M c L c

Trang
Mc lc............................................................................................................................ 1
L i cm n...................................................................................................................... 2

A - M U...................................................................................................................3
1. L do chn ti......................................................................................................... 3
2. Mc ch v ngha ca ti................................................................................... 3
3. i tng nghin cu....................................................... 4
4. Phm vi nghin cu............................................ 4
5. Phng php nghin cu ............................................... 4
6. Cu trc bi tp ln................................................................................................... 4
B - NI DUNG....................... 4
CHNG I : T LOI TING VIT.......................................................................... 4
1.1 Khi nim t loi...................................................................... 4
1.2 Tiu chun phn chia t loi.................................................................... 4
1.2.1 Da vo ngha ng php................................................................................ 4
1.2.2 Da vo c im ng php.............................................................................. 5
1.2.2.1 Kh nng kt hp............................................................ 5
1.2.2.2 Kh nng m nhn cng v thnh t trong cm t.................................. 6
1.3 H thng t loi ting vit................................ 7
A Thc t ..................................................................... 7
B H t......................................................................
8
CHNG II :H THNG T LOAI TRONG CHNG TRNH TING
VIT.............................
8
2.1 Cc ni dung l thuyt v t loi.....................................................................
9
2.1.1 Kho st.......................................................................
9
2.1.1.1 Danh t ....................................................................9
2.1.1.2 ng t ...................................................................
11
2.1.1.3 Tnh t ....................................................................
13
2.1.1.4 i t .......................................................................
15
1

2.1.1.5 Quan h t ...................................................................

15
2.1.2 nh gi...............................
16
2.2 Cc dng bi tp v t loi.................................................................................
17
2.1.1 Bi tp phn loi v nhn din.................................
17
2.1.2 Bi tp vn dng..............................
19
C - KT LUN......................
21
D - TI LIU THAM KHO .........................
22

Li cm n
Em xin chn thnh cm n c gio Trn Th Qunh Nga to iu kin gip
em hon thnh ti ny.
Sinh vin : Lm Th Hi

A- M U
1.L do chn ti
Ting Vit l mt mn hc rt quan trng nh trng tiu hc.N l mn
hc chnh,l c s hnh thnh vn ngn ng chun,lm nn tng cho cc bc
hc v sau. tiu hc,hc sinh c hc nhng kin thc c bn v t,t loi,cu,
qua gip hc sinh c nhng hiu bit ban u ca nhng kin thc
mi.Trong ,phn t loi c tri u trong ni dung bi hc t lp 2 cho n
lp 5.
Ni n t loi l ni n s phn lp cc t trong vn t vng ca mt ngn
ng.Trong chng trnh ting Vit tu hc,t loi c phn chia thnh : danh
t,ng t,tnh t,i t v quan h t.Cc kin thc v t loi,gip cho hc sinh
bc tiu hc phn bit c cc t loi,cch dng t,t cu c ngha,vn dng
trong vit chnh t,lm bi tp ting Vit,Khng nhng th,nhng kin thc v
t loi s gip hc sinh pht trin c vn t,k nng nhn din,s dng thnh
tho trong vit vn,Nhng thc t cho thy,nhng kin thc v t loi l rt
phong ph v a dng v hc sinh cn gp rt nhiu kh khn trong vic nhn din
t loi,phn loi t loi,vn dng t loi trong dng t,t cu,....Nu khng nm
vng nhng kin thc c bn lm nn tng th hc sinh hay d nhm ln,mc phi
nhng li sai c bn.V nu khng c cng c kin thc ngay t u th hc
sinh tiu hc s gp nhiu kh khn trong vic pht trin ngn ng vit ca
mnh.V th,i vi gio vin,vic dy v t loi cho hc sinh l mt nhim v rt
quan trng,ang c nhiu ngi quan tm n.Gio vin nm vng nhng kin
thc v truyn t mt cch d hiu cho hc sinh,kch thch tnh nhanh nhy ca
hc sinh,pht trin s sng to,gip hc sinh tip thu bi nhanh hn. Nhim v ca
ngi gio vin tiu hc l cung cp nhng kin thc 1 cch ton din cho hc
sinh . Mi mn hc u gp phn hnh thnh v pht trin nhn cch ca tr, cung
cp cho cc em nhng tri thc cn thit phc v cho cuc sng, hc tp v sinh
hot sao cho tt nht v c hiu qu cao.
Nghin cu ti ny,chng ti hy vng s gip gio vin,hc sinh c ci
nhn tng qut v h thng t loi trong ting Vit,gip cho vic dy v hc c
tt hn.
2.Mc ch v ngha nghin cu ca ti
2.1.Mc ch nghin cu
* gip cho chng ta thy r v tr quan trng ca t loi Ting Vit
* gip hc sinh tip thu bi ging 1 cch nh nhng, khc su kin thc v
t loi
2.2. ngha nghin cu

 ngha l lun :Nghin cu vn ny gip cho bn thn ti hiu su hn

nhng kin thc v t loi.ng thi gip cho ti c nhng kin thc c bn,chnh
xc cho vic hc hin ti v vic dy sau ny.
ngha thc tin : Nghin cu vn ny gip cho gio vin v hc sinh
h thng c nhng kin thc c bn v t loi,gip cho cc em pht trin v vn
t ca mnh.
3.i tng nghin cu
Trong ti ny,i tng nghin cu l t loi (danh t,ng t,tnh
t,i t,quan h t) trong chng trnh sch ting Vit tiu hc.
4.Phm vi nghin cu
Sch gio khoa ting Vit t lp 2 n lp 5
5.Phng php nghin cu
nghin cu ti ny,ti s dng nhng phng php:
- c v tm hiu nhng kin thc lin quan n ti
- Phn tch,tng hp nhng kin thc c v tm hiu
- Kho st,nh gi kin thc v t loi trong chng trnh ting Vit tiu
hc
- H thng nhng bi tp c bn v t loi
6.Cu trc bi tp ln
Ngoi phn m u,kt lun,phn ni dung gm 2 chng
Chng 1 : T loi ting Vit.
Chng 2 : H thng t loi trong chng trnh ting Vit tiu hc
B NI DUNG

Chng 1: T loi ting Vit

1.1 Khi nim t loi
T loi l s phn loi vn t ca mt ngn ng c th thnh nhng loi,
nhng lp hng da vo nhng c trng ng php. S quy loi mt lp t no
vo mt t loi nht nh c xc nh bi nhng c trng v ng ngha, v
hot ng ng php ca n ( v hnh thi hc hoc v c php hc, hoc v c tnh
thi hc v c php hc) trong vic thc hin mt chc v c php nht nh. Nh
vy, bt k h thng ngn ng ca mt dn tc no, ca mt cng ng ngi no

( cho d ngn ng trnh pht trin hay cn trng thi th s; c h thng

ngn ng ch vit hay cha ) c vn t vng, c ng php ring th u c t
loi . T loi l mt ph nim ca mi ngn ng, khng ph thuc vo phng
thc biu hin ca n.
1.2 Tiu chun phn chia t loi.
1.2.1 Da vo ngha ng php.
nga ng php l ngha c khi qut t cc n v ngn ng, l phn
nga chung gia cc n v ngn ng. Trong phm vi n v c xt l t, th
c th ni ngha ng php l ngha chung cho mt lp t. ngha ng php l
mt ni dung ca t, c mi quan h bin chng vi hnh thc ng php ca t,
nga ng php khc vi ngha t vng. nga t vng l ngha ring ca ca
tng n v ngn ng. Chng hn, so snh ngha hot ng di chuyn bng chn,
tc bnh thng l ngha ca t i; ngha tc di chuyn bng chn, tc
nhanh l ngha ca t chy; ngha hot ng di chuyn trn khng l
ngha ca t bay l ngha ca t vng. Cn ngha ch hot ng l ngha
chung ca 3 t trn ng thi l ngha rt nhiu t khc nh li, ko, nhai, cn
l ngha ng php.
nga ng php thng c ly lm cn c u tin phn nh t loi.
*V d :
-

Cc t nh: g, vt, trng, sao, ngi, ma, nng. c ngha chung ch

s vt, hin tng.

Cc t nh: lm, n, ung, ni, vit, nghin cu, c ngha khi qut
chung l ch hot ng.

Cc t nh: mt, hai, ba, bn,.. c ngha chung l ch s c th xc nh

ca s vt hin tng.

ngha ng php ca t c nhng mc khc nhau. Trong ngha ng php

chung ca mt t loi c cc nhm ngha b phn m ngha khi qut mc
thp hn, chng hn ngha ch s vt hin tng thng c xem l ngha
khi qut chung ca danh t, trong c nhm ch s vt c tri nhn nh nhng
vt ri, phn lp c (m c) nh con, chic, hc sinh, gio vin,; c
nhm ch s vt c tri nhn nh nhng khi ng cht, ng loi khng phn
lp (khng m c) nh g, tru, b, mui, go,..Hoc ngha ch s c th, xc
nh l ngha khi qut chung ca s t, trong c nhng nhm mang ngha
khi qut mc b phn (thp hn) nh nhm ch s lng, nhm ch s th
t. Cc ngha khi qut mc thp hn l mt cn c phn chia mt t
loi thnh cc tiu loi.
1.2.2. Da vo c im ng php

T vng ting Vit khng c s bin i hnh thi biu hin ngha ng
php. V vy, nu ch da vo ngha ng php th cha phn nh t loi
ca t. Do c im l mt ngn ng n lp nn trong ting Vit, tiu chun v
hnh thc ng php c xem xt hai gc l kh nng kt hp v chc v c
php ca t.
1.2.2.1. Kh nng kt hp
Mi mt lp t c nhng kh nng kt hp khc nhau. Kh nng kt hp ca
t khng tch ri ngha ng php ca n. Kh nng kt hp hay cn gi l th
phn b ca t c xem xt gc kh nng kt hp vi yu t ng ngay
trc hoc ng ngay sau .
Thc cht ca kh nng kt hp ny ca t l kho st s phn b cc lp t
trong mt n v cu trc (ln hn t) c sn ting Vit, c khun hnh ring cho
mi loi (ng danh t, ng ng t, ng tnh t). Ng l mt n v c php (t
nht c t hai t tr ln). Cc yu t trong cu trc ng, hnh thnh quan h ng
php chnh - ph, c thnh t l thc t v tr trung tm v km theo cc thnh t
ph (c th l thc t hoc hu t) v tr ng trc hoc sau thanh t trung tm.
*V d :
*Tt c ba ci con mo en y.
*( H ) cng vn ang cn lm bi tp.
*( Hai ch em nh ny ) u rt gii ngoi ng.
S phn b v tr cho mi lp t ( trn trc h hnh) trong cu trc ng l c
tnh quy tc khch quan h thng ch khng phi l ngu nhin ty tin, c th
da vo v tr c phn b ca cc lp t m ta xem xt kh nng kt hp ca lp
t ny vi lp t khc thy c c im ng php ca mi lp t .
-

Da vo s chi phi ca lp t trung tm nhn bit t loi ca lp t

lm thnh t ph.

Da vo kh nng kt hp ca cc lp t lm thnh t ph xc nh t
loi lp t trung tm.

Da vo c im ca lp thnh t ph ny nhn ra c im t loi ca

cc lp thnh t ph khc .

Khi xem xt kh nng kt hp gia cc lp t trong cu trc ng, cn quan tm

y n cc dng thc, cc trng hp c th xy ra; xem kh nng kt hp
l bt buc hay khng bt buc; cc lp t c khc nhau v nhu cu kt hp hay
khng; xem kh nng kt hp l trc tip hay gin tip; v tr trc hay sau t
trung tm; s kt hp c dn n s bin i ngha, thay i chc v c php
ca t hay khng
*V d :

C th ni c

Khng ni

* Kh nng kt hp trc tip

- mt hc sinh (+)

- mt hc (-)

- nhng hc sinh (+)

- nhng thng minh (-)

- ( s) xy dng (+)

- s hc sinh (-)

- rt cn c (+)

- rt hc tp (-)

* V tr ca kh nng kt hp
- thng minh lm (+)

- lm thng minh (-)

- lm bn (+)
* Kh nng kt hp khng iu kin v c iu kin.
- bn ngy (+)

- bn go (-)

- bn tn go (+)
- by em hc sinh (+)
- by hc sinh (+)
C lp t va c tc dng vch ra th i lp gia cc phm tr t loi, va c
kh nng lm cn c chia mt t loi thnh cc kiu loi ( nh cc t ch s
lng trong quan h vi danh t ); ngc li, c lp t ch c tc dng mt bnh
din cu trc.Chnh v vy c trng v kh nng kt hp ca cc lp t l du
hiu ch yu v ng php, c tc dng quyt nh trong vic phn nh,quy loi
cc lp t ting Vit v mt t loi.
1.2.2.2 Kh nng m nhim cng v thnh t trong cm t
Kh nng kt hp ca t cn c nhn nhn di gc kh nng lm
thnh t chnh hay ph trong cm t.Cc t loi nh danh t, ng t, tnh t,...
u c kh nng ng php khc nhau khi xut hin trong cm t.Chng hn,danh
t lm thnh t chnh trong cm danh t,lm thnh t ph trong cm ng t;ng
t lm thnh t chnh trong cm ng t,lm thnh t ph trong cm tnh t;tnh
t lm thnh t chnh trong cm tnh t,lm thnh t ph trong cm danh t;hoc
cc ph t nh:nhng,rt,xong chuyn lm thnh t ph trong cm t.
*V d :
* nhng bng hoa p (D lm thnh t chnh trong CDT)
D
* qut gy cc cnh cy (D lm thnh t ph trong CT)
D
* s hc ngnh ton (g lm thnh t chnh trong CT)
7

g
* chm ch hc tp (g lm thnh t ph trong CTT)
g
* p v cng (T lm thnh t chnh trong CTT)
T
* rt chm ch hc hnh (ph t lm thnh t ph trong cm t)
1.3 H thng t loi ting Vit
Vn dng nhng tiu ch phn loi,da trn nhng i lp bc mt v ng
ngha v ng php,t loi c phn thnh hai lp t ln l thc t v h t.Trong
li c phn thnh nhng lp nh.
H thng t loi trong ting Vit:

H thng t loi
Thc t
Danh
t

H t
ng
t

Tnh
t

S t

i
t

Ph t

Quan h t Tnh thi t

Tr
t

Thn
t

A- Thc t
+ Cc thc t chim s lng t ln nht trong vn t ting Vit,c vai tr
quan trng nht v ng php.
+ Cc thc t biu t ngha c lin quan n ni dung phn nh thc
ti,kt hp vi cch thc phn nh ca ngi Vit. Ni dung cc khi nim
c phn nh trong qu trnh t duy tru tng nh ngha v s vt,thc th,
ngha v s vn ng,qu trnh; ngha v c trng,tnh cht...Tuyt i b phn
cc thc t c ngha s ch,s biu(ngha biu vt,ngha biu nim).
+ Cc thc t c kh nng lm thnh t chnh trong cu trc ng.
+ Chng c th c lp to cu v c th m nhim cc chc v c php
chnh trong cu.
ting Vit ,danh t,ng t,tnh t,i t v s t l nhng lp thc t.

+ i t c c tnh ca thc t,c quan h cht ch vi thc t nhng n

khng phi l thc t ch thc m ch c tnh cht ca thc t.
+ Cc thc t nh danh t,s t thng gi chc v ch ng hoc b
ng;cc thc t nh ng t,tnh t thng gi chc v v ng.
*V d :
*"ci bn" l tn gi nhng vt "bn" hay khi nim "bn".
*"chy" l tn gi chung ca mt kiu hnh ng hay khi nim v hnh
ng y.
*"tt" l tn gi chung ca mt s tnh cht hay khi nim v tnh cht y.
B-H t
+ H t phn nh cc mi quan h theo li biu th km theo
*V d:
*"nhng" biu th mi quan h s lng km theo danh t (nhng ci bn
kia).
*"ang" biu th quan h th trng ca hnh ng thng km theo ng
t(ang gt la,...).
+ H t l nhng t khng c kh nng lm thnh t chnh ca cm t
chnh ph.Trong t chc ca cm t chnh ph,h t ch lm thnh t ph;chng
hn : nhng,cc,mt lm thnh t ph trc cm danh t ; hy,ng,ch lm
thnh t ph trc cm ng t.
+ Bn ngoi t chc ca cm t chnh ph,h t cn c dng lm nhng
yu t ch quan h nh: v,nu,tuy...; c dng to kiu cu phn loi theo
mc ch ni nh : ,h ; c dng to cu nghi vn ,hay c dng to
cu cm thn...
+ ting Vit ph t,quan h t,tnh thi t...l nhng lp h t.

Chng 2. H thng t loi trong chng trnh ting Vit tiu

hc
Trong chng trnh v sch ting Vit tiu hc hin hnh,danh t,ng
t,tnh t,i t v quan h t c a vo ni dung dy hc ng php cho hc
sinh.Chng trnh v sch gio khoa sp sp cc bi hc v t loi danh t,ng
t,tnh t ngay t lp 2 di hnh thc ca kiu bi l thuyt (l cc khi
9

nim,cch phn loi...hc cu,on,thc hnh vn dng). cc lp 2,lp 3 cc

kin thc t loi ni ring v ng php ni chung c dy hc thng qua cc bi
tp thc hnh.n lp 4,lp 5 kiu bi l thuyt mi xut hin nhng t hn so vi
thc hnh.Cc dng bi tp c phn loi gip hc sinh d dng trong vic
lm bi.Bi tp v t loi trong chng trnh tiu hc,c cc dng bi tp nh:bi
tp nhn din,bi tp phn loi,bi tp vn dng.
2.1. Cc ni dung l thuyt v t loi
2.1.1. Kho st
Trong chng trnh ting Vit tiu hc,h thng t loi bao gm:danh
t,ng t,tnh t,i t,quan h t v mt s t loi khc.
2.1.1.1.Danh t
a) Khi nim
Danh t l t loi bao gm nhng t c ngha khi qut s vt. l
nhng thc t ch vt th - ngi,ng vt,thc vt, vt,nhng hin tng t
nhin,hin tng x hi v nhng khi nim tru tng...c con ngi nhn
thc v phn nh nh cc vt th tn ti trong hin thc.
b)c im ng php
- Kh nng kt hp
+ Trc danh t
i t tng th: c,tt c,ht thy,tt thy,ton b...
*V d:
* Tt c hc sinh lp 2B ang lao ng
D
* l thng li v i ca nhn dn ta,m cng l thng li ca tt c cc dn
tc b p bc trn th gii.
D
T ch lng : ph t :nhng,cc,mi ,y,...;s t
* V d:
* Gia nhng m my xm c ,vm tri hin ra nhng khong vc xanh
vi vi. Mt vi git ma long thong ri trn chic khn qung v mi tc
xa ngang vai ca Thy...
(Bui sm trn cnh ng-Lu Quang V)
Danh t ch v tr: trn ,di,trong ,ngoi...
10

*V d:
* Ban, sau lng,ban trc mt,ban bn phi,ban bn tri,ban trn
u, trn nh,ban di chn, trong lng lng.
(Rng ban - Nguyn Tun )
* Trong nhng bi cy y thp thong nhng mng ti.Mu ti lan n
di tng gc cy,ng di trn thm c,ri lm m trn l cnh,trn nhng
vm xanh rm rp.
(Chiu ti - Phm c )
T ch xut :ci
*V d:
* Ci con ng kia
* Ci ngy y
+ Sau danh t
Tt c cc t loi:ng t,tnh t,quan h t.
*V d :
* Khu nh va xy dng
* Quyn sch hay
i t ch nh :ny,y,n,kia...
*V d :
* T thnh ph ny Bc ra i
* Ca ta tri t,m ngy
* Ni kia i n,sng ny ca ta
- Kh nng m nhim chc v ng php
Trong cu trc cu,danh t c th m nhim nhiu chc v c php khc
nhau,c th lm thnh phn chnh hoc thnh phn ph ca cu.Chc nng ph
bin v thng trc ca danh t l lm ch ng v b ng.
*V d :
* Cng dn c bn phn lm ngha v qun s v tham gia xy dng quc
phng ton dn.
+ Ch ng : cng dn
+ B ng : ngha v qun s ,quc phng ton dn

11

* Sinh vin tham gia hin mu nhn o

CN
+ Ngoi ra,danh t c th lm nh ng,v ng,cc thnh phn ph khc ca cu.
*V d :
*Ti l ngi H Tnh ( D lm v ng )
*i! bui sng ma ng Hu sao p th ( D lm nh ng )
* Ngy mai,Lan s i hc tr li sau mt tun ngh m ( D lm trng ng )
c) Phn loi danh t

DANH T
Danh t ring : l danh t dng Danh t chung: l danh t dng lm tn gi
lm tn ring ca mt ngi,mt chung cho mt loi s vt.
a phng,mt ngn ni...
* V d : V l tn gi chung ch tp hp
* V d : V Th Su , Lan,L...
giy ng li vit,thng c ba bc
ngoi.Tt c cc vt c cu to,cng dng
Hng Phong,H Tnh ,Hu....
nh vy u c tn gi l v
Hng H,Trng Sn...

Danh t c th: L
danh t dng lm
tn gi chung ca mt
loi s vt m ta c
th cm nhn c
bng gic quan.

Danh t tru tng:

L danh t dng lm
tn gi chung ca
mt loi s vt m ta
khng th cm nhn
bng gic quan.

*V d :

*V d :

K s,bc s,c gio, ngh,t duy,

Nim vui, ni bun,

qun,o,.

2.1.1.2.ng t
a)Khi nim

12

ng t l nhng t c ngha khi qut ch hnh ng,trng thi,hoc ch

tnh thi hay quan h...ni chung l nhng dng thc vn ng ca s vt v mt l
lun ,tm l hay sinh l...
b) c im ng php
- Kh nng kt hp
+ Trc ng t
Cc thnh t ph ch thi gian (,ang,s,sp,...);ch mnh lnh (hy );ch
s ph nh (khng,chng,cha..)
*V d :
* Ch vi hm,lc non trn y trn bn tay ma ng ca cy
bng.Dng mc ca lc rt l,thng ng trn cnh,nh th m qua c ai th
ngn vn bp l nh xu t trn tri,xanh bic chi cht y cnh...
(Bng thay l - Hong Ph Ngc Tng )
* Ai dy sm
Bc ra vn
Hoa ngt hng
ang ch n
(Ai dy sm - V Qung )
* Ai hy lm thing ch ni nhiu
nghe di y nc h reo
(Hn Mc T )
Ngoi ra cn c cc tnh t ng trc ng t
*V d :
Nhng cnh hoa ang rung nh nh trc gi
T

+ Sau ng t :
L cc danh t,cc ph t ch s tip din,kt thc (xong,ri,mi,...),tnh t
*V d :
*Anh nhn trng v ngh ti ngy mai
g D

* ng ng,pha trn di chy di rch ngang tm mt

g T

13

- Kh nng m nhim chc v ng php

ng t c th m nhim nhiu chc v ng php khc nhau trong cu :
lm v ng,ch ng,nh ng,b ng,trng ng.Trong chc nng lm v ng
ca ng t l ph bin v tiu biu nht.
*V d :
* Hc tp l nhim v ca hc sinh.(g lm ch ng)
* Chng ta xy dng v bo v T quc Vit Nam x hi ch ngha.( g
lm v ng)
* Chng em hon thnh xut sc nhim v hc tp. ( g lm nh ng )
* Bn Lan rt thch xem phim. ( g lm b ng )
* Nh li cha m dn,chng em khng i chi xa.( g lm trng ng )
- Phn loi ng t
ng t c phn chia thnh ng t ni ng v ng t ngoi ng.

ng t ngoi ng

ng t ni ng

+ Khi nim: L nhng ng t biu + Khi nim: L nhng ng t biu

th cc hot ng,trng thi nhm th cc hot ng trng thi khng
hng ti i tng no .
nhm hng ti mt i tng no .
+ ng t ngoi ng khi s dng i + ng t ni ng khi dng khng
hi bt buc phi c b ng ch i i hi phi c b ng ch i tng i
tng.
km.
*V d : B m rt lo lng
cho V d : B m rt thng yu
ti
g ni ng QHT
Tngoi ng
B ng

ti
B ng

ng t ngoi ng

V d

ng t ni ng

Ch s tc ng.

Xy,ph,vit,...

Ch t th,trng thi Ngi,ng,ng..

vt l ca vt.
,v,chy,

14

V d

Ch trng thi tm l Thch,yu,knh

hoc nhn thc.
trng,ght,

Ch trng thi tm Mng,phn

l,tnh cm.
khi,yn tm,

Ch hot ng cho Cho,biu,tng,

nhn.
bn,
Nhn,mn,
mua
Ch hot ng sai Sai,bo,bt,r,
khin.

Khuyn,yu
cu,
Ch hot ng nh Coi,bu,khen,
gi,nhn xt.
ch,
Ch hot ng pha Trn,ha,pha,
trn.

Ch hot ng suy Ngh,tng,

ngh,ni nng,cm thy,ni,
nhn,

- Mt s ng t c bit
ng t b,c

ng t b

ng t c

+Biu th hnh ng,trng thi nu

b ng din ra khng ch
ng,ngu nhin xy ra hoc do i
tng khc em li,khng may
mn.

+Biu th hnh ng,trng thi nu b

ng c php din ra.

* V d :

Cui nm nay em c v qu thm ng

ngoi.

Em b b ng

* V d :
Chng em c i chi.

+Dng b khi nh gi hin tng +Dng khi nh gi hin tng nu b

15

nu b ng l khng tt,khng c ng l tt,l c li.

li.
* V d :
* V d :
Em c thy gio khen v c nhiu c
Bn Nam b c gio ph bnh trc gng trong hc tp.
lp v khng hc bi c.

ng t c,l

ng t c

ng t l

+ Biu th s tn ti (c mt/khng c + Dng gii thiu s vt.

mt) ca s vt.
* V d : Ngoi sn c my con g

* V d : Ti l con ca m Nm n!

Ngoi vn c my qu na chn ri.

+ Biu th s s h (c/khng c ).

+ Dng nu nh ngha.

*V d : An c hai ci bt.

*V d : Danh t l nhng t ch s vt
ni chung.

H Tnh c c sn l ko cu-.

+ Dng nu nhn xt,nh gi v s

vt,hnh ng.
* V d : Nam l ngi bn tt.
2.1.1.3.Tnh t
a) Khi nim
Tnh t l lp t loi c ngha ch c trng,tnh cht,ca s vt,hin
tng,hnh ng,trng thi,qu trnh.
b) c im ng php
-Kh nng kt hp
+ Trc tnh t
Ph t tnh thi : cn (rt ),,khng,u,
*V d :
Vn cn rt sm
gan d

16

C hai ci o u mi
Ph t ch mc : hi,kh,rt,cc k,tng i,
*V d :
Hi xu,rt p,bi ht cc k hay,
C y vn cn ang rt tr
+ Sau tnh t
C th l thc t hoc h t,c th thuc nhng t loi khc.
*V d :
Tt g hn tt nc sn.
Xu ngi p nt cn hn p ngi.
Rng thnh thang tm mt.
- Kh nng m nhim chc v ng php
+ Lm v ng
*V d :
*Hoa c /tim tm
Hoa mp /vng vng.
*Ngi nh / ny p.
+Lm ch ng : c quan h t l ng sau
*V d :
*Ngoan nht nh / l b Lan.
- Phn loi tnh t
Tnh t c phn chia thnh hai nhm chnh : tnh t nh gi c v
mc v tnh t khng nh gi c v mc .

Tnh t nh gi c

Tnh t khng nh gi c

v mc

v mc

*Khi nim : L nhng tnh t c th *Khi nim : L nhng tnh t khng

dng km vi t ch mc nh : th i km vi nhng t ch mc
rt,hi,lm,qu,
nh : rt,hi,lm,qu,
Tnh t ch mu sc:

Tnh t ch mu sc : au,
thm,xanh ngt,vng kh,
17

xanh,,tm,vng,

*V d : khn qung thm

*V d : tng rt trng
Tri xanh qu
Tnh t ch kch thc : gn,xa,di,to, Tnh t ch kch thc : gn gi,xa

xi,rng ri,
*V d : Ngi nh to qu

*V d : Cn nh rng ri

Con ng di qu
Tnh t ch s lng : t,nhiu,...

Tnh t ch s lng : t i,nhiu nhn,

*V d :s im 10 ca lp cn t
qu,cc em cn c gng hn na.
*V d : s tin t i ny,chu hy cm
tm m lo cha bnh cho m i.
Tnh t ch trng lng : nng,nh,

Tnh t ch trng lng :nng trch,nh

*V d : bch la ny nng lm,hai tnh,
ngi mi nhc ni
*V d : hn nng trch
Tnh t ch phm cht : tt,xu,
*V d : bn Ha l ngi bn rt tt.

Tnh t ch phm cht : tt ti,xu xa,

.
*V d : cnh ng la tt ti

2.1.1.4.i t
a) Khi nim
i t l nhng t dng xng h hay thay th danh t,ng t,tnh t
trong cu khi lp li cc t y.
Trong chng trnh ting Vit tiu hc,phn t loi v i t ch nghin cu v
i t xng h.
i t xng h l i t c ngi ni dng t ch mnh hay ch ngi
khc khi giao tip : ti,chng ti,my,chng my,n,chng n,
b) c im ng php
- Kh nng m nhim chc v ng php
i t xng h c th m nhim nhng chc v ng php khc nhau trong
cu.
+ Lm ch ng
*V d :

18

Ti hc bi.
Ti v anh l hai ngi bn.
+ Lm v ng
*V d :
Ngi c nhc n l ti.
+ Lm b ng
* V d :
Mi ngi rt yu qu ti.
+ Lm nh ng
* V d :
B m ti rt t ho.
+ Lm trng ng
2.1.1.5.Quan h t
a)Khi nim
Quan h t l t ni cc t ng hoc cc cu,nhm th hin mi quan h
gia
nhng
t
hoc
nhng
cu
y
vi
nhau
:
v,vi,hay,hoc,nhng,m,th,,ti,bng,
b) c im ng php
T ng trong cu c ni vi nhau bng mt cp quan h t.Cc cp quan
h t thng gp l :
+ Vnn;donn;nhm:biu th quan h nguyn nhn- kt qu.
+ Nuth;hth:biu th quan h gi thit kt qu;iu kin- kt qu.
+ Tuynhng;mc dnhng:biu th quan h tng phn
+ Khng nhngm cn;khng chm cn:biu th quan h thng tin.
* V d :
* V b m nn Lan khng i hc c.
* Nu em t c kt qu tt trong hc k ny th s c b m
ch i chi ch tt.
* Tuy gp nhiu kh khn trong cuc sng nhng Nam vn vn ln
hc tp gii.
*Khng nhng l mt b ngoan m Nga cn l mt hc sinh rt gii.
2.2.2.nh gi

19

T loi trong chng trnh tiu hc c phn b u trong ni dung hc t

lp 2 n lp 5.T loi c em vo ni dung hc cho hc sinh t mc n
gin n phc tp hn,ni dung c tri u trong chng trnh,khng qu ch
trng qu c th vo mt lp hc no,to iu kin cho hc sinh tip thu kin thc
d dng hn.
+ V danh t
lp 2,lp 3 danh t c gi l t ch s vt (ngi,con vt, vt,cy
ci).Cc dng bi tp ch yu: tm t ch s vt;cch s dng danh t trong cu
theo m hnh : Ai(ci g,con g) l g? Ai(ci g,con g) lm g?Ai(ci g,con g)th
no?
Ln lp 4 hc danh t thng qua cc khi nim v cc bi tp.Ni dung v
danh t lp 4 gm : khi nim danh t,cc tiu loi danh t,danh t chung,danh
t ring,vit hoa tn ring.
+ V ng t
lp 2,lp 3 hc v t loi ng t thng qua cc bi tp tm t ch hot
ng,trng thi; s dng cu theo m hnh :ai lm g?ai th no?
Ln lp 4 khi nim ng t v luyn tp s dng ng t. b sung
ngha v thi gian cho ng t,ta c th dng cc t : ,ang,s,va,mi; b
sung ngha v s sai khin cho ng t ta c th dng cc t :
hy,ng,ch,i,thi.
+ V tnh t
lp 2,lp 3 tnh t c a vo i dng bi tp : tm t ch tnh cht
qua kiu cu : Ai (con g,ci g)th no?
Trong chng trnh tiu hc,cha c nhng dng bi tp v phn loi tnh
t.
+ V i t
Tp trung ch yu trong chng trnh sch lp 5 v ch hc v i t xng
h.
+ V quan h t
Tp trung ch yu trong chng trnh lp 5.

2.2.CC DNG BI TP V T LOI

20

2.2.1.Bi tp phn loi v nhn din

a) Khi nim
Bi tp nhn din v phn loi t loi l dng bi tp yu cu hc sinh phi
nhn din ( tm ra t loi ) trong cc bi th,on th,on vn,bi vn, sau
vn dng nhng kin thc v t loi phn loi chng.hoc phn loi cc t loi
trong cc t cho sn .
b) Bi tp
Bi tp 1
Xc nh danh t,ng t,tnh t trong hai cu th sau v phn loi chng:
Cnh rng Vit Bc tht l hay
Vn ht chim ku sut c ngy
(Cnh rng Vit Bc H Ch Minh )
* Hng dn thc hin
bi tp ny hc sinh cn phi xc nh ranh gii cc t ri xt ngha v
cc kh nng kt hp ca t ri phn loi chng.
* Danh t: cnh , rng,Vit Bc,vn,chim,ngy.
+Danh t ch con vt: vn,chim
+Danh t ch tn ring : Vit Bc
+Danh t ch s vt c th v tru tng :cnh , rng,ngy
* ng t :ht ,ku l ng t ch hnh ng
* Tnh t : hay
Bi tp 2
Tm danh t,ng t,tnh t trong on trch di y v phn loi chng
Ma r rch m ngy.Ma ti tm mt mi. Ma thi t thi ct. Trn ny
cha qua, trn khc ti, ro rit hung tn hn. Tng nh bin bao nhiu nc,
tri ht ln, ht xung t lin.
*Hng dn thc hin:
Cch lm tng t bi tp 1.
* Danh t: Ma, m, ngy,mt mi, t, ct, trn, bin, nc, tri, t.
+ Danh t ch hin tng: Ma, ngy, m.
+ Danh t ch s vt: bin, t, ct, nc, tri, t.
+ Danh t ch ngi: mt mi

21

* ng t: Qua, ti, ht, , ht, tng.

+ ng t ch hnh ng: Qua, ht, , ti.
+ ng t ch suy ngh,ni nng,cm nhn : tng
+ng t ch

......................................................

* Tnh t: R rch, ti tm, thi, ro rit, hung tn.

Bi tp 3:
Xc nh t loi ca cc t sau : vui , bun,au kh,p,nim vui,ni bun,ci
p,s au kh,yu thng,ng yu,vui ti
*Hng dn thc hin :
xc nh c t loi ca cc t ny,ta xt ngha ( ch i tng,ch
hnh ng hay ch trng thi hay ch tnh cht...)cng nh kh nng kt hp ca
chng.
Ta thy,vui,bun,au kh,l ng t ch trng thi ; p l tnh t .
T :s,cuc ,ni nim i km vi ng t hoc tnh t th to thnh mt
danh t, l cc danh t tru tng : nim vui,ni bun,s au kh,ci p
Ta c bng phn loi nh sau :
Danh t

ng t

Tnh t

nim vui,ni bun,s yu thng,vui,bun,au p,ng yu,vui ti

au kh,ci p,tnh yu kh

*Bi tp 4 :
Tm quan h t trong mi cu sau v nu r tc dng ca chng:
a) Chim, my, nc v hoa u cho rng ting ht k diu ca Ha Mi lm cho
tt c bng tnh gic.
(V Quang)
b) Nhng ht ma to v nng bt u ri xung nh ai nm ,nghe ro ro.
(Nguyn Th Ngc T)
c) Hoa Mai tr tng chm tha tht, khng m c nh hoa o.Nhng cnh Mai
uyn chuyn hn cnh o
(Theo ma xun v phong tc Vit Nam)
* Hng dn thc hin:
22

Trc ht hng dn hc sinh tm ra nhng t l quan h t sau mi nu

ra tc dng ca nhng quan h t trong on vn.
* Trong on a
Quan h t : ca
Tc dng: Biu t quan h s hu.
* Trong oan b
-Quan h t: nh
Tc dng: Th hin s so snh gia hoa Mai vi hoa o.
-Quan h t : nhng
Tc dng : ni hai cu trong on vn. Biu th quan h ng lp.
* Trong on c
-Quan h t : v
Tc dng : Biu th quan h lin hp.
Quan h t : nh
Tc dng :Th hin s so snh.
Bi tp 4
Tm cp quan h t mi cu sau v cho bit chng biu th quan h g
gia cc b phn ca cu.
a)V mi ngi tch cc trng cy nn qu hng em c nhiu cnh rng xanh
mt.
b)Tuy hon cnh gia nh kh khn nhng bn Hong vn lun hc gii.
*Hng dn thc hin:
Cp quan h t : vnn: ni cc v cu,biu th quan h nguyn
nhn kt qu.
Cp quan h t : tuynhng: ni cc v cu; biu th quan h tng
phn.
Bi tp 5
Tm nhng i t c dng trong bi ca dao sau:
-Ci c, ci vc, ci nng
Sao my gim la nh ng hi c?
-Khng khng,ti ng trn b,
M con ci dic ng cho ti.

23

Chng tin,ng n m coi,

M con nh n cn ngi y kia.
*Hng dn thc hin:
Cc i t c trong bi ca dao: ng,my,ti,n.
2.2.2.Bi tp vn dng
a) Khi nim
Bi tp vn dng l dng bi tp s dng cc t loi hc t cu, vit
thnh cu vn,on vn,bi th,on th,
b) Bi tp
Bi tp 1
t cu vi cc t sau: k lut,kinh nghim,n,ngoan ngon,sch s,n,ca.
*Hng dn thc hin:
Hng dn hc sinh t cu ng ng php,ph hp vi ng cnh,cc v
cu logic vi nhau.C th t nh nhng cu sau:
* Qun i c tnh k lut cao.
* B m l nhng ngi i trc c rt nhiu kinh nghim gip Mai
trong cng vic.
* Con b ang n c ngoi ng.
* Anh Th l mt c b ngoan ngon.
* Hm nay,ngi nh rt sch s.
* My ngy trc,ti gp n ngoi cng vin,n i cng vi my a
bn na.
* Em cm thy rt vui v bi kim tra ton ca em c im cao nht
lp.
Bi tp 2:
t cu vi cc cp quan quan h t : tuy...nhng...;nu...th...;do...nn...;vi cc
quan h t :v,ca,nhng
*Hng dn thc hin :
Tng t bi tp 1,cc cu s dng cc quan h t v cc cp quan h t:
* Tuy anh y b hng c hai mt nhng nh y vn sng rt lc quan.
* Nu thi tit p th lp chng ti s ti thm rng Cc Phng vo ch nht
ny.
* Hm nay,do xe b hng nn em ti lp tr mt mi pht.
24

* Mai v Nam l i bn thn t nh.

* Ti mn cun sch ca bn Hong.
*
Bi tp 3:
S dng cc t sau vit thnh mt on vn : ny lc,lc c,thch,th
v,m,chng em
Hng dn thc hin :
i vi bi tp ny,gio vin hng dn hc sinh chn ra mt ti n
gin,thch hp c s dng cc t loi cho vit thnh on vn
on vn :
Khng bit cy c trng t lc no m gi y cy cao n gc hai
ca trng em. Gc phng s s, ch va vng tay ca em m sao cnh v l
nhiu n th. C n u thng hai phng bt u ny lc, lc u l ch l
nhng chi non b t to, ba, bn hm sau xanh ngt mt mu. Khong thng
ba, thng t khi nh nng chan ha rc r, bo hiu ma h n. Hoa phng
lc c, ri bng rc tng chm, nh nhng chm pho Tt. Nhng bng
phng thm c nm cnh, mng manh nh nhng cnh bm xp kht vo
nhau, m ly nh t nh vng trng tht lng ly, hng phng du du, phng
pht khp trng.
Em thch cy phng lm, phng chng nhng cho chng em bng mt
vui chi m cn lm quang cnh trng em thm p. Nhng gi ra chi m c
ngi di gc phng hng mt, ngm hoa v chi chi g th tht l th v.

25

C- KT LUN
Qua kho st ni dung v t loi trong chng trnh sch ting Vit tiu
hc,ti thy rng t loi c vai tr quan trng cng c nhng kin thc c bn
cho gio vin v hc sinh.V th,ti tin hnh phng php kho st,h thng
cc kin thc v t loi v cc dng bi tp c bn,nhm em li cch nhn
nhn,hiu bit tt hn v t loi.
i vi ngi gio vin tiu hc mun dy tt v t loi ting Vit th cn
phi nm vng cc kin thc v t loi.Trong qu trnh ging dy cn c nhng v
d sinh ng,ph hp vi kh nng t duy ca hc sinh v gn gi vi cuc sng
hng ngyTrong khi ng lp khng nn to p lc qu cng thng cho hc
sinh.Trong gi hc c th t chc cc tr chi ch,cc tr chi ln quan n ni
dung bi hc. rn luyn kh nng vit vn v s dng t loi,gio vin c th
yu vu hc sinh vit on vn t chn theo ch im c s dng cc t loi.i
vi nhng bi tp kh,cn c s nh hng c th gip cc em thc hnh tt hn.
Hy vng nhng thng tin m chng ti cung cp s gip ch cho gio vin v hc
sinh trong qu trnh ging dy,hc tp.Chng ti rt mong c s gp ,gip
ca thy c,bn b ti ny c hon thin hn.

26

D -Ti liu tham kho

1. GS Dip Quang Ban Gio trnh ng php ting Vit NXB Gio Dc
2005
2.GS.TS.L A PGS.TS.inh Trng Lc Hong Vn Thung Gio trnh ting
Vit 3 NXB HSP
3.Nguyn Th Ly Kha Ng php ting Vit NXB Gio Dc
4.L Bin T loi ting Vit hin i NXB H Quc gia H Ni - Trng
HSP
5.inh Vn c Ng php ting Vit NXB H Quc gia H Ni 2001
6.Hu Qunh Ng php ting Vvit hin i NXB gio dc 1980
7. Sch gio khoa Ting Vit t lp 2 n lp 5 - B gio dc v o to

27