Facere eleemosynam de subslanlia pauperis, cerat, animam elevat, concupiscenliae fomitem re-
hoc est filium mactarc in conspeclu patris (Eccli. frenat, excilat rationcm. Jejuuio lucruii Moyses
xxxtv). Per quantum pstendilur quod nou totiim Dei colloquium, Dauiel inlerpretatiouem sosnuiO'
577 SUMMA DE ARTIS PR^DICATORIA. 17«

rum, Elias sobsldlum, Ninlvilae remissionem pec- A Jejunium ad medkraam corporis ei animac va-
catorum. Exernplum jejunandi r.obis Chrislus de- let. Gonservat e.mm eorpus a morbo, anlrnara apec-
dit, qui in deserio quadraginia diebus et quadra- cato. In hac nicdicina, coelestis pbilosophia cuns
ginta nociibus jejunavit (Matili. iv). Non tamen naturali qoncordat. Hasc enim niedicina et stoma.-
prodest jejunium corporis, absque jejunio menlis; cbum purgat a vitio crapube, ei animam ab iudi-
aliler faliax esi et deceptorium. Quid enim valet, gfiaiione. Si Adam in paradiso jejunasset ab esti
si os jejunet a cibo, dum lingua resoivitur menda- vetilo, non esset dainnatus exsilio (Gen. m). Si
cio ? dum oculus epulalur in vanis? auris delicia- jejunassetEsau a lenticula, non perdidisset primo-
tur ia fabulis, nares oiiaulur in odoramentis? ta- genila (Grn. xxv), Si Noe jej-anassel a viuo. non
ctus discur.it in pianis, manus in rapina. pes ex- denudasset femora vel pudenda (Geu, n). Ergo,
Ira ordiuai iam viam ? Jejunent caeteri sensus cum '

per fejunium purgaiur corpus ut recipiat euchari-

guslu, ul qui fuerunl comites delectalionum, socii stiant sacramentaliier ; spiritus, ut recipiat spiri-
sint passionum. luaijter. Hoc tieijei esse prueambulum ad euchari-
Est antem muliiplex jejunium, jejunium con- stiae sumptionenv Coctemnat ergo homo in prse-
suetudiiiis, quod non lil ex eharitale, sed ex so!a scnii escam maicrialem, ne in futuro seiuiai ignem
consueludine, ne bomo videaiur contra publicum gehennatem. Adsini tria ista quse informant jeiu-
navigare. Istud ad hoc solum proficit, ut vitet /aiuin, boiia intentio, cleemosynarum largiiio, cba-
pravum exemplum , ne praebeat seandalum. Est rilalis inilammaiio. Si caro oplat deleciamenta ci-

jejunium avarttise el cupiditalis, ubi sic evacua- borum, consideret bomo, quia non refert unde iiat

tur slomachus, quod impieatur iocuius et isi.ud esf maieria stercorum. Si velii caro prsevenire horam
peniiciosum., Est jejunium infirmitatis, ut couse- prandii, confugiat au asjlum exercitii, ne oiium
quatur sanitas; et istud indifferens est, quia nec gola excitct, appetitum augeai. bomo, sl con>i-
bonum nec malum. Est etiam jejunium crapulae dcras Patres antiquos, qui itis tantum aut semei
et gulositatis, ut aficcluosiub sumalur cibus : et in sepiimana uiebaatur ienui esca, nuila vel mo-
istud pessimum. Est jejunium laudis et appa-
est dica iua tibi viderentur jejunia. Sed, si te non
reniiae, quo uluntur hypocrilae ut iride laudem movent anliquorum exempia, saltera moveat beali
humanani consequantur et istud est malum. : Nicolai infantia, qui quarta vei sexta feria semei
1$2 Esl jejunium indigentiae et necessilatis, taiitum sugebat ubera.
quo jejunant pauperes : et istud est indifferens. Pudeat non jejunasse aduituin, dum viderit je-
Est jejunium eoaclionis, quo multi uiuniur clau- r junasse parvulum. In nostri confusioiicm cedit
strales; et istudest insufficiens. Caeteris ergo omis- exemplum parvuii, dum nos corrigunt infantes et
sis jejuniis, ad islud est, aspirandum, quod est pueri.
chaiitalis : quo castigatur corpus, irnperal spiri- CAPUT XXXV.
tus, et sic liomo vivit ut angekis. Per jejunium Informalio ad viyiliam.
enim fit honio spiiitus, per mediocre edulium, Beatus ille servus, qmm eum venerit Dominus
bomo ;
per superfluum, pecus. inveneril vigilaniem (Luc.xxii, Matih. xxiv). Item:
autem jcjunii circumstaniiaj, quae
Multae sunt Si sciret palerfamitias, qua Iwra fur veniret, vigi-
infnrmant ipsum jcjunium, scilicet : A qtw, ubi, laret utique, etc. (ibid.) Iiem : Vigilate ergo, quta
quando, et quare, A quo, ul a cibis delieiosis absli- ncscitis qua liora Dominus vester veiuurus sil (Maitit.
neat, quid enim prodest jejunarc a eibo, si quod jxiv). Item : Vigilate et crale, ul non iniretis in
ainisit in tempore, recuperet deleclaiione vel_quai> tentaiwnetn (Maith. xxvt). Et Salomon : Qui mans
titale? Tempore enim prandii debet jejunans me- vigilant, invenient. me (Prov. vm). Ad vigilias
diocri cibo uti, ut in parte subveniat proximo, et esemplariler nos inviiat Chrisius, in oralione per-
sic afiligat se ipsum, ut reficial proximum. Consi- noclans, ad nostri invigilans instructionem. Ma-
derandmn cst ctiam, ubi , servanda eienim est D teriales celebrandae sunt vigili» ad corporis exer-
palriae consuetudo ; ui, cilium , ad torporem excludcndum , ad vilan-
Si fuerh Romic. iiomano vivilo more. dum nocturnaies illusiones, ad cavendum lu-
Unde Augustinus ait : t Cum Romae sum, in Sab- bricas carnis passiones ; ui dettir locus ora-
balo non jcjuno, cu*m Mcdiolani, jejuno. » Quando, tioni, 103 dcnegelur hosli. Debet enim unus-
ut in diebus conslitutis fiat jejunium. Sunt enim quisque lidelis tanquam vir fortissimus ambire le-
(juidam dies in quibus non est jejunanduin, ut in ctunt Saiomoiiis (Cant. ni), et teneregladium super
diebus Dominicis, et quibusdam magnis festivi- femur suum, propier timorcs nocturnos. Quod non
tatibus, propter scandalum. Quare, ut intuitu Dei solum vigiliis matcrialibus, verum eliam spiriiua-
cx charitate fiat. Quot. sunt a carnalibus abstinen- libus debel unusquisque (idelis providcrc Ecclesia:
li», tol sunt species jejttniorum diverss. Esl je- Dei, qua»cst leclus Salomonis, id est Chiisii,' in
'[unium iii conlinentia, in abstinenlia, in humili- quo requiescit ipse, quia deliciue sunt ei, cssc cum
late, in mansuetiidine, in exsultaiione. De jcjunio filiis homiuum (Prov. vm). Debet quuque tenere
dicit Augustinus; < Laudent te jejunia. non viscera gladium super femursuum, id est uli giadio dis-
cructantia. > creiionis , ad rcfrenandum inotus carnis el in-
m ALANl OE INSULIS f30

sullus diaboli, qni maxime in tenebris hujus mundi a mea impudenter ingerere. Lectid, sensum acuit,
caveiuti sunt, et timendi. Magis autem indulgen- inleilectum muliiplicat, animositatem discendi pa-
ilunt es( spiritualibus \igiliis quam materialibus, ut rat, facundiain ministrat, teporcm mentis calefa-

mens tiniuscujusque vigilec super gregem sttum, id cit, torpnrem expellit, tela libidinis exslingaii, ge-

esl motus animi, ne lupiis msidians, id est diabo- milunt cordis excilat, 1©& lacryntaselicit, Deo nos
ltts, cogitt aliquera motum a recto deviare. Yigtlare propinquos faeit. Amorigraphtis ait:
debemus ne fur, id est diabohis, claustrum nostri Otia si tollas, periere Cupidinis arcus

pectoris iniret per luxttriam, ibalamum menlis'per (Ovimus.)

dcsidiam, et ftireltfr vestimentum animse, id est or- Si legis, effugit olium, diabolus te invenit occupa-
namenta virtutum. Fur iste invisibilis aliquando tum. intra inceliam vinariam (Cani. n), in qua or-
esilatro, quando ssevit per lyrannidem pvincipum: dinata est cbaritas ; id est Scripturas iege, sen-
aiiquando ut fur nos infestat per h-aerelicum nunc ; tenlias disqtiire. In homo sie ine-
hac enim cella

ut avis, cum efferlur per superbiam ; nunc ut aspis, briatur, quod sobrius redditur et cum raulla le- ;

cum faU.it per luxuriam ; nunc ul leo, cum lutit geris, unum specialiler libi deputa, unum medul-

per apertam sseviti3m ; nunc ut draco, cum per ten- iitus rtimina, quod niagis tuo sedeat animo, quod
tationem occullam. Quatuor sunl partes noctis pec- " magis placet mentis palato.

cati ;
prima dicitur, inlempestum, quando quis de- Si ad aliquam lectionem accedis, non eam in mo-
lectatur in prava cogilatione. Secunda, contitinium, nienlo reiinquas, sed ei fideliler adhaereas, nec
quantio homines, scilicet rationales rnotus, jacent quasi fastidiens ad aliam transeas ;
quia, ut ait

sub seducta voluntatc. Tertia, galli cantus, cum Seneca : « Planta quse ssepe transfertur, non con-
voluntas sonatin opere. Quarta, antelucanum, cum valescit ; et medicamentum ssepe mutalum, ad vul-
opus est in mahifeslatiorie.
. Non immerito enim no- neris cicatricem non pervenit. j El si contigerit ali-

cturnse institutaj sunt vigilise, quibus significatur, quando telransferri alibris theologiae ad libros ler»
ad nocturnos bymnos surgendum media jiocte, ut reslris philosopbise, transeundo aspicias, utrum ili

nec illa vacet a lande divina, et malerialis vigilia forte invenias quid, quod mores inslruat, qttod
excitet spiritualem. Pudeat boininem soiis orlum fidei catholicte compctat, ut bis quibus spolianlur
suas pvsevenire vigilias, et gallum in nocte suis iEgvptii, ditcntur Hebrsei : et mutuelur aurtim ab
indulgerc caniibus, dum ipse vacat a divinis lau- ^Egyptiis, ad sedificium tabernacttli et Iigna ad
(Jibus. bomo, cave a virga vigilanle, ne te iuve- sedilicittni templi. Largialur opes Hiran rex Tyri,
niat dormientera ; cave a fure ne suffocet torpen- q el-de pitteis Amorrhasorum bibant lilii Israel. Et de

tem. Virga vigilans, seu virga vigiliarum est virga propiio Golisc gladio ejusdem retundalur bostilitas.
qua inlromissa in domum, fur tentat ulrum pater- Sic lamen transire debemus in aliena castra, ut

familias dormiat, aut familia torpeat. Si enim pa- simus exploratores et peregrini , non incolaj.

lerfamilias dormit, omnia qtise invenit deprsedatur; homo, ad hoclege ul intelligas, ad ltoc intende ui

sivigilal, attfugit. Spiritualiter, virga vigiliarum iegas ;

quia ut dicil moralis philosoplius : « Le-
est Chrislus, de qua dicit Jeremias : Virgam vigi- gere et non inlelligere, negligere est. » Considera
liarum ego video (Jer. n). Hsec cst quse sua discre- verba Papiliani pbilosophi qui ait : i Si nunc al-

lione tentat utrum paterfamilias in domo sua dor- terum pedem tenerem in sepuicro, adhuc aliquid
niiat, id est homo in propria conlinentia torpeat. addiscere vellem. t Nee dedignetur major a mi-
Si dormienlem invenerit, damnat si vigilantem ; nore discere, quia aliquando revelatur minori, qubii
reperit, in eo non invenit unde ci noceat. Similiter non majori. Et Apostolus ait : Si tninori revelalum
diaboitis qui fur est spiritualis, si hominem vigi- est, major laceat (1 Cor. xiv). Moyses perilus in
Iantem invenit, fugit ; si dormienteia, omnia diri- omni scientia jEgyptiorum non aspernalus est ,

pit. Qttia Isboselh in meridie dormivit, a latronibus a Jetbro genliii consilium accipere. Et Salotnon,
est inteiemptus (II iieg. iv) ; Samson soporalus, D cui datus est thesaurus scientia:, non dedignatus
cst ab hostibus captus (Judic. xvi) ; Sisara dor- est-a regina auslri sapientiam audire. Descendit
miens, est a mtiliere iiitcremptus (Judic. iv) ; Ge- enim aqua per caimles lapideos, in areolas aro-
deon hostes somnolentos interemit (Judic. vn). Cliri- matum. Plato gentilis, mullas passtts tenipesiates,
slus imminente passione, discipulos dormientes in- desccndit in ^iigyptum ut Genesim lcgeret clChri- ;

crepavit. siiantts dedignatur quod praesens est, quod appo-

CAPUT XXXVI. sittim et parabile, quod ipsttni instruerel. Clerici

Exhortalio nd doclrinam. namque nostri temporis, potius sequuntur schftlas

Sicdisce, quasi semper viclurus ;

sicvive, quas! Anlichristi, qttara Cinisli, potitis dediti gu!?e qtiam

rras moiiturus. ftem Aposlolus : Libros lege. Et af- glossae ;

quam legant libros
potitts coUigurit libras :

fer tecum libros (II Tim. iv). Itein Seneca : i Yila libenlius intuenUtr Martbamquam Marcum; malunl
siiie liitetis mors est, etvivi hominis sepullura. > iegere in Salomonc, qnam in Saiomoitc (sic.) Jam
Item Hieroiaymus : < Jam caput meum canis asper- omnis scienlia vilel, omnislectio torpet, non estqiii

gebatur, riec videbut fii-.em studium uiscendi. > Et legal libros. Non esl usqus ad unum : omnes deciina-
veruut, simnl ittutUes facti sunt (Ps'4. xui). Jatn
alibi : « Maloab aliiscum verccundia cliscere, qiiiim
 fSl SUMMA 1>E ARTE PR/EDICATORiA. 132.

deserta est schola Christi, qua. in auobus veisa- a autem ipsa bospitalitas esse Iseta, mumflca, .iimtii-

tur, in vila et doctrina ; sed veravita contemnitur, lilalem exhihens, largitatem amplectens. Magna
doetrina sepelitur. Olim, et si bona vita non ama- enim pars hospitalilatis honeslae, est vultus sere»
l>atur, doctrina lamen amplectebatur ; sed jam nitas. Unde dictuin est :

snmma cst exorbilatio, summa obstinatio, summa Super omiia, vultns

alicnatio, cuni non solum mores boni postponun- Accessere boni.

tur, sed etiam decor eorum, id est doctrina, conte- Munificentia quoque hospiialitatis est portio, u

miiitur. non suscipiarous postulantem victi fastidio, sed

Et si non refert ad Deum,
forte quis discit, linem etiam prseveniamus prseeettenti officio. Exemplo
scd ad terrenum cmolumentum, vei favorem hu- enio. illorun> euntium in Emmaus non solum hos-
iiianum qui in lectione non qua_.it Ghristum, sed pites invitandi sunt, sed irahendi. E.vhibenda est
;

nummuni ; terram, non ccelum. Isti lales deflo-

quoque bospitibus humililas, ut gratia humilitatis,

rant virgines, id est corrumpunt scienlias virgi- totaru consunimat hospitalitatem, gra- quae ctiam

nales,quoniam eas pro lucro prosiituunt, et quan- tius sil obsequium quod impemtit. Racipiamus igi-
lur in peregrino, ilium qui pro nobis in terra pe-
tum in ipsis est, eas iniiciunt, et quod pejus est et
omni monstro inonstruosius auditores theologi» B ™_rina.lus est de coelo qui pro nobis egressus de
1 ;

patria, mendicusexstitit in via. felix bospilium,

aures vendunf ut audiant, doctores eas emunt, ut
scieiitiam suam jactauter exponant. Jam tbeologia
q uod extiibetu r Christo in paupere! felix Ieclus,

vcnalis prostituitur, et in quaeslu pro meretrice in quo requiescit. Christus in corpore! Felix
sedet. Olim in summo lionore habebantur magi- niensa, ad quam sedct homo, Deus
in homine 1

stri, sed modo, jure reputantur insipientes et fatui. homo, apud gentiles jura liospitalitatis servantur,
Modo non quseritur quid sit in menlis armario, sed apud fideles franguntur. Bruta animantia in ad-
quid sit in acrario. Qui sunt qui honorantur ? divi- ventu siinilium gaudent, et eis quodammodo jus fa-

tcs. Qui sunt qui despteiuntui ? doclores. Qui sunt roiliarilatis exlribent; homines verohumanitalis of-

qui assislunt palaliis reguni ? pecuniosi. Qui sunt ficium inhibent. Erubesce Sidon , ait mare (lsa.

qui excludiiniur ab aula ? lilterati. Jam bonoratur xxnt), erubescat mare a fluminibus adjuvari. Eru-
familia Cresi, contemnilur familia Chrisli. Quam bescal rationale ab irralionali instrui. Erubescat
glmbsum est legere, quam fructuosum Scripturis sol a camino ct facibus calefieri.
insudave, pciscrutari mentem Dei, investigare in- Sicut aulem fidelis tenelur Cbristo iu membris
.tuictionem sui !
. _.__ autem
Debet __._,.. quisque
.j... j.., in
... ii.^.r.,
triplici _ suis exhibere charitatis _,_._-_____
officiuni, sic tenetur. ipsi
__-

Iibro iegere ; in 105 hbro creaturarum, ut in- Christtrcapiti, in mente sua spirituali ministrare
veniat Deum ; in libro conscienticc, ut cognoscat obsequio. Ad domum menlis suae unusquisque

seipsuin ; in libro Scriplurae, ut diiigat proximum. Chrislum invitare debel inlernis cordis clamori-
bus, et ei in domo mentis bonestis et ruurjdis
,

CAPUT XXXVII. cogitationibus mensam parare, vinumque chari-

De hespitalitate. tatis offerre. Tertium quoque debet quisque fidelis

Paulus ait : Hospilalilatem nolite oblhisci (Hebr. Cbrislo parare hospilium, scilicet, ut recipiat ca_-
lesle viaticum, spiritiialem eucharistiam, carneui
xn.. Simililer et Pellus : Hospilales invicem sine
murmurnlione (I Pelri iv). Et Isaias : Egenos vagos- Dominicam. Ad adventum lanti liospiiis, purgei
que induc in domum luam (Isa. lvhi). Hinc Ve- domum proprii corporis; emundet eam a sterqui-

Hospes eram, linio luxuri.3, a pulvere vanse gloriae, a luto gula.

ritas ait : et suscepislis me (Matth.
xxv). bomo, Christus membris ut ipse adveniens, placide dignelur ibi quiescere,
in suis clamat
ad ostium, petil hospitium. Suscipe peregrinum in sicutidem ait Ego et Pater vtniemas, et mansio-
:

terra, ut le recipiat exsullantem in patria. Abraham nem opud eum faciemus (Joan. xiv); ne immunditin
quia angelos suscepit sub specie hospitum, meruit hospitii, oculos offendat tanti hospitis.
D
donari filio (Gen, xvm). Loth quia angelos quasi 106 CAPUT XXXVIII.
hospit-s suscepit, meruit liberari a Sodomorum in- Quod Prxlatmum tanlum debeat essc praidicalio.
cendio (Ibid. xix).Vidua qua? hospilii beneflcio Eliain Dictumest quid sit pncdicaiio, qualis debeat esse
honorabat , ineruit suscitationem filii (J7_ Reg., ct de quibus (ieri debeat ; nunc restat ostendere.
xvii). Euntes in Emniaus discipuli per Christi do- quoium debeat esse praedicatio. Praelaloruni debct
Ctrinam illuminati sunt, sed per hospilalitatis ob- esse praedicalio, el ab eis est prnponcnila. Ad hos
sequium, plenius ct perfcctius ab ipso illuminare enim iluo pertinent, doctrina et vita : doctrina, ut
meruerunt (Luc. xsiv). horao, si scias le ad- alios inslruant ; vita, ut aliis bene vivendi exem-
ve.nam ct per.grinutn in hoc saeculo, si recognoscis plum praebeant. Ad qnod significandum, praecpp-
peregrinatiouis luse statum, non negabis peregrino tuni est, ut os lurturis in sa^ lilicio rcflectalur ad
bospitium. Nam, si paupercm Christi excludis a axillas (Lev, i). Ter turturem, praedicaloris sim-
lecio, ipsum Clirislum exctudis a pccloris !ui lios- pliciias figuratur; per rcflcxuin ad avilias, i; Eclli

pitio. Audi quid ipse dicat : Quod vni cx mini- gitur quod praedicator debcl haberc in op; rc, quod;
tnit meit fecislft, milii fecistn (Mailh. xxv). Debet proponit in voce.
m ALANl DE IHSUUS 184

Idem quoque flguratur per recurvaiioneni virgse A vilis ignoranlia, abomuiabiris fnsipientia, quse
pasloralis, ut quod praedical aiiis, in se reflectat, prselalo imponit sileulium, canem nostrum, id est

ralioue bonoe operatioeis. Ad insintiandum lucc paslorem, reddit mutum, hnec est caiamites, qu* in

duo, sciliees, prudenliain et bonam vitam, de dis- os canis projecla, aufert latralum. Praelati nostri

pensatore dicitur : Quis pulas est fidelis servus et tempoiis prius sedent 107 in caihedra, quaro
prudens? etc. (Matlh. xxiv). Fidelisenimdebet esse erudiantur sub feruia ;
prius suscipiunl honorem
praidicator, io verbo et in facto ; fideiis in verbo, ne magisterii, quam sustineant onus disciputi. IsJi

veris falsa misceat. ; lidelis ih verbo, ne inluitu fa- volunt praeesse, non prodesse. pretium honoiis, iiob
voris humani verbum proponat ; lidelis in verbo, pondus oneris. Proelato tali polest dici : Medice,
>ie pro lerreno emoiumento praedicationem yendat; cura te ipsum (Lvtc. iv) ; orator pro te ipso allega

Jidelis in verbo, ne verbis suis contradicat operi» tu qui es vicarius Cbristi, imitare ipsius opus, qui

bus. Unde de faisis prscdicatoribus dicilur : Cau- ecepit facere el docere (Act. i). Qui enim docens non
pones nosiri niiscent aquam vino. Aquam enim facit, Chrislo contradicit; subdiiis suis onera im-
viiso miseent, qui falsa cum veris prsedicant, ut portabilia imponit, digito autem non vntt ea mo-
hseretici fsciunt; item quiverbum pro favore 'mi- vere. Quidam talentum divinse sapieiilkc sibi com-
mar.o vendunt, ui hypocrrtae ;
qui per praedicatio- misstim abscondunt in sudario; scilicet, qui ex
nem terrena emungunt, ut mercenarii ;
qui verbo negligentia prsedicare nOlunt : quidam abscondunt
opere conlradicunt, ut falsi Cbristiani. in sterquilinio, sciiicet qui operibus conlradicuut
Fidelis eliam debet esse in faclo, at quod facit, verbis suis; alii in luto, qui ex invidia verbum
recta inlentione faciat, et ipsius faeti finem con- abscoadunt.
slituat Deum. Prudens ilaque debet esse inverbo CAPUT XXXIX.
ei facfo. In verbo, urt sciat qnse sint prsedicanda, et Quibus proponenda sit pradicatio
quse non. In facto, ut sciat, quibus et quando sint Dicto, quorum debeat esse praedicaiio , et qtiales

prajdieanda; scilieet, majora majoribus, minora esse oporteant prsedicatores , reslat oslendcre, qui-

inir.oribus. Quibus, ne indignis velut canibus, san- bus proponenda sil proedicaiio. Fideiibus videiicet,
ctura Rei proponatur, nec margarilae pedibus por- qtti quodam mentis verbum Dei audire
appelitu
corum conculcandae tradantur (Matih. vn). Quando., desideiant; de quibus Dominus dicit Levaie oct/t- :

ut cum tempus exegerit, TCibum proponat, cura los veslros, et tidete quia regiones jam albescunl ad

temporis opportuuitas defoerit, laceat ;

quta ut ail messem (Joan. iv). Kegiones alba; ad inessem, di-
Salomon Est tempus : loquendi, el tempus tacendi q cuntur menles hominum ,
paraise ad stiscipieudum

(Ecct. m). verbnm Dei. Hiec est terra bona, quoc semen reci»

Ad prajdicatores perlinet scientia, ut sint exer- pit et fructus facit. Indignis vero et obstiiiatissub-

citati in ulroqne Testamento, et senteiiliarum exa- trahenda est piaedicatio, quia qui verbum Dei re-
inine discreti, in sermonibus facundi, in omnibus spunnt, se indignos faciunt. Unde et aposloii dixe-

sctibus suis eircumspecti.contemptores mundi, in of- runt Judoeis praedicationem illorum sespuentibns :

Sicio suo assidui. De praelato enim dicit Malachias : Quia rcpulistis rerbum Dei, et indiqnos vos judieatis
Labia sacerdotum custodiunt scientiam, et legem re- tiila! wterna}, ecce convertimur ad genlas (Act. sm).
quirutit ex ore ejus, quia angelus Domini exercituum Minuit enim majestatem secretoiuni, qui indignis
est (Malaeh. l). El Jesus illins Siraeb, ait : Sihabes secrcta divulgat; et vasa Domini Babylonis non
scienliam, responde proximo luo; sinon, munus tuasil sunt cxponenda. Minoribus autem decei in para-
sttperos tuum; ne eapiarisverbo indisciplinato (Eccl. bolis loqui, majoribus revelare mysleria regni Dei.
v). Valde enim limendum est iliud evangelicum : Si Parvuli liqnido cibo sunt nutriendi, adniti sotido
cwcus cmcum ducal, ambo in foveam eadunt (Maltk. eorroborandi ; ne parvulus enecc.tur pe.r solidum, ct
xv,Luc.\i). Et islud Aposloli : ignorentignorabitut adultus abominetur liquidum , ut stc singula qtise-
(/ Cor. %rr). Et quid dicturus est Dominus faluis D qne locum teneant sortiia decenter. Pcrtinet ad
virginibus?JmcB dico vobis, nescio vos (Matlh. xxv). prajdicalorem gerere stalum materialis physici, vet
Et H!ud : i maledictus elementarius senex. » Item : medici. Sicut enim materialis metiicus pro diver-
Malediclus peecalor ccntum annorum erit (!sa, lxv). si;ate morborum, variat genera remediorum ; sic

Est autem qua?dam ignoianlia afiectata, quando pradicator debet adhiberc remedia admonilionum.
aliquis potesl. seireelnon vult,haee eslcrassaet su- Ut, si luxuriosis prsedicat, contra iuxuriatn aucto-
pina, et vincibtlis, et ideo inexcusabiiis. De Siac jitai.es alTcrat, rationes inducat; oslcndat illam

dicitur ; Noluit intelligere ut bene ageret (Psal. abominabilem apud Deum et apud homines; quo-
xxxsv). Item : Ilomo cum in honore essel, non in- m.odo feteat infamia, fetcal in carne propria, fe-
lellexit, comparatus est jumentis insipienlibus, el leat apudproximum, feleatapud Dcum. Nttnc forro
timilis factusesl illis (Psal. xlyih). Hsec ignorantia secet per comminationem, nune fovcat per conso-
pertinet atl prsolalos, qui ex corttempti: «abutttur in lalionem. Simili modo contra aiia vitia disputet

tgnoranliam ; cx superliia romanent ist insipicnti.i secundum quod auditores videtit vaiiis viiiis irre-

6)!te rationc presbylcri et prophcla: ;

praJeeptores liios. Si pauperibus prt-rdicat, de paupcrtate disse-
iit>possibilium , indices occtiltorum. i>i, commeudans paupertatem; exemplum sumens
 SUMMA DE ARTK PR;£DtCATORlA. 186
1S5
a capite nosiroJe.su Chrislo.Qui cum dives esset in A tiatis, nemini injuriam faciaiis; eslolt contenli sti-

eoelis, pauper factus pro nobis esl in lenis, utsua pendiis vestris (Luc. m). Habcant exemplum vitas
pauperiate nos diviles faceret. Jn exemplum eliam suse roilites,beatum martyrem Sebaslianura naili-
veniant antiqni Patres, qui nudi Chrisium nudum lein, qui sub Diocleiiano imperatore ita temporalem

secuti sunt. Oslendat quomodo beaii pauperes spi- exercuii militiam, quod spiritualem non deseruerit

ritu (Malih. v), non divites censu. Si divitibus agoniam : reddens quod Cacsaris erat Caesari, et
praedicanl, invitel eos ad eleeinosynam, ad con- quae Dei, Deo. Beatum quoque Yiclorem, beatura
temptum diviliarum, ad amorem cosleslium talen- Hypoliturn, et muUos aiios, qui per materialem

iorum; ut si divitias affluant, cor non apponant; si mililiam strenue ministratam, ad oeternam summi
eas liabeant, non tamen ambiant; babere enim cst regis mililiam, feliciter subiimari meruerunl. Tbe-

ambireest in culpa. bsea eliam cohors, sic exlerius utebatur miiitias

in substantia,
Si militibus prsedicat, moveat eos ut propriis cingulo, quod interius dcvote militabat Deo. Mi-
eontenli sint slipcndiis, non immineuies aiienis; iitia enim exlerior figura est interioris muilise, et

iiii violenierexigant, neniinem coneutianl, sint de- sine intetiori , exterior est inanis et vacua. Sicut

fensores patriae. tutores orphanoruni et viduarum autem sunt du;e hominis parles, corporalls ef

sie exterius gerant arma mundi , ut inlerius ar-

y spiritualis, ita sunt duo gladii pertinentes ad pro-
mentur lorica iidei. pnisandos diversos insultus hominum ; inalerialis,

Si oratoribus, wonsat eos, ne injuslam causam quu repelluntor iiijuriae; et spiriluaiis, quo repet-
Unde dicluin est Ecee
foveant pro niunerc, 2©S ve ' justam infirraent ex luntnr moleslise ineiilis. :

odii rancore, ne iinguam suam vendanl, ne sapien- gladiiduo hic (Luc. xxn). Accingatur ergo miles
liara prostiluant, nec sectcntur falsa, ne venere:;tur exterius ad reiorraandam vioientam pacem tempo-
niendacia. ris; interins quoque giadio vexbi Dei, ad restau-
Si doctoribus prsedicat , moneat eos nt intuitu raudain pacem proprii pecloris. Ad lioc specialiter

Dei doceant, Deum tantum fsnem sui iaboris con- instituti sunl roilites, ut patriam suam defendant,

stiluant-non venentur auram favorabiiem, vel ter- el ul repellant ab Ecclesia violentorum injurias, sed
renam mercedem ;
demcnstrenl in facto, quod pro- jara milites facli sunl praedarii duees aliorum, facli
ponunt in diclo. sunt abigeri; nec jam exercent militiam, sed rapi-
Si ad prselatos sermonem dirigil, hortetur eos nam, et sub specie miiilis, assuruunt crudelitatem

de regimine subilitorum, ut eos spe cteiestiuro eri- praedonis : nec tam mililant in hosles ; quam gras-
gat, comminatione corriga», blandiTiiento dirigat. q santur in pauperes; et quos debent lueii clypeo mi-

Si piuedicat prinripibus ierrarum, moneat eos litaris miminiinis, perseqnuntur gladio ferilalis.Jara
ut scclentur prudeuiiam, abominenlur avaritiam ,
siiani prostituunt miiitiam, militant ul liicrentui ;

ut uon recedant a tramile justilise, ut rigorem tem- 109 ar,na capiunt ut pnedentur. Jam non sunt
perent mansueludine. milites, sed fures et raplores ; non defensores, sed
Si loquitur viris claustralibus, et reiigiosis, af- invasores. ln viscera malris Ecclesiae aeutinl gla-
ferat ad eorum iuslroctinuem, exempla autiquorum dios, et vim qusm dehent in bostes cxpendere,
Pairum, qui vitam praesentem duxerunt in niniia expenduul in suos ; hostes autem suos (aut torpore

corporis casligatione : oslendat quod parum sitin- dejecti , aut timore peiterriti) desislunt invadere,
cipere, nisi iuceptura concludatur bono line ,
quia et in Christi famulos imbciles, cogunt gladios de-
iiump millens nianum ad aratrum, et respiciens retro saevire. Honestse miiiliae et lemporalia donativa de«
isptus est regno Dei (Luc. ix). Et uxor Lolh reiro bentur, et setemaj remuueralionis stipendia ncn
respiciens, mutala esl in slaluam salis (Cen. xix). neganiur. Et cum quidam pro ofiicio teneantur mi-
Si conjugalis proponat sermonera, commendetur litiam exercere coiporalem , omnes lenentur ex
slalus conjugii, fidestori, virtus sacrampnii. Oslen- praecepto , miliiiam susciperc spiritualem. Miles

dat quomodo coiijugiura in paradiso habuerit ini- D malerialis Itahitat in castris, vacat ab amplexibus
lium, quomodo anliqui Patres in conjugali slatu uxoris, tenuibus conlentus est cibis, inlenlus vigi-
mcrucrunt vitam asiernam adipiscL liis, vestitus armis, resislens hosiibus, providens
Si viduis, dernonstrciUur onera eonjugii in cnra suis cominililoiiibus. Taiis debct esse (luilibel honm
liliorUm, in acquisilione necessariorum, in dispen- in spirilu, quaiis est maieri.jlis miles in actu. De
satione reiuin familiarium; quain gloriosum sit milile Cbrisii dicitur : Miiilia est vita hominis super

probalcs caruis luxus viiare, et libere Den ser- ierram (iob vu). Et alibi : Xon habemus hic certam
vire. mansionem (Uebr. xm). Itein Aposloius ait quod
Si virginibus, commendentur a munditia corpo- hic sumus hospiies el advense , taraen in fuiuro,

ris, a purilatc menlis, per quam hniuo sit supra civcs sanctorum et domesiici Dei (Ephes. uLCIin-
bominem, superans carneni, et augeiorum geicns slianus ergo iu peregrinatione hnjus vita?, dehei
similitudinem. vivere velut in castris, ut non pulet se hic habcro
CAPUT XL. ceilam mansionein, sed exspectet in coelis aeternam

Ad nijlites. babiiationem.Dequibus habitationibusdictum cst

Miliiibus aii Joannes Daptisla ; Ncminem concu- Jn donio l'atiis mci mansiones multa; suni (Joan.
 Wf ALANI T)E INSULIS IS8
Cit vival lanquam m momento nioriturus, «8 A exigcnii» meriti debealur danwatio , ei propiiia
babitet in tabernacuio carnis ,
quasi in momenio divina miseratio, conferat spatium verse pceniten-
oxiturtis, vacet ab amptexibus terrense delectatio- tiae, et emendationem vitse. Multum enim valet
nis, fugiat diluvium gulositalis ; vigilet contra in- oratioJHsti assidua (Jac. v). Allegel juslus pro reo
sidins spirilualis furis , vesliatur. sptritoalibus ar- apud divinam misericordiam, ut quia sine misera-
mis, induatur Iorica fidei, accingatur gladio verbi lione divina niiii! potest liumana infirmitas, ejus
Dei, armetur lahcea charitatis, assumat galeara sa- gratia reus liberelur a noxis, ct ad salutem diriga-
lufis. His armatus, dimicet contratriplicem liostem : iar. Et quamvis oratio jusli non semper consequa-
contra di.abolum, ne rapial; contra niundum, ne turoptatum finem in alicro, tamen orans semper
aditiat; contra carnem, ne iliicita appetat. Previ- consequitur finem in se ipso; quia et si illi pro quo
deatcommililonibussuis, id est fidelibus : Iargiendo, orat , peccalum non remitlalur, oralio in sinuni
si egeanl; admonendn, si indigeant; compatiendo orantis revertilur; quia nec semper medicus sa-
segris, ongaudendo sanis. nabit, nec orator semper persuadebit; sed, st de
CAPUT XLI. contingeniibus niiiil omiserit , linem suum conse-
Ad oraiores, sen advocatos. cutus est.
Ail oratores dicit Scriptura : Judicale pupillo et CAPUT XLH.
humili (Psal. x). Et Isaias : Subveuite oppresso, Ad principes ctjudices.
defendite viduam (Ita. i). Orator enim debet csse Ad principes terrarum dicilur : Diligite justitiam
veritale rounitus, discretione promptus, chatilate qui judicaiis terram (Sap. i). Et alibi : Et nunc,
fervirlus, aKpemator avarilise, sectator jus.iitiae, ne reges, inielligite, erudimini, qui jndicalis terram
velf-ilsitas ejus obnubilet
rationem, vel indiscretio (Psal. n). rnundi principes, quos constiluit Do-
enervet sermonis veritalem , odium ingerat suspi- miinis super capiia liominum, nolite superbia erigi,
cionem. Non avarilia incurvet animum, non inju- avarilia excaecari, crudelilate debaccliari. Consi-
slitia deducat in invium, non lingua venctur derate super vos majorem polestatem, qusejudiea-
pecu-
s.iam,non lepore verborum popitlarem captet au- bit vos in judicio. Si princeps pompa familise fuerit
ram, sed orationis finem constituat rectum, sermo- vallatus, si in IhrOno regio constilulus, non tamen
nis termirturo faciat bonestum. Non prostituat contraire; poteslali eniin
Iin- valebit diviuae voltititaii
gtiam, non venalcm expenat loquelam, non
vendat ejits quis resistct? humiliet crgo se qtiilibet prin-
Deidonum, non locet graiuitura Dei benelicium ceps sub poienli manu Dei. Nabuchodonosor quia
Quod accepit de solo munere gralise, non prosler- supra se non cognovit divinam potestatem, habi
C
nat vendilione. quam exsecrabiiis simonia est, tum induit beslialem qtiia Manasses rex Israel
;

vendeie palrimonium pauperis, locare subsidiiiin super se divinam potestaleni non cognovit, dtvina
inopis.
poienlia ipsum extremae eaptiviiati sttbjecit.
Inler eleemosynas non minimum obiinel locutn, princeps, si vis recte judicare terram mundi, recte
qui viduaj in causa prsebet subsldium; quia qui ei judica terram corporis lui. Est enim triplex terra;
rationis virtufe, proprium conseivat, noti solum terra qnam lerimus , lerra qtiam gerimtis , tena
«lefendit, sed etiam prsebet. Non lamen oralores quam quserimus. Terraquatn lerimus, materialis
alicujus paupertas vel miscria debet calcanda Terra quam gerimus,
incurvare terra est ,
qtiae est.
in falsum ; nec alicujus feiicilas reducere in injs- est lerra corporis nostri, quse excolenda est.Terra
stum. quam quserimus, estvila seterna, quse incolenda est.
Semper veritas robur rationi praebeat, et opern Sicut ergo rex materialem terram custodit ne ho-
inopi sermone ferat. Qui recttim non tuetur cura s'.is invadat ; sic cuslodire debet teriam corporis
lueri valeat, idem est ac si injuslo assensum sui, ne diaboius subripiat bona terrse, id est doles
prce-
bcat. Hoc est snim in carcere visitare misorum, corporis el animsc.
oppresso in causa ferre patrociniuai. Hoc est ve- " Et sicut in terra materiali est diversiias habilan-
slire nudum ; uudato patrocinio, in causa ferre pa- tium, inter quos aiii sunt imperantes, ut principes;
trocinii sitbsidia : hoc est esuriemem pascere, operanies, tit iiiilites alii obtemperantes, ut plebsei
si- ;

tientipolum darc H©, medicinam l.ngiri infirmo, homines; sicinterra corporis sui, rex. debet or-
pcregrtnum recipere, desiitulum abomni auxilio dinarc triura motuum diversitates. Motus rationis,
,
ad patrocinandum in cSusa suscipere. Qui ergo in qui impereni; molus sensualilalis, qui operenlur ;

justa causa indigenti pairocinium pr;ebet, omne moius carnis, qui obtempereni. Et sicut ad paccm
opus misericordiie implet. Oralor, ciir rfefeiidere lerrse inaterialis laborare decel principem, id est
viduas in suis necessilatibus omitiis ? In-lnae scien- ad 'observandam po.cis Iranquillilitlem, ita ad prin-
ths expositione nihil amitlis, niliil iu hujus Ihesauri cipcs bujus terrse dicilur : Erudimini , id est rudi-
lar^itione perdis. Haec est nobilis possessio, quse latem carnalitalis erudiatis qui jndicaiis terram,
,

avarum dedigualur possessotem , cumque non pu- id est quj in vestris corporibus damnatis terrenila-
blicatur, clabitur. Spirilttalis etiatn oralor, id est
teni. Qjid tibi lunc animus diclabit , o princeps
vir jusius cttjus oratio perorat apud Deum , alleget terne, cum pauper tc judicabit in die judicii, si
pr.o rgo, apttd Deuin pias preces,
, ut quamvis veo male rexeiis orbem, si injuste JuJicaveris paupe-
 SUMMA Dfc) ARTE rR.EDICATORIA. 190

rem. non reputes tuura principatum hono-

rex !
A versilas uniens. Unitas '-ero subecelestis in ecelesia

rem, sed potius consideia, quod terrenus honor esse debet, etest, trina : unitas fidei, unitas chari-

non est natura;, sed- forlunse. Nam quod non sint Ut superioribus inferiores
tatis, unitas obedientias.

bonorcs, lubriei casus veritatein 'probant et Ul obediant, superiores minoribus moderala consuetu-
mutabililas vanitatem denionslrat. Multi Reges cum dine eoudescendant. Ad insinuandurn erg< ;
iujus

honore funeris deducuniur a;i tumuldm, et corpora unilalis merilum, unus descendens in piscinam, sn-
cum quadam superficiali felicitate deducuntur ad natur (Joan. v) ; Unus filius viduae suscitatur (III
sepulcrum, sed miseraj anima; borribili dsemonum Reg. xvn); arca in uno cubilo consummatur (Gen.
calerva vallatae cruciantur miserabiiiter in geheuna. vi) ; ad nuntiandum David victoiiam unus miliitur;
libi lunc honor saecularis? ubi anra popularis 2 unus nuntiat Job mortem filiorum, qua solus a pe-
ubi turba familiae ? ubi saeculares divitiae? Ubi riculc liberaltir (Job i). Oninia quae ad ecclesia-
nobilitas generis ? ubi fecunditas prolis? ubi pul- sticum statum pertinent, amplectitur unitas, omnia
chritudo u*oris? Ista non proderunt post mortem informat singulariias : est enim unus Deus, una
animabus miseris; imo, cedent in augmentum do fides, uiium baptisma (Ephes. iv), una lex, unus

loris. rex, una Ecclesia, una grgtia, una gloria. Inler re-

CAPUT XLIII. B ligiosos itaque. similiter debet esse trina unitas

Ad claustrales. unitas religionis, unitas possessionis, unitas chari-

Ad claustrales loquens Scriptura, ait : Eccequam taiis. Unitas religionis, ut sinl uniformes in habitu,
bonutn, et quam jucundum liabitare fratres in unum in victu, in vigiliis, in jejuniis. Sed quidam ano-
(Psal. cxxxii). Et alibi, Psalmisla in persona clau- mali, se a regula hujus unitatis excipiunt, eupien-
straiis : Vnam peiii aDomino, lianc requiram, nt in- tes mollioribus accumbere stratis, paucioribus in-
habitem domo Domiui, etc.
in (Psal. xxvi). Cum teresse vigiliis, delicatioribus uti cibis, modlco vel
apud moralem pliilosoplmm, unilas celeberrimis nullo uti silentio. Quidam U2 enim monachi vi-

adnotetur laudibus; apud tbeologum non medio- lem habitum quoquo modo insigniuni, aut pulveiis
cribus subjacet sacramenlis. Nam sine unitate spi- excussione, aut quadam partium elegami disposi-
rituali, nec in pisesenti gratia babetur, nec in fu- tione; quia aut pedes in calceis arclius ponunt, aut
itiro gloiia conferetur. Sine unitate, omnis exsul- manicas stringunt, aut capulium super aures refie-

flatur religio, languescit superna dilectio, lides ipsa cliint. Cibos quoque pro posse suo delicaiiores ap-
peril, obedientia deficit. petunt, el in quantum possunt, si non materiam,
Unitas in divinis parit consonaniiam, in angelis saltem mutant formam quia si unus vult fabas
;

J
concordiam, in ecclesiis obedientiam. Est enim vel alios cibos tenues parari uno modo, alius vult
unitas supercmlestis, unitas ccelestis , unitas sub- alio. Quidam silentium frangunt, et si non verhis,

ccelestis. Unitas superccelestis est in concordia saltem signis, et sic faculas verborum redimunt
Trinitatis, ubi est unitas uniens et unita. Unitas plui aiitale signorum. Quidam vigilias aut intermit-

uniens et unita, est Spirilus sanclus, qui Patrem lunl, aut iniercidunt. llnitas quoque debet esse in

nnit cuni Filio; unde dicitur : Unum Patri cum possessione, ut communia. Nihil
omnia sint eis

Filio. Et alibi dicilur esse osculum et amor Patris enim proprium debet habere monachus, quia nec
et Filii. Et est unitas unita, quia unilur Patri et proprium debet babere in possidendo, nec proprinm
Filio, mediante divina natura. Unilas uniens non in volendo. Quod autem nihil debeant h'abere pro-
uniln, est divina natura, quae tres personas sibi in- prium in re, intelliganl cxemplo Ananiae, qui ad
vicem unit, sed ipsa iis non unitur, quia ipsa non pedes Petri exspiravit (Acl. v), eo quod proprium
cst persona. Unitas unita non uniens, est Pater, retinuerat. Et ad instruclionem claustralium dicit
quia unilur Filio et Spiritui sancto, sed neuler eo- Dominus : Nisi quis renunliaveril omnibus qux pos-

rum unitur eo, seu per eum. De Unitate uniente et sidet, non pot^st meus esse discipulus (Luc. xit).
unila etiam dicitur : Nunc sancte nobis Spirilus, D Nec tamen sufikit propriis abrenuntiare in re, nisi

uiiam Palri cum Filio. De unitate non unita etiam abrenuntientur voluutate, unde et Petrus dc hac
dicitur : In majestate unilas. De unilate vero abreiHintiatione voluntatis ait : Scce nos reliquimus
unita non uniente, dieit Hilarius : tn Patre unitas omuia, et secuti sumus te (Mcith. xix). ClaustraMs
est, etc. ergo qui proprium habere desiderat, retro respicit
Unitas autem cceleslis, esl in angelorum concor- cum uxore Loth, manuin ab aratro retrahit, cum
dia ; ct est ibi triplex unitas : unitas naturae, unilas Dina filia Jacob, ornalum alienigenarum appctVt.

gratiie, unilas gloriae. Unilas nalurae, quia omnes Qui ergo a communione possessionis aliquid pro-
sunt spiritus adniinistratnrii : unilas gratite, quia prium excipiunt, lccum .ludat prodiloris et furis

sunt in gralia confirmati : unitas gloriae, quia om- cmunt. clauslralis, qui in niundo multa reliqui-
nes in ajlerna beatitudine glorificati. In hac triplici sti, noli ad mundum redirc unius nummi desiderio.
uniiate esi diversitas in dignitatura magisteriis, i:i Non capist tc imius nummi appetitus ,
quein non
cognoscenilis arcanorum mysteriis. Est etiam ibi decepit diviliarum thesaurus; timeas ne decipula
concors dissonantia, consonans discordia, diversa diaboli capial le in minimo, quae ncn deccpil in

unilas, uniia diversitas, dissensus consenlieos, di- maximo. Piopriam etiam debet ClausValis abjicere
m ALANI B£ INSULIS 195

voiuiiSalem, ut siciil communllas est in religione, A corpore cotTufnpUur, feiere infidtur, citius tendit
ita sit iti volunlate ; ut non solum eis omnia siut ad non esse,
communia quanturo ad censum, verum etiamquan- A vermibus debet custodire carnem snam, ne
tum ad consensum, ut omnes conveniant in volun- caro pravas gignat cogitationes, ne in appelitus in-
late una, omnes consentiant in una charitale, ut ordinatos evadal. Cibum quoque sacrse Scripturae
t!e eis vere possit diei : Erat eis corunum, ei anima debet condire diligenti inquisilione, nuia sacra Scri-
una (Act. iv). Tenenlur eliam dauslrales habere ptura in quibusdam locis videfur insipida, nisi di-

unilalein cbaritatis, ul in proximi sui profcclu, ligenti inquisitione perquiratur. Condire debet ci-
suum proleelum inreniant; in alterius quoque de- bum Eucharistise, bona operatione, quia nisi digne
fectu, defecium suum lugeant. Sapientior minus sumatur cibus qui in.se dulcis est, amaricatur, et
peritum instrual, sanus aegrnto eondoleat, iiicolu- quod justis est eiectuarium, injustisest absyntbium.
inis sano congaudeat, et sic vita clauslralis imago Condire debet eibum doctrinse excmplo viise bonae,

sit vitse coelestis; ut sicui in vita seterna in dispavi ne si ejus vita despicitur, ejus, jure, prsedicatio
clarihUe, par erit gaudium ; ita in ciaustrali, in conteranalur. Sed, si sal illud infatuatum fuerit,
dispari charitate , uniforme amoris vinculnm. Ab in quo salietur? Infatuatur sal istud tripliciter:per

hac triplici unilate, clatistralis dicitur nionacbus, " ignoranliam, per negligenliam, per avaritiam, quia
quasi unitatis custos. Nam, si primam non servat sacerdotes nostri temporis sunt senes elementarii,
unitatem, Gt anomalus; si secundam, apostata ; si centum annorum pueri, de quibus ait Dominus pe?
teriiam , schismaticus. Sit in conventu claustrali prophelam : Tenenles legem nescierunt me (ler. n).
unitas uniens, et unita, id est, praelalus subditos Tales quomodo alfos condire poterunt? qui nec se
uniens auctorilate, suhditis unitus charitate; sit ibi ipsos, nec alios instruere sciuni? Quia ssepe con-
unitas unita, non uniens, id est subditus qui, etsi tingit, cum sacerdotes lumcn scientise, sua culpa,
alios non uniat, aliis tamen se charitate jungat. Sit non habeant, ut per eorura ignorantiam hi etiam
ihi unitas uniens non unita, id est charilas, quaa qui sequunttir offendant.
etsi clauslrales unial, nulli tamen in prsesenli se UndeDominus ; Si cxcus cmcum ducat,,ambo in

firmiter copulat. Sit in eis unitas naturse, ut in se foveam cadunt (Mo.ith. xm). Tales si sint infatuali

eam diliganl; sit unilas gralise, ut sibi invicem errore ignorantiae, quis conuiet illos sale sapientise,

gratiam collatam inipertiant. Sit unitas glorise, ui cum docere debeant, non doceri ? instruere, non
una spe ad seternse vitan gloriam tendant. Sit uni- inslrui? cum supra se majores non habeant qui
tas Gdei, ne sint haeretici. Sit unitas charitatis, ne corrigant, nec prndentiores habere debeant qui ees
sint schismatici. Sit unilas spei, ne sint obstinati ;
C inslruant? Infatuantur autem per negligentiam, quia
ut de eis specialiter possit dici quam bo- : Ecce, in omnibus eoium operibus, negligentia torporem
num, quantum ad hominum opinionem el quam ,
ingeril, fructum operurn perdil.
jucundum, qtiamumad inentis devotionem, kabitare In Psalmis esl nulla devotio, in Iectione nulia

fratres in unum (Psal. cxsxri). Religionis, in unum sollicitudo, in injunclione poenitentise, nulla dili-

possessionis, in unum charitatis; ut ad iilam gentia, in missae celebratione nulla cautela, in sub-

pervenire valeant unitatem, de qua dictum est a ditorum regimine nulla discretio, in bonis operibus
Propheta ; Unam pelii a fiomino , etc. (Psal. nulla exei t itatio.

xxvi). Sed si infatuati sunt, a quo ipsi salientur? quis

tanto negligentiarum prsecipitio
113 CAPUT XLIY. enim poterii eos a

Ad sucerdotes. liberare? quis eos poterit sapore diligentise condire?

Ad sacerdotes ait Dominiifi : Vos estis salterm, Infatuali quoque sunt per avaritiam, quia ipsum
quod sisal infatuatumfueril, inquo salietur? (Mattk. Cbristum pro pecunia vendunt, sicque locuin Judse
Sal quatuor facit % terram steriiem reddit, cibos proditoris obtinent : baptismum emptioni exponunt,

condit, carnem a putredine custodit, vermes ab ipsa sepulturas ad vendeudum prostituunt subdilorum ;
D
carne excludit. Hsec quatuor spirituali sali, id est vitia palpant, ut emungant pecuniam adtilantur ;

saeerdoti, conveniunt, qui terram subditorum, id vitiis, ut impieant bursam. Tale sal in sacrificitim
est eorttm cogitaliones lerrenas vomere prsedica- Domini non offertur, sed foras ejieitur, pedibus
tionis exarate debet. ne pulluient in spinas et tri- concuicatur, el in slerquiSinium redigitur ;
quia ta-

bulos vitiorum, et ita sterilem a pravis operibus ies sacerdotes non digne se Deo in sacrificio offe-

dcbet reddere ; a terra eliam propiia, id est a carne runt, nec sacriflcia sua sale sapientise condiunt, in-

sua tenetur vitiorum ferlilitatem excludere, ipsam- digne sacramenla perlractant, indigne consecrant,
que carnem a pulredine, id est a luxuria et gttla sicque sa! hostise snbtrahitur, cum tamen a Domino
immunemservare. Eleganler autem luxuria putre- hos.tia sine sale offerri prohibeatur ; et sic, sal for.s

dini comparstur, quia sicut putredo carnem cor- ejicitur; quia tales sacerdotes et sisint de ecclesia

1'iimpit, ct fctere facit, sic luxtiria hoininem fetere nomine el numero, non tamen sunt numine, et me-
facit per infamiam, carnem per immunditiam, ho- rito,sed digni qui pedibus conculcenlui'. Pe_ 114
uiinem per pravain conscientiam. Crapula eliam des sunt subditi, quibus provideie tepenlur sacer-
comparalur putredini, quia per crapulam, homo in dotes ecclesiaslici, ne in via hujus vita; oilendautuf
493 SUMMA DE ARTE PBiEDICATORIA. 194

ad scandalum cnlpae. HIs pedibus conculcantur A ra ; sit *l»i coramercium carnis el spirilus rationa-

pravi sacerdotes, quia cum subdili eos vident obte- biiis copula.
nebratos ignorantia, dejectos ignavia, quos debe- CAPUT XLVI.
bant iiabere in forma boni, babent in exempium De viduis.
roali, et qui debebant esse gregis fonua, sunt populi De viduis dicit Aposlolus A'<m nuplis : et viduis,

fabula, et ita vertilur sal in sterquilinimn, nam bonum est illis si sic permancanl sicul el er>o, id esl

fetent lales sacerdotes odore infamiie, putrescunt caste (J Cor. vn). Et alibi : Voio aulem el omnes
corruptione culpoe, computrescunt in slercore con- homines esse sicut me ipsum (tbid.), idjfist continen-

suetudinis pravaj. Sitergo sal in sacerdolibus, et tes esse. Cum bonus sit status cenjugalis, expedi-

paGem babeant inter se. tior tamen esl status vidualis.

CAPUT XLY, 115 ' n conjugio enim est periculum in fide torl

Ad conjuyalos. observanda ,
periculum in lemperando carnalis

Paulus apostolus ait : U nusquisque kabent suam commercii jura ; ibi labor in sollicitudine rei fami-

uxorem, propler fornicaiionem (I Cor. vn). Item : liaris ; ibi onus in educatione piolis, dolor oxoris in

Meihts csl nubere, quam uri (ibid.). pariendo, dolor dum geslat uterum, ibi uxor con-

Dominus eliam constituens in paradiso conju- stituitur sub poteslate viri , etiam violente ; ibi

gium, ait : Crescile et multiplicamini (Gen. 11). In timor roariti, ne uxor liat adultera, ibi marilo Jion
Evangelio quoque Christus ait : Quod Leus conjun- est potestas absoluta, ibi inordinatus motus, quam-
I», homo non separet (Mallh. xix; et Marc, x). vis venialis. Yidua ergo ad secundas non transeat
quanta est dignitas conjugii quod in paradiso nuptias; secundse enim nuptise, suspicionem inge-
babuit initium, quod incontinentiae removel vitiuni, runt Uixuiiae, argumenlum suul incuntinentiae ; viro

quod in se complectitur co^leste sacrameiHum :

viduala terrestri, sponso copuletur ccelesti, ubi sine
quod servat tori lidem, quod inter conjuges indivi- labore conceplus, siue doiore partus, ubi arcta ju-
duam retinet vitse societatem, quod prolem ab in- stitia, ubi Deus vita aeterna, ubi coneeptio voluntas

famia iiberat, quod excusat carnale commercium ordinala, ubi partus operaiio bona ; ubi concupi-
aculpa. In boc enim stalu patriarchae salvati, in scenlia charitas, ubi lides tori longanimitas, ubi
boc quidam Aposlolorum sunt electi. quanla vir- sacramenium sacramenti veritas, ubi lorus castiias,

lus hujus saeramenti, per quam sie in luxurise vel visus contempialio , alloquium oratio, contaclus
incoiitiiienli* praccipitium quis labatur, honestate aiterna dilectio, ubi osculum mentis tranquillitas,

conjugali excipitur ! quantum expugnat houesta- £ «bi carnale commerciuni seterha jucundilas. vi

tem, qui rumpit lori lidem ! durn reUcto conjugali si de slatu viduali exempltim quteris, in Arsna
(oro, aduiteratur in alio, sacramentuin quantum in prophelissa vidnitatis formam invenis (Luc. n),

se est, commaculat ; in corpus suum proprium Hajc merito sua; conliiienlise meruit proplietiam,

peccat, unitalem dividit matrimonii, jura frangit merito eastilatis meruit videre messiam. Ad easli-

conjugii. quanlum in adulterio periculura, ubi tatem ergo le ir.vitet lidei turturis viduitas, quia
peccalur in Deum, ubi offenditur proximus, ubi viduatus pari, nec amare petil, nec amari.
crebro liomicidium perpetratur, ubi Qui si pare caret, nec ramo viridi, nec herbae
frequenter li-

lius legitimus exhaeredatur, ubi sa;pe iilia nubit pa-

virenti insidet. Quod te admonet, o vidua, quod
tri, soror fratri Adulterium multiplicis sotet
tempore viduitatis , senescentis inundi despicias
! essc
causa Ex adulterio enim David in homici-
flagitii.
florem, virorem mundanae delectationis conteninas.

dium labitur; Ruben paternae maiediclioni subjici- •

vidua, si marito temporali jungeris, coelesti

tur. In cnmmendationem autcm conjugii, Christus

Sponso minus libere servis. Nemo enim poiesl duo-
bus dominis servire (Maiili. vi), et duro inlcndis
de desponsata nascilur Cana Galileae, riupliae
; in
carni, minus inlendis spiriltii.
ejus praesentia dedicantur. Sed quamvis a peccalo
excuset carnale commercium, celebratur tamen ad D CAPUT XLVII.
susceptionem prolis, non ad voluptatem carnis. Ad virgines.
Temperel ergo se connexa communio carnalis, ra- Ad virgines dicitur Despondi vos uni viro vircji- :

tione loci, ratione temporis, ratione reiigiosi officii. nem castam exMbere Christo (II Cor. xi). Et pro-
Observet eliam homo spiritiiale conjugium inter pheta ait Audi filia et vide, etc. (Psal. xuf). :

carnem et spiritum, ut caro taiiquaro muiicr spiri- virgo, qute signata es virginitatis sigillo, pmlicitiae

tui obediat, spiritus lanquam vir, carnein ut uxo- titulo, noli prodere illud, quod natura specialius

rero regat. tibi commisit, quo te gratius insignivit.

Sit ibi iides tori, he vel caro regimine spirilus Noli pro modica delectatione perdere, quod nullo
relicto, adulterelur cuin rouudo, vel ratio seducta modo poterit reparari. llic csl thesaurus naturac,

ipsa carnis illecebra fornicetur cum illa, juxla illud qui amissus non redit : bic est Qos qi ifflorens

quod dicilur, quod i vebemens amator uxoris, roinime reflorescit.

adulter esl. > Sit etiam ibi spes prolis, scilicct, boui Haec esl stella qute oc;ideiis ad ortnm non rever-

operis intenlio : sil ibi sacramentum spirilualis littir : hoe est donuin cjuod amissuni non compeu-
coiijunciioiiis, procreentur tanquam lilii, bonaopo- salur, et qnia soluru e><l quod reparare non pott:s,
193 ALA.N! DE INSULJS m
diiigentius servare debes. Per hoc solum homo in A. quando dormit ratio, et sensualitas exorbiiat. Pri

carne viyens, imilatur angelum; per hoc solum mus somnus tit supra liominem; secundus secun-
homo vincit se ipsum : hoc servai famse integriia- dum hominem ; terlius infra hominem. Primus
tern, cuslodit ab immundilia carnein. Audi ergo fi- m-iraculosus, secmulus imaginarius, tenius mon-
lia, non solum aure corporis, verura eliam aure slruosus. Per primum fit homo Deus, per secundum
meiiiis, et vide oculo cordis ut inle.lligas, et inclina spiritus, per tertium pecus. In priino somniat ver;>,

aurem inateriaiem ul obedias, et sic obliviscere po- in secundo monstruosa ; tertius vero fitnoete peccati,

pulum luum {ibid.). Populus esl convenlus carna- in tenebris vitii, m umbro delicti. Nunccrgo in tempo-
lium cogitalionum, qui virgini suggeril ut potiatur re graiia', iioraesl jam nos desonino.erroris surgere,
nupiiis. ui gaudeal amplexibus conjugis, ut fecun- de soiimo peccati exsurgere. Quatnorenim nosdebent
detur prolc, ut earnali frualur deleciatione.' excitare a somno : soloriens, gallicautus, timor furis,
Sed,. talem oliliviscere popultim, quia populus sollicitudo rei tamiliaris. Sol justitiiB nos excitat a
est Babylonis ;
gens confusionis, quse filiam Sion somnc peccati, qui nobis jam ortus estper gratiam
conalur ducere caplivam. Obiiviscere eiiam- donuim in baptismo, quando abreniintiavimiis peccato. Per
palris lui (ibid.). Pater luns flst fomes peccati qui hoe cigo quod jara accepimus gratiain, invitamur
le genuit, qui lc de matre produxit, cujus domus ad sollicitudinem mentis, et ad ejus eustodiam.
et liabitatio esl concupiscenlia, in qua fomes ille Gaili cantus nos escitat a somno, id est pnedi-
imperat, regnat, dominatur et praecipit, Etsiccon- catoris admonitio. Timov etiam furis, id est dia-
cupisce! rei decorem luum (ibid.). ille scilicet rex, boli, qui si nos invtr.it dormientcs, intrabit corpus
qui est Rex regum, Dominus dominantium 116.
et per luxuriam, animam per superbiam. auferens
rte quo dicitur : Lniera aquilonis, civilas lieijis ma- purpuramenta virtutum, divilias bonorum operum.
gni (Psai. xlyii). Et alibi : Domini est lerra etple- Sollicitudo eliam rei familiaris nos excitare debet a
niiudo ejus (Psal. xxm). virgo, si terrestri viro soinnopeecati. EicitemiireTgo,qiiia totescitantnos;
iiubere yis, propter juveniutis florem , considera vigiiemus, quia tot ad vigihas nos invitarit, et quia
quia illiim ilorem aut mors dccerpit, aut saltem in propior est nostra salus, quam eum crcdidimus;
hieme seneclutis efflorescit, - perseveremus in gratia, quia imroinet gloria. Lur-
Nube ergo illi viro qui solus habet immoriaiiia- ramus per stadium, quia imm.inet bravium. Dupii-
tem, apvd qaem non esl traiismutatio, nec vicis- citer autem justus appropinquat saluti aetejnae : por
situdinis obumbrutio (Jacob. l). Si vis nubere 'ter- diielam vitai naturalis, per diajlam vilae spiritualis,

restri niarilo propter divitias, considera quod ter- & quia quanto plus justus explet de diieia teiupo-
reme divitiie fallaces sunt et trahsilorise, quia aut raiis vitee, tanto plus aecedit ad vitam gSorije.

in prsesenli vita transeunt, aut saltc.ni in morle re- Quanto magis complcl diaelam vits spiritualis,

cedunt. Kube ergo illi, apud quem thesauri sunt taisto magis appropinqiiat saluli vitas aHenialis,
'ncotnparabiles, et divitiae immutabiies; quas nec Quanto ergo justus sanctior, lanto saluii propin-
jvr furalnr, nec tinea dcmoHtur (Malih. vi). Si au- quior, quantoque senior, lanto eidein vitinipr. Fro-
lem vis nubere terrestri viro, quia pulehriludiiie pior esl noslra salus quam cum crediitciis (Rom. xin),
insignitur, considera quia pulchritudinem aul infir- quia cum primoest nobis fides collata major pars re-
initas exienua.t, aut senectus cxslirpat, aut saltom stabal de vitsediaeta, et ideo niajor pars justitiieerat
articulus mortis exterminat. i\';ibe ergo illi, t cujus 117 consuramanda. iSox elium pra:cessii, et dies

pulchriludinem sol et luna mirantur, > Si vis nu- appropinquavit (ibidem). Triplex est nox, nox igno-
bere lenestri viro ,
propter generis nqbilitatem, i aniiaR, nox eulpai, nox tribulalionis mundanoe. De
nube illi de quo dicitur : Gencralionem ejus quis notle ignorantiae dicitur: Noxpraicessit, Dies auleni
enarrubif! (Isa. liu.) Si vis nubere terreslri marito appropinquavii. De nocte culpse dicitur : Lavaboper
piopter mundanum honorem, vel lerrenam dignita- singulas noctes tectmn meum (Psal. vi). De nocte
lem, considera quia summis negatum est stare diu, j) tiibutatiouis mundanae dicitur : lu die mandavit Do-
nimioque graves sub pondere lapsus. Nube crgo minus misericordiam suam, el nocte canlkum ejus
illi de quo dicitur : Potestuti ejus quis resistit? (Psal. xli). In prima ambulant fatui, iu secunda
(Job ix.) Et alibi : Regni ejus non erit /iuis (Luc. i). impii, in tertia miseri. Nox autem ignorantiae reces-
CAPUT XLVIII. sit, quia jam inslrucli sumus per legem, informati
Ad somnoleiUos. per rationem, docti per creaturam omnem. Lex
Scienlcs quia hora esl jam nos de somno surgere eaim docel quid agenduih, ralio quomodo agendum,
(Hom. xnij : notandum est, fratres charissimi, (|uod creatura pro quo agendum. Oninis enim crealura
triplex esl somnus. Est somnus, quando quis rapi- dum Creatori servit, ad serviendum Deo nos in-
(tir ad contemplaliouem ccelestium, et lunc quie- struit. Recessit ctiam nox culp», quia ex quo gra-
scunt natusales vircs; de quo dicitur : Misit Domi- tia nobis in baptismo est collata, culpa a nobis est
nus snperem iu Adam (Gen. n); ct atius somim.s, relegata. Recessit nox tribulationis mundanae, quia
'jiiandu quiescunt animales virtutes, et operantur cum priraitivaEcclesia varias susliueret tribulationcs,
naturales; de quo dicitur, quod angelus apparuit ab insoltu lyrannorum, abimpetufalsoruinfratrum,
ni somnis, Joteph (Malth. i, U). Terlius somnus est ab impugiiatione hxrelicorum ;
jam ex parte leiii-
«7 SERMONES OCTO. — SERM. I m
peslas est sedata.uf Ecelesia qtiiele possit Deo mi- A brarum (Bom. xm), ul bene agamns, fugiamus ope
lit3re. Ergo, dirs appropinquuvil, scilicel dies scien- ra pcenarum, nemisere vivamus. Abjieiamus opera
tiae, ut illiitniuet nescientem ; dies gratiae, ul diri- ignorantiarum, tit siraus prurienles ; ope.ra peccato-
gat devianiem : dies pvosperitatis mundanae, ut runt, ut simus simplices ; opera poenaruni, ut simus
mukeat laboranlem. Abjiciamus ergo opera lenebra- felices. Et sic induamus arma lucis (itiid.), munili
rum (Itom. xtn). Sicut variae sunl species noclis, ila luce sapientina contra haerelicos, luce gratia? contra
diversae suiit spectes nhlenebrationis. Sunt enim diabolum, luce gloriae contra infernum. Sicut in
tenebrse ignorantiarum, de qtiibus dicitur : Popu- die honeste ambulemus (ibid.). Qui iu nocte atiibu-
lus genlium qui umbulaba: in lenebrh, vidil luccM !at, frequenter inhoneste ambulal, quia aut ofleii-

mannam (Jsa. ix). Sunt tenebrae peceatoinm, de dil in scandaluin, ant incidit in lulum, aut labitur
quibus dicitur : Qui ambulal in tenebris, ncscit quo in praecipititim, autruit in lacum : sic qtti in nocte
vadai (Joun. xnj. Sunt tenebrae pcenarum, de qui- peccatorum ambulat, aliquando offendit in mon-
bus diciiur : IJ rojicile eum in tenebras exteriores lena superhiac, incidil in praecipitium gula', ruit in
(Maiih. xxii, xxvj ; tenebrse igiioraniiarnm, suntin- lacum avaritiae. Ambulemus ergo boneste in die

teriores ; tenebrte peccaloruin, huiinse ; tenebrae bonse operationis, ut perveniamus ad diem aeierui-
poenarum, exteriorcs. Abjiciamns ergo opera tem- tatis.

DE INSULIS
o
F.x anttquis«imo codice bibliothecee B. Mariae de Arna, ordinis Cisterciensis, in dioecest
Leodiensi nunc prirrium in lacera producti.

118 SERMO I. B lernarn, se quodammodo reddidit Verbi incarna-

DE SPIRlTtUU UmTATE ABBATIS ET MOSACHORTJJf. tione dignani. Sed qua dignitale ? dignitate triplici
Osculetur me osculo oris sui, etc. (Canl. i.) dignitale praeeleclionis, dignilate electionis, digni-
Nolandum, fralres charissimi, quae petat, quid tate subelectionis. Dignilas prae elcclionis fuit ,

pclaf, et a quo petat. Virgo virginum pelit, oscu- quando ab aeterno decreto praedestnalionis, ad hoc
lum petit, a vero sponso, id est a Chrislo petil. fuitpraeelecta, ul esset Dei maier intacla, sed

Quoii osculitm? non illud a quo riefluil lermentum postquam Spiiitus sanctitseam obumbravil, ad hoc
liixuriae ; sed, a quo distillat lavus ccelcstis gratiae. elegit ul Filium Dei conciperet, ct conceptum inef-

Triplex autem osculum virgo petiit, quae poslula- fabili partu in lucem produceret ; subelecla etiam
tum oblinuit. fuit, respeclu illtus humame naturae quae vcrbo Dci
Esl autcm primum genus osculi, qttod fit per spi- amica fuit ineffabili amore.
rilualem conjunctionem animae el Dei ; secundum llla ergo humana natnra pfincipaliter clecia est,
osculum cst, quopater osciilatttr Filiuni, est enim cui uniretur beala virgo subelecta, ut ex ca Filius
Spiriltts sancitis Patris et Filii amor et nexus. Ter- Dei nasceretur. Secundum autent et tertium oscu-
lium oscttlum est Incarnationis, qtto Christus per lum peliit, cum ab Angelo audiens : Spiritus Sun-
lttimanitatem assutnplam, osculatus esl virginem ctns superveniel in te, et virlns Allissimi obumbra-
Mariam. Primum osculum est, inspirationis ; se- bu tibi [Luc. 1). lpsa ail : Ecce ancilta Domini, fiat

cundum, spirationis ; terliuni, incarnationis. Pri- mihi secundum verbum tuum (ibid.). Et ex quo boc
iiiumoscultim, estcordis; secundum, oris; lertium, dixit, uirumque osculum recepit, Spiritum scilicet
corporis. Piittium reddit favum, sccundttm balsa- ad sui coitlirmalioiieiii, Filium vero Dci in conce-
mum, terlium oleum. Ante Incarnalioncm ergo, ptione.
virgo petiit osculum internae visitationis, ut perhoc Sed sicul boc nomcn, ostulum, iu sacra pagina
servarct integre sigillum virginitatis : nec sua fuil nunc aureis, nunc tetris 119 litlei is scribitur, sic
pelitione fraudata, sedinterna inspiralione visitala. divcrsa eliani sunt oscula ; nam sicttt Clw-ibtus sua
Ergo primum osculttm sensil, quando virginita- Jiabet oscula, ila et Anlicliristus, id est dnlcolus,
lis sigillum non ainisit, et sic per visitationem in- sua habet basia, id esl suavia : Osculatur enim
m ALANI OE INSULIS 500

aliquando uoininem, blandienilo per mundana, al>- A Sed cavendum ne taiis forma deformeiur, talis fa-

quando decipiendo luxtiria, aliquando temando sug- eies iniiciatur, lale speculum tenebretur; praelalus
Piimum osculum venenosum, se-
gestione intcrna. etenim debel esse speciiinm, sed non quodtibet.
•cundum felosum, leriium lulosum primum fiau- : Sunt cnim speculorum tria genera ; est speculum
dtilenti, secundum adulieri, lertium prsedonis etfu- in quo sinistraa partes sinistne. et dextrse viden-

*is„ Sed his osculis reiegatis, in Ecslesia Dei debet tur dextrae, per quod speculum praelaius ille signi-

«bservari, unum charilatisad proximum secundum ;

iicatur, qni in operibus et doclrinis deciaral qtise

ad praelatum, obedienlias; tertium compassionis, ad sunt sinistra, idest terrena, et quse dextra, id cst
subditum. aeterna. Est aliud speculum, in quo sinistrse parles

Hic est triplex funiculus -<foi diffieile rumpitur, dexlerse, e» dextrae siisistrse videntur, per quod
per quem unitas claustralis servatur, quse in tribus prselalus ille significalur, qui pra?.ponit lcrrena divi-

consislit, in unilate sinRularilatis, unionis et inte- nis tauquam meliora, et postponit divina tanquam

grilalis; a qua triplici unitate, daustralis mona- dcjeriora.

chus dicitur, quasi uuitatis eusios. Tertium speculum est, in quo superiores partes
Oportet monachum habere unitatetn singularitalis, hominis videntur inferiorcs ctinferiore.s superiores,
ut proiimorum peccatis nou consenliat, sed saltem " per quod designatur ilie praelatus qui sccundum
mente ab eoruro enormitalibus se excipiat in eo sensualilalem ita semper ;
intentiis est terrenis, Ut

eliam serrari debet unilas unionis, ut cbarilate ratione non respiciat ad superiora. Conformelur
compatiatur proximis, astringatur vinculo religin- ergo quiiibet prselaius priino speculo, ot de spe
nis, unialur ncxu compassionis. Non debe.t etiam perveniat ad speciem 1,20> &'-' v a ' perveiiiat ad
abeirare clauslialis ab unitale integritatis, imo, patriam, dc misericordia ad gloriam. Quam nobis
debet servare integritalem mentis et eorporis, ut prseslare dignelur Jesus Cbristus. Araen.

iu nullo eum fraclum inlerius, bostis inventet, per SERMO II.

quod insuitanli ad interna aditus paleal. Ncc sohim ,

m VNNUKTIA.TIONE BEATJE MAHI.E, QUANDO EVESII
in prsedictis osculis Sponsus commendabilis ve- , DOMINICA IM PALMIS.
rom etiam in uberibus suts, unde seqnitur Pul- : Gtoriosa dicla sunt de te, civilas Dei (Psal. lxxxvi).
chriora suni ubera. lua vhio (Canl. i). Duo sunt Fratres charissimi, Rex regum qui imperat ven-
ubera Sponsi ; ab uno lac, ab alio vimim emanat. tis et mari, cujus civilas , latera aquilonis, ut in
Pcr iac, misericordia ; per vinum, jusiiiia designa- omnibus rebtis suse Trinitatis figuraret imaginem,
lur; quia sicut lac dulce est, et cibusparvulorum, trinam sibi fabrieatus c-st civitatem; quaruin mun-
sic aniicabililer miseiiconlia exeicelur in parvulos; dus est prima, Ecclesia secunda , Virgo virginum
per vinum, justilia; quia sictit vinum ausierius lertia; mundus etenim eleganti simililudine civila-
est, et majorum polus, sic justilia austerior esl, et tis censetur nomine, quia sicut in civilate Rcipu-
in majores esercetur. Prima autem duoubera dul- blicae majestas servatur, sic mundus sua republica
ciora sunt vino, id est austeritate veleris legis, ubi non frustratur. Sicut enim respublica est ordina-
eral juslitia sine misericordia, sine miseralione mi- tns rerum conventus, inler quas, aliae imperant,
seria ; sed tempore Novi Testamenli, justiliae seve- aliae operanlur, aliaa obtemperant; sic in muudo
ritas roisci icordiae dulcedinc lemperatur et miseri- quasi in civitate magna, Deus est imperans, ange-
eordiae dulcedo, justiliLe severilale aspeiatur. Haec ltts operans, horao oblemperans. Siniiliter Ecclesia,
duo ubera debet habere quilibet pravialus, quibus eleganti modo civitatis censetur vocabuio, in qua
et episcopus subditum, doctor discipulum, abbas majores prselali auclorilate disponunt, tnediocres
reQcial nionachum, ei exhibens ubera malris, nec singttla actione componunt, inferiores se majorum
non verbera Patris nunc fulgurando correclioni-
,
auctorilati subponunt. In hac eivilate murus est
bus et minis, nunc compluendo admonilionibus et Cbristianse fldei fundamenlum ; caementum, est
benefficiis. llaec autem ubera flagrare debent un- j)
sanguis martyrum ; propuguacula aucloritates ,

guentis optimis. sanctorum; piatese , charitatis latitudo; vallum,

Tria autem sunt genera unguentorum ; unguen- humilitatis altitudO; pons, obedientia; janua, elee-

tum purgans, unguentum mitigans, unguentum sa- mosynae. Non inconsequenter etiam Yirgo virginum
nans. Unguentum purgans adhibet Christus, cum civitatis sortitur voeabulum, in qua imperavit ra-
per fiagella in homine peccatum purgat; mitigans, tionis auctoritas, operata est sensualitas, servivit

cum per misericordiam errantem relevat; sanans, carnalilas ; in qua, fuerunt cives, molus rationa-
cum admonitionibus et doctiinis confortat. Hoc les ; a quibus, discretione armatis, servata est ci-

tripiex unguenlum debel abbas suis subditis exhi- vitas, ne in eam daemonis grassaretur hostiiilas Iti

bere, ut inobedieiilcs correelionibus et disciplinis a hac civitate, murus fuit constantia.caementum lem-
peccalo purget, vel, si obstinati fuerinl, a consor- perantia, fortitudo propugnaculum, prudentia val-
tio aliorum eliminet; inlirmos vero, compensationis lum. Orientalis porta Cdes, per quam Sol jtistilias

ct dispensalionibus remedio sustenlet , imperitos in ea illuxil ; meridiana porta chaiitas, per quam
doctrinis iilustret. Debet enim prielatus esse forma in ra Spiritus saocti ardor incaluil; sepienlrional.s
gregis, ut aliis se conformet, el in se alios formct. porta virginitas, per quam in ea concupiscenlu»
201 SERMONES OCTO. — SERM. 1!. 202

carnalis exstincla est; occidcnlalis porta liumililas, a naculo Yirginrs, praecepit angelis ut eam cuModi-
per quam in ea mundanae tentationes propulsalae rent ab omni iliecebra caruis, dicons illis : Itc ad
sant. Hanc fluvius ccelostis gratiae sic praeterfluit, castellum; ile ad Virgincm euslodiendo, ite ad Vir-

quod ineam continue refluat, sic moniens civitatem, ginem consulendo, ite ad Virginem comilando. Baec

q-uod non timeat incursum hostilem. De quo fluvio Virgo consequenter dicitur etiam caslellum. Eva

dicitur : Fiuminis impetus lanifical civitalem Dei autem priuia mulier antea easlrum eliam fuit, quia

(Psal. xtv). In hac civitale est horuis conelusus, naluralibus et graluitis donis munila, sed postmo-

horius signatus \Canl. iv), hortus irriguus, hortus dum ad instar vilissimi oppidi redacta, imo villa

arboribus eonsitus, herbis venustatus, floribus or- obsoleta facta, palens omni hosti, carni, mundo ei

natus, id esl niens virginis, in qua velut in horlo daemoni, sicque genus humanum desolatum plane
ccelesli, mores honesti in similitudine arborum, mansit, usque dum Rex regnm in solelabernaculum

fructus bonorum operum pariunt; bonae cogilalio- xvm), idestin Virgine castellura confir-
posuii (Psal.
mavit, quando Virgo peradventurnSpiritus saricti ita
nes in exemplum herbaruui virorem internce devo-
lionis emillunl : virlutes in exemplar ftorum, odo- roborata fuit, ul hosli ad eam non pateret introitus.

vem bonae opinionis producunl. ln hoc horto viret

Neque vacal a ratione, quod dicittir : quod conira

myrlus teinperanliae, rosa patienlise, lilium casiila- B tos est. Humana enim naiura ante Incarnatianem

tis, viola tetcrnae conteniplationis. Has ergo tres angelicae fuit naturao conlraria. In hoc castello erant

civitates conslruxit Rex regtim, ut habitaret cum asina et pullus ligaii, id est sensualilas et sensua-

liliis hoininum. litatis moliis primiiivi, qui ex se non erant bono

u prima civitjte fuit creaiorj in secunda, sal- obnoxii, scd per angclorum ministeriuni ad bonum
vator; in teilia, miserator. Fu priroa resultavil ejus soluti sunt, et postqnam Chrislus pcr Incarnatio-
potcntia, in secunda sapientia, in lertia gratia. D'e nem advCnit, super asinam et piillum sedil, quia

prinia dlctum cst : Lalera aquilonis civitas retjis lam sensualilas quam primiiivus ejus motus, ei
magni (Psul. xlvii). De secunda : Qunm dikcla ta- obcdivit, Cltristtis boc iutravit castellum, pugnatu-

bernaeula uui, Domine virtulum ! (Psal. lxxxii.) Do. rus contra diaholum, sed intravit per auream por-

tertia : Gloriosa diela sunt de le, civitas Dei (Psal. tam januis ciausis, quia neque iu ingressu, neque
lxxxvi). Sed videamus, quam gloriosa dicta sint de in egressu, fracttim est in ea sigillum virgiriilatis.

Yirgine Maria. AitBalaam : Orietur slella ex Jacob Haec est famnsa illa Hierusalem, in qua verus ille

(Mum. xxiv;. Hsac est illa quae in arcturo coelesli, Salomon templum solemne exstruxit. Quae enim

gcrit imaginem imntohilis poli. Juxta piiilosoplios :

consequenlius censcri possel Hierusalem, id est
,

Aretimis est numerus seplenarius,

ille stellarum visio pacis, quam illa in qua quievit pax acternits-

qui nunc aictos, nunc ursa, nunc septeniiio dici- tis, in qua verus Salomon, id est Clnistus, fabri-

tur, in quo stella qiife pohis dicitur, ullimum lo-

catus est templum sui corporis, de quo dictum est
Solvite templum hoc, etc. (Joan. n.)
cum tenens, imniobilis roanet, iter naviganlibus
Sed in fabricalione hujus lempli neque malleus
praetiens. Per arctunnn igilur Ecclesia signatur ;

neque securis est audila; quia neque in conce-

121 1" ia s ' ct)l arcturus semper urgetur et nun-
ptione neque in partu, crepilum carnis vel dolo-
quain inergilur, sic Ecclesia semper flagellalur,
neque flectitiir. In hoc arcturo coelesti, quae polus rum sensit Maria. Quia autem ad templum Salo-
nionis tria pertinebant altaria, primum holocausto-
immobilis est, Maria, nulla tenlatione niota, nulla
qui timentin mari mundi rum, in quo niaclabantur aniinalia, secuudum tliy-
tiibulatione concussa, iis

Iiujus naufiagiuii., prsebel salutis portum. De ea- miamatis, in quo offerebantur aromalica, lertitim

tlem ait Isaias Egredielur virga de radice Jesse, etc. propitiatorium, in quo apparebat gloria dtvina ; ila
:

(ha. xi). Consequenter virgae Virgo comparatur ra- in lemplo Christi, id est in cjus humana nalura,

tione directionis, ratione correctionis, ratione par- tria resultant altaria; primum altare est holocau-

turiiionis. Sicut enim virga in altum dirigitur, sic *> storum, scilicet caro ejus gloriosa, in qua nost.a

Virgo ad aeterna erigilur sicut virga excessus cor-

;
consumpta sunt peccala; secundum, aniina, quia
riguntur.sicperVirginempeccalaremitturitur: sicut sicut in altari tbymiamalis offercbantur aromalic;c

viigaparturilfructuni,sicVirgoparluritpanemange- spccies, sic anima Chrisli variis virtulibus rererta

muneris, sed eliam ralione est; terlium, divinilas, in qua elucoscit divinoe au-
lorum. Necsolum ialioiie
niajestas. Igilur, fratres cliarissimi, ad
nominis, virg.-ccomparatur Yirgo, facta uuius enim cloritatls
similitudinem Virginis, non civitatem, saliem
lilterae mutalione in vocabulo, dovirga lil Virgo. Et
si

flitm exEvtematrisfloribusvelutanrearosaprocessit villam, si non castrum Regi regtim pncparare pos-

Virgo Maria, virga facta est Virgo; el3lpha mutatum sumus, sallem in animo nostro hospitium praepa-
est in w; quia piincipium factuui finis, id est aeter- remus, iino vel hospitiolum in menic nostra ut in
nus factus est temporalis. Haec est castnun, sen ea dignelur ponerc labemaciila sua ; scd prius pur-

caslellum, de quo diclum est : lle in castellum quod geimis menlem nostram, ut invitenius volcntem.

conlra vos es(, el invenietis asinum ulligalam, el Tribus auiem soletintici hospitium, 122 a quibu»

fUllum cum ea, etc. (Maltli. x.u). Cum ernm Filius nos oportct mundaie mentis tabernaculura, scilieet
Doi vellet assumere trabeam humanitatis in laber- slorquilinio, pulvere ct lulo : sterouiiinium luxuna

Patbcl. C.CX. 1
 '203 ALANI DE INSULIS 20*

est, quae felel in came, fetet in faraa. Sicut enim A vigilanler aJvertendum est, quia non dixit simpli-
aierquilinium quaulo magis movetur, lanlo mogis eiler, metuentibus, sed, metuentibus te, sic insi-

fetel ; six Iuxtiria quanto magis exercelur, tanto ma- nutins de quo timore intendat. Est enim triplex ti-

gis olet. Sed in iioc etiam melius esl sterquiliniuai mor, scilicel, timor horroris, timor cautelae, timor
luxui ia, quia adJilum terrae nostrae, illam fecundat, reverentiee. Timor horroris est, quo timemus seu
luxnria terrae carnis nostrae adhaerens, eam infirmat. Iiorremus pcenam ; timor cautela?, quo cavemus
Pulvis esl vana gloria, quem projicit ventus a facic culpam et eliam 123 pcenam limor reverenliac, ;

terrte, quia in nihilumredigiturtimore superbia^. De quo divinam reveremur majestatem. Horam primus
pulvere nascuntur ciniphes, qas pungunt aculeis; erndit, secundus provehit, tertius consummat et

ex vana gloria nascuntur pravae cogiuuiones, quae perficit. De primo dicitur in persona Christi capi-
penelrant armatium cordis. Pulvis obtei;ebral ocu- tis : Timor el tremor venervnt super me, et coiilexe-
lum, vana gloria excseeat animum. runi tne lenebrm. El dixil : Quis dabil milii penna*
Lutum vero quod immundum et tenax est, ava- sicut colutnbm, etc. (Psal. liv). Et de eodem in
ritiam signat, quae et visco lenacilalis iiominem il- Evangclio : Ccepil Jesus pavere e> limere (Marc. xiv).

licit, el spurcitia cupiditatis inlicit. Haec avaritia Assumpsit enim Redemptor noster verum timorem,
est qu;v, siostri temporis homines ad idololatriam B veram tristitiam, sicut et veram carnem, non ne-
reverti cogit, de qua Apostoius ait : Avarilia qum cessitate condoientis, sedmiseralioiiisvoluntate. De
esi idolorum servitus (Ephes, v). Hsec cogit homi- secundo, in Salomone diciiur : Beatus qui semper
iiem postponere Deum, colere nummum. Nostri est pavidus (Prov. xxvm). Et super eumJera iocum :

auioui temporis idololatria tres habet iilias : pri- Pcena judicii quanto minus timetur, lanlo distri

mam, quae facit coii ventrem per crapuiam ; secun- ctius portabitur. El alibi : Prudenter limetiir quid-
dam, qua mundus diiigitur per concupiscen-
in quid accidere potest. De lertio dicit isaias : A ti~

tiam ; tertiam, in qua caro colitur per luxuriam. more tuo, Domine, conccpimus, el parlurivimus spi-
Kt autem iictis vocabulis liceat nos loqui, prima ritum salutis (Isa. xxvi).
potest dici bacchilatria; secimda nummilatria; Psalmista vero coromendat eumdem dicens : ,

tertia carnilatria. Purgemus igiturmentis hospitium Timor Domini sanctus permanel in sKcidum sa>tuli
a stcrquiiinio, per contiii.entiam ; a pulvere, per (Psal. xvin). Et alibi : Imtriiiiit Angeius Dotnini in
patientiam; a lnto, per eleemosynam, ut ila in arcuilu timenlium eum, el eripiel eos (Psal. xxxhi).
nobis dignum possimus Deo praeparare habitaculum. Istis revera data esl signiilcatio in tribus, scilicet
Quod nobis praeslare dignetur Jesus Christus Do- in Scripturis, in sacramentis et in operum exemplis.
"-
minus isoster. Amen. In Scripturis; continent enim sacrse Scripturae vo-
SERMO III. lumina, mandata et prohibitiones, quae sunt signa
n* TIHORE JUDICll, 1N QUADRAGESIMA. voluntatis divinae, cum pleruinque praecipiat eaqnae
Dedisli metuentibus te significalionem, ui fugiani vult ut impleas, et. prohibeat. quae vult ut caveas : et

a facie arcus (Psal. ux). hoc edictum tam praeceptum quam prohibitio, vo-
Fratres, Apostolus nihil sibi conscius, non ta- luntatis nomine noiinunquam solet appellari. Iit

meu de meritorum pnerogativa prcesumens, cnm sacramentis dedit significationem ,

quia nil aliud
de seipso loqueretur, ait Gloria mea, tesiimonium
: sacramentum, quam invisibiiis gratiaesignum; quod
conscieniix mece (II Cor. i). Ego autem quem ver- in baptismo et aliis declarari potest; ablutio enim
mis pravae conseieuliae remordet, quem scintillula corporis exlerior qitse lit in baplismo, interiorem
ratioms (quse nec est in Cain fralricida exstincta originalis maculse designat ablulionem; nncliovero

[Gen. tv]) accusat et aifguit, dicere possum : Vere- tam in baplismate quam in conlirnialione facta, in-
cundia mea testimonium conscientiae meae (Hebr. ierioremanimaeiigiiralunclioneiii.formaeliam panis
xt); Tota die enim verecundia mea contra me est, el visibilis in altari, invisibilem Domini carnem desi-
peccatum weum coram me est semper (Psat. xuu). p gnat.islaesunt tenebraede quibus inPsalmisdicilur
Uiide non mea, sed prophelae verba vobis proposui, Posuit lenebras latibulum suum (Psal. xvn). Latet
qui privilegio prophetiae, luba siu organum dici cnim sive continetur sub sacramentis divina gratia,
proraeruit Spiritus sancti ; nullo enim exteriori uude eiipsavasadicuuturin Evangelio(.W«J//i. xxv),
adminiculo suscitatus, non per facta, non per som- ubi dicitur, oleum recondite in vasis vestris. Et lu
nia, non pcr dicta, non per visiones, sed solius Isaia : Mundamini qui fertis vasa Domini (Isai. li).
Spiritus sancti revelatione fqtura praevidet, et prae- Haecvasa inquibusdamsurHvacua, in quibusdam se-

visa praenunliavit ; hujus revera verba sunt in per- miplena, inquibusdam veroplena.inapostatis vacua
sona alicujus modernorum Patrum loquentis ad sunt,quicura a fideexciderinl,necnomiricnec numi-
cum : Qui dal verbum evangelizanlibus virtule multa ne Christianisunt; semiplena sunt in falsis fralribus,

(Psal. lxvii). Item : Qui dat nivem sicul lanam, quinomine tenus tantum ChriSlianisunl; plenasunt,
nebulam sicut cinerem spargit (Psal. cxlvii). Asse- in quibus nomen et devolio reperitur. Ista sunt al-
rens cum dedisse, et determinans quibus dedit, et Samaritanus nosterquide Jerusa-
ligaiiienta quae

quid, et quare. Quibus? meluentibus te; quid? si- lem descendebat in Jericho (Luc. x), adliibuit. Ea-
qnificationeni; quare,? n( fugiaiit a facie arcus. Ubi dem sunt mons caliginosus de quo in Isaia : Supei'
205 SERMONES OCTO. - SERM. IV. 206

montem caliginosum signum (lsai. xm). Qupd

levate A dinem serpenlis, sieut aspidis surda et obturanlii

impletur a sac«rdotibus super sacramenla signum aures suas. Qum non exaudiet vocem incanlantium,
sanctae crucis levantibus, ut in baptismi conseci a- et medicamenli medicati a Sapiente (Psal. lvh). Hic
tione, et in eucharistiae eonfectione. Dedit significa- si voluerit nobiscum contendere in privaio judicio,

tionem Dominus in operum exempiis, de quibus et tunicam tollere, dimittamus ei ct pafiium, id est
duopossumus excipere, scilicet orationem et jeju- non tantum interiora peccala, sed eiiam exteriora
nium ; oravit enim Dominus cum ascendisset in qiise corporis niinisterio gerunlur, diligenter expo-
raontetn, pernoctaus in oratione (Matth. xiv); ora- namus; si videlicet vana videndo, vel atidiendo lu-
vitetin horto trans lorrentem Cedron, semel, ile- dicra, si in olfactu aromatum, vel ingustu sapornm,
ruro, et terlio; et discipulos ad idem invitavit, vel in alienae cuticulae contactu excesseiiaius, spc-
dicens : Vigitate et orate, ne intretis in lentaiionem cies confiteamur, et offeramus munus quod praecepii
(Maith. xxvi). Quae sacerdos cvangelicus reprse- Moyses offerri. Proecepit equidem Moyses neminem
sentat in ilio trino silenlio quod fit in canone pro suspicione leprae absque sacerdotis examine,
mlssae. quempiam, iicet
excludi a caslris, proiiibuit etiam
jejunavit eliam Dominus quadraginta diebus et mundum, inlra castra recipi, nisi sacerdoti seprse-
quadraginta noclibus (Matth. iv), non solum inpro- B sentaret (Lev. xin). Inslituit etiam, ut quem mu
pria sui persona, sed etiam in suis praeconibus, dabat et mundumjudicabat sacerdos, offerre ovem
Moyse (Exod. xxiv) et Helia (111 Reg. xix), ut qui per •jfifiiculaiii, duos agnos immaculatos, tres deeiraas

Moysem dixerat, in ore duorum vel trium stet omne similae, et sexlarium olei (Lev. siv). Offeramus
verbum, in duorum vel triumfaclonobiscommenda- ergo perfeetam obedientiain sacerdoti, id est injun-
ret jejunium. Credimus autem nec temere nec casu; ger.ti tiobis condignam satisfactionem, obtempere-

sed alto consilio Dominura Christianae militiae seu je- mus, ne simus quasi vitula quae lascivit, et jugum
junio quadragenarium numerum deputasse, in quo rejieil, sed tanquam vitula docta diligere trituram
;

nobisinsinuaturquibusarniismilitaredebeamusjcum offeramus et duos agnos imrnaculatos, id est jeju-

enim ex denario et quaternario in se duciis quadra- nium et eleemosynam, ita ut nec eleemosynam vana
genarius surgal, denarius ad Vetus Teslamentum, gloria polittat, nec jejunium voluntas cuimtlandi
propter decaloguro, periinet, quaternarius ad No- pecuniam corrtmipat. Dncel enim ut, qui eleeniosy-
vum, gratia Evangelii. Fideles autem coiUra 124 nam erogat, iucautum esse levi famae pretio, tfie-
eainera, contra mundum et contra diabolurn obser- saurum bo-nse cunseientiae venditare. Decetetiam ut
vando mandala velerisetnovacLegismililaredebent. r jejunans cogitet quia fructuosa: non sunt angustiae
Ecce Metuenlibus tignificationem dedil Dominus
: nostrss, nisi alieri prasstiteriniuslalitudinein. Ofle-
(Psal. Lix).Quare? ul fugiant a facie arcus (ibid.), id ramus etiaiu tres decimas similaa, id est lidem Tii-
est a terribili senteutia futuri judicii, quod in arcu nitatis, ctijus subtililas incompiehensibiiis. Offera-
figuratur, quia quanto fortius iignum retro flectitur, mus denique sexiarium olei, id est sex opera mise-
tanlo irnpeiuosius sagilta i» anteriora dirigitur; ita, ricordiae, proximis impendamus, quai Domiuus in
<ju:tnlo magis judicium differlur, tanto gravior et Evangelip Malthsei (cap. vi) insiiuial, et Isaias (cap.

austerior erit sententia qua dicetur : Ite, maledicti, lviii) ex parte, dicens : Hoc estjejunium quod elegi,
inignem mtermun (Maiih. xxv). Diei lamen potest dicit Dominus, solve coUigalioncs impielatis , solve
absque prsejudicio potioris sententiae, in arcu divi- fasciculos deprimenles, dimitte eos qai confracti sunt
num praeflgurari judicium. ln arcu enim cliorda li- Uberos, et onus eoruni disrumpa. Frange esurienti
cct flexibilis, ligni rigorein flectit, et incurvat, ita panem tuum, el egenos vagosque induc in domum
in examine divino, rigorem justitiae lenitas lempe- luam ; si videris nudum, operi eum, ei carnein luam
ravit misericordiae. Vniversw enim vim Domini, mi- ne despexeris. Tunc erumpct quasimane lumen tuuin,
sericordiaet veritas (Psal. xxiv). Et in judicio, mi- et sunitas tua r.itius orieltir. Ecce salubre consilium!
sericordia et verilas obviabunl sibi, justilia et pax D qui enira haec fecerit, in dic ventilationis exlremae a.

deosculabunlur (Psal. lxxxiv). Unde «t calicipleno dextris positus audiet : Venite, benedicti Patris mei,
mistura comparatur, cum dicitur : Caiix in tnanus percipite regnum, etc. (Matth. xxv.)
Domini vini meri ptenus misto (Psal. lxxiv). Ibi Quod nobis praestare dignelur Jesus Christus
cnim estjusiiiia puniens, et misericordia compa- Dominus nosler, qui cum Palre et Spiriiu sancto
Ut igitur, fratres , fugiamus a facie arctis,
tiens. vivit el regnat per omnia saecul2s.'ecuIoruin, Amen.
impleamus quod jubel, caveanius quod probibet,
suscipiarnus sacramenta quae insliluit, ijniterour
125 SERMO IV.

operum exempla quae proposuii. Eamus et ostenda- PB PASCKA, AD MAC1STR0S CLFniCORUU.

mtisnos sacerdoti, conscientiasnostras effundamus Aecelera, tria sala simita; commisce, ct fac panein
coram Christi vicario, vulnerum noslrorum medi- subeinericium (Cen. xvin).
cinain ab eo poslulantes. Ipseest enim medicusde is'.a sunl v.rba Abrahie ad Saram. Abraham au-
quo in Jeremia Nunquid resina non esl in Calaad.
:
tcm liospila is in convalle Mambrc, ires viros vi-
aut meiticus non est ibi? (Jerem. vm.) lste est sa- dit, et unum adoravit, quibiis supplicans, obtintiit
piens de quo dicilur : Furor illi sccundum simitilu- ut ad eum de nocte diverterent el cibum s.uiii*- ,
207 ALANI DE JNSULIS 208
rent : unde tabernaculum ir.gressus , Sarsa praeci- A rura ; ista acumiifa subtilium transceudk ingenio-
piens ait : Accelera , etc. rum ;
ipsa est, in qua est unitas sine singularitate,
Fratres mei, profundum credimus sub bis vclari disiinctio sine diversilale. Inde factus est panis
mysterium. Quod liquido constabit, si mel de petre, subcinericius , id est doctrina ,
quae aliunde trans-
et oleum de saxo durissimo (Deui. xxxn), id est spi- lalis vcrbis palliatur; cineres etiim quodammodo
ritalem inlellectum ex sensu eliciamus bistorico. ex iignis transferuntur ; ila a creaturis verba ad
Quaeramus ergo solem sub nube, medullam sub creatricem et ineffabilem Trinilatem transferimus
corlice, spiritum vivificantem sub littera occidente. vocantes Patrem ,
paradisum ; Filium , fontem de
Sint ergo verba haec Patris ad Filiuin ,
quibus et paradiso; Spiritum sanctum , voluptatem. Juxta
nominum mutatio, et a»talum assignatio satiscon- illud : Fons egrediebalur de paradiso voluptatis
gruit; Abraham enim primo diclus Abram id est , (Gen. n). Filium etiam quandoque dexleram
pater excelsus , ante mundi crealionem , unde idem quandoque brachium , quandoque manum nomi-
ad Filium : Tccum principium in die virtutis luce (Psal. " at 126Scriplura, juxta illud Dexlera Dominifecil ;

cix), etc. Et de eo Filitis : Dominus dixil ad tne virtutem (Psat. xvn) , elc. Et alibi : Eimtte ma-
Filim meus es tu, ego Itodie genui le (Psal. n). Id num tuam de alto (Psal. cxlih), etc. Et : ln mauu
est ab aeterno genui te * cjrca veio mundi cursilis potenti, et brachio excalso (Psal. cxxxv). Cum au-
orsginem faclus est paier multarum gentium. tem dicitur : damonia ejicio , (ilii
Si in digilo Dei
Unde clamat Ecclesia : Abba paier (Rom. viil). veslri in quo ejiciuni \Luc. xi) ? nomine digili ,

In unam Cbristi Ecclesiam convenerunt Judseuset Spiritum sanctum inlelligimus. Hoc pane reficiun-
gentilis. Clamat ergo Judaeus, Abba; gentilis, tur tres viri, id est fideles de onmibus mundi parti-

Pater. bus ad fidem convocati vel homines ex tribu» ,

Sara autem primo Sarai dicla est, quasi priit- Noe ffliis ubiqoe lerrarnm disseminali.
ceps mea, deinde Sara, quasi princeps absohue et Eadem possunt esse verba Patris ad Christianuui,
generaliter. Fuil crgo prius Sarai ; de eo cnim Ju- non ad quemlibet, sed ad mii-.istrum allaris, cui
daicus populus diccre polerat Cbrislo, Tu princeps pastoralis ctira commissa est. Iste enim primo Sa-

meus unde Psalmisla

,
Notus in JudaaDeus, et
: rai fuit, id est unius princeps, dum ab alio rege-

in Israel magnum nomen ejus {Psal. lxxv). Modo retur; idem faclus eslSara, seu princeps pluriuin ,

est Sara, quia princeps pturium. Adoranl ewim eum quando eum paslorem fragili Christus prafecit

omnesreges, omnes gentes serviunt ei. Et de eo- ovili. Huic ergo dicilur : Acceiera, quasi, mementft

dem dictum : Excelsus super omnes gentes Domi- C quoniam redditurus es ralionem villicationis tua:
nus, et super calos gLorta ejus (Psal. cxn). Ipse cave ne scrvus inutilis inveniaris (Matth. xxv)
aulemnon laiitum est princeps, sed principium cave ne sis canis mutus non valens latrare (Isq,
unde fti Evangelio : Ego priheipium qui et toquor lvi). Tria sata simila; commisce , id est tripliceni

vobis (Joait. vra). Ipse est priiicipinm de principio operationem , satisfactionis et vindictaj , scilicet

ipse est alpha et omcga, id est principium et finis. oralionera, jejunium et eleemosynam. Ora:ionem
liem circa nalivitatem Isaac, Abraham centenarius, baac enim est sacrificiura vespertintnn, baec est
Sara nonagerraria erat, juxta illud : Putas cente- thymiama boni odoris, quod in ara cordis accendi
nario nascetur filius ? il mulier nonagenaria pariet ? debet (Exod. xxv); hsc est virgula fumi, quw
(Cen. xvn.) Centenariiis autem numerus quadratus ascendit ex aromatibus myrrhte et limris, etvnivent
est, a heva transrt in dexleram, denario ternarium pulveris pigmenlarii (Cant. in); jejunium debet in-

multiplicante procrealur ; nonagenarius autem non jungere prselatus, valel enim ad reprimendam la-
ad tantam evadit perfectionem , in quibus nolatur, sciviam carnis nosliac , haec jumentum indomilum
quod penes patrem slt auctoritas principii in filium. est , cujus nisi petulantia refrenelur, in peroiciem
Sint ergo verba Patris ad Filium : Accelera, tria nos trahit el mortcm. Injunganlur ergo spiritualia
sata commisce, etc. Filius autem Patri obediens D jejunia, sint quasdam generalia, ad quae omnes te-
revereniia acccleravit. Ipse enim est de quo dictum neantur. Sicut enim Patres Veleris Testamenti de-
est Exsultavit ui gigas ad currendam viam (Psal.
: cimas et piimitias fructuum offerre Domino lene-

xvin). Et alibi- Qni emitlit etoqvium suum lerraz

: banlur, sic et moderni , dierum non soltim deci-
velocHet Cimit sermo ejus (Psal. qxtv.ii); Vere ve- mas, sed et primilias solvere tenentur. Quod fit in

lociter, brcti ehim temporis spatio, fere in trien- jejtmiis quatuor Temporum , in Quadragesimali
nio, uriiversis innotiiii ejus saiuberrima prsedi- tempore; in jejuniis enim quatuor Temporum, pri-
calio. mitias solvimus, in Quadragesima vero, decimas et
Tria sata commiscuil, id est Trinilatem perso- primitias, habet enim solaris annus 565 dies; dum
r.arum ineffabilem ,
prjedicando fideliura mentibus ergo jejunamus triginta et sex diebus, decimas
inseruit, quaeque bene in satis similae, id est farinae solvimus. Supersunt quinque dies , et quia melius
deiicatissimse figuratur. Ista aulem Trinitas est, est supererogare quam deficere , diem unum quasi
ad quam si homo accedat, magis el magis exalta- eleemosynam solvimus. Inieicedant tres dies qui
lur ; ista est Triiritts qua; ascfndit super Cherubim, ad jejunium quatuor temporum pertinent , et sic
ista cst Trinitas ou« volavit super pennas vento- completur quadragenarius dierum. S?d quia inutile
 209 SERMONES OCTO. — SERM. V.
est jejuiiium nisi quod eleemosyna comtnendat, in- A dicitur quasi phasea, id est phase, quod est trans-
jungenda est eleemosyna. Esi eniin jejunium ambi- itus. Sed ilerum objiciet quis : A quibus, quomodo-
tionis, et esl jejunium superstitionis , et jejunium et quaudo celebrandum est;pascha? AB existenti-
religionis. Jejiinium ambilionis est ct avaritiae bus in ^Egypto, id esl ecclesia militante, cujus ty-
quauiio aliquis carnem macerat, ut loeulos impleat; pum gerebat /Egyptus ,
quando populus Domini
sed tale jejunium non novit anima mea, dick Do- permistus erat ^Egyptiis, sic in ecclesia, rosis ur-
mious: jejunium superstitionis est, jejunium hy- ticse, loliis lilia, id est bonis mali permisti sunt. Yis
pocrisis, quae faciem deruolitur et extenuat ut vi- scire quomodo et quandp? istud tibi explanalur
dcatur ab hominibus jejunans. Jejunium religionis eum dicitui Quarta decima die ad vesperum (Lev.
est, quod comitalur eleemosyna, quam tibi primo, xxm). In eo enim quod dicitur, quarta decima,
sccundo pi ... viino teneris erogare. modus sive forma transeundi tibi pncfigitur, scili-
Ex his fit panis subciuericius , id est poeuitentia; cct in observalione veteris el iiovsb legis. Denarius
. cinis enim et cilicium arma sunt preniieulium. enim ad Vetus referlur Testamenlum, propter De-
Hoc pane re/iciuntur tres virt quos vidit Ezecliiel calogum, quaternarius vero ad Novum propter
,

(Cap. xiv) salvandos, Job, Daniel et Noe. In Job, evangelium. In eo vero quod diciiur, Ad vesperum,
conjugatos intelliginiup; in Daniele eontincnte con- '

lempus determinatur, id est sexta aetas, in qua

linentes ; in Noe qui tempore cataclysmi arcae re- verus sol suuni cognovit oecasum, et post triduunt
gimen stiscepit, rectores; vel tres mortui de quibus resurrexit, suumnon differens ortum. ttnde : Qui
in Evaogelio, sctlicet filia archisynagogi, qua5 ascendit super occasum, Dominus nomen itli (Psat.
niortua est in domo (Marc. vn); filius viduae qui lxvii). in futuro, lanla erit utilitas, ut merearis
extra porlam ferebatur (Luc. vn); Lazarus quatri- audire : Euge, $en>e bimc, etc. (Malth. xxv.) Non
duanus et fetens (Joan. xi). Indiget enim poeniten- dicetur, Sntra ad gaudium, sed, Intra in gaudium
tia et ille qui prave cogitavit , el qui male operando (ibid.). Scuto vero circnmdabit uos vcritas ejus t etc.
eecidit, et qui .peccato consueiudinis irreiitus, (Psal. xc). Lieva ejus e-ril sub cupile nostro, et dextsra
quasi juni<!ntuin in stercore suo computruit (Joet. ejus amptexabitur nos (Cant. n). Tunc hymnum
i). Seiat eadem siju dicla Magister, non quilibet, canlabimus Domino, tunc votum reddemus in Je^
sed cui revelata sunt secreta ccelestia, cui datnm rusalem ; tunc solemnilatem celebrabimus in quinta
est nosse mysteriuin regni coeleslis (Matth. xut). decinia die, scilicet in pleuilunio : tunc plcnus et

hte fu.il Sarai, quasi princeps unius, dum sub congummalus erit clectonini numerus; tunc pleue
ajio studcbat; idem factus est Sara, id esl princeps c illuminabilur a sole luna, scilicet triumplians Ec-
plurium , quaudo calhedraticuni suscepit honorem. clesia, quas tunc utruirique habebit sabbatisinuni

Isti , Accelera dicit EccJesia , id est volumtna sacra: quae modo unica et singuiari contenta est stola,
Scripluroe saepe revolve. Auditorum utilitati invi- tunc recipiet et secundam.
gila, ne sis aleator, gyra gregem luucn, et pigros Septuagesima euim qua; in Sabbato in albis ter-

excita. Tria sala simiUe commisce , id est triplicem minalur, vitoe praesentis tyi^um geril, et figuram;
exposilionem in lectione; quarum prima sit histo- vita namque prxsens qua?. a mundi creaiione usque
rica, secunda tropologica, tertia allegorica. Prima ad diem extremae discussionis prolenditur, septem
127 fundamenlum, secunda paries, tertia culmen dierum repetitione agiiur, et in septem setaies
his duabus appositum k Prima planior, secunda distinguitur. Hinc Eccksia, nnicum canit alleluia

suavior, terlia aculior : prima incipit, secunda circa finem Septuagesimae, id est in vigilia Pascbae,

provehit, tertia consummat et perficit, inde fit pa- et in diebus paschalibus; in fine vero, id est Sab-
nis subciuericius, id esl iectio theologica, qu;e non bato in albis dtiplicat, ad figurandum, quod qui
flosculos verborum desiilerat, nec diclionum phale- modo gaudent altera slola, utraque recepta trium-

ras, sed humiles sententias. Hoc pane rcliciuntur phabunt. Vere triumphabunt; recipicnt eniin dia-
ties viri, scilicet, majores, mediocres et minores ; D dema re B m"
cueleslis, prasfccti vero non laiitum
minoribus proponitur iac hisiorke; mediocribus auream, sed etiam aureolam. Quod nobis praestare
mei tropologiac, majoribussolidus panis ailegoriae. dignetur, Pater el Filius, et Spiritus sanctus, qui
Isii sunt tres panes quos accommodare debet ami- vivit el regnat Deus pcr omnia saecula sasculorum.
cus amico. Hoc est iter trium dierum quod aggredi Arneu.
debemus, ut tandem Domino in deserto sacrifice- SER5!0 V.
mus. Sed dicet aliquis ; .graves operum angarias DE CUSTODIA ECCLESIjE ad sacerdotes ih svnodo.
nobis inipoiiis, sed quis erit fructus hujus laboris? Vinea fuil pacifico meo, qiuv habet populos ei

Audi : In vita prsesenti hssc erit utilitas, quod po- tradidil eam cuslodibus (Cant. vni).

terit dicere : Quam dutcia faucibus meis eloquia Fratres mei, quoties magnos magna de pacilico

tua, super mel ori meo; a maudulis tuis inictlexi, dixisse recolo non praesuniptuosus quidem, sed
propterea odivi omnem viam iniqttitalis (Psal. cxvm). mcticulosus ad loqtiendum de eo labia mea aperior.

Et ita celcbrabis Pascha Domino, id est transitum Tamen aliquid vigoris cl solalii inde mendico, quo-
de morte ad vitam, de tcuebris ad lucem, de labore niam libenler suffertis insipienles, cum sitis vos ipsi

ad requiera, de viliis ad virtulem; pascha enim sapienles [11 Cor. xi). Scriptum 128 eliam mcmini,
 ?.H ALAM DE INSULIS SI2
et niennnisse jsrat Montes
:
^ net,circuitsingularisferusutdepascat(Psa/. lxxix),
el eolles caniabuiit
coram Deo laudes, ei omnia ligna silvarum plaudent circuit et leo qumrens quem devoret (1 Petr. v). Unde,
manibus (Isai. lv). Ecce, ab isla generali Isetitia, et si non vites frucliferas exteriores tamen in» ,

>ion cedri Libani, nec vifgulia deserti exduduntur! corporat labruscas. Vulpes etiam demoliuntur vi-
Ego igitur humiie virgultum, vilis saliuncula, de neam islam, scilicet haerelici, per Samsonis vulpe-
tenuitate substantiae mese, pauca vobis exponere culas prsefigurati. Babet enirn bistoria Judicum
pronono, breviter quidem expediens quid sit iste Samsonem Philisthseos persequentein (Judic . xv), in
pacificus, quid ejus vinea dicatur, et quare; quibus eorum segetes direxisse vuipeculas, qnarum capita
custodibus tradiderit eam, et quales esse de- drvisa, caudse vero connexse et aliigatae facibus ar-
heanl. dentibus, ut ita segetes incenderentur. Cujus rei
iste pacificus, cst Verbum Patris, de corde Pa- figuram breviter expedire, expediens judico. Per-
tris a:terna!iter eructatum, qui vere pacificus est; mittit Dominus propler peccata populi, mulloties
ipse enim de se ipso in Evangelio ail Pacem meam : haereticos regnare, et Ecclesiae niessem fatsorum
do vobis, pacem relinquo vobis (Joan. x;v). ipse est dogmalum faculis incendere : qui haeretici bene in
qui imis suprema conciiiat. Ipse est qui duos pa vulpibus desiguanlur, quarum capita diversa et
.
Tietes ex diverso venientes in se angulari lapide B caudae connexa: sunt, iicet enim diversa doceant,
comjiagmat; ipse est pax qux exsuperat omnem tamen in errore conveniunt. Necessarii ergo sunt
seiisum (Phil. iv). Haee autem vinea est Ecclesia, custodes; sed qui, et quales esse debent? Isti sunt
qu;e ab ipso planlala in cornu, in loco uberi, lianc rninistri altaris, de quibus Sponsa lii Canticis :

propria carnc paslinavit, proprio sanguine irrora- Invenerunt me custodes chitalis (Canl. v); et alibi
vil, ct spirituali vomere circumfodit. Hasc est vinea, de iisdern Sponsus : Super muros tuos, Jerusalem,
cujus quotidie fruetus- colligif.ur, et nunquam ta- constitui cuslodes (Isai. lxh). Isti sunt de quibus
nien terminatur. Quid plura?lfaec est vinea Do- dicilur : Canile luba in Sion, vocale gentes, annun-
inrni Sabaoth, id est exerciluum, non hornimim tiale populis ,
quia Dominus nosler veniet eto, ,

tanlum, sed angeloruin'. Sed dicet aliquis, nimis (Joel. 11). De quorum qualitale certificsrour i»
est. aliena liaec translalio. Evangelio, cum dicitur : Quis pulas esl fidelis ser-
Expressa tamen est eeclesiae cum vinea simili- vus et prudens, quem constituil Dominus super (ami-
ludo; habuil enim haec radicem in angelis, trun- liam suam, ui del iliis cibum in tempore (Luc. xn).
cum in palriarchis, vitern in prophetis, palmiteni Ecce, breviter insinuatur, quoniam minister allaris
in apostolis, fructura in excussorum, id esl in apo- fulelis 129 debet esse et prudeus; coelestis alimo-
stotorum filiis. Haec eadem radicem iiabet in chari- nise largitor lempore opportuno. Sed dicet minisler
taie, truncum in devoiione, vitem in proximi dite- altaris : Fidelis^um, articulos enim fidei memori-
clione, palniites in cleri veneratione, fructum vero ter teneo, et crucis Dominicae fldei signacuio contra
percipit in bcatitudine. Ecce radix ecelesise chari- varios impetus diaboii nie muniens insignio.
tas, de qua dicitur : Egredietur virga de radice Sed hoc non suflicit, nam si ininister aliaris se
Jesse (Isai. xi), id est devotio ex chariiate, quse polluat luxuria, cibo ingurgilet, vino inebriet, si
benc radix Jesse diciiur; Jesse enim interpretatur sit susurro in populo, si alealor, si fcencralor ex-
incendium : charitas auiein ignis est, de quo Veri- stiterit, lalem fidelem non esse, denuntio. VereOr,
tas in Evangelio : Igncm vcni millere in terram , et ne quando ad altare accedit, rnereatur audire: !n-
quid volo nisi ut ardeat? (Luc. xn.) Et alibi : Vivit veterate dierum malorum, quid libi prodest vestis
Dominus, cujus ignis cst in Sion, el caminus in Je- dealbata, cum mens interius sit fuliginata? quid
rusalcm (Isai. xxxi). Nolandujn autem, quod haec tibi prodest ampla corona, cum manus adversus
radix non interiora terrse penelrat, sed ad ccelestia pioximum sit coaretala ? Vade retro, neomenias
se erigit, sicut et fundamcntum Ecclesioe non caete- et Sabbata non curat anima mea, non accipio dc
ri-5 partibus inferioribus subslernilur, sed super D domo nec de gregibus tuis hireos
tua vilulos,
omnia exaltatura sublimatuf. Sic autein credimus (Psal. xi.ix).Ecce perplexas est istc vcrus Levia-
salis mature satisque circumspecte, (ieri in ea ec- tban. Itaque, talis a ministerio maiium col.ibeat,
clesia quae habet populos, et non in ea qu« habet vcl se emendet, nisi grave sibi judicium provocare
gentes. Gentes enim propiie dicuntur, quae tales se velit. Non lantuni debet esse fidclis, sed etiam
exbibent, quales geniti, noir circumcisionis cha- piudens tcnetur esse dispensator; et vere prudens,
<r.ac.tere vel baplismi , ab aiiis distincti ;
populus nt non promiscue attditoribus quaelibet proponat,
vft'ro cst aggregatio hominum qui in unum conve- scd spirilualibus spirilualia pr*dicet, minoribus et
nere IfAwiri ad vivendum sub jure. Ecce, ut dixi- n!;opliylis minora. Sic sol per diem, luna per
i>His ,
paoiikus noster quomodo in vinc;.e bujus noclem, dies diei eructat verbum, ei nox nocliin-
eultura lubora.veiii, ej.us csiim propagines de Egypto rtivat scienliam (Psal. xvm). Ab Apostolo scilicet

in lerram promtsMonis iranstulit, denium cum jnuefixain in pracdicando sequatur regulam, et.

maximo Iabore, trunflo olivve succultim oleastii dicat : Sapientiam loquimur inter perfecios, sed

msertiit, inrie fidelibus eaift tradi custodibus judi- niliil judicavi mc scire inter vos, nisiJesum Ckrhlum
csvit. Circuit enim eam aptr fle silva, ut extermi- crucifixum (I Cor. n). Ecce mcinorilar retinebat,
 w SERMONES OCTO. - SERM. V». 2i*

quoniam in taberiiaculo Domini erant phialae et A nus isle, gravibus irretitum peccatis, et morte
cyathi super mensam propositionis ; ut in eya- quadrifaria percmptum significat. Primus sepul-
tiiis prxdicatio de divinis, in piuaiis vero, de his turae dies, peccalum cogitationis intelligitur; se-

quae ad humanitatem pertinent praedicatio figu- cundus, peccatum pravae locutionis ; tertius, prava
retur; si quis ergo vult esse prudens ceconomus, operalio ;
quartus ,
peccandi consuetudo. Tales
in memoriam reducat, quoniam vidil Jacoh scalam, suseitat Dominus, quando remissionem peccalo-
etangelos ascendonles et descendcnles (Gen. xxvin), rum tribueus, rorem spiritualis graiiae infundil.

opportunitatein ctiam temporis considerel. Si Hoc facit interventu activorum et contemplativo-

enim audiloreshabeat ad oblalrandum promptulos, ruin , et quia ditlicile est consueta rclinqucre,
ad acquiescendum desides, et pigros, apud se ju- legitur Dominum laerymasse, et infiemuisse, et

dicet, quoniam margaritoe verbi divini canibus clamas.se : Lazare, veni foias (Joan. xi). Non enim
esponi non debent. Si mehtes audientiiun nou de facili solvitur ,
qai vinculis peccatorura suorum
steriles, sed ad recipiendum semen babiies per- firmiter constringitur ; firmius aulem conslririgllur
cipiat, pradieet, et rore ccelesti fertiies areolas qui per obsiinationem , et pravam consuetudiuem,
irrigare non differat. Ad qualitatem etiam custodis quam qui per ignoranliam vel subreplionem ali-
haec pertinere credimus, ut non eum avaritia; non ^ quam peccat.
vana gloria, non incauta garrulitas ad pfaedicau Sed quia non sufiicit suseitatio inlerior, si con-
dum impellat; non turpibus lucris inhiet, non lemnatur confessio, et non sequatur solutio cx-
judicet scire suum nihil esse, nisi eum hoc scire terior, dicitur ministris : Solvite. Nam licet pccca-
sciat alter, non repulet pulchrum digiio monstrari tor a Deo interius sit resuscitatus per propositum
etdicier, llic est : Nontorrente verbositatis audilo- resiliendi a peccalo, indiget adhuc sacerdoiali ab-
ribus fastidium generet. Memoriter teneat quod solulione ut absolvalur non solum a poena, vcrum
Semel emissum volat irrevocabile verbum. eliam, ordinarie a culpa, nec non et a sciiienlia,
Attente super gregem sibi commissum vigilet, ut quando per analhema exlra Ecclesiam relegalus
cum aiii centu;n, ipse ducenta talenta recipiat, ut est, ut intra sinum Ecclesiae recipiatur et fidelibus

porlans manipulos suos cum exsuliatione veniat, commuuicare possit. Sed quia finis, non pugna
ut non lantuin aurea, sed etiam aureola corona- coronat, subditur : Sinite abire, id est pro persc-
lus triumphare valeat. Quod ci praestaie dignelur, veranlia talium intervenire. Quod nobis praeslare
qui vivit et regnat per omnia suecula saeculorum. dignetur qui vivit et regnat per omnia saecula

Amen. p saeculorum. Amen.

SERMO VI. SERMO VII.

DE SOI.HTIO.NE PECCATOItUM POST C0NFESSI0NE3I. 13 ADVENTU DOMINI.

Sotviie eurri ei siuite chire (Joan. xi). Rorale, cce.li desuper, elc. (/«a. xlv.)
Semel lnculus cst Doniinus, et duo audita sunt. Ut sancti Patres' testaniur, tripliceni ccclestis

Ista enim sur.t verba Vcrilalis ad apostolos de rcgis adventum sacra Scriptura nobis eloquilur.
solulione Lazari, quem precibus Marthae et Mariaj Priiiius advenius est in cliarilate, quando nos
sororum, Dominus quatriduanum licel el feienlem, Christus visital de gratia. Secundus fuit in carnc,
3uscitaverat, sed quia ligatus erat inslitis, abire quando visitavit de misericordia. Tcilius erit in
iion poterat. Posstiiit haec eadem verba esse Me- charitate, quando mundum judicabit ii> gloria.
diatoris ad ministros Ecdesiae, in cujus veibis Primus est piclalis , secundus fuit liuniilitatis,

nihil esl absonum, iiih.il otiosum, sed omnia plcna lertius crit majestalis. Primtis ut homo sejudicel,
mysleriis, et fmcluosa. Loquilur ad minislros, secundus Deus judicarelur ab honiine;
fuit ut
iioii ad quoslilict, sed ad illos qtii in summn statu tertius erit, ut Deus hominem judicct. De primo

sunt constituti, scilicet gradu apustolorum. Licet dicilur Ad enm veniemus, et mansioneiii apud eum
:

cnim aliquis ih sacerdolium sublimatus slel, non D faciemus (Joan.xiv). De sechndo dicitur Rorate, :

ibi manere decernat, sed progrcdtatur de viitutc cmli, desvper, etc. De terlio scquilur, veniet Do-
in virtutem, donec videat Deum dcorum in Sion niiuus ad judicium cum senatoribus lerrm (Prov.
(Psal. i.xxxin). Vigilantibus eiiim, non dormien- xxxi).Cumhocnomen,ccelum, in sacra pagina variis

libus promiltilur regnum, ctc. significationibus sigillelur, hoc loco, in signo trium

Isti duplici de causa dici possunt ministri, luin Personarum tenelur. Tres enim personae compara-
quia summo ponlifici niinistrant, de quo dictum biles sunl ccelo empyreo ; sicut enim ccelum em-

est : Tu es sucerdos in wternum 230 secunditm pyreum unain relinel ignis proprietatem, non per-
ordinem Melchisedech (Psal. cix). Et alibi : Ecce cmptoriam, sed mulceniein , illuminaiivam, nou
tacerdos magnus (15),elc. Etilerum : Christus assi- combustivam, sic tres Personao divinse, fideli irra-

stens pontifex fuluronim bonorum, elc. (Eebr. ix.) diautes per gratiam, niulcent eum per inlernae in-

Tum quia a minoribus eis ininistiatur, scilicet a spirationis solatium , non per supplicium. Compa-
diaconibus et subdiatonibus, et aliis. Qnalridua- rabiles etiam sunt ccelo sidereo; sicut cnim in cuel*

(13) Offic. Eccl.

WS ALANI DE INSULIS 21(5
«idereo varia sidera irradiant, sic in tribus perso- A secundus delectat, tertius satiat. Primus mortum
nis velut in ccelo sidereo, multipliGes stellae sa- purgat, sccundus sanitatem donat, tertius dalam
pientiae et scientiss fulgent. Coni;iarabiles etiam conservat. Primus ad sanitatem faciens, secundus
sunt cceio aesio; sicut enim a cceio aerio pruinae efficiens, lerlius perficiens. Patres igitur Yeleris
r't nivcs, et pluviae et grandines, ros et aurae mul- Testamenti, secundum Christi pr.x-stolantes adven-
cebres, fulgura et coruscationes, rerum variarum lum hunc rorem ccelicum poslulantes dixerunl:
plenitudines ; sic a tribus Personis velut a coslis Rorate, cceli desuper, etc. Ac si dicanl, iuic usque
aeriis, descendunt nix et prttina sola Dci permis- rorastis deorsum, dando nobis rorem terrenum,
sione ;
grando et pluvia, coruscatio et fuigura sola huc usque dedistis nobis tcmporalia., promisisiis
Dei auctoritate; ros et inulccbris aura, sola Dei tcrrena, suspendistis aeterna, sed nnnc, rorate, ccsli
miscraiiouc ; rerum omnium suffieietUia, sola Dei desuper, dando nobis illum cibum qui pauis est
bonitale. Sempiternitas eiiam temporis qnae a angeloruin in ccelo, manna peregrinanlibus in hu-
mlindo coepit, et in pcrpeluum durabit cujusdam jus vitae deserto, liquidus cibtis aegroto, sed solidas
magni anni similitudinem gerit. Tunc iiiems fuit, sano. Et sic nubes pluant juslum. Triplex est nu-
a mundi initio usque ad tempus datae leg.is, in qua
bes; est nubes misericordise Dei, est nubes Spiri-
hominum 131 cordavariis vitiis fuerunlconstricta, B lus sancli) es{ nubes corpor s cinisti.
:
Nubes fieri
et velut pruinis ac nivibus congelata ; ~m qua solet, quando sol aquas altrahit sursum ad sui
aquilo flavit, quia diabolus aquas, sen populos caloris temperamentum.
per aquas intelleclos, gelicidio inlidelitatis ligavit
Patrcs Yeteris Tcslamenti mullas faderunt aquas
tempore vero legis, velut in vere, descendit grando, lacrymarum et preces, ut Filius Dei venirel in
comminatione poeuarum , emanavit pluvia, cum mundum. Ex his aquis, sol j ustitiae quasdam gut-
promissione pramiorum. In vere, auster' flavit,
lulas attrahit ad se, dum illorum niultiplici molus
venlus calidus et humidus, quia tempore legis
prece nobis dedit refrigerium misericordiue ad
,

ealor cum humore fuil, quando cum amore

dilectio
temperandum ardorem suaj jusiilise. Si enim ex
fluxibillura, id est terrenorum hominum cordibus justitia nobiscum ageret, non Filium ad nos mit-
adhacsit.
teret, sed juste nos dainnaret. interposuit ergo mi-
Tempore vero graliae, velut in sestate, ros ccelestis sericordiae suae nubem, ad temperandum suaj ju-
gratiae nobi» distillavit, mulcebris aura aposlolieae stitiae ardorem. Nubes est obumbratio Spiritus san-
praedieationis insonuit, imo adhuc fulgura corusca- cti qua beatae Virgini dedit refrigerium contra vilii

tionum et comminationum emicant, el prsefulgu- incentivum : dedit eidem obumbralionem ad sus-

rant. In hac perflat favonius, cum gratia Spiritus ti:iendum divinss majeslatis ardorem. Nubes est
sancti, velut hortum yariis floribus eonsitum, Ec- eliam corpus Christi , qua nobis dat refrigcria
clesiam variis virtutibus insignitam. In vita ^vero contra vitiorum incendia, et corda lideliiim com-
setema velut in autumno, erit rerum omnium suf- pluit. De prima nube dicitur : In riiione Del Vidi,
ficienliaquando erit beatitudo perfecla, Chrislusque et ecce nubes mauna, el ignis involvens (Ezech. 1),

erit in omnibus omnia (/ Cor. xv). In prredicta au- De secunda dicturn est : Spiritui sanctus superve-
tem sestate, triplex ros nobis infunditur, de quo in nitt in te, el virlus AUissimi obumbrabit libi (Litc.

sacra pagina iegitur. Estros communis, qui mane 1). De tertia dicituv : Ascendtt Dominus super nu~
in lerram descendit : est ros apparens in superfieie betn levem, et ingredielur AZgyptum (Isai. xix).
agri, qui mellis dulcedinem gerit; est ros ccelestis, Prima temperat, secunda miraculis fulgutat, tertift

scillcet manna, qui Judaeos in deserlo pavil. Per sanctitate coruscat. Prima ponitur inler ncs et di-
primum rorem qui mane in terram descendit, pri- vinae justitise ardorem ; secunda inter nos 6t tenla-
niitiva gralia inlelligitur, qux post.viliorum tene- lionis fervorem; lertia inter nos et vitiorum calo-
bras in matutino fidei ad nos venerat, de quo dici- i-em, liis tribus nubibus dum intus compluimur,
tur: Sicitt rosEermon qui descendit in monlem Sion J) aperitur lerra, et germinalur Salvstor (Isai. xlv).
(Psal. cxxxn). Ros enim gratise primum in mon- Triplex cst etiara terra, prima est terra viventium,
lem Sion, idest in Jtidaeos descendit, consequenter seilicet vila aelerna de qua legitur,: Non sic 132!
,

ad gentiles \enit. Per secundum rorem qui gerit impii, non sic, sed lanquam pulvis quem projicil ven-
similitudinem mellis, [divinorum conlemplaiio in- !us a jacie lertw (Psal. 1). Secunda lerra, est sacra
telligitur, in (jua dulcedo dileetionis honiini datur, Scriptura, de qua legitur, piimo parentij dictuin :
cuiii lionio ad ccelcstia rapitur. De quo rore legi- Terra spinas t.l tribulos germinabit tibi (Gen. 111). Quia
tur : Monles Celboe, nec ros nec plnvia, etc. (// Reg. sacra Seriptura indignis non parit fructum dele-
i). Obstinati eniia peccatores.montibus proptcr su- ctationis , sed spinas e.t tribulos erroris. Tcrtia
perbiam comparabiies, ncc recipiunt pluviam in- terra, est virgo Marja, de qua legilur : Veritas de
ternae inspiralionis, nec rorem divinae contempla- terra orta est, elc. (Psal. xlviii). Prima terra esl,
tionis. ad quam viandum ; secunda, per quam viandum;
Per rorem coslestem qui Judacos pavit in dcserli terlia, jtixla quam vianduin. Prima, superccelestis;
via, significatur Eucharislia, qua in deserlo hujus secunda coelestis; tertia, subcoelestis ;
prima autem
>'il'« peregrinans anima pascitur. Primus ros rigat. ti ipliciter aperta est in Christi nalivilate, per Ftlii
 217 SERM0NE5 OCTO. — SERM. VIH. 218
Dei exinanitionem , per Christi cognilionem, per A fessione, cordis conlrilione, exletiori satisfactione,
ejnsdein piaedicationera ; secunda sutem trtplicitcr, et sicterranostragerminet Sahatorem.Ulsicutbeata
per promissi adimpletiotiem, per obscurorum ex- Virgo Maria Chrislum conccpit materialiter, mens
positionem, per flgurarum revelatiouem. Sed tertia riostra illum concipiat spiiilualiter ; sicut illa con-
lerra, id est virgo Maria, quomodo aperla? Certe, cepit Spiritus saneti obumbralione, mens nostra
tripliciter clausa ct tripliciter aperta : clausa si- concipiat inlenia inspiratione ; et sicut iila con-
gillo castitalis , circumspeelione mentis, casliga- cepit permanens integra, ila concipiat mens nostra
tione carnis; ttipliciler autem aperta, charitatis permaneas inviolata. felix mens illius animae, quae
dilectione, carnis separalione, quse facta sola est meretur esse mater Christi cum B. Virgine Maria,
Spiritus sancti operatione, et quasi fide, quando iis a longe quodammodo ejus vesligia insequendo ; tft

credidit quae angelus ei praedixit. Sic aperta sepa- nimirum, sicut Virgo Christum concepit pev fidem,
ratione carnis ut non amiserit sigillum virginita- ita mens concipiat per fidelitalem ; sicut illa in
tis; sic aperta dilalalione cliariiatis, ut non per- carne , ita ista in chariiate. Quod nobis prae-
diderit circumspectionem mentis ; sic aperla fide, stare dignetur ipse Jesus Christus, qui vivit, etc.
ut non amiserit castigationem carnis. Atque sic
,
Amen
gcrminavit Salvatorem. Videndum nunc, quse sit
133 sermo via.
terra, quis sator, quod semen,quod germen.
Terra est virgo Maria , terra inarabilis , terra IM DIE SANCTO PENTECOSTES.
piomissionis, L terra nielle inanans et lacte : haec Dum complerenlur dies Penteccstes, elc. (Act. n.

est lerra, quae non ut nostra infirmiias, rasliis et Sicut tres personae inter se distinclae suni, una
ligonibus concupiscenliarum vexata, fructum fecit, aulem communis essenlia, sic tres celebranlur in
non fluetibus luxuriae perfusa germinavit , sed solo anno solemnitates ad tres personas pertinentes, ut,
Spiritus sancti rore Filium edidit. Seinen rerofuit Natalis, Paschce et Pentecosies ; una autem tribus
Virginis caro, opere Spirilus sancti a reliqua carne communis, qure dicitur solemnilas Trinilatis, quse
separala, et in corpus Clirisli formata. Si tamen scilicet celebratur in octava Pentecostes ;
quaiuvis
senien censeri debeat quod non per luxuriae pru- enim solemnitas Natalis dicatur Filii, tawen etiam
ritum, sed per Spir.ius sancti refrigerium esl se- proprie dici potest Patris, quia i:i ea solemnitale
paraium. Cernien fuit corpus Chrisli quod ex prae- agilur de xtenia Patris generatione. Unue dicitur :

dicta carne processit ; et ila germinavit Salvato- Dominus dixit ad me, Filius meus es lu, eqo hodie
rem, id est Cliristum, in quo est tripW salus, sic-
£ germi le (Psal. nj.Solemnitas Paschalis proprie est
uteliam iri corporalibus triplex esl salus, in morbi Filii, in qua agitur de Filii resurrectione. Solemi
depuisione , in sanilatis collatione , et in sanitatis nitas Pentecostes est Spiritus sancti proprie ; so-
conservatione. Prima salus homini est ferrum, ieinnitas autem quae flt in oclavis, lotius TriiiitaliS.
primus Christi adventus factus fuit in peccati re- Nec vacat a ratione myslerii, quod dum compleren-
missionem secundus fil in jusiitisc collationem,
, lur dies Penlecostes, descendit Spirilus sanctus in
tertius in ejusdem conseivalionem. Nos, fratres cha- discipulos; per hoc enim quod post septem sepli-
rissimi, habenles advenlum Christi per carnem, mauas Spiiilus sanctus ilatus cst apostolis signili-
postulemus advenlum per charitatem, dicentes catur quod post revolutionem septem spirilualium
Rorale, cozli desuper, etc, ut terrain mentis nostrse septimanarum, menli (idelium plenarie Spirilus
cteli compluant divino rore. sanctus illabitur. Prima septimana esl carenlia se-
Tcrra tripliciter solet esse sterilis et infecunda, piem criminalium vilioruni, quae prima est in omni
quando rastris et ligonibus non corrigitur, vel ni- jusliftcatione; secunda, scptem modi rcmiltendi
mia ariditate* damnatur, vcl nimia inundalione peccaium, per baptismuin, per poenitentiam, per
Eubmergitur; sic terra mentis nostrse sterilis lit marlynum, per charilatem, per eleemosynam, per
Ct infecunda, quando jejuniis, oralionibus et vigi- " rancorisremissioneinin proximum, per fralris con
liisnon corrigitnus ariditatem cupiditatis aut ii- versionem ad fldem. Tertia scptimana est, septem
,

vulis charitaiis non tempeiamus, vel rivulos con- petitionum quae exponuntur in Dominica oratione;
cnpiscentiae per cominentiam non refrenamus; ut quarta, collatio scptera donorum quae cxplanantur

sic cceli dignenlur desuper rorare.. id est terrae in Isaia, ubi dicitur : Spiritus supievlice, etc. (tsa.

menlis noslrae rorem cceleslis graliaD infundere : et xi) : quinta, collalio septem virtutum, lidei, spei

sic nulvs pluanl justum, superius nubes suspen- ei cliaritatis, etquatuor caidinalium. Sexta, colla-
dendo, id est fletus nostros fld ccelos dirigendo, ut lio septem beatitudimim ,
qua expriinuntur iil

lacrymae nosirae sint nubes contra ardorem divinae Malthaeo, ubi diciiur : Beati pauperes, etc. (Hulth.

juslitiae, ut in nos cceli non fultninent per jasliliarc, v). Seplima, septem gradus ascensionis de virluto
sed nos irrigent per misericordiam ; ut sic fleli- in virtulem (Psal. lxxxiu), qu;e explanantur in
bus noslris velul nubibus, coniplualnr in nobis illo Psalmo : Dumine, quis Itubitabil in tabernaculo

Christus; ct sic terra aperianrr, et Salvator ger- tuo? etc. (Psal. xiv). Post oiiinium islarum in

trjiriemi-. bomine conhimationeni, Spiritus sanctus plcnario

Aperiatur il-aqus terra meiitis nostra, oris con- possidet horninem. ISec vacat a ratione inysicrii
Si9 ALANl DE INSUUS 220
quod per sep ,em dies, continualur solemnitas , se- A rum invilat, spirilus poli, Spiritus sanctus.perquem
plera enim d es ' significant septem dona Spiriius ecelestia appelimus et terrena deviiamus. Spiritus
sancti, quifi ple narie apostolis lunceollala fuerunt. sanctus aliquando nos praevenit, aliquando advcnit,
Ei ide« dicitur :
& um complerentur dies Pentecostes, aliquando subvenit; praevenit per gratiae infusio-
erant omnes ptm' ter - Unitas loealis signifieai tri- nem, advenit per viitutum mulliplicationem, sub-
nam unitateni m e,,l ' s> unilatem fidei, unitatcm venit muniendo contra Iribulationem. In pneve-
spei, unitatem char,'talis. Hae tres faeiunt illum niendo est medicus, a peecalo curando; in adve-
triplice.n funiculiim, de q«o dicitur : Funiculus niendo est Dominus, serntm ditando; in subve-
triplex difpcile rumpitur (Eccie. iv). Hoc gliilinum niendo patronus pugnantem muniendo. Unde et
quo linita fuit arca Noe, interiuset exterius. Hae eleganter dicitur Vehemens, quasi vae demcns;
:

sun tres unitates qu* faciunl. in EcciVsia quasi aufert enim quadruplex vae, id est quadruplicem
trinitatem creatam, ut fides sit quasi Pater, a quo poenam est namque pcena probans, ut in Job; est
;

nascitur spes lanquam Filius, et a spe et fide, ciia- purgans, ut in Paulo ; est commaciilans, ut in pec-
ritas, tanquam Spiritus sanclus Qui ergo peccat in catore deiictis irretifo; est affligens, ut in inferno.
lidem, peccat in Patrem; qui in spem, peccat in Yel dicitur Yehemens, quasi exlra nientem ve-:

Filium; qui in charitatem, in Spiiitiini sanctum. 1 hens, quia extra mentem carnalem ad spiiitualia
Qui peeeat in Patrem, remiltilur ci, quia tnulto- vehit hominem. Et-reptevit lotam domum ubi erant
lies, qui peccat per infideiitatem, per ignorantiam sedenles (ibid.). Per hoc quod sonus exterior im-
peccal. Qui vero peceal in Filium, remittctur ei, id plevit domum, signiucabatur, quod Spiritus san-

est in spem, sed non de facili ; qui vero in Spiri- ctus intus perflabat mentis lemplum. Exterius, so-
tum sanctum, id esl in charitatem, non remittilur nus aurem tangebal; interius, Spiritus sanctus
ei, quia cum majori adhuc difficultate dcletur. Cum mentem mulccbat. Nec vacat a mysterio, quod se-
ergo omnes essent in eodem loco, faclus est repenle dentes erant apostoli. Alii eniiu prostrali jacent
de cozlo sonus (Acl. n).Per repentinum sonum qui alii sedent, alii slant erecti. Prostrati jacent, qul
auditus est, cum Spirilus sanctusdesccndit in apo- lantum terrenis indulgetit sedent, qui quamvis :

stolos, significatum est quod duplcx sonus esset merrtem dirigant ad caelestia, tamen aliquando
futurus in apostolis ; sonus praedicatiouis, unde : mentem demittunt ad terrena. Tales erant aposloli
Jn omnem lerram exivit sonus eorum, elc. (Rom. x), quandiu nondum erant Spiritu sanclo robqsati
sonus poenitentiae unde Clumavi
ct confessionis; erecti slant, qui lantum coeleslia conlemplaiilur
:
;

in toto corde meo cxvmj. Et sonus jubilatio- « quales apostoii facti sunt, postquam Spiritu sancta
(Psal.
nis ; unde : Laudate eum in cymbalis bene sonanti- roborati sunt. El apparuerunl eis dispertitte linguai
fctts, etc. (Psal. cl.) Hir.c aposioli repleti Spiritu tanquam ignh (ibid.). Non est credendum, quod liu-
sancto prasdicaverunt, alios ad poenUentiana etcon- guae apparuerint super capita apostolorum, scd
fessionem invilarunt , et Dominum laudaverunt, polius radioli ignis in siinilitudincm linguarum.
contradicentes 134 efiaih malis. Repente aulem Nec irrationabiliter Spiritus sanciiislegitur appa-
factus est sonus. Per hoc quod repente factus sit so- niisse in ignearum linguarum specie, cum duas
nus, significatur repenlinus Spiiitus sancti illapsus; proprictates ignis relineat; mulcebrem, dum per
quia ita meirtem visital, quod iiescitur unde veniat gratiam mentem serenat; combustivaiii, dum pec-
aut quo vadat, quomoda meulem peccaloris illu-- cata purgat; mulcebrem, dum lucem giatiae infun-
stret, pcenitenteni justificet, justilieato graliam ac- dit ;
pereinploriam, dum peccata consumit. Ignis
cumulet. Sonus autem istc de coelo faclus est, non ctiam iinguse formam gerebat; lingua est instru-
de terra. Estenim sonus de lefra naseens, ex colli- mentum loquendi ;
lingua esl inslrumentiiin sapo-
sione solidorum corporum. Est sonus de aqua na- rem discernendi, lingua pro CDcteris nienibris Io-
scens, ex conflictu undarum. Est sonus descendeus quitur, dum cis compatitur; dum enim laiduuliir
de ccelo ex. collisione nubiiim. Per primura soniun D membra, dicit iingua, Tu me laxlis. Competentcr
inleiligitur coniradictio hominum examore terreno- ergo Spiritus sanclus apparuitin igneis linguis, qui
rum nastens ;
per secundum, coirtradictio ex car- v:>riis linguis loqui dabat apostolis; qui etiam vir-
nalibus volupiatibus oriens ; per lertium praedieatio tutem discernendi inter bonum cl irialum conlulit
ex nubibus, id cst ex praedicatoribus procedens, eis; qui membra ecclesiaslica in umim corpus
tjui nubibus sunt comparabiles, quia eompluunt unit, ut unum compaliens alii dicat Qitis infirnia- :

doctriuis, coruscant miraculis iutonant niinis. , titr, et ego non infirmor ? (II Cor. xi.) Convcnia-
Iste autem sonus factus lanquam adveniemis spi- mus crgo, fratres charissimi, in Iriplicem unita-
ritus vehementis (Act. n). Duplex est spiritus ; est tem fidei, spei et chariialis, ut sic mcreamur Spi-
spirilus timoris et spirilustumoris; spirilus soli et rilus sancti adventum recipere, ut dignetur Spiri-
spirilus poli. Spiritus tumoris est diabolus, qui tus sanctus domuro menlis nostrx visitare, in qua
superbiae luniorem spirat; spiritus timoris, est tria debentesse: thalamns, consistorium et coena-

Spiritus sanctus, qui tiraorcm et charitatem inspi- culum. Ccenaculum Dei, dilectio est, in quo anima
rat ; spirilus soli, diabolus, qui ad amorem terretoo- convivatur; thahmus, divina contcmplatio, iu quo
221 SERMO DE SPIRSTU SANCTO. 2^2
aiiima eum sponso delectalur; consistorium, di- A usc bealitudinis! cum per tribulationfs sustinen-
soretio, in quo ralionis judicio bonum a malo se- tiam, veniatur ad «lernitatis coronam. Est aulem
paratur. triplex tentatio : teniatio humana, quam camis in-
Oremus ergo Spiritum sanctum, ut charitalis lirmitasparit; diabolica, quae ex diaboli suggestione
ccenaculum, sensus nostros thalamum di-
purgel, provenit ; flivina, quae ex Dei auctorilate descendit.
vinse contemplationis virtutibus thronum
ornet, De prima dicitur : Tentalio vos non uppreJiendat
discretionis prudentice auro vestiat. Quod nobis nisi humana (I Cor. x). De secunua dicitur : Et ne
pracslare dignetur Jesus Christus d. n. q. v. et r. nos inducas in tenlationem (Matth. vi). De tertia

p. o. s. s. Amen. adjungitur: Tenlavil Deus Abraham (Gen. xxn). Pri-

135 SERMO IX. ma est humanae veritatis ; seeunda diabolicse per-

(Fragmentum). — is natali sancti augustini. versitatis ; terlia Prima fit ad
divinae auctoi ilatis.
Bealus vir qui suffert tentalionem, quia cum pro- refrenandam superbiam; secunda ad perimendarn
batns fuerit accipiet coronam vilaz. etc. (Jac. lv.) juslitiam ; tertia, ad probandam patientiam. Prima
Quam gioiiosum, fraires charissiroi, lentationes Paulus est colaphizatus (II Cor. xn) ; secunda,
vincere, tentaiionum insultus sufferre, tentationi- Vincentius impugnatus; tertist, Job examinatus.
bus obviare, cum per tentationum stadium perve- Est autem trina tentatio huniana; aliquando enim
niaturad aeternse vitar» bravium ! cum per meritum caro tentat per luxuriam, aliquando Catera t'e-

terrenae tribulationis, perveniatur ad pvaemium aeter- erani in exemplari Alnensi.

Sertones sequentes prodeunt ex pervetusto codice ms. monasterii B. Mari»

de Dunis.

SERMO I. t monte Sion 'congregalam, ipsius adventum exspe-

DE SPHUTU SANCT0. Ctantem. Replevit, inquam, virlulum ple^iitudine ;
Spiritus Domini replevit orbem terrurum, et hoc replevit diverso Iinguarum genere : loquebantur
quod contincl omnia, scienliam habet vocis (Sap. i). enim variis linguis aposloli. Replevit cliarilalig

Cum tota Trinitale orbis terrarum repleatur, ta- igne, coroplevit in eis inchoata, explevit iucepta ;

men specialiter Spiritus sanctus replere dicitur, exelusit timorem, auxit charitalem. Ecclesia el&>

quia ei nomen benignitatis appropriatur, et de be- ganter dicitur orbis terrarum, quia et per uni?er-
nignilate, res i» suo esse conservatur ;
quia cum sum orbem dispersa, et de diversis parlibus mundi
tota Triniias creet, ordinet et conservet, Pater ta- congrejata. Unde dicitur : Et hoc quod conlinet om-
men speeialiler dicitur creare ; Filius ordinare vel nia; scientiam habet vocis (Sap. i). Id est Ecclesia,

disponere ; Spirilus sanctusin suo esse conservare ,

quse de omni gente contiuet aliquos, continet uni-
et ideo specialiter dicitur orbem terrarum replere. versa Spirilus sancli dona. Scienliam habet vocis,
Uaplet, inquani, Spirilus sanctus universas creatu- id est scit loqui variis linguis. Vel, hoc quod conti-
ras sua esseulia ; replet suOIoientia ; replet eflicientia. nel omnia, id est Spiritus sanctus, qui coiuinct
Hic esl Spiritvs Domini, oui in misndi exordio, fe- omnia in suo esse conservando, qui continet
rebalur super aquas (Gen. t). Hic est Spirilus Do- omnia gubernando, scientiam habet vocis, id est

niini, qui descendit super apostolos tanquam ignis. omnem habet seienliam quae voce exprimitur. Vel
Ipse eleganler, tanquain ignis vehemens nuncupa- orbis terrarum dicitar homo, qui cum omui crea-
lur, quasi aeternum vae demens (Act. n). Aufert tura aliquam habet similitudinem; esse, cum lapi-
enim triplex Vae, vse culpae, vse pcenw, vaegehennae! dibus, vivere cum arboribus et herhis, sentire cum
Vebileiiara mentem ad coclestium contemplationem. brulis; raticnari cum spiritibus. Hunc in die Pen-
Unde dicitur vehemens, quasi mentem vehens. Iste tecostes replevit Spiritus sanctus, quando ei multi-
Spiritus Domini dicitur, et quia Dominus est, et a plicem scicntiam dedit, quando in omni genere lin-
Domino Paire egreditur. Isle, inquam,-Tejilet or- guarum inslruxit, quando in fide roboravit, spe
bem lerrarum. Replet inanimata in suo esse con- erexit, charilate accendit. Unde sequitnr : El hoc
servando ; replet animata insensihilia, ut herbas, qnod conlinet omnia, homo, qui habet conve-
id est

arbores, etc, vegetationem minisuando ; replct nientiam cum omni creatura (unde alibi omnis
sensibilia irrationalia 136' virlutem sensibilem creatura dicitur homo, ubi dicitur Prxdicate :

largiendn; replet rationalia, dotes varias confe- Evangelittm omni creaturoe (Marc. xvi), id est ho-
rendo. Natura quidcm (ut ila loquar) ijiiiversa fa- niini). SnVnftam habet vocis, ut expositum est, id

cit, sed nulla perticit; procreal, sed non creat, nec est scientiam loquendi variis linguis. Hxc replelio

replet : ad solum Spirilum sanctuui pertinet perfi- spccialiter facta est super npostolos iu die Pente-

cere, creare, replere. Replevil Spirilus sunctus or- costes, in igneis linguis (Act. u). Forma ignis fi-

bem lcrrarum, id est Ecclesiam in ccenaculo, in guravit ardorem charitatis, splendorem scientiT
223 ALANl DE INSULIS 22*

consumptionem ignorantiae. Forma linguae siguili- A. Israelitieam populum lignuntamaras aquasmatans

:

cat diversilalem loqueias. Lingua caeleris membris indulces (Exorf.xv); de petra eliciens aquam abundan-
compalitur, pro omnibus loquitur, sapores discer- tem (Num, xx). Hoee est lignum in quo suspenditur
liit, loqui facii, pro omnibus membiis loquilur. Si serpens seneus (Num. xxi); phalanga, in qua por-
cnirn oes laeditur, dieil ling.ua, Tu me laedis si ;
tftlur cosiestis botrus. Vidit, iitquam, scalam Jacob

manus laeditur, eumdem modum clamat; et sic

in a terrain ceelumattingentem, per quum ascendebant
de aiiis membris. Forma enim lingase qtise supra at descendebunt angeli, et Dominum innixum scalaf

aposlolos apparuit, in eis compassionem charitatis (Gen.xtvut). Et de ipsa scala praedixit prophetice :

figuravit, ut scirent coeSeris membris compatiy di- Qmm terribilis esl locus iste,vere hic est domus Dei,

«enles : Quis infirmalur, et ego non infirmor ? quis et porta eoeii (ibid.).

tcaiidalizacur, et ego nen uror? (II Cor. xi.) Figu- Vere crux Chrisli seala est a terra in coslum at-

ravit in apostoiis virtutem discretionis, qna seirent tingens, quia per iidem crucis, per imitationem
disccrnere inter sapientes ut insipientes, frigidos, passionLs, redit bomo dc exsilio ad patriam, de
calidos et tepidos. Fignravit in eis seientiam lo- morte ad -vilam, de terra ad coelum, de deserto
quendi variis iinguis. liomo, laiora ut te repleat luijus mundi ad paradisum. Per Iiancscalam ascen-
Spiritus Domiui ; ul qui le fecit creando, reliciat re- dunt «et deseendunt angeli, id est prsedicatores
crcando; ut qui Se (ut iia loquar) fecil per nalurse Ghristi, descendant, cum praedicant infirmitaiem
subsistentiam, te repleat per gratiae efficientiam ;
crucis ; ascendunt, cum pisedicant Dei sapientiam
ut qui vacuus es a bono, repleat ecelcsti dono, ul et virtutem ;
quod enim slnllnm est Christi, sapien-

non sis vas vaeuum, sed coelesli liquore refertum, tius esl hominibus, et quod infirmum, fortius potes-
ut de te tanquam de civitate Dei diei possit : Flu- talibus (I Cor. i). Htiic scalae fuit Christus innixus,
tninis impelus lcelifical civiialem Dei (Psal. Xlv). Ut quando cruei affixus est. Hic est locus lerribilis quia
conlineat omnia, id est ad vitoe meritum sufficien- scandalum offert Judaeo horrorem vero diabolo, ,

tia, ct sic Iiabeas scientiam vocis, non ut loquaris et timorem Chrisliano. Haec est porta Chrisli et
variis linguis, sed ut pro posse tuo intendas sacra janua paradisi. In hac scala fuerunt sex gradus,
paginae, quae solel exprimi voce. per quos Chrislus ascendit, primus misericordia,
Scientia vocis compleclitur lectionem, oratio- secundus hitrnilitas, lertiiis obedientia, quartus
nem, praedicalionem, psalmodiam-, ut cum tempus poena, quintus patiemia, sextus mors durissima.
CKegerit, lectioni intendas, psalmotlrae operam prae- In passione, iiiquam, fuil misericordia, quse Fiiium
si es , praedicationi indulgeas , ralionem non ne* q Dei traiit de cosiis, ctaisit in angusto nlero mu-
gVtgas. lieris, invoIvitChristum pannis, signavit charactere
SERMO II. circumcisionis , subjecit fami, supposuit siti et
DE SAPCTA CRCCE. morti, exposutt passioni, punivit flageilo, affixit pa-
Ascendam in paimam, ei tomprdiendam fruetus tibulo. Hoac cst Tnisericordia, quae regem coronavit
ejus (Ccmt. vn). spina, ut servnm coronaret gloiia. Hsbc est qua?
Verba Spunsi in €anticis, fratres cbarissimi, per ligavit domSmim, ut solverel sei-vum ; haec est quaa
palmam inteliigimus crucem Dommicamtripliciratio- vulneravit medicurn, ut sanaret infirmum ; liaec est

ne: Katione substantiae, ratioriecircumslantiae, ratio- qua segrotat meilicus, ut curetnr segrotus. Secundus
nc efficienliae. Rationesubstantiae, 137 quia legituf gradusfuit humilitas; quae enim major humilitas,
in glossa super Cantica amoris, qnod palma fuerit quam pati Deum,vitam mori, exsulare regem, men-
Dominicae crucis materia. Ralione circumstantiae, dicare divitem, operi obedire opificem, crealuraj
quia pfoprietates quae inveniuntur in palma, resul- subjici Creatorem ? Tertiusgradus fuit obedientia ;

tant mysiice in cruce Dominica. Palma horribilis ncc tantum prinius gradus obedientise fuit in CIm>
est in radice, aspera in coi tice, erecta proceritatc, slo, verum etiam extremus non solum prima li- ;

pulchra in culmine, dulcis in fructus suavitate. Sic *^ nea, sed extrema. Sunt namque tres obedientiae
crux Dominica horribilis fuii in radice, quia primo gradns, primus est positivus, obedire superiori;.
deteslabilis propter tormenti ignoininiam ; aspera secundus comparativus, obedire pari; terthis su-
in corlice, propter poenam ; hrma in robore, pro- perlativus, obedire inferiori. Christus fuit obediens
pler patientiam ; erecta proceriiate, raiione iinis; Patri usque ad mortem (Phil. n); Matri secundum
pulchra in culmine, intuitu resurrectiunis ; duicis humance naturse sortem; carni usque ad timorem ;

in fructu. intuitu nostrae redempllonis. Figuratur sensuaiiiati usque ad compatiendi voluntatem; ra-
etiara perpalmam, crux Dominica ratlone efficien- tioni usque ad passionem ; morli usque ad animas
tia;,quia sicut palma est praimiurn viclqrum, sic etcorpoiis dissolutionem ; legi usque ad prsece-
Chrislus per crucem consecutus est iriumphum. ptorum impletionem. Quartus gradus ftiit poena.
Haec est scala Jacob, altingens in coelum (<ien. Quse poena ? ignominiosa. Quse poena ? maledicta;
xxvm) ; draco Moysis, devorans dracones mago- furum, latronum, culpae, ignominiae. Quintusgradus
rum (Exod. vn); tau, ab exterminatore angelo de- fuit patientia, omnem exsuperatis patienliam.
fendens Hebraaos (Exod. xn), virga Moysis, divi- Nam sicut multiplex illata est Chrlsto injuria,
dens mare Rubruni (Exod, xiv), in deserto regens sic niultiplex contra injuriam fuit palienlia. Susti-
 225 SERUO DE SANCTO NICOLAO. 22fi

nuit euim animorum, injurias verbornm,

injurias A habet ilimensior.es, allitudinis, latiludinis, longitu •

188*nJ uri as aclorum 'F»i autem multiplex injuria

'"
l dinis, profuniliiaiis. Dimensio altitudinis esl, ijua

aniniorum qitidam enim erueiiixeriml Chrisltim

: erigilur ad Deum ;
dimcnsio lalitudints esi, qua
ex ignorantia, qtiidani ex invidia, quidam ex supeFr peena dilataiur usque ad proximum ; tlmieosio lon-
bta, qoidam ex avaritia. Ipse autem eonlra inju- gitudinis, est perseverantia qua dilatatnr usque ad
rias rationem non reddidil, sed pro ipsis peceato- obilum ; dimensio profuiidilatis ?si sattsfactio
ribus esoravit, dieens : Paler ignosce ets, quia qiiaiiluni ad se ipsum. Crux compassionis , diinen-
nesciunt mdd [aciu.nl (Luc. x.uv). Fuit ctiam.patiens sionem babet allitudinis, dileclionem Dei; dilectio-
contra multipiicem injuriam verborum. in accu- uem latitudinis, dilectionem proximi; dimensionem
sando, cum dixemnt, Rcus esl monis (Mattk. xxvi); longitudinis, conlinuationem eliaritatis; dimensio-
in condemnando cum dixerunt, Cruei/ige euin
, nem profunditatis, qua se homo diligit. Crux pa-
(Ltte. xiw) ; insultando, cum dixerunt Vah qui : ! tienlire habet dimeiisionem altiludinis, allittidiucm
destruis temptum Dsi! (Maith. xxvn.)Conlrabas in- spei; dimensionem
laliludinis, magnitudinem for-
jurias patienlissimus fuil.quia nec verbnm respon- dimensionem longitudinis, loiiganiinita»
tiludinis;
dit, unde : lanquam ovis ad occisienem duclus est tem; dimensionem profunditatis, conscienliae pu-
(Act. viii). Patieus fuit contra injurias faclorum, ritatem. In hac nultiplici cruce fidelis exlendit
quia eum posset resistere ex Deilate, patiens ftiit manus suas, pedes coneulcat, satisfaciendo, compa»
ex humanitate; cum enim venirent ad eHm com- liendo, paliendo. In cruce pceniientiascrucilixus fuit
prehemJendum, venit eis obviam cum ligaveruiii, ; latro qui in cruce pcenittiit : in cruce compassio-
non reslitit; eumflagellavertint, dorsum siippesuil; nis, B. Virgo qnae passioni Chrisli compassa fuit.

eum alapas impegepunt, faciem nen avertit; cum Unde et de ipsa dietur, et luam ipsius nnimam per-
ad crueifigendum duxerunt, crucem porlavit ; cura trv.mibit gladius ( Luc. n ) : i» cruco palienliac,
cruciflxerunl, patienter sustinuit. mirabiles inju- Christus, qui nsque 139 ad mortem patiens fuit.

rise ! Discipulus injuriatiir ut prodat, Pilatus ut Ad similitudinem Cbristi, per praedictos gradus
morti adjudicet, Judaeus ut condemnet, Petrus ut crnci* ascemlamus in ccelum. Sit in nobis niiseri-
negel, eognalus ut fugiai, genliliis ut crucifigat. E- cordia, miscris compatiendo, iiifirinos sustinendo,
contra, Cbrislus osculum dedit diseipulo, humiliter eleemosyna* largiende-, minus perilos instruendo,
locutus esl Pilato, patienter respondil Judaeis, re- visitando incarceralos, vestiendo nndos. Sit in no-
spexit Petmm, consolatus est fugientem discipu- bis humilitas in habitu, in gestu, invictu, in verbo,
lum, sustinmt cruci/ixorum iiisiiltum. UHimusgra- pin animo. Sit iit nobis obedientia, ut obediamus
dus in passione fuit mors. Mors atlmiranda, mors praelalis nostris, in consilio, in praecepto, in sum-
quae ipsam mortem enecat, vitain donat, morlis ptione peenitentiae, in ejiisdem exseculione. Sit in
aculeum intirmat, diabolum superat, peccatum ex- nobis pcena per salisfactionem , sit palienlia per
stirpat. Per hos gradus scalae ascendit in ccelum, an.imi eonstantiam. Sit in nobis mors per carni»
Chrislus. Fuit autem tripiex Christi ascensus. Pri- castigationem, per concupiscentiae extenuationem,
mus quo ascendit ul paterelur; seeundus quo ut sic resurgamus a viiiis ad virtutes, a culpa ad
ascendit ut resuscitaretur ; tertius quo ascendit ut gloriam, » morte ad vilam, praesiante Domino no-.

in dextera Palr-is glorificaretor. Primo aseensu tro Jcsu Cbrisio, qtii cum Patre et Spiritu sancio
ascendit mortem, secundo ad immortalitatem,
8:d vivit et regnatDeus, per omnia saecula saseulorrit,
tertio ad majeslatem. Ascendil ergo in hanc palmam Amen.
et comprehendil fruclus ejus. Folia fuerunt verba SEUMO III.

Chrisli quae dixit in passione; flores, exemplum DE SA«CT0 NICOLAO EPISC0IH) ET CONFESSORE.
palienliae; fructus, gloria bcatitudims selernae. Ar- Quonium lu es qui exlraxisli me de venlre, spc*
bor istius palmae planlaia fuit ab origine mundi, mea ab uberibus matris mem, in te projeclut sum tz
quando lignum notavit, damna ligni ut solveret ; ° utero (Psal. xxt).

radicala fuit tempore Incarnationis; virens in Triplex cst mater fidelium : mater naiuniis,
Christi conlumeliis; frondens in ejus verbis , in maler earnalis, mater spiritttalis. Mater naturalis,
exemplopaticniiaefiorens, in Judaeis obsiinalis effio- est mulier quae general ; mater carnalis, concnpi-
rens, in gentibus conversis reflorens, in redemptis scenti» per quam homo dcgenerat; malcr spiritua-
fructum faciens. Ascenrtamus ergo, fratrcs charis- lis, qnsc naiuni regencrat. Naturalis, de qua trahit

simi, in banc palmam, ut comprehendamus ejtis carnem ; carnalis, de qua traliit carnalitatem ; spi-

frnclus. Palma quidem in radice amara est sed ,

ritualis, de qua habet spiritum vivilicantem. Fide-
dnlcis in fructus suavitate. Compatiamur ergo, ut lium autem quidam sine concupiscentia est con-
glorificemur. Non gustabit cnim fructus ejus dulce- ceptus, sine concupiscenlia natus, sine concupis-

dincin, qui radicis abhorret amariludinero. Ascen- cenlia vixit, sine concupiscentia vitae curriculum
damus ergo triplicem crucera : crucem pocnilentia?, consummavil : ul Cliristus. Quidam vero in concu-
ut libereraur a peccato ; crucem compassionis, ut piscentia coticeplus, et sine concupiscenlia natus,

regnemus cuni proximo; crucem passionis, ut glo- ut Jeremias ^ropheta, Joannes Baptisla et si forte
rilicemur cuin Christo. Crux pcenitentiaj quatuor aliquis alius in utero sanctificatus.
2,3? ALANl PE 1NSCLIS 22«

Gloriosus vero Nieolaus, etsi in coucupiscentia A Gloriosus ergo confessor Nicolaus, abuberema-
conceptus, et in concupiscenlia natus, tamen a na- terno, spem locavit in Giristo dum tfahebat ubera
;

tivilate eum mater gratia suscepit et usque ad parvulus, abstinebat ut adullus. Dum pendebat ab
viiae suae terminum, rivulos concupiseentiae in eo ubere malris, aspirabat ad mensam Patris. Prophe-
ciausit ; nos vero miseri in concupiscenlia eoncipi- tabat in cunis, qualis futurus esset tn ccelis, pro-

mur, in concupiscentia nascimur, in concupiscen- phetabat iu cibo liquido quid aclurus esset in so-
tia vivitnus etmorimur. quam dissimilis nostra Iido. Abstinens ab infanlili ubere, transcendebat
nativitas a gloriosi confessoris nativitate! quam melas infantiae; puer/in aevo, senex in facto; Bene
dissimilis noster ortus ab ejus origine ! A nativi- vivebal, antequam sciret vivere, qui jejunabat
tate maier gratia Ntcolaum suscepil ad vivifican- anlequam scirel comedere. Nondum loquens, pro-
dum; a nativitale mater coiicupisceiitia nostrmn pheiabal facto! docet alios, non doctus ab aiio.
initium ad mortem deduxit. Hanc gratiam gloriosus Erubescat ergo senex jejunia fraugere, quae obser-
confessor in se expertens, hanc misericordiam in vavit Nicolaus in aetalis leuerttudine; ertibescat
libro experienliae legens, clamare poluit ; fons iasciviis dissolvi grandiusculus, quas refrenabat
misericordiarum! o plenitudo miserationum! o ai- iste iiifanlulus. Per hoc autem quod absiinebat ab
titudo graiiae ! o magnitudo thesauri sapientiae! Iu g ttbere carnis, (igurabat se abslinere ab ubere car-
me expertus sum tuse misericordise saagnitudi- naiitalis. Per hoe quodaspernabatur ubera nalurae,
nem, tuas gratiae profundum tuae sapientiae the- , figurabat se aspirare ad ubera gratix. Ab ube.ri-

«aurum. Quoniam extraxistimede ventrematris mece. bus ergo conctipiscentiae abstinens spem in Chrislo
Sicut triplex est mater, sic triplex est venter locavit quia ab iueuute aatateaspernando iuxuriain,
venter primae malris, est sigiitum concept.ionis et devitando gulam, in Dco spei anchoram fixit.

venter seciindae malris, est abundanlia coneupisci- Ab uberibus ergo malris grafix, lotam mentem di-
bilitatis; yenter terlise matris, profundum divinae rexit in Chrislum, quia ex quo mater gratia susce-
miserationis, De yenlre primae matris eduxisli me pit eum, iu Deo slabilivit sux iiiteutionis proposi-
ut viverem ; de venlre secundae matris, ut ison tum, et sic in eum projectus esl ex utero ;
quia
male viverem de ventre tertiie malris, ut bene vi-
; ab ineuntextate ne concupiscentiae periret naufra-
verem. De ventre primx malris eduxisli me ad or- gio, tanquam in portu salutis firniatus eslin ChrU
tum naturae, de ventre secundae matris ad orlum sto. Hic est Nieolaus, qui sua copia pairis egeni
gratiae, de ventre terliae matris ad ortum glorix; levatit inopiam; qui sua misericordia, apuellis pu-
et ideo spes mea es tu ab uberibus matris mex. blicx prostitutionis exclusit miseriam; qui fuit

Sieut autem est diversilas matrum, ita diversitas C electus divinae vocis prxconio; qui defunclum sus-
esX uberun ; ubera primx mairis, siint ubera ia- cilavit in bivio; hic esi, quera farris probat aug-
ctis ; ubera secundx matris, sunt ubera fellis; nieniatio, qui a nautis amovit naufragium ;
qui pa-
ubera tertiae matris, sunt ubera mellis. Ubera tri reddidit tilium ;
qui tres juvenes a morlis libe-
primae matriseducaut pueros, ubera secundse ma- ravit periculo; a cujus tumba olei manat unctio.
tiis enecant parvuivs, ubera iertix matris robo- Nosergoad hujus similitudinem, tres spiritus no-
rant adultos. De uberibus coheupiscentix dicitur stri tilias, id esl tres potenlias, ab origine animae
Lamias nudaverunl mamnias, lactaverunl parvulos datas, ne fornicentur cum mundi lenociniis, dite-
subs {Thren. iv). Concupiscentisa vero duo sunt mus thesauro bonorum operum; erigamur abad-
ubera gula et luxuria, quibus lacianiur, imo, ine- monitiotte sacrae Scriplurae, ad regnum nostrarum
briaiiliirpuerisen&u,|>ary.uii l.^@i!itellectu :quienim cogitationum. Suscitemus sptriluni nostrum a
inebriantur luxuria , iactantur incontinentia nisi morte peccatt; grandescat in nobis per iidem pa-
fatui? qui submerguntur diluvio gulae, qui enecan- nis qui descendit de ccelis, qui existens frumenlum
tur veneno crapulx, nisi stniti? Ubera vero tertiae angelorum, factus est fenum bominum. Liberemus
matris sunt gratia justificationis, et gioria, vel rtaulas spirituales, id est virtules, quae debent esse
grasia gloriiicationis. De quibus Joanncs dixit : Ac-. animi rectores, ne naufragentur voragine vilioium.
cipienles gratiam pro gratia (Joan. xvi). De his Reddamus Patri illium, id est Creatori spirilum.
ctiatti uberibus in Cantico amoris dicilur : Dul- Servemus juvenes, id est lascivientes cogitaliones,
ciara sunl nbera tua vino (Cant. i). Yinum iigurat ne procedant usque ad mortem peccali. Provoce-
terrenam delectationem, quas quamyis in superfl- mus a inente nostra sanctae cbaritatis uuctionem;
cie praefetat dulcedinem, tamen inlert menti ebrie- praeslaute Domino nostro J«su Chrislo, qui cum
tatem. Omni autem terrena dcleclatione dulcior Palre et Spiritu sancto vivit el rsgnat Deus, pcr
est divina gratia, quae sic inebriat jusios, ut reddat omnia saecula saeculorum. Amen.
sobrios,
229 SENTEN HJE. 250

LIBER SENTENTIARUM
DICTORUM MEMORAiilLIUM

Concionatoribus ac in universum theophiiiee studiosis ocanibus

utilissimus,

E"~ aaliquo etiam Dunensis biblioihecm ms. codice nunc primum in lucem productui.

141 *•
l
n Christi Nalivifale, duo soles pppa- A ministeria exsequendum. Super secundum cheru-
rueruni. lioma;, ex quibus duobus factus esl unus bim, id eslsupra plenitudinem scientiae, per incore-
sol : ad significandum, quod sol bumanaenatura:, et prehensibililatem, quia omnis scientiae pleniludo
sol divina; nalurse, ccnvenirent in unitalem unius deficit ad ejus coinprehensionem. Supra terlium
personae. cherubim stdet per chantatem eminnutem, quia
2. Hieronymus, in Annalibus Hebrawum, di- charitas Dei exsuperat omnem chaiitatem. Primus
cit se reperisse signa xv dierum ante judicium. cherubim duas hubet alas, nalurae subtilitatem, et
Sed utrum continui fuluri sint, aut interpolati, ingenii perspicacitutem : his enim quasi duabus alis

non expressil. In prima die, eriget se inare xl cu- volatadcomprebendendum mysteria. Sectindus cbe-
bitissupra allitudinem montium, slans in loco suo rubim duas habet alas, id est duo Testamenta, qui-
quasi murus. Secundo taiHum descendet, ut vix vi- bus velat divina mysteria; ad quod signiticandum,
deii possit. Tertio marina; beliuae apparentes super 142 cherubim in tabernaculo duabus alis velabat
mare, dabunt rugitus usque ad ccelura. Quarto ar- pi opitiatorium ;
quia sub duotMS Testamentis, quasi
debit mare. Quinlo herbae et arbores dabunt rorem sub cherubim alis, latet divinse ruajestatis secre-
sanguineum. Sexto ruent sedificia. Septimo petrse tum.
^d invicem collidentur. Octavo generalis fsel lerrae B Terlius cherubim, id est charitas, duabus insi-
molus. Nono saquabitur terra. Decimo exibunt lio- gnitur alis, dilectione Dei,etproximi : altera ascen-

mines de eavernis terrae, et incedeui veiut amenles, ditad diligendum Deum, altera descendit ad dili-

nec niutuo poterunt loqui. Undecimo surgent ossa gendum proximum. His diiabus alis velat cberubim
morluorum, et stabunt super sepulcra. Duodecimo propitiatoi ium, quia tota diviiife miserationis pro-
cadcnt slelloe. Decinio tei tio moiienlur viventes, ut piliatio in mandato charitatis compleiur. Hi duo
eum inorluis resurgant. Decimo quarto ardebil ece- cherubim versis vullibus in propitialorium se respi-
Ium et terra. Decinio quinto iiet novum coelura, et ciunt, quia plenitudo scientia: et charitatis perfe-
lerra nova, ei resurgent omnes. clio, addivinae majcstatis propitiationem tendunt, et

5. bomo,quis libi erit animus, cum Iremiscent in se vultus proprios reuectunt, quia nec scientia
angeli? Quid faciet virgula deserti, ubi movebitur siue charitate perlicilur, nec charitas sine scientia

cedrus paradisi? Oninia consurgent adversum le. Gonsummatur. Undedicilur : Quantum diligis, tan-
Te judicabit Deus Trinitas auctoritate; te judicabit tum scis.

iiomo Chrislus judicii exsecutione; te judicabunt B. Excita potentiam luam et veni (Psal. lxxix).
angeli serilentiac approbalione; tejudicabunt sancti, Id est mille Filium luum in carnem, id est veni in
operalioue ; te judicabit conscientia, peccatorum re- C mundum, per Filii incarnatiouem. Tripliciter dici-
velatione; le judicabit diabolus, accusationc. Te tur Filius dormire, Uipliciler excitari. Dormicbat
juuicabit gelieiina damnatione, nisi in praeseiiti te Filius antc incar.naiionem in sinu Patris, ubi som-
judices. nus erat, quies aterna. A somno hujus quietis Pa-
4. Qui sedes super clierubim, etc. (IV Reg. xix). ter Filium excilavit, quando in carnem misit, ut
ChcrubinT dicitur, ccelicus ordo; dicitur et cheru- boininum profectiiius invigilarct. Vidcbatur etiam
bim, uienliw plenitudo, et charilalis consummatio; dormire antc incariiationem, in cordibus hominum,
super primuin cherubim, id cst supra ordinem an- pcr lidei teporem.
gelicum sedct Deus per subjectionem, quia ordo ille Dormisse eliam dicilur Filius Dei in morte. fbi

ei subiectus est ad servicndum, et obediendum, ad mors fuit donnilio ; resurreelio, excilatio. In statu
231 ALANi DE INSULIS 252

etiam prasenlis vitse ulii Deus permitlil malos in A quia temporalia ttnit pelitio jeternorum. Potesl ta'

temporalibtts florere, bonos efllorere, clam3t fnlelis men (idelis licile petere terrena, non ut ibi finis

poptiltisadPalrem dicerts Pater, excila poten: ; constituatur , sed ut ad supremum finem , id est

tiam luam et veni. Quasi dicat :Filius tutts ruodo vl- Deum, petitio dirigatur. Ut ideo lerrena petanlur,
detur dormire, quando non reddit prsemia juslis, ne ad curam lerrenorum mens humana sollicitu-

supplicia injtistis excita Filium tuum ad judican-

;
dinedistrahalur, sed libere Domino fatnuletur.

dittn, et veni in Cltristo ad judicium. Qualiter autem petiliones nostrae apud Deum
6. Qui regis Israel, intende (Psal. lxxix). Id est innotescant, id est miseraiioni divinae placeant
qtii fidelem populum spititualiter videntem Deum, ostettdit, cnm ait : In oratione et exspectatione
regis ad conservandum in essenlia, ad justifican- (Pliilip. tv). Duodebenl informare pelilionem.oratio
dum in gratia, ad gloriflcandum in gloria. Intende, et exspeetatiti, quia oratio sint perseverantia non
id est Filium mitle. proficit ad effectttm. Notitia oralionis , nihil aliud

Qui deducis velul ovem Jaseph (ihid.), ioscph qui esl quam approbalio orationis. Unde Dominus ad
inlerpretalur, auctus, liguravit Cbristum; Joseph malos loquens, ait : Nescio vos (Mallh. xxv), id est
malri gaudium auxit nascendo; jEgyptus consu- non approbo.
lendo ; fralribus, a fame liberando; Patri, se poe- B 8. Aliquando bonum oramus, sed ad illud ani-
senlialiler cxhibendo. SicChristus auxit gauditim mum non dirigimus, sed ad aliud bonum. 'Ut, si
matri Virgini, generatione ; Ecclesise, regenera- quis petat a Deo ul in bonis conservetur, tamen
,

tione; peccalonbus, datido consilia vitse; Patri, ex- interim cogitet ut eleemosynara largiatur pauperi;
hibendo signa vielorise, Unde et ipse fuit quasi eoe- hsec oratio boBa est, sed quodatnmodo ino«Unata ,

lestis Augustus. Qoia sicut terrestris Augustu9 attxit quia vox aliquando diseordat a mente, et hic inter-
rempublicam mttndi, ila el Christus auxit rempu- miscet se peccatum veniale ,
quando iit ex negli-
blicam cceii. genlia, eontra quod dicitur a Domino : Cum oras,

Hunc ergo Joseph, id est Christum, .deduxit Do-> intra in cubiculum, et ctauso oslio, ora Patrem titum
minus Pater velut ovem, quia velut ovis Patri est in abscondito, elc. (Matlk. vi). Quasi dicat : Cum
oblatus ad occisionem sine murmure duclus. Ovis oras voce, ad illud quod oras mcntem dirige. Ali- 1

parvula bakium niatris in gregeagnoscil Christus ; quando boiium voce eramus, et tamen ad aliud
agnovit 1'atremobedienlia matrem cura, fjiiia eam : malum mentem dirigimus; et sic orare, est mortale
Joanni commendavit ; discipulos diligentia ,
quia peccatum. Unde dicitur : Populus hic labiis me
pro ipsis oravit. Unde ct Chrislus Agnus dicitur, honorat, cor autem eorum longe est a me (Matth. xv^
ab agnosco, agnoscis. Alque binc in missa sermo Mare. vii). Aliquando aliquis orat malum, elanimo
ei Jirigilur sub ttomine ccelestis Agni, ut sit sen- malo; et illud est pessimum. Aliquando bonum
sus : Agnus Dei, qtti agnovisti Palrem obedientia, orat, et benc, et quod loquitur, habet in corde; el

miserere nobis ; Agnus Dei, qui agnovisli luos diU- istud est optimum.
gentia, da)ia nobis pacem. PE NATTVITATE DOMISI.
7.Dominus prope est (Pliilip. iv) : ut a malo li- 9. Propter Sion non tacebo, et propltr Hieruselem
berct, ui in bouo conservet, prope est unicuique. non quiescam, donec egrediatur ut splendor justus
Salis dfi propinquo mors imminet; prope estDomi- ejus el Salvator ejits Imnpas accendatut ( l$a*
,

'

nus homitii, quia appropinquat dies judteii, et ideo, lxh).

nihil solliciti sitis (ibid.). Quasi dicat Isaias : Propler Sion , id est ut Ec-
Est sollicitudo necessitatis, et est sollicitudo cu- clesia de Judaeis Salvatoris adventum intelligat, et

ripsitatis. Noa jiroiiibet Dominus sellicitudiiiem propter Hierusalem non quiescam, id est utEcclesia,
quae est ad necessilalem, sed quae est ad snperfltii- de genlibus stti Redemptoiis adventutn aguoscal.
tatem, ut sollicitudo terrenorum non praeponsilur non lacebo a praedicatione Verbi Dei ; non quieseam
soHiciludmi seternorum. Conoeditur sollicitudo na- r> ab oflicio prsedicalionis, donec egrediatnr ut spkn-
turae, sed inhibetur soiliciludo luxus et avariliae. dor juslus ejus, id est donec pcr meam prophetiam
Unde in Evangelio dicitur : Nolite sotlieiti esse de advenlus Cbrisli veniat in hominum nolitiam.
crastitto (Matth. vt), id estde futuro. Maximehisin- Chrislus antonomastice dicitur Ecclesiaa Jttstusj
hibctur soiiicilufio.quihabent redeunlem pecuniam, quia secundum divinam naturam, est ipsa justitia,
qdia redditus debet exciudere 143 sollicitudinem ctsecundum hunianam, refertusjuslitia; pleniludine
nimiam ; conceditur autem soiliciludo acquirendi consttmmata, et ab ipso> proccdit totius Ecctesia?
victualia usque ad annum, sed non licet extendere juslitia. Qui ttt splendor diciatr egredi secuiidutn
usque ad anni termiirum, quia in sequeuli anno utramque itaturam ; in divina natura egreditur a

reueitnt victualia providenle nattira. Patre velut splendor ab igne ; nam, sicut splendor

Sequitur : Sed in omni oratione et ezspeclatione igni est coaevus, sic FiliusPatri coseternus; et sicut

(Philip. iv).Hic insintialui-.quod siasterna pelantur, per splendorera de igne habetur notitia, sic pei
terrnna adjiciantur. Unde dicluinest: Pi-irnum qua;- Filium dc Palre operatur scientia. Sicut splenrfor
rite regiium Dei, etc. (Maiili. vi.) Insintiatur quod proccdit ab igne sine ignis aliqua permutatiotiej

ideo cessare debet nimia solliciludo temporalium, sic Filius prosedit a Palre, sine Patris aliqfla pcr-
$55 SENTENTIiC. 2**
mutatione. Egressus est etiam secundum humanam A processit. De hoc diademale dicitur aJ filias Sioa,
naUirauu ut splendor iu uterum VirgSnis, quia id est ad iideles animas : Egredimini, filice Sion,
sicut splendor a sole procedens vitreain fenestram mente, ei videlc, fide et devotione, regem Salomonem,
inlrat, illuminat, nee aliquo modo frangit vel violal; vl esl Ecclesiasten pacilicura, scilicet Christuiu,
sic splendor ccelestis solis inlravit in ulerum Vir- indiademale, id est in humana nattira, qua corona-
ginis, et earci Spiritus sancli gratia illuminavit, nec vit eum mater sua, id est virgo Maria; in die despon-
sigillum virginitatis aliquo modo fregit, vel violavit. sationis ejus el in die lcetiliee cordis illius (Canl.ui).

Egreditur eliam a Patre velut splendor in mentem Quia qua die thalamum virginalis uieri intravit,
liumanse aninnsc, qtiando ab ea tenebras vitiorum sibi virginem desponsavit, ct eam spirituali menlis

eliminat, et eam splcndore 144 gratiae coelestis il- lsetilia msignivil. Seetindum diadema Christi, e.-:t

lnminat. Sequitur : Et Salvator ejus ut lampas ordinala series fidelium, de qua dicilur : Vt castro-
accendalur. Lampas (igurat humauam naturam. rum acies ordinata (Canl. vi). In corona, quaedam
Lauipas ex se non emitttt luuien, ita httmana natura ex legitimo ordiite disponuniur, corona lapidibut
es se non habet gratiae splcndorem. Ex concursn insignitur, corona cedit in genlis honorem. Sic in
tamen olei et flammae, lampas perfunditur luce. convcntu (idelium, sancti legitimo ordine dispo-
Ante adventum Cliristi, humana natura erallampas B nuntur : convenlus etiam fidelium sanctis, velut
siue lumine. Sed laropas ista estaccensa, quando lapidihus preliosis insignitur, et in Christi honorem
htinianitas a Chrislo est assumpta, et tmic lampadi, cedit, quia quodammodo vita fidclium Christum
id est humanse naitira? infusum est oleum divinae insignit. Hoc diadema principio caret et fine, quia
gratise, et sic in ea splenduit ilamma divinae na- a se excludit principium miserise, id est culpam,
twse. Salvator igitur ut lampas accensus est, et finem, id est gchcnnam. De hac corona dicitur :

quando humanam naturam in se oleo divinae naturse Posuisti, Domine, super capul ejus coronam de lapide
perfudit, et ftamma Divinilatis occensa cst, et sic pretioso (Psal. xx). El hoc dicitur de Ecclcsia. Et,
in nocle Iittjus mundi prsebuit lumeu mentibus. Et i eris corona gloricc in manu Dei tui. • Hoc diademaie
videbunt gcntes justum tuum,e.\c.(Isa. Lxn.)Quidam coronavit eum maler sua, id est Ecclesia. Tertia

visu materiali in carne, quidam visu mentali in corona ex spinis fuil, qua coronavit eum mater sua,
Deitate. El cuncti reges inclylum luum; reges, in- itl est Judaca; de qua dicilur: Et plectentes imposue-
quarn, illi qvi lerram judicanl, id est in se terre- runt ei spineam coronam (Joan. xix). Qnartacorona
nilateni damnant. Inclytum luum, Christus hicljlus cst glorix et immorlalitatis, de qua diclum esl :

dicilur, id est valde gloriosus. El vocabitur tibi „ Cloria et honore coronnsli eum, Dqmine (Psal. vin).
nomen novum, quod os Domini nominavil (ibid.), 145 DE NAT1VI.TA.TE DOMINI ITFJUH.
Per adveutum Chrisli nomeu Eeclesiae mutatum i0. Populus gentium qui ambulabal in tenebrit,

est, quia quae prius stcrilis dicebatur, nec mater vidit lucem magnam (Isa. ix). Ante adventum Chri-
plurium nuncupabatur; et qitae prius dicebatur non sti, Judaeus amhulabal in lenehris ignoranlise ;
gen-
niisericordiam consecuta, jam diciiur misericor- tilis, culpse; (idelis, post mortem in tenebris poenoe.

diani consecula. Quod signilicatum est pcr muta- Judoeus ambulabat in incerlo, gemilis in lubrico,

tionem noruinis Sarse.quae prius diccbatur Sarai, fidtdis post morteni scdebat in ohscuro. Sed poptt-

poslea dicta est Sara (Gen. xvn). ius qui ambulabat in lenebris, vidit lucem magnam,
El eris corona glorim in manu Domini, et diadema id est Christum, qui est lux vera, qui illnminat
regni in mam Dei lui (Isa. txn). De multiplici omnem kominem venienlem in hunc mundum
diademate legimus, Diaderaa Clinstidiciiur lutmana (Joan, i). Hanc lucem vidit Judaeus in carne, geuli-

ejus natura, Diadema caret principio et liue, quia lis in (ide, fidelis post mortem, in felici cxspecia-

circularis est Unde diadema diciltir, quasi

formse. tione. Haec lux venit in mundutn, ut gentilis crede-

duo deniens, principium et finem. Diadema caput ret, ut fidelem a morle libcrarel. Unde hujus luci*

oburobral, regnum significat. 'Diademati aurum D orlum, modicam lucem videhat Judams, inlelligen-
maleriam prsestal. Cum atiterii concupiscenlia sit tialegis; modicam videbat gentilis, investigalion*

principium noslrae huraanae naturae; finis, mors rationis; modicam lucem videbat (idelis post mor-

sinc reditu; humaiia Christi natura hoc principio , tem in sinu i|uieiis modicam lucem videbal Ju- ;

et hoc fine caruit, quia non eum concupiscentia dasus in legis signaculo; gentilis in creaturae spe-

concepit, sed charitas genuil;ct licct,ah humana culo, fidelis post nmrtem in rcfrigerio.

Christi natura ad lenipus, vita rccesserit, tamen Sed sedentibus in regione umbrat morlis, lux orta
inaturius ad ipsam redit. Haec corona caput Clirisii est eis (Jsa. ix). Triplex est mors, triplcx umbra,

coronavit ; quia sol deitatis laluit sub umbra hu- triplex regio. Mors corporalis, sive naiuralis, sepa-

manitatis. raiio cst corporis ct animse; seeunda mors, inorg

Hoc sigtuim regni fuit, quia in hoc quod homi animae, id est separalio ejus a Deo; leriia, gelieu-

nem iu excellcntiori genere humanitaiis assuinpsit, nse. Primae moi tis umbra cst iiifirmit3s, quia sirut

in qua plcniludo gratiarum ftiit, quod hominutn in urobia apparet rci imago, sic infinnitas natura-
rcx futurus csset signilicavit. Hac corona ex auri lis morlis cst simililudo. Umbra secundse monis,
materia fuit, quia ex puriori statu huiuantc nalurse pcccalum cst, quia in mortnli BCCCalO .',h;:tis a Deo
Patrol, CCX. 8
 235 ALASI DE' I:\SLLJS 236"

separatur; et 'sieiit^al» imagine veminr atl rem, al> A a saiictificandi impotentia; crueem ab ignorninia;
umbra venitur acf veritatem ; sie per pecealum ve- sepulcrum a corruptioVib cadaveris; carneni a'vjn-

nitur ail morlto. lila aulehitenebrae in quibuserani culo mortis; non ut iodigerel, sed ut indigentlarti
iideles post moitem, exislemes jh sinu Abrahae, nostram tolleret.

crant quasi umbrae mortis aHCrnae; qtiia per illas 12. Noh vacat a mysierio quod puer Chrislus
teuebras in quibus erant ibi, significantur ilise in cireumcisus est. Per hoc enim significalur quod iioj

quas demergentur damnati. Regio urnbraa primse pueri, non aetaie, sed purifate, debemus nos cir-
mortis, mundus est; regio umbros secundse mortis, cumcidere a pueiilitale; vel, quod a prima aetale,
malorum conventus; regio umbrae tertise moitis, nos a debemus circumcidere.
viliis

Abrabaj sinus. Tam Judaeis ergo quam gentibus per 13. Quidam prophetae fueiunt verbo, quidajn
torporem vitiorum jacentibus in regione unibrae facto; ut verbo angelus qui ait : Et vocabis nomeii
priinae roortis, roundo viventibus et iii
Id csl in ; ejnsJesum (Litc. i). Faclo, ut Joseph, quia per lioc
regione umbrte secundae mortis, id est in conventu quod factus est sahator JEgypti a f;nne salvartdo,
malorum torpentibus, lux orta esl, id est Christus signilicavil Christum futururo Salvatorem mundi,
per iucarnationera, ut utrosque illuminaret ad in- a spirituali ineriia liberando.
telfigendum, utrosque irradiaret ad credendum. B Kit. Tres reges munera offerentes significant

Habitaniibus in regione unthrce mortis, id es( sanctis tres animae potentiales vires, quie eleganler dicuntur

in sinu Abraiue requiescerilibus, Sol jostitiae est or- reges, quia animam regunt, haesunt; ralio, inlcl-

tus, ut et eos a tenebris inferni liberaret, et eos leclus ei intelligentia. Hae ab oriente peregrinantur.,

lace seterna perfimderet. N'ec mirum : Parvulus quia a ccelesli oriente, id est a Peo, in animae doles
enim nalus est nebis, el Fiihts datus est nobis (Isa. transroigrant. Per myrrliam, quse cadaveribus mor-
ix), Parvulus Ktate, maxiraus majestate. Nobis tuorum opponitur, historia iiguralur, quia ipsa

apparet in munito, ut ei compareamus in ceelo. cwcares caducas et transitorias vertilur. Hanc of-

Et ideo prineipattu tuper hmiierum ejus (ibid.). fert ratio, quia circa historialia ejus versalur con-
Crux quura Cbrislus gessij in liumeris, eleganler sideralio. Per thus, figuratur tropologia, sive mora-
dicitur piincipatus, quia per ipiam triumphavit de litas, haec ofiert suavitalis odorem ; hanc offert in-

diabolo, ne manus suse polentla ad nos exlende- telleeltis, quia circa formas cjus versaturinluitus.
rel; triuinphavU de mundo, ne per amorcm ad nos Per aurum signifiealtir anagoge, id est coeleslium

accederet ; de peccato, ne regnaret in i;obis ; de consideratio, quia sicut aurum inter melulla prsero-

inorte, ne permaneret; de veteri homitie, ne insur- „ gativam retinel; sicanagoge inter inleiligeitiias mo
gerct. Et vocabitur nomcit ejas, admirabilis (ibid. narchiam retinet. Unde anagoge quasi sursum du-
quam elegans nojnlnis imposilio! Christus admi- ctio. Hanc offert superior auimae potentia, id est

rabilis in natura, quae eafet Jnitio in genitura, quia intelligentia, quae sola contemplalur divina.
genitus ab aelerno;'in finatris concoptione, in nati- 15. Ecce mitio angetum meum, qui prteparabit

vitate, in morte, in restirreclione. Admirabilisetiam viam ante faciem tuam (Malacli. m; Malth.xi). Fi-
in consilio rcperilur, unde et consitiarius (ibid.) lius Dei diciiur splendor etforma subslaniiaePatris
dicitur; alto cnim Dei consilio ordinavit, ut siciit (Hebr. i), et ideo facies dicilur, quia sicut in facie

per liominem intravit culpa, ita per Iiominem rcdi- hominis voluntas perpenditur; sic per Filium, Pa-
ret gralia; et sicut in b'gno praecessit transgressio, tris voluntas dignoscitur. Est autem multiplex Pa-
iia et in ligno celebraretur redemptio ; ct sicut tris facies; facies, proles ejus unica ; unde dicilur :

passio Christi fuit Judaeis odor mortis iri mortem, .Ecce millo angelum meum ante faciem tuam. Facies
it& geptibus'esset odor »fte in vitam (II Cor. n), dicitur misciicordia, undc ilicitur : Ne avertas f(u-

multiplex ctiam attulit salutis consHium : scripsit ciem laam a me (Psal. lxvhi). Facies estpraesentii,

eniin hominibus legem naturalem in corde, legem unde diciiur : Inpnnabnnlur ei periSiint anle faciem
Mosaicam in codicc, legem Evangelii, id esl 146 jj luain (Psai. ix). Facies dicitur cogiiiiio manifesta,
legem palientise, in caroe/ Ef quia lam admirabilis iinde dicitiir : Videbimus Deum fucie ad faciem,
et tantus consiliarius, ergo Deus, Hic duae Christi sicuii cst (I Cor. xin).
naluro; exprirnuntur; huinana. cum dkitur : Par- 16. Quadrapiex cst templtim Dei. In qnolibctest
vutus naUrs est nobis, divina vero, cura addilnr :
oblalus Filius Deo Patri. Templum Dei humaria
Deus. Et q-.iis Deus? Pater fiiluri r.eeatti. natura, de qua dicitur : Solvile templum lioc, el posl
II. Per boc quod Ghristus Octaya die circumci- tridunni, cte. (Joan. ;i). Teniplujii Dei eliani dicitur,

sus est in carne, figural.um est quod octava die re- •templnm materiale, de quo dicitur : El venit in Spi-

.sttrrectionis circunicidendura ess.eta carnis paos?- *rilu in templum (Luc. n). Tempkini etiam dicitur
biiitatc; et corpus .suuin, id est fidelis populus prsesens Ecclesia, unde : Temphnn Dci sancluni esi,

octava setate, a corporis et ariimsc poanalitate. Ncc quod estis tos (I Cor. ni). Tcmplum dicitur viia

soium ii! Christo fuit perfecta ei'plena circuivicisio, aeterna ; unde : Adorabo' adtemplum sanctum Uium,
i\l est circumcisio cir«um,cisa , sed et circumcisio in timoreiuo (Psal. v). Ad primurii teiripliiiri venit
circumcidens. Circumcidit enim conceptioncm ma- Chiisttts per incarnationem ; isJ seciinilum, sectin-
tris a culpa; parium a pceua; aquas por baplisinum dum legis consiiettidtnem ; ad teiiitim, pBr hurtvarri
237 SENTENTijE. 1ZH

generis visitationcm ; ad quarlum, pcr ascensio- A 'v. } Rogamus

quando aliquid simpliciter pe-
,

Dem, timus, obsecramus quaudo cum admiratione ora-

17, Triplex legitur Chiisti advenlus ;
prinms, DHIS.

in carncm, per misericordiam ; secimdus, in men- Eleganter dictum est, ambuleiis (ibid.). Ambu-
lem homi-nis, per graliara ; tertius ad judicium, per larc cniui nolat profectum de gradu in gradum.
gloriam Quis polerit cogitare dicm advenlus ejus ftec simpliciier dictum est, ambulelis, sed quemad-
primi? (Matach. iu.)Qu's3 poleril],47 comprehen- modtim aceepislis a nobis. Ilie eo modo ambulat
dere diem vel horam, veniendi modum vci formain? quomodo accepit a pradicatore, qui itlud quod au-
quomodo coeieste terreno, invisibile visibili, illo- dit implet eo line quo dictum est a docente ;
qui
eale locali, uniretur unione ioeflabiii ? Quis etiam non solum implet rei subslanliain, verum etiam
potcsl cogiiare diem adventus alLerius, ubi animaj circumstanliam. Sequitur : Sic ambuletis ut ubun-
pcr gratiam iiiabilur Spiritus sanclus? delis mogis (ibid.). Ambulare uon solum notat pru-
Quid enim magis incomprehensibile, quam ad- fectum virtulum, verum ciiam perseverantiam boni
ventus sine moiu ; illapsus sine transitu, motus in operis ; ut sic abundclis magis, non soiuiu persevc-
tranquillilate, lapsus in quiete? Tertium etiam ad- rando, veium eliam de virlute in virlutem profi-
venlum quis quando veniet judi-
poterit cogitarc, B ciendo (Psul. lxxxiii) ;
quia sicut juslum esl, ut
carc vivos et morluos, quando judicabil in maje- aui in sordibus est, sordescat adhuc (Apoc. xxn) ;

stale, qui judicalus fuit in humilitate ;

quando ti- sicjustum est, ut qui in virlulibus est, abuudet
mehunt angeli quis stabit ad videndum eum ? (ibid.) adbuc ;
quia cbarilas data meretur augeri ; autta,
quasi dicat : Rarus ad coeleslia ercctus, primum meretur perlici. Hwc ergo voluntat Dei sanctificatio
Chrisli videbit advenlum ; rarus slabit in vii lutibus, veslra, ul abstineatis a forniculione (I Tliess, iv);

nt intelligat spiritualem Chrisli ad se adventum. Diiplex cst fornicalio, carnaiiset spiritualis. Car-
Quis stabil in virtute in dic judicii, ut andealeum nalis, qu* lit in corpore ; spiiiluaKs, qux fit in
videre in majeslate ? Circumdedertmt me gemitus mente, per peccatum mnrlale; ubicunque fornicatio
moriis, el dulores inferni circumdedemnt mc (Psal. carnaiis, ibi spirituaiis, sed non e converso. Toia
svn), id est pcccala pio quibus dolendum, et quae Sciiptura Novi et VeteriR Teslamenti prohibet for-
ducunt ad in rerni tormentum, circumdederunl me, nicationem, quia ad hoc pcccatuin videt bomincm
Snnt autem !res species dolorum inferni ; dolore9 proniorem.
inferni possunt dici dacniones culpae morlales,
,
Homo enim proclivior est ad carnis lubricum ;
poena: infeinales. Sunt autem species poenaruin in-
C quia in luxuria conceptus, quodam ha?reditario
fcrnaliunt, qualuor ; vermis couscienliae, flamma
geheunar, revelatio culpae, carenlia visionis divinae.
jure videlur caro concup.scere. 148 Non ergo
crcdat borao se posse licite vacare libidini, quia
Prima posna secretior, sccunda gravior, tertia eru-
cjus est addicla origini. Frequentius et manifeslius
bcscibiiior, quarla damnosior. Illi ergo qui in poe-
prohibetur fornicatio, quam aiia hominis exorliita-
nis inferni sunt, clamarc possunt : Circumdederunt
lio ; et sub noia fornicationis carnaiis, prohibotur
me gemitus moriis ajternse.A simili, per contrariuin,
spiritualis. Tunc enim auima spiritualiler forni.a-
quilibet fidelis in reguie conslitulus, dicere polest
tur, quando in mortale peccatum labitur; quia
Circumdederunt me gaudia vilaj, et delicix para-
lunc recedit a Deo, et fornicalur cum diabolo. Ab-
disi circumdeilonint me. Considera, o homo, quol
slinendura ergo a fornicationc: Ut sciat unusnuisaue
et quantis sis circumvallatus miseriis, cl nihil in-
noslrum suum vas possiderc in sanctipcationcm et
vcnis in humuno statu, quod non sit plenum dolore
lionorem (ibid.). Triplex esl vas hoininis, sacra
etgemitu.
Sciiplura, caro humana, uxor propria.
18. Scindite curda vestra (Jocl. n). Cor huma-
Yas dicitur sacra Scriptura, quia in ca vinum
num multipliciter sciiulitur. Scindilur, quando in
spiritivalis intelligenliae continetur ; vas, caro hu-
dSversa dislrabitur, utcor avari ; scindllur, quando j)
mana, quia in ea nuinia recipitur ; yas, uxor pro-
partim dividitur i.n Deum, partim in miAidum,
pria, quia in ea prcles concipitur. Priraum vas au-
quale est cor hominis tepidi.
reum, propter snpientiam, argeilteuni projiter elo-
Cor scindilur pei contiilionero, quod prius clau-
queiiliam. Secundum vas luteum, propter carnis
sum eral per obstinatioiiCm. Prinium est cor humi-
corruptelam. Tcrtium poiest dici carneum, quia
liis frigidi, secundum horninis tepidi, leitium ho-
in co celebralur carnalc commercium. Primum pcs-
ninis calidi. Priroum cnr scindit tupidilas, se-
sidere debemus in sancti/icationem et honorem ; ut
cuhduiii duplicitas, tertium chafitns. l)e pririid di-
non illud corrumpamiis per haereticam exposilioncm,
ejlar : Corde et corde locuti' sunt (Psul. xi). De sc-
s.cd sanctiliceiniis per legilimain spirilualis inlel-
cuhdo Tiemo : polesi duobus dominisscrvire(Matth.
ligenti% inquisitionem.
vi). De tertio : Cor conirituni et humiliatum, Deus,
non despicks [Psat. l). Scindendum est coV nostrum Vas ctiam secundum, id cst cnrpus nosti um de-

addilig-ndum DlHun, scindcndiuii est, ad intelligeu- bemu? possiderc, coluerendo in sarpctificatione vir-

dum, s.l poenilendum. tutuiu, et lionore, ne inhonoretur aliqua turpitu-

49. P.n/jamus vos el ahsecramus, e'.c. (I Tliees. ilinc. Quia sicut homo studet officiorum socrum
230 ALANl DE INSULIS 240
vasa munda servare ; ita men>brorum suonim offi- A sunt, peccati delectatfo, et ejusdem coiitinuai.ro,

cinas, rfebei percontinentiam honorabiles exhibere. quse ubera propinat mater consueludo. Unde Job
ConjugaUjs etiam quilibet tenetur vas sutim, id est in persona liumani generis, dolet se lactalum ube-
usorem, possidere, iu sanctificalionera non lur- ; ribus pravae consueludinis. Ab his uberibus abla-
pitereaabutendo, non in passione desiderii, ut nec ctalur, quivolens accedere ad mensam Dominicam.
sallem desideriurn sit ibi, quod est lsesio et animai de peceato dolet, a peccato recedit, et pcenitct. Et
passio. miser faomo ! luxuriarn pulas esse dele- hoc fieri solet, quando aliquid amarum uberibus
ctationem, et Apostolus vocat eam. passionem. Si pravx consueludinis apponiiur; quod fit, quando
ibi deleclatio, falsa est et nsoinenlanea, immunda, filiusapalre lemporalilribulaiioneflagellatur. Ubera
pereroptoria. consolationis sunt ubera matris Ecclesise, scilicet,

20. Oculi mei semper ad Dominum [Psal. xxtv). doctrina et vita. Ab unoubere, scilicet a doctrina,

Quidam dirigunt oculos maleriales ad crealuras, lacprocedil;ab alteroubere, id est vita, mel defluit;

ut ki eis per concupiscentiam delectentur. Contra quia doctrina fovet, vita demulcet, De bis uberibus
quam deleclaiionem dictttm est : Averte cculos meos dicit Sponsa : Interubera mea commorabitur (Cant.
m videant vanilaiem (Psal. cxvni). Vana scilicef, i). Ubera absolutionis sunl ubcra Jcrusalem coele-
i{
et vane. Potest enim aliquis videre vana, et non slis malris nostras, qute triumpbat in ccelis. ilarc

vane, qui ista visibilia videl ut iii eis laudetur Deus. sum, libertas a culpa, et libertas a pcena. Ab his

Videt vaua vane, qni vana intuelu!-. ut delectetur uberibus exsultant, qui in coelis triumphant. De his
sensus. uberibus diciltir : Duiciord sunl ubera tua vino

Necsolum oeulus materialis averlendns est ava- (ibid.). Exsnlterous ergo ab uberibus consolalionis,
nitate, sed et oculus spiritualis, id est.mens, ne bibamuslacquod propinatdoctrina;satiemur melle,
vana intuealur vane, id est carnales delectaliones quod propinat ihlelium vita. Unde de Ecclesia dici-
eoneipiat deleclandi intentione ; sed intueatur vana tur : Mel et lac sub tingua tua (Cant.iv).

non vane, idesteas consideret fugiendi graiia. Efeganter autem per lac ijguratur sacra doctrina,
Convertantur autem octili interiores ad verilay vel saera Scriptura ;
quia sicut in iacte triplex esl
tem, ui ver-a irilueanlur, et vere, id est seterna, et substantia, seri, easei, butyrij sic in sacra Scri-

ix charitate. Et hoc est quod dicit : Oculi mei senir plura, tiiplex est intelligentia, historica, allegorica,
per ad Dominum. Sunt tamen quidam, qtii mores tiopologica. Per serum,hguratur hisloria, quia sie

besiiaies induentes, oculos declinant in lerram, non *il serum substantise est vilioris, et saporis minoris,

nisi terrena cogitantes. isti suntquasi sus in volu- £ sic historia vilioris et minoris delectationis. Per
tabro luii (II Petr. n) f demersi in linio piofirndi. caseism qui solidioris est substantise, et nutritiva?,
Isti sapienliam suars detinent in mundi phamasiis, et separatur a sero, iigaralur allegoiia, quae animaj
de quibus Salomon : Mulier pukhra et faiua, est intelligenliam nulrit, et soiidius animam pascit»

aumilnt aureus in naribus suis (Prov. »). Sus enim Per bulyrum qtiod pinguius est et lenificalivara

maculat annulum in luto, el m.ulier pulcbritudinem habet substantiam, figuratur tropologia, quae sua-
in fetore luxtirise. Ista sapientia est qnasi annulus vius sapit palato mentis. Per mel quod latet in ceU
oureus In naribus suis. Sus est animal giiiosom et iulis, liguratur vita fidelium, quse latet in humani
immundum, animal luto deditum : talis est homo corporis lesta, velut favus in ceilula. Exsultemus
mundaiiis deditus, cujus eupiditas omnia devoral, ergo ab uberibus noslra? consolationis, ut pervenia-
quem culpa maculat, qui fceci terrenorum inbiat. !n mus ad ubera absoiutionis.
eujus naribus est anuulus aureus, Nares ejus surit, 22, Triplex esl labernaculum Christi. Tabernacn-
ttimor mundi et amor, quibus mundi delitias quasi lumbumananatura,tabernaculun<'EccIesia,iaberna-
quemdam odorem ad se trahit. Tiroor cavet ne aaiit- cuium vita seterna. De primo dieitur In sole posvii :

tat, amor allicit ul acquirat. In Iiis naribus quasi tabemaculum suum (Psal. xviit). De secundo Quant
annulus aureus est bominis sapientia ,
quae in D dilecla tabernacuta tua, Domine! (Psat. lxxxiii.) De
tiraoreel amore mondi expenditur, et dum hae »a- tertio legitur : Domine, quis habiiabit in tabernacul«
res lut» teTicenorum applicantur, aureus annulus tuo ? (Psat. xiv.) In primo fuit pngnans, in secundo
inficilur, regnans, in tertio Uiumphans. Prinium tabernacu-
Sapientia vero justi est, auretjs annulus in digito lum fuit eompositum ex corliuis cilicinis, secun-
discreti. Per digitum inteliigitur bona operalia ; di- dum ex pellibus rubricatis, lertium ex peliibus bya-
gitis enim operamur. Unde, dives sepultus in in- eirilhiuis, Ilumana elenim Cliristi natura quodam-
ferno, loquens ad animam pauperis quiescentem in modo fuit cilicina, quia propter deiectus liumanos
sinu Abrahae ait ; Inlingat exlremum diyili sui in aspera ; assumpsit enim Christus saccum meriti,
aquam, ut refrigerel linguam meam (Luc. xvi), id est non merilum sacci, id est pcenam, non csilpam.
si minimum bonoruin operum ipsius habercm, mi- Undeet Cliristus inPsatmo, se dicit indutum cilicio

norem pcenam sustinerem. (Psul. xxxiv). Secundum tabernaculum, id esl Ec-

2L 149 Exsultemus ab uberibtis consolalionis clesia,eompositum est ex peilibus rubricaiis (Ezod.
noxtrw (Isa. lxvi). Alia sunt ubera desolalionis, alia xxxvi), id est ex sanctis, variarum Uibuiationum
coiisob.uouis, alia aitsoUtlionis. Ubera desolationis sanguine rubricatis. Tertiujn labernactilum, id est
iil SEiVTfcNTljS. 252

vila aetoina, ex Hya- A sumendum secundwm ealicem,id est corpus et san-

pellibut liaucinlhinis (ibid.).

cinlhus colorem praefert coelestem; hyacinlhin» guinem Domini, clama Pater, si iieri potest, per- i

ergo pelles signiflcant ccelestium praemiorum varie- maneat in me calix iste. Si immineat tcitius calix,
tates, in quibus et ex quibus. vita consistit aeterna. id est, terrena delectalio, clama : Pater, si fieri po-
boroo, qui in taberoaculo corporis constitutus es, tetl, transeat a me calix iste..

qui in tabernaculo Ecclesiae positus, toto corde ad 24. Expurgate vetus [ermenlum (1 Cor. v). Fer-
cceleste tal;ernacnhini aspiia, ut merearis in Sancia mcntum, est maiitia, quae tetam massam operum
sanetorum intiare, id est in vitam SEternam. In qua corrtnnpit. Est autem duplex fermentum, charitatis

estcherubim, id est angelica natura, in qua est arca ei iniquitalis. De fermento charitaiis dicilur, quod
foaderis, id esl humana Chrisli natura ; in qua est muiier modicum fermenti satis tribus
miscuit
unia plena manna, id estanima Christi, piena gra- (Mattlt. sin). Fermentum misceri satis tribus.ni&iU

tiaccelesti ; in qua est aurea coroua, id est coelestis aliud est, quam cbarilatem adjuugi fidei Trinilatis,
beatitudo ; in qua aureoia, id est beatitudinis quse- Sicut fermentum totam massam rei cui adjungitur
dam superadditio ; in quaest propitiatorium, idest in suam naluram converlit sic charitas omnia ;

divina majeslas. quibus adjimgitur, sibi simiiia faeit.

25. Paler, si fiert polest, transeat a me calixisiel B Expurgetur a nobis ferraentun!, ut simus nova
nort iamen sicat ego volo, sed sictit tu vis (Matik. oonspersio, sicul fuimus azymi.
xtvi). Ecce quomodoin Cliristo duo loquantur, et de Azymi fuinius per baptismum, id est a zyma ori-
diversis loquanlur! Loquitin sensuaiitas. loqustur -
ginalis peceati, purgati. Permanentes ergo in in-

ralio. Loquitur sensualitas ex nostra infirmitate; lo- nocentia, simus conspersio nova, conspersi coelesli
quitur ratio ex divinafirmitate ; ioquitur sensualitas gralia. Couspersio niitil aliud estquam farina aqua
"
eshumanoS.50 au ectu >
loquitur ratioex divino ef- conspersa. Fidelis ergo rore coeteslis graiiae resper-
feclu.Ait sensualitas;Pfiter, si fieripotett, transeat a sus, est conspersio nova. Nota quod fidelis ut fiat
me caiix iste. Ait ratio : Non iamen sicut ego volo, sed cibus Christi, et Christus cibus justi, primo debet
ticnl la vis.Ecce voluntates istse divers», non adver- inter duas molas moli et conteri. Inter tiraorem
saj; volunl contra diversa, sed non lendunt in videlicel et spem ; el sicin favinam spiiitualem re-
conlraria. Proponit sensualilas, disponit ralio. In digi, consequenter abundanliori aqua charitatis re-
jiobis frequenter sensualilas etratio nonsoium sunt spergi, et sic in panem redigi, postea igne tribula-

diversae, sed etiam adversae, quando sensualitas vull tionis decoqui, et sic iri cibum Chrisli conversi
roaluMi, ratio bonum. Etenim pascha nottrum immolatus est Christns (1

Unde Apostolus iu persona humani generis ait : Cor, y).

Senlio aliam legem in membris meis, repvgnanlem Pascha dscilur et hora vespertiua in qua agnus
legi meiuis mea (Rom. vit). Ha;c cogit homineru de- comedebatur. ( Unde dictiim est : Ante dietn feslum
bacchari cum biulis illa faeit Uoniinem raliocinari
; Pascha (Mallh. xxvi) et agr.us Paschalis qui come-
cum angelis, hoc estperpetuum in niente humaiia debatur ; unde dictunr. est : fJfcj vis paremus tibi

dueilum, quia etsi ratio aliquaiido sensualitatem comedc.re Pascha (ibid.) ? et soleinnitas paschaiis ;

refrenet, tamen sensualitas semper remurmurat unde dictuni est, ne coutaminarent Pascha (Joan.
h;ec est enim rota carn, quse fenum porlat, tameu xviti), id est solemnitalem pascl.alem. Christus ergo
murnurat. Sed in arca Noc oimies beslise fuerunt Pascba dicitur, quasi agnus paschalis, qui pro no-
pacificse, quia omnes motus sensuales in humana bis imroolatus cst. Pascha etiam dici potest, quasi

L.hrisli natura fuerunt pacilici, id est obedientes ra- iransilus, quia transiit de morte ad vitam, de mun-
licrii. Ghristus ergo seciindiim sensualitatem lo- do ad Patrem.
quens, ail: Patcr, si jieri polesl,transeat a me calix . 25. Ascendens Chrislus in altum, captivam duxit
ute. Mnlliplex est calix. Cslix, passio ; calix, cor- caplivitatem (Ephes. iv). Igl Multiplex legitur Cbri-
pofiset sar.guinis Domiuici sumptio ; calix, terrena D $tj descensus : prinius descensiis fuitde simi Patris
delectalio. De prirao dicitur : Transeat a me catix in uterum Virginis ; sceundo, descendit in prsesepe;
isle. De secundfl dicitur : Catixinebrianr, quam prce- teitio, ad inferos. Primus, fuit ad visitandum, se-
clarus cst (Psat. xxn). De tertio dicitur, quod omnes cundus ad sijnificandum ; tertius, ad iiberandura.
gentes inebriatss sunt calice aurco Bnbylonis (Jer, Similiter, multiplex fuitejus ascensus, ascendit in
li). Priinus calix inebnat ad raortis soporein, se- ciucis patibulum ; ascendit ad resurreciionis tri-

cundus, ad sobrietalera ; teitius, ad BCternam da;n- urapliuim ; asccndil in coelum. Primo ascensu as-
nalioncra. Piimus calis est inynhatus, secundus cendit ut mortein captivarel ; secumlo, ut eam pe-
melleus, tertius inellitus. Unrie et de ipso dicitur :
riir.eiet; tertio, ut captivitateni oaptivam duceret.
Mel disiillaid labiu merclricis (Prov. v). hoino, si Genus humanum raultipliciter, el a mnltis erat ca-
tibi immineat passio ad raoitem, si lilillet caro, ptivaluro. A daemonis potentia, a culpa, a poena ; sed
constans sit ratio, elaiua : Pater, si fteri potesl, quod diabolus captivarat captiviiate erroris, Donii-
tratisettt a mc catix iste, non lamcn sicut cgo voto, nus captivavit captivitate s;flatis, ut jam non esset
«jrf sicnt lu. Si instct tiraoi prteveniens passioncm, tiibutarium diabolo, sed obnoxium Dco et quod
;

iion instetpassio turbans raiioiiem. Sis paratus ad cnptivavit culp;i per diabolnu., caplivavil gralia p«r
 243 ALANi DE INSULIS. 2U
Christusn ; et quod captivavit poe.va, eaptivavit glo- A fertur cum jfntellectu ejus qui loquitur, quando in-
rla. Sed illa captivitas erat servuutis, ista libertatis. teliigit iliud quod 152 voce dteit. Vox ergo signi-
Nee solum Chrislus bona captivitaie captivavit ficaliva verbi fuerunt isaias et Jeremias, quia qui-
»>enus humanuin, sed etiam eaptivayit infernum, libet eorum inteltigcbat quod dicebat; vox vero
diaholum, peccatum, supplicium. Capiivavit genus vcrbi non significativa fuit Balaam, Caiphas, etc,
bamanum, ut, liberum esset; infernum, ne suos qui quamvis aliquid deChrisfco figurarent, non ta-
ptrderet;diabolum,nein suosdesseviret: peccatum,
inen inlelligebant quod dicerent. Quxdain autein
ne nimis abundaret; suppiieium, ut minus homo
vox verbi fuit significativa naturaliicr, quaedam ad
iiiud timeret. Ipse autem victor ascendens, dedil dona piacitum. Quidam namque philosopbi naturaliter,
liominibus (ibid.), quia distribuit stipendia suismili-
ductu rationis comprehenderunt Patris sapientiam,
tibus. Ecce, vermisqui sine coitu nascitur , foliis
et ita verburn et multa de eo pradixerunt. Utverbi
virentibus pascitur, sericura emiuil ab ore, conse-
gratia unus eorura (14-16) de Filio Dei ait : « Deus
quenler clauditur morle; denuo suscilalur, post-
summus secundum Deum, eteum dilexil lan-
fecit
reodum ei ad volandum ala datur ; hic est sine quain unigenitum filium suum, vocavitque eum
virili semine natus, foliis virentibns, id est ora- filium henediciionis seternse. » Talis vox verbi signi-
tionibus sanctorum delectatus , scricum emitiens ® ficaiiva fuit naturatiter, quia ductu naluralis ra-
ab ore, id est vestimenta viriotum nobis praebpns
vox significativa fuit ad placitum impo-
tionis. Illa
£ua praedicatione, consequenter mortuus, denuo a
neiitis, id est beneplacitum Dei inspirantis, ut saii-
mortuis suscitatus, tander» assumptis alis- immor- cti propheta».
taliiatis et agilitalis, impassibiiitatis et subtitiialis,
TaJis vox fuit Joannes Baptista, unde de ipso di-
ad dexteraiii Patris est collocatus.
Vox clamwiiis in deserlo. Islum verbum, id
citur :

8E SANCTQ JOANNE BAPTISTA. est Chrislus, ctamavit in multiplici deserto. In de-

26. Vox elamantis in deserlo : Parale viam Do- serto mundi, creaturas Deum praedicantes, et sic
mini, etc. (Matth. iii.)
rn deserto mundi elamavit facto; in deserto Judieae,
Aliud est verbum, aliud vox verbi, Verhum di- verbo, in descrto animi justi, itutu divino. Quid
citnr proprie intcrior mentis conceptus, cxteriore clamat? Purate viani Domini. Muitiplex est via bo-r
vssce expressus. Unde et verbum dicilur, a verbere niini. Via a qua viandum, ui pcenitentia, via juxta
jneniis, id est a passione quodammodo anima
quia quam viandum, ut bonus praclalus, cujus sequi dc-
palitur, cum ab ea de re inteilectus babetur. Unde benius exemplum.; via in qua vianduin, divinum
Aristoteles irt libro Perihermeniarum ail < Ea n pneceptum via ad quani viahdum, Christus. De
, : ;

qaae sunt eorum quae sunt in

ra voce, notae sunt prima dieitur : Parate.viam Domini; de secunda :

animc» Elegaiiler ergo Fiiius Dei dicitur Verbum, Yiw Sion lugenl(Thren. i); de tertia : Beali imnia~
quia sicu.t inensis conceptus de mente procedit, ita culaii in via (Psat. cxvm) de ; qtiarta : Ego sum via,

Pater Filium genuit : sicuti sine aiiqua diminutione, veritas et vila (Joan. xiv). Via ergo paranda per
mens omni dimi-
gignit isiteiiectum, sic Pater sine poeniteiitiam est, per contritionem, per confessio-
uilione sui gignit Filium; sicut verbum exleriore nem, per satisfactionem. Via paranda est, ut eji-

voce exprimitiir, sicFiliusquasi lingua Dei verbum ciatur liitum luxurij1 , ut ejicialur pulvis vanse glo-
variis prophelis annunliavit. Et sicut verbum Dci riae, lapis nientis induratee. Ilectas facite semitas
dicitur iuterior mentis conceptus, sic vox verbi di- Deinostri (Maith. ni).
citur exterior sonus. Unde, sicut Cbristus dicitur Atiud est via, aliud scmita. Via, esl strata pu-
Verbum, sie vox vcrbi aliquis prasdicans verbum. quam omnes communiter gradiunlur ; sc~
blica, per
Sicut quiiibet etiam propheia posset dici vox verbi, mita, est arciavia ct secreta, per quam panci et
quasi verbam praedicans tamen antoncmastice
, arctius gradiuntur. Unde, semita, quasi semis iter.
Joannes Baptista dieilur vox verbi, quia non solum Via ergo est prjeceptum, semita consiiium. Pras-
futurum pradixit, verum etiam presenlem demon- D ccplum ab omnibus debet impleri, consilium iift-

siravil. Eleganler ergode eo diclum est, quoii sit pient pauci, quia arctius est.
vox verbi ciamaniis in deserio. Et nota, sicut apud Semita aulcra aliquando est recta, aliquando iu-
logicum diseerrnlur, alium esse soiium nonvocem, riirecta. In Jirecta quando aliquis specielenus im-
alium esse sonutn vocem ; aliam vocem significali- plet consilia, quodam instinctu naturali, con amore
vam, aliam non significativam ; aiiam signiflcati- Dei, ut pbitosophi„ qui omnia retiqucruiit, sed Chri-
vasu naluraiiter, aliam ad ptaciium. Quae<iam au- slum nofi sunt seeuti. Reeta cst semila, quando solo
fem res ioanimatae fuerunt signaverbi, sed nulJa Dei intuitu implentur consitia. Hujus verhi sic cla-
voce ipsuns vcrbuin praedicaverunt talc siguum :
niantis vox fuit JoannesBaplista.
potest dici, sonus verbi, sed non vox verbi. L't DE SASCTO PETRO APOSTOl.O.
snanna quod de eceio descendit, fuit signum Ghri- 27. Tu es Petrus, el super hanc petram anxificnbo
sli, quacdam vo.v ve bi fuit significaliva, qiiuedain Ecctesiam meam (Mattli. xvi.)
non. Petrus Ecclesiam figurat sicutenim a petra Cbri-
;

Vox signiiicativa seu ariiculata, dicitur quas pro- slo, Petrus dicitiir, sic Eccksia ab augtilarl lapuia

(S4-J6) M- -i-curiu; Trismegisttis.

£45 SENTENTI.E. 246

Christo, nomen interius muiualur. Sicut a petra A clesiam. Simili modo ad iiuartum regiiiim , id est

Christo dalum est nomen, sic a petra Cliristo

ipsi acr vitam seternam; et ila, quantum ad quadruplex
Eeclesia; datum esl nome». Sicut Petrus periclila- regnum, dicuntur claves regni coelorum. Istse cla-

lur in fluclibus, sic Ecclesia periclilalur in mundi ves ad sacerdoles periinent, qui debent esse cceli

lempeslatibus. Ad siniililudinem enim slellae sep- janilores, et paradisi clavigeri. Sed jam istas claves

ienliiohalis vcrritur, sed non mergilur ;

periclita- legitim», mulatx sunt in adulterinas ,
quia non
tur, sed non naufragitur. Sicul Pcirus diclus est jam Dei intuitu et raiionis diictu iigaut aut so!-

Barjona, quasi filius columbat, sic Eecicsia filia cee- vunt, sed amore peeunia: non ligandos iigant ,

iestis columbfe, id est Spiritus sancli. Ad Petrum ut de eis vere possii dici : Quodcunque ligaveris

ergo Dominus loquens ait : Tu es Petrus, subaudi, super lerram. erit solutiim in ccelis ; et quodcunque
a me petra sic dictus ; efsuper hanc petram, id e.->t solveris super terriim, eril ligatum in cdslh (Mailh.
super me (17), mdipcabo Ecclesiam 153 nieam.'Et xvi); Eccc isii clavigeri sunt non a clave , sed a
libi dabo clavesregni ccelorum (ibid.). Quod estistud clava ; claves mutant in ciavas ,
quia non eis
regnum, ciijtis claves coliata; sunt Petro et ornni viaro aperiunt, sed poiius seducendo, ad mortem
ejus successori? Cna clavis est potestas ligandi Kternam percuiiunt.
atqne solvcndi ; altera clavis est, discreiio discer- B Isti potius videntur habere claves infernorum '

nendi intra lepram et lepram, id est peccatum et quam regni coelorum. Isli miseri non sunt vicarii
peccatiini.EIeganter poteslas ligandi atque solvendi Simonis Petri, sed Simonis magi.
dicilur clavis, quia sicut clavis serat et reserat, sic BE SANCTA JIAKU.
polestas illa duos habei usus, tinurn hi ligando, a!- 28. hgredieiur virga de radke Jesse (Isa. XI , .
lerum in solvendo. Dominus Deus Iiontinem quasi arborem vitae
Diciuir aulem sacerdos ligare, triplici de causa planlavit in medio mundi, quasi in medio paradisi
quia ve! relinquit ligatum, vel satisfactionem injun- Lignum, inquam, fuit bomo ante peccatum, ^ia-
git, vel e.vcommilnicalo imprecatur, Similiter , tri- pter natune suae soliditalem, et viua ;
quia spiritu-
piiciter dieiiur soivere, quia sacramentaliter absot- aiem habebat vitam, sed per peccatum istud Hguum
vit, et de pcena remitlit, et pro salute orat : ofli- versum est ia folittm quodvenlo rapiiur(Job ini),
eium etiam discentendi inter peccatum etpeccatum, et (ugil.veiut umlira, et nuiiquam in eodem statu
ci.tvis dicilur; quia tali offieio habet assignare dii- permanet De hoc Ugno proeesserunt
(Job xiv).
fereiitiam inter peccatum et peccatum. Ista» sunt multi rami, quidam virentes, quidam aridi, kl est
claves regni ccelorum. Quadruplex. est regnum cce- posteritas, de qua, irruidam fecerunt fructum
r Adae
Sorum ; regnam enim diciiur Chrislus, sacra boni operis, tanquam virenlcs rami; quidam vcro,
Sciptura, Ecclesia, vifa selerna. De primo dicl- rore ccelesiis gratiee ciiruenint, ei ideo a bonis ope-
tur : Regnum Deiinira vos esl (Luc. xvn). De se- ribus aruerunt. De bujus arboris radiee, de qua
cundo regnum cmlorum homini
dicitur: Simile est processit Josse, id est de antiqtiorum patiura ger.e
qv.i eiciit primo mane seminare semen suum (Matth. re. egressa est virga, id est Virgo Maria. Hrec vir-
iin). De Regnum meum non esl de hoc
tertio :
ga sui fructiis suavitate reder.iit aniaritudinem.Va-
mundo De qnarlo
(Joan. xvm). Appropinqucuit :
dicis antiqua?. Hsc, vitium quod erat iti trunco
eniin regnum caelorum (Malth.m). Primi regni rcdemit in sureulo. Hrec eleganter dicitur vivgi,
clavis dicitur illa de qua facla est mentio ;
quia per ratione nominis, ralione signilieationis, ratione pro-
efiicium sacerdolis et potentiam a Clnisto dat-am ,
prietatis. J,g4 Katione nominis, quoniam mula-
aperilur primum regnum iideli, et preparatur via tioneA in 0, de virga lil virgo. Batione significa-

ad Chrislum ;
per hoc enim quod sacr>rr!os ialer tionis, quia per virgain Aaron ligurata cst Yirgo
peccalum et peccatum discernit, et pcenitentem ab- Maria. Quia sicut virga .
ilia sine onini exleriori be-

eoivit, viam prseparat fideli ad Christum. SimilUer, neficio, fronduii, floruil, fiuctum fecit ; sic Virgo

per has claves reseratur introitus ad secundum re- Maria sine virili aumiriiculo floruit Christum conci-
D
gmion, id est ad sacram Scripturam. Nam per lioc piendo, fructiini fecit pari^ido. Raiione proprieta-

qtred sacerdos poenilentem solvit, de pcena remit- lis, quia sicut Virga insirumenlum est regis, in^tro-
tit, quantilatem peccati oslendil , convenientiam mentuin est corrigeritis, iiisi.niment.iira est mensu-
etiani el differenliani inter peccata , ad in.telligen- raniis ; sic gloriosa yirgo Maria instrumentum fuii

tiam sacrce Scripturre mittil. Per has etiam clavcs coelesiisregis,quo scilicet usus est ad regendum
reseralur aditus ad tcrlmm regnum, id est. ad Ec- populum siiiiin; instrumcntum corrigentis quia eo ,

(17) Alauus noster in expositiorie liujus locisecu- midtorum in versibiis btatissimi Ambrosii, ubi dv
lus est opinionem sancti Auguslini. qui lib. i Re- galio gallinacco ait : i Hoe, ipsa petra EcclesiJe, ca-

Irncl., cap. -21 (et alibi srepitis), iiunc iocum sic cx-
ponendiini Gensei (lieet aiiani expnsitionem eiiam
non rejicia! qua, per (Pelram!, intelligitur Petnis,
ijU3' est communis omuium aliorum sanctorum
1'atrtnn, ct esposilorum caliiolieorum) verba Au-'
iriuliiii, loco cilato, hssc sunt Dixi in quoilam loco
de iiposiaio Peiro,'quod ineo, tanquam ii\ petra.Jun-
nentc, culpam diluit. > Sed scie ine postea ssepj»
sinie sic exposuissc, <u per « hancpeivam > \\
geretur, quem confessus est Petrus, non enihi di-
btuni est illi tii Cr. petra, sed, < tnes Pelrui, i pctru
aitlem crat Ciuiiun:. (1 i.or. x). Han.im aiiicm dua-
: riim senteiitiannn qwx *'' probabilior, eligat lec-
ior. Hteo Auaustimis. Vjde Dellacmiiuin), |ib. De i

(litio jsit Ecdesia, qui senius etiam cuntdlur ore Uomano pouli[ice,c&<). 10, elalios.
 *W ALANI D£ INSl'IJS 2 t8
saus esisd corrigendum genus bumanum; instru- A teris mulieribus virttile formosior, rubore lerrena-
tnentum raensurautis, quo usus est ad daudendum rum iribulationum per patientiam venustior, otlore
se sub mensura humanitatis. bonorum operum redolentior.
Et sicut virga dum altum erigitur, recta linea
in 52. Ki sunt tres gradus, per quos bomo ascen-
dirigitur, sic Virgo Maria in altum bealitudinis fuit dit in ccelum : paupertas, humilitas charitas. Ad
,

erecla, et tramite virlulum direeta. Unde de ipsa cnim ut homo

et laoe justiiicetur, oportet primo ut
dicitur : Quet est ista qttce ascendit per deserfum f pauper sit spiritu, id est humilis el cor non appo-
ete. (Cant. ns.) De hac virga, (los est egressus, id nal diviiiis ut post eas mentaliter non abeat, quam-
est rtaius Christus ; flos frucium facit, Oiiorem red- vis eas roaterialiter habeat. Oportet autem babcie
dit, csmpo pulchritudinem
dal. Sie Christus fru- quadruplicem paupertatem , contra quadruplicem
eltsm noatrs redemptionis feeii, edorera nomtnis divitiarum speciem ; sunt enim diviliaa foriunae
sul ttbique diffudil, spirimalem palchriiudinem 13S quse consislunt in auro et argento, et lapidi-
mundo dedit. bus pretiosis, et honoribus lerrenis quae eadem le-
29. Aliud CSt signaeulum Dei , aiiud sigillum viiale recedunt qua accedunt, et ideo dicuntur fir-
;

.aSiud imago, aliud signum. Sigillum Dei Pairis est taase. Quae si alHuant, non debel bomo iis «or
Filiog, quasi in omnibus signans iilam, quia Patri " apponere. Suut et divitiae naiura?, quae consistuirt
iis, eu-eternua, consubstantialis. in dotibus corporis
Angelus est , ul in pulchiiludine, robore,
Dei signaculum, quasi in aliquibus signans illuin; incolumitale, in dotibtis animae, ut in metuoria,
<4uia ia pluribus Dea similis, etsi non in omnibus. intellectu, ratione. De his non debet homo super-
Uude de Ludfero dicitur secundum staium quem bire, sed contra hsec, paupertateni seinper retinere.
habuit ante easum Tu signaculum simiiitudinis
: Suni diviliae quae consislunt in viriutibus, et donis
Dti (Eccl. sxvm). Sed Filius esi sigillura Patris Spiiitus sanclit Dc bis autem divitiis non debet
se-
«undum unitatem cssentiae, angelus vero signaca- etiam horno superbire, ne reeedaul es hominis su-
lam imitaiionis par rationem. Horao dieitur imago perbia, sicut accesserunt es divina gratia. Diviiiae
Dei, quasi imitaLjo, qui&non est ita expresse simi- gloriae, consistunt in aelerna beaiiludine. 3Sec etiam
8is Deo Angelus. QusaUbet vero creatura diei-
siciit debel superbire de illa, in prsesenli vita, propter
lur signutn Dei, quia aua esscntia, sui meritoruna suorum insignia, quia supeibia noa so-
ordinaticne,
stia puiclsriiudine praedicat Deuro. tuin aufert irisignia nieriii, verum eiiam insignita-
30. Vita aetertia solum diciiur promissio
noi» tem praemii. Secundus gradus per quem ascendit
sed repromissio ;
quia non solum verbis promissa, q homo in cosluro, est bumilitas ; hujus tres sunt
sed etiam factis. Promissa per paniarchas, per species, prima est suulciens , quae exhibelur raa-
prophetas, per Clirisium , per apostoiorum sena- jori ; secunda abundans, quse solvitur pari ; tertia,
luui. Quis sanctus de vit;e a3temae dubilat adeptio- consnmmans, quae persolvilur minori. Haec est con-
nc, quae probata esi tot sanctorum' praeconiis, summatio omnis justitiae, de qua dicit DomiuuS ad
tot
sanctoram ezemplis ? Joannera : Oportet me implere amnem justitiam
Non rideret Yinceatius in equuleo , nisi securus (Mallh. iii), id est supiemum gradum bumilitalis.
esset de prasmio. Non gauderet Laurenlius in cra- £st aulem supremus gradus chai ilas , secuudum
ticula, si dubitaret de gloria. Hoc totum operatur quam homo tenetur Deum diligere supra se, infra
fides; regua vincil, justitiam perficit, repromissio- Deum se, proximum intra se.
nem acquirit. 33. Tres pueri, Ananias, Azarias et Misacl , ne
54 .
Beata Virgo Marla est quasi /i/f«i» inter spi- legem Dei impleant, captivantur (Uaniet i); quia in
ras (Cant. n), quasi oliva speciosa in campis quasi ,
Iioc mundo, ires animae polentiae ne se plene cxer-
plantatio rosce in Jericho (Eccl. xsiv). Liiium
inter ceant, capiivantur ; scilicet iiascibilitas, concnpisci-
spmas onens, quanto magis a spinis pungitur bilitas, raiionabililas : irascibilitas, ne refrenct vi-
,
lanlo major odo.- ab eo emitiiiur. Lilium spinis .. tia; concupiscibililas, ne appareat recia; rationa
praecellit odore, praeeminet colore. Et beata Yirgo,
biiitas, Danie
ne exaniinet singula. Sed quartus, Daniel
fjuanto majorem a Judaeis sustinnit petsecutionem, contcmplativus gaudcl, visiones videt, quia superior
tanto ipsius paiieniia majori bonae opiuionis fragra- portio rationis quae exstingui non poiest, vcriiaiem
vil redolentia.Ha;e est quasi oliva in amplitudine videiin speculo. Ne ergo nos captivitas terraj aqui-
hujus mundi, velut in medio campi , speciositaiem ionis, ira ad liies inviiet, ad contumelias inflammet,
viriutum retineus, sanctis cogitationibus vircns, bo- ad detractiones moveai, ad odia succendal; ne con-
nis operibus florens nobis fructum beati-
; acteriise cupiscenlia cxcitel gtilani, evoeet luxuriam, cupidi-
iudinis pariens, cmlesli oleo feeunda, id est Spici- tatem pascat, avaritiam nulriat ; ne ralio fallalur,
lus sancii giatia. Hasc est quasi plantatio rosm in nc iniaginationibus seducatur, ad nos clamat Do-
Jericho. Rosa in Jericho planlata, oritur pulchrior, minus dicens : 0, o, o, fugile de terra aquilQnis
redolet fragraniior, majori rubore vestitur, diutias (Zach. n). Terra aquilonis, civitas est Dabylonis
8ua pulchritiidine coloratur. Cum ergo Jericho in- quid est Babylon, nisi mtindus iste , in qtto spiri-
"

iferpretatur defeetus, beata Virgo quasi qusedam Nabuchodonosor,

lualis id est superbia, regnal ? De
tusa in defectus humaoae oaturoe plantata, fuit cse- hac terra fugile. ne irascjiiiliias erret; fngite, ne
249 SE.NTEISTIJF. 930
concupiseibiliias ileviet; fugite, ne rationabililas A exhaurireJil, non essenl talia per quse mens (it

exorbitet. Nobis in terra captivitatis aquiionis, im- quadam vacuitale plena et quadum pleniludine va>
nTirvet triplex vse. Vae, qnia succensi ira ; vae, quia cna. Si bona essent, tellus eis non gauderet, para-
iitflammai.i coneupiseentia ; vae, quia ratio offu- disus nnn carcret. Haec terrena botia avaritiae sunt
scata. matcria.
Hoe insinuans Jeremias ait : .4, A, A. Domine 57. Si vis vilare luxuriam, gnlam refrena, vigi-

Dens, quia puer ego stim , et ttescio toqui (Jer, i). A, liis insla, oralionibus intende. Si vis vilare avari-
quia iia decoquil; A, quia concupisccniia succett» tiain, attcnde quod avaritia esi idolorum servilus,
dit ; A, quia ralio dortnrt; et ideo pmr erjo sum, et (Ephes. v). Si vis vitare vanam gloriam, considera,
omne
nescio loqui. A{> hac terra aquilonis panditur quod vanilasvanilalum. el omnia nanitas (Eccles. i).

malimi; rnalum in Dcum, per lilasphemiam malum ; Considera quod hoc solum gloriosnm reiinet seeura
in proximum, pcr superbiam; malum in seipsum, vatia gloria, quod appelitores sui contemnat, ap-
jier luxuriam. pelat conlcmpiores, volentes aspernelur, fugientes
S4. igni luxuriae tria materiam praestant, scilicet, insequalur.
sarmenium, sulphitr, sterquilinium. 38. Poenai infernales quas damnandi in inferno
Exterior corporis pulchritudo eleganter compa- 1) patienlur, snnt novein : prima esi, ignis inexslin-
rattir sarinenio; nam sieut sarmentum ad modi- guibilis, qui scilicet ignis lanto excedil ignem no-
«uiri viret in vere, marceseii in liieme, arescit in strum, quanto noster excellit igncni imagtnariuni ;

grandinc, reservatur flammae ; sic exterior corporis de quo diclum est : lte, maledicti, in ignem ater-
putchriKrdo iiiinc iiifacie vernat, ntine ab hieme num (Maith. xxv). Et aliui : lanh eorutn non ex--
senecttilis fugalur, nunc per mortem exstirpatur, stinyuitur (Marc. ix; ha. lxvi). Noia duplicein ef-
itunc flanim* luxuriae rnateriani praeslat. Qtfid est fcctum islius ignis, quis nec consumet, nec cousu-
exterior pulehiitudo, nisi superbiac lomentitni, lu- metur. Secunda pcena damnaturum crii, frigus in-
ittm deauratum, slerquilinium dealbatum, sarinen- comparabile. Unde Job : Transibnttt ab aquis ni-
lum igni luxuriae reservaium ? Sulphur vero cst vium ad calorem nimium (Job xxiv). Teitia. vermis
gOla, ijuia sicut sulphur felet et ardet, sic gu!a fc- iininorlalis, unde : Vermis eoram non morietur (ha.
lel pcr infamiam, ardel per concnpiscentiam. Quid lxvi). Quaila felor intolerabilis. Vix enim damnart
est gula, nisi luxuriae seminarium , rationis sepul- felorem illum susiinebunt. Quinta, leiiebrse palpa-
crum, acervus slercorum, praedo pudoris , hostis biles, quae lanlum erunt spissae, quod fere scindi
castiralis, origo immuiiditiae, mater nauseai? Ster- possent. Unde Doininus : Prnjicile evm in lenebras
quilinium vero quod impinguat leiram, et pessi- ^ exienores, ibi erit fletus el stridor dentium (Mallk
mam 15€ a se cmiitit redolenliani, est desidia, xxuj.ElJol) : S« snstiniiero, inferniis domus meaest,
qu* carnem impingttalad tuxuriam, et solam in se et in tenebrn stravi lecluium maim (Job xvn). Et
gerit infamiam. Unde David desidiosus in palatio, prophela : impii in tenebris conticesccitt (1 Reg. n).
laboravit adulteiio. Et : Sexla, llagelia caedeuliutn ; impii enim gravissimis
Qtnerilnr Algistus, quare stt fuclus aduller ? llagellis aluigentur. Septiina , visio daemonum, ser
In promptu causa esi : Desidiosus eral. pentimi, et quadrupedum. Oclava, confusio peeca-
(Ovid., I. i De remed. amoris.) torum, quia omnia pcccata mali coram oculis suis
miserabilis iguis luxuriae, cui sulphur niate- videbunt, et non tantum sibi, sed etiam omniiius
ria, sciiililla desidia, fumus infamia, cinis immun- eujusiibet opera mala erui:t manifesta. Nona, et ul-
ditia ! tiina pcena, erit, desperatio; nemo enim illorum
55. Divilite materiam praistant avaritiae, quia de eaetero reqniem se sperabit babituium.
mulli dejecli paupertate, avaritia non aestuaiil, 59. Qualuor modis fugiet honto novem praidi-
qui postquam divites facti sunt , eadem iabo- clas poanas, scilicet; ftiga, pudore, dolore, timore.
rant. .. Fuga, ul qu3iidiu \ivit, fugiat pcccata in quanlum
56. Terreni honores , et mundanac potestates, potest. Quaedam eniin peccata rnagis fugiendo
eleganter feno et stipulaj sunt comparabiles, qtiia quam resistendo vincuntiir, ut luxuria. Unde Pau-
sicut fenum nuuc viret, nuncin cliba-
vel stipula, lus : Fugitc fornicalionem ({ Cor. vi), quia non de-
num mittitur nunc florct, nuuc conteritur sic
; ; bet fieri coulliclus cum ea, nisi terga vcrlendo.
mundaiia gloria nunc viret, nuuc eraoritur; nunc Pudore, nt de vila sua pessima in priesenti erube-
splendct, nunc leritur. Quid ergo sunt terreni ho- scal, et erubescendo poeiiiientiain agat. Dolore, ut
nores, nisi bonorum imagines ? de peccatis praeteritis, ct quia Deum uffendit,dolea(.
Quid mundanae potcstates , uisi potestatum hi- Timore, ut Crealorem suuni, el ctiam supplicium
Striones ? Quid saeculares digniiales , nisi dignila- limeal, et ita in praesenti di^nam poenitentiam ac-
lum larvae cl simioe? Quid terrena bona, nisi bono- cipiat, ne in luluro sino line novem praedictas poe-
runi pliBnlasise?ceiie, bona terrena bona non *uni; nas senliat.
si bona essent, nunquam deessent, uon abessent 157 *u - ExsuticUe Deo adjutori noslro (Psat,
justis, non adessent injustis. lxxx). ln spirilualibus gaudiis exsultandum e6t,

Si bona essent, animura implerent, non nKnlera non in terjenis, quae delcctationem promitiunt, cl
m ALANt i>& INSULIS 252

adkivuat. Si. vis ista terrena gauiiia fugere, r tio- A scieniia,. sicut inendacii nota. Cum omne- pecca-'
:'
cera consule; hanc si audire volueris, dicet tibi tum- raortale hominem alienet a vero esse, nullum
iielirique isia, ad quae indiscrete discurritur : reiin- magis quam mendacium derogat veritatis naturae;

ij»e divitias ob pericula possideulium, et onus; hoc est vitium quod faisa teslimonia commentaiur,
reiinque corporis voluptales, quia molliunt et ener- fabricat adulationes, invenit fraudes, consummat
vant; relinque arabilum, lumida est res, vana et delracliones. Pev hoe vitium corde et ore loquitur,

venlosa, nuliuin habens terminum. Vides, quani in semetipso di.versilicatur, negat orc quod lenet in
iniserum sil terrenas delectationes appetere, qtmm corde. Per lioc viiium, corcontradicit ori, os obviat
raiserum potentium liminibus insidete? Multum ha- cordi. Hoc viiium liseresim parit, scbi&mata facit,

bes contumeliarum ut inties, plus cum intraveris. generat suspiciones, inauditos concinnat rumores;
Pf.aet.eri islos gradus divilum, et magno fastu su- boc coiorat probra turpia, palpat denudamia, clenu-
spensos honores. dal velanda, assisiit perjuiiis, assidet actionibus

Isti terreni. quamvis liumitlimi sint et dejecti, inbonestis.

tanien per dilBciles et arduos gradus adcuntur. Cutn omnis res lege naturse ad utilitalem proximi
Periculosa i« fastigium diguitaiis via est. Dirigehoec sola verilalem expugnat, hoec tantoe
tendat,
ergo viam intentionis ad spirituales menlis divitias, B malitiae rubiginem in se eontincl, quod nulla ratro
res videlicet amplissimas et tranqurilissimas; ad eam excusare possit. Noa lianc solvit a reafu iit

quam verticem rationis si ascenderis, tibi foriuna obstetricibus natnralis pietas (Exod. i), non in Ga-
eaput submittet. baonitis rattonalis timjditas (Josue. ix), non in Pe-
Omnia quidem sub te quae pro cxcellentissiffiis tro terror mentis (MaUh. vi), nec in Anania pro-
babcntur, aspicies. In tuto pars tui melior est, sci- viitentia necessitatis (Aci. v). homo, si in tuo
licet ratio, liuic forluna noeere non potest. H;ic via mendacio lit falsitas, in culpa erit vcritas ? roise-
eundum est, et in isto vitss habitii coinponendus rabilcm-roendacii effeclum, qui intentionis prnponit
est homo, placide quidem, non molliter. Longum falsum, et consequenter assumit veinm supplicium !

guudiuiii et perenne manet rationis aetipe illud : Quanlutn deviat ab ofiicio linguw, qui os comma-
gaudium quori imrnortale est, et assiduum dele- calat mendacii sorde ! Mendacium fermentum es!,
elat. Qui enim rationi indulget sibi non alieno in- quod totnm Iocuiionis massam corrumpit, et si
nixus est; nara qui alieno sustsnetur auxilio, polest quid boni in locutione est, in sui antaritudinem
cadere. convertit.
Quis autem prudens conlidit in fortuna ? au5 quis „ Est triples mendaeium, vanitatis, falsitatis, inieri-
prudens se miratur ob aliena? tionis. Primum secundum culpabile,
miserabile ,

Quidest beata vita, nisi meulis securitas, ei pcr- tertium abominabile. Primum est poenae, secundum
petua tranqtrillitas? hanc dabit animi magnittidc, culpse, tertium nialitias.
dabit constantia bene vivendi tenax. Ad hsec perve- 158 Primnm innatum, sccundum excogilatum,
nitur, si meniis puritas tota perfeeia sit, si serve- terlium elaboratum.
tur in rebus agem'is, ordo, modus, decor, innoxia
12. Per hoc quod Cbristus in mipiiis muiavit
voluntas ac benigua, intenla rationi, uec unquam
aquam in vinum (Joan. u), figuratur qnod in iliis
al> illa recedens. tmpliis quas cclebravit in thalamo uteri virginalis,
41. Perdes omnet
qui loquuniur mendacium uniendo humanam naturam divinse, mutavit insipi-
(Psal. v). quantum a summa veritate di-
hoino, ditaiem antiqtise tegis in saporem novce legis. In
scortlas, dum Qgmeiuis mendaciorum operam proe- hac domo virginalis uteri, quasi triclinium cral,
Eias! Qnomodo te puias venire ad verurn, si etiara ordo trium viriutum, humilitatis, virginiialis, cha-
ir verbis nJsscntis.a vero? Nr-scio qua conscientia ritatis; architriclinus erat Cliristus, quasi princeps
ea liitgua quis rogat Deum qua
eruetavit meoda- triclinii. Ibi triplex aqua fuit in triplex vinum mu-
cium. Lingua ampulat officium, qui eam ezercet
y tata, peena in poenitentiam, austerilas sn gratiam,
ad Rifendacium quo pacto, ila incauteriatur con-
; miseria in misericortiiam.
 555 SENTENTIiE ALliE. 25-1

>ICTA ALIA
AIiAJfl HE 1N8\
Quss communiler fflirabilia nuncapaaiur, sed forte melius, Memorabilid.

Ex eodem ms. codicc monailcru Buuensis eruia.

159 Omnes animoe motiones «riiversitalis cor>- A Deus creavit de terra honiinem, lcl secmidum
ditor Dcus creavit ad bonum, sed usu nostto ssepe imaginem suam iecit illtiin iGen. 1). Ut seiiicet vl-

fit, ut res"qu« bonae sunt per naturam, dum male vat, sapiat, et memoriam, inlellecium et volunta-
iis ulimur, nos ad peceata dedueant. Unus ex ani- tem habeat. Unde : Diliges Dominum Dsum tuum ex
mae molibusamor est, quo bene ulimur, si sapien- loto corde tno, ctc. (Mattli. xxil ; Marc. xn). 1(1 est
liam et veritatem amcmns, male autcm, si carnem ex lolo iutelieclti, voltinlate ct memoria. Sicut »d-
aut sanguinem. Tu igitur, ut spiritualis, audi spiri- tcm ex Patre 1S0 Filins, ex utroqne Spiritus, ita

tuaiiter amatotia verba caittari, et disce motuni cx-inlellcctu voluntas, et ex ulrnquc mcmoria, nee
anirase tuae, et carnalis amoris inccndiuni ad melio- sine bis tribus potest anima esse perfecla, nec unum,
va transferre. quantum ad beatiludinem perlinet, sine aliis inte-
Amicus amoris consors, cui sic animum tuttm grtim conslat. Et, sicut Peus Pa',er, Deus Filius,
applica, ul ex duobus unum fiat; cui le lanqnam Deus Spirilus sanctus, non unus Deus
Ires dii, sed

tibi committas, a quo nHiil timeas, et nHiil inho- anima intellectus, ani-
ties liabens personas, ita et
neslum petas non est eniin amicitia vectigalis, sed
; ma voluntas. anima mejnoria, non iamen ties ani-
plena decoris. Unde Dominus • Vos amici mei esiis mx. sed una anima tres liabens potentias, i.i qtri-
;

si feceritis qua: etjo prcccipio vobis (Joan. xv). Deiiil. B bns imaginem Dci mirabililer geiit. Q'tilms quasi
nobis Doininus formam amicitise quam sequarour, exeellentioribus viribus juuemur diligere Condito-
ut faciamus amici voluntatem, aperiamiis ei secre- rem, ut quatitum inleiligaliir et diligatur, semper
ta, el ipse nobis. liinc etiam Ecclesiasticus : Ami-- in memona babealur.
cus fidetis, forlis proteclio, qui invenit ilium, inve-
Nec suflicit Deo intellcclus, nisi voluntas sit in
nit thesaurum (Cap. Amicus lidelis, secundum
vi).
mcmoria addalur,
amore ejus; necistaduo, nisi
Deum scilicet, qui ad medicainenium vita? seternse qua semper in menie diligeiitis ei. iiitelligcntis nia-
et immortalitatis necessaria cum amico tractat,
neat Deus.
nam ut bene dicit Cicero, amicitia nisi inter bonos
Quia sicui nuliuni momentum est quo non utatar
esse non potest. Debet etiam amicitia esse libera,
boino vel iViutur Dei boiiilale, ita seinper ia me-
el ad omnem felicitalem proclivis. Qui limetDeum,
moria dcbet prsesens csse.
seqtte habebit amicitiam bonaru.
Ad simiiiludinemquoque Dei factus est homo, ut
Plena etiam et perfecla amicitise gratia inter per-
sicut Dens cbaritas est, bonus, justus, mitis, mi-
fectos viros, ejusdemque virtulis perseverare po-
sericors, ila bomo cbarilatciu habeat, sit borriis,
lest. Au banc qtiibusdam gradibus pervcnitur. Pri-
juslus, ctc.
mus gradus estmundanorum conlemptus; secun- C
Qui vivit in ctlernum, creavit omnia timul (Eccli.
dus, ne quis sese sapientem ct consultum judicans,
xvni). Rerum subslantia simul creata est, sed nou
nibi poiius quam amico crcdere malit. Tertius, ut
sirnui per species fermaia cst. Et simul exstilit per
omnia quae ulilia et necessaria xslirnat, fcono cha-
substantiam mateiise, non simu! apparuit per spe-
ritatis postponat. Quartus, ut oninino desinat ab
ira. Quintus, ut iram
cicm form*. Cum enim factum eteliun lerraque
fialris etiarii irrationabilem
deseribitur, simul spiritualia et corporalia. et quid-
curare cupiat ,
quia alterius tristitia perniciosa
quid de coelo vel de terra producitur, factum indi-
sicut propria, nisi cam quantum in te esl, eliam de
calur.
fratris mente depellas. Poslremtts gradus, et om-
nium vitioruni peremptorius esl, ut dc hoc mundo Noli esse liumitis in sapienlio lua (Eccli. sin).

credas ic quotidie migiaturum Non virtutem hutcilitatis abborret, sed auclorila-

JVo// quarere jierijudex, elc, (Eccle. yuj. Debct ' em liiniani contra expugnalores veritatis docet te-
quisque proprias virtntes perpendere et pro quan- nere, quibus fortiler icsisteiidiim.

titate virium, cutam aliorum suscipere, neduiu de- Eornicalio mulieris in extcltcntia cculomm, et iit

lectatur loco gloii.e, fiat subttitis auclor rtiina; ; et pnlpebris itlius agnoscelur (Eccli. xxvi). Per Itaec

qui gravatur pondere suarum culparum, velit fieri tria, curiositalem humaux menlis ostendit, quae
judex alienarum. Ille protrahi deLel in exemplum semper prona est in malum. Undc '.
Omne quodin
xivondi, qui nulla adversa pertimescit. mundoest, ccncupiscentta rarhis cst,c: coitcupisceu-
255 ALANl DE lNSULIS 256
tis ockiorum, el tuperbia vita (I Joan. a\, In his A 6tso doininum suum non discemit vel alicuum, sic
tribus, omnia vitia concluduntur. stultus et deiisor non disccrnit hypoci itam et flde-
Concupiscentia enim carnisest, quidquid-ad vo- lera amiCum, sed per oris officia aequaliter ulrique
luptatem corporis pertinet ut cibus, polus, coucu- pandel secreta.
bitus; concupiscentia oculorum, omnis curiositas, Filio et mulieri, fratri et amico, non des potesta-
sicut in turpi spectaculo, in acquirendis superfiuis, lem mper le, t» vita tita (ibid.) Ad lilieram, patres
in agnoscendis el carpendis proximorum vitiis; su- docet ut iilios suos regant, et cum disciplina nu-
perbia viiae est, cum quis bonores jactat, et per triant, donec veniant ad seiaiem perfcctatu, ut
elationem vanae glorise, et per arrogantiam dese- digni possint esse hseredes palrum suorum ; spi-

pijit. Per concupiscentiam carnis tentatus est Adam, ritualiter vero instruil rectores ecclesiariim, ut di-

cuni ei hosiis de ligno vetito cornedere suasit; per gnitalem suam usque ad (inem tencant, et disci-

coneupiscentiam oculorum, cum diceret : Scietis pufos suos bene nuti itos, hseredes sui laboris re-

Bonum et malum per superbiam, cutn adderet : linquani. Tenere enim debent reclores Ecclesi*
;

Eriii* sicut dii (Gen, iii). exterius, quod pro aliorum utilitate suscipiunt.

Initium viite hominis, aqua el panis, et vcztimen- Cibaria et virga el onus asino, panis et dis-

tum et domus (Ecch. xxrx). Frugalilatem docet et B ciplina, et opus servo (ibid.). Nccesse est ut ini-

hospitalilatem, et ut temperantes simus ir> viclu eS qui servi severitate dominorum suorum compri-
vestitu, honestioribus largiri suscipieudis fratribus.
manturne illicita fruanlur libenate; in quibus
In principio non fuit tanta luxuria cibi et potus, iainen non esl despicienda nalura, sed improbils.s

siec tanta ambitio vesiium, et lurrium ct palatio- coercenda, ul sciant se subJitos esse. Recte auteivi

rum; sed pomis arborum et oleribus herbarum vi- servi sunt, qui vitiis serviunt ;
qtii vero jusUiiaj
vebant antiqni, et Dominus primis parentibus Inni- obediunt vere iiberi suni. Unde : Si vos Eilius ti-

cas peUiceas post peccatum fecit. beraverit, vere liberi eritis (Joari. vn), nulla enim
Mintmum pro magno placeat iibi (ibid.). Sufficiat melior majorve potestas, quara servire Deo, cui.

tibi quod habes, ne superdue quasras. quod adi- bene servit amor. Describiiur ergo, qualis debeat
pisci non vales. Unde quidam ait : Meiius est tibi esse servulis nulritura et disciplina, ut habeaiit

non habere quod tribuas, quam impudenter petcrc scilicet victum ei vesiiium, nou vagandi oiium.
quod non habes. Servi si benevoH et obedientes sint, ut fratres ha-

Zelus ei iracundia minuunl dies (Eccli. xxx). Per- bendisunt; si auteiti duri et superbi, sub disci -

veisus animi affectus tiebilitai corpus. Unde : Spi- „ plina coercendi.

ritus ttistis exsiccat ossa (Prov. xvn). Viri san§ui- Si ent libi servus fidclh, sit tibi quasi anhv.a tua

num noh dimidiabunt, dies sum (Psnl. uv). Id est xxxm). Quia in eo communem natHraxi
(Eccli.

prosperiiatem quam J^l siu ' proraiUunt, non debemus diligere, et si necesse fuerit pro eo ,

possunt hal>ere in perpettium. animam ponere; non estenim peisequendushomo,

Supra mensam magnam sedisti? non aperiassu- sed vitia.

per illam fancem luam prior (Eccli. xxxi). Ad lilte- Qui apprehendit umbram, el persequitur venluix,
ram, conlinentiara et lemperanliam docet .Myslice, sic et qui attendit ad visa mendacia (Eccii. xxxiv).

ut in lege Dei simus cauti et providi ;mensa enha Significal, somnia fallacia homines s«pe ludere, et
magna, est copia Seripturaram, iu qua non debe- in errores trahere;nisi caute discernantur. Inde
uius esse procaces, ut aliquid inde sine dociorc in lege praecipitur : Nen observabitis somnia neque
rapiaraus, sed sanetorum doctoruia vianr ienea* divinationes (Lev. xix ; Num. xxin), aliquando
mus. autem reVelationes per somnia unde in dia- fiuiit,

Bilicjenles in vino, noli provocare, ebriosos fuge, logo Gregorius : Sciendum, Peire, quia modis sex
facile euiin irascumur, multos enim exterminavil iangunt animum imaginationes somniorum, a!i-

vinum (ibid. ), id est ebrietas muitos subvertit. j) quando,venlrispleniiudine aut inanitate, aliquando
H*c sensum minuit, iram excitat, libidinem iu- iilusione, iliquando cogitatione sirnut et itlusione,
ilammat, animi secreta revelat. Ignis probat ferrum aliquando revelatione ; aliquando cogitatione simul
durum, sic vinum corda superborum argnet, in e{ reveiatione.

ebrietaie polctum (ibtd.), id cst sicul ignis Iferri Qui non esl tentatus, quid scill (Eccli. xxxiv)

duriliam nioliit, sic vinum supe.vborum corda in- tribuiatioiie scilieel probatus. Unde : Vasa pgitli

tlammans, ad facinus impellit. probat fornax, et komines justos lerilatio tribula-.

JEqua vila hominibus vinum in sobrietule (ibid.). tionis (Eccli. xxxvn). Qui enim inter tribulaliones
"Vinum sobrie poiatum vitam sequitatis non tollit, palientiam servat, forlior redditur.
sed sobrietatem et ca:lera virtutum ornamenla ad- Qui offert sacrificium, es substanlia pauperum,
ducit. quasi qui vidimal filium in compectu palris sui

Equus emissarius, sic et amicus subsannalor, sub (Eccli. xxxiv). Valde detcstabile est sacrificinm,

omni suprasedente hinnil (Eccli. xxxm). Sicut ju- quod orbali patris dolorioomparatur. Jgg Quidam
inento nulla est ratio, ila in falso amico nullus pensanl quantuin tribuuni, non quanta rapiunt, ct
xquilalis ordo, Sicut enim eouus lascivus liinnitu coiigiegant mercedes, et mittunt eas iii saccmn
257 SENTE"NT!j£ ALIjB. 258

pertusum (Agg. i), in sacco penuso vldetur p«- A ViU concedatur, ut per boisum eer&men penenia 1
cunia quando mitlilur, sed non quando amittitur. ad beatitudiuero.

Qui ergo quanta largiunlur aspiciunt, sed non In tempore ergo salulis suse, dum est ei tempus
quanta rapiunt, in saccum pertusum mercedes acceplabile, exsurrexit in superbia et cupiciitate

mittunt, quia eas in spe fiduciae intuentes congre- terrenarum rerum scstuans sine omui limore Dei.
ganl, sed non se intuenlec- perdunt. Ad hmc, mors, sanguis, eontenlio et rhomphsea,
Qui baplizatur a mortuo, el ilerum tangit eum, oppressiones, famcs, elc' (Eceti. xl). Peccanti ho-

quid proficit lavalio ejus ? (Eccli. xxxiv) Post lava- mini multiplex poena deputala est, ut correctus
crum inundus esse negligit , qui post lacrymas pceniteal, et deinceps caveat ; sed quia negligit et
vitie iniioceuliam non custodit. Lavantur quidam in pejus deficil, idco induxil Dominus diluvium
et mundi non sunt, quia commissa flere non desi- orbi, nt hominem deleret quem crcavil. Ad cora-
nunt, et rursus flenda committunt. parationem vero luluras pcense, nihil est quod hooio
Relribuens Dominus septies tanlum reddet libi patitur in praesenti. Nam tunc pieria et profunda
(Eccli. xxsv). Perfeclam sciticet remunerationem. vindicta veniet, ut qui in pnesenli vita peccare
Septenarius enim, quia septem dona Spiritus san- non cessant, sine line crucientur.

cti demonstrat, perfectus est ; et quia inleriorem et B . Vir respiciens in mensam alienam non est vita

exteriorem hominis substantiam compreheBdit, in ejus in cogitutione viclus (ibid.). Siultuin est otiari,

leroario animam (Uade : Piliges Dominum Deum et de alieno labore mercedem qtiaerere. Recipi«S
luum, ex tolo corde tuo, etc. Maiih. xxu Marc. xn)
;
unusquisque secundum opera sua (Ftom. n). Cui
in qualernario corpus siguificat, quia corpus de placel oliose lorpere, nec proximis docendo
lf>3
quatuor clcmeutis conslat. prodesse, tandem doloiibus inferni et sera pceni-
Ploli o/ferre munera prava, non enim suscipiet illa tenlia aestuabit.

(Eccli. xxxv). Apud Deum non est quantiias mu- mors, quam amara est memoria lua homini pa-
neris, nec persona pntentis appetitur, sed dilectio ce n habenli in subslanliis suis, viro quielo, et cujut

et humililas cordis, ideo nemo debet oflerre sacri- vim directm sunl in omnibus ei adhuc vatenti accipere
ficium de iniquitate, sed de justo Labore. cibum! (Eccli. xu.) Qiti prosperitalem mundiet di •

Nali avidus essse in vmni epulalione, cl non te vitiasamat, aiiiara est illi mors corporalis, quia
effundas super omnem escam (Eccli. xxxvn). Juxta fuiiirse viiae gaudia negligit.
historiam ,
parcimoniam laudat, crapulam vitu- mors,bonum esi judicium tuum Iwmini indigenli,
peral, quse ad infirmilalem pcrducit devorantem. elqui minoraiur viribus; defecto wtate, etc. (ibid.).
Mystice vero admonet, ut in temporalibus simus Bonum est christianis judicium morlis, quia pcr
temperantes. Unde : Mei invcnisli, comede quod ipsam Iranseunt ad aeternam vitam. No!i metuere
sufficit iibi (Prov. xxv). Et alibi : Neli pius sapere judicium mortis tensporalis, sed potius ; Eum iimete
quam oporiet sapere (Rom. xn). qui potest animam el corput perdere in gekennanx
Honora medicnm propter necessilatem t etenim (Malth. x).
creavii illum Allissimus (Eccli. xxxvin). Discretos Quo ad sequalitalem stateraeet ponderum, ubique
vuit nos esse in omnibus, quia omnia opera Dei scr-vanda est aequitas et observanda regula staleraa
bona valde (Gen. Unde, non debemus eos sper-
i). el ponderum, ne circumveniamus fratreni in em-
nere, quos constat Creatorem ad ulilitatem nn- piione. Quanlum hypocrisis, et dolus Domino displi-
stram fecisse. Sunt corporales rnedici, sunt el spi- ceant, oslendit his verbis : Statera dolosa abomina-
rituales. Corporales niedici corpora ; spirituales, tio est apud Deum , et pondtts aquv.m voluntas ejut
cunmt animas. Ulrique ergo honorandi sunt, sed (Prov. xi). Qui aliter causam pauperis et potemis
spiriluales praeferendi. librat, vel sua errala leviora quam aliornm putat,
Non est dicere, quid ssl hoc aui quid est illad ve! qui imponil in humeros hominura onera impor-
(Eccli. xxxix). Prohibet nos esse curiosos, el per- j) tabilia, vel qui bona in publico, mala in occullo,
scrutari quae scire non convenit. Omnia enim in abominabilis cst Domiiio.
ttmpore suo manifestabuntur, cnm illuminabit Do- Otnni homini noli iulendere in specie , et in medio
minus abscondiia lenebrarum, <zt manifestabit con- mulierum noli commoruri (Eccli. XLii).Docet nos pu-
silia cordium (I Cor. iv). ritatemcordis et corporis sfrvare. Unde: Periculose
Ignis, grando, fames et mors, omnia hmc ad vin- tibi minislrat, cujus Vfiltui.i frequenter attendis;
diclam creata sunt (Eccl. xxxix). Omuia homini nam impudici ocuii non norui.t animse pulcbriludi-
ante pcecatum obediebant, post peccatum vero, nein coasiderare, sed corporu.i.
pugnal conlra eurn orbis terrarum ; fames ct De veslimenlh proecdit tinea.ctamuliere iniquitas
mors et mille poricula mortis. Beslias quoque con ; viri :melior est enim tniquuas viri,quam mulier bene-
tra eirm ssevrant, et rhorophaea cceleslis vindictae. faciens; et muiier confundens in opprobrium (ibid.).
Ideo mali cruciabuntur in pcena, quia in tempore Mulier aut sexum 3ignificat, sicut fbi : Misit Deus.
sibi dato ad pcenitentiara, peccare non desinunt Filium stium, natum ex muliere (Gai. iv). Aut infir-
astimant enim (prosperitate quasi somno delusi) milalem, sicut hic Homo mtus de muliere, brevi
:

tempus esee pacis, non belli, cum homini pnescus vivens tempore, rtvletur multis mLeriis (Job_ xrv).
259 Ai.ANi DK I^SULIS 280

Vjr ergo in hoc loee, fortis et diseretus voca- A Arcum sttum letendit , ei paravii illum (Pcat. vn).

ur ; irjujier mens infirma et indiscreta; et ssepe Hic fidelibus suave jugum ostenditur, coiitumaci-
comingit, ut .discretus labalur in culpam, iijfirmus bus arma terribiiia.

axhibeat opei.aUonem bonam ; sed indiscretus de Valde speciosus est in splendore suo (Eccti. xliii).

bonis suis superbiens, giavius cadit; discretus au- Quia Seriplurs valde praeclara est in sensu suo.
tcm pcenitens ad discreiiouis' regulam redit; et de Giravit ccelum in circuitu glorite sum (ibid.). Quia
cielero , forlius et cautius agit. Srepe enin: colpa de supernis et de infimis narrat.

fortium fit occasio virtutis, et virtus infirmorum, Manns Exceisi aperuerunt itlum (ibid.). Quando
occasio peccati : hsnc muliec confundit in oppro- per virtutem et sapientiara Dei in Christum, Vetus
brium, quia rcs dignas confusione gerit. et Novum Testamentum condiium esi. lmperio suo
Quam desiderabilia sunl omnia opera ejns el tan- acceleravil nivem (iiirf.),id est perduxit frigidosad

qitamscinlillam, qumest, considerare! (Eccli. xu). justitiae nitorem.

Tanquam scinlillam opera Dei considerarnus, quia El ucceleral coruscaliones emiltere judicii sui

Vtx parvam notiiiam inde percipimus. (ibid.), id est terrores judicii, et virtutum mira-

lla orainavit Dcus omnia. ul qua>. sibi videnlur cula.

esseconlraiia, conveniant, ut elemcnta.vul quatuor

a El confraeti sunl lapides grandinis (ibid.). Docto-

tempora. res qui terram bumani ci\rdt» irrigant, tempeslatcm

Alliludinis firmamentum, pvlchriludo ejtts cst, spe- increpalionis in se gerunt, et in tempore fundunt,

ries eceli in visione gtoriee (Eccli. xliii). Pulchriludo et confringunl lapides grandinis, incrcpando scilicet

lirmamenti per clarilatem siderum, potentiam osten- duriliam pravi cordis, ne lapident vitale germen.

dil Creatoiis, sed magis decor Ecclesiae, in viilu- Laudemus viros gloriosos , et parentes nostros in

libus et miraculis sanctorum, cxcellentiam manife- gemravionc sua (Eccli. xliv). Quia plurima morali-
siat Redemploris, qui splendore suo illustrat cre- ter dispulando, allegoriamque el anagogem in ple-

denles cl ardore judicii puriiet peccatores. Unde risque tangendo , mysteria divini sacramenti ad-

subjungil :
didit; nunc de sanctis Patribus narrare incipit.

Sol m aspectu annumians in exilu, vas admirabile, Homines magni virlule, et prudentia sua prxditi

clc. Fornacem custodiens in operibut ardoris (ibid.). (ibid. ). Quia plures eorum reges scientiaj, diviliis

Quia supplicia gehcnnse praeparal peceatoribus. abundantcs, sed majori parie se ipsos regentes.
Tripliciter sot exurens montes (ibid.). Quia superbos Omnes isli in generalionibus gentis sute , gloriam

pro cogitalione, 164 loculioneel operatione mala, ~ adepti sunt, etc. (ibid.). Hsec juxla historiam, de pa-
exi rui ial xlerna Gamu a. triarchis et prophelis accipiuntur quorum semen, ,

Et refitlijens radiit suis obca?cat ocutos (ibid.'.). id est Isiaeliue, propter eoium merita etpromissio-
Quia mysticis veibis, supcrborum iudit ifilcllcctiiin. r.cs, srepe de anguitiis liberatum est. Uude Moyses

lindc : Vobis dalum esi nosse musletiunt regni Dei pro peccalis populi oians, Abraham , Isaac el Jacob
(Marc.w; Luc. vtn). x rcdueit ad memoriam, ut eorum meritis Deus pla-

ilagnusDominus qui fccit illum (Eccli. xliii). Di- catus, liliis peccantibus daret indulgenliam. Patris
spensalionem seillcet incarnaiionis, ut superbi crm- David meritum liliis multotemporeservavitregnum.
iundeiciilur, humiles scieutia f)ei exallarentur. Setj sacratiore scnsu , viii misericoidisft sunt apo-

Et luna i» omnious ii Uinporesuo; ostensio tempo- sloli et prsedicatores Novi Testamenti, qui veibo

ris. el signum awi (ibid.) Po.Uquam de soledisp-.iiavit, Evaiigelii et ministerio bapiismi, quotldie giguunt

disjiuiat de luna ,
quia Ciirislum sequitur Ecclesia, filios Dei, qui imilatores parentum suorum , exem-
ciab ipso illuminalur, sicul a sole luno. Luna enim plaeorum sectanlur, quoriim corpoia in speresur-
non liabct naiivum splendorem, sed a sole accipit; rectionis quiescunt, (juando semeu bonoium ope-
sit et Ecclesia a Chrisro, quse in perseculionc vide- rum ccelcsti mercede compensabitur.
lur niinui , sed in pace clarescit, creseet autem.avi- y Henocit placuit Deo , el Iranstaius est in paradi-

rabilitei- in consummatione. suin, ut del geniibus' pcenitentiani (ibid.j. Non ab

Vas castrorum in cxcelsis, in firmamento cocli ro Adam qui iransgressus est, et de paradiso ejectus,
spteudetts gtoriose (ibid.). Quia in ipsa consistit tospit enumerare patres, sed ab 1©5 Henoch, qui
multituJo udelium, qusein fi.rmam.enlo voritatis ct Iranslaius est in paiadisum; quia in hoc patet ele-

diviutc pitedicatioiiis, per totum orbem gloriose re- ctiosanctoium, qui de arrumna sseculi transieruut
splcndei. ad quieteimegni. jficcie.iiluryentuius in fine mun-
SpecUs cosli gicria steUarum, mitndum illuminqns di, ut det omnibus consiliurn prenitendi.

iiiexcetsis Dominv.s (ihiti.). Oriiatus Eociesise saneto- Noe inventus esl. perjpctus, juslus, etc. (ibid.).

rum plenitudo, quosDeus cxcelsus ordinavil utp:;c- Quaiido,pereunte.mundo, reservaius est,ut pceniten-
liicalioneEvangelii illuslrareniur. //i iu verbis sau- tiairi geritibus pru3iiicare(, et exempio dcmonstraret,

eti; id es>t in doctrir.a verre i^dei peraianeiilis ex T quod qui Deo dc.voie ^erviuiit. ab inlcritu a?ter-
,

speciani iuUic.ium Dei. no libcranlur. Curn eo; Deus pactum staluit, nr

yidi: arcum, i.t benedk eum qui fecit iltum (ibid.). ultra perdeiet aqtiis diluvii otnnem carnem. Signi-

Yeteris Tesiamcnti, undc aulem rectoies qui inter fluctus saeculij

^«ptuin scilicel Nov !
el : licant
 261 SE.NT£rSTJ, E ( XUM. 9g 2
arcam , iJ est Ecclesiam Dei regunt , et prre- A m«w, etc. (Prov. ix), sanctam scilicel Ecclesiam-
riieant bapjismum pcenitenlias, orationibus et sa- ubi etiam excidit columnas scplcm,<}uia ipsaEecle-
crilieiis Deum placanles liumano generi. sia acciph 186 Spirilum septiformem. Unde Joan-
Abraiiam magtms pater multarvm gentium, elc. nes : Et nos de pleniludine ejus accepimus (Joan. i).

(ibid.). Mullarum gentium , scilicct in Chrisiurn Possumus etiam dicere, quia sapieiitia ecdificnrii
crcrientium ;
quia filii carjiis non ajstiraanlur in sibi domum , bealam scilicel Yirginem , in qua
semine. Duplex est promissio Abrahse : in. arena excidit columnas septem, id est qualuor cardinaleS
maris exprimuntur steriles mundi, m similituditie virtutes, prudenliam, iemperantiam, fortitudinem,
slellarum , fideles chrisliani ,
qui resurrcciionis justiliani ; et Ircs deilicas, id cst Odem, spem,
lurnine coruscabunt sicut aslra cceli. cbaritatcm. Sed quoniam legimus : SeJes sapicnli:»)
Pliinces fdius Eieazari lertius in gloria est (Eccli. anima justi, in liac domo, id est In anima jush,
xlv). Pliinces fiiiiis Eleazari, sicut scriptum est io possumus eliam invenire columnas scptcnj, icl est
libro Numeiotum (Cap. xxv), accepit a Domino septem morales virtutes, qure ihi exciduulur, et
tcslamenlum pacis, quia zch> Dei Israclilam et cum multo lalore mirabililcr expoliunlur. Scptem
Madianitidam mulierem fornicantcs inlciTecit. columnae, id cst septem virtuies, istoe sunt clia-
In quo myslice significatur, quia qui zelo Dei, 15 ritas, humilitas, sobrietas, castilas, obcdicnlia,
carnis su* luxuriam et subditorum interficit disciplina, patientia. Et quia omnis, id csi. pcrfccta

meretur a Domino dignitatem etiam sacerdolii, et laus in finc canitur, junganuis his pcrseverautiain.
ad illum sacerdotem pertinet de quo scriptum cst : Istse octo virtutes ct singulac diversorum, omnes
Tu es saeerdos in isiernum, etc. (Psal. cix). simul propriac sunt moiiachorum. Cliarilas cst
Ideo staluil ilti iestarnenlunl pacis, elc. (Eccli. forma virlutum humililas sedcs vcl calhcdra vir-
,

xlv). Signilicat, quod David in distributione mini- tulum, sohrictas mcnsura, caslitas ornamentum,
slrorum Dei (7 Par. xxiv), quos in xxiv sortes obedientia auriga , disciplina scliola ,
paticulia
divisit, ut per vices Domino minislrarent, gloriam clypeus, perscveranlia corona.
Pliincos non minoravit, sed auxit. Charilas rcgina virtutum , humilitas custos ,

Unde in Paralipomenis : Pbinees filius Eieazari sobriclas minisfra, castilas pulchritudo, obcdicntia
erat dux eorum coram Domino. dircclio, disciplina correclio, paiicntia probalio,
Unde Hebrsei tradunt, quod adhuc corpore vixc- pcrsevcrantia conclusio. Charitaicm connnenddt
rii , et tabeniaculo minislrorum vicesordinaverit. nobis Dominus, dicens : Majorem chariiatem nemo
Supienlia eedificavit sibi domuin, excidit eolumnas _
liabe', ut animam sttam ponat quis pro amicis sttis

sepiem (Prov. ix). Unde : Supientia ubi invenilur, ' Uoan. xv). Humilitalcm docet, dicens : Discite a
el quis est locus inlclligentite ? nescit /wmo pretium vie quia mitis sum, et humilis corde (Mattli. xi).
ejus, nec invenitur in terra suaviter vivenliam (Jvb De sobrielaie : Sobrii estote et vigilate, elc. (1 Pctr.
xxviu). Ecce, limere Deum ipsa est sapientia, et v). Dc caslitatc : Siul lumbi vcstri prwcincli (Luc.
abstinere a malo, prudentia. Ut evidenter appareat xn). De obedientia : Melior esl obcdientia r/artin

quK sit illa sapicntia quae domum aidificavit, dis- viclima: (1 R'g. xi). De disciplina : Apprelicndile
iinguendum esl inlcr sapienlias ; est enim sapicnlia disciplinam (Psal. n). Ei : Qui abjicit diseiplinam,
muniii, sapienlia carnis, sapientia desursum , et infelix est (Prov. xv). De palicntia : ln patieniia
sapieutia sursum. De sapie:uia mundi dicit Apo- veslra possidebilis animas veslras (Lttc. xxi). De
SVolus : Sapienlia hujus mundi , stuliiiia est apud perscveranlia : Qui perseveraverit usque ad finem,
Deum (l Cor. v). hie salvus eril (Malth. x ct xxiv). Charilatem
com-
De sapientia carnis, idem ait : Quia prudentia mcndat nobis locus etviclus; humilitatem, vilitas
camis mors esl (Rom. vni) De sapientia quae de- habitus ; sobrictatem mensura cibi ct potus ,

sursum est, dicilur, quia pudica et pacifica esl, etc. caslitatem indicit nobis ideniilas sexus; obciiien-
(Jac. jii). De sapientia sursuin, dictum est, quia ~ tiam noslram insiintat, qttod invicem inclinamus
aiiinyit a ftne usque ad fuiein forliter, et disponil disciplinam, quod inagistros habeinus ; palienliam
otnnia suaviter (Sap. vm). demonstrat nobis, quod per silentium quasi niuti
Sapier.tia mundi in vaniiate , sapienlia carnis in sumus; pcrseveraniiain, quod claustris includiinuf.
voliiptate, sapienlia desursum m veritate, sapienlia Ilaecde virlutibus brcviter dicta sunl pro eo quod
sursum vcritas est, sctcrnilas est. Regnum Dei ncn in sermonc , zcd in virtute esi
Sapienlia ergo qua: sursum est, cl quse Deus est, (1 Cor. iv), adeoquc juncla suut virlus ct regnura
ipsa xdifuavit sibi domum, corpus virielicct Dmni- Dei., ut virtus ipsa dicalur regnum Dei. Undo
lii, in quo habilavit. corporaliter. Ibi cxcidi: colum- Apostolus : Reynum Dei uon esl esca et potus, sed
nas sepiem , id esl seplem charismala Spiciius fustitiu, ei pax, et gaudium in Spirilu sancto (liom.
sancti. Christus enim secundum quod homo, acce- xiv). Et Dominus ait : Viegnum Dei inlra vos est
pit Spiriluui scptiformcm, non ud mensuram, sod (Luc. xvn), Virtus via e*t, regnum Dei palria
^d plenitudinem. Unde Isaias : Rcguiescet super eum noslra est. Teneamus viam, ut perveniainus- ad
Spiriius Dotmiii, spirilus sapientia; el intellcclus, clc. patriarn. Aggrediamur alacriler arceni virluium;
(Isa. xi). ftursum • Sapientia mdificavit sibi do- curramus velociler viam mandatorum, ut perve-
263 ALAN! DE IRSULIS 261

niamus feliciter ad Creatorem nos'.rum , cui est A Innocentia est, ut ncc laedas, nee laedere velis, be-
lionor in ssecola sjeculorum. Aaien, ncficenlia est, ut si possis, prosis, si non possis do^
Quam auam decora, eharhsima, in
pulchra es, et leas.

deiiciis ? (Cant. Yox Chrisli est, lidelis anima?

vn) Sic audire mcreberis : Quam pnlchra es, eldecora!
pulchritudinem laudanlis et admirantis. Unde non Ut autem et charissima nomineris, adhibe aliquid
a-it pulciira es, sed admiralive : Quam pulchra es! quod ipsis virtutibus majus cst, hocest Nolialttim :

Est autem gemina pulchritndo, naturalis et artifi- sapere, sed lime (Rom. xi). Hasc est humilitas, virtu-
cialis; naluralisa conditione, artiiicialis a compo- tum nutrix, virlutum gloria, virtutnm vita, nomen
sitione. Anima namque a Deo pulchra est condita, et merilum.
sed ipsa superjectis sibi slercoribus vitiorum, Hac sine, virtutes non tirtutes dici, nee virlutes
sponle fcedata est. Ut ergo naluralem recuperet numcrari dignae sunt. Hanc ergo qusecunque es, de-
pulchritudinem , oportet eam dignis poenilentiae vota anima, applica tibi, applica te illi, habe sociam,
flelibus et fruclibus , conjectas sordes abluere. habe charissimam, et sifueris purilate ehara, cha-
Primo quidem operis, sectindo sermonis, tertio ritate charior, erishiimililate charissima. Vel certe,

cordis, Puriias actionis in tribus consistit, ut sit quia humililatis tria genera sunt, subesse videlicet
scilicet sinc iniquitale, sine mollitie, sine levitate ; u superiori,pari, inferiori, merilo quae nullum prser

innocens, munda, gravis. termiltit gradum, in primo cbara, in sccundo cha-

Puritas quoque sermonis liiplex est, ul sit sine rior, in terlio charissima nominatur
mendacio, sine jactanlia, sine mulliloqnio : verus, Jam ad delicias veniamus : Cliarissitita, inquit, in

humilis, parcus. de{iciis. Si beata est anima quse labores mnnuum

1@7 Et puritas cordis in tribuscst, in intcstioue suarinn nianducabit (Psal. cvsi); quae paupertatem,
recta, quae nihil moli'atur iniquum ; in affeclione quae luctum, quae persecutionem patitur propter ju-
rigida, quse nil recipiat oiiosum; in cogilatione sliiiam (Matlh.x); quid'illa quaein deliciis habilat,
inunda, qnae nil rccipiat sordidum. Ex gemina pu- quse deliciis affluit, innixa super dileclum suum?
ritate, operis scilieet et sermonis, potest vocari El hic gradus aliquot advertere est. Est anima
puictira ab hominibus, hsbet enim gloriam apud quae in sudore vultus sui veseilur pane suo, quas
homines, sed no.n apud Deum; at uhi puritas cor.- cum operata fuerit terram suam, non dat fructus
dis adfuerit, non ah hominibus solum, sed ab 60 suos, sed spinas et tribulos germinat ci (Gen. 111).

qui cordis inspector est, <juam pulchra vocabilur. Est item quce laetatur cum bene fecerit, et exsultat
Sed nativse puritatis reparata specie, oportet alium „ in rebus oplimis, dieens : Bonummihi, Bomine, suia
omni arti et sludio exliibere decorem, id est com- humiliasli me, ut discam justificationes tuas (Psal.
paralis coloribus virtuium, exornare animam, eique cxvin). Estet invenire (raro quidem fateor) cui vi-

vestem facere nuptialem, ut sic placens Sponso vere Chrislus sit, et mori lucrum (Philip. 1), quae
specie sua ac pulchritudine sua, mereatur audire, glorietur in tribulationibus, quae gaudeat quod di-

geminato l.mdis suae preeconio: Quam pulchra es, et gna sit pro nomine Jesu contumeliam paii; quidni
qttam decora! Hunc decorem maxime operalur cha- eam in deliciis esse, imo et affluere dicam? Prima
ritas, quaeestamor in Deumetproximum. In Deum, quippe in spinisest, quae laborat in gemitu suo,
tripliciter, quia Trinitas est ; ex lolo cordc, ut solus lamentanset dicens : Miser factus sum et curvalus
plaeeat rationi ;ex loia anima, ut solus sapiat vo- sum usque in finem, tola die contristatus ingrediebar
inniati ; ex tota virluie, ut solus tribat iu concopi- (Psal. xxxvu). Secunda 1^8 in cibis est, quaenon
scentiam sui. In proximum dupliciter, cum duplex sine deleclalione vescitur pane illo, de quo pane le-
supeibia sit : primo, secundura aniraam; deinde, stalur ipse qui dicit : Meus cibus est, ut faciam ra-
secundum carnem ; namquisolam earnem vel so- lunlatem Palris mei (Joan. iv). Magna qtiae spinas
mi auimam diligunt, neutrum diliguat. patitur, major quaj vescilur cibis Patris sui; at om-
Ad utramque sufliciunt illa duo praecepla : Quod D nium maxima, quae deliciis affluit, ct de deliciis ad
libi non vis fieri, alii ne feceris, et : Quw vullis ut (a^ delicias transfertur, cooperante gratia sponsi Jesu
cianl vobis homincs, el vos facile illis (IUatth. vn, Christi Domini noslri K qui est bcnedictu? in sae:ula
Luc. vi). In alicro innocentia,1n alterobcneficentia. saeculorum. Amen.
 D£ SEX ALIS CHERtBlM. 286
265

MAGISTRI

ALANI DE INSULIS
DOGTORIS UNIYERSALIS
OPUSGULUM
DE SEX ALIS GHERUBIM
In quo succincta et sana continetur doctrina de Compunctione, Confessione, Satisfactione,
Diiectione Dei et proximi, etc.

Kuv.c prhmim integre in lucem cditum ex aniiquo ms. codice biblioihecm S. Yedaili, Atrebali.

AD LECTOREM.
1©9 Non mireris, Lector, si forte opuseulum hoc (pro majori siii parte) aliquoties inter Opera S. Bo-
jiaventuvx imprcssum conspexcris, et nunc Alano allributum videas; hunc cnim verura illius aucto-

rem Antonium Possevinum, in Apparatu sacro; Valcrium Andream, in

esse, prseter clarissimos vires,

bibliotlieea Belgica Anlonium Sanderum, de Scriptoriims Flandrix; aliosque recenliores plurimos (18),
;

asserit etiam Joannes Trithemius, auclor in veterum scriptorum cognitione versalissimus imo sua- :

det slylus el clare convincunt plura anliquissima mss. exemplaria, quae expresse Alani noaien 170
prceferunt {quorum unum ex iilustri bibliotheca nobilis viri P. M. Toussani Desbarbieuz, Insulensis,
lopavcha> Despretz, etc. mihi procuravit vir doctissimus veterura prresertim audorura lectione, Clau-
«lius Doresmieuix, Atrebatius) cum c conlra, nullum Iiuc usque, antiquum exemplar prodierit, quod

Sancli Bonavenlurse nomen pissferret. Adeo, ut quicunque liactenus opusculum illud curarunt impiimt

una cum operibus ejusdem Sancti BoMveiUurae, semper adnotaverint, rneerlum esse, utrum revera
genuinus esset felus Seraphici docioris, an Alani. Testes hujus sunt, duse exactissimae editiones ope-
nini ipsius Seraphici doctoris; scilioet, Romana Valicana, anuo 1587, jussu Sixti v adornata, et

Mogunli..a anni 1619. In quibus ad calcem tomi VII, reperies opusculum hoc (ficet terlia, fere, sui

parle truncalum) ad seriem opernm incertorum rejectum, cum inscriptione sequenli : De ses alis
clterubim iractatus. Qui larnen ab aliquibus Alano adscriplus fuit. Uoc tnodo prmnotatur opusculum
islud in omnibus impressis. Alanura autem de Insulis Joannes Trilkemius in suo de scriptoribus eccle-
siasticis calalogo, ejus auclorem agnoscit, et De sex alis cherubim inscribit. Cujuscunque vero auctoris sit,

brevem et sanam conlinet doclrinam de compunclione, conjessione, salisfaclione, curnis mundilia, tnenUz

purilate, Dei el proximi dilectione. Haec ibi.

Ad hscc, scias etiani velim, opusculum hoc r.unquam adhuc faisse impressum integre, sed sempur
inulilum, nam auctor initio ipsius opusculi, expressa scraphini imagine, eam dilucide explaitat, juxta

visionem Isaise vi : Vidi Dominum »edentem, ete. quam docte et eleganier exponit. Qnia expositione
pramissa, dictae imagini concinne totum 171
subsequens opusculum appropriat. Haec expositio (qute
facite tertiam opusculi partem coniplectilur) in omnibus impressis exemplaribus desidcratur; quam
nos hic restituimus, ex ms. codice pervetusto (ut prsetactum cst) bibliolhecse Vedastinae.

Porro, licet altentis, imagine seraphini, ejusdemque explanatione juxta visionem Isai» (in qua non
nisi seraphinorum lit mentio, et non chcruhinorum) Libellus hic convenienlius forte inscriberetiir : De
sex alh serapliim. Nihilominus, quianon solum exemplaria omnia impressa, verum etiara Trithemius,
ct aniiquum ms. nobis commuiiicatum, iKum inscripscrunt De sex alis Cherubim, eumdem bic titulum
reserv.ivimus prajsertim, quia auctor in fine jam sspius memoratse expositionis, asserit se quoquo
;

in opusculi concinualione reflexisse ad visionein Ezechiclis prophetse, qui non nisi de cherubinis Ioqui-
Uiv, nulla facta menlione seraphinorum. Interim libellus bonus et utilis cst, adeoque rcpetito prselo di-

guus.
D. Carulus de Yfscn
prior Dunensis.

(18) Thomas Demster. in Hisl. Scotice. Claudius Doresmieuli, in rpistola ad me, hac de rc dsta.

Paiboi.. CCX. f>

267 ALANI DE INSULIS «8
 869 DE SEX ALIS CHERUBIM. 270

DE SEX ALIS GHERUBIM,

172-173 Aa *
explanationem hujus figurse, ne- A legi potes : Ea quce sub ipso erant, icmplum reple-
cessaria videtur esse discussio hujus auctoritatis : bani, hoc est ea quae templura replebant sub ipso
Vidi Dominum sedentem super solium excelsum et erant, quia quidquid temporaliter volvitur, inveni-

eievatum (ha. \i). Exceisum est quod situm est in tur infra aHernitatem. Immensitas enim seternilatis,

sublimi; elevaium,quod de iaferioribus ad superiora temporales angustias infra seclaudiL; quia et prior
tianslalum esl. Solium ergo excetsum, sunt angelici tcmpore est qui nunquam coepit, et posterior tem-
«piritus; soiium etevalum, sunt animae sanctorum, pore qui finem «escit; et supra tempus est, qui
de Itujus mundi voragine transiatse ad gaudia su- mulabililatem non recipit. Seraphim stabant supcr
pernse pacis. Et quia utrisque prasidet Deus, ideo illud (Isa.n). Duo seraphin, duo testaraenta sunt.
sedere dicitur super solium excelsum et eleva- Ei pulclire seraphim (quod interpreiatur ardens) di-
lum. vinam Scripturam sigiiificat, qua> eos quos per co-

Quod vcro in sequeniibus dicitur : Plena est omnis gnitionem prius iiluminat, per ainorem postmcdum
lerra majeslate ejus (ibid.) ;
per terram, omnis cor- fortiter ardere facit ; etenim, qui non ardet, non in-

porea creaiura significalur, quaeplena est majestate cendit, Duii) enim mcnti nostr® quod debeat desi-
Dei, quia divina essentia sicut spirituali creatura derare ostendit, prius eam illuminat, ec deinde ar-

per cogitalionem prsesidet, ita corporeamcreaturam dentem reddit.

rcgendo atque disponendo, impiet. Quod ergo aiibi Ardet ergo quia ardenics facit, sicut alibi lucere
dicitur : Ccelum et lerram ego impleo (Jer. xXfif) ; et dicitur, qui iliuminat. De hac Scriptura, Peirus
rursus : Cfeliim mild sedes est, et terra scabelhtm tlicit aposioius : Habemus firmiorem prophelicum
pedum meorum (Isa. lxvi), hoc ibi dicitur : Vidi sermonem, cv.i bene facilis altendentes lanquam tu-
Dominum sedeniem, etc. Qute sub ipso erant repte- cernce lucenti in caliginoso loco, donec dies iltuccscat

bani templvm (Isa. vi). Templum est capacitas tn- el tucifer luxoriaturin eordibusvesiris (II Petr. i),

tellcclus spiritus angelici, et hominuni; qnod, tem- Et fortassis, secundum similitudinetn qus ibi Scri-

plum implctur ab iis qui sub ipso Deo sunt, quia pturaa attribuitur ad signilicandum efiectum quem
tanta est operum divinoruni immerisitas ui ad ea ipsa in cordibus audientium elTicit, dictum esf :

perfects comprehendenda, nuliius intelligentia suf- Seraphim siabani super iliud; surgit enim cum nos
liciai. Implet cor raeum co.isideratio eorum, non erigit ; ambuiat, cum nos prolicere facit; stat, euuj
cOfnpre.henditiiracordemeoirnmeiisitaseoruin.Qiio- nos in beato proposito figit. Sed inquirenduht est 9
modo ergo factorem opeiis coroprehemiere valebi- Deus super soiium sedere dicitur ; el super
(jiiare

rous, qui ipsum factoris opus ad plenum capere C solium non sederc, sed stare seraphin perbibetur*
non valemus. Possumus etiam dicere, quod solium Et quia superius, hoc solium tribus modis interpre-
hoc excelsum et elevalum, in quo sedet Dominus, latt 174sunius secundum utrumquc modum ex-
;

«etcrnitas est deitatis, 'quocl de ipso soio dicitur : positionem adnpiare debemus. Si ergo solium Dei,
Qui habilat mterniialem iha. lvii). Non quod aliud spirituales creaturas accipimus, recle super solinm
sit Deus, aliud SRterniias ejus, scd quod soiium re- sedens Deus describitiir, qnia divioilas deitatis
gnantium cst, el ideo, reci.e in solio «eternitalis se- eum sit super omnia, nc-c virtuie prolicit, nee sa-
iJerc dicitur ; quod sicut essentise ejus, ita etiam picntia crescii; cmi> nec plenitudo atfgeri possit, nec
onanipolciitia; ejus nec principium nec finis inveni- Mens vero humana, quotics per
afternitas variari.
tur. Semper fuit, et seroper omnipotens, semper cognitionem Scripturae fuerit iliuminaia, ad ccele»
in se, el semper a se plenus et perfectus fuit, nec stia.conleniplanda sublevatur;si ipsos quoque aii-

redundavit. Dicit ergo : Vidi Dominum sedentem gelorum choros transcendehs, usque ad prscsentiain
super solium excelsum el etevatum. Virlute diviniia- sni Conditoris profecerit, super soliuin qtiidem
tis omnem creaturam et aiternitate prascedit, et di- asceirdit, scd stac et non sedet : qula illuc proiicien-
gnitaJc trauscendit, potcstaie disponit. Sequitur : iio per laborcm venit, ubi per naluram manerenon
Ea quw sub ipso erani rcplebani templum. In hoc " habuit: starenamque iaborantis est^ sedere Sninii
loco poiest inteiiigi cironitus leraporum, etanibilus quiescentis.
sascuiarum : tempora namque dum in cursu suoin Super solium aulem ajlcrnitatis, non nisi Deus
se ipsa revertuntur, quemdam lempli ambitum gc- swiet, nos vero stamus, quia inrlpimiis esse per
nerando circums';ribunt. Quud ergo dicitur : Qux gratiam. ubi ipse est per naiuram : ncc ad illud so-
sub ipso erant, recte sic inloiligcndum est, quod lium, nisi per mortis laborehi, pervenire possumii-i.
oijiiiia ssculorom teinpoia plena sunt operibus Dei Atlamen, licet ex conditione, scrvi obnoxii simus
r
ct ooiuis «eneratio horreat mirabiiia Dei. Vel sic ex adoplione, *lern iatis bseriidcs clflciiuur. Sex
S7I ALANI DE INSULIS 272
alee uni, el ux afa alleri (Ita. *i). W esi ulerquc A pturae ad bona opera instruimur, quast qtiibusdai»
sex alas habebat. Uterque duabus alis corpus suum aiis adalta sublevamur, quibus etiam volamus, Ailet

tegebat, non Domini ; lioc est primum : par uter- ad alterum (ibid.), dum ad studium bonse operationis
que duas alas extendebat: alteram ad tegendum nos invicem exhortamur : volantes autem, Sanclus,

caput, non suu*» scd Domini alteram ad legen- ; 17 & sanclus , clamamus, si per bona opera nostra,
dum pedes, non suos sed Domini boc est secun- ; non nostram sed Pairis nostri qui in coelis est

dum par uterque duabus volabal alis, alter ad al-

: gloriam amplilicare saiagimus. Quidenim est, San-
terum ; hoc est terlium par. Si ergo seraphim sa- etus, sanclus claroare, nisi crcationis nostrae gio-
cram Scripturam significal, tria paria alarum, tres riam quam agnovimus intus, in aperlo praedicare?

sunt intellectus ejusdem Scripturae, historia, alle- Restat nunc, utpostquam ostendinius quid sibi ve-
goria, tropologia, quse shigula idcircG bina sunl, lit, quod caput Domini et pedes ejus absconditi
fjuia singula ad dilectionem Dei el proxirni, legen- esse legunttir, etiam quid de reliquo corpore cogi -

tium animos accendunt. Duae alae quse corpus se* landirm sit demonstremus. Si ergo caput Dei esso

raphin tegunt, hisloria est quae per velamen litterse dicinius qnod fuit ante mundi constitulionem, et
mysticos tegit intellectus. Duae alae quae a capite pedes ejus, quod fulurum est post constitutionem
Domini ustjue ad pedes extendunlur, allegoria est, hujus saeculi; recte per iongitudinem corporis ejus
quia cum mysteria divinae Scripturac discimus, us- accipimus, quod inier principium et iinem meriium
que ad ipsius divinitatis cognitionem, quae ante est spalium lemporis. Caput ergo et pedes (egunlnr,
nmnia est, per illuminationem mentis penelramus. quia primaet novissima invesiigare non possumus;
Sed sciendum est quod alae extens» usque ad ca- corpus apparet, quia ea quae medio in boc pnesenti
pul, etiam pedes attingunt, et ulrumque tangentes saecuio geruntur, vidcmus. Hoc corpus eslEcclesia,
legnnt ;
quia quoties ad ejus aeternitalem cogitan- quae incepii a primordio mundi, ei usque ad finera
dam, per excessum mentis rapimur, nullum in eo saeculi durabit. Haec est arca quae a capite usque ad
priocipium aut inem invenimus. Alas ad corpus pedes pertingit, quia a principio usque ad iinem,
extendimus, dum eum anle omnia fuisse cogita- per successionem generationis sancta Ecclesia se
mus; sed his eisdem alisnobis caput ejus velamus, estendil, ut corpus Dominicum perfectum, non di-
iu quantum in eo iinem uon invenimus. Tangimus ntiiiutuni generet si jam perfcctuns essel,
: etenim
etiam caput ejus, dura eum post omnia esse, non ut ait Apostolus, jara finis mundi adesset. Sedscieu-
tempore sed aeternitale, consideramus; sed pedes dum est, quod sicut in persuna hominis, alia sunt
ejus tangimos, quia quanto magis aUernitaiem circa pedes ejus, et nec in corpore, neque de cor-
£
inens humana investigare nititur, tanto magis iu- pore sunt; alia sunt in corpore, nec tamen suntde
eomprehensibilem eum esse miramur. c«rpore; ita etiam est in corpore Christi, id est Ec-
Thurjbuh hinc inde dependentia, orationes con- clesia, qu«habitat in medio pravae naiionis, et dum,

templativorum el aliorum activorum, conspectui assultus infidelium excipit, quasi quibusdam iiucti-
dhino oblata?, olficio sanctorum angelorum, habent bus procellarura aforisarca contunditur; dumvero
significare. Quod autcm in Isaia scriplum est : Ve- a falsis fratribus iribuiationem sustmet , quasi
labant faciem ejus (ibid.), et non caput, eodem mo- quibusdam noxiis h.umoribus iutus corpus lorque-
do inlelligendum est, qnod dieturo est ad Moysem tur. Quaecunque ergo corpori contraria sunt, sive
Non poleyis faciem meam videre, non enim videbit intus sivc foris sint, non de corpore sunt. Quod
me homo et vivet (Exod. xxxi), quia plena !ia;e est autem brachia Domini hinc inde complectuntur
cognitio divinitatis, quae sanctis in aeterna promitli- omnia, hoc siginficat, quod sub ejus polestale sunt
tur vita, de qua Apostolus : Yidebimus eum facie ad universa, et quia nemo manum ejus, vel dexteram
faciem (I Cor. xm). Et rursum Tunc cognoscam
: ad praemium, vel sinistram ad damnalionem effu

sicut cognitus sum (ibid.). In hac enim morlalitaie gere potest. Cur ergo amplius merabra de saiuie
adhucdegentibus velata estet abscondita; in illa au- B corporis sunt sollicita, quas talem capitis potesta-
tem aeternilate non velala, sed revelata et manife- lem agnoverunl ! Ipse novit qnid corpori suo expe-
sta, sicut in Evangelio Dominus ait de bonis ange- diat, qui percompassionem sentit periculum, etper
lis : Angeti eorum semper videnl faciem Patris mei, potestalem parai remedium. Ipse qui in mari viam
qui in cmlis est (Malth. xvm). Quia ergo ad prae- ponit, et corpus suum,id est Ecclesiam, quasi arcam
sentem tractatum perlinet, ut iacies nuda remaneat, in diluvio multis modis nevit regere. Hic esl Chri-
verbs propheliae non imntnitantes, sed pranermit- stus gubernator et idem portus.iuterproceUashujus
tentes, ut cum verum sit, quod in Deo nullum prin- vitae regens arcam, seu Ecclesiam, quas est corpus
crpium compreliendetur, ut stare possit quod dici- suum, medium per se ducit ad se.
tur : Angeli eorum semper videnl faciem Pairis mei, Ut aulem exemplar hoc evidentius tibi iiat, totam
faciem apertam reliuquimus. Caetera quoque quae personam Chrisli, id esl caput cum membris, iu
haberi aliler dicuniiir, non ad prophetiam, sed ad forma visibili depinxi, ut cum tolum videris, quae
ptcluram referenda sunt. Duabus alis lotabant (ha. de invisibili parte dicuntur, facilius intelligere pos-
vi). Istae duae alae quibus volabaut seraphim, tropo- sis; talero vero personam hic libi exprimere cupio,
lngiam 6ignificant; quia dum leclione diviits Scri- qualem se Isaias vidisse tesu>batur (Jbid.) ut por-
273 DE SEX AL1S CHERUBIM. 274

sona p.a. oculis supposiJa, cum exposilione aucto- A prresumplio, perve.si.as, .g&o.asitla, obHvio, ne-

riiatis concordet. Et ae tania. materis. metam exce- gligentia et necessitas, quas sola cxcusabilis est

damus, lisec de pedibus sedentis super solium ex- Pudori autem fortitudinis vlrtus, persculi quod im-
ceisiin», quns seraphim duabus velabant a!is. scri- niinet nisi reveientur peccata, necessitatem pen->

ptori, et sinon auditori, commemorasse suOicit; sans, viriliter resistat. Timorem vero quem pcena
qui a facie exorsus sedentis, per niedium usque ad injungenda incutit, patientise fructus expellat. Con-

pedes, via duce, secundum Isaiue et Ezechielis vi- tempw»m -quoque presbyteri, reverentia, veneralio
sionem perveni. et dilectia Christi vicario debita, penitus evacuet.
De.perationem etiam, diviiiae miserieordia. beni-
Alm pritnce penna prhna.
Prima aia est co.ifessio,non laudis, unde Confite-
:
gi.ilas excludat. Pra-sumptionetu autem divina.

viini Domino quouiam bonus, qiwnium in zaienlvm mi- justitia. districta scveritas exslirpet.

tericordiaejus (Psal. cxvn), sed criminis, unde : Con- Perversitatem vero fidei ratio cxlerminet, Sed

fileminiallervimmpeccata vestra{Jac.y). Hoec confes- el Ignoranliam providentia devitet. Oblivionis te-

sio,pecca!i aceusatoria manifestatioest. Heecprcpria. nebras, morum et operurn studiosa perscrulatio,

infirmitalis, et ignorantias, et maliliae, eompungente ei in memoriam revocatio illustrct. Torporem au-

penna
^ tem et negligeniue teporem, fervor spirittss evelias
conscienlia, lugubris enarralio est. Hujcis alse
omnem simulatio- et destruat. Necessiiatem vero nulla ornnino pras»
prima est veritas, qnae excludit
veniat negligentia»
nciu ; vera namque non ficta, non simulata debet
esse confessio.
Quarla penna primie alce.

Quarta penna est humilitas, qu.e typum superbke

Secunda penna printce u!<e.

Secunda penna, inlegritas est, quae decurlaiio- excludit (Prov. m). Mens humilis , lingua humilis,

viiltus humilis debet csse eonfileniis. Superbis

nem excludit, et divisionem. Integra enim debel esse ,

enim Dominus resistit, humilibus aulem dai gratiam

confessio, non decurlala, non divisa. Decurtatio
aliquid occuliat ; reservat 176 euim sibi, quod
peenitet peccasse, sed non omnino ; aliud retinet, Quinta penna primce alce.

Quinta penna est simplicitas. Haec propriam in-

io quo deiecletur. Sed infideiilatis impietas est, ab
i!!o qui jnslus et justitia est, diminutam sperare iirrailatem, propriam ignorantiam, propriam accusat
malitiara, nihil dcfendens, nihil excusans, niiiil at-
vcniam. Sed tt vuinus unum snfficit ad mortem.
tenuans. Vera igitur, integra, firma, humilis el
Divisin aistem omnia, sed non uni revelat, Quidara
quos omnino simplex, debet esse confessio. Vera, sine shnula-
enim sunt, iitait B. Augustinus (J9), C
lione: inlegra, sine dimlnutione; Oirna, sme titu-
pceriitet peccass;> , sed verecundia ducti, dividunt
batiene, ha.sitati.ine et desperatione ; humilis, sin.
apud se eonfessionem ut diversa diversis sacerdo-
jactantia, sine prfesuinplione : sine alterius com-
libus velhu cpnfiteri, et quse uni celant, alii nia-
parsrtione simplex, sine excusatione et defenssooe.
nifestanda conservant ;
quod est, quodammodo se
laudare, et ad hypocrisim tendere, elsemper venia
llsec eslprima alacum pennis suis.
Ala seeunda.
carere, quani pcr frusla putant invenire. Omnia
Confessionem sequitur satisfactio. Has duas pri-
igitur, et uni, pra?sertim criminalia, confessioiie
mas aias creat et format compunctio. Iu omni e:iim
revelanda sunl, nec solum actiones pravie, sed et
actione poenitentia., hcec tiia necessaria esse com-
circumstanlia. earum, id est iocus, ternpus, modus,
niuiierus, persona, et si qua. suut siniilia, non.ne-
probantur, compunclio, |,77confessio, satisfactio.

gligertter reticenfta, sed diligenter confcssione cx- Conipunctio autein turbat, confessio accusat, salis-
fac.io confortat compunctio rnorbi occasionem in-
plir.anda sunt. Slulta namque inter locum et locum, ;

vesiigat, confessio manifestat , salisfactio curat.

lempus et lempus, modum etmodum, personam et
persouam, dislantia est,
Coinpunctio mala enumerat, confessio conderanal,
D salisfaclio emendat. Compunctio apostema ptingit,
Corisuetudinis quoque.pcrsevcraniia, qi.33 a(i
confessio saniem exprimit, satisfactio catapiasma
tempus respicil, , numeriquc rnultiplicatio Dei pa-
lientiam (qnse ad pcenUenliam vocat) exacerbat, apponit. Compunctio vulnus invenit, confessio ape-

divinamque iu se provocat ultionem. In persona rit, satisfactio sanitatem reslituil.

.iulem sexus, .eias, scicntia, conditio, necessitudo, Compunctio autem est cordis contritio, seu, qui
;

pousanda expwsse manife- alligalcontrita, animidolor; quse recoiligit divisa,

et ordo, studiose et
animse amariiudo : et quse miras dulcedinis suavi-
standa sunt. Qui ergo confitetur, in singulis bis
tatem generat. Scriptum est : Scindite corda vestra,
iinmoretur.
et non veslimenia vestra (Joel u). Et alibi : In cu-
Tertia peuna alw primce.
Tenia penna est lirmitas, quia fortis et tirma bilibus vestris compungimini (Psut. iv).

debei, esse confessio Ha?c firmilas, decem qure con- Compunclionem duplex causa creat, timor sci-
Du- licet, et spes. Timor causa inchoativa e^t, spes
fcssionem impediunt, expellit. Quae suul illa?
consunimativa. Timor, quia quam niire homo 3
dor , limor , contemptus presbytcri , desperatio,

(19) Lib. De vera etfalsa poenilentia. cap. 13, tora. IV).

 215 ALANl DE INSULIS 2"G
Creatore suo sit conditas, quam gratuilo nutritus, A sequenie, punis et corrigis raala tua, fructus poeui-
quam in substanlia reetus, et ratione in stii cond tenlise habes. Si displicet libi quod fecisli, poeni-
tione ditatus, csleraque buna quse Conditor ei con- tentiam agis, sed si persequeris et punis quod fe-
tulerit, et qu& ipse mala bonis ipsius repcnderit, cisli, fruclus poenilenliae agis. Posnitenlia esl facli
subtiliter eaumerat. Sed et distrjctum judicem, et improbaiio, fruclus poenitentios est delicti corrcctio.
suppliciorum minas ostendit, poenarum horrore Sed quia pro mcnsura delicti, correctionis mensura
animum ferit, pudore confundit, motus iilicitos in- pensanda est, ideo fructus pcenilenliae dignos facere
erepat, et quietem noxi» securitatis turbat. Timor oportet. Si in correciione minor est alfliciio quam
igitur culparuro modum et numerum examinans, in culpa deiectalio fuerit, non cst dignus fruclus
jusiitLe quoque divinae rigorem, et judicii futuri poenitentiae tuae. Sed dicis mihi : quomodo scire
districtionem attendens, animum pungit, et pun- possum quando 178 coni, 'g na sit pceniienlia mea?
gendo peccatura expellic. Unde haec limori virtus Quia hoc scire non potes, ideo, necesse habes sem-
expulsiva? hanc prasstat cs corroborat spes confor- per poenitere. Salisfacere potes, nimis facere non
tatifa, potes, melius est ut pius facias quam minus. Id-
Vanus enim iimer est quem non fiduria firmat. cireo soilicitus cslo, satage, da operam, sludium
Tiir.entihus Deum nihil deesl; si spes defuerit, ni- impende, ut culpa sit cum line, devotio sine flne.
bil boni adest. Scriptum est : Quam magna tnuiii- Tamen ut aiiquando peecatrix conscientia eonsole-
ludo dulcedinis tuse, Domine, quam abtcondisti ti- tur, positus est modus ei mensnra pcenitcntiae ea.-
mmtibus te ! (Ptal. xxx), Nulla taraen ei is, nisi a serioiis, ut iila explela vel perfecta fiduciam habere
spc fuerh propinata, Est igitur conlritio cordis ex incipias, el sana quadam praesumptione, in spe ini-
timore, fructus autem laboris ex spe. Sed unde spei sericordiae divinae, de induigentia et remissione
virtus conforiativa ? Es proniission°. divina. Audi peccatorum confidere; et tanto verius, quanto uti-
Scripturam : Spera in Domino, et pascerit in dkitiis que sincerius injunctara pcenilentiani espleveris.
ejut (Psal. xxxvs). Item : Spera in eo, el ipse faeieS Al(e secunda; penna prima.
(ibid.). Item : Non deserii Domims tperantes in se Prima penna hujus alae cst peccati abrennntia-
(Judilh. xtn). Item : Beaii omnes qui confidunt in eo. lio, quae januam claudit diabolo. Peccatis abrenun*
(Psal. 11). Si ergo limes ut compungaris, spera in tiare, est a malo declinare. Declina, inquit, a mcfo
Domino ut ei reconcilieris. Si tirnes Deura quia (Psal. sxxvi), a qtio malo? a malo vanitalis, a
potest perdere in gchennam , spera in eo, quoniam mslo iniquitatis. a maio malignitalis, a inaio im-
nonvutt morten peccatoris, sed ut converlatur pietatis. Non sedi, inquit Psalmista cum consitio
el vi- Q
vai (Ezech. xxvin). Si times quia sapiens novil ab- vanitatis , et cum iniqua gerenlibuslnan inlroibo;
tccHdita cerdis (Psal. xliii); spera, quia itlamina- odhi ecclesiam malignantium, et cum impiis non se-
bit abseondita tenebrarum (I Cor. rv). Si times ouia debo (Psul.-. mv). Haec qualuor vilia, quatuor gc-
nihil impunitum relinquit; spera, quia redimet neraut affectiones, scilicet amorem sui, amorem
Israel e? omnibvt iniquilalibus ejus (Psat. cxxis). mundi, fraternum odium, et remissum amorem
Qnetnadmodum igitttr timor compunctionis prajve- Dei. Piima ailectio vaniiatem, secunda iniquitalem,
ni! etcomilalur virtutem; ita spes proveliii, ct ad teriia malignitalem, quarta generat impictatem.
jVuclufn reconciliationis perducit. Per tiraorem Vanitas in se reciprocalur, iniquitas refleclitur in
ergo compunctio su;citatur ; per spem optaiae re- proxinram, malignitas in fratrem retorquetur, im-
couciliationis gratie promeretur, Qvacunque enim pietasjn Deum exteudilar. Vanus et vecors est,
hora ingemusrit, salvis erit (Eseck. xxxm). Gemi- qui quaeril quff1 sua suut'; iniquus, qui, ut in mui-
lum tanien timor importat, salutem promeretur litudine divitiarum suarum glorietur, et avaritias
Bpes. Quid sit ergo, et unde sit, et ad quid sil com- saccum implcat, quje prosimorum sunt, quietdolo
punctio cordis breviter declaratum est; nnnc de sa- sibi acquirit; malignus, qui etiam cum non possit

tisfactione, quae a!a secunda est, breviter disse- D nocere, cupit ; inipius, qui Deum vel non credit,
ramus. vel si credit, contemnit.

De SBtUfetlione. Aia secnnda. Secunda penna est lacryniarum efiusio. Ha3c pec-
Salisfactio est, injunctae poenilcniiae expictiva catorum vuinera kvat et mundiflcat.

sxsecutio, vcl, peccatoruia condigna correplio et Tertia penna est carnis maceraiio. Hsbc vulnera
correctio. Iota tergit et siocat.

Secundum namque qnalitalem vel quantitatem Quarta penna est eleemosynarum largitio. Haec
delicli, mensura correptionis vei correctionis pcn- alligat conlrita, fracta consolidat, omnia sanal.
sanda est; Agite, inquit, fructus dignos poenitenlias Quinta penna est orationis devotio, Haec sanata
(Muliti. iii ; Luc. m). Aliud est enim pcenitenlia, conservat.
aliud fructus pcenilentiae ; sicut, aliud est arbor, et Ala ierlia.

alitid fructus ejus, pcenitentia est dolor praeteriti, Tertia ala est carnis munditia. Ca-ro munda est,
quando doies te fecisse quod maltim est. qtiam nulla coinquinat luxuria : lusuria omnium
Quando ergo improbas etdamnas maia tua, poe- \irtutum eradicat gcrmina.
nitectiam hab* •
; quando aftem saiisfaclione sub- Hujus a!se penna prima cst, visus pudieilia. H«c
277 DK SEX ALIS CHEP.liBlM. »78

petulantiam cxcludit. Haec circumcidit oculum, ne A rem suam dilexit (// Reg. im); affeclus ainoris

concupiscat alienum, ne videat ad concupiscendam rectus fuit, sed quia non eo niodo quo debuit
mulierem. Cujus enim erga feminarum formas !a- sororem dilexit, ideo aOectos iste sinccrus non
scivus et curiosus oberrat aspectus, iste et mente fuit.

est impttdicus. Secunda pcnna est menlis in Domirio deleclatio.

Secunda penna est auditus castimonia. Castte Scriptum est : Delectare in Domino, et dabit tibi

sunt aures qux vocem non recipiiint oblrcctantis, pslitiones cordis dii (Psal. xxxvi). Ilanc pennarn
maledici ct blasphemi veiba non audiunt, falsis creat et format virlus eonlemplalidnis. De hac, Do-
criininationibus, mendacio, irritationi, impudicis minus dicit : Maria optimam partem ekgit qua> non
canlilenis, ct ihc.alralibus non opilulanlur, el ciau- auferetur ub ea (Lue. x).
6i: sunt, ne judicium sanguinis audiant, nil obsce- Teriia penna est, munda et ordinata eogitatio.

num recipiunt, sed ab omni cceno corruptionis Nihil inimundum mens conciptat, sed ci mundam
aversae sunt. corcceptionem ioco el lempori accommodet dis-
'f erlia psnna est olfactus modesiia. Si quis odo- crelio.

rem capit bonum, et operibus misericordiae odorem Quaiia penna est volunlatis sanctitudo. Angeli

suavitatis requirii, hujus modesla esf odoratio. jj

pacem de ccelo detulerunt hominibus bons voluu-
Qui vero primis ungueniis delibutus incedit, hujus tatis. JVor esl pax impiis,dkit Bominus (Isa. xlviii)
odoratus non virlutis, sed fetoris spirat odorem Pax multa diligentibus tegem. luam, el non esl iilit

faujus enim suavitatis odor, immanissimi vitii felor icaiidalum (Psal. xi). quam dcsiderabilc es! no-

est. men pacis! Quam firmat religionis Chiislianse sta-

Quarla penna esl gustus temperantia. Haec gulae bile fundanienlum ; bene aulem cum dicerelur :

et ebrietalis subruit immoderantiam. Vce itlis, quo- Ctoria in excelsis Deo, adjunccum esl : El in terra

rum deus venler est, et gloria in confusione eorum pax hominibus bonw voluntatis (Luc^ n). Quia curu
qui terrena sapiunl (Pliilip. m). Unde Gregorius :
illis angeli societaleni habere fesiinant, quorum
« Dism venter a saiietale non restringiiur, per con- mentibus purilatem bonse voluntatis inesse conti-

omnes virtuies obruun-

ciipisccntiam carnis sirnul derant. Illos secum post absolutionem carnis, ad

tur. Unde legitur (IV Heg. xxv), quia ptinceps

i
contemplationem verjp pacis subvehere laelanlur,

cocorum desfruxit muros Jerusalem muros Jeru- :

quos in carne commoranles, omnia quae agunlaut

salem princeps cocorum destnixit, quia virtutes loquuntur, de radice bonae voluntatis proferre con-
spiciunl. Tales namque, etsi iniirmilas forte ali-
179 animae. dum ventri induigetur, perielitanlur,
De crapula et ebrictate Dominus ait : Videte ne C quandovel ignorantia a perficienda bona opcration*

furte graventur corda veslra in crapula et ebrktale,

quam cupiunt, relardat, tamen ante summi arbi-
tri oculos, integritas quara cordc tencnt bonae vo-
el superveniat in vos dies repenlina (Luc. xxi). Ebrie-
luntatis, eos excusat.
tas est parens litium, furoris matcr, et pt^tulanlijD
defonnis est magistra. Hanc qui babet, se non ha- Quinla penna est simplex et pura inlentio. D«
hac Dominus dicil Si oculus luus fuerit simplex,
bet; hanc qui habct, homo non est; hanc qui ha- :

lotnm corpustuum lucidumeril (Maltli. vi). Per ocu-

bet, peccatum non facit, sed ipse peccatum est.
venenum lura, intcniioiiem, per corpus signillcat actionem
Ebrictas est daemon blandus, dulee, ra-
iilecebrosa bonestalis el pudoiis locus cnim iste Evangeiii sic iiHelligendus est, ul
bies volunlaria,
injuria. Ilanc nullus noverit Chrislianus.
noverimus oninia opera nostra lunc esse iiiunda, el

placere in conspeclu Dei, si fiant simplici corde,

Quinta penna est tactus sanclimonia. Peccati
manus Cbristiani, nihil im- id est intentione superna, sive oculo charilaiis;
sordes ne contrectet
mnndum tangat caro ejus, si immunda
letigerit, quia pleniludo legis dileclio charitas (Kom. xiii).

Si sinsula membra in ofliciis mandalorum Dei Oculum igitur debemus hie accipere, ipsam inten-
cril.

munda dicenda sunl, si veroultra prae- lionem, qua facimus quidquid facimus, quse si
dcscrviant, D
sive divir.itus dalas leges luxuriant, im- simplex el pura fuerit, et iilud aspicicns quod as-
scriptas
inunda tlicenda sunt, vel reputanda ; et haec pu- piciendum esl, omnia opers noslra, quae sccundum
quod Aposiolus di- eam operamur, necesse est ut bona sint. Qtia: opera
dcuda suni. Et hoc puto esse,

cit : Sicut eiiim exhibuislis membra veslra servire omnia, lolum corpus appelhivit; quomodo et Apo-
iniquitati ad iniquilatem; ita nunc exMbete membra stolus vocat membra, quawiam operat quae impro-

vestra servire justitia; in sanclificalioncm (Rom.,vi). bat, et mortificanda praecipit : Monificaieergo mem-
Sit ergo oculus pudicus, auris easta, odor mo- bra vestra quoe sunt super terram, fornicalionem,

destus, gustus sobrius et tactus sanctus. immunctiliam, avaritiam (Col. m), et caetera talia

Ata quarta. mala. Non ergo quid quisque faciat, sed quo animo
Ala quarta est pttrilas mentis. Hujus ahe penna faciat considerandum esl; fructtis 180 cnil11

operis lottis consistit in simplicitale intentionis.

prima est affectus sinccri rectitudo. Affeclus desi-
sineerus. Rectus erit, Quidquid igitur gerendum csse cogitalio noslra
dorii tui sit rectus et si ici

appelas quod appetere debes ; sincertts vero, si eo suggerit, ontni scrupulo relractanlcs, Pique in nn-

modo cuo honeslalis virtus stiadet. Amnon soro- »lti pccloris trutina Cfliocanles, aemn cl i.islissima
2l"S ALANI DE INSULrS. 280
fibratione perpendamas, ars plenum sie honestate A In hoc inielllge amfcoin amoris.
communi, an Dei timore sii grave, an inlegrum Quarla penna est, animam pro fratre ponere.
sensu, an humana ostenlaiione, aut aliqua voluii- Quid est, animam pro fiatre ponere? Pro temporali
tatis prsesumptione
sit leve 7 an meriti ejus pondus eliam proximi sulute, propiiam vofrinlalem dese-
inanis cenodoxia non immintterit, vel arriserit rere, et in aniculo necessitalis, pro jclcina salule
g!oria?et sic ad examen publicura trutinantes, id frattis, mortis dfscrtmina libenler subire. De hac
est ad prophetarum et apostoiorum aetas et tesli- scriptum est : Majorem hac dilecdonem nemo ha-
niooia conferentes, vel tanq»anrt integra et perfecta, bel, quam ut animam suam ponat pro amicis suit
eorapensatione digna teneamus; vel lanquam im- (Joan. xv). Major non cbulliet fervor amoris.
perfecta el damnosa, nec illorura ponderi conso-
Quinta penna est, in his perseverare. Haiic pcr-
naniia, omni cautione atque diligentia refatemus.
ficit virtus perseverantia. Finis, non pugna coro.-
Ala qvinta. uat. Qui perseverat;. cessare nescit.
Quinta ala est dileetio proximi. Hujus peniia
Ala sexlct.
jprima est, aulii nocere verbo vel opere. De liac
Ala sexta est dilectio f>ei. Hasc, ul aSke, qyinque
ecriptum esS : Quod tibi non vis fieri, alieri ne fa-
pennas habet,
eias (Matth. vn). Hanc pennam forraai viilus in-
Primara harum habet, qui aliud quam-Deunt
nocenlise. Innoceiis est, quti eiiarn cam possit,nul!i
Bon concupiscit. Hoc cst mobiie Lujas amoris.
vult nocere. Quis ascendet, inquit, in montsni Bo-
Secntidam pennam habet, qui piopter Deum sua
tnirit? Innocens manibus, etc. (Psal. xxhi.) Quis iss-
distribuit, qui partem retinet, partem vero Iribuit..
nouens manihus ? Qui non fecit proxima suo m&~
Hoc est calidum hujus amoris.
tttm. Ad nihilum deductus est in conspectu ejus ma~
Tertiam pennam habet, qui propter Deujrs nihif
liynm (Ibid.) Quis est iste maiignus, nisidiabolus?
sibi reservat^scdomnisTrelinquit. Hocestaeutum
Qui nulii vult nocere, tempore esclusQ, motum
hujus amoris.
primu-m jaifi senlit amoris.
Quaitam permara habet. qui propler Denm se
Seeunda penna omnibus prodesse, verbo et
est r
Ipmm abuegat. Se ipsum abnegal, qui fuam dese-
cpere, Fraler fratrem adjuvam, cmlas tnuniia et rit, ut Donijp.i solam faciat voluntatem. Hoc est
[ortis (Prev. xviii). Hanc pennam suscitaf, et pro- fervidum hnjus amoris.
vehit in culmen perfectionis, virtus misericordise. Qtiintsm pennam habet, qui in liis perseverat.
lieaii, inqtiit, misericordes [Maltlt. v). Qui omni- Quia, qni peneveraverit usque in finem, hic salvus
ims studet grodesse, vivum calorem veri spirat erit (Matih. x). Hoc est incessabile hujus amoris.
amoris. Hae sunt ahe de quibus Psalmisia ail : Sub ttm-
Terlia penna esf, rerum prepter amicum con- bra aiarum iuarum proteqe me, a facie impiorum
sumpiarum «etrimenla non taiitum non deflere, qui me afflixeriint (Fsal.xvi). lietn In umbra aist- :

sed verae liberafitaiis fortitudine, non sentire de ;. rum tuarum sperabo, donec transect iuiquilas (Psal.
benefkiorum in usas fratrum collatorum magnitu- ivi). Ka» sunt penme de quibus idem Psalmisla

liine semper gaudere in corde. Qui seniit, com- ait ; Quh dabil mihi penr.as sicut eolumbe?, ei vo~

puiato? est, non iargilor; qui non gaudet, dolei. labo, et requiescam ! (Psal. liv). Voiabo, inquit,
De 8iac penna scriptum est : Qni negiigii damnum terrena deserens, ecelesiia appelens, et requies-
\-ropter atnicum, juslus est; iier auietn avari deci- cam vera liberiate, aiterna fruens beatitudinQ..
ptet eum (Prov. sn). Amen.

AB INSDLIS
OTE"
METHODIJS DIGNE ADMINISTRANDI ET SUSCIPIENDI SACRAMENtUM
POENITENTI^E.

AD LEGTOREM PR^EFATIO.
ISl Tiitbemius, Lib. De Scriptoribus, Antonius Possevinus in Apparatu saero, aliiqne pTure*,
Joa'"16 ^
lera recenseiUes Kagistri Alani de Insulig, inter oa referuut Libros auatuor de Poenitentia, ad Bituricenu»
opera
 481 LfBER POKNITENTIALIS. S82
quorum imliurn sit: Dei gratta Btlufteettsi, e!c. Hujtis vero H!>ri nofi meniineranl. At, prius qnideu, opus
per eelebriores qnasqtie Sotius Belgfii bibtiothecas, insuper et aliquol exlernarum pTovineiarum, studiose
qusesituin, reperire neqnivi; boc autem praesens (aueloris etiam oomine insignitum) pluribus !n locis
offendi nam in primis, bibiiothecam eximii domini Geoigii Colvenerii, in aima uriiversiiaie Duacetisi S.
:

Tlicolog. (nuper) primarii professoris, idem iilum contiuere, testatur ejusdem blblioihecae ealalogus, qisem
nupei milii irausmissum, brevi impressum exiiibebit tertia pars bibiiotbecae 5Is. Beigicae, Aotonii Sanderi,
iprensis canonici (20).
Aliud exemplar reperi in rtomesiica noslra Duisensi bibliniheca ms. perantiquum, in pergameno exara-
tum. Terlinm ex bibliotheca Saneiifiisleni, ordinis Sancti Benedicii in ffannonia ?nihi (delir-antia Abbatis
sui) perhumaniler submisit reverendus dominus Simon Guillemot, ejusdem caenobii bibliolhecarius, p!ane
veittslissimum, ei nihilominus, cism Dunensi nostro per omnia conveniens, exceptis paucis iiioc inde
verhis qose in jnarginibus aduoiavi.
182 Porro, utrum Alanus lioc opusculum a se primo conscriptnm, postea auxerit, vel aliud ab lioc
omnino diversum composuerit, quod Bitiiricensi archicpiscopo dedicaverit, me latet. Inlerim, opene pre-
tium duxi. pro confcssariorum et pcenitcntium instruclione, opiisciilum hoc publici juris facere ascriptis
in margine iocis sententiarura sacfte Scriptnrae; quae in eodem cilanlur; qtiippe, qiiod bonam et succin-
ctam comiiiet metliodum, digne adminislrandi et suscipicndi pcenitentiae sacramontum ; ideoque doclissi-
niorum virorum judicio lucedignnm. Circa quod tamen praemonitum voiui lectorcm, Magislrum Alanutn
dum agit de circiimstanliis peccatorum in confessione explicandis, iltam sequi sententiara, qua asserit,
confilendas esse circumstantias aggravantcs intra eamdem specicm, etiam subinrie non vaide notabiiiter
aggravanles; cujus contrariam licet jam fere communiler moderna sequatur pra.xis, Alani tamen scnten-
liam plurimi oliiii docuerunt auctores antiqui, et etiamnum defendtmt recentiores nonpauci, viri docuina
clarissimi, quas maguo satis numero citat uiana, parte priraa, tract. sexto, rCs. prima. Quinihio doctis-
sirnus Fr&nciseus Sylvins, in Comment. ad quaesi. 9. Supplemenii divi TiiomsB, artleuio seeundo qusest. 1.
lnateriam hanc pevtractans bene demonstrat, utiliter otiam subinde in coiifessioiie exprimi non solura
circumstantias 3ggravantes, veruin etiam minuentes. Lege iiium, et non miraheris si in Alano ncstro
simiiia reperias.
F, Carolns de Viscb.
P. Dunemis.

ANAGRAMMA.
Alanus ; — Lavans.
Qoi docet effusis iacrjtnis peeeata lavare
Hic merito noraen jure Lavantis habet,

INCIPIT LIBER PGENITENTIALIS.

S,S3-*> a - a i Domine Deus,qiioniam pueregosum, A (!e quibus dicitur : « Maiedictus elementarius se-
ei nescio loqui (J'et . i). Si Jeremiasai; utero sanctifi- ncx*. >

cafus, a Doraino propheta eleetus, a criminali ma- Et alibi : Maledictus 3

puer cenlttm annorum (/*«.
cula aiienus, divina inspiralione edoctus, iimens lxv). Senes quidcm, morum desipienlia, pueri ia-
officiuni pncdicationis assumere, et verba Dei re- scivia; senes animi imbeciiiiiatc, pueri animi in-
sonaia, se coufessus ' est puerum, se confessus -stabililate; senes divini caloris defectu, pueii adul-
est blaesum quomodo noslri temporis bumines ab
;
terini caloris effectu. Si tales ad ordioes pauperias
iitcro immuudi, a Domino reprobali, criminaiibus impeilit, Ecclcsise necessiias astringit, superiuruni
nodis iiliplicili, a divina visilatione deserti, audent aucloritas cogit, clament A, quia iinpeiiit pauper-
saccrdotii culmcn ascendere, arcana coeiestia bai- las; clament, A, quia Ecelesise necessiias aslrin-
butirc, cum non tanlum sin-t infantes sapieiitia, et git ; clament, yl,quia siiperiorum auctoritas cogit.
pueri sapiendo, sed senes desipiendo? cum non sint Ante sustincant paupcrtatis insuilum, quam peri-
tantum bl.-esi ad praedicandum, sed muti ad loquen- eulose aggredianttir sacerdolii ouus. Si tamen ne-
dum ! '. Si Jcremias qui eloquens crat, ad prsdi- cessitas ingruit, si ralionabiliter superioris aucto-
candum Deuin, se mutum confiteiur, quomodo sa- ritas injungit, se ad ordines dignos prapparenl, ct
cerdos mulus, ad loquendum de Deo se eloquentem B «jjgnis moribus se decenter adornenl % ut sic sacer-
fatetur-*? dotii onus suscipiant, ut iionorem nonori impen-
Sacerdotes nostri lemporis senes sunt et pueri, dant ; seque re^utantcs indignos, clament cura Je-

VARI/E LECTIONES.
* Professus. *Aliud exemplar liic inlerscrit sequenlia : Si Jeremias puer malitia, onus pra^dicationis
abhorruit, quomodo sacerdos ptier scientia, sacerdolii honorem invailitY 'Conlilclur, ' Seneca, lib.

v epis. * Textus Scripium habet : morietur loco malediclus. " Exorncnt.

NOT.E.
(20 ; Toannes Bundcriusinindicibus librorum Mss. Belgii, elc, lestalur se bunc liliellum rcperisse in
niubis bibliothecis, in diversis exemplaribus, illlitulatuiil , Correciorem et Medicum.
QS3 ALAM DE INSLLIS 284

ramia : A, «,Domine Deut, quia suraus puei i, A spicimus Deum, a vitiis iiupediuntur dum eleemo-
a, ;

ct ttescimus loqui quia ad sapiendum infanles,

;
synam esstirpat avarilia, jejuniumcrapula, vigiliam
Wsesi ad loquendura, tlaudi ad operaudum. somnolenlia, orationem acedia. In secundo ruuro,
Sacerdolum quidam sunt blassi, alii tacilurni, alii sciiicet ignorantiae, quatuor sunt feneslrae, dum pcr
muli. — Et vere, quidamsacerdotumnostrorum suut creaturas Deus agnoscilur: per ea enim quee faela
blaesi, quidam taciturni, quidam muli. Bisesi sunt, sunt, invisibilia Dei comprehenduntur (liom. i). Dum
qui male verba fonnanl; hi suut, sacerdotes qui di- ralio ad Deum intelligendum 7
movetur; dum homo
vina prsedicant, sed vim prsedicalionis suse in terre- inspiratur 8
dum divina Scri-
divina inspiratione,
norum emolumenlum inclinant. Tacilurni sunt, qui dum sic quadruplici investiga-
ptura disquiritor:
raro ioquunlur; hi sunt, sacerdotes a quibus ra- tioue homines Deum inquirunt, quasi per quatuor
riusarcana coelestia praedkanlur; quos aiu negii- fenestras eum aspiciunt.t Sed lise fenestrae fre-
gentia rcirahk, autamor averiit, aut timor repcllit. qnenter obturantur, dtim in creaturis Crcator non
IIos negligentia facit torpentes, ainor desipienles, legitur, dum homo a divina illiistratione ' deseri-
limor pusiiianimes. Muti vero suiu, qui aut prae- lur, dum raiio sensualitali anciliatur, dum sacra
dicare ncsciunt, aut scire coniemnunt. De quibus Scriptura confemnitur. Tertius vero murus scilicet,

dicitu r Vas vobis, canes muli

: non valenlet latrare ( Isa. negligeniiae, quadruplici feneslratur foramine; dum
lvi). Non vaientes, quia nescilis ; non volentes, quia Deum diligimus supra nos, proximum jaxta nus,
tontei iiuiiis. Omnesisti ciament :A,a,a, quia infirmi eorpus infra nos, aniroam intra nos. Sed has fene-
ad operandurn, quia fragiies ad sciendum, quia tcpidr stras obluramos, dum Deum poslponinius, nosque
ad diligendum. Islae enim tres miseriae sacerdolibus ipsos negligimus, proximos contemnimus, duni
«xmgruuul ; lii£ tres imbecillitates sacerdotes istos corpora nostra nimis delicate nutrimus. Praediclos
invadunt; scilicet impotentia in bene operando, vero niuros plenarie destruunt, qui jam in aetetna

iguorantia in sciendo, negligentia in Deuin dili- tabernacula recepfi, Eeternaliter vivunt, qui nec
gendo. impotenlia curvanlur, nec ignorantia turbantur '",

Muriinler Deum el sacerdoies, sunt, impolentia, nec charilatis negiigentia laxanlur.

ignorantia, negligenlia. — Impotenliat murus perfodi- Muros hos quidam transcendunt. — llli vero hos mu-
tur >)uatuor modis. — Idem de ignoranlim. —
tr.uro ros coelesti scala transcendunt, qui quamvis in

Murus quoque negligenttw qnatuor modis perforalur. carne posili, tamcn sepliformi gralia prajditi, ad
— Muri prcedicti totaliler subinde destruuulur. — divinam contemplalionem evadunt, ubi potentia in
Isti tres muri sunt inter sacerdoles et Dcum posiii, G internaoperatione, scienlia in contemplatione, cha-
ne Deum videre possint per cognitionem ne ad ; rilas in devotione. Hi muri sacerdotes nostros im-
Deum possint gradi per honam operationem et ne : pediunt, iler concludunt, visura impediunt, inlen-
ad Deum pervenire queant per cliaritatem. His tri- tionemorTendunt.
bus muris quidam inclusi clauduntur, a quibus Sacerdotes comparantur pueris. — Clamenl igitur
iidem inuri perforantur ; quidam plenarie muros sacerdotes nostri ; A, a, a, Domine Deus, nescimus
destruunt ; quidam coelesli scala transcenduRt. His ioqui, quia pueri sumus, el nescimus solidtoribus
uiuris impediuntur, qui ad bene operaudum, tar- cibis uti. Haeenim tres imbeullilates humame, im-
dantur impotentia ; ad Deum cognoscendum, impe- mineiit pueritia;, pueri namque gradi nequeunt, lo-
diuntur ignoranlia; ad Deum diligendum, offendun- quendo balbuliunt, solido cibo uti non possunt In
lur negiigentia ; 184 m > Hgatis manibus el pedibus, hoc ergo sacerdotes nostri sunt pueri, quia in gra-
projicientur in tenebras exieriores, ubi erit fletus, diendo, id est in beneoperamio aut retrogratli fiurtl,
etstridor dentium (Matih. xxu). Quidammuros per- dum ad posteriora. id est ad terrena respiciunt,
forant, quia conanlur infirmitatem infirmare, igr.o- vel ad scandalum criminalium peccatorura offen-
raniise tenebras expellere, negligenliae lorporem ex- dunt, vel in abyssum obsliiiaiionis ruunt. Loqui
culere. Isli qitadrtiplici macliina mururn irapoten- P vero nesciunt, quia aut fatua eruclant, aut terrena
tiajperfpdiuiil, ei in eo qualuor fenestras censti- plusquam coelestia commendant, aut vera lacent ",
tuunf, dum per eleemosynarum largitionem, per je- aut plenarie silent.
juniorum austeritatem, per rigiliarum eontinuatio- Corpus Domiukum cibus esl qulbusdam salubrit,
nem, per oiationis devoiionem, qnasi pcr quatuor aliisinsalubris. — Solidiori verociboutinonpossunt,
feneslras sic Deum respiciunt, ut eos respiciat, sic quia ad deglutiendum vel masticanduminfirmisunl.
ad Deurn orant, ut eos Deus cxaudiat; sic ad eum Cibus solidnsct grandium, est corpus Dominicum,

veniunt, ut ipse adveniat. De his fencstris Iegitur quod parvulos scnsibus enecat, provectos vivificat,
tn Canlico amoris : Ecce, sponsus stal post parietem, graviter aegrotantibus est ad ruinam, sanis ad sa-
aspictens per fenestras, respiciensper cancellos (Cant. nitatis tutelam. Cibus tamen isle, aegrolantibus est
ii). Istse tamen feneslrae aliquando ab allopltiiis ob • medicina, si sumatur cum debilae considerationis
turantur, id est praidictrr operaiiones per quas re- cauteia, ut ;pgroUis culpa, ducatur " pceniientia

VARI^E £,ECTIONES.
' Exemptar Dunense habel : Ad divina intelligenda. 8
illuslraitir. • Visitalione. " Tenebranlur.
" Dissiraulant. " Angaiur.
285 LIBER PGENSTENTIALIS. m
ut ccelesii medico promittat obedientiam. morbi A rat ; segro vero pejora promillit, nisi injuncta eu-

vilare causa. Idem cibus, sanis est reieclio, id stodiat; consequenler, conlraiia contrariis curat.

est jtislis provectio. In hoc ergo sacerdoles nostri Sic sacerdos quasi spiritualis medicus , dum ad
pueris sunt comparabiles, quia sicut pueri cibo eum accedit peccator spiritaatis aegrotus ,
prinio

solido non vaient uti, quiamanus Iiabent invalidas debct peccatorem verbis allicere, blandimentts mul-
ad tenendum, manducandum, siomachum
os ad cere, nt facilius detegat morbuin, detegat pecca •

ad recipienditm sie, saeerdoles manus habent in-

; lum at melius post peccati deteetionem, cum prius

validas ad iraclandnm ccelestes escas, qtiia manus pra>.posuerit blandimenti verba, concludat satisfa-

135 1 uas injusie porrigunt ad pecuniam, conse- ctionis verba : roonens ne eriibescenlia ductus
quenfer extendunl ad eucharistiam ; mauus quibus suos difllteatur reatus; ne coram homine faleri
illicita paipant, divina mystcria pertractant. crimina vereatur, quia non homini sed Deo/:on6-
Os eliam Iiabent invalidum et immundum ad ca- lens lnquilur. Nec apud iudicem poli confessus pro

piendum ccelestem cibum. Indignum enini est, ut condemnato tenebitur, sed pro absoluto habebi-
os coelesli pune saginetur, ijnod mullorum ciborum tur hoc ostendens auctoritate mullipliei, quod
:

crapula suffocalur. Indignum certe est, ut in os reatus deletur confessione peccati. Ait enim Aoclo-
illud inlroeat verilas, per quod eructatur falsitas. riias : Conjitemini alterutrvm peccata vestra (Jac.
Stomachus etiam raentis terrenorum appetitu re- v). Et alibi Dixi conjileboT, etc, et lu remisisti im-
fectus, ccelestes respuit apparatus, et mens am- pietalem peecati mei (Psat. xxxi). Item Christus

plectens lerrenorum cibuni , cceleste respuit " decem lcprosis sanatis praecepit ut se oslenderent
viatieuro. Malo ergo saeerdoli ingruit praedicta vex sacerdotibus (Lne. xvn). Per quod significalur,
lamentationis, A, a, a, etc; bono vero sacerdoti quod ille qus iaborat lepra spirituaii debet se osien-
congautjei Hla vox exsullationis. Etige servc bone, dere sacerdoti per confessionem delicti. Praeterea,

et fidelis, quia super pauca [uisii fideiis, sapientiam docens, quod pcrcatum illud quod in praesenti dete-
dispcnsando, stipra multa le constiluam (Matlh, gitur, in die judicii tegetnr quod vero in prgesenli ;

ssv), Deum diligendo. In die vero judicii, immi- vJalur, in futuro revelabitur. Consequenter ut ,

nebit malis saceidolibus vox ilia timeuda et tre- reus minus vereatur confiteri peccala , si sacerdos
mciida. Vae, vse, vae, qi|ia pueri fuimus, et loqui videt eum duci erubescenlia , inquirat ab eo.in g'>

nescivimus. Etvere nescieruitt Ioqui in prsedicamlo, nerali utruiii bac vel illa lahoraverit culpa ? ut

praedicationem relorquentes in lerrena. Nescierunt reus inquisilus , couiheatur quod primum di-

loqui in orando, orantes indebita nescierunt loqui cere verebatur, verbi gratia Quseril ulrum illicilo
; q :

swbdiiis consuiendo, loquentes iucongrua '*. Quos coitu laboraverit.vel furto.vel rapina?et sic dea!ii3.
enim debent mondare a viiiis, raale consalendo, Jn peccniis carnis nen debent inqum nimis mi-
magis deturpant quos ;
debettt ad superna erigere, nuta.— Si vcro confessus fuerit, se coilu illicito Ia-

magis in lerrena incurvant : quos debent sanare, borasse, qu;eratde specie, ulrum fueiit foniicalus,
profundius vulneranl. vel adulieralus, vel incestu laboraverit, v«l in pec-
Sacerdotessuntspiritualesmedici. — Peccalorspiri- cato conha naturam exorbilaverit ? Sed non debet

tualis cegrotns est. — Quomodo ad confessionem indu- ad minulias descendere, quia descendcmem ad in-
cendus. — Saeerdos elenini debel vicem gcrere spiti- dividua peccaiorum, jubet Cliristus Q uies
-
186
tualis medici, subdilus debet vicem gerere spiri- cere, ne peccali incogniii inqiiisilio , det peccandi
tualis aegroli ; sicut enim materialis pliysicus ac- occasionem, quia quinimis emungit.eticit sanguinetn
cedens aii aegrolum, primo verbis muleet scgrum, (Pro. xxxix). Etcum jam in omnem terram enieril
compaliens segroto , se conformat iitlirmo, verbis sonus pi-sedicatorum, hujusmodi minutias investi-
blauditiif, salulem pollicctur, ut a;ger coniitenler gare, dicimus oliosum ; cum hujusmodi inquibilio
morbi detegal qtiantiiatem, doluris acredinem; per- soleat esse crroris occasio ;
quia,

ccpta ^ero morbi quanlitale , doloris acredine ,

** NMmur in vetilum semper, cupimusque negata.
consequenler tnquiiit tempus, qtiamlo morbus in- Unde el de lege veleri dicitttr : Lex subintravit ut

ceperil, locum ubi morbus eom arripueiil ; aelatem abundarei delictum (Rom. v). Cui per legis tradi-

cujusseialis sit. Disqttiril quoque causant morbi, et tionem quEedam esse peccato innotuerunt , et lunc

origincm, motbi diuturnilalein, mimiendi consue- magis homines in ea exarserunt. Cessel ergo nimis

tudineni ", personae siaium, pulsus impelum, cor- subtilis inquisilio. Exempli causa : Si quis conli-

poris geslum, faciei Itabitum. Bene cognitis morbi aliquam cognovisse, non qusram uirura
teaiitr se

ctrcnnistaniiis, accidentibus inliintitatis , raedicus eam cognoveiit ante vel retro vel hujusmodi. Stmi-
bccundum quanlilaiem snoibi, diselam magis aut liler ile aliis inquirendum est.
minus attenttat, quosdam cibos vetal, alios impc- (21) Dene cognilo morbo, deleclo peccalo, inves-
YAMI.E LECTIONES
" Fastidit. " Indebila. " Vivendi consuetudine.
-

NOT.K.
(21) De bar, et sequentibtts pluribus circumsunliis, vide quaj sttpra ad fmetn prrefalionis adnola-
287 ALANi DE INSCLIS 288
tigare debel lempns, uti-iini seilicel sii perpetraium A compreher.danlur interiora, uCrum nimirum inten-
peccatum in die fesio quando specialiter feriandum sus sit motus mentis ad couitnendum , vel remis-
est a servili opere, id est peccato. Grayius enim esl sus ;
quia cum vuitus sit quasi animi signaculum ,

quod iil diebus festivis. et figura, per vultum , utctinque ,

pittesi perpendi
Praelerea utrum iiora depuiata orationi peccave» ijuai sit voluntas inlerna; quia si vuilus est in ler-
rit, vel alia? gravius enim errat, qui vaeat am- ram demissus,- flelibus irriguus, intcrnas conlrilio-
plexibus tenipore orationi deputato, quain alio. nis signat crueiatus : si vero facies fuerit erecia, eS
Siiniliter, circumsianliae teinporis considerandae nuiia vestigia gerens trisiiiia; minor vidclur es6e
sunt circa alia peccata, per quas aggravantur vel poenitenlia.
ininorantur culp;e (23). Peccaia corporaiia el spiriinatta.— Spirilualia gra-
Status quoque loci considerandus est , ut-rum viora sunt corporalibus. — Non soiuui peccantis con-
subdiius peecaverit in loco sacro, an profano ? in siderandcs est stalus, yeritm quoque peccali. Con-
loco publico, an seereto: gravins gnim errat, qui in siderandum enim est uirum peccalum sit corporals,
oratorio peccat, quam in loco profano , similiisr, an sptrituaie, utrum sciiicet sit natum ex inftrnu-
qui in loco pablico, quam secreto. tate carnis au ex vitio aninise. 187 Corporaiia
Inquirenda est quoque a:tas , utrum reus sil se- auiem dicunlur peccala, quaa ex iiiiirraiiate earuis.
nex an puer ? gravius enim peccat senex ,
qui re- nascuntur, ut, luxuria, erapuia, etc. Spiritualia
rum habet experieutiam, xjuam puer qui nu-iiam. vero, quas .ex vilio animae nascuntur, ut, inviuia,,
Considerandus est sexus, uirum scilicet
et sit ayaritia, superbia. Cseteris autem circumstaniiis
vir vei mulier ;
q-uia sccundum hoc quod sexus est relegatis, gravius est peccatum spiriluale, quant
magis Grmus, vel imbeciilior. est cuipa minor vel corporale. Ui etenim testatur Gregorius : s Pecca-
gravior. tum carnale est majoris infamise, et minoris culpar.;

Prseterea , confitenda est origo peecati, et causa, peccatum Spirituaie majoris esl cuipse, et minoris
ut si forte fomicatus fuerit reus , inquirendum infamias. >
erit, utruin deceptus fuerit pecunia , vel peccali Considerandum est quoquc, utrum peceatuni sit

dulcedine, vei ebrietate ;

gravius enim peccal si de genere venialiure, vel morlaiium, quia seciM"
odore lucri, vel quam si dum Iioc, major vel minor satisfaclio injungenda
duicedine blandimenti ,

ebrietsiedecipilur. Similimodo, de causa et origine est.

ailerius peccati inquirendum est. Praeierea, iBquirendum est, uirum scienter fae-
Peccati quoque diulurnitas consideranda est , C tum sit, yel ignoraiUer; quia seieuiia culpam ag»
quia secundum bocquod pcccatum magis duravit gravat, ignorasilia aiieviat; et, cui datum est do-
ve! minus grave est vel gravius. p.um majoris scienlise, iransgressor niajori subjaee-
Debel quoque considerari consuetudo vivendi bit culpae.
ulrum rcus sit deientus yitio pravse consuetu- Investigari quoque oportet, utrum peccatum sii

dinis. tantum voluntaiis, an yoiuntatis et operis? gravius

Considerandus etlam quandoque est person» esi enirn peccatum voiuntalis et operis, quam y«-
status, utrum peccator dives fuerit vel non nam ; lutitas tanfum. Item, utrum peccalum sit tauluin
raagis peccat dives, si fureiur ,
quam pauper, quia in deleclando, an etiam in volendo.
majorem causam habet impulsivam pauper att Prajlerea, aitendendus est d.iversus status rei in
furium, quam dives. quam reus peccavit, verbi gratia: si cognovii
Debet quoque considerari condiiio, utruin laicus aliquam, utrum fuerit soluta vel non, aut ilie qui
sit, vel cleri.cus, utrum majoris ordinis sit, vel mi- cognovit, conjugatus, vel non: Si conjugatus non
noris; quia secuuduin quod gradus est aUior lanto est, minus peccatum esi; si conjugaius, majus. Si
casus gravior. vero conjugatus aiiam alji copuiatam cogiioscat,
Compiexio etiam consideranda est , secundum '
gravissime peccat ; si vero soluius solutam cogno»
quod signis exletioribus perpendi potest; quia se- verit, inqiiirendum esi, utrum eam defloraverit, an
cundum diversas coraplexiones, unus magis iraj>eJ» non, quia gravius peccavil, si eam delloraverit,
Situr ad aliquod peccatum, quam alius, quia si cbo- quam si eam cognoverit corruptam. Inquireiidum
lericus est, magis impellitur ad iram, si inelancho- etiam cst, quotics eam cognovcrit.Praierca,ulruni
licus, magis ad odlum ; si sanguiueus,, vei phle- vi opprcsserit eam, vei non, quia magis delinquii
gmaticus, ad luxuriam. qui vi opprimit, quain qui spontaueam eognoscjt.
Coiisideiandum quoque est, utrum reus passus Oportet quoque investigare, ulrum ejus sit con-
sit recidivum in aliquo peccato ;
quia si quis con- saiiguinea, vel affinis. Ilem, uiruui sit simplex, vel
tritus fuerit de aliquo peccato, etiterum incidat in asluta; giavius enim peccat qui decipit simplicem,
illud, gravius lenelur quam prius. quam qui aslutam,
Vullus animi jigura. — Considerandus csl eliam Simiiiter observandum est , utrum peccaverit
corporis gestus, vci faciei habilus, ut per extcriora pcccato coiilra naturam, vei non; quia simplicl
NOT^.
Legi etiam utiliter poteril , Cominck , De pmnitenlia, q. 7, dub. 5, et Sayrus lib. xxi, c. 5.
 LlBER PGENITENTIALIS. 290
fornieatione gravius peccalum est adulleriuni, A multipliciter absterreai, oslendens, quomodo pec~
adulterio incestus, incestu peccatum conira na- calores Deus noji solum in futuro, sed etiam in
tnram pra:scnti puniat; ostendens qnomodo Iiumanuni sit

Peccala conlra temperantiam. —-Eodem modo, si peccaie, scd diabolicum perseverare. Pcena? acre-
in cibo vel potu peccaverit, inquirendum est,utrum dinem ante oculos ejus proponat, quae ipsos impoe-
in abslineniia tempus colnedendi prasoccu-
ducttis, nitenies exspectal, ut sic sallem servili timcre
paverit? vel immoderantia seduetus, in appetemlo compunctus, ducatur a"d poenilcntiam ; et tunc,
cibum vel potum, mcnsuram excesserit; vel inlio- servilis liic timor introducat cliaritalem, quasi seta
nestate deceptus, iiimis delkata fercula exquisic • liluin.

rit, ei eis opcram dederii. Peccatum peccato pnnitur. — Doecalquoquequo-

Demendacio. — Utrum etiam inverecnndia fractus, modo viscus pravse cnnsueludinis, hominem in pe-

in turpia verba proruperit? Utrum menlitus sit, jus (raliat, quia crimina criminibus vimlicantur.
et si mendacium loeutus est, utrum joco nienlittis Juslum enim est, ut qui in sordibus esl, sordeseal

sit, vel nalurali pietate ducttis, ut obstelrices quje adliuc (Apoc. xxn) : ct peccalum quod per poenilei;-

mentitae snnt Pharaoni (Exod. 1), ad eonservandam tiam non dituitur, suo pondere ad aliud trahit. lu
vilam filiorum Israel; vel ita, ut nulli profuerit, et exemplum ponendo Sau!, qui pcr peccatum inobe-
alicui obfuerii, vel decipiendi libidine.vel placendi dientiie, de quo non pceniluil, in idololairiam ei

cupiditate, quia secundum bos status, majora vel avariliam incidit (/ Reg. xv, xxvin). Judas, quia
minora sunt memlacia. de proditibne non pcenituit, faqueo se suspendit
l>e Itomicidio. — Similiier, si qucm intcrfecerit, (Matlh. xxvn). Debet quoque sacerdos vultumcom-
utrum ex subttaneo iraa motu, vel rancore animi palientis reo exhibere, ut sic reus saltem verecun-

inveterato, vel vindicia, vel spe pecuniae, vel vim dia ductus, ad pcenitentiam invitelur. Lacrynuo
vi repellendo, vel injurias sibi illatas vindicando, admonentis, lacrymas excitent poenitentis.
vel repellendo, vel tirnore vel alterius prece, aut Reus impenitens quomodo iraetandus'. — Instruere
timore? hae et.aiiae circumstantia> , circa res in quoque debet reum nimis de misericordia Dei con-
tjuibus, vel in quas peccavimus, sunt conside- iidentem, ne peccet in spe; quia hoc est peccaro
randse. in Spirituin sanctum, et maledidus homo qui pec-
Et hac de circumstantiis dicta sufliciant. Pru- cat in spe. Si vero reus nullo modo pcenitentia duci
dentis enim lectoris erit, ex his alias conjectare. velit,eum sacerdos suoconsilio omnino privare non
Confessarii prudentia in satisfactionibus injungen- q debct, iino adir.onere debet, ne a piis precibus.
dis. — Hocmodoapeccalore detectis morbis, spiri- elcemosynis, et jejuniis desistat, ut sic Deus cor
tualis medicus pro diversis peccalis, diversas dc- illiusad pcenitentiam convertat. In hoctamen quo-
bel injungere satisfaclfones, quasi diversas medici- dainmodo sine consiiio debet eum relinquere, ut
nas, et divcrsas disetas, primo ostendens comnii- nec admoneat eum in tali proposilo corpus Chrisli
nando et terrendo, jii quatitig peccatis reus jacebat; sumere, nec injungat abstinerc; sed in hoc eum
qtiantaeque pcence debeanlur iis, si cum eis decedc- instrual ,
quod si in hoc statu raanens, sumpserit,
vet ; a quantis Iiberabitur, si per pcenitentiam do- judicium sibi manducabit (/ Cor. xi). Si vero in
leat: afferens in exemplttm, David, qui per contri- lali permanens reus ad sacerdotem accedat
statu
tionem cordis a peccalo est liberatus bomicidii et u Eueharisiiam sumat, exactorem admonere debet,
t

adulterii (// Reg. n). Mariam Magdalenam per pce- prohibcre non potest.
nitentice lamenla, a septem daemoniis liberatam Satisfactio ordinarie semper injungenda. — Si vero
(Luc. vii-vm). Lalronem, cui in cruci pendcnti retts, prout sacerdoti videbitur, sttflicienler poeni-
dictum 5.88 cst Hodiemecum
: eris inparadiso(Luc. leat, juxta peccati statum satisfaciionem injungat.
xxiu). Deus enim non vnlt morlem peccatoris, sed ut Posset lamen perpendi tanta contritio, quod nulla
convertatur et vival (Ezeck. xvin). Et alibi: Qua- -* deberet seqtii satisfactio; sicut Clnisius videns in
cnnque hora ingemmrit peccator, omnium iniquila- Maria Magdalena contritionis quanlitaiem, cl in
tum ejus non recordabor amplius (Ezech. xxxiti). latrone poeniieiHiae virtutem, illi dixil : Vade, et

Conlrilio excitandn.~-Praxis excitandce contrilio- amplius noli peccare (Luc. xu). Huic vero : Hvdie
nis. — Moneat quoque, ut veta sit contritio, et non tnecum eris in paradiso (Luc. xxw).
sophislica, nec sophislicae sint lacryma?, sed a fonte Contritio autem aliquando est sufficiens, quaniio

cordis mananlcs, docens quod liia debeant esse in sufticH »d deletionem culpae, et non pcenx.
cordis contritione, cordis contritio, oris confessio, Lonlrilio subinde per sesufjiciens cst ad culpa: de-
operis satisfactio. Moneat quoque ut peccator leiioncm, imo — Satisfactio coinwensuranda
et pornte.'

scrutetur angulos conscienli;e, ut nulluni pecca- est cutpte. — Aliqunndo plena, ulquando deletelpce-
tum quod non confiteatur, pranermiKat, quod in nam et culpam aliqttando vcro abundans, quando
;

memoria babeat; quia non valet particularis con- non solum deleturpoena et culpa, sed augetur quo-
fessio, sicut nec contritio. Si vero confiteatnr reus que corora. Haro tamen relaxanda est poena, nisi
peccata, sed se nolle pcenitere dicat, nec posse a immensx contrilionis manifeslasint exierius signa,
occcato abstinere, multipliciter eum admoncat, ne peccalor facilius relabatur in culpam, cum nul-
 «91 Al.AM DE INSULIS 292
iaifi senliat salisfactionis vindicfani ;
quia in ang- A ut sicut medicina vcl materialis medicus, eontrariis
menta facinorum, iinpunita solet rcdundarc ini- conlraria curat ; sic spiritualis medicus, contrariis
quilas. Ideo etiam maximc contrilo injungenda est conlraria excludat. Ut, si reus peecato crapula; ir-
satisfactio, ad cautelam, et humilitalcm conservan- retilus fuevit, injungantur ei jejunia, ut per jpju-
dam; quia siciitjuxta quanlitatem moibi, dispen- nium !0
deleatur reaius peccati. Si seductus ebrie-
sanda est disela, el juxla vires aigri, adliibenda est taie per vinum, invitelur ad aquoe potum.
medicina ; ita secundum quantitatcm peccaii, men- Quia vero consanguineaj sunt, crapula ei luxuria
suranda esl satislactio, juxta iniirmitatem et faculla- (nam vcntcr mero a:sltians faciie despumat in libi-
tem rei, miituenda vel augmenlaitda poena,eaque jux- dinem) siccl jejunium facil contra ciapulam, ita
la quamiiaiem contritionis coinmensuranda. 189 mililat contra iuxuriam. Unde pro luxurise peccato,
Quanld enim gravius fuerit peccalum, tanto magis reus afHigendus est jejunio ,
quia jejunium cor-
dobet excedere 16 saiisfaclionis augmentum quanlo ;
puscastigat, et in servitulem redigil (/ Cor. ix).
cuipa lcvior, tanto salisfactio minor. Quarulo au- Juxta ergo quantiiatem contriiionis , injungalur
tem necessarium erit salisfactionem injungerema- poena satisfaciionis; ut quod miniis est in contri-
jorem, moneat reum ne poenilenlis graviiatem ab- tione, plus sit in salisfactione; vel quod pius est in
*
horreat, oslcndendo quod gravitas peccati majo- coniriiione, rninussit in satisfaclione.
rem exigat poenitentiam, sed commensurare velit Reus quomodo excilandus ad pamtenlim admissio-
cam juxta humanx fragililalis impoteuliam. Verbi nem. — Sed caveat bacerdos, ne vel odio ductus sa-
causa: Si satisfaclionem \ult injungere pro pec- lislaclionem atigeat, vel amore traclus, debilam
cato iuxuiise, quamvis magnam infligat satisfactio- i&inuat; vel pccunia illecius, poenilenliam remillat.
nem, ne scandalizetur peccator, debel ei signifl- Moneat quoque peccatorem, ut si digr.e de peccaiis
care quod major debeatur satisfaclio laii culpae, aliquando poenituerit, et satisfactionem fecerit, et
sed remittendum sil de poena, consideraia humame poslmodum in aliquod eortun incideiil, conlileaiur
fragilitaiis impotentia. Unde consequenter signifi- uon solum illud, sed etiam prseterila de quibus con
care debet, quod maximum sit peccatuin luxuria, tritus cst, qma clamare virictur sacra Scriplura
et quammaxime viiandtim ;
qnia corpus eucrvat, (Malik. v), quod peccaia raliosie coniemptus re-
inficit, et cxanimat r", noininem infamat, animam deuni; securius est ergo confiteri, quam nou con»
viiiat, ct selernaliter damnat. Sic etiam pro aliis Cieri. Si confiteatur iila, sacerdos nou debct ei in-
peccaiis paenite.ntias injungendo, signiGcare debet, jangere tantam poenitentiain, quantara, si in aclu
nuse poena? lalibus peccatis debeamur; ne pecca- C eoruin essei, injungeret.
8i>r seaiidalizetur pro qtiainiiaie satisfacsionis. Usurariis el furibus quid injungendum. — Si vero
In salisfaelionibus injungesdis, eonsiderari mbm» reus confessus fuerit peccatum usura, consuiat ei
de debet slalus personce. — Justa vires quoqueip3ius sacerdos, ul ea quae per usuram rapuii, reslituat,
rei, debet pogsia ls
compensari, ut si reus potens est 19© si restiluendi facullas adsit; aliter enim non
ad susiineisduni, austeritates jejuniorusn, eilabores essel ei salus. Aucloritas : i Quia non daiuf venia,
vigiliarum ; si vcro imbeciliis est ad hos labores nisi restltuantur ablata. j Si vero facultatcm resti-

sustineiulos, redimat hoc remedio orationum : ut, luendi non liabeat, voluntatem ofterat, quia suflicit

sijejunare non potesi, saliem orei, oraiiones quo- aScctns, ubi deest effeclus, auiem spiritiraliter
iis

quecondiat eleemosynis. Si vero patiper ess, ad reddat quibus rapuit ; si desunt, eorum proximis;
oratlones confugiat, limina sanctorum, si poiesf,
si nec proximi inveniantur, erogetur pauperibus.
visiiet peregrinando, sieque vicaria necessiiudine Eleemosyna tamen de rapina facta, si supersint ii

subsiiluaritur sibi operaiiones bonae. Ut, si deest

quibus rapuit, et reddere nolueril, non valet. Qui
eleemosyna, succedani jejunia ; si deest jejunium, enim de rapina pauperis sacrificium Deo o/fert

oratio suppleat defcctum. Quanquam ne aliquis ab (Eccii. sixiv), ut ait aucloriias, idem facit, ac ii

eleemosyna se per pauperlatera excuset Deus non wici»f««* filium in conspeclu Pairis. AbominabWs
attendit quantum, sed, ex quanto. Tantum immi- esl nempe Deo, impiorum oktaiio (Prov. xxi).
s
sit » vidua ponens riuo sainuta in gazophylaciuni Similiter si per falsum patrocinium in causa, vel
(ilare. xis), quanlum divites, qui ex abundaniia per falsum judicium, si per violeniiam, vel qualem-
mulia offercbant. Unde Domiitus ait : Qui potum cunque exaclionem viokniam, vel qualemcunque
dederil vobis caeicem aqum
nomine meo (quia
in negoiiaiionem franduientam , aiiqua extorserit,
Christi estis) amen, ame.i dico vobis , non perdet ea reddat, quia sine eorum soluiionc non est
mercedem suatn (Mallh. ix). Unde Apostolus ait, ne saius
quis se paupertate excuset : Nolile errare, Deus Simoniaci dequibusadmonendi. — SimililcT, si Si-
nm quod enim seminaverh liomo, hoc et
irridetur, moniace aliqua acquisierit, ordinans vei ordinaius,
metel (Gal. vi), nec solum juxia quaniiiaeem morbi ea reddere tenetur, Sed praelatus, si aiiqii^ Simo-
conformaiuia esi peena, sed eiiani juxia qualilatcm, niace a subdilis extorserit, soivcre tenetiir; at non
VARIiE LECTIONES.
Exemplar D.unente habet : Excrescer». " Coiil;vninat. u PcBniteulia. '• Meruit. *• Pocnam jeju
 193 LIBER POENITENTIALIS 294
iis a quibus habuit, sed polius eeclesise relinquan- A ferre velit vel implcre possit, quxratur 19f abeo,
tur, vel pauperibus erogentur ; subditus vero qui quid fcrre valebit, et secundum ejus responsionem
Simoniace prabendam acquisivit cauonicam, eam saeerdos poeiiitentiam injungat, nec ilium omnjno
relinqual, el de Simonia paenitentiam agat , et sine poenitenliae consilio relinquat; quia ex tanla
ususfructus, si potest, Ecclesiae reddat. Si vero in- ciiaritate poterit adimplere minora, nec succumbet
fia annos discrelionis de canonica investilus fncrit minori sarcinae, qui premerelur majori onere. Sa-
Simoniace, interventu pecuniae amicorum, cum ad cerdos ergo lanquam bonus dispensator, cibaria
annos discrelionis venerit, et hanc Simoniam in- discrete distribnat, ut jtixta verbum Aposloii, qui
lellexerit, canonicae abrenuntiet, et usum fructum injirmus esl, olus manducel (Bom. xiv).
reddat, si potest, Eceksiae. Videndum ergo, quae fuerint satisfuctiones anti-
,l
Sed quia de poena fecimus meniioncm, videa- quse, et quomodo secundum tempus modernorum,
mus quare antiqui Patres tam onerosas satisfactio- et slatus peccantiuro, videatur de rigore remittcn-
nes pro peccatis injuiixerint, et utrum lemporibus dum aliquid.
nostris dc rigore ilio antiquo aliquid remiitenduin i Canon pcenitenlialis, de Iwmicidio voluntario. —
sit, juxia stalum peccatorum, et diversitates peccan Legilur in veenitentialibns quod si quis, homicidium
tium ; an idem rigor sit retiuendus, qui ab anliquis fecerit volunlale, et non ex necessiiate, non in ho-
palribus est ordiuatus. slem, sed per susm cupiditalem, quadraginta dies
Peenilenlice olim mullo rigidiores injungebuntur poeniteat conlinuos, quod vulgus carenam vocat,
vuam modo.\ — Listrictionisralio. — InpriniitivaEc- ila, ut consueludo est, inpanc el aqua jejunans,
ciesia, cuni majori charitatc fideies quodammodo el septem annos scquenles sic observans ;
primum
aslringerentur, si quis incidcbat in mortale pecca- annum post ilios >:l dics, totum deducrns sinc
tum, ad majorem cauteiam, in pcenitrnthe injun- potu qui inebriaie possit, a carne abstinens et san-
ctione distfictus rigor tenebatur , ut peccalores guine et caseo, et ab omni pingiri pisee, nisi iilis

districtione poense arctali, cautius sibi providerent festis diebus qui in i!lo episcopatu " a cuncto pa-
in evitatione peccati. Siculimperator, cum primum pulo celebrantur; et nisi sit in magno itinere, vel

legem promulgat, ul popuius tn observatione cau- in tali comitatu, ut abslinerc non possit, vei aliqua
tior sit, transgressoribus Iegis districliorem poenam infirmitate detenlus, tunc liceat ei, uuo denariu,
infligit; sic imperator coeli et terrae, in prima legis vel prelio unius denarii, aut tres pauperes pascen-
suas promulgatione, voluit transgressores diclae Ic- do, terliam feriam **, et quintam, et Sabbalum re-
gis gravius puniri, ut sic sollicitiores " essent ad q dimere, ut vino ve! niedonc, aut cerevisia ututur;
cavendas transgressiones praecepti. ita tamen, ul postquam dotnum venerit, et sanitaii

Umle, et in praesentia Petri, Ananias cum Sa- fuerit restitutus , nuHam babeat liceniiam redi»
phisa morte percussus fuit (Act. v), quia partem mendi.
possessionis suae reiinuit, ut sic magis time- alii « Completo anni circulo, in cCclesiam introdu-

rent, et a simili peccalo eaverent. Sed multiplicata catur, et pacis ei osculum concedatur. In secundo
Ecciesia Dei, invaiucrunt peccalorum morbi, et autem anno, et lertio similiter jejunet, nisi quod
quia numerus defendit eos, oportuit remitti de lertia feria, et quinta, et Sabbato, poteslatem redi-
pcenaj districlione, ne poena; districtio polius csset mendi praenominato pretio, ubicunque sit, habeat.
in OiTeiisnm, quam medicinam. Caetera omnia diligenter observet ui in prinw
Pceniteutim modo iemveranda. — Remittendum anno.
ergo fuit de pcena, ut vocarentur per indulgenlia; i Canonalius rigidior. — Per singulosqualuor an-
pietatem, qui revocari non poterant per rigorem. nos qui remanent, tres quadragesimas per legitimns
Lnde, cum qitidam modernorum, jejunia et vigilias ferias debet jejunare, primam ante Pascba-, cum
ferre non possenl, injunctas sunt obiationes, ora- caeteris Christianis. Aliam, ante festum Sancti Jonu-
liones, peregrinationes. Ideo quoque rcmiltendum ® nis Baptistse, el si aliquid remanet, post fet-tum
est de rigore poenitenliarum antiquitus injunctarum, impieatur. Tertiam ante nativitalem Domini. Qui-
quia olim natura humana robustior erat ad feren- bus lemporibus a vino et ab omni alio potu qui inc-
dum poeuilentiae onera, quam modo, et ideo tem- briare possit, et a carne, et caseo, ct pinguibus pi-
seranda est pcenitentia. Sicut malerialis physicus, scibus abstineat.Et utnon sit sine pceniteiitia quan-
,»otiones antiquitus excogitaias, cum bomjnes ro- diu vivat, in omni vita stia, oinnes sestas ferias in
justiores erant, modo naturae temperant, propler pan« et aqua pneniteat, et si redimere voluerit, po-
.mbecillitatem infirrnilatis humanas. lestalem habeat uno denario redimendi, ve! pascat
Pcenitenli acquiescendum iu pceniieutite injuncltone. tres paupcres. Hoc secundum misericordiam vidctur
— Temperandas ergo suntpoenitenlix, utsipcenitens concedi, non secundum canouicam censuram quia ;

a ajora ferre non possft , vel de injunctis nulla canones sic praecipiunt. Si quis per industriam ct

VARI.E LECTIONES.
"'Pottnitenlia. " Solertiores. " In exemplari Dunensi iiabetur episcopio. Ibidem decit, fcriam
terliam,5o/(jmgu« habetur ferir.ni quiutam et Sabbatum.
2<J5 ALANl DE INSULIS. 296

cupidkatem.liomicidiumfecerit, sseculuro relinquat, A da, propter clciicalis slatus dignitaiem, et qaij

ei ingredialur monasterium, et ibi Deo jagiter ser- maxime peccata clerieorum sunt velanda, ne pro-
viat. > mulgala laicis sint in exemplum, et in scandalum ,

Ecce, una islarum poenrtentiarum videtur injungi ne piopler eos, nomen Dei " blaspliemctur inter
ex rigore, aiia ex mansuetudine : Utraque tameu gentes. Qusedam lamen publica pcenitentia clericis

temporibus noslris, nimium videtur afferre rigo- pro majoribus et publicis peccalis infligenda cst,

rem. sed non talis qualis laicis, sed, <U non sint in chorc
Ut ergo magis elucescat, qttomodo poeiiitenliue cum aliis psallenlibus, nee in mensa cum pranden-
aut remiltendae sint, aut attgendae ", videndum est tibus. Illa vero solemnis pceniteniia quse laicis in-

primo, quot modis dicatur poeniteiuia ? secundo, fllgUur, iterari non debet, propter ipsius poenilenliaf

in qua acceptione liic tenealur? tertio qtiot sint solemnitatem ; ne ex ileraiione vilipendalur. Unde,
i6
modi posnitenliarum ? quario, qiiare sub septena- Augustinus ad Macedonium, dicit : cCaute ct subli-
rio numero frequemius poenitentiae injungantiir ? liter " provisus est 2S
loeus illius humitlimae pos-
quinto, qiiomodo secundum diversos stalus ex- nitentise, ut semel in tanlum ecclesia concedatur,

aggerand* vel remiltendae sint pcenitenliae? ue nsedicina vilis minus ulilis esset regrotis, quia
Pcenitentia; variai acceptiones. — Pamitemiu inte- B tanlo magis salularis est, quanto minus conleitipti-
tior. Pmnilentia exterior. — Poenitenlia aliquando di- bilis fuerit, » elc,
citur, cordis contritio, qua quis deflet delicta, nolens Absolvendus est qui solis nutibus absolutionem pe-

amplius ilerare cominissa. Secundum hoc, dicit au- — Eliamsi lempore absoiutionis usu sensuum
iiit. ia-

ctorilas, quod pcenitere est peccaia dcflere, et nolle real. — autem qui solemni poenitentia pcenilcni,
f!i

amplius deflenda commitiere. Poenitenlia etiam di- solenl a sacramenu» altaris tempore poeiiUentiae ar-
cilur, satisfactio poenitentiam comitans ;
qusedici- ceri, et a quibusdam aliis. Si tamen arliculus mor
lur pceiiilenlia,.quasi pcena tenens homiuem. Iteee tis ingruit, nulla iis negari debent, imo, circa eos

dieilur exlerior, praedicla vero interior. De interiori solemiiiler omnia ceiebrari. Quin eliam, si quis i.t

dicit 192 Pelrus in Actibus apostolorum (cap. u) criminali pcccato existens, si instante necessitate
Paniitenliam agile, el baptizetur unusquisque veslrum. praesidium pcenitenlise posiulaverit, impelrare debrl
De exteriori vero poenitenlia Ambrosius aii, super quod petit, nec ei denegetur poenitentia, nec com-
Epislolam ad Romanos ; Graiia Dei in baptismute munionis gralia, etiamsi amisso vocis ofltcio, cei tis
sl
non requiril gemilum vel planctum. mtiibus qucerere probetur . Unde Leo episcopus
Pcenitentia? civites, soiemnes t privala;, ecclesias;i- ait : t His qui tempore nccessitatis, et periculi ur-
cx. — De carena. Casuum reservationem approbal. — ^ gentis instantia, praesidium pcenitcnliae, ct mox re-

Carena non esl inftigenda clericis. *— Poen^tentiarum conciliaiionem itnplorant, nec satisfactio intcrdi-
aliae snnl civiles, aliae ecciesiasficse ; civiks sunl, cenda est, nec reconciliatio deneganda, quia mise-
quae liominibus infliguntur juxta civilium legum ricordiae Dei mensuram non possumus ponere, nec
decreta, quarum aliae sunt solemnes, allse privatae. tempora diflinire, apud quem nullas patitur motas
Solemiies sunt, quae pro majoribus flagitiis publ ce venias concessio. » Ita ergo necessilali anxiliandum
infliguntur ;
privatse vero sunt, quae seeteto infli- est, ul nec illi actio pcenitcntiae, nec communionis
gunlur. Ilae aulem poenileniise civiles, diversis de giatia denegetur, si quis eam, amisso vocis oflicio,

causis vel emolliuntur, vel exasperantur, et potius per indicium integri sensus quaerere eomprobclur.
dicendse sunt poenae, quam pceniientiae. Satisfactio- Quod si ita aliqua aegritudine fuerit aggravatus, ut
nes ecclesiasticae.pioprie poenitentix dicuntur,quia quod paulo ante poscebat, sub praesenti signare non
ex interiori poeititentia frequenter procedere solent. valeat, testiinonium illi ftdelium circumstantiutn
Ecclesiastiearum autem, alia solemnis, alia privata. prodesse debet, simililerque beneCcium poeniienliae
Solemnis est, quas pro majoribus criminibtis, vel et reconcilialionis consequetur.
noloriis, vel pro his criminibus quae quis confessus
q Quules pcemtentiw infirmis injungendat. — Ecce,
est, vel de quibus quis convictus est, iniligitur, habemus quod in periculoconsti!uto,nondebetpoB-
quae carena solet appellari : et sicut est de majori- nitentia denegari, nontamen simpliciler et praecise
bus crintitiibus, sic ad majores praelalos Ecclesiae hoc modo
193 p i pceniteiitia injungenda est, sed
pertinet hanc infligere. Quamvis enim minores sa- ei pcenitenlia est praetaxanda, ut eam adimpleat, si
cerdotes itabeant potestatem ligandi atrjue solveiuli, Deus vitoe spalium ei concesserit. Ipsi etiam segro-
tamen specialiter ad eos periinet pro minoribus ii- tanti.quasi pro pcenitentia injungendumest, ttt cum
gare vel solvere, sed ntajoribus prselatis lauquam patienlia et animi devotione suslineat flagellutn Dei
peritioribus et dignioribus , majora reseivantur. Patris. Unde et illis qui ad poenam trahuntur pro
Et, nota quod illa solemnis poenitentia quae carena deiictis, pro poeniientia injungendunj est, devote
dicitur, et laicis infligilur, clericis tion est infligen- sustinere supplicium. His tamen communionis gra-
VARIJE LECTIOMES.
" In alio exemplari legitur exaggerandae. « 6 Spccies pcenitcnliarum. " Verbtim Dei. ,s Salubriter.
8
In atio exempluri sic : Provisum sit, ut locus illi Iiumillimie poenitentiae sCmc-I in ecclcsia concedalur.
s#
txempiar Dunense, vidcatur.
297 LlBEtt POEMTENTIALIS. 293

tra, vel Eucliaristia soiet denegari ; non proptcr \ lis dicant quomodo emendandura sit, se.l inagts iit

reatinn peccati, sed propter dignilatera sacramenti. arbitrio sacerdotis inieiligentis relinquendum sta-

Quod autcm in solemni poenilentia constituto, si luunt; quia apud Deum uon tanlum valet mensura
necessitas ingruit, Eucharistia denegari non possit, tcmporis,quanlum doloris, nee tantum abstinentia
ostendit Nieolaus papa, de matricida loquens : cibonim, qunntum moriiticaiio vitiorum. » Qsiidam
jLaiorem prsesenlium matricidam esse cognovi- lempora pcenitentiai pro lide et conversatione poani-
mus, cui praecipimus, ut sub jugo poemlentiae par- tentiiim abbreviaii.da proeeipiunf, et pro negligenlia

mancaf-. ita nt per annum inlegrum ecelesiam non protrtanda existiniant. Tamen pro quibusdam cul-
sngrediatur, sed ante fores basilicaj st&ns, orans et pis, modi peenitentue sunt positi.
deprecans Deum, perseveret. Gompleiis autem Irium Ecce, hnbes quod pcanitentiae arbilrariaa stint.

annorum cireulis, sacraj comniunionis gratia illi Sed nola, quod ait : i Sacerdoiis intelligentis. t Si

coucedalur. Si aalem ante annum lertium finis viiie enim sace;dos minus diserctus fuerit, ut nesciat
iHius.appropiiiquavcr.it, corporis et sanguinis Do- discernere inter lepram et lepram, id est inter pec-
rnini partieeps iiat. > catuni et pecoatum, nee inter medicinam ct medi-

Ex prosmissis patet eliam qnibus de causis deitir cinam, id est poenitcnliara et p.oeniientiam, sacerdos
sokmnis poenitenlia, et quibus; et,. qua* sit poeni- B debet aJ perilioreni recurrere, eumque consulere,
tenlia solemnis, ct quse publica, nontamen pceai- vel conlitentem ad peritiorem mittere.
leniia soiemnis csl, quse ct clericis et Jakis Jii/ljgi Septemiis pcemtenlia cur otim co»ii««Hfe:?'Notan-
jjolest. dum vero quod frequenter septennis injungitur
Pcenitenliarum diversitas pro eodem peccalo. Ex peenilcnlia ; non 194 statuerunt sancti Patres ex
his etiam liquet, qux sit poeniientia privata, qua; propiii arbitrii elcclione, sed potius es sententia
pio minoribus el oecultis peccatis ir.fligitur. iSttm divini judicii Nam iegitur quod
". Maria soror
•ergo in poenalibus leperialur pcenartini pro simiii Aaron, propbctissa, dum dissensioiiis 38
adversus
peccato diversilas, iiiteiligimus illam diversitatem, Moysen incurrisset deliclum, illico lepra percussa
secumlum quod uni solemnis, alii prlvata, alii pu~ est (Num. xii); cjnnque peteret Moyses ut emunda-

Liiea injtingiiur pcenilenlia ;

vel iianc inleiligamus retur, prateopit eam Deus extia caslra egredi se-

daJam ex ligore, iilani ex roansuetudine ; vel secun- ptem diebus, et post cinundalionem rursus iutra
i!um diversum staluui Ecclesia;, vel petcati, vei castra admilti.
pajvsona?. Ad iiniiationem quoque illius Dominicte senlen-
Qiiaeritur auiem, quomodo inteHigeinjum sit, lisa, Da.vid de homicidio et adulterio repiehensus
31
quodriicitur de injunctioue solemnis poeiiiteiit,i:e; {11 Reg. xn), tmius hehdomadie jcjunium in satis-
3i
fac tres annos in pane et aqua, et fae tres qua- factionem commissi, Deo legilur obtulisse. Hiue
dragenas in singulis aunis ; an inlclligcudum sit, quoque ecclesiasticas consuetudinis jura slatuunt,
qiiod jejtmare tkbeat omnera diem, vel inler dicro ut majorum criminum poenitcntia, annorum septcm
et dieni? spatio conciudalur. Nisi vel oflicii cxcellentia, vel
Ad hoc, si.e respondemus, non altioii intellectui criminum magnitudo vulgarem ccnsuetudiuem ex-
pricjiHlicanies, quoJ canonica; censuror. rigor osten- ccllens 3S (veluti dum contra naturam hiinianaa so-
cilur, quando in pane et anua jejunare per trcs cielalis, parentibus vel liberis, vei aliis bujusmodi
annos priecipitur, qtioJ a qnibusdam sic inlelligi- personis, impudice adhseremus; vcl relicto naturalt
tur '", ut per ires annos non tota hebdomaila co- usu, dum conlra ualuram fornicamur) praemissuiu
inedatur panis el aqua, sed tanlum per tiia illa spatium transcendere cogat.
jejunia supra dicta. Quod dicilur, fac tres quadra- Septem modis fn remissio peccatorum. tdeoquoque
genas in singulis annis, id est in tribus illis jeju- septennis posnileniia injungitur, qnia septem modis

niis; non sic dicilur, quod pariter abslinendum sit Jil peccatorum remissio : scilicet b3ptismo, eleemo-
iil illis liibus jejuniis (nisi forte solemniter po?niten- « syna, martyrio, conversione frairis, remissione in-
tibus) sed quod in illis tribus jejuniis, et sua sce- jurias peccanlis in nos, fletu, satisfactione pio pee-
lera conliteri debeat sacc-rdoti, et juxta arbitriuin cato, ct commtinione corporis et sanguinis Domini.

sacerdotis, secundum quantilatem culp*, qiianlita- Yel, quia per sepliformem graliam deletur quid-

tem satisfaclionis recipere. quid in septenario luijtis vilae couimitlitur.

Pamiteiuia; arbitrariai sunt sacerdcti, confessiones suam complicem audire non debet.
Confessarius

audienti. Est enim semper, ut diximus in arbitrio Pmnilenlim pars est erubescentia. Sed quamvis hoc
modus ralionabiiis statuen-
saceruotis, poenitcntise ita sit, pcenitentia tamen augeri vel miuui debel

dus. Unde Hieronymus « Mensuram temporis in

: secundum prasdiclas circumstaniias, ne vel inlir-
agcnda pocniientia idcirco non salis aperte oikB- mun» gravior deprimat, vel nimis laxa aj contum-
gunt canones pro unoquoque crimine, ul de singu- ptum moveat contumaccm. Suinmopere autem sa-
VAfU-E LECTiOSES.
31
Exemptar Dunense: septennis. " Pro et habet vel. " Uic interseruntur sequentia, et bcne : l'l per
3l
A qiiibusdam veio aiiis, sic, ul per.elc. Ali:«j ex-
tresannnos in qualibel hcbdomada ler abstineat.
emplar, Dominici. " Dctractionis. " Excedens.

rATROL. CGX. 10
293 ALANl DE INSULIS SOO
-
cerdoli catehilum csl, ne si ipse parochianara suani A quaj sint. Si aiitem ea uuHa purgenlur peecaia,
vel aliam eognoveril, el illa ei confileri vclil, eara cum iiuffa siiil, tauien satisfaciio atf rnajoris eoro-

audiat, scdmoneat eam ut ad alium sacerdotem nse meriinm valcbit.

accedat, ut ei confltendo peccatum suum magis Confiteri iiema debel qum non fecit. Sed cavcat no
evubescat. ex faJsa humilitate se dicai esse reum iiujns peccatl
Pars enim pdenileiitix cst erubcscentia de con- quod oon est, tjuia «x hoc ipso se rcum ejusdem
fessione. Cum enim aliis de causts instilula sit pec- peccati constiiiiit, quod eo se irretitum dicit.

cati confessio, propter lioc quoque est instiiula, Veniatia dispouimt ad mortale. Ad confessioneat

ut cedat i» pcenam erubcscentia pro pcccato. tria requiruntur. Si item quis se peccatis reniali-
Religloti sceculares audire non possunt. Si vero bus tanltim impedilum eognoverii, non niinium dt
allerius sacerdolis parocliianus ad alium accedat, venia conlidal, quia aliquando venialium mullitudo
itlc ad qucm aceedit, si iioc seiat, ad proprium sa- proximc disponit ad criminale; quare sacerdolcm
cerdolem remittat ; si vero cognoscafc eum proprio super his consulat. Attamcn frcquenterin generali
6acerdoti confessum fuisse, ejtis confessionem non confessione deleulur, quia saepe a roemoria eiabun-
respuat. Clauslraiibus autem non licet paroelnano- tur. Peccaior ergo peccata sua memorando collir

rum audiie confessiones, nec pcenitenlias injun- gens, ct de singulis pceuitendi ct non relabendi
gere, nisi alicui per parocliia; ministrum, aul a aniinum habcns, ad sacerdotem accedat, ct cum
majori prailato spcmliler fneril injunctum. multo dolore et lacryinis et gemitu eonfitcirtur suos
Postinjimclam poeniienliam, pro poenitente sa- excessiis; quia si manet in voiuniale pcccandi,
cerdos lewHur orare. !n his tribus conslstit spirt- fatur qnidem, sed non couliletiir. Ad lioc enim ut
sadlis poteslas solvcndi quam babet sacerdos : sit eonfessio, tria coireurruiit ; cordis contriiio, oris
quod ausolutionem impendat a peccato, quod tenea- confcssio, non relabemli intentio. Si autet» aliquod

itttpio paenitenteorare, et quod poiest remitter» islorum defuerit, si adesse poiuerit, noit erit vera
de pmna. confessio. Quod enim oporteat de pccculo dolere,
Censcientia quomodo examinanda. Hirc usqtte di- et atteri, protsatur auctorilate multiplici. Ail enim
ctuin de officio sacerdotis, qnomodo se gereredebet Auguslinus, in tibro De pcenileiilia : « Pccnitentia
consul inio peccatori ; reslat agere, de statn poeni- cst qua^dain dolentis vindicta, puniens in se quod
tcuiis, quoinodo scilicet debeat confileri peccala dolet commisisse. » Idem Augustinus : t Poeniien-
5iia. Sicul malerialis segrotus causas doloris sui, et liara agis : genua fleciis ", ct rides? subsannas
locum pro posse suo disquirere dcbel, ul accedenli q palientiam Dei si pcenitenliam ; agis, pcenites; si

medico, de statu suo sciat respondeie *ic paccator non poenites, pcenitens non es. >
;

tanquam spiritualis xgrotus, antequam accetint ad Centritio interior necessaria. Ecce liabcs quod ad
medicum suum, id est sacerdoiem proprium, scru- hoc ut sit vera pceniienlia eoncurrit menli6 con-
Sari debet augulos conscicntias suse, quse peccata iritio, nec suffieit exterior conlritio, vel crebr.a la-
iu angniis eisdem lateant, inquircns quomodo se crymarum perfusio, nisi es fonte procedal. llnde
habucril in singulis %l3libus suis, in pueritia, ad lsidorus : i Quosdam accipere lacrymas ad poeni-
ulolescenliarn, et aliis setatibus suis; in uno loco lentiam cernimus, sed affectum pcenitentiae non
et in alio ; in itac societate, et in alia : quid a con- liabere ^uia inconstautia nientis, non recordaiione
viclu illornr,) vel aliorum contraxerit, et sic, in peccati Iacrymas fundunt. s

quo secumiuin diversos status, Deum offenderit, Certfessionisneeessilas. Confessioprwfigurata (Gen.

disquirere debci. iii). Oportet qnoque cotifiteri peccatum, quia non
bi -auiem in nuHo conscius sibi fuerit, ut cu.m sulBcit cordis atlritio , nisi seifuatur confessio, si
Apostolo dicere possit Nihil miki conscius sum
: tcmpus habeat coiifitendi. Ati o&tendendum enim
(I Cor. iv), oret Deum, dicens DomineDeus.niiii! quod de pieniludinc pcenitcntise est confessio, in-
:

mihiconscius sum, sed lanien, delicta quis inielli- " sinual Dominus qui j»r,tcepit leproso sanalo osten-
^it? aboccullh meit mwida me, Domine(Psal. xvm). dcre se sacer<ioli (Malth. vm), per qftod signiiicaiur
Nuitius peecati tonscius, ud confessarium aceedere quod spirituaiis leprosus, id est pcccator, debeat
3S
debet in Pasciiale. Et quamvis in generali eonfes- pcccaia sacerdoli per coniLSsionem declarare.
3'
sione occulta peccala remillaniur , f amen J9§ Quod confessio ad deletionem culp;e concurrai,
consilium est, ut ad sacerdGtem accedai, ne regu- a principio huinani gencris arguineniuin sumcre
Jam eccicsiasticse inslitutionis prsetermittere videa- licet. Primi e;.im parcntes posl culpam a Domino
tur, dicens sacerdoti so nullius peccati conscium sunt reqtrisili de culpa ut peccatum quod transgre-
siti esse, sed quia in mullis offenMmus omnes (Ja~ dieiuio commiseraiit, conliteudo dt-ierent (C^iii.ui).
cob. 111), cijustus sapties cadit in dis (Prov. xxiv), Serpcns autem requis:tus de culpa non esi, quis
se miserum et peccatorem dicat, poscens asacer- pcr confessionem non revoeatur ad vilam. -
Caii.

dotc aiicujus salisfactionis injunctionem, qua ptir- niitem cum prima; prsevaricationi aildidissct fi-alri-

•c;entur peccair e"isi non apert3, tanicn occulia si cidium, similiter a Domino rcquisilus csl de cuipa.
VARI^ LECT!ON£S.
"Figis, " Ulcera pcccatorum. S9
Peccati.
 LfBEK POENITENTIALIS. 302
Sot
dt<m (ficitnr : Ubi «I frater tuus 1 (fitn. w) scd quia A fiat qiiod dicitur ;
qitia lioc Ipsum elcemosyna e«»
superbns noluit peccatunn suum confileri, sed potius scilieet pcanitenlibus veniam concedere.
negando Dominum fallcre conalns cst, dicens: JVaii- t Contritio requiritur etiam pro venialibus. Ex bi»

quid custos fratris mei sum ego ? (ibid.) indignus jam facile esl inlelligere, quae pro veniaiibus ex-

venia jtidicalus est. Augiisiinus etiam ait supcr hibenda sit satisfactio; sufiicit enim Dotninica otatio
il.lum locum : Nouabsorbeat me profundum : < Pu- cum jejunio aliquo, el eleemosynis; sic tamcn ut

Icjis, profunditas numaisse iniqtiitalis est, in qnem pwecedat contritio aliquanlula, ct addalur confes-»
si cecideris non claudet super tc os suuii), si tu n&n sio si adsit facultas. Pro gravioribus vcro peccatis,

claudas os tuum *° ; ergo, confitere et dic : De pro- haec etiam in satisfactione adbibenda sunt, sed

Domine {Psal. cxxixi.»*Uiide multo vehementius, atque dislrictius; quia ut ail

fundis clamaii ad le,

Prophela : lnlroitc porlas ejus in confessione Augustinus : < Ad agendum poenilentiam, non suf-
(Psal. xctx). ficit tuores in melius commulare et a malis faclis ,

Satisfaclio conlrUionem firmat. Quod etiam extfi- recedere, nisi et dc bis quae facla sunt, satisfaciat
rior satisfaclio ad contrilionem valcat, multiplcx Deo per pcenitentuc dolorem, pcr bumilitatis gemi-
*3
ouctoritas insinuat. Quatnvis enim sacerdos confi- tum, per contrilionem cordis .»

tenli powiiteutiam noti injttngerel, vel quia in- Ex praemissis liquet, quomodo tria concurrunt
discretus, vci nalurali pietate ducius, vel quia ad veratn pcenilenliani, scilicet, contriiio, confessio

SKperaLundanlem in confilenleconjeclavit cenirilio- et salisfaetio , ac propositum non relabendi; qttia

nem, deberellamenadlmc poenilensredimerepeccata pcenitentia est, peccata deflere, el nolle amplius
sua eleemosynis, jejuniis, vigiliis, 136 oralionibos. committere. Dnde Pius papa : « Nibil prodest ho-

£t si paroebianus sacerdotem suum scil esse in- mini jejunare et orare, et alia opera religionis

discretum, licentia ab eo accepta, peritiorcm con- fricere, uisi mens ab iniquitate revocelur. > llem
«ulat, vel pritis sacerdoti suoconlitens, conscquenter Isidorus : « Irrisor cst et non poenitens, qui adhuc
periliorem consulat. Salisfactionem autein exterio- agit quod poenitet; nec videtur Deum poscere sui>-

rem valere, ostendit Joannes in Evangelio, ubi ait dilus, sed subsannare superbus.»
Facilc fruclus dignos poenilentim (Maltlt. tli). Nini- Igilur, cum poenitens leneatur peccatum confi-

vitte quoque quos Dominus iu Evangelio commendat, tcri, studeat peccatum revetere sacerdoti, et iia per
pcenitcntiam egerunt in proedicatione Jona: (ilattlu sacerdotem Dco ;
quia sacerdolibtis concessit D_-us
x i ; Luc. xi), et ex misericordia Domini indulgen- polestatem ligandi atque solveudi, et ideo, quibus
liam consecuti subversionis. iiileritum evadere *•
C ipsi dimitlunl, et Dens dimittit .**. Si lamen desit

ineruerunt. Eviilenlius autem nobis teslimoniura sacerdcs, proxinro vel socio facienda est confcssio,
ilat rex ille (scilicet Achab; qoi sui sceleris imma- sludiose tamen requirendus csl sacerdos. Unde
*6 Tanta vis confessionis est, ul si
nitale perturbattis, pGemluit, et cilkio ciicttmdalus, Augustinus : «

facirins suum flevit, alque ita erga se misericor- tlesit sacerdos, conlileatur laico. » Etsi enim ille

(itam Dei provotavit, ut a cnnclis eum absolveret cui confilebitur, poteslatem absolvendi non babeat,
pi-ccafis. Sic cnim ait Dominus ad Eliain : Vidisti sil lamen poenitens dignus venia ex saccrdotis de-
quomodo compuncius cst ArJiab a facie mea ? et quia sidcrio. Mundati enim sunt leprosi, dam irent osten-
tlevil in conspeclu meo, non indncum mala in diebus dere sesacerdotibus (Luc. xvti).Civealautein coi;fi-
ejus (III Reg. xxi). Pro minoiihis ergo peccalis, tens, ne ita confiteatur de uno, qnod non de alio ;
minor reqyiritur saiisfactio, pro niajoiibus major. ne ita unum confilealur, quod aliud abscondatur,
Per oralionem dimittunlur venialia peccata. Quod quia btijusmodi pcenilenlia sophistica est, el non
auleni pro venialibus satisfaciat oratio , iusiittiat vera.
Atiguslinus, ita inquiens in Enchiridio : i Dc quo- Sicttt enim a Deo non polest fieri semiplena 197
tidianis et levibus peccatis, sine quibus baec vila remissio, ita non valet semiplena contritio. Lnde
non ducilur, quotidiana lidelium oratio satiitacit; Gregorius : < Poenitere, esl antcacla petcata defie-

eorum enim cst dicere : Paternoster qtiics iii cwlis. re, et deflenda ndn cominiltere; nam qui sic alit
Delet b:cc oratio minula et quwtidiana pecoala. deplorat, ut alia itertim commitlat, adlmc pceniten-
Delet etiarn illa quibtis vila fidclium est scelerate liam agere aut ignorat, aul dissimulat. » Qttid cnim
gesla, sed pcenitcnJo in ntelius conimulafa descen- prodest, si peecala luxuriae defleal, et adbuc avari-

dtt ". » liaexstibus anhelal? Ait enim Augusiintis t Sunt :

Eleemosyna esl, ignoscere iis qtii nos lo?scrunt. Ui plures quos pcenitct peecasse, sed tamen omnine
nutem veraciter dicatur : Dimitie uobis debita nostra reservanics sibi quwdam in qtiibus delcclaiilur, non
sicnt el nos dimiuimus debitoribus nostris (Mattli. vi), animadvcrlentes Dominum similitcr mtitttm et sur-
VAP.LE LECTIONES.
** Aliud exemplar Claudet super le os suuni, si ttt non ronfilendo, claudas os tuum. " Sub-
legit :

terfugeie. *' Diseedtt, Aliud exemplar liabebai : Conliiii cordis saeriucium cooperantibtis o.Ieemo-
ka

synis. ** rioc oiim in usu erat, ud mnjorem

liumilitiUem, nunqURm tamen [uit in prteceplo ;
mos istt
dudum exsolevil. olim autem in usu erat, vid. D. Tliomam, in Siipplem. q. 8, arl. 2. " Liber de yera
ei falsn pomilentia (c. 10) qui liic cilatur, non est Augnstini/quia cap. 17, cilntnr ibulem ipse Augiutws-
Vid. Sijivium, ud auaisl, 8, supot. A. 2 conc. 5.
sos AUNI.DE INSULIS 3C4

dum a daemonio liberasse per quoJ docet nos non- A in, idein relabi.tur, videtur pro praHeritis ratione
;

quam nisi de omnibus sanari. » Item « Qusedam conlemptus tcneri. Tuiius est ergo peceala anle
:

impielas est inGdelilatis, ab iilo qui justus et justisia acta eonfiteri, quam non eonliieri. Unde Ambro-
csi, dimidiam sperare vcniam. > Praeierea caven- sius ait : « Donate invicem si alter in alterum pcc-

dum est peccatori, ne diu in peccato jaceai, sed cilo cat, alioquin Deus repclet dimissa, > Si enim in his

ue peecato poeniteat, ne quasi quatriduanus jacens coutemplus fuerit, sine dubio, sententiam revoca-
in prava consueiudine, feteai ; ne visco pravse con- bit; sicut in Evangolio de scrvo nequam lcgilur
fcuetudinis detenlus, difficilius resurgat. Quia ut (Mailh. xvni), qui conservi sui misertus non fue-
dieit aucloritas : « Peccaluro quod ncri statim abiui- rai. In quod Rabanus : i Nequam servum iradidit
tur pcenitentia, suo ponderc aii graviora trahil; doniiiyis tortoribus, qnoad uiiiversum redderei
crimina enim criminibus vjh.dicantur; justum nam- debitum, quia non soium peccaia qua' post bapti»
«jue est, ul ,qui in sordibus esl, sordescal adhuc smum horao egit, verum etiam peceata originalia
(Apoc. xxn). » Quod autem repentina post pecca- quae i» bnptismo sunt dimissa, repetit. > Si quis
ium debeat esse conirilio, nobis pcenitentia Davsd veri> incertus sit, ulmm boe vel illud peccaium
in exemplo sit, qui repentine, postquam peccaturo alias adhuc fcccrit, disquirat apud se ditigenter,
adulterii et bomicidii recognovit, ad pcenitentia: rc- " ntrnni fccerit vel non ; si vero certificari non pos-
medium se contulit, et de solio descendens, in ci- sit, in dubitaiione pei-inanens, non dieat sacerdoti
ncre et cilicio scdit (11 lieg. xn). se boe feeisse, sed se liubuarc utrum fecerit ve!

Eleemosynw siue pccnitenlia peecata nGiiicmiitimi* non. Sectmtlum iioe autem sacerdos dispensal de
Eieemosynarum vciria genera. Nec btaiidianiur sibi pijeiiitculia , tit aiiqiiantuiani injungat satisfactio-

peccatores in crimine manenics, volendo peeeaia nem.

sua redimere pcr eleemosynas, quia non valeut Cautum quoque si£ apud pceeatorem, ne peecaia
eleemosynce ad conseciitionem venies, nisi iu$ej'? sua reveiet sacerdoti, ctijus notorium cst crimen,
ventu pcenitentiae. Non difiiteor tamen, qui.;i eiee- coniiteiilium sibi- peccata revelare; sed si suus
mosyiis peccantibns valcant, ut coelera bona o;;era, saocrdos sil, cum eius licenlia aceedat |,S§ ad
ut-cititis converlat Deus cor eoruaii ad bunum, vel aiium. Si vcro crjmea oceultum sit, snfficit uni soli
lU tolerabilius sit damnatorum supplicium non , revelare ;. si aulem notorinmest, ut publica laboret

tamen per eas tit peccali remissio, nisi aiisit cordis infamia, poiest pluribus revelare, vu lu.ajeri pusia^
coiiliitio. Unde Auguslinus t Sunt quidam qui : lw verecundia.
seelerate vivunt, nec curant lajem vitani-moresque
£ Innoceniem aecusalum quoaiodo juvare debeat h
^orrigere, et iuter ipsa faciitora, eleemosynam fre- qui culpabitis est. Si peccaior videal abquem iufa-
«jrenlare non cessant; scd frusira sibi ideo hian- mia criminis laborare, quo ipse irrcfilus sit, non
druntur, quia Deus ait : Date eleemosynum et ecce iilc; omnjims modis debei illum ab uifamia libera»

omnia tnunda sunt vobis (Luc. xr), iioc enini cum late rc, «ou tamen se accusare. Si vcro quis irretitus
pateat, non inteliigunt. » Multa enim genera suni si,t aliquo ilagilio, pro quo aeciiselur ante jmlicem,
eleemosynarum, qu;e cum facimus, adjuvaraur. et cogalur ad judicium monomachias, consilium
Non enim solum qui dat esurieiui cibum, potum est, ut peccatiHii prius confiteatur, quarn jiiilicium
sitienti, et liujusmodi, sed etiam qui dat veniam pe- ingi ediaitir, quia in omni confessioiie non est peri"

tenti, eleemosynam dal ; et qui emendat verbere, culum animae, sed salus ; in juditio vrro, ei aiumas
in quem poteslas datur, vel eocrcct alinua disci- damnalio, ct vitae temporalis est periculum. Si au-
plina, aut orat ut ei aliquod peccalum dimitlatur, tem sacerdos parochianum accusct de aliquo eri-

eleemosynam dat, quia miscricordiam prsjsiai. mine quo ipse parochianus irretiles est, consilium
Multa enim bona invitis prsestantur, quando eorum est ei non conttteri, sed alleii. Si vero parochianara
consulitur utilitati, et non voluntati. Sed Inec major suus saceidos cognoverit, consilium cst, ut alitim

esl, qua cx corde dimitlimus, quando in nos quis- D eonsulat. Si fur, vd fojuerator fuerit, vel hujusmodi
quam peccavit maxima atilem, erga eum etiam
: raptor, consilium est, ut ea quae rapuil, redJat, si

csse bene\ol»m, qui multum mali libi fecit. potcst, qui» sine hoc vera pcenitentia esse non
Peccata dimissa per conlemptum redeunl. Dubia potest. Si vero Simoniacus sit, vel in dando, vel in
eonfilenda tanquum dubia. Cogitel etiam peccator, accipiendo, daium reddat, acceptum relinquat. Elt

utrum passtis sit recidivum in aliquo peccaio, qnia hsee de ofiicio spiritualis medici, et modo spirilua-
uS mulliplex ait auctoritas, peccata dintissa |jer i.ter curandi segrotum, dicta sufticiaitl.

conicmptiim redeunt; duiu autenj quis fiequcnler

505 CONTRA H^UETICOS LIDRl QUATUOR. — PROLOG. 308

AD LECTOREM BENEVOLUM
DB SUBSEQUENTI LIBRO,

199 Staltieram, prlmo hocoperumB. Alani nostri tomo, non nisi moralia et panenrticaproferre; verura,
cum nuper ad raanus meas devolutum esset seqtiens optis, De fide t.atholica, Parisiis anno 1612 impres-
sam, sed omnino incorreclum et motilum, punctis soepins, ioco verborum, aut aliis verbis, et non nun--
quam integris ser.tentiis substitutis, quihus etiam, pluribus in iocir, geiuiinus auctoris sensus totaliter
depravatur, et in contrarium delorquetur, non sine insigni auctoiis injtiria: tit sileani, iimumeros, propa
modum, typographicos errores, qtii vel soli LeCtoriljus quibosciinque nauseam movere possent, opcrae
preiium fore jtulicavi, si et hoc etiam opus recognoscerem, etnendarem, ac perfeclioni suae rcsiitutum,
una cum aliis ejusdera auetoris operibus, pubiico rei lillcrariae botio, hiei •larem. Hinc ad diversa mox
eoenobia litteras misi, quaa iilustrioribus manuscriptorum codicunt bibliotliecis instriicta cognovi: inqui-
bus unicum reperi exemplar, velustate sua satis commendabile, et coneclum; in celeberrima nimirum
abbatia Parcensi jttxta Lovaniiim, quod, cum ejusdem locl venerabilis abbas perhiimaititer mihi transmi-
sisset, sedula ipsius collatione, exemplar impressum correxi, operique perfeclionem illam restiiui, quam
iiic (Lector Bsnevole) percipere 200poteris. Porro, quanquani aucior in Prologo suo, dicat opns hoc di-
stinctum esse quatuor libris, quorum primus sit scripius, contra haeretieos; secundus contia Waldenses,
terlius contra Judaeos, quartus contra paganos; nihiiominus, .jiiartuin nusquaai reperire potui, quanlum-
vis sludiose qutesiuim; tcrtium vero repert in codice nis. Parcensi, sed ita succincium, ut vix lihri no-
men mereatttr, meriloque dubitare liceat, utrum revera integer sit liher, prout ab auctore scriptus esl,
an solummodo fragmentum. Interim, quia in dicto exemplari Parcensi, titulo Libri honoralur, sub eodem
etiam hie, illum adjunxi. Quoad primum librum, contra hacreticos, scriptus qtiidem ab auctore est, contra
diversos sui temporis hiereiicos (prout ex memorato prologosatis colligittir), specialiler tamen contra Al-
bigenses, quoruin secta tunc temporis mire invaluerat, iu tantum, ut (testc Caesario ileisterbacensi, illius.
teraporis scriptore sincerissimo) btevi temporis spatio, plus quam mille civilates infecerit, et nisi gladiis
catholicorum fuissel repressa, timendum erat, ne totaut Europam pervaderet, ciim tamen eirores doceret
absurdissimos; ulpote e& Manicba?i, Novali, Terlulliaui, Origenis, aliorura veterum bseresiarcharum anti-
quatis laciniis cousarcinata, ut docet etiam citatus Cuesarius, 1. v Dial., c. 21, ubi prsecipuos omnes ipso-
rum Albigensium errores recenset (25), qui idem sunt, quosAIanus nosler tolo stio liuro piimo relutat.
Librtim aulem secundum, scripsit idem Alanus contra Waldenses (24), quia ex Waklensibus prodierant
ipsi Albigenses, cum quibus in multis adhuc conveniebant. Cceterum, opus est doclrina refertum solida,
ei auctme suo dignum. Quod lu quoque, Leclor, inecutn iatebcris, ubi illud studiose evolveris. Yale.

F. Carolus be Visch,
P. Dunensis.
NOTjE.
(25) Albigensium errores eiiam recensel Pelrus de Vallibus Saruay, lib. De bello conlra Albigenses, c. 2
per lotiim.
(24; De Waldensibus, vide etiam Cassaiium supra.

ALA.NI DE INSULIS
DE FIDE CATHOLICA
CONTRA If/ERETICOS SUl TEMPOWS, P1L£SERTIM ALBIGENSES,

LIBEB QUATUOR.

PHOLOGUS.
AD PRINCIPEM MONTISPESSCLANI.
291 Amanlissimo ** domino suoWillelmo, Dei A sior mentis generesitas prceinsignit, Magister Alanus
gralia Moittispcssulani principi, queiit non sotum in omiiibus et per omnia siiiis, opus suum.
generosigeneris littilus iiisignit.verum etiaiu genero- Cum inter universos liujus mundi principes to

VMUJE LECTlONf-S.
M Excmplaria ma. Bov® SpH t\ Parcewe. pro Amaniissiino, liabeni Reveiendissimo.
301 ALAM DE INSULIS 308

videam specialiter indutum armis fidei Chrislianas, A sibus, unara gcneralem baeresim 2@2 compingunt,
nec naviciilam Petri inter lot tumulluantes hujus et quasi ex diversis idolis unum idolum, e.-idiversis
saeculi procellasdeserere; hoclte fide catholica seri- monstris unuro monstrum ; et quasi ex diversis ve-
ptum, tuoe discrelioni devoveo consummalum. nenalis herbis unum toxicum comraune conficiunt.
Quamvis (ides catholica non solum divinarum Sed quia antiqua sunt dogmata, non novis ola-
rationuin, verum etiam humanarum fundameistis borandum est inventis, sed rationibtis ebviandum
innixa prafulgeat, ct aucloritatibus iheologicis vel- autbenticis, quae impia dogmata a praeclari ingenii
4T
ul irrefragabilibus maximis iuvicla consistat , ta- viris, etinomni disciplina exercilatis, delela fuisse

men propternovos baereticos novis, imo veteribus traduntur, ut ab Augustino, Hilario, Hieronymo, et
et novissimis hajresibus debacchantes, philosophicis caeleris Patribus orthodoxis. Sed quia eadem hocre-
ts
speculationibus deditos, sed sensu-um speculis sum semina pullulant re.diviva, eisdem antiquoruni
deslinatos; cogor disertis rationibus de lide ratio- Patrum sunt objicienda munimenta,et si nova »\V-

nabili reddere rationem v

', qui in Iioc ab anliquis qua emerscrit haeresis, infirnianda orationibns frr-

quod ilii humanis rationibus fi-

iia-reticis differunt, mis M . El qnia te, priuceps strenuissime, specialem
dem nostram expugnare conati sunl isti veronulla ; fidei filium et defensorem intueor, tibi hoc opus
ralione huinana vel diviua freti, ad voluntatcm et devovco, et a leiiujus operis examen exspecto. Hoc
voluptateinsuam, monstruosa confingunt. Olimvero auiem opus quatuor voluminum distinclionibus se-
81
diversi haeretiei diversis temporibus, diversa do- paralur quo.min primum contra bsereticos; se-
;

gmala ei advmsa somuiasse feguntur, quae genera- cundum, contra Walclenses; tertium, contra Ju-
lis Ecclesi» publieis edietis damiiala noscunlur : daeos; quartum, contra paganos edituni esse co-
nostris vero temporibus, novi hscrctici, imo veteres snoscitur.
et inveterati, veterajites dogmala, ex diversis hserc-

LIBER PRIMUS.

203 CAPUT PRIMUM. c CAPUT I!.

Ds cotlatione gentiUum et Chrislianorum, m mate- Quibus autiorilalibus mnniii hmrelici, 'dicunt esse
riali el spiriluali strenv.ilate. duo rerutn principia.
Sicut inantiquorum tractatibus legitur, quodproci AiunS haeretici temporis nostri quod duo sunt.
ct proceres genliura, hunianam venantes gloriam, principia irerum, et principium lucis, et principium
generose diversa monstrorum genera deleverunt tenebrarum.
uf. Hereulcs Antheum, Theseus Minoiaurum, Jason Principium lucis dicn.nl esse Demn, a quo sunt
Taurum igniverum.MeleagreinaesiirnabilemApruro, spirituaiia, videlicet aniinae et angeli ;
prlncipium
Chorebusstygiale monstrum, Perseus Marinum por- tenebrarum, Luciferum, a quo sunt temporalia.
ea
tentum ; sie generosi sanclae Ecelesiae proceres Hoc autem nituntur probare aucloritafibus et ra-
divers&rum haeretieorurn et hseresum monstra le- tionibus; auctorilatibus sic : Arbor bona non potest
guntur armis spiritualibus cxpugnasse. Et sicut facere fructummalum,nee arbor mala fmctum bo-
Antlieusresumptis aterra viribus, foi lior faetus est; mm (Malth. vn). Ergo cum Deus summe bonus sit,
SJ
bydra damno capilum iacta locupletior ; sic ex- mala ab ipso non sunt; sed cum mala sint, et ab
stirpalis antiquis etantiquatis hseresibus, eaedem in ipso Deo non sinl ergo ab alio sunt quam ab ipso
;

iiovilaterepullulant. Sed in hoc magna estdifforeu- D Deo. Ergo cum Deus sil principium bonortsro , aliud
tia quod Anlbei foriilud» delcla, hydra funditus
; ect principium malorum. Ilem in principio Gene-
exstirpala; sed non sunt inter modernos, qui in- seos Icgitur qnod tenebrce erant suvcr faciem abyssi
iiovalis hssresibus obvienf, repulluiantes exstirpenf. {Gen. t), et sic niundus habuit initium a (enebris.
Ego lamen inter filios Jesse minimus de post feian- Mundi itaque creator fuit principitim tenebrarum,

tes assumptus, tentabo Golisms proprio gladio tru- et sic malus fuit auctor mundi, qui " suse crcatio-

cidare, et iEgyptium (lebraeis ins«ltanlem occidere. nis iiiitiur.i coepit a tenebris. Iiem : Chrislus ait sn

VARi^E LECTIO.NES.
" Exemplar impressum prmcedemia sic tegit : Auctoriialibus theologicis valde irrefragabilibus maxime
munila praemineat. * s Impress. habet, propheticis. 4S Impress. omittit verbum lide. ^ Ms. Exsmptar hix-
bet infringeiuia.
B1
Impress. sic habet : Hoc opus duorum voluminum distinctionibus separalur. Quia ni-
mirnm in codice Papirii Massoni, unde exempiar impressum desumptum est, non nisi duo priores tibri con<-
iinebantur, cum tamen revera auctor scripserii i, ut passim lestaniur alia ws. *? Impress. habct, mam-
ta
miiin portenium, sed mate. In ms. sie : Ex sui resecaiione fccundior. Ev In eodice impresr-o, prace-
dentia omwiw confuse leguntur .ita mundusJiabiiit iniliitm a tenebris mundi, Crealor ilaque fuit princt-
:

piusu tense, el sic malus fuitauctur mundi, quia, ctc. Sed correctius ntjam wim. repesuimus.
309 CONTRA ILERETiCOS LICRI OUATUOR. - LiB. I. 350
Evaugelia : Venit princeps muniti hujus, et iu menon A lum, nihii est, nec ipse facil. Jpsa enim deformatin
habel qmdquam (Joan. siv). lbi Luciferum voeat actionis, qtiae actio dicitur mala, niiiil est. Prout
principem mundi potius quam se, et ila pulius cral ergo hoc nomeasnpponil aetiouem inalatn, malom
auctor mundi quam Chrislus. El alibi dicitur : Nemo dicitur esse aliqtiid, et esse a_Deo, non in eo quod
potesl duobus dominis servire (Muttli. vi), scilicel est malum, sed in eo quod est.Proul vero supponi:
Deo et mammonw. Ihi Chrislus vocat se ct mammo- malitiam t r,ec esse aliqnid, nec esse a Deo dicetur
nam, id est diabolum, dominos; scd Christus non potius ctiim, notat privationem esse, quam rei posi-

dicitur Dorainus, nisi ratione crealionis; ergo et tionern "". Dicimus etiam quod hoc nomen, tenebrw,
diabolus 2G& dicitur dominus a simiii ratione potius notallucis carenliam, quam rci existentiain,

erealionis. Itexu ait : Vos ex patre diabolo estis et ideo mundus initium non habuit r lenebris,
(Joan. vm). Ilem Aposlolns : Non ego operor illud, Sed est sensus : Tenebrte erant super faciem
md qni liabitat in tne, id cst in carne mea, peccatum abyssi {Gen. i), id estnon erat lux. Diaholus etiam
(Rom. viii. Si peccalum habit.it in carne, el a carne non dicilur princeps mundi ,
quia munduni 205
est, et caro sine pcccato esse non potest, caro ma- creavit, sed princeps mundi, id cst mundano-
lum est, et ita a Deo non est. Ilem :Senlioo/icm/e- rum hominum, quia in eovdibtis eorum piincipa-
gein in membris meis, repugiiantem legi mentis mem, lur, et regnat per appelitum terrenorum. Eadem
el captivanlem me in lege peccati, quce eslin membris ratione dieitur dominus mundi. Quod auiem roun-
tneh (ibid.). dus dicautur snundi amateres , in leanne legilur,

Si !ex carnis lex peccati est.et roortis videtar caro uhi dicitur : Et tnundus cum non cognotiil (Joan. i),

maia csse, et ideo a Deo noa esse. Item idem ait :

id est mundi amaiores. Et alibi iti Evaiigello :

Caro pugnat adversus spiritum, spiritus autem ad- Iiegnum meum nonest de mundo (Joan. xvnt),
lioc

versus camem (Gal. vj. Si caro semper rationicon- id est amatores Itujns mundi non sunt regtium
tradicil, caro mala est, et sic a maio est. meum; id est eis non rcgno , diabolus atitem
in

CAPUT III. dicitur pater hominum,jten ralione crcationis, sed

Qnibus ralibnibns muuili hwretici dicunl esse duo ratione imilationis, quia per prava opera eum
rerum principia. imitanfur"'. Peccalum autem dicilur habitare in

His eliam ralionibus opinioncm suara probant earne hominis , id est fomes peccati , seu concu-
haaretici : Si Deus isla visibilia fecit, aut ea incor- piscentia ,
quae in earne habilat non rationc sub
ruptibilia facere potuit, aut non ; si non circumstanliaB. Ex quo enim
potuit, im stantiac, sed ratione
polens fuit; si c Adam peccavit, facta est caro prona ail concupi-
potuit et noltiit, invidus fuit. Item :

Si causa immutabilis, effectus immulabiiis; sed scendum id est homo ex infirmitate carnis ,

consiat ista corporalia mulabilia esse, ergo causa Qiiamvis ergo concupiscentia maneat in carne oc-
corum mutabilis. Item ;Cum imtlla in mundo agan- casionaliter, non tamen caro est mala, id est vi-
tur casn, non viiientur agi divina ordinatiotie. Ilem: tiosa, sed vitiala, seu inQrma, nee ideo minus est
Cum caro hominis in peccato et per peccatum ge- a Dco. Sicut hoino, qnamvis infitmus sit, lauien a
nevalur, a bono prineipio esse non vidclur. Ilem : Deo existentiam habet.
Quirdam creaturse sunt, qua3 in nuliam utiiitatem Simiii modc sequensexponitur auctoritas ; quam-
cedimt " ut serpentes, muscae, arancse, sed inmul- vis enim !est geccali et roortis , id cst concupi-
tiplicem perniciem : ergo cum ad malum sint pa- scenlia in membris et a nieinliris fit occasionaliler,

rata, et non ad bonum, a malo sunt, et non a bouo. id est ex infinnttale mcmbrorum, tamen ipsa

CAPUT iV. membra quamvis vitiata, quod sunt, a Deo

id

Solutio cathe/licorum ail prmdiclas auctorilates hm- sunt , sed vitiata , id est infirma a Deo non sunt.
,

relicorum de duobus principiis. Quod autem caro dicatur pugnarie adversus spi-
His auctorUaiibiis respondentcs, dicimus, quod rilura , non est inleiligeudum de ipsa carne sed ile

illa auctoritas : Arbor bona, etc. (Matlh. vh) intei- D carnis carnalitate : caro enim , id est carualitas,
Hgenda esl de intentione bona vel inala, es bona scmper conliadicit spiritui, id est.ralioni,
eiiim intcntione non procedit opus bonum, ex
nisi
CAPET V.
mala intentione non nisi malum. Dicimus etiam,
Refelluntur rationes lifereikorum , de duobtts
quod hoc iioiaen, maluni, aliquaudo supponatactio- priucipiis,
nem malam, aliquando ipsius nctionis deformita- Ad rationes sic respondctur : Quamvis Deus
tem; utcum dicilur : Non esl malum in civitale mundum poiuerit facere itnmulabilcm aclu et non
quod Deus non faciat; id est non est actio mala, fecil, invidus noit fuit; bonilalis enim summae fuit
qtiani fieii non sinat, ipsam vero maliti.im, id est quod mundum fecit, sapienliae vero, quod niuia.
actionis deformitatem, sccitndum quod dicitur ma- bilem esse permisit, ut pcr mutabilom in iinmuia-

VAP.liE LECTJONKS.
M tmpress. hebel ad nullam nlilitatem tendtint. " Prtecedentia
.
4n codice impresso omnia habentur
onfusa, hoc modo : piout supponil maliliam, »on essc a Dco, nec esse a Deo diciiur, polius ciimi noiui,
ctc. At recte hic ex ms- " Impress. Ugit : Perpetua opera imitantur. wm
jm Ala.ni de INSULIS S12
tosiem inularemur. Oiwne enim niulabile insinuat A Praeterea, nulla creatura esS d.ose ad aliquam uti-
aiiquid esse imnrtilabile; omne mobiie insinual iilatem creata non sit; qusfdam riam-.(iie crcata
aiiquid qurelum". Ideo dico, immuiabiie
esse suiit a Dco in csus homhrum, qmedam in alios
actu quia non poiuit facere aliquid quod CjsCI
, usus , ut jumenta. Qtisedam ad huniiitandum , ut
wrimutabile natura; quia omnis res ercata, ex eo animalia venenosa , wt homo eoiisiderans qu«d
quod creata est, habet pritfcipiuni suae exislerrtice : hsec muta animalia Usqtie ad moriem sibi nocere
esdem ratione linem habel actu vei nattira ; oninis possUnt, humiiielur snb mami crealoiis Dei et
cnim rcs duobus clauditur terminis. Prseterea non quid et a quo sit recognoscat. Qmedam ad intelii-
sequilnr, quod si causa sit immulabilis, effeClus stt gendirm Creatorem , ut per ea qiuse facta sunt iii~
immutabilis. Aiia eslcausa efficiens, aHa formalis. visibilia Dei intellecla conspicisntur quasdam ad
;

Kfficiens causa esl, quse movet et opcratur ad hoc pumcndum, ut poense gehennales, et alix puniendi
nt res sit; ut artifex est causa efficiens operis nu, rausie instrumcntales, quajdam ad cxercitium at
,

iliudque movet, ct operatur ad lioe ui sil; nec ta- quaedam nociva per quse homo excilalur ad boniim
inen sequilur, quod si aliquid prTjedicattrr de artifice, per paticntiam, quajdam ad deieclandum. Nihi!
quotl eliamde ejus opere vei contra. Comingit hocmundo creatum est, quod
ergo in ad aliquem
enim opus esse diuiurnum et non artificem. A si- , bonum usum crc-atum ncn sit.
iniii cum Deus sit summus artifex omnitim re-
,
caput vi.
ium,«iefficiens causa ipse immruabilis est, non
,
Quibus auctoritalibus probalur, quod Deut bonus
tamea res ab eo crealae immtitabiles stint; itiio creuv.it mxndum,
impossibiie est res ab eo ereatas 5ion esse mutabi- Poslauctorilatum determinationem 8i
ei ralionua»
les j
quia quidquid habet principium , naiuraliler iniirmationem, quibus hasietici suuin vidcntur
habei tinem. eonficmare errorem, ad auctoritates et rationes
Oirineauod esl genitum, tendit ad interitum. quse eis objiciantuv 63
slylum vertamus. Ait enim de
De formaii autcm causa , verum est, m si rpsa Cbristo Joannes : Omnia per ipsum facta sun! (joaiu
sit iinmutabilis, effectus sit
20B p-^m immmabi- i). Hajc universilas, ant eolligit simul visibilia et
lis, etconlra, ut 63
si albedo sii mulabiie, albom invisibilia, aul non : si non ornnia, atit visibilia

ctiam sit mutabile. Sic. qnia humanifas qua» est tantum , aut invisibilia, aut quxdam visibilia , et
siatura substantialis liominis, et causa formalis, quaidara invisiliilia; quod ipsi non concedunt. Si
muiabifis est, mutabilis est et efiectas ejus, id invisibilia tantum ,
quare polius invisibilia quam
est facere hominem. Cum ergo Deus «on sit catisa C visibilia, cum major sit muliitudo visibilium quam
formalis, sed efficiens, quamvis ipse sit immuta- invisibilium, quae potius spcclant ad'universitatem.
bilis, non ideo res immulabiles" 9 . Unde sequilur : Et sine ipso (aclum esl nihil (IbidJ)

Et qaamvis multa in hoc s.-ecuto casu agi videan- Id est nulia res facta est sine ipso.
tur, tamen conlra Dei ordinationem non fitint 61», Fortasse dicent haerelici, quod hoc nomine, tA-
qui novit quomodo et qualiter sir.gula fiant. lul, designatur res corporalis quaj corrumpitur, et
« Nulla > namque « res est, t -Ut dicit pbilosophus, ad nibilum tcndit; sed multa coiporalia sunt quse
» cujus ortum legitima causa et ralio non praece- nec corrtimpuntur, nec ad nihilum tendunt, ul soJ,
dat. » Unde Chrislus in Evangelio ait , qaod nec et albe stellse ; de lerra aaiem dicilur, quod in
unus passcr cadit in lerram sine Beo (Mallk, x). alernum tlat. Si dicant, quod steilae variantur se-
Sequenti rationi IiSec datur responsio : Multa cundum ortum et occasum , secundum augnieniura
sunt qns? in peccato fiunt, et mediante peccato, et et 207 delrimentum luminis; eadem raiione
tamen peecala non sunl, et a Deo sont; ut scien- •animae variantur, el ad nibilum lendunt; mutantur
tia quam iste acquirit mala inlenlione, scilictt in- enim secundum dolorem et gauriium, secundum
luitii favoris humani, vei terreni emolumenti, ignorantiam et scientiam , secunduin peccalum ct
mediante peccaio habetur ab isto,ettamen est a
.
justitiam.
Beo. Simiiiter, potestas quam iste acquirit Siino- Qua ergo ratione hoc nomine,' nihil, dcsignalur
niace.in peccato et per peccatum acquiritur, el omfse corporale quia variabile, eadem desi^nabitnr
tamen a Deo est. Similifer pecunia qtise per usu- omnis spiritus, quia variabilis
e
K Item in eodem
ram acquiritur, iu peccato et per peccatum ha- Evangelio : In propria venit, cl sui eum uon recepe-
betur. Ttmt (ibid.). Quoe pcr propria designanttir, nisi ista
A simili quamvis caro humana occasionaliter mundana, in quae vcnit Christus, per
visibilia ct
o: iginem habeai ex peceato, id quod est a Deo est. assumpiam hunianilatem ? quae dicuntur propria

\ARlj; LECTIONES.
'* Impresso liis mira est confusto
referre. quam non opus hic
"Impressns sodex in proscedentibus rursus
,

totaliter est confusus, ultima verba sic legil

: non tamen res immutaiur. 60 In impresso sic : omnia fiunl
Dei ordinatione, id est iiunt quia , elc. el «* Itn-
Impress. male legit ; aucloritates dcterminalionum.
press. obviaut. 6s
/n impresso , prwcedenlia rursus omnia cosifuw. ** ln imprctso habeutur licec ita :
Ergo el omncs species, quia omnis spccies carnis variabilis.
315 CONTRA ILCRt.TJCGS LEBM QUATUOR. — LIB. 3U
Christi, non lara ratione possessionis, quam ralio- \ loquuntur mendacium. Ipsi proliibenl nubere. quia
ne creationis et auctoritatis. Si tlicunt, propria esse nuptias damuant; ipsi jubeirt abslinere a cibis quog
Chrisli ratione possessionis, ergo possessio diaboli Deus creavit. Iiem jn Matihso introducilur Domi-
possessio etiani estDei; quia si sint-creala a dia- nus loquens in iiunc modnm : Qui fecit Itominem
boio, potius possidenlur ab ipsoquam a Deo, el ia- ab iititio, masculumel feminam fecit eos (Maltlu X\i);
men nutla esl conjunclio Clirisii ad Belial (II Cor. et alibi : Sic I)eus diiexit mundum, ut Filium snum
vi). Item in eodem Evangelio • In mundo erat, et un genitum daret {Joan. m). Panlus eliam
:
in Epi-
mimdus pcr ipsum faclus esl (Jonn. 1). Ilem in apo- sfola ad Corinth. ait ; Posuil Deus membra, unam-
stolico Symbolo, legitur : Creaiorem cceli el terrm. quodque eorum in corpore sicul voluil (I Cor. sn).
Item Christus in Evangelio Nonne duo passeres asse :
Ilem Petnis : Daus Abraliam, Deus Isaac, Deus Jz
vmneunl, et unus ex iilis non cadit in lerram sine Pn- cob, suscitavil Filinm suum Jesum (Act. xxxvi).
tre veslro? (Maltli. s.) Quid est, passerem non ca-
dere snper terram sine Patre vestio, nisi passercm
208 CAPUT VII.

Quibus auetoriiatibus probaturqnod Deus onitiipotltit

esse sub Dei potestatc ? (lem in Evangclio ait, quod viundum creavil.
Deus vestit lilia agri (Mallh. n) quid;
est Beam vt Auctorit&tibiis etiam gentilium pliilosopborura,
stire lilia agri, nisi eis dare elegantcm naluram, B 68
orrores prsedicti cor.fuiiduntur ; dixit enim A-
el ita natiiram lilii a Deo esse? Iteai Apostolus in poslolus, quod per ea quvs facla sunt, invisiMlia
Epistola ad Colossenses (cap. i), ait de Christo lo- quiaper
Dei conspiciutilur (P,om. i), a pliilosopliis ;
qucns : In quo universa condila siml, visibilia et in- renim magniludinem "nitellexerunt philosopbi Dei
visibilia. Item in Epislola ad Hebrasos (cap. 1) : Mul- polwitiam, per rerum pulcbritudinem ejusdem sa-
tifarie, multisque modis, olim Deus loquens patribus pientiam, per eaiumdem ordinem, divinam boniia-
in prophetis, novissime diebus istis loiulus esl nobis
lem. UndePiatode Deo loqnens ait : Geniiorem uni-
in Filio, qu.em consiiiuii heeredem universorum, per
versitalis tam invenire dijficile esl, quam. invenlum
quem fecit et scccula. iiem in cadem Epislola, auclo-
digne profari ". Boetius eliam in liuro Consolationit
ritaleDavid,probat Deum creasse ccelum ct lerram, ftil:
in bunc modum : Inilio tu, Domine, lerram funda-
0, qui perpetua mundum ralione gubernctSi,
sti,el opera manuum tuartim suutcaeli (Psal.cx). Item Terrarum ccelique sator.

in Actibus apostolorum (cap. xvn), Paulus ail Athe-

CAPUT VIII.
niensibus : Htinc Deum ignolum cui lianc aram fe-
Quiiins rationibus prohntur, quod Deus omnipoten*
cistis, nunlio vobis : liic est Deus qui fecit hunc „ fueril crealor la.n visibilium quam invisibilium.
mundum, ei omnia qua: in eo sunt, in quo vivimus, Idem variis rationibus asscritur : Si diabolus est
tnovemur et sumus. In Luca (cnp. m) etiam ulri te- auctor visibilium ,
qua^riiur an inilium hahuerit
xiiur Cliristi genealogia, Icgitur : Qui fuit Seth, qui annon? Quod inilium habuerit, Christus insinuat
fuit Adam, qui fuit Dei. Adam autefn dicitur fuisse 68
dicens, «Hic ab iniliohomicidafuit , i ergoinrtium
filius Dei ralione crealionis, et ita fuit a Deo, et habuit (Joan. vm). Si aba:terno fuerit
6S
, duo fue-

non a diabolo. Item Chrislus in Evangelio ait ad runt auctovcs rerum coseterni ; el ita duo toseterni
Judaeos : Vos inbonorastis me, Paler auiem tneus rerum creatores; et per conseqiiens, duo dii, curu
glorificul me ", de quo dicitis, quia Dem vesler est omnis scriptnra Yeteiis el Novi Testamcnti clamet,
Deum Patrera
(Joan. vm). Si ergo Judcei dicebant unum soium Deum esse. Hem cu:n diabolus muta
Deum suum, diabolum non credebant esse
esse bilis sit et variabilis, aliqua est in eo
70
compositio,
Deum suum. De iis haereticis cantra quos loqui- saltem proprietatis ad subjectum ; cum mutatio ni-
mur, ait Apostolus ad Timolbeum : Spirilus di- hiialiudsii, quam accessus unius proprietalis ad
xil, in exlremis temporibus reccdent quidam a fide, alterius, ct recessus alterius omne au-
subjectum ;

intendenles spiritibus erroris, et doctrinis dcemonio-

tem rompositum habet suse existentiae priiicipium.
rum, in hypocrisi loquentium mendacium; prohiben- J) Ucm, si duo sint rerum principia, aul unum fuit
tium nubere, el abstinere a cibis quos Deus creavit impcrfectum, aut allerum superfluum.
(I Tim. iv). Nonne prsefati hseretici in ullimis tem- Ilem diabolus aut malitia ductus raunuum crea-
poribus recedunt a (ide; a (ide, inquam, quam te- vit, aulbonitate sed bonitate non, quia auctor
;

net generalis Ecclesia ? Non enim a iide Judaeorum mali et summe malus, -nmi potest facere aliquid nisi
reeedunt, quia fnlem non habent, nec a iide Sara- sed ex malitia mundum creavit, quo-
ex malitia ; si
cenorum, quia fide carent a fide eigo Christiano- eleganier
;
modo iia singula ordinavit, ut ipsa sic
rum recedunt. Hi sunl qui intendunt doctrinis d;e suc<'ederent ", luna.et stelUe deservircnt nocti, sol
moniorum, ct fingentes se justos esse, iu hypocri'-i
d t:i, cum potius elucescat in istis " sunima boni-

VARIiE LECTIONES.
" Prtvcedens periodus in impretso omillilur, unde seusus ibidem relinquitur mutiius. '" 1'npress. habct,
eonfunduut, stfdperpcraiu. " Imprets. profeni. ** tmprctto habelur hominum,sed metius in ms. sic." Hicah
inilio homicida fuit, ergo initium habuii. ,e
Hac in impresso makvmUtUur. "•' Impressum muie habei;
abquando est in eo. clc. " Impressvm ita Ut Hir.pora sic clesanter Succedant. " lHipressi'ni habcr, :

jufeii» pro iu isli».

 ALANl DE 1NSULIS 516
315
lasquaro maliiiai ltem, stdialiolus ab «elernofmt, Afitur, qua auctoritale auima sit conjuncla coi

utrum aliidsemones fue^ pon, et corpus animse? Si dicunt diabolum et

scilicet Lucifer, quseritur,

rint ccajierni non ? Si dicarit quod non fuerit

vel Deum ad boc convenisse, aliqua fuit conventio
3
nisi unus solus dsemon ' scilicet Lncifer, convin- Christi ad Belial. Absit etiam ut dieamus Deum
cuntur auctoiilale evangelica testante, quod diubo- ammam ad hoe creasse, ut unirel eam malae na-

Ins respondens Christo quaercnti, qnod esset no- tur* , quia secundum hoc, posset anima causam

men ejus, dixit : Legio est nomen mild (Mare. v), peccati sui ad Deum retorquere.

quasi dicat : Non est liic unus solus daemon, sed CAPIJT IX.
plures. Etalibi legitur de Ciiristo oixisse Judaeos :
Opinio quorumdam ,,«i dicunt quod
hcereticorum,
1n Beelscbub, principe dannoniornm, ejicit dmmonia non sunl in corporibus humanis
alias animoy, nisi
76
(Luc. w). Quseritur ergo, utrum alii daemones fue- angeti aposlatve, qui de coslo ccciderunt .

rint Lueifero coaterni, si coseleini fuerint, ergo Quidam ameni prsedictorum haereiicorum suae

mulla fuerunt Deo coaeterna. Ilem, cum boni spi- ignoranlise quserentes aiixilium , negant singulis

ritus et mali sint ejusdem naturse; sicnt boni diebus animas creari, et corporibus irifundi ; asse-

spiriius habuerunt iniiium, ita et inali

7i
. Item, si rentes solos angelos apostalas qni de ccelo eecide-

alii daemones fuerint Lucifero eodelerni, quseritur, "runt" corporibus humanis infundi Dsi permis-

«trum potuerini crcare mundum sicui Lucifer, sione, ut ibi valeant pcenitentiam agere. De quibus
cum essent ejusdem italurae cuur eo. Si vero etiam dicunt, quod unus spiritus potest successive

alii dsemones inilmm habnerunt r quseritur oclo corporibus infundi, ut si poenilcniiam non
,

a quo ? manifestnm est enim quod neque 209 egit in uno, agat in alio. Prseterea dicunt, quod
se composuerunl, heque casu esse potuernnl' 8 . nullus alius est spiritus bominis, nisi angelus apo-

Sed si a Lucifero iniiium habuerunt , Lucifer slala, etquod in coelo nqji sunt spiritus, qu a ;
omnes
non solum auclor fuit corporalium, sed etiam spirilus qui tn coelo erant, cum Lucifero cecide-

spirilualium. Sed si a Deo, Deus fuil auctor co- ruul. IIoc conantnr iili probare hacauctoritate :Non

rum. Item cum oinncs creaturse sint mutabiies,

,
tum tnissus nisi ad oves quoe perierunt domus hraet
oporlrt unam causam esse immulabilem a qua ,
(Matth. *v). Doinum lsrael vocant convenlum an-
amnia niutahilia procedant; cum ergo Lucifer mu- gclornm, qui in coelo creaii sunl, ad boc ut vide-

tabilis sit, ab immutabili, scilicel Deo, est. Si a Deo rent Deum, sed per peccatum lapsi sunt. Alia etiant

est, aut malus Deo crealus, aut bonus ; sed

fuit a auctolarite dicunt, jjuod Nemo ascendil in ceelum,

absit quod malus, quia mala nalura aDeo non est; c ni$i 1 ai de ccel ° descendit, Filius homitis qui est in
quia nulla creatura in eo quod est, nialaest. Et «<*'<> (Joan. ui).

ita Lucifer a Deo crealus est bonus, et si postea 210 CAPUt X.

fuit malus, per peccatum malus esse inccplt. Sed Quibus ralionibus et auctoritalibus probaiur, qmd
si a Deo creatus est, et post crealibnem, visibilia anhna esl in corpore Inimano, el non dmmones.
ab eo facta sunl; aut exislcns malus ca creavit, Juxta hanc opinionem, cum Chrisius ejiciebat
aut existens bor.us. Sed si exislens bonus ea crea- spirilum malignum a corpore humano, cum iiullus
vit, creatura creaturam creavit; sed quomodo ge- alius spiritus esset in eo corpus remanebat e-a-
nittim a genito creari potuit, vel crenlum acrealo? nirae. Item, si corpus hominis a diabolo, et spiritus

ftecessarium etenim est, quod illud quod creat, hominis diabolus, homo totus quasi essentialiter
increatum sit : si enim ab alio crea-retur, aut illud maius esl, et ita bonum agere non potest, nec
esset creatum au! non ; si creaJum esset; creatuxa- mereri vilam aeternam.
rum dccurreret infmitas. Oportet ergn Creatorem Item, varise clamant auctoruates, animam essc
inercatum esse ; nec est ratio quare swa polius in bomine non angelum. Ait cnim Christus : No-
creatura creet aliam, quam alia aliam. Si vero lile limere eos qni occidunl corpus, animam autem

malus exislens, ex malilia munditm creavit, sicut non possunl occidere ; sed potius enm timete, qui po-
dictum est, inordinate potius omnia essent facta, lesl corpus et animam mittere in gehennam (Mntlh.

quam ordinatc. Liquctergo omnia esse facti a Deo, x). Et aiibi ait : Quid prodesi homini s» lucretur uni-

ctnon a Lucifero ;
qnia si dno essent rerum princi- versv.m mundum, anime vero sua delrimentum patia-

pia, et allerum esset principium bonorstm , alle- tur? (Mutlk. xvi; Murc. yin.) Item idem ail Qiii :

rnm malorum. Sicut principium bonorum esset odit animam suam in hoc mundo, in vttam mlernam

summe et summum bonura ita principium ; cuslodil eam (Joan. xti).

malorum esset summe et summuni malum. Sic- Forsitan objiciet hsereticus, quod in Aclibus

ut ergo in summo bono nulla malilia esi ita ,

aposiolorum, angelus spiiitus hominis dicitur, ubi
in summo malo, nulla bonitas. llcm, si diabolus iideles in uno loco congrcgali, Petro pulsanle, di-

Deus vcro animam, qua;- xeruut Angelus ejus esl (Act. vii), id est angelus
creavit corpus hominis, :

YAKL^E LECTIOiNES.
" Impress. mnh Dcus. ''* In impresso sic : Sicut honi spiritus halient honuni initium, etc. '* In im-
presso, causa esse potucnmt. ,6 Titulus codicis impressi habet : Et quod omnes angeli cccideruut de
cieIo. • ^ lmpress. descendcrunl, sed matc.
517 CONTRA !L€RETlCOS fclBRl QUATUOR. — LIB. I. 518
qul splritus eju& esl; quasi dicant t Spjrilus Petrl A jujia illam auetoi-itatem quaeflH. itrod Lucifer cor-
est et non Pelrus. poraliter babitabit in Antichristo. 3ed hocnon ad
Ad quod dieiraus, quod ibi vocatur angelus Pe- essenliam, sed ad potestatispleniludinemrefnnden-
tri, angelus deputatus Petro ad cuslodiam ; fre- dumesl, ut sit sensns : hauitabit in eo corporaliter
8a
quenler namque angeli deputati hominibus ad , id est plenarie possidebit eum, ad omnem ve-
custodiam , in eorum speuie apparuisse leguntur, luntatem suam explendam. Ilem si veritas hunians

ve! animani Pelri vocaverunt angelum Petri, putan- nalursg in hocconsistit,sci!icet in corpore etspiritu
tes Pelrum esse occisum, et animam ejus appa- maligno ", Chrislus verus homo non fuit, quia nec
rere, et aliquid de Petro velle nuntiare, ergo quia spiritum malignum habuit nec sibi univit sed , ;

mmliantis gerebat oflicitim, angelum vocaverunt; verus homo fuit ox eo quod corpus el animam ha-
angclus enira interpretatur ttunlius. buit, ergo vel alii homines veri homines non sunt,
8 *.
CAPUT XI. vel corpus ei animam habent
tjuo ralione dicunt hwrelici, dmmones in corporibus CAPCT XIII.
humanis puniri.
Quibus au&toritatibus probatur, quod atiqui spirittis
Dicunt etiam praedicti hserelici, quia angeli pec- anqdici remanserint in cozlo.
ca*enint in spirituali natura, voluit eoa Dous pu- Quod autem aliqui spiritus angeliei remanserint
nire iir corporali sulistanlia, et ibi pcenileutiam in ccelo, insinuat Joamies in Apocalypsi dicens
agere ; non enim esl eis abiata, ut dicunt, lihertas quod draco traxit secum lerliam partem stellarum
arbhi ii, nec polentia poenitendi faliler, injuste age- (Apoc. xn). Draconem vocat Luciferum; stellas, an-
relur cum eis. gelos in empyreo coeio creatos. Non autem omnes
Ad hoc dicendum quia ex superbia pcccaverunt, traxit, sed terliam partem. Fueruntenim inler an-
etul dicil aucloritas, ita indurati suut, ut pcenitere gelos quidam superbientes, ut Lucifer et alii qui-
non possint et hoc est ei eorum indurata malitia, dam majores ; alii, pravae eoruin volunlati consen-
non es Dei injuslilia ; sicut boni angeli per gra- lientes ; alii non contradicentes, etomnes islos Lu-
tiam confirmati peccare non possunt. Item, s; dse- cifer traxil ad se ipsum , per pravum consen-
mones diversa intrant hominum corpora ut pceni- sum.
tentiam agant, cur usque ad vni et xvi corpora Dominus eliam in Evangelio de parvulis loquens,
conceditur illius introitns, et non aniplius? Prss -
ait quod Angeli eorum
: in ccelis,semper vident facicm
terea, qui hoc asserunt in errorein Pythagoricum Palris vestri quiin cxlis est (Matth. xvm). Hoc de
cadunt, qni asseruit aniniam hominis raeiito pec C malis angelis intelligi non potest , videre enini fa-
cati post mortem inlrare in corpus allerius homi- ciem Patris, est divina visione perfrni, quod malis
nis vel bruti animalis. angelis convenire non potest ; de bouis ergo intel-
Jtem, si (teuiones volunt salvan, unus vult sa- ligendum est. Sed ubi sunt qui vident faciem Pa-
lutem alterius bonam voluntatem non ha- 85
, aliler tris nisi in ccelo ? ergo aliqni spiritus sunt ia
berel, nec salvari vellet 7S . Sed diabolus non vult ccelo. Item : Angelus Domini descendit de emlo, et
6alutem proximi soi ;
quia suggerit malum spiri- accedens revolvit lapidem , et sedebal super eius
tui hominis, et ita inler se difimones diversi sunt, (Matth. xxvni). Ilem Apostolus ail : Si ungelns de
ct sic desolabuntur : Omne enim regnum, ut ait cmio vobis atiter dixeril, vcl prasdicavcrit, analbenta
Christus, iij se ipsum divistim, desolabitur (Luc. xi). sil (Gat. i).

211 CAPUT XII.

212 CAPUT XIV.
Qtiibus atctorilatibvs el rationibus probalur ,
quod Quibus ralionibus probalur qnod ncn omnes angeii
dcemones non sahabuntur cecideriiit de crnlo.

Quod autem dsniones 8<) damnabuntur videtur Eadem ratione sic probatur ,
Angeii onines a :

Dominus insinuare in Evangclio ubi ait Ile, male- ccelo; si ergo onmes per pcc-
n Deo creati fuerunl in :

dicti, in ignem wiernum, qut

qui .pa
.paratus esl diabolo et catum lapsi essenl de coelo 86 iniuslilias possct re-
angelis cjus (Matlh. xxv). Iteni qua ratione aut au- dargui Dominus vel impietatis, si stiens oinnes an
ctoritate dicunt bseretici
daemones esse spirilus ho- gelos esse lapsuros, eos creassct. Opporlununi fuit,
minurn, vel inlrare corpora diversa ubi agatur ab ul sicut in aversis " apparuit Dei jtisiitia, ila ap"
eis poeniteniia? Ubi autcm nec adest auctoritas, paieret in conversis Dei misericordia.
niee ratio, non est probabilis opinio.
Jteni qua ra- Sed forte objicient adversarii : Si plures angeli
81
iione dicunt aiios daemones humauis corporibus remanserunt in coelo, non videtur honio essc faclus
inftindi , coguntur asserere ipsum Luciferum , u( ad snppleudum nunierum angelorum.
pcenite.it, alicui corpori debere uniri. Ad qtiod dicimus : Eliamsi angelus non cecidis-
Fortasse dicent iufundendum corpori Antichlisti, set, lamen liomo creatus fuissel, quia plitres sal-
VAKLE LF.CTIONES.
TS
C.cdrx ms. habet : polest. ms. habet, (lamnabuiitur. n (',odex
ht impresso male habetur, homines. *°
81
Jn codice impresso pro verbo dxmones, maU lenitur homines. e'
In impresso in eo corpore. " In :

impresso omiliitnr verbum maligno, setl ilebere adrii putei ex contexlu. " In impresso textus hic omnino
s'
ccnfusus esi. •« Codcx impresws
fiic omiitii vtrbum, nisi. 8'
Imums. Ittibtl, a Dco. iwpresi. .

.-idveisii,, sed male.

MS ALANI DE INSULIS 3>0

vabuntuf homines, quam 6int nngeli qui cecide- A ad Cliristum misft, ut certificareiitur de Chrisli ad-
runt; et ila, non proplPrsupplendain ruinain tan- ventu.
tum, sed potius ad coelcstem Hicrusalem exornan- Vel Joannes sub forma dubitationis, expressil
dam, et ex diversorum graduum civibus, quasi ex affectum pietatis et compassionis, cum ait Tw es :

diversis parielibus, componendam, humo creatus qui vertlurus es? (ibid.), quasi dicat Tu qui tali3
:

est. Decens eriim fuit, ut lam corporea quam in- ac tantus es, jam le humiliasti, ut noslram iiilirmi-
corporea natura divin» bonitatis pariiceps fieret, latem " assuraeres, et ad inferos descensurus es.
ss
et ea frueretur, et feliciter viveret . Forsitan di- Manifestum cst ergo Chrietum ad inferos desccn-
ccnt, quod quidam angeli boni sunt, sed de cccio disse et aniinas sanctorum ab inferis liberasse.
cum aliis lapsi sunt; sed quomodo passi sunt lap- Unde Christus in Evangelio ait : Cum fortis armatut
Stim, qui non sunt lapsi in peccatum? cuslodit alrium suum, in pace sunt ea quce possidel,

cum autem fortior superveneril, el viceril eum, uni-

CAPUT XV.
versa arma illius uuferet 93 et disiribuet (Luc. xi)*
Opbiio kasreticorum, qui dictml qnod animai sanc-
(orutn, cum Glirislo non ascendcrtint in ccelttm Item in Symbolo aposloiorum legitur Dcscendit ad :

et quod Cltrislus iion desccndit ad infer- infcros. Item Apostolus ad osteadendum Chrjstum
num. " animas ab inferis liberasse, utilur auctoritateDavid
Eadem ratione dicunt, quod animac sanclorum dicenlis : Captivam duxit captivitatem, dedit dona
cum Cluisto ascendente, in ccelum noo «scemle- hominibm ( Ephes. iv ). Et alibi dicit Cliristum
runt, quia manifesle hoc ex Evangelio non habent. descendisse ad infetiores partes terrm (ibid.).
Dictinieiiam Christum ad inferos non descendisse, itcm alibi dicit ,
quod ille qui dubilando ait

iiec animas ab infcrnolibcrassc; qtiia asseruiiiani- descendit, revocat Christurn ab inferis.

mas omniuin illorum qui anle adveatum Chrisii Sed si descendit ad inferos, ad quid descendii,
decesserunt. ajternaliter damnatas esse. Sed in hac nisi. ut captivos liberarei? non enim gralia sui
contiarii sibi esse yidenlur, quia dicuiit Joannem merili deseendit, sed ad libcrandum eos quos dia-
Baptislam iiieo damnatum, quia dubilavit de ad- bolus in inferno injuste detinebal. Itcm auctoritas
venlu Christi ad iiifernitm. Unde niiuens duos di- dicit, quod Diiifia corpora sanclorum qni dormie-
scipulos ad Christum aiuTues qni venlurus es ,
rant, surrexcrunt (Matth. xxvu). Nonne ct illi cum
an alium exspectamus (Luc vn)? quasi dice- Ciiristo ascenderunl? quia, si postca ilerum incine-
iet : Desccmles tti ad inferos? ul sim praco tui rati sunt, vcri testes resurreclionis esse non viden-
in inferno, sicut fui in mundo? Forsitan dicent, p iur 98 . Item, anirr.se illae quoe ab infens libcrata»
*8
Joaunem.non super hoc dubitasse, sed utruin sunt, si cuni Cbvislo ascendcruni, uhi remanse-
Christusesseiille roitlendusininundum adredimen- runt? In terrestri paradiso? non, quia ille locus est
d;im genus humauum. corporalium, non spiritualium.

CAPUT XV!. CArCT XVII.

Quibus auclorilatibus ratiombus probatur, quod
et Qualiter intelligenda stl licec auctoritas : i Non sttm
Christus descendit ad' inferos, et quod animas san- missus tiisi ad oues quat perieruut domus Israel
clorum ab inferis liberavit, (Mailh. xv). »

Contra hanc opinionem ait Joannes : EcceAgnus Quod autem dicunt de angclis malis esse intelii-
Dei, ecce qui tollilpcccala mundi (Joan. vn). Et alibi gendum quod dicitur Non sum missns nisi, etc, :

Qui post me venit,ante me faclus est (Joan. i). Sed 80

stare non polesl, In saora enim Scriptura, per do-
qui dicunt J:annem damnatum esse, g!3 obviant mum Israel, non solet intelligi nisi Synagoga, per
'verbis Christi qui de Joanne aif, ; Jnier natos mulie- generationem descendens a Jacoh, qui dictus est
rum non surretsil major Joanne Baptista (Luc. vn).nunc vidcns Detim per spccu- Israel; vei Ecclesia
El alibi : Quid existis in lum 9 * in futuro visura per speciem. Item, quo-
desertum vidcre? Arundinetn
venlo agiialam? Sed quid existis videre? Prophetam? D modo 36 Clinstus vocare potest domnm israel, "

imo plus quam propltelam (ibid.}. Sed et ipse pro convenlum malignorura spirituum , ciun msligni
defensione juslitis, capitalem subiit seiUentiam. spiiitus longe relegati sunt a visione Dei? Iteni, si
Ipse eliam in uiero malris essullavit in adventu mali angeli salvandi sunt, quomodo homo crealus
Virginis. Ipse etiam in utero sanctificatus, prius est ad supplendam ruinam angelorum, si lapsus
propheta quam natus fuit. Merilo cujus, et mater angelorum in ipsis est reparandus? hem ex ipso
prophelavit, etloquela patri restituta fuit. Nec du- sensu verboium potest intelligi, quod Christus per
bitavit dc Cbrislo, quia Dei Fiiius esset, vel ulrum domum Israel intellexerit Judaeos, non angelos.
ad inferos descensuru» esset, cum hoc in proplic- Mttlier enim Chananaa, quse gentilis erat, clama»
tis iegisset. Sed discipuli ejus dubitaverunt, quos bat post ipsum; ipse autem respondit : Non sum

VARI,£ LECTiONES.
8 " Impiessum habet : felix fieret. Impressus codex viliose hnlet, semper.
8I> u In impresso pcrperam
leaitiir, sunt. "
Impress, hiimilitatem. 8> Impress. conferet.
** Procedeniiet in codice impresso omnia .

confusa, •* /n imoresso lejfitur, svcciem. *" In impresso, quod.

321 CONTRA HJSRETtCOS LIBRI ^UATUOR. — LID. I.

inissus ad oves qna> perierunt domus Israel

nisl A verum corpus fuit, quomodo eis ad comedendutn

(Matth. xv); quasi dieat PrineipaJiter missus sum,: dedit? Eadem ratione riec vere coniciit, nec vere

vl primo priedicem Judoeis, et eos ad fidem conver- bibit, nee vere crttciiixus fuit, nec vere a roortuis
tahVj inter eos miracula iaciam, infirmos eorum resunexit. Dicunt etiam quidam haeretici, i;ec veie
sanem. ipsum naluia de Virgine, nec conceptuni.
114 CAPUT XVI!!.
213 CAPUT XX.
liualiter inleHigalur htec auctoritas : « ftemo uscen- Solutio prcemissorum, et quod Christus verus humo
dil in coelwn, nisi qui, elc. (ioun. in.) > fuerit.

Quod auiem Chrislus de se ait .* Nemo ascendtl in Ad has objectiones respondentes, dicimus quod
extum,- elc, sie idteliigendum est, quod terminos Christus non apparuit in alia effigie, sed videbatur
l00
excrusionis adjunctus nomiiti toiins, non excludit discipulis qnod appareret in alia effigie forteper-

partem ; ut si dicam : Solus Socrates vester, non cussL er'an'1 aurisia ', id est quadam specie caeci-

exeluditur corpus Socratis. Uudc, si dicam:Socra- lalis, qua ab cis non videbatur quod oculis prse-

tes est vationalis, non excludilur aninia ejus. A seatabatur.

simiii, s! dicilur : Nemo ascendit, etc, quod de Naturam auiem humanam vere glorificatam os-
quod asccudit ccelum, non (jiseipiilis Chrisius in monio Tliabor, non
'

soio Chtisto dicilur, in tehtlit

exchulrtur ejus corpus spirittiaie ", id est ejus Ec- cjas similitudinein. Poluit eniin Deus nHrafnlose
clesia : est enrm sensii9 '. Ego sohls qui desccndi gloritteatieneia corporis ostendere tn corpore suo.

per asstmiptam humanilalein, ascciidam in coelum, A sbnili miraculose factum esl, quod verum coipus
per lwmanre naturse glorificationem, qui suin in Chrisli de ntero Virginis clauso, et quod siccis

ccelo per divinitatein, eL fit supposiiio pro persona, pedibus ssiper mare ambulavif.
non pro iiatura. Jn qua suppositione, non extludi- Ip3e etiam vere do!ores noslros tuiil, uncle Apo-
tur Ecdesia, qnae unum cum Cluisto est 97 Item si . slolus ail : Christus pro nobis passus csl, vobis. re-

coipus est opusdiaboli, homo Iiene faccre non po- Unquens e.rempltim, ut seqw.mini vesliijia ejuz (I

lc$l, quiaarborbonanoii potesl facere fntctum mttlum, Vetr. u). Elalibi : Si lamen compaliniur, ul el. co&~

neo urbor ntala frvctum. bonum (Mattli. vh). Item, tjlorificemnr (Bom. vm). JNisi ergo vere Ciiristus
si quodtibel corpos cst opusdiaboii, Filius Dei cor- passus esset, non recte dieerernur compali. El ali-

pus non assumpsit, quia opus diaboii sibi fion bi : Chrisius faclus est pro nobii obediens P.Hri hs-
nnivit; et ila verum corpus non habuit, ncc vcrus qne ad mortem, tnortem aniem crucis (Phii. n). Et
homo fuit. Quod qutdam hoerelici coneedunt. i ;
ipse Christus demonstians suulii sanguinem, aii

CAPUT XIX. liic est snnguh qitipro muitis effvndetur\Matth.\x\')).

Quoraodo autem in mediare affenmt auctoritatem
Opinio hcereiicorum qui dicunt Christum non us-
sumpsisse verum corpits , nec comedisse aut bi- Hilarii, cum auclftfitatihus sanctorum Patmm fidem
bisse. nonhabeant? Possamuslaiften dieere, quod Hiiarius
Picunt eliam quidain haerelici, Filium Dei pra- hoe rctulit non ad piienam, sed ad pcena causam,
sentasse hoiuinibus uuibrani humanae natiirae, non id est eulpanr *, Christus enim non Iiabuit in se

veritatem, sicut legiiur in Evangelio , discipttlis causam passionis, vel niortis, id est cuipam. Ta-
suis apparuisse in aiia efftgie, et se in montcTha- rnen Claudianus, in libro De anima, do Hilario ait :

bor iransiigurasse (Matth. xvn), repraesentando Pictavensis Hilarius inter nobilissima disputatio-
glorificatam naturam, quam non habebat. Itcm, si num " suarmri gencra in duohus errasse dici-

corpits habuit, qtiomodo clauso ntero de Vicgine lur * : in uno, qnod dixit animara esse, ex ali-

^xivit? quomodo siccis pedibus super mare ambu- qu.b *; el in hoc quod asseruit Clirislum nulluin
lavit? (Mutth. xiv.) Dicemus eliam, Filiism Dei vere doiorcm sensisse in palibulo; qui quamvis in vita
8e reprehensionis stylum, morte
niorltium esse, ei dolorem suslinuisse in cruce ,
suslitiuerit in ta-

cum tanien Hilariusdical, quod nulla passio, nullns

" Hien pcenitenlia ductus, non scusit dcfrimenta nrc-
doior fuit in Christo. Apostolus etiam de Cbristo rilornm.
aii : Habitu invenlus ui homo (Phil. n); non nit : Sequcnti objeclioni hsec dalttr rcspnnsio quod
Habilu inventus est liotao. Quem dixil esse Deum, Iia;c ccnjcnctio, ut, nofi semper estnota improprie-
non tttDeum, eumdem dixit.esse.tit hoinincm; non, tatis, vel simiiiludinis, sed aliquando c»t cxpres-

esse hominem. €t ibi verilaiem divinilatis, hic sivum vcritatis, ut ibi, ut pulabatur ftlius Joseph
umbram hunianilalis insinuarei '•. Itein, cum Chri- (Luc. iii). Et hoc adverbiunt, quasi, aliquando csl
stus legatur corpus suum dcdisse discipulis, si nota proprietalw aliquando similitudinis, aliquando

VARI.-E I.ECTIONES.
,6
Jn impresso habelv.r spiriiualiler. " In impresso omiitilur lota prmeedens periodus. "" ln impressti
,

"9
pro cruce habelur comnosilioiie. Toltt periodus prmcedens confnsa et sine tensu est in e.xemplari impresso.
100
Pracedenlia non habentur in tmpresso. ' Verbum aurilia habelur in imprcsso. ' ln impresso, pci
trrrorcm positum est contrarium hoc modo, ad pcenain, non ad pnjnre causam. ' In impresao habelur,

(jisposiiionuini ' Jn imprcsso, lcgitur.

< ' In impresw deest, ex aliquo, relictus esl aulein locus va-
euus.
 ALANl DE INSULR 524
$23
cxpressivura verilatis, ul ubi :• Et vidimus gteriam A verenon resutresit, nee Bosvere resurgenms. Sed
ejus, gloriam quasi vnigeniti a Palre (ioart. i). Si auctornas dicit, quod Christus fuit primitim dor-
miiiter, hsec conjunctio, ut, hic expressiva est ve- mientium (1 Cor. xv). Et Pitulus aii Christus re- :

ritatis, ut sit sensus : Habilu inventus ut homo turgens ex mortuis, jam non moritur, mors illi utira

(Phil. n), id est verus homo. Chrislus etiam cor- wm dominabilur (liom. vi).

pus suum mortale dedit discipulis suis, hoc au- CAPUT XXII.
tem miracnlosum fuil, quod per angitsliam oris,
Quod Christus vere comederil et biherit.
corpus spalio diffusum intravit. Hac autem ralione
asserunt Christum "* non bibisse, nec comedisse, Quod autem Chtislus comederit et biberit, mirf-

quia non dece.bat Filium Dei ad consueta naftirae tiplcx probat auctoiitas. In Matthao legittir : Ve~
secedere, quotiiain ipse ait : Omne quod in os in- nit Jounnes neque comedens neque bibens, et dicunt

trat, in secessum emittilur (Matlh. xv).Sed nos ma- Dmmonium habet : venii Filius hominis comedens el

bibens, et dictint; Ecce hoivo vorax et potutor vini

lumus esse cuin Hicronymo agresles eathoiici

quam cnm Manichaeo, ctuiales hxretici. Fides au- (Mullh. xi). Etalibi : Vespere autem faclo, discunt'

tein catholica aslruit, Chrislum omnes defectus bebaljesus cum discipuiis suis, et edentibus illis rfi-
B xit : Amen dic0 mhh auod umu vestmm me tradi-
humanse nalurs assumpsisse, praetcr ignoranUam >

turus esl et contristnli coeperunl singuli dicere ;

elpeccatum: decuit enim illum assumere nostros :

defectus, qui nos a defectrbus erat libcraturus.

Nunquid ego sum, Domine ? At itle respondens ait ;
Qui iniingit mecum manum in paropside, hic me
226 CAPUT XXf.
tradet 7
(MaitA. xxvi). Et Lucas (cap. xi) : Exto!-
Quibus attctoritatibus et rationibus probatvr, qv.od
Christus veyam earnemassumpsit. lens vocem qusedam mulier de turba dixitillit
6 tientns venter qui te poriavit, et ubera qum suxisti.
Quod aulem veram caincm Friius Dei assum-
psit, multiplex osleiniit anclorilas el ratio. Aitenim Jteni aiibi Factum est avtem cum intraret ;n
:

Apostclus in Epistila ad Rdtitanos, de Christo : Qtti domv.m cujusdii.tn principis Pharismorum, Subbalo

fuctus est ex semine David lecundum carnem (ftftm. matidr are.panem, et ipsi observabanl eum ' (Luc*

i). hem inMatiliajo legilur, de coitceplione gloriosse xiv). Ei.aibi : Cum facta csset hora, discubuit, et
f
Virginis : Antequam convemrtnl,inventa est inutero duodecim opasloli cum eo , el ail illis : Desiderio

habens de Spiritu sancto (llatlh. i). El angelus ad desideravi hoc pascha manducare vobiscum atUe-

Joseph ait : Quod enim in ea natum est, de Spiritu quam patiar (Luc. xxu).

sanclo est (ifiid.). Et in Ltica legitur {cap. l), quod Et post resurreciionein : Babetis Itic aliquid quod
g
angeltis ad Marianr ait : Ec.ee concipies in utero. manducelur ? at iili obtulerunl ei partem piscis assi,

Ei Joaunes (cap. l) ait : Yerlnim caro fuctum est. Si etfavum mellis. El cum nianttucassel coram eis su-
ergo iit Virgine aliquid eonceptutn eSt, quid con- mens reliquias- dedit eis (Luc. xxiv).
ccplnin est, nisi corpus fcumanum?
2$7 CAPUT XXIII.
Rationibus prnbatu? itterri in hunc modum ;
A quo glorificabuntur corpora snnctorum in die jfa-
Chrisius inhoc quod in humana uatura apparuil,
dicii.
humaitam naluram redemit ergo, si vere iialuram :

Praelcrea quaeritur a pra>dictis haercticis, si oran*

humatiam redemit, vere itaiuram.hiimanam assum-
psit. Oporiuil enitri ut sicui per hominem facta est
corpus bumanum a diabolo est, a quo gtorifieabu.j-
tur corpora sanctorum in die judicii ? a diabolo r.on,
liuftiaiii gencris perdtlio, ila per hominem fieret
nec etiam, ut apparct, a Deo, Deus ctiim malam
cJBsdcm redempsio. Ergo per hominem facta est
naitiram non glorificabit; et ila vidctur quod sau-
horriihts libevatiw, purus autcni bomo redhnere
cti non resurgent in corporibus glorificatis ". Si
non poitiit ; si enim purus homr» esset, tabe bu»
dicant qued in corporibus altcrius gene.ris rcsur-
maiue nalurae iiifeclus esset. Oporluit ergo ulDeus
essct et ralione divinitatis purus esset, et peccare D 8 e,,t ' ^
35 a De0 ^""'S» noviter creabuniur, aliis
corruplibilibus ii)cineralis ; Christus in Evangelio
noii posset.
obviat, dicens : Cupitlus de capite veslro non peribit
Sic ergo oporluil ut Deus iiomo fieret,,hoc ut
(Luc. xxi); quasi dicat: Ettain capilhis resuiget ,v
modo homincin rcuimeret. Si autem Christus cor- .

Et Paulus ait : Corruptibile hoc induct incorrttptio-

pus non liabuit, eadem ratione et anima caruit. Sed
uem (1 Cor. xv).
ipse in Evangelioait : Poteitatem iiabeb ponewli ani-
mam meam, et ilerum siimendi eam (Joan. x). Et CAPUT XXIV.
alibi in Evangelio legiiur : Tristis est anima mea Quibus rationibus probatur quod corpora nostra re-

«sgiic ad morlem (Mattli. xxvi). Item : Si Cbristtis surgent.

vcrus bomo 910D fiiil, ncc vere resurrexil ; et si Ratiouibus idein probalur : Anima qtuc mortali-
VARIiE I.ECTIONES.
•"/« ijttjifeifio viliose tegjlnr, Christiaiiiv 6
Iniinpresso rttiose legitur, ideo. 7 Impress. variat Iniiir
texlttm Sfiipiura, subsliiuens texlum S. Marci. * Prmcedenlia omnia in impresso
omissa sitnl, eslquv
Mc textus omnino confnsus. ' Hic iterum in impresso qumdam omissa
sum. " Prmcedentia in emv.plarj
impresso, omnia sunl confusa. " In itupresso iterum omnta confusu Iwc modn : quod dicit, capillus rc-.
suiact.
 325 CONTRA H/ERETICOS LIBRI QUAIEOR. — LIB. I. 3$$
terpeccaverH.,a"leniaHicr punietur ; eadem ralione A CAPUT XXV.
et illa caro iit qna, et per quam ipsa peccaverit : Qnibus aucioritalibns et rationibus probeitt lneretici,
injustum namque esset, ut nova caro crearetur, qvcd caro illa quw redigitut.w cincrcm non resur- ,

gel.
qu« puniretur, et in qua anima puniretur, et non
:)ia " iesurgeret, in qua et secundum quam anima Hunc fidei arliculura hairetici variis auctorilati-

pcccavit, ut in illa puniretur. Eadem enim ratione bus et ralionibus expugnare conantur Sic : ait Apo-
qua nova caro, creabitur el novus spiritus. Aposto- slolus : Caro et sanguis regnnm Dei non possidebnnt

lus enim probans rcsurreclionem, hac ulitur simi- (1 Cor. xv), ergo caro nostra non gloiificabitur.

litudine : Stulte, non vivificabilur quod seminatur, Item, dicit ioannes : Ecce nova facio omnia (Apoe.
nisi prius moriatitr (I Cor. xm) ; a simili, corpus xxi). Si omnia fient nova in die judicii, ergo et

hominis nisi prius roorialur, per rcsurrectionera caro humana. Item legitur Caslum et terra trans- :

non vivificabitur. item, cum corpus et anima sint

ibnnt (Mallh. xxiv). Eadem raiione ct corpus hu-
principales partes hominis quare, si homo non manum. Si enim firmiora desinent ess<\ quod ile-
,

resurgat in illis piincipalibus partibus ex quibus rum non incipient esse, multo magis et corpora
qnod nullus homo resurget. Quod
o.onstat, videlur humana, quae omni corruplioni sunt obnoxia. Et
fortasse quidam concedent, consetuienles bajresi B alia aucioritas ait Vidi ccelum noviim, el terram :

Sadducaeoruni. Conlra hanc hxresim mulla; cla- novam (Apoc. xxi). Ilem Chrislus in Evangelio /11 :

n>ant aucloritates. Aitenim Christus in Evangelio: resurredione neqne nubenl neque nubenlnr, sed
Notile mirari hoe, quia venit hora in qua omnes qui erunl ticut angeli in ccelo (Matlh. xxn). Et ita non
i,i molninienlis suut audient vocem Filii Dei, et qui crunt corporales, sed spiriluales.
mtdieiinl viveni (Joan. v). Itein Pauius in Epislola cum carosemper appelat mala, et non
Praeterea,

ad Coiinthios : Si duletn Christus priedicatur quod bona, quomodo ergo glorificabitur ? Et iilud qnod
resurrexit u mortuis, qvomodo dicunt quidam in vo-
incineratum est, qnomodo in efligie corporis hu-

bis, quod resnrreclio mortuomm non est 1 Si autem mani iterum formabilur ? Item : Coipus hominis
resurreclio morlitorum 13 non est, nec Chrislv.s re- post dissolulionem oinnino desinit esse, et si re-

surrexil. Si aulem Ckrislus non resurrexit, iianis est

maneat, manet in cinere. Ergo cum in die judicii

praidicatio nostra, iuanis est et fides nostra (I Cor.

corpus humanum forniabitur, in niuliis dissimile
Ilem Aposlolus erii ab islo, et omnequod in singulari numero c'e-
xv). : Omne^s quidem resurgemus
(iWrf.).item : Et mortui resurgenl incorrupti (ibid.).
sinit esse, non potest itertim inciperc ". Videiur
'

El si omnes niortui resurge»i, ergo el Pelrus et <luodilla cor P 0, a .1"* enirit in diejudicii, non
r en,nt illa qu * sun i,!ei «c r a<a- Qu°<l possumus pro-
alii aposloli in carne resurgejil, quia scilicet spi- j
rifu non obieiunt. bare per simile : Ecee albedo dcsit esse in Socra-
Iieni Christus in Evaugelio ail

De resurrectione autem morluorum, twn

te, et post decem annos qiiaedaiii albedo incipiet esse
legisiis quod
dicium
in Socrate, dicemus quod ita sit vel possil esse illa
est a Deo diccnle vobis : Ego sum Deus Ab-
rakam, Deus Isaac,
quse a decem annis desiitesse in Sooale? absit
et Deus Jacob ? el non est Deus
PraHerca, per siinililudincni quam afferl Apostoltts
mortuorum, sed vivorum (Malth. xxii). Iiein : Nisi
(/ Cor. xv) ad probandutn resurreciionem, de grano
breviati (uissent dies illi, non fieret salva omnis ca-
morlificato, possuinus dicere, al.iud esse corpus
ro ; sed propler electos breviabuntur dies illi (Matth.
quod incinefatur, aliud quod ia die judicii ani-
xxiv). item in. Symbolo apostolorum legitur : Car-
mabitur. Sicut eniin granum quod in lerra wior-
nis resurreclionem.
tificatur, non est idcin cum co quod ex illo egre-
Huic articulo fidei de resurrcclione mortuorum,
ditur , seu nascitur, sic corpus quod ineinera-
et carnis proprise rcsurrectione, alia possumus af-
« turnon erilillud quod in diejudicii suSciMhituf,
ferre argtimenta. Legilur Chrislus in Evangelio
coipora suscilasse et illa quse prius animala fue- CAPUT XXVI.
rant, poslea " privala sunt anima. Qtia ergo ra- D Besponsio ad prcedicias aucioritates et raliones. El
tionc illa suscilala sunt, et nostra corpora a quibus Quad tere caro iila resurgel.
separabutUur animse, in die judicii 21,8 suscita- Ail prsedicta hsec datur responsio :Dicimus quod
buntur. Particulares enim auscilationes, generalis Apostolus cnni ait : C.aro et sanguis regnumDei non
resurrectionis sunS testes. possidebunl (I Cor. xv), nnn intoilexcrit de substan-
Legimr etiam, quod multa corpora snnctorum tia carnis et sangtiinis, sed de cii cumstaniia, id esl
quai dormierant, sunexerunt (Mattfi. xxvu). Cliri- de corruptione, ul sit scnsus : Caro et sanguis re-
stus etiam, cujus resurreclio noslroe resurrectionis gnum Dci non possidebunt, id est corruplio carnis-
csl tcstis, in proprio corpore resurrexit "\ A si- et sanguinis. Unde in conscquenlibus ait : Ne-
mili, saucti inproprio corpore resurgcnt. que corrupiio incorruptionem 18
pomdebit (ibid.).

VARI.E LECTIONES.
1
fmpress. habet, in illa, sed mate.
,
13
Impress. morlis. u Jn imprssso riliose liabettir, Ciiristum
ir Evangulia. ' In impresso, prselerca, sed mate. 16 Impressvm hic ilernm absurdissimt kabct
lesurget.
' QiiKdain hic omissa in iuipresso. IS
hi impresso kabetnr, incorruplibilia.
327 ALANt DE IS3ULJS $38

Quud aulem legiiw, quod Deus in die juilicii A mabit Lumaaa corpora. Dieiiaas etiam quod iiiud

omnia faciet nova, sie inteliigendum est :oniQia io- siugulare corpus quod est incineraiuu?, resuscita-
novaiiit, quia et lempora innovabuntur, et lerra m- Litur, quia ei maleria corporisremanel, et substan-
novabitur, quanluui seiiicel ad exteriores qualita- Quamvis eniw corpus huuiaiuiui exuat
tja ipsius.

tes, quia terra erit marniore pianior et crystallo bumaEani efiigieui, lamen non desit esse subs'an-
i3
elementa eruni nova, iiale coipus nec aiiud subsiautiabum ad
clarior. 219 sil - cjetera id qtia:

est innovata ; sicut pannus rticilur wovus, qusndo corpus pertinent amittit ". Etiia, illud singulare

per reparalionem esl innovalus. Et bomo dicirur corpas in die judicii glorificaLiiur, et huniafiara re-

filius r.ovus per poenitenliam innovatus ". Asiinili," cipiet efSgiem, quod modo redaeluni est in cine-

caro tiostra erit nova, id est per giorifkaiioneni in- rem ; cum isee materia pereat iicc sulstautia. Si-

novata. militudo autem quas afferiur de albedin»;, non valei,

Eodem modo inlelligeiseurn est quo! dicit Joan- albedo en-!m ouinuio desiuit esse, quia ipsa neo

nes in Apocalypsi : Yidi cxliun novum el ierram no- Hialeriam habel nec fbrmam-, nec in materia rema-

vam (Apoc. xxi), id est terrani innovatam. et aerrrn net nec in forraa. De grano autem motiiiicato iu

•nnovatum. Hic enim iiomrne cceii iitielligilur aer, teira, dicimus, quod es lllo diversa producuntur

justa illad : Atescdeti comedenl dlud (Marc. iv, Luc.

B gwua, non uuum quod sit illud ; nec substautia

viti). In die auieui resuriectionis, aer nor. aiierabi- graui lota Irausk ia subslanliani aiterius grani. sed

tor aroplius seeundum diversas quaiiinles, sieut partun iu subsiamiam arisUe, partira in suLstan-
modo alteratur. Quod autem diciiur Cceium el let~ :
tiam slipuls, partim iit suLislaniiam folliculoruni

ra transibuni (Huiih. xxiv}, inlelligendnm est de et radicum, sed totum iliuJ corpus huinaiiuin quod
ti-ansriu accidenlali, non de subsiauiiali : non enim iuciueraium est, eiit iltud lotale corpus quod ni die
intelligcnduni est, ccelum et ttrraiu ita traitsitura, judicii rcsur^et. Totum dico, seeuuduiu veritatem
quod (iesinant esse, vel " mutentur in aliud ; qui Lumai:* uaiurae.
sed transibunt secim-
transiius su»stanlia!is est ;
220 CAPUT X.WTI.
dum exteriores qualitales, ut jam dieium est. Responsio iHBrelicorum. qui dicunl quod anima perit
Qaod aulem Christus ait : In rtsurreciione non cum corpore.
-ubent iveque nubentur (Jlattk. xsn), non est sic in- Hi aulem voluiudiceie, ideo resurreciionem non
tclligeiiduni, quod saiicii fuluri non sint eorporales, futuram, quia anima perit cuui corpore, sicut nostri
sedsolum spiritualcs, sed raiioueiiicorrupiioiiis hoc lcmpoi is mulii falsi Ciirisliaui, iiuo boerelici dicunt.
inteiligendura est ,
" oroi:i relegala corruplione ; „ Mullae raiiones ei auctoritates eis conlradictints
noii eiiim in eorporibus sanelormu poierit esse aii- quamvis errorem suum auctoritalibus ct raiiciiibus
qua corrupiio, vel veneris " vel vulneris vd atte- conentur asserere. Aii enim, ut iuquiunt, Salomon :
rius passiouis. f/izus esl interiius hominis ct jumenlorum, el aqua
Ralionibus etiam ila rtspoutiemris : Dicimus quod utriusque cuiuliiio (Eccle. uii. Sicut homo mori.ur,
caro ex sui uatura noft sit prona ad rrialonin, sed itaetipsa moriunlur.
potius ex sui infirniiiate, quam coiitraxit cx peccato Hic videtur vclle Salomon, quod lolaliler perii

Ad;e. Ante peccatom enim Ads, caro nou pugnabal bomo sicut jumenlum : unde sicat in bruio anima
adversus spiiitam, nec spiritus contra carnem. Er- perit eum corpore, ila in boiuiue pereat. Moyses
go in die jndicii caro resurget iu sui suLsianlia, etiam dicit animam esse in sanguine ; et sic vide-

non in sni circumslantia ; ipsa enim corruptio quw lur, quod pereunte sanguine, pereal anima ; et quod
impeliit ad peccaudum, non resurgct. existeutia sanguinis sit esistentia aitimce. Alia eiiara

Ad sequenteni objectionem, dicimus, quod ille aivctoritas dicii, quod : Spiritus hominis csi vadens,

qui omiiia creavit ex «ihilo, et, eorpus bumanum el nonrediens (Psal. nxvn), vadens in morle, et nori
ad viiaiu '•.
plasmavitdelimo, corpus iacineratum in piistiuuui, redier.s

iino in meliorem stalinn potcst refonnare ; sicut r) Ralionibus idem probalur hcc inodo : Spiritus

figulus ollaui male formatam etfractam, reducil in bruti animalis, aul corporalis est aut incorporalis

terram, et eamdein ex eadem materia reformat iu ". Si iucorporaiis esl, sicut spiritus humauus, qua

Elaium meiiorem. Argeutarius eliaiu es terra im- ralione perit cum corpoie, et nou spiritus bominis?

munda et fbeda, muitiplici decoclione elieit argen- Qua enim ralione aul vi conservabiiur potiusaninia
tum, non mutata tamen ierrae materia. Sic gene- humaua in corpore, quam acima bruli " ? Quod
ralis ignis purgabil terram el aera. Summus vero autem spirilus bruti incorpoieus " sit, multipliciter

artilex sua auctorilate in meliorem staluni refor- probatur; boc genus substantiadividilur in ltaac duo

YARiVE LLCTIONES.

Hmc periodut in impresso deesl. "

J;i impresso erronee tegilur, licet. In impresso liic nonnulla
desunt, quaz sensum impeifectum relinquunt. " In impresso otnissa snnt. " Impressum habei, corpus vel
'itia ab inilio capilis deeranl in cxemplari ms. Iu u
substantia. ' 4
Imprsss. adinittit. " Omuiu prcccedent
.mnnsso habetur, coipus, aut incorpus. " In impresso, scnsus hic e:iameon{ums. " Vro incorporcv»
i» impresso iterum habetur incorpus, «£» eliam in atiis pluribus tvcis.
 523 CONTRA IL£RETICOS LIBRI QlJATCOR. — L113. I. S50
genera, eoi-pus et spirittis ; hx-c auiem differentia, A eunle corpore. Ei secundum hot ait Salomon, quod
corporeum, adjuncta huic geiieri, Eubstantia.faciet untts est mierilKS homini» et jv.mentoiv.rn, qu.uitum
hoc genus, corpus simililer, hvec diffcrentia, incor- ad corpusel spiritum as
: pbysicuni . Quod aiifetn
poreuin, arijuncla huic generi, substaniia, facietboe anima dicilur esse iu sanguine, no<i ad amniam
ss
genus, spiriius . Igitur, cum hsec differentia, iri- referendum esi,sed ad vitara animaiani '•. hie enim
corporea, sit consiitutiva hujus generis, spirilus, sumittir hoc uomen, aniina, in designalione vftae

&mnis spiritus incorporeus est. Ergo spirilus bruti temporalis, quae penes sanguinem eonsisiit. €nde
rma est spirilus aut incorporeus est. Quod auiem et in Evangelio legilur Majorem charilalem ntmo
:

spiritus sft, sicprobaiur; liabet omnes vires spiritus, habel, quam ut animam suam ponat qa\-\ pr> amicis
ut potentiam percipiendi sensibilia, pmentiam ima- suis (Jocrn. xv) ". Quod autem dicitur : Spiriiut
gTiiandi ;
qna3 potentiaj et a spiritu sunt, et in spi- lcamims tfadens et non rediens (Psal. txivn), sic
rilu stint. ii.telligendum est, vadens in peccatum per se, et
Boetius etiam banc ponit divisionem spiriiuum, non rediens ad lionum p?r sc.
alius raiionalis, et alius irratiohalis ; et sic spii itus Rationibus ita rcspondemus : Dicimus quod spi^
t0
bruii est species generis, spiritus . Quis enim ritus bntti animalis
ccrporeus est et penes cor-
siiirittis est rrrationalis nisi spiritus bruii ? Igilur poralilatem corruptio; spiriius vcro rationalis qtii
incorporeus esi. Item, omne corpus babet qualila- est in bomine, incorporeus est, et idco incorruptr-
tcs perceptibiles aliquo sensti, sed quaiitates aniicae bilis, quia penes incoiporeitatem incorrupiio, sieut
noii sunt tares ; ergo anima non est corpus. Ilem, iit sequer.tibus ostendctur. Quod autem spiritus
corpus subjacet sensiii vel sensibus, non aitiem sie bruti animaiis sit corporeus, mullipliciter preba-
anima. Itein, owne corpns aiiiraatum vel inanima- tur ; ut naturalis tesiatur ratio, spiiitus bruti ani-
tum est; si aulera esi animatum, tunc ab aliqua malis originem habei ex seeunda digesiione qu<e
atis jnima est, sic est anima liabens r-niraaiff, et ila sit in hepate, et nil.il aliud est quam tenuis furous
in inilnitnra. Si auteni corpus est inanimatum, qui ex illa digestioim r.nscitur, qui dicitur naturatis
ergo noh vrvilicat, narn quod noii vivit, viviiiLare iii bepale^ vilaiis in coide, animalis iu capite- I'r:e-.
non poiest. Iteio si br&ium animal constat es spi- terea, eo " roedianie, anima ralionalis unilur cor-
ntu qui sit corpos iil suo proprio corpore, iila duo port hominis. Oportet ergo quod spiiitus illc ha-
corpoiaad quem comniunew leilkrm copiilaistur 3 '? ueat aliquam affinilaleni cum anima raiionali,
Item, spiritus bruli lotiis esiin siirguiis partibus eor- quoad subtilitatem scilicet ct agiiitatem, cum cor-
'
St
paris, sicat spiritus boniiiiis, ergo incorporeus est 01 e, corporeitalcm Prseterea, ad spiritum
; C '•' .
in-
hoc euim incorporei est, el non eorporei. Atio etiam corporeum prnpter subiililaiem et perspicacitatem,
ni.ido probatur animam hominis perire cum eorpo- pertinent quinque potentia. 1
, ui, sensus, imasi-
rc : sicut post morlem brui; r.uiium apparct vesti- natio, ratio, intellectus et intelligentia. ln spiritu
gium anim;e, iia post rnonem hoinims, nulluni ve- vero hruti '", non iiabent locum nisi duse potentiae,
sfjgium anima; remanet. qua; circa torporalia versantur 8S
. Yiderur ergo
quod et ipse spiritus sit corporalis, in eo noii cum
221 CAPUT XXVIII.
vigcam nisi potentix percipiendi corporalia. Item,
Suiutic nd vrazdictas auetorilates et raliones. osien- siduo spirilusincorporei sint in corpore bomiois**,
ditur ijitod auima non perii cum corpore. videtur quod toipus sit animatum riuabus ai.iina-
Conlra priedictas auctoritates, hanc damus solu- bus, vel quori aliersupcrfluat spiritus.
lionem Qu<..d Salomon ait
: Uhiim esse interitum : Dicimus etiam quod alia signilicatione illud quori
hominis ei jumenti (Eccle. u\). referendum est ad vegetat corpus bruti dicitur spiritus, scilicet a
spiritum physicum, i.on adspirituiu raiioiiaiein. spiralione, in oorporea subjecta ; in incorporea au-
Est namque iit homine riuplex spirilus, spirilus tem substanlia dieiinr spiiilus a spirilualitaie, quia
non perit eum
'
rationaiis et incorporeus, qni coi - spiiitualis natura? est. Spiriltis vero bruli dicilur
pore ; et alius qui dicitui' physicus sive naturalis, spiiitus, quia est spiranlisnaturse, quia brutuin ani-
<|no me<liante anima ratianaiis unitur corpori, tt mal facit spirare. Vegelabile etiam, quo torpusbruli
hic spiritus est subtiiior aere, et eiiam igne 3a
, quo vegetatur, sub hoc genere spiritus coiitinetur, q<iia
mediante flt sensus et imaginalio : et ille perit spiritualis nalurae non est ; el quamvis qua?dampn-
cum corpore. Talis spiiitus naturalis est in cor- teiilia» spiritus conveniant illi vegetabili, non laineii
pore brtui animanlis, et illud vegetat, et perit per- sequitur 222 I" ' 1 '«'ei 11 sit spirilus. Sic mult:e

VARI.E LECTIONES.
" Pnecedenlia hic eliam mire confusa in impresso, uli etiam et intmediale scquenlia. " liie r.liam irt
impresso, que?dam omissa sttnt el reliqua sine sensu. " In impresso Itic rurstis qutedam omissa sunt.
** Inintpresso nwcomnia confusa '3
sunl. Hic mrsus omnia confusu in imprctso. sk Jntpressva habet,
spirUualeni. *" PrtBcedens pefiqdtts
dcest bt ws., oplime iamen htc quadrat. " Duo hiec verba desum vi
in^resso. -7
Jn m^hv^o liic habclur cirpore torporatur, sine ullo prnrsus tensu. "> In impremo omit-
f.um est verbum, bruti. 38
In impiesso sic : quia conlra corporalia vertereiuui-." iu mpresso sic sninlus .

in corpos, sunt in cirpos homiues.

Pi.IROL. CC"V. H
 S3I fcLANl DE INSULIS 132
proprielates brats animalis cojtyenlani horairii, ut A CAPUT XXIX.
grossibililas, mortalitas, etc, non tamen ideobru- Quibnt auctoritatibus theologomm probattir quod
mm animal est bomo, vel humanse naturse est. unima humana sit immorlalis.
Ctsm autem Boetius hanc ponit divisionem spi- Quod autem humana anima sit immortaiis. tam
riiuum, ul aiius sit rationalis, alius irraiionalis, auctoriiatibus theologorum et philogophorum, quam
non sumit hoc. iiomen, spirilus, in designatione etiam rationibus probatur , ut supra diximus.
spirilualis naturse, sed potius, vegetabilis, quae facit Christus in Evangelio contra Sadducseos probans
epirare, ut sit sensus Spiiilunm, id est vegeta- animara non cum
:
perire corpore, ait : Non le-
biliura spirare faciesilium ; alius ralionalis, alitis gisiis:Ego snm Deus Abraham, Devs Isaae ei Deis$
irrationalis est. Potest etiam illud vegetabile quod Jacob, Deus vivorum et non mortuorum (Marc. xn).
vcgetat corpus bruti, dici spiritus, comparative, re- Malis ctiam in dje judicii, ut idem protestatur, di-
spectu grossiorum *' corporum, quia sublilius
cetur : lte, maledicti, in ignem wieruum {Malth.
corpus est quam qutedam alia animata corpora. xxv). Illi quibus hoc dicetur, pnnientur in anima
Unde aer solet dici spiritus, qucedam eonso- ct et eorpore, et aHernaliter. E-.-go anima est superstes
sianles dicuntur mut*, non «juia nulium faeisnt post morlem, Paulus eiiam ait, quod sstncti ra-
3onum,sedquia minorem quam vocales el s.enu- » pieutur oMam Ckrh(0 in aer0i et sic semper cum
voeales JDomiito erunt (7 Thess. iv). Et Joaimes in
Evan-
Ad sequenlem objeetionetn, dicimus quod spi-
gelio ait El procedent qui bona fecerunt in resur-
:

rilus bruti habet qualitafes sensu pcrceplibiies in

reclionem viiai; qui vero mata egcruni, in resurre-
sus nalura, sed tanlse est subtilitatis quod sensus clionem judicii (Joan. v)
perceptionem sublerfugit, sicut aer.
Cum ergc aere subtilior sil, non est niirum-si %%% CAPUT XXX.
*a
Jpse non ostenditur , etsi ipse sensibus non sub-
Quibus auctorilaiibus gentilium pliilosophorum pro-
jaect actualiter, taroen natura sensibilis est *?. Et batur quad aniraa humana sit immorlatis.
sicut sensus delicit circa maxima et minima, ita
Etquia fere quxlibet summula " Novi Testa-
circa minus subtilia ". Quod aulera omne corpus
hoc clamat, ad auctoritates gentilium philo-
mer.ti
diciiur animatum vel inanimalum, falsum est ;
sophorum stylum vertamus, ut erubescant Christia-
lapis enim nee est animatus, nee inanimalus. Illa
*7
iiamquc corpora dicuntur inanimata qua; natura-
ni Hiam veritalem liiffiteri ,
quam confessi suiil
philosophi gentiies.
iiter possunt animari, et quibus debetur animalio,
non animantur. Dicimus ergo quod spiritus
AitMercurius in Asclepia :6mnisenim immorlulis
«tsi
ts ia
corpus sii, nec animatus est nec inani-
esi uuhna . In Aphorismts etiam de essentia
bruti, etsi
sumraae bonitatis legitur quod aninia est in hori-
quod omne corpus est
mattis. Yei dtccre possurous
zonle SEternitalis, et ante tenipus noinine xterniJa-
animatum vel inaniraatum, et quod spiritus liruli
lis. Hic designatur perpeluiias. Est ergo sensus .
est corpus inahimatum, animans tamen aliud cor-
pus, nimirum corpus bruii. Quamvis autem duo Nomine teternitatis, et anle tempus Klernitaiis,
anima est in horizonte ">, etiam et in termino per-
r.nrpora convertiant in constitulione bruti, non est
petuitatis, qui est perpctuitas in anima, id est quod
tamen necesse ut copulenlur ad communem icr-
ijnitur in anima, id est non protenditnr uilra ani-
niinum ** ; boc enim convenit partibus continuis.
"'
Spiritus aulem bruti physieus venit in constitu-' mam, et est supra lempns, vocatur hic memorfa

V.i-onem bruti animalis pcr infusionem, vel per habehs principium el fiiiem. Ergo anima, etsi ha-

"'bhiorteir>,ei norrjser cominuaiionem. SpiriHis etiam buerit prineipium, non babebit linem. Virgiliu-j

bruti iiotiesl tofiis in singulis parlibus, sed secun- etiam deanima lantum ioquens.ait :

dnni divcrsas sui partes in diversis. Vitaque cnm gemilu fugit ihdUjnata sub umbras.

Dici.mus cliam quod muita vestigia remaneant Id est aniina tantum fecedeiis a corpure, cum in-
^ dignatione desceudit ad inferos. Hic insirmavit Vir-
aniraK rationalis. Logitur enim in saeris Scriptu-
ris animas post mortem apparuisse muitis (Maiih. gilius animam esse superstitern post murtem. Et

xxvn). Et Chiistus in anima La-

Evangelio ait qtiod
Tiiilius in lUietorica, aitqtiod probabile vidclur sa-

zari post mortem delala est ab angelis in sinum piehlibus poenas esse paralas a!iimabus maiorum
Abrahse dives vero, id est anima divitis sepulta est
;
apud infernum. Si animabus roaiorura ponnaeparatte
in inferno (Luc. xvt). sunl apud infeios, ergo aiiima: sunt superstitespost
mortem. Item Mcrcuriusin Asclejiia ait quod animaj

VARiyE LECTIONES.

"ln impresso pro grossiorum absurde habelur religiosorum. " In impresso, si sensus non offendit.
" in iinpresso iterum vitiose lamen non sensibilis est. k * Vltimum hoc verbum ilerum omissum est
In impresso kic rursuz omnia confusa, et qumdam eliam omissa. * ln impresso habctitr
*6 s
in impresso.
8
sytlaba. *7
In impresso, diiTmire. * e Ms. hic addebut : Sed non unilormiter cuncli. * Ms. sequeniia
otinia tribuebat Tullio. »° In impresso hwc ciarius sic : Aniriia esl in horizonie ancrnilatis, id est in
lempore perpctuitatis. " Impress. mors.
 533 CONTKA HjERETKCOS LIBRI QUATUOR. - LIB. I. 534

post dissolutionem coguntur credere poenis

" quse A natura, ire in diversas partes. Neeesse cs>t igitur

in vita noluerunt credere verbis. Plato etiam in ut sit ibi in essentia, praeter corpus, qus id faciat.

Tirnteo animas post dissolutionem variis affligi

ait
Item, possumus intelligere, id quod vegetat cor-
poenis. Immortalitaiem eiiaro anima? in Phmdone pus *% iton intellecla corporeilate. Ergo non est

multiplieiterprobat. Sed quia aucioritas cereum ba- corpus, si enim substantialiter essct corpus, sine

•
bel nssum, id est in diversum potest flecti sensum, corporeilate intelligi non posset. Ex prsedictis palet

rationibus roborandum est. antmam esse incorpoream et ita incorruptibileni,

quia anima est incorporea, est sicut angelus, qu«
si
CAPUT XXXI.
ralione anima est immortalis, el anima. Item, ad
ijuibut ralionibus probalur quod anima humanu sit
immortulis, idem prcbandum possumus uti ea insinuatione qu:i
**
Quidquid corruropilui', aut corrumpitur ex dis- usus est quidam religiosus con-tra philosnphum

sonanlia partium, ut corpus, aut fluxu materiei, ut qui negabat aniniam esse iuimortalem. Ait enim :

proprietas. Omnis enim proprietas in se immutahi- Aut anima est mortalis, aut immortalis : Si tnorta-

Jis est, quod autem desinat, ex fluxii materiei in qua !is estanima, et credis eam esse immorlalem, uul-
cst, babetur. UndeBoetius in prologo stiper Arith- lum tibi inde provenit incommodum si autem est ;

meticam " ait : Sapieniia est speculatio ** earum immortalis, et credis eam esse morlaiem, aliquod
-erum qui-sui ifiamutabilem soniuntur subsianiiam, .potest tibi inde provenire incororoodum. Ergo me-
id est proprietatem : anima autem non est sub- !ius est utcredalurimmortalis quam mortalis. Quia,

stauiia corporea. Ergo ex substaniia partium cor- ut ait Aristoteies, in Sibro De eligendis ditobus pro-

rumpi non potest, quia simplexcst, proprieias au- positis, si istius est conseeutivum roalum, el iliius

tem sine forma non est, quia substantia est, et ex
fluxu materiei corrumpi non potest, quia in mate-
ria non est. Eigo incorruptibilis est. Quod autem
incorporea sit, multiplici ralione
est consecutivum Lonum, magis estillud eligenduit
eujus est consecutivum bonum, quam aliud cujus
esl consecutivum malum. iiem in Aplicrismh de
probalur, verbi quod res destru-
essentia sumnira bonitalis, legitur,

gratia, hoc genus, spirilus, continet sub se bas spe- ctibiles *• sunt ex corporeitate, non ex incorpo-
cies, animam et angelum. Ergo angelusincorporeus reitate. Item, exsuffiabinms omnia merila sanclo-
non est, vel anima estetiarn incorporea. Iiena, ani- rnm tam Veteris quam Novi Testamenti, si dica-
ma non suscipit dimensiones corporis ; ergo cor- mus meritis eorum post morlem nulla csce red-
porea jioji esi. Ilem anima vel a se, vel ab alio ha- denda prsemia.Quia si hoc esset, testante Apostlolo,
iiet, comprehenrfere spirjtualia ct incorporea, sed C sancti miserabiliores essent oroni' creafura (IQor.
non ab alio ; ergn a se, et ex propria vi; ergo spi- xv).
riliialis est et incorporea, quod enim homo incor» CAPI3I XXXII.
porea percipit, non babet ex se, sed ex anima. Quibus aucim-itfitibn» et rationibus probalur quoa
Pra?lerea quao corporea voluntate moventur et Chrislus vere (uerit Ftlius Dei.
sensitiva, non habent ex 224 noc quod sunt cor- Palet ex prsemissis Christum veram carnem as-
pora, quia si hoc esset, omnia corpora convenirent sumpsissc, el verum hominem fuisse, vere passum
in Iioc. Item, si ipsa corpora habcnt sentire et mo- resurrexisse a inortuis, veram futuram mortuorum
vere ex seipsis, tune sunt ipsa causa sui motus et resurrectionem, et in propria carne. Proplcr prse-
serisus. Etsi hoc essel, nunquam quiescerent a vo- dictsssrationes dicunt quidam hs&retici Christum
Jaiitariomolu; qnantfiu enimcansaest secundumquod veram quidera carnem habuisse, sed Filium Hei non
esi causa, nunquam cessttt effectus? ergo corpus nou fuisse absurdum enim judicant asserere Fiiium
:

Jiabet moveri a voluntario motij et saitsu, sed mo- Dei assumpsisse carnem. Sed, quod Christus vera "

vciur ab anima, ergo anima est incorporea "*, Ilem Filius Dei fuerit, et auctorilas claniat, et ratio. Ait
imllum corpus aliquid agit ex hoc quod est coipus, enim Christus Ego el Pater unum sumus (Joan.\).
:

.llioquin agerel illud. Sed wiultae sunl actiones cor- Sed absil Chrisium mentitum fuisse Ergo vel Pa- !

poris, nullam igitur caruni agit corpus ex hoc quod ternon eval Deus.vel Christus eratDeus. Sed Deum
est corpus, sed oronis actio eget agente, quia non vocat Patrem suum,ergo ipse eratFilius Dui. Eiu-
esl res per se esistens. Ergo aliutl praster corpus, bescant ergo haeretici hoc difliteri •• quod daerno-
cst causa actiontim corporis. hem, corpora sunt nes etiam coacti sunt confiteri dicentes : Jesu Fili
continna et composita ex pavtibus, continuatio au- Deivivi, ulquid venisti anle tempus torquere nci ?

lem non fit nisi per motum partium composili, et (Matth. viii.) Et Joannes evangelista claniat eum
per retraclioncin aliarum ab aliis, et per uniuscu- esse Deum dicens : Et Deus erai Ytrbum (Joan. i).

jusque earutn in suoloco retentionera. Sed non est Et Panlus in Epistola ad Hebiteos, ait de Christo :

ex parlibus, se conjungi *", cum earum polius sit Qui cum sit splendor rjlorice, el ftgura substantits

VARI^E LECTIONES.
" Impressum habet cedere pceni«. B3
Impressum habel, Aristotelem. * Impress. spociiliim. ts Im-
preswm viliose liabet, in corpore. "° In impresso liabetur, per se conjungi. ' In impresso omiltilur
eorpns, sed male. " Imprestum habet, Philippum. * 9 Impress, defleciibiles. *" /n imprtsso ntale,
difliiiira.
533 ALANI DE 1NSULIS 536

ejus (Hebr. 1). Item Joonr.es in Episloia canonica .

A mensitas Patrjs ie) ipsiuS natur» dlcator coeTum

lesnmcmum dani (n cmlo, Pa- frequenter in sacra Scriptura reperitur. Ut ilii : Qui
2'res sunl qui
Spiritus Sanctus, et hi tres iinum de lerra est-, de lerra loquilur; ffui de ccelo venit,
ter, Verbum, et
snper omues est (Joan. 111). El Joannes Tres s-uht
sunt qui tesiimonium danl in lerra, spi-
:
sunt. Et tres
Hic insinuat Juan- qui tesiimonium dant in ccelo (Joan. v), id e3l cnele-
rilus, aqua, et sanguis (Joan.i).
sii iiaturse Cbristi, id est divinae. Et alibi Nemo
nesGhristum verum fuisse uomiiiem.etveruiii Deiim
:

miraculosaquse uscendit in cailum, ni-ii qui deScendit de coelo (Joem.

el verum DiiFilium.Itemperopera
alius facere potuit, probari po-
m). El, ntsiipia dictum est» osiendit illam hu-
ipse fecit, qua: nemo
fuisss Deutn. UiHicetipse ad nianaj carnis gjoriikationem 8
', quaro sancti cnm
test, ipsum necessario
Chrislo sunt liabituri. Si ceelestem naliiramassum-
Judaeos ait Si verbis non credilis, operibus credite
:

Satanam se vidisse de peit.quomodo in illa passus? quomodo crueiiixus r

(Joan. x). Ilem ipse ait :

x). Sed lioc fa- Piaeierea, si in moute Thabor coelestem naiuram

cceto cadcntem lanquam fulgur (Luc.
osiendit quam in se habebal, quomodo antea vela-
clum estin muudiinitio. ErgoCiiristus fuit in initio
verat, vel velaturus erat? 226 carne nostFa, vel
nmndi sed tunc non fuit homo, vcl alia creaiura,
:

Antequam Abraham non ? Si carne nostra, ergo duplicem naiuram ha-

ergo Creator. Ilem ipse ait :

ait per
" buit, coelestem et humauam. Si non carne noslra ,
perel, ego sum (Joan. vm). Item Joannes
non qua alia substantia? Si nulla alia, quare non appa-
ifisum esse fsetam omnem creaiuram, ergo
omnis crea- rebat cceleslis natura ?
est pura croalura, per quem facta est
Quod autem- B. Yirgo patrem et matreni habuit,
tura.
et ila nostrse naturae fuerit, ex sacra Scriptura ma-
CAPUT XXXIII.
nifestum est. Ait enim angelus ad Mariam : Ecce
Opmio quorumdam kcerelicQrum, qui dicunt quod Etitabeth cognata lua , et ipsa concepit fdium in se-
Chrhtus assumpsil corpus cceleste, el quod beaia
Maria in cxlo [uit creaia, et quod nec patrem nec neclute sua (Luc. i). Ergo si beata Maria cogr.atam
matrem habuit. habuit, vel ex parle patris, vel ex parte matris co-
Mii vero bseretici dogmatizant Christum corpus gnaia ri
ejus fuit. Item in Joanne legiiur : Erat fl«-

oojleste assumpsisse, et beatam Yirginem in ccelo tim juxia crttcem mater Jesu, et Maria soror matris
creatam fuisse, et ife coelesti nalura ; ct ita Chri- ejus, etMaria Cleoplue (Joan. xix). Eadem ralione
Blum. de bcata Yirgitie carnem ccelestem assum- qua sororem habuit, verum est patrem el matreni
psisse quod variis moiiis probare conaiitur. Ait
: babuisse. Alibi etiam in Evangelio iit mentio dc so-
Aposiolus : Qui de terra, lerrerius est, qui de ccelo roribus Maria? matris Jesu (Matth. xv). Piaeterea,
catesiis (I Cor. xv). Hic videtur insinuare AposlO'
'-
Jacobus filius -
Alphsei, dicilur frater Domini, id
)us quod sirut corpus Adae de terra .plasmatum, est, cognatus, quia mater ejus et Mater Jesu erant
itacorpus Clui^ti de ccelo formatum sit. Unde di^ sorares. In Epislola etiam PauU ad Romanos, ha-
cunt illum cflelestem banc substanliam in -monte betur Qui faclus est ei e.v semine David secundum
:

Thabor discipulis ostendisse, quando tuansfiguralus earnem (Rom. i>. Si Chiistus descendit e semine
est (Mallh. xvu). Hoc etiam aflir.nant, quod >n niilla secundum carncm, et non descendit nisi mediante
canonica Scripturainvenitur, beatam Virginem pa- bcata Virgine; ergo gloriosa Yirgofuit de semine
trom vel matrem habuisse. Daviu ; et fuit nostiae naturae, non cceleslis.
Et quia Christus lam subtileni naturam assum-
Si dicant David habuisse duos (ilios, unum bo-
psit, de clauso utero exiie potuit, et etiam super
uum, fet alium inalum, et de bono pcr Mariam
mare siccis pedibus ambulare potuit. Proptei hoc,
Christum descendisse non niinus erit evidens ,

dicunt Christiim non comedisse : ncn enim eoele-

Mariam de Davide descendisse, et ila aut beata
stis natura alimonia indigebat : potius enim natura
Maria nostras naturtc fuit, aut David , sicut ipsa,
spiritualis erat quam animalis.
cceleslem naturam habuit , et similiter illi qui de
CAPUT XXXIV. '
David deseenderunt.
Solulio prwmissorum. quod Clnistus vere carnem
Quod autem de David qui fuit homicida et adul'.
humanum assumpserit., et quod B. Maria patrem
et mdlrem habuerit. ter, Christus secumium carnem descendif, niani-

Prsediclis respondentes, dicimus quod Christus feste ostendil Paulus iti Epistola ad Romanos, di-

vere fuit coeiestis, quia ccelestem vitam ducens cens Solus Deus verax, omnis homo menduji,, sicut
:

cdelestis, quia ccelitus naius : ccelestis, quia Deus. scriptum est ; Tibi scli peccavi, et matum coram le
Nec ideo 81
fuisse dicilur de caelo, quia de coslesti feci, etc. (Rom. m.)
substantia corpus acceperit; sed quia de ccelo In bis verbis ostendit Apostolus Deum veracem
descendit, id est de Immensitatc Patris, et ccelesli esse in promissis, quia quamvis David peccaverit
ejus natura cgrediens, in mundum venil. in homicidio et adullcrio, tamen voluit Deus im-
Adam vero de terra vere piasmatus, et vere ter- plere quod ipsi promisit, quod de semine ejus nasce-
renus,, (piia terrenis intentus "*. Qued autem im- retur Christus, quou et factum est, quia peccalum
VARM': LECTIONES.
,
81
In impresso habetur omoino •; nostra tamcn leciio- convenietitiot. " In impresso, ten-enus interilus
In impresso male, illam habere carnis glorificaliouem. °* Impressum cognatio.
337 CONTRA H.ERETICOS LIBRl QUATUOR. — LIB. I. 533.

David dimisit, et de semine ejus descendit Christus. A se praesumerent, ad gratiam Dei consurgerent
Quod autcm de clauso utero Christus exivit, non Dicimus etiam quod Dei justitia multos occidit,
fuitex subtiliiate naturar, sed potius factum est qui ita erant durse cervicis, quod nullo modo cor-
miraculose, sicut et supra dictum est. Similiter, rigi poterant. Rationaliter ergo puniti sunt, ut
qtiod siceis pedibus supra niare ambulavit. Quia pcena quorumdam esset metus aliorum. Et eliaui
qui omnia fecit ex nihilo, exire potuit ciauso utero ad nostram instructionem, ut sciamus " nos gra-
et super mare ambulare sicco pede. vius esse puniendos, qui gratiara Christi accepi-
Quod autem Clnistus comederit, superius satis mus, si erraverimus, quam illos. Atteslante nam-
diligenter probatmn est. que Apostolo : Omnia qum in Veteri Teslamentc
Piscterea, cum Christus legatur inultos susci- scripla sunt, ad nostram doclrinam ocripia sunt
tassc, probabile est quod ejus fuit creare, cujus [Rom. xv). Multi etiam illorum qui punili sunt
fuit suscitare. Haec omnia inconvenientia sequun- temporaliter, ad hoc temporali pcena puuiti sunt,
tur illos qui dicunl esse duo rerum piincipia.
, ut Eeternaliter non punirentur.
Praiterea, si quis hoc confltetur, tenetur coucedere In hoc misericorditer etiam Deus egil cum eis,

quod ipse sit servus diaboli, et quod lenealur obe- quodcilhisde medio rapti sunt, quia, si diutius
dire diabolo, et facere voluntalem ejus, et non vo viverent, magis peccarent, et sic gravius puniren-
Iunlatcm Dei. lur. Dicimus etiam, insanum esse de Dei judiciis
CAPUT XXXV. disputare.
Quibus aucloritalibus H ralionibus conentur pro- Prseterea, David de peccalis suis pcenituit, et
bare hccretici quod Ux Mosaica data sit a ideo Deus ei pepercit : in hoc ergo miserkors
dicbolo.
fuit. Saul vero, quanto ruagis peccabat, tanto ma-
Nunc ad secundum baereseos articuium transea-
gis contra Deum superbiebat, et de die in diem in
mus. Prsefaii religionis Christian» bostes assecuiU
majus peccatum descendebat.
a principe tenebrarum, id est a deo maligno legem
Lex Mosaica non dicilur lex peccal!, vel mortis,
Mosaicani esse daiam ; a principe veio lucis, id est
quod esset eflkiens causa peccali, vel cSiciens
a Deo benigno, legeiu evangelicam, ut sicut duo
causa morlis teiuporalis vel aeternss, sed quia fuit
principia rerum, ita ab eis duo sint tradita Testa-
occasio peccali, vel mortis, quia
menta. Quod aulem d;itor Veteris Tesiamenli mali-
Nitimur in vetilum semper cupimusqiie negata". ,
gnus fuil, multipliciier volunt asserere, ui hoc
(Ovid. Amor., 111, iv, 17.)
rnodo : Malignus fuit qui colligentera ligna in Sab-
Concupiscentia enim aliqusntnluin sopita erat, per
balo sine omni misericordia lapidari prtccepit C
legis tradilionem magis exciiata fuit, et conlra "
,

(Num. xv). Item quomodo hoims esse.potuit,

,

os legis traditionem incanduit , et iia lex peccali

qui in muliis Iiomicidium exereuit ? liem ,
oecasio fuit, non tamen ideo vituperanda est , sed
quse justhia fuit, quod David homicidse, 227 poliws hominis concupisccntia> Lex enim data esl
peijuro, adultero, superbo pepercil (II Reg. xn), et
a bono, et non a malo. Sicut medicina, quas datur
Saul quia regem Amalechilarum ad vitam servave-
isti a;groto ad bonum, et non ad maluni, si aegro-
rat, reproliavit (7 Reg. xv)? Item, lex Mosaica, lex
tus inobediens fuerit, erit in perniciem, non in
morlis, lex pcccaii dicilur ; ergo mala fuit 6 *.
Item
salutem : non lamen ideo rnedicina vituperanda
Aposlolus ait : Lex subintravit ui abuudartt deli-
est, sed hominis inobedientia.
ctum (Rom. v). El alibi ait quod lex neminem ducit
Similiter dicebatur lex niortis, quia prrecipiebat
ad perfectionem (Hebr. vri) ". Ilem, si lex Mosaica
transgressorem temporaliter puniri, et juste; vel
boiia, quare deleta? Iicm, si aliquis legem Mosai-
si non puniebatur pro transgressione legis, pu-
carn observaret, mortaliter peccarel, ergo lex Mo-
niebatur xternaliter. Eadem ratione dicit Aposto-
saica modo mala e=,t. Ergo et mala fuit, vel ea quie
lus : Lcx subiitlravit, ut abundarel deliclum tRom.
iuit bona, incepit esse mala. D
v). Ipsa ciiim lex manifestavit peccalum quia
CAPUT XXXVI. ,

ante legis traditionem, quiedam pcccata pulabail-

Piwdiclarum auclorilatum et rationum infirmatio
et quod lex ilosaica a Deo benigno daia sit. Uir nou esse peccata, vel non putabanlur tanta esse

Ad h;ec dicimus quod quainvis Deus Gmnipotens 228 nuanta erant. Ideo dicilur quod heminem lex

teteris lcgis fueiit iiisiitutor, non ideo injustus duxerit ad perfecium, quia bonum opus quod erat
fuit, quod colligeiileni ligna in Sabbato lapidari in homine ex legis observatione, in morte hominis
pra-ecperi! : sed hoc ideo jussit; ut rerrenaret su- non perliGiebatur, quia prsemium non conseque-
TI
perbiam liliorum Israel, qui dicebant ; Non deest batur ; mcritum enim perfici , nibii aliud est

qtii impleat, sed deesl qui jubcat : et ut cogno- quam proemium consequi. Tempore enim vetens
Bceiitcs inQrmitaiem suam in honore legis, non de legis qui decedebiit, propter legis observationem

V:\RI/E LECTIONES.
" Jmpreasum : pprpelravit. "impress. a malo fuit. e ' tfs., el bene, ad perfectum. " In impresso, sfTS-
60
liamiis. ln imprcsso vitiose, eaque negant. '* In impretso mute praiermissum est verbum, contva.
" In imprctso, hic omuia confusa, et saie seusu.
 359 ALANI DE INSULIS 5iO

non consequebatuT aclernam reniimerationem, quia A q«oU omnis Scriptura prophetia propria tnterpreta-
clausa erai janua paradisi, ct ante earn rhomphsea tione non fil
'* : non enim voluntate humana alluta
posiia. Dicimus etiam quod lex non est deleta est aliquando prophefia, ted Spirilu sancto inspi-

quia mala, sed minus bona; niinus enim bona, rati, loculi sunt sancli Dei homines (II Petr. i).

magis bonis cedere debent. Prseterea, Iex vetus Ilem Pelrus : Habemus firmiorem propJietkum ser-

erat promissionis, tex eyangelica soiiilionis. So- tnonem, cui bene facftis altendenles quasi (ucernat
luio ergo promisso, debet cessare promissio ; et lucenli in caliginoso loco (ibid.). Item : Ornnu.
veniente veritale, debet umbra cessare. Dicimus Scriptura divinitus inspirata, utilis est ad docendum,
etiam auod lex ad tempus data est, non ad per- ad corripiendum , ad erudiendum , ut perfectus sit
maiieiidum ; ergo, quia venit veritas, cessal umbra. homo Dei ad omne apus bonum instructus (H.Tim.
Kon ideo tamen aliquis peeearet , qui legem ob- m). Et Petrus de Joele indncit testimonium di-
servaret, quia lex mala esset, sed quia lex vetus cens : Erit in novissimis. diebus, effundam de spi-
modo locum non liabet. ritu meo super omnem carnem, prophetabunt filii
Quod autem lex Mosaica bona fuit et a Deo , vestri et filim vestrcs (Act. n). Et Dominus in
<iata, cum auctoritalibus clamant ratiunes. Ait Evangeiio ait : Non in solo pane vivit homo, sed i»
naniaue Apostolus: Lex quidem bona, justa, et " omni verbo quod procedit de ore Dei (Mallh. iv).
saicla (fiotn. vn). Idem in principio Epistoiae ad llem : Si crederetis Moysi, credereiis forsilan et
Romanos : Paulus servus Jesu Christi, vecalus milii, de tne enim scripsit : quod si lilteris illius

aposiotus, segregatus in Evangelium Dei, quod anle non creditis, quomodo verbis meis 229 eredelis ?
promiserat per prophetas suos in Scripturis sanctis (Joan.v.) Item: Habetit Moysen et propheias, audiant
de Filio sno, qui factus est ei ex semine David se- iilos. Si Moysen et prophetas non audierint, neque.
cundum earhem (tio-m. i). Ecce Scripturas Veteris si quis ex mortuis resurrexerit, credeni (Luc. xvi).
Teslameiiti vocat sanctas; et sic Scripturse Veteris Sed Cbristus resurrexit a morluis ; ergo qui non
Testamenti bonse sunt, et a bono Deo edita?. Item, audilMcysen et prophetas, nen credit Christo, si
idem ait in Epistola ad Hchrxos tlultifarie mul-
: verum sil illud evangelicum, quod impossibile cst r
tisque modis olitn Deus loquens pairibus in proplie- non est verum. Ilem Incipiens a Moyse et omni- :

iis, novissime diebus istis locutus est nobis in Filio, bus prophetis (Luc. xxiv). Item : slutti el lardi
quem constituit hmredem universorum , per quem corde ad credendum iu omnibus qum locuti sunl
fecil et smctxla (Hebr. i). Hic insiuuat Apostolus propheta: (ibid.). Item : Oportet impleri omnia quas
Deum Patrem loculum fuisse in prophelis a simili 1 scripta sunt de me in lege, et prophelis, et psalmis
in Moyse : et sic innuit Scripturas Veteris Testa- (ibid.). Item in Evangeiio : Quem scripsit Moysez
menti a Deo Patre esse editas. Iiem in Matthseo et prophette, invenimus Jesum a Naiarelh (Joan^
legitur : Non veni legem solvere, sed adimplere. t). Posiquam impteti sunt dies pur-
Item Lucas :

Amen dico vobis, dpnec transcal cmlum et lerra, galionisMarim secundum legem Moysi, tuleruxt
iota Biiiun, aut unus apex non prwteribit a leye, puerum Jesum in Jerusalem, ut- sisterent eum Dor-
donec omnia fiant (Matth. v). Et alibi : Omnia mino, sieut scriplum est in lege Domini (Luc. n).
qum vuliis ut facianl vobis homines, et fos facite Ecce habes legem Moysi legem Dominl ergo, qui ;

iltis, hmc est enim lex el prophetm (Marc. vu). contradicit legi Moysi, conlradicit Domiao. Item
Et alibi : Ecce unus acccdens ail ilti : Magisier Pauius : Malediclus omnis qui non permamerit in
bone, quid faciam ut habeain viium mlernam ? Et omnibus qum scripta sunt in libro leyis , ut faciat ea
ail illi : Quid me inlerrogas de Iwno ? Unus est enim (Cat. m). Item Paulus : Spiritum notite exstin-
bonus, Deus. Si autem vis ad vitam ingredi, serva guere , prophetiam nolite spernere (I Thessal. v). Et
pxandala. Dicit illi : Qum? Jesus autem dixit : Non Petrus in Aclibus apostolorum .: Huic omnes pro-
homicidium facies : Non adullerabis Non furtum : phetm teslimonium perhibent, remissionem peccatorum
facies : Non fatsum testimonium dices Honora : ry qccipere per nomen ejus , omnes qui credunt in eum
patrem el matrem iuam : Dilige proximum tuum (Act. s.). Item Petrus : Deus autem qui prmnunliavit
sicut teipsum (Matth. xix). Item in Actibus aposto- per Oi omnium prophetarum paii Chrislum suutn,
lorum, introducilur Paulus loquens in hunc mo- implevit sic (Act. m). Item Jacobus : Qui autem
dum : Yiri hraelitm, el qui timetis Deum, audiie : toiam legetn servaverit, offendat autem in uno, factus
Deus ptebis Israel, eledit paires nostros, el piebem esl omnium reus (Jac. n). Itera Pauhis in Epistola
txaltavit ui essent iiicolm Mgypii, el in brackio ad Hebrasos, inducit auctoritatem de Cedeone^
excelso eduxit eos ex ea (Act. xni). £arac, Samsone, Jephle, David, Samuele, et aliis
Item Stephanus in Aclihus apostolorum : Facta est prophelis (Hebr. xi) ,a
. Item Paulus : Sic deservio
si Moysen vox Domini dicens. : Ego sum Deus patrum Deo Patri meo, credens omnibus qum ii. lege et
tuorum, Deus Abraham, Deus Isaac , e.t Deus Jacob prophelis stripla stint (Act. xxiv). Et quatuor evan-
(Act.vu). Item Petrus ait : Hocprimum iiiietligentes gelislai interponunt prophetaS, Isaiam, Jereiniam

VARIiE LECTIONES.
'* Jn Impreno limc aiiter habeniur, verum
lectio nostra ttxiui tonformis est. *" bnprcssum, pro Ge»
deone, hrtbct, Hedora, forle dicere rottns, Debora.
341 CONTRA H^RETICOS LIBRl QUATUOR. — LIB. I. 342
et casteros prophetas. Et Dominus in Evangelio A adulter. et horaicida (// Reg. xi). Job etiam, quia
David inducit et alios prophelas in teslimonium. se injusle punitum asseruit (Job m). Et quid opus
Prseterea, quomodo negabilur lex esse bona, narrare per singula? Oranes Patres Yeteris Testa-
cum praecepta quae in ipsa conlinentur, sint bona menti seternaB subjiciunt damnationi ", quia pro-
et sancta, ut prsecepta Decalogi : Honora palrem pter enormitatem peccali ad inferos descendisse
tuum et rnatrem tuam : Non occides: Non moecha- credunt, qui prseter alia peccata, legem a diabolo
' 6
Beiis : Non furtum facies, et similia ? Item, si traditam observabant , Idem suis ralionibus pro-
diaboius praeceptadedisset, nondedisset prseceptaad bant, dicentes : Ad quid Patres Yeteris Testamenft
vitandum malum, sed potius ad faciendum malum descendebant ad infernum, nisi propter enorme
quam bonum. Prseterea lex Mosaica prohibet ,
peccatum? Jn inferno autem nullaesl redemptio(Qflic.
malum, et prsecipit bbnum : ergo bona est. Item, Eccles.). Ipsi ergo redempti non sunt , ergo dam-

ex trangressione leg! peccabat quis mortaliter : nati. Scriptum est eliam in lege : Matedictus

crgo ex observatione ejus merebatur. ilem, Chri- qui non impkverit nniversa qttw scripta sunt in libro
stus etiam suscepit sacramenta legis : ergo ipsa hoc (Deut. xxvn). Petrus etiam ait Hoc est onua :

eraot bona ; et sic, lex bona erat. quod neque nos, nequs palres noslri portare potuerunt
£ (Act. xv) ". EtPaulusaitPatresYetemTesiamenU
CAPUT XXX VII. subjectos fuisse maledicto legis (Gal. iir); et
Quibus aucloritatibns et rationibus p?obant hteretici ita maledicti fuerunt, quia Iransgressores, et it?.
Palres Veteris Testumenti ruales fuisss , et esse
damnati.
damnaios.
CAPUT XXX VIII.
Dicunt similiter Patres Veteris Testamenti fuisse
Objeclorum infirmatio ; et quod Paire.s Veleris Tes-
malos, quod multiplicifcr probare conantur. Dicunt tamenli twn sunl damnali.
eiiim Moyseii propter peccalura a terra promissionis Pracdicta hoc modo iimrmamus, dicenles, quotl
alienatum. quia scilicet de potcntia Dei dubitavit, sicut lex Mosaica a Deo data fuil, et bona, ita ilb
quia homicida fuil, quia /Ethiopissam duxit (Exod. qtii eara ex cliaritate impleverunt, vitam anernain
ii), quia exercitum in humani generis necem duxit. inerueruht : nam omne opus quod ex cbarilate fil,

Aaron eliam alTeruut damnatum, quia vitulum vilae aeternae iiieritorium cst. Unde Augustinus '8
:

conflatilem fecit (Exvd. xxxn), Habe charilatem

quia itd aquas
ct fac quidquid vis. > De t ,

cojitradictiodts cuni Moyse dubitavit (Num. xx) '*,

oyse dicimus quod ideo punitus est feroporaliier,
t ideo lerram proruissionis non intravit. Abraham
^ m non selernaiiter puniretur. Et si de poteutia Dei
datrinant, quia prcprium fiiium suum immotare dubitavit, videns tamen Deum ipsum pro peccato
voluit (Gen. sxii), in quo legi aaturae obvjavit, hoc punivisse, de eodcm peccato poenituit. (Juod homi-
eniin benignus Dcns non imperavir. sed malignus. nera interfecerit, hoc divina inspiratione factum
,

Similiter Isaac danHiant.quia uxoreua suarn mentitus fuit, quia ille qui interfectus est mortera ineruit.
est sororem suam esse (Gen. xxvi) ; sicut ei Abra- Quod vero iEtbiopissam duxcril , divina voluntate
harn pater ejus fccerat (Gen. xxi). Jacob etiam dam- facium est, vel de hoc pcenituit. tjuod autem eser-
nani, quia priinogenita fratri subripuit, palrem per citum dnxit in necein humani geneiis, non sua
mendacium 23©decefiU, dicens Ego suin primo~ :
faclum estauctoritate, seddivina. Patet autem qiiod
genitus tuus Esuu (Gen. xxvn). Noe quoque repro- ipse Moyses Deo placuerit. Legitur namque iu
batur, quia inebriatus est, et femora sua turpiter Evangelio quod, Christo transfiguralo, apparuerunt
denodavit (Gen. ix). Simililer Enos filium Soth Moyses et Elias loquentes cum eo (Matth. xvu ;

damnant, quia primtis idoia invenit (Gen. iv). Nec Marc. ix ; Luc. ix). Si Moyses rcprobatus fuissot.,

ab hac damnalione Enoch excipiunt : dicunt enim cum Christo loquens post mortein non apparerct.
eum propter enormiialem cutpa? de medio raptum Praeterea, si reprobatus fuisset Moyses, Christus
esse, et damnatum (Gen. v). Josue quoque dam- p non dixisset in Evangelio : Si crederetis Moysi,
naut, quia sine ordine Judiciario innumerabiles forsitan el mihi crederetis (Joan. v),
morti aildiiit (Josue n, vu, elc). Simiiiter et Paulus etiam in Epistola ad Hebraeos mnltiplir.itur
Samson, quia alienigenam duxit, fornicator fiiit, eum commendat, dicens quod magis eiegerit allligj
et seipsum occidit (Jndic, xrv). «icjiiue quoque cum populo fiei, quam in attla regis jucundilatcm
cor.demnant, quia propriam liiiam immoiavit haBere (Hcbr. xi) ". Legitur etiain Epistota Jutiw
in
(Judic. xi). Similiter et Gedeon, qui contra Dei quod Michael altercatus est 231 (
'" ra diabolo dc
piicceptum, propiium sibi labernacuium fecit, et so corpore Moysi, sed ipse atictoritate divina diabolum
sacerdotem insliluit (Judic. v:). Ob cansdem cnu- repulit (Jud. ix). Si Moyses reprobatus essct, Micliaci
sam reprobant Lot, quia inebrialus proprias lilias iitinquam de ipsius corpore altercatus fnisset. Hsec
eognovit (Gen. xix). Similiter et David, qtiia fuit autcm aitercatio sic est intelligenda Diabolus
:

VARIjE LECTIONES.
" ln impresso omnia hic cenfusa lioc modo : ad aquas contradixit, mox dubitavit. 7 * Impretsum
hsbet, ;6
addicunt. in impresso »ic qui decepli : aliis peccaliB, legem a l)eo traditam nbseivobani.
Ms. poluiinus. TS
lmpressum h,ibet, Apostoius. " In imprcsso sic : quara tcgis dignHate florere.
343 ALANI DE INSULIS 3«
volebat corous Moysre scpeliri in terr* promissio- A et ad justum judicem pertrnebat, nt pcr miniscros
nis, ut illud Israelitae adorarent, et sic idololalrye eos occideret, quos raorle temporali dignos esse
licrent , sicut serpenlem ameuiu adoraverunt, ei noscebat. De Sanisone dicimus, quod divina inspi-
idao perierunt : Michael vero qui prseerat Israelilis, ratione se interfecit, et peccatum quod aiitea foite
volebat corpus Moysis sepeiiri in monle extra tcrram fecerat, per mortein expiavit. Jephte quoque quo-
promissionis, ut sic Moyses temponliter punirctur niam eum Apostolus eommendat, similitcr per pce-
in corpore pro peccato, et ne Judaeis daretur errandi nilentiam sc a peccato liberavit.
occasio. De Aaron quoqtie dicimus, quod non Gedeon quadani naturali pietate excusari potest,
babtiit animum facientli vilulum conflatilem , scd et si peccavit, punitus cst in filiis, el se peccasse
crcdens quod I$raelil;e ob suam avariliam snawes recognovit. Lot peccasse dicimus per ebrietatem et
et alia ornanienta sibi negarenl, ab eis exegit M e.t incestum, scd ei pcr poenilenliam remissum est
tradita, cum indignaiinnc in ignem projecit (Exod. peccatum ; quod si reprobus fuisset, non ei angeli

xxx.ii), et sicut cum Moyse dubitavit, ciuri eodem apparuissent, nec a Sodomis Jiberassent, nec pro-
pceniluit, et pro peccalo temporaliter cum eo punitus pler hospitalitatem Deo placuisse legerelur,
fuit, De David, superius daia cst solulio. Job Deum

De Ahraham vcro dicimus quod ad praeceplum non rcdarguit, quamvis prima verborum facies hoc
Dei Ulium itnniolare voluil, sed idem Deus revoea-- insinuare videatur. Sed ha;c ad Christum referenda
vii, cui revocationi Abraham conseiisit. Nec hoc sunt, ut Gregorius testatur. Hos omnes de qttibui
praeccpit Deus ut Abraham lilium immolaret, sed ut facta est mentio, 232 Evangelia et eaeteri Novi
ejtis voluntatem probaret. Neque in Itoc malignus Testamcnti lihri justos fuisse asserunt, sicut supe-
fuit Deus, sed benignus. Unde et in lextu legitur rius varits auctoritaiibus probalum est. Nec Patres
Tentavii Deus Abraham, etc. (Gen. xx.ii.) Aposlolus Veleris Testamenti idco desceniieiunt ad infernuni,
quoque coramendans eum dicit Credidit Abrakam : q«©d ajtcnnae damnationi propter peccata deputati
Deo el repulalum est ei ad justiliam (Rom. iy). Et essent,imo vitam meruerunt setcrnam, sed propter
alibi etiam aii Deuai ci proinisisse, quod in semine peccalum primi parentis, imo pr.opier quaedaui ac-
ejus benedieenentur oinncs genles (Gen. xxw). Et.de cidcntia peccati originalis, et ejusdom dleclum **,

83
eodem Christus ait : Abralium. vidit diem tneum et juxta diclum djvina; sapientiae paradisi jantta
aavisus est (Joan. vni). Si Abraham per inspiratio^ erat eis clausa. Ad horatu quoque in infexnum de^
uemChrisli adventnm prsevidit, polius justus quam scendebant •*,' ubi non puniebanluv malcriali pce-
inaSus fuii. Legitur etiaui in Evangelio quod uiiinia Q na, sed carentia visionis Dei , ietici spe «onsolati
Lazari delata cst in sinuin Abrahas (Luc. xvi), seti nec ad profundura inferni descendebant, de quo
per sinutn Abrahoe inlelligitur requies. Isaac ver« dicitur : In inferno qnis cvnfitebhttr tibi 1 (Psal. vi.)

Hon ialentione fallcndi, sed incoiarum timens ma- Et alibi : ln inferno nulia est redemptio (Offic. Ec-
lignitalen», uxorem suam dixit csse sororem, ne clcs.). Undeet Aposlolus ail quod C/ti'J6lu,s nwtma
propter eam morlem incurreret. El hoc forsilan est prepter peccatanostra, et resunenit propter justi-
inspiralione divina factum est. De Isaac autem ait ficalionem nostram (Hom. iv). Mortuus enim cst ut

Cbrislus quod Mulli ab Oriente ei Occidente venient,

: eos qui detlnebantur in tencbris pro eiTectti peccati

et recumbent cum Abraham, Isaac, et Jacob in regno originalis, liberaret; et restirrexit ut nobis jusliliara

ccelorum (Matth. vnt). itein de Isaac ait Apostolus conferret. Superiits eliam probatum est Cliristuui

quod Dominus ait Abraliae (Exod. xxi) ; /« Isaac ad boc ad iufernum dcscendisse, ut sauctos Veteris
vocabitur libi semen (Rom. u), Teslainenti ab iuferni teuebris liberaret. Quod au^

Si Jacob, patre nolcnte, sed fralre volente, pri- tem in lege diclmn esl Matedicius qui nou impievit
:

mogenita ejus eniit, in quo peccavil? nec patretn omnia quai suni in libro hoc (Deut. xxvn), sic esl
sine causa decepit, quia cum ipse Jacob juslus iutelligenduni : maledictus, id est speciali opprohrio
D subjectus. Improperabatur autem apud Judasos ali-
esset, Esatt vero reprobus, potius ci debebatttr ex-
trema benedictio quam Esau. Si Noe vini virtutem cui, si de praeceptis lcgis aliquod transgreder«tur.

ignorans.inebriatusest, quae euipa in eo?DeEnos 61 Vel sic : Maledictus qui ncn implevil omnia, ad
vero diciinus ,
quod imagines
non invenit, scd quae scilicet iuiplenda tenetur. Quod autem dixit

quasdam spirituales orationesad invocandum Deum. Petrus, verum est, quia nullus omnia implevit, nee
Euocb vero non dieitur fuisse raptus de inedjo, id tamen transgressor aliquis fuit, si ea ad quaa tene-
est mortuus, sed potius in paradisum terrestrem batur implevit. in boc omnes, secumiinii Apostc-
aul aliura locum nobis occultum, &Deo ductus est. luin, malediclo legis fuerunt subjecti (Gal. m),
De Josue vero idem judiciuui dandum est, quod de quia nullus onmia iniplevit, et ita, quilibet spiri-

Moyse datum est, scilicet quod usus ftierit divina tuali legis opprobrio subjeclus fuit.

tnspiratiooe, el iUi quos occidtt, tnorte digni eraut,

VARI/E LECTIONES.
Prwcedenlia omnia, in imprcsso, totaliler sunl confusa, et sine sensu. " Impressnm, Enocli. " In
*°

impresso habetur, proptor qnasdain oviginalia, effectum. 85 In impresso, pro sapienliaj, hubetur sen-
8>
tentijB. In impresso sic, et ad ora inferni descendeb;-
345 CONTRA HjKRETICOS LIBRl QUATUOR. — LIB. I. 54/5

CAPLT XXXIX. A homo concipitur in fetore libidiais, quod peecatum

Gfiiriio qnorumdavi, qui dicunl baptismum parvuiia est, reus nascilur.

non prodesse, et quod parvuli non habent pecca- Ad secundam objectionem, dicimus quod omne
tum. peccatnm actuale penes velle et noile est, sed non
Praedicli naerclici sacramentis ecclcsiasticis ob- peccalum coniractuin, id est originis. Dicit laitien
\iant : dicunt enini baptismum non valere homini Augustinus quod originale voluntarium est, non
ante annos discretionis. Sed super liunc haereseos voluntate originis, seu quod originaiem volunta-
arliculum, diversi haereticbrum diversa scntiunt. tem comilera habeat, sed ab origine voluntatis,
Dietint enim quidam parvulos non habere peeca- quia hoc peccatum originaliler nontractum a volun-
tum, ct idco parvulis baptismum non esse necessa- talcest primi pareniis : prava enim volunlas primi
rium. Alii dicunt parvulos habere peccatum, sed honiinis fuit occasio peccaii originalis 8S
. Diciiuus
remissionein pcccati, vel virtulem baptismi non eiiain quod ubi non est libertas, ibi non esl actuale
liabere locum sine fidc. Primi, suam sentemiais peccatum, potest lamen ibi esse contractum per
his ralionibus asiruere conanlur. Primo, ponatur origincm, sive originale. Imo necessariuni est par-
quod parentes sine peccato sint, dum carnaliter vulum, quia concipitur vitiosa Iege nascendi, ob-
coeunl; nec peocat qui geneiat, nec peccat qui " noxium esse originali peccato. Diei tamen etiam
creat, nec peccat qui generatur ;
per quas ergo n- posset quod originale peccatum penes arbitrii liber-
mulas ingreditur peccalum in p^rvulos? Item, pe- tatem consistat, quantuni ad libertatem arbitrii
nes velle et nolle consistit omne meritum ; sed iit Adae, ex quo occasionaliter processit.
parvulis non est velle vel nolle, ergo in parvulis non Anima qitoque ex senon est immunda, sed quia
estiueritum boni vel mali. Iiem, ubi esl necessitas, ibi pars est illius personse quae concipitar in fetoreli-
deest liberlas : sed ubi non est liberias, ibi non est bidinis, sicut ipsa persona est rea, sir.anima qu&
69
peccatum. Sed paivuli necessitale concipinntur in est personaj pars . Non est igitur Deo impntan-
enncupiscentia; ergo 11011 lenentur peccato ex eo dum quod rea est, vel quod punilur, sed vitiosae
8S concupiscendi» haque, honto non contrahit
quodconcnpiscentialiter generantur . Itein, anima legi

ex creatione vel ex seipsa non est immunda, ergo non originale vel cx corpore, vel ex anima, serf, tit
96
est immunda , vel aliunde esl immunda, cx eo jant dtctum est, ex lege vitiosa concupiscendi. £t
scilieet quod infnnditur corpori, contrahit matu licei anima contraheret maculam a corpore, non
lam, et itavidetur injusie puniri pro macula quam tamei) adhuc sequeretur quod iila esset in corpore ;

tioii contrahil ex se, sed aliunde. iieui, anima con- r sicut aliquis conlrahit febrem ex anguilte quam
trahit originalo peccatum a se, vel a corpore; sed comedit, non tamen febris esl in anguilla, sed ipsa
in corpuro non est peccatnm; ergo non videtur piaebet occasionem febricitandi. Similitcr , cor-
conliahi peccatum a coipore. Si vero contrahit pus corruplum est occasio cur in anima sit ma-
peccaium 233 ab anima, videtur anima esse ex cula.
auiuia, et ita e.v traduce. Quod autem peccatum sit in parvulo, patel per

CAPUT XL. Dav.d qui ait: Ecceenim in itfiquitatibus conceplus

Rssponsio ad prmmissas objecliones, et quod par- sum, et in peccatis concepit me muler mea (Psal, l).
vuti habeant oriyinale peccalv.ni. Dicit etiam Pauius qitoJ pet unum Iwminem pecca-
Contra primam objectionem dicimus quod alto mm intravit in mundum, et per peccatum mors, et
Dei dectelo slaluluiu est ul, post piimam primi iiain omnes hemines mors perlransit (Rom. v). Et,
hominis prsevaricationem, omnes qui descenderent quod per unius praevaricationern, omnes facli sunt
ah ipso Adam lege concupiscenti.e, tenerentur ob- rei (ibid.). Et in Evangelio Joannis, oslenditur,
noxii peecalo originali. Deus a prima mundi crea- quod parvulus in peccato nascitur, ubi dicitur :

s
lione naturaiu creavit ', secundum quam, similia Rabbi, quis peccavit, hic an parentes ejus, ut coecus
ex similibus produxit. Cum ergo Deus, mediante D nascerelur (Joan, tx) ? Hic innuitur quod ex pec-
natiirs, re^ procreaturus esset, propter peccatuoi cato eoncepti poterat provenire ut ca:cus nascere-
Adae mutare legem naturae. Haec enim fuit
noluit lur.
lex naturae ab origine, ut ex similibus similia
234 CAPUT XU.
procrcarentur, ut de homine homo, de ralionali
Opinio hmretkorum qni dicunt quod vulli prodesl
rationalis. Oportuit ergo ut post peccatum Adse, baplismus anle annos discrelienis.
quia Adam inlii iuruui (uit subjeclus, omnes qui Alii haereticorum dicunt, quod parvuli peccalum
ab co descenderent, iufirmi essent, et sicut ipse habent, sed eis non prodest baptismus ante discre-
reus eiat, omnes qui ab eo descenderenl iege con- lionis annos, quia fidem uon habent.
cupiscentiae, rei tenercniur, Quia ergo. quilibet Quod probare volunt auclorilate quoe ait : Q«i

VARI^E LECTIONES.
*s
In impresso habrtur concupiscenlia, pro concupiscenlialiter. ,e In impresso hoc ultimum prailer-
in
missum •»
/11 impresso, matiimoiiiuiii creavil.
est. *• in ms. pro occasio, habclur origo. w in im-
prfsso, lotus hic discur^us sine ullo vonitur sensu.
 ALANl DE 1NSCL1S &48
347
erediderit el bapthatus fuerit, satvus erit; qui vero A baptisma Invitarent. Christus aulem sicul alia sa

Quasi cramentatradidit in annis discretionis, ita et ba*

tton crediderii, condevnabitur (Marc. xvi).
dicat auctoritas : Sine baptismo i:on valet fides, ptizari voluit in annis discrelionis, ut exemplum
Unde baptizandus rogari baptizandi illis traderet. Catechismus autem pro-
nec baplismus sine flde.

solet, utrum credat in Deum Patrem omnipoteiitcm. ponitur parvulis, non ut tunc instruanlur, sed
Diioc-um ergo esset parvulos baptizare, cum super» quomodo in annis discretionis instrui debeant, os-

tendatur.
flue ab eis exigereiur fides. Item, si gentilis vel fa-

luus baptizaietur,ei non prodessat baptisrnut,, a 235 Quod autem parvulis valeat baptismus, illa

auctorilate Joannis probalur : Nisi quis renaiusfue-

simili non potest prodesse parvulo. Ilem, circa
rit ex aqua el Spiritu sancto, non potest inirare in
parvulos non Iiabent locum eietera sacramenta, ut
extremse unctionis, roalrimonium, regnumDei (Joan. m). Hic nullus excluditur, par-
sacraraenfum
vulus vel adultus : igitur baptismus omnibus est
o»do,eueharistia,pcenilentia, contirmatio: a siuiili,

baptismus. necessaiius. Ilem, quidam inter innocentes ab He-

ncc circa recenter natos locuni ha'jet
Item, non iegitur quod in instilutione baptismi rode occisos, fuerunt unius vel duorum dieram
(Slatth. 11) : eis autem est remissum peccatura ori-
baptizati ' fuerint parvuli, sed adnlii ; nec etiam
3 ea Sed non est remissam
sed in ginale, quia salvali sunt .
Chrislus in minori ictate baptizaltis est,
per circumcisionem, quia hsec non fiebat citra diem
aduka : unde videtur hanc forniara baplizandi pvae-
octavam. Qtia ergo virtute dimissum est, nisi ba-
buisse, ut scilicet non baptizareniur nisi adoiti.
ptismo sanguinis.nuiaequivalel baptismo fluminis"?
Iterii qui baplizanlur, prius catechizantur et in-
Etenim triplex bapiismus, iluminis, ilaminis el sau-
striuintur ;
quomodo ergo baptizari possunt, qui
guinis. De prrmo dicitur : Eunles in mundum, do-
nee iuslvui possuut?
cete omnes genles, baptizantes eos in nomine Patrh,
CAPUT XLH. el Filii, et Spirilus sancti (Maltli. xxvm). De se-

Solutio prcemhsorum, et tjuod baplismus prodest cundo dicitur : Ille bapiizabil vos in Spiritu sancta
ante annos discreiionis. et igne (Matth. m ; Marc. i). De fertio dicilur :

Ad hjsc dicimus quod prima auctoritas, scilicet Baplismo habeo bgplizari, etc. (Luc. xn). Ilem, cir-

Qui irediderit, ctc. (M.arc* svi), non solum perli- cumcisio in Veleri Testainento liebat octavo die ad
net ad adultos, sed etiam ad parvulos, dicuntur delendum originale peccatum, eamdem vim oblinet
auleni parvuli lidern liabere non a sacraincnto fidei, baptismus in >'ovo Testamenio : ergo eadem ratione
sed a fide saciameiui. In Evangelio vero r.on iit _ vaiet baptismus parvulis, qua valebat circumcisio.
nietitio nisi de adukis quibns preedicatur Evan- Forte dicent hseretici, nullius efficacix vcl sancli-
gelium , et ideo ad eos solos est referendum tatis fuisse circumoisionein. Sed quid dicejit de
quod diciiur : Qui crediderit et baptizalus fue- Christo, qui octavo die fuit circumcisus, quam noa
rit. Prsecejjta eniiH in jure civili non dantur par- suscepisset, nisi ut in se legem adimplendam ostec-
valis et indiscretis , sed adultis et discretis. deret. Negabunt forsitan Abraham circumcidisse
Qnod in baptitmo iides esigitur a parvulis, non filium suum Isaac. Sed hoc attestatur apostolus
ideo fit ut tunc habeaut, scd ut iiabeast. tempore Paultis, et eamdem antiquitus profuisse suscipien-
congruo. tibus asserit. Iiem Dominus prsecipiens omnes gen-
SJnde patrinus respoijdet pro parvuio, Credo, id tes baptizari, non exclusit parvulum vel adultum.
est fidem despomJeo, qtiain habiturus est lempore Item Christtis ait : Sinite parvulos venire ud me?
determinato.Dicimus quoqus quod si gentilis adal- talium est enim regnum. ccclorum (Marc. x). Sed non
tus est iia fatuus quod invsncibili ignorantia nul- possunt venire ad Christum, nisi per baptismum,
lum mOriale addit origicali *', si baplizetur, origi- quia sine hoc salvari non possunt. Sunt ergo ba~
naie reniitiitur. ptizandi ut ad Deum veniaat.etsaiventur.Per mulla
Et lieet alia sacramenta non soleant parvulis ex- d quoque siuiilia potesi ostendi quod puer salvari

hiberi, tamen quia baptismus itistitutus est contra potest in fide alterius, per baplismum. Nam in

vuinus originaiis peccati, sine cujus remissione Evangelio legitur ,-;uod puer centurionis , merito
nec parvulis nec adultis est saius, ideo tam parvu- ejus a Domino sanatus est (Matth. vm). Filia etiam
lis quam aduJtis est necessarius. In baptismi au- archisynagogi defuncta, ad preces ejus suscitata
lem instiiutioue, quia adhuc vigebat circumcisio, est (Mare. v). Item, offerentium meritis sanatus est

quse originale peccatum delebat, rion oportebat paralyticus (Malth. ix) ; et ad intercessionem mu-
parvuios baptizari, cum jara circumcisi es9ent. iieris Chanana:» filia ejus a dcemonio liberata est

Adulti autem baptizabantur, ut inde vim regene- (Mallh. xv). Si ergo multi aliorum meritis sanali
rativam aquis inesse inlelligerent 8I
, et alios ad sunt in anima et corpore, quanto magis parvuii sal-

VAR!;E LECTIONES.
80
In impresso pnrcedentia omnia imperfecla sunt.
51
In imprcsso qucedam hic prmtcrmittuntur, q <r
sensuni relinquttni imperfectum. " /« impresso perperam hic additur circumcisione. Sed el immediaie
tequcntia nullum admittunt tensum perfectum.
"3
In impresso habetur flaminis.
 349 CONTRA H.EIIET1COS LlBRI QUATUOR. — LIB. I. 350
vari possunt in fide aliorum per baptismum? Item, A et poenae, ac gratise coliationem in anima; qu a
puer ante baplismum damnandus erat pro pec- baptismus non exigit gemitum vel planclum 89
. Ex
cato fllieno, scilicet Adae, cur post baptismum non praedicla sotulione infivmala est secunda objectio,
erii saivandus in tide aliena, scilicet iide patrini vel quia in baptismo non remittilur peccatum solum
Eeclesiae? Alias injuste ageretur cum parvulis.cum originale, verum et aiia, etiara venialia, si inpce-
non habeant liberum velle vei nolie, si baptismi nitentesunt dum baplizatur, et, itfdictum esf, gra-
sacramenmin in fide aiiorum eis prodesse non pos- tia additur. Ad hoe quod Apostolus ait, dicimus
8*
set. Apostoius etiam conferens delictum Adse quod neque baptismus, neque praedicatio ex vi sua
gratia; Christi, ostendit non sic esse dolictum sicut confert aliquid, nisi per gratiam divinam. Ad aliud
et donpm (Rom. v), quia plus valet donum quam dicimus, quod sieut in fide quaedam processio fuit,

delictuni. Quia, si unum delictum processitin om- et in Dei manifestatione, et iu sanctorum multipli-
ne.? occasionaliler, gratia Chrisli delevit et origi- catione, ita in sacramentorum collalione. Nam ante
nale et actuale. Et sicut. originale peccatum trans- legis traditionem sufficiebat alicui credere Deum
fusum esl in posleros, sive parvulos, ita donum, i(! unum, remuneratorem bonorum, et punitorem ma-
esl gratia, collala est parvulis per liaptismum. Ali lorum, cum observatione naturalium praeceptorum.
ter, non esset donum amplius quam deiictum.Ttem " Deinde, ipsa (ides processum habuit tempore Ye
si nulJo modo potest remitti parvulis peccatum, cur teris Testamenti, quia majores tenebanlur credere,
est eis imputandum? Deumirinum et unum, et quse in saeramentis con-
tinebantur. Tempore vero gratiae, adplura credenda
CAPUT XLIII.
tenentur fideles. Secundum ergo proressum fidei,
Opinio licereiicorum qui dicunt quod baptismus nul-
processiim habuit Dei cognitio, et fidolium multi-
lum liubet efficaciam , vel in parvulit , vel in
adullis. plicatio, et sacramenlorum traditio. Decuit ergo
quod in adventu Doniihi qui erat redeniptor gene-
Sunt qui dieunt sacramentum baptismi quod ce-
ris humani, multiplicaretur gratia, et sacramenta
lebratur in Ecclesia Dei, nullam habere efficaciara
gratiarum collaliva.
in parvulis vel adultis. 236 Asserunt enim penes
Vim illam aquae qua mens pnrgatur hominis,
Iiominis voiimtatero, non penes rem extrinsecam
confert Verbum coeleste, id est Dei Filius, juxta
esse omne meritum. Hoe auiem mullipliciter asse-
illud : c Aceedit verbum adelementum, et fit sacra-
rere nituntur. Et primo sic : Iste accedens ad
meiilura, non quod dicitur, sed quod crediiur. t
liaptismum, poenilei vel non. Si non poenitet, non
prodest eibaptismus; si poenilet, jan. justificatus G Q uid est el'g° q uod crediluiy iiisi Dei*i-
illud
lius "\ cujus virtute consecralur baptismus?
est, et oraiie peecalum esi ei remissum : ergo nois
Quod autem omnes teneantur ad baptismi sus-
habet baptisinus in eo efficaciam remitlendi pecca-
ceptionem , multis auctoritalibus probatur. Ait
lum; et sic, non est necessarius baptismus aquae
enim Christus : iVisi quis renatus fuerit ex aqua et
quantum ad peccati dimissioneni. Apostolus etiam
Spirilu sancto, non potest inlrare in regnum Dei
ait Neque qui plantat, neque qui rigal est aliquid,
:

(Joan. m). Et alibi : Ite, prmdicate Evangelium omni

scd qui incrementum dat Deus (I Cor. m). Quasi di-
creaturai; baptizanles eos, etc. (Marc. xvi). Item
cat: Nec praidicalione, nec baptismo rcniittilur pec-
Petrus ait : Pceuitenliam agile, et baplizetur unus-
catum, sed sola divina graiia. ltem, si sacramenla
quisque veslrum (Act. n). Item : Qui crediderit, et
instituta sunt ad peccali remissionem, quare non
baplizalus fuerit, salvus erit (Marc. xvi). ltem,
ab initio generis humani sunt instituta, ut antiqui
quare cum tanta solemnitate baptizalusestChristus,
Dei gratia magis indigenles, per haec peccatorum
remissionem consequcrentur? Item, quae est haec
nisi ut significaretur 237 ma S' s baptismi virtus?
hi baplismo enim Chrisli, cceli apcrli sunt, vox
vis aqu.x, ut corpus tangat, et mentem abluat?
Patris audila est, Spiritus sanctus apparuit in co-
CAPUT XLIV. D lumbae spccie (Matth. in). Sed forte dicent Chri-
Solutio prxdictorum, et quod baplismus efficaciam stura fuissc baptizalum, hoc sic astruere volentes :

habeal in parvulis et in adultis. Christus" non indiguit baplizari, cum a pcccato li-

Primam objeotionem sic infirmamus Dicimus : ber esset *• ; ad quid ergo baptizaretur ? Praeterea,
quod penes volunlatem est omne merilum. Non quanta esset praesumptio, si Joannes Christum ba-
axelndimus iamen '"bonum opus vel sacramentum. plizaret?
Et si forte alicui ante baptismum rernitlatur cnme Ad hoc dicimus qnod non ideo Chiistus baptiza-
peccalum, tcnelur tamen adhuc suscipere baptismi tus est, quod baptismo indiguerit, sed ut aquis vim
sacramentum ; tum ad iniplendum divinum man- regeneralivam confcrret, et baptizandi exeinplum
daiuru, lum etiam ad pleniorem remissionem eulpae aliis praeberet.

VARI^; LECTIONES.
81
In impresso pro conferens, male habelur consensus. " Jn impresso voluntas non cxcludit. •• In
imprn&o prc vcf, male habelur sed. •'
In impresso liabctur sic : Quod est ergo illud verbum quocl c;e
8"
ditur? BtBc ullinia verba in impresso prcehrmissa sunt.
3*1 ALANI DE INSULIS S54
Et sicut circnniciAUS est ut legis praceptum im- A legitur in Aelibus apostolorum, quod.quidam qui
pleret, sic et baplismi sacramenlum suscepit, ut baptizati crant, non accepe.rant Spiritum sanctum,
supremum humiiilatis grnduiri impleret, ab inferiori sic intelligendum est: acceperant eum in peccati
suscipiendo baptismuftt. InJoanne quoque non fuit remisstonem, sed non in signiftcationem *. Nam in
95
praesumplio , si Clifislum baptizavit, quia Christo primitiva Ecclesia quodam speciali signo significa-

ila placuit.Unde in Malinso legitur Venit Jesus a : batur Spiritus sancti descensus in baptizatos, vel
Galilcea ad Joannem iitJoTdane, ul baptizaretur ab quod stalim loquebantur variis linguis, vel alio spe-
eo, Joannes aulem prvtiibebal enm dicens : Ego a te ciali ruiraculo. Ckmi ergo dicitur quod aiiqui bapti-
debeo baptizari, et tu tenis ad me? Respondens au- zati nondum acceperant Spiritum sanclum, sic est
tem Jesus dixit : Sine modo tic enimdecet nos im- ,' inlelligendurn : nullo visibili signo signiGcatus erat
plere omnem justitiam. Thncdimlttiteum. Saptizatut descensus Spirilus sancti in eos. Sed postquam apo-
autem Jesus, confeslim atcendil de aqua (Mallh. m). stoli manus super eos imposuerunt acceperunt Spi-
Ilic dicitur qucjd Jesus baplizalus fuit. Et in Marco ritum sanctum, id est descensus Spiritus sancii iii

legilur : Veniens Jesus a Nazaretli Galilmoe, bapti- eos quodam visibili signo demonstratus est. Non
zabatur a Joanne in Jordane (Marc. i). Yffluit legitur tamen quod omnibus baptizatis imposita fuit
ergo Jesus Christus baptizari, ut baptismum con- B manus.
firmaret, et aliis exemplum praeberet, et specialiter Neo etiam usque reperitur quod cunucho qui a
Joannis baptismo 100
quo peccala non dimilte-
, in Philippo baptizatus est (Act. vin), luerit imposiia
bantur, ut ostenderet se absque peccato esse, et non manus. Nec centurioni quem Petrus baptizavit
,

indigere remissione originalis vel actualis, cum (Act. x). Sine ergO manus impositione peecatum
ueutrum habuit '. In baptismo namque Joannis, deletur, et gratia conferlur.
tamtum corpora exterius lavabantur, nec peccala Dicitur autcm Spiritus sanctus accipi multis mo-
reiniltebanlur; quod exindepatet, quia quos Joan- dis, scilicet quantum ad peccali remissionem, vel
nes baptizaverat, lios postea Christus baptizavit. juslilias colialionem, vel donorum divisionem, ve!
Unde idein Joannes ; Ego baplizavi vos aqua, ille ad virtutum robur.
vero baptizabit vos Spirilu sanclo (
Matlh. m CAPUf XLVIL
Marc. i).
Opinio hcereiicorum qui dicunl quod post remhsio-
CAPUT XLY. nem peccatorum qum fit in baptismo, tocum non
habel pcenitentia.
Opinio hteretlcorum qui dicunt quod baptismus non
prodest sine manut impositione. Alii hseretici asserunt quod postremissionem qu»
Fuerunt qui diceretit baptismum non prodesse fit non habet loeura alia quae fll per
in baptismo,
sine manus impositione; quia in Actibus apostolo- pcenitentiam quod nituntur probare variis aucto-
:

lorum legitur quod aposioli manus imponebant ba- ritatibus. Dicunt etiam illud esse peccatum in Spi-
ptizatis, et sic accipiebant Spiritum sanctum (Act. rilum sanclum, quod sit posl peccali remissionem
vih). Sed tunc primo Spiritus sandus datur quando in baptismo faclam, quia speciaiis sit injuria gra-
peccatum remittitur ergo antemanus impositionem
: tis Spiritu3 sancti, cum post acceptam gratiaro re-
non dimittitur peccatum ; et sic baptismus non vaiet e"it quis ad culpani, Unde dicunt quod boc pecca-
sine munus impositione. tum nee hic, nec in futuro dimiltetur.
Dicunt etiarn iidem hserelici quod oinnc pecca- Unde si quis illorum peccavei it, postqliam illn-
tuni, quantunicunque fuerit, per nianus impositio- rum baptisma susceperit, sine omni injuria * eji-
nem remillitur, prsesertim si unusexipsis hssreticis cilur ab eorum consistorio. Quod videtar habert
quos perfectos vocant, manus imposuerit. Et sic hac ab Apostolo v in Epistoia ad Hebrseos. Ait enim 5 :

occasione multos ad peccata inviiant, spem in ma- Impossibile enim esi eos qui temel sunl illuminati,
Bus imposiiione ponentes, qui per djversa peccuta gustuverunl eliam ecelesle donum, et participes facii
diffluunt. Hi etiam distinguimt intor consalatos et sunt Spiritus sancli, gustaverunt nihilominus bonum
n
perfectos Cousoiatos vocant eos qui nuper ad
; Dei verbum, virlutesque futuri suzculi, el protapsi
eorum hseresim venerunt, et nondum in t,j sunt sttnt, reHorar» rursus ad pmnitenliam (liebr. vsn).
confirroati; sed hi potius dicendisunlilesulatiquam Idem in eadem : Voluntarie peccantibus nobis pasl
consolali. Perfectos vero dicunt eos, qui in hieresi acceptam notitiam veritatis, jam non relinquitur pro
sunt conlirmati ; sed bi polius in defectu quam pecculi kostia. Terribilis autemest quwdam justilia 5 ,

perfeclione consistunt. el ignis wmulalio, quai consumpta est [consump-

23S CAPUT XLVI. tura esi\ contra adversarios (Hebr. x).
Svlutio prwdictorum. Conantur etiam idein rationibus probare quod
Praedictam!eoruin objeclionem sicrefellimus :Cum sicut baplismus, vel ordo, vel confirmatio iterari

VARliE LECTIONES.
'• In impresso omissum est verbum non, unde absurdissime contrarius causalur sensus. "• In im-
' ln impresso
presso pro Joannis baptistno, habetnr Joanni bapiistce, citm insigni rursus confusione sensus.
hubetur amisit, sed perperam. * ln inipresso additv.r in Jusli significationeni. _'• In impresso babetur
" ln impresso nuod \idetur insinuare Apostolus. ' ln impressc cuni • Ift
misericordia, et bene. a.it.

intpfesso pro justilia, habelur exsrseclalio judicii.

3S5 CONTRA IWERETICOS LIBRl QUATUOR. — LIB. !. 354
iiori debct, sic nec poiiiitenlia. Jtcm, qui semel de A de peccalo pcenitet, et patitur peccati reeidivum,
poccatis snis poenitet, omnibus diebus vitae suae de prccroissa poenitentia est frustratoria '*, quia non
eisdem poenitere tenetur; ut ait auctorilas : ergo si est eeternx beatitudinis consecutiva. Si tamcn ite-

incidat in pcccatum, cassa et frustratoria est illa rum de peccato pcenitet, sequens pcenitentia cflicax
posnitentia. eslet fructuosa. Quod autcm dicilur : < Pueiitentia
Unde el aucloritas ait : « Poenilere est 230 cst peccaia deflere, e,t flenda iterum non commit-
peccata deflere, et flenda iterum non committere. » tere, > sic cst intelligendum, ut non ad diversa tenj-
Augustinus etiam vetle dicilur, quod pcertitentia pora, Sed ad idem rcferatur, ut scilicet tempore quo
iterari non possit : ergo si prima pccuitcnlia debet deflet commissa, non committat, proposita volun-
ConliiiuarL usque in iinem, secunda !oci:m habere tate ", flenda. Vere autem sic describilur poeniieu-
no,n videtur. tia : i Poenitentia est anleacta peccata dcflere, et
deflenda itcrum nolie commiitere. Verba autem
CAPUT XLVM. »

Objectorum solulio,
Origenis " uuibns videtur velle quod poenilenlia
et cur poeniteulia iterelur, et non
bapttsmus, et qumdam alia sacramenta. iterari non possit, hsec sunt : < Si nos ahqua culpa
Ad priroam aucloritatem dicimus quod Apostolus morari venil, quce non est in crimine mortali, vel
loquituribi contra quosdam qui dicebant baplismum R in blaspbemia fidei, sed in sermonis vel morurn vi-
posse iterari ad pcenitenliam peceali '. Negat ergo tio consislat, hasc culpa semper poiest reparari '•,

itcratVonem baplisnii, dicens 8

quod impossibile est nec interdicitur " pluries poenitentiam agere ; sed
eas qui semel acceperunt quod ibi legitur
8
, rursus de gravioribus " tantum semel conceditur poeniten-
per baptismum renovari lapsos ad poeiiilentiam tire locus. > Ambrosius etiam ait « Repcriuntur :

(flebr. vni). qui ssepe pcenitenliam agendam putant, qui luxu-

Secunda sic est ihlelligenda : Jam non relinquilur riantur in Chrislo ; nam si veram pcenitentiam ager
hosiia pro peccato (Hehr.x), subaudi in Novo Tesla- reut in Cliristo, iterandam posiea, non peccarent,
iiiento, sicut in Veteri Testamenlo daiumest saepius quia sicut unum baptisma, ita una pcenitentia. >
la
offerri hostiam pro peccato. Non enim est Cbristus Sed quod Origencs ait, de solcmni pcenitentia
ilerum immolaridus propeccato, quod semc) factujn inlelligendum est, quae palam fuit 240 exira
est , et secundo non est opus. Sed magis opus est ecclesiam, in cinere et cilicio, quce pro gravioribus
manere in flde el veritate, quod si non feccris l0
,
ju- horrendisque peccalis tantum imponitur : ei illa non
dicium te exspectat, nisi per poenitentiam reuoveris. esl ileranda, pro reverentia sacramenti, et ne vile-

Ideo subditur Terribilis auiem, etc. (ibid.). Sed in _ scat, et hominibus contemptibilis llat. Similiter. et
:

hoc non excludit pcenilentiam, sed baptismum se- iilud Ambrosii, et eliam illud quoc! alibi ait « Poe- :

cundum. Nam non dixil, non est ullra pcenitentia niteiitia semel usurpata, nec vere celebrata, et f.u-

vel remissio, sed hostia, id est crux seciinda ",

,
ctum prioris aisfert, et usum sequcntis amiliit; »
quia unica suflicit. Hoc dicit ne ultra bic exspecte- de solemni poenitentia iutelligeiidum est.

riius, sed poeniteamas. CAPUT XLIX.

Dicimus etiam quod baptismus vel confirmatio Quibus aucloritatibus et ralionibus probulur quod
,

vel ordo jterari non possunt. Nam baptismus Chri- pcenilenlia polesl iterari.

sli passionem repraesentat, sicutipse semei est ob- Quod pcenitentia non lanlum seniel , sed sjepius
latus, seraclest passus, ita passionis reprcesenla- itcretur, et per eam frequenter venia pncsietur ,

tio iterari non debet propter dignitatem. Similiter e.iemplis, raiionibus et auctoritatibus probal.ur. Le-
ordo, qui est sacramentum dignitatis iteiari non de- gimus Peirum s»pius peccasse. Nonne ctiain ante-

bo.i propter sui dignilalem : a simili , sacrainentum quam ad Cbrislura venirel (Marc.iu), peccavcrat?
jcoiifirmalionis , ralione propriaa dignitalis; poeni- Unde mutatic nominis signilicavit muialionem sta-
tentia vcro est quasi secunda post naufragium ta- tus mentis, cum dicium est : Tu es Petrus (Maith..

bula. D xvi). Et quando facla est conlenlio inler discipulos

P/imum enim naufragium est in originali pec- quis eorum videretur esse major (Luc. xxn) , nor.ne

cato , conira quod valct baptismus ; secunclum tunc Petrus peccavit, si dc principatu liiigavit?
nnufraguirii est in actuali peccato, contra quod Similiter quando Christum instruei-e voluit, di-

est secunda tabula, scilicet pcenitentia. Lt si plu- cens: Absit a le, Domine! (Matlh. xvi.) Et Christus

rites occurrat peccalum, pluries debet. occurrerc ait ei : Vade reiro, Satanas (ibid.). Et forsitan,

poenitentise reniedium. Unde dicitur quod quis quando ex quadam praesumptione ait : Etsi uportu-

lolo tempore vita; suae pcenilere lenetur, quia ni- eril me mori tecum, non te neijabo (Matth. xxvi).

inirum per lotam vitam suam peccat. Si quis autcni Jtem ,

quando Malchi auriculara nbscidii (Joai>.

VARI.E LECTIONES.
' Impressum m sunra dicia auctori-
» In impresso in reniissionem peccatorom. " impress. insinuans.
tate legiturv " In inipresso. verbum, feccris.-, " Hoc ultimnm in impresso est vrtsier-
prcetemissum est.
missum, omnino lamen ponendum esi. " In imprcsso, frustratarinm remedium. ls lnimpresso,pro propo •

habetur, vel opere vcl voluntate.

sita voliiniaie, " In impresso, llieronymi. " In impre.iso, ief.robar,.
" In impresso male habetur intclligitur. " /n imgresso cdditur ciiminibus. l8 Ir? impresso habetai
Hieropjraus.
355 ALANl 1)E tNSULIS $5S
xvin), el qisando Chrislnm negavir (Mattlu sxvi). A tentiasn dimiukur peecatum, raerito poeniienlise
Sed sicut in Petro iterata suiit peccata sie pef ite- , dtmitlitur. liem , auctoritas ait : Non ex ope-
ralam ptnnitenliaro ei dimissa. Unde legitur, quod ribus qum [eeimus nos, sed ex sola gratia salvos
sui peccali recordalus , flevii amare (Luc. xxn). Si- nos fecit (Tit. m). Item : -Non est voleniis rteque

iniliter caeleris aposlolis ante Chrisii resurreclic- currenlis , sed miserenlis Dci (Rorn. ix). Ilem, prima
nem srepe peccantibus, per iieratam poenitentiam graliaquam Deus operatur in iiomine est peccali ,

peccala sunf. dimissa. Et si Veteri Testamenlo iidem remissio quam operatur sine homine. Ergo non
,

aiihibent, possetidem aslrui exemplo David, qui le- medianle pcenitenlia remittitur eulpa 50
.

gitur frequenier peccasse, el freqiienler poer.ituisse.

CAPUT LI.
Augustiuus eliam seribens contra quosdam liaereli-
Prmmissorum solutio el quod pcrnitenlia vatet
, ad
eos, qui dicebant peccantibus post baptismum, se- peccati remissionem.
mel iantum uliiem esse pcenitentiam ait < Jfa , :
Pradicta refeilimus dicentes quod per sqlam Dei
adhuc peiftdi, quoniam 19 plus q'iam oportet sa- gratiam remittitur peccatum , nec poeniteutia est
piunt, non sobrii sed exeedentes mensuram, di-
, causa efficiens seri tantum
romissionis peccafi ,

Cunt quod elsi semei posl baptismum valet poeniten- gratuita Dei voluntas. Est tamen causa sine qua
tia, non tamen srepe peccanlibus prodest iterata non, quia nisi horno poeniteat, non dirahlilur a
alioquin remissio esset ad peecatum incitatip; Deo peccatum. Sic sol dornum illuminat quia
quis enim peeeare cessarel, si semper redire pos- fenestra aperittir, non tamen apertio fenestrae est
se(? j bicunt etiam Deum esse incitatorem ad ma- causa efOciens iihiminationis , scd occasionalis
luin, si semper peccaia diinitteret, vel poeniieniibus tantum, sed ipse sol est causa elficiens illuminationis.
subveniret, eique piacere peccata, cum scmper prse- Quod auleni dicitur Non ex operibus quce feci- :

sto esset remitleie. Errant autem; constat enim ei mus nos etc. (Tit. ni), sic est intelligendum, quod
,

displicere vitia, qui semper prsesio est deslruere illa : opera non excludant graiiam , nec gralia , opera,
si ilia amaret, non
semper dcstrni curarel s °.
iira quia ex graiia sunt opera, et ipsa gratia est causa
Dicit etiam Joannes Chrysostomus de reparationc ,
salutis elfieiens.

lapsi : « Talis est erga homines Dei pietas, nun- Similiter gratia non excludit pceniientiam, nec pce-
quam spernit pcenitentiam, si ei sincere ofleralur ", r.iientia gratiam quia pumitenliaest qusedam gratia.
Etiamsi ad summum quis veiierii malorum, et inde Similiter intelligendum cst : iVon esl volentis , etc.
revefti velit ad veritalis viarri, sufficit !
', amplecli- (Rom. jx), quam.vis cursus, id est bor.a operatio, vel
tur Iibenler, el omnia (acit quatenus ad priorem re- r bona vo!uniassitsalutisoecasio,causatamenefficiens
vocel statum quodque adhuc praestantius est !3 esl Dei misericordia. Concedimus etiam quod Deus
, ,

etiamsi non potuit qnis explere omnem satisfactio- primam gratiani in nobis operatur sine nobis, juxta
nis ordinem, quanlulamcunque tamen, et quantum- pnsdictaii! inteliigentiam.
libetbrevi ternporegeslam non respuit pcenileritiam. CAPUT LII.
Suscipit namqiie ipsani , nec palitur, quamvis cx- Qpinio htereluorum qui dicunt quod sufficii soli Deo
sv
jguse conveisionis ,
perdere mercedcm. t Rationi- confiteri.

bus eliam- ideiiv probatur. Iste post bapiismurn pec- Sunt alii hmretici qui dicunt sufficere soii Dee
npn potest ei subvenire poenitemia vel aliud
tavit, coiiCiteri, quod sic probare conantur; ait Ambrosius
sacramentum ad peccati remissionem. Ergo in eo
, super Lucani : « Ideo Jlevit Petrus ,
quia culpa
,e
periil iiberias arbitrii, ita quod non possit bene ope- subrepsit ei : non inveuio quid dixerit, in-
rari, vel per poenitenliam peccatum delere r.on est : veiiio qnod fievil , lacrymas ejus lego , satis-
ergo impiitandum ei, si non bene opcratur, cum ex faciionem non lego : quod defendi non potesi,
necessitate permkMieat iri peccato. ablui potest : lacrj-mai lavant delictum, quod voce
Item, iste dolei de peccato quantum debet dolere, pudor est confiteri ; et veniae fletus consulit el vere-
et coiiteiiiur, peccatuui coMfiielur, pro ipso satis- D eundiae. » Hoc eliam dicit Maximus episcopus. Item
facit; ergo snjuste cum eo agitur, si nou ei remitti- JoannesChrysosto'mus,suner Epistoiam adHebraios:
tur peccattirn. « Non tibi dico ut te prodas in publicum, neque

241 CAPUT L. ie apud alios a.ceuses , et obedire te volo Prophetie

Qpbiia keereticorum dicunt pmniUntictm non

qui dicenti : viam Iv.am anie Bominum (Psal.
Revela
valcre ad peccali remissioiiem. xxxvi) : ergo coiiiitere peceata tua apnd verum jo-
Sunt alii asseienles nullam pcenitentiam valere dicem cum ralione !
*, deiicta tua pronuniia non
atl peccati remissionem. Quod sic probai e conantur lingua, sed conscienti* tuae memoria ; et lunc.de-
Deus remittit peccata gratis, crgo non bonis meri- mum spera misericoniiam consequi posse. Si ha-
tis, ergo nec per poenitenliam. Si enim per pceni- bueiis peccata tua in meiite quoiidie, nuiiquam
VARIjE LECTIONES.
,9
In impresso habelur ad hoc instant periide. M Jfn impresso, npn semper defleret. " Jmpressum ad~
dit siucere et simpliciier." Ms, suscipit. S3 Impressum uddit et emincntius,** In impresso, absurdis- '

simc, pro conversionis, habetur perdilionis. !t

/« impresso , per tolam lianc periodum nultus est sensus,
*ed omnia confusa, "Impressum liabcl obrepsit. " Impressum cum oralione.
357 CONTRA H.-ERETICOS LIBRI QUATUOR. — LIB. I. 353

malum adversus proximum tuum in corde teno- A strum (Aei.' ii). Item Petrus : Pbeniteniiam aghe

bis. » Item idem : i Peeeata tua dicito ut deieas uf deleantur peecata veslra (Act. m). Quse conside-
iila , sed si confunderis alieui dieere , dieito ea rantur in pcenitenlia , exigantur ad peccati rernis-
«uotidie in anima tua. Nots dico ut confitearis ea sionem , scilicet , cordis coiitrttio, confessio, sa-
6ervo tuo 88 , ut tibi exprobret, sed dicilo Deo , uui lisfactio. Quod lamen hseretiei negant.

cural ea. Nec eniin sinon dixeris ignorat ea; cum , CAPUT LV.
faciebas, praeslo erat; cum admitteresea.cognoverat.» Quibus aucloritalibus probalur quod contritio valeat
ad remisstonem peccati.
242 CAPUT LIII.

Solutio, et quod liomo teneiur confileri peccala Q«'od contritio vaieat ad remissionem peccati
sua. patet per Evangelium , ubi legitur quod recordatus
Prsedicta sie soivimus : Iliud Ambrosii : « La- est Peirus verbi quod dixerat ei Jesus : Priusquam
erymas lavant dciictum , etc; » ad pubiicam pceni- gallus cuntet , ter me
Et egressus foras, negabis.
lenliam rcferendum est. Ibi cnim virtutcm iaery- jlevii amare (Matlh. xxvi). Ecce quomodo corde
inarum et eonfessionis ostendens, innucre voluit compunctus et maii prsteriti recordatus, curritad
ouod lacrvmae occultaj , secreta confessio so!i sa- iacrymas. Praeterea, quomodo 243 remiltetu?
cerdoti facla , Tavant deiictum , <}uod pudet aliquem homini peccatum nisi voienti? sed cum Iiomo vult
publice coufiteri. Quod iiulem dicit se Petri lacry- sibi remitti peccatum, vult non habere peccatum :

rnas legisse, non eonfessionem vel satisfactionem vult ergo se non esse in peccato ; ergo conteritur
per 'noc neutrum excluditur : multa enim faciasunt <2e peccato. Si jarn prsedicti hferetici crederenl pro-
qti35 scripta non sunt. Vel forte, nondum facla erat phelis, per eos probari posset, contritionem valere
ilia institutio confcssionis quae nunc est. Vel sic ad peccati remissionem. Aitenim auctoritas : Qua-
intelligi potest, < lacrymae lavant deliclum, > id est eunqv.e Iwra peccaior ingemuerit , omnium iniqtti-

fletupurgantur ub.i pudor est in coniitcinlo,quia nisi taium ejus non recordabor (Ezech. xvm). Et Joel :
in confessione fuerii verecundia, non delelur ctilpa". Scindiie corda vestra , et non vestimenla vestra (Joel*
Hlud Joannis Chrysostomi non est sic intelligen- n), Davidetiam ait : Cor coniritum ei humiliutum,
dttni , Ut liceat alicui , si opporlunitatem habeai, Deus, non despicies (Psal. l). Conlrilio enim est
sacerdoii noh eonfiteri, sed quia sufiitit, ubi cri- cumpunctio cordis , qus nascilur ex reeordaiione
meii occuitum Deo per sacerdotem dicere
est, soli praeteritorum maiorum, cum inrenticne non rela-
et semel nec oportet publicare coram muliis, quod
, nendi, malens omnia mortis subiisse pericula, quam
esl occultuin, sieut ipse nolavit.dicens : < Non tibi ~ taii iaborasse cuipa
dieo ut te prodas in publicum, t etc. Sicut enim CAPUT LVI.
publica noxa publico eget rerriedio, ita occulta , se- Quibus auctorilalibus probatnr quod eon[essio valet
creta conlessione ct occultasatisfactione purgatur. ad remtssionem peccalorum.
Ncc est opus ut quod sacerdoti semel confessi Simiiiter oris confessio ad peccati deletionem
sumus, iterum conliteamur. Attamen non tanliiin exigitur, licet lioc ipsmn etiam hairetici negent. Aii
iingua carnis Verum etiam lingua cordis apud ve-
, enim in canonica Epislcia Jacobus : Confiiemini
rum judicem cohfiteri debemus, si peecata nobis aiterutrv.m peccata vestra (Jac. v ). Non di-
reinitti veiimus. Unde idem Joannes Ciirysostonius xit soli Dco, ut ipsi dicunt, sed aiterulrum ".
ait
so
: i Si tuoium peccatorum recorderis, et fre- Item Paulus : Corde crcdiiur ad jusiiiiam, ore autvn
quenter i» conspectu Dei pronunties, et pro eis' confcssio fii ad saluiem ( Iiom. x ). Chrislus
depreceris , cilius ea delebuntiir. Si vero oblivi- ciiam piiecepit iis quos a lepra sanaverat, ut se

scaris , tunc eorum recordaberis noicns ,

quando oslendereiit sacerdoiibus, per hoc insinuans, quod
publicabuntur, et ih conspectu proferentur omnitim ille qui vult a iepia peccati mundari, debet se per
inimicorum,elan!icorum,etsasictorumaiigelorum.> confessionem ostendere sacerdoti. Pliiribus etiam

CAPUT LJV. D sanctomm auolorilatibus potest idem astrui; sed

foisilan non iis assentirenlur Christianae fidei adver-
Quibus auclorilalibus probainr qiiod pmnilenlia vnlct
ad remissionem peccati. sarii.Fortas.se eliam dicent aliqui quod sola con-

Quod pcenitentia valeai ad remissionein pcccato- tritiore remittiliir peceatum; ad quid ergo eiigi-
runi, multiplex auctoritas rnonstrat. Aitenim Joan- tur peccati confessioad ejusdem remissionem ? Ad
nes : Painitentiam agile , appropinquavit enim boc dicimus/iquod ille qui conlerilur •* confilendi
regnutn ccelorum (Matth. m). ldem ait ("irisais. propositum habere lenelur nisi enim lioc propo- :

a3
Aetibus apostolorum ad tos, qui nat, peccalum non remittilur Tenetur ergo ad .
Et Peirus in

ad ejus praedicationem compuncti fucrant cprde : confilendum multiplici decausa scilicet ratione pro-

Pceiiilentiam agitc, et bapiizelur unnsquisque ve- positi etratiotie poenitendi, magna enim peenilcn-

VAKLE LECTIONES.
89 Jn impresso pro dcletiir, habeinr dicitur,
M Jn imprcsso kabeiur Joannes
"
conservo.
Imprett.
" in impresi»
evangelisla, sed perperam, quia verba Lhrysosloini sunt , non Joannis
evangelista).

desunt hcec utlimii verba. " In$nvpres*6 male habetur converlitur. 8J

1 n impresso nisi proponat con-

fiteri.
35& ALANI DE INSCLIS 360

lia est, erub.-scenlia de cdnfessione. Ciim enim ob A est, et magis absurtTum quod comcd.it corpus Chti-
ahas causas instituta sit peccati confessio, instiluta sti. Item, cum sanguis Christi glorificatvis sit, uec
S9
est etiam ut erubescenlia pro peceato ecdat in pos- Faciat loealem distantiam , videlur quod calice,

nam, ratione eliani quandoque satisfaciendi, quia repleto sanguine, alius liquor possit infundi. Uem,
nisi peccalor sacerdoli revelaverit, ipse per injun- Cbristus aitin Evangelio : Omnequod in os inlrat^

Clam satisfaciionem non poterit eis mederi. ?n sccessum emittitur ( Maith. xv). Eigo Christi

CAPUT LVII. corpus non intrat in os qtiando ad manducandum

datur, vel in sccessum emitlilur.
Opinio hwrelicorum qui rtegant panem transsubstan-
tiari in corpus Christu CAPUT LVIII.
Bicunt eliam prsefali hseretici, panem non trans- Vrmtnissorum sotutio, el quod panis transsubstan-
,k liainr in corpus Chrisli.
substaniiaii in corpus Christi per saricla verba
quse a sacerdote dicunlur in missa. Et hoc sic pro- Ad primarn objectionem dicimus quod mutatio-
39
bare conanlur : Si singulis diebus panis in corpus ntim alia est alieratio , aliaestalteritas, alia trans-

Cbristi mutarelur, illud i» inSnilum atigcretnr. Sttbstantiatio. Alleratio dicitur ilia mutatio quse fit

Qaamtit ctiam iitrtrm ille panis desinat esse. Si &ecundum varieiaiem aeeidcntium in eodcm sub-
desinit essc, aimihilalur, et ita etiam corrumpitur. R jecto, ut cum aiiquod subjectum primo est album,
Item quscruiit, eorpus lantse quariiitaiis qtiomodo post incipit esse nigrum. Secundum hanc mutalio-
inlralper oshontinis. Item, si c.orptis ChriSlicome- nem, concedimus lias : Albuin erat nigrum, album
dittir, denlibtts atterilur, et ita in partes dividitur; incipiet esser.igrum, et fiet nigrum. Hanc autem
item panis tit ca-pii&Chrisii, ergo eril corpus Cliri- negamus, De albo liet nigrum, ne album intelliga-
40
sti, et ita aliud qimm sil. Item panis fiet corpus, tur essemateria nigri : nam, de, mateviam notat.
ergo de pane (iet corpus Chris-li, et sic pariis erit In hac matalione manet subjectum, maiient tt sub-
materia coi-poris Cbristi 80
. Item post transsub- statitialia, Red tioiinianent qusedam accidentalia.
slanliationem, remanem accideiitia, ergo in atio Alteritas vero est illa species mutalionis, in pra
sabjeetd, vel m aere, sed si in aere, aliqua pars maite»te cadem mateiia, non manenl substattlialia :

aeris est rolunda, sapida, alba, et secunduin qtind qtiae mutatio facta est in Cana Galiteae, qwando
forma *' defertur per diversa loca, mutant ac-
illa aqua mutala est in Vinum (Joan. a). Ibi enim iiij-
cidentia subjectum. Item in eaiiem parte aeris ma- teria mansit, quia eadem materia aquse et vini,
uent illa accidenlia, et it» soliditas est in aere, cum sed mulata sunt quaedam substantiatia ; nam iilnd
illa sint solida, et sic aer solidus est. Ex bis vide- ^ substamiale quod aqua erat, desiit esse aqua el illtid
lur quod accidentia illa non sint in aere, sed nec in quod vinum est, vinum esse iiicoepit. QusBuam
corpore Christi sunt, nec est assignare aliud cor- elianl accidentalia mutata sunt. Juxta mutationem
l>us inquo sint, ergo non videntur remanere acci- banc dicitur quod de aqua factum est vinuin, et quod
dentia. item, cum forma illa sub qua latet corpus aqua inutataest in Vinum. Sed, necaqua fuit vinuni,
Cbristi dividatur in partes, sub illa forma desinit nec ccepit esse vinum, nec fuit futuravinum. Trass-
corpus Christi. Quomodo ergo sub singulis portio- subslanliatio est illa species mutationis, secundum
nibus illius hostise dalur eorpus Ghristi? quam et mulatur maleria, ct subslantialis form?.,
244 ^em, si Christi cdrpus latet sub illa exigua sed remanent accidentia. Unde dicitur, transsttb-
forma, ivbi esl Chrislr caput vel pes ? et ila indi- stariliatio, quia nibil de substantia remailet, vel
stincta sunt merabra iliius. ItemChiistus deditsuura quantum ad raateriam, vel quantum ad substanlia-
corpus disciptiiis ante passionem : seddcdit eis mor- lem naturam *'. Talis mutatio fit ih consecrationc
lale vcl imitiortale : si mortale dedit, sed tunc erai panis. Panis enim ita nmtaiur in cotpus Cttristi,
movlalis : ergo quando erat mortalis immoi talis quod nibil de maleria panis remaneat nec sub- :

erat quod est intpossibile ". ftem ponatur quod ali- stantialia remanenl; sed qtisedam accidentalia, Ot
quis celebraverit divina tetnpcre passionis Christi p rolunditas, aibedo, sapor. Et quia tota substantia
;

corpus etretens liomac passum ftiisset Romse, qnia mutatur in corpus Christi, non augetur, quamvis
Kl/icunqtie erat ,
patiebatur lempore passionis ; et multoties pauis in Christi corpus mutalur, non re-
sic non patiebatur tantum in Jerusaiem , sed in manelin corpore Chrisli, nec remanet corpus Gbri-
multis aliis locis. Itein, ponatur quod mus accedat sti ; et ideo nec corptis Christi augetur. Sunt enim
ad pixidem in qua est Clnisli corjms; mus aliquid dune augmenti, seu augmentalionis species l
% una
c&medit, ergo aera, vel accitlens, vel corpus Chri- qu.e fit per partium eMeiisionem, alia per additio-
sfi. Sed quod comedat aera vel accidens, abstudum nem. Juxta primam , crescit viigula in horto *',

VARI^ LECTIOiNES.
84
Malein impresso pro sancta hubetur secuitda. s°
lu imp. confuse sic, panis erat raaleria cor-
pus Cbristi. •* In imp. farina. 3 ' In imp., in discursu pr,ecedenli. pro inimortalia, ubique liabe-
38
Ivr iuimortale, Jn imp. additur dislaii(\am a mateiia. 39
ln imp. sk : Alia est muiaiio, alti-ratio,etc.
ced ieciio naslrtf r.etimnda est. l0
/ii imp. viliose legilur nigra, sed et. in sequeiuibus quojdam
praUermissv,
sunt quorum occasione, canera quoque sensu carenl. il
In imp. pro naltiiam, kubetur maleriain. 4 » ln
imp. pro augtiieiili, habelui argumcnti. " Heec in impresw prwtermissa sunt substilulis uliquot punclis.
5&1 CONTSA H^RETICOS LIBRI QUATUOR. — LIB. I. 363
juxta seeundam, creseit aeervus, cum ei aliquid A esl. Possumus t3men dicere, quod color et sapor
addilur u Quod
. primo modo augetur, verbi gratia sunt in forma paitis, et ita, miraculose accidens sit

virgnla, non crescit qaod aiiquid in ea addatur, sed i:i accidentc.

quia mediante calore et humore, exteiiduntitr ejus Sed simiiiter bic quteri posset, de ipsa foroia, in

partes. Secundum hanc augmenti speciem, multi- quo sit, cum et ipsa forma sit accidens.
plicali suiit panes illi, quibus Dominusg45 refecit Dicunt quidam, nuila accidentia ibi esse post
quinque millia hominiitn (Maiih. xvt). Quia ergo transsubstantiationem, sed videri esse, cum non
nihil Cisrisli corpori additur, nec cjiis pariesexlen- siiU. Unde non dicuni ibi esse albedinein vel rotun-
dimiur, dicimus qnod Christi corpus non augetuf. ditatem, sed talia ibi videri in sacramento ; nec ili-

Seeundum hane mutationem franssubslaiiliatio- rUnt ibi esse pnestigium, sed sacramentum.
nis, dicendum est quod panis mutatur scu couverti- Sum enim multae species fallaciai visiis : Dna
lur in corpus Cbristi. Concedimus etiam alia verba est, qunndo non videmus quod oeulis prseseniatur,
mutationem significantia, ut panis flet eorpus Chri- quse dicitur aurisia M , id est avidentia, qna par-
sli, non tamen incipiet esse oorpus Christi. Dici- cussi fuerunt qui Elisseum qujerebant (IV Reg. vt);
mus etiam quod panis desinit esse, nee lamen cor- alia est quae dicitur prajsiigium, quamlo arte magica
*8
rumpilur; non enim desinit esse per uaturalium i!a prcestigiantur ocuti , ut> videatur aliquid essc
inflrmationein, sed per miraeulum. quod non est, nec videatur quod est : hoc auiem fit

Kon est etiaro mirum, si corpus Christi aliquantge a magis ad decipieridum ; alia vero est, qu;e fit ad
qnanlltatis intret per os hominis, cum jam sitgio- instruendum, ei insacramentum; juxta nuod \idc-
rificatum, nec aliquam in ioco distanliam faciat. batur prophetis videre, quod non videbatur. tinde,
Roc iame.n negamus quod de pane flet corpus Jereraias videbalur videre ollam succensam ab
Chrisli, quia non est,
denolat materiam, et panis aquilone, cui dictuui est : Ab aquilone pandeiur oninc
nec erit maieria corporis Christi. Oicimus efiam matum super kabilatores Jerusalem (Jer. i).

cjuod iicel corpus Clnisti comedatur, sempcr tamen Sirniliter, sapor et color videntur esse m sacra-
incorruptibiie et indivisibile remanet. Cum autent mento aliaris, nec tamen ibi est praesti§ium, quia

corpns Christi dicilur dividi vel frangi, potius ad hoc non fit ad decipiendum, fed potitis ad insinicn-
formam panis refertur quam ad corpus Christi dum, et in sacramentum. Sed, quid ire volumus per
fractio enim i!la ve! divisio non est in corpore verborum anfraclus? unica cst ad bseo responsio,
Chiisti, sed in forma panis. Niin est etiam miruin, q^uod i:i miracolo, non est qurerenda ratia. Dicimus
si ille qui fecit omnia ex nihilo, faciat accidenlia q eliam quod quando forma illa dividitur in paries.
48
esse sine rtrateriali subjecto . Ad lioc quod dicunt, sicut prius Christi corpus ioium et inisgruni iale-

quod it\ allari adhuc estpanis post consecrationem, bat sub integra forma, poslea 24S su ^ singulis
quia ibi prius fuit panis, et adhuc est forma panis; portionibus hostia fractai laiet idem corpus inte-
respondernus, quod vere ibi fuit panis, scd miitatus grum et totnm, sicut ih speculo integro apparei
est in corpus Chrisli, et forma reraanet, suh qua aliqtia imago etintegra, eo autcm fracto, ii" singulis

laiet corpus Cliristi. Et hoc fit rrjultiplici de cattsa. partionibus eadem forma apparel. Dicimus eiirsin

Prima esl, quia t fidesnon habet meriturn, cui bu- quod sub illa exigua forma, lalet lotum Ghrisii
mana ralio priebet experimentum; t alia, ne Cbri- corpus, quia cuin jam sii gloriflcatum, iantaj sub-

siianus ahliorreat comederc Redempiorem suum, tililatis est, quod non facit distantiam aerfs ad aera,

ne, inquani, animiis horreat quod oculus cernit : ct ideo w latere potest in parvo loco, ei iamen
non enim est iu usu carnem crudam comedere membra ejns distincta sunt. Corpus quoque suum
6 °-
teriia, Vos
ue heeretici insuliarent nobis, dicenics : discipulis dedit tale, qiuile habuit, id-est inortale

conteditis Doniioum vestrum. Yidemus etiam, quod miraculosum autem quod corpus lantae quan-
fuit,

qu»!am res miitantur in aiias, et tamen quaedam titaiis. intravit per os comedentis angustum. Quo
proprietaies rei mutalra remanent, ut, quando vi- e nim miractilo uatus est clauso utero Virginis, et
4 ".
niim mutattir in acelum, remanel ibi liquiuitas quomodo super aquas ambulavii siecis pedibus,
Sub forma unius srepe latet a!ia, unde freqiieiiler eodcm miraculo intravit in os eomedcniis.
augeli Ieguulur laluisse sub bumana fonna; nou Dicimus etiam, quod r.i quis celchrasset sacra-
lamen humana lorma crai. in angelo. Simililer cor- mentum eucharistise Rom» , in dic passionis,

pus Clnisti est in altari, sed sub alia forma, scili- Chrislits Roma; cxistens pateretur in Jerusalem,
cet sub forma panis. Et accidentia quae remanent sed non Romte pateretttr, sicut dum aliquid incipit
suntsinc subjecto, ut dicium est, quia qui ea crea- esse, in hoc momento incipit esse.
vit ut in subjeclo esscnt, potesl faccie ut sine sub- De mure accedentead pixidem, dicimus quod non
jecto sinl ;
quod cniin hoe modo vcl alio sinl, a Deo comcdit corpus Christi, sed formam illatn panis,

VARIiE LECTIONES.
*v
Hic rursus plura omissa sunt, punrtis substitutis. " In impresso pro materialisiibjeclo, /infcelur aliquo
subjecto. u In impresso vitiose pro liquidilas, habelur siccitas. 4 ' In impresso acrisia. " In im-
*' In imprcsso errore crasso]pomtur non, pro ideo. *" Inimpresso, pro mortale,
presso prMStringuntur.
habetur miraculosum, iton jinc crasso errore.
PiTROL. CCX 12
363 ALANI DE INSULIS sa
quss mlraeulose cedit in ejus nulrimentum, ac si A pite et comedile, hoc est eorpus meum: et accipien»

esset panis substanlia. Nec mirum, cum in nalura- calicem et gralias agens dedit illis dicens : Bibite ex

iibus coiitingat, quod aliquis inebriatur solo odore hoc omnes. Hic esl enim sangnis aovi leslamenii, qni
vini. Leginius eliam quod quidam populi pascuntur pro mullis ejfundetur in remissionem peccatorum
soio odore pomorura. Sunt tamen qui dicunt quod (Mallh. xxvi). Item Lucas : Acceplo panc, graiias

niliil comedit, sed videtur quod comedal, et sic egil el fregil, el dedil eis dicens : IJoc facite in meam
miraculose saturatur ac si ederet. Galice aulem commemoraiionem. Shniliier et calicem, poslquam

pleno sanguine Christi, alius liquor non potest in- cxnavii, dicens : hic est calix novi leslamenii in

ftiiuli ilio manente, quamvis sanguis tion faciat di- sanguine meo, quod pro vobis e/fundelur (Luc. xxn).
stantiam aeris ad aera : Species enim vini sub qua Item Dominus in Evangelio : Amen, amen dico vobis,

lalel sanguis, impiet iocum et implet ealicem sic nisi manducaverilis carnem Fiiii hominis, et biberitis

miraculose, sicut miraculose glorificatum corpus ejussanguinem, nonhabebilis vitam in vobis (Joan. vi).

lueum non implet. Quod autem Cbrislus ait Omne : Item : Qui manducat meam carnem, et bibil meum
quod inos intrat, etc. (Matth. xv; Marc. vn), intel- sanguinem, habet vilam celernam; et ego resuscilabv
ligendum eslde cibo malcriali, non spirituali : sic- eum in novissimo die. Caro enim mea vere esl cibus,

ut enim malerialis cibus vadit in secessum, ita spi- g et sanguis meus vere est potus mcam : Qui manducal
ritualis in roentis excessum. Ille enim est cibus carnem, et bibit meum sanguinem in me manel et ,

venlris, bic mentis. cgo in illo. Sicut misit me vivens Paler et ego vivo ,

CAPUT L!X. propter Patrern, et qui manducal me, ipse vivet

Utrum sit ariiculus fidei, panem tmnssubsianliuri propler me. liic est panis qui de ccelo desceudit, non
in corpus Christi. sicut manducaverunt patres veslri manna, el morlui
Quaerunt eliam hsereiici utrum sit articuius frdei sunt; qui manditcat hunc panem, viiet in cetcrnum
Chrislianse panem transsubslantiari in corpus Chri- (ibid. ) Proptep haec verba Ba
,
quidam de discipulis
sti, cum de boc non lial menlio in aliquo symbolo. cjus dixerunt : Durus est liic sermo, quis polest eum
Non euim in symbolo Apostolico, scilicet Gredo in :
audire? ei ideo multi ubierunt retrorsum, et amplius
Deum; vel iu Niceeiso Credo in unum, etc; velin sym- Quorum
:
eum eo non ambulabant (ibid.). iinitatorcs
bulo Athauasii Quicunque vult, elc. Ciim in his
: sym- sunt prsedicti haeretici.
bolis.de Cmnibus articuiis Christianse fidei fiat men- Aposlolus eiiam in epistola ad Corinihios prinia :

tin,cur non fit mentio de ilia ineffabiii sacramento, Ego enim accepi a Domino quod et tradidi vubis,
tuimagis videlur obviare iiumana raiio "'. quoniam Dominus Jesus Cltrisltis in qua nocte tra-
Ad hoc dicuul quidam, quou in piimitiva Ecclesia C P:epaturt uccepii panem, et gratias ageus fregil et
Sta omnibus patebat transsubslantiari panem in dixit : Accipite et manducale; hoc est corpus meum
corpus Christi, qnod nuili dubium erat, cum Chri- quod pro vobis tradelur; hoc facite in meam comme-
stus hoc esset in Evangelio testatus. Nec super iioc
morationcm. Simililer el calicem, postquum cacnavit,
in priiniiiva Ecclesia ulla haeresis pullulavit, ad diccns : ttic culix novi Testamenti esl in meo san-
quam leprimendam opus esset mentionem fieri de guine. lloc facite, quoliescunque bibeiis in meam
Itoc iri aliquo symboli arliculo. Unde, quia in pri- commemorationem. Quotiescunque enim manduca-
mitiva Eccicsia de Trinitale pullulavil ha:resis apud bilis panem hunc, el calicem bibetis, morlem Domini
Arium elSabellium; deSpirilusancto apud Macedo- annuntiabitis donec veniat (I Cor. xi). Itein : Qui-
nmm;deIncarnationeapud EuEychen etNestoriuni dc ;
cunque manducat panem, ei bibit calicem Domini
*esurrecliene aptid alios, ut tcslatur Aposlolus in indigite , reus erit corporis et sanguinis Doinini
Epislola ad Corintli-ios (J Cor. xv), de his articulis (ibid.).
fil inentio in symbolis. Dici tamen potest, quod ir,
CAPUT LXi.
Aposlolico symbolo liat mentio de eucharistia, cum Opinio licereticornm qui dicunt quod Ckristus dicens^
uicitur, sanctorum communionem. Iu lioc enim spi- Hoc est corpus meum, denwnstraverit seipsum, et
rituaiiter communilicanl sancti , dum recipitint
D »°" eorpus quod sv.b forma lutebat.
corpus Christi, non soUttn sacrainenlaltter, sed eliam PraHerea, dicunt Ineretici, quoucum Christus ait,

spiritualiler. Accipile , hoc est corpus meum, non demonstravit

£&7 CAPUT LX. covpus quod sub forma iatehat in fine proiatiosds
Quibus auctoritatibus probalur quod Christus corpus verborum, sed seipsum. Quasi dicat : Ego sum qui
suutn dedit discipulis suis. do; hoc est, corpus meum est quod vobis do, non
Qrrsd Cliristus dedit corpus suum discipulis, hunc panem, et ideo dignius quam panis est quod
Kattha-iis aperte in evangelio deciarat, inquiens : do.
Cwnanlibus vulem eis, acccpil Jesus panem, betie- Ad hoc dicimus quod istud stare non potest, sl
dixit et fregit, uleditque discipulis suis, ei ait : Acci- vcrborum series diligenter altcndatur. Ait ettim

VRI^E LECTIONES.

01 videtur obligari anima rationalis, nostra tamen

Jn impresso sic : ciri rriagis (ectio retinenda, fa
inwresso, nro proDtc iw"! ikabelur orr ler.
365 CONTRA H^RETICOS LIBRI QUATUOR. _ LIB. I. 566

pancm et binedixii, ac A debet pnrgare ab eo quod bafeet a principe lene

evangelista .: Accepit Jesus
Accipite, Itoc braruna, id est a corpore, et ideo passim et quali-
fregil, et dedit discipulis suis, dicens :

Matth. xxvi), quasi dicat Hoc tercunque fornicandum "esse, ut cilius liberetur a
est corpus meum ( :

corpus meum. Prseterea, ad mala natura.

quod offero vobis, est
Et ideo nuptias damnanl, quas fluxum luxuriae
quid seipsum ostenderet, cum ipse, el corpus ejus
coarctant. Unde. ut fertur, in conciliabalis suis
discipulis appareret?!tem, quidde sanguine dieeiii"?
immundissima agunt. Hi dicunlur Cathari, id est
248 Legitur enim in Evangelio, Accipiens Jesus
ex hoc dijjluentes per vilia, a caiha, quod est fluxus; vci
calicem, gratias egil, et dixil illis ; bibile

qui pro calhari, quasi casti, quia se caslos et justos faciuiU.

omnes •*; hic esl sanguis novi Testumenli,
\'el Cathari dicunlur a cato, quia, ut diciiur, oscu-
mullis cffundstur in remissionem peccatorum (ibid.).
lanlur posteriora catli, in cujus specie, ut dicunt,
Hic non possunt dicerequod ostenderet sanguinem
apparel eis Lucifer. Quod autem nuptiae damnabiks
suiun, nisi quem in calice porrigebai, quem disci-
meus, elc. sint, auclorjlatibus et rationibus probare conanturi
pulis suis dabat dicens : Hic esl sanguis
Et primo sic Nisi exsecrabiles essent nupliae,
CAPUT LXII. :

Quare Christus sub aliena forma dederil corpus Dominus Joannem evangelistam non revoeasset a
" fluctivaganupliaruBi tempestale. Et quia coujugium
Quaeritur eliam ab haereticis, cum (ot auctorilates
non consummaturnisi carnali coitu, et ila in pec-
clament panem mutari in corpus Christi, quare cato, dicunt conjugiuia exsecrabile esse, ac si aina-
negent tantum sacramentum? Si dicanl quod est tores essent castitalis, cum potius sint seclatores
contra naturam, eis possuraus respondere, quia qui "
inceslus et luxuriae,
fecit oimiia ex nihilo, potest unum mutare in aliud.
249 Dicuni etiarn conjugium obviari legi lta-
Et, si Fiiius Dei snb forma humana latet, quid
turai, quia lex naturaiis dictat omnia essecommu-
mirum si corptis Chrisli sub forma panis lalens nia " : conjugium vero approprial, quod commui.e
lion apparel? Quia sicut raiio fuit, ut sub huma- debel esse ex jure nalurali-lieni, si bonum est nu-
nilate lateret divinitas, ita Ut sub forma panis bere, quare dicit Aposiolus : Volo vos omnes esse
laterel hiimanitas. Sicut etiim divinitas sine vela- sicul ego sum (J Cor. vn), id est contiiienles? Di-
mine nobis apparere non potuit , ita gloriGcata
cunt eliam quod conjugium est causa maximi pec-
huinanilas, nisi mediante aliena forma, nobisinor- cati, itl est adulierii, quia nisi CQnjugiuin piajce-
talibus et infirmis apparere imluit ", Decensetiam non sequeretur adulierium.
deret,
fuit ut qui ab hominibus rccesserat per praesenliam
C CAPUT LXIV.
carnis, sedens ad dexteram Patris, nos aliquando
Objectomw solutio, ei quod nupiice non sint damna-
visilaret, quamvis sub aliena forma lateret. Maxima biles.
quoque gtalia nos privare contendunt qui Chrislum Praedictis respondemus, quod non ideo Christus
in aliari esse per virlutem sacramenti non credunt. quod
Joannem revocavit a nuptiis, nnptiae essent
Quam enim majorem graiiam poluitnobis couferre,
exsecrabiles, vel maiae, sed ul ad inajus bonuni
qtiam sacramentum euchartstiae? Unde ipte ait :
invitaret, id est ad, virginitatem : mclior cst enim
Vobiscum sum nsque ad consummationem seeculi
est expeditior ei ad ninjus
virginiias, id bonuni
(Slatth. xxvin). Quamvis enim hoc intelligatiir de promptior, quain castilas conjugniis. Conjugalis .

praesenlia spiriluali, polest tamen etiam inteiligi de

enim status multis negoliis implicatur, quibus ac-
corporali.
quiruntur necessaria vita?, per quue idem status
In liorum haereticorum confusionem, in pluribus
minus promptus est ad bonum. Coucedimns etiam
ccclcsiis celebralur miraculum, quo iu hostia spe-
conjugium «on posse consummari sine carnali
cies c.arnis visa est. Longum etjam essel referre
verum carnalis coitus non semper peccalum
coitu,
miracuia *9
quae propler inflrmitatem quorumdam sacramentum til, ut carnale
,
nam per
esl : conjngii
linnt circa eucharisliam. Stultissimum eliam est D commercium aut giave non sit peccatum, aut oin-
quod Clirislus confessus est, quod apostoli
difliteri
nino peccatum non sit. Quot enim non caderent in
teslaulur, quod omnes sancti atlestanlur, in qua
foriiicalionis periculum, nisi esset conjiigiura? Ex-
fide videmus tot viros religiosos viiara tiuire.
cipitur autem in honestate conjugali, fornicationis
CAPUT LXHI.
peccatum "9
. Unde Aposlolus invilans ad fornica-
Opinio itlorum hcereticorum qtti dicunt nuptias dam-
fuabtles esse, tionem vitandam, ait : Propler foinicationem au-

Praediui eliam haerelici nuptias damnant. Dicunt lem ", unusquisque uxorem suam liabeat, el una-
euim quidam eorum quod omnibus modis se bomo qiuegue virum suum (I Cor. vn). Et cum carnis

VAItliE LECTIONES.
" 7» impresso male sic : Ilem quoquc dicent de sanguine. " l I» impresso, hic rursus omnia confusa :

natn pro bibile, etc, habetur boc est corpus meuin. '• In impresso, apparere non valuit. " Jn
impresso omnia confusc sic : Longa eliam possem referre miracula, qiue per inflriniialem. " In impresso,
"s •• Jn impresso siue sensu,
incastiiatis. Jn impresso absurdissime pro coiniminin, habetur convivia.
so
sic. Excipitur honestate conjugali, ut sit peccalum. In ms. post verba Itaic, piopler loi nicationcin
aulem subjungitur inclttsum parentliesi (subaudi vilandam).
m ALANI m IMSULIS 568

commerdum sit de jure naturalS, non in hoc eon- A Muticr aitigata est viro, quanto tempore vivit; quod
jugium nalurali juri obviat, sed polius exornat. In, sidormierit, liberata est, cuivutt nubat, lanlumin
hoc enira jus naturale et carais commercium exor- Domino (ibid.). Objicittnl etiam ilfud Apostoii :

natur, quod horao pa-ssim diversas non cognoscat, Viri diligile uxores veslras, sicut Christus Ecciesiam
sed unam sibi assumal; quod et iB brulis animali- (Ephes. v). In quo putant continentiam inter con-
bus iiqaet, quse ducla naturali jure, non gaudenl jtigatos, ab Apostolo, velut prseceptum, comuien-
paris pturalitate, sed unitata. dari, quod absit! Non enira hoc ail Apostolus pro-
Ad uttimam objectioneia dicimus quod Apostolus pler continentiam, sed ad confirmamluin sincera
non idee volebat eos quifeus scribebat, esse solutos dileclionis \incutuin, ut, si aecesse fueril, virotn

a conjugio et continenies esse, qaoi eonjugium sit aiiquid pro uxore pati non recuset, sieut Chiistus
malum, sedideo qtiia virgssaiis status vel vidualis pro desponsata sibi Ecclesia, mortem subire non
expeditior. Conjugium enim sanclum est, undc et recusavit. Item, Paulus ad Romanos : Nam qum
ipsi gentiles in lanta veneratrone habuerunt conju- sub viro esl mttlier, vivenieviro altigata esttegi viri,

gium, quod iitios qui nati non erant de conjugio, si aulem morluus fuerit vir ejus, sotuta esl a tege

iilcgilimos judicabant. mri : Jgilur Btventemarito, vocabiiur adultera,si fue-

CAPUT LXV.
'
rit cum aliquo (Rom. vu).Ileni, Dominus in Evan-
'•'

Quibus aucloritatibus et ralionibu$ probatur quod

jjelio,cum interrogaretur, si iieeret, homini dimit-
conjugium bomni et sattclum sit, tere uxorem suara quacunqne ex causa, dixit Non :

(taod aulem cbBJugium bonum et sanelum sit, legistis quia qui fecii hominem ab initio, mascuium
qnsoil natuiale commereium per bona conjugii ex- et [eminum creavit eos, el benedixii eis dieens ; Cre-

cusetur, variis rationibus el auctoritatibus prcbari sciie et mulliplicamim (Mallh. x>x). Et dixit Adaj i

potest. Ait cnim Apostolus : Unusquisque itxorem 1'ropter lioc relinquet homo patretn et malrem suam
suatn habeat propter fornicuiionem, ct unaquceque el adhmrebit uxori sua, el erunl duo in carne una.
virum suum, Vsori vir debitnm reddat, simititer et Iiaquejatn non sunt duo, sed una caro. Quod erga
uxor viro (I Cor. vn). Ileja : MuUet sui corporis po- Deus conjunxit, homo nunseparet iibid.) Item, obji
iestatem non kabel, sed vir ; simililer «t «ir sui ccr- ciunt bffiretic: Qaicanque rtiiquerit domum, aut
:

poris polestatem non hube'.,f.ed muiier (ibid.). Item fratres aut sorores, aui palrem, aul uxcrem, etc.,

Apesioius in pricna ad TimoilicufB Tolo juniores : centuplum accipiet , et vitam ceiernani possidebit
viduas nubere,littes procredre, mairet familias esse (Luc. xvan). Dicunt aulem quod juxia Iianc aucto-
(I Tiin. v). Audiantetiam haeretici atlestantem Apo- q rkatein, Deus prcecepit dimiitere uxores. Sed in-
siolum quod neque neque muiier continere po-
vir, lelleclus Yerborum is est Prascepit Deus, utintuitu :

test, nisi uleique consensertt. Itena Paulus Noiiie : divinae dileclionis, omnem creaturam postpona-
63
fraudare invicern,, et nisi forte ex consensu ad lem- n'US 6a Crealori Item quomodo conjugalis co
.

pus ut sacetis crationi, et itcrum reverlimini m id- puia Zachariae et Elisabelb, adulteiium fuit, quo-
ipmim, ne lentel vos Salanas propisr incontiuentiam rum genitura, seiiicetS. Joannes, repletus est Spi-
iiesiram (I Cor. vn). Ecce, quomodo debeat esse rilu sancto auhuc in uterc matris? et si Spirim
Paulus autem »'«- ergo sanciificatus ei si san
«itriusque consensus. Iteiia : i>ico sancto repieius cst, ;

trapiis 250 ei viduis : Bonutn esiiilis si sic per.na- ctiiicatus, ergo ab omni pectaio mundalus, crgo
neaiit, sicni ei ego ,
quod si se non coniinent e nu- nsii ex aiiuiletio conceptus, ergo Zacliarise et Eii*
bant : meiius ssi enim nv.beie quain uri. lisautem scbeth copula aon fuit adulterium.
quima.vimonio juncti sunl, prcccipio, nou ego, sed Sed forsitan dicent ipsum Joannem non esse fi-
Dominus, uxorem a viro non disccdere, el vir nxo- Iiam Zachaiia. Sed audiant quid dixit angelus ad
rem non dimittal (ibiti.). Item : Si quis habet uxo*- Zachariam : Nascelur tibi filtus (Luc. i). Item : Gc-
remhtjidelem, ei hmc conseritit habitare zm\ illo, tavo die venerunt circumcidere puerum, ei vocaoant
non dimiilal illam ; smctificatus est enim vir itifide- eum nomine pairis sni Zachariain (ibid.). Insupeif
lis per muHerem jideiem, et muliei\ infidetis pet-vi- Manus Domini eral cnm ilio, ei Zucltarias paler ejus
rum ftdelem : aiioquin, lilii veslri wimundi esseiu, re.pietus cst Spiriiu sauclo, elproptteiavit, etc. (Ibid.)

nuncauiem mundi suni (ibid.) Etalib'r: Ei-factum estverbum Domini super J aannem
Sed forle-haerelici objieiet • nobis illud Apostoli Zacharice jUium, iu detetta (iuc.m). Stem, sacra-
Qui habenSuxores, sini lanquam non ha.bev.le» (ibid.), fflentum conjugii in paratliso ini.i tulum est a Deo,
quod siclnlelligendum est; potias seiviesiles l>eo quando formavit mulieretn de cosfa viri, et insti-

quam carnis commevcio.. Etem. qui matrimonio jtw- tuens unam esse unius, ait : Creseiie el mutliplica-

ifii rirginem suo.m, bene facit, el qui nonjungil me- mini, et replete terram (Gen. i). Ilem, ad commen-
liws [acii (ibid.). Ecce, quomodo ApostoUis cora- ds.-idum conjugii sacramentum voluit Cliristus de

meuilat ai.umque, con.iugium scili^et et virgiaU eonjugata nascii Et ad i-iem commendandum inter •

taiem, licet virginitatem pneferat. Item Paulus f fuilnupliis etmiraeuium ibi lem {Joan. n). Legi-
VARIiE LECTIONES.
" Texius Scfyiurm habi.i, cum lio viro.
ca
i» imptessovitiose pro postponaiiius, hsietur proponamus.
;

hnpress. resr>;clu Cfealoris.

569 CONTRA ILERETICQS LIBKI QUATUOR. - LIB. I, 370

mus et de Petro, qnod habuit uxorem qaara non A cerdotes dicli suni, non leguntur uncti fuisse chri
:

duxisset, si credidisset pcccatura. Etiam cum per sniate, cur ergo unguntur eorum vicani ? Praeie-

conjugium arctetur fluxus '.uxurise, potius videtur rita merita faciunt et suliagantur " ut quis

esse hoiuim quam nialuin, cum apud Deum et ho- sit dignus aliquo oBficio ;
quid ergo confert

mines ignominiosum sit, nasci de non conjngatis. ordo " ?

Ad hoc dicimus quod Christus apostolos instituit

Maxime ctiam contradicunt effcclui misericordiaj
quando dans corpus suum ait
Dei *S qui conjugium damnant in hoc ecim ma- :
sacerdoles, eis ,

Roc meam cotnmemorationem (Luc. xxu;

xime apparet effectus misericordia?. Dei, qaod con- facilein
I Cor. xi). Muita etiam retiquit apostolis ordinan-
jugii sacramenlum 251 ad !l0C instituerit, ut qui
continenles esse non possunl, ab incontinentise da, quse ipse non ordinavit, ut dc ordinum colla-

tione, sacerdotuin consecratione. Praeterea si ordo

peccato excusarentur.
niliil conferret ad consecrationem, relinquilur ut
CAPUT LXVI.
etiam possint consecrare, ut saccrdotes, quod
laici
Opinio kceretieorum qui dieunl, quod confirr,ialionut~
lam hubtl cfficaciam. absurdum videtur Legitur etiam in Actibus apo-
Snnt etiam hoereiici qui derogant aiiis quibus- stolorum quod apostoli septeni ordinaverunt dia-
dam sacramer.tis, ut confirmalioni, ordini et ex-
B conos(Acf. vi) : asimiii inteliigendumesl ab aposto-
trenife imclior.i. Dicunl enim nullam esse virtulem lis alios ordinalos esse sacerdotes. Legitur quoque-

sacramenti confirnialioriis, cum nec in Evangelio, Jacobum Alphsei ab apostolis ordinatum fuisse Hie-
ncc in aliis libris Novi Testamenti legatur e3se in- rosolymorum episcopum. Item, Pauius Timotheum
Btitula a Cliristo, vel ab ejus discipulis. ordinavit episcopum. Item in Epistoia ad Coiinthios
Ad lioc dicimus cjiiod ubi Christus insuiflavit in ait:Deum in Ecclesiaordinassequosdam apostolos,
aposlolos, dans eis Spiritum sanctum ad rohur, in» quosdam prophetas, alios doctores, quosdam sacer-
sinuaviteis confirmaiionis sacramentum. llla enim doles (I Cor. xn). Similia liabet in Epistola ad
virttis quaj ab apostolis dabatur per manus irnpo- Ephesios (Ephes. iv). Quid ergo absurdius, quam
sitionem, datur fidelibus per confirmalioncm. Nec ecclesiasticum destruere ordinem, quem inslilue-
legitur sacramentum in primitiva Eeelesia
hoc runt sancli Palres, et mater Ecclesia tanta venera-
An magis credendum est simplici-
fuisse dalum, nisi ab apostolis. Unde etiaai postea tione celebrat.
non est collatum hoc sacraznentum alicui, nisi apo- bus et idiotis, imo a iide Cathoiica alienis, quani

stoionim vicariis, qui apostolorum habentvicem. viris prudentibus et religiosis ? 252 Q» i(i ma S is
Et ab prsesumptum fuerit, irritum habetur
,a
quam illos esse prseditos qua-
si aliis
q rationabilius cst ,

et vacuurn, nec inter eeelesiastica reputabitur sa dam spirituali dignitate, qui conflciunt sacraraen-
cramenta. Virtus autem sacramenti hujus est do- tuni eucharistise? Nonne Christus apostolis et eo-

natio Spiiilus sancti ad robur, qui datus est 6a

in rum vicariis banc contulit dignUatem, quse nunc
baptismo ad remissionem pecoatorum. Cum ergo ricaciis apostolorum in eorum consecratione confer-
66
ipsi hseretici judicent magnum esse sacramentum, tur?
manus imposiiionem, cujus vicem retinet boc sa- CAPUT LXVHI.
cramentum 6' non
conlirroationis, inique derogrsnt buic Opinio eorum qui dictmt, exlremam unclionem
saci'3menlo. Quomodo eliam audent derogare au- esse sacrumenlum.
olei unctione.ui quce datnr
ctoritati omnium sanctorum apostolos sequentium, Dicunl eliam exlremam
qui maximum testantur esse hoc sacramentum ? infirmis, nec esse sacramentum, nec aliquem ba-
in-
Quod etiam tantae est dignilatisj quod iterari non bere effeclum, quia hoc sacramentum unctionis
debet ; sine quo eliam nuilus adultus et discretus iirmorum ab apostolis institutum non legitur.
sine perieulo discedit ;
quod etiam a jejunis tradi Nos autem dicimus quod sacramentum untionis
debet, nisj aliter cogal necessitas. infirmorum ab apostolis inslitutum Iegitur : < Sub-
CAPUT LXVII.
D scripsit in hoc Alanus, Hugoni de Sancto Victore,
lib. n De Sacramentis, p. 15 cap. 2 ; Altisiodorensi,
Opinio illorum qui dicunt quod ordo non sit
sacramentum. iv Summie, tract. 7, c. i,;
Magistro, in 4 dist.
lib.
pluribus
Dicunt etiani lidci catholtcae icimici, ordinem 6B
, 23 ; sancto Bonaventurae, a. 2, q. 2, et
ul diaconatumvel sacerdotium,non esse sacramen- aliis anliquioribus theologis, qui pariter docuerunt,
tum quod sic probare conantur : non legitur ii. sacramentum lioc a B. Jacouo fuisse instituHim,
aliqua canonica Scriptura apostolos ordinatos intelligendo nimirum, non de inslitutione prima,

fuisse in sacerdotes, cur crgo eorura vicarios sic qua lex aliqua legislatoris auctoritate primo con-

ordiiiari oporiet 65
? hem, apostoli, qui majores sa- ditur; sed de piomulgalione, qua sanctus Jacobus

VARI/E LECTIONES.

^ 6S
/« impresso, quo donatusest. Jn
luimpresso omissa sunt hccc duoterba, misericordise Dei.
impress. dicunt. " In itnpress. injusio judicio. «» In imp. confme habelur
eorum
lh Ucx
Z ^.- !•.."!.
suffraganci faciunt.
^ S
ucm. " In imp. deest hwc interrogalio r»i imp. absurde sic : Mulla

71
ln imp. pro confert, habelur constai. Jti impresso, quasi raiionabilius est.
1
371 ALANI DE INSULJS 372

omnium prlmus sacramentum hoc promulgavit, A CAPCT LXX.

non quomodocunque, scd prius scripto tradens, et Prmdiclorum infirmalio, et ad quid sit tnstilutus lo~
cus qui dicitur ecclesia.
commendans illud posteritati, quo sensu,, non ab-
surde ipsum instiluisse dicitur : Sic enim etiamle- Dicimus, locum vcl tempus non esse de subslan-
gimus, a diversis ponlificibus plura fuisse instituta, tia orationis, sed circumsiantiam. Duo vero sunt
quse tamen constat, divinse aut aposlolicie essc in- de suhstantia, intentio bona et finis debitus. Nam
stilulionis. Scd quia a poniiiicibus lege scripla pro- ut oratio. sit meritoria, oportet ut (iai bona inten-
mulgata sunt, aut neglecta ad usum revocata, ab tione, pie et perseveranter, et line debito, id est pro
iis institutaa dicuntur. Atque ita auctores bos intel- aeterna salute. Uiule Christus ait : Veri adoratores
ligendos et exponendos esse videapud S. Thomam, adorabuni Patrein in spiritu el verilale (Joan. iv);
Supplem. quaest. 29 a. 3, ad secundum. Et Guii. in spirilii, id est bona intentione, in veritate, hoc
Estium, in 4, p. 2, disl. 23, § 3, lit. C. Et anlea, est pro verilate '*, scilkel pro seterno bono, quod
dist. 1, § i6, ubi etiam expresse docet, adhuc post vere verum estbouum, quia immutabile. Locusau-
concilium Tridentinuin , a Catholicis disputari tem de substantia orationis non est, sed tamen ad
utrum omnia sacramenta a Cliristo instituta sint orationem institutus est, ut ratione loci ad boc
immediate?ltcm,ferendamesse illonim opinionem, destinati, ad orandum excitelur humana devOtio.
qui dicunt, aliqua sacramenta instiluta esse ab Et etiam, institutus ad significandum, quia tcm-
apostolis. > Ait enim Jacobus apostolus in Cano- p.lum materiale significat templum spirituale, quod
nica sua : Infirmatur quis ex vobis ? inducat pre- est Ecclesia. De quo templo dicit Apostolus : Tem-
sbyicros Ecclesiw, ei orent super eum, ungenles eum plum Dei sauctum est, quod estis vos (I Cor. m).
oleo, in nomine Domini, et alleviabit eum Dominus, Similiter, nec tempii3 estde substantia orationis;
et si in peccalis sil, dimiltentur ei (Jac. v). In quo quia quolibet tempore " polest orari Deus. Sunt
ostendit, duplici ex causa sacramentum hoc insti- tamen qua:dam horae specialiter oraiioni deputatae,
tutum fuisse, ad peccatorum remissionem, et ad et non sine ratione; ut media noctis hora, quia
eorporalis inlirmitalis alleviationem. Unde constat illa hora captus est Chrfotus. Ilino David : Media
,s
eiim qui hanc unctionem fideliter susceperit, tam nocle surgebam ad confitendmm libi (Psal. cxvni).

in anima quam in corpore alleviari ", si tamen ex- Prima hora diei similiter orationi deputata est, quia
pediat ut in utroque allevielur. Si autem coiporis tunc Christos a Judaeis traditus fuit Pilato; eadem
valettidinem forte illi habere non expedit, illam eliam hora a mortuis resurrexit, eadem hora Marise
quae aniroa est sanitatem in hoc sacramento ac- C Magdalenae apparuit. Hora quoque tertia walioni
quirit. depulata est, quia tunc linguis Judaeorum Christus
crucifixus est et flagellatus. Eadem quoque hora
CAPUT LXIX. Spiritus sanctus in die Pentecostes apostolis datns
Qpinio quorumdam, qui dicunl quod locus materialis fuit. Similiter, sexta hora, qua Christus crucifixus
non esl dicendus Ecclesia.
es.t; qua eliam bora in die ascensionis cum disci-
Non desunt qui dicant Locum materialom non pulis discubuit (.4(7. i). Similiter, hora nona, quia
esse Ecclesiam, sed conventum fidetium tantum, eadem clamans emisit spiritum, et sanguisde latere
quia, utaiunt, locus ad orationem non perlinet : fluxit (Joan. xx). Jn vespera, de cruce depositus
Sicut enim ubique est Deus, sic ubiqne adorari vel fuit, et autea eadem hora cum diseipulis suis in
orari potest. Hoc autem probare nituntur auctori- ccena discubuerat : hac etiam hora in die resurre-
tate Chrisli dicentis Samaritanae : Mulier, crede ctionis, duobus discipulis suis euntibus Emniaus,
mihi, venithora, quando nec in monle lioe, nec in in fraclione panis cognitus fuit (Luc. xxiv). In com-
Hierosolymis adorabilis Patrem. Sed venil hora et plelorio, pro discipulis s.uis Patrem oravit. Eadem
nunc esl, quando veri adoratores adorabuni in spiri- hora in sepulcro positus fuit. Propter bas ratio-
(!t et veritate (Joan. iv). ltem si loous facit ad ora- D nes, prsedictae horae specialiter deputata; s.unt ora-
tionem, cur eremitae antiquitus in abditis locis ha- tioni.
bitantes, ecclesias non habebant? Cur etiam sacra- Quod autem de eremitis objiciunt, non obest,
toeiita effeclum suum habent, clsi non celebrentur quia nec locus de subslantia orationis est, et ipsi
in Ioco qui dicitur ecclesia ? Item, quid operantur eremitae catisa humilitatis in solitudinibus et locis
parietes ad supplicandum ei qui ubique est, cum abdilis latebant.
in illo loco non magissit quam in alio? 253 Chri- Ex his patet aliarum objectionum solutio. Chri-
stum etiam in montil)us et locis deseitis legiinus stus enim ideo in locis desertis oravit, ut insinua-
frucluosior orasse, non in locis oralioni dedicatis '". ret quod homo a lumultu sascularium cogitationum
Jtem estne oratio fructuosior quas fit in templo, debet animum secludere, dum orat Deum. Unde
quam illa quse iit in agro, si par fuerit devotio? ipse ait : Ctim oraveris, intra in cubiculum, el clauao

VARLE LECTIONES
Ta In impresso devote. " Ibidem, et in corpore et in anima " In impresso sic : In loco orationi
dedicato, vel in templo. In impresso pro veritate, habeiur prospcritate. , "Jn impres. qualibet
bora.
373 CONTRA H^JIETICOS L IBRI QUATUOR. — LIB. I. 374

OCio ora Palrem in abscondilo, etc. (Mallh. vi). A Item, sancti non siint in loco merendi, sed rect-

Oravit eliam ideo in desertis, ut per hoc insinua- pichdi, ergo oralionibus nec aliis bonis mercnlur

retquod ubique potest orari Deus. Dicimus etiam, sibi vel aliis. Item in Evangelio Lucas legitur, quod

quod sola devolio operatur ad merilum orationis, Abraham dixit anima? divitis quoe erat in inferno:

locus tamen excilat ardorem devotionis. Maynum cliaos firmatum est inler nos et vos (Lnc.

CAPUT LXXI. svi). Ubi cliaos nihil aliud vocavit, nisi dissimili-

Quibus aucttrilatibus probalur quod malerialis locus tudinem bonorum et malorum, tantam, ut etiam

dicatur domus Dei el orationis. sancti damnatis non compatiantur. Si vero non
Quodlocusmaterialisdicaturdomus Dei.ad quam rompatiunlur, nec orant pro eis.

conveniuiU fideles ut orent, variis probalur aucto- CAPUT LXXIII.

ritatilius.Legiturenim inMarco : Dominus ingressus Prmdictorum de'erminatio.

tn 254 templum, cxpit ejicere emenies et vendentes Ad prsediela dicimus, quod et vivi oiant pro
iniUo(Marc. xi). Et quod ipseailillis : Scriptumest: mortuis, et morluis prodest; el animae defuncto-
78
Domus mea domus oratiunis vocabitur cunctis genti- rum, ut verbi gratia, Petri et Pauli pro vivis, et

bus (ibid.). Item idem iii Matthseo. Auferleista hinc: eis prodest. Nisi enim sancti qui sunt in paradiso
" pro nobis orent, frustratoiia esset quotidiana Ec-
et noiile facere. domum Palris mei domum negotia-
9
tionis (Matth. xxi;. Paulus ad Timotheum : Ulscias clesiae oratio, quse fit' ad sanctos, ut pro nobis
quomodo te oporteat conversari in domo Domini, quce orent, nec locum haberent lilanise. Quis autem

est ecclesia Dei vivi (1 Tim. ih). Idem ad Corin- dicere audeat Dei Ecclesiam in his decipi, et suis

thios : Primum' quidem convenientibus vobis in eccle- orationibusfruslrari? Cum unusquisque babeat an-
siam, audio scissuras esse (I Cor. si). El infra gelurn sibi ad cuslodiam deputalum, nonne veruin
Nunquid non habelis domos ad manducandum, el bi- est angelos velle eorum salutem, et interpellare pro
80
bendum, aut ecclesiam Dei contemniiis? (lbid.) eis? Paulus eliam dicit , Christum pro nobis in-
Sciendum ergo, quod tam Jocus niateria'is, quam lerpellare apud Patrern, et si caput interpellat,
eonventus fideliuui, dicitur Ecclesia Dei. Sicut et noune elmembra, id est sancti? Alia iterum au-
Jerusalem, dicta est Civitas, et etiam conventus ctoritas dicit, quod angeli reprjesentant Deo no-

populi qui erat in ea. Unde illud : Jeruiatem, Jeru- slras oraliones. Quid autem esl hoc, nisi angelos
salem qum occidis prophetas, et lapidas eos qui ad pro nobis oraie , et nostras orationes Deo offerre,

le missi sunt (Malih. xxin). Hoc enim inlelligi non utnostri misereatur? De anima quoque divitis, le-
potest de lignea vel lapidea, sed de turba.Sic eliam _ gitur quod oravit pro fralribus vivis, ne venirent
forum dicilur locus in quo venduntur res venales, in 255 locum tormcntorum (Luc. xvi). Si ergo in
et populus exislens in foro. Item, quaeralur ab illis infefue damnalus et malilia depravatus, oravit pro
utrum aliquas vel uullas lieri concedunt ecclesias. salute suorum, multo magis sancti qui prcediti sunt
Si dicunt nullas, videntur obviare apostolis, qui misericordia, orant pro salute vivorum. Nonne ipsi

ecclcsias fabricasse leguntur. compatiuntur miseriae vivorum? et si in illis est

compassio, et volunlas ", et si volunt eoruin salu-

CAPUT
Quibus auctoritatibus et rationibus dicanl hmretici
quod orationes sunclorum hon prosunl vivis ; nec
vivorutn orationes defunctis, et quod sancli non
LXXfl.
tem, videntur pro eis orare.
Dicimus etiam quod sancli vivorum futuram sa-
lutevn vel damnationem nesciunt, sed solus Deus :

Qrent pro vivis. sic nec diem judicii sciunt. Et quia nesciunt salu-

Dicunl etiam haeretici quidam orationcs sancto- tem velidamnalionem vivorum, promptiores sunt
rum non prodesse vivis, nec vivorum orationcs ad bonum qu?m ad malum, magisque flectuntur ad
morluis. Probare etiam videntur, quod sancli non salutem quam ad damnationem : et sic volunt vi-
orant pro vivis, quia sciunt qui sint salvsndi vel vorum salulem et pro eis orare videntur. Sed Gre-
damnandi; pro illis autem quos sciunt salvandos, D gorii auclorilas qua dicitur < Quid non vident.qui :

non orant, quia superflua esset oratio, quia sive videntem omnia videnl? » buic opinioni obviare vi.
orent sive non, salvabuntur: Si vero orarent pro dctur sed hujus auctoritatis sensus est c Quid ; :

damn.itis, non assequereutur quod petunt, et ita, non vident, i subaudi, de iis qua? pertinent ad eo-
beati nOn esscnt ; beatus enim est cui omnia optata rum salulem, qaasi dicat : Omnium cognitionem
succedunt. Item, quilibel judicabitur secundum habent quae pertinenl ad eorum salutem. Non quod
opera sua, et non aliena nierita, nec pro alienis omnia sciant, sedeaqua! scire est de eorum salute,
ineritis reddetur ci. Et ideo, orationes sanclorum ul haec universitas sit accommoda, non vaga ".

non prosunt vel quanlum ad merituin, vel quantum Objiciunt etiam haerelici : Si sancli orant pro sa-
ad praeniium, quia non augent merita vel pnemia. lule viventium damnandorum , non assequuntur

VARLE LECTIONES.
In impresso confuse sic: El animac defunctorum ut precentur palani pro vivis, et eis prodest. " In
78
80
impr., funditur. j» impresto (ic:Idcone etiam Paulus praedicat. 8) tp impresso vilitMe ergo voluu-
tas salus corum. 8"
In impretso vro universilas, habetur uuiversis.
375 ALANl DE INSULIS gtfi

quoii petunt, ot itabeatinon sunt, quia beatus est A num videllcet et alios naendaces fnissa asserendo.
cui omnia optata succcdutit. Sed ad lioc dicimus Et si libros Machabseorum reciperent, apertara au-
quod, iicet non assequanlur omnia qtsa: peluni vel cloritatem ibiinvenitent super hoe ubi videlicet di-
volunt pro aliis, non minus ideo beati eont sic : citur : « Vir fortissirous Jitdas, collatione facta,
eniin inteliigendum est quod dicitur : Beatus cui duodecim miliia drachmas misit Jerosolymam, »f-
omuia optata succedunt, subaudi, sibi, etsi non ferri pro $5© mortuorum sacrificium
peccatis
aliis. Si enwn scirentdaiimatioiiem alicujus, non pro (II Mach. xn). > Sancti etiam nonne possunt boc
eo rogarent. Uiide ilii qui sunt in patria, non orant mereri bonis operibus apud Deum, ut orationibtts et
pro iis qui suni in gehenna, quorura damnatio seter- aliis benefactis subveniant animabus amicorum
8B
ua est . hem, quamvis quisque judicetur secun- sucram f
dum propria merita 8
tamen oraliones sanctorum
'*,
CAPUT LXXIV.
prosunt viventibus, uteis infundatur gratia remis- Opinio hosrelicorum, qui dicunt quod non debemut
sionis peecalorum, et justificeniur, et sic sua ju- carnes comedere.
stiiia mereantur. Si enim in vita aliquis potest me- Asserunt prsefati ba?retici, carnibns vesci esse
88
reri primamgrasiam , velmajorem graliara.multo mortale peccatum. Quod sic probare conantur :

rnagis sancti per suas oraiioneset preces, possunl B Lcgitur Deus maledixisse terrse (Gen. m), et in ma-
vivis mereri gratiam, ve! eam facere majorem 8°
ledictione terrae, maledixisse animalibtis quse vivunt
quia et hoc sancti meriierunt in vila ", ut viantibtis de terra, et ideo, quibus maledixit Deus non est
proilessent eorura oratior.es in patria exislentium. utendum. Item, caro descendil a carne sensitiva **,
Deusenim ab aterno prxvidil, ut ad orationes immunditia, per luxuriam; immundis atitem noa
«ancloium quibusdam eonferret, vel peccatortim est utendum ". Item,caro proebet foinentuni iuxu-
remissionem, vel gralioe multiplicalionem, aut alia riae, et ideo a carnibus abstinendum est ,
quia ab
eorpori3 vel animse commoda. Et quamvis sancti omnibus quse prspbent incilamenta peccali, absti-
jam in palria non mercantur sibi, in via tamen exi- nendum est. Praeterea non legitur quod Christus-
,

stentes, hoc meruerunt, ut oraliones eorum in pa- carnes comedcrk, et ideo non comedit, ut nobis
Sria existeniium viatoribus prodessent. Quod aulem exemplum abstinendi a carnibtis prapberet et iia ,

Abraham dixit magnum chaos firmaSum esse (Luc. ab eis cavendum insinnavit. Sancti etiam Ieguuur
avi), sic inlelligilur : Sancti non compatiuntur his abstinuisse a carnibus, et non sine causa "; ergo
qui suut iu inferno, quia certa est eorum damna- et nobis abstinendum est.
tio, sed iis tantuin compaliuntur, qui ad utrumque q CAPUT LXXV.
se habent. Vivorum etiam orationes aliis prosunt. Prcemissorum determinalio, qvod non eslmalum co~
Unde in Actibus aposlolorum legitur quod Petrus medere carnes,
oraiione sna paralyticum cnravit (Act. ix), et Ta- Ad ha;c dicimus, qttod non ideo abstinendum est
bilham suscitavit a mortuis. (Ibid.) Et Jacobtis a carnibus, quod terrae maledixit Deus, quia simili
Aposloins ait : Sluitum valet deprecalio justi assi- ratione ahsliuendum esset a fructibus. Terrae au-
dua (Jacob. v). Christus eiiam ait Petro : Oravi pro tem maledici nihil aliud fuit, quam eam sterililau
te ut non deficerel fides tua (Luc. xxn). Ecclesia subjici. Nam quae ante peccatum Adae fertilis

etiam pro schismaticis et haerelicis orat, ut Deus erat " ad omnes fructus sponte ferendos, post pec-
convertat eos ad posnitentiam : quod non faceret, catum, et pro peccato sterilitate damnala est, ita

nisi crederet oraliones posse iis prodesse. Chrislus ul raros faciat fruclus, r.ec sine labore bomi-
etiam pro suis persecutoribus oravit (Luc. xxiu). cum **, spinas et tribtilos germinans (Gen. niK Non
Stephanus pro suis l3pidatoribus tamen ideo damnata est caro, ut ea non sil licitum
intercessit (Act.
vh); qtiorum muki poslea ad fidem sunt conversi. uti, quamvis propter peccatum Adae sitintirmata.
Palam 8S etiam est quod orationes vivorum prosunt Et quamvis ex traduce producalnr caro ex carne,
mortuis, cum to(a Ecclesia Dei oret pro defunctis, P medianle luxurise pruritu **, non lamen est iin-
ut vei poena sil tolerabilior, vel citior iiberaiio. Si munda quantum ad esum. Quid enim proliibet ad
sancti ut Petrus et Paulus habent potestatem ut comedendum quod concepla est per pruritum"!
suscitent mortuos orationibus suis , multo magis quae immunditia ex hoc in carne ut prohibeatur s
videntur h;tbere potestalem subveniendi mortuis in comestione ? Niliii apud Deum reputatur immun-
purgatorio, ut citius liberenlur, dum, nisi ratione peccati ; cum ergo besliarum caro
Hoc autem clamant omnes aucioritates sancto- non sit peccato subjecta, cur prohibetur ab esu
rum, quibus contraiie irreligiosum est, Augusti- hominum? Bonum dicimtts a carnibus abslinere.

varij: lectiones.
Ms. mclius, qtiorum damnatio certa est. "' In impresso judicabitur. " In impresso additur alteri
*3

mereri primam graliam, ct bene. 8S In impresso qtimdam hic omissa sunt. 87 Via. " 8 In impresso, ma-
nifeslum. 89 In ms. pro sensitiva, habelur seminativa , et bene. " hoc totum deest in impresso. " In
impresso sic : ergo ratio est qua abstinendum. " In impresso, uberrime ferljiis. " Deest ultima perio~
dus in impresso* 8 * In impresso, pro pruritu, ftabetur principatu, sed male. " Rursus Itic pro pruritu, maie
habetur per pcccatum.
 377 CONTRA H^EfiETlCOS LIBRI QUATUOR. — LII5. I!. 378
non quia qnod earnali concupisceu-
sinl malse, sed A pruritum excitent libidinis. Praeterea, quare etiam
tia» pryestan? fomenla, non tamen est peecatum utuntu? leguminibus, ut fauis, el pisis, quae inagis

edere. Quia ut ait Apostolus Omnia mihi licent, : venlositatem faciunt et Mbidinem succendunt ? Le-
ted non omnia expediunt (I Cor. vi) quod inlelli- ;
gitur quoque in Actibus apostolorum dictum esse
gitur de esu carnium. Item, quamvis non legeretur Petro : Quod Deus creavit, immumlum ne dixeris
quod Christus comederit carnes, non est tamen ve- (Act. s). Apostolus eiiam reprehendit hxrelicos
rum quod non comederit : muita enim fecit Cliri- illos, qui prohibent nubere et abstinere a eibit quos
stus quas scripta non sunt. Christus autem comedit Deus creavit {Tim, Dominus etiam millens
iv.)

agnum paschalem cum discipulis suis, de quo non discipulos suos ad prsedicamlum, ait In quam- :

est dubium, cum in Evangelio legatur : Vbi vis cunque domum inlraveritis, maneie, edentes et bi-

paremvs libi comedere Paseha ? {ilattlt. xxvi). Ibi bentes qua; apud illos sunt {Luc. x.) Idem Dominus,
per pascha agnns paschalis intelligitur, utpraoslensum est, comedit pasclia, id est agnura
Sanrti aulem a caruibus abstinuerunt, non quod paschalem. Item Christus ait : Omne quod in 6t
malae essent, vel edere malumesset, sed ne fomen- intrat, non coinquinat hominemAMallh. Ergo
xv).

tum eoncupiscentise eis prasberent. nec caro. Item Apostolus : Omm quod de mucetlo
B venit, manducate, nihil interrogantes propter con-
257 CAPUT LXXVI.
tcientiam (I Cor. x). Idem : Onsnis crealura Dei
Quibus auctoritalibtis et ralionibusprobalur quod bonaest, el nihil rejiciendum qnod eum gratiarum
non leneiur ubstinere a cibis quos Deus creavil.
actione percipitur : sanctificutur enim per verbum
.
Isti errori niultis auctoritatibus et rationibus ob- Dei et orationem (Tim. iv). Item ad Titum : Omnia
viari potest. Probalum est superius omnia a Deo munda mnndis, coinquinutis et infidelibus nihil est
creata esse; sed nihil a Deo creatum est immun- mundum (Tit. i).Sed objiciunt haerelici quod Apo-
dum. Ergo nec caro est immunda. Ergo absli:ien- stolus prohibet comedere carnes et bibere vinumj
dum non est a carne propter ejus immundiliara. dum dicit : Bonum est homiui non comedere eames,
Itc;m, qua ratione dicunt abstinendum esse a car- et non bibere vinum (Rom. xiv). Sed dicimus qtiod
nibirs, el ncn ab ovis, cum ova magis praebeant Aposloltis non prohibet hic usum carnis ve! vini,
fumentum lnxurise quam carnes? Cur etiam non sed dat consilium abstineudi. Haec contra bsere-
abstinent a piscibus, qui etiam quadam semina- ticos praedictos dicta suificiant. Nonc ad illos qui
tiva ratione nascantur, et quidam etiam delicati Waldenses dicuniur, stylum venamus.

LIBER SECUNDUS.
CONTRA WAJJDENSES.

258 CAPUT PRIMUM. C tunt *", non ad verum convertunt. Qui potius ut sa-
Quibim auctoritaiibus et rulionibus probalur quod lient ventrem quam mentem •', praulicare praesu-
nuUus debeat praidicare, nisi sit a majore prwlato munt, et cura non velint Iaborare propriis niani-
missus. bus ut acquirant victum, malunt oiiose vivere et
100
Sunt quidam hseretici qui se justos esse fingunt, falsa praedicare, ut venentur cibura (l Cor. vs);
cum sint lupi veste ovina induti. De quibus Do- cum Paulus dieat : Qui non laborat, non manducet
nrinus in Evangelio dicit : Attendile a falsis pro- (II Tliess. ni). Qui primo, in hoc navigant contra
phelh qtti veniunl ad vos in vestimenlis ovium, in- divieam auctoriiatem, et contra sacras Scripturae
trinsecus vero sunt lupi rapacet (Matth. vn). Hi proeconia, quod praedicant non missi a superiori
Waldenses dicuntur, a suo bseresiarcha, qui voca- praelato, aut a Deo nam a Deo missos esse non
;

batur Waldus, qui suo spiritu ductus, non a Deo probant eorum opera, nec miracula comprobant.
missus, novam sectam invenit, scilicet utsineprae- Missio enim a Deo facta, et operibus probatur bo-
lati auciorilate, sine divina inspiratione, sine scien- nis, et miraculis comprobatur. Ncc etiara legimus

tia, sine lilteialura

°6
praedicare praesumeret. Sine aliquem sanctum praedicasse nisi ruissum. Nam et

ratione pbilosophus, sine visione propheta, sine Christus a Patre missus est, nec venit ad praedi-
missione apostolus, sine instructore " didascalus, ^ eandum nisi secundura Patris bcneplacitum. Hoc
cuius discipuli, imo, muscipuli, per diversas idem patet in propbetis et aposlolis, eorumque vi-
raundi partes, simpliccs seducunt, a vero aver- cariis. Jonam ' a Deo missum legimus (Jon. i) Et

VARI^E LECTIONES.
•• In impresso habelur, sine conscientia, sine liltcra. " In tmpresso, inslructione. * In impretso, a
via seducunt. »9
Saticntur ventre quam mente. "" In impresso ;milia prajcinere. ' In impresso malt
pro Jona, hubelur Joanncs.
379 ALANI DE INSULIS S30
ad Jeremram alt Domimjs Priusquam
formarem A tniuitur eis tequi, sed subditas esse, sicut et lex di-
: te

in utero, novi te, et anleqiiam exires de vulva, san- ch : si quid autem volunt discere viros suos domi ,

ctif.cavi te< prophetam in gentibus dedi le (Jer. i), inlerrogent ; turpe enim est mulierem in ecclesic, io-

Amos etiam dicit se missum esse a Deo cum esset qui (I C.or. xrv). Item Apostolus in Epistola piim?
paslor oviiim (Amos i). Et Spiritus sanctus intro- ad Timolheum : Mulier in silenlio discat cum omni
dueitur in MMachia ad Patrem ita loquens de subjectione ; docere autem mulieri non permitto, ne-
Joanne Ifoplista Ecce mitlo Angelum meum anle
: que dcminari in virum (I Tim. n). De bis h«relicis
faciem tuam (Maluc. m, Matth. n). Isaias etiam le- ait etiam Aposlolus iii Epislola secunda ad Timo-
gitur a Deo niissus (Jsa. i). Et quid Opus singulos theum : Roc aulem scito, quod in novissimis diebus
receusere? Omiiespvophelas Yeteris Testamenli le- insiabunl lempora periculosa, et erunt homines se-

gimus a Deo missos fuisse. Similiter et discipuli ipsos amantes % cupidi, elati, superbi, blasphemanlet,
Cliristi dictisunt apostoli, quasisuper alios missi*. parenlibus inobedientes, ingrali, scelesli, sine affe~
Similiter el eoruin vicarii missi sunt. Per hoc clione, sine pace, criminatores, incontinentes, immi-
etiam quod Christus misit apostolos et aiios ad tes, sine be>iiijnitate,proditores, protervi, luiilidi, vo-
praedicalidum, signatum est, quod minores in Ec- luplntum amatores magis quam Dei, habcnles spe-
clesia Deipraedicarenon debenl, nisia majofibusmit- ciem quidem pietatis, virtutem autem ejus abnegan-
tanlur. Et cum in Ecclesia Dei dislribuantur ordines les ; el hos devila : ex liis enim sunt qni penelrant
a
per majores ,ita praedicandiolliciiim, cum silmaxi- domos, et captivas ducunl mulierculas, oneratas pec-
mum in EcclesiaDei. Etsicutnulluspronioveridebet catis, qvm ducunlur variis desideriis, semper discen-
259 aa sacerdotium, nisi eo modo quo Aaron, les, et nunquam ad veritatis scientiam pervenienta
hoc est, ut sibi non usurpet, sic nec aliquis ad of- (II Tim. in). Htec oninia maxime conveniunt
ficium prajdicaloris sua auctoriiate accedere debet. Waldensibus, qui elati sunt, praelalis Ecclesiae de-
Unde Core, sicut legitur in Numeris, cum sociis, tiahentes ; superbi, propria opera jactantes ; bla-
quia alienum officium usurpavit, igne periit (Nitm. sphemi in Deum per haereses, parentibus carnalibus
xvi). Legitur etiam in libro quarto Regum , quod ct spiritualibus inobedientes t0
, quia negant obe-
Ozias rex quia sacrilicandi officium sibi usurpavit, dienliam praelatis suis; scelesti, quia suas animas et
lepra percussus est (IV Reg. xv; II Paral. xxvi). alias pravis dogmatibus interficiunt; sine affectione
Similiter, lepra spirituali, id est peccato mortali ad aliquem ", sine pace, alios inquietantes, crimi-
percutitur, qui praedicatoris officium sibi usurpat. nalores, quia aliis crimina imponunt ; incontlncn-
Aposlolus etiam ad Remanos ait : Quomodo prmdi- C les tamen in conciliabulis suis gulae indulgent et
cabunl nisi mittanlur? (Rom. x.) Quia non sunt luxuriae intendunt, ut testantur illi qui a consorliis
vcri apostoli nisi missi \ Item, inEpisloIa secunda eorum recedunt; immiles, exercendo lites ; sine bo-
ad Corinthios, pseudoprsedicalores arguit B , quia nitaie, quia subvenire aliis nolunt; prsditores, quia
missi non erant, sed sua auctoritate praedicabant secreta aliorum revelant ; tumidi corde inflati, pro-
(II Cqr. xi). Ipse vero missus fuit a superiori, id fana religione protervi et procaces, speciem quidem
est a Christo. Nam etiam ad Romanos, de Christo pietutis habenles, virlutem autem ejus abnegantes,
loquens, Per quem accepimus graliam el apo-
ait : quia extrinsecus religionem praetendunt, intrinse-
stolutum (Rom. i) e Quomodo eliam praedicabunt
. cus aulem sunl lupi.rapaces; cacci non intelligentes
illitterati qui Scripturas non iiHelligunt nonne 7
? quid loquunlur, nec de quibus agunt; voluptatum
eorum prsedicatio polius est in ruinam multorum amatores, carnaleslaetitias spiritualibus prapponen-
quam resonectionem ? Item, quomodo Iitteras no- tes ". Isti sunt qui penelrant domos viduarum et
verunt, qui non didicerunt? Videmus etiam sanctio- eas decipiunt; hi sunt qui semper Iaborant in gyni^
res.iis non praedieare, qui intellectum sacrae Scri- nasiis suis, ut addiscant, et nunquam ad scienliam
pturae habent, ut multos Cistercienses, quia nimi- veritalis pervcnient.
ruin missi uon sunt. Si sapientibus et sanctis peri-
culosnm 8
est prsedicare periculosissimum est
260 CAPUT II.
,
Quibus auctoriialibus el ralionibus tnuniti Walden-
idiolis, qui ncsciuntquod praedicandum, quibus ses , dicunl nenrinem debere attcui obedire nisi
praedicandum, qiiomodopraedicandum, qnando prae- Deo.
dicandum, ubi praedicandum. Ipsi etiam obviant Isii Waldcnses asserunt neminem debere ohedire
Apostolo ,*, in hoc quod mulierculas secum du- alicui homini, sed soli Deo. Quod probare nittintur
cunt, el eas in conventu fidelium praedicare faeiunt, auclorilate Petri et Joannis, qui ut in Actibus apo-
cum Aposlolus dicat in Epistola pi ima ad Corfn- slolorum legilur, ad Scribas et Pharisaeos loquens
thios : Mulieres in ecclesia laceant : non eniin per- ait : Yos ipsi judicate an potius obediendum sit Deo

VARIiE LECTIONES.
* In impresso, snper alios, el. alios missos inissi. * Auctorilale majoris. * IIoc ultimum deest in im-
6
presso. " reprehendit. Totum hoc deest in impresso. ' In impresso sic : qui sacramentum Scri»
pturae non intelligunt. 8
In impr., periculum. 8 In impresso , conlra Apostolum in hoc prassumu-nt,
" In impresso, deest carnalibus. " In imprcsso, sine affectione animae. ,s Plura ex priecedenlibuS
desunt in impresso.
581 CONTRA H.SRETICOS LIBRJ QUATUOR. — LIB. II. 382
pvaecipienli, an votiis prohibentibus (Aci. i et v). A nala sunt. Itaque qni resistit polestati, Dei ordina*
Quasi dicat : Erratis, proliibentes qu;e Deus praeci- lioni resislit (Rom. xin). Et infra : Ideo et Iributa
pit, nec estis audienJi : ubi enim superior praeci- prmstalis ; ministri enim Dei sunl, in hoc ipsi deser-
pit, et inferior conlradicit, non esi inferior audien- vientes (ibid.). Petrus etiara in Epistola eanonica
dus. Dicunt etiam quod si homini obediendum est, ait obediendum esse dominis suis, non soliiin mo-
propier Deum obediendura non propler ho-
est, et destis sed etiam dyscolis (/ Petr. 111). Dicit etiam
ininem, et sic soli Deo obediendum est. Item, si Dionysius in Hierarchia, quod angeii invicem obe-
homini homo obediret in quibus obediendum non diunt, minores scilicet majorilius. Bruta quoque
est, peccaret, quia in hoc non obediret Deo. Itera, animalia sibi invicem obediunt; quod apparet
Samuel ad Saul : Species ariolandi„est nolle obe- etiam in minimis animalibus, id est apibus; nam
dire (I Reg. xv). Species ariolandi est ,
quodam- et apes regeni habent.
inodo Deum negare per inobedientiam; sed nolle Poteslates ergo lara ecclesiaslicae quam sasculares
obedire homini, non est ariolari, sed non velle ordinatae sunt a Deo; ut superiores inferiores ra-
I5
obedire Deo. Deo igitnr obedier.dum est, et non ho- gant, et ut subditi laudem habeant ex illis si
ls
mini, quia per hocquod non obedimus homini, non bene t agant; vel, si male, puniantur . Debem
aviolamur, sed per hoc quod negamus obedientiam suhditi suis obedire praelatis, sive boni sim, sive
Deo. mali, in bonis tamen, et non in malis. Obedienlia

caput m. enim est aniini deliberanlis, lioneslae et justse jus-

Sulutio prtemissorum, ei quod Deo el kominibus obe- sionis effectus ;

quia in his debemus obedire praela-
diendum est. tis quoe juste deliberanl el juste imperant. Sunt
His respondendum est quod Deo et homini obe- autem quaedam sine quibus non est salus, ut adim-
diendum est, sed Deo magis quam homini : homini pletioues praeceplGrum moralium, in quibus om-
tamen etiam, quia est superhomines poteslas ordi- nino tenemur obedire praelalis.

nata a Deo, quia ut ait Apostolus : Non est pole- Sunt aliae in quibus non est salus, ut morlalia
13
stas nisi a Deo (Rom. xin) . Unde Christus ad peccata, in quibus agendis, nulli est obodiendum.
Pilatum : Non haberes in me poteslalem, nisi libi Sunt et alir. media, cum quibus est salus, et sine
datum esset desuper (Joan. xix). Si ergo Pilatus, quibus est salus, ut carnes comedere, vel non co-
qui ab imperatore Romano potestatem terrenam medere. Praedicare autem laico non Jicet, et ei
acceperat, eam super Christura habebat, longe for- periculosum est ", quia non intelligit quod dicit,
14
tius et alius homo supcr alios hoinines. Cliri- q nec Scripturas intelligit quasexponere praesumil ".
stus eiiam patri pulativo et Malri obediens fuil Ergo si prSelatus ei injungat ut taceat, tenetur
(Luc. n). Petrus autem et Joannes, per hoc quod tacere; et si non tacet, mortaliler peccat.
dicunl potius esse obediendum Deo prajcipienli Unde, si sub pcena cxcommunicationis prohihet
quam hominibus uon negant homini esse
(Act. v), ei praedicare, si praedicet, sententia1 excommunica-
obediendam, sed potius Deo quam homini. Homini tionis subjacel. Quare, isti Waldenses qui contr»
tamen nunquam est obediendum in malis, sed tan- praeceptum domini papae praedicant, imo conlra
tum in bonis et in hoc quod quis obedit homini in
: lotain Ecclesiam, huic scntentise subjacent. In con-

bono, obedil Deo. Quod autem Samuel ait, species cilio eiiam Lateranensi in eos sententia excommu-
ariolandi est nolle obedire (1 Reg. xv), intelligittir nicationis Iata est. Unde eis eliam comniunican-
in eo casu, quando ex praecepto divino, vel inspi- dum non est, cum senleutia apostolica ab Ecclesia
ratione divina quisphm alicui aliquid injungit aulem excommunicali sunt, quia
pra?cisi sinl. Ideo

sicut Samuel ex inspiratione divina, vel praeceplo olficium non suum usurpant contra Ddem ei quidem
divino injunxerat Sauli ut exspectaret eum ad offe- verbis Ecclcsiam praedicant, cui faciis derogant, et
rendum sacrilicium. In eo igilur quod non exspecla os in ccelum ponunt, Romanae curiae delrahenles,

vii, Deo inobediens fuii, et non tantum homini ; et cum instar sacrilcgii sit, de facto summi pontiflcis
haec inobedienlia quodammodo species ariolandi fuit. disputare. Quibus eliam magis credendum esl,
261 CAPUT IV. idiotis, au sapieniibus Ecclesiae universis? Si ergo

Aucloritates quibusprobutur quod hominibu.s obedien- in his quac non sint periculosa, sed indifferentia, ut,

dum est, maxime prmlalis. abstinere a carnibus vel a vino, obedimus majori-
Quod aiitein hominihus, et maxime praelatis bus et pra>lalis Ecclesiae , multo magis tenentur
obediendum sit, manifeste ostendit Apostolus in pvaedicti bxretict prajlalis Ecclesiae obedire in his
Epistola ad Romanos, dicens : Omnis anima po- qux periculosum est facere; cum praelali sentcntia

teslatibus sublimioribus subdita sil ; non est enim (lcsiante Gregorio) sive justa sit sive injusta, non
potestas nisi a Deo : quoe autem sunl a Deo, ordi- solum timenda, sed etiam tenenda sit.

VARI^ LECTIONES.
" IIoc ultimum deesl in impresso. u In impresso mullo magis. " lmpressum habet grdliam.
" lu impresso, si male operantur, pmnam sustineant. " In impresso omnia hic sunl confusa, ct
l8
pro vericulosum est, habetur oericulosum non cst. In impresso, proinisit.
 333 ALANI DE INSULIS 584
CAPUT V. A dictae auctoritates, quas dieunt injusios sacerdetes
Ovinio eorum qui dkunt quod bonis prmlaiis lantum nec ligare nec solvere, id est nec digne, nec recle.
sit obediendum eorumque refutatio. Absolute tamen per illos qui sancti non sunt, fit

Forte dicent quidam haeretici, quod bonis prsela- rernissio vel retentio peceatorum. Dat cnim Deus
tis obediendura est, qui aposlolorum vicarii sunt benedictionem digne petenti,'etiam per indignnm
vita et ofiicio; non vero iis qui apostolorum vitam ministrum. Quod autem in Malachia legitur : Mate-
noii liabcnl, nec 2S2 oflictum eorum retinent, dicam benedktionibus vestris (Malach. n), sic intel-
quia lii mercenarii siint, non pastores. ligitur, Benedictionibtts vestris, id est iis quae noslris
Verutn iiis obviat beatus Cleniens, dicens : t Sa- benedictiouibus nofi possidetis, matedicam, quia ma
cerdotes et reliqui minislri Eeclesise, omnisque vos deserente, vobis cedent in malum. Vel sie : et
plebs, episcopos suos diligere debent , eorumque si benedicant sanctis, non hoc faciunt es vero
prseceptis obedire; etiamsi ipsi aliler agant (quod corde; et sic, benedictio vertitureis in malediclio-
absit), nisi in fide erraverint. > Itera Eusebius Bem. Vel sic : quod a vobis benedicitur, a me ma-
papa Oves quaj suo pastori commissa; sunt,
: « ledicitur, quia ma!e ageutibus bencdicunt, adulan-
eum reprehendere nors debent, nisi a fide exorbi- turque peccantibus, dummodo sinl divites
la
. Vel
taverit, i nec ullafenus accusare possunt; quia intelligatur Iioc dici contra haerelicos ab Ecclesia
facia pasloris, gregis giadio ferienda non sunt' 19 . praecisos et excommunicatos, quCrum benedictio-
CAPUT VI. nes 263 suilt maledicliones, qui eorum sequun-
Auctoritate probare conantur hmrelici quod lantum turerroies. lllud autem, Vwillis qui vivificant ani-
aposlolorum imitatoribus obediendum est. mas, id est se vivificare dicunt, inteliigitur de his
Quod autem illis solis poteslas ligandi et solvendi qui absque clave scientiaj et forma bonse vitce,
data sit, qui doclrinam simul et vitam aposlolo- iigare vel solvere praesumunt.
rum servant, variis conaniur auctoritalibus pro- Quod vero potestatem iigandi et solvendi lia-
bare. Ait enim Augustinus, in libro De Baptismo : beant omnes sacerdoles, lestatur Hieronymus stiper
< Remissionem peccatonim per seipsum facit Deus, illum locum Evangelii, ubi Dominus ait Petro : Tibi
vel per coluirifcemembra. » Dicit etiam idem Au- dabo claves regni cceiorum, etc. (Mallh. xvi). c Ha»
guslinus, peccata vel commissa dimitti a sanctis. bent eamdem judiciariam poteslatera cseteri app-
Idem super Exodum, ubi de lamina aurea sacer- stoli, Iiabet et omnis Ecclesia in episcopis et pres-
doiis loquitur, qiise semper erat in fronte sacerdo- byteris, sed ideo Pelrus eam specialiter accepit, ut
tis. c Haec, inqui!, significat fiduciam bonse vila?, r omnes intelligant quod quicunque ab unitate fidei
quam qui vere, perfecteque, non lantum significa- et socielate Ecclesise se separaverit, nec a peccatis
lione, sed veritate sacerdos liabet, solus potest solvi, nec ccelum potest ingredi. i Item quod sa-
peccata atiferre. » Hem Gregorius : « Illi soli ha- cerdos etiam si malus sit, gratiam tamen transfun-
bent in carne positi ", ligandi et solvendi potesta- dat pro suse dignitatis officio, Augustitsus ostendi»
tem sicut sancti apostoli, qui illorum exempla dicens : c Dictum est a Domino, in Numeris, ad
siraul cum doctrina tenent. » Item ex dictis Grego- Moysen et Aaron sacerdotes : Ves ponite nomen
rii :
c Hsec soii Petro concessa est potestas, et imi- meum super filios Israel, ego Dominus benedisam
tatoribus Petri, nam quicunque Petri vestigia imi- eos (Num. vi). » Ut gratiam per ministerium ordi-
tautur, liabenl hanc ligandi et solvendi potesla- nati fransfundat hominibus, nec voluntas sacerdotis
tem. > In Malachia eiiam legitur: Maiedicam bene- obesse vei prodesse polest, sed meritum benedi-
dictiouibus veslris (Malach. n). Et alibi : Vos iltis clionem poscentis. Quanta autem sit dignitas sa-
qui vivificant animas
quw non vivunt, et mortificanl cerdotalis olficii et ordinis, hinc advertimus. Augu»
anitnus qum non moriuntur (Ezech. xm). Si enim stinus dicit in libro Quasslionnm Veteris et Novi 1e-
maledicil Dominus benedictionibus eorum, et si stamenii : i Dietus est de nequissimo Caipha, inter
onima: quas vivifieant, non vivunt, quomodo pcr D caetera : Hoc autem a semetipso non dixit, sed
eos gratia benedictionis datur " ? cum esset pontifex anni iltius, prophetavit (Joan.

CAPUT VII. n), » per quod ostenditur spiritum graliarum per-

Frwmissorum determinatio. Quod omnes sacerdoles sonam " non sequi indigni vel digni, sed ordinem
habenl ligandi et solvendi polestatem. traditionis, ut, quamvis aliquis boni meriti sit,
Ad hoc dicimus, quod omnes sacerdotes habent non lamen possit benedicere, nisi fueril ordina-
potestatem iigandi et solyendi, sed illos solos digne t«s nt niliil ministrorum ofllcitim exhibeat ,4
, .

ac recle hac potestate uti, qui praediti sunt vita et Dei autem est ciiiciuin
ss
tribuere benediclio-
doctrina aposloiica, et ad hoc referendae sunt pra?- nis.

VARLE LECTIONES.
" In impresso, omnino conlrarie, sic : Pasloris yladio oves ferkndte non sunt. Verum, lectionem no-
stram retinendam esse, quiiibet facile collegeril. a°
ln imprcsso sic »n hac causa positi.
al
In im- :

prcsso, pro, daiur, habetur transfunditur. " Sequentia omnia in impresso destint. " In impresso,
panem. "* /» impresso ila, ut oflicium ministri exhibeant. " /« impresso pro offlcium habelur elfe-
etum.
 CONTRA H.SRET1CQS LIBRI QUATUOR. — LIR. II. 385

CAPUT VIII. A corditer eu-m monet et peiil. i Idem : « fiulieet se

Qpinio iltortim qui dicunt quod cjficmm vet ordo ni-

homo volunlate dum potest, et mores in melius

hil confert ud consecraudum, vel benedkendum, ad convertat, ne curn non potei il, praler suam volun-
ligandani ei solvendum. ialem a Domino judicetur. Et cum proluierit in sc

Aiuruetiana prsedicli baeretici quod niagis opera- severissimiE (sed tamen ulilissi:nasi medicins sen-
3B
lurmeritum ad coasecrandum vei benedicenduni, tenliam , veniat ad anlistites, per qnos illi claives

Sigandum et solvendnm, quam ordo vel officium, in Eedesia ministrenlur, A praeposilis sacrameulG»
'"
Unde ipsi qiiaravis ordinati non sint, quiase justos viiia accipiat sitac oatisfaciionis modam. > liem
esse fingunt et merita apostolorum habsre, modo Leo papa : t Mulliplex misericordia Dei iia iapsibus

sacerdotali benedicere prseswriuni. Dicunl eiiam se bumanis subvenil, ut nou modo per baplismuin,
posse consecrarcj iigare et solvere, quia inerilum sed eiiam per pceiiitentiam spes vitae reparetdi, sic
dat potestatem, non ofiicium el ideo qui se dicunt : divinaj voluntatis prassidiis ordir.atis, ut induigen-

apostoiorum vicarios, per merita debent habere iiam Bei, nisi supplicationibus sacerdotuai nequeat
eoium ofiicia. In quo maxinie conira Ecclesiam na- obtmere. Cbrisius enim iianc piapositis Eceiesiae
ant, et se contra demonstrant esse. Islum autem iradiiiil potestatem, at pceniteniibus ei peccaia con-
errorem fulcire eonanlur auctoritate N. s6
, dicen- R flteiiiibiis darent pceiiitentiaj saiisfaeiioitein, ct eos-
tis : « Sacerdotes non propria viituie benedicunt, dem saiisbri satssfsetione purgalos, ad comniUHio-
s«i quia iiguram Chiisii gerunl, et propler eum qui siem saeraroentorum, per januam recynciiiaiionis
5i» ipsis esi, beiiediciionis plenitudinem tribuunt. t admiiterent. t hem Leo : i suflicifc- confessio qnae
Itaque, nots soium is qui sacerdotium soriitus est, primum Deo offeiiur per sacerdotem, qiiem pro de-
sed quicunque Christum in seipso habet, et ejtfs Ilciis primum peccalor accedii. Tuuc em*rt plures

figuram gcrit per conversationem bonam, sicnt ad peenitentiam provocari poleruni, si pnpuii au-
Sloyses ldoneus. est, ui benedictionem prasstet. Ad ribus non publicetur conscienlia conlitentis M . t

boc etiam notandum, aiunt, quod Aposiolus in Epi- Ilein Augiistinus. « Queni pcenilci de peccatis, do-
stoia ad Romanos, dicens, per quem accephnus gia- iorem Jacrymis osleudat, et per saeerdotcm suam
tiam ei apostolatnm {Uom. i), praeposuil graiiani viiam Beo repiaseniet : prseveniat Dei judicinm
apnsloialui **. per eonfessionem ;
prsecepit enim Deus mundan-
Pradietis autea» respondemus, quod alia est bc- dis ore sacerdotibus peccata esse confitenda, noa
neiiictio quse eongruit soiis sacerdoiibus, alia quffi per scriptum, vei iiuniium , ut singuli pro peccaiis
ab onuiibus communiter exhibetur. Dcuique sacer- suis erubescant ;
quia eriibescentia partem babet
dotes, in quibus Christus babitat , bencdiciiouis ^ lemissionis. >

2&4 pieuiludineiH tribuere dicuntur, non quia iiti

CAPUT X.
syli giatiam iraitsfundaiit, sed quia illi soli licite et
Quod in neeessiiale potesi homo canfiieri pcceata sua
digne id agant S8
. Kec subditos malu viia sacerdotis proximo, vd socio suo, si desil sacerdos.
Isedit, si vere laciunt quod i!le dicit. Ex prsediclis paiet quod non suliicit confiteri

Undc Gregorius i!/i{/(i dum plus vitam sacerdo-

: Deo sine sacerdote ; nec est-vere humiiis ct poj-.ii-

lis qstam iuam dtecuiitint, in erroris foveam dita- lens, nisi desideret ac studiose requiral sacerdolis

bumut, minus consideranles, quod non eos viia sa- judicium. Si lamen sacerdotis babere non {,ossit

cerdotum icederet, s: humililer bonis sacerdoium ud- ccpiam, socio veL proximo sufficit confiieri. Uiule
moniiionibus aures accommodareni ". Augtislinus, in libro D& pomitentia : < Tanta est vis
confessioiiis, ut si desit sacerdos, coiititeatur
pro-
CAPUT IX.
ximo. >enim contiugit quod poenitens noii
Sacpe
Inprmdlio illonm qui dicv.nl qu\sd non leneiur quis
coram sacerdote. Ei quo-
polest verccuiidari
confiteri sacerdoii, si prwsto sitlaicus. 2@5
c:si
Prsfcfaii eiiaBi uicunt hasrelici quod non est ne- niam desideranti nec tempus, nec locus offert,
solvendi potesialem
cesse bominem conliteri pcccata sua sacerdoii, s; iilc cui conlitcbitur, Hgaudi et
^
prpcsto sit laicus cui possil conliteri. Sed, quod ncm iiabeat,tamen dignus venia, ex sacerdctis
fil

desiderio, qui crimen confiletur 3(>cio.

Nundaii enim
studiose requirendus sii sacerdos, cui Deus con-
dum ireni orare, vel ostendere se
ecssil poiestaiem ligandi -A sulveiidi, osleudit Au- sunl leprosi
Qui vuil pacerdolibus, aiilequam ad eos pervenireiH.
Unde
guslinus iu libro Depcenilmkia, dicens ; j

conliieri peccala, ui snveniat gratisai, quicrat sa- patet, ad eorum corda respicere, qui non
Deum
hi
possuntad sacerdolespervenire iLuc. xvn).
cerdotem qui sciat ligare et solvere, ne cu;n negli-
Si pe^
gens ciica se cSistit, iicgligatiir ab ao qui miseri- Oujiciunl autem nobis in bunc moJum :

VARIiE LECTIONES.
» Nomen
auctoris in impresso desiderabuiur, in ms. auiem legire
neqvki , quontum "«'«'» ««*
subsliluerat, auctorilas eveniu dicent.s.
jieere poiui, erat, Esitif :• hujus vero loco, exmplar impreswm ;

'« «»
ln irnpmso sic, sensu contrarto, non quia H . soli Ha *
Tota hmc periodus deesL in imp. ».In ">P""«. sacer ?
oigne id agant. " l» impr. adbiberent.
" Plura hic desiderantu.r impresso. m
doiwm. "Cffltera dssideranlttr in imprisso. " /n impresso sic swe sensu,
dum necessitaic te probiDent
sacerd<iti?s pr*vcnire.
 ALANl DE INSliLiS 588
s8 7
catura,omnino remissum esl a Deo„pcr cordis con- A poenam, qnin injuiiclam sibi poeniteniiam peragat,

tviiionem, ex quo poeiiitens liabuit voluiitalem con-

si potest. Quia ipsa charitas reddit hominem para-
3 a sacerdole? Video tum, ut non solum iliam, verum etiam majorem
\ qmii poslea dimitlilur
fitendi
lemporali compleat, si ei injungereiur. Talis, si inrplet illud,
enim quo vinculo cuin ligat, scilicet

quo eum absolvat. Antepoenitudi- pro quo facla cst reiaxatio ab episcnpo, non rela-
poena, sed non a
cordis, anima rei maculam liabet, et feto-
xandas poenai intentione, sed ex eharilatis fervore,
neni eniin
et decedit anie peractam pceniientiam, remittetur
rein peceali, et aeternae ultionis vinculo ligata exi-
Si vero anle confessionem, per eoiitrilionem ei tantum de poeua purgaioria, quantum in pras-
stit.

cordis, Deus per seipsum sine ministerio saeerdo-

senti seeculo ei relaxavit episcopas 266- Dicimus

deliitum oninino reiaxat, et animam inlerius eliam qnort lireat spirilualera poenam commuiari
tis, et

purgat a conlagio, et fetore peccali, quid igitur

in corporalem, vel pecuniariam, qu« in plerisque
36
muiv.Iat, quid dimitlit sacerdos? longe gravior corporali . Nec isti, qui ex eharilate

Ad lioc dicimus quod bomo, quando peccat, de~ accedit ", tit commutatio pnense quaiitum ad ipsum,
quia non iiac iiitentione faci! illud pro quo sit re-
linqtiit cotitra Deum et contia proximum Contra :

laxatio, scilicetut reiaxetur ab injuncta pcenitentia,

Deum, quia facit contra ejus piaeeeplum, conlra
Cum B sed solo intuitu charilalis. Nec vult ut relaxetur.
proximunt, per pravum exemplum. ergo pe-
remtuiwr peccatum quoad reatum, id est sed babeat propositum perficiendi pcenitentiam, si
nitus ei

qnanium ad debilnm poense ajternae, remissum est Deus concesserit vitara. Quia igitur proponjt eam
perlicere, nec iu ipso remanet quin perfiehtt, si
quoad Deum Sed quia peccavit etram contra
:

proximum, restat poena temporalis ei injungenda. priusquam perficiat, decedit, et ipse episcopus hac
Prsoterea quia nemo cei tus est utrum rcvera lia- inteutione relaxat, ut in purgatorio ei aliquid de

beat veram contritioncm per qiiam ci omnia pec- peana relaxetur : isli, si fuerit morte praeventus,

cata remissa sint; ideo datum est a Deo officium tanlum de poena purgalorii relaxabitur, quantum in

sacerdotibus, ut poenlteiilibus sacramentum abso- boc s&culo de poena lemporali relaxalum esse vide-
lutionis impendant, et secundum quod viderint illos bitur.

disposilos, majorem aut minorem injungant saiis- CAPUT XII.

faciionem. llaque sacerdos solvil per culpac et pce- Opiuio illorum qui dicunl suffragia Ula qum fiunt
nre relaxalioncm, et quando per leconcilialiiinem, ab illis qui sunt in peccalo mortali, non vrusunt
mortuis.
in Ecclesiam inducit ; ligat, quando sententia ei-

communicationis subditos feril

38
.
haereliei quod oraliones vel
Dicunt etiam praedicti
(

eorum qui sunt in mortalibuapeccalis '*,

suffragia
CAPUT Xf.
animabus mortuorura non prosunt. Nam quomodo
Opinio eorum qui dicunt, quod gener.ales absolutio-
potest aliis prodesse qui sibi lion potest prodesse?
nes qua fiunt ab episcopis in vuriis officiis, nonsint
ratce. Item, oralio quae fit in orantis perniciem, quomodo
Praedicti eliam Iiserelici niluntur probare, quod erit in aUeritts salutem ? hoc 'autera probare nitun-

absoliitio quae fit ab episcopis in conseciatione tur auctoritatibus et rationibus. Dicit enim aucto-
Ecelesiarum, vel in aliis officiis, non sit babenda ritas : < Si is displicet qui ad intercedendum mit-

rata, Aiunl enim : Iste teneiur ad satisfactionem tilttr, irati judicis animus ad deteriora provoca-
Irium annorum, nnus episcopus in consecratione tur. » Iteui : « Qui indevote orat, jiuiicium sibi

unius ecclesise dimittit ei lerliam partem, secundus poslulat. > Sed qui sibi in Oratione postulat judi-

rela\at aliam lertiam partem, et tertiiis rcliquam cium, quomodo aliis postulat remcdium ? Item :

relaxat lertiam, quia taHtam poteslatern relazandi Oralio ejus fialin peccatum (Psal. cvni). Quomotlo

habent secundus et lerlius quantam et primtis. ergo ad salutem aliorum ? Item ille qui meretur

Qnod si csl pro tribus obclis et nummis, reiaxabi- offensam apud Deum qiiia orat, quomodo pro alio

lur poenilentia triennis. Item, indiscreta videlur D perorabit? Peccatori enim dixil Deus, qunre lu enar-
csse illa relaxatio, nec aequa satisfaclionis recom- ins juslitias meas, el assumis tesiamentttm meum
pensalio, si pro uno obolo vel nummo, relaxetur per os tuum? (Psal. xl.) Item et ralionibus probare

unius anni satisfaclio. conantur : Sacerdos in morlali peccato cxistens,

Verum ad prsedicta (Jicimus, quod ille cui injun- dum celebrat divina, aut orat, aclio illa mala est,

gitur satisfactio, cbariiiilem habet vel noh. Si cha- et per banc sibi merelur pojnam a3teriiam a ergo ea-

ritatem non habet, nihil ei ab episcopo relaxalur :

dem non meretur alii relaxationcm pcense : nulia

Si vero charitatem iiabet, aut sit ih cbaritate, hoc enim aclione polest quis roereri bonum et malum.
dictat ei charitas, ut perliciat pceniteniiam sibi in- Item, dicit aucloritas quod illius sacerdotis missa

junciam, nec seipsum palpet, corporalem declinans audiendanon est, de quo indubilanler constal quod

VARI^E LECTIONES
sk
In hnpresso, votiim coiifilendi. 3"
Pra-cedcnlia omnin ih impresso hubebanlur hinc inde aliler, et vqlde
obscure : std et in ms. vix sensus aliqnis colligi potuit. " Ms hubebal, nam in pecaniarum, quaj tanien
plerumque gravior est corporali. 17
In impresso sic, sine sensu, isti cui e* charitate accedit. i« tm-
pretso, qui in morie sunt.
589 CONTRA ILERETICOS LIBRI QUATUOR. — LIB. II. 890
habeat concubinam. Aiia etiam clamat auctoritas, A talis sacerdotis missa Don est audienda, de quo
quod ille qui in mortali pecealo est nec in ecciesia 'nduhitanter constat quod babeat concubinam, irt-

orare, nec populum docere debet ". lelligendum est de sacerdole qui conviclus vel cou-
CAPUT XM. fessus est in jure, seu in judicio; cujus missa au-

Prwmisborum solutio, et quod oratio quce ab Ec-

fti dienda nou est, r.Oii quoil sit mala, sed qund boc
ctesia, a quocunque proferatur, prosit mortuis et faciendum est in verecundiam et confusionem sa-
vivis.
cerdotis, ut sic peccalum suum cognoscat et poeni-
liis faciie potest responderi. Yerum enim est
leat.
quod is qui ad intercedenduro mittitur. Deo per
CAPUT XIV.
mortale peccatum displicet, ex co quod prsesuniit
Quibus auclorilatibus el rationibus probatur qumt
orare pro alio. Deterior eliam lit sua condilio divina oraliones ab Ecelesia institulcs, sive a bono vel
«clebraniio; maxinie si fuerit in nolorio crimine, malo sacerdole proferanlur, prosunt.
quia el in eo peccat quod prasiimil, et quori aliis Quod aulem oraliones ab Ecclesia insliliitse pro-
cccasio scandali sil, sediamen quia orat iu persona sint, si in persona M Ecelesia: proferantur, seti a
v
Ecclesise °, dicens : Oremus ipsum signilicatum
, malo, seu . bono, ralionaliler probalur. Si merita
41
orationis, seu ipsa orationis signilicalio prodest B minisltorum non augent vel mituiunt vim Sacra-
aliis,non ex Virlute orationis oiaiilis, sed ex vir- jnenlorum, videlur quud ncc viin oralionis. Sed
tute Ecclesiaj, ad lioc oralionem instituentis, ut patet quod vis baptismi vel eucharislia. vel allerius
prosit vivis vel mortuis. Peccat ergo qui in moriali sacranienti, non augetur vel niinuiiur a quocunque
peccalo prsesumit celebrare ;
piodest tamen oiaiio detur : a simili, nec vires ecclesiaslicaium oiatio-

267 quantuin ad vim significalionis, non quan- nuin; liabent enim in se qiiamdain vim sacramen-
tum ad actionem oranlis. lalem. Proeterea, si merita ministrorum augerent
Sciendum etiam quod duplex est devotio, scilicet vel miniierenl vim oralionum, unitas Ecclesiie non
naturas et grati» : Devotio nalurae est, quando staret, imo schisma (iercl; quia quidam sequeren-
quis ex naiural? pklate oiat, et ex quadam liumi- tur sacerilotem quein crederent nieliorem, et fuge-
qnamyis sil in pcccalo. Talis si oret, ex eo
litate, rent aliuin quem putarent delerioreiii ; rursus, alii

quod orat non pccrat, quia non indevole oral quan- illum, alii .ilium sequerenUir.

Utm ad dcvotioneni naliir;e; liujus oratio ipsi oranti Pauius etiain conlra illos qui gloriahaiitnr de ba-
non obest et illi pro quo otat poiest prodesse quan- ptistis, dicil uuum esse baptismum, et uniim qni
tuin
quando
ad virtulem orationis.

aliquis cx charitale orai. Est ergo sensus

Devotio gratiaj est,

:
_.../
baptizal
de nralionibus
(/ Cor, i). A siinili,

Iiujiis vel illius

nemo
: tai.ta
dcliel glorian

enini cst vis

oui indevotc orat, id est sine devotione naiuraj vel oralionis prolata; ab islo quairi ab alio, qiianium
gratiae, judicium sibi postulat, id est peccat. Ille ad ipsius- orationis signilicatioiiHin "*-, licet non
*3
a-utem qui pcccato notorio laborat, et aliis praibcl quaiiti.m ad devotionem oranlis ; devotio enim
scandalum, oratio ejus fit iu peecatum illi, cl nun 2€S orantis poterit essc efficacior quanto majov,
aliis pro quibus orat; actii», inquam, oranlis, e.t Std oratio, quantiim in se est, non eiit fiuctuosior :

non viitus oralionis. Licct igimr apud Deum me- Yerbis enim inesse virtutem clamant Scriptuiae
reatur offensam aciione prava, tamen pro alio vir- tant diyina: quam Iiumanaj. Nonne vis esl in his
lus orationis perorat. Cum autem dicitur : Peccalori verbis : Baplizule in nomine Patris, et Filii, el Spi-
autem dixit Deus, eic. {Psal. xix.) Peccator riicilur ritus sancli? lloc est corpus meum : Hic ct.1 calix

ille, qui gloiialur cum ma!e fccerit, quia Iuborat Novi Tesiamenti, quare in ecclesiasticis .oratiDidbus

pubiico crimine, vcl qui convirtus vel confessus mancl vis, si proferanlur in peisona Ecclesia? '%
cst in jure : Talis, si in publico id est in ecclesia non quaiUiirn ad piofereiite.u, sed qi.auium ad in-
orat, vel proedieat, vcl psalmos cantat, peccat, ut slituentem?
dictum est. llem, si talis divina celeb.U, quanlum _ CAPLIT XV.
in se est, peccat ; virtus lamen orationis abos ad- Opinio Utorum qui dicuni quod nmne mendacium
ab Ecclesia divisus, pro esl peccatuiu mortale.
juvat. Si vcro hserelicus
aliis orat, jam non orat in persona M Ecclesia?, ncc Est et aiius prsediclorum error, qtiod asseranl

ipsi nec aliis prodest oratio. quod omnc mcndacium est peccalum murtale. Quod
quod peccatoris probarc cunantur Ail enim a .ctorilas Perd.s
Ex prajmissis patet obslir.ati sic : :

actio qua orat, mala est, nec. ei nec atiis prodest omucs qui loquuntur mendacium (Psal. v). Et alibi ;

sed ipsa significalio orationis, quia ab Ecclesia Dci Os quod mentiiur, occidit animani (S'tp. i). lU-m :

Sit sermo vester,esl, est, non, non; qttod autem

am-
ad boc est instiluta ut prosit, ptodest aliis, el ita
est mala, sed buna. Quod autem dicitur, quod pliusest, a malo esl (Slalllt. v; Jac. v>. Ac si dicat
non
VARIvE LECTlONES.
propria
85
In impresso sic, nec psalmos direre clebel. *° Jn im,<resso pro persona, vitiose /ja.-Iiir
ccclesia. M In hnpresso omnia Itic sunt ronfusa, et sine seusu. *' ln impressu, prarseiilia. ,3 i» «ib-
presso, prjcsentia. " In intpresso,\ ab oratioiiis signilicatione. " In impresso pro oi-tilis. habetur oia-
lionis, sed peiyeram.
** in imvresso, non stn. crasso errore, pio persoua Ecclcs'a;, habetui, parocuia
ecclesiastica.
 354 ALANI 0£ INSULIS 502
aitClorilas : Simpliciter iantum affirmate quod ve- A Non falsum testimonium, ete. {Matth. xix), dicimus
rum est, falsum uegate. Si hoc est prjeceplum, quod lanlum prohibetur genus mendacii quod esl
ergo si quis mendacium asserit, mortaliier peccat. mortale.
ltem, quidquid lit eontra conscientiam, aediiicat ad CAPUT XVII.
gehennam, ergo mortale peceatum est. Item, cum Virumin aliquo casu Ucitutn sit menliri.
dicitur in Decalogo : Non falsvm teslimonium rfi- Quserunt etiam hserelici utrum aliquo casu lici-

ces {Exod. xx; Matth. xix), ex parte inleliigitur lo- tum slt mentiri, vel non. Si licitum est, ergo ali-
tum. Ergo libi prohibetur mendacium; ergo qui quo casti nienliri noh est malum ; quod falsum esl.
mentilur contra prohibitionem facit. Ergo mortaii- Ad hoc dicimus quod aliquid dicitur licitum duobus
ter delinquit. modis, uno modo dicitur licitum illud, quod potest

CAPUT XVI. fieri sine aliquo peccato ; juxta quam acceptionem

Prmdictorum solutio, el quod non omne mendacium ait Apostolus ; Onmia mild liccnt, sed non omma
esl peccaturn morlale, expediunt (I Cor. vrj. Alio modo dicitnr aliquid esse
Ad hoc dicendum est, quod quoddam menda- licilum, quodquamvis nou possit lieri siRe peccato
cium est peccatum raortale, quoddam veniale, quod veniali, tamen sine mortali aliquando fit, et se-
penes se Iiabet causam excusationis **, ut qtiando cundum hoc lieitum est mentiri in aliquo easu, et
prodest alicui, «t.nulli obest. Quam mendaciorum non aliler.

differenliam maniiesleinsinuat Augustinus (in Psal. Verumquod aliquis in aliqno casu non solumpos-
v), dicens : Tria santmendaciorum genera ; nam snnt sit, sed etiam teneatur mentiri, videlur posse pro-
mendacia pro saiute vel commodo alicujus, non bari hoc modo. Ecce aiiqui insenuuntur aliquem ut

malitia, sed benignitate dicla, ul obstetrices in euin occidaut, i!!e fugiens abscondit se apudalium,
Exodo fecisse legunlar *», quae dixerunl Phsraoni iusequentes qnserunt ab illo a quo abseonditus est,

falsuin pro filiis Israel servandis (Exod, \). Est et de abscondito, ubi sit. Hle auiem vehemenier opi-
aliud niendacii genus, quod fit joco, quod non fal- natur absconditum esse in peccato morlali, et ta-
iit, sed sola placendi vel deiectandi volunlate pro- iiter moritururtt si nanc occideretur. Eigo quia
fertiir, et quod csusa joci di-
Mie cui dicitur, scit, proxiinus Cjus est, tenetur eum servare ad vitam
catur. Hsecduo genera meridaciortim non sunt sine corporis et aiiimse , sed maxime animae, ergo vi-
culpa, sed non cum magna. Tertium genus est, detur ad boc teneri, ut dicat absconditum non
quod ex malignitale ei duplicilale procedit, cunctis esse ibi, et ita tenelur meniiri. Ad hocrlicimus quod
cavendum valde. Ad iliam ergo speciem mendaci»)- £ non lenetur mentiri, nec falsum dicere, sed potest
rtim, quse peccaltim moriale est, refenur iltud rerum tacere. Et si forte irieniitur ad servandam
qtioj dicitur : Os quod meniitur occidit animum vilam proxirni, venialiier pecc.s-t ; quia boc non
(Sap.i). Et itlud : Perdes omnes qiii loqiiuntur men- faclt inlentione fallendi aliquem,' sed intentionc
dacium IPsal. y.);-Quod autsm dicitur : Sit serma cnnservandi aliquesu ad Vilam. Ubicunque ergo
vester,esi, est, non, non {Malth. v; Jac. v),, noti est ialenlio mentienlisnon lendit ad malum, veniale
preecepium sed consilium, et speeialiter dicitur estmendacium sed tibi intentio tendit ad nialum,
;

contra juramer.tum. Monel enim sacra Scriptura, non ad bonum, vel potius ad malum quain ad
ne juremus sine causa: cognitione ; superflu» enim bonum, mendacium mortalc esf. Nullo ergo modo
jurameiita perniciosa sunt, Unde seqtnlur, auod mentiri bonum est; sed asserere quod omne men-
amplius esl, scilicet juramenltim, a malo esl, non dacium sit peccatum morlale, stultum est.

quidem m malo juramis, seu juranienli, sed a nialo CAPUT XVIH.

2@S jurare cogcntis M (Juod autem dicitur, quid-
„
Opinio iltorum qui dicunl quod mtllo modo esi
quid lit coutra conscientiam, id iiilelli^itur de mor- juraudum.
60
Asserunt eliam pifedicti bserciici 7>ul!c modo esse
talipeccato, qnia si conscientia diciat aiicui, ali-
quod opus esse peccaium mortale, et lamen fseit ® jurandum, quod auctoritatibus mtikis et ralionibus
", seipsam sedilicat ad gcheiMiam, et aeierna morte probare videntur. Dicitenim CV.rislus Sil anlem :

dignum reddit. Mendacium vero qaod est veniale, sermo vesier, est,est,non,nw, etc. {jialh. v). Alibi
etsi hoc modo Cat contra conscientiam, sciiicet etiaiSig^O'-' ' 1 ' 11 EvangcSio ; N oiile jurare omnino,
quod conscientia diclet tale opus esse peeeatum, neqve per coelum,quoniam sedes Dei est; neque per
tamen quia veniale est ex causa non anlificat ad lerrasi, qvia seabellum peduni ejnsest; neque per
gebennanV, nec sic mentienti dictat conscieniia, capillum caphis vestri, quia non potestis unuiu facere
quod lale mendacium sit inortale. Si cnim dictaret album,vel nigrum {Malh. v).

conscienlia quod tale mendacium essel mortale, et Ad hoc dicimus quod jurare, in se neque bonum
faceret, peccaret mortaliter. Cum aulem dicilur : neque malum est, sed iridifferens; aliquando la- .

VARIiE LECTIONES.
" impresso, errore mtolerabiii, pro excusatioiiis, habetur excommunicationis.
/?i
ls
In impresso nc
rum perperam, ioquuntur. 48
In impresso pro jurare habetur jure. 80 In impresso, dicat. " Omnia h:e
i/i impresio canfusa, hoc modo : tamen facerc ipsum ad gcueunam, et dignuin est seterna mosto.
595 CONTRA H.ERETICOS LIDRI QUATUOR. — LIB. II. 394-

men malum est, aliquaudo non. Sponte enim e! A In iila eliara auctoritate quie est in EpistoU
sine necessitate jurare, vel falsum jurare, grande canonica, Ante omnia, etc, non prohibetur juralio,
peccalum est; ex necessitale aulera jurare, scilicet sed pronilas et prsecipiialio ad jurandum.
ad assercndam innocentiam, vel ad foedera pacis CAPUT XIX.
conlirmanda, persuadendum audkoribus
vel ad Quod in quibusdam casibus liceat jurare.

quod eis utile est 7S mp.lum non est, est enim ne- Praedictis auctoritatibus Evangelii ,a , manifestiiro
eessarium. Unde Augustimis, De sermone Dom. i:i est licitum csse jurare, es causse cognitione ;
quod
monts : i Juranienluin facicndum est in itecessa- et aliter V9 prohari potest. Dicit enim Aposlolus
riis, eum homines pigri sunt credere quod eis ulile 271 "' Episloia ad iiebraeos : Omnis coniroversia:
cst; licet enim juratio non sit bona, non est tamen finis esi juramcnium (Rebr. iv).

mala quando necessaria esi. > Item Augustinus Ille igitur qui suspectus est de aiiquo crimine,
si(p. Epist. ad Gal. : « Non est contra Dei prse- cum ejus simplici verbo non sil credendum quo-
cepturii juratio, sed ila intclligitiir Dominus pro- modo cogetur ad purgationein, nisi per sacramen-
hibuisse a juramenio, ut quanlum in ipso est, quis tum, cum alioe purgaljones ab Ecclesia sint piohi-
non jurat; quod multi faciunt, in ore habentcsju- bitoe, ut, judicium aqu?e IVigidee, el ferri canden-
J
nuionem, tanquam aliquid niagiium el suave : > tts, aut ignis? hoc enim modo se purgare, est
Apostolus enim novit prseceptum Domini et juravit Deum tentare. Dominus etiam Abrahaj per semet-
tamen (fiom. B0
i) '*. Prohihemur ergo jurarc, cupi- ipsum juravit quoiS eum benediceret et mullipli-
dilate vel delectatione jurandi '*. Item Augustinus caret. Unde Apostoius ad Hebraeos : Abrahee nam-
iu eodera Serm. : i Qiiod ergo ait Chrislus in Evan- que promiltens Devs, quoniam non habvil majorem
geiio : Ego dico vobis, nolile jurare omnino , in- per quem jurarel (Hebr. vi). Et infra : Yoiens Deua
telligitur prtecepisse ne quisquam tauquam boniim abundanlius poUicilalionis hmrcdibm immobililatem
appetat juramcntum, et assiduitate jurandi, labatur consiliisui,inlerposuil jusiurandum (ibid.) 81 Super .

in pcrjiirium.» Quod vcro additur : Sit autem sermo hunc locum dicit auctoiitas Condescendit consue- :

vesler, esl, est; non, non, bonum est, et appeteii- tudini hominum, ut certos facerct. Itero inPsalmo:
duni ;quodauteni ampliusest, kiestsijurarecogeris, Juravit Dominus, el non posnilebit eum (Psal. cn).
scias de necessitale venire infirmitatis eorum qui- Et alibi : Quibus juravi in ira mea (Psal. sciv). Lc-
bus aliquid suadcs, quse intirmitas utique malum gitur et in Apocalypsi quod angelus juravit per vi-
esl, unde r.os quolidie liberari precamur, dicentes : ventem in svecuia (Apoc. x). Aposlolus etiam ia
lAbera nos a maio (Matth. non dixit, q Epistola ad Romanos, juratin Imnc modum Tesiic
vi). Itaque, :

quod amplius est , enim non lacis

nialum mj/ii est Deus (Rom. i). Quid autem aliud est Deum
est ; ta
iiialiiRi, quia bene uteris juratione; sed a mato illius in tcstem inducere, quam per eum jurare? Qno-
cst, qui aiiter non eredit, id est ab inQrmitate, qitae modo eliam faciet quis udelitalem Domino suo,
aliquando etiam pccna et culpa. a5
aliqua poena cst '", nisi per juramenlum ?

Ibi ergo Dominus prohibuit malum, suasit bonum, CAPUT XX.

indulsit necessarium. Quod aulem Dominus in
Opinio illorum qv.i dicunt qnod nullo modo homo
Evangelio prseeipit : Xolile jurare omnino , neque esl occidendus.
per coelum, neque per terram, neque per creaturam Asserunt etiam prsedicti haeretici, et liostes Ec-
aliquam. Hoc ideo faclum est , ne Juda-i qni clesisc, in nullo casu et nulla occasione , nulla
qnasi parvuli sensu erant, juranlcs per angelos causa; ratione,hominem esse occidendum. Dicunt
ct elemcnta, ereaturas divino venerarentur honore, enim Deum prohihuisse liomicidium dicens in ,

hoc enim melius erat Deo exbibere quam creaturis. lege iVoi» occides (Exod. xx; Maith. v). Eiiam ia
:

lnlirmis ergo piohibuit ", sanclis vero qui in crea- Evaiigelio:Omnis qui acceperit gladium gladio peribit
turis Creatorem vcnerahanlur, non prohibuit. Unde (Matlh. xxvi). Item Augustinus ad Marcellinum
8a
Joseph per salutem Pharaonis juravit, Dei judicium D comilera ,
pro quihusdam sceleialis : « Imple,
in eo veneralus quo positus erat quasi Salvalor Chi isliane judex, pii Pairis ofFicium, sic succcnden-
jEgypti; inQrmis vero Cbrislus ila pcr creaturas dum iniquitati memineris, ul non peccatorum •»

jurarc prohibuit, ne vcl aliquid divinum in eis in- atrociiatibus exerceas ulciscendi libidinem , sert

esse crcderelur, pro quo eis reverenlia deberelur, peccalonun vulncribus curandi adhiheas volunia-
vel ne per cas homincs falsum jurantes, se non te- lem. i Et infra : « Pcena illorum quamvis de lanlis
neri juramenlo putarent 7 '. seelciibus confessorum , rogo te ut praeter suppli-

VARI^ LECTIONES.
Jn impresso sic : Ad persuadrndum aliquid quod alicui est utile.
'* " /11 imprcsso maie pro juravit
habetur jurare prohibens. '*/« impiesso, crgo jurare intcllexit. '* In ms. pro aliqua, habetur ali-
'6
quando. In impresso, sequentia omnia confusa sunt el hinc inde qumdam omiisu, locis reliclis tea-
cuis, el pnnclis respersts. " Sequenlta eltam omnia desunt in impresso. " In impresso pro Evan-
gelii, habetur Augustini. " Jn imp., aliis modis. "" /n impresso, hnic sentenlia: prcrponuntur seqtten-
tia, auctor etiam universorum in mullis locis sacrajScriptuns lfgilur jurasse. *' l>e his et sequeniibus

nihil in impresso. " In impr. addilur, vel sacramentum. 8S Hoe verbum in impr. prartermissvm csi.
" In peccatorum.
Patrol. CCX. 13
393 ALANl DE INSULIS 396
,0
cium roorlis sit, propter conscientiam nostram, et \ ciat, qui minislcr est legis, Domino contradicilur
propler catholicam mansuetudinem commendan- qui ail M ihivitidic tam, etego relribuam (Deut. xxxn;
:

dani. Quod etsi quibusdam de nostris atrocitate Rom. xii Hebr. xm). Ilem, si quis objicial e( dicat
;

commotis, videtur indigiiiini, et quasi dissolutio- Nonne licet injurias hostium repellere? Ad hoc di-
nis et negli^entiae simHe**, transactis tamcn mo- cunt, quod i licet vim vi repeHere, sed cum mo-
libus animoium, qui pro factis recentioribus iur- deramine inculpatse tuteUe, > defendcndo scilicel

bulentius 88
solent excitari, egregie iuculenta bo- se, sed non alium occidendo, sive ut inimicos no-
nilas apparebit i Idem : « Kx occasione lerribilium slios capiamus, vel fugemus, non vero occidamus.
judicum el legum, ne aeierni»judicii poenas luanl, Si enim occiderimus, contra hoc praecepluni Do-
corrigi eos ciipimus, non necari > ltem, Grego- mini na> igavimus : Diligite inimicos vestros, et bene

rius : i Rcos sanguinis defendat Ecclesia, ne effu- factle his qui vos oderunt (Matih. v).
sionis sangtiinis particeps fiat. » Item Dominus ait: CAPUT' XXII.
Nulo morlem peccaloris, elc, (Ezech, xvni). De Ju- Ad prcedicta respnnsio, el quod homicidarum el sa-

(iaeis eliam in Evangelio prohibetur ne occidantur, crilegorum punitio non est effusio sanguiiiis, sed
quia capsarii 8'
noslri sunl, et cedunt in arguinen- legum ministerium.
tiim 89
, lidei nostr.x. Unde in Psalmo legilur: Ne B Hi» objectionibus sic respondemus : Quando ju-
occidas eos, nequando obiiviscanlur populi mei {Psal. dex, «Jictante justilia", praecipit aliquem occiui,
lviii). Augustinus etiam, ubi legitur, quod Absa- ipse non occidit 1

, sed lex. Judex enim minister cst

lon intravit ad concubinas patris (II Reg. xvi), legis, imo Dei, in exsequendis judiciis. Quod au-'
dicil, quod per concubinas inteUigURlur haeretici, tem dkittir in Evangelio, qui giadium acceperit, etc.
qui occidendi non sunt, sed in carcereni detru- (Mattk. xxvi). Sic inleiligendum est : Qui judicia-
dcndi, et frequenler admonendi, ut ad Christianaj ria polestate abusns fuerit; vel injuste, sua aucto
lidei redeant veritatem. Ovis etiam errabunda oc- rilate, sibi usurpaverit ; ve) qui ex odi» vel super-
cidi-non debct, sed ad caulas reduci. Similiter hse- bia giadiuin acceperit, giadio peribit, hoc est con-
retici qui characterein habent Christianum , co- demnabitur. Quod autem Augusllnus pro sceleratis
gfindi sunt verbis et verberibus, ut ad Ecclesiaa itstercessit , de misericordia fuit, non de rigore
redeaut uuitalem. justitias. Dejustitia enim poteraleos comes tempo-

272 CAPUT XXf. rali morle punire ; ad judiccm autem eccleslasti-

Idem rationibus probare conantur, oura non pertinet sanguinis cffusio. Quod aulem
iuliiplici ratione idem sic probare conantur ; si Gregorius ait : i Seos sanguinis, » etc, sic intelli-

haec fuit legis Mosaicse severitas, us fur cogeretur •» gendum cst quod ad judicem ecclesiaslicum non
resiiluere furium, in duplum vel in quadruplum pertinei sanguinis eflusio, sed ad judicem ssecula-
(Exod. xxn), quid est quod tempore Evangelii quod rem, qui gladium quo puuiat corpus portat ;
judex
prasdicat misericordiam , fur pro furto morte ple- vero ecclesiasticns, potius animam quam corpus
clitur? Nonne misericordia Evangelii debet prae- suo gladio punit. Et sicut judex terrenus non de-
judicare austerilali legis? Apud legem magna ju- bet usurpare oflicium ecclesiastici, ita nec eccle-
dicabatur auslerilas esse in legis talione quando siasticus lerreni. Ecclesiam ergo defendere sangui-
dcns pio dente, oculus pro oculo solvebatur (Exod. nis reos, nihil aliud est quam eos non debere cor-
xxi ; Matlh. v), in tempore vero Evatigelii mullo porali poena punire, sed polius pro eis apud terre-
major videtur esse severilas, cum pro abscissione numjudicem inlercedere. Ciim autem Dominus273
unius pedis, morle damnetur alius (Matth. xvm). ait: Nolomorlem.peccaloris(Exech. xvm), nou intelli-

Quoe est hsec misericordia, quaj bomicidium ap- gitur de morte corporis, sed de morte animae : non
probat, legcs exasperat? prjelerea, qui hominem vultenim anima? mortem, srd potius nt converlatur,
occidit legi obviat nalurali, quas dicit : Quod tibi etvivat spiritualiter. DeJudosis aulemdicimus, quod
noii vis fieri, alleri nc feceris (Matlli. vn ; Luc. vi). non sunt occidendi. Si " lanien laborenl illis cri-

Nemo ergo debel velle alium occidi, vel occidere, minibus, pro quibus lex diclat hominem occiden-
cum id nolit lieri de se. Item : Aliquis videl alium dum, judex polesl eos occidere, ut in hoc deserviat
8'
esse in mortati peccato nec poenitere, et ita di- legi. Similiter, haereiic! propler hxresim non sunt
cias ei conscietitia, quod si uiodo morerelur, dam- occidendi , sed propler cliaractevem Christianum
narelur. Si ergo eum occidit, occidil euin in anima quem hahent, ad cauiam Ecclesia? reducendi sunt. Si
et corpore, et ita reus est damnalionis iilius. Et lamen illis peccatis laborant quibus mors SempoTa-
tainen, cum proximus ejus sit, tenetureum diligere lis debetur, a judice saeculari puniri possunt, si ta-

sicut se ipsum, et sic ad vitam seiernam, et consc- men eos puniat intuilu non ex ira, vel justitiae,

qucnter, ejus temporali saiuli piovidere, ut provi- animi rancore. De fure dicimus quod ordinarie,
deat aeternae. Si vero dicatur, quod judex hoc fa- propler furtum non debeat occidi, sed cogi adfurti

VARVE, LECTIONES.
85
7ii impr., silere. ,e
In impr., liiDuentibus. e7 In impr., fratrcs. 88 Augmentum. 89 In impresso
iterum hic qutsdam est confusio dum ita tegilur. Vidct alium csse juniorem in mortem peccaioris.
,

69
In impr., magister. " In impresso, pro dktante juslilia, habelur senleiUia. '* In impresto, male
kaeelur sed.
 397 CO.NTRA ILERETiCOS LIBRl QUATUOR. — LIB. II 398
restitutkmem, et verberibus corrigi. Delalrone vero A slolus : Non sine causa, id esl non sine auelorilate
qui viatoribus insidiatur, secus judicandum est, Pei, gladium portat; Dei enir" rr.inisler esl, vindex
quia talis de jure inlerimi potest. Nec intelligitur in iram (Rom. xm), id est propter iram Dei vindi-
horoicida " esse, qui bunc inlerimit dc prseeeplo candam, vel ostendendam. Cura ergo dicitur a Domi-
principis, sicut legis minister nec ipse hoc dicitur
; no : Mihi vindktam, et ego relribuam (Deut. y.xxn),
facere, sed lex ipsa. Dicimus etiara, quod in veleri inhibetur ne homo sua auctoritate se vindicet, sed
lcge nulla pcterat lieri dispensalio circa reOs, quos vindictam reiinqual judici vel iegi. 274 Concedi-
lex judicabal morte puniemios. llle etiam qui igno- mus etiarn, quod « vim vi repellere licct cum mo-
ranter aliquem occidebat, non erai tulus nisi co»- dcramine inculpatse tulclae, i nec licet repellendo
fugeret ad aliquam civitatem refugii. Scd in Novo injurias, hominem occidere ex deliberalione, si la-

Teslaincmo 9
*, liullus ignoranler occidens morle pu- men iiituilu se defendcndi, occiderilalium, non in-
nitur, imo quomodocnnque occidal, si ad ecclesiam tendendo eum occidere, non peccabit mortaliler. Ju
confugerit, salvus erit; majorem enim immunila- dex quoque si homicidam vel sacrilegum occidit ad
9
tem pise.stal ecclesia in Novo Teslamento, quam ci- aliorum correctionem % ut puniatur temporaiiter,
vilas refngii in Veteii. Judex eliam ecclesiasticus ne puniatur seternaliter, non debel dici iilum odire
nullum debet puniie pcena corporali, imo pro dam- quemoccidit, sed potius diiigere. Ad hoc enirn pu-
iialis apud ssecularem judicem inlercedere. Puniun- nit, ut poena lemporali correptus, in ipsa pcena pce*
tur lamen rui a srcculari judice, ut pcena unius sii ", et sic pcenam vitet seteruam.
ijiteat

melus inultorum : mulioties etiam parcitur reis ;

Sed objiciunl : Deus non jttdicat bis in ipsum (A"a-
cum taiuen in veleri lege nuila posset tieri dispen- hum. i.juxt. LXX). Ergo si quis temporali morte
satio, sed sine omni misericordia retis damnabatur. punitur, non debet aelerna puniri ; vel si punitur
Hoe autem non judicaruus justum, ut si quis aiicui aetcrna, non debet puniri temporali alioquin, si :

mt;mbrura amputaverU, ideo morte corporali ple- duplici morte ptinitur, injaste cum eo agitur, qni
ctatur : de rigore tamen justilire, potest reeipere bis i» idipsum judicatur. Ad hoc dicimus, quod lio-

talionem, imo majori pojna puniri, ex causae co- micida vel sacrilegus peccat in Deum, et iu proxi-
guilione. Ditinuis etLim quod judex non " in Deum, si non pce-
obviat mum; secundum quod peccat
ieg: naluraii, quando prsecipit bomicidam secundum quod peccat
interOci, niieat, puniiur teternaliter;

quia nnn ipso, sed lex ipsa iioc facit. Debei etiam in proximum, punitur lemporaliter. Ergo non ju-

judex occidendum, quem credit csse in mortali dicalur bis in idipsum, quia nec secundum id-
peccato, diligenter admonere ut pamiteat, nec ae C ipsum sic punitur, imo, seuundum alind, quia se-
conlingenlibus aliquid omiliere, et ita liberat ani- cundum quod in Deum peccavit, punitur a'ternali-
mam suarn, nec teiictur rcus, pro morte ejus lem- ter, secundum quod inproximum, temporaiitcr, ad
porali vci seterna, si juxta iegem puniat. Qui vero correctionem et cauteiam aliorum. Unde, si pecca-
juxta Iegeni non habei notestatem occidendi, et ium remittitur qiioad Deum, pcr prjeniteniiam, restat
S6 iamen,quoadproximum,puniendum pcena temporali.
seienler occidit, peccat mortaiiter . Miles cum
obediens potestati sub qua legitirae consiilutus est, CAPLT XXilL
aliquem occulerit, nulla suse civitatis lege reus ho- Quod in multis casibus hgmines interficiendi sint.
micidii esl; imo, nisi feceril, reus erii deserti cl Quod autern ii* mullis casibus homines interli-
coniempli iniperii : quod si sua sponte ct auctori- cienai sint, videtur veiie Hieronymus, super Isaiam,
tale fecissel, in crimcr» effusi sanguinis Lncidisset. dicens : < Non cst crudelis qui crndelem jugulat,
Itaque, unde punitur si fecerit injussus, inde pu- sed ci udeiis patientibus esse videtur. > Nam latro
iiielur si non feceiit jussus. Multorum aulem cst suspensus in patibulo, crudelem putat csse judi-
opinio, non licere homini occidere hoininem, ne ab cem. ltem super Ezechielem : < Qui malos percutit
eo occidaiur. Unde Augusliuus :id Publicolam l)e iu eo quod mali sunt, et habet causam interfeetio-
:
n
occidendis bominibus, ne ab cis quisquam oecida- riis, scilicel, ut occidet pessimos, Dei minister esl.

ttir, non mihi placet consilium. Tenelur enim homo Etsuper Joaunem '" : < Homicidas et sacrilegos, et

ante morteni sustiocre temporalein,quam susline.it venelicos pnnire, non est effusio sanguinis, sed le-

seterunlem; debei eniin suum bonum seternale prse- gum ministerium. i Item Aiigustinus, De lioero ar-
ferre suo bono temporali, el prius mortem susli- bitrio : « Si homicidium esl hominem iuterlicere

nere terarioraicm, quam oecidendo fralrem, mortale vel occidere, polesi aliquando occidi sine peccato ;

pecealum iucurrere w Com

. autem judex esercet nam ct iniies hostem, et judes vei cy.is, ministi r

vindictam.ipseDeus dicituream exerecre. LniieApo- nocenlem. > Itcm Cyprianus, iti nono genere abu-

VAKi/K LECTIONES.
• ln impresso ntc iterum confusio intelleelus. " In impresso pro, novo teslamento, corrupie tegilur
iafra notabiiur. " In impressv omillitur, non, unde conlrarius causalur scnsus, valde ubsurde. %i /n
impicsso hic sine ulto scitsn, ultave ratione, subjuveuiilnr sequentia verba : Unde Jeremia in Jnna pro-
*' PrtBcedenliu hictliam Auguslini verba vulde imperjecte allegata .',unt, quibusdum eliam omissis,
plicta.
quibus sensus confundiiur.
os
In impr. pro corrcclioncin, liabetur cor leeidendum. " Item. ln ipsa
morte punialur. **• Ws. Iiubel Jeremiam.
m ALANI DE INSULIS «00

sionis : i Res debet furta colaibere, aduiteros pu- A ibidem Graiis Evaugetiumevangelizavivobit(}l Cor.
:

«ire * iropios de lerra perdcre, parricidas et perju- vn), Si ergo iiabcat praedicator unde susleotctur,
ros non sinere vivere, iiliosnon sinere impie agere. sumptus exigere non debet *. Jsti aulem qui splri-

CAPUT XXIV. tuatia non seminant, qua ratione temporalia meleitt?

Opinio illorum qui dicunl quod yrxdicalores non Ad hoc ergo speetantonincs praeraissse auctoritales,
debent laborare manibus. quotl licilum est prtedicaloribus in r.eccssitate

Dicuni eliam prsedict; ItEeretici quod nullo modo sumptus accipere, non tamen debent ab opere ma-
debeant propriis manibus latsorare, sed ab illisqiii- nuuni vacare. Cnde Apostoitts aitad Thessalonicen-
bus prxdicant, necessaria accipere; quoJ conani.ir ses: Qui non vultoperari, non manducel(II Thessal.
variis aucioritalibus confirmare. Ait enim Aposto- iit). Item ad Ephesios : Qai furabatur, jam non fu-
lus in Epislola ad Corintliios : Quis militat suix sii- retur, magis autem laboret, operando manibus suis
pendiit vnquam? quis plantat vineam, ei defruc.lv, quod bonum est, ul habeat unde tribual necessitatem

ejus non cdit ? qv.is pascil gregem, et de lacte ejus patienti (Ephes. iv). Item in Epistola prima ad Thes-
non manducal ? nunquid secundum hommem hoc salonicenses : Vt vcstrum negolium acjatis, et opere-

dico ? Scriplum est enim in lege Moysi : Non alliga mini mnnibus vestris, sicutprwcepimus vobis (IThess.
bis os bovi triiuranli (Deul. xxm). Nunquid Deo ^ iv). Hic dicilur in glossa, quod opus manutim fa-

cura est de bobus, an propler nvs hoc dicit ? nam cit nos quietos esse, et malum curiositatis quod ex
propter nos hmc scripta sunt. Quoniam qui arat, in otio veriit, tollitur.--

spe debet arare, el qui iriturak, in spe percipiendi Pisedicti ergo qui propriis manibus laborare no»

fructus, trifurat. Si vos vobis spiritualia seminavl- Ittnt, hic sitse ignaviae aurilitr.n quaeruttt. Illa vero
mus, magnum est si camalia veslra metamus ? 1
(1 Cor. auctoriias: Nemo miiitans Deo (I Tim. tt), elc, sic
i>\.) Et infra : Nescitis qv.oniam quiin sacrario ope- est intelligenda Nemo ssecalum relinquens, ul Dco
:

ranlifr, quod qute de sacrario sunt kdunt, el qui al- niilitel; implicet se smcularibus negoliis (ibid.), td

iari deseniunl, de altari parlicipattt (ibid.).' Ila et est rton debet intendere curis ssecularibus. Prsedi-
Dominsts iis, qui Evangclium aniiuntiant, brdinavit ctt ilaqne liasretici, et puri mercenarii per mundtim
ut de Evangelio vivant. discwrentes *, fingunt se praedicatores, ut a sim-
Ilein Apostohts ait : Nemo mililans Deo, implicei plicibos victualia emungant, et sic malunt turpiler
se negotiis soecularibus (11 Thn. ii). oliari qtiam manibus operari, cum Psalmista di-

27§ GAPUT XXV. cat : Labores manuum tuarum manducabis, etc. (Psal.

Soiulib przedictorum. %\n.) Item, dicant ipsi pseu&oprfedicatores cur la-

Ad hasc dicimus, quod licilum est praedicatttribus borare nolunt, estne peccattim, vel a lege prohibi-
ih necessiiate, a subdilis necessaria sumere. Sed tum ? uornie melius est proprio labore victttalia ac-
isti pseudopraedicaiores sunt, etutm otio vivatit, quirere, quani inverecunde ab aliis esigere ? Nonne
a simplicibus. victum emungunt, ctim tamen aucto- et prsedicatoribus hoc exemplum dedit Doctor gen-
ritas dieat: i Semper aliquid operis faciio, ne dia- tiitm, qui pioprio iabofe sibi acquirebat victnm ?
bolus otiosum le tttveniat. » Pauitis etiam propriis (Act. xx) Ipsi sunt similes pseudopr^edicatoribus,
maiiibtis laborabat, tte sua prsedicatio iis, quibus qttos argttebat Apostobis, qui iit laborem fugerent,
pradicabat, csset onerosa. Unde ait : Cum ctpud vos ab his quibus prue.licabant, sumptus ultra necessi-
essem et egerem, nulli onerosus fui (11 Cor. n). Et i atem sumebant.
VARl^; LKCTIONES..
* In impr. pro adulteros, vel adulteria, habetur ad uliiraa. * Jip superivribus mulia omissa sunl, et
etetera confusa, in exemplari impresso. * In impresso difftigicntes.

LIBER TERTIUS.
CONTRA SVDJEQS (25).

(Bibliolheca Scriptorum tacri ordinh Cisterciensis, elc, «pereet studio D. Caroli de Vjsch,
prioris coenobil
S. Maria de Dunis, elc, editio secunda, ab aflctare recognita, etc. Coloniae-Agrip-
pinae, apud Joannem Bt;sa;iim. — Anno M.DC.LVI, in-4°.)

CAPUT PRIMUM. D personarum esse negant. Nunc ad perversam Ju-

llaliones quibus Judei ,
pluralitutem personarum daeorum mendicitatem, quse adbuc ctim Asino ex-
dmnarum impugnanl.
r J „„„„._, _ j i ..
speclat ad pedem montts, nec adhuc tn Moysi fa-
,,....„
Dicunt Judsi unum Deum csse, sed pluralitalem cicm potcst intueri, nostrum convertamtts sermo-
(2K) Alatu Ttaclatus eonlra ha;rcticos duos Untutn prioreslibros cttm tribusprimis libiitertii ctjitulis
401 CONTRA H^RETICGS LIBfll QUATUOR. — LIB„ !lf. 102
nem ; et primo, quid de auclore omnium sentiant; A et unius naturs, Tetnti dici potest <ie his voeibUs
videamus. Dieunt e&im eumdem esse Deum, et uni- adjeciivis, albus, alba. albiiro ;qui profert eftiin
versorum creatorem. sed trcs persoiiaa esse in unaro, nullam aliarum vocum excludis, quia sant
deiiate, non credunl, nee quid sie esse personas unum oomen; nam, iicet isiae voces plures sunt,
in Trinitate aitendere quidem voiuni. Unilaiera non tamen suiii unum, et unius
plura nomina, sed
essentise credunt, sed pcrsonarum piuralilatem non instilutionis nomen. Simitiier tres personse sunt
concedunt. Hoc autem rationibus et auctoritatibiis uiius et unius essentia! Deus. Quamvis enim in na-
sic probare conantur. Si unus esl Deus, sicut c!a- turalilius verurn sit , tct esse substantias vel na-
rcat sacra Scriplura, quomodo asserit Chrisiianus, turas, quot sunt subsistentes personae; tamen qui
tresres inter se distinctas, scilicet, Patrem, et Fi- naturam creavil, natune subjcctus non est; licet
litiiu, et Spiritum sanctum, unius esse Deiiaiis ?
enim tres siul personse, unius tamsn sunt naiura?
quiasi plures sunt, eliam plures dii, ol non unus quia si pluraliias esset haturarum, plnra dicerentu?

Deus esse videntur. Quomodo enim singularis na- esscrorum principia, quod abliorret fuies csiholiea.
tura uiiius personae ab aliis distincUe, essetnalura Et quamvis Deus sit triims, nor>. tamen est iripiex,
altcrius personsa Deus esse videtur,
? Sic ita triplex nam tripiex nolat parlium, vel naturarum pluraii-
non unus. Sed Dominus ad Israel per Moysen ait '
latem ; in Deo autem, tres personae non suni qtiasi

Atuli, hrael : Dominus Deus noster, Dominus unus, tres parles quae Dcum eoiistituant ;
quia si hoe
esi (Deut. ix). Non ergo triplex , srcut Christiani esset, Deus simplex non esset, et sic non esset sua?
dicuut tiic, nugantes, Deu.s est Pater, Deus est Fi- essenliaj principium; na;n orone compositum est

Sius, Deus est Sniiiius sanctus. Aiius item Paler, genitura. Non suni ibi etiam piures naturse, quia
alius Fiiius. alius Spiritus sanctus, et interim nc- sic plurcs csscnt dii, vel unus Deus triformis esset,

gant ties deos esse. Quas est hajc mnnstruosilas quod Christiana abhorret relrgio. Dicimus ergo,
nt in Trinitate sit uniuis , et in unilale sil Trinilas ?
quod alius cst Pater, aiius Filius, aiius Sriirilus
Quomodo unus solus Deus csl, si plura sint Deus? sanctus, non lameu alius Deus est 1'ater, alius Deus
Qui iioc dicunt, deos constituunf. alienos, conlra esl Filius, alius Deus est Spiritus sauclus, sicut
praeceptum Domini qui ait Non kabebis deos
: nlie- quam hsec vox, alba, non
hsec vox, albus, es! alia

nos (Exod. xxx). Qui unum quidem et solum esse tamen aliud nomen. Dkimcs etiain quod juxia :

Deum dicunt, et plures lamen esse asserunt. Si fidem catholicam neu est aiiqua monstruositas, sed

Deus voluisset ut Judaei crederent tres personas demonslrata verilas, Isaec esi, demonstrata ratione,
esse unum Deum el Triiiilatem esse in unitate, eis r et moao probabili. Dicinius quoque, unitas est ia

explicuisset sicut ceetera ad iidem pertinentia ex- tnnitate , et triniias in unilatc, et tres esse unum
plicuit ;
quia, ut Chrislianus ait, sicul ad (idem Deum, non tameu conslituiraus Deuni aiienum,cum
pertinet unitas, ita et tiinilas ; sed de hac nec illae tres persona; sint unus Deus, et unius naturae.
patriarcliEe, nec prophctae mentionem fecisse le- ideo aulem hoe mysteriujai Deus Juuaeis iii veteri

guntur. Item, si Pater genuit Filium, necesse est lege figuris velavit, sicut et aiia ad fidem pertinen-

igitur gignentem lempore prascessisse genitum, et lia, ut secundmn temporis accessnm, Chrislianae

aliquam particulam de substaciia gignentis decisam religionis fides haberet progrcssum. Nam ant;'. le-

fuisse. Ilem : Nulla pluraTitas potest esse in Deo T gem Mosaicam quod unus
sufiiciebai alicui credjre

ubi est summa et perfecta simpiicitas. Item : Quod esset Deus, sdemque remuneraior essct bonorum,

omnifarie siraplex et punitor malorum, iia tanien ul reclitudo vivendi

est, nihil de se gignere potest.
responderet rcctiiudin: fidei. In Vctcri lamcn Tesia-
CAPUT II.
menlo, seu lempore legis Mosaicae, nwjores quibus
Solutio pradictorum, el qnod nere unilas est in es-
sentia, ei vluralitas in personis. revelatuin eral, credebant Deum trinum et uniun ;

Ad primani objeciioncm sic respondcmus; cum simplices veio, ^enerabanlur ipsos majores, cre-

dicilur unus, veluniusnaturse Deus est, nulia trium D deules quod ipsi credebant, et in hac «de salva-

personarum excluditnr, quia ipsse sunt unus Deus, bautur. Poslquam vero aposloii Triuilatis lidem

ediderat D. Carolus Vischius inter Opera Alani aliispluribus ipsius Alani operibus, in hicem emisi,
anno 1654 Antucrpiae in luceni emissa. Haiic lacu- prout illa repereram in antiquo ms. codice abbaiia
nain poslea supplevil ad ca-cero Bibliolhcca! Scri- Parcensis, juxia Lovanium; posteriora vero lta i c
ptorum Cisterc, editionis secundae, qu;>> anno 1656 duo , qtiautumvis studiose , per nominaiissimas
Coloniae-Agrippinae apud Joannem Busajum prodiit. quasque Cibliotliecas, longe lateque quaesita, lur.c
En ipsius verlia quibus ad hoc sup(ileinenluiii praj- repenre nequivi ; at nuper (evulgatis jampiidcni
aliis operibus) in archiccnnolui nostri Cistcrcicnsis
fatur :
BiblioMieca reperla , per vcnerabilcin loci illais
AD LECTOREM. prioiem (D. Francisciim Du Chemin, S. Tlieoi. do-
Opusctila hrcc, partem conslituunt Opcris qua-
i ciorein) niibi Iransmissa fuerunl, qiu." uperie pre-
dripurtiii Mri Aluni de Insuiis, <te fnle Catholica; tium judicavi, bic nunc publicarc, congruan: forte,
hoc cst, contra licereticos sive Aibigenses, Walden- occasionem aliain liaud facile babituius eadcni
S' s, Judaeos et paganos, seu Mahomeianos. Ex qui-
a publicandi. Cerle, aucioie suo digna suni, sine mc
bus, priora ijuidcm duo opuscula (scilicet conira IVuctu, Lcctor, ea evolves. Vale.
Albigenses et Waldcnses) jain a biennio 1655, cuin i F. Carolus dc Visch, p:ior Dunensis.».
 AQS
pradicaverunl, ubique omnes adulti et discreti
ALANI DE INSULIS m
te- A intelligit ibi divina Scriptura, nisi Ires personas
ner.tur credere Deum trinum et unum. divinas? Angeli enim boc nomine non intelligun-
Nec oportet, si Pater genuit Filium , quod Ifai lur. Ut enim dicil Scriptura, in hoe voluit Deo esse
cum enim Pater omnifariam sim-
facta sit decisio :
simrlis Eva ,
qtiod appetiit esse praedrta divina
plex de se Filium non genuif per subslantiie
sit,
scientia. In Isaia etiam legitur, quod angeli clama-
dccisionem sed secundum natura integriiatem
,
bant Sanctus, sanclus, sanctus, Ddminus Dcus Sa-
, :

ila ut tota substantia Pairis sit substantia Filii baotli (ha. vi). Sed quid iusiiiuat ilfa trina nominis
quod aulem Patcr Filium genuerit. ,
probabiiur in- repetitio, nisi personarum trinitalein ? id est Pa-
fra. In Trinitale vero seeundum aliqtiid attendilur trem et Filium, et Spiritum sanctum? ut sit sensus;
piuralitas, c( secundum aliquid idehtitas ;
quia in sanclus Paler , sanctns Filius saiiclus Spiritns
,

parsonis piuraiiias, in natura et essentia, iden- siinclus. Ei ut insinuetur nattirae unitas, sequitur
titas.
in siugulari numero : Dominus Deus Sabaoth. De
Dicimus eliam quod in naluralibus , nullum Abraham legitur in Genesi, quod tres vidit, et urium
simplex ex se aliquid gignere polest; umle uec adoravit (Gen. xvni). Per quod insinualur, quod in
aaima animam, nee spiritum spiritus ; in dmnis tribus qui apparuerunt , intellexil irinitalem ; et
aalem, raiio longe aiia pacium reformat, nec di- B
quia ynum adoravit, inleilexit iu Trinitaie unila-
vina generalio humanae respondet; quia sicut na-
tem; et ila inlellisitur adorasse Deum trinum et
lnra Dei omnem superat naluram, sic Dei generatio unum. De Filio eiinm David ail r Dixil Dominu»
superat liuitianam. Unde Isaias : Generationem ejus Domino meo : Sede a dextris meis (PseJ. cix). Si
quis enarrabil ? (ha. liii.)
Domiaus dixil Domino, alius ftiit qui dixit, alius
cui dixit sed Deus Pater haec dixit; crgo alius fuit
§7@ CAPUT 111.
;

Quibus auctoritatibus philosophorum cui dixit ; sed eum David vunat doniimim suum,
Uieolpgorum, et
et quibtts rationibus, el simililudinibus locorum, ergo vel Deum vel-angelum sed non angelum ; :

oslenditur quod ires sunl personcs divinm, el unu

angelo enim non dixit Deus, Scde a dextris meis,
«arutn natura.
sed potitis pertinet hoc ad Filinm , qui exisiens
Quod aulem tres sint personaa divihae una «quaiis est
, ct Deus, sedet a dextris Domini . iu est
esrum natura, auetoritalibus et ratiohibus, et si-
Patri. vEquales enim sedere soleui a dextris prin-
miliiudinibus variis potest 03tendi. Nec solum au- Psalmo legittir Dominm dixit ad
cipum. In aiio :

«lovitasibus ibeologorum, verum eiiam pbiiosopho- me: FUius meus es lu, ego Iwdie genui te (Psai. ii).

rum. Iii principio Geneseos, secundum Hebraicam nam prse-

^ Exquisite praesens conjunxit praelerito ;

verilatera, legitur, Heloym, ubi nos habemus.Deas;

sens in se babel recenliam, et praelcntum in se
efalibi; eloah enim esl singulare nom.n htijus r.o- habet lluxum, el fiiturum in se Iiabet exspeciatlo-
miiiis, Heloym, sicut Deus singularc Imjus nomi- nibil proprie fuisse dicimus, nisi quod
nem. Unde,
als, dii, Ergo, ubi nos habemus In principio crea- quod
:
esse desiit; nec in pioesenti aliquid esse, nisi
vit Deus ccelnm ei lerram (Gen. Hebrsei habent
1), recenter incipit; nec fuEuruin esse, nisi quod nun-
In prineipio creaverunt dti , vel domini ccelum el quam fuit, nec est. Ul, paries fuit albus, et modo
terram. Seu quos vocat Jloyses deos vel dorci- est niger, et cras erit fiavus. Comparatione lamen
nos nisi tres personas divinas ? Non angelos cum eo quod jam pr;e-
,
iliorum qiibd simul dural
quia angeii non ereaverunt coslum ei terram, imo, adbuc dural cum eo quod modo incipil,
et
leriit,
creati sunt. Unus atitem Deus est qui creavit cceittm el duraturum cum en quod r.on cs,l, sed erit; dici-
et terram. Cum ergo Moyses dixerit pluraliter. deos mus ipsum fuisse, et esse, et futun.m essc. Ut sci-
vel dominos, ilia pluralitas aut ad divinam natu- licet, fuit boiuo, etest, et erit, Noluit ego auctor
ram refertur, aut ad personam sed non ad divi-
; iste dicere, ego hodie gigno !c, ne conj'Jngendo
nam r.aturam , ergo ad personsm ; ergo tres in- duas notas prreseniis, innueret receniiam genera-
smuavit personas divinas, quse sunt unus Deus. D iio , lis . Ncc dix i t> lim geruii te, ne d«m duasmXas
Conseqtieiuer ciiara inlroducitur Dcus loquens i'n
praeteritionis eonjungeret, generatiouis iluxum in-
hunc niodum : Facismus Itominem ad hnaginem el uueret. Itieo dixit : Eqo hodie genui te, ut recenliam
simililudinem notlram ( ibid. ). Cum crgo fteus removeat apponendo prteieritum , et apponendo
bic introducatur loqucns, queeritur, ad quem, \el praBsens rempveat iluxara. Nabucbotionosor etiam
ad quos loqualur, cum dicit, faciamus. Ad angelos qui eratgentilis, dixii se in fornace vidisse quarlum
videttir nullo modo non enim una est iinago
loqui ;
similem Filio Dei (Dan. m). Et Mercurius philoso-
wel simiiitudo Dei et angelorum juxta quam faclus phus in Esclepia, ail : ! Deus aelemus facit deos
sit bomo. Restat ergo ut Deus Patcr loquatur ad Quid per Deum
»ternos. » ir.tellexi!;, nisi Patrem ?
Filiusa, et ad Spirituin sanclum vel sit eommunis ; quid per dcos asiernos, nisi Filium et Spiriium
vox trium personarum juxta quarum imaginem sanctum ? qui dieuntur dii, id est divinae persona>,
faclus est homo. Una autem est imago Palris et et vere aeiernae. Fecit i ule.su posuit , pro genuit ,
Filii, etSpirU:;s;,sat«ii, qui-i una nalura. Ubi eliam dum lapsus sermone, ait, fecit deos aeternos. Idem
diabolus loquilurad Evain, dieit : i'ij/is siad dii, Mercurius iu libro qui inscribitur , Logoslileos itl
,

tcientes btnum el malum (Gen. mj. QuUl pev dcos rst verbum perfettnm, ait : « Deus suramus secun-
 4C5 CONTKA HjERETICOS LIBRI QUATUOR. - LIB. 111. *06

qua Deus et se et universa novita

dum fecit Deum, et eum dilexil tanquam Filiuni A Notioenim iila ,

Buum unigeniium, vocaritque eum, Filium bene- se condita, alia ab ipso esl, quia ex ipso et in lpso,

dictienis aeternaj. > quam eleganter dixisset Her- quae, qtiia non est aliud in substantia ab eo ex quo
ines Mercurius, si pro (ecit, posuisset genuit. est, Filius nomiuatur ea similitudine, quia sicut in
Jesus. etiam Filius Sirac, qui inler Judapos ma- naturali gencratiune filius a patrc in persona alius

gnus reputalusest, in suo libro, qui liber Sapientiw cst, substautisetamen ejusdem ; ila Dei ct ex ipso
unaest exislentia, ct lamen alia
inscribilur, Filium Dei in hunc modum introducit productae notiouis
ioquentem : Ego in aliissimis liabitavi, et thronus persona, quia, sicut diximus, eadcm non polesl

meus in columna nubis (Hccli. xxiv). Et alibi : An- esse ex se if>sa. Hoc tarnen inierest in dicta simili-

tequam quidquam faceret ab inilio , eram cum eo, ludiue quae dala esl, quod in humana generatione

cuncta disponens (Prov. viij). Qnis loquilur liic nisi patris el filii una est substantia specie, non singu-
Fiiius, qui cnm Patre ab .Tierno cuiicta disposuit ? laiitate, Dei vero et suae r.otionis, singularitale una
El alibiail:£( ego parturiebar(ibid.). Quis fuit qtii est essentia.

ante mundi initium pai turiebatnr, nisi Filius Dci, Sic igitur quod in Ihcologicis Filius appellatur

quem ab selerno genuit sine inilio? De Spiritu san- quia est ex Deo, non idem personaliler esse potest,
cto mentionem fecit iiber Geneseos, ubi dicilur :
B in ipso autcm est tautum una deilas, ergo diverso-

Spiritus Dei ferebatur super aqnas (Gen. ij. Et in rum personaliter una essentia, vel illa nolio
est

Psaimo : Flavil spirilus, et fluxerunt aqum (Psal. qua Deus novit omnia, non esl Deus dc Deo. Deas

cxlvii). Et iii alio psalmo : Spiritum saiutum tuum aulein notionem suam diligit. Quis autem est nexus
ne auferas a me (Psat. l). Et in Isaia : Requiescet etconvenieniiaPatrisetFilii, nisi Spiritus sanctus,
super eum spiritus timoris Domini (ha. xi) quiab ntroque procedil? Nonne de htijus proces-

CAPUT IV, sione dicit rsaimista : Emitte spiritum tuum et

Ident ralionibus probatur. creabunlur (Psal. cni). Quaa est enim illa Spiriius

idein rationibus potest probari. Quod legilur de sancti emissio nisi Spiritus sancti a Deo pro-
nirmeris, ad numerata referendum est, quia quod cessio.
dicitur de proprielatilxis sabjectorum, ad ipsa sub- CAPUT V.
jer.ta referendum est„ linde, cum in arilhmelica di- Similitudinibus sic.

calur, quod « sola unitas indivisibilis simplex est Similitudinibus ideni prubatur : vestigium enini
origo omnis pluralitatis, » ad res snbsistentes islud Trinitalis apparet in anima. Mens humana mcminit
videtur referendum : sed in creaturis illum existens sui, diligil se, varie intelligil se. Hoc si cernimus,

subsistens invenilur aclu et nalura simplcx et in- nondum quidem Domini Trinilalem, sed imaginein
divisihile, quod non sit aliqua specie compositionis Dei cernimus. llic enim quaedam apparet trinitas,
compositum, Ergo in alio existente oporiet nos in- memorise, inleliigentiae et amoris. Uxc igitur tria

venire illam ineffabilem simplicitalem : reslat ergo polissimuin tractemus, memoriam, intelligenliam,

el banc esse in Creatore, cum in crealura inveniri voiuntaiem : hsec tria non sunt trcs vitse, sed una
non possit. Quia sicut ab unitaie indivisibili omnis vita, nec tres meutes, sed una mens, una essentia.
procedit pluralitas quse divisibilis est, ita a Crea- Memoria vero dicitur ad aliquid ; et intelligentia ,

tore- invaviabili omne procedit variabile, quia et voluntas, sive dileclio, similiter ad aliquid di-
lpse tnanens stabilis dal cuncia movert. citur ; vila vero ad se ipsam, et mens et essentia.
Ei sicut iu unitatc et numero resultantCreatoris et Hsc igittir tria eo sunt unum, qtio una vita, uns
creaturseimago, ita etTriiiifalissimilitudo : in pro- mens, una essenlia , et quidquid aliud, ad sc ipsa
prietate euiin unitaiis quodam modo resultat vesti- singula dicuntar, et simui non pluraliier, sed sin-
gium Trinitatis, quia, ut apud arithraeticum legitur, gulariter dicuntur. Eo vero tria sunt, quo ad se
unitasgignilseipsam. Inter unitaiem autem geiiitam isvicem referuntur; ista iria sunl in mente horoi-
et gigneiitcm quxdani invenitur seqfialitas. In quo D n 's, et stint una mens, nec lamcn iittelligentia est
ergo subsistenle hoc poterimus invenire, nisi i:i memoria, nec memoria voluntas, nec voluntas in-
Deo? Deus enim gignit Deum, ct non alium Deuin telligentia, aut memoria.
a Deo gignente, imo genuit illttm qui est idem Deus Alia etiam similitudine idem probattr. suntduoe
cum gignente; etesl ibi perfecta aeqtialilas gignentis candebe sibi unitse , sibi similes, sibi a^quales; si

et geniti, sive convenienlia, seu connexus, qui di- accemianlur, unam habenl lucew, nec major, nec
citur Spiritus sanclus, in quc Paler et Filius con- niagis unius Iux quam ah.erius. Scd Iriutn est lux 1

veniunt. Unde et philosoplms ail : « Monas gignit una et individua, sieut in una Trinilate snnt livs

monadem, et in se suum reflexit ardorem (Mercu- personae, ncc una persona major quam alia, neo,

rius Trismegistus). t Ergo attt in nnllo subsislente unius major vel alia nalura qua.ni alleritis. Paler
invenies quod de uiiuate dicilur, aut iti unilate et autem spirilualiter dicitur lux, Filins spli-ndor
iiiiiitate divina reperitur. Prsetercu, sicut Deus ab Spirilus s::iicLi's flarnnia. !lcu Pater dicitur lux,
jclertto fuil sapiens, ita Sapientia sua fuii o J> seteruo quia iucel a se ipso, non ah alio, et qiiia ab eo lucct
quw ab inso procedit, et ita Sapienii.i Paiiis a Patre lux illuminaiis, id est FiliilS, el lux inflammans, id
: .scitur, el sic u$l pioles Palris : crgo Filius Tatris. e=( Spiritus sainur. Filids ideo dicititr splcndor,
407 ALANl DE INSIJLIS 408
quia sicuT sptendor procedit a liice et spieiidorc, A per Moysen jubet, abipso Moyse agaisr. AiiJer crgo
ka'5pirilus saucfus & Patre el Fiiio : et sicul flam- quam littera sonat boc accipi oportet.
ma tria facit, urit, splendescit, suecendit ; sic Spi- Item ad litteram quomodn stare polest quod
, ,

situs sanclus urit vilia, splendescit peccata, suc- Deus proliibel Ne home arel in bot<e et asino ?
:

cendii gratiam. Similiter ih sole considerantur (Dcut. xxii.) Onus aliud quodcunque tibi placel
tria : Solis substantia, radius a sote procedens ,
asino imponere, non veiat lcx, et ponere jugum
caior ab utroque exiens. ista liia in sole conside- eum asino, quasi non iicet, cum ad pascua boveni
rantur, el sunl in una solis sobst3ntia ; sol ad nul- cum asino ducere licet, in pascuis simul esse, et

lom, radius de sole nascitur, caior ab tilroque pro- compasci permitiit lex, et aiare simul probibet, ei
grediiur : tam radius quam calor cosryus est soli. interdicil. Si aucior propterea hsec vetat, quia iiosi

Tres ergo sunt, soi, radius, calor; in una tamen animal immundum esse perhibelur, cur non etiam
tubslautia sunt. Simililer Pater et Filius, et Spi- arare bovem cum equo vel alio animali iuimundo
ritus sanctos snnt in una deiialis substantia, Paler probibetur in lege? Hancnon solum in iis q<iae diela
a «ullo , Filius a Pal-re, Spiiilus sanctus ab utro- sunt mandatis, sed eliam in pluribus aiiis lcgalibus

qne ; Patcr selernus, Filius et Spiiilus sanctus co- cseremoniis contraiietatem videmus , nisi ea com-
.selerni Palri. B ptiienti sensu inteliuxL-rimus. Discreto itaque et
divino sensu hax inielligenda sunt el discutienda.
2^7 CAPUT VI.
Opinio Jitdworum qui dicwit quod lex Mosaiea non Si vero legem debilo sensu accipimus, omnia legis

est abotita, sid adhuc csl observands. mandata debita observatione observare poleiimus ;

Intendunt etiam probare legem Mosaicam non

quxdam ad iitleram ctsine ullo figurarum velamine

csse abolitam, sed adhuc esse observandam in hunc dicta esse aecipiendo, quaedam ad figuram et pro-

modum : Si lcx bona est, et a Deo data est,obser- fundo velamine obumbrala esse inteliigendo : quae-

vanda est ; nwllum enim alias decretum observan- dam ad lempus observari jussa sunt, qusedam sine

dum, si Dei mandatum non observandum. Quod si

ulla temporum determinatione. Qu;e enim aiicujus

aliam observandam sacramenti pr^nunliativa erant, el veritatis figuiam

partem Christiani excipiunt, et
faterentur, suo tempore, manifestata rei atque ve-
«sse dicunt, dent nobis consiiium quomodo iltud

effugiemus malediclum : Malcdictus Itomo qui non

ritatis praesentia, oportuit ut eorum non remane-
permanserit in vmnibus qnw scripta sunt in lege
rel pra?nuntiatio et Sgura. Nam sicut ipso suo lo-

(Deul, sxvn). Legislator niliil excipit, sed universa-

quendi sensu utimur verbortim vicissitudinibus

omuia mandata observari pracipit ; Cliristiani P dicendo, erit, quandiu futurum est ipsum quod
liter
erit prorsus omittentes in praesenti, el assumendo,
autem ad suum arbitrium iegis et mandatorum ;

obsertantiam determinant. est cumque ipsum jam piteteriisse signiflcantes, ;

utiniur, fuit : sic in rebus praenuntialivis alicujut

CAPUT vn.
sacramenti, ubi praesensmanifestatursaeramentum,
Delerminulio praimissorum. scu signum.
ejus jam superilue servaretur figura,
Ad Iisec primo respondemus legem essc bonam, Quae aiicujus mysterii significativa non erant, sed
"*ta Deo dalam dicimns , ac iueo quidquid in ea seu fidei veritaiem insinuant, seu charitaiis aedifi-
scriptum est, divino sensu intellectum, suis tem- calionem commendant, et a Judffiis et Christianis, non
poribus observatum et observandum esse sentimus; ad tempus, sed in perpetuum servanda suut, eorum-
ea vero divino inteileetu intelligenda erant, quse si que transgressio nullatenus potest mala non esse.
ad iitteram accipiinus, multa sibi repugnantia vi- CAPUT VIU.
demus. Cum enini Moyses dicat : Vidil Deus cuncta Opinio Judworum, eui dicunt qnod dh inm sanetio-
quat fecerat, et eranl valde bona (Gen. i), qtiid est nes ut lunc non -sunt mittandce.

quod in lege quxdam dicantur munda, quaedam Ilem Judaei sic opponunt si scrmo Dei ad tem- :

immunda? Ad iilteram quidem non est iinmun- D pus servandus est, eoque sermone annihilato, alius
dum, quoniam est valde bonum nec solum ea pro- alio tempore observandus est, sieque per lemporum
:

liibentur in lege, quae sui natura nociva

sunt bo- vicissiiudines divinse sanctiones mutanuir, quo pa-
mini ad vcscendum, verum etiam quae gestuju- cto quod dicitur In wternum, Domine,
ratum erit :

cunda, et seque saiubria ad comedendtim existunt. pertnanet verbum tuum? {Psal. cxvm.) Et illud :

Ab>uid ergo sacramenti hsec in se eonlinent, quae, Ccelum et terra iransibunl, verba autem mea non
iicet a Deo dicla sint, tamen a se invicem ad iitte- transibunt? (Marc. xm Mcalh. xxiv.) Quid autem ;

ram omniuo dissident. in cxordio auleni, inter alia interesl, cur Dcus hoc aniinal immundum judicet,
pnecepta, de faciendo attari Dominus Moysi ibi ita illud autem mundum ? Hoc uii permitlit, illo uti
praetipil : Altare de terra facietis mihi (Exod. xx) prohibeat ? Quis euim audivit scnsum Domini, aut
in seqnentitus autem kgitur sic : Fecit itaque quis consiHarius ejus fitit (Isa. xl), utillud agi per-
Moijses altare thymiamatis de lignis setim (Exod. mittat, illud fieri probibeat ? Jussis obsequendum
xxx vi i). Et alibi : Fundavit bases ameas in inlroitu est, et ei obsequi summa virtus est : ptobibuit
tabernaculi (Exod. xxvi et xxvu). Multum itaque iieri, ergo nou licet, ideoque si postca fiat, peccatum
adversum videtur, ut aliud u aiiter quam Doniinus esse, ac dignum pcena debila puniendum. Ut crgo
409 COIXTRA HjERETICOS LIBfti QUATUOR. — LiE. HI. 410
servemus litteram, iiguras ccntemnamus; Silieram, A habentem, qui iRsndata Dei laeditafur, ae tnedl-
ut servemus alterum. Quae ratiocrgo est damnare lando apix! se rmr.inal die ac uocic, non solum
alterum? Servemus ergo iilieram, servemtis et lit- sibi utitem, sed etiam aliis. iluic non est associan-
terse figuram : maneat parvo sensu nostro litlera, dus alter rnoribus indiscretus, scnsu idiola, et litte-

maneat etiam et addatur spiriluaiis (si concessa sit i ib imperitus, quia non solum verbo est inulilis
nobis a Deo) mysterii ialentis inselligentia. Absti- sed suo pravo exemplo aliis nocivus existit.

neamus a porco, quia lex jubet (Levii. xi), absti- CAPUT X.

neamus et ab eo, si quiri est quoii pe.r porcum Quibus anctoritatibus et ralionibus probaittr quod
sigiiificatur peccaltun ; non aremus in bove et asino,' lex, quanittm ad iilleram, morlua sit.

qnia legislalor probibuit, el si aliqua inteliexerimus Quod aut veius iex in desuctudincm abierit

per asini et bovis copuiam, fas est vitare, imo pec-- auclorilatibus et ralionibus potest probari. Ait
catuin est nou evitare. !ta et de caeteris. Jta eiiim enim Dotninus per prophelam Consummabo lesia- :

le.\ adimplenda esse censetur, et adimplctur. mentum novum sitper domunt Judtt, el super domum
CAPUT IX. israei (Buruch. n). Qtiitl vocavit novum testamen-
Solutio prwmissorum. lum, nisi legem Evangelicam ? qtia supervenienle,
Ad hxc dicimus quod sernio divinus nuilo niodo ^ vctus dicitur cessare, qnia simul servavi non potcst
amiihilalur, divinas sanctiones non taulantur, quia ulraque : adveniente enim veritale, dicitur umbra
Clnisius non venit solvere icgein, sed adimpiere cessare. Item, David ait in Psalmo ; Quoniam si

(Matih. v). Unde ipse ait : Amen dico vobis, iola voluisses, sacrificium dcdisssm tilique, liolocaustis

Wiutn, aut unus apex non proileribit a iege , donec nondelcctaberis (Psal. l). Et Isaias : Sacripcia ve-
vmnia fiant (ibid.). Non igitur vuit cam solvere, stro odivil auima mea (Isai. i). Ilem : Sacriftcium et
sed adimplere. Lex prohibet homieidium, Chnstus oblationem noluisli, uures aulem perfecisti mei. Ho-
iram odium lex prohibet
et : adtilierium cainis ,
locauslum ei pro peccato non postutusti, etc. (Psal.
Cliristus et ipsum appetitum cordis. Nobis lex xxxix). Et atibi : Non in sacriftciis tuis arauam te

piohibct tiii carne porcina, et ea tunc abslineiitia holocausta, etc. (Psal. xlix). Non accipiam de domo
nobis necessaria erat, quoniam veritatis futurse (i- lua vilulos, ncquede grcgibus tuis hircos tibid.). Vi-
gura erat, et ligura servanda erat donec adesset denius etiam apud Judaeos in magna parte cessare

ipsa verilas. Nunc autem nobis necessaria non esi, quae ad legem pertinent : non enim cst apud Ju-
quando ipsa veritas figura?. jam pr.xsens adest theos sacrificium, vel hostia non propheta non , ,

quamvis abstinere lieeat, et mulli nostroruni absti g lex, non sacerdos, non templum non locus sacri- ,

neant non solum ab ea, sed ab omni carnc, el uno iicii, et, quid opus ire per singula ? in maxima parie

et eodem judice se nostrum quisque tuelur. Moyses aboiita est lcx Yidetur ergo quod lex loctim non :

carnem suillam appellavit immiiudam [Lecit. xi), habeat. !n Sebale etiam loquitur Elias, quod mun-
uii ea proliibet et propterea dicilis; uti ea non
, dus duraturus est per sex miliia annorutn, et duo
licet. Moyses hon alius, sed idem ipse carnem suil- millia fuisse vanitatis ,
quod refertur ari tempes
lar.i dicit mundam et vakle bonam, et eam ad vc- quod fuit anle legero Mosaicam, duo vero millia

sccndumsicut caslera; scribit Deuni fecisse Lonam, legis Mosaicse, sequenlia duo millia, Messiac. Sed
ct ideo dicimns quia uti ea licet. Postquam enim manifeslum est, plus quam quatuor annorum miliia

dcnunliavit Demn fecisse otnnia, el pisces maris, iransiisse; ergo manifestum est legem transiisse, et

et volucres coeli , et cuncta animantia terrre, in Messiam venisse.

quibus esl anima vivens, non longe infia subdiiiit :
CAPUT XI.
Yidil Dcns cuncta qum fecerul el crani valde , Quibus rationibus nluniti Jodaii probant Messiam
fco.ua (Gen. i). Quod valde bonum est, nulla ex non venisse.

parte malum est ; quod vero nulla ex parle Probant etiam Juda>.i Messiam non venisse, in

iiialum esi, quoniodo maium. et iminundnm est? D huuc modiim : Ait Isaias : Erit in novissimis diebus

Quklquij ergo in carne suilla est, non malum tnons domus Doirini prmparatus m verticc montium,
aut iinmundum, setl niundum et vuldc boniim est, M fluenl ad eum omnes gentes. Venile ct ascendamus
alque uli licet. Quia vero per hoc animal volupias ad monteni Domini, et ad domum Dei Jacob (lsa.

et imniundilia figuratur, immundum proptcr hoc n). Si autcm jam Cbristus venil, ulii in toto orbe
animal csse judicatur, et ea immundiiia uli non terrarum nisi apud gentem pauperculam Juilieorum,
licet. Si crgo munduni el immundum esse animal dicilur , ascendamus ad mouiem Dei Jacob ? Alii

intelligitur, et eo uti, et non tui nobis permitlilnr. eniin dicunl : Eamus addomum Petri ; alii, ad do-
Eailem ralione licet et asino arare, el piobibetur mum Pauli ; alii etiam , ad donium Martini; sed

na aremus in bove et asino. Qui crgo lerram colit, nnllo modo ad domum Dci Jacob. Aiuliani adhuc
aret in bove et asino, si mclius non potcst, quia Cliristiani de advcnlu Clirisli sequenlia : Et con/la-
Dcus perinitiit, qui ha?c omnia humanis tisibus bunt gladios suos in vomeres, el lanccns suas in fal-

crcavit. Seil bos qui ungulani lindil et ruminat , ad ces : non tevabit gens contra gentem gladium ,
nee.

excolendan) terram omnino idoneus, rectorem Ec- cxcrcebunlnr utlra ad praiium libid.). Nunqoid
clesiae signat discrelutn, in his quac agit sensuni oido militaris jam conflal gladios suos in vomeres,
 4M ALANl DE INSULIS II?
et lanceas suas in falccs ? vix fabri sufficiunti vix A puli de tribu Juda descendenles , duraturi eruni
ferrum suflicit armis niifitaribus fubiicandis. Ubi usque advenlum Chrisli, qui est exspeetatio gen-
terrarum mveiiiri potest, non levabii geus conira lium. Reges fuerunt in Israel <Je tribu Juda, a Da-
gentem gladium? gens conlra genlem, effusis viri- viil usque ad Jpsiam.^ostea duces usque ad nati-
bus, praliatur, regnuin adversus regnuni cxcilalur, vilatem : sed lempore nativitatis Christi, regnavit
ab ineunle ipsa pueriliiale quisque ad pralium alienigena Herodes , nec poslea ducem vel re-
exereettir. Conslat ergo quod Chrisliani aliter longc gem habuerunt Juda:i de tribu Juda. Ergo Messias
de Christo et de adveutu ejus quani verum sit, cre- yenit.
dant. Idera manifeste ostenditur ex verbis Danielis, in
CAPCT X». illoenim capitulo ubi introducilur Gabriel Ioqtiens
Solutio Clmslianorum. ad Danielem in hunc rnoduin Sepluaginta flebdo- :

Ad hsec respondenles, diciuius quod jam vene- mades abbreviala; sunt super populum luwn, et super
runi illi dies novissimi, in quibus prceparutus est urbem luam sanclam, ul consummetur prwvaricnlio,
tnons Domini in verlke monlium (hai. n). Mons et finem accipial peccatum, et deleatur iniquitas, et
ille Chrisltis est, in quem jam universi fines lerrae adducatur juslilia sempilerna , et impleatur visio, et
credum, jdm adoranl in conspectu cjus univcrsae proplmlia,etungalurSanctnssanclorum.Scilo,etani-
familiae geiitimn , et uiia concordi voce dicunt : madverte nb exitu sermonis,niiterumcedificetuTJen-
Eamus ad monlem Domini, et ad domvm DeiJacob tatem usque ad Clnistum ditcem,ltebdomades sepiem.
(ibid.), id est ad domum Dei quera coJuit Jacoh, el hebdoinades sexaginta dum erunt (Daniel. ix). Hh
quem coluitAaron ideo ostenditur unum Deut»
; verbis, Christi incarnationem designat angelus, qui
esse et eorum qui ante legem fueruni fideliuin, el legein el prophetas implevlt, peccata lulit, et justi-
eorura qui sub lege exslilerunt, et eorum qni nunc tiani adduxit, et unetus estoleo laslitiae prae cousor-
existunt credenlium in Deum. Quod autem arguuut tibus suis (Psal. xuv) et proponil Iiebdomadag
;

nos super iioc quod dicimus, eamus ad domum noii dierum, sed annorum ul septeni anni sint ,

Petri, ad domum Pauli, ad domum Martiui; nulius liebdornaJa una ; abbrevialas vero dicit, ut inlelli-
qui sane sapit, hocita dictum intelligit nuliain :
gamcs annos iunares, <jui brcviores sunt solaribus,
quippe domuni Petro vel Paulo facimus, sed in ho- undecim diebus. Sepluaginia ergo hebdomadte an-
nore atque memoria Petri seu Pauli, eam Deo de« norum solarium, faeiunl annos quadringentos se-
dicamus, nec ulli ponlifici dicere fas est in conse- piuaginta quinque. Et vero, al> exitu sermonis ut
cralione ecclesiarum : Tibi Pelro vel Paulo hanc Q reaedificetur Jerysalem, usque ad Christum ducein.
domura cousecramus sed potius dicitur Deo con- ; iluxerunl anni lunarcs quadringenli nonaginta
secrari. Et
quamvis univers.fi ecdesiae Dco consc- nuiueraiiturautem, a vicesimo anno Artaxerais, in
creutur, tanieu una estdomus Dei, una Dei Ecclesia, quo Nehemias pincerna ejus impetravit ab eo, nt
quae esl oranium iideiium conventus. Jemsalem, et restituit eos in
restitucreniur inuri
Ad hanc doniunn Bei accedit qui de unitate Ec- multa angustia, Ab i!!a, inquam, licentia a rege
clesise esl. ; in hac domo Dei adoratur iij««s mon- aceepia, et usque ad Cbrisli passionem, fluxenwt
tiiini, ei Christus, Sanctus sanctorum. Hic prccala anni lunares quadringenli nonaginta ; elhiec smmna
reraittuntur; iion solum homicidium prohibetur, annorum computalur, secundum annos regurn qui
verum etiam ira et odium tollitur ; titi gladio et descendeiuiit,usqueado'jlavumdecimumTiben!C«-
iancea non permittitur, quia qui renuntiat ira et saris, ei siaiim desoiatio (Dan. ix). Iulercidit LViniei
odio, fas ilii est ut renuntiei lancese et gladio : niodicum de aediticatione faeta per Neiiemiam, di-
multo quippe facilius est conflare gladium suura in cens, el rursus tedifieabilur -plateu , et muri in an-
vomerem et lanceaia suam in fulcein, quam timore gusiia lemporum (ibid,), de septuaginta Hehdomatlis
cordis suhiiiisso, humilem fieri ex suiierbo, servum superavil Daniel ultimam, diceus : Confirmabit rni-
ex libero, abnegare uxorem, domum, iilios, agros, " •'«» paclum hebdomada una (ibid.), quod inielliijen.

arma, equos, cl omnia quse possidet, ad baec ut ,

dum est, de iribiis annis el dimidio quibus pradi-
se ipsum abnegel. ln hac domo Dei adimpietur quod cavit Cbristus, et quod patribus promiserat confir-
per Isaiaiii dicitur : Yilulus, leo, ovis, simul mora- niavii. Nam jani tres anni et dimidium unius heb-
buniur, et puer parvulus minabil eo» (ibid.). Par- domadis novissime praterierant, quando baptizatus
vulus Iconem et ursum minat cum agno cum in est Dominus, et in dimidio, ejusdem hebdomadis
domn Dei pastor, id esl pralatus, nobiii et ignobili, residuo, circa (inem, deficiet hoslia et sacrificium
potenli et impotenti, forti et iiilirmo imperat, puer (ibid.), id est, venienle vcrilate, cessabunt umbrse,
non senEU, sed malitia parvulus. et in templG erit abominatio desolationis (ibid.), id

27S Quod autc-in Christusjam venit, variis au- est ahominanda et desolanda erunl sacrificia post
ctoritatibus probatur. Ait Jacob : Non auferetur mortemChrisli, etusque ad finem mundi durabit lia;c

sceplrum de Juda, nec dux de femorc ejus, donec desolalio (ibid.). Supra posuit Daniel tempus morlis
veniat qui miltendus esl ; el ipse eril ecspec.talio Christi , dicens : Fa pqst hebdotnades septuagihia
c;entiutn (Gen. xlix). duas (subaudi.et sepiimam el'novissimam,quanri in
Sensus esl, quoJ regcs vel duces Isracliliei po- duasparles divisiinus) occidetur Clirislus, et nonerit
413 CONTRA ILERETICOS LIBM QUATUOR. — LIB. III. 414

populvs qui exm negalurus esl (Dan. ix). Dixerunt & Non me videbit homo el vivet ? (Exod. sxsin.) Mul-

enim : Non habemus regem, ni$iCmsarem(Joan. x\). tum rcpugnare videtur, ut Deus homo facius sit.et

Et alibi, hunc nescimas unde sit. Quod verosequi- ab homine, vel ipsa matre sua videri non potuit.

fur : Ei chitatem el sanctuarium Dei dissipabit po- Absit enim ut aliquid phantasticum circa Deum
pulus(Dun. ix),ad septuaginia hebdomadesnonper- fuisse credatur!

linel.sedpropbeiaiejiiporeailvenltrselmonisCliristi CAPUT XIV.

prophelavit, quid veiilurum erat populo qui noluit Soluiio Christianorum.

eum reeipcre, dicens : Et dissipabit chitaiem ei San- Ad hsec dicimus quod nccessitas maxima fecit at
cluarium populus Romanus cum duce suo ienturo t Deus hoino (ierel, el per humanitalis sua? myste-
et finis erii vaslilas, et post finem belli, ttaluia a De.o rium nos redimerel : rationabiioeniin fuit, ut sicut

in alernum desotatio. Ex liis manifestum est Cbri- per peccatum hominis genus humanum perierat,

stum jam vcnisse. ita per homiuem reduceretur ad vitam. Sed purus
Quaro etiam a Jutheis pto quo peccato !n tanta liomo hunianuni genus redimeve non poterat, ui
msseria sint constituti, et in tam diuturna capl.ivi- supra dictum est, quia hominis non cst opus bo-
tatc delenti. Anliquitus cnim capiivilas eorurn vel nuin, sed Dei ; bonum cmm quod fit in bomine, a
per septuaginta annos , vei patilo amplius io^itur Deo est, rion ab hoinine. Ad hoc ergo ut bonum
prolongxta fuisse ,
peccatis eorum exigentibns ageret ex se, oportuit enm essc divinaa natuiK. £x
sed uosnitenlia ducti, a captivitate liberabantur. hoc crgo quod Deus iionio fuit, bonum opus facere
At, post passionem Chrisf.i, in captivilale continue potutt, ei non solum actione, sed etiam auctoritate,
dclenti sunt, jam per mille annos et amplius ; sed quo geuus hutnanura potuit redimere. flo.no igilur
pro qiiibus peceatis tam diuuirna captivitate deti- faclus est, non id desinens esse quod erat, sed as-
nenlur. cum non transgrediautur modo legales nb- sumeiis quod non erat, non ccnversioue divlnitaiis
servantias, sicut olim transgtediebaniur, nec lc- iw carnem, sed assumplione humanitatis in Deum,
guntur unqiiara roelius Segem observa-.se, quam dicimus bominein factum. Et sicut anima rationalis
modo observant. Restat, quod pro pecealo quod et caro propler uniiatem person», unus cst humo,
conuniserur.t in Chrislum, niodo puuiantur. quamvis aiterius nalurse sit anima, alieritts caro :

nec anima convenitur in carhem, nec caro in ani-

CAPUT XIII.
Quibus aucloritalibus probant Judmi Chrislum non niam, sed manente utraque natura, persor.se eon-
fore Deum. servatur unitas : iia Deus et bomo per unitatem
Probftnt ctiam Judaji Ciiristum non fore Dcum, C personie, uuus est Cliristus, quamvis Deus nec i:s

ancloritatibtis, sic : Non assumes nomen Dei lui in hominein convei6US fuerit, nec liomo in Deum ; seti

vanum (Exod. xx). In vanura nomen Dei assumit, divlsa sit horainis et Dei natura, indivisa Dei et
qV, homini nomen et cuitum divinitatis attribuit; hominis persona , conscrvetur el adoretur unitas :

nam si vanitas esi omnis homo (Psal. xxxvw), qui neque enim omnia quse ab aliquo inotio iiunt aliud

hominem Deuni credit ct Denm appellat, homini quain eraut, desinunt id «sse quod erarit. In awi-
nomen cultumque divinitalis ailribuif. Item, inlege dentium enim quorumdam alleralioue, cum honio
scriptum est Qni fecerit $e Deum, occidutur \Deut.
: nigcr fil albus, seu albus niger, superveniente al-
siu). Nullus ergo hnmo est Deus. Pneterea , si tero, perit oninino alterum ; et cum sit ex ihermi
nnUa est apnd Deum transmulalio, nec vicissiludinis factus armatns, vel ex nudo indulus, seu ex induto
obumbrciio (Jncob. i), quomodo penes eum potest nudus, nihil prorsus in se sic olleratus lionro vci
licri lanta rerum alleratio, ut Deus homo fiat, Crea- accipil vel amitti.t. Suscepil crgo Deus hominein
tor creatura, ei incorruptibilis credalur esse factus in unitate personic, ingenita Lonitate sua, non
corruptela? Qitomodo accipitur : In principio, Do- noslra , es ntulta necossiiate, rton sua, sed nostra.

mine , lerram fundasti , et opera manuum tuarum Ergo Deus immutabilis secundum quod Deus, imi-
sunt ceeti; ipsi peribunl , tu aulem permanes , et tabiiis seciindum quod bomc; incircumscriptus in

cmnei sicut vcstimentum veterasce.nl; tu auiem ideni divinitale, circumscriptus in hiisnanitato, irivisibilis
ipse es, et anni lui non deficienl (Psal. Quomodo
ci). secunduin diviuitatein , visibilis secundnm huma-
idem Deus ipse esl, si alleratus , homo potest nilatem. Et sic non assumiturncmeri Dci in vanura,
iicri ? Si De.tis est iiiimensus,quon;odoparva liunia- quia Christus non lantum est homo, sed Deus, cui
norum divisionc membrorum potuit dimensus cir- nomen cultusque diviniiatis ascribilur. Nec est
cumscribi ? St Deus est iinmensus, et incircum- recens ve! recenler Deus, quia xternus Deus et ab
scriplus, quo arguiiientalionis genere diciiur, quia .'eterno Dcus, nec ipse fecit so ipsura Deum, quia
dimensione cnrporea circtimscriptus tolus sub substanlialiter est Deus. Ille enim facit se Deum,
anguslo uno Maliis ulero potuit comprehensus le- qui fingil se csse Deum, cnm non sit. Nec est Deus
ncri? Adhuc, si Deus estquo niliil majus vel suf- alienus, qui vcre cst Deus ; dii vero gentiura alieni
licientius cogilari potest ,
qua nccessitate coaclus, dii dicunlur, quia falso dii nurtciipantur.

iiumanse calamilalis parliceps, tanloruni factus es( CAPUT XV.

consofs malorum? Denique, si Deus factus homo ,
Quibus auclorilatibus probalur Chrislum esse Dcum.
quomodo stabit qucd ipse locutus est ad Moysen Chrislum autem esse Dcum, multa: piobant au-
 415 ALAKI I>E INSULIS 416
etoritates. Ait eniro Jeremias : Hic est Deus noster, A intravit ineiTabiii mo&o. Christus auteni dicitur
et non cestimabitnr alius ante eum ; hic adinvenit fuisse iilius Josepb (Lue. m), quantmn ad hominum
omnem viam disciplina:, et deiit illam Jocob puero opinioiiem, etquantuiu ad educaiionero. Secundura
suo, ei hrael ailecto suo; in terris visv.s est, et cum quam acceptionem, ilii qui alios nulriunt, eorum
hominibus cohversalus est (Baruch ih). Item Michscas patres dicuntur. Verum est qij.od sine cognitione
ail : El lu Betlilehetn Ephratha, nequaquam miuima viri lege naturae nuila potest concipere vel parere,
est in millibus Judce ; ex le enim eijredietur dux qni sed in miraculis non esi quserenda iex naturas.
regai popntum meum Israel, ei egressus ejus ab iniiio IHud sutera quod Judaei negant scriptum esse in
a diebus aleruicaiis (Mich. v). J>e eodem aii Amps : Isaia : Ecce virgo concipiel ei pariet, etc. Septua-
Praparare, hrvel, in occursum Doniini Dei tui (Amos gima interpretes, viri fide ei scientia approbati,
jv). Et alibi de eodem Isaias ait : Et vocabitur ita inierpreiati siir.t, et ita interpretari voiuit ipsa
nomen ejus, admirabilis, consiliarins, Dens, (orlis, piopheta, dicendo et scribendo, ccce , abscondita,
paier fuluri saiculi, princcps pacis (Isai. ix). El ali- dicuvit, conciniet, et pariet piium; sed si communi
bi : Proplcr scelus quidem populi mei percussi euin sensu abseondita, domi reclusa intelligitur,
id est
(ibid.); non proplcr suum, ae si dicat Pater Per- : et nihii aiiud, quid mirum, quid novum, in eo eon-
misi quidem CIn istum pati, non propter pcccatum cepti' et ejus mysLlerii signum esse voluit cum ait

suum, sed propter populi dilectum, quia ut Isaias Propler hocdabH Dominus ipse vobis signum : Ecce
teslalur : Ipse peccatum non fecit, nec inventus est abscondita. concipiet , etc. Hsee igitur nisi sublilius
dolus in ore ejus (ibid. ; I Pelr. n). Si ergo verum inletligaiitur ,
pueiili omnino sensu ct inanf diela
est quod C. Job testatur (23) : Non est komo qui esse a propheta considerantur ;
quod quia credi
non peccet, nec infans cujus esl vita unius diei super ei dici absurtlum cst, sensus est abscondila, id est
vcrum est quod David testatur
terram, Si Omnh : ab amore virili et omni eontagione peccali conser-
homo mendax (Psal. cxv) et alibi Non justifica- ; : vata, concipiet. h\ Syro eliam idiomate, qnod aflins
Hlunn conspecluejus^omnisliomoviveiis (Psal. cxui); est Hebraico, alma inlerprclatur virgo et ubi ha-
plusquam hoino est.qui peccalum non fecit. Dicius bemus virgo, in Hebrseo babetur alma.

esl Christus Emmanuei, id est nobiscum Deus, hoc CAPUT XVI!?.

est» Deus manens iu natura nostra. Quibns auctoritalibus et rationibus probatur quod
CAPUT XVI. B. Virgo manens inlacta, Ckrislum concepit.
Quod autem gloriosa Virgo manens virgo eonce-
Quibus auclorilatibus munili dicnnt Christnm non
tsse conceplum de Virgine, pit, et sine virili semine, mukiplex insinuat auclo-
C litas, et roultiplex etiam ratio. In Ezechiele legitur :
Coftantitr etiam prsedicli assererc Chrisium non
Et dixit Dominus ad me : Porla hcec clausa eril
esse conceptum de Virgine. Ait enim auetoriias :
el non aperietur, et vir non intrabil per eam, quo^
Rorate, cceli, desuper, et nubes piuant jnslum, ape-
niam Dominns solus ingressus esl per eam, el er.it
riatnr terra,elgerminetS;dvalorem(hai. xlv)'. Quid
clausa principi, princeps ipse sedebit in ea, ut come-
per terram significatur, iiisi Maria mater Chrisfi ?
dal panem coram Domino, per viam vcsiibuli porlie
quai esl hujus terrac apertio, nisi Mariae defloratio?
ingredieinr, ctper viam ejus egredietur (Ezech. sliv).
In Ezeehiete etiam legiltir, quod ciausa pcrta ape-
Hoc, ad litteram nemo potest explere nani Domi- ;

rielnr principi (Ezech. sliv). Quid per principem

ims Deus qui per prophetam loquitur, ait Costum :
intelligitur, nisi Christus, filius Joseph ? Et de ipso
mihi sedes esl, terra auiem scabellum pedum meo-
Christo, niater ejus ait : Ego el paler tuus dolenles
rum (hai. lxvi). £t alibi : Cmlum et lerram ego im-
quwrebamtts te (Luc. n). Praeterea, quomodo polest
plebo (Jer. xxni). Si, inquam, Dominus Deus Israel
aliqua conctpere vel parere, nisi viro cogtisla? Ubi
tolusubique est, unde ingressus esl per porlam
aute.m Chrisliani dicunt : Ecce virgo concipiel et
iilam, et quo ingressus est, si Deus incircumscri-
pariei filium '(Isui. vn), tcxlus Hebraeus non Iiabcl
ptus? Quomodo euni in porta sedere ad Jiticram
virgo, sed potias abscondila, vel occutia.
^ accipi oportet? Quomodo clausa erit principi, si
CAPUT XVII. ptinceps ipse Dominus Detis Israei ingressus esl per
Sotutio Chrislianorum ad prcedicla. eam, et sedebil in ea, ut comedal panem coram Do-
ffis auctorilatibus respondemlo dicimus, quod per rnino, quem panem, panem ? unde
vel cujusmodi
aperlionem non intelligitur defloratio, vel iibidinis factum est, vel Comedet Domi-
unde delatum est ?

foediias, sed conceptionis fecunditas : aperta fuisse nus Deus Israel, et coram Domino quis est alius ,

dicitur quantum ad Christi ingressum , non aporla ipse Dominus, tit comedat coram eo panem Domi-
per virum, sed sicut fenestra vitrea dicitur apeiiri nus Deus Israel ? Quia ergo ad iilteram liaec accipi
radio solis, non per fiacturam vel per divisionem non possunt, per portam, alitid intelligi oportel, ut
aliquam, sed quia radius cam intrat secundum sui orania considerenlur , et considerata iieri posse
subtiiitalem naturae. Hoc modo, imo subliliori, di- videantur. Dominus ergo Deus Israel ingressusest
citur porta claus;) aperla esse principi, quia Clm- per portam illam, ad nos egressus exiit, quia Deus
stus utcrum Virginis, per virginiiatem clausum, homo facius in uterp Virgints ex earne Yirginis

(28) Job xiv, secundum versionem LXX. Vid. Cj-prianum, serm. 4 contra Judwos, et S. Leonem. serm.
'. Dc nativitate.
4H COSTRA H/ERETICOS LIBRi QCATSOR. — LIB. III. 418

{noft aliter ab originali peccato foret immunis) sicnt A homo obnoxius erat Dcccato original! et pro prse-

in Psalmo dicitur : Tunquam syonsus procedens de varicalione primi parenlis aito Dei decreto, post

thalamo suo {Psul. xvin), ad nos homoexiit, stijiie morlem, aniinadeseendebat ad inferos, opportunum
Jeremia testante : In lerris iisut est, et cum komi- erat ut per Cbrislum ab inferis liberarelur genus

nibus conversatus esl (Baruch. w). Porla haie erit hamanuro, et per Christiim in coelum reverleretur.

ciausa, quia viro clausa erit, nee vir transibit per 278 *« CAP13T XIX.
eam ;
eam ingie-
clausa principi servabitur, ut per Quibus aucloriiaiibus probalnr quod omnes ante
Chrisli advenlum ud iuferos desceudebant, et qnod
diatur, quia Dominus Deus Israe! ingressus est per
necessarium fuit ad reducendum genus humanum,
eam neque enim ante conceptionem et partum
:
tu Dcus hominem assurneret, et sibi monem subji-
maler ejus viro cognila fn ii. qnoniam clausa poria eeret.

erit, et vir non transibit per cam nequc post con- : Quod auiem omnes animsj anle Cliristi adven-
ceptionem et partum Christi inater ejus viio co- , tum, ad infernum descendebant, intiltiplex probat
gnita fuil, quoniam clausa ciii, ct clausa ,ser vabi- auctoritas. Ail iacob Descendam ad inferbs luyens :

lur principi quoniam et lotum boc Dominicae

, filium meum (Gea. xxxvn). El alibi ad filios siin-s

incainalionis mysleiium sola virlule tlivina, sine ail : Deducetis canos meos cum dolore ad inferos-
bumano conlagio peraetum est. Qnod dicit Isaias :
° (Gen. xlh). Unde B. Job, cui, Domiuo leste, non
Rorale, cceli, desuper, el nubes pluaiU Juslum (Isai. erat vir sitnilis in terra (Job n) : Jnferuus domus
xly). Rore, inquil, et nube roelesti, boc est sola mea esl, et in lenebris slravi leclutum menm (Job

creatione et operatione Dei, sicut paulo post sub- xvu). Tamen, liberationis spe ereelus, paulo post

dtt : Ego Dominus creavi eum (Jsai. xlvi). Aperta addidit : Scio quod Redemplor meus vivit, et in no-

est tena, id est uterus Virginis , et prolulit Saiva- vissimo de lerra surrecturus sum, el in cafne mta
torcm. Prineeps ipse sedebit in ea, quoniam in ea videbo Detim Salvatorem meutn (Job xix). Qui Re-
quoque humanitale quam Cbristus pro nobis- as- demptorem lesialar, venundaium sive eaptivalttm
sumpsit, nmnia silii subdila accepit. Ilem Isaias eese, et redrmplum esse non iiificiatur, audi et
ait f-Generalionem ejus quis enarrabil? (Ptal. l.) bealtim David Deus redimet animam ineam de ma-
:

Si ea lego nascendi natus est Chrislus, qua alius nu inferi, cum acceperit me (Psal. xlviii), et acce-
bomo, cur generatio dicitur inennrrabilis ? Per iioc plam ab inferno aniinam, et redimendam dicit ab
ergo quod incnarrabilis dicitur, alius modus na- infenio. Unde et alibi exsi;Ilans, dicil : Domine,
scendi in Chrislo fuisse intelligilur, secundum quem eduxisti ab inferno animam meam, salvasli me a
ipse conccplus est sine viriii semine, Spiritus san- P descendentibus in lacttm (Psal. ix). Cui dicit

cli operalione ; et sic, mater Chrislo virgo pcrnia- eduxisli , sauasti me, nisi ei de quo in alio psalino
nens, Christum concepit. Item, si Christus con- dicit : Iter fucite ei qui asccndit sttper oecasum ,

ceptus est de virili seniiue, et seminibus patris et Dominus nomen illi ? (Psal. xcvn) ci quoniam so-
maliis conceptus est, in pruritu libidinis concepius lus super occasum ascendere nolnii, audi quid
est, et sic in peccalc naius, quia omuis in con- subditur : Asr.endisti in allum, cepisti caplivitalem,
cupiscentia natus, peccatoest obnoxius. UndeDavid dedhti dona hominibus (ibid.). Ezechias quoque mo-
loquens in persona tfumani generis, ait : Ecce enim riturus ait : Ego dixi : In dimidio dierum meorum
in iniquilulibus cohcepius sum, et in peccatis conce- vadam ad porias inferi (Isai. xxxvin). Et poslea
pit me mater mea (Exod. xlviit). Et in lege prse- . subdit Tu aulem eruisti animam meamul non periret
:

eef-Mun fuit, tft octava die puer circumcideretur, ut (ibid.). Ha;c, inquara, spesjustorum erat tuncmo-

ab originnU peccato liberare-lur. Unde scriptum in rieutium. Nemo ergo in coelum ascendebat, sed
lege : Itomo qui octav.t die circumcisus non fuerit, oinnes qui tunc moriebanlur descendebanl ad in-
peribit de populo suo (Levit. xn), subaudi, aelerna- fernum. Ne ergohomo in aelernum perirct, restitui
liter. El alia aticioritas quod infans unius diei
dicit, bominem oportebat; reslitui autcm non poterat,
non est sine peccato (Job xiv juxla LXX). Sed, si D nisi Dous hominem assumeret, neccssitatem no-
Christus sicut quilibet alius in iniquitaiibus con- stram subiret, contra adversarium caiisidicus noster
cepius esset, el in peceatis mater eura pepcrisset, existeret, el noslraj aclionis ncgotium agens iri

quid ab alio differrel?quomodo Iiber inler moituos suadendo, just« ralionis judicio advcrsarium cxcu-
existeret solns? quomodo gcneralio ejus inenarra- liens,causam r.ostram finirel. Reslituendus itaque
bi.lis diceretur? Sed generalioncm cjus ideo obs.tu- Deo eral homo ac per hominem , qui Deo semet-
,

puit, cl iiienarrabileni dixit Isaias, quia neque in ipsum abstulcral. Quis autem de communi massa
iniquitate maler eum concepit, neque in peccaiis reslilucret, vix enim sibi justitia cttjusque sufficil,
pepetil; et ideo inter mortuos liber solus exslitii quanlo magis et proximo? non esl immunis a pec-
(Psal. lxxxvii) : ergo, quia sine peccalo eonceptus cato infans cujus vila est unius diei super lerrarn
est, sinc virili semine conceptus esl , etsicmatcr (Job xiv, juxla LXX). Quod si novus, vel aliunde
ejns eum sine peccalo concepit, crgo cum virum natus homo, scu angelus faclus homo, lioniinem
in concipicndo non cognovit, in concipiendo, virgo liberaret, non sic ad prisiinum ingeniis dignilalis
pormansil. Et idco quia Christus fuit sine peccato, stntum restitui posset, cum angelis liomo par crea-

boininem potuit liberarc a peccato. Et qnia omnis lus esset, non natura , sed rstionis, et conccssa
419 ALANl 1)E INSULIS 420

iiberlalis gratia. Ergo quia soli Deo creatori ob- A »>l per gratiam. Isaias eliam ail : Et ascendet sicut
noxius erat, ad suradem libcrtatis statitm , seu virgultum coram eo, et sicut radix de terra sitientt,
per hominem sc.u per angelum reslitui non valc- et non est ei neque decor, unde nec reputavimus eum;
bal. A quo cnim quis a servitiife redimilur, ei ad vere languores nostros ipse tulit, et dolores noslros
serviendum obnoxius esse judicatur. Quio ergo per ipse portavit ; ipse enirii vutneralus est propler delicta

srlium plena hominis restiltitio tieri non valebat, nostra, attrilus est propler scelera nostra; disciplina
neeesse fuil ut Creator creattn-ie snbveniret, erea- pacis nostrce super eum, livore ejus sanali snmus
luram Crealor sul)iret, ul pei ipsum Creatorem omnes nos,siculoveserravimus, unusquisque nosirum
homo rcsiilulus, soli Creatori ad serviendum ob- in viam suam declinavil, e>. Dominus posuit in eo ini-
nosius esset, et lioslis jurisdiclionem supra huma quitatem omnium nostrum; oblalus est quia ipse
iium genus amitteret. Nihil ergo in Ciiristo suum voluit, el non aperuit os suum. De angustia et de
bostis imenerat, qui neque in iniquitalibus ccn- judicio sublatus est. Generalionem cjus quis enorra-
ceplus erat, neque in peccatis partus fueiai, neqtte bit? propterea dabit impios pro sepullura, et divites
ullam prorsus peecali niacuiam vivemlo contraxe- pro morte suu, eo quod iniquitalem non fecit, nec in-
ral. Quia ergo prsesumplio fnit injusta, cum mnrs venlus esl dolus in ore ejus, el volunlas ejus «» mann
invasit eum in quo nihil reperil, et in quo nihil B Dvmini Hoc totum ail Chri-
dirigetur (Isai. liii).
omnino juris habebat, jnre ainisit eam jurisdietio- sium referlur. Ascendebat Christus tanqinm vir-
nem, tjuam peccalo primi parenlis in honrinum , gultum, quando profickbal mlate ct sapientiu apud
primnm ejusque posteritatcm obtinueial. Mors
, Deum el hvmines (Luc. n). Vere languores nostros
itaque Chrisli , peccali originalis apud Patrcm ipse lulil , id esl abslulit, et dolores nostros ipse
liosiia et propiliatio ftiit. Prinio, quod liumani gc- ponavit, id est asporlavit. Ipse enim vulneratus est
neiis plena et integra restitulio exstilit, reseratus propter delkia noslra, altrilus est propier scelera
est in ejus obitu paradisi a:iitus , remotns est il!c noslra. Et quoniam universa liseo propria voluntale
giadius versatilis et flammeus, cum iu crucis pa- noi! coactus pcrtulit, iticirco adjecit : Obtatus est
tibulo moriens, et affixus, ait ad iatronem : Bodie quia ipse voluit, et non apernil os suum. Hoc idem
tnecum eris in paradiso (Luc. xscm). Tunc quoque assumpta homilMS esse videtnr, cxtera quae se-
adunptetum est quod dic.tum est in Osea mors, quuutur, homiuent excedunt, et solius Dei sunt :

eramors lua; morsus i>.iut ero, inferne (Ose. xw). De angustia el de judicio subtatus est, quia mor-
Igitur iliius restiiutionis noslraa sacramentum in luus, ab ipsa morle detineri non potuit, cnjus ge-
prophetis habebamus promissum, aliquando pci- neratio est inenarrabilis. Quoincdo enim Deus con-
rerurn fignras , aliqnando per verborum senigmaia ;
s.ubstaniialem Fiiium ex se gignat anle tempora,
aliquando evidetits et apes-ta pvomissione. Primis et semper, quis enarrabil? quomodo praedestinatis
illis lernporibus loquens Deus ati Abraliam de hoc temporibus ex matre sine •yirili semine homo crea-
sacramento. ail : lu semine luo benedicenlvr omnes tus sit, et eum Deus assumpserit in unitate perse-
gcp.tes teruz {Gen. xxvi). Qtiando nimirum univer- nse, qnis enarrabil ? Propler scelus quidem non
suro genus bumanuiii sub maiedictione primi pa- suum , sed populi mei , percussi eum. Quid enim
rentis oppiessum . per euut ab iilo matedictu ali- sceleris admrsit, 9111 peccalum non fecit, nec inven~
solvitur, et benediclioiii atque gratise priori resti- tus esi dolus in ore ejus? Et in Psalmo legilur : Fo~
tuilur : nani in Isaac gcns bcnedicta non est ulia ,
derunt manus meas el pedes meos, dinumeruveruni
nulla gens ditioui ejus &i!bjecta fuisse legitur. In omnia ossa mea (Psal. xxi).

David vero et Salomone, qui regibus lerrse iliius CAPUT XXI.

forliores et potentiores exstiterunt, quomodo gen- Quibus auclorilatibus probatur qudd Christus vere
tes benedicentur, cum omnes circumquatjne, pra;- resurrexit a morluis, et ad cceloi ascendil.

ter ludaicam ei* adversae, et eontra eos semper De resurreclione etiam Cliristi multa a sacra
dimicantes fuere? De successoribsis eonim regno D Scriptura habemus Jestimonia. Ait Oseas ; Duabus
fugalis, captivatis exhifiredatis, fruslra mentiouila diebus viviftcabit nos, el posl duos dies suscitabit nos
haberetur. In Cluisio jam restat ut ha"c inteili- (Ose. vi). Quod aperlius testiinonium de passione
gsmtur. et iniellecla omnibus modts arfiinpleantur, et morte Chrisli, et resurrectione? Uem in Psalmo
Aiibi etiam dieit auctoritas : < Qui edusisti vlnctos iutroducitur Filius ioquens ad carnem suam : Ex-
«8e lacu in tiyo non erat aqiia. » surge, gluria mea,exsv,rge,psaiteriumetcithara,fzlK.

CAPUT XX. (PsaL lvi). Gloriam suain vocat Christus bumanani

uaturam suasn,. in qua glorirualus esl, in qua glo-
Quibus avctorilatibus orobatvr quod Christus pasius
sit ad Ht»s liberanavm, et peccals KOstrii delen- riosa egit. Eamdem vocat psalterium, quanlum ad
dum. carnis gloriiicationem , et asccnsionem, quia psal-
Quod autem Christus passus sit ad nos liberan- lerium resonat a superiori. Eamdem vocat citha-
(lum, et peccala nostra delendum, multfc asserunl ram, proprer passiones quas humana Christi riatura

aucloritales. Legitiir eniin in Psalmo : Dominns sustinuit, quia cithara resonat ab inleriori. Et in

Tegnmi' a ligno (Psai.xcv). Hoc lignuni vocalur Psalmo ait Chrislus : Quoniam non dabh sanctum
ciBi Douimica, per quam ChristUS in nobis regna- tuum vidcre corruptionem (Psal. xv). Et alibi : Et
421 CONTRA HJERETICOS LIBRi QUATUOR. - LIB. IV. 422

Tefloruit caro mea (Psal. xxvti). De ejus ascensione A sunimnm ejus (Psal. svm). Et in dialogo Isai*,

Ifgitur : Ascendil in allum, caplivam duxit captivi- tibi iiilroducnntur angeli admirantes Chrlsti ascen-

tatem (Ephes. iv). Hic insinuafur, quod Christus sionem : Quis esl iste qui venil de Edom, linetis

ascendit in coelum et duxit secuin animas sancto- veslibus de Bosra ? (Jsai. lxiii.) Et in Ps&lmo :

rum qtiae prius caplival» lenebanlur in inferno. Quis esi isle Iiex glorix'.' Dominus fortit el potens,
,

De eadem Clirisli ascensione alibi legilur A sum- :

Domiuus potens in prwlio (Psal. xxm). Hscconlia

mo cotlo cgressio ejus, el occursus cjus usque ad Judxorum errores dicla sufficiant.

LIBER QUARTUS.
CONtRA PAGANOS SEU MAHOMETANOS.

CAPUT PRIMIIM. B ex Virgine Maria. Ratione eliam idcm volnnt

27® ter
astruere : Yirgo Maria per se (alio non mediantc)
Quibus aucloritdtibus et rationibus dicunt pagani,
seu Mahometani , Christum conceplum fuisse de Chrisium uon geiuiil , nec de virili semine eum
(latu Dei communi. concepit, nec divina substantia; ergo de quodam
Nunc contra Maliometi, discipulos styli vestigium niedio inter ralionalem creaturam et Deum ; setl

veriamus. Cujus Mahometi monstruosa viia, mon- quid est illud medium supra hominem , et infra

struosior secta , monsiruosissimus fiMis, in geslis Deum, nisi flatusdivinus, quoinsufflatapeperil virgo

ejus manifeste reperilur ;

qui maligno spiritu in- Maria. Si flalus malerialis imprasgnat lerram, ct

spiratus, sectant abominabilem invenilj carnalihiis facitcam germinare, quid mirum, si flatus divinus

voluplalibus consonani ; et ideo, niulli carnales fecundavit Mariam ?

cjus secla illecti, et per erroriim varia principia CAPUT 11.

dcjecii, miserabiliter perierunt, ct pereunt ; tjuos Solutio Chrislianorum ad prannissa.

communi, vttlgo, vocabulo, Saracenos vel pagarcos Ad lioc respondemus, quod iili qni hsec conan-
nuncupant ;
qui cum Ghristianis, ir. hoc consonant, tur asserere, indigent sensu et pcena, ideo enim
quod tinum Deum, universorum creaforem affir- materialis flatus non est, quia ipsc i» incorporea
manl ; \n hoc tainen cuin Judaeis conveniunl,, quod substantia est , nec babet instrumenla flandi Bt

ir. divinauoilatetriiiitatem abnegant. Ad quos con- fauces, elc. Si enim corporeus esset, viiriablfis

futandos, quie contra Judaeos de unitale et trinilale esset nee in omni loco incircumscriplibilis esset.
«fiximus, dicia sufficiant. lili non in omnibus Mo- Quod autcra incorporeus sit, probaiione non indi-
saicae legi concordant, sed ad suum nutuni , ab get, cum omnis ralio tam humana quani divina
ulraque quaedam excipiunl, quae observanda esse lioc irrefragabiliter affirmet. Fiatus ergo Dei, sive
asserunl non ralione ducti, sed vohintale iracti.
; Spirilus Dei, dicitur Spiritus sanctus, qui proccdit
llli asserunl Chrislum nalum de Virgsnc, etMariam a Palre et Filio, de quo dicitur in Gcnesi : Spirilus

Virginem pennansisse, et Chrisluin de Spirilu Dei, Domini ferebatur tuper aquas (Gen. i), el Cbristi

id cst de flalu Dei cnncepium fuisse. Spiiilnm au- spiriius ubivult spiral (Rom. vni). Si Spiritus san-
lcm Dei non inteiligunl teriiam in Ivinitalo perso- clus animi voluntas est, ralionalis cst ct inateria
nam, sed potius naluralem flatum, quem reperimus lis flalns non est.Ilem Aposlolus ait, quod Spiritns
in homine, et in omni alio animante. Dicunt eliam (sanctus scilicel) postulat pro nobis gemitibus ine-
Deum iiisuinasse in Reaiam Virginem, et ila tle iilo narrubilibus (ibid.). Chrislus ctiam ait : Ile, prce-

flaiu Virginem concepisse. Quod volunt auctoriiate D dicute evangelium omni creaturm , baptizantet in

et laltone probare. Ait eniin auctoritas : Flabil nomine Palris,et Filii, et Spiritus sancti (Malth.
Spiritns ejus, et fluent aqucc (Psal. cxlvii). Spiri- xxvni). Hic Spiritus Dei comparalur Palri et Filio,
lum islum dicunt naluralcm Dei flatuui. El in Ge- et ila cst uua in Trinitate persona. Dc hoc Spiritu
nest legiiur : Itispirtivit in faciem ejus spiraculum dicitur : uqux (Psnl.
Flabil spirilus ejus, et fluenl
vilce (Cen. n). 3Ioc sic intelSigtint : Deus flatu suo cxlvii). Quando enim Spiritus sanctus per graliain in-
iiuplravil, vel insufflavit in corpus Adse,et iiacrea- spiiatur peccaloribus, qui dicuntur aquae per fluxum
lus est spirilus tn Adam illo flalu divino. El dcco- peccaloruin.aquajfluunt^idestpeccaloresconvertun-
dein flatu inlelligui.t quod legilur in Evangelio : tur, fluiiiit per fluxum lacrymarum, per pcenileiiliae
lamenlum. Quodautem Dominus
-
Ituufjlavil Ckristus in discipulos suos,et ait: Accipite dicitu.' inspirassc
Spirilutn sanctum (Joan. De eodcm item in- xx). j5piraculum vitas in corpoic Ada3, sic inlelligendum
lelligunt, quod dicit Gabiiel ad Mariam Spiritus : e.sl,>:pintum hominis creando cuin corpori hominis
sanctus tupervenicl in te (Luc. i). Et illud, quod infudit. Per hoc autcmCIirisius rtialerialiter insuffla-

Christus dicilur csse conccplus de Spiritu sancto, vitinapostolos, signatum csl.quod graiiam Spiiilus
m autcm Spiri-
. ALAM DE INSUUS
A impassibilis. Pratere», .Indecen» esset Christum
* 2i

de
ancti Infandebal in eos. Supervenlt
infudit fiafu divino conceptum , et sic quodam modo Dei
tus sanelus in Virginem gloriosam, qusa ei
Filium crucis subire patibulum.
suam graiiam. Eadem ralieiie, dieitur coneepisse
de Spiritu sancto , id est opere Spirilus sancti, CAPUT IV.

non de subslanlia ipsius; ipsa enim virgo sola Dei Solutio. prwmissorum.
atiCtorilate de sua carne Chrislum concepit, sine
,
Ad hoc dicendum quod Christus, secunduni quod

alierius commislione. Nec alius intelligilur

rei
Dei Filius est, nec passus, nec mortuus, nec susci-

flatus, ut jam diclum est, malerialis a Deo

proee- fatus est, se.d secundum infirtnilalem humatiae na-

dens, ralionalem crealuram excedens; quia si alitis Uirce, quam assumpsit de Yirgine. Quia ipse si

malerialis (latus procedcrel a Deo, atit esset ejus- carnem assumpsit, aut passibilem habuit aut im-
rieui naiurae cum Dco, aut non, si esset ejusdena p&ssibileiu ? si impassibilem, undeeam assumpsit,
naiura:, crgo esset Deus, et ita de divitta nalura con- cum omnis caro passibilis esset ; si passibilem as-

cepil Yirgo, quod diclu et iuteilecUi horribile est sunipstt, patl et mori potuit, t-A ex divinitalis vir-
asscrere. Si illeflalus non est divinae nalurse, qiuc- utte a nioriuis resurgere. Sed earo Viigiuis passi-
rilur, cujus nalurai sit? si incorporese nalurse cst, bilis eral, et ex illa passibili carnem assumpsit, et

et non divinac, angelus vcl anima esl, cum spiritus sic passibilis fuit. Quod aulem Christus Dei Filius

sit; et ita B. Virgo de angclo vel de anima conce- etsecundum hoc immortalis; et Filius Vir-
fueril,

pit. Si corporalis est, npn alius qnam aerem esse secundumhoc morlaiis, diligenter superius
ginis, et

videtur, et ita absurdum est quod seqnilur, utdi» probaium est et quod Cbrislus passus, mortuus,
;

cauius B. Yirgincm ex aere concepisse. Quieiittir suscitalus, superius variisprobavimus auctoritali-

eliam, utrum ex solo flatu facta sit illa coneeptio? bus ; quod mortem subiit secnndnni
et sic Cliristus

Si ex solo flatu fartus est Christus, vel ipse flalus carnis iniirmitatem, non hoc roputavimus Christi

factus esl liomo, fujt ille flatus vel anima Cliristi, miseriam, sed dignationem, ex summa Dei miseri-
vel uiiitas aiiiinai Clirisli : si fuit unilus ariimse cordia et dignationc fuit, quod Clirislus carncm
Cbristi, phy&icus fuisse videUir; eorpus eliam quod assumpsit : mortcm subiit, non quod hoc meruis-
Chrislus liabuit , fuit de carne Yirginis aut non ? sel, sed ut a morte nos per morlem rcdimeret. Si

Si non fuit de carne Virginis, Filius Virginis non enim rcx alius misertus servi sui jacenlis in lulo,

fuit. Unde ergoorigincm habuil? Si de

Virgine ha- lutum intraret, ut scrrum libcraret, non hoc ascri-
illis duobus
fcuit, fuit ille flatus iihitus carni, ut ex berctttr miseria; regis, scd dignationi.

iierel. conceplio, et illo flatu animaretur caro, ad q CAPCT V.

hoc nt Christus fieret homo. Opinio pngatiorum, qui dicunt homines in aslerna
Adhuc nobis objiciunt verilatis iitimici, in hunc bealiludine cibo ei poiu moteriali reficiendos esse.

modum quomodo Chrislus

:
fuit Filius Dei, si non Dicisni etiaiii proedicti pagani, in aeterna bealitu»

fuit conceptus de substanlia divina vel de fialu dine bomines maieriali cibo et potu rcliciendos
Dei? esse ;
quod aucloritatibtts conanlur probare; aiunt
Ad hoc dicimus, quod Christus secundum huma- cnim Deum Judseis, si bene agerent, promisisse
nam naluram, fuit Filius Yirginis, sectmdum di- terram flnentem lacte et melle; sed hoc intdligi

vinam, Filius Dei, ab aeterno natus a Patre secun- non poiest de materiali terra proniissionis, quia

dum divrniiatem ; in tempore do Virgine secundum non manaijacle et melie, ergo rcferendum est ad
humanitatem, Quod autem Christus fuit Deus et paradisum, in quo beati reiicieuiur lacte et melle.
iioreo, supra, conlra luerelicos el Judaeos probatum Et Christus promiilens suis aeteinara refectionem ,

est diiigenter, Qt ideo ad prsesens bis superseden- ait : Vl edalis et bibalis supra mensam meam in

dum est. Non ergo secuudum quod Jiomo, Filius regno Patris mei (Lue. xxn). Christus etiam legiiur
Dei, nisi per gratiam, secundum quod Deus, Filius postresurreclionem favum mellis comedisse, ut per
secundum naluram, Si enim de divina natura
D lioc insinuetur, quod homines posl resurrectionem.
Dei
secundum quod honw concepius ,fui»sel, nuilo relicienlur melie.
modo esset, nec alius eo defeclus
variahilis iis
CAPUT VL
fuisset.
Solutio ud prazmissa.
CAPUT III.

quod Ad hoc dicendum, qisod in aeterna beotitudine,

Qpinio paganorum, qui dicuiit Ghristtts fuit
impassibilis ct immortalis. non eiit materialis refeclio, sed spiritualis quia
Prsedieti pagani asserunt Clirisium iromortalcm, bomines spiritualia cotpora babebunt, non potn
impassibilem fuisse, quia conceptus est de Dei fia- vei ctbo indigentia. Quia, sicut attestanle Christo,

mine, et ideo dicuut, ipsum non fuisse passum, homiiies in paradiso neque nubent, neque nubenlur,

mortuum nec a mortuis suscilatum sed as- sed erunt sicut angeli Dei (Rom. xiv), malerialibus
vel ,
;

homhiem posuisse cuin alimentis non reficientur , scd erunt sicut angeli
serunt, loco sui alium ,

eum cruci affigere quod ila nituniur Dei, cibo et potu non indigentes. Et Aposlolus ait,
Judaei vellent ;

quod esca et polus non sunt regnum cmloruxn; ear.o

asserere; si Christus de flatu divino conceptus esl,
etiam ct sangnis regnum Dei non possidebunt (I Cor.
sicut flatus divinus incoi rupiibilis est, ita C.liri.stiis
425 CONTRA ILERETiCQS LIBRI QUATUOR. - LIB. IV.

xvi), id est alimenla caniis et sanguiiiis, in regno A pagani dicant Ciiristum fuisse magnum prophe-
Dei locum non habebunt. tam, quomodo aurient verbis ejus coiitradicere, qui
Ad iitl.eram etiam de terra promissionis inleliigi dixit mulierem non esse dereliriqueiidam nisi causa
potest,quod de terra manante lacle ei melle di- fornicationis; ipsi autcin muUis aiiis de causis re-
ctum est terra enim il-la fertilissima
; est. Vel, per linquunt uxores.
lerram manantem lacle et melie, paradisus ccelestis Sunt etiam quidam inter eos ,
qui dicunt mulie-
inieiligitur, qui manare iacte et meile dicitur, pro- rem relictam a marito, jion debere ad eum regredi,
pter aeterna; et interna? refeclionis dulcedinem. donec aller cum ea conveniat, et sic prsevaricaiores
Mensam etiam suam quae eril in regno Patris sui, iegis et Evangelii facli sunl. In iege enim seriptum
vocat Clirisius spiritualem bealorurn refeeiionem. esl ut si quis uxorem sttam qualibet ex causa dimi-
Quae spiritualis refeclio niiiil aliud erit, quam di- serit, et voluerit a& eam quandoque regredi, in ipsiv.s

vina fiuitio. Unde in Psalmo : De lorrente volupia- fil arbitrio, si taraen alter eam non fcedaverit ; si
iis lum polabis eos (Psal. xxxv). alter eam teligent, ab illo in perpetuum prohibita
Quse autem major insania, quam assererc h?ee est (Dext. xxiv). In Evangeiio tamen licitum non
esse healorum praemia, esum mellis etpottim lactis? est homini nxorem suam sine eolpa formcationis
!

Suslinuerunl martyrts lot persecutiones , ul ad dimittere et qui dimissam alterius in uxorera ac-
;

has pervenireni refeciiones? voiuit Laurentius uri, ceperit, aduiler et moechus judicatur (Matth. y).
in cratieula, ut ad hsec perveniret gaudia? Snspen- Item, si Christum tanlum fuisse prophelam cre-
snsest Vincentiusiiiactileo, ut hoc fruerelur cibo? dunt, et de Virgine natum, et de flalu divinn con-
Certe, si Deus daiurus csset suis malerialia fercula, ceptum, cur non celebrant ejus conccptum , vel
credo qnod elegantiora daret eis cibaria. Chrislus ortnm ?

autem post resurrectionem non ideo comedit, ut 27g quater CAPUT IX.
per hoc insinuaret resuscitalis necessaria esse Opinio Ulorum, qui dkunl quoi sola ablutio eorporis
per aquam suffieii ad remissipnein peccc.ti.
cibaria, sed ut per hoc probaretur ejus resurrectio
vera. Affinnanl etiam praedicti, solam corporis abiu
CAPUT VII. lionem per aquurn faciam, sufficere ad peccati re-

Quod pagani asserunt, quod licitum esl eh plures missionem ;

quod volnnt multiplici aucloritate pro-
lutbere simul uxores. bare. Ait enira Ezechiel Effundam super vos aquam
:

Dienrit etiam oraedicti licituin esse eis piures mundam, et mundabimini ab oinnibus inquinamentis
fcimal babere uxores. Quod nituntur probare aucto- g vestris (Ezech. xxxvi). Et Joannes fuii bapiizam w
ritate Patrum Veteris Tesfamesti, qui duas uxores aqua lantum (Marc. i). Naaman etiam ablulus in
habuisse legnniur, ut Jacob David et a!ii multi. ,
Jordane, liberalus fuit a morbo leprse (IV Reg. v),

ijiiaenim ratione eis iicitum fuit simul h&bere per quod signatum est quod aiiquis per solam aquae

plures uxores, et non modernis? Sed hocnon as- ablutioaem liberatur a peccati Borde. Praefati pa-
serunt nisi ut luxuriae satisfacianl : tota enim vita gani his aticlorilatibus ducti , »sseruut qucUi-

eorura in fetore luxuriae est. Itaque, sit. ijetmortale peccatum homini remitti per solam
CAPUT VIII. aquaj ablulionem , sine contritione vei confes-
Solutio pradictorum. sione.

k& hoc dicimus, quod una dicitur esse unius CAPUT X.

unde et Dorninus unam nondedit Ad* uxorem, et Rezpofisio Chrisliancrum.
piures, qnod etiam sacramento deservil; per hoc Ad hoc dicimus quod sufficit discreto et adulto
enim signiQcatur quod uua est Sponsa Chtisii, id
,
corporis ablutio, siue coniritione et confessiooe
est Ecciesia. Unde et Laniech morlaliler peccavit, puero vero, non sine Trinitalis invocalione, sicut
qui primus plures uxores habuit. In Vcteri aulem superius in traclatu contra haerelicos nfiultipliciter
Teslamento, licitum erat alicui pluresiiabcieuxoies D probalum est Ezechiel autem aquam illam vocat
:

ad miiHiplicandum rciius humanuni , ad divinum mundnm, quod sanclificetur per verbum juxta ii- ,

cniium; tunc tcrram ceplebat fecundiias, nunc au- lud : Accedil verbum ad elementum, ct til saera-
lem in Novo Testameulo coalum debet replere
, mentum. Joannes auteni 11011 baptizavil in peccati
castilas : A lenipore enim Joanuis Baplistce, regnnm remissionem, vel saiictificationein, sed in significa-

cailorum vim patiiur, et violenti rapiunl illud (Mallh. tioncm, nec peccata Joannis baptismo remittcban-
xi). Hinc, ut ait Aposlolus : Quandiu vivil mxdier, tur. Ablutio vero aqtiae qua Naaman purgatus esl
alligala est viro, ul non possit alii nubere ; similiter a lepra signat baptismum Christi, quo tjuis libe-

virmulieri, ut non possit uliam duccre (1 Cor. vn) ratur a culpa. Ablutio aquae qua iit peccatt remis-
unde vir si plures habet, adulter est ; et sicut una sio in baptismo, iterari non debet, quia siguificat
mulier non potesl siniul habeie plures viros; sic passiouem Christi et mortem, quae iieranda non esi,
unus vir nec pluresniulieres simul. Item dicii Apo- nec sacramento baptismi debet fieri injtiria. Semel
stolus, quod vir non habet poleslatem sui corporis, ergo valet aquse ablutio, id est baptismus, puero
seU mulier (ibid.), et sic, vir, vivenle uxore sua, vel adulto, iterata vero non prodest. Erraut erg,o

non potest accedere ail aliam. Cuin ergo praedicli pagani qui singutis ablulionibns corporum suorum
Patrol. CCX. 14
4S7 ALASi DE LNSCLIS m
credunl sibi remilti peccatum mortaJe. Si ertim hoc A tein, sed poslquam benedictione ponlificali sancti"
essel, viderelnr esse peeeati incentivum. Isti etiam licattir in memoriam Dominicae passionis , jam
raulla in lege veteri observant, et ita quodammodo crucem , non riivino, sed debito venerationis cuftu
judaizant, qwia porcum non comedunt, plures u.xo- atlollimus et e olimus. Alio enim modo bomo adorat
res simul ducunt sed superius conlra Judxos dili-
; Deum, quam crucem. Deum adorat propter ipsius
jjenter probavimus, jam legem abolitam esse : et divinitatem ; crucem vcneraliir, propter passionem
hoc Paulus multipliciter probal, et eum essequasi Crucifixi. L't ergo paucis acbreviter includam ver-
idololatram, qui legcra Moysi observal ad lilleram; bis, nullam omnino Christianus divino cullu rei
quia veniente veritate, debet unibra cessare, et ve- alicujus adorat efligiem ; debiio tamen bonoris cullu
niente signalo, cesset figura. Chrislus etiam oslen- sacras sanciorum adoral efftgieset picluras. In boe
*Iit eam esse consummatam, et in se esse impletam, eliam nobis insnltanl, quod dicunt nos plures fa-
eum dixit : Consummatum esl (Joan. xix). cere deos, quia plures adoramus sanclos, ut, Pe-
CAPUT XI. tium eiPaulum, etc, nulla enim debelur adoratio,
nisi Deo ; qui enim culiuin divinum creaturie at-
Vpinio Judmornm et Sarucenorum conlru Clirislia-
-IIquiu Christiani liabenl imagines
nos, -
in ecclesiis
T,
Iribuit , idololatra esl. Ad illud dicendiim , tiuod
»

Nobis eliam insultant pagani tum Juilseis, qnia " illaui speciem adoralionis quae debeiur Deo, et
habcmus imagines in ecclesiis nostris, et sculpii- Gtaeoe, dicilur talria, Cliristianus non exhibet crca-

quo vHemtir obviare prseccplo divino, quod

iia, in
tura, sed cam qme Graxe dicilur dulia, qu:y de-

ait : Non facies tibi scnlptiles , nec omnem simili- belur hoinini et angelo. llla qtife debelur Deo con-
ludinem quce esi in ccelo vel in lerra, vel in aquis, sislit in dileclione, oralione, gloriftcatione , obla-

vel sub terra (Exvd. xx; Deut. v). Et Propbela ait : tione , ut Dcum diligat homo super omnia, offerat

Confundantur omnes qui adorant sculptilia, elc. ei, lanquam Creaturi, se et sua, hunc cultttm nenio
{Psal. xcvi). Christiani auiem effigianl Deuin su- exliibcl trealura;. Sed homo tenetur tliligere proxi-

blimi sedentera solio, manuque pornecta signantem, mum tanquam sc , ei exltibeiu reverenliaoi ali- .

et circa eum magno dignilatis pricstigio, aquilam, quando tit majori, aliqtiaiuio utpari, benigtiilatem,
hominem, wlulum el leonem.has efligies exsculpant, aliquaiiiio ut minoii. Non ergo nitires deosconstitui-

fabricaut et dcpingunt; unde possunt el ubi pos- inus, sed unum Deuin divino cuitu adoramus.

suiil, adorant et colunt. CAPUT Xili.

CAPUT XU. Gpinio paganorum, quod neminem debem salutare,
Solutioymmissorum. nisi fuerit ejusdem secice cum eis.
q
Ad boc dioimus, quod si lex Mosaica pi-ohibuit llli etiam de quibus strmo pra'ce»si!, dicnnl nifl-

nulio modo lieri sculptile, pecravit Moyses qui fecit lum saliilandum esse, nisi fuei ii ejusdem seclse cum
imagines cherubim, el posuitin lemplo : in corona eis. bieuut enim, quod cuin eis non debeant ha-
eliam aurea, quse in leira Philistiira deienla esl, bere pai ticipium salulationis , cum quibus nou
ut aiunt Hebsfei, sculpla? erant imagirics reguni. A sunt liabituri communionem salutis : Si euira
simili videtur ,
quod possunt dcpingi imagines exconimunicatis non est oflercnda saltitaiio, muko
sanctorum, et imago Christi, ut honiines pcr ea mimis illis , cum quibus nuila liabetur communi-
qnae vident «d invisibilia invitentur, et per signan- catio.

lia, significatavenereniar ; qiiia, sicut script;e lii- CAPUT XIY.

leisesunt cleiicorum, ita picturaj laicorum. Legi- Refeliilir prwmissa opinio.
«ius eliam in Isaia , Isaiam Doraiiium sedentem vi- Sed ipsi sibi contiarii sunt ; dicunt enim sibi

disse super solinm excclsum, el serapliim stabat s«- licitura esse allerius legis uxorem duccre, qtiod ct

vcr illud (Isai. vi). Si Isaias quod vidit imagiuaria antiqui Patres fecisse lcgiiniiir, ut David, qui gen-

vel matcriali visione, vel corporalt, volnil reprse- lilem duxit uxorem, matiem videlicet Absalonis, et

sntare, non videtur absurdum esse, ui redigeret D Salomon, liliam regis ^gypti. Si enim eis ii< itum
in picturara, quod redegerat iR scripturain. est uxores ducere alienigenas, multo magis licitum
Siniililer, legitur Ezecbiel (cap. i) vidisse simili- est salutare, vel pro eis orare. isti colunt culicem,

Utdines quatuor animalitini, scilicet, Itominis, leouis, et degluiiiirit cainelum. In muitis eliam aliis sibi

vituli , et aquilae : quod ergo Iegilur Ezechiel vi- siint contiarii. Quaidam eniin cx veteri lege susci-

disse el scripsisse, non poiest Christlaiius ad nie- piunt, qusedam excipiunt : similiter, ex Evangclio,

inoriam pingere?Compeieiiicr eigo inandaium legis et sibi multipliciter conlrarii sunt. H;e sunt vulpe-

accipiendum est, imo sicul ipse legislator decla- ctilii: Samsonis, quae in caudis fuerunt conjunct<e,

ravit, intelligendum est : Aroit, inqoit, facies scul- in facie disjuncta3 et divisse. Illi enim dicunt Chri-
ptile, el causam demonstrat, non adorabis ea neque sluni tanla; fuisse dignitafis et sanctilatis, ac Maho-
cotes. Exclusa igitur perfldi cultits idololatria, facia mettim, vel eliam majoris, quandoquideni dicant

suiit abeis.et fieri possunt a nobis sculplilia. Ctcla- Cliristum non fuisse mortuum, Mahoitieluni autem
luras faeiinus et sculpturas, sed divino cultii uec asscrant defuncluin , et eiiaiu mnnifesium cst Ma-

•sdoramus, ucc colimus eas, nec ipsam crucem fa- hometum fuisse moituum , cl a canibits dcvo-
ctaui dicin.asquod io se, vcl ex se habcai virtu- ralum.
 429 LIRER DE PLAXCTU NATUU^. j 30
Si Ciiristus non e«l morXnus, ubi dicent eum A Concluiiu linjus operi*
esse, in coalo, vel in lerra ? In terra manifestum est Erubescant ergo bajretici de faiso errore, Wal-
eum non esse ;
relinquilur crgo, quod in ccelo. Sed denses de excogiuto dogmate, Judas? de legis Mo-
quando ascendil in coelum, cum passus; vel mor- saicae observalione, pagani de abominabiliwfore.
tuus ,
vel suscitatus, secundum cos, non sU? ConverlanUir hseretici ad calholicam uoitatem ,
Qusrilur etiam ab eis, utrum Christtis judicatu- abrenuntiantes pravis dogmaiibus ; Waldenses pra*
rtis sit mundum ? Nonne iegiu.r in libro Danielis v j s persuasionibus, Judan observantiis carnalibus,
(cap. vii), quod IJbri conscientiarum apcrientur in pagani supersliiiesis opinionibus, ut sic ad veram
die judicii, et veluslissimus dierum sedebit, et sin- unitatem perveniani, et a vera unilate fidei, ail ve-
gulos judicabit? Hajc aulem inntiil in via, ut boc ran5 jeternae beatiiudinis unitatem aseendanl. Quoci
judicium consequerelur in patria. noWs praesIare digoetur Jesus Christus Dominus
Dicanl eiiam, opinio sua quibus notetur mira- nosler, qui cum Patre et Spiritu sancto vivil et
culis?Ap«d eos fiunt miracula per antiphrasim. re gnat ur.ns Deus, per cronia sacula ssculorum.
Relinquitur ergo falsam esse eorum opinionem, Amen.
qua; non munilur raiione vel auclorilatc.

Esplicii quadripartita Magislri Alaui editio cmilru Ittereticos, 'Waldenses, Judceos el paganot,
Inferius habebatur :

Fiileliier exlraclwn cx manuecripto in Bibliotlieca Cisterciensi asservato. xvni Martii 1655.

Franciscus du Chmin nricr Cistereii.

LIBER
DE PLANCTU NAXURJE.
AD LECTOREM*
Jg^S^iberhir.taminexempiariSiusmsi.qiiamalioruniauctonimciiatffiiiihiis.diversass^irtiluriiiscriptio»
nes. Nonnunquani enim, ut in exemplari abbaii* Cysoniensis, vocatur, Kncltiridwn de naluris reruin,
Alias, iil, iii exemplari coeuobii Saneti Bertinl, Liber De canquesiione nuturte. Freqnentius tamen inscrib—
Uir, Liber de pianctu naturtB, quia nimirum auctor in principio operis inirodiicit naturarn plangentt-m
huuiani generis depravaiionein leiJuiiKjiie viliorum domin&Vitm; maxime auiem, infanili Sodomiae seeleris,
in quod, prae csteris viiiis, invehiiur, in taiitum ui diversi Auctores, integro libro epigraphem atiigan'.
Tractatus contra Sodomicr vitium; qtianquam alia quoque vitia pluriuia acenime carpat, congruaque praj-
scrihat niedia, quibus singula cxpugiiari debeanl. Pono, opus est, ul verbis uiar dticioiis exiinii, Roberti
Holkolh in cup. 10 libri Sapientia;, lecl. 118, lilt. A. scienlifice mullum etcuriosc composilum, eoque tiiulo,
gravts^imis quibuscunque aucloribtis lamiliare ut ex eorum- scriptis patct. Adeo, ut ctiam cdeluis
;

ilie polygraphus Leo All.itius, cloquentiai professor, illud doctissimis suis iilustratiombus dignum repu-
tavenl, prout ipsemet testatus est, hhro &e apibus Urbanis, seu De viris iiluslribus, eorumque scriptis,
2®0
tiy.t, anno i(j"i0 c( duobus sequentibus, Rvma; fuerunl : quem librum, aniio 1655, ibidem publicavit, et Ut -

bano octavo pontifici dedicavit.

Iu hoc, inquam, recensitis a seipso elaboratis variis lucubralionibus, subjunxit Nunc illuslrat, scilicet:

Aliatius, Ubruin beati Alani, De complanclu naturm. Verum, ul Roma nuper litteris me monuit Rtinianiis
Ferdinaiitlus Ugliellus, ordmis nostii Cisterciensis clarissimus abbas, intempeslive viro superveniens iiiors,
opus iiiipeiieclum suppressit, librumque hunc, non sine rei lilterariie, adeoque et boni cotnmunis injuria,
preli beneficio privavit : quod eidem nunc landem ipsemct procuravi, usus duobus ms. exeraplaribus, qm>
ruui piimum nuhi submiiiistravit instruclissima bibliotheca abbatise Parcensis juxta Lovanium, sed valde
inuliliim, priucipio cliine Iruncalum; secundum humanissime submisit Reverendus adm. duminus, Bugo
Beeknians, abbntise Cysoniensis, ordinis caitouicorum regularium archimandrita dignissimus. Quod cum
omninointegrum et pcrfecluin essel, ac insuper vetustate sua plurimum commcndabile, illud hic fera
secutus fui, adnotando taiuen, hinc inde, lectionis varielatem, ubi sensus utramque adiuisit.

Carolus ce Visca,
prior Dunensis.
431 ALANI DE INSULIS m
28i LIBER DE PLANCTU NATUSLC
Sn lacrymas risus» in fletum gauriia verlo : A Pyramirs, liuie Veneris rimula nulia placet.
In planelum plausus, in iacrymosa jocosi Non modo Pelides menlitur virginis actus,
Cum 8U8. uaturain video secrela silere, Ut sic virgineum se probet esse virum ;

Cum Veiieris monstro naufrsga turba perit. Sed male nalurae munus pro munere dohal,
Curn Yenus iii Venerem pugnans , illos facil illas : Ciim sexum lucri vendit amore suum.
Cuniqtte suos inagica devirat arie vifros; A Gcnii templo tales anaShema merentur,
Noil fraus irisiitiaiu, non fraudes flelus adnitei Qui Genie decimas, et sua jura negant.

Noii dolus, imo dolor partuHt, imb parit.

Musa rogat, dolor ipse jubet, natura precatitr, Cttm lianc elegiam lainentabili modulatione cre-
4
Ut donem flehdo, flebtle earmen eis. briusreeeiisereiu,mu!ier (27) abimpassibilisnuindi
Heu quo ! natura; secessit gralia? ntorum peniliori dilapsa palatio, a<i me maiiirare videbatur

Forma, pudieisiie norma, pudoris amor accessuin; cujus erinis non mendicata luce, sed
F!et nalura, silent mores, proscribiiur omnis propria sciritilians , non similitudinarie radiorum
Orphanus aveteri nobiiitaie pudor. reprxsentans eifigiem, sed eorum elariiale nativa
Ai tivi generis sexus, se turpiter horrct naturam praeveniens, in stellare corpus c.aput efli-
Sic iu passivum dcgcnerare genus. B giabat puella:; quod duplex tricatuia diflibulans ,
Femina vir factus, sexus denigrat honorem, superna non deserens , lerrse non dedigtiabatur

Ans magicie Veneris herniaphroditat eutn. oseufo arridere. Quoddarn vero lilioli tramilis spa-

Prsedicat et subjicil, fit duplex terminus idem, tium, sub obliquitate deeussata, crinis dividebat

Grammalicse lcges ampliat ille nimis. liiigiiim , nec illa unqnam obliquiias vultui cral

Se «egat esse virum, naturse factus in arte dcti 'imenlo, sed prxeral decori. Crinale vero au-
Barbarus. Ars illi uon placet, imo, tropus. reum in Iegitimi ordinis choream crinis aurura
Ncn lamen ista tropus poierit translatio dici; eoncilians, vultum mirabalur invenisse conforntem.

In vitium melius isia figura eadit. Phantasia enim coloris attrum consequentis, para-
llic modo est logicus, per quem conversio simplex logismum visui eoncludebat. f'rons vero in amplani
Arlis, nalura: jura perire facit. evagala planitiem, lacteo hliala colore, lilio vide-

Cudit in ineude, qua: sentina nulla monetat balur contendere.

Ilorret et incudem malleus ipse suam. suvam
Supercilia aureo stellata fulgore, non in

Nullam materiam m.atricis signat ida:a, evaganlia, nec innimiam dcmissa pauperiem, inter
Sed magis iu slerili Iitlore vomer araf.. utrtimque mediura oblinebant. Oculorum serena pia-
Sic pede daeiilico Veneris male iambitur USUS, ciditas amica blandiensclaritate, getne!!! prseferebat

non patitur syllaba longa brevem.

In qiio sideris novitatem.Naris utraqne odore imbalsamala
Quamvis feminese specici supplicet omnis melliio, nec citra modum huaiilis, nee injuste

Forma viri, semper hujus honore minor; prominens ;

quoddam reprsesentabat insigne. Oris

Quamvis Tyndaridi vultus foimelijr, Adonis nardus naribus delicaias odoris eptilas offerebat.
Nareissique decor vielus adoret cam : Labia modico lumore surgeniia Veneris tyrones

Spernitur ipsa tamen, quamvis decor iile peroret inviiabaul ad oscula. Dentes qttadaiti sui eoloris

Ei fOrmae deilas disputet esse deam. consrmaiilia eboris faciem exemplabant. Geuarum
Qua Jovis in dextra fulrnen iangueret, et omuis ignis purpureus, rosarum suecensus muriee, dulci
Phcebi cessarct olia nervus agens : iJa.ro.ina faeiem amicabal candore narnque grato
:

Qua liber fieret servus, propriumque pudorem amieam sentiebat teroperiem^purpura vultus sindoni

2S2 Venderel Ilippolyius, bujus amore fniehs, inariiata. Meilti expolita planities cryslallina ittce

Queis itnpressa semel, mellirent oscula succo, circumspectior, argenteum induebat fulgorem. Co!!i

Queis mellita darent, roellis in ore favum. non injiHla procerilas sub gracilitate moderaia,
Spirilus exiret ad basia deditus ori, jr) eervicetn maritari humeris non sinebai.
Totus et in iabiis Ittderet ipse sibi, Mamiilarum pomula gratiose juventutis matnri-
13 1 dum sic moriar, iii me deiuiicUis, in illa talem spondebant. Brachia ad gratiam inspcetoris
Fclici vita perfruar aller ego. prospicua, postulare videbautur ampiexus. Lalerum

Non tnodo Tyndaridem Phrygius venatur aduller, a;qtiata convallatio ,

justae moderationis impressa
Paridem monslra nefanda parit.
Sed Paris iu sigillo, totius corporis speciem ad cumuluro perfe-
Non roouo per rimas ririialur basia Thysbes clionis cduxit.
NOT.E.
(27) Naturam dcsignat, cujus pulchritudinem descripsit.

V\H\A LECTIONES.
* Nalurai»,
453 LIBEU DE PLANCTU NATUILE. 454
C;etera vero qose thalamus secretior absentabal, A adulterino veljere, capricomi tunicam pietura le-
meliora litles esse ioquebatnr. In corppre etcnim xuerat. Lapis lertius, vullum lucis induens cryslal-
lalebat vultus gratior, cujus facies ostentabat prae- linae, biemis prophetabat adventuro. In quo assi-
indiuni. Et quamvis laiita esset pulchrituiiinis dua sui arcus inflexione senex Chironius vulnera
laetilia, hujus lamen risum decoris, 283 fietus in- minabatur, nunquam tamen minis recompensabat
irsiimabilis exslingticre conabatur : nam ex oculo- efleclum. Alteri quoque lateri blandienii lasciviens

rum scaiurigine derivatus fluxus, doloris praedicabat gemmarum benigna oculis gratiabatur serenilas.
mentem. Quaruin prima rosei coloris llammaia murice, ro-
Ipsa etjam facies in terram casto pudore de- sam visibus praesenlabal : in qua taurus sua; fron-

missa , ipsi ptiellae illalam quodammodo loquebatur tis insignia praeferens, sitire praelium videbalur,
injuriain; regalis autem diadematis corona ruli- Alia, suae lucis privilegiala temperie, bonilalis gra-

lans, gemmarum scintillala choreis, in capite su- tia sororum trahcbat collegia, in qua aries fron-
perne fulgurabal; cujus non adulterina auri mate- tis houore superbieiis ,
gregis postulabat domi-
ries ab ipsius honore degenerans, iuce sophislica nium.
oculos paraliogizans, sed ipsius nobilitas minislra- Tertia vero, viridilatem praeforens smaragdi-
bat Miraculoso vero circuilu, aeterna- « neam, refocillaiionis ocutorum in se gerebal anli-
essentiam.
<]ue volalionc ipsum diadema ab orienle peregri- dolum, in qua, sub imaginario flumine, pisces
nans in occidcns, reciprocando crebrius rerereba- suae naturae nando lilloris exercitium frcquenta-

tiir in ortum. Idemque perenniler exercendo, ex bant.

nimia ejusdcm pclilione priiicipii, nugatoria mo- In contradicenli lalere throni, sideruni pulcbri-
tio videbatur. Praedictarum vero gemmarum aliae tudo jucundo scintillabal appiausu. Horum lapi-

ad tenipus nova Dei miracuia, novo sui luminis dum primus, suae futguralionig aureo sole radians
sole, visibus ofiercbant ; ad tempus autem, suae co- indefesse pulchritudinis gratiaiii efferebat, in qua,
ruscationis eciipsi, videbautur a diadeinatis exsu- sicut sculplurac iropica ligura demonstiabat, qua-
iare palaiio. Aliae insertae solio, sua: sciulilialionis dam sui prserogativa fulgoris, asiiis contendebat
Vigiliam perennantes, perennes faciebanl excubias. Astraea. Secundus, fion superflito splendore luxu-
Itrter bas, circulus eiucens ad zodiacca: obliquiialis rians, nec penuriosi splendoris mcndicans scintii-
simititudinem pretiosorum lapidum stellatus, moni- las, flainma moderata gaudebat : I» quo quoque
Jibus sidereae eouliguitatis oscula syncopabat. In sub aequo examiue juxia arlis pictoriae normam,
quo cohors duodena gcmmarum, suecessivo privi- q libra ponderurn spondebat judicia.
lcgialiquc splendore inter alias praerogativam po- Tertius, vultiis alternando vicarios, nunc sere-
scere videbatur. su anteriori quoque ipsius diade- nilatis benevolentiam spundebat, nunc obscuritatis
roatis parte, tres jsresiosi lapides audaci suae raiiia- nubes inducebat : in quo resultans §84 facies
lionis superbia, reiiquis novem antonoiiiaslice prae- scorpionis, vullu risum, flelum cauda: minabalur
fulgebant. Lapis primtis, noclis frigus in iuminis aculeo. Sub his auteni duodecim lapidum domici-
incendio pati jubeafc exsilitim, in quo, ut faceia pi- liis, septena gciiimarum pluralitas, moium ciicu-
cturse loquebaniur niendacia, Jeonis efiigiata ful- larem perennans, miraculoso genere ludendi, clio-

minabai effigles. ream exercebat plausibilem; nec ipsi choreae sua

Lapis secundus, et priori non secundus in lu- deerat suaviias harmonia?, nunc semi tonis iasci-
mine, io praefatae partis audacioii loco praefuigens, viens, nunc mediocri tonorum sonoritate juvene-
quasi ex quadam indignatione, reliquos lapides scens, nunc maturiori tuba meiidioma procedens.
deorsum aspkere videbatur. in quo, protit veriialis sua moduialione nostrarum aiirium C).citabat !ibi-

simia, pictura docebat, sub muiatoria conflictione dinem, et oculis oflerebat dormiendi praeludia Sed
progrediendo reirogradus , incedendo recedens, cui audiendi parcitas auris promeretur offensam,
cancerposi se incedere videbalur. rj prodigalitas educit faslidium; nam ex abundanil
Lapis tertius oppositi lapidis spleiidorem pau- copia audiendi fastidita auris elanguet.
perculum abundaniibus suae claritatis rccompen- II i scptem lapides, quamvis nullis juncturartim
sabat diviliis. in quo, sicut piclurau veriias pracdi- ligaturis ipsi djademaii lenererrtur cbnoxii, nun-
cabat, umbraiilis Ledca prolcs sibi mutuo ampiexu quam lainen sui abseniatione superiorum iapidum
Congralulans incedebat. Ad hunc ntodum, tres eo- orphana faciebat collegia. Lapis auiem superior,
deni dignitatis honore polienies, Ihronum in coti- adumas erat, qui caieiis moiu avarior, proriiga-
tradictoria parte locavunint, Quorum primus su- lici in desidia, in amplioris sui circuli peragra-
doris gtutulis lacrymas exemplando, quodam ima- gralione, nimiam tcmnoris moram trahcbat. ii^
ginario fleiu coniristahat aspcclum. In quo, prout tanii frigoris gelicido segnescebat, ut ipsum ex Sa-
curialis scriptura phantasia imaginando docebat, tunio sidere geuitum genialis natune probaret con-
adolescentis cujnsdam urceoliis, lluenicin excipie- formilas. Secundus Achates erat, qui dum sui cur-
bat torreulem. Lapis sccundusa suo regno catoris su3 vicinia cseleris liebat familiarior, quorumd.tm
bospitia glaciali torpore repellendo, hieuicm silii inimicitias iransformabal ; in quo, dum graliam
hospitcm viudicabat : in qno, ex capriuse lame ctiam quorumdam, el puerilcin benevolcntiam im-
435 ALANl DE INSULIS 436
periali suae virtulis potentia reddebat adultara,- quo- A 285 mellite citharizalionis organo , vilae vaticina-
niam propinqua naturae cognalione, Joviali fidti batur apocham. Illic in pavone lanlum pulchritudi-
esset familiaris, gratialis disputabat effeclus. Ter- nis compluit natura thesaurum, ut eam postea cre-
tius astrites era!, in quo, caloris priiicipatu castra dcres mendicasse. Jliic phcenis in se morttius, redi-
metente, quadam proprietatis continuitate, Martii vivus in alio, quodam naturae mitaculo, se sua
sideris legeliatur effectus : qui minaci suae liguratio- morte a niortuis suscilabat. Illic ciconia prolem de-
nis vultui terribilis, caeleris minabatur perniciem. cimando, naturae persolvebat tribuiurtt. lllic, pas-
Quartus erat carbunculus, qui solis gerens imagi- sere in atomum pigroeae huiuilitatis relegalo grus
,

nem, sub radiationis cereo proscribens umbracu< ex opposito in giganleae quantitatis evadebat exces-
lum, fratrum lampades sopnrabat eclipticas, nunc sum. Illic phasianus natalis insulae perpessus ate •

caeteros regali suae majeslalis auctoritate deviare guslias, principum futurus deliciae, nostros evolabat
pra'cipiens, nunc quietam agitationi tribuens pote- in orbes. Illic gallus, lanquam vulgaiis asirologus,
stalem. Cum sapphiro vero hyacinthus ejus insis- suae vocis horologio, horarum loquebalur discri-
tendo vesligiis, ipsi velut assecla ancillando, prae- mina. Illic gallus silvestris, domestici galli deridens
iati luminis nunquam fraudabatur aspectu, brevi- desidiam, peregre proficiscens , nemorales peragra-
que in superjecta distantia, ejus orbem currunt B bat provincias. Illic bnbo profanus miseriae psalmo-
pariler aut sequunlur, aut una sequens slella, al- dias funere iamentationis percinebat. Illic noctua
leri praeeundi concedit obsequia. Horum duorum tantae dcformitatis sterqcitinio sordescebat, ut iu
lapidum alter suae naturae congruentia, Mercurialis ejus formatione naturam fuisse crederes somnolen-
Slellas ; reliquus vero Dionei sidcris redolebat effe- tain. lllic cornix ventura prognosticans, nugatorio
clum. concilabatur garrilu. Illic pica, dubio picturata co-
Lapis ultimus margarita erat. quaj rutilantis co- lore, curam logiees perenaabat insomnem. illic mo-
ronse margini insita, luce lucei.s alie.na, a carbun- nedula laudabili lalrocinio recivas tbesaurizans, in-
culo Iuminis mendicabat suffragia. Quae aliquando naUe avaritiae arguinenta monstiabat. lllic columba
iumini vicina praefato, proQciens, siv rolongata dulci malo inebriata Diones Cypridis laborabat in
deficiens, in crescendo radios sui luminis quasi palaestra. Illic corvus zelolypiae abhorrens dedecus
carbunculum venerata, submittit, ut fraternis igni- suos felusnonsuaesse fatebaturpignora.usquedum,
bus rursus ornata, renovata sui splendoris orna- nigri argumehto coloris, hoc quasi sccum dtspuian-
menla circumferens, nunc supplementis solemni- do probabat. Illic perdix nunc aeriac potestatis'in-
nibus altriti orbis nutriens damna, nunc prooriis sukus, nunc venatorum sophismata, nunccanum
.....
orpltaaata lutiiinilni*, jacturum conquerens proprtae
.i '
latratus propheticos abhorrebat. Illic anas cum an»
majeslatis. Quae crystaliino inargentata fulgore, sere sub eorum jure vivendi, bieraabat in patria
lunaris sideris resplendebat effeclu. Flis ornnibus ilu\ iali. Illic turtur suo viduata consorte , amorum
lapiduin splendoribus praefati diademalis serenala epilogare dedignans, bigamiae refutabat solatia.
nobilitas, in se lirmamenti repraesenlabal efligiem. lilicpsitlacus, cum suigutturis incude, vocis mone-
Vestis autem ex serica lana contexta, multifario tara fabricabat humanae. lllic coturnicem tigurae dra-
protecta colore, piiclke pelli serviebat in usnm, conis ignorantem fallaciam , imaginariac vocis deci-
quam discolorando colorans alterilas, multiplici piebant sophismata.
colore faciein alterabat ;
quae primitus candore li- Illic picus propiias architeclus domunculae, sui
lii dealhata, intuitum offendebat. Secundo, velut rostri dolabro clausulam fabricabat in ilice. Illic

penuria ducta, quasi laborans in melius, ruboris curruca novercam exuens, malerno pietalis ubere,
sanguine purpurata splendebat. Tertio, ad cumu- alienam cuculi prolem adoplabat in filiutu ;
quae ta-

lum perfectionis, virore, quasi smaragdo, oculis men capitali praeraiata slipendio, privignura agno-

applaudebat. Hsec autem nimis sublilizata, subler- scens, filium ignorabat. lllic hirundo, a sua pere-

fuaiens oculorum indaginem, ad tantam maleriae D griiiatione reversa, sub trabe nidi lutabat hospitium.

teuuitalem devenerat, ut ejus, aerisque eamdem lllic philomela su;e deflorationis querelam reinte-

crederes esse naturam, in qua, prout oculis piclura grans, armonica tympanizans dulcedine, parvilalis

imaginabatur, animaliuin celebrabatur concilium. dedccus excusabat. lliic alauda quasi nobilis citba-

lllic aquila post juvenem secundo senem induens, risla , non studii artilicio, sed nalurae magisterio

ilerum in Adonidem rcvertebalur a Nestore. Illic musieae perdocta scientiam, citharam pracsenlabat

accipiter violentia et tyrannide a subditis reddi- in are, quae tonos in lenues subtilizans particulas,

lus exposcebat. lllic venatoris induens pcrsonam scmi toiiia in gumphos divisibiles dividebat. Illic

railvus, veneratione furliva, iarvam gerebal accipi- vespertilio-avis hermaphroditica, cifri locum inler

tiis. Hlic falco in ardeani bellum excitabat civile, avicuias obtinebat. Haec aaimalia, quamvis illic al-

Jion tamen aequali lance divisuin ; non enim pugnae legotice vivereut, itii tamen esse videbantur ad lit-

debet appellatione ceuseri, ubi tu pulsas, ogo latito lciam. -

lantum. lllic slrutbio vitasaeculari postpos-ila, vitani Siiidon, virorem adulterato candore, quam puella

solitariam, quasi eremita factus, deserlorum so- inconsulibiliter postea ipsa discrete texuerat , non
lisudiues it.colebat. lllic olor sui futiens prxco, plebea vilesccns materia, avliiicio subtili lastiviens,
437 LIBER IrE PLANCTU NATUR^. 433

pallii gerebat officium ;

quse multis intricata amplex- A niare. Illic taurns lerraoi pedibus vcxando, mugiti-
ilius, colorem imaginabaluraqualitem, in qiva, supra bus iiilonando, sui duelli fulmina pFaecinebat. illic

animalis aquatilis naturamy inullifarias pavticulatam boves, taurorum recusantes mililiam, quasi ruslier,
in species, fabula coinnientabatur picturse. Illic ce- servilihtis negoliis inhiabant. Illic equus ferventi
tus rupibus conlendens , suse scopulo quantitatis provectus audacia, suo assessori commilitans , lia-

turriti corporis incursu, navium arietabat oppidula. stam frangebat cum niilite. Illic asinus clainoribus
Illic canis marinus, cum latrahili sui nominis aequi- horridis aures fastidiens, quasi per antiphrasiin or-

voeatione, nullis indulgendo lalrai.ibus, sui generis ganizans, barbarismum faciebat in musica. Illic

lepores maris veuabatur in saltibus. lllic slurgio unicornis virginali soporatus in gremio , ab ho-
sui corporis nobilitatem individuali sui corporis slibus somnum mortis incurrebal. lliic leo, ru-
benediclione, mensis offerebat regalibus. Illic lia- gilus carmina auribus nalorum immurmurans
lex piscis generalissimus, ainpla sui corporis com- iu illis vitse suscilabat igniciilum. Illic ursa ,

munitate, pauperum solabatur jcjunia. lllic plays per porlas narium fetus enixa deformes, ipsos
«ui corporis dulcoratis saporibus, in quadragesi- siylo linguae crebrius delambendo inonetans
niali austeritnte, carnis redimebat absentiam. Illic mdiorem ducehat in formam. Illic lupus, la-
inuki (iulcibus su« cavnis irritamentis, palata sedu- '
litando, furis usurpabat oflicium. Illic pardus,
cebat guslantium. Illic tritula sinus marinos ingre- aperliori laliocinio neronizans ,
pecudum vul-
dlens, in aRqu.ire hapii/.ala , salmonis nomine cen • gus non solum in vestibus, veruin eliam in pro-
sebalur. IHic delphinus suae appaiilionis perennio, pria praedabatur persoua. Illic tigris pecualiutn ci-
niaris invecliones fuiuras proedicebat. Illic in sire- vium rempiiblicam crebra innocentis sanguinis ef-
nuin renibus piscis , liomo legebatur in facie. Ifis fusione violabat. lllic onager, asini exuens servilu-
marinae regionis incolis pallii porlio concessa fuerat tem, naturae manumissus imperio, montium incd-
medialis; rcliqua verochlamidis porlio,piscespere- lebal audaciam, Illic aper denlis armatura fulini-
grinos habebat, qui diversis fluctibus evaganles, in neus, mortem propriam.canibus multipliei vendebat

dulcloris a<jiiae palria sedes posuerant. IHic 288 in vulnere. Illic canis autem pbanlasticis vexando
lucius exactione lyrannica , non exigentia meiili vulneribus, aera dentium importunitate mordebat.
stibditos, corporis pioprii incarcercbat ergastulo. IUie cervus et dani3, pedum velocitate volaliles, vi-
Illic barbulus rioii minoris sui corporis digqitaie tam prieeundo lucrauteg, subsequentium caiiuni
famosus, cum plebecula piscium familiaritis babi- morsus defraudabant iniquos. Illic caper lana ve-
tabat. lllic alosa lempus comitala vernalescum, ve- „ stilus sophistica, nares faslidire qiradriduano vide
- J I' •• • • J I- •
Cf ^* I III' • 1*1' 1
ris deliciis sui saporis delicias offerens, sui corpo- batur odore. Illic aries tnnica nobiliore trabeatus,,
ris adveniu. gtistus salutahat homanos. Illic mur;e- uxorum pluralilate gavisus, niatrimoiiii defraudabat
na multiplici ferieslrala ioraiiiine, fehrium introdu- honorem. Illic vulpecula idiotam biuti exuens ani-
ctioneslectilahai prandenlibus.lllic anguilla colubri malis, ad meliorem hominis anhclabat astu! am. ;

naturain imaginans quadara proprietatis siinililu- Illic lepus melancholico arreptus furore, uon som-
dirie, neplis credi»ba(ur esse ejnsdem. lllic perca ,
no, sed limoris sopore perterritus , cantim somnia-
spermalis jaculis loricata, aquaiilis lupi minus ab- bat adventum. Hlic cuniculiis pelle noslri frigurjs
borrebat insullus. lllie capito quod inferioris cor- iiam temperando, carnc propria nostrx famis dc-
poris parvitate penlebat, slrumoso recitperabat in bellabat insullus. Illic caslor, ne ab hostibus tuliiis

capite. Hae sculpturoe, tropo picturae, eleganler in corporis paliatiir dicresim, corporis partes ampiita-
pallio figuralae, nalare videbanlur pro miraculo. bat extrcinas. lllic lynx , tanta luminis limpiditate
Tunica vero polymita opere piclurata plumario, vigebat , ut ejus respectu lippire eaetera anitnalia
infra se corpus clandebat virgineuin. Quoe mullis videretilur. Illic martes et sabelo, semi-plenam pai-
stellaui coloribus, in grossiorem materiam conglo- liorum pulchritudinera eorum poslulanlein suhsidia,
bata, in lerrestris elemenii speciem aspirabat. In osuarum nobililate pellium, ad pJenum deducebani.
Iiujtis vestis parte priinari.i, horno sensualitatis de- Has animalium Piguras, historialis liguroe repne-

pouens segnitiem, riucla ratiociuationis aurigatione, sentalio, quasi jucunditalis convivia, oculis dona-
cceli penetrabat arcana. In qua parle , tuniea bat inluentium. Quid vero in caligis carnisiaque, in
suarum partium passa dissidium , suarum in- superioribus vestibus con.sepultis pictuis industria
jtiriarum contumelias demonsirahat. ln reliquis snmniabat, nullacertitudinisauctoritaieprobavi; sed
tamen locis, partes eleganli coiuinuaiione concor- lanium, utqusedam 287 fragilis probabilitatis re-

des, nullam rlivisionis in se suslinebant discordiam. media docueriint, opinor in herbarum arborutnquc
In quibus quaedara pieturae incantatio, terrestria ani- naturis, ibi piettnae lusisse lasciviam. MicarJiores,
malia vivcre faciehai. Illic elephas monslruosa cor- nunc tuuicis vestiri pnrpureis, nunc foliis criniri

poris quantitate proprcssus in aera, os sihi a natura virentibus, nunc florum pa.rtiirire redolentem vidcro
conditum multiplici fenore duplicabat.
HJic camelus infantiam, nunc feiiim snnescere poliorem. Scd quo-
slrumoso corpore deformis, quasi servus emptiiius, niam solius probabilitalis luhrico, nnn ceriitudinis
bominum usihus ministrabat. lllic cornua vicem fide hujus seriem piclurationis agnovi, hanc sub si-

cassidis usurpanrio, bubali fronlem videbantur ar- lenli pace sepullam praelereo
439 ALANI DE INSOLIS .j
44»
Calcei autem, ex allufea pelle traducentes roate- A visibiles.ipsi tanteemajestatis non audentes obviare
riara, ita familiariter pedum sequebantur itleas, ut decori, splendoris bebetati verberibus, nimis me-
in ipsis pedibus nali, ipsistjue mirabiliter viderentur ticulosi ad palpebrarum eoniiibeinia refngerunt.
inscripti. In quibus vix a veia degeneranlibus cs- ln pwfalae autem virginis advenlu, quasi suas
sentia, sub piclurae ingeuio flores amoenabanlur renovando naturas, omnia solemnizare crederes
umbratiles. elementa. Firmamentum quasi suis cereis virgi-
Illic fonna rosae, picta fideliter, neum iier illuminans, ut solito plenius radiarent,
A vera facie devia pauliiliim , suis imperavit sideribus. Unde et ipsa Iux divina

iiiquabat proprio murice purpuram, tantam corum admirari videbatur audaciam, quod
Telluremque suo sanguine tinxerat. in ejus conspectu quasi nimis insolenter audeient
Concludens (o) sociis floribus, adtuit apparere. Phcebus etiam vullum solito laeliorem in
Flos illic redolens gratus Adonidis, occursum virginis ostemlcns, totas sui luminis
Argentoque suo nobile lilium, effundebat divitias.
Praedicabat agros, imaque vailium. Sororem, etiam quam sui splendoris depaupera-
ore thymus disparere disptilans
Illic verat ornameniis ei veste jucundiialis SS8 reddila
Ceriabat, reiiquis floribus invidens " reginac venienti jubet occurrere. Aer vultusnubium
Narcissi sociis flore, joeamia exuens laerymosos , sereni vullus benevoletilia,
Ridebant tacito murmure fluinin». virgineis ardebat incessibus : qui primum aquilo-
Vultu florigero flos aquiieius narisirae vexalus insama, nunc inFavonii favorabili
Florum pracniluit lucifer omnium, gremioconquiescebat. Aves, quasi naturae inspiia-
Vernalisquc loquens temporis ott tione , alarum ludo plausibili joculanles , virgiui
Stellabat violse floscuius arbuta, venerationis faciem exhibebant. Juno, quse jam-
Piclurae facies plena favoribus : pridem joviales tactus fuerat dedignata, tanla fuit
Hic florum speciem vivere jusserat inebriala laelilia, ut crebro oculuin pradudio, mari-
Quae regalis erat chartula nominis, tum ad venereas incitaret illecebras. Mare, lumul-
Scribentisque lamen nescia poliicis. tuosis prius fluctibus debacchalum, nunc puellaris
Hae sunt veris opes, et sua pallia, adventus feriando solemnia, tranquillilalis pacem
Telluris species, et sua sidera, spondebat perpeluam. Eoius namque teinpestatis
Quae pictura suis artibus edidi!, veutos ne 111 conspcctu virginis ampiius civ lia belia
Flores cffigians arte sopbistica, r moverent in suis vinculavit ergastulis. Pisces in
His florum tunicis prata yirenlibus aquarum superciliis enatanies, in quantum sensua-
Veris nobililat gralia prodigi. litatis patiebatur inertia, quadam festivitatis liiia-
Haec byssum trihuunt, illaque purptiram; ritate, suae dominaj ornabant adventum. Tbeiis ,

Qu;e te.\it sapiens dextra favonsi. etiam nuptias agens cum Nereo, Achiliem allcrum
De curru, auriga el comitalu naturw concipeie destinabat.
Haee vestium omamenta quamvis pienis suac Pueilae vero aquarum pulchriiudonon solum ?io-

splendicilatis flanmiarent ardoribus , earumdcm minibus suam furarelur rationem, verum etiam
Umen splendor sub puellaris splendoris sidere pa- coelestes suae deiiatis cogeret oblivisci, locis fluvia-
tiebatur eclipsim.Inlateriiiis vcro tabulis arundinei libus emergentes, quasi tributarioe reginae venienti,
styli ministerio,
virgo varias rerum piclurales so- pigmentarii ne.ct.aris praesentabant munuscula ;

ciabat imagines; piclura tamen subjacenti malerias quibus favorabiliter susceptis a virgine, jugi com-
familiariler non coliaerens, velociter evanescendo plexuum innexione, crebraque repetitione osculi,
moriens, nulla imaginum post se reiinquebal vesti- virgo virginibus suum intimabat amorem. Terra,
gia. Quas cum sarpe suscilando puclia crebro vivere jampridem biemis latrocinio suis ornameiUis de-
faciebat, tamen in seriplurae pioposito, imagiues ® nudata, a veris prodigalitale , spirantem florum
perseverare non poterani. liinicam usurpavit, ne veslibus pannosis ingloria,
Virgo igitur at prcelaxaviraus a ccelestis regionis aiiolescenlulae aspectui indecenter compareret. Ver
emergens confinio, in rnundi passibilis tuguritim, etiam quasi arlifex peritus in arte textoria, ut vir-
currti vitreo ferebatur, qui Junonis alitibus, nul- ginis applauderet ineessibus, vestimenta lexebat
lius jugi ministerio disciplinalis, sed sibi spont.anca arboribus, quae demissione comarum, sub quaSam
volumate conjunctis. trahebalur ; bonio vero vir- adorationis speeie. quasi ilccteiido genua, virgun-
ginis capiti supereniinens, ctijus vultus non lerre- culas supplicabant. E quibus egressw virgines, suae
nitalis, sedpotius deitatis redolebat arcanum; impo- pulcliritudinis die materialis diei locupletanles di-
tcnliam sexus supplendo feminae$ modesto direc- vilias, ex anton.omaslicis lierbarum confecla spe-
tionis ordine, currus aurigabat incessum. Ad cujus ciebus, in cedrinis vasculis ferebant aromala, qu«
contcmplandam pulchritudinem dignitatis, dum lanquam suos redditus puellulae persolvendo, ejus
tanquam manipulos, oculorum radios conlegarem favorem suis cmebant muneribus. Napas, florQjus

VARIiE LECTIONES.
Colludens.
u\ LIBER DE PLANCTU NATUR.4E. m
salurantes regium currum, quandoque roseis flori- A Qno dulci sonitu citharam mentitcr alnuda

bus sanguinabant ; aliquando florum foliis liliabant Cum volat ad superos , colloquhurqiie Jovi.
albenlibus. Flora, camisiam byssinam quam marito Splcndor laxcivas argehteus edidit aves ,

texueral, ut ejus mererelur amplexus, prpdigaliler In fluviisque diem jusserat esse suum.
virgini praesentavit. Proserpina , loro inarili fasli- Discursus varii fontis garriie videres,
dito tartarei, ad superna repatrians, suae impera- Prologus in somnum murmur euntis eral.
trieis noluit defraudari prsesenlia. Terrestria etiam Spleudorisque sui facie fons ille rogabat,
animalia, nescio qua docente natura, jocis indul- Utsua defcssus poeula suinat homo.
gendo laseivius, virginalem didicere prssentiain. Natura Alano loquiiur.

Sic renim universitas ad virginis iluens obse- Hac igitur amoenautis teinporls juventute ,

quium, iniro certamine laborabat sibi virginis gra- nullis reruin cxbilarata favoribus, priorem vir-
tiam compaiare. go non potuit temperare tristiliam , sed currum
Floriger liorrentem Zephyrus laxaverat annuin, in terra humilians ,
propriis humum venustando
Exstinguens Boreae prselia pace sui. vesligiis', ad me pudico pervenit jncessu. Quam
Grandine perfusus florum, pluit ille ligustruro, poslquam mihi quadam !oci proximitate per-
B mentem, stupore
Et pratis horum jussit inesse nives. spexi, in faciem decidens ,

Ver, quasi fullo novus, reparando pallia pratis vulneratus, exui, toiusque in exstasls aliena-

Ilorum succemlit muricis igne togas. tione sepultus, nec vivus, nec mortuus inler utrum-
Reddidit arboribus crines quos bruma totondil; que laborabam. Quem virgo amicabiliter erigens
Yestitum reparans, quem tulit ipsa prius. pedes ebrios sustentando nianuum conforlabat ,

Tempus quo larga suas expandil in agris,

eral 3190 solalio, meque suis innectendo complexibus,
Applausu Dryadum, giatia veris opes. meaque ora pudicis osculis dulcorando ,
mellifluo

Quo duui niajor inest virtus infantia florum, sennonis medicamine a sluporis rooibo curavit
Altius emergens, matre rccedit hurno. inlirmum. Quse postquam mihi nie redditum intel-
Quo violae speculum terras cunabula lingens, lexit, in mentali intellectu materialis vocis mihi
Aeris afflatus postulat ore novo. depinxit imaglnem, cuni quasi archetypa verba

Tempus erat quo lei ra caput stellala rosarum, idealiterpercontexta, vocaliter produxit in aclunj.
Contendit ccelo sidere plena suo. Heu ! inqiiit, qu« ignorantise caeeilas, quae aliens-

289 Q'J0 vexilla gerens selalis amygdalus ortum tio mentis, quse debilitas sensuum, quas inQrmatio
rationis, luo intellectui ntibem apposuit , animuni
8
Piaedicat, et veris gaudia fiore vocat. C
Quo vitis gemmata sinus, amplexa maritos exsulare coegit, sensus hebeiavit polentiam , men-
Ulini, de parlu cogilat ipsa suo. tem compulit segrotare, ut non soium tuae hutricis

Proscrjbil Lrumse solaris cereus umbram familiari cognitione tua intelligentia defraudetur,
verum eliam tanquam monstruosa: imaginis novi-
Cogens e.vsilium frigora cuncta pati
Ailis cum bruma latuit pliantastica silvis, mese appariiionis orlu, tua discretio
tate percussa, in

Quam silva? foliis feceratumbia recens. patiatur occasum? Cur a tua memoria mei facis

^ani flori parvo Juno dedit ubera roris, peregrinari nolitiam , in quo mea munera me lo-

Quo primum parius lactet alumna suos. quunlur, quae tc tot beneficiorum praeiargis beavi

Tempus erat Phoebi quo morlua gramina virlus muneribus? quaj a tua ineunte atale, Dei auctori;

Suscitat, et turnulis surgere cuncta jubel. vicaria, rata dispensatione, legilimum tua; vttse
Quo munduiu facies vernalis hela serenal, ordinavi cuniculum ? qu* olim tui corpovis mate-
Et lacrymas hiemis tergit ab ore suo. liam adulterina primordialis maleriae essenlia flu-
Aeris ut Sdei se flos committere possit, cluantem, in verum esse produxi? cujus vultuiu
Nec fiorem primum frjgoris urat hiems.l miserata deformem ,
qur.si ad me crebriiis decla-

Bmautem', humana; speciei signaculo» sigillavi,

Q 10 muiiduro Phocbus hicmis torpore gementem
Visilat, cl l«ta Iuce salutat eum. eamque honestis figuranim orphanara» ornamentis,

Proxima quo senium deponit temporis roelioribus formalis

10
veslibus honcstavi? in qua
aelas,
El mur.dus senior iticipit esse puer. ad corporis clientelam diversas" membronim ordi-

Quo Pli«bns noctem pvopriis depauperat boris, nans " officinas, in eaderri ", sensus quasi corporeae

Pigm3eusi|iie dies incipit esse gigas. civitatis excubias vigilare prSecepi , ul quasi exte-

Quo parat hospitium Pluebo , solyitque tributum rorum hostium prsvisores, corpus ab esteriori

.Grcx oviuni, gaudcns hospite sole pecus importunitate defcnderelit, tit sic totius corpovis

Quo Philoinela sui celebrai solemiiia veris, nateria nobilioribus nalurai purpuramjjftiis ornata,
Odam meliiti carminis ore canens : adnuptias gradiens niarilo Spirilui yatius jun-
,

In cujus festo sua gutturis organa pulsat gerelur; ne maritus sua; conjugis deforuniaterii fa-
l)t proprio proprium praedieet ore deum. stidiens, ejus relutaret conjugium? Tuum etiam

VARI43 LECTIONES.
' AHud exemptar habel, opposuit. Dcclinanlem. »Sigillo. 'Privalam. "Formarum. "Ordinalas.
' Ejusdein.
i» ALANI DE 1NSUUS «4
spiritum vitalibns" Insignivi potentiis, ne corpore A bus, jucundius omnibus elucescunt grattiitis.
pauperior, ejus successibus iuvideret. Cui ingenia Majoris enim laudis mcretur prseconia, qui la-
lis virtutis destinavi potcnliam ,
quae rerum vena- borando mtinus recipit, quam qui recipit otiando
trix subtilium, in noiitiae indagine easdem intel- labor namqtie antecedens, quamdam consequcnti
lectas concluderet. Gur etiam rationis impressi si- pramio infundens dulcedinem, majori favore praj-
gnaciilum, qiwe suae dtscretionis venlilabro, falsita- niiat laborantem. In bis ergo, amplioribusquc na-
tis inania a seriis vcritatis discernat. Per me eliam tnrae mune-ibus, mundus in homine suas invenit

libi memorialis aneillalur polentia, quae in suae re- qualitates ". Attendite qualiter in hoc mundo velut
cordationis armario, nobiletn censuni scientis? the- quaedam reipublica» majestas mo-
in nobili civitate,

saurizat. His ergo u utrumque beavi muneribus deraminerato sancilur. In coelo enim velut in arce
«t ncuter vel suam gemeret pauperiem , vei de al- civitalis bumanse, imperialiter residet imperator

Jerius afiluentia quererclur. Sicui ergo praefatae selernus, aquo aetemaliter exiil edictum, ul singu-
nuptiae meo surt celebrala! conscnsu, sic pro meo larum rertim notithein suue providentiae libro scri-
arbitrio, eadem cessabil" copnia maritalis. Nec 1
bantur. In aere vero, velut iu urbis medio, ccelestis
in le solo particulariter, verum etiam in iiuoquoque angeiorum exerciius ministrans '• administratione
universilatis , meae potenliae iargiias elucescit. Ego vicaria, suam adhibet homini diligenlem custo-
sum illa ,
qoan ad exemplareni mundanae machinse diam ; bomo vero vclut alienigena hnbilans in mundi
similitudinem , hominis exemplavs naluram ; ut in suburbio, angelicae mililiae non denegat obedien-
eo velut in speculo', ipsius mundi scripta nalura tiam exhibere. In hac ergo republica Deus est im-
appareat. Sicul enim quatuor elementorum concors perans : angeltis operans, hom» oblemperans.
discordia, unica pluralitas, consonantia disscnans, Deus operando " hominem creat, angelus ope-
consensus dissentiens, muiulialis regise structuras rando procreat ; homo obtempcraiido se re-
conciliat, sic quatuor complexionum compardispa- creat.
rilas, inaeqiialis aequalilas , deformis conformitas, Deus rem auctorilate disponit ; angelus aclione
divisa idemitas , .icdificium corporis humani com- componit ; homo se opeiamis voluntali suppo-
paginat. Et quae qualiiates intcrelementa mediatri- nit.

ces conveniur.t, bse eajdeni inter quatuor iiumores Deus imperat aucloritatis magisterio ; angelus
pacis sanciunt firmitatem. Et sicut contra ralam operalur actionis ministerio ; homo obtemperat re-
ftrmamenti vohitionem motu contradictorio exer-
, gcneralionis mysterio. Jam nimis p.oslrae ratiocina-
cjtus mititat plauelarum, sicitt homine sensualita-
C lionis series evagatur, quae ad ineffabile deitatis ar-
!is rationisque continua reperitur hoslilitas. haHo- eanum, tractaium audet altollere, ad cujus rei in-
nis enim motus ab ortu ceelestium oriens per oc- telligentiam, nostrae mentis languescunt suspiria.
,

casum transiens terrenorum, coelestia considerando Hujus ergo ordinalissimae reipublicae in homine re-
regyral 16 . Econtrario vero sensualitatis molus pla- sulta! simulacrum. In arce enim capilis, impera-
netici erraiici, contra rationis Hrmamentum , io. trix sapientia conquiescit, cui lanquam deie, caite-
terrestrium Gccidentem aiiquando labunlur. rae potentiat velut semi deae obseqiiuntur. Iugenia-
Haec" mentem humanam in vitiorum occasum lis namque potenlia, potestasque logistica, virtus
deducit, 01 1S
oecidal, i!!a in orientem virluium etiam prseteriloruin recordaliva , diversis capitis
ut. oriatur invitat. Haec iiominem in besliam dege- thalamis habilautes, cjus fcrvescunt obsequio. lu
nerando transmutal , ista hominem in deum polen- corde vero, velut in mcdio civitatis humanae, raa-
tialiter transligurat. Haec concupiscentias nocte gnanimitas suam coliocavit mansionem, quae sub
mentis lumcii eliminat ; iila contemplationis lurnine prudentiae principatu, suam professa militiam, pro-
nientis noctem illumiiiat. Haec hominem debacchari ul ejusdem imperiuni deliberat, operatur. Renes
facit cum brulis; ista eumdem disputare facit cum aulem tanquam suburbia cupiditiariis voluptatibus
angelis. Hase a palria cogit bominem exsulare; ista D partem corporis laigiiinlur extremam, quaeiuagna-
in exsilio dccet honiinem invenire pairiam. Nee in niinitatis iinptrioobviare non audentes, ejus obtem-
hac re homniis 291 natura potesl mese dispensa- perant voluntati. In hac ergo republica, sapientia
tionis otdinem accusare : de rationisenim consiiio, imperanlis suscipit viccm ; magnanimitas operan-
tale contraeictionis duellum inter hos ptigiles ordi- lis solliciludiuem " : voltiptas obtetnperanlis usur-
navi, ut, si ii: hac disputalinjse, ad.redargiuioiiem pat itnaginem. In aliis etiaui corporis humani par-
ratio possu sensualitatem inclinarc , antecedens libus, mundi iiguratur effigies. Sicut enim in mun-
viclorla prfemio consequenle non careat. Praemia do, solariscaloris beneficiuin rebus mcdicatur lan-
ctenim victoriis compaiata, caiteris muneribus guenlibiis, sic in bomine, calor acordis fundamenlo
iiUlcbrius elucescunt; munera eiiam empia labori- procedcns, humani corporis parles viviucaudo exbi-

VAIU.E LECTIONES.
" Yirtualibus."id^est, corpus cl animam. "cassabitur. '"aliud exemp. habet lerrena consi» :

derandn ragyralur iu cadum.

i sc. Sensualilas.
ls
Ratio. " In hominem suas invehit qualitalcs. Dei
!.'

piovideritia. cuncta gubernat. * Milrtans. *' Imperando. •• Similituduiem,

iiS LIBER DE PLANCTU NATURjE. 415
larat. Sicutetiam luna in machina mundiali, mui- A ad viiam. Sed ab hoc secnndae nativilalis mysterio,
lorum humorum mater existii, sic hepar in liomi- mese professionis minislerium abiegalur ; nec lalis

nem, membris humorem imperlilur confonnem. Et nativitas tali indiget obslelrice ; sed potius, egu
sicut luna solis lumine defraudata languescit; sic natura hujus nativilatis igr.oro naturam, et ad haec
virlus hepatis solalio cordis viviiicanle viduala, iutelligenda mei intellectus habet acumen, meae ra-
torpescit. Et sicut aer, solis absenlatione, obscuri- tionis confunditur lumen : intelligentia vero inlelle-

tate vestitur ; sic sine cordis beneficio, vitalis po- cta mtitatur, Insensibilibus sensus eonfunditur.

tentia spirat inaniler. PraHer haee vide qualiler Etcum in his omnibus naluralis ralio langueat,
mundus variis temporum protlieatur " successibus. sola fidci firmilate, tantae rei vetieramur arcanum.
Nunc veris Iascivit infantia nnnc feslatis juven ;
• Nec mirum, si in his tbeologia suam mibi familia-
tute progrediiur ; nunc virilitate maturescit au- ritatem non exhibet, quoniam :n plerisque non ad-
tumni; nunc Iiiemis senectute canescit. Compar versa sed diversa sentimus. Ego ratione fidcm, illa
vicissilndo tcmporis, cadetnque varietas hominis fide comparat rationem ; ogo scio, ut credatn, illa

inamutat aelatem. Cum enim humana? aetatis aurora credit ut sciat ; ego consenlio sciens, illa sentit con-
consurgit, vcr liomini oritur maiutinum ; cumque senliens ; ego vix visibilia video, illa iccomprehensi-
vitse curriculum metas aetalis perficit longiores, bilia comprehendit in speculo ; ego vix minima me-
homo juvenlulis meridiatur aestate. Sed, cum vita tior inlellectu, illa immertsa ratione metitur ; sgo
proliKifli- nonam xtaiis horam compievit,
quasi qUasi bestialiter in terra deatnbulo, illa vero coeli

homo it> aulumnum virillatis evadit ailateque in ; militat in serreto.

oecidens inclinata, jani vitas vesperam senio nun- Et cum de praediciis Iractare non sit mei ofB-
tianle, liietnale gelicidum seneclutis, 292 bomi- cii", tamen ad haec sermonem evagari perniisi, u(

nein cogit suis albicare pruinis. ln his omnibus, in- rcspectu superlalivoeDei potentiac, meam polenliam
effabiliter meoe potenliae resultat effectus, sed tamen diminulam esse non dubites. Sed qttamvis meus
plerisque meae polestatis faciern palliare decrevi D- effectus divinae polenliae comparatus deficiai, ssnien
>s
guris, defendens a vilitate secretum, ne si ejus de humame polenliae coaequatus praepollet . Et sic ia

me familiarem imperlirem scienliam,'quae apud eos quodam tticlinio coniparaliouis, tres poiesiatis gra-

primitus iguola, preliosa vigebanl, postmodumjam dus possumtis invenire, ttt, Dei polentia superlaiiva,

p.ota vilescerent. Ut eniin vulgare teslatur prover- naturae comparaliva , lioniinis, positiva dicatur.

fcium : t Familiaris rei communicaiio, contemptus Haec omnia sine onini scrutinio quaestionis, de me
mater existit. » Aiistotelicaeque auciorilatis tuba C i*bi familiarem largiuntur uotiiiam. Et, ut familia-
proclamat, quod : « Ille majestaleui minuit secreto- rius loqnar, ego sum nattira, quae me;e dignationis

rum, qui indignis secreta divulgat r\ » inunere, te ineae. pracsenliae compotem feci, meoque
Sed ne in hac meae polestatis pnerogativa, Deo sum dignaia beare consonio.
videar quasi arrogans derogare, certissime summi Quomodo Alauus loqualur nalura;.

magislri rae humileni profiieor esse discipulam. Cum per haec verba, mihi nalura suam facicra
Ego * enim operans, operantis Dei non valeo ex- develaret, suaque admonitione quasi clave praeam-
presse inhaerere vestigiis, sed a longe, qnasi suspi- bttla, cognilionis suae mibi januam feseraret, a me»
rans, operantem respicio. Ejus operalio simplex, menlis cotifinio stuporis evaporat nubecula, et per
mea multiplex; ejus opus sulficiens, meum defi- hanc admonitionem velutquodam potionis reniedio,
ciens ; ejus opus mirabile, meum opus muialjile. omnes phantasiae reliquias ijuasi nauscans, stoma-
Ille innascibilis, ego nata; ille faciens, cgo facta; chus menlis evomuit. A meai mentis igitur purc-
ille mei opifex operis, ego opus opilicis ; ille ope- grinalione ad me reversus, cx inlegro, ad naiurae

rstur ex nihilo, ego mendico opus ex aliqtio ; ille devolulus vesligia, salutaliouis vice, pcdes osculo-
suo operatur nornine, ego operor illius subnoinine; rum niulliplici iinpressioue signavi. 293 Tum
l)
ille, rem solo nutu jubel existere, mea vero ope- me explicans erigendo, cum reverenti capitis hu-

ratio nota est operalionis divinae. El ut, respeclu miliatione velul majcslali divinae, ei voce viva sa-
potcmiae divinae, meam potenliam impotentem esse lutis obtuli libamctiluni.
cognoscas, meum effectum scias esse defeclum, Consequcnler veio ad excusaiionis auxilium con-
metim vigorem, viliiaiem csse perpendas. Auelori- fttgiens, precibus humilitatis inelle conditis, cjus

tatem consule theologicae facullalis, ctijus fidelilati beuevolenliam exorabam (ne \ei meae tenuitalis

polius quam inearum rationutn lirinitati, dare de- assignaretur errori , vel indignalionis supercilio

bes assensum. Juxta enim ipsius fniele tesiimonium, depuiaret, vel ingratitudiuis vciicnis adscrilierci,

homo mea aclione nascilur, Dei auctoiiiate rena- quod cjus advcntui nuliam hilaritalis fesliviiatem

sciiur. Per me, a non esse vocalur ?.d esse ;

per persolvcram, scd poiius ejus apparenlia velut inon-
ipstim, ad melius esse perdtickur ". Per nte enim slruosi phanlasnialis anomala apparilione percus-
hotno piocrealur ad mortem, per ipsum recreatur stis, adulterina exstasis moiie fueram soporatus),
VAtiLE LECTIG.NES.
" Varieiur. " Revelal. Ego naliira. '" Piyducituv " Fixdicta mei non sint pcrlract^tio
ofiicii. » Ptoficit.
W ALANI DE INSULIS 408
dicens non esse mirandum, si in lanlaj dignilatis \ Terra superbit.
praesentia, meae umbra mortalitalis expalluil, si in Quae mlnas ponti sepelis, et auges,
lanlae inajcstalis meridie, meae discretionis radio- Syncopans cursum pelagi furori
lus in vesperem exorbitationis evanuit ; si in lanlsc Ne soli traelum tumulare possit
felicitalis appareijtia, mea parvitas erubuit, cum iEquoris aestus.
humanse fragiliialis ignoranijje tenebrosa caligo, Alani prima qucestio
admiralionis impotens hebetudo, frequensque stu- Tu viae causam resera petenti,
poris concussio, quodam germanilalis foedere so- Cur petis terras, peregrina ccelisf
cientur, ut ex horum sociabili contubernio, hnma- Cur tuae nostris dcitaiis offers
nae nalurce fragilitas sit quasi discipulus a disci- Muneia lerris?
plinantc convictus suorum mores informante, qui Quxstio secunda.
in novorum primiliis , in magnorum stipendiis , Ora cnr fletns pluvia rigantur?
eliam ignorantia tenebrari, et stupore percuti, et Quid tui vultus iacrymae proplietaiil?
admiralione saepe solet vulnerari. Dum haec excu- Fletus interni satis est doloris
satione via reginae aditum mihi pararet favorabilera Lingua fidelis.
ejusque gratiam favoratijlius mcreretur, insuper
B
Ratio naturw.
majora audiendi luihi compararet fiduciam, cujus- Praefata igitur virgo bujus quacstionis solntionem
dam meae dubilationis ambiguum, quod nimiae in- in vestibulo excubave demonstrans, ait : An igno-
qiiietationis impulsu meae mentis conturbabat Iio- ras, quod lerreni orbis exorbitatio, quod mundani
spiliura, ejus exponens examiiii, in hsec verba quae- ordinis jnordinalio, quod mundialis curire incuria,
stionis cxivi : quod jurjs injuria, ab internis peneiralibus cceleslis
Verba Alani ad naluram. arcani, in vuigaria terrenorum lupanaria 2S4 me
Dei proles, genilrixque rerum, declinare coegit? Si in affectuoso mentis affectu
Vinenlum mundi, stabilisque nexus, colligere, et in pectoris armario thesaurizare vel-
Gemma terrenis, speculum caducis, les quod dicerem, tuae dubitationis labyrinthum
Lucifer orbis. cvolverem. Ad haec, ergo sub castigato vocis mo-
Pax, amor, virlus, regimen, poteslas, deramine, responsionis reddidi talionem : Nihil,
Oido, lex, linis, via, dux, origo, inquam, o regina ccelestis, affecluosiori desiderie,

Vila, lus, splendor, species, figura quam bujus qtiaeslionis enodalionem esurio.
Regula mundi, q Solutio primw quwstionis.
Quae tuis mundura moderas habenis, Tunc illa : Cum omnia lege sme originis mete
Cuncta eoncordi stabilita nodo legibus teneantiir obnoxia , mihique debeant jus
Neclis et oacis glutino maritas statuli vectigalis persolvere, fere onmia tributarii

Coelica terris. juris exhibilione legilima, meis edictis regularitcr

Qoae noys [voO? j plures recolesis ideas obsequuntur ; sed ab hujns universitalis regula,
JSingjilas rerum species mouetans, solus bomo anomala exceptione excluditur, qui pu-
Bes togas formis, cfclamidemque forEis doris trabea denudatus, impudicitiseque me? etrica!i
-

Pollice forroas. prostibulo prostitutiis, in suse dominae majestatem,

Cui favel ccelum, famulatur aer, litis audet exeitare tumultum, imo eliam in matrem
Quam colit Tellus, vencratur unda, intestiui belli sabiem inilammare. Caetera quibas
Cui velut raundi doininae, tributum meaj gratia humiliora rnuneva commodavi, per
SJ
Singula soivunt. suarum professionum eonditionem subjectione
Quse ^icai «octi vicibus catenans volunlaria meorum decrelorum sanclionibus alli-

Cereuni solis tribuis diei, gantur; iiomo vero qui fere totum divitiaruro mea-
Lucido luoae speculo soporans " rtim exiiaasit -xrarium, natura naturalia denatu-
Nubila noctis. rare pertentans, in me scelesiae
Sl>
Veneris armat in-
Qnae polura steliis variis inauras, juriam. Ailende, quomodo fere qmelibet juxta mei
^Ethcris nostri solium serenans promulgalione-m edicti, prout ratio nativs condi-
Siderum gemmis, varioque ccelum tioiiis expostuiat mei juris statuta persolvant,
,

1
MiJite complens. Firinamentumquoiidiana circuitione circumagens'
Quas novis cceli facien» iiguris aniversa, juxta ine* disciplinae doctrinam, non nu-
Piotheans mutas aridumque vulgus galoria voiutionis identilale, unde procedit, regre-
Aeris Hosiri regione donans, ditur, et quo vaiiifc progreditur. Slellae ad ipsius
Legeque siringis. firiiianienli fulgurantes honorem, ipsum suis orna-
Cujtis ad uutum juvenesc.it orbis, tibus vestiendo, breves sui itineris dietas explentes,
Siiva crispatur folii capillo, varia gyratione ejusdeiii spatia metienda, meae mi-
El tua fiorum lunicata vesle, luant majestati. Pianetae, protrf s me disposinronis

X\R\J£ LECTIONES.
" Condicionem. ,0
impudicae. Circuiens.
«9 HDER !>E PLANCTU NATUR.E. 450
ine» exivit edict»m, finnanienii iiupetum refrenan- A rando deflorant. Cur decore deiflco vtiiliJm decoravi

tes,ad ortum nisu " contrario, peregrinant, post- Tyndaridis, quae pulciiritudinis usum in merelrica-

que ad suam occasus regibnem repatriant. Aer tionis abusum abire coegit, dum regaiis tori foe-

meis disciplinatus doctrinis, nunc aura benevola dus deserens, fosde se Paridi foederavit?
gratulatur, nunc nnbium fleiibus quasi compatiens Pasiphae etiam hyperbolicce Yeneris furiis agita-

lacrymatur ; riunc corrixalionibus " * ventorum ira- ta, sub facie bovis sophistiee cnm bruto besiiales
scitur;ounc coruscationibus iHuminalur; nunc lo- nuplias celebrans, paralogismo sib! turpiori conclu-
nitruum minaci mugilu concuiitur; ntinc clibano dens, stupendo bovis conclusit sophismale. Mirrha
ealoris " decoquilur; nunc austeritate frigoris etiam cupidinis aculeis stimulata in palris dulco-
asperatiir. Aves variis sigillata nalaris, meae dire- re, a filiee amore degenerans, cum palre matris
ctionis regimine, sub alarum remigio fluctns aeris exemplavit officiuin. Meclea vero proprio filio no-
transfretanles, prnscordialiter meis inhiant disci- vercala, ut inglorium Yeneris opus quaereret, glo-
plinis ; Hieas meditalionis interventu sequor terrae riosum Yeneris deslruxit opusculum. Narcissus
iirmis amicilise ncxibus glutinalura, ecujnratae ftdei etiam sui umbra alteitim ineiitita Narcissum, um-
sacramenl.um sorori violare non auderss, ultra difli- bratililer occupatus, seipsum credens esse alleruni
nitse evagationis lerminum, in terrse domicilia eva- ] se, de se sibi amoris incurril pericuiiim.Multieiiain
3l
gari formidat Ad mesc tanlum volunlaiis arbi- alii iuvenes mei gratia pulchnludiuis honore vesti-
trium, nunc tempeslatis slomachatur iu iram, nunc debrialo amore pecunite, suos Veneris maiicos
li,

in tranquillilalis pacem nunc elatum

revertitur, inincudum transsulerunl oflicia. Talis monslruo-
tumoris superbia, in montis evadit imaginem nunc : sorum bominuni mullitudo, totius orbis ampiilu-
in'rcquatani lincatur planitietn. Pisces mese provi- dine degrassatur, quorum fascinante contagio, ca-
sionis " volo astricti, reformidant regularum mea- stilas veuenatur. £orum siquiiiem hominum qui
rum canonibus derogare. Mete eliam ediclionis im- Yeneris profltenlur grammalieam, alii solummodo
perio, quodam nuptiali complexu, terris pinvire masculinum, alii feminum, aiiicommune, sive pro-
mariianlur; qua; prolis laborantes ad fabricam, miscuum genus familiariier amplexaistur : quidan*
indefessa parturitione, varias rerum species paren- vero quasi heteroclili genere, per hiemem in femi-
tare non desinunt. nino, per aestalem in masculino geuere irregularitef
Terreslria animalia sub mese districlioliis " exa- decliiianlur. Sunl qui in Yeneris logica disputan-
mine, diversas suorum obsequiorum meo imperio tes, in conclusioiiibus suis, sutijectionis, prasdica»

profiteutur militias. Terra enim nunc brumali al- p lionisque legem relatione mulua sortiunlur. Sunl,
bescit canitie, nunc florum crinilur cscsaria. Siiva qui vicem gerentes supposito, praedicari non no«
uunc frondium crinibus capillatur, nunc acUta hie- runt. solummodo
Sunt, qui praedicanles, subjecli
mis novacula decalvatur. Hiems semina scpulta subjectioneni legitimam non auer.dunt. Alii auten»
gremio terrae mairis inviseerat , ver inclusa ex- Diones regiam ingredi dedignantes, sub ejusdein
careerat, aeslas decoquit. messes, autumnus suas vestibulo ludum lacrymabilem cotiiiiantur. Couira
exhibet ubertales. hos omnes conqueruntnr jura, legeS armantur,
£t quid per singula mese narrationis cufriculum cum ullore giadio suas afleciant injurias Vindicari.
cvagari permilto? solus homo mere rhoderalionis Ne igitur mireris,si in iias verborum profanasexeo
eitharam aspernalur; ei sub delirantis Orphei lyra novitates, cum piofani homines profanius aUdeast
delirat : humanum namque genus a sua generosi- debacehari. Taiia enira indignanter eructo, ul pu-
taie degenerans, in conjunctione genertini barbari- dici homines pudoris cbaractercra revcreantur
zans, venereas regulas immulando, nimis ii-regu- iitipudici vcro ab impudentitc lupan.iribus arceantur.
lari utitur metaplasmo ; sicque homo a venere tiic- Mali enini cognitin, expediens est cauteia, quie cul-
siatus anomala, directam prssdicationem in contra- pabili uola iiiverecundiae cauieriaios pumatjetab
positionem inordinate convertil. A Veneris igitur D ejusmodi immunes prsetniet. Jain mea; solutiouis
orthograpbia homo deviando recedens,sophista fal- lima tusc qusBstionis scrupuluin eliminavit.
sbjraphns {nvenitur. Consequenter etiam Dioneae Solutiv sccunda: quaslionis Alani.
artis analogiatn devitans, in anasirophem vitiosam !deo enim a supernis ccelesiis regise secretariis.
degeneral; duraque iit lali qincslione me deslruil, et egrediens, ad hujus caducte terrenilatis occasuiu
in sua phranesi ", mihi themesim machinatur. deveni, ut de exsecrabilibus bcminnm excessibus,
295 Pcenitet nie lot venustaitim prterogalivis ho- tecum quasi cum familiari et sccretario meo, que-
miiiiim plerumque privilegiasse naluras, qui deco- rimoniale lameuliiin exponerem, lecuinque decer-
ris decus abusione dedecorant : qui formie lormo- nercm, lali criminum opposilioni, qualis poeux de-
sitatem venerea deformitaie deformanl, ijui pul- beat dari responsio : ut prsediclorum laGiuorum
chritudinis colorem, 1'usco adulteiini cnpiiiiuis co- morsibus co&quala puiiilio, posnse lalionem re-
lore decolorant : qui Florte florem in vitia elllo- mordeat.

VARI/E LECTIONES.
'• Cursu. " ' Piteliis. " Ar.loris. ,v
Tamen. " Profession s. « Disposiuonis. " Sireucsi.
 451 ALANI DE INSULIS m
Tunc ego Q rerum omnium. mediatri:., nisi A fes.,a,.K.nniGriens,f.ins&emp<.r scaluriens.seminale
vererer meanim quxstionam copra tuae benevolen- vitxsemiuarium sapiefis, principaie prinuipium, ini-
tise fasiidiuin provoc&.-e, alterius mese dubilaiionis tiaie&oiiiialis initium. Quamvis ergo, ulpoeta. testali
tenebras luei tuaa distinetionis exponerem. simi pleriqi.e homines talibus Veneris lerminis sint
Tunc illa ; Imo, cmnes tuas quaestiones non so- abtisi ad iitterara, narratio tamen ilta vel deos esse,
lum adoieseen.es, verum etiam veluslatis rubigine vel ipsos in Veneris gymnasiislatuisse, meniitur, et
antiqnas, aiidieutia. me.c. communices,ut noslrarurr. in niroiae falsitalis vesperascit occasum : ideo, isla
Bolitii«.num iirmiiate, luarum dubitationum tran- nube taciturnitatis obduxi, aiia vero in luce verae
qtJilleiur impulsiis. narrationis explieui. Ad lissc ego : Jam meam
Teriia quwstio Alani. quKstionem agnosco rcdolere nimise ruditalis fa-
Tunc ego Miror cur poetarum coromenta per-
: viilam, sed si alta quaedam paupercula quseslio ')\-

traclans, soiummodo iu humani gencris pestes, gnilatis tusc audienliam comparare auderet, quicl-
praediclarum inveclionum armas acnleos, cum ct piam quaerendo quaererem. Ad haec illa: Nonne jam
eodem exorbitalionis pede deos claudicasse le- , pridem absque omni refrenationis obstaculo, libe-
gamus ? ras quaerei.di habenas exposui ?
Jupiter enim adolescentem Ganymedem transfe- Qumstio quarla.
rens ad superna, relarivanv Venerem transtuli. iu Tune ego miror, cur quaedam luse lunica* portio-
translatum; et quem in mensa per diem propinandi nes, quae texiurae roatrimonii deberent esse conli-
sibi slatuit. praepositum , in toro per noctem sibi nes, in ea parte suae conjunetionis patiantur di«
fecil supposilum. Baccltus etiam et Apoilo, paternae voitia, in qua hominisimaginem picturaereprxsen-
coliaeredes lasciviae, no» divinae virlutis iinperio, tant insomnia?
sed superslitiosae Veneris praesligio. verterunt in Soluiio qumslionis,
feminas, pueros menlici.do. Tuuc illa : Jam e\ explicatis poles elicere, quij
Respausio nalurw. mysticum ligurel scissurx iiguiata parenthesis :

Tunc i!la authcnticae sereniiatis vultum lurou!- cum eitim ut dixiraus, plerique bomines in- suam
tuose iigurans, ait : An inlerrogalionem, quaedubi- matrem vitiorum armenlur injuriis, inde inter se
tatiouis facie indigna est, usurpando, quaestionis et ipsam maximum chaos dissensionis liruiantes,

vestis §{S@ imagine? an umbralilibus poetarum jn me violentas inanus violenter injiuiunt, mea
fig.i.entis qu;e arlis poeticae depinxil industria, sibi particulatim vestimcnta diripiuiit, e( quam re-
ifldem adhibere conaris ? Nonne ea quae in puerili- verenliie deberent honoie veslire, me vestibus or
_ .

bus cunis poeliese

...... ...
discuiiuntur, altiori
... . VI ... ,
cogunt meretn-
. -

disciplinae phanatara (quantum in ipsis est)

distine.iojiis lima, senior pliilosophix tr&ctatus eli- caliter lupai i ; hoc ergo in tegumento per banc
minal? An ignoras, quomodo poetae sine omni pal- scissuram depingilur, quod in solius bominis vi-
lialionis remedio, auditoribus nudam falsitalem tiosis iusuitibus, mea pudoris ornamenta scissionis
prostituunt, ut quadam mellita duicedine velut in- coniumelias paliuutur. Tunc ego Jam mearum:

canlaias audienlium aures inebrient? Quomodo ip- dubitaiionuni .luctus tuarum solutionum serenitate
sam falsitatem quadam probabilitatis hypocrisi pal- sedali, meae menti inte!"pei!andi largiuntur inducias.
liant, ut per exemplorum imagines, hominum ani- Si tuo complaceret alfectui, affecluose affeclarem

mos moriginaiiouis incudesigillent? At, in super- cognoscere.

ficiali liiterae cortke falsum resonat lyra poetica, Quinta Alani qumstio.
sed interjus, auditoribus secretum intelligenliae Quajrationabilis raiio.quae indiscrela indiscreiio,
altioris eioquilur, u! exteriore falsitalis abjecto quae indirecta dilectio ita in homine dorrnire coegit
pulamine, dulciorem nucieum veritatis seerete in- rationis scintillam, ut homo letbceo sensuaiiialis po-
tus lector jnveuiai. foetae tamen aliquando histo- culo debrialus, in tuis legibns apostala iieret ; imo
riajes eventus joculalionibus fabulosis quadam ele- J) etiara tuas legos illegitime debeliaret?

ganti iictnra conloederant, ut ex diversorum com- 297 Qu(Bftionis sohilio.

petenli coiijuiictiira,- ipsius narrationis eleganlior Cui illa : Siturpissimsepestisoriginem velisagno-

pictura vesuitet, Sed tamen, cum a poetisdeorum scere, aliius menlis accendas igniculum.appetentius
pluiaiilas somniaiur, vel ipsi dii venereis ferulis intelligendi reperiesappetitura;hebetudinem ingenii

manus subduxisse dieuntur, in his, falsitatis um- depellat subtilitas, cogilalionum fluctus , atten.io-

bra lucescit, nec in iioc, pocta a suae pioprietatis nis couipcscat stabilitas. Ab altiori enim sumens
genere degener invenitur. Curo cniin Epicuri jam initium ,
e\cellenliori quxsito meae volo narralionis

soporentursomnia, Manichaei sanetur insania, Aris- sciiem conlexere.

totelis arguanlur argutiae, Arii fallantur fallacix, Nolo enim ut prius plana verborum planilie ex-
unicam Dei unilalem ratio probat, mundus elo- planare proposila, vel profanisverborum novilali-

quitur, fides credit, Scriplura lcstatur; in quo nullo bus profanare profana ; verum , pudenda aureis
ntilla labes invenitur, quem nulla vitii pestisaggre- pudicornm vcrborum phaleris inaurare variisque ,

ditur, cum quo nu!Ius tentationis motus congredi- venustorum verborum coioribus inveslire. Conse-
iur. Hic est splendot- nunquam dcflciens, vita indc- quens est cnim , praedictorum vitiorum scoriam
453 LIRKR DE PLANCTU NATlR^. 454

deauratis leclionibns purpurare, vitiosumque fe- A temperans , operando quasi varia rerum sigillans

lorem verborum imbalsamare mellifluo , ne si tanti cognata ad exemplaris rei imaginsm exeinpli exem-
sleiquilinii fetor in niroiae promulgalionis aures plans efligiem , ex confonnibus conforinando con-
evaderet, populum ad indignalionis slomachum, formia, singuiarum rerurn reddidi vultiis sigillatos.
et nauseantis vomitiim invitaret. tta tamen snb divinse poteslatis imperio ministe-
Sed lamen aliquando, ut superius libavinius, riuni bujus operationis exercui, ut meae atlentionis

quia rebus, de quibus loquimur, cognatos oportet manum dexteia supernae majestatis dirigeret, quia
esse sermones, rerum informitali loculionis debet meae scripturae calamus exorbitatione subita devia-
deformitas eojtforrnari. In sequenli vero traetalu , ret , nisi supremi dispositoris digito regerelur. Sed
ne loculionis caihephauin leetorum offendat audi- quia sine subministiatorii artifieis artificio suffra-

tum vel in ore vlrginali locum collocet (urpitudo

, gante, tol rerum species expolire non poteram,
pisetiictis viiiorum monstris euphoniae orationis volo miliique in aethereae regionis amffinante 283 pala-
palliumelargiri.Tunc ego : Jam mei inlellcctns esu- lio commorari ubi ventornm rixa sereni-
placuit ,

ries, ingenii flagranlis aties, mentis inflammatae tatis pacem non perimil, ubi acciJenlalis nox
fiagraniia , atlenlionis siabiiitas et consianiia, ea- nubium telheris indefessum non sepelit, ubi nulla
postulatit qua? promiltis. Tnnc illa : Cum Oeus ab " lempeslalis saevit injuria, ubi nulia debacchantis
ideali pispconcepiionis tlialamo mundialis palalii tonitru minatur insania, Venerem ineffabili scien-

fabricam voluit enolare, eiiavn ruentale verbtim quod tia peritam , meaeque operalioais subvicariam ia

ab aelerno de munrii constitutione conceperat, reali rmindiali suburhio coilocavi , ut mcaj praeceptionis
ejusdera exislentia , velut materiali verbo depin- sub arbitrio, hymenaei conjugis , hiiiqueCupidinig
gere, lanquam mundi elegans architeclus , tan- industria suffraganle , in terreslrium aniiualium
quam auieae fabricac faber aurarius , velut stu- varia efligiatione desudans , fabriles malleos suis
pendi artiiicii arlifex artificiosus , velut admirandi regulariter adaptans incndihus, humani generis
operis opifex , non exterioris inslrumenti iaborante scriem indefessa contwualione eonlexeret, Parca-
suffragio, non materiae praejaccntis auxilio, non rumque raanibus intercisorum injurias repararel.
indigetitiae stlmulantis flagitio, sed solius arbilra-. Dum in hoc narrationis coiilextu sermo de Cupi-
riae volnntatis imperio, mundialis regiae admirabi- dine nascerelur, praelatae narrationi, me.orum ver-
iem speeiem fabricavil Deus, qui inundiali palaiio bormn parentbesi syucopala;, (enoremhujus quae-
varias rcium spccies ascribendo ,
quas discrepan- stionis insertii.
tium generum litigto disparatas, legitimi ordinis Sexia qnxslio Alani.
^
congruenlia temperavil, leges indidit, sanctionibiis Ua ba , uisi injuria tuae locutionis syncopafae,
,

alligavit : sicque res generum oppositione contra- mearumque quaesiionum venalione timerem Wae
rias, inler qtias, loeus ab oppositis loeum posuerat, benignitatis oftensam incurrere, vsllem Cupidinis
cujusdam reciprocae habitudinis relativis osculis naiuiam , de quo aliqiiantulam mentionem l»a prae-
fosdeiando in amicitiac pacem , liiem repugnanliae Iibavit oraiio, piclura tuae descriplionis agnoscere.
cominiitavit-. Siibtilibus igilur iuvisibilis jiinciurae Quamvis cnim plerique aiietores sub integiimentaii
calenis concordanlihus nniversis, ad unitatein plu- invoiucro aeiiigiiialuin , ejus natnram depinxerint,
ralitas, ad idcntitatcni diversiias, ad consonanliam (amen nulla eeililudinis nobis rcliquetunt vestigia :

dissonanlia , ad concordiam discordia , unionc pa- cujus in humano genere tanta per cxperientiam 1&-
cifica remeavit. Sed poslquam univcrsalis arlifex gilur potentialis auctoritas, ul nullus vel nobilil.itis
universa suarurn vultibus iiatuiarum invcstivit, sigillo signatus, vel , sapientue privilegiantis venu-
omniaque sibi invicem legiti:i is proporlionum slate veslilus , vel foi litudinis aimatur.i munilus,
connuLiis maiilavit, volens ntnascendi, oecilen- vcl puk.hr ludinis chlamide trabeatus, vet aliaruru
dique nnilua! relalionis ciicuitu per iiistaliilitaiem giaiianim pr*dilus bonoiihus, se valeat a cupidi-
Btabiiilas, pertinem inUnitas, per lemiorabilitaiem D naiiac dominationis generalitate excipere
etcniiias rebus occiduis donaietur, rerumque se- Quwstionis solvtio.
xies neriata recipiocatione nascendi jugiter tcxe- Tuncilla, cum temperato capitis molu, verbis-
retur, staluit, ni cxpiessae coi;foniiationis mone- que increpationem spondentihus , uit :CreJo te in
tata sigillo, sub dcriv:indse propagationis calle le- Cupidinis castris stipendiarie militantem, et qua-
gitimo, ex similihus siiniha educerentur. Me igiiur dam interfamiliai itatis germaniiate eidem esse con-
tnnquam sui vicaiiam, rerum geneiihus sigillandis nexum inextricabiiem ctenim ejusdem lahyrin-
:

inonelariani deslinavil , ul ego in propriis inctiiii- thum affeclanler investigare conaris cum potitis ,

bus reriim cifigies commonetans, ab incudis forjna meae narralioni sententiarum locupletatae divitiis ,

confoiniatum deviare non sinerem, senl mei ope- mentis atteillionem " alteniius ada,ptare deheres.
rante solertia , ah exemplaris viilm, nullarum na- Scd lamen anlequani ad sequcntia meae oralionis
turartim dotihus defiandata exemplali facies nulla- cvadal excursus, quia tuae bumanilatis iinhecijlitati
lenus deviaret. Imperantis igilur imperio ego ob- coiupalior, ignorantite tuae lenebras pio meae pos-
,

VAUIJ5 LECTIONES.
** Inlenlioneiii.
455 ALANi DE INSULIS 456
sibilitatis volo modcstia exstirpare. Insuper.tuarum A Dum nimium Canno Byblis amica fuit.
qmeslionum solutionibus ex volo promissionis Sic quoque Myrrha suo nimium subjerta parenti,
asttingor; idcireo sive certa deseriptione describens, In genitore parens, in patre mater erat.
sive iegitima difiinitione difllniens, rem innmonstra- Sed quid plura docebo, Cupidinis ire sub hasta
bilem demonslrabo , inextricabilem exlricabo; Cogitur omnis amans ,
juraque solvil ei.

quamvis ipsa nuSHs naturac obnoxialiter alligata Militat in cunetls , ullum vix excipil hujus
coinplexiouibus , intelleclus indaginein non exspe- P.egula , cuncta ferit fulmen et ira sui.
cians, nullius posset descriptionis signaculo desi- In quem non potcrit probilas ,
pradenlia, formae
gnari. Ergo, circumscripiae rei haec detur descriplio, Gratia, flnxus opum, nobililalis apex.

inexplicabilis naturse lia;c exeal explicatio; bsee de Furta,doli,melus, ira, furor, fraus, impetus, error,,
ignoto habeatur nolitia , hacc de seibili comparetur Tristilies, liujns hospita regna tenent.

scientia , styli tamen altitudine castigata : Hic ratio „ ralionis egcre , modoque carere
2SS Pax ou '°> fraudique fides, spes juncia timori, Est modus, estque fides non habuisse fidem.
Estamor, et mistus cum ralione furor. Dulcia proponens assumit amara, venenum
Naulragium dui^e, pondus leve grata Ciiarybdis, , Infert, eoncludcns optima iine malo
lncolumis iangnor, et satiala fames. Allieit illiciens, ridens deridet , inungens
Esuries satiens, sitis ebssa , falsa voluptas, Pungit , et afiiciens iniicit, odit amans.
Tristities laeta ,
gaudia piena malis. Ipse tamen poteris ipsum frenare dolorem,
Dulce maluin, inala dulcedo, sibi dulcor amarus, Si fugias ,
potior potio nulla datur.
Cujus odor sapidus, insipidusque sapor. Si vitare velis Venerem , loca, tempora vita,
Teinpestas grata, nox iucida, lux lenebrosa, Nain loeus ct tempus, pabuia donat ei.

Mo.rs vivens, moriens vita , suave malum. Si tu persequeris , sequitur ; fugiendo fugatur;
Pcccatum veniae, venialis euipa ,
jocosa Si cedis, cedit; sa lugis, ilia fugit.

Pcena ,
pium facinus , imo , suave sceius. Jam ex hoc nies doctrinx artificio , cupidinarise

Inslabiiis ludits, stabilis delusio, robur artis elucescit tbcorica ,

per librum vero experien-
inti nium, firniuni mobile, lirnia movens. tise , tibi practicam poteris comparare. Nec nriran-
insipiens ratio, demens prudentia , irislis dum , si in praefala Cupidinis depictione notulas
Prosperitas, risus flebilis, aegra quies. reprehensionis intersero , quamvis ipse mihi qea»
Sfulcebris infernus, tristis paradisus, amcenus dam german» consanguinitatis fibula connectatur;
Caveer, hiems venia , ver hiemale, malum. C non enisn ve! detractoriae malignitalis caiiginosa
Menlis atcox tinea, quam regis purpura sentit, rubigo, vei incandentis odii fervor foras egrediens,
Sed ne". meudici praeleril iila togam, vei invidise tyrannus extra desseviens, ad has in-
Nonne per aniiphrasim , miracula mulla Cupido vecrivas accusationis me impultt-, sed ne verilatis

Ettkiens, boininum protheai omne genus. per se ioquentis evidentiam videor silentio stran»
Dum fitrit iste furor, deponit Scylla furorem, gulare. Non enim originalem Cupidinis naluram in

Et pius jEneas incipil esse Nero. bonestate, redarguo, si circumscriliatur frenis

Fulmiiiat ense Paris , Tydeus mollescit amore , modestise, 6i habenis lemperantias casligetur ; si non
Fit Nestor juvenis, fitque Melincta senex. get-men excursionis limites deputalos evadat . vel

Thersiles Parsdem foima mendical, Adonim in-nimium lumorem ejus calor ebuiliat, sed siejus

Davus , et in Davuui totus Adoni» abit. scintilla in flammam evaserit vel ipsius fonticulus
Kivcs eget Crassus , Codrus et abundat egendo, .
in lorrentem excreverit, excrementi iuxuries am-
Carmina dat Bavius musa MarOnis hebet. ,
lumor
putationis faicem expostulat, exuberationis
Emiius eloquitur Marcusque siiet fit U!y3ses
, ; solatium medieamenli desiderat. Quoniam omnis
insipiens, Ajax desipiendo sapiU excesstts.temperaiae raediocritntis iucessum dislur-
Qui prius auciorum solvendo sophismala vicit " bat, et 3©1 abnndantise morbidae inflatio quasi in
Vincitur hoe raoiislro, csetera monstra domans. quaedam apostemata vitiorum exuberat.
Quadibet in facrniis mulier deeurril, et ustre, Prscvia igitnr tbeatvalini eratio joculatoriis evagata
Ejus si nientem morbidel iste furor, iasciviis, luae puerilitaii pro ferculo propinatur
Naiapatrem, fralremque soror, vel sponsa inarilum mme paululum maturiorad praefinitis narra-
stylus
Fraude necat . fati prseveniendo manum. tionis proposituni revertatur. Vt supra prslibaudo
Sicque per ascensum male syncopat iila mariti docui, terrestrium animalium materianilae propa-
Corpus , furlivo dum rnelit ense caput. gini Venerem dcslinavi, ut varias materias in rebus

3CHJ Cogitur ipsa parens nomen nescire pfcreatis, nialeriandis excudendo sobslerneiet, ego veio in

lu partuque doios , dum psrit ipsa parens. naturarmr, purificalionc multiplici, uioperibus ma-
Filius in matre slupet invenisse novercam, num supTemae expolilionis apponerem, et ut inslru-

Inque fide fraudes , in pietate dolos. nientorum iideliias pravae operationis fermentum
Sic in Medea pariter duo nomina pitgnant,- excluderet, ei duos legitimos malleos efformavi,
Dum simul esse parens , atque noverca cupit. quibus et Parcarum caveret insidias, rcsque multi-
Nesciil esse soror, vel se servare sororem modas essentia.' praesentarel. Incudum etiam nobi-
 457 LIBER DE PLANCTU NATUR.E. 458
les officinas ejusdem arliticio deputavi, prscipiens A passivum valeat usurpativa assumplionc, vel idem
ut his- cosdem malkos adaplando, rcrum effigia- in activum suae proprietatis dfspositione redire, vel

tiorii iideliter indHlgeret, ne ab incudibus malleos sub passivi iitteratura activi retinendo naturam,
aliqua exorbitalione peregrinare perrniueret. Ad of- sibi legem termini deponentis assumere : Nec mi-
ficium etiam scripturae, calamnm praepotentem ei- randnm, si plerseque maximae, tiiulo grammaticss
dein fueram elargila, ut in compelenlibus sehedulis faculiatis adscriptae, a venereae anis domicilio pa-
ejusdem calami scripturam posceiuibus, quaruni tiantur repulsam, cum ipsaeas g0g quse suac pra?-
meae largitionis benelicio fuerat compotiia, jiixta ceptionis regulis obsequunlur, in sinum suse fami-
meae orthographise normulara, rcrum genera Sgu- Iiaritatis admittateas vero quae cloquenlissiraaj
;

raret, ne a proprioe dcscriptionis semiia in falsigra- contradictionis insultibus ejus leges expugnare co-
piiiae devio eumdem divagari sustiuercl. Sed cum nantur, aeteriii anathematis exclusione suspendat,
ipse genialis concubitus ordinatis complexionibus cum pliilosophieae assertionis aucioiitas maxiina-
res diversorum sexuum opponi dissimiles ad exse- rum plerasque diversis facultatibus fateatur essc
quetidam rerum propagiuem, connectcre tenerelur, communes quasdam vero uitra suarum disciplina-
;

ut in suis connexionibus srtis grammaticae eon- rumdomiciiia, nullamhabereiicentiam e-xcursandr

siructiones canonicas observaret, suique artificis " Sed quia tantas Parearum argutas oppositiones Ve-
riobiliias nullius artis ignorantia sua? ferrct glorise nerem novi agonistae dispuiationis ingiessuram con-

detrimcntum, eurialibus piaeeeplis sub magistrali fiictum, alicujus tergiv.ersatione fallacife Ver.us ab
<iis«ip!i?ia, eam videlicet diseipiinam instruendam Atropos coamantes conclusionis subtimeret argu-
docuL qnae artis grammaiicai reguias in suaram tias, ipsam disciplinam docendo .juxta quoe disser-

constructionum unionibus artiliciosis admittercl livae disciplinaspraacepta suarum argulioniim formas

aiias vero extra ordinari3s nullius Ggurse exeusatio- excederet. Et quomodo in adversarii arguiionibus
ne redemptas exelutferet. C;im enim atlestante fraudulentis, failaciae latibulurn inveniret, ut dispu-
grammatica, duo genera speciaiiter, masculinum et ialionis agoniam contra adversariae partis insidias
femiiiinum, ratio naturse cognoverit, qusmvis dum posset securius ceiebrare, et \>er inslanliam similia
quidam homines depauperaii signaenio, juxta meam oppositionum argumenta refellere. Ihjunsi etiam ut
opinioiiem, possent neuiri generis designatione cen- syllogistica ejus compiexio duorum lerminorum
seri , lamen Cypridi sub intimis admoaitionibus contenta corapendio, nuliis Aristotelicis (iguris ob-
sninarum tonitru ingessi, ut in suis conjunctionibus noxia, trium proposilionum ordinatione congrua
ratione exigontix, naturalem construclionem. so- „ lexerelur, in tanlun!, ut in singulis propositioni
lummodoj r
masculini femininique generis celebraret. bus, major extremitas praedicationis fungeretur
Cum enim masculinum genus suum feminihum exi- officio, minor vero subjicicndi legibus teneretur. !n
geniia habitudinis genialis adsciscat, si eoruradem prima vero propositione nullo verae inhaerentiaemo-
generum constructio anomalecelebretur, ulresejus- do, sed sola ratione contractus intrinseci, subjecto
dem sexus sibi invicem constiuamur, illa quidem iiihscreat praedicatum ; in assumpiione vero relati-
constructio nec evoeationis Temcdio, vel conceplio- vorum oculorum, reciprocis impressionibus, ex-
nis suffragio, apud me veniam polerit promereri. pressius minori raajor anneclatur extremiias. Sed
Sienim genus mascnliiium genus consimile quadam in conclu-sione expressissimae inhaerentiae, vinculo
irralionabilis ralionis deposcal injuria, nuiia iigurae veriori subjecti prasdicaiique carnalis celebretur
honestateilla constructionis junctura viiiumpoterit connexio. Hoc ctiam mei fuit consilii, ut nullius
excusaro, sed inexcusabilis sobscismi monstruosi- conversionis retrogradatioiie pestifera, venereae eom-
late turpabitur. piexionis termini analogicai prsedicationis jura ser-
Prsetfcreai Cypridi mea inuixit pracceptio, at ipsa vantes, suarum vices sedium aliernaren'.. Et ne
iii suis coiistructionibus, snpposiliones appositio- consequentis failacia, ex similium conformalione
nesque ordinarias observando, iem leminini sexus D progenita, posset indusiiiam Veneris impedire, ter-
cliaractere praesignitam , supposilionis destinaiet minos specialibus specificavisignaculis, utfamiiiari
officio ; rem vero spccificatam masculini gcneris, liberae agnilionis intuilu,
audenter agnoscerct quos
sedc collocaret apposiii, nt nec appositum in vicem teiniinos subjeciionis gradus inferior, quos vero
suppositi valeat declinare, ncc suppositum possit prfedicalionis apcx superior ex sua5 habitudinis ju-
in regionem apposiii transmigrare ; etiam cura re deposceret, ne
si complexio terminorura inconse-

utrumque regatur abaltcro,.appositum subadjecti- quens proportionafam habitudinem non teneret in

va proprietate, suppositum subjectivae proprietalis commune, nugationis unjformis defonnitas nasce-
proprium retinerel, exigeiuire legibus invitalum. autem quasdam giammaticac dialecti-
retur. Sicut
Pralerea, adjunxi, ne Dyoncu conjunciio in tran- cseque observantias inimicantissimae hospitalitalis
siiivae consiructionis habitum uniformem, vel reci- incursu volui a Yeneris anathemalizare gvmnasiis;
procationis ciirriculum, vel retransitionis aufra- sic metouymicas rbetorum propositiones, quas in
clum icciporet, solius transilicnis recia directione sitaj amplitudinis grcmio rhetorica rnatcr ample-
coiitenia, vcl alicujus etiai.i disgressantis naturae ctens, mullis suas rationes confiat lionuribiis, Cy-
nitliia intercisione sufferrel, ul gcnus activum in pridis artificii interdixi,nesi niniis durcc nanslatio-

Patrci.. CCX. i'6

459 ALANI DE INSULIS 460

j>is excursu a suo reclamante subjecto, praemium a. adnlterando, adullerinum filium jocum sibi jocula-
aiienet in aliud, in facinus facetia, in ruslieitalem loric parentat. Illius nalivitatem, matrimonii excu-
urbanilas, tropus in vitium, iu decolorationem co- sat solemnitas; hujus propaginem divulgati concu
!or nimius convertatur. binaius accusa,l viilgariias. I:i illo, paternx civilita-

Hisapparaluura nobilitatisque praesignibus Vene- tiselucescit urbanilas ; in hoe, patcrnae intirbani-

ris, terrcstris incolaliis transivit in palriam. Quae latis tenebrescit rusticitas. iste iirargentalos nitori-
ciitu suffraganeis jnstrumenlis ad humanae geneseos bus argenleos fontes iiiliabiiat; hic loca perenni
seriem oontexandam, desudando laborans, Parca- ariditaie damnata indefesse coneelebrat. Iste in
rtimqne manibus inteWecta subtili resareiens acu, grata planilie fixit tentoria ; htiic vallium compla-
subiilius haec renodat. Sicque stipendiariae admi- cenl nemorosa. Isle in tabernaeulis indeGcienter
nistrationis jura, officiosissima curiositate persol- pernoctat, hic sub dio dies noctesque conlinuat.
\it. Sed quoniam ex maternae satieiaiis ideniitate Iste aureis venabulis vulnerat quem venatur; bic,
fastiditus animus indignatur, quolidianique labo- quem ferit, ferreis jaculis lanceat. Iste snos hospi-
ris ingruentia exsequendi proposilumappetitus cx- tes debriat nectare subamaro, hic suos absynthii
stinguilur. Unitas operis tolies repetita Cythereara potu perimit acetoso. Jam raea oratio chariuix tuse
infestal fastidiis, eenliiiualajque iabaralionis effe- B mentis inscripsii, qualiler damnosa pernicies
otii

ctus, laborandi escludit affeetum. Illa igitur magis Venerem edueavit emphalicam, qualiter dilnviosi
appetens otii efferoinari sierilibus, qtiam fructuosjs potus inuudatio venenosum patrat incendium
exerceri laboribus, ferialis operationis exercitatiooe, qualiter ex cibi ingurgilalione ducens nriginem,
siegoliali praeposita, jiimis ©Mosiialis desiderits cce- plerosque luxurise elephanlina lepra percussit. Ecoe,
pit infantibiliter juvenisei. Et quoniam apud qtiem super liominibus acuta Veneris febre languenlibus,
desidia; torpor castrametatur, ab eo onmis viriutis jerumnosie lanientationis carmen cecini querulo-
mililia relegatur, otiique stcrilitas, pravae sobolis, sum nunc similiter aliis quos aliorum vitiorum
;

•solet fecunditatem efficere. Potus eliam inundans morbida lurba conturbat, sub cantu elegiaco que-
•diluvium, in «imias despumal libidines, cibique ef- rimoniosae orationis cilharam temperemus. Multj
jrenis ingurgiiatio consimile- nauseas superfluitatis enim dum Charybdis ingluviosae hiatus voraginosos
eructat. Venus his furiis aculeata letbalibus, in stibterfugiendodevitant, in Scyllae malignamisabysso
suum cnnjiigcm hymeuspum, lori castitatem peste inopinata periclitatione naufragantur. Plerique etiam
adulterationis ineeslans, cuai Antigamo coepit con- dum impetuosi torrentis occursus tumidos cvadunt,
cubinarie fomicari, suique adulteri suggestionibus q stagni limositate viscantur. Alii dum dependentis
irretita lethiferis, liberale opus in mechanicum 3©3> montis pi£ecipitia, caulcla consulente declinant, in

regulare in anomalum, civile in rusticum inciviliter coaequata planitie praecipitalione spontanea colli-

hmnutat, meunique ioftciata praeceptum, malleosab d»nlur. Ea igitur quae disseram, luae menti clavo
incudis exliaeredans consorlro, adullerinis damnat memorise lenacis affigas, animique vigilanlia so-
incudibus. mnum torporis cxcutias, ut mecum maternis exci-
Ipsse ettam incudes nalivae, suorum malleorum tatus visceribus, periclilanlium hominum naufra-
deplorantes abseiuiam, eosdem lap.rymabiliter vi- giis compatiendo condoleas, et praeambulae admo-
deiUur deposcere. Et, quae gladie Attopos univcrsa nitionis clypeo loricatus, monstruoso exercitui vi-

demetenti solebat clypeum defensionis opponere, tiorum occurras, et si quae prava setnina in horlo

jam eidem stabililate conciliationis muluo fcedere tuan mentis audeant pullulare, falce maturae sectio-
ligatur, fatique falcem in messem humani generis uiis esstirpes. Tttnc ego : Jam pridem mca mens
nimium excursare permittens, damnum nulla novi exliilarata tuaedisciplinationis compendio, tuis cor-

seminis pensal origine ; sed potius se grammaticis rectionibns libeiitissimam aurem inclinat. Tunc illa:

conslructionibus destruens, dialeclicis conversioni-

bus inverlens, rhetoricis coloribus decoloralis suam D Heu, quam prrecipiti passu ruinam
artem in figuram, figuramqiie in vilitim transfert Virtus sub vilio victa laborat?
dumqtte fornicariis excessibus cuin adultero perpe- Virltttis species exsultat omnis,
luat concubinatus illecebras, ab eodem sustipiens, Laxantur vitio frena furoris,

pro filio, spurio compotitur. (Jui dum nullius dele- Languet justitiae Lucifer, hujtis

ctalionis amcenilate gaudet, nuiiius jocosae jucun- Vix umbrae remanet umbra superstes
dilatis vult meridiari deliciis, ut quasi per anli- Exslinctumque stii sidus honoris
phrasim, jocus a jocasitate dicatur, ei noiaen usus Deflel, lucis egens, noctis abtindans

impressit. Ou.O igitur Oioare dati sunt iilii, discre- Dum fulgur scelerum fulminat orbem,

panlia generis disparali, nascendi lege dissimiles, Nox fraudis lidei nubilat austrum :

mox titulis discrepanles, artilicio dcformes. Ilyme- Virtuiumquc tamen sidera ntilla
^

nseusnainqiie uterinae fraternitatis in offiiis confinio Istiuo redimunt noctis abyssum,

quem excellenlioris dignilatis euoliit prosapia, ex 304 '"cumbit fidei vespera mumio
Venere sibi Cupidinem propagat in lilium ;
Autiga- SNocturnumque chaos fraudis abundai.
mUsvero scurrilis vel ignobililatisgenere derivatus, Languet fraude fidcs, fraus quoqiie framlem
tci LIBER DE PLANCTU NATUR/E. 4G2

Fallil fraude, dolo sic dolus instat, A quae meretricali offtcio, vultu phantaslicau dilectionis

Mores moris egent morihus orbi, faciem dealbantes, amasios allicieiidc, fraudulenter
Leges lege tarent, jusque tenoris illiciunt : quae sub trisii Icetilia, sub amica saevitia,

Perdunt jera sui; jam sinejure sub hostiii amicitia, tanquam Syrenes usque ad
Fit jus omne, viget iex sine iege. exitium dtilces, delectationis melodiam facie tenus

Mundus degenerat, aurea mundi prseferenles, suos amatores ad idololatriae perdu-

Jam jam degenerant ssccula, mundum cunt naufragium : harum una, ut ficto loquar vo-
Ferri pauperies vestit, eumdem cabulo, congruentia proprietatis, bacchilalria pote-
Olim nobilitas vesiiit auri, rit nuncupari.
Jam jam liypocrisis pallia qunerunt De superfiuo polu.
Fraudes, et sceieruin fetor odorus Bacchilatria haec suum amasium ral.ionis pvivans
Ut pravo chlamidem donet odori igniculo, eumdem tenebris brulae sensualitatis cx-

Virtutum sibimet balsama quaerit. ponit, suum etiam, more meretricio, in tanturr. de-
Sic urtica rosis, alga hyacittihis, briat amatorem, ut idem Bacchum nimis empha-
**
Argenlo scoria, niurice fucus tice affectare cogatur, in tantum ut potator
B Baccho
Formae pauperiem pailiat, ut sic nimiae delectationis vinculo alligatus, eidem

lnlerdum redimanl crimina vultus. divinse majestatis cultum exhibere credatur : Adeo
Sed criinen phaleras exnit Oinnes, ut homo bacchilatra, Baccbum plerumque locali

Nec se jusiitiae iuce colorat interslitio a se sejungi non ferens, in alienis va-
Nam sesevilium glossat aperle, sciilorum capsulis suum deum diu pereiidinare
Fitfratis ipsasui lingua furoris, 305 non patiatur, scd ut sibi ejusdeni dei fami-
Quid luii stiperest, cuiu dolus armat Karius assislat divinitas, illum dolio sui ventris in-

Ipsas in propria viscera uiatres ?

cludat. Sed quia pierumque stomachi capsula lanti

Cum amor fiaude laborat,

fiaternus hospitis divinitaieiu diu suslinere non potest, iriem

Meniiturque manus destra sorori ? deus aut per oricntaiis portae poiuni arclicum, aut
Censetur reprobum jus probitatis, pcr occiduae regionis autarclicum tuipiter evapo-

Observare probos, et pietatis rat. Multoties etiam Bacchi cuilor in scyphis ma-
Lex, est improbitas, esse pudicnm terioe honore polienlibus Baccho architectattir bo-
Jam cunclis pudor est. Absque pudor spiiium, ii t ejusdem divinitas divinius iu aureo
Humanos hominis exuit usus q vase praefulgeat.
Non humanus.homo. Degener ergo Unde idem aethereis nitoribus claritate concer-
Bruli degeneres induit actus, lans, et smaragdinis coloribus viridilate couten-

Et sic exhominans exliouiiiiandus. dens, ac plerosque sapores sui saporis majeslate

prsecellens, potationum filios suarum proprietatum
Seplima qiueslio Alani, dignilaiibus irritat sophisiicis, ut ipsa Bacchum
Ad ha?c ergo : Quoniam in aere generalitatis hu- tanqtiam ineffabilis diviniiatis arcanum ineffabiii
jus intellectus oberrat exeursor, intelligere vero amore concelebrent. Qui etiam ne di-
his anirnati,
speeialitas amicatur, vellem, quod vitia quae in vinitalis illius aliquid remaneat inexhauslum, us-
quodam generalitatis implicas glomicelln, specio- que ad faeces Bacchura deglutiunt, sicque suum
sissiniarum specierum inlerstiliis discoloribus ex- dcum in lartaream abyssum ventris cogunt inho-
plicares. neste descendere, et dum sic a spcciali ad genera-
Responsio Naiurai. lissimum genus potationis deveniunt, superlalivum
Quoniam tuae postulalionis rationem emcritam gradum ebrietatis ascendunt. Haec pestis non so-
indecens est adimplelioiiis nierito defraudari, libi lum plebeae vulgaritatis inimicalu? bominibus, ve-
singula vitia aequum est sigillatim notulis singula- D rum etiam praelalorum superciliosas sibi facit in-
ribus adnotari. Quia ergo jam dictum est, quo- clinare. cervices, quibus Bacchi gratiae non suffi-

modo totus orbis impurae Vcneris fere gcncrali pe- ciuut, quas in eum giatia naturoe verum diffudit,
riclilalur incendio, nunc reslal dicendum qualiter etiam arundineam usurpantes attractioncm nunc ;

idem generalissimo gulositatis naufragatur diluvio. Baccbum et rosarum connubio gloriantem t0 nunc ,

Quoniam gulosiias est quasi quoddam Vcneieae floris alterius fragrantiam respirantem, nunc hys-

exsccutionis prooernium, et quasi quoddam antece- sopi consorlio sibi quoddam privilegium arrogan-
dens ad venereum conscquens. tem nunc aliarum rerum ilotibus locupletaium
;

Nota ergo quasdam iilias idololalriae veteris me- extrinsecus, impetuosa gulae Charybdi degluliunt,
dullilus exstirpalae, in praescnti instanli suae malris in tanlum, ut sine mari naiifragium, sinc tristiiia

imperium rcparare conari, et eam quibiisdani pns- fletum, sine infirmitale lelhargium, sine sopore
sagiosis carminibus redivivain a mortuis excilare somnum ebrictalis incurranl.

VARIyE LECTIONES.
*' Prsoostere. " Grarulantcm.
 Qui dum "
ALANl DE INSULIS m
ebrietatis energia percussi, opc-ram A nummulatriamnuncupari. Haec est malitia ", per
psalmodiis impendunt, versus nimia intercala quam in animis hominum
4®
deificatur pecunia, num-
tione rurapentes craptilse boream imporlunurn in mo divinae venerationis exhibelur auctoritas, per
terserunt. quam, ubi nummus loquitur, Tulliani eloquii tuba
Be superfluitale ciborum. raucescit; ubi nummus
commilitat, Hectoreae mi-
Nec somm pra:taxata potus cupidilas, verum iitiae fulgura conticescunt ubi pugnat pccunia, vir-
;

etiara. cibi plerosqne canina inescat aviditas, tus expugnatur Hereulea.

Si quis enim armatur
quorum voluptates inordinalae, cogilaliones ineon- pecunia, tanquam loricis argenteis lorrenti3 impe-
cinnae, novos sibi cibi somniant apparatus. Qui dum tus Tulliani, fulgur incursus Ilectorei, robur vir-
exaclori quotidianum escae debitum nimis abun- lutis Herculeae, versipellis
Ulyssea caliidilas flocci-
danter exsolvunt, exactor superabnndans suo co- penditur, in tantum enim habendi fames involvit,
gitur reddere debitori. Isli, quid([uid possident, in ut dialeclica: snuta sit subtilitas, vhetoricae langue-
arca stomachi thesaorisanl. Et quamvjs illud scat civilitas. Ubi nummornm perorat pienitas,
commissum non rubigo eorrosionis denie dernor jani Tullius sui monetam vendit eloquii, sui pudo-
deat, nec vd. pecuiantis fui-is sophisma subripiat, ris monilia in aurum commutatLucrelia; Peneiope
R
ip.su m tamen dccoquentis caiotis latrocinio turpio
calotis turpio- su;e vicennarise castitatis pudorem dcponit
puuorem in pre-
ri, lurpius evanescil. Isli, bursam ad nummorum tio ; Hippolylus etiam si nummi prcces audiat su-
vomitum, arcain pecuniarum iiivitanl ad aauseam, surrantis, suae noverca? non vull preeibus uoverca-

ut exaclori stomacho possiist accuralius adulari. ri. Nam si in aure judicis susurrct pecunia, Or-
Interius ventrcm ciborum loeupletant divitiis, exte- phei lyra, carmen Amphionis, rausa Virgilii voce
rius in nuda et pura posifi paupertate. Haecpesti- pecunise suffocantur. Jam dives, diviliarum naufra-

Icnlia etiam non vulgari humilitate contenla, pro- gus iu profutido, hydropicae sitis incendiis silit

fniidius progreditur ad praelatos, qui sahnones et opes, et in niedio ipsarum positus Tantalizat. Pau-
lucios, caeterosque pisces asquipollenli generosiute per eliam, quamvis materialem avaritiam realitcr
cxercere nonvaleat, intus tamen archetypam 43
dccoclionum cruciatos martyriis,
praesignes. variis re-
baptizandi adnUerantcs ofBcimn, sacri piperis fonte linet pareitatem. Proh dolor ! metallorum onera
baptrzant, ut ex tali haptismate bapiizati, multifor- largiuntur honores, ad metalli pondera ponderaios.
mis saporis gratiam consequanttir. !n eadem mensa Jam non Caesar, sed nummus est omnia, qu.ia ab
terrestre anitnai piperis inundatione submergitur, individualibus usque ad gencralissimam, honorcs
piscis natat in pipere, avisejusdem viscosifcate liga- C singulos lanquam mediator percurrit. Nummus pa-
tur : dumqiie tot animalium genera uno ventri triarcha noster est ", cpiscupos et ai chiepiscopos

ergastuiantur in carcere, aq-uatile animal secum inthronizal. Alios archidiaconalibus adaplat officiis

terreglre, aeriumque genus in eoiiem sepulcro tu- alios denique aliarumdignilatum et officiorum coae-
mulari miratur. Qtiibus si detur licentia exeundi, quat negotiis. Quid nummus vincit, num-
plura?
egressufis Vi.t portoe sufficit amplitudo. r.ius mundum regit, nummus imperat universis.
fe praefatEC pestes pontern faciunt, per quem Quid prodest cum Ptolomseo subterfugientis astro-
ad. iuxurise lupanaria pervenitur. Has sunt nomia; fugas consequi sublilitalis curriculo; slel-
intro-
ducliones per quas quss furandi artem ingreditur. larum propbctias, spontaneos planelarum investi-
liae morbos paiiuiit, seminant paupertates. Hae gare errores ; cum Eudide, geomctricorum aenig-

sunt nufciices discordiae, sorores insaniae, intem- matum secreta scrutavi; intelicctu in pvofundum
matres, immunditiae venatrices. Per has,
f«?ranlsa» maris descendere; cceli. allitudinem inteliigibilibus

hu*franumgenus modesiiaeJiniiles excedit.temperan- mensuris atlingere; cum Miiesio, musicarum pro-

tiae ggi@ frena postponit.castitatissigilia cortfringil, porlioiuim consoaantesamicitiasinvenire; cum Py--
meae largitionis *' gratiam non attendit. Cum enira thagora pugnas numerorum virlu.j niultipiicalionis
mea largjtas tot hominibus forcula procuret *'<, tot inspicere ; cuni Tullio, oialionem rhetoricis colo-
iercula copiosa compluat, ipsi tamen gralim in- rum stcilare sideribus; cum Aristolele, ancipiti
graii, nimis illicite Hcitis abuicnles, freiia guta Ia- diaieclicoe giadio a veris falsa dividere; cura Ze-
Ttantcs, dum comedenJI-mensuras excedunt, lineas nor.e falsiiatem prohabiliiate lunicare sopiiislica ;

potationis in intinitum exiendunt ;

qui palata sal- cum Donato in accidcntiuin congrucntia nectere
sorum seducentes aeuhiine, ih ssepe et mullum bi- dtctioiies, eum sapicntia nostris tet.cporibns nul-
bant, sacpia-s sitire coguntul». lius f.-uetus pra^mietur stipendiis, uuHius famau

eam aura favorabilis extoliat, ipsa yero pecunia

Ite avaritid.
honoris titulos emal praeconia ? Sola ta-
et laudis
Est et alia idololatriifle lili», quam (si nonnnis men sapientia revcra supc r omneui proeeminet pos-
proprivitas suam ssgnilieationis germanitatem sn sessioncm. Generosa possessio, quae sparsa. colii-
voc6 retineat) convenienti vocahulo convenic-us est gitur, erogata reveriitur, publicata suscipit incre-

VARIA: LECTIONES.
l!
Furore.. *!
Jnterruplione. l!
Largitatis. u Spargat.
,e
AvariiJa. 4B
Mcntalcm. ir
Patrisrcloe
supplet viccs-
 463 LIBER DE PLANCTU NATUR^. m
mentum! per quam nobilis scienti.-B thesaurus se- A Nam linior aggredilur menlem ,
parUcrque cupido
cretis penelralibus meniis innascilur, fructus in- Concutit, et totam menlis depauperat urbem.
terna? delectationis acquirifur. Haec est so!, per Curarum geminus turbo sic lurbat avarum ;

qucm raens diescit in lenebris, cordis oculus, de- Cumque timenda limot , mens somniat ipsa timo-
lieiosus animi paradisus. IJaec in ccplesle terrenum, [res,

in immortale cadticum, in deum hominem, deificae Ssepe novos fingilque metus, damnique limore
mutalionis auctortlale converiil. ilsec est verum ^ 8 Damna luit, damnique malum formidine pensat :

peregriuationis renfediiim, solum human32 3©7 ca " Sic casus varios terroris somnia monstrant.
lamitalis solatium, liuniame noctislucifersingularis, Uxoris fraudes, furisque sophismata, terror
lua? miserice redemplio specialis, cujus aciem nuSla Nuntiat, insultus hostis, juguloque minaces
acris caligo confundit, non densitas terra opeiam Mentilur gladios, ct flumina dira potentum.
ejus olfendit, non altitudo aqtiai respeclum ejus Nunc pesles, ignes reeolit, nunc concipit iras
oblundit. Itec igitur, quamvis apud multos qui Oceani, soloque melu jam naufragus exstat.
sensuali mobililaie brutescunt, nimia langueal vi- 308 Divitis in nummo mens philosophatur in arca
lilate, apud illos tamen qui in ignem originalem Dum nummum sepelit, nummusquo scpultus avari
rationis redegerunt scinlillam prteconii ", et famae
" Usibus emoritur, ilium non ille, sed arca
inunere non fraudatur. Quamvis cnim prudentia Possidet, et tolum nummi sibi vindicat usuiu.
phamaslicae adulationis plausibiles dedignetur ap- Ut loculis varia nummorum fercula donet,
plausus, tamen quia ver* famae haec esl gloriosa Injungit proprio dives jejunia ventri.
proprietas, ut appetitores sui conlemnat, el appe- Horret avariliam venter, propriosque negari
tat contemplores famam fugiendo consequitur,
; Miratur reditus, loculi suffragia quserit,
quam perdet iiisequemlo. Igilur etsi videas apud Sed vcnlri loculus surdas accommodat aures.
quosdam regnare petuiiiam, jaccre prudcntiani, Pabula visus habet, et convivatur occllus,
miliiare divitias, sapientiam exsulaie, ignavia ta- Solus in argento, sed venler philosophari
men opum pondera animo victori calcala subjjicias, Cogitur, et longo patiturjejunia voto.
ct inteslifro affectionis amore prudenliam consecle- Non lacrymae , non mella precum, non ipsa peroral
ris, ul penitus sapientiae matris cubiculum inoffen- Paupcries hominum ,
quin fcenore dives egenum
so inluitu valcas intueri. Devoret , et tenuem miseri facil esse crumenam.
Tuncego: Vellem ut laxatis habenis reprehen- Pauperis in lacrymis ridet, misenque labore
pra^cordialius avariti» filias impugna- Pascitur, et pcenam sibimel facit esse quietem.
Hunc dolor, hunc risus, jocus hunc, moeror tenet
Tunc illa ad acerrimas iuvectionis demorsiones [illum,
gyrans suae narrationis incessum, ait Hic gemit, iiic ridet, dolethic, dum dcdolet illc.

Omnis in affecluni nummi laxatur avari

Postquam sacra fames auri mortalia puugit Divilia affectus, nec enim datur ulla voluptas
Pcctora, mens hominis ncscit jejuna manere. Menti, qua possil alias deflectere vultuin.
Laxal amicilias, odium parit, erigit iras, Divitias non dives habet, sed habetur ab ipsis,
fiella serit, lites nutrit, bellumque rcnodat, Nou est possessor numiai, sed possidet ipsum
ilumpit nndata, disrumpit fcedera, natos Nummus, et in uummis animus sepelitur avari.
Excitat in patres, malres in viscera, fratres Hos colit ipse deos, hsec idola dilathonore
Dat fratrum nescire togas, el sanguinis omncs Divini cuitus, et niimmis numiua donat.
Unio quos unil, furor hos male dividit unus. Sic hominum M ratio calcata cupidiiic, carui
Dum stomacbum mentis hydropicat ardor ha- Scrvit, et ancilla famulari cogitur illi.

[bcndi, Sic oculus cordis, carnis caligine caecus

Mens potando silit, et Tantalus alter in istis D Languet, et eciipsim patiens , agit otia solus.
Anlet aquis, viresque dat copia census. humani sensus male
siti Sic.jubar pallial nmbra
Esurit ergo satur, sitit ebrius, optat abundans Carnis, fitque nunimis ingloiia gloria rnentis.
Unus curtcia cupit, ipsoque cupidine pauper Divitiis vel divitibus non derogat iste
Eflicilur, divesque manet Sermo, scd vitium
foris, intus egenus. potitis mordere laborat.
Ni! habet ergo miser, cum nil se credit habere, Nou census, non divitias, non divilis nsum
Divitiii, cum paup.eriem sua vota repensant, Damuo, si viclor animus ratione magistra
Ilospitium cordis, et mcenia mentis avarae Suhjccias sibi calcat opes, si denique census
liivadunl.hosles mulli, multoquc tumultu Nobilis auriga ratio direveril usum.
Totam sollicitant humani pecloris arcem. Nam cunclas spargat opes,
si si inunera funilal

VARLE LECTIONES.
k5
Uiiicum. ••»
Prxtonantis famte. »° Animi.
*6 7 ALANI DE INSULlS 468
Dives, et in laudem spiret, tenletque favorem A supinant, n
H „ . i, i • i .
brachia in arcus exemplant. Horum etiam
•

„
Munere
. ,
.' .

lucran , tamen hujus muneris " auctor,

pedes terram sola arliculorum contractione dcli-
Ductor et auriga nisi sit discreiio, nullus
bant. Alii vero sua corpora femineis composilio-
309 Eructus «rit, quoniam laudem non dona me-
nibus nimis effeminant , qui suorum capillorum
[rentur,
conciliorum pectinis subsidio in tanla pace con-
Sed potius mercanlur cam, nisi facta decenter
ciliant, ut ne lenis aura in eis possil suscitare
Discrete fuerint, pro munere namque frequenter
tumultum : luxurianlis etiam superciHi fimbrias
Laus datur hypocrita, famae simulatio falsa ,
forflcis palrocinio demetunt, aut ab ejusdem silva
Simia laudis, liorum umbratilis umbra favoris.
superflua exstirpando decerpunt; pulliilanti etiam
Ecce habes quomodo lenacis avaritiae viscus hu-
barbae crebras novaculae apponunt insidias, ut nec
manae mentis alis auferal liberialem.
eadem paulalum audcat pulhilare : braehia mani-
De arroganlia.
carum anguslias conquenintur ;
pedes in angustis
Nunc inluendum est qualitcr insolentis arrogan- calceorum ergastulis carceranlur. Ileu hornini !

ampullosilas humanss meutes erigat in lumo-

tite unde isti fastus, isla superbia? cujus aerumnosa
rem, cujus infirmitalis contagione funesta vitiata
g cst nativitas, cujus vilam laboriosa dcmolitur pce-
hominnm niultiiudo, dum se supra se insolenter nalitas cujus pcenalitatem poenalior mortis con- ,

exlollit, infra se ruinosa dcscendit, sibi derogans cludit necessilas ; cujus oiune esse, mcmentum,
arrogando, se deprimens ei igendo, se sibi auferens vita esl naufragium, mundus exsilium : cujus vita
efferendo. Horum autem hominum
aut verborum aut abest, aut spondet abseniiam , mors autem
solemnis pomposilas, aut suspicionis mater taci- instat, aut minatur insiantiam.
turnitas, aut quaedam aclus specilkalio, aut inso-
lens gestus exceptio, aut nimia corporis corniptio
De invidia.

exterius interiorem arguit"superbiam. Alii namque

De superbia vero, filia nascilur, quae maternae
quos servilis conditionis demittit humilitas, au- malignilatis haereditate politur. Haec est invidia,
gustam jactitant liberlatem dum
; alii, scurrilis quae conlinaje 310 detractionis rubiginosa de-
generis vilitate plebeseunt, verbo tenussesangninis
morsione, hominum animos demolitur. Haec est
generositate exallant".Alii, dum in arlis graroma- vermis, cujus morsu morbi data nientis sanitas
ticae vagientes cunabulis, ejusdem lactantur ube- contabescit in saniem mentis sinceritas compit-
;

libus, Aristolelicae subtilitatis apicem profitenlur trescit in cariem ; mcnlis requies liquatur
Alii, dum leporinse timidilatis gelicidiis lorpescunt, C laborem. Haec est hospes, qui apud suum hospitem
solo verbositalis remedio, animositatem efferunt liospitio exceptus, ejus labefaclat hospitium. Haec
leoninam. Sunt alii, qui ea quae interoae indigna- esl possessio, pessime possidens suum possesso-
tionis supercilium claudit interius, exteriori evi- rem, quae dum alios delractionis latratibus vexai,
dentereloquuntursilentio : Nam aliis inferiori mo- sui possessoris animum intestino morsu perfodiens,
rum gradu jacenlimis, ve! eis parilitate probitatis inquietat. Haec est invidia, quae in illos quos vitio-
comparibus, vel etiam elatiori fastigio dignitatis rum absorbet infernus , a quibus corporis doles
pollentibus, muluae collocutionis communicaro ratio naturae proscribit, qnos in paupertatem in-
participium dedignanlur: a quibus.si quis interro- sanaa fortunae evomit, indignantis suse cletractionis
gationis suffragio verbum expostulet, tanta taci- aculeos facit otiari ". Sed, si quis in torre:ite di-
lurnilatis intercapedine a quaestione omittetur "• viliarum nalat cum Crceso, opcs spargit cuiu Cyro,
responsio , ut efdem haec nulla cognatione " vi- in specie disputal cum Narcisso, animositate lonat
deatur afDnis. Alii, suos actus speciiicare gauden- cuna Turno, Herculi colludit in robore, cum Pla-
6t>
tes, in multitudine singulares, in generaiitate spe- lone facie ad faciem philosophiam speculalur ,

ciales, in universalitate adversi, in unitate diversl cum Hippolyto caslitalis speculo sigillatur, in hunc
omnifariam esse laborant. Dum alii namque exer- omnes suarum delractionum acuteos expendit.
centur colloquiis, isti indulgent silentiis, dum alii Nam audaciam furori temerilatis assignat, pru-
lasciviis solvuntur, isli seriis implicari videntur denliam animi in fraudis versutias aut in verbo- ,

dum alii seriis implicantur negotiis, isti oliantur sitatis ampullositalem obliquat. Per hujus etiam
lasciviis. Dum alii quadam serenitalis *6
festivilate detractionero, pudor in hypocrisim degenerat. Hasc
hilarantur in facie, isti in vuitu quamdam rnalevo- invidiae tabes plerosque tabefacit, qui dum alienae

lae se.veritatispiaeferunt tempeslalcm. Alii interioris famas nitorem detrahere conantur, primi suae pro-
bitatis sentiunt detrimenta. His aliena prosperitas
superbiae gestus, exterioris 5r
geslus exceptione fi-

gurunt : qui tanquam terrena omnia despiciant adversa, aliena adversitas prospera judicalur. Hi
,

supini coelestia suspiciunt, nculos indignanter obli- in aliena gratulalione tristaiilur, in aliena trislilia

quant ; supercilia exaltant , rnenlum superciliose giatulantur. lsti suas in alicna pauperlatc divitias,

VARIiE LECTIONES.
51
Actor. " Glossat. •• Insignilate prresigniunt. "* Dividetur. " Cogitatione. " Hilaritatis festivi-

tate screnantur. " Concepiione. »° Labitur. •" Non cmiltit. 6 ° Contemplatur.

 m LIBER DE PLANCTU NATUR;£. 470

suam pauperlatera in alienis di\itiis metiuntur. \ litur ; si vero hiemalis avaritiae forporcm divilis

Isti aut alienae famae serenitatem delractionis nu rnunus redoleat, adulalor avarus in Iaude commen-
bilo nubilare conantur, aut ejusdem gioriam sn!a dationis , munerc sed si munus anto-
algescit in :

taciturnilate furari. Isti aut pravis intcrpretalio- nomaslice videatur iaudum tympana postulare
nibus aiienae probitatis sinceritalem fermenlant, adulationis poela stylo commendationis turget al-

aut veris fermenta falsitalis maritant. Proli dolor, tiloquo. Si vero muneris pauperics famae mendicat
invidia quod monstruosius monstrum? quod dam- suffragia, humiliori slylo famse depauperat digni-

nosius damnum ? quae culpabilior culpa? quae poe- latem ;

quoniam ubi muneris perorat altitudo ,

nalior poena? hsec est erronese caecitatis abyssus ,

adulalor hypocriticas laudes, famas uni-bratiles, de

. huinanae mentis iufernus , contentiohis stimulus, thesauro sui cordis eruelat. Nam si ille pro quo

" munus eloquiiur, lanta fuerit turpiludinis tem-

anxietatis aculeus. Qui sunt invidiae motus, nisi
pestate dejeclus, ul in eo vix naluralium donorum
humanae tranquillitatis hostes, mentalis depraeda-
fragmenta resultent, ei pulchritudinis praerogativam
tionis satelliles ? animi laborantis vigiliae bostiles,
adulationis poemala somniabuut : minimas pusil-
alienae felicilatis excubiae? Quid prodest alicui, si
*3
ei serenitas fortunac prosperanlis applaudat, corpus .
lanimitatis angustias,magnanimilatis menlientur

eliam purpuramento pulehritudinis bilarescat esse palatia ; humiles eliam torpentis avaritias

mens insnper sapientiae splendore prxfulgeat, cum latebras, prodigalilatis proferent inexeessum; bu-
livenlis invidix latrocinium , menlis depraedatur militatem etiam plebescentis gencris, tiiulo Caesa-
divilias ? fortunae prosperantis serenilatem adver- reae nobilitatis mentientur augustam. Quid am-
sitalis vertat in nubiia? decoris aurum turpiludinis plius? Si apud aiiquem nulia virtute a vitiis excu-

converlat in scoriam ? prudentiae gloriam deglo- satum castrametelur scelerum multiludo

,4
, dum
riet livor inglorius ? munus mediator occurrit , laudum mercenarius

Remediu contra invidiam. adulator, superflciali commendationis tunica vi-

Si quis tamen livoiis rubiginem, invidiae tineam tiorum lenuiter colorat aspectum. E contraiio

a mentis lliesauro velit proscribere, in aiicno do- vero, si totius dccoris meridies alicujus hilarescat

Iore suum dolorem inveniat condolendo, alienum in facie , lingua argenteis eloquentiac resplendeat

gaudium suum faciat congaudendo, in alienis opi- margaritis, mentis thalamus virtutum fnlguret or-

bus suas penset divilias in aliena paupertate namentis, tamen, si adulationis arlifex muneris
,

suam lugeat paupeitatem. Si alienam probilalem graliam non exspectet, lantae boneslatis luci cum
videas famac solemniis celebrari, feslum praeconii C viliorum fasiigiis, nebulas immiscere laborat. Quid
diem nuila facias detractione profestum, scd tuae est igitur adulationis inunctio, nisi donorum emun-
declarationis meridie, alienae probitatis lucerna in Quid commendalionis allusio, nisi prxlalo-
clio?
commune deducla clarius elucescat. Si quos in li- rum iliusio? Quid laudis arrisio nisi eorumdem ,

tulos alienac famae detractionum latratibus videas derisio? Nam cum loquela, fidelis inleUecjus ;in-

indulgere, a grege latrantium canum te excipias terpres, verbaque fideles animi piclurae vultus
,

aut admonitionis objecto 69

, delrahcnles linguas voluntalis signaculum, lingua menlis soieat esso
bebctes, corrosionis dentcs conteras, detractionum proplieta, adulalores a veluntate vultum, ab aninio
demordeas morsus. verbum, a mente linguam, ab intcllectu ioquelam,

De adulalione. amplo discessionis intervallo diffibulant ". Ple-

Huic praetexato viliorum symbolo , suoe maligpi- iisque etenim forinseca dealbaiionis iaude arri-
tatis poilionem adnectit adulatio. llujus pestilentia dent, quos interna menlis subsannatione derident,
percutiuntur principum latcrales, palatini canes, plerosque exterius plausibiliier applaudendo cpl-
adulalionis artifices, fabri laudum, figuli falsitatis. laudant, quos interius conlradictoiia derisione de-
lli sunl qui magniloqua commendat'onis tuba in fraudajit. Foris vultu applaudunt virgineo, inlus
divitum auribus clangunt; qui meilitx adulationis scorpionis pungunl aculeo ; foris mellitos adula-

favos foras cructant ;

qui , ut emungant munera, tionis compluunt M imbres, intus detractionis evo-
caput divitis oleo adulationis inungunl; prxlalorum munt tempestates.
auribus pulvinaria laudum subjiciunt , qui ab eo- Supplicai Alanus Naturai.
rurodcm palliis aut fictilium excutiunt pulverem , Tunc ego eonlinux nanationis aiirigationem
autlunieainsophislice 311 deplumant impluinem. refrenans, dixi : Vellem ut rationabilibus tuae di-

Isti divitum actus in quos favor famae conspuit sciplinationis propugnaculis contra furialcs isloruni
indignantis, suffragiis laudum redimunt mendicatis. vitiorum exercilus , mex inenlis roborarcs oppi-
Jstipenes niunera laudcs, penes dona favores, pe- dulum.
nes preiium prxeonia famce blandienlis constituunt; Tunc illa :

Nain si in domo divitis piodigalitatis toriens eni- Iiemcdia contra vitia.

leat, adulator in prodigaliiatis laudem totus cffuu- Nc le gulosae Scylla voraginis

jVARLE LECTIONES.
61
Corrixaliohis. •' ObjcclH. " Pusillanimi cordis. " Pleniiudo. " Disjungunt. " Fundunl.
47! ALANI BE INSULIS m
Mergat profunda nocte Iibidinum A sed ao Uroque fcriala, modcstius roagis aspirabat
Praebe pabto frena mqdestise, in Iacrymas. Caesarics inducias adepta litigii , ar-
Ventri tributtim solvc modeslius, lificiosi pectinis fatebatur industriam, moderatae
Imbreni Lyaei semita gutluris tamen comptionis libramino Jacebat ornaia, ne si
Libet roodeste Bacehica pocula : comptionibus vagaretur anomalis, in femiucam.
Pota parumper, ut quasi poculis demigrare videretur mollitiem. Et ne frontis arearo
Bacchi putetur os dare basi». comae sepeliret nnbecula, forficis morsum capillo-
Frangat Lyaei iymplia superbiam ,
rum scntiebat cxlremilas. Hujus fucies, prout viri-
Baechi furorem fTumina tcmpercnl : lis dignitas exposccbaf, a nulla pulcbriludinis gra-
Nuplani Lyaeo se Thetis ofFerat lia deviabat.
Frenet mariti nupta lyrannidem. Hujus mentum nunc primam germmahat Ianu*-
Plebaea, simplex, rara comestio ginem, nuiic ibidem heiba fimbriat prolhior, nunc
Carnis superbae murmura " conterat. luxuriantis barbce vellere silvescere videbatur.
Ut te tyrannus parcius urgeat, Nunc tiovaculae severitas barbae casligabat exces-
Semper in ista carne superbiens sum. Annuii vero iapidum gemmati sideribus, ma-
Lentus Cupido sic aget otia , nus fuiguratione serenautes eximia solem redde- ,

Frenentur in te frena libidinis, liant novitium.

Languens stupescat carnis aeuieus, De vestibus Bymertm.
Ancilla fiet sic caro spiritus : Vestes vero nunc grossioris materiae vulgari ar-
Largire visus pessula januse ,
liiicio plebeseere, nunc subliltorts maierioe artili-
Frenes ocellos, ne nimis improbe ciosissima contextionecrederessuperbire.In quibus
Venenturextra luminis impelus, picturarum fabuise, nuptiales somniabant cventus.
Praedamque nienti nuntius offeiat. Picturatas lamen imagines vctustatis fuligo fcre
Si quos habendi fervorinebriat, coegerat aspirare. lbi tabuiam sacramenlalem lesti-

312 Exire cogant, tnente pecuiiiam, monii, finem matrimonii, connubii pacilicam uni-
Mentis triumphuro sentiat amhitus, tatcm, nuptiarum insepaiabile jugum, nubentinm
Vieti premantur colia Cupidinis. indissolubiie vinculum , lingiia picturae fatebalui-

Non in crumenis ipsa pecunia iiitextuin. In pictuwe etenira libro umbraliliter le-

Clausis moretur, pigraque dormiaf, gebatur, quse nupliarum exsultationis appiaudit

Nulli vacando, sed magis excubet, C solemnitas, quae in nupliismelodiae solemnizet sua-
Custos honoris divitis usibus :
vitas, quse connubiis convivarum arrideal genera-
Si ternpus adsit, si iocus exigat, lilas specialis, quae matrimonia citharoe concludat

Surgal sepullae massa pecunise, jucunditas gcneralis. Organicorum quoque artiflcum

Nummos crumenae fundilus evomant. decuriata pluralitas ,
praedicti liominis decorabat

Quaavis honori munera militect. incessum. Ipsi vero artifices in se sui magistri
Calcare si vis coUa superbise figurantes tristitiam, suis silentium indixerant in-
Flalus lumoris, fuimina spiritus, strumentis. Unde, instrumentorum ofilcinae quas
Pensa caducae pondus oiiginis, silentii torpor faciebat elingues, aspiraie videbantur
Vitoe iabores mortis et apocham 6S
.
in gemitum. Igitur ,
postquam naluroe vicinilati

Advenlus Hymen<ei. cum localis viciniat aflinitas, haec illum signans

Ctim in banc specialis disciplinae semitam oralio exnomine, cum salutis Libamine, ei osculi libamcn
Naturse procederet , ecce vir subitse apparitionis apposuit. Ex ipsius autem nominis signaculo , caes

iDiraculOjSiiieonuii noslrse prceconsiderationis vexil- terarumque eircumslantiarum loquentibus signis,

lo, suam praesentiam nosiris conspeclibus praesen- Hymenaeum qui venerat recognovi, quem uatura
tavit. Qui nullius flclalis legi videretur obnoxius, iua locans in dextra , suae dextrse dignitate do-
iiunc enim juventuiis vere pubcscebat, nunc ma- navit.

tuiioris tevi facies scria loquebatur, iiuoc vultus 313 Adventus Caslilatis.
senectutis sukis videbatur arari. Qui sicut mulii- Cum inler Naturam Hymenaeumqiie quoedam
modre setatis vicaria facic fiuetuabat, sic ejus sia- colloquii celebraretur festivitas, ecce virgo suae
turam ancipilein, nunc quantitas minor humilius pulchriludinis aurora biandiens universis, repen-
denumabat, nunc scquilibralae mediocritatis libra tina sui advenlus praesentia, sui directione itine-
mina , slaturse ampliabant inopiam, nunc audaci ris ad nostram aspiiare videbatur preesenliam. Iu
proceritate quanlitatis, giganteis contendebat ex- cujus pulchritudinc tanti aitificii resultabat solem-
cessibns. llujus in facie nulla femineac mollitiei nitas, ut in riullo nattuae polientis c!aud;carct digi-
vestigia rcsullabant, sed sola virilis dignitatis re- lus. Hujus facies nullius adveniiiii coloris mendi-
gnabat auctoritas, Hujus facies nec fletus imbri- cabat hypocrisim.sed rosam cum lilio disputanlem
bus eompluta , ncc risus erat lasciviis serenata, in facie , niistionc nalurce mirabili ,
plantaverat

VARL4E LECTIOKES
" Jurgia. »8 Morlis ilinera.
m LIBER DE PLANCTL" NATUR/E. 474

dextera Omnipolentis. Oeuli, simplicilatis diseipli- A vocabat in regulam. Monile autem sinus exeubando
nati modestia , nullius petulantise lasciviebant ex- vestibulis, manui negabat ingressum. Id vestibus,
eursibus. Labia proprii retenliva vigoris, nec ex- pictura suarum lilleraium iidelitale docebat, quse
bausta suaviis, isec osculis videbantur Veneris in bominum verbis debeat esse circumcisio , quse
sensisse praeludia. Hnjus lamen faciein desudantcm in factis circumspeclio, quse in babilu mediociitas,

in lacrymas, lacrymarum flumine crederes naufia- quse in geslu severitas, quso hi cibis refrenatio oris,
gari. Sertum vero materialiler ex liliis decussalse quse in polu casligatio gutturis. Prselatam igitur
insertionis connubio fibulatis, sui capitis arriserat virginem pedissequarum paucitate vallalam, festinse

ornameuLis. Cignei lamen crinis candor dedignatus obviationis applausu nalura suscipiens , mullipliei
iiliorum supplicare candoribus , eontradicloriam osctilorum epilogo, specificalseiiue saluiationis 314
jactitabat albedinem. Vestes etiam suis verioribus auspicio, sua; dileclionis cumulum liguravit; ex-
albedinis argumentis nivibus conclusissent , nisi pressaque proprii nominis expressio, Temperantiae
piclura varios commentata eolores, earum fefellis- favorabilem ingessit adveiuum.
sel alhedinem. In his etenim, sub commento pictu- Adventus Largitatis.
rae, videbalur intextum, qualiier Hippolyti castitas Cumque amicse salulalionis munere Natura ve-
muro vallaia constaiitisje, novercalis fuxurise oppo- neraietur prsesentiam Tenvperantise, ecce mulier
sitionibus inslitit refellendo. Iliic Dapbnes, ne vir- cuins pulchritudinis adjuta fulgore materialis dies,
ginaiis ferse jacluram sustineret, fuga Plicebi fuga- serenioris vultus specicm jactitabat, iter festinandb
bal illacebras. Hlic Lucretia fracli pudoris dispen- maturans, ad nos sui gressus lineas visa est ordi-
dium mortis excludebat compendio. Iliic in speculo , nare. IIujus slalura dedignata pauperiem, liumanae
pictusaj, castitalis speculum Peneiopem poteram slaturse regularn evadebat. Hujus caput non in ter-
speeulari. Et, ul brevi narratioais tramite subter- rani liumiliando depressum , facienr faciebat encli-
fugienda picturse multiloquia coniprehendam, nul- ticam, sed erecta cervice ad superna suspentlens
lam nativilalis fiHam suo comniendationis ferculo, ad altiora visus legebat excursum. Hujus
intuittira,
depiclionis industria defraudavit. Aurei vero sigilli speciem Natura expolitione limata exsculpsil, ut in
nobilit3S, quse ut jaspidum stellalrat siderea mui- ea sui artilicii induslriam posset admirari. Diademii
litudo, prseialse virginis diescebat in dexlera. Super vero,'non operis insignitate maierise redimens pau-
sinislram autem residens turtur, sub facie elegiaci pertatem, nec cjusdem nobilitate raaterise vilitatem
carminis, calamilosis ejulationibtis, suse vocis ci- reeupcrans, sed in utroque singularem referens
tharam adaptaljat. Adolescerrlularum vero cobors, ,-. monarcbiam, sine niorsu peremptorise proprietatis
ad itincris tolalium et ad obsequiale ministerium, rdebat in capite. Aureus lamen crinis gratiori
ejus adhserebat vcstigiis. Q_uam postquam Natura igne llammanlior, aureo diademali indignando vidc-
prospexit sibi loci proximitate vicinam, solemni balur prseslarc subsellia : qui ncc forficis apoeopa-
occursu ei obviam veniens, salulis procemio, osculi tus industria, nec in tricatune manipuios colliga-
procludio, amplexus counubio, mentalem foris de- tus, sed pigressiori excursione liixurians, limites
pinxit alTcctum ;dumque praedictse virginis in prse- humerorum transgrediens, terrse videbatui- conde-
fationc salutis, nomen enituit, praesentialem agnovi scendere paupertati. Brachia, non brevitatis dam-
Castiialis advenlum. nala pauperie, sed proceritatis exeursu fluentia,
Advcnlus Temperanticc. non retro veciproca , sed in anteriora erederes
Cumqtie Natura cidem festivitate coHocutionis transitura; maaus, nuliius complosionis arctationis

applauderet, ecce matrona regulari modestia disci- reciprocse, sed largse expositionis explicalione pro-
plinans incessum, ad nos videbalur sui ilineris tra- ductiles, largiendi affeclabanl. oflicia. Vestes etiam
mitem lineare. Hujus statura mediocritatis erat ex aiireis, sericisque filis insertionis osculo con-

circnmscripta limitibus. yEtas vero meridianam jugatis materiam sorlicntes, ut a materise generosi-

tendcbat ad horam , vitas tamen meridies in nullo q late operis commendala subtililas, tanti artilicii

pulchritudinis obviabat amori 69

; ruina cliam se- latiilabatur insignibtis, ut non materialem, verum
nectutis, crinem suis nivibus tentabat aspcrgere, eiiain coeleslem manum operi crederes insudasse,

qtiem ipsa.virgo humerortim- spatio inordinaria In quibus, imaginaria picturae probabilitas soplii-
fluctuationc non permiserat juvenari, sed sub di- stico procurationis sua; prsesligio, homines notorio.
sciplina ejtis cogebat excessum. Vestes nec nobilis avarilise crimine laborantes, anathemalis damnalial
mateiiae superbire gloria, nec vilitatis videbantur opproluio; Jargitatis vero iilios fama; prseco»iis

deflere jacturam ; sed mediocritatis obedientes ca- tituialos, benedictionis gratia compcnsabat. Prre-,

nonibus, noc riimisc brevitalis decnrtalione truirca- fata igilur muiier solo asseclarum vallata lernaiio,
ise, a terrx superficie peregrinatues evaserant, nee cum sui gressus maturationi insisleret, ecce, Na-
porlionibus superfluis terra; facicm tunicabant, sed tuia celebri occursu illius.amicans incessus, oscu-
cam brovi osculi degtislatione libabant : xona nam- lum salulatione dimidians , salulaiioncm osculo

que tunic» moderando decursum, cnormrtatcm re- syncopabat. Ejus formse spc.cialis insignitas, hati-

VARl/E LECTIOAES
"!
Bruma.
 475 ALANI DE INSULJS i7«
tus speciacali curialitas, geslus individualitas, Lar-
A in mc fiuem propnum conseeuta, pfc-ui valeo fera-
gitatis dum promulgarent advenlum, nomen in sa- cliiiimmese poteslalis exlendere, eos vindicln vitio
lutalione resultans, ejusdem rei lidem a nubedubi-
respondenle percutiam. Sed quia excedere limitem
tationis excepi.
mese virtutis non valeo, nec mese facultalis est, hu-
Adventus Eumililalh. jus peslilentise virus omnifariam exslirpare, meae
Dnra Natura Largitali primitivie salutationis, possibilitalis regulam prosecuta, homines prsedicto-
amicsequeappiausionisjura persolverel, ecce puella rum vitiorum anfractibus irretitos analhemaliscau-
leittitudine pigritantis gressus morosior, columbini teriabo chnractere.
Vniius placiditate serenior, modicitate staturse ca- Genium vero qni mihi in sacerdolali anciltatuT
stigalioris humilior, ad nos divertcre testudinei deeens est suscitari, qui eos a naluralium
officio,
gressus modestia, videbatur. Slaturae tamen humili- rerum catalogo, a mese jurisdictionis confinio,mese
lati, gratia pulchritudinis venerat
in patronum judiciarise potestatis assistente prsesentia, veslrce
quse mechanicis humani artiiicii usurpata fallaciis, assensionis conveniente gratia, pastorali viiga ex-
sed vivo fonte nalurae scaturientis, totum corpus communicationis eliminet. Cujus legationis Hy-
decoris affiaverat ornamejito. Hujus crinis lanta men.T.us erit probatissimus exsecutor
;
penes quem
fiterat forticis demorsione succisus, ut apocopa- B slellanlis elocutionis astra lueescunt, penes quem
tionis figura fere in vitium transmigraret.
Capillos examinatoris consilii locatur armarium.
vero quodam exorbitalionis diversiclinio devagan- Legatio Hxjmencei cum Naturai lilteris ad Genium.
tes, inexplicabili intriealione complicitos, inter se Tunc aslanles a suse conquestionis lacrymis fe-
crederes litigare. Caput demissione profunda riantes, profunda capitum demissione, submisse
de-
jeetum, humiliter encleticabat in terram. Vesles gratiarum actiones naturse abundanti professione
uoii a nativo colore maleriae appositivi coloris ad- solvunt; Hyrnenaeus vero in prsesentiali Naturae con-
ulteratione degeneris, suburbanae malerise vulgari- spectu sese genibus nrcuaiis humilians, destinatse
talem arlificiosae operationis defendebant subsidio. sese fatebatur obnoxium. Tunc illa sche-
legationi
Ibi fabulosis picturse commentis iegebatur dulam papyream hujusmodi exemplaris carminis
inscri-
ptum, qualiter in virtutum caialogo Humililas in- inscriptione signavit.
signitatis vexillo prsefulgeret ; Superbia vero sacra- Naturn, Dei gralia , mundanae civitatis prima
iueniali virtulum synodo excommunicationis su- vicaria procreatrix , Genio sibi alleri similem ,

spensa cbaractere, cxtremse relegalionis damnarelur eique per omnia serenalis fortunse blanditiis ami-
excidio.Huic igituradventanti, glgNaluraenixioii cari.
festioatione veniens in
occursum, salutationis suae Quoniam similia dissimilium aspersione, et simi-
ferculuniosculoium melliniens condimento, vultum Iium sociali habitudine gratulantur, in te velut in
dilectionis exbibuit medullaue. In specificalionis speculo Naturae radiante simililudine inveniendo
vero personse idiomaiibus, mihi Humilitalis resul- me alteram, nodo dilectionis prsecordialis astrin-
tavit advenius. gor, aut in luo profeclu proficiens, aut in luo de-

Querulosa Nalurce colloeulio cum Hymenwo, et vir-

fectu cequa lanee deficiens, quare circularis dcbct
ginibus pwdiciis. esse dilectio, ut lu talione dilcclionis respondeas.
Cum Hymenaaus, prselaxatseque virgines inNa- Patrali sceleris evidentia, clamoris gerens imagi-
turse facie, intestinae conquestioiiis fsiciem exem- nem, bumani generis naufragium libi evidemer
plarenl, inlernique doloris itleas in forinsecse la- eioquitur. Vides enim qualiter boniines originalis
crymalionis icones producere molirentur, ecceNa- nalurse honestatem bestialibus illecebris inhonc-
tura vcrbis verba praeveniens, ail soia humanae
; sient, huinanitatis privilegialem cxuentes naturam,
lenebrositalis iuminaria, octidentis mundi sidera in 316 bestias, morum degeneralione transmi-
maluiina , naufragoruro tabulse 'speciales, Porlus grant, Veneris in consequentia affeclus proprios
mundialium fluctuum singulares ! radicatse cogni- fj consequentes, gulosilatis vorifcibus naufragantes,
lionis matuntate cognosco qute sit vestri conven- r.upiditatis vaporibus sestuantes, aiis superbise fi-

tus raliO; quae adventus occasio, quse lamenlationis cticiis evolantcs, invidise niorsibus indulgentes ,

causa, quse doloris exordia. Homines elenim sola adulotionis hypocrisi alios deaurantcs. His vitio-
humanitalis specie figurati, inlerius vero belluinse rum morbis nemo medifcinalibus insiat rcmediis ;

enotmitatis deformitate dejeeti, quos hHmanilalrs hunc scelerum torrentem nemo obice defensionis
chlamide doleo investisse. a terrense inhabilationis castigat : hos facinorum fluctus, nemc portus slabi-
patrimonio vos exhseredare conantur, sibi terre- lilate refrenat. Virtutes etiam lanlam hostilis con-
num fundihis usurpando dominium, vos ad coe- flictus ingrueuliam suslinere non valentes, ad nos
leste domicilium repalriare cogenles. Quoniam ergo tanlum defensionis asylum, et vitse remedium con-
res mea agilur, cum familiaris paries inflammatur iugiunt. Quoniam ergo resnostra communi degras-
mcendio, vestrse compassioni compatiens, vestro satione vexatur, et precibus raelliens, tibi obedien-
dolori condolens, in vestro gemitu meum lego ge- tiae virliitc prsecipiens, ct jubendo moneo, el mo-
mittun, in Vestra adversitale mcum invenio detri- nendo jtibeo, quatenus omni excusationis sophis-
racntuno. De coiitingeniibiis igitur nihil omiitens mate relegalo, ad nos matures accessum, ul mci
477 LIBER DE PLANi ITU NATURjE. 4-8
mearumque Virginum assistente piseseiuia, abo- A Linguae femineae, Martis bel.iqueprophclx,
minationis filios a sacramentali Ecclesine noslrce Vocis inaudilae miracula voce cancbant.
communione sejungens, cum debita ollicii solem- Resumit Natura suam querulosam loculionem.
nitate , severa excommunicationis virga percu-
tias.
Igitur Hymenaeo myslicae legationis mysleriis in
dulgenle, Natura aerumnosae conquestionis clegia-
Post baec, illa epislolam sigillari signaculo con-
cam orationem conlexens, illorum rtcensebat in-
signatam, in quo nomen imagincmque Naiurae pe-
ritia artificialis
quorum
jurias, ingruenle flagitio, suae reipublicae
exsculpserat, legato tradidit dele-
majestas, profundi delrimerui abundanlcm sense-
gamtam. Tunc Hymenaeus solemniori vultu laetiliae

gratiarum aetiones epilogans, et legationem desti-

rat laesionem. Inter quos, unum prae cacleris accu-
ratius stimulis reprehensionis arguebat, qui prae
natam inilians, suosque a sopore pigritiae escitans

consodales, jussil ut suis invigilantes organicis in-

aliis incutialius cerlabat dedecorareNaturam. Cum
strumentts , a somno
eadem excitafent
silentii
cum
quaevis gratia nobilitalis blandiretur naturae,
suis niuneribus amicarctur prudentia, cumque ma-
cl ad barmonici melodiomatis modulos invita-
gnanimilas erigeret, largitas erudiret, lamen, quia
rent. Tunc iili quibusdam prooemiis sua illicien-
universa massa modici fermenli asperilaie labora-
tes insirumenta, vocem deformiter uniformem, dis- "
bat, unius virtutis occidens, caeterarttm virtulum
similitudine similem, niultiformi modulo pictura-
banl orientem funditus nubilabat. Unius probilalis ecli-
:

psis, caetcrarum probilalum sidera recessu ecliplico

Jam luba terribili bellum ctangore salutans
Intonuil, cognati loquenspraeludia belli,
ntori cogebat. Cumque Largilas ad suum alumnum
Mugitu simili similem signando tumulluci.
isla spectare videret conviiia, non audens defen-
Aera laedebat mendaci vulnere cornu,
sionis pallio ejusdem vitia colorare, cum humili

Devia vox bujus, vox hujiis anormala nescit capitis dcraissione decidua, ad lacrym.arum confu-
git remedia.
Organicis pateremodis, arlique favere
Spernit, et effrenem miratur musica canlum. Nalura. eonselalur Largitatem et ProdigaHtalem re-
probat.
Grataque vox cilharae serenans gratius istis

Meliitae tribuit auri convivia vocis, Natura perpendens quid capitis demissio, quid
Quae cantus varii faciem variando colorans, iaerymarum Cgurarel emissio, ait : Virgo, cttjus
Nunc Iacrymas invoce parit, menlita dolorem; praesignii archileclalione humana mens virtutitm
Niinc falsi risus, sonitu mendacia pingit, deslinalur palalium per quam hoinines favorabilis
Et lyra quae semper cantu philomenat amoeno, gratiae prcemia consequenlur per quam selalisau-
;

Dulcius alliciens, oculisque procemia somni rese antiquala saccula reviviscunt per quam lioini- ;

Lectitat, et sepclit offensae murmura mentis nes se glutino amiciliae praecordialis aslringunt ;

Fistula, quae noclu solers vigil excubat, imo aelerna usia aeternali sux noys osculo generando
Excubiis voce compensatdamna soporis :
producens, mihi sororem largita esl ulerinam. Non
Auribus arrisit per quem fil caetera cordis solum te mihi nativae consanguinilalis zona confi-
Saxea durities, mentisque liquescere dura; bulat, verum etiam, perdux amoris nexus conca-
Cogitur asperitas, propriumque fugare rigorera. tenat. Unde a meae voluntatis examine, luoe discre-
Hunc vocis cursum, tantumque volucris acumen tionis libra voluntatem tuam non patitur aberrare :

Obtusae vocis tardabant tympana gressu. tanla enim unio conformitatis 328. mo unilas > >

Nec tamen omnino cantus fraudatur honore, ttuitionis fideli pacc nostras menies conciliat, ut

317 Verbere si qnis ea sublili verbcret ictu, non solum illa unio simulatoria, unitaiis vestialur
Suscitet alque manus tractu delibet amico, imagine, verum etiam unilionis phanlasia dcposi-
Aeris exhausti tractu sociata proiundo. ta, ad idenlilalis aspirel essenliam. Quare , i;s

Cum dulci slrepitu ructabaut organa

venlum, n ncitlraii) alicujus injuria debacchattir, qux non
Dividiturjuncta,divisaque jungiturhorum grassetur in alteram, neutri alicujus illecebra no-

Dispar compariias canlus, concordia discors, vercalur, quaj non inimicetur et alteri. Quare, qui
Imo dissimilis similis dlssensio vocum. impudicae patralionis clamante blasphemia, meac
PlebaeQ sonitu mendicavoce sonabant, dignilatis lituhim efferoinare laborat, injurios;e ve-

Cymbala, quae nostris nunquam clamando perorant xaiionis instanlia, tuo honori derogare conatur.
Auribus, audilushominum vix digna mereri. I|!e eliam qui excedentis prodigalitatis effluxu na-
Nullus erat major, melior, vel gratior illo, ttirae donis ahulitur, forlunae mimeribus danmo ni-
Quo concludebal praedictis cantibus unus, mioe dilapidationis exuitur. Sic quoque prodigali-
Dulcis pcntasouae cantus,vestigia cttjus, tatis meretricata communitas, inentiendo largiiatis
Cujus adorabat vocem plebsaemula cantum. profiietur honorem, diviliarumque torrens, patt-
Et qu;e cum cithara discordi dispuiat ore, pcrlalis derivatur in aridum ; sapientiae spleudor
Psaltcrii condita favo, mellila sapore, fatuitalis deviatin occasum ; magnanimitalis rigor
Insonuit vox gratafercns munuscula cantus. laxatur in tetnerilatis audaciam. Quadam ergo ad-
Sislra pucllar.is laclum poscentia dextnc, rfiiralione faiigor, cur in itainnatfeae rHrus qui uos
 «9 ALANI DE INSULIS m
damnosius damnifreare conlendit, Iacryma-
caeteris A lis involvebat. Posl bujus inscriptionis solemnita-
rum diluvium non valeas refrenare. lem, dexterai manui conlinua; depictionis faligatas
Tunc Largitas, certiori remedio a regione vullus laboribus, sinistra manus 319 lanquam sorori
rivulura lacrymarum abseittans, capilisque demis- fess* subveniens, picturandi officium usurpabat
sionem revocans ad superna, ait : nativorum dextera mauu pugillaribus potita qu?e ab orthogra-
;

omnium originale principiuni ! rerum omiiium pbiae semita falsigraphise claudicalione recedens,
speciale subsidium mundanoc regionis regina rerum imo,
! ! figuras, figurarum larvas umbratilcs
suprema coeleslis principis lidelis vicaria, quae semiplcna piciuratione creabat. Ulic Thersites tur-
sub imperatoris aeterni auctoriiate, tidelem aiimini- pitudinis pannosiiate vestitus peritioris fabricae
,

strationem nulla fermenlalione corrumpis. Gui uni- soiftrtiampostulabat. Illic Paris incestuosre cupidii
versilas mundialis priginis speciei exigentia obe- nis mollitie ligurabatur. Illic Ennii versus a senten-
dire tenetur, prout intimae cognitionis expressa pa- tiarum venuslale jejuui, artem inelricam cffreni
rilitas exigit, me tibi aurea diteclionis catona con- transgrediebaiitur licenlia. Ulic Pacuvius ncsciens
nectit. narralionis modificare curriculum, in retrograda
illi igitur qui suani naturam damno venundans, serie sui tractalns locabat initium.
le insultu nimiae rebellionis impugnal, mihi coe- Quomodo Veritas coinitabatitr Genium.
quatte concussionis importunilate repiignat. Qui, His ergo picturae solertiis Genio solemniter ope-
quanrvis umbralili creduliiatis deceptus imagine, ram impendenti, Veritas tanquam patri lilia verc-
meis se credat commililare comitiis, hominesque cunda ancillatione obsequeas assistebat, quae non
histrionali prodigalitatis Itguratione dccepli, in eo piuiilu aphrodites promiscuo propagata, sed hoc
Largitalis odorent vestigia, lamen a nostra amica- so!o NaUirae natique geniali oscuio fucrat derivata,
lionis bene^iolonga relegatione suspenditur. Sed, cum Ilem speculum forniarum meditantem, acter-
quia riostrum est erroneae divagationis anfractibus nalis salulavit idea. eam iconise interpretis inter-
compati condolendo, in ejus insensalss voluntatis venlu vicario osculata. Hujus in facie divinoE pul-
cxbibitione pestifera, non valeo non moveri. cbriludinis deitas legebatur, nostraj mortalitatis
Adventus Genii. aspernata naliiram. Vestes vero eoelestis arlificis

Cum interbas virgines dragmatieae collocutionis dexteram eloquentes, indefessae rulilationis splen-
intercalaris celebraretur collatio, ecce Genius, or- ditatibus inflammala?, nuilis poterant vetuslatis
ganieorum instrumentorum applaudente laelitia tineis cancellari quae virgineo corpori tanta fue- :

nova apparitionis resultalione comparuit. Cujus sta- C rant connexione conjunctce, ut aulla exuitionis dite-
lura mediocritatis canone modificata decenter, nec resis eas aliquando faceret virginali corpori pha-
de diminulione querebatur apberesis, nec de super- risaeas. Aliae autero tanquam adventitiae naturas,
fiuitatis prothesi tristabalur, cujus caput pruinosis prseccdentibus appendiciis, nuoc oculis visus offe-
canitiei crinibus investilum, hiemalis senii gerebat rebant libamina, n-unc oculot um sese iigurabanlur
signaculum : facies tamen juvenili expolita plani- iiidagini. Ex opposito, verilati falsitas inirnicans
tie, nulla erat 3enectutis exarsiione sulcata. Vestes stabat attentior, cujus facies turpitudinis nubilata
vero opere sequente naturam, hujus vel illius ne- fuligine, nulla in se naturae munera fatebatur, sed
scientes inopiam, vidcbantur; ntinc serenari bya- senectus faciem rugarura vaHibus submittens,
cintho, iiune colore succemji coccineo nunc bysso
; eam universaliter implicans collegerat. Caput nec
expressius candidari : in quibus, rerum imagines crinis vestimento videbalur indulum, nec pepli vc-
momentanee viventes, tolies cxspirabaiii, ul a no- lamentum excusabat calvitiem, sed panoicuiorum
strae cognilionis laberentur indagine. Ille vero ca- infinita quos liliorum pluralis infinitas
pluralilas,
famum papyreae fragilitatis nunquam a suae inscri- ei texuerat veslimentum. Hsec autem, picturae veri-
ptionisministerio feriantem manu ferebat in dex- tatis lalenler insidians. quidquid illa conformiter
tera ; in sinistra vero, pellem novaculae demorsione P informabat, ista informiter deformabat.
piieorum cDesarie 'denudaiam, in qua styli obse- Qnomodo Natura occurrat Genio udvenianti.
(inemis snbsidio, imagihes rerum ab iimbra picturae Nalura igitur suogressui iasiores concedens ha«
ad veritateni "essentise transmigvantes, vita soi ge- bcnas, solemnem occursum solemniier exhibendo,
ncris donabaaliir ;
quibus deletionis morte sopitis, oscuia nullo illicitae Veneris fermentala veneno,
novac nativitatis orlu, aliae revocabantur ad vitam. sed myslici signanlia cupidinis amplqxus, eliam
Illic Helena, suo decore semidea, quae iriediante myslicse dilectionis concordiaai figurantes, Genio
pulchriludine sua, pulchrituiio poterat nuncupari. exhibuil advenlanti.
Illic in Turno fulmen audaciaj, vigor regnat in HCr- Alloijuilur Genius Naiuram.,.
ciilc Illic in Caparieo gigantea ascendebat proce- Mutua ajratulatione expleliouis terniino consum-
ritas ; in Ulysse vulpina VigeJwi calliditas. Iliic Galo mala, Genius induxit silentium, mariu postuiaiHe
pudicae sobrietalis neclare debriabatiir mirabili. silentia, consequenter vero in iiaric loculionis for -
1

Plalo ingenii "splendbre rulilabat sidcreO. illic stel- mam suae votis monclavit materiam : ONatura,
laia cauda Tulliaiii pavonis rutilabat. lilic Aristo- non sine internae spitationis afflaiioiie divina, a tu;e
tcles scntentias a^nigmatidarum loculionum laiibu- discretionis libra istud impci'i;de processit edi-
481 ANTICLAUDIANUS .
— MONITUM I. 482

ctum, ul omnes qui abusiva desuelucline, nostras A suffragante, a supernae dilectionisosculo separetur,

leges aboietas reddere moliuntur, et hi nostrre so- ingratitudinis exigente rnerito, a naturse gratia de-

lemnitalis feria feriantes, anatheniatis gladio fc- gradetur, a naluralium rerum uniformi concilio
rianlur. Et quia les liujus promulgalionis legilimse, segregetur, omnis qni aut Iegilimum Vcneris obli-
fcgem juslilise non oppugnat, tuique libra judicii quat incessurn, aut gulositatis incurrit uauiragium,
meae discrelionis sedet examini, luse edictionis re- aut ebrietatis senlit insomnium, aut avaritise si-
gulain ocius roborare maturo. Quamvis enim mens tiens expeiitur incendium, aul insolentis arrogan-
niea hoiiiinum viliis angustiala deformibus, in in- tiae umbralile ascendit fastigium, aut pisecordiale
fernum tristitise peregrinans, telitke nesciat para- patitur livoris exiiium, a«J adulatioitis amorem
disum, tamen in hoc amcenantis gaudii odoratpri- communicat (ictitium. Qui aulem a rcgula Yeneris
mordia, quod te mecum videat ad dcbitse vindiclse exceptionem facit anormalam, Vcneris privetur si-

suspiria suspirare. Nec mirum, si nostrarum vo- gillo. Qui gulositatis mergitur in abysso, mendici-
liiiitatum unione conformi, concordise reperiome- taiis erubescentia casligelur. Qui ebrietalis letha:o
lodiam, eum unius ideae esemplaris notio nos in flumine soporatur, perpeiuatse siiis vexetur incen-
r.ativum esse moduxerit,umus oificialis adraini- diis. Jlle in qtio sitis incandescit habendi, perpe-
R
"
slrntionisconformet condilio, cum nostras mentes tuatas egesiates incurrat. Qui in prascipkio arro-
non superfieiali dilectionis vincuio amor jungat gaiitise exaltatus, spiritum elevationis erucut, ia
hypocrita, sed interna animorum nostrorum 32® vallem dejecta; humilitatis ruinose dcsccndaf. Qui
latibula,casti amoris pudor inliabitet. Dum hoe aliena; felicitalis divitias linea delraclipnis invi-

verborum compendio Genius suse orationis forma- dendo demordet, primo se ibi hcslem inveniat. Qui
rei excursum, suse exclareationis quasi aurora na- adulalionis hypocrisi a divitibus venatur munus-
scente, tristitise tenebras paulisper abslractans, cula, sophistici meriti fraudelur praemio.

salvo suae dignitatis honore, Natura Geuio gratia- Postquam Genius hujus anatliematis exterminio
rum jura persolvit. fmeni orationi concessit, huic imprecationj applau-

Hic promulgai Genius excomniunicaiionem prai-

den» Virginum assistentia fesiino conurmaliouis
taxalis. verlio Genii roboravit edictum, lampadesque cere-
Tune Genius post vulgaris vestimenti deposi- orum in manibtis virginum suis meridiantes lumi-
lionem sacerdotalis indiimenli ornamentis ceiebrio- nibus iu terram cum quadam aspernatione etde-
ribus infulaius, sub hac verborum imaaine, prre- missione , exstinclionis videbantur sopore de-
iaxatair, excommunicationis seriem a penetralibus n jectaj.

mentis forinscctis evocavii, boc loculioiiis pra?ee- Conrlusio operis.

dente curriculo : anctorilate superesseniiaiis Usise, Hujus imaginarise visionis subtraclo speculo, me
ejusque nolionis seterna:, assensu ccelestis mililise, ab exstasi excitatum in somno, prior mysticae ap-
naturse etiam, cselerarumque virtulum ministerio parilionis dereliquit aspectus.

ALANI DE INSULIS
ANTICLAUDIANUS
SITE

DE OFFICIO VIRI BONI ET PEEFECTI

LIBRI NOYEM
A TL 0. Carolo de Viscn, priore Dunensi, etc, rocogniti et varie illustrali.

AD LECTOREM.
En tibi, Lcctor, Anticlaudianum exacia diversorum exemplarium eollatioiu', castigatissimum, ei au-
clori suo restilutum, cui illuni subduxerat isqui, anjio Domini 16H, eum Antuerpix in lucem proirusit,
plane incultura et cohfustiin, siue ulla capitum distinctipne; sine aucloris pracfalionibus, quarum loco
et tiiuio, partem aliquam reposuit suroniarii immcdiate sequenlis, imo, sine ipsius auctoris nominc quod .

lamen exprimuflt communitcr omiic.-., qui Alani scripta recehsent, pvxfennique antiquiora mss. cscm-
483 ALANl DE INSLLIS 4«4
plaria passim obvia. Sane, :n sola Bibliotheea collegii soc. Jesu Lovanii, dno repcrl, magnse nnliquitatis,
operis htijus exemplaria, quorum alterum, Aiani nomon expresse referebat. Tertium, ii< Bibliolheca S.
Berlini, Audomaropoli, aucloris itein nomine prsesignitum. Quarliim et quintum, apud Clarissimum
virum Baltliasarem Moretum, Antuerpiae. Ex his unum lanlaj cral anliquitatis, ut auctoris eliam selatem
altingere, cliaracterum forma persuaderet; aliud, quod Alani quoque nonien exbibebal, nonnihil recen-
tiori manu exaratuni, attamen veneranda? etiam antiquitatis. Postrema haec duo exemplaria usui meo
concessa fnerunt, quorum lima impressum exempiar poliendo, nativo cotori restitui. Impriniis namque,
summario veriim litulum, poslreniamque ejusdcm parlem injuste praecisam ; ad hsec, aucloris nomen, ac
duas ipsius praefationes reposui. Insuper, et nienda pTurima, quibus tolum opus obfuscabalur, sustuli.
Et quanquam, ubi sensus permisit, plnra hinc inde verba reliquerim a mss. discrepautia, imo eliam,
inlegros quandoque versus, exacte tamen in margine inferiori, diversiiatem lectionis annolavi, hoc or-
dine : quando utrumque ms., exempiar discordabat ab impresso, scripsi; ms. V : ubi solum discordabat
ms., antiquissimum, posui ": ms. A. ; ubi vero recenlius, ms. R. Denique, majoris illustrationis gratia,
marginales ubique annotationes adjunxi. Porro, opus esl erudilum raroque acumine prseditum, nec non
ad veram pielatem aliasque virtutes leclorum animis infundendum aplissimum, et nihilominus, veniisto
lepore undique respersuin. Quod proinde tanti olim fecit venerabilis Adamus de Basseya, cannnicus Iii-
siilensis, vir, suo tempore doclrina ciarissirous, qui circa annum 1400, vixisse creditur, ut illud ipsum
tersis el polltis versibus in coropendium redegerit, et liinc inde digressionibus moralibus doctissimis,
diversisque odis spiritualibus illustraverit. Quod opus ipsemet indigitavit : Ludus Adm de Basseya, in Ah-
Ihlaudianum M. Alanide insula. Exslat ms. Tornaci, in"monasterio Sancti Martini, in duobus exempla-
ribus, quorum alterum aliquandiu apud me habui. ln cujus p(ologoita loquilur auctnr : Recreationis
citjusvis sotatio indigens, pratum famosissitni quondam viri et gralias exceltenlis, magisiri Alani deinsula,
adti, ut in eo colligerem flores odoriferos el prwdulces, elc.
Caeieriim, eur Alanus operi suo Aniiclaudiani nonien imposuerit, rationem hane affert Thomas Dem*
sterus Ilistoria Ecciesiaslica geniis Scotorum, anno 1627 Bononias imp-.essa, qaod ad itnitalionein Clau-
diani scripium sit, non vero contra Claudianum. Quomodo, inquit, Ennodius Ticinensis episcopus, dum-
imiiari vult Claudiani epigramma, epigraphen suo epigrammati fecit : Adversus Claudianum de Muta-
bus. Htec ille. Aucior vero summarii sequentis, eenset vocari Aniiclaudianum, ratione materiae, quia ;
eum Claudianus in principio sui libri iniroducat vitia ad deformandum, seu pervertendurn Rutinuni, i»
principio hujuslibri introdueuntur virtutes, ad forroandum bominem beatum. Pro «ujus rationis majori
lnce, seiendum est Rufinura, ia quem Claudianus poeta invectivas suas scripsit, fuisse a Theodosio se-
niore imperatore prrefecluni provijicits aiiquol orienlalibus iinperii, pro lutela Honorii et Arcadii fihoium.
Yerum, cum regni 'cupiditate incensus, in principes suos arma sumpsisset, ab his devictum, misere pe-
riisse. Itaque, Claudianus tragcediam hanc desciipturus, inlroducit furiam infernalem, in coneilio Vilio-
rum graviter conquerentem de pace, et regno Yirluium, tempore Theodosii imperatoris, incitalque oni-
nia elsinguia Yitia, ad paeis hujus turbalionem et Virtulum expulsionem. Id quod lieri posse judicat, per
Kulinum. Quem proinde diversa invadentes Vitia, faciie expugnarunt, elpereum, gravem perturbalioneui
in imperio concitarunt. Econtra, ASanus producit Nalurara in conciiio Yirlutum conquerentcm dehumani
generis depra\alioi;e, et regno Yitiorum per universum orbem ; deereto autem eoncilii, ad Deum able-
gatur Prudeutia, sollicitalura crealionem hominis pcrfeeli, qui expugiialis vitiis, virtules orbi restituat,
Quae, qucniodo postea eontigerint, pulcherrime describit Alanus noster. Atque hinc patet, ralione ma-
teiice, opus hoc esse vere eonlrarium, operi Claudiarii, adaoque recte vocari Anliciaudianum, tameisi
quo ad moduni procedendi, aiiqualiter eliam inter.se conveuiant. Interim, iu Leclor candide, libros bos
si vel semel attente legere uon pigeat, eorumdem elegantiam mox percipies, animumque tuum mire ob-
leclabis. Nam, ut recle adnotaruntBasileenses, qui, anno 1556, hoc primo pubhcaiunt, singulari festivi-
late lepore, et elegantia prsediti sunt, noi; credibili doctrina, ordine et brevitate complectentes buma-
nas divinasque res omnes, in quibus quivis homo occupari, meditarique debet, quasque quemlibet sciie,
aul certe per omnia admirari, et suspicere oportet. Yale.
Fr. Carolus de Visch
prior DunenJs.

ANTIGLAUBIANI
SETJ

LIBRORUM BE OFFICIO VIRI BONI ET PERFECTI

SUMMARIUM
Ex antiquo codice ras. desumptum,

In quo elucet insignis totius operis perilia.

Qmain hoc opere agitur de qnatuor artipcibus, Deo, Natura, Forluna, Yitio; primi aulem artiftcis, id
esl, Dei,qualuor sunt opera : opus in menle, opus in materia, opus in fornia, opus tn gubernutione ; Nalu-
roMe.ro, duo : unum in pura natura consideraluin , ab omni corruplione idienum, quale opusnec juit anSe
peceamm; aliud vero, varia corrupliotn pritatitm : Fortuna: eiiam dno : unum prosperitatis, alterum ud-
483 ANTICLAUDJANUS. — PRjSFATIO AUCTORIS I. 486

versitalh ; uniim vero mtii, scilicet, depravationh ; quo de his aqiivr, non tnconsequenter norem
liber isle in
distttictionibus complelnr. Prius auiem agitur inhoc opere de operibus naturm, quam de operibus Dei. quia
per ea qum facla sunt, invisibilia Dei compicivntur. Secando auiem de opere divino. Tertio, de opere foriu-
r.w. Quarto, de opere vitii. hiilio aulem primi libri, auctor more recle scribeniis, proponit, nnn lamen in
ipsa propositinne maleriam, de qua ttactaturus est, prmlibat, ad insinuondum maieriarn ipsam quasi ineffa-
bilem esse, el ad vtlandam arrogantiam, ne si de ineffabilibus se tractalunim proponerel, arroqanlim suspi-
eionem ingererel; sccundo invocat. Tertio, inducil Naturum detiberanlem de lati homine procreando, qualis
futurus essel hotno, «i 1« nullo errassct. Sed quia talis hominis perfeclio non solum in naturn, verum etiam
in virlutibus consislit, introduaitur Virtutum concilium, cum quibus Naluro deliberai; unaquwqne aulem se-
cundum proprium stalum describitur. Consequenter eliam describitur locus amotnissimus. ftoribtis sletlatus,
arboribus consitus, fonlis irriguo fecundncus. Incujns supercitio locaia regia Naturm regio describilur, auro,
argento, variisque instincla lapidibus, muttiplici liominvm picivra refulgens. Ad hanc aulam virlulum cort-
vocalur exercilus, sua. ulilur consutla ione Nulura, suam adhibel senlenliam Prudenlia,Ratio uiramque col-
laudat Naturce parli magis assenliens Consulil ul Prudenlia detegelur in ceelum, quce Nalurm Yirtutumque
Deo vola prcesenlel: ad qnaruni preces Deus animam mundam demillat in te.rras, et ejus animce corporis-
qvt consortio, mediante Natura, Yiriutumque ministerio, bealns Iwmo procrielur in terrh Sed quia rton subi-
tanee liis verbis assentil Prudentia, suum corisitium anneclit Concordia, cujus consilio illa salisfaciens, sep-
iem anciUis stris intperat, ul laiis sibi fabricetur currut, quo celeriler possit ad ccelestia devehi, suamque le-
galionem cxplere cujus prwceptum sine mora ancillm complere eonanlnr. Unde prima temonem excudit;
',

sccunda axem instituit lerlia lemonem axemque gemmis et floribus inscribit. Reliquce qualnor rolis fabri-
:

e&ndis iiivigitunt. Curru igilur completo, Prudentia residenle in curru, quinque eqnis, Raiione auriga, qua-
driga in ccctum deducilur Ascendenli aulem Prudenlia, vurice rerum occurrunt nalurw. Intuelur enim qum
causa. nvbium, quw nivium, vel grandinum origo, quis ortus fulminum. Yidcl etiam dcemones discurrenles
per aern, qui titmore superbim a ccelo dilapsi;in caliginosam hujus aeris nociem, humanis insidiantur pro-
fectibus. Speculalur eliam diversos sui uscensus, varios planelarum anfractus. Ad ullimum in caelum deve-
hitur, ubi varias steliarum naturas intuelur. Sed cum ullra non paleut ei tiditus, cttm el Rulio viam ignoret,
elequi uilra ascendere non valcanl, in ambiguo flucluat Prudentia quid aclura sit : seddumin hoc erral
incerto, pueliam videl stanlem in supercilio cwli, cujus ducaiu usque ad empyreum ccelum pvrducercv&r,
uni insidens equo, cwteris cum auriga Ralione in ccelo reliclis.
Sed inter agendum aquas super firmumentum sitas mirattir, nec eas fluxu labiles, vel in wihere suspensas,
sed polius cri/slallino rigore solidulas esse perpendik In carlo tero empyreo collocala, ordines angelorum el
opera eonsidsrat ; miralur sanctorum gloriam, bealam Yirginem super alios collocaiam, ibique humanam
Christi rcgnare ualuram. Sed nimio [ulgore percussa, in lelhargum delabilur, dux ejus palienti compalilur,
suaque accersila svrore quadam sitperccclcsli porlione, sororis iniervenlu Prudentiom liberat a languore.
Tuuc Iresshnulin coelum Triuiiatis ascendunt, Prudenliaque inprccsenlia Dei, Nuturm Virlutumquevolum
exponit. Deux vero earumpelitioni assenliens, juxta wlernum menlis exemplar animam creat, creatam Pru-
denliw comiwndnt, monens uteam caute in terras dedttcat, ne eam malevoleritia alicujus planetce scevienlis
corrumpat. Prudenlia igilur cum hilarilale ad inferisra descendens, animam Naturae Yirlulumque manibns
deponit. Naiura corpus excudit; Concordia spirilum unil; cmlerm vero virtules pro jure suo hominem crealum
exornant. Nobitilas vero ultima, quia ex se niliil proprium habet, a matre forluna quod Iergialur exquirit.
Inde sumpla occusione, hubitalio, domus, -habitus, el rola Forluna: describilur. Ad malrts igilur domutn
Nobililus perveniens, u malre petit, ne virtulum niunera defraudans, ei sc subtrahat, sed dic.la sua cum aliis
novo nulurm operi conferat. Ad cujus petilionem foriuna iter arripiens, ad domum natura pervenil. suumque
munus impendil ; cui danti assislit Ratio, ne Forluna. aliquo livore ducta, aliquid fermenlt imerseral. Cont'
pleta igilur hominis iltius perfeclione, ad uures Aleclo de hoc operc fama pervenil. Alecto exercilum cotligit,
cum quo in hominem iltum ejusque comites parat insultum. Cum Viliis homo ilic congreditur : sed landem
Viliis snbjugalis,homini illivictoria dalur. Ex his liquei qum sil materia hujus aucloris in hoc opere. Est
iamen materia duplex : una histurialis, alia mystica. Quod salis diligenii liquei leclori. Et quia circa ma-
teriam versatur intenlio, pcr maleriam intenlionis comparalur nolilia. Liber vero nulli pldlosophim speciei
teneiur obnoxius, nunc ethicam tanyens, nunc philosopliicam delibans, nunc malhemalicm subltlitalem ascett'
dens, nunc tlteologim profundum aggrediens. 6'nwsa vero suscepti operis, duplex : Vna per se considerala ;
altera collaliva. Sui enim causa auclor, aggredilur hoc opus, ut suum exerceat ingenium ; et aliorum, ttt
desudel profectibus eorum. Finis vero utililas esl, humanm v.alurm cognilio. Pcr hunc enim librum cognoscit
Itomo quid ex Deo habeat, quid a naiura minislrante accipial, quid a forluna suscipiat, quid a vilio coulra-
hat. Librihwc esl inseriptio: t Incipit Aiiliclauilianus Alani, de Aiitiruflno. i In hacinscriptione, et au-
clor operis exprimilur, cum dicilttr, Alani Et opus auctorh, cum annectitur, Anliclaudianus. Dicilur
:

uutem liber hle Anliclaudianus, ratione maleriw, quia maleria hujus libri contraria est principio malerim
Claudiani. Cum etenim in principio sui tibri Claudtanus inlroducal vitia ad pervertendum Rujinum, in prin
ctpio hujus operis introducuntur virlutes, ad formaudum liominem beaium. Unde, et homo ille de quo agitur
iu lioc libro, vocalur Anlirufinus, quasi contrarius Rufiuo.

PR.EFATIO IPSIUS AUCTORIS.

321 Cum fulminis impetus vires suas expendeie A pressam pauperiem detractionis flalus non deprimat
dedignetur in virgulas, veruni audaces provectanim ubi potins nmerix naufiagium, misericordiae por-
arborum expugnet excessus; imperiosa venti ra- tum exposiulat, quam felicilas livoiis exposcat
bies iras non cspendat in calamum, verum in aHis- aculeum, In quo lector non latratu corrixalionis
simarum supcrcilia rerum vesani flatus invp.eliones insanicns, vcrum hrna correclionis emendani, cir-
excitet furiosas; penuriosam operis mei humilita- cumcidat superfluum, cumpleal diminutum, quale-
tem invidisc flaumia non fulmrnat, mei liLclli de- nus illinialum reverlalur ad limam, impuliium re-
487 ALANl DE INSULIS
ducatur ad fabricam, inartiliciosum suo referalur A areeantur ingressu, qui solis scnsuimi speeulis de-
artifici, maie totura propri* reddatur iitcudi. Et dili,rationis non auriganlur incessu; qui solatn
piamvis artificii enormitas imperiliam accuset ar- sensualitatis assequentes imaginem, rationis non
tificis, ac in adutterino opere, imperiliae vesligium appetunt ggg veritatem, ne sanctum canibus pro-
manus rellnquat opificis, opus tameu, sui veniam stitutura sordescat, ne porcorum pedibus concul-
deprecalur erroris, cum tenuis rationis igniculus csta margarita depereat; aul derogetur secretis, si

multis ignoraniise nubiletur erroribus, humani in~ eorum majestas dfrulgetur iudignis.
geuii scintilla multas erroris evanescat in nebu- Quoniam igitur in hoc opere 70 resultat gratiose
las. ftuare, ad lioc opus non nauseanlis animi fa- syntaxeos regula, dialeclicae lepos, maxima oratn»
stidio ductus, non indignationis tumore percussus, riae theseos, communis semita arithmeticse, rnathe-
sed delectatione novitatis illeclus, lector accedat. seos paradoxa, hiusicae melos, axioma geometriae,
Quamvis enim ifbcr vernantis eloquii puvpuramenlo grammaticae theorema , astrooomicae hebdomadis
«on (lorcat, el lulgtiranlis sententiae sidere non excellentia, theophaniae ccelestis emblema, infru-
clarescal, tamcn in fragilis calami tenuitate, mellis niii homines" in hoc opus sensus proprios non
potcrit suavitas inveniri, et arcscentis rivuli modi- impingant, qui metas sensuuni, rationis
ultra
citate, siiis ariditas temperari. In hoc etiam nulla non eitetidant curriculum qui juxta imaginationis
;

vilitale plebescat , nuilos reprehensionis mcrsus somnia , aut recordantur visa, aut iigmenlorum
sustineat, quasi modernorum redoieat ruditatem, artifices commentanlur incognita. Sed hi qui suss

sed ingenii praeferalur flos, et diligentioe prae effe- rationis materiaie in lurpibus imaginibus non per-
ratur dignitas, cum pigmaea humilitas excessui su- niitfuut quieseere, sed ari iiiluilum ssiper coelcstium
perposita gigauteo, altitudine gigaivtem prseveniat formaruni audent attollere, mei operis ingredian-
et rivus a fonie scaturiens, in torrentem multipli- iur angustias, certa discretionis iibra pensantes
eatus excrescat. Hoc igitur opus fastidire non au- quod si.t dignum in aures publieas promuigari, vel
deant, qni adbuc vagientes in cunis inferioris disci- silentio penitus sepeliri. Sicut enim quonimuaiu
piinae.,nutricum laclantur uberibus. Iluic opcri gregarios detractionis assultus non timeo, sic favo-
derogare non tentent qui altioris scienliaa militiam rabilem commendationis auram ab aliis non ex-
spondent. Hiiic operi abrogare non prsesumarrt, qui specto. Non enim timor superbiae intus erectuans,
coelum philosophiae vertice pulsaut. in boc elenim ut exiret in pubiieum, me hujus operis coegit ad
npere, liiteraiis sensus suavitas puerilem demui- fabricam, vel favor popuiaris applausus insolentem
cebit auditum ; mofalis snstructio proficienteni im- q invitavit ad operam, sed ne nieus sermo contra-
buet sensurn; acutior allegorsas subtilitas perfi- heret de eurae. raritate rubiginem, aliorumque pro-
cientem acuet inteliectum. Ab hujus ergo operis fectibus labore mei studii desudarem.

EJUSDEM PRiEFATIO ALTERA,

'-Aucioris mendico sty.um, phalerasque poelae,
Ne mea segniiuc Clio dejecta senescat :
Ke jaceal caiamus, sc:ibra rubigine torpens.
Scribendi novitate vetus juvenescere cliarta
Gaudet, et antiquas ciipicns exire lalebras,
Ridet, et in tentii lascivit arundine riiusa.
Foinie tuo sic, Phcelie, tiiu.m perfunde poetam,
Ut compluta luo mens arida ilumiue, germen
Ronet, et in fructum concbidat gerniinis usum.

LIBER PRIMUS.
323 CAPDT PRIMUM. D cat Virtutes. Processus Virtuium in domum Na-
tura.
Nalura, sui corruplionem in liominihas perpenaens,
7i
optat creari kominetn omnino perfeclum. Como- Utsibi junela magis Naturae dona resullcnt,

VARIJS LECTIO^ES.
74 Exemplar hnpresswn Basiiea; anno iS36, (ypis ffenrici Pelri, sequentia sic legit : .n noc opere re-

sultat grammatiese syntaaeos cegula, dialeciieae lexcos maxima, oratoris theseos comnnsiiis sententia ,
arithmeticse matbescos paradoxa, musici melos axioma, gtometrici grammalis thcorema, astrologici do-
gmalis excellentia, •theologiae cxlcstis emblema. " .U-cm cxemvlur habel : Imperiti Iiomincs. !a
Alntd
exemplar kabct, actoris. ' 3 iis. aniiqunm kabet, tlbi.
 489 ANTICLAUBI ANUS. — LIB. I. 490
Et proprium donei donis misttira pavorem , A Longo, uostrorum ridens fermenta ocorum.
Solers NaliiMi sludium, quse singula sparsim Iste polest solus quidquid loca caelera possunt.
Muncra contuterat aliis, concludilin uiium ;
Quod minus in reliquis, meiius snppletur io uno,
Cudil opus, per quod operi concluditur omni. Quid pruelarga maiius Nalura; possit, et in quo
Pristina sic operura peccata repensqt in uno, Gralius effnndat dotes, exponit in isto :

Ut quod deliquit alias, coinpenset in isio. In quo pubescens tenera lanugine ilorum
Stipplicat liuic operi, famulans opus omne decoris Sideribus stellata suis, suecensa rosartiin
Et lanla cupiens vesliri dote favoris Murice, lcrra novum contendit pingere coelain.
Jneudis deposcit opcm sed ; fessa laborat Non ibi nascentis exspiral gratia floris,
Incus, qu% taulos vires expendit in usus, Nascendo moriens : nec enim rosa mane puella
Ultra sese p.osse studel Natura, suumque Vesperc languct anus ; sed vultu semper eodern,
Supra se nielitur opus, sic vincere fertur Gaudens setcrni juvenescil munere veris.
Artilices alios, quod se superare fatelur. Hunc florem non uril liiems, non dccoqnit seslas,
Nec subitos anitni inotus perpessa, repente Non ibi bacchantis borex furit ira, nec illic
Cuvrit ad hiecopera ; sed ad hsec delibeiat ulrum Fulminat aura noti, nec spicula grandinis iustant.
Possit, et ad libram rationis singula pensat. B Quidquid depascit oculos, vel inebriat aures
,

Prolinus ergo suas voca' in sua vota sorores, Seducit gustus, narcs suspendit odore ,
A o.uibus emerili desceudat tramile recto Deniulcet tacttim , retinet locus iste locorum ;

llegula consilii, mentisque coerceat seslum. Isle parit nullo vexatus vomere, quidquid
Ut sic freta suaj scalpro rationis, in ipsos Mililat adversum morbos, nostramque renodat
Effeclus operura mentis deducat ide;>s, lnsUntis morbi proscripta pcste salulem.
Aul lima nieliore dju cor.cepta recidat. Non rcrum vulgus, veruru rairacula gigneus
Ergoconsil.ii non .aspernata rigorein, Sponte, ncc cxterno lellrs adjula colono,
Concilium eocleste vocat ;
peregrinat ab alto Nalurje contenta manu, zephyrique favore
Mililia! ccelestis honor, terramque sercnal Parlurit, et lanta natoium prole superbit.
Ltice sua, digualus liuinum veslire bealis Florc novo gaudens, folio crinita virenti,
Gressibus, el npstri lolerans fastidia mundi. Non demorsa situ, non iram passa securis,
A splendore suo descendit regia coeli Non dejccla solo, sparsis non devia rarais,
Dum lumen proprium (erras concedit ad horam. Ainliii silva iocum, muri mcniiia liguram.
Jain nova mhalur tellus vesligia, ferre Non florum praedatur opes foliiquc capillum
Gaudel onus, sed vis oneris pensalur honore. Toudct hiems , teneram lloruni depasta juventara
;

CAPUT II. Exsilium patitur arbor, quaeciinqiie iributura

Concilium virtutum. Germinis et fi uctus nalune solvere nescit.
Pacis alumna movet primos Concordia gressus, Cujtis mercari frttctu melicre favorem

Ei pleno cuncta peifundens Copia cornu, CoiUendens, aiiasque suo praecelierc dono
Et Favor, et mulio perfusa favore Juver.tus, 325 Qusclibet et sempcr de partu cogitat arbor.
Ei Kisus n ostra.' proscribcns nubila mentis, Syrcncs ncraorum, cilharislse veris, in illum
El Pudor, etcerto contenta Modeslia fine, Convenere locum, mellitaquecarmina sparsim
Et Ralio mensuia boni, quam semper adha^rens ComnienUntur aves, dum gutturis organa puliant.
Felici gressu felix coniitalur Iloftesias, Pinguut ore lyram, dum canttis imbihit islos
El Decus, ct cuncta trulinan.s Pi udenlia libra, Auditus, dulces olfert sonus auribus escas.
Et Pielas, el vera Fides ,
qua? fraudis in umbra In medio lacrymatur huinus, fletuque beato
324 Nobis hypocrilam menliri nescil aniorcm :
Producens lacrymas, fontem sudore pereniii
Et virtus qu;e spargit opes, qme munera fundit, Parturit, et dulces polus singultat aquarum.
Quam penes ignorat ignavamgaza quietem p Exuit ingeniias fa^ccs argentcus amnis,
,

Nec dormire potest ihcsauri massa scpulti Ad puri remeiins elementi jura, nitorc

Sed niutai varios ioiies peregrina magistros. FuJgiiral iu proprio pcregrina ftece solutus :

Uliima Nobiliias, e.l form;e laude sccunria Praegnantis greminm telluns inebriat iste
A longe sequitur harum vcstigia, quamvis Polus, ct ad partus invitat vota parenlis.
Nescio quid praesjgne gerat, tamen hujus ad ungueni Arhoribus similes tellus non invida potus
Non polerat reliquis 1'acies sequare decorem : Donat, ct aoeclum pariendi suggerit illis.

Muncre fortunse melior: sed parcius ipsa CAPLT IV.

Craiia natura dotcs eluinrlit iii illam. Domus Naturte in montc sita. Pieturas domu-:. .- t

lbcc suporum sobcles gressus maiural in arcem ctura imitalur logicam. Aristoieles, 1'lato, Seueca
Plotomems, Tntlius, Virgilius.
Nali;ra\ propsibque doiimm chorus alllat honore.
In medio nemoris evadit in aera inoniis
GAPUt III
Ardiia planities et nubibus oscula donat.
Qnn sita erat domus Nalurtc. Descriplio silvat in
qua eral dumvi Nalitrm el jonlis qui ibitlem erat. Hic doraus erigitur natura?, si tamen isto

Ebt locus a noslro secrclus tlimaie traclu Nominc ccnseri fas sit, cum numino possit
fiTBOt. CCX. 16
401 ALANI DE INSCLIS &>2

Sidereas superare domos, supernmque pcnates, A Excusare potes» piclurse crimen adultum,
Nec sibi dignetur conferre palatia regum, Quin pictura suo languens pallescat in auro.
A nostris laribus excepta beatior aula. Hlic pannoso plebescit carmine noster

Aera melitur allis suspensa columnis Ennius, et Priami fortunas intonat; illic

Sidere gemmarum prsefulgurat, ardet in auro, Maevius in coelos audens os ponere mutum,
argenti proprio donatur honore. Gesta ducis Macedum tenebrosi carminis umbra
Nec minus
Non ibi materies quse sit demissior istis Pingere dum teniat, ln primo liminc fessus
Haeret, et ignavam querilur torpesccre musain.
Jura tenet, propriaque potest plebescere forma.
hominum niores picturre gratia scribit, Illic praecipiti Nero fulmine conculil orbem,
Hic
Indulgens sceleri, cogit pliis velle furorem,
Sic operi proprio scriplura fideliter haeret,
L'l res picla mirius a vero deviet esse.
Quam furor ipse velil : quidquid distiltat ab illo

Nequilijc, lolum sese partitur in otbein.

nova piclune miracula, transit ad esse
Quod nihil esse polesl! picluraque simia veri, Illic dives eget, sitit aunim totits iri auro

Arte nova ludens, in res umbracula rerum Midas, nec melas animo concedit iiabcndi.
Militis excedit legem, plus milite miles
Verlit, et in veruin mendacia singula inutai.
n modus decurril in iram.
Sic logu-se vires artis subtiliter hujus Ajax, militiseque

Argumenia premunt, logicaeque sophismala vinciint. Fraelus amore Paris, Vencris decoctus in igne,
ilarc probat, ista facit ; luec dispulat, impelral isla Mililat in Venere, dum militis exuit sctus :

Omne quod esse potesi : sic utraque vera videri Damnose compensat in Iiac qucd penlil in armis.

Falsa cupit ; sed ad hasc pictura fidelius instal. In Davo propriam mirat.ur noctua formam,
Illic arma paral logico, logicseque palsestram El vultus peccata sui solatur in illo.

sed eo divinius ipsa Ergo naturse quidquid munuscula pleni "

Pingit Aristoteles ;

7S
Somniatarcanarerum, coelique profunda Pectoris , aut ejus modicam subierfiigit artem,,

Mente Plato, sensumque Dei perquirere teniat. Inscriptum thalamis piclurse gratia " moiislrat.

More suo Seneca mores ralione monetal, 327 Singula decernens scnsu Natura profundo,

Optimus excultor morum, mentisque cotonus. Sedibus his sua jura lenet, legesque figurat
Divitis ingenii vena Ptolomaeus inundans, Provida, quas toto sparsim promulgat in orbe

Devectus superas eurru ralionis in arces, Scrtilatur rerum causas, et semina mundi :

Coiligit aslrorum numeros, loca, lempora, cursus Quis chaos antiquum vultu meliore redemil,
Vcrbi.pauperiem redimit splendore coiorum c Dum formffl mejioris opem vultusqtie decorem
Tullius, et diclis ornatus fulgura donat. Qusereret, atque suura lugeret silva tumultum
Yjrgilii musa mendacia multa colorat, Quis fidei nexu civilia bella refrenans,

Ei fadie veri^ontexit pallia falso. Et fratrum rixas, elementis oscuia pacis

Hic vigor elsensus aequali munera lance Indidit, et numeri nodo meliore ligavit.

Pensant. Alciden vigor armat, sensus Ulyssem. Terrarum motus, mugitum fulminis, iras

Ne menlein fermentct opum convictus, abunde Oceani, veutorum praelia mente fideli

Fundit opem virtus '*, et munera cogit abire. Conspicit, ct certa solers indagine claudit

Mililat insianiis fervens audacia Turni Tcmporis excursus cur conlrislala pruinis
;

Euse lonans, ignara metus, el prodiga viue, Luget hiems canis M ridet ver, sesluat oestas,
,

Hippolylkjue pudor Veneris subductus habenis, Effluit autumnus rerum torrente profundo,

Gamlct et eKceplo luget Cylhersea pudore ".. Vel cur terra sedet, fluil amnis, profluit aer,
Flamma volal, reliquisque fidem non invida servat,
CAPUT V. .

Non audens violaie lidem, cur foedera lerris

Moeviutt Neronis crudelitas, Ajax, Paris, Davus.
Elemmlorurn concordia. Labilis unda lcnet, certo contenta meatu.
Has specie3 rerumque tropos, el somuia veri, CAPIIT Vi.
Regia picta tcnet, tanto festiva decore. Nalura loquilur et depravalos Iwminum niores
Sed minus in vultu gestans insigne pudoris ", deplorat.

Postrcmos sublrislis habet pictura penates. Postqnam ccelestis aurata sedilia coelus

Vel lusissc parum. vel saltem somnia passam lmplevit, tanlaque nitens deitate refulsit

Credas, vel lenues irse sensisse procellas ;

Ipsa domus, tanli lucem mirala diei
Vel magis oblilam facti prxsentis in illa Conciiii stelit in medio Natura, parnmper
Naluram pcccasse putes, delira videlur ln terram demissa caput, concepta severis

Picturae facies meliorcm poscere formam. Vultibus exponcns, cxlraquc silentia dictans-
Sed neque gemmarum radius splendorc diescciis, Suspendens animos voccs exivil in islas :

Nec nitor argenti, nec fulgure graljus aurum. Ssepc, diu, multum solerti mente retracto

VARIiE LECTIONES.
n Ms. opes Titus. " Ms. habent euccptum luget Cytheraa pudorem. »• Ulrumque ms. decorin.
" Vlrumque »«?. plene. '
8
Noifcapit. '• Ms. fabula, " Vtrumque\tns. caaa.
493 ANTICLAUDIANUS. — LIB. I. «4
Singula, quae nostrse pinxit solerlia dextrse A. Surgit ad haec placidi vultus, geslusque moJesli
Scd nibil invenio quod in oiuni parte beale Circum scripta modis Prudenlia, coJIa pcrerrat
Vjvat, quin mullas nobis deferre qucrelas Aurea caesaries, sed aciis mediata refrenat
Possil, si nostram velit accusare Minervam. Litigium crinis, ct regula pectinis instat.
Sed noslras errasse manus quia pcenitet, error Ordo supercilii juslo libramine dactiis,
Haud pocet, el noslros denigrat parcius actus. Nec nimis exhauslus, nec multa nube pilorum
Nec tamen haerentes maculas abstergere possum, Luxurians, sese geminos exemplat in arens.

Quas Iiabilus lirmi praescriptio longa tuetur. Luminis aslra jubar, Trons lilia, balsama naris,
Nam medicina siiet, vi morbi causa senescit SI
: Dens ebur, osqtie rosain, p.tvit, offert, reddit, ad-
[a:quat.
Nec morbi veleres molimina tarda requirunt.
Spiiat in ore color vivus, nec eandor adulter
Uivica conjecto tantae solatia pestis,
lanti phanlasma decoris.
Turpiter efBngit
Quae lamen effeclti describere nolo, priiisquam
Sidereum vultus castigavere ruborem
Norma judicii vestri mens noslra probelur.
Lilia nupla rosis et ne palloris obumbrent
Hoc in mente diu scriptuai mihi sedet, ut omne ;

Nubila candorein, defcndit fiamma ruboris,

fit simul instanler, caute, solerter, ad uuum
Desudemus opus : iri quo tot munera fundat o 329 Clarior argento, fulvo conspeclior auro,
Lucidior glacie, crystallo gratior otnni,
Quaelibet, ut post bas dotes videatur egere,
Menti planilies roseo non derogat ori.
Nostrorum crimen operura redimatur in uno,
Unius probitas multoruni crimina penset,
Nen male colla scdeiit, bumeris non insidet al!a
Cervix, at spatio surgit distincla modeslo.
Uuaque quam plures esterminet unda iituras
Poma mamillartim modico suspensa tuniore,
323 N° n terrae facem redolens, non maleriahs,
oed divinus homo, nostro molimine terras Nulla mollitie dependent fracla, sed ipsa
Durilie proprii describunt signa pudoris.
lneolat, et noslris donet solatia damnis.
Explicat expliciio tractti jiinctura laecrtos,
Insideat coslis animo, sed corpore terris.
in lerris humanus erit, divinus in astris.
Amplcxusque suos deposcere brachia eredas.
Imaqiie consiliat sumrnis, extremaque primis
Sic bomo, sicque Deus fiet, sic factus uterque
Convallis lalerum, raodulo submissa decenti.
Quod neutcr,' mediaque via lutissimus ibil.
Castera quis nescit meliora latere sub islis,
In quo nostra manus ei munera noslra loquantui.
Quorum sola gerttnt plaeidi piseludia vultus?
Sit speculum nobis, ut nos speculemur in illo;
Canone stib certo dimensio nulla rctardat
Quae sil, nostra (iiles, qusenostra potentia, virtus
Quae quanlum melius procedere possil.
sit, et in P Corporis exeursum, vel certo fine rcfrenat.
Si iabor accusat noslros iu munere laiuo
Nunc magis evadens ccelestia verlice pulsat,
Defectus, onerique 8a manus succumbere nostro:
Nunc oculos fruslrans coeiestibus iusidet, ad ucs
Hoc decus excusat, solvens objecta laboris. Nunc redit, et noslra sese castigat babena.
Yestis erat filo tenui conlesta, colorem
Si natura negat, animi succurrere robur
Debet, et affeetus effectu claudere nostro.
Non mentita suum, nulloque sophismate visum
Decipit, imo rubor nalivus inebriat illam.
Nam quod nulla vaiet per se, supplebit in unum
Non ibi maleries formae suffragia quaerit,
Conjurata manus, ut quae non singula prosunt,
Nec formae peccata sibi velamina quaerunt
Mulia juvent collecta simul. Nam plurimus amncin
Materia ncutra suocumbil, neutra sorori
Rivulus excrescens gignit, seintillaquc Oammam
Cedit, et ex asquo cernant, utra vincere possit.
Multa parit, multusque Japis concludit acervum.
Somniat hic rerum species pictura resultans,
Heu 8a pudeat nostra tcrris decrela silere;
,
Quas tamen ex parte jubet exspirare vetustas-
Quod nostri ianguescil amor, quod fama tepescens
Et formse veteris vestigia pauca supersunt.
Torpet, et a tolo viles proscribiraur orbe ;
Sed tamen in partes vestem diffibulat istam
Quod laxas mundo sceleris concedit babenas
D In variis scissura locis, Iugere videtur
Tesipbone, nostraque sibi de gente triumphans
Vestis, et illata sibimet convicia flere.
Gaudet, et a nostro sugit gaudia luclu.
Dextra manus librat trutinam, qua singtila pensat
Yincimur, et victas pedibus submiltil Erinnys,
In numero, forma, mensura, pondere, causa.
Et gravibus nostra castigat colla catenis.
His ornata modis, isto festiva paratu
CAPUT VII. Verbaparat solers prudentia, cujus ab ore
Prudentim pulchritudo, veslimatta. Curia dependet, currunt instanter ad illam
Sic natura suo mentem sermone figurans, Visuset auditus, sed voto dispare certaut.
Fine dato verbis orantis Ane perorat. Visus ul in specie lanla convivia quxrat,
Gaudet et assentit natura curia, votum Atidittisqite favos verborum fugat ab ore.
Laudat, et a voto non dislant vota sororum : His igilur verbis mentem Prudentia pingit,
YARI.E LECTIONES.
Ms., ubi morbi causa senescit. *• Ms. hominumque. as Ms. dtws hic interponunt versut sequentet:
Heu pudeal nostram toties errasse laborcm,
Ei toties fructum male respondisse labori.
m ALANI DE INSULIS 496
Dum tenct intentas atlentio lanla sorores. A Artilicis melioris opem ccelestis origo

CAPUT VIII. Poslulat, et nostrarn fugit ejus forma monetam,

Prudenlia orationewNaturcc approbat. Divinique loquens operis miracula, nostrum
Nil nisi divinura sapit liaec sententia, tanti Spernil opus, ridens artis vulgaria nostrae.
Provida consilii, quae sie raiionis in igne CAPUT IX.
Decoquitiw, qued iiulla nianent vestigia faecis, Qualiter ex nihilo, sine forma, semine, causa,
Non fluidum redolet animum, non mentis obesne Materia, motu, sensu, ductore, magistro,
Segnilieni toquitur, subitis non moiihus inslal, 331 Ingenitum, simplex, animabile, mobile, p«-
A summis exsputa tabris; sed mentis ab alto [rum,
Prominet, etnoslris medicamina morbis.
offert Prodeatexterius, nullo mediante patrono :

330 Trans homincm mens isla sapit, condiia sa- Sola Dei novit Prudentia, cujus ab alto
[pore Pectore procedil quidquid piocedit in esse.

Divinas menlis, de cujus fonte profundo Hic elemcnla silent, languescunt semina rerum,
Rivulus emanal, animidiscretio vestri. Sidus hebet, natura jacet, virlusque planerac

Non igiiur jacel exanimis, non indiga recli. Deficit, ct pTopria miralur jura silere.
B Ergo cum nostra genituram ro.gula talem
Nmi rationis inops, non mens effrenis oberrat,
"6
Non agitur casu, tanlo suffulta palrono. Nesciat, et tantam stupeat pictura figuram,

Quae tantam mentem delraclio mordeat ? aut quis Occasumque manus talem patialur ad oilum;

Urgeal invidiae slimiilns? quis nubila livor Non video, non concupio, non judico meniet
Misceat, aut odinm, cum liines regiu.s illam Scire modos, causas, rationes, seniina, formas,

Dirigat, el recto proilucat calle viantem ? Inslrumenta, quibus nostra medianle Minerva

Ne vestrse facial conceptio menlis abortum,, Ortus ccelestis animse ducatur ad ortum.
Ne res tanta ruat, nehix moriatur in umbra :
Ergo eonsilii super his libramina ferre

Sed magis exposila profulguret exeat istud : Nescio, non valeo, dubito, desisto, relardor,

In coiiimnnebonum, melius sub luce paiebit. Consilio, ratione," /ide, mea causa jacebit

Nauique bonum quod sa?pe latet, splendore mi- Orphana, nec cerlo claudetur fine voluntas,

[nori Singula ni ratio trutina meliore repenset.

Degenerat, lucetque magis, si luce fruatur. Quam penes obscurum fluitans, mutabile, cassuir,

Sic flos in fructus, in flumen rivus inuniians Ignoium, inendax, nihil est, cui singula lucent,

lbit, et iii mensem pingiiis procedet arista. q Cuncla patcnt, dubiuraque niKil, non alta viderv

Qnid nielius sperare poiest ?qttid majns?et ultra [lur

Quid poterit velle conceptus menlis honeslae ? Astra, nec oliscurus aer, peJagusque profundum.
Si bonus est, huc usque licet, dcfigat in isto Sol animi, mentis ocnlus, lumenquc viautis

Gressus proposito, nec longius ire laboret. Proscripti patria, mortis solamen, origo

Scd Umen hoe superet quod mentem concutit, Justitiae, virtutum regula, linea recti,

[obslat Subducal dubia certis, mendacia veris,

Proposito, vexat animum, cmicepta relardat. !u certo figal animum, dubiumque recidat,

Quod lauti viies opcris, tot pondera renim Erroris lergat tenebras, verique serenct
Tantum nescit opus, operas suspirat ad islas Luce diem mentis, el falsi nubila pellat.
Nostrn manus, quse sic hominem conducit ad esse. Menti concussae dubiorum ftuctibus, aura
Quod non perducil, facit hunc, nec perficit ipsum. Gralior applaudal rationis, flamine leni
Semper ad esse movet, sed nunquain promovet il- Conc.ilians aeslus animi. fluctusque relarJans.

[lmn. Segnitiemque meam non tanti massa laboris

e4
Ejus ad esse valel, nec ad ejus prsevalet or- Accusare potest non lanlo victa labore
:

[lum. I) Cedo, uec ignavae mendico quietis asylurrt.

Dispar nalura, dispar subslantia, forma Aggrcdiar quidquid ratio dictaverit, iiuo
Discors, esse duplex, hominis coiicurrrt ad esse Jusserit, atque nihil de contingentihus ipsa
Una sapit lerras, ccelum sapit altera, ccelis Transgrediar, finem proprium pro posse secula.
Insidct haec, illa lerris, mortique tributum Sed quia principia nullo concludere fine,

Cogitur isla dare, morlis lex excipil illam. Vcl dare principiis lines aliunde profectos,
Hrcc manet, illa fluit
8"
, hsec dural, deperit illa
;
Ut primo medium, medio non consonet imtim,
Essendi nomen gerithaec, gerit aliera inimen. Censeiur (urpe, fluitans, mutabile, stiillum;
Corpus habet terras, ccelesiia spiritus : ergo Cedere priueipiis malo, quini cedere (ini.

Terram lerra leriel, rclinent ccelestia ccelj. CAPUT X.

Incudem nostram corpus morlalc fatefur. Balio toquitur. Ejus descriptio.
Artifices noslros, et nostram poslutal artem ;
Sic aii, ct tanlo dubiorum turbine tota
Arlifices alj,os animae uatale requirit. Curia concutitur, lurbalaque turba sororum

"Ms., Semper. •" Ms., fugit. M il/s., natura,

497 ANTICLAUDIANUS. — LIB. II. 493
Fluclitnt in dubiis, alta cum voce fluentes A Ad cbaos anliquum, propriamqne requirere ma-
Suspendens animos, et murnnira sola pererrans: trem,

332 Qualiter aura fremit, fluit aer, flucluat unda, Inque statu proprio puram juvenescere foiiiiam,
Quani primo zephyrus cum planat flamine leni, Nec sua degeneris subjecti tsedia fiere,
Si maris excutiat borealis Uirbo soporem, Quomodo forma suo gaudens reqniescil in csse;
Vel niaris instantes cogat vigilare proceiias : Nec varios fluctus subjecli naufraga sentit,
Sic animi fluitant, et menles mentibus inslant, Qualiter ad proprium peregrina reverlitur orlum,
Qnas Natura prius !eni perDaverat aura, Subjecti fugit oecasus et funera viiai.
Perflat majori flatu Prudentia mentes : Subjecti senio aon deflorala juventus,

Erigitur Ralio, poseitque silentia nutu, Formarum formas semper facit esse |iuellas.

Voce, manu, facie: pacis Sranquilla ineretr.r Cernit inoffenso vuliu, mentisque profundo,
Vultus, et ad nuluin morienlia nuirmura nulant 333Q uora01 ' compositum simplex^coeleste cadu-
Virginis in faeie; Prudentia plurima vultu [cum,
PareJ, et expressi sequitur vesligia vullus. Diversum Ct idem, gravidum leve, mobile certuui,
Sunlquc relaliva: facies : geiit altera formam Obscuruni iucens, pretiosum vile, jocosum

Allerius, seseque sibi conformat in illa. " Flebile, perpeluum mortale, volubile fixum.
Una sibi facies faciem prasentat utramque :
Auri nobilitas, auro decoctior omni,
Vulius diversi, facies diversa duarum ;
Vixque suum dignafa genus speciemque fateri,

Non adversa tamen, qnalcs decet esse sororum. In speculi transit speciem, quse lertia rerum
Par facies, habilusque pares, par geslus in illis, Umbias mentiri nescit, scd singula monstrat
Par modus alque decor, sed dispar vultus in an- Tersius 8S
, et specie meliori cuiicta ligtirat.

[nis, Hic renim fonieni, inundi genus, orbis iiieam,

Nam potior e?
Ratio, senii vexilla gcrebat, Exemplar, speciem, catisam, primordia, liiicm,

Pleitior selate, plenis maturior aiinis. Conspicit, et cerlis metitur singula causis :

Dcxtra manus spccuii triplicis flammala niture Qua ratione, quibus causis, cur, qnomodo, quando,
•Splendet, et in triplici speculo triplicala resultat Instabilis, genitus, fluilans, mutabilis, iste

Vitrea moUities, quse tactus abdicat omnem Mtindus, ab ingenilo, stabili, cerloque ligursm,
Insultnm, digitique leves vix sustinet ictus. Esse, staltim, speciem , vitam contraxit et ortiim,
Unius speculi sese concedit in iisum, Quomoilo terrcstrem formam ccclestis idea

Attente Ratio speculo speculatur in isto C Gignit, el in nostram sebolcm transscribit abyssum.
Gausarum sefiem, rerum scrutatur abyssum, Miltit in attxilium 6° formas, quas deslinat oibi.
Subjecli forma:que videl connubia, cernit A patre degenerat prolcs, faciemque paternara
Oscula, quse miscel concrctio, quaeve propinat Esuit, anliqui vultus oblila parentis,.
Unio nativa **, forniis subjecta maritans, Qiialiter in mundo phantasma resulial ideas,
Subjecli quae forma facit, quoe perficit esse, Cujus inoffensus splendor sentitur in unibra,

Quse rem conducit, vel quae peiducil ad esse : Qtialiter a fonle formarum rivus abefrans
Quse general, qua: muiat eam, qua: sefvat in Ingciiittim perdit subjecti Iabe nitorem.

[esse, Qtiid cogat fatum, quod casu defluat, atit qnid

Quid sil, vel qtianla, qualis, vel quomodo sese Arbitrii possit medio iibrata potestas :

Res haheat, reliquosqtie stattis peiquiiit in illa. Se totam ratio speculis expendit in islis.

Argenti faeies f.i.ces exuta melalli, Sed magis ad pnesens visus indulget habenis,
Infra se splendore diem stellasque relinquens, Menlem sollicitat, animum difftmdit, ut intns
sl
Exsullat, speculi formam vestita secundi. Ilauiiata speculis aliquid latione probatum,
Hic subjecla viitel formis viduaia reverli Quod digne ferri tantas merealur ad aurcs.

334 LIBER SECUNDUS.

CAPUT PRIMUM.
Cum visu currit animus, visumque volanlem
Voluntas auriya visus. Rationis itiscursus. Ratio se Aniicipa)'e cupit visus auriga voltintas.
luunilians pelil veniam. Approbiu consilium Na-
tura. liominem virtutibus omnibus perjeclum in Evocat ergo foras nieniem raiionis inundans
terris optal. Eloquiun), sermoque niodum decunit in islum.
Regialota silet, exspirat muimur, in allum Plnsquam posse meum po^sit, me posse jubelis,

Cum visu placidos delegat curia vullus. Dmn veslram cc;Or indocia docere Minervam,
VARI.E LECTIO.NES.

81
Afs., senior, 8!
Natura. '» Ms.. certius. 80
3/s., exsilium. Verbum.
 499 ALANI DE 1NSULIS 500
Sic myrti prasstmt lauris, oleaster olivis, A Legibus excipitur, meliori pollice duela.
Sic saiiunca rosis, vilis sic alga hyacinlhis Non taraen a lanto debet secedere voto
Praeferlur, gemmisque lutum, vioiisque ckuta. Inslans propositum, nec citra praelia vinci,
Sic ovis a capra mendicat veileris usum, Quamvis ad tantas operas, tantumque laborem
Sic tumidus totrens a rivo postulat uudam, Nalurae suspiret opus, cilraque residat;
Sic solet a dauco narcissus quaerere formam, Suppkbit tamen ipsa manus divina, quod infra
Sic additlucem candelae flamma diei. Pevfecti normam iiaturae norma relinquet.
Sed quoniam cogit, jubet, instat vestra volunlas, Quod natura facit, divinus perfieit auctor •"

Ut super his quae vestra modo discretio movit, Divinum creat ex nihilo, natura caducnm
Mendtcala mei tandem suffragia denlur Pi ocrcat e.\ aliquo : Deus imperat, illa ministrat.
Consiiii ;
plene vestris obsislere votis Hic regit, ilia facit; hic instruit, illa docetur
Nolc, sicque mca vobiscum vellc voluntas Ergu si nosti is, qua: sunt indigna favore,
Incipit, ut tandem cupiat quodcunque necesse est. VoliS aspirat, suspiria nostra relaxans
Defaeeata minus, alia-mque roganlia formam Plenius applaudet islis, quae sola perorant.
Consilii secreta mei deponere vobis „ Nec eandore precum vesliri cultius oranl
Malo, quani votis vulgata fronte repugneur, Yota, tamen precibus noslris mellita mereri
Aut mea conjectenl suspecta silentia fastum. PIus poterunt, tali melins eondita sapore.
Ergo prccor veniam, veniae non larda sequatur Ergo vota, preces, animos fumlamus in ilium,
Gratia delictum, relevet compassio morbum, Ut nostris faveat votis, ut vota secundet,
Si minus excocias rationes verba propinent, Qui solus complere potest ; nec tarda sequetur
Vel rationis iuops jejunus sermo laboret. Mens divina, preces si mens iegaverit extra :

Nec slupor invadat vestrae munimina 9i

mentis, Quam non rhetoricis oratio picta figuris,
Si sibisermo meus maculas erroris adoplat 9a
: Non ignavus opum cumuius, non musa Maronis,
Errnr in humanis conies indefessus oberrat. Nnn amor hypocrita, nec honor venator amoris
Denigrate solet fermenti copia.quidquid Dcmulcet, sed sola precum dulcedo perorat.
Humanus sermo vel mens Itumaria volutat.. Si tamen a fonle cordis deducta madescat
Si tamen officio finis resjondeat, alter Restat in ambiguo, nec certa luce patescit,
Nou est orantis error, non culpa medeniis, Qure nostrum quibus auxiiiis, quo calle viarnm
Si primus finis (raudelur fine secundo-.
336 ' n superas devecla domos, donetur honore
Non ferit assidue, lelum quicunque minatur : Q Deo praesentet, et instans
Legati, quse vota
Non semper medicus sanat, non ipse perorat Imbre precum, precibus diviuas compiuat aures.
Rhelor, non logicus ad melam pervenit, imo Sed tamen ut prnprie mentis sententia dictat.
Siepe jacens calle medio defessus anhelat.
CAPUT III.
Discretum, prudens, caulum, laudabile, lulum,
Prudenlia aplissima indlcatur ul ad Dev.m mittalur*
Utite consilium Nalurae judico, volum Ccelorum secreia rimalur.
335 Approbo,. propositum Iaudo, moiimen adtwo, Nuila polest melius istius muneris usum
Ut novus in mundo peregrinet Lucifer, in quo Amplecti, quam noslra soror Prudenlia, cujus
Nulljus labis occasus nubiiet orlum. Debeliare nequit virtutem turba laborum :

Sol novus in terris oriatur, eujus in orlu Cujus iter, gressus, obstacula nulla relardant,
Sol vetus occasus proprios lugere putetur. Non slrepitus, non ira maris, non vallis abyssus,
Possideat solus, quid ,uid possediinus omnes Non jnga, non celsi praeceps audacia montis,
Omnis homo sic unus erit, sic omnc quod unum : Asperitasque viae saxis callosa
98
, ncc ipsae
Unus in esse suo, sed erit virlutibus ontnis. Limilis ambages, desertaque nescia gressus
tSoiis in occasu sol alter proferat orlum Non rabies venti, non imbribus ebria nubes,
;
8t
Sit «Mnlra vilia quse nos exstinguere lentant, " Non tonilrus horrenda Iues, non nubilus aer,
Tntor, defensor, judex, athleta, patronus, Quin Superos adeat, quin visitet astra, Deique
A nostrrs laribns cum nos exterminet orbis, Imbibal arcanum, divino fonte madescens.
Hic noster thalamus, nostrum firmetur asylum. Cernit in areanis snperum, quis Conditor orbis,
CAPUT II. QuiJ Deus ipse velit, quid mundo praeparet, autquid
Non tamen inllcior uterinae verba sororis, Prawideat, ve! provideal, vel destinet orbi
Quaj lanti limam sapiunt examinis, imo Quid possint coali secreta, quid astra loquantur;
Verius haec eadem possunt examina dici, Cur cceli cursus motu nugetur eodem,
Cum nostrum fateatur opus, nostramque requirat Semper i:i occasum vergens; contraque planeta ,T

Incudcm, fluitans humana: machina molis. Miiitel

9B
adverso motu, ccelumque refrenet.
Coipus ad esse suum voeat artis regula hostrse : Morbida Saturni quid mundo stella minetur,
Excipit hxc hoiuinis animam, quse semper ab istis Quamve salutis ooem Jovialis ,9
gratia mundo
VARIiE LECTIONES..
" M*. A. Medicamina. Adaplet. '
Sic. " Actor. 98
Coliosa. "Pianetas. •* MUilat.
" Hicnialis.
601 ANTICLAUMANTjS. - LIB. II. 502

Nuhllct, aul Mariis sidus quse .bclla prophelel. A Profert, hi cujus facie deilatis imago
Quo ducc, qua causa, quo fomite, quove patrono, Splendet, et humani fastidit taedia vultus.

Tempcrie, motn, vita, spiendore, mealu, Pacem sponte tenet crinis, flammantior auro,

Providet, applaudit, lslanditur, consulit orbi Se sibi conciliat, nec opem sibi peclinis optat,

Sol, oeulus mundi, fons vitae, eereus orbis: Sed sibi sufliciens in tanta pace quiescsl
Quas Venus illccebras, qtiaj trislia gaudia, trisles Ut nec perflantis boreae suspiria crinem
La3til.ias, mala dulcia, pocula fellea lcrris Soilicitare queant, litisque crcare lumuUum.
Offert, et felle mellilo compluit orbem :
Foi ma , figura, modus, numerus, junctura 8
de-
Quo nexu, qua Iege me3nt, quo fcedere juncti [cenier
Lucifer et noslri Cyllenius assecla solis Membris aptatur, el debila muncra solvil.

Nascentis vexilla gerunt; famulanlur eunti, Sic sibi rcspondent concordi pace ligala
Allernantque vices, sibi quas pariilus uterque, Membra, quod in nullo discors junclura videtur.

Alterin aherius usum transeribilur, alter Unius vtillus, uno conlenta colore
Soiis in occaso splendescit, solis iii ortu Vcslis, in ornatum membrorum transit; eisdem
AHer, et alicrni sibi mutua nomina donant; Sic foris aplala, quod eis inscripta putetur.
Hesperus occasum comitatus, Luciferortum. B lllic arle sua vitam pictura secundam
Qnomodo mendicat alieiitim luna decoreni, Donat eis, quos caslus amor, concordia simplex,
Cur a Iuce sua Proebe demissa, parumper Pura fides, vera pietas conjtinxit, et unum
Detrimeuta sua? aeploret lucis, at infra Esse duos fecit, purgati fcedus amoris.
Pleniuscxhausta tolius luminis amplarn Nam David et Jonathas ibi sunt duo, sunt lamcn
Jacturam querittir, scd rursus fratris in igne [unum :

Ardeseens, ntttrit atlriti damna decoris, Cum sunt diversi, non sunt duo mcnte, sed unus.
Pei&etos landem circumfert plena niiores ; Dimidiant animas, sibi se partitur ulerque,
337 Q"' s ''S el >" nube pluviam, cur mugiat aer, 338 Ut sibi Pirithous se reddat, redditus orbt,
100
Qnis pariat ventos, quis eorum seminet iras Theseus inferni loca, monslra, pericula tentat,
Cnr in tot lacies exit substanlia nubis, Vivere posse negat in se, nisi vivat in illo.

Nunc pluviae plenT lacrymis, nunc cana pruinis, Tydeusarma rapit, nt regnet Ty-.Ieus alter :

Nunc vestita uivis facie, nunc grandinis arma In Polynice suo pugnat, seseque secundum
Suscipit, et cceli miralur terra sagitias. Dum regnare cupit, sibi poscere regna videttir.

Ergo qua? melius legati niunus inibit, Aller in Euryalo comparet Nisus, el alter
Quam Phronesis (28) ? cui cuncta Dci secrela lo- Euryalus viget in Niso sic alier utrumquc
:

[quuntur. lleddit, et es uno comitum pensaiur uterque.

Ergo si nostris vult condescendere votis, Atrides furit in furiis, ejusque furorem
Omnia provenicnt ut lex deposcit, et ordo Iisdicat esse suum Pylades, patituvqtie Megxram,
Posiulat ; et certis claudentur. singula melis. Ne patiatur Idem Pylades suus aller el idein.

Nec puto quod tanta rerum moiimina, tanlos Haec pietura sui3 Ioquitur mystcria signis,
Conalus animi, tanti momcnta favoris Nec res ipsa niagis nec lingua fidelius unquam
Defraudare velit, tanlosque refellerc quaestus. Talia dcpingit, lalique sophismate visum

Nil dubii supcrest bis concurrenlibus; oinnes Decipiens oculis, rciiim concludit in umbra,
Aggrediamur opus melior fortuna sequetur.
; Queis praeco solet esse boni pacisquc figura.
Dimidium qui coepit habet; finisqtie beaii Virginis in dexlra foliorum crine comatas,

Ci atia priucipiis semper respondet honeslis. Florc titmens, fructus exspectans, ramus oliva
CaPLiT IV. Pubescil, nec mairis humi solalia quaerit,
Concordia describilur.Ejus formm valor,polestas,elc. Quo mediante vices, nexus, et vincula rciwu,
Sic animos caplat Hatio, mcntesque sororum D Fcedus, amicitiam, pacem, concordia ncctit,
e
etturbam cogit plus velle volentem.
Allicit, Verborumqiie ' notis succttrrcRS, nulibus iliis

Sed tamen assenstim Prudentia sola minorem Prodit in hsec, verbisque sofium scntenlia diclai.

Doual, seque parem tanlo negalesse labori. CAPUT V.

Cogilur '-*, illa negal, meruilque negalio cogi. Loncordia loquilur. Enumerantur plurima malu qtim
in muiido contigerunt defectu concordioe.
Fluctuat hsec, se nolle ncgat, nec velle fatetur :

Inier iitrumque volat, nec vult, et nolle veretur. Si mea jura, meas leges, mea fcedera, mundiis

Ituni sic in dubio racns pendet, fluctuat, haeret, Olim servasset, vel adbuc servaret amoris
In medium cuncla niedians Concordia sese Vineula, non tanlis gcmeret sub cladibus oibis
VARLE LECTIONES.
100 s
Ms. V., Terminet. -' P< scitnr. Menstira. * Ms. V. sequentem hic inlerseril versum
Ad virgae nulum pacein sibi postulal illa.
Votis.
NOTAl.
(28) Id est Prudentu.
503 ALANi DE INSlLlS 504
Non cccnam fratrum, non co?.n:e fiesset abusurn A Defiuet in rivos tabes cognata lluento.
Pltcebus, et errantis naluraa cvimina lugens Quis luns splendor, si soiis Iumen oberr.il!
Noclis abttsivre tencbras iegasset in orbem ; Quis rivi flucLus, si copia fluminis aret?
Non rex Thcbanus, Polynieis 1'rater et hoslis, Quis grani fruclus, si torrens s
languei ansta?
Exutus iialrem sese mutassel in Iiostemr; Si iiostram pacem discordia dissuit, imo
Son patiiM corhnieuta dolos, exuLa parentem, Rumpit, noslia perit virtus; nam stare eegaltsr
Propriuiate seeius redolens, pro rnatre novercam, Occasum patiens, in se divisa poteslas.
ln sua degenerem vertisset vrscera dextram. Cum nnbis donet consenstis 9
robtir a<iultu.m,
Trojaenohiiitas, Trojse decus, rnolyta Trojie Dissensos noster vires exhauriet istas.
Fama vireret adhtic, nec faudis ilore carerct;
'
Effeclus medicina suos divisa reeusat.
Non auri polum siticns, non ehtius auro Quem sibi dislribuunt rivi, minus amnis inundaE,
Aurum potasset Crassus, male potus in attro ; Vel divisa minus candescit Camma camini.
Non olim etvile nefas, non Csesaris arma, Aertor inseUus vitiorum pugnaqtie major
Non pueri regis animnm, non iaedera regni, Nobis incumbet, si iios diviserit error.
Non mortis servile genus, servosqite probasset ., Postquam csemenli rumpit discordia muros,.
Magnus, el exanimis, truncatus, nudus honore Hoshli ptignce muros exponit inermes.
Funeris, in nuda solus jacuisset arena. Acrius insiiltat sfevitqiie profmiditis ensis,

Post tantos belii strepitus, post fu-lmiua Marlis, 340 Consertffi parles vi ntiHa repagula donant,
Post giadii furias, post tot discriminn, Csesar Nec series hrrium conserta recalcitrat ensi.
Non fraudes, pugnamque styli scnsfsset inertem. Acrius in voluorem Jovialis fulminat aics,

3315 Csesaris insultus, belli momenta, furorem Cum plebem -voluenim venientis disgregat horror^
Fortunae, casnsqtie vices, Antonitisolim Ube; iits torrens efflrnditur, obiee nullo
7
Oe facili posset vitasse, nec uxor adoptans Defendcnte viarn, flttvioqite negante mealtim.
Mammis serpejvtes, colubros laclasset (ii9) , et ipsns Ergo concordes votum curramusin niitJm,
Uberibus potans, potasse! in ttbere morleni. Quod natura petit, raiio comnteiidat, honestas
Ni stabili itexu, concordi fcedere, pace Approbat, ttno cuptt, pietas deposcit et optat.

Perpetua, vicibusque meis elernenla ligassem, Nec phronesis sola, distans, contraria, discors",
Intestinus adhue strepitits primordia rerum Nos omncs paeis conformi lege jugalas

Dissona concuteret, gerrnanaque bella moveret; Dividet in partes, ttt amoris vincla relaxet :

Officiis exeepta siiis, ignara meatus, q Sed potius constacs, congaudens, consona, corc-
Scabrft situ, confusa locis, perhiista figuris, [eurs-

Fortuitis agilata modis, elemeuta jacerent. In nostram veniel menlem, ue vtcla labore

Etnist sporite meis obnoiiia legibtis essent Cedere eredatur citra prxludia lue.tfe;

Aslra jxili, ccelique vices, septeJhqueptaneUe, Vel tumido flalu perflare superbia menteni,

Ordlne, prtce, fide, numero, nexuqtie Yiff-tii,

Vel sibi livor edax aninii riiordere recesstis.

Omnia forttiitis (lucvcnt incerla luinis. An qu;e sola solel bona poscere, sola recitlet

Ni mea corporibus animas juneiura ligassec Hoc commune bonum? nosirum decus? uiile vo-
[tu-aa!-
Dedagnans habitare casris, ergaslula carnis
Spiritws cgrediens proprios rentearet in orlus. Nos omncs qtiae soia libens, et sponte movere

Hrec prohat, hsec faltir, liaec disputal, h;*e dticet, In tantum deberet opus, tantumque favorem»
fista Si flantmata minus torperet nostra vohmlas,.
Nec lanttim vellel animus consccndere nosteiv
Ostendit ratio quod nil servalur in csse,
Quod servare meas leges eljura reeuset. CAPUT VI.
Nos ergo liget unus amor, liget una voiunlas, Prudentia verbis Concordim accensa, tegationem «s-
Unum velle liget, liget untun nolle, sororcs. D sumil. Cnrrus ir.dificari ordiualur. Sevlem desi~
normam servare lenenlor ,gnantar arles libcraksi
Cselera sic paeis
liis verbis accensa magis Prudentia mctitem
Nos magis, ad qttarum nutum disponilur orhis,
Sistit, et iit certo ligit vesligia mentis.
Quas penes arbitrium, jus esl, et regtila mundi.
Tempestas animi moritur, fluctusque recetiunt,
Quis nexus, quis verus amor, quod fcedus ainoris,
Velie suum commune facit cum velle sororum.
Qtne pietas, qu* pura Ilfjes, qna: liivea lecii,
Cogilat, cxquiril, studet, invdnit, eligit : ergo
ln rebus reliquis saltem vesligia pacis
Qii* via, quis callis, qure semita, rcctius ipsam
Servabit, si noslra inanet corieordia discors?
Defiuet in membra capitis jactura dolentis. Defeiet ad superos, arcanaque regna Tonanlis?

ramos vitiuin radicis amara:. Uii[tve minus possit gressus vexare viantis
Defluet in

VARL« LECTIONES.
« ' Adaptans. " Ms. V. Torpens.
5
Assensus. ,0
DisUtns contraria, dissona, discors.
Vigeret.
NOTiE.
(29) Cleopalra dcsignaliir.
505 ANTIGLACDlANUS. — LIB. H. •506

Limilis asperifas, pcs smndala nescial, imo A Tot donis, taniisque dalis, snlendere sororcs,
Ut citins pubsit mumjs complere qucd instnt, Ordinat, injungit, jubct, imperat, orat, ut instans

In qio percurrat coelum, mare, sidera, currum Qua?libet istarum comitum, comilante Scphia,
Irnporat excudi sapientia, nec pede lcnlo Corpore, mentc, fide, studeat, desudet, anhclet,

Affeetnm sequilitT affeetus, sed sitntt! instant. Instet, et efficial, ut ciirrtis currat ad esse,

Nascitur effectus, cum nascitur ipsa voluntas. Quo terra3 spatium, mare, nubiia, sidera, ceeium,
Sic malri proliquc sironl conceditur ortus. Transeat, ettrini superato cardine cceli

Cauise, prudentes, pulchrae, similesqne puella: Scrnletur seereta noys (30), sensusque profundos
Septem, quie vultijm sub septein vultihus ununi Hauriat, et smnini •perquirat vellv magistri.
Reddunt, qtias facics, genus, oetas, forma, potestas Vix satis expressit votum, cum vota jubentis
Una tenet, Jenct una fiJes, tenet una voluntas, complere studcnl, seseque sorores
Ce.rtaliin

Assistuni Plironcsi, Plironesis deereta seqtiuutur, Aecingunt operi, non mens discordalab actu,
Ejus in ohseqijio senrper fervere paralse. Non a mente manus, sed eam delegat in aclnm
Tot dotes in eas effniidunt dona sophiae, Aftectus mentis : manus ergo pncdical evtra

Quot sese totam prudeulia fundit in illas, Quod mens intus Iiabet ; sic mentis lingna lidelis

Se partitur eis, sibi thcsaurizat in iilis. Fit iKairus, et proprio mcntem depingit in actu.

Sic divisa, tnnen manel iutcgra, sparsaquc tan- Hartim prima studel, ut temo prseambulus axis,
[dein El quasi venturi quredam prwratio currus,

341 Golligiftir, diffusa redit eam fiicnore muito. 342 Prodeai, ut tanti si: pars primseva iabois.
Delegans vultus in eam meiiLisque latebras, Illa vigil, stuaiosa, libens, aitenta, laberans,

In vullu velnt in speculo chorus iste soroium lndulgens operi, menlem deducit in aclinn.

Conspicit, atlendit, discit, notat, alque docetur, Non habitu vilis, non vult» sordida, gcslu
Quidquid charia teiret, quidquid mens concipit, Degener, incompla verbis, vel barbara faclis :

faudel Sed lamen in vultu prsescribil signa laboris

'*
Lingua loqiii, tolamque bibit sine finc. sophiam. Pallor; sed modicus,
qui non proscribil in ore

Quod manns artilicis, picloris gralia, fabri Purpurpos ignes, niveique caloris ""honorem,
Dexlcra, SCtiiploris solers indtislria poscit. Cum flos virgireus nou deflorelur in illa,

Ut Zeuxis pingit chorus liic, ut Milo figurat, Nee propriiim irangit " Veneris fractura pudorem:

Ul Fabiiii loquilur, ut Tullins ipsc perorat, Sunt tamen in niullo laclis torretile nalantes
Ut Samius seiiiil, snpit ul Plato, iiiiserit ut Her- C Maranis, subducli mentita; damna pudoris.
[ines, Dum suspirat adliuc lactaulis ad ubcra matris,
LMvidit ul Socrates, ut Zaeno cofligit, instat Infanlem cibal isie cibus , liquidoque fovetur,

Ut Brisso, sludet ui Ciisins, speculaittr nt Argus, Quem solidum lion pascit adhuc, dum pocuia ta-

Temporis excurstis ut Cassar togit, nt Ailns [clis

Sidera perquirit, ut Zelus pondera Iibr;.'t, L:ictca delibat setas, potuque sub unu
Tanquam Chrysippiis iuimernt, metitur ut alter Et cibus el polus in solo lacte resudal.
Euclides, canit nt Plieebtis, cilbaiizat ut Orplteus, Asperat illa lnanum scutica, qua punii abusus,
Circinal ut Perdix, ut Daedaltis erigil arees, Quos de more suopuerilis conibibit a:tas.

Fabricat ut Cyclops, ut Lcmnins nrma monctat, Verberibus sic aspei at ubera, verbera mollit
Instruit til Scneca, blandiiur (ll Appius, urgct Uberibus ; facto paler est el maler eodem.
Ut Caio, sueeendit tit Curlo, velat iil aller Verbere compensal patrem, geril ubere ritalrefr,.

Persius, utCrassus Simulahs, Ul Julius alter Ollicio scalpri scrvit niauus altera, dentes
Dissimiilnns, nt Soldius lmplicat ", explicat idem Liberat a scabie, dum buxom denlis in ipsum
Ut Naso, vernat ut Statius, nt Maro dictat. Vertit ebur, rursusque suo candore vi nustat.

Concipit, exponit, iinitaliir, geslat, adimplet Vel si dens aliquis aliorum de grcgc snlus
Mercurii sensus, nostri i>emosthenis iras, Devict, excessum subjusU lflnce recidii.

Ovidii iluiiien, Liieani fulmen, abyssnni InfaiUes docet illa loqui, linguasqtie ligatas
Virgilii, morsus Satyrai, Solonis asylum. Solvit, et in propriam deducit verba monelain.
CAPUT VII. Candida NiliacU vestis conlexla papyro
Arles fiberales desiynuntur. Arlibus liberalihus in-
Vestit eam, lorrnap. non deiiahii illa, ncc illi
jungilur oedificalio currus Prudentite. Gramma-
tha Jacil lemonem in curru PrnilcnUte. (Iranima- Forma hocci : cultiis formaj cnnnubia gi'3l;e

ticw. fruclns. Grufnmalieit natura et tisus. Neclunt, el sese proprio veneranllir lionore.
Ergo Minerva u videns tanto splendore Sophise, Veslibus his inscripta maneni, descripta resultani

VARliE LECTIONES.
" Ms. /?., Sol dum duplicat. " Minerva, disciplinarnm I>ea, viilgB Pallas. Suniilur «liam pro inge-
nio, vel nalura, ui, invita Minerva, aliquid iacere repuguanie ualura. " Ms., ab ore. '• ColoriS.
" Frenat.
NOTvE.
(30) Intcllectus scu inleltigsnlia
507 ALANI DE INSULIS 508

Artis grammatieae virtus, ualura, potestas, A Diclio quod debctur ei, sic reddil utrumque
Quod neutrum, mediumque tenens mediatur utriro-
Grdo, materies, pars, finis, nomen, et auctor,
[que,
Oflicium, species, genus, inslruiuenla, facullas.
Sliic iinperium datur aiti, regnla regnat, Cur refiquaj partes istas venereiitur et istis

Exsilium patitur vitium, veniamque mereri Sese submittant, nec eis servire recusent.
Nescit, grammaticse patiens sine iine repulsam Ihcc artis series seriatim picta propinat
Defendens sese propria ratione figura Delicias oculis, et menti fercula donat.
Excubatante fores arlis, veniaraque precatur : Nam pictor praedoctus eam descripserat, imo
Ars admitt.it eam, veniam largita precanti, Plus pictoie potens picturaque ciamilat illtim.

Nec fuvet iii gremio, scd lantum suslinet illam.

Mic docet ars, nionstrat ralio, doctrina fatetur,
CAPUT VIII.

Lillera cur simpJex. cur indivisa vocetur, Crammaliea rudem materiam adaplal operi. Gram-
Cur maticm auctores.. Donatus. Aristarciim. 1'rLcianus.
sibi mcndicct elementi littera nomen,
Gramtnalici solo corlice gaudent.
VeJ tropice soieat eicmentum littera dici ;

Quae pinganl elententa notse, qtiae nomina sigttent, Aggrediens proprium virgo prajfata laborem,
Quis ciaudal numerus, quis congruat or-do, pote- Non oneris concussa nietu, non fracta labore,
[stas Ad proprium desudat opus, multumque rebellis
343 Q ufle s ''> e * nas speeies certo sub canone Maleries landem sequitur superala volentem.
[claudit :
344 Nam pra-.dicta jacent ad lempus, et otia ser-
Cur ienui dejecia sono poscentia voceni, [vant
Coetera muiescant, verum vocalis aperte Inslrumcnta, quibus pueriles excolit annos,
Clamitet, et reliqtiis vocis spiramina donet Et mentila fabrum fahrilibus utitur armis,
Qua ratione, quibus causis, h, liltera non sit, Malerise fluxum superat, cogitque negantem
Cum sibi pratendat scripturam, nomen, et usum ; Materiam servire sibi, lignique rigorem
Sed cifri loca possideat, solaque figtira Edomat, et lignum temonis imagine vestit.
Jus sibi defendens elcmenti praferat umbram : Ilicortu sculplura novo, vitaque recenti
Qualiter in metro secum rixata liquescat Grammaticae locat artifices, ei cudcre cogit
Vocalis, vocisqt\e suura deperdat lionorem. Illic Donatus rhetor ",. patronus, et hseres,
Qualiteriri me!ro nativas iittcra vires Grammaticse prsecepta docens, vitiumque recidcns,
Perdit, et ad temptfs languet prsescripta potestas. C Doc.trina, verbis, slndio, ratione, iigura,
Qiialitcr in inelro vires et jura duarum Ampliat, extollit, ditat, defendit, honeslat
Viudicat una sibi, redimcndo damna sororum. Giammatieara, nomenque sibi speciale meretur,
Quomodo diversas species vox inditit una, Ut non gramraaticus dicatur: at emphasis ipsam
Qiiam gravis accentus infra demittil, acutus Granimalicain vocat Iiunc, signanssub nominenu-
Erigit, in gyrum fert circumflexus eamdem. [meu.
Qiiidve sibi proprium defendit titlcra, quidve Noster Aristarchus donaria fundit'.in artem
Syllaba, quid proprii juris sfbi dictio servat, Grammaticara, cujus thesauros ampliat, auget
Quid proprie prdprium nomen sibi vindicat , aut Divitias, viresque suas mensurat in illa.

[quid Partes grammalicse dissulas cogit in unum

Appropriat verbum sibi, quid pronomen adoptat, Dindimus, et propriis describil singula formis.
Quid reliquse partes proprio sibi jure reservant. Giammaticse traclus pertractat apostata noster,
Quid nomen propjrje designat, quid peregrine Pigrius in diclis torporis somnia passus,
Insinuat, quid vevba nolant, pronoriiina siguant, In scriptis errat;.= propriis aut ebrius esse,
Cum sttbjeeta notenf, cur sic pronomina formse Aut magis insanus, aut dorniitare putatur.
Dedignentur opem, quod demonstratio sola D Claudicat ille iide, ne fama claudicet ejus
Subveniat itlrrnseque vicem compenset in illis. Tractatus, venditque iidem, nc praemia Iibri
Qua ratione regat pars parteni, quave regatur. Depereant, enatque fides ne rumor aberret.
Cur ncmen substans aliis, vel csejera pingens Solos attifices quos fama beavit adulta
Malerise gera»; officium, formamve figuret, Laude, nec a fama discessit gloria facli,

Verbi cur redeat in se vel transeat acius. Hac sculptura tenet, minime dignala fateri

Eoedus amicitia; cur verbis nomina servent, Gtammalicos humiles, qui solo cot lice gaudent
Et verbo junelom solvat sua debiia nomen, Quos non admitlit intus pinguedo medulUe,
Quse nisi convisniat, oratio mula taccbil 19
, Sed foris exposcunt fragmenta, putamine solo
'
1S
Nec plenos scnsus vox decurtata loquetur. Contenti nuclei nequeunt gnslare saporem.
Ctir partem capiens ab utrooue reDendat utrique

VAIU^ LECTIONES
18
Mn. A., tabescit. " Reclor. " Libare.
509 ANTICLAUDIANUS. — LIB. III. SIO

345 LIBER TERTIUS.

CAPUT PRIMUM. & Vis argumcnti, manans a fonte locali.

Cur argumcntiim (irmet locus, armet elcnchura
Virgo secunda Logica est. Logica axim facil in curru
Pritdenlio>. Logicte ficies, habiius, etc. Logicm ars Maxima, qusevires propiias largitur cleucho.
qualis. Soplrista fraudes delegit. Logicx usus. Quomodo maleria vel forma peccat eienchus,
Quomodo ex jerro axim conficiat. Auctores logicte: Et so!a facie iarvam prsetendit elenchi.
Porphyrius, Aristoteles, Zeno, Bociius.
Cur ex praemissis conclusio nata loquendo
19
Latius intendens , solers, sludiosa, laborans, Quae prsemissa velint vultu signetur eorum.
'Virgo secumla studet, intrat penetralia nientis, Cur iiget extremos medius medialor eoruin
SolliGitatque manum, mentem manus excitat, urget Terminus, ei.lirmo confibulel omnia nexu.
lngenium, sensus proprios invitat, ut axis Cur decurtali species nascatur elenchi,
EIBgiet speciem, multoque secundet hoaore; Quando vel apheresis vel syncopa curlat elcnchum.
Ut nec roaterias, nee forma laude secundus Qualiter usurpans vires et robur elenchi.
Cum temone sno cor.lendens disputet axis, Singula percurrit iuductio, colligit omne,
Imo prsecellens specie concludat eidem ". Scd tamen inferior sese submittit elencho.
Et decor et species afflasset virginis artus, Qualiter excmplura de se parit, imo recisa
Sicut praesignis membrorum disserit ordo, B Parle sui curlala parens sibi pignora gignit.
Ni facies quadam macie respersa jaceret. Qualiter est munila locis ars ipsa localis ;

Vallat eam macies, macie vallata profunde Nec tamen estconclusa loco, cum non loca quaerat.
Subsidcl, ct nudis eulis ossibus arida nubit. Imo locum, capiatque locos ignara locorum.
Haec liabitu, gestu, macie, pallore, figurat Quomodo dcfinit, partilur, cnlligit, unit

Insomnes animi molus, vigilcmque Minervam Singula, quoe grcmio compleditur illa capaci.

Praedicat, et secum vigiles vigilasse

°l
Iucemas. Quomodo res pingens destriptio claudit easdem,

Quodam liligio conlendcns crinis in ima Nec sinil in varios descriptum cnrrere vultus.
Deviat, et secum pugnans rixalur inepte. Quid genus in species divisum separat, aut quid
Non pecten castigateum, non forcipis urget Dividit in partes tolum, rursumque renodat,

Morsus, tonsurse noii mordel apocopa finem. Quae sunt sparsa prius, divisaque cogit in untim.
Duai stellis oculi cerlant, ardere putantur, Qualiter ars logicaetanquam via, jaima, clavis,

Succiimbunt aquilae visus, et lyncis adorant Oslendit, reserat, aperit secreta sophiae.

lnluiius, oculos tales seseque fatentur Qualiler arma geril, et in omni militat arte,

Devictos, el eis scse conferre vercntur. r Ascribitque sibi causas et damna sororum.
Dextra manus floris donatur honore, sinistram Qualiter haec reliquas defendit, ditat egentes,

Scorpius incidens caudae mucrone minatur. Roborat lnfirmas, elingues instruit, ornat

Mel sapit ista manus, feHis gerit illa saporera. Incomptas, torpentes excilat, armat inermes.

Haec spondet risum, fletu concluditiir illa. Qualiler hacc purgat vitium, fxcemque repeliit,

Haec capit, illa fugat; hsec afficit, inficit illa. Si quid inest faecis, vilium ne deroget arli.

H.ec ferit, haec mulcet ; hxc ungit, pungilur illa. Qualiter incudcm servat, ne falsa monetel

Non sordis squalore jacens, non luce superba, Argumenta sibi furtiva fraude sophisia.
!3
Vestis erat rnedium rctinens, utrimque reducta ". Ilaec expressa tenet inscriptio vcstis, ut artcrt-

Illicarle nova pictor uovus, histrio veri, Et proprios pugiles cl luclaui poscere credas.

Monstrat elenchorum pugnas, logicajque duelluin :

Hunc habitum, gestum, formam,speciemque puula
. Qualiter ancipili gladii mucrone coruscans Praelextata gerit, sed florcm dextra rcsiguat
Ad praesens, aliisque vacat, serpensque sinislrun.
Yis logicee veri facie tunicata recidit
Falsa, negans falsum veri laiil.ire sub umbra. Exit,ctad majus urget manus utraque votum.
Cur pseudologicus arlis fur, artis adulter, Virginis crgo mantis nc torpor inebiiet, a;sunt

hypoci furtivus praedo, sophista, D Instrumenta fabri manibus, quse Lemnius " ipse
Falsus et ita,

Mentitur logica; vultura, frelusque qiiibusdani Commodat, et propriis 1 1 II deservit in annis.

Prodigiis teniat pro vcrq vendere falsiun. Ergo se tolam concedens virgo Iaboii

Quid locus in logica dicalur, quidve localis Duritiem fcrri tentat mollire, rigorem
torporcm delcre, fugare stuporem,
346 Congruitas, quid causa loci, quid maxinia, Flec.tere,

[quid sil 347 Ut feiri delicta domans cxemplct in axem.

VARI.4E LECTIONES.
'•
Ms. R., eumdem. " ifs., inquirens. " Ms. R., vigilare. " Redacla. " A. Ms. R., descriptM.
•* Leranius dicitur Yulcanus.
51! ALANI DE 1NSULIS 512

Materiam ferri vultu meliore figurans. A Quae comites muila pictons prsevenit arte,
iNune ignis dcmollit eam, nunc malletis ipsam Toiam pictoris arlein sub pectore claudens.

Fiectit, et ad cultum ferri suspirat utcrque. Exemplans auri sueciem, miraque politus

Sic ferruni ferro contendit, utexcoiat illur!, Arte jacet criiiis, investit colla capiilus,

Ut socium venerans sese veneretur in iiio. In vultuque nalat color igneus, ignis in ore
Post multum sudoris opus, post praelia luciae Purpureus roseo vullum spiendore colorat.
Jnsullum ferri vincit labor rmprobus, aufcrt Sed parti vultus candor peregrinus Hihseret,
Nenuitiam, reolumqtie ligat, rixamque retundit, Nativoque suum ccrtal miscere colorem.
Materiem fcrit in formam, vestitque ftgura : Nuivc vario fluciu lacrymarum vultus inundaf,
Et quae jarn fuerat discors, rudis, bispida, torpcns, Nunc vulium varii risus aurora serenat,
Temperieni, fonnam, cuUum, motumque resumit Abstergens fletus laerymas ; nunc virgo severos
Materies, axisque gerh foniista ligurain. Praetendit vultus cum majestate rigoris.
Picturae seiies eum fauia praedicai illic Nunc oculus sursurn lumen delegat, in imum
Auctorcs logica1 quos donai fcuua peretmi
,
Nunc cadit liujtts apex, nunc tolum lucis acumen
"Vila, nec sepelit illos quos terra scpultos In iatus Obliquans anfractus quaeril et umbram.
Yelat, sed recolens defunetos suseitat orbi. ° ln dextra gerit illa iubam, cornuque sinistram
Illic Porphyrius directo traniitc pontem Donat, etin cornu signat praeludia belli.

Dirigit, et rnonstiat calk-m quo leetor abyssum Claudit eam veslis, qua? picturata colore
Intrat Aristotelis, peneliar.s penetialia libri. Multiplici ridet varios induta coiores.
lllic Porpbyrius arcana resolvk, ut alter Hic pictoris ope splendet pictura coloris
GEtlipodes nostii soivens aeiiigmala sphingos. Rhelorici, sic picturam piotura colorat.

Yerborum iu:bator adest, et lurbine multos Hic velut iii libro legitur quis finis et auctor,

Turbat Aristoteles noster, gaudetque iatere. Forma, vel oflicium, quae causa, quis ordo, quod
Siclogica iractat quod non traclasse videtur; [arlis

Non quod aberret iu boc, sed quod velamine verbi Rhctoricae propiiuin, quse virius, qualiter inslans,

Oinnia sic velat, quod vix labor ista revelet. Nunc tonal illa ininis, nunc verbi luce coruscat,

Qui tamen idcirco veslit sua dicta latebris, Nunc piuit ilia preces, nunc laudibus imbuit au-
Ne sua prosternat secreta, suumque relinquens [rcm.

Arcanum vuigo tandem viiescere cogat. Quid causaegenus efliciat, quo tendat, el ad qucm
Nam sua secreti inajeslas vilet. et omni ~ Deveniens finem deliberet utile, justum
Privalur splendore sui, si publica fiat
Judicet, aliirmet rectum, demousiret bonestitm,

Nam res vulgatae semper fastidia gignunt. Quae partes artis, quis earuin texilur ordo.

Es re vulgata coniemptus nausea surgit. Qualiter in primis ars invenit, ipsaqtte iandein

Zeno pugil logicus, logices atbleta, sophiae Ordinat, eloquiturfniemoiat, pronuntial, ut sie

Rex et ductor adest, logicse sibi praelia quaerens, Ordine Iegitimo sibimet respondeat ordo.
lllius nudat latebras imosque recessus. Quas vel quot partes oratio i hetoris in se

lu lucem tenebrosa refert, nova ducit in usum, Coutineat, vel qua serie texantur in illa.

Excusalque tropos, in norniam schema reducit, Quomodo principium meiitem niovet, erigit aurem,
Exerilambiguum Severinus; quo duce linquens Excitai audilttm, cor judicis apparat illi,

Natalem linguam, nostri peregrinat in usum Quo magis attentus, dooilis niagis, atque benignus

Sermonis logicac virlus, dicatque Latinum. Redditur auditor, et mentem dedicat auri.
Quomodo sub brevilus verbis narratio verum
CAPUT II.
Explicat, auilatitans veri sub imagine falsum.
Virgo tertia esl Rhetorira. Rhetorica describiiut. In Quaiiter in summa partitio colligit omne
dexlra gerit ttibam, in tlrftsira curnu. lUtetoriew n
officium et usus. Rltetorkce orationis partes. Ci-
U Q»od scqmlur, dispersa legens, diffusa coarctans.
cero, de Rlielorica oplime meritus Qualiler in partem faciens asserlia nostram

Non cullu facieque minor, non arte secunda Argumenta notat, probat, exprimit, aslruil, infert.

Tertia virgo, suo non fraudat muuere cuiruni. Qualiterappositam ferit infimalio partem,

Evocat exterius nientem, studioque vocatam 349 Destruit, inlirmat, dissolvit, dissipat, tirget.

Dcstinat, atque nianus aninio ducente gubernat, Quotnodo concludens conclusio singula, fine

Supremasque mamis apponit, opusque sororum Legilimo claudit, sistens sermonis babenas ;

Peificit, atque semel factum perfeciius ornat» Quae factum, factique genus, nomenque requiral
Excolit illa giadu supremo, qu;« positivo Quaestio, diversis raiionum nixa columnis;
Quae de facto certct, quae quaeslio juris,
348^acta gradu ftierantj;sed non augmenta su lis

[perni Quae vel quol species, quae siniplex, quaeve relata,

Finis contigerant, gradibus contenta secundis. Quseve relativae partes ; cur asiruat illa

Nec miruin, si facta prius perfcctius onians Criminis objectum, haec transferat, illa repellat,

Pcrficit, el facium cullu meliore venuslai, Comparet haec, sequa librans incommoda lance;
Cui magis arridei species ct gratia formx, Qualiler assumat contcntio robur utiinque,
 515 ANTICLAUDIANUS. — LIB. III. 511
Cum lex rixalur sociae conlraria legi, A Splendor adopavus sepeiit, lignique venustas
Vel contra scriptum discors sententia pugnat, Exsulat, et priinos sic obliviscitur oiius.
Vel parit in scripto dubium senienlia duplex, ;
Ergotemonem gemmarum sidus inaurat,
Vel quando nomen describi possit, ut ipsum Imo diem verura reddit lux ista, diesque
Nominis ambiguum descriptio certa resignet; Maleriae debet nam lux uativa diei
;

Vcl cum jure loci, personae, temporis ipsa Lumen adopiivum ligni iniratur adorans.
QuksIio se transfert, alios moltira tumullus A simili variis inscribit floribus axem
Vel si contendat contenlio nescia certac Virgo, flore novo cogens juvenescere ferrura,
Legis, et a simili rationis robora sumat; Et quamvis ferrum soleat lorpere rigore
Quomodo personis accommoda roboris arma Frigoris, et bruraae soleat redolere pruinara
Dant argumeniis, sed falso robore nulant Hoc biemem neseit, frigus natale reliuquens,

Nomen, natura, virtus ", fortunaque vuhus Usurpatque sibi risus et paudia veris,
Praatendens dubios, habitus, affeclio, fallax Et facicm prali prssiend.it imagine floriiin.

Consilium, studia, casus, oralio, faclum. Dum sic ttnionew gemmis, et floribus axem
Eventum quoe eontineant, quid gestio facli Exhilarat virgo, cumulum largita decoris;
Contineat, faclo quae sinl adjuncla, vel ipsura B Pingentis calarno ccdit tuba, cedit et ipsu.m
Ut res deposcit solilo de more sequantur. Cornu, sicque duo sumunt sibi jura duorum.
Qnis modus in facto, vel quae compleiio facti,
Quis locus, aut tempus, occasio, causa, facultas, CAFUT IV.

Hanc artis gerit effigiem pars unica veslis.

Quarta soror esl Ariihmetica. Ejus forma, opus,
Sed tamen artifip.um loquitur pars altera formas. etc. Ejus vestimenta. Arithmelica; usus. Arilhme-

lllic rlietoricam sibi soli Marcus adoptat, lica conpcil primnm rolam in curru Prudenlix.
Arilhmeliae auctores : Nicomachus, Cilbertus, Py-
uno parit, quare Ciceronis filia dici
thagoras, Clirysippus.
Ars merilo potcrit quam gignit Tullius. a qu»
Quarta soror sejuitur, quailas rola prima sororis
Ars ortum ducens censeri Tullia posset.
Est opus, huic operas opero.se dedicat ilia.

CAPUT III. Etquamvis ha?c quarla foret, tamen esse secundara

Se negat in faclo, contendens priraa vocaii.
Rhetoricce auclores alii : Quintilianus, Symmachus,
Ergo decora, decens, gracitis, sublilis, acula,
Sidonius. Rhetorica lemonem in curru Prudentice
ornat gemmis et argenlo. Axi quoque varios (lores Pollet, et in viiltu monstratur copia menlis.
insculpit.
C Nam vnltus noster liber est, et littera cordis

Illic multiplici praesignit carmina fiore, Nuntius, interpres verax, animique ligirra.

Sermonisque notas enodius effricat omnes. Solliciti vultus, animi prudenlis, honesti
Quintilianus adcst, quadam sub imagine veri Cultus, altenli speciem formamque modesti
Causarum velans urabras litesque novelias
,
Hoc geril, et sexum transcendit mente virili.
Fingit, el in litem cogit sine lite venire. Non ejus roscos hic incolit ae advena vulius,

Symmachus in verbis parcus, sed menle profun- Sed color indtgena regnat , nec purpura vultus,
[dus; Secum furtivi palitur fermenta coioris.
Prodigus in sensu, verbis angustus; abundans Deraittit caput in terram, nec lubrica sensus
Mente, sed ore rainor, fructu non fronde bealus, Venalur, menti cedens agit otia visus.
Sensus divitias verbi brevitatc coarctat. Mensara Pythagorae, quaj menti pabula donat,
lllic Sidonii trabeatus sermo refulgens Dciicias aninii sapiens, non corporis escas,
Sidere mulliplici splendet, gemmisque coloruiu Suslinet una manus, pugnas manus altera mon-
Lucet, et in diclis depictus pavo resultat. fstrat.

350 Nuiic teuuem gracili meditatur aruodine niu- 351 Agraina disponit numerorum, pr;clia iingit

[sam, D ludic.ii insultus varios, nirmerosque rebcllcs,

Nec tamen cxsanguis sermo jejuuia luget Tandem, subtili concludit bi>Ila Iriurapbo.

Nunc niediam, nec in ima ruens, nec in ardua tur- Ex bysso contexla, suo vestila decore
[gens. Veslis sidereos investit virginis artus.
Nnnc lonat altiloquis describens seria verbis, Materies sublilis erat, subtilius ipsam
Nec tamen inflalo tuniidus crepal ille boalu. Materiam praecellit opus, sic propvenit usns
Hoc cultu fesliva suam non dctrabil artem Naturae vires, naturaque vincitur arle.
Virgo, sed in culluscjus faclura redundat. Hic pictura loquens scriplo, clamansque liguris,

Gemmis stellatam spcciem leinonis inignit, Mula taraen totam numerandi proedicat artem :

Argento sparsim temonem vestit, et ipsi Quaj numeri virtus, quae lex, quis nexus, el ordo,
Ligni maleriae, quse pollet botiore minori, Nodus, amor, ratio, foedus, concordia, limes.

Externus succurrit honor, redimilque minorem. Quomodo concordi numcrus ligat omnia nexu,
Ligni primacvos orlus, omnesque querelas Singula couipouit, mumlum rogit, ordinat orbcra,

VARLE LECTIONES.
** Mt. V., viclu. n Ms. R., coior incolit.
>I5 ALANl DE INSULIS m
Astra movcns, clemcnta ligans, animasque mari- A Materiale foras opus evocet, ergo labore
flans Mcnlis, et artlficis animi, sludiique favore
Corporibus, terras coelis, coelesle caducis. Erigitur rota mentalis, post materiali
Quomodo nascendi " niundo rebusque cieandis Efligie describil eam
mente priorem
; sic

Principium, finis, exemplar, forma, sigillum. Concipit ut pariat, actu parit

illa secundam.

Hic erat, ad cujus formam deitatis idea Instrumenta prius manibus prsefecla relinquens
lmpressit rebus formas, mundoque figuram. Ingreditur latomi studium, domat arte rigorem
Quomodo principiunt numeri, fons, mater, origo, Marmoris, et primum partes complanat ad un-
Esl monas, et nunieri de se parit uniea turbam. [guem.
Quomodo Virgo paril, gignens manet integra, sim- Scrupulus inplanum descendit, surgil in aequum
[plex Vallis, et in curvum demittitur anguius, orbis
Scse multiplicat, de sese gignit, et in se Pianitiem claudit, planumque reducit in orbem.
Incorrupta rnanet, partus iinitala parenlis. Sed tumor in medio surgens supereminet, imo
Quis numerUs mimcrans censetur, quis numcratus, Sic in supremum tendens non deserit imum.
Quis repelit, quis dislribuit, quis colligit, aufert, Partibusin curvum ferro mediante rcdactig
Addit, et a primo radices extrjliit ortu. Exhaurit partes virgo, marmorque fenestris
Quo juris merito, vel qua vatione vocetur Dislinguens, lotum spatiis intersecat orbem,
Femina par numerus, impar inas, virgo Minerva ,
Collocat in medio centrum, mediumque eoronat
30
Cur animam cceluni, rationem gaudsa, vitam Multiplici radio, quem latus circinat orbis.
Impare sub numero prudentum dogma liguret; Hic pictura docet auctores, qui numerandi
€ur corpus, terram, sensum, lacrymabile, ntortem, Invenere vias, artem docnere jacentem.
Par numerus-signet, pejoraque fala loquatur. lllic Nicomachus praedicla ludit in arte,
Quis numerus punctum, quis linea, quisve iigura Et quasi per numeros rerum secreta prcphetat.
Plana, vei sequorum laterurn, quis sphaera voeaiur, lllic castra lenet, et eadem miles in arte

Quis quadrus, vel quis solicjus, quis pyramis, aut Gilbertus sallu fallaci transilit artem.

[quis Pytbagoras proprise menlj convivia donans,

Cyclieus est, a se qui circumflectitur in se. Non carni; satians atiimos, uon covpoia pascens,

Quis numerus propriis completur ductibus ", aut Certis ascribit numerorum legibus ortus,

[qitis Esse, vices, causas, motus, et vincula rerum.

Vel paries superat, vel al> his superatus abundal. C Induiget numeris tanto Chrysippus amore,

Quse numerum numcro cpncordia nectil, et unde fcjiis ut in verbo numerus factisque rcsultet
Provenit, ut vicibus mediis extrcma ligentur. Seinper, et in somnis illum numerare putares.
Cur quo quadrati medio neclantur in uno,
CAPUT V.
Vel solidos neelat mediis junctura duobus.
Musica esl quinta soror. Musicm habiius. Musicm
Hoc igitur cultu virgo praculta, Iaboris auctores.Musicm eficacia. Musicasecundam rolam
Pondera non fugiens, ne poadere pondus honoris facil in curru Prudentiw. Micliatus doctvr mu-
sices.
Effugiat, dum vilat onus ne vitet honoreni.
Robur virgineum cumulo virlutis et arte Quinta soror quartae similis, gerit ore priorem.
Transgrediens superat, vir sensu, femina sexu. Pingit eam cuilu, facloque recurrit in illam.

Sfc animo non

vir, sic mulier, illa, sed ille est. 353 ^ ec vacat a simili studio, sequilurque soro-

352 -Ncc molu subito quod concipit, exprimit [rem.

[actu, In sludiis exemplat eam, factumque sororis

Nec quod mens gignit, subitos " deducit in aclus :
Respicicns ejus facto sua facta sigillat

Ne sic eonceptum pariat mens ipsa, priusquam Et quam jamdudum fecii nalura sororem,
Formara suscipiat conceptus mentis in alvo, " Fit soror in facto, cumulans jus omue sororis ".
Vel firmum capial mentis matrice sigiilum ;
Nanique docet ratio, jus postulat, exigit ordo,

Nutrilumqne diu ralionis fomile vivat; IJt fateatur opus id quod nalura fatetur.

Fetus abortivus subitum decurret in orlum, Pro speculo vultum gerit hsec, prrcclara tuenti.
Nec vita dignus proprio morictur iti ortn, Nam quicunque videt vultum, se visus in ilio

Vel vivens saltem lugebit crimina iormre. Cernit, et in speculo vultus " epulatur ocellus.
Eigo iegilimo ne partus mentis ab oriu Dum ciiharam manus una gerit, manus altcra

Deviel, et nullam dicat de matre querelam, [chordas

Mens gignit, nutrit ralio, quod parlurit aclus, Sollicitat, dulccmque soni parit illa saporem,
Fabricat in tbalamo mentis meutale, priusquain Auri dans ebulas, oculisque prooemia somni.

VARljE LECTIONES
" M«. A., nascenli. " Ms.
parlibus.V„" Ms. A., subilo. *• Ms. A., hic interserit novemdecim
versus qut kabentur infra c.apite v in ftne; convenientius tamen ibidem retiniiuimus. cuiH ms. R. u M«.
A., dccoris. " Vulluin speculatur.
5VJ ANTICLAUDIANUS. — UB. HF. 518
Quo eantu lapides mollescere, currcre silvas, A Consortes, vel quos proprii dignatur honorc
Flumina stare, feras mitcscere, cedcre litcs, Nominis amplecti, scripturae fama percnnat.
Jussit Threicius vates, fractoque rigore Melilae vocis Milesius exerit usum,
Compulit Eumenides lacryrois, Ditemque coegit Et veluti quirdam cantus encaenia donat
Esse pium, Furiasque suuin nescire 1'urorem. Auribus, et tali mentes effeminat arte.
Quo cantu Tyrios montes in mcenia vertit Alter ab opposito cantus fastidia lenli,
Ampliion sic saxa domans; quotl nulla securis Obtusae vocis rixam, cantusque rebelles,
Edomuit rigidas cautes, quas sola domare Qui magis impugnant aures 3*
quam vpee salutenj,
Vox citharse meruit, tenuitque silentia ferrum. Invenit, et noslras offendil cantibus auros.
Insigni vestita loga s<> pacis alumnam Navigalin medio, partemque relinquit imamque
Esse puelia docet, nec quaerere fulgura belli. Gregorius noster, rcfugitque pericula locum,
lllic pielurae ridens lascivia ludit, Cantus Syrenum fugiens vitansque Charybdim
Schemate subvario monstrans quid musica possit, Musica la?talur Michalo doctorc, suosque

Quse sint vincla, quibus compaginet omnia nodis, Corrigit errores, tali dictante masisiro.
Quae species artis, quoe musica colligit horas,
Distinguit menses, locat anni tempora, cogit
B CAPUT IV.

Excursus, elementa ligat, jungitque planetas, Geomelria sexla sorer est. Geomelrice habitns. Ejus
Astra movet, vaiiatque vices, quae musica nectit opus.

Corporis humani partes, mundumque minorem Instat s*

sexta soror operi. se funditus urget
Ordinat, et specie mundi melioris honoral : Ad studium, siudio reliquis studiosius hserens.
Ut sic pygmaeus fralcreulus esse gigantis, Cerlalim gestus, habitus decor, hujus honorem
Majorisque minor mereatur imagine pingi. Accumulant, pariter ejus pro laude loquentes.
Quae parles aniinae sociat, qus foaderat illam Encleticum gerit illa caput, nec corporis ullam
8J
Euphrosyne, lirmatque fidem \ quae musicavoces Jactuiam patiuir, sed lumen legat in imum 3 *,
Dividit, el numerus variat discrimina vocum. Ut quibus insidoat mens, cnclesis ipsa loquatur ".
Quae ratio, cur omue melos, dulccsque sonorum Exponit menlem facies, aniraumque iatetur;
Cantus, non gignit vox una, sed unio vocum. Virgam virgo gerit, qua (olum circuit orbem,
Dissimilis, similisque sonus, diversus et idem, Qua terrae spatiuin metitur, qua mare claudit
Unicus el simplex, duplex, difformis et aiter. Limitibus certis, qua circinat ardua cceli.

Quomodo inutato se mutat musica cantu, | „ Etquanivis ejus vestis resptrsa minuti
Cum lacrymis risus, cum ludis seria texens. Pulveris imbre forct, non rienigralur honcsiss
Nunc inharmonice resonat, nunc (ristia fingens Materias, formaeque dccor, sed grammaic niulto
Dilonico canlu luget, nunc chromate ludit. Piclurata nitei, multoque superlit honore.
Quae vox ad vocem sit dupla, vel in diapasun Hic arlem lotam picturaj lingua recenset,
Quis resonet canlus, vel quis sesqualter ad illum Quae mensurandi doctrinam fundit, et usum
Sii sonus, aut illi concors sonet in diapente ;
Edocet, immensum claudit, spatiosa refrenat,

354 Q use voeum junclura paritdiatesseron, inqua 355 Parvaque consequitur, metitur niagna, p*6
Cum tribusuna sonans vox litigat, imo jocalur. [fuiulum
as " Qua ralione loni pars altera semper abundet, Scrulatur, valles habilat, conscendil in altum.
Transgrcdiens partem reliquam, non possil in Hic Iegilur quid sit punctus ", quas linea curva,
[aequas Recta vel acqualis, vel circumflexa vocetur,
Distribui partes tonus integer, imo parumper Quaeve snpeificics plano ccntenla, profundum
Excedat pars una loni, superetque minorem, Iguorans, altoque carens decunit in :equum.
El proprio vincat pars altera chromate lima, Quid sit tertagonus, quid forma triangula, quid sit

Nec tamen aequali sectas Iibramine partes, D Mensura triplici clausum, quid sterion, aut quid
In duo divisum diasimata chroma recuset. Circumducta suo describat liuea ccntro.
Hoc igitur splcndens habitu, culluque decoris Cur centrum sedet in medio, cur angulus omnis
Virgol nitens, usum citharae deponit ad horani Aut oblusus hebet, aut sursum tendit acutus,
Dum subil oflidum fabri, lapidemque caloris Oblusoque ininor sit reclus, major acuto.
Impeiio conveilit in xs ex aere sccundam Cur juxta leges artis normamque datorum
Fabricat illa rotam, quae forma? laude priorem Snpra gamma dalum procedims iramilc recto,
Demonstrans primae sc pracdicat csse sororem. /Equorum lalerum trigonus describitur, in quo
El quamvis divcrsa foret qusc dividit illas Sese prosternens partem data linea donat.
Materies, has forma lamen facil esse gemellas. Qualiter a puncto ducatur linca compar
lllic arliflces, quos musica gaudel habce Proposiue, reddensque dalam ; cur linea major

VARLE LECTIONES.
**'
Mt. V., pro liupnrosyne, etc., habel carni, conflrmatque fldem, etc. M Sequentcs vcrsus 19 in A mt.
habentur supra cap. prcecedenli. In alio tumen mt. habenmr hic, el aptius. "' Ms.R., nuimum, ,;
Mt.
A., restat; mt. II., inslans. " Ms. V., unum. *• Locatur. " Mt. A., punclum quid sit.
519 ALANl DE INSLLIS
lio se produca; abseisso (ine minorem. A ImprimH ad placilunv formam, vctus cxit, et in-
iiujus lirones cur artis ektiftiga terret, [trana
Atque prius cogil iliosexire, profumlum Forma recens plnmbi veteres excusal abustis.
Quam liltus subeant, labique qiiam in ark! laho- Naseitur cx piumbo rota terlia, nala priores
39 . Reddit, formam
[rent et, in vultu capit i!la priorum.
Qua rationis ope sibi forina triangnla formaiii Illic arlifiees pietoris littera clamat.
Rcpperit xqualem ; eur linea partibus ajquis Qui reruni tractus, mensuras, pondera, lines,

Scinditur, aui simili distinguitur angulus arle,
Inque duos unuui divisio dividit
CAPUT VII.
Gtomeiria rolam terliam fabricat.
Liniite sub certo claudenles aera, cceltim,
tina. Astra, fretum, terras, simili ratione tuentur.
Hic geometra vagum sine motu praeterit orbem
Aerii Iractus, sine pennis transvolat a2quor,
Oceani spatium sine remige transit, in astra

Ilac igilur veste virgo nitet, imo virago Absque gradu graditur, sine tractu langit olyrapum.
Giossat in ha;c mentem, virgie dans olia, fabruni In seriem pvseccpta ligans, artemque retexens
Induit, et sparsam mentem componit in iinuin. Euclydes, patles arlis local ordine juslo;
Mente, manu, sludiis, invadit, corrigit ipsam Quas veluti quodam rationis fune ligatas
Maleriam pluinbi, quam crebro malleus urget. Neclit, ut ex una reliquas exire putares.

S56 LIBER QUARTUS.

CAPUT PIUMUM. Lxcessu dupliei, casligans Fngoreflammam.

Astronomia vinjo tittima. Astronomim vullus et ha- Cl,r decurtatus concludat nlrumque colurum
bittis. Ejus dignilas et ars. Planetarum orbes, et Ciiculus, et neuter ad puncla priora redire
fl, C °'^ C PoBsit sed no,nen »l>scissio danet utrique.
1 ,0,"' a
™T„ ii ,',^'^f!.!!!i
cordiw partes "/"*l'/f"!,'
currus dispov.it
.?.'.^
ct uiul
«
i '
'

Cur obliqua means declivi limite duela

Ullima subsequitur virgo, qti.-eprima decorc, Linea signiferi duodeno sidere coelum
Cultu prima, gerit primam sub pcclore menlem Pingat, ct Tiospitium peregrino grata planetoe
Non murbo, non ti isiitia, non mentc magialra Donct, et ipsius proprium communicet illi.
Degenarat caput in terram ; sed vulius in astris Qua ratione meant slellae, qua lege planeia
llerel, et arcanum coeM catisasque fitgaces Direclum melitur qua lege reirorsura
iter,

Vcnatur visus, mcntisque prueambulus Hli Aufugit, aut cerla lixus slalione moralur.
Nunli3t, et crebro mciilem docel assecla nienlis. Qua ralionc meant ohliquo signa meatu,
Ori fiilgor adcst, qui lanto fulgure nosirum Cur signum proprios directius exit in 01 tus,
Yerbcrat iiiltiitum, dum visus fuigur adliUum Opposito sumens nascendi tempora, tempus
Devilans, oculi tunicas exire verelur, Perdit in eccasu quod plus expendit in ortu.
Iinplet sphaera nianiim ; spticra? taaien nnibra vi- Quis lunse motus, quae solis splisera, quis orbis
[deri 357 Mercurii, Veneris quse semita, quse via Martis,
Haec melius posset, qtr.E solam suscipit umbiam, Quse mora Saturnum retinet, quo limile currit
n
*• Sed jacet in plano nullo promola tumore. Stella Jovis, motnsque vagos quis circulus aiquat.

Veslis inardcscit gemmis, awroqite superbit Quis sursum tendens cgressa cuspide terram
Et splendore suo stellas sequare videlur. Exit, el in lerra nescit defigevc cenirum.
Hic viget, bic loquitur, liic insiruit, bic docei, imo Ergo puella gereus tanti solemuia cnltus
Dat pnccepta suis piclnrae dotc facultas, Non anitnum sepelit, itec jngra per olia sese
Qna3 docet astrorum ieges, loca, tempora, motus, Dislraliilj aut animi vires etleininat, imo
Signa, potcsiates, discursus, noinina, causas. Exercel studiis tolam cum cmporc mentem,
Hic legilur quie sit ccelestis spbaira, quis axis E\it splKcra manum, quoniam nianus ipsa vocatsir
In partes splneram dislinguat, quis polus «xem Ad nova, quiu cudens fabri sibi vendicat artein.
Terminel, aul sutsum tendens aul mersus in imo. Dum manus excudit aurum, massamque figurat,

Cur niundi sil forma leres, miindusqne ligetur Nascilur en auro rota qoarta, decoi is bo.norc

Quinqueparallelis cinctus, /onisve qiiibusdani Ha-c comites vincens primas facit esse sccundas.
Sectus, in exlremis rigeat, medio lenus aestu llli scripluiT facies applaiuiit, et illos

Torreal, atque duas iaterales lemperet, barum Coiligil in scriplo, qui ducti remige mentis

YiRLE LtCTlONES.
2
* Ms. utrumqve hunc vcrmm ilrt legil :
Quain subeant, labique pritis quain in arte lahorenl.
*' Vifuwquc ms. hunc imerseril verstun :
Nec proprium sphcraj rclincns, hsec surgit in altum.
521 ANTICLAUDIANUS. — LIB. IV. 522

In superas abiere domos, secretaque coeli A Nobililas generis Pyroum "; namqne pareniem
Scrutati meruere sibi dcilatis honorem Jactal, et in speeulo prolis pater ipse resullat.

Illic astra, polos, ccclum, seplemquc planetas Hunc dedit in munus Jovialis gratia matri

Albumasar, lerrisque repoitat eorum

Cotisulit Naturae, cujus grates dantisque favorem

Consilium, lerras arinans, firmansr|ue caducn Accumulat doni meritum, quo munere majus
Conlra coelestes iras, superumque furorem. Ni! potuit lantus lanlae conferre parenti.

Astraque suslentai, dum stistentattir ab astris His igilur, velut ipsius natura requirit.

Atlantis virtus, coeli sine pondere pondus Nobilitatur equi spccies, infraque secundus

Gestat, fertcoelum dum fertur, dumque ferendo Polletequus, minor in specie, culluque miuoii,
Sideribus cedit, cedenti sidera cedunt. Cultus el infcrior, cursuque remissior illo.

Has igitur currus partes ut norma requirit, Et quamvis minor a priino, formaque secundus,
Ordo petit, poscit ratio, prudcnlia dictat, Est tamen in reliquis raajor, primusque decoris

Cudit et excudit, faeil, imo perlicit, ornat, Munere, sed reliquos superaus supcralur ab mio.
Exornalque siniullima meliorc soroium Et si non aequo passu contendcre primo
nullumquc relinquit in illis
Praetexlata cohors, Possit equo, non aura tamen fugitiva sccundum
Enormis formx vultum, maculacve qucrelam, " Piaevenit, imo pari cursu contendit eidem.
Apponensque manum supremam, sine beato Se varians nullo praescribilur ille colore,
Concludens operam, sparsas Concordia partes Sed vultum proprii menlitur srepc coloris.

Ordine, lege, loco, confoederat, unit, adsequat. Inlonat ille fremens, igniiibus aera crcbris
Ergo junctura, clavis, nexuque ligalae Verberat, et tenuemsine vulnerct vulnera auram *'.

Partes effigiant currum, qui luce decoris A collo suspensa sonos crepitacuia dulces
Praeradians facie propria demonslrat in ipso Reddunt, et multo perfunduut aera camu.
Divinam sudasse manum, superumque MiueiYani. In vultu geril ille patrem, dum reddit Ecum
CAPUT If.
Gestibus huncque suum forma probat esse pa-
[ventcin.
Ratioquinla equos jungit currui Prudenlice, scilicel
quinqne sensus. Primus equus, visus esl. Auditus, Muneribus prselarga suis hoc munere vino
esl secundus equus.
Naturse cumuiavil opes, meruitque favorem
Tunc Ratio monitu Naturse docta docentis Numinis, ei proprium dono desciipsit atnorem.
Quinque sibi prsesentat equos, quos foederal illa CAPUT III.
Fcedere complacito, concordi pace, iideli C Olfaclus esl lertius equus. Cuslus esl quartus equus,
Connexu, cogitquejugo servire jr.gales Taclusestquinlus equus.
Indomitos, primis quos enutrivit ab annis Tertius a tanta speciei luce parumpcr
Gratia naturaj, quae sic inslruxit equinos Obliqualur cquus : nec enim sibi dona priorum

Mores his animi quaedam vestigia donans, 3S9 Vindicat, imo minus retinens st;spirat ad
Ut quamvis bruti, tamen !ii venerentur alumnam. [ ilios.

Insuper in quantuin patilur natura jugalis, Et quamvis hujus species tenebrescat eorum
Horum quisque suae naturae inuncra jactat. Respectu, tamen ad reliquos collata nitorem
358 Nil cullus, formaeque nihil peregrinat ab illis, Excrit, et proprio non est fraudata decore.

ftuud plene possit speciem cumulare jttgalis. Et quamvis agili cursu vincatur ab illis,

Primus equus cullu, forrna, cursuque sodales Dc quibus cxivit sermo, tamen ipse triumphans
Prae.venit, el reliquos proprio submittil houori. In reliquis viclor gaudet, reliquosque volaiu
Cultus, forma, color, species, audacia, cursus Vincit, et in proprio motu coneludit eosdem.
Ditat eum, nec in hoc patilur sibi damna, quod Subtilis respergit eum misiura coloris,
illu.ni Sed fugiens oculos visum color ille recusat.
Respersus candore color subrufus inaurat. D Conserti Coris series quasi veste decenii
Non meat, imo volat, nec enim discrimine passus Induithunc, et ei proprios inspiral odmes.
'"
Inscribit terram, nec grainen curvat eundo ;
Flosviolae perfandit eum, rosa ebriat aiiras
Sed celeri cursu terram delibat euniis Aflines, narisque ibymi saliatur odore.
Passus, et in terra vestigia nulla relinquit; Nescia nalivi coitus equa. flamine solo
Sed levis aura suos stupet invenisse volatus, Edidil hunc, ignai-a inaris, contenta inariii
Miraliirqite sui Boreas torpescere cursum. Aeris afflatu, Zepbyro gravidata rnariio.

Auia cadit, lentescit avis, volucrisque sagittae. Hoc dono ZephvrusNalurae matris nmorem
Cursus hebescit, equi leutcscunt omnia cursu. Mercatus, proprium vcctigal solvit eidem.
Anticipat monitum calcaris, sponie mealutn Degeneral, polletque minus, lenlescil abunde
Aggreditur, facilique tamen frenatur habena. Quarlus cquus, lormaque jacct, cutsuque tepescit,
Praeterea dotes nativas aggerai ipsa Praedictis famulans, illos quasi pronus adorat,

\AR1M LECTIONE5.
*° Pyrous a poetis /ingitur esse unus ei eqttis Solis, est ctiom Sndus Mnrtis.
11
y. .Vs.. aurem. Rosa
debriat aures.
Patrol. CCX 17
525 ALANI DE INSULIS 324

Ancinatur nec se negat esse clienlem

eis, A Raiionis, nirnim conscendit^ Serulatur aerem,
ejusque naluram.
Horum , sed tanquam doniims ut verna miui-
[strat. Praedictos ratio propria Ralione magistra
No*> tamen omnino naluram senlit avarani, Sub juga cogit equos, terapni fcederat, urgef
Imo et dotc sna qua se tueatur ahundat, Eflrenes, ligat indomitos, frenatque vagantes.
In nullo paticns eclipsim muneris huius, Primum sternitequum,stratumconscendit, habenis
Quo de moie solet natura becie jugalem. Corrigit exoursns, in virga visttat, instat
Non violse rnarcent, quarovis rosa lloris honore Yerbere, voce, minis, illum vix illa quielura
Splendeat, aut cultus componat lilia candor. Reddit, sed tar.dem superatus vincitur; illi

Non omnis delirus erit, cui sensus Ulyssis Paret, et ad imlsim rationis fessus anlielat
Deficit; aut mutus, quem nescit musaMaronis. Sic. primum componit equos auriga sophiae,
Non nitor argenti livet, si fulgurat aurum ; Nc si quadrigam phronesis concendat, eadem
(Non mihus arma rapil Hector, si plenior Ajax Indomiti spatienlur equi» normamque relinquam,
Fulminai : a simili non omnis gforia quarto Devia sectentur, laxent juga, vincula solvani, :

Abscntatur equo, quamvis gradus ille negelur Cuncta fluani, ntitet currus, compago vaciliet,

Empliaticse laudis, m qua Natura priores Singula solvanf.ut, laxetur nexus, habenae
Sistit equos, non iste tamen dejectus ab omni Depereant, et (ota iabet substantia currus.
Munere naturae queritur, sed gaudet in illa Postquam c,onipositus ordo per singula currens

Fortuna, qua dives cam natura beavit. Singula composu.il, phronesis conscendere currum
Glaucus ei color arridet, respergit eumdem Disponens talern sese componit i« usum.
Imber, et irriguo ros compluil imbre jugalera. Assidel, applaudit, congaudet, complacet illi

Hoc speciale sibi retinet, propriumque reservat, Curia lota simul, mulloque favore recessum,
Qnod ccler ad putum non obliviscilur escam. Yirginis exhilarat. reditus felieius omen
Potibus indulget, pro eunctis solus ad esum Orat, et eventus reditu meliore serenos.
Currit, et in potu defcctus supplet equorum. 3€>! Oscula multiplicat repetens, el in ore si-

Iluiic genuit Triionis " equus ;

jurisquepaterm [gilluni

tlseredet» statuens scse descripsit in ilio. Imprimit expresso, complexu brachia nectens
Naturse Triton dans intersigna favoris, Colla ligans, auimoque simul ciiai voce saiutaus
3g@ Coiitulit hoc mtinus, donans cum munero lllam, congeminans iterat repetilque saliitem.
[nientem.
C Tunc monitu ralionis adest Prudentia, currum
Vis speeiem defendet equi, formamque tcnebit Conscendit, currusque deeor cumulatus abundat
Quintusequus, si quis tentet conferre prio.res Plenius, et roseo flammalur sidere yultus.
Isti, nam deponet equum, larvaque jugalis Instat equis Bai-io yirga dictante, jugales
Vestitus sapiet asinum, dejectus eadem Aggrediunlur iter, currus subtoliitur, exit
Segnitie, plene mores exutus cquinos. Tcrras, et tenuem currens evadit in auram,
Si tameri ad reliquos collatio riulla redundet Aeris ingredieiis tractus Prudentia cautc
liujus equi, sed eum-nroprio scrutemLVr iitesse, Singula disquirit animo, quaa vindicat aer
Non orit a prupriis exclusns dotiims ejus ipse sihi, scrutatur eum, pcnetratque fugacem.
Cullus, et in nullo fornise patietur abiisum. Inquirit quse materies, quse nubis origo;
Quintus equus quartum redolet, partimqae iigu-
Quomodo terra madens proprio sudore resudat
[rat
In ntibes, cceioque suos componit amictus.
Sed lamen in modico quintus demittinir, in quo
Cur Phcebus siliens sestuque caloiis anhelus
Pareius arrisit proedicto forma jugali, Haurit ab Oceano potus, sua pocula verlii
Qui minus in terram sese demittit oundb :
In mibes, crasso suspendit m aere nimbi
Ncc saiis ad plenum caput erigit, imo caduco Nuhila vasa, seyphos irnbris, piuviseque iagenas.
Decliuans virkti visus descendit iri imum. moriens in mibe, paritqtie
Qualitci* ignis hebet
>estit eum color obscurus, quem possidet ipsa
morte nocivior
Eulmina, >dum moritur; sie instat
Nigredo, nullum securri passura colorem.
Quam vita, vivusque nequit quod mortuus infert.
4*
Nec jilebeia jacer generis forluna, sed Aethon
Unde trahunt ortum venti, quse semina rerum
Hunc gemuit, qui solis equos se gaudet babere
Inspirent molum venlis, causasquc movendi.
Fralres, et fratrum sese defendit honore.
Cur auster pluvias pluviae pincernu propinat
i5
superum genitrix in sigiium foederis
Ops isto
mundo,
Terris, ct plene largitur pocula
Naturam douavit equo, quo nodus amoris imbres
Qualiier austrinos Boreae sitis ebibit
Firmior cflectus illarum vota ligavit.
Ernundatque vias pluviis quasi scopa viarum,
CAPUT IV.
;
Qualiter agricola Zephyrus sinc vomere terras
Ratio eqnos omnes reg.il, et currui junrjit. Jialio au-
riga Sapiemia? ei Prudenliw. Prudentia monita Excolit, et flotum segetes extollit in hortis.

VABIJ; LECTIONES.
*v
*' Tiifon, Deus est marinus, el Kepluni lubicen. Aelhon, a poetis diritur eqmts Soiis, laline atttem
interpretalur urdens. M Qps, mater pngiiur fuissc deorum, et uxor Saturni.
525 ANTICLAUDIAXUS LIB. IV. 556

Cur volucris caeteri pennarum remige tuta A Esse cunit major, et se superare laUorat,
Piumas in remos, alas in carbasa lingeDS, Quod petit amitlens, perdcns postulat, optans
Transmeat aerium pelagus quasi navis imago, Quod sibi mentitur, falsum vcnatur honorcm.
Et sine naufragio talem pertransit abyssum, Haec pestis rectum vitiat, deturpat bonestum,
Tuta, nec in taii pelago timet illa eharybdim. Fermentat mores, justum fugat, utile perdit.

CAPUT V. Haec saliunca rosas, baec nubes nubilat astra

Prudenlia censiderat spirituz in aere tagantes. Virtuium, cujus tenebris paliuntur eciipsim.
Aeris occnltos aditus, secreia, latebras Luce hac cceleslis regni proscriptus ab aula
Altius inq\iirii phrouesis, sensuque profundo Deliclum luit exsilio, poenaque rcatum
Vestigans videt intuitu meliore vagantes Angelus a propria demissus sede, tumore
Acrios cives, quibus aer earcer, abyssus Fractus, dejeclus faslu, livore solutus.
Pcena dolor risus, mors vivere, culpa triumplius; CAPUT VI.
Quorum mens humili livoris laesa vencno Supremam reyionem visiiat Prudentia, Arz
aeris
In genus humanum virus transfundit, ut ipsum »olis describitur. Sphtsya Yeneris describilur.
Stilbon esl stella Mercurii. Sphoera Mercurii.
Consimiii sanie morboque laboret eodem.
Hi sunt qui semper in nos armanlur, inermes " Aeris excurso spatio, quo nubila cceli

Dejiciunt, vincnnt armatos, rarius ipsi INocie sua texunl tenebras, quo pendula nubes
Cedunt, sed victi nequeunt iterare duelluni. 383 '" se co o il aquas , quo grandinis iugrui! itn-
Qui velut aerio vestiii corpore, nostram fber,
Mentiti speeiem, multo phantasmate brutos yuo certant venti. quo fulminisira tumescit.

362 DeluduDt homincs, falsi verique sopbiske, ^Ethera transgreditur phronesis, quo gratia pacis
In tenebris lucem simulanl, in lile quielem, Summa viget, quo grata quies, quo gralior aura
Abscondunt sub pace dolos, in felle figurant Cuncta fovel, quo cuncta silent, quo piuior aellicr

DuScia, sub specie recti vitiaia propinant. Ridet, et expellit fletum quo nubilus aer
;

Hos Deus esse deos fecit. quos lumine vero Ingemit, et.totus arcano lumine floret.
Vera dies perfudit, quos ab origine prima jEthereas lucis superatis traclatibus, ilU
Vestivit dcilatis lionor, qui Itice relicla Altius ingreditur spatium, quo splendor et ignis
In lenebras abiere suas ;
qui fonle relicto Jura leiient, Iux grata micat, sed conjuga hici
Inferni peiiere lacus ;
qui veste dccoris Lucis Mandilias relrahit vis ipsa caloris.
Exutij vesteiu geiniius, saccumque doloris C Hicrerum novitas, rerum decus, unica rerum
Injecerc sibi ;
qui majestaic superna Forma, decor mundi, visum dcmulcet eunlis
Dejecti, sine line sibi merucro ruinam. Virginis, ct canlus species nova inebrial" aurem.
gravis eventus, easus miser, unica peslis !
Sed parco lamen audilu sorritur|UC minore
Jam servit qui liber erat, mendic^t abmidans Concipitilla sonum, cerla tamen imbibit auie.

Qui fuit, essilium patitur qui primus in aula Qualiter hic sonitus cithara: ccelestis obesis
Regnabat, patitur poenas a rege secundus. Yocibus exsprral, ubi lunae sphaera remisso
Hoc casu fit gennna lutuu;, fit purpura saecus, Suspirat cantu, rauee sonat, imo sonando
Lux tenebrse, species confusio, gloria casus, Pene silet, languetque sonans, ncrviqiie jaccntis
Risus tristities, requies labor, alga hiacyntlius. Iiiferius gerit illa vicem, chordamque minorem
Cosleslis sic slella cadit, sic Lucifer ortus Rcddit, et in cithara sedem vix illa meretur.
Nescius occasu premilur, sie civis olympi Hic videt explicito visu prudentia lunas
Exsulat ejectus, nec temperat exsulis omen. Detrimenla, vices, eurstis, momenta, labores;
Spes reditus, spes omnis abest, ceditque timori Quomodo junctus ei Phoebus depauperat iilam
fastus vitanda lues, fugienda charybdis, Luce, vel econtra Phcebo furatur honorem
Culpa gravis, morbus communis, publica pestis,
v Lumiuis, et populos fallaci nocte limere
Janua peccati, vitiocum mater, origo Cegit, et efligiem noctis sine nocte figtiral.
Nequitiae, scmen odii, venatio pugnae! Huinores cur luna parit, aequora lHnae
Quae cadit ascendens, clata perit, peritu^a Detrimenta luunt, vel eadcm divite gaudent.
Erigilur, promota l uit ,'Tuilura Wmescit Quid liotet in luna lunae nota, quidve notando
Quae se ferre nequit, supra se lata, ruinain Siguel, nec tenuem possit delere lituram
Infra se patiiur, nec sese sustinet, imo Splendoris cumulus, dum lonti luminis inslat

Mole sua premitur, proprio *ub pondere lapsa. Parva lues, nec ei dignalur cedeie, cum quo
Exlra se cogil hominem sc quaerere, dum se Litigat, et radio lucis magna" umbra diescit
Exit honio, Lictusijuc sibi conlrarius a se Altius evadens virgo conscendit in arcem,
Discrepat, oblitusque sui se nescit, ct ullra Sol ubi jura tenol, ubi solis cereus ardet,
Transgrediens evadit adhuc, plus esse laborans Sratnrit et lucis fons vivus, Tena caloris
Quam sit, nec propna cojitentus origine sese Hanat, splendorisque novi thesaurus abimdat.
VAHl.E LECTICNES.
V. Ms., debriat. magis.
K7 ALANl OE INSULIS 528
lllic virgo videt quae sit via, semita, ctirsus A Seminat insultus, paril ifas, laxat amores.
Soiis, et unde sui suiuat fomenta vigoris 4 ' Quid gerat interius, facies docet ipsa.rnbore
/Elhereae iucis genitor, fons, pasior, origo. Praedicat interni rabiem pestemque furoris.
Qualiter in slellis regnans aretansque planelas Tabe sua vitiat comitem, sociumque planetam
Imperio servire suo, nunc slare meanles Vel ssevum ssevire magis, vel forte benignum
Cogit, nunc lumidos seclari ilevia sola Nequilia docet esse trucem, laediique veneno.
Majestate juhet, nune libertate meandi Cujus sphaera ruens torrenlis more, tonando
Concessa motus reddil sua jura planetis. Ciamat, et altiloqnos resonat clamore boatus.
Qualiler alternans vultus setalis in ortu 3@5 Altitts exclamat reliquis Syrena tonantis
Fit puer, inque die iuedio juvenescit adultus, Marlis, sed canlus dulcedo remiititur ipsa
Mentilurque virunt landem, totusque senescit Tempestale soni languens, minuitque favorem
384 Ycspere ; sic varias species aetalis ad liorain Asperitas, vocisque rigor, fcrt damna favoti.
Sol profert, unusque dies complectitur sevuni. Et jam lcmniacos vomilus ignisque vapores
Jam lunae sonitum faslidit virginis auris, Yirgineus labor evadit, nec flamma viantcm
Quam dulcis meliorque sonus seducit inescans Contigit, aul ejus ausa est contingcre crinetn.
Aurem, nec cantus memorem sinit esse prioiis. B Tunc Jovis innocuos ignes, lucisque serense
Ilunc catilum Syrena parit, quse solis adhxret Laelitiam, risusque poli pertentat eundo.
Molibus, citharam vocis dulcOre fatetur. Haec regio slellae Jovialis lampade lota

Yox oninis miratur eam, veneratur adorans, Splendet , el seterno laetatur vere bcata.

Totiusque sonus eilharaa suspirat ad illam. Hicsidus Joviale micat, mundoque salutem
Egrediens solis regnum maturat in allum Nunliat, et Martis iram P.larlisque furorem
Gressus virgo suos, sed gressum prsepedil ipsa Sistit, et occurrit tranquilla pace furenti.
Limitis anfraclus anceps, mulleeque vianim Cui si slella maii prsenuntia ,
praevja casus

Ambages, taudem superalo calle 4

', laboris Jungitur; llle lameu inimicum sidus amicat,
Pondere, cautelae studio, regione polilur, Alternansque vices in risus tristia planctum
Qua Yenus el Stilbonicomplexis nexibtis haerent. In plausus, fletusque graves in gaudia mulat.

Hlic prjecursor solis praecoque diei Vel si forte Jovi socielur stella salulis

Lucifer exsultat, terris solatia Iucis Numia, stella Jovis vultu meliore salutem
Praesignans ortuque suo praeludit ad ortum Anget, et evenlus melioris duplicat omen ,

Solis, et auroram proprio praedicit in ortu. Fcedus amans, pacisque sator nutritor amoris ,

Gressibus his Slilbon comes indivisus adhseret, Exstirpans iras , proscribens bella , furores

Tanquam verna sui comitans vestigia soiis, Compescens, delens lites, Martemque refrenaus.
Obtmbensque comas radiis solaribus, ignes Qui raotu generans sonitum non verberat auram
Temperat, et solis obnubilat asira galero. Cantibus , et dulcem philomelam reddit amaenans
Sphaeraque Luciferi motu levis, ocior aura, Musa Jovis , lanloque soni Letatur aluinno
Mottt parturiens sonilum, lascivit acuta Musica, qui proprise (hesauros aggers* artis,

Yoce, nec in cithara Veneris plebeia pulatur CAPUT VIII.

Musa, sed anditus assensum jure meretur. Saturni Sphcera describitur. Tarde movelur. Siella
Yoce pari, similique modo, cantuque propinquo Satumi mala.
Mercurii Syrena tanit, Venerisque camoenam Ulterius progressa suos prudentia gressus

Reddit, et ex aequo sonilu cilharizat amico. .Dirigit ad superos , superans Jovis atria cnrsu,
Saturnique domos tractu majore jacentes
CAPUT VII.
,

Intrat et algores hiemis brumieque pruinas

Pnlutium Martis describilur. Jovis regio describiiur.
Stella Jovis, bona esl. Horret et ignavura frigus miratur in aestu.
Progredilur phronesis flammaia palatia Marlis D Illic fervet hiems , aesias algescit, el aestus

Ingrediens, slupet insultus, irasque calorls, Friget, delirat splendor dum (lamma tepcscit.

Quem paril ille locus, qui totus in igne vaporans Hic tenebroe lucent, hic lux tenebrescit, et illic

Nii novit nisi fervores ignisque procellas. Nox cum luce viget , et lux cum nocte diescit.

Non ibi luget hiems, non veris graiia ridet, Illic Saturnus spatium percurrit avaro
61'.
Non tumet autttmnus, sed tantum fulminat aestas. Molu, progressuque gravi, longaque dieta

Imperat hic Mars igne calens , fecundus in ira, Hic algore suo praedatur gaudia veris,
Bella serens, sitiens lites, nostrique sititor Furaturque decus pratis, et sidera florum,
Sanguinis, excutiens pacem, fcedusque redicens. Algescitque calens, frigens fervescil, inundat
Qui regni violare iidem, mutare polentes Aridus, obscurus lucet, juvenisquc senescit.
Gaudet, flammantis vestitus crine cometoe; Nec tamen a cantu sonus ejus degener errat,
Qui parat avma viris. cogit sperare furentes, Sed comitum voces vox pnevcnit hujus adulto.

VARLE LECTIONES.
*8
Ms. A., caloris. *• colle. "A Ms., serccta.
 S29 AiNTICLAUDIANUS. — LIB. Y. 530
Concentu ,
qucm non cantus oblusio reddit A Hic dolor et gemitus, lacrymte, discordia terror,
Insipidum , cui dat vocis dulcedo saporem. Trislities, pallor, planclus, injuria regnant.

366 LIBER QUINTUS.

CAPUT PRIMUM. Astrorumque vagos rcdditus emensa rcliquit

Firmamentum ascendit Prudentia. Zodiacus cnm suis Inque supercilio mundi stetit, anxia mente
signis describilur.
Fiuciuat, in varios motus deducitur, hceret
Lucis inoffensre spatium fontemque nitoris Mens, animusque fluit, dubftat cum mente voluntas
"Obtuso cantu , sed dulcibus allicit «urem , Ipsa , nec in certo deligilur anchorr, mentis.
Qiso radiant slella, quo certant fulgure multo Namque timet, dubitatque, timens ambage locorum
Aslra poli , propriumque diem sine fine pererrant. Seduci quos ulterius via porrigit anceps
,
;

Quo cceli faciem depingunt sidera , virgo Quae nullos bominum gressus, volucrumque volatus
Exhilarata subil , bausto pro parle laboris B Noscit, ab incursu rerum stepiluquc viantum
Pondcre , laelaturque poli perflata sereno. Fanditus excipilur nullo vcxata tuintiltu.
In stellis ibi pr.eradiant , cceloque fruuntur, Hic hominis gressus nutans pcccaret eundo,
Quos vel faina bonos facto", vel fabula verbn Ebrius erraret pes ipse, pedisque Iucerna
Effinxit retinentque sibi sine numiiie nomen.
,
Otia visus liebens ageret, pedibusque ncgarct
Hic novus Alcitlcs ccelo stibmittilur, illic Dueatuin lumenque
, foret sub lumine csccum.
Perseus ardenlis gladio metit ora Metiusae Non quod regnet ibi noclis caligo, sed illam
lilic ense carens ensem mentitus Orion ,
Emphaticse 114
Iucis splendor purgatus inignit.
Sub pugnse facie sine bello bclla minalur. Diflicilis conscensus ad hanc facilisque recessus ;

Ikemoniusque senex arcu diclante sagittam Accessus paucis, casus palet omnibus, in quam
Excitat ad motum , nullo tamen illa volaiu Yix aliquis (ransire valet valet omnis ab illa ,

Effugit aut monitus arcus evadit eundo. Declinare via ,

quae paucis pervia, multis
Hic proles Ledaea micat , nec pignus amoris Clauditur, arcta nimis virluti, larga ruinaj.
Quem prius in terris gessil deponit in astris. Non huc nobilitas generis non gratia formce, ,

Vertilur in sidus jtellatus sidere fama; Non gazse dejectus amor, non gloria rerum ,

Hic, cujus dono medicinse stella caducis Nou mundanus apex non virtus corporis, audax ,

llluxit, contra moibos dans arma salutis. Improbitas hominis prseceps audacia tendit :
,

Ablatos redimit vultus et damna pudoris Sed solum virtus aniini

, , constantia mentis ,
Parrbasis in cccluni translala repensat eidem Factaque nobilitas
, ,
, non nata , sed insita menti
Jupiter ablatum florcm, pro pudoris
flore Interior species , virtutum copia , morum
/Eterno largitus ei florere nitorc. Regula ,
paupertas mundi , contemptus honoris.
Praterea variis slellis inscribitur aula Difliciles igitur aditus facilemque ruinam
,

Cceli quas vario titulavit nomine quondam

,
Cum phronesis videat , magno succenditur oestu
Musa poeiarum, veri sub imagine ludens. Sollicitse mentis, victique labore jugales
Signorum duodena cohors prjefulget in astris, Ne juga ferre velint , nec solvere jura magistro
Excepto fulgore nitens, infraque relinquit Ignarique viae callem mirentur ineptum
Stcllarum vulgus , reliquasque supervenit aslro. Gressibus, pedibus gradiendi jura negantem
et ;

Hic ardet Cancer, urit Leo, Virgo resultat, Nec ralio sursum deflectere possit babenas,
-lEquat Libra diem, crudescit Scorpius , algel Quas relinent instanterequi,dominsque repugiiant,
Chiron, Capra riget diffundilur Urna, madescunl. Effrenes, ultraque neganl servire jubenti.
,
d
Pisces, exsullat Aries, vexilla gerendo Dum mentem phronesis anceps sententia, motus
Veris prceilicil Taurus . Geminique Lacones. Distrahit in varios, nec pralentare locorum
Hanc speciem phronesis delibat ocellus ,
cceli Abdita sola potest, nisi quis prsemonslret eidem ,

Quain penetrare nequit visus , notamque requirit" Vel conducat eam, gressum moderatus euntis;
Materiem lantaaque stupct miracula lucis.
CAPUT IIL
367 CAPUT II. Tlieologice ornatus. Librum in dexlra gerit, sceplrum
Equi, sive sensus externi , eceli secrcta penetrare in sinislra.
neqneunt. Ecce puella (31) poli residens in ciilmine", ccelum-
Postquam coelestes aditus, ccelique profundum , Despiciens , sursum dclcgans luinina, quidilam
VAKI/E LECTIONES
" Tolus hic versus desideralur in utroaue Sh. "' Ms. A Duos fecit .1/s. R., Deos facto. Ms. A.
ocellis. "Jl/s. V., euphalicre.

(31) Hwc Tluologiam designnt.

 551 ALARI DE INS.UJLIS 532
Extramuiiiiatjuni loto conamine vistis A Singula describens. ef certis sinibits aptans,
S8® Vesligans, nil corporeum venala , sed uilra iSec fortis sola dicii ratioue, sed ipsmn
Transsceridens incorporei scrulala latentem Robur subsistit, seterno robore "Initens.
Causam ,
principium rerum finemque requirens Solus jure potens, qui summa potenlia, soius
Visibus offertur pl>ronesis, visumque riitore Cuncla potesf, a quoprocedit posse potenljin.
Luminis ofrendens mentem novitate relaxat. Ncc solum loca cuncla replel, sed singuja solus
Nec mi.rum, quuniam tanto fulgore decoris Infra se claudit, quasimetalocusque locorum.
Prseeminet, ut stellas pradilel fulgure, lumen Uic legilur, lamen obscure, tenuique figura,
Lumine muiliplicans , et iucem luce, nec ipsi Quaiiter una., manens, simplex, seterna, potestas,
Lumcn adoptivum largiri cessel olympo. Fons, splendor, species, via.virtus, finis, origo,
Kil terrestre gcrens facio», nil ore caducum Ingenitus genior, vivensDeus, unicus auctor,
Insiiiuans, morlaie nihii, genitumque puellae Unus in usia, personis trinus, in tino
Demonstrat facics, tanlum coelcste, quod offert Unicus esse manet, quae trina relatio trinum
Forma hanc argumenta decoris
puellaris : Reddit, ul in trino manet itnus, triiuisii) uno :

Esse d.eam monstrant; inslantia milla refcllit, ,

Qua raiione Patris speculum, lux, splendor, itnago.
Quod decor ipse probat, faciesque simiilima ccfilo, •"
Filius est, a Palre Dco, Deus unus et idem,
Juflammat diadema caput, lainpadc multa Principium de pvincipio, de lamine Inmen,
Gemmarum radians au.ro flammalur, et exira Soltie sole micans, splendor produclus ab igne,
Scintiljans lapujtim liuodeno sidere fulget. A simili similis, a vero verus, ab uno
Librum doxtra gerit, sceplrum regalc sinistra Lnus, ab selerno nascens ajternus^aJi a?quo
Gcstat, et ad libruni plerurnque reeurrit ocollus.. jEqualis, bonus a summo, Sublirois ab alto :

Sed raro redit ad virgam , tandemque reverlcns Qualiter ardor, amor, conoordia, forma, duorum
Cireuit ille manum soilers, ne lseva vaciilet, Spirilus est, in quo proprie Pater oscula proli
Suecurabens oneri virgse , sceptrumque resignet. Donat, et in nato sese Pater invenit, in quo
Claudit eam vestis auro perfusa, refulgens Se videt ipse parens, dum de senasciiur ipse
Argento, plus vesle decens , habiluque deccnti Alter, et ingenito splcndet gigoenlis imago.
Gratior, et puro coeli fulgenlior astro ,
CAPUT IV.
Quam diviua manus, et sollers dextra Minervaj
Texuit ut formse nobis exponit boncslas.
Prudeniia Theologiam stdniat. Kjus ducatum requi
,
rit. Jlin ris cuusam pandil: Hominem bealum for-
Hic arcana Dei , divin* mentis abyssum , C mari itesiderat Natura. Sa-tura; potesim limitata.
Subtilis describit acusformaque tigurat , Anima petilur ulrlutibus omnibus praidUa.
Informem, loeat.immensum, monstratquc latentem. Cultibus his afflata poli regina caduca
Ineircumscriptum describit, visibus offert Deserit, atque Dci secretum consulit, baeret
Jnvisum, quod lingua nequit, pictura " fatelur. Divinis, mentem terrenis excital", ipsam
Quomodo naturse subjectus serroo stupescit,, Haurit mente noym, diviui fiuminis haastu
Dum tentat diviiia loqui, viresque loquendi Ebria sed potius dicatur soliria : namque
Perdit, et ad vetercm cupit ille recurrere sensum, Ebrietas nascens ex taji nectare plena
Mutescuutque soni vix balbutire valeutes, Sobrietate viget, nec menten; coj?il ab tfsu
Deque novo sensu deponynt verba querdam. Degenerare suo ; verum generosius ipsam
Qnaiiter ipse
Deusin se capit omnia rerum Erigit, esercens «3
nostra^ contagia sordis.
Nomina, qua» non ipsa Dei natura reeusat; Hanc huaiili gressu, vultu sulunissa, modesta
Cuneta laineu mediante tropo, dictante ftgura Gestibus, assequilurphronesis, primoque salutenfi
Susiinet, el voees puras sine rebus adoptat. DeJibans tali pingit coneepta loquela
Ens justum sine juslitia jyivens sine vila; regina po!i,co3li dea, fiiia summi
Principium sine prineinio , liiiis sine iine Arlificis : nec eoim, facies divina caducam
Immensus sine mensura, sine robore fortis Te docet, aut nostri generis deferre lituram.
Absque vigore potens, sine motu cuncla gubernans; Quam probat esse Deam vultus, sceptrumque fa-
Absque Joco Joca cuucta replens , sine tempore [tetur.

[duranB Reginajn, uatamque Deo tua gioria monstrat;

Absqvc situ residens habitus ignarus habendo
, Cui supermn sedes, cceli via, iimes olympi,
Cuncta simUl, sine voce loquens, sine pace quielus;
;-

370 Extramundanus orbis, regioque Tonantis

Absque novo spJendore nitens, sine luce coruscans, Tota patent, soliuinque Dei, falumquequod ultra est;
369 ^'- c
L soIihb jnstus vera raiione, sed ipsa Me moderare vagam, stupidam rege, siste timentein,
Justitia est, nec solum Incidus ipse, sed ip.; . lndoctamque doce, fliiitanlem corripe, tristern
Lux cst nocte carens, nec solum nomine sc',1 Lnetifica, gaudcns peregrino consule, cceptuas
Dicitur immensus, verum inensura, caduca crfice, nntanlem lirma, succurre cadenti

VARt^ LECTIOMES:
"'-Ms. A., jcriptura .Ms. A., sistens. " Ms. V., exnit. ' s Eiimauis
553 ANTICLAUDIANUS. LIB V. 531

Nam vaga sum, tremebunda, slupens, indocla, la- A Tum equos deseral. Prudentia in cxlum tendcnli,
el
eonceditui equns secundus Auditus. Auctoris ora-
[borans
tio piissima ad Deum.
Defieiens, ignara loci, peregrina, faliscens :

Qusenilens superare polos, sedesque snpernas His verbis gavisa poli regina beniguo
lnvadens penelrale Dei thalamumque Tonantis, Keddidit affatu, quod se praeberet eunti
Consiliumque Jovis, nutans, vaga, sola, pererrans Gonsortem, callisque ducem, gressusque magistrarr.,
Aggredior, coelique vias periento latentes. Sed soli phronesi ducatum spondet, et ipsi

Nectamen inconslans, prseceps, improvida, casu Consulit inslanter, prascepli robureidem

Prseeipilante vias, istos invado labores : Consilio miscens, ut currum deserat, ipsos
Sed precibuscedens, tandem velie coaeta
et lu ccelo deponat cquos, comitemque relinquat
Naturae monitu, virtutum numine, nutu Inferius, quae sit stabilis custodia tanti
Praecipue ralionis ad bos ego miltor, ut ipsa Dcpositi, curruin sistcns, frenansque jugalcs :

Naturae summo prsesentem vota Tnnanti. Ne si currus, equi, raiio, nilantur in altum
In multis errasse manum natura recordans, Tcndere, nec lalem dignetur habere viantem
Erratum revocare volens, cnlpasque priores Semita coeleslis, alios experta meatus ;
B
Tergere, vel veteres operis noviiate beatL Erret equus, nutetratio, currusque vacillet.
Excusare nolas, hominem formare, beatum Explenlur pisecepta deae, votisque favetur,

Cudere, perfectura complere, creare modesluiri Stat ratio, sislunlur equi, quadiiga quiescit.
Tentat, quo possit veteres velare reatus. Omnibus exclusis soium rcgina secundum
Erranli mundo dans de tot millibus unum, Consorti concedil equuni, qui parcius ips.tnn
ftui rectum sibi defendat, scrutetur honestum, Admirantur iter, nec multum denegal ipsos
6s
Damnet avaritiam, difiundat munera, vitet Ascensu fractus freni melioris iiabena.

Excessus, medium ieneat, proscribal abusus. Ferlurequo phronesis, se fert regina, voiatu
Nec siije consiliis, nutu, moderamine, voto, Fertur equus, dea certat equo, gressuque volantem
Virtutum decernil opus, sed tota sororum Prsevenit, et comiti praiental prasvia gressum.
98 Hactenus insonuit tenui mea Musa susurro
Concio conceplus assensu nutrit eosdem , ;

Sed quoniam tantum circa terrena potenlis Hactenusin fragili lusii mea pagiua versu,
Naturae viget ofiicium, ianguetquepotestas Phoebaea resonante cbely : sed parva resignans
In Superis nil juris habens, aoimamquc creare Majorero.nunc tendo.lyrani, totumque poetam
Nescia, quam sola pictoris dexlra superni C Deponens, usurpo, mihi nova vcrba propheta;.
Format, et in nullo naturaejura requiril Coelesti ffltis» lerrenus cedet Apollo,

Hac ratione diu nitens, multumquc reluctans Musa Jovi, verbisque poli parentia cedent

Huc agor, et superos perquiro sola recessus, Verba soli, teliusque locum conceuet olympo.
60 Carminisbujus ero calamus vel scriba 6
ftuo possim deferre Deo quod concipit ipsa % vel au-
Naturae ratio, quod virtus optat, ul ipsum [etor,
Velle Dei veslrum confortet velle 6i
,
precesque Ms resonans, relicens 6i
scriptoris charta, canentis
Audiat, et nostris aspirei gratia votis. Fistula, sculploris scalprum, veimusa loquentis,
Ut divina manus aiiimam demittat ab alio, Spina.rosam gestans, calamus nova mella propi-
ftuse sit menle sagax, virtule referla, pudore [nans,
Praedita, praesignila fide, pielate refuigens, Nox aliunde nitens, luteum vas, nectare manans.
ftua; caruis vestita toga, sic visitet orbem Summe parens, aiterne Deus, vivensque polestas,
ftuod facinus redimat pietas, viitusque reatum. Unica forma boni, recti via, limes honesti,
Inceslumque pudor, fiaudem vis, gloria casum. Fons vitse, sol justitise, pietatis asylum,
ftua? superet terrena domus, vis terrea, vestis 37£.Principium, linisque modus, raeosura, sigil-
D
371 Cwporse mass<e, corpus mortale, potentis [!unv
Naturse ditalur opus, sio dote beandum Rerum causa, manens ralio, noys altna, sophia

Multiplici, nullo fraudatum munere formse Vera, dies verus, lux nescia noctis, origo
Utjam corporeuranon dedignetur babere Summa, decor mundi perfectns, vita perennis,
Spiritus hospitium, nec tantus defieal liospes Nata regens, ventura serens, nascenlia servans
Hospitii tabcm, sed cavnis regnct in atila. Omnia sub numero claudens, subponderesisteus
Ergo mihi describe viam, qua cailis ad arceni Singula, sub stabili mensura cunctacoerceus
Supremi Jovis erigilur, nc devia passim ftui rerum species, et rcnndi sensiiis umbram
Errabunda ferat, ne nostrura devius error Ducis ab exemplo mundi mentalis, enmdem
Propositum perdai, viduansmerccde hborem. Exlerius pingens lerrestris imaginc forms;
CAPUT V. Qui veterem massam de vultus sordc querenlem
Tkeotogia se comitem offcrt Prudeutice, modo at lnveslis meliore toga, formaaque sigillo
VARLE LECTIONLS.
" Ms. A., eodein. f'°
perferre Deo quod pcrciptt ipsa, " Ms. V., nostrum. Ms. /?., frelus.
"non scriba. " Ih. A., retiiicns.
5?5 ALANI DE INSULIS 550
Signans excludis " nesu mediante tumultum. A Oiia seotatur, nuoes et inania captat,'
Efficiens causa, dum rem producis ad essc; Iti seirpo nodum ponens, in lumine fumuni,
Formalis', dum pingis eam ; iinalis, in esse Iu plano scrupulum iingens, in luce tenebras.
Duni rem conservans certo sub line coarctas. Hac etiam ratione probat, quod nullus ibidem
Tu mihi praeradia divina lace. meamque Exhalat vapor in nebuias, nec pendulus humor
Plcnius irrorans divino nectare menlem, iEtliera velat aquis, ubi nullas evomit auras
r.omplue, terge notas animi, tenebrasque recidens Terra, nec ignis ibi suspendit in jethere nubes.
Diseute, meque tuae lucis splendore serena. Ex his concludit Phronesis, quod coelicus humor
Tu repara calamum, purga rubigine linguam, Crystalli retinet speciem, glaciemque figurat;
Da, quaeso, tua verba loqui, muloque loquelam Quse glacies ignara gelu, nec conscia brumse,
1'rsebe, da fontem sitienli, dirige callem ^Estatem magis agnoscit, ccelique calores
Enanli, duc nauta ratem, portumque limemi Ad vullus ignis minime dignata liquari.
Dona, coelesti perllans mea carbasa vento. Hoc soio magis illa stupet, meliusque movetur,
Qua nexus mediante fide, quo fcedere pacis
CAPUT Yi.
Frigida conveniant calirlis, fluiiantia pigris.
Prudentta aquas crttslaUinas miratur. Elementorum B u-
H,c
.1 n •
j
ubl nuhas adest P ac!8 ^diator, et
. j- .
™*
mlralur clncordiam. Aquarum
Aqnarum cry6l
cryslattinarum na-
luram examinat. Rerum super lunarium exacla Fcedusabest extrema ligans, quoil pacereperta
coynilio naturu; vires excedil. Deleat hostiies rkas, pugnamque recidat.
Jani PhiOiicsis diclante dea superaverat arces Deficit inquirens, quserendo vincitur illa,
Sidereas, callemque novum, nodosque viarum Quaesitu superata suo, sed victa quereiis
Mirans, qu.ne tanlaequererelur pondesa molis, Defeclus queritur proprios : sic ista querela
Ni proprios visus rerum uovilate foveret, Quseslio iit, Phronesi suspiria sola reliuquens.
Ei proprii parlern ferret regina laboris. Nec mirum si cedit ad haec prudentia, quae sic
Dum transit miratur aquas, quas fcederat igni Excedunt rrialris naturx jura, quod ejus
Indivisa loci series, nec flamma iiquorem Exsuperant cursus, ad quae mens dcficit, haeret
Impedit, aut flamma certal liquor i!Ie repugnans ; Intelleetus, hebetratio, sapientia nutat,
Seii potius sua depouunt certaminis arma. Tullius ipse silet, rancescit lingua Maronis,
Nec jain hativos curanl memorare tumultus, Laiicfuet Aristoteles, Plolomoei sensus aberrat.
Quos Iigat assensus discors, discordia concors, CAPUT VIL
Pax inimica, Gdes phanlastica, faisus amoris r, Cwii empyrei delicim.
Nexus, amicitia fallax, umbratile foedus. Flterius producit iter prudentia, grcssum
Figit in visum iuentemque sophia, sagaci
liis
Informans gressu comitis, tandemque labore
Perqitirens auimo, quis pacem fecit adesse, Magno, muitiplici visu, conamine multo
Pax ubi nulla manel; quis Martem jussit abesse, Ascendit loca laetitise, loca plena favoris,
Mars ubi jura lenet; quis fcedus nexuit illic, Ccsiesti loca grata Deo, loca grata Tonanti.
Fcedus ubi nullum quis pacem miscuit
; irce,
374 ^> <! risus sine trisiitia, sine nube serercvm,
Liugio fcedus, liti conjunxit amorem. Dclieiae sine defectu, sine fine voluptas,
Aliius inquint Phronesis ferventius inslans, Pax expers odii, requies ignara laboris,
An Siquor ille fluat, sibi quem vicina maritat Lux semper rulilans, sol veri luminis, ortus
FlaiUina poli, ilamimeque truces contempereliras; Nescius occasus, gralum sine vespere inane.
An nebulse faciem gestans, formamque vaporis Hic splendor noctem, salies fastidia nescit,
373 1" speciem nubis expansus in aelhere summo Gaudia plena vigent, nullo respersa dolore.
Pendeat, et donei sitienti pocuia fianima;; Non hicambiguo graditur forluna mealu,
An glaciem gerat in specie, reddatque figtiram Non risum laciymis, advetsis prospera, la3ta
Chrystalli, perdaique suum liquor ipse liquorem. D Tristibns infirmat, non mel corrumpit aceto,
Scd tamen a Phronesi viva ratione probalur, Aspera commiscens blandis, lenebrosa serenis,
Quod nulios iilic possil tovquere recursus Connectens luci tenebras, fnuesta jocosis :

Huuior, nec proprio valeat discurrere fluctu, Sed requies tranquiila manet, quam line carentem
Cum gremiuni nulius ibi prarbeat alveus illi, Fortunae casus in nubila vertere nescit.
Nec rnatrix terrena sinus evpandat eidein, Hic sua prseradiai ccelestis regia solis,
Nec centrum repetens nativo pondere tractus Quae sordes hominum, mundi conlagia spernit.
Humor ad ima ruat, proprise gravilatis amicus, Exlramundanus orbis mundique beata
Desccnsuin cum flamma neget, sursumque manere Porlio, munda magis quam mimdus, purior ipso
Cogat aqnas, supraque liget quasi carccre clausas. Pudor. lucidior claro, fulgentior auro,
Nnm qui furtivo lapsu quasi nesciat ignis Qupe blando splendore micat, quae fulgurat igne
A superis rorem descendere, somniat ille lnnociio, lervore carens, fulgore abundans,
Philosophus, ratione caret, falsumqurpiophetat, Blanditias splendoris lialiens , fcrvoris abhorrena

ta
VAULE LECTIONES.
ih. /i.,r^cl;irici!S.
537 ANTICLAUDIANUS. — LIB. V. 538

Nequitiara splcndore favet, nec verberat restu. A Pestis' avarilia, non la.udis caeca Cupido:
Hic ignis minus igne calet, plus igne nitescit, Sed potius demisit eum patienlia mundi
Sicque manens unus minor est, et major eoJem. Conlemptus, rcrum paupertas, arctaque victus
Sed quoniam tolus scintillat in igne beato Regula, despectus carnis M , directio vitae.

Hic locus, et flammae nutu blanditur amico Qui calcavit opes animo victore. malignum
Censetur polus empyreus, cui flamma beuignis Devicit, carnemque sibi servire coegit.
Ignibus arridet, aulamque nitoribus ornat. CoelihusangelLcis lales ascribil honeslas
Ilie liabitant cives superi, proceresque Toriantis, Vitae, virtutis meiiium, mercesque iaboris,
Angelici coetus,' divinaque numina, mundi Quos vel virgineus candor, vel purpuia vestit

Reciores, turmae ccelestes, agmina ceeli, MarLyrii, vel doctoris sua laurea diiat;
Excubise nostri, varius quos dividit ordo, Vel quos aureolae munus non excipit, omnes
Munus, et officium, viitus diversa, potestas Laurea communi fretos mercede coronat.
Pluriina, dissimilisque gradus, distautia facti. Cum sint diversi meriio, nierilusque resnUet
Hic ardent serapliin, fiammata calore supernaj Splendor inaequalis, lux dispar, gaudia cunelos
Lucis, et asterni solis radiata nitore ;
iEqua manent risusque pares ubi dissona merces.
,

Divini fontis cherabin satiata liquore Nec mirum si lseliliae par gratla cunclos
Plus sapiunt, mentique Dei perfectius hserent. Exspectat, quibus uua dalur pro Tnunerc vila,
Inque thronis librata Dci censura resultal, In quibus ipse Deus est omnibus omnia, doiiura

In quibus ipse Deus residens examitia librat. Et donans, dans uni plurima pluribus unum.
Nomen ab oflicio dominantia numina sumunt.
CAPUT IX.
Quoe sicut superis cedunl, sic cedilur ipsis

A reliquis, pariterque julicnl, parentque jubenfri. Mariai Virginis laudes et prcerogativa.

Princeps turma suos disponit in ordine cives, Hic superos cives proprio praecellit bonore
Atque suis votis aslringit vota suorum. Virgo, quae proprium pariendi lege pudorem
Aeris istius rectores, imo tyrannos Non perdens, mairis raeiuit cuui virgine nomen.
Turba potestalum vincit coelestibus armis. In qua concordant duo nomina, lite sepulla,

Legilms occurrunt naturae, juraque solvunt 37© Q uae secum pugnare solent, litesque rao-
Virtutes, formisque novis antiqua reformant. [veret

Myslica denudat, aperit secrela, revelat Nec jam discordant mater virgoque, sed ipsis

gygAbdita, quaeve magis latilant, archangelus C kilibus exclusis se paeis ad oscula verlunt

forbl Hic naiura silet, logicae visexsulat, omnis

Nunlia, et coeli pandit mysteria terris. Rhetoricae perit arbitrium, ralioque vaciliat.
Major in obsequiis, sed virtntibus impar
ei Haec est quae miro divini muneris usu
Angclicoe plebis exercitus omnibus istis Nala patrem, natumque parens concepit, honorern
Persolvit jus obsequii, mundoque minora Virgineum retinens, nec perdens jura parenlis
Pi;edicat, et varios nobis discurrit in usus. In cujus ventris tbalamo sibi summaparavit

Hic cives habitant supremi regis in urbe; Hospitium deitas, lunicam sibi tcxnit ipse

Civibos his servanda datur respublica coeli, Filius artiiicis summi, nostitcquc salutis

Ir.ter quos haec lex sanciiur, ul imperet unus, Induit ipse logam nostro •' veslitus amiclu.

Hic operetur agens, reliquis obtemperet ille. Haec est stella maris, vitae via, porla salutis.

Quilibet iu libro divin* mentis agenda Regula justitiac, limes pielatis, origo

Discit, ibique legitquce sint venlura, Deumque Virtutis, veniae [mater, llialaniusque pudoris

Consulit, in speculo dcitatis singula cernens. Hortusconclusus, fons consignatus, oliva,

Nec solus tanlam sibi vendicat angelus urbem. Fruclilicaiis.cedrus redolens, paradisus amcenans,
" Virgula pigmcnti, vinaria cella, liquore
CAPUT VIII.
Piaedita ccelesii, nectar cceleste propinans
Sancli de lerraassumpli coelum incotunt. Sanctorum Nescia spincti floreus rosa, nescia culpae
diversa merita.
Graiia, fons expers limi, lux nubila pellens,
Hic habitat, quem vita pium virtusque bcatum Spes miscris, medicina reis, tutela beatis,
Fccit, et in lerris meruit sibi numen olympi Proscriptis redilus, erranti semila, caecis
Corpore lerrenus, coelestis mente, caducus Lumen, dejectis requies, pausatio fessis
Carne, Deus vita, vivens divinitus, extra Haec est quac primos casus primaeque parentis
Tcrienum sapiens, intus divina repensans. Abstersit maculas, vincens virtute realum,
Quem non non gloria rerum,
erexit fastus, Diruta restituens, reddens ablata, rependens
Non raundi dejecit amor, non lubrica fregit Perdita, restaurans amissa, fugala repensans,
Luxuiies, non luxus opum, non ardor habendi Post vfspcrlinos gemitus nova gaudia donans,
Succendit, non livor edax, non anxia fcedae. Post mortis tcnebras vitae novitalc relucens ;

VAULE LECTIONES.
Ms. V., dejeclii.i Ms. A. earnis
539 ALANI DE INSULIS 5*0

Cujus ad adventum redit setas aurea mundo t< A 377Pauperibus conferret opem; defunctus, utipsa
Post facinus piclas, post culpatn gralia, virtus Vita donaret defunctos ; exsulis omen
Post vitiuui, pax posl odium, post tnsie jocosum. Passus, ut exsilio miseros subduceret exsul.

Ut rosa spineii compensal florerigorem, Sic livore perit iivor, sic vuhierevulnus :

Ut dulcore suo fructum radicis amarse Sic morbus damnat morbum, mors inorle fugatur:
Ramus adoplivus redimit; sic crimina matris Sic moritur vivens, ut vivat morluus; haeres
Is(a luit, mairemque facit sua »a(a renasci, Exsulat, utsenos iiaeredes reddat; egeuus
Ul sic munda ream, comiptam virgo, pudica Fit dives, pauperque potens, ut ditet egenos.

Effrontem, miseram felix, liumirisque superbam Sic liber servit, ut servos liberet : imum
Abluat, et vitse pariat sua fllia matrem. Summa petunt, ut sic ascendat iniima summum.
Hujus ab imperio ccelestis curia pendet, Ut nox spiendescat, splendor teriebrescit ; eciipsi

Hujus ad iruperium devota mente parata, Sol verus languescit, ut astrareducat ad orttfm.
Cum qua ccelestis regni moderalur habenas, jEgrotat medicus, ut sanet morbidus aegrum.
Qui pater et proles ejusdem natus et auclor, Se coelum terrae confonnat, cedrus hyssopo,
Cuncta regit, sine firie regens, quo rege triurii- Ipse gigas nano, furiio lux, dives egeno,

[pfia /Egroto sanus, servorex, purpura sacco

In ccelo reiles, in terra miiitat exsul. Hic est qui nostram sortcm miseratus, ab aula
Hic est qui cartiis intrans ergastula nostrae jEterni patris egrediens , fasttdia nostrae

Se pcena vinxil •*, ut cunctos solveret; aeger Sustimrit sOrtis, sine criraine, crirninis in se
Factus, ut aegrolos s.anaret; pauper, ut ipsis Defigerrs ocerias, et nostti damna reatus.

378L1BER SEXTUS.

CAPUT PRIMUM. C Ipsam namque fidem ratio non praevenit, fiuo

Prudenlia splendorem cocli Empyrei ferre non valet. Ipsa (ides hanc anticipat, fideique (Jaeenti
Theologia illnm conforlat. Theotogia implorat au~ Obsequitur tandera ralio, sequiturque docentern.
xilium Fidei. Theologia articulos,jidei docet. Arliculos fulei divinaque symboia charlis
Post 6*
virgo soliumque Dei sedesque supemas Inserit liaec, scribens mimo quod ariuidiije pingil.
Ingrediens, volnit nova prseiibare videndo : Purpureus elata notis niveumque coiorem "
Offendit splendor oculos, mentemque stupore Intermista rubet vestis candore represso,
Percussit rerum novitas, defecit in illis Qua mulier praedicta nitet, cultusque fatetur
Visus, et interior mens caligavit ad iilas. Arbitrium mentis, mens ipsa videiur in illo.

Sic sopor invasit vigilem, somnus adulter

sic Piclurae cedit vestis, quae tota figuris
Opprcssit Pbronesis animum, somnoqne soporatis Scribitur, et forrriam praetendit seripta libelli.
Exstasis ipsa suo mentem servire " coegit. Ilie renoval veteres vivens pictura magislros,
Et jam praecipitem pateretur lapsa ruinam, Per quos nostra fides toturii diflusa per orben
Ni comes occurrens manibus complexa cadeniein Claruit, et iaudum iilulis praeciara refulsit.
71
Sisteret, ct blando complexu virginis artus Hic Abraham nostrae ildei pater exuit actus
Confortans, lantos iapsus cluderei, ipsam Patris, drim summo Patri parere libenti
Mitibus aggrediens verbis, mentisque stuporem Contendens anitno, naio paler esse recussi
Demulcens mens plena tamen non redditur
; illi. In quo discordes natura fidesque duellum
Sed postquam nulia valuit ralione stuporis 37@ Exercent, unamqne trahunt in dissona men-
Exstirpare malum, totamque redueere mentem, [tera.-

Ut Phronesi ferat auxilium, tolumque soporem Nam natura docet genitorem parcere nato.
Excutiens reddat mentem, cogatque reverti Econtra stat firma iides, quas spernere natum
Sollicitat precibus propriam regina sororem, Iinperat, ut summo faveat natura parenti.
Quae supcrum solio.residens coeleste profunduin Quod non vult, cupit ergo pater, tiunc parcere
Scrutaiur, soiisque Dei penetralibus haeret. [tenlans
Cui ratio niiiil afiirrnat, cui suflicit ipsa Nuric offerre volens, iandem negat ipse quod opftt.
Credulitas, ei sola (ides ratione remota. Ergo succumbit iidei natura, dolensque

VARLE LECTiONES.
** Ms. V., se poenae vinxit, ut vinctos snlveret. ** V. Ms. : Posiquam virgo Dci, solusu,»cae£-
one surjernas. '* Ms. R., dormire. " Ms. fi., niveoque colore. " Ms. /?., sie.
5.(1 ANTICLAUDIANUS - Llli. VI. 552.

Cedit viclrlci. quoij non vult velle coacta. A Cum talis nequeat medicina refellere morbum,
In robur fidei virtiitura luce coruscat Nectatilum valeat morbi superare vigorem ;
Petrus, et ipsius virtus splendcscit in urabra. Coelesti confecta manu, condita saporc
Armatus vitac meritis, et dote sophise Mellifiuo, gustu mellila, suavis odore,

Blandiliis, raiione, minis, virtulibus instat Secrelas redolens species, terrena repcllens
Paulus. et inlroiiura fidei gentilibus offert. Condimenta, novum cceli thymiana piopiitans,
Nec solum signis, verum ratione rebelles Exquisila datur languenli potio, tclum
"Vincit; nec satis estconcesso calle meare, Quae corpus peragit, vitali ctrcuit, intrat

Plus cupit, atque viam gaudet ratione parare. Venas, disquirit nervos, peneiratque medullas.
Illic blanda, niinas, ergaslula, verbera, raortes, Hujus ad adventum Phronesis sibi redditur ad se
JExptignat lidei clypea protectus, et annis Dum redil, et totus menlis secludilur error.
Juslitioe, superatque. suos Laurentius ignes. Hoc s-lupoi' ipse stupet medicinam posse, fugalus
Par pugnce merilis, et iisdem miles in armis Miratur talem mcdicinse cedcre morbu.ro.
Mundum devinccns Vincentins, omoia vietor Sed quamvis oculus mentis respleudeat jntra,
pugnans in movte triumpbat.
Calcat, et in vivos Languescit, lamen exterior, nec (erre rritoreui
Hunc habitum quamvis scripturse pingat honeslas, ^Sustinelempyreum, nec tantum fulgur olympi.
Nulla tamen vestcin lasciviadeprimit, imo Ergo suam sollcrs malrona reeurrit ad arlein,
Taliserat^ qualem matronre postulat ajlas, Et prasigne, decens, rutilans, imitabile ", lersur
Qua; senii metas aliiugit, plena dierur», Grandi diffusum spalio, scriptumque figuris
Canitie respersa capul, seniique pruina, PrsesenlatPhronesi speeulum.quocuneta resultant,
Nec tamen illius faciem matura senectus Quae locus empyrcus in se capit, omnia lucens
Exarat in sulcos, facies discordat ab asvo. Quae niundus coeleslis habel; sed dissona rerum
Qu;e juveniie docet asvuin, contraque loquunlur Paret in liis facies, liic res, hic umbra videtur,

Cani, cum canis sic viiltus gratia certat. Hic spcs vt

, hicspecies, bic lux, ubi iucis imago.
CAPUT 11. Retinet hoc speculum inentem, vistimque sopiiiae
Fitles, hortaiu, Theelogim, accedil Pntdentiam, eatn- Sistit, ne major oculis lux obyiet, illos
que ab exslasi Iiberat. Exslasis describilur. Pru- cum menle fatiget.
Offendens, visumque simul
(lentio? Inngumii datur caetestis potio. Fides offert
Hoc speculum mediator adest, ne copia lucis
Prudentias speculum, in quo omnia cernat, qua> in
coelo sunl, licet nonnisi obscure. Empyreaa radians visus depauperel usum.
RaiC mulier motu proprioprecibusque sororis C Yisus in hoc speculo respirat, lumen amicum
Tacta, movet gressns itlue, ubi Isesa sapore Invenit, et gaudet fulgens in lumine lumen.
Lelbargi, languet Phronesis, moriisque figuran» Cernit in hoc specnlo visu speculante sopjiia,.
Exemplans nioritur vivens, el morlua vivit. Quidquid divinus in se complectitur orbis.
Sed postquam veniens signis dictentibus illam Dum nova quseque videt, miralur ad omnia, gaudet
Agnovit, slupidam, stupuitque jaeentem
viclit Cunctis, et novilas reium nova gaudia
gigmt,
;

Hos casus miserata dolet, mentisque rigorem Ejus cum visu mena delectatur, et omnes
Exuit, in gemilus eruinpens, fracla parumper Exuit erroris nebulas, etgaudia mentem
Majestas animi moilescere cogitur, exit Perfundunt, perit omne sui synloma iloloris

illam
Diiriiies, et soia tenet miseratio mentem. Si qua niinus pleue cognoscit, plenius
Hjecigitur magis accedit, propiusque jacentem Assislens matrona docet, suiipletqucminorem
reclusura.
Visilat, et quterit languoris semina, lentat Intuitum, panditque lateus, aperitque
senatus
Cuncta, locum, lempus, cansas, synlomata morbi
3gi Hie videt angelica: plebis superique
triuinphos
Caute disquirens cujns vestigia landeni
, Militiain, pabnamqufi.simui, dtilcesque
Invenit, et Phrotiesim ietliargi souinia passam Sanctorum, merilum dispar, frncttisque laborura.
Noscit, ulexterius languoris signa fatenlur. Virginis illius meritum miratur, adorat
Inventa radieemali, morbique reperla Parluin, quse peperit non marcescente
pudoris

Malerie, disquirit adhuc qus causa salutis Flore, ncc atiriio. fervente libidinis a-.stu.
pudoiis
380 Languoris causas valcat secludere, peslem Conceptus partusque modun: floremque ;

Perdere, supplantare luem, morbumque fugare. Intaclum stupct admirans, nou ir.venit unde
Ergo minis, precibus, pulsu, clamore, soporcm Sit mater, quse nulla viri coromercia novit.
Expuguare parat, sed talis somnus obamlit. Confugit ad logicae leges ; huic ergo parenlis
Necmirum si soinnus ad hseccoiiiendk ahirc; Juva negat, cui virginitas concedit lionorem
Nonerat iste sopor somni, sed mortis iinago, Virginis, a simili vult supplantare pudorem
Qux vitfe tenebret iucein, vitarnque soporat Vii-gineum matri, qux dispulat essc parcnlcm
matcem nativo jurc refertur.
Plus somno, sed morte minus; roajorque sopove, Pailus, et ad
Morte minor, sed fida tatnen pratfatio tnortis Ista tameu ratio nutat, cum virginc iuatrem

YAIU.E LECTIONES.
" Ms. Utr., mirabile. u Ms. A., res.
5*5 ALANI DE 1NSULIS 541
Invenit, et logicas videlargumenla jacerc. A Luininis occursu speculum, ne debriet illum
Amplius admirans magis hresitat, amplius haerens Ccelestis splendor, oculosque reverberet ignis.
Inquirii. quo jure poli, qua lege beaia Tandem fessa, tremens, admirans virgo dictam
Nala palrem, lerrena Deum, casura manentem, Explet, et seterni suprema palalia regis
Flos cedruui, sidus solem, scintilia caminum lntiat, etexpleti superala mole laboris
Proferat, et mellis desudet pelra liquorem. Laelatur sed cuncta stupet quse nuntius offert
;

Miraturque Doum nostram vestire figurain, In speculo visns, ubi nil morlale, caducum,
Et nostrashabitare casas, flammantis olyrnpi Deiiciens, terrcsire micat; solumque refulget
Reclorem, floremque rosse latilare sub alga, ^Eternum, eoeleste, maneus, immobile, certum.
Et gemma vestire Iutum, vioiamque cicuia Hic vidct ingenitas species, speculatur ideas
Velari, vitamque mori, tenebrescere solem, Ccelesles, hominum formas, primordia rerum,
Qui gummi, quse juncturae, quis r.exus, el unde Causarum causas, rationum semina, leges
Connectant humana Deo, divina caduco Parcarum, fati seriem, menlemque Tonantis :

Consoeient, hominique Deum quis toderet ordo. Cur Deus hos reprobat, illos praedestinat, istum
Singuia dum Phronesis miratur, ei omnia tentat Prseparatad vitam, sua munera subtrahit illi.
Vestigare susc rationis legihus, illam. Cur alios humilis paupertas urget, egenos
CAPUT III. Comprimit, et solis lacrymis saliatur egeslas.
Assistens matrona monet ne somniet iilic Cur aliis prsedives opum pluit alveus omnis
Uumarias leges, mundauaque foedera, cursus Divitias, divesque natat secundus in auro.
Naturse, noslrasque vices, ubi nulla poiestas Cur islos diiat sapientia, nubilat illos
lllius, sed ctmcta silent deereta, pavescunt Sensus inops, animus pauper, mendica voluntas.
Leges, jura (.lupent, ubi regnat sola voiuntas Cur formse species purgata serenat Adonim,
Artificis summi, quse vult a canone nostro Danus abusivam speciem gerit, Hector in arrais
Excipiens, ubi jura favent, et regula cedit Fulgurat, ingenii radio scinliliat Ulysses.
Artitiei, canonque silet dictante magistro. Cur Cicero rlietor, cur Typliis navita, piclor
Non ratio, sed sola fides ibi quseritur, illic Miio, pugil Pollux, rigidus Cato, Naso poeta.
Transcendit causas cceleatis causa niinores Non hsec sola favent Phronesis conspectibus, ullra
Exsuperat leges lex sunima, et feguia legum. Progrediens visus alia novitate videntem
Ergo lidcs ibi si:fliciat, disquirere cesset Demulcet, redituque suo miranda reportat.
Hicralio, sistatque lides ratlonis habeiias. £ Ilic videt irrigui fontis radiare nitorem,

CAPOT IV. Qui praedives aquis rcliquo conspectior amne

Prudentta n\ulo Ralionis iluclu, fidem sequitur.
Fides, thealggidm etium assumit in eomitem. Pru-
dentia comilata /ide €t tlieotogia cmlestia loca
ingrcditur.Speculo armat ocutos. Prccdesiinationis
causas rimatur. Varia Dei inducia perpendil.
Alia ceeli enipyrei mirabilla. consideral.
His monitis fert assensum prudentia.
Doctrinse, sequiturque lidem, totumque superno
Deputat auclori, quod nostram vincere legem
382 Cernit, et ellcepti juris ratione moveri.
His edocta viam maturius arripit, ejus
Informat regina gradum, gressumque sigillat
Incessu proprio : setl ne locus abditus, anceps
Sidera luce domat, pvaecellil, melia sapore;
383 Cnjus deliciis cedit paradisus, odore
IJalsama vincuntur, nardus submittitur illi.
A quo procedens rivus, non iramemor horura
Qiue fons ille gerit, totum sibi fontis honorem
cedit Assumil, fontique pari respondet honore
Ncc tamen irriguum minor affiat gratia fontern.
Eigo fons rivum, rivus cum fonte fiueiitum
Producit, retinens fontis rivique sapoiem.
Cum sint distincli, fons, rivus* fluraen, in unuia
Conveniunt, eademque trium subslantia, siniplex
Esse, sapor simtlis, color unus, splendor in illis

Callis, distorlus iimes, via dissona, gressus Unicus, et vullus horum conformis etidem,
Virginis impediat, comitem sibi destinat illam, D Ad speciem fontis sol vinccns lumine solem.
Qtise Phronesi meritem proscriptarn reddidit, ejus Hic radium fundit, quem sol mundanus adorat,
liestituens usum, cui cessit abusio morbi. Cui ccelum slellaeque favent, et supplicat orbis.
Quam via nuila iatct, nirllus locus abditus illi, Occasum nunquam patitur sol iste, nec ullam
70
Non delivte obest iimes, non semita fallit, Sustinet eclipsim, nec nubis nubila sentil.
His comitata vise Phronesis seeurius inslat, A quo procedens radius splendoris adsequat
Ancipitesque vias transit, loca dissona, calles Luce patrem, loquiturque suo splendore parentem.
Ignotos nec jam posset superare locorum
; Idem soi, species eadem, lux una, cosevus
Anfractus, sed niitanti soror utraque vires Splendor, nequaquam proprio declivis ab ortu.
Suppeditat, firmatque gradum, gressnsque reeidit Sol alius, sed non aliud, sol unus, et unum
Pondus, et extenuans pcenam fastidia tollit. Cum gignente manens, lux luci consona, fulgor
Oblalum phronesi visum defendilab onmi Fulgori, splendorque sui non immemor ignis.

VARI^E LECTIONES.
" M:. A., kunc versum ilalegit : Non durus limes, non devia semita fallit.
545 ANTICLAUDIANUS. — I iB. VI. 546

A Cujus justitiae pietas adjuncta rigorem

De se producit radius cura sole calorem,
Qui mulcens urit, urendo mulcet, et ardens Temperat, et multum discurrere non sinit illam :

Mitigat, incendens demulcet, lemperal urens. Ad confugimus proscriptse, quas fugat orbis,
te

Iste calor siccat vitioruni flumina, sordes Persequilur mundus, homo respuit, improbat om-
Purgat, et a vitio virttitis decoquit aurum. fll'3

Iste calor perimit peccati frigora, fiammas Vivens : sicque tuis, si fas est dicerc ; muitdus

Irse, temporis hiemes, Veiterisque calorero. Legibus excipitur, dum nostri jura nefandis

Sie calor expugnat ignem, sic flamma repelli Actibus expugnat, et sic libi bella miualur.
Flaintnam, sic aesttis seslum, splendorque caminum. Nam tua res agitur, paries dum proximus ardet.

Pullulal inflores mens isto tacta calore, Hos casus natura videt, iapsusque carienlis
Et terram menlis virtutum flore beato Mundi, virtutem vilio succumbere, fraudi
Purpurat istc calor, dum ver cceteste reducit. Fcpdus, amiciiiam pacemque furori.
liti,

CAPUT V. Hos gemit excessus, errores luget, abusus

Prudentia freia comitibus suis, Fide el Tlieologin, Deploral, mundmnque dolet sub nocte jacere.

arccm Dei conscendit, Prosteniii se Deo. A Veo In mullis etiam damnat sua facta re.iius
erigitur, et confonatur. Excusare volens facto meliore, novisque
IIa;c mirala diu Phronesis, multumque retractans Artibus, alque nova medicina lergere morbum.
Singula quse visus praegustat, freta sororum Qualiter ergo malum superet, morbumque rccidal,
Ducatu, summi regis conscendit in arcem, Putrida membra secet, ne pars sincei a trahatur
Qua residet rex ille poli, qui cuncla coercet Occurrat vitio, ne toium diruat orben:

Legibus imperii, qui numine numina cceli Vix cognoscit adhuc, sed tandem freta sorcrum
Constringit, cujus nutu ccelestia nutant. Colloquio, meliore via procedit, in istud
Hsec igitur vicina Deo vix suslinet huj-.is Consilium veniens, ut totis viribus unum
Immorlale jubar, vix majestatis inundans Cudat opus, per quod proprio succurrat hoiwri.
Exspectat lumen, sed eam defeodit a!> isto Quovetcres operum possit pensare ruinas,
Fulgure planities speculi, quam visibus offert Vullhominem fonnare novum, qui sidere form<e
Illa suis, lucem speculo mediante retardans. Etmorum forma reliquos transcendat, etomncs
Tunc virgo genibus flexis et supplice vultu Excessus resecaus regali limite gressum
Submissae vocis modulo gestuque timentis Producat, mediumquc tenens exlrema relinqtut ;

3S4 Supplicat seterno regi, verbumque salutis Ut saltem mundo sidus pnei-jlginet unum,
mixtaque tremunt formidine verba.
Praclibat, Qui jacet orrorum tenebrosa nocle srpuilus :
Sed superum geniior reddens sua jura saluti Ut sic respirct virlus, excuset in isto
Erigit hanc, et slare jubct, inotusque timoris Errores naiura suos, et conferat uui

animum vocemque retardet

Sistere, ne terror Quod muitis confene nequit, merittimque favcris
mentemque regit, partimque retardat
Erigitur, Ft laudum tilulos saltem lucretur in uno.
Virgo metum, stat mens cum corpore, corporis Quse jacet in multis damnata, suumijue decoiem
[seqtiat Amillil, dum sola sui jam restat iroago.
Mens erecta situni ; sic vox submissa resumit Sed nullo firmata manenl concepta tenore,
Vires, erectam mentem sua verba sequuntur. Ni tua conceplis applattdat gralia, coeptum
Exit in has vocts animus, verbisque redundat : Roboret, atquc tuo conlirmet r.umine voium

CAPUT VI.
Natura langueret opus, penilusque jaceret
'6
Denm cum omni Incultum veteris retinens faslidia massse,
altoquilur humililate. Causam leaa- ,

lionn suce exponit. Conquerilur mundum lolum in Ni tua naluras firniaret dexteia faclum,
maligno ponilum esse. Naturm pettt Infirmamque manum regeret,
""" H "" """ conduceret hujus
° *
formaiione hominis novi. Nalune necessitalem n d"".l'
pergil exaggerare. Qual
exagqerare. Qualitates Scribenlis calamuni, lapsu.n suppleret euntis
exponii novi hominis
ouem requirit a Deo. Corporis efligiem sibi deputat, exigit a te

Si noslros gemilus el noslrse tsedia sorlis, Quod superet natura bonum, munusque quod ipse
Mundar.os casus, mundanaque fala, eaducos Solus habes, animamque petit, quse sola supeini
Orlus, instantes obitus, vilseque propinquos Postulat arliiieis sensuin, limamque requirit.
Lapsus, el nostrse pensemus originis oinen; Nostras namquemanus terrestris fabrica tanlum
Quae noslrum tantos faslus invadat, ut ante Exposcit, sed eas animse coeleslis origo
Conspcctum faciemquc Dei prsesumat habcre Ignorat, solique suum tibi " depulat ortum
Colloquium? noctisque lues cum luce loqualur? Ergo tuo nutu numen coelesle caduca
Conveniat regem servus; pauperque polentem ? Visitet, el corpus cceleslis spiritus iuuet,

Factorique suo moveat factura querelain ? In lerra positus, in coelo menlc beata
Sed quia te fontem pietatis novimus, a quo Vivat, et in lerris peregrinet corpore solo,
Livoris slimulum bonitas iniiala relegat Virlutum dives opibus, fecnndus amore
VARI/E LECTIONES.
" Ms. A., congestura. " Ms. V., sic.
 ALANl DE INSULIS 54*
51?
Ccelesti, carnisqne domet ratione lyrannum : A Exilii, meiiora dabo medicamina miinilo.

Teque tuum fateatur opus, quis fecerit auetor Munere divino, donis coelestibus auctus

Praedicet, artificemque suum factura loquatur. Spiritus a ccelo terris demissus in orbe

Sic ad nos divinus homo descendat, ut ipsis Terreno peregrinus erit, carnisque reccplus
Virtutum aliorum moribus instet.
titulis Hospitio Itileum tegmen novus hospes babebit.

Te saltem moveant naturse damna, pudnris Hoc superesl ul vestra manus concedat honcsluin
Exsilium, jaetura boni, dejectio morum, Huic animse thalamum, regi respondcat au!a
Error honestatis, fidei proscriptio, kgum Ne novus hospilii contagia sentiat hospes;
Contemptus, nostrseque preoes si pondera rerum:
Ne nucleum Isedal leslse putredo, saporem
Vel momenta sunius, noli confundere dudura Corrupti vasis sibi res conlenta maritet.

Confusas; fuimusetnos quandoquebeai.se. CAPUT VIII.

Si te nulla movent rerum discrimina, salten Prudeniia Deo gratias agit. Deus promissum implet.
moveat tua gratia, suscipe vota iVot/s prmparal ideam animm creandm. Deus aui-
Te gratis
mam creatam Prudentim commendat. Aninia uti-
Quse damus, et precibus devotis pondera dona.
guento pei [undilur contra peccata. Prudenlim voti
Si nos a patris proscriptas sedibus oinni cotnpos reverlitur , cui occurrit Ralio. Nutura
Deslituis volo, desertse vincimtir, omne B miratur perfectiones animm recenier creaite, et a
Prudenlia bibi oblala.
Perdimus ofljcium, nostrasque relinquimus artes.
His precibus donat assensus arbiter aulse His hilarata magis propriumque oblita laborem
Ccelestis, menlemque foras vox provocat ista : Virgo, nec ulterius pondus conquesta viarum
Persolvit grates, et coeli numcn adorat.
3§g CAPUT Vil.
Ipse Deus rem prosequitur, producit in aclum
Deus consolalur Prudenliam, Petilioni ejus assensum
prmbcl. Misericordia supereminet judicio. Anima 3S7 Quod noym
pepigit : vocat ergo 7S quse pra>
promillitur nova, virtutibus omnikus decoraia. [paret illi

Virgo parens rerum, superum germana, mihique Numinis exemplar, humanse mentis ideam.
Filia, ecelesiis orlu, tamen incola terrae, Ad cujus formam fonnelur spiritus, omni
In terris quse sola sapis divina, meseque Manere virlutum dives, qui nube caducse
Exemplum deitatis babes, fastidio mundi Carnis obumbralus veletur corporis uinbra.
Quse vdesas, flelusque tiio solamine tergis ; Tunc noys ad regis prseceplum singula rerura
Nou tua degenerat a summa mente voiuntas: Vestigans exempla noyam perquuit ideam.
Kam pairis ad votum suspirat nata, parentem Inter tot speeies specicm yix invenit illam

In voto sequilur palri non dissona proles. Quam petit; offertur tandem quaesita peteiili.

Hoc milii jampridem ratio dictavit, ut uno In cujus speculo locat omnis gralia sedera

Munere respicerem lerras, mundumque bearein Forma Joseph, sensus Judith, patienti justi

Ntimine coelestis hominis, qui soius haberet Job, Zelus Phinees, Mosique roodeslia , Jacob
Tot virtulis opes, tot munera digna favorei, Abrabamque lides, pielasque Tobias.
Simplicitas,

Tot dotes animse quo saitem mundtis aberrans Hanc formam noys ipsaDco praesentat, tit ejus
Floreret, vitiis aiiorum mareidus. iruo Formet ad exemplar animam tunc ille sigillum :

Jam defloratus iii flore resurgeret uno. Sumit, ad ipsius formse vestigia formara
Si lerrse yitium, scelus orbis, erimina inundi Dans animai vullum qualein deposcit idea ,

Ad meritum pensans vellem persolvere poenas, Imprimit exemplo, totas usurpat irnago
Aul iteruin terras velarera fluctibus, undis Exemplai is opes, loquiturque ligura sigillum

Vcstirem moiues iterum, totumque periret Adsunt factori Parcae, cuinulantque decorem
Diluvio genur. Iiumanum, nec fluclibus ullum Facturas, non invidise livore retraelaj

Exciperet vitai meritum, nec viverei alter A donis animse, sed molta dole salutant
Deucalibn, alterque Noe conduceret arcam D Ortam, lelici claudcntes omine fatum.
Sed polius mundus, qui criniine vivit in uno, His donis dilaus facturamfactor, eamdern

Ad meritum pcena morerelur in una:

vitie Commcndat phronesi; movet hanc, et prarcipil ad-
Aut terrse delicta novus consumeret ignis, [dens
Involvens homines una sub clade, nec uilum Praeceptis monitisque minas, ne lanla remisse

Exeiperet tantsc generalis reguia cladis : Conscrvet cominissa sibi, sed caulius illam
Aut scclerum pesles alia sub peste perirenl. Conducat, meliore via moderala meaium
Sed quia jusiiiise vincit miseratio normam Ne vel Saturni glaciali frigore tacta

Judiciisqtie ,8 rigor cedit pietate remissus; Sential algorem niroiuni, vel Martis in sestu

Non pmnas aequabo raalis non pra-.mia culpis, Torreal, aut dulci pruritu Isesa Dioncs
Nori ferro purgabo luem, non vulnere morbum : Langueat, aut lunse fluilel lorrentibus acta.

Sed victus dulcore precuia, vcslrique miserlus Tunc noys unguenli specie, quse funditus ouiitcrn

VARIiE LECTIOKES.
H Ms. f. ^ndiciique. " Noys, id est, iniellcctus.
 519 ANTICLATJD! ANUfi. — LIB. Vn. 550
Aeris insullum sislat, mOrbique proccllam , A Dccipit illa srniem, gressum secludil, et illi

Frigus avaritiae, fedeque libidinis sestum : Se procul absentat fugiens , callemquc remolum
Invidiae sedel stimulum, contemperet iram, lnlrat.ut illius que eipugnare furorem,
Perfundens animam ccelesti rore perungit. 388 Saturniqiie lameu sensisset spiritus irani,
Ergo potens voli ccelo derniltitur alto Ni liquor unguenti circa •" pugnasset, et illum
Virgo, gradura properat, illucque revertitur unde Vincens fervorem superasset ccelicus imber
Vencrat; in ccelum stellis radianlibus ardens Sic Veneris pestes,sic Martis decipit sestus,
Pervcnit, occurrit ratio, votoque potitam Lunaremque globurn quse tandem singula vinccns
:

Laudat. et auctoris niiratur dona superoi. Immensum consummat 8l iter, votisque sororucj
Tunc coniites, quarum ductu prudentia siirsum Exspectata diu prudentia redclif.iir •
oflert
Evasit, reddens grates, solvensque salutem, Naturse cceleste datum ; miraiur in illo
Deserit, ad currum rursus, solitumque recurrens Artilicis nati'ra manum, manusque beatum
Aurigam veteremque viam gavisa resumit. Laudat, et in dono lauuaiur gralia danlis.
Tunc ioca pertransil Saturno proxima; caute

389LIBER SEPTIMUS.

CAPUT PRIMUM. B Ex bis materiem ductam natura monelal

In speciem, vultus huroani corporis aptans
Prurfenlice revertcnti aDeo occurrunt virlules. Nalura
ex elementis nobile corpus formal. Corpotis fur- Materise, cujus miratur terra decotetn,
tnati pulchriiiido. Parque suum stupet in terns decor ipse dccoruta.
Occurnt Phronesi virtutum turba suoqaft ,
Omnes divitias fonntediffiindit in iilo

Penuet in amplexu, colium ligat, oscula praebct Naturse prjelarga manus, post munera paupcr
Fehcem iaudat reditum, cum grata tabori Penofuit nalm-a paiens, qu* dona deccris
Rcd-.ialur merces, felici fine laborem Forrnse thcsauros vuliu deponit in uno.

Concludens, nec jam risus ct gaudia vendat Spirat in hac forina Narcissus, et alter Adonis
ei
Spem limor offendens, cum res sperata timorem Spirat in hac specie, qtise. sit Venus altera rurstim
Forbeat , ct iongo succedant gatidia voto. 33D Ccrneiet, in soHtutn decurreret iila fuiorem.
Ergo solierll studio natuia requiiit Iloc simul in signurn speciei donaque formx
Materiom summam, de qua prsesigne figuret Cedtt, quod nulla corpus piiiguedine surgit,
Hospiiiuni, carnisque domum quam ,
spititns intret Sed inagis in macicm tcndit sic oninia juslc :

Gi£lcs!.is, radietque suo domus hospitedigna. Possidet, in nnllo decor ejus claudicat, imo :

Excipit a terra quidquid purgatius in se ^ Nil majus conferre potest natura vel ultra.
Terra tenei, quidquid puri sibi vindicat hitmor. Ifec igitur spccies taiitum praetendit honorent,
Quidve magis purum purus sibi destinat aer, Ut sese possit tute committere laudi
Vci defsecatuin retinct sibi purior iguis. luvidicc, iattdentque suo merealur ab hosle.
Dividit a tolo, divisaque rursus in unum CAPUT II.

Colligit in summam comraiseens , dumque futuram Concordia fwderat animam corpori. Arithmelica ei
Sic prselibal opus, humarii corporis-aptat Mnsica cooperamur conjuncnorti ahimw et cor-
poris.
Materiflni, signans operis vexilla futuri.
Ergo niateriam ciiolerse vis ignca donat, Postquam maleriam naturae dextra beavit,
Qua: quamvis soleat lotam turbare quietcm Vultibus huntanis animam concordia carni
Corpoiis, el bcllum plusquam civile movcre; Fcederat, etstabili connectit dissona nexu,
llic pacala jacet, nullos motnra tumultus. Junctura tenui, gumphis sublilibus aptal,
Maieriam purus tiaducit a'r> aeiesangtiis, Composito simplex, hebeli subtile, ligalqne

ISec jam luxuriai. propiio torrenle superbus; FceJere complacito, carni divina maritat.
Sod paccni servat reiiquis iiumoribus iiumor n Sic nocti luccm connectit, el xlhera lerrae :

Sanguineus, nuliasque movet cum fratribus iras. Sic diversa tenent pacem, sic dissona lilem
lllis inferior infra deourrit aquosus Dcponunt propriam, nec jam caro bella minatur,
flumo!', et in niorbos j.im deelinare recusal; Spiritui cedens, scd non sine murnmre multo.
Quanivis gerinun;» soleal putredinis essft Ncc jain corponam vcslem fastidit aMiorrens
Proximus, el vaiias laiiguoris gignere pesles Spiritus, hospilio tali loelatur et umbra
Hic tex bumorum faeeeru dcponit, et onmes Ut mclius concludai opus toncordia, virpo
lugenitos mores melius nioraia recidit. Qinc nobis mnneri doctrinam sponJijt, et ilb

VARIiE LECTiONES.
Ms. y., conira. Ms. ,{., superavit. ** Ms. V„ quam si Vcr.us.
551 ALANUS DE INSULIS. S53
8
Quse monstral vocum neias et vincla sonorum, A Verbaque mentitur ', libratque silentia, gestus

Assistunl operi coepto, firmantque duorum Ponderat, appendit habitus, sensusque refrenat.

Connubium, nuntei isque ligant, et foedere certo Admonet instanter, ut nil agat una sc pudeiiduifi,
Nectuut, ut carni nubat subslaniia cceli. Unde pudor frontem signet, mentemque realus
Ergo novus formatur hoino, miralur in iilo Torqueal, aut famae titulos infamia laedat.

Se lantum potuisse potens natura. slupensque Demonstrat quas verba, quibus vcl quando la-

Vix opus esse suum credil quod fecerat ipsa [cenda,

Accumulat dotes praditas copia pleno Quaeve loqui deceat, ne vei dicenda taccndo
Perfundens corr.u naturoe munera, nullam Strangulet, aut nimio iargus setwone taeenda

Mcnsurae nielam reiineps in mur.ere lanlo. Evomat, atque serain ditfuso subJ,rahat ori.
Et cornu quod nulla prius munuscula, nullum gestum capitis, faciemque venusle
Describit

Exbausit munus, tutum diflunditur, in quo Suscitat ad rccti libram, ne froiue supina

Se probat, et quaniuin possil mclitur in illo, Ad superos tendens videatur spernere nostros
Accedit iavor in dotem, ne lanta priorum Mortales, nostram, dedignans visere terram;
Jlunera perii itae pt-rdant praeconia laitdis. Vel nimis in terram facicm demissus, ineriem
B Desertumque noiet animum moderatius ergo
llis favet ergo favor, donans ul r/ona placerc :

Possint, et celeri perflat lot munera fama : Erigitur; nec eiiim surgil vel decidit ultra

Quae quamvis soleat verum corrumpere falso; Mensuram signans mentem conslanlia vultus.
Hic iiescit nisi vera loqui, moresque vetustos Scurrilos pioliibet gestus, nimiumque severos
Exuit, et de se retinet sibi nomina fama.». Abdicat incessus, ne vei lascivia sr.urram
Non ibi laus sinc re, nec res sine laudc, suamque Praedicet, aut fastus nimius rigor exprimat ucum.
Curat ab bypocrisi laudem res digna favore. Et ne degeneres scurrili more lacertos
tSuncra laitiliae largilur grata juventus. 3S2 Exerat, et turpi vexet sua brachia gestu;
El quamvis hujus soleat iascivia semper Aut faslurn signans ulnas exemplet in arcuin ;

Esse cosnes, deponit eam, moresqiie severos Admonet ilia virum vel ne delibet cundo ;

Induit, atque senis imitatur moribus aevum. Articuiisque pedum terram, vix terrea tangens,

391 !n senium transit morum giavitate juvenlas, Ejus legiiimo forrnat vestigia gressu.
Sic aetate viret juvenis, quod mente senescit Ne cultu nimio erhiis lascivus adacquet
vElatem superat sensus, primordia floris Femineos luxus, sexusque recidat bonorem :

Anticipat fructus, ct rivum prsevenit amnis. r Aut nimis incomptus jaceat, squalore profundo
^Evo concludit animus, dum dispare rilu Degener, et juvenem proprii neglectus honoris
Pdgnant hsec juvenem loquitur, probat
: ille se- Philosophum nimis esse probet. lenet intcr u-
[nectam. [trumque
Bisus aJcst; non ille tamen qtiem saepe maiigna modum, proprioque locat de more capilios.
Ilia

Gignit aborlivum derisio, livor ab inius Non habitum cuUus nimii splendore serenat,
Parturil, aut cxtra falsi describit amoris Nec squaiore premit , mediocriter omnia pensat.
Forma, vel inslabili cerebro lascivia pingil Non vitanda foris oculus venatur, et auris
Sed multum gravitalis habens, vutiumquemodesie Mellifluae vocis dulci seducta canore
8S
Inscribens , nullo deformans ora cachinno. Seducit mentem, deceptaque naris odore
Talis erat risus nullo corruplus abusu, Defluit in luxus, visum castigat et aurem,
Qualem causa, locus, tempus, pcrsona requirit. Frenal odoraturo : vel ne dulcore saporis
llis pudor accedit, longe fomenta relegans Desipiens gustus meniem nimium sapiendo
Luxuriae, Veneris declinans dulce venenum, Decipiat, sensum gustus contemperat usum ,

Inceslamque sitim redeuntem grata pudoris • Tactus componit, ue devius errel, et intus
84
Exstinguil saties , fluctusque libidinis a se P Menlem soliicitet, Veneris prasludia quaerens
Depellit, vincitque, fuga, non Marte Dionem. Exierius, noslraeque ferens vexiila Diones.

CAPUT III.
CAPUT IV.
Uaiionis dona.
Pwdicitiw -tt mode&tim dontu
Non minor in donis ratio succedit, et onine
Hippolytus redit 111 vitam, redit alter m orbem Diffundit munus nunc primo prodiga donis ",
Elias, veiereinque Joseph novtis alter adaequat Jampridem quse paica fuit, jara jiarcere dono
Forma pudiciliae, cuslosque modestia, dotes Desinit, ipsa lamen redeunt cum foenore dona.
Apponit proprias, et donum caetera vincens Illa monet juveuera monilu seniorc, senisque

Dona, nec dando mensuram deseril, imo

in Largilur mores juveni ; docet ergo, repente
Singula describit cerli moderamine fhiis. Ne quid agat , subilumve nihil praesumat, at omne
Totum compouil liominem, eontemperat actus, Factum prjeveniat animo, deliberet anle

VARLE LECTIONES.
B tK
Ms., Ant. habel vullu que modeste subridens.
* Ms., A., macies. '• Ms., V., nietilur.
85
Ms.,V„ unde. •' Ms.. A., propriis prodiga donis.
 555 ANTICLAUDIANUS. — LIB. VII 5S1
Quam faciat, primumque suos examinet actus A Suspectum, vitseque modus, rerumque facuttas,
Dividat a fatso verum, sceernat bonestum Prredictis succedit honor, praedicla colorans
A turpi, vitium fugiens sectator honesti Luce sua, nnllamque sinit ssntire Iituram
Promittal raro, det crebrius, imo pelentem Dedecoris, sed cuncia suo perlustrat honore
Munere praeveniat, nesit res empta rogatu. Muneris, et proprio cultu decus omnia vestit.
Si quid promittit, promissum munus adaiqiict, Non minus irradians aliarum facta sororum,
Vel superet, ne re major spes gaudia vincat. Quam rosa cognatos ilores, quam Lucifer igncs
Promissum comiletur opus , ne tarda sequantur Sidereos, lapidumque juhar carbuncuhis augel
Munera, ne doni mcrito dantisque favori Assistens Phronesis pluit omnia dicta ss Sophiae,
Delrahat, et donum minuat ditatio danlis. Non illas Iargitur opes, quae sa?pe potentum
Non fluat in motus varios, sed firmiier uni Excaecant animos, et majeslalis honorem
Snsistat incns tixa bouo, ne singula teutans minuunt Ieges, el jura retardant;
inciinaiil,

Nil teneal, nec sic animus discurrat ubiquc, Sed potius donat thesaurum mentis, et omnes
Quod nusquam. Pso planta recens translata fre- Divilias anirni : quas qui semel accipit, ultra

[quenter Non eget, imo semet ditatus semper abui.dat.

15 Quaruiu reetus amor, possessio nobilis, usus
Areat, aut varii lenlans medicaminis usum
Utilis, ulilior largitio, fructus abundans.
Invaleat morbus ; ite mens sic oninibus adsit,
Ut nulli; sic cuncla probet, ut singula perdat. Haec est gaza poli, creli thesaurus, inundans
Gratia, quae docios dilat, quae prodiga largos
393 Nec petat impelii populari laude, nec ip-
[sam Vult possessores, el. dedignalur avaros.
Respuat oblalam, nisi sit veiatacolore 394 Clavisa perit , ditTusa redit ; nisi puolica (iat,

Hypocrisis, verbo quasrens emungeie lucrum. Labitur, et mnltas vires acquirit eundo.
Nam nimis ausleium redolet, qui despieit om- Non islas depascit opes rubigo, ncc ignis
[ncm Devorat, aut furis minuit subreptio, mergit
Famam mollesciique nimis qui singula fam#e Naiifragitim, lbli.it prsedo, depauperat bostis.
;

Blandimenta pctit, populari deditus aurae. Nec soium phronesis confert sua dicta *', sed ui-
Non animo facili, non aure bibenle favorem [tra
Audiat hypocritas Iauries, mcndacia famue, Proccdit, jubet ancillas '•
exponere quidquiri
Palponis phaleias, quss verba sophistica pingit, Possunt, et quodam cenamine fundere dona.
Et dulci laiidum sonitu cilharizat in aure q Grammalicx doetiina prior praeccpta Sophire
Divitis, el veiuiit laudes ad pondera doni. Complel, et juvenem descendit tota, nec in se
in

imo magis crescens grandescit inillo.

Fit minor,
CAPLT V.
Omne quod ipsius decernit regub, canon
Honcstalis dona.
Pracipit, et dictat arlis censura magistra:,
Posl rationis opes et lanturn munis, Honeslas In dotem juvenis confert, ne verba monerct
Tbesaurum leserat proprium, juvenemque sua- Citra grammaticam; ne verbo b3rbarus crret,
[rum Barbaries quam milla notat, sic ergo toqucndl
Cuslodem decernit opum, deponit in illo Recte, scribendique viam sectatur, et artem
Quidquid liabet, jus omne sui transfundit in il- Assequitur, damnat vitinm, toleratquc figuram :

[lum. Peifundensque virum Pegasei nectare fonlis,

Infames vitare monet, ne fama laboret, Turba poeiarum, docet illum verba ligare
Ne vicina bonos laedanl contagia mores. Melris. ei iluici carmeu depingere rhyibmo.
Ut vitium fugiat, naturam diligat, illud
CAPUT VI.
Quod faeinus peperit damnans, quod prava vo-
j) Logicm virtus. Riieluriccc, ariihmeticm, musi,<v, uro-
[luntas
tnelriw, aslrologiie, tlieologiw, pietalis dona.
Edidit; ampleclens quidquid natura creavil.
Non homines, sed monstra cavens, et crimina vi- Succedit Logicae virtus argula, nec alget
[lans : Munere Pygmaeo; verum coniendit in ilio
Sic instans vitio, quod rerum parcat lionori : Spargere divitias, etdandi laxat habenam.
In commune bonus, ne Inx abscondila parce Hsec docet argutum Martem rationis inire,
Luceat, et fiuctus det virius clausa minores :
Adversae parli concludere, frangere vircs
Interius sibimet ut pauci vivat, ct exlra Opposilas, partemque suam ratione lucri
Ul plures, intus sibi vivens, pluribus fxlra. Vesligare fugam veri, falsumque fugare,
Ut mundo natum se credat, ut omnibns oninis SchismaiicQS iogice, falsoque rctundere fraires,
Paieat, et sapiens sese cognoscat in illo. Et pseudologieos et denudare soptiistas.
Ne loca denigrent faniam, nc tcmpora rcddant Adsunt rhetoricae cultus (loresque colorura,

VABI/E LRCTIONES.
B9 99
"jtfs. V.. dona. do Ancillx, clisapliiuv -,unl huinaniores, ceu artes libcralet.

PiTnoi.. CCX-, 18
 555 ALANI DE INSULIS 55S
Verba quibus slellaia nitent, et sermo decorem A Fastidire solum, coelum conscendere mente,
Induil, et mulla splendescit clausu!a luce. Corporis insultus frenare, refellere luxus
Has sermonis opes cullus et sidera verbi Carnis, etiliicitos rationi subdere motus.
Copia Rhetoricae jactat, juvenisque loquelara Succedens Pietas se tolr.m donat, et oflerl
Pingit, et in vario prsesignit verba colore. ln munus, tantumque viro committit, ut ipsa
£uccinete docet illa loqui, sensusque profundos CredaturPietas, tantse pietatis alumnus.
Sub sermone brevi concludere, claudere multa Hsec docet ut maculas animi compianet, et omnes
Sub paucis, nec diffuso sermone vagari Deponat nubes odii, mens cerea fiat.

Dt breve sit vevbum, dives sentetuia, sermo Si respersa scmel fuerit pietatis olivo,
Facundas, multi feeundus pondere sensus. Sic tamen, ut nunquam firmse constantia menti»
Vel si forle fiuat sermo sub fiumine verbi, Deviet a recto, ne si pietate remissus
Flurninet uberior sententia, copia fructus Molleseal juvenis, magnos eflfcminet actus
Excuset folii silvam, paleasque vagamcs SS6 Mollities, perdatque viri mens fracla vigo-
Ubertas granis redimat, sensusque loquelam. [rera.

Donal opes ars illa suas quse semina rerum, Hsec docet ut n.:;eri Ia«rymas, incommcda, ca-
Foedera, complexus, causas, et vincula, eertis B [sus,
Legibus inquirit, nuuieros vestigat, et onines Judicet esse snos, nec se putet esse beatum,

305 Disculit effactus, quibus oninia iixa tenen- Dum'superesse videt in multis unde dolendurn.
[tur Defendat viduas, miseros soletur, egenos
Sub vicibus constricta suis, siumerisque Iiganfcur Sustentet, pascat inopcs, foveatque pupillos.
Cuncta simul, pacemque tenent cessante tumultu. CAPUT VII.
Ergo viro sua denudat secreta Minerva, Fidei dona.
Hssredem facit esse suum, juvenique revelat Anneclit sua dona Fides, in munere mulfo
Scibile quidquid habet, quidquid sua copia fundit, Se probat esseFidem, necse sibi subtrahit, imo
Quae ratio numeris, quae virtus, quaeve potestas Monstrat, et in dono se disputat esse fldelem.
numeris quae lanta potentia regnet,
Insit, et in Illa docet vitare dolos, contemnere fraudes,
Ut numeri nodo stabilis liget omnia nexus. Foedus arnicitise, fidei vim, pignus amoris,
Musica divitias aperit, sua munera multo Illsesa servare fide, nec nomine falso
Plena favore viro coneedit, adoptat eumdem M ;
Pseudo vel hypocritam simulare latenter amicun).
Omne suum velut hseredi delegat eidem. q Prseterea monet illa virum, ne quaerat amicos
Qu« vox displiceal voci, quse consonet illi Fortunse comites, curn qua mutentur el adsint,
Monstrat, amicitias vocum, rixasque sonorum Vel fugiant, casusqtte vices et fata sequantur ;

Edocet, et qucevox turbet, quae debriet aurem. Qui cum lortunae fugitivo vere recedant,
Explicilas in dona manus ars illa relaxat, Adversi casus hiemes et nubila vilent.
Quse terrae spatium, traclus niaris, aeris altos Hsee juvenem docet , ut nunquam mercelnr ami->
Discursus, eoeii fmes metitur, et omne [cum
Corpus sub certo descrihit iine, nec altum Munere, nec doni merilo venetur amorem.
Impedit, immensum tardat , retrahitque profun- Nam pretioqusesitus amor cum munerecedit,
[dum. Et quanlum durat largiiio, dnrai amicus.
virum docel in spatio concludere terram,
Illa Prostat lalis amor, mensuram muneris implens.
Aera metiri, mare sistere, claudere coelum Non ibi vera fides, ubi munus donat amurem.
Finibus, et leretem mundi describere formam. Non donum largitur amor, dum pondus amoris
A.-troriiin doctrina suum componit in illo Ponderatipsa dati merces, etcopia doni.
Ilospiliura, quo nulla magis sibi complacet aula. Sed precis et pretii venali Iege relicta,
llla docet quis molus agit coelestia, slellas " Quserat quem vero sic complectatur amore,
Excitat, aut cceli quis spiritus incilat orbem. Illaesaque fide, quod amor lucretur atnorem
IIoc doni tilulo mundi Sapientia ditat Allerius, referalque novos novus alter amores
Prxsignitque virum ; sed eum divinius afflans Siique retaliva dileclio, mutuus adsit
Ars divina poli, veri schola, nescia falsi Nexus amiciiix, quam nec Forluna novercans
Ars quae sola fide gaudct subnixa, ncc arte Solvjt, nec casus agitet, nec gloria frangat.
Nititur, humanse fugiens rationis asylum : Quserat cui possit se lotum credere, velle
Gratius arrisit, animara cura coelicus ignis Declarare suum, totamque expouere mentcm.
In superis " retineret adhuc, splendorque serenus Cui sua committat anirai secreta latentis
Adspiraret ei, nec nostras aetheris imi Ut sibi, conservct thcsaurum menlis in i>Io.
Pressuras palcretur adhuc, nec taedia mundi. Nil sibi secretum quod non develet H eidem,
Illa docel cceleste sequi, vitare caducum, Ut suus in tali signo mensuret amicus
Vivere lege poli, sursum suspendere mentem, Pondus amicitiae, quani lance rependat eadertl.

\ARIiE LECIIONES.
" Ms. A., adaptat eidern. Ms. A., in lerris. 93
Ms. A., revclct. Ms. R., divulget.
557 ANTICLAUDIANUS. - LIB. VII. 538
Subsequilur virlus, quse gaudel ftiDdere dona, A Desinitesse gigas, et.nana myrica gigantem
Spargere divitias, el opum diffundere massam. Induit : alterius sic accipit " altera formam.
Quae census nutrjre vetat ve! pascorenummos, Marcescitlaurus,'myrtus parit, aret oliva,
Nec sinit ignavam secum pigrescere ** gazam : Fit fecunda salix, slerilis pyrus, orphana fructu

Nec bursam satiat nummis, sed cogit eamdcm Poraus, et in parlu contendit vitibus ulmus.

Ad vomitum, si quid ccnsus absorbtiit unquam. 398Hicjaeulis armsia suis spincia miuanlur
Olim parca viris nunc ufii prodiga, sese Vulnus, et insultans manibus nocet hispida taxus.
Transceudit, viresque suas excedit in uno. Hic raro philomela canil, citharizat aJauda :
Ilsec doeet utmcntem dono suspendal ab omni, Crebrius hic miseros eventus bubo propbetat,
397 Excutiatque manum, ncc opum succumbat Nuntius adversi casits, et prseco doloris.

[amori, Hic duo decurrunt fluvii, quos dividit ortus

Divilias animo calcans et mente triumplians. Dissimilis, dispar vultus, diversa coloris
Sie conculccl opes, ne conculcetur ab illis. Forma, sapor varius, distans substantia fontis.
Ne manus ad donum currat, nexuque tenaci Prsedulces habet alier aquas, mellitaque donaus
Viscus avariti» munus constringat adeptum ;
Pocula, mclle suo multos seducit, et haustse
Neve relalivam mercedera muneraquserant,
B Plus sitiuntur aquse potantes debriat, imo
;

Nic lucrum sitiat, nec prsemia nuinus adoret :

Dura satiat, paril unda sitim, potusque sitilitr
Sed sine spe reditus fundanlur munera sparsim ", Amnis, et innumeros hydropicat ille bibenles.
Solaque nobilitas et simplex gratia mentis Murmure lascivit lenui, dulciquc susurro
lnforraet munus, et doni condiat usum. Murmurat, et placida rupem prseterfuit unda.
CAPUT VIII. Amnis in ingressu multi sistuntur, et ullra
yobililas filia Fortunm. Non patet accessus, qui dulces fluminis undas
Post alias sua dona libens et lseta dedjsset Vix langunt, libanlque parum, tantoque sapoie
Filia Forlunse, casus cognata propinqui Tacti, plus cupiunt, immergi plenius undis
,

Nobililas, si quid proprium cessisset in ejus Optant, el tolos perfundi fluclibus artus.
Sortetn, quod posset Naturse lege tueri. Procedunt alii, quos allogurgite mersoi
Sed quia nulla potest nisi quce Forluna ministrat, Plenior aranis habet, et provehit altior uoda.
Nil sine consilio Fortunse periicit, imo Quos tamen imbutos lanta dulcedine iluclus
Malris adiredomum disponil (ilia, gressura Ad ripam levis unda refei-t, lerrseque remiitit.
Aggredilur, superatque viae dispendia cursu. C CAPUT IX.
Esl rupes maris in medio, quam verberat sequor Adversitaiis fluvius,
Assidue, cum qua corrixans litigal unda; Prsecipiti lapsu fluctus diiabitur alter,

Quse variis agilala modis, peretissaque molu Sulphureis tenebrosus aquis, absynlhia gignit
Continuo, nunc lola lalens sepelitur in undis, Unda sapore suo reddit fervore caminum :

Nunc cxuta mari, superas respirat in auras :

Sicque color visum, gustura sapor, impetus au-
Quse nullam relinet formam, quam singula mu- [rem
[tant Turbat, et insipidttm fastidit naris odorem.
In varias momenta vices, quse sidera florum Non has crispat aquas Zephyrus, sed funditus illas
Jactat, et in mulio lsetalur gramine rttpes, Evertens Boreas in montes erigit, undis
Dum leni Zephyrus inspirat singnla flatu. Indicens bellum, cognalaque prselia miscens.
Sed cito dellorat flores, et gramina scevus Fluminis in ripa lacrymarum flumina multos
Deperdit Boreas : ubi dum flos incipit esse, Demergunt, qui demcrgi lorrcnlis abysso
Desinit s6
, et florum " momento sistitttr setas. Amne furente timent, etiluctus fcrre tumultuni.
Sicque furens Aquilo prscdalur singula, flores Mulius in hunc amnem populus descendit, et altis
Frigoris ense melit, et pristina gaudia delet. ConseBelitur aquis, tumidoque impeliitur arane.
Hic nemus ambiguum, diversaque nascitur arhor. Absorbet nunc ttnda viros, nunc evomit islos ;

lsta manet sterilis, hsec fructum parturit; illa Fluctihus immergil, hos respirare parumper
Fronde nova gaudet, hscc frondibus orphana plo- Permittit : sed quain plurcs sic sorbet abyssus,
rat. Quod revocare gradura, superasque evadere ad au-
Una viret, plures arescunt, unaque floret, [ras
Efflorent alise ; qusedam consurgit in altum, Nonlicet, ct reditus vestigia nulla tM supersuni.
Deniittuniur humi reliquse; duni pullulat una, Hic fluvius variis currens aniractibus intral
Marcescunl alise'. Varius sic allerat illas Torrenlem prsedulcis aquse, cogilque flucnlum
Casus, et in varias" alternat molibus omnes. Degenerare. luemqup suam pariitur eidcm.
Mulla antiphrasim geril illic alea casus, Nubilus obtenebral darum, fermentaf amarus
Pyjrmea brevilale sedens, demissaque ceclrus Prsedulcem, lepidum calidus, foto.sus odorum.
VARLE LECTIONES.
" Ms. V., lorpcsccre. » /4.,passim.
tfs. •• Ms. V., expllcit. Ms. R., formse. ''
Ms. V.,
variis. '" Ms. /., induit. "" Ms. A., reirorsum.
558 ALANI DE INSULIS 560

LIBER OCTAVUS.

CAPUT PRlMtJM. A Nunc meliore toga splendet, nunc paupcre culiu

Forluna dcmm deseribitur. Fortuna mtsuuam Plebescens Fortussa jacet, nunc orphana veste
itabitis. Proslat, et antiquos lugere videtur honores.

Rupis in abruplo sitspens», minansque ruinam, Prsccipitem roovet illa rotam, motusque laborem
s
Fortuna? domus in praeceps descendit, et omfiem Nulla quies claudit, nec sistunt olia
motum.
Ventorum patitur rabiem, ccelique proeellas Nam cum ssepe mauuni deiliam labor ille fati-

Suslinet, et rafo Zephyri mansueta serenat

Aura domum, fletusqne Noii Boreacque rigorem L«va manus succedit ei, fessseque sorori
Parcius abstergit lenis clemcntia flatus. Succurrit, motumque rotse Velocius urget.

Pars monte tumet, pars altera vallis in imo

in Cujus lurbo rapax, raptus celer, impetus anceps,
Suhsidet, etcasum tanquam lapsura minatur. Involvens homines, a lapsus turbine nullum

Fulgurat argento, gemmis sciniillat, et auro E.vcipit, et cunelos fati ludibria ferre

Resplendet pars una domus, pars altcra vitt Cogit, et in varios bomines descendere castis.

Materie dcjecta jacet ;

pars ista superbit Hos premit, hos relevaf ; hos dejicit, erigit illos.

Culmine sublimi, pars illa fatiscit hiatu. Summa rot» dum Crnesus habet, lenet infima Co-
Hic est Fortunee sua niansio, si tamcn usquam [d''us,

Res manet instabilis, residet vaga, mobilis hjeret Julius ascendit, descendit Magnus, et infra

Cujns tola quies lapsus, constanlia motus, Sylla jacet, surgit Marius ; scd eardine verso
tfolvere, slare, situs decurrere, seandere casus : Sylla redit, Marius premitur : sic cuncta vicissim
Cui modus et ratio rationis egere, lidesque Turbo rapit, variatque vices forluna volunlas.

Non servare fidem.pietas pietate carere. CAPUT II.

Ha;c est inconsfans, incerta, volubilis, aneeps, Nobililas dvmum Fortuna:, matris sum , accedil.
qu«edum Fortuna Nobitilas dotnum Naturce adeuni. No-
et
Errans, inslabilis, vaga, stare puiattir,
bilitatis dona parvi momenti sunl, respectu vir-
Occidit, et falso rae&titur gaudia risu. lutuin. Ralio assistit Forlun«. Non sinil dare di~
Aspora blanditiis, in lumine tiubila, paupcr vitias, nisi mensurale.
Et dives, mansueta, ferox, praedukis, amara, Fortunoe loca prsedicto siguata paratu
Ridendo plorans, slamio vaga, cseca vidcnao, Nobilitas festiva pelit, matremque salutat
In levitaiemanens, in lapsu firma, fidelis Advenicns, causnmque vius perstringit eidcm
In falso, Icvis in vero, stabilisqtie movendo. Sub brevibtis verbis, et mairi supplicat, orans
Hoc firmum servaus, quod nunquam iirroa ; fi- c Ul si quid prsssigne gerat, dignumqne favore,
[dele Quod deceatvirtuiis opus, quod eompelat ipsi
Hoe solu.ni retinens, quod nesciat esse fidelis ; Nattira: faclo, non illuddeneget illi

Iloe solo veras, sjuod semper falsa probetur ;

Quem Natura creat, recreat nova gratia, formant
IIoc solo stabilis, quod semper mobilis erret. Mores, inforniat virtus, prudentia ditat,

Ambiguo vultu sedncit forma videntem. Praiditat piclas, afflat decus, ornat bonestas,
Nam capitis pars anterior vestila capiilis Exornat ratio, species prsesignit, et oainis

Luxuriai, dum calviiiem pars altcra luget. "Virtulum cumulus ejus concurrit in usuni.
Alter iascivit oculus, dum profiuit alter His dictis modico risu Fortuna severos
In lacrymas ; bic languel hebes dum fulgurat Eshiiarans vullus, bsec nat.T. verba rependit
[ille. « Aclus Nalurse, viriutis fabrica, noslrum
Pars vnllus vivit, vivo fia.nmata colore, Non deposcit opus; nostro non indigct actu
Pars morilur, quam pallor iiahet, qua gratia vulius Tam celebris factura I>ei, ntiam singula ditani
Exspirat.languet facies, et forma liqncscii. Mmiera NaturK, divinaque dona beatam
Una manus donat, retrahit manusaltera donum. Efficiunt, isulloque caret virtutis honore.
Ampliat ha;e munus s hsec munera contrahit ; Quid potcrit casus, ubi casu nulla rcguntur ?

[ilia Quid mea mobilitas, ubi rem constantia servat ?

Porrigit, haec aufert ; hjec compriimt, illa rela.vat.. Quid leyitas, ubi res stabilis ? quid mobile, certa
l
Gressus insequalis, varius, retrogradus, erranS, Res ubi qua^que manet? ferro non indigei au-
400 Progrediens retrograditur, mullumque rece- [rnai •

[dit Non lamen tenebris : sic me non exigit actus

Procedens, pariter veldx et lehtus eundo. Nalurse, virtutis opus, factura superni

VARIj: LECTIONES.
1
Ms.V., retrc<3radus,ebrius, errans. ' Ms.A., t!ies.
56! ANTICLAUDIANUS. — LIB. VIll. 562

Arlificis, nostraeque manus non postulat usuni. A Mensurara citsave sinii deciirrere dcnum,
Sed ne livoris stimulus videatur in istud 2> Foitunae ratio : sed opes metiuw, et omnes
Desaevire bcnum, vel me suspendere fastus ; Librat riiviiias, ne si nimis effluat harum
401 Dona feram, quaacunque tamen sint iila ne- Aiveus, in praeceps mentera deducat, et illam
[gare Mergat opum torrens, aniraum declinet in usus

Nolo, ne donans potius quam dona pudorem Sliieitos, mentisque suos effeminei aclus.
Sustineat, donique noiae siut crimina danti. CAPUT III.

Addam quae niea suni ; si quae ianien aut niea dici Ateclo dolet hominem ad lantam perfeclionem deve-
Aut me ppsse decet alii conferre (quod absit !)
nisse. Viliormn congregalur concilium ad liominsm
Ut deoi. sed potius ad tempus prseslo nec un
impugnandum.
;

[quain Jam perfectus erat in cunctis coeiicus ille

Ulia dedi, nisiquae pro velle resumere possem. Et divinus homo, jam iubrica fama per orbem
Sed tamen hic nosiros conabor vincerc lapsus, Naturae clamabat opus, jam rumor in aures

Et vires inferne mihi, niutabo propinquas Muitorum diiapsus erat ; cum iristis ad istos

Fraudes, atque mei deponam taedia casus. Ilorruit Alecto rumoies, nee tamen iliis

Me reudam stabilem, motum pro parle recidc-ns. " PiLebuil assensus faeiies, sed credere tandem"
lucipiam splcrs, sapiens, discretaque, verax, Cogilur iuvita, cum res et fama peroret.
Et stabilis fieri ;
quae stulia, improvida, mendax, Ergo domos languere dolet, gemitusquc eilerc-

Et praeceps mutabo priores

liuc usque fui, Ingemit, atque suos iugel lorpescere iuctus.
E\cessus, noslrasque manus mirabor ad horam. » Cum laetetur iiomo plorat cum rident orbis,
;

Arripil ancipilcs posl baec Forltma meatus, Lugei, langueseii ; cum mundus iioreal, aret.
Etcceptum maturat iter, comiiatur euntem Cum vireat virtus, cum res hiimaria virescat,
Nobilitas, sequiturqtie suae vestigia matris. Mareeseit ; cum regnelhomo, proscribitur illa.

Ergo vtara s;;perans incerio limite, gressu Ergo suas pestes pestis praedieia iepente
Ambiguo, casu duclore, errore magistro, Convocat : ad cujus nutus gloinerantur in unura.

Naturae Forluna domum perquirit, et illam Tartarei proceres, rectores nociis, alumni
Vix tandem, Quitans, vaga, praeceps, mobilis, er- Nequitiae, fabri scelerum, culpaeque iMgistri,
[rans Damna, doii, fraudes, perjuria, furia, rapinje,

Invenit : advcntum cujus mirata stupescit Impetus, ira, furor, odiurn, discordia, pugnae,
Curia. Scd quamvis iiabitus lnutatio, vultus „ Morbus, tristilies, lascivia, luxus, egestas,
Degener, inconstans gestus, terrere videnlcm Luxuries, fastus, livor, formido, senectus.
Posset, et a recto stupidam divertere mcntem : is sceierum turbo. vitiorum lurba, malorum
Non lamen illa metu nutat, scd visa parumper Couvenlus, numerosa lues et pubiica pestis,
Miralur, necinentis abest constantia firmtc. Tarlareas ruit in sedes, ubi regnat Erynnys,
Ergo Nobililas dotes et munera profert. Imperat Alecto, ieges dictatite Meg.era.

Fortuna diclante modum, juvcnemque beatum

t
CAPUT IV,
Natune dono, virtulis munere, dote
Aleclo Fastum alloquilur. Conquerilur de conver-
Ceelesti , nuliapeccali labe jacentem, iiominum. Hominem impugnandum decer-
sions
Afflal lionore suo : tamen bujus dona minori nit.

Ltice micant donis adjuncta prioribus, imo Postquam lurba furens, gens dissoua, cpncio dis
Vix aliquid splendoris habenL; dum iuce premun- [cors,

[lnr Plebs dispar, populus diffonnis, sedibus illis

Majori : sic flamma minor vicina camiiio Insedit, dum mtirmur adhuc peretirreret aures ;

Langtiescil ; sicstella latet coritermina l-Micebo.. Dans tumidas voces, et verba ioqueniia Fastum,
Conferlur lainen ad laudem titulumque favoris D Alecto prorupit in hsec : « Quajjura, quis ordo,
Nobilitas augttsia, genus prasigne, parentes Quis modus, iinde quies, quse tanm hceiilia pa-
Ingenui, lihertas iibcra, nobilis orlus. [cis,

Dum Fortuna parat alias apponcre doi.es, Ut nostras natura velit pioseribere leges,
Assisli! danti ratio, ne forte priorum El mundum serviic sibi, damnarc nocentes,
Muriera ferrnentet unius munus, et uno Et justos salvare velit, cura nostra potestas
Depereat vitio muitarum gloria rerum. Ejtis praeveniat vires, nostroque senaiu
Non sinit adversis rcspergerepiospera, mcestis Plebescat Nalura miuor. totiesque subai ,.s

Gaudia, Fortur.am se fallere cogit. et auferi Legibus imperii nostri, mutirc valebit
lUnc sibi, mendaecm veram facitesse, fidelem Amplius, et nosiris subducere colia catenis ?
Falsam, constanlem fiuidam, crecamque vidcntem Proh pudor ! incestus aberil regnanle pudorc ?

Keddit, et ad teinpus cogit cessare vagaulein. Langueseet facinui mundum pielale regentc ?

Ergo suas largitur opes Fortuna, nec ultra Cedet avaritia ', si munera lundat ubique
VARI.-E LECTIO.NES.
2
11$. /{., avarities.
 565 ALANI DE INSULIS 564
403 Hostisavaritiae? fraudis censura silebii A Cujus in arma ruit plebeise iurbacoucrtis,
Regna tenente fide ? feret ira sitentia pacis ? Pcena, labor, silis, esuries, jejunia, cura?.
Jus nostrum pax subripiet ? quod tempore tajito Subsequrtur vallata suis infamia monstris.
Defendens nobis pra:scriptio vindical? usus Hlius vexilla gerunl conlagia vilse,
Confert?et justo lituio collata tuelur? Factaque digna notis, et vita nolabilis actu.
Sed pudeat nos jura sequi, quas vivere justd Despeclus comitatur eam, pudor hseret eunti.
Non decel, aut precibus uti. Pro Jegibus ergo Serpitibi murmur, curruni cenvicia, Iaudem
Sumendae vires, vis provinute feratur. Fama per antiphrasim fundit, risumque eachinni.
Nos pro jure decet asstimere robur, el armis Morbida,moesta, tremens, fragiiis, longseva senectus,
Res dictare novas, et sanguine seribere leges. Innilens baculo, nec mentis robore tirma,
In'nos maturas ;evo, 4
bellique potentes, Bella movet, bellique novo juvenescit in seslu.
In nnmero plures majores , viribus, nnum Debilitas, inorbi, Ianguores , tsedia, lapsus,
Expertem beili puertim, virlute minorem Illiuscomitanturiter; qui Martis amore
Annavit Nalura parens : sic saevit in ursum Succensi, pugna cupiunt incidere vitam,
liinnulus, in qucrcus armatur virgula
, vallis
g Ardetin arma furens scisso velalusamictu
In montes, lepus in catulos, in tigrida
damae. Luclus, et irrorans lacrymis arat unguibus ora.
Si forii fortem, ctavoque retundere ctavum Tiistities, pressura, dolor, tamenta, ruinse,
Veliemus; nunquid " uni concludere posset Ejus in obsequium fervent, dominique fatentur
E nostris unus, primo quem fovif ab eevo Mililiam, belloque calent cum rege ministri.
Tisiphone ? quem lacte suo potavit Eiinnys ? Marlis in ardorem nativos excitat ignes
Nunquid Syila novus, aller Ncro, vertere posset Ignea luxuries, multo comilata cliente :

Lcges? antiquos rursus renovare furores
ftu(inus?€alilina novus perveitere mnndum ?
Scd melius gens nostra simul collecta noveflos
Nalura teret insuttus, fastusque recentes
Demittet, veteri reddens elata ruinae.
Ergopari strepitu, concordi Marle, furore
^Equali, lites et bella geramus
Qui solus, puer, el belli male conscius, in nos
Armalur, cedrosque cupit delere miryca.
CAPUT
Ejus in auxiiium jurant perjuria, sponiiet
Falsus amor, levilas animi, lascivia mendax,
Insipidus dulcor, sapidus dolor, segra 6
voluntas,
Prosperitas adversa, locus lugubris, amara
Gaudia, dives paupertas, opulentia pauper.
Posl alios in bella furens et pronus in arma,
in illnm, Sublimis proveclus equo, gesluque supeibus,
Excedens babilu, verboque superfluus, actu
G Degenerans excessus adest, bellique furorcm
V. Prsevenit, eteunclis bellaudi suggeritiras :

T/hia conspirantinhominem.
Dis- Prima bellum sitit
Quo duce signa gerit, et bellum vo.ce minalur
earitia jamulis suis, sen tivore, rabie, Ebrietas, fastus jactantia, crapula, luxus.
furore, Ute ,
n:a, elc. Dhcordim comites alii
recensentur.
Ilis dictis plebs tota suos clamore
CAPUT VI.
faietur
Assensus, dominamque sequi, quocunque Stnltkice bellum. Ejus comiles. Impietatis comiles,
feratur,
Avaritin, furia infernalis, et ejus sequela. Yiliis
Spondet, et ad votum confeslim facta sequuntur.
slrenue se opvonunt virtules hotninctiique defen-
Prima sititbelluni Discordia, prima tumultus dunt.
Appefit,- et primum prasludia Martis inire Assiduus scelerum fomes carnisque tyrannus,
Prseparat : assislunt famufi
comptentqiie jubentis , Peccati slirnulus, delicti flamma, reatus
Praeeplulivdominseque parant insignia belli. Principium prsedo nostrae ratiouisethoslis,
Livor equos, rabies currus, furor arma minisirat. In tantam pugnse rabiem bellique furores
Impetus auriga, lis armiger, ira maniplus Currit, in auxilium cujus movet arnia reatus,
Pra>venit incessum ttominae ; sed terror euntis Velle malum, calor illicitus, damnosa voluntas.
Assisl.it dextro Ialeri, damnumque sinistro Slultitiam non turba minor, non rarior ' armat.
Ha»ret, defectus sequitur, mors ultima gressus Conventus procerum comcs est ignavia, ludi,
:

Arripit occiduos, et mortisTIldus Acbalcs Segnities, nugse, garritus, otia, somui.

Pallor, et assiduo ccedes comitata dolore. Non minus impietas sa;vit, multoque superba
Hos comites trahit ad pugnam Discordia, cunctos 405 Milite, majori voto sitit arina, neo ullam
Excitat, et sociis infundit Martis amorem. Gaudet babere viam, nisi fusi sanguinis unda.
Sed post arma rapit Iiumili de plebe cieata Ejus castra tenent, illamque. fatenlur in armis,
Pauperies, facie dejecta, ctpaupere cultu, Nequiiise, strages, facinus , violentia , clades,

404 Incessu tristi gradiens ; sed prodiga vilse, !d pharetris sua lela gerens arcuque doloso,
Nec mortis concussa metu, nec fracta liinore, Fraus armata furit ; comes est fallacia, duplex
Irruit, et vendens iu miilto funere vilam Calliditas, dolus iiliciens, vcrsutia fallax.
Plus audet, d.um nescit iitops pauperque limere. Pejor avaritiam comitatur lurba clientum,
H pcdes innumera peditnm vallante corona. Cura frequens, usura vorax, lurpisque rapina;
VAKIiE LECTIONES.
,i n loque. « Ms. R. e
Ms. /?., voluptas. ' A. , oinat.
565 ANTICLAUDIANU S. — LIB. IX. 566

Quae vigili cura, sludiosa menle recenset, Ordinat, et pediium strepitum prudenlia frenat.

Qui nuuiui venanluropes, quis segnis in arca 4©S Q«selil>e'. a simili virtas gerit arraa viroque

Pigritat, et nullos domhto deservit in usus. Jurat mauxilium; quse totum Martis honorem
Hanc ignobiliias sequitur ,
gressumque sequentis Datjuveni, cui belia movetNatura, suamque
Dedecus assequitur, hseret dejectio, verber Donat ei belii palmam ,
pugnaeque iaborern.
Assidct, applaudit angustia, casus adhseret. CAPUT Vil.
Quajquamvis onerosa foret, dejecta, malignans, Viliamagno impetv.inorbem prorampunt. Conflictus
Plus sibiconclians Fortuns inatris amorem, virtutiim ei vitwum praiudium.

Plusque piacet matri , tantoque remissior alget Jam pestes Erebi, scelerum contagia, monstva
Nobilitatis amor; et jam mutare priora Inferni, cives Plutonis, noctis
alumni
Facla cupit Fortttna parens, prolique secundas Tartareum chaos egressi funduntur in orbem :

Toia favet, tenlatqueprius dccidere factum : Jamque diem nostrum multa caligine noctis
Nuniia fama volat, et vcris falsa maritans, Imolvunt, mundique iubar delere laborant.
2u superos furias, in coelum regna silenlum Insullus lux ipss novos miratur, et ipsam
Conspirasse refert manes , Erebique tyrannum Noctem plus solito jam posse, magisque morarl,
Tarlareiim reserasse chaos, fralriquenegare Nec proprias servare vices, nec cedere Phcebo.
Regna, nec ulterius pacem concedere mundo ; Sed taraen hoc solo pensat sua damua, quod iilie
Monsiraque menlitur inonstris roajora loquentio, Lux seterna rnanet, nullis decisa tcuehris,
Dum sccleri scclus accumulat, furiisque furorem Continuusque dies ; ubi cceiicus iile senatus,
Addil, etEumeiiides solito plus posse faletur. TurmaquevirtutumNamrse militat agmen.
Tisiphones cuntulat iras , augelqus Megseram ; Jam se m'ospiciunt acies, iam prospicit hostein
Ssevior assurgit Pluto, fit major Erinnys, liostis, et aspectus animos succendit in iras.
Desinit esse triceps inferni jauitor, ora Iguescant animi , mentes audacia ntajor
Miile capit, proprios Alecto duplicat angues. Erigit , exsurgunt irse ;
jam mente cohortes
Proposilo stal fixa suo natura, nec ulto Se stiperani;, animi jam mutua vuluera B
tingunl.
Gonculiiur vexala inetu, sed menie tiinorem Mens ardore prius pugnat, quam dexlera ferro,
Expugnat : crescil animus, beliique voluntas Impaliensque raorx vitiorum lurba priores
Surgit, et affectus virtutibus insidciidem. primumque furorem
Arripit insulluspugnse,'
Armatur ccalestis ltomo, superuraque beata magnis clamoribus inlonat iras
Excitat, et
Progenies, quae tanta novi iliscrimina Martis Tola cokors, verboque prius consurgit in liostein,
Sola subit; dant aruia viro, viresque ministrant Quam ferro ; verbis bellum prsslibat, et iili

Virtutes, ununique suis insignibus armant. Gestu, voce, miais, insultat; nec tamen illuia

Pax ocreas donat, probitas calcai ia confert Gestus, verba, minse frangunt : sed tixus in alto
Loricam pietas, galeam prudentia, telum Mentis proposito juvenis constanter ad isia

Vera fldcs, ensein ratio, constantia scutum. Erigitur ; vinciique meiura constantia menlis.
Spes largiiur equos, caslus limor addit liabenas, Sed postquam sua verba, minie, geslusque vigoris
Armigcri geril oflicium concordia, praeco Nil habuere, locum daut verba, nec amplius illis.
Fama canit, cuniulatque viri proeeonia laude. Est locus, imo minis factum sttccedit, et armis
Militat a dcxtris ratio, conslantia lxvaiu Cedunt verborum pugnsc :,jam mystica * bella
Assequiiur partem, toiamque modestia plcbern Item sapiuui, pugnas animi res ipsa fatetur.

4OT LIBER NONUS.

CAPUT PRIMUM. D Funditttr, et coelumcoeiorum nubila velant,

Et ferri splenilore novo nova fulgura lucent.
Fugnm descripiio insignis. Discordia pugnom inchoat,
iiomo justus strcnue sese riliisopponit.Discordinni Menle calens, fervens animo, flammaiafurore,
printo aggredilur, et obliuncut. Ca-leru quoquc Prinia viro movet assullus " Discordia, piiuium
vilia perimil vel [itgat.
Aggreditur Martem, primo castira iunmltu.
Jain pediies in bella runnt, jam sanguiuis aiident Impetus urget equos, lis suggerit arma, sagittam
Fundere primilias, jani libamcnia cruoris Ira ministrat ei, furor arcum praparat, ensern
Prima dare aOectani, prim.evaque funcra belli. Livor, et ad pugnam rcliqtiis ferventius ardet.

Pulveris insurguiit nebulae, nuvus imber iriuiulat Ergo sagitta vol.it prsenuniia Jlartis ", ct liostem
ln lerris, dum tela pluunl,dum p'ilveris imber ltnpetuosa petit, quam lotis viiibus actam

VAItiyE LECTIONES.
• Ms. A. , figunt. Ms. V., verba. 10
3Is. /?., rcs. " Ms, V. insullaa. Ms. It. mi rtis.
66? ALANI DE INSULIS 568
DirigiC injuvencm Discordia, nec tamen iefug A Respondcre sibi : tunc ictos dsplicat, imo
Dextrse miltenti respondet, parma sagittarn Multiplicat ; sed clava suo migatur i» ietti.

Respuit, et totos objcctus umbo rcfeliit. Nam quoties clavse pa-upcrtas objicit ictum,
Tunc animi vires el tolurn rebur in uniini Argumenla suo Virlus mucrone refellil.
Coliigit. etMarli se toturo devovet Hle. Sed postquam sna bella videl nil posse, mniistros
lndulget freno juvenis, calcaribus urget Acrius ad pugnam stimulal labor irruit, instal :

Cornipedem, nec segnis, hehcs, pigredine lassus Esurics, sitis iusultat, jejunia.pugnant.
Lentescitsonipes, sed eodcm -Martis amore Insurgunt vigiles curse, .dant arma. iabori
MiLtat, ho3tile3 frangens cum nailile turmas, Glcba, iapis, fustes, teiusn de stipife querno*
Adversas igitur partes invadi!, et ipsis Esuries armata rapit carecta, rainistranl
Hostibus oecurrens vagina iiberal ensem= Tela siii, reliqute paribus baceiianlur in armis,
Nec tonat iiie mitiis, sed solo fulminat ense. Sed juvenis prior occurrit, prior obviat liosti,
Ferro cuncta probat, nec vcrbis disputau imo Pauperiem prior aggreditur, celerique volalu
Verberibus, .multisque modh concluditur hosii ". Coraipedis, paHierquc suo conamine nitens,
Excipit a reliquis iliam qtire prima furoris Accumulat :
v .res iiastae, qua dejicit iilajn,

Causa fuit, quse prima dedil. fomenia malorum. Quse terrse dejceta jacet : peiit ergo jacentem
I.anc igitur mucrone petcns, a corpore vilam Nec tamen illius scrutatur viscera ferro,
Extorquet, cogitque mori quam vivere mundo Nec rotat ense canut, nec inebrial arma cruore,
Mors eral, et rnun-di mortem mors una reiardat. Funere famoso dedignans claudere vitai»
Kec satis est vidisse mori, plus exigit hoslis :
Hostis, et insigni lelo pensare ruinam :

Ense metens caput a truneo diffibuiat ora. Sed conculeat eam, cosifundens ora Jaceutis,
Et merito eaput a trunco diseordal in illa, Dejectamque solo pedibus Iriturat " equinis,
Per quam lis, odium, rabies, dissensio, rixa Cogitur ergo mori jamdudiun morlua mundo
Prinia fuit ;
per quam primo confliclus, et irse, 4©9 Pauperies, necmors animnm praedatur in ilia;

Primxvique metus, et belli prima cupido. Sed potius mens Jina manet, languetque repressa
Ergo solo jacet exanimis, quse reddidit olim Mors a mente uifator, mullumqoe diuque resistit
Exanimes alios sed ea morienle suorum
; Mcns mofti, tandemque simul cum nmrte recedit.
4©S Emoritur virJus, unus posna redundat Dum sic in fatum concedit, juraque fati

ln multos, morbus. capitis discurrit in omnes. Paupertas, proprium nioriensdepauperat agmen.

Jam timor ipse timet, iis subticet, ira tcpescit,
£ Ccetiis egetqai dives erat duin vjxit egeslas;
Mutescit rabies, cadit impelus, occidit if>se Ejus divitiae pereunt, omnisque facullas
Livor, Jariguescit odium, furor arma resignat. Pauperie pereunte perif : coguntur egere
Adsunt Virtutes jiivcni, quse Marlis eodem Concives, quos ilia prius ditavil cgeudo,
Succensae slimulo, reliquos armantur in hostes. Langueseit labor exhausius, sitis effugit, arxa
Hos perimuut, illosque fugant, bellalur iii omnes. Dejicit esuries, fugiuiit jejunia, eurae
Verafides odium perimit, concordia litem, Depereunt : sic turba minor majore ruina,
Pax iram, rabiem constantia, spesque timorem, Deprimitur, populusque pcrit pereunle magistro K
Ergo quies poenam, saties jejonia, curas
CAPUT II.
Pax fcgat, esuriem devineit copia, languel
Paupertatis arma. Invadil hominem. Sodales ad Ubertate sitii, et victa earenlja cedit.
pugnam urget. Sodales Paupenaiis recensenlur. CAPUT 111.
Paupertas stemilur. Ejus [uganiur sodales.
btfamia oppugnat hominem. Repellitur. Infamjeep-
Non minor ad pugnam,sed major surgit in iras mites, lnfamia stemiiur. Comites fugiunt.
Pauperies,nonensetumens,non fuigure leli Tunc comitum supplere volens, Infamia, casus,

liella minans, nuila loricae vesle relulgens, D Fortiorassurgit, sociorum vendere mortem
Nec elypeo muniia latus, nec casside vullum ; Tentat, elhostili leto satiare dolorem.
Sed nodis variis callosa, nec artcpolita. Irruit in juvenem, sed verbo praevenit ictum,

Sed vultus veteres retinens priniamque uguram Et verbis acuens eonvicia : « Proh pudor! inquit,

Clava vicem gerit arinorum, sed quas minus arma Gens sevo, sensu, cautela, viribus, armis

Ihtnt, supplent auimi, dat iuens quodperditin armi-. Pollens, unius juvenis succumbet inermi
Pauperies ruit in juvenem, clavaque ininatur Militice! nostraque feret de gente triumphum
Funera, librat eam, libraia perouiit ; ielura Istepuer?> Nec plura loquens deiegat in ilium
Ille stupet, tanlo duin cassissubsidet ictu :
Telum, demonstrans facto quod voce minatur.
Sed lamen instanlis ictus conssaBiia partem Missile decurrens cnw verbo verberat auram;
Eludit mucrone suo magis evgo furore; Nec vice legati pacem denunliat, imo
Urilur, et magno strepitu bacchatur ogeslas, Bella gerit, cursuque ruens Infamia teluia
Dum videt incassum clavam saevire, nec illam lnsequilur, lelo cursu contcudit et hostcm

VAIU.E LECTIONES.
" Ms. R. bosiis. » Hs. A. conculcat.
ssi» ANTICLAUDIANUS. — LI8. IX. 570

Ense pctit, mucrone volens suecurrere telo

*
A De facili prodit, longo torpore quiescens :

Ul si forte viri deludantarma sagillam, Quem Senium nudare parat, sed degener ensis
Vel inodica teli rabies dcsseviat irs, Respuit egressus istos, dextraeque monenti

Teli niucro fure-ns algentes suppleat iras. Denegat obsequium, rnalens lorpove quielis
Ergo sagitta memor dexlrae, quae miserat illam, Uti, quam varios belii seniiie tumultus.
Insilit in frontemjuvenis; sed cassis euntem Sed lamen a loculo landem protfucilurensis
Sistit, eam relinet, gressum negat, obsialeunt:. Segnis, hebc-s squslore jacens, necjam memorir,ie
Sed teli supplere voiens Infamia lapsum, Bellorura ;
pacernqae magis quain lela requirit

Succurrit telo, r.udo tttucrone ; sed ictuni Hic mucro,. si mucro tamen de jtire vocari

Exc.pil a galea meuius favor, ensis ah iciu Debeat hicgladius, non mucronis imago.
et

DcciJil, cicomhis male suppiet damna sagUtx.
Scd postquam uucis isisuUusnil posse cliealura
Turba videt, magis in rabiem succenditur ergo
Fortius arma rapil,-pugnant contagia, murmui-
Iiruit, insurgunt convici», dedeeus inslat.
Sed juvenis nec raentejaeet, nec frangitur hoste,
IS^c tcrrore pavet, nec vtiluere laesus oberrai
Impstil ergo virunt giadio munila Senectus.
Vulnus ab ense pctit, scd vulneris immemor ensis
: Incaisum pulsans adilus ad vulnera nescit;
Sed slupetad galeam varie delirus in ictu is .
Ergo Seuecta videns proprium nil posse f«ro-
B
[rem,
Siiialur, sescque dolet sine vulnere vinei,

Secl cornu famosa scae prseeorria laudis Et quamvis esset morti vicitta, pmpinquam
41© intonat, ad tempns famae subdicit, et hestem Maturare volens, hostis sibi provocat ensem.
Ilo.c mucrene ferit, vircs in vulnere muito Sed juvenis miseratus eam, nec digna rependens
Monslrat, et egressus cerebro reseratur in ictu. HosJi pro rnerilis, nolenti vivere, vitam
Hostis in occasu pudor occidi!, arraa reponit Concedit, falumque negat sua fata volenii.
Murmur, niulescunt convicia, dedecus iram Sistitequum, freuum retinet, sermone Seneclam
Nescii, conlemptus moritur, contagia ccdunt. Aggrediens. aoimosque Iruces etvnta retardans
Dedecus ergofavor exstinguit. fama pudorem, Prodit in ha?c s t Cur fala paras, cui proxima fatur
Gloria Eupplantaiit murmur, convicia laudes, Mors iinem?cui vita mori? cui viverc fatum ?
Contcmplum praedaiur lionor, centagia virtus. Cur quaeris tifai concessum i cur poscis inepte,
CAPUT IV. Quod uatura parat?quod mors vicina minatur?
Utere quss restat vila, nee tiuaere propinquos
Seneclutis impetns.Luctando intiadit hominem. Seitec
lulis nr-ma. Senectus sine vutnere vinciiur Victa q Anticipare dies: viue compendia mortem
fugil, arinis dejectis, contcnta baculo. Solenlur, niortis dispendia vita repenset.»
Quamvis pigra foret, quamvis ignava, Seneclus, Ergo victa fugii, belloque renuntiat, ensem
Quamvis delirans, quamvis lorpore fatiscens ; Dfjicit, espcllil clypeum galeamque Senectus
Prona tamen calet in bello, juveuescit in artnis, Exuit, et solo baculo rontenta recedit.
Nec baculi jam quarit opem suffulla furore, Debiiilasperdit vires, belloqtic recedens
Nec regimen poscit, qusesusleritatur ab ir-a, Languescii nfrbus, Janguor lit morbidus, hasrent
Debilitate potcns, niorbo robusta, dolore Lapsus, labuntur defectus, loedia iangueni.
DiT.es: segnilie forlis, pigredine prompta.
CAPUT V.
Ecgo propitiqua neci, inorli ricina, propiuqtia
Fiorida cauitie, rugis sulcata seneelus, Ftelns ultnrus mntrem nrmatur in hominem. tmei-
tur per risum. Venus fortior.i impelu hoininein
Qppositum ruit in juvenem, necprimitus instat
aggredilur. Ejns arma. Homo fugiendo sagittam
Ense, nec aggreditur telo, nec cuspide pulsal; vibrut, Vencremqite periini!. Fugiendo fugalur Li-

Sed quadam luclae specie conatur, ut illuni

bido. Libido vulentiam suam jaclat, el viclorias
recettset.
In terrarndcsnittat, equum subducat, et arniis

Exutttm, liber giadius grassetur iu liostem. Jain comites errare videns et cedere pugnae,
Sed monitu calcaris equus succensus, in iilam Fletus adest, matremque snam succumbere bello

Irruit, et miseram lerrse deponit ; at illa Luget, et abscisso mcerct ve^amine luctus.
Exsurgens vires pariter cum mente resumit. Ulque erat impatiens, gressum maturat, et hosteni
Verlit ad arma manus, et spem deponit in armis; Impetuosus adit, galeieqtie resolvere nodos

Sed cassis torpore jacet, squalore senescit, Tcntat, ut ad vuliius ingresstim praeparet ensi.
Aique silu scabre morsum rubiginis bonct. Sed Risus succurrit ad mucrone lacertum
haec,

Puriiia suum multa rubiginccomputat aevum, Dissuil a trunco, galeae manus h.v.siiat, haercns
Ncc vetat ingressum nudata crate sagittis. Emoritur, proprioque slupet privala vigore.
Lohcae fragiles mnrdens vubigo catenas Jam gemitus sua dannia geniit, jam luctus inue-
l5 [dans
D!ssuit, et juvenis addit divortia squamis,
Pigrital ajHixus v*aginae mucro, nec extra Assumil sibi se, Fletus lacrymalur, et orunis

VAKL* LECTIONES.
16
.y.s. v. vicits Ms. A. varios dclirus in iclis.
571 ALANI DE INSULIS 572

Ttirba comes, raoeret plancius, lacrymseque made- A Jam mens alta cadis, jam mente tlecidit ardor^
[scunt. Dum comitis videt occasum ; qtia». maxima belli

Jam dolor ipse dolel, perdens fomenia doloris, Pars eral, et prima tolius Martis origo.
Depiiinitur pressura, cadunt lamenta, ruinse Ilasta tamen viforala voiat, sed deviat hostem,
Depereunt, oinnisque perit violetuia luctas. Dum petit haec ; mitlensque rnauus male consulil
Gaudia irisliliem, pressuram gioria, planctum [illi

P^osperitas, iainenia jocus, felicia casura Quse male dum regitur, errans declinatab hoste,

Exsuperant, vincitque rosdt fasiidia risus. Nec saltem clypei partem prxlibat eundo.
At Venus ipsa furil, cui forlior ira, nefasque Tunc juveni delegal opem Moderanlia; ferrum
iUajus, et insultus pejor, graviorque potestas ;
Nudat, et hostiiero turbat frangitque catervam.
Dum cpmitum languere manus, rarescere pugnam Pugnat, in ExcessumModeranlia, sObria l''astum
Lugel, et bosliles animoque manuqtie calcrvas Aggredilter Ratio, Pcenam Tolerantia, Luxum
Crescere jamque suos dolet exspirare furores
;
: Sobrietas ; sed pugna favet virtutibus, harum
Ignitam tamen ilia facem, qusu fulminis ipsam &!$ Defendil partein vicloria, vinciturergo
Meiitur speciem, qua saxa resolvere, caotes Faslus, Luxus abit, cessat Gula, Crapula ccdit,
Extenuare solet, ferrum ntollescere, rupes Tunc carnis slimulus furtivo Marte reltictans

&>\% Inflammare, rapit inslanier, vibrat in hosiem. Impetit a tergo juvenem, tentalque latenter
IJas pugnas, Siaec i>e!la iremens, haec pralia vitans Insuliarc viro ; tamen isios provida sentit

Exspectare limet juvenis, fuga consuiit illi, lnsultus Ratio, nec torpet pigra, sed illi

Csnsilicqise fugse venientes efiugit ictus. Obviat, indomitum retinet, sistitque furenlem.
Fax ignita caclit, exspirat in aerc, vires Sed lamen ille diu Raiionis viribus obstans,
Amillit, dum nulla mauent fomehta caloris. Ex quo contendit illi, multumque repugnat
Hic tanien a tergo Parlhorum moresagittam Luclans, et tandem vicius submitiitur hosti
Dirigit in Venerem nec faliitur illa, sed icium
; Acrius in pugnam volat Imprudenlia, nullam
Piimo proponit, assum.it vulnus, el inde Bellandi servat legem ; sed turbinc belli
Mortem concludit nec ad hsec instare Libido
: Turbida, nil animo relinet nisi Martis amorem.
Argumenta potest, dmn sic concliidilur illi. Mole sua fixum summa de rupe molarem
Sic jtiveni sub Marte novo nova laurea " cedit. Extorquere cupit, sub quo nularet Achiiles,
Dum ftigil ergo fugat; dum cedit cedilur ilii. Aicides geineret, totusque falisceret Ailas.
Dum cadit erigilur, vincit dum viucitur, audet i ] Scd vires oueri cedunt, et pondere vicla
Dum timei, expugnat dum pugnam deserit, absens Vis hebet, atque gravem palilur sub moie ruinam.
Inslat, et in bello prseveatus prasvenit hoslem. Obstat ei Phroncsis, el jam sub pondere victam
Dum moritur, sua factaslupet Cylherxa, nec ipsam Vincit, el in viclam feriari cogit ab armis.
Cre.dit adesse necem, quamvis mors ipsa ioquatur. Segnitiem superat Soiertia, Seria Ltidtim,
Cum per cam soleant alii suceumbere ieto, Ulilitas Damnum, Sludium fugal Otia, Sensus
Vix credit se posse mori; sed proxima tandem Siuliitiam damnal, Nugasque Siieniia viiicunt.

Fata videns, prorumpit in has moritura querelas : CAPUT VII.

uno ls Impietalis betlum. Impielas non mevetur blanditm.

« Heu ! toties viclris delirat in actu
Prqprio tabore fatiscit. Fraudis bettum. Aduta-
Nostra manus! loties vincens nunc victa faiiscit;
lione lenlat superare hominem. Fides Fraudem su-
Quae falli nescit, nec quam forluna fefeliil! perat.
Nunc aiget meus, ille meus caior, imo caminus, Non ultra retinet iras menlisque turnultus
Qui solis flammas urit, suecendit in undis Impietas, sese bellando prtedicat. et se
Neptunum, Bacchum bacchari cogit, et ipsum Rixando ioquitur, verbis rixatur, et ictu

Fulminat igne Jovem, superis furatur honorem Consummat rixas ; probat ense quod ore fatelur,
Numinis, et mullos cogit servire potentes. ^ Errat in errore Martis, bellique furore
Nunc mea tela jaeent, quibus olim victus Achiiles Plus furil, inque via Martis fltdevia, legem
Cessit, degeneri mentitus veste puellam. Beiiandi sine lege tenens, sine fcedere foedus.
Inque colum clavam vertens, in pensa sagittas, Dum minus in vulnus desaevit mucro, securim
ln fusum pharctras, Alcides degener armis, Arripit, nt redimat gladii dclicta securi.
Totus femineos inale degeneravit in actus. s Ergo virum feril, et vires consumit in illo

vitam pariter cum voce reliquit.

llavc ait, et
CAPUT
Excessus Iwminem oppugnat. Vincilur a Moderantia,
Luxuni vincit Sobrietas. Gula expuynatur. Carnis
stimulum debellat Ratio. Imprudemua betlum;
vincitur a Prv.de.niia.
Sed juvenis statsectirus sub mole securis
Assislens Pietas ferro non miliiat, inio
VI.
Blanditiis precibusqae cupit moliescere bellum.
Sed tamen iabre precurn grayius suecendstur ardor
Bellandi, donanlque preces fomeijta furori.
Sed poslquain nil Wanditiae, ni! verba favoris,

3am timet Excessus, jam bello eedere quserit, Nil valuere preces , Pietas meiiila resignas

VARLE LECTIO.NES.
6
»' Ms. V. gloria. ' Ms. V., ictu.
575 ANTICLAUDiANUS. - LIB. IX. 574-

Verba, rapii ferrum, bellumque reepllere bello A Intestina veiit, ne risam nata parcnti
Incipii, et ferrum ferro , fallitque seeurim Misceat, am pugnam movcat germana soron.
Objectu clypei, variosque reverberal ictus. Ergo consilio matris concordat, et hoslem
Sed t:mdem proprio devicta labore, faliscit Deserit, ignorans cui justius arma movere
Impictas, Marli cedens sine Marte subacta. Possit : sic neutri cedeus, famulalur utrique.
Quae restat, Fraus soia sibi solalin pugnae Jam scclerum superata cohors in regna silenlum
Qiiierit, et ad veteres latebras fraudesque recurrit, 415 Arma refert, et se victam miratur, et illud
Degeneri pugna, servili Marte, doloso Quod patilur, vix esseputat, nec creditur illi
Insultu, belli furias molilur iu hostem. Quod videt, et Stygias fugit indignaia sub umbras.
414 Blanditiis non blanda taroen Fraus allicit Pugna cadit, eedit juveui vicloria, surgit
[illum. Virtus, succumbit Vilium, Natura triumpliat.

Has ergo vomit i!la prcces, et dulcibus afflal Regnat Amor, nusquam Diseordia, Fcedus uliique.
Verbis, et plialeris dictorum palliat artem : Nam regnum mundi legum modcratiir liabenis

< juvenis cui terra favet, cui mililat aelher, Ille bealus homo, quem non laseivia frangit,

Cui Deus arridet, ccelum faraulalur, et omnis Non superat faslus, facinus non inquinat, urget
Applaudit mundus, et totus supplicat orbis; Luxurise slimulus, fraudis non inlicit error,

Relliquiis belli, quae vix et forle supcrsunt, Iu terris jam castra locant, et regna merentur
Parce, nec in victos desieviat ira leonis. Viriuies, mundumque regunl, nec jam magis illis

Viucerecur victos tenlas? cur bella movere Astia placent, sedesque poli quam terrenus orbis.
Qu;oris in imbellfs? salis esl potuisse, uec ultra Jam humus, jam terra nilorein
eoelo contendit
Nobilitas animi quaerat, nisi vlnccre posse.» Induit aethereum,jam lerram vestit Olympus.
Dum hlandis precibus menlitur verba precantis, Ncc jam corrigitur rastro, nec vomere campus
Evocat occulte gladium, malurius ensem I aedilur, aut curvi deplorat vulnus aratri ;

Nud.it, el ingcminans ictus ad vulnera ferrum Ut tellus avido quamvis invita eolono
lnvilat; sed cassis ad hoc contendit, ctensem Pareat, et semen multo cum foenore reddat.
Spcrnit, nec tali dignatur cedere ferro. Non arbor eultum quaerit, non vinea falcem;
Econtra gerit arma Fides, Fraudisque refellit Sed fiuctus dat sponte novos, et vota coloni

lusidias, nuJalqiie dolos, et furla revelat. Feriilitatepremit ; spes viucitur ubere fructu.
Sed poslquam nil posse dolos et pallia fraudis Gralis poma parit arbor, vitisque racemos ,

Fraus videt, csit bella, fugae commitlitur, arma C Etsine se natas miraturpampinus uvas;
Exuil, ct partem vitae lucralur eundo. Et lunicis egressa suis rosa purpurat hortos,
Nec spinam matrem redolet, sed sponte creata
CAPUT VIII.
Pullulat, atque novos sine semine prodit iu orlus.
Amriiice beltam. Superalur a Largitate.Prosperttas. rident, varioque colore
Sic flores alii
Howo auxilio Virlulum debellal Yiiia. Homo bea-
lus describitur cl extollitur.
Depingit terram floium primaiva juveiitus.

Restat Avaritiae strepitus, cui tota furoris CAPUT IX.

Incumbil rabies, lantique pericula Martis
Auctor munii opus suum comra Zoilorum denles.
Solus habet, solusque furit, se pluribus offerl

Unus, et in solo spem desperaiio gignit. mihi continuo multum sudata labore
Spicula quae mullus argenli fuigor iuignit, Pagina, cujus adhuc minuifdetractio famam
In juvenem vibrat atquc instar
19
grandinis inslant Vive, nec antiquos tentes sequare poetas,

Tela, pluunt hastae, nubcmquc sagitta /igurat, Sed potius veterum vestigia semper adorans
Ergo telorum silvam pluresque sagittas Subsequere, et lauris humiles submitte myricas.
Plantal in hostili clypeo, vestitque sagittis D Jam ratis evadens Scyllam monstrumqueCharybdis
Peslis Avaritiae ; sed teluin parcius intrat Ad pprlus tranquilla mc- jaia littore gaudet
Scutum, nec clypeo sua spicula firmiier hajrent Navita jam metam carsor, tcnet ancbora poi<um
,
;

Naula lamen ireinebundus adbuc post aequoris

Sed virlus quaedona pluit.quae munera spargit,
[aestum
Nec scpelit nuromos, nec opes incarcerat arca,
Sed bene divitias fundit, sine spe redeundi, Terrenos timel insultus, ne, tutus in undis,
Telorum iiemus ense secat, silvamque recidit, Naufragus in terra pereat ; ne livor in illum
Instat Avariti», pugnat constanier, et ensem Saevial, aut morsus detractio figat in illo :

Quem tenet illa, rapit; arniis hostilibus hostem Qui jam scribendi studium pondusque laboris
Vincil, et in dominam cogit saevire sagittas. Exhausit, proprio concludens line 'ahorcm.
Ergo victa fugit; stal pugnae sola superstes Si lamen ad pisesens fundit sua n.urmuia livor

Filia Forlunre ; sed eam Forluna repellit Et faraam delere cupit, laudesque poeta;
Supplaulare novas saltem post tata silebit.
A bdlo, natamque mor.el ne bella movere ,

VARIvE LECTIONES.
Ms. V., et ad msiar.
575 ALANI DE INSULIS 576

41@ A DEO SEJIPETA INCIPIENDUM

IN FUMDEM DESINENDUM.
Al quicunque Deum sapplex affaiur, ab illo A Ne genius stet noster iners, quantoque labore
Incipiat, verseque in etimdem fjne, quiescat. Nos opus eniti, e superis quando uliima nobis
Malta quidem liuic sludio subeunt mediianda, ja- Est statio ; lum quo pugnanda sit ordine pugna,
[cenlem Cum supra infraque inter se contraria bellent.
Tollcre quae pnssinl liinc ad coelestia mentem : Quove modo est cuivis curandum, ut se inlus ad
Contemplator uii es nihilo Deus omnia quondam [unguem
Proiulerit, quse vis, sapientia quanta, quis ardor Noscat, et ignarse frangai conamina menlis :

Ariii)cis,((U3ntumemineant, quantumque nite&eanl: Quandoquideni quid de extremis lenet , imminet

Oiimia nevero tantum admirere creata, [ingcns
Usque Creatorem non mente animoque sequaris:
ut Discrimen, ne dum alierius se credit amori
Ergo sub obtuinm veniant qusecunque leguntur Yergat in alterius partem, et ratione relicta
Lumine.riequid iners proprio et sine muncredegat. Sensibus obstrictus miser obmutescat, ut unde
Namque oculis nrulia occurrunt, qusa pabula cunclis Venerii, ignoret, et qno properare necesse est.
Sensibss indnlgent. Terroe decor, aeihcris ardor, At quse bomine inferiora animo medilanda mini-
Uhdaram liquor, ct vasti per inane meatus, j,
[strant,
Tum ca^Ii decus, atque ingeniis lumina mundi Ut quse se innumeris virtutibus inclyta tollunt,
Sidera dein oculorum et mentis acumine cceli
; Usque adeo servent vircis, quas intulit auetor,
Ambitus insiuuet scse, vertigirie cujus Ciiinmens casta alios, alios vis acrior, illos
YaHaniur quoe corpus habent, tum cardinis illc Aul animus sapiens, aut pnlchra modestia tollat.
impetus, assiduo qui summa volumine torquet. Quiecuneia, utproprium mortalibus inderet ignem,
Mox citremi orbes, totumque sub axe corusco El Deus, et genitor magna pius extudit arte.
Perpcndalur opus, motusque, ortusque, obilusquc His animadversis meus scse aeeinget ad illa,

Astrorum, varixque vices, annique recursus. Quse niinime fiunt, sed sunt, velui ipsa Platonis
Terrenis quantum favcant coalcstia, quali Ycrba canunt ;
jamque a sensu nibii expeiet, ipsaa
Audiat obseqiiio coeiestibus iniiiria molcs. Naturas rerum expendens, speciesque : deinde
Ut lunic qusecunque globo subjecta ferantur Angelicos pervecta gradus, aseendet Olympum ;

Ordine nascendi, senioque absumpia fatiscant, Nec mortale tuens, sed jam divinitus atra
Prsescriptoque nihil naturae ab lirnite cedat. Ntibe procul pulsa radiant : lumine cernet
Hinc quoque uti liqueat, quali furor incitet oesiro EtTectusque pii laeta inspectabit amoris.
Pcclora, quae perhibent homini famularier aslra; C Tum circumspiciens, supera infera cuncta videbit
Nec miinduin ratione regi , sed ab impcte verti Coilaudare Deum, atque iili bona cuncia referre :

Forlunse, varioque angi mortaiia casu. Praicipue si qaaeque oculis obnoxia nostris
Nunc (amen haud locus haec abstrusaque seinina Ingenio, (ideique acie lustraverit acri.
[rerum Nam veluti sph»ra coeli et rerum generantum,
Scrutari, actsca toii.es discussa sub umbra : Sic chorus ilie sacer, manesque a mortc rcde&spti
Ipsa sed a doctis jam vestigala sagaci Sunt quasi maierie immu:iis, non visilis orbis.
lngenio, et jam scita, animo quseranlur aculo : Quse si cuncta simul animo compronsa Tonanti
fndoctis quantum indulget sua cuique Minerva ,
jEquipares, nil prorsus erunt : per se integer illc,

Queis opere in lanto non desudare Iicebit. Pars idem, lotusque idem, pars semper ubique,
Quippe rudeis crcbro divina potentia miruni Semper lotus ubique, carens orluqtie obituque.
Edoeet, vi porro edoceant arcana professos Horum nil teres est, proprio nil robore constat.
;

Q»i g.iari tamen, atque insignes munere tanla In nibilum jam ctincla ruanl, si maxiraus ille

Longius anteirent, summi cuni gratia Patris Arbiter arcani fiuxum neget ire vigoris.
Exeolat ingenium, non destruat, aut male vertat. „ Hinc spectare licct vireisque, animumque, piam-
Ast homiisum genus ancipiiem speeularitibus offert [que
417 M aieriam hinc animus divince conscius aurse,
:
Arliflcismentem; quanquath inferiore sub orbe
inde omni ralione carens, consornqus ferarum Visviget, in supero sapientia fulgei, et ardet
Scnsus adest, qui saspe aito nos fraudat Oiympo. Lux in supremo, bonitasque in quolibet liormn :

Idquoque succurri? volvendum sacpius, ut cum Cuncta lamen meditari, ct in omniuus omnia fas
Nos rerum in medio ceu mtindi viricla locarit [est.

Maximus ille Opifcx ? quanta raiiore cavendum cst,

577 HIITTHMU& DE INCARNATJONE CHRISTl. S78

macustri Aii&mi
DE INSULIS

BE INGARNATIONE CHRISTI
RHYTHMUS PERELEGANS
Quo divinum id opus omnes arlium liberalium regulas aspernatum fuis.se perquam
iuseniose cecinit.

418N«ta. -Rhylkmum hunc v.ia cum alio subjunclo,defliixa kominh naiura,exMs. eodice Bibliciliccte
abbaliai Marcliianensis,ord, S. Benedicli, pubticavil .loanues Buzelinus, Sociel. Jesujusua Gallo Fianririn,
lom. I, cap. 7, ubi recle adwrtil, duos hos Rhylhmos Auctoris &ui ingenium , ejusdernque pios animi scnsus
cqreyie paiefacere.

Grammatka. Quis ordo, quse ralio,

Exccptivam actionem Qu« sint vincla, quoe jtiricturx

Yerbum Palris excipit, Qui gnnphi, qu« unio,

£>um ueludti rationem, Stupet sui fracto jure
Dum naturam decipit Musica proportio.
Casualem diotionem In hac Yerbi copula
Substantivum recipil, Stupet omnis regula.
Actioque passionem Geomelria.
lii hoc verbo coneipit. Suae artis in censura
In bac Ycrbi copula Geometra failitur,
Siupet omnis regula. Dum immensus sub mcnsura
Rlielorica. Terrenorum sistitur.
Peregrinas a nalura In direcium curvatura
Nominis posilio Circuli convertitur,
Cum in Dei transitjura Spbseram claudit curvatma,
Homlnis condiiio. Et sub ipsa claudiiiir.
Novus tropus in figura,
In hac Verbi copuia
Nova lit translatio,
Stupel omnis regula.
Novus colnr in junctura»
Diulcclica.
Nova fit consiruclio.
Inlcr locos locuni nescit
In bac Verbi copula
Stupet oranis regula. Locus a contrariis,

Arilhmeitea. Sui iocum obmutescit

Dum ab uno non recedit, Exeeptum ab aliis :

Alleratuf unitan, Fii clingiiis, obslupescit

Duin in uniim se concedit, Failitor in propriis,

Unilur alteritas :
Et de suis erubescit

in diversum idem cedit Logica faliaciis

In ideni diversitas, In hac Y'erbi copula

Suum lamen non excedit Stupet oronis regula.

Limiiem simplieilas. Aitronomia.

In liac Ycrbi copula Solis lumen nube tectum
Stupet omnis regnla. Nubis sub velamine
Musica. Nostra: carnis ferl objectum,
Dum Factoris ct factuiae Nec bebct in luininc :

Mira fit conjunctio, Nosimm vergit in defecium

Quis sil niodus ligalur». Soi 01 tus in Yirgiug.

S79 ALANl DE INSULIS
In dcfectn dans effecluni InhacVerbi copiila,

Luroen in calisim: Stupet omnis regula.

Magislri Alani Rhythmus aKcr, quo graphice natura hominis fiuxa et caduca
depingitur.

Omnis nuindi creatura, Filflosfenum, gemma lutum.

Qoasi liber, et piclura Homo cinis, dum trihulum
Nobis esl, etspeculum. lioino niorli tribuit.
Nostrae vita:, nosirae mortis, Cujus viia, cujus esse,

Noslri slatus, nostrae sorlis n Poena, labor, et necesse

Fidele signaeulum. Vitara morte clauderc.
Nostrum statum pingit rosa, Sic morsvitam, risum luetus,
Noslri stalus decens glosa, Umbra dicm, porlum fluclus
Nostrse vilae Icctio. Mane claudit vesperc.
Quss dum primo mane floret, In nos primum dal insullum
Defloralus flos effloret Pcena moitis gerens vultuni,
420 Vesperiirio senio. Labor morlis hislrio.
Ergo spirans floscxspirat, Nos proponit in laborem,
ln pallorem dum delirat, Nos assumit in dolorem
Oriendo moriens. Mortis est conclusio.
Siimil velu.s et novella, Ergo clausum sub hac lege,
Simul senex ct puella Slalum luum, homo, lege,

Rosa marcet oriens. Tuum esse respice.

Sic selalis ver Iiumana Quid fuisli nasciturus;
Juvenlutis primo mane G Quid sis prajsens, quid fulurus,
Reflorescit paululum. Diligenter inspicc.
Mane tamen hoc excludit Luge pcenam, culpam plange,
Vilae vesper, dum concludit Motus fraena, faslum frange,
Vitale crepusculum. Pone supercilia.
Cujos decor dum perorat Mentis rector et auriga
Ejus decus mox detlorat Mentem rege, fluxus riga,
i£tas, in qua defluit. Ne ftuant in devia.

Nota. — Rhylhmns de BB. Virgine qui scribilur liaberi in Bibliotheca ccenobii S. Marlini Tornaci,
de verbo ad verbum liabelur in fine tibri v Anliclaudiani ; ideoque hic non repetitur.

DOCTRINALE MINUS
ALIAS

LIBER PARABOLARUM
uagistri alaihi »e mmhm.
AD LEGTOREM.
421 Libri hujus eleganliam, et uliiiiaiem, sufficienler libi, leclor, probant multiplice* ejus editiones et
iluislraliones; nam, cum primo Daeentria;, anno 14-92, lypis excusus, in tucem productus esset, lanlam
riiox nominis clarttulem consecutus est, ut cruditis commentariis Latinis, iUustratus, anno 1501, Lugduni
proeli beneficium oblinuerit, prmfixo compendio Vitai auctoris, magistri Alani de lnsulis, in parvo folio.
Annoilerum 1516, Ltpsioz impressns prodiit in quarto, sed sine commentariis. Denique, etiamin rhythmos
Gatticos transtalus, el commentariis morulibus ejnsdem idiomalis honoratus, anno 1556, Parisiis excutus
(uit, tii 16, typis Dionysii Janot; idque ingraiiam Caroti VIII Francorum regis, ut initio operis lestatur
ipsemet commenlator : qui lamen notnen suum non exprimil, uli etiam nec commentaior Latinus. Pro hac
auiem cdilxone ndornanda, omnium horum editionum exemplaria hubui, prceterquain Lipsiensis. Quat, li-
581 LUJER PARABOLARUM. 582

et( negtigentia sciiptorum, variis essen. respersa mendis, imo etiam,

tupographorum, stu correctorum el
quarumdam lemeritale aul ignoraniia, hinc inde nonnihit allerata, tamen sedulo collata ad invicem, et ud
antiquissimum ms. Bibliolheca Suticti Martinj Tornaci (quod perhumaniler mihi submisit li. dominus
jfgidius du Quesne,.ejusdem coenobii Bibliolhecarius) veram el genuinum leclionem subministrarunt. quam
kicexhibeo : adnola'a tamen in margine, lectionisvarielate plurtmorum verborum, et nonnullorum versuum,
•M prtesertim utraque lectio perfectum aliquem sens&m admiltit (32).
F. Carolus de Viscii
Prior Dunensis.

(52/ Lectiouum prselerca varietatem, qtiant ex codice Helmsladiensi affcri Leyserus in Uistoria potla-
vum tnedh <evi (Halae Magdeb., 1721, in-8), pag. 1064, adnotavimus. Edit Patr.

LIBER PARABOLARUM.

CAPCT PRIMUM. A Post inimicitias, clarior esl et amor.

A Phcebo Phccbe lumen capit ; a sppienle Loricam duram possunt penetrare sagilla?,
Insipiens *• sensum, quo quasi lnce micat. Et corderisus " et mala verba meum.
Nil aliud nisi " se valet ardens ^Elhna cremare; Firmiter in porlii puppem tenel anchora morsu,
Sic se, non alios, inv dus igne coquit.; Sic in proposito spes raia corda tenet.

Sus de sorde levat, sallem dum colligit escas, Sublrahe ligna foco, si vis exstingucrc flammas ;

Cur nunquam surgit sorde volutus homo ? Si carnis niotus, otia, vina, dapes.
Utribus antiquis vinum committere noli, Ripa retental aquas pelagi, ne migrct in arva,

Nee senibus sensum quem rctinere velis. Et " tcnet iiati frena modesta mauus.
Nililur in vetitum quod in agros defluataequor :
Sa>pe cicatrices in vulnera prisca resurgunt,
Sic inil illicitum, quam cito peccat homo. Ad mala facta sui gens male sana redil.

422 Stultior esl stulto, qui mandat balsatna cri- Fragrantes vicina rosas uriica pcrurit,

I
l)i-o, Sic justos semper turbat iniquus homo.
Et verbis pleno verba tacenda viro. In palea dum grana jacent, immunda vidcnlur,
S.-epe viatorem nova non vetus orbita fallit, Et *• similis pravis, qui manet inler eos.
Sic socius socium, non vetus, imo novtis. B lotibus undarum rupes immola resislil,

Non est in speculo res quae speculatur in illo ;

Et bonus assiduis fluclibus orbis ", hcmo.
Lminct ", et non est in muliere fldes. Mobile cum venlo folium volat arbore raptr.m
In steriii steriles aratrum facit aggere sulcos ; Sic mens inslabilis scmper ut aura volat.
Et labor in miseris est sine fruge scholis. Stultus qui puppem sine remige ducit in altum ;

De minimis granis flt grandis " summa caballis : 423 Etsine subsidio qui grave suinil onus.
De brevibus mendis, non veniale malum Per palulas rimas sol lucens inlral in a?dem,
Non sibi sed reliquis aries sua vellera portat; Corda per auriculas dogma docentis inil.
Sic aliis unit semper avarus opes. Multoiies caplum trabit hatnus ab sequore piscem;
Non velli leviler valet unco quod lenet ille Sed bona verba mali nullus ab ore tvahit.
Nec aes a loculo quem tenet arcta manus ". Pauperat et ditat " lalorum casibus ullum "
M.llc viris pincenia polest prsebere Iyseum Alea : sed mullal " ut mage fiat inops.
;
**
Pocula doclrinse plurihus unus homo. Exstincii cinercs vivent si sulphure tangas
Accipit et nunquam reddit marc Scylla receptum Sic vetus apposita mente calescit amor.
Sic capit et relinet dcbiior jera nialus. Dira Charybdis aquas bibitet vomilomnibus horis;
Non leviler corio canis abslrahetur ab unclo *' :
" Sic dal, sic aufcrt sors sua dona viris.

Nec nebulo disco, dum satialur co. Currere cogit cquum snb railite calcar aculum,

Sub molli pastore cacat " lanam lupus : et grex El puerum studio virga vacaresuo.
Incnslodilus dilaceralur eo. Non sempcr perit ipse sua qui navigat auia",
Clarior est solito, post nubila plurima ", Phcebus, Nec vir qui propria degere dcbet ope.

VARIjE LECTIONES.

" Edilio Lugdunensis anni 1301 legit, Incipiens. " Ms. quam. " Eminet, id est, apparct.
" Maxima. " Nec res a loculo, quem inanus aicia ligat. " Exlorrebiiur unclo. " irf est loedat. Duw
ediitenes impressce, legwl, rapit. " Maxima. " Sic corderisum. " Dno exemylaria habent, sic. •• Alin
exemplorta legunl, est. " Omnis. " Diviiat. " Alia legunt, Ulphum, qui Ulphus, celebris olimfuii
*• Vetal, irf est ordinat. .4/. viiet.
lusor alearum, qui propter lusum, sa;pe erat dives, sed sapius pauper.
33
Ponas sulphura vivenl. " Alia duo exemptaria sic hubent : Non perit ipsc sua propiia qui navigat
aura.
 ALANl DE INSULIS 684
583
Tranqnillura ncquit esse frotum duiu pcste " iuo- A Prteter eum qui plus his ralionis habel.
[velur; ./Etliereus motus movei omnia sidera praeter
Ncc. msnsuetus homo, dum movet ira jecur. Unum ; sed semper permanet illud idem.

Cui- aperit portam, qui clsndere non valet illam 1 Sic constans et fidus homo sine fine tenebit
40
Cur mihi rem spoiidet qui modo non dat eam 38
? Huncin amore modum, quem tenet ipse se-

Concipit ut pariat nwilier dum venerit hora : [mel.

Tu quoque suscipiens des aliquando mihi. Phosbus ab occasu rursus raplatur ad nrtum,
Nulla quoque sedare sitim flagraniibus unda ;
Quem prius huc iliuc machina versa lulit :

""
Copia nec cupidi cor sutiare viri. Sic in amicitia mundus stat, fiagrat et alget

Vipera virus habet; quae dum calet, evomil ilhui, Corruit et surgit, quod magis odit, amat ".
Claude sinum ;
prohibe lie caleiiat ibk Tutior in lcrra locus est, quam turribus altis,

Futile vas fundit, sinccrum vina reteniat, Qui jacet in terra, non habet unde cadat.
Sic audita tenet mens bona, fundit liebes-. Impetus et venti, tonitrus et fulmina turres
De nuce fit corylus de glande fit ardua quercus-;
: Flatibus evertunt, slare sed ima sinurrt.
De parvo puero ssepe peritus homo. Non possunt habilare simnl, conlraria cum siut

In nihilum nix alia ffuit, si desuper imber B Mors el vita : procul dissidel hsec ab ea :

Decidat; et vitio fama perempia perit. Sic duosuutqux non pnssuiit habitare " 2 cor unum,
Stratus hnmi paimes subeiintibus indiget ulmis; Hujus anior mundi vanus; aniorque Dei ".
Indiget auxilio divitis omnis inops. Slratus huini non surgit, item dum poplite flexo

Non possum prohibere canem quin latret ubique, 425 Portatonus grave quo pisecipitatur equus i

3*
Nec queo mcndaci claudcre labra viro. Sichomo qui magna vitiorum mole gravatur,
40
Fumum non ignem jaculainr ab aede caminus Non nisi deposita mole levare potesl.
Golloquio 41
non re, Iivor obesse potest. Non quo naula volet, scd quo vehit 54 aura, vehe-
Non domus, at dominus laudeiur, si bonus is sil, flur
Sin autem dominum spernimus atque domum.
: Puppis, eum lumidi vencrit unda maris.
Non ibis rostrum, non ardea deserk amnem *-, Non quo proposilum, sed quo sors tendil *' eun-
JSon leviter vitiuui quod " facit illud homo. [dura
Aufert saepe solo nigra nubes lumir.a soiis, Cuilibelest; omnes hac dccet ire dtice.
£t patris auxifium saeva noverca mihi. Apparct phantasir.a viris ; sed rursiis a"b iilis

&!§4 N° n semper moriuniur sves quibus insidiatur _ Vertitur in nihilum, quod fuit ante nihil
r6
Arcus : nec mihi sunt tela nec hasia mfna;. Sic et adest, et abest fugitivi gloria mundi ;

Sidera splendorem non possunt addere soli, Non prius advental, qiiam quasi somnus eat.

Cum superet solis Iumina cuncta jubar. Dum calor est, et pulchra dies, form ca laborat,
Si Calo sis, et vis in candida vertere riigia, Ne pereat dum nix venerit alta, fame :

44
Curia sit curaj : dives et esse potes. Sicjuvenis dum ijropus habet sudoribus apSum
I.n viscum vohicres ducil cum canlibus auccps, Quseral quo possitlassa senecta frui.
In fraudem gentes blanda 4"
loquela viri. Non adeo sublime levat ievis ala volucreui,

linpelus est fulvis t6

et vasla leonibus ira, Quin redeat rursus rura relicta petens.

Et tamen inter se jus sociaie tenenl. Non ita subvcctos rota surgens toliit in altinu,

Fost noctem sperare diem, post nubila solem, Quin vergens illos rursus ad ima ferat.
Post iacrymas risum, isetiliamque potes. Ebrius ante bibit quam nauseat, anle ligurit
Omnia Ca^sar erat, sed gloria Caesaris esse Quam vomat ; ante levat quam pede liimus eal :

Desiil : et lumuius vix erat " octo pedum. Ncn sic in nobis, non est sic ordo retentus,

LSon ruit in rupes, nec in aita pericula navis Anle doccre modo quam didicisse juvat.
Quam maris in motus remige rector agit. D Non emitur care res legibus empta fororum
CAPUT II. Vendikr emptor suni ibi merce " 7 pares
el :

Luctatur cum cum nube swenum,

nocte dies, Sed quod sit sub coelo earius emptum,
nihil est

Cum tenebris Iumen: cum nccc vita vigens Quam quod emunt longse fronte i uente " 8 prcees.
Sic iabor in nobis, nam spiritus et caro scmper Dentibus atritas bos rursus ruminat herbas,
Pugnant ; et inorimor si earo vincat eum. Ut totics tritae, sint alimenta sibi :

Pondera portat equus, bos terram suicat aralro, Sic documenta tui si vis retinere magistri.,
43
Vestem tiadit ovis ; servat ovile canis. Ssepe recorderis quod semel aure capis.
Oiuuia quippe suse nalura: debita solvunl Follibus inclusas faber impi obus cxcitat auras,
VAHLE LECTIONES.
"Pcste, id est tempeste pro tempestaie. 3S
Alia duo habent : qui dare nequit eam. m Verba. ** Ore'.
41 4a
Eloquio. Alia duo exempluria habeni, aiium per quod commenlator dicit inlelligi debere cau Iam.
43
Dum. 44 Curaque sitcurae. M Leyser, blaesa. 46 Sylvis. " Lcyser, tuinulum vix habet. 48 Extmplaria nlia
legunt Vellera porlat ovis. 4 Leyser more. 00 JJua exempluria liabeiit ardct. "Amaiodit.
:
'' M Iiitrarm
" ,
V;inus amor mundi, verus aiiior(iie Dei. ^4
Volet. '" Exemplar unum habst, ducii aliuil, docet. ;

ri
Alhtd cxcmplar habcl, ccnsus " Menl;; ** Leyser, rubcnlc.
S8S LiBER PARABOLARUM. 586

Dum ferrum durum molliat ipse focus : A Nec pnlclirum pomrnn quodlibet essebonum.
Sic ortus furor intus agit prsecordia stulti, 427 Non est in multis virlus quibus esse vidclor
Dum molles reddit litis agone vires. Decipiunt factis lumina nostra suis.
Voee molossorum latebris ** arcentur onagri, Plus aloss quam mellis habent in pectore tales
*9*
Exit et ipse canum dente domandus aper; Quos sanctis similes simplicitate putes.
G*
Sie et presbyteri vitiosos quserere debenl, Morsibus aggreditur lignum capra cui religatur
El nisi pcenileant, cnse ferire Dci. Cum sit nil aliud, quod sibi detur ibi e
%
Et miser et dives fuit olitn rex Mida 6
°, dives Quamvis delieias cupiat sibi quisque; necesseest
426 Auro; sed vitse conditione miser : Ut capiant omnes id quod habero queunt.
Sic cuslos census, sic omnis vivit avarus, Nil prodest optare raagis, vel quaerere nobis

Dum nihil ct multum possidet ipse bonh Quam quo"d vcl quanlum vu!l Deus ipse dare.
60
Hesperius astrorum se profert "
vespere priinum, Ad vada Neptuni foates el flumina currunt,
Et facit immensuHi quo micat ipse jubar : El qupeunque potesl eurrere cunil aqua
Sic cito non larde monslrat egentibus ille Per valles quas semper amat, dilabitur unda,
Qui elarum gemini iumen amoris liabet. Et coll.es odio quos hahei, iila fugit.
61
iiE :lus ingentes ventorum temperat iras, Queis saiis est.his piurafiuunl: his undique ferlur,
Et marc Neptunus saepe tridente domat His dalur, his emitur : pauper ubique jaeet.
S;c sese dominus faciat ferilate timeri, In Boream Zephyrum converti sape videmus,
Qui regimen magnse gentis habere ctipit. Nomiiie mutato rursus et bunc in eum,
Beila movet cititts cui desunt cornua taitrus, Non tamen admiror de tempore si varietur,
Quam <{«; cornuta fronte ferire potest : Cum sie cuuctorura Conditor ipse velit

Sacpius in vico pueros pugnare videmus, Sed miror miranda nimis, vaga corda virorum,
Qnain valhios horaines queis solet esse vigor. Cur toties muteut se, prohihente Deo.
61
lmpatiens animi "
si bos jungatur aratro, Non aiiam legein palitur fur quam latro captus.
Torlam, non reclaro carpit arando viam : Quaravis nocte latro, fur eat ipse die.

Sic snni qui retraiwnt gradientes saepe retrorsum. Non minus hic peccat qai censum condit in agro,
61
Cum videant iilos carpere lucis iter. Quam qui doctrinam claudil in ore suam.
Cum nive, cum pluvia, cum grandine vertere ca- commissum sine iucro ferre iaieiuum,
Absit
<[pras, Ne servos nequaia nos vocet ira Dei.
Ac niii contra fronte videmus oves r
c Non. opus est
somno Syrenes ingredienti,
injustos frnus, ira, ncfas, injuriaraptant. Nec sibi qui studio falsa cavere volei.
Sed juslns toto corde resisi.it eis, Sxpe siylum vertit, qui versum 8: vertere dcbct,
*
Non potis est pelagus ieviter transcurrere lembus 61 Dentibus est ungues, scalpit et ungue caput
Ni sit qui rcmis currere cogat eusn. Qnxrit qna primum, qua; postea ponere possit,

Non valetad metam cursum perdticerecursor Non quaevis aple verba locare potest.

Ni sibi spes et pes auxilientur ei

6a
. fhersites numerum non vires auxit Acliivis,

Longius ille videt qui multis spectat ocellis, Inops virtutis, garrulitate potens :

Quam cui dat visura solus ocelitis, homo : Sic inter scacos alphinus inutilis cxstat
Idcirco vaccam servandam tradidit Argo lnler av.-s btibo, fucus et inter apes ;

Sponsa Jnvis Juno, non, Polynlieme, tibi. Inter iiafrantes cifram, juvatesse figuras
Yim minus exercet qui lale Spargttur ignis, Et vull multoties anticipare locum.
Quam cui coilecta; vim tribuere faces Separat instantes isthmus brevis insula fiuclus,
Fortsus invadit qui vires colligit hostem, Haee pacem gemini continet unda 6 * niaris.
Quam qui dispersis viribns instnt ci. Non possunt tauri concuvrere fronte minaci,
Pessimus csthostis qui eum bcne feceris iiii, D Dum bacuium pastor sublevat inttr eos.
Fortius iiisurgit, bella movendo tibi : 42S-^P a S 0113 ct gcns Liicania bella " minan-
ll '

Sie cami fac velle suum si bella moveri tu=,

Vis tibi : si pacem, colla domato *k

1'amc. Sed rabiem media gens Venusina vetat.

In cavea propria fn. atrox et aspera vulpes,

CAPIJT 111.
Quajptius aufugerct 7 '-"si foret illa foris.

Non tciicns aiirtim lolum quod snlcndct ul auriun, Iinprobus et mordc.x canis est in limine noto

VARIjE LECTIONES.

»' "* Exemplitr Lugdunense habel : tenendus 'Parhieme limendus. M Midas r;x fuit
Sylvis. ,

Phrygum, de quo fabulanlur poete : cuin omniaqua; t-.ingerci verterentur 61in amum , etiain cibus et pe-
"' Leyser, aratri.
ius, fame interiisset, nisi dii illius misciti, cum l^berassent,
"'Prajferl. lngratas.
C3
" Lujscr, alias. 6 '*
Pro transcurrcre lcmbus, alia excmylaria habent, Iransire liburnus. Leyser, ibid.
irk
Domare. ™ Quo rcligatur.
6 " Dno exe.mpl.aria kgunl : Cum sibi nil tietur quod lacetare queat.
"'
Leyser, fingcie. <a
Leyser una. " Qcedam exemplaha hunc vcrsum iia leount : Apula (?ens, Lum-
, »- ,,
naque, semper bcila minantur. Item : Qntepolive fugcrci, eic.
PATttOL CCX. &
587 ALANI DE INSULtS
Dam videt autifiiim vim sibi ferre caivum r A Et tunc non possunl absque dolore tralii.
Inter consortes audacior est foomo nequam Qui cuipas de corde trahit, trahat usqiie receules
Quam sit in externis hoste minante locis. Et cunctas pariler, ne feratuna necem
Inventum tarde leporem cito perdimus inler Quid prodest medicum plagas sanasse ducentas,
Vepreculas, eum sit res fugitiva iepus. Si maneat quaedam qua moriatur homo ?
76 firma imo ",
Perdimus anguillam manibus dumstringirnusillam, Arbor quselate ramal , nisi sit

Cujus labilitas fallit in amne manus'; Cum ramis facili corruit icta Noto.
Sic aDU invontns.nisi consenretur amicus, Sed qua? radices habet in tellure profundas,
'8
Et.nisi libertas mutua scrvet eum. Obstat, el evelli peste furente nequit.
Non bene firmus erat, digito qui solvkur uno Qui raraos faina:, non radices meritorum,
Nodus nec fortis, tam cito fracta fides.
: Exlendii Ute, scilo quod ipse cadet
Nunquam lidus erit, qui dcsinil esse fidelis, Non solum ccelo, qui talia vana profatur,
Nunquam qui non est fidus, amicus erit Ast etiam vitio displicet ille solo.
Ex quo conveniunt duo pectora pectus in onum ; Non minus est duleis parvo de fonte rccepta
Fas est ut maneant peciora pectus idem. Quam quse de magno flumine ferlur aqua.
Mente minus sanus quam corpore creditur aeger, El cadus et dolium reliuent quandoque Falerjium,
Qui medicos ejus fuste vel ense ferit. Nec dolium melius quam brcvis ipse cadus.
Quis magis insanus quam caecus in ardua ductus, Nec magis egregio dulcescit potus in auro
Si tur.c Gonlemnat felle tumente ducem ? Quam facit in vilro quod minus asse valet.
Lippo, non lusco eollyria nigra medentur, Quamvis quisque miser benedicat vel bona, nemo
Qui semel est Iuscus, non nisi luscus erit. Corpore pro misero vilia verha putek.
,s
Nolumus in scirpo, quo non est, quaerere nodum, Visibus intenlis scrulalur ab relliere terram
Nec super infirmum ponere magna gradum : MHvus : et a longe frusta so relicla videl

Pasee canem, pastus tuus illum leniet, et Se Non, Iicetesuriat, statim descendit ab alto,

Quamvis caedatur, csesus amabit herum, Sed variis gyris circuit usque Iocum.
Fac servo nequam bona, semper et omne quod ilii Sunl nam qui Iaqucos posita dape ponere callenf,

Praebueris perdes cum sibi nulius amor.

; 430 Ut sic incautae decipiantur aves.

Ridiculus hius est, qui minibus imperat et qui : Denique percepto nihil aueupis arlis adesse,

Tanquam rex horum sic 7a deminatur eis; Unguibus accedit tutus.et ex!a capit.
Non minor est risos de servo quando levatur q Nonnihil exempli vermes de carne creati
In dominum quando voce manuque furit "
;
Demonstrant oculis moilificantis 81
opus :

Asperius nil esl humili cum surgit in aitum; Dentibus iitvadunt acceplam morsibus iliarn,

Ringitur '* in celsa simia sede sedens. Non quxrunt aliam, dum sibi durat ea.
Diversis diversa valenl mcdtcamina morbis, Consilii nihii est, nisi sal succurrere possit,

Ut variant morbi, sic varianturea. Sal posiiuru large, mordes et arcet eos.

Non uno doctrina modo se mentibus infert, Vermibus hic mos est : nec solum linquitur iilis,

tlis iimor, his monitus, his adhibetur amor. Sunt quos transit jam furor iile viri.
in

Quadrupedes adaquare nequis dum percutis il os, Non piopler pennas laudat conviva volucrem,
°5
428 Nec cogit pueros virga stttdere rudes. Nec propter corium mango disertus equuni;
Parvula venaiem comprendit mantica telara, Non equidem, simiiis per singula cursitat usus,
Et jacet exiguo multiplicata ioco : Vesles non homjnes omnis honorat homo.
Qui sic, quod eupida? menii nor. sufiicit orbis ? Ilunc nova facta novum statuunt per saccula mo~
Praedia terrarurn, gloria, census, honor? [ rem M ,

Jus est, ut penitus terrae sit homunculus expers; Quod nihil excepto paupere vile jacet.

Qui totam terram solus habere cupit. " Nil bene pauper agit : sed pro ratione tenetur
Faucibus innocuis deserta leunculus ambii, Quidquid agit dives, seu bene, sive male.
Cum nihil invenial quod lacerare queal Sumpta quid esca valetquceqtiain cito sumitur exil,

Non semper pungit serpens, nec fuudit ubiquc Nausea cor vexat, viscera iaxa dolenl
Virus, quod secum semper in ore gerit Quando non patitur medicamina morbus in alvo,

Non equidem stimulo, nec parceret ille veneno, Non signum vit3e, sed necis esse puto.
Si quiu adesset quod laedere posset eo. Ui dape venter eget, sic spirilus indiget illa,
CAPUT IV. Non bcne pascuntur, cum nihil aller habel.
Non bene de pedibus spinoe tribulique trahunlur, Non disctint quicunqtie schclas ubicunque fre-
Dum brevis interius spina relicta jacet '*
; ,
[quenlaut,
Quo mora major erit, tanto mage vulnera pulrent, Nam plurcs vcniunt ut videantur ibi. i

VARLE LECTIONES.
Sit. " Feril. n Pingitur. '•• Leyser, manet. ?6 Frondet. " Una. '* Leyser , everli. " Ley-
r

ier prajdam. 80
Scruta. 61
Testilicantis. " Mango, vocatur ille qui merces polire novil ut pturis
83
vendaniur Leyser, singula, .
•
 589 LIBER PAKABOLAUUM. 590
Bos semel est vilu!us cauis scmel ipse catellus,
f A Incultus requiescal ager sterilis.-requiescat
Cur Iiomo bis puer est, quetn semel esse Iicel? Et vitis, nunquam vtndemianda mihi
De puero natura scnem facit, ulpetit ordo, A similr, cessare probo debere dalorem,
Sed vilium puerum de sene reddit item. Qui colit indignos, et sua tradit eis.

Non est barbali plauslrelio 8 * jungere. rauiesj Qui sua dat dignis, serit el mctit, unit ct amplat,
Nec casu taii multiplicare vices i Indignis vero res dala lola peril;
Bis puer est homo, vir semel est, quem viribus una 432 Nos asinus ridere facil, dum more leonia
Cum sensu iassis, alba ** senecla domat. Pingitur, et vulpes subdola cogit idem.
Saepe molossus overa loiJit de lauce Juporum, Exual hic pellem qua se pulat esse leonem,
Ut raptam comedat, non ut abire sinat Ut patiens oneris jussa sequatur heri.
Quid refertan ab boste lupo comedaturan ilio, liortor et ut vulpes propria sub pelle quiescat

Cum dcnf.es seque sint utriusque graves I

Ne moveat risum pellc leonis ovans
In mullis similes raiio considerat actus Inflando se ratia bovi par esse volebat,
De quibus expertus dicere verba potest u .
- Ulcisci pullos quos pede pressit aquis " :

ftes bominum ssevu? defendit ab hoslibus Alcon; Ast bos juravit ranuncuius ante creparet
Ut sibi non aliis res lueafur eas. Per mediirm quam par efficerelur ei.

431 Simpliciter csecus prohibetur ducere caecmri, Surgentem Drusus festinat radere barbam,
Ne cscus cajcum ducat in antra suum 8 ' Ne noceat lippaa noctibus umbra gense
Sed tamen insanum prohibere nequimus Alanum Apponil speeulum, speculo raonslranle relicios

Quin dubio csecos ducere caile velit. Foiiicibus toilit, forpicibusque pilos ;

Nou queritur quod turpe pedes offendat eundo, Et ne prurigo capnt occupet, omnibus horis,
Sed quod lam pauci nocte sequuntur eum. Lotricem promptam quaj lavet iliud babet
Miror et admiror quod iter ducis 8 * arripil ille ;
Praeterea, faciebus aquam manibusque ministrat
Quem conslat nunquam
scisse vel isse viam, Quotidie scopis, a scobe tecta piat ".
Ad bellum qui 8*
durus cral, atigravit Achilles Roc facitexterius, sed sordes eoliigit intus,
JSgistho thalamos ingreuiente domi. Nec sibi crescentes radere cnrat eas.
Qui jacet in piumis, pil duri passus inillis 8 ', Constat ut iila manus primo pcrpulehra Iavetur,
Non valet ut suetus S!
vir iokrare malura. Quse sibi prsesumil vasa lavare Dei
Imbribus et ventss mulat gena lassa colorem, Munda manus mundum vas quod lavat eflicit illud:
Uritur et leviter sole tenelia cutis. q
(
Sordida, sordidius quam fuit ante facit.
Moilibus assuetus clypeum bene non gcrit armus, Tacta luto subducta sibi trabii instita " sordcs,
Ncc retinet gladium iirmiter uncta maims. Et nigra lit subito quse prius alba fuit.
Non omnis socius tidus est, non omne tidele K.on ure verrucas jusle reprehendit habenteni,
Pectus, nonomni me sociare volo : Qui sibi portanii tubera parcit homo :

Qui socius volet esse meus, non alter, at idero Ulceribus plentim primo se liberet ipsum,
Fiat ego quia non esi satis, altcr ego.
: Poslea verrucas rideat ille nreas.
An teiieam socium 9a
qui scit quod nescio, vel qui Nenio polest pugilem nesu prosternere fortem,
Id quod non habeo cum precor", illud babet Ni luctaj patiens, aggrediatur eum.
Cum socio socius deliberat omnia doctus, Nunquam formosse cecidissent mcenia Trojaj
Cum sibi concordant consona corda duo. Ni cceptus fue.rai quo cecidere labor.

Crastinus ingralo procraslinat omnia more, Incipiat quicunque cupit bonus et pius esse ;

Et de cras uno, cras mihi miile iacit. Dimidium facli qui bene coepit habet.
Cur hodie non muliiplicat, qui multiplicat cras ? Quomodo fiet opus, nisi primilus incipiatur ?

Nonne dies solem signat uterque suum ? Omnia principium conslat habere suum.

Post, hodie cras esse solct, cuni soje reduclum, i> Audaces foriuna jovai, nil grande cor audax
Sed non cras illud quod mihi spondet habet :
Terret : nil auimi quidquid abliorret habet.
Cras illud nunquam, nec sol orietur inillo Non polis est magnus, gibbo piohibente camelus -
,

Cuin cias venturum sit sine line suum. Perlransire brevis leve foramen acus .

CAPUT V. Nec transire sinil locupletem janua coeli,

Non sunl digna coli quaecuoque coijjntur in orbe Dum cogit miserum sistere pondus opum.
Jugera, »ec fodi vinea quaeque inanu ". 43>3 Cur an m3e moi tem tam pravo
' '* corde rc-

Quid proilest arare solum, vel fodere vitem, [

quiril,

Cum nihil hoc fruclus nil ferat iila meri? Cur sibi quod tollit vivcre, captat homo ?

VARLE LECTIONES.
.** Postello. •• Leyser , laxis balba. ss
Vera potesl. 8'
Letjser, secum. *• Lucis. *e
Quia. w
Leyser, armis. " Ed. De Visch., assBetus. M Alia duo exemplaria liabent Non teneo sonium, :
etc. sine
inierrogalione. " Lctjser, non habeo, forsitan illud, etc. Leyser, scindere. '* qnaque manu. " Lcu-
«r arans. '" Lavat. •' Insita. "Leystr, prono.
 ALANI DE LNSULtS 592

Felix est pauper, quem pauperat ipsa voluntas: A Ciira vigiibenc curat agros, incuria quippe
Nou est quod. lergum, cum pelit aHa, gravet Reddit eos steriles ; unde poeia refcrt
Nec lalro, nec prseilo, nec furvaier insidiatur, f Negleclis urende (ilix innascitur agris; >

Dum carpit sumptas

Si)
absque timore vias. Per fslicem, vilinm denotat ipse viri.

MiSle vise ducunt homines per sscuia Romam, Nescit homo quid dulcis habet duleedinis esca,
Qui Dominunv toto quoerere corde volunt :
Qui nunquam didicit quid foret ipsa fames.
Est via quae ducit monies directa per aitos, Posl silis ardorem, poslesuiiem, uuo nobis,
J00 spinis arduilale gravis
Vepribus et Dulcia sunt valde, potus et ipse cibus.
Est quoque nonnutlus callis quem calculus asper Duicius bajrescunt humano meiia palato,
Aspcral, etplantas quotidianus arat; Si malus boc ipsum mnrdeat ante sapc-r.

Est via per poiituni, via per deserla, per imas Qui patititr fiigus, calidos veneratur amictus,
Valles, per seopulos, perloca dura pedi :
Qui mofbuni niagnom, sorte sivlutis ovat.

Per nemusetlaiebras, per lustra timenda ferarum, Qui bono faisa soli consicleral, ei bona cueli,

Per spinas, tribulos, pcr lutulenla vada. Falsa sinal penilus, et bona vera petat.
Semper hiat corvus, semperque cadavera captat Peclus ab iliicilis et casibus exaat orbis,
Sempcramalmortem, morsquoque \ pascil eum. Qui volet in coeiis anticipare locum.
Quem sua debilitas, et quem premit ipsa seneclus, Non bcne vivUhomo, quem rerum sollieitudo

LaHificanl iilum cum putat ipse mori. Torquet : et exanimat ' nocie dieque meius.
Non solum corvus morituiis insidialur, Non bene securus dorniit, qui perdere vitan»

Maxima pars hominum jam facit illud idem. cum rebus quas habet ipse timet.
L'na

Filius ante diem mortem patris optat, ut lioeres Lndeperexemplum legimus Bionstrasse tyraanuia,
Fiat ; et ut miseras lege capessat opes. Quod non ut dixit verna ) bealus erat
(

Proh dolor elerum iransit dolor, et scelus

! in iliuJ ; Ad mensam ducti supra caput ipsius ensem
iliccmit ecclesiam, dum tenet alteream. Penuebat, lenui vix retinenie iilo ;

Bis bos percutiiur, bis ferrum sentit acuium, Ilune, dape conjuncta, vesci priecepit : ut aasus
Si contra stimulum calcitret ipse suum :
Non eral is, quoniam \iJit ubique 8
necem ;

ex tino duo vuloera, vulnCre ferntm,

Eflicit « Sic ait, estde me, lapsum casumque timente,
Ulterior primo pejor ct ictus erit. Jn, certo, propria morte vel lioste mori. i

Cur igitur domino servi parere ereati Ad m^ia facla nialus socius socium trahit, et sic
In dominum rabie peetoris arma levant? C Fit malus et nequam, qui fuit aine bonus.
Hic furor, hsec rabies, hsec indignalio risum Nec mirum, quoniam velocior ad mala spes est,
Prasbet, et invisnm quferit habere inaUim. Quam sit ad illud opus quod Deus optat agi.
5>um caput obstipum "dominostomachante tcnelal, 43§ ' ina
P elit levius quam stirgat in arduapomius,
Graviier evasit vineula Davus beri. Quod vix de terra colla bovina trahunt,
In dementato
3
non est modus immoderato, Nonne boves qui plauslra trahunt, quandoque tra-
Dum baralro donat quidquid habere potest. [huntur,
Non minus excedit uormam rationis avarus,
Dum rota declivo tramite mota ruit
Dum nihil expendens, semper acervat opes. Cum trahit hic sursum quanlum vaiel, illa deorsum,
Nerno sequalur eos, quoniam vitiosus uterque, Impedit iisec illum, retroque s;ene cailit.
Est via quam Tirlus inler ulrumque docet.
Nam magis est pronura celso de vertice sumptum,
434" lcean ' s >'" e ' l,
P us » cum carnem devorel ailer,
Quam quod ab occidua vatle rcsurgit iter.
Ut lupus occultet '*,
seu canis alter opes. Adveua silvarum si bestia foite eaninam
Fronlibus adversis pugnantia crimina secum Iudieai in turbam, nonne peribit ibi?
Vitet, qui vitae cavpere curat iter. Noune chelindrorum moiiunlur morsibus illi,

CAPDT VI. Quos via vel casus protrahit inter eos?

Si quis arare sibi fructuosum curat agellum, Quis uisi sit serpens, serpentibus associatur,
Et mandare suum postea semen ei, Cum graviter pungant id quod adliseret * eis?
Primitus exsliipet sptnas quae frugibus obsunf, Marcescunt flores, et gramina mortilicasitur
Et vepres si quaa sint ibi, faice secet °.
Quae solo lactu fusa venena cremant.
6
Obsunt et iilices , lilices delere nocivas Hos inter pueros dubios gens Marsia ponil,
Studet qui segetes puriticare volet. lUruin se geniti sint ita scire volens :

Non seges quodcunque solum cum seminc prcfert, Illis nam solis parcunt, ut dicitur, angues,
Emergunt sordes luxurlante fima. Dum sibi blanditiis oris amicat eos.

VARI^; LECTIONES.

"Capitassumptas. "• Letfser, sentis. « Leyser, !ero. » Duo

exemptaria kabenl oppositum, ' Eadcm
esmflma Ugunt, immomemaneo. • Vulpes ui occultet. « Metat. « duo exemvlaria habenf, lilices, duo
«/«; sihces. Lst auiemfihx, herba nocivu, qum neglectis agris innatcitur. '
duo exemplaria ieount , ci-
ainmat. a uCrmque. * I:«ba;reU
585 DE ARTICULIS CATIIOLICE FiBSl. — MONITUM. 594
Dum curvare potes, vcl curvam ten:b re virgam, .% Priino dictantes, et postea versitlcaiites.
Fac sii ut ail libitum plaiilula (iaeia taSTl! ". Tcndenl.es u fesulfe supposuere inanus :

Cum vetus in magnurii fueril solidula vigorcui Partibus imbulos, saplentia duxit Albeuas.
Non leviter flectes imperiale captit. Quatrinum ** Srivio conlinuando sibi.

Rursus, si tortam pariaris surgere primum, lllicitos, miserande puer, eompesce furores,
Semper ut est primo torui ioanebit ea. Scito quod ad mortem commovet hostis eos.
£ie bomo dum ptier est, doccaiur rccta tenere, Aufer ab his mentem, miserosqne vjdeto dolores;
Ne cor assuelis imbuat ii!e malis. Allera plus istis sunt rneditanda tibi.

Argiliam ligulus qtiamvis mutaverit udam, Esto memor quod pulvis eris, quod vermibus esea,
Sed siccae formsmi non adhibere potest. In gelida putris quando jacebis bumo.
Cervinam pellem latrat per leeta catellus Non eril iu mtmdo qui te veiil ultra videre.
Primitus, ut siivas doctus inire queat. Cum iua rancidior fit eane rupta caro.
Trcs servos tribus usque modis scrvire videbis, Cur proprio caput ense secas, cur sponte calenas
Non Hni domino tres simul, imo tribus. Dsemonis incurris? cur sua jussa facis;
Est nam qui vitae Gdens mercede fulura?, Molibus assidue surgentibas obvius obsta,
B Nec superet qui te sie superare putat,
Subjacet irapcriis, obsequiisque Dci
Hic servus iion est, qriouiam qtii frena saiubris Heu qtiid hoino tantum quaerit " ilum
! transit aJ
Justitiae patilur, libur e». alius erit. [umbra,
Est quoque qui misero subjectas paret bomeilo, Qui nunc siare putai, nunc cadit ima petens.
Ul quondam primi eonsilluere patres Quid cortum manet buie , nisi rnors et mortis
Non tamen hunc totum sibi subjugal imperiosus, [iiriago?

lnlerior vinelis non retinettir bomo. Uenc semper sequitur; Iiunc tenet, huncque
Tertius est servus, vitio qui semper obeoit, [trahil.

Hic penitus servus vivil ulroque modo. Heu ! eur gaudet homo, cur iile superbit; et n.d

43«S Ut perpendic.ilo paries sequetur, oportet fquid ?

Nc domus boc ipso deficienle ruai. Cur ducit faslus '*, qui cinis esi et erit?
Quomodo stare poiest titubanlis maehina muri, Cur cupit, el metuit, et eur sibi subdere leniai
Si fundamentum debile fallai onus? Omnia ? cur scmper vivere quarit ibi ". ?
,e
A simili, si quis sublimes tendit ad artes, Nonsic, non; quoniam paritillaputatiojam jam ,

Principio parles corde necesse sciat. Ros cadit, et vitte rursus ad ima ruit
f
la
Artes post" partes veteres didiccre poctss , Sic slat homo ; vel dic quo facto csetera constant,
ldcirco magnum promeruere decus. Qiiidplus sunt ? vanura. siogula, quseque nihil.

•VARIA LECTIONES.
Facsicadlibilmn, stet lua piantatuum. "Per, " Leyser, magistri.
ss
'" Duo exemplaria hubenl : Ley-
ter, gaudentis. " Leyser '* Vacuus.
Quadraviuifi. 16
Statum. " Alia exemplariu habenl, viveve pusse
ss
puiat. Jam jam , alia habem vana.

EDITIONEM
CURAKTE CAROLO VISCHIO DATAM

.EMENTUM
TicDiis mmim fidii.

MONITUM.
(D. Bcrn. Pezius, Dissert. isagog. ad lom. I Anecdot., p. lxxiii.)

Do vita et morle Alani Magni dc insulis, sacree Iheologice doctoris, eoynomcnio Universalis, et gtoriosi
^clwlai ecctesiastica; Parisiensif modcraioris, humilis Visierciensis conversi hisloricam ttelatiouem Carolaa
595 ALANl DE LNSULI3 Koe
Viscliius cor.scripsit, eanique Alani operibus, quotquot quidem reperiri potuerunt, a se !n,-folio Aniaer-
pise, aimo lSS4,e<Jitis prae/ixit. lo ejusdem ediiionis propylseo habes catslogum operura Aiani, quem au-
etiorera et accuratioretn repeliic ider.i eruditus Vischius in altera Bibliothecse suae Cisterciensis, qus Co-
Sonise s anno 1656, prodiit, pubiicatiorie. Es utroque autem certum habemus insignes et doclissimos hos
Quinque de Arle seu Artieulis (rvam variant codicea) caiholicm fidei libellos nunquam typos experlos esse.
Caroius quidem Vischius in Bibliptheca de Articulis fideimn nisi lib. i recensel, qui apud canonicos
regulares Tungris asservelur. Ast sequi prxslat, prsetei ildem nosirorum codicum.Gemnicensis, inquam,
et Emmerainmensis, qui niembraiieus hi-8° quadringentorum annorum cst, ipsum Aianum, qui in pro-
logo quhique tibris hoc opus distinctum esse testaiur. Horum prhnus agil de ima omnium catisa, id est de
tin.0 eodemque Irino Deo ; secundus de mundo, ungeli et hominis creatione, et arbitrii tibertate; tertius de
Filio Dci incamalo pro homine redimendo; quarlus de sacrameniis Ecctesice ; quinlus de resurreetione mor-
tuorum. Quai gravissiaia cathoiicse fidei dograala, siligulorumque necessariam' veritatem et consecutio-
nem soiis rationibus natoralibiis demonstrare satagit Aianus, ui qui prophetice et Evangeiio acquiescere
ctntemnunt, humanjssaltem rationibus inducantur. CaHerum hoc Alani opus etiam vidimus in codice
Caiipililiensi, nbi ejusdem quoqqe scriptum De intetUgentiis, nondum edilum, exslat lioc initio ; Sumina
in ttic capitnlo nostrminleniionis eslrerum naiuralium difjictliora breviter cottigere. Cod. membr,, foi,,
manu sascuti xiv. Denique idem codex amplectitur et aliud Alani hacteuus ineuituns- opus, cujus hic ti-
tulus et initium : Paradoxm de maximis generalibus : Senteniia Ptalouis ct Arislotelis est, elc- Vischius
Jiujus pos;erioris opusculi nusquam meminit. Prseterea in bibliolheca mouaslcrii Sanct -Crucensis ha-
bcnturprsestantes Alani sermones, nonduin typis vulgati, Speculum Ecelesits inscripii (1). Codex est
jnembraneus in-fol. ante quadringenlos annos collectus. fncipit prsefatio Cum primo in nostro conveniu :

resideres, et ver^um fratribus secundum datam iibi, etc. Tum sequitur procemium, ciijus principium Peri- :

tissimi pictores Amhrosius, Augusiinus, .etc. Snejusdem bibliolhecH Crqcensis codice membr., fol., ante
quadringentos annos esarato, vfsitur Alaui Oculus sacree Scripiurce, siye Compendium ulriusque Testa-
tnenti (2). Inc, prsef. Reverendissimo Patri et domino Ermengaudo, Dei gralia S. JEgidii abbati Alanus,
etc. Opus Quohiamjuxta Aristolelic<s aucioritatis preeconium, qui virtulnm nominum suttl ignari, ete.
:

Postremo. in biblintheca Cremifanensi exstat Alani Magislri Liber de diversis sermonibus dictionum iheo.-
lcgicarum. Inc Quisquis ad sacrce Scripiurce notiiiam,eie. Cod. chartae., fo!,, manu sa;culi xiv. Quse om-
:

nia eo fine a nobis I;oc ioco reiata sunt, ul si quisolim aucliofem Operum Alani coilectiouem in se sus-
dpiet, noscaf unde codices depromendi sint.

(i) Non sunt AJanijSedHonorii Augustodunensis. (2) Idem ac Distinclion.es diclionum iheotoQicq-
Speculnm Ecctesice editum esi Patrologice toni. lium quas infra recudimus juxta editionem Daven-
CLXSll, ex codice rns. monasterii B. Virginis Ma- triensem anni 1477. Edit.
riae Rbeuoviensis apud Helvetios. Edit.

SEU ARTICULIS GATHOLIC^E FIDEI

LIBEI QtJINQUE

(Ex codice ms. imperiaiis monasterii S. Emmerarami Ratishon. et inclytse cqrlhusise Cemnicensis in
Auslria eruit. R. P. D. Bern. Peziuset edidit tom. I Thesaur. Anecdot., p, 476.)

PROLOGUS,
Clemens papa, cujus rem nominis etvitse sentiant A tem cum viribus corporis non possum resistere,
subjecti, et tu a Domino consequaris zelum scri- tentayi maliliam eorum rationibus impugnare.

benlis hoc opus tuo dcvotum nomini, benignus &t- Porro sancti Patres Judaos a pertinacia, gentiles
lende. Partes oecidentalisimperii tJt sectarum cor- ab erroribus virtute miraculorum recedere faeien-
rupias haeresibus offensione contemplatus, aegre tes, auctorilatibus Veteris el Novi Testamenli pro-

sustinui adcp invalesceniem merito peccaminum in ductisin medium, comprobatam ftdemampliaverunt.

confessione Chrisli nominis corruptelam, cum ad Sed nec miraculorum gratia mihi collala, nec ad
instar cancri serpens, et palam jam se profeire (3) vincendas hsereses sufiicit auctoritates inducere,

non formidaiis Ecclcsise scandalum grave pariat et cum illas moderni haeretici aut prorsus respuant,

irrecuperabii." detrimentum, Coeterum terrse orien- aut pervertant.

talis incolfe. ridiculosa Mahometi doclrina seducti Probabiles igitur fidei noslrie rationes, quibus

his temporibus non prsecipue soIc>:\, se- el armis perspicax ingenium vix possit resistere ,
siudiosius

p: -ofcssores Christianse fidei persequuntur. Esp au- ordinavi, ut qui prophelige et Evangelio acqaiescere

(Z) Cod. Gcmnicensis : jam progredi.

§97 DE ARTiCULIS CATHOLICE FIDEJ. — LIB. I. 59S
contemuunt, humanis saltcsn rslionibus inducan- A substantia facit suum sitbjectum aiiud (5) esse-
tur. Hae vero raliones si homines ad ciedendum in- Proprhles est alia substantialis, alia accidentalis.
ducant, non lamen ad fidem capessendam plene Subslantialis est, quse componiiur (6) subjectae
sufficiuni usquequaque. Fides etenim non habetme- materiae ad complendam substanliam ; accidcnlalh
ritum, cui ratio humana ad plenum praebet experi- esc, quae est adventitiue naturae. Accidens cst pro-
mentum. Haec elessim erit gloria nostra, perfecia prietas, quse persubjeclum existit, eidem esse non
scienlia comprehendere in patria, quod nnnc qnasi conferens, sed differre. Differre autcmdicilur, quod
in, «nsgmale per speculura couiecipiamur. informatum est proprielatibus, quarum coiiectio in

Porro eum Chrisli vicarius sis, Petri apostoli alio inveniri non polest. Differre autemfaciuntpro-
successor, tua interest, in omucm le.ram semen prietates et formse. Diseretum autem est ,
quod
verbi ratholici propagare. Unde titulo tui nominis differt, vel quod differre facit.

devovi istud opus ascribi, ul ubieunque Iectum fue- Moius est accidens, quod attenditur secundum
rit, exeellentiae meritis accrescens auctorilas effi- aiiquam subjecii mulationem.
cacitis moveat inspeclores. Nempe editionem hanc Motus sex suiit species : Generaiio , corrupiio f

Artetncatkolicce fideimer\toappel\o,h\modum [euiin] auijntentum, diminuiio, secundum locum mulaiio,

artis composita diffinitiones, distincliones cominet, B alteruiio.

et proposilsones artificioso successu propositum Ilem uciu esse dicuntur, quae non inlelieclu, sed
comprobantes. aclualiter in rerum numero deprehendimus. Inlel-

Quinque igitur libris hoc opus distinrtum est :

lccius est polentia animae, adminicuio formse rem
Piimus agii.de uua omnium causa, id est de uno comprehendens. Nomina et verba sunt voces ad
eodemque trino Dco ; sceundus de mundo, angeli signiticanda ea, quae inteliectu comprehendimus,
et hominis creatione, et arbilrii libertate ; lertius de significantes sub parie. Numerus est naturalis dis-

Filio Dei incarnaio pro homine redimendo; quar- cretorum summa. Haec tria sunt, quae peto, sea
tus de saeramentis Ecclesiae ;
quintus de resurre- Primum,
petitioues. cujuslibet compositionis cau-
ctione mortuorum. sam componenlem esse ; secundum , nuiiius rei

Descriptionesautem appositae sunt bac deeausa, causam in iniinitum ascendere; terlium, quse crea-
ul appareat, in quo sensu accommodis huic arti vo- torum causis aitribuimus, nec insunt per effectum,
cabuiis sit ulemlum. Ties autem pelitioncs subjun- et causam ilUus attribui. Communes autem conce-
ctae sunt; sic dictae, quia, cum prohari per alia non
pliones sunt hse Prima, omnis res habet esse per :

possint tanquam maximee licet non adeo evidentcs, illud, quod causam ejus perducit (7) ad esse; se-

venimtamen (i) ad probalionem sequentium ilias " cunda, omnis causaprioret dignior esi suocausato;
peio mihi concedi. Communes auiem animi conce- tertia, nihil estprius, vei dignius, vel altius seipso
piiones sequuiitur sie dictae, quia adeo sunt evi-
;
(8) quarla, si aliquis major possidet minorem se, ;

dentes, quod eas audiias stalim animus concipil niinar se et ea, quse penes ipsum sunt, in hono-
esse.veras. Hss autem susil aj probationem sequen- rem et voluntatem majoris tcnetur convertere ;
lium introduclae : Causa est per quam habet aliquid quinta, injuriosus ianto majori -lignus est poena,
esse, quoddicilur crealum. Substuntiucsl quae con- quanlo major esl, cui infertur injuria; sexla, juxta

slat ei subslantia, matsria vel forma. Maleria cst dignitatem ejus, conlra quem peccatum est, debet
res disereta formac susceptibilis. Fonna esi quae ex satisfactio compensari ; seplima, audita efficacilar
toncursu proprietatum adveniens a uualibef. alia et visa efficacius animos movent.]

(4)Cod. Emmeram., veroe tamen. (7) Cod, Gem., producit. Et sic semper in seqq.
(5)Cod. Gem., aliquid. (8) Cod. Esnmer., quam ipsa sit.
(6) !!>., supponilur.

LIBER PRIMUS.
437 '• Quidquid esl cuusa causai,est causacausaii. Q habelesse per a : ejus enim estcansa; et c Isabet

Causa est, per quam aliquid babel esse ex de- essc per b. Sed smindum primam animi conce-
omnis res habet esse perislud,
scripiione ipsius: et ptionem omnis res liabet esse per illud, quod cau-
quod causam ejus ad esse perducil per piimam sans ejus ad esse perducit. Sed a perducit b ad
cuinmunem animi conccpiionem. Si ergo aliquid esse : est enim ejus causa. B autem est causa c.

causam producit, consiat quia et causatum produ- Ergo secundum illam anirai conceptior.ein, c habet
cit. Unde si a est causa b, et b est causa c, ina- esse pcr a. Ergo a descripiione causae, a csi causa
niiestum est quod a est causa c. Si enim a est c : ct sic patet propositum.
causa b, causa autem b sit c, c (9). habet csse per II. Omuis causa subjecli esl causa accidenlis.
b secundum descripiionem causoc. Es bypothesi b Accidens cnim ex descripiione ipsius liabet esse

(9) Ulerquc eod., a.

55-9 ALAN! DE INSULIS COO

jser subjectum, ergo a descriplione causse suhic- A VII. Quxcunque sub nitmero cadunt, dif[erunl,vei
ctom est causa accidentis. Sed pracedens differre faciunt (13).
(10)
theorema est : Quidquid est causa causs, esi causa Numcrus enim discrelorum est summa. Ergo si

eansati. Ergo omnis causa subjecti est eausa aeei- cadunt sub numcro, uiscreia swiit; ergo a descri-
tJetitis.
ptione discreti differuut, vef differre faciunt.

5!!. Xih.il seipsum composuit, vel ad esse perdux.it. "VIII. Nihil est causa sui (14).
Iino dicit adversarius : aliquid seipsum compo- Hoc a tertio theoremale fldeni accipit. Nihileuim
tiiil, vel ad esse perduxil. Eigo ipsum habet csse seipsum composuit, vel ad esse perduxit. Ergo ni-
per se : ergo est causa sui ipsius ex descriplione hil est per se ; ergo nec est sui causa.
causaj : ergo esl prius et dignius se ipso per se- IX. Cujustibet inferiorisesse esl suprema causa (13).
cundam animi conceptionem. Sed hocest contra Nuliius cnim rei causae in iulinitum ascendunl,
tortiaiu communera animi conceptioncm. Nihil sicut secunda proponilur petilione.
fctiiin est ptius vel dignius seipso. Ergo impossibile X. Causa suprema ncque componilur alicui, neque
est quod aliquid seipsum composuerit, vel ad esse tpsam aliqua cvmponunt.
perduierit,- Nam sive hoc, sive illud si.t, composilionis itlius

IV. Neque subjecla materia sine forma,neque forma

B est aliqua causa componeus per ipsam pvimam pe-
si/ie subjecta maierid aciu polesl esse (11). litionem, qiio causa componens aut est ipsa causa,
Si enim subjecta materia est, ergo res discrela de qua agllur, aut alia. Ssd iila (16), dequa agitusr,

est : ergo a descripiione discreli differt, vel differre esse non potest. Nihit enim est sui causa. Ergo
facit. Sed non differre faeit, quia (12) ueque est aiia est ab ea, de qua dicitur. Scd omnis causa est
proprietas, nequo forma ergo uiffeit; ergo a descri- supeiior a suo causato per secundam commuuera
ptione ejns, quod csl differre , ipsa est informata animj couceptionem : ergo illa est superior, et su-
«ropvlctatrbus ; ergo est fcruise subjeela; ergo non prema eausa, quod est impossibiie.
est sine forma. XI. Causa suprema neque proprielas neque forma.
Similiter cst in descriptione formos. Forrna enim Non eninv componilur alicui : ergo nec est pro-
faeit suum subjectum esse aiiud a quaiibet aiia sub- prietas, neqwe forma.
stanlia. Ergo forma est sn subjecto ; ergo iu sub- XIL Causam svpremam simpiicissi/nam esse oporiel.
iacta materia. Et sic habetur propositura. Vnde nianifesium est, unam tsntum esse omnium
causam supremam, quam raiiocinandi grttiia dici~
V. Composilionem formee ad maleriam esse cattsam
mus Deum.
subslantios.
C Veriias hiijus proposiiionis per decimair? Satis
Substantia enim consiat ex maieria <?t forma.
apparet, Coroliaiium autem inducium probatur. Si
Ergo materia et forma sunt causa substantise com-
enim advcrsarius dicat cum bsretico, manichxo,
posilionis per primam petitionem. llem, nec ibrma,
non unam tsntum esse eausam suprcmam, ponan-
nisi componatur materise, nec materia, nisi com-
tur ergo piures : ergo duse ad minus (17). Er<jo
ponatur formse, actu csse possisnt, sicut prius pro-
subjacetit binario, et cadtint sub numero; ergo dif-
batum est. Ergo forma et matcria actu habent esse
ferunt vel diffene faciunt per septimum theore'i>p.
per composilionem earum ; ergo compositio est
Sed neulra diflferre facit, quia neutra est propiie-
causa exislentiaj earum. Sed exisientia earum est
las nec forma, ut pramissa doouit. Ergo differunt.
causa substanliie : ergo per primura theorema
Ergo per descriptioncm ejus, quod est differre,
compositio formse ad materiam esi causa sub-
causse illoe suiil informatse propi ietatibus vel for-
siantise. Quidquid enim est causa causae, est causa
niis; ergo iliis impactai (i8) sunt formsR. Sed com-
eausati.
positionis cujuslibet aliqua est cansa suprema.
VI. Cujustibcl subsianiice esi triplex causa, scilket
Eigo habent aliquam causam vel aliquas causas;
maleria ei forma, ei earum compago ,
quamm
irium eadem est causa. j)
ergo non sunt supreaiae causse; quod est contra

Priiua pars hujus iheorematis ex piseccdenti ro- Iiypothesim.

bur assumit. Secunda autem pars per primam pe 438 XllL J.n Deum nullum cadil accidens.
tilionem probalur. Cum aulem cujuslibet composi- Si cuim in Deum cadit accidens, ergo Deus est
tionis aliqua est causa componens, ergo composi- Siibjectum accidcntis (i9). Sed accidens suumsub-
tionis formse ad materiam aiiqua est causa. ergo jectum differre facit, sieut in accideuli» (20) de-
ipsa causa compositionis compaginisque et male- sctiptione dictum est. Ergo Deus differt abaliquo;
ri'® et formse, quod rnedianie theoremate prasce- ergo proprietatibus informatur, quod est contra
denti probatur. iivpotbesim.

(10) Cod. Gem., el. (15) Cod. Em., causmesl, elc.

(11) Cod. Em., neque subjectam materiam sine (i(j) Coif. Em., atia.
forma, neque formum sine subjccla materia aciu posse (17) Cod. Em., ponalur ergo esse plures.
esseopinandum est. (18) Cod. Gein., incompacia;.
(12) Cod. Em., addit, subjcctum, (19) Cod. Gem-. ergo Deus est subjcclam atiu.
(13) Cod.Em., et diff. (20) Cod. Em., in aniecedeuti.
(M) Cod. Gem., nihit enim esl, etCj
60! DE ARTICULIS CATIIOLIC.E FIDEL — L!D. I. 602

XIV. Deus necalterari, nec amjeri polest,.nec mhtui, A crgo dicat falsigraplius : Deus non omnia p0lfe5.
nec localiter moveri. Ponal aliquid (27) esse crcalum, ^el concrealun;,
Nulluin enim accidens cadit in Deo, Ergo nec a1i- quod ipse non possit. Aui iliud eril subjeclum, vcl
qua species moius. propiietas, aut ex utraque compacta subslantia.
"XV. Dcus est aternus. Scilquodcunque ilSorum sit, compngir.is illius erit
Si enim incipit esse, ergo motus est gcneratione. aliqua causa, quod per primara petitionera prona-
Si dosinit (21) essc, ergo rnovebilur corruptione, lu!
p

. Cujuslibef auiem infcrioris causrc est (28)

ergo accidens vel erit vel fuit in eo : quod est inr- causa stiprema, sicut ex nono llieoremate probalur.
possibile. Evgo suprema causa', qnx prius est, ilJius cst eausa,
XVI. Ueus esl immensus, incomprehensibilis, ineffa- de qua propositum (29) est. Krgo illud liabet per
bilis, innominabilis.
Deum ; ergo Deus polest facerc quod illui! sit;
Vere immensus e3t, quia in eo non certa quan-
contra liypo-
trgo Dcus polest illud : quori esl
titatis mensura : quantilatis enim expers esi, in
lliesim.
quem nullum cadil accidens. Eumdem etiam in-
comprelicnsibilem loco et lemporc et intellectu esse
quis arobigat?
vallo ,
quia
Non enim
nulluin
arctatur temporis iuter-
initium habuit
ii
, ncc fine
B
vc
Pari
nia posse, ponatur
i

sit; et
modo si

a | U, u .) ess e (

pradieto
negctur

q U y,
aliquod
m iiio
Deum cmni tcmpore
tempus, vel aiiquod,
tempore Dtns non pos
modo poterimus argumenlari. Ve-
oni-

etiam (22) claudetur. Similiter etiani loco compre-

ritni ct sic arguendum cst, si in oiniii loco om-
hendi non potest. Si enim loco circuniseriherclur,
itia (50), et quafitumSibet poteus esse negetur
certis superllciebus ejus soliditas elauderetur, et sic
Deus.
expers non esset quauiilatis ct forwis : quod pvius
cst improbatum.ltem, Deus, qui omnimodam for-
XIX. Quai in rerum crealione et dkpositione eum-
mendabdia contemplamur (5!), per effectum el
inam subterfugit, intellectu comprehensus csse non catisam allribuunlur Crealori. Uude quiapoteriler
potcst, cum iuicllecius naturaiis uisi adminiculo el bene polenlia el bona creata sunt, Creatorcm
polentem et boiium dicimus esse; el quia in reruni
formse rem (23) non comprebendal, sicut apparel
dispositione cltariias, juslitia, misericordia, hutni~
ex descriplione iMclIeetus. Ergo Deus humano in- iitas, pielas, et Imjusmodi perpendiinlur, ipkum
lillettu eapi non potest. piutn, humiiem, jnslum, misenrordem dicinms el

Verum pari modo sapientcm. Porro etiam noiis similitudiiiibus dl:i-

intflfabitis ceuselur, icl est ile
lur Inx (32), jons , oriens, tumcn viia , videvs, ,

qjo farirecte nou posstimus, Cum euim circa duos aiiisque ex omni aenere linguamm vocabuth ad
terniinos bumanus sermo versetur, subjeelum sci- ejtis magnitudinem praidieandam iransumpHs.
'
licet per quotl expiimitur de quo fit serino, etpraj- Ad liujus probationem exigitur teslia petitio.
diealum quocl subjecto comilat proprietatem vcl
Prucul dubio per effectum et causam dicitnr Deus
formam, a divina nauira est modus liic alienus, bonus, sive bonitas, quia ab co omoe iionam pto-
cum nalura proprictati subjecla sk, nec ipsa pro- cedit, et ipse eilieit omnc bonum. Justus etiasn sive
pvielas est sine causa. Unde patet Deum iunoinina- justitia nuncupatur, quia ab eo solo procedit jasti-
tum esse. Cura enim nomina ad cxprimendum tan- lia, qui omniiim rerum est causa, sicut eorolls-
lum ea quse iiileliiguotur sunt insiiluta, et Deus rium duodecimae propositionis alfirmat. Per quam-
buniano iiiicllectu capi non possii, crgo nec no- dam cnim simililudiiiem dicilttr Fons. Quia sicul a
miue reclc (2{) signiiicari. fonle rivuli, ita ab eo cuneta proceduni. Soi etiam
XVil. Deum nulla scienlia, sed sola fide depre- et Lumcn asseritur, quia illuminal omnem liomiaern
Itcndimus.
tenienlem in kunc mundum (Joau. i). Et sic de.siti-
Nihil cnim sciii potest, quod r.on possit inlell gi.
gulis palct.
Sed Deum non apprehendimus inteilectu, sicut per
XX. Deus est -polentia, qua dicilur potcns; sapicn-
praemissam (25) apparet. Ergo nec scientia. Detiui
tid,.qua sapiens; cltaritas, qua ditigens. Ctslera-
igiiur ipsum inducente nos ratione esse praesumi- que nomina, quae diviiiai nalura; competunl, rie
mus, et non scimus, sed esse credimus. Fides " Deo , sed improprie divinutn prtedicunl essen-
liam.
enim est ex certis rationibus (20) ad scientiam non
Nomina enim ista, potentia, potens, sapieniia,
su.Ticienlibus, orta prasumptio. Fides igitur utiqne
sapieus neque formara, neque proprielateai, neque
snper opinionem, sed infra scientiara.
quidquid talium Deo attribuere possunl, cum sim-
XYUI. Deus esi in emni tempore, omni loco, Omnia
piicissimus Deus in sua nalura nibil sit laliuni
el quanliilibet potens.

Immensitas, quse boc noniine compreltcmliiur, capax, quod per decimum llieoreuia probatum est.

creata vel concreata, et ea, quse, si essent, creata Cum ergo ratiocinandi de Deo causa uoniina nomi-

vcl concrcata cssent, solumniodo comprelieudit Sic nibtis copulamus, Jiibil, quod non sit cjus essentia,

(21) Cod. Ern., defuerit. (27) Llerque cod., aliud.

(22) Etiam deest i-n cod. Lm. (2>»)Cod. Em., esse est.
(23) Cod. Gem., esse. (29) Cod. Gem., eomposimm.
Otniiia deesl in C. Em.
(24) Cod. Em., erao ncc nom. et ralionc sig. (50)
(2oi God. Ein., praintitsa. (31) Ib., contemplantur.
(20) lb., notionibus. (32 lb., doest, lux.
603 ALANl DE INSULIS tM
prasdicamus, et si tra>istimptis nominibus de Deo A tionem aulem Hlarum, eui nisi terliae Trinit&lis
quid (55) credimus, improprie balbtitiinus, sicut personae, quos Spiritus saaclus dicilur, deinde
per deeiraum sextum tbeorema constal esse pro- aptare possemus?Unde compositio illa tion tan-
hatum. tmn juncturam extremorum continet, sed etiam
XX8. Oinnin in Deo, el Deus in omnibus, et omnia ornatum. Cum autem quielibet istarum persona-
dicitur esse causalive.
rum sit Deus, qui unus omnium est arlifex, restat,
Cnniia siquidem in Deo sunt lanquam in sui
ut tota Trinitas praedicla iria indivisibiiiter ope-
causa. Deus enim in omnibus sicut causa in suis
retur.
causatis. Deus etiam dicitur omnia esse per cau-
43S XXVI. Biaterice forma innata, et ex ipsis pro-
sam. cedens compatjd Filium natum a Palre, et eoram
XXH. Deas essentiatiter est ubique, et nusquam io- nexum amoremque Spirituin sanclum ab uiroque
ealiier. procedcre mbis figuratiter pronunliant (55).

Vere per decimum octavum theorema Dcus dici- Intuenl.es emm illoruin naturam, ipsam in exem-

tur esse in omni ioco omnia potens. Sed hoc jio- plar sui auctoris (36) proponimus, et per creatu-

nieu, potens, praedicat divinam essentiam, sicut per raro Creatoris ccelempl&ntes naluram velut per
vigesimura liquet; Ergo Deus est ubiquc cxistens. 8 speculum, in senigmate substantiam dijudicaiiles,
Deus igituresseraialiteresl ubique : nusquam autem per figuram praedictara figuraiiter intuemur, Sicut
localiter. Incoraprehensibilis enim est, sieut per per vigesimum tertium (57) el viccsimum quartom
decimum sexturn iheorema. proponitur (34). tiieorema patet.
XX5IL Cujuslibet substaniice admiranda compago, XXVII. Pater el Fitius, et Sphitus sanctut ceqttate*
quanlus sil suus Auclqr, ostendil. . suni potentiu et natitra.
Cum enim nuihrai creaturam aliam posse creare Natura enim sqnaies esse convincit, cum quilibet
noscamus, et cujuslibel facturaa causam superio- sit Deus, et unus Deus, quod ex coroliarii»
ipsi tres
rem esse nobis ratio dictei, admirabilem credimus vigesimo quarto habemus. Polentia aulem sequaies
esse omnem factorern. esse vicesimum quintum ronvinciL
XX*V. Maleria et forma, earumque compago iria
XXVIII. Uns est essentia trium personarutn, quarum
prorsus diverta sunl, quee in cujuslibel substantiai
nulta est altera reliquarum.
ereatione prineipaliter exigutilur. Utide tnanife-
slum est, quod in unius ejusilemque subsiantice Primaparshujuspropositionisexprsemissispatet.
creatione effectus in uno eodemque Creatore Tri- Cum enim unus ideroque Deus sint tres personaj,
nitatem esse convinc.it. El licec Trinitas tres per-
constat eas esse ejusdem essenlia2. Deinde perso-
sonce dicunlttr, prima Paler, secunda Filius, ter-
q nas istas prorsus praedicto modo possnmus diversas
Ha Spiritus sanctus.
Formam et materiam prorsus esse diversa ea- persuadere. Sicut in creatione substantiae tria esse
rum descriptiones et natura; demonstrant. Pjjtet diversa vigesimum qnartum tbeorerna proposuit,
etiam quod neutra earum est sua compago, cum a ila creantes personas perpendimus esse diversas.
compositis aiiud sit componens. Quod autem hasc ldem (58) intiirecte probatur. Nam si dical quis

tria principaiiter exigantur, et hoc es descriptione Patrem esse Filium et Spiritum sanclum, ergo ea-
substantia?. promptum est intclligere. Substant:a dem persona illorum, ergonon sunt trespersonse :

enim constat ex materia et forma. Constare autein quod est contra viccsimum quartum theorema.
Ide.ii est quod componi. Corollarium auiem per XXIX. Qucscvnque prcedicant dhinam essentiem,
prsemissam proposilionem comprobatur. Cujusiibet tribus personis conveniunt. I

enim substantiae admiranda est compago. NiliH enira sunt aliud ires personae illae, quam
XXV. Licei in qnalibel substantice creatione mate- una divina essentia : quod prsemissum Ihcoreraa
riam Patri, formam Filio, co,npositionem Spiri- couiirmat.
tui sanelo psssil congruus ordo deslinare : tumen
m quolibet trium totam Trinitatem necesse est XXX. Personarum Triiulus est unitas Deitatis (39).
operari. D Trinitas enim est tres personae (40), quae sunt
Maieria primura stibstantise fundamentum con- una Deilas. Quse enira Deitas nihii alittd est, quam
gruit primae Trinitatis personae ; formam, quas in- unitas Deilatis. Unde a prirao Triniias ilia est uni-
nascitur, Filio attribuiiuus ccmpetenter; composi- tas Deitatis.

(53) Cod. Gem., quod. (37) ln codem tanlum citatur theorema 24.
(54) Cod. Gero.,ii:c£(( theorema 16 proponit. (58) Cod. uterque, item.
(35) Cod. Em., pneitantianl. (39) Cod. Eni,,'dit)i'»t«t«s.
(36) Cod. Gem., ipsum in exemplar sui actoris, (40) Ib., esl terminus personm.

LII3ER SECUNDUS,
Bonum esl, quod utilitcr habet esse. Malum est causa proccdit. Charttas est, quod vull idcm bonum
defectu3 et privatio boni, Utile est quod ex bona aliis, quod sibi et efficit prout potest et debet.
 (505 DE ARTICUSIS CATHOLIC^E FlDEl. — LIB. II. 606
Ju&liila est qna? bene mcrentes remBrterat et malos A patet. Debuii ergo suae eliariia.ti3 iiuuitu. Eigo aliud
punit, juxta quanliiatem meriti meriium vel poe- ab eo oportuit esse, quod bcnum ii!ud participaret.

nam recompensans. Bene mereri proprie dicilur, Sed aliud ab eo non potestesse, nisi per ejus crea
qui nulla necessitate eompulsus, ad aiterius hono- tionem, sicut duodecimum primi libri convincir,
;em vel commodum, facii quotl facere non tene- Ergo oportuit laleni rem creari ,
quse divini boni
tur. Male mcrelur qui debilum ei cui debet non particeps esset. Sed divinum honurn esl sapientia
solvit, cum possit. Humilitas est quae minimis et gloria , e!c, supradicta. Ergo sapieniias c! glo-
maxima sequat. Misericorclia esl qu» ex pcena de- rise Dei et charifatis ct cteterorum commendabilium
bita aiiquid relasal. Gloria est gaudinm es bono- particcps res fuit creanda : et sie patet propo-
rum felicitate proveniens. Gralia est quee non ex silum.
merito, sed gratis aliquid confert. Salisfactio pec- V. Spirilus rationalis Deum timere , el servire tene-

cati est [ad] honorem ejus, contra quern peccatum nelur, et in omni obedientla ministrare.
esS, aliquid sufficienler factum, aiias indebitum. Si quis quartam communem animi con'c*eptionem
e.ttendit, propositionis hujus necessitatem inveniet.
I. Deus est summum bonttm, nec in eo, nac ab eo
malum. Nam ciim minor inajori .teneatur in omnibus obe-
Deusestper effectum et causam bonus, ut es B dire, cum spiritus rationalis, qnod vivit, quc
deeiEio nono theoremate coroprobatur (41), et iiihil sapit, quod potest, a Deo habet, in jpsius gloriaro

seque utiliter esse habet ut Deus. Ergo nihil est et honorem el laudera se, et quidquid habet,

acqne bonum ul Deus a descriptione boni; ergo debe! sine intermissione (42; convcitere.

summe bonus; ergo summum bonum. VI. Machina mundi cum suis multiplicibus orna-
Item, Deus estomnia quantumlibet, et quanlalibet
mentis in limoris et laudis el ministerii Dei , et
comilandat glorice maieriam fuerat fabricanda.
potetis, sicut decimo octavo primi libri continetur :

Ergo iinllaest potentia in eo; ergo nullus defeclus; Cum enim spiriius rationalis Deo servire tenea-
ergo nec defectus boni est in eo; ergo nec malum Iuf et administrare, sicut praemissa proposuit,

est in eo a deseriptioiie mali. proetendenda (43) ei fuit in rebus miranda potenlia

Ilem quidquid est ab eo, a bona causa est . Deus crcalis materia ministrandi (44). Quocirca roundi

est enim bona causa. Ergo quidquid ab eo esl, utile

artificio considerato habuil nianifeslam materiam,

cst a descriptione utiiis; crgo quidquid ab eo est, quo tam potentem et doctum timerel artificem et

iitiliter liabet esse ; ergo quidquid ab eo est, bonum laudaret, et in ejus (45) gubernaculo et disposi-

est ergo ab eo non est malum ; et sic tres partes lione Domino ministraret, et ex cunctarum rerum
;
q
scientia in suo auciore posset plcnius gloriari.
propositionis probavimus.
!!. Quidlibct , siue substanlia sive accidens sit , in sui
VII. Ob mulliplices ministeriorum causas in machina
esse naiura bonum esse necesse est.
mundi mullos oporiuit spiritus ralionales creari :
Ipsos aut&m Dei nuntios appcllamus.
Quidlibet enim esl a Deo. Ergo uliliter habet
Non enim tantis administrationibus unus possei
esse; ergo est bonum. Vel aliler : A Deo nullum
sufficere , et tanlum auctorem opportunum crat
cst malum , et quidlibet est ab eo : ergo quidlibet
copiam ministrorum babere, cl infiiiilaa charitalis
est bonum. Locus ab immeriialis.
munifieenliavoluit Deum auctorem mullis suam
IIL Summa charilas, justilia, humililas, miseri-
cordia perpendilur in Deo. gloriam erogare.
YHI. Liberum arbilrium bene el male geretidt fuerat
Charitaiem et bumilitatem , etc, in Deo esse in-
angclis de necessitale justilio: conferendum.
tclligas , sicut Mgesimo primi libri declaratur. Quia
Porro cum in Deo dicamus justitiara , ex descri-
vero est summum bonum nullius boni defeclus est
ptione jusiitiae scquitur, ut eum bene mereiitium
in eo. Ergo cliarilas et qua^Iibet virtus summa est
remuneratorem , et malorum punitorem esse cre-
in eo.
damus. Si ergo de necessitate esset angelns astii-
IV. Rem divinct sapienliw el gloriw parlicipem fuisse r,
creandam dixina charitas probat, et res itla spiritus ctus Deo facere quod tenetur, non bene merere-
rationalis dicitur. tur. Cum ergo bene mereri dicatur apud Deum
Charitatis descriptionem attendens considerabit qui nulla necessitate cnmpulsus libens facit Deo
Deum velle alii idem bonum quod sibi, et efiicere, quod debet, etsi mererctur, non remnnerarelur.
p. oul polest el debet, praiserlim cum summa sit in Pari modo si ipsum ad malum compelleret innata
eo ciiaritas. Sed hoc non poluit esse nisi aliud ao , necessitas, ut dcbitum honorcm solvere ncquivissel,
eo- esset : quod bonum Dei participare posset. nou essct ei imputandum sed ei, qui lalcm creas-
,

Oporluit' crgo ut aliquid esset ab eo cui idcm bo- set; nec ergo niale mereretur, nec puniri dcberet,
num veilet, quod sibi ; nec lantum vellet, sed effi- quia liberum arbitrium (46) angelo fuerat de nc-
ceret ,
prout posset el deberct. Poluit autem efii- cessilate justilia? conferendum. Nam cum juslitia

cere, quia ipse est omnium potens, sicut ex primo non nisi bene mereutes vemuneret, et malos lan-

(41) Cod."Gera., declaratur. (45) Cod. Em., cujtts.

Cod. Em., intennisso. (46) Cod. Ein., mereretitr nec prcemium quauda.
(4?.J ,

(43) Cod. Gem., prwcedencla. iiberum , etc.

(44) Jb. Charitas ministrandi.
607 ALANI DE ISSULIS G08

lum
-

(47) puniat. non bcne meretur, uisi quia nulla A cqriimune ratior.e necessitatis ad iilan gloiiam e»'
necessitate , sed propria animi liberiale se inclinat
nt pessendam. Sed cam implissima (50) sit in Den
de malo ad bonum : et ce malo simiiitcr accideret; humiiitas, ut probat tlieorema prsemissuih , ut mi-

Quod si es necessitate boni vel mali essent angeli, riima maximis ccruarentur, opporiunura fuji, de
nec pro bono opere prseniium reciperent, nec pro vilissima p.iateria rem iliam iuisse plasmandam.
malo iiieurrerenl poenam, quod esset divinae cha- Sed uulla est humilior quani terra. Ergo de terra
ritati vcl justitiae conlrarium. formatus est homo ratioualis ut sngelus ; eum in-

4-4® '"• Augelorum naturam fortem el subtilem, et animalis vivens : el cbnstat es quatuor elemcntis
muliiplici graiia ditatamfuisse credendum esl. supremam gloriam suscepturu*.
Angcli lantarum rerum minisieriis deputali XIV» hiberum arbhrlum fueral homini induigendum.
quanta taic sc.xium quam septimum ibeorema pro- Probo hanc eodem modo quo probavi oclavam.
posuit, non possent sufflcere , nisi valde potenlis XV, Omnes cogiiatus, sermones et actus kumani ad
esseat natune» Praierea cum diviuis secrelis asss- Deum lanquam ud legitimum finem suut ex debilo
dirigeudi.
stant, ut in supremis ministrent officiis, sapicnte:;
et cautos etprovidos angelos, libero arbitrio gau-
Nam cum ex libero arbitrio bomo possit, tene-

dentes esse neeesse U tur, quemadmodum quinio theoremate probatuia

est. Et ita patel eos njultiplicis
est.
gratife munere fuisse ditatos.
XVI. Volunlati hominis cura effectu (5i) quanlum
X. Ui bene mereanlur angeli, ienentur libero arbiirio ,

i;i ipsa est, preemium el pasnam ozquum esl com-

uti ad bonum.
pensari.
Cum enim liberum arbitrium baberet. sicut oeia-
Bona autem voluntas praemio mala autem ; digisa
vum proposuit, de ratione subjectionis tenentur
est pcena quod es descriptionibus bene vel male
!

Deum timere, et i.tii deservire iii omnibus, sicut in

merendi apud Deurn eiieitur. ijui enim quod Deu
quinlo probatum est. Ergo liberum arbitrium ad
facere tenetur, libetis facit, bene meretur apud
iilud tenentur infiectere, et si ad aliud deflectunt et
Deum. Ergo mediante descriptione justiti;*; dignus
iibentes , patet ev descriptione bene merendi apud
est prcemio. Sed voluntatem honam inlerprctamur
Deum ,
quod bene mrrttur apud Deum angeius
bene merenlem spud Beum, id est quanlum iri ipsa
qui libero arbitrio ad bonum utitur : et sic patet
est,ad Deum se dirigentem quod probavit praemis-
.*

piopositum.
sa probatio. Ergo bona voluntas digna est prsemio»
XI. Angeti utentes male libero arbiirio irremcdiubiti-
Sic contrarium prcbatur de mala. Praemium au~
ler fuere damwnuti.
Noni tbeoiematis lenore perpenso cum fortitu- C lem et P ffina secundum majus et minus sun.t infe-
rC,K!a pr0nt Y° lllntaS in b0i '°. Vel maio fuerit inlsn ~
di ne angclorum (nam posset et ileberei peccato re- '

sa, sicut in descripiione jusiiliae reperitur.

Srstere) ei ex mulliplici gratiss dono suo Auctori
XVII. Voiuntas bene merendi perpelua digna est re-
obedire propensius tenenantur. Ergo nullatenus
iribulione perpetua.
fuere digni remedio, si Deum inhouorantes libero
Cura enim sicut prsmissa docent, voluntaii prae-
arbilrio essenf abusi.
mium est (52) compensandum , si voluntatem habet
XII. Charitas el imniliias Dei ad omnia proten-
homo perpetuo famulandi Deo cum elfectu (S5),
dunlur.
quantum in ipso est, et non slalper eum, quin per-
Non enim polest charitas esse major, quam cha-
ritas Dei, quse
peiuo vivat, recompensandum esi praemium per-
suprema estinDeo, sicut tertium
petnuta sua? voluntati : et sic patet proposltum,
hujus Iibri Uieorema proponit. Ergo in infiniturii
magna cbaritas cst iu Deo; ergo in infinitum est XVIII. Bene merentium apttd Deum relributionem
non mercedem, sed graiiam esse conslat.
ampla ; ergo protehdilur ubique; ergo ad omnia.
Et sic de humilitate argue
Bene euim mereri proprie dieitur, qui sponte aii-
, ei sic habebis piopo-
cui benefacit, quod faeere non tenelur. Sed nibi!
situm.
j) Deo facimus, quod non teneamur facere, sicut quin-
XI5I. Ciim oiitni re u'iquid in mi (43) nalura com-
iohujus libri theoremateassertum cst. Ergo meri-
tnune habens sapieulite el gtoriee Dei communi-
,

cans, eliam (49) de lilissima materia fuerat pro- tum noslrum apud Deum non est proprie merituni
creandum : et illud hominem appellamus. scdsolulio.dcbiti. Sed non est merces nisi raeriti,
Cum enim per prseraissa charilatein Dei ad om- vel debiti praeeedentis. Sed non meremur proprie :

nia protensam esse habcamus oportuit quod , Ergo quod dabilur a Deo, non erit propiie. jnerecS;
omni rei, aut alieui babenti eum omni re coinmu- "sed gratia.
nem naturam eiiam gloriarn suam communicaret.
XIX. Omnis res bene vel wale merendo laboram prm-
Sed omni nOn debuit hoc facere. Gloria enim Dei mio debcl gaudere, vet pcena damnari.
inutilis esset iri insensatis et brutis. Ergo aliquid Si enim aliter esset, nou esset in Deo justitia,
oportuit esse, quod haberet cum omni re aliquid qute merentes remunerat, et punit damnaiidos.

(47) C. uterq., tamen. (51) Cod. Em.\ afrectu.

(48) Coil. Gem., sua. (52) Uterque c >d. esse.

(49) Decst \b.,eiiam. (55) Cod. Em., Deo <tj]ec;u,

(30) Cod. Eni., siiiip/iciasinio.

609 DE ARTICULIS CATIIOLICiE FTDE!. — LIB. 1H. 610

XX. Bonum, quod Deo esl , bene mtrentibus con- A Ergo ad multas catisas multa ailliibenda sunt reme-
in
(ertur. Unde munifestum est Deum bene merenti- (]j a quod proposilum est.

bu$ se ipsum conferrc XXVI. Creber casus crebmm cxpetit auxiliitm rcsur-
Quarta et decima probavit istara prasenlem. Nam gendi,

homo et angclus ad divinam sapientiam percipien- liane sicut praemissam probare potes
dam faciisunt; el sie percipere debent divinum XXVII. Vt homo sanior et fortior fiat , instandum
Deo. Et sic patet propositio. esi mulliplicibus adjumentis.
bonum quod est iit

Nullum autem bouumest in Deo.quod non sil Deus, Ista propositio per viccsimum quintum apparet.
sicutvicesimum piimi libri theorema, si fiene me- XXYII3. Forwa hominis pe.r abusum deformis effcets
infiiqel rsformari.
niinimus, manifestat. Ergo bene merentibus Deus
Si formse descriplionerii aitendas in primo libro,
illud, quod Deus esl, dat, et ila seipsum dat. El ila
inveiies eam e\ proprietalibus eoncurrenlibus con-
patet coroilarium.
motus suos ccelerasque pro-
slare. Ctira ergo homr»
XXI. Bumnna fragilitas a bono slalu facilem rui-
nam incurrit. lam nienlis quam corporis in Dei volunla-
prieiates

Nam sicut decimo tertio iheoremale probatum tem minime converlit, malc ulitur eis. Ergo abuti-

est, de vilissima materia liomo factusest. Ergo de lur sua fonna; crgr. ipsam deformat; ergo ipsam
n
corrumpilur, corrtimpil: ergo iniiiget in statum revocari deb:-
fragrli, quia de icrra; ergo de faeili

ct ad casum iinpeliitur (54). lum; ergo in prisiinam fonnam ergo ; indiget re-

XXII. Menlis inquinamtntum ablai dcsideral et formari.

ebslergi. XXIX. ilale merens apud Deum Deo injufiostis
exi&lit.
Cum enim mens vitiis est corrupta et sordida.ab-
Isii desiderat, et abstcrgi. Quemadmodum decisno quinlo eomprehensnm
XXill. In cogilaiionibns, verbis, operibus malis cor- est, homo se, et quidquid in eo est, in honoicm Dei
rigendh consiliumesl quccrendum. tenelur converlere ex debito , et si sc , et qtiidqttid

Citm enim morbus in honiine cuiandus est, stc- in eo est, subtrahit Deo, Dvum inhonorat. Ergo

ul prreiriissa proposuit, quis ambigat super hoc me- male merens Deo injuriosus exislit. Sed seetsua
dicum esse consulendum? Deo subtrahere est malc mereri : ergo Deo injurio-
XXIV. Corporis fragilitas indiget remedio sublevari. sus existit.
Hanc probo sicutante prseinissam. XXX. Malemerens in infmitnm magna pnniendus esl
pcena.
XXV. Mulliplex morbi causa mvl.iplici indiget re-
medio medicinw. Male enim merens Deo iujuriostis existit, sictit

Cumenim fragilis naturae sit homo,ul vicesimum in prsecedeuti propositionc assertum est, et juxta
prinium proponit, et ob hoe male merendi niorhum quintam animi conceptionem communein injuriosus
de taciU incurrit, indiget remedio, ut in staium de- tanto pcena majori dignus est, quanlo major esl, cui
bitum revocetur. Sed tuultx sunt morbi causce. ip.fertur injuria. Sed omni re in inlinilum major est
'lorbunt antem bunc dicimus niaium id est boni , Deus. Ergo iitjuriosus Dco in inlittitum magita di-
slaliis defectutu (53), sicut in pramiissis apparet. gnus eslpcena.

(51) Cod. Em. , impeUimur. (55) Cod. Em., diamus malum boniiatis defeclu.

LIBEK TERTIUS.

Homo lapsus et pwnitens debuit divina mi- D ut prcemissum est, relevari. Ergo elsi lapsus esset,
/t41 I.
sericordia visitari. fuit ad prajdestinatam gloriam reparandus. El sie
Cum enim ex (ragilitale propria sit homo in Itt- patet propositum.
brico consiitutus, sicut vicesimo primo libri secun- III. Huminis culpam dcbuit hcmo sathfactione de-
est, si ceciderit ct poenitet, divinam lere.
di propositnm
misericordiam, id est de pcena debita rclaxationcm Justius enim fuit ut homo hominis culpam delo-

ipstim conscqui pium et justttm est. rel, quam angclus velalia crcatura. Sed si rli\inam

II. Lapsum hominem oporlttit, ad percipiendain glo- juslitiam ailcnderis, quse culpam impiiuiiam nun-
riam, reparari. quam dimitii, oportuit quod culpam satisfactio se-

Cum enim charilas et humililas Dei htimana; na- Ergo homo dehuit salisfacere pro homi-
qtteretur.
turjefragilefigmcntumcumangcrrsingloria congati- nis culpa et hoc erat proposilum.
:

dere decreverit, oportuit ut homo ad illim gloiiam IV. Salisfactione Iwminem nparare rnque angclus
perveniret, sicut decimo tertio secundi libii decla- neque homo purus poluit neque alia crealura.

ralur. Sed si per peceattim lapsus est, et est indi- Conferenli pradicla verilas apparcbit pcr irigcsi-

gnus cffectus ad illam bealittidiiiem pcrlingere, fra- mum secundi libri : Male mercns in Ihfihituni ma-
«ilitatis suae intuitu per misericordiam dehuit , sic- gna puuicndus est pcena. Sed homo vtl alia crca-
611 ALANI DE ISSULIS 612

lina ad lanlum satisfaaionem sufficere iion-.poluis- A est in prima sccundi lihri. Erg» in. eo nulium pec^
set : et ita palet propositum. Item; alio modo : cati contagium.
e. Quidquid potest homo unquam recte facere , in IX. Ex muliere incorrupia carnem Dei Fitius
fuerat assumplurtts ; el ilte dictus esl Christus.
honorem et laudem Dei ex debito tenelur Conver-
lere, sicut decimo quinto secundi libri manifeste Decuit enim ipsum mundam bosliam facturum

perpenditur. Sed juxta satisfactionis peccali descri-

ex mundo vase prodire et ex nmliere, ut Redemp-
tor Dcus (59) peccanlium genere nascerelur; etde
ptionem satisfactio est factum, quofl ison nisi pro-
Virgine, ne per virilis coilus peccatum labem tam
pter reatum debelur,ei juxta dignitaiem ejsis, eontra
sancla caro conlraheret (60).
qacm peccatum est, debel salisfactio recompensari
X. Pro peceatis lapsorum eontumelias el lerrores et
sicut penultima communi animi conceplione propo-
merti* pcenam Redemplorem decuit suslinere,
nittir. Deus autem in iniinilum dignus est. Ergo
Uxc per trigesimum secundi libri apparel. Cum
quidquid potcst facere Iiomo, non est satisfaclio
enim pro peccato (6!) unius hominis in inGnitum
sufficiens peccati; ergo homo non potest satisfacere
magna deberetur poena, multo magis pro tot hami-
sufficienter pro peccato : et sic neque aiia erealura :

num redimendorum lot peecalis Redemptor quanlo

eS sic propositum patet. Item, etsi posset pro pec-
tamen posset ad pradeslinalam
B majorem posset, poenam sustinere debuit. Sed non
catosatisfacere, non
est major in homine quam mors ergo mortem, :

gloriain reparare.
conlumclias et terrores ad plenc satisfaciendum de-
V. Opportunum [uit Deum pro homine (56) saiis- buit sustinere.
facere. Vnde magmun est, Deum kominem factuni
XI. Hostia iHa Deo Patri fueral offerenda.
reparaiurum fuisse genus humanum.
Quod Deo fuerit offerenda^ septimo eomprobatur.
Opporlunum (57) fuerat siquidem divinam glo-
Quod auleni Patri : quia Filius, et quia creatura
riam fulsse homini cotnniunicandam, sicut vicesi-
suo debuit satisfacere Cieatori.
mo primo secundi libri probatum est. Sed peecave- XII. Hostia illa pro ouorumlibat hominum quantis-
rat : ergo oportuii peccatum saiisfaclione deleri, libet excessibus su/ficiciis est salisfacere Crealori.

sicut hujusiibii tertio dicebatur. Sed creatura nuila Ipse enim Deus, quantumlibet pretiosa est hostia.
satisfacere poterat ad plenum, sicut in quarto pro- Ergo quantumlibet sufficiens ad dclendum. Ergo
batum est. Ergo eonstat a Deo hominem reparan- pro quantislibet peccatis quorumlibet hominum
duiia : et sic patel proposilum. Sed uequum fuit a ergo et pro omnibus illis, qui Jiierunt, ei qui sunt,
Deo hominis culpam deleri, sicut per tersium est et qui erunl : et sic proposiiurn paiet

conjectum. Ergo oportuit Deum esse homlnem, ~ XIII. Hoslia hwc Deo Patri crebris est minisleriis
qiii saiisfaceret pro creatura s et sic patet corol- offerenda.

larium. Hoe tiieorema vicesimi quinli et vieesimi sexli

seeundiiibri opitulalioneinnnitur. Kamcreber casus
VI. Secunda persona in Trinilate ad uniendum sibi
nec majus
crebrum expeiit auxilium resurgejsdi ;
hnmanam naiuram fuit ronvenienlius destinanda.
est auxiiium quam praedicta bostia, et irieo est no-
Secunda persona in Triniiate est Filius, qtti au-
slris crebris casibus opponesida.
ctor est formse, sicut paiet vicesimo quinio primi
XIV. Hoc remedium esl inutile recusanli.
libi i. Attendas tenorem. Sed Deus debuit hominem
Qui e.nim recusat hoc remedium, recusat adjuto-
per culpam deformem reformarc, sicut vicesimo
Convenientius
rem Deum. Ergo peccat ; ergo punienduc est
octavo priiiii libri propositum est.
ergo indignum se facit hoc remedio; ergo hoc
ergo fuit ut auetor forfflae, formam perditi hominis
remedium est il!i inutile quod propositum est.
:
reformaturus liumanec uiriretur naturae.
448 XV. Dms alio modo potuit humanum yenus
VH. Homo repavalor pro lapso homine Deo debuit compelenter redimere.
se offerre.
Cum enim, sicut ex decimo cctavo primi libri
Nam cum horno, qui se, et quidquid potest, de- habelur, Deus sit omnia potens, potuit alium mo-
bet Deo, pef peccalum et opera sua se Deo sub- dum redempiionis reperire ei bonum el competen-
iraxerit lendens ad alium finem quam ad Deum, tem (62), quia quidquid ab eo est, bonum est, et

Sicutvicesimn qtiinto secundi iibii propositum est, nuilom ab illo vel in illo malum est, sicut prima
pio lioniine Deo subtracto debuit bominis repara- secundi libri declarat.

lor reddcre (58) et ofierre se Deo.

XVI. Expertem huju* remedii ad gloriam nuliatenus,
VIII. Oblaiio debita pro homine redimeado sincera sed ad pwnam potius ptrtinere.
debei esse, el ab omni pcccaii conlagio aliena. Cum eniin in peccato natus sil homo, non est
dignus divinam gloriam adipisci, nisi fuerit divino
Deus eiiim pro honiine offertur, ut prrcmissa
ergo Deus, remedio reparatiis.sicutsecuudum hujus libri thco-
proponil, et ip*e est Dei Palris Filius ;

in quo nulium maiism, quemadmodum disceptatum rema dcclarat.

Cod. Gem., ne per viri, aut viritcs coilu* p«-

(158) Cod. Em., per hominem. (60)
(,5T) Oplimum.
lii...
eafiIabem conlraheret.
CoJ. Em., redire. (61) Cod. Em., enim peccato unius.
J58)
Em. (t>2) Cod. Em., competenler.
£9) beus deesi in C.
 615 DE ARTICLLIS CATHOLICiE FIDEl. — LIB. IV 6U

LIBER QUARTUS.

Prwdiculio esl oratio salulem arnraac- (63) per- A homini carnem Christi comraunicare, quae caro
suadens. Saeramenlum est res visibilis graliam in- Christi sub spccie panis et vini, sicut insliiuit ipse

visibilem per quamdam simililudinemreprsesenlans. Chrislus. a dignis assumpta ad corporis et anims

Bnptismus cst ablutio aqttaa per invocationem salulem proficiens CJiristi membra eflicil assumen-
sanetse Triniialis sanctificatse, peccati ablulionera tes. Et ne redttndet in nobis maliiia, haec bostia
signans. Euekaristia est sacramentui» corporis crebris est minisleriisofferenda, sicut decimo tertift

CSirisii sub panis et vini specifi existenlis, cum pa- tertii libri declaratnr.
vinum sil transiatum in.
nis in Christi carnen», et Porro in fidc hac decesserunt unlversae Ecclesise
sanguinem. Sub hac autem specie sacramentura praelati post aposlolos, et ilii, quorum meritis ma-
boc esi inslitutum, ut, quemadmodum pauis et vi- gna et miranda miracula operatus est Deus. Non
iium suiit principaie corporis aiimenium, ita cor- ergo iidelis abhorreat a Domino instilutum primi-
pus Christi est prse cseteris fortius animGS sustenta- tus (66) sacramentum. Sed eum de simpiici p."ece
mentum. Matrimonium est legitima conjunctio ma- solliciiei, ut, quod nunc sub specie gerimus (67),
:is et femina:, unionem Cbristi et Ecclesiae reprse- in seterna gloria certa scienlia comprebendamus.
senlans. Pwnheniia est pro peccatis contritio, ab IV. Slalritnonii causam invesligare.
eis cessare inlendeiis, pcr oris confessionem expres- B
Ad cuUumDei g eilUS humanum fuit propagandum
sa. Dedicatio basilicarum est in ipso ordine mi- polius, quam carnis lascivia procreandum. Unde
nistris Ecciesice muliijilcx. Chrismalis et olei in-
conlinere nolestibus indultum est hoc remedium
unclio el quasdam alia sacra (64), quae per exer- commercit maritalis et commistio sive (68) con-
citium devotionem excitant, et reddunl bominem junctio talis per bonum matrimonii excusclur, «t
sanctiorem. Ecclesia est congregatio fidelium conli-
agnila parentela inter conjunclos linea consangni-
tenlium Christum, et sacrameiilorum subsidium.
nilaiis augeat charitatem, et ita coiporis fragilitas
1. Prwdicatio et sacramenta Ecclesiw necessariasunt.
sublevetur, sicut vicesiino lerlio secitndi libri pro-
Audita enim efllcaciter, el visa efficacius animos positum est.
movent, quac uiiima esl animi conceptio. Quare
V, Pcenitentice cansam rimare.
prsedicatiu animum infleclit, et fortius saeramenta,
qitoe sunt exteriora signa. Et quiaEcclesia propter
Cum virtus baptismi baptizato characterem im-

morbum
pritnat Chrislianttm, qui nullo modo potesl oblit-
multiplicis peccati eget multiplicis reme-
lerari reatu incurrenle criminis recidivo, super-
dio medicinae, sicut vicesima quinta secundi libri

proponit, tam verbis quani signis excitandi

vacuus esset baptismus iteratus. Ram aciuro agere
sunt
C esset, si, quod habet Chrisl anus, iterum ei con-
peccalores : nam si non prosunt singula, multa ju-
ferretur, et sic injuria Deret saciamenlo. Oportuit
vant (65). Ergo et pnedicatione et sacramentis
ergo ut post bapfismum lapsus, corde conlriio
quod proposilum esl.

II. Baptismi causum inquirere.

Deum et ore homineui consulendo,recidivo morbo
adhiberel pcenitenlise medicinam, sicut vicesimo
Cum es massa corrupta carni in pcccato concep-
tertio secundi libri proponiiur.
lac aniroa unita labem contrahat, exigil ob boc re-
wedium ablutionis spirituale, sicut vicesima secundi Vi. Multiplicium in Ecclesia sacramentoruxn caitsas
midliplices explicare.
libri convicimus, qua dicilur quod mer.tis inquina-
menlum desideral ablui et extergi, ad qttod tollen
Ad reatus delendos, ad confirmandum hominem
in bono, ad fragililatis remediuni, ad gratiam con-
dum interius necessaria fuit ablulionis exlcrioris
ferendam, ut decretum est, quaedam inventa sunt
institutio, quae per invocaiionem sanclao Triniia-
sacran.enta, sicut vicesima tcrtia secundi libri pro-
lis sanclificala habet interioris mundationis cf-
fecium. ponit. Propterea (69) et personas, quae conferunl
III. Eucharistiw causam scrutare. ea, et loca, in quibus conferuntur, sed et instin-
llomo per ftdem et pcenilentiam de peccato re- ., menia, tam quibus utunlur, quam quibus (70)
surgcns efficaci remcdio indigebat, quod graliam ea coniiciunt , oppotlumim fuerat conscerai i :

pcrseverandi in bonoconferret. Sed nutla eflicacior et sic utile fuil sacramentum niultiplex instau-
erat, quam caro Christi. Ergo necessarium r uit rare(7I).

(65) Cod. Em., unimi. (67) Cod. Em., imiie swpe gerimm.
(64) Cod. Eni., sacramenta. (68) Cod. Gem., sui.
(65) Cud. Gem., nam qua non proiuut singula, (ii9)Cod. Em., prwlerea
multis vivanl ergo, ctc. (70) Cod. Gem., ex quibus,
(GbJ Cod. Gcin., peuitus. (71) Ib., restaurare
 61! ALANl D.E INSULIS 618
VII. Fideles Chrisli sacramenlorum fidem Imbere A gnat; ergo esUaio digne reeipienli signatur abltttio
interior; crgo digne rccipiens abluitur inlerius;
Fideles eniin Christi sunt Ecclesia Christi, et crgo ei confert. Seil si aliquis recipiat baplismum,
Ecclesia Clirisli est congregatio Adclium confiten-
el non recipit digne, aut aul prius baplizatus e»(,
tiuus Chrisltim et siicramenlorum suhsidium. Ergo
recusat baplismiuri, aut cuni prava conscientia ac-
iiabeut fidem sacramentorum , quod erat propo- cedit, a destruclione consequentis nou confert ei.
situm.
Scd si recipit baptismum, neque taiis est, recipit
Vfll. Fides sacramentorum exigilur a bene merenti- digne : ergo ei confert baplismus, quia neque re-
bus apud beum.
cipit safte, neque malatn conseientiattt habeus, ne-
Dicat ergo haeretieus : Falsum est (73). Ponatur que talis est.
crgo bcne uierenlcm apud Deum non babere irdcm Scd corollarium probetur (75). Parvuli, yei
sact amentoruur. Ergo non confitemur sacrameuio- mente captt non sunt tales : ergo eis ellieat esl
iuin subsidium; ergo non est deEcclesia a descri-
baptismus. Uaptizalo auiem non confert baptismus,
pticne Ecclesiaj; ergo non est de fidelibusChristi ne si iterato fiat, iiat injaria sacramento. Recusanti
crgc non beno merelur quod esi contra hypu-
, antem non couiert. Nam si reeusat, non credit :

thesim, " si non eredrt, non hdebs Chrisli, uicut seplimo

est
IX-, Aikui nondum. baptintlo nec rectssanli, neque iiujus libri probalunt esi. Ergo non confert ei.
praeam conseientiam habenti coilaius aliquid cou~
Item, pravani conscieniiam habeirti non valel ad
fert baplisnms. Unde tnanife&lnm est, menlecaptis
efficacem esse baptismum el parvulis. prseseus. Talis euim voluntas digna est posna, si~

Propositio sic probatur : baplismus est sacra- cut decitno se.uo secondi iibri proponitur. Ergo
mentum iideiiura : ergo a descriptiune sncramenli non est dignapraemio; ergo non est dignaablutione
graliam invisibilein ci abltttionem interiorem desi- peccati, etc.

(72) Co.i. Em., Ertjo Tartarus. bapiismus, quia nequc Udis, ncque lulis est, qmd
(/5) Cod. Ein., Sed si recipit baptismu.ni, neqne erat proposilum.
luits, neqae ialisesl. Becrpit aulcm : ergo ei conferl

LIBEB QUINT.US.

I. Resurreaio esi corporis et animos morte se- C alitts spiritus assuniTetur, alins esset horao, qut
puratoru.ni ilerata conjunclio, tam animat quam nihil prius merueral; et ss caro, quse meruerat,
corpori pro facti ouaiiiulu pnenmim vel pmn.im
non resurgeret, nullam penitus retributionem oii-
conferendo.
Uu umqtie enim benevel male laborat merendo.
lineret : qitod est contra decimum nonum secundi
hbri.
Qmois autem res benc vel male merendo laborans
praemio dehct gaudcre, vel poena damnari, sicut IV. Ad omnes ium majores qv.am minores resurrectio-
vieesima octava secundi libri proponit. Ergo lani nem periiuere generaliler. Vnde manifestum est
Chrislum a mortuis resurrescisse.
corpus quam anima, sicut propositum erat, pro
Sietiim discretionem liabethomo, bene vel male
qiialilate facti, ut sibi sentiat compensari.
meretur, ergo ad proeraium vel ad pcenam regur-
II. Tolus homo relribulionem pcrpcluam con-
sequitur. get. Si vero est minorvel mente captus, aut sacra-

Tottis quidem, qtlia cbrpus et atvima, sicut pr;e- mentis est adjutus, aut non, Si sacramentis est
wisSum est, retributioneni perpetuam eonsequilur ;
ndjutits, et non slat per eum, quin merealur, ni-

aut quia volunlas hominis perpetua retributione hilominus gloriam obtinebit, sicut ex quarto se-

congaudebit, sicut decima octava secundi libri

cundi libri et decimo tertio deciaratur ; si auteni

Idem autem probare " sacramentis non est adjutus, nihiiominus resui-
astruilttr. poterts de retribu-
lione peccati. get, iii ad qttod prwfatus est oblenturus, sicut nl-
III. Homo rnurgel \n carne, quum habuit, et cum tima lettii Jih.ri declarat. Quse aule.m caro came
unima stui pariier tlenuo uniendus. Christi gloriosior? Qua; magis meritis pollcns?
Nisi enim in eadem carneresurgeret, non rccom- Unde haud dubitim est iliam in gloria rcsur-
pensarclur ei toti reaibuiio meritorum, curn lutus, rcxissc.
u t prajdictum est, eam debeat obtinere. Caro eniin V. Corpns inconupiibile expersuue defecius resur-
nisi spiriiii fuerit vegelata, damnalionem vel glo- reciio captabit (74).

riam sentire noa poleril : ergo spirilui unielur. Cum enini resuneetioncm perpetuam conse-
Sed in rcsurrcclione hominis nova caro, qusenon quilur, tale futurum est, utcorrumpi non queat
meruii, non debet asstiini,sed illa, in qua meruil, aut solvi, cum debeatsine iine durare : ei, si de-
el idem spirilus pari nioJo. Nam si alia caro vel bealsine fine damnari, cum iticorruptibile sit, uo-.

{7-i) Cod. Gem., Corpus incor. cxpcrsest defccius rcstirreclionis cuptabit.

 61? THEOLOGHLE REGULjF,. — PRiEFATIO. 618
potesf deficere. Ergo videlur defectns in eo esse A que adeo esse gaudebit, ac si eamdem ipsrmetob-
£»on posse. tinerel. Quid mirum, cum Deus surama charitas,
Vi. Sancli in gioria perfectce scienlits chariialisque sumnia sapientia in ipsis erit, et ipsi in Dco? Eru-
relributione gaudebuni. bescant ergo Machomiue, qui mulierctilas, et miri
Gioria est gaudium ex bondrum felicitate pro- sap(>ris ciboS( a e licias etiam bestiaies et lerrenas
vemei.s. Deus autem suam communicaturus san- n011 cce! e S t e s, corpori, non anim*, sunecturo pro'
Ciis gloriam tam angelis qnam hominibus, sicut roittunt.

.....
quarla et decima levtia secundi
boms suis faciet abundare. Quae
libri proponil,
v v
autem majorabona
ipsos
f™=
>
vn
vti. T„,.„,,.,,f„ «,„„„„, .„
lortiienlo perpeluo i
dumnatorum
esl poi ia.
nulla
,,
inawr

sunt, quam sapientia et charitas? In illa siquidem Quod enim majus damnum, quam Deum amii-
gloria sancti, qui secundum vigesimam secundi li- lere, ad cujus gloriam cbtinendam factus est ho-
bri Deuni hafcebunt pro prsemio, ipsum perpeiuo mo, sieut undecima seeundi libri proponit? Et
facie ad faciem coniemplabuntur, el quse nuuc pcenarum levissima, si perpetua cst, gravior est
imaginantur per speculum in lenigmate divina sc- gravissiina temporali. Yc! quos vermis eonseier.tia}
creta, tunc plenitudine scientias apprehendent» perpetuo remordebit, qui secuudum uhimam se-
Astricti etiam erunl in Hlo regno lanto chariialis B cundi libri in irifinitum niagna puniendi sunt pcena:
affeclu, ut minimus in maximo gloriam suam us- el sic propositum palet.

DOCTORIS UNiVERSALIS

(D. Joanncs Alovsius Mincarkli.ius, Anecdotorum Fascicutits , pag. 171. Romae 1750 , jn-4% suirmlibits
Venantii Monaldini bibiiopoke in via Cursus.)

De theologicis Regulis dicluro opus mihi non est ut in investigando iiiarum auclore sempus leram .

«os enini ab Alano Magno scriptas csse consehliunl erudiiissimi viri, Caroius Vischius (75jin primis, qui
pleraque ejus opera Anluerpke anno 4654 evulgavit; Casimirus Oudiuus in Commeuiariis de scriptoiibus
ecclesiastict-s (76), atque, ut de aliis sileam, Jo. Aiberius Fabricius in Bibliotheru niedim ei iiifimts Luiiui-
lulis (77). Quorum consensio -cum magui niea quidcm sententia bac in re facienda est, tnm vero etiinn
vetcrum codicum ac librariorum auctorilate ftilciri et confirmari potcst nam ct in pimibus codicilms, :

quos in Brugensi, Camberonensi, Tornacensi apud Sancluin Marlinum, et Pembrochiana Cantabrigiensi

Libliotlieca adhuc exstare Vischius lcslat.nr, alqoe Oudinus; et in eo quem nnnc piae manibus haheo ipse,
pcrvetusto coitice Alani nomen a iibraiio iiiscriplum est : tantam veio pitelert codex iste vetustateni, ut
eo ipso , quo 1'uit Alanus, sseculo scriptus mcrito videri queat.
Theologicas quas edimus Reguias mullis modis a veteribus librariis insciibi iestatur Oudinus; non»
fiuiiquam enim, ut ab aiteio quodiun ipsius Aiani opere secernantur, quod Doclrinale iniiius dicitur,
Docuinale alium appellanlur inlerdum vero hunc habent in vetustis cediclms tituium
: De maximis :

scu axiomalibus theologim liber ; aliquando etiam, si Fabricio lides habeada est, bunc alterum De :

doctrina iiber : in nostro demum cotlice sic inscribuniur Hegulm Alani de sacra theologia. Nos nostri
:

codicis insciiplionem relinuimus, idque eo libentius fecimus.quod Alanus ipse eam nobis indicasse,ac ve*
luti tradidisse videatur, cumeaqiKt hoein opere colligitatquc interprctatur euata, Regulas passim niincupet.
Mulia in hoc libello animadversione digna sunt, quse si oinnia enumcrare velim, nimis longus sim.
Iliud lantuin speeiniinis inslar atferani, quod in regula 85 de attritione scrihit Alanus. Joannes enim
Morinus, quod hunc Alani librum non vitiisset, atiritionis vocabulum ab Alesandro priinuni Ualensi
aUhibiluai, ac po->t annum 1220 in schoias inveclum nou immerito scripscrat iu praeelarissimo il!o, quem
Dc p&nilentia editiit, Commenlario (78). e Nomeii illud, inquit (nempe attiiiio) vulgari cmpit posj aunuui
S220, centuni et paucissimis annis post natam scholasticam. Sicautcin atlritionem iuter et toiiuitioneni
distiiiguebant, ut atlritionem diceienl ex iide inforrni nasci, contrilioncni ex iide formata atirilionis :

principium esse tiiuoicin servilem, contritionis limorem initialem (79) » el qiise sequuntur. Verum anie
1220 annum trilum iuisse theologorum sermone attritionis vocabulum ex 85 regula iiitelliginius.
lbi enim ea v«ee ilerum ac teitio utilur Alanus neque vero ipsa ut nova quadam, et a se jirimum
:

cxcogitata dictione, sed ul ea, qusu theologis nota esset, videtur uti. c Oiiine maiuin, inquit, lueiuorium

(75) In Bibliolheca Scriptorum ordinis Cisler- (79) Lege, si place.t, quae de hac re scripsit Mil-
ciensis. liavaeca noster ui opere Veneliis edilo anno 1755,
(76) Atl annum H50, tom. II, pag. U07. quotl inscribilur De idoneis ad baptismi, et pcenilen-
(77) Tom. I, pag. 57, cdit. Paiav., aun. 173-4. tia sacramenla dispcsilionibus, lio. i, cap. tS.
(78) LA. viii, cap. 2, nuni. U, pag. 548.

Pathol. ecx. 20
m ALANl DE INSULIS m
In homine aut contmuando augetur,
aut atlritione remiltilur, aut contritione dimiltilur. > Et f,aulo posi
heec subjun<-it e Malum quod
: est in homine, ut fornicatio, vel aliud criminale peccatum, aut contimia-
lione augetur..'. aut attritione remiltitur; ut quando aliquis dclet se hoc commisisse cessans ab operc,
«uamvisnon poeniteat perfecte; aut contritione diraittitur, quando plenarie de peccato convertilur. Sunt
^niin multi, qui dolent se peccasse, et corde stteruntur, non lainen pleue conleruntur, nec flrmum
habeni propocitum non relabendi, nec ore conlitentur. >
Verum duo quadam in hisee Regnlis occurrent lectori loca, quse forlasse aut reprehensionis aliquid,
aut certe admiralionis erunt habitura de quibus proinde breviler nune dicendum est. Ac primum
:

quidem nihil unquam sibi Christum meruisse docet Alanus in regula 106. « Christus, inquit, nil silii
nieruit operibus snis, scd quidquid meruit, meruil nobis operibus singulis... Quod ergo dicitur meruisse
jmmortaiitatem, et nomen quod est super omne nomen, non est referendum ad ipsum, sed ad nos; quia
nobis meruit ut haberemus immortalitatem, et cognosceremus eum Palri eequalem. t Porro islatn, qass
Alano arrisit, sententiam fateor equidem uno omnium theologorum consensu jam diu explosam esse :
id qnod ne ipse quidem Chamierus, honio Calvinianus, negat in opere quod mn JTIGrna (belia
1

Domini (seu Panslratiam Catholicam inseripsit (80)..Christum eniro Servatorem nostrum elsi neque graiiam,
tieque scientiam, nec animae beatitatcm, nec divinitatem meruisse constet, sui tamen corporis gloriam,
aliaque nonnulla ejusdem generis sibi promerilum esse constans est theologorum opinio. Ita sane sentit
Pefrus Lombardus in lertio Sentehliarum, disl. 18; S. Thomas Aquinas iu patt., quasst. 19, art. 3;
Caictanus, Vasquezius, Hayus, ac, ne stngulos memorem, Beliarminus, lib. t De Chrislo mcdiatere,
i'ap. 9 : Ut proinde merilo impudenlue et lalsitatis accuseiur Calvinus, quod in secundo Institutionis
Christianw, cap. 17, segiiieritp 6, heec scripserit : Quaerere an sibi meruerit (Clirislus), quoci jaciunt
Lomburdus et scholastici, nou minus stulla est curiosilas quam temeraria definilio, ubi hoc idem asseruul,
et reiiqna deinceps quse ut falsa demonsirentur, ueque ad hoc noslium instilutum pertiiif»'. »• » brori-
:

taie prjefandi remolum esi. Yerum quauivis haec ita se habeant, non coniiiiuo
tai»-^ aliqtia temeritatis
jiota condemnandus est Alanus; quippe qui eo tempore scripserit, quo illa, >n>x, ipsi placuit sententia,
toierabilis videbaiur. Petrus enim Lombardus, Alani a-qtiali*,
e&m tpsam hbri teriii distinciionem,
< I)e menlo etiam
jn qua tliaisj, quam secutus est Alanus, opmionera refeilit, his verbis e*ordilur :

Chrisli pitetermittendum non est, de quo quidam dieere solent, q«»<i non sibi, sed membris tautuiit
meruerit. » Istos tamen theologos, a quibus se rii=co<.tiie proGlelur, nuila censorite severisatis noia inuiit
Lombardus. »,.",. , ' •- .

Nune ad alterum e dnr>3»">> 1<*os disimus, Alani locts pergamus, quem Joannes Launoius afferens irs
lih^oqui Be twrutnento.ntictienis infirmorum inscrihilur (85), aPorrelano nescio quoAianoscriptum dicit.
g, s j«i nis iw regula 113, ssbi de exrema, unctione sic loquitur Alanus r.oster t Sunt qui dicunt ds
:

iioc sacramento, quod ilerari sion possit, sicut nec bapiismus : sed quia sactamentum peenitenti» est,
ti pffiiiiieniia potest iterari, probahile est hoc sacramenuim pusse iterarj. « Mirum illud quoque hic cui-
jiiani videri potest quod extremam unciioisera ilerari quidem posse concedat Aianus, sed eam lamen
sententiam aon ut certam, sed utprobabiiem duntaxat amplectatur. Verum is mirari desinet, qui noverit
Alani aetate rem hanc non omnino certam, sed duhiam coiitroversamque fuisse, quod Pelrus Lombardus
iudicai. in quarto Sentenliarum, dist. 25, Goffridum sane Vindociuensein, atque Ivouem Carnoteusem
iu ea fuisseopinione censet Laimoius, ut extremam unctionem uni eidemque homini aigroto ne dher-
sorum quidem occasione morborum iterum conferri licere existimaient quorum tamen verba an
:

benignius aceipienda sint, quam Launoius fecerit, ac Jueninus, non inquiram in prasens, Gofltidus
quidem in epistoia ad lvouem Carnotesisem data, qux est S9 Jibri secuncli epistoiarum ipsius Ivmtis :
t Lt ctetera taceamus, iriquit, in hoc, ut nobis videtur, non mediocriler errant, quod unctionem
iniirmorum, cum a sancta cathoiica et aposioiica sede sacramenlum vocelur, et cum nullum sacramen-
tum iterari debeat , iterandum putant. s Ipse vero saoctus Ivo Goffrido rescribens (82) < Unetioiiem, :

inquil, inlirmorum noii a;siim« repetendam, quia, sicut ipse asseruisti, secundum instituiutn apostolicae
sedis genus est sacrameniL Qui autem sacramenta Christi el Ecclesias repetit, iitjuriam ipsis sacrainentis
ingerit. Uiictio enim iutirmorusn publicse poeDiteiitiee est saeraraetitum, quam non esse repetendam, sieut
nec baptismuin, lestatur Augustinus, testatur Ambvosius, i Eailemque cum sancto lvone senseruGt slii,
qucs Pelius Cluniacensis aubas iii episloiis refellit, lib. v, episl. 7. Verum Itac de re legcndum onmiii*
est eximium tllud omuique crudjtione reiertutn opus, qtiod Ve sijiiudo diwcesana sapientissimus pontifex
Benediciiis XIV edidit : ex quo noiiiujlia itt reni nteam liie exscriLiam. < Labente, inquit (83), saetulo xi, et
ineunse xn, hac iionaulii imbuti eraut opinione, ut illicjluni repularent, ildelem sancto oleo semel
inunctum unquam deineeps eodeai linire : et si vera narrarenl Ciacconius et Dgheilius, eadem opimo,
saltem apud aliquos , ciiam sssculo xv perseverasset.... Opinabantur a!ii extremam unctionem poss«
iteiuin eidem couferri, modo lanieji a die qua semel inunctus 1'uerat tres integri anni eiiluxissent. Hanc
falsarn persuasionem sibi iaduxisse monaclios iiirsaugieiises, refcrl auclor Veteris disciplime monusiico?,
inpriefat., cap. 128 Censuerunt denique alii apud Petruni Cantorem iu Summ., cap. 132, et Duraiiduni
lib. i Kational. divin. offic, cap. 8, num. 25, itou iicere exlremam unctionem itilra ejusdem anni spatium
repetere, etiamsi conmigeret, queinpiaia in periculosum inorbum ilerato incidefe. » Jainpridein vei o
dtibitatio bac de re omais sublata esl a concilio primuin Florentino (84), deinde a Trideuliito, cujus
hoc exstat decretum sessione xiv, cap. sii Qintd si injirmi post susceptum kanc unctionem conia-
:

hierint, iterum hujus sacraaiettii snbsidio juvart poterunt , cum in aliud siniile vitce discrimen inciderinl.
Superesl nunc duntaxas, ul tiQ codice quo in hoc edendo Alani opusculo usus sum, pauca subjiciam.
Membraneus est isie codex, ac BoiiOiiiie iii nostra S. Salvatoris bibliotheca asservatur, ex qua
u! ad iRi! iniiii posset, sumiBa Benedicti JiiV poiiliiicis 0. M. bejiignitaie factum est. Decem ommno
conlisiet opuscola (8.5), quoruin nonum est Aiam, qtsod siecuio xti, aut certe paulo post exscriptunt puto.

(80) Tom. II, pag. 266. inveclivus Mag. Guilliehni de Sancto Amore factas
(8iJ Pag. 353 conlru quosdam religiosos. Noineu vero Fratris Tho-
(82) Epist. 20, toni.XXI, Biblio*th. Maxitn»! Pa- mce, expuncto, quod antea scriplum erat, a libraiio
ivuru. additum est. II. Sermo B. Auguslini episcopi de
(83) Lit. viii, cap. 8, ituro. 3, pag. 355. tuudibus hujus psalmi De profuudis. 111. Setmo B.
(84) ln decreto Armetiis dato. Augustini a,e Trinilate el htcarnmuiiie Domini.
(85) Ea in codice sic inscribunlur : I. Libellus IV. Opus Maa, Airxondri De foto. V.' Traclutus
cditus a fraire Thoma ord. Prtidicalorum contra De luiiaeulis , De suiutiia Magisirt Alexaudrw
 621 THEOLOGICE REGlJLtE. esa

EEGSJLI ALANI M SACRA TMOL0G!A

(S6)
.

, Omnis scicnlia suis nilitur regolis vc-liit A iis, quia de liis fiiJera faeiunt quse actu, vel natura
propriis iundamerilis : et ut de grammatica (87) ta- mtilori non possunt. Unde propter sut immuiabi-
Ccamus, quae lota est in homiuis beneplaciio-, ei in lem necessitatem, et gloriosam sui subliliiatem a
Voluntate, et de cjus regulis, quae sunt in sola homi- pliilosophis paradoxas diciinlur, quasi gloriosae re-

num posilione(88); eceterae seienlice pioprias habent ctce(95);propiersuiohscuritaiem oenigmala; propter

rcgulas, quibus nituntur-, et quasi quibusdam ter- internum inieliigeniiae splendorem dicuntur emble-

rnhiis certis daudunfur, ut diaiectica regulas habet mata, quia puriore mentis acumine coinprehen-
quas maximas vocat, rhctoriea locos communes, duntur; enlhymemata quasi intus in mente Iaten-
ethica generaies senlentias, physica aphorismos, ab en, quod est inlus, time, vel limos (Si), quod
tia,

aritlimetica porismata (89), id est regulas subiile-, estmens; propter sui auctoriiatcm hebdomades, id
quce speculanti quodara modo in prminium cedunt, esl dignilates Hebdam enim Grace,
dicuniur (95).
propter sublilem eortun inlelligentiam : unue po- Latine dignilas. Unde Boetius librum inscripsit De
rismata quasi prcemia nuncupanlur ;
porisma enim kebdomadibus (96), quasi de subtiiissimis theologo-
Grcece, Latine prccmium dicilur. Sunt et axiomata liimproposilionibus.Istceproposiiionesquaiitointel-
muskjorum, quce siint regulae artis musieae, quae igeiiliarahabcnt altioreni. tanto magis periiura e.xi-

dicuntur axiomata, quia componderationes, id est " s'

u 'it «udkorem. Unde non sunt proponendce rudi •

consonanlias speeulantur. Axia (90)enim Grece, La- bus, et iniroducendis. qui solis scnsuuin. dediti
tine pondus dicitur. Theoremata vero gcometra- sunt speculationibus, sed illis qui ductu purioris
rum rcgulce sunt, quae theorcmata, id est specula- reentis ad inffabiiia conscendunt, et ptuiori oculo
tiones niiiuupantur; theoria (91) enim Crcece, Latine phijo^ophiae secreta perspiciuni. Hce propositiones
«st speculatio, quia per eas geometria veritalem eo- in pleniori sinu theologiae absconduntur et solis
rum, quae ad ipsani pertinent, speculatur. Suas sapientibus coiloquuntur. Tractaturi igitur de theo-
eliam maximas habel astronomla, quas excellen- logicis maximis,'a fonte, et quasi omnium maxi-
tias (92) vocat propter sui dignitatem, et intelligentiae marum sinu, id est a geneialissini3 niaxima, nostri

subliliutem* Supercoelestis vero scientia, id est tractatus sumaraus initium. Communis aninii con-
theologia, suis non fraudatur; habet cnim reguias ccptio est enarralio(97), quam qtiisquc intellectus
digniores, sui obscurilaie et subtiiitate caeteris pras- prcbat auditam (98). Haec omnes maximas sua gene-
eminentes; etcum cccteraium regularum tota neces- ralitate, cujuscunque sint facultatis, complectitur.

sitas nuici, quia in consueludine so'a est consistens Liegauler autem dicitur, communis aniini, id esl mul-
pencs consuetura naturae decursum ; necessitas theo- tnrum animorum : ad hoc enim ut sil niaxima.
Sogicaium unaximarum absolula esl, ct irrefragabi- opoitet ut ex nalura, vel artifico in plurium noti-

V!. Incipit prologus superSumtnam qnamdam com- (91) Codex mendose habet Theorin.
pilatam a fralre Bonaventura de ordine Fratrum (02) llanc vocis excellentia signilicationem non
Minorum de veritate Theologia;. Post prologum memorat Ducangius in Glossario.
sequilur summa. VII. Traclaius de ente e.t essentia. (95) HccpuSoiov dicilur, quod cst tth/jk Soi;'av, id
Nomen aurtoris desideratur. Vlli. Incipil proiogus est prceter opinionem liominum, et admirabile. Ita-
inlib. qui dicitur Admiraiio Chrisli, seu Lfi.men.ium que vox napxoo%o$ nullani recti significationeia ha-
ds.Ecclesim minislris. Pcsl prologum sequitttr ipsum bet.
Lnmcnlum. iX. liegulw Alani de Sucra Tkeologia. (94) scriptum est in codice sed legendum in
Ita ;

X. Incipit breve Compendium super Psallcrium. hunc nioduin < ab en (h/, quod cst iuius, tnymos
:

ISomcn auctoris desitieratitr. (Bupios), iiuod est mens. t

(SG) lta inscribitui' in nosl.ro codice hoc opuscn- (95) Vox hebdomas, seu iSSon*; dignitalem pro-
lum, ut supra dixi. fecto non significat, multonue minus vox itebdum,
(87) Codex hahet gramalica.
Alia hiijusmodi quam Giaecus sermo omnino non habel : sed qu;e
menda, quce in co passim occurrtint, notare super- Aristoieles «JttuftaxK vocal, seu axiomata. ea a ve-
vacaneum esset. teribus Aiistotetis interpretibus vecantur u'f'jiii- :

(88) Vl-! opinione : codex enim habet poue c.um tates.

sjperscripta compendii nota. Dc licbdomadibus sic eticiin iu-
(SG) Eoetii liber
(89) nopitrp.uT« abEuclide dicunturquae a Lalinis SClibitur ,ln omne qnod est, tionum sit. Initio Im-
:

geometris r.oroUaria dici solcnt Txopi&aQs.i eniw : jns libelli axiomala quaedam proponit Boelius, qii'fi
est aliquid ex iis, quce demonstrata 'siiiit, infene. ab ipso dicuntnr hebdomades, qttnii st .^i^ ul t ,

(90) Codex mendosc habel hic ai.xi, et panlo su- eqtiidein suspicor, ca sint oinnino scptem.
perius anxioir.ata. Sed legendum cst acciomata, et (97) Lege enunlialio.
axia^ seu «5i», etsi vox istbccc «EU preai poittis ac (98) Ilac delinitio ex Boctii libello De hebdotna-
dtgiiilaiis sigtiiiicrttioncm habeat, quatn pondsris. dituf desumpla est.
 625 ALANI DE INSULIS 62*

iiam veniat, ut si ad aliud probandura accedat, al- A bere varietatem, qaantam habel subceeieste. Unde
terius probatione non egeal. Unde indemoiistrabi- quia alt^rilas, prima est pluralilas, in eo non dici-

lis,per se nota, et inaxima nuncupatur. Quare re- tur esse pluralitas, sed sola alteritas. In subccelesti

cte subditur, quam quisque inteliigens probat audi- vero, ul in istis corporeis, dicitur esse plena plnra-

tam. Theologicarum autem maximarum alia; ve- IHas, quia multiplici varieiati est obnoxium. Quare
-

niunt in noiitiam inultonim, ul haec : « Uiiuin esse vere Deus est unus, sive unitas, ratione simpiicita-

rerum principiinn ; alias in nolitiam paucorum, id tis, ratione imniulabililatis, ratione exclusioms, r*=

est sapientum, ut Iiaec : Omne simplei esse suum» tione similitudinis : ergo sola monas est, id est so~

quod est, unum habet. > De liis igitur, quae ve- lus Deusvere existit, id est simpiiciter, et immuta-»
et id
isittnt in noSJliam paueorum, agendum est. bililer ens ; caetera autem vere non siinl, quia nun-
quara in eodera statu persistant. Sequitur finis
Regui.a L Momt est, qua quwlibei res eU urm.
primae rcgulse, qua qwclibei res est utia. NiliH enim
44g Deus nos solura un«s, imo et monas, id sit unum
aliqua specie iwitatis est u-num, quod non
est utiitas esse dieiiur et hoc multiplici ratione.
:
summa monade. Est eaim ufiitas singulaikalis,,
a
Dicitur cnim ufsum, sive unitas, raiione simplicita- secundum quam quidlibet dicitur csse unum nu-
lis, vel sinspjlavifatis. A Deo enim rciegalur omnis -

mero. Urule Boetius : j Quidquidest, ideo est, quia

pluralitas. Est aulem omnis pluralitas tripiex : unum numeroest; qsiidquid autem in hac unitate
partium, quaa altenditur in corporeis,
pluratttas est unura, ab illo Iiabet ut sit unum. « Est tmitas

quse es partibus imegraiitur pluralitas proprieta-

;
unionis, secundura quam piures homines dicuntur
jum est, qu?e in corporeis sallem attcnditur : eis
esse unuin non ab tuiitate, sed ab oiiione ; et haec
enim mullae proprietates per concrclionem compo-
etiam a Deo est unde et testatur auetoritas super
:

nuntur, tti spiritibus; est pluralitas effectuum ,

Joannem Omnia per ipsum facta iiint, etc. (Joan*
:

qux attenditur in proprietafibus : quselibet enim

i). Omnis concordia a Deo est. Unitas eiiain dis-

proprietas. quamvis nou habeat compagem par- linetioniSjSive diseretionis ab eodem trab.it oiiginem.
uum, vel concrelionem naturarum, liabet tamcn Quod enim diseresum, vei Dec
distinetum est, a
pluralitatem effeetuum. Unde albedo facit album, qu» in parliuui com-
.

est. Unitas esiam integritatis,

facit coloratum, lacit qualem : omnisquc talis di-
secundum quam homo dicitur
Wositione consistit,
versiias relegatur a cceiestl monade. Non est enim ex aniTca, ct corpore iniegratus,
esse unus , id est
Deus diversus ratione partium, quia iiieorporeus; Omnis compago a Deo a Deo est. Unde aucloriias :

uon est diversus raiione pioprielalum, ut dieit est. Unitas etiam adunatioiiis, seeundum quara plu-
Augustinu8(00);quiain
pluralitas
eo nuHus numerus, nulla
non est diversus eflfectibus variis, qtiia
:
C
coffven iunt snb eedem jure vivendi,
et sub ejusdem legis positi jugo, dicuntur cnus po-
^^^
non est cansa formalis. Quare vere est unus, imo
pulus^ a D<;o est. Unitas coiisensionis, secunduin
unitas. Unde Boetius in libro De Trinitate (100), ait
quam dicitur Erat ek cor unum et anima una. :

de Deo loquens : Veve igitur ujiuai,. in quo nullus (Act. iv), a Deo est.
numerus, vel pluralitas. Dieitur etiam uuus, sive
sieut enim habe-
Reg. 111. Monas yignii monadern, et in te su*m re-
unitas ralione immutabililalis :
flectit urdorem.
tur in glossa super sibrum Regum, ubi dicilur :

regula nascitur ex prcemissa : dietum est

Ifcec
Erat vir unus in Ramalha Sopki, et csetera, boc ter-
eniin, quod ideo dicittir Deus monas, quia de sa
inino unus de Deo prsedicatur immutabiiitas. Dici-
Deum gignit, de se etiam producit Spiriium san-
tur etiarn unus raliofie exclusionis, ut sit sensus :
ctum, sicut unita^de se gignit unitatem. Monas
Deus est unus, id est non plures. Dieitur etiam
igitur gignil monadem, id est Paler Filium : neces-
unus ratione similitudinis, quia muliiplicem habet monadem
sarium- eaim fuit, ut si monas gigneret,
cum unitale similitudinem. Uniias a nullo descen-
ekneret a snnp ncienim nihil gignt potesi per de-
dit : omnis phnalitas ab uuttaf.e defluit; unuas de r
, ,

&'b" c c :
'
,. " ,' „ <w,..,i,
....
de se proferi ajqualitatem. Sic
c-. D cisionem, sicut fit m
naturah generatione. Oponuit
se gignit unitatsro :
crgo ut aut r.ibil gigneretur a sknplici, aut siin-
Deus a nullo, quidlibet ab ipso; sie de se gignit
plex a simplici. Unde Augustinus dicit quod Palcr
alterum se, id esl Filium ; de se profert ajquaiem
iotam subsUntiam transfudit in Filium, quia non
sibi, id est Spiritum sanctum. Unde aliam ex prae-
est ejusdem substantiae cum Patre per decisiouem,
dicia potes elicere regulam.
sed per naturae plenitudinem. Et quia a Patre, et
Ilrx.lL Jn supercaelesti unites, in creksii atlirttas. Fiiio procedit Spiritns sanetus, sequitur :
Et in se
in suhemlesti pluratitas,
suum refleelit ardorem. Spiritus sanclus dicitur ar-
Supercceleste est Deus, in quo sumraa est unitas. dor, amor, osculuni et connexio Patris ct Fiiii,

quia Pater spiritaliter convcuit cum Filio in

spi-
Gceleste esl angelus, in quo primo est altericas,
quia est primus a Deo ereatus, et prinuts post Deuin rando Spirltum sanctum. Et quia in donis Spirilus
mutabilis faclus : hic tamen non tantam dicilur ba- sancti, qu« dantur aPatre et Filio, significatur eo-

(69) Lege Auguslini serni. 341, eap. 6, n/8, (100) Cap. 3.

tom. V. pag. 1517.
 625 THEOLOGICE REGULiE. C2G

sura ad nos dilectio, quia prodiictio Spiritus sancti A resislunt, ut etiam lapis, de quo minus videretur,
aPaSre et Filio est certum siguifieatum dileetionis secundum nat«ra!em partium conserliooem divi-

Palris et uuitasamborum nisi enim in

Fiiii, id est ;
sioni resistit. Sequitur : Sine alpka et omega, quod
11113 naluia coayenirent, una spiratione non spira- eadem monas carel fine el principio, quia cum
rent ardar, vel amor Palris et Fiiii dicitur. Iste
:
omnifariam simples ab ea relegatur omnis eom-
sit,

ergo ardor ita proeedit a monade, id est a Patre, posit-o. Dicitur autem aiiquid eomposiuim qua-

quod ipsum non deserit, quia ejusdem est essuntLs tuor modis : aut compage parlium, ul corporalia;

cum aut ratipne proprieiatum, ut spivitualia, quia spi-

ipso ; vel in se alteruin, id est in Filium, suura
ardorem, Spiritum sanctiim sed ritaiibus multiples est concreta proprietas ; aut
jrefiectil id est ;

ita (I) procedit a Patre, qssod ejus aucloritate pro- aptituciirse componendi, tlt quselibet proprietas, qua
cedit a Filio (2). quamvis non sit ex' parlibus compacta, tamen ad
hoe ut comporiattir snbjeclio, est apta; aut aptitu-
Rec. IV. In Palre wqualilas, in Spi-
v.nilas, in Filio dine compositi. ut primordiaiis materia secundum
ritu sancto unitatis mqualitatisque connexio (5).
phslosopiios dicebatur composita, quia ad Jioc ut

448 ^* regnla desccndil a tertia, et est quas ea aliquid compoueretur, erat apla. Omnis auiem
cxplanaiio tertiae, qtiia Pater dicilur rrionas rationi- ^ taiis compositio rclegatur a Deo. Nec enim com-
bus prtedictis, quia scilicet ipse a uullo, quialibet pactus est ex partibtss, ut corpus, nec eompositus
ab ipso : Filius etiam ab ipso per gerieraiionem, valione proprietatum, ot spiritus; nec aptitudine
Sfiiritus sanctus per processioisem ; de se eliam componendi, ut prcprietas aliqua; nec aplilndinc
gignit monadem, id est rem cjusdem nalurse, et composili, iit primdrdialis nialeria» Deus enim
eimplicem. In Patre speeiaiiter dicituresseunitas; est forms absque subsiantia materlali; et est sub-
in Filio sequnlitas. Non dieo aiterjtas, nediversitas slanlia absque prsedicalo formali (l). Cum igitur

nsatura; ibi intelligatur, sed potius tequalilas. ln omnifariam sit simpiex, carel principio, et ftne

fcqualitate eniin notatur et personalis pluralitas, nbi ensm nulla compositio aclu, vel natura, ubinuiia.
«t naturae unilas; nihil enim sibi aequale est, nil crigo, vel piincipiura essepomit, finera inteiiigero
alii a^quale quod sit natura dissimile. Triplici au- non convenit.
lemdecausa xqnalilas specialiter attribuitur Filio,
<:nm lamen conveniat Spiritui saneto, quia, prirno
Rf.g. VI. Omne iimitatum atpha et omega aul est
boitnm ab alpha, ant est bonum ub aipha e(
occurrjt sequalilas in Filio ;
quod etiam Spiritus owcga.
sanctus est a:qualis Patri, hoc babet es illo tequa-
:
q ILbc descendit ab illa, qua dictum est : Sula mo-
litas etiam, vel similitudo spccialiter attenditur in
nas est alpha e! omega, quia si ornnia a Deo tan>
re, quae ab alia procedit per generalionem, Qtiare
vero in Spiritu sancto dicatur esse unitatis cequa-
quam a principio sunt, ergo ab a'pha, id est ab

litatisque eonnexio, liquetex antedicto.

ipso principio, babitu boni principii bona sunt. Sed
nota per hoc quod dicitur: Onine timilalum tilpha
Peg. V. Sola monas est alplia ei omega sine alpha et omega, intelligi omne creatum, quod clauditur
el omega,
duobus terminis, id estprincipio et fine, actu vel
Hxc maxima nascitur ex prima, qua diclum est natura. Oaine enim genitum naluraliler tentlit nd
Deum esse monadem rationc simplicitatis, et om- interitum. Unde et angelica natura nattiraliler. dis-

nem rem ab ilia esse monade in eo quod una nu- solubilis esf (5) de qua ait Plato (6) : Dii deorum,
raero est : et sic sola monas est alplia, et omega, quorum pater opifexqne ego, natura quidem disso
omnium rertim principium, etfinis. Omniaperipsum lubiies, me sic voier.le indissolubiles. Uniie Augu-
facla sunl (Juan. i), ut clamat aiictorilas,cl ita om- stinus super Genesim (1) ait : Omnem creaturara
nium est principium. Omnia etiam teudunt ad habere mane etvesperc, id est principium ct finem,
unum, id esl ad supremum linem. lrrationalis eniin j) saltem natura. El sic omne creatum ant est bo-
creatura, dequa minus videretur, ut bruta anima- nuni ab alplia, id est naturaiiter pan.iceps est bo-
Iia, imo insensata, ut hcrhre, et arbores, et etiam niiatis, el hoc habet a stio auctore : aut ex alpha
inanimata, ut lapidcs, naluraliter ad unum ten- el omega, ut rationalis creatura, quae ad bealitu--
dunt, et in quantum posstmt, sectioni et divisioni dincm, qute finis est omnium rerum, tendit. Ex

(1) Codex pro ita, habet quia. v'kv-a, IftoO 7« SiXmros oV a. r.ul iTtziit-p yzyit
(2) Qnia Paier est atictor Filii, idcirco Spiriliim vw9e, ofii.vctTOi ph oux seri cuo' SXvTot toni^v.v' o-jti
Banctttm auctoritate Patris procedere a Filio dicit ,uev 8vi >-u8yio-£o-5£ ytqua> vetba sic transtulit Gi-
:

Alanus. Simiii moilo acceptum auctoriiatis vocabu- cero: Hsec vos, qui deorum satu orti estis, atten-
luin icgos in reguia f>3, et 54. dile, quorum operum ego parens effectorqtie sum,
(~>) Hicc rcgula desumpta est ei Augustini libr. quse per me facla, ; n t indissolubilia, quanlum
e-

i, Dedoclr. Citri.l., cap. 5. quidcm voluero... idcivco, quoniam orti estis, im-
(i) Lege regulam 15. niorlales quidem esse, et indissoluiiiles non ..'iie-
(5) Nimirum in niliilum a Deo r^iligi potest. stis, neuliquam tamen dissoivemini.
(G; ln Timso, pag. 41, loin. I!! : Tov t65= to tikv (7) Lege lilirum De Gencsi ad litteram impeife-
yiwvio-avT» sic laquenlcm inducit Plato : s;oi QtCv, ctiin), cap. 12, nuic= 36, loni. III. pari. t, pag.
t-v svi) i:i;w>vpybi, rcv-fio xi 'ipfvv, o. 8c IftoO yivcfifvot, 50B.
 G27 ALANI DE INSULIS
fme Igilur sola rstionalis creatura bona est. quae A nibtrs aliis leriafufs de eo praedrcalBr. Sed hoc
non solum naturaliter ad Deura tendit, verum etiam masime inielligendiim de ierminis trium praediea-
ipsum, tanquam Patrem, vitae moribus colit » et mentorum, substantiae, qualitatis et quanlitatis.
meoiis intelligentia recolit, et toto charitatis nisu, Qiiicunque ergo termini (11) primi, vel aecundi,
ut sibi detur in praemium, petit. vel terlii praedicamenti de Deo dicunVar, de ip-so

Reg. YII. Deus esl tpmra (8) intelligibilis, cujus praedicant divinam usiam, ut eum dicilur : Deus est
cenlrum ubique, circumferentia nusquam. Deus, subslanlia, spiritus, piiss, raisericors, fortis,
447 Uanc probat il!a regula, qua diclum est, magnus, immensus. Unde secundum hoc videtur
solam monadem esse atpha et omega : ex eo enim illa regula tradita esse a quibusdam :

quod prineipio caret, et tine Deus, spaera dicitur: Reg. IX. Quidquid esl in Deo, .Deus esi.
proprium enim spajricae formae est principto et Id est quicunque terminus in naiuralibus praedt-
fine carere. Sed non est spaera co.rporalis, imo in- cat inhaerenliam, de Deo praedicat essentiain. Talis
lelligibilis. Cum enim Deum spaeranj esse dicimus, autera universitas, cum dicitisr : Quidquid est in
jiou oporlet
nos deduci ad imaginationes, ut ima- DeoDeusest; vel, Quidlibetquod esl, etc, non re-
ginemur eum esse sp,eram ad similitudinem corpo-
fertur ad pl.uratita.tem signilicatorum, sed signili-
rum; sed, ducc inieHigentia, ea ratione intelliga- ° cantium eteifectuum ; uniusenimetejusdem causae
niiis ipsum Deum esse spairam, quia setcrnus est, effectus sunt diversi diversis nominibus significatL,
Unde apud Marti.anum (9) diadema diciltir aeterni- cum dicitur : Deus esi fortis, pins, prudens. Est
tas habere, quia pnncipio et fine carere signifiea- ergo universitas in dicendo, in efficiendo, sed singu-
tur. Unde carentia principii et fiuis diadema, laritas in essendo.
quasi duo demens, id est principium et finem, ap-
Ueg, X. Qmnis pnedicalio de Creatore faeta , copu-
3>e!lalur. S.equilur : cujus centrum ubique, circum-
lala esl atque conjuncia.
(ereutia nusquam. niagna intc-r spseram corpora- R^c regula ex praetaxata descendit, quia
44S
leiii,et inleijigibilem diiferentia In spaera corpo- !
si unum idem el praedictis terminis praedicalur
raliceiitrum prapter sui parvitatem vi\ alicnbi esse
de Deo, copulata atque conjuncta est praedicatio,
perpenditur, circnmferentia vero in pluribus iocis quia cum de ipso aliquis terminus pncdieatur, exfra
esse comprehenditur. In inielligibiM vero sprera illam pxsedicstioncm nibil rethiquitur ,•
tantura
centrum ubiquc, circumferentia nusquam. Cen- enim dico , cum dico : Deus est quantum
bonus ;

trum diciturcrcalura, quia sicut tempus collalum

si dicerem : Deus, est Deus hbnus, fortis, pius. De
scternitati reputatur monientum, sic creatura im- „ creaiura veronon ponitur aliquid eopulate, sed di-
inensitali Dei comparata, pirnclum, vel centrum. visim, Cum enim dicitur, Petrns esl justus, quain-
iiiimensitas ergo Dei circumferenlia dicitur, quia vis aliquid praedicetur, tamen, multa extra hanc
omnia disponendo quodara modo oranibus circum- praedicatumem relinquuntur, quae Petroconvenium,
omnia infra suam immensitatem com-
fertur, et qua aliis terminis de ipso pradicantur , ut cum
piectitur. Iisec eliam alia differentia inSer spaeram dico, Petrus est pius , misericors. Unde Boetius in
corporalem, ei intelligiuilem, quia spaerae corpo- librd De Trtnileie(i%) ait : Diyise quidem in ccete-,
>a!is centrwm immobile, circumferentia mobilis; ris, iu Deo vero distincte atque copulate hoc modo.
inspxra iuteUigibili conira, quia Deus stabilis nia- Kam curr; dicimus : substantla homo. esi vel Deus,
n&ns dat ci*ncla moveri. "i!a dicitur, quasi illud de quo ips.um prKdicjtur,
Reg. ¥111. Deus esl ctii quidiibet quod esi,, est esse
sit substantia ; ul substaniia homo,ve2 Deus , sed
o,mne quod esl. distat ;
quo.niara homo non integre ipsum homo
Isti prtebetfidem illa, qua dicium est Monss : est. est : hoc nec substantia ; quod enira est,
ac per
etc. Cum eniii) Deus simplex sil, nihil est in eo, aliis quae non sunt homo. Deus vero hoc
debet,
praeter id quod ipsum (10) est, ut dicit Boetius iri ipsum quod est Deus est nihil enim aiiud est nisi
, :

iib. Dc Trinilatc. In eo enim nec partium diversi- D quodest

las est, nec proprietatum pluralitas. Qiiibusctinque
Reg.- XI. Qmne simplex esse suum , el id quod esi
ergo terrainis Deus atiqtiid esse ostenditur, unnm mum habet.
et idem pnedieatur esse, Idem enim et unnm poni- Ilsec regula descendit ab illa : Deus esl eui quid-
turpro his termir.is, cum dicitur : Deus est Deus, libet quoi esi, etc. ,£st ergo sensus : Omne simplex,
fortis, patiens, sniaericorH.
Idem est enim Deo esse etc, idest : Si quis de eo quod vere estsimplex,
Deum, forlem, roisericordem. Ujide Boeiius in lib. dicat simpliciter , esl, ut, Deus est, et dicai : Leus
De Trinilate ail Idem est Deo esse, quod magnum.
: est aliquid, ut, Detis est inagnus, velfortis :milius
Estergo sensus Deus est quidlibet quod esi est
:
;
iiitel!igeredebet,quod aliud praedicetur secundapra-
omne essequod est, id est Deus est illud, de quo positinne quampiima, utsi dePatre, VeldeFilio, ve!,

quocunque terminc aliqjiid pwdicstur, idem ora- de SDiritu sanctc dicatuii, est^ non aliud praedicaWis 1

(8) Iia uhiquc acribit librarius. ni(, etc.

(9), Ma.rlianu.s Capeila, lib. i De nnptiU phlk. (*0) "Videtur legenaum ipse.
fire et Mercu.rii, pas;. 5, liaec habct Juppiier quippe
: (11) Cod. habet terminut.
Stiadw qtf.i1 tpiermtati filice honoratiori delraxc- (12) Cap. 7.
G29 THEOLOGIC* REGULiE 630

quaro cum dicitur : Paler est polens A dum divioam formam translatum eadit a forma,
, Filius est po- ,

tens, Spirilus sanctus est potens sed idem prorsus: ex qua datum estf et ita quodammodo fit informe
; ;

Nulla ratione inteiligi deliet aliud esse quod est pronominatur enim nomen, cum signifieal divinam
et aliud quo potens est, quoniam Patri, et Filio, usiam meram enim significat substantiam etcum ;
:

et Spiritui sancto idem omnino esl esse et poten- videalur significare suam formam sive qualitatem,
, ,

tem esse. non significalquideni, sed divinamformam, otcum

Reg. XII. Nullnm stmplex subjectum esse polesl. dieitur : Deusjustus, vel bonus.
Haec nascilur ex praecedenli. Cum enim in sim-
Reg, XVIII. Omnes afftrmationes de Deo dictte in-
plici nulla sit diversitas, nulla pluralilas, in eo nec
compaela, negaliones vero verw.
accidentate, nec substamiale est , quare nulli pro-
Tuncaffirmatio composita, sive compacladicilur,
prietati stibjectum est. Eadem ratione nec de sim-
curu compositionem significat, quam significare
piici aliqnid prsedicatur cum prsedicari niliil aliud
videtur. Ut cum dieo : Peirus est justus : twecafur-
sit, quam inbaerere. In propositiooe enim theologica
matio significare vjdetur compositionem juslitiae
(13) non quxrilur, qnid cui insit, sed quidsil.
ad Petrum, ei significat quidem. lncompacta vero,
Cura enim dicitur \Dcus esl bonus, non osteoditur
sive incomposita dicitur aflirmatio, cum non signi-
quid cujus sit per instsntiam (14) , sed potius quid
ficat composilionem, quam signilicare videtur : ut
Deus sit per essentiam. Unde nulla proposilio iheo-
cum dicitur, Dens justus ; non enim ibi significator
logica de inesse est de contingenii, sed de puro
composilio justilisead Deum,oonenim componilur,
esse, vel de itecessario. Sive enim dieam, Deus est,
vel inhaeret ; et pelius significatur esse juslith,
sive, Deus esi justus, de puro esse esl propositio.
quam justus. Negationes vero deDeo dictae, ct vera;
Unde Boelius insinuare volens quod simplox sub-
et proprise sunt ; secundum quas removetur a Deo
jectum esse non potest, ait (15) : Subjectura enim
quod ei per inbaerenliam non convenit. Unde Dio-
esse non potest.
nysius (16) sitcndens quid de Deo dicaiurper cau-
Reg. XIII. Solum simplex esl forma ubsque mate-
riuli subjeclo , et subslantia absque [ormaii prce- sam, potius altendens sensum,ex quo fiunt verba,
dicalo. quam sensum quem faciunt verba ;
potius conside»

Cum forma illud vere dicalur, qtiod aliud infor- rans quid ex quo dicatur, quain quid de qoo.dicii
mat, ct a nullo inforniator ,
qtiid verius forma Ceus est Justus, pius , fortis. Uem , potius conside-
quam Deas ,
qai onmia informat, ct a nulta.infor- raos quid Dco non conv.eniat per proprietatem.

iualur ? Nullo enim participat ad hoc ut sit. Sed quain quid de Deo dicalur percausam, dicit : Deus
'

non est lalis forma , ut subjeelo inluereat ; seci 'non est pius, fortis, misericors; potius removens
polias est absque omni subjecto, id est abstracta. auctoritalem dicendi, quam veritatem essendi.
Uude seqijilur, absque maieriali subjeclo, ei sub- Rkg, XiX. Omne simplex ulio est,etalto dkituTesse.
sfanlia; non quiasubstetproprielali, sedquia oninia Ha2C nascitur ex illa ,
qua dictum es-t : Omne na~

subsisliinl per ipsam. Unde sequiiur ubsqtie for- men dalw.n ex forma, etc. lbi dielum est, quod
tnali prwdicalo,,quiSi nullum formale pnedicaium de nullum nomen proprie eonvenit Deo; etita omne
jpso praedicatur. simpiex, tam Pater quam Filius, quam Spirilus
Reg. XIV. Omne esse ex forma est, sar.clos alio est, qoia-sua propria essenlia est : et
Cum Dcus forma dicatur, quia omnia informai, el alio dicitur esse qu-ia ab effectu, quem habet in cre-

omnibus esso do.nat, rectc omne csse a foimaesse atmis, esse dicitur quia quidquid cst, a Deo, tan-
dicitur. quam a summo esse, habet esse; et ita quiaomnia
Reo. XV. Ejus, quod-est esse, nullum est essi, esse facit Dcus, esse dicilur : sua tamen essenlia
Dei, inquam, qui est omnium esse, quia omnia est. Similiter Beus alio est justus , alio dicilur esse

per ipsum. facta exislunt, nullnm est esse, quia justos : sua enim propria justitia justus esl ; sed

nullo participatut sit. Ex hac sequitur haec : justus esse dicitur ab effectu justitiaj ,
quem habet.

Reg. XVI. Sula forma informh est, quia formai non in nobis : dicitur enim justus ,
quia faeit justura ;

est forma. summa justitia.

ipse vero esl jusvus, quia cst
Divina enim forma nullo ioformatui' ut sit , cum
Reg. XX. Omne simplex proprie est, et improprie
sil forma, formalissima.
dicitur esse
Reg. XVII. Omne nomen datum ex forma , diclum
de forma, cadit a forma. Palet istam nasci ex prtecedenti. Tam Pater enim

,&&© Cum omne nomen secundum primam ins- quam Filius ,

quam Spirilus sanctus proprie est,
titutionem datum sit a proprietate, sivo. a forma, qui imiootabiliterest. Unde Hilarius ait (17) : Esse
nnde Bociins ait : Rebus ex materia, formaque non est accidens Deo, sed sobsUintialis gcneris pro-
constanlibiis, solus humanus animns esslilil, qui, Tamen ipse Deus improprie dicitur esse
prictas. ;

prout voluil, oomina reJms impressit, ad significan- omne enim nomen, quod de Deo dicitur, improprie

(f3) Theologicam proposilionem hic diciteam, (16) quse dicitur Dionysii Areo-
Lcgeepistolam ,

quic de Deo enuntiatur. pag.itaa,ad Tiluiu pontificem.

(I {•) Nimirum pcr inheerentiam. (17) Lib. i De Trin., rum. 5,tom. II, pag. *.
(15) Lib. De Trinit., cap. 3.
631 ALANI DE INSULIS 632

tlicisur : et ita proprietas est in esscndo, scd impro- A dum suhstanitam proprietos sigiiificandi; ail hoc
prieias in dicendo. enim ut nomea dieatur dieiseeursdiiiMsubslantiam.,
duo concurrunt, seiiieet ut significet snbstanfiam,
Reg. XXI. Omne nomen Deo eonveniens convenit ei
vel causative, tei simiiitudinarie , vei adjective, vel vel circumslantiam, et ruodtim significandi sub-
negative. stanlialetu habeat, M est substantive signifket.
Similiter haee nasciiur ex praccede*ui regnla. Substanliam autem vocacnus divinam usiam ; sub-
Ci;m enim nullum nomen Beo proprie conveniai, slantisecircumslantiam relalionem addiclam usi«.
cportct, nomen dictum de ipsa, hoc vcl illo modo Siint enim relatiunes addictse hypostasibus (22), ut
dici quia etiam in naturaltbus onme nomen, quod paternitas, filiatio, processio. Sunt reialiones ad-
transumitur a sita prepria signifkatione , aliquo dictte usiae, quse signiGc&nttir his terjninis, princi-
prseditlorum modorum transumitur. Sunt ergo pium, Dominus, factor, cieator, auclor. Quicunqwe
qnoedam nornina, quse conveniunt Deo percausam, ergo terminus significat subslantiam, vd snbstan.n
ut justus, pius, fortis; quoedam per simililudinem, tise circumstantiam, et hoc subslantivo modo, de
ut Pater, Fifius , splendor, imago ;
qusedam ralkme Iribus personis dicilur singillatim, et in sinplari
adjuneti , ut irasei ,
pcenitere. frasci allribuitur Deo nunieto, etc. Verbi graiia (23) boc nomen Beut
raiione adjuncli, ratione videlicel punitionis : puni- " signiiicat substantiam, et substantivo modo : quare
tio enim solet adjungi ira\ Similiter poenitere de tribus potest dici singillatim, et in singnlari
Kltribnifur Deo ratione adjuncli , id est mutalipitis numero, ut dicatur i Paler esl Deus; Filius est
operis : solei enim pceniieiHiae adju.tigi operis inu- Deus; Spirilus sanetus esi Deus. Et in sttmma, et
lalio. Dicilurenim Dcus poenitere, quiaopusmutat; in singulari nuinero, ut, Pater, Filius, el Spirilus
iiasci,quia punit. Unde Claudius Claudianus (18) ssuclus smtt .Vcus. Similiter hoc nomcn, prin:ipium
in libro Dc anima: Dicwur Deus pcenilere, non pas- Mgiiificat relationem addiclam substanlise, et hoe
sionis affectu, sed consequenlis effecta. Negative substanlivo modo de tribus persoisis prsedicto mo-
tt eum Deus subtrahere gratiam, vel indu-
dicitur do dicitur. Ideo autem apponimus, substantivo mo-
rare aliquem. Sublrahere enim gratiam nihil aliud do, quia nomina significantia substantiam, vel sub-

est quam non continuare ; induiare,quam gratiam stanliae circumstantiam, si adjective teneantur, ut

non apponcre. Unde aucioritas (19) dicit, Deum hac nomen, potens, hoc nomen, justus, de tribus
indurasse cor Pharaonis, non impartiendo mali- pcrsonis dicuntur in summa in pluraii nuniero (24),
tiam, apponendo gratiam. Ea aolem no-
sed non ut, Pater, et Filius, et Spirilus sanclus svntjusti,
mina, quae de Deo dicuntur per eausam, de Deo f,
sunl potentes.
dicuntur secundum substantiam caetera vero ; tiE6. XXIV. Nullum nomen substanlivum voce ef
signipcalione, vel voce tantum, pertinens ad esse»-
pluiimum (20) de Deo dicuntur relalive.
tiam, de triius personis dicitur in summa, el in
jReg. XXII. Omni theohgica prmdifatiene ostenditur plurali numero, seci in singulari tantum.
Deus esse quid, vet ad quid, Verbi causa, hoc nomen, Deus, hoc nomeu,
4S® Pfltct similiter hanc nasci ex praedicla : Creator, hoc nomen principium, de tribus dicilur
omnes priim -termini trium praedicamentorum na- in summa, et in singulari numero. Ilaec autcm re-
tiiralium.sdbstantiae, vel qualilatis, vcl quanlitalis, gula satis manifestalur es prsemissa, quae ila anipla
de Dep dicti, de<jpso pr&aicant divinam usiam, et est, ut etiam ad nomina personalia peiiincal. Unde
cis ostenditur Deus essetquid ; terminus vere caele- non esl concedendum Palrem, el Filium essc prin-
rorum praedicamentorum ostenditur essead aliquid. cipia Spiritus sancti, sed potius principium ; non
Hsec regula consonat ilU, quae ponitur ab Augusti- spiratores Spiritus sancli, sed potius spiranles
no (2!) in hunc modum : Omnis terminus de Deo Spiritum sanctum. Quamvis cnim dicatur ab Hi-
dictus aut de eo dicilur sccundum substantiam,atit lario (25), Spiritum sanctum procedere a Patre,
rclalive. Et sic decem praedicamenla imtiualia ad et Filio auctoribus, ponitur eniro ibi unum sub-
**
duo theologica, ad pranlicamentum quid,6t ad pra> stantivum pro adjectivo (26), ut sit sensus : au T
dicamenfum ad quid, reilucuiitur. ctoribus, id tamcn impropriclas
csl spiranlibus :

Reg. XXIH. Omuis lerminus, quide Deo dieitur sc- ad consequentiam reducenda non est.
tnndnm subsltintiam, de iribus personis dicitur Reg. XXV. Omne nomen adjeclivum, adjcclive reten^
singillalim, et in sihgulari numero; el de tribus in. tum, ad essenliam pertinens, de tribus personis,
summa, et in singuiuri numere. dicilur in sitmma, et in plurali numero.
Duo intelligendastiRt in eo quod dicitur seeun- 451. W Pater, etFilius, et Spiritus sanctus sunt

(18) Claiidianus Maineitus initio lihri De statu men, etc.

<iiti nm. afiinia scribil ; sententias enirti PatrUmsrepe insymbolo Quicunque Pater, Filius,
(24) llincfitut
citatAlanus, non verha. et Spiiilus sanctus dicantur et anw mternus, et
Lege Auguslini epist. 19i
(19) :id Sixtuti), c. 5, tres coauerna: personae. Scilicet vox alernus vim
num. A. toui, II, pag. 719. subslantivs nominis habet in primo ioco, adjectivi
(20) Videtui iegcndum ut phtrimum in alteio.
(21) Lib. v De Trin., cap. 8, nuni. 9, tom. VIII, (25) Lib. n De Trin.. num.2y, tom. I'!, pa.r. 43
pai. 837. (2(5) Eodem modo Hilarii locuin explicai S. iho-
(22) Nempe relationes quse dicuntnr originis. mas i paii., q 56, art. i ad J.
(25) Cod, habet, verbi gratia, vel causa iioc no-
653 TUEOLGGIGM REGULJI. 634
jusii, vel polenles. Nomina enim. adjeetiva quod A bis. Unde cuip diciiur : Deus sst pislus et fcriis,
sunt singularis numeri, vel pluralis, vel allerius intelligiiur identitas prssdicati, sed diversilas eora-

consigniiicalionis. contrahunt ex subjeeto. vel praeiiicati unde copulaliva conjunctio ibi habel
*.

sulistantivis, quibus adjunguntur : per se enim ha- Iocum, quia copnlat diversos cSbctus, qui compr*-
bent fluctuantem sigjiificalionem, vel consignifica- dicantur in his nropcsilionibus, scilicet effecium
liunem. Unde cum dicilur ; Pcenat sunt juslcc; vel justitix, et effectum forlitudinis aliquando enim
Pater,el filius et Spiritus sttticlns sur.t justi, hoc copulaliva conjunctio copulat significata
; aliquan-
aJjeclJTuni quod pluralis numeri est, babet a sub- dn copulat consignificata, significata, ut cum di-
jecto, vel subslantivis quibas innililur : unde ab cilur, Petnu ssl pius ct rnisericors, consigniS-
co, vel ab eis contrahit sigmficaiionem pluralita- cata, ut cum didtur : Detis esl pias et mherieors.
tis. Simiiiter eum dicitur : Pater, et Filivs ei Spi~ Sicut disjunctiva conjunctio aliquando disjungit
ritus sanclus sunt,verbum significaiionem pluFalis significafa, ui cum dicitur : Animat est sanum, tel
nunieri contrabit a snppositis non enini verbum ;
mgrum; alsqnando autera consignilieata : ut eum
judicaiur esse pluralis, vel singularis numeri a dicitur, illud est album, tel alba. Non tamen con-
principali significalione , sed a consignificatione, ceileiidum cst, Deus csi justum et pium; ibi enisn
Numerus enim, et persona coaccidentia sunt verbi. potius videretur copulari prcedicata, quam compr-e-
A singularitate ergo, vel pluralitale suppositi, dicata : et ita cum unicum sit praedicatum, iocono
quod consignifical verbum, judicatur verbum sin*- seqtiens est copula. Sed quxritur cui quid copula-

gularis, vel pluralis numeri. Adjcctiva tamen de lur, cuni dicitttr, Deus est miseralor, el misericors
;
iribus personis dicuntur in summa, et in singulari cum misericors pertlneat ad naturam, jniseralor
uumcro, cum siibslanlivantur, id est substaniive ad cffectum? Polest dici quod repelitio conjunctio»
tenentur, subintellecto artlcuio, ut Pater, el Fititis nis dalnr intelligi, ut sit seitstts : Deus est iniscri-
et Spiriltts sanctus sunt Omnipoiens : quod nielius in cors, et est miserator. Sed fortasse aptitudo effi-

Gallico exprimi polcsl, li lul pussant (27). ciendi, quae notatur per misericors, copulat effe-
RtlG. XXVI. Omnis translatio in d\vinis, nominis ctionis cffeetum, qui notalur per miserator.
est, el non rei.
Reg. XXTII. Omne nomen, vet pronomen distincti-
Potest triplex in naluralibus fieri tanslatio vum, in masculino, vel feminino nomini personali
aliquando enim (it translalio nominis, et rci adjnnctum, pertinet ad personam, in neutro vero
quando et nomen, et res transferiur ab eo cujus
ad essentiam.

est, ad id ex quo esl, vel id secundum qood esl, ut „ 452 '->'- Pater est alius a Filio, persona Patris
cum dicitur : Linea csl longa, cl boc nomen longa, est alia a persoBa Filii ; sed non aliud. Pater non
et res bujus nominis, id est longiludo, transferiur est ille qui est Filius, sed est illud quod Filius. Nec
ab eo cujus esl, id est a lineato, ad id secundum mirum, si nomina, vel pronomina distinctiva in
quod est, id est Iineam, secundum quam ei longl- masculino, vel feminino pertineanl ad personam,
ludo convenit llncato, et hoc nomen, longum. Ali- in ueulro.ad essentiam, cura in naturalibus uoinina

quando fit translatie rei, et non nominis, ut cum in masculino , vel feminino perlineant ad rem ge-
dico : Seges est lceta, laelilia allribuitur segeti : sed ncris, in neutro ad genus rei. Adjectiva vero in
non omne nomeu, quod significat laHiliam, ut boc masculino, et feminino genere dislinctiva sunt ra»
nomen, gaudens, vel exsultans. Aliquando lii trans- tione generis ;
genus enim masculinum, vel femi*
sumptio nominis, etnon rei; ul cum dicitur : llo- ninum distinctivum est unde et ipsum adjeclivum,
:

nachus est albus, transfcrtur boc nomen albv.s, ad quia ex virtute discietionis ad rem generis pertinet t
hoc ut conveniat monacho, sed non rcs nominis. cxigil subjectum, quod dcterminet rem generis, ut,
Cum enim monachus dicitur albus, non dicitur albus equus, alba mulicr, Adjectivum vero in neutro
quod sil affectus albedine, sed quia est albi habi- genere confusionem (28). Neutrum enim genus non
tns. I» divinis autem fit translaiio nominis, et aon q dicitur genus per positionem, sed per abnegalio-
rei ; cum euim dicitur : Deus est jusltts, hoc nomen nem : et ita in neutro genere adjeclivum , quia
jttsius transfertur a sua propria significatione ad confusum est, pertinet ad genus rei.non ad rem
hoc ut couveniat Deo, sed res noiniuis non attri- gcneris. Undc solet dici, quod in adjcctivo neutii
bukur Dee ; sed polius *psa jualiiia divina Deo (29) generis inteiligitur iioc subjeclum , rts, quare
attriboitur, non alia, a qua dalum est boc nomen, et sabslanlivc solet teneri, ut cum dicitur : Atbum
justns; aliud enim pradicatur, cum dicilur : Detts currit. Similiter per quis iu masculino genere solct
jusius, aliud comprredicatur : praedicatur enim di •
qua;ri de persona, utcum dicilur : Quis r.urrit ? per
vina justilia, compraedieamr effeotns justitwe in no- qtite etiam in feminino : per quid in neutro da

(27) Ita seriplum esl in codice, pro li, id est le
iout puissanl. Animadverlendum esl aulem Gallos
olim pro articulo le, quo nunc utimiur, dixisse ti.
Itaque ir. Iioc ipso opusculo Reg. L. Alanus habet
li Per pro le Pere, Patcr el uputl Villcliardoiii-
num, lib. 3, pag. 55, Icgimus Abisi fut li ehatiaus
de Qalathas pris li buron, et li dux dc Ycnise,
'
Hinc barbarse voculje ly, quans Pctrus Lombardus
in seholas invexit, originem ducit Dumarsaisius,
tom. I Encyciop., pag. 758.
(28) Lege confusuin cst , aut aliquod verbum
: ad 'e.
:
(20) Lege nenlrins.
635 ALANI DE INSULIS 636

essentia. Similiier in Divinis ralione discrelionis A nigredo. Concretiva vero, sive sumpla dicunlur,
nemina dislincliva in masculino, et feminino per- quae significant proprietates concrelive, id est pro-

tinent ad personam ; in neuiro vero ratione confu- prietales inh«rentes subjectis, ut album, nigrum.
sionis ad essentiam. autcm quasl mathematica, qua3 significant
In divinis
deitatem nuilo habito respectu ad personam, ut
Reg. XXVIII. Nulhim nomen, vel pronomen parti-
iivv.m convenienler adjungilur nomini essentiali. deilas, divinitas, natura, usia, essenlia, substanlia.

Minus enim congrue dicilur Aliquis Deus vel : ,

Quasi concreliva sunt ,
naluram
quae significant ,

quidam Deus, vei isie Deus dictio enim partitiva ,

prout est proprie, et Dominus, justus, miseri-
jmlitur inler appeilota, quse actu, vel nalura sunt cors.

}>iura. Unde convenienter dicitur; Aliquis phosnix; Reg. XXXI. Omne nomen mathematicum minus im-
proprie dicitur de Deo, quant concrelivum.
qHamvis enim p.on sint plures actu, piures lamen
4-S3 Malliematica enim magis tendunt ad sim-
possunt esse naiura : sed net actu, nec natura plu-
plicitaiem.quanto autem aiiquid simplicius, tante
res hitelligere possumus esse deos : et quamvis
ad Deum spectat corapetentius. Deus enim , ut
plures personae sint, quarum appellalivum est hoc
superius dictum est, omnifariam simplex est.
nomen Deus iamen circa hoc nomen non habet
{j Reg. XXXII. Omne nomen , quod de Deo dicitur,
locurci partitiva distinctio, quia sicut partilur in
anl est essenliale, aul coessenliale, aul personale,
appellativis , ila in appeilalivorum naturis. Non aut compersonale, aul partim personale, (34) par-
enim vere diceretur : Petrus esl alius kvmo quam lim essenliale.

Pautus, nisi alia humanilate esset homo, quara Essentialia dicuntur omnia nomina illa. quse sup-
Panius. Hoc nomen vero, unus, quamvis aliquando ponunt essentiam , et apponunt (35). Quae sunt
partilive leneatur, tamen quia aiiquanao tenetur quasima^hematiea, vel essentiam praedieant, id est

riclusive, admiuilur nt dicatur, nnus Deus, id est principalia, ut Deilas, Divinitas; vel persouam ap-
non plures. Et si alicubi inveniatur signum uni- pellant, ut hoc nomen, Deus : ut enim supenus
rersale, ve! panicuiare adjunctum nomini essen- dicium est, boc nomcn, Deus, praedicat Deiiatem, et

iiaii, inteiligatur ilia universitas, ve! partitio referri sttpponit personam : atiquando tamen supponitdei-
ad pluralitatena personae, non essentise, ut cum di- taiem; ut, Deus eM Pater, et Filius, et Spiritus

citur a BoetLo in iibro De Triniiate (50) : Peus a sanetus. Nec roirum : cum et ipsa Beilas sit per-r
Deo siutlo dijferi, is est scnsus : Nulla res quse sit sona (36). lu naluralibus enim , ubi aliud est res
Pcus, in eo quod Deus est, diSert a re qnae Beus naiiira;, aiiud natura rei, cum proprie habeat sup-
est. ponere rem naturse, aiiquando improprie supponi}
Keg. XXDL Quotiescv.nqne diclio exclusiva adjun- naturam rei, Vcrbi causa, boc aomen , hoxno, pro-
gitur nomini essenliaiilnomen polius facil in genus prie supponit hominem ; ut cura dicilur : Homo
rei, quam bi rem generis : nec est prit quo fiat
suppositio t sed indelerminate jit sermo (5!) de
cuxtM; improprie (amen spcciem, ut cum dicilur :

aliquo. Homo est species, Coessentialia diruntur i!la, quaa

Ut cura dicitur : Unus Deus, sotus Deus, ianlum significanl, vel prsedicant circumstantias substantise,

Dtus. Sieut enim in naluralibus adjuncto uno ex- id csi relationes addictas substantiae, ej. personas
clusivo namiiij appellalivo, uors esi pro quo fiat appcllant, ut, principium, Domiaus, creator, auctor.
suppositio, sed polius nomen ferturad genus rei,non Istoriin! auiem 'nomiuum qusdam significant rela-

ad ?em generis, tit cum dicitur Tantum homo, vel

;
liones selernas, quaedam relaliones ex tempore, ut
soius homo est. hit intus, rsom pro Peiro, ve! pro Paulo haee nomiua, principium,Dontinus; abaelemo enim
fit supposilio , sed pro bomine iadeterminate : sic fuit Dominus, ve! principium. Temporalcs vero
cum dicitur Vnus Deus, 'vel soius Deus, vel tan-
:
relaiiones significant hsec, creator, auctor, facior;

ium Deus, -non prp Patre, Yel Fifio, vel Spiritu ex tcmpore enim Oeus incGepit esse creator, vc|
sancto fit suppositio, sed pro re bujus naturoe in- auctor. lfcee autem nomina aiiquando ponuntur
determinate. Unde non concedimus : Unus Deus D substantive subinleilecio articuio, ut Paler, et Fs-

genuit unum Deum, vei, solus, vel, tantum : ne.c„ iius, el Spiriius sanclus sunt principium, vel Domi-

unus iolus Deta siguit, vel, gigmiur, quia pro nulla nus ; et tunc inteliigitur prsedicari usia, et coiu-

(52) fit suppositio. prsedicarirelatio; aiiquando tenentur adjective sine

Reg. XXX, Otnne nmnen sssentiaie, aut esi quasi intellecto articulo, sst cum dicilur, Pater est dominus,
mathematicum, aut est quasi concrelivum. et principium omnhim creaturarum : et tunc intel-
Nomina malhematica, sive principali.a apud na- ligitur praedicari rclatio , et comprsedicari usia.
turaiem pbilosophum dicunf ur iila quse significant Nomina personaiia dicuntur iila, quse pcrsonales
improprietatem (53) matheoiaiice, id est absiraclive, propiietates supponunt,et praedicant, u;, patcrnitas,
nuiio habito respec.u ad subjectum ; ut albedo, lilialib, processio ; vel personaies proprietatcs yrx-

(30) Cap. 4, essentiale.

(53) Codex pro sermo liabet sermone. (35) Videiur legcndum appellan..
(32) I.,e«e pro nullo, aul pro nuiia persuna. (56) Nimirum divina essenlia identiflcatur cutn
(35) Legendum puto proprietalem. qualibcl persona.
(3.4) Gotl. babet autpartim personale, aut vartim
657 THEOLOGICE REGCL^ S5g

dJcanl, et personas appellant, ut Patcr, Filius, A tnina poskiva ntinus improprie dicuntur de Deo,

Spiiftus sancius, genitus.gignens, procedens. Com-i- qjiam noinina comparativa , vel superlativa , qu;a

perscnalia dicuntur quie prsedicant disiincliones substantia Dei non suscipit magis, vel minus. Si-

addictas personalibusproprietatibus, ut, distinctus, militer nomina rerum incorporearum, vcl quae per-
differens, alius. Partim personalia, parlim essen- tinent ad incorporalia Deus enim dicitur Spirilus,
:

liaiia dicuntur illa qu;e partim notant personam, sed non dicitur coipus ; dicitur misencordia, pie-

paniin essenliam, ut hoc nomen, persona, et lioe tas, misericors, pius : sed non dicitur albedo, vel

nomen, Trinitas. Persona dicitur quasi per se una. nigredo;non dicitur lineaitis, \el linea ; non super-

Per Iioc ergo quod ibi iirtelligilur unitas, babetur ficiatus, vel Quamvis enim de Deo.
superficies.

intelleclus de essentia per iioc auiem quod dicilur ista posscnt dici per causam, tamen propter remo-
;

per se, babelur intellcclus personalis dislinctionis. vendam suspicionein a Deo removentur propter
Unde Paler dicittir persona, quasi per se unurrij id idololatras (39), qui naturas rerum deos esse iin-

quod unus. Similiter Filius, simU gcbant, et melamorphosilas (40) iia?relicos, qui
est ita dislinclus,
liter Spirilus sanclus. (inde et dicuntur persona:, Deum iifieamenlis corporalibus disiinctum esse

quasi per se unum, id est ita disiinclx, quod unum. credebaiH.

Similiier Tiinilas, quasi trcs unum (57), ut perlioc Reg. XXXV!. Quoimeunque ptr prcnomen demon-
quod II( iniclliguntur, de personali dislinclione slriitivu.ni <le Deo /It sermo, cadit a demonslra-

nolilia habeaiur; quod unum, de ess.eulia. tione.

Omnis enim dernonstratio aut csi ad sensunij

RfC. XXXIII. Nullum nomen privalionis , vel obno-
xktati.i, vel violeniim designativum cadil Demn.in aut ad iiiteliectum ; Deus aulem nec sensu, quia
Cum enim, ut dictura esi, nomina per causam, ineorporeue, nec intcilectu, quia fornia caret, eom-
per similitiidinem dc Dco dicanliir, nomen priva- prebendi polest ;
potius enim qttid non sit ,
qusns
tionum de Deo per similitudinem non polesl dici, quid sit, inielligimus : cum enim veri nominis in-

ncc per causam; privalionum eniin nullse suni cau- lellcctus surgal ex formse perceptione, qua res in-
sae, nec Deus causa peremptoria cst, sed posiiiva. telligitur esse quid, vel qualis, vel qtianta. cum ia

Nomma obnoxielatis in Deum non cadunt propler Deo nuila forma sit (41), proprie ir.telleclu capi
suspicionem, ne aiiqtia obnosieiate, vel necessitate non potest; sed per solam formse alterius reme-
teneri inteiligatur. Unde non dicimus : Oportet «ionem quasi intelligendo ab aliis separalur, et
Deum (38) hoc faeere, ve! , Deus ienetur hoc fa- separandb inlelligiiur. Unde Boelius in libro Ite

rerc. Similiter nomen importans violentiam Deo, £, duplici natura ei una persona Jesu Ckrisli aii

non dicilur; non enim dicitur Deus aliquod nolle, Deus, et nalura integro perfectoque intelleciu cppi
ne violentia ibi intelligatur ; mulla enim Deus non non possunt, sed aliquo tamen modo cwterarum re-
voluil, sed nulla noiuit : nec debcmus conccdere gularvm (48.) privatione capiunlur. 3ic ergo cum
quod Deus mala nolii, scd quod non velil. Deus introducitur loquens de se propria demon- ,

-
straiionon habet ihi locum cism fiat ad oculum, ,

Reg. XXXIV. Qmnis sermo tkcologicus debet catha-

licus esse, generalis, usitalus, ab intelleciu non nec ad veri nominis intellectum : sed, ut ita liceat
dissonns, rei, de qua loquimur, consonus. loqui, demonsiratio (it ad fidem : apud Donatuui
434 Calholicus, inquam, esse debet, quia eon- enim demonstratio fit ad inlellectum, apud Deum
trarius iidei cathoiicae admilli non debel, utal Ires vero demonsti-alio fit ad fidem : propterea Deus
essemio», ve! tres dii esse dicantur; usitatns etiam, cum introducitur loquens de se, duplex inteiligilur
quia profanas verborum novilates Ecclesia devitat; piosopopcaia: una. qtia? tlicilur anlliropopatho<;(45),
geheralis, ut ab hominibus inteiligentibus recipia- id cst humana propassio ; alia, qnse dicitur idio-

tur , ut Chrislum esso aliquid secundum quod theos (44), id est divina proprielas. Cum enim Deus
homo. Ut eliam intelleclu sit perceplibilia debet ; legitur dixisse E^o sum qui sum (Exod. 111), an-
:

enim vcrborurn involucra. cavere catholicus. Ut ^ g'.'lus loquebalur in persona Dei, quasi reciiando
etiam rei, de qua loquimur, sit consonus, debet quod legalur in meiue divina. In hoeergo impro-
enim theologus babere sermones cognatos rebus, prietas est, quod quasi alius loquitur, id est ange-
de quibus loquitur. lus, et de alio esse intelligitur sermo, sciliret de

Deo; et ila in hoc anlhropopathos , quod verba

(Iec. XXXV. Noniina subslenliva minur, improprie
dieunlur de Deo, quam adjcctiva, creatura;, idestangeli, atlribuuntur Creatori. in
Adjecliva enirn magis spectant ad concreiionem hoc vero attenditur idiotheos, quod crealurre altri-
et compositionem quam substantiva. Similiter 110- buitur quod Crcatoris est , quia ilia verba quse ab.

(57) Isidnrus iib. vn Orig. oap. i, Trinilas, \n-

: (45)Codex babct antopospnlos : sed legfndum
quit, appeilatur . . . quasi triunitas, csl anlhropnpnthos : (cSpartoniifizoi aiilem csi /io?n«-
(58) Voceni Deam addidi ipse deest euim in ; num more ajjici.

foilice. :«) Codex habet ydeolheos at legendnm r.st :

(39) Cod. , idolatras. idiotlieos : qua 1

. est ex titot, id est
vox effurmata
(10) Legenanm videlur anthrapomorphHai. prvprius, seu iaioTn;,id esl preorielas, ciQih;, id cst
{ilj Cori., nulln fortna non sil. Deus.
f<i-) ApntJ Coetiam legil^r rcrum.
 ALANl DE INSULIS 610
630
de solo Deo vera esse intelli- A Reo. XXXIX. Nullumverbum mhius impreprie rfi-
u«lo
"" s profenmtur,
v '
_, , . . ... .,._,„„„„„,, cilar rfe Deo, quam hoc verbiim est;
gmitur. Aliquando auteroPaler mUuIigitur loquens
T¥ _.,„ „__..._; „:.„„,„„.:„„
_„.„. substantiam
apud,
Non perma Hoc enim verbum notat , et
u proprietate prinife personai , ut ibi :

Ali- pliilosophos naturales carens temporali iriolu dici-

nebit spiritus meus in homine in wiernum eto.
tur. Non enim, sicut alia verba, quae actiones
quando Fiiius, ut in Genesi, ubi loquitur Domiaus
successivas signifieanl, in motu habet signiflcatio-
ad Abraham dicens : Hoc tempore revertar ad le,
nem, sed potius signilicat essentiam
el Sara kabebit fiiium (Gen. xvn). Aliquando Spiri-
Ecce mitla
Reg. XL. Omne verbum prmsentis tempGris minus
lus sanctus, ut in Malacbia, ubi dicitur : improprie dieitur de Deo , qttuin prmteriti, vel
angetum meutn anle faciem luam (Malacli. u\) ibi ; futuri.

loquiiur Spiritus sanctus ad Pairem de Filio. Ali- Praesentia eriim ad Deum pertinct, non praeter-
quando tota Tsinitas, ut ibi : Ego sum 911« «am iiio, vel futuritio. Eadem enim lex paiticipiorum
(Exod. m), ve! forte ipsa usia ibi introducilur lo- in divinis, et verborum, quia quot modis ponuntur
quens. Tres autem personae, ubi dicitur Faciamus : verba, et participia. Simiiiier adverbia quxdam
hominem ad imaqinem et similitudinem nosiram, tniuus improprie dicuntur de Deo quam nomina;
elc. (Gen. Nornina vero demonstrativa magis ^ notant enim varias eircumstarilias, sive relationes,
1.)

jmproprie conveniunt Deo, quam pronomina rela quae de Deo dicuntur secundum usiam.
tiva. Pronomina autem possessiva aiiquando per Kec. XLL Omne adverbium locaie dictnm de Deo
maximara improprietatem dicuntur de Deo, ut prmdical immensilalem dkinam, sive quamdum
collationem Creatoris ad crea!uras,secunaum qnam
qtiando essemia. notant identilatem ; possessiva Creator in creaturis tanquam musa ejficiens in
vero noiare debenl differentiam possidenlis ad pos- suis effeetibus esse dicitur.
sessa. Impropriissime teneiur boc pronomen, meus, Cum enim dicilur : Deus est ubique, vel alicubi,
ubi dicilur : Yindicta postquam meus a prmiore non hoc ita dicilur, tannuam Deus circumscriptus
reeessi. Simiiiter cum dicitur : S°acrificia veslra
loco intelligatur : sed potius Dei immensilas prae-
odivit anima mea (isa. 1) , impropriis.sime ponitur dicatur , ut potius omnia infra ejus iramensitatem
tnea; nulla enim difierentia inter animam Dei, et
contineri, quam ipsum esse in loco intelligatur
Deum ; anima enim ipsa voluntas est, quee est ipse Reg. XLIi. Localibus circurnloeutionibus de Deo
Deus. Aliquando notal minorem iroproprietatem, prmdiealur aul immensilasdivina, aut collalio, aut.
proprietatem vero, unio
cum insinual diem generationis ;

ci:m dicitur : Hie est Filius meus dilectus , etc. Vcrbi causa cum dicitur, Deus est omni loco, vel,

^aliquo, hic predicatur divina immensit-S. Cum.

(Mallh. m,
xvn.) Minus eliam improprie sumitur, C
vero dicitur Deus esl in sanctis, collalio divinre.
notal creationis auctorem, ul ibi : Omnia mea
:
cum
gubernalionj», Ali- graiia signiiicatur : in sanctis enim dicitur esse per
sunt, auctoritate creationis et
quando notant gratiam recreationis , nt in Evan- gratiaro. Cum dicitur esse in homine assumpto,
hic prsedicatur unio, ut sit sensus : humana natnra.
gelio : Filii mei mecum sunt in eubili (45) , ibi
est unita Christo.
enim sancli dicuutur Filii Dei propler gratiam ad-
Reg. XLIII, Adverbia temporalia de Deo dicta prce*
optionis.
dicanl eeternitatenw
Reg. XXXVII. Verba per majorem improprielatem 456 Siveenim dicam de Deo : Beri fuit; sivo
dicnntur de Deo, quam nomina, vel prouomina.
dicam : Hodie, sive, cras eril, aeternitas prajdica-
455 Magis enim speclant ad composilionero. antequam quidt
tur. Unde cum dicimus ; Deus fuit
Ut etiim «eslatur Ai-istoteies (46) , omne verbum nec tenipus, nec temporalis anlicipalio
quid esset,
significat composilionem , quam sine coropositis
designatur, sed potius seternitas. Unde Boetius in
non est intelligere : verbum enim est nota ejus
Iibro D. Trinitale (47) ait : t Noslruin nanc quasi
quod de altero dicltur
sempiternitatem divk
currens, tempus facil, et :

Reg. XXXVIIL Nullum nomen in divinis esl nola j) num vero nunc permanens, nequc movens sese,
ejus quod de altero dicitur, vel quod alterum, ted se(j cons t_ns, aeternitatcm facit. >
potius ejus quod idipsum est.
Res. XLIV. Adverbia Deo dicta, aui
siniililudinis de
Ul cura dicitur , Deus est , hoc verbum e&t non esseniiw veriialem, aut similitudinem, aut impro-
est ibi nota alieujus, quod de altero diciujr, vel prietatem, aut adjunclionem significanl.

quod alterum est ab ipsa essentia divina : Sed poi- Yerbi causa, Yidimus gloriam ejus, gloriam quasi
lius nolat id quod est se ipsuui quod subdilur. Vnigeniti a Patre (Joan. 1) : ibi quasi notat cssen
,

pssentia eriim Deus est et Deus essentia. Unde ,

tiae veritaiem, id est vere Unigenili ; simjltludinem^

i um
apud Aristotelem circa compositionem et di- 11I ibi : Sicut Pater habet vitam in temnipse, sic de-

visionem verilas falsitasque consistat, apud theo- dil Filio vitam habere in semelipso (Joan. v) ; im*i

jogum circa ideolitatem ct diversitatera consistil. proprietatem, ut legitur in Dauiele (48), ubi dicitur:

(45) Luc. xi, 7 : Pueri mei mecum suntiu cubili. vers. 9, scriplum esl Antiquns. dierum sedit. In
:

(46) Lib. 1 Deintcrprctatione, cap. 3. psalmo autcni txxvn, vers. 65 Exciiatus esl tan- :

(47) Cap. 9. quam dormiens Dominus, laiujuam potens crqpulatus

(48) llaccvorba, qu.T, e\ Daniele citat Alanus, in a viiio.

V»} (lOn exstant sed in Daniele quidcm cap. vn,

:
 Sii TIIEOLOCFCE RECUL;£. €42
Anliquisshnm dierum sedebii judicans ijuasi crapu- A simile secundum qudiiatem, ut secundnm noiet
latus a vino ; adjunctionem, cum dici ur : Palef- efficientem causam dicitur etiam aliquid esse si-
:

dicitur principium Filii, sictt dicitur principium mile secundum similitudinem, ut secundum notet
Spiiitus saneti, ut sit sensus : Pater dicittuypriu- formaiem causam. Conditjonem vero nalursc 110-
cipium Fiiii, et dieittir principium Spiiilus sancti. lat, cum dicitur : Filius Dei, secundum quod homo,
Similiter prajpositiones in divinis varias liabent ac- dimittil peccaia, id est, ens in humana natura. Si-
ceptiones. miiiter alise prapositiones de Deo diclse varias no-
Rf.g. XLV. Bxc prcrposiiio-, \n,irtdhitiis riliquando lant circumstaniias : conjunctioiieseiiam.
nolal essentim idenlitatem, el personis phnaliXa- XLVNI. Nominum,
Rf.g. quce de Deo tlicuntur
tem ; aliquando quasi diversitdtem ; aliquando alind dicilnr de iribus personis , ila quod de
ceteruain prmdicalionem ; aliquando idenlitatem ; uullaearum ; atiud ila de tribus in sunima, quoti
aliquando causttm ef/icientem ; uliquando quusi de singuiis aliud ita de una persona, quod non
;
causam fortnalem. de aiiis,
Veiiii catisa, cura dicitur : Filius est in Patre, Esempli causa lioc nom.m, Triniias, ita dicitur
?ta notatur personac pluralitas, qiiod essenlisa iden- de tritms in surama, qnod de nuilo singillatiin,
titas. S: enira cum dicitur : Alaianla resuitat in quia Paler, et Filius, et Spirilus sanclus sunt Tri-
Partheriopa;o, notatur exp.-essa natura; similitudo ; B nilaSi seri nec p ater] nec FiliuS) nec $piriius san _
non csl. absurdum, si cum person» pluralitate no- etus est Trinitas. Iloc nomen vero, Deus, ita dici-
tatur kientitas naiurae, cum dicif.ur; Filius est in tur de tribus in sumina, quod de singulis, quia
PaSre. Quasi diversitalem, cum dicitur Deitas est :
Pater, et Fiiius, et Spirilus sanclus sunt Deus, ei
in Patre, non dieo diversitalem, sed quasi diversi- tam Pater, qnam Filius, quaiu Spiritus sanctus
laiem : non est diversitas inler deiLatem et Pa- est Deus. Hoe autem nomcn, Paier, vel hoc no-
lu:nr, quia dcitas est Pater, el Pater est deitas ; men, Filius, vel hoc nomen, Spirilus sanclas ,
'..ed quasi qttsedam tratisitio nofatur, cum ibi prse- Ita dicitur de una pcrsona, quod non de aiia.
Jisisivio per appositionem ponatur. ASiernam pmdi- Reg. XLIX. Nominum theologorum (VS) atia ap-
isiionem, eum dicitur : Qucd factum esl, in ipso vitu propridnttir nni personm noinine, et re ; atia no-
trat (Joan.
mine, el non re.
i), quasi in ipso vivebat per «terna:::
dispusiiionemomne quidquid futurum erat. Effi-
VeB"bi causa hoc noinen, Pater, appropriaiiir nb-

Tienlem causam, cnm dicitur In Filio mine et re, quia nec hoc nomen, Pater, nec ejns
: faeta sunl
omnia, id esl per Filium. Quasi formaleih causam,
significatio aiii convenit, quam Palri. Simiii:er lioc
cum dicitur : Qui cum esset in forma Dei (Phitipp
nonien, Films, Filio. Hoc nomen vero, potenlia,
Ua approprialur Patri noraine, quod no.i re, ut sit
11). Idauiiattm, secundum quod diciturquod Deus C
appropriatio diccndi, non essendi. SjIus enim Pa-
anteconstilulionem mundi eral in sc, vel apud se.
Reg. XLYi. Hacptapoiilio, secUndum, in divinis
ler d.citur poientia sed non est solus polenlia ; :

atiquando nolal ordinem causm, aluiuando notat imo Pale?, et Filius, et Spiritus sanctus sunt una
orainem inteltigentice. polenlia. Simiiiter hoc nomen, Sapieniia, appro-
Cuin cnim dicitur : Filiits, secundurn quod Deus, priatnr Filio nomine, et-non re.
esl persona, si notcl ordisiein causse, vera esl pro- Reg. L. Hoc nomen, Pater, de Deo distum aut prte-
positio, ut sit sensiis : ad hoc uiFiiius sit persona, dical yersonam , aul personakm proprietaUm
,
aul reialionem Patris ad Filium, aul relutionem
cxigit utsit Deus. Si vero notct ordinem inteiii-
Patris ad creaturas sccundum crealionem, axil
gentise, ialsa est loculio : in hoc enim nomine, relationem Putris ad hominem secwtdwm racrett-
Deus, uon intelligitur persona. Si tcro dicatur :
lionem.

Fiiius, secundum quod esl pcrsona, est Deut, ut m> Yerbi causa cum dicitur . Deilas est Patcr. hic
tetsir ordo intelligenlia:, vera est propositio, quia in prfedicatur pcrsona de usia, ut sit sensus : Deilas
Iioc nomiue, persona, iiiielligiiur Deus, quia esse est Pater, id est iile qui generat j et secundum hoc
personam est esse Deum. substanlivatur hocnomcn, Pater, subkiicileeio ar-

Rf.g. XLVH. Bkc prapositio, secun<ium,aliquando D ticulo, ut sic cxponalur Galiicc : Deilas est Paler,
nolat quasi ejficimitin causum ; atiquando quasi id est Ii Pere (50). Nee mirandum, si in divinis
formalem ; aliquando nalurm conditioneni. persona prtedicatur, cum in naturahbus non prafdi-
457 Verbi causa, cumdicitur: Filiusesl aiqua- cclur ncc rei proprielas. in naturalihus enim a!i-
lis Patri secnndum subsianliam, h«;c prapositio, quid prsedicatur per inhajrcntiam, quando aliquid
secundum, notat bie quasi efficientcm causam. Sub- ostenditur alicui inlixrere, vel convenirc lanquam
slantia eniin causa est quasi efficiens, quare Filius rei proprielas. Iu divinis vero, nbi nihil inli;tnt,
sit tcqualis Patri. Cum vero dicitur : Filius est «isi accretivum (51), nee ostenditur quid de quo,
mqualis Palri sccundum cequalitutcm, sccunduin no- vel quid cui inha^reat sed quid (5-2) sit, vel qiio-
;

tat quasi formalem cau&am. jEqualiias enim cst modo se habeat. Ul cum dicitur Deilas est Pater, :

formalis causa.quare Fiiius sit sequalis Patri, sicut hic non atlendilur quid de deitate dicalur, vel quii
apud naturalem pbilosophum dicitur essc aliquid ci inhaereat, cum nil ei insit ; sed potius quid sii

(49)Lege theologicorum. (51) Humaniias per hypostalicam eeiijtinclionem

(50) Codcx habet li pcr. Lege qux paulo ante ad- Verbo veluti accrevit.
nolavimus ad Reg. 25, pag. 191. (52) Codcx pro quid babel quidqnid.
643 ALANI DE 1NSUL15 641
deilis. llnde ad interTOgalsoncm factata de dei- A «' principium Filii,et Spirilus tancti : Sed, Pater
tate, quid ipsa sil, eonvenienter respondetur : Pa- esl principium Filii. Paler esl principinm Spiritus
ter. sancti, secundum illam signiiicatiotiem , qua hec
Kon enim dicere possurous ibi preedicari reialio- nomifie, Pater, praedicatur spiratio. Secundum lioc
nem de deilate, cum deitas nee generans, nec ge- etiara affirmari potestPalrem esse principium Filii,

niia, nec proeedens sii (53), nec relationes persona- potesltamen dici, quod noit nisi
et SpirilDs sancti:

les in deitate e3se intelHguntur, per quas deitas a origo, qusequodammodopertinet ad paternilaiem et
Patre, ve! Fiiio, vei Spiritussnctodlstinguatur. Per- spirationem, hoc lermino prsedicatur, principium,
soaalis \ero ptoprielaspraedicaturjCum respondetur ut sit sensus : Pater est principium Filij, et Spiritus
ad banc inien-ogaiioneui ? quk est Betis generans 1 sancti, id est origo. Et secundum hoc uuila erit
Pater ; ut similiter snbintelligatiir articulus, et no- aequivocalio in hoc nomine, principium cum Patef
nien substantivetur, In-nafuralibus autempersonalis dicitur principiuin Filii et Spirilus sancti : Et se-
proprietas dieitur proprius status persoiiae, qui eundum hoc Pater est tarnF lii quamSpiritussancii
atienditur ex eoncursu omniuin substantialium et principium ; sed non est principium taui Filii, quam
accidentalium rei, quae praEdJealar hoc vocabulo, Spiriuts sancti : sicut posito quod Socrales erit
Socrates, et hoc vocabulo, Plato : quod etiaro pro- B a |bus duobus momenlis, concedendum est quod So
pria qualitas a grammaticis solet dici. In divinis erates utroque duorum moTnentoium erit albus ali-
atftem non proprie, sed per siniilHudinem poiest qua alhedine, non tamen aliqua albedine erit albus
-•isignan personaiis status, ut nerSUnalis proorietas duorum momcntorum utroque. Similiter Pater, ct
Palris diculur singularis ejus sialus, qui attenditur Filius dicuntur unum principium Spiritus sancti,
cs concursu deitaiis, innascibililalis, palernitalis, quia una spiratione spirant Spiritum sanctum. Scd
spitaiionis : nec est veri nomi.nis personalis pro- cttm dicitur : Paler, el Fiiiussv.nl unumprincipium
prietas, sed quasi personalis proprieias, nec facii Spiritus tancti; otrumqua isiorum nominum, unum
quid, vel ad aliquid, sed quem. Non sunt autein pro- principium, tenetur adjective, quantum ad signilica-
pria vocahula insacra pagina,quibus isti personales ttonem qnamvis hoc nomen, principium, tencatur
;

statusdesignenlur; sed per quamdara circumiocu-

substantivequantum ad vocem : hoc ctcnim tiomen,
iionem, ut, Deus Paler, Deu3 Filius, Deus Spiritus smtim, notal spirationisunitatem; principium, vero
sanctus quoe respondentur sd interrogationem fac-
;
notat spiiaiionera, nec tamen verc potest dici :

tam per quis : Ut, quis est Paler ? Deus Paler, Quis sunt t.r.us spirans ; unus enim periinet ad perso-
esl Filius ? Deus Fiiius. Quis estSpiritus Sttnelus?
q nam; Pater autem, et Filius non sustt una persona
Deus est Spiiitus sanctus. Non enim ad interroga- spirans. Nec possunt dici unum spirans unum enim ;

tionem factam per quis, debent responderi relatio- pcrtinet ad essentiam ; Pater autem, et Filins non
nes, sed ad imerrogationera faclam per quomolo sunt uno essentia, spirans enim non spi- ; essentia
itt si quscralur : quomodo ss habet Pater ? conve-
rat. Sed possunt dici duo spirantes, ut duo ponalur
uienter rcspondetur : Paierest PaterFilH. Sirailitcr su!-3tanlive, spirantes autem adjective, id cst duo
Fiiius est FHius Palris. Unde et hoc nomen, Pater, qni spirant non tamen duo spiratores. Spiratores
:

adjeclive reientum prsdical relationem de Patre. cnim poneretur substantive, etsic notaretur spira-
Aiiquando hoc nomen, Paier, proedicat relationem tionum piuralitas. HiSarius taraen dicii (55) Spiri-
ad creaturas secundum creationero, ut cum dieitur :
tumsanctum procedere a Patre et Filio auctoribus
Credo in Deum Palrem omnipotenlem. Aliquando sed aucloribus ponefur pro spfraii/iftits, suhstaiili-
reiationeni ad hominem, secundum recreationera ut vum scilicet pro adjectivo, tropicoe enim locutiones
cum dicitur : Pater nozter, qui e$ in cmlis.
sustincndse sunl, non extendendse. Sed quamvis
Hec. LI. Eocnomcn, principium, aliquando proidi- concedatur Patrem et Filium esse unum principiuin.
cal palernitaiem, aliquundo spirationem, aliquando
non tamen conecdendum, idem principium, Idem
relalionem Grettloris ad creaturas.
D enim facit intrinsecam relationem, et ita cum Paler
458 "Jt cum dicitur : Paier est ptincipium Filii, esset unum principium Spirttus sancti, Filius esset
liic-prxdicat paternitalem, relationem videlicelPatris idem principium, et ila nou solum spirationis, sed
ad Filium. Cum dicitiir, Paler esi principiumSpiritus et personae in Patre elFilio videreturesseidentitas.
communis Patri
sancti, hic prsedicatur spiratio, quse Piwterea non est eoncedendum Patrera et Filium
secundum quam Pater,'et Filius spirant
cst, et Fiiio, esse aliquod principium Spiritus sancti ; aliquod
Spiriium sanclum. Unde asquivoee videtur dici hoc enim panitivum est sicut non admitlUur, Paier et
nomen, principium, cum Pater dicitur principium Filius sunl aliquis Beus. Ad termimim autcmim-
Filii, et principium Spirilus sancti : hic enim p^- proprie posituro non admittitur relatio ut eum dici-
lernitas, ibi vero aspiratio (Si) prse.licatur. Unde, fur, idem cst.vel, no« est, vei, illud est, ve.i, aliquod
non videtur vereposse dici unica prolatione : Pater est, Unde quidam es pai te subjecli non admittunt,

_
(53) Post Alani obitum, anno scilicet 1245, Con- ctl Paterqui generat, Fiiius qui gignitur, et Sphhus
cilium Lalerancnse IV cbhifal JdacVnnVurri alibateni, sattctus qui procedit,
hoc tulit dccretiun llla rcs nempe essentia divina
:
(54) Legendum videtur spiralio. pag. 191. . .

non est generans, neque genila, nec procedens; sed (55) Lcge quae adnotavimus ad reg. 24.
645 Til£OLOClC£ REGlLiE. m
ut dieatur : principium Sptritus sancliest Pater, et A origo. Negationes enim plurium sunt negativa»,
Filius . terminus enim, iia improprie sumplns non quaru positiones posilivae. Unde Spirilus sancms
polest sumi ex parte subjecti, quamvis improprie non dicilur innascihilis, nec ingenitus, quia habet
ponatur ei parte pr«tlicati, Alii dicunt : ideo ex esse per originem potest tamen dici non genilus,
:

parte subjecti sumi non potest, quia adjective tene- vel nou esse genilus. Sunt lamen qui dicunt, innas-
tnr; adjectivum autem adjeclive retentum non po- cibilitatem esse preprietatem ; sed si proprietas est
test supponere. Sed hsec nulia videtur ratio. Quam- fiua Palcr discernilur a Filio el Spii itu sanclo, rela-
vis ehim estadjectivum significaiione, lamen est lio correlationem videtur babere : ergo aut filiatio-

eubstantivuin voce : sicul hoe nomen, Dominus, nem, aut aliara : si aliam a filiaiione et processione,
hoc nomen , auclor. A!ii adiuittunt : principium plures erunt personales relationes, quam quinque
Spiriius sancti est Pater el Filius, dicentes ibi.fieri (56*). Si vero filialionem habet correiationem, aut
sermonem de spiratione, quas est Pater el Filius. una relatio habebit duas correlaliones, aut innasci-
Sed si hoc est, spiiatio est piincipium Spiritus bilitas erit palernilas quod est impossibile, quia,
:

sancli; et i!a spirat Spirilum sanctum. Sed niillo ut ait Augustinus (57), aliud esl esse Patrem, aliud

modo hoc admilli debet: Principium Spirilus saticii innascibilem : non enim in eo quod quisesl Pater,
B cst innascibilis; Palrem enim esse Patrem, et ha-
tst Pater, el Filius, vel, et Paie.r et Filius, quia

aui ibi iieret suppositio pro essentia; et ita faisa bere originem, non est ab aliquo (58). Piscterea

esset locutio, atit pro pjuribus personis, et ita hoc nasribilis et innascibilis potius videntur esse oppo-

nomen, principhtm, tenerelur collectiye sed nulla :

sita, ut privatio, et-babilus, sive ut aflirmatio, vci

est ratin, quod hoc nomen pro pluribns sumeretar negatio, quam ut relativa : et ita innascibilis non
personis. Umle concedimus unum principium Spi- :
dicitur reiative ad nascibilem, vel ad Filium. Si
Ttlus tancli est Paler : uintm principium Spirilus auiem boc noinine, innascibilis, praedicclur aliqua

sancti est Fiiius : sed non idem ne identitasperso- proprietas de Palrc, in eo quod non est ab aliquo,

n;t: ihtelligatur : nec aliud, nespirationis piuraiitas eadem ratione si fingatur vocabulum de Spiiitu

nuletur. Unde concedendum est : Principi«m Spi- sancio, praedicabifur propriclas, ut ingenilor, quia
ritus sancti est Paler, «l idcm noa esl Filius, Pria- uullus abeo procedit, velgeneratur. Seiewliiin quod
cipiurn Spiriius saneti esl Pater, et non est Fiiius. nascibiiis et innascibilis non opponuntur, tit priva-

Non tamen : Principium Spiritus sancti non est tio et habiius, scd ut affiimatio et negatio; privaiio

Filius. Videreiur enim non solum perpona, sed et ensro non habellocum in divinis, quia aufert habi-

spiiatioremoveri a Filio. Ergo quia Sjjiritus sanc- C tum et im i>otM debilum cum enim dicitur : hie, ' :

tus una spiratione spiratur a Patre et Filio, susli- est cmcus, sensus esi non habet visum, cum ha- ;

neii polest.,qi>od dicitur in hymno (56) Unus Palri bere debeat. Oppouitur autem nascibilis ct innast i-
:

curn Filio, id esl. una spiratione procedens a Patre bilis, ut atiirmalio et negatio, sicut finilum, et iuf

et Filio, ut unus notet unilatem spirationis. Si nitum : non enim boc termino, innascibilis, aliqnitJ

Samen inveniretur Patris, manifesta esset locutio ;

ponitur, sed potius removetur.

Ht essetsensus unus Spirilus Patris ct Fiiii, Sunt

:

Reg.LIH. Hwc circumloculio, Spirilussanctus, aut

tamen qiii corriguut dicentes : Unum Patri, idest personum, aut personalem proprietaiem, aitt rela-
unius «ssentiae cmn Palre, et Filio. Relationes vero tionem iri divinis prmdical.
Creatoris ad creaturas prsedicat principium, cum Personam quidem, cum dicitur: Beitas est Sfi-

(licilur : Deus esl Pater crca.turarum. ritus sanctus, Sed peijonalem proprielatem, cum
respondetur ad intenogationem factam per quis,
Rf.C. LH. Nomimtm , qum approprianiur personis
uomineet re, aliu Uieuntur per posilionem, alia per ut cum dicitur : quis est tertia in Trinilate perso-
abnegnlionem. na ? respondelur : Spirilus sanctus. Itclaiioncm,

450 Verbi causa, boc nomen, Paier, de Deo cum diciiur : Spiritus Sanctus esl Spiiitus saticius

dicilur pcr posilionem ; hoc nomen vero, innasci- D Patris ; ac si dicalur : Paicr spirat Spirilum san-
bilis, per abnegalioncm. Non enim Pater dicilur clum : hsec enim circumlocutio, Spirilus sanrius,

innastibilis pcr pohUionem propriotatis, sed per iion propiie dicilur relalive sed specialitcr invenia
abnegalioncm otiginis, tit sit scnsus : P.iter est fuil ad circumloquentlum pursonalem propriclatcm
intiaiicibilis; id est non cst ab aliquo. Similiter boc Spirilus sancti, et sumitur per majorem improprie-
nomen, ingenilus. Ha.'c atilem nomuia spcciaiitcr tatem ad pracdicandum processioucm, qua Spiitus
conveniuni Patii, ttt non rcmoveatur nativiias, scd 6anctus ptccedii a Patre et Filio. Pcrtradaiis his

(SG) In omnimis manu exaralis, ac perveluslis qtiatuor, notiones autem quinque, nempe innascf-
breViariis, qii» pehas sc babet D. Joau. Chrysost. biliialem , paiernilatem, tilictatcm , spiraiionem
Trombellius abbas nosler ac visilator, quxsane non attivam, et tpiralionem passivam. ocotus tamcn
pniica suni, ita scriptum esi, ut minc lcgit Ecclesia, divinas holiories sex posiiit, nimirum has quiuquc,
mmipe : Unvm Patri cum Filio : omnia enim con- quas dixi, ct Filii inspirabilitatem,
siiltiitipse rogatti mco. (57) Ljb. v. l>e Trin. cap. 6, uum. 7 tom. VIII,
(S6'j Verasreialiones, ac nniiones a Deo exclusit pag. ?55.
praposilivus, ac Gregorius Ariminensis. Pleiiqtte (58; Locus emendandus.
vero tbeologi relalioiies oiiginis it> Deo aiitnt esse
647 ALANI DE tNSULlS 6*3

quas <Js nomiiribus personalibns, quse approprian- A riorem causam, est pomblk secundam superiorem :

* ed " on convertitur.
lur nomhie et re, tractanduni est de liis quse ap-
Possil,i| e s <*undum c&usam dicitur
inferioretn
propriantur nomine et hon re. Sciendum ergo quod
illud quod potest lieri s>'.cundum cursum natura:, ut
cuni una sit potenlia Patris, et Filii et Spirilus
iiominem de homine, bovem de bove nasci. Dicilur
sancli, hsee nomina potentia, poiens, omnipolenlia,
etiam possibile secundum naturam, quod quamvis
omnipotens, appropriantur Palri, non res nomsiiis.
non iiflt secundum inferiores causas, tameti in con-
Hacraiione (it apprcpriatio hujus nonsinis, potentia,
nominum prEedictorum, ne Paler videa-
siieludine est ul Gat, ut animam creari. Aniieaiu
et aliorum
cem in naturali genera-
ergo creari secundum naluram dicitur, quia fieri
tur esse impotentior Filio,
imbe- soiet : consuetudo autem altera nalura dicilur. Unde
lione patrcs ratione antiquitatis seleant esse
non si in consuetudine esset hominem suscitari a inor-
cilliores fiiiis : vel quia nihil esi, cujus Pater

sil. auctor, Filii per generationem, Spiritus sancti

tuis, mortuum susc.itari dicerelur possibile secun-

per spirationem, aiterius rei per crealionem. Ut

dum nainram propter consuetudinem, quam voca-
ruas altcram naturaro. Possibile vcro secundnm
autem penes Pairem liisinuetur consistore auctori-

tas, ei appropriatur r.omen potentise, vel omnipo- superiorem causaro dicimus id quod superior cau-
tenlioe.
B sa, id est Deus, facere po:est, quarcvis in nalura
non sit, ut fieri possit, ut asinam Balaum loqui»
Reg. LIV. llle solus vere esl ommpolens, qui potest
virginem parere, et hujusmodi. liiud aulera quod
otnnia, qua: posse esi aliquid posse.
onim solus potest possibile est sccundum naturam, simpliciter dici-
Hoc soli Dlo eotr^enit : ipse
omne quod possc est aliquid posse. Unde
illud
uir possibile :quod vero dicitur impossibile secunfc

quamvis peceare non possit, non tamcn in lioc de- dum inferiorem causam, non simpliciter dicilur

rogatur cjus omnipolentiae, quia posse peccare po- possibile, sed possibile Deo.

tius est impoientiae quam potenfuc est enim ex :

Rec. LVIIL Omne impossibile secundum inferiorem
causam, ad quod sequihir inipossibile sccundum
infirmilatc. 8ed nonne Adam ante peccaiuin peccare superiorem, est imppssibile Deo.
potuit? nec tamen snflrmitatem habuil. Ad quod 4S<D Impossibile secandum inferiorem csusam
dicitur, quod iiifirmilas dupliciter mteiligitttr, til quod non poie.4 fieri secundum con»
dicitur illud
privalio ei negatio, quando ut privatio, notal vilium, suetum naturaj cu-rsum, ut virginem parere. im-
el lollit infiriuitas habilum qualiter Adain infir-
: secundum su,:<L-riorem causamest ib-
possibile veio
jnus fuit post peccalum, quando ut negatio conci» quod non potest facere superior causa, id est
Ind,
pUiir, vitium non insinuatur, sed ianttsra iniirml- £ Deus, uf. Deum non esse bonum hoc enim non :

latis habitus tollitur : qualiter Adam infirmus fuit potest facere Deus, ut non sii bonus hoc enimessei ;

ante peccatum, non quia haberei *«tium, vel ali- divinai ma]estati derogare. Et sie omne impossibtle
quam infirmitatem, sed quia firmitatem non habe- secundum superiorem causan» est impossibiie se-
bat. Deas atHcm nec es! infirmus aliquo viiio, eo cundum inferiorem, sed non econtrario. Truncum
quod aliqiiam impoteniiam habeat, vel quia infir- eniin esse vitulum est impossibile secunduai legem
mitatem habeat. Sed nunquid concedcndum esl naturai : possel tameu Deus naturam trunei a sub-
quod possit currere, vel ambulare ? boii qura im- jccto removere, et vituli naturara ei imprimere:
ptieantur potentia et corporale esercitium, quud quod si fieret, iruneus desineret esse truncus, et
circa Deuns intelligere estncfarium : non tamen ideo inciperct esse vitulus : lieet hoc fieri slt contra na-
rainus est omnipo»cns, quia quamvis talcs aeiiones luram, Jamen cuoi factum essei, quod prius nalu-
non exerceat, tamen ejus stibjectss sunt poteniise, raiiler erat truncus, nunc contra naturam esset vi-
et eas facit auctoritate, nou actione. mlus. Sed quod album manens albtun nigrum, sit

Reg> LV. Jd solum polest Omnipotois, quod ejus impossibile solum secundum inferiorem
est nor.
jusiidce, ejus potenlix, ejas misericordios co.,ve- causam, sed secundum superiorem jlicet eniin Dcus
nit. D circa substantiam posset alterare maleriam, ut de
S. quid cnim contra poteniiam ejns esset, si lieret, aqua fieret vinum, tamen id non potest, ut cum sin-
vel contra jttstiliam, vcl conlra misericordiam, il- gulariter sit aqua, sii vinum cum sit alhum, sit
;

lud Omnipolens non polest, quia hoc omiiipolenliae iiigrum ; cum sil, non sit quod si esset album,
:

ejus derogaret. dum esset nigrum, Deus sua aucloritaie faceret ut

Rec. LYI. Deus omnivotens diciliir, quia pstest non non esset quod sua auctoritate fecerat, quod essel
solum qum suut. xci fieri pos&unt, sed etiam ea, Igitur sibi ipsi discors esset : quod est impossibile.
qttx jieii nou possunl. Ei ita omne impossibile secundum inferiorein cau-
Potesl enim mulia, qua; sunt impossibilia secun- sam, ad quod sequitur impossibile secundum supe-
dum inferioreni causam, vel secundum naturam : riorcm, est impossibile Deo. Similiter potesl con-
sunt lamen possibilia sccundum superiorem cau- cipi illud quod dicitur a Hieronymo : Cum Deus
sarn. ]>ossit omnia, non potest de corrupta facere virgi-
Heg. LYII. Quidijaid est possibile sectindum i,:fe- nem ; id est, non potest Deus (59) iit aliqua simul

(59) Adde, facere.

 649 THEOLOGIX.-E REGDL^. 650
sil corrupta etvirgo. Sed quseritur, cura magis dis- \ tenlias. De talibus dicunt illi quod impossibilia
crepent in naturis Cre-alor et creatura, quam al- stinl, antcquam (iant; possibilia vero, poslquam
hum et nigrum (ista enim in nulio genere conve- facla sunl. Sed melius csl, ut alii dicunt : Otnne
niunl album vero, et nigrum in genere subalitMno),
; verum est possihile, ut sicut verum ampliatur ad
quoinodo Deus potuil facere utDeus, ens Deus, es- ea quoe fiunt sccundum supeiioiem causam, ita
sethomo, et non potuiliaeere utalbum, ensaibum, possibile; ona enim est species possibilis, nec est
esset nigrum. Ad quod respondetur quod res inci- concedendum, quod aHquid sit possibile, nisi in
pit esse aliquid, vel alicujus modi dupliciter: aut verilate sit
, vel secundum naluiam ileri possit.
per solam eoncateiialioneiu, aut per alterius rei ad Unde non conccditnr Deum facere asiuam Balaam
se unionem. Verhleausa: aliquid iHcipit essc albuin loqui, esse impossibile, quia nec in veritale esi, nec
per conealenaiionem subslanliae, et piopiietatis, secundtim naturam fieri potest sed tainen concc- :

quae sit subjecto causa prsedicali, secundum quod ditur Deum posse hoc facere, ul fiat senno de re,
incipil esse album. Deus vero incipit csse liomo ox non de dicfo : possibile est cliam Deo asinam Ba-
co quod humana natura unita cst divina; natune. laam loqiii : elsie.veiuin fuii.et possibilea&iuamBa-.
Sic ergo potuit Deus facere ut esset laam Ioqui, sed modo nec verum cst, nec possibile.
manens Deus
bomo, per unionem scilicet humaiife iiatura. Sed B ISeg. LX. Omnipotens nihil non potesl quod potuit
hoc immi potoit facere per solam concatenationem ut nihil non potmt quod polesl.

Immanitateui personae divina» componerct, et non 461 Sensus est Quidquid poluilDeus, potegt, :

houiinem, corpus et animam et e converso. Sed objicititr sic Sed Deus potuit
id est personse uniret. :

Similiter potuil facere ut album manens album es-

facere mundum non fuisse : ergo polesl facere
Bct nigrum : siquidem ineffabili unione, secundtim idcm. Non sequitur
posse enim facere, qtiod mun-
:

quam humanam naluram divinae, uniret nigruni dus non fuisset, uon est aliquid posse. Deus autein

albo, ut, sicut dicitur, Deus est bomo, ita vere pos- non possct facere, quod mundus non fuisscl; hoc
scl dici : Album cst nigrum : sed hoc non posset enim esset conlra suam potentiam. Cuni eniin imin-
fieri per solam concatenatioRem, sivaalbi et nigri dus sua nucloritaie factus sil, si faceret quod mun-
«nioneni, ut alho mancnti albo imprimeretur riigre- dus non luisset, sibi dissidens esset. Sed quidquid
do, et non gralia nigri, quod uniretur albo. fuit subjectum ejus potentiae, eidem est subjecium,

Beg. LIX. Ncn si veritas est in essenlia. possibiliias

el e converso. Cum ergo dicitur : Quidquid potuit,
esi in natiira, potest, quamvis absoluta sit dictio, non «amen est
Sensus est Non omne, quod est verum, est pos-
:
absoluta intelligenlia : sed hoc verbum exigit in!i-
sibile secundum naturam, ut ea quae fiunt sccun- nitivum, sicut el verba aflcctiva, ut sit sensus
dum superiorem causam, ut asinam Bataam loqui. Quidquid potuit iacere, potest facere, et quidquid
Hoc considerantss qtiidatn uon concedunt, orone ve- potuit facere in actu, potest facere sed nou polest ;

rum esse possibile, negantes quod, si aliquid se- facere i» aclu in actu enim potest facere aniniara
:

qualur ad aliud, aiileiedens esl possibile, conse- Petri, sed non polest eam creare in actu, cum ve-
queus est possibile. Verbi causa, ad hocenunlhbile, rum sit eam esse ; sed ipse in aclu posset facere,
Deum facerc asinam Bulaam loqui, sequitur asiuam ut non esset ; in eodem tempore posset facere, ut
Balaam loqui : non lamen si hoc antecedcns est itcium esset : sed in actu non possei facere, ut
possibile, consequens est possibile. Dictura cnim nunc primo esset dissidens.
quod ad secundum naturam sequitur aliud
possibile Bec. LXI. Opera Jriniialis indivisa sunt.
possibilo secundum naluiam ; sed non ad possibl- Sensus esl Quidquid operatur Paler, operalur
:

litalem secundum superiorem causam scquitur pos- Filius, operatur Spiritus sanctus. Hxc universitas
sibilitas secundum inferiorem sed ad possibilita- ;
acconimoda est circa opera, qnsc a Deo fieri pns-
lem secuiidum superiorem sequitur possibilitas se- sunt,ut sit sensus : Omne opus, quod est subjectum
cundum inferiorem ; dictum enimquod possibilecst q potentiai Palris, est subjecium toli Trinilati. Si quis
Deum facere asinani Balaam loqui, non tamen pos- vea-o objiciat quod Paler potest generare, Filius
sibile asinam Balaam loqni, quia innuerelur pos- vero non, etita Pater potest aliquid, quod non Fi-
sibililas nalura?. Sunt t:iivien quxedain ita impossi- lius, non valet objectio. Patrem cnira posse gene-
bilia, quod eliam impossibile est ea licri, antequum rare non est Patrem posse quid, seit potius est
iianl ; ct pcstqiiam facia sunt, impossibile esl ca posse ad aliquid ; potenlia enim gcnerandl in Palre
iieri secunduni naluram, ut arifequam asina Bala;im esl ad hoc ut generet, in Filio ad iioc ul generelur :

loqueretur, impossibile eral sccundom naturam eadem est in Spirilu sancto ad hoc ut procedat.
enm loqui. Nec concedendum est potentiam generandi csse in
Dc talibus dirunt pvsedicii ca essc impossibilia, Filio, quia duo implicantur, potentia cl gcneratio;
antequam fiarit, ei dum fiunt. Sunt ct alia, quse et secundum hoc videreiun potentia esse in Filio
antequam iianl, impossibile est ea ficri ; sed post- ad geiieranduni. Concedi tamen polesl quod potin-
quam iiunt, sunl possibilia, ul islud : qui caecus esl, lia generandi sit in Palre, ct eadem sil in Filio ;

videre est impos ; sed postquam vidct, possibile rst prononien enim non refert, nisi potentiam sinc i:aa
ipsum viderc ; videt enim secundum naturalcs D0- relationi».

PiTnoi.. CCX. 21
 CSl ALANI DE INSULIS 653
Rf.6. LXH. Nihil contra itlius votnnlatem fieri A sola sciuntur, quoe sunl . crgo pofest pmra sciie
potesl, qui nihii nisi bonum velie potest
quam sciat. Econtra videtur possc probari, quosl
Ihec regula satis patet, quia, ut ait auctoritas : non, quia infinila est ejus scientia, el iniinila sisb-
Omnia quwcunque votuit, fecit (Psal. cxm). l?o- jacent ejus seienliae. Ilem omnia possibilia et om-
Suntas autem Dei mukiplex dicitur aliquanilo : nia impossibilia in notitia Dei sunt; et ita omnia
enim voluntas Dei dicitur ejus aucioritas; et ita scientiaj ejus subjecla suul. Ilem, si scienlia pvo-

eUM'a!)quid velie, nihil aiiud est quam aliquid ejus prie dicatur esse eorum quas sunt, cum ipsa pro-
auctoritate exislere. Per quamdam metaphoram prie vertatur circa enumiabilia, si Deus incipii

eperalio ejus dicitur voluntas, quia opus solet esse scire unum contradictoris oppositorum, desini!

signum voiuntatis operantis. Cum ergo dicitur, scire oppositutn : et ideo non potest plura scire,

Deus vuit hoc, hic divina usia pradicatur et com- quam sciat. Scd sicut de aliis verbis dictum est,,

praedicatur effeetus usiae. Contra hanc auctoritatem hoe verbum sclre irrlinitum modum exigit. Si ergo
nil lit. Etiam id quod subjacei Dei volunlati, dici- sic iiiieliigas : non poiest plura scire quam scial,

tur volunias, et eonira tiane volunlatem niliil fit falsum est; si vero sic : Non potest de piuribus

quod enim aliquid subjaceat voluntaii Dei, et non haberc scieiiliam quam habeat, vemm est. Cum
fiat, impossibile est. Ilern voluntas consilium di- 3 ergo dieitur : Quod semcl scit Deus, senrper scit.

citur; ut ibi : Vutt omnent hominem salvum fieri inieiligeiiditm esl, fuisse, vel esse, vel fulurtim
(l lim. 11), id esl cousulit (60) : et contra nanc vo- esse; quoddam enim scit esse, vel fuisse, et sciet

lunialcm multa liunt. Muita enim consuiit Deus, fore quod seiet esse vel fuisse; et sic de quocun-
quse non eveniunl. Yoluntas etiam dicitur permis- que habet scientiam semel et semper,
sio, secundiim quam dicitur Dens velle maia, id Ueg. LXIV. Divina providenlia falli non polest.

est permitterc. Undc : Non est malum in civilate, Sicut seientia noo poteit augeri vel minui, ita

quod non faciat (Amo» uij, id est permitiat. Ea- nec falli. Si enim, ut dixit Arisloteles (61), omnis
detn ratione quod non veiit, eontra hane volunta- scienlia impennixta est falsitati, multo magis sa-
tem nil lit; quia nt aliquiti suhjaceat voliintati Dei, pientia Dei : ei ita impossibile est non evenire

etnon iiai, est impossibile. Nihil ergo tit conlrai vo- quod Deus prcevidit : non quod Dei providentia
luntaleffi Dei, quse Deus cst ; sed multa praster vo- eventui inferat necessiiatem, et ita auferat liberi

iuniatem. Pertractaiis his, qusesic potehtia Dei, et arbitrii libertatem ; sed quia hoc esse non potest

volunjate dieenda erant, agendum cst de Sapientia, scilicet quod provideat, et non eveniat : non quod
Cum u.na sit sapientia tri.um personamfls, tamen divina Providenlia sit causa eventum altingens;
hocnomns, Sapknlia, approprialiir Filio, vel quia ^ sed causa comitans causam sine qua non. Unde
'

procedit a Palre lanquam sapientia a menle, vel ne sequitur hsec regitla :

•

Videalnr mintis sapiens Patre, cum in naturali ge- Reg. LXV. Necessarium est evenire, qitod Deus pros-
neratione lllius sit niinus sapiens patre. vidit, necessitale consequenii (62), non conse-
quentis.
Re£. LXIII. Prima substatitia non recivit majus,
Non enim necessariura est illud quod pravvisum
vel minus.
est, evenire : sed hoc lanlum necessarium est, ut
%£$% Prima substantia dicitur usia, quae esl
eveniat quod proevisum fuerit, ut sit neeessitas cou-
stibstantia substantiarum, fp.rma formarum, causa
sequentite, non paiifs impotenlise. Sicut hoc totum
causarum. Substantia in nullo recipit majus, vel
est necessarium, Socraleni moveri, si currit non :

mlnus; nec in potentia, quia quidqnid poluit, po-

tamen necessarium est, Socraiem moveri, vcl
test ; nec in vgluntate ;
quidquid enim voliiit, vult.
currere. Similiter non est oecessarium, Deum prse-
Yerbum enim voluntarium exigit verbum inliniti-
vidisse quod futurum est, vel prasdeslinasse, quis
vnm et ideo varius potest esse inieliectiis, cum di-
:

salvandus Deum enim pvaedestinasse, quamvis sit :

citur Quidquid volitit, v.ult. Si eiiim sie intelligas,

:
dictum de * .raeteriio, tanieri speclat ad futurum,
quidquid voluit esse, vult esse, falsum est. Si vero n ;. :••

,„.,., ..
1
,.
. , .
y sicut 11011 est neccssanum Antichnstum fore lectu-
, . .
.

sic Quidquid
: volusl esse, vei fuiss verum esl. "

rum. Ex hoc sequitur hscc regula :

Simpiiciter tamen toncedendum est, 'quod quidquid

PiEG. LX.YI, Ad nece,ssi!alem sttperhris causce sequi-
volatt, yuit. Similiter Dei sapientja,' vei scienlia
tur necessitus inferiuris causw; sed non conver-
non recipit magis, vel minus. Sed nolandum quod tilur.
scientia t>iiquando diciiur divina usia, quas rrulie
&©3 autem dicitur neccssarium se
Dupiiciier
inodo variari poiest : non potest uno lempore ma- cundum superiorem caiisam: vel illud, quod stipe-
gis esse seiens quam alio. Scientia etiam dicitur rior causa impedire non polest, ut Deum esse sa-
scita : et sceundum hoc forte seientia Dei potest pier.tem, vel bonum : quod ita sit auctoritate su-
augeri, vel minui. Sed quasritur utvum possit plura perioris causaa, et non ininistcrio inferioris eausse
sctre quain seiai. Quod sic videtur posse probari quod infeiior Caiisa impedire non posst, ut virgi-

p:^ra potest seire esse quam t

sciat esse; ea enim hem parere : quod enim virgo maiiens virgo pa

(60) Legenda sunt quse de eeiebri hoc loco epi- (61) In libro 1 Paskriormn
sisla; pfirAM ad Timotheum rccetJtioies theclogi (62) GoJex liaiiei consequendi.
scripseruiit.
053 THEOLOGICJE REGULjE 654
rcrct, ita factum est Dei auctorilate, quod inferior A Rrc. LXYU. Necessitati superioris causce cedit
necessitas inferioris causce.
c.ausa ad hec elficaciler operari non potuit, nec
impedire quidem per libertalem liberi arbi-
: ipsa Polest enim superior causa regulse naturae dero-

uii potuit impedire, ne pareret, sed nob potuit im- gare. Unde Ililarius (64) : Quod Creator faclus est
pedire, quin manens virgo mente et corpore pare- creatura, non est nalurse ratio, sed potestatis ex-

ret. Unde dicit auctoritas, quod prophetiam pra?- ceplio. Unde anlequam Yirgo pareret, necessariuin
destinationis necesse est omnibus mcdis adimpleri, erat Virginem non parere. Huic necessilati supe-
id est nulla Uiferiori causa potest impediri. Simi- rior causa derogavit, cum virgo peperit. Similiter
liter dicitur esse aliquid necessarium dupliciter dicunt quidam necessarium luisse Lazarum sal-
secundum inferiorem causam, vel quia inferiores vari, postquain decessil; sed postquam revixit, non
caus» ad boc operantur, ut hominem esse animal: fuisse : potuit enim peccare, et ita Ln mortali pec-
vel quia iuferior causa impedire non potest quin cato decedere. Similiier alii qui dicunt non fuisse
sit, ut iirmamentum moveri. Necessitas aulem, necessarium Lazarum salvari, postquam decessit,
quse fitsecundum superiores causas, dicitur neces- quia mors illa piima naturatis non fuit, sed mi-
sitas absoluta : illa vero, quae Ct secundum infe- raculosa, nec ailhuc ad bravium pervenerat, sed
riores causas , dicitur deterrninala secundum
: quasi de medio sladio exceplus fueral, et dignitas
quod testantur phil-osophi, ad absolutam sequi de- meriti ex futura vita peudebat. Nos dicimus neces-
t-^mlnatam. Unde si neccssarinm est Socratem sarium fuisse Lazarum salvari, postquam decessit;
moveri, necessarium est ipsum moveri, dum cur- nec postquam revixit, peccare potuit: fuit enim.
rit : sed non convertitur. Apud Arislotelem neces- fomcs peccali per mortem in eo exslinctus.
sitas determii.ata dieilur, quse non simpliciter pro- Sicut Patvi appropriatur (65) hoc nomen, po-
ponitur, sed cum determiuatione ; ut Sociatem lentia, Filio hoc nomen , sapienlia; ila Spiritui
moveri, dum currit. Secundum snperiorem causam sancto hoc nomen, bonitas, quamvis trium sit una
nccessarium dicitur, generalem liominum resur- bonilas. Cum hoc nomen , Spirilus, videatur essa
rectionem csse fuluram, quia sola Dei aucloritate tumori'!, et superbiae, ne hic aliquis suspicetur in
fit, nec aliqua inferior cansa impedire poiest Juxta Spiritum sanclum, hoc nomen , bonitas ei appro-
hanc opinionem sunl qui dicunt ncccssarium fuisse priatur: vel quia Spiritus sanctus est donum Pa-
Christum dixisse verum, poslquam dixit Petro : tris, el Filii, in quo nobis dalur multiplex usus
Antequam gallus cantet, ter me negabis (Luc. xxn), gratiarum, per quem est bonum omne id quod est
quia laliter dixeral, quod vitari non polerat. Sed q bona
iioc viJeiur esse falsum, quia inferior causa impe-
Reg. LXYIII. Omnia in quanlum sunt , bona
dirc poterat, ne verum esset ; poterat enim Petrus iunt.
non negare. Ad hoc eliani sic opponiiur : Si Cliri- Regula ista a mullis proponitur, et a paucis in-
stus dixit, cveniet : sed necessarUira est Chrislum telligilur. Unde Boetius ad Joannem diaconum de
dixissc, ergo necessarium est evenire. Scd lioc interpretatione hujus reguhfi librum inscripsit (66),
juxla praetaxalam opinionem sic solvitur. Si ali- diligenter oslendens quomodo omnia, in quanlum
quid sequitur ad aliud, etprimum est necessarium sunt, bona sunt : an substantialiter, an accidenta-
necessitate natunu (65) ; sed non si aliquid sequi- liter, alio modo sint (67). Undc solet qu^ri an ali-
tur ad aliud, et primura cst necessarium necessi- quid naturale altribuilur suhjecto, cum dicitur:
iatc personae, ultimum nccessarium est necessitate Omnia iu quantum sunt, bona sunt. Si naturale,
nalurae : sed Christum dixisse verum, est necessa- an suhstanliale, an accidentale. Si substantiale,
rium quas' gralia lermini, ratione videlicet per- illud erit superius ad hoc genus, substantia quo-
;

sonae : et talem necessilalein personae non sequi- niam omnis suhstantia bonum , sed non omue bo-
tur necessitas naturoe. ltem sic oppouitur : Aliquid num subslantia. modo supcrius erit ad
Simili
est necessarium, et. aliud esl possihile: ergo polest D omne praedieamentum, et ita omnia reducuntur ad
esse verum cum illo. Polesl dici quod
non fuil unum. Item si siibslantiale est, aut est genus, aut
necessariuni Christum aliquid dixisse, vel enun- species, aut differentia. Si genus, ut jam dictnm
tiasse. Quamvis hoc diclum videatur de practcrilo, est, superias erit ad genus generalissimum. Si spe-
tamcn spoclat ad futurum sicut hoc dicium, Pla- ; cies, in quo prsedicamenttim continehitur, quod
tonem qui erit alhus, fuisse lectiirum, non est ne- de omuibus prsedieabitur? Si vero differenlia, cti-
cessarinm. Unde nec necessarium estSoeralem di- jus generis erit constitutiva, vel divisa? Iiein, si
xisse vcriim, quia hoc dixit; potuit enim nnn enun- solius Dei bonitas sit, si cujuslibet rei, in lioc
tiasse id est nec verum, nec (alsum dixisse. quod est, bonitas, subslantia est, omnis res i» eo f

(63) Videlnr hic aliquid desidcrari , quod sic (64) Lege lib. xn De Trinit., num 6.
suppleri potest 5i alii/uid se-quitur ud uliud,el pri-
: (63) Videntur hwc ad alinm locuni spectare.
mum necessarium necessilnle nawrcc, uilitnum est
est (66) Hic Bortii libellus ille ipse est,'qui a multis
necesiarium necessiiuie naturce scd non si ali- . inscribitur Oe hebdomadibus.
guid, elc. (t?7) Videlur deesse aiiqua »ov.
655 ALANI DE IiSSULIS C58

quod es.t, Deus est. Si vero aecidcntale ibi praedi- A repraesentando omnia dirigendo ad bonum fiiiein.,
:

catur, nou omnis res in eo quod est, honum est, Sic ergo universaliter verum est, omnia esse a Deo,
quia, ut illius regula Buetii (68) testalur, aliu.d est tam subjecta proprietalnm, qitam proprietates sub-
esse aliquid, et aliud est esse in eo qnod est; hie. jectorum.
cnim accidens , ibi substantia prmdicalur. Sensus
Reg. LXIX. Cujus finis bonus est ipsunt quoque
est : cum aliquid sinipliciter prsedicalur de aliquo, ,

bonum esf.
potest accidens prsedicari, ut cura dico : Plato est
fllbus. Sed cum additur, tn eo quod esl. res, quse Haec regula videtur essc contraria reguh»
praedicatur, ostenditur esse substantia ejus rei, de Boelii, qui ait: Cujus finis bonus est, ipsum quoque
qua praedicatur, vel illius, a quo subjeclum sorli- nialum est. Sed duplex est finis, scilicet consuni-
lur, ut cum dicitur : hoc opus est wneum, in eo mationis et finis consumptionis. Si (inis consumma-
quod est, praedicalur substantiaie seris. Currs verc tionis bonus est, et res, cujus est finis, bona esi,

dicitur : hoc opus est humanum, in eo quod esi, ut alicujus Deus fiuis consummans est; ipsum
praedicatur id quod est esse ejus, a quo lioe opus quoquebonum est : sed cujus rei (inis eonsummans
liabet esse, scilicet natura hominis. Dnde dicimus bonus est, ipsa res mala est, ut si peccati finis
quod nihil, quod sil accider.tale, vel substantiale consummaiis bonus est,peccatum malum est. Omnis
creaturac prsedicatur, cum dicitur : Omnia in •quau- ergo res, cujus causa linalis fuit bonitas Dei, bo-
lum sunt, bona sunt. Ideo praedicattir divina usia num est. Ipsa autem voluntate ductus omnia fecit:

non essentialiter, sed denominative, per quamtfam ef. ita cujiisiihet rei (inalis causa bonitas Dei est
scilicet denominativam transsumplionem, ut dican- el ita quodlibet bonum, quia etiam de mala aclione
tur omnia esse bona, quia sunt a sunimo bono, ut bonum elicit, quia qui summe bynus est, nunquam
sieut cum dicitur dcmoitstrando liomineni hwc : mala esse permiiteret, nisi ex malis bona eliccret.
natura est humana; et demonstrando opus hominis, Yerum est etiam generaliter, qtfod cujus actionis
Iwc esl opus humamtm, idem praedicatur in his tinis bonus est, ipsa aclio bona est. Si quis cnim
duabus sententiis, sed alio, et alio rnodo. In priiua bonum, et debitum finem suse actioni constituit, et

enim praedicatur haec species homo esscnlialiter ipsa ac.io bona erit. Simililer si malum, et raala

in secunda dcnominalive, ut sit sensus : hoc opus erit actio : quamvis enim quidam Judseorum ha-
esl huinanum, id est liabet esse a re humanss na- bentes zelum Dei, scd non secundum scientiam,
lurae. Similiter cum dicitur, Deus esi bomim, prae- interfectionis Chrisli bonum vokint constituero

dicatur divina bouitas de Deo essentialiter. Cum C flnem, scilicet Deum tamen n.on constituerunt. Vo-
;

vero dicitur : Omnia in quanlum sunl, bona sunt, luerunt ergo ex zelo Dei suam actionem diiigere,

eadem divina bonitas proedicatur denominative, ut sed nun direxerunt, quia scientia caruerunt, sicut
sit seusus : Omnia in quantum sunt , habent esse aliquis vult dirigere sagiliam in cervum, et «1
a re, cujus est summa bonitas. Et ut expressius boc nilitur, sed sagitta obliquatur. Judaei etiam,
dicam, habitus cssendi a bono principio praedica- qui crucifixerunt Chrisluin, videnlur (incm bonum
lur in hac proposiiione. Juxta hanc regulam diei- consliluisse suae aclioni, scilicet pwsionern Clirisii;
mus omnem actionem, in quantum est, esse a sed quamvis passio Chrisli bona fuerit in se, et
Deo, sed per privationem debiti (inis fieri maiam. sanctissima, et humano generi fructuosa ; tamen
Quod enim actio est, hoc habet a Deo sed quod ; cam non constituerunt sme actionis linem propler
privalur debito fine, hoc liabet ah homine, quia, boiium ipsius passionis, sed ut malum Cbristo in-
iit lestatur Augustinus homines (68*), Deus facil, ut ferrcnt; et ita eadem passio, quae fuit bonus iinis
faciaut ea, quae non conveniunt; sed homines fa- prophetis ,
qui Christi desiderabant passionem
ciunt, ,ut ea non convcniant, quae ipsi faciunt. propler consequentem utilitatem, fuit malus (inis

Similiter^ dicimus, quod omnis polestas, omnis Judaeis propter actionis depravationent, et iiiodum.
scientia a Deo est. Sed non abusus potestatis, vel " Similiter si iste furalur, ut subveniat matri, linis

scientiae. Ars cnim magica, quantum in se est, a furti malus esl, quia quamvis subvenire matri

Deo esl, talis scilicet scientta sed quod aliquis bonum sit, tamen male subvenire malum est el
:
:

abulilur ea, non est a Deo ; potest enim aliquis est malus iinis hujus actionis. Unde nascitur Inec
addiscere arlem magicam non ad delectationem, regula :

sed ad fugam, et eam potest docere prooter eun- Reg. LXX. Vr.ius aciionis diversi fiaes esse non
dem (inem. Similiter et scientia haeieticorum. Sed possunt.
quo modo polest esse bonum, quando nemo bene 4@5 " oc videtur esse falsum. Iste enim Iucra-
potestuti? magica auleni arte nullus bene potesl lur nummum, ul pascat pauperem ; el ad hunc linem
uti : non videtur ergo, quod a Deo sit, vel quod bo- diiigit hune actum : ad supremum fincm etiam
num sit. Ad quod dicimus, quod aliquis potest eumdem actum dirigit, scilicet ad.Deum. Sed quan-
bene uli ea, eam docendo, et ea, quse ibi fiunt, do alterum propler alterum, utrobique tantum :

(68) In lib. De hebdomadibus. stinus libro De 83 quxslionibus, quaestione

(68*) Respicit fortasse Alanus (\nx scribit Augu- tom. VI, pag. 5.
857 TilEOLOGHLE KEGUL.E, 658

cum cmm unum dlcitur lale gratia alterius, unum A rius ost vitse ajteFiiK, et voluutarius est; non quod

efaiterum non dicunlur, Unde cum Plato dicaiur ille voluerit liomineni interlicere ; sed actumvoluit
rationale (60) gratia anim», iion dicuntur duo ra- quo bominera interficit. Sunt tamen qui dicunt U-
lionabilia, Piato et anima. Et cum sacerdos dica- lero actum esse iiidifferentem, idest nec bonum, nec
tur audiri propter vocem, non dicunlur duo audi- nialum, quia non processit es. voluntale directe,

bilia, sed poiius unum audibile. Sic quamvis divi- sed indirecte. liem, si aliquis sanctus dormiens
si sunt fmes hujtis aetionis, non tamen diversi, resislat nocturnis iilusionibus, qui in die tenlatus

quia unus refertur ad alium : et ita potius unus tcniatiouis rcfrenavit insultus, merelur praemitim,
iinis, quam plures fines esse dicuntur. Vel dicere et islud voluniarium est, qui originem habuit a
possumus tam hoe, quam illudest finisactionis
: : proecedente volunlale.
non tamen unus finis, vel plures fines. Sed nun- Reg. LXXIt. Penes voluntatem est omne meritum.
quid iste, qui incipit ire ad ecclesiam causa oran- 46@ Q u ' :i quanlum quis vult, lantum lncrelur,
di, consequenier movet gressum ad videndum mu- etvoluntas pro facto reputalur, ei affeclus tuus
lierem ad concupiscendum eam, sua? aclionis duos operi luo nonien iroponit. Quaeritur ergo, utrum
constituit fines, bonum et inalum > Iste etiam, qui quis merealur lanium sola voluniate, quantum vo-
docet sacram paginam propter emolirmeiilam lem- B lunfate et opere. Siint qui dictint hoc generaliter

porale pariler, ei propter Deutn? Ad boc dieimus esse verum in genere bonorum, exceplis operibus
quod alia est singularis actio, qua primum niove- privilegialis, ut in martyrio el pra:dicatione : di-

tur ut eal ad ecclesiam; el illa bona est, et bonum cunt enim quod martyrium aiiquid addit merito et
habet finem ; alia vero aciio, quae viderelur (G9 ) ad pradicatio. Alii vero sine omni exceplione conce-
videndam niulierem : et illa mala est, et ma- dunt boc esse verum in genere bouorum nec :

luin babet linem. Simililer ille qui docel sacram dicunt martyrium aliquid addere merilo, nisi octa-
paginam, atit Deum principalem finem constiluit, sionaliter, quia aliquando est occasio, ul inceuda-
aut letnporale emolumentum. Si Deuni constiluit tur charitas. Simile dicunt dc praidicatione. Iu $e-
principalem iinem, actio bona bonus;
est, ei finis nere vero malorum dicunt esse boc falsum : quia
et ita unus solus est (inis ; si autem temporale rnagis peccai, qui vult occidetc bominem, et ccci-
emolumentum, unus solusest finis, eiest malus. dit, quam iile qui vuitet non occidit, eo quod ae-

Reg. LXXI. Omne nurilum est voluntarium av.t vo-

lus ille malus genere esl, et ila addit aliquid me-
luniale origiuis, aut origine voiunlatis. Sed eadem ralicne possent dicere, quod opus rito.

Omne enim meritum sive Jbomim, sive malum, ~ bonum addit merito, quia quidam actus bonus ge-
aut babet voluntatem proeccdentem, aut comitan- nere est, ut dare eleernosytiam ; et simililer additus

lem : et ita voluntarium est aut voluntale a' qua, wlttntati auget meritum. Dici potest, quod ideo in

aut voluntale cum qua. Verbi causa, iste vult in- gcnere malorum boc verum est, quia non potest
teriicere bominem, et iuterficit . Interfectio ipsa, actus comitari volunlatem, quin major sit ibi con-
qua; est meritum pccnse selerna;, ex volunlate co- temptus, quia cum bomo lencatur nec velle, nec
mitante procedit ; et ita boc nieriluin voluntarium facerc malum, si vult malum, saltem dcbet ibi figc-

cst voluntale originis, id est volunlale originali, repadem : cum ergo ultra procedil, majoresl con~
quam (70) liabuit interliciendo. Iste vero qui pati- temptus : in bonis vero nequaquam ita esl, quia
tur illusiones noclurnas ex reliqtiiis cogitalionum, bomo tenelur et velte, et facere bonum, neccitra

(juia in die vigilans cogilavit de aliqua muliere, in acium debel manere, si ad actum potest perducere.
nocle patitur lubricuun carnis : si crgo ibi peccat, Non ergo esl magis gratus Dco, si vull, et facit,
peccalum illud voluiilaritim est ab origine vohtn- quam si (72) tantum vuit, cum implere non possit :

tatis, quia origitiem babuil a voluniate prsecedeitte. qnare non esl major cbaritas in impiendo, quam
Unde dicit Augustinus (71) : Omne peccatum adeo volendo (73).
est voluntarium, quod, si non est volunlarium, non D rt. LXXHI. Omne peccaium fii aut in committendo
EC .
esl peccalum. Sccundum hoc eiiam originale [iecca- qnod non oporlet, aul omittendo quod oportel.
tnm est voluntariuin, quia originent liabuit a vohin- Peccatum, quod fit commiiiendo, specialiier pec-
late saltem Ads;. Similiter si aliquis dirigat sagiitam catum dicitur quod vero iit omittendo, dicitur
;

in feram iiac intentione, ut pascal pauperem a;gro- dctictura, quasi derelictura (74). Sed quaeritur,
tantem, ct de contingeniibus nihil omiitens inter- quomodo delictum voltintarium sit, cum non lit in
Jiciat bominein jacenlem in silva, actus ille merito- committendo, sed in omittendo. Ad quod dicimtts,
(69)Ila scriptum est in codice. ad condemnandum : el ideo non lanlum punittll soia
(69'j Mallem legerc dirigilur. votuiitale, quunlum voluntale el operc.
(70) Vocula ijnrai deest in codice. (74) Auguslintts Quaslionibus in Lcvilicum,
in
(71) In libro De vera religione, cap. 14, num. 27, qttaesl. 20^ lom. lii, part. i, pag. 490, similia scri-
lom. I, pag. 750. Lege eliain lib. i Uetract., cap. 15, bil. Quwriiur, inquil, inter peccatum, et detictum
niim. 5, tom. I, pag. 19. qua; sil differcnlia... Forlassis ergo peccatum esl
(72) In coilice deest dictio si. perpetratio mati, delictum aulem deserlio boui...
(75) In codicis maigine hxi librarius scripsit : Quid atiud sonat deticlum, nisi derelictum, et quid
Vet quod jura proniora sunt ad ubsvlvendum, quam derelinquii qui detinquit, nisi bonum?
 659 ALANI D-E INSULIS 6R0
ijuod omissio illa voluntaria est,quis au£ vult omit- A cet. Sed hoc referendum est ad genus rei, nou ad
Serequod oniitlil ,
quod non cportet omiltere, aut rem generis : ut sit sensus : Nullus actus est, qui
?ult non omittere, cum debe! velle (75). Pcccatum sit de genere venialinm : in quo si aliquis nimisde-
autem dupliciter dicitur vohmtarium, qui aut pro- leetetur, non sit mortalis, ul si aliquis nimis dele-
e«diia voluniate, autquia voluntas non refrenat ii- ctetur in verbo olioso , vel inendacio jocoso , illud

lud, cum deberet refrenare. oliosum verbum, vel joeosum mendacium, quod
Rec. LXXIY. Non facere, vital poenam, facerc, mere- secus erat veniale, per deiectationem, et contem-
tur coronam. ptum fit morlale : noii (ainen unus et ideni actos,
In lioc enini quod aliquis non facit, non aliquid qiii prius erat veniaiis, posterius fit mortalis. Scd
ineretur, sed vitat pcsnam, quam eonsequeretur, si posilo non mentialur-joco, consequenier
quod iste
faceret. In faciendo verobonum meretur prseuiium. mcnliatur intentione fallendi Ua qnod pcrseverel- ,

Et ad hoc signifieandum dieit auetorilsrs : liecede a in mendacio, nonne mendacium, quod prius erat
mato, ut vilcs pcenam ; el fac bonum, ul merearis vcniale, fit mortale? Non. : imo aliud est prrccedens,
coroi.am. Non facere ergo malum e.tpediens ad aliud consequens. Item, iste fornicatur, et non con-
cautelam, facere bonum expediens est ad electio- verlitur de peccato : nonne reus pro fornicatione,
nem, et nunquid iste implet hoc mandatum : Et B de diein diemmagis reus tenetur, et ita fomicati»
non"aduUerubis (Malih. xix), qui manet in cbarila- majus fit peeeatum?Ad quod dicimns, quod non ;
le, et non adulteratiir ? Ad quod dicimus, quod si non enim augmentatur peccatum fornicationis, sei
non tentatur appetitu adulterandi, nec atl boc mo- contemptus fit major tamen alius eslcontemptus, :

veatur, facit quidem, sed non perlicit. Si vero ap- ex quo modo magis contemnit, et alius quo prius ,

petitum senliat, et resistat, nou solum vitat posnam, minus eontemnebat. Sed quaeritur de illo qui duos
«ed merelur coronam. Sed si ist* circumlocutio- interiicit uno iciu sagittae, sed primo illum, quem
nes: non adulterari, non furari, recedere a malo, ignoranter.secundo illum.quern scienter:ulrum illa

taulum negative teneantur, dico quod I;is non me- actio, quse prius erat- minus-peccatum, posteainci-
relur aliquis. Si vero cum negalione implicelur piat esse majus. Dicimus, quod non ,
quia ibi suni
positio, nt sit sensus : Istenon concupiscit, id est duo actus, et primus est minus peccatum quamse-
«mcupiscentise rcsistit, ibi est inerittim. cundus. Si vero de ignorantia quxritur ,
qux est in

siibdiacono qui tenetur scire aiiqua quse ignorat

Beg. LXXY. Omnis aclio informis, vel deformis, ,

fermata csse non potest : nec e converso. Sic nec consequenler erit in eodem, quando erit sacerdos,
magis, nec minus polesl esse informis, vet dejor- ulrum incipiat esse majus peccatum quam fuerit
mis, nec niagis, nec minus formaia. I
Respondemus ,
quod non. Cum enim ignorantia po-
Nota quod actionum alia informis, alia deformis, tius removeat, quam ponat, peccatum non est. Non
alia formala. Informis actio dicitur, qnse officio ca- enim iste peecat in eo quod non scit, sed in eo
ret, vei iine. Duo enim ad hoc concmrunt, ut aciio quod scire contemnat,utpecc3tuni sit incontemptu
sit formata, oilicium, et debilus finis. Debitus fniis . sciendi, non in ftrmitate ignorandi. Sed tamen quia
est, ut actio dirigatur in Deum. Qfficium autem, ut ex contemptu sciendi procedit ignorantis, frequen-
dicunt, est congruus actus uniuscujusque perso- ter nomen consequentis sumilur in signiiicationc
nse, eic. Officium autem Christiani ciebet esse con- antecedentis. Unde et contemptus scientise dicitur
gruu3 uniuscujusque personae actus secundum in- ignoranlia quar.doque; et seeundum hoc ignorantia
stituta reiigionis Chrisiianse. est peccatum. Alius autem conlemptcs estscicndi,
Qui ergo in debito ollficio actionem dirigitad de- qui est in isto, postquam est sacerdos: alius, qui
bituin iinem, id esl ad Deum, suam actionem infor- fuilinsubdiacono : fctsecundum hocpossumus hanc
mat. Iuformis vero actio est, quse debiio caret offi- consliluere regulam : Nulla privaiio merilum prce-

cio, vel debito fine', ut Judseus iste, qui dat elee- mii,vei esse poenaj polesl. Quis
:
enim sanss mentis dicet
mosynam finaliter propter Deum, non tamen dat in {> surdilutem, vel cajcilatem prsemii, vel pcense esse
debito olfieio, quia non dat, ut religionis Chrislianse meritum, quod privant habitum et important debi-
exigunt instituta. Deformis vero est illa quas caret tum? A simili quomodo ignorantia erit (75") meri -

debitofine, ut cum iste dat eleemosynam propter tum, cum sit privatio? Cum enim passionibus nec
vanam gloriam.vel propter terrenum emolurncntum. mercii possimus (76), quo modo privationibns me-
Secundum hoc dicimus, quod non potest veniaie rebimur, quae citra omnem existenliam sunt (77).

fieri mortale, vel e converso, quamvis hoe videatur Reg. LXXVL Omne peccalum est pcena aut passio-
asserere auctorilas ,
quoe dicit : Nultum peccaium nis affectu, aut consequenlis effeclu.

adeo esi veniale, quod non ftat mortale , dum pla- Passionis affectu , ut invidia, odium; hsec

(75) Nempe, cum debel veUe omiltere. SKiit. ilinc tamen colligi non potest falsum esse quod
(75') Codex mendose habet ignoraverit pro igno- in praelatione dixi de vetusiate uostri' codicis : nam
raniia erit. ea puncia ve! undecimo sasculo seribi consuevisse
(78) Nimirum in iis , quse involunlarie putimur probat Trombellius noster in eo, quem nuper edidit
puiium est meritum nee bonum, nec mahim. ti.bro, qui inscribitur Arte di conoscere Veta dtf co •

(77) Bis hoc in loco punctum inlerrogalionis ap- dici, etc, cap. 17, pag. 100.

posuit librarius, nimirum pcsi voces privaiip, atque

 «C' 2
66i THEQLOGICE RECILjE.
passionibtis sua afficiunt k peccato vei qua aliquis es qnadam ii.lirmilale «m-
cnim peecala quibusdam :

eupiscit malum, qaamvis in eharitate sjt. De pnma

subjecta. Consequentis effectu, ut ista peeeata, quse,
Paulus Velle mihi adjacet, perficere aulem
quamvis sepassiones non contineaut, tamen ex
in dicit :

non invenio (Rom. vn). f)e secunda ait Ego quod

ipsis quodam modo passiones consequuntur ut : :

homicidium, quamvis in se paena non sit, taroen vo io, concupisco (81). Voluntas vet o effeclionis tst
vel bonum de
ex ipse mentis excaicatio, natnralium bonorum cor- qua aliquis efficaciter vult aiiquid ; ,

ruplio procedil, quse quodam modo passio potest qna dicil Pauius : Perftcere autem non invenio (ibid.)

dici. Peccatum etiam quod procedil ex alio peccato quiaeam non habetaliquissinegraliaeconsolalioiie
occasionaliler, pcena dicilur, quia ex ipso conse- vel malurn tit quando aiiquis delectations procedii
,

quitur lanquam poena ex merito, et quodam modo in consensum mali, vel in actum mali. 'i>e Hlo ergo,

esleffeelus prsecederitis. quiincrtminaii peceatoest,quamvis habeat voiunta-

Reg. LXXVi». Omnh pmna
aut esl in bono eonser- tem affectionis ad bonum, non tamen concedendum,
vans, nut bonum probans, aut malum purgans, aid quod veiir bonum, vei quod esse veliS bonus. Unde
admajus bonumjnvitans, aut in rnaio indurans, Concupivi deside-
Prophela in pcrsona peccatoris :
aul sota acrediue crucians aut pcccato commacu- ,

lans. rarejustificaliones tuas (Pjsali cxviu) : non ait, de-

In bono conservans, utpcena qus fuil institula ® sideravi, sed concupivi desiderare. Similiter iste, q;u

Paulo, ne magnitudo revelalionum extolleret eum, estin criminaii, non vult esse bonus; sed ipse vuit
dequaipse ait Dalus est mihi slimulusSa!ance (78),
:
velle esse bonus. Volunlas ergo affectionis quodaru
elc. fionum probar.s, ut poena Job; per earn modo facit ad meritum, quia per eam occasionaiiter
cnim probata est patienlia Job. Malum purgans, ut procedit volunlas efficax. Yolunlas autem effectionis
poeuitenlia, per quam iiomo purgalur a peecato; vel facit, vel perucit ad meritum.
quaiis fu'<(, etiam poena Maris, quas percussa est a
Eec. LXXX. Non paritas effeclus involuptate, sed
lepra ad correptionem (Nnm. xn). Ad majus bonum paritus affectns in volunlaiepurilalempurit incri~
invitans; ut niartyriunij quod est aclio majoris cba- mine.
ritalis ct majoris praemii. In malo mdurans, ut plaga Quamvis enim duo in aliquo pariter delectantur,

jufJlcia Pharaoni, per quam induratum est cor Pha- non lainen pariter mereniur, quia non est par vo-
raonis, etc. Sola acrediue crucians, ut peena geben- iuntas. Verbi causa : Isle iaicus , el isie episcopus
nalis; peccato commaculans , ut ea quse peccatum ineidunt in simplicem fornicationem : et fortasse

est proprietate (79). par est voluptas, sed non par volantas ,
quia magis
Rec. LXXViii. Omnis motus concupiseibilitaiis ai r conternnil episcopus quam iaicus : et ideo noi» cst
illecebras est vitium ex peccato; omnis moluscon-
meritum. A simili, adoicscens et senex dispa-
cupiscentue in illecebds est vecatum ex vilio. . i j-
rem habent voluptaicin,q«38 non operatur ad dispar
,,,,..
Coneupiscibililas dicilur pronitas, qua aliquis
meritum sed quia parem habent volunlatem, parcui
;

pronus est ad peccandum. Concupisceiitia dicitnr

mercnlur poenaiii.
ipse aclus concupiscendi. Aiiquando autem ex con-
cupiscibilitate proccdil quidam motus, qui est citra Reg. LXXXI. Omne peccalnm, quo pcenitentice pcena
remittitv.r, paenitentia pmia: admiU.ilur, non essen-
delcctationeni, et citra arbitrii liberlalem, ut cum
tia actus, sed mquipollentia reatus.
aliquando homo videns mulieiem, velii, nolit,
468 Sensus esl : peceata redeunl non actu,
moveiur : iu hoc tanien non delectatur, nec talis
sed realu, in illo casu, in quo poeiiitel poenituisse.
molus in concupiscentia est, sed ad eoncnpisceu-
Verbi causa. Iste lapsus fuit in fornicationem :

tiam, non iliecebris. sed ad illecebras : et iale cst

consequcnter satisfacit quoad pcenam, ei quoad
peccatttm, id esl vilium ; sed noii peccalum, tinde
culpam pro fornicationc. latevini videt eam, cum
peccauir, quia non est meritum poenas, quia non est
qua fornicatus fuii, et appetit, el eiian> posnitet,
poen;e suse (80) noile, vel velle ct ita motus esf,
: vi-
quod poenituerit; et iu hoc articulo redit prfece-
lium ex peccalo, quia oninis vitiosus molus origi-
B dens fornicatio, non actu, sed reatu, quia ila te-
nein habuit a peccatc primi parentis, vfil peccato
netur modo anxius pro peccato, siculi prius. Si-
oiiginali. Aliquando piimiiivnm motum sequitur
miiiter isle eonverlilar, elbauet volnhiatem confi-
delectatio,quje estin illccebris el in concupiscentia :

tendi, et non rclabendi, et consequenter non vuit

turn eniin hoino concupiscit, ot iliecebrcsc move-
conuteri qtiodammodo poenitet eum poanituisse
: :

lur : et talis motus est pecealum procedens ex tali

el ila redit peccatuni quodamraodo. Similiter si
vilio.
alirui injuiiiritiir satisfactio, ct eam contempserit
Reg. LXSIX. Omnis voluntas alfeclionis esi ttd we-
ritum (aciens; voluntas effectiunis est merilum per- explere, quodammodo poer.itet cum pccniiuisse.

ficiem. Ad hunc ariiculum referuntur auctoritales san-

Voiuntas affcciionis dicitur vel illa, qua naluraii- ciorum, qnx dicunt pcccata redire. Sunt lamen
ter homo appetit bonum ,
quamvis sit iu crintinali qui dicunt gcncraliter omiiia pecrata rcdirc, m bi

(78) in Epist. 15 nd Cor., xii, 7 Dnlus esl tnilti : (8!) H;ee vcrlm in Pauio non inveni. Uespexiss<-
stimuluscarmsmea.anqelusSatanWjqnimscoluphizet. autein videtur Alanus illud Rom. vn, ili ^>: auttm :

(79) Forlasse legendum cst pxnalitaie. quod nolo, iiiud facio, elc, u! proinde lesrenduni sil,

(80) Legcndum vidclur penes se, vcl penes eum. cgc qnod nolo, concuvisco.
663 ALANI DE INSULIS 664
remissa fuerint isti (82) diversa peecata, et conse- A large sunritur, quod etiam naturalia dicunlur gra-
juenler inciderit in unum, reus erit omnium prse- tise, qnasi gratis dala reslringitur tamen hoc no-
:

v-edetitium propter ingratitudinem : quod tamen men, graiia, ut sola supererogata dicanlur gratiae.
assererc periculosum videtur esse, quia secundum Sed hujus gcneris (37) graliarum alia esl a spi-
ftoc nimia esset desolatio humanse naturse. Sunt riHi, sed non in spiritu ; ut limor servilis, qui et
ilii, qui dictint peccata redire in consimiii genere gr&tuitura Jicitur, et donum Spiriius saneti, non
peccati, m si isle passus foerit Iubricum carnis, et in spiritu datum, quia non est in charitale, sed est
.lonsequenier remittatur ei peccalum, deinde inci- a spiritu, quia omne dalum oplimnm, el omne do-
Jerit quod remissuro fuerit, redit, ut
in consiraile; num perfectum, ctc. (Jac. i). Similiter gratia, quse
tn tantum tenealnr obnoxius, quantum prius. Aiii eonfertur alicui, quando cessat a peccato actuaii-
riieunt quod peccala redeunl in fraterno odio, et ter, quamvis non perlecte pcenileal ; gralia a Spi-
non in aiio aelu, propter peccati gravitaiem : quod ritn sed non in Spirilu. Qui ergo Iiabel iacilitalem
est peccare in Spiritum sanclum. Alii hoc modo quamdam,quapotestvelIebonum,estgratiaaSpiritu,
dicunl redire peeeata, quo dictum est illud : Qui sed uon semperin Spiritu, quoniam et iliam potestha-
in uno offendit, reus esl omnium (83) : id est cse- bere aliquis existens in peccato : sed velle quo possit
lera sunt ei insufiicientia ad salutem. Similiter si homobonum, non liabet nisi a gratia, qnse esl in
tsts fuerint gravia peccata remissa, et in aliqtto spiritu, scilicet a gratia liberanle. Undc Augusti-
inr.idatj remissio prsecedentiuei insufficiens erit ei nu» super Genesim ait (88) quod Adam ante pec-
ad salulem, et ila punselur, ac si non ei remissa cattiifl Labuit posse quo vellet, sed non hahuit
ts ent. velle quo posset.
Rf.g. LXXXII. Gmtie merilum peence penes hominem Reg. LXXXIV. Omrie liominis arbilrium magis li-
est actione ; omne meritum glorias tuper hominem
berum est ad malum servieudo minus liberum ,

aueioritaie.
ad bonttm liberando, ut major libertas sil servi-
Sensus est : Malum quod Iiomo agit, penes ho- tutis, minor libenalis

minem est, et ejus auctor est, quia homo spiritv.s 4fJ9 Arbilrium hominis ideo liberius esl ad
aen rediens (84). Vadit enim per se,
est vadens, et maluuij qura pittra sunt, ma- quaj impellunt ad
sed non est rediens per se. Boni vero operis homo lum quam sint adminicuia, quse operanlur ad bo-
auclor non est auctoritate, sed solo minislerio. num, quoniam infirmitates corpoiis el animse,
Unde non proprie dicitur mereri vitam seternam : diabolicse suggestiones, mundanse delectationes in-
ad hoc enim ut aliquis proprie dicatur aliquid me- vilaut ad malum. Econtra vero nulla suni, quse
reri, quatuor concurrunt ; ut opus illud quod agit, ** operentur ad bonum, nisi sola gratia Dei. Pro-
ejus proprie sit; ut apud aiium mereatur; et apud pterea homo polest facere malum sino alierius
talcm qui potestatem habet remunerandi; ut de in- adjutorio; bonum vero non potest operari sine ejus
debito fiai debitum. Unde solus Christus proprie auxilio, id est Dei beneficio. Sed tamen illa iiber-

nobis meruit vitam seternam. ln eo enim quod tas, quse esl ad malum, polius servitus est quam
horoo rnsjorem habuit, apud quem mereri potuit, libertas, quia 171« facit peceatum , servus est peccali
qui remunerare eum potens fuit, quia Deus erat, (loari. vm). Minor vero libertas, quse est ad bo-
bonum opus auctoritate sua facere potuit, quod num, magis tendit ad libertalem. Unde, Deo ser-

esset dignum prsemio vitse seternoe; et cum prius vire, regnare est. Sed cum liberum arbilrium li-

iio» deberetur nobis nisi poena, fecit ut nobis de- berius sit ad maltim quam ad bonum, quid est
bcretur gioria. Bona aulem opera proprie nostra quod dicilur : Si Filius vos liberaverit, vere tiberi

non sunt, nisi minislerio; Dei autem, auctoritate. erilis ? (Joan. vm.) Sed ibi sumitur, vere, pro uli-
Et, ut dicit Augustinus (85) : Deus non remunera- liter. Liberum eigo arbilrium verius liberius est
tur sn nobis merita sua (86), sed dona sua : quo,- ad malum veritate essenliae, verius ad bonum uti-
niam non sunl condignte passiones hujus iemporis t. litatis rationc.
ad fuluram gioriam, qum revelabhur in nobis (Rom. Reg. LXXXV. Sicut omne bonitm meritorium in
vni). Opera vero mala, nostra sunt proprie : quod homine, aul progrediendo proficit, aut iepenth
languescit , aut cessando deficit : sic cmne mu-
eniiii opus malum est, ab homiiie est, non a Deo. in homins aut coniinuando au-
lum meriiorium
Sie ergo inspecta ratione merendi, magis proprie getur, aut atlritione remiltitur, a<tl conirilione
dicilur homo mereri pcenam, quam prsemimn. dimiliitur.

Conlingit enim aliquando quod per veniaie pcc-

Reg. LXXXilL Homo graiia a Spiritu habet posse
quo velil; gratia in Spiritu liabel velle quo pos- catutr. charitas in aliquo tepescit ad tempus, ei

sit. forvor ejus diminuitur; aliquando vero mag.s in-

Nota quod hoc nomen, gratia, aliquando ita tenJitur, quam prius ; aliquando pcr ciiminalcpec-

(82) Codex habel isla. (86) Legendum puto nostra pro sua.
(85) In Epist. Jacold, cap. 11, versv 10 : Qui~ (87) Vox gencris deest in codicc.
cunque uutem lotam legcm servaverit, oK~er.dat ajUem (88) In libro De corrept. et grnt., eap. 2, num.
in uno, faclus est omnium reus. 52, lom. X, pag. 768, de Adatno haec scribit Au-
(84) Respicii psal. lxxvii, vers. 5S. guslinHS : Acceperat posse, si vellei, ted non habuit
(85) Knarrat. in ps. xcvm, vers. 5 ; et in Epist. velle quod poiset.
fai ad Sixtum dala, cap. 15, num. 19, ct alibi.
665 THEOLOGICE REGUL^E. 665

caiura exslinguilur. Sunt tamen qui dicunt ,

per A vila aeterna. Non euim seqtiilur, quod si aliquis

veniale peecalura non recedere charitatem : ne- potest mereri antecedens, quod mereatur (9i) con-
gatido scilicet per ea venialia posse fieri descen- sequens non e converso sequitur, quod si
: sicut
sum a perfccta in imperfeclam, cum tamcn dicat aliquis meretur consequens, quod mereatur ante-

auctorilas ,
qtiod per oculum luscum intelligilur cedens ut ille, qui merelur vitam astcrnam, ncn
:

charitas, quas per veniale a suo fervorc tepescit. polest sibi inereri primani gialiam. Sequitur Re-
Grcgoiius etiam super Job dicit (89) ,
quod per gula :

Reg. LXXXYII. Gralia ad merilum fit iu nobis sine

vesperam inlelligilur veniale peccatum, per quod
iwbis, Iibero orbilrio comilante, iwn cooperanle ;
lux charitatis obtenebrescit : e.t eum per nmissio- graiia vero in merito jit in homine per hominem
nem venialium ascendat quis de imperfeeta ad per- arbilrio libero faciente ad hoc, non sufficienle.

feclam, videtur quod prs£ commissione eorum pos- 4.70 Gratia ad meritum dicitur prima gralia, id
set descendere a perfecla in imperfeclam. El quid est pcccaii remissio, quse lit in nobis sine nobis :

absurdius quam dicere quod bomo teneatur de 11011 cnim ad remissionem peccati operalur libertas

momento iu mometitum fieri mclior, cum boruo arbilrii : de sola enim gratia remittitur culpa. Nun-
possel esse in ferventissimo motii cliarilatis, in se- quam tamcn Ct peccali remissio siuelibero arbitiio,

quenli vero tempore in minus ferventi, cum tauien non quia operetur ad boc, vel cooperetur, sed quia
n.on dccidat a cbaritate. Sed quidem (90) quod remissiouem comilalur, ut sit causa sine qua non.
dicitur, quod cbariias aut prolicit in homine, aut Non enim ex opcribus justitim, qum fecimus nos,
deficit; boc (91) sic intelligere possumus aut :
sed ex sola graiia salvi facli sumus (Tit. 111, 5), nec
proficit continnando, aui deficit cessando. Alia pencs nos consistit peccali remissio : si cnim libe-

ctiam auctoritas dicit quod veniaie peccatum boc rum arbitrium operarelur, vel cooperaretur ad pec-
quod gulla aquae caniino quod ad
facil cbaritati, :
cati remissionem, vere dici posset liominem me-

occasionem referendum esl sicut enim aqua in- :

reii primam graliam. Sunt tamen qui dicunt gra-
fusa'camino ad lempus remillit fervorem; tamen tiam Dei, et motum liberi arbili ii pracedere con-
consequenter esl occasio majoris incendii ; sic ve- Iriiionem causa, non tempore ; coiitritionem vero
niale peccatum ad tenipus remittit eharilatem, sed prsecedcre peccati remissioiiem. Et isti penes bo-
conseqiienter occasio est majoris fervoris. Simi- minem conslituunt primam remissionem dicunt :

liler -

malum, quod est in bomine, ut fornicalio, enim quod sicut ex infusionc roris in terrara pro-
vel aliuii criminale peccatum, aiit cominualione au- cedit germen in (crra, el ex gerniine fios, ex flore
gelur, si homo perseveret acluulitor in peccato; r vero fructus : ita ex gratise infusione, quasi cxrorc
aut aUrilioue remitlitur, ut quando aliquis dolet ct ex libero arbitrio, quasi ex terra, nascitur con-
se boc commisisse, cessans ab opere, quamvis triiin, quasi flos, et ex conlrilione nascitur peccati
nor. pamiteat perfecte ; aut contritione dimitlitur, remissio, quasi fructus, Gratia vero in mcrilo est
quando plenarie de peccato convertiiur. Suntenim isla conlritio, sive virtulum collaiio, cui cooperatur
multi, qui dolent se peccasse, et corde atieruntur, liberura arbilrium. Ad boc enim ut virtutes infun-
non tamen plene conteruntur, nee finnum babent dantur, facil libertas aibitrii, sed non sufficit.

propositura non relabendi, nec ore coiifitentur. I\eg. LXXXVHi. Omnes virlutes simui, el simililer
lsti minus mali fumt, sed desinunt non esse mali danlur hominiacreulione, ulsinlpernaluram (9S);
ex recrcatione vero infundunlur homini, ul sinl
(92), nisi perfecte conteramur. virtutes per graliam pariier quidem habitu, sed ;

Reg. LXXXVI. Omnis justus alii mereri potest dispariier usu.

meiitum prwmii , non prozmium merili. Nota quod omnis virtus genere qualilas est : et

Sensus est quod aliquis potest mereri alii pri- naturaliter omnis virtus poteiiiia est ralionalis

mam gratiam (95), justifiealionem scilicet, ut de creatura?, qua ralionaiis creatura nata est apla ad
injusfo fial secundum quarn justificalionem
juslus, hoc, vel illtid faciendura. Unde et Tuilius (96) vir-
liomo fit priBmio .-eterno dignns non tamen ali- ;
D tutes ponil inter species naturalis juris ; et Arislo-

quis poiest meieri vitam aeternam, quamvis possit lcles (97) in pixdicamcnto qualitalis ait : Amplius
ei mereri juslilicationem primam, qua dignus est scienliae, et viiiules. Augustinus eliam dicit (98)

(39) Quse es Gregoiii Magni F.xpositione in Job nem, ineboalionem, non autem secundum per-
et
cital Alanus, ibi non reperi, Lege librum v:n ejus feclionem praitcr virtules theologicas, quas sunt
:

Esposhionis cap. (i, ubi expiicanlur haie verba toialiter ab exlrinseco.

Jobi : Et rursum exspeclubo vesperam (90) Lege Ciceronis Iibruin 11 De inventione,
(90) Logendiiin vidctur siqnidem pro sed quidem. paiilo ante liuem. Ibi sic delinit viitutem, ui sil
(91) Codcx pio hoc liabct quod auinii habitus nalurai modo, atque ratiuni conseula-
(92) Legenduiu pulo sed non desinunt esse
: neus. Qua dcfinitioi.e ulitur Augustinus, lib. iv,
mali. contra Julianum, lom. X, pag. 594.
(93) De comrruo scilicct, non «le condicno, ut (97) In Categoriis, cap. 8, b.-cc scribit Aristole-
docet S. Tliomas 1-2, qu. IH, arl. 6. les : Tot5t\/Ta« 8i ai r- lirtcrTDJWci xai ufsrui, id esl :

(94.) Pro quod mercatur lege mereatur et bic et hujusmodi auiein sunl nempe babilus, scieniice, et
paulo post. virlutes.
(95) Nenipe, ut ait S. Tbomas, 1-2, q. 63, art. 1; ('jSi Lib. 1 Dcmoribus Ecclesia; Calholica 1
, c, 6,
virtuics in nobis sunt a natura Becundum apiitudi- num. 9.
6B7 ALANi DE INSULIS
qtiod virtus genere qisalitas est. Praeterea cum om- A e canverso. Bnda quamvis Judaug et Paganus ha-
nis virlus sit habilus nientis bene constitutae, om- beat castualem, lemperantiam, et c&teras poteri-
nis autem habitus, vel dispositio qualitas sit ; o»i- tias, qtise possunt esse virtiites, tamen quia eas
nis virtus qualitas esl.Gronis autem virtus homini jioh Iiabet ut virtutes, hahet vitia virtatibits per
tripliciler inteliigitur convenire, aut nalura, aut ha- nbnegationem opposila. In hoc enim vitiosus est,

bitu, autusu. Nalura co.nvenit omnis potentia, qu« quod non habet virlutes, cum habere leneatur.
sit virtus, homini a creatione, ut naturaliter aptus Sicut enim deiieta dicuntur esse, non ire ad eccle-
sit secundum hanc, vel illam potentiara ad lioc vel siam, non dare eleemosynam, quia tenemur ista

iliud facieridum, ut sicut aptus est natus ad ratio- facere, et non facimus ; et ita vilia, sive delicla di-

cinandum, vel ad intelligenduni ; ita aptus natus cuntur, non habere temperanliam virtutem, vel
ad reddendum unicuiqne quod suum est, aj diJi- castilalem virtutem, cum babere teneamur. Se-
gendum Deum, et proximum :. quod satis insinuat cundura hoc iamen virtus et vitiumnon dicnnttir
Aristoteles (99J, quod homo est mansuelus iialura. esse opposita seeundum tempus
immediate, nisi

Sub hoc nomine, mansuetus, intellexit iilas nalura- delerminalum. Non enim puerum dicimus habere
les virtutes. Sed tunc poleittise non sunt viitutes ante annos discretionis virtutes-, vel vilia : sed eum
sed postquam venium est ad annos discretionis, s 1 ^ veutum fueiil ad annos discretionis, si non habue-
liomo utitur illis potentiis in officio debilo, et de- rit virlutes, babebil vitia. Sieut nec in catulo diei--

bito iine, nt usus earum dirigal ad Deum, et prout mus esse visum, vel ca:citatem ante tempus deter-
exigil Chrisliana religio, ilke potentix fiunt virlutes minatuin. Judaens ergo, \el genlilis est non tempe-

quasi vi contra vitia stanles. Habenturergo virlu- ratus, vei ncn prudens, vel non castus, cum habe.at

tes in habitu, qnando homo per iilas polentias virintes politicas ; sed non est intemperatus, im-
qjir.mdam liabethabi>ila.tem,et pronitatem ad uten- prudens, incastus ; is:a enim non solum removent,
dum eis, si tempus exegerit : et seeundum hoc si- sed motus vitiosos insinuant. Similiter de islo Cbri-
mul et similiter hahentur omnes vii tutes ;
qnicunque sliano, qui in aiiquo criminali peccalo est, verbi

enim habet unam habetomnesin habitu

in habitus, causa ia mendacio.judicandum est : quamvis eiiim
(lOO).In usu autem dicunlur iiaberi, quando aliquis non moveatur ad luxuriam, lamen nonest judican-
utitur eis ad bene ageadum et seeundnm boc nec : dus castus, ne iusinuetur castitas virtus, nee luxu-
simul, nec pariter habeulur habetur enim ali- : riosus.
quando una virtus in usu, quando aiia non habe- Aliquando vero vilium sumitur posilive, sectin-
tur, et magis una quam alia. Illae ergo auctoritates j-. dum quod iuxuria, invidia, et ira dicitur viliiim.
et rationes, qua: vide>;*ur insinuare quod omnes Seeundtim hoc, vitium dividitur in septem crimi-
virtules simul, etsimiliter habeniur, referendae sunt nalia vkia, in superbiaui, iram, invidiam, avari-
ad habitum. Mise vero quie iitsinuare videntur, quod liam, accidiam (I), castimargiam (2), lusuriam.
rconsimul, nec similiter, referendae sunt ad usum. Secundum hoe intemperantia dicitur vkiuin, et im-
Reg. LXXXIX. Virlus et vilittm sunt opposita me-
prudentia, et injustitia. Cum enim luniria dicaiur
diare, non medii positiane, sed ulriusaue abnega- vitium positiVe, et intemperantia genus sit iusuiiae,
lione. intemperantia dicilur vitium posiiive; et seeundum
471 N°' a Q"od hoe nomen, vitium, mviltiplici- hoe virtus, et vitium sunt opposita mediate, ut ca-

ter sumitur, negaiive videiicet et positive, sicut et stitas, et lusuria : est eniBi ibi medium per abne-
hoc nomen, yeecalum. Yiliura ergo aliquandd dici- gationem, seiSicet non-castitas. Similiter inter ii-

tur in omilteiHlo qnod oportet fieri; simililer ali- dem e(. inOdeiilatem (5), inter spem e.t desperatio-
quando in commiitendo, quod non oportet fieri. nem. Sicut ergo apud naturalem physicum sanitas
Secuflduro hocergo quod vitium sumitur negative, et aegritndo dicuntur esse opposita mediafa, et con~
sunt opposita virtus at viiiumimmediate, utaffirma- slituitur ibi quasi medium neutralitas per abnega-
tioetnegaliosieut rationaleetnon raliouale: nondico D rionem : sic apud ccelestem physicum inter santta

irrationaie. Cumergo virtus, etvilium circa raliona- lem virtutis, et aegritudinem vitii constituitur quasi

lem creaturam opposita stinl, ulaOSrmalio, et negatio, medium qutedam neutralitas per abncgalionem ;

protit vilium sumitur negative, quseciinque ratio- sciiicet non esse virtuosum. Nec dieimus viliosum
naiis creaJura non habet virtulem, habet vitium: et motum, quia dicitur vitiuiii Siabere subsianlivain

(99) !n lib. De Inlevpretalione, cap. ii (pag. l&, nes. »

tom. I, edit. Paris. ann. 1659), ait Aristoteles ho- (1) Codex babel accidiam : at legendum putoacj-
minem esse y.ul f&icy, xxi ooto-jv, x«i
ri[iipo-j, idest,e£ diaw, vcl poiics acedium : derivalur cnimhocvoca-
animal, el bipes, el mansuelum
(seu cicur). buium a Groaco k/.-,)8(k.
(100) I:i codicis ntargine hoec librarius scripsit : (2) Lege gaslrimurgiam : qusc vox Grseca est, et
f In Isaia. Sicui cithara sonum compositionum non ingluviem signilscat, sic diclam a ya?T>j|3, id est
emittit, si vel una chorda defuerit, sic spiritualitcr ventcr, et jj.upyoi, id esi edax. De seplem hisoe vitiis
verifas propitesa;, si uria chorda virtulum defucrit, ftise agil Gregorius Magnus, cap. IV iibri xxxi, in
dulces [leg. dulce] melos non resonabit : nec ad la- cap. xxxi.v Jobi.
teritium murum cunt.tis clamabit visceribus philo- (3) Infans HebrtBus, exempli gralia, ncc fidem
sopboruni, quorum sententia est, lisercie sibi vir- habet, nec inlidclitatem positivam, sed dtinsaxat
tutes. i Ei Jacobi r Cui una defuerit, desunt om-
•
cst non fidelis.
669 THEOLOGICjE RF.GUL.-E. CTO

qualitalein, a qua proce.dat, sicut motus virtutis A lempore lentatsonis recedit {Luc. vin). In tali enii»

babet subslantivam virtutem, 8 qua procedit : et cst chariias, ut rivulus, et tanquam fenalis, quia
ita nulla quahias, quse sitvilium, est opposila qua- sicut rivuius nunc fenum nunc
fluit, nunc arescit,

litati, quae sit virlns; sed molus raotui. Dicimus viret, nunc marcescit sic el charilas in tali ho-
;

enim moium inordinalum esse oppositum virluti, mine nunc ardet per charilatis ardorem, nunc de-
gralia motus virtutis. iicit per tentationcm. ASius vero esl, qui semel
Reg. XC Merilum boni consislit penes liberum arbi- charitate accepta nunquam decidit abea: et in tali
trium occasioualiter, pmes virlutem formaliler,
est charilas ianquain fous, quia sicut fons semper
penes molum virlulis essenlialiter, penes gratiam
efjicaciler, penes opus instrumentaliler.
scaturit, nec aliquando arescit; sie charitas in

Libertas enim arbitrii occasio est meriti : penes tali homine tanquam fons et talis ehari-
superfiuit :

enim liberurn arbitrium est velie vel nolle nec :

ias suum possessorem usque in finera non deseiit
cui charitati, quaj est quasi fons, non communicat
ipsum est effieiens causa, sed ad hoc faciens, non
sufficiens. Virtus vero est causa formalis meriti, ex alienus; qui scilieet r.on pradestinarus est, vel in

qua tanquam ex forma procedit motus, quo raere- libro viise scriptus.

mur. Ipse autem moius essehtialiter merilum est, Reg. XCIII. Ex fide dicitur justificari liomo, non
quia penes ipsum motum proprieeonsistit meritum.
B quod ex ea sil jusiificaiio, sed v.uia procedil sz
ejus arliculo.
Gratia vero efficit^ quod ipse motus est meritum; Iu sacra Scriplura frequenter invenilur, hominem
sin? gratia enim nuilus motus, vel opus erit meri- justificari ex iide. IWe ffabacuc ait Justus es
tum : et ila penes gratiam consistil merituni effica-
vivit (Habac. n). Et alibt iegitur Credidit
fide :

etter. Opus exterius est quasi causa instrumenlalis Abraham Deo, et reputatum esl ei ad justitiam
nieriliet ita penes ipsum opus consistit ipsum Sed non intelligendum, qucd
:
(Rom. iv). est sic
meritum inslrumentaliier. prima justiflcatio sit ex fide (5), quia secunduro
3eg. XCI. Charilas inier virtutes est causa prior,
hoc quis mererelur primam juslilicationem, nec
diuturnitale major, maler iuformatione , forma
apparitione , finis remuneratione universalior esset ratio, quare potius diceretur homo justificari
opere. cx lide, quam ex charitate : sed ideo iustifiealio

472 Cum fides prima dicatur ratione signi, dicitur esse ex fide, quia fides specialiter signi/icat
qnia principaiiler significatin homine virlutum in- hominem esse justificaium ; et quia homo justifi-

basrentiam; usu etiam, quia prius movelur quis ad catur per fidei arliculum, id est per gratiam quse
credendum, quam ad sperandum, vel diligendum : est articulus iidei. Sictit enim ad aiia credenda te-

tamen cliaritas prior diciiur causa, quia ipsa spe- C nemur. et sic ad hoc credendum, quod homo justi-
ciaiiter causa est, quare aiiquod opus dicalur bo- ficatur ex so!a gratia Dei. Est ergo sensus : Hoino
num. Ex hoc piineipafiter virlus ftt virius, quia justificanir es fide, id cst ex gratia, ad quam nos
exercetur propter Deum, pro Pei scilicel riilectio- dirigit fides.
ne. Et omne opus bonum, quia linali-
ideo dicitur Rec. XCIV. Nullitm opus in charitat» faclnm de-
ter fit Unde et ipsa dicitur Mater
pro Dei amore. formatur ad meritum pcenar mlerna; ; sed opue
ex ehariiale factum informalur ad merilum </£e-
omniura virlutum, quia omnes virlutes infoimat;
rim.
sine quacselerae non babenlur. Forma etiam appa-
Aliudestopusfactum in chariiaie, aliud ex charita-
ritione dicitur. Sicut enim forma rei impressa fa-
te. Omne enim opus,quod fit ex eharitate, fit iucha-
cit rem magis apparere, sic per opera charitatis
ritate: sed r.on convertitur. Opus ex charitatefie-
magis apparent caterae virtutes. Diuturnitaie etiam ri, est charitate informari. Opus vero in charitate
major est, quia eseterse evacuahuntur, ut spes, ef.
fteri, est opus lieri ab aliquo, dum est in charitate.
lides ; cbaritas autem non excidet; roors enim non
Verbi causa, isle religiosus comedit, et bibit in
interrumpit ordinem charilatis. Finis etiam eslre- charitate, scd non ex charitale, quia hoc opns non
muneratione ad hoc tendit omne verum merilum,
:
esl charitate informatum. Venialia eliam peccaia
U
ut in futuro habeamus cbarilatem in prsemium. In fiunl in charilate, sed non ex chariiaie, nisi occa-
his enim duobus consistit bealitudo vitae ssternae, sionaliler inlelligalur haec proposilio exponi : inul-
in scientia (4) Dei et dileclione. Universalior operc, est occasio vcniaiis peccati, ut
toties enim charilas
quia oinne opus bonum signilicai, cbaritatem esse
in Petro, in quo charitas occasio fuit, quare gladio
iii eo,qui bene operatur. Ratione etiam finis : omne servum principis sacerdotum percussit : et in illo,
enim opus bonum, ut dictum cst, finaliter fit pro-
qui ex charitate cum hospitibus comedit, et supra
pler Dei dilectionem. nwrium bibit : in illo enim cbaritas est oecasio
Reg. XCll. Churitas in aliquo homine est ut rivulus ebrielatis. Omne autcm opus cliaiiiate informaium
el quasi fenalis, cui communicat uiienus ; in ali-
quam non parii- est vitaa meritorium EP.ternoe. Unde et ceretuonia-
qito vero est ul fous, et finatis,
eipal nisi domesticus. lia ex cbaiitale facta, si charilaie informala erant,

Aliquis enim est, qui ad tempus credit, el in vitx ceterr.aB erant meritoria. Si enim Abrahain ex

(4) Id esl visione, seu cognitionc, qnsm vocant Oiunt Trideniini Patres, sess. vi, can. &. Ai lege S.
intuitivam. Tliom. K2,i«i. IU, ati. 5.
(5) Siiiiirum inipius non juStificatur so'a ftde, ut
<S7i ALANI DE INSULIS 672

eharitate filiutn interficere voluit, et ila meruil ; A timet incurrere malem temporale, id est pcenam
cura oecidere sit_de genere malorum : mutto nia- lemporalem : qualis timor fuit in Christo ex itifir-

gis ppus ceremoniale ex charitate factum, fuit vitae milate humanse naturse (7) : nec est bonum, vel
xleriue merilorium, cum non essct de genere ma- malum genere, sed indiffcrens. Mundanus vero ti-
iorum : cum enim tale opus nec fine, nec offieio mor est, quo quis tirnet facere honum in teinpore,
careat, nou est raiio, quare merito carere dc- id est bonum meritorium vilae aeternae, ne amiilat

beat. Lonum temporale, id est vitam lemporalem sed ;

Rec. XCY. Sicut in komine consideratur psrfectio non timet velle facere bonurn : qualis timor fuit
rutiom comparalionis . comprehensionis fucti , in Belro, quando negavil Christu-m : et iste timor
voli , sufficieniim conscientias : ita in charitate
,
cst inalus, et iueritorius pcenae aeternae. Timor au-
eonsidcrulur perfeciio , signi ratione, impedimenli
exclusione, conlinualione, radicatione, fervoris frt- tem servilis est, quo quis timet faccre malum in
tensione. tcmpore, id est peecatum, ne incurrat malum terri-

473 Perfectio comparationis dicitur, f;tiae alicui porale, id est posiiam temporalem, ut fur, qui Ji-

respeclu alterius atlribuiiur; secundum quam Noe met furari, ne iiicurrat suspendiuin, habet servilem
dicitur fuisse perfeclus in generationibus tuis (Gen. timorem qui ideo diritur servilis, quia servorum
:

vi), quiamelior erat caeteris. Perfectio compreben- " est ita limere, qui ideo abhorreut facere scelera,
sionisdicitur illa quas erit in patria, quando nec ne sentiant verbera. Unde aucloiilas ait (8)
corpori, nec animae aiiquid deerit ad sui perfectio- Oderunt peccare mali formidine poeate,

nera. Perfectio facti attenditur in excellentia ope- Qui laiiler timent, liment facere malum, sfcd noii
rum, ut in operibus religiosorum. Perfeclio voti timent velle facere maiura, quia servilis timorco-
attenditur in votis solemnibus. Perfeclio sufficien- hihet manum, non animum. Unde Augustinus aiS
ti« altendilur in eo quod aliquis habeat ea quse Vivit peecandi voluntas, et sequeretur opns,
(9) :

suffieiunt ad salulera. Perfectio conscientiae purilas si speraretur impunitas. Talislimor bonusest quan-
coiiseiettliae, de qua ait Paulus : Nihil mihi coiu:'-us
lum ad fugam pcenaft, non quantum ad meritum
sum (I Cor. n), ete. Simililer charitas dicilur esse
gloriaa , et dicilur initium sapienliae norx intra sura-
perfecta ratione signi, quando ex ea procedunt plum,sed exlra sumptum : initium iuitians, noii ini-
opera Siguificantia perfeclam charitatem, ut ponere tiatum : quia ita facil ad sapieutiam, quo non est
animam pro Christo : de qua dictum est : Majoiem
in sapientia.
charitatem nemo habet (Joan. xv) ; elc. id est ma-
Sicut enim seta introducit filura , ita serviiis li-
jus charilatis signum. Perfectio etiam charitatis at- „ mor (idem, vel charitatem. Initialis vero limor est
tenditur in exclusioiie impedimentorum quae per-
quo quis timet facere malum, ne incurrat maium
:

fectio ei it iu patria, quando omnia de regno Dei

seternum, id est poenam setemam, et «e amiitat
tollentur scandala et tunc evacuabitur quod im-
:
bonum atternum, id est vitam aBternam et iu :

perfeclum est. In hoc eliam altenditur charilatis

parlim consistit in timore peense, partim in amore
perfectio, quod in ea est usque ad iinem continua«
justilise. Talis timor est initium sapientise intra
tio : quam homo, ex quo eam recipit, non amitlil.
sumptum quia esl in charilate : et sic est initialis
In radicatione eiiam atlendiiur perfectio, quando lerminus fidei intra sumptus. Caslus vero limor
radicata est, quod de facili evelli non possit
ita
est, quo quis magis timet amitlere bonum aeter-
de qua perfectione ait Paulus : Cerlus sum quia
num, quam incurrere aeternum suppfieium , id est
neque mors, neque vita separabit me a chariiale Dei
magis timet separari asponso quam puniri aeterno
(Rom, vin). Consideratur etiam perfectio in fer-
supplicio. Ideo castus dicitur, quia caslarum mu-
voris intensione, quia quanlo magis fervor inlen-
lierum est timere offendere sponsura, ne ab ipso
ditur, lanto niagis charitas perficitur.
separentur : et laiis timor est terminus fidei inlra
Reg. XCVJ. Omnis limor bonus av.t est imliulis ler-
sumptus, qnia in eo terminatur, et consummalur
minus fidei hiira sumpius, vel sumpius;
extru .*

aui finalis terminus fidei vel intra sumptus, vei lides. Iteverentia etiam soiel dici timor, quia co-
extra sumpius. mes est timoris, de quo dicilur : Timor Domini
Nola quae diflerentia sit inter limorera huma- sanclm, etc. (Psal. xvm.) Unde et de angelis dici-

num, mundanum (6), serviiem, initiaiem, castum, tur (10), quod timcbunt in die judicii, id est reve-
sivefilialem. Hem notandum quid bonum tempo- rebunlur. Et sancti dicuniur timere in patria, id

rale, quid seternum, quid malum temporale, quid est revereri. Talis timor est lerminus fidei extra

selernum. Humanus limor cst horror quidam qui sumplus, quia in futuro, postquam fides evacua-

innascitur menti huraanse ex iiiurmilate, eo quod bilur, erit.

(6) Humanum
timorem a mundano non dislin- (9) Lege lib. De spir. et lit., cap. 8, num. 15;
jjuitPetrus Lombardus, lib. ni Sent., d. 54, 1. D. et F.narr. 2 in psatmum xxxn, lom. IV, pag. 192.

(7) Lcge Pelri Lombardi librum ni Sentent. , (10) Videlur respicere haee Jobi verba, qua; ex-
dist. ~4, lil. L, ubi humanum limorem a rnundano stant cap. xli, vers. 16 : Cum subtatus fuerit, time-
disiinguit. buni augeli, ei territi purgabuntur. Quae nonnulli
*8) Horatius epist. 46, lib. i, vers. 758 : referuul Ad cxtremi judicii diem. Lepc librum
Oderunl peccarc boni virtulis amore. xxxiv Exposit. S. Giegorii jn Job, cap. vu.
Xw nihil admitles iu U formidine pocnai.
673 THEOLOGlCiE W.GULJE. 674

Reg. XCVH. Sicut caro dicilur obeairc ralioni, A comprehendimus divina ; secundum quam poten-
qnandn non agil directe contra (II) ralionem et ,
tiam homo Deus medianle poten-
Dt (15), siCul iiia
ila ratio dicitur consenlire carni, quando non re-
tia animae, quae dicitur intellertus, coinprehendit
firimit carnem.

47&Conlinuum est duellum inler carnem etra- invisibilia; per quam comprchcnsionem homo (it

lioiiem : aliud enim vult caro, aliud ratio. Quam- bomo spiritus, sicut per speculalionem ralionis

vis enim ratio refrenet carnalitateni, ne aliquando homo fit homo. Inferior vero exstasis est, quse et

procedat ad illicita, tamen nunquam ila sedatur, hypolhesis, quando homo a statu hiimanoe natuise

quin remurmuret (12) saltem in primitivis moti- demiltitur degenerando in vitia ; el hoc fit per sen-

bus : et ideo obedire dicitur, quia direcle conti a sualitalem, per qtiam homo fit bomo pecus. Deus
rationem non operalur. Similiter ratio dicilur con- autem suam habet apotlicosim, scilicet exccllen-

sentire carni, non quia consentiat, quia semper tiam suae naturae, a qua descendens exinanivit se,

opera ejus reprobat ; sed quia cum refrenare pos- fonnam servi aceiptens ; se humiliavit usque in

sit, non refrenat. Sicut rex dicitur consenlire latro- tliesim nostrae naturae, imo usque in hypothesim

nibus civilalis, non quia consentiat, sed quia non nostras niiseriae, non auantum ad culpara , sed

arcet eos, cum arcerc possit. quantum ad pcenam.

Reg. XCVIII. Charilas, qum ab homine habetur, Reg. C. iiumana nalura unila est divinm, ut
facil aliquid diligi, aut quia Itabel, ant ul hubeal, substanlim diversitas sit in uno, et naturm pro-
aut ut liabealur. prielas maneat in unito.

Pater iiiiuni diligit ad hoc, ut aliquid habeat, ut

475
Videndum quomodo Filius Dei sibi univit
sciUcci filitis haheat lionorem, vel aliquanx prospe- hunianam naluram. Aliqua res ita aliquando alii
ritalem temporalem. Divilias aulem, vel honores
apponilur, ut ex illa non fiat unuin, nec altera de-
ad lioc diligit aliquis, ut eas habeat. Justum autem
nominetur ab altera nec suinat proprielatem ab al-
homincm diligit aliquis, quia habet in se virtutes :
tera, ut si Iapisapponalur lapidi ex his non est
:

cl ila alio modo diligit,qui diligit, ul babeal; alio

aliqua compositio, sed quaedam aggregslio. Ali-
modo qui diligit, quia habcl; alio modo qui diiigit
quando ita res aliqua apponitur alii, quod ex ipsis
vit habealur. Hos onines effeclus dileclionis possu-
«on sit unum, lamen allera contrahil ab altera
iiius assignare cliarilali. Charitatc enim dillgimus
propiietaicni, tit cum pomutii apponitur manui,
Deum propter se, quia bonus est, non solum ut ha- contraiiit proprietatem pomi, videlieet odo-
haec
beamus sed quia in se bonus est quamvis enim ita apponilur unum
, :
rem. Aliqiiaiido alii, quoil ex
nihil ab eo (33) exspectaremus tamen quia bonus
,
ipsis non lit unum lamen alterum
: denomiitatiir
est, eum diligere tenemur (14). Praitcrea cbaritas
'

cum pallium applicatur

ab allero. ut homini, homo
facit ut nos diiigamus ad lioc ut Deum habeamus :
dicitur palli.Uus : ex iiis lamen non fil unum. Hanc
proxiraum vero ad idem, id est vitam aeternam, ut Nestorius haercticus in
applicaiionem assignavit
ea fruamur. Christo constituens duas
Ciiristi incarnatione, in

Reg. XCIX. Sicut homo per charitatem a Ihesi suce personas, honiincm el Deuni, unam dicens esse
nalurcs in apolheosiin gralim ascendens est deifi-
Deuin, aliam homiueni, nec ibi esse aliquani uiijo-
calus : ila Deus pcr chunlaiem ab apotiieosi suaJ
naiurai in hypothesim noslrai miserim descendens nem (1G), nec aliquid ex his facium sed polius ;

est humanalus. unam personain alii esse appositam per applicaiio-

Nota quod aliud est thesis lmmanse natuiae, aliud nem. Aliqtiando aliquid ita apponilur alii, quod
apotheosis, aliud hypothesis. Thesis dicitur pro- alierum ahsorbetur ali altero, ut si gutta vini in-

prius slatus liominis, quem servare dicitur, quando fundatur Sequanae (17), absorbetur a Sequana, ncc

ralione utitur ad considcrandum quid bonum, quid ex his fit unum. llanc apposilionem dixerunt qui-

malum, quid agendum, quid cavendum. Sed ali- dara baerelici (18) fuisse in Christi incarnalionc,
quando excedit bomo isttun statum. vel descen- bumanam naturam absorptam esse a divina, vel

dendo in vitia, vel ascendendo in coeieslium con- D divinam ab humana. Aliquando ila apponitur

templationem : et talis exeessus dicitur cxstasis, unum quod utvumquc confunditur ex ipsis
alii, :

sive metamorphosis, quia per hujusmodi excessum nascitur terlium, ut quando aqua miscetur melli,
excedit statuui propria^ mentis, vel formam. Ex- utrumquc confundilur, et ex ipsis nascitur hydro-
cessus autem superior dicitur apotheosis, quasi melhim (19), quod nequc est aqua, ncque mel,
dcificatio quae fil, quando homo ad divinorum
• Hanc confusionem voluit Eulyches luercticus ass;-

conteniplationem rapitur : cl hoc fit mediante illa gnare in Christo, dicens quod in Christi incarna-

potenlia aniroae, quse dicitur inteileclualitas, qua tione nec divina natura mansil divina, nec humana

(11) Cod. contra directe ralionem. Nenipe Eutvchiani.

(18)
(12) Cod. remuneret. (19) Barbara plane est vox islhrec htjdromellum.
(13) Codex babet ab eo scilicel exspcnarcmus. Hoc enim aquae mulsse genus, de quo Al.mus sei-
(li) Lege leiieremur. monem habet, hydromeli, seu </$pi>ueh dicitnr, ni-
(13) Alelaphorice hsec dici ab Alano nemo non miruni ab -jS<»|0, quod cst uqua, ct piii, qiiod e t
viilet. mel. De hydromelito aulcni agit IMinius, lib. xiv
(16) Nempe subslantialem et hyposlaticam. Nai. liist", cap. 17
M7) Codex lubcl secnne ; ac paulo pnsl sfcaiifl.
675 ALAM DE LNSULIS 676

mansit humana ; sed his naturis confusis, facta ost A ruifl, sed secundum corpus, et animam sibi unitam;
lerlia. Aliquando unum ita applieatur alii, quod ex non enim aliquod composilum ex corpore et aninia

ipsis fit aliquid, utroque manente in propria na- assumpsit; sed tantum corpus et animam sibi uni-
tura, ut unus hnmo tit ex corpore, et anima. Talis tam ; assuinendo enim univit, et uniendo assum-
autem compositio non fuit in Chrislo : non enjm psit. Corpus ergo et anima sibi unita Christum
Christus, ul teslatur Augustinus (20), conslal ex composuerunt, id est compositum esse fecerunt. In-

Deo homine, lanquam ex partibus. Aliquando

et coepii enim esse compositus ex corpore et. amraa,
vsro unum ita appiicatur alii per unionem, quod nec illa aliquid aliud a Christo composuerunt, nec
ex ipsis non fit unum, sed illud, quod unitur alii, aliquid quod inciperet esse Christus, vel quod es«

fit de eo, cui unitur. Verbi causa, iurculus unitur set unitum Christo, sed ipsuin Christum; et ita ali-

arbori per insitionem mediante calore et humore ;

quid inccepit esse compositum ex corpore et anima,
nontamen ex surculo et arbore unum, sed sur-
fit secundum quod homo, quod erat simplex, et ab

culus fit de arbore. Similiter corpus et anima sunt aeterbo, secundum quod Deus.

Filio Dei unila, ila quod non sunt Filius Dei, sed Reg. €11. Adlwc ut Christus essel homo, triplex eon-
suut de Filio Dei ; iiaquod Filius Dei non constat currit-unio : unio compersonalis, ul humanoe na-

ex illis, et alio ; sed in una persona sunt duae na- " lurm e.<set ; unio subpersonalis, ut viveret; unio
propersonalis (21).
turae, divina mauens divina humana maneus ha- ,

niana. &7S Personalis unio est quae rem facit esse per-

Reg. Cl. Sicut pars non potest esse lolum, vel con-
sonam : quse in pura creatura attenditur, ulin puro
stiluens conslitulum, iia astumens non potest esse homine : ex eo enim, quod homo fil unum ex
assumptum. unione corporis et animae, incipit esse persona, id
Omnis clamat phiiosophia, quod nihil potest esse est res per se una. Talis unio non fuit in Christo
de se ipso, nibil apud se : pars ergo lotum esse non houiine : non enim Chrfelus in eo quod incospit
potest ,
quia de toto est : similiter eomponens esse homo, inccepit esse persona. Propersonalis
eomposituin. A simiii cum assumptum de assu- vero fuit in Chrislo : unio enim corporis, et ani-
mente ipsum assumens esse non polest. Tri-
sit, roae, quae fuit in eo, habuit simililudinera perso-
pliciierenim aliquid assumitur ab aliquo; aliquid nalis unionis : unde dici potuit propersonalis : et

enim itaaliquando assumit -aliud, quod ad se, scd iila specialiter operala est ut Christus essel homo.
non iu se, ve! de se, ut miles arma, ex quorum ap- Subpersonalis unio dicitur unio spirilus physici ad
plicalione armatus dicitur ; sed non ipsa arma ipse corpus, et ad animam Chrisli. Physicus autem spi-
annalus sunt. Aliquando ita aliquid aliud assuiuit, ^ ritus dicitur quoddam corpus subtilius aere, minus
qaod ad se et in se, ut dolium, vinura ; sed non de subtile igne, vegetans corpus : et talis est in brulis,

se. Aliquando iia ad se, quod de se, ut Cbristus ita ct quo mediante anima unitur
operatur vilam :

assumpsit humanam naturam, id est corpus et ani- corpori. Habetenim afiimtalem cuin anima in agili-
mani ,
quod ipsa est de Christo; ipsa tamen non late et subtilitate; eum corpore veroiu corporeilate.
est Christus, ncc Christus illa, quia Chrislus non Anima vero uni a est Verbo sine medio ; Spirilus
est eorpus et anima quam assumpsit; nec corpus vero mediante anima; corpus vero medianie spi-
et anima quam assumpsit, sunt Christus. Sed per riiu (22). Corporalis (25) vero unio fuit unio eor-
assuinplionem corporis et animae esl ipse homo ; poris et aninias ad Verbum. Istse vero uniones con-
non lamen aliquis tiomo, quem assumpseril, quam- currunt ad Chrisli incarnationem, nec alia fuit suf-

vis quidam fabulenlur quemdam houiinem assum- euim corpus et anima non fuis-
ficiens sine alia. Si
pluin esse a Verbo, qui incoepit esse Verbum; et sent ipsi unita, nec anima corpori, ipse non fuis-
ila dieunt, quod qu&dam crealura incoepit esse set homo itnde non dicimus ipsum in tiiduo
:

Creator, et ita Deus,.etsic deitas; et fia aliquidex fuisse (24). Similiter si anima fuisset unita corpori,

tempore factum inccopit esse aeiernum. Hoc lamen et illa noii fuisset Yerbo, Christus non fuissrt
sic coiianiur asserere. Risibilitas inest Christo, el homo.
uou secuudum divinam naluram : ergo secundum
Reg. CIII. Numerus cadit in Christum memorinlis.
humanam; ergo aut secundum corpus, aut secun- quo numeratur, substuntialis Injpostaseos ("lUj ;
dum animam, aul secundum composituui cx utrc- materialis, quo numeraiur usia eum usiosi (26).

que. Ad quod dicimus quod secundum nulium isto- Ut lestatur Augustinus, numerus mcmorialis est

'201 Lib. » contra Maximinum , c;ip. 10, t. -YIII, sui contaminatione iiberavit ? Lege, quaeso, Peiri
p. 69$. Lombardi librum ni Sentent., dist. 2, lit. B.
(23) Respicit fortasse Alanus illud Pauli :
In quo
(2t) Postrema verba hujus regulae desiderantur
in codice : supplcri autem sic posse censeo : unio habiiat omnis plenitudo Divinitalis corporaliier
propersonalis, ut esse homo. (Cotoss. n).
(22) Similia sciit ' Augustinus in libro De ayona
1
(24) Subintcllige hominem. Porro co triduo fue-
Chrisliuno, cap. 18, jium. 20, tom. VI, pag. 254 : runt quidem cum corpus, tum anima conjun.cta
Si erge, inquit, visibilia munila a visibilibus imriiun- Verbo; sed anima separata fuita corpore itaque :

dis ccnlingi possunt, el non •nquiuari; quanto magis Christus eo triduo non fuit homo.
invisibilis, ir.commutabilis Veritas per spiruum
et (25i) Fortasse
legenduas est, ^tio numeralur sub-
animam, et per animam corpus suscipiens, toto ho- stantialis hypostasis.
mine assumpiv ub cmnibus eum infirinitatib^s nutla (26) Vsiosh, sivc n outrioxrii a Boetio \a li-
677 THEQLOGICiE REGUL£. 678
pjusdem rci iieratio, qutc qnodammoilo gerit ima- A debitum non fecit, et ita sibi non mr ruit. JSque
ginein numeri ; ubi enini repetitio, ibi videtur esse eniin dignus fuit ab incarnalione omnibus his, quaa

numeratio, «t si dicam : Sol, sol, :' ' ; Deus, Deus, poslea accepit, sicul post nobis singulis operibus
Deus. Hic enim est iteratio, non diversorura nume- suis meruil : Quia, dicente lsaia, datus est nobis
ratio : et lalis iieralio dicetur memorialis numc- ilsai. ix). Et Psalrn. : Fotium ejus r« i defluei, <st

rus. Numerus vero materiaiis est veri nominis nu- omnia qumcunqr.e faciet, prosperabuntur nobis
meratio, cum plura numeraiiiur, ut si dicani : So- (Psal. i). Quod ergo dicitur meruisse imraortalila-
orates est anum, Plato esl aliud. fn Cliristo ergo tem, et nomen quod est stiper omne nomen (Philipp.
est nnmerus memorialis, quantuni ad hypostasim n), non est referendum ad ipsum, sed ad nos (29) :
una enim est hyposlasis Cbristi, scilicet una pcr- quia nobis meruit, ut habercmus immorlalitatem,
sona : sed numerus materinlis. quantum ad nalu- et cognosceremtrs euai Patri sequalem.
ram,.quo numerantur diversaa nalur*, ut cum di- Rec. CVIl. Sicut Creator factus erealura per crea-
co : Chrislus estDeus, et homo; alia cnim nalura lurm susceptionem : itn creatura fii corpus Crea*
toris per creaturm iransubslanliatiov •!.
pra?dicatur, ctmi dicitur Deus;alia, cum dicitur

homo. Unde Christus dicilur esse unuro secun- Nota quod aliud est alteratio, aliud alteritas,
dum divinam naturam, et aiiud secundum huma- B aliud transubslanliatio. Allerasio subjecti est se-

riam. cundum accidentales proprietatee quando de albo

;

Reg. CIV. Necessilas moriendi fuit in Ckristo, non lit nigrum, vel de nigro albuni secundum qnod
:

ex aclioiie suoeratts animum, sed voluntate astrin- dici potest : Album eiit nigrum. Album incipiel
gens evenlum.
esse nigrum ; sed non : De a!bo (ict nigrum, vel
Jnter humanse naturae
caeleios defectus Filius
econtrario : dicitur enim, quia malerialiter pons-
Dei necessilatem morieudi assumpsit. Unde et Au- tur, ut insinuaret (50) quod album esset matcria
gustinus (27) ait : Qui quamvis passus non fttisset,
nigri. Alteritas vcro diciiur, quando mutatur sub-
senio defecissel. Et nota quod alia est necessitas
jectum secundum substaniinlia, ut factum estin
cuacliva, et alia voluntaria. Coaclivam habemus Cana quando aqua facla est vinum (Joan.
Galilaeas,
nns, velimus, nolimus : Chrislus vero voluutariam
ii) secundum hanc aitcrationem non debet con-
: et
habuit, quia volunlarie necessitatem moriendi as-
cedi, quod aqua erit vinum sed de aqua liel vi- ;

surnpsit : Obtatus enim est, quia ipse votuit (hai.

num. Transsubstantiatio cst, quando nec materia,
liii). Necessitatem alia illala, aiia innata, alia as-
nec substantialis forma remanet, ut in mutatioue,
sunipta. Piimam habnit Aciam., quia ipsam sibi
seeundum quam panis transsubstanlialurincorpus
**
intuiit, et moriendiUnde ait Augu- necessitatem.
Chrisli ; ubi nec malerja panis remanet, nec sub-
slinu» Qui manibus, et pedibus sibi mortem accer-
:
tantum. Sccundum hanc
stantialia, sed accidenialia
serunl. Nos aiilem habemus innaiam originaiiter :
mutationem possumus concedere quod panis tit
Christus vero habuil. assnmptam.
corpus Chrisli ; mulabiliter in corpus Cbristi con-
Reg. CV. Jn Christo fuii timor propassionis, non
vertetur : hic enim non debemus concedere non
rationi obviuns; sed non timor passionis menlem
conturbaus. denotantia (31) mulatioiiem : et ideo non esl con-

477 Timor propassio (28) dicilttr liorror qui- cedendum, quod panis erit corpus Cbristi, vel in-
dam, qui honiini innascitur, >jho poenam horrct :
cipiet esse corpus Chrisli,
sed quod (iet corpns
qui dicitur propassio quasi prolopassio, id est Chrisli, nec tamen de pane iiet corpusChristi. De
,

prima passio. Talis fuit in Chrislo, quia naturaliter accidentihus, quse remanent, polesl dic; quod sint

horruit mottem. Sed iri eo non fuit timor passio, sine subjecto ; vel potest dici, q;:od sint iu aere.
Sunt tamen qui dicunt accidentia ibi non esse, sed
<iui turbal rationem : qualis fuit in Petro, cum
ncgnvit Christum. A simili in Christo fuit voluntas,
videri esse : non tamen esl ihi pra;stigium, vel de-

qua voluit non mori, a sensualitate procedens. ceptio : hoc enim non fit ad decipicndum, sed in

Reo. CVL
Christus nil sibi meruil operibus stxis D sacranienlum. Alii dicunt quod albedo, et ipsa ac-

sed quidquid meruit, meruit nobis operibus sin- cidentia, qux ibi remanep', sunt in forma panis.
(julis.
Sed secundum hoe restat quaestio de ipsa foima,
Ctim mererisit de non debilo facere debitum ; ubi sit. Similiter debet quari de fraciione, uhi sit,
Cbrislo autem a tempore iricarnationis deberetur velin quo sil, utrum in corpore Cluisti, vel in aiio.
qttidquid poslea est consecutus : iose de indebito Sunt qui dicunt corpus Gkristi fiangi (52), et ta-

beflp contra Eulyehem Neslorium pro subsisten-

ct tus fuisset, ct idem opus redemplionis fuissel, quod
tia accipilur : a Dionysio cap. 2 libii De diviuis per passionem fecit.
nominibus pio simplicis esseiiii;r- comiiiiiniealione : (28) Lege Peiri Lombardi librurn iu Sentcm.,
a Chrysostomo hom. 15 in Epistolam ad Ephesios, disl. 15, lit. F.
pro rei prtxltieiiono, cum incipit exislere. Alanus (29) Ltge nuae dixi in praefatione, num. 6,
aulem videlurhoc vocabulum accipere pro exisltu- pag. 174.
l\a, vd pio liumanilale. (50) Locus corruptus et emendanitus.
(27; Vox Au(jusiinus ijeest in cpdice. Eam addidi Codex mnniiose habet non c notancitt.
(51) :

aneioritate innixus S. Tiionioe, qui irtlib. ni Sent.,. Lege Pelii Loinbardi libryni iv Sentent.,
(52)
disl. 10, qu. 1, arl. 2, hsec scribit : Cnde Augusli- dist. 11 lit. D.
n«* ; Si non owi&us fuisset, naitirali morte dtssotu-
679 ALANI DE INSCLIS C80
men manere integrum : dhidi, et lamen manere A quia, aduhus ex negligcntia pratcrmiierit, ei
si

indivisum. Alii fractiorem esse in ipsa forma. Alii criroiiiale peccatum erit. Sieut aulem quaedam sunt
uihil ibi frangi, sed videri frangi, ut praedictum de subslantia baplismi, ila quaedam de subslantia
est. conlirmationis. Aqua dc sulistantia baptismi esl,
Rec. CVIIL In tilia specie esl corpus Ckristi, el sub quia non valct baplismus, nisi in aqua. Inlenti»
aliaspecie est.
etiam, ut intendat minislrans observare fonnam Ec-
In illa enim forma, quam assumpsit de Virgine, clesiae. Forma etiam verborum. Similiter de sub-
est in altari, sed non sub ilia, imo suh forma panis slantia conlirmationis sunt quaedam, ut dignitas
et vini. Undc improprie dicitur videri corpus Cliri- consecrantis, scilicet ut qui conlirmat, sit cpisco-
sti in altari, cum non videatur meiiiante sua forma
pus (35) locus etiam conflrmationis, ut frons,
: efc
improprie dicilur frangi, vel dentihus atteri, quia cbrisma quo conlirmatir.
hoc non corpori Christi, sed formae convenit.
Reg. CXII. Sicut baptismus est primum remedium
Reg. CIX. Ad hoc ut panis transsubstunlielur in
conlra peccati originalis lapsutn : sic pcenilentta
Dominicum corpus, ftl qualuor concunus ; ut sit in
secunda tabnla post peccaii naufragium.
est
persona ordo , in agenta intentio, ia pane mate~
ria, in verbis fornta. Quandoque qui naufragantur in mari, confugien-
47S ^ota quod qusedam sunt de substantia sa- B tesad aliquem (54) navis labulalum, ipsoperdu-
cramenti, quaedaiii de circumslantia. De subslantia cuntur ad porttim. Hac similitudine dicitur poe-
suut ea quae praemisimus. De eircumstantia vero nitentia secunda tabula post naufragium. Priint»

soleinnfias saeerdolalium vestium, orationes, quae naufragus in originali, confugit ad baptismum, et

prsemiltuntur, et quaedam alia. Ordo aulem est de per baptismi tabulam pervenit ad porium remissio-
subslantia sacramenti : quia nisi quis fuerit sacer- nis illius. Et si iterum naufragatur actuali pecca-
dos, consecrare non polest. Intentio eliam, non qua to, tabulam pcenitentiae refugil ad secundam, "por-
quidem intentiat consecrare, scd qua inlenuat for- tumque rcducitur ad salutis. Est et alia causa,
mam Ecclesiae servare. Unde sacerdos haeretieus, quare pccnitentia dicitur secunda labula post nau-
ordinatus tamen in forma quamvis non
Ecclesiae, fragium. Naufragi enim solent t3btslam secum fcr-
adhibeat fidem sacramento, tamen intendat ser-
si re, in qua naufragii describitur lotus eventus, qua
vare forniam Eccleshe in missam celcbrando, con- visa homines ad misericordiam moti consueve-
secrat. Materia item dicilur de substantia sacra- runt sic naufragis subvenire. Similiter per bapti-
menti : 'ad hoc enim ul ibi fiat Iranssubslantiatio, smum Deus omnibus subvenit primo, secundo per
oportet, ut ibi sit panis factus de frumenlo, etvi- „ pcenitentiam.
num. Forma etiam verborum, ut illa forma verbo- Rbg. CXHL Sicut baplismus est sacramenlum
rum, qtsam Christns instituit dicens : Uoc esl cor- fidti, cvnfirmatio satramentum spei , et eucka-
ristia sacramenlum charitatis : sic exlrema ««•
pus menm. Hic cst calix, etc.
ctio est sacramentum paenilenlice vel conlri- ,
Reg. CX. Sicui euckarisiia est sacramenlum, digni- tionis.
justitiam perjiciens : sic baplismus est sacra-
talis
menlum necessilutis ad jusliliam, proficiens. 479 Baptismus dicitur sacramentum fidei : narr

Nola quod sunt septem sacramenta spiritualia in ineo tides quaeritur (55), ante quam si quis quid
eorum, qua? ad salulcm pertinent, habeat , non
Ecclesia Dei, quorum quaedam communia, ut ba-
ptismus, eucharislia, pcenitentia, confirmalio, ex- tamen ante habet fidem, quae sit virtus quia non :

in eo est subslanlia rerum sperandarum (Hebr. xi).

trema unctio. Quaedam vero specialia, ut conju-
gium, et ordo. Quaedam autem necessitatis, ut ba-
Unde non est in homine unde speret salutem, do-
ptismus, sine quo non est salus puero, nec adulto,
nee est baplizatus. Conlirmatio autem dicitur sa-

nisi impediat ariiculusnecessitatis. Similiter eucha- cramentum spei, (juoniam ideo|quis imposilione
snanus episcopi conlirmatur, ne amplius per hae-
rislia est sacramentum neccssitatis in adultis, ip-
sum tamen specialiter est saerameBium dignitalis. reticasseductionesa lide noveatur. Umie el sacra-

Quia cum circumcisio laiiium deleret culpam, ba- "

menlum spei dicitur, quoniara quod a fide ampiius
ptisinus vero et culpam, et pcenam exstinguil, et non recedat, de confirmalo spes habetur. Eucba-
ristiavero dicilur sacramentum charitatis, quo-
etiam confert gratiam ; Sacramentum eucharisiiae
addit cumuluin
niam per assumptionem ejus uniias Ecclesiae, et
gratia» ; unde dicitur eucliaiisi.ia
capitis Christi designatur, quae ex charitate est iu
quasi bona gialia. llac etiam ralionc dicitur sacra-
menlum diguilaiis.
pra;senti. Chaiilas enim in Deum, et in proximum.
Ex charitate vero proximi sic iidelcs sibi unimitur,
Reg, CXI. Sucramentum conjirmiilionis non datur
ad hoc, ul bavlisnms hubeaiur sed ut pienitts pos- ut tanquam membia sibi conjuncta unum corpus
sideutur. Ciicaiitur quod corpus ex ciiaritate Dei Christo ca-
:

Baptisruus enim datur, ui liabeaiur Spiiilus sanr piti unitur. Qu;e unio etsi bic sit aiiqua, in futuro
ctus ; confirmatio, ut possideatur plenius. Islud au- erit perfecfa. Similiter sacrarnentum extrcmx un-
tem sacrameulurn item necessifatis est in adultis, ciionis est saeramenlum contrilionis. Ad hoc enim

(53) Nimirum niinistcr erdiriarius hujus sacra- (35) Foi tassc Irgendum est requiriiur vel acgui-
menli est episcopus. fitur.
(Zi) Lege ud aliquod.
 631 TIIE0L0GIC£ KEGULjE.
631
fit, ut mediantc conlritionc interiorl, conferalur ei A tate ;
quod albus, ab albediiie; quod justus
a iu-
saltis corporiscum salute mentis non salus ; et si stitia quod etiam pratum ridere dicitur a caira
;

corporis, tamen salus inentis. Est autem hoc sa est : ideo enim dicilur ridcre quia causaui risus ,

cramenlum sacramentum necessitatis si quis cnim : habet penes se. Simiiiter iri llieologicis omne di-
tempus habuerit, non impediente necessiiale, et ctum a causa est : Quod enim dicitur (ii) juslus,
unctus non fuerit, in periculum anims ei cedet. a causa esi, quia efficit juslum et sic
; de aliis
Smit qui dicunt de hoc sacramento, quod ilerari
Reg. CXVH. Aliud esl diclttm, aliud dicendi
non possit, sicut nec baptisinus : sed quia sacra-
cav.su.
mentum pcenaeest (56), et pcena potest iterari, pro-
babile est hoc sacrameiUum posse ilerari.
480 I'I«c regula accommoda est naturali faeul-
tati. In naturali autem facullate verum est, quod
Reg. CXIV. Conjugium est sacramenlum remedii ad aliud album, aliud albedo aliud homo,
:
aliud hu-
ftigant, non necestitalis ad eleclionem. manitas. In iheologicis Tero non aliud Deus,
aliud
Cum enim qusedam sacramenta
divinitas. Quamvis Hilarius (42) videatur velle.
necessitatis sint,
quod aliud naiura, aiiud res naluras; Sed
hoc quod
ut baptismus, et eucharistia ; dignilaiis, ut ordines
dicil Hilarius, ad diversitatem inlelligendi referen-
sacri sic conjugium est saciaineiitum consilii,
:
jj

imo remedii contra incontincntiam. Dicitur autem

dum est, non ad diversitalem essendi ; sicut solet
dici, quori aliud est homo, aliud aoimal
sacrarnentum propter duo : propter consensum ani- ;
quin alio
morum inlellectu compreiiendimus hoiiiinem, alio animal.
unionem Christi,
significantem spiritualera
et Ecclesiae et carnale commercium, quod signi-
:
Reg. CXVIII. Omnis causa clicti, alio dicilur, el alio
iicat duanim naturarum in Ciiristo consoriium (37) exponitur.
Conjugium autem ante peccatum Ad;e fuit prace-
Causa autem tunc dicilur, cum, quid ipsa rcs
ptum disciplinae, et post peccatuni (38) : sed post-
quam conjiigalis caslitas replevit terrani, ut vir-
sit, ab ea oslenditur : ut, bomo est bonus. Tunc
vero causa exponitur, cum, quid ipsa sit, aperjlur,
ginalis castitas nunc repleat ccali patriam, disci-
ul, quod bonum est, bonitale, naturaque bonum
plinae praccepium commutatum est in indulgentice
est. H»c rcgula comnitinis est duabtis (acuUatibus,
reinedium.
naturali, et theologieae. Alio enim i;i divinis expo-

Reg. CXV. Sacer ordo esl sacramentum, quo insi- nitur, Deus est bontts : alio causa, qua cst boiuts :

gnilur homo, ut sic uliis per Iwnorem prcesil, ul hac enim ovatione , Deus est bonus , cxponitur di-
eis per onus pratlalionis prosit.
C ctum : itac vero, bonilas est eausn, qna Dcv.s cst bo-

In ordineautem tria debent attendi. Ipsa ordina- nus > e\p.onitur dicendi causa.

tio, scientia, et actio. Si enim libi ordo fuerit sine

Reg. CXIX, Diversd dicendi ettusa eat a rc cujug est,
scienlia, faluilas erit ; scienlia vero sitie actione,
ul diclum est, causa (43).
ignavia ; aclio sine scienlia, temeritas. Pertractaiis
regulis, quae tbeologicDS veritati specialiter sunt ac- Hscc reguja conimunis est ulrique facultati. In

commodue, ngendum est de iis quae ad naturalcm qnolibet enim alitul esi color, a quo corpus dieiiur

perlinent considerandumquo maxinie

facultalem, coloralum ;
aliud ipsum coloratum. fn divinis aulem
quae ila accommodantur nalurali facultati, quod causa ,
qua Dous dicitur jtislus , non est aliud a

non evagantur a theologia. Quse vero utrique facul- justilia Dni, qua ipse Deus est juslus : sed potius
tali sunt cominunes (30), naturalis physicos ma- ab eilectu stise jusiitise dicilur jusius, id csl a nostra

xima hacc esl. justitia, quain efficit in nobis : dicitur enim justus,
quia cfficit nos justos; cst auleni su» jttslitia.
Reg. CXVI. Omne dicltim usque adeo a causa es.1,
ul ii causa nott fuerit, ipsum quidem vacuum sil. Reg. CXX. Causa rei alia inlrinseca, alia exlrin-
^ seca.
Ha?c regula quidem utrique facullati communis
cst : Ul enim testatur Ililarius (iQ) : Iiitelligentia Inlrinseca causa est, per quam res ejus cst, vel
diclorum ex causis est assunienda dicendi. Hoc aliquid est, ut, cotpuscoiporeitateesl : Colorc enim
quirfem liqnel esse verum in naluiali facultate. eslaltquid, id estcoloralum. Exlrinseca vero dicendi
Quod enim Petrus dicitur essc homo, ab humani- causa est, per qtium res, cujus est naltirae, aliquid

(36) Legendtim puto, sed quta sacramenlum pce- (3S) Fortasse aliquid desideralur.
ttitentiw e.st, et panitentia potesl iterari, elc. Su- (39) Desideratur aliquid in codice.
perius cniin in regula : Exlrema vnctio, inquil, cst (40) Lib. iv f)e Trinit., num. 11, tom.II, p. 82.

sacramentorum patmteniiai. Praelerea Launoius hunc (41) Subautliendum puto De.vs.

tocum citans lcgit poenitcntiai, ut dixi in prcefa- (42) Hilarius.lib. vin De Trinit., num. 22, tom. II,
lione. pag. 229, haec scribit Non idem est enim naiura, :

(37) Nor. solum ob has rationesmatrimonium est quod nalura: res : sicuti non idem est komo, el quod
sacramenlutn, veruin etiam quia yratiam confcrl, hominis est, etc.
ut dctiiiiun! Tridenljni Patres, sess. 24, can. t, de (43) Forfasse legendum est, a re, cujus
6acr. mair. dicitur causa.

Piiwot. CCX. 22
 €33 ALANl DE INSULIS 684
cst ; sed aliquo modo se habet ad aiiquld aliudextra A cunque propter subsistentis essentiam dicitur de
se, ut paternitas, qua Pater nec est, nec est aliquid subsislenie, velut illa, qua bomo risibilis est. Ri-
sed liabet extra se aliquid, quod nec Pater, nec sibililas enim perlinct aoV naturam hominis, id est

paiernitas est, id cst Filium. Ha?c regula tam con- ad humanilatem. Vel ipsa esseniia, velut, homo
vcnit naturalibus quam divinis. In divinis enim est species. Ad proprietalem vero pertinct qux-
divinitas est quasi causa intrinseca , qua Deus cunqne vel propier proprietaiem dicitur de subsi-
est, et est Deus ; sed in hoc est differenlia , quod stente proprietatis, ut, Plalo estpersooa; vel de
non-alio est, et alio est bonus, imo idem est ei esse, ipsa proprietale; ul, Plalo est individuum. Simi-
et esse bonum. Causa estrinseca est paternitas, liter in divinis ad divinam essentiam pertinet quod
uTialio, processio. profeifur, cum dicitur : Pater est Dominus crea-
lurarum, vel, Pater est principium. Ad propriela-
Rr.c CXXI. Causarum alia dicilur per se, atia ad tem vero personalem pertinet quod profertur, cum
aliud.
dicitur : Pater est persona.
Causa dicendi per se est, quse nullius dicitur
comparalione, ut in naluralibus, homo albus. In Reg. CXXV. Vna causa diccndi est, quce ad omnem
divinis, ut Oeus juslus. Ad aliud vero causa dicitur B pertinel dicli causam.
comparatione, ut Paler, Filius.
Haec causa esl unitas. Omnem euim propriela-
Rsg. CXXII. Causarum alia prima, alia secunda. tem unilas comitatur : humanitatem Socratis ad
subjectum : ut sicut Sociales dicilur homo buma-
Prima est, quse per se nullam hsbet causam, ad nitate ; ita unus unitate, quse comitatur illam hu-
qu.mi perlineat : velut illa, a qua homo est homo. manitaiem : et ita dicitur unushomo : homo hu-
In divinis, qua Deus est Deus. Secunda est, quae manitale; unus (ii) unitate. Similiter hoc animai
per se aliam habet, propter quam rci convenit, et dicitur unum album : album albedine ; unum uni-
cujus adjecta esi potcstati ; velut illa, secundum tate adjecla albedini; et sic percurre ad alias pro-
quam qui est homo, est risibilis. In divinis vero prietates. Sunt tamen, qui duas excipiunt causas
illa , sccundum quam Pater est pater , Filins est propriam qualiiatern, et moram dicunt enim quod :

filius unifas non comilatur propriam qualitalem ad ?ub-

Reg. CXXIII. Prima eausa aut natura jectiim ;

qnia ipsa unilas de ipsa propiia qualitate
est subshten-
tls, aul proprielas ejus. est. De propria enim quatitate sunt lara subslan-
tialia, quam accidentalia rei, Unde non potest dici
Natura subsistentis qua ipse subsistens sub- G
est,
Socrates est unus, cum uniiasnon comiteiur pro-
sistit, velut illa, qua homo est homo. Proprielas
priam qualitalem Socratis. Similiier unilas non
vero subsistentis est, qua subsistens a caete.ris om-
comilatur moram quia si unitas comitaretur mo- ,
iiibus est discrctus, veluti Hla, qua Plato est Plato.
ram, cum unilas moretnr in subjecto, illam unita-
In divinis \ero naiura subsisteus est deitas, qua
tem comitarelur raora et similiter Hlam moram ;
Paier, et Filius, ct Spiritus sanctus sunt pro-
;

prietas
alia unitas, et sic incurreremus inGnitatem. Sinii-
subsistenlis, personalis status Patris, quo
liler in divinis circa divinitatent attcnditiir unitas,
Patcr est Paler; personalis status Filii quo Filius
,

csi Filius; personalis slatus Spiritus sancti.

id est quaedam singularitas, secundum quam Deus
dicitur unus. Similiter circa proprietates persona-
Rec.CXXIV. Secunda causa dicendi aut pertinel rum divinarnm attenduntur tres unilatcs, id est
ad uaturom, aut pertinet ad proprielalem.
seeiindum quaium unam dicitur untis Patcr, unus
481 Ad naturam pertinet omnis causa qure- Filius, unus Spiritus sanctus.

(ii) Yox unus deest in codice.

685 DISTINCTIONES DICTIONUM TnEOL. 686

VENERABILIS ALANI
LIBER
IN DISTINCTIONIBUS DICTIONUM
THEOLOGICALIUM.
{Ex edilione in folio slne anni vel loci nola, quam nobiseum perhumaniler communicavit D. JLNG, bibiiothecs
Argent<nensi pr«feelus. De hoc typogTapliicse arlis incunnbulorum pretioso specimine sic D. Jung in epistola ad
uos trausmissa :« Editio hsee Dislinclionum Alani, nunquam postea alias repetita. Daventrioe prodiit, clrca
annum 1477, ex officina Kirhardi Papfhoet, Coloniensis, et inter piimos hujus impressorise artis magistn labores
annumeranda, quem ante hunc annum nihil edidisse constat Ejus typi ab iis adhuc non absimiles quibus Gultenberg
et Fust utebantur. > —Eidem volumioi inest liber Mammolrectus dictus, quem bibliopega sseculi decimi qmnti cum
Alano in unum compegit.)

PROLOGUS ALANI
Ad Hermengaldum abbalem Sancti iEgidii.

ReverenclissimoPatrictdomiBoHERHENGiLnofio), A tiis theologicarum aucloritalunl praeditum muni •

Dei gralia Sancti jEgidii abbati, Alaniis dictus ma- mentis ; et sicut tuo titulatur sub nomine, ita tuo
gister, sic in prasenli multiplici iiisigniri gratia ut insigniatur munimine, quatenus tui libra judicil

in fuluro pracmietur in gloria. mei libri libret sentcntias, ut si aliquid minus

Cum mundus prudentum floreret
diversis olim fuerit igne rationis decoctutn, sepeliatur silentio;

virtuiibus, et quasi allerum firmamentum suis ful- qtioJ vero videbitur in fabrica prudenlia» expoli-
guraret sideribus, nunc, variis vitiorum ingruenti- tum, celcbretur in publico. Non enim volo ul opus
lius tenebris fugatisque virtutum stellis, totus in meum prius in aures publicas exeat divulgatum
nocte profunilje cseilatis invOlvitur et a lucu lolius quam a slatera tu;e examinationis exierit trutiiia»

veritalis proscribitur. Proscriptis tamen cajleris, tum, ut vel valeat. tnee prudenliae judicio compro-
tu solus, quasi novus Lucifer, mimdum radiis tuse b.ilum, vel vileat tuae auctoritatis sentenlia repro-
iliscrclionis illuminas, el ab eo, quantum iu te est, batum. Tibi enim i:i!er primates primo primum
tenebras indiscretionis climinas. Tali igitur sideri mei operis primitias offero, ut sicut es tnler pra»-
mei operis sidus dcvoveo, divinis stcllarum seriten- latos primus, ita hujus libri novitalem delibes pri-

(45) Ccenohio S. jEgidii prsediil Ilermengaldus tibus Andaonensibus agentcs ha?c scribnnt IV. :

ah anno circiler 1179 ad annum usque 1195. Him: B Hermengaldus, auo sedente Rostagnus I episcopus
«orrigeiidus de la Serna Sanlaiider qui in libro cni Avenivnensis deait ecclesiam de Juncariis an. 1050.
titulus Diclionnaire bibtiographique clwisi du xv
: Hinc patet magisiri Alani optts anle anniim 1058
siictc (Hruxelles, 1806), parle n, pag. 27 et 28, post absolutum, quo obiit, cui inscriptum esi, Hcrmen-
recensitam Alani Distinctionum editionem Argenti- galilus. i

nensem {leg. Davenlriensem nunqiiam enim Ar-

; II?rc orudite, sed inconsidcrale Santandcr. Cce-
genlimc piodierunt) , haic addit < Hujus operis
: nobio quidein S. ^Egidii circa annum 1050 prafuit
auclor ab Alano Magno de Insulis distinguendus, Herinengaldus quidam i X. Hermengaldus
: An-
anno 1203 defuncto. Dc quo hic igitur maguus daonensis abhas, inquiunt auctores Gallix Chri-
Alanus sicculo iiiio feie et diruidio scnior liaben- stiana; (t. VI, col. 483), circa 1050, deimie S. jCgi-
dus; Hermengardus enim, aiibas S. yEgidii, cui dii, post annos 7 istbic obiisse dicilur a Mabillonio
JHitinctivnet nuiicnpantur, juxta D. Mabiltonium t. IV Annalium, p. 722, de quo nibil aliundc icsciri?

anle aniitim 1060 obiit Tunc (anno 1050) Andao-

: liciil. » Sed si aobalum San-vEgidiannruin seriem
riensi monasicrio (Saint-Andic de Vslleneuve, pre* evolvere Sanlander pergisset, mox (ibid., col. 489-
dAvignon) prmerat tlermengaldus ubbas fuclus ,
90) illi occurrisset Her.mengaldus altev, atbas S.
pustniodu.m abhas apud S. AZgidium, itbipost annos ^Egidii decimus nonus, qui ante aiuiiim ii79, ut
septem [ato [unctus est (Annal. SS. ord. S. Bened., diximus, ad annum usque 1195 pra>fuil. HermeH-
t. IV, p. 522); quod conlinnatur teslimonio aucto- gnlilus ille est cui Dininctioues suas Alanus inicii-
runi Galliaj Vhristianai, t. I, col, 875, ubi de abbu- usit. Edit. Patii.
687 ALANI DE INSULIS C8S
milus. Quoniam tuse magnanimitati lgnava opum A scicntiae, verum e£iam in libro expcrienliae legi, tua
pnndera prsesentare niinime volui quibus ad faci- benignitas inconcusse servef illsesum, quoniam
«us nihil inslrudius cum habendi. silis incan- quandiu sniritus meus afflaverit artus, quandiu
duit (46), nihil vilius cum ea victor animus sibi temporalis vitae diversos patiar discursus, seniper
calcala subjecit. Hoc solum autem tuam paternita- apud me gloria tua nomei;q;;c tuum laudesque
tcm tota mentis devotione deposco, ut tuae amici- manebunt. Ut volo, sic valeas in aeternum.
li* foedus gloriosum, quod non solum in libro

EJUSDEM PROLOCUS ALTEB,

Quoniam juxta Arisloteiicfe auctoritalis prscco- B crte Scripturae ingerat superbus, dignum duximus
nium, qui virtutum nominum sunt ignari cito pa- theologicorum verborum signilicationes distin-

ralogizantur, ih sacra pagina periculosum est theo- gnere, metapliorarum rationes assignare, occultas
legicorum nominuin ignorare virtutes, ubi pericu- troporum pnsiliones in lucem reducere, ut liberior

losius aliquid quaeritur, ubi difficilius invenitur, ubi ad sacram paginam pandaturintroilus, ne ab aiiena
non habemas sermones de quibus loquimur, ubi positione fallalur theologus, et sit facilior via in-
veiu ut estsei?mo non loquitur, ubi vocabula a telligendi; minus intelligenles invitet, torpentes

propriis sigriificationibus peregrinanlur et novas excitet, peritiores delectet; et sic diversae vocabu-
iiOmirari videntur; ubi divina deseer.dit excellen- lorum accepliones, quoe in diversis sacrse paginae

lia Ut humana asceniat intelligentia ; nbi nomina iocis jacent ineognitse, in lucem manifestationis
pronoininantur, ubi adjectiva substantivantur, ubi reducantur praesentis opusculi explanalione; ut

vcrbura aon est nota ejus quod de altero dicilur, brevior explanalio prcilixitatem exeludat, brevitas
ubi sine inhaerentia praedicatio, uui sino materia faslidium lollat, expositio obscurum, compendiosa
subjeclio, ubi aliirmalio impropria, ncgalio vera, doctrina [/'. ad. temporis] dispendium. Noslri au-
i;Li constructio non sub}acet legibus Donati, ubi tem operis exsecutio bac ordinalipnis serie texe-

translalio aliena a reguiis Tuliii, ubi enuntiatio G tur ul juxta litterarum alphabeti ordincm diversa?
peregrina ab Aristotelis docunicnto, ubi fidei re- tbeologicarum dictionum signilicationes secundum
mola a rationis argumento. Et ideo ne falsum pro positionum rationes et causas fideliler distihguan-
vero affirmet theologus, ne ex falsa interpretalione tur, et diversis titulorum capitulis adnotata pro-
errorem confirmet haereticus, ut a litlerali intelli- seculio lectori quod voluerit ofteiatur distinclionis
gcntia arceatur Judseus, ne suum inlellectum sa- subsidio, Sequitur A.

i6) Ilunc locum restituimus ope codicis ms. niam... ignava operum pondera prmentare minime
sub n. 75 in bibliotiieca publica Divionensi as- volui, rebus cognntos quibus facinus niltil inslrur.tias
servali. Legitur iti editione Daventriensi : Quo- causa habendi silis incanduit, etc, corrupte.

VENERABILIS ALANI
LIBER IN BISTINCTIONIBUS BICTIONUM THEOLOGICALIUM.

Feliciter incipit.

A quandoque nolat locum; unde in Evangelio : D nem; undc in Evangelio : Exivi a Patre et veni in

Ilomo quidam descendebat a Jcrusalem in Jcricho. mundum. Notat spirationem sive processionein
Nolat ctiam tempus; unde in Michaea propheta : unde in Evangelio : Responsum accepit Simeon a
A diebus anliquis. Notat aHernitaiem ; unde idem Spiriiu sancto. Notat separationem sive remol.io-
Michaeas : Egrcssus ejus ab initio a diebus atter- nem ; unde in Psal. : Et emundabor a delicto
nitatis. Notat auctoritatem ; unde in Psal. : A Do- maximo. Nolat partilionem rei ab universiiate cum,
nrino factum esi htud. Noiat nativilatem sive origi- exceptione, ut cum diciluryusdis, sepnratura raassa
 DISTINCTIONES DICTIONUM THEOL. — ABI-AB7 690

perditicnis. Omues significationes quas liabet liaec A !»m mare, \<l est sseculumper assumptam Iiumani-
prseposilio a, hahet ista praepositio ab. Sed nolan- tatem ingressus, sed eliam pcr eam sponte in morte
dura qaod a habet prseponi diclionibus incipienti- positus, usque ad tillima inferni, quasi ad niagna

bus a consimante; c.b habet prseponi diciionibus in- profunda descendi, ei in novissimis abyssi deambu-
etpientibus a vocali. Et quandoque ab ponitur pro lavi. Sictil aquarum abyssus nulla nostra visionc
sine, unde in Catone : Noli irasci ab re, id est comprebenditur, ita et occulta inferni nullo a no-
sine occasione. bis sensu cogitationis penetrantur, etc, Dicitur
Abies, proprie, dicifurconlemplator ; unde Isaias : rationishumanse judicium, unde in Psalmo Abys- :

Ponam in deserium abietem. Abies, ralione sublimi- sns abyssum invocat. Abyssus namque abyssuni
tatis, contemplatores significat, q:ii adlmc in terre- snvocare est de judicioin judiciuinpervenire. Inpec-
nis corporibus posili ccelestia contemplantur. Dici- cato enim quodhomo committit, contra se judicium
tur etiam conlcmplalio, unde Isaias : Pro saliunca suse ralionis invenit, et post ad judicisaeternidistri-
ascendit abies, dum in sanciorum cordibus pro ab- ctionem producilur, [nisi] in vita sua convertatur.
jectione terrense cogitationis crilur alliiudo su- Dicitureliamprofundadiaboli astutia, unde in Job :

pcrMecontemplationis. Dicitur etiam ccfilestisvhtus, Sicut supcrficies abyssi restringilur, quia quasi bono
sicut per prophetam de apostata angelo dicitur :
B persuasionis ejus speeies, dum velut solida desu-
Cedri non fuerunt altiores in puradise Dei, abieles per glacies ostendilur, in profunda latens ejus ma-
non adaquaverunt summitatem ejus ,
quia cseleri an- litia non videlur. Dicitur cor pravi honiinis, unde
geli Lucifero in dignitaie pares non fuerunt. in Job : Abyssus dixil : Non esl in me ; elcganlcr cor
Abire proprie notat motum localem de loco vel pravum abyssus dicitur, quia per lapsum fluiduni,
eliam recessum ; unde abiit, id est ab illo loco reces- et per duplicitatis caliginem est tenebrosura. Dici-
6it. Notat recessum mentalem, unde in Joaune : lur teslamcntnm, unde in Psalmo Abyssus abyssum
:

Dixit Jesus discipulis suis : Qui manducat tneam invocat, id est unum testamentum alii consonat,
carnem, etc. Mulli e.rgo audientes cx discipulis ejus quod eleganterdicitur abyssus, quia in ulroque te-
dixerunl : Durus est liic sermo, quis potest eum au- Etamenlo multa latent quse nullo modo homini pa-
dire? et abierunt, non localiter, sed mentaliter. No- tent. Dicitur eiiain persecutio, unde in Psalmo :

tal discursum per vitia, unde in Evangelio de pro- Abyssus sicut vestimentum amictus ejus; quasi dice-
digo qu: abiit in regionem longinquam. Nolat con- ret : Non inciinabitur in saculum scecuti, licetabys-
sensum in malum, undein principio PsalmoroKi : sus perseeutorum sit amictus ejus sicut vestimen-
Beatus vir qui non ubiit. r. tum. Dicitur mens desperala, unde in Job : Nun-
Absintltium, proprie, dicitur diabolus ralione ama- quid ingressus es profundum maris ? Maie quippe Cst
ritudinis, cujus amara est doctrina; unde in Apo- mens humana, cujus profunda Deus ingreditur
calypsi : Et nomen slellm dicitur absinlhium, id est quando bomo per cogilationem suaiu ac lamenla
diabolus. Dicilur amara doctrina ; unde ibidem : Et poenitenlise ab intimis cogitationibus perturbaiur ;

facta csl lerlia pars aquarum absinlhium, id est quando prioris vitse nequitias ad memoriam redU-
amara doctrina. Dicitur etiam poena, unde Jere- cit, flucluantem in confessionc sua animum concu-
mias : Absinthii et fellis, etc. tit. Profundum maris Deus penetrat, quoniam de-
Absque ponilur pro extra, undc in Evangclio : 6perata corda permutat. Hoc autem mare inliat,
Absqne synagogis facient vos, id est extra synago- quando cor ; profundum
sseculare humiliatmaris
gam. Quaiidoque ponitur pro sine, unde Job : Dies ingreditur, quandomentes eliam sceleribus
visilare
mei velocius transierunt quam a texente absque ulla pressas non dedignatur; unde sequitur : Et in no-
spe. Nolat etiam prxler, unde iii Camicis : Absque vissimo abyssi deambulasti 1 Abyssus csi nicns sce-
eo quod intrinsecus lalet. lerata quae, dum semetipsam comprehendere non
Abyssusdicitur proprie aquarum profundilas, valel, sese in omne quod est velut obscura abjs-
unde Exodo Abyssi operuerunteos; profundilas D SU9 I a| et; in uovissimis ergo abyssi deambulare est
in :

aquarum dicilur abyssus quasi sine bysso, id est etiam nequissimorum hominum corda converlere,
sine candorc. Dicitur niundana macbina prout pri- et desperatas mentes visitationis suse vesligiis lan-
nio fuil creata, unde in Genesi : Tenebra; erant su- gendo mirabiliter reformare. Cum enim post iin-
perfaciem abyssi. Mundanam machinam vocat abys- inensa scelera unusquisque compungitur, quid aliud
sum proplcr sui conlusionem et obscuritatem; unde quam in novissimis abyssi deambulasse videiur?
eain Grsecus chaos dixit,
quod est confusio. Dici- Dicitur abyssus homo secundum aliam expositio-
tur cor hominis profundum et inscrutabile, unde in nem in Psalmo : Abyssus abyssum invocat, id est
Dauiele : Qui intueris abyssos et sedes super cheru- homo honiiiiem ad Deum vocat, dum aliquid veri-
bim, id esl scrutaris abyssura humani cordis et se- talis prsedical; et homo dicitur abyssus, quia ncu-
des super pleniludinem scientise. Dicitur etiain oc- trius illorum, scilicct vocantis vel vocati, corsciri

culta Dei judicia, unde in Psalmo : Judicia lua polest. Profiindumenim est cor hominis et inscruta-
abyssus mulla. Dicitur infernus, unde Job : A^kii- bile, ut in Jereinia habetur. Dicitur pcena, ul in
quid ingrcssus es in profundum maris et in novissi- Psalmo sccundum aliam expositionem Abyszus :

tnn abyssi ambulusti; quasi dicat : Ut cgo non so- abyssum invocnl, id est pcena inflicla Adie ila gra-
 €91 AJLANl DE 1.NSUL1S 692
vls pro solo edulio poml pcenam uiaiis infligendam A unde in Cantico desideratissinii : TerribUis u< ca-
significat.Dicitur veutus, qui de occullis causis pro- ttrorum acies ordmata, ftic.

cedit, unde in Psalino : Ponens inlhesauris abyssos, Aculeus, proprie,diciturpeccalum, undein [hym-
id est veiuos collocans in oeculiis sinibus naturse. no] Ambrosiano : Tu devicto mortis... Et Aposiolus in
Dicitur bomo profundus in peccato sccundum Epistola ad Coriuthios : Ubi est , mors, aculeus
aliara espositionem : Pcnens in thesauro abyssos, id tuus. Dicilur pungiliva huci eiici deceplio, unde in
est qui erant in profundis peccatis per bona ponit Apocalypsi : Et aculei eranl de caudis earutn, scili-

inter sanctos ; el in Canlicis (iliorum Israet alibi : cet locustaruni ; ibi per locustas intelliguntur Iise-

Descenderunt in profundum viliorum. retici, per aculeos pravas dccepliones hxrcticorum.

Aeeedere proprie significat motum localeni, unde Acus, proprie, dicitur cordis compunctio, unde in
in Evangelio : Accesserunt Pharisei adJesum. No- Marco : Facilius est camelum per foramen acus
tat accessum scientiae vel consideralionis, unde in transire, id est peccatorem, deposito onere peccati,
Psalmo : Accedei homo ad cor atlum. Notat acces- per poenitentiam transire in regnum ccelorum,
sum unionis, utibi secundum aliam exposilieiiern : quam divitem, id est divitias amautem, in regnum
Aceedet homo ad cor altum. Notat accessum lldei, ccelorum. Dicitur etiam passio Christi, ut ibidem
unde in Psalmo : Accedite ad eum et illuminamini; secundum aliam expositionem : Facilius est came-
|icr fidem enim accedit horao ad Deum, unde vox lum, etc. Dicitur malitia perseculorum vel haeretico-
es*. Propheta; ad incipienies in fide. rum,unde inlsaia : Indie illa auferet acus et spicula,
Accipere, proprie, unde in Evangelio : Accepit Je- Dominus persecutiones malo-
in die judicii auferet
suspanem et freg.it. Signal dare, unde Apostolus : rum et deleCaliones eorum vel ipsorum supcrbias.
Aceepit dona in hominibus. Notal inhserenliam pro- Ad quandoque nolat niotum localem, unde in
prielaiis subjecto, unde Aposlolus : Nil habes quod Joamte : Yenit Nicodemus ad Jesum nocte; quan-
non accepisti a Deo. Nolat infusionem gratiue,
unde in doque motum mentalem, unde in Psalmo Quoniam :

Psalmo. Respexit Dominus decodoetaccepitme. JNoiat ad te orabo, Domine; quandoque motum iempora-
unionem secundum aliam exposilionem liespexit :
lem, undc in Daniele Erunl septuaginta hebdoma-
:

Dominus de catio et accepil me, id cst univit me, etc. doe ad Christum; quandoque motura vocaiem, unde
Accipiter, proprie, dicilur justus ; unde Greg. : in Pentateucho Locutus est Dominus ad Moysen;
:

Ven i slruthionis est similis penna herodii vel ac- quandoque molura sensualem, secundum quod so-
cipitris .* hajc auctoritas ;xponetur quando de liero- iili sumus dicere : Iste respieil ad pauperem; quan-

dio tractabitur. <C doque motum finalem, unde Apostolus Quwcunque :

A«ttfr»ias,proprie; unde Dorainus ait quod Phari- scripia sunt, ad nostram doclrinam scripta sunt, etc. ;.

sai appetunt primos accubilus in niensa. Dicilur quandoque molum colialionis rei ad rem, unde in
gncarnalio Christi, unde iu Cantico amoris : Dum Symbolo apostolorum : Sedet ad dexteram Dei Pa-
esstl rex in actubitu suo, clc. Dicitur passio Chri- omnipotentis, elc; quandoque simililudineri,
tris

sti, ut in pradicto exemplo secundum aliam expo- uude dicitur Jsiud fit ad instar illius, etc.
:

sitionera. Dicitur ascensio sive ad dexteram Pa- quandoque poniiur projuxta, unde in Gcn. Facia- :

tris sessio, liis enim niodis omnibus polest exponi mut hominem ad imaginem et simililudinem no-
prasdicta aucloritas. stram; quandoqueponiturproaiile, unde iu Samue-
Acervus, proprie, dicitur Ecclesia, quia sicut acer- le : Semper cubabant filii Heli ad ostium tabernaculi,
sus in imoest latus.insummoanguslus, quaepau- id est anic ; et in Pentateucho : Locutus est Dominus
ciores habet in arctioribus prxceptis, plures in ad Moysen stans ad osiium tabernaculi, etc; quan-
csmmunibus mandatis. Dicitur etiam cumulus pec- doque notat eontru, unde Apostolus : Fruslra pu-
cstorum vel idololatria ; unde in Proveibiis Salo- gnavi ad beslias Ephesi , id est contra homines be-
monis : Qui immolat diis, velut qui mittit lapidem stiales Ephesi ; quandoque ponitur pro versus, undts
j» aservum Mercurii. Lapidem miltil in acervum Isaias propheta : Ponam sedem meam ad aquilo-
Mcicurii, quipeccata addil peccatis, vel qui auget nem. Ponitur etiam pro pro (per'J,unde Psalmista •;

kiitioiatriam quse signatur per Mercurium, quia Mer- Tenlarerunl me ud aquas coniradictionis.
esirius, qui diccbatur deus eloquenlia?, specialius Adamas, proprie, dicitur seternitas, sicut per Jere-
colebatur qu;>m alius, •miam proplielam dicitur Peccatum Judw scri- :

Aeetvm, proprie, ut ibi in Evangelio ; Etdederunt ptum stylo ferreo in ungne adamanlino. Adamas la-
ti aeetum eutn felte mislum. Dicitur prava volunlas pis solidus est in lantum ut ferro non valeat seca-
quam obtulerunt (1) Judaei Cliristo in passione, ri. Per styluin autem ferreum lortis scntentra, et
unde in Psalmo
Insitimea potaverunt m.e aceio.
; per unguein adamanlinum signilicatur finis ajter-
Acies, proprie, dicilar cuneus bellalorum, unde nus. Peccatum autem Judseorum stylo ferreo in un-
roeta ait : Frdterrias acies, Et in Canticis Ut ca- : gue adamantino scriptum esse dicitur, quia culpa
slrorum acies ordinata. Diciiur aciitnen visus, unde Juuaiorum per foriemDei sententiam iu fine punien-
legitnr quod aquila irreverberala oculorum acie ra- da seivatur.
dios solis penetrat, etc. Dicitur etiam Ecdesia, Adeps dicitur pinguedo intestiitorum. Dicitur
i^i) Videlur Isgenduui secundum quam hoc obtulerunt, etc.
693 DISTJNCTIONES DICTIONUM THEOL. — ADE -JESl fi9fr

ttiara superLia, unde de superlio et drvite dicitur A t>ut; nolat invidire , ul in prredkia auctoritare.

jn Job : Viscera ejus replela sunt adipe, id esl su- Aer, proprie, undePaulus : Non cst vobis cvllu-

perbia. Dicitur carnalis sensus quem Judaei liabue- ctalio adversus carnent et sanguinem, scd adversus
runt in lege, unde in Psalmo : Adipem suum conclu- principatus et polestales aeris hujus. Diiilur proplie-

sertwt.id estcarnalem sensum suiim in littera lcgis ta, unde in Psalmo : Tenebrosa aqua in nubibus ae-
relinuerunt, etc. Dicilur medulla sacrae Scriptura?, ris, id est subiilis intelligenlia in prophetarura Seri-

unde Psalmisla Ex adipe frumenti satiat te; se-

: pturis. Dicitur anima fluxibilis sive mobilitas sai-

cundiun aliam exposilionem dicitur charitas in ea- cularis menlis unde : Subilo colligiiur ner iit tiu-

dem auctoritate. Dicilur etiam abundantia, unde in bes. Aer colligilur cum fiuxae mentes , superni

Psalmo : Prodiit quasi ex adipe iniquilas eorum. respeclus gratia, virtutis soliditatc roborantur. Di-
Dicitur sapienlia quae in abscondito est, quae est citur sublimitas contemplationis qua contempla-
pinguedo animae, sine qua anima mafcescil; undc rour Deum, unde Paulus : llapiemur cum illis in nu-
in Psalmo : Sicut udipe et pinguedine repleatur ani- bibus obviam Christo in aera. Dicitur inanitas sive
ma mea. Dicitur fortitudo, unde : Regnum David vanitas, unile idem Eritis in aerc toquentes tam
:

super Saul el Joalhan, id est ex adipe pinguium et multa ut sunt genera linguarum. Dictlur etiam dae-
sanguine interreclorum. mon, unde idem Paulus : Sic non quasi aeremver-
Adesse nolat Ioci praesentiam. Notat pronilatem berans, id est non tantum resisto damioni, sed casti-
ad obediendum, unde in Gen. : Abraham, Abruham; go corpus meum, et in servilutem redigo.
qui respondit : Ecce adsum. Notat collationem auxi- JErttgo est rubigo quae consumit aurum vel ar-
unde in quadam oratione Dei Adesto nobis, Deus.
lii, : geulum. Dicitur superbia, quae omnes bonos morei
Notat naturae similitudinem, unde in Job Quadam : in homine consumit, juxta illud :

die cum venissent filii Dei, id est angeii, coram Do- Inquinal egregios adjuncta supcrbia mores.
mino adfuerunt , inter eos et Satan, non principa- Et in Evangelio Malthaei Iegitur Thesauriiatc vo- :

liter vcl localiter, sed siinililudinc nalurse, quia spi- bis thesauros in cmlo, ubi nec mrugo, ncc tinea demo-
ritualis naturse est ut angelus. Dies vero hic non litur. Dicilur luxuria, quae liiesauros sensuum liu-

notat tempus, sed naturae claritatem angelicae. manorum consumit; in praedicta auctoritale per
Adolesceniula, proprie, dicilur Bdelis noviter ad seruginem potest intelligi luxuria.
fidcm conversus : unde in Cant. : Adolescenlulas di- Ais, proprie, praelalus cujus opus verbo non re-
lexerunt le ttimis. Adolesccntulae dicunlur illi qui spondet, unde Aposlolus, loquens in persona pseu-
jain in Clirislo sunt renali, sed nondum fortes sunt C dopraedicatoris, ait : Ero quasi as sonans aut cym-
ut praedicent nomen Christi. balum tinniens. Dicitur durum et insensibilc cor
Adorare proprie debilum cultum Deo exhibere, pravorum, unde Job Nec fortitudo lapidum forti-
:

vcl theosebia, vel theosis, veIIatriosis:haecconsislit ludo mea, nec caro mnea est. Hic per aes msensibi
in contemplalione, oratione, oblalione et Imjusmo- lium corda designantur, qui saepe ct superii09 iclus
di, unde in Psalmo : Venite, adoremus et procida- accipiunt, el tamen nuila disciplinae penussioiie
tnus ante Deum. Signat etiam homini vel alicui ra- mollescunl. Dicuntur acs perseveianles in bono,
lionali creaturaecultum exhibere, eldicilur dulia : unde Job de Anlichristo dicilur : Reputabtt ut
in
luec autem consistit in obedientia, in genuflexione, pateas ferrum ct quasi liynum pulridum ms. Per-
in capitis inclinatioue ct hujusmodi; unde in Gen. severanter fevrum acuitur ut adversarius vul-
Abraliam tres angelos vidit et unum adoravit, id e.-l neretur, aesautem rubigine pene milla consunn-
eis ctilium debilum exhibuit. Dicitur venerari, unde tur ; ferro autem prredicalionis jaculijm , acro

in Anliphon. : Crucem tuam, Do.nine, adoramus, id perseveraniia iu bono designalur. Dicilur sonora
esl veneramur. Dicitur ad Deum orare, unde : In- vox praedicantium, unde Ezechiel : Et scintillat

troibo in domum luam, adorabo. Ad Deum orare, id quasi aspectus mris candentis ; pcr res, quoii esl so-

esl lide, spe et charitate ad Deum lenuere. norum metallum, voccs praedicatorum designaiuur,
Adversus vel adversum ponitur pro contra, ut quia in omuem terram exivil sonns eorum. El hcna
communiter dicimus hle pugnat adversus talem : xs candens uieitur, quia vita praedicatoris scmal et
dominum, id esl contra; adversum non praeponitur ardet : ardet desiderio, sonat verbo. Ms ergo
dictioui incipienti a vocali. candens est prsedicalio divino calure accensa , scd
jEgtjptus, proprie, mundus, undelsaias : Ascen- candente aere sciiiiillac prodeunt, quia ab eoium
dam nubem lcvem, el ingrediar jEgyplum, id est hu- exhortationibus vcrlia flammanlia ad aurcs audien-
manam naturaiii, et veniam in mun.Ium per assutn- tium procedunt. Bectc piasdicalorum verba sciniillat

ptam humanitatem. Dicilur gentilitas, unde in appellala sunt. quia cos quos in cordc tctigeiiiii,

Psalnio : Venienl legati cx /Egypto, id est sancti in ainorem divinum accendunt. Dicitur eliam ille

praedicatores ex gentililate ad fidem conversi erunt aes qui non derelinquit malitiam siiam, undelsaias:
misericordia Christi. Domus Israei versa est in scorium.
ALmulari notat diligere, unde Aposlolus : /Emn- .Estas, proprie, diesjlldieii, unde Salonion : Pro-

lor vos Dei mmulationc; notat eliam indignari. pler frigus pigcr ararc noluit, mcndicabit ergo vstta-
unde Psalmista : Nolite mmtiluri in rnaliijnanti- le el non dnbilur ci. Qui enim niodo bene or.e'
693 ALANl DE INSULIS 696

rari negligit , ia die judieii vila «terna carebit. A Spiriiu Dei aguntur, legi subjecti non sunl, id cst

sEuus, proprie, labor vel iribulatio, unde in Mat- reguniur. Dieitur eliam dicere, unde solet dici ; Agi-
ihteo : Eos nobis pares fecisti qui portavimus pondus tur in hoc libro de hoc, id est dicitur.

tiiei elmslus, id est diiirni laboris. 'Dicitur fervor vi- Agnus, proprie, unde in lege dicitur quod agrnis
tiorum,undelsaias : Tabernaculum eril umbraadum anniculus offerebatur. Dicilttr Christus, unde in
tiiciub mstu. Turbatio marisetiam sestus appellatur. Evangclio : Ecee Agnus Dei ; et in Apoc. : Vidi

jEiermm, quod caret prineipio et fine in natura, Agnum stuntem, et alibi : Laverunt stolas suas in
ut Deus. Dicitur perpeluum, unde Moyses : Domi- sanguine Agni. Dicitur mansuetus, innocens, unde

nus regnabit in ceternum et ultra, id est quando erit in Joanne Dominus ad Petrum : Si diligis me,
crealura, et ipse erit el ullra, id est quando alia de- pasce agnos meos, id est minores in Ecclesia Dei.

nunquam ; hoc est dicere Ctim

sinent esse, ipse : Per oves majdres inteliigimus, per agnos minores.
omniscreaturapossithaberefinemlicet naturae (47). Dicitur lidetis prsedestinatus, unde in Evangelio :

Dieiiur sempiternum, unde : In mtenium et in sm- Ponel Dominus agnos, id est electos, a dextris.

eulum steculi, id est in sempilernum et in sseculum Agricola, proprie, dicitur Deus Pater, unde in
conseculivum liujus sseculi. Dicitur continuatio vi- Evangeli» : Ego sum vitis vera et Pater meus agrico-
Ja: temporalis, unde Horatius :
B /a est. Dicitur pradicslor, unde Apostolus : Juslum
Serviel mterno qui parvo nesciet uti, est ul agricola de fructu suo edat.

id est toto tempore vitse suae. Nota quod est diffe- Agricultura, proprie, dicuntur fideles, unde Apo-
rentia inter seternum, perenne et perpetuum, quse stolus : Vos estis agricultura Dei. Dicitur esse sacrae

nolantur in his versibus :

Scripturae exposilio secundum quod sacra Seriplura
JElernum sine principio da fine carere,
dicilur ager.

ut Deus;
Ala, proprie, ut ibi : Jerusalem, quotics volui con-

Perpetuo da principium, sed fine carebit, gregare filios luos. Dicitur eliain proteclio charitatis

ul angeli et aniraa, et misericordia? Dei, uude in Psalmo : Sub umbra

Nec sine principio, nec erit sine fine perenne, alarutn tuarum proiege me, id esl sub munimenlo
ul aliqua corpora; protectionis ttia?. Est eliam justilia vel misericor-

Ager, proprie, diciturgentilitas, unde inPsaimo :

dia Dei secundurn aliam expositionero : Sub umbra
Species agri mecum est, quia Cliristus magis gentili- aldrum tuarum, id est sub proteclione juslilia; Vel

misericordiaj luae ; et est misericordia ala dextera,

Jatiprofuii[quam]Juda;ae. Dicilur praeseus saeculum,
umieinEvangelioChrislus: Ager estmundus. Dicitur „ justitia ala sinistra. Dicitur prajceplura Dei, unde
j.
corpus noslrum, unde Salomon
__ b.,...\
:
r.n-
Diligenter exerce
-- " in Psalino : In proleclione alarum tuarum supera-

agrum tuum, ul poslea mdifices domum luam, id est biuit. Dicuntur eliam cogitationes hominum, unda

a spinis vitiorum corpus tuuin munda,ut inluscoii- in Job : Nunquid per sapientiam tuam plumescit ac-
struatur virtutum fabrica. Dicitur etiam sacra Scri- cipiter expandens alas suas ad austrum. Accipiter

plura, unde Job de haereticis : Agrum suum non deme- singuiis annis lempore austri veterem pennam no-va
tunt, id est sacrain Scripluram, quam pervcrlendo nasceutc projicit, et est sensus : Nunquid cuilibet
non suam faciunt. Dicitur Christus, unde in Gen. electo tu intelligenliam contulisti ut, flante Spirilu
:

Ecce odor filii mei sicut odor agri pteni. Recte sancto, cogitationum alas aperiat conlitendo, quate-

Christus ager diciturplenus, quia iloribus virtulum nus pondera vettistoe conversationis abjiciat et vir-

refectus, cui benedixit Dominus diversis spirilua- tutum plumas inducat. Dicitur etiam actus super-
lium dononim generibus. Dicitur etiam Ecclesia, bix el inanis glorise, unde Zacharias : Levavi ocu-
unde Cant. Ego convallium los meos el vidi, et ecce dum mulieres egredientes et
in :
flos agri el lilium ;

ct aiihi : Pulchriludo agri mecum est.

spirilus in alis earum, id est superbia et inanis glo-

Agere, proprie, utin Psalmo : Noluit inleltigereut ria, in quarum alis, id est actibus, est spiritus, id est

bene agerel. Agere dictum de Deo, non nolat actio- diabolus, cui semper famulauiur. Dicuntur super-
n
nem, sed auctoi itatem ; unde Deus dicitur auctor,
stiliones liypocritarum, unde in Job : Cum tempus

doii ab ago, agis, sed ab aulhenlia. Dicitur solvere, habuerint, extendenl alas suas in altum ; quia, cum
unde PaiiSus aposlolus : Qralias ago Deo meo, id Iiypocrita lemporis opportunitatem invenit, super-

est solvo. Dicitur passionem stistinere, unde : Ago sliliosam religioneni exponit exteritts.

qwU nolo. Concupisco etenim notat, quod concupi- Alias significat locum, unde dicilur : Alias fa-

scerenon actionem, sed passionem notal, queniad- ctum est, id est alio loco. Notat teinpus, sicut dici-
modum nec timere, nec vcile, nec desiderare, nec mus Alias diclum est, id est alio tempore. Notat
:

gaudere. Passionum qu2edam sunt mulcibres, ut modum, unde in Gen. Ait Abraham : Alias soror :

gaudium; quaedam peremptorise, ut timor et hu- mea est, id cst alio modo possum dicere quod sornr
jusmodi. Quis agil non agendo, sed omillendo, ut mea est, etc.
quis dimittit ire ad ecclcsiarc. Dicitur etiam duce- Aloes dicitur gummi species. Dicitur bona opi-
re, undc inExodo: ii/oi/ses agebatpecoraad inleriora nio, unde in Canlicis : Myrrliaet aloes cumuniver-
deserti, id est ducebal. Dicitur regere, unde : Qui sis primis unguentis.

(%) Deest aliquid.

097 DISTINCTIONES DICTIONUM THEOL. — ALT-AMi «93
Altare dicitur terra, unde in Gen. : Aliare facie- A Dicitar asperitas ptense,unde in Job Confabula- :

lis milti de lerra. Dicifur fides. Sicut in Veleri Te» bor eum amaritudiwe animoe mea. Dicilur poena ge-
slamento Jtidaji offerebant «nateriales vitulos, sic hennalis, unda Job : Seribis enim conlra me amari-
nos oflerimus vilulos animorum noslroruna, id est ludiues* Dicitur asperitas Iocutionis, unde in Psal-
bonascogilationescordis; etsicut inaltari maleriali nio de Anticbristo dicitur : Cujus os malediciione
olFeruntur viclimse, ita in altari fiJei offeruntur et amuriludine plenum est.

bona opera, unde in Evangeiio Si offers munus : Ambiiio, proprie, dicilur apparatus, unde legilur
luum ad aliare, id est opus tuuni bonum in altari de uxoreFelieis in Aclibus apostolorum quod venit
lidei. Dicitur Cliristus, unde in Apoc. : Sub allare cum multa ambitione, ldestcum multo apparatu, vel
J)ei audivi voces oecisorum. Dicitur corpus Christi, cum mullaambitione, ideslctimniullisambieulibus.
unde in Psalino : Vsque ad cornu allaris, id est us- Ambitus, proprie. In Esllier, qum cceli ambilv, id
que ad eminenl.iam sacrilicii. Dicitur Deus in Psal- est circumvolutione, comincnlur; dicilur etiam cu-
mo : Iniraibo ad allare Dei, quod exponendo sub- pidilas lionoris secundum quod cupiditas solet divi-
dit : Ad Deum qui lani/icatjuveiitutem. Dicitur viiis di in avaritiamct ambitum, id est amliilionem.
seterna, unde in Psalmo : Tunc imponent super
Ambulare proprie notat profectum virtulum, unde alla-

re luurnvitulos. Dicitur Ecdesia, unde ista auctori- B in Psalmo Ambulabam in medio cordis mei. Notat :

tas sic potest exponi Tunc imponent, id est majo-

: profectum bonorum opcrum, unde in Psalmo :
res piselati, vitulos, id est minores, super altare Beati immaculali invia, qui ambulant in lege Domini.
tuum, id est Ecclesiam, id est minores pncdicatione Notat actuni, unde Dominus Petro in Joanne : Cuw
pradatorum erunt de Ecclesia, etc. Dicitur mens esses junior, cingebas le, et nmbulabas ubi volebas,
unde in Psalmo : Circumdabo altare luum, Dotnine, quidquid volebas faciebas.
id cst mentern meam , in quo vel in qua oflero .4mendicitur ab «.quodest sine,ti mene, defectus,
tibi sacrificium laudis, ornabo virtulibus ; et sicut unde : Jam cito venio, Amen, id est sine defeclu, id

mcns est altius quid-

allare dititur alta ara, sic et cst sion cesso venire ad fideles quandoque est no-
;

dam et dignius in liomine, juxta quod potest cxponi men indeclinabile, unde : Ego sum amen, id esl ve-
illud Evangolii Si offers munus tnum ad altare, id
: ritas; quandoque est cum
adverbiura aflirmandi,
est oralionem in inente. Dicilur etiam ecclcsiasti- affirmative ponitur, ut ibi Amen dico vobis ; quan-
:

cum sacramentiiiri, unde ia Psalmo : Allaria lua, doquc esl v.erbum conclnsivum dum conclusive po-
Domine virlulum. Dixerat superius fidelis quod pas- nitur in line orationis amen, id est fiat.

terinveml sibi domv.m et turtur nidum, id cst lidelis Amethyslus, quae lota est rubens , et tan-
invenit eertesiaslica sacramenta in quibus reponit quam rosa flammulas quasdam de se ellundit, si-
bonorum .o-periim iocrementa"; et ne quis diceret gnificat eos qui inter tormenta passionis qiiK pro
Quis est ine tiidus, addilur : altaria lua, Domine Deo sustinent, tanquam flaminas cbaritatis dc
tirlulum, «tc. seemittunt, orantes pro eis qui se cccdunt, et plus
AUiie, proprie, etc, dicilur nsartyr, unde in dolent de peccato persecutorum quam de pcenis
Evangelio : Tauri et altilia occisa sunt. Tauri ma- quas sustinent. Hic ponilur exiremus in aedilicio

jores, allilia minoresqiii profideChrislioccisi snnt. ccelestis Jerusalem, quia significal eos qui pro ini-

Aliiludo proprie dicitur profundilas, id est in- micis orant. Nam virlus viitutum est pro inimicis
compicliensibilitas secrctoruin Dei, unde Aposlo- orare et persequentibus, et panei inveniuutur lioc
lus : aliitudo diviliarutn sapienlice Dei ! Dicitur fecisse. Tamen duos in Vetcri Testamento, Moysen
subliinitaspotestatis, unde Paulus : Neque altitudo, et Samuelem ; duos vero in Novo, Cbrislum videli-

neque profundum separabit nos a charitate Dei. Di- Stephanum, invenimus. cet et
citur malilia Judseorum, unde in Psalmo Veni in Amicus proprie diciturratione cognaiionis, unde
:

altiludinem tnaris, id est in malitiam Judseorum.Di- dicitur Judaico populo in Exodo Diliges amicum :

cilur magniiudo tribulalionum, ut in praediclo d tuum, ideslproximum tuum genere,scilicetin Deum

exemplo, secundum aliam cxpositionem, et cst et odio habebis inimicum luum, id est genlilem. Di-

sensus : Veni in altiludinem maris, id esl, exposui nre citur iu Luca

amicus ratione natura?, unde Amice, :

nrultiplici Iribulalioni Judseorum activc, accommoda mihi Amicus dicitur liic ra-
tres panes.

Allum proprie, unde in Psalmo : Ascendcns Jesus tione natura; anima, qtiia quando anima rediit ad
in alinm. Dicitur altum mare, uiulc Virgilius : se ipsam de via, id est vagationc mundana, dici-
Vix e conspectu Siculai lelluris in altum. tnr reiiire ;
pcr trcs panes intelligitur fides Trinita-
Dicilur nobile, unde idem : Atto de sanguine, id lis. Dicitur amicus exliibitione operis, unde in
est de nobili genere. Dicitur superbe, unde Apo- Evangelio : Vos, amici mei estis, si feceritis qux
stolus : Noti altum sapere, id est supcrbe, scd lime. ego pracipin vobis. Dicitur amicus siinulalionc,
Amariludo ,
proprie, dicilur miseria soeculi, unde unde m Evangelio de hypocrita dicitur : Ainice, ad
\n Job : Non peccavi, et in amaritudinibus moratur quid inlrasti ? Dicitur amicus ralione sacrameiili,
oculus meus, elc. Diciltir ma!a cupiditas lempora- id esl sacramento lidei, non lide sacraincnti, secnn-
lium qua non quispossil babere; unde alius : Mo- dum quam e\positionem isla auctOritas sic exponl
ritur in amaritudine anima sum absque ullis opibut. potest : Amice, quomodo huc intrasti non habcus ee-
699 ALANl DE INSULIS 700
siem nuptialcm, id est charitatcm. Dlcitur amicus A Dicitur homo, quiaestpars hominis, undelegitur in
ratione familiaritalis, unde Christus in Evangelio Gen. quod oclo anima fuerunl in arca, id est octo ho-
ail : Amice, ad quid venisii ? Familiaris enirn fuerat inines. Dicitur spirilus animalis quo vegetatur bru-
Judas Jesu. Dicitur r.itione collati beneficii, unde in tum animal, unde in Gen. Producanl aqurn reptilia :

Joanne : Majorem chariiatem nemo habel ut ani- animw viventis, id esthabentia animam viventem, id
mam sttam ponat quispro amicis suis. est spiritum vegctantem. El in eodem : Creavil Deus
Amor proprie diciturcupiditas, juxla quod solili omnem animam viventem atque motabilcm. Dicilur
siinius [diccrc] : Iste detenlus esiamore terrenorum pauper, unde distinguitur in Levitico inter hosliam
tlicilur cliaritas, unde inCant. : Futcite mefloribus, animw, id est pauperis. Dicitur autem
principis et
stipale me malis, quia amore langueo; dicitur Spiritus anima pauper, ideo quia sicut anima quid incompre-
sanclus, unde in quadam prosa dicitur Spiritus hensibile est, sic pauper incomprehensibilis dici-
sanclus amor Pairis et Filii. Dicitur Christus, unde tur, nec inter homines reputatur. Dicitur etiara
in hymno Ambrosiano Jesu, noslra redemptio, amor. : vila per causam, quia anima cst causa vitac, ut in
Dicitur naliiialis alfeclus, unde in libro Kegum : Evangelio :Qui odil animam suam in hec mundo, id
Doleo super le, frater mi Jonatha, amabilis valde est qui non curat de vila temporali, intuilu Dei,
super amorem mulieru.n. consequitur vitam aeternam. Dicitur sensualitas,
Amygdulus, proprie, dicitur primitiva Ecclesia, quas est potentia animce infenor, ut nomen subje-
Utide Ftorebil amygdalus, impinguubilur locusla,
: cli sumatur in designationem proprielatis ipsius
dissipabitur capparis. In Moratibus : Amijqdalus subjecti; unde in cantico beala: Mariae Virginis :

piimo florel quam alia arbor, et ideo primilivam mea Dominum, id est magnifico
Magnifical anima
Ecclesiam riesi^nat, in qua mox locusla impinguata Domiiium secuudum animalem animae mcae porlio*-
est, quia sicca gentilitas pinguedine coelestis graihc nem. Dicitur ctiam daenion, unde in Asclepio (1)
est inftisa. Capparis vero dissipabilur, quia Judtea, Mercurii dicuntur aniicse inclusx. Dicitur sanguis,
in sui sterililate remanens. vivendiordinem amisit. undc Virgilins : Purpuream vomil ille animam.
Angelus non cst nomen nattn .v, sed officii. Angeli Dicitur ralio, unde Job : Suspendium eligit anima
possunt dici omnes administraiorii spirUus, unde mea, id est ratio,.superior pars animae mea3, ab ap--

ii) Psalmo : Qui facit angelos suos spiritus. Restrin- pelilu terrenorura suspenditur et ad ea-lestia erigi-

gitur tamen ad designandum inferiorem ordinem, lur. Dicitur voluutas quoB procedit ex anima, i.:<de

quia frequCntius dc ilio ordine milluntur. Dicitur in Gen. : Simeon el Levi vasa iniqui'atis bclluntia,
Clnistus, unde : Magni consilii Angetus; et in Mala- C '" consitiumvestrum anima mea non venit, id est vo-
chia : Angelus quem vos vuttis. Dicitur Joannes Ba- luntas mea non consensit in consilio vestro, quan-
plista, unde in Malach. : Ecce ego mitto angelum do inlerfecislis Sichimilas. Dicitur etiam animal,
tneum qui pra-parabi: viam. Dicitur etiam sacerdos unde in Gen. : Creavit Deus cete grandia et omnem
6ive episcopus, unde in Apostolo : Mulieres non de- animam viventem, id est animal vivens, quia anima
btnl esse in ecclesia, nisi velalo ctipile, propler unyelos pars est animalis. Nomeu enim parlis suinitur in de-
iircumstantes, id est sacerdoles ; et in Apoe. : Et signatione tolius. Dicilur animalis nalura, quam
angelo Epliesi scribe; et in Malach. : Labia sacer- lialuiii bomo a sui origine ; homo eniin a prima
dotis cuslodiunl scienliam, quia angelus Dvmini origine habuil animalitatem, scilicet naturam ani-
exercituitm est. Dicitur concupiscentia vcl foines malem, id esl cibo et potu indigentem ; unde hoino
peccati, unde in Apostolo : Datus est miliistimulus, ante peccatum dicitur fuisse animalis, id est ali-

angelus Satana; ,
qui m'e colapliizet. Dicilur anima, monialis, quasi alimonia cibi iudigens, unde : Fa-
tmde in Aeiibus aposlolorum dixit ostiaria ilo Pctro ctus est hotno in animam viientem, id est habens
solulo a vinculis, et veniente ad osliiun : Angelus animalitalein. Dicilur gulositas, unde in Evangelio :

ejus esl, id est aninia ejus; angeli etiam dicuntur Anima mea, habes mulla bona reposila in annos plu-

dsmones, ut in pluribus locis. D rimos, quasi dicat : Per victualia, qtnc niihi abun-
Angulus pioprie diciturfules, duospoptilos, Judai- dant in annos plurimos, satisfaciam aninice me;c, id
cum videlicet et gentilem, in unum colligens, unde est gulositali meaj vel meo appetitui. Dicitur vo-
in Psalmo : Lapidem, quem reprobavcrunt wdifican- racitas quajex gulositate procedil, ideo sutnitur boc
tes, hic faclus esl in caput auguli. Diciiur etiam abs- noinerianima indesignatione voracitatis, unde Psal.:
consio vel obscuiilas, secundum quod solitisumus Dilalavit infernus animam suam, id est voracitatcm.
dicere : Veritas non qumrit angulos. Dicitur declina- Dicitur vita corporis, unde in Levit. : Omnis anima
lio a recliiudineoperis,unde legitur de illo qui de- in sanguine est, id est omnis vita. Dicitur mens vel

ssrit angustamviam quwducil ad vilam, quia transit cogilalio, unde in Psalmo Quandiu ponam
: consilia

per ptateus juxla angulumetprope viam domus illius. in anima inea, id est in mentfr mea vel cogitationc.
Animu proprie dicitur spirilus ralionalis, qui cum Etiam illi dicunlur anima quorum exemplo alii in
corpore vcnit in constitutionem hominis, unde iu Ecclesia spiritualiter vivunt, sicut oeulus Ecclesiae
Evangeliti : Polcstalem habeoponendi animammeam. dicunturdoctores quorum doclrina alii spiritualiter

.(3) Dialogus, Asclepius dictus, de Deo, homiiii- inlerpretalio exstat, qiia3 anonnullis Apuleio tribui-
bus et rcrum uiiiversiiaie, cnjus Latina lantujn vur, Mercusii Trismegisli esse vulgo ciedilur
701 DISTINCTIONES DICTIONUM THEOL. — ANI-ANT 702
vidcnt; et venler Ecclesia? diruntur detiiles in Ee- A lurae, secundum quam acceptionem polcsl iutelligi

clesia, unde in Psalmo : Turbatus est in ira oculus superior auctoritas Apostoli, scilicet animatis ho-
meus, anima mea, id est in mente mca, ei venter »10 «on percipit, etc. Dicitur quasi alimoniale, id
meus, Dicilur intenlio, unde in Job : Animam meam est alimonia indigens, id est cibo vel potu, quale
in manibus meis porlu ; animam portarein manibus corpus nostrum cst modo ; unde Apostolus : Semi-
nihil aliud eslquam intentioncm cordis in opera- naiur animale corpus, in fuiuro spiriiuale. Dicilur
tione ostendere. camale, unde Aposlolus : Primum quidem animate,
Animal proprie dicitur substanlia animala scnsi- detnde spirituale; in homine eieniin primo cst ani-
brlis, undo bonio dicitur animal. Dicitur quan- rnale vel carnale,ut vilium ante bapiismi susceptio-
doque brutum animal tanlum , unde Moyses, nem, post baplismum ve.ro spiriluale, id est virtus.
loquens de Noe el filiis suis, ait in Gen. : Jpsi el Annulus proprie, unde legilur in Gen., quod Ju-
omne animal ingressi sunl in arcam. Dicitur quan- das in arrhalionem, iJ estin vadimonium, dedit an-
doque rationale animal tanium, unde in Psalmo :
nuium, id esl armillam, Tbamar. Diciturlidcs, unde
Aperis tu manum luam ei imples omne animal bene- legitur in Luca quod paterfamilias, congaudens li-
dictione, quia benignitatem suae potentia; omnibus lio reverlenii, ait : Producile siolam primam et an-
hominibusaperuit;namomniainejuspoteslatesunt, " nulum; ibi annulus fidem significat.
et implet benedictione temporali et spirituali omne Annus proprie in Luca : Anno quinto decimo. Di-
animal rationale secundum quoii polesl benedici. cilur praedicatio supernoa gratias, quia sicut in anno
Dicitur simililudo animalis, unde in Apoc. : Ei congeslis diebus lempus eflicilur, ila in superna
quarlum animal simile aquilce volai-lx id est sirnili- gratia virtiilum inulfiplex viia c;>mpletur ; unde
tudo quarta animalis. Dieitur eliam simplex, man- lsaias : Spirilus Domini super me, eo quod unxeril
suelus et bumilis, unde in Psalmo : Animuliu lua me, elc, ul prwdicarem annumplucabitem Domino;
habilabunlin Ecclesia. Dicitur testamenlum, unde annus placabilisDomino prajdicalur, cum lidclis po-
Habacuc ad Cliristum ait : In medio duorum anima- pulus gratia illustrandus esse praedicitur. Vel annus
imm cognosceris, id eslinter Vetus Teslamentum ct dicitur mullitudo lidelium.quiasiculex dierum mul-
Novum animalia dicuntur ctiam fidelcs in Eccle-
; titudine annus dicitur, ila cx collectione lidelium
sia, unde in Psal.: Animalia pusitla cum magnis, id Ecclesia complelur, uude Job, de diabolo loquens,
est majorcs et niinores. Dicuntur cogilaliones, a!i- ait : JSon compuietur in diebus anni,nec conmmere-
quantuluma lerrasuspensae, sedadhuelerrennemer- lur i)i mensibus, quia diabolus, superbiae suae tcne-
cedis pra:mia rpquirenles, undeEzecb. El ingressus :
(j bris pressus, adventum quidem Redemploris con-
vidi, et ecce omnis similitudo repiilium cl animalium spicit, sed nequaquam ad veniam cum electis Dei

abominalio. In replilibus quippe cogitationcs om- perveniet. Dicitur lempus gratiae, unde in Psalmo :

nino terrenae designanlur, in animalibtis vero cogi- Beuedices coronm anni benignitatis luce, id est niul-
tationes aliquanlulum a lerra suspensje, sed adbuc tiludini lidelium ad le conversoium in tempore
lerienae mercedis praenua requirentes. Nam repti- graliae. Dicitur circumvolutio, uucle Jacob in Gen.
lia lolo cx corpore terrae inbasrent, animalia vero uxoribus suis ait : Laban pater vesler muiavit mihi
venlre a tcrra suspensa sunt, appetiiu lamen gulae mercedem meam x annis, id est x vicibus vel circum-
seinper ad lerram inclinantur. Dicuntur jnsti, unde volutionibus, quia singulis annismulavit mercedem
Ezeciiiel : El uudivi vocem aliorum animalium per- bis, et ex dicto vn annos dcberet ei servire, quia
cutieniium alterius ad allerum. Per alas anima- mutavit vi auno, recessit, ct ita in v anno decies
lium sanctorum virtutes debemus intelligere qui, mutavit. Dicitureliam pars anni per synecdochen, ut
dum terrena despiciunt, ad coelesiia volaiulo suble- quod est partis aiiiibualur loti; unde Chrislus dici-

vanlur. Sud volanlia animalia se vicissim alis suis tur vixisse triginta tribus aunis, cum nou vixerit

feriunt, quia sanctorum nienles, eo quod superna nisi triginta duolms et tribus mensibus, qui acci-
ppetuut, consideraiis invicem allerius viriutibus
D piunlur pro anno.Dicilur mensis. unde in Dauiele
excitanitir. Ala enim sancli ine percutit exemplo Nabucliodonosor dicitur fuisse bos septem anuis,
sanct latis, proprie me ad melius accendit, ct ala id cst septem mcnsibus. Dicilur .-cleniitas Dei,

mea v.icimun meum ferio, si aliqiiando opus bo- unde in Psalmo : Tu idem ipse es, ci anni lui non
nuni quod iinileliir, alicui ostendo. defieicni, id est aeternitas.

Animale dicilur proprie resad animani vel ai! ani- Aule praposilio nolat locum, imdc : Iste vadit unle

mal peitinens, unde in physica distinguitur inter illum. Notat tempus, unde iri Joanne : Ante diem
aniinulein spirilmn qui vegetat iiruiuiu aninial ct festumPaschm venil illuc in Bellianiam. Nolat aplcrni-
inter ralioiialem qui vegetat bomincin. Dicitur tatem, unde in Psalino : Anle Luciferum genui te.

cliam animal secundum sensum aninia:, qui dc Deo Nolat prxscntiam, undc in Psalino : Venile, adore-

judicat sccundum terrenorum con>idcrationem vel iii«5 el procidamus anle Denm. Nolnl iiulignitalem,
physicam rationeui ; unde Apostolus : Animalts unde Evangclio Qui post me renii, ante me, ctc.
in :

liomo non percipit eu quae sunl Spirilus Dei. Dici- Ante adverbium quandoquc notal lociim,unde di-
lur lioino qui dcdiius est sensibus carnis, qui vov- cilur : lste vadit anle, Yile vndil posl, iil cs: iste

tredit aliquid pos&e licri, nisisecundiim causam na- hoc loco, illealioloco. Etiaranolat urrtinem, ut cum
 ALANI DE J.NSULIS 704
703
dicilur : Isti incedunt ante, Uliretro, elc. Quando- A ber habet fovebat aquas. Dicitur eliam primordia-
materia, quia sicut humor materiam prseslat
que notat lempus, ut cum dicitur : Ecjo veni ante- lis

omni rei corporeae, sic illa primordialis materia

quam ille, id est priori tempore. Quandoque nolat
seternitatem, unde in Supienlia Anleqaam quid- :
corpori omni. Et sicut aqua cujuslibet rei cui in-

quam faceret. Quandoque ponitur negative, unde futiditur forraam capit, sic ilia materia apta erat
recipere omnes formas. Dicitur sapientia, quia ad
in Evangelio : Antequam convcnirent, id est nun-
habens similitudinein aquce sapientice salularh potavit it-
quam convenerunt, inventa est in uiero
ium. El alibi : Omnes silientes, venite ad aquas. Di-
de Spiritu sancto.
dicitur propheta unde citur etiam Spiritus sancii infusio, unde in Evan-
Antemurale ,
proprie , ,

Ponetur in ea murus el antemurale; Christus gelio : Qui credit in me, flumina de ventre ejus (luent
lsaias :

diciturmurusproplermunimensuaeproteetionis, ve- aquct vivce ,

quod exponitur cum subdilur : Iloe

auiem dixit de Spiritu quem acccpturi erant cre-

tatquippe incursum malignorum spirituum ad corda
nostra pertingere : propheta quilibet dictus est an- dentes in eum , etc. Dicitur haeresis, unde muiier
lemurale, quia, priusquam Dominus appareret in quae typum haereseos tenet, callidis persuasio-
nibus blanditur, dicens in, Salomone : Aquce fur-
carne, ad conservandam fidem propiietizando niis-
iivai dulciores sunt, id est senlentiae hocrelieorum
sus est.
pravum, unde Job de duiciores suat simplicibus et idiolis dogmalibus
Amrum, proprie, dicitur cor
Ingredietur beslia latibulum suum et in Gatholicorum, quia hseretici semper volunt esse in
diabolo ait :

delecutione carnis, sed Ecclesisedoetrinajubet abs-

antro suo morabitur, quia diabolus omniuui repro-
tinere a carnalibus dcsideriis.
Lorum corda inhabitat. Dicitur cogitatio sive cor
JSunquid capies leamx pra- Dicilur tribulatio, unde in Psalmo : Salvum me
justl, unde Dominus :

fac Deus quoniam inlraverunt aquce usque ad

dam, et animam catulorum ejus implebis qui cubanl , ,

animam meam. Dicitur populus, unde in Apoc. :

in anlris.
Aqv.ce multce, id est populi mulli, quia populus mul-
Aperire, proprie, nolataperitionem sacrae Scriptu-
rae, unde : Post resurrectionem Chrislus aperuit, lus et in vita sonura habet es tumultu carnis, et

Emmaus Scripturas ut quotidie defluit cx defectu mortalitatis. Dicitur

id esl exposuit, euntibus in
meniis ad lidem eliam meits justi, unde Job : Aquas appendit in
intelligerent. Notal praeparationem

et dileclionem Dei, unde in Psalmo : Aperite portas,

mensura, id est bonorum mentes, lie dum rapiun-
tur ad summasuperbiant, tentaiionibus pressae, sub
principes, veslras; alibi : Aperite portas justitice. No-
tal resolutionem, unde in Gen. : Apertm sunl ca- qiiadam mensura virtulum appendunlur ;
quia san-
C cli1 ui . sublevante Spiritu, ad summa rapiuntur,
laractce cceli, id est «ubes resolutae sunt in pluvias.
Cataractce quaere infra. Notat apparitionem, unde :
quandiuin hac vila sunt, ne aliqui superbiant, qui-
Chrislo baptizato, aperti sunt coeli, et tanius splen- busdam lentalionibus reprimuntur, ut non lantum
dor apparuit in aere, ac si, coelo aereo et sidereo prolicere valeaut quantum volunt. Sed ne exlol-

reseralis, ccelum empircum appareret. lanlur superbia, fit in eis quaedam mensura virtu-
Apes, proprie, dicunlur Judaei qui Chrisli crucL- lum ; ad ima irahit caro ne extollat spiritus; et ad
fixionera machinali sunt, non in sui ulililatem, sed suinraa trahit spiritus, ne prosternat caro. Spirilus

aliorum, sicut apes sibi non mellilicant, sed aiiis, lsvat, ne jaceamus in infimis; caroaggravat, neex-
et hoc est quod Psalmo
Cliristus in : Circumdede- tollamur ex summis; sed, non levante spirilu, caro
runt me Judaei in passione, non sibi ulilitatein sed nos tentarel et proculdubio tentalione sua nos ad iiiia

aliis molientes, sicut apes quae, dum sibi putant mcl dejiceret. .Dicitur etiam mollia corda Judaeorum,
reponere, aliisfaciunt. unde Job : Jn simililudine Iapidis-aquce indurantur,
Apud quandoquc notat locum, unde in Aclibus quia corda Judaeorum, quae pius fuerunt mollia et :

Munsii apud eum quindecim diebus, etc. Notat etiam iidc peuetrabilia, \\\ densitatem gentium, et genles

personam, unde in Gen. Jacob ad Laban apud jjcredendo iu mollitiem vertuntur Judaeorum. Dici-
:

quem inventi fuerint dii lui occidatur. Notat itthae- lur sacra Scriptura sine inlelligenlia, unde in Psal-
rentiam proprietatis in subjeclo secundum quod so- mo Tenebrosa aqua in mibibus aeris, id est obscura :

liti sumus dicere lste Jiabet mugnum consilium

: iiiielligeiitia in propheiis. Dicitur falsitas, unde
apudse, etc. Notat idenliiatem, unde in Psalmo lsaias: Caupones lui miscent vino aquam, id est lui :

Apud Dominum misericordia, id est quia Dominus praedicatores intermiscent falsitatera veritati. Dici-
est miser.cordia. Notat auctoritalem, unde in Psal- tur prava locutio, est etiam influxus locutionis Unde
mo : Apud Dominum gressus kominis dirigenlur. Salomon : Qui dimiltit aquam, caput est jurgio-
Notat divcrsilatem, unde in Joanne : In principio rum, id est non refrenal,, concor-
qui locutionem
eral Verbum, et Verbum erat apucl Deum. Augusti- diam pravorum desideria,
dissipat. Dieilur lubrica
uussicexponit : tanquam alius apudalium. unde in Psalmo Statnit aquas quasi in ventre, quod
:

Aqua proprie munilana machina, undc in Gen. : lit cum lubrica desideria pravorum ad mala pera-
Spirilus Domini ferebalur super aquas, id est Spiri- gcnda impossibilitalisangustatione compescit et co-
tus, qui est Dominus, super rnateriam mundanae arctat Deus. Dicilur inlidelitas, unde in Job : Trans-
rnaoliiuep, ul mens artilicis super arcam. Alius li- ibuntabaquisnivium, quasi dicat : Qui humilitersub
 705 DISTINCTIONES DICTIONUM THEOL. — AQU-ARA 706
non restringitur ab infidelilate
disciplinse vineulis A lein a sui regni culmine captivando suslulit, Jecho-
sua,perimmoderalamsapientiam in errorem labitur. niam scilicet regem cum matrc ejus, ctc. Dicitur
Dicitur fletus, unde Job : Quasi inundantis Cliristus, qui fuit homo nascendo, vitulus morien-
aquvj, sic rugilus meus. Dicitur cruciatus infernalps do, leo resurgendo, aquila ascendendo. Diciiurau-
inopise, unde Job in damnatione iniqui divitis ait : teni Christus aqniia, quia, irreverberato meniis iu-
Apprehendil quasi aqua inopia eum qui inopia inferni tuitu, arcana sobs juslitia?. penetrat ; unde in Job :

cruciabilur. Dicitur humilitas vcl compunclio, unde Pulli aquilce lambitnt sanguinem, id est martyres qui
Job : Si lotus {uero aquis nivis. Notat quod oqua per passionem Chrislum imilantur; vel pulli aqui-
fontis de terra oritur, aqua nivis de aere proruit. lse dicuntur (ideles qui reficiunlur corpore et san-
Qui igitur pro terrenis plorat, quasi aquis fontis se guine Christi. Dicilur Joannes Evangelista, unde
abluit; qui pro oeternis flet, abluit se aquis nivis. Ezeehiel, sub specie quatuor animalium qualuor
Dicitur etiam lerrena deleetatio, unde Clirislus in evangeiislas describens, quartum animal faciem
Evangelio : Qui biberit ex aqua hac sitiet ilerum, aquilse habere dicit. Dicitur dignitas humanie
quia terrena delectatio sitim coneiipiscenlife non conditionis, unde.in Job : Dies pertransierunt sice.t

aufert. Dicitur prajdicator, unde in Psalmo : Et ap- aquiia volans ad escam. Aquila enim alto volatn sus-

paruerunt fontes aquarum, id est apparuit vera do- B pendilur, per appelitum mentis ad terras et ad ima
ctrina pradicatorum. descendit. Sic genus humaiium in primo parente ad
Dicitur Spiritus sanctus, unde in Psalmo : Et ima e sublimioribus corruit, quod condiiionis suae
eritlanquam lignum quod planlatum esl secus decur- digniias ad rationis celsiludinem suspenderat. Sicut
sus aquarum; Spiritus sanctus dicitur aqua propter aquila volans ad escam, sic dies nostri vehciter
iria quae ei et aquas conveniunt. Aqua refrigerat, iranseunt, quia quo inia petimus, in arduis prohi-
unde in Evangelio : Sptritus' sanctus superveniet iri bemur. Dicitur etiam subtilis sanctorum intelligen-
1£. Aqua saliat, undo Eccli. : Aqua sapicnlia; salula- tia, unde in Job : Ad prwceplum luum clevabitur
ris potavit illum, et illud Evangelii : Qui sitit, ve- aquila, id esl sanctorum subtilis intelligentia, jus-
niat ad me, el bibal. Et propter liberum cursum, sionibus Dei oblemperans, in altis suspenditur. Di-
unde in Evangelio : Spiritus ubi vitlt spirat. citur etiam anima clecti, unde in Evangelio : Vbi-
Dicitur idfernus, unde in Exodo : Descenderv.nl cunque fuerit corpus, congregabunlur et aqitilte, quia
quasi plumbum in aquis vehementibus. Dicitur refri- ibi in ecelesti sede incarnatus prasideo, eleclorum
geiium, unde in Evangelio : Paler Abraham, tnise- aninias, cum a came solvero, ad coelestia elevabo.
rere mei, et mitte Lamrum. Dieilur sacramentum g Dicilur sanclus qui volalpcnnis charilatis au ccele-
baptismi, unde in Psalmo : Assumpsit me de aquis stia, unde in Evangelio Ubicunque fuerit corpu;, :

ntultis. Dicitur congelata corda inlidelium, unde in id est Clnistus, congregabuntur et aqittlm, id est
Psalmo Flabit spiritusejus, et fluenl aquos. Quando
: sancti renovali per giatiam, sicut aquila sc renovat
«nim Spiritus sauctus inspiratur peccatoribus, qui in seneclute.

dicuntur aquae propter fluxum peccatorum, aqua? Aquito proprie diciiur ventus frigidissimus quo
fluunt, id est peccatores advertuntur, fluunt proptcr aquaecongelanlur, undc dicitur Aquilo qnasi aquas
fluxuin laerymarum per pcenitenliae lamentum. ligans. Dicitur regio in qua fiat, unde Jeremias -
r

Aqitila, proprie, diabolus, undein Threnis Velo- :

Ecce venlus turbinis vcniebat ab aquilone, etc. Dici-
ciores fuerunl aquilis perseculores nostri, id est ma- tur da;mon, unde in Canlilana dilecti : Surge, aqui-
ligni spiritus alios in inventionibus maliliae conlra io, et veni, ausler, id est recede, daemon, et veni,
nos praeeundo, vel aliler, ut alius prophet.i, scilicet sancte Spiritus; vel aliter : Surge, maligne spiri-
Ezechiel, dicit : Aquila magnarum alarum comedit tus, a cordibus Christianorum, qute gelicidio iniqui-
inedullnm cedri, id est diaholus incorporare sibi de- tatis astringis. Dicilur autem diabolus aquilo quasi
siderat sanctos et meliores iu Ecclesia; unde in aquas ligans, id cst mentes fluidas rigor >.
pcccati.
Job : Behemolh habet ftduciam ul influal Jordanis in C Dicitur gcntilitas, unde Job : Ab aquilote aurum
os ejus. Nabuchodonosor secundum aliam cxpoai- venit, a gcnlilitate vera (ides in Domino clarescit ;

lionem dicitur. Undeet praedicta auclorilas potcst et alibi dicitur in David : Dic aquiloni veni, et la-
sic exponi, scilicet : Aquila magnarum alarum cov.ie- lera aquilonis, ciuiLas regis. Dicitur etiain contra

dit medullam cedri, id est Nabuclrodonosor lem- rium, unde in Psalmo : Ponam sedcm meam ad
plum destruxit, quod templum tabulis cedrinis eral aquilonem, el similis ero Aliissimo. Dicitur Synago-
coopertum, ul inEzechiele eliam dicitur Nabueho- ga frigore infidelilalis congelata, unde diabolus in
donosor aquila, ubi dicitur Aquila grandis magua- : Isaia : SedeboinmonteTestamenli, in laleribus aqvi-

rum tttarum, tongo membrorum duclu, piena plumis lonis, id est in cordibus Judacorum, quibus lex dala
el varietale, venil ad Libanum,et tulit medullam cc- est.

dri, el summitatem frondium ejus avuUit, id est Aranea, prnprie, dicilur inulile et infructuosum,
Nabuchodonosor multisimperans nationibus, multo unde in Psalmo : Anni nost<-i sicut aranca mediia-
vallatus exercitu, plenus divitiisetinnumera terrena; bnnlur. Aranca tcxifinancs telas ul dolo capiat
gloria; compositione, ad cclsitudinem Judayp et no- muscas, ct est sensus : ^4 ?j?i£ nostri sicut aranea
lnlittiteni regui ejus venit, el tenerriinam regis pro- mediiabuniur, id est nos in annis noslris suidemus
 707 ALANI DE LNSULIS 708
dolosis etlnanibuscogilalionlbus; vel passive accipi A venit, quae subdifos mu!(a districlionis asperitale
polest meditabuntur, id est reputabuntur anni no- terruit.

stri sicul aranea, id est sicul inanes et inuliles. Di- Arcus, proprie, unde Isaac ad Esau : Tolle arma
citur eiiam bypocrita, qui sua simulalione alios de- pharelram
tua, el arcum. Dicitur Iris, unde in Gen. :
j

cipit, unde Job de eo ait : Sicut tela aranearum Ponam arcum in

fi- nubibus ; et est signum judicii futuri
ducia ejus. Dicitur etiara tela araneae, unde in Psal- el illius quod praecessit. Dicilur sacra Scriptura :

mo : Et labesccre fecisti sicut araneam animam ejus, In arcu sunt duo, scilicet chorda et lignum ;
id est sicut telam araneae, id est fecisti ut anima chorda signilicat Novum Testamenlum lignum,
,

tabesceret, id est infirma ueret per humililatem, de-

Tetus. Sicut chorda emollit lignum
No- , sic
posita superbia, quasi araneaqua nihil est tabidius, vum Testamentum emollit Vetus ; unde in
qu.ne leviter tacta digito et maclatur et annibilatur. Psalmo Arcum suum telendit, et paravit illum,
:

Arare, proprie, unde in Deut. : Non arabis in id est sacram Scripturam nobis dedit et iilam
boee el asino. Dicitur pradicare, utide Apostolus :
nobis exposuit. Et alibi : Inlenderunt arcum, rem
Justum est ul qui aral ds fruclu suo comedat; ali- amaram, scilicct liaerelici pravc sacram Scripluram
quando notat cognoscere, unde in Judicum dixit 3am- exponendo. Et alibi : Intenderunt arcum suum, pa-
son Philislhaeis : Nisi arasselis in vkula mea, non in-
raverunt sagittas suas in pliarelra, id est baeretici
tellexisselis propleuma meum, id est nisi sponsam sacram Scripturam ad se diverleruni.
meam cognovisselis, pfoposilionem meam non in-
Dicilur Chrislus, unde in Psalmo : Nisi conversi
tellexissetis.
fuerilis, gladium suum vibrabil, arcum suum teten'
Aralrum, proprie, significat memoriam Dominicae
dit. Dicitur perseculio in alia expositione ut ibi ;
duo : ferrum etlignura,
passionis. In aratro sunt
Ar^Kin suum tetendit et paravit illum. Diciturprava
ferrum pungens memoriam, lignum crucem significat,
intentio, unde in Psalmo : Conversi sunt in arcum
juxla iliud Evangelii ; Nemo miltens manum suam
pravum, id cst in pravam intentionem. Dicitur de-
tn aratrum. Dicitur evangelica doctrina secundura
ceptio, unde secundum aliatn expositionem : Inten-
aliam expositionem : Nemo mittens manum, etc.
derunt arcum, rem amaram. Dicilur occulia impu-
. Arbor, proprie, dicitur horno, unde Graece anthro-
/wdicitur,
gnatio, unde in Psalmo : Arcum conteret et coufiin-
id est arbor conversa ; quia, sicut ca-
get arma, impugnatio per arcum, occulta per arma
put arboris lerrae adhaeret, et meinbra superius, ita
manifesta, per scutum improba defensio intelligi-
per contrarium homo habet caput superius et mera-
tur. Dicitur potestas, unde in Gen. Jacob dixit
bra inferius, unde in Evangelio : Jam securis ad p
radicem arboris posita
iilio suo Joseph : Do tibi agrum quem possedi a Si-
est, id est judiciaria potcstas
chimis in gladio el arcu, id est potestalem. Dicitur
parata est, vel sentenlia judicis imminet ; et «slibi-:

Omnis arbor qum non, etc. Dicitur etiam intentio fortitudo vel inflexibilitas boni opeiis, unde in Psal-

bona vel mala, unde in Evanqelio Arbor mala :

mo : Posuisti ul arcum cereum brachia mea, id est

fructus bonos facere non potest. Dicitur etiam sacra

bona opera mca inflexibilia fecisti. Dicitur comrai-

Scriplura vei Synagoga, unde in Cant. : Sub arbore natio vel promissio, unde in Psalmo : Filii Eplirem

mato, id cstsub sacra Scriptura, ubi reqnievit gen- intendentes et mittenles arcum, id est miltenles vel

tilitas sxcnli, ibi mlnerata est ir-tier mea, id est Sy-

facientes comminationem vel promissionem, dicen-

nagoga. Dicitur etiam tes : Quidquid dices nobis, faciemus et audiemus.

ille qui subllmia appetit, un-
de.Job : Mandebant Iterbas et arborum cortices. Hi- Dicitur insidiae vel dolns, ut iterum in Psalmo :

stri (sic) mali qui, dum malorum aclibus oriri bona Inlenderunt arcum, rem amaram, id est insidias vel

conspiciunt, mox ea manu pestiferae exprobralionis dolos. Dicitur dies judicii, unde in Psalmo : Ut fu-
evellunt; dicilur crus Christi, unde in hymno : Ar- giant a facie arcus, id cst timeant diem judicii. Di-
bor decora, et ibi sub arbore mato sccundum aliam citur supernum judieium, unde deperversis legitur
cxposilionem. D in Job :Fugerunt arma ferrea et irruerunl in arcum.
Arca dicitur Ecclesia, unde in Psalmo : Tu el ar- Figuratur seterna damnatio, qui prsesentem tribula-
ca sanclificationis lum; ideo Ecclesia dicitur arca, tionem subterfugit, in seternam damnationem ruit.
quia, sicut arca Noe eos qui in ea erant defendit Area proprie campi iata planities, in qua solet
a diluvio, ila Ecclesia defcndit suos a n-.ortis seternae trilicum ventilari, unde dicitur in Judicum de Ge-
periculo. deone quod ipse petens signum a Deo posuit vellus
Arcturus idem est quod septentrio, id est septem in area. Dicitur triticumquod venlilatur in area, ut
slelhequae sunt versus aquilonem. Dieitur Ecclesia, nomen contenti signetur vel sumatur in designa-
unde in Jo! Nunquid potcris conjnngere micantes tione continentis, unde in Regum rex loci respnn-
slellas Pleiadis,uut yyrum Arcturi dissipare? Arcturus dit mulieri ad se ciamanti : Unde, unde posxtim te
semper vergitur cl non mergitur, sicEcdesia variis salvare, an de torculari? id estde hoc quod conlinc-
tribulai.ionibus fatigatur, sed non ad defeclum in- tur in torculari; an de area, id est de irilie.o quod
clinabitur. Dicilur lex Mosaica, ut in praedicto continetur in area, id est Ecclesia, in qua hiIIihc
exemplo secumlum aliara cxpositionem : Arcturus grana cum paleis, id est boni cum nialis, unde
versus aquiloncm apparct, et lcx velus ab aquilone Joaunes iu Kvangelio loqucnsde Cliristo, ait : Cujus
709 DISTINCTIONES DICTIONUM THEOL. — AllE-ARM 7J0
vtntilabrum in manu ejus, et purgabit aream suam, et A per argentum significatur sacra Scrlpiura Novi Te-
pakas comburei igni inexstinguibili. IIoc fiei iu die stamenti, per ses ScripturaVeteris Testamenti. Ar-
judicii, cum mali separabuntur ab Ecclesia, non gentum sonat et lucet, aes sonat et non lucet, quia
lautum merito sed etiam loco, etc. Dicilur judi- praedicatores Novi Testamenti aperte loeuti sunt
cium, quia, sicutin area granaseparantur a paleis, quae eliam monstrare poterant; praedicalores vero
ita in judicio boni a malis, unde dicilur segeles con- Veteris Tesiamenti, quia per allegoricam umbram
gregand;c sunt ad arcam, id est populi ad judicium. de cceles-li myslerio obscura protulerunt, quasi
Arena, proprie, dicilur malus proplersterilitalem siue luce sonitum dederunt. Dicitur opus bouum,
et imiumerosilaiem arenae comparatus, unde in unde prophela •
Argeitlum tuum versum est in sco-
Gen. : Mulliplicabo semen tuum sicut sleltas cceli et riatn, Ioquitur prophela ad Synagogam. Argentum
sicut arenammaris, boc ullimum refertur ad malos divitiaj temporales dicuntur secundum aliam expo-
cjiii innumerabiles et sleriles sunt. Dicitur pruden- sitionem : Super millia auri elargenli. Dicilur liuma-
lia quae signatur in arena et ratione multiludinis et nilas Christi, unde : In medio ejus species electri.
ratione salsuginis, unde in Psalmo : Pluit sicui Electrumesl meiallum cxauroet argentocoufeclum.
orena m maris. Dicitur sacra Scriptura, unde in Psalmo : Argentum
Areola^ proprie, dicitur fidelis qui verecundalur igne exuminalum.
dc peccalis suis etaliorum, et pereum teriturcibus Aries, proprie, unde in Gen. : Abraham vidit arie-

spirilualis et propinatur. Qui cleganter areolse tem hwrentem cornibus inter vepres. Dicitur eliaro
comparatur, quia sicut areola aroinaium opiime apostolus vel praelatus qui inimicos venlilat corni-
compositaet ordinata aspeclum intuentium deleclat bus, ulriusque Tcslamenti auctoritatibus, unde in
cisqueodorem suum propinat propter multitudinem Psalmo : Afferte Domino, filii Dei, a/ferle Domino
herbarum aiomaticarum, ita illi qui sunt gense fitios arictum. Atibi dicitur prselatus qui immolari
speciosae, redolent Deo ex multiiudine virtutum et debel pro subdilis, unde in Parabolis : Tria sunt
bonorum operum, unde in Cant. amoris Cence : qumbcne gradiuntur : leo forlissimus, gallus succin-

illius sicut areolce aromalum. Dicitur anima Chri- ctus et aries; nec esl qui resislal ei. Dicilur etiam
sti, qus disciplina vel disciplinis exculta est et di- homo vel devotio causa prout -
, offert se Deo, unde
ligenter composiia, unde in Cantilena Salomonis : in Danielc : Suscipe nos tanquam hotocausta arit-
suum ad areolam
Dilectus rneus descendit in horlum tum. Dicitur eliam princeps de genlibus ad fidera
aromatum. HoUus quem descendit Dei Filius,
in conversus, unde Isaias Omne pecus cedal arieies :

humauanaturaest, inquam descendiiqiiaiido liuma- C Nabaioth. Dicitur Chrislus, unde dicitur in quadam
nando seipsum, exinanivii, qua? qua^i liorlus aro- prosa : Aries, lco, vermis; dicitur machina, unde
maticis speciebus plena fuit germinibus virluliim Ezcchiel : Fiti hominis, sume libi lalerem, el scribe

referta ; descendcndo ergo in horlum ad areolam in eo civitatem, el dispone arietes,

aromalum venit, quando assumendo humanam na- Arhta, proprie, diciturreprobusdives,unde Job :

tcram sihi animam univit. Et sicitt suinmilales spicurum conlerenlur. Cum ari-
Arescere notat ariditatem proprie. Notat mor- sta frangiiur, granorum candor oslenditur, sic ini-

*,em, unde in Psalmo : Quoniam lanquam fenum quis in supplicia scterna cadentihus santiorum ju-
velociter arescenl, id est morienlur. Nolat defectum slilia quanta vcrilate candeat, dcmonslratur. Et
menlis, unde in Evangelio : Arescenlibv.s homini- est sensus : Summilales spicarum conlerenlur, id est

bus prm limore. Notat consoliditalem , unde in rigiditas superhorum formidine ullims niuirae fran-
Psalaio : Aruit tanquam lesla virtus mea, id est per getur, quae nuncelectorum vitam despicien elevatur. ,

ignem tribulationis consolidata fuii virtus mea, sic- Arma propriedicitur, unde Isaac ad Esau : Tolle
ut testa consolidatur igne materiali. Notat incine- arma tua, pharetram. Dicilur etiam doclrina, ut
ralionem, nnde in Psalmo : Mane sicut herba trans- in Psalmo : Apprchendite arma, ide-t doctrinam, tt
eat, decidal per mortem, induret per putredinem, " aculuin, idest coDstantiam. Dicitur apcrta insultalio

arescat per incinerattonem. vel impugnatio spiritualium inimiciruoj, unde in

Argcntum, proprie,unde in Aclibus apostolorum: Psalmo Arcuin : conterel, id est occukas impugnalio-
Argentum et aurum non est mihi. Dicitur cloqucn- nes, et eonfringel arma, id est apcrtas insullationes,
tia, unde in Cant. ainantissimum (sic) : Murenulas et scula corum, id est defensioncs, comburet iyni.

aureas fuciemus tibi vermiculalas argento,id est sub- Dicuntur nativilates prajsenlis vitse, unde in Job •

tiles sententias in sacra Scriptura, sicut murcnula Fvgiet arma fcrrca inarcum a?reum. Nali-
el irruet

subtiiisest; aureas dicitproptersapienliam, argen- vilates enira praesentis vitae in opere premunt et in-
teas propter eloqucntiam. Et alibi : Super mitlia sequunlur.Dicunturetiam membracorporis humani,
auri et argenli. Dicuntur divini eloquii scriptores, unde prophela : Descenderunl in injerna cum armis
unde in Job : Non appendetur argentum in commuta- suis. Arma quippe peccanlium sunt memhra corpo-
tione cjus. qoo argento ssepe eloquia divina desi- ris, quibtis perversa desideria exsequuntiir. Dicun-
gnantur. Possunt argenti vocabulo ejusdem scripto- tur aulem virtutes quae sunt munimcnla contra in-
'•es intclligi, qnorum vita intcr turbas hominum re- sidias diaholi, secundum aliam exposilionem in
splenduit luce virtutum. Et nota in Moratibus quod Psalmo : Apprehende urma et scw.t.u, id esl spiri-
Tii ALANI DE INSULIS 742

wales virtutes; Apostolas Accipite armaluram A alium, Dicitur excedere, unde in Psalmo : Ascendit
Dei, etc. Dicitur etiam aiictoritas divinae Scripturse, super cherubim, super pleniludinem scieiilia?. Notat
unde : Mills clypei pcndent ex ea, omnis armalura gradus virtutum, unde Ascendamus de virtule
: m
fortium. Dicitur slatus pcenitentium in conlrilio- virlutetn, donec videbimus Deum dcorum in Sion, etc.
ne, in conlessione el in saiisfactione , unde Cinis : Nolat cliam excessum superbise, unde in Isaia :

et cilicium sunl arma pamileutium, undo patet in Ascendam ad aquilonem, et similis ero Altissimo.
Theol. Dicuntur etiam vilia vel suggesliones quibus Nolat aequalitatem Patris ad Filium, undciiiEvan-
nos impugnat diabolus, iinde Job dixit esse Bebe- gelio Noli me langere, nondum enim ascendi ad
:

lnolh et Leviathan arma, id est suggestiones dia- Palrem meum, id est noii me tangere taclti corpo-
boli, ris, quse non langis me tactu menlis, quasi diceret

Aroma proprie confeclio ex aromaticis confecta Nondum ine cognoscis esse iequalem Patri. Notaf
speciebus, et dicitur quasi aeroma vel agrimonia, cxceilentiam virtutum, unde in Isaia : Ascende t»
unde legitur in Gen. qtiod Ismaelitse venernnt de montem qui evangelizas Sion. Notat pr«sentiam
Gaiaad porlantes in camelis aromata.Dicitur aliqnid sublrahere, unde in Psalmo : Ascendil Deus, id est
deleetabile, unde in Cantilena Chrisli Odor un- prsesentiam suam sublraxit vel non apparuit. Notat
:

guenlorum tuornni super omnia aromala. Dicitur B crescere, unde in Evangelio Quid ascendunl cogi* :

virtus, unde in Cant, Surge, aquilo, id est recede,

: tatioues iu cordibus vestris. Nolal excelientiam ho-

diaboie veniauster, id est sancte Spiritus, el per-

; notis, unde Amice, ascende superius. :

fla hortum meum, id est Ecclesiam et ftuent aro- Asinus proprie dicitur animal, unde in Gen. :
;

mata illius, id est dona sancti Spiritus in Ecclesia. Abraliam stravit asinum suum. Bicitur bomo faluus,
Dieuntur etiam sancti alios incitantes ad bona ope- unde : Non arabis in bove et asino, id est non mittes
ra, unde in Cant. amoris : Ibo ad areoias aromalum sapieniem ad praedicandum cum faluo. Dicitur
tanctorum. Dicunlur orationes sanctorum, unde iu eliam homo luxuriosus et petiilans, unde in Eze-
Apoc. : Ascendit fumus aromalum iit conspectu Do- cbiele : Quorum cames sunl quasi asinorum. Dieilur
mini, id est orationes sanctorum. Dicitur etiam po?- eliam populus gentilis, unde in Isaia : Coijnovit fros
nitenlia, unde in Cant. : Qua est quai ascendit per ptssessorem suum, et asinus prmsepe domiui sui,

desertum sicul virgula fumi ex aromatibus myrrhm Bosdicilur Juda;us sub jugo Iegis constilutus ; asi-

et lliurls. Per myriham, quse est species amara, in- nus genlilis populus quem quilibet seductor Jan-
telligitur amaritudo contritionis, confessionis, satis- quam brutum, vel quo voluit errore substravit, bic
factioiris. Deum, quem colebat, repuiit, ille quem non liabe-

Deus Pater, unde bat, accepit. Illeest asinus qui necessilates aliorum
*•*
Artifex, proprie, dicitur in Epi-
tSialamio Salomonis : Quw fabricata sunl in manu sustentat, unde de haereticis dicitur in Job : Abege-
artificis, id est Dei omnipolentis, cujus largitate runt asinumpupillorum; asinusquionera portat,est
omnis virtus confertur homini, vel manu artificis, ille de rcbus quas bic possidel quserenti coele-
qui
id eslFiliiDei. Ipse est enimmanus Dei Palris qui, stia terrenaque spernenti hujus vitse adjutoriuni
sicut artifex, operalur per manum, id est Deus Pa- prsebet, quem hrereticus abigit dum a gremio san-
ler per Filium. Dicitur preediculor, unde in libro ctse Ecclesise avertit. Dicitur generaliter populus
Sapientine : In manu arlificum opera laudabunlur. Chrislianiis, unde propheta : Lmlare, Jerusalem,
Arundo, proprie, dicitur sacra Scriptura, unde in ecce rex luus venil sedens super asinum.
Psalmo : Increpa feras arundinis, id est haeretlcos, Aspis, proprie, dicitur diaboltts.undelsaias : De-
qui sunt quasi ferae in Scripturis. Dicitur bomo in- leclabilur infans ab ubere super foramen aspidis et i»
slabilis, unde in Evang. : Quid exislis in deserlum cavcrnu reguli. Quid per infantem nisi Cluistum;
videre ? arundinem vento agitatam. Qui eleganter quid per foramen aspidis nisi astutiam diaboli;
«rundo dicitur, quia sicut arundo ad venli flatum quid per cavernam reguli nisicorda iuiquorum in-
agitatur, sic inslabilis ad quemlibet flatum fortuna; telligimus ? Diciiur ilie qui verbum Dei dedignatur
D
concurrit. Dicitur Judseus, unde in Mauhaeo audire, undein Psalmo : Furor illis secundum simi-
Arundinem quassaiam non confringet, et mox Judseus liiudinem serpenlis sicul aspidis. Dicittir latens et

non damnabitur. Dieitur ordinatio Ecctesi», tinde blanda suggestio, vel fortes et subitoe immundorum
iti Ezechiele Et qui loquebalur mecum, liabebat
: spirituum tenlaliones, unde in Job de hypocrita
mensuram arundiiiem auream, ut meiirciv.r civila- diciUir : Caput aspidum suget, et occidet eum lingua

tem. Arundo ista aurea nihil aliud est qurnn dispo- viperm. Aspis parvus est serpens, et vipera prolixio-
silio divina, qua ordinavit civitatem, id est Eccler nis est corporis, per aspideni crgo latens suggestio
siam. Dicitur peccalum, unde sic polesl exponi : designatur.
Arundinem quassalam non confringet, id cst pccca- Assumere propiie de inferiori statu ad alliorera

tori pccniteniiam non negabit. statujn promoverc, undeinPsalmo : De pont fetan-

Aiviua proprie pingucdo interiorum anitnalis. les assumpsil me. El alibi : Assttmpta esi Maria in

Dicilureliam superbia, unde : Operuit faciem ejus cxlum. Dicilur conveitere de infidelitate ad lidem,
crassitudo, et de latere ejus arvina dependet, unde in Psaltno : Assuivpsit tpe.de aquis multis. Di-
Ascendere proprie, unde in Psalmo : Asccnditti in cilur eliatii cle sc sumere uiiiendo bumanam naiu-
713 DISTINCTIONES DICTIONUM TIIEOL. - AST-AUR. 7U
ram diviuse, unde in Psalmo : tieatus quem eleyisli A Dominum in aula ; et in oralioite legitur : Defendet
cl asst.mpsisii. Signat a tribulalione liberare, unde omnes habitantes in hae aulaDei. Dicitur vita aetei-

in Psalmo : De tribulatione liberavit me et assur.psit na, unde in quadam prosa : In poli aulalmtijabile-
mtts. Atleluia.
Astare proprie, ut ille astut illi. Nolat obsequium Aura, proprie, dicitur sentenlia judiclaria levis,
praislare, unde inP.salmo: Aslilil regina adexlris tuis, unde in Gen. : Dum deambularet Dnmiuus in pa-
etc.,id eslEcciesia Cbrislo.iVotat moram vel perseve- radiso ad auram post meridiem, ut, scilicet leviler
ranliam in malo, unde in Psalmo : Asiiierunt reges judicaret Adam. Dicilur Spirilus sancti Scriptuta
terrm, id est perseveraverunl in m;tlo. Nolat ere- quae mulcel non terrct, unde in Job : Vocem quasi
ttionem menlis ad Deum, unde in Psalmo : Mttne av.ro; levis audivi. Dicitur adulalio, unde in Isaia :

aslabo tibi, id cst dirigain r.tentem meam ad Deum. Dies noslros auferl venltis hoslium, lollcl aura. Ele-
Notat diligcntiam vel deliberationem in malo, unde ganter adulalio aura dicilur; qtiia, sicut atira se-
in Psalmo : Asiitil omni vim non bonas. paral grana a paleis, sic adulatio separat a gravi-

Ah Ista ronjunclioquandoque ponilur copulative, bus leves, £ firmis inssabiles.

unde in Ltica : Ai ille dixil : Qttinimo beali, etc. Auriclialcum dicitur proprie, quod multis medita-
Quandoque adyersilalem signat, unde in Evangelio :
B tionibus ad aurum producitur, et signat sanctos
Amice, quomodo huc inlrasti, elc, at Ule obmuluit qui in tribulatione purgantur; iu Apoc. : Pedesejus
quasi diccrel. : Non respondilei verbnm, sed obmu^ similes aurichalco. Aurichaicus etiam dicitur finalis
tuit et tacuit, elc. Iiypocrita, qui er.t tempore Aniicbristi, quifingelse
Alrium proprie iarga platea circa palatium, unde justum etnon eiit; sccundum quam acceptioneni
inEvangeliode JoannedicHtir quod Joannes introivit prsedicla auctorilas sic expnni pole.st.
cumJesuin atrium principi.i sacerdolum; undeetspa- Auris, proprie, ur.de in Exodo : Si voluetis ser-
liuni illud amplum quod eral circa fabernaculum, vum manere in servitttte, applicttbil eum sacerdvs
vel lemplum, dicebatur atrium; et in Exododicilur : ad oslium lempli, et perforabil aurem ejus subu-
Facies ei alrium tabcniaculi. Dicitur initium bcnas la; et alib: Doujittiis ad Moysen, cum mitlcret cum
conversatiuitis, undc in Psalnio : Introite porlas ejus ad Pharaonem : Qui feck aurem non av.diel l Dici-

in confessione, atria ejus, etc. Dicilurcor iiuinamiii"! lur spirilualis inlelligeiUia* unde in Evangelio :

charitatedilaiatum, muie in Psalnio : Adorate Domi- Qui habel aures audiendi audial, id est inteiligat.
nitm in atrio sancto ejns, id est in dilatalo corde et Dicilur obedientia, unde Psaimista Populns quem :

sanctificato. Dicitur vita .T.lerna, unde in Psalmo ; „ »on cognovi, in anditu auris obedivil mihi. Dicitur
Melior esl dies una in atriis luis sttper mittia : Et exaudiendi clemenlia, unde in Psalmo : Auribus
idem : Concupiscil el deficit anirna in ulria Domi- percipe vocem orationis mca:. Dicitur siinililudo att-
ni. Dicitur prajsens Ecclcsia, unde et in Psalmo : rium, unde in Psalmo : Aurcs habenl tt nonaudient.
Slanles eranl pedes nostri i/i alriis tuis, Jerusulem. Dicitur qusedain obstinatio, sive hominis negligen-
Dicitur scnsus divinitatis, tuide in Psalmo : Bealus tia, unde in Psalmo Furor : illis secundum simiiitudi-
quem elegisli el t
assumpsisli, inhabilabit in alriis nem serpentis obturantis aures suas, etc. Dicitur
tuis. praesentia divinae clementitfi unde
, in Psalmo
Audire proprie, unde in libro Regtim : Audivi Verba mea auribus percipe, Domine; etc.
vocem tuam. Dicittir intclligere, unde in Joanne :
Aurora, proprie, unde in Gen. : Vir luctabalur
Durus est hic sermo ; qttis potest eum audire? Et ali- cum Jacob, id esl angelus in specie viri ; el bic di-
bi : Domine, attdivi auditionem tuam ; et in Psalmo : cittir aurora ante ortnm solis. Aurora lemporis,
Audi, filin, et Audiam quid loquutur
vida; ibidem :
quattdo esl 01 lus soiis, unde in Gen. : Dixil ange-
in me Dominus Deus; Omnia qttm et in Evangelio :
lus adJacob : Dimitte me,jam enim anrora ascen-
audivi aPatre meo;Nolal exaudire-, uiide Reg. Au- : dit. Aurora corporis, anima lidelis, unde in Job :

di preces servorum litorum id est exaudi. Signaljit- D Ostcndisti aurorm locuin suttm, id est (ideli aniime
dicare, unde in Psalmo : Qui fecil oculum non videl, ccelestem palriam, Aufora animi, Inilium gratiae,
qui planlavil attrem non audkt ? id esl judicabit, e(r. unde in Psalmo : Tu fabriealtts cs auioram el solcm,
Attdiius proprie auris, tinde Apostolus ad Cor. :
id est initium ct perfectionem. Aurora coeli, Ecele-
Si lotum corpus oculus,, ttbiauditus, id eslauris. Di- sia, unde iu Sir liasirim : Qum est isla qum asccn-
ciltir divina inspiratiovelprsoceptum divinum, unde dil sicul aurOra consurgens. Dicitur Christus, unde
Baliacuc : Domine, auditttm audiii, vel : Dominc, au- in Itymno : Aurora lolus prodeal; quia, sicut srt

diripimceplum ntum divinum,\d est iiiteliexi. Dicitur tnnlcridlis miindum illuminal, il.i spiiitualis sol,

eiiam intellectus , unde in Psalmo : -4udi7nt mco scilicel Cbristus, sanctam Ecclesiam.
dabis gaudium, id est inlellectui mco. Dicitor obe- Aurum dicilur contemplatio , iiude in Apnslolo :

dientia, unde in Psalmo : Populus quem non cogno- Alii sunl qui adificanl attrum, alii argenium, alii
vi, senivii tnihi in audilu auris. tr.pidcs pretioso-s. , id esl coiileinplaulur. Dicitur
Aula, proprie, dicitia virtus bealse VLrginis, unde aurum etiam gdes, unde in Job : Ab aquilone aunitn
Hi quadam oratione Tsgilur : Deus, qni virginalem vcniel , id est fidcs a gentilitate. Dicitnr eliam
ai/afti. Dicitur Ecclesia, unde in Psalmo : Adorote iugenium , tinde in Jeb : Si mttavi aurum robut
Patuol. CGX. 23
715 ALAN! DE 1NSULIS 716

meum, id est-fQriHuiiinein meam conslilui praeclari A Ecclesia. Dicitur Judaea. Isaias de pentium conver-
inlelleclus ingenium. Dicitur etiam sensus bene sione ait : Dicam aquiloni : Da, el austro : Noli

operantis, unde Salomon : Skutprobatur argcntum prohibere, id esl dicam gentilitati *

Offer munusDeo,
in conflatario el in fornace aurum, ila probatur et au&tro, id est Judaeae, qu8e a vero sole fervorem fidei

homo ore laudanlis. Argentura quippe vel aurum prima suscepit ; noli prohibere, id est repeilendo

igne probatur, sic nimirum est sensus bene ope- damnare \ilam quod faciebant qui eranl
gentiliuin,

ranlis. Nam qualis sit in eo quod laudatur, osten- idololalrae. Diciturvila-remissa, undeinJob: Con~

ilitur. Dicitur splendor supernac civitatis, unde in siderale semitas Thema, itinera Saba, et exspectate

Apoc. dicilur ipsa civitas constare e"x auro mundo paulisper. Thema auster , Saba rete interpretatur.

simili vilro mundo. Dicitur nitor gloriae temporalis, Per austrum , qui tepore suo afflata dissolvit,

unde in Apoc. de calice aureo Babylonis Iegitur. fluxa vivendi reatissio ;

per rete aclionis obligatio

Tempuralis enim gloria ideo calix ameus dicilur, inlelligitiir ; dissolutis gressibus in rete ambu-
quia dumpulchra esse lemporalia osteiidat, siultu3 lantqui, dum mundum perfecte non deserunt, mun-
mentes in sui concupiscentia deebriat. Dicitur cla- danis aclionibus se obligant.

ritasinnoeentiaCjUiide in Thren. : Quomodo obscura- Aul conjunctio quandoque ponitur conjunclive ,

tum est aurum, id est claritas innocenliai versa unde in Evangelio Aul facite arborem bonam et
:

est in nigredinem culpoe. Dicilur s">pientia ,

unde fructum ejus bonum, aut facite arborem malam et

inlsaia Reget deSabaveniem, «uru»i,-elc.,idestspi-

:
fruclum ejus malum; quandoque ponitur expositive.
ritualiter se regentep aurum optimum in Ecclesia unde in Psalmo : Nunquid obliviscelur misereri

Dei offerunt. Aurum dicantur saucti, qui alio prae- Deus, aul conlinebit? quandoque stmilitudinarie,

cellunt, unde in Ganticis : Caput tuum aurum opti- unde Moyses ad Dominum vAut dimitle eis hanc

mum. Divinitas eliam dicitur aurum , secundum noxam, aui aeie me de libro vi.tce, id est sicut verum
aliam expositionem in eadem auctoritate, seilicet est me non esse delendum de libro vilse, ita verum

Capui tuum aurum optimum. DicilurDeus, ut in prae- esl quod dimittes eis hanc noxam, cum non per se

dicto exernplo, sccundum aliarn expositionem. El sed per alium peccaverunt.

in Ezechiele : Et in medio ignis quasi eleclri. Ibi Auiemponitur copulalive, unde in Evangelio :

eleclrum dicitur Christus ,

quia, sicut in electro Dixit autem Maria ud angelum, quia ibi copulat

aurura unitur argento, sic in Christo est divina na- Mariaro ;

quandoque adversitive, unde in Evangelio

tura humanas unita, et peraurum divinitas, per Cui autem similem wstimabo generationem istam ?
argenlum inlelligatur humanilas. Dicitur angelica q quandoque attirmative, unde Aposiolus Nolo au :

«alura, unde in Job Non dabit aurum obryzum : tem vos ignorare, fratres, id est aflirmo quod non
pro ea; per aurum obryzum angeliea natura intel- ignorelis.

ligitur quae fulget claritate justiliae, sicut aurum

,
Avis, proprie, dicitur Christus, unde de Judaico

obryzum, quia nullum unquam habuil contagium populo dicilur in Job : Semitam ignoravil avis, id

culpae. Sancli qui sunl in patria dicuntur aurum, est Chrisli; quia corpus quod assumpsit, ascen-
unde in Job Nonadcequabilurei aurum velvitrum;
: dendo in sethera levavit, et humilitas ejus viasqui-

per quod "utlelligimus sanctos qui sunt in patria, bus nos ad alta levat, considerare noluit; vel Chii-
quorum corda clarilale fulgent et puritale translu- stus dicitur avis propter pennas virlulum.
cent. Dicitur charitasqu.se caeteris virtulibus praee- Dicitur eliam diabolus, unde in Job : Nunquid
mmel, unde Psalmista : Dabitur e\ de auro Arabice. illudes ei quasi avi. Diabolus dicitur avis, quia suae

Dicuntur eliam lerrenae divitiae aurum , unde in uaturae subtilitale superbe se exlollil, dum per

Psalmo Desiderabilia super aurum , elc, id est

: superbiam angelum lucis se simulat. Et quasi avi
super omnes divitias. Dicilur claritas virlutis, unde illusit Deus , dum in passione ei escam quam riior-

in Job itlebiv illius aurum, quia collectio singulo-

: derel ostendit, sedlaqueum divinitatis quo capere-
rum ordinum in Judaea tanto majore virtute cla- D tur abscondit. Et in Evangelio : Aves cmli, id est

ruit, quanto se in Deum et proximum unanimitate diaboli, comederunt Ulud. Dicitur mens humana,
constrinxit. Eliam ille qui tribUlationem palitur unde in Job : Homo nascilur ad laborem et avis ad
dicitur aurum, unde in libro Sapientiae Tanquam : votandum ;
quia, in eo quod caro flagellis afficitur,

aurum in fornace probavit eos. meiis appetendo altiora sublevatur. Dicitur etiam
Auster proprle venlus calidissimus. Dicitur au- superbia, unde in Jeremia : Xce qui in avibus cali

stralis regio , unde in Evangelio : Regina Saba ludunt, quia supcrbus elevat se super se.
venit ab austro. Dicitur charitas, unde Habacuc : Axella, proprie, dicitur opus bonum, unde in

Dominus ab austro veniet , id est a furore chari- Levitico dicitur quod os turturis retorquendum est

tatis. Dicitur Filius, nnde in Psalmo : Converte ad axellas, id est praedicator debet haber* illa in

Domine, ca*'ivitatem nostram sicul lorrent in austro. opere quae proponit in praedicalione. Dicitur etiam
Dicitur Spirilus sanctus , unde in Canticis : Surge, privatio boni operis, unde in Parabolis : Piger ponit
aquilo, et veni, auster, id est veni, sancte Spiritus, manum sub axdta, idest se a bono opere privat,
rcple menles hominum. D-cilur Ecclesia, und n in elc.

lob Interiora austri vocantur spirituales quilaleiil in Azyma dicitur proprie panis sine lcrmeuto, at>
717 DISTINCTIONES DICTIOMM THEOL. — BAB-BEA. 713
a quod est sine et zyma quod est fvrtnentttm; unde A Quandoque est adjectivum : azymus , a , um , ui
dicitur in Marco ; Erant atitem dies azymorum, id in Veteri Testamento : Comederunt azymot panet.
estdicsquibusnonficebatuli fermento; in hoc loco Dicitur etiam sanctus, unde Apostolus: Exptirgate.

est neutrius generis, limc azyma, horum azymo- vetus fermenlum, etc.,s'cH' eslis azymi, idesl sancti

rum ; azyma signilicatpanem azymum, id est panem et a vitiis purgati, et tunc est masculini generis : ht

sine fermenlo. Dicitur eliam festum pasciiale, unde azymi,horum azymorum. Quandoque etiam signifi
in Evangelio : Eral azyma posl biduum, et est femi- cat opus bonum, unde Apostolus Non in fermento :

nini generisetdeclinatur Imc azyma , hujus azymce. veteri, etc, sed inazymis sincerilalis et veritatis, etc.

Rabylon, proprie ; dicitiir eliam nvuiKTus, in quo Aaron, id cst unguenium divinse gratiae ,
quod de-
muiliplex confnsio, unde in Psalmo : Super ftumina seendit a Patre in caput, id est in Christum ; et a
Babylonis. Diehur etiSm peccalor, cnde in Psalmo : capite i.nbarbam, id estin populos, qui dicuntur
Uentot ero Raab et Babylonis. Dicitur eliam idolo- _ Dei barba, id esl foriitudo ,
quia inbarba fortitud»
latria vel hssresis, unde in Apoc. : Cecidit Babylon notaturhominiset plenacetas ; a barba in vestimen-
iila magna, quai a iiino, etc. Dieilur terrenadelecla- ta, id cst in apostolorum successores, et in a!io«
lio, unde in De aureo calice Babylvtiis.
Apoc. : praelalos; a vestimemis in oram veslimcnli, id estin
Baculus proprie unde Jacob in Genesi In ba-
, : finales fideles, hoc est Christianos.

eulo meo transivi Jordanem htinc. Dicitur ctiam Barbarus dicitur quilibet homo.prseter Gr-£cum
pastorale reghum quod consistit in sustentatione et et Latinum. Diciiur alienus a fide , et ponilur pro
correclione. unde in Psaimo Virga tua et baculus : populo infideli, unde Psalmista : In exitu Isfaeide
tuus, etc, id est cofrectio et sustentatio ; vel per &gyplo , eic ; de populo barbaro, id est de populo

baculum major, per virgam minor correciio intelli- infideli, Dicilur aliquis non subjectus Romano
gitur. Dicitur consolalio vel sustentatio unde in , imperio, unde dieilur in persona Ecclesiae : Orexius
Tob. :MalerTobiw oil : Fiti mumnquam fuissel pe- pro imperatore tiostro, ut Deus et Dominus nosttr
cunia illa, pro qua misimus le peregrinari, baculum sibi subjiiial omnes barbaras natior.es. Dicitur etiam
scnecMis-nostrce, id est consolatiohem ; et alibi aKquis non intelligens, undePaulus : Ille erit miht
dicil propheta ^Egypliis : Auferum a vobis baculum barbarus. Dicitur etiam populus beslialis vel rudis,
panis, id cst sustentationem. DiCilUr terrena pote- q unde Pauius Barbarus an : Scylha.
stas, unde in Isaia : Vce vobis qni invMmini bacuto Basiliscus, proprie, unde Lucanus :

arttndineo Aigypti, id est terrenae potestati. Dicilur ....Regnat busiltscus arena.

diabolus , unde in propheta : CoMeret Dominus Et derivatur basiliscus a Graftco basiteos, quod
bacutum impiorum, id estdiabolum. interprelatur rex in Lalino, id est quasi rei ser-
Baptihnus proprie sola exterior ablutio corporis pentum dicilUr, quia omnes superat veneno, et

sine interiorl ablulione mentls ; unde Dominus sui natura est quod si'o visii vel fiain interficitho-

volens conciudere Judais et Pharissis de baptismo K8inem ; unde in Physiotogo, quod aves supervolantes
Joannis ait Baplismus Joannis e cmio esl an ex
:
suo flatu interficit. Dicitur etiani diabolus, unde
hominibtts Quandoque cstablutio mentis cum
? exte- iu Psalmo : Super aspidem el bdsitisium aitibttlabis.

riori ablulione eorporis, nnde in Evangelio : Ite, Basis, proprie, dicilur doclor Ecclcsine, unde in

docete omnes gentes, baplizanles eos in nomine Pa- Job : Super quetn bases illius solidatm sunt; in.

tris, el Fiiii, et Spirilus sancti, ctc; et alibi : Eral basibus columnse, incolumnis tota fabrica erigitur

Joamies in deserto,prwdicansbaptismum pmniienHa;. sic doctores, dum recte pradicanf, omne pondus
Dicitur effusio Saiiguinis sive martyrium, unde Ecclesiae susteutant. Dicitur etiam proplieta, quia ,

Christus ail in EvangeliO : Baplismo habeo bapii- D duin proprie prin.o de Chrisli incarnatione locutl

iari, et coarctor dotlec perjiciam iliud. Dicitur sola siint, quasdam bases nosfrae firici se posue-
quasi
interior menti3 contritio ,
qiiee sufflcit quando runt, unde ad hanc exposilionem potest referrf
eklremo articulo mortis posilus, habet
aliquis, in praemissa anctoriias. Dicituretiam imeiuio anim*,
voluntatem se baplizandi, sed morle prxvenilur, quia bon:e inicntioni innititur virtus, quaai colum-
unde ApOstOlus : Palres noslri baplizati sunl in na basi, unde Job Super quem bases illius solida-
:

nube mari in deserlo. Nolandum quod triplex est

el las sunt 1 super me, dicit Domiuus, ctii,
id cst nisi

baptisimis :baptiSinusfluminis,qui (il inaqua;bap- dum anima intendit, super euoi bonnni inten-
justa

tisinus flamiuis, qui (it in pceiiilenlia ex nnc.li Spirilus lionem quasi basem construit.
graiia; baplismus sanguinis, qui fit in mariyrii Bcatus noiatbeatitudinenipalriKjiindein Psalmo:

lucta. Beati qui habiiant in domo tua. Noiui bcaiiludinem

Barba, proprie, dicilur fortilildo, ur.de : Auferam vi», utide ilerum in Psalmo Beuii im/nacultHi in :

ab Ephraim barbam, ld esl a uliis Israel forliludinem, fifl.Notatbeatiiudinem conscienlise, unde inPsalmo

ctc. Dicitur major pttelatus , undc in Psalmo : Beati quorum remissa: sunt injquilatcs. Nota*t bcatitu-

Sicut ungueiitum in capite, quod descendil in barbam dinem innocenlire, tmde Vr», Eccli. : llenttts vir Qui
HS ALANl D£ INSULlg 720

jiiventus *ine tnacula. Notat bealiludinem expe- A duist, eum reprobi spiritus humana corda ad iltici-
rieiitia?, unde ibidem
]
: Beatus vir qui in sapieniia tas cogitationes perlrahunt, modo per terrurem,

««43 morabilur. modo per liansitoria gaudia decipiunt. Diciiur

Bellum proprie, undeinlib.Reg. David deSaul et beslialis bomo fatuus, unde Apostolus in secunda
Jonatha : Quomodo ceciderunt fortes in.bello ? Dicilur pugnavi ad beslias Ephesi,
Episf.ola ad Goriiilhios: Si

controversia Christi et diaboli,
Benedictus Dominus Deus meus, etc, el digitos
meos ad bellum; dicitur Dominus quoad creaiio-
rsern, Deus meus quoad sanclificaliouem. Dicitur
conlroversia bonorum angclorum et malorum, unde
unde Psalmista id est contra beslialeshomines Ephesi, elc. Dicitur
etiam Anlicliristus,undeinApoc. :Vidi bestiam decem
cornua habentem. Dicitur Romanum imperium, se-
cundum aliam exposisionem, quod divisum est in de-
cem regiia dicilur etiam baeresis vel conventus ba-
;

Factum siteulium in cmlo, dum relicorum, unde in Apoc. : Bestia egrediebatur de

in Apoc. : esl

draco commitleret bellum. Diciturcontroversia carais

abysso qumuniversa devoravil. Dicilurbestialis mo»
tus, unde in Job quod justo non nocebunl bestia:,id
etspiritus, undein Psalmo: Aufers bella usque ad
Et notandum quod, sicut in aucloribus est molus besliales.
fines lerrm.
secundum ii- Bibere, propric, dicitur Ecclesiae uniri, quia sic-
cslmultiplex bellum.ita et in theologia
B ut vinum constat ex multis giiltis, ita Ecclesia
versos divcrsorum afflictus. Exterum, quod filinter
Jerusalem et Bahyloniam ; inteslinum, quod fit in- ex mukis fidelibus ; unde in Evangelio IViei man- :

ducaveritis carnem Filii hominis et biberitis ejus

ler proximumet proximum, quod dicitur civile;el
plus qiiam civile, quod fit inter corpus et animam. sanguinem, etc, id est nisi fueritis dc unione eccie-

Benedicere, bona optare, unde Isaac in Genesi : Be- siastica, non habebitis vitam wternam. Dicitur etiam

nedixit fiiiis suisJacob el Emu, id estbonaoptavit.di- incorporari, unde in Evangelio Non

spiritualiler :

cens derorecoelieidepinguedineterrce elc. Signatvera bibam amodo de hoc geniminevilis, idestnon iucor-
dicere, «rcde idem Jacob benedixit filiis 6uis,idest vera porabo mihi Judseos, vel aliquem Judseorum, donee

tis dixit. Non cnim bona omnibusoptavit, quod palet bibam illud, id est incorporcm me vobiscum, et hoc

per hoc quoil dixit in Genesi : Simeon el Levi, in novum, id est innovatos, incorporcm, inquam, in

consiiium vestrum non veniat anima mea. Signalbona regno Patris mei, id estinslatu immorlalitatis. Dici-

dare, unde legiturinlib. Reg. quod David benedi- tur spiritualiter reficere, unde in Joanne: Qui bibe-

clionem peliit a Nabal. Signat multiplicare, unde rilex aqua hac non sitietin mlernum. Signal passio-

in Genesi : Benedixit Deus Adce el Evm, el dixil nem stiscipere, unde in Evangelio : Potestis bibere

Crescite ei mulliplicamiui ; el sacerdos dicit : Bem- „ calicem quem ego bibiturus sum, calicem quidem
dk, Domine, dona, id esl mulliplica. Signat laudare, meum bibetis. id est passionem suscipietis. Sgnat
unde dicitur Dan.: Benedicamus Palrem et Filiurt instrui, unde in Joanne : Si quis sitit, veniat ad me
zum sancto Spirilu. Signat gralias agere, cum di- et bibat, id est si quis doctriuam desiderat, venial

citur Benedkamus Domino,\d esigratias atjamus Do- et instruatur.

mino. Signat matcriam laudis divina». prsebere, unde Bibtus juncus qui crescil in Nilo, unde quidam:
inhymno puerorum: Benedicite omnia operaDomini Pluraque Nitiacis tradam mendacia biblis.

Donuno, et in eodem Benedicite, sol et luna, Do-

: Dicitur liber, cujus materia est biblus, unde Biblia-
mino, id est maleriam laudis divinse prsebete, etc.Si- theca est repositio biblorum in hoc lihro, eic
gnat[diem] solemnemetcelebrem insliiuere.unde in Bilibris dicitur pondus duarum librarum, de quo
Geriesi: Benedixit Deus diei septimo, id estsolemnem in Apoc legitur. Praedicatores utriusque Teslamena
et celebrem instiluil eum. Signat consecrare, unde dicuntur bilibres, qui moluntur tribulaiione viis

sacerdos: Benedic, Domine, panem in altari, id est prasenlis et excoquuntur igne passionis ; in Apoc
consecra. Signat maledicere, unde in Job : Dixit ergo una J)ilibris ex duobus sextariis intelligitur

uxor Job ad eum: Benedic Deo et morere, id est ma- Ecclesia ex duobus populis ; sub duali ergo nunie-
ledic, id est cito libereris a prsesenti angustia. ry ro comprehenditur propter duo Testamenta vel

Item 111 Reg. xxi: Benedixit Nabolh Deum et regem, propter geminum dilectionis prseceptum. Bilibris

idest maledixit. ltaque triiici denario valet, quia omnes sancli pre-
Berillus lucet quasi aqua sole percussa ; cale- lioso sanguine sunt redempti ; unde Bilibris tritici

Iscit manum tenentis, et signiflcat eos qui frigidi denario uno dicitur mcritiim quod consistit in
sunt.sedpercussigralia veri solis,lucentbonisoperi- bona cogitalioue ct bono opere ; secundum aliam
bus et caiefaciunt eos cum quibus conversantur expositionem potest expoui haec auctorilai: Bilibris

cxemplo bonae vitae. De hoc habetur in Apoc. trilici denario uno, id esl meritum quod consislit

Besiia proprie, unde in Genesi : Creavil Deus in bono opere adimplcndo prsecepta Novi Testa-
bestias et reptitia terree. Etdicitur beslia quasi va- menti, quod per frumentum significatur, acquirit

stia a vaslo,vastas. Diciturdiabolus, unde in P&almo : uobis selernse beatitudinis denarium.

Ne tradas bestiis ar.imas confttentes tibi ; et alibi Bilis dicitur receplaculum fellis. Dicitureliam ira,

Dominusad Job Omties beslim agri ludenl ibi;

: per sicul dicitur : Jste non potest continere bilem, id

beslias immundi spiritus, per agrum praesens sse- cst iram, etc.

culum designalur. Bestiae ergo agri in herbis lu- Bini, proprie, unde in Evang. : Misit eos binos el
72 , DIS1INCTI0NES DICTIONUM TUEOL. - BIO-BilU. fO.

binos anle faciem suum ; hic enim Imc scparative A juslus, «nde in Psalmo Omnia subjecisfi sub pedi- :

ponilur. Dicuntur duo, unde ia Evangelio Eram bus ejus, oves ei boves ; per oves innocentcs, per :

ibi lapidete hydrm sez positte., capieitles singutm boves viriuosos inteliigere debernus. Dicitur etiam
melretas binas vel ternas, id est duas vel tres, eic. bonis operibus fecundatus ibidem.
Biothanuius vel bwihematus, siraples nomenquod Boirus propiie dieitur gemmula iila qu:e ii: vere
est exposilivum ex bis et ota, olce, quod esl auris, apparet in vite, unde iu Cantico Moysi : Uva corum
qaia habet liivisas otas, id est aures ; et in simplici uva fetlis e( botrus amarksimus. Dicilur gerrtilis

>juod intrat per unam et esit per aliara ; unde et populus,unde in sequentia magistri Adami (48)

idiota dicitur qui iiabet divisas -

aures ab idv.or,
Bolrus Cypri refrigescil,
iduaris qnod est divido, dividis., et ola, otw quod Diiaiatur el cxcrescit.

idem quod unde Synagogce fios marcescit,

est «uris.vei biola, biolm esl ovis,
Kt fiorel Ecctesia.
dicitur bwthanatus, id est fatuus, unde legitur in

passioue sanetorum Gervasii et Protasii : Vis iu Dicitur Christusin Cantieis : Boirus Cypri diteetus
biolhanatiis fieri, id est fatuus, sicut fraler luus ? mens mihi, id esl compai-abilis botro propier mul-
Dicitur damnatus incorpore ei anima sectuuium ; ., tiplices ranones seu causas. Dicitur uva, unde in
iioe componimr !>oc nonien ex bis et thunatos, quod Nurnerisdtciturde exploialoribus Botrum iulerunl :

esi mors, quasi bis mortnus in corpore, scilieet ani- in phaianga. Dicilur reprobus, unde in Apoe. : Mit-
ma; unde legitur quod jEgeas sepullus f.titinterbio- ie faicem tuam el vindemia bolros vincurum lerroe.

thunatos, id est inter daninalos corpore ct anima, Botii hic dictintur mali, de quibus legltur inDeiit. :

et de lioe in legenda sancti Andrea:. DevhteaSodomorumvilium[vinea] eorum. Dicilurini-

Bonns quandoqueponituresseniiaiiler et subslau- tium gralise, quia sicut botrus pnscedit uvam, ita

tive cunitlicitur de Deo, unde in Evangelio: Qnid tempusgralioe praeceditvitam gloria;.

me bonum ? Nemo bonus nisisolus Deus, quia
vocatis Bruchium, proprie, dicilur Filius Dei, unde ia

Quandoque ponitur negative, unde :

ipse bonilas est. Isaia: El brachium Domini lui revelalum est. Et di-
Bonum eral ei, id est minus malum,quod non piini- citur ideo braehium, qnia, sicut brachiumexit acor-
relur,nisi prooriginali ;quandoquedenominative,vel porc, ctremanet ejusdem naturse cum corporo, iia

notat iniliiun boni principii, unde in Genesi: Vitlit Filius exit a Patre sine oinni diminutione, el renia-
Deus cuncla quai feceral, el erant valde bona, id est netejusdem naturaecum Patre el sicut homo ope- ;

avaldebono facta. Quandoque notat aetiim justititf, ratur per braehium, ita Pater per Filitim. Dicitur
unde : Iste est bonus, id est justus. Quandoque notat Anlichristus, unde Dominus Ei brachium excel- :

tisum rei, unde : Hoc esi bonum, id esl ulile; vel sum confringelur. Quidaiiuu per excelsum bracliium
opera sunt bona, id cstulilia. Quandoi|ue notat de- inlclligitur, nisi superbia Antichristiet eeliitiHloqtiae
leciabilc, unde in Psalmo : Ecce quam bonum et ju- snper reprobas inentes hominum fastu gloriae sse-

C«n</um.'Quandoque notat occasionem, ut euin dicilur cularis erigituiyila ut iioino peccator tum komo
malum esse bonum, id est occasio boni ; unde xsliinari despiciens, se Deum super homines mcn-
Au^uslim-rj : Qui summe bonus est nunquam matos, lialur?Dicitiirgravis vindicla, unde inPsalmo : Ini-

esse siaeret, nisi ex malis bona elicerel. iium polenii et brachio excetso, ete. Dicitur poteslas
Bos dicilur pnedicator, quia sicut bos, voinere sive poteutia , unde in Psalmo : Quoniam brachia
mediantc, proscindit terramet germinarefacit eam, peccalorum conlerentur, e.te. Dicilur bona operatio,
jta praedicalor vomere pradicationis suoe proscindit unde iu Psalmo : Posuisii ul arcum cereum brachia
lcriam , ul fruclificet eain virlutibus; tinde in Apo- mea.
siolo : Non attigabis os bovis trilurantis, id est non Bruchus proprie, unde Psalmisla : Bruchi non
prohibebis pr;edicatorem vivere ex Evangelio, id eral numerus, eic. Dicitur locusla atciebus idein, sed
est pisedicnlione, sed ei providebis, nam idem dicit diversassignifieationes babent. Brucbusdicitui- felus
Apostolus : Si spirilualia vobis semineinus, non est P c t dicitur abromum, quod est consumere. Dicitur
waguum si avobiscamulia melamus. Dicilur diabo- locusta quasi louga hasta ; ala? ejus sunt innatse.
lus, undeinJob : Fenum sicut bos comedit; fcnum Atelebus dicilur quasi alte tabens. Dicilur luKuria,
ergo sicut bos comedero appetit, quia dcr.te sug- quia sictit bruchus nascilur ex loeusta arelacla iu

gestionis conicrereinundam vitam quaerit. pariele, qui, cum alas non habeal, inbaerel terrse, el
Dicitur Jndaicus popnlus, unde in Isaia : Ilos consumit et comedit quidqhid in terra invenit ; ita

cognovil possessoiem suum, id est Judauis, et asinus luxuria hominem devastat, famam aufert, bursam
prwsepe domini sui. Dicitur Cliristus ,
quia sicut evacuat, corpus enervat, animam cominaculat, vi-
bos in Veleri Testaniento immolaiiatur, ita in Novo sum obtenehral, Deum perdil, proximuni offendit :

Testaiuento Christus iminolalusfuit pro pcceatisno- cibus est diaboli, odium angclis; unde Jocl : Resi-

stnis. Dicitur luxuriosus, tinde [S ilomon] loquens dc duum bruchi, id esl luxuriaj, comedit locusta, id est
luxuriosa el pclulanle muliere, ait : Sequitur eam superbia, quia, peracla luxuriaa poenitenlia, invadit
quasi bos duclus ad victimam. Dicilur virtuosus vcl bominemsuperbiaet iafestat. Dicilur timorveltri-

(48) Adam. a S. Victore, seq. V De returrect. Domini, Patrol. CXCYI.

723 AIANI 1)E INSCLrS 724
stilia de rebus araissis secundurn aliam exposilio- A lemplaiivx refovemur, ut gciamirs reprob3re ma-
nem. £t notandum quod quatuor sunt hominis sta- lum, id cst praesemem Titara eoniemnere; et elige»
lus, sciiicel spesde fuluris bonis, timor de futuris re bonuni, id est futuram vitam. Dieilur etiaro do-
malis, gaudium de habitisbonis actristilia deamis- ctrina majorum, unde in Deut. : Bulyrvm de ar-
sis, unde Boetius De consotatione : mento el iac de ovibus, id est fideles majorem doctri-

Cnudia pelle, nam a majoribus, et minorem a minoribus acci-

PeU.e limorem^ piant. Dicitur bonum opus, unde per butyrum bona
Spemque (ugato, operatio, per mel dulcis sermo Chr.isli intelligiiur,
Nec iolor adsit.
ut sciat malum reprobare, id est damnare, et eli-
Buccina proprie, a bucea, qua: alionomine dici- gere bonum ad vitam. Dicilur eiiam piuguedo la-
tur tuba. Dicitur etiam prsedicalio, isnde in Psafmo : ctis, primimotus dicuntur biilyrum, undequis di-
Buccinate in ueomenia luba, id est prsedicate No- cituF comedere butyrum, id est primos rnolus de-
vum Testarnenlum. Dicitur aliquid erainenssignum, struere, et mel, id esi deleetationes ©arnis.
unde : Canet buccina, et sancti, qui mortui sunt in Buxus proprie itle qui, excaecatus rnlirmitaie,
Christo, resurgent primi; sed non sic erit ad litte- bona opera facerenon potest, sed tamen parentun»
ram, sederitad aiiquod signum eminensquo resu- lidem tenet, unde in Isaia : Ponam in deserlo ul-
scitabuntur sancli omnes, quod alibi ciamor dicitur mum et buxum simid. Buxus arbor simplex est et
in Evangeiio : Media nocie ciamor factus e*(, humilis ; non frr.ctificat, viret tamen, et slgnificat
Butyrum proprie quselibet csca, unde in Isaia : illosqui fidem tenent et virent, exesecali tamen in-
Butyrum et mel comedit, id est quamlibet escam su- firmitate, bona o.pera facere non valcnt, etc.
met, ut verus homo ostendatur ; et sic erit verus Byssus diciiur species lini quod crescit in jEgy-
bomo utsit verusDeus. Signiucat contumelias quas pto, quod multa attrilione verlitur in candorem.
passus est, et est scnsus secundum aliam exposi- Dicitur vestis facta de bysso, unde in Luc. : Hvmo
tionem Butyrum comedet in con.tumeliis, et buty-
: quidam erat dives, qui ivduebaiur purpura et bysso.
rum acre est, mel in miraculis. Signat amaritn.di- Dicitur filum byssinum, unde in Exodo legiturquod
nem aclivae mel dulcedinem contemplauv»
vitae, cortina erat ex bysso, et pnrpura,et hyacintho, el
vitse. Tunc enim butyrum el mel comedimus cum cocco, id est ex filo byssinopurpureo, hyacinthinoet
amaritudine aclivse vitje afficimur et dulcedine cou- eoccineo.

€
Cadaver propiie, dicitur (jamnatus, unde Isaias Cmdere proprie verberare, uade Christus in Joao^
propheta Et egredientur el videbunl cadavera mor-
: ne : Curme ca:dis,et alibi : Sine sausa flageliis cecide-
iforum qui proevarioaii junl in me. „ rHH<»ie.Dicilurei>em"re(i8'), unde.diciturquod maii>
Cadere, proprie, unde in lib. Reg. : Cecidii Heli cessit Herodi Agrippae propter mortem Domini. Si-
resupinus a calhedra, el mortuus
Quahdoque est. gnal locum dare, unde in Catone : Cede, cede majo-
significat casum ab honore, unde Isaias Quomodo : ri. Signat etiam toqui, ut in multis locis in Teren-
cecidisti, Lucifer, qui mane oriebaris, id est a quo lio, etc.

honore. Quandoque casuma virtute, unde Paulus : Calamus proprie arundo qui de faciliagitaturet
Qui stat videat ne cadal, id est qui stat in virtute, fleclitur. Dicilur doctoris peritia, unde Isaias ait

videat ne cadat a virtute. Quandoqtie casum a pec- quod in cubilibus, in quibus dracones habitabant,
cali immunitate, quamvis non in mortale , ta- orielur viroi calami etjunei; oritur, quia in eispo-
men in veniale peccatum. Quandoque casum a quos anliqui hostis malilia possidebat et do-
pulis,
statu prsesenlis vitae, unde : Ubi ceciderunt fortes in ctorum scientia etauditorum obedientia coacerva-
Quandoque casum ab utililate, unde Isaias
bello. : tur. Dicitur miseria gloria: temporalis, undelsaias :

Verbum riiisit Dominus in Jacob, id est verbinn Calamuif quassatum non confringet: regnum Judaeoe
evangelicum pradieavit Christus Judseis qui descen- quassatum calamumvocat, quia ipsi de suo genere
deruht de Jacob, et cecidit in Israel, et periit vel regem non habebant, sed alienigena reguum pos-
fruclum non fecit ; vel aliter: Verbummisit Dominus sidebat; Christus autem veniens istud-regnum non
}u Jacob, id est in Synagogam, et cecidit inlsrael, fregit polestate judicii, sed cum palientia toleravit.
id est in gcntibus qute conversaefuerunt, el fructum Becte per calamum temporalis gloria designatur,
fech, Israel enim interpretatur Deum videns. quiaintusinconscientiaperfatuitatem vacuacsl,scd
Criscus proprie mcnte excrccatus, unde ih Evan- foris per speciem et ostentationem pulchra. Dicitur
gelio : St cwcus cmcum ducit, ambo in foveam ca- liomo mundanus qui more calami leviter flcclitur
dunt; et alibi . Ca:ci sunt duces twcnrum. ad bonum et ad malum, ad prosperilates et advers^-

(48') Verbum cadere a cedere non distinguit, ulroqnt in veteriscriptura diphlhorigo carcnte.
723 DISTLNCTIONES DICTIONUM THEOL.-CAL-CAL. 726

lates, unde : Behemoth subumbra calami, quia

lalet A Caligo, proprie, dicitur diabolus qui in ge caii-

ibi delectatur, ibi requiescit, scilicet in homine ginosus est, et per obstinationem cst obcaecatus et

mundano. Dicitur propheta David, unde in Psal- alios per pravara suggestionem excaecat ; uude in

Psalmo Et caligo sub pedibus ejus, id est diabolus

mo: Lingua mea catamus scribos, veiociler scribeniis, :

quia sancti Spii itus fuit scriptor. Dicitur Filius Dei, Deo suhmissus. Dicuntur inali horijines per infide-
ul ineodem exemplo secundum aliam expositio- secundum aliam expositionem, et
litatem excaecaii

nem, quia per eara nohis manifeslatur et demon- est sensus Caligo sub pedibus, id est damnati
;

stratur voluntas Palris sui omnipotentis. erunt Deo suljecti. Dicitur stupor, unde Sophoniai
propheta de die judicii dicit Dies illa, dies erroris
Calcaneus proprie dicitar a calce, id est abextre- :

milate pedis dietus. Dicitur linale opus, unde in etcaliginis. Dicilur ohlenebratiovisus, unde inGen.:
Gen. : Inimicitias ponaminter te, o dxmon, et mu- Genuit Isaac, et caligaverunt oculi ejus. Dicitur

lierem, id est Ecclesiam ; et ipsa conlerel caput erroris confusio, unde Job de diabolo sub figura
tuum, id est tuas primitivas suggesliones, et lu in- diei in qua natusest dicit : Occupel eum caligo, quia

sidiaberis calcaneo ejus, id est finali operi. dum diabolus a lucis intimae ordine cccidit, semet-
Dieitur mors Chrtsti vel passio secundum aliam ipsum inlrinsecus erroris caligine confudit. Dicitur
expositionem : Ponam inimicitias inter te et mulie- B irienlis confusio ex pceniteulia nascens, unde sic

rein, id est gloriosam Virginem ; et ipsa conlerel potest exponi praedicla auctoritas de poenitenti
caput tuum, quia per ipsam, o daemon, potestas lua Occitpet eum caligo, id est pcenitens pro peccalo
debililala cst ; el tu insidiaberis calcaneo ejus, id confundatur.
est insidiaheris ut ipsum Cliristum occidi facias. Et Calix proprie dicitur vas quo mensurate polus
alihi de Judseis Christus ait : Observaverunt catca- distribuilur. Dicitur passio sanctorum, unde Chri-
rteum meum, id est mortem meam. Dicilur malitia stus in Evangelio : Calicem quidem meum bibelis, id

occultavel dolosa cogitatio, unde Cbristus de Juda est passionem pro me suslinebitis. Recle calix
in Psalmo : Qui edebat panes meos mecuin, erexit dicilur passio, quia sicul calice potus mensuralur
adversumme, id est contra me, calcaneum suum, id bibentis, ila mensurate cuique patienti, juxla quod
est occultam malitiam suam. suslinere potest, passio datur. Dicitur sanguis
Calceamenlum, proprie, dicitur iucarnalio Chrisli, Christi, unde Paulus : Probet sc unusquisque homo et

unde in Evangelio : iVou sum dignus soivcre corri- de calice bibal ; et alibi: Uicesi calix novi lestamenti;
giam calceamenti ejus, id est mysterium vel secretum el item : Calix meus inebrians tjuam pratclarus esl%
incarnationis Christi. Et Gregorius : Venit ad nos Dicitur species vini sub qua latet sanguis Chri
calceata Deitas, id est Christus in carne; et in sti, unde in Evangelio de Christo dicitur: Accepit
Psalmo : InIdumma extendam calceamentum meum, calicem et dedit discipulis suis. Dicitur sacra
id est in mundo extendam fidem incarnationis et Scriptura, unde in Psalmo : Calix in manu Domini
passionis meae. Dicuntur virtutcs Dei, unde Aposto- vini meriplenus misto; per merura intelligitur spi-

lus : Calceali pedes in evangelium pacis, el in Can- ritualis intelligentia ,

per mlstum litleralis obser-
ticis : Quam pulchra es in calceamentis , filia prin- vantia , unde ibidem : Verumlamen fcex ejus non
cipis est exinanila, id est litteralis intelligciilia quam
Calcedonius lapis est qui, quandiu in domo est, adliuc Judaei observant. Dicitur aeterna bealitudo,

iion lucet, volentes eum sculpere contristat; calefa- undc David : Calicem saluiaris accipiam, id est

ctns radio solis vei fricalu digitorum paleas ad se fruar aetcrna bcatiludine. Dicitur terrena voluptas,
loliii, Signat eOs qni suam bonilalem celaut, et unde in Apoc. dicilur de calice aureo Babylonis

sua bona factunt in abscondito, et nolunt videri ab quo inehriavil Deus omnes genles, quia terrena

hominibus, juxta illud Yeritatis : Tu autem, cum voluptateomnes inebriantur. Dicitur etiam vas in

jejunas, etc; et iterum : Cum facis eteemosynam, etc. quo sacramentum celebratur Eucharistiae in altari.

Tu autem cum oraveris. Et si quis Callis dicitur via. Calles dicuntur sanctoruiu
voluerit talibus D
adulari vel iaudare eos quasi sculpere et pingere, exempla, unde in Proverhiis : El calles justorum
,

non recipiunt eorum laudem et vanam gloriam ; et cuslodiat.

isti aflatu veri solis vel digilis, id est donis Spiri- Calor, proprie, dicitur Spiritus sanclus, unde
tus sancli, quasi tacli, verbo suae predicalionis et Psalmista: Nec esl qui se abscondal a calore ejus,

exemplo suae bonilatis peccatores attrahunt ad se, id est non sunt in corde alicujus cogitalioncs quas
et bic lapis pallidus qui pallore paiicntiam demon- ipse non videat. Diciiur concupiscentia, unde in

sliat. Paralip, : Hi sunt qui descenderunl de calore /{«/iflfc,

Calcttlus, proprie.carbo, unde Isaias : Volavit ad quia concupisccntia celebratur, calore mcdiaiue.
meunusdeseraphin,elsumptocalculo de altari, leti- Dicilur eliam charitas sccundum aliam exposi-
git labia mea. Dicitur prxinium aeternx healitudi- tionem, et melius in praedicto exemplo, ut sit

nis, unde in Apoc. : Vincenli dabo manna abscondi- sensus: Qui imitatur Rechab qui voverat sc non
tum, dabo ei calculum candidum. Dicitur sentenlia bibiturum aliquid quo posset inebriari, ct semper
sumus sub dio habitabat, quod posleritas ejus tola sio
eccundum quod soliii dicere, noudum ven-
ium cst ad diflinitivum calculum. faciebat, et est scnsus bistoricus : Qui descendcrun:
 727 ALAM DE INSULIS 728

catore Rechab, id est qui observant religionem A C/tnccllus, fenestra interius lata, eticri.us slricta.

vel ehantatem Kecbab. Dinittir deambulaiorium, unde iit lib. Reg. [dieiiurj
Cametus, proprie, dscilur peecatorpondere pecca- i;iiod resi hracl cecidit per caxcslhs. Dicitur obscura
torum. oneralus, unde in Marco : FacHius est doctrina, undcin Cant. En : ipse slat post parietem

camelum per foramen acxts transire. Dieitur etiam iiosirum, aspkiens per feneslras et cancellos. Fene-
Christiis, unde Dominus ait quod Judasi coiant sirse ampliores stint, c&ncctli sliietiorcs ;
per fcnc-
euliceiM t>t dcglutiunt camelum, Culex susurrando siras ergo iiiUd!igiturrnanifestadoctriiiS, qu:«mino-
Tuinerat, camelus sponte se ad onera inclinat. ribus a Christo esl propostfa ;
per cancollos allior et
ColaveruiU ergo Judaei culicero qui seditiosum Bar- obscurior doelrtna, qu%majoiibus estoblata. Diciiur
rabam petierunt; camelum vero glulierunt, quia eiiam cor humamim, unde in Proverbiis : De fcne-
euin qui nosiue immort«lita!is onera sponte sus- slra domus prospexiper cancellos verba simi pio- ,;

cepit exslinguere ciamando eonati sunt, dicenles: spicientis Dei de alisiudirtecceU per meritoruminlui*
Crucifige, crucifige. ium corda hominum,
Caminus, propric, undein Dariielediciturquod Na- Candelabrum, propric. Qiiandoqtte eliam signili-

huchodonosor misit tres pueros caminum ignis.

in cal cruccm, ut in Evangolio: Nemoluceniam accen*
Dicitur tribulalio, undetn Sib. Sapientiae Queniam B :
dilet :<n abscondiloponil eam, sed super eandelabrum.
in igne piabatur aumm et argeutum, bomines vero Dicitur etiam Christus. ad quam sigiiificalionein

reptibiles in oamino humiliationis. Dicltur humiiia- poiost referri prsedictaauclori!as,quia in flde Christi
tionis tribulalio, quia in ea humilialur homo. Dici- licliel aliquis lueernam accendere. Dicitur caro,
tur charitas, unde in Isaia de ipsa legitur quod nunc quia homo praedicaltonem verbi Dci ainori carnis
Esl ignis in Sion ei erit cuminus in Jevusalem, debel prseponere. Quandoqoe signifteal donurn Spt-
Diciiur infernus, nnde in EvangeJio lcgilur quod riius sancii , unde in Apoc. septem candelabra
ma!i dctrudeniur in caminum ignis. siguilicanl septem dona Spiritus sancti.
Campus proprie, unde in Gen.: Egressus est Abel Canere, propiie, tnanifestare, undein Evangelio:
cum Cain campum. Dicilur mundus
fratre suo in Cvm facis eleemosynam, uoti tuba canere ante le ,
propter sui amccnilatem, unde a Graecis dicitur id est noli opus tuum manifestare intuitu favoris
cosnws. id est ornatus, unde in Psalmo Omnia sub- ;
huinani vel terreni emolumciili. Noia quod eleemo-
jecististib pcdibus cjus:oves, id est innoeentes ; boves, syna quandoque fitin occulto, quandoque in aperto;

id est virluosos ;
ei pecora campi, id est mundanos in 0' culto, ulin praedicto excniplo, scilieetcwm facis,
homines. Dicilur cliam Ecclesia Dei ,
quia sicut iu in aperto, utin Evangelio Luceanlopera vestru coram
:

campo variisuiitnores,siciii EcclesiaDei;esteiiimibi ^ hominibus ut glovificelur Pnlervester qui inccelis esl.

rosa martyrii, viola humilitatis, lilium virginitalis, Signat prophetizare, unde in prosa : hains cecinu,
nva caslilatis, unde in Cant. : Ega flos campi et id cst prophetizavit, Synagoga meminit, nunquam
iilium conralUvm, etc. Diciiur ampliludo vci lalilu- tamen dcsinit esse caca; et alibi de Sibylla Diua, :

do viiiorum, unde in Psalmo : Invenimus eam iu cane el vaticinare, etc, Signat mcirice describere,
campis sihce, ii! est vagantem in vitiis. Dicitur ge> unde : Gecinit Moysescarmen Domino, id ejt propo-
tilitas, ad quam expositionem potestrcferriprxdicla suitcarmen Domino meirice scriptum. Et Virgilius)
aucloritas ; invenimus eam iu campis sitvw, id es^ Arma virumque cano.
Ecclesiara in gentilitate, id est in silveslribus honii- Signal luudare, uude Virgilius
nibus, elloquiturin persona aposlolorum. Dicilur ali- Regemque canebunt,
quis atumore superbi;e in humililale descendens , id est laudabant.
unde in Psalmo Ascendunt moiucs et descend nt
: C.anis, proprie , dicitur prajdicajor se\ buiius
vampi. Dicuntur sancli, unde David : El cumpi lui prsclaitis. Canis insignes habct proprieiales bonos :

TP[A«i'iintnr uberiale, id esl sancti replebuntur uber- significalpastores; secundum dejcctos merccnarios
tale v*iiaium et bonorum operum, etc. ei lurcs. Canis aulem hse sunt insignes proprielaies.
Canath, preprie, dicilurcor humanum, quia sicut Canis eslanimalexbibenshominifamiliarilatem, do-
per canalem iilB6ui'rit aqua, ila per cor compunciio mini custodiens ccdem, furem arcens, latransconli^
ei passionis ChnSsia recoidalio ; unde in laudibus bjpum venienlem, fttgans lalronem,linguam medici-
sponsse : Coma? caputis tui, sicut purpura rcgis nalcm habcns ; secundum has proprielatcs signat
juncla candibus. Ptirpiura regis jungitur canalibus iionum pastorem qui tenetur subdilisexjiibcrc com-
quanrjo passio Christi inliiiiatur nostriscordibus, ita passionis familiaritafem, judicaresubditorum inlir-
ut vera chaiiiale Christo conipatiamur. Dicitur mitatem, congaudere sanis, compali aegris , regere
eiiam prrcdicatol' per qucm descendit spritualis viantes, corrigcre deviantes ; hic ctiam tcnelur cu-
aqua in areolas aromatum
id <est in mentes , stodire domum Domini, id est Ecelesiam Dei ne fur,
sanctorum unde dicilurquod per canales descen-
; id est haireticus, aliquem subripiat deEcclesia per
dit aqua ad areolas, secundum quam sigiviTicatio- suggestionem ; ne lupus, id esl diabolus, aliqucm
nem potcst eipori illa aucloiitas : Purpura regis devoret per tentationem ; ne latro, id est lyran-
canalibus jur;j;i!tiv, quandopradicatorcs Cliristi p»s- *ius, in Ecclesia irruat per violentam tyrannidem,
sionem expoiiunt. mide Psalniista : Famem patienturut cat;cs,\:l alibi:
 729 DISTINCTIONES DICTIONTM T!!EOL. — CAN-CAP. 750

Linguacanum tuorttm. Sed nostris temporibus canis A os meum canticum novum. Dicitur oralio exprimciis
/tipum induit, lalroni ccnseulil, ftirl obedii : in Dei laudc-i!!, undcin canticoMoysi : Cunlemus Domi-
furem verlhur, et si non per sensum, sallcm per no gloriose. Dicitur exsultatio peternae. beatitudinis,
conseivnm ;
qiiia vel negligeulia duciiis non ar- unde iu Apoc. : Caniabunt sancii canlicum novum in

guit, vcl ignorantia obtenebratus aiguere nesciS, conspeclu Agni. Quandoque, antonomastice, Cantica
vel pecunia tactus in Ecclesia esse permillit canlicorum, scilicet epiihatamium Saloror. is qued
contra luptim venienlem nosi latrat, qiiia diaboli canit de ineffabili eonjuisctione Chrisli et Eecle-

insidias non denudat, quia negligit ve! denudare sise, seilicel : Osculetur me, et iwc ratione digni-
«escit, vei d;emouis insidias sequendo eius-tenta- latis; et nota quod Canlica canlicorum dicuntur

tioni succumliit ; et laironcm, id est lyraniium, duubus modis : aut temporis antiquitate, ol iliud

ftigii, nnn fugat, quia negligcutia laborat, vel igno- Sioysi, qtiia anle non iegitur aliquod fuissc edilum
raiiti'8 erratj vel prece icl pretio rcmissus, vel aut mysterii dignitale, ut iliud Salomonis quoddi-

cupiililatc iileclits ; de quibus diciturin Isaia : Vm citur Sir Hasirim, id est Canlica canlicorum, Can-
vobis canesmuti non valenleslgtrarc, quia contem- tilena Sponsi vel Sponste, Carmcn diiecli, Cantieum
nitis. Canis dicilur eliam pravus jvnelatus secun- amoris, Catuiciim dileclissimi, vel amantissimi,
dum dejcctas proprietatcs. Cauis est animallunati- " vel desiderantissimi, vol laudcs Snonsi vel Spou-
cum, immundum, revertens ad vomitum, Sie pne- sse, etc.

laii noslri temporis indiscrete in subditos sxviuul, Cupere proprie, unde : Cnpile nobis vulpeculai
ct lanquam lunatici canes , iegitinnim ordinem panas quce demoliunlur viiieam meam, id esl haarc-

prxtermiltunt et iudiscrcie iatrant, '"quia quos ticos quidtmoliuntur Ecciesiam meam. Signalcon-
debercut arguere inulcenl, et quos deberent ruul- tingere, et capitur impersonaiiter, unde Cliristus
cere lalratu inoniinaix apprehensionis mordent. disciptilis sibi dicentibus ne redirel in Galilxam

Canis esl animal immundum nalura, sic prxlati propter Herodom qui sibi insidiabatur, ait : Dicile

immundi sunt mulliplici causa: iffluuiit enim iuxu- vulpi illi, id esl Ilerodi qui dicitur vuipis proplcr

ria, defluunl gula, incandesctint ira, ardent avari- dolosttalem el fraudulenliam, quonium non eapit,
tia;deisl:s dicitur : Vm vobis cunes mutinonvalen- id esl conlingit, vropiieiam, id est me, qui antono-
tes lalrare. Diritur etiam haereticus propler immusi- mastice dicor proplteta, perire extra Jerusalem, id
ilitiam, urideChrislus apostoiis dixit in Evangelio : esl Jerusalem patiar el non alibi. Siguat frucluin
jV olite sanctum dare canibus. Biciturgenlilis populus; faccre, unda in Joanne Christus ad incrediiios :

initle Christus in Evangelio Cliananex dixit : ±Xou Sermo meus non capil in vobis, id esl non proficit
c
ext bgnum sumere panem fttiorum, id est Judaeorum, vel fructum non facit, etc. Signat aliqnem itt exem-
cl miliere cunibas, pancm id
id est gentilibus; ,
plum liabere, nnde Aposlolus in II Epist. ad Cor. >

cst pnedicationem divinam lam Judaeis quam gen- Capiteme, exempluni sigtiat, etc.

tiliiiiis. Dicilur aposlata, unde dicii Pelriis : Tan- Capillus proprie. Dicunlur s.wii vel lideles, qul
qutim canis revertilur ad vomittim. Dicitur vilis, un- 3itenuani corpus suum per abslinciiliam aJ esor-
de in lib. Reg. Abncr dicit isboselli : Repulasli me nationem capitis sui, id csi Chnsli ; unrie iti Canli-
quasi capnt cauis, untle in eodem dicil David de cis : Capilti tu: sicut grex coprarum. Sicul onim ca-
Sanl : Melior est canis vivus leone morluo, it! cst pilli in ornamentum capiiis, sic sancti inoriiaiiien-
meiior esl aiiquis vivens in piu-senli quani aiiquis luni Cluisti ; dicuntur peccaia venialia, unde in

moriuus, quantum ad possibiliialein nierendi,quia Psaimo : Multiplicati sunt super c/ipiltos cupitis,

iste polesl mereji majnreiu bealiludinem quam ali- mci, id est peccata et iniquitatcs; unde clericis prah
quis habeat in aelcrna bcatiludine. Ille vero qui cepltimest.ulrcmoveantc.ipillos (lotigiindo eiiitn ca?
cst in patria non potest, econtra aliquis qui est in piliorum muliiludinemsigiiiflcatpeccaiortim), ad boo
patria dicilur meliorratione certitudinisct beatitlidi- sighificandpm quod ipsi lenentur dcponere peccata
nis, Ad lioe potest assignari quod dicitur de Joanne |) niorlalia el quasdarii venialia. Capiili dicunttir mali.
Baplista : Jnfer natos inntierum non surrexit major uiitle in Psalnio secunduui aliam expositioncm :

loinnc Baptista, et statini quasi conlrarium seqiii- Multiplicatte sunt super capillos capiiis mei. Capil^
lur: Qui minor csl in regno ccelorum major estillo; lis capitis comparat inimicos, qui a Cbrislo rasi
boc ita exponiiur : Hle qui est in patria dicitur sunl, pcr ipsorum inGdeliiatem. Dicilur cngiiaiio T
minor in possibililate mereniii , et ideo diciiur inim subliuiitas, unde in Camicis : Cupilti tui sic-
morluus , sed niajor cst rationc bujus dignitatis ; ut grex caprarum, qux ascenderv.nl de lavucro. Est
vocat eum leonem ; ille qui cst in via esl minor cnim senstis: Capilli lui, cogitationes tua;, suplsif-
possibilitate peccantli, major poteslale merendi, et Ut gteges coprurum, id cst comparabiles sunt moli-
tlicitur canis propter iinmtindiliain, qui^ qqamliu biiscontemplalioiiuiii,quia ad coiilemplalioiies tales
sumus in bacvila immundi sumus. cogitationes penineiti, quse elegariter pe: caprcas
Cunticum dicitur menlis exsulfjlio proprie ha- signilii-aiitiir. Sicut euim capie.c in montibus p?
hita tleaeter^is in vocemproriimpens. Dicitur prsedi- sctiiitur et subtilitcr intuenlur, ita etlaics molus in

catio Novi Teslamenti, unde Psatihisla : tmmitit ii\ cojlcstibus dclcct.initir et coelcslia speculanlur; qux
751 ALANI DE INSULIS 732

ascenderunt de lavacro; quia, mente purgata ab A respectu prophetarum, quia in dictis suis fuerunt
amore lerrenorum, procedunt diversi motus con- obscuri, unde David : Tenebrosa aqua in nubibm
templationuin. aeris, id est obscura intelligenlia iu prophetis. Di-
Cupparis proprie esl herba iu cujus vertice ori- ciiui pr^edicator qui sua praedicalione aiios accen-

turlanugo quajflatu venti spargitur. Dicitur etiam d-it in amorem Dei, unde Psalmista Sagitta po- :

Synagoga, unde in Eccle. : Florebii amygdalus, im- lentis cum carbonibus desolatoriis, id.est
aculce

pinguabilur lacusta , dissipabitur capparis , id est prsedicatoribus Dei, qui desolaulur peccatores ab
Synagoga in inlidelitatevivendi ordinem nniisit. amore terrenorum, praedicatioiic sua consolantur
Caprea proprie, unde in lilr. Reg. Eral A&ael :
ad ccelestia capesseuda. Carbones dicuutur praedi-
quasi unus de capreis, etc. Diciiur Chnstus qui eatores prius vivi per lidem et grutiam, et postea

capreae similatur secundum divinitatem ; asserunt mortui per iniidelilatem , unde David : Carbones
namque hi quibus periiia medicinic est, inesse tuccensi sunt ab eo,iii e-st diu morlui per gratiam Dei
animaii huic inter viscera humorem quemdam, qui iiliiuiinali a Christo Salvatore nostro.
caliginein depellit oculorum, et oblusicmcs visus quandoque significat carnera,
Carcer, proprie,

acuit. Merito ergo Chrislus capreae assimilaiur, uudein Psal.Educ de carcere animam meo/K.Quan-
:

qnianon soluin ipse videt Pairem, sed videri ab his B doque signilicat peccalum vel infemum ut Educ :

facitquorum visusipsecuravit, unde incasu [Cant.] linctos de dumo carceris el umbra mortis, id est de

Himifis esl dileclus rneus caprem hinnuloque cervorum. oarcere peccati vel inferni. Dicitur tribulatio, unde
Prophetse coinparantur capreae propter prophelicam Apoc. : Ecce missurus est diabolus ex vobis in carce-
revelationem; quia sicut caprea subtilem habet vi- rem.
sum, ita propiiela in praevidcndis futuris subtilem Cardo proprie materia quae cirea cardinem ver-
habet inlellectum. tilur ostii, et circa materiam opus rerlitur, unde .

Caput, proprie, dicilur Dei isidicium. Dicitur Cardo disputationis exlerna; res erat publica. Dicilur
Brincipium, unde David in persona Christi : /» ca- oriens unde in hymno A sotis ortus cardine,
, : id
pite libri scriptum esl de tne, idestin principio Psal- est ab orieute ubi oritur soi.
lerii, ubi dicitur : Deatus vir, etc. Diciturmens hu-
Carmelus est mons Christus, qui vera circumci-
maua vel ralio : Comerielur dolor ejus in caput ejus,
sione ab omnibus viliis tiueies suos circumcidcre
id est pcena peccati liominis; convertelur in caput
novit. Carmclus enim interpretalur cogniiio circunt'
ejus, id est ratio obtcnebrabiiur. Dicitur prima
cisionis, unde in Caut. amantissimi : Caput luum
suggestio a diabolo, unde in Gen. dixit Deus dia-
c sicut Carmelus.
bolo, qui erat in scrpente : Ponam inimiciiias inter
Carmen dicitur oralio raetrice scripta, unde
te el mulierem, id est Ecclesiam ; et ipta conteret
Boetius \De consol. Philos.] :
caput luum, id est suggestionem primam; etluin-
sidiaberis calcuneo ejus, id est finali
Carmina qui quondam studio (lorente peregi,
operi. Dicitur
Flebilis, heulmiseros cogor inire modos.
marilus uxoris, undc Apostolus : Vir est caput mu-
caput
Dicitur sacra Scriptura, unde in libro Sapienliaa :
lieris, viri Christus, caputChrisli Deus. Dici-
liequirentes modos musicos et narranles carmina
tur lerminus vei, unde in Threnis : In capite om-
Scriplurarum. Dicitur iaus divina, unde in Psalmo
nium plalea.rv.in, id est in tcrmino. Dicitur Synago- :

ga respeclu ctijus gentililas dicitur cauda, unde :

Immisit in os meum canticum novum, carmen Deo

Capul mulaitir in caudam et cauda in caput,

verbum iricanlalkmis, unde dicitur
nostro. Dicitur
id
esiSynagoga, quae eral capul ante Christi adven- quod incautatores carminibus suis decipiunt homi-
tum, facta est cauda genlilitate ad Gdem conversa, ncs.

jiixta illud Evaugelii : Erunt primi novissimi. Caro, proprie, dicitur reprobus, unde in Job de
Carbo, proprie, estcliaritas ; unde Jacobus [Pau B".hemoth dicitur : Membra carnium ejus cohceren
lus] : Boc faciens, carbunes ignis congeres super caput D "« sibi. Carnes enim diaboli sunt omnes reprobi
ejus, id estpalienlia lua accendens eum in charilate qui in prava operatione sunt ei conjuncli. Dicun-
divina. Dicilur inens in pcccatis frigida, undc in tur discipuli Domini, unde in persona Christi Job
Threnis : Denigrata est super carbones facics eotum. ail Pelli mex, consumptis carnibus,
: adhwsit ot
Menlespeccatorum nigrs posl candoreui fiunt, quia, meum, quasi dical: Discipuli mei in passione mea
amissa Dei justitia, cum pecc.itores de se praesu- pcr iufidelitatem consumpti sunl. Dicitur poena
munt, in ea etiam qusc non inlelligunt peccata di- carnis, unde Job amicis ait : Quare persequimini
labunlur. Dicilur illuminatio fidei, unde inPsaimo: me, sicut Deus, et camibus meis saturamini, id est
Prm fulgore in conspectu ejus nubes transierunt, puenis carnis me.ae. Dicitur carnalis delectatio,
grando el carbones ignis, id est prxfulgidi praidica- unde in Job : Tabescetcaro illius, et ossa, quie tecla

ores, scilicet apostoli trunsierunl per universum fuerant, nudabunlur. Tabescit caro et ossa nudan-
>rbem comminando, quod signiiicalur cum dicit lur ,
quando per fla^ella carnalis delecta-tio exle-
grando; ct poslgrandinem comminanlemseculi sunt nualur, et ea qua3 sub carne laiuerant,, virtulum
carbones ignit, id est illuiuinalio lidei quae signifi- for.uia patefiuut. Dicilur vita carnalis, unde Job :

taiur per carbones ; aposloli dicunlur praefulgidi ct litduia est caro tma putredine et surdibus pulveris,
 733 DISTINCTIONES DICTIONUM THEOL.-CAR-CAT. 73i
ac si aperie diceret : Carnalcm vitam quam patior A Chjkj, proprie, fortunae a prosperilate m adver-
aut tabes lubricae operationis polluit, autexviiiorum silatc, de quo Boetius in lib. De cons. Philos.:
memoria caligo niiserae cogitationis premit. Dicitur Qui cecidit, stabiii non erat iliegradu.
substantia,unde Apostolus: Alia caro fiominum,alia Casus naturse de vita in mortem, de quo iegitur in
voiucrum, alia piscium, alia quadrupedum, id esl libro Reg.: Quomodo ceciderunl fortes in hrael ?

substanlia. Dicitur homo, unde ia Joanne : Ver- Casus gratiae de virtntibus iu vitia, unde Aposto-
bum caro facium est; etpropbela: Omniscaro fenum. lus : Qui stat, videal ne cadat. Casus gloriae, unde
Dicitur infirmus, unde in Genesi : Non permane- Isaias : Qnomodo de cmlo, Lucifer, cecidistiqui mane
bil tpiritus meus in homine in mternum, quia caro oriebaris? Casus in ruinara gehennae, unde in

etl, id est infirmus: spiritus meus, id est ira mea, Psalmo : Cadet cum dominaius fuerit pauperum.
quia fragilis nalurae est et pecoavit per infirmilatem Calaclysmus, dicitur diluvium a cata quot\fluxus;
diabolus veio ex adipe iniquitalis. Dieitur homo unde in tib. Sapienliae : Calaclysmus aridam inebria-
carualis, unde Paulus : Caro et sanguis regnum Dei vi!. Dicitur infernus, unde in lib. Pliilonis qui et Sa-
non passidebunl, id est carnales homines. Dicilur Somon dicitur : Super iniquos creata suni omnia hcec,
rainalitas vel unde Apostolus: Caro
sensualitas, el propler illos est eatactysmus, id est infernus,
pugnat adversus spiritum, spirilus auiem adversus quia propler malos puniendos creatus est. elc
carnem ; ej Psalmista : Non esl sanitas came in Calaraclx dicuntur brachia Nili ; septem enira
mea. Dicilur eorniptio carnis, unde secundum rivuli in quibus divisus estNilus abAlexandro, di-
aliam exposilionem : Caro el sunguis regnum Dei cuutur proprie cataracta et catadupla? a cuta, quod
non possidebunt, quia ibi non erit corruptio. Dici- est finxus, etc. Sunt etiam mealus terrac subterra-

unde in Matthajo
tur carnalis scienlia, Bculus es, :
nei per quos defluil aqua, sive dracones vel scatu-
Simon Barjona, quia caro el sanguisnon retelavit tibi, rigines dicuntur. Ce/aracdedicunlur ctiam nubes
id est carnalis scienlia. Dicitur legalis observanlia, quse apertae sunt, id est resolutae in pluviam, tem-
unde Apostolus : Renuntiavit earni et sanguini, id pore diluvii, unde in Genesi: Cataractte coeli apertce

est legali observalioni. Dicitur forma panis, Jn sunt. Signant praedicatores, quia per prsedicatores
qua latet corpus Christi Jesu. Dicilur opus carnale, descendit pluvia coelestis rtoctiina? in subjeclos,
unde in Genesi Et emnt duo in carue una, id est
: unde in Psalmo : Abyssus abyssum invocat, in vose
inuno opere carnali. Dicitur etiam honio justus, calaractarum, Suut etiarn duo Testamenta quae
undein Psalmo: Ad le minis caro veniet, id est uos irrigant ccelesti doctrina, ut sit sensus : Abys-
homo vincens tarnem. Dicitur cognatus, unde in r sus abyssum invocat, id esl gravis pcena quae inflicta
lsaia. Cum videris nudum, operi eum, el carnem tuam est Adae pro uno peccato, signilicat quauta pcena
ne despexeris. Dicilur frater, unde in Genesi Ruben infligenda sit peccatoribus pro multis gravioribus
irolens liberare Joseph, dixit : Caro enim el fratet peccatis, et hoc attestantur duo Testamenta, etc.
nesler est. Dicilur inulier, u.nde iu Joanne : Qui Caienajproprie.dieitur infirmalio potestatisdaemo-
non ex sunguinibus, neque ex voluntate carnis, id est nis, unde : Yidi angelum descendenlem de aelo, ha-
mulieris in qua major est volnptas quam in viro, hcnlem clavem abyssi, et calenam magnam in niana

unde in emissione partus dupliei dolore ci ucialur. sua, elc.

Carlilago, proprie. Dicitur simulatio, quia sunt Cathedra, proprie, dicitur doclrina vel amor
quidain qui ostenduiH in se recliludinis speciem dominandi, iinde in Psaltuo : /u calhedra pestilen-

sub qua vitia velant, unde Job li<B non sedit, id esl doclriiiam pestiferam non
in : Cartilago ejus
quasi laininm ferrem. Dicuntur minores Anticiirisli, deilit vel amorcm dominandi non habuit, qui amor
unde Greg. : Cariilugo ossis speciem habet, sed pestilenliae nomine dieitur ;
quia, sicut morbus
ossis forliludinem non habel qui pestilenlia diciiur quasi pestilenti lacte vagatur
; el suitt nonnulli An^
tempore non digniiaiibus el totum gregem corrumpit, sic amor dominandi
lichrisli clari, sed tamen
videri quaies non sunt nmbiunl, et ideo contra bo- D plures inficit. Dicilur etiam regnum, unde in Psal-

nonim vilam nequiores nio: In cathedra seniorum laudeni eum, id cst regi-
fiuiti.
mine pastorali.
Cassia est species aromatica. Est quae datur iu Catulus proprie leonis. Dicitur eliam Chrislus,
aquis fides baptismi vel nutrilur, eo quod cassia nu- quia sicut leo tertia die a nativitalecalulos suos su-
irilur in aquis, unde in Psalmo : Myrrha et gutla, scitat, ita Deus PaterFilium suum Jesum die tcrtia
et cassia.
suscilavil; unde In benedictionibus Jacnb : Juda, le

Casira, proprie. Dicitur Ecciesia Dei, unde in laudabunt fraires lui, catulus leonis Juda. Dicilur
Cant.: Terribilis utcaslrorum aciesordinala. Dicitur aliquis inspiralus a daemone, undc in Psalmo : Jn
dasmon, undc dicilur quod diemones sunt castra medio calulorum leonum dormivi, conturbatus, et
mililantia Deo. Dicitur exercitus angeloium, uude in pluribus aliis locis. Dicuntur eiiam minoresdae-
in Genesi legiturquod exereitus angeloruin apparuit mones, unde David : Caluli leonum rugientes, ttl

Jaeob reverteuti a Mesopoiamia, undo locus ille uhi quanani u Deo escam sibi. Dicunlur discipuli liaeie-

apparuerunt angeli dicilur Manairo, iil est c«- licorum, u.idcin Threnis : Lamia: nudavcntnt mam-
stra, ctc. mat eikciavcrunl cimtfttJjsuos.Xamla est quoddaro
 ?35 ALANi DE INSULIS 73G
auimai vultum virgiucum habens et pedes equinos, A angelus, unde Isaias : Quid faciet virguta deserti
per quo.l ugurantur qut ui pnmis vera proponunt et cutn movebitur eedrus paradisi ? id est : Quid facici
sn tine faisa coiicluduut, jusla illud : Latenl sepe homo peecaior in die jud:cii
!
qtiantio sic treme-*
vineam circumlila metle verborum; et iandiu prai^ bunt angeli ; et alibi de Luctfero riicitur : Cedri
ceplor vera simulai qaandiu ve.hu falsa dicit. uon fuerunt altiores illo iu paradiso , id est angeii.
Caudu, proprie, dicilur Auticiirisltis, unde iegi- Dicituretiam aliquisexallaius in lerrenishonoribusi
fcur in Apoc. quod draco traxii cauda sua seeum uudein Psalmo: Vidiimpium superesaltatum el ele-

lcrliaih partem stcHarum, quia niaxime diabolus vaiumsicut ccdruS.Cedrus radicata ad moJieum utilis

per Antichristum in fine miindi despiciet juslos. est, eradicala vero magtiam afferl utililatem ; siout
Dieilui' potestas terrena, unJe in Apoc. dicitur aiiquis potens in terrenis hiutilis est, humiliat-js
quod in caudis scorpionum erant uculei, quia haerc- vero per poeititentiam magnam confert utilllaiem,
Jici, qirimaxime signiflcanlur per scorpiones, infe- uiuie in Psalino : Yox Domini confringentis eedros.
stabunt sanctos per terrenam potesialem. Dkitur Diciiur aliquis habens potestatem super multos,
ctiam gentilis popahts, wtde Isaias : Cauda vertetur uiidfi in lib. Reg. : Carduus venit ad cedrum Libani,
in capul et caput iu caudam ; quia Judaei, qui fue- dicens : Da filio meo filiam liiam in uxorem ; hoc
runt primi sancti, sunt novissithi: et genlHes, qui " dicit Joas rex Israel, qui valde poiens erat, Amasite
eranl novissimi, facti sunt primi. regi Judu miiius se potenti et cum eo pugnare
Cauma Jiciliir fervor, unde in calalogo ereatura- volenti. Dicitur sanclus ;
quta sicut cedrus arbor
rum Bcnediciie
: cauitia el frigus Domhw. Dicitur procera et odorifera est etsuo odorefugat setpeii-
etiam Iribulalto, utide Job mea denigrala
: Cutis les : sic sanctus celsitudine tirtutum emiiiel, liouae
est supcrme, et ossa meaarueruni prm caumate, etc opinionis odorem imltii, verbo, opere el exemplo
Caupo, fugat serpent.es, dajinones ; unde Canl.
id esl
proprie. Dicilur falsus prxdicator qui : .

admiscet falsa veris, unde Isaias

Tiijna (lomorum nostrarum sunl cedrina laquearia
: Caupones tui mi-
seenl aquam vino, ete.
cnpressina; et Psalmisla : Juslus ut palma jlorebit,
sicul cedrus Libani multiplicabitur. Dicilur virtuies
Caverna, proprie. Dicitur vuliius Ciuisti factum
Jancea, unde in Cant.: In foraminibus pclrai, in ca- sanctorum, tindc Ezechiel :Aquila magnarum ala-

verna maeerice. Per foramina inlclliguntur vulnera

rum comedit medultam ccdri, id est diabolus, qui

clavorum perforalione ; per

Chrisii, qua: sunt facia
dicilur aquila viagnarum alarum propter subliiita-
caveriiam, vulnus fatlum cum lancea inteliistitur tem suggestiortuin , comedii medutlam cedri, id esl

Estergo settsus: InTide habita de vulneribus factis C abundantiam virtttium. Dieilur te.nplum ex cedro
sive per clavos sive per lanccam coopertum, ut ponatur malcria pro maleriato ui
judicabunt, iJ ,

est habitant per fidem. Dicuntur etiam iniperfeetio •

in prsedicto exetnplo, quantum ad lilteram, aquila
magnarum ularum dicitur Nabuchodonosor, propter
res qui tninora de Deo sentiunt, ut in cadem au-
ctoriiate sectindum aliam expositionem
multiludinempotentioe; qni comedit medultamcedri,
: per fora-
roina enim inteliiguntur magis id est templum desiruxit de cedro cooperlum et
perfecti, per caver-
naro non constructum , mediante Nabuzardan priucipe suo
ita perfecti in ude Ciirisli. ,

ctc.
Dicitur pravttm cor hominis qttod inhabilat dia-
Censere signilicat numerare, undc legitur quoa
boitis, unde in Isaia: Puer ablactaius, mittens ma-
mulla millia filiorum Israel recensila sunt, id est
num in cavemam reguli ; id est Chrislus, poslqttam
numeiata. Secuudum hoc census dicitur a censio,
ablaclalus fuerit, extraliet hominem a daenionis
quia antiqttitus pecunia tradeljatur itutnero vel
potesiate, etc. ; vel Christus ejiciens diabolum iti
pondere unde dicilur appropcnsa. Signat repe-
,

caverna reguli, id est ab homine pravo quem inha-

tere, unde inoratione Natalis Domini dictlur: Recen-
bilal Lucifcr qui dicitur regulus ; unde magister
sila nativitas. Nota quod dicilur. recensita per *
A'!»mus (49] :
D productum, et secundum hoc descendit a recensio ,

is, quod est quartae conjugalionis alii dicuntquod

Anguem forat in maxitla,
;

Christus humus el artniUa. corripitur, el est supinum hujus verbi recenseo, es ,

In cavernam regitli quod est secunda;conjugalioiiis, el facit praeteritum

Manum mitlil ablactatus,
recensui et supinum recensitum; alii dicunt recense-
Et sic fugit exturbatus
Velus hospes sceculi. tum et vcnit a reccnseo, es, recensui, ct secundum hoc
potest dici recensita nativitas, i produclo vel cor-
Hamus ; dicit, juxta illud : Quis capiet Lcvialhan repto,
hamo, ad idem dicit magister Cera, proprie, dicitur cor vel mens homims per
pceriiientiam ad ignem charilalis emollita vel lique-
Manum mittit abtactatus, elc.
facta, unde David : Faclum est cor meum lanquam
Cedrus, proprie, uttde legilur in lib. Reg. quod cera liquescens. Dicuntur mali, unde in Psalmo :

Salomon fecil temptum de cedris [Libani. Dicitur Sicut cera qute fltiit a ficie ignis, sie pereant pecca-

(49) Adam. a S. Victore, seq^. V De resurrecl, Domini-, Patrol,, t, CXCVl.

737 DISTINCTiONES DICTIONUM THEOL. - CER-CnR. 738

facie jgnis gehcn- A ptio sacvamenlorum, unde fideies dlcuninr haberc

toreta faeie Dei, et fluent a
Christianac religionis vel fidei cliaraclevem
naiis, eic.
Cltarilas virtus, unde Aposlotus : Cliarilas non
Cervix, proprie.dicitur superbia unde in Deut. dixit ;

agilperperam. Dicitur eiiain Deus, umle in Epistola

Hoyses populolsrael Scio enim conteniionem tuam :

canonica : Deuschuritas esl el qui, etc. Dicitur etiam

el cervieem tuam durissimam; et in Psalrao
Domi- :

signum charilalis,unrie in Evangelio : Majortm cha-

nus concidel cervices peccatorum. Dicilur potenlia,
ritatem nemo liabet, i<l cslmajus signum charilatis.
unde in benediclionibus Jacob : Manus tua .in cer-
Cherubii, ordo angelorum ; dicilur etiam pleni-
vicibus inimicorum tuorum. Dicitur elian: libcrlalis
ludo scienliw, unde David : Ascendit super cheru'
ereclio , nnde Job in persona Ecclesia? ait :
Tenuii
bin, et volttvit super pennas venlorum, quia quanla-
eervicem meam, confregit me, id est quam inlirmus
cunque scientia sit pra-ditus aliquis, Deuni com-
hablti, discvelio suas passionis inclinavit..
preliendere non potesl; dicitur scienlia divina
Cervus, proprie, dicitur Christus , ve! humana referti , quia super illos ascendit Deus , id est

Christi nalura, ul habeiur in tilulo : Dtus., Deus asccndere dicitur super elierubin. Dicitur charitas,
mens, respice in tr.e ; dicilur ibi in fine psttlmi David qnia est plenitudo scientice qua merilovia non sine
pro cevva uialulina. Eleganlor comparatur humana rj e sl scieiuia vcl perfecta, Psalmo Qni t,edes unde in :

Chvisti nalura cervse malulinse; quia, sicut cevva super cherubin, mauifestare coram Ephraim, elc.
matiluna siivgeus in mane , coruii;us suis pe- Dicilur imago angeli, unde in Exod. Fecit Moyses :

ivetrat et pcrtransil dumeta , et conslituit se duos cherubin ex auro duclili.

super moutiiim exceisa ; sic Chrislus, mane suv- Chorda, propiie, prseceplum Decalogi, unde in

gens, a somno mortis tvansivit spineta pcena- Psalino : In psatlerio decem chordarum psallilc illi

lumet movlalilalis , et consi.itiiil se in excelso id estadimplcte Dccalogum, qui designatuv nomine

monlis;quia posl resurreciioneni iransiil in ecelum, decem chordarum, quiadocet ubservanliam decem
penetiavit etiarn dumela, id cst hamanos defeclus prxccptoruin. Dicitur consonantia vocis et opens,
corniliiis iinposita divinilas evasit : idco Chvisius undeiu Psalmo Jn chordis ct organo. Dicitur viv-
:

compaiatur cervae et non cervaj , ut notettirquod ius, uiulc sttpcr illum lucuiii isaias Veuter meus :

humana iiatuia inferior cst divina, etc. de Moab sicut cilhara clamabil. Sicul cilhara sonuin

Dictmiur ctiaui prophclx, unde in Cai.f. : Adjuro composilum non emiilit si una cliordaruin rupla

vos, fHiw Jerusalcm , per capras hinntttosque cervorum. fueril, sic spiritualis venlcr prophetx dulce melos
DicnuMir eliam sancti, unde in Psalmo : Monles non resonabit si una clioida virtulum defuerit.

e.iiam excelsi cervis, et petra refugium erinaceis. C Phdosophorum quoque scnteiilix confiimanl vivlu-

Montes ccrvis sunt refugium, id est sancii qui Iri- lcs cohxrere, ut, si una defuerit, oini-es deessenl.

buianltir, rccutrere debcnt ad montes excelsos , id Chorus proprie conventus aliquorum, unde Au-
est ad aposiolos vel ad eorum exempla, petra, id gustinus et Ambrosius : Te gloriosus apostolorum

cst Clirislus, est refugiumerinaceis, id est peccalo- cAoras.Dicitur chorea.uiidelegiuivquod puetlm duce-

ribus conversis et poenitcntihus, qui sic hic iiguran- bunt choros. Dicilur oiganicuiu iiisuuniciitum, uude

lur per erinaceos propler ericii proprieiatem. Dici- in P»aImo : In ttjmpano el choro. Dkilur onlo,

tur neopliylus vel perfectus secuiiduin quod illud unde dieitur • Chorus angelorum eam suscipiat. Est
duplicilcr exponitur : Quemadmoduin desiderat cer- nomen meiisurse, undeinLuca: Quumumdtbes domi-
vus od fontes aqnarttm ; boc cnim exponiturde neo- nomeo?quiuit :Centum choros [corosl trilici. Dicitur

phytis,quantum ad Laplismum, vel de perfeclis venlus, unde in Act. apostolorum ubi describitur

quanlum ad vitam xternam. Pauli naufragium, legitur quod illi qui erant cum
Paulo iu navi volebant... hiemare, portv.in Cretce re-
Chamus, propiic, dicitur minor tribulatin, qnia
spicientem ad Africumet Corum. Esi etiam noinen
cliamus non ha constringii fauccs cqui sicut
loci, uinle : Csus dedit ei ttallum in cltoro el rocem
'••.'.
frenum;
frenuiD
unde per
major
chamum minor
tiibulatio intelbgiiur;
tribulaiio, pcr

unde iu
n
v II cuptlitlo.
Christus est nomen nolum et cxwlum a Grseco
1'salmo : iii cltamo et freno maxillas eorum con-
Chrislus, quod inlerpretaliir ituclus ; Cltristus ciiim
strinye, id est in minori et majovi tiibulatione.
Gia'cc, unctus Laiine , ilessias ijebraice, el sccun-
Dicitur minoralio poteslatis, unde in iib. Reg.
dum hoc generaliler quiiibct unclns oleo polest
Dominus de Sennacberib ait : Eyo ponam cha-
dici chrislus. In disiincla vcro sigiiificalione c»
mum in capul ejus, id est potestatcm ejus diminuam,
spccialite.r sic appellanlur in Vcleri Testainen-
et hoc factum fuit cum angelus Domini in una
to rcges et saccrdotes quorum capita ungeban-
nocte percussit Sennacherib, cum obsedisset Jcru-
undc David
tur ; ait iiiiuiianli sibi morlcm Sau-
salem, et occidit octoginta millia de cxercilu ipsiu»
lis iu lib. Reg. : Nunquid ausus futsti manum
regis.
miltere in chrislum Domini ; ilcru in Psalmo
Character, figura. Dicitnr imitalio Antichristi, unde Faciens misericordiaminchrislo suo David. Isti dice-
in Apoc. : Et faclum est vulnus stcrum in Iwmiiies banturchrisliin signum honoriset spirilualisgratif?,
acpessimum qui habenl characterem, id est qui imi- in unctionc collalae. Christusreslringilurquandoque
tantur bestiam, id est Antichristnm. Dicitur susce- ut soli sancti dicantur christi, non a materiali olco
759 ALANI DE 1NSUL1S 740

inuncti, sed a spiriluali,uiide inPsalriio : Noltteian- A Cilicium, proprie, humana Christi natura propter
gaechristos nieos. QuandoqueChrislusdicituranto- pcense asperitatemy unde in Psaimo : Ego autem,
nomaslice FiliusDei, Christus qui inunctus plenitn- cum milti molesli essent, induebar cilicio; et alibi :

dine gratiarum, unde Petrus in Maithxo : Tu ei Posui testamentum cilicium.

ChHsius Filius Dei vivi , et notavit in iiomina Cincinnus vel cirrus dicitnr proprie capillorum
CbTisti trinitatem, scilicet inungentemFilium inuii- congeries vel inlricalio quam soleut deferre piielhe.
ctum-quantum ad humaniiatem, Spirilum sanctum Dicuntur sancti sibi invicem conglulinati, unde in
quo est inunctus. Nota quod Jesus fuitproprium Cani. : Cincinni mei pleni sunl guttis noetium, quia
iiomen personae et fuit ab ailerno Jesus ,
quia per- sancti quandoque traliuntur amore terrenorum
sona fuil ab aslerno : hoc nomen Christus fuit quae oculss ralionis obteiieOranl, et ideo dicuntur
agnomen, quia ab eventu babuit hoc nomen, quia gutlae noclium. Dicunlur etiam mali magnis inter
ex tempore inccepit esse inunctns plenitudine gra- sevitiis impiicati, et qui sunt capilli specielenus, sed

iiarum, de qua inunctione dicit Psalmisla : Unxit dislorti ad illicila, unde sic polest exponi pracdicla
te Deun, Deus tuus, oieo lcetilice, etila non fuit ab auetorilas.
seleriio Christus : cognomen fuit filius bominis vcl Cingulum, proprie, caslitas; quia, sicut cingulum
filius virginis. Humana Christi naiura dicitur reslringit fluxus vestium, nec sinit vag.iri huc vcl
Clniilus , undc Hieronymus
Qui negaverit Filium : illuc, sic castitas fluxum el motum cnncupiscentia-
Dei assumpsisse Dominum nostrum Jesum Chrislum, rum slringit et refrenat, unde Salomon : Mulierem
anaihema sil. Cerle Dominus noster Jesus Clirislus non forlem quis inveniel ? Per mulierem iiguralur Eccle-
fuit assumptus sed assumens.Esl sensus : Quicunque sia Dei quae venit audire sapientiam Salomonis, id
negaverit Filium Dei assumpsisse humanam natu- esl Christi pacifici, de finibus lerrae. Etcingulvm
ram t secundum quam Dominus noster Jesus, id est tradidit Chananmo, id est Ecclesia Chrislo oblulit
Saivator et Chrislus, quia bumana natura innncla, caslitalem, et de hac dicitur ir, Luca : Sin( lumbi
divina inungens (i9") non enim credibileestquod as- prmcincli. Dicitur etiam juslitia; quia, sieut cingti-
sumpserit personam boininis hominem , scilicet lum vestes ordinate lenet, sic justitia restrjngit su-
unum, humaiiam naluram,
scilices id estcorpus ct perflua, tribuens unicuique quod suum est ; unde
anirnam, analhcma sit. Psalmista : Eril justilia cingUlum.
Chrysolithus resplendel quasi aurum et emiltit de bomo ratione maleriae, unde in
Cinis, proprie,
se scintillas argenteas. Signat sapienles et charita- Memento quia cinis es. Dicitur homo ratione
Gen. :

tivosetqui quodsciunt et inlelligunt aliis in opere q humilitatis, unde in Gen. Dixit ad Deum Abra- :

el sermone demonslrant, et hoc est scinliilas emil- ham : Quia temel caspi, loquar ad Dominum, cum
lere : chrysos enim aurum, et per aurum sapientU sim pulvis et cinis. Dicitur poenitentia, unde dfc
et charitas intelligitur quaj est major omnibtts vir- citur : Cims ei cilicium sunt arma pmnilentium ; et
lulibus; dc quo etiam in Apoc. legitur, cle. Job in persona pcenilcntis Saccum consui dicil :

Ciagsoprasus est purpurei coloris et inlergiiUaius super cnlein meam, et operui cinere carnem meam,
guttulis aureis, etc. Signat eos qui semper in tri- Dicilur miseria, unde in Psalmo Quia cinerem tan- :

bulatione et iabore passionum vitam suara ducunt quampanem manducabam. Nimissubtiles el inutiles
manendo semper in charitate. Signat illos qui puri inquisiliones de huniana Christi natura dicuntur
quodperaurom demonstratur. Chrysos aurum,
stint, cinis, unde Amos: Ne ossaregis Idumcea' redigantur
prasus murrubium ; per aurum purilas, per marrti- incineres. Legitur in lib. R?g. qtiod rexJeruealem
bium colorein viriditas (idei ct candidalio casiilalis cum regeldumaeorum, qili erat ei tributarius, volue
denotantnr; marrubium enim candidum estet viri- runt obsidere civitatem Moabiiarum eo quod Moa-
de : de hoc legitur in Apoc. bitae volebant a iributo resilire; rex vero Moab,
Cibare, proprie, ut ,in Evangelic : Si e?unerit non jwtens suiferre insultus obsidenlium, voluit
frater tuns, cika iilum. Notat spiritualera refectio- D egredi per portam cum familia sua rexautem Idu- ;

cra, unde in libro Eccli. : Cibavit Ulum Dominus mxse. qui deputatus.fuerat adcustodiam illius,vi-
pane vitm el intellectus. riliter reslitit ei, eum egredi, imo
nec permisit
Cibus, proprie, dicitur spiritualiS Cbrisii refe- coegit eum Rex vero pr3 tirao-
in civitalem redire.

ctio, unde iii Evangelio : Hic esl cibus meus ui fa- re, ira succensus, summitatem m-uri as^endit, et
ciam volunlatem Patris mei;et : Alium cibum habto ibi in conspeclu iotius obsidentis exercitus, pio-
manducare quem vos nescitis. Dicilur caro Christi, prium filiuih immolavit, quia speravii llebrseos

lain spiritualis quam materialts ; unde in Evange- pietate nioveri, quoJvidentes filii Israel ab obsidio-
lio : Caro mea vere estcibus. Dicitur spirilualis sa nc recesserunt. Post muilum vero temporis mor-
pienlhe refectio, unde in lib. Eccii. : Cibavit illum tuus esl rex khinire;". Moabilae vero, in vindictam
panevitm et inleltectvs. Dicilur vita seterna, Tobia? illius facti, extraxcrunt eum e sepulcro, et ossa
dixit angelus : Ego cibo invisibili; et in Evangelio : ipsius combiifserunt, et cineres disperserunl. Per
Ut edatis etbibatis. regein ldum;eorum intelligilur Cliristus, quia ipse

(49') Locus corntptus.

n ,.
DlSTiNCTIONES DICTIONI... THEOL. -- CIN CLA. m
Extendam calceamentum in k Salomon : Circulus aureus in naribux $uis, mulier
ad Iduma.am
tlixit :

Achra fatua hairetica pravilas velat fatuilalem

ldumasa; Idumaeaemra interprelatur lerra; per re- et ;

inlelliguntur haeretici et eorum eolore verborum. Diciiur refrenatio, unde Domi-

gem Moabltarum
Ne ossa regis IdumEeorum »us loqaens ad Job ait : Nunquid pones circulum in
fautores ; el cst sensus :

naribus ejus, id est nunquid potes rcfrenare diabo-

redigerentur in cineres, id est in nimis subtiles et
naiura exco- lum sicut et ego. Dicilur circumvolntio, unde solet
inutiles sententias de humana Christi
gilatas : hoc enim essel ossa regis Idumsei in cine- dici Isnd cantalur per circuium anni. Dicilur ler-
:

reselin vanitates redigere. Per ossa enim sublilcs minus vel rolunditas, unde Evangdium hoc prm- :

el inutiles el oecultse senten- dicalurjer circulum orbis, id est per circulares par-
et vanse qiisestiones

tiae inleliigunlur, quae sparguntur a Moabitis, id est tcs vel terminos orbis.

ab hsereticis. Cilhara, proprie, significat Filium Dei qui fuit

Cmnamomum est species aromalica, interna con- cilhara moriendo quia cilhara resonat ab infe-
;

lemplalio; quia cinnamomum est dulcissimi corli- riori; psallerium resurgendo ,

quia psaiterium reso-
cis, ideosignilicat interna. conlemplationis dulcedi- nala superiori ;
gloria asccndendo, unde in Psalmo
nem, unde in Cant. : Nardns, crocus, fisiula, cinna- Exsurge, gloria mea, exsurge,'psalterium el cithara.

momum. Dicilur etiam bona fama sive opinio, unde : 8 Dicilur lempus tribulationis, unde David : Confite-

Shut cinnamomum et balsamvm. bor libi in cithara, Deus, Deus meus, id esl in lein-

Circuire, proprie, omnia bona vel beneflcia divina pore Iribulationis. Dicitur etiam servilium pro ler-
memorise commcndare, unde in Psalmo Circuit>i :
renis, psalterium servilium pro aeternis, unde Psal-
tl immolavi, id esl omnia beneficia divina memo- terium jucundum cum cilhara. Dicilur carnis mor-
rise dando pertractavi. Signat mente exquirere, ut: iificalio, unde in Psalmo : Laudaleeum in psatte-

Omnes votuntates Dei homo adimpleat , secundum rio et cilhara, id cst ih menlis devotione et camis
quam sigmficalioncm polest exponi praediela au- mortilicatione. Dicitur carnis exsullalio, unde Job
clorilas : Circuivi, id est mentem meam exqursivi, Versa est in luclum eifhara mea. Diritur passio,
ut omnes voluntales ejus adimplerem. Signal unde lsaias : Venier meus ad Moab el cilhara cla-

cxempla praecedentiitm sanclorum circumspicere ut mtibal.

quilibet homo informet vilam suam, et hoc esl Cir- :

Cito notal imminentiam temporis. Aliquando nr>-
cvivi et immolavi. Aliquando significat circumvcn- lat lolum terapus usque ad diem judicii, unde in
tionem vel doemonis suggestionem, uwle dicit apo- Apoc. : Qnus vportet fieri cilo, id est in praesenti
slolns dediabolo: Circuil qucerens quem devorei, id
ic , n pore. Omne enim tempus praesenlis vitae com-
fi
est decipiat per suggcstionem quos sibi incorporel paratum a.struilati, quasi unius borae parvi-simuin
Et in Job Doirtinus ad Salan : llnde venis? ei
est moirientum.
respondii : Circum taram, id est terrenos circum-
Cititas, proprie, Ecclesia militans, unde in Psal-
vcni. Signat cuslodire, unde dicitur de praedicato-
mo : Gtoriosa dicia sunl de te, civilas Dei, et alibi
ribus in Psalmo : Et famem palientur ul cancs, id
LaieraaquiloniscivitasRegismagni, cl iterum : Ma-
est famem pntientur seminandi vprbum Dei etctm-
gnus Dominus noster eilauiabilis nimis in civilate,eic.
vertendi subditos ad HJcm ; et circuibunl civiialem,
Dicitur mundus iste, unde ibidem In civiiaie munita, :

id efit custodiunt Ecciesl.tm. Signat considerare,

Dicitur conventus maloium unde in Apoc. : ,

unde in Canl. : Surgam ei circuibo civilalem.

Cecidit Babuhn, civiias illa magna. Dicitur vila
Signat inhaerere terrenis rebus volubilibus, unde
aelerna, unde in Psalmo : Jerusalem quce czdificatur
in Psalmo : In eircuitu impii ambulabant. Signal
ut civitas, elc. Diciluranima ciijuslibeliidelis, ut in
vagari, uude Apostolus. Cireuieninl in melotis, in
Psalmo . (]t disperderem de civitate Domini, id cst
veltibus cuprinis. id est vagabantur de loco in lo-
de anima fideli, omnes operanies iniquilaiem, id
cum.
_ est omnes malas
cogilalioncs, quae sunt mali cives.
CiraiifKS, propne, mutabilitas lomporalium.unde D ,*. • < * r. .. j _i
Dicilur tufernus, unde in Psalmo : ywis deducet
.

n--i_. _ . ,.. .._ ........ .-..._ji ... i.i l .. ».-[.:.

in Psalmo : In eircuilu impii ambulabaut. Dicitur
me in civilatem munilam ? lnfemus civitas munila
eliam humana Chrisli natura quae fuit nmlabilis,
dicitur, quia ante passionem Christi nullus cgredie-
in qua laluit divinitas quasi punctuiii immobile,
balur. Dicilur congregatio infidelium; undc Isaias :

undc David : Factus sum lanquam vas perduum,

Ego Dominus et civilaiem non ingredior, id cst con-
quoniam audivi viluperalionem mulldrum commo-
gregationcm imideliura.
rantium in circuitu, id esl Judxorum qui in mc
tantuin considcraveriiut huinanam namram huma- Clamare, proprie, quandoquc significat mcnlis
nisdefcclibus mutabilem, nec pervenerunt ad pun- devotionem Dominus ad Moyscn, iu
, uude dixit

clum divinitatis. Dicitur eliam fallacia, unde in Exod. Quid clamas ad mc?et in Dau. lcgitur
:

Psalmo In eircuitu impii ambulabanl

: quod Susanna clamavit ad Dominum. Quandoque
Circulus proprie cum quaeliljet pars sequaliter di- rei evidentiam , unde dixit Domiuiis ad Cain, in
statacentro. Dicitur nitor eloquii quo utilurhaere- Gen. : Vox sanguinis fralris lui clamatil ud me de
licus qui, ul falsitatem suam velel, utitur splendo- terra, id cst evideu» cst facliim facinus tuum ncc
re vcrborum ut decipiat corda simplicium, unde indiget damore accusatoris, unde Aiiguslinus :
745 ALANl DE INSULIS 714
Evtdentia patraii teeleris non indigei clamore acctt- A in pnlhre auri velvirore suri, in charilale perseve-
saloris. Qtiandoque signilical oraiionem , unde in raules.
Psalmo ; Clamavi ad Quan- te , Domine , et exandi. Clibanus ,
proprie, ardens conscientia , unde in
doque auxilii invocalionemt uude in Psalmo De fi- : Psalmo : Pones eos ut clibanum ignis in tempore
tiibus lerroe ad te clamavi. Quandoque nientis pei fe- vultustui, id est facies eos ardentes in conscientiis,
elionein, unde in Psalmo Clamuvi in corde nieo. : et boc in tempore vullus tui, id est vultuositalis
Quaudo(|ue audaciam vel animositatem unde Do- , tua? , cum apparebis in judicio vel in die judiciL
niiniis ad Isaiam : Clatna, necesses, id est audacter Dicilur cumulus feni, unde in Evangelio : Si fenum
prasdica ; et alibi : Vox clamanlis. El dixi : Quid quod Iwdie virel, cras in clibanum mitiitur, Deus sic
clawabo ? Omnis caro fenum. vesiil.... Signat etiam quamlibel gravem pcenam ut
Clamor, proprie , signuiu evidens et manifesluni Haec dics judicii eril clibanus. Signal diabolum ,

ad q.uod resurgent omnes qui mortui £sunt ante unde in Tlircn. : Peltis noslru esl velut clibunus a
diem judicii, unde in Evangeiio : Media nocle clu- facie tempcsiaium, id est carnalitas nostra, id est
mor factus. Dicitur eliam illa vox quae proferlur in diabolus.
diejudicii, unde Sophon. : A prima porta eril clamor Ctypcus, proprie, diaboii repugnatio, unde de
et ukdatus a secunda; [aprima] scilicct a visu, quan- sancto pra^dicnlore sub equi nomine dicitur : Supef
do videbuntse delrudendos ifi^abyssum inferni erit ; ipsutn sonabil phareira, ribrabit hasta et clypeus ;

claniora secuncla , scilicet ab auditu erit ululatus, pharetra,occulta pravorum iniaginatioconiraequum

qtiando audicnt illud verbum horribile : Ite, male- Dei , id est conlra praedicatorem disputatio. Ergo
dicii. Dicitur etiam rcligio , unde David : Ctamor super praedicalorem phareira vibrat , basla et cly-
meus in cnnspectu ejus; ct alibi : Intcllige ctamoretn peus ,
quia pravorum consilia perstrepunl aperle,
meum. Dicitur manifestatio sive evidentia peccati unde exorilur disputalio [qua] quasi clypeo praedica-
wnde Dominus ad Abraham , in Gen. Clamor So- : tori resislilur.

domorum venil ad mc; et alibi Publicaverunl : Coelum aer dicitur, unde in Psalmo : Aves cosli

peccata sua nt Sodoma, etc. comederunt iliud. Dicitur firiiiatnenlum , unde in

Claritas ,
proprie , dicitur divina natura , unde in Gert.: Vocavit Deus jirmatnentum eoslum,\<l esl lirma-
foanne : Pater, clarifica Filium luum claritate quam menturn quod est ccelum. Dicilur ccelesle judicium,
habui antcquam mundus fieret. Dicitur nobiiilas, uude in Job Domino inlerroganle, scriptum esl
,

Knde in quadam prosa : Ctara ex stirpe David. Nunquid nosli ordinem cocli ? Coeli ordinem nosse est
Clavus , proprie, dicitur verbum Dei, unde :
q supernarum dispositionum occuilas praedestinatio-
Verba sapientium sunt quasi siimuli in allum dejixi. nes videre. Dicitur immensilas divina , unde in Isaia

Dicilur amor liujus saeculi, unde Salomon ; Clavus de diaboio dicitur : Ascendam in eceiutn, id est im-
davo relunditur, id estamor hujus saeculi amore Do- mensitatem drvinara,e( ttmilia ero Attissimo. Dicitnr
mini exduditur. cceleslis vila, unde in Job de hypocrita dicitur : S»

Cterus proprieconventus clericorum,

ascenderit usque ad cmlum superbia ejus, quasi sler-
et est nornen
quilinium in fme perdetur. Superbia liypocritae usque
collectivum, et dicitur clerus a cleros Grace, quod
ad cmlitm ascendere dicitur, quia ejus elatio vitam
sors Latine, unde dicuntur clerici, id est sorie Dei
ccelestem agere videtur, sed quasi slerquilinium in fi-
«7ec(t;etsecundum aliam tr3nslationem,quiaclerus
ne perdelur, quia de morte in lormenta deduceiur.
inlerprelatur sors, ponitur hoc nomen cleri pro hac
diclione sorles, unde : In manibus tnis cleri mci, ubi
DicUur sacra Scriptura, unde in Isaia dicilur : Cce-
luin sicutliberplicabitur, ct hoctempore Antichristi,
nos dicimus sortes meu Dicitur Novum vel Velus
Testamentum quasi per sortem datum, quia per gra- quia lutic nullus erit expositor sacrx Scripturx; et
in Psalmo : E.xtendens ccelum sicut peliem ; per cce-
tiam Dei, quae sorti comparalur, unde in Psalmo :

lutn sacra Scriplura signatur nobis et sol sapien-

Si dormialis inler medios cleros pennm coiumba:
,

" tiae, et luna scientise , et antiquis Patribus skllae

deurgentatm, et posteriora dorsi ejus in pallore auri,

vel virore auri ; construc sic : vos praedicatores c.templorum atque virtutum lucenl. Istud ccelum
si dormiatis, id est per conlcmplalioncm qniescatis, sicut pellis extenditur, quia per scriplores suos car-

inler medios cleros, id esl in eonsideralione et intel- nis lingua formatum, anle oculos nostrosper veib»
ligeulia utriusquc Testamenti , Novi scilicet el Ve- doclorum exponeodo displkatiir per aquas angeli ;

teris. vns eritis pennm columbm spiritualis, id est designantur, unde in Psalmo 0«« tegis uquis su- :

Ecclesiae, quibus ipsa sustentatur, quae dicilur co- periora ejus ; liujus cceli supetiora Dominus (egil

Jomba propter niulliplices proprietates columbre aquis, quia ea quae de nalura divinitatis vel de
qitibus pcnnis niediaiilibus ad supcriora progredi- narrat, nobis adhuc nescientibus,
seteniis gaudiis

tur pennm dico deargentatm, id est propler elo- solis angclis in secrelo sunl cognita. Ccelum ergc
;

quentiam lrgeuto comparalae ; argentum eniin so- el corain nobis extenditur, el tamen aquis supn-
noriim metallum cst. Et posleriora dorsi ejus, idest riora ejus leguntur, quia quaedam sacri eloquii jam
perfecti qui sunl in Ecclesia, scilicet activi qui susti- nobis per aperlioncm spiritus patcnt et quaedan! ,

nent ponrius diei et aestus pro subditis suis, sunt quae solis angelis possunl esse manifesta „ nobis
posleriora dorsi cj»s, id cst Ecclesiac, et isli sunt adhuc scrvanlur. Dicitur etiam Deus, unde in Ps-al-
 115 DISTINCTiONES DiCTIONU.tf THEOL.— COE-COL 7i4
mo : Positertinl in ccelurn os suitin. Dicitur Sanctus, A Colere , proprie, fi'equentare, unde dicitur : Coto
unde in Psalmo : Qui liabilal in cceiis irridebii ecs domum, id esl frequeruo. Notat celebrare, unde:Fe-
et alibi : Dottiiiius de ccelo sedes ejus. Dicuiilur cceii stum iale colitur, id est cclebrajur.
Notat debitum
aposloii , unde in Psalmo : Cceli enurranl gloriam culium Deo exhibere, unde Apostolus Crealuram :

Dei. Dieitur Ecclesia , unde in Apoc. : Fucium esi potius coluerunt quam.Deum. Nola quod apud gram-
sileniium in coalo. Diciiur vita aHerna, unde in qua- maticos hax eadem disiractio habetur, unde versus :
dam anlipli. : Gaudeni in caelis animte sanctorum.
Agros, rus, formam, snperos colil atque parenles,
Dicitur empireum ccelum , unde in Gen. : Creavit
flos arat, Iwc habilul, ornal, lionorat, amal.
Deus cctlum el terram, id est mundanam machinani.
Dicitur ratio, unde in Evangelio : Fial volunlas tua Cotligere, proprie , removere, unde in Evangelio :

sicut in ceelo ct in (erru , id est fac ut sicul ratio MiitelDominus angelos suosmessores, et coltigcntde
noslra est libi obediens, ita sensualitas ,
quod erit omnia scandala, id est de Ecclesia reoio-
rcyiio ejus

in futuro. Dicitur incorporea substantia , unde in vebunt omnia nociva. Signat ecclesiasticam unio-
Penlateuciio : In principio creavil Deus ceelum el ler- nem ducere , unde in Evangelio Qui non colliaii :

ram; ccelum, id est spirilualia, scilicet el angelicam mecv.m, disperyit. Notat acquirere, uude in Evange-
naluram; cl corporalia, scilicet maleriam omnium * :
iio : De fructu coitigent xilam wternam , id est ac»
corporum. Dicilur mens liufnana, unile in Psalmo ;
quirent. Nolat probare, unde : In decretis hinc colli-
Vcrilas de terra orla est, etjuslitia de ccelo prospexit, gitttr, id estprobatur; etBoelius : Omnisioyica aut
id est eonfessio de menie. Moraliter dicitur Chri- diffinit, aut dividit, aut colligit, id est probat»
stus,unde David Dominus de ccclo prospexil super
: Collis ,
proprie, dicilur superbus, unde in Luc. :

hominum, elc. Cceli (iicuiilur angcii, unde in

filios Omnis valtisimptebitnr, et omnis mons et coltis Aa-
Psalmo Elevata est magnificent.ia lua super ccelos,
: miliubitur; per vallem liumiles, per monies et colles
id est super angcios. Dicilur Spiritus sanctus vel supcrbos habemus, elc. Dicur.tur roinus perfecti in
operalio Spiritus sancti, unde Apostolus in secunda Ecclesia, unde in Evangelio , de die judicii •
Tunc
Episloia ad Cor. Primus homo de ierra esl lerre-
: dicen t montibus : Cudile super nos
Coope- ; et coliibus :

iius, secundus hemo de canlo coelestis ad regnandum, rite nos; per niontes intelliguiuur hic niagis perfe-
id cst operalione ccelesti vel Spiritus sancti ; veltfe cli , per colles inimts perfecti. Dicuntur aposloli et
tcetd, id est ccelestis naturse, quia divinsa et humanoe. vicarii eorum propler einiuentiam virlutum, unde
Ccena, proprie, evangelica doclrina ; unde in Evan- in Psalmo : Montes exsuilaventnt ut arietes, el colles
geiio de pairefamilias legilur «7-«» fecil ccenam ma sicui agni ovium. Dicitur sa.cra? Seriplurse excel-
ynam el vocavit tnutios. Oicitur eommunicalio cor- Ientia, unde in Joele : In illa die : stittabunt montei
poris et sanguinis Bomini vel ipsum saciameptum dulcedinem, el omnes colles flueni iac , id est sacia
Eucharistix, unde Paulus : Conveniemibns vobis in Scriptura divtrsa pocula propinat. Dicitur vita
unuin,jamnon est Dominicamcoenam manducare, ctc. :elerna propter eminentiam glorix, uside inler be-
Cogvoscere dicilur Deus per scientiam , unde Da- nedictiones Jacob, in illa sciiicet quam fecil Joseph,
Vid : Tu cognovisli omnia nevissima ct antiqua. Di- dicitur: Benedicliones pairis lui conforlalm sunl be-

citur Deus per approbationem, unde in Psaimo :

nediciiouibus patrumejus, doncc veniret desidefmm

Domine, prcbasti me et cognovisli me , id est ap • cottium aelemorum, id esl seterna vila desiderala a san-
probasti sessionem meam , id esl hiuniiiationem ctis, quae per collcs signilicalur etdicilur multipli-

in passione, et resurrectioncm meant, id cst glori- citer propter diversilatem beatitudinum, etc.
iicatioucm in resurrectione. Dicitur Deus per cau- Coilitm ,
proprie , dicitur pradicalor, quia sicut

sam unde in Gcn. dixit Dominus ad Abraliam

, :
per materiale collum trajicilur cibus, ita prEedicaiio
Nunc cognovi quod times Dominum id est cogno- ^
slomachum mentis auditorum unde de Ecclesia
in ;

scere fcci ; ctalibi : Cognovi le ex nomine. Dicitur in Cant. dicitur Colium tnum sicul atrris eburnea :

Deus per seteriiam beatitudinem , unde Apostolus : p P'opter candorem caslifatis in collo guttur, in gut- ;

Tunc coynoscam sicut cognitus svm. Dicitur homo turc vox est; per collum crgo sanctaj Ecclesiac sa-
cognosccre pcr carnale commercium, unde in Gen.: cra cloquia designantur. Dicilur superbia, u:ide in
Cognovtt Adam uxorcm suam. Dicitur p.nima! cot«iio- Prov. : Sublimium, colla propriu virlule calcavi. idesl
scere per imaginem , unde iu Jer. : Mitvus et lii- bumiliavi. Dicitur discretio huinana, unde in Dan.
rundo cognovcruvt tcvipus advenuts sui : Isruel au- Dubilur lorqucs cotlo ejtts, id est liuniancediscretiom
tem me non cognovit. reniuneratio dajjjtur.
Colare, proprie, unde quidam vcrsificator ail Coluber, proprie, Antkbiistus.unde in Gen. i tian
Scit bene calare culiccm, gluiire camelum, coluber in via, ccrastcs in semilo. Dicitur diabolus,
Qni de justitiis piacipit lollere velum.
unde in Job El obsletricanlc manu ejus
: , ednctus
Notal rcprobare ve! purgare, unde in Evaitgelio di- esl colubcr tortuosus. Dicitur autem draco, undede-"
cilnr Je Scribis et Pharisa'is : Cotunl cuticem et voral uegligentes, aspis cum occultc percutit , avis
deglutiunt camelum, minora peccala repro-
id est cum pcr supcrbiam decipit, basiliscuscumpalani vc-
banl el contiteutur etpurgant; majora vcio reti- nc.nat, leo cum peiscnuilur violenter. Diciiur ctiani
nent et faciant. Achab patcr Ezcchix , undc legiiur quod de ntdice
Patrol. GCX 2'*
747 ALANI DE INSULIS 748

eolubri natcetur regulut , id est de rege Achab Eze- A phelia t»nqi:am columna, post prophetiam Evange-
chias qui subjtigabit sibi hosles. lium capilellum.

Columba, proprie, dicitur Ecclesia; unde in Cant.: Coma , proprie. Dicuntur coma fideles Christo
Columba mea, dilecla mea in foraminibus petrm, tn ailliserenles et in ejus ornatum credcntes, unde in
caverna macerim; et alibi : Oculi lui cohtmbarumj Cant. : Comte eju» sicut etatte palmarum, etc.

et in Psalmo : Si dormiaiis inier medios eleros, pen- Comedere, proprie , delere vel destruere ; unde in
r.m cclumbm, quia Ecclesia dicitur columba propter Psalmo de Chaldscis dicilur : Comederunl Jacob, id
est deslruxernnt Judseos descendentes a Jacob. Si-
multipliccs columl.se proprietaies. Dicitur aliquis
gnificat occidere, unde David : Zelus domus lum eo-
sanctus propter simplicitatem , unde in Psalmo :

medit m«, id est invidia Judseorum Synagogse occi-

0uts dabit mihi pennas sicul columbm? et alibi :

dil me. Significat pali vcl compali, unde in eodem

Et qnasi columbas ad fenestras suas. Dicilur Deus,
cxemplo secundum aliam expositionem ut sit sen-
nnde in Jer, : Deserta facla est terra a facie irm co-
sus Amor Synagogse invilavit me passioni vel in-
:

lumbce , id est a praescntia irae Domini. Columba

cendit me amore cliaritatis ad passionem Synagogse.
namque valde simplex animal est, et quia in nullo
Quandonue notat spirilualem incorporationera,' undc
Domini furoris lnscquahlas serpil, furorem Domini »
"
. '...;,,,
in glossa de Christo lcgitur quod non comedil msi
.-.
,

iram nominavit , ut diei diseretionis vim iinper-

unum lalronem lempore passionis , id est Ecclesise
•nrbabilem demonstraret , etc
incorporavit. Quandoque notal ecclesiasticam unio-
Gotumna, proprie. Dicitur donum Spiritus sancti; nem, unde in •Joanne : Nisi comederilis carnem ,
qnia, sicnt materiale sedifieium siislentatur mate-
id est nisi fucritis de unione ecclesiaslica , noti ha-
rialibus columnis, ita spiritualesedificium douis Spi- vitam in vobis. Quandoque notat spiritualem
bebitis
ritus saucti tanquam spiritualibuscolumnis ; undc :
cibum, unde Sap. : Qui edunt me, adliuc csurienl, ctc.
Sapientia mdificavil sibi domum, excidil colttmnas
Compes, proprie, miseria ssecuii vel culpa unde
;

seplem, humanam naturam sedificavil sibi Fi-

id est
in Psalino : Vt audiret gemilus coinpedilorum . Dici-
lius Dei domum, et in ea excidit dona Spiritus san- turetiam divinum prsecrpium, unde in Psalmo : AU
eli, quod insinuat Isaias, dicens : Egredietur virgo alligandos reges eorum in compedibus, id cst in prse-
de radice Jesse,elc.,el requiescet super eum Spiri- ceptis Dei ; el Salomon ait : Injice pedes tuot in
tus Domini. Dicilur etiam quilibet contia diaholi compedes, id est in prsecepta Dei , etc.
lentamenla fortis, umte in Domino dicilur : Quitice- Con, inseparabilis prseposilio ; semper notat com-
rit,faciam illum columnam in lemplo Dei. Nam quis- plelionem, quod patet in bis nominibus contritio, :

quis in Dei opere recta intcntione firmatur, columna C confessio, couiristatus. Polest eiiain concomitantiam
in slructura fabricae spiritualis erigitur ;
vel in hoc notare,utsitsensuscontristatus,idestcuma/io(rtsta^
templo, qimd est Ecclesia, positus sit, et utililati et
tus. Notat pluralilalera, unde contrislatus, id cst plu-
Columnse dicuntur qualuor evangelistse,
decori, etc. ribus trislalus ; con lurbalus, id est pluribus lurbatus.
«nde Dominus ad Moysem in Exod. Facies colum- :
Concubina, proprie, aniina quse nou caste, id est
nas qualuor et bases earum, vcslitas argento : in ar- vera dilcctione Deo servil, sed pro tcrrcua com-
gcnto clarifas divini sermonis accipilur, per hases modilate aut humana laude, unde : Sexaginta sunt
cioctores sar.clx Ecclesise inielligimus, per (jualuor reginm et octoginta concubiiim, in Cant.
columnasquatuorevangelistarumdictaintclligiopor- Concupiscere, quandoque nolat fervcntissimum mo-
tet; dicnntur summi Ecclesiae prsedicatores sup r quos (tnn caliditatis, unde in Psalmo : Concupiscil el de-
in cueJeslibus crescens universa spiritualis fabric<e ficit. Quandoriuc notat primum motum concupisccn-
Struclura surgit, unde in Job : Cotumnm cceli eonlrc- unde Apostolus Quodnolo hoe concupisco, id est
liae, :

niscunt ; sed iste tremor nOn esl paenalis, Tiec limo- primismotibus moveor adconcup'scenliam, non ad
/is, scd admiralionis. Dicunlur apostoli, quia pri- actum vel consensum. Quandoque consensum etac-
miliva Ecclesia innitebalur in apostolis lanquam in j) tum.unde in lege : Non concupisces rem proximi tui;

columnis , unde in Psalmo : Confirmavit columnas et Apostolus : Nesciebam concupiscenliam esse pecca-
ejus, id cst apostolos. Dicuntnr specialiler Peti us et tum, nisi lex dicetel : Non concupisces id est pii- ,

Joannes , unde dicilur in Act. quod Aposlolus ve- mos molus concupisccntix nun produces ad aclum
niens Jerusalem ncminem invcnit nisi Petrum et vtl ad conscnsum. Quandoqueprimum motum ratio-

Joannem qui crant columnse Ecclesise. Dicuntur nis, unde in Psalmo : Concupivit anima mea deside-

ungeli, unde Job Columnm coeli eontremiscunl ante

:
rare justificationes luas. Nota quod primus motus
Deum, id csl angeli. Dicitur sanctus, unde : Egg in ralionis in existenie in pcccalo mortali nnn exslin-
altitsimis habilabo, Sapientia dixit, et thronus meus giiilur, vult enim homo existens in mortali peccalo

n columnannbit, id est hi sancto, qui est columna maluiu : facil etenim, sed vcllel facere bonum vel velle

Lcclesj*;quem obumbrat nubcs, id est gratia Spi- boiiiim ; vull vcllc esse lxnuni sed non vult esse

litussaneti» Dicitur proplietia : cst enim lex Mos.iica bonus ,

quod provenit primo molu rationis qui ad
t.inq-.iam basis supposita prophclia vero statuitur effeclum non producitur proptcr mortale peccalum;
,

vel super basim, Evangelium vero tan- unde in pncJicto exemplo Concupivit anima mea,
vcl columna :

quam cpistylium ; unde post legem addita est pro- ctc; non dicit desiderat, sed contufmt desideruiv;
 m DISTINCTIONES DICTIQMJM THEOL. — CON-CON 750

loquitOr enim in persona peccatoris. Ei ad illud A Considera opera tua ; cl in Cant. amoris : Xolile mo t

idem facit illud Pauli : Yelte bouum adjacci wilri, considerare quod fusca sum , etc. Dicilur vidert
, ,

ex primo motu rationis qui in nic exstingui non undc i Qui finxil oculum , non considerat. Dicilur
potuit, perficere atitem non invenio ex velle iiaiuias, insidiari, nnde David : Ipsi considcruverunt vie ; et

iiisi adsit velle gratiae. alibi". Considerat pecealor juslum.

Conferre, id csldare ve\4igare, lrndc in qaibus- Consilium, proprie, dicitur suggestio ; unde in Psal-
«lam oralionibus dicitur : Deus dignetur nobis con- mo : Beatus vir, qui non abiil in consilio impiomm.
ferre gratiam suam. Nolat prodesse , unde dicilur : Diciuirconsensus, unde in bcncdiclionibus Jacobdi-
Nihil mild contulit hmc medicina, id est proluit. No- citurSnneonctLevi : Inconsiliumveslrumnonvcniat
lat colloqui, unde legilur in Evangclio de cuiriibus anima-mea. Dicilur judicium, unde in Psalmo Ideo :

in Einmaus : Qui sunl hi sermones quos confertis ad non remrgent impti in judicio , neque peccalores in
invicem? Notat ponerc, unde in Juie : Contuierunl consilio jusiorum; quia julliciuni non deuel fieri siue

se ad arbitros, id est posuerunt, Notat symbolizare, consilio, judicium consilium dicitur. Dicilur bumi-

id cst portionem poitcre; undeponentes in duodcna di- lis Cbristi advcntus ab ipsn Dei Filio cum summa
cuntur conferrc, et Credoin Deum dicitur Symbolum, : Consilium
dispensalione faclus, undc in Psalmo

id est colieclio aposlolorum a sin quod est simul, B inopis confudistis. Dicitur pr.-ecepliim arctius, undc
,

el bolus (iiiod cst portio, quia unusquisque apposuit Aposlolus : De virginibus prtcceptum Domini aon
liabeo ; consiiium aulem do. Dicitur tlcliberatio;,.
in eo parlern suain. Signat eliani congregare, und'e
in Bucolic. :
unde David : Quandiuponam consilia in anima mea.
Conluleruntque greges Corydon. Dicilur donum Spiritus sancti , unde Isaias : Spiri-

ex coaciione prove- lus consilii el fonitudinis. Dicilur eliam illud quod

Confessio exactionis cst <|u;c

nit, ut illa qua damones coufessi sunt Filiuin Dei, sulijacet consilio, unde Psalmista Comprehenduiilur :

dicenles : Jesu, Fili Dei vivi, utquidvenisli anle lem- inconsiliis quibus cogitatu.

pus lorquere nos ? Dicilur desperalionis qusc ex de- Conslare, proprie. Quairdoque notat compositio-

speratione provenit, ut illa qua confessus est Judas: nem, undc Auguslinus : Sicttl homo eonslat ex ani-

Peccavi tradens sanguinem juslum, etc. ; et Cain ait ma el corpore, ita Chtislus ex Dee et homine. Quan-
Major est iniquitas mea quam ut veniam merear. Di- doque notat coiistautiain , unde iu Paralip. : Con-
citur pceniludinis quae ex poeniludine, id est poeni- stanles estole, videbitis. Quandoque immobilitatcm,
tenlia proccdil, de qua Jacobus in sun canonica unde in Hb. Reg. : Constat ex agro lenlis. Quando-
Lpistola : Confilemini allerulrum peeeala. Dicitur que comparationem , unde communiler dicitur :

confessio laudis qua confitemur Dci bonitalem, unde

** Quanium conslitit hoc vas ?Quandoque manifesta-
jn Psalmo : Confilemini Domino quonium bonus. tionem vel cerlilutlinerri, unde dicitur Uoc eonstut, :

Confiieri, aliquid fateri vel piofileri et non nc- id esl cerlum ct manifcslum csl.

gare , unde dicitur de Joanne in Evangelio Con- : Consul, proprie. Dicitur angelus; unde Job: Nuna
fessns est et non neguvil , id est professus esl. Notat dormiens silerem, el somno meo quiescerem, cum re-

universaliter omnia peccala confiteri ; nullus enim gibus el consulibus lerrm, qtita nisi liomo peccasset

confileri dicitur, nisi omnia peccata coii.fiteatur cum angelis quiescerct ; angeli rectc consules vo-

unde Jacobus : Confitemini alterutrum peccala vestra. cantur qtti spirituali rcipublua: consnJiint, dum nos
Notalmateriamlaudisdivinxprapslaie, unde David: sibi ad regnum sctermim socios jungunt, quia, ipsis
Confiteanlur tibi, Domine,ommaopera lua. Notat lau- nuniiantibus, voluntatemConditoiis agnoscimus,et

dare, unde in Psalmo : Confitebor libi, Domine, in in cis procui dubio consultum ab hac angustia
todo corde meo ; el alibi : Confilemini Domino quo- nosliae tribulalionis invcniinus.

niam bouus. Nolat etiam gratiarum actionem , ut Conterere, proprie, damhore ; uude Jeremias :

inquit Joannes episcopus super hemiliam Mallb.. Duplici conlrittone conteres eos, Domine, idestdam-
Confitebor libi, Domine Deus. D nabis in corpore et anima ; ct alibi : Super qtieni

Confundere notat confusionem naturae vel aliqua- eeciderit lapis, conlerei. Signat poeniterc, unde Da-
rum rerum cornmislionem ubi utraque corrumpi- vid : Cor contritttm el huniiiialum.

lur, ut fil in bydromclile quod lit ex aqua el mellc. Conlingere , id est evenire : Conligil aulem ut
Quandoque notat permislionem personx, unde Atba- more.retur mendicus. Notat perlinerc, unde in Luca
«asius : Neque eonfunaentes personas, ul Sabellius, de lilio prodigo : Da mihi portionem subslamia:
neque sttbslauliam separanles, ut Arius. Qiiaudoque quai me contingit, id cst qux ad mc perlinet. Si-

noiat confusionem erubescentiae, unde Paulus : Spcs gnificat tangere, umle in Levit. : Contingebanl se
autem uon confund.il , id est spes bumana de Ghri- parietes templi, id est laiigebant. Quandoque no-
sto nulluni facit erul>escerc. Quandoquc confusionem tat babitudinem cognalionis, undc dicilur : Isti con-
pcenitentiae quando aliquts de peccalo confundilur, lingunt se in prhno gradu.
unde David : Confunduntur et erubescant. Quando- Conlra proprie notat contrarielatem, unrte in
que confusionem damnalionis , undc in Psalmo : Job lnomnibusliisnon peccavit Joblabiis suisneque
:

In le, Domine, speravi, non confundar. stuliiim quid conlra Deum locutus est. Nutat eiiam
Considerare signilkal inlelligere , unde Abdias rei prascntiam, uude David : Peecatum mtutn conirc
 m ALAM DE INSULIS fte
rne coram me in facie, quia pec- A' 'Curam, quandoque hoiat' prasenliam rei, unde
esl semper, id est

eatum debeo semper in memoria babere, ete. in Kb. Sapientide Et si coram hominibus. Notat :

Quandoque notat» jisaieriam, unde Job Conlra fo^ rei contrarjeiatein, unde legitur de iilio prodigo :
:

tium quod a venlo rapitur, id est in folio. Quando- Pater pcccavi in caelum, id est contra coelum,
que proprietalis rei inhserenliam, unde Job : Scri- et coram le, id est contra te. Quandoque appro-
bis enim canlra me amariludines, id est poenas balionem, unde Apostoius : Providemus cuim bona
amaras infligis. Quandoque notat coram, unde in non solum coram Deo, id esl ul Deus approbet,
Psalmo : Tola die verecundia mea conlra me est, sed eliam corum omnibus hominibus, id esl ut ho-
id est coram me est verecundia mea. mines approlient.
Conlritio. Est contritio pcenitentiuro, unde in Cornu, proprie. Dicilur humana Christi natura;
Psalmo : Cor eonlritum et humiliatnm Deus. Est sieut eiiim cornu in eminenliori parte corporis
contriiio perfectbrum, unde in Cant. : Qvmest tsta hniiet iocum, et est durius carne es moilius osse,
qum ascendii.... et universi puiveris ; per puiverem et cnm eo animal vemilat animaiia sibinociva ; sic

contritio figuralur. Dicitur contrilio nialorum in Christus de eminenliori genere natura? hunianae as-
praesenti, unde in Psalmo : Contriiio et iHfelicitasin suinpsit sibi carnem, et est dignior omni humana
vih eorum, etc. Dicitur coiUriliomalorum in fnluro, natura, el mferior divina secundum liumanilalem.
unde ieremias : Duplici coiilrilicne contere eos, etc. EtChristus cornu, id esf humana natura, ventiiavit

Convenire, proprie, conseniire, unde David : As- omnes iuimicos suos, taci visibiles quam invisibi-

titerunt reges terrm, et principes converierunl in ies, unde ih. Cant. Zacharise : Erexit coruu salulis

unum. Signat pactum iacere, unde Matthoeua : Serve nobis in domo Daxidpneri sui, id est famiiia David.
nequam, nonne ex denarib. corivenisti mecum? 8i- Diciiur bnichiitm crucis, imde Habac. : Corma in

gnai in causam traiiere, unde Augustinus : Vos, in- manibus ejus, et est hypallage, id est manus Christi

quam, convenio, o Jtidmi. Signat cotnpetere vel apta- in cornibus, id esl in bracbiis crucis. Cornua vel

ri, unde a vulgo : Ilmc vestis convenit isti, e.tc. superbia potestas terrena, unde in Psalmo : Cornua
Cophrnus proprievas contexlum ex foliis pai- peccatorum eonfringam, Dicuntur bona opera justi,
marumet junco, undein Evang.: Elimplevenini duo- scilicet virtutes, unde David : El exaliabuntur cor-
decim cophinos fr.agmentorum.t)icilnr immunditia vi- nua justi, id est virtutes Cliristi, quibus lanquant
ta% und.e in Psaliflo: Marius ejasin cophino servieruiit cornibus ventilat inimicos. Dicilur repugnallo vei

et in operibus peccati Pharaoni, id est diabolo, etc. insultus inimicoruni, unde inPsalmo : Erue animam
Cor proprie. Dicitur anima iiumatia, unde in C « cornibus inimicorum, id est Judaeornm. Dicitur
Psalmo : Qui finxit sigitialim corda eorum, id esl euiinenlia, unde in Psalmo : Consliluiie diem so-

qui singiiiis ereal aninias, et est conlra eos qui di- iemnem,.., usque ad cornu uitaris. Dicitur abun-
cunt animas pcr traducem infundi, iroo quotidie danlia, unde Isaias : Planlavi vineam meam, \d

creat animas, et creando infundit et infundendo esl Ecclesiam vel Synagogam , dicit Paler dilecto
creat. Dicitur ratio, unde David : Cor meum con- meo, id est Jesu Christo , in cornu filio olei, id est
lurbatum est in me. Dicitur voluntas, unde iri Evan- in abundantia plenitudinis gratiarum quam habuit
gelio : De corde exeunt adulleria, furla. Dicitur Christus, qui diciiurfilius olei,ki est charilatis, quaj
eogitalio, unde Psalmista : Scrutdris corda el renes per eleura significatur. Diritur regnum, unde in

Deus. Oieilur huellecius, unde in Exod. : Diiiges Apoc: Vidi de mari bestiam..., habentem cupila-
Dokinum Deum tuum ex loto corde tuo. Dicilur seplem et cornua decem, id est Antichristum qui
etiam cor Jerusalem, unde in Evangelio : Sicut subiugabit sibi decem regna mundi. Dicitur Spiri-
fuit Jcnas in venire ceti, s<e eril Filius homi- lus sauclus veidonum Spiriius sancti, unde legitur
nis incorde terrm,iii estintra Jerusalem sepultus, qiue quod Joannes vidit anum habentetn septem cornua,
dicitur cor terraj, quia est i.n medio terrse, sciiicel id est sepliformem Spiritum sanctum vel septem
inter occidentem el orientem, non intcr plugam dona Spiritus sancti.
septentrionalem et australcm. Dicitur ctiam supe- Ceroria, propiie, unde in lib. Mach. : Ornaverunl
rior animi potentia qua contemplatur Deum et cce- fuciem lempii coronis aureis. Dicitur vita aUerna,
leslia quaj variis censentur !iominibi!s.Dieitur intel- unde Jacobus: Beutus vir, qni sujferl leuldtidiiem,
leclus, inteUigentia,iniellectualitas, linde: lntelleclns etc; quia sicut viClori datur corona, ita irium-
solius Dei esl el udmodum paucorum hominum. — Ac- phaniibus in Ghrislo datur vita a?terna. Dicitur
cedel liomo ad cor aitttm, ct au illud fuit raptus elaiio superbise, unde Isaias Vx coronce superbiee :

Paulus. Dicitnr Filius Dei ut in eodem exemplo se- ebriis Ephraim. Dicilur subliniitas gloria;, unde
cundum aliam expositionem, el eril aiia liitera - Isaias : lu die illa eril Dominus exercituum corona
Accedet homo ud cor altum., id est divina et hu- glorite. Dicitur ordo sancturum, unde in Psalmo :

maiia natura sJimul acceduiit in Christo. Dieiiur Posuisli, Domine, super capul ejus coronam de la-
profunditas viiiorum, unde in Psalmo : Transferen- pide preiioso, qtiia sancli sunl quasi lapidesin coro-
tur montes iucor mu-is ; vei cor maris dicuntur na Christi. Dicitur lempus gratiae, unde David : Be-
minores in genlibus ad. quos convertendos transfe- nedices coronm anrii benignitulis luo!, etc.
rentur inontes, id est praedicatores, etc. Corptts, proprie. Dicitur corpus Chrisli ; unde in
 755 DISTIlNCTIOlNES BICTIOLVUM THEOL. — COR-CRE 1U
Evangelio: Vbi fuerit corpus, et congregabv.ntur A id cst raliones exslinguunt, qui corvi ideo dicunlur,
aquitce, id est in empirec cum Chiisto erunl sancli qnia per gratiam humiliiatis se peccatores esse
renoval: sicut aquilse. Dicilur Ecclesia, unde Apo» cognoscunt. Dicitur prsedicator mercenarius. Cor-
stolus : Nos sumus unu.ni corpus. Dicitur bonnm vus tria habet : raucam emiltit vocem, est nigcr,
optis, uncje in Ev&jigelio : Si ocitlus luus, id esl.in- ulitur cadaveribus ;. sic prsedicator roercenarius
tentio, simplex fueril, lolum corpus luum luciduni raucus eflicitur, vel quia non valet vel quia non
erit. Dicilur universilas peccati, unde Paulus vult, quia prseriicat favore terreni emoiumenti.
Destruulur corpus peccati. Signat perfectionem et Siger esi. fuliiine peccatorum, utitur terrcnis ho-
plenilmlinem proplor soiiditatem, unde Apostolus : noribus qui cadaveribus comparanlur ; unde Psal-
In quo hubittttp.lenitudo divinilatis corporaliter, iii mista : El pullis corvoruminvocantibus eum ; pulli
estsolide, plerie et perfecte. Signai conjugem, unde corvorum dicunlur prselatorum mercenariorum
inApostolo :Qiii fornicutur, in corpus suum peccal, subditi. Dicitur etiam corvus aliquis extennans
id est contiiv honorem conjugis. carnem suam per abslinentiam etin servitulem redi-
Corrnplio proprie ptitredo, iindc in Psalmo: gens, undc in Cant. Comai tuce siatt elatce pal-
:

Nccddbh sanctam tuumvidere corrupiionem. Dici- marum, nigrce sicut corvns, id est sicut illi mace-
"
lur vuhTcralio, unde David: Quce ulilitas in sunguine rantes carnero fuligine tribulationum sunt denigrati
mec, dv.m descendo in corruplioncm ? Dicitur pecca- de simili nigredine legitur in Sir hasirim : Nigra
tum, uflde in Psalmo : Corrupti, sunl el abomina- sum, sed formosa, filice.

biles facli snnl. DiciJur defloratio, uiide in passione Costa, proprie. Dicitur animi sensus, unde : At-
Nerci et Achillei : Cum Dcus omnia potal, non po- tenuet fames robur ejus, et inedia invadat costas
test de corrupta facere virgihem. ejus ; invadil inediacostas quando, omni spirituali
Cortex, proprie, saiictus qui non crubescit pas- refectione subtracta, sensus menlis deliciunt et

sionem Christi, Unde in Sir hasirim : Gence tuce sunt cogitaiiones suas regere vel tueri non possunt
cortcx mali punici, quia doctores sanctae Eeclesia: costse uniuscujuaque sunt sensus animse qui la-
qui sacram Scripiuram cxponunt, niemoviam ba- tenles cogitationes mnniunt ; itiedia invadit iniqui
bent passionis Christi, non solum crcdendo sed costas, quia fames interna sensus nientis extcnuat
etiam imilaiido. Dicitur lilteralis sensus, unde uteogiiationes suas uullatenusregai. Nam.dum sen-
in Job: Qui mandebunt lierbas et arborum cortices: susrnentis obtusi fuerunt, cogitationes ad exieriora
cortices arboriim comedunt, qui in sacris volumi- prodeunt, et quasi costis inlirmantibus, ea quse in
nihus solam litterfc supeilioiem veneranlur , nec occultosana latere poterant, foias viscerafunduiitur.
quidquid de spiriltiali intellectu custodiunt, cum Cras aliquando nolat futurum, unde in Gcnesi :

niliil in verbis Dei amplius, uhi hoc quod exterius Cras respondebit mihi, id est in futuro. Aliquando
audicrnnt, esse suspicantur. Dicitur beneinchoantis ponilur pro incerto, unde curare de craslino, id est

opus,unde secundum aliam expositionem : Et man- de incerto. Aliquando notat sequentem annum, un-
Uebunt hcrbas el arborum cortices ; herbas come- deChristus i.n Evangelio ait: Ego hodie eleras Ucemo-
dere est fninitna prsecepla vel opera non servare nia cjicio cl sanitates perficio ,id est primo et secundo
corlices arborum mandere cst majora praecepta anno mcas procdicationis faeiam miracula tertia ,

vel bona opera contemnere. dieconsumor, id est tertioanno raoriar etresuigan).

Corlind, proprie, fidelis, unde in Apoc. : Qui Crassiludo, proprie, pinguedo. Dicitur etiam cha-
audit,dicat: Veni, etcortina cortinam trabal, id est ritas, unde Isaias : .4«^;/« audisntes me, el delecia-
quod signilicabaturper eor-
fideiis firieleni sedilieat, bilur in crassitudine anima vestra. Diciitir mors mar-
linas in Veteri Testamento ansulis hyacinlhinis Syris, quaeidcodicitur crassitudo, quia, sicut crassi-
connexas quod una tracta alise sequebanlur. tudo fecundat terram, iia mors unius sancti fecun-
CoruKs, proprie. Diciiurgentilitas; unde in Job, Do- dat Ecclesiam, et per moilem unitts mtilti con-
mino Job interrogante, dicilur Quis prccparavit vertebantur ad vilam tmde in Psalmo Sicul cras
:
n ; :

corvo escam suam, guando pulli ejus clar-mnl ad tudo terrce erupla esi super terram. Dicitur super-
Deum ? per corvos -pnllosque eorum gentilitas bia, unde Job : Operuit faciem ejus crassiludo, id est
in gralia ex peccatorum fuligine designaiur ; pul- supcrbia excaecat nienlem bumanam.
lis corvorum esca datiir, cuiu desideria eorum no- Cratcr, proprie. Dicitur pra?dicator qui aliis pro-
stra conversatione reliciuntur. Isti corvo(?) esca fuit pinat poculum salutis ; unde in Cant. •.JJmbilicus
piseparata, quando ipsum Rcclesia ad lidem suam tuus sicut cruter tomatilis, eic.
conveitit. Diciliir prredicator sanctus, unde Salo- Crecire propiie ex nihilo aliquid facere, quan-
moii Oculum qui subsannat palrem, et- qui de- do scilicet maleria et forma crcantur insimul,
spicit partum matris suce, effodianl illum cotvi de unde polest dici Deus creator, opus ejus qrealio.
torfeniibus. Qui Dei judicia coiiiemnuiit, subsan- Dicitur res creata crealura ,
quasi concreatura,
nant Palrem ;
qui sanctoe Eeclesiae pmsdicaiioneiii quia siimil maleria ct forma •creauliir, uude ih Ge-
derident, partum matris despiciunt ; sancti vero nesi : /n principio creavit Dcus ayium cl lerrdm.
pr&dicatorcs, dum fluentis sacrse Scriptuise istos Dicilur plasmare vel procreare, unde in Gencsi
jnipttgnant, qui corvi de iorrentibus ocnlos eorum Creavit Dcus cete grandia. Diciiur recrearc, unde
 755 ALANI DE INSULIS 755
i» Psalmo : Dixil et facta $unt ; ipse mandamt, el K Non in cubilibus el impudkitiis. Dlcunlur maloruro
ereala sunl, id est recrcata. Signal innotare, unde corda in quibus habilant daemones, undein Cant.
Isaias : Creo ccelum novum el terratn novam, id est A cubilibtts leonum et a moniibus pardorum, elc»
iiniovo. Signat permittere, unde Isaias : Faciens Ctthnus ,
proprie, diciiur hypocrita ; unde Osee s
pacem el creans malum, td est pcrmiltens. Signat Cnlmus stans non est in eis germen, cl non faciei fa-
exaltarc, unile in iib. fteg. de David v Creavi te de rinam ; culmus quippe gcrmen rion hrrbct, cnm hy-
nihilo , id esl exaliavi te, ele. Signal gignere, unde pocritse vita vii tu-tibus carel ; farinam culmtis nor*
dicitSaprenlia: Abinilioet ante saicula cveata s«m;et faeit , cum eis ,
qni in prxsenti sxculo proliehnit
alihi : Primo otnnium creata est sapienlra , id est nulium boni operis, fruclum rcddit.
genita; et sic exponil Hilarius : tiinc snmpsil fomen- 6'iun, pr.-rpositio, quandoque notat rcruni pluralr-
tum errorh sui Arins, qui dicil Filium Dei non esse ab tatem vel diversitatem, etteiietur copulative, ul ibi i»
<sterno T sed crealum ante omnia temporalia, catalogo cnalurartiin : lienedicamus Patrem el Fi-
Crealura, proprie, honro, quia babet similitudi- lium cum sancto Spiritu , id est Spiritum smietnm.
itcm cum oinni crealura esse cum lapidibus, vivcre Quandoqiie notal auclorilatem vel dignitatem itlins
rum herbis etarbcrilius, senlireeuin brulis, ralio- rei cui adjungiiur, ut ibi : Qui tecum vivil el regnat,

cinari ciim angelis ; unde in Evangelio : he, pruuiiea- B auctoritas intcliigalur penes Palrem el ne mhior
u Evangelium omui trealurte. Diciiur sanctus pro- inlelligatur Filius ; uon cvenit ccontrario, unde iu.
pler quem l-.icia esl creatura, undein Apoc. : Vani- Psahno :• Teeum prineipmn, ut sit sensus : Fili

tali creatura subjecla est. lecum est mecum prineipium eum Spiriiu sancto
Credere quandoque notat informem qtialitaicm, qiti est splcndor sanctorum. Quandoque nolat con-s
unde Jacobus in Episloia canonica : Dwmones cre-*. trarietalcm, itnde in Apoc. Faclum estsiUntium : m
dvnt, H conlremiscunt, et secundum boc (ides est ceelo, dum cum Michaele, id
commilleret draco bcllum
percptio rerum cum assentatione sine catisarum est conlra Micbaelem. Quandoque notal identUalem

cognilione. Quandoqne notat virlutem fitlei, id est rei, unde in lib. Sap. : Qui eum tranquiUhate omnia.

lidem operantenr per dileclioncm, nnde in Evan- judicas , id esl in judicio es Iranquilkus. Quandoque
gelio : Qtii crediderit- et baptizatus ftieht, sahms nolat abttndan liam proprietalis, unde in Psalmo Ve-. :

eril. Quandoque nolat sponsinnem eerii voti, uude nknt cum cxsulttttione. Quandoque iiotat iiabilum,
jialrinus respondet pro parvulo : Credo, id est istom unde in Josepho iegiturquod uxor Agrippte tenil cnm
crediturum spondeo. Qiiaiidoqtienotal ceriitudinem magna umbitione , id cst cum magno npparatu.
rei, unde Paulus : Scio cui credidi el eerlus sum ;
Quandoqueconcoiiiitanliain loei, tnnle inEvangelio :

et in Psalmo : Credidi, propter quod locutussum; Ancilla dixil- Petro : Nunquid et lu cnm illo eras ?

bic credidr non notal fldein, sed certitudinem. Quamloquetemporisconrornitantiam, unde in Luca

Cribrare, proprie. Quandoque signilicat dejeclio- Icgitur qttod Anna vixil cum vira suo a virginitaie
ncm in amoreni terrcnorum, unde Christus Pe- sua septent annos. Quandoque notat temforis inslan-
iro dixit in Evangclio : Simon, ecce Salanas ex-petk tiam. Quandoquc nolatin compositione personarnni

vil vos ut cribrarel sicut triticum, et ut cogeret lo diversilatem ct subslanlia; identilalem, ul Fitius e-it

descendere i» amorem lerrenorum vel inclinaret in cmisubstantiaUs Patri, i.l esl ejusdem naluras cum
appetitum tcrrenorum. Sicut iriiieum in cribro Patre. Simililer cum dieo Filius esl ccaHernus Patri,

«lcxceirdit dum cribratur vefresidiat (sic), ila con- id est cum eo xlcrnus. Quandoque nolat conformi-
tigit de Pelro, quia drjectus fuit in amorem tcr- tatcm nalura:, unde dicilur : Filius etl consubstan-

renorttm dum Cbrislum negavrt. tialis Patri. Quandoque no.iat utilitatem vel profe-

cluin rci unde in cant. Zacharisc : Ad fackndim

Crocus, proprie. Dicilur divina Sapienlia, unde in ,

EpiibabmioCbristi et Ecclesix : Nardus et erocus, misericordiam cum patribus nostris. Quandoque au-
fistula et-einnamomum. Crocus esl aurei coioris clorilatem, ut ibi : Fitius esl coatemus Patri. Raro
,

ideo signrlicai divinam Sapienliain. £> enim dieilur : Pater est ccoeternus Filio. Similiter :

f.rus, proprie. Uicilnr illequi portat iionicn Giiristi; llmc statua similis est Heclori, non tamen dicitur

undein Cant. : GruraiUius cohtmna marmorem. Hcclor est similis httic slatua:; el vere hac dictio cum.

Crux dicilur palibulinn, dicitur carnis morlilicatio; easdem habet signiltcaliones in compositionc quas.

undein Evangelio : Qui vult venirepostme, abneget babel in apposilione. .

semelipsum, el-loUal crucem suam. Dicilur fides vel Cuui, adverbium, aIi(|tiando notal lempus, unde in

pvaedicalio crucis, unde Aposlolus.: Absil mihi glo- Joanne :Gumvencrit Paracletus, elc. Quandoque no-
riari nisi incruce Domini; dicitur eliamsignum crucis. lat causam el lempus siroul. unde in Psalono : Con-

Crystalius proprie. Dicilur obsliitatns quein filebuntur tibi cum benefeceris ci. Quandoqiic tenelur
,

Deus aliquando convertit ad fidem ; unde.in Psaliuo: adversative, unde in Evangelio dicit ccnturio : Cum
Mittit crystatlum sicut bucceUat, quia obsUnatum ego homo tum sub poteslale constilutus. Similitcr :

frei|ucnter per gfaliam sibi incorporat. Cum esset Deus, factus est homo. Et noia quod se-

Cubile, dicitur conscientia , unde hi Psalmo :

qucnleliacdiclionc|am»i,ru»isemperponituradver-
Exsultabunt saticti in gloria, laHabuntur in cubitibut sative. Quandoqiie conjunclive vel consecuiivc, und»
suit, Dicitur luxuria vel lorpor, unde Apostolus : in Joanne : Ciim gustastel,no(uit bibere.. Qnandoquc
, s7
DISTINCTIONES DICTIONUM TBEOL. - CUN-CUT 738

Cum Socmtes currit, Plaio A custos, id est de miseria nostra, o Deus. Cum Judai
leneturcopulaiive, ut :

sint a captivitate liberat'' a Domino qni custos est

dispulat; igitur Socrales curril et Plato disputat.
,

hominum. Quid disposuisti de nocte ? id est de rccta

Cuneus, propi+e, prophetarum, unde in lib. Reg. :

Quibus rcspondit cuslos : Venit mane, id

caplivitate.
Cuneus prophetarum venit obviam Elheo. Dicilur
nox captivilatis rccedit. Si
esl liberatio vestra, el
acies in bello, unde in Vila sancii Mailiiii Dispo- :

Hoslium cuneos pene- quwritis per clamorem , quwrile per devolionem :

suit cuneos,ui acie; el alibi :

convertimini per fidem el veniie p<-r bonam opera-

trabo securut. Et dicilur cuneus ratione simililudi-
latus a superiori parle acu- lionem. Vel potest de patribus Veleris Te-
intelligi
uis ; est enim cuneus ,

tus ab inferiori , et sic in cuneis acierum , nani in stamenti qui erant in ota inferni clamanlibus :

persona (sic) parle ponilur. Cuslos, quid de nocle? id est quid erit de nostra mi-

Cur notat aliquando finalem causam velratioci- seria? Respondit custos : Venil manc tempus libera-

nalivam, unde gloriosa Virgo materFilio suo: Fili, tionis, id esl lempus gralia;, fugil nox culpac, pcun.fi

eur Vel quid fecisti nobis sic? ct in Job : Cur faciem Ct ignoranlise. Si quwrilis oie, quwrile corde : con-

fimm afcscondis^Quandoquenolalcausam imputsivam verlimini et veniie. Dicilur eliain alibi Chiistus eu-

quae alicui cunvenit uude Dominus : Mulier, quid , stos, unde in Evangelio dicluni est ci : Samariianus
ploras ? Causa impulsiva est qua aliud subitanee es lu el dwmonium habes, unde consensii sc esse Sa-

ill , ut verecundia causa est ruboris, timoris, pal- marilanum, quoJ inierprelalur custos. Dicitur prac-

loris ; undc dicitur : Cur pullet iste ? Quandoque lalus Ecclesiae , undc in Cant. amoris : Iuvenerunt

notat auctoritatem , unde in- Evangelio : Cur ergo me custodes civitatis, id esl Ecclesiae, cum quaererem
baplizas, si non es Chrittus neque prophela , id est dileclum incum. Dicilur angelus, unde Isaias : S;<-
qua aucioritate vel praesumptione. Praecsi angeluscus-
permuros tuos conslitui custodes.
Curare notat curam et soHicitudinem , unde in los provinciae civilati hominum, et sicde similibus.
Evangelio : Nolile curare de crastino. Quandoque Cutis, proprie. Dicilur moiliiics iniirmitatis, unde
notal curalionem el sanationcm, unde Dominus per iu Thren. per Jeremiam de Nazaraeis dicitur : Adltce-

prophetam : Curavi Babylonem , el non esl curata ,

sii cutis eortnn ossibus, aruit , et facta est quasi ii-

id est de curanlibus quantum ad me, niliil omisi gnum : perossa duriiia forliludinis, per cutcm mol-
nec tamen est curata. Et sic ibi noiat curam cl di- lilies caruis exprimitur. Culis ergo adhacrcre ossibus
ligentiam medeulis, ut sensus sit Cutdm adhibui : , dicilur, quia ab eis prava senlienlibus infirniuas
non tanien curavi. Signat purgare, mide dicitur : vilii duritia virtutis.putatur. Infirma enim sunt quae
Cara trilicum, cura domum. r- faciunl.secunduaielalionislidticiam deccpli, fortibus
Currere ,
proprie, unde in Evangelio : Joannes cu- ea suspicionibus jungunt. Et quo de se magnasen-
eurrit cilius Petro. Significal transirc stadium hujiis tiunl ea,co ab se nequitiam emendari cnniemnunC,
vitw, unde Aposlolus : Siccurrile per sladium hujus unde sequitur : Aruil . et facta est quasi lignum

vitw ut comprehendalis bravium mternm vilce. Quan- culpa quippe eorum tanlo insensibiiior reddilur,
doque nolat impelum elsoliicitudiucni malc agcndi, quanlo apud eos laudabilis babetur. •Dicilur eliatn
unde in Psalmo Si videbas furem, currebas cum eo.
: peccalum carnis , unde Job in persona pccnitentis :

Currus, proprie, voluplas saeculi, vel yana gloria, Saccum consui supcr culcm meam el operui cinere ,

vcl pompa saccularis , undc in Psalnio : Ui in cur- carnem meam : per saccum et cincrem poenitentia ,
ribus et hi iu equis. Dicilurexercilus bonoruiri, unde per cutem et carnem.peccatuin carnis inlelligilur.

in Psalmo : Currus Dei decem millibus mulliplex. Cuni ergo quidam post lapsuin carnis ad posuiten-
Dicitur con.ventus malorum, unde. in Cant. : Equi- tiam redeunt, quasi saccus supcr cutem consuilur,
talui tneo in cpnribus Pharaonis. Dicitur siinilitudo cl cinere caro operitur, quia culpa carnis per pceni-
currus , undc in lib. Reg. : Virfit Eliscus currum tentiam legitur, nc indiscreli judicii examine ad ul-
igneum. Dicilur angclorum cxercilus , unde : Vidi tionem videalur. Dicitur ctiam de his qui in sanctae

currus et equitcs eorum. D Ecclesiae corpore cxteriori curae deserviunt, unde

Cursus ,
propric. Dicilur stalus prxsenlis vilae ;
Job : Culit tnea aruit et contracla ett , in sanclas

tinde Apostolus : Cursum consummavi, fulem servavi. Ecclesiae corpore;^quippe qui solis exlerioribus cu-
Dicitur fiuxus noslne inoiialilatis, unde in P.salmo ; ris dcserviunt cougrue cutis vocatittir ,
qux nimi-
Et lanquam lignum quod planlatum est secus de-
eril rum cutis aresccndo contrahilur ;
quia mentes car-
eursus aquarum. Dicilur sputium niajus diacta, unde nalium cum irraescnlia diligunt, qua; quasi juxta
Vegelius De re mililari : Spatium diaetce cxercilus sunl pnsita concupisrunt, ad fulura lcndere, pcr pusiUani-
tantum duodecim m illiaria; si autem una die amplius mitalem nolunt, qui, dum internac spcL pinguediTic
procedat exercitut, non esl diaila sed cursus , et in negligunl itt atlrabantur, aicliunl, quia si eorum
bac significatiouesumitur in Liicano.uiuleLucanuS: conla desperatio non siccaret, nequaquam xslus
. . Celidas curtu tuperaverat Alpei, haec pusilianimiialis altraheret. Culis ergo arcs-
cucurrerat pcr Alpes. ccns conlrahitur cum. cor, rcbus cxlcrioribns
Cuttos, proprie. Dicitur Deus, unde Isaias : Quid dedilum atque ex desperationc siccatum, in au-
de nocie ett tox Idumworum in captkitate eiitlcn- ctoris sui amorein non tendil sed in semeiipsa , ut
linrn ct clamantium : Quld tril dt nocit nottra , o ila dixeriuu rugosa cogitalionc rcplicatur.
 759 ALANl DE INSULIS 760
Cymnala proprie drcuntur parvce campanae quse a fidclium eoncordise, unde Davld Laudnle eiim in :

ac.utum reddunt somitn. Dicuntur etiam illi qui cymbalis bene sonanlibus. Dicuntur Jaudes ineOa-.
prsedjcant ore et dissonanl opere & praedicatione, unde biles quae ore plenarie exprimi r,on possunt, unde :

de lalibus dieit Apostolus qtiod ipsi sunt <es spnans Laudale eum in cymbalis mbilalipnis,
ci symbalum tinniens. Dicuntur etiain snirituales

Dmmmuum proprie signiiicat umim daemonem, et octo , id est distingue inter Vctas Tesiamentum
iinde Judasi de Christo in Nonne benedici- Joanne : et Novum. In Yeleri enim Testamento patres deser-
?nus nos, quia dcemonium habes. Noia quod daemon vierunt septenario, patres Novi Testamenti deser-
interprelatiir sciens, et a dsemoue venit dxmonium, vierunt octonario. Notat datum manifeslare, unde
et secundum iioc (am boni angeii qnam mali possunt Apostoius : Propter quod Deus dedil ilti nomen , id

dsemones dici, id cst scientes. Ipse enim Deus dici- est mar.ifestavit ei dalum in resurrcctioue, quod
tur dtemon.uiideinAselepia: Qui in prietenli noiunt nulli alii datum esi; et alibi in Evangelio : Dala esl

eredere verbis, in futuro cogeniur credere posnis; B milri omnis polesias m cceio el in terra, id est mani-
iransibunl enim ad summi 'judicis poteslatem, id est feslatum eslnse liabere potestatem in coelo et in terra.
Dei, undo boni angeli dicuntu-r calodsemoncs a ca- David, dicitur Christus, uudeiu tilulo hujuspsal-
lo, iii est bonum, id est bona scienles, et bcne, mi : Deus, Dcus meus, in fine psalmi Duviil pro stis-

fjuia in bonos usus converlunt scientiam suam ; ceplioue el assumpiione malulina , ibi enim lioc

mali "vero daemoncs dicuniur cacodsemones a caca nomen DaviJ, suniiturin designatione Christi; dici-
quod esl malum, quia male scieniia sua utuntur. Ci- lur pcsnitens , ut in tiiulo hujus psalmi ubi dicitur
cilur etiam diaboius, quia, quamvis omnis sciens po- »» jine psalmi David : pro oaavit : hic enim hoc
testdicideemon, restringitur larnen ad significandum nomen sumitur in desigualione paenilentis. Dicitur
malignos spiritus tanlum, ut perantiptirasimdfcmn- populus sub lege Mosaiea eonslitulus, ul in tital*

nes dicantur, quia in pravos usus scientiam suam illius psalmi : Vsquequo, Domine , oblivisceris ; in

Quandoquc dasmonium n.otat multitudi-

eonvertunt. fmc psalmi David : hic enim per David Judaicus
nem daemonum, unde in Luca Erat Jesus ejkions : popuius intelligitur, Clnisii adventum cxspcetans.
dosmbntum ei iltud erat mutum, ab effeclu, quia De, quandoque nolat locum,ut ibi in Psalmo : De
obsessum homiocm reddebat niutum. A quo cum posl feianles accepit me. Notat tcmptis, unde David :

quomodo vocaretur, respondit dae- C De die iu diem salutare ejus. Nolat auctoritatcin
Christus quserercl vcl

inonium: Legio mihi nomen est, quasi dicat Multi cfficientiam, unde iu Symbolo Qui confcptas
: : est

sunius. Dicitur eliarn peccatum mortale, unde le- de Spirilu sancto, id est auctoriiate operis Spi-
gitur in "Marco quod Cliristus ejecit a Maria Ma- ritus sancli. Notat maleriam, unde ibident: Naitts
gdalena septem dtemenia, id est soptem peccata de Maria virgine; et in Cant.: Fecil sibi fereutum de
moilalia, qiiBaproveniunt ex dseinouis suggestionc, lignis Libani. Nolat originem, unde in Symbolo :

sine qniiius raro cst mulier delicati corporis. Dici- DeumdeDeo, lumen de lumine. Notat decisionem,
ujide in Evangelio Ramos cmdebant da arboribus.
-
tu-r manifcsla et gra is tenlatio, unde in Psalino : :

^Sagilia volante, etc, et deemonio meridiano. Iiic Nolat inlegritatem, unde Aposlolus : Sj dicat
notanttir quatuor genera tentationum. Aperta ct le- auris : Nonsum de corpore,nunquid non eside corpore,
vis cum diciiur : 4 sagiitavolanle in die, id est ab id est de corporis integritate. Notal sermonem lieri

aperta el levi tenlatione a negotio perambulante in de aliquo, unde Christus in Evangelio : Unns ex
lenebris,iii est abeccullaetlevitentaiione; ab incursu, vobis me tradilurus est; hoc autem dixit dc Juda.No-
itl est ab occulta etgravi; «t dwntonio meridiano, id tatcausam finalem, unde Joannes : Ciim venerii Para-
est ab aperta et gravi. Dicitur etiam luxuria, unde cletus, argnel mundum depeccato, id esl propeccatp.
in Evangelio : Iloc geuus dmmonii non ejicilur nisi Nctat causam quasi formalein, unde De adipe iniqui-
in oratione et jejunio, et dicitur daemon, quia difli- taiis. Notat exinanitionem vcl humilialionem, unde
ciie recedit, et quia frequenter per hanc diabolus Christus descendit de ccelis. Notat trausitum de statu
decipil, et quia aiiis vitiis maleriam prseslat, in statum, undc in Evangelio : Nemo ascendit in coz-

Damnare , prbprie, damuum infene, unde : Iste lum nisi qui descendit ds ccelo.

ilamnqtur poina pccuniaria. Nolat etiam leterna Decor, proprie, dignilas iminorlalis, unde in
poenapunire, ut in hocexemplo : Qui venisti salvare Psalmo : Dominus reynavit, dccorem indutus est,\d
perdiios, noli damnare redemplos ia corpore et anima esfdignitatem immortaiitatis. Dicitur species et

Dare ,
pioprie, proferre cum utiiitate unde Da- pulchiitudo virtutum, tinde in Psalmo Domine, : di-

vid : Dedit vocem suam, mola esl terra. Dicitur gi- lext decoremdomus i»«;,id ost Ecclesioe.Diciiur con-
-'gnere , unde Jo;:nnes : Sicul Pater habet vnam in ventus sanctorum qui sunt diadema Chiisli et co-
semllipso; sic dedit ei Filio, id est genuit Filium vi- rona, unde Isaias : Regem in decore suo vidcbunt.

^tam haDcntem in scmetipso. Nolat discermre vel Dicitur divinitas, unde in Isaia : Vidimus eum non
tlimdera, undc in Eccle. : Da parles scplem, necnon habentem speciein naque decorcm, id est divinilalem.
7S1 DISTINCTIONES DICTIQNUM THEOL. — DED-DEN 782
Dedicare, proprie rem alicui usui applicare, nnde A libto tno quera scripsisii; quasi dicat : Sicut hnpos-
legitur iu Deut. quod formidolosi non ibant ad bci- sibile esl me deleri de libro vilse, quantum ad seter-
luni, et qui vinearn de novo plantavcrai, et qui ;w»- siam prsedestinalionem, ita impossibile quin dimit-
rem duxeraletnon humiliaverit (sic; eam,etqui rfo~ lesejs hane nosam : videtur tamen quis posse deleri
muni sediileavii et non dedicavi(,id esi communi ba- deiihro vitse iieet fuerit scriplus, quanlum ad seter-
Liiaiioni nondepulav!l.Oiciturc0Hsecrnic,undeecde- nam prsedeslinaiionem, secundum quod dicit Prc-
sia iliuiturdediearijid est consecrari,quasicomiEuni pheta : Deleanfar de libro viventium,t[\ioi sie inlelli-
usui populi deputari. Dicitur glorilicare,unde in li- gendum : Deleli sunt et cum justis non scribantur,
lulo Psalmi Exsullaie, qui lalis est : Psalmus can- iil est non sunt scripti. Secundo modo delendi mullj
liciin dedicatione domus David, quod intelligitur de delenlur, quia,Iicet in prsesenli videantur deleti, quan-
glcriiicalione militantis Ecclesise quam in fuluro lum ad praesentem justiliam et hominuni opinionen»
ia corpore, id estanima, habebit. suni tamen prsedestinali, ut fuit Paulus et omnes
Deuucere signilical in aitum ducere, unde in saivandi, quia,
Psalnio Deducmeiusemiia mandatorum luorum;et
: Exilus acta, finis non pugna coronat,
alibi: Deduxilme supersemitas /wsJiJiiE.ideslarctiorsL quodexhoc patet quia, quamvis Judasfueriiscriptus
pisecepta ct perfectiora consiiia quibus a [/'. in quo- in libro vitae quantum ad prsesentem justitiam, non
rum| semitis pauci ambulant. Noiat per diversa du- tamen fuit scriptus quanlum ad prsedestinalionem
cere, ideslde bono in inelius, scilieetdevirtule ih vir- seternam.
tJtem ducere,uude in lib.Sapieni.ise : Justum deduxil Delictum large peccata et delicta comprehendit,
Dominus per vias rectas. Kolat ducatuui vel securi- id est commissiones non eommitlendoruni, quae
tatem prscstare, unde : Servi Pkaraonis deduxerunt proprie dicuntur peccala, unde in Psalmo : Delicla
Abraham in exitu ^Egypti, ete. juvenlutis mees. Slricle verodiciturdelictum qnando
Dejicere notat proprie defeclum corporis, unde omillimus quod non debemus omillere, unde David :

in Evangelio: Et si dimisero eos jejnnos, delicient in Delicta quis inlelligil ? quasi dical : Aut rarus aut nul-
via. Deficere ab artiore !.ei'renonim, unde in Psai- lus; unde dicuntur deiicta quasi derelicta. Dieuntur
1110: Concupiscit,et def.cil anima mea, tendeus scili- peccatumproveniens ex ignoranlia, undedistinguitur
cct in atria Domini, id cst anima mea deficiens inter hostiam pro deliclo , quod peccatum igno-
a terrenorum arca , tendil in airia Domini. Et Da- rantise appellalur, et hostiam pro peccato ex indu-
\id alibi : Deftciiin salutare tuum anima mea ; hiijus- stria provenienie. Dicilur peccatum ex impotentia
modi coricupiscetitiam et defceluin ndii inlelligit C et inlirmitate pioveniens, et secundum hoc re-
nisi Spirilns sanctus, sicut nec illud : Liqv.efacla est slringittir ad peccatum proveniens ex adipe iniqui-
anima mca propler quadrigas Aminadab, id estamore lalis ; unde distinguitur inter hostiam pro peccato
el furorc charitaiis anima justi liqudacla est ita, sic- inipolentise, quod ibi delictum dicitur, et hosliam
ui cera a facie ignis. Notat defectum in malo quo pro peccato iniquitalis. Dicitur eliam superbia,
aliquis habct propositum faciendi malum, et non unde in Psalmo : Et emundabor a deticlo
polcst, in Psalmo : Dejecerunt scraiuntes scrulinio, Denarius est genus nummi valens decem mira-
id est Judsei defecerunt in consiliis etcogilalionibus mos usuales vel cursales, unde in Evangclio : Vt-
suis quibus Christum voluerunt delere. Notat de- quid perditio liaic '! potuit enim venundari Irecentis

fectum a bono, unde in Psalmo : Defecernnl ocuti denariis. Dicitur vita unde iu Matth. ;
seterna,

mei pra? inopia ; verba suiit Chrisli qui dicit oculi, Nonne ex denario mecum. Nota quod vita
convenisti

id est apostoli, defecerunt in fide prse inopia animi. selerna dicilur a denario numcro propter adimplelio-
Detere, proprie, in divina pagina notat privalio- nem Decalogi; vel a denario nummo, quia in eo

nem effectus prsedeslinationis seterme, quando ali- sunt duo, scilicet imago regis et nomen. Sic et

quis dele|ur de libro vilse, unde in Exod. Moyses : «ancli erunt in vita aeterna imago- Christi quanlum
Aut dimilte cis lianc noxam, aul dcle me de libro xitK, ad naluralia, ct similitudo quantum ad gratuita, ct

elc. Moia quod iiber vitoe dicilur acterna prsedesli- habebunt sancti nomen Christi qui dicenlur noqiine
nalio ,
quia, sicut in libro multa conlinenlur, ita Christi. Dicitur passio Christi ve! Cbristus, mido
jfiulli in aterna prsedeslihationc ; ct sicut scribimr in Apoc: Bilibris triiici ex denario uno, id est

manu jlicujus, ita ceterna pnedesi.inatio facla au- saneti Veteris et Novi Teslamenli, qui per triticum

ctoritale divina ; in hoc libro scribiiur ijuis duo- signilicantiir, emuntur denario, id est per passionem

busmadis :quantum ad aeternamprxdesiinatioiiem, Clirisii vel per Christum. Recle ergo sancti per fru-
ct seeundum lioc impossibile est aliqueni deleri de mentum signifieantur, quia sicut frumentuin primo
librovitse; quantumadjustitiamprscsentem vclhomi- molilur, consequenler in pnstam formalur, pust in

num opinionem, et seeuiulumhoc aliquem possibile clibano coquitur, tandein ad meusam transfer-

modos scribendi duo dicunlur

estdeleri. Juxia duos tur : sic sanclus in tribiilatione molitnr, in passiono
modidclendi, unus qnantum ad seternam rcproba- decoquitur, landem ad mensam seternsebeatiludinis

lionem, alier quantnm ad pr;esenleni justiliam. De transfertur. Signat poccatum, unde in Evangelio

primo habemus, ut dicit Moyscs : Obsccro le, Do- Icgitur quod. unus debebutqttingenlos denarios, atius

mine, aut dimitte eii hanc noxam, aut dele me de quinquaginta. Nori habcnlibus iltis unde reddcreut.
763 ALANt DL iNSULIS 764
dohavil utnsque, quod inteUtgendum estde peccato A aliquid alicui ccmmendare, unde Apostohis: Potens
unde diabolus dicitur exactor, qui primis paren- est deposilum menm servare , id esl animam. Notat
tibus muluodeditdcnarium et quotidie a nobisexigit. caulicnem dare, id est sponsionare , unde in Buco-
Dens, dictintur maledicta verba vel delractioncs, licis t

unde Psaimisla : Dentes peecalorum, id est JiuIsro- De grege tion ausim quidquam deponere lecum.
rum, o Christe, conlrivisti, iJ est maledicla verba Notat deorsum ponere , unde in Evang^lio : Depo*
Jiukeorum per passionem, resurreclioncm et ascen- suitJoseph corpus de cruce; potest ita poni in liueris :
sionem luaui contrivisli ; quia tunc, scilicct inresur- Ego deponam lecum pro cenlum mancis quod ila sit.
reciionc, obslructum csl os loqueniium iniqua. Mali Descendere dicitur Deus per assumptam liumaui-
pnedicatorcs dicunlur denles, ctiam falsi pnedicalo- tatem, unde in Evangelio : Nemo ascendii ad ccelum
res, unde in Job de Antichrislo dicilur : Per gyrum nisi qui desccndit de ccelo. Diejlur descendere per
denlium ejus formidoi id esl forniido e\enit pcr fal- augelorum apparilionem unde in lege descendit. ,

sos pradicalores Anlichristi qui circuibunt terram. Dcus super tabemaculum Moysi. Nolat punire per
Timebunt enim omnes prj-dicationem quam facicnt , unde in Gen. :
vindiclae cxseciitioneni Descendum
prxdicatores Anlichristi in gyro, id est circuilu, et videbo,utrum peccala opere compteverint , id esl
scilicet pcr diversas mundi partes. Dicitur persccu- piiniam et poena probabo, scilicet per vindiclam
tor, unde propheia : Infremuil conlra rne dentibus cognoscere faciam quod lalc commiserunt pecca-
snis, id est perseculionibus; et loquilur Ecclesia de tum. Notat revelare unde in Gen., Descendamut :

diabolo. Nota quod dicitur dialiolus habere denles et confundamus linguas eorum, el revelemus angelis
qtiia eomedit hominempcr morlalcpcccalum, incor- ut descendanl el coiifundantlinguas eorura. Notat
porat pcr pravam consuetudinem vcl suggestionem descendere per gratia ccllalionem , unde in Act.
dirigit in infernum per pravum liuem. Dicitur pra- dcircendit Spiritus sanclus super apostolos. Nola
va suggcslio, unde Job : Rugitus leonis, id est dia- quod Spirilus sanctus dicitur descendere quia si-
liolt, vox el lecena', id est Synagogae, quae adversus guiOcat descendisse, unde : Spiritus sancius descen-
Ciiristum intonuit, ei denles catulorum konum, dit corporuli speeie sicut columba in ipsum , id esi
idesl pravse suggesliones deemonum, contnii sunt. columba quj apparuit 1
in corporaii specie signavii
Dicilur opus milum, unde Job Conterebam mo- : Spiritum sanctura descenuisse in eum ab articulo
lam, id cst peccatorem, ei a deniibus ejus, id est a lncariialionis, scd non tunc priinum; et ideo dicitur
pravis operibns ejus, prwdam auferebam, id esl im- descendisse corporali specie, quia columba fuit il-

pediebam nepeccarent; vel a dentibus ejus prwdam C lius dcscensus signum. Dicilur descendere hoino
anferebam, id csl menlcm lmmanam liberaliam per humilitatem, unde (saias : Descende , filia Sion,
quam homo per prava opera depraedalur. Dicilnr sede in pulvere, id est bumiliare. Dicilur descendere
eliam praedicator Ecclesiae, unde in Cant.: Dentes lui lioino de bono in malum, unde in Evangelio : Uomo
sicul cjrex tonsarum quw aseenderunt de lavacro, quidam descendebat a Jerusalem in Jericho, id estt,
omnes gemeltis felibus ; per dentcs Ecclesiae prardi- visionepucis iu defectum culpie. Dicitur deseendcfe
catoivs sanclos accipimus qui pnedicalionibus suis hoiiio a statu honoris in slatum dejeclionis, undc in
peccanlium duritiam convertunl; qui non immerilo Jona : Descendil rex Ninivilarum de tlirotw suo et
detonsis ac lotis ovibus comparanlur, quia inno- sedit in sacco et putvere.
cuam vitam sumenles in lavacro baptismi, convcr- Describere signiiicat rem manifestare vel proprie-
salionis prislinae vellera" vetusta deponunt. Dicitur latem rei declarare. ctsecundum quod dicilurapud
aposto!us,undeJob in persona Christi loqncns, ait: logicos, deseriplio. Notat professionem subjectionis
Derelicla sunt tantummodo labia circa demes meos, Romano imperio per censum capitis factam ct in scri-
Quid cnim per iabia nisi locutio, quid per demes piis redacUm , unde in Evangelio : Exiit ediclum
nisi aposloli designantur. ln passione ergo circa a Cwsaic Augusto, ul describeretur universus orbis.
denles labia derelicla sunt, quia adhuc quidcm con- Notal piiedeslinationcm a-ternam, unde Greg. : Ju~
fabulari noverani, sed prasdicarejameum aul (50) infi- stnm est ul universus describcrclur orbis a Cwsare
delium vilia formidabant. Dicitur interius sensus sic- Auguslo in nativilale illius qui suos descripserat et
ut per Job dicilur: Quare lacero carnes meas den- prwdeslinaverat in aternitaie.
tibus meis ? ac si patenter dicat : Cur interius sen- Desertum , proprie , ut in Evangelio : Ducius est
sibus carnalia si qua feriunl in me facta discussio, Jesus in desertnm a spiritu; ct alibi : Erat J.ounnet
si meis spectatoribus prodesse non possunt. in deserlo prwdicans. Dicitur Judxa vel Judaicus
-
Deponere proprie a se aliud rcmovere, unde in populus a Deodescrlus, undein Evangelio: Yoxcla-
Act. : Deposuerunl vestimenla tua secus. Noial ab maniis in descrto , id cst in Judxa a rege et a Deo
lionore removcre, unde beala Virgo Maria : Depo- derelicla. Dicitur inundus, id est mundi homines a
tuit poicntes. Nolatab oncre carnis removere vel Deo deserli, ut in praediclo exemplo; secundum
privare, unde dicilur sanctorum dcposiiio, quia aliam cxposilionem in Isaia : Vox elamantis in
tUHcrcinovemui abonere carnis vcl privanlur. Notat deserto, id esl in mundo, idest in mundanis bomi-

(50) Vidciur dccssc aliuuid, ul mox post vcrba Cur itilcriui ttutibut, clc.
 765 DISTLNCTIONES DICTIONUM THEOL. — DEU-DIA 766
nihus. Dicitur genttlis populus desertus a Deo, eta A sus : Creavcrunt dii , id csi divina: trcs personae,

Dei cogniiionc ct amore et cultu alicnus, unde sicut dicitur divus Adrianus, id est divinus. Tene-
Isaias : Emitle Agnum, Domine , dominalorem lerrat tur cliam adoplive pro perfeclis, unde Psaimisla :
dt petra deserti. Pater, dicunt sancti , c.milte de Fgo dixi : Dii estis , ei aiibi : Deus sleiit in Syn-
sinu tuo in sinum uteri virginalis Aguum, id esl agoga deorum, et Apostolus : Sive plures, sive dii, sive
Filium tuuin innoccntem, dominalorem terra;,depeira Tenetur nunctipativc pro da>
in ca>(o, sive in lerru:
deserli, id cst a gentililatc deserla, ad montem filiic monibus noniine lantum et non significatione, unde;
Sion, id esl ad populum Judaicum : haec idco dieuni Dii gentium dwmoniu. Sumitur pro idolis, unde in
quia Christus descensurus erat ab ulroque ger.cre Gen. Dixil Laban ad Jacob : Cur furutus es deos
:

gcnlilium propter Rabab et Rutb, e' ludawum; qund meos? id esl idola. Suinilur polcsiative , unde in

satis palel in Job : Quis dedii inundanti aqua; cur- Exod. Dominus ad Moysem : Consliiui
: deum Pha- le

siihi, d quis fecil viam sonanli tonitruo ul ros raonis, id esl potcnlcm super Pbaraonem. Et Jacob
plueret super lerram absque humere in deserlo ? ad Esau, in Gen. : Vidi faciem Dei , id est alicujtis

Aqua inundans esl divina gratia, sonans totiitruum, potealissimi. Sumitur pro sacerdote, unde in Levil.
dlvina commiiiaiio. £st ergo sensus : Quss dedil Si sorvus voluerit manere' cum domino suo, in perpe-
cursum divinae gralise ut per inundaiiiiani peiveni- ^ tuum vhet,perforet aurioutam suam subula et offerat
ret ad populum gcntilem, et quis fecil viam ut divina eum dominus diis^ id cst sacerdotil.us piaescniabit.
comminaiio pervenirel ad eumdem, ut ros divinae Dexlera, proprie, propilialiodivina; uiule in Psal-

grali:e plucrel super terram absque liumore aridam ,

mo : Manus tua proteail me; et alibi : Cadent a
scilicet sine bumorc divinse gralix, in deseilo, id latere tuo mille el decem millia a dexleris luis. Di-
est in gcntililate , id csl quis Iccil ut genliles con- citur vita aMcnia, unde iu Canl. : Lieva ejns sub ca-
verterentiir ad Gdem? Dicilurcliainparadisus, quia pile meo, iii praisenli scilicet, dum confert mibi tem-
dcserlus ruii ab angelo et homine. Quis ex vobis ho- poraiia, dicii Ecclcsia ; ei dexlera itlius amplexabilur
mo habel centum otvs.ctc, in deserto? quis notat me, in xtcrna beatiliidine. Dicitur poleniia vcl Filius

liic digtiilalem : isle liabens cenluin ores est divina Dei, uude in Psalmo : Ft educet te mirabiiiter dex-

Sapienlia, quae habujlapgclicam el bumanam nalu- tera lua. Dicitur sequaliias Filii cum Patre, unde in
ram per ccnluin nves significatam in centcnario ; Psalmo : Sede a dexlris meis ; quos eriim a dcxtris.

enim numcro nolatur perfcctio, in ovibuj primiti- collocanuis, nobis sequales facimus vcl rrputamus.
va utriusque Ecclesix innoccnlia. Amis'l ergcf Dicilur pi osperilas, tinde : IVon decHnes a ma regia,

unam ovcm per primi liominis lapsum ; nonaginla „ Ecilieet neqiie ad dexleram sequcudo prospcra , nec
novcm ovibus indeserlo (51), id eslnovem ordiuibus ad sinisiram timendo aJversa. Spirilualia dicuntur
angclorum in ccelo ; assumendo humanam naturam, dextera, timle in Evangelio : Si quis le percusserit
vcnit quasrcre ovem perditam, id est gcnus buma- in dexleram, prmbe ei el aliam, id esl si quis hxre-
num , et eam invenlam in hunicris suis impositam licus voluerit te vulnerare in spiritualibus ,
prav
reportavit ad caulam , id cst Ecclcsiam. Dicilur pone tcmporalibus spiritualia ut anle vulnereris
cliam mundaua (elicilas vel lcrrcna voluptas qux in tcnipcralibus quam in spirilualibus. Dicitur vila

facit lioinines a Deo deserlos, unde Job : ln deseriis coiitcinplativa sccundum aliam exposiliatiem , ut sit

lorrenlium, id cst lerrcnis voluptatibus. Compara- scnsus ; Si quis volueril te scandalizare in coniem-
tur aulcm infelirilas (orrenli, quia modo superabun- plutiva , transfer le ad activam, id est si non poles
dat et cum impetu movctur, modo dclicit ut lorrens. tollerc coiucmplativani, transfer le ad aclivam, ele.

Dicitur animus alicujus sancti a curis. niundanorum Diabolus inlerprelatur deorsum ruens. Dicilur
ct a tumiiliu pravarum cogitalionum deserlus, unde Levialban, id est uddimentum. Dieunt quidam quod
in Threnis ; Sicut struiliio in deserto. Levialban est piscis qui vocatur ceic, quia, sicut

Deus ponitur substanlive, unde in Exod. Audi,. : cetus adjicit sibi alios pisces pcr incorporalionein.
hrael : Dominus Deus tuus unus est. Supponil I) sic diabolus malos sibi incorporal pcr suggcstio-
divinilatem , ut : Deus est trinitas. Supponit tri- nem. Dicitur Satan, id est actiersurius, el Salanas
nilatem, undein Gcn. : Deusdixit, scilicet, Facia' quod idem est, quia nobis advers&lur, Diciluretiam
mus hominem ad imaginem nustram. Supponit Pa- Sathael, id est conlrariut Deo. Dicitur peccator qui
trein, unde in Gen. : In principio creavil Deus cce- a throno juslitix ruit in lutum culpx , unde :
lum el terram. Supponil Filiuin . ut ibi : Deum de Aonne duodecim elegi de mundo, et unus vestrum
vos
Deo. Supponit Spirilum snnctum, unde Apostolus ; diabolus est, scilicet Judasqui cecidil a dignitale
Tnnp/um Dei sanctumesl, qjiod estis vos. Tcnelur apostolatus in aposlasiam.
etiam adjective, uncle : In prlncipio creavit Deus Diadema propriv corona, ct dicilur diadema
coelum et terram. In Ilebraeo hnbetur heloim, plurale quasi duo demcns : principium ct fiuem, Dicitur

liujus nominis hel quod siguilicat dii, et non notatur dixtas vel ajlernilas quiacarel principioet flne, undti

dii plut alilas diviniiatis, sed personarum, ul sil sen- Manianus (52) : Jupiler delraxit diadema a eapitj

(51) Deesl aliquid.

(5?) Dc nuptih PkiMogict tl Mercurii, ed. IMtr. Frid. Kopp., Francof., 183fi, l; p. »7.
7C7 ALANI DE INSULIS 7CS

primiiivtB fitice JElernitalis, et pasuil itlud in capite A pusjiulieii, unde Sophon. : Dies iila, dies irm, nou
Siches Endelechim, filirn Sotis. Dieitur vita seterna, quod certum sii q&ed de die fiat, quia scriptum est

unde Isaias : El diadema regni in mauu Dei iui. de eo : Dies Doniini fur in nocts , iia veniet, et deeo
Signat setemambcatitudinem, quia regnurnes'; in dicitur in Evangelio : Media autem nocie clamcr
signiiicatione habet duos circuios, etnos erimus in factnseii, sed ideo dicitur dies, q.uia tunclibri con-
fuluro beati in corpore et anima ; unde dictum scienliarumeruntaperli.dari, manifesli.Dicilurlux
est d'e sanclis in libro Sapiesilise : Accipient diadema gralias, unde Apostoius : Nox prcecessit, sciiicet igno-

speciei, id est speciosam bealitudinein, de manu ranlise dies.to, id estgraliae. appropinquabil. Dicitur
Domini. Dicilur humana Ghristi natura quasi duo vita rsterna, nnde in Psalino : Melior est dies una
demens, seilicet euipam incipieniioet mortem persc- in alriis, et alibi : Et numerus dienim quis est, et
verando , unde : Egredimini, filim Sion, et videte dicuntur ibi dies pluraliler propter diuturnitatein,
regem Salomonem ; et o vos fideles anima», egredi- etc. Dicilur prava conscieniia, unde Statius :

inini a conluilu terrenorum ad amorem coeiestium, ... Assiduis rircumvotat alis

id est videle regem Salomonem , id est verutn paci- Scevadiesanimi.
Jlcim Jesum Christum, qui refbrmavil pacem inter Diiiiur prosperitas, unde in Psalmo In die man- :

Deum et hominem, iulerangelum et hoininem, inler R davit Dominus misericordiam suam. Dicitur intel-
hominem et liominem, in diademale suo, id esl hu- iectus humaous , unde Apostoius : Mihi autem
mana nalnra, qrno coronaxiteum maier sua, Virgn glo- pro minimo est ut a vobis judicer aut ab humano die,

riosa, in die desponsaiionis ejus ei in die iwiilice cordis idestab humanointelleciu. Judrei ad fidcm conversi
ejus, qniaminquam habuittanlum gaudium quantum dicuntur dies, unde : Ei nox sicul dies iiluminabi-

in ilia dicquando dictum est ab angelo: Ecce con- tur, sicul apostoli de Jtulxis aJ fidcm conversi. Dici-
cipies ; vide texlum, vel : la diademate, id est in tur spiritualis doetor, unde in Psalmo : Dies diei
carne quam assumpsit a matre sna virgine ;
eruclat verbum, id est spiritualis spirituali de pteuo
in die desponsaiionis sute; id cst quando sibi dc- profert Yerbum quod erat in principio apud Deutn.
sponsavit Eeclesiam. Dicitur etiam corona, ut in Dicunttsr Miimre eieetormn, unde Job dc nocte con-
pra:fata auctorilate : Egredimini, jilim Sion , id est o questus ait : Non compuieiur in diebus aniii, nec
solebatis esse incomitatu Jesu ; per annum
vos mulieres, qua> numerelur in mensibus prreJicationem
Chri.sti , egrediniini a eivitate et vitlete regem Sato- supernre gratia; inteliigimus, quia sicul in anno
monem, \d esl Chrislum ; in diademate, id" est in congestis diebus mensis, et teinpus perficitur, ita

spinea eorona, qua coronavit eum mater sua, id est „ in superna gralia multiplex virlulum vita comple-
Synagoga de qua secundum caruem natus est ; in lur ;
pcr dies ergo electorum mentes, per menses
die desponsationis sute, id est conceptionis, quia re- multiplicatae eorum Ecdesiae qux imam Ecclesiam
volulis annis eo die quo conceptus fuit et passus catholicam faciunt designantur. Illa ergo nos nou

est. cfflmputetur in diebus anni, nec numeretur in men-

Dicere , proprie, promiltere ; unde in Psalmo : sibus, quia antiquus hostis, qui per noctem iiitelli-

Dixii Dominus ad me : Dabo tibi genles, id est gitur,superbia3 suaBlcnebris pressus, adventum Sal-
prcmisit milii. Dicitur prmordiuare , umie David : vatoris conspicit, sed nequaquam ad veniamcum
Dixil et fuciasunt. Siguificat aliud de facili facere, eleciisrediit.Dicilurseternitatislongitulo.unde Job
unde in Genesi : Dixil Deus : Fial lux ei faetaesl Ab Omnipotente non sunl abscondita lempora; qui
lux, id cst ita feeit lucem defacilisicut quis profert antem noverunt ev.tn ignorant dies illius, quia cum
voeem de facili. NdtatFilium sequalem sihi gignere, ipse sit reternitas, qualiter lamen sit ipsa aelernitas

unde in Psalnio Dixit Dominus Domitio meo, iJ : ignoramus, qtiia , etsi Deutn per (idem novimus,
esi Deus Pater genuit Deum Filium sibi in oiiiiiibus quaiiter sit rjeternitas, sine pnclerito ante sajcula,

fequalem. Siguificat etiam prcecipere , unde in sine fuluro post ssecula , sine mora longa, siue

livangclio : l)ic verbo ei sanabitwr puer meus. INolat D prcestolalione perpetua non videmus. Dicitur mise-
inspirare, unde in prdphetis : Et dixit Dominus ad ria lemporis vel peccati delectatio, unde I»
1
) :
psr-
mc, id est inspiravit mihi. Notat manifeslare, unde eat dies iti qua natus sum el nox in qua dictum est

dicitur in Job quod Domintis dixit ad Satan : Vnde Conceplus esl homo. Per «iem peccali delectatio

venis, Salan, quod nihilaliudestquam perversasvias designatur; per noctem csccitas mentis, per quam
diaholi omnibtis revelare. Kotat posse dicere, unde sc liomo patitur in CL'lp;e perpelratione positura.

in Eyangelio Dominus ad Pilatum : Tu dicis, id est, Dicilur etiam stalus angelicae naturse, unde Job :

brevi facta permulatione modi pronuuiiandi, dicere Cum quadamdii assisterent filii Dci , id est angeli,

potes. rorrem Domino, adfuil Sntan inter eos non per es-
Dies, proprie, lempus praeseniisvitae, unde inPsal- scntiam, non per gratiam , sed naturam liabendo
mo : Quandiu ponam consilia, elc. Perdiem dicitur angelicam sicut ipsi, etc.

tempusindeterininatum, undelsaias: ln illadieslil- Digiius, propvie. Dicitur Spiritus sanctus quia ,

lubunlmonics dulccdinem. Dicitur tempus gralia: ut iii sieut in digito sunt diversoe junciurse et unci*, ita

pra^dicto cxemplo secundum aliam exposilionem ; ct divcrsa s.unl Spiritus sancti dona , et sicut digitus

plibi : Ilatcestdics quam fecil Dominus. Dicilur tcm- proceJit a manu cl corpore, raanens ejusdcm na^
760 DISTINCTIONES DICTIONUM TIIEOL. — DIL-DIL 770
turae cum utroque, ita Spiriius sanctus a Patre el A proximo tuo quanlum et libi, sed non es tanto
Filio, manens ejusdem nsturae cum utroque ; et molu charitatis. Si enim majusbonum vellespioxi-
sicut digitis operamur, iia Spiritu sanclo operantur motuo quam tibi, stultilia esset, si non tanlum in-
Pater el Filius ; unde in Evangelio : Si in digito vidia. Et es( sen~us : Diliges prdximum tuum sicut
Dei ejicio dwmonia, id est virtute Spiritus sancti ,
te ipsum, seilicet ad viiam selernam, Signat appe-
tilii vef.lri inquo ejiciiinl. Et magi Pharaonis in ler- tere, unde dicitur : lsie diligil vilam wiernam, id esL
tio signo deficienles, dixerunl : Digitus Dei esl hic, appelit ; et alibi diCitur : Diligeniium bona, \A cst ap-
id est opere Spiritus sancti fit hoc. Dicitur selcrni- petentium. Dicitur iuudare, et secundum hoc lene-
tas beata, quia sicut diversi digiti sunt distincti in mur diligere omnem crealuram, id est ex omni
eadeni manus substantia, ita divcrsa» personse in creatura tenemur sumere materiam iaudis divinae;
eudnm nalura; etsicut operamurdigitis, ita cmnia mide in catalogo creaiurarum : Benedicile, omnia
fiuntopere Triniiatis , unde isaias Quis appendit : opera Domiui, Domino. Scnsus est Yos : omnes crea-
terrce motemdigilis iribus, id est quis creavit tcrram turaex omnibus mateiiam laudis divinae praebelc
etreddidit eam tmmoDilem? Triniias. Dicitur opus Notal gratias Deo exhibere, unde in Evangelio
bonum, unde per minimuni digitum signilicalur Cui plus commiuitur, magis Deum diligere ienelur
minimum opus bonum, unde dives in Evangeiio D id est magis gralus debet esse Deo et majores gra-
ait ad Abraham Mitle Lazarum ut iniingat extre-
: lias ei exhibere teuelur quam ilie cui ininus com-
mum digiti sui in aquam , ul refrigeret thiguam mittitur , sed majori motu eharitalis eum non
meam, quia crucior in hac flamma, id est Si ego : lenetur diligere. Notat approbare, unde dicilur quod
baberem nnumroiiiimum bouorum sunrum operum, quilibel leneiur magis bonum exlraneum ditigere
haberem refrigerium cruciatus quem sustineo pro quam putrem malum; nnde dicilur quod chariom
peccato Iiiiguse; et alibi Dominus Jesus Pharisans : membramajori charitate sunl ampleclenda ; sed hoc
Imponunt hominibus onara importabilia, digito autem dicimus quod Linus magis debei diligere Petrunt
suo ntilunl ea movere, id est nec minimum opus quam se, id est approbare, quia Deus magis appro-
boi.um facere volunt. Dicitur discrelio, unde in bul Petrum quuin Linum, ctc. Signat bona conferrc
Job ; Attendite me et obstupesche, superponiie digi- secundum bocpotest dici quod ma-
vel exhibere, et

tum ori veslro, id est considerate qtise ego egi et gis lenemur diligere injustum notum quaia exlra-

admiramini; consideranlcs mala quae patior, vosmet ncum justum, id est majora bona ei conferre, vel
a vcstra culpa consideraie. exhibere. Ilic qucritur in qua acceplione hic lenea-
Di/J^ereDeusdicitiir, id est prsedestinare , unde lur vel accipialur, cumdicilur : Homodiligit Deum,
in Malach.: Jacob dilexi, id estprajdestinavi abaeter- ^ Dicimus quodsic exponi approbant:AppetiLgratias,
no ;
Esau aulem odio habui, id est reprobavi ab exhihet laudat ideo dicitur aliquisdiilgere Deum,
, :

uelerno. Notat in suo csse conservare, e$ secundum scilicetmajorem charitatis motum meuiii diri-
hoc Deus diligit universa et etiam secundum hoc gendo, ipsum appetendo, approbando, Iaudando
diligit diabolum, undc in lib. Sap,: Nihil odisti ei gralias exhibcndo. Iiem queritur iu qua acce-
eorum qum fecisti, id est oinnia in suo esse conser- ptione hicaccipiatur, cum dicitur Ego teneor dili- :

vasti. Notat approbare, unde in Psalmo : Dilexisti gere Deum magis quam me. Diciraus quod sic potest
justitiam, id esi approbasti, et odisli iuiquitatem, idest exponi : Debeo diligere, id est majorem motura
reprobasti. Notat spirilaalia bona conferre, et se- charitalis in Deum quani in me dirigere.

cundum hoc dicitur Deus Judam dilexisse, id est DUuculum proprie signilicat idem quod aurora.
bona spirilualia ei contuiit unde in Gn (?) Exhibitio
; :
Dicitur lax divinae cognitionis, unde in Job : Visi-
eperisprobatio esl dileclionis. Notal signadilectionis las eum dilucuto, id est luce diviuae cognitionis
cxhibere, unde in Joanne : Hic esl disciputns illequem visitasaliqxiem justum iShiminando eum.scilicet jus-
(Htigebat Jesus, id est cui signa diieclionis eihi- tum justilicans et subiloprobansillum. Primohomo
buit; et alibi de Maria M3gdalona : Dimissa «u»r rj jusliticatur, postea probatnr. Dicilur inilium divina;

eipeccala multa, quoniam dilexit multum. Nota quod gratias, umie in Psalmo : Adjuvnbit cttm Dominus
hic poiesl prtcponi talis qurestso : Hic sunt duo quo- tnane diluculo. Dieitur Christi resurreetio , uude
rum alter sit praedestinatus ad gloriam majorem, Job : Orielur tanquam diluculum ; dicitur cnim re-
ct sit minus bonus quantum ad praesentem justi- surreetio diluculuni, quia diltieulo facta esl. D/oitur
liam ; alter praidcslinalus ad minorem gloriam, Ecclesia Dei quautum ad priniitivum slatum, quia
magis (anienbonusqiiantumad praesentemjusliliam, sicut diliiculum est initiuin diei , ila primitiva
quxritur iitrunninum istorum niagis dihgal Deus. Ecclesia est initium triumphanlis Ecclesise, undc
Solutio : Dicimus quod semper magis diligiiillum Job : Nunquid posl ortum suum providisti dilucuLo,
quein ad majus bor.um piseparat. — Signat etiam td est priniilivse Ecclcsise dc Judreii assumpta», id
specialcm motnm chatilalis in aliquem dirigerc, est apostolis locum stiiun, id esl statum ; cl boc
undein Exodo : Di/iges Dominum Deum tuum. Dici- post orluin, id csl post assutnptionem bumanitatis,
lur l.omini bona optare,unde in Evangclio Diliges : quasi dicat imo post orluin nieum, id est post
;

proximum tuum sicut tc ipsum, id est ad tantum, assumptam humanitatem.

non ex tantO; id est tanlum bonum deucs optare Ditunum, proprie, lluxus carnaliuui concupi-
771 ALANI DE 1NSULIS 712

scenliarum, unde in Psalmo :Verumtamen in dituvio A dispergam eos in hrael, id esl non habebunl sorlem
aquarum multarum, id e»l qui mancnt in carnali- propriam in terra promissionis , ct loquitur ibi

bus concupiscenliis ad Deum non approximubunt. Jacob in persona Chrisli vel in propria persona, ut
Dicitur error diversarum seclaruiii in quibus con- sii sensus : Dividam eos, id est praedices eos divi-

fiilcliant Pharisaei, nnde sic potest exponi prse- dendos, et inlelligitur boc de tribu Simeon et Leri;
dicla auctorilas : Verumtamen iu diluvio aquarum quoniam ideo quod fraudulenter interfecerunt
multarum, id est tales qui coniidunt in erroribus Sichimilas, proprias non habuerunt sortes, seddi-
diversarum seclarum nonapproximahunt ad Deum. spcrsi sunt inter alias sortes ; unde in benediclio-
Dicitur aiiquis flucus pcr carnaies concupiscenlias, uihus Jacob : Simcon et Levi, in consilium vestrum
unde David : Dominus diluvium inhabilare fucit, id non venial anima mea ; vel boc inlelligitttr de Scribis
est sanclos inbabitare illssos facil intcr fluentes etPharisxis quidescenderunldeSimeonetLevi, qui,
submcrsorcs, id cst arcain Noeservavil inter flu- quia machinali sunt inmorlem Christi, dispersisuni.
ctus etaquarum iniindaliones. Diciiur baplisinus, Dissipare, proprie, dilaniare vel in diversa divi-
unde secundum aliam litteram Dominus dilutiu.ni : dere, et componitur ex diset seps, sepis, quia sepcs
inhabitare facit, id est aquas baplismi ; per gra- in diversas paries de facili dividuulur, Signat de-
tiani quae crimina mundi purgant, sicut per diluvium B struere, unde in Psalmo : Dissipata sunt ossa mea,
liumdatus cst mundus. id est iortiliido deslructa. Signatdiversis modis «1

Dimilterc, proprie, petitioni salisfacere ; unde in inutiliter cxpendere, unde in F.vangelio de Klio

Evangelio : Dimitte cam, quia clamat post nos. Si- prodigo qui dissipavit substantiam, etc. , id est
gniiicat poenitenliam suam subtrahcre, unde in diversis modis cl inutililer.

Exudo legilur de angelo qui dimisit Moysem, id Dives proprieamansdivitias.unde in Evangelio :

est ei apparere desiil. Nolat remitlerc , unde Faciliusest camelumper foramen, elc. Dicilur bal:ens
Dimitle nobis debita noslra. Notataliquem sibireiin- el amans divilias, unde Luca Erat quidam
in :

quere velconsiliuni suuiuei suhtrahere, juxta quod dives, ul noielur liabitus ibi amor. Dicitur su-
et

solet dici : llle dimisit illum sibi, etc. perbus, quia cx divitiis nascitur superbia undc ,

Diplois, duplex vestis, quasi duplex plica. Ploit beata virgo Maria :. Esurientes implevil bonis et

enimGisece, plica Latine, qualis estmantellus eura divites dimhit inanes. Dicitur aliquis habens spiri-

scrico vcl cum peilihus. Diciiur duplex confusio tuales divilias, unde in Psalmo : Vultum tuum de-
damnatoi urn, scilicet confusio corporis et anima? ;
precabunlur omnes divites plebis, id est qui amant
undeinPsalmo: Operientur sicut diploide confusione divitias spiriiuales. Dicilur Dcus propler tolius
sua. Dicilur fraus hypocrilarum qui aliud habenl in boni pleniludinem et abundanliam, propler scien-
corde et aliud iu ore, unde dicilur : Jnduti diploi- tiametpoleniiain; undedicilAposloIus : Deusautem
de, id est duplicilatc ; in corde enim aliud cogitant qui dives est in misericordia. Dicitur eliam divina

ct aliud ore loquuntur. natura, unde in Psalmo : Simul in unum dives el

Discus proprie dicilur sculella mngiia. Dicitur pauper , id est divina nnlura secundum quam
mensa, unde iegitar in Evangelio :Damilii in disco Christus dicitur dives ct pauper , id cst huniana
supui Joannis Baptistcc, id cst mensa vel scutella. Christi natura secundum quam fuit pauper.
Dicilur ntantiievei mappa, uude legitur quod Doini- Duiiim, proprie, undc in Psalmo : Divitiat si

lius osiendit Pelro omnia gcnera animaiium in afjluaut, nolite cnr apponere ; unde Job 3i Iwlatus

disco qualuor iniliis dependenti , id est quatuor fuero super multis dhiiiis, quasi dicat : Etsi multa
angelis vel funiculis subtilissimis. Dicitur plum- cognovi quas facere debui, inlelligentia cor non
baliiin corpus, scilicel rotundumex plumbo factum cxtulil meum. Sancli enim minime exsultant cum
quo iudebaul anliqui, unde legiiur quod ludeLant cognoscunt quse faciunt, sed cum bona faciunl quae
in disco f.raci. cognovcruul. Dicuntur divilis divinum eloquiuin,
Disperyere proprie in diversa spargere , juxla q unde Job Et bibcnl scienles divilias ejus ; Judaeo-
:

quod dicitur : hte dispersit semina. Signiflcat in rum namque divilias genliles scientes bibtint, quia
diversa jiartiri, nnde in Psalmo . Dispersit, dcdil fluentis sacrse loculionis qu:c prius habucrunt Ju-
pauperibus, id est diversis parlitus est; non enim daci convcrsai gcnlilium mentcs irriganlur. Dicitur
oinnia Uebenl uni dari, juxia illtid Isaise : Frange abundanlia , unde Apostoliis : allitudo divilia-

esurienlipanem tuum. Notat schisma facere, uniie rum sapientiee et scientiw ! et alibi : An divilias ba-

in Evangelio Qiii non colliyit mecum, dispergit, id

: nilalis ejuset palienliw el longauimitalis conlemnitis

eslquinoii inanetmecum in unitate Ecclesise, scbi- Dolare proprie lignum rude non perfecle nec
sma facit Nota quod tripiex es,t viriculum Ecclesise, plenarie, sed semiplene exspoliare, inde dotabrum
uude Salomon Funicutus triplex difftcite rumpilur.
: unde legitur in Legenda Dionysii: llebetalis dolabris.

Primumest fidci quod hxresis dissolvit, secundum Notat prceparare, unde Osee : Propter lioc dolavi fn

chariiatis quod scbisma rumpit, tertium ohedien- prophetis , dicit Dominus , id esl intelligeutia divi-

t-ia: quod contumacia dividit. Notat destruere, unde narum Sciipturarum quse rtidis erat in prophelis
in Psatmo : /u virlute tua disperge itlos. Nolat fuit dolata, id est sacra Scriptura in prophetis ad
dhidere, unde in Geaesi : Dividam eos in Jacob et intelligendum pr.vparata, qux antca rudis fucrat,
775 DISTINCTI0NE8 DICTIONOM THEOL. - DOM-DOR. 774

adhuc tamen mansit occulla et quasi inexspoliata A Donccaliquando poniuirexclusivc.unde deJoanne

usque ad aposloloium tempora per quos fuit ex in Evangelio : Sic eum voto manere donec veniam,
spoliala, id est nianifestaia e t aperte declarata, et quasi dicat : Christus non morietur nisi in adven-
per alios sacrae Scriplurae doaores. tu meo. Ponitur etiam inclusive cl lunc nolat finia

Doma , tis, proprie tectuiu planum , undc, Joab carentiam vel aeterniiatem, unde in Psalmo : Do-
cepit civitalem Jerusalem pcr domala saliens. Dki- nei ponam inimicos luos, id est aelernaliter. Poni-
lur tropologia vel morlalitas , itnde in scholastica tur etiam negative et tunc notat impossibiliiatem,
flistoria legitur quoil Iropologia esl doma culmini unde in Evangelio dicitur : Donec ceetum et terram
superposilum ; fundamenlum, allegoria
liistoria cst coeant non faciam islud, id esl nunquam< Simiiiter
parietes erigit. babetur ibi Antequam convenirent, id est nunquam
Tropologia est doma quod tecium :

consnmmal et perlicit. convencrunt. Ponilur aliquaudo copulative, undein

Domus, proprie, corpus humarium ; unJe Job Genesi :'Det tibi Deus el de rore cceli et de pingueding :

Qui hahitat domos tuteas. Dicilur komo peccator, terrce abundentiam, donec venial desidnium collium

unde in Luca Diabotm dicit : Revertar in domum

: ceternorum, id est desiderium vitaj avlernae per col-
meamundeexhi. Diciiur EccIcsiamiIilans,undePsal- les sisriificalum.

misla Lwlalus sum inhis, etc. Diciturccclesia ma- B

: (33) Donum vel rfa/umdiciiarlarge quidquiddatur.
lerialis vel templum Dci, unde in Evangelio Domus Sunl dcna naturalia, seilicet meinoria inlelleetus ,
:

mea, domui oralionis. l).icitiir anima, unde in Psal- ratio, inlelligenlia; unde in Epistola canonica Jaco-

mo: .4 domibus eburneis; cadem est lemplum Dei, bus Omne dalum opliinum,omne clonum perfectum; :

unde : Dominus in templo sanclo suo. Diciturcon- ibi vocat doua gratuiia scilicct virtutcs. Notat ,

scientia, undc Salomon de anima perfccta : Consi- quandoque usum gratiae Spiritus sancti, unde Spi-
deravil semitas domus sum, etc, semilas domus ritus sanclus ab xterno fuit donum, id est dona-

sux consideral , quia omnes conseientiae cogita- bile, ut noletur aptiludo donationis , scd ipse fuit

tioncs sublitiler invesligat; panem otiosa non co- datum ul noletur usus donalionis. Donum pro- —
medit, quia boc quod de sacro eloquio inlelligendo prie dicilur, ut omne quod dalur dicalur donum.
perpraecepluin, foras in operc ostendit. Dicitur cceli Spiritualia dona ut virtuks Spirilus sancli, unde
babitaculum, unde Psalmo Passer invenit sibi
in : Jacobus : Omne datum cptimum et omne donum
domum, et turlur nidum. Pe passcrem Redemptor perfeclum desursum esl, scilicet gralniia. Dicilur
noslcr, pcr turturem sancla Ecclcsia exprimilur : Spiritus sanctus qui est donum Patris cl Filii, et
Passer invenit sibi domum, quia coeli habilaculnm notat aptiiudincm et non actum quia ab aeterno
c ,

nOster Redemplor intravit; et turtur nidum, quia fuit donabile, unde Filius dat donum aequale sibi.
sanela Ecclesia, amore Condiioris affecta, Crebris Restringitur tamen ad designaudum septcm dona
gemilibus ulitur ct vclut nidum pacalissimum fldci Spirilus sancti anlonomastice.
quietem conslruit, in qua cresceiiles fitios quasi Dormire, proprie mori, unde in Psalmo : F.go
pullos, quoadusque adsuperiora cvolent, charilatis dormivi et soporalus sum. Notat commcr-
carnale
gremio calefactos fovct. Dicitur virlutum fabrica, cium celebrare, unde in Gencsi aitRachel ad Liam :
uotle Snlomou : Diligenler exerce agrum luum, ut Dormiat leeum kac nocie pro mandrugoris filii lui.

poneu mdifices domum luam, id est casliga carncra Nolat jacere in viliis, unde Apostolus : Snrge, qui
tiiam ut postea aediliccs virluliim structuram. dormis. Notat etiam sanclos tribul.ilionibus expo-
Dicittir corpus Chrisli, unde iu Parabolis : Sapien- nere, unde in Psalmo : Exsurge, quare obdormis ?
tia wdificavil sibi domum : Sapientia sibi dnmum Notat in proximo a morte suscitare, unde ail Cliri-
condidit cum unigenitns Dei Filius in utero virginis, stus in Evangelio : Non est mortua puella, sed dor-
mediantc anima, bumanum siLi corpus creavit. mit. Nolat a curis saecuhribus vacare, unde iu
Dicilur Ecclesia trhimpbans, unde in Psalmo : In- Cant. : Ego dormio el cor meum vigilat, qnasi dical:
troibo in domum tuam, el hoc secunduin unam cx- D A curis saecularibus vaco et iia divinis intendo.
posilionem, secundtim aliam intelligilur de mili- Notat quiescere, unde m Rsalmo : In pace in id-
lanle. El alibi in Jnannc : Iu domo Palris mei , et ipsum dormiam. Nolat deleclari , unde Salomon :
hoc de triumphanti. Dicitur sacra Scriplurn, unde Cave ab ea qum dormit in siuu tuo, id est carnalitjle
in Psalmo : In domo Dei ambulavimus cum con- qux dclectatur in te el pcr quam deleclaris.
uno modo exponenles. Dtcilur sepul-
sensu, id csl Dorsum, proprie, fortiores qui sunt in Ecclesia ;

crum morluorum , timle David Sepnlcra eorum : unde dicit Christns vel Ecclesia in Psalino Supra :

domus in xlcrnum. Dicitur iufcrnus unde Job , : dorsum meuin fabricaverunl peccatores, id est inli-
lnfernus domus mea cst. Domus eliam signilicat dcles persecuti sunt fortiores in Ecclcsla, quia sic-
corpus ct coeluni, unde Aposlolus . Scimus quod si ut dorsum fortius est mcmbrorum in apiniali Dt

domus noslra lerrestris dissotvatur, habemus domum expositum oneribus fercndis, ita praeiati Ecclesia?
iwn manufactam in cwlis. forlcs esse debent ct siistineie oncra iiibiilaiionum

(53) Hnjus capituli pars sccunda, qu« paucis mutatis eadem cum priina esl, in vctusta edilione seor-
*im ponitur.
775 ALANI DE tNSL'LIS 776

et adversilatum cseterorum. Dicitur libertas arbi- A trcma persuasionc Anlicliristi quidam qui videbun-
t''ii, unde in Psalmo . Et dorsum eorum semper in- tur lucere rapieMur in terram. Stellas namque in

eurva, id esl pentiittc semper incurvari libertalem terram trahere est eos qui videntur sludio cceleslis

arbitrii Judseorum, cui tam borra opera quam maia vitae inhaerere, ex ainore terreno iiiiquiiate apeiti
innitunlur, id esl Uinquam dorsum incurva in ap- erroris invoivere. Nequissimi Jttdaeorum prmcipea
petitii. Dicuntiir aliqui a Deo poslpositi ( quos sciii- dicuntur dracones, unde in Jereta.: Onagri slete-

celnon respicil oculo misericordiae, unde : Pono eos runl !rt rupibus, traxerunt venlos quasi dracones.
deorsum, id est postpono eos. Dicuntur activi, Per onagros vel dracones superbi Judaei intelligun-

unde iu Psalmo : Posteriora dorsi ejus. lur, ipsi onagri pro mentis elatione, ipsi dracones
Draeo proprie, unde : Laudale Dominum de terra, pro lutulenla coutagione vccati sunt; lii steterunt w
draeones, nec est ibi dracones (54). Dicitenim Augu- rupibus, quia non in Deo sed in summis poieslati-

stinus : A draconibu.% inccepil, quia nen majofa ani- bus bujus mundi confisi sunt, dicenies : iSon ha-
mantia super lerram, Dicilur etiam malilia, unde : bemus regem nisi Catsarem, etc.
Eril cubile dratonum et pascua slruthionum. Peft Dragma, mw, proprie nomen ponderis, unde in Ma-
dracones malitia ,
per struthiones hypocrisis cun- chab. : Vir forlissimiis Judas concionem fecit, etc:

ctis intuenlibusimaginem designat. Strulhio enim " Dragmatis est medietas dragmse. Didragmatis est
Epeciem volandi habet, usum non Iiabet, quia (iy- una dragma didragma mcs, est dupiex dragma; ; ,

pocrisis eunetts inluentibus de se imaginem san- Dicitur species eanlus. secundnra quosdam, ut in
etitatis insinuat, sed tenere vitam sanctitatis igno- anliph.: Anle torum hujus Virginis frequentate nobis
rat. In perversa igiiur inentc draco cubat et stru- dulcia canlica dragmis, abiativi casus,vel dragmalis
thio pascitur, quia iatens malhia callide tegitur et genitivi casus. Scd verius est ut significet ibi dra-
inluetttium oculis simulatio boniialis antefertur. gma ponderationem cantus vei versunm, ct dicitutf

Diciiur etiam diabolus, unde in Psalmo : Super ibidragma componderatio metaphorice; quia sicut
aspidem el bnsiliscum ambitlabis, et concutcabis le«- dragma ponderatur ita versus ibi ponderanturj
,

nem et druconem; et in Apoc.: Faclum est silenlium cum unus dicit unum et aliusNlicit alium, et erit

in cceio , elc. ; et in Isaia : In cubilibus , in quibus sensus : (Jfferte dulcia cantica dragmis, id est com-
prius hubitabaut dracones, orietur, etc; per calamurn ponderationibus cantus; vel potest ibi notare com-
prsedicator, perjuneum, qui juxta aquae bumorem ponderationem modulationis. Sunt eniin in musica
gemper pascilur vel nascilur, pusiili ae lcneri desi- componderationes symphoniarum et proporiionum
gnanlur auditores sacrt eloquii, per draeones dae- f. facta; juxla reguias musicoe quae dicunlur axio •

monum mafitia expriinitur. In draconum ergo cu- mata. Dicitur inlerrogatio. unde dicitur dragmati-
bitibus eniami et junci viror oritur, quia in his cum loquendi genus. Sunt enira tria genera lo-
populis quos antiqui hostis maiitia possidebat, et quendiididascalicou a didascalo, quod est magister,
declorum seienlia et auditOTum obcdientia coacer- sic dictum quale in majori Donato el LuciJario et
vatur. Dicitur geutilis populus, unde : Gtorificabtmt dialogo invehitur, ubi diabolus interrogat et ma-
te besties ugti, dracones et slruihiunes , et Judaicus gisterrespondethermenelicum,it!estinterpretativum,
populus et gentilis ad fidem conversi. Per draco- ab Herme, id est Mercurio, qui dictus est Hermcs,
nes metites malitiosse in aperto exprimuntur, quae quod est interprcs sic dictum quaie est in Evan •

per lerram in infimis eogitationibus reputantur. Per gelio, Christo parabolice loquente. Est et dragma-
struthiones hi qui se bonos simulant designanlur, licum genus loquendi, id est iuterrogalivum
qtii sanciitalis vitam quasi volatus pennam per quale in Bucolicis ut ibi : Dic milii , Damwla;
spccie.m retineni, sed per opera non oxercent. Glo- sed melius, ut di';atur ibi dragma componderatio,
riiicari itaque Dominus se a dracone vel siriitiiione cum unus dicit unum versuni el alius allum, ut
asserit, id est aperte malos et (iete Lonos pierum- patet in praedicto exemplo Yirgiiii et in Tbeodolo,
que ad su;s obsequia es intima cogilaiione con- l) ubi in pcrsona Pseusli dicit qualuor versus, Ala-
vertit. Diciiur etiam Anticlnistus, unde iu Apoc. : tliise quatuor. Dicitur eliam pensum, undein Luca :

Draco movit caudum e.t iraxil secum teriiam partem AiU f/M(B mulier habens dragmas decem. Dicitur an-
siellarunii vl esl masimam partem saiiciorutii, quia gelica vel humana natura nietaphorice, ut in eoden»
tuncvis juslus salvabitur. Et nisi Deus abbreviasset cxemplo sccundum aliam cxpositionem. Et dicilur
dies non lieret saiva caro. Oicitur enini draco, quia ibi mulier Sapientia Dci ;
qux fccit ix pensa, id est
quosdam alliciet per miracula occulte, quosilam iiovcm choros angelorum et humanam naturain
manifeste minis et muneribus. Per draconem in- qnse componderando fecit. Aniisso vero uno penso,
telligitur Antiehristus , per caudam extrema ejus id esl humana nalura, accendit lucernam assu-
persuasio, per steiias hypocritaruin ficlio designa- mendo humanam naturam. Ante assumptioncm
tur, qui bona quae faciunl ad percipiendas laudes euim Christus erat lux, post fuil luccrna, id estlux
hominibus osiendunt. Per caudam ergo draconis in lesla, et evertit domum, id est potestalem dialxili

teriia pars steilarum Irahitur in tenam ,

quia ex- vei Syaagogam,vel quodmelius est, idestEcclesiam-

foi) Locus corruptus.

777 DISTINCTIONES DICTIONUM TIIEOL. — DUL-EFF 778

Dromedarius proprie camelus carsarius, diclus a A citur obscurus vel non inleliigibilis, unde in Evan-
dromos Grscce, quod Laline velox dicilur. Suulduo eelio : Durus est sermo ille, quis potesl eum audire ?

gcnera caaiclorum : unum quod deputatur oncribus Dicitur inflexibilis, unde in Exod. : Vidi contentio-

ferondis, et aliud cursuifacieudo, unde dkunlur nem luam el cervicem luam durissimam. Dicitur
dromones naves velocissimse, et hippodromus, id impossibiie , unde in Act. apost. ; Durum esl libi

cst circuhis equorum; unde legitui quod beatus Sc- conlra slimulum cakilrare.

baslianus fuit positus in iiippodronio, id est in laia Dux, proprie, apostolus; unde in Psalmo : Prin-

plalea ubi cqui cireuibant. cipes Juda, duces eorum ; per principes Juda et
Dukis, proprie. Dicitur utilis, unde David : Qui Zabulon et Nephlhalim intelliguntur apostoli ,
qui

mecum dukes capiebas cibos. Dicitur placens, imde forsitan fuerunt ex his trihubus; el isti sunt duces
David : Quam dukia faucibus meis eloquia lua. Di- corum qui in ecciesiis henedicuut Deum. Dicilur

citur misericors,unde David Dukis ei reclus Do- : auctor errOris , t

unde in persona Ecclesia? ait Job :

minus. Dicitur prosperum uude Isaias Qui dicunl . : Yocem suam cohibebant duces, quia himirum hijere-

duke amarum cl amarum duke. tici qtii post se errantes populos trahere conaban-
Duiia large accepta dicitur cultus Crealori debi- tur, nec loqui nur>c perversa non audcnt, et aucto-
lus qui dicilur latria vel iheosebia , id est pielas B ritatis frcnantur pondere et r ationis virlute. Dicitur

Christi ; unde in Psalmo Benedicius Dominus Deus.

:
principale vitium, unde Job de sancto viro sub equi
— Dominus, Deus cui
dicit Gloss., cuidebetur dulia, appellatione dicit : Procid odoratur beilum, exhor-
dcbetur latria. Et consistit in oratione, in corporis talionem ducum , el ululatum exercitus. Perpend.t

prostralione, in genuflexione , ist 'oblatione, ut in enim sanctus qua turba iniquiiatum cor proruat,
decimis ct primiliis, in spcciali dilectione , in spe- unde sequitur Exhorlationem ducum et ululatum
:

ciali lirnore. Theos enim dicitur limens vel videns ,

cxercitus. Tentantia quippe viiia quse visihili prae-

et secundum hoc potest intelligi :

lio contra nos miliiant, alia more ducum pra>
Primits in orbe deos fecit limor; l
eunt , alia more exercitus subsequuntur. Dioitur

videlur lamen velle Auguslinus : Lalria debetur Chrislus , unde in Psalmo : Uerodii domus dux esl

Christo, non lantum in co quod est Deus , sed etiam eorumjherodius avis es! rapacissima, omnium vola-
ineo quod esl liomo, restringitur lumen ad significan- tilinm major, quse etiam vincit. Per quam intelli-
dv.m cullum Deo debitum secundum humnnitatem qui guiuur rapaces ;^sed ncc lales Dominus deserit; et

similiter consislil in prwdictis. Stricte dicitur servi- est sensus Quasi passeres nidilicabunt in cedris,
: et

lus quas lantura debetur ralionabili creaturae,ut eorum passerum dux esl domus herodii , id est

cpiscopis, piadatis et aliis, et secundum hoc dicilur '

Chrislus qui esl domus rapacissimorum ad fidem
a doulon quod est servitus. Et haec est quasi posi- conversorum. Et nota ubi nos habemus domus he-
tiva quam ruajoribus debemus ,
quae consistil in di- rodii , alia iittera babet domus fuiicce. Fulica est
lectione , in servitio , in obcdientia el hujusmodi. ayis quae ih aquis habilat : bi suni qui in gralia

Sledia vel coiuparativa est qtiee dehetur angelicse baplismi conlidunt, quorum est domus baplismus;
iiaturce. Maxima velsuperlativa est quysdebetur hu- unde sic polest iegi haec littora : Qui suni cedri
manse Chiisti natura. qui sunt passeies, illi qui baplizanlur, eihorum est
Durus ,
proprie, dicitur horribilis , unde Isaias : fullcas domus, id est baptismus, qui est doiniis

De terra horribili visio dura annunliala esl milii. regeneraioruni, dux est eoium, scilicet passerum,
Dicitur graviter perculiens, unde Isaias : In die illa id est Curislianorum, videlicel ad ccclos ascendeu-
visitabit Dominus in gladio suo duro et grandi. Di- lium.

Ebur, proprie, casius sive castitas, unde in Psal- D fideles, unde : Mulieres in ecclesiis taceant. Dicifur
mo : Mgrrha et gulla a domibus eburneis. Dicilur ctiarii conventus fiilelium, unde in Psalnio : In ine-
aliquis dc modernis Patribus ad sustinendum raa:- tlio Ecclesits laudabo te ; alibi : Inecclesiis bencdicite
tyrium paratus vel martyrio cxposilus, unde cle pra> Domino. Dicilcr conventus malorum, undo David :

dioatoribus Novi Tcstamenti legitur in Threnis : Odivi ecclesiam malignanliutn. Dicilur pnclatus ec-
Rubicundiores ebore antique, quia magis parati ad clesite, unde in Evangelio : Et si sic non acquieverit,
niartynumvelexpositi martyrib quani antiqui palres. dic eccksim, id est pradato vel stiperiori, etc.
Ucce quaiidoque iiotalevideiiliam.iuhic-.Ecceeiiim Effundere, proprie. iNoial lilinm luxurije, unde in
ex hoc. Quandoque nolat admirationcm, Ut in Evan- beriediclionihus Jacob : Buben, e/fitstts es sicttt aquu;
gelio : Ecce mulier Chananma a ftnibus regni. Joan- sicut enim aqua viliter cffundilur, ita lu totus vili

ncs Clirvsoslomus dicil evangclistam dixissc admi- libidine effusus es, quia ascendisti cubile ptilris tui.
rantem : Ecce quam mirum ! Quandoque exeitalio- Notat parlurire , unde in Prsfifalione bi-atac Vir-ii.is:
rierii , unde Isaias : Ecce virgo concipiel. Sciiptura Huic tnundo lumcn mlernwn elfudil , id esl pailuri-
etiam, ut ait Joromias, omnes excitat quasi a somno vit Josum Christum. Notat divina: vioilicise inunda-
audire prodigium : Ecce virgo concipiet. lioriem unde David Effnnde iram tuam in gbntes,
, :

Ecclesia est materialis locus in quetn conveniunl quw tc non noverunt , etc. Notat avdorom charitatis
Patrol. CCX. 2»
779 ALANl-DE INSIJLIS 7S0
inanimam ponere, unde ftavid : Et effudi in le ani- A reptus a dxmonio, quasi interius laborans ex menlis
mam meam. defecLu. Eptphania diciturillaintelligenlia quam ha-
Egredi, proprie. Notal eiiarn «lernum egressnm bent superiores ordtnes angelorum , unde Joannes
Filii a Palre, unde in Psalmo : A summb caelo egre$~ Scotus dividit ibeophamam in epiphaniam , hy-
sio ejus, et alibi in Michaea propheta Egressus ejns perphaniatn , hypophaniam. Est autem epiphunia
sicul a principio a diebus wternUath. Dicitur nasci, incatesc niis affectionis altiorisque intellectus judi-

id est temporalis Filii egressio, unde Isaias : Egre- ciique libera resultatio dislribnta ; per primam par-
dictur virga de radiee Jessf, etc. Notal praesialiotiero tem hujus descriptionis intelligimtis seraphim
auxiiii , unde David : Non egredieris , Deus , in vir quod interpretatur ardens ; per secundara cheru-
tulibus nostris, quasi de prophetis auxiiium prae- bin, per tertiam thronos ; resultatio.dicilur quia sic-

stabas in irilRilatione, sed modo non egreaieris in ut radii solares retro saliunl a clypeo, ita iiitelle-

virtulibus nostris, id est non praeslabis nobis auxi- ctus istorum ordinum retio videtur saltare cum
lium a martyribus nostris. Notat transitum a eon- notitiam de Deo plene habere non possit. Dicitur

templativa vita ad aeiivam, unde Cltristus ad Ec- Antiochia, qnae primodictaest Reblata,post Emath,

clesiam, in Cant. : Egreden-. egredere

}
<it intueamur unde Einathii eampi, unde Lucanus Bella per Emu- :

te, id est, tu vir contetnplative, qui lates in conlem- thios; post Aniiochia ab Antiocho Magno quieam
platione , veni de sinu contemplafionis ut appareat reparavit. Et dicitur Antiochia quasi contra ochis,

quomodo te exercebis in exeretlio vilae activae, et ochis enim interpretatur rnare ytXvelox, etindeocea-
hoc est ul intueamur te, et respondet in Cant. : La- nus mare; post Epiphania ab Antiocho Epiphane,
vi pedes meos , .quomodv eoinquinabo , id est mun- qui dictus Epiphanes quasi stiperilluslris. Dicitur

davi mentis affectiones , quomodo coinqmnabo tem- etiam solemnitas apparitionis stellae supra domum
poralia exercendo. diversorii.

Emissarius dicitur hircus, unde in Veteri Testa- Equus, proprie. Dieiturpraeparaiio reclfe intentio-

mento duo hirci decima die mensts Scptembris addu- nis, unde Job : Equus parolus est in die betli, sed Do-
cebantur sacerdoti qnoruui unus pro peccatoofferc-
;
minus salulem tribnit, quia contra tentationem se ani-
batur, fronli vero allerius apponebatur charla conti- mus praeparat, sed nisi adjuveturdesuper^salubriter

nens populi peccala quae populo crcdebantur esse nondecertat.Diciturprsedicator, undeHabac. iMisisli

dimissa. Per hircum emissarium divina Christi na- in mare equos tnos, quia in mare hujus mundi missi
lura significatur, quae in nullo laesa ftti'; perillum sunt praedicatores sancti per quorum praedicationem
qui immoiabatur, bumanitas inlelligitur qttae passa C turbati sunt pnpuli. Dicitur poleniia lerrena , ttntle

fuit;unde in prosa magislri Joannis{Adami] : jn Psalino : Fallax equus ad salutem; el alibi : Dor-,
mitaverunt qui ascenderunt eqiios , id est in morteni
Zgma vetus expurgetur,
animae mentem a veriiatis luce clatiserunt qui in

Hircus emissarius, praesenlis vitas honore eoniisi sunt. Dicitur lionor

Et passer effugiunt. terrenortim , uttde David : Hi in curribus , el hi in

Per passerem qui emitlebatur divina Christi natura,

equit. Dicilur peccator, unde Moyses : Eguum et as-r

qui iramolabatur natura humana intelli- censorem projecit, id est peccatorem et diabolum. Di-
per illuro

gitur. Dicilur equus qui ponitur in equitio ad co- citur sanctus , unde diciiur quod Ju<ias aliquando

gnoscendas equas , unde de Judaais dicit Jeremias ,

fuil equus Christi dum bonus fuit. Dicitttr eliam hu-

qtiod sunt velut equi etnissarii hinnienles in femi- manitas Christi, unde in Gen. : Dan coluber in via t
cerasles in semita , mordens-ungulas equi , id est hu-
nas. Dicuntur satellites vel ettam officiarii, qui eliam
qusestionavii quia in omnibus extorquent verita- manam Christt naturam, ut cadat ascensorejus retro,
,

anima Christi separetur a eorpore et secun-

id est
tem et tormenlis homines cruciant. Dicunltir etiatn
;

lifxires a lita, lilo?, quod est poena vel dicuntur licto ,

dura(55)per Dan intelligitur Judas; Judas tamen
u legiturfuissadelssachar. Dicituretiam corpus san-
res, a lilo,lilas; et apparitores , id est assistentes
rw qttod est cti, unde in Apoc. dicitur quod Agnum sequebantur
apparituris, id est peenis, a paritura , ,

unde sancti in equis albis et certe in equis albis sanctt

vel quia faciunt reos in curia apparere,
;
poena ;

Samuele Pra>cepii Saul emissariis ul interfice- sedere referuntur, quia eorum corpora lucejustitiae
in :

rent sacerdotes, id est interfeclores. et castimoniae candore clartterunt. Dicitur super-

proprie. Notat infusionem vel inspira- bus, unde in Psalmo : Nolite fierisicut equus et mu-
Emittere ,

unde in Psalmo Enulte lus, id est superbi et stolidi.

tionera Spiritus sanctt , :

Ericius vel erinacius dicilur cuniculus secundum

spiritum luum , el creabuntur. Notat Filii bominis
quosdam qui alio noinitie dicitur cyrogrillus. Dici-
incarnationem undelsaias: Emitteagnum, Domine. ,

tur etiam cuniculus, quia vadit per cuniculos; id est

Notat bonum operari vel virtutum redolenliarn et
unde in Cant. pet jneatus sublen-aneos. Sed verius cst ut dicalur
bonorum operum diversitatem ;

luce paradisus, diril Chrislus, id est

crictas.Eslenim eiicius anitnal spinosum,undelcgi-
Ecce emissiones
virtutes luai vel Opera sunl deleclabilcs ul paradisus.
tur in Passioue beati Sebastiani qood beatus Seba-

Energia, furor, unde el energiimenus dicitur ar- slianus coopcrlus erat sagittis sicut ericius spinis.

(&5) An secundum aliamintelligenliam, ul saepe alibi?

m DISTINCTTONES DICTIONUM THEOL. — ERU-EXC
Dicitur peccalor spinis poccalorum obsilus, unde A latorium. Quandoque signiflcat congratulationem,
Psalmista : Petra refugium erinaciis, id esl Cliristus ut in Evangelio Euae serve bone et f.delis. Quan-
:

malis, etc. doquc notat exliorlationem ul : Euge quod facile.

Eruca, vermis, ab eruo, is, quia flores herbarum Evellere propiie extrahere. Significal pcccata de-
eruit. Dieilur radix cujusdam herbaj esibilis. Diei- struere, unde Isaias : Ul evellas et destruas , el dis-

lur Iuxuria, unde in Joele Residtwm erucce co-

: perdas, el dissipes, et adifices, el planles.
medil locusta. Et dicilur eruca luxuria ,
quia sicut Ex quandoque notat causam materialem, unde :
eruca terrse insidet, ita luxuria carni adhauet. Quod nalum est ex came caro esl ; Paulus Fuclum :

Esca, pioprie. Dicuntnr sancti esca , unde in Job ex muliere;ei in Symbolo Natus ex Maria vir- :

de Beiiemolh legitur, id estdediabolo, quod delica- gine. Notat causam ellicientem, unde Ex quo om- :

tas quserit, id est sanctos vult sibi iucorporari; et nia, per quem omnia, in quo omnia, ipse est efficiens

alibi David : meam sicut escam

Qui devorant ptebem causa. Notat origiriem , uude : sapientia, qurn ex
panis. Dicuntur aecessaria unde in Psalmo Qui , :
ore Ahissimi prodisti! ct Symbolo
in Qui ex :

dal escam omni carni. Dicitur verbum divinum, unde Patre Filioque procedit. Notat causam !'ormalem,
in Psalmo Qui dal jumentis escam ipsorum, id esl
:
unde Paulus : Justus ex fide vivit, id est justiiicatus

simplicibus pabuluru verbi divini. Dicitur benigni- D ex fide vivit, scilicet vita aeterna ; fldes est causa
tas divina quam exhibetDeus omnibus, unde David : formalis suae justiiicalionis. Nolat causam instru-
Oculi omniuminlesperanl,el tudusescam ipsorum. raentalem , unde dieitur Ex veneno huic dato im- :

Et quandoque copulat sine distributione, ut : Et minet huic mors. Notat causam oecasionalem , unde
Paler et Filius et Spiritus sanctus. Quandoque cum Aposlolus ;Periculis ex genere; Judaei eniai, ex quo-
distributione, ut Socrales, el Plato curril. Est enim et rum gener.e, fuerunt occasiopericulorum. Notat re-
terminorum copulatio et rei dislributio. Quandoque motionem vel separalionem rei abs re , unde David:

ponitur causaliter, unde in Psalmo : Comparalus est Ex usuris el iniquitale redimel unimas eurum. Notai.
jumentis insipienlibus, quia factus esl similis ittis. transilum rei, unde : Inctinavit ex hoc in hoc. Notal
Quandoqtie copulat naturas, unde : Ckristus Deus statum immutalionis alicujus rei ,-unde in Aciibus

esl et liomo, et Socrates est justus et bonus. Quan- apostolorum : Factusest ex Saulb Paulus. Notal
doquc tcneiur expositive unde Marcus , et Ttillius ;
partes constilutionis, unde in Symbolo Atbanasii
et in Psalmo Judica me, Deus, el, : id est, dis- Perfectus Deus , pcrfeclus komo ex anima ratie-
cerne. Quandoque copulat prolatum cogitatio» nali, etc,id est divina et humana natura consli-

ni , ut in priucipio Ezechielis : Et factum est ; et in ,-, tuitChrislum. Notat convenientiaoi vel exi"entiaiii
Psalnio : Ei scilote quoniam mirificavit Dominus aliquorum in unum, unde Christus constat ex uibus
sanctum suum. Cum ibi sit diapsalma,i]oncontinua- substantiis, id est divina natura, corpore et anima ,

tnr piaemisso, sed polius ei qtiod Psalniisla reveia- id esl tres siibstamioe conveniunt ad hoc ut
verat in mente de Christo. Quandoque notat diver- sit Christus ; divina natura non erat jiars Clnisli
silatem personarum , ul in Evangelio : Qui videl me sed Christus. Nullura eniai toium est sua pars.
videtel ; quod ponitiir ad signandum unita-
Patrem Similiter nec humana natura. Alioquin, ut di-
tem esscntiac et ad probandum pluralitatcm per- cil Augustinus : Christus crevil cum ei accessil hu-
sonae, quia si diceielur Qui videt me videt Palrem : mana natura. Simile habemus in Porpliyrio, ubi di-
titeum, videretur eadem persona Patris ct Filii, sic- citquod statua constal ex materia et forma no.n ;

utdeDeo: Qui vidct me videl Fitium; quandoque euim materia et forma sunt pa.rtes eoiisiilultvaj
effectum rei, ut : Deus est juslus et bonus, id est ef- statua3,sed exiguntur ad ejus csse ; a:s enim est
iiciens causa jusliiiae et bonilatis , etc. Quandoque materia siatuee et ipsa statua.
caiisam cum eilectu , ul : Misericors natura et mi- Excludere, propiie, manifeslare, unde David : Ex-
serator effectu, vel potest tencri distributive et re- cludas eos qui probati sunt argenlo , id est mani-
petetur sic : Et misericors ct miserator. Quandoque D fesles doctores qui probati sunt eloquio saerce
notat diversos usus, unde Paulus : altitudo divi- ScriptuiK, quod tempore haarelicorum, quia func
fit

tiarum sapienlia; et scienlia; Dei ! Sapieiitia diciiur manifestanlurboni clerici; per argentum eloquium
propter ecelestia qute sunt ejus nolitise sttbjecta , intelligitur, juxla illud Psalmislse Eloquia Domini, :

scientia propter terrena. Sapienlia et scientia idern eloquia casla , argentum igne e.raminatum. Nola
de Deo pi aedicarilur. Quandoque nolat voeabula et igitur quod ponitur excludere pro manifeiiare, quia
non vocabulorum significaiiones , uude Boeiius per aliquarum rerum exclusionem manifeslantur
in Iib. UeTrinil. : Marcus el Tullius sunl idem nu- illa qua; prius in maleria latebant, el inde dicuntur
mero, eadem raiione possel dici : Marcus est i<tem exclusoies aurifabri, proprie illi qui imagines in
Tullio , vel csl foriior Tutlio , scd incongrue dicc- lignis vel lapidibus per ariiliciosam subiractionem
lur : Marcus est iuem Marco, vel est foriior Marco. sculpant.
Euge quandoque nolat irrisioncm, quandoque Excuterc, proprie. Signat a veniali peccato absli-
leslaturadulaiionem,ul in hoccxemplopolestnotari: ncre vcl cavere, unde in Evangelio : Exculite pul-
Confundantur oinncs qui dicunl mihi : Euge , euge ; verem de pcdibus vestris, id cst in praedicatione ve-
piimuni euge est irrisorium , sccundum veroadu- sira debelis cavere a vana gioria. Aliqui surit qui
7S5 ALANI DE INSULIS
vanctm gloriam non appelunt , $ed nv.lli sv.nl qui A consortio hominum.expulsionemet furoremproprise
oblatam respuant , ul ait Hieronymus ; et alibi : charitalis.

Hoc solum gloriesum relinel sibi humana gloria ut Exponere significat manifestare, unde in Evange-

appetilores suos conienv.iat et appetal conlemptores; lio : Expone nobis parabolum hanc. Notal publicare,
unde apostoli dicunlur excussores vel lilii excusso- imde dicitur : Meretrix exponebat se omnibus. Nolat
rara, id est prbplietarum ,
qui erarit-plcni sacri fru- exhibere, unde dicitur : Isle exponit equum suum
menti, id est inielligeiilia spirituali ,
qui prcedica- venaiem, id est exhibet yenalcm.
tione apostolorum aperti sunt et exeussi : hi apo-- Exsurgere, proprie. Dieitur Deus a morluis resil-
stoii aperuerutu spirilualem inleli-igenliam prophe- scitari , unde in Psalmo : Ego dormivi , el somnum
laruni qiiffi in prophetis lalebat. cepi, et exsurrexi ; et alibi : Exsurrexi et Dominus sus-
Exire, proprie. Notat bcternam Filii geiicrationem eepitme. Deus dicilur exsurgere quaiido lidem le-
uMe jn Evangeiio : Exiil, qui seminat, seminare pescenlem in liomine excitat. Deus dicitur dqr-
semen suum , id est Fiiius Dei assurr.psit humanam mire quando fides ejus tepescit in nobis, unde ib
uaturam ut seminarct divinam doctriham, unde in Psalmo : Exsurge , quare obdormis, Domine. Deus
Michsea : El tu Belhtehem , lerra Juda ; ex le eiiitn dicitur exsurgere, patiocinium alicui conferendo,
txiei dux, Noiat divulgatior.em verbi, unde in Evan- unde David Exsurge in adjutorium mihi. Dicilur
:

gelio : Exiil sermo inler fralres , i j est sermo di- Deus auxiliiim per vindiulam ferrc unde David : ,

vulgalus est ; et alibi ; Exititm mortis ; et in Pri- Exsurge, Deus, et dissipentur inimici ejus.

sciano : Exivit hominem. Nolat liberare, unde in Exlra aliquando notal locum , aliquando notat
Evangelio: Projicite eum intenebras cxteriores etnon immensitatem, ut cum dicitur de Deo: Inter cuncta
exeat inde, id est non liberetur. Signat transire de non indusus, extra cuncla non inebtsus. JJiqjiando
quiete ad laborem , unde Psahnisla : Exibii homo ponitur exclusive, unde in Jcanr.e Extra Synago- :

ad opv.s suum. gam facient vos. Aliquando notat separalioriem ani-

Expellere, proprie. Notat ducere sive inundantiam msc a corpore, ut cum-dicilur : Anima exlra suum
Charitatis, unde in Marco Tunc expulsus
: esl Jesus corpus, id est a suo corpore separala est. Aliquando

in desertum a spirilu, id est nimio affeclu charitaiis nolat meiitisalienationem.ut cum dicitur : Isle est
se ientari permisit. Et nolal ibi expulsus, id esls. extra se, id esl Der istuil pei im selber.

Fabula, proprie, et dicitur ab oton, quod est lo- Q Facies Ecclesiic sunt hi qui aliis prselati peccata in-
tum , et for, faris ,
quia narratio falsorum iota est firmorum plangunt, et hoc est : Facies mea intumuit
in verbo et non in facto; unde dicit Apostolus ad a fletu. Dicilur etiam cogilalio diaboli , unde Job :

Timocheum : Aniles fabulas devita. Dicitur eliam Faciem ejus\pra!cedal egesiasJEgtialAS dicilur csreulia

historia , unde in Joanne apostolo dicitur : Audi auernre lieaiiiudinis vel virtutum. Faciem ergo dia-
fabulam etnon fabulam. boli prsecedil egestas, quia nemo cogitatioue diab^lo
Facere dicitur lleus ratione prosdestinationis per espergetitiam jungitur nisi prius virtutuiii divi-

unde David : Qui fceil ccelos in intellectu. Dieitur tiis denudetur. Dicitur etiam Filius Dei, quia facies
facere ratione operalionis , unde in Genes. : Yidit Patris sive voluntas in Filio dembnslratur; unde in
Beus cuncla cjucc fecerat. Dicitur ratione locutionis, Malachia : Ecce ego miltam angelum menm anie fa-
unde : El faclum esl verbum Domini ad me , id cst ciemmeam id , est Joaiinem Baptislain ante Filium
propheUB locutus est , etc. Dicilur ralione per- meum. Dicitur lamiiiaritas, unde iu Exodo Deus
missionis unde Amos Non esi malum iu civituie
, : locutus est ad Moysen facie ad faciem, i.l est fami-

quod Deus non faciut etc. Ilomo dicilur facere ra- , iiariler cum eo loquebalur. Dieitur manifeslaiio,
tione cogitationis, unde Doniinus ad Judam Qttod uiidc Apostolus Yidebimus eitm facie ad faciem, iii : :

estquod facereintendis. Homodi- " est raanifeste. Dicitur divina propitiatio

facis, fac citius, id unde Da- ,

citur facere eliam ralione locutiouis unde Noli vid Quare averlis facietn tuam a me Dicilur alias, : :
'.'

facere verbum sitper Iwc id est non loquaris super simillimus Deo
, unde in Exodo Moyses ad Domi- ,

hoc. Ralione operalionis, unde Psalmista: Uxc [e- num dixit : Ostende mihi jacicm tuam ; et Dorainus
eisti et tacui, etc respondit : iYoii videbit me homo et tivet , etc. ; et

Facies, proprie. Dieilur mentis intentio; undc Ie- Moyses : Faciei tua nos prascedal, id esl aliquis si-

gitur in Job : Operuil faciem ejus crassitudo, quia miliimus tibi , scilicet angelus. Dicitur praesenlia,
facies honorahilior pars corporis est; pcr faciem unde diabohis de Job Nisi in facie tua benedixeril :

iiteniis intentio signilicatur , per crassitudinem libi ; et alibi Tunc videbis qund in facic benedicat
:

abundantia, Faciem ergo crassitudo operit cum tibi, id est in praesentia, etc. Dicitur cor huma-
desiderala tcrrenorum abundantia oculos mentis num, unde in Gen. ; Et inspiravil in faciem ejus spi-

preinil. Dicitur etiam sanctus praelalus , unde in racutum vilce; ibi enim per faciem totum eorpus in-
persona Ecclesije ait : Facies mea iniumuii a fleiu. lelligitur, secuiidtitn (iguram qii;n iliciJur synodo-
785 DlSTtNCTiONES BICTIONLM TIIEOL. — FAC-FAY 786

ciie (sic). Diciltir etiam animadversio, uade in Psai- A quam ipsa abscondit in fide Patris i i Filii et Spiri-

mo . Averiil fatiem sitam ne videui in finem; et sancti, vel in tribus satis farins», id est in tribus-

aiibi : Averte faciem iuam a peccaiis mch, etc. polcniiis ar.imte, vc; in hominibus es. tribus liliis

Faclnm, proprie. Dicitur inearnalum unde , in Noe, vel in tribus ordinimis Eeclesiae, sciljcet, vir-

Evangelio :¥ideamus itocverbuni quod facium esi; et ginum, conjugatorum, conUnentium.

in JoanneVerbum curo faclum esl , etc. DicUur
:
Fasciculus ,
proprie, congeries pic.riuin. Dicitur
inspiratum , unde in Luca Factum est verbum : Chrisius , unde : Fasciculus myrrhm dilectus meus
Domini suver Joannem. Dicitur prsnfatum , unde mihi, id est diigctus meus, dicit Ecciesia, fascicuius
Deus dicitur creare quse facta , id est quse ab eo inyiTlisemihifuit, id est ad utiiitatem meam Cliristus,
praedestinata vel ortiinata sint, elc. susiirmit aroarsuidiiiera, passionis. Dicuntur roali

Facuia, proprie. Dicilur diabclus; unde in Apoc. coadunaii in pcena, sictit cc-adunati fuerontin culpa;

Ei cecidit de ccelo Hella magna ardens tanquam fa- unde in Evangelio legitur quod angeli colligent zi-
cula. Diabolus dicitur stella proptcr sui originem zania per fasciculos ad comburendum, id est irsaios

etnatune subtil.itatem , qu» cecidit dc ccelo per ad puniendum , etc. Dicilur conventas bonorum in

superbiam et cst ardens per invidiam et malitiam

;
natri.a , unde David , in lib. Regum , cum vellet

ut iacula quia alios inccndit ad nequitiam et opera B occidere Kabal , virum stultum , occurrit uxor ejus
,

iniquitatis. ci, scilicei Abigail, et procidens adoravit eum,di-

Frnx proprie. Dicuntur fex cserimonialia iegis, cens': Domine, parceviro, ut sil aimiia iua cusiodila

unde in Psalmo : El inctinavit ex lioc in hoc, verum- qtiasi in fasciculo vhenlium, id est sis in congrega-
lamen fwx ejus non est exinanita. Dicitur etiam tione istorum qui vivunt, id est semper virent, sicut

inortalc pcccatum vei poena seterna qn;e non est fasciculi vilium in aquam mittuntur ul perpetuum
exinanita a Judseis ; unde Origenes super illum habeant virorem.
locum in Gios. • Veriimlamen fojxejus, id estpceua Fascinare, proprie, verbo vcl visu alicui nocere,
pro pcccato. Diciiur carnalis coiiettpiscciiLia, unde unde Yirgilius :

in Psalmo : De lacu miserim el de luio feecis. Nescio i/uis ieneros ocuius miki fascinat agnos.

Falx, proprie. Dicilur ligatio vcl solutio ;

imde : Dicilar rfectpere, undeAppstolas : G insensaiiGalatie,
Nemo debet dimillere faicem iu manu altcrius, quis vos fascinavii veriiati non obedire? id esl dece-
id est non licet alicui iigare vel soivcre allerius pa- pit. Significat iitvidere, unde secundum aliam exno-
rochiamim. Dicitur judiciariu poteslas , unde in silionera : Qnis vos fascinavil ? id esl quis pscudo-
Apoc. :F.l Itabebat in manuejus, in potestatem sua? q propliela vobis invidit?
dispositionis , fulcem, id estjudiciariam potestaiem; Falum dicitur lcmporalium rerum scrics secun-
acuiam , id est amputare paralain, id est separare dum divinam Provideutiam procedens unde Boe- ,

lionosa malis, etc, Dicilux dies mortis veldies judi- lius, in iib. Decoiispl. pkilos., dislinguil inier provi-

cii, undelsaias :Con[iabv.nt gladios suos invomeres, dentiam et fatuni. Dicitur divina providentta , unde
el lanceas suas in fatces ; quia tunc cessabunt rebel- Stalius :

liones ad boc m liabeamus fructum in die judicii Parearum prainosce manus falumque quod ultraest*
qtiando erit teinpus messionis ,
quia secamus fal- Solet etiam dici generatio essendi, continualio, cor-
ce, ctc. ruplip ; untle apml auclores tria assignantur fata :

Fanta ,
proprie, laus ; unde legitur : Crudelis est Ctoilto, Lachesis, Atropos.

qtti famam negligii. Dicitur omnis divulgatio. Plii- Fauces, proprie. Dicitur eiiam mens humana sive

losoplius in libro septimo Ftliic. : Fama quam om- cogiiaiio . unde in Psalmo : Quam dulcia fattcibus

nes famant in toio non perditur. meis eloquia itta ! Dicunlur apostoli, quia per ipsos^
Famcs ,
proprie. Dicilur angelus famis , unde in tanquam pcr fauces , eniittit Christus vocem
proplieta : Mitiam famem in lcrrum eornm, idestan- suam in universtira mundum ; unde in Psaimo :

gelitm qtti deputatur huie. Dicitur desiderium con- D Raucai faclm sunt fauces mem, id esl apostoli in pas-
vertendi aliquos, unde in Psalmo : Famctn paiieniur sione in lide defecerunt. Dicilur mortis devoratio ,
ut canes, id esi. desiderium convertendi liabebunt, unde : Eripuil nos de faucibns moriis. Dicuntur
Familia ,
ptoprie. Dicitur etiam fidelis populus eliam proerupia montium , unde : Jonalltas descen-

sno prsclaio subjectus; undc iu Evangelio : Quis. pu- dcbat per fauccs monlium, id est pcr ptxrupta mon-
tas, esl ftdclis servus, el prudens, quem constituit do- lium, contra PliUistltxos.
minus snus super familiam suatn ? Diciitir gentilis Fuviila. proprie , iiagile; ul : Et eril fortiiudo

popultis, unde in Psalmo : Et adorabunt in conspeciu veslra ut faiitla , id est fragilis. !>icitur vile , unde.

ejus universm familiai genlium. Joli : Ei assimilalus sum faviUce et cineri. Dicilur

Farina, proprie. Dicitur fides, vel annta, vel po- anniliilalum vcl anniliilatio, un.de : Fil rudixcorum

puhis propter mullitudinem ; unde in Evangelio •

quasi favilla, id est 'intentio eoium jiir.iiliilabitur

Simite est regnttm cxlorum fermenlo quod acceptttm vcl erit inulilis.

mulier abscondit in farinte satis iribus. Satum cst Fauus proprie mel in ccra. Dicitur pagina Ye-

gcnus mensuroe niotlium unum ct dimiUium conli- Testamenti quod

te-is in sc ,
quasi uicl, doclrinam

ncns. Lst crgo scnsus : Similic cst Ecclesia docttiiuT. evangclicam continebai ; unde in Canl. : Comedi fa-
787 ALAiNI DE INSULIS 788
wa meum cum melle meo , id esl scienliam Veteris A quas in ihaiamh, per quas coida Dei amoreferventia
Testamenti, quje pCr favum ; el scientiam Novi Te- intelligunt. In [fenestris] aulem obliquis pars illa
stameiiii , quae pcr mel inteliigilur, menle incor- per quam lumen intrat angusta est, sed pars
poravi. Dicitur aliquid desiderabilius in niundo , ut interior quae Iumen suscipit ampla; quia nimirum
in Psalmo r Desiderabitia super aurum, etc, et dul- mentes contemplativorum quamvis 3liquid lenue
ciora super mel et fayum, Dicitur divinum elo- de vero lumine videant in semetipsis, tamen in
quium, unde iu Cant. : Favus distillans iabia tua, magna amplitudine dilatantur. Etiam dicitur beata
quod de Ecclesia dicilur. Dicitur resurrcclio Clni- Yirgo, unde in hymno Cceli fenestra facla e$. :

sti, propter illam ineffabilem delectationem ctgau- Fenwn, proprie. Dicilur eiiam nalura bumana
diura,quod liabuit Christus in resurreclione unde ; propter sui corruptionem quia, sicut fenum modo ;

secnndum aliam expositionera Bibi vinum meum : floret,modo effloret, et nunc in clibanum mittitur :

cum lacle meo id est resurreclionem unde etiam

, ; ita humana natura raodo floret per juventutem,

dicitur Christus comedisse favura meliis post resur- modo efHoret per scnectutem, modo elevatur in
rectionem. prosperis modo deprimitur in adversis; unde
,

Fel, proprc. Dicitur amaritudo mentisvel malilia Isaias: Omnis caro fenum. Dicitur veniale peccaturo,
quam unde David El u unde
obtuierunt Christo pro esca ; : : Quidam adificant lignum, fenum et stipulam.
dederunt in escam undemeam Dicilur trihulatio,
jEdificant fenum, id est faciunt veniale pcccatum
fet.

Christus Ei circumdedit me felle ei labore.

: minus alii lignum, id est majus veniale. Dicitur ;

Femur, proprie. Dicitur carnis inlirmitas unde in terrenum bonum unde David Qui producit in;
, :

Cant. : Leclulum Salomonis sexuginta fortes am- montibus fenum, id est principibus bonura terrennm.
biunl, etc. , super femv.r suum, id est super carnis Dieitur, lerrenus honor, unde in Psalmo Fiani :

infirmitatem. Dicitur ciiam humana natura unde , in sicut fenum teclorum. Dicitur debilis, unde in Apoc:
Psalriio : Accing-sre gladio tuo super femur tuum, El prmcepitillis ne Imderent fenum terrm; hic per

polen lissime , id est deitate super huraanitatem. fenum sacrse Scripturse dcsignantur debiles, qui
Dicitur Christus, unde in Gcies. : Abraham dixit non possunt cibum solidum capere.
servo suo : Pone manum tuam sub femore meo, id Fera, proprie. Dicilur etiam hseretieus; unde in
est jura super illum qui descensurus est de femore Psalmo : Increpa feras arundinis. Etiam dicitur
rneo. Dicitur propagatio carnis, unde de Domino di- indomilus populus, id est gentiiis; unde in Psalmo
citur in Apoc. : Qui habel in veslimento el in femore Quoniam mem sunt omnes ferai siivarum.
suo scriplum : Ilex regumet Dominus dominantium. _ Ferculum proprie. Potestdici tribunalquod fertur
Quia ergo propagatio generis humani venit in mun- de loco ad locum, vel lectus, secundum quam signi-
<lum exvirgine, id est-per incarnationis sua?. myste- licationem exponitur ad iitterara quod legitur in
rium, quia rex esset et Dominus, cunctis gentibns Cant. : Salomon de lignis Libani.
Ferculuni fecit sibi

indicavit; in veslimento, id est in carne, et in femore Fermentum, proprie.Etiamdiciturpeccatum;unde

xcriptum hahuil : Rex regum et Dominus dominan- Paulus : Non fermento veteri. Etiam dicitur prava
tium. snggeslio et modica, unde in Evangelio Modicum :

Feneslra, proprie. Dicunlur quinque sensus cor- fermcnlum tolam massam corrumpil, modica et
poris ; unde Jeremias Mors intravit per fenestras. : prava p?rsuasio, vel suggestio, tolum gregcm
Quinque eaini sensus sunt occasio mortaliter pec- lidelium corrumpit. Dicitur publicus fornicalor,

candi. Dicuntur sententise aperlse sacra?. Scriplura unde Apostolus : Expurgale velus fermentum. Etiare
sicni cancelli dicuntur obscurae; unde in Cant. :
dicitur hypocrisis, unde in Evangelio : Attendile a

Ifiledus meus slal post parietenv, respiciens per fermenlo Pharistedrum, quod est hypocrisis. Dicilur
fenestras, id est per loca manifesta sacra? Scriptura; charitas, unde legitur quod mulier miscuit fermen-
prospiciens per cancellos, id est per obscura loca tum in farinm satis tribus , donec fermentaretur
sacraScripiuraj, quia Deus respicit nos pcr aperias D totum. Sicut enim fermentum totam massam cui
el obscuras Scripturas. Dicuntur virtutes ,
unile adjungilur sua ariditate in sui naturam convertit,
Isaias : Qui sunl hi qui ut nubes volanl, id est apo- ita charitas sui fervore opera bona consolidat, et

Stoli quorum praedicalio ubique diffusa est ; et quasi lolum hominem accendit, et ad amoremDei invitat.
VDi-umbm ad fenestras suas, id est in virtulibusper- Ferramenta, proprie. Etiam dicunlur minora Do-
severantes. Nolat prselatos sanctae Ecclesia? , unde mini flageila; umleiegiturde aidificatione templi Sa-
Ezechiel, rcvc&lione ullima, templum videns dixit : lomonis : Malteuset securis el omne ferramenlum non
Terra usque ad fenestras et fcneslrm clausw in hoc sunl audila in donio Domini cum mdi/icaretur. Per
lemplo, scilicet in Ecelgsia, Fonestra?. sunt sacerdotes domum illam sancta Ecclesia designalur quam Do-
qui in populo iideiium luinen praedicationisfundunl; minus habitat in ccelestibus, ad cujus sedificationem

sed cum lerra usque ad fenestraset fenesirm clausm eleclorum ahiniSe, quasi quidam expolili lapides,

SHiit, qtiia cum terrena cogilatiosacerdouim cordi- deferuntur ;

qui, cum aedificantur in coelis, nuUi

busfixcrescit, feneslraj lumen non ftfnduiit, quia sa- iclus audiuntur, quia in aeterna patria omnesper-

cordotes aboffirio pradieaiionisobmutescnnt. Dicitur secutionuin strepitus conticcscunt. Nequaquam ibi

mcns cuntemplaliva, unde inEzech. : Fenestra.-.obli- mallcus percutH, quia nulla animadvcrsio affligitur;
789 DISTINCTIONES DICTIONUM TIIEOL. — FER-FID 790

receptos interius nulla foris A <•<"', qni alios parlurit ad fidem sua pradicalione
non seciiris incidit,quia

severitatis sentenlia projieil ; non ferramenta per- nnde dicitur : Felas ipse porlabil.

strepunt, quia ultra qaselibet minima flagella non Fetere proprie, unde de Lazaro dictnm est Christo
Ecce jam fetet quatriduanus est enim. ISotat
sentiuntur. ,

unde in Exodo Israel ad Moysen

Feire proprie auferre, unde in Evangelio Maria Ma-
filii :
vilesr.ere,

Judicei Dominus inler nos et vos, quia fetere nos

gdalena dixii Tuterunt Dominummeum, id est abs»
:

facisti, id est vilescere in conspectu Pharaonis.

tuleriint. Dicitur conferre, unde Aposiolus Seatus :

Dominus accepto fert justiliam, id est eon- Dicitur nianifestum esse, unde communiter pecca-
vir cui
fert. Notatur dicere, unde dicitur Islud ferebatur :
lum quod est in consuetudine et manifestum dieitur

hiler eos, id est dieebatur. Notat cupere, unde Ovi- fetere, etc.

dius in primo libro Metamorphoscos : Ficus, proprie. Dicitur hseretieus sive inali Chri-

animus muiatas dicere formas, s liani unde in Jeremia Qnid lu vides, Jeremia ?
Jn nova ferl
; :

jd cst cupiebat vel cupit. Nolat susiinere, unde Ficus malas vaideego uicfeo.Diciturhumana natura,

Jacob. : Beatus vir qui suffert tentationem. unde in Evangelio Quidam ptantavii arborem fici :

Ferrum, proprie. Dicitur bona consolaLio ; unde in vinea sua : haae arbor humanam naturam signifi-

Salomon in Parabolis : Ferrum ferro exacuitur, B cat, quae planlata est sicut (icus ; sed in culpa pro-

quia, dutn se invicem consolando fideles instruunl,

non servat operationis; ad
pria sponte lapsa fructum

fcrrum ferro exacuitur. Dicitur iile qui non derelin- peccalum ex voluntate corruendum, fructum obe-
suam, imde Domus dienliae ferre noluitquae ad simililudiiiem Dei condita,
quit malitiam Isaias : Israel
dum in suadignitate nonperstitit, ad quod plantata
versa esl in scoriam ; omncs hi ijuasi ces, ferrum,
piumbum medio fornacis. JEs quippe, fuerit servare conteinpsit. Dicitur mens humana,
stannum el in
unde propheta Posuit vineam in desertum,el ficum
dum percutitur, ampiius cieteris metsllis sonitum :

decorticavit ; insidianlibus spiriiibus Dei vinea in

reddil; qui ergo in percussione posiius erumpit ad
sonitum murmurationis, in aes versus est in medio deserlum ponitur, cum plena fructibus anima hu-
fomacis. Stannum vero, cum ex arte componitur, mante laudis cupiditate dissipatur ficum dirigens ;

argenti speciem mentitur; qui ergo simulalionis vilio decorticavit quia seductam mentem in favoris
,

appetitum rapiens tegmen humilitatis tollit. Dicilur

non caict in tribulatione, stannum factus est in
bona operatio, unde in Evangelio : Nunquid colli-
fornace. Fcrro autem utiiur qui vitaj proximi insi-
getis in spinis uvas aut de tribittis ficiis ? id est cre-
diatur; iiaque iR fornace est, qui nocendi mali-
« itl3 bona °P cra i,! mMis invellire > el cconverso.
liam non amittit in tribulalione. Plumbum quoque -,

mteris metaliis est gnvius; in fornace ergo iiiius Synagoga.unde inEvangelio: Ilomoqmdam
Dicit » r

plunibum inveriitur qui sie peccati sui pondere planlaml ficum in vinea, nec fruclum fecit; Synagoga
premitur, uletiam in tribulatione positus a terrcnis sterilis fuit fruciu bonorum operum, unde Chris-
desideriis non Ievetur , etc: Ferrum dicunlur tus maiedixit ficui non habenti fruclum. Dicitur
primitiva Ecclcsia, unde in Cant. : Ficus protulil
etiam pieedieatorcs sive eloquiura divinum , unde in
Job : Repulabil fcrrum quasi paleas el quasi lignuin grossos suos, id est Ecclesia primitiva aposlolos.
Fidetis dicitur vcrax in promissis unde Aposto--
pulridum ccs, id est, diabolus decipiens homines per ,

lus : Fidelis Deus qui non permitlit vos lenlari.

Anlichristum, reputabil ferrum, id estprsedicatorcs,
Diciiur etiam verax in commissis, unde in Evan-
quasi paleas et quasi lignum putridum ccs, id est
gelio Quis putas, esl ftdelis servus ? Dicitur ali-
perseverantes. Dicitur eliam soliditas hominis con- :
,

unde Job Ferrum de loUU quis fidelis lide sacramenli , unde Cliristiani dicun-
yersi ad iidem , : lerra
tur esse fideles. Dicitur aliquis (idelis asacramenlo
tur, etc, scilicet quia inlirmus ei despectus prius
fuerat pev terrena negulia, fortis postmodum factus fidei, ut puer baptizatus dicilur fidelis.

est ad coelestia pradicamcma. Dicilur mortale pec- fj'(/es,proprie. Dicilur etiam virtus opcrans per

calum, unde Apostolus Quidam super fundamen- : rj dilectionem , unde Paulus : Ttia sunt : Fides ,
spes

tum fundant aurum, alii argentum, alii lapides pre- el charilas. Dicilur gratia, unde in flabac. : Justus

tiosos , alii ferrum et plumbum, id est mortale ex fide vivit, ex gratia Dei juslificabitur, et sic

peccalum. Dicitur inflexibilitas mentis vel bonse xtcrnaliter vivet. Dieitur informis quaiitas quam
inlenlionis, unde Ezechicl : Pone faciem tutii.i fer- habent falsi Clnisiiani , unde Aposlohis : Si

ream et (rontem luam durissimam, id cst bonam habuero omnem fidem ila ul.monles transfcrum
inlentionem luam inHexibilem. clunilalem aulem uon habuero, nihil sum. Dicitur

Fescennia:, canlus nulricum quibus invitant par- molus fidei, undeThcologus : Fides est credcre quod

vulos ad somnum et dicunlur fesccnnise a fas- iion vides. Dicitur subjeclum fidei , unde Apostoius :
,

cia, fascfa enim dicilur ligamentum illuU quo ;

Christus est fides noslra. Dicitur collcctio arliculo-
ligatur pucr in cunis. Dicutilur etiam illi cantus rum fidci , unde Alhanasius : Quicunque vnll ; etc.

quoscanlaveriiiil angcli in nativilatc Chrisii, dicen- lcneat catholicam fidem. Dicitur scienlia, unde
tes : Cloria in excclsis Dco, undc Ilieronymus ait, Cor. : Fidcs, id est scicnlia, non habel merittim
quod angeli pro fescemiiis canlaverunl. cui hutnana ralio prabel expcrimentum. Dicitur
unde Sedecias fidcm id esl fide-
Feta proprie tlicilur ovis. Dicitur ctiam pracdiea- (idclilas , . ,
794 ALANl DE INSULIS 79,a

Sitatem , fre.jit Nabuchodonosor. Dicilur sponsio A marset in una et in eadcm natsra curn Patrc. BU
certi voii , unde in sacramentis parvulus baplizalur ciisir fiiius gratise , uisde in Psalmo Ego disi : : Dii

in lide paternorum ,
quia ipsi spondent pro eo quod esiis e.t filii excelsi. Dicitur iilius irce, ut qnilibet
ipse credet cum venerit ad annos discretionis, et Iionto conceptus in peccato, unde Apostolus : Omnes
patemi teneniur ipsum instruere. Dieitur certitudo, sumus filii ira'. Dicitur filius hominis , ut Christus

unde Fac mihi fidem, id est cerlitudinem.

: dicilur esse iilius hominis , id esl virginis. Diciiur
Fieri dicilur aliud apud.Deumratione inteiUgentise; filius pr.xuicationis , ut Anlichrislus specialiter, qui
unde in Gen. : Fial firmamentum, «1 est in mente se et multos perditurus est.
divina fuil prseordiiialum ab seterno de firmamento Filum, proprie. Dicilur subtilis sententia; unde
creando; et alibi : Fial lux , id est Deus ab seterno Boetius, in lib. De consot.,. aitveslem Philosophiae
prxordinavil de luce futura. Dicitur fieri ratione contextani temtissimis ftlis et indissolubili materia,
materite, in Gen. : Fial firmamenlum et factum esl Dicitur stabilitas, unde Ovidius :

firmamentum. Dicitur fieri ratione cssentise , unde Omnia sunt Iwminum tenui pendenha filo.'

in Gen. : El facta est lux , scilicet in essentia. Fier; Fimbria proprie extrema pars vestimenti. Dici-
et
:
am dicitnr Deus dupliciler ratione humana; iia- tur bonum opus finale, unde in Psalmo Cloria :

turaj, undc Patilus Qui faaus est ei ex semine

: ejus filias regis ab inlus , in fimbriis aureis , id

David. Dicilur fieri ratione misericordta?, unde in est in bonis operibus quse perseverant usque in
Psalmo : Domine, refugium factus es; et tune po- finem , etc.

tius notatur aliud (ieri in creatura quam in Crea- Fiugere proprie facere, unde figuius dicitur fin-

tore. gere, id est facere ollam ; et dicitur a fingo, is, ere.

Figulus proprie dicitur, ut in Jerem. : Vade in Dicitur etiam simulare, unde in Luca Christus
:

domvm fiauli. Dicitur etiam Chrislus, quia, sicut finxil se longius ire. Dicitur creare ,unde in Psal-
figulus suo labore facil ollam de linio, ita Chrislus mo : Qui finxit sigillatim corda eorum, id est crea-
sua passione nos redemit a peccaio ; unde in Psai- vit animas eorum. Signiiicat fallere vel decipere,
mo : Regrs eos i> virga ferrea, lanquamvasfiguli con- unde : Hypocrita fingit se esse justum , id est falla-

fringes eos ; el alibi : Nunquid olia poterit conqucri citer ostendit.

adversus manum figuli ?etc. Finis dicitur loci, unde : Atiingens a fine usque
Figura, pioprie qualitas quoe attenditur ex linea- ad finem fortiter , id est a ccelo usque ad terram,
mentorum disposilione ; unde in Danieie Jegitur qua; dicitur linis ,
quia ultima elementorum, simi-
quod reddita est figura Nabuchodonosor ; non qitod C liter et crelum; unde in Psalmo : Avertit oculos
prius habuerit fontiam bovis, consequenier homi- suos ne vidaal in finem, id est in terrena. Dicitttr
nis, secundum ipsius opinionem. Hoc dictum est linis lemporis, unde Apostolus : Nos sumus in quos
qiiia tempore sua? mutationis credebat se esse fines smculorum devenerunt. Di.ej.Utr charitas quse di-
bovem in parte lconem. Dicitur etiam signam, unde citur linis consummationis, u«de ii) Psalmo : Om-
dicitur de uliis Isracl , quod omnia in figura con- nis consummationis vidi finem, id est charitatem.
lingebanl eis. Figura dicilur Fiiius Dei, iinde Apo- Dicitur etiam vita seterna finis consummationis,
slolus : Qui cum sil splendor. glorice et figura sub- unde in tilulis psalmi : Tilulus psalmi David di-
slantim ejus. rigens nos in finem,id est in aeternam bealitudi-
Filius, proprie. Dicitur etiam putalionis vel opi- nem. Ghristus etiam dicitur finis consummationis,
nionis , unde in L'ica : Jesus eral incipiens quasi quia Cbrislus consummavit qua3 de eo prophetae
annorum Iriginta, el pulabatur filius Joteph. Dici- praedixerun-t , ut hic secundum aliam expositio-
tur cognationis , unde in Evangelio : Invenimus nem : Titulus psalmi dirigens nos in finem , id est
Jesum filium Josepli a Nazareth, id est de cogna- in Christtim. Mors etiam dicitur finis consumma-
tiotte.Dicitur legalis unde in Evangelio Jacob est , lionis quia in morle omnia opera bona vel mala
,

Malhan. Etiam dicitur filius legilimus, ut in

lilitis ^ quaj homo egit in vita sua consummantitr. Dicilur
Veteri Testamento Joseph, et dicilurlegilimus quasi etiam expletio operis unde : Hic esl finis hujus vet
de legitimo malrimonio natns. Etiam dicitur ado- hujus libru
ptionis, unde in Evangelio Nathan filius dictus est Flamen proprie levis fiatus venli. Dicitur Spirittts
David. Dicilur filius naluralis, unde in Gen. Pha- sanctus, unde canilur :

reset Zara dicunlur (ilii Juda;. Dicitur filius edu- Snnctoque fiamini
cationis, ut Abiaham qtti dictus est (ilius Aram Necnon ab utroque fuso,
patris uxoris sute, quia eum educavit; unde in scilicet aPatre et Fiiio. Diciiur Chiistus, unde apud
Gen. Abraltam dixit : Soror mea et filia patris mei. genliles anliqtiitus sacerdotes dicebanlur flamines,
Diciiur filius ratiotie pravse operationis , unde in a filo, in quorum capitibus erant pileoli, et in sum-
Psalmo : Salurati sunt filiis suis , id esl pravis mitate cujuslibet pileoli virgula qu;edam erat erecta,
opeiibus. Dicitur filius mutationis.unde Apostolus : in cujtis sttmmitate erat modicum lanae alligalum
hstote filii Dei , id cst imitatores. Aliquis dicitur filo mediante, ita ut arcerentaves a sacrificiis; ha-
filius terrse, ulAdam qui de terra plasmattis est, bebant etiam archiflamines, id esl archiepiscopos,
elc. Etiam dici«')r (ilius naturse , ut Chrislus, qui ct proloflamen , id est papam.
793 SISTINCTIONES DICTIONiiM THEOL. — FLA-FLU 794
Flsmma ,
propiie , etiam dicitur donirni Spiritus A minus dieit mari : Sucusque venies, hic confrmges
sar.cti ; unde in Apoc. : Et ocitii ejus fiammaignis. '.enles fiuclus tuos: si per mare eor uostrom ac-
Dicituv aeslus carnalium desideriorum , unde in cipimus, bene per fluctus teptaliones ct viliorum
Job : P.arnos ejus arefaciet fiamma. Rami sunt M strepitus accipere possumus. Dicuniur pravse. ma-
qui ad.haarent m'aiis. Ramos erj^o iniqiia arefacit lorum cogiiationes, unde in Job Pedes meos snb- :

ilamma, quia exemplo ejus ei adhaerentes terrenis verterunt et obsiruxerunt quasi fittclus semiias ejns.
aecenduniur desiderifs. Dicitur pcena, unde in Evan- Diciiur etiam contradiclio infidelium conlra bonos,
gelio : Crucior in hac flamma. Dicitur angeius pro- unde in Psalmo : Elevuverunl flumina fiv.cius suos.

pler agilitatem ,
propter charilatis aniorem ; unde Dicilur prava suggesiio vel tribuiationes mumianae,
iii Psalmo : Qui faeit angelos suos spiritus et mi- unrte in Psabno Omnia excelsa lua, ei fluctus lui
:

nistros suos fiammam ignis; dicitur autem ilamina super me transierunl.

angelus ,
quia splendet subtiliiale scienlice et natu- Flumen proprie. Actio hujus saeculi, sicut menli
rae, el quia ardet divino amore, quia homincs pur- reprobse subBabylonisspecie per prophelair. Isaiain
gat et incendil charitate, quje charitas hominum exprobrando dicitur : Denvda tnrpiludinem luam,
peccala consumit. discooperi humerum, revela crura. transi fiumina; in
Flatus proprie ventus. Dieiiur Spiritus sanctus, adminislratione quippe operis turpitudo nudaiur,
nnde in Psaimo Flabit spirilus ejus et fiuent aquce.
: duni vilis raer.s in osientalione pravae aciionis
Dicitisr anima unde Isaias Oninem flatum ego fe-
, : cognoscitur ,
quoe quieta prins magna putabalur;
ci, id est omnem animam. Dicitur superhia , unde humerum discoopcrit, quando opus suum quod
dicilur fiatus superbiae, el de superbo dicitur in ignorabatur ostendit; crura revelat, quia qnibus
Isaia : Fiaius ia naribus ejus. desideriorum pessimis mundi lucris inhiel, manifc-
Fiorere proprie. Florere virtutem habere vel fru- stat; flumina etiam transit quae actiones hujus sae-

ctum juslilise facere, unde : Florebit amytjdalus culi, quae quotidie ad terrainum defluunt, indesi-
,

id est primitiya Ecclesia de Judaiis quce floniit. iu nenter appetit. Dicuntursanctipraedicalores, unde
liieme infidelitatis genlium; impinguabilurlocusla, in Eccle. : Ad locum unde exeuni fiumina rever-
id est gentilitas ad fldem conversa pinguedine clia- tuntur, ut ilerum fiuanl, vl est omnes aeiiones suas
rilatis ; dissipabitur capparis , id est Synagoga per- ad Deum quo omnis bona actio. Dicitur
dirigunt a
manens in infidelitate. Capparis enim herba esi, Spiritus sanctus, unde in Psalmo Fiuminis impe- :

in cujus virtufe lanugo oriltir, quae vento dispergi tus lanificat civitdtem Dei. Dicitur donum Spiritus
tnr. Notat juventutis florem, unde in Psaimo :
C sancli, undein Evangelio : Quiin me credit, flumina

Mane floreal el transeal. Significai resurgere, uiule de ventre ejus fluent. Dicitur sacra Scriptura, in

in Psalmo de Clirislo dicitur : El fioruit caro mea, Psalmo : Flumen Dei reptetum est aquis. Dicuntur
id est resurrexit. Nolat rosam marryrii , unde in aliquiinlldeles contradicentes fidei calholicae, unde
Canl. : Descendi in korlum nucum , elc. , si flo- inPsalmo: Elevaverunt flumina, Domine, elevaverunl
ruissent vitiem, iil esl martyres. Sicul eiiim niali vocemsuam. Quando apostoli prcedicaverum, /fumina,
pimici granum habcl in se ruboreni etcandorem, id est gentiles, elevaverunt contra eos voccm sttam,
ita martyres habent in se rosam martyrii et can- Dicuiitur conlradietiones gentiiiuni scu infidelium,

dorem iimoceniioe. unde in Psalmo : Abieruut in sicco flumina, per prae-

Flos ,
proprie. Dicitur Christus; unde in Cant. ..: dieationem apostolorum. Dicitur fluxus mundano-
Ego sum flos campi ; et alibi in Isaia : Egredielur rum tribiilationum, unde in Psalmo : Elevaverunt
virga dc radice Jesse et flos , ete. Per virgani virgo super flumina Bubylonis. Dicitur mundus praesens,

Maria , per florem Christus inteiligitur. Dicitur unde in Psalmo : In flumine pertransibunt pede, id
etiam humana nalura quse modo floret per juven- est sancti pertransibunt in Deum sine iniquiiate

lulens, moclo efllorct per senectulem; vel modo floret vel inquiiiameiito, etc.
per prosperitalem, modo efflorel per adversitalem D Fluvius, proprie, ignis extremi jiidicii; unde in
unde in Job : Qui q'uas\ fios egredilur el conteritur, Daniele : Fluvius igneus egreiiiebalitr a fttcie ejus.

el fugit velut umbra. Dicitur etiani gloria humanoe Dicilur Spiritussanctus, unde dc hypocrita dicilur:

vilae, unde : Exsiccalum esl fenum el cecidit fios. !\on videat rivulos fluvii, id est Spiriius sancli.Di-
Dicuntur excmpla sanclorum Palrum , unde in citiirinfidelis populus, unde in Job Dominus loqucns
Cantilena amicie : Fulcile >ne fioribus, id cst con- ad Job ait : Absorbebil fluvhtm et non mirabilur, id
foiiate me exemplis aniiqiiorum Patrum; slipate esl Dominus veniens ad judicium, quosdam qui
me malis,id cst cxcmplis modernoruin. Dicuntur rec.te vivere negligunt rapiet, seilicet infidcles.

bonum
aniina; iuclioarites, unde in Cant. secundum Dicunliir negligenter viventes in boc s.tcuIo, unde
aliam expositionem : Fulciie me floribus; anima qui lldem veritaiis.agnoverunt, sed vivere lideliter
fiibilur floribus quando requiescit in bono opere, negligunt, recte fluvius dici possunl, qnia deorsum
qu;e adlmc conteruplari non valet vullum Dei. Di- lliiunl. Dicontur dicta antiqiiorum Palriim, unde
cunlur primiiivi fidelcs, unde in Caul. : Flores <:p- .lob : Profunda fluviortm ipse scrutalur, id est *.n-

panienint. tiquorum Patrum dicta ct abscondita producit in

Fluctits, tuinuitus tentationijm ; unde in Job D0- lycfni, Dicitur doctrina diaboli, uudc in Psalmu*
795 ALANI DE INSLLIS 79«

Tu siccasti fluvios Etltan, idesl suggestiones diaboli A rapiluretdesideriorumflatibus IoYatur; mens quippe
destruxisli. Dicilur iapsus mortalilalis, unde Job : humana quo! tenlaiiones palitur, lol ventorum fla-

Fluvius snhverlit fundamenta mulorum, id est ter- libus moveinr. Dicitur supeificialis inteiligeiitia sive
roua diligenlium ; iniqui enim aelerna negligunt et Iittera Veteris Testamenti, quae significatur per (icum,
praesentia fugivitaessenon intuentur; mentem aulcm in qua non eraf, fruclus sed lantum folia, ila su-
in amote prsesentis vilaa figunt et quasi fundamen- perficialis intelligentia habet mulls folia, sed caret
tiim iiabitalionis in ca sibi constriiiinl, quando in fructihus : unde Christus [nihill invenit in ficu nisi
ejus r.ibus per desiderium solidantur. Dicilur de- folium, id est in Synagoga litteram.
cursio generis humani, unde in Job : Absorbebit Fons, proprie. Dicilur douum gratiae spirilualis ;

non niirabilur,ei habet flduciam quod fluat

fluviutn el unde in Psalmo : Qui emitlis fom.es in convaliibus,
Jordanis in os ejv.s; per fluvium huntani generis de- id est confers spiritualia dona humilibtis. Dicilur
cursus designatur, quod velut a fontis sui origine fluentum veritalis, unde in Psaimo Tu dirupisli
:

nascendo surgit, sed adima defluens monendo per- fontes, etc. Fontes et torrentes Dominus dirupit
transit; per Jordanem hi designanlur qui imbuti dum apostolorum suornm cordibus fluenta verilatis
sunt sacramenio bapiismi, quia Redemptor nosler aperuit. Dicitur pseudopraedicator, unde Petrus in
in lioc flumine bapiizari dignalus est; liic omnes canonica Epistola IJi sunt forle» sine aqua. Dici-
Jiaplizali signantur, quia in flumine Jordanis baplismi turChristus, uride Isaias ; Dereliquemnt fonlem aqttce
sacrameiitum initium habuit. Dicitur proesens vita, vivrn. Dicitur initium uoni operis, nnde in Psaimo :

unde Job : Quomodo si recedant uqum de mari et Quoniam apud te est jons vilm , vei Christus secun-
fluvius vacuefactus arescat: sicfwmo cumdormierit, dum aliam expositionem. Dicitur sacramenlum ba-
non resurget; mare mens liominis, fluctus sunt co- plismi sive trina bealitudo, undein Psalmo : Quem-
gitationes mentis quse alias tumescunt per super- admodum desideral cervus ad fontes aquarum, id
biam, aliae tranquilke sunt per gratiam. Sed cum est aliqiiisprimum
conversus ad fldem, ut catechu-
ftomo moritur, aquae maris recedunt, arescil fluvius menus ad baplismum, vel aliquis perfactus ad \itam
vacuefactus; quia, subducta anima, vacuum remanet aeternam. Dicuntur Scripturae Veteriset Novi Testa-
corpus ; et quia viventes modo quibusdam amaritu- menti, unde in Psalmo : Et apparuerunt foniei aqua-
dinibus aflicimur, modo dulcedine tranquiili et mi- r»m; qiiia Scripturae VeterisTestamenti.adveriiente
tes inveriimur, praesentis vilae decursus compara- Christo, reserataa sunt. Dicuniur etiam fontes apo-
tione exprimitur maris et fluvii. stoli, unde in Psalmo : Jlauries aquas in gaudio de
Fodere. proprie, unde
Psalmo de q foniibus Salvatoris. Dieimr etiara Ecclesia Dei,
pcenitere, in
Cbristo Foderunt manus meas, etc. Signat humi~
: unde in Iaudibus sponsae : Fons horlorum, puleus
liarc vc! purgare, unde in Psalmo Fodebam et sco- aquarum viventium. :

pebam spiritum meum; fodebam, idesthumiliabam; vel Forma proprie idem est quod ilgura, scilicct ilia
scopebam, id est purgalmin, id est ejiciebam a ter- proprietas qua? consideratur secundum dispositio-
renilale spirilum meum. Significal peccato consen- nem lineamenlorum. Dicitur humana nalura, unde
lire, unde in Psalmo :Lacum apcruit el ejfodit eum, dictum est de Chrislo quod formam servi assumpsit,
etc. Aperit pcr pravum consensum, eflbdit per pra- id est bumanam naturam. Dicitur divina natura
varn operalionem, et incidit in foveam per pe.rseve^ omnia forinans et a nullo informata, unde Aposto-
rantiam.Nolat conleri de peccato, iinde in Psalmo : lus" : Qui cum informa Dei esset. Dicitur etiam
Incensa igni ei svffossa. Notat lerrenis indulgere vel plenitudo gratiarum, unde de Christo in Psalmo
curam impendere, unde in Luca : Fodere non valeo, dicilur speciosusforma. Dicilur sapienlia divina, illa

id est leneriisindulgerenon possum. sciiicet prseordinatio sive praeconceptio quae fuit in

Folium, proprie. Dicitur Christi praedicalio vel ejus mente divina ab aeterno de rebus creandis, undc
verbum ; unde : Et folium cjus non defluei. Et dici- Boetius : Non oportel nos deduci ad imaginarias
tur folium li iplici ratione ; sicut enim folium velat D formas, sed ad formas mterhus ex quibus alice sunl. Di-

truclum, ita verbum Dei intcllectum ; et sicut ma- cilur similitudo, unde Dionysius in Hierarch. : Opor-
quam
jor copia est foliorum fructuum, ita major tet sursum erigi ad anagogicas et symbolicas formas,
abundantia vcrborum quam sententiarum ; et sicut id est figuralivas, quae sine materia esse non pos-
folium transit el cadit in irritum et putrescit, et fru- sunt. Dicitur proprietas rei, unde Boetius : Consi-
ctus reponitur in apothecis, ita verbum Dei transit derat enim corporum formas, id est proprietates. Di-
et cadit in irrilitnj, sed senlcntiae, id est sen- citur informalio, unde. Prcelalus est forma gregis^ld
sus verborum.ponuntur in apotheca mentis. Dicitur est subditos informare debet bono exemplo.
etiam humana natura quae transit ad simililudinem Formare, aliquid facere, unde in Gen. : Forma-
folii ; quia, siculi folium de facili movetur et cito vit igitur Deus hominem. Notat aliquem virtutibus
transit, ita humana natura; uride lob : Conlra fo- informare, unde Paulus : Donec formelur Christus in

lium quod avento rapitur. Dicitur homo vel mentis robis, id est donec habeat suam formam in vobis

levitas, unde Job secundum aliam expositionem : quam debet habere per virtutes. Notat assimtlare,
Conlra folium, etc. Homo folium dicitur, quia ab unde Apostolus : Nolile conformari huic smculo, id
arbore in paradiso cecidit, quia lenlationis vento est similes fieri hominibus mundanis. Notat uaio-
797 DISTINCTIONES DICTIONIM THEOL. -- FOR-FRE 79S

nsm corporis et animae, unde Jer. : Priusquam te A aliud faceret ;

quis, sictit sallina assistit ovis ut

formem, id est priusquam corpori indc producantur pulli, ita Spiritus sanctus assi-

Fornux, dicilur eiiam novissima tribuialio fulura siebat aqnis , id est primordiali materiaa, dispo-

tempore Antichristi, unde in Apoc Et ascendit fu- : ncndo de rebus futuris et alibi Tu folurus es. ; :

mus putei sicut fumus fomacis magnm. Fragmen proprie dicitur portio alicujus rci, unde
Fornicari, proprie, mortaliter videlicet aniniam in libro Judicum Ancilla projecit frugmcn molce :

peecare; «nde in Psalmo : Perdidisli omnes qui snper cervicem Abimelcch. Picitur sanclus vel prae-

fornicantur abs te, id est qui peccant contra No-

te. dicator, unde in Cant. : Gence tucc sicut frugmen

tat idololatrare, unde in Evangelio Joannis : Nos ex mali punici ,

quia ipsi sancti sunt genae Ecclesiae

fornicatione nati non sumus. maslicando cibum doclrinoe, et sunt fragmcn mali
Forsilan quandoque notat irrisionem, unde in punici , id est rubri passione et candidi caslilate;

Evangeiio : Si crederelis Moysi, crederetis forsitan hoc esl dicere : Prasdicatores tui, qui debent habere

mihi. Notal aliquando liberi arbilrii liberiatem, candorem caslitalis et ruborem martyiii, sunt siculi
ende in Evangelio : Forsitan rcrebuntur Filium mali fragmen punici cl genae habent candorem et
meum. Alibi notat iflerepalionem, unde Apostolus : ruborem.
Puto quod forsilan Spiritum Dei hubeam in me, etc. Frumea proprie gladius ex utraque parte ?cutus.
Fossa, piopric. Dicitur humilitas , unde Isaias : Dicitur anima Christi, quia, sicut aliquis framea
Ingredere in petram, id est cordis tui duritiam, el hostes expugnat, ita Deus Pater anima Chrisli ho-
abscoudere in fossa humo a facie timoris Domini, id stem maiignum espugnavil unde in Psalmo Erue ; :

Petram ingredimur eum cordis nostri

cst humilitate. frameam ab inimicis meis. Dicitur divina vindicta,
duritiam penctramus; a facie tirooris Domini humo unde David Effunde frameam, et conclude adversus
:

abscondimur, si terrenas cogitationes ab ira di- eos. Dicitur mors sive potestas daemonis, unde in

stricli judicis in humiiilate nostrce inentis celamus; Psa'mo Erue a framea, Deus, animam meam, id est
:

ingredi in pelram et fossa humo occuitari praecipi- a morte, nedetinear in ea.

mur, ul, cordis nostri duritiam dirumpenles, iram Frangere proprie dividere, unde in Psalmo :

invincibilem declinemus. Dicitur eliam patienlia, Frunge esurienti panem luum. Dicilur s^oraw, unde
unde in lege fossa dicitur esse ut in ea videiicet ho- Apostolus : Si nalurales rami fracli smit ab oliva
locausta serventur; si in allari fossa non esset, id est si Judaii separati sunt ab Eeclesia, quid de
omne quod in eo sacrificio repeiiret, superveniens vobis, o gpnliles.quimullo magis ?Signat Immiliare,

aura dispergerct pcr altare; significalur anima ju- Q unde Prudenlius in Psychomachia : Frangit Deus

sti fossa, id est patientia, qnse humiliat meniem ju- omne supeifcnm.Notatpactumnon servarevcl riimpe
sii ad tolerandas persecutiones. Et sicut fossa cu- re, unde : Sedechias, frange pactwn Nabuchodonesor.
stodiebat holocausta nc dispergerentur ab aura, ila Nolat exponere, unde Psalmista : Parvuli petierunt
patieutia custodit animam justi ne commoveatur panem, el non eral qui frangeret eis. Nnlat aperte,
venlo impatientiaj. unde Maria Magdalena quod, fracto ala-
legitur de

Fovea, proprie. Dicitur terrenarum rerum oble- bastro, aperte fudit unguentum supcr caput Jesu
ctalio ; unde in Job : Absconde eos in pulvere simnl, Notat pacificare, unde Fregit ille animum ipsius, :

ct facies ecrum demerge in foveam. Dicilur infernus, id est pacificavit. Nolat deflorare, unde dicilur :

secundum allam exposilionem de superbis ait Job : Mulier est fracla, id est deflorata.

Simul el facies eorum demerge in foveam. Recte fa- Frater proprie natura, ut Jacobet Esau. Dicitur
cies eorum mergi perhibentur in foveam, quia, se- frater gcnte, ut omnes Judaei dicunlur fralres;

quenles infinna mutidi, ad inferni barathrum ten- unde : Si emeris fratrem luum , id est Judseum. Di-

dunt; justo enim judicio Dei agitur ut quos hic citur frater cognatione, unde in Cen. : Abraham ad
volunlaria aversio ctiam caacat, illic ab intuilu veri Lot filium fralris sui dixil : N.on sit jurgium inler
D te et me; fratres enim sumus. Dieitur frater simili
luminis digna supplicii fovea abscondat. Dicitur de-
ceptio unde Jeremias : Foderunt [oveam animw tudine, unde Jacobus Alphaei didus cst fraler Do-
,

mem, id esl paraverunt deceptiouem. Dicitur pec- mini ,

quia similis ei erat. Dicilur frater morum
cali manifestatio, unde in Psalmo : Et incidit in fo- conformitate vel consensu vel affectu . imde in

veam guam fecil. Dicitur Iatebrx defensionis, unde Psalmo : Ecce quam Souum el quam jucunaum /i«-

Job Ibi habuit foveam erichts, id est laiebralem

: bitare fratres inunum.
Fremere proprie ferarum, irralionabili irse
defensioncm. Dicitur meretris, unde Salonion : csl

Fovea profunda est meretrix quce insidiatur in via motu moveri, unde Psalmo
in : Onar« fremuerunt
quasi latro. gentes ? id est irralionahili motu ira3 moti sunt i n
Fovere, proprie, sanare; unde Isaias : Vu/mts, et sanctos. Signat horrere, unde solct dici : Totut ani-
livor, el plaga tumens, non esl circumligata, nec cu- mus itlius fremebat, id est horrebat vel timebal.
rata medicamine , ncque fola oleo , unde solet dici : Frendere proprie ferarum. Frcndere eliam dicilur
Istuts medicantine vulnera fovenlur. Signal materiaj homo quando lanta ira movelur, quod non potest
assisterc vel astire , unde secundum unam Iransla- verbis exprimcre quid babel in cordc ; undc in

lionem : Et spirilus Dcmini fovebul aquas, ut inde Psalmo : Fr.<-n,du£runt snfermc dentibus suit, elc.
799 ALANl DE iNSULIS 800
Freniim, proprie. Dicitur etiam major tribuSatip; A gunt. Dicitur anima jusii» undeJob Frumentum :

ui rie in Psaimo : In camo el freno, etc; id est sn icleral nubes, Id est justi anima desiderat irriga-
m.ajori etminori iribulalione. Diciliir qualiscurique tionem coeiestis doctrinse. Diditnr perfectio justitioe,
refrenatio qua nuis hortatur, unde Ssaias : Ponam unde in Evangelio Vttra enim lerra (ruclificat pri~
:

fremttn in maxillis eorum , iu est eos a tyranniiie mum herbam, deinde spicas, deinde plenum frv.men-
sua et malitia refrenabo. tum; lierba mentis devotio quas quamvis sit viri- ,

Fmns ,
proprie, conscicnlia ; unde ApncaL
in : dis, tamen per infirmilatem tenera. Quasi in iierba
Et nonien ejns injronlibus eorum, id est memoria no- cnm ad vocem ancilla; infiexus a
crat Petri devotio
minis Dei scripla ,
id est finniler iixa in frontibus, bona intentione sed quasi in spiea inventa esi,
:

id est in conscienliis eorum. Dicilur etinm opus vel quando persequenlibus principibus Peirus resisle-
verbum doclormn , unde in Ezech. Per sintjida ga- : bat, dicens : Obedire oportel Deo magis quam Itomi-
zopliyiacia osiium in frontibus p<?r!an/,/ii;gazopii}'la- uibus. Plenum vcro frumentum inventum est
cia, ut exponit Gregorius sunt corda doctorum in quandb in tritura persecuiionis nequaqnara
,
paiea-
quibus scientise divilise servanlur. Per osiium in- rum raore inventiis est.
tellectus figuratur; per frontes portarum verba at- Fugere , proprie, unde in Psalmo : Ut fugianl a
que opera dociorum inteliigimus; in qnibus oos '
facic arcus ; vel de die judicii potest inteliigi boe
foris agooscimus quales apud se intrinsecus vi- aucf.orilas, scilicet ui fngiant a facie ureus. Nota
vant. secessum anirai ab aliquo unde. in Psaimo : Elon-
,

Frucius, proprie, opus sive boiium sive malum ; gavi, scilicet a curis temporalibus, fugiens et mansi
uiide in Evangeiio : A fructibus eorum cognoscetis in solitudine, id est in contemplalione. Nolat vitare,
eos ; et in Psalmo
Fruclum eorum de ierra perdes.
:
unde Apostokis : Fornicationem fugile, Nolat sepa-
Dicilur eiiatn (ilius, unde in Ps3imo De jruclu : rationem malorum a bonis, unde in Psalmo : Fu-
venlris lui. Dicitur utiliias, unde Paulus Quem : giani qui oderunt eum a facie ejus.
fructum habuistis tunc in illis , in quibus nunc eru- Fulgnra, proprie, miraculum ; unde Job : Nun-
bescitis. Dicitur virtus , unde Apostolus : Frnctus quid miltes fulgura, et ibunl, et revertentia dicent
autem fidei, spes, longanimitas. Dieitur vita aetcrna, tibi : Adsumus? Vadunt itaque fulgura cum praa-
unde iri Evangelio dicilur de (idelibus qui suntin dicatores sancti mira opera ostendtinl; sed rever-
Ecclcsia qumi quidum faciunl fruclum tricesimum, teiulo dicunt adsuirius , cum in eo quod faciunt ad
quidatn sexagesimum ,
quidam cenleximum. Dicilur polentiam Salvatoris rccurrunt. Dicunitir commi-
bor.um tcniporale , unde in Psahno : A fruclu fru- q natio, unde in Psalmo : Fnlgura in pluviam fecil,

menli vini et olei, etc. id est lerrorem ci coraminaiionem in nluviam cce-

Frui pvoprie, ul dicit Augusiinus, alicui rei ad- icsiis grattse convertit.

Itoerere, ptopter se iaulum uti Deo. Nolai uti lerre- Fulmen, proprie, tremenda sentenlia superni ju-
nis bonis; quandoque ponitur uti pro frui, el econ- dicii; unde ad Job de diaboli tcnlatione Dominus
verso. Dicilur etiam aliquis frui viilulibus propter luquens, ait : JMltet conlra eum fulmina, et ad
usum earum unde Ambrosius super AposiOlmri
,
ulium locum non ferentur. Sfententise snprcmi jtidi-

ait ideo dici fruclus, quia fruimureis. Notal homi- cii sui eleganter ftilmina dicuntur, quia niniirum
nem ex cbaritate diligere, unde Pauliis Fruor te : quos feriunl in perpetuuui incendunt.
in Domino. Fumus, proprie, oratio vel virtus orationis; quia,
Frumentum, proprie, Ciiristus qui 1103 spiritua- sicut funius lendit in altum, ita oratio cliarii.ate in-
liter rcficit ; unde in Joannc: Nisi granum frumcnti. llammala ad Deum dirigitur; unde in Apoc. :

Dicilur temporaie beneiicimn in victualibus, undc in Ascendit fumus aromatum, id est orationes justo-
Psalnio :A fructu frumenti. Dicitur sacra Scriplura, rum, in conspeclu Domini. Diciiur posna oeierna,
seeunduniquaniexpositionem polcslexponipraedicla unde in Apoc. : Fumus tormentorum ejns asc.endil
auctorilas. Diciiur verbuin prtedicaiioiiis, unde Sa- D in swcula smculorum. Dicitur Ecclesia vel compun-
iomon : Qui abscondit frumenta maledicetur in po- clio, uiidc in Cant. : Quce est isla quas ascendit sic-

pulis. Friirnenla quippe abscondcre esi preedica- ut virgula fumi; quia, sicut fumus, qiiaulo magis
tionis sanctse verba anud se relinere, in nopulis ascendit, tanto magis subliliatur , ita aliquis con-
autem talis maledicelur quando quisque solius leinplalor quanto magis ad Deum per conlempla-
culpa sileniii pro multorum, quos eorrigere potuit, lioneni tendit sursum, lanlo magis castigat corpus
porma dainnabiiur.Dicilurviriditasxleriuebeatiludi- suum. Dicituretiam superbia, unde Salomon Tria :

nis vcl spiiitiiale opus quod inentem respicit; unde sunt qux cjiciunt hominem de domo : fumus, stillici-
enumeralis bonis quaD fecerat, semaledictionis scn- dium c! tnala uxor; quia, sicut fumus lurbat oculos
lenLia feriendo si lnvc non fecerit, ait Job : Pro fru- corporis, ita supcrbia oculos mentis. Dicilur ctiara

mento oriatur mihi tribulus ; ac si apcrte dicat : Si pcenitenlia ;

quia, sicut fumus movct oculos ad Ia-
injuslum quid erga subditos gessi ,
si exegi debila , crymas, ita pcenilentia promovct corda honiinum

et ipse quid debui non inipendi, sed excrcitalione per compunctionem [ad] coiHeihplandum Dcum :

boni operis aliis invidi, pro bonis qune in selevnum uudc in Psalmo Tungc montes : et fumigabunl, id est

rcftciunl, Iribuanliir milii in judicio mala quse pun- supcrbos taiigenlper pocniicntiaiu etfumigabuntper
80i DIST1NCTI0INES DICTiONUM THEOL. — FTJN-GEN 802

compuncliuoem. Signat etiam lapsnm bumanse na- A mon : Funiculus triplex difficile rumpilur, scilicet

turse, uiido in Jub Homo transii sicui fumus ex

: fides, spes el cliarilas.

erea.Dieitnr obscuritas sacr« Scriplurse, unde di- Fur prcprie. Dicitur eliam dies judicii, unde in

cilur : Toia domus, id est tota Scripiura, picna est Apostolo : Dies Domini sicul fur in nocte, ila veniet.

fumo, id esl obscurilale. Dicilur caliginosa dubie- Dieilur eiiam pniilalus roercenarius qui per simo-
tas, undc in Job de Christo dicilur : De naribusejus niam inlravit tionorcni, unde in Joanne : Qui non
procedu fumus; fumus de naribus proeedcre dici- inlrul per oslium in ovile ovium, fur esl. Dicilur use-

lur, quia tle iuiraculnrum infidis ad momenLum ca- relieus, unde in Evan^elio : Fur non vcnit nisi ut

liginosa diibietas etiam in electorum cordibus ge- mactel; et alibi in Psalmo : Si videbas furem, cttrre-
neralur. bas cum eo, etc. Dicitur Cliristus vel mors, uude
Funis, proprie; unde in Judicum per Iunem lib. in Evangeho : Si sciret palerfamilias qua hora fur
dimissi sunt exploratores. Dicitur sors sive hx- venirel.

reditas, iinde in Psalmo : Funes ceeiderunl mihi in Furor, proprie, esl vindicta divina ; unde in P.-.aS-

praiclaris. Dicituv terresia vcluplas, unde !saias : nio : Domine, ne in furore tuo arguas me. Dicilur
V<e qui trahilis iniquitatem infunicntis verilatis. Di- etiam malitia, unde ibidcm : Furor itlis secundum
citur peccalum, unde in Psalmo : Fuaes pcccalo- simiiiludinem serpentis.
mni circumplexi sunt me. Dicitur virlus, umie Salo-

Galtus, proprie, sanctusprjedicator; aude in Pro- tur Iiomines regenerali per gratiam, unde in Psal-
verbiis : Tria sunt qucs bene gradiuntur, el quartum mo . Laudabilurin gerieralione allera. Dicitur glori-
quod incedil feliciter : teo, fortissimus besliarum, ad iicatio corporis et animce, unde in Evangelio : Iit

nntlius pavebit occursum; gallus succinclus lumbos. regenerulione, cum sederil Filius hominis.

Gallus succinctus lumbos est Ecclesise proelalus, in- Genimen proprie propagines arborum vel vinea-

ter bujus noctis tenebras verum mane mmlians; rum. Dicunlur illi qui nascttniur ab aiiis, unJe :

qi:i siiccinclus lumbos esse dicitur, quia a mero- Genimina viperarum, quis vstendil vobis fugere a
bris suis luxurise fluxus restringit; in lumbis ventura ira? Dicuntur Judxi vel Synagoga, unde iu
quippc luxuria dicilur esse , unde in Evangelio :
C passione Domiui : Non bibam amodo de koe genimi-
Sint lumbi veslri prmcincti ; et in Job : Quis dedit ne vilis donec, id est non incorporabo milii aliquem
gullo inielliqentiam , nisi ego , ait Dominus ,
qui de Judaiis, doncc post resurrectionem aliquos eo-
Joclorum mentes ad intelligendum occulta • in- rum incorporem innovatos, el lioc in regno Pairis
truxi. mei. id esi in siatu immortalitatis ; vel ad littcram :

Gaudere proprie frui, unde in qundam antiph. : Non bibam donec in regno Palris mei, id est iu stalu

Gaudenl in ccelis. Signat placere, unde in Joanue : immortaliiatis post resurrectionem.

Caudeonon propler me, sed propter vos. Dicitur dia- Genua, proprie, forles in Ecclosia Dci, ut aposlo-

bolus gaudere, quando exsultat de peccatis no- li ; unde in Psalmo : Genua mca infirmata sunt. Di-

stris. Dicitur spirilisaliter exsuttare, unde in Apo- cuntur opera, uude Isaias : lsrael manus erigite re-

Stolo : Gaudete in Domino scmper. missas cl genua dissoluta. Dicltur peccandi consue-
Gazoplnjlacium propiie dicitur iocus in qtio po- tudo, unde Job Exceptus gcuibus. Diciiur rei pras-
:

unde dicilur de mulie-

niiiiiur gazse, id estdivitiae; sontia,undciu Cen. :Benjamin vidit fdios u*que in
re quod misil duo niinula in gazophyhcium, ut poni- lertiam el quartam geuerationem, id esl filios Acbis
lur in Evangeiio. Dicitur poriicus illa in qua erat nasoentes in genibus.
illa arca, unde in Evangelio : Eral Jesus i>>. gazoplnj-
jy
Genus pioprie parentela, secundum quod dicitur ;

lacio, subaudi secundi atiii, docens in templo. Dicun- Iste esl de gcnere Abrahai. Ditilur generatio, untle

tur corda doclorum, unde Ezech. : Et eduxit me t:d Petius : Vos, genus clecium, rcijute sacerdolium.
alrium cxterius, et ecce gazoptiytacia; per gazoptiy- Dicilur niancries, untle in Gcn. : Producal lerra
lacia corda doctortim sapientia; et scicnlia; divitiis herbam virenlem et facianlcm fructum juxta genus
plena designautur; Dicitur sacra Scriptura in qua suum. Dicitur principium gencraiionis, mide xVbra-
reponunltir gazue ccelestes, unde in siiiis :Cupku- hampolest dici genns Jtid.uoitini.Dicitur roaju>sub-
les aliquid de pcnuria uc lenuitalc nostra cum puu- slantiale,unde apud logicos aliqua quirstio diciiur
percula in guzophyluciuin Domini mitlere. cssede genere, unde luec qua qiiaeritur hiiuiii Soc.a-
Ccna:, proprie, prselati Ecclcsiic ; unde in Cant. : tes sit homo dicitur esse de genere. Dicitur qualitas
Cenu: tuai sicutcortex mati punici, quia piadati afle- rei, unde : Filius Dci assumpsit carnem de ejrcel-

ctu vel sanguinis effiisione rubeiit. lenlissimo genere humanw naturce. Dicilui- qtiam illtid

Cencralio, proprie; unde Isaias : Generaiionem universalc quod prtcdicatur dc pluribus differeiUi-
ejus quis enarrabit ? Dieitur gcneralio geniti, untle bus specie, in.eo quod quid est dicilur griius. Au-
in Psalmo : A generatione in gerieraiio'rie)v.. Dicun- gustinus aii (?) Dicilurdiyina na!ura,undelliia>'ius ;
805 ALANI DE 1NSULIS 804

Esse non esl accidens Christi, sed naturolis generis A mici ejus, in gladioerunl; etin Job : Eruens animam
proprielas. ejusde corruplione et vilam ejus ul non transeat in
Gerere proprie operari, unde : Rcddel unicuique gladium; omnis euim peccator cx liac comiptione

secundum 'quod gessit in corpore suo, id esl secun- pecculorum vcl vitiorum illucad gladium compell':-
dum quod operalus est. Nolat liabere, unJe Gere- : turtrahsire poenarum, ut unde hic inique delecta-
bat crucem in pectore, id est in mente habebat me- tus est, inde juste crucietur. Etiam dicitur nova-
inoriam crucis Christi. cula , uiide Ezech. : Snme gladium et rade capillos
Germen, proprie, Filius Dei; unde in Isaia El : iuos el barbam. Dicituriile ignisqui posilus fuitante
eril germen Domini in magnijicentia. Dicitur virtus, portam paradisi ; unde in Gen., : Posuit cherubin et

unde Osee : Israel yerminabil sicnl lilium. Dicilur flammeum gladium aique versalilem; cherubin ut ar-

ulius, unde Isaias : Sic radix eorum quusi fumlla ceret angelos, gladium ut areeret homines. Dicilur

erit et germen eorum ut putvis. Dicitur prava opera- sermo divinus, unde Apostolus Et gladium spiri- :

SiOj ut in praedicta aucloritate per radieein potest tus quod est verbum Dei ; item : Vivus esl sermo Dei
intelligi intentio, per germen operatio. et efficax et penetrabilior omni gludio ancipili. Dici-

Germinare, proprie, coeleste germen proferre, unde tur sententia futuri judicii, unde in Deut. : Gladius
Isaias : Germmei radix Jesse. Signilicat eliain bo- meus devorabil cames ; devorabit, quando in exlre-

num opus facere, unde Isaias : Israel germinabit et mo judicio ejus sententia eos qui carnaiiter sapiunt

flgrebil sicut lilium. occidet. Dicilur ira vel tcntatio diemonis, unde in
Gigas, proprie, Christus, undein Psalmo : Exsut- Psalmo : A gladio matigno eripc me; et alibi : Qui

lavil ut gigas ad currendam viam suam; quia, sicut liberasti David servum de gladio maligno ; sanctaj

gigas duplicis substantiai est propter magnitudi- praedicalionis gladius benignus est quo perculimur
nem, ita Christus duplex fuit;in substantia divinae ut a culpa moriamur. Gladius diabolicae persuasio-
et humanae nalurse. Et sicut gigas expugnat hostes nis estmalignus quo male quisque percutitur ul a
magnitudine etforlitudine sua, ilaChrislus cxpu- via rectitudinis exstinguatur, et alibi Porro sat- :

gnat hostes visibiles el invisibiles. Dicuntur obsti- vnm faciet egenum de gladio oris eorum, et de nmnu
nati, unde Job : Gigantes gemunt sub uquis, id est violenia pauperem ; gladiusnamque oris est iniqui-

in gremio. Dicilur aliquis potens, unde i-n Psalmo: tas persuasionis, manus autem violenta est adver-

Et gigasnou satvabitur in mullitudinc virtulis sum. sitas peccantis; pauper est qui apud semetipsum
Gignere proprie. Notat seternam generationem, elevatus est.
ande in Psalmo : Ego hodie genui te. Notat regene- (; Gteba, proprie, uniri per charitatem, unde Job :

rationem, unde Petrus in Epistola : Quasi modo Quando fundebatur puluis in lerrum, et glebx com-
genili infantes. Significat docere vei iustruere, unde pingebantur. Glebse in Ecciesia compinguntur quando
Apostolus : Vos omnes genui in Chrisio. saneti in collectionc charitatis uniuntur per graliam
Gladius, proprie. Dicitur judiciaria potestas ; unde Spiritus sancti infusi, etc. Dicuntur diversi ordines
in Evangelio : Qui gladio percuiii, gladio peribit; sanctorum Velcris Teslamenli uude Job Glebis , :

qui abusus fueril judiciaria potestate, feiielur, id illius aurum, id esl diversi ordines sanctorum qui

esl damnabitur; et alibi : Ecce gladii duo hic; la sunt tanquam auium per exccllentiam glebas, nam-
auo gladii significaut duos judiccs, scilicet judiccm que ex humore et pulvere constriiiguntur. Omnej.
fore et judicem poli, id est regem et saeerdotem. ergo qui ratione gratiee infusi sunt, ex mortisdebilo se
Notat dissensionem, unde in Isaia : Conflabuitl gla- pulverem esseveraciterconfessisuiitjdumviUevirtute
dios suos in vomeres el lanceas suas in falces, id est claresceient, quasi auie* gleba; iu illa jacuerunt.

dissensiones frangent vomere verbi Dei. Dicitur Gloria, proprie laus , unde canitur ; Gloria in ex-

martyrium, unde in Simeon : Et tuam ipsius ani- celsis Deo. Dicitur vana gloria , unde Apostolus :

tnam pertransibil gladius, id est, o gloriosa virgo Quwrentes gloriam ab invicem. Dicuntur subditi,
Maria, animam ipsius Christi, quam tu judicas esse D unde Aposlolus : Vos eslis gloria mea. Dicitur na-
tuam, pertransibit gladius, id est marlyrlum. Jiem tura, unde : Sedel ad dexleram m gloria Dei Palris,
in Evangelio Qui habet lunicam, vendat eqrn et
: id esl in eadem natura. Dicitur viia aeterna, unde
emal gladium, id est justns, &i opus fuerit, exponit in Psalmo : Graliam et gloriam dabil Dominus ; et

carnem suara martyrio. Dicitur discordia vel divi- alibi : Exsullabunt sancli in gloria. Dicitur puritas
sio, unde in Jib. Reg. Nathan ait ad David i\'on conscieiitia; , uude Apostoius : Gloria mea esl testi-

recedal gladius de domo lua. Dicilur pestis, unde :

monium conscieniim nwx. Dicitur justiiia per quam
ilitiam gtadium in lerram JEgypii, id est pestiien- Deus glorificatur in hoinine, unde Paulus Omnes :

tiam. Dicitur Chrislianus, unde in Psalmo : Gia- quidem peccaveruni, et egeni gloria Dei, id est jusli-
dium suum vibravit. Dicilur propinqua tenlatio, tia, vel iudulgentia, vel venia peccatorum. Dieitur
unde in Psalrao : Confringes arcum et gladium et
spiendor gioriiicaiorum , unde Apostolus : His qvi
scutum; per arcum, qilo a longe piignatur, remola secundum palienliam boni operis, gloriam el honc-
tenlatio, per gladium quo prope pugnatur propin- rem. Dieitur caro Christi , uude Psalmista : Ex-
qua, per scutum defensio inleiljgitur. Dicitur poena surge, gioria mea. Dicitur lilius , unde prsefata au-
«lcrna, unde prophola ; Si multiplicati fuerint ini- ctoritas polest exponi de Filio, etc.
 808 OiSTlNCTIONES DICTIONUM THEOL. - GLO-GliT 806

Gloriari , proprie delectari ; unde m Psalmo : A tius Dei , unde Paulu? : Apparuil nobis graiia Dei.
Quid gloriaris m maliiia? Notat superbire, unde Dicitur causa , unde solet dici : Venio gratio tui,

Salomon in Proverbiis : Clorianlvr cuni malefecerint. id es< causa tui. Dicitur Iicentia , unde solet dici :

Notat sperare, unde Apostolus : Mihi aulem absit Ego reecdam cum gratia tui. Dicitur indulgentia ,

gloriari! id est nist in cruce Doimni. Signal ja- unde Sanatus hoc facit hac graiia. id esl indu!
:

ctare , unde in Apostolo : Qui glorialur, in Dcmino genlia.

qlorictur. Gruvare, proprie. aliquando notat menlis oppres-
Gradi, proprie videre gradi ; unde in Ezechiele ; siunem. unde . Videie ne gravenlur corda vestra ira
Recle gradiebanlur quo spiriitis ducebal eos. Notai Aliquandomentisobdutationem
et ebrielate. . unde :

ascendere , undc Isaias : Iste formosus in stola, Cor eorum aggravatum est.
gradiens in multitudinc fortiiudinis suaz. Gravis proprie, ut cum dicitur : Justus gravis cst
Gradus, pruprie, uude Dominus pree-
in Jege : ad videndum mqlutn. Dtcilur gravis gravitate pec-
cepit ne sacerdos asccnderet per gradum ad al- cati , unde Isaias : Vw genli peccatriei, populo gravi

lare, ne prtecipilarelvr et pudenda

ejus palerent. iniquilale! Dicitur gravis gravilate virtutis, unde iu

Dicitur slaius innocenliae,unde per hoe quod Do- Psalmo In populo gravi laudabo le. :

minus praecepit JereiniaD, ut absconderet lumbare " Cressus, proprie, opus unde Job Tu quidem : :

snum in flumine, et sicut putridum lumbare ad pri- gressus mecs dinvmerasti. Dicitur effeelus menlis
slinum nilorem redire non potuit; signalur quod unde in Psalmo : Pene effusi sunt gressus mci, id est

liomo qui lapsus fuerit in peccato mortali non potest in malum pnecipitali. Dicilur incaniatio Chrisli,
reverli ad pristinum gradum inbocenlise. Dicitur unde in Psalmo :
v iderunt ingressus inos, Deus.
slatus consanguinitatis , unde dicitur : Isli sunt in Grex, proprie, prsedicalor; undein Cantico : Den-
tertio vel in quarlo gradu. Dicitur status dignilatis, tes lui sicut grer ovium. Signilicat Judaicum popu-
unde Boetius in lib. De consol. philos. : Ium , unde in Psaltno : De gregibus ovium svstulit
eum, de post fetantes accepit eum ; quia Chrisius de
Quicecidit,stabitis non erat itle gradtts.
Judaeis, qui crant steriles, ad gentes snblatus est,
Grando, proprie, durum et frigidum cor pravi ad majorem populum. Dicitur coiivcnlus Gdeiium ,

liominis , unde in Job : Nunquid ingressus es ihe- unde Isaias : Sicut paslor gregein suum pascil. Dici-
sauros nivis, aul thesauros grandinis aspexisti? id tur excrcitus angelorum , unde Micbtcas proplieta :

est dura et frigida corda pravorum hominum intel- Et tu lurris gregis nebulosa, quia ibi apparuit gre
lexisti. Dicitur conimunicatio divinae vindictae ; unde « angelorum pastoribus.
m Psalmo : Nubes transieruul, grando... Dicitur Gula, proprie gulositas, secundum quod gttla

praesens pcena quani Deus infert homini, unde in conmimeratur inter seplem vitia, qua» sunt : super-
Job : POst grandinem sequitur nix. Dicilur grando bia, invidia, ira, gula,etc.
persecutio mali ; quia, sicut grando cadens dissipa- Gurges, proprie, inipelus et perseculio malorum ;

tur et aliud destruit, sic mali dum bonos perse- ltnde Habacuc : Curges aquarum transiit. Dicitur
quuntur se ipsos destruunl ; unde in Apocalypsi :
multiplex expositorum sacrae Scripluce pnedicalio,
Et facta sunt fulgura, et voces, et lerrmmotus, et umlc Job : Qui aufert stetlas pluvicn [aliqua littera
gxando magna. habel stiilas ptuvia],. et effundil intbres ad instar
Granum, proprie, Christus unde in Evangelio ; :
gurgilum. Stollae, id cst prophelae, qui in ccelo, id
Nisi granum frumenti cadcns in lerrant. Dicilur ftdes esl in Ecclesia positi, aliis lucehant per exemplum,
undc in Evangelio : Si habueriiis lamum fidei quan- et subditos irrigabant fluentis ccelest"um doctrina-
tum esl yranum sinapis. Per granum sinapis signi- runi. Sed ista; stellse subtiacta; suttt, dum peractis
licatur lides eleganti tnetaphora; quia, sicut sinapts suis ctirsibus sanclorum animae in thesauris inlimae
granum quanlo magis lerilur, lanto magis acutuin dispensalionis rcconduntur. Sed, qttia terra aresce-
reddil saporem, ila lidcs quanto magis teritur per D ret si coileslisdoctrina; fluenla ccssarenl.reclesequi-
tribulationem, lanto ntagis subtiliaiur et inlorma- tur : Et effundil tmbres ad inslar gurgilum. Nans
tur. Dicilur etiani sanctus; uude Joannes : Etgiana cum prophetas abstulit eorum vice Dominus apo-
colHjenlur in hvrreis. stoios misit, qui in siniilitudine gurgitum pluerent,
Gratia, proprie id quod gralis datur; a Deo pec- quia uberiores fuerunt praedicationes apostolorutn
cati remissio , unde Apostolus : Gralia et pax a Deo quam propheUrum.
Patre, id esl remissio peecati et nienl'£ tranquilli- Guri/uMiuiri; instriimentum vimineum qtto capiun-

las. Dicitur honor qui exhibetur Deo, undePaulus : turpisces. Dicitur Ecclesia , unde Job : Nnnquid tu

Gratias ago Deo meo. Dicitur graluila Dei volun- gurguslio capies pisces ? itl est, nunquid cuiiosos et

tas , unde Paulus : Gralia Dei sum td quod sum. peccatores incorporabis Eiclesi:e?
Dicitur aposlolatus collatus Apostolo, unde Paulus : Custare, proprie ; tinde in passione : Cum gitslas-

Per graliam Dei quaj dala esl miki : et alibi : Cratia sel, noluit bibere. INotat unde in Psalmo
experiri, :

ejm in me vacua non fuit. Dicitur vila geterna vel Custateel oideie quomain suavis esl Dominus.
virtus , unde . Gratia pro gratia , id est gloria Gulla. proprie, peccatum veniens ex ignorantia
glorificationis pro gralia jtislilicationis. Dicitur Fi- unde iu Catit. . Ciitcinni ntei vleni snnt r-uet, id est
 807 ALAN! DE INSULIS 803
sancti, inquil Ecclesia, qui sunl meeum giutinali A iixa, ut pronuntietur voce loquentis de occullo, in-
glutiRo charitatis, pleni sunt rore gratioe ; et capilli spectori placeant arcana intenlionis et proximos ju-
mei guttis noctium pleni sunt, quidam eorum
id est vent officia locutionis ; bene autem decet virtutes
tenenlur obnoxii peccatis iguoranlise. Dicitur humi- circumdari gulture cum vox loquentis in gutlure
lilas, unde in Psalmo : Myrrha, el gutla, et casia a ficri solet, quia vox prsedicationis polius de inlerius
vestimentis luis ; myrrha, quaj est amara species, manat, sed extra cir.cumdat. Dicitur praelatus cujus
vermes arcet ; unde et per eam signiiicatur carnis in prajriicatione inteliigentia spirilualis trajicitur in

raorliiicalio ;
gutta autem, quse amonica dicitur, et stomachum mentis, unde in Cant. amoris : Guttur
omnes infiaiuras et tumores expellit, hicc esi liumi- illius suavissimum. Dicitur mens, unde in Psalnio :

litas quae curat duritias cordium. Casia in aquosis Exsultationes Dei in gulttire eorum. Bicuntur yerba
locis nascitur et crescit; veslis autem Chrisli, a maledicla et venenosa, unde in Psaimo : Sepulcriim
qua < Hliiunt, Ecclesia est. Dicitur praedicatio Chri- patens est gultur eorum , id est comparabiie sepul-
sti qua duriliam cordium sua pradicatione solvit, cio patenti quia sicut sepulcrum exterius pul-
; ,

et secundum hoc per myrrham signifieatur mors ciirum estunde et sepulcrum dicitur , quia seor-
,

Chrisli quaj nobis profuit ,

per casiam redemptio sum puichrum et patens ad recipiendum cadavera
per aquam baptismi facta ; et hoc est : Myrrlia, el " et fetens propter contenta i sic maiedici exterius
gutta, el casia a vestiineulis tuis stiilabunt, id est a proponunt pulchraverba etaliosmalilia Irahunt, id
corpore Christi. est per pravam inlentionein felent. Dicitur veraci-
GiUiur, proprie, intentio; unde in Parabolis : Cir- fas , unde piaedicta auctoritas de guiosis potest ex-
cumda eas, scilicet pacem et misericordiam et veri- poni ,
quorum gula comparabilis est sepulcro pa-
tatem ;
gutluri tuo, et describe in tabulis cordis tui. tenti, etc.

Blisericordia et veritas ab ore tuo nunquain absint Gyrus circumvolutio rerum, unde in Proverbiis :

verilas dicendo, misericordia impendendo neccssa- Gyrum coeli circuivi sola, id est mihi soli patet cir-

ria pro Ciiristi gutture ; organum vocis in labulis cumvolutio solis. Gyrans gyrat spiritus, id est spiri-
cordis htitudinem insihuat cogilationis. Sic ergo lus solaris, id est motus solaris.
virtus misericordiaj et veritas ladici mentis sit in-

Habere notat possessionem, unde in Evangelio :

C nem divinse naturoe ad humanam, unde Paulus : In
Anima mea, habes malla bona, id est possides, etc. quo habilat pleniludo Divinitatis corporaliter, id est

Notat applicationein rci ad rem, undc in lib. Reg.: vere et perfecte non (antum animse sed etiam cor-
Habebat hasiam in manu. Notal inhaerenliam rei, pori unila est divinitas ; unde in Evangelio : Ver-
unde : ilabe ckaritatem et fac qvidquid vis ; et ali- bum caro fuctum est el lutbitavit in nobis. Notat in-
bi : Omni habenli dabilur el abundabil. Notalunio- fusioiiem graliae , unde Paulus Si sanctus Spirilus, :

nem rei ad rem, unde legitur quod corpus Cbrisli qui suscitavil Jesum a morluis habitalin vobis. No-
liabuit aniniam. Quandoque notat ustim vel alienum tat collaiionem gloriaj, unde in Apoc: Ei habilabii
modum babendi, unde dicilur : Jsle habet uxorem, cum eis per gloriam.
id est ulitur ea. Nola quod quidam habent aliquid Ilcedus, proprie, dicilur Christus propier sui sim-
in se, sed non ad se, nec de se, ut dolium habet pliciiatem, proptcr sui innocenliam, et quia de pec-
vinum et continct in se, sed non ad se, quia n.on catoribus natus ut de Ruth, de Thamar, de David,
per applicationem, nec de se, quia non est pars de Salomone; et sicut ii> Veteri Testamento offe-
ejus. Quidam habent in se et ad se, sed non de se, rebaiur hsedus pro peccato , ita Christus pro pec-
quia non est pars eorum. Quidam huuent in seet ad eatis nostris oblatus esl; unJe in Levit.: Non co-
se et de se, ut Christus habuit corpus el animam in ques liwdum in luclc matris succ, id esl, o Judaee, non
se, quia fuerunt ad se per applicationem ; de se, occides Christum in die conccptionis siise. Dies
quia fuerunt partes ejus. Quidam halienl in se et aulem conceptionis vocaturlac matris, quia extunc
de se, sed non ad se, uibomo habet humaniiaicm paratur materia lactis in matre, qubd minime ob-
habet, inquain, in se, quia in eo est, de se quia servaverunt Judaei quia quo die conccplus , re-
;

proprielas ejus, sed non ad se pcr applicationem volutus triginta tribus annis eo die passus. Vel de
ondeAuguslinusdicit, quod nolat essentiam rei nihil Ilerode polest legs : Herodes, non occides Chri»
liaberi potesl quod ipse non sit, excepto quod rela- stum in lacte matrissuae, id est puerum adhuc
tive dicilur. ubera matris sugenlem, quia tempore coiigrno pro
Ilabitare , proprie , habere ; uude de Deo dicit peceatis est moriturus , juxta illud Non capil :

Apostolus : Qui liabitai lucem inaccessibilem , et Scriptura prophclam perire exlra Jcrusatem. Dicitur
liabet Iiiceui ad quam non potest humanus inlelle- peccatoV, unde in Evangelio legitur quod Christus
ctus accedere. Notat esse, unde in Psalmo : Qui ha- staluet agnos a dcxtris et hxdos a sinistris.Dicitur
bital in adjulorio Altisstmi, id est, etc. Nolat unio- justus, unde in Cant.: Si iqnoras te, o oulchm inter
809 DISTINCTIONES DICTIONUM THEOL. — HjER-HIN 810
mulieres, id esl si ignoras qui sint tui, noli vagari A earnalis, unde propheta : Germinabunt inler herbas
iuxta grcgem sodalium luorum, id est haereticorum, sicut salices juxla prwterfluenles aquas ; per herbas
quilingiinl se sodalesesse, sedpasce kcedosmeos, id carnales signanlur, inler quos sancii sicul salices
est subdilos, juxta tabernacula pastorum, id est gerniinaiu, dum inter arescentem viiam carnalium
juxla doclrinam apostolorum. perpetua menlis viriditale perduranl.
Hcereditas, proprie; imde in Psalmo : Dominus, Herodius, falco. Et dicitur herodius quasi heros
pars hmreditatis mew , id est pars haeredilaria. Di- avium, vel ad lieroes pertinens, unde prohibelur
citur Ecclesia quae est haereditas Chrisli, unde Da- comedi vel sacrificari. Dicilur sanctus , unde Job :

vid : Postuta a me et dabo tibi genles, hmreditatem Penna struthionis simiiis esl penncs herodii vel acci-
tuam. Diciiur viia aelcrna.uiide in Psalmo Ecclesia pilris; per lierodium sive accipitrera intelliguntur
ad Dominum : Tu es qui restitnes hceredilatem meam sancti, quia herodius vel accipitef parvum habent
viihi. Et quare vita aeterna dicilur liaereditas Ecc!e- lorpus, tamen magnum videturalarum amplitudirie,
sise, quia dabalur sanclis qui sunl in Ecclesia Dci ita sancli parum habenl lerrenitatis, magis vero
ralione primae crealionis. sunt virtutum amplitudine ; et mullas habet alas,
Hamus, proprie. Dicilur eliam licta simulatio ; id csl virtutes, quibus extollunlur supra ventnm
T
undeinPsalmo[Eecli.]: A esci< iiomofmemsuum,sed | )U mai.i favoris. Per slrulhionem vero hypocritae
sicut pisces capiuntur liarno. Dicilur Filius Dei hu- designantur quia, sicut struthio magnum habet
;

manitaie vestitus, unde Job : ln oculis ejus hamo corpus, et videtur habere alas quibus possit volare,
cupieleum; ibi per Leviathan diabolus, per ha- cum semper pondcrositate sua terrenis adhaereat,
muni Chrislus. Cum piscis capilur hamo, hamus et non potest se exiollere in altum : ita hypocritae
velatur vermiculo ; et dum piscis capit vermiculum, terrenis adhserentes, multa habentes vitia, videnlur
hamus eapit pisciculum : sic Dei Filius vestivil se hahere alas, id est virtutes, quibus mediantibus ad
carne, ut ejus divinitas lateret daemonem; sed dum ccelestia diriganlur sed non possunt extolli in al-
;

daemon persecutus esl carnem, expertus est Dei- tum propter ponderositatem vitiorum, et ita hypo-
talis virtulem. critoe videntur esse similes sanctis. Dieuntur re-
Hasta, proprie. Dicilur Filius Dei ; unde in Ha- probi sive mali , unde in Psalmo : Herodii domm
bacuc : lbunt in splendore fulguranlis hasla; Iuk. dux est eorum, id est Ecclesia ad quam confugiunt
Eleganter Filius Dei dicitur liasta Pnlris; quia, sicut mali ;
et sicut herodius avis est intenta rapinis, ita
aliquis hasta impugnat inimicos, ila Dcus Paler mali. Dicitur etiam Christus, ut in praefato exemplo
per Filium propulsat incredulos. Apostoli auteni q secundum aliam expositionem.
el apostolici viri iverunt per mundum in sple:i- Hiems ,
proprie. Dicitur tenlatio sive geiicidiura
dore fiiigurantis hasue divinae, id est manifesla- infidelitatis ; unde in Canl. : Hiems transiit. Dicltur
tione divinae sapientiae. Dicilur aperla pravorum adversitas, unde in Evangelio : Cavele m fuga ve-
persecutio. Sicut de prsedicatore sub cqui nomine stra sit in kieme vel Sabbalo. Dicilur dies judicii,
voee Dominica dicitur : Super ipsum sonabii pha- qui dicitur hiems giatia damnatorum, et saluber-
retra , vibrabil hasla. Coiilra equum Dei pharetra rimum gralia salvandorum, nulli enim tunc fuga
sonat, quando pravorum consjlia perslrepunl; ha- patebit. Dicilur vita praesens, unde in Job Qui :

sta vibrat,quando aperta poena exquiritur. Etiam prcecepit nivi ui descendat in terram, el hiemis plu-
dicitur jaculum praedicationis unde de Leviathan , viis,in qua nos elsi spes ad superna erigit,

dicitur in Job : Cum apprehenderil eum gladius, sub- adhuc tamen mortalitatis nosliae frigidus torpor
sistere non polerit neque hasla, neque thorux. Quid aslringil; praecepit ergo pluviis hiemis ul desceu-

aulem per hastam nisi praedicalionis jaculum, quid danl in lerram, quia in praesenti vita necessaria est
per tlioracem nisi fortitudo paticntiae desiguatur ? doctrina sanctorura ; cum vero aelerni judicii sstus
Herba, proprie, viror gloriae lemporalis, unde : Jii incanduerit, nullus verba prsedicanlium necessaria
primomane sicut herba iranseat. Mane sicut herba D Unc
| babebit; sed nunc necessariuin est ut piuviae
fiorcreatque IransLe, estin prosperiiate hujus sa> hiemis in terram descendaut, quod fn cum Domiuus
cuii tempo&lis gloriae decus velociter arescere. inspiralione sancti Spiritus, pro corrigendis peccato-
Dicitur sustcntatio pracdicatorum , unde David : ribus sanclos ad ministerium prsedicationis humi-
Qui producil in montibus fenumct kerbuni, per qnara liat (sic).

signilicalur quod sublimes hujus saeculi ad lidem Hinnire, proprie, luxuriose moveri ; unde in Jere-
vocati sanclis praedicaloribus in hac vita trans- mia legitur quod Judaei sui temporis crant quasi
itoria alimenla Iargiunlur. Dicitur scientia vel do- equi emissarii , hinnientes in feminas. Notal [lere,

Ctrina ajtcrnse verilalis, unde Jer.: Onayri slelerunl unde Isaias : Hinni voce lua, filia Gallim.
in rupibus, defecerunl oculi eorum, quia non erat Hinnulus, fetus cervi,etc. Dicilur populus Judai-
kerba hi sunt Judaei qui slelerunl in rupibus, quia cus vcl genlilis qui se peccatoiem intelligit, sed in
nou in Deo, sed in suis potcstatibus coniisi sunl; charitate currens, onini.i obstacula niiindi transii,
defecerunt oculi eorum, quia spes corum ab eo quod in saltibus contcmplaticnum ad superna conscen-
inlendebant coiTuit; el non eral kerba, quia eoium dit; unde Cant.: Duo ubera sicut duo hinnuii caprece.
cordibus dcfiiit aeternitatis scienlia. Diciiur homo Dicitur Chiislus, qui in assumplione camis corapa-
Patkoi.. CCX. 26
S1J AUNI DE 'INSCLIS 812

A corpus elaHimam. Aliqirandd signiflcat rationem,

ralurcapreie, in ostensionevirlulum etmiraculorum
hinnulo; tinde in Canl. : Simitis esl dilectus meus a ,; quando sensualitatcm ; uude Pauius, secundum

caprem, hinnuloque cervorum. unam exposilionem, vocat interiorem liominem ra-

divinitas Christi unde in lionem , exteriorem sensualilatem. Diciiur culpa,

Hircus, pvoprie, ;

unde Apostolus . Velus homo cruci/ixus est cum

prosa (56) :

Christo. Dicilur gratia hominerri reparans, unde

Hircus emissamis,
Ei passer effugiunt. Paulus : Exuile veterem kominem cum actibus suis,
Dicitur pelulantia, unde in Psalmo : Offeram tibi et induile novum heminem, id est graiise novitalem.

boves cumhircis, id est maclabo in niepelulautiain. Dieitur etiara earo, unde Job : llomo nuscitur ad
Dicitur peccalor qui desuis peccalis poenitet, unde: laborem, avis ad votaudum ; ad laborem quippe

Qfferam ttbi boves, id est doctores qui in vinea Dei bomo nascitur, quia nimirum is qui accepta pr«-

operantur; cum hircis, id est cum puccatoribus qui ditus est ratione, <:onsidernt qnam valde sit silii

peccata sua eleemosynis redimunt. impossibile ut hic peregriiialionis sua? tempore sine

llodie, propiie. Aiiquando eliam signat tempus labore cvadat ; avis ad volandum naseitur, quia

gratioe, unde in Psalmo Hodie si vocem ejus uvdie : inde mens ad summa evolat, unde caro iri inlirmis
riiis. Aiiquando notat vitae tempus, unde Panetn B durius laborat. Dicitur eliam homo Deus Pater, :

nostrnm quolidianum da nobis hodie. Aliquando no- unde legilur quod, homo quidam planlavit vineam,
tat ajternitalem unde David Diait Domims ad
, etc; per hominem Deus Paler, per vineam Syn-
:

et alii praeiali Eccle-

me : Filius meus es tu, ego hodie genui te. agoga, per agricolas prophetae
Holocausmn dieitur hostia quas tola incende- per haeredem Chrislus inlelligitur. Aliquando
sise,

batur Domino, unde David ; Holocauslum

et pro ponitur pro diabolo, unde Inimhus homo hoc fecit, :

peccalo. Dicitur Ghristus, qui se lotum obtulit

Deo id esl diaboins.

Patri in ara cracis; unde Psalmista : El holocau- Honor, proprie ; unde David : Homo eum in Ao-

stum pinguefiat. Dicitur intenlio secundum aliam nore esset, non intellexil. Dicilur cultus Deo debilus
expositionem : Ei holocaustum tuum. Dicilurille qui qui Latria dicilur, unde Job Bonorem meum :

setolumoffeit Dco, omhia mundana reUnquens aliis non dabo. Dicilur gloria diviua sive natura
ex soli Deo serviens; unde in
Psalmo Tunc accep- : divina, und-e Paulus Cui honor el gtoriu. Dicitur :

tabis sacrificium juslilim, obliiliones el hotocausta. fama, unde David Gtoria et honore coronasti eum, :

Homo, pioprie, et secundum boc ponitur in ple- Domine. Dicitur aeterna beatitudo, unde Apestolus:
su# sigriilieatiqnis juxta iUud Gen.: Fa-
iiitudine ,
Gioria autem, el honor, ei pax.
no- etiam tempits
tnamus Iwminem ad imaginem et simili.udinem Hora, proprie. Dicitur gralise

siram. Aliquando ponitur in parte plenitudinis,

et unde Paulus Scientes quia Iwra est jum nos de
:

tunc aliquando in designaiione dignioris

parlis, somno surgeve. Diciturhora tempus praesentis viu»,
quaudo sumilur pro rationabili, secundum quod quod comparatum aeternilali, quasi unius horse
legilur Stcundum diiiludinem tuam muUiplica-
:
parvissimum est momentum undeJoan. : F-.lioii, ;

sti filios hominum, id est rationalium. AUquando novissima hora est. Dicuntur iinales justi secundum

ponitur in designatione deterioris partis,

quando quod exponitur illud quod dicitur in Psalmo : Skut
ponitur pro inliimo , vel mortaii, vel peccatore; unguentinn in capite, quod descendit in &ram vesli-

juxta illud David : Quid est homo, quod

memor es menti ejus. Dicitur officiumhoraerteputatum, secun-
peccator et alibi : dum quod sumus dicere Isle orat Horus
ejus ? id est iufirmus, mortalis, soliti
; :

Filii hominum , usquequo gravi corde ? Aliquando suas. Dicitur etiam apostolus , unde Dominus :

a-.quipollent huii. orationi corpus et anima, secun- Nonne duodecim horce suiit diei et partes ejus? ila

dum quod dicitur Christus assumpsisse hominem, aposloli de Christo el membra Ghristi : et sicul

id est corpus ei animam ; unde Auguslinus supcr horse addictx sunt diei, non dies horis, sic aposloli

iiliim locuni Joannis : Poiestatem lutbeo ponendi p addicti Christo nec Cbristus eis. Et est sensus :

animam mcam, dicit : Ex quo Filius Dei assumpsit Nonne duodecim horat sunl diei ? id csl vos debelis
hominem, id esl corpus et aniinam, nunquam depo- me sequi, non egovos. Dicilur cxtremitas rei, unde
suit corpus et animam. Aliquando ponitur in desi- David Sicvt unguenlum, etc, in oram vestimenti.
:

gnatione subslaniialis stalus qua homoestbomo, Diciturplaga.undesoletdici: Inoreorienlisvidiekm.

id est huiftanitas, juxta quod dicitur Homo est : Hordcum, proprie, terrenarum rerum dispensa-
unitus Deo, id est hum?nitas divinitati in Ghristo; tio; unde Job : Pro frumento crialur mihi tribulus,
et alibi dicit, auetorilas Qui negaverit Chrislum : et pro hordeo spina; quasi dicerel Job : Egisse
assumpsisse hominem, anulhema sit, id est humani- quidem bona magna minima sv.'.o. sed si noii
et

talem ;
qnia, quando mortuus est , desiit habere ita cst, pro bonis magnis mala miuima el pro bo-
humanitaiem et in resurreclione assumpsit eam. jiis minimis niihi respondeant mala majora.
Aliquando signilicat corpus, aliquando signilicat Hortus, proprie. Dicitur etiam Ecclesia; quia,
animam unde Apostolus distinguit inler interio-
; sicut in borto variae species florum et herbarum
rem bamincm et exteriorem hoinihein, id est inter sunt , sic in Ecclesia Dei esl diversitas sanciorum
(56) Adain. a S. Yictore, seq. V De retvrrecl. flom.,*Palrol. t. CXCVI.
 w DlSTlNCTlONES DICTIONUM THEOL. — HOS IDl m
et vsrietas virlulum ; unde in Cant. : Sutm, aquito, x c,tur etiam oncrafio, f »cul mcnti reprob» sub Ba~
ct veni, auster, et perfta horlum meum , et alibi : bylonis specie per prophetam exprobrando dicitur
Hortus conclusus, fons signatus. Dicitur sacra Scri- Denuda turpiludinem luam , discooperi kumerum
ptiira ;
quia, sieut ;n borto sunt diversi flores, ita revela crura ,
transi flumina : hoc exposilum est
in saera Scripiura scntentiaruni diveisitales ; unde supra ubi Qumen.
in Cant. : Descendi in liortnm nncum. Dicitnr vita Humiliare proprie notat vilipcndcrc, unde Domi-
seterna, unde in Cant. : Veni in horlum meum, etc. nus : Qui se humiliut exaltabitur. Notat affligere,
Invitat Cbristus Ecelesiam ad seternam beatitudi- unde David : Ilumiliabam injejunio animdm meum,
nem, dicens se mcssuisse myrrham, id est omnem id est affligebam. Notat dolere, unde David : Quasi
amaritudinem passibililatis et mortalitalis a se lugensetconlristatus, sie humiliabar, id est doiebam.
praecidisse pcr resurreclionem et immortalitatem. Dicitur humililer virtute pneeminere, undc Psal-
Ilostia, propric. Dicilur sanctus ; unde Paulus : mista -.Credidi, propter quod locutus sum nimis, etr.
Obseciv ves per misericordiam Dei, ut ex corde ve- Notat indinare, irnde dicitur : In jefunio humiliate
stro hosiiam offeraiis. Dicilur Christus, unde in capita veslra Deo. Notat etiam deflorure , unde a
bymno : vere digna liostia! lege prrecipitur quod si aliquis humiliaverit a quo
Humanitas, humana natura, unde Chrislus dici-
g [f. aiiquem], non atiferatei pretium deflorationis.
tur sumpsisse humanitatem, id est bumanam na- Humilis, dejectus, uode : Deposuit potentes ae
turam. Dicilur etiam misericordia Dei, unde Pau- sede, el exaitavit humites, id est dejectos. Dicitur
lus : Apparuil benignitas, el humanhas Sutva- virluosus, unde David : El humiles spiritu salvabil,
ioris Dei nostri, elc. id est virtuosos quosque spiritualiter.

Humanum proprie dicilur opus humanum, unde Humititas proprie dicitur dejectio, unde in Psal-
solet dici : llocesl opus humanum, vel ratiobumana. mo : Vide humililatem meam de inimicis meis , id
Dicilur modicum vel tolerabile , unde Aposlolus : est devotionem. Dicitur etiam humiliatio , unde :

Humanum dico ,
propter infirmitatem Veslram vel Quia respexit humililatem ancillx snae. Dicitur vir-
carnis veslrx. Dicitur excusatio,unde idem Noh : tus, unde Gregorius Qui sine humilitato virlutes :

epprehendat vcs teniatio hnmana. nisi congregal, in venlum pulverem portat.

Humerus, proprie. Dicitur virlus divina, tmde le- Humor, proprie. Dieitur divina gratia, unde Job :

gitur in Evangelio de Pastore coelesti quod relictis Nunquid virere potest scirpus absque humore, id est
twnaginla novem ovibus in deserlo , ubiit eutsrere sine gralia Dei.
unam oviculam qum perierat, et reportavit in humeris Bumus, proprie. Dicitur mens electorum unde ,

suis ad caulas, id est hominem qui perieral, divina C propheta : Super humum populi mei.Qmere infrs
virtute rcduxit. Dicilur etiam crux Christi quam de Spina. Dicitur humana Chrisli natura, unde
gessit in humeris, unde Psalmista : Principalus su- Isaias : Abscondere in fossa humo, id est per fid m
per humeros ejus, id est principatum consecutus est absconde le in passione Chrisli. "Vel humus fossa
per crucem quam gessit in humeris. Dicitur socialis dicilur mens humana a peccatis mundala, unde :

vit.e conjunclio, unde Job vita; suse ceisiludinem Abscondere in fossa liumo;vd dicitur amor lerre-
narrans, maledicti senlentiam sibi protinus subjicit norum secnndum aliara expositionem.
si qua eorum qua praedh.it opere non implevit, Hydrii, proprie. Significat cor; unde in Evan—
dicens: Humerus meus a junctura sua cadal, el bra- gelio sex hydrise significant corda hominum sex
chium meum cum suis ossibus tonteralur; liquet pro- setalum, quxaqua, id esl historiali sensu replebw)'
fccto quod bracbium corpori per humeruro jungitur. lur. Hydria quam reliquit Sumaritana ad puteum
Si ergo per brachium operatio, ita per humerum significat concupiscenliam. Significat facundiam,
socialis vitsc designatur conjunctio ; unde propheta unde in Gen. : Deposuil Bebecca ab humero suo
Sophonias, quosque sanctos universalis Ecclesiae hydriam, scilicet Spiritus sancti facundiae arrogan-
populos Deo concorditer servituros videns, ait : liam.
Et servienlei humero uno; in eo ergo quod Job di- D Hymnus, lans Dei cum cantico. Dicitur mentalis
cil : Si levavi super pupillum manum meum, etiam laus, quia sancti in futuro laudabunt Deum; unde
cum vuterem tne inporta superiorem, iniraui vir- in Psalmo ; Hymnus omvibus sanclis ejus.

tutem palienliaj servasse se asseril, qui gravari se Hyssopus esl bumilis herba , et adha;ret pelrte ct

mininiis pcrsonis, nec contra lioc quod silli jusle purgat pcctns. Dicitur liumililas Christi, unde in
competere poterat, dcclinavit. Quod si miniine fece- Psalmo : Asperges me, Domine, hyssopo; qnia,sicui
.rit, adjungit : H unierus meus ajunclura tua cadat, hyssopuspurgat tumorem pectoris, iia luimiliias ela-

quia nimirum, qui palientiani servareconlempseril, tionem menlis ; et sicut byssopus petr.e adh&rel,
socialcm vilam pcr impalientiahi citius deserii. Di- ita humilitas fuit in petra, scilicet in Chrislo.

Ibis est ciconia ^Egyptiaca, unde : Motjscs detulit unde David : Ascendil ad munitissimuloca Engaddi,
in vasis purpureis ibiccs. Dieilur etiam quoddam ani- perviu ibicibus.

mal cornuium quod vulgo dicluin est stcmpock Idiola, proprie, simplex vel faluus, quasi idualuS,
855 ALANI DE INSULIS S16
-id estdivisus, a iola, vel quasi habens iduatas otas, A mcn in imagine, id est in naturalilus perlransit.

id cst divisas aures ; ola enim aitris diciiur, unde Dicitur ratio, unde : Reformalurimago Dei in nobis.

biotanatus, id esl aures divisas kabens. Dicitur pau- Jmber, proprie, tribuialio; unde in Cant : Imber
per, unde in Gen. Joseph fratribus suis ait in Mgy- abiit ei rccessit. Notat eloquium, unde Salornon :

plo : Filii idiota; estis ,

quasi diccret : Non estis Millel lanquam imbrem eloquia sua. Nolat rorem cce-
iilii Jacob, sed alicujus pauperis. lestis gralise, undc Isaias : Imbrem maiulinum et

Idolum, proprie, et dicitur ab idos, id est forma; serotinum dabo vobis. Dicitur Filius Dei,Isaias : Sic-

idos estexemplar ad cujtis siinilitudinem aliquid ut imber el nix descendit dc coclo, et injundit ierram,

fitlignum calceri (?),idolum vero est illudformatum el germinare faeit eam, et dal semen serenti, et pa~
ut calcerus. Dicitur doatrina hsereticorum , unde : ncm comedenli : siceril verbum meum quod egredie-
Ascendam super nu,bem livem, id est super humanam turde ore meo, etc.

naturam, levem per innocciitiam ; et ingrediar JE gy- Immiltere proprienotat immissionem, unde David;
plum, id est mundum ; et corruent idola JEgypti, id ImmiUel angelus Domini in circuitu limentium eum,
est pravse doclrinse hsereticortim. Dicunlur legales id est immissionem faeiel in circuitu pure limen-
observantia? post evangelicam doctrinam, undc Apo- lium eum, et cripiel eos. Nolat etiam »nspi) are,iinde -

stolus : Quce conventio Cliristi adBelial, lucis ad te in Psalmo Et immisil in os meum canlicum novum.
:

nebras, legis Dei cum idoiis ? Dieilur labernaculum Immolare, proprie, notato^en-e;undein Psalmo :

factum conlra legem , unde legitur : De idolo Mi- Gircifiui climmolam in labcrnaculo ejus hostiamvo-
chate, -idesi de tabernaculo. Dicitui forma idoli ciferalionis.; etalibi: Immola Deo sacrificiumdaudis.
unde in Evangelio : Omnia per ipsum facla sunt, et Implere proprie complere, undein Evangclio Im- :

sine ipso faclumestnihil, id eslpeccatum vel idoluin. plelum est tempus ut parerel. Nolat reficere, unde in
Ignis, proprie, charitas ; unde in Evaugelio : Evangelio : Ul autem impteli sunl. Notat etiam sup-
Ignem veni millere in lerram , el quid volo nisi ut p/m,unde in Psalrao: Judicabit m nalionibus, im-

ardeat, id est, cliarilatcm veni mittere in terram, id plebil niinas.

est in homines, et quid volo nisi ut ardeal , id cst Imponer? propria notal imposturam, id est de-
•peceala consumat. Dicitur maUtia, unde in Job : Et r.eplionem facere; unde in Gen. Abimelech, rex.

nunc ignis adversarios consu.mil, quia cor pessimum Gerarse, adlsaac qui uxorem dicebat sororem suam
ex sua malitia labescit. Sicut ignis amoris men- esse : Quare imposuistt nobis ? id est decepisli ncs.

lem erigit, ila ignis malitise involvit quia Spirilus ; Nolat de aliquo malum suspicari, unde solet dici

sanclus cor quod replel eley.at, et ardor malilire ad q hte itnposuit mihi tale aut lale crimen.

inferiora seniper incurvat. Dicitur flamma inyidise, In quando adjungituracctisativo, aliquando notat
uiide Job : Ignis Dei descendil de ccelo et tactas oves moium localem ; unde in Matth. Venil Jesus in :

pucrosque consumpsit, id esl a prseposilorum cordibus partes Ciesarea; ; quandoque temporalem , unde in
flamma invidise corruit, et quidquid boni in plebi- Psahno : De die in diem salutare ejus; quandoque

bus oriebatur incendit. Dicitur Spiritus sanctus, sensualem, unde in Psalmo : Oculos suos stalueruni

unde Apostolus Deus noster ignis consumens esl.

: declinare quandoque raentalem, unde
in lerram ;
".

Dicitur tribulalio , unde in Psalmo : Igne me exa- Concupiscit et deficit anima mea in alria Domini.
minasli. Dicitur pcenitcnlia, unde in Evangelio : Et Noial etiam motura tinalem, unde Apostolus 0»> :

bapiizabit vos in spirilu el igne. DicJilur pcena ge- nia cooperanlur in bonum. Notat adjunctum conse-
hennalis, unde in Evangeiio : Ite, maledicli, in ignem qucns, unde in Aposloio : Sumus quibusdam vdor
ailernum. Dicitur eliam quselibet gravis pcena, unde viKc in vitam, quibusdam odor mortis in mortem,
rex Babylonis dicitur senes fri.xisse in igne, etc. Notat adjunctum comitans, unde in Symbolo
Dicitur angelica natura, unde in Psalrao : Qui facit Ascendit in ccelum, sedel ad dcxtcram Patris. Nolat
mgelos snos, spiritus: et minisiros suos, ignem uren- contrarietalem, unde in Psalmo Insurrexerunt h\ :

tem. Dicilur: ardor cupiditatis , uiule in Psalmo : D me, estconlrame. Notat simililudinem velponitur
id

Ignis et sulphur et spiritus procellarum. Dicitur ar- pro juxta, unde in Apostolo : ln similitudinem lio-
dor irie vel luxuriaj , unde in Psalmo : Sicut fluit minum faclus est, id est juxta similitudinem. Notat
cera a facie ignis. rei permanentiam, in Caut. Moysi : Dominus re-

imago, proprie, naturadivina;undeinGen.: Facia- gnabitin wternumel ultra. Quando verocum abla-
mus hominem ad Unaginem el simililudiuem noslrum, tivoconjungilur, notat permanentiam inloco, unde:
idestjuxta naturam noslram divinum.lHcilur homo Vir erat in lerra llns, nomine Job. Nolat motiim
ibisecundum aliam exposilionem Eaciamus homi- : te.mporaIem,unde Isaias : Iuitla die stdlabuntmontes

dtdcedinein. Notat in loco mentali v.un maieriali,

nem, etc, id estut sit imago nostra. !>ititur Filius
Dei, unde Apostolus Qui esi imago Dei. Drcilur si-
: unde David : ln corde meo ubscondi eloquia lua.

militudo sive umbra, unde in Psalnio Verumtamen : Notal similitudinem rei, unde pocta :

in imaginepertransit hpmo, in similitudine imaginis AtattiMe, insullal in Parihenopwo.

speculi vel umbrse, qua? cito cvanescit. Dicuntur Nolat naiur»! identilatem, unde in Evangelio : In
nattiralia,ulibisecundum aliamexpositionem; quia, priucipio crat Verbum. Notat inhserenliam; unde in

quamvis admittatsimilitudincm, id cst gratuita, ta- Evangolio : Dico tibi iu vcritate, id esi iueo qui sum
Y
817 DISTINCTIONES DICTIONUM THEOL. — INA-lNl M
verax. Quando ablalivo adjungitur, notat iin- A bum Dei cura carnem assumeret.Noiat-pnwBiifare,
mensitatem, unde: Deus est in omni loco, Nolat gra- unde Davjd : Inclina ad me aurem luam, id est offt:r

liae infusionem vel Iiabilationem, unde in Psalmo : mihi prsesenliam clementise tuae. Notatetiam trans-
Domiitus intemplo sanciosue. Notat unionetn, unde ferre; unde David El inclinavit ex hoc in hoc. :

Aposlolus : In qno habitat omnis ptenitudo divinila- Infernus proprie est locus qui est circa centruni
tis carporaliter. Notat identitatem, umle Auguslinus : terrae,uni!e Greg. in Dialogo super illam auctovita-
Dcitaseslin D'eo,et non ibi; notaldiversilatem essendi, lenr : Neque in ccslo, neque in lerra, neque sublus ler^
sed intelligeiuli. Quamloque etiam poniturpro anle; ram, id est iu inferno. Dicitur ora inferni, unde in
tunc quandoque jungitur accusalivof?), unde in Symbolo apostolorum : Descendit Christus ad in-
Mattli.: Josiasaulem genuii Jechoniam el fratres ejns- ferna. Dicitur obstinalio, unde in Psalmo : In in-
in transmigrationeBabytonis, id estantelransmigra- ferno aulem quis confiiebiiur libi ? Dicitur inlernre

lionem ;-velibi pomturcoputalive, ut sit senstis E{ : cupiditatis vorago, unde in Psalmo : Descendum ud
transniigraverunt. Quandoque ablativo, ut hic in Psal- infemum vhentes, id est scienter peccantes. Dicun-
mo : Exsullabo nomen tuum, quoniam bonum estin lur loca terrse inferiora, unde in Numetis descende-
conspeciusanciorum luorum, id esl ante conspecturn runt vivi in infernum Dathan et Abiron. Diciltir

et bic : Intret in conspeclu luo oratio mea, ii! estante diabolus, unde : Libe.ra animas de manu infemi, id

conspectum etbic ; : lloc est mirabile inoculis noslris, est depotestate diaboli. Dicitur etiam damnalus,
id est ante oculos ; et occidit fdioseorum in oculis, id undein Psalmo:Si ascendero in ccetum, luillic es; sa

Quandoque pouitur pro juxla, ut

est ante oculos. descendero ad infernum,. ades.
Conlendebanl coram rege in hv.nc modum, idesljuxta Inferre proprie intro gerere; unde in Evangelio :

hunc niodum. Quandoque ponitur pro super ct cum Infer digilumtuum huc. Notat colligere, unde legi •

accusativo, sic: Hieronymus in Maltlueum; et simi- lur quod signum irse Dei erat hoc, quod Judaei mul-
liter cum ablativo, sic : Pbsuisli in capiieejus coro- tum seminabant et parum inferebant, id est colli-
nam, id est Super caput ejus ; el alibi : Jacla cogi- gebanl.
laium tuum in Domiiw , id est super Dominum. hfirmus,. prnprie ^ und Paulus Cum infirmus :

Quaudoque ponitur pro inler, sive locum sive per- sum, tunc fortior sum. Notat fragilitatem rei, unde
sor.am signilicct, etjmigitur ablativo, ut bic in Psa!- Paulus Quis iufirmalur et ego non iufirmor ? et
:

mo : Moyses et Aaron in sacerdolibus ejus, id est alibi : Qui infirmus est olus manducei, id est qui

inter; et in Evangelio: Ei bcnediclalu ii> mulieribus. pronus ad lapsum carnis, comedat tenues cibos
est

id est inter mulieres. Etiam cuni accusativo, unde q et aridos. Notat peccatum, unde in Psalnio Mise-
iu Luca : Accepit eum in ulnas suas, i.d ost inier. rere mei, Deus, quoniam injirmus sum. Notat deje-
Quandoque ponitur pro inira et adjungitur ablalivo, ctiouem, unde Infirma mundi eligit Deus. Tenetur
:

sic in Psalmo El oratio mea in sinu meo converie-

: eliain iiegal.ive, unile dieitur infirmus, id est non
tnr, id est intra sinum nieuin. Ponitur etiam pro firmus; unde Giegorius dieit Adam ante peccalum
per, et lu«c jungitur accttsativo, sic : Juslificaia in fuisse inlirmunv id esl non (irmum vel non firnla-

semelipsam. Et estibi figura quaedicimr prolheseos lum.

paraloge, prseposilio pro praepositione,et quandoqne Infra altquando notal slatum tcmpcris in Evan-
adjungitur ablalivo, sic iri Apostolo : Loquens patri- gelio : A bimalu et infra. Notat unionem, ut cum
bus in prophetis, id est per prophelas; ei iocutus est dicilur : Anima clauditur infra corpus, id est unitur
ia Filio, id est per Filium. Ponilur etiain pro ad, et corpori. Aliquando ponilurpro supra, unde Joannes
ablativo adjungitur, ulin Psaimo Sicut oculi ser- : Ghrysostomus exponil sic hanc aucloritalem a bi-

vorum in munibus, id est ad manus et \i\c. Sicut ;

mutu el infra, id est a bimalu et supra. Nolat sla-
oculianciilaiinmanibus,<\ii($i\ in Hebraeo dicilur : Ad tum loci ut pateL
manus Dominus eritin lalere tuo, id est ad lalus tuum. Ingredi, proprie. Aliquando cognoscere, unde solet

Inane proprie vacuum. Dicilur iiifructuosum, D dici : Isle ingressus esi ad illam. Dicitur apparere,
unde in Gen. : Terra erit inanis. Dicitur vielus, tinde inEvangelio: Ingressus angelusad Mariam dixit:
unde : Si reddidi retribnentibus , etc, inanis. Nolat Ave gratia. Nolat polestalein exercere, unde diabo-
vana, unde Apostolus : Nolile seduci inanibus verbis. lusdicitur ingredi corpus bunianum. id est potesta-
Dicitur aer, undc poela : tem vexandi habere in homine.
. . . Inania caplant. Inimicus dicilur ille qui alicui injuriatur, unde
Dicilurillud inquo,undeMercuiius \nAsclepia. (ol). in Malth, : Diligite inimicos vestros. Apud Jud*os
Incensum, proprie, oratio; unde in Psalmo . Diri- dicitur inimieus omnis idololaira qui non csl Ju-
gatur, Domine, oratio mea sicut iucensum ; et in daeus, unde : Diliges umicum luum, id est odio ha-

Apoc. : Incensa mulia daia suni ei. Dicitur pec- bebis inimicum luum. Dicitur diabolus, tindc in

cttum incensum igno cupidiiatis, unde in Psalmo . Malth. : Inimicus homo hoc fecit. Dicitur peccatum,

lltcensa igni et suffossa. unde in Psaliio : Inveteravi inter omnes inimicos

Inclindre, proprie, humiliare; undcin Psalmo : lu- meos. Dicilur caro lyrannis desa;viens in membris
dinavit coilos et descendit, id est liuntiliavil se Ver- nostris, unde Salomon Cave ab ea quw dormil in :

(57) Deesi aliquid.

m ALANl DE 1NSBLIS 820

sinu luo ; ct alibi : Nikil eflimcius adnocendum quam A in Evangelio: Aqricclm dlxerunl inlra se : Ecce hce-
familiaris inimicus. Dicunlur eliam amici falsi, unde res. llem tnler casdem siguificaiiones- liabet quas
Michaeas piopheta : Inimici hominis domeslici ejus. babet inlra.
Iniquitas, generaiiter quodlibet peccatuni, unde Intrare ,
proprie , seducere; unde in Evangelio :

Apostolus : Sicut exliibuistis membra vestra servhe Inlravit Satan in cor Judm. Notat placere, unde in

immundilioe et iniquitati. Dicitur peccatum contra Psalmo : Inlrat oralio mea in conspectu luo. Notat

aequitatem et conlra proximum, unde in Psalrno :

incipere esse de Ecclesia per sacrorura susceplio-

Neque iniquilas mea, ncqv.e peccalum meum. Dicitur nem , unde in Evangelio : Amice, quomodo huc in~

8iiperfluitas,unde in Evar.gelio : Facite vobisamicos trasti non habens vestem nnpliubem?

de mammona iniquilalis. Dicitur etiam iniquus em- Inlroire, proprie, de unilate Ecclesiae p?r colta-

phalice : Aperuil super me iniquitas os suum. Dici- lionem ineipere esse ; unde in Psiilmo : Ego auiem
tur infideHtas, unde Psalmista : Beati quorum re- in mullitudine miserUordim tum iniroibo in domnm-
misste sunl iniquitates. luam. Notat in conscientia exsultare, undc David r

lnitium, rei prfncipium. Causarei, unde de sapien- Portas ejus in confessione aut exsullalione. Nolat
tia dicitor : Inicium supientim limor Domini. Dicitur incipere ad miserieordiani Dei intrare , unde Da-
Deus, unde : Dens est initium universorum. Dicitur B vid : Inlroile porlas ejus m confessione , hl est

selernitas,unde Mieliseas propheta r Et egressus ejus a confessione incipite ad Dei iutrare misericor-

ab initio a dkbus miernilaiis. Dicitur luniculus qoo diam, etc.

mediante linieum dependet, uude in Aet. Petrus vi- Introiius, proprie, adventus ; imde fai Kbro Reg. :

dit linteum descendens de coelo cum quatuor initiis. Estne pacificus introilus tuus? elc. Dicitur eliam
Dicitur consecratio, nnde in Psalmo : lniiiali sunl janua, unde in Gen. : Posuil Deus cherubin et flam-
Beelphegor.lnitim,iniiiarum sunt exempla (sic), dan- meum giadium in introilu paradisi. Dicilur initiuru
tur inilio anni, uude initiari verbum deponentale. vilae, unde Psalmisia ; Domims cuslodiat iutroi-

Instantia, proprie, pvopinquitas dicitur; unde di- tum*

citur : Dies nalalis instat. Dicitur continuatio, unde Invenire, proprie, approbare; unde ib Psalmo: In-
dicitur : lste impelravit hoc cum mugna precumin- veni David servum meum. Notat doclrinam infcin-

slantia. Diciiur angustia, unde Aposlohis : Prmter dere , unde David : Invenimus eum «t cainprs sitvee.

hmc solticiludo , inslantia mea quotidiana. Dicilur Notat cognoscere, unde : Invenlus autem qumrenti-
soliicitudo vel glorilkatio, unde dicitur Da mihi : bus me. Notat eonsequi , unde Paulus : Vetle ad-
ins-antiam. jacel mihi,per/icere aulein non invenio. Notai exoeriri,
: c
InstiioT, proprie , sanclus praedicator; unde in unde in Luc. : Qumrite et hwenieiis. Notal etiam
Job :Non caicaverunt eum filii institorum. Institores gratiam inferre, unde in Evangelio : Perierat etin-
dicuntar sancli praedicatores ,
qui bonis operibus ventus est.
iiistant; quia nec lllii eorum, id est imitatores, Syn- lola idem quod i, ete. Dicilur etiaui mini-
ngogam calcaverunt, quia ab ejus vocalione ees- mum pra5ceptum uude in Evangelio : Amen dico
,

saverunt. vobis, donec transeal cmlum et terra, iola unum aut

Insula, proprie, Ecclesia Dei, quasi in salo mun- unus apex non prmterioit a lege.

dano posita et fluctibus et tempestatibus exposila Ira preprie dicitur subilaneus molus animi, unde
unde irr Psalmo : Lmtcnlur insulm inulim. Dicitur Apostolus : Sol nou occidat super iracundiam ve-
etiam gentilitas, unde in Psalmo : Reges Tharsis et stram. Dicitur zelus Dei, id est bona ira r umic in
insulm muttm. Psalmo : Irascimini contra vilia , et nolite percare.
Inteltectus, poientia animae qua comprcliendit in- Dicitur ignis purgalorius, unde in Psalmo : Domine,
visibilia; unde Augustinus in libro qui inseiibitur ne in furore luo nrguas me, id est non damnes; ne-
Perisiehen, id est De anima : Quiuque sunt digres- que in ira tua corripias me, id esl in igne pnrgato-
siones animm : sensus, imaginatio, ralio, inleUectus D rio. Dicitur vindicta Dei, unde in Psalmo : Tuuc io-

et inlelligentia. Dicitur ctiani intelligentia, unde in quelur ad eos inira sua; et alibi : Thesaurizabit sibi
Psalmo : lnteliectus bontts omnibus facientibus enm, iram in die judicii, Dicitur originale peccalum, unde
Dicitur doiium saneti Spiritus, unde lsaias : Et re- in Apostolo bomines vasa irae dicuntur, el alibi lilii

quiescel super eum spiritus sapientim et inlelleclus. irae.

Dicilur divina Sapientia, unde in Psalmo : Qui fecit Iris, arcus ecelestis. Dkitur commnnicatio Der-,

caios in intelleetu. quam Deus, visis iniquilatibus nostris, qnasi iriin

Inleritus dicitur mors. Castigalio carnis , unde nobis adterrendum ostendit; sedabsquechorda quod
Apostolus : Tradidi hujutmodi iiiiiileritunicarnk, ut est propiliationis. Oslendendo vero arcum monstrat
spiritus salvus sit in die Bemini. Diciiur aeterna da- nobis quam potens cst destruere nos, sed absentia
mnatio, vel mors, vel psccatum ; unde Psalmista : chordae suam ineffabilem misericordiam nobis osten-
Cadcnl in interitum quem fecerunt. ilit; unde in Apoc. : El iris erat in circuiiu sedit,

Inira notat locum, unde Christus in Evangelio . id est propitiatio divina erat in proteclione Ecclc-
tlegnum Dei intra vos est , id est ego regnum Dei siae. Dicitur bumana Cliristi natura, umle in apo
sumintravos.Nolateliammenliscoiitineniiam, unde stolo : Vidi angelum descendenlem dc cxlo, indutun
 82» DISTINCTIONES DltTfONUM THEOL. — ISK-JER 826

iiube el iris in capile ejus. Per angelum Chrislus in- A cialiler quse Videi Deum pcr spcc-iem. Israel enim
lelligitur, pcr caput ejns divinitas, per iridem hu- inlerprelatu/ tir vider.s Deuir , umle in Psalmo :

manitas ;
quia, sicul iris opposita sibi varios co- Exsultnbil Jacob, et tasiabiiur Jsrael. Modo Ecclesia
lorcs recipit, sic !:umana natura unila divinitati dicitur Jaccb ,
quia liictatut < um vitiis , in fu-

varias recipit virlutes, elc. luro vero erit Israci, quoniam videbit Deum per
Isracl. Hoc nomcn fnit primo daHim Jacob, ut in spcciem.
Gen. legitur. Dicitur Judaicus pepuhis, unde in ller, proprie , optis bonum sive maiunt; unde in

Exodo : Audi, hrael . Dcus tuus. Dicitur gentilis Psalmo ; Nocit Dominus viam justorum el iier im-
populus ad fidem conversus , unde Isaias : Misit piorum peribit. Dicitur tex divina, unde in Psahno:
Dominus verbum iu Jacob, et cecidit in Israel, id Jiixta iler scandalum posuerunt mihi. Diciiur pro-
cst primo proposilum est Evangelium Judscis, sed, gressus, unde in Iib. Sapieutiaj : Et nox in suo cursu

eis respuenlibus, cecicHt in Israel , id est fructum iler haberet. Dicitur spatium , urtde in Jor.a legitur
fccit in genlibus. Dicilur Ecclesia triumphans spe- quod Ninive eral chiias iiinere triuw dierum.

Jacere, proprie, vitesccre, ttnde poela : B Janitor, proprie, prselalus per quem patet in ec--

. . . Pauper ubiquejacel; cle.sia ; unde : Et janilori prmcepit tit vigitaret.

c.l in Evangelio : Qui jacebat ante januam divitis. Janua proprie introitus : unde iegitur quod
Nolat morari vel permanere, unde : Vos estis qui ja- Christus aperuit januam paradisi ; el in Evangelio

cetis in sepulcris, id est qui moramini in carnalibus eliam dicitur : Et clausa estjanua. DiciiurVirgo Ma-
concupiscentiis. ria qusc aperuit portam paradisi, unde in hymiio :

Jacinlhus lapis.color jacinthinus; unde Exodo in Tu Regis altajanua.

legitur quod velum tabernaculi erat compositum de Jaspis lapis est subobscurus , viridilatem inte-
liysso retorta ct de jacintho, et purpura, etcoccobis rius habens ; significat Filium Dei, quisubobscurus
tincto , id est de filis sericis jacinlhini , et purpu- pro homine assumptus et pro hominibus redi-
rei, etcoccinei coloris ; potest eliam filum jacin- mendis martyrium passus, ex gratia habens lamen
thini coioris jacinthus in hoc loco dici. Dicilur in se viridilalem et divinitatem Palris altissimi.
etiam vita ccelestis, quia jacinlhus habet calorem ,
TJiror interni desiderii , unde Dominus per prophe-
unde Salomon : Munus luai lornaliks aureas, plence tam ad Ecclesiam ait : Ponam jaspidem propugna-
jacinthis; per manusCbristi intelliguntur sancti qui cula lua ct portas tnas in lapides sculptas, etc.
parati sunt ad tolerandum omniapro Christo, unde G Jecur proprie epar, unde in Tobia lcgilur qnod
manus tornaliles et aurese dicuntur propter divi- Tnbias tulit secum jecur piscis et fel. Dicitur mens,
nam sapientiam, pleriae jacinthispropter vilam.Di- unde Jer. : Effusum est in terra jecur meum.
cilur lapis qui tnutat coloretn suum cum facie solis Jejunium est abstinentia a cibo et a polu , unde
si enim caeium est clarum, lucet ; si vero obscurum, Psalmista de Christo : Humiliavi in jejunio aniiiiam

fit obsourus : signilicat eos qui cum sapientibus sa- meam. Dieiiur abstinentia a lemporalibus lionis.
pienler et apte agttnt et inlirmis sensu condescen- Dicitur eiiam immunitas peccali, unde solet distin-
dunt ut secundum modum auditorum se aptent, sic- gui inter jejunium mceioris et jejunium cxsulla-
ut Paulus ait : Sapientiam loquimvr inter perfe- tionis.

ctos; ad eos qui paululum sapiebant, dicebat : Non Jericho, nomen loci. Dicilur defectus morlalila-
polui vobis loqni qv.asi spirituatibus sed qttasi carna- lis , unde in Evangelio : Quidam homo descendebat
libus; lac potum vobis dedi , non escam. De hoc in a Jerusalem in Jericho , sicut supra scripluhi cst.

Apoc. Dicuntur sancli qui in prssenli suslineni humanos

Jacob est proprium nomen virj. Signat etiani Ju- defectus , unde dicit Sapienlia : Quia ipse est con-

daicum populum qni desccndit de Jacob, unde Psal- p. templalio in Jericho ,

quia ipse adesl sanctis per
ntista Comederunt Jaeob, id est Judaicum populum
: gratiam.
dfstruxerunt. Dicilttr Chrislianus populus qui loco Jerusalem, proprium nomen civitalis. Dieitur po-
Judaici nopuli successit in ha;reditalem , sicul Ja- pulus Judaieus, unde in Malih. :Jcrusalem, Jerusa-
cob primogenitus fraticm suum supplantavit , iiniie lem, qum occidis prophetas. Dicitur tribus Benjamin,
m Psalmo : Exsuliabil Jacob et twtabiiur hraet. unde Propheta : Judma el Jerusalem, nolite timere,
Jactare dicilur aliquis de suis bonis operibus. id est tribus Juda et tribtis Benjamin. Dicitnr sldius
Dicitur locare , unde in Psalino : Jucla cogitalum innocenliae in quo crealus fuit Adam, unde in Evan-
tuum in Domino el ipse le enttlriel. gelio de homine qui descendebat a Jerusalem in Je-
Jactdum, proprie, pradicalio ; tinde in Psalmo : richo, qui incidit in lalrones , scilicet Adam qui a
Molliti snnt sermones , etc, el ipsi sttnt jacula. Ja- statu immortalitalis et innocentiae descendit in de-
cula Domint sunt verba sanctorum, quae corda pec- fectum morlalilaiis et culpse. Dicitur Ecclesia mili-
eantium feriunt , id est perculiunt usque ad con tans. unde in Psalmo ; Jerusalem, quiv wdificatur ut
tessionem. civitas. Dicilur Ecclesia triumphans, unde dc chari-
 823 ALANI DE LNSULIS
tate ail propheta Isaias quod ipsa sit ignis in Siors, A tionem liane pravem, id es!,facta eomparatione il-

Jd esl in prsesenti Ecclesia ; et caminus in Jerusa- lius ad Synagogam , niagis invenitur damnabili»
km, id est in ccelesti patria. Dicitur setenia beali- Synagoga. Judicia etiam dicuntur ultiones, ut fan-
tudo , unde in Psalmo : Slanies eranl pedes noslri git Hieronymus ad Eabiolam de quadraginta duabus
in atriis luis , Jerusalem. Dicuntur etiam primitivi mansionibus, ubi, in prima mansione circa linetn,

iideles de Judscis, unde : De Sion exibit lex el ver- inquit, Porro quod sequitur t in dmeorvtm feeil judi-
bum Domini de Jerusalem. cia, > sive ut Septuaginla transtulqrunt, ulliones,
Jordanis, proprie, elecli ; unde in Job : Behemolh illud Hebrxi autumant quod nocte qua egressus est
habel (iduciam quod influat Jordanis in os ejus. Di- populus, omnia in JEgupto deslrucla sint templa sine
cuntor etiam mali; quia, sicut Jordanis defluit in moluterrte, sine tactu fulminum. Dicitur damnatia,.
mare, ita carnales descendunt in magnum mare, id unde in Jnanne : El in judicium non venit. Dicitur

est in iiujus saeculi amaiicanlem maliiiam ; unde in ascensus judicii, unde in Psalmo : Non resurgent
Psairae : Mare vidil el fugit, Jordanis conversus est impii in judicio, id est non assideant, vel non
retrorsum. Carnales enim in advenlu Domini re- assenliant Christo judicanti. Dicitur coaequatio,
trorsum ad eum sunt conversi. Dicitur baptismus; unde in Genesi : Judicavit me el comquavit me sorori
Jordanis enim descensus interpretatur : oportet » meie. Dicitur purgalio, unde : Judicabitur quasi per
autem ut qui baplizalur per bumilitatem descendat; ignem. Dicilur discretio, unde in Psalmo : Judica
unde in Psaimo De terra Jordanis. Dicitur tor-
: me, Domine, el diseerne causdm meam.
rens quem transivit Jacob , revertens a Mesopota- Jugum , proprie, evangelica doctrina ; unde m
raia ;
qui ideo dicilur Jordanis, quia fluit iu Jor- Evangelio : Jugum enim meum suave est. Dicitur po-
danem et affinis est tcrrse promissionis ; unde in teslas diaboli, tinde in Ssaia : Jugura enim oneris,
Gen. : hi bacv.lomeo transivi Jordanem. iil est potestas diaboii. Dicuiilur terrena quse quin-
Josepli est proprium nomen. Dicitur geniilis po- que Bewsibus sunt subjecta , unde in Evangelio
pulus per gratiam auctus, unde in Psalmo : Qui Juga bomu, emi quinque.
regis Israet , id est Judasos spirilualiter videnles; JnmentKSK, proprie,. dicitur mens dtfdttm bruta ;
intende , id est lumen pietatis super nos infunde :
unde in Psalmo : Qui 4at jumenlis escatn ipsorum

qui deducis Joseph, id est fidelem populum de gen- el pullis. Jumenla quippe eseam aecipiunt dum sa-
tibus ad majora provehis. Dicitur populus Judseo» crae Scriplurae pabulo jam d?*dutn mentes brutae
nsm,unde in Psalmo: Teslimoniumin Joseplt posuil. satiantur. Dicitur tardior sensu, unde in Job : Inter-
ilus, proprie, dicitur vox imperfeeta nullius troga jumenla,el docebunt le; volalilia coeli,el indica-
IiWf.i.iv,.,,!, i„ — - J
r himt nin Ur»l canr-n tardiores,
i>ii>ilini. n
flfii'i
intellectus tlx
interpretata, quse fit ad exprimendum
• . . a
bunt tilii
tibi. Per
f*ni» jumenta i
sensu «.«.,
,.
per „„,.!:
cceli
i.

ineffabile setemse gralitudinis gaudiuin , ut est

voiatilia summa et subiimia sapienies intelligimus.

neuma. Dieitur gaudium apostolorum admirantium Dicitur homo qni putrescit in peecalo suo, unde in
Christiascensum unde in Psaliuo Ascendit Deus
; :
Psaimo : tlomo cum in honorc essel mn inletlexit
in jnbiiatione. comparatus est jumentis ; et in propheta : Jumenlum
Judas, nomen personoa. Dicitur etiam nomen tri-
computrescens in slercoribus suis. Dicitur humana
bus, unde iti Gen. Juda, te laudabunt fralres :
lui.
Christi nalura, unde in Evangelio de Saiiiaiitano,
Et alibi in Judic. : Cum ftlii Israel qucercrenl quis id est deChristo, qui vulncrattim imponit iumento
ascenderei ante eos in prtelium, respondit Dominus :
suo ,
quia per assumptam bumanitatem euravit lio-
Juda, id est tribus Juda. Dieitur regnttm duarum minem. Dicitur etiam Chiistus, unde in Psalmo Ul :

tribuum, undein Evangelio-: Exsurgens Maria,etc, jumentum faclus sum apud te. Dieitur simplex in
inchitatemJuda, idestquajerallunc de regno Jttdae. Eeciesia, unde in Psalmo : Qui dat jumenlis escam
Judwa, tota terra prpmissionis unde in Psalmo : ;
ipsorum, id est simplicibus in Ecclesia datur pabu-
Facta est Judtca sanclificalio ejus. Dicitur pars lum divini verbi.
terrae promissionis monluosa , sed quae dividitur D Juncus, proprie, dieitur intentio audilorum, unde
inler Judajam et Galilream , unde in Matllueo : 4«- in Job : Orietur viror calami ct junci, id est Scri-
diens Joseph quod Archeluus regnaret pro palre suo pturse auditorum. Dicitur abundantia terrenorum,
in ludati. Et de Jesu legitur quod descendii a Ju- quia juncus in flumine abundare solet; unde Job :
dma in Galilteam. Diciiur una tribus, unde impera- Calamus etjuncus marcescet, id est abundantia ler-
tur : Jvdwa et Jerusalem, id est tribus Judse et tii- renoriim destrtietur
bus Benjamin, notite timere. Dicilur Synagoga , unde Jurare, proprie. Quandoqtie amicabiliter promit-
in quodam hymno : lere, unde David : Jurasii Dominus, el non poeni-
Judma tunc incredula lebit eum.
Vesana curvo spirilu. Justitia, proprie, Deus; unde in Psalmo: Injusti-
Judicinm, proprie, reprobatio unde in Joanne : : tia tua libera me. Dicitur similitudo justitiaj, unde
Qui nnn crcdit jdm judicalus est. Dicunitir senten- Apostolus de Judaeis loquens, ait quod statuentes
lise hta=. unde in Evangelio : Puler omuc judicium suam jtistiiiam, juslitm Dei nonsunt subjecti. Dici-
dedit Filio. Dicitur comparatio, unde in Evangelio . tiir eflecius justitiae, unde Paulus : Juslitia enim
Regina Aiislri consurgel in judicio advcnus genera- Dei in eo revelatur ex fide in fidem, elc.
 825 DISTINCTIONES DICTIONUM THEOt. — JUS-LAC 826
Justus, proprie, excedens justitiam, unde Salo- A Ecclesiae, nndc in Psalmo : Tu es, Domine, spes mea
mon in Proverbiis : Noli esse nimis juslus. Dicitur a juventute mea, id est, ex quo renovala sum per
Deus, uiide in Psalmo : Juslus Dominus et justiiias gratiam.dicit Eccfesia. Dicitur conlidens et praeceps
dilexit, opus enim justum dicitur justus, etc. juvenis audaciS qtrae solet esse in juvenibus; unde
Juvenis, proprie,dicitur renovatus per gratiam, in Psalmo : Delicta jurenlutis mem , id est , ne
linde in Psalmo : Jnvenes et viryines, e!e. scrves ad vindictam perpeiuam dcticla quibus viam
Juventus, proprie, innovatio virluium vel aelerna sequitalis dereliqui; juventulis mem, id cst confiden-
glorificatio; unrfein Psalmo : Renovabilur ul aquUm lis et pratcipilis audaciae mea. Dicituretiam status
juventus tua. Dicitur initium Eeclesiae, unde in ante conversionem, unde sic potest exponi praefala
Psalmo : Smpe expugnaverunt me a juveniule mea. auctoritas, delicta juventutis mem, id esl quae feci
Haeesunt verba Ecclesiae loqucntis de perseculioni- adliuc vivens in domo patris mei, scificet diaboli.
bus suis in hunc modum. Smpe expugnaverunl me, Dieitur originale peccaluro quod in parvulis, unde
lioc dicit pro frequenlia passioniim ; et hoc a juven- tunc sic potest exponi praefata auclorilas : Dellcta
lute mea, scilicet a primo tempore setalis Abcl, vi- juventutis mem, id est originale peccatum quod est
delicet ahquando Ecclesia m solo Abel et expugnata in parvulis, ne memineris, id est, ne reserves ad
cst a fratrc suo malo et perdito Cain, Dicitur status auernam ullionem.

li
Labitim, proprie, Iavatorium ; unde in Yeteri Te- escam ; et alibi : Quasi modo geniti infantes, lac
stamento de Salomone Iegitur quod labium feeit, concupiscile. Dicitur Yelus Testamentum, quod Ju-
id ess lavatoriura ; ei dicebatur labium, quia in in- daeis quasi pareulis cst datum, unde in Cant. Met :

troitu formam labii habet vel habere videatur. Di- et lac sub lingua lua, id est, tu scientiam habes de
citur idioma, quia est instrumenlum loquelae; unde Veteri Testamento per lac figurato, ct de Novo per
in Gencsi legilur quod in aedificalione turris Baby- mel signiQcato propler dulcedinem grati*. Notat
lonis omnes erant unius labii, id est unius idioma- abundantiam temporaiium in Exodo : Dabo vobis
tis. Et in Theodolo : Confusio ftl labiorum. Dicilur lerram fluentem lac et mel, id est viclualibus opu-
verbum, unde in Psalmo : Disperdal Dominus uni- lentam. Dicitur manifestatio aposlolicae praedicatio-
versa labia dotosa. Item : Labia noslra a nobis nis, undc in Thren. : Candidiores nhe, niiidiores
C
sunt; illi qui dolose loquunlur labia dicunlur. Et laclc, rubicundiores ebore anliqno. Per candorem
ilii tnbiu dolosa, id est ipsi existentes dolosi, iii corde lactis rnanifestalkj praedicationis insinuatur. Dicitur

et corde, id est duptici corde, loculisunt. Dicunlur infantilis setas, unde ad Herodcm dicitur : Non co-
proplietse, unde in Psalmo : Et qum procedunt de ques lnedum in lacle matris sum, id est non occi-
tnbiis ineis non faciam
irriia. Dicitur populus, unde des Cliristum per hsedum signiflcatnm ; intucto
iu Nec memorero nnminum eorum per labia
Psalmo : matris sum, id est infan-ili aetate. Vel ibi per lac
mea, id.est per apostolos pcr quos loquitur Dcus. significatur peccatum quod a matre concupiscentia
Vel labia dicuntur duo Teslamenta quae in uno con- trahiiur, nnde sic potcst exponi : Non coqites lim~

sonant, quibus volunlates eorum oslenduntur, scd dum, id est, non fovebis peccatorem ptr adulalio-
ncc aposloli ncc Tcslamenta sanctis minanlur judi- nem in peccato suo. Vel Judaeis praEcipitur ne occi-
cium. Dicuntur praedicatores, unde in Cani. : Fa- dant Christum in die conceptionis su;c, et vocatur
vus disiitlans labia lua, etc. lac dies conceptionisChristi. Ex quo puer cnncipi-
Labor, propric, liibulatio; undc in Psalmo : In tur, lac in mamillis recipilur ; csi ergo sensus :

labore hominnm non sunl. Dicilur fruclus laboris Judsee, non. coques hmdv.m, id est non occides Chri-
sive lalioriosa nperatio, unde in Psaliuo : Labores rj sium in dic conceptienis suae.
manuum tuarum quia manducabis, etc. Dicitur ini- Lacryma, proprie. amaritudo poenitentise ; unde
quilas, unde David : Sub lingua ejus labor el dolor, David : Lacrymis meis stratum meum riyabo. Dici-
id est iniquilas et pernicies. Dicitur cogi.tatio dc la- tur pcenileniia sive dolor de peccato , unde in

bore sanclorum ; unde, sceundum aliam expositio- Psalmo : Fuerunt milii lacrynuc mcm panes, id est
nera : Sub lingua ejus labor et dolor, id est, cogita- dolor pro peccatis fuit mihi spiritualis refcctio.
tiones ejus sunt dc labore sanctorum. Dicitur con- Dicitur tribulatio sive dolor vel miseria, quia lacry-
tritio, unde David : Litboravi in gemitu, etc. mas producit ab oculo ; unde in Apostolo : Abster-
Laborare, proprie, pcenilere; unde in Evangelio : get Deus omuem lacrymam. Dicilur fletus, unde in

Venite ad me, omnes qui laboralis et onerati eslis. lib. Ueg. : Audivi tacrymam luam, id esl flelinn
Notat patientem essc, unde Dominus ait : Laboravi tiiuin, et remisi tibi peccatum. Dicitur intelligentia,
sustinens, id est fui patiens- quia, sicut lacryma piocedit ab oculo materiali, ila
Lac, proprie, dieitur minor doclrina quse niinus intclligenlia ab animo ; unde Sapienlia : Punge
intclligenlibus prnponilur; unde Apostolus : Tan- ocutu n, et producel lacrymam, id est cxerce ai:i-

quam panutis in Cliristo tac dcdi vobis potum, non inuin ct producct intclligenTiasn,
 W7 ALANT DE LNSIJLIS 828
Lactare, proprie, dellcate nulrire, unde in P.na- A hcmo lagenam aqum
einret vobis tel amphoram ba-
bolis : Lacta ftlium , el paventem te faciel. Nolat julans. Ibidem etiam significai fragiles homincs nd-
adulari, unde : Si le lactaverint peccatores, non eh nistros graliae Dei.
acquiescas. Significat decipere vel prave docere, unde Lambere, proprie, imitari; nnde Job: Pulli aquilw
in Threnis : Lamim nudaverunt mammam, lactavtr- lambunt sanguinem. 4quila Christus, pulli martyres
runt caiulos suos. qui lambunt Christi sanguinem, id esl imitantuv
Laclere, proprie, notat simplici doetrina ioslrui ejus passjonem, Nolat etiam sumere, unde prae-
unde David Ex ore iiifantium el laclenlmm.
:
dicta auctoritas potest sic exponi : Pulli aquilm, id
Lactuca, proprie, dicitur amariludo poenilentia? est i^deleS; lambunt carnem el sangninem , id est su-
;
umle iu Exodo Et edeni nocte
: illa carnes assas igni, munt carnem ei sanguinem in Eeclesia Dei, et iioc
elpanes azymos cum luctucis aaresiibus ; in nocte Christi Jesu. Notat tangere, secundum quod.solcnius
agnum comedimus, quia in sacramento Dominicum dieere : Vestis lambit lerrum, id est tangit..
corpus accipimus quando adhuc iovicem nostras Lamia proprie est moustruni virgineam habens
cojiscieiitias non videmus.Carnes assas agni come- iaciem,idestaquinos(58),quoucarnibi!svescilurhu-
dimus, quando ardorem passionis Christi in mente manis. Dicitur diabolus, secundum quod quidam di-
nostra escogitamus ; panes sine fe> meniomanduc " cunt.dsemones apparere in specie muliercularum ad
camus, quando recla opera sine corruptione vanae suffocandum parvulos, et secundum quod diclum est,
gloriae exercemus. Lactucae agrestos valde aniarse dicuntur Iamiae, quasi laniae a luniando ; umie BeJa
sunt, et nos propeccatisnostri*afIligi debemus.qua- super illum locum Marci : Xe veniens sngillet mc,
tenus ipsa- amaritudo poenilenli;e abslergai a dicit quotl sngillo dicilur a sufo, sugis,va\ sugtttnre,

mentis slomaeho humorem perversae vitse. quasi subgula manum imponere ; et est tractum a
Lcu-us proprie dicitur stagnuni vel aqua immo- lamiis quse sugendo cnecant parvulos. Dicuntur
bilis. Dicitur fovea vel cavea, unde in Daniele legi- falsi praedicalnres vel hserelici, unde in Threnis
tur quod missus e>t in lacum leonum. Dioilur iu- Jer. : Lamiw nudaverunt mammam, lactaverunt, etc.
fernus propter sui profunditatem et lenebrositatem, Lampas, proprie, cor hiiraanum habens oleum
unde Zacharias propheta ait : Qui eduxisti vinctos charitalisqua debet accendi unde in Evangelio : ;

de lacu quo non erat aqua. Infernus vero non

in Date nobis de oleo vestro, quia lampades nostrm ex-
immerilo Iacus dicitur, quia hos quos semel«epe- stinguuntur. Dicuntur sancli qui lacem boni exem-
rit superftuctuanles et trepidos tormentis circum- pli aliis propommt, unde in Cant. : Lampadtt ejus,
fluenlibus absorbet. Dicitur profunditas carnalium iampades ignis aique flammarum. Dicitur donmn
concupiscentiarum.undeinPsalmo: Eduxisli nosde Spiritus sancli vel Spiritus sepiiformis, iinde in
lacu miserics et de luto facis. Dicitur etiara pec- Apoc. Et seplem lampades ardentes ante thronum
:

caium, unde in Psalmo : Lacum aperuil, id est pee- qui sunl septem spiritus Dei. Per septem lampades
calutn inclioavit. intelligitur sepliformis gratia Spiiiius sancli , vel
Lcetari , proprie, dicitur gaudio spiriluali exsul- scptem dona Spiritus sancli. Dicitur etiam Cliri-
tare, unde in Psalmo : Lcetamini in Domino et ex^ slus. In lampade sunl duo, scilicet vilrum ctignis,
sutlate jusii. sic in Christo duo natura humana qua? fjuit quasi
:

Lwva proprie significat sinislram. Dicitur re- vitrum fragilis, ct divina naiura accendens rtillumi-
probus, unde Isaias: Ad dexieram elad lcsvam dila- nans tanquam ignis ; et sicut lampas fragilis est in
taberis; dum quosdam conversos de malignitale atria , ita humana nalura muhiplici fragilitale esl
sua Ecclesia suscipit, tunc ad dexteraro dicilur di- obnoxia;et sicullampas non babet cx se ciarits.tem.
Ad Iaevam quoque dilaiatur, dum ad se quos-
latari. sic humana namra ;ion habet ex se gralise splendo-
dametiam in iniquilale permansurosadrnillit. Diei- rem ; ex concursu olei el ilamm* lampas profundit
tuv terrenum bonum vel temporalis vila, sicut lucem ; ante Chrisli adventum humana nalura crat
dextera bonum auernura significat ; unde in Cant. : D lampas sine luce, lucerna sine lumine, sed lampas
Laiva ejus sub capite meo el dexlera Ulius amptexa- ista esl accensa, quando liuinana nalura cst a Christo
bilurme, id est in praesenli vita sustenlabor tem- assumpta, et lampadi huuiana: natune infusum esl
poralibus bonis el in futuro fruar auernis. Dicitur oleura divinse gratiae; undedicilurquodSalvatorejus
etiam adversilas, unde : Non dectines ad dexicram ut lampas accensus cst quando humanam naturam
,

vel ad imvam, id est ne [fraugarisj adversis nec ex- in se oleo divina: gratia: perfudit et flammam.dei-
tollaris prosperis. Dicilur poena vel reprobalio, talis accendit^ct sic in nocte hujus mundi viantibus
unde dicitur quod santti erunt a dexteia parie lumen prnebuit. Dicuntur ciiain opera nnslra , unde
Chsisti, reprobi a lseva. in Evangelio : Simile esl rcgnum coslorttm decem vir-
Lagena proprie est vas, unde Gedeon in Judic, ginibus quee accipienles lampades : scilicel omnes
fiactis lagenis, lerruit liostes, scilicel Madianitas lampades habent; sed omnes lampades oleum non
;

signat corpus quod est frangendum jejunio, ut dia- habent, quia plernmque in se bona cum electis re-
bolus, qui per Madianitas signifiealur, exturbetur. probi ostendunt. Veniente autem Sponso, omnes
Signatetiam legem Iegere, unde in passione : Oe- virgines surgunt, quia elecli el reprobi a somno
(38) Sie. Fortc lcgundum, el artus anguinos.
S2t> DIST.NCTIONES DiCTrONOM THEOL. — LAN-LAP m
stiai morfe excitantur ; lanipadcs omant, quia se- A lapis angnlaris duos diversos pariotes ex adverso
eum opera sua numerant pro quibus aiternain Ijea- venientos conjung.t m unum, sic Clirislus Jtidseos

liluJinem recipere cxspcctant. Sed fatuarum !am- et gentiles quasi diversos parictes ex advcrso ve-
pades exsiinguuntur ,
quia earum opera, quae clara nientes, alterum ah idololatria, alterum a tege
hominibusapparucrun , in adventu judicis intus o'u- Mosaica, in uriam lidem eollegit; etsicut lapis prae-
scurantur, et ideo retribulionem rton inveniunt, bet offendiculum incaulo viatori , sic Chrislus oc-
quia pro eis receperunt ab hominibus laudes quas casionalilcr praebuit cffendiculum erroffts Juitao
aaiaverunt et in hoc mundo ditexerunt. infideli. Dicilur angelus, unde Ezech. : Omnis tapis

Lana, proprie, dkitur virtas; qtiia, sicut ex lana preliosus indumenlum luum ; hoc de Lucifero diei-

lit eoiporis imlumeutum vel vestimentura ila ex , tur, cuisicaeteri angeli comparentur, magis clucc-
viriule lil anima. indumentum; unde in Isaia Et : scil sna dignitas et natura glotlae; quia omnis an-
fuerint peccala veslra rubea quasi vermicuhis, velut gclus cedebai in dccorem et ornatum Lucifcro
lana alba erunl, quasi diceret : Si ad me eonversi quia minoribus junctis majoiibiis , et majora
fuerilis, loco gravium peccatorum quae sunt invobis majora, et minora minora esse videbuntur. Di-
erit virtutum dealhatio. Dicitur divina natura vel citur autem angclus lapis pretiosiis, et propter na-
Christi innoc-entia, unde in Apoc. : Caput ejus veltU B turas slabilitalem et ejusdem dignilatem. Dicitur
lana album eral. Dicuntur fortiorcs qui suntin Ec- juslus, unde in Apoc. Vidi chilatem sanctam ie- :

elesia, qtii cedunt ornamentum et iiidumentu-m Ec- rusatem ex lupidibus preliosis; hic Jerusalem si-

clesiae; unde de Ecclesia diciturin Salomone : Quee- gnifical Ecclesiam in cujus asdificium cedunt lapides
sivit lanam et linum. Pcr lauam , ut dictum est , pretiosi, id est sanrti. Etalibi : Posuisti, Domine,
inlclliguiuur iu Ecclesia tortiores ;
per linurn illi
super cnpiit ejus coronam de lapide pretioso, id est
qui sunt poenitentcs, qei per multam contritioncm . saticti sunt corona Ghristr, qui positi sunt super
poenilentiae assumunt candorem justiliae. caput Eeclesiae. Dicitur virtus, uiide in Apoe. legi-
Lancea, proprie, tenlationum jacula; unde Jer. .
tur de Jerusalem Gemmala omni lapide preiioso-;
:

Circumdedit me tanceis suis. Ecclesia lanceis ab et Paulus : Quidam supereedificant aurum, quidam
hoste suo circumdatur, quando in membris suis argenlum, quidam lapides preliosos. Atirum con-
ab impugnatore callido teulationum jaculis impedi- lcniplatio Dei, argenlum dileclio proximi, lapis pce^
tur. Bene autem circumdari lanceis dicitur , quia tiosus virtus vel bonum opus ; ideo autem lapis

antiquus boslis tentatiouis suae vulnere sios impe- pretiosus signilical virlutem ,
quia, sicut iapis pre-
dit. Srepe enim gula restringilur ut libido subiga- liosus cedit in ornatum corporis, sic virtus in
.„_ e: -... „1. ,:_...,;*. „m:.,i:„„n „„,, „i_ * . • _. •. .: .;__•„. i...
tur. Si autem corpus abstinentiae afflictione non al- ornainentuni mentis. Dicitur eliam genlilis populus
leratur, conlra mentem libidinisflamma se excilat. incredulus, uiide Joannes Baptisla ait : Potens eu
Sa^pe dum servare per simoniam nitimur, ad tena- Dominus de lapidibus islis suscilare filios Abrahoe,

ciam labimur ; et dum possessa effuse distribtiimus, id esl gentiles facere fUios Abrahae per imilationcin
ad avaritiaiu ducimur, quia rursum colligere quae- in lide. Qui geruiles lapides dicli sunt propter mcn-
rimns quod tribueramus. Dum ergo anliqui hostis lis duritiam cl voluntatem malo induratam. Di- in

jacuia ulique nos impediunt, nunc recte dicitur : citur lex vetus propler suam duriliam, undeDavid :

Circumdedit melanceis suis. Ne forte offcndas ad lapidem pedem luum. Dicilur

Lapidare proprie, hoc est lapitlibus obruere, unde pcccalum , quia sui ponderositate trahil ad imum,
in Act. apostolorum legitur quod increduli lapida- unde : Ejicite lapides de ptatess , id est peccata de

bant Paulum, non quod eum lapidibus oeciderint, cordihus vestris. Dicitur impetus Iribulalionis qui

sed quod eum lapidibus opprcsserint. Signilicat hominetn opprimit velut lapis, unde in Anliph. :

etiam lapidibus occidere, unde in Acl. aposlolo- Lapides lorrenlis illi dulces fuerunt , id esl tribula-

rum : Lapidaverunt Judai Slepltanum. SigniGcat liones pro Christo toleralae. Diciltir odium contra-
ctiam cmidemnare , unde in lib'. Eccli. : Piger la- D rium charitati, undc in Luca : Quis ex vobis pelit a

pidabitur stercore bovis, id cst ille qui piger csl ad paire suo panem, id est dilcctioncm , el porriget illi

iinplenduni inandata divina, condemnabitur pro eo tapidem, id cst odium? Dicitur cordis duritia, unde

quod ipse amplectilur slercora, id est terrcna; unde in Job : Et lapis calore soluius in ais vertilur, quia

pro croceis amplcxali sunt stereora qnae lefulat cogiiatio tlura igne charitalis soluta vertitur in la.it-

bos, id est qui fert jugum Dei ; vel piger ad imple- dem Dci, elc. Dicittirpompa sxcularis, quam lapis

fionem kgis Judaicae vel Mosaicae lapidubitur ster- significal propler sui dignilalem, unde in Psaluio :

core bovis, id est condeninabitur pro co quod cri- Desiderabilia super aurum el lapidem prelicsum mut-

minalia adimplet et non spiritnalia qu;e daiasuni tuni. Dicitur dtira consueludo peccandi , undc Jer.,

Judaeo ?d implendum ; quo benc

de dicit pro- loqticns in pcrsona Ecclesia., ait : F.t posuerunt ta-

pheta : Cognovil bos possessorem suum. pidem snper me , id est oppressi sunt dura consuc-

Lapis, proprie. Dicilur Chiistus;undo in Psalino: tudine peccandi. Dicilur dura cogitatio ,
undc de
mdificunies. ltem Dan.: Jerusalein in Evangelio Et non relinquenl in tela-
Lapidem,quem reprobaverunt :

Lnpis proecisus de monte sine manibus. Dirilur au- videm qui non desltualtir ; per Jerusalem intelligi-

lcm Christus mulliplici mctaphora ;

quia, sicut tu,r anima. per iapidesdur;c cogitationes intelli-
831 ALANI DE FNSCLIS m
guntur. Cum enfm perversa' mens perversse cogila- A chiel : Fili liominis , sume libi laterem , i<i esl Iiu-
tioni adiiuc perversiorem adjicit, lapidem super la- manam naluram; tibi, idest ad honores lui, etscribe
•oidem ponit. Sed in deslructa civitate iapis super in eo civitalem Jerusalem, elc. Dicitur pecealum,
lapidem non quiacum ad ullionem suam
relincjuilur, unde Isaias : Venler meus ad Moab sicul cilhara
anima ducitur, omnis iila cogitationum suarum clamabal et ad murum decocti lateris. Muius dici-
constructio dissipalur. Dicuntur verba sacrae Scri- tur peccalor qui ponit se murum contra Deum, qui
plurre, unde Ezechiel : Quatuor aulem mensai ad dicitur esse cocti lateris , id est coctus in peccato.
liolocauslum, de lapidibus quadris sunt constructce Sicut enim later ex luto fit, et per ignem consolida-
per mensas corda sanctorum doclorum aecipinius, tur, sic peccatum, exlubrico infirmitatis nalum.per
ex quorum doctrina audilorum menles reficiunlur^ pravam consuetudinem induratur. Dicitur eliam
holocaiistum offerimus, quando omriibiisqmehujus peccator, unde solet dici Frustra lavo ierram la- :

niundi sunt renuntiamus, etad Deum opere et cogi- lerem, quia quanlo plus later lavatur , tauto ma-
talioneconverlimur. Per lapides quadrosquadruplex. gis inlicitur. lta obstinatus quanlo plus corrigitur,
saer* Seiipturce exposilio intelligitur. Corda eniin tanto magis scandalizalur et pejor efficitur. Lateres
sanclorum mensse Dei ad holocauslum conslructae quos Judsei facere cogebantur in^Egyplosigniiicant
sunt, quia dum super verba Dei cogilant, semel- opera cupiditatis quae in igne liunt , et ignis dicilnr
ipsos Domino a carnali vita maclant. cupiditas ; unde in Psalmo : hicensa igni et sulfossa.

Laquearia propriequae adhaerent lignis signilieanl Latibulum ,

proprie, immensitas divinae naturae,
corporum infirmitates quae adhoeserunt corporibus quae est latibulum ,
quia in ipsa latet Deus ne co«
Christi et Virginis ;. quae eleganter cupressinae di- gnoscatur; unde in Psalmo : Posuit ienebras lati-
cuntur, quia cupressus adhibi corporibus solet quae bulum suum. Dicitur obscuritas sacianientorum in
comburuntur et rnira ab eis fragrantia reddilur. Sic qua latet divina gratia , unde sub forma panis ea-
et infirmitalcs ad mortem pertinent,et in Virgine et charisliae, sub visibili foima baptismi invisibiiis
Christo per patientias quas in iniiriniiatibus habue- gralia, secundum quam acceptionera praedicta solet

rnnlroirabililer redolentin Cant. : Laquearia nostra exponi aucloritas. Dicitur occulta spes in eordibus
cupoessina. Dicunturauditores qui perdoctrinam ma- fidelium in qua latet Deus. Et hoc est quod vult
jorirm Deo et Ecclesiae Dei cohaerent, sicut laquca- David : Posuil lenebras lalibulum suum, id esi. Deus
decorem domus Dei complent. Quare
ria tribulis ret per occullam spem latct in cordibus fldelium.
ipsa laquearia cupressina dicuntur quod lignum Laiitudo ,
proprie. Dicilur exlensio ciiaritalis ad
imputribile et boui odoris est ,
quia ipsi auditores C inimicos ; unde Pauius : Ut compreliendamus cum
verbi Dei et factores sunt bonae fragrantiae. Et hoc omnibus fideiibus qu(c sit longitudo , latiludo, subli-

est : Tiqna domorum nosirarum, id est proplielae el mitas, et profundum; ut intelligamus qusc sit lati-

npostoli et alii Ecclesis doctores, sunt cedrina, id tudo charitatis , seilicet ejus extensio usque ad ini-

est inflcxibiles el firmi ; laquearia vero cupressina ,

micum ; qua? longitudo , id est perseverantia usque

id est eormaimitatores, viri scilicet apostolici sunt in linem ;

quae sublimitas, id est erectio usque ad

cupressini id est invincibiles- et in bono opere in- Deum; quae profunditas, id est unde charitas pro-

defessi. venit. Dicitur mentis dilatio post angustias tribu-

Laqueus propne. Dicitur duleedo carnalis vilae,

lalionum, undein Psalmo : Et eduxit me in latilu-
,

deceptio, qusc hominem illaqneat; unde in Psalmo dine satvum. Dieitur amplitudo aelerni praemii, unde
:

Laqueus contritus est. Dieitur doctrina hneretico-- David : De tribulatione invocavi Dominum, et exau-
rumillaqueans, per quam Deus permittit peccatores divit me in lalitudine Dominus. Dicitur ampiitudo

seduci meritis eorum exigentibus, unde in Psalmo :

scienliae,.uiide inPsalmo : Et ambulaviin latitudine,
Pluil super eos, scilicel peccatores, laqueus. Dicitur qnia mandata lua exquisivi.
consuetudo vel deleetalio peccandi , ut in eodem Latro , proprie. Dicilur diabolus ; unde in Evan-
exe-nplo secundum aliam exposilionem. Dicitur gelio : Homo quidam descendebal a Jerusalem in
fraus vel dolus quo peccatores justos illaqueare ni- Jericho , et incidit in latrones , id est Adani dcscen-
tuniur, undc Psalmista : Narraverunt ut absconde- dens a stalu innocentise et pacis visione et Dei con-
rent laqueos, et alibi : In laqueo quem absconderunl templatione incidit in polestatem daemonuin per
comprehensus est pes eorum. Dicitur etiam affectus peccatum. Elegantcr aulem daemon dicitur lalro,
terrenorum vel amor, unde secundum aliam expo- quia nobis furatur virtules el bona opera. Dicitur
sitionem : In laqueo quem absconderunt. Dicitur cb- haereticus vel pravus praelatus, quia piavo exem-
noxietas moriendi, unde in Psalmo : Prmoccupave- plo vel prava doctrina interficit; unde in Evangelio
ruvt me laquei morlis. Dicilur originale peccatum Joannis : Qui non inlrat per oslium, etc. , ilie fur
,

tmo primo illaqueainur, quo post pervcnimas ad est et lalro.

iiioriein unde secundum aliam exposilionem va-

,
Lalum, proprie. Amplitudinem praecepli Deca-
let : Prwoccupaverunt me laquei morlis. Dicitur ca- unde in Psalmo Latum mandalum tuum
logi signat; :

ptivitas illaqueans, unde Psalmista -.

Veniat illi nimis, Mandalum enim veteris legis angustum eral,
luqueus quetn iqnoral , eto. quia uni populo datum erat et uni scxui , seilicet
Later, propric.Dicitur Jiumana natura; unde Eze- circumcisionis pracceplum. Mandatuni vcro evan-
S33 DISTINCTIONES DICTfONUM TUEOL. - LAT-LEO 83 i.

gelicum laluro ,
quia ncc populum , nec sexum , A ab cjus vocationc eessaverunt ; nec leama , id est

nec condilionem excludit. Signat pluralitatem rei , sancta Ecclesia, per eam transiit ,
quia collatione
unde in Evangelio Lula csl via quce ducil ad mor- : gentium edila minime Judseis pradicavil. Dicitur
tetn, id est plures sunt causae quare obliquis (s«c) terrena gloria , unde Job Rugitus leonis et vox :

liomo ducalur ad mortem aelernam. lemnm et dentes catutorum leonum contriii sunt ; ac

Latera aquilonis si dicat : Ecclesia virtutem antiqui Iiostis et cupi-

Lalus, pioprie, genlilis populus :

magni; Filii lui de longe

ditalem lerreme glorias, quse liguratur per leaenam
civitas Regis et proplieia :

venient, et filia: tum de latere surgenl. Dicitur fa-

et per suasiones reproboruni, omnium merilis vitse
miliaris alicujus principis, unde solet dici : Iste
superando calcnvit. Dicitur mens humana propier
superbiam, unde Job Quasi letenam capies me.
habet pessima lalera, secundum quam acceplionem :

quod principes qumrebant occa~ Leclus, proprie, conscientia quia, sicut in leclo
legitur in Daniele, ;

a;ger laborat, sanus quiescit ila in conscienlia la-

sionem accusandi Danielem ex latere regis , id est
:

borat peccalor, jusius quiescit , unde David : Lava-

ex uxore vel concubinis ejus, el ejus visu vel tactu
vel colioquio possenl aecusare Danielem aptid bo per singulas nocies lectum meum, etc. Dicittir

gem ,
qnod familiaritatem veliet baberc cum uxore B yW contemplativus in quo quiescil Christusper gra
liam , unde in Cant. : Lecius nosier floridus est.
vel concubinis ejus. Yel latera vocat qua3 perline-
eum accusare Dicitur bumana Christi natura, secundumquam ex-
bant ad regem , et super hoc veilcnt
posilionem potest exponi praedicta auctoritas. Di-
quod rebus vel possessionibus regis detraheret.
Psalmo Cadenl unde
cilur beatitudo aHerna, juxta qtiod quidam rhyth-
Dicitur divina propiiiatio, in :

jaicus (59) :
a talere tuo. Dicitur eliam angultis, unde legitur
quod liber Deuteronomii positus ftiit in lalere arca% Jam in leclo cum dileclo
Qukscamus et psallamus:
id est ih angttlo.

Laudare, prnprie ; undeApostolus : Laudabo vos, Adsunl enim nuptiw.

in Iwc non /audo.Nolal Deuni glorilicare, unde Da- Dicitur senstialitas, unde in Psalmo : Dominu»
vid : Laudate, pueri , Dominum. Notat inateriam opem fernt illi super lecluni. Dititur caro ut in
laudis divinse prsebere , sed qttod ittanimata dicun- eadem auctoritate.
tur kiudare Deum ,
quia ex eis elicitur Iaus diviha; Lecyilms proprie est vas in quo deponitur oleum
unde in rsalmo : Laudate etim, sol elluna. Notat vel defertur, unde in libro Reg. : Uutier Sareptana
bene operari quod cedit in laudem divinara , unde dixil ad Eliseum : Non habeo nisi parum otei in
fi
in Psalmo : Lauda, anima mea, Dominum , lauda lecyllw quo ungar, id est qtio rcficiar. Diciiur cor
bo Deum in vila mea. humanum charitate refertum, unde in prosa (60)

Laus proprie commendalio alicujus. Dicitur Dei Sine lignis fidei

elonlicatio, unde Psalmista Laus mea Deus in :
Nec lecylhus olei
Vulet, nec farinula.
s<eculum scecuii. Dicitur ctiam Deusj unde Davitl :

Pcr ngna iides passionis Christi, per oleuni chari-

Quoniam forliludo mea et laus mea Domiuus. Dici-
tas, per fariimlam spes ngnratur.
lur bona operatio , unde in Psalmo : Laudem meam
Legaius, propric ,
praedicaior; undein Psalmo :
ne tacueris. Dicitur laus vana sive inanis.
Venient legati ex-Mgyplo, id est sanctiex gentilitate
Lavacrum, proprie, bapiismus ; unde Sedulius. ad lidem conversi erunt legati, id est nuntii Christi.
Lavaerumpuri gurgitis. Dicitur mattyrium , unde Legere, proprie, furari; unde Apostolus (6i)sacri-
iu Cant. Dentes tui sicul grex lonsarum quai uscex-
legus dititur qtsast legens, idcst furanssacra desacro,
:

derunt de lavacro. unde Virgo legit

etc. Signat colligere , solet dici :

Lavare, proprie, abstinerea moTlali peccato,unde:

pores. Notat navigare, unde qnidain versilicalor ait:
Beatus vir qui laval manvs suas. Nctat baplismo
virgo flores, mare naula. tibros
Fur aurum,
purgari, unde : Lavamini, muiuti estote. Notat ve- Clericus .'
cequivoce singulu quisque lcgit.
niahbtts carere unde iu Cant. , : Luri pedes meos Legio proprie colleclio hominuin conlinens sex
qnomodo inquinabo illos .'Nolal ptenitere, tinde Da- millia sexcengentos et sexaginta sex, unde in Evan-
vid : Lavabo per singulas noctes lectum meum. Notat gelio Dominus ad Petrum : Non possum rogare Pa-
martyrium subirc, unde in Apoc. : Lavcrunt stolas trem meum , el exhibebil milii ptus quam duodecim
suas in sanguine Agni. legiones angelorum? Dicilur pluralilas indetermi-
Levena, propi ie,qnod contra ad-
Ecclesia, pro co nata, unde in Dominns interrogavil da:-
Evangelio :

versa audax undedeJudcea reprobatione ait

esl ; monium quod nomen tvum? Respondit : Legio
csl

Job : Non calcaverunt eam fdii inslitarum nec , quasi dicat . Male quDeris, quia piutes sunius, non
transivii per cam leaina. Inslitores sancti dicuntur unus tantum.
praedicatorcsqui bonis operibus instant; lilii corum, Leo ,
pioprie. Dicitur Chrislus ;
qtiia , sicut leo

idesl imiialor.es, Synagogam non calcaveiimt, quia esl rex animalium , sic Curislus csi rex itniverso-

(59) Ailam. a S. Victore, scq. XIII ln dedicutione eccle-iia', Patrol. t. CXCYI

(00) ld., seq. XX
In inventione S. Crucis, ili.
(Cl)r Avts, apOblolus semper.
835 ALANI DE INSULlS 856
rttm ; ct siculleo suscilat feluni, iia Paler stiscilavil A lorts. Dicilur macula in pantio vcl ln pariete, unde
Filium ; unde in Apoe. : Vicit ieo de tribu Juda. praeeeplum babeiur in Levit. de lepsa donsus et
Dicitur eliasn tribus Juda, quse idcodicilur leo, quia vestis, ete.

quoddam privilegium obtinuit inter alias tribus Levare. proprie, menlem erigere; unde Psalmista:
quia primo mare Rubruui intravtt ,
quando ante Levavi orulvs we.os in montes. Notat complanure vel
alias tribus iri terra proraissionis coot.r n hoslem ccwquare, unde Slalius .

pugrsavit ; de ea Ghrislus descendit, ex ea Deus re- Pars terctes levare matlu, ac disponere mensat.
ges elegit ; unde in benedictionibus Jacob : Calu- unde in Evangelio r
Levis, proprie, delectabilis ;

lus teenis Judas; ad prwdam,fili tni, ascendisti, re- Faohus wiumieve. Dicitur immnnis a peccalo, tinde
quieccens accubuisti ut leo. Dicitur petens vel dives, Isaias Ascendam super uubem levem, id est assu-
:

unde in Eccli. : Venatio leonis onager in eretno, mam carnem a peccato immunera , et secundum
quia pascua divilum sunt pauperes. Dicitur diabo boc illud notnen levc contraiium esl huic nomini
lns, quia sicut leo circuil quwrens qttr.m devoret , ila cjrave in significatione, secundum quod aliquid di-
diaboius ; unde in P^aimo : Super aspidem et basi citur grave a gravcdine peccati ,
juxia illud Psal-
liscum umbulubis , et conctdcubis leonem et draco- misice : Filii hoininum, usquequo gravi corde? Dici-
nem. Dieitur Anlicurislus propler sui ssevitiam et lur iminunis a gravitate virtutum; dicitur enim
potesiatern, unde David : Oculi ejus in pauperem re- aliquid grave virtutum pondere, juxla illud Psal-

spiciunt ; insidiatur in abscondito quasi leo in rnislse : In populo gravi iaudabo te ; et secuisdum
spelimca sua. Recte Anticbristtts leo dicilur, quia Iioc aliquis dicitur levis ,
qui levi flatu pravae do-
cos qui aperte iniqui erunt per ssscularem poten- ctrinae vel superbiaj a stalu recUe menlis movetur
tiam ad se trahit , viros sanctos per sanctilalis si- cl secundum hoc pulvi comparatur, unde aliquis
mulaiioncm et miraculorum operationctn dccipit dicitur levis esse animi, id est mobilis. Dicitur pla-

iilis suadebit eialionem magniludinis, istos dccipiet nus, unde in Gen. Dominus ad Noe : Fae tibi ar-
:

ostentatione sanclilatis. Dicitur justusex iidevivens cam de lignis levigalit.

in via, unde dicit Salomon : Justus quasi leo con- Lex proprie jus scriplum, assislens honestum,
fidens, absque ierrore eril justus ; compa-
leoni recte prolsibens contrarium, ut dicit Tullius. Dicutitur
ralur, qtiia sicut leo prsevalere omntbus se non cscrinionialia legis, uinle Aposlolus : Lex neminem
ignorat, itsi jitslus conlra quoslibet insuigentes ad duxil ad perfectum. Dicuntur moralia legis , unde
nienlis suse conftdentiam redit, et scit quia cuncios Apostolus : Lex quidem sancta est et jusla et bona.
adversantcsDei virlulesuperat. Dicilur quilibel ra- ~ Signiiicat Pentateuchum, undein Evangelio : Sicut
ptor, unde Isaias: Vttulus, leo el ovis morabunlur si- scriplum est in lege el prophetis et psalmis de me.
mul; vitulusestqui se immolat Deo, leoqui alios de- DiciturPsalterium,undein Evangelio -.Nonneinlege
praedatur, ovis simplex ; el omnes hi ad lidem con- scriplum est ? in Psalmo , Ego dixi : Dii estis et fiiii

versi in unitate Ecclesiae moranlur. Dicitur Judseus Excelsi omnes. Dicitur sacra Scriptttra, unde lex
ad fidem Cltristi conversus, unde : Melior est canis dividiturin veterem legem et novam. Dicuntur de-
rivus leone morluo. Genlilis popttlus dieilur canis cem praecepla Decalogi , unde : Lex scripia fuit in
propter spurciliam idololalriss, et ideo vivus conver- duabue labulis. Dicilur unum solum prxceplum ,

sus ad fidem ; Judaeus autem leo dicilur propiersui unde : De lege kprm et zelotypia;. Dicitur fomes
dignitalein quam contulitei de prseterilis nationi- peccali, lyrannus sxviens in membris noslris. Dici-
bus;morluus, a fide alienus,etc. Dicitur juslusexi- lur ipsa ratio quse scripta esi in cordibus noslris,
stens in patria, unde preediela auctoritas potest sic unde Aposlolus : Video aliam tegem in membris
exponi. Justus existens in patria recte dicetur leo meis , repugnantem legi menlis mem , id est ralioui.

propter digniiatem pramii ; sed morluus dicitur Dicilur satsctilicatio , unde in Psalmo Sed in lege
:

quanium ad rationetu merendi , quia in patria non Domini volunlas ejus. Dicitur justus, unde Aposto-
potest niercri. Justus vero exiens in via canis dici- D lus : Jusli aulem sibi sunl lex; sicut eisim Iex ali*
lur propter miseriam pcenae et culpse ,
quia justus quem regit, ita justus se ipsum.
cadii septies in die; qui vivus diciiur propter vitain Libanus proprie mons quidam. Dicitur lempliim
gralias; el tnelior leone mpriuo, id est justo glorifi- Salomonis de lignis Libani facluin , ttnde Isaias :

calo, quia potest proficere in merito ; justus vero Aperi portas luas , Libane. Dicilur candor sxculi
non glorificatus vero respectu dicitur mclior, quia id est dignitas sseculi ; unde in Psalmo : Vox Do-
est in cerllori statu et digniori ; unde in Evangelio mini con[ringentis cedros, et confringet Dominus ce-
Inter natos mulienim non surrexil major Joanne dros Libani, id est per pcenitentiain conterel cedrcs
Baptista ; sed qui minor est in regno cailortitn , iva- Libani, id est claios niiore lerrensp nobililalis ; et
j r esl illo. alibi : Vidi impium super exaltatum el elevalum sic-
Lepra, proprie ; unde in lege de lepra prseceplttm ul cedrci Libani. Dicitur candor immortalilsttis
habctur. Dicilur Simoniaca liaeresis , unde in lib. unde David : Juslus ut palma florebit : sicut cedrus
Reg. : Dixil Eliseus ad Ciezi : Lepra Naaman cril Libani multiplicabitur. Cedrus allior cst cseleris ar-
auper le et posteritalem tuam ; simonia signilicala boribus, prsci-erlim inLibano qui iiuerprctaltir can-
per lepram Naanian, manebii supcr le et lui imila- didatio, ita jnstiis in prsescnti csl allus vi lutilius
 837 DiSTlNCTIONES DICTlOTSlM THEOL. - LIB-LIN m
et in futuio eril stola imraorlalitalis candidus. Di- A Sic Chrislus in terra aliena piantatus, qtiando in

citur etiam candor viiiutum, undelsaias : Dalatst Virgine Maria est incariialus ;
pluvia ceeleslis grati c
ei gtoria Libani, decor Carmeli el Saron ; quia Ec- irrigalus, viruit per virtutem, fionduilpersaneiaiii
clesise dalus est candor virtulum. Dicitur snnctus praedicationcm, floruit per odoriferam conversatio-
virlutibus candidatus, unde in Caiit. : Veni Je Li- neHijfructum fccitpeihumanigenerisredeiiiptioneni.
bano, veni ; loquilur Christus ad Ecclesiam, monens Dicitur cruv Domim, unde in lege dicitur : Muledicius
eam ul cum sanctis veniat ad sui contemplationen. vmnis uui pemlet in iigno, et Millamus iiynum in pa-
el fiuitionem. Dicitur eliam thus , sumitiir enim nem ejus ; lignum in pancm miltere est Dominico
hoc nomcn Lilianus in designatione thiiris , unde corpori crucem adhihere. Dicitur Sajiientia, undc
in Epithalamo Chrisli et Ecclesiae dicitur : Ibo ad in lib. Salomonis : Sapientia est lignum vitte am-
montem myrrhce el ad coltem Libani ; alia transla- plexantibus cum. Dicitur juslus, unde in Cant. :

tio liabet ikuris. Ferculum fccit sibi Salomon de lignis Libani, id est
Liber, proprie, liberatus a peccato ; unde Paulus : Ecclesiam consliuxit Chrislusex sanctis; et alibi,
lam non esl servus, sed liber, et sic est adjectivum. hoc est ii> Evangelio Si inviridi ligno hxc faciunt,
:

Quandoqne est substanlivum et dicilur similitudo peccatum quod est in arido qnid fiet? Dicilur veniale
legiturquod Dominus oslendit Ezechieli B gravius, unde Apostolus: Alii superwdificanl lignum,
libri, uiide

librum grandem in quo erant scripla carmina Va- fenum et slipulim; per lignum grave veniale, pcr ,

mentationes et vae, et similitudo libri. Dicitur fenum minus, pcr slipulam minimum designatur.
memoria, iinde in Apoc. : Scribe hoc in tibro , id Lilium, propiie, imago lilii, uiule in Exodolegitnr
esl comnieuda hoc mernoriae. Dicitur divina pisede- quod in cundelabro eranl spltcerulce et lilia, ideslima-
Stinatio, unde Sfoyses : Aitt dele me de libro viiar ,
gines liliorum. Dicitur virlus, undeui Canl. : Ubera
aul dimitte eis hanc noxam. Dicitur Chrislus, unde luu sicut hinnuli caprece quce pascuntur in liliis,

Joannes in Apoc, vidit librum signatum septem si- id est vmulibus vel in operibus bonis. Dicitur
in

gillis , quae nemo potuit solvere nisi Leo de trilu Cbrislus, unde in Cant. Ego sum flos campi et ti- :

Juda ; liber isle Chrislus in quo fuerunt septem lium convatlium. Dicilur Ecclesia, unde iu Canl. •

beneflcia non poluerunt. Primum

,
quae in alio esse isicul tilium inter spinas. Dicilur liumiiis, quia li-
fuil Christi incarnatio, secundum baptismus ter- , lium in vallibus crescit ; per liliuiu signilicautur
tium passio Christi, quartum inferni spolialio,quin- bucniles : Dilecius meus toquitur mihi qui pascilur
tum resurrectio sextum Spiritus sancti missio , inter lilia. Dicitur Israeliticus populus, undelsaias :

seplimum advenrus ad judicium et alibi in Psal- r Et Isracl florebit tanquam lilinnu ;

nio Et in libro luo omnes scribenlur. Dicitur con-

: Limus, proprie, unde in Gen. Et formavii Deut :

scieutia unde Dan. Sedit plenus dierum et libri

, hominem de limo terrce. Dicitur etiam Judaica ini-
:

aperii sunt coram eo , quia in judicio singulorum quilas, unde Injixus sam in limo profundi et non :

conscienlia patebit. esl substantia.

Lieere, proprie ; nude Paulus : Omnia mihi licenl, Lingua, proprie, falsa doclrina; undeDoi.Jnus ad
ted non omnia expediunt. Notat debere unde , in Jobdediaboloait El funeligabis tinguamcjus ;C\m-
:

Evangelio : Licel censum dare Ctesari an non ? id est sto enim veniente in carnem, Drmitate hdeiChrislia •

debemus dare, etc. nae falsitas diabolicae docirin.-e constricta est. Dici-
Ligare, proprie, nolat sentenliai ecclesiasticaesub- turlinguae similitudo, undein Acl. apostolorunilegi-
jicere. Notat ligatum ostendere. Notat satislactio- t
ur quod Spirilus sanclus apparuil in linguis igneis,
nem injungerc, unde in Evangelio de triplici signi- quia quidam radioli splendoris apparuerunt super
fical.o: Quodcunque ligaverii super terram, etc Nolat capita aposlolorum in siiiiililudinc linguarum. Dici-
vivere, unde Boetius : tur verbum, unde Psalmista : Disperdai Dominut
Qui nttmeris elemenla ligas, etc. universalabiadolosa,ellinguam magniloquam.Dicilur
Notat omni potestate privare, unde iu Evangelio :
D idioma, un de la Evangelio et in Act. : Loqucbantut
Ligalis manibus el pcdibus. variistinguis. Dicifjrpcenainlliclapropcccatolingua»,

Ligatus, proprie, dicilui ctiara aliquis uxeri aslri- unde legitur quod anima divitis loquebalur Lazaro :

ctus ; unde Apostolus : Liqulus es uxori, noli qiue- Inlinge exlremiim digiii tui in aqua ut refrigeretlin-
rere solutionem. Dicitur aliquis senlenliae Ecclesiae gitam meam, id cst peenarn infliclam mihi pro pec-
subjeclus, unde in Evangelio : Quodcunque tigave- cato lingua?.
ris, ctc. Dicitur aliquis usu liberlatis arbilrii priva- Linteitm proprie dicitur imago linlei, unde Iegi-
ttis, unde in Evangelio : Ligalis manibus el pedibus. lur in Actibus apostolorum quod Petrus vidit lin-
Illi enim qui enmt in infernomanus hahebuiil liga- leum coniinens in se oninia genera animantium.
tas et pedes, quia nec bonum nccmalum facere po- Linum, proprie. Dicuntur gentiles naluralein le-
terunt, nec pravos effectus producere ad eflectum. gem habentes , unde Isaias : Linum fumigum non
Lignum proprie. Dicitur Christus, unde Psalmi- exstinguet, id est gcntes suscitabil ad scintillam
sta Et erit tanquam lignuin. Eleganter Chrislus
: lidei. Dicunlur fi-Jelesqni mullo labce consequun-
dicilurlignum, quia iignum in lerra planlatur, plu- tur candorem viriuiJin, unde de Ecclesia dicitur in
via irrigalur, virel, frondct, floret, fructum lcrt. lib. Salomonis : Qucesivit lanam et linum; per linum
S39 ALANI DE INSBLIS 840

intelligunlur i!li qui sunt poenitentcs, qui pcr nnil- A clesix dicunlur pisediealorcs, per quos et fides Ec
tanr contriiioueni poenilentise assumunt candorein clesiae dilatatur et-ipsa diflunditur. Dicitur Ecclesia

jusliliae ;
per lanam fortiores in Ecclesia. Iriumphans vel vila seterna, unde David : Domirie,
Liquari [notal] resolvi, unde poeta Ut cera /i- : dilexi decorem domus tuai el locnm habilalionis tuw.
qualur. Notat infundi, el secundum hoc in vi pas- Dicitur occasio, unde Paulus : Nolite locum dare
sivi, unde poeta: Elemenla tiquavit, id est infun- diubolo, id est oceasionem possidentli vos. Dicitur
dit. Notat simiiiter profluere, decurrere. peccalor, unde pra;diela aucloritas sic potest ex-
Liquere notat manare. Nolat resolvi, unde cera poni : Nolite lotum dare diabolo, id est nolile vos
dicitur liqnerc. Significat innolescere, secimdum facere locum diaboli. Dieilur idololatria, unde in
qnod dicitur : Islud liquel, id est manifestum est. De,\it.: Invenicumin loco horroris el vatlce soliludinis.

Littera proprie charla vel epistola, unde legitur Dfcitur etiam vagina, unde Dominus adPelrum ait :

in lib. Ileg. quod Urias secum iitteras mortis

tulit Convcrle gladium in locum suum.
suae. Dicitur historia, secundum quod solili sunius Locusia, proprie. Dieitur vana gioriavel superbia,
tlicere : lslud exponitur ad litterani, id eslhislorice. linde propheta : Residuum brucid comedil locusta ;

Dicilurlkteralis inlelligentia, unde Aposlolus : Lit- perbruchumsignificaturluxuria; quia, siculbruchus t

tera occidit, spirilus autem vivi/ical. " qui est fetus locustoe, terrse insitiens tolam heibam
Livere, proprie, invidere, unde et livor (62). Dicitur corrodil, sic lusuria totum horoinem corrumpit; per
etiain proprie inspirare, unde David Audium quid : locuslam, quai habet deciduum volatum, iiguratur
loquatur in me Domihus Deus, il est jntelligeniia superbia vtd vana gloria, quse cito decidit. Dicitur
quid milii inspiret. Notat generare, unde David ; haerelicus, unde in Apoc. : Obscuratus est sol eluer
Ssmel loculus est Ueus-, id est seternaiiler genuit de fumo putei, ct cxierunt locnstos de fumo putei et
Filium. Notat exercere, unde Isaias : Qui loquitur ceciderunt in terram. Seusus est : Per praedicaiio-
juslitiam el propugnater esl ad salvandum. Notnt nem hrereticorum oblenebrahilur lides Christi, qui
manifeslare, unde David : Tunc loquelur ad eos in per solem significalur ;
per puteum intelligitur dia-
ira sua, id est tunc manifeslabit eis iram suam. bolus de cujus fumo, id est de cujus prava sugge-
Notat cogiiare, unde in Psalmo : Qui loquitur veri- stione nascentur haerelici, qui in varias haireses
lalem in corde suo. propter appetitum lemporalium et inanis gloriai de-
Livor, proprie, invidia; undc Lucanus: cidunt.
Livor edax tibi cuncla negat. Loquela proprie idioma, unde David : Non suxt
Dicimr livicius color qui nascitur in oute ex ver- hquclai neque sermones. Dicitur etiam modus lo-
c
bere, unde in Gen. ait Lamecb : Occidi virurn in quendi, unde in Evangelio : Nam et loquela lua

vvluus meum, et adolescentem in livorem; inducunt manifestum le facii, id est niodus loquendi.
Judaji qtiod Lamech, cum ceecus esset, intendeliat Lorica proprie dicitur munitio, unde in Apoc. :

venalioni cum duceretur ab adolescentc; adolescens Et vidi equos in visione, el qui sedebunt super eos ha-

Cain lateniem infra leclojvidens], crediditesse feram; bebant loricas igneas ; dsemones cnim periribtilatio-

ad cujus insinuationcniLamech mittens sagillam in- nes quas inliilerunt sanctis, per idololatras munie-
lerfccit Cain, quod agnoscens, ira motus, inslanler runlse contra fulcles. Dicitur juslitia, unde Petrus :

percussil juvenem quud eum inlerfecit. Et hoc est Stule ergo succincli lumbos el induti lorica juslilioc.
quod dicft : Occidi virum. Dicitur passio Chrisli, Lotus, proprie, sacramento bapli^miablutusjunde
unde Isaias : Cujus livore sanati sumus. in Evangelio : Qui loius est, nonindiget. Dicitur hu-
Locus, proprie, mundus, qui dicitur locus malo- niilis vel pro ccelestibus compuncttis, unde: Si totus
rum, quia in eo delectanlur mali, unde de impio fuero aquis nivis. Hoc superius in Aqua espositum est.
dicitur in Psalmo : El non esl inventus locus ejus Lucere, proprie, offerre vel prmsentare; unde iu

quia, sicut impii in futuro damnabuntur, ita et Evaagelio : El lux in tenebris lucet , el lenebrm
mundus dissolveiur. Dicitur sanctus, unde David : D eam non comprehcnderunl ; sensus est : Divina sa-
Deus in loco suncto suo, quia anima justi per gra- pientia seofferlomnibus, tam bosiis quam malis.sed

tiam diciturlocus Dei. Dicitur sacra Scriptura, unde tenebrse , id cst mali, interiori luce privati, lucem

in loco pascuw ; cleganter dicitur locus pasciife, fjuia divinam non comprehendunl; sicut so! radios suos
nos spiritualiter pascit. Dicilur Ecclesia, unde Da- offert tam videnli quam ca:co : videns comprehen-

vid : In loco ubi sleierunl pedes ejus ; hic locus di- dit radios, sed e;ecus non.
citur Ecclesia, in quo pedes ejus, id cst Chrisii, Lucema, proprie. Dicitur anima yel vila'; unde in

stant. Pes est inferior pars animalis, el per pedes lib. Sapienliae : Lux sanclorum laniftcut; lucerna

Chrisli intelliguntur sancli qui iu bono persevcran- autem impiorum ex slinguetur Dicitur Joannes Ba- .

tes usque ad finem sunt in Ecdesia Dei. Dicitur unde i» Psalmo

ptisla. Paravi lucernam Christo :

Christus, unde in prsedicta aucloritate, per locum meo. Dicuntur primilivi fideles de Judajis, unde
pntest intelligi Chrislus, in quo per lidem et chari- Dayid : Quoaiam illuminas lucernam, Domhte Deus
tatem sunl pedes ejus, id est Ecclesise. Pedes Ec meus , illumina tenebras meas; orat Ecclcsia

(02) Quae sequuntur spectant adverbum Loqni, quod rcipsa suo loco deesl iufra, ct reponeuda sunt
post voccm Loqucla. - —• •
£41 DiSTlNCTIONES DJCTIONUM TftEOL. — LUC-LUH m
nl siciit primitivi de Judteis, ut aposioli et alii, A apud le esl fons vitce el in lumine tuo videbimuz

conversi smit ad lidem et fuerunt iumen Ecciesi-.e, lumcn. Sermo dirigitur ad Chrislum; et est sen-
ita lep.ebrae snae, id est Judiei qui modo oblcne- sus : Apudieest fonsvitse, id cst initiumomnisboiii;
biali f.ufit per inlidelilalem, in reliquiis itliiminen- et in lumine tuo, id esi per tui praedicaiionem, vide-
tur nd lidem; et ila ciit quod reliqiiiae Israel salvi bimus lumen, id est babebimus Patris el Spirilus
fiant. Diciiur gaudium carnaie , undc Job : Et lu- sancli cognitionem. Dicitur liducia verilatis,'undein
cerna quca super eum est, cxstintjtielur. Lucerna in Evangelio : Qnoddico vohis in lenebris, dicite in tti-

lesla est gatidium in canie ; luccrna ergo jjuie super mine, id esl, vosqui csiisin limore, praedicate inlu-
impuun cst, cxstingueliir, quia in die judicit in molis mine, id est cum fiducia; fiducia enim aufert li-

gaiidiumcarnale deslruetur, cum malorum reliibu- morem. Dicitur manifcslatio, unde sic potest ex-
lio eos sequettir. Diciiur Cliristus incaniaSus, quia poni pruedicta aucloritas : Ea qu;ej in iabscondito
sicui lucerna est lux in testa, sic Iux Diviniiatis la- dixi ,
in manileslu prsedicate. Dicitur Cbristus,
tuit in lesta Itumanilatis ; iiiide in Evangelio Lncae: iinde Joanncs : Ncn erat itle lux, sed ut testimo-
Qvm mulier habens drachmas, elc, accendit lucer- nium pcrhiberel de lumine. Dicitur sanetus, qui a
nam; mulier isla cstDei sapieniia quae decemdiach- Cbristo illuminatiir, unde Jacobus : OiHne datuin
mas liabuit, id est noveni ordinesangelo.um et iiomi- " optimum descendens a Patre luminum. Dicitur inteJh
rem ab ipsa creatum sed unam dracbmam amisit, ligentia, unde in Joanne
; Modicum adhuc lumen in :

quando homo pcceavit ; ipsa consequenter lucer- vobis est, id est modica inlelligentia. Dicitur vila

nam accendit, quando divinam naluram hunianx seterna, unde in Joanne : Qtii sequitur me, elc, sed
univit, ut dccimam draclmiam recuperarei, id est habebit lumen vitw. Dicilur gvatia, unde David :

humanam naluiam redimeret. Dicitur praedicalio, Signalumest sv.pernoslumenvi.ltus tui,\des' ra-

unde in Evangelio : Nemo accendit tucemam ct po- tio nostra, per quam suinus tibi simiias, velut
nit eam sub modio, sed super candelabrum. Sensus lumen csl signata super uos, id est superiori parti

est : Nerno debet cessare a praeriicalione limorc anima» impressa, id est rationi. Dicitur ralio hu-
mortis, lit parcat carni propriae. Dicitur inlenlio, mana, unde sic potest exponi praemissa auctoritas :

unde in Evangelio : Lucema corporis tui esl oculus Lumen vultns tui, id est ratio noslra per gratiam
luus, id est si bona est inlcntio, bonum esl opus, clc. luam illuminata, est signala super nos, id est supe-

Dicitur cliarilas in opcre, unde in Evangejio : Smi viori parli animoe inipressa. Dicitur cruxChrisli,
lumbi veslri prwcincli el lucerna; ardentes; sensns unde in Psalmo : Signatnm est super nos tumen,
est : Non suflicit castitas in corpore nisi cbaritas sil ^
'd est crux P er quam nobis tuam expressisii volun-
in opere. Dicitur verbum Dei, unde David : Lucerna latem est signata super nos iu fronte per impres-
oedibus nieis xerbum luum. Quod eleganter signilica- sionem, mente per fldem.
in

turperluccrnam;quia,sicut luceriia esilux intesta, Luna propvie, uude David : Fecil lunam m lem-
ila verbumDei eontincttir in corde bominis lubrico pora. Dicitur mutabilitas lemporalitatis, unde in

et fragili ; unde Paulus : Ilabemus thcsaurum islum Apoc : Mulier amicla sole, et iuna sub pedibus ejus;
in sole illustratio vcrilatis ; in iuna, quae mcn-
in vasis /ictilibus.
umle Cujus flammam Lucifer struis deficit , mutabilitas temporalis accipi-
Lucifer, proprie; :

matutinus inveniat. Dicitur lempus, unde in Psal- tur. Sancta autem Ecclesia, quae superni luininis

tempus; spiendore protegitur, quasi sole vestitnr; quia vero

roo : Ante Luaferum genui le, id est anle

quasi dicerel seternaiiler. Dicitur Cbristus, unde cuncta temporalia despicit, quasi lunamsub pedibus

Petrus : Doncc oriatur Lucifer in cordibus vestris.

premjU Dicitur etiam stultus, utSalomon : Sapiens
Cum consumptum ul scl permanet, slultus ut luna muialur. Dieitur
Dicitur justus, unde Job : le in-

veneris, orieris ut Lucifer. Dicitur etiam diabolus, etiam Ecclesia, unde, secundum aliam expositionem,

umlc propbeta : Vnde cecidisti, Lncifer? polest exponipraedicta auclorilas de Ecclesia, scili-

Lvcla, proprie, conlroversia inter carnem et spi- D cel : Fccil ' u '""n '" tempora, qux aediGcaiaest tem-

ritiun; unde Apastolus : Non esl vobis eolluetalio pore pcr Cbristi passionem ; el alibi : Quoniam vi-

adversus camem et sanguinem; et alibi : Ubi majur debo ccelos luos, etc, tunam cl sleltas. Eleganter au-

(ucla, major corona. lem per lunam (igtiratur Ecclesia; quia, sicut luna
Ludere, proprie, deludere; unuc lcgitur in Gen. mendicat iumen a sole, ila Ecclesia luinen justitiaj

quod Sara vidit Ismaelem ludentcin cum Isaac, a vero sole, scilicet Cliristo. Dicilur virgo Maria,
id esleum deludenlem ct cogentemuladorarctltileas unde in Cant. : Pulchra ut luna. Diciiur fama boni
iniagincs. Notat idololatrare, unde in Exodo Sc- :
operis, imde Job : Si vidi solem cum futgerel ct lu-

dit populus muv.ducare el bibere, et surrexcrunl lu- nain incedentem clare ; pcr solem fuigcilem fulgor
dere, id est vilulum adorarc. Notat auguriari, unde honi operis, per lunain vero opinio bonaa ppera-
Isaias : Vie qui in aoibns cccli ludunt , id cst gan itu lionis inlelligitur. Dicuntiir niinores in Ecclesia,

vel volatu avium auguiianlur. Notat delcctari, unde iinde llabac. : Solet tnna stelervnl in hnbilaculo suo,

in Proverbiis Ludens coramco, id est congaudens.

:
quia ct sol, id est majorcs in Ecclesia; ct luna, id

Lumcn, propric. Dicitur Cbristi praedicaiio, ct est minores, lenent ordinem suum. Dicilur dcfecitts

Palris cl Spirilus sancti cognitio; unde : Quoniam mortaliuui; quialuna patitur dctrimentumel iucre-

Tatrol. CCX.. 27
 843 ALANl DE INSULIS 8H
nic-ntum, pcr eam significatur dtTeclus mortalium ; A ait Augustinus quod luter non fuit hi arca tfoe Se-
Hjide in Psalmo : El permanebit cum sole, id esl cundum quod signilicat lavatorium dicilur hic lu-

quaiidiu lenipora voivuntur, quse per solem idco let\ hujus luieris; secundum vero quod sigmiieat
accipiuntur, quia juxta cursum solis mutanlur et animal, dicitur iiic luler, hvjus titlri.

disling4iuntur tempora ; et ante lunam, id est anle LiUum, propi ie. Dicilur liomo, quia de luto forma-
omnia tcmpora, quia omnia lcmporalia sua immor- lus atlplasmatus; unde Job : Msmento, qum-m, Do-
laliiale pracedil. Dicitur morlalitas carnis, unde mine, quod sicut lulum feceris me. Dicitur luxuria,
David : Orictur in diebus ejus justitia et abundan- quia sicat lutum tenax, fetens, comimpens sic ;

sia pacis donec auferatur luna, id est pax erit, donec, luxuria tenax est, quia, quem semel eapit. vix de-
morte destrucia, jam non sil carnis morlalilas qua; seril. Fetens est, quia fetetapud Detim, feiet apud
per lunam signincalur. Dicilur liumana Ghristi na- angelum, fetet per infamiam apud proximum ; cor-
titra, unde in Psalmo : Per diem solnon urette, ne- rumpensest, quia corrumpit c.orpus et animam;
quc luna per noclem; etest sensus : Si prolexerit unde in Psalmo : Ul tuium platearum delebo eos.
le Christus, sol non uret te per diem, id est non Diciiur piofunditas peccati, unde David . Eduxisli
errabis in divinilate sive in sapientia Dei ; ncque me de lacu miseriai cl de luto fwcis. Dicitur appeti-
ina uret te per noctem, id est non scandalizaberis " ms terrenorum, undePetrus : Tanquam susin volu-

in carnc, id est non errabis in cognilione divinilatis, tubro luti. Dicitur Judaja, unde in Job : Reslituetur

nec in «ognilione humanitalis. Dicitnr depressio lutum signaculum, et slabit sicut vestimenlum. Do-
quse aliquando ex adversis provenit ; et esl sensu-s : minusplebem Israeliticam ut lulum reperit, quando
Sol non uret le per diem, id est non urcris elatione eam idololatrise deditam invenit, quam cum tol nii-

prosperitatis; neque luna per nactem, id est nec de- raculis ad terram promissionis duxit, quasi mystc-
piessione advcrsitatis succumbes. rii signaculum fecit. DiciUir lerrciiarum reruni
Lupus, proprie. Dieitur diabolus ; unde in Evan- nn:ltiplicitas,'; unde pvophela : Vcc eiqui muitiplicat

gelio : Lupus rapit et dispersil oves, hipus .venil et. nonsuu, aggravat conlra se densum lulum ! Denso
mercenarius fugit ; quia, cum diabolussurgit, falsus enimlutose aggravat, qui peravaritiam terrenamul-
paslor curam sollicitudinis non habet; et in Yila liplicat. Dicilur mensSpirilu sancio i!ltistrata,Unda:

beali Marlini legilur : Cur nos, Pater, dcscris, aut Memcnio, Domine, quod sicv.t lulum feceris me. Sic-
ctir nos desolalos relinquis? invadenl enim gregem ut luium quippe homo lioster interior exfslit, quia
tuum unde propheta
lupi rapaces. Dicitur raptor, Spiritus sancti gratia terrenoe nieati infunditur, ut ad :

Habilabit lupus cum agno. Quid enim per lupum, „ ijitellectum sui CondiloriserigaUir. Difilur dccliiiia
nisi rapinis inhiantem, et quid per agnum. nisi mi- sordidum sapiens, unde Propheta Viam fecisli in :

tem intclligere debemus; lupus aulem cum agno mari equis luis, in luto aquaium rntittariimr quasi
Itabilat, quiaper sanctae charilalis fidcm in sancla dicat : Aperuisli iler prsedicatoribus iirtcr iloctri-

Kcclcsia hi qui in steculo raptores fucrunt, cum nam sordidum sapientem. Dicitur eliam desiderii
mansuelis ac mitibus conquiescunt. Dicilur ly- carnalis illecebra, unde David : Eripe me de luto.

rannus persequens Ecclesiam Dei, unde in Evaiige- Luio inhaerere est sordidis desideiiis inqUinari.

!io M&ccnariuset qui non esl pastor, videns iupum

:
Lux , proprie , Christus ; unde : Ego sum lux
tenientem, fugii. Dicitur persequens Christianum, muudi. D.cuntur£entiles ad Udemconvcrsi', unde
unde in Evangelio : Ecce ego mitto vos, sicul oves in Apostolus : Erutis aliquando tcnebrm , nunc autcm
•nedio luporum. Dicittir hypocrila qui alios deeipit lux in, Domino. Dicuntur prsedieatores sancii , ut

Cnlsa religione, unde in Evangelio : Altendiic a fal- apostoli , unde in Evangelio : Vos estis tux hujus

sis prbphelis, ctc, lupi rapaces, Dicitur Pauius apo- mundi. Dicitur nubcs lucida , unde in Cen. : Fiat

stolus,uride in benedictionibus Jacob : Benjdmin lu- tnx ct facta est lux, id cst nubes lucida quse vicem
p-js rapax, mane comcdens prcedam, vespare divi- solis oblinuit. Dicilur diviua natura, unde in Apoe.
aens spolia /Paultts enim, qui fuit de tribu Benja- B de Dco dicitur : Qni habital lucem inaccessibiUm.
min.in mane, id eslin juventute, perscculus esl F.c- Dicilur vita aeterna , unde : Lax aiieina luecat eis.

ciesiam Dei, eam depi sedando, sanctos in carccre Dicitur angelus bonus, uride in Gen. : Dieisit lucnn
ciuciando; sed vespere, id estin senwtute, ad fidcm a tencbris , id cst bouos angelos a malis. Dicitur
conversus.spdlia divisit, idest quos diaboliis possi- tempus operandi , unde in Evangelio : Ambulate,
debal sua prxdicatione ei abstulit. dum lucem habelis, ne lencbrce vos apprehendanl. Di-

Luslrum ,
pioprie spaiium quinque annoriun cittir fides ,
gratia: undc lsaias : Habitanlibus in

«nde in hymno : Lustra sex quijuin. Dicitur salius regione umbrce morlis , lux oria est eis. Dicilur

ncmorum, unde in aucloribus frequenter legitur de scienlia vel felicitat, unde Salomon : Lhs; justi sem-

luslris ferarum, uiule tustrabal lustra ferarum. Di- per eril , lux impiorum exslinguciur, id est scienlia

ciiur expiaiio, unde Ovidius de genlibus quae facic- vel felitilas. Dicilur manifestatio, unde in Joamie :

banl luslra.... Qui mc odit, Agni odU tucem. Dicitur clarilas aeris,
Lutcr propric bvaiorium, unde Isgitur in lib.Reg. imde in ratal. : Baiedicite, lux et lenebrai, Domhm.
quod Salomun fecit decem tulercs. Dicilur auima! Dicilur gloi ia vel prosperiu.s pncscnlis vilae, undc

jiuod habital iu aqiiis et uliiur phcibus ; unde Noniie l>ix impii exslinguettir ? quia fugiiiva; viue
813 DISTINCTIONES DICTIONUM THEOI ,
— MAC-MAG 843

prospcriias ctim ipsa vita citius tcnrrrnstOT Diriiur a in prava conseieniia quam male inhabilat ,
gau-
«rognitio legis in Evangelio , narn aufere'ur a'o >m- dium quod habet dc terrenis deiicit. Dicilur
piis tux sua . quia Judrei credere veritati renueriiut, juslilia, unde . lndica wihi, si noslt omnia, in qm
rognitionem legis amiserunl. Dicitur gaudium, unde via lux hubilel, id est in quiluis habilet.

Job : £.«* obtenebrescel in labernacuto ejus ,

quia

daceria ,
prnprie ; unde DaVid : Non csl ruina Mactare ,
proprie. Notat peccala in liomine de-
macerias. Dicilur spiriiuale corpus Chrisli , id est slruere, uncle Petro dictum est : Mucla el manduca;
Ecclesia ; quia, sicut constat ex lapidibus diversis, ac si diccrct : In hominibus vitia deslrue, et sic in-

ita Ecclesia ex sanclis; unde dicitur : In forami- corpora Ecclesirs.

nibus petrce , in cavema macerix. Petra Cbristus ,
Macuta proprie laesura eorporis, unde legitur in

foramina vulnera Chrislo impressa per clavos, ca- Levit. quod agnus offerebatur sine inacula, non dico

vcma majus vulnus quo perforaium cst latus : ca- velleris.sed corporis, id estqui non habebai laesuram
vcrna ergo dicilur maceriae , id est Ecclesioe ,
quia in corpore. id est nec luscus, nec cxcus, nec clau-
tt ejus fnit. pcr compassioncm, et in ejus cessit uti- dus vci pedc fiacius. Dicitur criminalis culpa, unde
litatem, Dicilur sectindina, id est pellkula illa in in lib. Sapientise : Bealus vir qui inventux est sine

qua claudilur puer in utcro malris, qux secundiua tnacula. Dicitur cuipa, unde Chrisius dicitur esse
dicitur, quia secundo post puerum nascitur ;
quse sine niacula, id est immunis a culpa.
maceria ilicilur, quia quorfam moilo puer ca inn- Magnificure signiticat magnum prrcJicare , tinde
nilur, ne aliquid ei noteal; unde obstetrix dixil David : Mcnnijicale Dximinum mecum. Notat ma-
ad Phares, quia primus nstus es! de Thamar :
gnum facere, unde Sap. : Magnificavil eum in lav.de
Nuvqttid propter te divisa esl maceria ? id cst nivisa sua.

secundina, ut prius nascereris ijuam Emron, qui Magnificcnlia proprie , potcstas unde David , ; :

primo manum suam emiserat, cujns brachio obstc- Magniftceniiam t-uam narrabuht.. Dicitur gloiia vel
fciix alligavcral lilum ad servandum quod piimo fama, undc in Psalmo Quoniam elevata est magni- :

nascituriis erat. Dicilur Clnistus qui conslat ex di- £ pcentia tua super coelos. Dicitur Filius Dei , de quo
versis membris , siuut maceria ex diversis iapidi- ctiam solet cxponi pra?missa auctorilas , quia Dei
bus ; unde in Psalmo : Quousque irruilis in Iwmi- Palris inagnificcntia , id est Fiiius Patris maguili-

uem ? interficiiis universi vos, suhaudi incurnbcntes, cans elcvatus cst super crelos.

tanquam parieli inclinato et macerice deputsos? vo- Magnitudo ,

proprie, divina majestas; undc : Lt
lenles Christum dclere, ac si sit paries inclinatus magniludinis ejus non est fmis. Dicilot inultiludb
ct maceria depulsa, quasi possilis nomcn ejus de- divinae misericordiae , unde in Psalmo : Et magni-
lere de teira, qui ait : Deus susceplor nieus, non mo- ludinem luam narrabunt. Dicitur dignitas ejus cui
vebor ampiius. Dicitur difficultas perfectionis, unde parct multitudo, unde Statius :

Dominus per prophclam Osec ait Ecce ecjo sepiam : Magna-cum majeslale.
viam luam spinis, et sepiam eam maceria. Spinis Magnus, proprie iminensus , unde David : Ma-
electorum via; scpitinlur, dum idolorum punetio- gnus Dominuset laudabilis niniit. Dicitur insupera-
ncs inveniunl, el quasi interposila maceria viis eo- bilis, ibidem : Et magna virtus ejus. Dicilur lirmus
rum obvialur, qiioium niminim perlV ; tionis difii- vel fervens , unde in Evangelio : Mulier, iv U gn„ ei :
cullas impugnat. Dicitur munitio disciplince, unde fuies tua. unde David
Dicitur mirahilisMagna , :

inPsalmo: Vtquid deslruxisti maceriam ejus ?ElSa- P opcra Domini. Dicilur gravis unde in Apoc. Hi , :

lomon Per agium hominis pigri iransivi ct per vi-

:
sunl qui venerunl de tribulatione tnagna. Picilur
neam slulti viri ; et ecce lolum urtica: operueruni, et abundans , unde in Evangelio : liomo quidam fecit

maceria tapidum deslructa eral. Per agruni l.ominis ccenam magnam; et alibi Miseiere mei Dcus, te- : ,

pigri el per viiteani viri slulti transire, cst cujuslibet cundum magnam mhericordiam tuam. Dieilurmul-
vitam negligentis inspicere, quam urticse vcl spinrc tus unde in Ajioc.
, Vidi lurbam magnam id C5t :
,

rcplent, quia in coids negligcnlis prurientia ler- mullam. Dicitur mentisdevolio, magnam rem ^i^ni-
rena dcsideria et eompunclioiics nuliulaubvitiorum ;
ficans vel ex magna re procedens und^ lc^itur in ,

maceriaauiemlapidumdestructacral, iilesldiscipiina Dan. Snsannam clamasse vuce mr.ciid. non quan-

Palium :tb ejusrurde dissoluta. Dicitur obsiaculum luiii ad vocis sunurilaiem , scd quanllim ?.& iricnt^

quod fuitinler Judsos et gentiles anteCliristi o<j%e.n- devotionam. Diriiur incensus , unde in Cva;ig?Iio :

turn ; quia ,'nec genliles ad Jud«us polerant acce- Cavisi mni gaudio tnagno valde, id esl incenso. D:-

dere propter idololatriam , nec Judaei ad genlilcs cilur profundus , unde O.iviJ : lloc mare wagiiui.t.

prnpter legcm Mosaieam ; unde lagiturquod niace- Dicitur oecuKos vel utilis. unde Isaias : Maghi con-
ria qua erai inier Jodcos ct gentiles per Chrisii ?.d- silii Arigelus. Dieiiur eham v.ilde sblfcrnnis, undc in

vtntum lata esl. Evongelio : Hrui er.im mugnin rf.Vj \l(e Sabbati. Di-
 817 ALANl DE INSULIS m
cilur etiam Emmeabilis vel intransgressibilis , unde A sancti, inter malieum et incudem, id est inter ten-
in Evangclio : Magnum chaos firmatvm est. DieiSur tationes el tribtilationes lmjtis mundi.

amplus vel spaiiosus , unde domus dicitur magna, Maium, peccatum ; in Amos : Non est malitm in

id esl ampla vel spatiosa. civilate quod Deus non faciai, id est Oeri non per-
Magus proprse, in aue magiea peritus , ut magi mittaL Dicitur subjectum malitise, urtde David :

Puaraonis. Diciiur aliquis sapiens magus, unde in Ab honiir.e tnaio. Dicilur pcena, unde Isaias :'Fa-

tvangelio : Cum nalus est Jesus, etc, ecce magi ve- ciens lenebras e! creans malum. Dieitur inlirmitas,

nerunt. Sic dicuntur magi , «on a magica arte, sed unde : Sit sermo vesler : Est, est, Non, non; quod
a majorilale scieniice. amplius, a malo esl, idestab infirmitale cogentis ju-

Majestas proprie. Dicitur etiam divina potestas; rare.

,

unde in Psalmo : Vox Domini super iquas mullas, Maius, arbor. Dicitur etiam ligmim quod erigi-

i)eus majestalis intonv.il; et : Inquisiior majcslatis, tur in navi cui veluni apponitur. Dicitur Cliristus,

opprimelur a gloria. unde in Cant. : Sicut malus inler ligna silvarum,

sie amicus meus inler filios. Dicilur crux Cbristi,
Major, proprie. Dicitur major meriio , unde in
undc : Sub arbore malo suscitavi te. Loquitur Chri-
Evangelio : Inler natos mulierum non surrexil ma- jj
id est majoris merili certitu-
stus ad Ecclesiam.quasi diceret ; Per crucem meam
jor Joanne Baptisla ,

suscitavi te ad fidem. Dicilur bomim opus, unde in

dine vel dignilate ; undeseouilur in Evangelio Sed :

Cantiiena Ecelesise : Fulcite me floribus et stipate

qni minor esl in regno ccelorum,major esl eo ; quia
memalis, id est lionis operibus.
iniuimus angeloium qui erat in patria , erattunc
Mamtna, proprie, spinlualis doctrina ; unde in
major Joamic quanlum ad eertitudinem. Expedi-
Canl. Ecelesiae : Quam pulcltm sunt mammce lum, id
mento unde virginatis status dicitur major conju-
,

cstdoctriua tua spirituaiis. Dicitur doctor Ecclcsioe,

gali, id esl experiitior quia expeditius servitur Deo
;

quam in conjugali. Diulurnitate, ad quam significationem potesl referri pncmissa

in virginali statu
auctoritas. Dicilur dogma hserelicorum, unde in
unde Apostolus : Fides, spes, charilas : major autcm
Threnis : Lamix mtdaverunt mammas, lactaverunt
korum charilas , Dicitur major
id est diuturnior.
catulos suos, id est Iixretici manifestaverunt do-
signo, unde Majorem charitatem nemo
in Evangelio :

gmata sua, ct dccepcrunt simplices.

habet. Dicituropere, unde dicitur quod officium pr«e-
Mandragora, proprie licrba medicinalis et odori-
lali majus est oOioio contemplativi, quia fructuosius

quantum ad operum multltudinem.Major etiam orl fera, qure fert sui gencrts poma; qtiorum usus, ut
C dicu!it multi > iu,fm »terililatem. Augustinus enim
ii.e,undepeccatumsuperbi*majusdicituraliispec-
dicit se diligenter investigasse efiectum, lamen in
catis, quia origo est omnis peccati; unde David : Er
etr.undabor a delicto maximo. Dicitur damno , unde eis lalem non invenisse. Dicitur sanclus qui, dum
peccatum Adse dicitur majus, id est damnosius. exempla bonorum operttm eircumquaque per fa-
Dicitur communilate, undc peccalumluxurise dicitnr
mam sanclam tribuit, quasi odorem, ut aegroti sa-
nenlur, spargit unde in Cant. : Mandragorx dede
majus, quia communius. Diciiur contemptu , unde ;

runt odorem suum.

dicitur peccatum Judse majus peccato Adse, quia
Manducare, propiic. Nolat incorporariunitali ec-
magis contempsit Judas quam Adam. Dicitur con-
suetudine, unde peccalum consuetndinis majus di- clesiaslica;, unde Joannes : Si quis manducaverit ex
-hoc pane. cic. ; et alibi : Nisi quis mandiieaverit car-
citur peccato operis.
nem. Augustinusailquod manducans non manducal,
Maledicere, propvie. Notat vindictam exercere,
id est aliquis qui snciamentaliter sumit corpusCliri-
unde Dominus ad Abraham : Malcdicam maledicen-
sti, non sumit spiritualiter, quia non est de unitate
libus iibi. Nolat quid reprobare, unde Dominus
Ecclesia;. Noiat frui, unde David iLabores mannum
per prophetam ait : Maledieam benedictionibus ve~
iuarum quia manducabis, bcutns es, \d est vita ceter-
stris. Notat finem rei optare, unde Job dieitur ma- D
na pro honis operibustuis frueris. Notat r«/ic/,unde
ledixisse diei nativitatis suse, id est finem mutabilita-
David : Surgite posiquam scderitis, qui manducaiis
tis in qua natus est optasse. Notat malum praedicere,
panem doloris, id est quibus est pcenilentia refectio
imde legittir quod Noe maledixil Cham filio suo, idest
spiritualis.
raala postcritalis cjus prtedixlt. Notat mala de ali-
Mane, proprie, prospeiitas; unde Isaias Yeriel :

quo dicere, undc : Maledlccntes regnum Dei non

mane et nox deccssil, id est appropinquat prosperi-
pcssidebunt.
tas, et recedet adversilas. Dicitur initium temporis
Malleoius, parvus malleus. Dicilur etiam sera- gratia^, unde iuPsalmo Ad vesperum demorabitur
:

menlum quod praebct igni fomentum ; unde pro- fletus, el ad matulinum imlilia. Dieitur splendor
p!ieta ait quod ministri regis succenderunl fornacem sapienli.x Luciferi qui prsecellehat alios angelos,
tnalleotis; alii dicunt quod aliud gcnus fomenti unde secundum aliam expositionem sic potest in-
i^nis est. lelligi : Quomodo cecidisii, Lucifer, qui mane oricba-
Malleus, propric, diabolus ; unde Psalmista : ris? Dicilur initium diei, undn in Evangelio : Et
Malleus universm lerrcc conlritus esl. Dicilur tenta- valde mnne, ctc. Dicitur initium a-tatis, unde in

lio, unde dicilur quod modo sunt lapides, id est Psalmo : Manesicut herba. Dicitur dies, unde Job :
819 DISTINCTIONES DICTIONUM THEOL, — MAN-MAR 850
Ecce nunc in pulvere dormiam, el si mane me qum- A Mansio, proprie status essendi in prssenti, utida

sieris, nonsubsistam. Dies judieii dicitur mane, quia Apostolus ; Noit habemus hic certam mansionem. Di-
tunc manifeslabuntur opera hominum ; est ergo citur status essendi quo Deus in aliquo est per gra-

sensus : In prsesenti jam mortem carnis patior, ct tiam, unde in Evangelio : Ad eum veniemus, et man-
tamen adhuc de venluro judiciograviorem lusedi- sionem apud eum faciemus. Dicilur status prsemii,
scretionis sentenliam perlimesco. Dicitur inilium unde in Joanne : Jn domo Palris mei mansiones mul
rei, undc Isaias : Qnomodo cecidisii, Lucifer, qui 1<B sunl..

mane oriebaris, id est inilio. Dicitur gralia, unde iu Manv.s, proprie. Dicitur vindicta divina ; unde
Psalmo : Quoniam ad te orabo, Domine, el mane propheta : Ei adhuc manus tua extensa; et alibi :

exaudies vocem meatn. Dicilur inilium setenia» bea- QtioniaBi lu laborem el dolorem consideras,v.t tradas
litudinis, unde in Psalmo Mane astubo. Dicitur
: ini- eos in munus luas, id est in vindictam divinam. Di-
lium spiritualis intelligentise, unde inCant. : Mane citur potentia divina, unde Psalrnista Manus luw, :

surgamus ad vincas, id est ad spiritum a lilterasur- Domine, fecerunt me; Exsurge, Domine Deus, exal-
genles, ab osiio ad myslicum sensum. Accedamus letur manus tita ; etalibi Inmaniis tnas, Domine, :

aJ sacras Scripturas, iu quibus yirent frondes hi- commendo spiritttm meum. Dicitur Filius !>ei, unde
sloria», redolent flores allegorix, salial fructus tro- B Dayid : Emitte manum tuam deuiio, quiideo dici-
pologiai ; eHioe esl mane, id est initium spiritualjs !ur manus Patris, quia per eum Pater operatur.
inlelligentia:. Dicitur iiiiiium lemporis, unde in Dicitiir muniiicenlia Dei, unde David : Aperis i»
Evatigelio : Simile esl regnum coelorum... qui exiii manum luam. Dicilur cxereilus, unde Act. aposl. :

prlmo mane, id est palcrfamilias Curistus, operarii Misil llerodes rex manus. Dicitur prsesenlia rei vel
fnletes, viuea sancta Ecclesia ; hic conduxit opera- opportunitalis, nude in libroReg. iegilur de David
lios invineamsuam tcrtia, sexta, nona et undeci- quod postulavit ab Ahimelech victualia si haberet
ma hora; quia, a mundi hujus initio usque ad fi- ad manuin, id cst in pracsenlia vel in promptu. Di-
nem, ad erudiendum plebcm fidelium pra;dicatores citui' obumbratio, untle Domiims ait : Ponam ma-
congregare non desislit ; roane etenim mundi fuit num ante faciem meam, id est nubis obtimbratio-
ab Adam usque ad .Noe lertia, a Noe usque ad ; nem antesplendorem in quo apparebo. Dicilureliam
Abraham ; usquead Moy-
sexta liora, ab Abraliam illequi alium regit et sustenlat, unde in Evangelio :

sen; nona, a Moyse usque ad advenlum Doniini; Si manus tua vel pes tuus scandalizal le, elc, id est

undecima, a!> adventu usque ad tinem mundi : Si aliquis qui tibi intrinsecusest, vult scandalizare
has eliam horarnin diversitates ad qiicmlibel homi- in fide, potius recedas abeocoiporaliter, qiiam no-
nem per setatum momenta possumus dislin- C ceat libi spiritualiter. Dieilur operalio, unde Job
•

gueie. Mane quippe iniellecius nostri puerilia; per Manum meam pono superos meum ; m manu opera-
lertiam adolescentia intelligi potest, quia lunc sol tio, in ore locutio noiatur; raanum ergo siiper os
in altum proficit, dum calor cetatis crescii; sexla ponere est virtute boni opeiis cuipas tegere prav*
vero juvenliis est, in qua yelut 3n cculro sol (igitur, locutionis. Dicitur forliludo, unde Job Nunc quo- :

dum in ca plenitudo roboris solidatur ;

per uouaiu q*.ie in amaritudine sermo meus, el manua plagtE nxa;

senectus, in qua sol velut ab aito descendit, quia ea aggravata est super gemitum meum; quasi diccrel .

tclas a calorc juventutis deficit. Undecima bora est Amici mei, qui deberent dolorem meum minuere,
ea aetas quse decrepita vel velerana dicilur; quia inordinata intentione consolalionis inagiseum mul-
vero ad vilam bonam alius in pueritia, alius in ado- liplicaverunt. Diciiur propitiatio divina vel miseri-

lesceulia, alius in juvenlule, alius in senectute, cordia, unde David : Etenim iliuc deducet me manus
alius in decrepita sctate perducitur, quasi diversis tua. Dicilur similitudo manus, unde in Dan. legitur
horis in vineam operari vocantur. quod Balthasar rex vidit manum scribentein in pa-

Manere, proprie. Notat adharere vel fructumface- riele, id esl similitudineiu manus. DiciiiiLui- eliam

re, unde Joannes : jSi maitserifis in me, id est si ., lideles qui, quamvis non valcanl in pra:dicat;one,

inihi adhfeseritis ; et verba mea in vobis manserint, fortes tamen sunt in operatione et eleeniosynaruni

id esl in vobis fructuin fecerint. Notat inhabilare largitione; Manus itlius lornalilcs.
unde in Caht. :

pergraliam, unde Dominus in Evangetio : Qui ma- Mare nroprie congregatio aquarum in Bebrjeo ;

iict in me et ego in eo. enim idiotice quaelibcicougregalio aquarum dicitur

Manica, propi ie, judicium divinum ; unde in mare, unde in Gen. Congregaliones quse appdlantiir
:

manicis ferreis; quia maria. Dicitur lavatoriuni teneuni, in quo sacenlo-

Psalmo : El nobites eorum in

nianicaesliingunl; significant jiidicuim.ut QuodDeus :

tes abluebanl sc; unde legilur qtiod Salomon fecii

coujunxit, homo non separet. Dicitur seterna

dam- mare mneuth, idest lavaloiium ex aire factum. Dici-
lur sacra Scriplura, undfe in Apoc. El secundus :

natio, ut iu ctidein auclorilaic.

esl filiis Israel iii
effudilvhialu.msuaminma.re; per hoc tigoratur sa-
pr oprie cibus qui datus
Manna
quani admi- ciaScriptiira,qii;e Jndaeis conversaestin sanguinem,
deserlo Et dieitur nianna descendere,
.

est hoc. Dici- id est in intellectum carnalem. Dicitur pratsens s;e-

rante 3 dixerunt : Manhu? id esl qaid
culum, unde David Hoc mare awgnum ct spatiu-
corpus Chrisii, unde
:

tur ra Scriptura. Dicitur

sum. Elcganter niaie prascns sxculum sigiiificat
'" Apoc dabo manna absconditum.
Vincenti
S51 ALAiSI DE IN3LLI3 S52
mare quippe cst salsum, inqiiietum, luin.et et feiei; \ hi est Adaiu et Eva per pecealum suum exposuetuBt
sie pra:sens sseculum salsum est per amaiitudinem, me pcena: el culpae. Diciiur coricupiscenlia, unde

inquietum per curiositaiem, tumet per superbiam, praedicta auclorilas sic potest cxponi : Pater mtus,
irtet per luxuriam. Navicula est Eeclesia. Sicut sciiicet diabolus ; maler mea, sciiicet concupiscen-
enim navicula ad optatam sine submcrsione perve- tia, dereliquerunl me ; sensus est Ego dereliqui :

nit regionemjila si in fide Eeclesiae consistinius, ad diaboium el pravam concupiscenliam. Dicitur cor-
siniplieitatem priinam salubriter pervenimus. Sed ruptio, unde Job : Putredini dixi : Paler meus es et

vento conlrario mare turbalur, et navicula flucli- maler mea. Dicitur gratia benedictione, unde : In
bus operilur, dum, instigante maligno spirilu, p r ae- novam pariai grutia maler infantiam. Dicitur anirna
sens saecuiiim undique concutitur et agitatur, et m qua oritur Christus per graliaiti, unde in Evan-
cbritra sanelam Eeclesiam gravis et importuna ac gelio i Qui fecerit voluntatem, elc, et mater esl.
iurbulcnta tentatio sive pcrseculio eohcitatur. Diei- Dicilur Ecclesia militans, unde iti Cant. amoris :

tur mare cor nostrum, unde in Job : Quis conclusit Egredimini, filice Sion, et viiiele regem Salomonem
osiiis mare, quando erumpebat quasi de vulva proce- in diademalc quo coronavit eum mater sua. Hic dia-
dens ? Per mare cor nostrum furore lurbidum dema diciiur convenlus sanctorum quo Ecclesia
ixis amarum, elatioite superbis tumidum, fraude B coronal Clirisium quasi diadetnate; unde in Psal-
iii^Iitiseobscurum intclligimus. Dicitur eliam activa mo : Posuisli in capile ejus coronam. Dicitur eliain
vita, quia, sicut inniaii multiplex est tumultus, ita triumplians, unde in Cant. : Tenui illum, nec di-
jn activa vita multiplex actionum strepilus ; unde mittam donec introducam illum in domum matrit
David : Qui descendunt mare in uavibus, id esl a mem, id est in empyreum ccelum in quo regnat
ccniemplaiiva vita ad activam. Dicitur genlilis po- Iriumplians Ecclesia, quae dicitur maler militanlis.
pulus, unde Isaias : Erubesce, Sidon, ait mare, id Dicitur Synagoga quse Ecclesiam de gentibus in-
est gentilitas .ad fidem conversa instiltans Judaue struxit ad fniem excmplo et instructione, unde in
prrSidonem figuratae.ait : Qua: a fide es aversi me Cant. : Fitii malris mete pugnaverunt conlra me, id
ad fidem conversa, quae potius deberes converli, est Synagoga, scilicet Judsea quae dicitur fuisse ma-
quia tibi tradila sunt eloquia Dei, erubesce. Elegan- ter Ecclcsia; de gentibus, quia primitivi de Judaea,
ler per Sidonem figuralur Judjea ; Sidon enim inter- ut apostoli, genles eonverterunt adlidem. Dieiiur
pretatur vinatio, et Judaea tota nientis inlcntione lerra, unde Adain dicitur lilius leirae ; a siinili, terra
venalur lerrena, Per inare vero gentililas, qua: ama- dicitur mater Adae.
liiudine idololalriae amara erat; niare enim dicitur _ Maziila, proprie. Dicitur etiam bonum spirituale
ab amaritudine. Dicilur infernus, unde Job Nun- :
vel ternporale ; tinde in Evangelio : Si percusieril te
quid ingressus profitndum maris? Dicitur baptismus, in maxillam dexleram, etc, id est si aliquis volue-
«ndc in Apoc. : Et vidi tanquam mare vilreum; rit le in spiritualibus, potius te permlttas tedi in
vilreum dicilur propter puritatem fidei, qua: mani- temporalibus quam in spiritualibus. Dicitur pote-
feslalur in baplismo. Mare hie baptismuni signili- slas diaboli , unde legitur in Job maxiilam ser-
cat, leslanle Apostolo ,
qui dicit : Palres nostri pentis perforatam esse, id est diaboli potestalem
omnes sub nube fiierunt, et omnes mare transierunt, inOrmalam fuisse per Chrisli advenlum; quae ele-
e: omnes baplizati sunt in nube et mari; unde ganter dicitiir maxilla, quia, sicut trajicilur cibus
Psalmista ; Mirabiles elationes maris. per maxillam ut incorporetur, ita diabolus pote-
Ju"armor,proprie, firmitas; undein Cant. : Crura slatesua sibi malos incorporat; undequidam rbyth-
illius columna! marmorem, elc. Crura sponsi sunt mkus ait (6'5) :

pracdicatorcs nominis Chrisli, ul sunt sancti pradi- Angucm [orut in maxiila,

Curislus liamus et armilta;
catores qui Christum poiiant per mundum et an-
In cavernam reguli
lKintianl regibus et priiicipibus, qui fortes sunt et Manum miltit ablactatus,
recti , ct resistunt vitiis et concupiscentiis hujus D Et sic fugit exturbalus

vilae. \elus hospes scucuii.

Marsupium, proprie, possessio; unde in libro Sa- Christus dicitur hamus el armilla ; hamus pre-
pientiae : Unum
marsupium omnium noslrorum.
sit pter assumptara hunianitatem, armilla propter vir-
Massa proprie, unde Apostolus ait quoddeeadem ttitem divinitatis. Hunc hamum diabolus appetiit,
imssa facit figujus vasa in honorem el vasa in con- cum vermiculum carnis in rruce deglulivit ; sed
tuincliam. Dicitur Synagoga, unde idem ait Si bamo divinitatis,
:
quae sub carne quasisub vermi-
delibalio facta tsl el massa, id est primitivi de Ju- culo rubeo latcbat, capttis est. At uilla vero, id est
i\x.% fldeles, potest fieri ut reliqoi sanctificenlur. virtus divinitatis, perforavit
maxiham Levialhan,
l)ii ;
iur ctiaui uuiversitas operum, unde in Evange- cuinpoleslatcmdiaboliiniu-jit.etiiifernunicoiifregii,
lu. Modicttm fermenluitt totam masssm corrumpit. et per fnramen eleclos extraxil,
et carnei" CUrisu
Muter, propiie, Eva a qua desccndimus; unde morlilicataiu lertio die conduxit : hoc enim a,lil " '
Da\id': Pater meus cl maier mea dereliquerunl me Christi sola sine diviniiate
raiwuie poluisset, ctiili

(K) Adain. a S. Viclorc, seq. V De resurreeiioite Domini, Patrol. t. CXCVI.

853 DISTINCTIONES DICTIONTJM THEOL. — MAX-MEL 85*
anirna Chrisli creatura fuisset et non creatrix. Dici- A in concordia tluorum teslimoniorum ; et in Psalmo :

lur prxlatus, quia per curn spirituahs cibns saerx Si dormiaiis inter medios cleros. Dicilur etiam re-
Scriplurse alleritur, et in slnmachum meniis traji- ctus, unde in lege Dominus prxcepit ul media via
eilur ;
per prxlatos enim sancta mater Ecclesia incedamus, nondeclinantes ad dexieraro vel ad sini-
iniquos a viliis eonterit, et quasi gluliens in sua stram.
inembra conveitit ; unde in Jeremia legitur : Plo- Uel, preprie, delcclabile; unde David : Desidera-
rans plorajiit in nocle, et lacrymce ejus in maxiliis bilia super aurum, etc., super mcl el favum, id est

ejns. Prxlaii enini compaliuntur inlirmis cum Apo- super omne deleciabilc. Dicilur vicluale, unde in

slolo, dicentes : Quis infirmatur el ego non infirmor ? Exod. Dominus : Dabo vobis lerram jluenlem lacle

Dicunlur ctiam viclualia, quia per maxillas cibus et melle ; el in lsaia : Butyrum et mel comedet ,

aUerilur; unde David : Jn hamo el freno maxillas ut superius cxpositum est. Dicilur carnalis delecta-
eorum conslringe, id est subtrahe eis viclualia. lio, ad quam significaiionem potest rcferri quod di-

Maxhnum, proprie dc re roaxima datum, unde ctum est in Isaia : Buiyrum el mel comedil, id est
prxeeptum de (iilcclione Dei dalum dicitur maxi- primitivos 'molus et carnales deleclationes in se
lrutm; Chrislus cnim in Evangelk) loquens de hoc destruel. Dicitur bona operatio,sccundum quam si-

prxcepto Diliges Dominum, etc, ait, hoc esl maxi- " gnificationem prxdictam aucloritatem exponcre de
:

mum primum mandalum, id est de re maxima,

et bes, ut sit senstis Reprobabit malum el eliget bo- :

id est dc Doo vel ejus dilectione. Dicilur maximum num. Dicitur spiiitualis doctrina qux dulcior est,
origine, unde in Psalmo Et emundabor a dclicto unde in Canl. Mel et lac sub lingua lua, qiiia Ec-
: :

maximo i:l est superbia, qux cst origo omnium

, clesix doclores minorcm doctrinam, qux per lac
malorura, Diciltir maximum effcctu, unde in be- 6igni(icaiiii', minoribus piopinanl et spiritualem ma-

iictliclione aqux dicilur : Muxima quoque sacra- joribus. Dicitur divinitas, unde sic potest exponi
tnenta aquarum substanlia conficiunlur. Baptismus niel et lac : mcl divina natura, lac humana ;
mel
tlicilur maximum sacramentum effeelu, quia cul- de roie eceli venit, quia natura divina supcr omnia
pam etpoenam delct ct confert gratiam. est; lacdeorsum cxprimitur, quia liuroanilas deor-

Afadicws.proprie. DicilurChrislus;unde inEvange- sum assuinpla est : igiltit' nibil aliud est mel et lac

lio : l\'on est opus sanis medicus. Dicilur ille qui aliud sub lingiia Ecclesix esse quam Ecclcsiam de di.v.i-

dicit et aliud facii, itnde in Evangelio : Medice, cura nilate et humaiiilale Christi lecle cogitarc. Dicilur
le ipsnm. Dicilur eliamdoelor vel prxdicator, undi NovumTestamcntum. Sicut per favum, qtti nil aliud
\n Psalmo : Nunquid medici suscitabunt, et confi- p est quam mel in ceia, inlcliigimtis Vctus Tesla-
Ubuntur tibi ? menttim in quo erat verilas in umbra, nucleus
Medius, proprie, mediator unde de Chrislo in ; in tcsta , sic Novum Tcstamcntum
per mel
Evangelio : Medius veslrum slat quem vos nescilis, unde in Cant. :Comedi favum meum cum melle
id esl Cluistus mediator vestri et Dei. Eleganler meo, id esl in menles fidelium mcoium transfudi
autem niediuf quia, sicnt quod medium; est habet intelligcntiam Veteris ct Novi Tcsiamenti. Vel per
participium citm cxtremis, sic oportel mediatorem mel (iguralur anima Christi, qux per morlem se-
habere aliquam habitudinem cum illis quos ad con- parala fuita carne, per resurrectionem itertim in-
cordiaiu vult reducere. Dicitur eliam prxscns, quia corporata. Coineditergo Christus favum cum melle,

q".od medium est magis apparet quam extrema, quando in resurrectione et cotpus aniinx univit,
qtiia se exlremis prxsenlat; unde sic potest exponi.: et animam corpori ;
quia anima, qux prius quasi

Medius veslrum, id est prxsens inter ves. Dicitur mcl, facta favus, quando ad corpus rediit, corporis

communis; qtiia quod raedium est communiter se autem animatto et animx incorporatio et titiiusqtio

babetad cxlrema, medium sumiiurpro communi, ut gloriftcalio fuerunl. Dicitur dulcedo sacrx Scii-
centrum a parle circumferentix ; undc sic potest plurx, unde in ^poc. : Hl accepi iibrum de ;nanu
exponi quod ilicttim est -.Medius vestrum, id cst D angeli, el devoravi eum, el eral in ore nieo quasi mcl

communis vobiscum, id esl communem naturam duke. Dicilitr sapienlia, undc dicitur : Fiti, inrenisti

vobiscum habens. Dicitur vilis; quia sicut medium mel, sume ad sobrielatem, ne, si nimis, forte evomns

dicitur commiine, ita vile, quia omne commune iUnd; untle Paulus : Nolile plus sapere qnnin opor-
quanto communius, lanto
vile, et vilius, sicut omne tcl sapere. Dicuntur blanditix hxrelicorum mel,
rarum pretiosum, etquanlo rarius, lanlo pretiosius; unde Salomon : Mel dislillans labia meretricis. Di-

unde ct Jttdxi vilia et immunda vocabant coiiunu- citur dulcedo prx.licaiionis Chiisti, unde Deul. :

nia. Est ergo scnstts : Medius vestrum, id est quem Siiiciniit mcf de petra, el olcum de saxo durissimo.
vos vilem rcputalis, slat. Diiilur medium quod est Pcr petiam significatur Cliristus a quo ante p:is-
oppositum medio, unde in Evangclio : Ambnlabal sionem disciptili eju? snxeiunl iuel, id cst prxdica-
Jesus pcr medios fines Decapoleos, id est per viam tionis ejusdukedineni, vd miiaculorum jocundita-
qux eral opposila mediis finibus illius regionis (\nx lem. Ab codem post resuirectioiicm, cumjam cssct
loniincbat in se dccem civiiaies; decas eiiiin de- (actus saxum duVissimnm, id est imiuortalis, sutc-

fft»i,poiiscfi'i/n*dicitur.Dioilur concordia, uinlcll.t- raiti vteitm, id est reccpciunt gratiam Smiiti» sa«-

bac/n medio dnorum animnfium c'«VjrU6srer)8,id esl cli, inisso S;>it'iiu saacio iu dis.< ipi:lo».
833 ALANl DE 1NSUL1S 850
Metior, proprie. Dicitur major in corpore ; unde A unde aliquis dicilur nientiri, id est conlra mentem
legitur de Saule iu Samuele quod non erat melior Dicitur memoria, unde in Apoc. : ln mente
eo in terra , id cst major in corpore. Non enim hoc ergo habe qualiter acceperis. Dicitur sapienlia Dei
de nierito intclligendum est, cum multi meliorcs eo sive Filius , unde Boetius :

essent in terra , i.d est majoris merili, tif Sanrfuel et

Pulclmim patcherrimns ipse
filii proplieiarum. Dicitur deleclahilior , unde in Mundnm menle yerens.
Cant. : Melioru sunt ubera lua vino, id est evangelica Mensa, proprie. Dicitur sacra Scriptura sicut ei
doctrina delectabilior est Mosaica, cujus ausleri- Juda:i eam prave iiHelligenles ; unde David : Fiat
tas per vinum figupalur. Dicilur fructtiosior, unde mensa eorum corain ipsis , elc. Dicilur eucharistia,
Eccle. : Metior est canis viuus leone mortuo; quia, uride David : in conspectu meo mensam.
Parasli
jlle qui est in via , majorem potest facere frucium Dicitur vita seterna, unde in Evangelio Ui cdatis :

lioni operis quain ille qui est in palria ; unde Apo- et bibatis super mcnsam medm. Dicilur esus idolola-
stolus : Cupio dissolvi el esse cum Christo; manere tricorum, id est eorum quse irnmolata sunt idoiis,
autem in came propter fralres multo metius. Di- unde Aposiolus : Non poteslis communicare mensai
citur securior vel gioriosior, unde Psalmisla : Me- Christi et mensce dmmoniorum.
tior est dies una in atriis luis. Dic.tur Utilior, unde B Mensis ,
proprie. Dicitur pluralilas gratiarum
David : Melius est modicum juslo. Dicitur bonum sicut mcnsis est pluralitas dierum; unde Job dia-
aliquid, unde Apostolus : tlelius esl nubeie quam bolum noctcmvocans, qui et alios obtenebral pec-
uri, quasi dicerel : Bonum eU nubere, sed non uri. catis et oblenebralus est , eum dicit non computari
Dicitur ininus malum, unde Dominus in Evangelio : in diebus anni, nec numerari in mensibus, quia
Melius essel ei si non nalus fuisset , id cst minus diabolus et a pluralitate gratiarum et ab universi-
nialum esset inde, si non fuisset natus. tate semotus est et alienus ; unde per menses in-
Memor, propiie, adimplens promissum ; unde telliguntur Ecclesiarum diversitales, unde sic polesl
David : Memor esio verbitui servo luo. Dicitu.r judi- exponi prsemissa auctoiilas , quia diabolus non
cans vel damnans, unde Psalmista : Nec me.nor ero computabilur in diebus anni, ncc numerabilur in
nominum eorum, id est non judicabo eos in die ju- mensibus, quia seinper erit a consortio sanclo-
dieii , diceus he : , maledicii , in iguem wternum. rum alienus. Dicitur etiam Ecclesia ;
quia , sicu*
Dicitur aliquis gratiam conferens, unde David Me- :
iulegritas mentis ex diversis diebus, sic Ecclesia en
mor ero Raab etBabylonis, id estpeccaloribusqui si- diversis conslatfldelibus: etideo eleganter per men-
gnilicaniurperRaabel Babylonem conferensgratiam sem Ecclesia figuratur, unde propbeta : Et eril mensis
Memoria, proprie. Dicitur vita aeterna ; unde in ^ ex mense , et Sabbatum ex Sabbalo, id cst exEc-
Psalmo : In memoria mterna erunt jusli. Dieitur clcsia praesenti mililanti compouilur triumpbans.
fama vel gloria, unde David Periit memoria : Dicitur ordo angelicus ;
per menses eniro possunt
eonim cum sonilu. Dicitur pcena memorialis , unde inlelligi angclici ordines, in quibus non iiuinera-
David : Redeat in memoriam iniq. iias patrum ejus bitur qui ad dignilatem angelici ordinis non rever-
id est puniatur peena raemoriaii. tetur. Dicilur etiam actio humana, unde Job : Sic-
Mendbcium est falsa vocis significatio cum inten- ut cervus desideral umbram, el sicut mercenarius
tione fallendiunde in Psalmo Perdes omnes qui, : prwslolatur finem boni operis,sic elego habui men-
loquuntur mendacium. Dicitur idolum, quod ideo di- ses vact-.os. Sancli enim cum Dco serviunl, ple-
citur mendacium, quia non est quod esse liiigilur; rumque rerum inopia coangustanlur; qui euim per
unde David : Vtquid diligitis vanitatem et quceri- actiones suas praisentianon quserunt, a mundi com-
tismendacium. Dicilur temporale bonum quod non pendiis vacuos menses ducunt.
persolvit quod promittit, quia spondet beatitudi- Mensura, proprie. Dicitur etiam merituin ; undo
nem, nec persolvit; unde secundum aliam exposi- Lucas : Qua mensura :nensi fueritis. Dicitur vita
tiotiem : Utquid diiigilis vanilatem. Dicilur eliam seterna , unde in Evangelio Mensuram bonam et
:
lj
peccatum , unde in Apoc. : Nec intrabit in eam ali- confertam. Dicitur terminus rei, unde legitur quod
quid coinquinaium et faciens abominationem et men- Dominus omnia creavit in numero el pondere et men-
dacium. sura, id est distincte, et in suis propriis naturis
Mendax dicitur falsus , unde jn Evangelio Chri- secundum quas feruntur superius vel inferius el
iJus ait de diabolo quod ipse mendax est et palcr in propriis terminis et quxlibet rcs propriis iiuilius
ejus , id cst mendacii. Dicitur dolosus , unde in et termiuis concliiditur. Dicitur capacitas , unde
Psalmo quod mendaces sunt in slaleris , id est do- lcgitur quod distributiva sunt dona el virtutes ,
juxta
losi in suis negationibus. Dicilur mutabilis , unde uniuscujusque mensuram. Dicilur doclriu% distin-
in Evangtlio : Solus Deus verax , omnis homo ctio, unde in Evangciio : Quis ,
pulas , esl fidelis

tnendat. servus et prudens , etc. ; tritici mensuram , ut uia-

Mens , anima ; unde Apostolus : Mente servio legi jora majoribus et minora minoribtis proponanlur.
Dci, carne aulem legi peccati. Dicitur etiam ralio, Mercenarius dicitur negotiator, undc in Deut. :

unde Apostolus : Sentio aliam leyem in membris Non delinebis opus mercenarii usque mane. Dicilur
rneis repuanantem legi menlis mece. Dieitur intenlio, psemlopi jelatus , unde in Joanne : Mercenarius et
857 DISTINCTIONES D>CTIONUM THEOL. — MER-MET
qiti twn estpaslor. Dicilur servus Dei , u«de in A sermonibus, sed etiam rcbus aperiret, quatenus
Evangelio : I ac tne sicul unum de mercenariis luis. peccator licmo , et per verba quo.l fecerat audiret
et per deambulationem amisso oeternrtatis statu
Merces, proprie; unde legilur de Juda in Act. , ,

mutabililatis suae inconstantiam cerneret; et per

apostolorum llic possedit agrum de mercedeini-
:

auram fervore charitatis expulso loiporcm suum

quitath. Dicilur passio Chrisli , unde propheta :
, ,

Ecce sakator et merces ejus cum eo, id est susli- animadverterel, et per declinationem solis cogno-

quam mercabiiur nobis sceretquodadtenebrasappropinquaret. Diciluretiam

nebil passionera per seter-

nam bealitudinem. Dicitur viia aHema , urule in ascensio, quia in meridie Clnislus in coelum ascen-
dit, mane a morluis surrexit vespere mortuus
Evangdio : Caudete el exsultate ,
quoniam merces ,

Est ergo sensus Vespere luudabo te pro tua

veslra. Dicitur vanagloria, undo Dominus de liy- luit. :

passionc mane pro resurrectione , meridie pro

pocfilis in Evangelio ait : Receperunt mercedem ,

Et peribunl re- ascensione. Dicitur uies judicii qula lunc incande-

suam. Dicitur pcena , unde Petrus :
,

.scet ira Dei, ct maiufeslaj eruiit eogitationes homi-

cipientes mercedem suam.
Mereri proprie. Notat exigere, unde Auguslinus :
num etopeia; unde inlibro Sapientise : Inmeridiano

Charilas liabita merelur augeri ut aucla merealur et exurel terram , et in ronspeclu ardoris ejmquispoterit
B sustinete? Dicitur lernpuspassiomsChrisii, unde in
perftci. Notat congruum esse, unde de beala Maria
lib. Sapienlia± Indica mihi ubi pascas, ubi cubes
virgine dieilur quod meruit portare Salvatorem, :

sed quia ad in meridie id est in cujus mente pascas per

iiob quod Iioc exigerent ejus merita ,
,

congrua. Notat indi- lidcm; ubi- cubes, id est in cujus animo requies-
lioc r-atione innocentks fuit

gere , unde : Infelix culpa Evm qute ialem uc tan- cas per charitatem; et hoc in meridie, id est in
,

tum meruit habere lledemptorem, id est indiguit lali

passionis tempore. Eleganter per meridiem passiu-
nis slatus liguratur; quia , sicut in meridie magis
ac tanto Redemptore, quia meritum et indigentia in
sol fervescit, sic tempore passionis in fideli chari-
hoc conveniunt quod lam meritum quam indigentia
quandoque pro las amplius incandescil.
aliquid deposcil lieri ; et ideo mereri
Messis. pioprie. Dicitur etiam finis sa^culi; unde
indigere ponilur : et ideo tamen meritum dicitar
Dominus in Evangelio : Messis quidem consummatio
congnientius.
smculi. Dicituretiam conycrsip ad lidem, unde Job:
Mereirix , proprie, tabernaria ; unde exploratores
diverteruitl ad domum Rahab meretricis quae vere Levale capita veslra, etc, ad messem, id est corda
hominum parata sunl ad fidei susccplionem. Diei-
nieretrix non fuit; sed, quia res venales expone
t« r ille <!*" converlitur, unde Messis quidem multa.
bat , a merendo mcrcMx dicta est. Dicitur doctrina r
:

operani vero paaci, ni esl ntulii sunt qui possunt

lueretieoruin , undc : Favus distitluns labia me-
retricis. Dicitur idololalria unde in Apoc. Ven'%
, :
meti per pradicationcm, sed pauci stint operarii

ostendnm tibi dumnalionem merelricis magncs'; quanltim ad pisedicolionis exseculionem. Dicitur

el

liic vocalur idololalria vel convenlus idoloiatrarum. vila seterna, unde Job : Fameticus messem come-

Dicitur Jurinea quoe cum idolis niereiricata est, det, id est per divini verbi adimplelionem conse-

undea prophetis meretrix dicitur uude in lsaia :

quitur vits' celernse beuliliidiiiem. Famclicus il!e
;

Quomodo facta est mcretrix civitas fidelis ? dicilur qui esttrit panem divini verbi, et secundum
Meridies, proprie. Dicitur res perpelua; quia, quod audit fadi, et secundum hoc conscqiiitur

sicut sol existeirs in meridie non videtur ihoveri bcaiiiudinis fructum. Dicilur sacra Scriptura, unde

sursum dcorsnmve! , sic res perpetua non subja- secundum aliam expositionem Fameticus messem :

cet corruplioni unde ; in Psalnvo : Vespere, et ma- comedet, nimirum gentilis populus verba legis
ne, cl meridie, clc, id esl laudabo vcspere prO piae- inlelligendo agit ad qua. plebs Judaica sine intel-

teritis , mane pro Itiluris , mcriilie pro aelerois. lectu laboravit. Dicilur donum rect;e intelligeuliae;

Dicitur conlemplativa vila , unde sic potcst exponi eadein aucioritas sic potest exponi : Famelicns, id

hsec clattsula Canticorum : Indica milti ubi cubes, ubi D est stullus, habct messem, quaodo donuin rectse
pascus in meridie , id est in cujus inente le pascas intelligenli;» accipit et Scriplura? sacr» scnleniiis
per bonam operalionem, et in ctijus menie quies- riocctur, bona luquitur, sed lamcn nulio modo quod
cas per coiitemplationem. Dicitur fervor charitatis, dicit operatui;,

unde legitur quod post peccaluin Ada: , Dominus Meiere, propiic. Noiat consequi, unde in Apostolo;
,

deambulabat pcr paradisiim ad aurain pust mcri- Qiti semiual in benediclionibus, dc baiediclionibus et

dieni , ld cst fervore chatitatis jam in Adam defi- vtctel, id est consequelur viiam orternam. Dicitur

cieule. Quid enim est qttod post peccalum homi- remunerari vel praaniari, unde : Qui seminanl in la-

nis in paradiso Domintis non slal, sed deambu- crymis, in exsnllatione melenl. Nolat coiligere, unde
lal, nisi qtiod, irruenle culpa , se a corde hominis in Cant. : Messui mijrrham tneam. Nolat complere,
ittolum demonstrat. Quid est quod ad autam post unde apostolus Alius est qui seminat, alius est qui
:

meridiein, uisi quod lux ferventior veritatis abs- metet; propheke seminaverunt, aposloli inessue-
cesserat, ct pcccalricem animam culpae sua; fri- runt, id est compleverunt. Notat exigere vel exlor-
gor constiiugehat. Increpavil ergo Adam deainbti- quere, unde in Evangclio : Sciebam quod homo ai »/r

laiis, ul c.ecis menlibus nequiliaiu suain non solum ritt [durus.] «, et wetens quod non seminasti.
359 ALANI DE INSULtS 660
Mellri proprle. NolaL remunerare, unae : Qua men- A niinor merilo, unoe in Evangclio : Qui mtiwr esi in
tura nvensi fueriiis. JSolat circumspicere, unde : regno ccelorum, majoresteo.
Metiri se quemque dccel. Nolat mundum cerlis ler- Minuere proprie notat infcriorem faccre, unde in
ininis circumscribere, uiule de Deo in Isaia dicilur Psalmo : Minuisli eum panlo minus. Nolal farnae vel
quod mensus cst lerrum pugillo. gloriue delraherc , unde in Evaitgelio : Me oportet
Miles, projirie. Dicilur appariior sive lictor qui minui. Notat privare , unde sic potest exponi pra-
depuiatus esl ofllcio puniendi homines ; unde legi- dicla auctorilas : Me oporlet minui, id esl capitc pri-
tuv quod mililes crucifixerunt Jesum. Non enim cre- vari; illum aulem erescere, id est in cruce exallari.
"dendurn est aliquos cingulo militiaj lionoratos eum Minus poniturcomparative, u.nde David : Minuisli
crucifixisse, sed poiius ministros non sie honore eum paulo minus ab ancjciis. Ponilur exceptive.unde
militiaa praeditos. Tanien gregarius miles solet dici, Paulus : Quinquies quudragenas una minus accevi,
unde de Nabucliqdonosor diciturquod fueratmiles id est una plaga. Ponitur negaiive, unde Joannes :

gregarius in palatio regis Assyriorum. Sunt lamen In domo Palris mei mansiones multm sunl, si quo
qui dicunt mililem gregariurn vocari illum qui est minus, id est si in aliquo minus, id est non paratae,
de familia alicujus princips ciita .aliis miliiibus. Fn dixissem.
legibus etiam liabeiur de milite caligalo. Miles Mirari, proprie; undein Cant.: Notite mirari auod
etiatn dicitur sanclus, qui sub Deo in bonis operi- fuscasum.-Nolat taudare, unde dicilurquod homine»
bus mililat, unde in hymno : Deus luorum mililum. mirabanlur opera Christi. Notat imitari, uude Lu-
Militare, proprie. Notat conlradicere , unde apo- canus :

Btolusdicit vitia militare adversus animam. Servire,

ilicunturdaemones: Caslra militantia Deo, id estser- Hmmorrhois aspera Tullo
Magnanimo juveni, miratorique Caloms,
vieniia.

Militia, propne, vila liumana; unde Job : Mililiq id est itnitatori

esl vita hominis snper terram. Dicitur exercitus dae- Misericordia, proprie, divina nalura; unde David:
moiuim, undc Isaias : Visilubo super militiam cmti. Mhericordia mea el refugium mcum. Diciltir eilectus

Dicitur conventus astrorum, nnde legitur quod Ju- misericordiae, unde : Misericordias Doinini in mler-
da?i adoraveriitit in -£gypio militiam cceli. Dicitur num cantabo. Dicitur manifeslatio misericordiiG,
cxercitus atigcloium qui suh Deo militant, id est unde Jacobus : Judicium fiet illi sine misericcrcia.
diversa mvsteria sub eo exercent. qui non fecil misericordiam, id est nianifeslalionem
Milliu idcm signilicat quod millc, unde : Et tu p su * misericordiae non exhibebit Deus damnatis;
liethlehemEphruilia, nequaquam tninima es in milli- quia, quamvis non pnnientur quantum meruerunt,
bus Judm, id est intcr mille civilates Judae. Ali- polius tamen apparebil in cis elfectus juslitiae quam
quando idem quod infiriituin, unde in
signilic.it' mi$ericordi;e. Diciluf primns advenlus unde in ,

propheta Millia miitium minhlrabanl ei, id est in-

: Psalmo : Vniversa; vim Demini misericordia el veri-

liniia millia. Aliquando nolai. perfeetinnem, unde in las, quia in principio velin primo advenlu exhibuit
Apoc. Ex Ivibu Juda duodecitn milliu signati.
: Deus misericordiam suam, iu futuro vero jusiitiam
Minimus corpore aul aefale, unde in Gen. Jacob exhibcbit.
de Benjamin ail: Miniinus tenelnr, 1 ..
est vinciflis. jWiiis idem est quod mansuelus, utide in Evange-
Dicitur minimnstempore, undePaulusdicilseniini- lio : Beali miies. Dicilur roisericors, uitile in Evan-
iiium apostolorum quia post alios a Domino vocatus. gelio Dominus : Discite a me quia milis sum. Di-
Digniiate temporali, unde in Evangelio Quod feci- ;
citur remissus, unde dicilur quod una pcena milior
slisuniex minimis, mihi fecistis. Uepulalioiie,iinde iu esl alia, ct quod Deus mitius agel cum quibusdam
Evangelio Qui scmdalizaveril unum ex pusillis istis
:
quam curn aliis, id est remi.ssius.

miuimis. Acredine, unde dicit Augustinus quod Mitiere, proprie. Noiat visibilem faccre vcl incar-

minima esl pmna iltorum qui originali peccalo actuale D "are, unde in Evangelio : Misit Deus Filium suum
non addiderunl. Facilitale ad implendum, unde Do- in mundum. Nolat rnenli humanoe infundeie, undc
minus iterum : Qui solverit unum de mandatis meis et Filius temporali missione dicilnr milli a Palrc,
minimii. Maximum autem mandatum dicitur quod id esl huuiaiiae mcnti pcr graliam infundi Noiat
gravius est ad implendum, a simili minimum quod spirare, unde Spirilus sanctiis miui dieilur a

de fatili potest impleri. Patre, id est inspirari. Dicilur menti humanae Spi-
Minister, proprie; undc Dominus in Evangelio : ritum sanctum infundere, unde in Apostolo . Misit

Vbi ego sum,illic el minister meus eril. Dicitur auctor, Spiritum sunctum in cordu nostra. Nolat facere
unde Apostolus : Scimus Jesum ministrum fnisse unde iu Psalmo : Mittit crysiallum sudm , id est

circumcisionis. Dicitur minor, unde in Evangelio : ffecil]. Notat sublrqhers vel permittere, unde in Job:
Qni volueril major fieri, sit minhter, id est mirior. Mnte manum luam, id est in defcnsionem tuam vcl

Minor, proprie, indignior;. nnde in Gen. : Evigilans pcrmille ut ego langam te ; unde in Evangelio : S»

auiein. Noe a vino, cum didicisset quw feceral ei /i- Eilius Deies, mitte te deorsum.
Hus, uil: Servus minorerit fratribtis suis. Cliam enim Moilicum re, unde in Psalmo : Melius est modi-
non fuii minor selate, seddignitale. Dicilur aliquis cum justo, Dicilur lempore, unde in Exangclio :
861 DISTINCTIONES DICTIONUM THEOL. MOD-MOM SG<2

Modicum, et non videbitis me. Moilicum lide, unde A mo : Molliiisunl termones. Notat demulcere, tiiufc

in Evangelio : Modicce fidei, quare dubitasti? Salomon : Vl eruaris a muliere cxlranea, qum molli:

Modius proprie. Dicitur etiain lex Mosaica, unde seru-.oties suos, id est sermouibus demuleet. Noiat
In Evangelio : Nemo Incernam accendil et ponit eam litrbare, unde legilur quod Dominus mollivit cor

sub modto; quia Cluistus estveia lweriia, non pra?- ejus.

dicat legalia. Dicilur termhms unius geniis, id est Monile, proprie. DieiHir eliam prajdicalor vel do-
Christus lucernam suani non pustiit sub modio, Ctor qui facto vel exemplo nlios nionet, unde : Col-

quia lidem suam in terminis uirfus gentis non cou- lum tuum sicut monUia ; collum Eeclesise dicuntur
tlusit. Dicilur temporale commodum quod continet doclores, quia sicnt per collum trajicilur cibus in

annonam. Et lucerna non est ponenda sub modio, stomachum, sic prsedicatores sacram Scripturam
quia pro temporali commodo non est praedicandiim ;
exponentes, trajiciunt cibum sacrse Scripiur^ in
vel riemo debet abscondere lueernam sub modio, animam. Dicitur virtus, unde in Apoc: Vidi civita-

id est cessarc a prxdicalionc tiinore poeiiae corpo- tem sanclamJerusaletn,elc.,ornaiam mouilibus suis.
ralis, ut per modium corpus figurelur quod in se Mons, proprie. Dicilur hsereticus propter supcr-
continet animani. biam, unde David : Quo modo dicitis animce mem .

Modus, maneries; unde Apostolus : Multifarie ° Transmigru inmontemsicut passer; secundum aliam
multisque modis. Dicilur mediocrilas sive mensura expositionem seu translalionem nec hoc dicitur
sccundum quod solili sunius dicere : Isle nescit quanlum ad rei veritaiein, sed quantum ad liajreti-
lenere modum in faclis suis vel verbis ; undeauclor corum opinionem, hseretici eniuiliiigu&t se altos csse
ait : Excessit mcdicina modum. Dicitur affeclus se- in virlutibus. Dicitur Christus propter eminenliam
eundum quod soliti sumus dicere Modis omnibus : virtutis : Erit in novissimis diebus prmparalus mons
deprecamur te, ut Itoc facias , id est omni mentis in veriice montium; hoc Isaias. Dicitur etiam dia-
affecfu. Dicitur modulatio, juxtaquod dicitur : Iste bolus propter emiuentiam superbi*, unde in Evan-
temperat citharam suam ad diversos modos canendi, gelio : Si quis liabuerit tantum fidei, etc, et dixerit

unde in libro Sapientiae : Requhenles modcs tnusi- huic monli. Dicimr sanctiis, unde David : Monles
cos et narrantes carminq scriptitrarum. Dicitur in- excelsi cervis; et alibi Fundumenta ejus in monli-
:

tentio, unde in Psalmo :Quo modo dicitis animm bus sanclis. Dicitur superbus, unde David Tange :

mem : Transmigra in monlem ? in qua intentione, monles et (umigabunt , id est lange superbos per
ul sint diire diciiones quo modo. compunclionem ct fumigabunt per laerymarum ef-
Mcechari. Notat eliain aliquam illiciie cogno- fusionem, quia fumus lacrymam producit el ftetum
scere, ut mcechia dicatur omnis illicitus concubilus; et alibi : Fundamenta montium. Dicitur celsitudo

unde : Non mcechaberis. Notat concupiscere , unde : virtulis, undu in propheta : Ascende in monlem lu
Qui viderit mulierem ad concupiscendttm eam, jam qui evangelizas Sion. Dicilur sacra Scriptura pro-
mmchatus esl eam in corde suo. Notat verum intelle- pter eminenliam doctrinse, unde Habacuc : Deus ab
Ctum Scripturoe subtrahere et falsum inquirere, austro veniet et sanclv.s de monle Pharan, id est

unde Apostolus : Qui doces non mcechandum mm- umbroso vel condenso. Sacra Scriptura, mons
charis. Notat idololalrare, unde frequenter Juda umbrosus Vel condensus ;
propler diflicultatem

dicilur mcechari a prophetis. inielligentise. Dicilur Ecclesia, unde Psalmista

Mola, proprie. Dicilur quantalibel poena lempo- Et deducet in montem sanctum tnum. Dicilur
ralis, unde in Evangclio : Si quis scandalizaverit, vila aeterna propter securitatem, slabilitalera et di-

elc, suspcndit mola. Dicilur dens molaris, unde gnitatem; unde David : Quis reqtiiescet in monte
David : Denles molas leonum confringet Dominus. sanclo tuo ? Dicilur primitiva Ecclesia de Judaeis,
Mystice tamcn hoc significat perseculionem ly- quia prima cepit radios fldei; unde in Psalmista :

rannorum vel Ego autein constitulus sum rex ab co super Sion

pravam suggoslionem dsemonum.
Dicitur conjugalis slalus, quia cura mulliplici cura p montem saitctum ejus. Dicitur Vetus vel Novum
et labore est, unde m Evangclio Duo in mola, unus Testamentum, unde David Per medium montium
:
:

assumelur el alter reliaquelur ; quia de conjugalis perlransibunt aquw, quia doetriua theologiea conso-
quidara salvabuntur, quidain dainnabuatur. Dieitur narc debet ulrique Testamento. Dicitur Judaicus
spcs vel limor, quia inler spem et timorem debet populus, unde Isaias de diabolo ail : Sedebo tn
lnoli Chrislianus, uude in Deuter. : Non accipies moule Testamenli, in lateribus aquilonis. Malignus

alleram molam loco pignoris; quia spes sine liinore enira spirilus monlem Testamenti lenuit, quando
prssumplio cst, limor sine spe despcratio. Solet Jnduicum populum qui legem acceperat sibi per
etiam apud auclores signare pulices, elc. inlidelitatem subjunxit. Dicilur mons sancta, unde
Mulle dicitur delicalum, undeverbum sacricSeri- Job : Mons cadens defluit, cum in nie.Ue etiam
plura: dicitur inollc per expositionem qnod prhts jnsii hominis reprossematio evcniu ijgitur, quatenus
diiriim crat per obscurilalem ; unde in Psalmo . sic subilo tenteturet hunc inopinalo provniitu con-
M-ltiti suni scrmones ejus super oletim et ipti sunt curat et prostemat. Dicituretiam Apostolus, unde:
jacula. Trtiiisferentur montes iii ror mnris, quod esl factuin

Hollire, prpprie. Nolai rf. Icclare, unde iii Pssi- cnni prardicatores apoftoli a Judsa repulsi ad gon-
863 ALANI DE 1NSCLI3 86i
les venerunt. Dicitur alla conleniplatio, unde Job A Et quot modis didtur mors. lot modis dicilur
de onagro ait : Circumspicii montes patcute sua.
. mori.
Sancti enim per onagrmn signati quanto magis se Mors, finis Viiaij qua aiiquis dicitur moriens
exterius despiciendo dcjieiunl, tanlo amplius inte- unde Apostoius : Chrktus factus est pro uobis obe-
rius revelationum conieniplatione pascuntur. Dici- diens lisque ad mortem. Dicitur separatio animse et
lur aliquis deantiquis Palribus, undc in Psalffid : corporis, qua aliquis ditilur mortuus; unde idem :

Illuminans tu mirabililer a monlibus wtcmis. jEter- Absorpla esl mors in victoria. Dicitur limor mortis.
nis montibus nos Dominus illuminal, quia per Dicitur destruclio morlis, nnde propheta : mors,
vitam palrum proecedenlium radio nos suae clari- ero mors luu, quasi dicat Christus : o limor mor-
tatis iliusiral. Dicilur etiam tumor siccularium po- lis, ego ero destruclio tua; quia anliqui patres
testatum, unde Psalmista : Monles sicul cerafiuxe- qui fuerunt ante adventum Christi, magis iime-
runt a facie Domini. Multi qui prius a lala rigiditate bant niortem quam moderni , sed pOst adventtim
tumuerunt, Deo in carne apparenie, sunt magno Chrisli fideles, magis roborali cxemplo Chrisli et

liinore per puenitenliam liquefacti. Et itcrum : gratia, minus timuerunt mortcm unde de rmillis ;

Ascenclv.nl nwntes el quod cucurrcrunt sponlanee ad passiouem.

dgscendunt campi. Plerumque legiimis
enim perseculores Domirii superbi contra eum ve- " Dicitur peccaium, quia cst peccatum mortis; unde
niunt, sed ab eo humiles reveftnntur; quia monles in Psalmo Quoniam non est in morte qui mcmbr :

ascendunt per lumorcm potentix, sed campi de- sit tui, id est nullus permanens iu mortali peccato
scendunt piani facli per cognitionem culpae vel memor est Dei ad veuiam, et aiibi iii lib. Proverb.:
iniseris. Mors el vita in manibus linguos. Dieitttr etiam pueha
Monstrum dicitur res prseler cursum naturae, ut seterna, unde David : Mors depascet eos. Dicitur
homo bicorpor, vel animal biceps vei triceps. Di- necessitas moriemli, tinde legitur : Quacunque hora
cilur homo moiislruosus, id est crudelis; unde dc comederitis, morte mormmini , id est necessitati
Moyse Iegitur in lib. Sapientia: quod in verbis suis moriendi subiaeebitis. Dicitur eupidltas, unde iit

monstra placavit, id est Pharaonem et complices Psalmo Qui exattas me de portis mortis. Dicitur
:

ejus, quiquasi monstra enrnt per crudelitatem, hu- diabolus qui fuit causa morlis unde : Ab Adavx ,

miliavit; vel monslrtim vocatur vitulus conflatilis, usque ad Chrislum regnavit mors, id est diabolus,
qui monslruose ortus est, qui pracspto Moysi con- qui ante advenlum Clirisli magis domhiabatur in
liitus est; vel monstra vocantur serpentes quos fe- hominibus quam modo dotninari potest; qusere
cerunt magide virgis, quos devoravilserponsMoysi, q verbo Natufate.
in quem mutata est virga per Moysi verbum; vei Morsns, proprie. Dieitur diminutio velexspoliatio,
nionsira dicuntur serpenies igniti, quorum malitiam unde propheta : mors, ero mors iua, morsus tuus
placavit Moyscs , filiis Israe! prsecipiendo serpentem ero , inferne , id est potestatem luam dimiiiuam et
ieneum aspicere. Dicuntur demonstratienes , unde meos extrahani. Eleganter diminutio polestalis vel
Aristoteles in Porphunouis aualyticis ait : Cnu- abstiaclio sanctorum dicitur niorsus; quia, qui
dcant (?) genera et spccies moustrdeiiunt. Dicitur mi- mordet pomum partern abscidit et non omnino ab-
raculura, unde in lib. Sapientite : Fecil ipsis monsira sorbet, sie Cliristnspoteslalem inferni diminuitetab
tt consumpsit eos in fianuna icjnis. Monstra vocatur inferis suos liberavit. Dieitureiiam diaboti deceplio,
rniraculosus terrse hiatus quo absorpti sunt Da- unde homo legilur periisse morsu serpenlis ar.tiqui.
Ihan el Abiron. Et sic petest exponi quod dicium MoTtalis, polens mOri; unde Adam dicityr fuisse
est : In verbis suis monslra placavit, quia plagas mortulis aule peccalum; non ideo quod non posset
quibus percussit Do:ninus ^Egyplum verbis suis non uiori,sed quia poterat mori. Dicitur necessano
piacavit. morilurus, unde Apostolus Uomo per peccaturii :

Morbus, inlirmitas. Dicitur etiam culpa , uude in Adm foclus esl mortalis; ait enim Apostoius :

Apostolo legitur quod lex Mosaica morbum inon- P Mortate hvc induel immoTtalitatem. Dicitur corru-
strabal, id est culpam. ptibilis , unde Aposlolus : Simul el martaiia cor-
Mordere, proprje, detrahere, unde Aposlolus: Ne pora noslra. Dicitur etiara causa mortis, unde pec-
mordemes vos invicem consumamini. Notat sublra- catum mortale dicitur.
here, unde legitur Christus infernum momordisse, Morluus, proprie. Dicitur etiam peccator; unde in
id est aliquos ex inferno exlraxisse. Notat vexare, Evangelio: Sinite mortuos sepelire moriuos suus. DicU
unde dicitur Leviathan momordisse vermiculum et lur justilieatus qtii peccato est mortuus, unde Aposto-
captum esse per hamum ; _vermiculus Christi huma- lus : Mortui estis peccato semel. Dicitur damnatus,
nita=, hamus divinitas ; diabolus persecutus est hu- undeDavid Non mortui laudabunl te, Dotninc. Dici-
:

manitatem Clitisii usque ad moitis artieuluro, et tur morluus proprii esseegressns, unde in Evaugelio
r
capltis est per divinitatis aculeum. A i"si granum frumenti cudens in terram mortuum fue-
3/ori, proprie. tVotat eiiam peccare, unde :Anima rit, id est per pulredinem esse desieril. Dicilur etiam
peccans morilur. Notat pcenilere, unde aliquis dicitur qui non potest mereri, unde in Eccle. : Meliur cst

mori peccilo. Nolat damnari , unde in propheta : canis vicus leone mortuo : hoc dictum est superins.

Vita vfoci et non morietur, id est non damnabitur. Dicitur vilis et dejectus, unde David de Saul :
Qnid
 £55 DISTINCTIONES DICTIONUM THEOL. -- MOT-MUN
me persequeris ctmem nwrluum ei pulicem unum ? A paticntia, in jejuniis mvltis. Dicitur etiam gravis
Dicilur illud quod niliil in se conlinet vivum, vel tinde inPsalmo: Multce tribtitulionzLJttslorum.bt-
permitlil vivere ; uude mare morluum dicittir, quia citur etiam omnis, unde : Multi sunl vocali, pauci
niliil in se sustinet vivum. Dieitur arens, unde ar- electi, id cslomiies. Item : Dimissu snnt ei peccaia
bordicitur morlita, id cst arens. ntulitr, id esl omnia. Similitor : Ibi mullu congre-
Motns, parlieiprum; aiiquis qui labitur per venia- gnia quie in pulvere dormierunl ; ct in Luc. : Voca-
lein culpam, unde in Psalmo : Si dicebam : Motus esi vit multos ad coenar.i, id est nmries.
pes meus. Dicilur labens per culpam morlalem ,
.Vf<(i(s,proprie, fatuus ve! fuiiosus, unde David :

unde David : Turbaii sunl cl moti sunt. Dicitur ali- Nolile fieri sicut equus el mulus.
quis bumilians se per poenitentiam,uiide Psalmista : Mundus ,
purus, et sic est ndjoctivum. Munrfus
Fnndnmenta monlium conturbula sunl ct mola suut. suhslantiviim dicitur ornamer.ium rouiierum quo
Moveri, proprie. Dicitur variari, unde Boelius : ornabanl se ingTessura ad viros, unde legitur quod
euetos Esllier accelernvit mundum muliebrem, Di-
Slabitisque nutneus o.a% cnncla moveri.
citurmundanorum amator , unde in Joan. Et :

Kot. I bono privari, unde Psalmisla : Qui facit ticsc, mundus eum non cogiwvii, id esJ mundi amatores
non movebitur in ccternum. Nbtdl arl iram excitari, et alibi : Et princkps hnjus muntli ejicietar forat.
unde solet dici : Iste moveiur ad iram. Notat dubi- Non enim diaboHis dicitur princeps hujus muiitti
tnre, unde aliquis dicitur mnvcri super qua'stione, quod potcsiatem h,ibet in rebus tnundanis , sed
id est dubitare. ideo quod in amaioribiis munilanorum regnat per
Mnlier est nomcn scxus.tmue in Evangelio: Qnid culpam.Dicilur sapientia Dei juxla quom muridus
Ttiihi cttibi est, mulier ? Dicilur corrupta , unde : faclus es!, qux- a prophetis diciiur archetypus mun-
hiter nalos mutierum. Dicitur uxor, unde Aposto- dus, quasi prineipalis rntindi figura unde Boetius : ;

lus : Quandiu vivil vir, allitjata est mulier viro ; si

auiem mortuus fttertt, absoluta esi a lege viri. Dici-

Vulchmm pulcherrimus ipse
Mundum tnenie gerens.
tur Eeclesia, unde in Gen. : Ponam inimicitias in-
terleet mulierem , id est inter diabolum et Eccle- Dicuntur homines mimdi , uride de Chrisfo dicitur
siam ; et alibi : Mulierem fortem quis inveniel ? Di- in Evaugelio : Tolns mundus abiit post eum id -est ,

citur sapientia Dei, id est Filius; tindc legilur ia universi liomines de mundo. Dicimr mundana
Evangelio de muliere quaj amissa draelima aecen- eonvers.ilio, tinde in Joanne : Sciens Jesus, elc,
«lit lueernam, quoH superitis exposiltim est. Dicitur q ut iranseat ex lioc mundo ad Vatrem. Dicilursupa-
sensualitas , unde Apostolus ait quod vir cupnt esi rior pars rationis, quie a mumlilia dieilur, qijiaer-
mtiheris, id est ratio sehsualitatis. Et sicul vir de- rat nec decipit; unde in Joanne : Qui illuminat
foet regere ivmlierem , ita ratio sensualitatem. Diei- omnem Itominem venientem in liunc mundum, id est

tur bsercsis , unde Salomon : (Jt eruaris a muliere ascendentem ad superiorem rationis paitem. Dici-
cxtranea et ab alienigena qurv moUit sermones suos. lur homo (jui in muilis similis esl mundo : sicut in
Dieilur idololatria , unde in Apoc. : Vidi mulierem inundo majori firmainenium movelur ab oriente in
ebriam de sanguine sanclorum martijrum. Dicitur occidentem et revei titur in orientem, sic raiio in
carnalis delectalio, utide Salomon : Speciem mutie- homine movetur a contemplaiione orientaliuni , id
ris alienw admiruli multi reprobi facli suhI. Dicitur est ccelestiam, primo consideiando Detiui et di-
infirma mens, uiide 'Sapiens ait : Melior est iniqui- vina , consequentcr desccndit ad occidentalia , id
tusviri quam benefaciens mutier ; quia nonnunquam esl iid considerationcm tenenorum, ut per visibilia
culpa fortium occasio virlulis, sic eliam virtus in- contempletui- invisiuilia, dcinde revenitur ad orien-
lirmorum occasio peeeali. Pcr virum forlis quilihet tem iterum considerando coelestia. Et sicut plancla?
et discretuS designatur, per muiierem mcns ir.firma moventur contra lirmamenium et retardant ejus
et indiscreta accipitur. Dicitur etiarn vitiuni, unde inoiuin. sic, quinque sensus moventur contra ratio
Zach. : Lcvavi oculos meos, ct vidi; et ecce dua: mu- nem el impediuut ejus moluni, ratio tainen cos tert
iieres egredienlcs, et spirilus in alis earum, ct ha- secuin et servire cogit. Et sicul in majori ii.un o
bebani atas quasi alas milvi, el levaVerunl eus inter Deus iruperat in ccelestibus; angeli vero, quasi ejus

coelumet terram ; per duas mwlieres duo principalia milites, discturcntes per mundum Dco subjecti ho-

vitia, superbiani et inanem gloriam , quie impietati mines regunt, et eis consulunl, homines vero in
absque ulla dubitatione conjuncta sunt, accipimus; tcrra quasi in suburbio humaiire civitatis habilant;

qune in aiis suis spiritum habere narranlur, quia in sic sapientia in throiio capitis loruni habet, volun-

aetibus suis Satante vnlanti deserviunl. Et iiabcbant tas in corde , voluptas in rcnutn suburbio. Et sicul
alas quasi milvi. MilVus sempcr studet insidiari pul- mundus constat ex quatuor elememis, sie hornn ex

lis: islae crgo mulieres alas liabent quasi alas quatuor htimoribus, eleinentonini proprieiatibus
milvi, quia acliones earum procul dubio milvo consonis, id est melancolia qua: gerit vicem tcr.':e :

sunt similes, qula insidianlur seinper vilse paivu- flegmaie quod gerit vicein aqme, sanguine qui gerit
lorum. siniililudinein ignis. Ilomo eliani h:\bel simjlitudi-

Multu* propric magnus , undc Patilus . Li mulia ucni cum omni creatura, cum lapidihus in <rs>ftiido,
S67 ALANl DE INSULIS 8C8
cum arboribus in vivendo, cum brulis snimalibus A bus fides de rtedemptore nostro in quorumdam
in senliendo, cura angelis in discernendo. coidibus dissipalur. Quasi rupto muro et cperta je-
Munus ,
proprie, Ecclesia; unde in Psalino . Et nua super bonos maii irruerunl cum aocepla tem-
filim Tyriin muneribus. Dicilur bonum opus, unde ipsaquoque in quoriim-
poraliler poteslale pervcrsi

Malih. : Si ojfers tnunus tuum ad altare et habes dam cordibus destiuire munimiua fidei conantur.
nliquid adversus fratrem tuurii , elc, id esl si vis Dicilur munitio, unde Jer. : Dominus dissipavit
aliquod opus bonum offerrc Deo in fide ,
prius pete muros jiliee Sion, id est munitiones; et alibi in Job :

a proximo tuo ut libi remitlat injurias. Dicitur Quasi rupto muro hoslis ingreditur cum vel malo-
homo qui se offert Deo , unde David : Reges Tharsis rum spirit um vel pravorum hominum persuasione
et insulm munera offerent, id est se ipsos Deo. Dici- callida disciplinae munimenta in corde dissipantur.
lur remuneraiio, unde Psalmista : Et tnunera super Dicuntur sancti , unde Isaias : Super muros tuos,
innocentem non accepit, id cst remunerationes. Di- Jerusalem, covstitui custodes , id est sanctis tuis, o
ciiur etiam officiuni , unde : Ordo angelicus illius Ecclesia, deputavi custodiam angelorum. Dieitur
rei censelur ncmine quam plenius possidei in mu- sacra Scriptura qua munitur Ecclesia Dei , cujus
nere. cuslodiae depulati sunt sancli, id est ejus scriplores
lurmnuia, parva muraena, id esl lanipreda ;
B vel expositores. Dicitur peccatum, unde in Psalmo
unde quidam ait : Suspectus tnurmna cibus. DiciLur Et in Deo meo transgrediar murum, id est per gra-
scientia tlieologica, quse eleganter mursenula dici- tiam Christi repellam a me peccaturn, qtiod est ob-
tur, quia, sicut mursenula esl labilis, sic scientia staculum ne transeam ad Deum. Murus quippe est
Iheologica cito elabilur a menie bumana; unde in omne quod itineii nostro objicilur ne ad Deum,qm
Cant. : Murmnulas aureas faciemus tibi, id est in diligiiur, transeatur; sed hunc mmura '.ransgredi-
sacra Scriptura varias offeremus libi sentenlias, ««- .nurcum pro amore supernae patrise quaeque in boc
reas per sapientiam , vermiculalas argento , id est mundo fuerint subjecla calcamus. Dicilur defensio,
splendentes eloquentia. imde Non ascendisti ex adverso nec opposuisii te
:

Murmurare pi oprie indignari , unde in Evangelio tnwum pro domo Israel. Dicuntur aposloli, undo
legitur de nperariis qui prima hora operatisunt in prophcla : Tradidi in manus impii muros luos, id est
vinea, quod murmuraverunt contra palremfa-
ipsi aposlolos qui sunt muri fidelium ,
quos Satan ex-
niilias qui unum denarium dedit eis et his qui ul- petivil ul cribraret sicul triticum. Dicilur (ides, unde
lima hora operati sunt; qui ultima hora venerunt Jer. : Luxit antemnrale el murus pariter dnssipatus
significant gentiles; eis atitem dabitur
idem denarius est, id est fldes. Dicitur divina potentia, unde Isaias:
r
quantuin ad Judceorum opinionem, non quantum ad Clamavit cor eorum ad Dominum super muros filim
iei veritatem; videntcs ergo Judid gentiles remune- Siou, id est contia divinam potentiam.
rari denario rslernae beatiUidiniSj quem sibi deberi Jtfus proprie talpa, unde in lib. Reg. legitur quod
puiabani, indignabuntur. Notatetiamdut>s'jare,unde: mures ebulliebant de terra et corrodebant extales
Murmurabant autem Judmi ad invicem , dicentes. Philislinorum. Dicituretiam similitudomuris, unde
Nolat admirari unde secundiim aliam espositio-
, iegitur quod Philislhsei arcain remiseruut cum mu-
nem illi qui prima hora operati sunt in vinea us- ribus aureis.
que ad vespcram, signilicant illos qui omnibus die- Muiire, proprie. Nolat latrare, unde Iegilur quod,
hus vitae sure servierunt Deo. Illi vero qui ultima percussis priniogenilis iEgypli ab angelo exlcr/ui-
hora , signilicant illos qui in iine vila: poenitent. In natore, neccanis mutivit apud-Hebrscos. Sed mute-
riie auleni judicii illi qui semper servierunt Deo, re dicitur tacerc, unde in Evangelio : Al ille obmu-
murmurabunt contra Deum de hoc quod tanlum re- luit.

iniiuerabii alios qtianlum se, id est admirabunlur Mulus, proprie. Dicilur faciensrem mulam, unde
giatiam Dei et raisericordiam exhibitara eis qui ul- in Luca : Erai iiiic ejiciens dmmonium, et illud cret
limo venerunt.
D muium, id estbominem faciensmutum. Diciturnon
Murus, proprie. Dicitur Chrislus; uride lsaias : volens loqui, unde in Isaia de pravis prselalis dici-
Vrbr, forliludinis noslrm Sion Salvator, ponelur in lur : Ym robis, cunes muti l Dicitur non valens nec
ea murus et anumnrale; ipse enim nobis murusest debens Ioqui, ur.de idola dicuntur surda et muta.
qui nos undique ctislodietido circumda!. Antemu- Dicilur reprchensus ne loquatur, wide Psalmisla :

rale muri omnes prophelrc fuerunl , qtii prius Muta fianl labia dolosa.
quam Ddminusdpparerei in carne, ad constiuendam Myrrlia, proprie, amariludo ; unde in Cant. : Fa-
fidem missi sunt. Diciiur Ecclesia, unde in Cant. : sciculus myrrhm ditcctus tneus milii, quia Christi
E/jo sum murus et verba mea iurris , id est prrcdica- passio Ecclesia; stimma fuit amaritudo. Dicitur car-
lorcs inci qui aliis propinant polum coelestis do- nis mortilicalio,unde in eodem lbo ad montem :

clFinie, sed comparabiles tuirt qui alios defendunt myrrhm. Ecclesia dicitur mons myrrhse, quia roulli
siiut luiris civilalem. Dicilur munimen lidei Chii- niultipliciter in Ecclesia stiam carnem mortificant.
sliandc, Uiide Job dc persecutoribus fidclium : Quasi Dicilur vitiorum dcslructio, unde in Cant. Manus :

ruplo muro, et aperta janua , ivrucrunl super me ; mem distillaveruni myrrham, id esl per bona opera
qtiasi murus rumpiiur cum pravoruni persuasioni- deslruxi vitia. Dicilur passibilitas, unde ibidem :
 869 DISTINCTIONES BICTIONUM THEOL. — MYR-NAT S79
ilessut myrrham mea n ; verha sunt Cliristi loquen- A myrlus ; pro salinnca naniquc ascendet abics, dum
tis de se seeundum stalum iramorlalitatis ; ac si di- in sanctorum corda pro abjociiniie ferreiis cogita-
cat : Prsecidi a me passibiliiatem. Dicitur Sapien- Jonis allitudo stipernae CGnfempl.tiionis oritur;
tia Dei, unde in libro Sapienliae : Qnasi myrrlia pro urtica myrtus. cresrel, cum jttslorum menles a
electa. Dicilur poeniteus, qui castigat earnem prurigine vitiorum et ardore ad castitatis tempe-
suam et in servitutem redigit, unde David :Myr- riem iraiiqiHlliiatemque proveniunt, quia tunc ler-
rha, el gulla, el casia. Dicitur virtutum suavitas, rena non appelunt, dum flainmas carnis dcsidcriis
unde secundum aliani expositionem : Myrrlia, et ccelcstibiis exslinguuni. Dicuntur myrtus illi qul
gutla, et casia; Cliristus venicns, mijrrha, ei gutia, tribulationes proximorum temperant, unde Isaias •

ei casia in vestimento ntitur, quia cx eleetis suis, Dabo in soliiudine cedrum in spinam et tirjnum otivai.
quibus se misericorditcr induit, myrrhoe fragran- Per cedrum, quia magni odoris et imputribilis natu-
tiam aspergit. Sanctae namquc animsa ab antiquis rse, retributionem rxlernae vilae accipimus per spi-
;

palribus edilse Redemptorem suum in lionorem ejus nam, quae pungit, paftnitentia pro prscterilis peoca-
deleclant; quia, ex eo quod bene agunt, suoe laudi tis injuncta accipitur ; per myrtum illi signati suut,
hihil*viitdicant< qui afflictionibiis proximorum compati sciunt, eo-
Myrius, proprie, tranquiila mens ; unde Isaias : rumque tribulationcm per corapassiouem tempe-
B
Pro saliunca ascendet abies jl pro unica crescet raut.

H
N aruus propric arbor aromalica. Dicitur factum nensin virtutibus; unde in Cant. :Nasus tuus sicut
dft spieis nardi, unde in Evangelio de Maria Magda- turris Libani qum respicit contra Damuscum. Dici-
lena quod altulit alabaslrum nardi spicali. Dicilur tur discretio, sictit voce Dominica in laudibus Ec-
cttera redolenlia bonae famoe vel bona fama, unde : clesiae tlicilur : Nasus luus sicut turris quat est iit

Cum essel rex in accubitu suo, nardus dedil odorem Libano. Per nasum odores fcloresque discerni-
suum, id est postquam Christus ascendit in coclum mus, et ideo per nasum provida sanctorum discre-
sedens addexteram Palris, fama Chrisiivel Eccle- lio designalur. Turris in altum speculationis poni-
siaedilalata es! per universum orbem. Dicitur cha- tar ut hoslis veniens a longe videalur; et ideo na-
ritas, unde ptoedicta auetoritas sic polcst exponi : sus Ecclesiae lurri similis dicitur, quia sanctorjin
Cum essel rex in accubitu suo, id est postquam C provida discretio, dum circumquaque sollicitecou-
Christus humiliatus est per incarnationem, nardtts spicit iii altum posila, priusquam venial culpa de-
mea dedit odorem suum, id est charitas mea inflam- prehendit.
mata est, eliam usqtie ad inimicum extensa.Dieilur Natate dicittir nalivitas, unde nativitas Chrisii
bona operalio aliis pra^bens exemplum bene ope- solel dici natale. Dicilur mors sanrti. quoe elegan -

laudi, unde in Carminc : Aardus et crocus el fi-

ter dicitur nalale, quia lunc primo anima vcre in-
stuta. cipit vivcrc quando egrediiur slatum nostroe mise-
Naris, proprie. Dicitur faluitas; unde Salomon : rioe ; unde mors sancti Laurentii vel Marlini dici-
Circutus aureus in naribus suis, mulier pulcltra sl lur nalalc. Soletetiam dici depositio, quia tunc de
fatua Circulus aurcus, nitor eloquii hoerelicorum, ponit carcerem carnis. Dicitur etiam ohitus, quia
qui esl in naribus suis, id est qui proccdit a fatui- tuncanima' sancti vcniunt ob^iam angeli. Nuncupa-
tate hoereticorum. Dicilur prava suggestio diaboli, tur eliam transitus, quia oporlet animam sancti
unde Joii loquetss de Buhemoth, id cst de diabolo, mulla transire loca, antequam pervenial ;>d coslum
ail : De naribus ejus procedit fumus, quia a prava empireum. Dicitur etiam dormitio; quia, sicut aii-
diaboli suggeslione procedit obtencbratio mentis r, quis in dormiendo quiescit, ita aiifma post motlem
humanae. Dicitur praescientia : Quiescite ergo ab lio- refrigerium invenit; el sicut aliquis dormicns exci-
mine cujus spiritus in naribus ejus. tatur a somno, cum omnimoda membrorum inte-

Nasci, proprie. Notal acterna generalione a Pa- grilate et incolumitale, ita sancti exeilalinnlur a
tre procedere, unde Origenes ait quod Filius sem- somno mortis in die resurrcctio-:is. Sola autem
per nascitur, id est oelcrna gcneratione a Patre pro- mors beatoe Virginis Mariae assumplio dicitur, se-
eedit. Not.tt renasci pcr gratiam, unde Christus ad cundtim illorum ppinionem qui cum eorpore e.am
Nicodcmum inJoaiine : Oporlctvosdenuo nasci. No- assumptam in caMum op.inani.ur. Vcl diuituraisum-
latoiiii vcl incipere aperte, unde luna vel sol dici- plio, id est super choros angc-lorum eval!.i'io, unde
tur uasci ulii primo apparet. Fluvius etiain ibi na- in Anliph. : Exattala esl sancta Dci ncnitiix super
scidicilur, uhi oiiiur. Notal incipcre csse, unde Do- choros angetorum ad crcleslia regna.

minus iu Evangelio : Bonuni essel ei si nalus non Natare, proprie. Nolat profundum saer^ Scripiu-
(nisset homo, id esl nullum malutit fuissel Judoe, si roc non attiugere, unde dintur quod sacrfi Scriplu-

iion incoepissei esse. ra esl fluvius in quo el a^nus petiai et caMi^lj^ na-

Nasus, proprie. Dicitur prsla'us aliis prrcemi- tat, id cst simplex snfllcientri inslruitur s; sapiens
874 ALANl DE iNSULIS m
profunJum sacra Scriplura? attingit. Notat abun- \ ande in Joanne: Mille in dexlcram nnuigii reie. Dici-
dare, secundnm qttod solili sumus dicere hle na- tur etiam acius navigandi, unde alibi in Evangelio:
:

tat in divitiis. Sumitur eliam natare pro superemi- Atii auletn discipvti navi(poveneri/nl.

nere, unde Stalius : Natal ignis in ore purpurcus.

Navis propric.o Dicitur etiam Ecdesia; quia, sicut
Sumitur etiam pro movere, quia qui natal movetur; medianie navc, aiiquis pertransil mare veniens ad
unde Statius Oculosin morlemnatantes.
:
portum. ita aliquis mediante Ecclesia quasi spiri-
Nalura aliquando ila large sumitur, qttod omne tuali tiave pcrlransiciis hoc mare magnum ct spa-
iilud, quid, quo modo potest intclligi natura ,
liosum, id cst mun;!um,pcrvenit ad seU.Tii«e beatitu-
dicatur; nnde Boetius Natura e&t quidquid quid
:
dinis portum; undede iideiibus in Ecclesiis consii-
quo modo intetligi potest. Sectindum hane exposilio- tutis legitur iit Psalmo Qui descendunl mare in :

nem et liyle et Detts poicst dici nalurs ; quia, navibus, id esl qui a conlemplativa vita dcsccndunt
quamvis hyle proprie intellectum capi non possit, in activam, existentss in Ecclesiis. Dicilur iile qui
sed tantura per formrc abnegaiionem , tanien
explorai lerrcnum gaudium vei per carnales voiu-
quo niodo intolligitur. Sinrililcr divina forma, ptates, yel honores, vel divilias; unde David dicit
quamvis tantum intelligatur per maleriae remotio- ln spiriiuvehemenll conteresnaws Tharsis, id est
sem, lamen quomodo in.eiiectti capitur. Aiiqtiando in Spijitu saucto vel ainariiudine cotdis convertas
sumitur in designalione substanti* tantum, unde au poBiiitentiam iiios qui explorant terrena gaudia.
Eoetius : Natura est quidquid agere vrl pali potest
Tharsis enini inlerpretatur cxploraiio gaudii. Vel
ct secundum Itanc acceplionem, Deus potest dici ita-
per naves intelliguntur genliles. Tharsis enim tne-
lura, quia ipsc est causa universorum efficiens. Re- tropolis est Ciliciaa , et per Tharsim inlelligiiur
stringitur lainen hoc nomen natura circa subslan- Cilicia, per Ciiiciam ger.tilitas, ui a partetotum in-
liam carpoream, ui.de Boctius : Nalura est princi-
telligatur. Esl ergo sensus In spiriiu vehememi coa-
:

piutn motus per se et non per accidens; hoc enim

leres navcs Tharsis, id esl gentilcs eonvertes aii
lanlummodo pertinel ad sttbstantiam corpoream ut
iidem. Dicitur iile qui fjuctuat in profundo caraa-
sit principium moius per se, id est ut principalitcr
lium deleclationum, nnde propheta : Siipcr omnem
21 per se moveatur; ipsa enim sola proprie move-
niuntm munilum et super omnes naves Thaisis. Di-
tur aut a cenlro ad circumforenllam, ut levia, sci-
citur uegotiatio facla iu mundo isio terrenis lucris
licet ignis etaer ; anta citcumferentia ad eenirum,tit
inhians, ttndc Joannes : Ya, vas, civilas mag.ua Ba-
gravia, scilicet tena et aqua. Resliinglliir etiam
byton, in qua divites facti sunl omues qut babent
circa snbstantialem differenliain et speciftcam qu;«
naves in mari.
adveniei-s generi facil speciem, ut hoe universaic
Natura
Ne ponitur interregative aliquando, unde Job :
lalionabile, uude Boetius : esl reforrnans
Putasne muriuus rursum homo vivat. Consecullve,
specijicam differentiam. Dicitur esse subslaiiliale rei
unde David : Bomine Deus mem, etc, ne quando.
per quod res nascilur, id est suum esse ingreditur
Ponitur negat.ive, unde : Vidc ne facias. Asserti-
tinde dieitur Cltristus dtiaiutn tiaturarum,quia tam
ve, unde Boetitis in prologo Iibri De Trinitate
humanitas quam divinitas csl ess-e Chrisii. Dicitur
Sedne, idest sed.Quaudoque ponitttr prout, unde in
origo, unde dleititr quod angeius de natura habuit
Theodolo de chatino dicitur : Ne paiiatur, id est
peccare, id est ab origine habuit libertalein arbi-
se simuiat, esse draeonem.
trii at! bene -agemlumvelinale; undePlaloin Timcso
hurodueens Deum loquentem ad angelos ait : Bii Ncbuta proprie, untle Salomon ait : Dixil Domi-
deorum nalura quidem indissolubites. Dicilur eliam nss ul habilaret in nebula. Nunquam hoc lcgiluj' Do-
eomplexjo, uude Plajsica res diversas diversarum
:
minus dixisse; s«d, quia in monte Sina apparuitin
naturarnm assait, id est compiexionum. Diciiur vi- nebula, et prascessii Israel in nube, et ante Moysen

tium inolitum pto natura, unde in jute consuetudo Dominus in caverna petne pertransiit etiam in ne-

dicitur altera nattura, el homo mori de na- d hula, idco Salomon ponit dictum pro opere, ut sit
dicitur

tura, id estex vitio inolito pro natura. Dicitur na- sensus Dominus dixil, id esl opere monstrayit.
:

unde physicus dicitesse pugnam inier Dicitur tribnlalio. utide : Dies tcnebrarum et catigi-
turalis calor,
nalmam, naturalem calorem. nis, dies nebutai e/ turbinis, hoc potcst intclligi de Ba-
inorbum et id est
unde Aposioius quod bylonica captiviiate vcl de die juuicii. Dicitur pra:-
Dicitur natuialis ratio, ait
dicator,unde Job : Nunquid etevabit ul nebuta vo-
geuies, quce legem non kabent, naluraHter qux legis

naturalt instinctu ralionis

cew suam. Diciiurigiioiantia, unde Nebulani sicnl :
sunt faciunl. id est
cinerem spargit, quia Cliristus ignoranlite obscuri-
et secundttin hoc solet dici quod tiatura diclat ho-
tatem provenientem ex caligine cuip« toliit pcr
Htini ut non facial aliis quod sibi non vult (ieri, id
pocnilentiam et humilitatem, significaiam per ciue-
est naturalis ralio. Dicitor poienlia rebus nalurali-
rcm.
btts indiia, ex similibus procreanssimilia, unde ah-
qttisdicitur fteri secundum naturam ; unde Hilarius Nec pro non et riroel, unde : Muiier, ubi sunt qui

ait «jiiod Creaior factus est creatura, nonest nalurrn te accnsabant,cic., necego le condemnabo. Aliquando
ralio, sed potestalis tvceptso. ponitnr negative, unde soletdici : Ncc hoc nec iilud

Navigium, proprie, navis. Gubernaculutn navis, esl verunt.

 8 73 DISTINCTIONES DICTIONUM THEOL. — NEC-NITJ 874

Necessarium dicitur proprie inevilabile, etsecun- A quo Christus babitat

Nidus, proprie, cor sancli in

dum hoc necessariurn ponitur contra contingens :

per gratiam ; unde Job Nunquid ad prceceptum luum
:

unde dicitur Deum esse necessarium. Dicitur etiam elevabhur aquila, et in arduis ponet nidum suum.

hoc quo aliquis indiget, et secundum hoc dicitur Dicitur temporalia, quia ex feno et lulo solet fieri

necessarium contra superfiuum, unde Salomon : nidus; pernidum significantur temporalia quae sunt
Dhitias el paupertales ne dedcris milii, sed tanlum fenalia, id est transitoria et quasi lutea ; unde Da-
victuimeo tribue necessaria. Dicitur aliquando utile, vid : lllic passeres nidi/icabunt, id est in divitibus

undeDominusinEvangelio iPorrounumest necessa- pauperes temporalia invenient. Dicitur fides Christi,

rium. Et quot modis ponitur necessarium, toi mo- quia ex iiicarnatione Chrisli, quae per fenura figu-

dis ponitur necesse.

ratur, ampliala est fides Christi unde Job In nido
; :

Necessitas dicitur indigentia, unde: Jn necessitate meo moriar; et David dicit : Etenin passer invenit
probatur amicus. Dicitur inevitabilitas, unde in De- sibi domum et turlur nidum, etc, id est sensualitas

cretis : Necesshas frangit legem. Dicitur tribulatio invenit fidem in quareponit bona opera, quia opera
Tribulaliones cordis mei sine fide mortua sunt. Dicilur etiam honor vel de-
vel adversitas, unde David :

mulliplicatm sunl : de necessitalibus meis erue we;ad- lectatio terreua, unde Dominus &d principes terrae :

ses-
B E ^aham «» de nido veslro. Dicitur aliquis in quo
alius doctrinam suam collocat et in eo delectatur,
sitates, quia necessarium est nos eas pali usque in
unde in Evangelio : Vulpes foveas hubent et volucres
finem vitae, vel quia juxta necera silae sunt, necessi-
cmli nidos, etc, id est haeretid corda habenl subdi-
tales dicuntur, quia et ad mortem sunt praeambulae
torum, in quibus collocant doctrinam suam, simili-
et morlis significativae.
teretsuperbi qui significantur per aves, sed Chrislus
Negare significat etiam praecepla divina non im-
non habei ubi caput suum reclinet, qui vix invenit
plere, unde in Aposlolo de peccatoribus dicitur quod
aliquos in quibus docliinam suam collocet qui eam
ore Deum confitenlur, faclis aulem negant. Notat
servent.
etiam non dare, unde solet dici : Terra negat fru-
Niger, proprie. Dicilur offuscatus tribulatione,
.ctum, id est non dat.
undeait Ecclesia inCant. : Nigra sum, sed formosa;
Nequhia dicitur malilia qua quis vult mahim ag-
nigra caligine tribulationum, sed formosa candora
gredi illud quod perficere nequit. Yel dicilur illa

malilia qua homo semper laborat proximo nocere,

virtutum. Dicitur despicabilis, unde in Cant. : Comm
tuce sicut elatce palmarum, nigrce sicut corvus. San-
unde dicitur nequam, id est non aequus, quia con-
cti enim despicabiles erant sicut avis turpis et cla-
tra aequilatem agit ; unde dicit Apostolus : Rcpletos q mosa.
omni iniquilute, elc, nequitia.
Nervus, proprie, unde Job : Ossibus el neniscom- Nihil ponitur pro non, uncle in lib. Sapieutise :

pegisti me. Dicilur instrumentum in quo ponuitlur Nihil profuerunt vobis peccatum, diviiiw. Dicilur

damnali, unde legitur in lib. Reg. quod Aza rex Juda unde Joannes Et sine ipso factum est nihil, id esl
:

posuit prophetam in nervo, qui redarguerat eum. Di- pecealum. Peccatum dicitur nihil vel quia a vero
cilHr praesens miseria, unde Job Posuisli in nervo :
esse separat, vel quia humanam naturam infirraat,
pedem meum. Dicitur habitudo qtiae est inter peccala, Yel quia in eo quod est pecatum nihil est. Dic>tur
quando aliquis ila perplexus cst quod videtur non idolum, quia illud quod geMiles credebant esseidc-

posse effugere alterulrum peccatorum, unde Job :

lum, scilicet quoddam constans ex imagine ct divi-

Nervi tesliculorum Leviaihan perplexi sunt. Dicitur nitate, nihilest; vel illud idolura quod nullara habet
sententia forlis discrelionis, unde secundum aliam similitudinem cum re naturalt dicilur esse nihil,
exposilionem : Posuisti in nervo pedeni meum. In id est nullius rei naturalis gerens similitutlinem

nervo Deus pedem hominis posuit quod insinuat Glos. super illum locum Joannis Et
quando pravi- :

talem illius forti sine ipso factum est niltil, id esl peccatum vel ido-
sententia discretionis suac ligavit..
Semitas investigavit, quia subtiliter singula ejus D uni. '

opera dijudicavit ; vestigia pedum consideravit Nimis aliquando notat superabundantiam, unde
quando intentiones operum si recte ponantur exa- David Tribulaiiones invenerunt nos nimis. Notat :

liiinavit, perfectionem vel plcnitudinem, unde in Psalmo •

Nescire, proprie. Notat etiam reprobare, unde Nimis honorati sunt amici tui, Deus.
Mallh.: Amen dico vobis, nescio vos, id est reprobo. Nitrum a Nitra provincia ubi nasci solet dici-
Notat non facere, unde in Evangelio : De die autem tur, nec mullum a salis ammoniaci 6pecie distat.
ilfo neino scit, neque angeliis, neqiie Filius hominis, Sicut enim hoc in littore maris fervor conficit solis
qui ideo dicitur nesCire quia nbn (acit nosscire; durando in pelras aquas maris, ita in Nilrea, ubi
ipse lamen scit, sed nos non facit scire. Signilicat aestale pluviae pio'ixiores infundunl tellurem, ardor
pravum lincm ab cpcre removere, unde in Evan- nimius aqtias excoquit in petram sali vel glaciei si-

gelio: Nesciat sinislra tua quid faciat dextera tua. milliniani. Hac titur.ttir indigenae ,ad lavandum, unde
Sensus est : si bonum facis, noh facias intuitu sini- Psalmista : Si laveris lenitro. Dicilur mens quae in-
stro, id est pro favore humano vel lcrreno emoli- duralur per corrcctioncm, unde.Saloraon : Acelum
meiito. innitro qui cantat carmina pcrverso.

Patrol. ccrx. 28
 m ALAM DE 1NSUL1S 876
Nolle sumiturpro nont>e//e;sedquoJ Deus dicilur A. Domine, veslimenlo hoc id est indue me novum. ,

uoiie aliquid, id est nou vellc, aliqiiando insinuat, Dicitur lirmnm undc Adam dicitur vetus homo,
,

ut ita loquar, verilalem, el sic insinuat aliquid fieri _Christus hnmo novus ;
quia Adain fnit iulirmus ,

contra alicujus voluiilatem ; unde Dominus ad Jeru- Christus fuit flrmus ;

quia ex vetuslale inlirmitas.
salem ail : Quolies votui congregare, elc., et nolutsli. ex noviiate lirmilas.-Dicilur inauditurn, unde in AcL
Nomen, proprie. Aliquando large suniitur, ut quas- apostolorum legilur quod Atbeiiienscs dixerunl ad

libet dictio nomcn dicatur; unde poela : Paulum et socios.ejiss prcedicanles Chrislum : Qti
Foliisque notas et nomine mandus. suul isti prcediculores novorum daimoniorum ? Dici-

Dicitur gloria vt ! fama, unde David Domine Do-

: tur noviter apparens , unde luna dicilur nova, ct

minus noster, quam admirabile esl nomen luum ! etin apud Juiirros dicitur neometiia, id est nova luna.

Cant.: Oteum effusum nomen tuum. Dicimr res no- Nox, proprie. Dicilur eiiam cseciias materiaiis,

undein Evangelio: Qumcunque petierilis Pa-

ir.inis,
unde poeta :

irem in nomine mco, elc., id est in rc liujus nominis . Longaqus animam sub nocle tenebal.
Jesus, id csl pvo salule xlcrna, Jesiis inierpretaiur Dicitur ignoranlia, uiule Aposiolus : Nox prcceessil,

salvutor. Dicitur potestas, unde Aposlolus: Dedit ei dies, etc. Dicilur unde David Luvabo per
culpa , :

amen, id est poleslalem universorum; et alibi : B singulas noctes lectummeum, id esl purgabo coti

omnis poteslas. Dicitiir virlus sive scicnliam mcain per singula peccala. Dicituradver-
Data est milii
Buplizo nomine Palrh, sitas, unde in Psalmo Et in lege ejus meditabitur die
numen, unde dicilur : le in :

numine vel in vir- ac nocte, id est in prosperis et in adversis. Dieitur

i-l Filii, et Spiritus sancti, id es( in
unde Joannes legitur bapli- tempus ante advcnttim Cbrisii, unde in lib. Sapicn-
sute. Dicitur invocatio,
tasse nomine venturi,
in id csl in invocalione. tine Dum medium silentium tenerent omnta et nox
:

in huo cursu iter peragerel. Dicitur Veius Testa-

Dicitur Filius, unde David : Et in nomine tuo vide-
luo quia nomine habelur
ifienliim, juxta quod illud potest exponi Nox prx- :
bimus lumen, id esl in Filio ;

nomen cessit. Dicilur mors lcmporalis, unde David El

notilia de re, et per Filium notilicalus esl Pater,
:

usque ad uoclem increpuerunt me renes mei ; id est

Patris dicitur Filius. Dicitur notitia rei, unde Da-
Jiid.ei de quibus natus sum, dicit Cbristus, pcrsecuti
vid Qui numerat multitudinem slellarum , et omni-
:

nomina vocat, id esl de singulis notitiam lia-

sunt me ad morteni. Dicilur vita prsesens , unde in
bus eis
Evangclio : Sero, an media nocte, an galli canlu, an
J>ens. Dicilur meriluiri, unde in Evangelio: Gaudete,
mane. Quse eleganler dicitur nox, quia mullis tene-
quia nomina vestra scripta sunt in ccelis. Dicitur
bris ig-norantia; et culpoe involvitur. Dicitur htira ii>
sanclus cujus nomen scriplum est in libro vitaa,
L ua Christus veniet ad judicium qu* ideo nox di
unde iu Aposlolo : Sed habes pauca nomina in Sar- <l ,

cilur, quia qua bora ventiirns

sit ignoralur unde Lti
djs; pcr- nomina ipsos hominesiiildligere debemus;
;

Evangelio Media autem uocte clamor factus esl.

:
ideo auiem nominq ponit ul ostendat se non solum
Dicitur minor lentatio , unde David Per diem sol :

iHirnerum, sed etiam numina scireelectorum suorun»

non uret.le, neque luna per noctem : boc superius
qui Moysem novit ex nomine.
diclum esl. Dicilur eliam iniseria temporis , unc'©
Noscere, proprie. Nolst approbare , unde Psalmi-
Job : Nociem illam tenebrosus turbo posddeal. Dici-
sla : Quoniam novil Dominusviamjustorum. Notal dis-
tur diabolns, unde in Gen. : Vocavitque lucem diem
ternere, unde de Deo dicitur : Ipse novit el decipien-
et lenebras noclem, hoc solet exponi de aposlalis an-
tem et eum qui decipitur, id estdiscernit inter istum
gelis. Dicilur captivitas , unde lsaias : Ad me clu-
cl illum. Notat prwdcsiinarc , uiuie in Apostolo de
mavil ex Seir : Custos ,
quid de nocle? custos ,
quid
Deo dicitur : lpse novil qui sunt e.jus. Notat facere
de nocte ? ibi enim iiilroducuuliir Iduroaii conqucv
remesse, unde Orig.: Non enim: rcs sunl, ideo Deus
rentes de sua captivifite. Dicitur pcccalor, unde
novtl eas, sed ideo sunt quia novil.
in Psalino : Et nox ut dies illuminabitur, quia
Novactda, propric. Dicilur etiam Nabuchodonosor
alii|uaiii!o peccator converlitur sicut juslus. Dicilur
qui inisaiadicitur novacula empla. DiciturAntichri- D pisedicator qui n-.inoribus prxdicat, unde David :

sttis, unde in Psalmo : Sicul novueula acuta fecisti

Dies dici eructul verbum , et nox , etc. ,
quia proedi-
iloium. Dicitur autem Antiehrislus novacula quse
catores majora majoribus et minora minoribus
promitlit iiuiovalioncm, el incidit, sic Antichristus
praetlicant.
iiolosis suis proiriitiet bealitmlinem et occidet. Vel
Nubcs, propric. Dicitur iiumana Chrisli natura ,
sr.ali dicusitur novacula quse superfluos et inutiles
unde isaias Ascendam super nubem levem , id est
:

pUos radtl; ita niali sanclis capillos radunt , id est

bumanam naturam a gravilate pcccati liberam ; ei
Luutiliii et superilua rapiiint;
ingrediar JEgyptum , id est veniam in miinduin pir
Novum ,
proprie. Dicitur etiam mirabile", unde assunijitani bumanitatem. THcilur pra?dicator, un('e
proplicla : Novum faciet Dominus m terra : femiua Propheta : Qui sunl lu qui ul nubes volant ? et alibi
circumdabil virum. Dicitur innovotum, unde Jdati. : Mundubo nubibus ne pluant. Eleganter praedicatores
Virfi ccelum noviim et terram novam ; el in Apostolo :
coniparantur nubibus ,
qtiia coruscant miraculis
F.cce nova fucio omnia. Dicitur innovans , unde in comphiUfU doctrinis, inlonant minis. Dicitur sacra
F.vangclio : Mandutuin novum do vobis. Dicilur pur- Scriptura unde David Tenebrosa aqua in nubibut
, :

gatum i> vclusUie cdpae . unde legiTur : Exuc me , aeris , id esl obscui a intelligeiHia in Sci ipturis Si-
8T7 DISTINCTIONES DICTIONUM TIIEOL. — NUD OBE 878

cris. Dicitur gralia Spirilus sancti, unde dc antiqnis A unde Dayid . Multipliralce sunt super mimerum , id

patribus ait Apostolus : Ei bapiizali suni innube & est mulliplicati sunt in peccato, quod omni caretdi-
mari, id est in baptismo pergraliam Spiritus sancti. gnitate. Dicilur vita selerna , unde David : Et nu-
Dicilur angelus, unde propbela : Rorate, cceli, de- merum dierum meorum, etc, numerus sine bic est
super et nubes pluanl justum , id est angeli annun- numero qui mimerus est vere quia non transit
,

tient adventum. Dicilur aliquis mobilis

Cbristi numerus vero dierum qui modo sunl non est veie
undc Saionion Qui observat ventum non seminat,
: transilienti, habenti autem esse videtur.

ct qui considerat nubes non metet; liic peccator nu- Nunc signifieat tempus, unde dixit Pelrus : Nune
bes dicilur quem diaholus huc illucque impellit ten- scio vere quiu misit, elc. Aliquando significat aeter-
tationibus variis. Qui ergo observat ventum non se- nitatem , unde cum dicitur : Deus nunc est. Aii -

yninal, et qui considerat nnbes minquam metet ; quia quando notat tempus graliae , unde David : Nunc
is qui lentationes maligni spiritus meluens et mali- exsurgam dicii Dominus ; et
, alibi : Ecce nunc tem-
tiam iniquorum conspiciens de se desperat, neque pus acceplabile, ecce nunc die.S salulis.

nunc exercetur in boni operis semine, neque post Nuplia;, proprie, unde iu Evangelio : Nupiiat fa-
reficielur jusla; retributionis munere. Dicitur soli- c!ce sunt in Cana Galilosa;. Dicitur unio duarum iia-

ditas mentis, unde Job : Subito aer colligitur in nu- ™ turarum , unde in Evangeiio : Simile esl regnutn
bes. Aer tenuis solidalur, per aerem ergo ssecula- ccelorum homini regi qui fecil nuptias ftlio suo. Dici-
rium menles designantur, per nubem mentis soli- tur unio Christi et Ecclesiae in selerna beatitudine,
diias fignratur. Dicilur temporale bonum, unde Job quandoei ineffabiiiter Ecclesia unietur per gloriam,

Velut nubes perlransiil salus mea; nubes in alto et quodammodo deificabitur ; unde in Evangelio
eminet, sed ad cursum ilatus impellitur, sic tempo- legilur Et qum paratoe erant
: inlraverunl cum eo ad
rale bonum iniqui hominis in altum per honoris nuplias. Dicitur rationabilis unio aliquarum rcruni,
«elsiludinem erigi videtur ; sed quia ad cursum unde legitur de nuptiis Mercurii el Philologiae , id
vitse quotidie quasi qoibusdam mortalitalis sux fla- est sapienliae et eioquenliaj. Dicitur carnale com-
tibus impellitur, non ascendet. Nubes calore sobs mercium, unde inChronicaEusebiiquodNactanabus
dissipatur, sic districto respectu superni judicis ascendeiis torum Olympiadis nuptias egit.
quasi solis calore superbia damnali in infcrno lique- Nux, proprie. Dicitur martyr, unde in Cant.

ilet, et semel locis pcenalibus tradita ad operalionis Descendi... tiucum. Nux. Uia habet in se; pulamen
usum ultra non ledibit. exlerius, testam et nucleum; similiter martyr tria
Nudus, proprie, non habens proprium, unde dicit ^, babet : dcfectus carnis quasi petaraen , carncm
auctoritas quod nudi nudum Christum sequj debe- quasi testam animam quasi nucleum. In fractura
,

mus; etGreg. ait quod nudi debenius luctari cum autem nucis projieilur putamen lesta frangitur, ,

diabolo. Dicitur etiam aperlus, unde Apostolus : nuclei dulcedo gustatur ; sic per martyrium defe-
Omnia nuda et aperla sunl. ctus desinuut esse in mariyre , caro quasi testa
Numerare, proprie, distinguere ; unde David : Qui quodammodo fiangitur. et tunc iu anima sanctus
niimerat muhhudinem stellarum. Notat scire , unde dulcedine ajterna; bearitudinis delectalur. Nux eiiam
in Evangelio : Nam et tapilli capilis vc.stri omnes solet dici Christus, quia in Chrislo fuit corpus quasi
uumerati sunt. putamen exterius, anima quasilesta, divinitas quasi
Numerus aliquando sumitur pio numerationo vel nucleus. Quandiu Christus mansil in mundo, divi-
pluralitate , unde Boetius in Aritlimetica dislinguil nitasnon apparuit in eo seAJ in corpore separato ,

inter numerum numerantem el numeralum. El ab anima post mortem quasi facta testa, bomo sen-
vocat numerum numerantem ileralionem nume-
, sit ditlcedinera nuclei, quia libcratus per diviuilati»
ram numeratum veri noininis pluralitatem. Dici- potestatem.
tur numcrus reruin secundum quod so-
coJlectione, Nyeticorax, avisquae de noctevolat, unde dicitur:
lel dici : Istcest de numero hominum. Dicitur pau- D Nycticorax quasi corvus anociis, nyclui , quod esi
citate, unde Jeremias : Conlrivil ad numerum dentes nox, et corax, quod est corvus. Dfcilur lidelis vivens
meos, id est conterendo duxit ad paucilateni. Dici- inmedtopraveenationiSjUnderiavid^Fac/usiumaiVti»
lur discretione , unde Sap. dicit quod Leus creavit nycticorax in domicilio. Dicitur etiam Chrislu&, qui
omnia in numero , id est discrete. Dicitur unilate , venit in noclem nostrae miseriae et a Juda:is crucl-

unde sic potest exponi pradieta auclorilas : Deus iixus est, qui deberent esse domicilium, sed facl)

crcavit omnia in numero, id cst in unilale ,

quia sunl parietina, quia passi ruinain secundum bo;
; et

quodiibet unitate unum est unde Boetius: Quid est

; polest legi quod dictum est in Psalmo Facuu tur* :

idco esl ,
quia unum numero est. Dicitur dignilate, sicut nyciicorax in dcmicilio, vel in parietinis.

Obedirt significat aliqtlid propter alium facere, dxmones dicuntur servire Dco, sed no.; obediro ;

UUjtiando aliquis scrvit Deo piopler Deum ; uudc quia quod faciunl proplcr Dcum noa faciunt , irno
879 ALANl DE 1NSULIS 880
quantum in ipsis est contra Deum. Nolat praecepta A Deo, quorum oculi defecerunt ,
quia spes eorum al>

divina adimplere, unde Aposlolus : Sed non omnes eis quae intendebant, corruit. Dicitur superba elalio,

vbedwnt Evangelio, id est non adimplent Evange- unde Sapiens : Qui Immiliatus fuerit , erit in ylo-
liurn. Notsladnutumet arbitrium Deialiquid iieri, ria , et qui inelinaverit oculos suos, ipse salvabitur.

unde in Evangelio : Venti et mare obediunt ei. Oculos inclinare est nullum respiciendo ad super-
Obesum dicitur pingue , ut legilur quod Pharao biam conlemnere, sed se minorem atque imparem
in somnis vidit septem boves crassas obesis carni- cunctis quos aspicil sestimare. Dicilur ratio , quia ,

bus, id est plenis, quasi ab esu eductis. sicut oculo perpenduntur visibilia , ila ratione in-
Obiurare, proprie, silentium imponere ; unde Da- visibilia; unde David -.Turbatus esl a furore oculus
vid : Obturatum est os loquentium iniqua. Notat eva- meus. Dicitur intentio , unde Dominus in Evange-
dere, unde Aposlolus : Obturaverttnt ora leonum, id lio : Lucerna corporis tui esl oculus tuus. Dicitur
estevaserunt ut Daniel. rivus coricupiscenlise , u-nde legitur quod oculi Adse
Obviare proprie , undc in Evangelio : Pueri He- et Evae aperti fuerunt post peccatum quia coepe-
,

brccorum obuiaverunt Domino. Nolat associare vel runt moveri et diffundi secundum membra geni-
concordaix , unde David
Misericordia el verilas ob- : talia. Diciiur intellectus, unde ad Ecclesiam dicitur
"
viaverunt si&j. Notat conlradicere , secundum quod in Cant. : Oculi tui celuinbarum, id est intelleclus

solet dici : Isle obviat itli, \d est contradicil verbis quos babes de divinis simplices sunt, non corrupli
vel factis illius. fermento Phariseeorum Dicitur respectus divina! mi- .

Occasus, proprie ; dicituretiam mors, undeDavid : sericordiae, unde David : Ocuti Domtni super justos.
Qui ascenait super occasum, id est qui devicit mor- Dicitur donum Spiritus sancti, unde propheta : 0-
lem. Dieilur diabolus , de quo eadem auclorilas po- culi ejus velut flamma ignis. Oculi Domini dona Spi-
test exponi : Qui ascendit super occasnm. ritus sancti significant. De quibus in alio loco le-

Occidere, secundum quod significal cadere media giturquod Joannes vidit agnum tanquam occisum,
eorrepla.intransitive.Aliquandosignificatcasum.ali- habentem cornua scptem et oculos septem. Et in
quando significat gratias subtractionem secundum Zacharia quod septern oculi erant in lapide uno.
quod dupliciter solet exponi haecauctoritasAposto- Dicilur homo, unde Joannes : Et eum omnis
videbit

ii : Sol non occidat super iracundiam vestram. Sen- oculus ; omnem oculam, usitato more locutionum
sus est ad litteram : Si moveamini subito motu iraa, pro omni homine positum hic accipiamus. Omni*
motus ille non sitdiurnus vel diulurnus,Juxta illud itaque oculus, id est omnis 1

homo cum resurrexe-

Psalmi : Irascimini et nolile peccare, id est iracun- r, rit, videbit Chrislun» corporaliter , sive ad vilam

dia vestra non sit causa quod sol justitiae occidat sive ad mortem. Diciturpravus prslaius, unde David:
in vobis, ,J estgratiam suam subtrahat vobis. Sed Obscurenlur ocnii eorum ne videant, et dorsum eo-
secundum quod hoc verbum occidere habct pen- rum semper incurva. Oculi sunt qui in ipsa ho-
ultimam productam transitive aliquaudo, ponitur minis facie in summo positi, providendi itineris
proprie. Aliquando significat deletionem peccati, ndicium susceperunt ; obscurantur oculi et dorsum
juxla illud prophetae : Ecjo occidam el vivere faciam. fteclitur , cum lumcn sapienlise perdunt et ad por-
Aliquando notat mortem animae ,
juxta illud : Qui tandum onera peccalorum curvatur. Dicilur ille

occidit aiium in corpore ,

prius oecidil se i» menle. qui alii providet, unde in Evangeiio : Si oculus tuus
Ofcurirne^roprie.Nolat poenitere ; qui enim pce- scandalizut le, erue eum, etc, id est, si aliquis pro-

nilet Deo venicnli ad se quodammodooccurrit, unde videns voluerit te scandalizare in fide catholica vel
dicit auctoritas quod beus occurrit occurreniibns si- in spiritualibus ,
potius recede ab ejus couvictu
bi. Nolat sequalem esse, unde David : Et occur- quam scandalizeris indivinointellectu. Dicilurethm
sus ejus usque ad suminum ejus ,
quia Chrislus est praelatus Ecelesiae, qui alios verbo et exemplo illu-
a;fjiialis Patri. minat , secundum quam significatfouem potesl in-
Oculus, proprie. Dicitur eliam vita contemplativa ,
D tcliigi illud Canticorum : Oculi tui cotumbarum.
unde in Evangeiio : Si oculus tuus dexler scandali- Dicilur sacra Scriplura, quse dicitur oculus Dei,
zul te, etc, id esfsi ad contemplativam vitam ido- quia per palpebras hujus oculi , id est per aperta
nca discretionenon sufticis, solam securus activam et obscura loca sacras Scripturse probat Deus lilios

lene. Dicitur pravus consiliarius , utide in Job de hominum,id est distinguilinter bonos et nralOs, un-
antiquo hosle dicitur : Oculi ejus ut palpebra di- de David : Ocuti ejus in pauperem respiciunt et pal-
iuculi ; per eculum, qui inhaerens capili utilitali vi- pebras ejus mler filios .Iwminum. Diciiur Christus ,

sionis deservit, intelligitur consiliarius Anlichristi quia sicut in oculo plures tunicse , ita in Chrislo
qni dum perversis machinalionibus quae agenda plures subslanlise, corporis et animae et divinilatis;
sunt prxvidet ,
pravis hominibus quasi ostensum el in medio oculi eslpnpilla, quse dicitur pupilla ,

pedibus iter praibet. Dicilur etiam spes, unde Jer. : quasi pusilla, per quam egreditur radius visibilis
Onagri steterunt in rupibus , truxerunt venlos lun- ad discernendum luccm et lenebras : sic in Chri-
quam dracones ; defecerunt oculi eorum. Per onagros slo est humana uatura, quasi pupilla quse respectu
neqiiissimi Judsei figuranlur, qui steterunt in mon- divinitatis minima per quain Deus ad nos veniens
,

liljus confidentes iu terrenis poteslatibus , non iu dislinguit inter liicein bonorum et tcnebras repro-
881 DISTINCTIONES DICTIONUM THEOL. — ODI-ONO 882
horum, unde David : Custodi me ut pupillum vculi, A ludo ollae, secundnm quod exponilur : Qvid lu vi-

id est sub pupillam oculi. des, Jeremia ? Oltam succensam at> aquilone ego vidi,
Odire, proprie. Notat signum odii dare vel dairP- id est similitudinem oll». Dicitur nigredo vel con-
juim inferre , unde David : Qui diligit iniquitalem, fusio ;
diversorum commistio, undo
fjuia in olla (it

<idit animum suam , id csl damnum infert animae propbeta rFacies eorum converletur inollam.
suse, quod est signum odii. Notat reprobare , unde Olus, proprie. Dicitur cibus indifferens, undePau-
David : Jniquos odio habui; et alibi : Odisli omnes lus : Qui infirmus est, olus manducet. Diciiur tenuis
qni operantur iniquilatem. Notat praecepta divina et aridus cibus, unde praedicla auetoritas slc potesl

contemnere , unde Psalmisla : Superbia eorum qui exponi : Qui infirmus esi, id est pronus ad lubricum
le oderunl, ascendil semper, etc. Notat rem in esse carnis , olus manducet , id est tenui et arido cibo
iion conservare , unde legitur in libro Sapientio» : ulaturadcarnis castigandum incentivum.Diciturge-
Nihil odisti edrum qttce fecisti , id est ea quae fecisti nus humanum, unde David : Quemadmodum olera
in esse suo conservas. Notat gratiam non apponere, herbarum cilo decident. Potest etiam dici conjugalis

unde : Jacob dilexi el Esau odio habui. Notat car- status , quia est communis et Ievis cibus, ut ei qui
«ales voluplates per voluntatem animoe refrenare ,
contineri non potest dicatur : Qui infirmus est

umle in Evangelio : Qui odit animam in hoc mun- B otus manducet, id est uxorem ducat, c(c.

do , id est qui voluplates carnis volunlaie anima» Onager, proprie. Dicitur etiam aliquis solilarius,
refienat in vita. unde Job : Quis dimisit onagrum liberum, et vincula
Odor, proprie. Dicitur etiam fama, uude in Cant.: ejus quis solvit ? Onager, qui in soliludine moratur,
Curremus in odorem unguentorum tuorum, id cst be- rccte eorum vilam significat qui, remoli a lurbis
ne operabiniur ad exemplum et famam vitlulum 8secularibus, in mentis solitudine conversanlur. Di-
vel bonorum operum. Dicilur occasio unde Pau- ,
cituris qui cuncta qua: desidei at agil, umlc do va-
Ius ;Quibusdam sumus odor vitat in vitam quibus- , no dicilur Et quasi pullum enagri liberum se na-
:

dam odor morlis in moriem. Dicitur orai.io, quia le- lum putat. Onager in libertate babet, et ire quo ap-
gitur quod sancti habebant phialas plenas odora- petit, et quiescere cum lassatur. Ille ergo pulloona-
inentis, qua; sunt orationes sanctorum. Dicitur in- gri similis esse concupiscit quem disciplinae lora
cendium, unde in Dan. : Non teligit eos odor ignis, non coercet, sed vagus per silvam desiderionuu
id est tres pueros non letigit incendium ignis. Di- currit. Dicilur ille qui in cartipo fidei posiuis nul-

citur etiam devotio mentis , unde legitur quod Noe lius officii loris Iigatur, unde : Nunquid rugiet ona-
cbtulit holocaustum Domino in odorem suavitatis. ger cum habuerit lierbam? Curn quis ex vita swcn-
Oteaster, proprie silvestris oliva. Dicitur etiam lari intuitivas visionis desiderio aesluat, cum refcctiu-
gentilis.Naru cum esset Deo alienus, dicebatur olea- nis intimae pabulum concupiscil, quasi herbani non
ster; unde Apostolus : Tit autem cum oleasler esses. inveniens onager rugit. Dicitur Judaaus, umic pro-
Oleum, proprie. Dicitur eliam tama vel gloria, in pheta : Onagri sleterunl in rvpibus, dcfeceruni ocuii
Cant. ; Oteum effumm nomen tuum. Dicilur spiri- eorum quia non erat herba; hoc superius de Judaeis
tualis gratia, unde David : Unxit leDens,Dens luus, diclum est, quorum oculi defecerunt, quia a sua spo
oleotxtilioe. Dicitur charitas, nnde in Psalmo : Im- frustrati sunl; et ista eis evanuerunt, quia non erat
pingv.asti in oteo caput meum, id est nientcmchariia- hcrba, quia eorum cordibus dcfuit aeternitalis scien-
to impinguasti. Dicitur misericordia , unde lcgitur tia, ct nullo modoeos rcfcoit pabulo viriditalis inti-
de Samaritano quod infudif. oleum et vinum. Dici - ma; doclrina. Dicitur bacreticus, sicut scriptum est
lur adulatio, unde David : Oleumpeccatoris non im- in Job : Alii quasi unaqri cgrediunlur in de&erlo ad
pinguet caput mcum. Dicitur abundantia lempora- opus s-uum. Suut nonnulli liaeretici qui populis ad-
lium, unde David Afructu frumenti, vini : et olei, eic. misceri refugiunt, sed secessum vitae secretioris ap-
O/itia, proprie. Dicitur sapientia divina, unde in petunt; qui, plerumqueeos quos inveniunt, eo am-
libro Sap : Quasi otiva speciosa. Dicitur justus, un- D plius peste sua> persuasionis inficiunt, quo quasi
de David : Quasi oliva fruclifera. Dicitur Ecclcsia. ex vitau nieritis reverentiores videnlur.
unde Apostolus loquens ad gentilem populum ait : Onocentaurus, propric. Dicitur homo luxuriosus ct
Tu autem cnm oleaster esses, insertus es in illis, fa- superbus, uiidc lsaias : Erit cubile draconum el pa-
ctus es socins radicis, id cst pingucdinis olivae. scua strulhiunum et dcemonia occurrent onocenlauris
Olta, propric. Dicituretiam refectio, unde David : per draconesmaliiia, per slruthiones bvpocrisis dc-
Moab olla spei. Ecclesia enim spirituali refectione signalur. ln pcrversa igitur menle draco cubat et
relicitiir, quando peccalor ,
qui per Moab figuratur, struthio pascitur, qnia et lalens malitia callide te-
ad fidem converlitnr. Dicitur quodlibct carnale cor, gitur, et inluenlium oculis sinmlatic bonitatis anle-
unde prophela Otlam succensam ab aquitone ego
: fertur; per onocentaurum Iubrici et elali designau-
video. Olla succcnsa cst cor humanarnm saecularium tur; onos cnim Graece, Laline asinus dicilur. Et
curarum ardoribus insidiarunique anxietaiibus fcr- luxuria per asinum figuratur; lauri enim vocabultf
vcns. Ab aquilonis vero facie cordis humani olla cervix snperbiac designatur; onocentaori ergo sunt
succendititr, cuin per instigationem adversarii spi- qifi suljccli luxuriae vitiis, inde ccivicem erigum
ritus illicitis desideriis inflammalur. Dicitur siinili- unde liuniiliari debuetunt ; onoccntauds autcm dac-
S83 ALANJ DE 1NSULIS 884
monia occurrent, qnia maligni spirittts valde eis ad A Sapientke Spiritus Domini replevil orbem terrarunt* :

Yolom deserviunt, quos de liis superbire conspi- id est universa mundana cnnservat in esse. Dicilur

ciunt quse Bere debuerunt. ferra, unde David : El in fines orbis lerrce. Dicitur
Onus, proprie. Dicitur Novum Testamenlum, un- Ecclesia, unde in Psalmo : Revetata sunt fundamen-
<ie Dominus in Evangelio :Jugum meum suave est, la orbis, etc, id est verba prophetarum manifestata
et onus meum leve. Dicitur Vetus Testamentum, un- qttibus unitur Ecclesia.
dc Petrus in Act. : Hoe est onus quod neque nos ne- Ordo, proprie. Gradus ecclcsiasticus, secunduni
que palres nostriportare poluerunl. Dicitur ad por- quam acceptionem subdiaconatus, diaconatus dici-
tandum difllcile, unde : Alter allerius onera portate. lur ordo. Dicitur unde David Tuessm-
oflicium, :

Dicitur peccatum, nude in Evangelio : Venite ad me, cerdos in «ternum seeundum ordinem Mtlchisedech.
emnes qni laboralis et onerali estis. Dicitur adver- Diciltir untformis spirifuum mullitudo, ut uno spe-
siias sive tribulatio, unde David r Divertit ab oneri- cuiandi D'eum modo, secundum quam s>gnifica-
bus dorsum ejus. lionem distinguuntur novem ordines angelorura. Di-
Operari, proprie. Notat concupiscere, undeAposto- citur convenientia vel coneordia, unde Job : Ante-
lus : Non ego operor illud, secundum quod habilat quam vadam ad terram tenebrosam, etc, ubi nullm
in me peccatum. Notat ratisam prsebere, unde Pau- *» ordo,

lus : Cum enim essemu» in carne,passionespeceatorum, Organutn idem est quod psalterium; nablum
qum per legem erant, operubantxtr in membrisnoslris, enim Hebraice, psalierium Graece, organum dicitur
tit fructificarenl morti. Notat gubernare, unde Domi- Latine. Dicitur inslrumenltim organicum quod con-
nus : Palcr meus usque modo operatur el ego overor'. slat ex diversis listulis plumbeis quod in flantibus

Opporlunitasest congruitas vel facililas ad aliquid follibus sonum dat lioc enim instrumentum vulga-
:

faciendum, unde de Juda legitur in Evangelio quod riter dicitur organum. Solet etiam poni pro quo-
qumrebal opporlunitatem quomodo Jesum traderet. libet -
instrumenlo organico. Dicitur concordia
Dicitur Iribulatio, quse propler tria dicitur oppor- virtutum, unde David : Laudate eum in chordis et

tiMiilas propter congruitalem, quia congruum est organo.

;

ut sancti tribulationem patiantur ad sui probatio- Oriens, proprie; unde Dominus in Evangelio :

ireiri, juxla illud quod dicilur de sanctis : Digni in- Multi venient ab Oriente. Dicilur eliarn Christus,

venti sunt v v o nomiiie Jesu contumeliam pali. Secun- unde in cantjc Zacbaria1 : Visilavit nos Oriens ex
(Jo propler utilitatem, quia utile est sanctis tribula- ullo,

vionibus pulsari. Teriio propter necessitalem, quia Orphanus, nropric. Dicitur etiam justus qui re-
q
oporlel sanctos pali propter setcrnam praedeslina- linquit malrem concupiscentiam et patrem diabo-
tionem ; unde legitur in Psalmo Respicit in oppor-
:
lum, unde David : Orphano tu eris adjutor.

tunitatibus. Diciiur necessilas, unde in Evangelio : Os, oris, proprie. Dicilur cor sive mens, unde
Oportebal Cltrisntm pali et resurgere a mortuis. David : Os jusli meditabitur sapientiam; mens enim
Opus proprie id quod provenit ex operatione, un- eleganter dicilur os, quia ipsum os est instru-
de Job : Operi mamium tuarum porriges dexteram; ir.enium ejus; quia quod homo corde concipit, ora
secundum quod solet distingui inler opns operans- exprimit. Dicitur introitus, unde legitur in Josue :

ct opus operalum. Opus operans Judaeortim, quo Volvite saxa ingentia ad os speluncw. Dicitur etiam
erucilixerunt Cbrisluin, fuit malum. Opus opera- verbum, quia verbum ore profertur, undeDominus
lum, id cst passio Christi, fuit bonum. Diciiu-r ne- in Evangeiio : Ex ore le judico. Et in Job : Manum
oessaiium, unde in Evangelio Dominus his opus
:
meam ponam super os meum. Manum super os po-
habet. Dicilur genus operis, in Gen. : Requicvit Deus nere est virtute boni operis culpas tegere incaut»

ab omni opere quod patrarat, id est ab omni ge- locutionis. Dicitur testimonium ; unde Dominus :

nere operum, quia post sextum diem novum gcnus In ore duorum vel trium leslium stat omne verbum.

non feciL D Dicilur vultus, unde Statius :

Orare, proprie. Notat etiam bene ager.e, juxta il- . . . Natal ignis in ore
Purpitreus.
lud Apostoli : Sine intermissione orate, id est bene
agite, secnndum quod solet dici : 0"» bene opera- Dicilur devoratio, unde David : De ore leonis libera

tur, bene orat. Vel ad litteram inlelugendum esi hoc me, Domine. Dicitur instanlia, unde in Exod. : Jn-

Sine intermissione orate, id esl boris deiermiiialis terfecit eos in ore gladii, id est in instanlia vel

et oralioni depulatis. Noiat hnroanitatem suam Deo devoiatione. Dicilur prajsentia vel manifestalio,

Pairi praDsentare, unde Christus dicitur orare pro secunduin quod solcnius dicere : Locutus esi ei

nobis, id est suam humanilatcm repraesentare Patri ore ad os, id esl manifesle vel pratsentialiter. Dici-

in qua meruit humanum genus [salvarej. Notat tur et?am Deus Pater, quia ab co procedit verbum,
meniis devoiionem ad Deum dirigere, unde sancti id est Filius, undc in ant. : sapienlia qum ex ore

dicunlur oratc pronobis. Altissimi prodiisti, id est ab ore allissimi Patris.

Orbis proprie. Dicilur seplimana orbiculariter re- Elegaiiler autein Deus Pater dicitur os, quia, sicut

vuluta, unde in bymno : Orbis volutus seplies, "si- Verbuin proeedit ab ore sine oris aliqua muta-
gnal heala leinpora. Dlcitur mundus, unde in libro tioue, ita Filius a Patre sine Patris dciuutatiouit.
885 DISTLNCTIONES DICTiONUM THEOL. - OS-CVJ 836

Dicitur etiam Filius ;

quia, sicnt aliquis ore loqui- A crrore iletinentur, ossa.qui alios in errore retnjnt.

tnr, ita Pater pcr Filium; iwde in Cant. Ecclcsisc Dicitur forliludo carnis, unde Jol) Elegit suspen- :

Oscutetur me osculo oris sui. Scnsus esl : Orat dium nnima wna, ei morlcm ossa mea. Quid per
Etclesia Palrem utosculctur se, idest visitet, osculo animam, nisi mentis intenlio; quid per ossa, nisi
oris sui, id est incarnatione Filii sui. Triplici ra- carnis fortiliido designalur? Omne autem quod

lione Filius dicitur os : Ore reficimur, ore oscula- suspenditur procul dubio ab iniis elevalur. Anima
mur, ore loquimur. Paler autem Filio quasi ore ergo suspendium elegit, ut ossa rnotiantur, quia,
proprio se rclicit, quia per eum proprianl volunla- dum mcnlis inlentio ad alta sublevatur, oirwis in S3
lcm perfecit aut implevit. Similiier eo quasi ore fortitudo cxlcrioris vitse necalur. Diciiur etiam for-

proprio humanae naliiraa oscuium dedit cum cam tiludo saecularis digniialis, unde Job de superbo
Filio univit, similiter loculus est ei ore isto, per ail : Ossa ejus plena sunl adipe, quia ex dignitale
ipsum prsedicando mundo. Dicitur justus per qucm sxculari superbia nascitur. Mulier ctiani sumpta do
loquitur Dominus, unde Os Domini locutum esl. : latere viri dicla est os in Genesi. Adam diccbat
EJeganler Iiomo justus os Doniini nuncupatur, quia Hoc nunc os ex ossibus meis. Dicilur etiam illud os
irt eo Paler proloquilur, Filius eloquitur, Spiritus quod remanet ex olivis eliquato oleo, secundum
loquilur. Pater proloquitur in sancto, quando pri- " quod vocamus reliquias olivarum ossa.

miim et principale verbnm, id est Filius, miitilur Osculum, proprie. Dicilur incarnatio, unde in

in sanctum. Filius verO eloquitur quando spirituali Cant, : Osculetar me osculo oris sui ; quare incar-
et speciali modo sancto infundilur qui tunc extra riaiio figurelur per osculum, superius expositum
ertnsuelum modum loquendi loquitur. Spirilus san- est. Dicitur cvaugeliea doclrina , unde sic polesl cx-
ctus in sanclo loquitur quando ejus menli mirabi- poni proedicla auctoriias : Osculetur me osculo, id
liter infundilur. Dicitur eliam suggestio dajmonis, est prjescntia evangelicae- doctrinse. Dicilur verbum
unde legiiur : In medium oris ejut quis intrabii ? In adulatorium, unde in lib. Sapienliae : Meliora sunt
medium quippe oris ejus inlrare est callidilatis ejus amici eorrigentis verba quani oscula blandienlis. Di-
verba pcnetrare, ut nequaquam pensetur quid citur unio pacis, unde Apostolus : Salutute vos iu-
resonant nec quo inlendant. Dicitur praedicator vicem osculo pacis, id est uuionc pacis.
Anticbristi, unde legitur in Job : De ore ejus lampa- Ostium, proprie, unde in Evangelio : 0«« n°n in-
des proeedunt. Sicut Iii 'qui provident oculi, sie qui trat per ostium. Dicitur Cluistus, unde ipse dicil
proedicant os vocantur. Sed de boc ore lampades Ego sum ostium. Dicitur bracbium Nili, unde
exeunt, quia menles audientium ad amorcin li-
q septem dicuntur Nili ostia esse quae catadupla?
dei accendunt. Diditur dociorum scientia, unde vel calaractoedicuntur. Dicilur cor humanum, unde
Joannes : Polestasequorum in ore el in caudis eo- Jcannes in Apoc. : Ecce putso ad osliv.m. Christus
rum eral, In nequissimis, inquam, praedicaloribus ad ostium pulsat quandoliberlalem arbitrii ad bene
ubique carnali impulsu currenlibus in ore et in operandum invitat. Et in Aposlolo El ostivm aper- :

caudis potestas, quia ipsi quidem perversa sua de lum est mihi in Domino, id est corda aperta ad re-
Deo pnedieant, sed temporalibus polestatibus fulti, cipiendum Evangelium. Dicitur desiderium carnalis
per ea quae rctro sunt exaltant. concupiscenliae, unde in Evangelio : Cttm oraveris
Os, ossis, pruprie. Dicitur robustior in Eccle- intra cubiculum, et clauso ostio, elc. Oslia claudi-
sia Dei, unde David : Ossa mea sicut cremium mus cum desideria illicila coerccmus. Dicitur san-
aruerunt. Dicilur robur vel virtus, unde David : ctus prsedicalor, unde Job : Quis eonclush ostiis
Sana me, Domine, quoniam conlurbata sunt omnia mare ? Mare, id est lunior persequentium conclusus
ossa mca. Dicitur aposlolus, unde David Fode- : quando sancti viri quasi quardam ostia contra tu-
runt, eic, dinumeraverunt omnia ossa mea. Dicilur niorem perseqiientium opposili. Dicitur intelleclus,
ratio; quia, sicut os cst durius carne, ita ralio sen- unde in Proplieia : Et per singuta gazophylacia
sualitaic, juxta quam signilicalionem polcst exponi, D oslium in frantibus portarum. Gazophylacia sunt
Conlurbala siuit omnia ossa mea Dicitur Chrislus, corda doctorum quae scienti.e divitias servant; fron-
sicut per Job in pcrsona Dominidicitur : Pelli mea" les portarum sunt verba alque opera doclorum ir»

consumplis carnibus adhwfil fls menm. In osse quippe quibus cos foris cognoscimus quales apud se intrin-
fortiiudo, in carne vero inflrmitas corporis desi- secus vivanl. Est autem oilium per singula gazo-
gnatur. Quia ergo Cbrislus et Ecclesia sunt una phylacia in fronlibus porlnrum, quia unusquisque
persona, quid per os, nisi ipse Doininus liguratur? doctor in corde auditoris intellectum aperit in
Quid per carnem, nisi discipuli qui in passionis dictis el operibus antiquorum Patrum.
tempore inlirma ejus sapuerunt. Per pelleni vero, Ovile, proprie. Dicitur etiam Ecclesia, undeDomi-
qu<e cxtcrior carne m:\nel in corpore, quid nisi illx nus in.Evangelio : Qui non inirat peroslium in ovilo
sancta fcminae ligurantur, quie ad prscparanda cor-
j
ovium. Dicilur etiani vita fclerna, unde Dominus in
poris subsidia exterioribus Domino ministeriis ser- Evangelio : Alias oves habeo quai non sunt ex hoc
vieba.nl? Dicilur nequior in corpore Antichristi et ovili.
callidior; unde Job : Ossa ejus vclut fislula; aris; &vis, proprie. Dieitur innocens, unde David : Om-
habel Antichristus carnes, et hi sunt qtiiab atiis in rtia subjecisti tub pedibus ejus, owt et bovts- Dicilur
887 ALANl DE INSULIS 8S8
Christus, nnde Isaias : Tan