l-

Gnmzde gelimi lkelerde bir ok uygulama iin hidrojenden faydalanlmaktadr. Bilim evreleri fosil yaktlarn kullanld her yerde hidrojen kullanlabileceini ifade etmektedirler. Kara, hava ve deniz ulamnda aralarn yakt olarak, s enerjisi retiminde, gaz ve elektrik retiminde yakt olarak kullanm zerine bir ok aratrma yaplmtr. Bu gn gelimi lkelerde younlaan bu aratrmalar artk ticari ve endstriyel bir boyuta tanm olup. Bir ok baarl projenin tantm kamuoyu nnde yaplmakta ve birka yl iinde hidrojen enerjisine dayal aralarn retimine geilecei ynnde seri deklerasyonlar yaplmaktadr. Hidrojen retimi iin bilinen yntemler; gne-buhar g evrimi elektroliz yntemi, gne enerjisi-termokimyasal yolla suyun ayrtrlmas, ar petrol kalntlarndan, kmrden , benzinden hidrojen retimi eklinde sralanabilir. Sz konusu yntemlerden elde edilen hidrojenin depolanmas, tanmas ve kullanm hidrojenin tabiatndan kaynaklanan bir ok glk tamaktadr. Ayn zamanda bir dier glkte hidrojenin eldesi ve elde edilme maliyetidir. Bilim evreleri hidrojenin aralarda kullanm iin depolama alternatifi sunmaktadr. a) sktrlm gaz eklinde depolama, b)sv halde depolama, c)metal hidrrler eklinde depolama, yaplan aratrmalar bu alternatifler iinde metal hidrr eklinde depolamay balangta n plana karm ancak bu ekilde dizayn edilmi otomobillerde bir depo ile en fazla 250 km yol katedilebilmitir. Bu alanda yaplan almalar sonucu yakt pilleri (fuel celi) Hidrojenin aralarda enerji kayna olarak kullanmnn nn amtr. Yakt pilleri, sistemi hidrojeni elektrik enerjisine dntrmekte, elde edilen elektriin kullanld doru akml elektrik motoru sayesinde arac hareket ettirmektedir. Yakt pilleri, fosil yaktlardan daha pahal, eldesi, depolamas nakli zor olan hidrojenin bu dezavantajn ortadan kaldrmtr. A- HDROJEN TAIYICISI OLARAK BOR Bor minerali bir enerji hammaddesi olarak 1950 ylndan bu yana zerinde en youn alma yaplan bir mineraldir. Bu balamda bor mineralinin zellii zerinde ticari saikle nemle durulmaktadr. Bunlar; a) hidrojen taycs olarak bor mineralinden faydalanma, b) hidrojenden daha iyi bir enerji hammaddesi olmas, c) fzyon(fusion) reaktrlerinde yakt olarak bor kullanm olarak saylabilir. Yakt pilleri zerinde yaplan almalar bor mineralini n plana karm ve ticari olarak kullanlabilirlii st seviyede kantlanmtr.
MILLENNIUM CELL SODYUM BOR HDRT YAKITLI FUEL CELLfYAKIT PL)

ENERJ HAMMADDES OLARAK "BOR" VE BUNA DAYALI TEKNOLOJLER

Amerika Bileik Devletleri OPEC petrol ambargosunun hemen ardndan, thalata dayal enerji teminin yaratt ekonomik glklerden kurtulmak, srdrlebilir bir enerji ekonomisine sahip olmak amacyla ve Fosil yaktlarn yakn bir gelecekte tkenecei gereinden hareketle; ulusal enerji ihtiyacnn temini ve bunun garanti altna alnmasn teminen 1970 li yllarda Enerji Bakanl kontrolnde alternatif enerji kaynaklar ve teknolojileri programn balatmtr.

Bu projelerden biride "The New Jersey Genesis Project" Bu projeye ayn zamanda tir. Amerikan Resmi Kurumlar; N J Department of Transportation's Technology Bureau, NJ Board of Public Utilities, NJ Department of Environmental Protection ve NJ Commerce Commission'un yan sra H Povver Corporation(fuel cells), MG Industries (gas Supply), Advanced Povver Associates (Povver Conversion), Neocon Technologies (system integrator), Fully Independent Residential Solar Technologies (energy systems) irketleri ile Rutgers University, Mercer County Vocational School, School District, Burlington County College ortaktr. Bu proje kapsamnda 1998 ylnda "yeni, temiz ve zengin" enerji kaynaklar retmek iin New Jersey'de kurulan Millenium Celi, evre dostu ham maddeler kullanarak hidrojen ve elektrik enerjisi reten teknolojiler gelitirmektedir. Gelitirilen teknolojilerde enerji elde etmek iin kullanlan ham maddeler; saf su ve sodyum borhidrittir, Gelitirilen bu teknoloji tamacln yan sra tanabilir enerji salayc piller iin de uygulanabilir bir teknoloji olarak ortaya kmtr. Millennium Celi firmas Sodyum Bor hidrit solsyondan "Hydrogen on Demand sistemi kullanarak hidrojen retmekte ve bu hidrojeni elektrik " enerjisine dntrmektedir. Millenium Celi firmas Nevvyork borsasnda Nasdaq teknoloji endeksine dahil bir firma olup, bor bazl solsyondan hidrojen enerjisi retim ve yine bor bazl uzun mrl pil teknolojilerinin patentini almtr. Bor elementinin elektrokimyas zerine almakta, elde ettii ticari uygulanabilir teknolojilerin patentini zerinde toplamaktadr.irket, Sodyum bor hidrit'in suyla kartrlmas sonucu elde edilen svy, "yakt" Sz konusu yaktn kimyasal reaksiyonu; 4 NaBH + 2 H O katalizr > 4 + N aBO 2 2 H 2 Forml zerine kurulmutur. Su ierisinde znen sodyum borhidrit, bir karm olarak depolanmakta, enerji retmek iin hidrojen ihtiyac gerektiinde bu karmn iine tatbik edilen katalizr vastasyla kimyasal reaksiyon balatlmaktadr. Reaksiyon sonucunda gaz halinde serbest kalan 2H(hidrojen) elektrik enerjisine dntrlmekte bu reaksiyonun arkasnda sodyum bor tuzu atk olarak birikmektedir. Sistemde enerji kayna olarak kullanlan hidrojen, sadece ihtiya halinde retileceinden, burada kullanlan katalizr zeltiden istenildii zaman ayrlabilmekte ve reaksiyon kontroll olarak durdurulabilmektedir. Sz konusu teknolojinin kulland karmn iinde zelti halinde bulunan sodyum bor hidritin yanc olmamas,Kullanlan Hidrojenin yars Sodyum borhidrit'ten, dier yarsnn ise sudan alnmas, katalizr'n defalarca kullanlmaya uygun olmas, reaksiyon sonras ortaya kan Sodyum bor tuzunun kolaylkla sodyum borhidrit'e dntrlebilmesi sistemin nemli avantajlarn oluturmaktadr. (h ttp ://w w w .m ille n n iu m c e ll.c o m )
PI"

proje kapsamnda Millennium Celi firmasndan; Sodyum Bor Hidrit solsydi lan "Hydrogen on Demand " sistemine dayal olarak, 5 yolcu ile ykl br ftomobille 450 mil zerinde yol ^a^|fe^^J093*724,185km) sistemi realizft |tmesi beklenmektedir. (EK:1)

MILLENNIUM CELL FRMASININ; SODYUM BOR HLDRJT SOLSYONA DAYALI "HYDROGEN ON DEM ANT !' SSTEMYLE 300 MLN ZERNDE YOL ALABLEN ARA TANITILDI.

Chrysler Natrium Fuel-Cell Mirlivan

POWERTRAN: FRONT-WHEEL DRlVE, REGENERATVE BRAKNG MOTOR: 35 KW SEMENS A MOTOR BATTERY PACK: 40 KW AFT LI-ION FUEL PROCESSOR: HYDROGEN ON DEMAND SYSTEM MLLENNUM CELL. INC FUEL CELL SYSTEM: BALLARD/XCELLSS PERFORMANCE: FUEL ECONOMY: 30 MPG GASOLNE EO.UVALENT 060MPH: 16SECONDS TOP SPEED: 80 MPH RANGE: 300 MLES EMSSONS: ZERO EMISSIONS

DaimlerChrysler 12 Aralk 2001 tarihinde Detroit Otomobil Fuarnda tantt Chrysler Town& Country Natrium arac ile ilgili olarak yapt aklamada; Natrium'un gerek benzinli ve gerekse bu gne kadar yaplan tm hcre yakt sistemli aralardan ok stn olduu. Natrium'a bu stnl kazandran hususun yakt ve yakt hcre sistemi olduunu Yakt olarak bir bor trevi olan sodyum bor hidrit'in (NaBHU) kullanld. Sodyum bor hidrit'in kuru halde kullanlabilecei. Sodyum Bor hidrit'in pil yaktl aralar iin nerilen dier yaktlarn elde edilmesinden daha zahmetsiz olduu. Sodyum bor hidrit'in dier yaktlara gre hibir dezavantaj bulunmad gibi baz stnlkleri olduu, ilem sonucu vakit atnn kimyasal olarak bor'a edeer sodyum bor olduu, atn tekrar isleme tabi tutularak sodyum bor hidrite dnstrlebildi. Natrium'un pil yakt sisteminin DaimlerChrysler'in pil yakt orta Ballard/KCELLSS tarafndan retildii, hidrojenin Millennium Celi irketince gelitirilen"Hydrogen on Demand " (talep kadar hidrojen-talep zere hidrojen) mekanizmas kullanlarak retildii, sodyum bor hidrit yakt deposu ve iletim sisteminin aracn tabanna yerletirildii ve aracn kullanlabilirliini olumsuz etkileyecek.azaltacak yer ve kabin kaybnn olmadn ifade etmektedir. (EK:2)

Sol tarafta; Millennium Celi teknolojisiyle retilen ve New York Tax'de kullanlan bor hidrit hidrojen

jeneratr sa tarafta dizst bilgisayar, dijital kamera...iin retilen bor hidrit piller

Millenium Celi Firmas'nn 22 Ocak 2002 tarihinde yapt ve internet sitesinde'de yaynlad aklamada; projenin hcre yakt iin kullanmak zorunda olduu bor rezevlerinin dnya'da 600 milyon ton rezerv bulunduu dikkate alndnda yeterli olduu , ylda 50 milyon yeni ara retilmesi ve bu aralarn tmnn Hidrojen Enerji yaktn kullanmalar varsaym altnda, milyon ton bor ihtiyacnn ortaya 20 kaca, yaktn geriye dnm ve yeniden kullanlabilme zellii dikkate Ilndnda 20 milyon tondan daha fazla bor kullanlmasnn gerekmedii, yer ald. Henz yaplan bu almalarla ilgili olarak hibir bilgi net bir biimde ortaya konmamakta, bilinen baz gerekler ok iyi bir biimde saklanmaktadr. Geological Survey'den Phyllis US. A. Lyday tarafndan hazrlanan 2000 ylna ait 'bor1 raporunda, (Tullo,2001a) referans gsterilerek "Hydrogen on Demand " sisteminde%30 sodyum borhidrit ieren sv zelti yan rn olarak hidrojen ve sodyum borat retmek zere bir katalistle tepkimeye tabi tutularak retilen hidrojenin enerjiye dntrld, reaksiyon atnn st benzeri ve asla evre kirlilii yaratmayan bir mayi olduu, "Hydrogen on Demand sisteminin stoklama younluu asndan, litre bana 63 gram hidrojen retimiyle, svlatrlm hidrojenle rekabet edebilecek gte olduu ifade edilmektedir. Millennium Cell'in hidrojen talep teknolojisi (Hydrogen on Demand ) Ridge National Oak Laboratorv/ Tennessee tarafndan uygulanan beta test programn baarl biimde geerek, bu yeni yakt sisteminin yksek enerji younluu , mkemmel gvenlik zellikleri , tutumaz alev almaz ve olumlu evresel etkiye olmas nedeniyle sahip sahip olunan ve uygulanmas en iyi olan sistemlerden olduunu ispatlamtr, biri (http://www.millenniumcell.com) Millenium Celi firmas tarafndan 11 nisan 2002 tarihinde yaplan ve internet de sitesinde yaynlanan aklamada da; Elektrik motorlu, sfr emisyonlu tat arac retiminde nemli, kendilerince de evrensel lider olarak tanmlanan PEUGEOT ve CITROEN irketlerinin elektrikli tat aralar iin deerlendirme ve retim maksadyla sahip olduklar iki sistemi satn almak iin kendileri ile anlamaya vard. HYDROGEN ON DEMAND ( TM ) FUELSYSTEM zerinde nemle altklar, yakt pilli aralarn menzilini nemli mesafelerde uzatmak iin HYDROGEN ON DEMAND ( TM ) teknolojisinin PEUGEOT ve CITROEN'in teknolojik yeteneiyle birlikte byk bir ibirliine dnt, bu ibirliinin salam uzun menzilli elektrik tatlarn gerekletirerek tketicilere sunacan , PEUGEOT ve CITROEN'in tat aralarnda bor hidrit g yakt hcrelerinin en emin ve salam yakt sistemi olduuna inandklar, ifade edilmektedir. U.S. Missile Defense Agency, AP Materials Inc.(APM) ve onun orta Millennium Celi ile ileri batarya ve dier enerji depolama sistemlerinde kullanmak zere nanoscale titanyum diborat (TiB(2)) gelitirme almalarn yrtme eevesinde The Phase 1 Small Business Innovation Research (SBIR) , AP Materials' devam eden yeni jenerasyon ana bataryalarn depolama kapasitelerini arttrma almalarn (bu bataryalarda materyali elektronik enerjisine evirmek iin hava kullanlmaktadr) destekleme ynnde szleme yapmtr. Hava bataryalar projesi, varolan teknolojilerin zerinde yksek enerji younluu tutabilme kapasitesine sahip olup ayn zamanda batarya mrn uzatmakta ve batarya boyutlarn da klterek nemli bir avantaj salamaktadr. Projenin

yneticilerinden Douglas P. DuFaux, AP Materials, ortaklar Millennium Celi ile birlikte hem askeri hem de ticari alanda talep edilebilecek bir rn gelitirme ynnde kararl olduklarn syleyerek almalarn srdrdkleri yksek yzey alanl /dk oksijenli nanoscale titanyum diboratn ok geni bir alanda uygulama potansiyelinin olduunu belirterek gelitirdikleri ilk bataryalarn uygulamalarnn mkemmel olduunu, rnlerinin kalitesinin dier pek ok alanda da uygulanabilirliinin kaplarn aacan belirtmektedir. Dr. Terry M. Copeland; "Nano-sized TiB(2) tozlar halihazrdaki yeni ana batarya sistemlerinin performansn ykseltecektir. Bylece portatif elektronikteki artan g talebi karlanacak dier yandan arlk ve ktlenin azalmas, evreyle dost sistemler olmas itibariyle de askeri ve ticari pazarlarda kabul grecektir." demitir. AP Materials, seramik ve metalik nanopovvders'larn (elektronik, enerji ve dier pazarlardaki kullanlan) gelitiricisi ve reticisidir. Nanomateryallerin retimi ok nemli bir teknolojik gelime olup bu rnler uzay, savunma, elektronik, enerji ve dier alanlarda pek ok uygulama potansiyeline sahiptir. Yine Millennium Celi Firmas tarafndan 15 Nisan 2002 tarihinde yaplan aklamaya gre; Millennium Celi ve Seaworthy Systems arasnda denizcilik (gemiler ve liman hizmetleri) sektrnde "Hydrogen on Demand " sisteminin kullanlabileceini gstermek zere anlama imzalamlardr. "Hydrogen on Demand " yakt sisteminin gemilere ve liman hizmetleri iin enerji retmek amacyla kullanlabilecektir. Zira bu sistem geri da kazanlabilen, yakt hcrelerinde, benzin ve dizel motorlarnda temiz yanan enerji kaynadr. Tek emisyonu su buhardr. Denizcilik sektrnde "Hydrogen on Demand " teknolojisinin mhendislik ve sistem entegrasyonunu salayacak olan U.S. Maritime Administration (MARAD) programnn Seaworthy Systems tarafndan ynetilmektedir. Sz konusu anlama ABD'de bir ok limann, evre Koruma Ajans'nm belirlemi olduu hava, su kalite standartlarnn dna kt ve ciddi miktarlarda cezalarla hatta kapatlma tehlikesi ile kar karya kald srada imzalanmtr.

Seavvorthy Systems'i n Bakan Yardmcs Matthev VVinkler irketlerinin "Hydrogen on Demand " sisteminin hidrojen kaynakl yakt hcrelerini ve iten yanmal motorlar da bnyesine alan denizcilik uygulamalarnda kullanm konusunda salayaca faydalan deerlendirme imkanna kavutuklarn ifade etmektedir.
Millennium Celi ve Seavvorthy Systems arasnda imzalanan anlama MARAD'm hedefledii hem Amerikan gemilerinde hem de liman hizmetlerinde enerji kayna olarak kullanlabilen yakt hcrelerinden (0) emisyonlu enerji salama ynndeki amalarn karlamak zere dizayn edilmitir. MARAD program; gzden geirme ve dizayn ve ticari teknolojik tantm olmak zere iki aamaldr.
TM Millennium Celiirketinin sodyum bor nidrit solsyondan "Hydrogen on Demand " sistemiyle hidrojen elde ederek kullanm ayn zamanda bir ok lojistik kaygy da minimize etmektedir. nk bu sistem ve teknoloji sv petrol trevi yaktlar iin kullanlan mevcut alt yapyla uyumludur.(mevcut yakt istasyonlar,benzinlikler) (?) miktar sodyum borhidrit sv, 1 Galon svlatrlm gazn salam olduu enerjiye