Teza e provimit Drejtim Financiar pr degn Biznes- viti 2005

Teza e zgjidhur per provimin Drejtim Financiar pr degn Biznes- viti 2005

Uni v er s i te ti i Ti ra n s Fa k ul te ti E konom i k De pa r ta me nti i Fi na nc s S ek si oni i Fi na nc s Miratoi Prgjegjsi i seksionit t financs Prof. Dr. Beshir CICERI

Tez provimi (versioni B e zgjidhur) Dega: Biznes Lnda: Drejtim Financiar Data: 29.06.2005 Koha: 2 or Seksioni 1 (40 pik) Test do prgjigje e sakt vlersohet me 2 pik. do pyetje pa prgjigje, me dy apo m shum prgjigje, si edhe me prgjigje t gabuar vlersohet me 0 pik. Zgjidhni alternativn tuaj pa dhn shpjegime. Nse nj firm ka nj pronar t vetm mund t thuhet se objektivi i vrtet i drejtuesit financiar duhet t jet maksimizimi i fluksit t arks (EPS). o E vrtet E gabuar Beta e nj portofoli aktivesh financiare sht e barabart me shumn e prodhimeve t betave t do letre me vler me probabilitetin e realizimit t do bete. o E vrtet E gabuar Problemi i agjensis ekziston ndrmjet furnitorve dhe klientve. Gjithashtu problemi i agjensis mund t ekzistoj edhe ndrmjet punonjsve dhe aksionerve.
o E vrtet E gabuar

N bilanc, totali i aktiveve duhet t barazoj gjithnj totalin e detyrimeve dhe t kapitalit t vet.
E vrtet o E gabuar

Kosto specifike e secilit burim financimi n llogaritjen e WACC vlersohet pas tatimit.
E vrtet o E gabuar

Risku i diversifikueshm, i cili matet nga devijimi standart, mund t reduktohet duke shtuar m shum aksionen nj portofol. E vrtet o E gabuar Sa her q kosto e nj burimi kapital ndryshon, aq her do t kemi nj pik thyerjeje n kurbn WMCC.
E vrtet o E gabuar

Nj firm duhet t investoj gjithnj n nj projekt, pranimi i t cilit shpie n uljen e kostos s kapitalit t firms.
o E vrtet E gabuar

Nse nj projekt investues krkon prdorimin e toks e cila ndodhet aktualisht n pronsin e firms, projektit duhet ti ngarkohet kosto e zhytur e blerjes s ksaj toke.
o E vrtet E gabuar

10. Nj firm ka nj fitim marxhinal prej 15% mbi shitjet t cilat jan $20.000.000. Nse firma ka borxh $7.500.000, aktive totale prej $22.500.000 dhe nj kosto interesi pas tatimit mbi borxhin prej 5%, sa sht ROA pr kt firm? 11. o 15,1% o 12,0% o 8,4% o 10,9% 13,3% 11. Prdorimi i indeksit t prfitueshmris (PI) n przgjedhjen e projekteve n kushtet e racionimit t kapitalit: Do t na jap t njjtn renditje si teknika NPV; Do t maksimizoj NPV, por jo IRR; Mund t na shpjer n zgjedhje jokorrekte; sht teknika m e mir. 12. Nj firm ka shpenzime totale interesi n masn $10.000 n vit, shitje prej $1 milion, norm tatimore 40% dhe nj fitim marxhinal neto prej 6%. Sa sht raporti i mbulimit t interesave? o 16 o 20 o7 o 10 11

12. Keni prpunuar t dhnat n vijim pr tre aksione:

13. Aksioni A B C Devijimi standart 0,23 0,25 0,20 Beta 0,79 0,61 1,29

Nse jeni kundrshtar i riskut duhet t zgjidhnit aksionin _____ nse ai do t mbahej i izoluar dhe aksionin _____ nse ai do t mbahej si pjes e nj portofoli t mir-diversifikuar.
o A; A o A; B o C; A C; B o B; A

14. Nj investitor po shqyrton blerjen e 20 akrave tok. Nga nj analiz e br sht arritur n prfundimin q nse
toka prdoret si kullot bagtish do t gjeneroj nj fluks arke prej $1.000 do vit deri n pafundsi. Nse investitori krkon nj kthim 10% nga investime t ktij lloji, cili sht mimi q ai/ajo do t jet i gatshm t paguaj pr blerjen e saj? 15.
o $1.000 $10.000 o $100.000 o $150.000 o $1.000.000

16. Nse NPV sht pozitive, cili nga pohimet q vijojn sht i vrtet? Norma e aktualizimit sht: 17. E barabart me IRR-n M e madhe sesa IRR M e vogl sesa IRR Shum e lart Shum e ult 16. Nse nj firm i qndron besnike modelit t dividentve t mbetur, nj emetim i ri i aksionit t zakonshm nga ana e kompanis nnkupton q: 17. Raporti i pagimit t dividentit mbeti konstant Nuk u paguan divident pr kt vit Raporti i pagimit t dividentit po rritet Raporti i pagimit t dividentit po ulet Shuma n dollar e investimeve ka rn 18. Nse nj kompani prdor t njjtn norm aktualizimi pr vlersimin e projekteve, cili nga rezultatet n vijim ka m tepr t ngjar t ndodh? 19. Do t pranohen projekte t varfr me risk t lart Do t refuzohen projekte t mir me risk t ult Do t pranohen vetm projekte t mir me risk t ult Nuk do t pranohet asnj projekt Dy prgjigjet e para jan t dyja t sakta

18. Cili nga pohimet n vijim sht i gabuar? Kur firma rrit levn e saj operative pr nj nivel t dhn prodhimi, ky
veprim: 19.
o Ndryshon strukturn e kostove operative t firms o Rrit riskun e biznesit t firms o Rrit devijimin standart t EBIT-it t firms o Rrit luhatshmrin e EPS-s s firms Ul levn financiare t firms

20. sht rregull i prgjithshm fakti q struktura e kapitalit e cila:

21. Maksimizon EPS-n e pritur, t maksimizoj gjithashtu mimin pr aksion t zakonshm Minimizon normn e interesit mbi borxhin, maksimizon gjithashtu EPS-n e pritur Minimizon normn e krkuar t kthimit nga aksioni i zakonshm, maksimizon gjithashtu mimin e ktij aksioni Maksimizion mimin pr aksion t zakonshm, minimizon gjithashtu koston mesatare t ponderuar t kapitalit pr do vllim financimi Asnj nga pohimet e msiprm nuk sht i sakt 20. Myron Gordon dhe John Lintner besojn q norma e krkuar e kthimit nga kapitali i vet rritet me rnien e raportit t pagimit t dividentit. Argumenti i tyre bazohet n supozimin q: Investitort jan indiferent ndrmjet dividentve dhe t ardhurave nga kapitali Investitort krkojn q kthimi nga dividenti dhe kthimi nga kapitali t barazojn nj konstante T ardhurat nga kapitali tatohen me nj norm m t lart sesa ato nga dividentt Investitort i konsiderojn dividentt m pak riskoz sesa t ardhurat potenciale nga kapitali q mund t gjenerohen n t ardhmen

Investitort e vlersojn nj dollar nga t ardhurat e pritshme nga kapitali m shum sesa nj dollar nga dividentt e pritshm pr shkak t tatimit m t ult mbi t ardhurn nga kapitali Seksioni 2 (60 pik): Ushtrime Ushtrimi 1 (10 pik) Supozoni se tezja juaj n 31 Dhjetor shiti shtpin e saj dhe mori nj hipotek t vlersuar pr $10.000 si pjes e pagess. Norma nominale e interesit t hipoteks sht 10% e cila paguhet do 6 muaj duke filluar nga 30 Qershori dhe hipoteka do t amortizohet pr 10 vjet. Pas nj viti tezja juaj duhet t plotsoj Formularin 1099 me IRS-n (Drejtorin e Tatimeve) dhe me personin q bleu shtpin, duke i informuar ata pr interesat e prfshir n dy pagesat e kryera gjat vitit. (Ky interes do t jet e ardhur pr tezen tuaj dhe shpenzim pr blersin.) Sa sht shuma e interesit total t paguar gjat vitit t par? Zhvillim Prpara se t fillojm zgjidhjen e ushtrimit le t unifikojm simbolikn: Hipoteka H = $10.000 Norma nominale vjetore e interesit i = 10% Norma nominale 6-mujore e interesit i = 10%:2 = 5% Numri i pagesave t interesit n = 2 x 10 vjet = 20 pagesa Duke ditur q hipoteka karakterizohet nga nj pages fikse, e cila quhet kst dhe q prfshin edhe shlyerjen e principalit edhe pagesn e interesit[1], ather zgjidhjen e ushtrimit do ta fillojm pikrisht nga gjetja e kstit 6mujor q paguan tezja ime. Pr gjetjen e shums s kstit veprojm si vijon: Ksti 6-mujor i hipoteks N 6-mujorin e par t vitit t par, tezja paguan $802,43, nga t cilat prfaqsojn pagesn e interesit, ndrsa pjesa tjetr ($302,43) prfaqson shlyerjen e principalit. N 6-mujorin e dyt t vitit t par tezja paguan gjithashtu nj kst prej $802,43 nga t cilat prfaqsojn pagesn e interesit, ndrsa pjesa q mbetet nga ksti prfaqson shlyerjen e principalit pr kt periudh. si rrjedhim, shuma totale e interesit q paguhet nga tezja n vitin e par t hipoteks sht: . Ushtrimi 2 (10 pik) Pr nj kompani ndrtimesh jepen raportet e mposhtm: raporti i borxhit 50% raporti i rrotullimit t aktiveve gjithsej 0.25 marzhi i fitimit mbi shitjet 10% Aktualisht ka paknaqsi me nivelin e ROE-s dhe mendohet se kjo mund t dyfishohet. Kjo mund t arrihet: (1) duke rritur prqindjen e fitimeve mbi shitjet n 12%; dhe (2) duke rritur prdorimin e borxhit. Rrotullimi i mjeteve gjithsej nuk do t ndryshoj. Cili do t jet raporti i ri i borxhit, q me nj prqindje t fitimit mbi shitjet prej 12%, do t dyfishonte ROE-n? Zhvillim Le t gjejm fillimisht nivelin e vjetr t ROE-s. Dim q: N rastin ton: ;;

si prfundim kemi: Tashm duhet t gjejm raportin e ri t borxhit kur dim q: ROE = 2 x 5% = 10%; marzhi i fitimit neto = 12% dhe; raporti i rrotullimit t aktiveve gjithsej = 0,25 Duke iu referuar prsri formuls s msiprme kemi:

Prej ktej: Ushtrimi 3 (10 pik) Supozojm se po menaxhoni nj portofol prej 10 aksionesh t cilt mbahen n sasi t barabart me njri-tjetrin. Beta aktuale e portofolit sht 1,64 dhe beta e aksionit A sht 2,0. Nse aksioni A shitet, sa duhet t jet beta e aksionit q do ta zvendsoj at n mnyr q beta e portofolit t ri t jet 1,55? Zhvillim Duke ditur se formula pr llogaritjen e bets s portofolit sht: nxjerrim n rastin ton betn e portofolit t vjetr dhe konkretisht: Duke zvendsuar n betn e portofolit t ri do t kishim: Ushtrimi 4 (15 pik) Reni Co. ka nj raport borxhi prej 20%. Drejtimi i firms ka arritur n konkluzionin q kjo struktur kapitali sht optimale pr firmn. Reni Co. ka analizuar mundsit e saj investuese pr vitin e ardhshm dhe ka identifikuar katr projekte t mundshm q gjenerojn IRR m t madhe sesa zero. Investimi A B C D Madhsia $3 milion 6 milion 12 milion 9 milion IRR 20,1% 18,8 19,2 18,0

E ardhura neto e parashikuar pr vitin e ardhshm sht $10 milion dhe firma shpreson t paguaj 50% t ksaj shume si divident pr 1 milion aksionet e zakonshm q ka n qarkullim. Fitimet jan rritur me nj norm konstante prej 10% gjat viteve t fundit dhe kjo norm pritet t ruhet deri n pafundsi. Nse kompania detyrohet t shes kapital aksioner, ajo duhet t prballoj kosto emetimi n masn 15% (mimi korrent i tregut sht $50/aksion). Nse emetohet borxh deri n $5 milion, kosto e tij do t jet 8%. Megjithat, nse borxhi total i krkuar sht mbi $5 milion, ather norma n kupon e borxhit do t jet 10%. Norma marxhinale e tatimit sht 40%. Sa i madh duhet t jet buxheti kapital, nse pranohen t gjith investimet q prmbushin kushtin IRR > WMCC? Zhvillim Gjejm fillimisht shumn q firma do t mbaj n formn e fitimit t pashprndar. Meqnse paguhen 50% e fitimeve neto si divident, ather mbeten n firm 0,5 x $10.000.000 = $5.000.000. Dividenti pr aksion do t jet pikrisht $5.000.000/1.000.000 = $5/aksion. Pr t gjetur at q na krkon ushtrimi duhet paraprakisht t gjejm intervalet e financimit prgjat t cilave kosto mesatare e ponderuar e kapitalit mbetet konstante dhe WACC pr secilin nivel. Kapitali i vet do t gjeneroj nj pik thyerjeje, meqnse financimi me kt z prbhet nga fitimi i pashprndar ($5.000.000) dhe aksionet e rinj t zakonshm. Pika e thyerjes n financimin trsor sht $5.000.000/0,8 = $6.250.000. Pr nivele financimi m t vogla se kjo shum kosto e kapitalit t vet do jet ajo e fitimit te pashprndar dhe konkretisht: . Mbi kt nivel kosto e kapitalit t vet sht ajo e aksioneve t reja t zakonshme dhe konkretisht: . Edhe borxhi gjeneron nj pik thyerjeje n financimin trsor q sht: $5.000.000/0,2 = $25.000.000. Nn kt nivel financimi kosto e borxhit pas tatimit sht: 8% x (1 0,4) = 4,8%. Mbi kt nivel, kosto e borxhit pas tatimit bhet: 10% x (1 0,4) = 6%. Intervalet e financimit prgjat t cilave WACC mbetet konstante jan tre dhe pikrisht: Intervali 1: 0 6.250.000 WACC = 20% x 0,8 + 4,8% x 0,2 = 16,96% Intervali 2: 6.250.000 25.000.000 WACC = 21,76% x 0,8 + 4,8% x 0,2 = 18,368% Intervali 3: 25.000.000 - ... WACC = 21,76% x 0,8 + 6% x 0,2 = 18,608% Tani le ti rendisim projektet e msiprme sipas IRR duke shnuar dhe investimin fillestar kumulativ: Projekti A C Shuma e investuar $3 milion 12 milion IRR 20,1% 19,2 Investimi kumulativ $3 milion 15 milion WACC 16,96% 18,368%

B D

6 milion 9 milion

18,8 18,0

21 milion 30 milion

18,368% 18,608%

Duket qart q projekti i fundit nuk duhet t pranohet, kshtu q buxheti kapital duhet t jet $21 milion. Ushtrimi 5 (15 pik) Sonila Inc. pret nj EBIT prej $2.000.000 pr vitin q vjen. struktura optimale e kapitalit t firms konsiston n 40% borxh dhe 60% kapital i vet, ndrsa norma e tatimit q paguhet nga firma sht 40%. Kosto e kapitalit t vet sht 14% dhe kompania paguan nj norm interesi prej 10% mbi borxhin afatgjat prej $5.000.000. N qarkullim jan 1 milion aksione t zakonshm. N ciklin e ardhshm t buxhetimit t kapitalit, firma shpreson t financoj nj projekt t madh me NPV pozitive, q kushton $1.200.000 dhe do ta financoj kt projekt duke respektuar strukturn e synuar t kapitalit. Nse firma ndjek politikn e dividentve t mbetur dhe nuk disponohen projekte t tjer, sa sht raporti i shpresuar i pagimit t dividentit? Zhvillim Gjejm fillimisht sa sht fitimi neto i periudhs. Interesi pr borxhin sht 0,1 x $5.000.000 = $500.000. Fitimi pas tatimit mbetet t jet: ($2.000.000 500.000) x (1 0,4) = $900.000. Tani gjejm se pjes e investimit t ri do t financohet me kapital t vet. Kjo shum sht $1.200.000 x 0,6 = $720.000. si rrjedhim, pjesa q mbetet pr divident pas financimit t projektit do t jet: $900.000 - $720.000 = $180.000. Raporti i pagess s dividentit mbetet t jet: $180.000/$900.000 = 20%.

Hartuan tezn: Pr of. Dr . Bes hi r CI CE RI Rej na l d MUA El i sa be ta S E MI NI S oni la ME O Fr a nc ZHUP A

Suksese!
[1] N rastin e hipoteks interesi llogaritet mbi shumn e mbetur t principalit (huas).