KANSER

Dnyada ve Trkiye de Kanser Kanser Nedir Risk Faktrleri Korunma

Uzm. Dr. Nazan Sava Halk Sa l Hatay l Sa l k Mdrl

07.04.2006 1

DNYADA ve TRK YE DE KANSER

Kanser s k grlmesi ve ldrcl nn yksek olmas bak m ndan dnyan n en nemli halk sa l sorunlar n n ba nda gelmektedir. gelmektedir.


2000 y l iin

22 milyon kanser vakas 10 milyon yeni kanser vakas 6 milyon lm

2002 y l iin 10.2 milyon yeni kanser vakas 6.7 milyon lm 2020 y l iin 10 milyon lm tahmin edilmektedir

07.04.2006

Kanserlerin grlme s kl insandan insana, toplumdan topluma ve zaman iinde de i mektedir Son zamanlarda geli mekte olan lkelerde de yayg n bir tehdit olu turmaktad r. Dnyadaki yeni kanser vakalar n n %20 si in dedir Japonya da mide kanseri ABD inden 7-8 kat, Belika da inden kat, akci er kanseri Japonya dakinden 3 kat daha fazlad r dakind Japonya dan Hawai ye g edenlerde meme kanseri ynnden iki jenerasyon aras nda farkl l k gzlenmi tir Eri kinlerde her y l 100 bin nfus iin 150-300 ki i kansere 150yakalanmaktad r
3


07.04.2006

Cinsiyete Gre En ok Grlen Kanserler

ERKEK 1.Prostat 2.Akci er 3.Kal n barsak ve rektum 1.Meme 2.Akci er 3.Kal n barsak ve rektum KADIN

*Trkiye de erkeklerde Akci er 1., Prostat 2. s radad r

Cinsiyete Gre En ok ldren Kanserler

ERKEK 1.Akci er 2.Prostat 3.Kal n barsak ve rektum
07.04.2006

KADIN 1.Akci er 2.Meme 3.Kal n barsak ve rektum

4

lkemizde her y l 150 bin ki inin kansere yakaland edilmektedir

tahmin

lkemizde 1970 li y llarda sebebi bilinen lmler aras nda 4. s rada yer alan kanser, son y llarda Kalp-Damar hastal klar ndan Kalpsonra 2. s raya ykselmi tir Tm lmlerin % 13 kadar n kanserler olu turmaktad r.

07.04.2006

KANSER NED R?

Vcudu olu turan hcrelerin kontrolsz ve anormal ekilde o almalar sonucunda ortaya kan bir hastal kt r. r. Hcrelerde nce bulundu u yerde s n rs z bir o alma yetene i ard ndan da daha uzak yerlerde o alma yetene i (metastaz) geli ir Genlerdeki mutasyon denilen de i ikliklere ba l kazan lm i lev bozuklu uyla olu ur. ur. Vcudun tm doku ve organlar nda kanser olu abilir. abilir.
07.04.2006 6

Normal hcrelerin kanser hcrelerine dn me srecine karsinogenez denir. Karsinogeneze evresel, bireysel genetik faktrler ve sosyal al kanl klar neden olmaktad r. Karsinogeneze neden olan etkenlerin kesin olarak saptanabilmesi kanserden korunmaya ynelik uygulamalar geli tirebilecektir. nk btn kanser trlerinin %60'dan fazlas n n nlenebilir evresel %60'dan nedenlere ba l oldu u kabul edilmektedir.

07.04.2006

KANSERDE R SK FAKTRLER

       

evresel Faktrler Sigara Alkol kullan m Kimyasal maddeler (katran, benzen vs) Uzun sre gne alt nda kalma Baz virsler (HPV, HBV, retrovirus) evre kirlili i (hava, su, toprak vs) Radyasyona maruz kalma Yanl beslenme

    

sel Faktrler Hormonal Ba kl k bozukluklar Kal tsal mutasyonlar Di er genetik nedenler Ya

07.04.2006

Sigara ve Kanser


Kanserlerin 1/3 nden sorumludur Kanserden lmlerin %30'u sigara ve di er ttn rnlerine ba lanmaktad r Gnde 1-10 sigara p Akci er Kanseri Riski %20o 1%20o Gnde 2 paket p Akci er Kanseri Riski %80o %80o

07.04.2006

Sigara Duman n n eri i Kanserojen bir

r nga

Nikotin

Katran

Aseton

Arsenik

Karbon Monoksit

Kadmiyum

Hidrojen Siyanid

Sigara Duman , 40 n n kanserojen oldu u bilinen 4000 fazla sa l a zararl kimyasal madde ierir.
10

07.04.2006

S GARA ENLERDE GRLEN KANSERLER

       

AKC ER A IZ BO LU U HAVA YOLLARI (Larinks) YEMEK BORUSU DRAR KESES (mesane) PANKREAS RAH M A ZI (Serviks) BBREK

07.04.2006

11

Sigara ienlerde imeyenlere oranla lm riski Akci er kanserlerinde 10.8 kat 10. G rtlak kanserinde 6.1 kat KalpKalp-Damar hastal klar nda 1.7 kat fazlad r

*Sigaray B rakt ktan Sonra Kanser Riski Nedir?



Yakla k 20 y l gnde bir paket sigara imi birinin akci er kanserine yakalanma riski sigaray b rakt ktan sonraki 10 y l ierisinde ancak yar ya inmektedir !
12

07.04.2006

PAS F C


Sigara imeyen ancak sigara iilen ortamlarda s k bulunan insanlara Pasif ici denir. denir. Evde di erlerinin sigara duman na maruz kalan sigara imeyen kimseler, sigara duman na maruz kalmayan kimselere gre %26 oran nda daha fazla akci er kanseri tehlikesi ile kar kar yad rlar. E leri sigara ien kad nlar n Akci er kanserine yakalanma olas l e leri sigara imeyenlere oranla 3.3 kat daha fazlad r.

07.04.2006

13

Sigaran n Kanser D Sa l a Etkilerinden rnekler

Sigara hem kad nlarda hem erkeklerde spor ve cinsel ya am n erken bitmesine yol amaktad r Bir adet sigara, insan vcudunda 2.5 mg. C vitaminini yok eder. Bu ise hastal klara kar vcut direncinin byk lde azalmas sonucunu getirmektedir

07.04.2006

14

Sigara en Bayanlar
meyen bayanlardan 15 ya daha fazla ihtiyarlamaktad r. r. Sigara ien hamilelerin d k yapma riski ok yksektir Hamile iken sigara ien annelerin do an bebekleri, imeyen annelerin bebeklerine gre yakla k % 10-15 eksik kilolu ve ayn oranda zeka 10eksikli i ile do maktad r. r. Sigara ien kad nlarda k s rl k 10 kat fazlad r.

Sigara en Erkekler
Sigara ien erkeklerin ocuklar n n ileri ya larda kanser olma ihtimali hi sigara imemi bir baban n ocuklar na gre 5 kat fazlad r
07.04.2006 15

Sigara mek Dnyan n ve lkemizin En nemli ve En Tehlikeli Halk Sa l



Sorunudur

Yeti kin nfusun yakla k te biri sigara imektedir. (1.25 milyar ki i) Son y llarda sigara ienlerin oran ABD de %25 e Avrupada %19 a, svire'de %12,5'e inmi tir.

Trkiye de ise 1984 sonras dnemde sigara tketimi % 80 oran nda artm t r. Halen lkemizde;

-erkeklerin % 57.8 -kad nlar n % 19.2 -toplam nfusun %40.1 i sigara imektedir
07.04.2006


16

Uzun Sre Gne Alt nda Kalma



Gne alt nda kalma veya tenin bronzla mas amac yla ultraviyole nlara maruz kal nmas cilt kanseri riskini artt rmaktad r. Son 20 y lda en ok artan kanser vakalar n n ba nda cilt kanseri gelmektedir. Vakalardaki art ta ozon tabakas n n giderek incelmesi etkin rol oynamaktad r.

07.04.2006

17

Ozon Tabakas : Atmosferin st katman nda bulunan, gne ten gelen zararl nlar n o unu yans t p bir k sm n tutarak yeryzne ula mas n engelleyen tabakad r.
Ozon Tabakas na Zarar Veren Kimyasallar Kloroflorokarbonlar (CFC ler) So utucular Araba klimalar Kpk rnleri Yal t m maddeleri Elektronik aletleri temizlemek iin kullan lan zc Steril gaz kar mlar nda bir bile im maddesi Sprey kutular nda ileri do ru itici olarak kullan l r. Halonlar Yang n sndrme cihazlar nda kullan l r. Metil bromid Tar mda bcek ilac olarak kullan l r.
07.04.2006 18

Baz Viruslar
 

Hepatit B ve C Virusu : Karaci er kanseri HPV (Human Papilloma Virus) : zellikle Tip 16 ve 18 Rahim a z (serviks) kanseri EpsteinEpstein-Barr virusu (EBV) :Burkitt lenfoma, nazofarenks kanseri Herpes simpleks virus-2 : Rahim a z (serviks) kanseri virusRetrovirus : Eri kin T-hcre lenfositik lsemisi T-

 

07.04.2006

19

evre Kirlili i


Hava kirlili i, ime ve kullanma sular n n kirlili i, topra n dolay s yla yiyeceklerin kirlili idir. evre kirlili inin kanser olu umuna katk s ozon tabakas n n incelmesi ve mesleki faktrleri de i in iine katt m zda %10'u bulmaktad r nsano lu topra kaz p pek ok madeni yeryzne karmakta,

ama asl nda yeryznde bulunmamas gereken bu madenlerin at klar n zarars zla t rmada ayn duyarl l gstermemektedir. Her gn kullan l p pe at lan "piller" bunun en basit rnekleridir. "piller" At k pil iinde bulunan civa, kadmiyum ve kur un kanser yap c maddeledir.
07.04.2006 20

Baz evre Kirleticiler

K RLET C Kadmiyum KAYNA I Endstri, alt n madencili i Endstri, madencilik, kaynak i leri ETK S Bbrek harabiyeti, akci er ve prostat kanseri Solunum S. hastal klar , allerjik reaksiyon, burun ve g rtlak kanseri Solunum yollar na etki eder Anemi, duyu ve motor sinirlerde hasar, beyin hasar , di eti lezyonlar , kan kanseri Solunum yollar na etki eder Nropati, kas gszl , deri kanseri, damar lezyonlar Kanser? Solunum yollar na, buruna etki eder, deri kanseri, allerjik reaksiyon 21

Nikel

inko

Kaynak i leri, bronz i ili i

Kur un

Endstri, yak tlar, alt n madencili i

Bak r

zm ba ilalamas , alt n madencili i, kaynak i leri, bronz i ili i Madencilik, pestisid i ileri

Arsenik Uranyum

Radyoaktif at klar, yiyecek, iecekler Endstri, dkm i leri, kaynak i leri

Krom 07.04.2006

Yap rn Kirleticiler ve Kanser Etkileri

K RLET C Benzen Asbest Radon Polivinil Klorr (PVC) YAPI RN Mobilyalar,boyalar, kaplamalar Yal t m rnleri, d eme ve tavan kaplamalar ,eski s valar Beton, tu la,granit,al ,agrega Do rama profilleri,Kaplama, at rts, duvar ka d , boru, oluk, elektrik d emesi ETK S Kan Kanseri Akci er kanseri, Mezotelyoma Akci er kanseri Karaci er kanseri Akci er kanseri Mide kanseri Beyin kanseri Kan ve lenf kanseri

07.04.2006

22

Radyasyona Maruz Kalma

RADYASYON: RADYASYON: Madde iine nfuz edebilen
 

nlard r.

Nkleeer Radyasyon Elektromanyetik Radyasyon

Nkleer Radyasyon : -Nkleer santraller -Nkleer enerji ile al an gemiler -Nkleer denemelerin kullan ld ortam ve olaylar -Te his ve tedavide kullan lan baz cihazlar -T bbi malzemelerin ve sular n dezenfekte edilmesi iin kullan lan aralardan nkleeer radyasyon yay lmaktad r
23

07.04.2006

1945 de Japonya da, 1986 da ernobil de da, oldu u gibi ok yo un nkleeer radyasyon ani lmlere, d klere, kanserlere, katarakta, yan klara, sakat ve l do umlara neden olur.

07.04.2006

24

Elektromanyetik Radyasyon

    

Bilgisayarlar Televizyonlar Cep telefonlar Mikrodalga f r nlar Yksek gerilim hatlar elektromanyetik radyasyon yaymaktad r

DS 50-60 Hz yksek enerji nakil hatlar n olas kanserojen 50(Grup(Grup-2) olarak bildirmi , ancak statik elektrik ve manyetik alanlar henz s n fland r lamayanlar (Grup-3) olarak (Grupbildirmi tir. DS 10 y l srecek olan ve 44 lkenin kat ld Uluslararas Elektromanyetik Alan Projesi ni 1996 y l nda ba latm t r
07.04.2006 25

BESLENMEN N KANSER OLU UMUNDAK ROL

Besinlerde reyen Kf ve Toksinler (Aflatoksin) Besinlerdeki Do al Kanserojenler (Fazla tuz) Besin leme Yntemleri (safla t rma, saklama)

Besin Pi irme Yntemleri (direk ate te pi irme, ttsleme) Besinlerdeki Katk Maddeleri Tketilen Besin e itleri ve Miktarlar i manl k Alkol
Vitamin ve Mineral Yetersizlikleri
07.04.2006 26

Yanl Beslenme


Btn kanserlerin % 35'inden sorumludur YKSEK YA VE PROTE N, D K L F EREN GIDALAR -KALIN BARSAK -MEME -RAH M -PANKREAS -PROSTAT

KANSERLER R SK o

07.04.2006

27

Beslenme ve Baz Kanser Riskleri



Fazla ya l g dalarla beslenme Alkol kullan m Menopoz sonras kilo almak Fazla miktarda et tketme Yetersiz kalsiyum Yetersiz D vitamini ve folat Fazla Tuz Fme G dalar Alkol
KALIN BARSAK KANSER | p

MEME KANSER

M DE KANSER YEMEK BORUSU KANSERi KARAC ER KANSER DUDAK KANSER YUMURTALIK KANSER PROSTAT KANSER KALIN BARSAK KANSER

i manl k

07.04.2006

28

Kansere Neden Olan Pi irme Yntemleri

Proteinli g dalar, 100 C zerinde pi irildiklerinde kanser yapan maddeler olu ur. A r s t lan ya larda k zart lan yiyecekler kanser yap c d r. Ya yakt ktan sonra yemeklere katmak kanser riskini art rmaktad r Dumanla ttslenerek pi irilen et, bal k vs. kanser yap c d r Etleri pi irmede yeterince iyi yanmam mangal ate i kullan lmas da baz kanser yap c kimyasal maddelerin olu mas na neden olmaktad r

07.04.2006

29

G da Katk Maddeleri

E harfi ta yan katk lar toksikolojik a dan tketici iin gvenilir katk lard r. Ancak bir lkede bu konudaki kontrol mekanizmalar n n iyi i letilememesi durumunda tketiciler risk alt nda olabilir. lkemizde Avrupa Birli i standartlar esas al narak mevzuat m z uyarlanmaktad r. Tar m ve Ky leri Bakanl na ait Katk ve Kontaminant Laboratuarlar nda e itli s kl klarda rnlerin katk maddeleri ierikleri incelenmektedir.

07.04.2006

30

SEL NEDENLER
YA Ya la Birlikte Grlme Riski Artan Kanserler  Yumurtal k Kanseri  Meme Kanseri  Prostat Kanseri  Kal n Barsak Kanseri HORMONLAR strojen Hormonu p Meme Kanseri Riski
KALITIM Kal t mla Grlme Riski Artan Baz Kanserler
  

Meme Kanseri (%10) Kal n Barsak Kanseri (%15) Yumurtal k Kanseri

Her eye ra men ki inin ya am tarz , kansere zemin haz rlamas a s ndan genlerden daha etkili oldu u gzkmektedir !
07.04.2006 31

KANSER N N BEL RT LER

        

Vcudun herhangi bir yerinde i lik yile meyen yada iyile mesi geciken yaralar Ben ve si illerde, h zl byme ve renk de i iklikleri Beklenmeyen kanamalar Yutma gl Uzun sreli ksrk ve ses k s kl drar ve d k lama al kanl klar nda de i iklikler Nedeni a klanamayan ate ve zay flama Ele gelen kitlesel lezyonlar

07.04.2006

32

ocukluk a nda S k Grlen Tmrlerin Belirtileri

     

Solukluk Halsizlik Kanamalar Sebepsiz morarmalar Byk bezelerin ortaya kmas Kar n i li i Bu bulgular her zaman kanser demek de ildir. Ancak ildir. nedenlerinin belirlenmesi iin mutlaka bir doktora ba vurulmas gerekir. gerekir. Kanser bula c bir hastal k olmay p, erken tan s ve tedavisi mmkn bir hastal k grubudur. grubudur.

07.04.2006

33

KANSERDEN KORUNMANIN YOLLARI



Erken te his ve tedavi alanlar nda son y llarda byk geli meler ya anm t r Kanserden % 43'e kadar varan oranlarda korunulabilir

B R NC L KORUNMA Kanser yap c maddelerden korunma K NC L KORUNMA Erken tan ve etkin tedavi yntemleri uygulama

07.04.2006

34

B R NC L KORUNMA

Kanser yap c etkileri bilinen maddelerden uzak durma

       

Sigara iiminin nlenmesi Alkol al m n n k s tlanmas (Kad n:10gr,Erkek:20gr) Gne nlar ndan korunma (11:00-15:00) (11:00Dengeli ve do ru beslenme Mesleki temasta nlemler evre temizli ine nem verme Dzenli egzersiz yapma Genel temizlik kurallar na uyma

07.04.2006

35

Beslenme Nas l Olmal ?

       

Posal g dalarla beslenilmelidir Zeytinya ve bal k bol tketilmelidir Vitamin C, A ve E kanser nleyici zelliklere sahiptir Kalsiyum ile beslenmek yararl d r Fazla tuzlu, salamura, tur u, yanm ve ttslenmi g dalardan uzak durulmal d r Haz r g dalardaki koruyucu maddelerin yksek miktarlarda olmas zararl etkilere sahiptir A r s cak iecek-yiyecekten sak n lmal d r iecekA r i manl k her zaman zararl d r

07.04.2006

36

K NC L KORUNMA
KANSER TR ERKEN TANI YNTEM UYGULAMA SIKLI I 2020-39 ya : Kendi Kendine Meme Muayenesi Klinik Meme Muayenesi Mammografi Ayda bir KKMM 3 y lda bir KMM Meme Kanseri 40 ya ve st : Ayda bir KKMM Y lda bir mammografi Y lda bir KMM Rahim A z Kanseri Kal n Barsak Kanseri Prostat 07.04.2006 Kanseri Pap Smear D k da gizli kan bak lmas Kolonoskopi Makattan Muayene Kanda PSA dzeyi Makattan Muayene Y lda veya 3 y lda bir 50 Ya st be y lda bir (Y lda bir d k bak s ) Yksek riskli grup iin y lda bir 50 ya st y lda bir
37

ERKEN TANI LE


Tarama programlar ile Rahim a z kanseri geli mi lkelerde 4/1000 den 5/10000 lere d rlm tr. ABD nden meme kanserinden lmler erken tan ve etkili tedavi yntemleriyle 1990 lardan bu yana belirgin ekilde azalmaktad r.

07.04.2006

38

Erken tan hemen her zaman HAYAT KURTARICIDIR. KURTARICIDIR.

Ve unutulmamal d r ki GE KALINMAKTAN KORKULMALIDIR

07.04.2006

39

Erken Tan n n Avantajlar

   

Tedavi ans n artt r r Tedaviyi kolayla t r r Tedavi giderlerini azalt r Doku ve organ kayb n en aza indirir

07.04.2006

40

Uygun ve zaman nda tedavi ile

   

Hastal n tam tedavisi Sa l kl ya am sresini uzatmak A r lar dindirmek Sosyal ve ruhsal problemleri zmek mmkn olmaktad r. r.

07.04.2006

41

TE EKKRLER, SA LIKLI GNLER...

07.04.2006

42