ANKEM Derg 2011;25(Ek 2):22-24

EL HJYEN VE NEM
Dilara NAN
Akdeniz niversitesi Tp Fakltesi, nfeksiyon Hastalklar ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dal, ANTALYA inan@akdeniz.edu.tr

ZET Salk hizmetiyle ilikili infeksiyonlar (SH) hasta gvenliiyle ilgili nemli sorunlardan birisidir. Salk hizmetiyle ilikili infeksiyonlar; hastanede uzam yata, hastalarda uzun sre normal yaamdan uzak kalmaya, mikroorganizmalarda antimikrobiyal direncinde arta, artm maliyete ve lme sebep olmaktadr. Bu tr infeksiyonlarn nlenmesi salk kurulularnn ncelikli amac olmaldr. El hijyeni SHn ve antimikrobiyallere direnli patojenlerin yaylmnn nlenmesinde en nemli ve en basit infeksiyon kontrol nlemidir. ok sayda almada el hijyeninin SH oranlarn ve direnli patojenlerin bulan azaltmadaki etkisi gsterilmitir. Bu yazda hasta bakmnda eller yoluyla bulan kantlar, pratik uygulamada el hijyeni endikasyonlar sunulacaktr. Anahtar szckler: el hijyeni, salk hizmetiyle ilikili infeksiyonlar SUMMARY Hand Hygiene and its Importance Health-care-associated infections (HCAI) is a major problem for patient safety. The impact of HCAI implies prolonged hospital stay, long-term disability, increased resistance of microorganisms to antimicrobials, massive additional financial burden, high costs and excess deaths. Its prevention must be a first priority for settings and institutions. Hand hygiene is considered the most important and the easiest infection control measure for preventing HCAI and the spread of antimicrobial resistant pathogens. Several studies have shown the effect of hand cleansing on health-care-associated infection rates or reduction in antimicrobial resistant pathogen cross-transmission. In this review, the evidence for hand transmission of microbial pathogens during patient care and recognised indications for hand hygiene practice are presented. Keywords: hand hygiene, health-care-associated infections

El hijyeni salk hizmetiyle ilikili infeksiyonlarn (SH) ve antimikrobiyallere direnli patojenlerin yaylmnn nlenmesinde en nemli ve en basit infeksiyon kontrol nlemidir(1). Ancak salk kurulularnda el ykamaya uyumsuzluk byk bir sorun oluturmaktadr. El hijyeni ile ilgili rehberlerde uyumu arttracak baarl yaklamlar gelitirilmesinin yardmc olabilecei belirtilmektedir. alanlar tarafndan eller yoluyla patojenlerin bulann anlalmas eitim almalarnn etkinliini arttracaktr(5). Salk personeline el hijyeninin hastane infeksiyonlarn nlemedeki nemi sk sk hatrlatlmaktadr. Buna ramen salk personeli yapmalar gerekenin yarsndan daha az oranda (% 40) ellerini ykamaktadr(1). ok sayda almada el hijyeninin SH oranlarn ve direnli

patojenlerin bulan azaltmadaki etkisi gsterilmitir(2,3,6,7). Bu almalarn yan sra, salgn aratrmalarnda salk alanlarnn elleri yoluyla organizmalarn apraz bulann rol zerinde durulmaktadr(4,9). Bu almalarn hi birisi randomize kontroll alma olmasa da, el hijyenine yksek uyumun, apraz bula ve infeksiyon oranlarn azaltmas asndan ciddi kantlar salamaktadrlar. Normal deri floras ve el hijyeni Deri floras geici ve kalc mikroorganizmalardan oluur(10): Geici flora: Gnlk aktiviteler srasnda cilde bulaan mikroorganizmalardan oluur. Sabun ve su ile ellerin ykanmas durumunda ciltten tamamen uzaklatrlabilir.

26.ANKEM ANTBYOTK VE KEMOTERAP KONGRES, KIZILAA/MANAVGAT, 18-22 MAYIS 2011

 Kalc flora: Derinin iinde ve kl folikllerinde yaayan mikroorganizmalardan oluur. Rutin el temizlii yetersiz kalr, antimikrobiyal ierikli el ykama rnleri ile ykama gereklidir. El hijyeninde ama ellerdeki gzle grlr kiri ve geici florann tamamn uzaklatrmann yan sra kalc florann da sayca azaltlmasdr. Drt tip el ykama yaklam vardr: 1. Sosyal el ykama: Sosyal hayattaki el temasn gerektiren kirli/kontamine tm rutin ilemlerden sonra ellerdeki geici floray uzaklatrmak amacyla yaplan ilemdir. Su ve antimikrobiyal olmayan kat/sv sabunla yaplabilir. Kalc flora etkilenmez. 2. Hijyenik el ykama: Ellerdeki geici floray uzaklatrmak amacyla antiseptik (iyodoforlar, klorheksidin, triklosan, vb) ieren sabunlarla yaplan el ykamadr. Kalc flora bakterileri de ksmen etkilenir. Ykama sresi 20-30 saniye olmaldr. 3. El antisepsisi: Ellerdeki geici florann etkili ve hzl bir ekilde uzaklatrlmasdr. Kalc florann azaltlmas amalanmaz. Ellerde grnr kirlenme olmamaldr. Avu iine 3-5 ml el antiseptii alnrak eller kuruyana dek ovulmaldr. 4. Cerrahi el ykama: Ama, geici floray yok etmek, kalc floray ise olabildiince azaltmaktr. Antiseptik zellii olan ajanlar kullanlmaldr. Her trl invazif giriim ve cerrahi mdahale ncesinde yaplmaldr. Ykama sresi en az 2-6 dakika olmaldr. Eller ve dirseklere kadar kollar ykanmal ve steril havlu ile kurulanmaldr. Ellerde tak olmamal ve trnaklar ksa olmaldr. El hijyeni: Ne zaman yaplmaldr? Eller grnr biimde kirli veya proteinli bir materyalle kontamine ise ya da kan veya dier vcut svlarnn grnr bula sz konusu ise antimikrobiyal bir sabun ya da normal sabun ve su ile ykanmaldr. Eller grnr biimde kontamine deilse, el alkol ierikli bir solsyon ile ovalanmaldr. Alternatif olarak antimikrobiyal sabun ve su ile ykanabilir. Hastayla direkt temastan nce el hijyeni sa23

lanmaldr. Kateter yerletirme ileminde eldiven giymeden nce ve sonra, - Periferik vaskler kateter - riner kateter ya da - Santral venz kateter yerletirilmesi ya da - Cerrahi prosedr gerektirmeyen tm ilemlerden nce ve sonra el hijyeni salanmaldr. Hastann btnl bozulmam derisiyle temas edildiinde (nabz veya tansiyon alnmas, hastann kaldrlmas v.b) el hijyeni salanmaldr. Vcut svlar, sekresyonlar, mukoza, btnl bozulmu deri ve yara kapamalar ile temas olduunda, eer belirgin bulama sz konusu deilse el hijyeni salanmaldr. Hasta bakm srasnda kontamine vcut blgesinden temiz vcut blgesine geerken el hijyeni salanmaldr. Cansz yzeylerle temastan hemen sonra (medikal gereler dahil) el hijyeni salanmaldr. Eldiven karldktan sonra el hijyeni salanmaldr. Yemek yemeden nce veya istirahat odasndan karken eller antimikrobiyal bir sabun ve suyla ya da antimikrobiyal olmayan bir sabun ve suyla ykanmaldr(1,10). El hijyeni teknii El ykamann etkinlii sresi ve tekniine baldr. Eller sabun ve su ile ykanaca zaman nce su ile slatlr, yeterli miktarda sabun ele alnr, en az 15 saniye sre ile eller tm yzeyler ve parmaklar kapsayacak ekilde kuvvetlice ovuturulur. Eller su ile iyice durulanr ve tek kullanmlk havlu ile kurulanr. Musluu kapatmak iin havlu kullanlmaldr. lem srasnda dermatit riskini artrabileceinden scak su kullanlmamaldr. Alkol bazl solsyon ile el antisepsisi iin 3-5 ml solsyon bir elin avucuna alnr, iki el birletirilerek tm el yzeyi ve parmaklara temas edecek ekilde kuruyuncaya dek el ovalanr(8).

Eldiven Eldiven kullanm amalar ellerin kontaminasyonunu nlemek, kan yoluyla bulaan mikroorganizmalardan korunmak ve personelin elindeki mikroorganizmalarn hastalara bulan nlemektir. Eldiven kullanm, mikroorganizmalarn geiini tam olarak nleyemedii iin hibir zaman el ykamann yerini almamaldr. Eldivenin koruyuculuunun yksek olmas iin boyutlarnn uygun olmas gerekir, ok byk veya ok kk olmamaldr. Eldiven giymeden nce eller ykanmal veya el dezenfektan ile ovalanmaldr. nlk kollar zerine ekilmelidir. Eldiven giyildikten sonra temiz blgeden kontamine blgeye doru allmaldr. Eldiven ile alrken kiisel kontaminasyonu nlemek iin aza, buruna, gze dokunulmamaldr. Yrtlma veya delinme durumlarnda hemen deitirilmelidir. Eldivenler tekrar kullanlmamaldr. karlrken temiz taraf da gelecek ekilde karlmal ve atlmaldr. karldktan sonra eller tekrar ykanmal veya alkol ierikli el dezenfektan ile ovalanmaldr(8). Diyabetik ayak sendromlu hastalarda ekstremite ve yaamn kurtarlmas endokrinolog, infeksiyon uzman, cerrah, damar cerrahisi, ortopedi ve rehabilitasyon dallarnn birlikte alimas ile baar ile uygulanabilir.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

KAYNAKLAR
1. Boyce JM, Pittet D. Centers for Disease Control and Prevention. Guideline for hand hygiene in health-care settings: Recommendations of the Healthcare Infection Control Practices Advisory

9.

10.

Committee and the HICPAC/SHEA/APIC/IDSA Hand Hygiene Task Force, MMWR Recomm Rep 2002;51(RR-16):1-45. Johnson PD, Martin R, Burrell LJ et al. Efficacy of an alcohol/chlorhexidine hand hygiene program in a hospital with high rates of nosocomial methicillin-resistant Staphylococcus aureus (MRSA) infection, Med J Aust 2005;183(10):509-14. Lam BC, Lee J, Lau YL. Hand hygiene practices in a neonatal intensive care unit: a multimodal intervention and impact on nosocomial infection, Pediatrics 2004;114(5): e565-71. Mermel LA, McKay M, Dempsey J, Parenteau S. Pseudomonas surgical-site infections linked to a healthcare worker with onychomycosis, Infect Control Hosp Epidemiol 2003;24(10):749-52. Pittet D, Allegranzi B, Sax H et al. Evidence-based model for hand transmission during patient care and the role of improved practices, Lancet Infect Dis 2006;6(10):641-52. Pittet D, Hugonnet S, Harbarth S et al. Effectiveness of a hospital-wide programme to improve compliance with hand hygiene, Lancet 2000;356(9238):1307-12. Rosenthal VD, Guzman S, Safdar N. Reduction in nosocomial infection with improved hand hygiene in intensive care units of a tertiary care hospital in Argentina, Am J Infect Control 2005;33(7):39297. Trk Hastane nfeksiyonlar ve Kontrol Dernei. El Hijyeni Klavuzu, Hastane nfeksiyon Derg 2008;12(Ek 1):3-29. Weber S, Herwaldt LA, McNutt LA et al. An outbreak of Staphylococcus aureus in a pediatric cardiothoracic surgery unit, Infect Control Hosp Epidemiol 2002;23(2):77-81. World Health Organization. WHO Guidelines on Hand Hygiene in Health Care. 2009, ISBN: 9789241597906.

24