Myzeqeja, n pritje t ringjalljes s pyjeve

2007-12-23 Haki Kola (KERKO ...)

Myzeqeja, n pritje t ringjalljes s pyjeve

Shiu i shumpritur i vjeshtn q sapo kaloi dukej si n mdyshje n agimin e t premtes s dyt t nntorit. Kodrat nga Vaqarri i Tirans e derisa lm pas Sinaballajn e Kavajs, kan filluar t vishen m tepr dhe shkurret sikur po fillojn t konkurrojn me drurt, q po i afrohen rinis s hershme. Ndrsa ish-perla e bregdetit, ndr m t hershmit pyje t buzs s detit, i filluar t pyllzohet q n vitin 1938, i mirnjohuri Pylli i Golemit, q nga Shkmbi i Kavajs e deri n Malin e Robit, sht n grahmat e fundit. Betoni u ka zn fytin pak pishave t mbetura dhe drurt e rralluar e t aprlitur q akoma mbijetojn, lngojn n mes pallateve sikur fshehin sakrifica t bra q n gjysmn e par t shekullit q lam, nga specialist vrtet t talentuar pr t rritur bimt n mes t krips e ers s detit, enkas pr t br edhe m t bukur bregdetin. Tek vshtron kto relike t mbetura, n mendje t vijn inxhinier t talentuar q nuk jan m midis nesh, si profesori yn i ditur, i qeshur e i but Ilia Nako, e kolegu i nderuar q u nda nga ne nj vit m par, Zafer Ypi. Prvojn e asaj epopeje t lufts me sukses kundr shkrettirs s kripur e mban akoma inxhinieri i talentuar Vehbi Dermani, q me gjith vitet e prvojn mbi kurriz, e viziton do mngjes parkun te liqeni i Tirans, si pr t kaluar disa aste atje ku la pa kursim dijet e vullnetin, pr t gjelbruar vendin e tij. Fusha e Myzeqes hapet nn mjegulln e leht t mngjesit. Nse n ditarin e Eqerem Bej Vlors, edhe grupi m i vogl i shtpive mund t hetohet s paku nj gjysm ore larg, sepse "nj tuf plepash dhe fiqsh shnojn saktsisht vendbanimet njerzore mes ksaj fushe t shkret e t zhveshur", duket sikur pas nj shekulli shtpit jan zhveshur nga plepat dhe vazhdojn zhveshjen. Myzeqeja ngriti pyllin e par me pyllzim artificial, n fermn rreth 9000 dynymsh, q iu kontraktua n vitin 1891 n ifligjet e familjes s Vlorajve n Frakull-Ferrs Zharezs, nj aristokrati hungarez, me qllim krijimin e fermave model. Profesor Nako dshmon se Keglevic, kontraktori hungarez i ferms, mbolli rreth 50 fidan eukalipti prreth baness s tij, duke realizuar kshtu pyllzimin e par artificial n Shqipri. Nuk i gjendet si i thon as nami e nishani as edhe ndonj pllake q t identifikoj tentativn e shqiptarve pr t krijuar modelet e bujqsis moderne, apo pyllin e par artificial shqiptar. Gjithmon kur kaloj n Myzeqe m mundon pyetja: Prse banort e fushs perndimore n pjesn veriore t saj, nga Fush-Kruja e deri n Velipoj, i kan pyllzuar ant e rrugve e kanaleve dhe fusha tashm duket si nj pyll i tr e i bukur, ndrsa pjesa e Myzeqes n trsin e saj sikur bhet m e zhveshur me kalimin e viteve? Kjo t krijon makthin se lumi i vdekur diku po prgatitet t rikthehet. Devolli vazhdon t mbart baltn e fushs s Kors, e bashkon at me dherat q grryen n malet e Kolonjs e Skraparit dhe q Osumi i sjell po n Myzeqe, ans tyre Shkumbini e Vjosa po kshtu mbartin dherat q nga Mokra e malet e Pindit dhe sa her ka shira t rrmbyer, mbushin e mbushin me ledh kanalet e rrugt, shtojn baltn dhe afrojn knetn.

Nse i referohemi Aristotelit, dijetarit t lasht grek, ai dshmon pr lopt e Epirit me nga nj shtamb e gjysm qumsht, si dhe pr kullotat shum t mira t ilirve n Ultsirn Perndimore. Ndr arsyet e degradimit t blegtoris pas rnies s ilirve, shum dijetar ia ln edhe shkatrrimit t masiveve pyjore t bregdetit, prishjes s ekuilibrit baz ekologjik, moalizimit t prgjithshm t fushs nga veriu n jug, q oi edhe n prishje t kullotave e degradim t jetess n prgjithsi n Ultsirn Perndimore. Myzeqeja, ky prehr i lumenjve zevzek, q vijn t nxituar e t padisiplinuar nga malet e larta e t thepisura, prbn nj sistem shum t brisht ekologjik, q krkon t trajtohet me shum kujdes e menuri, q nga vatr hallesh t shndrrohet n nj hambar pr kombin ton. Nse bregu i detit, ant e lumenjve, ant e rrugve, rrugicave apo kanaleve do t mbilleshin me drur, jo vetm q do t ndryshoj peizazhi i fushs m t begat t vendit, por edhe regjimi i klims do t ishte shum m i mir pr t gjitha gjallesat dhe stint do t ishin m t bukura. Toka do t ishte m e kulluar n dimr e m e freskt n ver, duke u krijuar mundsi banorve t punonin e kultivonin m shum toka, q aktualisht n nj pjes t madhe t tyre duken si t braktisura. Do t kishte m shum gjah e gjahtar, por edhe m shum arsye pr ekoturizm. Haverikt e Kavajs e kan krijuar me sukses modelin e par n an t Shkumbinit, aty ku Rrogozhina takohet me Kavajn. Zhurishtat e thara e t braktisura t ans s lumit jan mbuluar nga nj gjelbrim intensiv i pyllit, q tashm e ka kaluar periudhn e provs dhe sht nj park real pr fushn perndimore. Profesor Enver Isufi e agronomi i paprtuar Rustem Thartorja i asistojn haverikt n ndrtim t ksaj parajse. Krahas llojeve q kan eksperimentuar e nxjerr msimet prkatse, kt vit po prgatiten t shtojn edhe lloje t shquara pr rritje t shpejt e prodhimtari t lart, si paulonia. Gjergji Qosja e Vasil Sota po kontribuojn me prodhim fidansh t shumllojshm pyjor e frutor, q ju krijojn mundsi fermerve t Myzeqes, por nuk sht e mjaftueshme. Haverikve u duket pak ajo q kan br. Sa her viziton pyllin e tyre, po e njjta krkes: si t rregullojm me ligj q t gjitha kodrat e zhveshura t\i veshim me pyll. Ne nuk krkojm financime, t thon ata, krkojm vetm q ligji t na lejoj. Dhe kur mendon se n shkall vendi jan mbi 100 mij hektar toka t braktisura q grryhen e grryhen dhe dherat e tyre transportohen e shkaktojn dme. Haverikt e dhan provn. Nse ligji do t\i lejonte, ata krkojn t mbjellin m tepr. Por duket si nj ndrr kjo kur sheh faqet e zhveshura t kodrinave q dikur kan qen t veshura me pem apo vreshta. Ato grryhen nga shirat e dimrit dhe piqen nga vapa e vers teksa vetm aty ktu, midis kurrizeve t grryera q zbresin tatpjet, shihen ca gjemba dhe shtllunga bari. Edhe kur bimsia krijon disa ishuj t vegjl e t dendur, duket q zjarri, dhia e spata harbojn sa duan. Kaubet e mrsins dhe t xans przihen me degza t njoma e t vogla lisi, midis t cilave nxijn trungje t djegur. Myzeqeja prbn ekosistemin me potencialin m t lart prodhues t hapsirs shqiptare, nj hambar t madh pr kombin. sht koha q n strategjit e zhvillimit, si dhe n reformn e thell t transferimit t pyjeve e kullotave e pronsi t komunave, q projekti i zhvillimit t burimeve natyrore t prshtat nj strategji t veant pr kushtet ekologjike t Myzeqes, nj strategji pr

zhvillimin e agropylltaris, e cila mund t ket n baz t saj marrveshje me komunat e fshatrat e fermert, pr t\i mbshtetur me fidant q ata krkojn, si dhe vet fermert t kontribuojn duke i mbjell kta fidan. Krahas plepit, apo rrapit, q jan prdorur tradicionalisht, me dhjetra lloje t tjera mund t rekomandohen e zgjidhen nga fermert, q nga qershia, arra, apo dushku tradicional i Myzeqes, i quajtur rrnja, pa prjashtuar t tjera specie me dobi t gjithanshme pr tokn, regjimin ujor e at diellor, si dhe me ndikim t drejtprdrejte me jetn e fermerve. Artemisa, e prfytyruar si perndesha e pyjeve dhe gjuetis, e gjahtarve dhe e barinjve, gjendet si n nj skulptur, ashtu edhe n relieve t Apolonis, q duket si kryeqytet i Myzeqes. Ajo pret q banort e Myzeqes t\ia kthejn asaj famn dhe drurt bregdetit shqiptar, q ishin t famshm n kohn e romakve. Pyjet e Myzeqes dikur kontribuuan n ndrtimin e anijeve t perandorive q shkuan e erdhn. Tani ato pyje duhet t rikthehen. Duhet t rikthehen pasi ekziston predispozicioni i fermerve, po kshtu mund t gjenden edhe zgjidhjet. Kjo do t\i krijonte mundsi Artemiss q t vazhdonte festat tradicionale t pranvers me gjuetin e kaprojve n pyjet e Myzeqes. Kur kujton ndryshimet pozitive q ka br vegjetacioni, si n pjesn veriore t ultsirs, ashtu edhe n luginn e Matit apo t Drinit, t plqen q ta besosh q nse punohet e mbshteten komunitetet lokale, nse drejtuesit e komunave t fushs s Myzeqes do t shprehin interesim, kjo ndrr mund t bhet realitet. Jan rreth 500 mij banor q popullojn fushn e Myzeqes. Nse n kt sezon t fushats s pyllzimeve do t\u ofronim 100 mij familjeve myzeqare falas 10 fidan pr do familje, Shqipria do t kishte n fund t ksaj fushate rreth 1 milion fidan m tepr, fusha e Myzeqes do t ishte m e bukur. Myzeqart e presin kt ofert nga shteti i tyre. OPINION Ambasadori Arvizu, mes rezultatit t paqart 2011-05-19 (Artan Mullaj) MOSPRANIMI I HUMBJES NUK I SHMANG DOT ZGJEDHJET E PRGJITHSHME 2011-05-19 (Daut Gumeni) Shtpiakt e dshpruar 2011-05-19 (Ines Stasa) Njeriu si numr i thjesht 2011-05-19 (Kim Mehmeti)

KERKO

Lart: 17C Ulet: 14C Nesr Pasnesr

17C Lart: 25C Ulet: 14C Lart: 26C Ulet: 13C

Rubrikat Politik Aktualitet Sociale Ekonomi Rajon Kultur Bote Sport Extra Opinion Ndryshe Reportazh Horoskopi Forum Top Media Top News Top Channel Digitalb Top Albania Radio Top Gold Super Sport Kontakt Kryeredaksia Marketing Cel: 069 20 35 300 Cel: 069 20 50 420 Cel: 069 20 50 458

2006-2011 Gazeta SHQIP. All rights reserved.