.

nj
'c

.. . -^
... ^ ^3^
m
" - =

en =
>
o m
"^^^r^^^
ù^l
1J^^

^^3îr/ ^-t_^

^M^^.

is^^^

^:>;^ ^^5^ \ V*:

' , " •

'w^-^^if.
 -^^-
^
BÎS^. SIS» E
i Krijtberg S. J.

AMSTELAKUAM. 9
-<tà'
.ai\
 Digitized by the Internet Archive
in 2010 with funding from
University of Ottawa

http://www.archive.org/details/theologiaecursus01mign
 ELE->'CHl'S
AUCTOROl ET OPERUM
Qll IN HOCCE VOLUMINE CONTINENTUR.

EDITORES CLRSUS THEOLOGLE COMPLETE

lu Cursu/n Theoloo-iœ conipletivn Prolegomena.

MELCHIOR CANUS
De Locis theologicis.

ymCENTIUS LIRINEISSIS.
Commouitorium.

TERTULLL\NUS
De Prsescriptionibus adversùs Haereticos.

ERATRES A \A ALENBURCH.
De Gontroversiis Tractatus générales.

IIDEM.
Professio Fidei catholicœ.

VERONIUS.
Reirula Fidei catliolicœ.

MONTAGNUS.
De Ceiisuiis, seu îNotis theologicis, et de sensu Propositionum.

INDEX REHLM.

CFvciibcbat ??vi(îuc,
m XM dicta D Amdoisc , liois la barricie d'Eiiler.
 T H E Cl L O (jr 1
CURSUS COMPLETUS,
EX TRACTATIBI S OMNIUM PERFECTISSIMIS LBÏQUE HABITIS, ET A MAGNA
PARTE EPISCOPORUM NECNON THEOLOGORIJM
EUROPE GATHOLIG/E,
GNIVERSIM AD HOG IINTERROGATORLM , DESIGiNATJS,

UNIGÈ CONFLATUS,

Pliiriniis annotantioiis presbyteris

ad docendos levitas pascendosve populos allé posilis,

ANNOTARUNT VERO SIMLL ET EDIDERUNT

lll. J. P. ET \. S. M .

TOBIUS PREMUS.

-^*««ô^t<»#«&4^WRBP-

PARISIIS
EXGGDEBAT MIGNE,
iiV \iA DICTA . ULL: DAMBOISE, IIOUS LA BAURIÈKE U'LNFER,
Ali PETIT-MONTROrCE.

IH39.
I3Ô:
SEP 2 7 1961
 , ,
,

IN GURSUM

THEOLOGIili: COMPLETUM
(!)

Labia enim sacerdotis cuslodient scientiam, et legem

requirent ex ore ejus. Malach. 2, 7.

1. Inter omnes hominum curas studhun divinœ sa- pelagus immensiim ingrediamur, sistendum est parum-

pientiœ est pcrfeciius, jucimdius et utilhis. D. Tliom. per in littoro, utipsius, quam tradimus , scienliae eas

Tantà laude Iheologise disci- colligamus notiones prœambulas, quasi slellas duces ac
lib. 2 contra Gent. c. 2.

plinam extollere angelico doctori iheologorum prin- ,

régulas in itinere velut pixidem nauticam servandas

cipi ac patrono maxime congruehat ; nec immérité eâ

,
quas Prolegomena vocant.

triplici dote studiam divinae sapientise seu theologise 2. Prolegomena igitur (rsô, antè, À-f/w, dico), latine

commendavit. Quippè studium illud perfectius cœteris Prœfaiiones , bas complectuntur notiones in anleces-

dicendum « qxiia , ut ait Contensonius in suc Prœîo-

, sum praîmilli solitas, quibus tractaturi de aliquà disci-

f quio, per divinorum contemplationem homo magis plina, ad illam rite ac féliciter perscrutandam ingénia

j ad Dei siniilitudinem accedit; utilius, quia per verita- prceparent. Itaque Prolegomenorura in tbcologià islud

« tis nolitiam ad veram beatitudinem perven'.tur ;

ju- erit objectum : varias de scientise hujus naturâ , divi-

« ctindius ,
quia nihil suavius veritate ,
quam omnis sione, certitudine, prœstantià, nécessita te notiones,
< liomo naturaliter concupiscit, et quà adeptâ félicitas deindè locorum iheologicorum explanationes , ac de-
< invenitur , diceate Aiigustino lib. iO Confess. c. 23 : mùm quascumque prcelusorias disquisiliones tradere ,

tBeata vita est gaudium de veritate. i Nequequidquam quibus ad theologise studium mens efficiatur idonea.

mirucn in his tàm magnificis dolibus theologiaî attribu- Quem ut scopura assequamur, in duplici parte hsec ab-
tis, qpte scilicet, ex grseco sui nominis fonte, de Deo solvemus Prolegomena : prima qusestiones prseambu-
sennonem exprimens divbutm aliquid , spirat, atque ad las, altéra locos theologicos complectetur ; utraque
suî amorem aliicit. Porrô antequàm ipsuin Di\ initatis quàm sit magni momenti ex dicendis patebit.

f av^ pxnm.
QUJi:STIONES PR^AMBUL^E DE THEOLOGIA.

CAPUT PRBIUM. siiisque attributis , sive in ejus operibiis neciion et m

Dénomme, naturà , objecto, fmeac divisione theologiœ. relationibus ,
quibus ci uniiintur entia rationabilia ;

ARTICULUS PRIMUS. hincab anliquisjam Patribus, nempè grrccis, usurpa-

De nomiiie et naturà theologiœ, vbijam aliquade tumvidimus theologiœ nomen, in sensu modo laliori,.
methodo. modo striction, ut légère est apud Petavium, in suis
3. Theologia (Bti;, Dcus, /iy;,-, sermo), latine de Deo Prolegom. c. 1.

sermo, ratio, aliquam in génère de Deo sermocinatio- 4. Dcilnitione vcrô gcnuinà theologiœ natiiram co-
nem significat , sub quolibet intellectuali moralive al- nantes explicare , alii alias excogitàrunt theologi. Eam
tingatur respeclu. Cîim autem multiplex ille sit re- dixêre antiqui rernm divinarum scientiam, ex Mclchiore
spectus sub quo Deus considcrari qucat , sive in se Cano, inlrà, de Loc. Thcolog. lib. 9, c. 1-4. Recentio-
(I) Ea prolegomena quasi por nmi aulem definitioncsad scqucntcm fcrè omnes revo-
partes, annotationum
instar, diyidcre potuissemus, cari possunt, videlicet Theologiani esse disciplinam seu
ad varies Melchio-
atqiie
ris Caiu bbros, pra;sertim ad duodecimum, qui
est de scientiam de Léo ac de rébus ad Dcum pertinentibus ex
locorum usu revocare. Sed cdnvenienlius esse ac
,

utiluis duxinnis cadem in principiis revclatis discursivam. Excipc lamcn duos au-
unum colligere unà rerimi
conicxlurà, ad formam iractalûs, ctores quibus Gallia iioslra nimc gloriatu'^, DD. Bou-
nuod etiam gratins
lecton esse ex animo cupimns.
vier , Episcopum Cenonianenseni , et Liebermann
Tll. I.
 ,, ,

11
PROIK). OMKNA. 12

viiuruiin gcneralem diœcesis Argenloracensis. Prior Jueninus, alii in ipsârerum ex principiis fidei deduci-

delinil iheologiain Scientiam de Deo et

de rébus ad bilitate, ut Theologus Lugdunensis cui postremœ opi- :

Dettni perlinentibus ; aller dicit eam in génère { seu ob- nioni assentiendo, eorum ipsorum addimus exponibili-
jecth'i' esse compUsum verittitum ReHijiouis ex certis tatem principiorum, utconipletum sitobjectum formale
)

yrincipiis dcdiictum; subjective aiiloin suniplam Cogni- theologiaj prout eam delinivimus , atque ilà duplici

tionet» lieliyionis erudiluin. melhodo, exposilionis et demonstrationis, correspon-

h. Nos itaquè nieritum utriusque ultiino laudaUe do- '

deat.

finilionis diiobiis vooabiilis valdè iidIis at(]iie iisilatis 9. Finis theologiœ scopus est ad quem tendit. Porrô
niunles complot li. thcologiam i,iiii|)licitor dofinieimis alius est immediaius, nempé notitià Ueligionis liomines

Scieiiliiim lleligioiiis. imbuerc prout indigent, vel bujus capaces existunt;

r Scienlia dicilur, quod csl gcmis proximum œleris alius inediatus, seu médius, quo theologus eà Religionis

disoiplinis iheologiam assimilans. Eà voce dcclaralur notitià illuminatos homines^, eosdem in via saluiis
iheolojîiain liim priiicipiis coiisUire, se» primariis veri- œternaî slabilire intendit atque dirigere : alius tandem
lalibns lorlis it iiiconoussis, lùin coiiscclariis ex prin- ultinius, ad quem eliam cœlera contendere debenl, in

cipiis raliociiiio dediictis. glorià Dei reponitur proraovendà.

i' Ueligionis vocabuluni differenliam priniariam ex- Art. III.

primens , spéciale ac propriuin theologiae atlribuit

De divisione theologiœ.
nbj«Tiiiin; neuiii scUicet, resque ad Deum spcclanles ,

atque moralis obligalionis. 10. Mullifariàm, pro suo diverse respectu, theologia
et in.xiipiT logis notioncin

id oiiim iinporlal idea HcUijioiiis, eo quasi cbaraclere dividitur. Praîcipuas tantùm el momenlosas hic suffi-

proprio iheologicum insigniens documeiUuin. ciat exponcre divisiones.

G. Scienlia igitnr Iheologica, baud aliler ac caîterae Theologia ralione objecli materialis , dividitur in

duabus constat partibus, principiis nuuirùm dogviaticam, prout veritates credendas velul in quietà
scieiiiiie,

cl coiisoctariis proindè luec duo in suo liabel conce- iniellcctùs speculalione ampleclitur, et in moralem,
;

plu : nenipè principia seu verilaies piunaiias, généra- (jualcnùs pnecepta regulasque morum proponit. Hinc

les, certas, clarè exposiias; easdemque evolulas, eliam dicilur theologia : Alia speculativa, alia praclica.

alque sua coû- ^\. Ralione objecli formalis, seu poliùs metbodi, ut
ralionali deinonsiralione manifestas ,

seoi:iria vebiii fœcundà deduclione edentes. Mine du- suprà (8) exposuimus, dividitur theologia in positivam

et discursivam prior versatur specialiter circà verita-

plex m iheologià mentis opeialio, nempè principiorum :

tes primarias, ac ut ilà dicam, doctrinales, quas ope

cxposiiio et eorumdem dcmonslrutio; duplex proiudè ,

nielhodi exposilionis rite ex Scripluris sacris, simul-

nielbodus, e.Tposilionis el deinonslralionis, quà mens in

ulràque-operalioue dirigaliir. que ex sanclis Patribus, conciliorum decreiis, cl pon-

7. Ko tendit vtetliodus exposilionis , ut ex suis fonti- lificum , aliis deniquè traditionis calholicae fonlibus

bus primariîc sedulô producanlur verilales, seu dogma- eruil, poliorique disponil ordine ;
quod quidem slylo

ornato ac fusiori quisque pro suo ingenio theologus

la, ut nilidè ac fideliter exponanlur, alque ilà nullâ
valet prosequi ex quo ipsa melhodus exposilionis dici-
debililonlur bïcsitalione, nuUà quantum fieri potest
,
;

autem demonstrationis lur etiam orafom. Altéra verô, seu rf!sci<rs!rrt in evol-
obscurilate velentur. Mclliodus
mentem quibus, ope vendà doclrinà consectariisque deducendis argumen-
in bis variis operationibus dirigit,

principiorum fiuntevo-
laiionis ope, et quidem accuratiori ac severiori rerum
ratiocinii cl dialectices regulis,
traciatione , dialectices régulas et artcs adhibet. Id
bitionos dediictionesque consectariorum.
Notandum principiorum exposilionem non pertinere verô disciu'sivum genus eu usquè deveniens ut Arislo-

ad scientiam ut scientiam, nisi qualenus ea préparât telicis , more Peripaleticorum ,

principiis inhœrens,'

iinot!iO(li)idoneà, deductioni, seudcuionstralioni. Prout definilioncs, divisiones, argumenta, ad suas demon-

voro ad eorum pnccisè cognitionom inducit etcontem- straliones proférai subliliùs, fit quod vocant scfwlasli-

plaliduem expositio spécial ad sapientiam de cum. Hinc theologia scliolastica {^yoyr,, olium ea nun-
,
illa quâ )

infrà dicemus. Igilur scienlia propriè dicta formaliler cupalur quœ usurpala apud iheologos Medii /Evi, nihil
in deduclione couclusionum ex principiis consistit, hoc aliud intcndere videbatur, quàm striclis definiiionibus,

csl, in demonstratione. divisionibus methodicis , et syllogisticâ argumenla-

tione, omnes illustrare quacstiones, proposiliones quas-
Art. II.
libet probare atque conlroversias dirimere.
De objecto et fine theologiœ.
12. Ex quibus compertum est Iheologiam positivmn
8. Objeciiim theologisein génère, seuadaequatum.est sibi propriain efficeremeihodum exposilionis, alque
Scieutia lîeligiimis. idcirco ipsam meritô dici posse Iheologiam expositi-
Duplox distinguitur : alterum materiale, res ipsas vam; eodem jure Iheologiam discursivam sibi vindicare
quas Religio compleclilur, Douni primariô, cailora se- meihodum demonstrationis , ipsamque appellandam
cundario includens; allerum formate, quo tbeologi vulgô dcmonslrativam. Rursùs priorem, qua; scilicet, auctori-
inlelligunt rationem sub quà llieologia suum materiale l:ile insistons, doclrinam variis teslimoniis traditionis
atlin.ïil objectum, modum eliam de codom traclandi ;
iiixtà rcgulara fidei, coUigit, ideô dicendam Iheologiam
quod quidem reponuni alii in Divinilate, ut Dilluarl dognuiiicam, dociriualem; alieram vero ratione mai-
 ,

43 QL'.€ST10NES PREAMBll.-i: DE THEOLOGIA. j^

xam, suaque ex raiioclnio argumenta conslriieutem ,

iii raiionibusad asseusuni moventibiis, diciliir objectiva,
I

subjectiva et molhi. Certitudo objectiva, cùni nihil aliud

rectè nuncupari theologiam rationalem et pliilosopln- ! î

cam : quae ex utriusque nieihodi naturâ effluere vi- j

sit quàin ipsius objecti immutabilitas, vel eliain realitas

dentur. j
qua: in rerum essentiis subsistit independeiUer à no-,

i5. Ratione objecti flrfrt;(/!<a?i , theologia alia estna- ;

slrâ cognitione , nullam disserendi materiam nobis
luraiis, alia supernaturalis; prout ejus objectum lumine i
subniinistrabit. Certitudo subjectiva , eui specialiter

naturali aut supernaturali innotescit. I

conipetit defmitio certitudinis modo exposita , ipsa

Theologia naturalis ex objecto raateriali eam sibi at- peudet à cerlitudine motivi , ad quam proiiulè lotn de
tribuit partem quae lumine naturali constat, videlicet ;
certitudine quœstio estredncenda.

proeambulas fidei supernaturali veritates , religionem 16. Porrô triplex dislinguitur certitudo motivi me- :

primitivam potissimùm constituentes ,

principia etiam taphysica, in ipsis rerum essentiis fundata, earum ma-
ad admittendam revelationem divinam Ecclesiamve xime claritate, seu evidentiâ manifesta; plitjsica, ex
prx'rogativâ supernaturali docentem, prierequisita. Ex consuetis naturœ pliysicœ legibus repetenda ; moralis

objecto verô formali, methodum adhibet polissimîim tandem, in constitutione morali hominum suum habens
demonstratioms , tùm ut evidentiâ intrinsecâ primitiva fundamentum.
illustret dogmata, quse ad ralionis philosopbiœque fo- Sed animadverlendum est certitudinem tùm physi-
rum pertinent, licèt primitùset ipso auctoritatis fun- cani, tùm moralera, ubi couditiones adsunt requisilie ,

damento, ut infrà mox dicemus, stare necesse sit; tùm aiquè imrautabilem et absolutam esse ac metapliysi-

etiam in theologia supernaturali, ut veritates fidei su- cam, proindèque ultimô, sicut ipsam, rerum essentiis

pernaturalis ratione confirmet evolvalque ,

prout eas innixam, ad eam revocari.

capere valebit. 17. Certitudinis existenlia estfactum générale, ra-

14. Theologia supernaturalis ex objecto materiali sibi tioni bumanœ essentiale , seu ejus conslitutivum, so-
vindicat dogmata fidei, seu veritates supernaturali ful- cietatisque connexio et fundameulum; quod proindè ut
las auctoritate, quibus ex docuraenlo Ecclesiae doctrina factum ignotnm detegere, ut incerlum probare nemo
catholica informatur. Ex formali autem objecto, me- altentare débet ; benè vero idem apud omnes rece-
thodo exposiiionis, seu doctrinali, potissimùm utitur , ptum, ubique diffusum observare, recognoscere, aique
nimirùni ad proponendas dogmaticas veritates, dispo- systemate probabili explicare licebit (i). Ha'C aulem
nendasque ordine meliori; quod etiam idem preestat ea quse ad philosophise forum spccialiùs pertinent , nos
metbodus in theologia naturali, pro stabiliendis princi- dîutiùs non morabuntur. Solummodo sequenies adde-
piis veritalibusque primitivis, proesertim ad tractatum mus, veluti ad nostrum intentum aliquid claritatis con-
de /{e/if/ione pertiuentibus. Indèvidere est methodum \ ferentes, animadversiones.
exposiiionis pro objecto habere doctrinam ex auclori- \
18. 1" Singuli homines privatis ac individuis suis
tate, etiam in theologia naturali stabiliendam, metho- \
facultatibus, tùm corporels, tùm intelleclualibus, cer-

dum demonstrationis eamdem doctrinam , etiam in i titudinem, sive ex sensu intimo, sive ex evidentiâ aut
supernaturali theologia, ratione evolvendam ac pro- |
testimonio sensuum bominumve immédiate habent :

bandam : deniquè tamen priorem methodum suà na ac proindè improbandi snnl philosophi qui nullam
lurâ theologiaî supernaturali aptari, alteram verô na propriè diclam exislere certitudinem in individuo, sed
turali. I
tantîmi in societate contenderunt. Cujus asscrlionis
Sub aliis respectibus theologiae divisiones propè in rationes traditepiscopusCenomanensis, deindé ilà per-
infinitum niultiplicari possent, quarum natura vel ipso git : i Non tamen dicimus individuum privilogio in-
snigularnm nomme satis innotescit, ut theologia pole- « fallibilitatis gaudere eo sensu quùd nuncjuàm errct
'

mica, ircnica et ascetica , liturgica, etc., quas quisque c sed eo sensu quod veritati cognilu; infallibilitcr ad-
in Prolegomenis Institut, iheologicarum D. Lieber- f bsereat, queraadmodùm fidelis catholicus definitioni
mann reperiet. i Ecclesiae semel datœ infiillibiliter adiucret ,
quamvis
CAPUT II. i de controversiis fidei infallibilitcr ipse judicare non
I

! De cerlitudine llieologiœ, atque de conclusionibus t possit. » Inst. philos, edit. 1855, 1. 1, p. 174.
theologicis.
(1) D. D. Bouvier, confutatis quantum fieri potest
ARTlCULtS PRIMLS. scepticorum difficultalibus, sic conchulit « Ergù datur :

t principium certitudinis per se noluin, omnibus com-

De certitudine tliéologiœ. i mune etcum vcritateessenlialilcrconnoxuni... Prin-

« cipiun» istud non fuit excogitatnm, sed in prima ori-

15. Certitudo vulgo definitur firma mentis adhœsio
« gino à Deo dari debuit, et porpctuo intcllectum est
veritnli cognitœ sine periculo errandi. Cùm certitudo sit « ut iiatnrà fimdatum sine ilio quippc ratio liuniana
:

necessaiium cujuslibet disciplinée fundamentum, eâ de « subsisterc non potest nec quidcpiam operari. l'ndè
,

re laiiti momenii Jisserere « plurimaî veritates ab omnibus semper et nbicjuo in-

incipienles, sedulo in anie-
I vincibililer admiss;^; sr.iil, ità ut qui cas in dubium
cessum pracmiiitendus est status quiestionis tùm ut
,
« revocare vellet, slatim ut dcmcniià lorreptus habe-
otiossc quaestiones removeantur, tùm ut clariùs cnu- « relur. Elcnim quod ab omnibus invincibililer adniit-
tleoiiiiir utiles. K litur faisum esse non polesl, qnin onuiis tollatur
« certitudo et ratio liuinana destruatur, quia nuiluni
Certitude, prout consideratur in ipsis rcbiis
seu ejus « subcsset médium crroris dctcgcudi.... > \id. Insti-
Objecto, vel in homiiie, seu ejus subjecto, vel
doniciué tut, pbilosophicas, edit. 1855, T. 1, pag. 172.
 ,

PROLEGOMENA. iG
45
sonsibilia, et vorilatcs in- tionom imponit generatque fidem. Hînc adeam anoto-
19. 2* Objecta corpnroa,
codcm gradu noslris sonsihiis pliysicis, ritalis viam, liaiid quidem placcntcm rationi, nalivo
tellectualos nul»
nostro acconimo- lamen necessarioque inslinctii invincibililer propondo-
sive iiosircB raiioni ac inlcUectiii
ca-loiis larihiis, ralione objcoli mns; qnod pra*clarè ostcndit .Mclciiior Canns, infrà, de
dantiir, ac proiiulè .

est, non a>qnè sensibilia Loc. llicolog., lib. Il, cap. 4, ubi velut prindpium in
non leqiu- |t!T(ii>imiliir, iti

non a'iini- cvitliMitcs illa'. vo- nnteccssnm mittil : N cccssarium esse hommes liomini-
sunl oa corporea ob>'cla,
ut ob- hus crcdcrc, nisi vita pecudum more gerenda sit; deindè
rilales relate ad nos. l'raloreà cvidentia illa,

eliam ralione snbjecli scn ex Tlicodorcto ponit fidem cssc ccu pnmariam artium
jectiva jam inieqnalis ,

niodô basim, disciptinariimque omnium crepidinem. Alqiie in

no^tri , in snis niodificalnr gradibus, ciini sit

modo minus evidi-ns pro ingenii snblili- hune sensum hœc Isaiie verba vertit : Nisi credideritis ,
ovidenlior.
ro variis ex non iulelli(jetis, cap. 7, jnxtà 70 Inîerp. Vide Theod.
tale, vel allenliono pneslilà, vel eliain i

sensihilitatc De cxuà (jrœcor. affect. lib. 1; D. Aug. De utititate crc-

dialeclicà adliibilis arliliciis. Ila'c facile de
idcircù dciidi ad Ilonor., c. 12, et de fid. rcr. invisib., c. 1 et
physicà Inlelligi qnennt , sicnl et scquentia ; ,

de illà niliil ampliiis dicemus. Igilur 2. Evidentià autem genus cognoscendi perfectius ac
brevilatis caiisi ,

lùm subjecliva est relative penè divinum, cùm ad visionem quasi intuilivara et
evidenlia tiim objectiva ,

bcatificam vcrilalis tcndat, nmltùm arridct rationi, cu-

di versa.
20. 5° Homines ad assentiendum cuilibet vcritaii j j
jus tamen débilitas spiendorem veri nonnisi lempera-

movenlur vel ex evidentià rei inlrinsecà, vel ex tesli- lum ferre valet, aliundè viliis nostris sscpiùs obnubila-

monio extcriio seu aucloriLite, vel ex utroque niedio ,

lum (i).

22. 5° Eccè illnd factum "enerale ceriitudinis duo-

pro naturà veritatis cognoscendae. Etenim aliae verita-

les, capiui bumano aduHiuatrc, ut inlellectuales, natu- 'l bus elemejilis de quibus siiprà, nompè auctoillale et

raies , suù clarescunt evidentià ; alice verù ralior.is jï.

ralione, seu potiùs testimonio et evidentià constans ,

nostraj (Vigientcs aciem, qualia facta liislorica, qiialesvc t modo inter se et in praxi rite componantur. Porro ha,'C

plcrumquc supernalurales veritates, ex testimonio ac- eorum compositio légitima fiet, si neutrum alterius

cipiuntur; alioî deniquè, sive naturalcs, sive superna- adhibeatur loco, neque plus alterulri quàm par et tri-

turales, de ulràquo participantes iudole, tùm evidentià, buatur; quod quidem potiùs more liominum sanorur/i

lùm auclorilate, bis quasi duobus luminaribus inno- j|

communi, quàm regulis philosophornm systcmaticis
tescunt; cùm, v. g., veritasnaturalisjam propriàevi- | dijudicandum. Nos verô quœ ad praxim magis perd-
denlià homini alicui manifesta , insuper et aliarum j
nent ex factis seu ex generali agendi ratione elicero
rationnm eam sequè percipicntium habet testimoniur»; pergamus.
aut Veritas supernaturalis revclatione attestata, prse- 25. G° Singidi homines, cùm se de aliquà vcritato

tereà rationi sesepra-belobviam. Yerùmgeminam ob certos esse affirmant, auctoritatcm, si res sit de facto
'

affinilatem rationis humanac cum evidentià et aucto- historico, vel rationis superet captum, in sunc ceriitu-

ritate , id animadverlendum eam nostram rationem ;

dinis gratiam invocant, etiam inviti; evidenliam autcni

Taldè confirmari, atque, ut ità dicam, hr-tari, auctori- j

suam appellare soient, gratiorem quidem rationi, quo-
taie in rébus naturalitor cvidentibus, et evidentià in tiès de veritatibus agitur qruT; aliqiio ejus fulgore niles-
'

veritatibiis jam ex testimonio babilis; ac proindc ma- cunt, etiamsi aliundè auctoritate innilantur.
jori alacritate ac firmilatc innixas utroque cognitionis 24. 7° Homo privatus mente sanus et corpore, ij

et ceriil'jdinis mcdio acciperc veritates. Idetiara indc

'

est, consuetis humanis vivens relationibus ( nec aliter

conlirmatiir, quôd in bis veritatibus, cvidentia et testi- supponi potest,.scilicet intelligens actuel socialis, ubi
monium sibi nnituô prxstanl auxilium : quippè veritas quœstio de certitudinc agitatur) (2) , home inquam , ,

semel aliquà via nota rationem suis irradiarc vidctur

(1) « Quamobrem, inquit D. Augustinus, ipsa quo-
argumentis. Undè ait Bergier : < Autre chose est de
« quo animai medicina, quse divinà et ineflabili benefi-
t découvrir une vérité par la réflexion, autre est de la « ccnlià gcrilur , gradatim dislinclèque pulcboninia
» (liJmontrer lorsqu'elle est connue. » Traite de la «est. Distribuilurenim in auctoritatcm et rationem.
« Aucloritas fidem (lagilat et rationi pra^parat homi-
vér. Religion, t. A, pag. 78, edit. Disunt. 1820 (1). Jam
« nem. Ratio ad intellectumcognitionemqucperducit.>
pra;iverat Lud. \ives, his egregiis \erbis : Parit ra-
Lib. de verù Rclig. c. 2.i.
tionem cognila verilas, et verilatem confirmo' adliibita AUalis veternm leslimoniis pluribus, sic conclndit
ratio, lib. 1 de Veritate fidei. Ipse Melch. Caïius sic ait :
Petavius < Quamobrem prœcederc omninô fides de-
:

i bel; scqui deindè ratio et disputatio. Qnod ex (lit -

« Si quid est evidcns, de quo inlcr omnes convcniat
< mentis Alex, locis efficitur, quaî paulô antè desoii

I argumentari non soleo : perspicnitas enim , nt ait « psimus in quibus asserit fidem instar esse funda-
:

< Cicero, argumentalioue etevatur. > De Locis tbeol. in- « menti super quod scientia et cognitio , id est,

« llieologia struilur.Itaque janiin nastra fides est, in-

frà, lib. 8, c. 4.
i quil And)rosius. » Dogm. Petav. in Proleg. c. 4, § lô.
21. .4° Evidentià igitur et auctorilas ad rationis scien- 1). Chrysostomus dicil eam esse sapienliam qiiafu

liceque bumanac informationem essentialitcr, utraque Chrislus stulliliam appellat, « quandô intelligenliani
« noslrarn vacuam ac dcscrlam ab exlernà
omni doctri-
suo modo, concurrnnt. At vcro aucloritas, pueriliae
« nà facimus. > Hom. 2. Apud Petav. Ibid. —
Ycluti ac imbecillitati rationis accommodata,ei subdi- dit Bergier, n a
(2) < L'homme, à parler exactement,
Aliud est meditatione cognoscere verilatem, < que des lumières dcmprunt;
L'ieu la créé pour être
(1) «

« aliud co^'nitam demonslrare. » (Translal. ab Edit.) < façonné par l'éducation et la société ;
abandonné à
 ,

17 QU^STIONES PILEÂMBIL E DE THEOLOGIA. i8

dùm solitarias suas liabet « le(]are potest evidcnliam tanqumn principium demon-
privatus, ratione utens,
rationabiliter confi- strationis sijnthe'.icw; vel tanquàm uttimam propositio-
ideas, propria; evidentice meritô
«

quidem pro idearum claritate, atque pro mediis

i nem demonstralionis anahjticœ : adversarium enim
dit, et
iiegantem rem esse evidenlera ex
quœ ex regulis communibus ad eam producendam evidentià uieà
i

« convincere non possum, sed debeo rem elucidare, et

adliibuerit.
Homo prsefatus, si illam quam habet eviden- « pro viribus meis efficere iil evidens ipsi appareal si-
25. S"
conformem « eut et mihi. » Tom. 1, p. 19i, etc. Edit. 1855
tiam plurium alianim ratiommi evidentià; (1).

adhibebit vel majorera, nedùm in- HcEC autem omnia sefiuenii compendio possunt con-
scnserit, fidem ei
sulsà diiïidenlià turbatus, novam evidenticc vim quœ- Irahi. Homines auctoritate et evidentià ad certam ve-
ritatis cognitionera et intelligentiani ducti, fidemaucto-
rat aliquamve testimonii auctoritatem.
26. 9' Contradictionem verô si luerit expertus idem ritati naturali propensione adhibent; libentiùs verô quà

suà evidentià incipiet dubitare, vel res intelligantur, sequuntur evidentiam. Denique sive
homo, jam de illà

eum raiionum oppo- in stabiliendà doclrinà communi, sive in controversià

penitùs illusoriam abjiciet, prout
silarum movebit auctoritas. Quôd si nulla sit ista, vel ultimô dirimendà, alicujus consensus , cum particula-

appareat, tune adversarium in errore versari creditum ris, tùm generalis, auctoritatem soient, etiam inviii,

nrgebit, ilerùm atque iterùm rem elucidans, variisque invocare.

illius evidentiam augens demoustrationibus. Quibus 28. Atqui prœcisè id solum ad certitudinem in theo-

frustra tentatis, contra adversarium qui sua; proprise logiâ tùm naturali, tùm supernaturali desideralur, sci-

vim evidentiae forsan objicit, ad auctoritatem certè seu licet certum sine controversià catbolicae doctrin^e fim-
ad rationum consensionem appellabit (i). danientum, quod est re(/î</acred«îrforwm et infallibiiis

27. 10° Quippè nuUus homo sanse mentis jus sibi sine appellatione controversiarum judex. Ergù aucto-
seriô vindicabit, nimirùm suà solà evidentià proprià ritate ultimô fundatur certitude theologica, ut ex suprà

litem seu controversiam ultimô dirimendi; vel etiam dictis estmanifestum.

doctrinam proponeiidi hominibus ex officio admitten- 29. Quœnam verô sit illa auctoritas, id etiam jam
dam. Id enim nihil aliud esset quàm suam privatam prcelibata patefaciunt, nimirùm pro theologià naturali,

rationem et doctrinœ generalis fundamentum, et abso- consensionem hominum tùm generalem in gencralibus

lutum in controversià judicem prcedicare. E contra, in communibus tùm parlicula-

principiis et veritatibus ;

duplici laudato casu ad rationum consensionem , sive rem, sed vestitam conditionibus ex communi boniinum
ex ipsà vi evidentise, sive ex traditione seu ex solo tes- aestiraationc ac gencralibus principiis determinalis ;

tiraonio natam, pro génère verilatis (2), provocant pro theologià verô supernaturali, Ecclesiœ auctorita-
homhies. Huic noslrre doctrinœ consentire videtur in tem divinà infallibilitate atque praeclaris dotibus et
suis Institulionibus philosophicis jam appellatus il- privilegiis praîditam.

lustris episcopus Cenonianensis : < Notandum est ,

!
50. Dicet forsitan aliquis ea principia, illas primiti-

I iuquit, objecta evidentià eodem modo ab intelligen- vas veritates inlrinsecâ adeô splendescere evidentià,
i tiis, quibus sunt proporlionata, percipienda esse, si- ut eas admittere ratio quœlibet cogatur : ex quo fituj

î eut sol eodem modo ab oculis sanis videtur : undè universaî in illis adniittendis raliones consenliant ;

i répugnât aliquem habere evidentiam conlrà sensnm proindèqne ex evidentià earumdem certitude verita-
* generis humani, aut sanioris partis hominum; coni- tum oriri dicenda sit. Imôeo ipso quôd sint évidentes,
t munis igittir ajiorum hominum sensus ostendere po- jara répugnât illas auctoritate fideque teneri veritates.

« test quinam ex contendentibus evidentiam meritô Respondeo ad prinium omnia concedendo, nempo
i sibi vindicent, et in controversiis ad hune judicem j
eam fulgentem evidentiam in plerisque saltem prinii-

< sa;pè recurrciidum esse omnes fatentur, aùt fateri 1 tivis veritatibus, et indè ortam rationnm de illis con-
« coguntur. Undè in discussionibtis nemo propriam al- sensionem sed ubi ; ilUc edocentur veritates ut ab onini-

.ini m
•..«.. ;i c^^.:. ,.^^-„,.^ „ 1 •» • r ^.' • bus admittendae, ubi de illis occurrit controversià, jam
« lui-même, il serait presque réduit a 1 animalité
pure;
c il est de la nature de Tiioinme que la religion lui soit ! (1) Plane etiam nobis consentit Theologus Taraiita-
« transmise par l'éducation, i Traité de là vcril. Rel. '\ siensis, in opère inscriplo Concordia raiionis et fîdd;
:

t. i, p. 12. vir quidem eruditus et doclriiuc probal:c, atque i:i

I
< Homo, ul rectè loquar,
inquit Bergierus, nonnisi svstematum philosopliicoi uui orrores cùm veterum
i
( adscililia lumina habet : Deus creavit cumut
(luge- tùm hodiernorum d(; certitudiiic invehens. IIujiis au-
l
I retiir educatione et societate; sibimetipsi derelictus tem cerlitudinis critérium sequenti formula exprinii-
j
' '
« animal ferè esset; natura; humana; est ut ipsi religio
'
^^ij. jIp yej.itjjtibus externis hoc solum cerlô verum
.

1 per educaiionem transmittatur. » ( Trundat. ab i est, quod à Deo iirocedit; hoc autem à Deo certô pio-

'.dit. « ccdit, quod popiili omnes suniinà semper consensione

)
Ratio ipsa diclitat consensum maxime peritorum
(1) « tenueruut, quodve homines docent divinà poieslate
rrrum de quibus qua^stio agitatur, v.ilere. Eà de re I

! « fulgentes. > Eam verô consensionis vim ad c(umnu-

vid. infr. Melch. Can. lih. 10, c. i, ubi philosophorum '

nés tantùm et primarias veritates restrinjJtil, quibus

consensionem de veritatibus ordinis rationalis pluri- homo et societas subsistunt, nccaliam ille quàm com-
mùm commendat. '

niunem theologorum doctrinam se teiicre probat. Vid.

(2) Consensus hominum in aliquà veritate generali, '

praîsertim cap. 1, art. 5, (;, 7. Ipse Melch. Canus —

communi, priniilivà, maxime ex tiadilione requiren- noster idem traditvcliit elTalimi < Sicutcnim, inquit, :

dus est, quod nilnl deirahit de elTicacià ••videntia; il- « apud philosophes rie communibus conccptionilius
lius; in veritale aulem secundarià, < nemojudicat, sed omnes perças judicantur; ità, > etc.
parliculari, potiùs j

ex ejus evidentià consensus repetitur. 1 Lib, 2°, c. 7, tertià proposilione, in medio.

19 PROLEGOMENA. 30

evideiUia privaia, qiiantaoumquc habealur, minqiiàni nani. His et aliis dotibus ac privilegiis prorsùs omni-

liCL'l iiivocaii. iiiiii milla lalioindividiia, nisi privik'iiio nô vincit universalis auctofitalem consensus do pri-
L'audi'at siiiicnialiirali, aliis ralioiiibiis ut aiiotorilas milivis veritatibus, nionles illis i.x edncatione iml)uen-
irdallilfilis impoi'i «lUi'al- Igiliir neoi'sse c^l ad lalio- trni potiùs quàmodttcpntem, in coque maxime rationi
Diiiu consonsinacm, salloia ni loslimoniuin evidenli;c di'bili atquc adolescenti accommodatam;3''deniquc ra-
vi'iilatuiu pra'sliluin, seii ad Iiiijiis aticlorilatem con- lione finis quem supernaturalem agnoscit et sola at-'
sensus recuireiv : quod ox luodù diclis salis liquct. ingère valet fides divina.

51. Ad SLCiiudum di< oiidun» id esse iiu-ram Jhonii- ai. Vera ilaqnc ab ordine naturali ad supernatura-
sUiruin opiniiineiu, S(.iJi<(.l lidein otovidoiiliam non l.m datur progressio, non in ipsà qnidcm certitudine
posse do oodeni dognulc liaboii, quod alli non admil- ni dnhii exclusivà, sed in divinis ejusdcm certitudinis
tiint Ihcdlogi, qnodque falsum cssc jani ex primo ipso dotibus ;
quà progressione ratio humana primùm In-

syniltuli cailiolici arlionlo quo Douni t-vislere creditur, lormala certitudine ac fide naturali, erigitur ad perfe-
salis cttn.^lal. Sod (juidquid Ml de opinione iilà, niliil eiiorem seu supernaturalem, auctoritate Ecclesia; rae-
(spécial ud pvajsciilciu qijLi'sUoniin, ubi non agiliir df dianlo etiam circà veritates istas primitivas, v. g., exi-

aflcclu iulorno et pi-i.ato, vcriun de fundamenlo do- slentiain Dei, spiritualitalem animce, discrimen boni et

flrin;e et cofilrovcrsiannn judice. mali, etc., quas ea ratio christiana, validior proindè,
5:2. Ex diclis igitur i^-ld) apeilè duplex, pro diiplici sapiensque et malura effecta, iterùm credendas acci-
gonore auclorilalis, iu scicnlià roligiouis exsurgit cer- pii, sed perftictiori modo et eminentiori propositas.

liludo, iialiiralis et supernatnrulis, humuna et dhina; Nulla ergo fidein et certitudinem naluralem inter et
ilem et prouidè duplex lides. Priorem aulcni dicinms supernaturalem oppositio limenda, sed eadem elucet
cei'liludiuem hiunanam, quia in soliv. uatuni5 hunianie unitas eademque relatio quâ ipsa iheologia naiuralis
condiiionibus sislere videlur, dùin allera niediis exi- cum supernaUirali connectitur, in unam ambae coale-
slit siqtciiialinalibus. ytiluralh lanien cerlilndo ipsa sceutes scienliam, cujns elementa parlosve existunt.
dicenda est divina, siquidoui el Uadilio universalis, et Ill;e ipsœ snnt relationcs gratiam inter et naturam à
evideiilia genuina verilalis, cousensioque indè secuta, D. Tbomà sic breviter expressœ : Gratta non tollil, sed
el ralio el natura ipsa huuiana, ha'c omnia cerlè à perficit naturam. Ilaud aliter supernaturalis fides et
Deo suul ; nec aliud disciiiuen in his ordinibus variis quà niiitur certitudo fidem certitudinemque natura-
inlellii;endiuu, nisi quod Deus ideiu sese diversis ità lem exloUiml et perficiunt (1).

mediis suumquc vcrbuni luunifeslel, pro diversis quas 35. Hcec quidem omnia de certitudine doctrin»
ipse condidil legd>us in suo opère aequè varietate et theologica^ ad veritates doctrinales auctoritate sou ré-
uuitate conspicuo. gula credcndorum innixas spectant ; atque idcirco sibi
33. Hinc (1 ) videre est certitudinem illara, ciuii natura- veluti magis propriam vindicant iheologiam positwnm
lem lùm super naluralem, in se speclatani, hoc est, qua- melhodumque exposilionis. Indè sua prinripia habet
tenùs dubio oppoailur, requalera esse, imô et identi- Iheologia ; sed ut formaliter et verè scientia constitua-
cam ;
proiudè lani ceriam dicendam esse naturalem lur, varine adhibondso sunt explicationes deductiones-
fidcra quàm supernaliiralem. Al vcrô sub aliis respe- quc,ovidentiàpotissimùm conspicupe.Hnjusmodi opéra-
clibus, ea supernaturalis fides aul certitudo baud tionesraliocinii artificiofiorisolil;Tef/JS',H>-.s!i'«m seu sc/?o-
aliter ac ipsa Iheologia ejusdcm ordinis, naluralem lon- luslicam theologiam, juxlà methodi dcmonstrationis ré-
gé snperal : T ralione objecii malerialis, cùin symbo- gulas, ingrediimtur. Neque id minus essenliale dicen-
lum chrislianum suis dogmalibus propriis alque pra^- I
dum humante nalurse, quâ invincibiliter propendemus
claris evolulionibus primiiivo sit pra'slantius; 2° ralio- ad inteHi;.?endnm ra<ione quod jam fidc tonemus ;
quijv
ne objecii fornialis seu poliiis methodi, id est, mcdii pi- omnium indolom hominum in suà proprià nianife-
quo suura nialeriale assequilur objectum, lùm inlerni, : slat D. Aug., ubi ait « Ego ità sum aflectus, ut quid
:

nempè gralix, cujns miras ac ineffabiles esse opera-

I
J sit verum non credeudo solùm, sed etiam inteliigendo
liones fidc expericnliàque constat (2) ; tùm externi, I
1 apprehendere irapalienter desiderem. i Lib. 3 cont.
seu EcciosisD, cujus auctorilas veracitale divinâ immé- Acad., c. 20 (2).
diate et directe innixa, por ministcrium spéciale divi-
in>litutum infallibili (I) SicAnlonius Genuensis ipse célébrai praeslàn-
niliis documento tradit doclri-
tiam theologire supernaturalis « Intérim est, inquit,
:

(1) Non alienum est bic verba referre Clemeniis i non levé inler revelalam et naturalem ibeologiam
Alexandrini, qui ait t Philosophiam anlè Domini ad-
: « discrimen. Nempè angustior et imperl'cctior est ba'c,

« venlum Gnecis adjuslitiam biisse norcssariani (irra- i illa ami>Iior et perfectior; quippè lumen naturre exi-

I lia quidcm accedonle). Nunc autt-in ad reli^riosam « gunm est, el magna ex parte humanixj naturic tene-
« pieLilein ntiiem esse, eô quod prrevia qiia>dam ern- . « bris obsiium lumen verô revelatum et long! us la-
;

« dilio sit qui fidei per detuitnstralionem fruclum

iis ' liùsque palet, el purins est, alque sincerius. » Theol.

« collifijuiil.» Apud Petav. Proie;:, c.

4, \^ H. clirislianic Elementa, proleg. p. 3, edil. Colon. Agripp.
Vide eli im ipsius nostri Cani verba infrà, lib. 10, ; 1778.
c. IV, veioUh médium.
I
(2) lia I). Anselmus ipse hrec habet pulchrè el phi-
Eas opeiaiiones alio loco describomus, prîeser-
(2) I losophicè quidem in opère Cur Deus honw, c 1. « Sop-
tim ex D. Aug. in Joan. tract. 2f>. n. G. Quas jam com- < pè, inquit, el studiosissimè à mullis rogatus suin et
plecii valemus uno verbo Aposloli Fid^s q-iœper chmi- :
;
*verbis et lllteris, quatenùs cujusdam qusestionis de
lalem operalur, Gai. :\, 6. Quod alibi idem exprimil ;
' fide nostrà rationes quas soleo respondere qusQre/i-
sic Veritni^'m facienles in rhnritate. Ephes. i, id.
: '
'fibus, memoriœ scribendo commendarem; dicunt
 ,,

SI QU^STIONES PK.'EAMHULyE DE THEOLOGIA SS

ex deductione et ratioci- dialeclices regute, nihil aliud hîc habemus Iradeu-

1
Cùm aulem 'conclusiones
spontè fluant, indè compertum est scientiam rcli- diim,quàm notiones illas quas breviter exponere so-
jiio
ient tbeologi.
giouis in conclusionibus iheologicis formaliter existen-
vulgôad scliolasti- 57. Conclusio igitur Iheologica, ut vulgô intelligi-
lein ad iheologiam discursivam,seu
duplex est altéra ex prairaissis duabus
mn allinerc; i»ec aliud munus, prceclarum quidem tur, in specie ;

oraiiinô, ei altribuitur in Principiis

tlicolocjicis, à P. H. revelalis deducta, qnam plures theologi ut veram con-
J. editis Wiceburgi 1771 Scbolastica clusionem non admittunt; altéra ex unâ prremissàre-
Rilber, S. : «

<i inquit auclor, pure ex veritatibus revelalis eli-

talis velatà et ex naturali illata. Vera conclusio ut digno-

i cil légitimas sanœ doclrinœ conclusiones quœ ad fi- scatur, ad illud atteudcndum quod notant sedulô Tur-

dogmata et morum principia aut illustianda, aul nelius ri Billuart, scilicet conclusionem in praimissis
i dei
virlualiter contineri, vel ratione connexionis naturalis,
I explioanda, aut iinnanda conducunt eùque extranca ;

ut proprictatem in essentià, effectum in causa

ralionis et auctoritatis huraance necnon scientiarum
: v. g. :
«

Pag. Gl. Duplicis naturœ duplex est voluntas atqui in Chrislo est
«naturalium subsidia non rarô adsciscit. » ;

(YidesupràG, 7, il,12)(l). duplex natura; erg'o et duplex voluntas. Yel ralione

His eiiain liquet varias tbeologiae divisiones in posi- tantùm signilicalionis, ut partem in loto, singulare in

tivam, discursivam, po[emicam,eAc., non scienlias spe- universali, implicitum in explicito, terminis s'quiva-

cie diversas, sed plerùmque ejusdem unius scientiai lenlibus expressura ; ut si dicas : Cliristus est unus sub-

exhibere partes quod etiara notât ibidem auctor prse- stantiàcmn Pâtre; ergb est Patri consubstanlialis. Kqui-
;

falus.
dem in priori génère conclusionis datur vera dedu-
Art. II. ctio, vera proindè conclusio quse à notioribus ad mi-
nus nota incedere débet ; in posteriori verô, non stri-
De Conclusionibus theologicis.
cta conclusio, sed niera terminorum préemissarum
36. Per conclusiones tlieologicas intelliguntur in gé- explicatio et expositio sub forma syllogisticâ. lUa ergù
nère deductiones ex principiis fidei, sive revelalis. impropriè seu latè dicta conclusio, expositiva potiùs
Cùm olim , saltem antè seculum proximè elapsum quàm illativa, erit immédiate revelata, sicut et ipsae
principia fidei christianœ in conlroversiam plerùmque prsemissœ, eodemque jure ad fidera pertinebit. Yid.
non adducerentur ex parte adversariorum religionis Turn. et Bill, in suis Proleg.
catliolicœ, theologi ex illis principiis haud impugnatis 38. Nunc verô si quaîras an conclusio propriè slri-
légitimas deduccre conclusiones solùm ferè intende- ctèque dicta ideô habenda sit ut revelata et ad fidem
baiit ; indè Iheologia apud ipsos in conclusionibus theo- pertinens, respondemus cum turbâ iheologorum néga-
logicis penitùs consistere videbatur, quod ex tlieologiœ tive, nisi aliundè fuerit immédiate revelata atque ut
defmitionibus satis jam patet (3). Yerùm nostris nu«c lalis judicio Ecclesiac definita. Ratio obvia est : ea con-
temporibus, cùm raagni sit momenti religioncm mul- clusio quanlùmvis légitima semper remanet rationis
tis argumenlis defcndere, atque contra Deistas gcnui- opushumana3, necfides supernaturalis ac divina alio
naetcerta revelationis stabilire fundamenta, quod est
fuiidamenlo quàm revelalione immédiate stare potcst.
fheologia; naturalis pars prœcipua, eo ipso manifestum
Prœtereà, « homo, ut reclèait D. Liebermann, quan-
est conclusiones tlieologicas eani solam, majorem qui- potest, et in doclissiinis rema-
« tùmvis eruditus, falli
dem, tbeologiœ à nobis defmilse, seu scicnliœ Religio-
« net sœpè aliquis dubitandi locus an rcctè concluse-
nis ingrcdi partem discursivam, quse in theologiâ su-
« rint. » € Si tamcn, porgit idem, conclusio ex fide dC'
pernaturali demonstrationem complectitur. Ut igitur
< diicitur per evidentem consecutionein, ad fidem per.
totam complcrent deduclioncm ex quâ scientia Ileli-
« tinere dicenda est médiate saltem et indirecte, €t
gionis constat, adjiciendse forent etiam coiK;Uisiones
€ theologus qui vim argumenti comprehendit, ei ut ad
ex principiis naturalibus et primariis veritatibus natsc.
« fidem speclanti assenliri débet. Nequc dicas ratio-
At verô, cùm ad mctbodumseu arlificium demonstra- d nem igitur fidem efficcre ; nam ejusmodi conclusio
tionis conclusionum deduclio atlineat, de illis cujus- € non ideô ad fidem pcrtinctquia légitima coiisequen-
cumque generis conclusionibus, modo innotescant « lia ex praîmissis deducitur, sed quia liàc dissereudi
< ratione apparet eam in pnemissâ revelata esse con-
< enim placere cas, et arbilrantnr salisHiccrc;
silii

« q\iod petunt, non ut per rationem ad lidem accédant, « tentam. Consequenliam videt ratio, consequens fi-

« sed ut eorum qu:e credunt, inteilectu et contempla - S, « des ampleclilur tanqnàm in revelationis foutibus
« tione delectentur; etulsint, quantum possunt, pa- médium tantùm est et instru-
« coiilentum. Igitur ratio
« rati semper ad satisfactionem omni poscenli se ra-
« tioiicm reddere de eâ, qiue in nobis est, spe. Quain
« mentum quo mihi certum efficitur conclusionem in
« qua'stionem soient et infidèles nobis, sinqtlicilatcm « dogmalc directe revelato contineri, quod ubi mihi
clirislianani quasi fatuani deridentes, obiici're, et fi- propter Dei revelanlis aucto-
«
i compertum est, jam ei
« deles iiuilli in corde versare, quà scillcet ralione vel
I necessilale Dens liomo laclus « rilatem linnà fide adlia;rco. Queniadmodnm si juris-
sit, et in(»rlc siià siciil
< nos crcdimus et conliicmur, mundo vitam reddide- « eonsullus legem aliquam èlencbris erueret eiqueob-
« rit. »
« temperandnm esse ostenderel, ratio obediendi non
(I) H;ec non impedinnlqnin nsiis rationis etiam in
« essel jniisconsnitus, ([ni legem detexil, sed auctori-
thcnloi-ià posilivà e( supcnialiirali , ot r.urloiitatis
eliam in tlicologià discursivà et naturali adliibeatur, t tas legislaloris. i- Vid. Inst. tlieolog. lomo I, in pro-
lit ex dictis dicendisque salis est Lovan. 1852. Haec quidem admille-
compertum. leg., p. ôi. Edil.
 PUOLEGOMENA. 24
su videtnr dixisse Cicero (4 Tuscul. et 2 Sa-
rom libenttM-, sed cura essentiali rcslrictionc. Thcolo- f OiT.) :

rentm divinarttm atqiiehitmaitaruni, causa

gus ilà conclusionem in revelalis per suam illalioncm
€ pientia est

cam rojiccre non possot < rumque, quihus lia' res couliuentur, scientia. Aliàs acci-
ipsi evidontem conspicicns ,

piturproparticulari scientia uniusgeneris,aliquato-

coiitia siiam ageret conscieiUiam, vcrilalcm di-
«
qiiin

viiiain, salloimc qiiain talon» esse crédit ropcllondo ;

< nîis tamen univorsali, quœ sic polest dcfiniri : .S«-

scd non idco pronunlianduni oam de lldo esse otiain € pioitia est rerum altiorum pcrfcctissima coqnitio. Re-

pro illo ipso theologo. Forma eniin caret osscnliali ad « »•(()» divinanunct bumanarnni, stqiornaturaliuni et na-

propositionom ul sil de fide, nenipè sanclione aucloii- f tnraliuni quadanilenùs omnium scibilium bumanilùs.

latià tcdesue. lllini ilaquo rejiciendo pcccaret ccrlè, < Altiorum, non obviarum rerum, communium et tri-

coiiira conscientiani aiiendo, sed nolam liocresis non < vialium, scd recondilarum,eminenlium cl à sensibus

inctirrerel. Uaiid aliter non leneretur obedire lc|^i quam < remoliorum. Perfcctissima , certissima et firmissinia

jurisconsullus detCc'erel, si essentiali careret promul- < coquilio, caque propler se appelibilisv ad quam omnes

galione. t aliœ cognitioncs ordinantur, et ipsa ad nuUam aliam

CAPUT m. « superiorem. Cognitio, inquam, rerum, per omnes

< earum causas (si quas babent) , casque allissimas et
De imrslmitià thcologiiv tiim absolutc spcctalà, thin re-
< supremas. Causas aulem, realiter influentes esse in
lative nd cœtcras alias scicnlias, ncmpè naturalcs.
i res tanquàm in eflectus; vol causas latè dictas, quse

ÔO. Tlieologiam, altissiinam esse scientiam, snb < scilicelsuntcausoc cognoscendi res à priori suntque
onnii respeclu valdè connnendabilem, solà ejiis obje- I rationes atlributorum quse de subjecto scibili denion-
cii con^ideratione crit onmibiis compcrlum. Deuni I sirantur. Ejiismodi sapientia est theologia, quia est
eniin resque ad Deiim perlinentes snarnm investigaiio- f coqnilio pcrfcctissima, l'undata in rcvclatione divinâ
j

nnm objeclum habct indesinentcr; neque in lam sn- < Est{iue rerum altiorum, divinarum et humanarum,
blimi (-piiescens spoculalione, niorlales ad suuin Au- € imô omnium scibilium eminentcr et virtualiler , boc
cloroni, irao eo ipso et indirecte omnes alias crealu- € ipso quo tractât de Deo, omnium rerum supremâ
ras in boc mundo spectabili pcrdiiccrc intendit; quod «causa officienlc et finali. Quiii et omnium scibilium
est easdeni ad smnn iillinuun finem revocarc, ad ordi- « in parliculari, quantum bumanitùs fieri potest. Est
nem, proindé ad peiTeclionem, paccni,felicitatemqiie, c enim cognitio theologica propler se appetibilis, ad
prout singularuin nalunie convenit. Et quideni in natii- i
« quam ali;e cognitioncs, tanquàm ad suprcmam ordi-
rali ordine band iniraorans theologia, indèhomines, !
< nantur. »

vol etiani res creatas quatoniis in systeniatc creationis ;

Ex qiiibus videre est principia scientiaîReligiouis,
binnano goneri subjcct* consociaiilur, erigens usque cquidem mctbodo exposilionis ad concUisiouum de-
ad linem snpernatiiralem, ilà nos in Deo rcponit, no- (7), quod ad scientiam
d jctionem prx'parari, ut diximus
tiones siiuul nicdiaque subiniMislrandoconsentanea ad perlinet propriè diclam ; sed eadem pra^lercà princi-
eum possidendura, intuitive videndum, aiternalilerquc pia etiam expositionc theologica sive ex lumine natu-
laudandum. Hinc theologia suum omniumqne poti-is
rali, sive polissimnm ex diviuà revelalione, expandi
entiuin perfeclum atquc iillinunn nnom pcrt'ccto modo atque ità proponi nostri iiitelloctùs contcmplatioui.
féliciter atlingit, dico Dci glorificationom et dileclio- Hinc primum sistit gradum theologus in illis prima-
neni. riis verilatibus cognoscendis meditandisque , ac eo
•40. Scientia igitur omnium nobilissima oninimodè ipso res cceleras, scicnlias quaslibot quasi in suo fonte
tlieologia oxistit; nec solnm scientia, sed cl snpientia et modo eiuiuentiori spoculafur.
jure ac moritô proolamanda est, id Cbt, scientia ad 41. Quanta nunc èxcellentia, quanta dignitalo, ob-
gi'adfmi aitissimnm perfectissinnnnquo snblimata.Qnod jecti ratione et finis, theologia adaequatc sumpta cfete-
ni niagis liqneat, notiones accnratijsnunc pariim vuiga- ras supcrct scicnlias, jam nemo non videt; an verô
!as in scbolis, eâ de re bic evolverc opernc pretium est. iisdem pra^stet ratione coitit'.ulinis, non eadem est
Arisloteles dicit sapicutiam ownium opiiiioiic ver- tbeoJogorum scntcnlia. Quâde ro ut ipsi noslram pro-
sari circà primas causas et priucipia, 1 .Melapbys. cap. i; feramus, id in antecessum pnemillimus, velul qi.ld
eamdcni oportcre esse conlemplalricem primorum prin- omnibus commune, quamvis non ilà explicité repc-
cipiorum e/ fflHsnrHm; ibid. c. 2. Deindè illins excel- riatur in plurimis : scilicct ccrliludinem molivi, de qun
lentiam praîdicans, nnllam, ait, eâ prœstandorem esse hic agilur. qualcmis duliitun exrludil, senipcr idcnti-
doctrinam. Qitœ enim divinissiivn est, eadem est ri prc- cam esse et aîqualem in quàlihet re et scientia, sid)que
stanlissima, ibid. Vid. Pelav. prolcg. c. 8, § 8. Porro illo respeclu dicendam vclut aliquid simplox , neque
cas notiones scholastici suas feccrinit, alqno tbeologiac majus neque minus suscipientem. Sed moiivum cerli-
cbri>tiancF!,cui soli perfectècongrnunt, altribnëre. Quo- tudinis excedcre potest id quod pra'cisè ad cam geuc-
rum sic defmiliones doctrinamquo contraxit Polema- randam requirorelur, seu ad onme refellendum du-
nus in suo Breviario tlieologico, n. I!). 1 parte : < Theo- biimi, tùm quia mulliplex eril, tîim quia nobilins veï
e logia, inquit, est sapientia : 1 Cor. i-2, alii per spiri- in suo génère firmius : bine sub illo respeclu all'ov
I titm dalur sermo sapientiœ. Subindè accipitnr sapien- nascitur certitudinis impressio, major secuiiias quà
< tia pro perfeciù cogniliono omnium scientinrum, nti mens in quietà verilatis possessione confirmatur, ab
« justilia pro aggreptione onmi'im virlutum. (^>iio ?en- illà difllciliùs avoriitur.
 ,

25 qlj:stiones pr/eambul.€ de theologia. 86

His posilis, contendimiis 1" certitudinem theologise, quas non solùm ad suum finem servientes adducit, sed
siib priori respeclu, ut dubii scilicet exclusivam, eam- et operantibus ipsis advigi'.at, ne quid sana; doctrina;

dcm esse et ceqiialem ac in ca?teris scienliis quod ex : repugnans indè prodeat quod censura notandum vol
modo dictis ("-ô) satis liquet. 2° Sub altero respecta, udiciarià suà senlenlià habeat reprobandum. Id quo-

eamdem iterùni esse illam certitudinem in parle na- que theologiae princeps sedulô notavit : « Non pertinol,
turali theologiœ, priusquàm nempè ad certitudinem j inquit D. Thomas ad eam theologiam
, (
) probare
fidemque supernaturalem perveniatur ,
quod etiam « principia aliarum scientiarum, sed soUun judicare
de
sponlè fluit ex superiùs asscrlis (55, 5i). At verô in < lis. Quidquid enim in aliis scientiis invenitur verilaîi
parte supernaturali, quâ maxime et principaliter con- « hujus scientia; repugnans, totumcondemnatur ut fal-
stat theologia, ejiis certitudo longè perfectior ccetera- « sum. .» Apud P. Vent. ibid.
rum disciplinarum ccrtitudine existit, et quidem iisdem
Scholium.
ralionibus qiîibus certitudo supernaluralis naturalem
viucit, ut ibidem suprà vidore est. Ex quibus insuper ii. Ergè theologia ima est : cùm omnes ejus partes,

cerliludinem naturalem ibeologise ipsam sivc ex ratione naturali, sive ex supernaturali rcvela-
compertuni ,

supernaluralis certitudinis semel habita; dotibus su- tione habeant originem, in unum apertè coalescunt,

Undè ut verbo dicamus sequitur Iheolo-

pervesliri. , ,
unamque constituunt scientiam, sibi in cunclis suis dé-
giam adicqualè sumptam dicendara esse non cerliorem, mentis consentaneam. Hœc autem de unitale theologiic

sed perfection modo quàni cceteras scientias cerlam. nolio nostrœ consentit definilioni; non ità verô trade-

42. Neque solùm se toi tantisque dotibus procstan- batur à theologis qui , dofiniendo theologiam conclu-

liorem caeleris scientiis proebet theologia; ast insuper sîonum theolo(jkarnm ex primipiis fidci deduclioncm ,

supremum in casdem exercet principatum quera iis-

de ejus unitate non disputabanl, nisi sub ratione motivi

dem titulis quibus sapientiœ nomen et prœrogativas que deductio illa innilebatur. Nunc vero, ut par est

sibi vindicat, neminemque in eo exercendo repugnan- unitas theologia; tractanda est in sensu, qui eàdeni (pià

tera sustinel, nisi eum animalem, ut vocat Apostolus ejus definitio proportione, laliùs extendatur.
,

hominem, qui quidem scientiarum naturalium forsan CAPUT IV.

peritus, ipsas tamen nonnisi limilatas, atque, demptà
prima causa, quasi Iruncatas possidebit. Ea autem
Denecessitate et utilitatetlicologiœ. — l'bi de potiori
metliodo theolo(jimn iractandi.
dominii theologia; in scientias naturales jura sic cxpo-
nit D. Thomas : « Theologia impcrat omnibus aliis 45. Per iheologiam, ubi de ejus necessilale tracta-

€ scientiis tanquàm principalis, et ulitur in obsequium mus, non intelligimus doclrinam catiiolicam, quatenùs
< sui omnibus aliis scienliis, quasi usualis; sicut patet fidem ad salulem necessariam complectitur ; equidem
I in omnibus aclibus ordinatis, quorum finis unius est sub illo respectu eàdcm necessitate necessaria dicenda

€ sub fine allerius, sicut finis pigmenlaria; artis, qua; esset theologia, quà ipsa fides calholica; sed eam in

< est confectio medicinarum, ordinatur ad finem me- sensu noslrœ dcfinitionis accipimus, ut scicnliam Reli-
« dicina;, qui est sanitas, undè medicus imperat pig- gionis, quse, sic intellecta, sub diversâ ratione conside-
I menlario et utilur pigmentis ab ipso lactis ad suum randa est, ut de illius necessitate et ulilitalerilè pro-

< finem; ilà ul, cùm finis lotius philosophia; sit intrà nuntietur.

I finem theologi;e, et ordinatus ad ipsum, theologia r Theologia, in génère, et quoad ejus subslanliam
< dcbeat omnibus aliis scientiis imperare, et uli iis spectata, prout est scientia, Ecclesia; seu socielati ca-

« qua; in eis tractantur. > Apud P.Ventur. De Method. tholicse est necessaria. Quippè in omni societate ne-
philos, diss. pra;l, § ix. cesse est plurimis saltem, et pra;sertim iis qui adri«;i-

Igitur continuis ac intimis relationibus conncxa nistrationis muncribus funguntur, hujus inslilutio-

theologia cum scientiis naluralibus , ab illis famulatùs nes legesque innotescere, et quidem eoscienlise gradu
exigit jure suo niunera, prœserlîm à philosophia, quà quo possint carimi obscurilates elucidare, applic lio-
perpeluô intermiscetur, quâque ancillâ modo pra;- nom urgere, de variis litibus judicare, easdem edocere,
nunliâ, lucii'orà, modo interprète, pedisscquà utitur. ac, prout opuserit, defendere atque propugnare. Hino,
Ex quibus apparclquo poncnda sitloco, quà
clariùs V. g., nécessitas jurisprudentiic in societate civili.

acstimatione habcnda ea theologia; pars, quam natu- Porrô theologia est pra;cisè illa scientia seu notitia
ralem, rationalem seu philosophicam diximus, donec evoluta institulionum et legum societatis catholica;;
saltem, sub regimine aucloritatis Ecclesi;ie, ad dotes crgô iisdem l'iuUs suprà relalis necessaria est. Ilinc

supernalurales sublimetur. Equideni illa dicenda est Aposlohis ejus necessitatem pro variis ejus officiis

poliùs pnnambula theologia;, quàm ejus pars propriè prœdical, eam scilicet dicens requisitam :
1''
ad lidcm
dicta. Ualioncm insuper à statu naturali ad supernatu- prsedicandam : Quicnmqne, inquit, invoiaveiit nomen
ralem perducit theologia, ab càdemque ilà novis ad- Domini, salvits erit. Quomodo ergb invocabuut, in quem
jeclis viribus, principiisque altioribus, seu divino reve- non crediderunt? Anl qiwuwd'o credent et quem non au-
lationis lumineillustratà, majora sùi famulatùs munera dierunt? Quomodo autem aitdieut aine prœdicante? Quo-
requiril. modo verh pro'dic(d)unl iiisi initlanlur? Uom.10, 14. —
A7). Eunulem istum principatum alio eiiam et qui- 2" Ad fidem fovendam et conservandam : Ipse dédit
dem altiori modo theologia in scientias naturales agit, quosdam Apostolos, quosdam autem Piopitctus, alio»
 ,,

PKOLEGOMENA. 2*
27
antem pastorcs et doctorcs, ad dus est ordo, regulte sunt ser^'andae : proindè utraque
vero Erangelistas , altos

consummalionem sanctorum in opus ministcrU, in adifi- metbodus necessaria est.

itjam non sinwspanuli 49. -i" Quid vorù de methodo discursivâ seu de-
cationem corporis Christi
et circumferamur omni vcnto doctrimv ,
in nionslrationis, usquè ad genns scbolasticuni produclà
(liutiKinles,
circumrentionem crroris. (11), seu simplicitcr de mclbodo scbolasticà? Salis
nainitiii Itoniimim, in astutià ad

Kplies. -l, 11, etc. —

3' Ad fidtMH dcfoiidendain, clab conveninni omnes eam non esse stricte necessariam

lurreticorum insidiis iinjuignationihusque viiidican- cùm de fiiclo non fuerit in Ecclesiâ primis soculls per-

Oportet cpiscopum esse anipleclentem eimi, qui vnlgala. An auloni oadem sit nlilis, inler thcologos
dam :

secundimi doetrinam est fidelem sermonem ,

nt païens mnltùm conlrovertiliir. Scbolasticà metbodus, sicutres
,

exliurtari in doctriuà sanà et cos qui contradicunt ,

omnis ex industrià boncslà humanà originem ducens ,
sit ,

Sunl enim muiti etiam inohedientes, vauiloqui suos legiiimos usus, sua babet commoda, simul abusus
argutre.
do- inconnnodaque sccum ex iioslrà debililale importai;
et seductores... quos oportet rcdargui, qui univcrsas
Ad Til. 1, 0. boniinos praHereà in suis judiciis de quàlibct re profe-
mossubvertunt, docentesquœ non oportet.
Hxc in re tàin clarâsuf- rendis, naluralem indolem seu aliquam peculiarem
Vide apud Tuni. Prol. p. 10.
fuiant.
potiùs sequuntur propensionem, quàm quod reipsâ

eodem respecta surapta minime boni vel incommodi ia se res exhibent bac duplici
4G. 2" Theologia sub
:

necessaria estsingulis (idelibiis; qiiod eliam et omnibus

causa divisi de methodo scbolasticà theologi , alii

cvidons est. Numquid omnes jiirisperiti in socielale ci- nonnisi uti!ilati])us ejus commoli, eam nuîiis forsan

vili? .\umquid, in catholicà, eâdem ratione, omnes apo- commendàruni , ctiam cœlerarum détriment© ; alii

stoli:' ut ail I). Paulns; numquid omnes doctorcs? 1 Cor. verô, abusus alque ex incommoda solùm ferè
illis nata

12 , 29. Quod ctiam rilè exposuil I). Aug. : < Qnà intncntcs, germanam ac utilem melhodum calumnià
t scienlià (nempé iheologià) non poUenl fidèles plu- inseculi, eam de medio lollere vellcnt. Nos verô, mo-
f rinii, quamvis polleant fide plurimùm. Aliud est deralis scrvientes opinionibus , ni par est, scbolasli-

« oiiiin scirc lanlummodo quid homo credere debeal ,

cam perutilem esse, adhibendamque, sublato abnsu,
« pri'pler adipi*ceiidam vilam beatam qu:o non nisi propngnamiis.
< aUerna est ; aliud anlem scire quemadmodùni boc r Metbodum scholasticam esse ntilem, id jam ex

« ipsnm et piis opituletur, et contra impios dcicnda- ejus naturàct praxi comperlum est. Quippè dialectica,

I lur. 1 D. Aug. D. 14, de Trin. C. 1, h. 3. seu raliocinatio non nlilis tanlùm , sed etiam neces-

il. Kstne verô ulilis singulis fidelibus sic spectata saria est et ex intelleclùs bumani naturâ derivata.

lheol(»;.'ia nt scienlià Religionis? Id in génère delermi- Adhibita certè fuit semper lùm ab antiquis, lùm à re-

nari ncipiil, cùm ex indole privalà, niultisque personao, centioribus, in doctrinâ ecclesiaslicâ sicut in profana
lemporis , loci , aliisve pendeal circunislanliis. Istud philosopbià; semper ex principiis consectarla, et qui-
lanlimi vehit quoddam générale principiuni Iradimus , dem juxlàquasdam naturales régulas, eruerunt bomi-
vidclicel ulileni valdè esse scienliam tbeologicam, sed nes. Ilujusmodi deductiones fatemur plerùmque
, ,

babilam eo prtecisè gradu qui proportionelur indoli , muliis oraloriè ac fusiori stylo diclis permiscebantur;
culliini' ingenii hominis, simulque ejusdem idoneis sed falendum etiam eas strictas, vel anstoriores argu-
disposiiionibus ex parle volunlatis, nempè desiderio mentaliones vim praîcisè roburque ad conviclionem
divinas cognoscendi veritales, eas humili ralinnis stib- scripiis conforro, iisqne maxime adversarios urgeri.
diliniip sHscipiendi, sese illarum medilalione ad majo- Porrô id intendcrunt scholastiri, formas dialecticas
rem \)oi dilcciionem inflaniniandi, deniquè easdein usurpando, iipglertàque niolhodo positiva, suas nimi-
prudtMili contlictu, data occasionc, vindicandi. Exce- rùm imesligalioncs Incidiores, probationes doctrinae
dens eam, nt ilà dicam, mensuram gradus scientia; firmiores, dcfensiones deniquè validiores efficere, quo-
iboologio.e, aiirecn simplicilali fidei noceret , aliisquc rum scripla minus ccrlè menti placcntia, efficaciora in
sub n'speotibus fioret periculosior; scientia vcrù oà- dcbellandis sanoo doclrinre bostibus suppeditabanl ar-
dt-m nn^nsnrà inferior id lanliun dclrinienli haberet, gumenta, vel oliam in evolvcndis pbilosophicè dogma-
quùd scilicet debiUora conferret commoda. tibus magis valobanl (l). Igitur, re in se spectata ,

48. 3° Theologia, ratione melhodi, est etiam neces- dialectica ejusqne ad scholasticam metbodum progrcs-
saria; id est, necessaria est in scienlià Kelii^ionis tra- sio manifestas habent ulililates (2).

clandà melhodus; aboqnisinc ordine, sine directione,

Vid. infrà Melcb. Can. lib. 12, cap. M.
(1)
nnllisque adhibili"^ regulis, theologia dissereret; bine
(2) Sic spéciales vera; scbolasticà ulililates exponit
non scienlià prodiret, sed inanis prolatio verbornm , Opstrat't « Huiusmodi, inqnit, scbolasticà nil nlilius.
:

idparum confnsio, nolionumque perturbalio. Nec in- < 1" Quia ciim doclrina iheologica vastissimè, tùm per

« sacras lilteras. ti'ini por concilia et décréta pontifi-

telligimus tantùm melhndum in cenere, sed et utram-
« ciim, tùm per sanctorum Palrum codices, aliorum-
quf Imjns «^peciem qnam iheologioR atlribnendam esse « que auctoriiin ccclesiasticorum libros sparsa sit,
contpodimiis , nimirnm metbodum exposiiionis et < paucique tanto ingenio vel otio abundent, ut eam

molhodimi demonstrationis, sen positivam
vamrfi, 7, H). Namqiie
rtim, tiim in conebisionum deduclione, aliquis haben-
< indè valeant suo marte colligere; plurimùm sanè
et discnrsi-
« commodi ac utiiitalis pnestitit scbolasticà, qnse quid-
tnm in expositione principin- « quid prceclari in istis monumenlis conlinetur, in
« unum vebil corpus coUegit, collectumque uno quasi in-
< tuilu cuivis speclandum exhibet. 2" Quia res quas-
 ,

29 QU.€STIONES PILÏAMBIL.^ DE THEOLOGIA, 50

50. 1" Easdem extrinsecè iterùm testimonia vel ve- clarat , simulque prœcavet abusum : i Sed disputa-
terura Patrum, experientiaque et fada demonstrant. < tionis disciplina ad omnia gênera quseslionum, qu»
Clemens Alex, prsecipit ut < sapientiara velut seplo i in litteris sanctis sunt, penetranda et dissolvenda
« quodani, sic philosopliiù et reclè vivendi instituto t plurimùm valet : tantùm ibi cavenda est libido ri-

< munianius ,
quo sophistis inaccessam senemus, > < xandi, et puerilis qua;dam osteniatio decipiendi ad-

lib. 1 Strom. < Est, inquit idem, per seipsam perfecta « versarium. » Lib. 2 de Doct. Christ. — \id. Petav.
f et uuUius indigens doctrina Salvatoris, utpotè facul- Proleg. c. 4, et Thomass. Proleg. c. 40. Ifec sufficiant
f tas et sapientia Dei. Porrô graeca philosophia, ad quoad veteres. De iis qui sunt subsecuti nulla difficul-

< eani accedens, non potentiorem facitveiitatera, sed tas, cùm ipsi, elapsisignorantise seculis, ut aiunt, ar-
< sophisticam adversùs eam iiupressionem imbecillem tem dialeciicae usquè ad abusum extulerint.
« reddeus, propulsansque dolosas contra veritatem in- 51. 5" Aiicloritati testimoniorum addenda quoque
« sidias, congruens vineae sepimenlum et vallum dici- experientia. NuUo unipiàm làm efficaci argumento
€ tur, I ibid. Addit in lib. 6 : « Sepimentuin est dia- propugnata fuit veritas ac defensa quàm illo ex diale-
< lectica, ut ne ab sophistis veritas proculcetur (1). » cticis aîtibus confecto, quod adeô verum est, ut in id

Eadem habet Basilius : « Arlis enim dialecticae fa- genus, quasi naturà duce, homines, quàvis cetate, ad
< cultas murus est propugnandis dogniaiibus apprimè debellandos adversarios propenderint. Imô et idem
< opportunus, non sinens ea in diversani partem facile etiam inviti demonstrant haeretici, austeram argurnen-
< abripi, aul in totum intercipi ab his qui ea vellenl tationem vel scholasticam delractione conviciiscpie
« evertere. > In c. 2 Isaise, apud Thomassin. Prol. lace£*3entes. Hoc jam expertus fuerat Arnobins, cuiSe-
cap. 40, § X. Ipsi Basilio banc laudem tribuit amicus rapio objiciebat quod in dialecticvm sopliisnut prorum-
Greg. Nazianzenus, quôd artes omnes alque doctrinas peret; jamque dixerat : Cesset ars diatecticu , ad quaï
apprimè calleret, prsesertim philosophiani, ejusque Arnobius : i Dialecticum sophisma duas faciès recipit;
partem illani, i quae in logicis demonslralionibus, aut I et ut verum probetur quod adstruitur, et non verum
« oppositionibus et concertationibus versatur, quam f ex aliquà parie argualur. » — t Ars dialectica in re-
< dialecticam nominant; in quà adeôexcelluil, ut iis , c bus obscuris ingreditur, ut videatur esse verum ,

« qui cura eo disputabant, facilius esset à labyrinthis f quod verum est. i In calce Iren. Petav. ibid. Sed
< sese extricare, quàm argumentorum ejus laquées quàm fuerint concordes contra scholasticam hsere-
< effugere, si quando res ilà postularet. » Naz. orat. tici \V! seculi, in cœteris tàm discordes, quantis eam
20. Subjungit Petavius : « Ac làm ipse, quàra caeteri contumeliis impetierint, nemo nescit. Neque dissimu-
c Patres, non verbis lantùm et senlenliis, sed factis Imdum id omnes quasi inslinctu communi ac naturali
€ etiam et exemplis probàrunt, non esse pœnitendam adversùs methodum catholicse veritatis propugnacu-
« theologo dialeclicœ operam ; sed plerùmque utilem lum fecisse.
« ac laudabilem, ut hscrelicorum callida et aculeata !
52. 4" Deniquè in scholis universis catholicis me-
f sophismata eodem arliûcio retundantur. i D. Augu- thodi de quà agilur per plura secula invalnit usus :

Btinus bis verbis, inter alia, dialectics; conimoda de- quod factum in illà apertè utilitatem cerlam arguit;
< cumque theologicas in suos titulos ac qiiaestiones quippè temerarium vel nefandum esset sohimmodô
< dislribuit,ut cuivis in promptu sit in eà investigare su cari universos Ecclesice pastores nociv.nm aut
< ac iinenire quidquid in quovis argmnento theologico,
saltem vacuani et absurdam ubiqué in exercilationibus
< Soriptura, Traditio, Patres, aliave auoloritas, vel
4 eliam ratio suppeditat. 5" Quia totani doctrinam
et sludiis tbeologicis diffusam loleravisse mcliiodum
« theologicani congruo ac facili ordine disponit, atque dùm genuinam solidaraque singulari privilegio lenuis-
« ità expeditani ad doccndum discendumque viara os-
jent Ecclesiae hostes, qui nihil aliud noverunt quàm
« tendit. » De Locis tbeologicis, diss. octavà, c. 5.

(I).lam prmiverant in hàc dialeclic;c conimenda-

unam ejus sanctaroque doctrinam in frusta cœdere at-

tione grseci philosophi, ex quibus ad nos ars ilia per- que dispergere !

venit. Plato in lib. 7 de Ropub affirmât dialecticam 55. E(juidem, nec diffitemur, scholastici in al)usum
« sepimeuti instar esse disciplinis cseteris. > Imô,
,

— dialecticieprolapsi, quœstionibus otiosis sublililalibus-

qnod sanè est notandum , Themistius, philosopbus
qnarti seculi, orat. secundà, Arislolelicam pbiloso- que nimiùm studuerunt. Ast etiam niraiùm sub illo
pliiam PlatonicTR vocal « sepem et propugnaculum... duplici respeclu tùm ab haTClici^ phirimùm, tùm à
« cùm accessu facilis, et sophistarum iinpressioni-
Nara
Quippù plu-
quibusdam calbolicis, fuerunl insimulati.
I exposita sit, Aristotelc muniendam et obvalian-
hiis
< dam esse illam ait, quo undècumque ab dogmatibus rima; qusestiones, nunc otiosae, non ità sese prsebue-
« insidise propulseiitur cùm plerique pr?einertià non
:
runt olim, cùm eadem ac nostris temporibus dispu-
« salis niuniti ac parati in certamen veniant. Quo fit ut
landi conlrà dogmati calhorK-i vel cliri tiani adver-
< interdiim pneclara qua-piam, robustaque senlentia
,

< nb imbccillà vilique sulnrrsa et iabefaclala seipsam sarios materia non occurrorct : neque etiam ist.T

« propugnare nequcal. » —
Philo, Judreus. illum diale- quœsliones abstpie emolumenlo inteilettiiali ad exerci-
cticrc usum pnedicat in liit. de AgriciiMurà, * ut inge-
tationem valionis ad majoremque scienli;^ expansio-
« nium acnat, ne hcbetiiis sil ad siiigulas qiireslionum
« petitionos; sed divisioiiibus ac distinclionibns iitalur, nem agilatai sunt in scholis. Sic, apud D. Thomam, in
« ut reicujusquf propriolatom ab romniiuiilnis rpiali- suà Summà Tlieologifà, quam niillus doincC|)s ibeolo-
« fatibus discernât. » Mox ait < philosophiani a^'ri instar
ç;us qiiolii)el ejusmodi opère adaHpiarc valuil, plnrimas
• esso, cujus loç.i<a vohit niatoria sit ar si'|>tiun quo
« ingruenlium impeius arceuir. > Vid. Pelitv. Proleg.
adhibet qua-sliones quae primo intuitu ut redundaules
habitœ, etiam nunc serià meditarione ad compleiam
|

c. 4. I
 ,

SI
PROLEGOMENA. 5â

evolulionem doctrinicvel scienlia; theologicaeperUnere tione inlelligilur cnr inler veteres quidam jam dialec-
couseiiliir. Iinojani aiili(iuitiis Paires sese ciicà hnjns- lici ac propè sciiolastici fuêre , ut apud Gra>cos 7°

exeiritavenuit, quoniin exeiiipla et seculo Macarius Anliochcnsis (1), vel deinceps, 8°

modi qua-'slioiios

gemeuiias pra'sertim ex Auguslino relcrl Pelaviiis, seculo, D. Joan. Damascenus; item inter recentiores ,

Froleg. c. Vi. U»ocl verô spcctat ad siibliliUUes sclio- jam procvalenle scholasticâ, exstilêre plures orato-

laslicorimi, suas tiaclalioncs (leliiiilioiiibiis, divisioiii- riam ac posili^am metbodum more Palrum sectantes ,

busaliisque id goiiiis oitpiiiiioiilimn, hoc tcrlè in abii- qualem se inter Lalinos versus médium 12 scculi exhi-

Bimncrloruiit, scd lameii inalnisiMii veia'gerinana;qne buit D. Bernardus. Jam verô à duobus propè seculis ,

lucUiodi, in cnjusapplicalione, ex humanà moderalionis quùm plurima scholaslic» vitia emcndarenhir, atque
nescià inlinnilalc nii)dnni cxcossère. ISeque id cliam non ilà exclusive gcnus Arislotclicum in studiis vigeret,

sine pro\ideiilia lacluin, qunni lani aciilà illà oxorcila- plures auctores erudilione niajori insignes scienliani

tione, viliis landi-ni l'Uieiidalis, ralio aplitir ollecla liiC- llieolngicam lusiùs ac plcniùs tractandam suscipienlcs,

rit ad reliindoiidas sublililales hu.'ieticas seiiiienlibus eani ex Iraditione cxposuerunt, inter quos cminent

seculis exorlas , ilù Deo ex ipso rei abusu bonuiii Pciavius et Tbomassinus, et ipse |jam noster Melchior
iTiKMite (I). lUec cadeni ul compeiuliosè dicamus, nic- Canus, qui stylo làm ornato iC seculo de locis theolo-

IIkkIus disciirsiva necossaria o>l in llieologicà scicntià; gicis scripsit (2) : dùm in iracialionibus compendiosis,
ars dialctliciC proindè, saltoin quoad essenliaUa prin- metbodus scholasticâ praivalere consuevit, utpolé bre-
cipia rogulasque nalurales, necessaria qiioque cl sciii- vilali favens simul et claritati. Ex quo videre est mo-
per, non eodeni lanien gradu adliibila; sed nuUi cani rem scholaslicum in tractalibus Iheologise elementaris

làni exlondeninl qiiàin scbolaslici à seciilo 12', «pii, servatum usquè ad nos fuisse; neque id vituperandum,
neglectà insuper positiva nicthodo, al(]iie in argmnon- ncque ullo n\odo loUendum.

lalivani penilùs projecii, cà ex diiplici j)ailc in abnsum Porrô ratio illa iheologianilraclandi anteà sufficiens,

abierunt. Qiiid verù nostris lenipoiibus conveniat atque, ul ilà dicara, definilionibus solilis adœquala, ex

nunc aperienduui. quibus nihil videbaïur esse Iheologia quàm discursus

5i. l'bi de niethodo qticc in tbeologià adbibealur rcs et argumenlatio, illa, iv.quam, ratio jam nosiraî non
est, scnlcnlia est à pasloribus tcclesiie potiiis expo- salis convenirel definilioni, quà Iheologia ut scienlia

scenda, qiiibus dcterminandi nuinus ac dirigendi docu- Iradilur, cujus plena et compléta iractalio lùm princi-
nicnluni theologicuni ex ollicio incumbit, quàm requi- piorum seu doclrinai exposilionem complcctilur, tùm
renda viri theolog; privati opinio. Nostram lanien ex iisdem conclusionum deductionem (4, 5, C).

coruni judicio plané submissam paucis exponemns vel Ilinc ulriusque conjunctae melhodi ususest adhiben-
indicabimus. dus, nempè melhodi posilivoe ad exponenda primùm
E\ dictis suprà variis locis salis evidens est metho- dogmala, et discursivaî, ad eorum deinceps evolvenda
dum exposilionis doclrina; proponendœ atqne edoccndse conseclaria. Nec aliter à nobis excogitanlur elementa

niagis acconimodari, dogniata eruendo ex tradilione et scienliae iheologicae, qu» hocce modo exponi posse vi-

enucleando, vol eliam contra adversarios sallem argu- dentur.

nicnlo prcoscriptionis ca vindicando; metliodiim verô 55. 1° Quidem, distributione faclâ tractatuum atque

demoustralionis ad eani doclrinam ratione evolvendam divisionibus singulis absolulis, ubi scilicet quœslionem
vel cliam probandam defendendamque magis inser- aggredimur, jam primùm distincte propositiones certse

vire; utranique nccessariani in scicntià rcligionis ge- atque ad doctrinam pertinentes stabilianiur, nota theo-

nniiiani liane nperationem reqiiirente. Ycrinn iiiaî

logicà insignitaî, puta de fuie, projcima fidei, certa, si

amba- mctbodi non eodem gradu in divcrsis lempori- jam ad auctorilalem perveniatur supernaluralem. Eœ-
bus et circuinstantiis sunt adhibendce, et rêvera adhi- dem propositiones ex solà credendorum régula, id est,

hila; fuenint, nalurà, vel poliùs providcntià duce. Sic ex auctorilate seu ex variis tradilionis fonlibus, scili-

prioribus Ecclcsi?c seculis, ciim doclrina caUiolica po- cet ex symbolis, Patribus, conciliis, SS. Ponlif. de-
liùs cxponcnda atqiic ex auctorilate cdoccnda esset, crelis, Iheologis (3), mcthodo positiva evincantur.
2° Doclrina catholicà sic suis fundamenlis incon-
quàm argumcnlalione disculicnda, mclliodus positiva
seu exposilionis apud Patres prcevaluii, cussè slabilità, jam vidcndum eril quid de illâ disse-
nonnisiquc
secundariô ac niodornlc succurrebat dialodioa. So- ruorint bomines, quas tenuerint opiniones sivè extra

qucnlibusautom toniporibiis, ci'im cadcni prorsùs sta-

limites ab ipsà doclrina vel auctorilate prœscriptos,

bilita doclrina poliùs evolvenda explicandaquc sivè inirà eosdem lerminos; quod est bistoriam evol-
oc-
currcret discursus debuit invalescere, ex quo nali
vere errorum et opinionum circà propositiones priùs
,

scbolaslici ab 11° seculo. Uxc prac.tereà in applicatione (I) Yid. T. GConcil. Lab. p. 905.
singniorum indole doctorum (2j De Mekh. Cani opère sic ait Turnelius : < Opus
modificantnr, quorum
< cerlè tum singulari erudilione, lum slyli nitore ac
alii naturalilor ad ansleram argumonlationem propon- < elegantià exiniium ac prieclarum, cujus Icctio praedi-
dunl, alii ad oralorias exposiliones; quà considcra- i cari salis ac commendari non polest. > Prolegora.
qua^st. 4.
(l)Consuli polcsl militer opus P. Martini Gcrberl (5) Scriptura sacra, seu poliùs vcrbum Dei, fons ge-
( monachi è congregal. D. Blasii in Silvà .Nigrà de ) nuinus onniis dogmalis divini, cum tradilione inter-
recto fil perverso mu theologiœ sclwlasticœ. Vid. — prète ad nos inlerprelalum transmiltitur; quod infrà in
«tiara Berti, Proleg. c. 2. annotationibus de Script, et Tradit. clariùs patebit.
 ,

35 QU.flSTIONES PR-'EAMBLL-'E DE THEOLOGIA. 34

expositas; atque proprias investigationes de illis prcu- neum esse, valdè rei catholicae periculosum, imô et
parare. afiine studiis ac votis hscreticis haud dubitamus pro-
5° Deniquc theologus privatus suas ipsas opiniones tiuntiare. Quippè idioma latinum versione authenticà
sua argumenta adhibebit, quibus melhodo discursivà librorum sacrorum jam ipsum sacrum atque consecra-
seu scholaslicâ, proposiliones doctrinales ex Scripluris tum, liturgiaî expressio, catholicae doctrince, seu Pa^
sacris proprià interpretalione, rationibusque theologi- trum, Conciliorum, SS. Pontificum, necnon et theolo-
cis, evidentià intrinsecà intercedente,demonstrare pro gorum atque juriscanonici peritorum, omnium tetalum
suo ingenio conabitnr, item ex objectionibus easdera et regionum, commune vehiculura, his, inquani, liiu-
ab ipso vel
suis responsis vindicare, atque excogitatis lis, unitatis vinculum in Ecclesià existit, quod disrum-
solùm praeterilis approbatis explicare opinionibus. père, usu linguœ vulgaris in rébus sacris et theologicis
comprehendunlur 1°
Haîc tria tribus ferè verbis :
adhibito, u!limi (1) hœretici unanimi conatu non dubi-
Quid Deus revelaverit? En doctrina ex traditione inne- taverunt. Iluic proccipuje quidem ac valdè momentosa?
lesccns. 2° Quid de illà excogitaverint honiines? En i
seu pcremptorice rationi idioraatis lalini in studiis
errores et opiniones ex bistorià inquirendi. 5° Quid ||
t!ieoioi;icis sedulô retinendi, alioe a-ccedunt haud con-
de eàdera disserat ipse auctor seu theologus? En ejus
j
temnendiic. Quippè, ut unam vel alteram referamus, ex
opiniones suâ rationc habitœ , simulque scieiitifica usu Patrum, Coaciliorum, SS. Pontificum aique theo-
I

Iheologiœ traclatio. ;
logorum aocuratas doctri/i.-e in linguà lalinà habemus
Notandum pnetereà, 1" in his tribus parlibus tolam
I
formulas, vocesque, ut ità dicam, sacramenlales in
completam stare scientiam Religionis; imù eam scien- il multis essenliidibus exprimendis; quœ voces ac fcr-
tiam theologicam perfeclam et allissimam quam theo-
|j
mulœ in tôt vulgaria idiomata ;ibsque alteratioi.e verli

logi veram esse sapienlissimam cor.tendunt (7, 4). S! moraliter est impossibile. Dicendum etiam usum lalini
2° Fundamenla scientiœ theologicœ in prima parte , sermonis lormis favere dialeclicis tàm peroptandis,
:
si
nempèdoctrinali,contineri; in tertià, scilicct rationali, modus servetur, ut suprà diximus; eunidem etiam
formam scientiGC seu formaleni reperiri i^cientiam; in brevitate conspicuum non semel impedire ne res l'acili
seeundàverôsunt varia humanicrationis experimeata, copia verborum potiùs obruantur in discussione, quàin
quibus inest aliquid characteris partis doclrinalis, cùm elucidentur. Alliimenne ipsinos in consueludine etiam
ex testimonio, seu auetorilate hisloriœ habeantur, ali- necessarià deiendendà excedere videamur, notandum
quid eliam partis ralionalis, cùm exliibeant solùm hu- esse velimus lircc nihil impedire quin vulgari idiomate
manas opiniones, atque ad investigationes proprias in singulis regionibus tractalus de rébus theologicis ab
conducant theologum. 5" Regidam fidei à parte ratio- eruditis edantur, lectionibus latinis explicationes adhi-
nali cx'ilare, non verô oninem certitudinem pbiloso- beant miigisîri, atque ipsi theologiœ candidati linguà
phicam, ad quam cùm pervenit ratio cliristiaim tlieo-
vernaculà excrceantur quse quidem rectè
: et utiliter
logi, argumentum ejus ifà cerlum, cl aliipià suflicienti
fient, si solùm ad lextum latinum auxiliariter accédant.
auctoritate, v. g., consensu moraliter unanimi ccetero-

rum theologorum lultum, jam ad primam partem verè CAPUT V.

pertinet. Sed in hàc rationali parte id prcesertim cunt De studio lheolo(j'..\' . Htri s studii Instorta nectiHir D.
Iheologis à ratione requireiidum, ut congruis argii- Lhb rmatin. De st id h theologicis.

mentalionibus fidem confirmet, evolvatque et illustret. Ar.TiciLu ; pr.nu s.

Eâ autem ratione coniponendi res ibeologicas et
Brcvis st '.
a tlieolofjici liistoria.
tractandi videlur ex unâ parte doclrinam calholicam
EPOC! A PRIMA.
complété tradi ac metbodicc ordinari magis posse;
camdemque ab opinionibus bumanis se^'crni, ut fieri
Ab e.Yordio (jeneris luimani jisque ad Cliristum.
Ecet, neque nisi germanis infallibilibusque argumentis 57. TheologiiTî revelatic liistoria cum ipso génère

stabiliri, dùm, ex altéra part \ ipsa ratio, doctrina pri- humano quœ primi parentes, Deo ipso insti-
oïditur :

mùm cognità clin tuto posità,validior efficitur acve- tulore, didicerunt, et quœpostmodùm Deus ad patriar-

getior ad eamdem evolvendam, atque seipsam uberiori clias locutus est, haic in eorum qui Dcum timebant

fructu extra periculum errandi liberiùs excrcitandam. familiis, scdulù conscrvabantur. Docendi munus vel

Ihec de melhodo poliori in tractandà theologià obi- cura juniorcs iustruendi in lis qua; ad Deum ejusque
ter attigimus, quu; tamen, si non displicca::t, saltem cultum p ;tincbant, illis tùm incubuit, qui ad illnd

indicabunt quà ratione Institulioiics dognialkas jam videbanturab ipsànaturâ destinati. Neque postmodùu!,
incœplas absolvere, Deo juvantc, ipse sporat auctor cùm in roipublicifi formam coaluissent JudaM, et Ici,:'

hujusdeProlegomenis tenlaminis. Idem suas aniiota- i scriplà à Deosibi tradilà iiterentur, iumnitalus est hit
i
liones tùm infià Locis theologicis, tùm scquentibus
, mes antiquus. Aliud populi mores non fcrobant, quia
tractatibus appositas litloris P. S. insignire curabit. l
''{
(1) Id est, à iG° socuio, cùm idiomata vidgaria in sin-
50. Supcrest aliquid eliam dicere de ipso idiomate j gnlis rcî-'ionibus maxime
prodicnmt. Vid. Oral. D.
quo Iractarc de scionlià llieologicà convenil. Non dis- 'j Auguis in legalorum [xipuli concilio (Chambre des Dé-
simulandiim plurcs inler catholicos exislere qui theo- '
pûtes), de usu liiig latin, in scliolis jurisprii(lenli;e, pro
jure Uoniano; oral, qnideni habilam die 7" Jnnii 1837,
logiam etiam elemenlarem vulgari linguà edoceri vel-
Vid. l'iiivrrs r'Iifiieux, 8 Jnnii , die Jovis, cl yionito-
leul, derelicto proindc lingucc lalinoe usu : quod crro- rir.iii iiHivers(de (le .Moniteur).
;
 PROLEGOMEuNA. 3G

Miniies agrorum gregumque cura deliaebanlur, iiec (piarum una racdilationi Scripturae se dabat ; aliera

lempiis utii supcrcrut, (/utx/ ipium scliolœ uouieu cx- lola ia 00 erat iil Scriplurai aliquid assuerel, atque ideô

priiiiil.
tradiiiones non scriplas, tanquàm necessarias et ipsà

Ouaim is aiUein xxTr.xr.si^ logis priialiv iii liàc eliam Scripturà perlecliores régulas observabat ; undè Pba-
lfiii|Mjiis |H.'iii»(l() ad palrcs-l'aïuiliàs |K'itiiierot, pu- risaM el Lsseni orti sunl. lla'c disliiielio inler Judœos
lilica taiiieii dehebalur sacerdulibiis cl piopla-lis. li(d>l>inistiis vol Tliulmudistus, cl lextimles aut Scri-

StripUira saipiùs de liliis scu discipulis proplicUiruiu pliiarivs, adliùc bodio oblinel. Sub nalivilatom Cbrisli
l.Mpiilur,! Ueg. c X. XI, XIX. III Ueg. XVIll, XX, duo inler Judaios floruerunt ccloberrimi doclores,
5, ri. IV Ueg. Il, IV, oS, Ole. Samuel priimis propliela, milcl el Sclutnimai, quorum scbolaî muluis sesc odiis
schdlas iiisiiiiiisse cietliiiir, nliKMiè lollapsam avilam inipolebanl. liillel iraditionum auetontaleni Uiebatur,
reli^ioiioin resliluciel. l'v lli^ usque ad leinpora cap- el divorliiini adinisilijuàcumqiic do causa, llicprinius
livilalis plures exieiimlviii iK)lciilcsopoie el scriiiune, Mischnœ auclor babori polcst nam scx , traclalus scri-
'

ipii ad jiisliliain crudieninl iiuillos. Prx-lcr hoc e.\- psit Iraditionum Judaicarum. Schammai pro texlu
Iraiirdinanuiu duceiidi iiuiiius, aliiid oral ordiiiariiiiii, Scripluraî pugnabal, ol divorlium in loge ob solum
sacerdulilttis in lo^o doniaiidatuiii. Douloroii. XMI, adultorium pcrmitli atiirmabal.
XXXIII, 8, y, 10. Liide illiid Malacliiu.' : Lubiusai ado- Palet ergù Judyoos antè Cbrisluni suos habuisse
lis cuslodicnt sdeiuiam, cl Uycm requirent de ore ejus. Tlicoluyus, son viros qui erudilà logis cl Ucligionis re-
Post captivilatem babylouicam, per onuies ferè ci- velalx cognilione poUebant. In libris nova: logis vo-
viiatos syii:>gi>g;e oreoUe suiil, in quibus por omiie canlurscrib>c,vî«u./yy-£i,-; et logis perili, iii.owA'z/.-iv.'m.
p.ibbailiuiii Iibri logis el propbolarum legebaiilur, ad- Hi verbo scriplo adlia:rebant, cùm alii , inprimis
dilà iiiloi iirolalione cl exhorlaliouc. Si Judicis lidcscsl, è Pbarisa;urum scclà qui sapienles vooabanlur [no-^oi),

in solà urL>t; Ilierosolymilaiiù 480 ejusinodi synagogae in suis loclionibus tradiiiones urgebanl. Alla adhùc
iiiiinerabanliir. Prx'ler synagogas in quibus populus doclorum species, quos disqidsitores vocabant, qnos
onidiebalur, solmla: inslili'tie cnuil non Ilieiosulymis Judici, quoniàm allcgorias el subtil iorcs exposiliones
tuiliim, sod eliàiii in cxleris iucis in quibus magislri seclabaiilur, ut cxposiloros aculissimos cl profundis-
C'.:i:i discipulis conveniebaiit. Cùm Apostokis Ephesi simoe perspicacitatis venerabanlur. Ilos omnos cnu-
cotiimorareiur, et per très mcnses in synagogà dispu- merat Apostoltis I Cor. 1,20... ibi sapiens, ubiscriba,
l.Tiis el suadens de regno Doi mullos cxperireUir sibi ubi conquisitor liujus secnli?
(•'•iilradicentes et nuilè diceules viani Doniini coràni EPOCHA n.
nt! Ilihidine, disc».dcns ab eis segregavit discipulos,
A Cliristo nsque ad secitlum XI.
qîmlidiè disputans in scliolà Ujranni cujusdam. Act.
XIX, 8, 9. 58. Clirislus cùm pncdicationis munus inipleret,

Scholae nonrarô donm* vocabantur (sic cùm dicitiir non tanlùm publiée populum docuit, sed et aposlolos

conleiitioneni fuisse inlerdomum Sebammai et donnim sibi elogil et discipulos, quos in niysleriis regni Dei
liillel, intelligendum est, inleripsorum sçholas) ; siib- erudivit, cl (piibus ipse dixit Joan. xiii, 13 : Vos vo-
iîidè ctiàni domus subtilitalis et acimiinis, quia qiions- calis me nuujister el Domine, el bcnè dicitis ; stini et-

l'imcs legis ibi subliliiis iractabantur ;

proptcreà Judan enim... neque voluil utcjus discipuli, et qui post cos

euin locnm discutiendis rébus aptiorem pnestaiiiio- docendi munus in Ecclesià susciperenl , mrujistri aut

roiiupie babebaiit ipso tomplo. Paulô posl reditiini ex rabbi vocarcntur ; ut scirent unum esse niagistrum
Baliylonià, nova; iiitorJiid;eos secte cxorLe sniit, non nostrum Jesum Christum. Et V(>rè quidom, quia non
Vivendi lanlùm raliono, scd el doclrinà nuillùni inler decct Keligionis aliud scire quàm Jcsum crucifixum ,

se disciepanles ;
qux-libel aulem suas scbolas habuit, aut aliam (juàm Jesu Chrisii proponere doctrinam ,

in quibus discipulos crudiebant, qui inter ces docliores aut sibi et non Cbristo formare discipulos. Hune
habobantur. Plnra bicde Pliarisx'orum, SadduCcConini, scilicel linem Chrislus sibi proposait, cùm maL;islc-

Es^enorum origine, inslitutis et doclrinà dici possett, rium publicum in Ecclesià insliliiil... dédit quosdum...

si longiores esse licerel. Vid. Slolberg, G. d. H. J C. pastorcs et doclores... in œdifuationem corporis Christi.
b. IV, licilage I. Pliarisœorum origo incerla ; Saddu- Eph. IV. Porro docendi oflicium in Ecclesià perdurarc
cœo$ aiunt à Sadoc oriundos, qui Anligoni discipnlus nunqnàm potuisset, nisi praeter inslnictionem piibli-
fuil. Ciim is à niagistro sx'piùs audivissel, non easc scr- cam et omnibus comnuinem, viri idonei ad opus uii-
tiendum Deo, quasi ex compacta accipiendi merccdcm, nisterii inslituli fuissent. Igilur et Apostoli suos ba-

scd puro omnino et gratuito amore, ac si nihil csscl buerunt discipulos, quos ipsi et exenq)lis suis et doc-
posi banc vitam aul sporanduni aul perlimosccndimi, trinis erudierunt, borlantes eos ut (jua) audiojanl
nialè magistri scnlcnliam inlerpretatus, vitam ipsam ab ipsis per nmltos testes, booc conmiondarenl (ii!<-

wlemam el animae immorlalilalera susluiit. Antigonns libus boniinibus, qui idonei essent et alios docere. i ;-

crgo, cùm pnri umoris, ni dicilur, neressitalem, nllrà I molli. II, '1. Apostoloriim oxenijiliiiii scciili sunl qui
qnàm jtar oral, urgcret, impise sadducx'orum secla; post illos Ecclesiam regebant episcopi, lii siquidoni
originem dédit. Itii eiiara in bono excederc periculo- '
non plebis lanlùm curam gcrebanl, sed et junioies
siim esl! Ilhid in génère nolandum est, Jud;cos in- cleiicos il) (bmio suà nuliiebant et singulari cura iii-

prir.iispoâlcapliviutem in duas partes scissos fuisse, slruobanl tanquàm ûlios. Sic Âlhanasiu» S. Alexandrie
 ,

QU.tSTlONES PR.'EAMBLL.£ DE TllEULOoiA. 38

Joaimes Chrysostomus S. Meleiii, Cyrillus Alexandri- rum litterarum culturam. Taies in urbe JWsiUensi

nus patrui sui Theophili discipuli fuerunl. Notum est instituit Cassî'anus; taie fuit Lirinense coenobium, jam
quotexS. AugusliiiietS. Fulgenlii scholà prodierint tinne 410 conditura, quod non parùm illustra\it Vin-

episcopi, doclriaà non minus quàm sanclitate con- centins, Lirinensis dictus, aucloregregiiopeiis, quod
Bpicui. anno 432 sub nomine Commonitorii edidit. Seculo YII
Attamen jam primis Ecclesioe seculis in magnis quibiis- inslituta monastica cum religione christianà in Angliâ

dam uibibus scholae, pro erudiendiscatechumeniserec- propagata sunt , et vix dici potest quanta exiis pullu-

Iseleguntur, quibus non rarôviri praeeranltùm diviiiis laverit sanctorum docterumque virorum seges. Inter
tuni humanis scienliis egregiè exculti.His, cùni ssepiùs in omnes eminet Venerabilis Beda, anno 755 mortuus
,

vires ex gentilibus inciderent ingénie et doctrinà ex- cujus insignia in religionem et rem htterariam mé-
politos, necesse fuit ut eruditam Religionis doclrinam rita nulla hucusque delevit dies. Multis ille ad divinas

exponerent, et liuraanarum etiàm scieutiarum subsidie scientias dux et magisler fuit, multùm et exemple et

ulerenlur. Quod genus eruditionis, quàm illud fuerit scriplis suis studiorum ardorem in religiosis domibus
antiquis Palribus familiare, ex eorum libris satis di- accendit. Ferunt ab eo excultum fuisse celebrem Al-
gnoscitur. Celeberrima primis seculis erat schola cuinum, quem Carolus Magnus ex Anglià accersivit, ut
Alexandrina non docentiura tantùm, sed et discipu- eum in litterarum reslauratione ducem et adjutorem
lorum famà. S. Hieronymus ejus instilulionem à S. adhiberet. Ab eo tempore novum videbatur divinis
Marco repetit; quamvis bistoria ecclcsiastica antè S. scientiis sidus exoriri, heu ! nimis citô exlinctum ! Vi-
Panlcnum nullum ,
qui iili praîfuerit, commemoret. gebant tamen per ajiqued tempus menasticae et cathé-
Pauteno successitC/eme?Js Alexandrimts, cujus prœclara drales scholae operâ Caroli Magni per Galliam et Ger-

snpersunt opéra. Cleraenlis discipulus et successor

I
maniam instituts. Non parùm eodem seculo religionis
Ori(jenes fuit, inter onuies veleris Ecclesiie doctores i sludium promevit S. W'mfridius, seu Bonifacius, qui
ingenio et doclrinà facile princeps : cujus schola sanc- primùm in Anglià sub celebri Winberto abbate, om-
lorum ac marlyrum seminarium dicebalur. ;
nibus, quœ eo tempère ad erudilionem pertinebant
Diffiteri tamen non possumus paucos eo tempore disciplinis eruditus, alque ob singularem in scienliis
I

etiam inter Ecclesiaî pastores fuisse qui profanis scien- profectum ad docendi munus assumplus est; posteà
tiis animuin applicuerint ; et si qui reperiuntur in cùm vehemenli animas lucrandi zelo arderet, in Ger-
ejusmodi disciplinis versatissimi, eas plerùmque sibi maniam venit, ubi ad Moguntinam sedem ereclus pr;e-
comparârunt antequàm ad Christianam religionera cipuas in illud curas convertit, ut idonei Ecclesi;e mi-
accesserint. In iis etiam quaî ad rcligionem pertine- nislri formarentur ;
quse inprimis eum causa impulit,
bant, nullam aliam discendi methodum reperimus ut Fuldense menasterium cenderet,exquopostniodùni
quàm diligons Scripturae ettradilionis sludium. Quam- tôt viri prodierunt scientià non minus quàm sancli-
vis si ad arlem illam ,
qna; verce philosophiœ propria tate insignes.
est, attendimus, ut scilicet in rerum tractatione ad Prœcipuum hujus schelœ decus seculo IX Rabanus
I

prima principia ascendentes, recto deindè ordine con- Maurus; ejus discipulus Walafridus Strabo, poslmo-
j

clusienes deducamus, et viam recludamus effugia qune- dùm Aiifiiœ divitis abbas, inter prœoipuos if\i illius
rentibus, in eâ profectù neminem reperiemus iisquos scriplores numeratur. Rabanus verù ob singularem
Ecclesia ut Patres sues et doctores veneratur magis virlutis et dectrin» famam Ecclesiaî Moguntinge prae-
exercitatum. Quis ingenii sublimita te, quis disputa- positus est. Is in opère, quod de institutione Clorico-
tionis subtilitate cum S. Augustino comparari polest? rum scripsit, tolam, qu?e lune erai, studiorum formam
Qui hune Palrem vellicat, ut benè observât Fleurius, exposuit L. III, C. XVIII, seq. Scientiarum cursus
nihil ejus laudibus detrahit, sed sibi ipsi nocet, diim
septem, uti vocabantur, libérales arles complecte-
prédit se veram scientiam nescire. Jam verô si ad Pa- bantur, quae iterùm in duas classes diusœ .sic diclum
tres grœcos transeamus, quis in philesophando subti- trivium et qnatnviiim cKc'idiUul. Trivinni Grnmmutuà,
lior solidiorque S.Basilio, S. Atlianasio, S. Gregorio Rhetoricâ et Diulecticâ constabat : ad qnatrhium Mii-
JS'ysseno ? Haec autem exactae dialecticifi ad sacras scien- sica, Arilhmctica, Gcometriael Astrouomiu perliuebaiit.
tias applicalio tàm parùm tune temporis displicuit, ut Qui utrumque, trivium scilicet et quatrivium, com-
S. Gregorius Nazianzenus primus inter Patres theelegi plecti ingenio peterant, in omnium admiratiene crant,
nomeu obtinuerit, quôd doctrhiam de Deo et inprimis et septem artium magistri vocabantur. Cùm auiem re-
de Verbi divinilale nemo meliùs intellexisse et propu- ligionis scientià omnium tuuc disciplinarum quasi re-
gnâsse videretur. ginahaberetur, reliquarum aulemutililasex eo tantùm
Antequàm hanc studii theologici epocham absolva- quem cum religione haberent noxu a^slimaretur, non
mus, quaedam de studiis monasticis dicenda sunt, qurn immérité dicilur jam tune encyclopediam tlicologicam
hoc prsecipuè tempore maxime llornerunt; quod non exstitisse.
absque singulari divina^ ProvidcntiéR disposilione fac- EPOCIIA IIF.

lum est, qua: in ils temporum aiignsliis hoc sacris

scientiis perfugium paraverat. Jam seculo quinte plû-
A seculo XI usque ad scculum XV
tes in Occidente menachorum familiae erant, qu;e cum 59. Jam seculo \III, Joanncs Damascenus in Oriente
t>ieUtU exercitiis non ciiguam conjungebant sarra- systema aliquod tolius doclriiire christianae oxposuii
 , ,,

PROLEGOMENA. 40
59
Vci ùm nuUos in Ec- '
qui niulia confuse et perturbalè tractât, Tbeologi penè
m libris IV de orthodoxa fuie.

lune liabuU. Religionis omnes ralionem et melhodum S. Tboniaî secnli sunt.

clcsiàsaltcm bliiià imiuitores
ununi corpus coUoolas, dialeclicè et ad
Cùm paulù post Scolus uovas opiniones S. Tboniic
veritalos in
oxactas primi scculo XI in docirinie opponeret, natœ suntscbolœ Thoiuislonim et
scIioLt [H>ripatelic;e loges ,

ejnsquc discipulus ScotiHluriiiii.

Otridenlo tradiderunl Limfrmicus
magislri sni prinuim in regiminc abbalia; Terliauï insliluit Ucgidius Colonna Augustinianus
Atisclinus,

Boccensis. tùni in arcliiepiscopatu Cantuarensi suc- pro seculi illius more doctor fuudatissimus appellalus.

systonialicic Theologi:c parens Secido XIV Villielmus Occam Minorila à Scoli, queni
cessor. Ilio inpriniis
Mox alii secnli suiit, ul IIiiçio à S. Viclorino,
liaitotur.
magiblrum babuerat, sententià discessit, et scbohe
UHdebertus arcliiepiscopns luronenbis, Robcrlus Pnl- NomiiKiliuin inilium dédit. Ne et ipsi honoris titulus

Ihs Otfio Frisingcnsis cpiscopus, qui dialeclicam et

,
deessct, doctor sUtgularis vcl venerabilis inceptor vo-

Aristolclirani IMiilosophiani *ex Parisicnsi scbolA in catus est. Accessit demùm bis scbolasiicorum seclis

Germaniani inlulit. lia nova in Tlieologiani melhodns quinla Rccenliorum dicta qui cùm in nullins magistii

invccla est, qux abinitio niliil habuit quodreprebendi verba jin-andum esse dicercnt, systcma cccleciicniii

possel. conslituerunl.
Voriuncùnijamscboljppublicaeel niagistroruni etdi- EPOCIIA IV.

scontiinn a-nnilalioni paterent, et exinde inclarescendi

A seculo XV îfsque ad leiiipora iwstra.
dtsideriuni velicnienlcr accenderctur, niox fines à Pa-

tribus positas iransilierunl inquiéta et dispulalionibus

GO. Qiianlacumque lucrit eorum qui boc scliolas-

ininilrita ingénia. Yixil boc temporc Abœlardus, mullis tica; tbcologiai sludium ingressi sunt celebritas, nun-

et ingenii et animi aberrationibns famosns, vir acutus quàm tamen defuerunt viri maturioris ingenii et posi-

bumanarum tiva^, ut vocatur, ibeologiai cultores, qui scbolasticas

et nalurà perpieax, ac litterarum studio

excullus, sed famœ niagis quàni verilatis sectalor, suî tricas et arlis non philosopbica; sed sopbislic;e aber-

ipsius putidus jaelator, et disputator ventosissimus. ralioiies danmàrunt. Jam vidimus qnaînam fuerit S.

Sedboc lenipore.ut rn7/iej;uHs ait, L. de Scripiorib. Bernardi et aliorum quorumdam ipsius a^alis doclo-
ecclesiast., pliilosopina secularis sacram tlieoloyiam siià rum sententià. His meritô adjungemus Joannem Sa-
curiositate imititi fœdare cœpit... Verùm omncs qui se lusburicnsem, qui poslmodùm cpiscopus Carnolen<ïis

hucusquè in boc sludiorum génère exercuerunl, niul- lactiis est, et Pelrinn Ptlrscnscm, anno 1200 morluuni,
linn nominis et erudilionis fiunâ superavit Peints Lom- Nec defiierunl deinceps qui iihim rem aul querimoniis,

bardus, episcopus Parisieusis, qui aller à S. Anselmo aut risu dignam babucrunt, ut Nicolaûs Clcmunyis L.

scbolasiicae ibeologiai parens dicitur. Ilio totam reli- de studio tbeologico, Jofl/i. GtrsonJHsuniversitatisPa-
gionis doclrinam in 4 Ubris, qui Scntenliaruni inscri- risionsis cancellarius , ambo seculi XV scriptores

bunlur, digerere conatus est, undè Magislri Senlen- Laurciitiiis \'«//rtet Rtidolphiis Agricola eodcm seculo
liaruni nomen accepit. Quod opus, quainvis indiges- bon;e lalinitatis et bumanarum litterarum cullores
tuni, summo cum applausu cxcepernut et infinitis ferè eximii. Seculo XIII, Gregorius IX ad Parisienses doc-
commenlariis illuslràrunl tbeologi , alque lanquàm tores gravissimam direxit cpistolam, quâ ipsosjubct
corpus llieologi» perreclissiniuni publicis pra-leclio- ad veterem melbodum redire; idem à Joannc XXTT,
nibus adliibuerunt. Nunc major in dies inaniuni qu;e- seculo XIV, factum legilur. Seculum decimum quin-
stionum turma ,
quà data porta, irruil; inslitulœ tum doelorum et litteratorum nominum feracissimir.n
teculoXUl universilates novuni studiisdecus conlule- fuit. Capta, anno 14.^3, Constantinopoli, litlerce ex

runt; et cùm eodem seculo à Roberio de Sorbonà Pa- nova Româ in aniiquara remigràrunt, magnusque doc-
risiis donius erecta luit, rniruin est quanlani in uni- lissimorum bominum numerus ex Gnccià profugus,
versilatc parisiensi celcbrilalcm consecula sil lacullas linguarum et veteris lilteraturcc studium per Europani
Iheologica. Quidquid conlrà novani nielboduni jani XH projiagavit. 4lluxil lune Occidcnti post longas tenebras

seculo S. Bernardus, ]yillielmus à S. Victore, aliiqne aurora renascentis diei; mentes ad meliorcm crudi-
scripscrint, nibil tanien poluit ardorem coliibere nova lionem excilatco, verœ pbilosophioc, Scripturie sacrœ

hàcarle inclarescendi. Parisiis seculo XHI docuerunl, et Patrum studium impensiùs colère cœperunt, ac
qui adlnic inter scbolasticos celcbratissinii siuil llieolof^'iani à psoiido-scbn!astic;ie sordibus abstergerf».
Alexander Ilalesius Franciscanus, doctor Irrefrnaa- Non fnmen ila exliiigui subito poluit insaliabilis rixai »Ii
bilis diclus; Alberlus ex S. Doniinici lamilià, qui liitidd, ulnon bocadhùc lempore tarbas in Gallià e\-

3/fl//«i nomen accepit; S. Thomas .\quinas, Alberti (iuiverii ;

quasi voluisset novo experimento probare ,

discipulus. dof/or /inj/c/ifMs; Joannes Duns Scotus ex quantum ad commovendos turbandosque animos va-
S. Francisci ordine, doctor Snblilis ; S. 13onaventura leat. Célèbre est, quod inler Nominales elRealistas,

ejusdrin ordinis, doctor Scntphictts. Unus pra; cicleris, sid) Ludovico XI in (lalliâ exarsil acerrimimi beliimi,
S. Thomas concinnè et ordinale sacram banc scienliam in quo diù et perlinaciler et ancipili fortunâ pugna-
Iractavit; ejus Summa ibeo'ogica in très parles di>lri- lum esl.

buta est, eo ordiiic ol reriin) conli'xUi, cà pliiloso- Inlereii latiùs seniper sese diffudit bonarum arlium
pbandi sobrietale simul cl j)erspicacilalc, ul ralio nbi- cnllura et viliosa^ sublilitalis, ac corrupta- el inculLe
çuè famulelur. Quarèoniisso Sentenliarum Magi^^iro, divlionis conlemptus. lUec kela fuerunl secuji XY iqi-

: UfiRARY i

v_7:
 41 QU.ESTIONES PR/EA.MlilLJ. liL liiEOLOGIA.
42
lia quœ spem faciebant intégra; restaurationis sludio- faclis rehgionis christiansc veritatem adstruentibus,
rum, nisi gravissima religionibdiss.dia animos in novn alque tandem bis pncambulis Ecclesiam adeplus, jam

odia conjecissent, ex quibus ingens orta est reruni id solum intendit theologus, nempé doctrinam calholi-
omnium tiim sacrarum, tîim proiMiianim portnrixuio. cam cultumque ex verbo diviuo ab Ecclesià iaterpre-

Non possum igitur satis mirari, quôd Protestantes ve- tato rcquirere, quod est iradilionem seu scripia
Pa-
lintsuam relormalionem ut intégrai tiiaii'ogice epo- trum Theologorum, Conciliorum décréta Summo-
et

cham statuere. Ilà scilicet etiam bona ingénia excae- rumque Pontificum, Ecclesiarum consuetudincs,ctc.,
cal partiuni studiuni Quis nescit novam studiorura
!
investigare; ex illis educere conclusiones ; alia Um-
rationem et solidioris doctrina; gustum anté Lutlicri dem disserendo producere, quibus scientia theologi;e

ab avità Religionedefectionem, ubiqué fuisse diffusum, Hînc primo ac summo loco scrulanda est
efflorescit.

atqiie in Italiâ potissimùra,ubiRomanoruniPontificum Scriptura sacra, cujus notilia ex quotidiaiià lectione

et Medicxai doniûs in littérales munificentia magnum familiaris sit oportet. Sed multa de hoc studio grato

sacris et profanis scienliis incrementum dédit? Flore- aequè ac necessario videas in Cursu compléta Scripki-

banl lune in sacris non minus suo in scholasticos odio rœ Sacrœ. Superost igitur hic nobis de studio Patrusn

quàm lillerarum studio célèbres yiri, Reuchlirius, Eras- et Doctorum, seu Theologorum, Conciliorum, Decre-
mus, yizûlhis, Ludovicus Vives, aliiquc penè multi in- talium S. PontiOcum, juris canouici, historia; eccle-

ter Catholicos. Quin et ornalissima inler novaiores in- siaslic» alque tandem philosophiœdicendum. De illis

génia, Ht Mi'lanctlion, L'iricus de Hutten, et, si vis, autem licèt ex oiTicio sit traclandum infrà , de Locis
Lutherns et Calvhms, in catiiolicorum scholis enutrili, theologicis, plura tamea pro rei opportunilate pnc-
quidquid doctrina et eruditione valebant, hoc non à miiiemus.

nova licclesià acceperunt, sed in eam intuleriuit. Por- 62. r De studio Patrum et Doctorum. Auctor tàni
rô conciiium Trid^'uiii um, sicut in reformandis aliis plus quàm doctus, P. Marlinus Gerbcrl, in Apparuiu
abusibus omnem operani posuit, sic eliàm catholicos ad eruditionem tlicolo(jicam, ex ipso liOmii.e fulrvm
theologos ad solidiorem sacratioremque iheologicC tra- studium incipit commeudare : « Isii, inquil, CjUO ho-
etationem non parùra excilavit. Inler concilii hujus € nore ab eo suscipiendi, quà revereutià suscipieiidi

patres sedit Melchior Canus, Canariensis episcopus, î ipsà nominis appcUatione indicamus, dùni eosdem
cujus est egregium opus de Locis tiieologicis, non mi- I Patres nomuiamus. Observàrunl crudili, isio hono-

nus dictionis puritate, perspicuilate, qu.iin rerura va- c ris nomine, suos doclores, hebneos eilàiu olim salu-
rietate et gravitate commendandum. !Magnam igitur c lasse imô Romanis etiam ac Gra;cis ductores suos
:

theologia ex generali lillerarum reslauratione ulilita- « Patres appellalos esse. (Vid. Chrisiopli. lieumaiini

lem cepit ab hâc epoclià nobiliorem quamdam for-

;
« Via ad historiam. Lit. c. 4, § 21.) Mures i;inien no-
niam induit, faclâ paulatim convcrsioiie schol isticfe € bis existunt causse, cur anliquos Ecclesià;
;
doclores
in dogmaticam. Impossibile est theologorum, qui ulti- ï hoc nomine appcllemus. Ipsa antiquitalis veneran-
nia hcec secula illustràrunt, indicem texere. Nota sunt ï da canities, tune conjuncta cum scienlià pietas san-

celeborrima Bettannini, mniiui Petavii, Natalis Alexan- « ctilasque, Ecclesiam piam mairem iuduxit eos lioo
rfrj, ctc.nomina.Magna quoquerecontiorum
7Hr?/c/ii, |
' honoris tilulo honoraiidi, quos perspexil doctrina
Iheologorum, qui nova methodo alque ad genium hu- « sanà filios Ecclesi;e générasse ac cœlesli pabnio
jus lemporis accommodaliùs scripserunt in hanc rem < verbi Dei sollicité nutrisse : quorum cùm plures pn-
mérita. Inler aliosnoniinarc sufflciat Stepliamim Wiest, c stores etiam et pr.iesides Ecclesiarum sini, t.;i.{ù

cujus opus theologicum majus multi-'llci eruditione t majori aucloritate pollere debent, (piôd à Dco clo-
conferlum multam et variani niessem ofierl legenti- « cendi Ecclesiam regendique inunus acceperunl, ul
bus. t eorum unanimis conspiratio etiam dùm dispersi,
ART. II. « nec congregati in Conciliis suut, lamen invicium
< argumenti robur prx'beat theologo, quùd parlim,
De studiis theologicis.
« ut diximus, talcs exlilerinl quibus co. crcditum est
CI. Inler varia studii objecta quibus vir theologus verbi divini depositum,
• parlim sint idonci lestes
operam suam debeal impendere, vel saltem utiliter I doclrinoe, suo lempore in Ecclesià vigentis. » Cap. 7.
possit, alia directe essenlialiterque ad scieniiam theo- Quomodù verè, seu quà dispositionc ad sludiu;:;
logicam pertinent , seu potiùs eam constiluunt, alia Patrum Theologus accedcrc débet, sic egregiè auctor
vero indirecte, quasi solùm eideni scientiic subsidia anonymus, cujus vcrba ipse idem Gerberi
gallicus
ministrarent. Isla studii Iheologici secundarium exhi- in sermonem latinum ver lit, quœque post ipsum re-
bent objectum, illa primariuin de utroque scorsim
:
ferre oporoe pretium est : t In Sanctis Palribus non
(iicfiidum.
T sunt qua'rendte cogitationes seu sententi;e splendi-
Porrô ad primarium illiid sliidii theologici objectum « da;,aul vcrba magiiifica, nec loci ilii spcciosi quibus
ea revocar.' oporici sludia qu:e si. omilterentur, jam < aliquando ornahantur sermones et acliones causa-
viri iheologi doctrina de Dec seu de Religione manca ;
< rum. Verus in illis inquirendus Scriplurae sensns,
slarel et incompleta; neque, ut eadem enumeremus, 1 solidie probaliones dogmalum,secur.T discipiin;T' ac
aliud expendendimi quàm ipsum theologicc intcntuin. « morum regiii:c. QuaTcnda in SS. Patriiius lalio ac
i

Qiiippè, absolutis principiis naluralibus,

probatisque '

c nietiiodus converlendi ad liùem infidèles ac hiereti'

TH. I.
2
45
PROLEGOMENA. U
animas, interiores viae, donner une idée générale delà religion, comme sont
I cos iiupugnandi ars regendi ;

Uque non in hune finem ul de iis dis- les livres de St. -Augustin , de catecliizandis rudibus,
i vera pieuis,
inpraxim redigantur. Pra;pri- ceux de la doctrine clirétiennc, son traité de la véri-
. sercre possiinus, sed
circumspeclionemque table Kcligiou, et celui des mœursde avec son
mis discamus prudenliam
l'Kglise,
I

i anliquorum, quaienùs prxsenti rerum sialui omnia Encliindion; Eu^i-hc, ào, la Préparation et de la dé-

« accommodemus; neve odioexponamus sancias eorum monstr.ition de l'Evangile, etc.; te livre de St.-Fulgen-

i nimirùm ea urgendoexiendendoque,
régulas elcffata, ce, de fide ad Petrum, où il donne quarante belles

I autea importuné applicando.evitando nimiùm anti- règles tO!'.chanl la foi.

t quitatis revocanda; sludiuni annisumque opus :

< Pour le traité de la Trinité, lisez St.-Athanase

« cniin foret intcgram eam reslituere, cùm pars sola sur l'explication du Coiisubslanlid, les a oraisons de S.

« sine altéra non consisteret congrue, seu avulsis re- Grégoire de Nazianze, louchant la théologie, savoir
la 53' et les quatre suivantes les 10 livres de St.-Hi-
< liquis parlibus. Ulis nos impensiùs addicamus qucn ;

magno oralio- laire, St.-Uasile contre Kunouiius; St. -Augustin con-

« propiùs ad nos rerormandos speclant,
I nis studio in ordinem redigendo stalum intcriorem tre Maximin Arien, et les premiers livres de son ou-

I ac mores. Deniquè communicemus aliis veritales vrage sur la Trinité, et le livre qu'en a composé St.-

I quaruni cognilioncm Dcus nobis concesscrit, sine Fulgence.

€ contentione, sine vcrborum asperilate ac exprobra- « Touchant rincarnalion, la lettre do St.-Athanaso

< tione. Primi nos simus qui in praxim id rcvocemus à Kpietèto, colle de St. -Augustin à Volusien, son trai-

« quod melius esse atque ad nos pertinere visuni fue- té de la Persévérance, où la prédoslinalion de Jésus-

t rit.Identidem ad preces recurramus, patienter ex- Christ est expliquée sur la fin; les lettres de St. -Cy-

« pectanles donec Dec placueril consunmiare opus. > rille d'Alexandrie, qui furent lues au Concile d'Éphèse,

ApudGerbert, ibid. et celle qu'il écrivit sur l'accord avec les Oi-icntaux ;

Quod spectat ad modum in Patribus tbeologiam la lettre de Si-Léon à Flavien, la définition du con

posilivam investigandi, nihil pretiosius esse potcrit cile de Chalcédoine, les analhématismcs du ")"
concile

Icctoribus quàm operum illoruin delectum habere ex la définition du G' Concile, St.-Fulgence, la lettre de

doctissimo Mabillonio, qui ipse cum solità suà mode- St. -Bernard à Innocent II, contre Pierre Abcilard, tou

stià eum, quoad majorem partem, ex cpisoopo Mcl- chaut la satisfaction de J.-C. et la rédeniption.

densi, Bossuet, lenere faletur : « Une des principales € Touchant le St. -Esprit, les livres de Si-Basile et

choses que l'on doit rechercher dans la lecture des ceux de Didyme, qui se trouvent parmi les ouvrages

dogmes de la Foi, et l'ex- de Si. -Jérôme, son traducteur et son disciple.

Pères, est la science des
plication de lÉcriture-Sainte, que l'on comprend or- « Pour la grâce, les 8 Canons du Concile de Milevis,

dinairement sous le nom de théologie positive. Cette le livre de St. -Augustin, [de l'esprit et de la lettre,

étude peut être divisée en deux parties, dont l'une ceux de la grâce et du libre arbitre, de la correction

traite des dogmes de la Foi par rapport aux fidèles, ce et de la grâce, de la prédestination des Saints, du don

qui est proprement la théologie des Pères ; l'autre par de la persévérance, les réponses de Sl.-Prosper aux

rapport aux Païens, aux Juifs et aux hérétiques; et objections de Vincent, et contre le collateur, le 2' Con-

celle-ci s'appelle controverse. Il est à propos de com- cile d'Orange, et la sixième session du Concile de

mencer par la première, à moins qu'on ne veuille mê- Trente, l'Épitre du Pape St.-Célestin aux Gaulois, St-

ler l'une avec l'autre : et il est bon de lire pour ce Prosper et St. Fulgence.
sujet, 1" les 3', 4', et o' livres de St -Irénce, et sur- i Pour les Sacrements, les 7 livres de St. -Augustin
tout le 3'; le livre que TerluUieu a fait de la Prescrip- touchant le Baptême contre les Donaliiies, ses livres

tion contre les hérétiques, et ensuite le Commonilo- contre Parménien.lcs uns cl les autres sur lefficace des

rinm, ou avertissement de Vincent de Lerins. On peut Sacrements en général ; St. -Justin pour le Baptême
dire de ce petit livTC ce que Ciccron disait du livre et la Liturgie ; les Catéchèses de St. -Cyrille de Jéru-
d'un académicien : Est non magmis, veriini aureolus et salem touchant l'Eucharistie, le traité de St-Ambroise
ad verbvm ediscendns HMUts^ de initiaudi , le traité des Sacrements qui est parmi
I 11 faudra lire ensuite le b' tome des dogmes du ses œuvres, l'Homélie 83 de St.-Jean-Chrysostôme sui
père Pétau, afin de voir les principales difllcultés qui St. -Matthieu, les Catéchèses de St.-Gaudeuce. On
se trouvent dans les Pères et les expressions particu- trouvera les extraits de la phqiart de ces Pères dans
lières dont ils se sont servis en leur lemjis. On peut l'office du St. -Sacrement, pour chaque semaii.e de
aussi voir le "/ vol. que le père I homassin a donné l'anuce. Pour le Baptême et lEucharistie, !a lettre de
depuis peu au public sur le même sujet. St.-Fulgence à Ferrand touchant le Baptême d"u:i

« Après avoir lu ou parcouru c^s volumes, il faut Ethiopien moribond. Pour la Pénitence, Terlullien, de
étudier les Père*, ou de suite, ou par ordre de ma- la Pénitence, les lettres de St-Cyprien,son traité de Lu-
tières. I.a 1" méthode nst trop longue, la 2' est plus psis, la lettre de St.-Pacien à Sempronien contre les No-
courte »'l poul-ètrp plus uliie. valiens.St.-Ambroise de la Pénitence, la deriiicre des ."".O
t Ri l'on juge à propos d'étudier les dogmes à part, homélies de St.-Auguslin, son sermon 32, de verbis Apo-
sans rapport à la controverse, il est bon de commen- stoli; St.-Fulgence de la Rémission des péchés. Sur la

cer cette élude par la lecture des Pères qui peuvent prière pour les morts, le livre de St.-Augustin, de cura
45 QU.€STI0NÈS PRJiAMBLLiï; ftÊ THEOLOGIA. U
pro môrtuis ùgendà. Il faulvoii' aussi son Enchiridion. vinianistes ; S. Cyrille d'Alexandrie contre les Nesto-

i Sur la nature de l'âme, on peul lire le dixième li- riens, et ses 10 livres contre Julien -l'Aposlat, S. Léon
vre du même St. -Augustin de la Trinité. contre les Eutycliéens et les Priscillianistes; S. Pros-

t Touchant l'Église, voyez St.-Cypricn de l'unité per contre les Sémi-Pélagiens, S. Sophonius de Jéru-

de l'Église, sa lettre à Antonien, le livre de St.-Au- salem et S. ]\Iasime contre les Monothélites S. Jean ;

gustin lie l'unité de l'Église, plusieurs de ses lettres de Damas, et S. Théodore-Studite contre les Icono-
surlesDonatistes, auxquels il faut joindre le livre de maques; S. Anselme contre les Grecs. Il ne faut pas
M. Nicolle, touchant l'unité de l'Église. Les lettres de oublier ce que S. Alhanase a écrit contre les Gentils,

St.-Ignace pour l'autorité épiscopale, avec la défense la Préparation évangéiique d'Eusèbe contre les Gentils,

de Pearson, la plupart de celles de St.-Cyprien sur le non plus que sa démonstration contre les Juifs. » Trai-
même sujet, et pour le gouvernement ecclésiastique, té des Études monastiques, part. H, chap. 4. Vide
particulièrement celles qu'il a écrites au Pape St.- ipsum Bossuet, in opère insci-ipto : Défense de la tra-

Corneille, à Florentins, Pupiénus,etc. dition des Ptres.

fSur l'autorité du témoignage des Apôtres, St. -Jean Sed de studio Patrura legendum est potissimùra
Chrysostôme, première Homélie sur St.-Matthieu, les opus eximium cui titulus : De la lecture des Pères, au-
deux premières sur St.-Jean, les quatrième et cin- ctore P. Dargone, carlhusiano.

quième sur la première aux Corinthiens, chap. 1, v. Quae de Pairibus, eadem de theologis scholasticis,
26, sur ces mots : Non miitti nobiles. Sur la tradition servatâ proportion dicenda sunt. Ex pliribus discri-
,

et l'autorité des décisions de l'Église, St.-Irénée, liv. miiiibus illud maxime advertendum, quôd Patres toti
3, contre les hérésies, Tertullien des Prescriptions, et cssent in doctrinà stabiliendà, exponendà, vindicandà,

le chapitre troisième de son livre, de Coronà militis, dùm theologi non adeô hujus modi curis addicti, opi-
avec le chap. 17 du livre de St. -Basile, louchant le St- nionibus, systematibusve defendendis magis stude-
Esprit, et le Commotiito-rium de Vincent de Lerins. bant. liinc régula nulla potior in operibus eorum scru-
I Sur la forme des jugements ecclésiastiques, les tandis, nempè sedulô secernere quod docuerint ut te-
premières actions du Concile de Chalcédoine, les actes stes traditionis catholicse, et ad doctrinam perlinet, ab

du cinquième concile, du sixième et du septième. Voi- 00 quod ut opinionem propugnaverint, et id sœpiùs

là pour ce qui regarde la plupart des dogmes en géné- negligendum.
ral et en particulier. G3. 2° De studio Conciliorum. Definitio:;es Conci-
« A l'égard de la deuxième partie qui concerne les liorura doctrinam exhibent catholicam, eorum vero
controverses, il faut lire toutes les Apologies qui ont canones régulas ad hierarchiam, liturgianj variasque
été faites pour les Chrétiens contre les Païens, c'est- adminislrationis ecclesiasticas partes spectantes : bine
à-dire celles de Tertullien, d'Origène contre Celse, de atque eo solo manifestum est quantara illis opcram
Justin, et ses Dialogues avec Tryphon, d'Athénago- impendere debeat Iheologus. Praitermissis hujus slu-
ras, de Minulius Félix, les Institutions de Lactan- diiprœscriplionibus, id solum monere volumus, scili-
ce, etc. 11 faut lire aussi les anciennes professions de cet doctrinam maxime in antiquis conciliis, régulas ve-

foi, outre les Symboles, comme celles des évêques rô juris cononici in recentioribus esse quscrendas;
d'Afrique dans le troisième livre de Victor de Vite, et utrumque verô in concilioTridentino, cujus décréta at-

même celles des hérétiques, dont quelques-unes se que canones nunquàm ex memorià theologi viri exci-
trouvent dans les remarques du Père Garnier sur Ma- dere fas est.

rius-Mcrcator. De Conciliis prseclariorem tractatum exhibet opus

I II ne sera pas aussi inutile de lire les rétractations inscriptum : De l'étude des Conciles, auctore Salmon.
ou abjurations des hérétiques et autres, comme celle du Collectio verô Conciliorum, curante P. Labbeo, cae-
Moine Leporius, imprimée par le Père Sinnond, etc. teris pr:rstat, pr?cscrtim si animadversiones et supple-
« Pour ce qui est du détail des hérésies, il faut voir mcnta D. Mansi accédant.
S. Épiphane, S. Augustin, ad quod vuU Dcum, S. Iré- 64. 3° De studio Decretalium SS. Pontificum et juris
née, le Moine Léonce, dont les ouvrages se trouvent canonici. Neglcctà qua; primùm occurrit quœstione,
dans la Bibliothèque des Pères. Théodoret dans les 5 nimirùm de viîdecretorum SS. Pontificum in rébus fi-

livres qu'il a composés des fables des hérétiques, a dei, nam ad tractatum de Ecclesiâ pertinet, contende-
un précis de S. Irénée. En particulier S. Ignace a
fait mus tamen ea magnâ animi reverentià ac submissio-
cent contre Simon-le-Magicien, et ses adhérents; S. neesse accipienda, cùm pniosertim advcrtamus in tôt
Iiénéc contre Valentin; Tertullien contre les Valenli- lantisquc definitionibus eorum ac decretis nullum de-
niens et contre Marcion; S. Cyprlen et S. Pacien con- prehendi cum certitudine in fide aut moribus errorcm ;

tre les Novatiens ; S. Athanaso, S. Hilairc, S.Am- dùm ex advcrso niliil unquàm in Ecclesiâ starc potuis-
Iiroisoel S. Aup-nslin contre les Ariens; le même S. sc,quod roprobaverint, vel eliam quod non aliquo mo-
Athanaso contre les Sabellicns ; S. Basile et S. Gré- do suâ confirmaverint auctoritate. Igitur jam sub re-
goire de Nazianze contre les Eunomicns; S. Augustin spectu fidei et niorum non parvam ois sedulus ope-
et Optât contre les Donatistes ; S. Jérôme contre Ori- ram pntîstabit theologus. At verô in iisdom pra-tcrcà
gène, Jovinien, Ilelvidins, Vigilance et PéIa,L;e; S. Au- reiieriotcannnioas régulas, son copiosam jnris canoni-
gustin contre les Manichéens, les Pélagiens et les Jo- ci ))artem. Porrô sub illo novo respcctu magna disce-
 ,

47
PROLEGOMENA. 48

ptatio potissimùm occurrit, nenipè

de authenticitate exliibet historia ecclesiasiica, eos non successive ac
enislolaruinSS.Ponlilicibuspriorumseculonimadscri- seorsim, sed simul alque in actione commnni et mu-
ptaruin, pnml in celcbri coUoclioiie Isidori Mercato- luà produccns; ncmpè SS. Patres, Doclores, SS. Ponli-
iraduiilur : iietiue major in lliCDloiiià, pix-lor dog- licos, Episcopos, non solùm ulscriptoresvel pastores,
ris

niala, agiuari polcsl qua«slio, an scilicol solo siienlili- sed etiam ut in variis negotiis lùni ecclesiasticis, tùm ci-

caruni rcgularuni oritices defcclu uniusqiie nuposloris vilibus adores, alque bellis exterioribus, vel dissidiis

ba'relicalibuspro re calholicà staniespermixtos.Hinc

ausu toiiim jus ccclesiasticum velus poilurbaïuin ac
imnuilatinu octavo sooulo locum cesscril novo, qnod
scripta Palrum faciliùs intelliguntur ; bine raliones de-

pcranli(|uum Uiisscl ediluni cl lucc qnidem croloruniinconciliis latorum, decretalium SS. Ponlifi-
lanicn iil ;

absqne ullà reclamalioue,cùni pUirima omnium Eoclc- cum ac tolius juris canonici, necnon et errorum ac per-

siaruin el cpiscoporum jura improbà iunovalionc fuis- lurbationum sponle sua patescunt, luminebistorico col-

senl ablaia ! Eà do rc olim acriler fuil dispulalum ;

lustrataî. Tùm in istis, lùrain aliis perplurimis ab aucto-

duobus salis con\eniunt, ribus loties recensilis ulililatibus historiaî ecclesiasticse

uunc aulom docli do bis
plonvque exponendis diuliùsimmorantes, multadiceromus, nisi
quod scilicet decrclales in oolleclione Isidori

non sinl Ponlilinun quitus allribuunlur usque ad Si- buic specialem , pro roi momenlo, intenderemus alibi

easdcm ex sen- prx'Slare operam. Sufficiet igitur bic juniorcs theologiae

riciuui, versus lineni qnarti scculi, scd

lonliis sequentiuni Ponlilicnm ac SS. Palrum coalcs- candidalos id monere,ni!llum studium làm utile, ut dis-

cere, adeô ul decrolaios prailaUt, faisan quoad aulben- ponaiitur ad cursum Ibeologiiie, nuilum làm necessa-

licilalcin, gcnuinam lamen ac velcrem disciplinai» rium ad ibeologum sub omni respeclu formandum, nui-

exhibeaiil. Hx>c salis pro inienlo nostro, si lamen Pro- lum proindè làm pretiosum alque gratum ipsis exlare
posse (1) undè iisdem nihil lam peroptandum esse
videnliai digilimi in bàcdccretalium quseslione oslen-
;

derimus, cuin pio Gerbori, cujus verba hic juval refer-

quàm ut cruditum, pium ac prudentem ductorem in-

llunc laborem examinandi pcr omnes particu-

veniant, qui eorum primos saltem in currictilo làm va-
re : «

slo gressus lutos facial alque rectos. Vidcas monila

I las docrcialos priorum Ponlificum Uomanorum in se

odium quidem Ro- qu3e de historiaî ecclesiasticai studio tradit, scd bre-
« primus suscepit Blondellus, in

Ecclcsiœ, sed non rcspondenle viùs, doctissimus Liebermann in suis Prolcgomenis.

c mana^ el calliolica;

< succcssn. Quippe consilium islud profuit niagis Cùm historia ecclesiasiica chronologiam alque geo-
graphiam complectalur, sallcm ut clemenlaros nolio-
« quàm obcsl : ul adeù ei Cl. Dujat (Pracnol. canon.
babcndas pro hoclabo- nes, de iUis nullam peculariem menlionem babenuis.
< lib. 11, c. 22, n. 6), gralias
quôd quœcumque ad Ecclesirc RomanDC gio- Superesset de Philosopbia; studio dicondum, neces-
I re ducal,
aucloritalem in epislolis facercnl, ea sario quidem tùm ad arlcm dialecticai in parle scho-
< riam el illis

omnia janidiii, si non iisdcm Pontificibus, qui- laslicà excrcendani, tùm eliam ad principia naturalia
< ferè
f bus eripere conalur, sallcm aliis Palribus el anli-
comparanda sed de usu ; ralionis et pbilosopbia' salis

disserelur in Locis Ibeologicis.

€ quis ccclosiaslicis, oplima; plerùmque nolai, scripto-
6G. Haec sludia à nobis digito indicata, non tractata,
I ribus,uno fermé aulaliero, vel lerlio cerlè posl eos
ad ibeologiam adocquatè sumplam attinent, seu con-
i seculi), placuisse oslcndil. Sic, quai summo laborc

convellenda sumpseral, revcrà firmavit. Undè uni- sliluunt scientiam ecclesiaslicam quœ à neminc Iheo-
t

» verso ejns operi confulando sufficere videlur, quod

logo fas eslexulare. Non lamen omnia omnibus cequè

Mercaloris necessaria sunt, sed quisque, pro viribus ingcnii, pro

i Baronius (observai merces illas Isidori

lUculplium primùm illalas in Galliam ex Ilispa- conditione, sanis illustra lus consiliis , impendat ope-
t p.-r

< nia fuisse, ne quis calumniari possil, ab Ecclesià Ro- ram. Qui verô eadem altiùs voluerint perscrulari, jam
t manâ ojusmodi commenlum prodiisse. > Apparat. ils potissimùm necessaria sunt ea sludia subsidiaria

ad erud. cap. 5. Vide eliam ejusd. Gerbert cap. 6, de qua; speclarc diximus ad secundarium ibcologiaî ob-

jure canonico, ex quo capile regulam banc ex verbis jeclum, quoc quidem bic solo propè noniine sal crit si-

Pelri à Basilicà lib. 7, cap. 2, muluanms, à S. Carolo gnificare.

Borroma;o servalam : <Canonum ea, inquit, scienlia 1° Pliilologia, stricto sumpta, seu idiomatum no-
< ipsi perjucunda eral, quœ Palrum mores el acla re- lilia, praiserlim grxci, ad Icgendos Patres Griceos

« praesentans, Ecclesiae componendae alque ordinan- (I)Sic de historia ecclesiasiica incipit P. M. Ger-
€ dce ralionem conlinet. Dolens autem eos tanlum- bert < Accedimus nunc ad caput tbeologo formando
:

« modôcanoiies conimuni consuetudine ad inlcrpre- « nmllô magis necessarium quàm vulgo cxislimctur ;

« quod se in omnes partes hujus disciplinai quàm la-

landuni sciigi, qui ad lilcs judiciaque valcnl. Con-
lissimo difïùndit; ul si à me (qucmadmodùm à ma-
«
4

« siiluii ipsc, qui ils declarandis proecssel, undè sacra « xinio illo rbelorc Dcmoslhene qua'siUim legimus)
< majorum insliiula et ritus, optimumque Ecclesiae « repelilis vicibus quis sciscilelur, quid pra>slanlissi-
i nnmi summocpie necessarium cxislimem, quod iile
< adminislrandîe genus haurilur. > IlaiC régula oplima
« de actione in Oralorià, ego de bisloria; et anliquila-
est ac suf(icif'iis, modo addutnr quod quis(|ue llicolo- i lis ccclesiaslicu' in riieologià usu sira in rcsponsis
gus legum noliliani cauonicarum in sua regione vi- < dalurus. » Ibid. c. 8.
Ità seculo proximè olapso Doctor ille Germanus de
genlium poliori cura sibi debeat comparare.
historia ecclesiasiica sentiebal. Yideas ipsum noslrum
65. i' De studio liistorise ecclesiaslic^e. Non làm Cainmi de necessilale hisloriie ecclcsiasticaî infrà, de
speclalem scieniicc tbeologicîc (piàm univcrsos fontes l)isl. hiiaianà. P. S>
 , ,,

49 quj:stiones pr^amul.^^ de theologia 80

hsebraei autem ad Scripturae sacrse intelligentiam; de CAPUT VI.

latino tacemus, quod necessarium esse viro ecclesias-
De dotibns viri Tlicologi.
lico nemo inficietur.
2" Littcrœ Immaniores, quibus et ingénia horainum 67. Dotes ilkc quibus verus ac lanto nomine dignus
earuin autem
Tbeologus CiTormatur, tùm ad intellectum in veri
el rerum traclationes lepidè ornantur ;

cognilione, tum ad voluntatem in boni operatione

ciiltura Ecclesiasticis, diverso tamen gradu, necessaria
spectant. Sub priori respecta jam in capile su-
dicenda est.
periori dictum est, ubi de studiis tlieologicis, quibus
5^ Historia profana , cujus notitia tantùra utilitatis
scientiam sibi comparare débet theologus hujus verbi
coiifert studio Historiae ecclesiasticae, ne dicam illam
divini haud immeraor : Labia enim Sacerdotis custo-
necessariam.
dient scientiam , et legem requirent de ore ejus. Malach.
A° Scicntiœ naturales, ut Physica, Historia naturalis,
magis remolè ad scien- Nunc altero sub respectu, nempè voluntatis, dis-
2, 7.
ut etiara Matliesis, quse licet
serendum atque primùm in génère cum SS. Patribus,
tiam ecclesiaslicani attineant, non tamen frustra à
;

tùm ad discutiendas quasdam diffi- sanctitate ac puritate mentis quôd theologus pollere
pluribus coluntur,
debeat, staluimus deinceps de quibusdam dotibus spe-
cultates Scripturce sacriB, vel Ilistorisc ecclesiaslicaî
;

tùm ut per viros ecclesiasticos ad suum finem revo- cialibus plura subjungemus.
1° Sanctitate ac pietate, seu puritate mentis sese
cata;, ilerùm principiis sanctis quasi aromatibus, ut
ait Baco , ista; naturales Scientiai h corruptelà serven- conspicuum praîstare débet vir theologus. De quà
tur. Hsec per transennara dicta de studiis subsidiariis dote omnium maxinià, seu cteteras secura aflerente

sufûciant; caveant tamen qui ea sectari intendant, vel si realis ac solida sit, p'ura SS. Pairum seîigemus tes-

etiam scientiœ tbeologicœ arcana rimari , ne suas vi- timonia post eruditissimos piosque viros Petavium

res in tôt objecta œquè diffundentes, nirais débilitent, et Thoraassinum, in suis Prolegomenis. « Praeter fi-

atque indè ad effectura spectabilera minus valeant. dera verô, inquit Petavius, œternùm quoque virtutum
Sese potiùs uni vel alteri, pro ingenio , conditione et choro stipatum esse theologum debere, incredibilis

Toluiitate superiorum scientiae addicant, v. theo- est antiquorum consensio, è quibus pauci isti sunt ad
g.,

logia? propriè dictai, Scripturae sacrœ, Historia; eccle- manum. Primùm Augustinus in primo de Trinitate, de
siasticœ, etc., ad quani revocabunt caeterorum notio- hujus mysterii cognitione agens, hoc ait : i Ecce illud

nes quas, prout opus erit, delib iverint. Deniquè, ut 1 summum bonum, quod purgatissimis mentibus cer-

bis obiter aliundè peractis flneni imponamus, quisque « nitur. > Et rationem raox hujus alTert : < Quia hu-

Theologi nomine decorari intendit , sese studiis non < manae mentis acies invalida in tàm excelîenti luce
iisdem quidem, si necessaria prorsùs excipiantur, ne- < non figitur, nisi perjustitiam fidei nutrilavegetetur. »

que codem gradu, attamen certè magnis et continuis Chrysostomus item : j Cùm ubiquè religiosà mente

sciât mancipatum (1), audiaique inclytum theologum « opus sit, tùm verô potissimùm esse, dicit, cùm de

D. Greg. Nazianz. contra temerarios, non verô eru-^ « Deo abquid loquimur, aut audimus. j Elegaater
ditos Theologos indignantem : « Cùm lingua?, inquit, quoque Cyrillus Alexandrinus, cùm verba illa de Psal-

t pruriginem hàc tempestate vigentem conspicio, Sa- mo ad id accommodàsset : Vacate et videte quouiam

< pienlesquc diei unius momento exortos, atque theo- ego snm Deus, ità pergit : « Oculus enim corporis pul-

i logos electione ac suffragio effectos, quibus ad eru- « vere ac fumo ca;terisque rébus vacuus quce turbidum

I ditionem comparandam satis est, si voluntatem so- « illum efficiunt, subtilem, nec impeditam vim ad ea

f lam afferant, Philosoplùae supreraœ desiderio teneor, « quœ sibi objiciuntur, adjicit. Sin autem affeclione

c acjuxtà Jcremiam, extremura quemdam secessuni « aliquà sit oblaiSus, minus in illis, quàm par est, de-

< reqniro, mecumque ipse solus vita; consuetudinem

5 (iget aciem : nec abliorret, ut ab exactà rei pcrce^;-

< habcre coucupisco. » Orat. 29.

« tionc nonnunquàm deerret. Ità mens bumana, si

« quiela sit et tranquilla, et vanis ac nefariis cogita-

(I) Ex Angnstino accipiamus quanta sit Doctrina; « tionum imaginibus vilandis assuefacla, auctè clarc-
christianïc profimdilas, quaiilis proindè studiis incum-
bt»re dt'b'^at Tlioologus i Tanla est, inquit ille om-
I que ceriiit, el certam sine errore notitiam rerum
:

€ niiim doctoruni doctissimus, chrislianaruni proCun- « accipit. Quôd si affectu quopiam crassescat, non jam
t dilas liltcrarum, ut in cis quotidiè proficcrcm, si d divinam pulchritudincm perspicere poterit; sedquo-
t cas solas ab incunte pucritià usquè ad dccropilam
< sencctutcm maximo otio, summo studio, nieliore
« dam modo terrenis rébus incubabit ;
perindè ut avi-
« conarer addisccrc. Non quod ad ea qiuv. ne-
ing(;nio « cula;, pennis madefaclis, quominùs in alium cvolent,
i ct'ssariasunt saluli, tantà in cis pcivcniatnrdilïicul- i impediuntur. > Sunt enim quaidam anima; pennœ,
« talc,scd cùm quisque ibi (idem tonuorit, sine quà
pie rccièque non vivitur, tùm mulla, làmquc multi-
quibus ad rerum, maxime divinarum,conleniplalionem
«

« plicibus mystcriorum nmbraculis opaca intelligenda in sublime pervebuntur , de quibus Plato in Pha;do,
» proficienlibiis restant, taiitaquc nonsolùm in vcrbis, ex coque Synesius in Dione, et alii Platonici passim.
t quibus isla «lifta s\mt, vcrùm etiam jn rébus quaî
intelligenda; sunt latct aliiuido sapientia;, ut anno-
i Diadochus p u!ù anteà à me laudatus in capite
<

t sissimis, auclissimis, nagrantissimis cupiditate dis- LXXII ejusdem de Pcrfectione spirituali «Tbeo-
libri :

« condi hoc conlingat, quod eadem Scriptura quodam < logus, inquit, id est, rerum divinarum contemplator,
« loco habel :C«m comummaverit liomo, tune incipit, >
i eloquiis Dcid initus est et inflammalus aniino,appli-
August. Episl. i,2, 3. P. S,
< cat se in illà iaxitate ac lalitudine opporlunà contenu-
 ,

A PROLEGOMINA. ^2
« plalionum ad inodcrandas aliquanlùni passiones.
,
« rarum scienliam vis pervenire, ut humilitatem cor-
« Eloquia itiiin Domini, ait, eloqnia casta, argcntum « dis immobilem primitùs consequaris, quae te non ad

« igrii' t'xuniinalinn ,
purfiatum terrœ. i Est ad eani « illam quai infiat, sed ad eam quse illuminât scicn-

rom dicuini qiioddam llabbiiionim inprimîs niemora- i liani, charitatis consumnialione perducat. Impossi-
bile, qiuul in Pra-fationc adJosiie rofort R. David Kiin- « bile namque est imniundam mentem donum scien-
clùus. cOimiis, inqnit, in quo tinior pcocati antecedil « tiiK spiritalis adipisci. Et idcircô omni cautione de-
I sapienliain ipsiiis, ejus slabills est sapientia. Omnis I vita netibiperstudium leclionis, non scientine bmien,
« aiil(MM inqiio sapientia ipsius antcceditlimorem pec- « nec illa perpétua qure per illuminationem doctrinal
« cali, non est illins firnia sapiontia. > Graviter et « promittitur gloria, sed instrumenta perditionis de
cnpiosè loonm Ininc Gregorins Nazianzenns ornavit in « arrogantia; vanitale nascantur. Deindè boc libi est
Oraiione 53 advcrsns Eunoinianos, quos optarc se 1 omnimodis enitendum ut expidsà omni soUicitudine
dicit, uli promptuli snnt ad loqnendum de rébus di- i et cogitatione terrenâ, assiduum te ac potiùs jugenj
vinis, et ad dispiitandnni argntnii, sic ad rectô agen- « sacne pra»beas lectioni , donec contiiuia meditatio
dum periiulè aniino ac voUinlate forri. Tùm de Theo- i imbuat mentem tuam, et quasi in similiiudincm sul
logr) latins disserens, qualeni hune esse oporteat ape- t formet, arcam quodam modo ex eà faciens Testa-
rit, atqnc inler alia : < Non omnium esse de Deo dis- ( menti. > Collât. Ibid.
« puiare, dicit; scd eorum duntaxatqui explorati sinl Ex D. Bernardo : « Quseris, quem dicam impurum ?

< ac conlcniplando longé proccsserunt, ac priùs otiam « Qui laudes requirit bumanas, qui non ponit sina
« tàni corpus quàni animnm repnrgàrunl, anl, ut par- « sumplu Evangelium, qui evangelizat ut manducet;
« cissiniè loquar, purgarejam inslitnunt. Inipuro enim « qui quaistum aistimat pietatera, qui non requirit
« rem puram altingere, fortassè ne tulnm est quidem « fruclum, scd datum. Impuri sunt taies; at cùm non
( quemadmoduin neca-^is oculis solis radios inlueri.i « babeanlundèvidcantveritalem,proplerimpuritalem,
— < Errât itaqnp, ut benè scripsit Augnslnnis, « habent tamen undè illam loquantur. Quid pr;rpro-
« quisquis verilalem se pulat cognoscerc, cùm adbùc < perèagitis?Cur luccm non expectatis? Curopus lu-
I neqnitor vivat. > Etenimsi cruditi inler ethnicos bo- « cis antè lucem praîsumitis ? Yanum est vobis anto
Kiines lantùm inani suie sapicsntine tribneruî)t ut cura I lucem surgere. Lux est puritas, lux charitas, quae
eà consistere non posse pniaverint animi labes, ac < non quœrit quai sua sunt. Ha;c pra^cedat, et pes lin-
vilia, scd pelli advenlu ilbuselexlingni, qnis non idem « guaî in inccrto non ponitur. Superbo oculo veritas
cbri>liana', sed verœ, gcrmanaî ac suo respondenti « non videtur, sincero patet. Non est quôd se veritas
noniini, hoc est, tbcologice concesserit , ut amatores « deneget intuendam puro cordi, ac per boc nec elo-
et cultoros sui sanclos et divinos aut inveniat, aut la- « quendam. Peccatori aulem dicit Deus Quare tuenar- :

ciat? Valer. Max. lib. 3, cap. 5. < Venerabiles doc- i ras ju-titias meas, et assumis Teslamenlum meura
I trin;e sacrorivm anlistiles Pbilosopbia, ait profanus < per os tuum? Multi, puritateneglcctà, antèloqui quàni
i quidam scriptnr, inbonesto atq\ie inutili affectu dis- < videre conati sunt, et aut graviter erravcrunt ne-
« pulso, toios in solido virtutis niunimento confirmât, « scientes de quibus loqucrenlur , neque de quibus
« poteniiores metu ac dolore faciens. > Et abus, Cic. « affirmarent;aulturpiter viluerunt, dîmi quialiosdo
4. Acad. : « Est, inquit, animorum ingeniornmque na- < cerent, seipsos non docuissent.j in cant. Serm. 62.
« turale quoddam quasi pabulum , consideratio, con- Ex 1). Gregorio Naz. : « Quai cùm ipse nôrini, illud-
« (eniplatioquc nalurcc. Erigimur , allinrcs fieri vidc- « que praiteroa, nominem maguo. Deo, et s crilicio,
I mur, huniana despiciraus, cogiiantesque supera, al- « et Pontifice dignum esse, qui quidem priùs Deo hos-
I quecœlestia, bxc nostra, ut cxigua, et minima coii- « tiam vivenlem seipsum nonex I ibneril , aut, ut rcc«
« temnimns. »
f tiùs loquar, Dei vivi templum sanctuni ac vivum fac-
Scqucntia inler mulla alia Thomassinus nobis sup- « tussit, qui tandem fieri possit ut vol ipse pronipto
pcdilavii. Ex D. Augnstino : c Quccrilefacieniejussem- f animo de Deo dlsputalionom babere aggrediar, velte-
t per. NeîTio qua»rendo deficiat, sed proQciat. Proficit f merè aggrcdienlem probem ? Laudanda non est hœc
I quxrens, si pictas qnrmrit. Quomod6 quccrii pictas? < cupiditas, periculosus ac metuendus bic conatus; ac
« O'ioniodô vanilas? Pietas quicril credcndo, vanitasli- I proindè purgari nos antè oporlct, atque ilà deindè in
« ligando. Si enim litigarc mecum velis mihique dicerc :
» iilius, qui punis est, congrcssum et colloquium voni-
« qiicm Deum colis? Qualem Deum
colis? Ostende mihi i re. ) Orat. 29. Ex D. Cbrysostomo : « Hinc dicimus
« quod
respondebo:Etsi est quod ostendam, non
colis; « quod meritô dicebat Cbristus : qui facit mala, non
leslcuiostcndam. >Dcdiv. Serm. 12, nu|iereditosLo- « venit ad lucem, et quôd vita impura est impedimento
T.ini.ExCassianori Aliud namquoesi faciliiatemoriscl < sublimibusdogmatibus, non sincnsut apparcatperspi-
« nitorem habere scmionis, et aliud venasac mednl- « cax animai lacullas. Quomodo ergô fieri non potesl,
« las colestium intrare dictorura, ac profunda et abs- f ut qui est in errore, et rectè vivit, maneat in errore ;

I cendiia Sacramcnta purissimo cordis oculo conlem- « ilà non est facile, ut qui in sceleribus et flagitiis est

< plari; quod nuUatenùs humana doctrina nec erudi- < educalus, citù respiciat ad dogmalu . nostrorum al-
I lie secularis, sed sola puritas mentis perillumina- Sed ab omnibus anin)i perturbalionibus
« titudine 11.

t tionem sancli Spiriiùsoblinebit. » Collât. U, c. 9, < oporlel esse liberum eum qui est venalurus verila-
10.— ' Ke^linandiiin i:;ilur est, si adversùs Scripfr.- « tem. Nam qui est ab i s liberatus, ab er ore quoquc
55 quj:stiones pr^eambul^^ de theologia. 54
c liberabitur, et veritatem assequetur. » In epist. 1 ad i Si igitur virtus et probata vit» ratio pietatem ad-

Corint. Hora. 8. — « Quùra abundaverit iniquilas, re- I struit, ac velut interpositâ sponsione firmat, ut certè
frigescet cbaritas multoruni. Ejusmodi profectô con- J facit, dandanobis opéra est, ut illam habeamus,per
templus omnes hîereses genuit ;
quippé ex eo quôd 1 quam pieiatis doctrinà evadet fide digna. Nam ei
non diligerenl fratres, secundis eorum successibus 1 qui non benè vivit, nemo fideni adhibebii, vitio

invidebant. Ex eâ autem invidià, dominationis anibi- j quippè et recta dogmata dehouestante, eaque re-
lu tenebanlur : • orrô ex eâ ambitione hsereses nasce- « cipi non permittente. Utruraque igitur pari studio

bantur; ideircô etPaulus quùm dixisset, ut denunties i retinendum est, tara virtus quàm sana pietatis doc-
quibusdam non aliter docere, modum etiam suggerit, « lr:ii:s quorum alterum sit fundament im, alterum
ut

quo id fieri possit. Quina .i vero hic est?Charilas.... > « corona atque ornamentum. ) L. 4, Ep. 20.
Quippè etvita impura schkmata ù^it. Omnis enira H;cc nilicianl. Probant sanè quanta unanimitate Pa-

qui malè operatur odil lucem. i In hœc verba tres docuerint verum Theologum eura esse qui sit

Pauli : Volentcs esse legis Doctores, et non intelligentes, sanctus, plus ac virtulibus univer&is christianis owia-

cqne qnœ dicunt, neque de qtàbus affirmant, sic habet : lus; quem verunt gtiosticum dicit Clemeos Alex. 6
Si ex ignorantiâ, quoraodô peccare illos dicis?Prop- Strom., seu illuminatum et sanctum. Nunc ad quas-
tereà quôd legis docendae munus sibi usurparent, tùm dam dotes et \ irlutes speciali commendatione dignas
etiam quôd charitatem desererent. Nam ex hoc igno- deveniamus.
rantiâ gignitur. Nam cùm anima negotiis carnalibus G8. 2° Intentio pura. De illà intentione quâprimùm
seipsam penifùs dederit, hebetatur illius acies, ac Theologus moveri débet, jam verbis suprà adcuclis
penilùs obtunditur. Ubi enim à cbaritale décident, ex D. Bernardo lia c addenda sunt < Sunt qui scire :

necessariô ad contentionis devolvitur sludia, jamque i volunt eo tantùm fine nt sciant, et curiositas
mentis acies nihil aliud quàm rixas conspicari potest. t est; sunt qui scire volunt ut sciantur et turpisva-
Nempè enim is qui aliquà rerum temporalium con- f nitas est; et sunt qui scire volunt ut scien-
cupiscentià detinetur, ejusmodi vitio ebrius nequa- < tiam suam vendant, et ([ sestus est; sed sunt quo-
quàm de veritate integrumatque illibatum potest pro- < que qui scire volunt ut oedificent, et cbaritas est. i

ferre judicium : Nescientes, inquit, de quibus affir- Serm. ôli inCant. Concisa (| dem, sedegregia AcrLa,
mant. » In Epist. 1 ad Timoth. Ilom. 2. quorum equentia ex N colao de Clemangi L. C. com-
Ex Synesio, episc. Cyrenes. : «Quippè rectè Vitam mentarium esse videntur : « Non ergô theologico det
Instituere perindè arbitrer ae sapienlise initium; < eo fine operara studio ut Theologiam sciât : hoc
idque vetustissimi ac sapienti^ imi viri summoperè c enim quaedam curiositas est; non ut vulgi favorem
procurandum e >se declaràrunt. El enim qui irapurus t aut plausum populi sibi per hoc acquirat, quia ven-
sit rom puiaiii attingeri" nefas es e testatur divina e tus inanis est; non ut famà celeber et clarus habea-

vox.i Epist. 136. Exisidoro Pelusiotâ Impurum : t ï tur, quia cassa et sterilis gloriatio est; non ut opea
ac sceleratum honiincm nego non modo de fidei , t et divitias per eam assequatur, quia cupiditas est ;

doctrinà, sed etiam de ulh\ re aliâ os aperire de- c non ut ad honores et dignitates proindè promoveatur,
bere, quoàd per sinceram pœnitentiam animi macu- « quia ambitio est; non utRabbi vocetur, coeteris pra;-
las absterseril. Nam cùm peccatori dixerit Deus : i cellat, primus bonoretur, quia superbia est ; non ut
Quare tuenarras justitias meas?muli6niagiscerlè ei i in quiète et olio studii speculetur, quia tor or et

qui animo ità constitulus est ac fidei dogmata per- < remissio qua;dam animi est de quâ servus piger re-
scrutari non veretur, silentium indixit. Tantù enim t prehenditur, quôd pecuniam domini sui , in sudario

dogmata justificationibus sublimiora sunl ,

quantô t reposilam, apud se servaverit, nccde illà negotiando
oœUini terra, etanimàcarporo. Quocircà, cùm vita; < lucrum fecerit. Sed eâ mente ac proposito Theologia!
iiitegriias tibi desit, de fidei dogmatibus certamen « aggrediatur studium, ut de talento doclrinai sibi di-
instituere desine , ne alioquin, ut dogma quoque su- « vinit iscomniiiso, fideliler Deo serviendo, secum ad
peretur, in causa sis. Soient enim complures ab eo- i salutem acternam, quoscumquc poterit, perducat ac
nun qui loquuntur existimalione de ils quae dicun- 1 lucr 1; ciat. Hoc enim vcra cbaritas est, qux, ut de-
lur senlenliam ferre. »Lib. 3, Epist. 39. « Scirevias « finit Aposlolus, finis est prœcepti de corde puro, et

iiicas volunt lanquàm gens qujn justiliam fecerit et « conscientià bonà, et fide non fictâ. »

legem Dei sui non dereliquerit. Quod si, qui ipsius 09. Z" Sinceriisveritatis amer, t Si enira oranes scien^
vias, hoc est, consilia, ctiriosiùs cxquirunl, summae « tia;, inquit Theologus Lugdunensis, in eum praeser-
audaciae notam non effugiunt, an non iili ultra om- t tim usum institulai sunt, ut latens detegatur vcritas,
nem audaciam progrediunlur, qui impurae linguac « id pro 1 io vclutî jure sibi vindicat Theologia ,
quai
operà de ipsomet Deo sermoneni movent, ac prae- < circà Deum versalur, qui est summa veritas : Ego
sertimcùm, quid sit, anxié exquirunl? Oporlct au- « snm, inquit Christus, vta, veritas et vita. (Joan. 14,6.)»
tem non quid sit exquirere, sed quod sit aflirmare. Uiiiiàm omnium Theologorura animis insidcret tener-
Atque illtid laceo, quôd apud Lacodicmonios, qui rimus ille in voritaUni a, ce t;:s, q !; inflamraatus Au-
sermones actionum uml)ras esse non immerilô defi- gustinus sic exclamai : V œterna veritas ! lu es Deus
nicr Mit, ei, qui lurpitcr vixissct, ne probam qui- meus, ul'i s .s/ijo ùic ce nocte ! (Confcss. lib. 7, cap.
demsenlenliam pronuntiare liccbai > L.5, Ep. 23^. 10, n. 16.)
 :

55 ROLF-GOMENA. OL-tSTIOM'i PR/E VMBl LyE DE TIIEOLOGIA. , ^

aulcm cognitioncni qnâ niliil est opla- parce que la dociiine de la foi et la régie des mœurs
Verilalis ,

biliiis, si wlis asseijui, nia polissiiiuim piMslanda siiiil sont en sûreté : in dubiis iibertas.

oaiii lolis viribus cnilciidiiin

est. Si emin verilas, t Mais de toutes les dispositions, la plus essen-
« \ Ail
animi viribus concnpiscatur, tielle, celle qui s'étend à tous les temps cl à toutes les
iniiiiit \i\2.\i<-ùinii,noiitolis

pnclo potcsî al si ità quardliir, ut diijmivi circonstances c'est de conserver inviolablemenl la

iiiveniri uullo ; ,

Cil, suNriilicic scse alque abscoiulcrc

ti suis diUrloribus ciiarile omnibus charilas. Tout zèle qui ne coule pas
: in

lion polest. (Lib. \ de Morib. Eccl. cap. 17, n" 31. de celle source divine, de quelque nom qu'on le co-

Tom. 1, pai.'cG99. )
2" Requiriliir monim inteptrilas, lore, ne peut être qu'une saillie dangereuse de l'amour-
cl vila à vitiis qiuv anima» tciicbras oITiiiitliiiil, cxpiir- propre, ou un emportement bumain. »

gata, et maxime siiiccra I>ri oliarilas. Errai, iiuiuil S. 71. j" I]umililas. «Eà, dicil TbeoIogusLugduneiisis,

Angiistiiiusi ,
quisquis putul vcrilalcm se passe coyuo- niliil est ad veritatem delegendam aplius : IIujus

scne, ciini adliiic nequiter vivat. Sou intralur in verita- cnim, ait, cognitio, donum esl Dei graluitum : Veus
Wm, iiisi per clinritalrm (I.ili.de Agoii.C.lirisliaiio, cap. \)orv{) superbis resisiil, Irumilibus aulcm datqratiam. (Ja-

13, n" 1 1, et lib. ô^conlrà Kaiisliim, cap. 18.) S^Frc- cob. 4, 1. Pelr. 5.) Uinc Auguslinusde via quàperveui-

((ueiileroiamliis estDeiis, ni aninian» voiilalis lucc il- turad verilatem disserens : Ea est prima, liumilitas,se-
lustrcl. ipsiiis eiiim cogiiilio Dei donum est, qui scien- cunda Itumilitas, tcrtiainanilitas, et quoties inlcrroijares,

liurum Uomiitns est. ( Lib. 1 lîeg. 2, 3. )

Qui docel lio- liocdicerem. Epist. 118 ad Dioscorum, cap. 3, n. 22.

tuinem sciculiam. (Psalm. Oîî, 10.) Iliiic iliud Angns- ,i Tlieologus aulem modeste et buniililer de se sen-

liiii ( in l'rologo lib. de Doctrinà Cliristianà, n" 8 ) : liens, non aflirmabii, quod exploratum non liabuoiit. Si

Omiie vcrum ab illo est ,

qui ait : Ego sum vcritas. quis crror ipsi excidal , ad eum corrigendum semper
Eani igitnr quisqiie à Deo ciim Propliclà sic po- paralus erit, à quocumque moneatur. Erroris admo-
stulel : DisciptinUm et scicnliain doce me. (Psalm. nilus sibi gratulabilur, et censori gratias aget, ncdùm
H8, G«.)» iili siiccenseal. Ahsit, inquit Augustinus, nt lœdar...
70. 4" V.Trt pacis dilectio. Hanc niillies oommcn- imb vero absit ut non cum yratiarum actione lucris mcii

dant Seripliinc oracula , nt pcrgit idem theologns. deputem, si fuero... te emendante correctus. Tom. 2,
€ Veritatem t?ntnm et paceni diliiiile. (Zachar. 8, 19.) pag. 164. Episl. ad llieronymum, 75, n. 1. »

Inquire pacem et persequereeam. (Psalm. 53, la.) Idem 72. 6" Deniquè animus ah omni novitatc alienus el
sapite, pacem habete ; Deus pncis et dileclionis erit vo- antiquitatis amans. « Quam enim assercre et tucri dé-
bisctnu. (2 Cor. 15, 11.) Sollicili servate unitalem Spi- bet, ut concludit idem Tlieologus, doctrinà fidei, bœc
ritùs in vincub pacis. ( Eph. 4. 5.) Pacem sequimini vcrbo Dei scriplo vel tradito Iota nililur. Hinc veram
cum omnibus, fllebr. 12. 14. ) Ad onjnesquidemCbri- doclrinam à falsâ ità secernit Tertullianus : Manifesta-
stianos Ii3?c dicta pertinent, sed pra;serlim ad Tiieo- tur id esse dominicumct verum, quod sit priiis iradilum ;

logos spectant 1° Qnôdpecnliaritcr Deo sese devovc- quod

:
id autem e.xtrancum el j'alsum, sit posteriiis imniis-
rinl, qui non est dissensionts Deus, sed pacis. ( 1 Cor. sum. Lib. de Prsescrip. cap. 31. Ed. Hig. 1675, jiag.

14, 33. )
'1' Quôd sinl Ecclesire Ministri. Si quis auteni, 215. IdcircoTimolheum monet Aposlolus, ut devilot
ailApostolns, videtur contentiosus esne, nos talem con- profanas vocum noviiates. Tim. G, 20: Vocum, id est,
svetudincm non liabemus , neque Ecclesia Dei. ( 1 Cor. dofimatum, rerum, senlcnliarum noviiates, quœsuutvclns-
cap. 11, 16.) » tati alque unliquitali contraria', quœ si rccipionlur, ne-
Lt vero pacem in Scriplnris loties pneccplam cesse est ut fides veatorum Palrum , aut tolà aut ccrtè
rctincat Tlieologus, firmiter inha^rcndum est .solemni magnà e.v parte violeiur. Ità Vincenlius Lirinensis.
Iinic clTalo : In necessariis unitas, in dubiis liberlas, in (Commonil. cap. 24.)
omnibus cfiarilas. Sapientem banc regnlam egregic sic Tandem , ni ipsi concludamus , lotis volis à Deo
coîiirneiidat .Arcbiepiscopns Lngdimensis, in suo per- Paire luminum id efllagitamus , ut univcrsi Ecclesia;
cclebri Docnmento Paslorali, ann. 1772, pag. 1.32, in- Cbrisli tbcologi acviri ecclesiaslici studiis, ni par esl,
4 ". — t Suivons la règle que saint Augustin nous pro- dcditi, virlulibusquc ditaii, scu praifatis bis doiibus
pose, si nous ne voulons péclier ni par défaut, ni par ornati, in seii.sis singnli exliibeant sinceram veri lin o-
excès. Sur tous les points clairement enseignés dans logi imaginem, quam D. Ilieroiiynius in Nepoliano
ITcr'.lure cl les monuments de la tradition , il ne immalurà morte abreplo sic ipsc delineavil : « Sermo
saurait y avoir entre nous trop de concert cl d'unilor- « ejus per omne convivium de Scrijiluris aiiquid pro-
milé : in necessariis «ni/fls. La moindre hésilalion serait « ponerc libenter aiidire, respondere verccundè
, ,

une faiblesse, le partage un scandale, lindinérence un « recta snscipere, prava non acriter confutare, dispn-
crime. t>s vérités n'ont rien perdu ni de leur prix, ni tanlem conlià se niagis docere quàm vincere
4 , et
'.e parce que des Iiommes ignorants et
le:ir certiliidc,
< ingenuo pudore, (jui ornabal aHatem, quid ciijus es-
présomptueux osent les coniesicr. < sel simpliciter cimfileri. AUpie in buncmodum cm-
c II
y a d'autres questions, ou trop profondes, ou € ditionis gloriam declinando, erudilissimus Iialiç-
«nr lesquelles ITcritarc et les saints docteurs ne s'ex- < batm*. Illiid. aieliil. Terlnliiani, istudCypriani, bnc
pliquent pn^ d'une manière as-^ez décisive pour réunir
< Lactantii, ilhid liilarii esl Sic Minutius Ftlix , iià
tous les esprits; et c'est h légard de ces points obs-
< Viclorimis, iii l.uiic niodum locutus est Arnobius.
curs, qu'il e,t permis a cbanm d'abonder en Me
son sens. ' quoqu'-. fj'iia pio sodalitate avunculi diligebat.
 ,

57 DE LOCIS 1 HEOLOGICIS. S8

« interdûm proferebat in médium ; leclioneque assiduà ;| « fecerat Cbrisli. » Tom. 1 optr. Apiid Thomass.
et meditalione diuturnâ pectus siium Bibliolhccain j Proleg. c. 1, § X.

par^ ij»

DE LOCIS TIIEOLOGICIS.

pars prsccisè absolvitiir in sequenti opère Mel- intente haheanius eximia Ibeologorum opéra edere
Ea
cbioris Cani De Locis theologicis. Nullum
forsan opus, pro singulis Uieologiœ partibus. Equidem, falemur, pro-

ejus generis praîsertim, nempè dhlac kum, seu prœ- lixas nostcr auclor disserlaliones babet de pluribus

ceplivura, tantà laudiim unaniniitale ac perse^-eranlià locis qui nunc spéciales efformant lractatus,scilicelde
cumulatuni cura inter vetercs tùm inter recenlio-,
Ecclesià, de Scripturâ sacra, etc. Yerùm neque illas

res, repeiiemus adeô ul Cani

; viam sibi slcrnentis ipsas partes de opère exiraio reniovendas esse existi-

nonnisi vestigia terendo subsequi ausi sinl qui j ost mavinius , vel istud ut quid nefas babuimus ; cùm
jpsum de locis theologicis scripsère. Hinc illi vcl so- aliundé modus de illis disserendi tanlo ingenio pecu-

lùm ejus doctrinam in compendio contraxerunt , vel liaris, nonnisi dclectamcntuni afferre, alque lucem
simpliciter ad ipsum opus Cani remiserunt lectores. eruditionemque mox edendis traclatibus de iisdem

Id verô neutrum debuimus facere, cura prsecisè pro objcctis parare queat.

MELCHIOllIS CAIM VITA.

Melchior Canus, ul viris praestanlissirais s.iepiùs contigit, dies nunc acerrimis detreclalionibus, ob magnam
dicendi libertateni, nunc laudibus eximiis, ob majorera dicendi periliam doctrinamque incredibilem, pariter
\erùm bodiè silel allùm cnticœ vox, Canique vitam scribentibus, luxurians adeô occurrit docu-
exagitatos duxil.
uientorum honorificorum scges,utclarissimus nnusquisque theologusad illuravindicandura conspirasse videatur.
Melchior Canus, vulgô Cano, inquit N. Antonius Hispalensis, Praedicatorum sodalis, oppidum quoddam Tole-
tanœ diœcesis Taracon appellat un patriam soriilus videtur fuisse 1523. Ibi enim édita est Anna ejus soror,

Melcbiorisalterius Cani qui in Ccàdera dominicanà familià excellentera pietatis faraam sustinuit, mater. Domini-
canis se aggregavit noster, Salraantie;c ad S. Slepbaniamplissimam hujus Ordinis doraura. Prot'ecit in theolo-
gicis maxime, sub sumnio aitatis suœ et professionis viro Francisco Victoria ibi docente; qui Cani ingenio, ul

ipse aiebat, egregiè delectabalur; et lamen vereri se adjungebat, ne hujus insotentià elatus et exuitam (verba
audis ex principio lib. 12 de Locis immodcratè
i jactaretiir, et grandior effectus, non lœtè modo, et libère ingredere-

tur, sed temerè eliam ac licenter prœceptoris ves'Mjia concilie ar et. Quod Vicloriae judicium ne in se comprobaret,
sedulam dédisse operara, sibi ipse arrogat; quanquàra illos probare non soleat, qui velut sacramento rogati, vel
etiam superstitione constricti, ut Fabius ait, nefas ducunt à susceplâ semel persuasione discedere. Tlieologo
quippé nitiil est nccesse (utor semper elegantissimis et prudfntissiinis ejus verbis, codera loco) in cnjnsquam ju-
rurc letjes. Mnjus enim est opus, alque pra'stantius, ad qnad ipse tendit, q\ àm ut maqis'ri debeat vesligiis semper
insislcre, siquidem est futurus theologiœ lande pcrfcctus. Id ver6 ing Miium tantcc expeclalionis non totura is scholui

dcdit, atque ejus confliclationibiis : quod ferèaliiapnd nos soient, nescicntes quàm non lauta sibi ea, quà ma-
xime gloriantur, exindè cùm pcdcm moverint, apparitura sit supdlex. Imo cogitationes suas in id se aliquandô
conlulisse, inilio libri 10 attirraat, ut se quâvis via et ralione ab iis liberaret; etenîm animadvertons,verum thco-
logum pra^stare illurnvix posse, qui sine litterarura scculariuni, et historia^ cogniliono, liiiguarumque orienta-
lium porilià, jojunè dijudlcan;lis scliola'. qua'slionibus lieras onincs impendcrit , non solùni ab bis disciplin-

egregia sibi comparavit adjumenta, et ornanienta, sed et insignera eloqucnli;x} cultuni, vcluti elcganlissimara
vestem pulchro corpori ailj uixii. Qno m:>g s instructus ad scholani rediit, ciun Acaderaia viros illos sumnios
amisisset, qui liuic doctrmre oporam d;!liaiit; i rrdonter exislimans boneslissinuim se in co exliibilurura oflicium
cbristianai roipubIica\ si ani-iinui in scbojà siuim, ut ipse loquitur libro 10, vol repugnantoni confinorot. Victo-
rianempè ad l.'iiG, dif>m sunm obounte, Canus noster docendi locuni c catiiodrà principe snsccpisse dicitur.
Arademico isto conspicuus munere, in Italiam ad conciliura venit sub Pauîo HI, Tridentinam ad urbera convo-
catura, ibiquelùm perspicacité mentis atque judicii maturitatis, rùm profundae sapientia; cl singularis facundiie
laudem eximiam, communi omnium ooUcgaruni Kcnlenlià reportavil. In Hispaniam rcvcrsus, Salmanticaî adhùc
docuii, succedeniique vice Caroli Philippe filio grains valdè o\\\ùi. Itiqup cpiscopus Canariarum insularura, in
^.j DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. I.
60,

lociira Francisai de La Cerda oitisdcm

Ordinis dominicani, crcatus esl. Cîim lamcn huic honori, ne ab Hispaniâ
sni- Castelhc praeloctiis, anno 1560, vilam cum morte
discodtTOt. ronnntiàssct, non diù post eleclus provinciic
Tololi oomninlavit, inimortali pnr^paralà sil)i famâ, in opère illo, quod verètot laudatores et admiratores, quoi

leotorcs liabot. Lorornm soilicot Theologicorum 11b. 12, in quibus non modo vera refellendi nniversos Christian*

rt'Ii'^ioiiis liosios, confirmandiiiiio sacra d ijiniata ratio, ac nsus exacte ostenditur, verùm etiam omnia ferè, quse

bodio in controvorsià balxMitur, liiCMltMitissirnè examinantiir.

Id non nisi posl auctoris mortem, priminn Salmanticic publie! juris faclum fuit i563, in-P, editionem promo-
vonte n. Ferdinando de Yaldos, lli-palensi arcbiepiscopo, oui Canus edendnm legato reliquerat. Yeneliisdein
prodiit opiis \;H\1, in-octavo, Lovanii 1569, Colonise 1574, ilerùnique 1585, apud Bitkmam in-octavo, lertiàque

it;(».">. Ijifîdiini, ITOi, Patavii(ine !7'27, iii-i".

Prêter Locos Tlieologicos, rcliqnit etiam Uclcctionem de Pœmtemià babitam in Academià Salmanticensi
anno 1518, super decimam quarlam dislinctionem lib. 4 Scntentiarum.
Item Relectiottem alteram de Sacrameiilis in génère, qua; unà cum superiore ac Locis Tlieologicis vulgo
édita est

PROOEMIUM.
Sa^pé mecum cogitavi, leclor optime, bonine plus is atiulerit hominibus, qui muUarum rerum copiam m
disciplinas invexit, an qui rationem paravit, et viam, quà disciplina! ips:c faciliùs ci commodiiis ordine tradc-
rentur. Nam et rennii inventoribns nos debere multùm, negare non possumus, el debemus certè iis mullùm, quj
ralionc, atqne arte res inventas ad communem usum accommodàrunt. Equidem cîmi velerum crnditionem con-
sidero, et variam in eis doctrinic supellectilem animo colligo, non minimam video per eos invectam esse parloia
conmiodurnm. Cùm autem junioris scholae operam el curam repetere institue, plurimas utililates inlclligo

novue linjus artis subsidio, el diliiicntià comparatas. Ac me sanè diù cogilanlem ratio ipsa in banc potissimùm
senlcntiam diK'it, ni existimem ntrosque de bonis artibusjnxtà esse bcnè meritos. Qiioniam, elsi prisci doclri-

naniin auctorcs docti^siniis qnibusqnc ac diligentissimis niagnam diviliarum copiam suppcdilavêre; at recen-
tiorum inopia doceiidi facilitate pensalur, quà in rudinm et inerlium animos artificiosiîis influunt, el qusc fusé
olim disputabantur ac libéré, ea nimc arliculalim pressèque dicentes, lucem non parvam inventis priscorum
obscurioribusalTeranl. Atqne bac unà in re, quantum animi mei conjectura colligere possum, juniores vol pares
anliqnis, vel etiam snperiores reperientur, caUeris omnibus longé inferiorcs. Certè post priores illos, in rerum
in\rntione tribuere sibi posteriores vix qnidqnam possnnt. Ordincm verô, dispositionem, pcrspicuitalem sibi si

assumuiil, videulur ea jure suo quodam modo vindicare. Quapropler utrisque Icgendis efficiet Ibeologus schola-
sticani dispulationem sine dubio pleniorem. Nam ex illis quasi materiam, ex bis tanquàm formam disserendi
nuilnalus, potcns nimiriim eril exiiortari in doclrinâ sanà, el eos qui contradicunt arguere. Quod esl (ut Aposto-
ius Panlns ad Titum aitj cliristiani doctoris prficipunm institntum. Cujus explicandi desidcrium omninô me
movit, ut de locis llieologicis disputalioneni inslitucrem, viris doctis (nisi me opinio fallil) non prorsùs ineptam,
indoctis vero magnoperè necessariam. Id autem eo libcntiiis feci, qnôd nomo Ibeologorum adhùc, quod equidiMU

sciam, genus boc argument! traclandum sumpsit; cùm prœler communem illam arlem disserendi, quam à dia-
lecticisaccepinms, aliam Ibeologus babeatnecessesit, aliosque item ad dispulandum locos, undè argumenta
non quasi communia et aliéna, sed tanquàm propria ducal et suis dogmalibus confirmandis, et adversariorum
«•rnlentiis refellendis. Hoc vero opus, arduurn quidem illiid, stalîm exordior, si priùs animo demisso atquo bu-
mili ad opem Jesu Chrisli supplex, abjeclusque conlugio. Non enim ego illud aiit ingeoio, aut erndilione moà
frelus aggredior, sed Spirilùs sancli auxilio alque favore; qucm si Pater el Filius mibi ad hune librum conficicn-
dum impcrtierint, operyR pretium baud médiocre, ut spero, tbejologis lacturus sum, in quorum gratiam~vei
maxinit; opusciilum cditur.

DE LOGIS THEOLOGICIS
LIBER PRimUS.
tAPUT PRIMLM. jg conslilni. Quorum primus breviter enumerel locos, è
be lotius opcris purlitione.
quibus idonea possil argumenta depromere, sive con-
De L/K.is ego Tlieologicis perpeluam oralionem ba- clusioncs suas tlicologns pmbare cn])ial, scu rcl'nlare
bitnrij.-'. tulain inox in (juatuordecim libros parliri contrarias. Decem reliqui crunt, qui i'iisiùs el accura-
 ,, -.

ei cApp 1, II, m. Ql/EDAM PR.^'LÏMINARIA. 62

tiùs doceant, quam ym unusquisque locoruni conii- auctoritate, alteri ex ratione ; sed omnia fermé argu-

neat, hoc undè argumenta certa, undè verô pro*

est, menta tbeologica à priore illo fonte derivantur. Quam
babilia solùm eruantur. In duodecimo et tertio deciino rem, sicut et locorum numerum atque ortlinem, index

disseretur, quem usum ejusmodi loci habeant, tùm in qui sequitur ostendet.

scholasticà pugnâ, tùm in sacrarura litterarum expo- CAPUT III.

silione. Nam in concione populari quiseorum sit usus,

De Locorum Theologicorum numéro atque ordine.
haud sanè difficile dictu est; sed prœlereundura ta-
Quod à Platone priùs et xVristotele tradiluni pr*ci-
inen, ne ab scholœ instituto aliéna videatur oratio.
pit Cicero, oninem institutionem, qua^. de re quàcura-
Postremus deniquè liber, quoniam non onines loci
que suscipitur, debcre à definitione proficisci ut
disputationi conveniunt, sigillatim ostendet, qui-
,
omni
intelligatur, quid sit id de quo disseritur, hoc mihi in
busnam argumentis propriè adversùm ba^reticos, qui-
disputatione, quœ de Locis Theologicis futura est, non
bus peculiariter adversùm et Judteos et Saracenos,
erat certè negligendum, ut, quid esset locus tbeologi-
quibus verô tandem adversùm paganos transigenda
cum bis pro fide
quandô sit
cus, an(è omnia explicaretur, nisi ex ils, quœdiximus,
theologo disputatio sit,
ità esset in promptu, ut res explicatione non egeret.
calholicâ decertandum. Quoe scilicet cùm l'aven te ,

Non enim in hoc opère de locis communibus, qui de

Dec, pleniùs absolvero, undiquè apta atque perlecta
universà re traclari soient, seu de capitibus rerum
erit de locis tbeologise disputatio mea, expletaque om- ji-
lustrium, quie nunc etiam communes appellantur loci,
nibus suis numeris et partibus.
et de jusliûcatione, de gratià, de peccato, de (ide, de-
CAPUT II.
que aliis hujus generis, nos disputaturos pollicebamur,
De duobus generibus argumentorum, quibus omnis dispu- id quod è nosiris fecére plurimi, è Lutheraiiis non
tatio transigitur. modo Philip;, us, sed Calvinus etiam fccit : homines
Priùs autem, quàm locos theologicos numéro, quod non parùni éloquentes, impii tamen, ut Lutheri disci-
pars hujus disputationis prima pollicetur, illud nobis pulos possis agnoscere; sed, quemadmodùm Arislole-
constituendura est, omne argumentum vel à ratione ,
les in Topicis proposuit communes locos, quasi argu-
vel ab auctoritate duci. Ilis enim duobus modis cujus- mentorum sedes et notas, ex quibus omnis argunien-
que rei, quœ in conlroversiam venit , assensionem tatio ad omnem disputationem inveniretur, sic nos
facimus. Cùm verô in reliquis disciplinis omnibus pri- peculiares quosdam theologiic locos proponinius tan-
raum locum ratio teneat, postremum auctoritas, at quàm domicilia omnium argumentorum theologicorum,
Iheologia tamen una est, in quà non tàm rationis in ex quibus theologi omnes suas argumcntationes , sive
disputando ,
quàm auctoritatis momenta quoerenda ad confirmandum , sive ad relelleiidum inveniant-
sunt. Etenim locum ab auctoritate adeô sibi proprium Quarè, cùm definilio loci tlieoiogici :uilr ociilos ex iis

vindicavit, ut rationes vel tanquàm hospites et peregri- esset, quae in proœmio dicta sunt, non erat hic nobis
nas excipiat, vel in suum etiam obsequium adsciscat accuratiùs explicanda, sed, quod obscurum erat, id
quasi longé repetitas. Quippè fidei potissimùm inni- statini aggrediendum, et locorum iuijusmodi certus
titur, quae nisi ab auctoritate proficiscatur, non modo definilusque nimiorus iiidicandtis. Locoruni crgô theo-

fides esse, sed ne intelligi quidem potcst. Est namque logicorum elenchum dciiario nos quidem numéro
fides, ut Apostolus tradit, argumentum rerum non ap- complectimur, non ignari, fiitiiros aliquos, qui eosdem
pareiidum, quas si certas cerlà velis ratione facere hos locos in minorom numerum redigant, alios, qui
cum ratione profectô iiisanies. Principem itaquc lo- veiint etiam esse majorem. Sed de enumeralionis
cum, sicut apud iideles, ità apud Iheologos auctoritas figura uihil morandum est, modo nulhis onininô locus
babet. Ratio deindé veluti pedissequa sequitur. Tit. i, vel superfluus numeretur, vel prsetermiltalur neces-

0, hoc Apostolus videtur significare , cùm ait , opor- sarius.

tere Ecclesiae doctorem amplecli eum, qui secnndimi Primus igitur locus est auctoritas sacrae Scriptursc,
doctrinam est, fidelem sermonem, ut potens sit exhortari quœ libris canonicis continehir.
in doctrinà sanà, et eos qui contradicunt arguere. Pri- Secundus est auctoritas Traditionum Christ! et ,

nnun enim stringat fidei sermonem necesse est, qui- Apostolorum, quas, quoniam scriptoe non sunt, sed de
cumque christianae schote magistor esse volet, sed
,
aure in aurem ad nos pervenernnt, viva» vocis oracula
nisi mox doctrinœ ralionem adliibeat, fidelis quidem rectissimc dixeris.
esse poterit, sed fidelium doctor esse non poterit. Nam Tertius est auctoritas Ecclesioc catholicce.
et horaines quàmlibet experienles, quod ex Aristolele, Quartus auctoritas Conciliorum, pransertîm gênera
1 Melaph., rectè colligit D. Thomas, disputare cum lium, in quibus Ecclesine catholice auctoritas residot
adversariis non queunt, nisi experimento ratio arîis Quintus auctoritas Ecclesiaî Roman.T, qure divin v
accesserit. lltraque igitur theologo necessaria privilegio et est etvocatur Aposlolica.
est, ci
auctoritas, et ratio; sed ità tamen. ut auctoritas primas Sextus est auctoritas Sanctorum voterum.
in théologie partes obtineat, ratio verô habeat posire- Septimus est auctoritas Theologorum scholaslicc-
mas. Quod crgô primaî partis lundamentum erat, pr.T- rum, quibus adjungemus etiam juris pontificii peiilds.
clarè illud jaclum est. Nam tradiii sunt quid.in, < Nam juris hujus docirina, quasi ex altéra parle, sclio-
quiltiu argumenta ducuntur, duplices looi, uni o\ la<:!ir r ihoolon[i?f^ rospondet.
 65 DE LOCIS TIIEOLOGICIS. LIB. II. Bl
Oclavus ratio naturalis est, quœ per omnes scientias proindèsibi vindicat methoduraexpositionis. Erit ergo
nobis inconiplela ilia delinitio, iiisi forsan inleliigatur
nalurali lumiiie inventas lalissinié patet.
per argumenta, in sensu lato et inusilato, quaicunique
.Noiins t'>l auctonias pliilosopliorum, qui naturam
theologus adliibet nicdia ad suum objecium iniplen-
duccni M'quiinlur, in quibus sine dubiu sunl Caisarci duni, seu ad scientiaiu liieologia; tractandani. Quidquid
juiiscon>uili, qui verani et ipsi (ut Jurisconsultus ait) sit, sequenteni, qua; diclis suprà in Prolegomenis
clariùs acconunodabitur, iiadenius definitionem, di-
ptiiluaopliiain protitentur.
cendo locos theologicos esse fontes ex quibus tlieologia
l'oblrenius lieniquè est liumanaiauctoritas historiaî, tiun décréta fidei et testimonia quibus constant, tiim ar-
sive pcr anclores lide dij^nos scripl;c, sive de goiile in gumenta rationalia sua depromil. Porrù décréta formu-
las principiorum et veritatum primariarum exliibenlia,
genlem lradit;e, non superstitiosé atqiie auililor, sed
leslimoniaque iilis praistila, ad aucloritalem seu ad
gravi conslan tique raliune.
thcologiam posilivam pertinent, dùm argumenta ralio-
Sunt ilaque bi Loci deeem, in quibus argumenta \ naiia ad rationeni, ad discursivam tbeologiam, seu
omnia iheologica delite?cunl, eo scilicel discrimine in sciiolaslicam. Ileriuu circa priora versatur metbodus
ex|)osilionis , circà posleriora verù demonslralionis.
lucem ornenda, ni, ipia- ex seplem priorilnis locis eli-
;
liinc roverà, ni aiunl noster Canus, Dens, etc., duo
cianlur, propria ferè sinl ea bujus facnllatis; quaî vero :
smil lanliun loci ibeologici l'undamentales, scilicel auc-
ex tribus poslerioribus, adscriplitia sinl, ac velut ex I toritas el ratio, in docem imnc vulgù disperliti. La

ab'eno eniendicata. >'am cùm sinl, ut su])ià dixi, duo

gênera argumenlandi, uinim por aiiclorilalem, alte-
runi i)er ralionem, cùmqne iilud proprium sil Iheologi,
boc pbilosopiii, conlngiendum tbeologo est ad poste-
rius,si uti ci non licel snperiori. Quatiquàm licet aii-
qiiando ulrum(|ue simul argunienlandi genus adiiibere,
'
ullima divisio non videUir quidem accurata, ma- mm
\ ximè lui;ns parles alla' in aliis subincludi possint; sed
! bîc nihil iiunioraiiduni in re non adeo momenlosà,
t: quam pra lereà apiid nostrum auclorem stare necesse
î est. Ea soliini adi.olare turabimus, videlicel ex istis
[ locis alios oriii ex ancloritate, alios ex ralione; alios
esse cerlos, alios tanlùni probabiles ; alios propriè
'

tlieologicos, alios |)Oliùs pbilosopbicos. 1" Loci omnes,

ulsuo posleà loco dcmonstraturi sumus. De prima si exci|tias rationis privata^ argumenta, pelila videlicet
i^i-
ex individuali et proprià cvidentià, ad auctoritatem
tur operis parle, quoniam, ut à principio diximus revocantur; 2' cerli sunt loci qui certam et inconcus-
longà oraiione non egebat, hactenùs diclum sit (1). sam cxliibent auctorilalem, qu« sit in tbeologiâ natu-
rali consensio genuina, directa aut indirecta, ex evi-
(I) Loci Theolagici, ex more veterum oratorum denlià aut ex traditione babita ; in supernaturali verô,
et
pbiiosophorum. sua loca communia babenlium nuncu- consensio Lcclesia; docentis, vel traditio universalis,
pati, vu!;;») definiuntur promptuaria seu fontes ex vel simpliciler auctorilas Kcclesix' inlallibilitate divinâ
quibus
sua iheulugi depromunt argumenta. Qua^ quidem pollens; 5" tandem, loci Ibeologici ex fonte superna-
defini-
tiii aocnraia erilapud thcologosad
methodum demon- turali flnunl, ex nalurali autem pbilosopbici, cùm ipsa
^t^alloms, seu scl.olaslicam, quâ tlieologia Ibeologia naturalis de foro sit pbilosopbia^ quse salis
scientifïca :

fil, sobim altendenles; baud verô

eadem convenit parti ex diclis suprà modo el in Prolegomenis liquenl.
Ibeologia; principia et verilales fidei compiectenti, P. S.
quae

LIBER
PROOEMIUM.
Uuanquàm plures in illâ senleniiâ esse video, qui oralionis splendore illustrare cogitationes suas
nesciat, eum,
si scribat, imprudenlcr abuii et scieniià et litieris, ego lamen, si ibeologiis non alTerat eloquentiam,
l'antùm
abe.>t, ut asperner, utneflagitem quidem.
Nam de rébus obscuris, atque ad intelligendum diflicilibus dilucidè
dicere, nec senienliis solùm arguiè, sed verbis etiam ornaiè, adeô est operosum et arduum,
ut iniquus futurus
su, qui voluent efllagitare. Atque id quidem
paucis adhùc video contigisse, ut iidem utroque in génère labora-
rent, simulque m tlieologia; conlroversiis
sequcrenlur et elegans illud direndi, et boc argulnm dispuiandi genus.
Nos autem quantum in ulroque profccerimus, aliorum
sit judicium; ulruin(i.ie cerlè seculi snmus. Fhimen
enim
nobis.nanmm verborum displicel, quibus sententia
dcest; nec senlenliarnin subliniilalc capimur,si oralionis est
siccilas. Ac de sermonis cultu
nostra legens suo quisque judicio liberù nlatur, iiibil enim impedio;
in rernm
aulem earum traciaiione, quas bis libris mulLas
et graves, et utiles, accuralè copiosèqne dispuiatnri sumus
,
magnum, ul videmus, aiïcremus adjumentum ibeologis noslris,
ut non modo rudes, sed eliam docti aliquanluni
fortasse adepturi sint et ad dissercndnm,
elad judicandum. iNec vero boc arroganlcr dicliim exislimari velim •

nam eloquendi scieniiam concedens multis, quod

est schol» proprium, slrictim, presscque disserere, et quasi
ad vivum omnia reseoare, quoniam in eo
studio setatem consumpsi, non sum (ni fallor) arrogans, si id
jure quo-
dam meo vmdicàrim. Nec usqué adeô ineptus ego sum, ut non verear me in rébus quoque ipsis sœpè etiam
ai ucmalum. Sed ahud est nunquàm falsum senlire, quod mibi non Iribui; aliud res timi gravissimas, tùm diffi-
cillimas vià et rat.one premere, quod uli.p.e assumpsi jure, ul mil.i vidoor ; al falii possum, condonetur injuria,
tten.m qucc dm, eo périment omnia, non ut rorum
mibi scieniiam arrogera : quid enim à viro modesto alienius
esse potesi.' sed ut nemo poliiioris litieraturce c.ndidatus in
scbolasticà disputatione oralionem à me tersam po-
«tolef, nedum rhetorum phaleris adornaUm. Scholam enim ego placare volo, schol^e propria verba, peculiares-
 ,

e8 CAPP. I, \V DE SCRlPTUILli SkCKM AUCTORITATE. 66

que loquendi formas submovere non audeo. Nam etsi disputare cupio ornatiùs quàra soient nostri, at non debeo

taraen labores duos atterre iheologis, unum in reruni, alterura in verborum intelligentià. Breviter lectoribus ego
meae mentis fateor arcannm; qui per me formam in theologiâ disserendi liabiturus est, nolo ut is niea scripta
difficulter intelligat, et ad theologum cognoscendum grammaticum qucerat ititerpreteni. Sed de bis satis. Jam
lempus est, ut ea persequamur, quce sunt deinceps explicanda. Qax quidera ut magnum negolium nobis, ilà

quoque prolixam disputalionem exhibebunt. Sed prolixitas utilitate pensabitur. Nihil autem utilius scholae
theologorum tradi potest, quàm ut discant, quisnam locus argumenta firma, et quis contra infirma subministret.
Quâ re vei maxime theologiâ?. nervi atque artus pressi, solidique consistant (i).

CAPUT PRMUM. indè certum est. cùm auctores sacri nonnulla humano

qua- more circà divinsm revelationem scribere videantur.

De sacrarum IHterarnm solidissimo firmamento, et

impclitur.
Non itaque omnia librorum canonicorum testimonia
tuor machinis, quibus itliid
Dei auctoritatem habent, ut certam fidem facere pos-
Ac primus quidem locus sine controversià firmus
sint. Nec verô in bis argumentis explicandis eam co-
est, divina eademque gravisstma aucloritas. Nam li-
piam, qiiam possumns, persequemur, ne hoc uno io
bros sacros et canonicos appellamus, quos, Spiritu loco tota insumatur oratio; sed quatuor hos arietes,
sancto dictante, sacri auctores exceperunt. Quos igitur
quibus nostrse religionis mœnia nonnulli quatere et
taies esse constiterit, eos dubio procul certissinios ac
diruere conantur, quanta maximâ brevitate licebit,
verissimos esse credemus; quemadmodùm Augustinus
Non enim materiam hùc et
repellere curabimus. far-
lib. deCivit. Dei 11, cap. 5, lib. Confess. cap. lo, et
raginem multarum rerum conamur invehere, sed for-
ad Marcellinimi, et epist. 19, ad Ilieron., et
epist. 7, mam theologo disserendi prœscribere. Quœ nimirùm
lib. 1 de Doct. Christ, cap. 57, et lib. 2 de Baptis.
quô brevior, eô prnestabilior erit.
contra Donat. cap. 3, et in proœmio 5 lib. de Tritiit.,

Ac reclè quidem. Nisi

CAPUT IL
docet, resumit, inculcat. ille

quidquid in Ubi argumenta referunttir suadere volentimn, qubd Deus

enim fundamenium hoc fideliter jeceris,

theologiâ superstruxeris, corruel; corruetque adeô ci- fallerc aliquandb potest.

vitas illa Dei, cujus fundamenta in monlibus sanctis, et CoNTROVERStA. — Ut autcm ab illà controversià or-
in scripturis principum, qui fuerunt in eà. Quarum diamur, qusc licèt facillima, tamen caput est c.Tctera-

Scripturarum auctor non est homo, sed Deus. Domi- rum, prima veniat médium juniorum (2) opinio,
in

uus enim narrabit in scripturis popiilorum, et principum quic plerisque notissima est, non omnium quidem, sed

horum, qui fuerunt in eà, Ps. 86, 6. Dominus itaque paucorum, asserentium, aliquandùDeum humano an-
hujus loci auctoritatem tuetur, tuentur et principes. gelicove ministerio homines fefellisse. Nam quùd Spiri-
Turris quippè David est, et mille clypei pendent ex eà, t tus veritatis ipse per se quempiam lallat, ne impietatis
omnis armatura fortium. Quam omninô rem, qiioniam J
invidiam subeant, in dubium vocare non audent. Quod
m tertio decimo libro sumus latiùs explicatiiri, satis I
verô per alium decipere Deus possit, id persuadere se
I

/iic fuerit breviter attigisse. ^erumenimvcro turris 1 posse arbitrantur.

hœc làm alioquin niunita arielibus quatuor coiicuti so- Primùm, quùd Abraham pueris mentitus est, in-

let : primo, quùd homines à Deo aliquandô deceptos quiens. Gènes. 22, 5 : Expectate h)c; ego et pner, post-
sacrée ipsrc littenc prodidêre; fieri igitur potest, ut quùm adoraverimns, revertemur ad vos. Et tamen illa

auctores sacri ab Spiritu sancto fallanlur; ilà quod- erat prophetia divinaî revelationis ut docet Ambr.
ciauque ex bujusmodi auctoribus arguuienlum sumas, lib. 1 de Abraham, cap. 8 (5), in haec verba : Prophe-
incerlum erit. Altero, quod nondùm videtur cxplora- tavit quod ignorabat; ipse soins disponebat redire imuw-
tum ,
quinam libri sint in Canonem sanctarum Scri- talo fUio, sed Dominus per os ejus locutus est. Captiosc

plurynmi rclorendi, cùm ex veteri Testamentoseptem, autem loquebatur cnm scrvulis , ne cognito ncgotio aut
ex novo lotidem à vu'is etdoctis, etcatbolicis rejician- impediret aliqtiis, aut gemiln obstreperct, aut flctu. Ho-
tur. Qnooircà si argumeutum iudè tlicologus promat minis ergô ministerio homines Deus fallit.

imbccillum erit, carcbilque divinâ auctoritatc. Tertio, Alterum quoque ejusdem reiargumentumproferunt,
quod, ut certô constaret, quinam essent hujusmodi sa- quùd Jacob patrem suum Isaac mendacio eliam de
cri libri, non tamen adliùc constat, an lalini codices industrià conficto decepit, dicens. Gènes. 27, 19 et

gnecis liebraicisque concordent; qiiaproplcr argumen- seq. : Ego sum prinwgrnitus tuus Esau : feci, sicut

lalio, ex latino exemplari ducla, infirma erit, cùm prœcepisti milii; surgc, et comcde de venatione meà; et

solius interpretis sensu intclligentiàque nilalur. paulô post, ciun Isaac interrogàsset : Tu es ftlius meus
Quarto, quoi!, utperspicuum esset, qiiodnam exeinplar Esau? respondit Jacob : Ego sum. Mentitus est ergô

potissimiun sctpiondum sit, tamon an Aposloli, vel Jacob, id quod agnovit pater, inquiens : Venit gcrmanus

Prnii!iot;c in icstimouiis, qua^ vidclieet ex ipsis alTe-

(2) juninres intolligit auctor récentes sui a'vi
Per
ruiilur, de Spiritu Dei, an de suo loquantur, non pe.r- theolngos, aliiad iniiovationes h;creticas pro-
quonnn
pendebant, quos iiaud numcrosos hic meritô redarguit;
(I) Plura in hoc loro de Scriptiirà sacra ne;:;ligimiis, alii plerique non ità temerarii, quos défendit in libro 8,
qu;c fusii'is hic (rartnri non dcbeiit, fùm pr;«'sertim cap. -i. P- S.
Simm naliiraicui liahcanl iocuin in Ciirsn de Scriplurà (3) lloc Ambrosii leslimonio Gratianus, qu;rst. 22,
sacrù, alcjuc ibi de illis uberiùs dicalur. P. S. § 2, mendacii culiià libéral Abraham palriarcham. ^
 ,

DE LOCiS lliLUI UGICIS. MB. II. 6«

67
Al ea orania Jacob el fecit, et auclor esse à Proplielis dicitur, errorem ipse efficiat
rutts fraudulenter, etc. |

Iiinoccilliiis Iradil. Deus in eo praîserlim, qui antecodentibus culpis commeruit,

diviiià rcvelatione, ul
:

dixil e\
per alinm liecipere polest.
ul àjuslojudice in errorem inducerelur. Vitaetmors,
igitiir
Crûs, inquit, inquil Eccles. 11, v. li, 15 et 16, pauperlas et hone-
Ad b;cc, Isaias Ezochije, cap. 58, 1 : i

Isaias aulem sine dubio suis ipse stasà Deo sunt sapientiu et disciplina apud Deum; er-
moriem et non vives. ;

prophelico; ror et tenebrce peccatoribus concreata sunt.

verbis asseiilicbalur, nec vcrù siiielumine
a^noscebal eiiiiii revclatioiicm iilam esse diviuam. Confirmât aulem illud vcl maxime, quùd cujusque

I.umeii erg«") propheliic causa quaudoque propbelai est, molionis Deus est causa : in ipso enim tnovemur el sm-

ul decipialur. Non euim luuc icmporis morluus est mus, Act. 17, 28. Errorem ilaque, qui hominiserran-

Erecliias, sed convaluil. tis motio est, Deus efliccrc in homine potest, poterit-

Pnclereà, cùm Douiinus aliquandô interrogâsset : que proindè decipere.

Quis dccipiel Acliab? l-^gressus aittcin spitilus : Ego, Ciijus ctiam rci argumenluni aliud est, quôd men-
inquil, decipium illum. Cui Doininus : In quo? Tùm ille : d cium non est suàple nattir."i nialini. Potest ergô

Ero spirilus memiax in ore omnium propliclarum ejus. Ueus cuiquam pra'cipere, ul menlialur. Illud verô pri-

Et dixit Dominus : Dccipies, el pravalebis; egredere, et mùm ex eo ostenditur, quùd Joseph mendacium etiam
[ne ità, 3 Reg. 22, 20 el seii- Subdit verô Micbaias : juramento confirmavil. Per salutem, inquil Gènes. 42,
y une igiliir eecè dédit Dominus spiritnm mcndaeit in arc IG, Pliaraonis, exploratcrcs estis. Non csl aulem cre-
omnium proplieiarum, qui liïc sunt, et Dominus lucutus dondum, quod mendacium juramento firmalum vir ju-

eut contra te malum. Deus ilaque per cacodaiinoneni slus diccrt-t, ni-i divi:i.iu habcr.l r.velationem, per

adniini>lrum dccipil. Id quod Augusliuus lib. 85, quam à morlali peccato excusaretur. Deindè illud etiam

qua'^t. "jS, confiloUir. Quenudniodfnn eiiim judcx daiu- probalur ex eo, quod Michocas ait, cap. 2, v. 11 : l'ii-

naluni pcrcuiere, suà poiM»iià indignuin cl nefariuin nam non essem vir habens spiritum, et mendacium po-
judical, ejus tanien jussu hoc facit caniifex, ilà qiiein tiiis loquerer! Non ergù est inlrinsecus malum, quod
Deus per se non faiierel, euni fallil, Léo jubenle, ca- Prophcla Doo insliganle desidcrat. Adde hùc, quod
codxmon. Licel nainqiie simililudine eàdem, eisdem Aristol. Ethicorum 4, cap. 7, mendacium in jactan-

î)enè verbis, quibus Aug'""«linus ulilur, hujus rei argu- '

tiam el ironiam parlitur, qua; est divisio propria nien-
inenluiu facere.
I
dacii, auclore divo Thom. 2-2. qua^st. 110, art. 2. Al

liera Jud;ei. Domino proîcipicnle, yEgypiios decc- usus ejus, qua; dissimulatio latine dici polest, gra;cè
père, Esod. 12 : Fecerunt enim filii Israël, sicut pnr- I enim eî^ ovtîa dicitur, frequen ; in sacris litleris est, ul

cepcrat Dominus Moysi, et pelierunt ab Aigijptiis vasa i

in liijc loco Gènes, cap. 53, v. 22 : Eccè Adam quasi
argenlea et uurea. Dominus aulem dédit gratiam populo unus ex nobis fueivs est. Et alio loco : Jam saturati
suo coriim .Egyptiis, ut commodarenl eis, et spoliaverunt eslis, jam divites facli estis, sine nobis regnalis, ait Pau-
jEgilplios. Deo igilur auclore horao bomincm failli. lus, 1 Cor. cap. 4, v. 8. El 3 Reg. 22, 15 : Ascende,
Nec niirum, si boslem decipi dignum decipere Deus ail Michteas, cl vade prospéré, etc. Si igilur ironia
jubei, quoniam hoc pcrlinet ad justiliam eUeritatem, mendacium et, Deus vcrù per sacros auctores ironi-
utdignis digiia distribnanlur ,
qiiemadinodùm idem cè interdiim loquiUir, non est, ut videtur, cur nege-
Auguslinus li)Co lunic cilalo argunicntatur. I
mus, Deum posse peralios menliri. llis lestimoniis at-
Alque hxc tcslimonia non perindé urgent; illa dif- que rationibus opinalionem suam suadere poterunt
I

ficiliora suni, qu;e quoniam uuius raodi sunt fermé, si-

j
iheologi novi,etin sacris litleris parùni exercitati.Naui
mul commemorabunlur. Priraum est illud Job, 12, 2i quibus ipsi argumciitis uUinlur, ego dalà operà sileo
et 2.") : Qui tmrnulat cor principum, et deeipit eos, et ne qui hune librum lep:erinl, scholasticis illis auclori-
errare cos (acil quasi ebrios. Secundum illud Ezech. 1-4, !
bus invidiam confient, vulgique el iniperilorum insci-
-i et 9 : Homo, qui posuerit immnnditias in corde suo, tiam academiis praîferant, cùm ea audierint, quse non-
et rmerit ad prophetam interrogans per eum me, ego nunquàm disscruniur à nostris. Sed de bis baclenùs.
Dominus respondebo ei in mullitudine immuudiliaruni Jam qtiiesliimcm ipsani explicemus, divinamque veri-
suar.tm; cl Prophcla cimi erraverit, et loculus fucrit talem (quod eril facile) ab cjusmodi advorsariis vindi-
rerbum, ego Dominus deccpi prophetam illum. Terlium cenius. Deum namque deceptorem crcdere, nefarium
i'iiid Isai. 63, 17 : Quart errare nos fecisti. Domine, de et impium esse, quis non facillimè intelligaf
viis /Jit5 ? Quarliun est Aposioli dicentisad Rom. 28:
1,
CAPUT m.
.Stc»/t non probarerunt Deum habere in nolitià, tradidit
illos Deus i'i reprobum snisum. QuiuUim est etiam ejus- Ostendit Deum, nec pers\ nec per (dinin fidlere unquùm
(lem Apostoli, Episl. 2 ad Thcss. 2. 10 posse.
: Eb quodcha-
rilatem veritalit non receperunt, igilur explicandà qnaeslione, quoniam brevis es-
ide'o millet illis Deus Eà
operationem erroris. Quibus lestimoniis Auguslinus, do se cupio, illud stalim ponendum est, divinoe potenli;xî
Cral. et lib. Arbilr. c. 21, n.anif.-slè doccri existimal, dcscriptionem esse duplicom. Nain el gencralom quaia-
Deum in cordibns honiinum oporari ad inclinandas dam inlelligimus, qu;e, quoniam loge nu!là cliam na-
corum voliuilales in malum, nedùm menlcs in falsum. turali conslringiiur, à iheologis absolula vocalur; el
Nec ab Lis ralio aliéna est. Cùm enim error pim:< aliam huic subjeclam, qua; spécial in rerum ordinem
sil, nihil obviai, quominùs Deus, qui pocnarum omnium propfinilum, ideôque polenliam appellant ordinatam.
 69 CAP. III. DEL'S FALLERE NON POTEST.
Aique illa superior definiri solet circà easres, quas es- non dubitem,ab Ecclesiâ catholicâ errorem hune hje-
I

se non répugnât, qnaeve non implicant conlradictio- I

reseos nota damnatum iri, si in consultationem refe-
nem; siceuim loquunlur. Quae autem polenlia ordi- '

ratur quippè qui aut prorsùs evertit nostrae fidei fun-

;

naria subjecla illi priori quasi generi est, eam defi- ;

damenta, aut certè non patitur (irnia consistere.
Por-
niuiit circà ea qua; esse possunt salvà lege, statutisque rô sacris auctoribus fidem habere non tenebiraur,
si se-

diviiiis. lllud eliam ponere debemus, mentiri niliii mel eam opinionem induerimus, quôd Deus per alios
aliud esse, quàm asserere falsuni animo fallendi. Sic 1
decipere possit. Nec ulla Dei poUicitatio firma erit, nisi
enini August., lib. 1 deMend. cap. 5 et 4, item, lib. de :
quam Deus per se ipse praîstiterit. Id quod apertè cum
Mend. cap. 12, ac Gelasius, q. 12, c. 2, Beatus, defl- Apostolo pugnat. Nam cùm in Epistolâ ad Hebraios,
nierunt. Ex duobus ilaque niendacium conHatur, si cap. 6, V. 17 et 18, in eam promissioneni incidisset,
falsuni dicitur, et si eo animo dicilur, ut ial'anlur au- qu3e Abraham per Angeli haud dubiè ministerium fa-
dientes. Sed et quis propriè dicaïur fallere, explican- cta est, volens, inquit, Deus ostendere pollicitationis hœ-
dum est anté breviler, quù fitciliùs id, quod docere redibiis immobilitateni consilii sui, interposnit jusjuran-
volunius, intelligi possit. Nonenim qui verunidicit, is dum; ut perduasres immobiles, quibus impossibile est
proprié l'allax existiiuandus est, licét ille, qui audit, ex mentiri Deum,fortissimum solatium habeamus, qui con-

pravà intelligentià veritatis in maxiuios incurrat erro- fugimus ad tenendam proposilam spem quam sicut an-
res. Impropriè autera res à Deo crealae dicuntur esse clioram habemus animœ tutam, ac firmam. Non esset
fallaces ; dicuntur item esse miiscipulœ, sed pedibus in- autem tuta et firma, si huic opinationi credimus. ElB-
sipienlium, Sap. li, 11. Ecquis igitur alium propriè citur itaque, Deum nuUo modo posse fallere. Nec mihi
fallit?nempè qui falsuni asserendo, causa alii est ut dicas. scriptores sacros justos sanctosque fuisse : Spiritu
fallatur. Alioqui si ex aiieno errore et ignoranlià falla- enim sancto inspirante locuti sunt sancti Dei homines,
cem quempiam defininius, ipsa quoque veritas erit no- 2 Petr. 1, 21 ; et rursùm Luc. 1, 70 : Sicut locutus est
bis fallacissima. per os sanctorum, etc. ;
per hujusmodi autem viros
His positis, sit prima conclusio : Ilaireticum est as- Deum nec velle fallere, nec vero posse, sed per impro-
serere, quùd Deus de potentià ordinarià mentiri pos- borum ministerium posse. Primùm enim si spiritu Dei
sit. Est enim Deus verax; omnis autem homo mendax, inspiratus loquitur etiani inipius, Deo verba illa tri-
Rom. 3, 4. Et rursùm : Si non credimus, ille fidelis per- buuntur, atque adeô Dei auctoritatem babent. Deindè,
manet, negare seipsum non potest, 2 Tim. c. 2, v. 13. si Dei vel consilio vel prsecepto mentitur impius,
cer-
Et alio loco tandem : y on est Dais quasi homo, ut lè eodem consilio pneceptove mentiri poterit pins. Non
mcntiatur, Num. 23, 19. Atque baic quideni conclusio igitur Deus potest per alium fallere , id quod secundà
adcô est apud onines certa, ut eara testimoniis etiara conclusione dictum est.
apertis confirmasse, supervacaneum fuisse videatur. Tertia conclusio : Deus etiam ex absolutâ potentià
Quarè illâ breviterposilà, pergamus ad reliqua. nec per se, nec per alium mentiri potest. Cùm sit, in-

Secunda conclusio : Qui exisîiniat, Deuni ex ordi- quit Augustinus, lib. 1 de Sym.,cap. i,ommpotens,
narià potentià per adminislrura posse vel mentiri, vel mori non potest, falli non potest, mentiri non potest. Et
fallere, errât ille in fide turpissimè. Nam haereseos no- rursùm idem, lib. 8 de Civit. Dei, cap. 25 : Diim de
tani huic inurere, ad Ecclesise auctorilatem pertinebit. omnipotentià Dei tàm nmlta dixerimus, si volunt inveni-
Atque lisec quidem conclusio primi'mi ex eo coliigitur, re quod omnipotnis non potest, habcnt prorsùs : ego di-
quôd ejusdem est prœcipere malum, et facere malum: cam, mentiri non potest. Dominus aulem id mihi mani-
quisque enim ejus reî causa est, qu» eo imperaute fit. festé videlur confirmare , cùm ait, Luc. 21 , 33 :

At, juxtà fidem catholicam, Deus auclor peccâti esse Cœlumet terra transibunt, verba autem mea 7ion transi-
non potest; ergô ne mend.icii quidem, quod juxtà po- bunt, Yel concidat ergô onine cielr.m, onmisqne natu-
tentiani ordinariam peccalum est. Non itaque Deo au- ra, divina tamen verilas consistai nercsso est. Praîtereà
ctore, vel angélus, vel homo quempiam failit. Deindè et illud Aposto'i leslinioniuni, q;!cd apte ciJatum est,
ciim Dominus per administres, vel angelos, vel homi- idipsum ostendit. Est, inquit, Deus verax, omnis autem
nes nobis loquitur, ipse se loqui lestalur, ut niullis lo- homo mendax. Quo loco Paulus non significat quidem
cls sacrarum liUerarum constat, ut vidcre est Exod.3, onines homines mentiri, sedooesse ingenio, ut mentiri
;Esdr. l,Jercm. 1, 2, 5, 4, 5; Luc. quoque 1 ; ad Ilebr. possint. De naturà quippè agit, non de more. Namre-
'1. (Vide Hilarium in Ps. 118, in illuni versuni : Dccla- perire licel viros aliquandô, qui vel ralionem ducem
Jralio scrmonum tuoruni illuminât, etc. ) Ilà siDei admi- sequentes , vel Evangelii gratià legeque adjuli ac nio-
liistri mentirentur, Deum quoque mentiri necesse es- niti à nienilacio abhorrer.t, verilatem aniplectuntur.
set. Quod quani al)sin'(!;im sit, quis non vidct? Sed quoniani hnmanitalis ea est ind)ecillitas, ut veri-
Pra:lereà, sic opinaiilibus non constarct, an Deus tatem, quam tenct, deslituere intonlwm possit, idcir-
nos per Apostolos et Prophetas fefçllerit. Et cùm in cô Scriplura omnom hominem dixitessc mendacem.
sacris litteris Deus ipse perse quidem rarô fucrit lo- Ex quo eo sensu Deum appcllari vera-
intelligilur, in
cutus, per angelos aniem, et per homines frequcntis- ccni, q:u')d cum divinà naliuà mend icium puguet.
siniè; si bis administris falli à Deo possumus, cerlè Id, quod non modo probabili argumen ationc, sed
sacrarum iilterarum firmitas corruet. Atque b;ec qui- etiam necessarià llicologorum ratione concluditur.
dem ralio tàm ma^unni apud me momentum liabct, ut Nam auae contrarietas est mali ol boni, eadem est ve.
71
DE LOGIS TIIEOLOfllClS. I.llJ. II. 7S

piiiiuvboniuui rop'ignal faceio nialiun: ter assentior, qui admiltunt quidem Abraham eâ ra-
ri elfalM; sed
dicere falsiim. lliiic eiiiin illa tioue fuisse menlitum, quùd conlrà mentem dissimu-
ergô el prinuc veriuiti
iU, 13 Ftdelis Dominus in omnibus verbis landi causa locutus est; prophetâsse autem, quia di-
suiit Ps. :

omnibus operihus suis. Ft Deut. 5-2, xit verum quod tune scilicel ignorabat. Id namque
suis, et snnrlus in ,

Fidelis Deus, ahsquc ultà iiwiuitote. Tàin aliomis Ambrosii verba pra^ se fcrunt. De primo igilur argu-
4 :
cl

ilaqiie Deus est à falsilato. (iiiàm ab iniqiiitate; et si- mento salis dictum est. Deinceps, ul erat proposilum,

nec per aliuin iniiiuitateni faccre, ità et de reliquis dicamus.

cul nec per se,

nec fallere queinpiam potest. Quôd si quispiam Deo Ad secundum tbeologi quidem non ignobiles, nem-
falleretiir, jam à foule verilatis mendacium pè Scot. 3, d. 58, Gajctanus in Gen. q. 7i, respon-
auetore
eniauaret. Al non solùm Evangelistà testante, Joan.
dentutique Jacob menlilum fuisse, sed maire cousu-

cap. 1, V. 2, sed naturà eliam duce cognovimus, om-

lente, non Deo révélante. Al nos, quibus in animo est

ne mendacium non esse ex veiilale. Al reverà (ut eu, sanctorum sensa pro nostrà quidem virili tueri, mul-
undè egressa est, referai se oralio) utrumque, et nia- tô aliter respondere debemus. Augustinus siquidem,
lum facere, et falsuni dicere, cuna naturà stabili ini- in qu.Testionibus super Genesim, Jacob à mendacio ex-

niobilique pugnat. Inde enim cùm Scriplura dixisset, cusât ; adducilque in hoc, quod de illo Scriplura dixit,

Num. 23, 10 : îSon est Deus, 7U Itomo, ut menliatur, è virum simplicem fuisse, hoc est, non fictnm el sine

vestigio subdidit : Nec ut filius hominis, ut mutctur. Men- dolo, ul 70 Interprètes converterunt. Sine dolo igilur

dacium quippè mobilis natunie nota est. Adde hùc, erat, qui dolum fecisse videtur. Quapropler in eoloco,

quod si per alium Deus decipere bomines potest, el ut ail, spirituale myslerium cogimur inleliigere. Et
per se quoquc idem poleril ctficcre. Giclera siquidem lib. 16 deGivitat. Dei, cap. 57 : « Quis est inquil, do-

mala, qn.-e pœnam babent à culpà disjunctam, Deus f lus simplicis, quai fictio non menticntis, nisi pro-

dare et per ministros, et sine minislris per se ipse po- < funduin myslerium verilatis? j Ghrysoslomus eliam,
test. Atque ut semel fluiam, si Deus mentiri posset, hom. 6 in Epist. ad Goloss., el boni. TJS in Gen. , sicut

merito etiani iios forniidare potcrimus, an fuerit ali- Abraham et Phinees ab bomicidio, ità et Jacob (quo-
quandô mentilus. Al nullus est, inquies, formidandi niam Deum illi cooperalum esse crédit) à mendacio
locus, cùm ex potentià ordinarià constel, Deum non excusât. Excusant eliam Amb. 1. 2 de Jacob el Viià

posse mentiri. Belle id quideni ; sed, cùm hoc nisi per bealà, cap. 2 et 3 ; Innocent, de divorl. cap. Gaude-
revclationem tonslarc nequeat, qui scire possumus, mus Magist. sent. 5, d. 38 Gratian.,22, qu?est.2, cap.
an dlâ ipsà revelaliono Deus potenliàsuà absohilà fiie-
;

Quœritur; Alexand. Alen. part. 2, quaest.

;

139,mem. 6;
\
rilabusus? Ut enim apud Aiigustiuuni est, lib. conl. D. Thom. 2-2, qurest. 110, art. 3, ad 3. Nec vero au-
Mend. cap. i, 18, el <ie .Mend. cap. 8, quomodô cre- diendi sunt, qui putàrunl Jacob per revelationem qui-
dendum est ei, qui putet quandoque esse menliendum? dem excusari , non ne mentilus sit, sed ne peccârit
Nam et forlè tune mentilur.cum |»nccipit ut ei creda- menliendo. Quod mendacium, ul aiunt, reclè nonnun-
mus. Pcril ergo, si ilà sit, sacrarum litterarum ccrli- quàm dici potest ex familiari consilio Spiritùs sancti.
tudo. Prcetcrquàin quod apud pbilosopbos tàin e\ ideu» Quos ego auctores non modo redarguerem, verùm
est, Deum non mentiri, quàm esse lùm optimum, liwy. eliam quàm plurimis argumentis graviter errasse mon-
sapientissimum. ac proindè nec fallere, nec falli posse :
slrarem , nisi Augustinus in eàdem causa adversùm
nihil autem interesse, an per se ipse id efficiat, an per Priscillianislas accuratè elaboràsset , atque ilà multa
administros suos. Elenim nec purissima veritas csl, dissoruisset , ul, si labor idem rursùm à nobis suscipe-
oui quodam modo est vel falsilas, vel fallacia peruiixla, retur, nihil aliud quàm actum ageremus, quod veta-
nec summa intelligitur, quà majorem aliam cogita- mur Hos ilaque cum suà istà theolo-
veteri proverbio.

mus. Vcracior autem is essot, qui nec per se, nec per già relinquamus, cùm doclores sancti non modo ne-
alium, quàm qui per alium fallere posset. Ilà divinà gent peccàsse Jacob, sed adstruanl eliam el verum di-
veriLite firmiler positù, acrationutn ac tcslimoniorum xisse, el verbis illis prophetâsse. Quà in re illud equi-

cerlitudine corroboratà , non aliud superest, nisi ut dem animadverto, majores nostros, quod perspicuum
adversarionim argumenta diluamus. et exploratum erat, id latere non poluisse, nempè ver-
CAPLT IV. ba illa Jacob in sensu proprio esse mendacium nec es- :

l'bi argumenta capitis secundi diluuntur. ii- (amen absurdum, si bomo quàmlibet justus semel
Ad primum igilur argunientiimnon est Ibeologoruni aul ilerùm menliatur.
una et simpbx responsio. Sont enim qui pié graviler- Quamobrcm cùm conslanter astruerint Jacob non
que contendanl, Abraham non esse menlitum. Non fuiss!^ menlilum, cxistimandi sunt peculiares, casdem-
enim, ut aiunt, contra id, quod menle gerebat, locu- que graves causas habuisse, quibus in banc senten-
tus est; quin fdium crcdidit prolinùs sus(il;nidum, liam inducerenlur. Porrù, quemadmodùm per légiti-
quemadmodùin Aposlolus ad Hcbr. 11, 17, vidotur in mas alli'gori:e rationes justus figura justorum, iniquus
hrec verba tradore : Fide oblulit Abraham Isaac, citm iuiquorum est ità el falsiim absurde in lypum verila-
Untarelur, et unigenitum offerebat, in quo susceperat re- tis assumiiur. Scio quse conlrà hoc dici possunt. Legi
promissiones ; urbilrans quia et à morluis suscitare po- enim divi Grrgorii commentaria , in quibus huic ré-
tens est Deus. Sunl alii conlrà, inler quos Adrianus, gula; noM alligat exposilionem suam ; legi et Hierony-
quodlUKjl 2 ad primum princip., quibus ego vehemen- rauni, qui Habac. 1, cîim spiritum nialum per tropo-
 73 CAP. lY. ARGIMEM A CAPlTiS h L'ILLLXTIR. U
logiam convertissol in bonum : Tropologia, inquit, li- comminatorias esse ; sic enini sofiolastici vocanf. Id
béra est, et his tantiun kcjilms chcumicripta, ut pietalcni quoniam propheUc intclligebant (nam iiilelligeiitià opus
aequatur intclligentiff. Sed lucc longior pugna es( , noc est in prophclià), minime fallobantur. Quin potiùs fi-

hujus lemporis palitur anguslias. Equidem abuli liâc de quidem bonà suo minislerio funcli, exislimabant

libertate noUem, sed mysticos sensus quibusdain po- tamen comminationes mutatis posse moribus commu-
tiùs tenninis lineisque prîEscribere. Nec enim consen- tari. Ob eam enim causam Jonas nolebat Mnive sub-
taneum est, nisi à rébus vicinis, et similibus, ut me- versionem pnx'nunliare, qi!Ôd divinam putabat niise-
taphorani, ilà et figuram iinagirienique rerum trahi; ricordiam Ninivitis poMiitentibus esse flectendam. Ouo-

quippè cùm rem, quai alterius figura est, ejus simili- circà in simplicibus ejusmodi denunlialionibus natnra

ludinem gerere necesse sit. Nec Saloinon in peccatis rerum ususque communis cô nos ducit, ut condif ionem

Clirisli typus erat, sed in pace; nec Jephte in impie- tacilam subaudiamus. Cujus rei insigne exemplnm le-
tate advcrsiis liliam typus erat Dei. sed in zelo. At di- gilurGen. cap. 20, ulù Abimeloch regem cnn-iijions
vusThonias, -2 secund. qutest. 88, arlirnl. -2, ad 2, ré- Dominus his verbis uliUir : En morieris propler mulie-
pugnât; videtur profectô. Yerinn jam dixi, hic nie non reni quam lulisti. Poslquàm autem ille se excusavit, in
agere de liberis allegoriis, sed de his, quoe certA via et hune modum Dominus locutus est Nunc rcdde viro :

ratione prenuinlur. Quo sensu nec HitTonynuis, nec suo nxorem, et or(dnt pro te, et vives. Si mtlcm noliie-
Thomas locuti sunt. Quce enim conventio lucis ad te- risredderr, sdto, qnbd morte morieris. Vides vA { riiao
nebras? quid Christo cum Iklial, ut per mysticum cdioto vehementiùs animum ejus concutiat, quo salis-
scnsuni, lucem quidem tenebrarum , Christuin vero factioni rcddat inlentum : secundo autem voliiiil item
Behal fignram faciamus? Sed de his plura alio loco np- liquidô suam explicet, quâ pœnam demmliando nihil
portuniùs. Nunc, ut ad propositum revertamur, noi)is. aliud significat, quàm eos se monere, quibus viiii par-
ad cerlam regulam divins Scripturœ Iractandie suiil :
cere; nisi quod syllabalim non exprimit, quod iiilclli-

nec iniquum in eo, quo iniquus est, nec mendacem in gere tamen promplum est. Ad terlium itaque argumen-
eo, quo mendax, autjnsli ant veracis typum facienuis. tum sic responsum esto.

Quia ergo constat, Jacob tinn eliam, cùm pneripnit Ad quarlum autem facile respondelur, verbum im-
fratri benedictionem, gentium fidem prcenotâsse, con- perandi non sempor aut pra^ceptum, aut consilium
sequens fil, ex peculiari Dei procuratione ea omnia et secum, sed aliquandô eliam permissioncm ferre, u|
dicta et facla futurse veritalis imagineni habuisse, ac apud Joannem 15, 27 Quod facis, fac citiits :
: cl alio
proindc non fuisse niendacia. Quid ergo? verumne il- loco, Dominus ad Balaam, Num. 22, 20 : Si vucare,
Ind est : K(jo sum primoçjenitns tmis Ksau ? Nempè ve- inquit, te vencrint homines isti, surge, et vade cnm ds.

rum est. Est enim primogenilus secinidùm carnem, pri- Cui tamen posleà Angélus dixil Ego veni i:t adversarer :

niogenitus secundiim jus. Nam et Aposlolus duo liliorusn tibi, quia penersa est via tua. D. Thomas, de
.Malû
gênera exprimit, inquiens, ad Rom. 9, G, 7 et scq. : Non quaist. 3, art. 1, ad 17 : i Sic igilur diclum est : Egre^
omîtes, qui ex Israël sunl, ii sutit Israclitœ; nec qui semen t dere et fac; sicquc omninô, Doum dédisse Siiiiituni
sunt Abrahœ, omnes filii ; sed qui filii suut promissioiiis, i mendacii in ore omnium Prophetarum, coiiccdcndo
irstimantur in si-ninu'.Et stalim : y on sulinnautem illœ, « scilicet, non jnbendo. > In quem sensum illud etiam

sedet liebeccacxuno concubilu, etc. Et : Quiamajor seniet inteliigitur. Mallh.o, 13: £/ ne nosinducasinîentalio-
minori, etc. Paulus itaque semen Abrahae vocal popuhmi nem; et illud forsitan. Dan. 2, 37: Th rex regum es, et
gcnlium, eumdemque fralrem appeilal minoreu) cni Deus cœli regnum et imperinm dédit tibi, etc., et ilhid
major eralserviturus. L't igiUir sine mcndacio gcnliuia Joan. IG, il : Non liaberes pvtestutem i)i meullani, nisi
hic populus in fidem jam et héereditatem Jud;eorum tibi dalum essct desuper; atque illud demùm, quùd Pa-
sufleclus dicere poterat : Fajo sutn semen Abraliœ; ità ter dicitur Filium in manus impiorum Iradidisse. t^)uia
et Jacob,quoniam jus haljebalad primogenituram, ix verô permissioncm ipsam divinam (rcdeundnm est
quam Deo auctore fuerat subslitutus verè utiquè dixil : enim ad proposilnm ) (juà lionio vel in errorem, vel
Kfj» snm primoyenituH tuus Esau. Quid? cùm Joanncs culpam inducitur, non ministriboni, sed mali exse-
in
Hapiista Elias à Domino vocatus sit, non nalura qui- quuntur; ideo Augustinus asseruit, per administres
dem, sed pnccursoris officio; nùmetnon ad euindem malds Deum aliquandôdeciperc. Ac quarto argumento
quoquc raodum Jacob, qui hicreditario jure fralri suc- refulan .ce dida sint modo nam poslorius illud
;

cessit, se esse Esau sine falsilatc potuit asserere? Sed aperliore lorlassè via el ralione reliitabimus.
ais : Undèjus hoc Jacob intcllexit ad se perlinere? Argumentationi quoquc, qum quinlo loco posila csl,
<;ertc VL'l Deo révélante, maire instruente, quam
vel ilà respondeo : Deum non jussisse quidem filiis Israël,
Dei faniiliare consilium habuisse, Gcn. cap. 2.'i, tradi- ut circumvenirent .Egyplios, sed ul vasa argenlea et
tiir. Atque in
sccundi argumonli conhUalioncm salis anrea pelèrent commodato. Prauepil vero posleà, no
nndta diximus. accepta vasa redderenlur. Id quod faecre légitimé po-
Terlinm auteni, (|iu.d ex
I Isaia; leslimonio nobis op- luil, tùm propler alla, lùm his pra-eipué de causis,
ponitiir, D. Thom. 2-2, q. 171, art. 6,"
ad 2, confutat. unà, quod .ligyptii operarum mercedem Jud.x'is non
Qux' quidem coiifulatio, quoniam prolixa
est, nos vero reddiderant. Prossorant si<juidem eos operibus duris
brevitali sludemus, non est hic
adscribenda. Nam cl ' li et lateiis, omniipie fanmlaUi, ni Exodl cap. I, le-
aliter rcspondcii brevius puicst, cjiiMn(»di prophniiis |
f^iiiii. li.'K)M<^ \oI in parc morcçijçoi .ili jnMiis rap^re
S
 , ,,, ,

Dî: LOCIS llltOLOGlClS. L115. H 76

1»
débitas nulla alia crat I rationem , inquil , hoc enim scntire est nefarium,
polueruul, quando rcs alioqui
oral causa, quoniam in < sed ipsam, quie ineral propbelicé arguit. t Si"*
\ ia rcpelendi. Allera aule.n ,

l.osliuin vicloiix jure aulene

poleianl. etiam homines tradit Deus in reprobum sensum, et in
bellu juslo res
AiicoiaUis cx- pas3iones ignomini;e. DiinisU eos, ait, secundum dcsi-
yuL'iiiadmoduni cl Epiplianius in libro
dotuil anlc Clenions Alcxandiinus lib. 1 dciiu cordis eoriim, ibuiu in adiiiieiiliunibi(s suis. Alque
plicuil , el
causam é Sapicnlix cap. 10. hoc item sensu reliqua leblimonia inlerprclanda sunt.
Stroniai. Certé ulraniquc
liccl. Priorcni ibi : El rcddidit jiislis inerce- iSani Auguslini verba ipso idem Auguslinus in hbro
Lolbricrc
dciii laburum suoruni; poslerioreni auleni ibi : Idco dcPruideslinationeelGralià.cap. 4, docuil, quomodô
aecipere debeamus
iusA lulcruiit'ipoluiiinijwnuii. Magibler voiuScnl.
ûïil. 57, Jud.cos
;
al.inual viios oplinius nullo
in 5,

modo
poccasse iiilinnis auleiu, qui cupidilale quadani .Lgy-
<

i dicitur, quem moUire

: «

hoinine ipsam duriliam cordis, sed indurarc

iSon operalur, inquil,

noluerit ; sic etiam excxcare

Dous
eum
iu

I
pliosLlcilore, magis cssc illudul taccivnlpeiiuibbum, f quem iiluminare noluerit; cl repellere eum, quem
quain jUa^uni. i^uod cuim Auguslinus di.vit, Isiaeiilas I noluerit vocarc. i llaclenùs ille, el in libro de Ar-
juaauj csse hoslcnidecipcie, id ipsc eodoni prorsùs liculib bibi l'albù per Pelagianos imposilis, art. lU, eo-

Lcvi ac qUvCblioiie coiiCXil, inquiens : l'atluin est, lU rum opinionem delcstalur, qui iJcum pravie cujus-

iuLeret x,eus, vdpolius proiUoruin cupidiuitcpermùleret. quaiu aul vuluntatis , aul acUonis credunl auctorem ,

P^i-lint'l vci'u ad juatiliani eiverilalan, ulisquinie- '

sive excilantem , sive suadenlem , sive impellenlen)

rcliii" dccipi dccipialur a Deo quideia concedeute ,

ab ! peccanliun» capidilales. Dtus quippe nemiiuui Wnlut

Loimne ;mieiu, vol angclo nudo cilicicnle. U^ob jus- Jac. 1, 15. Ll ruisiun, Lcci. lô, 12 : JSon dicus : Ille

liUa; sua; adiunuslros licol Ucus bovcio sano ad viudi- \

me implunavil : £t 'ilerùm, Obea; 15, 9 : Verditio tua,

candain proleral, non couliuiiù laïucn piavi ooium hruel, tantmnmodo in me auxilium tuum. Et alio loco

op. 113 causa cil. Non eiiiin niox, iiquis ab Uburaiio Sap. 11,27; Diliijis omnia (juœ iunl ; et uihil odisti «o-

pocunias polil, bouiiiiisque poivorsi culpa ulilur, idem nmKjuœ fecisii. Alodio liabel Deus ca;cilaleni cordis,

ip^c usuraruin est auclor. iSec verù dilliciie videbilur errorcm, obslinalionem; cùm odio sint Deo impius, el

e.idom opora ad Dcum, Satauamque relcm, si in une impiLlus ejus, ibid. 14, U. Deus igilur nihd ejusmodi in

eodoin«iue inolu aclioneni, et passionem, rcs plané di- hoinine propriè l'acil, sedtanlùm judic'io pcrmillil. Nam
vtraas, uispiciamus. Uic iiamque res duo: laciunt, ut obslinalio, errer aniini , ac ca-citas peccata sunt ,
qu;B

\ij l.d»bus longe alla sil lalio dniiue, diaboliceque ac- sciiicel in hominibus, si proprielalcm verbi sequi vo-

lii>..is. In calamitale porrù sua Job non solum da;- lumus, Deus nuUo modo operalur. Nisi Melancii louis

ïuoiiis, bcd Dci oliam opus rocognoscit, quoin ea dicit stullitia placet, qui in annolalionib'is Epi^t. ad lich

sibi absUdisso, quie iusliganlo, impellenloque Satanâ man., a;què proprium Dei opus Juda; prodilionein, ac
lll

per CLaldxos luoi imt orepla. Eleuim ,

quia passio vocalionein Pauli esse ait. Vcrùm non so-
hic error

boaa jusla oral, eonsilium quoque Dei optimum, Iniis- lùm Scripturie tesliinoniis, sed nalura; quoque rotio-

que saiiclissimus , in promptu viio Dei luit, ibi incul- nibus manil'eslè refellilur. Primùm enim illa Auguslini
pal.iui L»ci oporationom aguosceie, ubi liominum, Sa- ralio expedita est, nuUo sapicnte auctore aliquem de-
taii.equo nequilia cuin prava sua opoiatioiie se prudidit, teriorem lieri. ïanla enim culpa est, quae in sapientenï
llooidco, duiubio\ilor voluerim diceie, diclum à me (juemvibhominem cadere nequeat. Mullô igitur minus
Cbse ^aulu obscuniib bcd expoiiar, eldicam
; , si polero Deo auctore liel homo delcrior, cùm sit Deus quovis
pluuius. In opère illo nialo el culpa erat, el pœna, ac- hoinine sapiente prœstantior. Illa item ejusdera Au-
lio.jue prava recto; juiicla passioni. Deus igilur illic guslini causa non est levis, quod, qua; me auctoro
UJii erat oliosus; sed ejus eral omniiio auclor, (juod hunt, ea me volenie, et aul suadenle, aul consulenle

iii dlo opère eral bonum ab eu aulem ; erat aiienus, aul imperanle lieri necesse est; nullum aulem Dei jus-
qu<Ai in illu crat maiuni. lia Deus viru sanclo camclos lum, reclumque de culpis judicium fulurum esset, si

abcilulit quidom, ut non juste solinn, sjd bénigne; abs- homines Dei voluntale, suasu, consilio, pra;ceptoque

tulil ut balan, at crud* hier, nodiun inqiiè : Chaldit'i peccarent. Plalo insuper in secundo de Republicà libro,
quuque ab:>lulerunt; al lum avare, lùm eliam inique. inodis omnibus pugnandum esse ait, ne Deus, qui bo-
iSiml ergo estabsurdi, si opus idem, quatenùs pœna; nus est, dicatur esse malorum causa ; alioqui secum
est, ad Deuni, (lualeniis est culpa, ad Salanam aucto- Dcum pugnaturum ,
qui suis legibus contraria ficri

rcni ret'eramus : ut Satan et in culpà agal, el in jv.i-nà, mandavcrit. lia eos civitate extrudi jubel, qui verba illa

Dcus in pui'nà agal quidem, al in cuipà non agal, sed n<'faria dixerint, nobis uliquo porniciosa, ut inquil, sibi
p;.r;'iutU.t. (pie ipsis malèooniona. Sed allerius, et loci,ct lempc
Alque liàccàdem responsionc scxlum quoque argu- ris est , banc sive ameuliam , sive insaniam refutare.

Dicjiluni refcUilur. Non ennn decipit Deus deco|!lio..cm Nunc rel.qua proscquamur. Nam et eis rcfellendis hu-

l^jsMïi l'aciendo, sed permillendo ni liai. Oua etiam jusse ,11 i.gumciili leblimonia apertiùs explicabunlnr.

ralione conla etexcificare dicitur, et indurarc, utGrc- Cùm ilaquc septimo loco objicilur, Demn esse om-
goriua 15 .Moral, lib., cap. IG, et Tliom. 3, adversùs nium pœuarum causam , non certè id ni gamus ; sed
Génies, cap. I<i2, docuêre. ElClemens Alexandrinus, earum verè ac proprié causa est, quse solùm pœnœ
lib. Slrom. l,explicans illud .Mallhiei 15 : Jdco in pa- sunt, non culpœ. Est aiitcra inlerdiim, ut ad Roma-
rabQlishcjuor eis, etc. : c Non Dominus pnebel igno- nos, cap. i, v. 2, et ad Thessalonicenscs, cap. 2. tra-
 ,

77 CAP. IV. ARGUMENTA CAPITIS II DILUUNTUR. 7t

du Apostolus, una culpa alterius pœna. Quocasu in quùra priera videlicet per postcriora puniunlur. Ad-
pa nam incurrit impius, Deo deserenle, non efficiente. ducit vero in hoc non ea modo lestimonia, qux n!)sin

At verô Cajetanus in iiiud2 Reg. 12, 11 : Eccè ego siis- argumentis altulimus, verùm illa etiam Isaia; 19, \i:
citabo super te malum de domo tuà , < est sermo , in- Miscutt Dominus spiritnm veriigiuis in medio ejus ; et

t quit, non de malo culpae, sed de malo pœnx. Deus errare fecerunt jEgyptum, sicut errât ebrius. Et Josue
I enim non est auctor peccali, ut sic, sed quatenùs 11, 20 : Domini sententia fuerat, ut indurarentur corda

1 pœna est peccantis, vel ulteriùs. > Hactenùs ille Et eorum , et non mererentur ullam ctementiam, sicut prœ-
in illud 2 Reg. 16, 10 : Dominus prœcepit et, ut mate- ceperat Dominus Motjsi. Et 3 Reg. 12, 11 : Nonacquievit
diceret David : < Agnoscil , ait , raaiedictioneni illam rex populo ,
quoniam aversatus fuerat eum Dominus, ut

f quatenùs pœnalem, sibi procedere à Deo. Efficitsi- stiscitaret verbum suum , etc.; loco autem ejus, quod
I quidem Deus per Semei maledictionem illara , non nostra translatio habet : Quoniam aversatus fuerat eum
< quatenùs erat peccatum, sed quatenùs erat pœna ip- Dominus, 70 transtuleruiit : ôrtizKcx K-ipio-j r,j r,vit-.oL-

« sius Davidis. Queraadinodùm superiùs etiam per os crpepv:. Qu3e verba Augustinus ita reddidit : Quo-
1 Nathan dixerat : Suscitabo malum de domo tuà; niam à Domino erat conversio. Ac rectè ille quidem ;

t non quatenùs erat malum culpce, sed pœn*. Hacte- nam .utrarTcéfw propriè converto est. Huic vero illud

nùs etiam ille. At posierior hcec sententia quidem faci- etiam simile est: Convertit cor eorum, ut odirent popu-
liore ratione defendi pot.'sl , si ea distinclio repe- lum ejus, et dolum facercnt in servos ejus. Addit deni-
tatur, quœ quinto argumenlo diluendo posita est, què Augustinus et illud, quo uno causam videtur ob-
in opère uno,eodemque et actionem considerari et tinere : In hoc ipsum excitavi te, ut osletidam in te vir-

passionem. Cùm autem res tcmporariîc, salus quoque, tutetn meam; acprotinùs : Quem mit, indurat. Volons
et vita auferuntur, passio non modo ex parte Dei justa ergô indurat Deus. Et posteriùs : Quod si Deus volens
est, verùm etiam ex parte patientis est bona. Non uti- ostendere iram, et notam faccrc potcntiam suum, etc.

lem patienti dico, (nam hoc quis dubitet? ) sed ho- Potenliae igitur divinaî sunt ejusmodi peccata : quarè
nestam ac meritoriam, si sequo animo, palienterque Deus in liis agit etiam nedùm permittit.
, Confirm.Tt
fcratur. Quia verô quô passio est , eô pœna est, rite ,
autem hoc vel maxime, quôd cùm David increparol
ni fallor, dici potest Deus auctor esse operis mali, non Abisai, qui caput Semei cuperet amputare : Diniitte,

quà est malum culpœ, sed quà est malum pœnse. Cùm inquit, eum; Dominus enim prœcepit ci, ut makdiccret
enim Aristoteli actio et passio idem motus sint , illud David; et paulô post : Dimilte eum, ait, ut maledicat
perindè est, ac si Deum auclorem dicamus esse non juxtà prœceptum Domini. In cam quœstionem ,
qiiam
malae actionis , sed bonœ passionis. Cirterùm quandô velisequisque, utdicitiir, fugore conabar, volens nolonj
unum peccatum alterius est pœna, res non ilà facile ex- incurri. Tià enim conjuncta est huic, quse praisenti loco

pediri potest. Tune enim nec actio, nec passio honcsta versatur, ut dlam ab hâc non potuerim separare, quam-
est, s^ dis, qui plectitur, etagendo, elpatiendopeccat; vis in eu re diù multùmque elaboraverim. Cùm enim
ul cùm gentes,verbi causa, contumeliisaffeceruntcor- considero, quid ferat instituti operis ratio, occurrontes.
pora sua in semetipsis, et reliclo naturali usu, turpilu- consequentesque etiam controversias pro moà ctrtc
dinem natursinimicam operati sunt,mercedem,quam virilideclino magis adeo eas, quas dignas esse video,
;

oportuit, erroris sui in semetipsis recipientes, nihil ut et tractentur fusiùs, et expliconlur accuratiùs.
omninô illic dislinguere possumus, cujus Deum cau- Hinc quippè volumen mihi grande displicet ; indè au-
sam asseramus. Sive enim agentes, sive patientes, et tem molesté foro, res quàm gravissimas minus arcu-
quiaagebaiil, et quia paticbantur, utrinqueomnhiô pec- ratà diligcntià cxpendi,quàm earum amplitudo nqui-
cabant. Qiiamobrem Deus nec actionum ejusmodi auc- rat. Id quod in e^, quac est nunc in manibus , accidat
tor erat ullo modo, nec passionum. Illud igitur, quod necesse est. Nam ctsi mulla dicenlur, mulia tamen
priore loco Cajetanus ait, dilutius videtur esse ,
quàm praelerounda sunt, qua; huic argumenlo plenè ah'-ol-
ut consistere in verà Iheologià possit ,
quce an argu- vendo erant valdè necessaria. Atque vet res I*alrcs,
tias adeô formales recipiat , ignoro. Si enim Deus auc- ne fenestram impiis aperirent, durilicm, ca^citaiem ,

tor peccati est, quatenùs estpœna peccantis, omnium erroresque suos, et peccata in Deum referendi, in id
pœnarum absolulè causa erit, tùm etiam, cùm peccan- genus locutionibus, qua; actionem Dei sonare vidoiiiur,
lis culpa postcrior culpae prioris pœna est. Ità erit
solam permissionem agnoscunt (1). Quam sobrietatem
causa induraiionis caecilatis, erroris, earumque pas-
,
ut exosculor, ità minime periculosam judico, si pcr-
sionum quas ne nominare quidem per verccundiara
,
missioni nonnihil addamus, quod nec actio propriè
licel. Et cùm causa moralis, de quà in prœsenti sermo Dei sil, nec sola permissio. Ità enim, ut reor, Scripturae
est, non agat nisi per volunlatem movcns, Deo certè cxprossam
sacra> intelligentiam gormaiiam, solidam,
volenle, atque adeo vel jubenle, vel suadente, vel in-
que tenebimus. Principio .luleni illud inlelligendum est,
stiganle. ea peccala provenicnt, quaî in priorum pœ- :

vim Scripturae et euergiam in illiusmodi locis non satis

nam accidunt. Quae nimirùm omnia et per se sunt per negalionem explicari. Elenim, eum Deus exc;o-
si

falsa perspicuè, et inter se vehcmenter repugnanlia. eumquc indurat, quem non

cat, quom non illuminât,
Intelligo autem D. Auguslinum, lib. cont. Julian. U
Yidere est Damasconum, lib. i, cap. M, nbi
,

(1) ait ,

longà orationc contendere, non permissionis (antùm

, < morcm esse divinx Scriptur». permii^ion^m P^
aetionem ^us v^aw. »
'

âut patientiae divinae esse peccala, sed etiam potcnti* ; {

 ,

7f 1>L LOCIS rilE0L001t;iS. LIb. 11

enioUil, onine* profcclo, qiiiouiiu|iitJ in peocau» suiit tes et régna, arbilratus est, iiibil se conlrà populum
inorlui. cxca'cati à Doo siuit cl indurali. Quod ncc Judaioruni, sed conlrà divcrsas in circuitu naliones
Scriiaiira, ncc ratio rccipit. Quosdani siquiiloni pecii- cssc dicturuin, nndèct proplieliani libenter assunqisit.

liarilcr cxca'calos àDco cl indiiralos Icgiimis, in ([uibus Ciini vidissel auleni aliter sibi , ac cxistiniaverat, ac-
irain, jusiiliam, ac polcnliani siiani insii^ni sinj^-nlari- cidisse, qucritur à Domino
deceptum; non fal- se esse
que vindiclà Douïinus ostcndcrit. Deindè id quoque sitalc aulem dcceptus est, sedambiguitate. Nihil aulein
rorlnm nobiscxpcditumquc <\i, Dciun noc piopric cx- rcferl, an ( quod llieronymus ait indè Jerenùas fuerit
)

c;vcarc, iiec indurarc , ncc dccipcre , ncc hoinininn seduclus, an ex illis poliùs verbis : y'e timcns à fucie
ronia in udiiun convcrlcre, ncc ca dcniinn facorc, <pi;ç corum, quia tecuni ego sum, ut eruum te, etc.

in iiltera;sup'Tl!cic facorc asscrilur. Ula cnini , (picni- llis igilur tribus ralionibus non illa solinn cxplican-
adniodùm anlè constituinuis, à nalurA Dci abhorrent lur, quoe retrù cilata sunl, sed et illud sinud inîelli-
Dooimpropric cl lipuralc Iribnunlur, Iri-
oninia. Itaqno gilur, quod Deus minislros irai sua; nunc sibilo evoca-
plici, ulcgoscnlio, ralione.rrinn'nncnini, cùinsublalo calurum se ininatur, nunc cos instar novacukc sibi

ejns hnninc, niliil aliud , (jiùun caligo, cl ciccius sii- fore ad radenduni capul, et barbam universam; mujc
pcrsil; cùin, ablalo suavilalis cjns spirilu, corda nos- sagenam cl relc ad irretiendos iniprobos; nunc mal-

Ira in lapides obdurcscant ; cùiu ccssanle ejns dircc- leum ad feriendos, virgam deniquè, securim scrrani, ,

lione, in obliquilalcni contorqucantur; exca-care ces , (juamelevet, in quà secet, quam trahal. Nam quod 2
indurarc, crrarc faccrc dicitiir, qnibns facullalcni vi- Ueg. 10 Icgiiur Doniini pnecepto Semei Davidi régi
,

dendi , liqncscendi, ad vcrilalem rcclani ingrcdiendi malcdixisse id pcr liguratam diclioncm usurpalum
,

adiniil. >"ani cl qui luccm banc ocnlis no5«lri> aiifcr- esse, vei illud salis abundè magno argumento est, quod
rcni, et qui coliinniam, quâ firmalnr el consistit a*di- Ecclesiast. lo, scribilur Nemiui mandaiit impie agere.
:

ficium, tollerent, iiverèacjurc et obtcnebrare oculos, Et revcrà cuni reclà ratione pugnal, in co peccare lio-
el dirucrc a;diiiciinn dicercntur. C-ùni aulcni dicinins, minem, quod Deo pra^cipicnle agit. At Semei sine du-
Dcuni facnllatcm vidcndi anfcnc , ca'lcra(iuc siinilia , bio maledicendo peccavit. Pra^ceptum igilur in libris
id non ilà acçipiendum est, cpiasi bonio arbilrii facul- sacris prolegc et ordination c quandoque accipitur, sive
tate privaius ncc videre, ncc mollesccre, ncc recta In- sit lex obligans ex imperio, sive permissio, sive jKcna
gredi ipse possil ; sed ilà denuim intcUigcre oporlct, praîscripta, scu ordo eliam naturaî pra'iixus. Sic eniui
ul, quia sine liuninc videre bonio non valet, nec sine quod Malth. 10 dicitiu- : Ad duriliam cordis vcsiri per^
spiritùs suavi oleo enioUiri, ncc sine Dei direclionc misil vobis, Marc. cap. 10 dictum est : Scripsil vobis
rccUi ingredi, idcircô qui illa juslo hominibus judicio prœceptitm istud. Sic eliam Threnor. 3 : Quis est istc ,

adimit, bic nicnllalem quoque ea exequendi quodam qui dixil, ut fierel , Domino non jubente? Q::em locum
modo dicalur adiniere. Altéra est ratio, qu* propiùs alii ità vertunt : Quis hoc dixerit, aliquid fieri, quod
ad verborum proprictalem vidotur acccderc, (piôd ad Dominiu non pnvcipuit ? l£l ileriim : Statuit ca in œter-
cxcquenda judicia sua Satanà adniinistro nlitur ob ,
7ium et in scculum seculi, prœceptum posuit, etc. Quod
idqueea dicalur efficere, quic niinister illius aucto- crgô ordine divincc jusliti;x; fit, id divino pra'cepto fieri

rilatcroboralus efficit; quemadmodùniquccjudicisad- i

dicilur. Jam illud fueram oblitus, cpiod Paulus ait :

minister, di'iin juslam ejussenlentiam excquitur, facil,

Quem vull , indurat. Sed prinii'nn, volunlas eliam \kt-
ca suo modo, àjudicc quoque (ieri sanè inlelliginius. missionis à tbeologis ponitur. Lndè xVuguslinus in En-
ïerliam ralioneni llieronynius adlledibiani, qurosl. chirid. cap. 95 : Non fit quidquam, ail, nisi omnipotens
iO, rcddidit. Sicut enini unuscsl solis calor, cl secun- fieri relit, vel sincndo ut fuit, vcl ipse facicndo. Deindè,
dnm essenlias subjacentes alla liqucfacil, alla indurat volente aliquo ca lieri dicunlur, (pue illo non invito
alia solvil, alia aslringit, liiiualur eninicera, et indu- fiunt sic enim i)alervolens dicilur lilium gigncre. Ac
;

ralur luluni, et lanien caloris non est diversa natura ;

de septinio argumento nimis multa dicta sunt.
sic Deus eodem omnino lumine nialè alTeclum excce- Octavum aulcm brevissimè refutabitur. Intelligen-
carc dicilur, benè instilutuni illuniinare, eodemquc dum est enim cansarum dua esse gênera, naiurale, et
prorsùs bcncficio indurarc illuni , bunc niollire. Yide- morale, l't qui imperat, qui consulil, qui suadel, qui
licet miraculis cisdeni cditis einollitus Israël est, ob- impellit, is cjns rei, qucc imperio, consilio, suasione,
duruillMiarao; eàdeni doclrin;e lucc Apostoli viderunt, impulsu ejns fil, causa nioralis dK>:itur (1). Est autcm
Pharisœi Cîcci facli suni. Quoniara divina lux, lamctsi Deus causa naturalis quidem omnium motionum ; nam
pcr se qnidcni ad videndum cdilur, sed pcr occasioncni generali naluralique concursu cum omnibus causis
lamen in co ciccitaleni cflicit, ipii pravè affectos habcl agenlibus operatur; al causa moralis non est nec cr-
ociilos, in eo duritiem, qui pravo affcctus estanimo. roris, ncc prava; cujusque actionis. Aclus igilur ille,

Alqne huic illud siniile est, quod bi seducere decipc- qui pcccatum est, si in génère rerum naiuralium
reque dicunlur, qui oralione dubià, vcl obscurà lene- « non reali infiuxu in finit
Causa moralis est ea qu;c
(1 )

bras alicui offundunt. Ilàc cnini rationc Doniinus , in i physicam libcram movct ad
in effecium, sed caiisam
parabolis tll^ba^ allocutus, cas excacasse dicilur. Ac « ejusmodi effecium produccudum. Movcl, inquam, suî
« positione, suo suasu consilio, imperio, precibus; ,
Jercmias . Scduxhti, ail, me, Duiuinc, cl icducliis sum.
« quin et omissione impcdimenli, quandù polest el de-
Quia enim in principio illud audicrat : Propliclatn in < bel impedire. > Ex Breviario thcologico Polmani,
gentibits dali te ; et it*.TÙni : Eccè consfilui le super gen- n':271, part. 1,2. ., P. S.
 ,

81 CAP. lY. ARGUMENTA CAMTIS II bILUL'NTtR. S2

considerauir, ad causas tanlùni nâturales referendus lione quâdam turpi, ac dissimulatà, astutèque pàratà ad
est; sin consideralur in rerum moraliiim ordine decipiendum, Cic. Offic. lib. 1. Yerbum enim gra^cum
ad causas naturaliter agcnlcs inepte quidem et , f iicoveOouat interdîuii idem est, atque cavillatoriè deci-

absurde revocabilur. Stultus quippè erit is, qui in cœ- pere. Atqui Socrales in omni oralione Simulator, quem
lorum motrices intelligentias culpas vel proprias \ei Eïfùi-m Graîci nomii:àrunt, non solùm absque vilio, sed

aliénas retorserit. Quocircà, tanietsi res atque actiones etiam cum laude fuit. Nam et ironia, illusio, sen irri-

universai, quatenùs elïecta naturœ sunt, Deum aucto- sio, est figura apud Latinos usurpata, ubi nuilum mon-

rein liabent; sed.cùmdepeccatisagitur, quonianimox dacium incst. Argumenta igitur omnia, qua^ à principio

in peccali nomine liber et raoralis actus intelligilur, bujus controversiœ posuimus, hoc quidem pacto fuo-

ineptissimi profectù erimus, quicumque in Deum erro- rint refutata.

res, peccaïaque nosira regeremus. lUe enim, quem- Occurri autem nobis potest, et quidem à doctis et eru-

admodùm diximus, in moralis causa', modum nec ad ditis, qurcrenlibus, satisne prudenter agere videamur,

crrorem raovet, nec ad pravam aliam quamlibet actio- qui cùm bujus operis in initio Dei veritatem, cui fi-

nem, hoc est, nec mentitur omninè, nec suadet, aut des iimititur, primum theologi* principium esse docue-

iniperat malum. Quibus modis, ac similibus et decipc- rimus, nunc tamen longé aliter docirinam videmur
ret propriè, et causa peccatoruni baboretur. Sed biec institucre ;
quoniam divinam veritatem in qu^estionem
causaî partitio m Relectione de Sacramenlis in génère revooamus, etrationibus etiam philosophiaicondrmare
uberiùs explicata est (1). Nunc ad octavi argumenti ex- nitimur? Absurdum est autem, ut Aristoteles docet, de
plicalionem diximus satis. cujusque disciplina? principiis velle cum quovis homine
At poslremum facile refellitur. Nego enim id, quod dksserere. Et lîasilius, in Psal. 115 : « In quolibet stu-

primo loco antecedit, cui scilicet suadendo tota iUa ar- dio, inquit, quod ordine in finem procedit, impossibilo
gumentatio incumbit. Mendacium namque ità malum i est primorum subjectorun» demonslrationes inquirere.

naturà est, ut nullà raiionc quisquam juste montiri f

Sed necesse est, omnium artium, qu.Te probatione ni-
possit; quod et Aristoteles i Ethic. tradit, et Augusti- i|
tuntur, principiis sine invesligalione aut ratione po-
nus in lib. de Mendacio demonstrat. Ad primam verô sitis, reliqua, quœ deinceps sequuntur, cum ralion«
rationem, quà bujus contrariura suadetur, sunt qui ostendere. Sic et theologiic mysterium ex fide minime
respondeant, Joseph fuisse rcverà menlilum, sed joco rationibus probatâ ccdificium qua;rit. ) Hactenùs Basi-
tamen. Et si objicias, perjurium omne esse mortale lius. Atque Ililarius in lib. ad Constantium Augustum :

peccatum, argutè respondent, Joseph non jurasse ab- < Fides, ait non in quaestione philosophiœ est, sed in

solutè eos esse exploralores, sed ex conditione. Ait Evangelii doctrinà.> Cùm ergô et theologia, et fides eo
enim : Mittite ex vobis tiuum, et adducal einn, donec pro- tanquàm summo principio adnitantur, quùd omnia iti

benlur ea, quœ dixislis, vera an falsa tint; alioqui, fer Scripturis à Deo revelata vera sint, stultum videtur
salutem Pharaonis, exploratores estis vos. At D. Au- esse, id aut in dubium vertere, aut philosophia> argu-
gustinus in quœst. super Gènes., totam assertioacm à mentis velle fmire, quasi fldes in qua;stionibus philosO'
mendacio libérât, et verbum illud estis accipit pro verbo, phiœ sit, et non magis oporteat, cùm in aliis doclrinis,

liubcbimitii. Quiiî verbi usurpationon estinsolens. Nam 5 tùm in hâc maxime discipulum addiscentem credore.
Reg. 18, Elias ait : Qui exavdierit per ignem, ipse tit Ac rêvera quemadmodùm prima philosophiae principia
Deus, hoc est, babeatur. In quam sentenliamD. qucque quibusque non omninô rationis expertibus animo anle-
Bonaventura ivit, adjecitque, Joseph illa verba tOB- cœpta sunt, nec nisiabsurdissimè in qua^stionem voc^s-
tando, et quasi inquirendo (quod judices soient), rentur; sicomnesChristiani istamsive anticipationcni,
sine
mendacio dixisse. In judiciis nimirùm enuntiationes sive pra'notionem, nullo argumento intcrcedente, 1 a-
loco inlerrogationum usurpantur. Interrogantes aulem bent animo quasi insculptam, Deum esse naturà veia-
non rncntiuntur. Nihil enim censentur asserere, sed ut cem, neminemque proindè ab eo posse falii. Quani-
vcritalem eliciant, perteniare. Qualis illa interrogalio obrem imprudentia; nomine, ut dictum est, accusari à
fuit, Gon. U,
l', Au ignoratis, quod non est similis met
: viris etiam eruditis, possumus, qui de re, qua^ coiitro-
in scienlià
auyumndi.' Gralianus tamen docet, joco id versa esse non débet, controversiam fccimus, etprinn.m
esse dictum, quarè non habendum pro
mendacio, ut fidei ac theologiic fundamentum nonlestimonio solî.ni,
quod non aninio fallendi dictum sit. S(>d etiam ratione constituimus.
Ad secundam verô rationem respondco, sermonem Quibus vellem salis cognita esset nostra senlentia.
Prophelae esse (ignralum, vol ad Non enim
exprimendam rei suinus ii, quorum vagotur animus crrore, nec
maximam cerlitudinem, vel ad desiderium habeat unqiiàm quid sequatur.
vehemens Qu.t! enim ista esset
explicandum, ut, si fieri posset, ea mala non accide- theologia, vel qu;c disciplina potiùs principiorum ra-
rent quod
vulgô apud Ilisj.anos inculpatè tione sublal.'i? Qua; {irorsùs lollilur,
.
dicitur, plcga si porindè atque
à tJius que yo micuta. At lerlia; rationi hoc conolusio, prinoipiiiniquoque in oonlrovorsiam veniat.
babeatur re-
sjîonsum Ironiam ab Aristotelc Quoniam aulom mihi interdùm videor disserere non
:
ibi accipi pro cavilla-

\i) iiurnei.'ciion.,
'^«••'':i'*!n;- Pi^rt.
cum perfeolis theologis, plenèquc sapientibus, sed cum
.•'.^.^'"''' part. 4,
i, et Relect
Relect. de Pœuilenliâ,
sempcrejusdem.Mekh.Cani.part.O.q.ia-sl an siicrdm. lis, quibusouui proolarè agitur, si insunt sunuiac ra llioo-
I tnitlentur, recedente ficliour, Iogi;r\ iionnulins hqiidos
.siiitm eiïectu)
ti)i tarliiiliir. ogo nioveo, (jiios S( ili(ol non
ad 2 argument.. 0(0
riio\oroni, nisi quoni)nd;trri irripn'dnitiam voïIius,
qui
K »l LOCIS THEOLOGICIS. LIB. U.

dôm jiiniorei pasdlm theologos sine judicio legunt, in vocatum est, an septem illi libri veterls Testamenli,
pas opininnes incMirnint, qiias refellere, ut videlur, ne- Baruch, Tobias, Judith, Sapientia, Ecclesiasticus, duo-

cesse esl, ni ilii'ologix fundamenla cl doctis et iudoclis que Machabcrorum sinl habendi canonici. Ex novo quo-
pariter jaciamus. Ità concodendum nobis est, si inipe- que Teslamenlo, qu?Pstio fermé eadem existil de Epis*
riionim causa quoedara prêter disserendi aricm disse- lolà PauJî ad Hebraeos, de Epistolà Jacobi, de secundA
rinius. Ncc prudeuliam nostram ibi desiderare oportol, Pétri, duabusque posterioribus Joannis, de EpistolA
ubi doclor taiito prudentiorest, quantô sese niagis in- Juda>, et libro Apocalypsis. Sunt enim theologi et fue-
diiclornm ingeniis et imperiliic accommodât. Pom» runt, atque in bis quidem et nobiles veteres longèque
auleni (ut viris doctis nonnihil eliam respondeamus) principes, et quidan» juniores docti et graves, qui mullis

discipliiiarum principia non eamdem rationem universa magnisque rationibus adducti, negârint eos libros opor-
subeuiil. Quacdam enim sunt tàm nota atque perspi- tcre in canonicis compulari. Alii verô auctores, ipsi

cua, ut qui ea in qusostionem voccnl, bi non sint ver- quoque prceslantissimi, conlrà asseveranl, bos omnes
bis, ai'p'umenlis, et dispulatioiie pbilosopliorum, sed esse canonicos. Alque ad eam rem confirmandam plin
verberibus, vinculis et carcere faiigandi : ut, quodbbel rimis etiam maximisque argumentis uluntur. Ità addu-
esse, vel non esse, omne lotum esse majus suâ parte; bitare cogit doctissimorum bominum de maxknâ re
alia verù sunt ejusmodi, ut et negari ex ignoranlià tanla dissensio. Ego aulem, quô conlroversiam banc
quaiidoquo possint, et rationibus eliam ilUistrioribus manifestiùs explicem, dividam omninô lolam istam de
comiTobari. Sic enim Aristoteles tradidil, dialecticen libris canonicis qusestionem in quatuor partes. Primùm
ac nietaphysicen eos coarguere, qui aliarum discipli- illud ostendam, ad cujusnam aucloritalem speclel dé-
narum principia inflriantur : atque ipse idem snepè ex finira, quis liber sit canonicus. Deindè eos libros, qui
effectis nianifoslis causas rerum minus manirestas per- nunc indubium veniunt, sacros esse demonslrabo.
suade!, quibus causis tamen pliilosopbioe principia con- Tùm adducam argumenta, quse verisimilitudine bomi-
tineriiur. Sed et duas esse cujusque discipUna^ partes nes alioqui et dodos et pios fallere poluerunt. Poslremô
exploratum est, unam, in quà principia ipsa tanquàm eadem argumenta diluam. Hanc enim omnia ad banc
fundamenla ponimus, slatuimus, firmamus; alleram, quretionem referenda sunt.
in quà principiis positis, ad ea, quse sunt indè consé- CAPUT Vl.
quent ia, proliciscimur. Atque in bàc quidem posteriore,
Continet argumenta eorum, qui stiadere conantur Scrtplu-
si quis principia negàrit, quse nimirùm in scienlià sup-
ram sacram twn egere Ecclesiœ approbalioue.
ponimtur, non est cum eo contenliosà disputatione
cerlanduin. Si enim tbeologo suas conchisiones ex prin- Et quidem, quod ad primam partem attinet, Lutbe-
cipiis colligere volcnti negct quisquam Deum esse, stul- rani aliquandô asseruerunt, Scripturam non egere Ec-
lus crit, si adversùm ejusmodi dispulalionem thcolo- clesiae, aut alierius cujusque approbalioue, sed judiciura

gicam volil instituere. In illà verô, quam priorcm esse de Scripturâ ex ipsis Scripluris esse faciendum : seu

diximus, licebit utique non solùm obscura perspicuis poliùs per ipsas Scripluras caetera omnia judicanda,
illu^trare, sed etiam minus nota principia ex bis, quae eas verô per se quidem cuique habenli Spiritûs sancti

sunl nobis notiora, ostendcre. Ferè aulem fit ut causse et fidei lumen esse manifestas. Quôd si ab illis roges»

rerum, quoe sunt suàpte naiurà manifesUv, sint nobis ecquis nobis fidem facial, ha;c à Deo prodiisse; ecquis

obscuraî. Qucmadmodùm oculo nictycoracis radii so- salva et inlacla ad nostram usquè oelatem pervenissa

larcs (encbrce sunt ; ilà si viro sapienli negaretur Deus cerliores rcddal, ecquis persuadeat, librum hune reve-
esse, licèi primum sit theologiic principium, daret la- rentiâexcipiendum, illumverô numéro expungendum ;

mcn ille opcram, ut via aliquà et rationc Deum esse aiunt, perindè esse ac si quis rogel, undè discemua
constiiuerel. Non igilur mirum esse cuipiam débet, si lumen discernerc à tenebris, album à nigro, suave ab

hoc sanè libro, ubi de principiorum theologicorum fir- i

amaro non enim obscuriorem
: verilatis suic sensum
miliidinc agimus, ipsa nos principia non niodù explice- Scripturam pra^ se ferre, quàm coloris sui res albas ac

mijs, veriini etiam constiluamus. Aliter aulem urbium iiigras, saporis suaves, et aniaras; sicut eliam apud
f nd'tmonla inimicus concutit, qui conatur evertere; pbilosopbos per communes animi conceptiones (sic

alil! r artifex, qui nililur non soU'im jacere, sed etiam enim vocant) reliqua omnia probantur, cùm ipsoR pro-

confirmare. Sed jam ista omitlamus, cl ad ea qua; pro- :

batione non egeant. Ità existimant Lutberani, divini
piùs ac validins urgent, festinemus. Nam prima illa verbi cognilionem ,
quod est doclrinse calbolicœ com-
quidem macbina non erat adeô inslructa, ut ad eam mune principiimi, usquè adeô in promptu esse, ut nulia
dclnrbandam aul longior, aut acrior futnra essel ora- bominum approbalio sit neccssaria. Alque hic idem
lio. In illam verô alleram, ut quam adversarii majori perniciosissinius error olim apud Wiclefistas invaluit,

arte et viribus instruxerinl, majori quofjue nos sludio, ut Thomas Waldensis auclor est, lib. 2, doclr. fid.

et acriori disputaiionis vi debemus incumbere. Anliq. c. 19, ne quisquam existimel à Lulhero banc
CAPl T V. primùm brcresini prodiisse.

Vbi qvatnnrdecim libri è sacrix Bibliis numerantur, qtios !

Suadent aulem in principio ex eo, quod Dominus
quidam vel ambigunt esse canoiiicos, vct ccrlc à canone :
apud Joan.5 dicil : Ego nouabliomine testimouiuw oc-
rejiciiint. cipio. Al sive summus pontifex, sive concilium, seu
lu dubium itâqu^ pt nlim et nostrà hàc tompestate \ etiam Ecclesia tota horaines sunt non igitur ab bis ;
 ,

es CAPP. V, YI. DE Ql'ORUMDÂM SACRORLM LIBRORUM CANOXICITATE 86

Chrisli Evangelium, aut reliquse Scripturae partes ac- precariam habere auctoritatem? Et cîim Apostolus as-
cipiunt lestimonium. serat, fundamentuni Ecclesiœ esse catholicam et apo-

Idem rursùmexillo confirmant, quod 1 Joan.Apost. stolicam doctrinam, suam huic certitudinem antè con-
2, 17, ait : ^onnecesse habetis, ta aliquis doceat vos: sed stare oporlet, quàm illa exlare incipiat. Nam si chrisliana
siciit unctio ejus docet vos de omnibus, et verian est. Ecclesia Prophelarum scriptis, et Aposlolorum prxdi-
Tertio loco argumentantur ex eo verbo Domini, catione fundata fuit, ubicumque reperiaiur ea docirina,
Joan. 7, 17: Si quis voiuerit volnntatem ejns facere, co- Ecclesiam certè pra^cessit ejus approbatio, sine quâ
gnoscel ex doctrinâ, vlriaii ex Deo sit; cui simiie est illud, nunquàm Ecclesia ipsa extilisset. Vanissimum crgb
10, 27: Ores tucœ vocem meam audiunt; alienum aii- cummentum est (1 cap. Institut. Calvinus ait) Scripturœ
tem non sequunlur. Qiio testimonio Lutheriis quasi re judicundw potesta'em esse pencs Ecclesiam, quasi ab
confectâ gloriatur, et nondùm collatà manu, tanquàm hujus nutu illius cerlitudo pendeat.

ferox Victor insultât. Apertè enim (ut ait) Evangelliim Prœtereà, si Scripturae sacrœ veritas ab hominum
testatur, ipsas per se oves liabere idoncam discernendi !
testimonio penderet, ex eoque comprobaretur, tune
Scripturas facullalem. ultima fidei resolutio in Ecclesiae auctoritatem fieret,

Quarto illud Joannis asserunt, 1, 9, 10 : Si testimo- Credimus enim Christum fuisse filium David, quoiàam
ttia hominum accipitis, testimonium Dei inajus est; qui Deus Prophetis Quôd si Deum
et Apostolis revelavit.

crédit in Filium Dei, habel testimonium Dei in se. In révélasse, ex Ecclesice auctoritate teneremus, jam .Ides
omnibus igilurquonadfidem pertinent, non ad externa nostra non in Deum tandem, sed in homines revocare-
hominum testimonia reourrere debemus, sed ad id quod lur. Quocircà ratio fidei formalis non divina, sed lîu-
Deus intrà nos testimonium prœbet. mana veritas esset.
Addunt etiam bùc illud ex Deuter. 18, 19, 20 Qui : Postremô, ut Aristolcles docuit 1 lib. Post. cap. 2:
verba (Proplietre) quœ loquetnr in nomine ineo, audire Propicr quod unumqnodquc taie, et illud mag'ts. Si igi-
noluerit, ego ultor existam. Propheta autem, qui voiuerit tur Scriptura canonica Ecclesiœ auctoritate comproba-
loqui in nomine meo, quœ ego non prœcepi illi, ut dice- retur, plus hominibus, qtiàm Deo crederemus. Constat
ret, interficietur. Quod si tacitù cogitatione responderis : verô nullam auctoritatem majorem esse divinà ,
quù
Quomodb possum intelligcre verbum, quod Dominus non videlicet sacrce littene pollent. Non ergô Scriptura sa-
est locutus? Hoc liabebis signum : Quod in nomine Do- cra per Ecclesiam confirmabitur, et ab illius approba-
mini Propheta ille prœdixerit, et non evencrit, hoc Domi' tione pendebit. Ilis atque aliis argumentis errorem
nus non est locutus, etc. Eccè qiiemadmodijm discer- suumha.Teiici ad repossunt,persuaderenon possunt.
nendis verbis Dei à verbis hominum non remittitur Errant enim vehementer, cùm in asserendis Scriptu-
fidelis populus ad pontificem aut saccrdotem, non ad ris Ecclesia: auctoritatem labefiictare conantur. Quà de
hominum conciliura, sed ex ipsâ rerum evidentià, ut re nunc breviter, et ad hanc solùm de libris canonicis
discernât, inslruitur. causam disputabimus proptereà quôd ,
et à plerisqiie
Eôdemquoquepertinet illud 1 Joannis-i, -l : Charissi- viris calbolicis contra hccreticos de Ecclesiai auctori-
mi, nolite omni spiritui credcre, sed probate spiritus, si tate accuratissirac disputatum est, et hanc nos quoque
ex Deo sint : quoniam multi pscudoprophetœ exierunt in in univcrsuni postcà asserere et confirmare debemus.
mundum. In hoc cognoscittir spiritus Dei, etc.
CAPUT YII.
Confirmât prœtereà idem ex illo Apostoli testimonio,
Docet ad cujus auctoritatem spécial de libris canonicis
i Cor. 2, 14, 13 Animalis liomo non
: percipit ea quœ
judicare.
sunl spiritus Dei;spiritualis autem judicat omîn'rt/rursùm

ex eo, 14, 29 : Prophetœ duo aut très dicunt, cœleri diju- Sit igitur, q'iod ad praiscntem locum attinet, prima
dicenl; et paulô post : Si quis videtur esse spiritualis, co- proposilio : Judicium de Scripturis per Scripturas ipsas
gnoscat quœ scribo vobis, quod Domini sunt mandata. nullo paclo idonoum esse potest. — Nam, ut de pluri-

Quicumque igitur, in quo est spiritus Dei, cognoscere bus aliis taceamus, quorum similis onininô causa est,
verba Domini, caque discerncre jure suo potest. Pro- certè libres Hulh, Eslher, Job, esse canonicos, nullo

ferunt etiam alia testimonia, quae quoniam codem modo ex ipsis Scripturis comprobabitur. Ergô si rcs

spectant, eodemque modo refelluntur, non est necesse ha;c in controversiam veniat, aliundè qiàm ex sacris

ca hoc loco proferre, sed rationes illas addere, quibus lîicris pctenda probatio est. Deindè, quoniam hoc
etiam utuntur in sui erroris confirmationem. idem ampliùs urgere volumus, si in controversià sit,

Si Ecclesia, inquiunt, de divinis Scripturis judicium an ambo Testamenta novum et velus Deo anctore sint

ferret, tùm inferior in superioris Icgcm auctoritatem édita, per nullam altcriitrius Tcstamenti auctoritatem
usurparet. Id quod absurdum plané est. Nam, ut Au- ha;c disceptatio componi potest. Quft enim ratione de
giist. inquit, non licet judici de legibus judicare, sed toto voluminc dubitabitur, eàdem quoque de quàlibct
secundùm ipsas, dist, i, cap. Jn istis. particulà voluminis ambigclur. Necesse igitur est, hu-
Pra3tercà,qu3îsecuriias(aiunt) nobiserit aRternscvi- jus qu:rslionis aliquem prêter sacras iittcras judicem
l3C, si quœcumque de cà insarris liticris cxlant promis- constituere. Pratcreà Basilides prophetas nescio
quns
siones, solo hominum judicio fullai consistant? Rursîim '

produxit, Barchabam, Barchob, aliosqne id genus, qui

f des nostra quanlùm apud bomincs in suspicionem vo- i
revejà jtriorilms scculis nunq.uàm exliterint, ut auctoi-
cabitur, si crodatiir hominum boncncin, non sçrùs ;c •
est Fii-obius, lib. -4 EcHos. histor. cap. 8. Al hujtis-
t7 DK LOCIS THF.OF .OGICIS. MB. n. 8â
modi proplieiarum libri pt^r Scripuuas ipsas refelli non clesiâ aucloritateni, nullii.s apud reliquos fidèles explo-

po«5unt. Dicorot namqiie liasilides, pra'tor (inaluor ralam e( solidam verilalem? ità judicium quodcumquc
majores, et quatnordociin «linores, alios ilem Proplie- ab cjusdcm privalo cive profeclum iulirmum eril : et

las iii vctcri Teslamento fuisse, idque ejusdeni Tesla- Scripturarum proiiidè (ides incerto et imbccillo funda-

mei)li lestimoniis conliriuaret. Nec liis ralioiiibus alla nieuto nitelur. Quid quôd Deuler. 17, quiosliones gra-
cxempla désuni. Nain quidam luerelicirejecoriiiit Evan- ves non ad privatos juljeulur deferri, sed ad eos, qui
pelia, quùd Cliristus Duniiiius nec scripseril aliquid, babeut publicam in Ecclcsià poleslalem? Quid? Niun
nocsoril»endunipra'ceperit,ulAugust.2 Kelraot.c. IG, Anliocbeui privali bomines judicium sd)i assumpsère
refert. Alii omncs Epislolas PaOli respuerunl, apud in illâ conlroversia, quâ dubium erat, Pauline verba
Eusebium lib. 3 Hislur. Ecdes. cap. 27,Iren. lib. 1, Dei essent, an non? .Minime verô; sed miserunl ad
cap. HO, et Ori^'en. in Psal. 8:2, relerente eodein Kuseb. .\poslolos et seniores, qui eranl in llierusalem, Acl. 15.

lib. \), cap. 28, videlren. cap. illo 20, 20. .Mil univcr- Adde liiic, quôd, cùm quidam viri doctissimi negàrinl
bam Moysi legem, alque adeo onines In^lrunienli velc- Epislolam ad llebra'os esse eanonicam , r.lii auclores
ris scripturas abncgàrunt, ul .Vugnst., cùni aliàs scppè, quoque ipsi non ignobiles Apocalypsim Joannis exclu-
liim in lib. cont. Fau^luni, et Euseb. ^> lib. cap. u!l., serint, non posset ex cnjusque privali bominis sensu ea
auclores sunl. Nos vorù iios libros in universum lec e- doctissimorum virorum conlroversia componi. Vide
pinnis. Item, qn;i- Nicodemi et Harlliol(>in;ii nomiiie ab Origenem bomilià 7 in Ezech. Giegor. Nazianzenum
haTCtieis pruferuntur, Evangelia conlemniinus, Marci in Apol. Ilierou. in Ezecli. cap. 15, et in Jerem. cap. 23,
Evangeliura veneraniur. Ac nos qnidem baruni rerum ut inlelligas, quàm parùm sit defercndum in hujusmodi
causam reddinuis; illi vero ejus, quod iiniversa tenet, rébus privatorum liominum pra'judiciis. Sed de bis
!f(iuil(iuesemperEcelesia,ralionemredderenullopaclo nmlta posleriiis. Nunc reliqua perscquamur.
qiieuiit. Imù, vi\ orum judicum ancloritate sublatà, iiiliil .\b Ecclesià est delerminandum, quisnam liber sit

illis superest, nisi ul tolum sacrorum IJdjliorum codi- canonicus, el illius auctoritas certa régula est ad libros
ceni de medio tollant. Adde, quôd scriptura judex est Tel in sacrorum numerum recipiendos, vel etiam ex
niortuus, qui nec litigantium utrinque rationes audire, co numéro rejiciendos. —Hoc tenuit Irenx'us, lib. 3 ad-
nec senleiitiam ipse eloqui valet. Accedit, quod, si in versùs Ilirreses, cap. 2, 3 et -l; et .Vugust. lib. conlri

humauA aliquft repiddicà talis judiciorum esset forma Faustum 13, cap. 4; et lib. 28, cap. 2el 4; et secundo
pnescripta, ut nulli essent judices vivi, sed solis exara- libro de Doclrin.'i cbristiauô, cap. 8 ; deniquè in libro

lis lilleris conlroversia qua;cumque de illius reipubli- contra Epislolam Manicba;i cap. 4, ubi illa estonininô
cy scripturis exorla fnnrelur, pr.vlerquàm quod forma sermone Irita senlentia : Kvaugclio non erederem, uisi
judicandi stullissima esset, imllus etiam esset liligandi me F.cclcs'ur inoveret auctoritas.

finis. Ei enim, qui negel iuslrumeulum, nulla vis inferri ILec eadem definiuntur à concilio Toletano {irimo,
queat, si vivi judices nulli babeantur. lia Dent. 17, non in hœc verba : Si quis dixerit, vel crediderit alias scri-
ad scripluram dissidentes bomines referuntur, sed ad pturas esse canonicas, prœter eas quas Ecclesià catho-
vivorum examen judiciumque. Et Malacli. 2 cap. La- lica recipit , anathema sit. Eccl<'si;i; igitur calbolica;
bia, inquit, saccrdotix, cnstodiciit icienliam, et legrni re- auctoritas certum argumenlum exbibet ad libros sacros
quirent de orc ejus; de orc ejus, ait, non de lege ipsà. vel recipiendos, vel rejiciendos, id quod multis ma-
Et .Vclor. 1."), non ad Scripluram appellavcrunt Antio- gnisque rationibus comprobatur.
cheui, ul intelligerenl an verba Pauli divina essent, sed Primùm enim, si hujusmodi res in contenlionem ve-
ad Aposlolos et seniores, qui erant Ilierosolymis. Née niat, cùm nec ex Scripturis ipsis, nec ex privalft cu-
ApOïtoli cl seniores Scripluram judicem, sed semet- jusvis opinatione sit censura ferenda, ex aliquo banc
ipsos et Spiritum sanclum posuerunl. Vm»» e$t, in- loco pelere necesse est. Non est aulem, undè commo-
quiunt, non Scripturce , sed Spiritui sanclo, et nobis. diùs alque constanliùs ejusmodi judicium censuramque
Sanclus quippè Spiritus non babital in litlerà, sed in pelere debeamus, quàm ab Ecclesià, quœ est cohnnna
Rpiritii , non in syllabis, sed in cordibus. Quôd si ii qui et firtnamenlumverilatis, 1 Timot. 30, 13. Ad Ecclesià:
Paulo advcrsabanlur, Scriptune in causa illàjudicium igitur tribunal est brec quoestio referenda ; el ejus de-
pelèrent, qu.-estio bodiè maneret ambigua. crelimi lydius lapis eril ad explorandum quis liber ca-
Judicium de Scripturis canonicis ad privatos reipu- nonicus sit.

Llicx christian.r; cives non perlinet. — PrimiS, quia in Item , ut D. Auguslinus lib. 33, 6, contra Faustum
humanà republicàejusmodi judicia non permilterenlur .MauicbaMun, argumeulalur, in libris F^.llinicorum non
jirivatis hominibus, nisi legislalores desipuissent. Uter- alià ratione magis veros auclores exploramus, quàm
que enim eorum, qui dissidium babenl, liane sibi judi- ex communi consensn et lestimonio eorum, qui fuerunt
candi pari ratione vindicaret anclorilatem ; sicquc nul- antè nos. Undè enim Platonis, Aristolelis, Ciceronis li-

lus essel dissidiorum finis. Privatas ergô cujusfpie vel bros novimus, nisi ex eorum, qui nos setate antecesse-
revelationes, vel opinationes velle sequi, idquc in qua- runt, conliimis teslimoniis? Si ergô in creteris omnibus
fctione fidei necessarià, stultum eril. Pro su.'i elfuim li.Tc via tulissima et ccrtissima est ad cognoscendum
faclionc quisque dcfiniet, et qu;r ipse cxislimaverit, cnjusque libri auclorcm.curhœc eadem non erit certa,
ea sibi asseret à Deo rcvelata. et explorata viro calbolico ad intelUgendum hune li-

Quid quôd nuUus homo privatus cerlam habet in Ec- brum esse Matlha;i,illum non esse Thomae, banc Epi-
g9 CAP. Nil. QLINAM DE IJBRIS ( ANONICIS JL'DICARE POSSIT. 90

slolam esse scriptam h Paulo, illani à Paulo scriplam non potest, et tamen certissimum habet. Sicut enim
non fuisse? Ecclesiœ itaque testilicalione libri sacri apud philosophes de communibus conceplionibus nemo
sunt admilteudi. Quod videtur Joannes evangelista si- judicat, sed omncs per eas judicantur : ità apud nos do
gnificàsse, cùm ait, 24 : Hic est discipiilus ille, qui testi- sensu spiritùs, qui judicat omiies, et à nemine judica-

motiium pcrhibet de his : et scimiis quia ventm est testimo- tur. Sed nos hoc sanè loco de verbis certare nolumus.
nium ejtis. Joannes ergo leslimoniuin perhibet Evange- Tantùm definimus, id quod jam Lutberani vel inviti

lii, cl Ecclesia probat, inquiens : Et scinms, etc. Alioqui, concedunt, ex Ecclesia^ auctoritate certum argumen-

quorsùm illa numeri làm siibita et inopinata mulatio? tum sumi vel ad libros sacros admiltendos, vel ad eos

Apostolusquoque Paulus id manifesté docel in Epistolâ repellendos, qui sacri non sunt.

ad Galal. cap. 2. Nam cùm accepisset Evangelium per At verô non parva quaîstio se offert, an nomine Ec-
revelationem Jesu Cliristi , et mausisset cum Petro et clesiaî significemus hoc loco Ecclcsiam qute fuit tcm-

Jacobo diebiis quindecim , ascendit rursùs Hierosoly- pore Apostolorum; an fidelium congregationem, qui

mam secundùm revelationem, elconlulit cum Aposto- modo sunt; an potiùs universam collectionem Christia-

lis et fidelibus evangelium, quod praedicabat in genti- norum à baptismo Christi per Apostolos et cœteros

bus; seorsùm aulem ils, qui videbantur aliquid esse, successores eorum usquè ad hœc tempora propagalam.
ne forte in vanum curreret aut cucurrisset. Quod si Durandus enim, in 3 Sentent, distinct. 24, qucest. 1;

Ecclesiae probatio non esset necessaria, ceriè non fuis- etGerson. de Vità spirituali anim.i-, lecl. 2, coroU. 7,

set sollicitus Paulus, ut ascenderet ad conferendum hujusmodi auctoritatem sacros libros approbandi, vel
evangelium, ne forte, etc. Atque (ut Augustiiius contra etiam non sacros reprobandi, ad Ecclcsiam référant
Faustum ait lib. 25, i), si Apostolus Paulus non inve- fidelium, qui cum Aposlolis extiterunt. At Joannes

niret in carne Apostolos, cum quibus conferret evan- Driedonis lib. 1 de ecdesiasticis Scripturiset dogmat.,
gelium , Ecclesia illi omninô non crederet. Et Iliero- cap. 1 ; et Thomas Waldensis, lib. 2 de doctrinal, fid.

nym. in epist. ad Augustinum, hœc Aposloli verba antiquae, cap. 19 et 20, banc auctoritatem exislunant
pertractans : Ex lits, inquit, ostendit, se non liabnisse se- rcferendam ad seriem Pairum omnium, et fidelium ab
curitatem Evangclii prœdicandi, nisi Pelri, et qui cum eo Aposlolis succedentium ; quic eadeni profecto videtur
erant, {uisset sententià roboratum. Est autem liœc Epist. fuisse sentenlia Irenœi lib. 5, cap. 5, et lib. 4, cap. 05,

etiam in tomo operum Augustin! secundo, num. 11. adversùs hacreses : et Tertulliani, lib. 4 adversùs Mar-
Et Terlull. lib. 4, adversùs Marcionem : Proptereà, in- cionem, et Augustin! , lib. 35 contra Faustum Mani-
quit, Paulus Ilierosolymam ascendit ad Apostolos con- cbœum, et in lib. 2, cap. 6, contra Julianum Pelagia-
sultaudos, ne forte in vacuum cucurrisset. ^'on enim num, et lib. 2 de Doctrina Christi, cap. 8 ; et Epist. 05.

sufficeret ad ftdem sinyularitas instrumcnti desliluta pa- Sed tamen banc auctoritatem bujus etiam tem-
et alii

trocinio antecessorum. Deniquè, ut cum auctoribus contu- poris Ecclesiae tribuunt quae videlicet eadem est cum
;

lit, et convenit de régula fidei, dexteras miscuêre. Igitur, antiquà, habetque eumdem veritatis Spiritum assisten-
si ipse illuminator Lucœ aucloritatem antecessorum et tem.
fidei et prœdicationis suœ optavit ,
quantb mag'is eam Ego verô primùm senlio, ad Apostolos pertinuissc
Evaugelio Lucœ expostuletn, quœ Evangeliomagistri cjus libros sacros probare, non sacros rejicere. Nec enim
fuit necessaria? Hâclenùs ille. alios libros canonicos habemus sive veteris, sive novi
Idem quoque babetur Act. 1.5. Cùm enim apud An- Testamenti, quàm quos Aposloli probaverunt, atque
tiochiam dubitarelur, an Paulus et Barnabas vcrè sen- Ecclesicc Iradiderunt.
tirent et docerent de cessatione legalium, statuerunt Existimo deindè, hujusmodi Iradilionem apostolicam
fidèles, ut ascenderent Paulus, et Barnabas, et quidam non alià ralione mcliùs innotescere, quàm per Patres
alii ad Apostolos et presbyteros in Hierusalem. Non et doclores Ecclesiae, post Apostolos succcdentcs;
ergô unusquisque per se cognoscit, an doclrina ex Deo quemadmodùm non alla via certior atque expeditior
sit , necne , aut ipsa statmi doctrina cuivis .sese esse est ad Christi et Apostolorum reliquas traditiones co-
diviiiam manifestât; sed Ecclesi;r, opus est approba- gnoscendas quod suo posteà loco dtmonstrahlmus.
:

lione. Quod Lutberani tandem in comitiis Augustanis Atque borum quidem neulrum opus est exquisilis ra-
confessi sunt, habere scilicet Ecclcsiam auctoritatem tionibus confirmarc tantùm satis est admonere.
:

ad discernendum verba Dci à verbis bominum. Atque Illud verô dcmonslrandum est , Ecclcsiam fid<'litini

Lutberus, in libro de Captivitate babylonicà, ubi de nunc viventium non quidem scribere canonicum li-
ordinis Sacramcnto agit, confitetur quidem, Ecclcsiam brum posse, sed definire, an liber, de quo dispulatio
liabere poteslatem discerncndi
verbum Dei à verbis est, canonicus sit, an non, quia dehnitio dubionim,
bominum, sed non proindc tamen judicem esse verbi qua; circà fidem modo exoriuntur, ad praesentem Ec-
Dci. Quemadinodùm Augustinus ait, quôd veritatc clcsiam pertinet. Opnrtclenim judicem vivum in Eccle-
ipsà
sic capitur anima, ut per eam de omnibus sia esse, qui fidei coniroversias dccidcrc possit si<pn-
certissimè :

judicare possit, sed veritaicm judicarè non possit, di- dem Deus in necessariis Ecclesiae suac non dcfuil. At
cere autem cogatur infallibili certitudine, liane esse librum esse canonicum, iiccnc, fidcm maxime tangi:.

vcrilalem judicala magis, quam judicans; hh in Ec- H Ad Ecclcsiam igitur hujus tcnqioris bujus rei judi-
clisiA lalis, inquit, est scnsus, illustrante si»iritu, in (iiiin pcrtiricbit. Nam si cnor('S,qui san:v doctrinai
judicandis et approbandis doctrinis, qnem dcmunsirare advcrsantiir. Ecclesia. qu.T nunc est, condenuian' ne-
91 DE LOCIS THEOT.OGICIS. LTB. II. 92
grnis vocabidis, atquc ab omni inlricalione libcris suc-
qult, profpol^Judioibnsi do mcdio
subhitis, luijiisseculi

haTt'licM impiinèvivore, :it(iuo adeo rejîiiare possiml. cessorum consignare mcmoriis. Nam qurc ad fidem

Hiirsùiii, u-iniutre llioroiiyiui diihitaie

catliolico li- spoctani, sunt in duplici dilïerentià. Altéra, qua; om-
cuil, an Apocalypsis Joaniiis sacra el
caiionica cssel. nos lideles explicité crodunt. ut Filium Dei bumanam
Nimc autcm, ut suo loco ostendemus, id non licol in naturam suscepisse altéra vero sunt, quse videlicet soli
;

duhinni vorloro. Eii;ô po>l tcinpora Ilicroiiymi Eccle- majores credere tencntur explicité, populus autem im-

sia auolorilatcni liabuit illam (pui'slionom pr(»lli{iaiidi.

plicite in majorum fide, ut Patrem et Eilium esse unum
Qiianiohroiu, ciim ii(»>tro lonipciro quidam in diibiinu principium Spirilùs sancti. A populo igitiir rudi in ré-

voccnl, an liarucli et Machabuorum libri, ac ca-lori, bus fidoi, qiia; sub priori génère contincntur, jure for-

de quibus quiestio in inanibus est, canonici sint, iiecne; sitan testimonium postulaveris, quôd earum rerum fi-

banc certè anibiiiintalein pivesenlis Ecclesioe judicium des oequc ad majores ac minores pertinet. Al in bis

exp'.anaro polorit. qu;e ad allorum gonus spoctani, si qua qu;iestio exoria-

Pnvtereà, Ecclesia, q»x. nnnc c^t, in fido orrapc non tur, ine|)lissimMm eril, ut imperitum vulgus, delirus
potest. Ergù, si credidoril aUqncm libriun esse canoni- senex, garrula anus, sutor indoctus consulatur; idque

cum, ex oJHS testiinonio idononm firminnque sumetur maxime, si non ad Ecclesiam pra;sentem, sed ad eani,
à tbeoiogis arj^'innenluni. Nani et Ecclesia pr;vsons do- qua; superiorum fuit lemporum, hujusmodi quœstiones
cereeos, (pii (idoni susropcrint, sno jnre potosl, qiuv- sint roferend;o. Quod fieii oporlore, Thomas ipse Wal-
cumqite fidoi sunt, et sacros libros, qiios per Iradilio- donsis asseruit. Cùm igitur fidos de numéro canonico-
iiem vclcrum accepit, posteris suis ipsa iiadcre. Qui rum librorum explicita non popularium sit, sed majo-
quidem posteri lidem proximù habcant Ecclesiac pra;- rum, ad quos utique spécial, quinam sint sacri libri

seiiti necosse est ; ut pnvsentcs credidinms proximè cognoscere, fateamur necessc est, in hujusmodi quaî-
antocedenlibus, el illi superioribus, série quàdani el stionc, quammodoversamus, testimonium 5 plèbe non
ordine uscpiè ad Aposlolos, quibus fidèles tune vivi esse requirendum, sed à doctoribus Ecclesia% quibus
proxiniiùs eredidcrunt. cl plebs rudis débet credere, ad quosque similium re-
Sicul enim in disciplinis duo principiorum gênera rum judicium pcrtincre, ut justum, ità quoque certum
cerninius, unum reniotum, alteruni proximum, boc est. Quo fit, ut si omnes sancti et doctores Ecclesise
postremum, illiid prinium, nccconclusiones ad prima asscruerinl aliqucm librum esse canonicum, id pro certo
initia, nisi per postrema, referunlur ; sic ncc fuies suc- babendum sit, perindè ac si Iota Ecclesia asscruisïCt.
cedentium ad eos, qui nos fflate antecesserunl, nisi Quod uberiùs alio loco explicandum est. De terliù igi-
per nos rcrerri potest, donec ad Apostolos, et indè ad tur proposilione satis est dictum.
Christum porvenitur, iib'i tanquàm in primo fundaniento Ad concilium universale prœcipuè pertinet definire,
calholica fides consistit. Qneniadmodùm eliam utraqiie quis liber sit canonicus. — Quam quidem propositioneni
disciplinarum principia (irma sunl, ulraqiic item con- œquo animo palerer ab ba-reticis non admitti. Sed il-

clusiones cerlù probant, licèt altéra niediata, altéra im- lud tamen doleo vchementcrquôd eam nonnuUi fidèles

mediata sint; ità et Ecclesia, qua; nunc est, certum inficiantiir, in quibus Thomas Waldensis esse videtnr,
argumenlum dogmatis christ iani exbibet,qiiamvis ipsius lib. 2 docfrinalis fidci antiq. cap. 19.
demùm (ides ad Christi et Aposlolorum sit doctrinam Probatur tamen illa manifesté, quia proponere fide-
refercnda. libus caquœ sunt divinilùs revelata, ad Ecclesiaî pa-
Quà de re videtur mihi falsus Thomas Waldensis. stores maxime spécial, lùm quia Iota Ecclesia hujus-

Etenim, ut paulô antè iiidicavimus, aliud est qua'rere, modi revelata proponere et docere non valet; lùm
quid Ecclesia pra^sens definire possit, et quo'isquc ha- quoniam, ut posset, non dcceret tamen, ut iota Eccle,

beat controversias decernendi auctoritalem ; aliud vero sia docendi ol'iicium assumerct ; tinn quia pascere oves

quânam via et ratione ad rectam et firmam

invesligare, in scientiû cl doctrinA, proprium munus pastorum est,

harum rerum defmitionem valeat pervenire. Ac nos '

ut Jeremùe 3 dicitur, lùm quoniam aliquandô intcr

quidom ingénue fatemur, non esse nunc novas revela- ipsos cathortcos coucertatio est , an hic aut ille liber

tiones expectandas, sive à sumino Ponlifice, sive à canonicus sit. .\d dirimendam igitur bujusmodi disce-
Concilio, sive etiam ab Ecclesia totà; sed inquircnda ptationem , oportet in Ecclesia judices esse ,
quorum
potiùs majorum documenta, ac sanctorum scripia. sententias fidèles debeant sequi. Judices autcm in do-
Apostolicas rursimi traditioncs, sacras ctiani lilteras ctrinù fidei non alios convenicntlùs accipimus, atqne
consulcndas, atqne por hujusnïodi conquisita média episropos et doctores, quibus fidelium inslructio de-
qiïOîstionem de fidc propositam deccrnendam. Nam et mandata est, quosque si de nicdio lollas, Ecclesia; uni-
Aposloli et seniores cons:ro?;ati in concilium Iliorosoly- versalis judicia prolinùs aufcrs, cùm Iota ipsa Ecclesia,

mitanum, magnà factà conquisitione, lùm ex rébus antè hoc est, fidèles omnes, convenire ad judicandum de
actis, lùm ex scripturis Proplictariim, sonlontiam de proposità quKSlione ncc debeant, necverô possint.
re proposità atqne in qna-'stionem voc.'tà tiderunt. Pr.etereà Concilium est certa régula in bis, qua; fidei
Fallitur el in alla re, nisi fallor ego, Tliomas Wal- r.unt.ut posleriùs ostendemus. Cùm igitur ha;c qu;estio
densis, cùm asseril tcslimonium laionim fidclium de libris sacris atquc canoniois ad fidem attineal,Con-
etiam hùc periinere ; sed ideô ad eos non esse opus cilii testimonio abundé potcrit definiri. Id quod Anlio-
recurrere, quia nesriorunt. inquit, fidem suam con- II! chenos intellexisse constat. Non enim qusestionera de
 ,

95 CAP. VUI. CONFL'TANTUR ARGU.MENTA CAPITIS YI. 94

legalibus ad fideliumplebem, sed ad Apostolorum et se- nium verhiberet de lumine? Ubi rursiis illud 15, 27 : Vos
niorum synodum reUilêre. Nec post Concilii sententiam testimonium perhibebilis deme,qniaab initiu mecum estis?

ullus relict'is est dubitandi locus,Actorum 45. Ubi deniquè illud Actor. 18 (ne omnia repetamus):
Ad siimmum Pontificem pertinet definire ,
quinam Eritis milii testes m Uierusalem?t\c. Sensus igitur est:
liber sitcanonicus. Primo, quia majores Ecclesise causse Ego hominis testimonio non egeo quidem,sed affero
ad summum Pontiflcem relereudce sunt,ul Innocenlius tamen testimonium Joannis propter vos. Ideôque sub-
probat de baptismo cap. 3/«/or<'s,nosque idem etiam jungit: Sedh(rcdico,ntvos salvi sitis. Quôd autem ipse
sumus dcmonstraturi. At bsec de libris canonicis causa humanum testimonium non quserat,quo vid, licet ipse
maxima est ad summum itaque Pontificem est refe-
:
minime egere credendus est, probat subjungens Ego :

renda. Deindè quia contingit esse dissidium inter Pa- habeo testimoniummajus Joanne, clc. Et rêvera conve-
ires in concilio congregatos. Quôd si non esset judex nit,ut,qui divinum testimonium iiabet,ipse quidem pro-
in Ecclesià,qui banc contentionem litemque dirimeret, pier se non accipial ab liomine testimonium, sed oblatum

certè non esset Ecclesise à Deo provisum in rebu ne- tamen propter aliorum utilitatem non repudiet. In
cessariis. eumdem quoque sensum deindè subinfert Claritatem:

Pr3etereà,quiasummusPontifex,quoties de fide pro- ab hominibus non accipio, cura tamen Petrus dictus sit

nuntiat,errare nequit : quod suo posteà loco etiam com- Joan. ult. 19, suà morie Deum glorificàsse. Ac de
monstrandum est. Ipsius ergo Poiitificis testimonio primo quidem argumento satis.

tanquàm certojudice probare poterimus, quis liber sit Ad secundum verô facile respondetur, Apostolum
canonicus,quis contra non sit. ibi non cum imperitis,sed cum doctis habere sermo-

Postreraô id ostenditur argumente IS'icolaiPap3e,cap. nem. Ait eiiim : .\on scripsi vobis quasi ignorantibus
Si Homanoriim,i9 dis. Namquod verè sedes Apostolica veritatem, sedquasi scientibus eam. Sapientibus ergô Ec-

probavit,hodié tenetur acceptum,et quod illa repulit, clesiaî magistris unctio interior sufficitadea,quiefidei

hactenùs inefficax prorsùs babetur. Ità opuscuia doc- adversanlur,refatanda; at ignorantibus opus est etiam
torum,qu.'e approbavit,Ecclesia probat; qua», contra re- externâ doctrinâ, eorum maxime, quos Deus constilmt
probavit,Ecclesia reprobat. Summorum ergù Pontiflcum in Ecclesiâ pastores et doclores. Inlelligendum est
de hisce rébus testimonium, ipso etiam perpetuo rerum etiam, doctrinam fidei,singulis hominibus nocessariam,
experimento, flrmum ac certum habere compeliitur. unicuique p' r se forte innotescere, si spiritum manen-
Nam etevangelium.quodPauluspraedicabatingentibus, tem in se habet. At verô, quse sunt in fide non singulis
ut antè ex Tertulliano,Hieronymo,et Augustino mons. quidem necessaria, sed ad Ecclesise commnnem utili-
Iravimus, non fuisset ab Ecclesiâ receptum, nisi Pétri tatem pertinentia, non ea statîm à bonis viris cognos-
ayctoritate fuisset roboratum ; et, ut idem Hieron. in cuntur, quamlibèt siùritimi Dei et unctionem habenti-
lib. de Viris illustribus.in Marc, ex Clémente in 6 b-oz-j- bus. Si enim simplici mulierculseproponatur, an acci-
swjiwv, scribit, MarciEvangelium,cîimPetrusaudisset, dentia in Sacramento altaris sine subjecto sint, quamvis
probavit, et Ecclesise legendum suà auctoritate edidit. sancta sit et justa, non est opus eâ de re ab uuctione
Idem verô Eusebius, libro 2 Ecclesiasticse Historise, cap. doceatur. Sed si nùm Christus
illud ab eâ inquiras,
15, non solùm Clementis,sed etPapitc testimonio con- pro peccatis nostris sanguinem fuderit, id profectô ab
firmai. Constat autem, qui Pelro succedit,hunceamdem unctione docebitur, quoniam prsestanti quod in se est,
poteslatem habere in illissanè,quse sunt Ecclesise ne- Deus fidem ad salutem necessariam non negat. Porrô
cessaria. Ad summum ergù Pontificem hujusmodi de autem cùm , qusestlo hsec de numéro librorum canoni-
libris canonicis judicium pertinet. Nam et si qua similis corum non speclel ad singulos, sed ad doctos in Eccle-
qusestio in veleri lege exoriretur, ad Pontificem ejus de- sià viros referenda sit, fit consequens,utadcognoscen-
finitioperlineret.ulDeut. 17 legimus(l). dum,an hic liber, an oanonicus, non
ille sit sit satis
Hactenîis quanta fieri potuitbrevilate à nobis ea dicta unctionem habere. Non enim unctio quemcumque sim-
sunt, quse proesenti loco satis erant, ut pius lector intel- pliciler docet de omnibus, sed quemque de Iiis, quse
ligeret,quibus auctoribus,in libris canonicis constituen- sunt ei propria et necessaria. Atque hsec satis abundé
dis.fidem babere oporteret. Namsiquseborum majori erant, ut secundii argumentum eluderetur(i). Sed, ut
ti et argumenlis indigent, ut in universum probentur iis morem geramus, qui aliud prsetcreà quicquam in
omnibus, ca suis posteà locis confirmabuntur. Nune illius teslimonii explicatione desiderant, tortia adliuc
verô illudagcndum esse puto.ut argumentationes hos- responsio adjiciendaest. Non, si quidam in Ecclesiâ
tium veru; religionis.quàrabrevissimé etiam possumus,
primitivâ tantos habuêrc et in virtute et in doctrine
refellamus.
CAPUT VIII. (i) Inhâc rosponsione et sequcntibus, unctioni Spi-

Vbi confutantur argumenta capitis ritûs sancti nimis tribuit Canus ad intolligenliam seu
Ad primum
sexti.
Scripturse sacrse interprclalioncm. Ouippè Spiritus —
igitur argumentiun sic respondeo. Sj divinus, in mente viri pii docti, vol non ilà eruditi,
Christus ab bomine testimonium non accipit, ubinam unctione suA mirisquc iliuslratiouibus agere potest;
illud est Joan. 1,6: Fuit homo misxua à Deo, sed id peculiari fiot providciili.i neque uu(|Màm indc ;
ut testimo-
lex aut régula legitim;e inlerprelationis vel dislinclio-
\

(1) De his quid opinandum,

infrà, lib. 0, cum auc- i
nis iibrnriim sacroruiii pro (putcumque bominuiu gé-
tore, dicemus; s«'u potiùs n-mitiemiis ad Iractatum de nère crit tradiiccnda. Au( huilas Efclcsiiv, Iradilionis^
Kcclcxià, in qiio de summi Pontificis auctoritate h.TC est régula cortiv, intorprelationis adinilt.iida, sem.
qu.-r;-
stiones nobis occurrent evolvendae. p. S. i
per et pro omnibus, ni infr.î fusiùs dicetur. P. S.
% bi: i.ocis iiii>.)i.o(ji(.:is. lib. h. OG

progrossiii, ul nullutloclorf oMcnio iiiiligen-iil, quippi- nat, tune auditorem, si bonus »"sl, Dei doctrinam accep-
qui Siiirilu doceiite nôsseiU oinnia, idciioù ijraliani turum, sin maius repudiaturum. De se quij)pè Christus
illaiu Spiritùs saiioli nos et ad oiniies, et ad lioc oliaiii siKupie dociriiià |
eculiariter loquebaliir : quem quo-
lempiis ivff roimis. Aliotpii, si qiiis aiil liii},'iiaiiiiiulo- iiiani Dater signilicaveral Deus, diicem ac praiceplo-
iiuin,aut alia luulla.qux Spiiilus àpriacipio lidclibus rem mimdo dederat,omiiiquc teslimoniorum génère
jiiiportiebaUir.modù non habeal , non se arbilrolur comprobârat,ei lot tanlisque argumentis Evangelium
.SpiriUin» accopisso.noc uncluni sesc cxisliniot, nisi uem annniilianti,eivita>,doctrina},niiraculorumg!oriàpra;s-

Antonio, 1111 'n;icli<>a'^'\ptiii,sint'ullàs(itMiti;ilitl<Maiinn, laiili, cl luiniaiià alipie adeo divinà auctorilale pol-
diviiiasSdipturas inlclk-xeril. Vid. Auj;. in proo'iiiio lenli , lidem non liabcre nemo sine peccalo poterat,
lib. de Uoc. chrisliaa. Quùd sieliamnùin untlio docct Abeat nunc Lullierus, et quasi Ecclesise fidera validissi-

bine exlemoductore de omnibus, nondoceaiil parentes mis arietibus concusserit, vanissimâ cxullalione bac-
parviilos siios doclrinain (.'.hiisli, scd ne ad ipsum qui- clietiir; nos vero inlelligamus potiùs illum, quem dixi-

dein Lvaiii^eliuin audieiidinn alqiie disceiidiim eal po- mus, esse verborum Chrisli sensum, cùm ex aliis Evan-
pulus in Keclt'sias; qiiin eliaineodices nuUos iei;al,nec geliblie tcstimoniis, liim verô pnecipuè ex ipso eodem,
legenlem explicanleniqne hoiuineni audial , expectet quod ex cap. lOLutberus adversiis nos citai. Operu ,

veio rapi se nsquè ad lerlinin cu'luni, et ibi oinnia cliri- inquil Dominus, qnœ ^go facio in uoiniue Patris mei, liœc
lian.e doclriiue inysteiiapereipere! iCaveanuis, Angus- lestinioiiiuin perliibcnl de me; sed vos non credtiis, quia
t linus ait, laies lenlaliones snperbissiinas, niagisqiie non eslis ex ovibus meis; et slatim : Oves n.eiv vocem
« cogileiniis et ipsum Apostoluin Pauluni, lieél diviiii memn aiidiuut. Nam cerlè si non audirenl, ea: oves Chris-
( cl voce clspiritu instruclum,ad iiominem tamen mis- li non essent, ut quoe ad vocem proprii pasioris tàm
i suni esse, ul abeodisceret, quid se opoi'leret lacère; i exploralam et certam, clausis auribus obsurdcsccrent.
Actor. y. Kl Curnctiiun cuijiicmus, quauivii et cxatulilas Qiià ex re iialet,quàm inepte à Euthero illa Doinini
oruliutiesrjus, elccmosyiiusque rcspectim et Atujclus uun- testimonia in hâc causa, de ipià nunc disserimus, rele-
liiirit , Petro tumen irudiluin hiibuendum, ùquu, quid crc- ranlur. De 5 igilur argumenlo Lanlùm.
detidum, quid sperandum, quid diligeiiauni audiret, Quarto priusquàm respondeo, operœ pretium mihi
Act. 10. Ac de ii argumcnto liacienùs. faclurus videor, si slrict'im quanlam attigero, qiio faciliùs

Tcrlium vero ebidi prinuini poterat oo rerum discri- non hoc solùm argumenluin (lihi::lur,verùin etiain ea,

mine repetilo, quod in biiperioris argunicnli confula- qua; deinceps disserenda sunt, explicari queaiit.
lionepubuimus.CoucediniusenimJiberaliler,doclrinam l'riinùm ergo id slaluo, juxlà comnumem Icgcm,
cuique in suà vilà cl slalu necessariam , iili fore pcr- aliqua exteriora cl humana incitanicnta neccssaria
fipeclam et cognitam, qui lecerit voluiilalem Dei : sicut esse,quibus ad Evangelii lidem iiiducamur. Quomodb
enim gustus benè alleclus diil'ercntias saporuin facile enim credent ci, quem non audierunt? Q .oiiodb autem
disccrnit,sic aniini opliina afleclio facil, ul boinodoc- audicnt sine prœdicantc? Ad Rom. 10,14. Item Joan.
trinam Dei ad salulem necessariam discernât ab errore lo, 22 et scq. : .Si non venissem et loculus eis non fuissem,
contrario, qui ex l»eo non est; quœ verô Ecclesiie sunt peccatvm non li(tberent;el,si opéra non \ecissem,quœ
communia, luec ad judicium et (idem spect;uit singulo- nemo atius fecit,excusalionem haberenl de peccato suo.

non à quovis discerniel judicaii posbunt,quan-

îuni, ea Non igilur solùm necessariumest,ul creditnro ea,quse
lumcumquéis Dei facial voluntalem. Uujusmodi autcm sunt lidei, simpliciter ab liomine proponantur, quasi
i.unt,qu;c versantur in hàc controversià de librorum prima principia discipulo; verùm etiam opus est exte-
divinorum numéro. Nec illarum eliam rerum judicium riorem alicpiani porsuasion('ni,elhnman;iiu incilainen-
adeu pcrspicuumesicui\is,ut stal'im ac sine doclorein tuin adliiberi : quomndô principia geomeln;e nonnulla
promplu sit. Erant enim quidam veibum Pauli cum à magistro explicantur,et suadenlur. Hînc illud est,
avidiiaie suscipientes.et quotidiè tamen scrulabantur quod cùm dixisset Moyses Domino, Exod. 4, 1 : Non
Stripluras, si hiec ità &e baberenl (Actor. 17j;et cùm nw/c/iMHfV/i, Dominus ci dédit potestatem signa faciendi;
qiiid.im docuissenl, sine circumcisione neminemposse hiiic rursùm ilhul Marc. ult. 20 : Prœdicaverunt ubiqne,
saivari, non protinùs cuilibet exploratum fuit, nùm ea Domino coopérante, et sermoncm confirmante sequenti-
vox ac doclrina ex Deo essel.an non; sed relata est bussignis. Hùc illa pertinent Joan. 1,7: Hic venit in
potiiis ad Apostolos et scniorcs quœstio, et, adbibito testimonium,cic.,vt omnes crederent per ilhtm. El Sor-
concilio,magnà(iue priiis factit disquisitione, finita, Act. gius Pauhis, vir prudens, cùm vidisset factiim, credidil,
i'o. (Juod si, qiu; in inijus argiiinenli refutalione dicta admirans super doctrine Domiiii, Actor. 13. El Cen-
sunl, cuipiam adlnic non esse illa salis vidcalur,liabeat turio,videns quod factum fiicrat, glorilicavit Deum ,

et hoc responsum,Cliristuni non dixisse quidein,qui dicens : Verè filius Dei erat iste, Luca; 23. Et Joan. A,
feceril voluiUalem Dei,buuc per se elsine magistro l)ù : Cognovit palcr, quia illa liora csset, in quâ dixit e>
veram oranem l'rophetarum, Evangt'listarum, Aposto- Jésus : Filius luus vivit, et credidil ipse, et domus ejus lola.

Inruniqiie docliiiiain posse à faUà discenu're,aul ovcs El paulù anlè : Ex civilute autcm illù multi credidcrun'.
sine doclore exleino vocem Chrisli internoscere.coii- in eum Sanuirilanorum, propter verbum mulieris teslimo-
trarianupic alieni refutare ; scd id docuil, cùm adesl nium pcrliibenlis, quia dixil mihi omnia quacumque [ec>:
lidei magister idonciis, qui rem credendam aplis loco El Joan. 10,41 : ^îulti veneruntad Jesum, et dicebanl,
et lemporo.solido pondrri^ ne cnià niicloril:»!»- propo- (juin Jonnuci quidi lu siqnum feàl nnlli'))!. Omuiti nutem
 ,, ,

V/ CÂl. Nili. CONFLTAMl' Il AiiCLMEMA CAPlilS M. gg

(jucrcumque dixit Jomiiics de hue, vera crant. Et Joau. 20; Lucam Aclor. 16, li, quaodam mulier colens Deunj
Introivit illc discipulus, qui venerat primas ad monumen- audivil Pauhnn, cujus Dominus aperuit cor intendcrc his,
tnin: cl vidit, et credidit. Nouditin eniin scielumt scriplu- quœ dicebanlur à Puulo. Et illud Isa aO, 4 : Erigit manc,
raui,(jma opportuil cum à morhds resurgere. Pliilippus mane mihi aurcm, utaudiam quasi magistrum; Do-
ericjit

Aclur. 8,deniqiiè et Pelrus, Actor. 10, non utcumque minus Deus aperuil mihi aurem Dies me deficiet, si omn .
ia
lidcm eim'iclio Cornelioqiie proposuère, sed et causas velim commemorare, quibus secundum hoc fundamen-
fliaiii adiiibiieruiit, etc. lum stabililur.

Dciiidc, id qnoque slatueiiduni csl, aiictoritatem Im- Cui et lerliiun subjiciendum est, rationem forinalem
niaiiani et incitaineiila oninia illa praidicla,sive alla noslra^ fidei non esse Ecclesioe aucloritatem,hoc est,
quaiciunque adlùbita ab eo,qui proponit ridem,nou fideiullimam resolulionem non fieri in Ecclesia; tc-
esse sufficienles causas ad credeiidnni,ut credere le- slimonium. Ipsaî scholasticce res formas dicendi scho-
iieamur, sed pralereà opus esse inleriori causa efli- lasticas rapiunl,etquœ vocabula scholarum consue-
ciente, id est, Dei speciali auxilio nioveiilis ad crcden- tudodiulurna trivit,ea Latini nobis condonare debent,
dum. Docet id divus Thomas ad lloni. 10,Leelion. 2, Xee enim làm sermonis ornatum,quàm dispulalionis
ac divus Augustinus,lib. 8 Retracl. cap. 21,etaliàs iucem sequimur. Sed ad rem. Eorum hic errorem dis-
sa)pè. Quln sacrai litlenie idquoque doceul. Quàmspe- simulare non i)ossum(I)qui asserunt,fidem noslram
ffos/, in(iuit ad Rom. \0,lb,pcdcs cvamjdizantium pa- eo, tanquàm in ullimam credendi causam,reducendam
cem,evangi'lizatuium bonalsed nonomncsobedhnit Evan- esse, ut credauuis, Ecclesiam esse verac m,cui priùs
(lelio. haias enini dicil : Domine, quis credidit auditui (inquiunt)assenlimur perfidem acquisitam,quàm per
nostro, et brachium Domini cui revelatum est? Item Joan. infusam. Quod si verum essel, prima ratio formalis
G, 43 et scq. : IS'olile murmurare invicem; nemo potest infusœ fidei non esset veritas increala,sed creala.
vetiire ad me,uisi Pater, (lui misit tnc,traxcrit eimi. Et Quarè (ides nostra non innilerelur tanquàm suo funda-
scriptnm in Pruphetis : Et erunl omnes docibiles Dei. menlo divinœ verilati,sed humanse. Deindè,cùm as-
Omnis qui audivil à Pâtre, et didicit, venit ad me. Et in- sensus conclusionis non sit certior principiorum as-
feriùs, quibusdam discipulis diceulibus : Durits est hic sensu,ut Aristoteles, 1 Post. lib. demonslrat, si fides
sermo,et qnis potest eum aiidirc? Pn);)/tYtV/(in(piit Do- infusa fide acquisilà nilerelur, lùm Deum esse Iriniun,
uùnm) dixi vobis,qu'od nemo potest venire ad me,uisi cui assenlinun- per infusam fidem,non esset nohis aut
fnerit ci datum à Putre meo. Et alio loco Joan. 12,37 : infirmius.autcertiusquàm Ecclesiam esse veracem
Ciim auteni tanta siqna fecissct cormn eis, non credebunt cui juxtàhorum sensum assenlimur per fidem acqui-
in enm, nt sermo Isaiœ impleretur : Domine, qnis cre- silam,et perbumanarum causarum incilanienta.
didit auditui nostro? Et brachium Domini cui revelatum Praîlcreà,mu)quàm hominemquemvis ilà per fideni
est? de. Exlerna; igitur omnes et iiumaïui! persuasio- acquisitam exislimamus esse veracem, quin formide-

nes nonsunt satisadcredendum,quantùmcumque ab mus,euni posse velfalli.vel failere. Quapropter, si as-

Iiominibus compctenter ea,qua; sunl fidei,proponan- sensus calbolicai fidei ex acqiiisilà fide penderel, finnus
tiir; sed necessaria est insuper causa irilerior, boc est, omninù esse non possel.

diviiinm quoddam bnnen incilans ad cn'dendum,et Adha'e,si omnes lii,qui me docuerunl,imo adeô
oculi quidam interni Dei beneficio ad videndum dali. angeli ca-lorum mihi aslruerent oppositum ejus quod
Viderunt, inquit Moyses, Deut. 29, 3, oculi tui signa illa, fide teneo, non ex eo fides mea labefaclaretur, juxlà
porlentaque incjcnlia : et non dédit tibi Dominus cor ad Pauliaposl )li pncscriplum illud ad Galat. 1,8 : LicH
intcllifjcndum,et aures ad audicndvni,ncc oculus ad vi- nos, aut Angélus de co'lo, cvangelizcl vobis, etc. Noslnu
dendum. Hoc quoque sua voce dilucidc conlirmavit igilur fidei assensio humanis causis et incilamenlis non
Cbrislus Pctro inquiens,Maltb. 10,17 : Ueatuses, Simon inuilitur, quai scilieet fides actpiisila seclalur. Quarè
Ilarjona, quia caro et sanrjuis non revelavit tibi, sed Pater ne mens noslra Yacillct,alliùs pelcnda,quàm ab bomi-
meus qui incœlis est. Certè Pelrus audierat .Joaunis nis vel ratione,vel aucloritate Scriplurai divin.T, auc-
15aplist;Ti tcslimonium, Joan. l,5i,qu() apcrlà voce cla- loritas esl.
ma veralCliristum esse filium Dei;mulla insuper Clnisli Pra;tereà, Aposloliet Proplietaî resolvebant ullimô
miracula viderai : eî lamen ost iia^e ponniia non aul tes- fidem suam in .1 vinain et auctorilatem et verilatem.
timonio,autauctoritati Joannis,non miraeulis visis, fidei Ergo nos in human '. Ecclesi;e auctorilatem fidem
confcssionem Cbrislus assignat, sed divin;e revclalioni. noslram non r M)lviuuis. Eadem cnim fides esl, idem-
Et ad Tiiessaloniccnses 2,15 : Gratins aqimus Deo,quo- que proindè bal)el objeclum, ralionemque formalem.
niam ciini accepissetis à nobis verbum auditùs fidei, acce- Confirmât aulem hoc veluiaximè,qu6d ea,quai per
pistis illnd non ut verbnm hominum, sed, sirut est verè accidcns conliiiguntobjeclo alicujus habilùs, non va-
verbum Dei, qui operatur in vobis,qui credidislis. riant illius objecli fo alem ralionem; sed arliculos
Smil et alia pleraipie sacrarnm lillerariun lesliuio- ci'edeudos proponi per hos,aul illos Iioiuiiies,iuT ac-
nia iii hujns rei conlirnuitionem, ut ad Corinlii. 12, 3 : cidcns omninô ( ontingit. Cùm ergô Prophctai et Apo-
Nemo potest dicere Dominus Jésus, nisiin Spiritn sancio,
:
stoli asscntirenturarliculis fidei, qnia Deus revelavit,
et c;ctera qii.T soquuiilur. Et rursùm inter SpirilMs clia-
ri) \ide Scot. 3 d. 23, quresl. unie. , el Durand.,
risniflla Pauhis 1 ad Cor. 13,enumfrat (idcto; et alibi qua'st. 3, cl Cabr., d. 23,
d. 24, qu:»'st. 1, et d. 2."),

*2 ad Cor. 3, -j : ^'on sumus sufpcicntes, de. El apud qua-st. 2, arl. 1 cl 2, qui vidcnlur c^^c in liocerrorc
 .

d9 DE LCX'.IS TllEOLUGlUij. LiU. 11. 168

eamdeni qiioquc nos civdciuli ralionem habcbimus. fidei noslrse resolutioncm in ejusmodi fieri,sed in in-

Nisi forte fuies nosln non est virliis llicologic:i,cujus teriorem causam divinam,qu3C excitet,et nioveat, ut

vidclicèl prima et fornialis ratio, si iiis ciedinius, non credamus. Inassensnm siquidem principiorum géomé-

divlna,sed Iiumana veritas est. trie el variliimetic;e, nudlaveniunt, quasi pra^ambula

Nec desiint sacranim leslimonia lilterannu in linjus et antecedentia, «it cognitio sensiliva, explicatio, et sua-

rei confirniutioneni, ni illiid Kxod. 14, 31 : Crediderunt sio pra'ceptoris, qui cadeni principia non utcùinque pro-
Domino et Moyai, scriu cjus. Non dixit, .Nh)ysi et Ooniino, ponit, sed expiical etiam,vel per exem|»Ia sensibus

sed. Domino et Moysi.ltein Joan. 1:2, io : Qiti crcdiliii niaiiift'sla,vel per eflecla nolissima. At ratio assen-

me, non crédit in me, sed in uun quimisit mt', cl ca-tcra liendi formalis non est quicijuam illorum , sed simt

quaî seqiumlur : et ad Tliessalon. 2, 13 : Cralias tiijiniHs ilhe quasi determinaliones,et veluti conditiones,sine

Deo iiuoniam ciun

, accepissetis à nubis verbum andilm quibus ejusmodi principia à discipulo non intelligeren-
fidei,(ucc})islis illHd,nonut vcrbinn ho>ui)imn,sed, sicut tur. Ratio aulem formalis lumen naturale est inexistens,

est lerè, verbum Dci. qu(» videlii èl evidens ille assensus eflicitur, ut el lumen
His verô tribus certis slubilibusque sententiis illa hoc exterius ratio formalis est,qua! colores efticil évi-

eiianiconjuncia est, nitimam (idei noslni^ resolutioncni dentes. In hune ergù modum ,
proponere credenda ,

liori in eausam interiorem effieienlcm, hoc est, in Denin suadere,niiracula facere, déterminant quidem intel-
inovenlem adcredendnm. Verbi gralià.huie articulo, leclum , ut credat, quasi conditiones, sine quibus vis

Dens est iriims.et hnic, Ecclesia non polest errarc,el unipiàm intelleetus delerminaUir; at ratio formalis as^
coeteris universis doctrincc Christian* principiis assen- sentiendi lumen fidei est, quod Deus infundil credenti.
liorper infnsam (idem, non qnôd Joannes dixcrit, aut Jam si hiec qua: diximus,sacris litleris aceonimoda-

qnivis alius bomo, sed ipiôd Detis revelaverit; imic au- veris,invenics profectô.ea esse usquè adeô consenta-

tem Dcns revelavit,ininiediatècredo,àDco motus per nea,ut obtinere à quovis adversario debeamus. llùr
insiinelum spccialcni. lta(jue ex parte objecti ralio for- enini pertinel iilud Joannis 4 : Jam non propler tnam

maiis movens est divina veritas revelans; sed illa la- loquclam credimus;ipsi enim audivimus,ei scimus qtiio

men non movendum, nisi adsit causa interior,

snflicitad hic est verè Satvator mtmdi; ut alia prxtereamus (pue ,

hoc est, Deuseliam movens pregratuitumspeeialemquc retrô sunt nobis commémora ta. Nam quarto argumente
concursum, divus Thomas, 2, 2, qu. 2, art. 9 ad 3, Au- refellendo salis superque diclum est; undè lamen tria

gii!5t. 2 Confess., cap.3. Et Hcèt fundamento in hoc secun- postrema argumenta faeillimèdiiuantur, quamvis enim,
do jam jacto finiiiter haereat, subsistit lanien eo eliam respeclu unius aut alterius honiinis sacras videlicèt lit

lestimonio, quod in argumentorcfcrtur. Huncenimsen- teras rejicientis, prior sit Ecclesicc auctoritas, qnoniam
sum habet,(jUod Joannes Auoslolus dicit : Si lestimo- jure probamus illi banc esse Epislolam Pauli,illam
tiiiim homimtm acre})imus,tcstimomion Dei majiis est. .Iacobi,per Ecclesiie auctoritatem; non tamcn indè
Al(iui,undè credimus,Aposlole, id esse Dei testimo- coUigitur, quod absolulè Ecclesia; auctoritas sit ratio

nium? Qui crédit, inquit, in filium Dei, habel testimonium credendi formalis quomodôsi neganti principia philoso-
:

Dei in se. Quod si rem liane à capite arccssere,et undè phie naturalis ex eflectis notissimis nitamur ea sua-
omiiia manant, vidore voiunms; illud tanien inteUiga- dere, non qu;erimus causam, à quà principia idiiloso-

niiis Dporlel, iiabilum fidei in ordine ad tlieologi;e di- pbia' pendeant,sed argumenlum ali(piod vel indicimn
sciplinam se liabcre ut liabitusintellectûs se babct ad cerlum ejusrei,qu;c in controversiani vcnit. Ac ferô

bumanas scientias,et facultates. Qnemadmodùm iia- in omnibus discipliniscontingit, ut adversùsignorantein

qne intelleetus noster in discursu disciplinarimi nalu- causam utamur elTectu; cl adversùs ncgantem cfTcctum
ralium, primo cinn principiis congreditur, deindèadrc- utaniur causa projder utriusque mutuam conncxionem.
lifMia cognoscenda proficiscitur, qua; vidolicèt à princi- At(|uo id (piidem copiosè variismullarum diseiplinarum

piis positis derivantur; sic in cognitione supernaturalium excmplismonstrare possem,sed,quie perspicua sunt,
rorum,qu?ndain sunt principia siipernaturalia.ex quo- longa esse non debent. Adhibebimus ergù exemplum
rum fidelidclisaiiimusadcanera invesliganda procedit. unicum generis cjus,quod et facile intellectu sit, el

-Aavf/i.'H?cm( inquit ad llebr. \\ ,ij,) ad Dcum, oportcl rn- positum in unà re transfeiri per nmltas possit. Terrani

dereijuia cst,ct(iiibdin(iuirenlibusse remtmeralor sit;c\ interjiciinler solemcllunam,ex luna; defeclu, suadol

ilerimi ad llebr. .o, 12 : Cùm deberetis magistri esse pro- astrologus, nec affert tanien gcnus argumentationis iuc-
pler tempus, rtirsitm indigetis ut doceamini quœ sinl ele- p im. Praîclarè enim est hoc usurpalum à doclissimis,
incntn cxordii seimontim Dn,ol statim docet qua'naii quorum auctoritatc non ulerer, si mihi apud aliquol
sintejusmodi elementa,inquiens, ibid.,G, 1 : Intermil agrestes habenda csset oraiio. Ciini verù ad eos scri-
tentes inclioalionis Cliristi sermonem,ad perfectiora fe- bam,(iuibush;cc inaudila non sunt,cur ergô simulem,
ramur,non rursiun jucieiites fundamentum pwnitentiœ me, si (juid in his studiis opéra; posuerim,perdidisse?
fidei ad Dcum,baptismalum doctrina',impositionis quo- Usurpalum est igitur ab eruditissimis viris quoddamar-
qiie manmim,resurrcctionis wortnorum ctjudicii œlerui gunientandi genus,quod «pos/«T»onjuiiiores vocant. A-
Quil)us rébus expositis, facile (ut opinor) inteiiigi j»ole-,( risloleles, juxlà veterem inlerprelum demonslrationem,
vera esse.qua; paulù anlc sunt dicta, hoc est, oporter quia est, nos ab elTectis vocamus. Quic qiioniam suis
humana quiedam ot cxtcriora adminicula Intervcuire sœpè causis notiora suul, ad cas comnuxislrandas iden-
r.d crcdend!ini;ncc lamcn ea esse idonea por se.noc tidcm uffcrunlur; nec illico tamcn clllrta h:cc causa-
W
 , ,

lei CAP. \I1I. CONFUTANTUR ARGUMENTA CAPITIS VI. lOi

rum suarum formales rationes enint. Non eiiini, m in ut doceat,illos,non alios,esse canonicos. Nec si nobis
eodeni versemur, si terram inierjici ex lunic del'ectu aditum praibel ad hujusmodi sacres libres cognoscen-
suademus, idcircô defeclus ipse ralio est inlerjectioiiib dos, prolinùs ibi acquiesce, dum est; sed itllrâ oporlct

r()rnialis;quin é contrario, si rerum natura spoclelur, pn)gredi,ct solida Dei verilate niti. Quâ ex re inlelli-

iptia terrae interjectio ratio est fornialis.cur luna defectuin gilur, quid sibi volueril Augustinus, cùm ail : Evancjelio

patiatur. Quod igitur in caîteris arlibus, idem quoque in non credcrcm, nisi nie Ecclesia: niovcrel aucloritas; elrur-

tbeologià contingit, ut reruni ordo interdiiin huniani sùm : Per Cailiolicos Evangelio credideram, Yidelicet

ingenii causa permutetur : ità fit, ut coiitrà negantes negotium Auguslino erat cum Manichaîis,quiabsque

noviun Testamentum aptissiniè argunienteniur ex ve- conlroversià sue cuidam Evaugelio,credi volebanl, et

teri.aïqueè diverse contra negantes, velus ex novo. Manichico fidem aslruere. Rogat igilur Augusl. ecquid

litenim ab bis,quai notiora sunt nobis, ad ea, quaî minus facturi sinl,si in homiaem incidanl, qui ne Evangelio

nota sunt, quodam quasi natune duclu homines H-'m quidam credat, quove génère pcrsuasionis sinl eum
non soh'un philosophus auctor est, sednulloetiam phi- in suam senlentiam adducturi. Certè se affirmai non

losophe auclore experiniur. Quamobrem Juda;o,cui aliter potuisse adduci, ut Evangeliuni amplectorelur,

vêtus Testamentum certius est, novum ex vet ri sua- quàm EcclesiiB auctoritate victuni. Non ilaque docet

demus. //atemns.inquilS Petr. 1 , 19, firmiorein prophe- fundatam esse Evangelii fidem in Ecclesiai auctoritate,

ticum ser)nonein,cui benc facitis attcndeiiles.cinasi lu- verùm sinqiliciter nuUam esse certam viam,quà,sivo

cernœ lucenti in caliginoso loco,donec (lies ilincescat,et infidèles, sive in fide novilii, ad sacres libres ingredian-

lucifer oria^nr in cordibusveslris. El Act. 17, ii quicum tur, nisi Ecclesiie catholica^ unum eumdemque consen-
aviditate verbuni Pauli susceperant, scrutabanlnr quo- sura. Id quod ejusdem EpisloliB c. -i, et in libre de Utilil,

tidièScripturas,an bscc ità se habercnt. Contra verô cred. ad Honorai., salis ipse explicavit. Certum itaquc
oportel,ut adversùs eum,qui novum Testamentum re- argumentum in conlroversià de unoquolibel libre sa-

cipit,acrejicil vêtus, ex novovelL'risauctorilalemcolli- croex Ecclesiai auctoritate sumitiir, idquc Augustiims

Ad eumdem quoque modum auctorilas Ecclesia;
ganuis. tradit; sed non ad banc, sed ad di^inam auctoritatem
cum sacrarum lilterarum auctoritate connexaest, et fides librerum divinerum referendaest (1).

pcr Icgem connexorum utramque in alterius probatio-

nem suminms. Atsi generaiiler qua-ratur, unde fideli hàc prolixà responsione aucler noster in eo
(1) In ,

constel, ea.qua'. fide lencl.esse à Deo revelala,non tolus est qnôd resolulio fidei ullimô in molu inicriori
gratis aut Spirilûs sancti sil rcponenda, niliil in ex-
polenl Ecclesiae aucloritatem inducere,quiaunum de
teriiâ Iraditione, sen Ecclesia; auctoritate, nisi condi-
reveiatis est Ecclesiam errare non posse,utl adTim. tienem necessariam agnescens quod non salis com- :

cap. 3,babctur. Nec verus calholicus,quod nonnulli muni senlenliai Cathelicorum censenlire nobis videtur.
Quippè soient per resolutionem fidei intelligere prcser-
fingunl,assentilur huic, Ecclesia est vcrax, sobim per
tîm prinnmi principium, seu ullimum motiviimquone-
conjecturas humanas,quibus acquisita fides innititur :
stra slabilialur fides, in que proinde mens nostra
ad quom modum et Saraceni suis prœceptoribus, et Ju- cùm fidei sumn asscnsum praîbeat , quiescere vi-
deatur. Est igitnr iilud niotivum iiltima ralio quam do
dœi suis rabbinis,el génies suis philosophis, et omnes
suà fide pru'slare queiint fid(^les illud proindè est :

deni(iuc suis majoribusinhœreiit. Non sic, inquam, chri- quid externum et omnibus conninme, sulficiens ad fi-
stiani,sed per inlerius lumen infusum à Spiritu sanclo dem externe explicandam et probandam ut necessa-
quo fii'missimé atque certissimè movenlur ad creden- riam; quod non impcdit quin insuper auxilium rcqiii-
ratnr iil in singiilis fiai actus inlerniis et superiialiira-
dum, Ecclesiam christianam errare non posse, Sarace- lis fidei, qnalenùs est virli;s tbeolngica. Prolestantes
liorum, Jiida^orum Paganorum errare posse. Deindè
, tollunt médium externum idem minuit Melobior Ca-
;

rcsponderi potest, qnôd etiamsi in utiivorsum opiis es- nus, in cujus opinione fidelis diceret se credere quia
Deus eum ad assentiendum Ecclcsioedocenti moveret,
set, ut Ecclesia ea, quoî sunt crcdenda, proponeret,non
dùmin senlentiàconununi débet credere ^»7«l)ens re-
tamen proindè coUigeretur, ultimani fidei resolutionem vclavit, ità doceiite iiifallibiliter Ecclesia, dùm siuud
in Ecclesia! auctoritatem ficri. Non est enim Ecde- agnoscit se non posse absque gralià act m fidii super-

siaî aucloritas ralio per se niovens ad crodendum

natural m
elicere. Quam vis levé discrimcM inler
utramque doctrinam primo iiittiilu, vel nullnni a|)pa-
sed causa sine quâ non credcremus. Quippè ut nos cre- nal, adest tamen, nec sine itcricido a ieujus dclri-
damus.juxtà praîscriplam à Paulo legem , oportel, ut menti pirmitlcretur, cu-
in san.". doctrinà opinio (".ani
jus eà de re vesligiisaudaeiùs, credo, insistent(;s lïiêrc
illa.quy, credere debomus, nobis por liominem propo-
plurimi int r recentiores thi^ologi , (|uos salis vohe-
nantnr. Providit auleni Dcus, ni Ecclesia csset, quœ menler redarguit Ifniden. « lii et:'nim, inqiiit, lliee-
certo ac firmo jiidicio ea, qncc verè nobis sunt credenda, € logi , (idci diviiKC ccrlilndioem peti'ndam esse exis-

pntponeret. Proponit enim Ecclesia ut
causa illuslremus) Evangeliuni Malthan esse à Deo re-
velatum;ncc milii proponere nisi vernm potest. Ego
( rem exempli « timant à pcc iiliari quodam S|)iritris saneli instinclu,
I seu gralià Dei interna, Christianis siiigulis eonunii-
« nicatà et concessâ, qiià vcrilalibus revelalis (idem
« adhibent. In banc etiam |)rivalam I)('iins|)irati(>iiem

igitnr non credo, Evant^listam dicere verum,qiiia Ec-
clesiaeum dicat vorum dici re, sed quia Deusrevelavit.
El tamen Ecclesia proponens est causa, sine quâ ego
non admillcrem illud Evangi-lium esse Maltb;vi. Spirilu
ilaque sanclo Ecclesiam afflalam ccrtôcrcdo.non
« cuilibel credi nti seorsinn donalam (id;'i clirislian;e
« firmitatcm resolvendam esse opinaiilur; et ab boc
f solo capite et principio d(^-,nm idam esse eam,
« quam \ncant supcrnat^iralcm cl divinam ciMlilndi-
I nem. » etc (Vidi; qna; scqunntnr apud llelden, in
m opère de Anatijù, seu Iksoluiiune fidci, lib. i, cap. 3,

verllalein, auclorilaicmYC libris canonicis Iribuat, sed P. S.

 , ,

DE E0C;1S TIIEOLOGICIS. MB. If. iW

103
tribus ar^^n.uont.s qua' Aposlolus pcriectis communicabat. y on pottii
posl iKOc in postremis
illis
Nec lanquiwi jnirvulis
inquil,r(J<'«s loqni quasi spiritualibus;
morari volumus,sed ad oa,
oluondis leclore.n ampliùs
inCliriito lue potum vobis dedi, clc. Per viros igilur
r.'lioia sunt.explicanda properare. Tes-
X nu'dio
in
'' spirilualcs, pcrfcclos inlelligit, inler quos sapientiam
limoniuni ib'ii»!- « l^^^"l^-''>"- '""•>' "l"'^ ''•'""'»''
i|»sclo(picbalur,(piisimilcs Paulo spirilumaposlolicum
niliil omnin.) faut. Qiicniad-
v.Toarii ulunliir,procis
inonuit,ut àlupis acccpcrai'l,ul scirenl,(puii ipsis donala esseiit,qui
,n,Hlinnonim,cùm Doniinus fidèles
non ex fuliis.sed ex locpiebautur non in doclis bumana; sapienlire verbis,
att.MKUTont,i'osquo leu arbores,
slatim excUidilurnec qui breviter scnsum Cbristi peculiaris spiritus dono
fructibus iiilcrnosccront;non
nalnrie possidcbant. Scd ne ii quidem simpliciter omnia di-
canunifidacustodia.ctad discernondnni hipos
cura cl diligens jiidicalKuil,ulsi vclimuseosperspiriluni el geomelras,
mira sa^-acitas, nec paslorumvigilans
et pliysicos.el aslrologos fuisse. Alqui nec spirilnalia
oimiiuin providentia;nam si isllicec désuni, ipsse per
universa cognoscebant. Nam quaîdam sibi Spiritus rc-
Si' oves sibi cavero
non possunt, quànilibct signum à
Cbrislo babeanl,undo lupi inlornoscanlnr sic Moses
cvonla
:
servavil,qu;edam privatîm uni,alia
crgo dislributio acconunoda ul ibi
alii

:
revelavit.

Ille doeebit
Est
vos
i
discernendisproplielis falsis per rcruni (piidoni
,

umuem rt'ri««rt'»i,et ibi etiam Vneliodoeet vof, de oiih

pc.pnhnn iiistiluit,sed non proindè tanicn sacerdotuni
:

uibus. Spirituales igilur et apostolici viri onuiia dis-

iii iiisjndi.iuin iiegligit,ad
quos scilicet causas omnes
cernunt,boc est,supernaluralia el naluralia, si>iritualia
dnbias ipso id.'Ui paulo aulè referri jnsseral. Sa'pè
dillicile osselctanibiguum et corporalia,non singnîa, sed ea omnia, quse adsalu-
aiiu-nuisuvcnire polcral.iil
varia', ul lil,discre- tcm fiierinl neccssaria. Quibus rcbus intcllcclis,nihil
de pnipiiflàquopiani judi(iuni,ot
est opus respondere ad alteruni cjusdem Epistolai te*
panlcj-ipie sonlenlia'.
stimonium. At verù prima ratio hoc modo eludilur.
Tcslinioniuin \cr6,quod adcrlur ex .loaiiiusquoniani
(pioipic ratione (onvclliliir. Aliud Non decet veros gravesque theologos verborum ambi'
siniile t-^l, simili
Corinliiios Lpi>t(»là non ilà facile re- guilale ludcre. Non ilaque bocloco judicium usurpa-
vero ex prima ad
à Lu- nuis pro ejus sentenlià,qui re ipsâ,quam judicat, sih
felli polest;sedid constat verba Pauli niirilicè

Nam spirilualis homo, id est, in perior est. Alioqui,oi ea semper esset vocis hujus sil
theranis torqueri. si

<pio c>t spiritoï, Dci ^^ic cnim illi inlcrprclantur )

judicat gnificatio, cùni juxlà Paulum prophetae duo aut très

lo(iuanlur, et caHeri dijudicant,oporterel hos,qui ju-

in univcrsmn omnia, quomodo Elis;ens .lHnHrt,inqiiit, :

dicium foruni,et propbetis,et propbetià esse superio-

ejus, in iimaritndine est, et Domimis cclavil à me? i Ucg.
nuilta se ignorare argumenlis res. AsserimusergoEcclesiam de Scripluris earumquo
4. Quoniodô Job.cùm
certis cognovisset, ignorationcm snam l;iletur,inquiens:
sensu judicrae,id est,discernere humanum à divino,

Insipienter loculus sitm,et quœ ullrà viodimi cxcedunt verum à falso. Atque Ecclesia sine usurpatà auctorilate,

srkiitiam mca/»? Job 38,30, iO, Il , i'2. Qiiomodù Apo- quemadmodùm anlè constituimus, banc babel à Cbri-

Luca; 18. Quo- slo faculUUeni. S/jJn/(is,inquit, meus,qui est in le, et verba
stoli non inlolligebaiil qua' diccbantin?

niodo Petrns et Joannes nondùm sciebanl Scripturani? mea,quœ posui in are tuo, non recèdent de ore seminis tut
usque in sempiternum. De quA re quoniam alio loco su-
Joan. 20. Quoniodô aperuit Scripturas discipnlis suis
anicà eranl clausa-? Luc 2i. Qno- nuis fusèdisputaturi,nihil estnuncprœtereàdicendum.
Christus.qna' illis

llaliones autem, quse sequunlur, omnes jam sunt in

modo Pelrus non judicavil simulalioncm suam esse
;

Qnomodo rnrsiis idem Absit (piarli argumenli responsione confulaia». Pergamus

Kvangelio contrariam? :

manducavi omne cum- ilaque ad reliquasconlroversias,etinstilutumordineni

Domine, iiiqml, quia ninum'am
persequanmr.
mune el immundnm? Ila-sitavil cnim intrà scqnidnam
t'ssel Visio, quam vidissct, Act. 10. Expédiant niilii, si CAPUTIX.
possunt, LuthcranijCur cuiniclnis, in (juo sine dubio
Osiciidil, iltus Hbrus,tU' quibus erat contruversia, liabeih
spiritus Dei erat , locinn lsai;e sine externo doclore dos esse sine dubio pro canonicis.
pxpedire non poterat,Aclor. 8. Explicent et id quo-
In secuudàliujuscontrovcrsi;ie parle polliciti sumus,
qiic, qiiamobrem fidcles,(pii craiit in circumcisione,
nos quidem ostensuros,quatuordccim illos libros,qui
disccplabant advcrsus Pclrum,(|uod ad (.oi iidiimi ac-

possunt. Expo-
in dubium sunt vocali,canonicus esse. Id ut fiât quàm
cessisset,si omnia viri jusli dijudicare
brevisbiuièjSil prima condusio.
nant ilem,idquod paulô anlè in liàc causiiretnlinnis,

quidnam .\nliocbcnis impcdimcnto fuit, ut non discer-

1" Barucbà Canone sanctarumScriplurarumeximc-

nèrent doctrinam Pauli vcram csse,ali(U'uin vero fal-

re,non solinn lemcrarium.sedetiam crroneum cst(l).

faui; scd in scnatum liierosolymilanuni rclulerunt.ul (liNou soliini diccndum id esse erroneum, sed et
seniorum, Apostolorumque concilio illa quœstio diju- liaMclicuMi. Idem in scqiiculi coiicIusion<' jiro aliis li-

dicaretur. Adderem à sacris libris bujuscemodi non bris vclcris Tcslanienli, quos onmes a Canone rejicere
lani pi-oiiilu'liir siib aualhcmale à concilio Tridentino,
pauca,nisi in promptu csscnt;el ea etiam,qii.'c posui-
quiiiii nuvi De lidiï est, ])onil Tlieologus Pic-
liltios. «

njus, salis sunl ad evinccndam caiisain. Paulus ilaque I la^icusis, libros omnes (in canone catholic(» recen-
non vult qucmvis honiinem jiislum possède omnibus « silos), cum omnibus suis partibus esse verè sacros
< el can(Miicos. Ilà exi)ressè dclinivit concilinm Tri-
judicare. Erant cnim inler Corinthios ipsos parvuli
€ denlimnu sess. A de canumcis Scripturis ubi, rc-
, , ,

quidam et imperfccli, quibusetsi spiritus adjusiitinm < cer)silo sncronnn librorum (ianone, sic pronunliat :

non dccrai,dccnil t-aincn ad ca disçcrneuda nnsioria. ( .S; qiiis autcm libros ipsos intrgros, cvm omnibus suit
 ,,

103 CAP. IX. LIBRI, DE Ql'lBlS CON ROVERTITIR, Sl'NT CANOMCÎ.

i
106
Erroneum verô liîc appello(quoniam varia cl ambigna confirnialum est lamen et à Leone IV, 20 dislin. cap,
est hujus noniinis signilicatio) id, quoJ hscresi proxi- de libtUis et à synode in Trulle celebratà. Ncc mo-
,

mum,l)3cresiin non audco vocare. vere nos debel quùd Trullana illa synodus cencilium
,

IIoc primùm palet ex concilie Florentino sub Eiige- Carthaginense probàsse legilur, non concilia; quo-
nio IV, in décrète super unione Jacobinorum et Arnie- niam apud Graecos Carthaginense unicum est qued ,

niorum.ubi Baruch inler Propheias et sacres auclores Gnïcum vocatur , in cujus 24 c. haîc habclur sacrorum
annumeratiir. hbrorum annumeratie. Tamelsi Patres Trullan;« sy-
Deindè synodus Tridentina, sub Paulo lll,aperlè nodi non cencilium Carthaginense probenl ni;moro

librum Baruch in canenicis censet. Erroneum igiUir singulari, ut Graiianus accepit , sed canenes édites in
est, iUura à canenicis excludere; nam et Eusebins libre nova Carthagine.
de Dcmonsl. Evangel. c. 19,prophetiam Baruch divi- Peslrcmo, ha c eamdem conclusienem habes apud
nam esse non dubilat affirmaro; affirmai queque idem due concilia jam citata , cl Flerentinum sub Eugei.io 1 V,
Clemcns Alexand. lib 2 Paîdag.cap. 5. el Tridenlinum sub Paulo El.
Deniquèin vigilià Pcniecesles, nomine Prophette, 5' ILcreticum est Epislolam ad Ilcbrœos
inler cano-
loti populo christiane per emnes Ecclesias legilur nicasnon reponcre. Prime, queniam adversatur defi-
qiiâ in rc si Ecclesi* Chrisli fallercntur, pcrniciesis- nitioni omnium Ponlincum et coiiciliorum sacres
libres
tiniè falierentur. Quid iîa? Nempè simulalqucpopulus annumerantium , ut cap. 59, cap. 2, (iistincl. i(i, c.
iiitcUigeret se in re ejusmedi à sacerdolibus ludilicari, (luonimn, Inneccnlii I, atque Gelasii , cencdii ttrlii
nullani deinceps certam fidem haberet aul prophetias, Carlhaginensis, FloreiUini insuper ac Tridontini , de-
auf etiam Evangelia propenenlibus, ulqui in simili causa nique Laedicensis qued ulique cencilium manireslè
,

aujue negolio jam et essenl falsi, et fefellissent. Quèd cenfirmalum est à synode Trullana.
si in his plebis chrislianje fidos vacillât et claudicat, Deindè prebatur hœc cenclusie, queniam Epistela ad
certè ego non video, que alioin loce possil firma con- Hebrœos recepla est in concilie Nicaîno, ni auctor est
sistere. Eerumautem,. qui vohmt plebem rudem non D. ïhem. in commentariis super eamdem. Rem verô
à sacerdotum aucloritatc pendere.sed per seipsamex- adeô gravem vir S. non astrueret nisi compcrtum Iia- ,

quirere,an liber qui legilur canenicus sit.jampridem buisset.

explosa scntentia est. Prœtereà manifesté id ostenditur ex concilie Ephe-
Faleamur ergo , ne in Ecclesice doctrinà graviter sino, cujus verba sunl, cap.lO : Pontificem et Aposio-
erremus , librum Baruch ,
quem illa nomine Prophe- lum confessionis twstrœ faclinn esse Cliristum divina
toc à raullis annorum centuriis legit, inler canenices Scriptnra commémorai. Si quis Von.ificem
crg'o el Apos-
esse censendum. Nec enim vire cuiquam pio persua- lolum nostrum necjnl esse fadum Dei Verbiim, anathcma
deri polcsl , eum passurum fuisse , ut populus chris- sit. Hactenùs cencilium. Id autem non alie loce, i;isi
tianus lot seculis in rc adeo gravi deluderetur. in Epislolâ ad Hebra;os Apestolns dixit. Divina igilur
"2" Tebiam , Judith , Sapientiam , EcclesiasUcum , Scriplura est , ex cujus etiam selius aucterilaie efficai
duosque Machaboeorum libres h Canene rejicêre, midtè argumenlum trahit r ad h.eresim revincendam.
magis erroneum est, ne dicamliaretioum. Augustinus Quèd si post làm prceclara summerum Ponlidcum
in primis hes etiam sex inler alios canonicos enume- ;
et concilierum testimenia, saucies auclores in hujus
rat, lib. 2, de Dectrin, ciiristian. cap. 4, ubi divina- senleniiae cenfirmatienem citare voluero , vereer , ne
rum Scrijiliirarum catalogum intexuit, ex cemmuni mii.i illud ebjiciatur, qued aiïeram in re non dubià les-
Ecclcsia; procul diibie sentenlià. tes minime necessarios. Alqui non est levé argumen-
Isidorus queque, 6 Etymolog. cap. i , de his lihris lum qued ex commimi omnium sancterum censeth
,

loquens , ait ,
quèd , licèl Hebnri inlrà suum cauoncm siene ducitur. Atque ul graices scripteres pra;leream
,
ces non recipiant , sed Ecclesia chrisliana inter divines quorum omnium (ul Hierenymus ad Dardanum ail)
honorai , el pncdicai libres. manet ad unum firma censensie utque latines nmit- :

liane pnclereà conclu sionem définit Innecenlius I, lam reliques, pr;«ler unum Hieronymum (de que,
in Epist. ad Exuperium, Tolesanum episcop., cap. ul- quid senliat pesleà disseremus
, ) , D. Augustinus cen-
time ,
que loce sanctarum Scriplnrarum libres inse- stantissimo ubique tenet, banc Epistolam esse canoni-
ruit. cam. Nam in lib. 2, cap. 8, de Lecirinà chrisliana, in
Gelasius ciiam Papa, cunicencilio 70 episcoperum, Canonem sanctarum Scripturarum refcrt ; el terlie de
id dccrevil, asseruitque, hes queque libres sauctam Trinil., cap. 1 1 , ilà solidam crédit hujus Epistohe auc-
ei calholicam romanam Ecclesiam in ordine velcris toritatem , ul ab eà (sicul ncab aliis quidem divinig
Teslamenti susciperc ac venerari. Scripluris) aberrare non liccal, lib. 1 de Baptism.,
Ilanc camdem conclusienem docet cencilium ter- cap. 27. C nique post .\ugustini tempera emnes sancti,
lium Cartliagincnse. Qued taraclsi provinciale fuit, emnes thcelegi , emnes Catholici pro canonici eam
epislolam habiierinl, quid est, quùd jiniiores isti in
« partibm , prûul in Ecclesià ralholicn (cgi consnevc- meridianam lucem lenebras in ferre co..enliir?Nisi vo-
€ runl cl in veleri hiinà editione
vitl(jatfi hahentur
t pro sacris et canonicis non susceperit, anatlicnm lunluniversam Ecclesiam abhinc mille annos insummo
I sii. > Cemp. liibt. Theol. T. 1, de Script, sacra crrore , inque niaguA hujus quicslionis igiioratiouc ^o^
quaest. 2, art. 2. p. S.
TIT. I.
 , ,

i(\l DE LOCIS IIIEOLOGICIS. LIB. H. 108

saiam : cujus videlic'Ct usu cunctis gentibus noniine Eccl. Ilist. cap. 23. Et.Tustm. Mart. npud Euscb., lib.

Aposloli liicc Epistola legitnr. 4 Eccl. Ilist. cap. 18 ; cxtat locus in Dialog. cum Tbry-
4" Ila^relicinn est, Epislolam Jacobi in Canonicas plion. Et Irenaeus , lib. 4 adversùm haereses. Et Chry-
non rolcrre. Primo, qnoniam Ilicronymus in lib. de sost. Suidâ rofercnlc. Et Damasc. 4 lib. c. 18. Nam re-
\iiis ill'islribus asseril, banc (licèl aliqiiandô ruorit (hi- ccntioros pnvtereo ,
qui bunc oliam librum suis com-
bilatmn) paulatim tamen proccdcnte tcmpore, me- mentariis illustrârunt, Biul im , Cassiod., Rabaiium

ruisse auclorilalom ;
jam crgô vel D. Ilicronymi œlate lîuperlum , Uicard. à Sanclo Yictore , et alios bcnè
banc Lpistolam Ecclesia receperat. multos. Quamobrem verissimè Tertullianus , lib. 4 ad-
Item qnoniam Innocentins et Gelasius , conciliaqiie versus Marcionem , astruil ordincm opiscoporum ab
omnia , Carlbaginense , Laodieonse , Florenlinnm ,
Apostolis succedentium bunc cumdom librum Joan.
Tiidcntinum , cam inter sacras rcposucrunt. llis adde Evangclista; tribuere. Scriptura igitur sacra est , si or-

sanctos antiqnos ,
quos nominalim etiam posteà com- dini episcoporum ab Apostolis succedentium credimus.
memorabimtis , omnosqnc juniores cum vctcribus Prœtereà , Innocentius , Gelasius , concilium Car-
tbeologis scbola?licis , brcvitor omnos Catholicos. Usu thaginense, Florcnlinum, Tridentinum, inler libros

quippè Ecclesiai Icgitur nbiqnc gcnlinm pvo sacra et canonicos babendam esse Apocalypsim ddiniorunl.

apostolicâ. Abeat igitur Lnlherus, et relictis gravissi- Prcctcrcà , concilium Tolelanum qnartum : i Apo-
iTiis tcstiinoniis , sibi fidem baboat , tcsli scilicet intè- < calypsim , inquit, multorum conciliorum auctoritas,
gre atqiic incorrupto. Nos autem soUdo fundamento < et prxsuliim romanorum synodica décréta inter di-
innixi teneamns illam esse canonicam.
, î vinos libros recipicndam esse conslituerunt , et quia

jAtque, si super boc Ecclesinc -fundamentum sanè « plurimi sunl, qui ejus auctorilatem non recipiunt,
œdifioare voUmnis , secundam Epislolam Pétri , duas i si quis deinceps non receperit , excommnnicationis
poslcriores Joannis , et illam aliam Jud;e in canonicis i sententiam babebit. > HacJenùs concilium.
numeremus, bujiisqne contrariiim dogma bcereticum Tandem, cîim usa ecclesiastico nomine Joannis

censcannis. Caus:ie euim omninô subsunt ex'dem, Evangelistac , lioc est, tanquàm sacra populo Icgcnda
quas dixi paulô antè. proponatur, dubitare non licet, quin sit canonica.
Prima, quôd bujus sententicc fuit Hieronymus in Quibus rébus et apertissimè expositis , et firmissimé

EpistoIà ad Paulinum , Âugnstinus 2 de Doctv. Christ, , corroboratis, salis docuisse vidoor , id quod secundâ
cap. 8 , Isidorns , 6 lib. Etymologiarum , cap. 4 , Da- quocstionis bujus parle promiseram,quatuordecim il-

inasccnus , 4 lib. cap. 18 , ne omnes commemorem an- los libros veteris ac novi Teslamenti bonore divino cum
tiqnos : è quibns nnllus ex bis Epistolis tanquàm divi- sacris reliquis afficiendos , babendosque postbàc citrà
nis festimonia non refert. controversiam nro canonicis.
Altéra, qnod Innocentins Gelasius, concilinm Lao- ,
CAPET X.
dicenum, Carthaginenso, Florentinum, Tridentinum,
Conthict argiimcntationes adversariontm contra ca quœ
illas connnuni conscnsu in canonicis supputant. Id
capite siipcriori definita suut.
qnoniam constat inter omnes fateamur opns
, est , bas
esse canonicas. Nunc tertia pars argumenta subjiciel, quibus permoti

Poslrcma quôd divcrsis anni temporibus bas Ec- esse videntur, qui adversa dogmala temerè et incon-
,

clesia universalis nomine Apostolorum proponit et le- sultè lenuerunt. Nam, quôd Lntberus argumentatur,
git. Quà in re ( ut eumdem locum frequentiiis urgeam) nuUum librum veteris Teslamenti à cbristiano reci-

si populus à sacerdotibus ludilîcaretnr, nullà posteà ra- piendum, quia, si accipimns Moysen in uno mandate,

tione posset adduci, utsuis pastoribus etiam in eamdem |i oportel Moysen totum accipcre, circumcidi, et sabba-

senlcnliam concurrentibus fidem indubitatambabcrct, Ii

lum observare, nibil est cur sollicilari debeamns cùm ;

quo mak> non aliud gravius in Ecclesiam posset invadere. il et Tertullianus , libris quinque adversùs Marcionem ,

5' Librum Apocalyj'sis à Canonicis excipcre bœre- |! et Augustiims, lri"inta tribus libris contra Fauslum

ticum est. Patet inprimis ,

qnoniam D. Hieronymo Manicbœum, non boc solùm Lutheri argumentum, sed
auclorc in lib. de \ iris illuslribus , et in ( pistolà ad et multa alla copiosè doctèque refutaverint. Procter-

Dardanum , et in epistola ad Paulinum , et aliis quoque quàm quôd mullas multorum objcciioncs dcdilà etiam

locis, D. quoque Augustino reforente, 2 de Doclr. Cbri- oporâ in boc libro dissimulamns ,
parlim quôd fri-

sti, Ecclesia librum Apocalypsis pro canonico babet. volrc sint et nugalorise (docuit autem prudenter
Ç
Item Epipbanius, bseresi oi ,
quœ fuit Alogorum Aristoteles, quolibet stullo proferente contraria, non
tanquàm ba'reticos eos refellit, qui Joannis sive Evan- decere sollicilum esse sapientem), partim, quôd sint
gelium , sive Apocalypsim scrij-turam sacram esse nc- autcuriossc, aut inutiles, ncc in opère, quod egoetgra-
gant. Et CIcmens Alexandrinus , lib. 2 Pscdag. c. 12 ,
vissimum et utilissimum forecupio, expoclandum est,

inter Scripturas Apocalysim censel. Et Dionysius libro dùm de rcmoinilexoolde colle colunib.ncrespondeam.
Eccles. lîicrarcb. cap. 5, Evangelislîc Joannis esse Primum ilaque argumentum primam conclusionem
comprobat. EtOrig. apud Ensebium, G lib. Eccl. llis prajfmitam labcfactare conatur, quôd Baruch libellum
tor.,cap. 18. Ipsc quoque idem Euscb. in Chronicis. illum ncc Augnstinus, ncc Damascenus , nec Innocen-

AcDionys. Alex, pcr Dei spiritum sine dubio Apoca- tins, nec Gelasius, ncc concibum Laodicemmi, nec

lypsim esse scriptam affirmât , Eusebio auctore , 7 lib. Carlbaginense in numéro librorura canonicorum sup-
!09 CAP. X. STATL'UNïlTv ARGUMENTA ADVERSARIOROf. 1!Ô
p\il;iniiil. Im;'» Aiigiistlnus, cfiin lotiim Cannneni Scri- constanlissimr non llioronymus modo, cUosepIius
(1),
pliirarmii irivinariim texcrc se profilorcliir, libelliiiu venim eliarn Orig<>n('s in primum Psalmum, elauclo-
Barncli in mimiTalionc praeterinisil ; ot liiiioocMJtiu.s ,
rcs rrliqui perliibonl : non igitur illi sex libri sunt ca-
ca'.tcris i)r;X!lor liuiic unum siipputalis , rclicjnos asse- noniei.

riiit esse daninaiidos. Tertium aulem argumcntum contra ambas conclu-

Coiifirinat aiilem Iiujns argdmonli vim proœiniolnni sionesinsislit. Si cnim cssel erroncum libros. illos ve-
in liiinr, lihnini, ubi, qnoniain in liclua'o canonc non teris Inslnimcnli à eanone rojiccre, profecto viri i>ii

lialioliir ,
proplor noiitiain soliini iogonlinni adscrihi juxtàae docli, post Poiililioum conciliorumque de(i-
dicilnr. Esl anlom dcsuniptnm ex proœniio D. Ilic- niliones, in damnatumerroremneiitiquàm incidissenl.
ronynii in conmicntaria Jcreniioe. Ob qiiam cliam i\ec enim verisiniilccst, cjusmodi vires latuissc, quid
causani , cinn llioronynins reliqnos omnos Propliclas de hàc rc summi Pontifices et concilia pnvscripscrir.l.

coniniciilariis ill'.istri\ssct , in hune nihil prorsùs coni- Constat autom plurimos cosdemque doctissimos in

niontalns est. contrariam sont-iiliam iisse ;

qui tamen semper in Ec-
Socnnduni vcrô argnmcnlum socnndam conclusio- clesiù calholiei sunt liabili. Nam glossa in proœmium
ncm Infirmarc nitiUir, quùd I). Ilicronymus in prologo Hieronymi super omnes divlnaî Scripturae libros,
dalealo, qni praîniiltitur lil)ris Regnm , et in ciiislolà Joannes item Driedonis, primo lib. do Ecclesiasticis
ad Cin-omarunn et Ilelindoruni ,
quœ Proverbiorum Dogmatibus, negant Baruch esse canonicum. AtNico-
prooMuinm est, sex illos libros veteris Teslanienli laus Lyranus, super Esdrani cap. ^, D. Antonius, 3
cxcipità canonc. Quos aulem libros rejicilllieronymus, part., tit. 18, Cajetanus, cùm aliis locis, lùm maxime
Eeclesia rejicit, nie. sancta RomanaAB dist., Gelasius in fine commentariorum super libros bistoricos veteris
Iradit. Non igilur sunl canoniei. Confirinatnr quoque Tcstamcnti, alios etiam sex saeros esse inficiaitiir.
idem alià argnnienlalione non levi. Nani Cyprianus in
'

Quos omnes si daremus à (idei definitionc exorbilàsse,

Expositione Symbol i eosdem sex libros Patruni au- non in ipsos modo, verùm in reliquos etiam fidèles
ctoritate, à quibus se accepisse ait, à numéro saoïo- essemus contumeliosi ; ut in quibus zelus Cliristi ità
rnm eximit. Quod idem fecit Melilo : qui qnidem ad obdormierit, ut nuUus contra praescriptos auctorcs pro-
Orientem bnjus rei sciscitandiie causa perrexit, ubi sci- clamaverit. Quod certè , ut nullum esset aliud , satis
licet pnvdicalionis nostrse cœpit exordium : eùmque di- magnum argumentum est, cur eos libros non esse ca-
ligenter de omnibus exploraverit onini invesligatione , nonicos confiteamur.
romperit, hos libros esse à veteris Instrumenti canone Porrù quartum argumcntum peculiare est, ut Ma-
rojiciendos,utauctor est Eusebius, 4 Ecclesiasticaî Hi- chaba;orum numéro canonicorum expuiigan-
libri è
^lorirelibro, cap. 2G. Origenes etiam in Psalmum pri- tur. Nam Gelasius Papa rrjecit secundum librum, nti
ninm , hos sex libros cum Hebrrcis à Canone rejicit, j suprà commemoravimus D. autem Greg. lib. Moral, ;

quod Eusebius refert lib. C,cap. 18. Sed et idem Eu- l 19, cap. 17, rejicit ambos rejicit Eusebius in lib. do ;

scbius lib. G, cap. 1 1 , hos libros à sacris videtur exime- f; Temporibus : et Richardus lib 2 Exceptionum, cap. 9 ;

rc. Necabhâcsententiàalienus estDamascenus,41ib., et Ocham., 4 parte Dialogorum, tractatu primo, lib. 5,

cap. 18 ; nec D. Thomas, 1 part., q. 89, art. 8, ad 2, cap. 19; ac D. August. contra secundam Gaudentii
de Eeelesiastico certus est; sed ne D. quidem Augu- epistolam, cap. 23, decet, abEcclesià quidem esscrc-
slinus in libre de Cura premortuis gerendà. Epiphan. i
ceptos, sed non certà fide.
quO(piein libelle de penderibus et mensuris, libros Sa- Nec dcest hoc loco copia rationuni, quibus idem
pienti;eetEeclesiastici à canene rejicit. Eadem autem suaderi post.
est ratio de aliis quinque. Non est igitur tàni explorata Prima est, quèd priori libre, cap. 1, dieitur Antio-
isla conclusio , quàm volumus. \
chus lUustris régnasse anno ccntesimo trigesime sep-
Confirmatur deindè hujus argumcnti robur, quo- timo regni Grœcerum quem tamen anno cenlesimo
;

iiiam in concilie Laodiceno, cap. ult., ex veteri Testa-

quinquagesime regnum lenuisse cempertum
tertio ,

mento il solnm enumcrantur ,

quos Ilieronymus nu- est tùm ex annalibus Grœcorum, tùm ex Eusebio in
merat, nec ulla prorsùs mentie de sex illis habetur. suâ Cbronographiâ. Item eodem libre et capite nbonii-
Confirmatur pr?ctcreà idem, quoniam à Trullanà
nationem desolalionis, qu:x; prœdicta est à Daniele, ad
synode probantur octoginta quinque capita canonum
idelum Antiechi detorsit auctor libri ejus ;
quà in re
Apostolorum al capite 84, non numerantur inter ca-
;
falsus est, ut Cajetanus, in cap. Matlhooi 24, estcndit.
nonices nec Tobias nec Judith , nec Ecclesiasticus
,
; Secunda ratio est, quèd in 2 lib. cap. ult., auctor
non orge sunt canoniei. Nam bujusmedi libres Apos-
culpam à lectoribus deprecatur : quod alienum rrt .\

toli EcclcMïc tradiderunt nec alies sacres hab; mus

;
, divinà aucloritate. Certè qui scripta sua indigere vonià
quàm quos ab ipsis accepinnts.
fatetur, is Spiritiis sancti oracula non esse clamât, ut
Confirmât autem id pestremè, quod Synagega in etiam Cahinus, cap. 9 Institutienis, argumentatur.
fidc crrarc non peterat (erat qnidem eadem tune Ee-
Tcriia ratio est, quèd eodim libre, cap. 7, slatim à
clesia quaî in gentes dfinceps propagata
,
est ; quo-
fircà codom divine Spiritu conlinobatur , (i) Joseph, lib. 1 ad .\ppiu»cm, ubi qu;e volumina
cumdomque
ai)Md llcbriros iii ;!n(l(>ritale habrantiir. seeundùm
DiMiin assistentem gubcrnaterem habobat); sed et
luajormn iradiiioiioni doeet, ut auctor est Euscb. lib. 5
Hebnei omnes sex illos libros à canonc rcjorrrunt. u\ //,•;.'. Ecrl. c. et 10.
lil DE LOCIS IIW^OLOGICIS. LIB. II. 112

principio iii epislolA, qu* priori ioco poiiiiiir, lil nien- dos mores. Ergô licèt illi libri à Pontificibus et con-

tio de allerà , (pux> c vcstigio siibdilur ;

diciliir auteni ciliis definiantur esse cauo ici, non coginuir prolinùs
scripta aiiiio coiilesinio soxagesiino iioiio ,
ciiin tamcii credere Canonicosesse, ad lidei dogmala confiinianda;
scrii ta fueril amio ciMiU'siino oclogesimo oclavo ,
sed sal esl, si canonicos posteriori signilicatione fa-

qucmadniodiiiii in ojusdoin cpislohc iiiilio vidoro licel. teamur. S.mcli (piocpie anclores eàdem religione lesli-

Q laila ralio, qiiôd in eâ, quai secundo Ioco ponilur, monia ex quarto Iibro Esdrce referunt, qua; ex bis
cujus videliccl in snpcriori conniionioralio (il , Judas seplem, qui à nobis approbantur, ul palet apud Am-
reforliirobseviviis; qui taincn non solùm anno cenlc- brosium, Iibro di; Bono niorlis, cap. 10, et super Lu-
sinio oclogfsinio oclavo, veriini cliani anno centosinio cam, cap. \. At qnarinm Esdra' librnm certuni est

sexagt'sinio nono jain cial vilà liniclus, ul primo Ma- non esse canonicum. Non igitur ex eo, cpiod sancli ex
cliab.coiHun libre, cap. 9, cernerc est. bujusmodi libris testimonia tanquàm sacra référant,
Quinla ratio, quod eodcni iibro secundo, cap. 3, di- salis oslendilnr, eos esse divinos.

citur Anliocl.us mcinbraliin divisus ; al poslcà mors Scptinnmi argumentum (onlrà leiiiam conclusio-
cjus longe divi rsa describilur. nem est, quod D. Ilieronynnis ambigit an Epistola ,

Se\la ralio, quôd eod ni Iibro secundo, cap. 9, illa ad Ilebra'os sit canonica imô asserit alinos eam ; I

quaîdani apocryplia referunlur de Arcà Domini, pro- non recipere, ut palet ex lib. de Yiris illustr. in Caio,
baiilurqiie ea ex descriptionibus Jeremix qua; lanien ;
et ex commenlariis super Isaian), cap. G et 8. Ense-
ne piT soniniinn qiiiilem Jereniias adunibravil, quin bius ilem Iibro (i, cap. IC : « Caius, inquit, virdisertissi-

eliain contraria scripsisse videlnr, cap. 5su;i} IM-opbe- t mus, Pauli .Aposloli iredcoiin esse Epislolas asserit,

ti.'e, inciuiens : iVo?j dùent ulirà : Arca Domini, etc. « eam, qiue ad liebra>os scripla est, non commemo-
Poslrema ralio , (|u6d ulroque Iibro referunlur Ma- « rans, quse el nunc apud Latinos putatnr non esse
cbab.ei duct'S fuisse super Judam el Jérusalem, quos i PauliApostoli. t Non igilur certum est eam esse canoni-
lamen de tribu Judà non fuisse, sed de tribu de Levi cam. Dubilal eliam id;'m Ilieronymus, cap. 31, de au-

noiius esl, quàm ul à me sit in pr.escntià conlirman- cloritate luijus Epistola; in lib. de Viris iliuslr.in Paulo,

dum. IMiilo sicpiidem, Iibro 2 de Temporibus (1), ob et in epistola ad Paulinum.el in conniientariis Jeremiœ.
cam causam, inquil, inimicitias, et simultales orias id Ac ne omnia ad divi Hieronymi auctoritati nj re-

leinporis fuisse, quod .Macliabici duealum à domo Da- vocentur, ratio lioc idem ipsa suadct. Prima Luthcri

vid subripuerinl ; id autem manifesté pugnal cum illà est, in Prologis dicenlis : « Ad liebra'os Epislnia nec

Jacob ProplieliA, Gènes. 49, U) : iVo;i aufcrctnr scep- Pauli est, nec ulliiis Aposloli. .\am durum liabet no-

irum de Judà, nec dux de femore ejus, doncc veniat qui dum ,
quôd in G et in 10 capite simpliciler denegat
miiiendns est. Qu;e singuhe raliones si non niovenl, al pœnilentiam pcccatoribus post baptismimi ; el cap.

simnl omncs movere possunl, non solùm indoclos, 12, ait Esau non invenisse prenilentia; locum, (]uan-

ted eliam dodos, ul libros .Macbaba;onun non esse ar- quàni cum lacrymis inquisiveril eam. Quod esl contra

bilrenlur in Canone. Alque ha^ raliones universaî oninia Evangelia el Epislolas Pauli. t lla;c Lullierus.

qnarti argninenli appendices sunt, ut secunda conclu- Alleram quoque rationem adjiciunt viri quidai'a

sio labefacletur. baud mediocriter in Ecclesiâ calbolicà célèbres, quôd

Nain qniiiliim pr.Tcipunm argumenlum cum con- si Pauli ba;c Epistola fuissel, procul dubio ad Hebrxos
cliisioiiibiisquidern non pugnat ; ralioncm lamen eani, ab Hebraîo, scmione fuissel liebraico conscripia. At
qiKX à nobis aiïertiir, non satis firmam esse conlendit. non esse mnltis argumontis suadent, tùm quoniam
Nani concilium Carlliaginensc et Innocenlius nume- auctor ejus epistola;, Melcliisedecli, uiqu\l,i}iter})rct(i-

rant quinque libros Salomonis, Proverbia, Ecclesias- lur rex jtistitiœ : qnod si bebraicà linguà diceret, ab-

Icni, Canlica, Sapienliam, Kcclesiasticum. At bos surdum esset, non aliter ac si dixisset : Melcliisedech

duos posl'riores non esse Salomonis, inler doclissi- interpretatur Melebisedecli ; tùm quoniàm idem auc-
mos qnosqn feré convenil, ul .\uguslinus eliam ira- tor bebraicà testimonia citât, cap. 8, 9 el 10, non

dit de Civitate Dei, lib. 17, cap. 20. Erravit igilur juxtà veritatem hebraicani, sed juxtà translaliitnem

I..iiocenlins, erravit quoque concilium. Qnocircà no- Sepiuaginta : non erat igitur Ilebra;us hebncâ linguà
lebat-.t quic(|uam de lide |tronuntiarc, sed ex opinione scribens ad nebra;os ; tùm quoniam epistola bebraicà

loquebanlur. lia nullum aut ex Pontificibus, aut ex nusquàm gentium reperilur non esl autem probabilc, ;

conciliis certnm argumentum sumitur ad id, quod vo- ex omnibus epistolis apostolicis banc unam periisse :

lumus, confirmandum. nam reliqua; in idiomate, quo ab Aposlolo sunt scriptse,

Sexlum eliam argumenlum iiiM-liilur in cas ralio- apud nos servantur.
nes ,
qii.e dual)iis i.>lis conclnsionibus confirmandis Terlià insnper rationc suadent , auclorem bujus
conslilnUc sunt. .Nam canonieus liber lalinè dicilur re- E|)istola; non fuisse Paulum, quoniam ad probandum
gularis. Id verô bifariàm esse polest. Vcl enim regu- Hebra'is Cbristum esse Filinm Dei, illo testimonio uti-

laris inielbgitur ad firmandam fidem, vel ad inslruen- tur, cap. 1 : Jpsc eril niilii in filivm, et ego cro illi in

patrem. Quod lamen in germano littenï; sensu de Sa-

(1) An Philonis liber liic sit. inrerluni esl. Ijiseb.
lonione inlelligilur, ul palet in lib. 2 neg.,cap. 7, et
te\h\ lib. /-.Vf/c.s. Ilisl.'i, c. 18,ciim indiccm libronnn
Pliilonis diligenlissimé scripseril- bujnslib».'lli non me- in 1 lib. Paralipomenon cap. 28. Dedccet autem lantum
minit : ità à plerisquc rejicitur. Il Apostolum in Ontâ re.idqne in principio Epistol»,H6-
 , ,,

115 CAP. X. STAILLMIU VU ULMENlA At>VERSAlUORlJ.>I. 114

bra;isiter(inacibnsloquentem,argunicntoiinbecillouti. Undrcimum eamdem item conclusionem labefactaro

Quartain adhiic rationem addiii.t, qiioniam aticlor contendit, quôd Epislola Jud;ft testimonium refert ex
hiijiis Kpihloht asseril, cap. 2, se iii docirinà cvange- libro Enoch apocrypbo. Quamobrem multi eam me-
licà ab bis, qui Domiimni aiidière, confirmaUiin. Al ritô rejecerunt. Nam plerosfjue rejeeisse Ilieronymus

Paiibis ad Galalas clamât, cap. 1, se non didicisse auclor est ; Eusebius item , 3 Ecclesiast. Uist. lib.

Evangeliiim ab homine, sed sine bomine per revela- cap. 25.

tionem Jesu Cbrisli. Postremum argumentum conlrà quintam conclusio-

Qiiiiilani l•ur^ùm apponunt ,

quôd biijiis Epistolce nem muitis conjecturis nilitur, quas onmes congessit

auclor loquens , cap. 9, propriè de testaniento, qufi Erasmui in annolalionibus in Apocalypsim. Igitur,

ratione à paclo distiiiguitiir, probat velus quoque Tes- qu nlùm complector animo, novem causas reperil,

tainenlum niorle ac sanguine confirmatum, probatque cur Apocalypsis non esse Joannis Apostoli et Evange-
Exodi testinionio cap. 24, ubi lamen Moyses non de listaî videatur ; unam, quôd Eusebius, libro 5 llisi. Ec-

testaniento propriè, sed de pacto loquebalur. Non est cles., cap. 39, asscrit, Apocalypsim non esse Joannis
igitur ille Paulus, ut qui minus apte référât sacrarum Evangelistœ ; alteram , Euseb. lib. 7 , cap. 23 , quôd
teslimonia litterarum. Dionysius Alexandrinus, gravis inprimis auclor, et
Poslrenia ratio est, quoniam ejusd;m epistote auc- qui candidissimè de hoc libro judieavil , suspicatur
lor astiuit, cap. 9, in arcà fuisse urnani niannœ, vir- opus ab alio quopiam Joanne consrriptum ; tertiam ,

gam Aaron, et tabulas; cùm tamcn tertio Ubro Reg., (juôd Dorolbeus, Tyri episcopus ac martyr, piodidit
cap. I i , expresse dicatur in arcfi nonnisi tabulas fuisse. Joannem Evai;gcliuni sunm scnpsisse in insulà Palbnio,
Nec igitur Pauli est, nec Epislola canonica, utpotè quse de Apocalypsi autem nullam omninô facit menlioiiem
cumlibrocanonico evidenlissimè pugnet. Ecce quibus lib. 3, cap. 25 quartam, quôd Gains, vir sanè orllio-
;

rationibus Erasmus ftotcrodamus, et hune secutusCa- doxus, apertè negat, Apocalypsim esse Joannis Evan-
jetanus tertiam conclusionem moliuntur cvertere. gelislx, apud Eusebium libro septinio, capile vig sinio

Quartam verô conclusionem infirmare conantur ar- primo; quintam, quôd .\naslasius in suo catologo, ubi
gumentis ejusmodi. sine controversiâ de hujuscemodi rébus accuratissimè
Salutatio Epistolye,qu3e Jacobi inscribitur,nibilDei, disputavil, non audel affirmare, hoc opus esse Joan-
nihil Jesu Cbristi, nihil gratis pacisve sonat, sed pro- nis Evangelista; sextam, (piôd Joanms Evang lista
;

fano more salulem dicit. Non ergô sapit apostolicnm nomcn suum per modestiam in Evangelio lacet auc- ,

usum et auctoritatem. Quare non videtur Jacobusauc- lor verô Apocalypseos suum contra nonien IKqner 1er
tor ejus Epistolx, atque adeô ne alius quidem aposto- inculcat; septimam, quôd Graici hune librum non re-
lus. Cujus rei alia conjectura est apud Euseb. lib. 2 ceperunt, ni auclor est Hieron. ad Dardanun» ; imô
Hist. Eccli^s., cap. 23, de bc'ic Epistolà disserentem bis mulli erudilissimi viri lotum librum ceu lictum insec-
verbis : « Sciendum tamen est, quôd à nonnuUis non tati sunt, quasi nibil haberel apostolicic graviialis, nec
« recipiatur , nec facile qiiis anliquorum meminerit in senlentiis quicquam esset, quod apostolic.i majes-
« ejus. r> Nam quod Lutbcrus pingui Minervâ argu- taie digimni viderotur; oclavam, quôd slylus Evan-
mentatur , banc Epistolam nullius ajiostoli esse, quia gelii et biijus libri magnoporè discrepant; nonam
contre Paulum tribuit operibus justilicationcm , et à quôd in gr;ccis codicibus non erat tiliilus Joaniii'
viris doctis prorsùs conlemnendum est , et à nobis dissi- Fîvaiigelista! , sed Joannis Theologi, qui aliàs Pre-'y"
mulandum,ne de fide et operibus Traptpvu,-disseramus. ter cognominaïus est. Ilis conjecturis Erasmu- ''^''•'"'»

Nonum argumentum adversùs eamdem conclusio- ut hune librum Joanni Evangelista; adimal ^^^ l-iilhe-

nem intenditur quôd styliis Epistolam secundu; quce

, , rus nec apostolicnm, nec prophelicum <>»isinnal, qtiod
Pelro tribuilur, longé alins sit ab stylo prima;, ac beatos dicat eos qui servant qu.i i' ^o scrqita sunt
,

proindè non sint ab eodem auctore conscripta;. Cer- cùm tamen nemo seiat, an fel" sil an non sil et ;

lum est autem, auclorem primse fuisse Petrum apo- prcelereà cùm huniana intellëeiilia scriptin-am illam
slolum. Non igitur secunda h Pelro apostolo scripta penilùs non assequatur, «nlùnidem (incpiit) esl , ac
fuit. Ob hoc eiiim argumentum de ill:\ secundà Epi- si eani non haberenni- Q"'!»!'*- d'^'"' '•"'' >
Tifi"':»'»

stolà in e|)istolA ad Cypriammi Ilieronymus dubital; ad popnli iiiiliiatem-<'^c<^'"i"<'J'"'l'"', ab humanà iiilelli-

atque Eusebius, libro tertio, cap. ô, de secunda Pétri genlià non sunt prorsùs remoli. En argimienta quibus
mvliis, inquit, incertum est, etc.
fidei verilas iimpugnari quidem ab
homiuibus joiest,
Dccimum argumentum in eamdem conclusionem vinci cer»- aut superari non Quod parle hujns
polest.
est, quùd Eusebius, libro tertio Eccles. Ilistor., cap. 8, qua;sf=»nisnltimâ palàm fiet, eorum argumenlorum
nbi
eorum sentenliic subscribit ,
qui asscrunl duas poste- qu'întùm quodque valeat quanlùmque idoneum sit,
,

riores Joannis Epistolas non esse Evangclislye, sed cu- unumquodque videbimus.
jusdam Joaiuiis cognomcnto Presbyteri undè et sa-
;
CAPUT XI.
lutatioharum epislolarum hujnsmodi est Senior CXo, :

Ubi coufutantur argumenta capite nunc proximo posila.

Senior Electœ. Eslanlem idem senior, qui pn-sfcyler.
Sed etiam Ilieronymiim in banc Euscbii opinioncm Non ego calholica dogmata crassis istorum circum-
liquet dcseendisse, in libro de Viris illuslribus cùm et fundercm lenebris, nisi lumen posscm accendere, qno
Joannis Evangelisla>, et Papi;r: viuim op«raque t^'xerpt. quasi snlo o\ vrWnie fiiÇ!.'trentur, Alioqiii in kxrelicu-
 .

[DE LOCIS T[ÎEOI OGÎCIS. LIB. 116

U5 II.

mm argiimeniationibus rccitandis digilos ad loîitos

^
est habitus, qui ab Ecclesià cl conciliis universalibus

solùii» iiitciideiv, ne viddicct lululenl;c illorum aqiui; j

reciperelur.

derivenUir coiisiliuin csl amicoruin Sccundum quoqr.e argumonlum facile diluilur. Nec
in noslra soriiila ,

me fallil amor) timeuliiiiii iil)i non enim vcrum est , in libris canonicis drcerneudis Ec-
qnideni, scd (iiisi
^

namqiic imporili, argumenta clesiiu reçulam esse Ilieronymum, quod Cajelanus

est timor. Exislimarciit ^

quàm nt à nobis refelli possent, si aul perperàm, ne dicam perniciosè, existimavil. llierony-
esse majora, ,

sinnmalim el brevitt r porstringcremus, aul cci tè om- mus quippè (ul Joan. Cocblceus vcrè dixit, in princ.
Ep. ad llcb. et in resp. ad IG artic, Parisiis damna-
nino dissiiniilaremus. Mucionom ilaque advcisariorum
los, art. /*, in prologo Caleato, liist. Eccks.), in enu-
ipsi, quiacuimus, retundomus.
argumenlum tametsi responderc meratione canonicorum librorum vcteris Toslamenli
Nain ad priuiura
posàunms, non omncs libros canonicos esse simul ab Josephum secutus est; qui in 1 lib. adversùs Appio-

uiiivorsà Ecclosià receptos, q\io (ieii potuisset, ut([ucm

ncm,ex majorum suorum traditione, ut inquit, 22 lib.,

l)riora concilia minime recepissent, cuni posleriora enumcrat. Auctor est Euscb. lib. 3, c. 9 ellO. AtAu-
conlinnarent ; rospondemus tamon (idquc veriùsjBa- gust. non Juda;os, sed Clirislianos in cà re se(iuilur,

rucli propbcliam taiiquàm parlem quamdam Jercmiai Cl rectè Iiic quidcm. Nam Ecclesià gentium columna

fuisse à veleribus computalam. Quod (ne nostrum vi- esl el firmamentum voiitatis. Probatur vcrô à Gcla-

dealiu- esse connucnlinn) testinioniis anliqiiilalis ro- sio sententia Ilieronymi non in canone sanctarum
borandum est. Aiigustinus inpiimis liadil boc 18 de Scripturarum consliluendo, sed in bis aiictoribus con-

Civil. Dei lib., cap. 53, bicc in veiba : ProplieUnis an- dcmnandis, quos Uieronymus zelo Dei el lidci religione

tem de Christo Jeremias, hic Deus meus , inquit, Ba- reprebcndil. Alque ad sccundum argumcntum hcec

rucli 5 , et uon œslimabiiur (iltcr ad cum : postliàc in salis dicta sint.

terris visus est, et cum liominibHS convcrsatiis est. Atque ISam ad primam ejus conlirmationem rospondeo(id

è vesligio Auguslinus : Hoc testimonium , ail, quidam quod docliores ferè credunt ) librum illum non esse

non Jeremia',sed Barucli scribœ ejus attribuant : sed Cypriani, sed Ruflini. Cerlè I). Cyprianus in epislolà

Jeremiœcelcbratiiis liabetiir. Et auctor. lib. Qu. vet. et ad Rogatianum, Ecclesiaslicum, el in libro de llabilu

nov. Testam. q. 1U:2, sive Auguslinus, sive quicum- virginiim , Sapientiam , ul divinos libros citai : quod
que tandem alius is fueril, Cassiod. etiam in Psalm. 81 verù Ruffinus asserit, ex Patruni traditione eos libros

Chrysootomus quoque idem testimonium nomine Jerc- à canone rejiciendos (pace lectoris dictum sil), Pa-

mi* citât, in bomil. quadàm de Trinitate. Sexta Irum Iraditioncs ignoravil. Teriium namque Carlha-
etiam synodus scss. 8, refert ex ejusdcm Chrysost. al- ginense concilium, quod bos inler canonicos numera-

terA liomilià , cnjus, initium est : Profundam seclio- vit, dicit se à Palribus accepisse ; et Auguslinus, lib. 1

7iem , nomine Jeremiui illud idem leslinionium. Cle- de Pra;dest. Sanclorum, proximos Aposlolorum affir-

mens ilem Alex., lib. 1 Paedag. cap. 10, illud : Audi, mai librum Sapientiic lanquàm divinum citavisse ; at-

Israël, mandata vilœ, etc. ,

quod Barucli 5 nos liabe- que Dionysius ex eodem libro magno prafationis lio-

mus, Jeremiie assignavit; cl 1. 2, c. 3, refercns nore testimonium allegat, inqniens, cap. i de di v. Nom . :

illud : Lbi sunt , etc. , divinam scripturam vocal. I In primis Scripturarum institulionibus quenidam de

ï;l Basil, -i lib. conlrà Eunomiura, super illud : Vt co- < divinà sapientià dixisse comperies : Amor factus sum
y^ant tesolum venimDeum. Ambrosius item, lib. 1 t formœ illius. > Quid omnes commemorcm? Uierony-
de Pc»«tiien<'à, cap. 8, el lib. 5 Exameron, cap. li, mus in primum capul Jeremi;c, cap. 4, ul librum prO'
et lib. 1 Cte
Fide, cap. 2, ex eodcm lib. sub nomine l)liet;c citât Ambrosius autem 1 lib. de Fide, Crcgor.
;

Jeremiic lcsN«j,)„ia referont. Ilis adde Sixtum Papani [

ISMoralium, et concil. Sardicense in epislolà ad om-
in episl. suâ prn^ij ad oumes Cbristi fidèles Fclicenî nes cpiscopos, ut divinum librum Sa])ii.nli;e rcferunl;
;

m Ep. ad Pelrum , t^scopum Antiochenum in 5 sy- , concilium demùm ïolelanum undecimum , cap. 1, in
iiodo condemnotum ;Puagium deniquè in epistolA ad confessione fidei sanctam esse scripturam asseverat.
Vigili(un. Ecce qui libellas ij;„ucb nomine nunc legi- Quid Ecclesiaslicum? Ul divinum citai Clemeris
lui-, cum (ilim anliqui Jeremu, tribuebanl : cssctque Alcxand., 7 lib. Slrom., cap. 4, Ambros. sorm. 31,
difficile credore, nisi testes bujuij-ei ccrtissimos ha- el lib. 4 de Fide ; Evarislus Papa in epislolà jjrinià
bcrcmiis ,
quorum auclorilalc primut». iHud argumen- ad cpiscopos Africanos ; Sixtus secnndus in epistol;\
quidcm, sed abundè tanK>„ clusirâus.
luni fliniculter
ad Gralum episcopum. L'trumque autem lib. divinam
Ad conlinnalidnem autcm faciliiis responû^i scripturam esse tanquàm rem cortam in fide tradil
potesl.
Faleor cnim tcmpore 1). Ilicronymi, quod nun% Anoma-orimi. Non Pa-
io„e- 1
Epiphanius bxresi 7G, igilur
mus, id non fuisse adeo c rlum. Sed qucmadmoftsiMi irum traditione eos libros Ruffinus, sed suo poliîis
I

anlè tempera Ilieronymi licèl quidam asserucrini nondùm

,
sensu refutavit, al eo tcmpore, quo rcs crat
Epist. Jacobi ab alio sub nomine ejus nljiam , tam. n 'defi:iita. Qnà cliam ralionc et rcliquos excusamus.
paiilalim (ut item ail), procc'dente Ifmi.orc,
obtinuit Nani quôd D. Tliom. in eam senicnliam advocolur, id
auctoril.'ilom cl Epistola Jnd;r quam
,
, à |)Icnsque ;
ferendum nullo modo csl, ul ex 1 parte, q. 1, art. 3,
Ilioroiiymus aslniit fuisse rejectam, '

auctoritatcm usu
'
I coIliiX'M-e licel, cl ex commcnlonis in quartum caput
moniit; ita et liber islc Baruch qiunnquàm olim à
, I
de divinis Nominibus. Sed in illà q. 89, niliil de suo
quibu-sdam non fueril receptus modo tamen
, di^mis <'.i\i! : quin ad vcrlnim rctidil Auguslinuni ;
quilamcj»
H7 CAP XI. CONFUTANTUR ARGLMEiNTA CAPITIS PR/ECEI)EMIS. iig

quani haberet conslanlem firmamque sentenliam, lib. Ad terlium autenï pra^cipuum argumenlum respon-

2 de Doct. christianà, cap. 8, cl lib. 17 de Civilate detur, anlè id lemporis nec rem fuisse làm expedi-
Dei, c. 8, et ad llorosium conlià Priscilliaiiistas, cap 1 1 ;
lam, nec conciliurum Icclionem làm assiduam, nec

imô eo ipso libro de Cura pro mortuis gereadà, c. 17, hsereticorum inii>udenliam tara procacera in libris ca-

manifesté declaravit. nonicis vel infirmandis, vel eliam rejiciendis. Quorcicà

Secunda autem confirmatio, quîB ab auctorilate con- non fuerunt perindè soUicili fidèles de bujusmodi
ciliiLaodiceni sumitur imbecilla est. Non enim conci- quoeslione, cujus definilionem sine jacturâ pietaiis po-

lium negat esse canonicos, licèt inler canonicos no- teranl ignorare. Quôd si argumenlum idem contor-
luerit annuraerare, quôd nondùni ea res salis erat ex- quere in adversarios volumus, nihil est, quod fociliùs

plorala. Videlicel, quod saîpè jam diximus, non om- efficere possiraus. Nam (ul ex concilio primo Toletano

nes libri canonici ab Ecclesiâ sunl communi consensu didicimus) « si quis dixerit, vel crediderit, alias scriptu-
ras pra^ter eas, quas Ecclesia catbolica recipit, in auc-
recepti (i).
Ad lertiam verô confirmalionem (quoniam nihil in lorilale babendas esse, vel venerandas,anaihema est.»
prsesenliâ de auclorilale canonum, q\ii dicunlur Apos- Cùm ergo plerique (quod relrè nos ostendimus) bos

lolonun, dispulare volumus; nam hœc quaeslio ab eà, libros tanquàm divinos venerenlur, cerlé, si Ecclesia

qu;c nunc in raanibus est, separalur) , dupliciter res- non reciperel, in analbema concilii Toletani pariter

pondemus. Priiis, ne quis ejusmodi argumento nos omnes incurrerent. Ne igitur bos audacia^ el lemeri-
velil urgere, inlelligal eodem cap. 84, Ires Macliabaeo- latis condemnemus, illos poliùs ignorantiâ laboràsse

rum libres inler canonicos suppulari. Quôd si Aposto- concedamus. Imô cùm perniciosius Ecclesiae sit libros

lorum bos octoginla quinque canones recipere cogi- recipere pro sacris, qui reverà non sunl, quàni librum

mur, respondeant bic ipsi nobis, qui Macbabiïoruni rejicere, qui aliàs verè sacer esl (ul D. Thomas, prima
libros rejiciunt: sin autem, ne coniileantur, bos esse parte, q. 88, art. 5, et de Potenlià q. -4, art, 1, laliùs

canonicos, testimonium bujus capiluli conlcmnunt, explicat), cùm concilium Cartbaginense, Florenlinum,
jam profectô non est , cur pondère illius nos velint Tridentinuni, Innocentius, Gelasius, ac ferè sancli
obruere. Sed banc disputationem (ul diximus) in aliud omnes (1), bos bbros tanquàm sacros Ecclesise Iradi-
lempus reservantes, quod ad prœsentem locum salis derint, profectô si ii non essent, perniciosissimè falle-

esl, alleram responsionem subjicimus, Clemenlem, qui remur. De lerlio igitur argumento salis dictum esl.

eos canones disperses in unum volunien congregàsse Ad quartum verô argumenlum primo dicitur ,
quôd
dicitur, non omnes libros canonicos collegisse, quos Gelasius forsilan unius libri nomine ambos complecti-
Aposloli verbo tenus Ecclesisc tradiderunt. Non enim tur ;
quod eliam in Esdrà non ipse modo fecil , sed et

aliundè vel concilia, vel Patres A poslolorum proximi, Isidorus , 9 Etymol. cap. 1 , et Hieronymus ,
qui

hos esse sacres, quàni ab Aposlolis didicerunt. Ait ta- Esdram inlerpretatus unicum edidil sequens Ilobrsco- ,

men Iren. lib. 5, c. 3, referturque ab Euseb. lib. 5, rum consueludinem quà Esdra; primus et secundus ,

cap. G, Clemenlem, quoniam cum Aposlolis vitam scm- liber in uno esl, ul Origen. in primum Psalmum docct,

per egerit, alque ab ApostoUs institulus fueril, roccn- et Eusebius lib. G, capitule 18. Hanc aulcm nientem

tem gessisse traditionis eorum memoriam , el eorura fuisse Gelasii vel illud abundè magnum argumenlum

formam scmper in oculis habuisse. lia si bœc res- esl ,

quôd idem ipse probal lectionem Scripturarum ,

{)onsio non placel, delur alia : non omnes illos cano- quce per anni circulum dislribuunlur, libruji autem
nes à Clemenle edilos , sed nonnullos à Graicis adjcc- Macbabaîorum prodominicis octobris, in quibus ambos

los esse. Ecclesia legit ; deindè respondetur , Cclasiiim do

Ad postremam deniquè confirmalionem, bujusmodi secundo libro ambiguam forte sentenliam lenuisse,
habeloresponsum. Ut cum iis liberalitcr aganius, do- eoque consilio in enumeralione eum librum pr;i'ler-

nemiisfpu; eis , Synagogam in fide errare non posse misisse. Al August. 18 de Civilate Dei, cap. 3G, et
(([uod tamcn non perindè ut de Ecdcsià catholicà ccr- Isidorus , G Elymologiarum , cap. 1 , utrumque Mac Isa-

tum esl), negannis, hos libros à Synagogâ esse rojec- ba^oruni ab Ecclesia rccipi assevcranl : quod cl in

fos. Aliud est enim non recipere, aliud verô rejicere. proremio borum librornm asserilur. Nec id modo in

Jnda;i ergù inlrà suum canonem bos quidem libros pu- diibium vocare liccl, quod D. Gregorio , Eusebio atque
biicà aucloritatc minime receperunl lamelsi nonnulli
; reliquis licuit aliquandô dubitare.
eiiam ex eis divinos el sacros esse crediderunt. Quâ Jam ad primam rationom , qurc in bujus quarti argu-
de re vide Cochl.'cnm in lil)ello de canonic;c scripturœ menti confirmalionem affertur, Joannes Annius iu
Cl cailiolir;r, Ecclesi.'o aucloritatc, cap. 2. De secundo commentariis super sccundum librum Philonis de Tem-
igitur argumento hactcniis. poribus (2) tradit, libros Macbabaîorum, qui absque
leniporibus scripti cranl, Josepbum adjoctione tom-
(1) Ibipoccal Canus, saltom in terminis. Equidem
nominlli non ondcm conspasn primisin tem-
libri snori porum apocryphes rcddidisse. Ostendil verô id argu-
poribns n-repli fiière b'mc divisio librornm divino-
: mento, que nos usi sumus, que eodem Jeannes quocpie
riini in prolocauouicus el deuWrocmioukos ; sed ille
«onscnsus unanimis non lardiis fuit in illis omnibus (1) Non diceiiduni frrè sancli omnes, sed absolulè
a(lmilton<Iis ncc nllus, prjo'^eriim h concilio Tridon-
, onnes, pr.Tscrlini à coîui'io Tridenlino, ul liciuel ex
lino, inler flalliolicos n'i» riri poss(t,qni ex nosiro !*• S.
H' lis supcrioribus.
wnone quidquaio vcll«l dctraiierc. i>. S.
^\ '•
iii:ius !ios libres Pliloni tribuil; atdocli neganl.
 j

119 DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. II. 120

LucidiispermotMS ost quarto sn.TChronograp!)iA; libro liores velernm versus etiam inlegros usurpftrunt ele-

sine tcm- ganiissimè, nec lamen priorum versus à posierio-

tnilèaiiioni Aiiiiiiis nosl.T nccepcrit, nul
illi

poril)iis Mnolialxi'orum olim libros liabcri, aiil Joso- ribiis in camdem senleiiliam capiunlnr. Falliiur pnie-

plinm ailjecisse toinpora (inpemiè fatcor) nio pra>trrit. tereà Cajetanus in eo, quôd putal Danielis propbeliam
Sid si veriim est, quemadniodiim meiidiim, qnod
id
non poluifse ad idolum Anliocbi referri. quia Dominus
in niinieris facillinv.im est. non aucloribns, scd
bbra- ad fulura tcmpora referendani declaravit. Eadem
inipiilaliir, ilà monda, ipiiv Josoplii por incurian) quip|ièscriplura et ad Luciferum perlinel, et ad Nabu-
riis

indiicta snnt, non auoloii iibri Macbabaîorum, sod cbodonosor, et ad Anlicbrislum. Vanissimuni ergô fuit,

Josopbo iribtiL'mus; ncc ob id libros lios apocrypbos auclorem Iibri Macbaba-orum reprebendcre, quôd in

exislimabinius. Tanielsi Josepbnni gernianani verani- idolo, abominalione. cl desolalione Anliocbi ad verba

quc call)olicoinnn loclioncni viliàsse , viris ccclesias- Danielis alluseril, vel ea cerlè in simili causa usurpant.

ticis oniiiibiis dis^iniuiaiilib-.is , i\U\\\c adeù conniveii- Nam elsi in illum sensum Danielem adduxisset, id fecis-

libiis. iiiihi qnidom non sil vorisiniile Nisi voiuinus, set egregiè, quod el Paulus, et Aposloli cœleri s:ppè

mille q'iingentos annos, cl eo anipliùs Kcclrsià in fecerunl.

iilramque aureni dorniilanle, iiiimionn» boniineni ziza- Alsecunda ratiodnobus modis refellitur. Priùs enim

nia siipersemijiàsse. Qiiaiiiobrem niiAi^ _ioliiis Eiisob. niliil impedit, ul Spiiitus S. scrij'tori assistât, qui in

Giî-ariensis, licôl lios libros non crcdideril in sacro- ;

quibusdam lanicn iiumanu more ex modestià loquilur.
runi numeruni roferondos, assoril tanien aucioroni illo- Sic enim Paulus ait 2 Cor. G et 25 : Klsi impcritus ser-

nnn non stippLilare Gra.'Coruni regnnni ab Alexandro, inonc, sed von sciciitià; el rnrsùm : l t minus sapiens

sed à Scleuco Nicatiore, qui regnavii in Syrii anno à dico, plus ego ; et iterùm 2 Cor. 12, 13 : Donate milii

niorlcAlfxandri cxaclo nndcoiino. Cni nunicr i si addas lumcinjttriam.

qiiinqiic-annos(l ) (juibiis Alcxandor tanipiàm ;nonarcba Posl riùs, aliud est loqui de ipsips bislorine veritate,

inipcravil Gnocis, conficilnr nunierns annonini exac- aliud de interprolalione in aliam linguam. Inlerpres

Uis sexdecim, quibns niinor cral snppnlaiio monarcliiu" ergô veniani petit, non fiilsilatis, qua; nulla erat, sed

Gri'cornm jnxlà ratioiieni l)ebrairain. Nani Gnoci ab elocutionis, qua; ab bomine erat. Secunda igitur illa

AlexandrosnppiUabanl.!giliir(inùdjiixlàannaliai.'ra'ca ratio bàc duplici responsionc coiivellitur.

Aiilioclius régnasse dicilur anno centesinio (ininqiia- Sed et terlia bis quoqne confnlari polesl; et quia

gesimo tertio, et juxlà prinuini Macbabxornni anno non est opus confiteri, epislolam, cuius in priori fit

ccntesimo irigosinio scptimo, verbornm, non rennn nienlio, eam esse, qua; è vestigio siibdilur; et quôd si

dissensio est. Qnippè, si cenlesimo irigesimo scplimo esse quis contendat, habet in promplu quid dicat,

sexdecim adjicias, nnmerus ce;itosimus qninqnagesi- pnncta librariornm incurià esse malè dislincla. Illa

mus terlius conlicicliir. Joannes verô Lncidus in eo enim verba, anuo cenlesimo octoqesimo cctavo, non sunt
discrepal ab Eiisebio, qnôd scribil, lib. -4, Alexan- inilium episloUc sequenlis, sed finis anlecedentis; ut

drim» posl adeplam monarcliiam annos scpicin régnasse, subsequens epislola hoc principium habeal : Pop^dus
Seleuc im verô anno oclavo pnsl mortem Alcxandri qui est Hierosolijmis. Cnjus rei illud est arg'-mentum,

jam exacto. Sed ipiod ad pra'senlem allinct quicslio- quôd diem, annumve, quo scribilur epislola, non ab
nen), non adniodùm referl, ntrum ex bis verum sil, initio stnlim, sed à fine ponere solenuis; salulationem

ciini snppnmiio pnecipua, dequà hic agiinus, minime verô slalim à principio.Tamelsi utri-mqueConslanlinus

variel'.ir. et in epislohi ad Donum Papam, et in episto'à ad Geor-

In hiijns verô confirmalionc argumenti, Ambrosius '<

gium Constantin, patriarcbam, conii'.uxerit. Qua» igi-

Calliarinus Cajelaniim afiirmat loi peccai.a admisisse, l"r secundo loco ponilur, birc scripta est anno cenle-
quoi verba penè effudil. Sic enim ille loipiilnr. Nec simo sexagesimo nono, ul in priori cpisloh^ dicitur :

adverlil honio ad carpendimi promplulus, se qnoqiic quii; verô ordine qiiidem scriptura; antecedit, sed

in r 'prchendendo Cajelano s;epè ac mnlliim errasse. reipsà tamen posleriùs missa est, ea scripta fuit anno
Hoc rerlé loco ter crravil. Sed isliuserrorescoar:;uerc cenlesimo oclogesimo oclavo.
nec meiini est, nec bnjns tcmporis. Quil crgô? Nonnè Ilà ad quailamralionem facile dicipoterafquod anlè

Lie [joccavii Cajelanus? Peccavil sané. Primnm in eo, moiniimus ) illam epislolam non esse, cnjus priôr

qiiôd ii-nuTèel inconsideratè, ne snpcrbè dicametarro- meminil. Quarè nec necesse est fateri, eam esse scrip-

paiiii-r, anclorcm Iibri .Macbab;eonim ait in intelligen- lam anno cenlesimo sexagesimo nono. Quincompilator
tia Danielis csst; deceplnm, queni constat SpiriUis illius secimdi Iibri, sive is fuerit Joscpbus, i!l Annio

sancli afilatii eimi librinn serip-iisse. Peindè falsô exis- plaecl, sive (luisquau) alins, quascumque epislolas in-

tinial Cajctanns, si a;iclor Iibri Macbabieorum verl)a venire poluit à Jiidais scriplas, nullo servalo ordine,

Danielià usnrpal, idcircô Danicicm interprelari. Quasi in initio Iibri forsilan collocavit.

non licnerit Hornardo verbisScriptnrarnm passiiu uli :

Quôd si sccundam illam esse admitlimus, quam
qnas si quis arg'ial ab ipso malc inlelligi, cpiôd verba non conmiemorat prima, dicere oportel, numerum non
in oum alTeratsensnni, qui Scripturariun eratgermanus secundi'im bebraicani compulationem liaheri. scd se-

et proprius, is siiilliisessc videalur.Certè poêla' recen- cundiim gnvcam.Pcliiilenim (nec id iiicomnuxiè) (leri,
;

(!) Q..i2iquc annos integros ul qui cas lilteras ded rinl, ii gra'cam monardJa- snp»
: nani regnavil prietereà !

Cl aliauoi uienics. puiationem fuerint seculi ,

quam tamen is, qui libruq
y^X CAP. XI. CONFLTA.NTLT. ARGl >!t.SÏÀ LAl'inS PRvECEDENTIS. 142

compendium redegisse, noliiit immu- jam facUim est, cùm expulsis gentibus à Judccâ, Hebraei
illum dicilur in
ex diversis locis, uhi erant disptrsi, convenerunt, vcl
tare, sed exscribere nunierum, ut sciiptum repeiit.

suppuUtioneni hcDrai- lortè eliam in con\ersione Jud^orum anté diem judicii

In aliis verô secuius est semper
fialurà, fiel.
cam. Judas ilaque mortuus est, juxtà HebriTîorum ra-
Nec noslris conjecturis divina promissio dobilitanda
lionem, aniio ceiitesimo quinquagesimo secundo
ex-

cenlesimo quinquagesimo tertio. esl. Esl enim Deus verax, omnisaulem liomomei;dax.
pleto, hoc est, anno
apponas sexdecim annos grœcai supputatio-
Postremâ demùm ralione solvendà varié torquonl r
Quibus si
sexagesimus nonus, auctores. Alii namque fingunt, Machaba'os per malrem
nis, constat numerus cenlesimus
;

quoanno Judas mortuus à tribu Judà originem ducere, eàque ralione defendunt,
qui idem est cum priori. Nani, {

non est necesse cum Ru- sceptrum de Judà non esse translatum. Alii, sequenles
est, scripsit Epistolam. Ità
Machabéco iradiliones halmud, adslruunl, MachabaMS quoCjMC
perto, libro 10 de Victoria verbi, alium à
1

exislenlibus ducibus, fuisse judices quosdam ex tribu

Jadam divinare, qui eam Epistolam dederit.

Ad non desunt, qui existiment non Antio-

qui.'itam,
Juda, penès quos summa decernendi atque imperandi
polestas residerel, qui hebraicé Zanedrin, latine sena-
chuni membralim divisum, sed ducem ab eo niissum :

sicenim videlur, capite 1, signilicari; illum verô fugà tus, ul apud Romanos, appellabatur. Unde illud esl :

pestilenti interiisse, capitulo 9 dicitur.

Populiis qui est Hierosolymis, senalusque et Judas, etc.
elapsum morbo
in cap. illo 1, particulara, Hos ilaque cùm Ilerodes, qui prinms ex alienigenarum
Sunt etiam, qui contendmit,
lectionem autem génère orlusregnumjudaicicgeniis obtiiniit, in odium
et, adjectam esse librariorum viiio,

Percusserunt ducem, et eos, qui cum Davidici regni de medio suslulit, lune veré sceptrum
veram hanc esse :

ipso erant, diviserunt membratmi, etc Scio autem, ver- de tribu Judà dicilur abslulisse. Ahi hune nodum sol-

quod occi- vunl, aflinnantes illam Jacob Prophetiam, proniissio-

bum percutere iulerdùm significare idem,
Pcrcussit PhiUsta'um, etc.; et ibi neni fuisse ad legem comminationum intelligendam,
dere, ut eo loco :
:

Percussit Saùl mille, etc. Sed non cogimur liic, voca- qua; scilicel mulatis moribus commutelur tlquemad-
:

buli propriii significatione déserta, ad dictionem con- modùm sententia adversùs Ninivilas posl pœniienliam

fugere figuralam : prœsertim cùm Danielis cap. 11, de translata est, ità quoque divina promissio fdiis Juda

Antiocho scriptum sit : Venient super eum Romani, et ;

peccanlibus fucritcommutala. Quara quidem nonnam
perctitietur; quo loco Hieronymus Percussus, : ait, dici- ! in explicandis lùm comminationibus, lùm promissio-
lur esse, non quod intericrit, etc.; et 2 Rcg. 2 : Servi nibus ex Ezec.iele 53 desumunl, apud quem Dei et

David percusserunt de Benjamin 360, qui et mortui sunt. ;

comminatio et poUicitaiio pro conversis, aul aversis

Sed ne illud (juidem huic expositioni répugnât, quod I hominum moribus, transferuntur. Nos verô, quibus
Lyranus objicit, Antiochum (ut hic dicilur) cecidisse. consilium est aliénas expositiones non inimicè aul in-

Non enim semper eo verbo mors signiGcalur; sed, qui 1

seciari, aul repellere, faciliùs hune locum expediemus,
viclus est, cecidisse verè asseritur. Ceciderunt, inquit si ex primo Machab;corum libro intelligamus, populum

Josue 7, 0, per prona fugientes ; sed ne illud quidena Judicoruniducatum Machabaeistradidisse, non laiiquàm
obstat, quod ibi legilur : Ciun ingressus esset intrà ambi- proprium et liaTeditarium, sed ad legem depositi con-
tum faui, clauserunt tcmplum; ciun autem intràsset Antio- ;
servandam : ut videlicel israelilicam plebem inlereà
cAus, etc., ubividetur designari, Antiocho conclusonul- ;
tuerenlur, donec surgeret Prophela fidelis, vcl qui eos

lum fuisse locum fngiendi reliclum. Non enim intelligen-

'

inslruerel, vel quem de tribu Judà venturum cxspecla-

dum est templum clausum posl ingressum ducis, sed bant. Quà ex re sceptrum de tribu Judà non auferebatur
cùm milites essent intrà fani ambitum ut, : si, exempli ;
eo pra>sertim, qnôd ipsa quoque tribus in hoc popiili

causa, dicamus, in atriis sacerdotes clauserunt januas ! condictum sententiamque à principio saltem credilur
lempli. At contra, cùm milites Anliochi aditum templi :
consensisse. Quartum ergô argumei.luni cum suis con-

occlusum apcruissent, ut cognita res est, lapidibus firmationibus hoc modo fueril confutalum. Nam quod
sunt à Judieis obruli. Potuil ergô dux ipse percussus, argumenlum Cajctainis in Malthaà cap. 2t ponil, auc-
si ducis nomine Anliochus mtelligitur, quo adilu aperto torem libri Machabccorum errasse in intcrprctatione

intraverat, exireatque fugere; obquamfugam, cap. 9 PropheliuR Danielis, quam ad Antiocimm ille rcfert,

dicilur, inhonestc ac lurpiier de Perside rediisse. Sed cùm Lucas ad exercilum Roinanorum perspicnè relu-
ne rlmulas qu;erere ad elabendum vidoamur, illa rcs- lerit, id nullius momenti est. Eadtm quippè liltera et ad
ponsio cl planior et verior esl (cui iiisloricoriun gra- Nabiichodonosorem et ad Antiehrislunispoclaropot<st.
\ium consentit auctoritas) non eumdem esse Antio- Siceadem et ad Antiochum, et adidoliuii Roinanorum,
chum, de quo primo capite, et de quo capite nono pcr- el ad Antichrislum pertinet. Qua- omninô res, (luoniam
liibetur; sed ibi Anliochi Magni niorlcnï scribi, hic nihil obscura esl, nostrà explicatione non egel.
verô Anliochi Epiphanis, cujus cliam finis primi iihri At quintum argumcntum rcfcllannis. N(»n modo con-
capite sexto icxilur. Nam illum Straho libro IG, ait cilium Carlhagincnse, et Innocenlius, sod pleritpu' alii.

leniplum Beli exspoliare conatum, ("iniiimos Barbaros inler quos Hilarius in Ps. 128, Cassiodonis in Ps. 8S,
intcremisse. 8î) el 91, Sapienliam el Erclesiasliciim Salomoni asvi-
Ad sexlam, licet Riiprrtus on)nia ra figurât'"' vi lit gnavirin t. Nam lihrnm quidem SapitMitia; nomine Sa-
intclligi de arci^ novi Tcslamcnli, id esl. humanit.Ur lomonis citai rcitiiliianus de Pra'scriplif niîius hxreti-

Jesu Christ); ad liltcram taraen niiraculum illud vcl corum; Origenes super Epist. ad Romanos iib. 8, Cy-
m Imniortalilate;
DE LOCIS THEOLOGICIS.
Basilius,
LIB. II.

Siracli in Ecclesiastico, cap. 50, non ail, se protulisse,

124

prianus sermoiie quarto de

Ambrosius, serraone 8, in sed rénovasse Sapientiam de corde suo. Hujus ergô rei
lib. :> coiiirà Eiiiioinium;
immacuhiii, cl lib. 5 Examcron, cap. la, et Iimocentius et concilium Caithaginense non ignari,
l>s. Ueiiti

Fid. , cap. G, cl Eiisob. lib. il Pra-paratioiiis oplimà ratione bos omncs libros Salomoni dederuut.
lib. i lit-

cvangclica;, cap. 5. Quia Eiisebius ipse lib. i Eod. Ac de quinto argumento luvc dixcrimus.
omncs Sexlimi verô argumenlum Cajetani est in fine com-
llist. cap. 22, asscrit, E-esippmn, Ireiiaeuni, et
antiquos, libruiii Sapieiiliie Salonioni Iribuissc. Tribuc-
mentariorum super libros liistoricosYCterisTeslamenli.
africanos; Pudet aulem virum alioqui ingcniosum et doctum, vi-
runt corlo Evaiiol;is in Episl. ad episcopos
Félix priiiuis ad oiniies episcopos Galliic; Félix
sccun- rnm pium, ac nostrie faniiliui columen, vano distinc-
tionis nova; conuncnlo argumenlum firmissinmm elu-
dus ad Atlianasium cl cietcros episcopos .Egyiili; Eiù-
pliaiiius lia.'resi 7G, Anoniaîorum; Damasccnus,
quario derc voluisse, alque, ul leviorem plagam repelleret,

siuu Theolosiie libro, cap. 18, nbi Jodocus Clichlovicus graviorem accepissc. Cùm enim nomen libri canonicL

luullis argmueiUis coiUcndit, libnnu ilL.m non fuisse apnd scriptores omnes, uno exccpto Cajetano, pro

IMiilonis, sed Salomonis : in quibus illud niaxinuini sacro alque dixino sumatur, non modo comprebendi
est, quod verba, quoe aiiclor cap. 9 ejusdoni libri de se animo, sed ne snspicionc quidem potcst allingi, ponli-

dicit, non alii quàni Salomoni coiigiuere possnnt. ficcs cl concilia omnia .Hier vocabulum usurpasse,
Ecclesiasticuni quoqiie auctores nobilissinii Salomo- quàm crat in usu universorum. Deinde, concilium Car-

uis noniine relulenuit, Cloniens Alcx.|lib. 7 Slrom., Ihagincnse, ne quis aliter inverlerct quid nomine Scrip«
,

Gregorius Nazianzeiius oralione octavà; Basilius quarto tiirarumcauonicar>:m inlelligerct, dcclaravil iiiquiens:

libro contra Eunomiuni; Clirysostomtis, sivc quis alius Praler Scripturas canonicas, nihil in Ecclesiù Icgatur

fueril, honiil. terlià Inipcrfecti opcris in Iilaltlueuni; sub noviine (liiinaritm Scriplurarimi. Sinit autem cano*

Anibros. snper 7 caput prions ad (.orintb., Uierony- nicœ Scriptnrœ, etc. Et Innocentius : Ili libri, ait, re-

inusincap. 10 Ecclesiastis; CyprianusadRogatianiim, cipiunlur in honorem sunclarum Scripluramm. Et in

cl lib. 5 ad Ouirinuni, cl serm. 1 de Eleeniosynà; Cas- concilio Florcntino eodem Spirilu inspirante, illi

siodor. in Ps. 5t>, et 06, et 95 ; Gregorius lib. 10 Mora- omncs libri, quos suscipit, cl veneratur Ecclesia, et

linni, cap. li, et qucest. 1, cap. i. Non est ipntanda; de quibus prxsens dispulalio instiluitur, scripti ^

SiMus prinuis in epiot. ad omnes fratrcs; Marcellimis sacris aucloribus asserunlur. Prx'tereà, cùm sub eodenj
ad Salonioncni eplscupiim, Fabianus episl. ad omncs contextu omnes illi libri nullo fado discrimine dcfinian*

orientales episcopos; Sixlus secondas ad Gratnm; Da- lur essecanonici, ridiculum est, ut partim in unà signi-

inasus ad episcopos Italia;; JoannesPapa ad Valerium ficatione, partim in ali.à, libros canonicos habeamus.
episcopuni. Quôd si post lot làniquc graves auctores Al si banc scmeldistinctionem admittimus, aucloritata
libros illos Salomonis esse asseveremus, nihil crit pro- conciliorum alque ponlificum nullus liber sacer con-

fectù cur timere debeamus. slare potuerit. Nam pari causalione, si id quidem lubi-

Deindè libruni esse hujus aul illius scriptoris non lum essel, ha'relici diccrent, unum quemlibel de cœle-
admodùin interest calholicœ fidei, dumniodô Spiritns ris non esse canonicunt ad firmand.nn fidem sed ad ,

sanclus auctor esse credatur. Quod Gregorius in proœ- inslrucndos mores. Id quoniam absurdum omninô est,

niio super Job, c. 1, erudilè et Iradilet cxplicat. Nec retineamus potiùs eam rationem oportet, quam Cajela-
cnin» refert, ([uà peanà rex epistolani scripserit, si
I
nus voluit everlcre, vir (ul sspè jam dixi) cum primis
verc scripsit. Liide nihil obstarel, ut in eà re, quicad i
erudilus et plus, sed qui in libris sacris constiluendis

fidem non periinet, Innocentius, et concilium Cartlia- Erasmi iiovitalcs ingeniumquc seculus , dùm alienis

ginense counnunem antiquorum opinioncm scquercB- vestigiis voiuit insisiere, propriam gloriam maculavit.

tur. Nec proindc tamen in libris canouieis cnumeran- Ac de sexto argumento haclcnùs.

dis errare poluère, quippc quod ad lineni atlinere cer- Ad conlirmalioiiem autem faciliùs responderi polest,

tum sil. non Ambrosiuin modo, sed et Gyprianum ad Pom

Ueniquè, ul bas duasresponsionespra'termittercmus, peianum, cl Augustinum, 18 de Civ. Dei, referre ex 3
babemus aliam multô poliorem, quam ex Euseb., lib. et 4 libro Esdrai tcslimonia, sed non tanquàm ex Spi-

1 1 Pneparalionis cvangclicie, cap. 5, Joannes Driedo- rilu divino édita, quibus scilicet nefas sil refragari.

«is expreabit. Ciim eiiim Salumon, juxla Scripturam, 3 In seplimo piincipali argumento moleslè fero, non
Ileg. c. 4, luculus fueril Iria milliu parabolaruni, et alicnos modo, vcrùm etiam noslrales (bonà venià le-

carminuni quinquc niillia, qux non sunt in unum ali- galur) in tiim novam, ne dicam levem, sentenliam in-

quod volumen à Salonioae coacta, fuerunt alii atqne cidissc, ul Epistolam ad Ilebra^os Apostoli Pauli esse
alii, qui scnleiilias Salomonis sparsas ctiUegeriMil, ut negaverinl (1). Sed id mullo nioleslius, ul, si Pauli

palet Proverbiorum c. 2o. Uà Auguslinus Eugiibinus, non sil, protiniis non sil canonica. ^'am, auctore in-

in Gomment, super Gcn., seculus Rabbi Moysen, cl ccrlo, i)0terit Epislola certô esse canonica. Sive enim
Thalmudislas, crcdidii Isaiam libros Salomonis scrip- Lucas, seu Barnabas (quod quidam siint opinati) eam
sisse : quodquidem iiicerlum Iiabco; illud verô expio- Episl. scripserint, canonica crit. Nam et per Lucam
ratum, sent; iilias librorum, qui sapienliales vulgo nun- et per Barnabam Spiritus sanclus loquebatur. Sed ad
cupantur, à Salomone quidem fuisse prinu'ini exccr- ut
(1) Arius negavil banc Epistolam esse Pauli,
ptas, sed non ab eodcm auctore colkclas. l'ndè clJesus auctor est Epipli. kcr. G9.
 JâS CAP. XI. CONFUTANTLU AUGl »ii.-MA CAPITIS PR.€CEDENTIS. 12S
rera. Ciini haereticum sit, hanc Episl. à sacris Scrip- quod omnes calholici toi retrô seeulis sine ambiguitate
I

luris excludere, certè temcrarium est (ne quld am- lenuerunt? Omitto quùd Petrus, nisi me valdè opinio
I

pliùsdicam) deluijus Epistolac auclore diibitarc, quem (allit, teslatur Paulum Ilebrœis Epistolam scripsisse.
I

Pnulum fuisse ccrtissimisleslimoniis confnnialur. Ori- is'ani primam Pétri Ilebrocis scriptam esse, salutatio
genes iiiprimis lib. i Commciitarioruin super Mal- ipsa adoù apcrtè docct, ut ne Cajclamis ipse quidem
tlia:uin, et rcferlur ab Eusebio lib. G Ecclesiaslicoe negare potuerit. At secunda Pétri eisdem quoque
liislori», cap. 18: «Ego dico, ait, quôd ipsa maui- scripta est. Ait enim : Eccè jam vobis hanc secimduni
c feslissimè est Pauli Apostoli, et sempcr omnes an- scribo Epistolam : in hujus verô fine, sic Petrus inquit:
« tiqui majores nostri eam ut Pauli Apostoli suscepc- Sicut et cliarissimus frater noster Paulus scripsit vobis,
< ruiu : et opinio usquè ad nos pcrvenit, quod sermoejus sicut et in omnibus epistolis ; etc., vobis, scilicet Ilebra'is,
i est graîco sermone composilus, vel per Clementem ad quos scribebat Petrus. Undè factà distinctione sub-
i romanœ urbis episcopum, vel perLucam. » Sicut et in omnibus epistolis : ut non obscure in-
jui'.git :

(ileincns item Alexandrinus apud Eusebiuin, Ecclc- telligeres, quod Paulus Ilebra'.is de longanimitate et
siaslicie Ilistoriaî libro G : Manifeste, inquit est Pauli, sainte Chrisli idem et in aliis epistolis
, scripsisse.
scripta quidem hehrœo sermone tanquàm Ilebrœis, sed à Non est ergô cur de auctore hujus Epislohic quisquam
Lticà in grœcuin inlerpretata. dubitet.
Eusebius quoquc in eamdem sentcntiani ivit, libro 2 At lîieronymus dubilat. Certè, ut dubitâsset, non
IIislori;e ecclesiaslica^ cap. 37. l"bi cîun dixisset, proindè noslram hanc certam indubitatainque fide m
Clementem romanum episcopum in Epistolà ad Co- ambiguam efficere potuisset. Sed negamus, Mierony-
rinthios nomine Pauli testimoniis liujus Epistolai usum, mum ancipitem hoc loco (quod illi falsissimè impin-
continué subjicit : i Undè constat, quôd Apostolus gilur) habere sententiam. Nam, ut innumera loca si-
f hanc Epistolam tanquàm Kebr;ieis mittendam, patrie ientio praitereamus, quibus refert lîieronymus ex hâc
« eam sermone conscripserit; et (ut quidam tradunl) Epistolà nomine Pauli testimonia ; ut illud eliam dissi-
I Lucam Evangelistam, alii autem Clementem, inter- nuilemus, quôd de \iris illustribus in Paulo, cùm quo-
« pretatum esse : quodetmagis verumest, quia et stylus rumdam contrarium sensum expressisset, eoruni ar-
« ipse Epistolse Clementis cum hâc concordat, et sen- gumenta refellit; illeprofectôlocollieronymianai sen-
f sus nimirimi utriusque scriplurœ plurimam similitu- tcnliaî clarissimns testis est, qui habelur in epistolà ad
« dinem ferunt. » Hactenùs Eusebius. Et cap. 3 ejus- Dardanum de lerrâ promissionis, in hœc verba : Vas
dem libri : Pauli manifesté sunt 14 Epistolœ. Dies me electionis loquitur ad Hebrœos, fide, qui vocatur Abra-
deficiet, si velim enumerare auctores grœcos, qui hanc ham, Nec me
etc.: « fugit, quôd perfidia Juda'orum
Epistolam Paulo tribucrunt. Nec minîis si commemo- « hœc testimonia non suscepit. llludnostrisdicendum
rem eliam latinos. Quid enim referam Athanasium, 4 est, hanc Epistolam, qua; inscribitur ad Ilebraîos,
in epistclà ad cpiscopos Alricanos, lib. 11, de fide Tri- 4 non solùm ab Ecclesiis Orientis, sed ab omnibus
nitatis? Quid Cyrillmn, lib. 12 ïhesauri? Quid Chry- « retrô grœci serraonis scriptoribus ,
quasi Pauli Apo-
sostomum infinitis propè locis? Quid Ignatium? Quid « stoli, suscipi; et nihil interesse cujus sit, cùm ec-
Irena;;un? Quid Damascenum? Quid Anacletnm, in « clesiaslki viri sit, et quolidiè Ecclesiarum lectiouc
epistulà de ordiualione episcoporum? Quid Iliginium, 1
« celebretur. Qut'id eam Latinorum consueludo non
si

in epistolà ad omnes Chrisli fidèles? Quid concilium < rccipit inter scripturas canonicas, nec Grœcorum
Laodicenum? Quid tandem concilium Eplicsinum (1)? « Ecclesice Apocalypsim Joannis eâdem libertate susci-
cùm omnes grocci scriptores (ut auctor est Hieroïiy- « piunt; et tamen nos utramqne suscipimus , nequa-
nius ad Dardanum) hanc Epistolam Apostoli Pauli esse « quàm hujus temporis consuetudincm, sed veterum
uuà vt)ce lateantur. Tlieophylactus certè miratur eonan « scriplorum auctorilatem sequentes, qui utriusque
inq)udenliam, qui hanc Epislolain Pauli cssc infician- « teslimoniis utuntur, non ut interdùm de apocryphis
Iju-, affirmalquc cos non sccùs pcccare, quàm si à « facere soient, sed quasi canoni« cis et ecdesiasticis. >

Paulo abesse Christum negarcnt. QuidLatini? Nempè Hactenùs Hieronynuis. Et in Epistolam ad Tilum,
fatentur eliam; falotur Anibrosius super Psalmuni : cap. 8: « Eege, inquit, ad Ilibra'os Ejiislolam Pauli
l'ead immacululi, et libro de lus, qui mysteriis initian- < Apostoli, sivecujuscumque alterius eam esse putas,
lur, cap. 8; Augustinus insuper, lib. 2 de Doctr. « quia jam inter ecclesiaslicas est recepta. i

Christian, cap. 8, et saïpè aliàs. Item Gregor. lib. 5 Ad primam igilur rationem, quoniam in Relectione
Moraliinn, cap. 3; Gelasius cum concilio sepluaginta de pa'uilenlià accuratè sanè ac diligenter illa Apos-
episcoporum; Innocenlius Papa; concilium Cartilagi- toli loca explicata sunl, non est necesse niodô res-
neuse, Floreiiliiium, Tridentimun. Quid moror? mille pondcre (1).
quiiigenlos abhînc annos Ecclesia legit banc nomine
Pauli Apostoli, et (I) Poriô in oh Relcct. respoiidet Camis, textus
audemus nos in dubium vertcrc,
objeclos D. Pauli iuterjiretando « i\o!i de pa'nilculià :

(I) Coiifilium Epliosiunm expre'ssè doccl Apostoli < qu;e posl bajilismuin fil. iu(|uil, sed de pa'iiilcnlià
l'^liuiouiu probari, (piôd Chrisliis est l'aelus |)onlifc\ « qiia; fil iii baiitisiuo, qui vidclicct sciiicl duiitaxat
et Ai'.;)sIolus ronfcssioMis nostra-. Concilium liplicsi- i |ici'cipipotcsl. Nain paMiilciilbiii ba|iriMiiuiu a|i|)cl-
liwm dixi, (|uia illa cj). licct Cyrilli sit, pra'sidchat (a- I lari, habcs a|iiid Lucam caiùtulo ultiiiii) Oporlcbal, :

r:j synodî), et est à

II syuodo apiirolcila (Cassiod. i:i i inquit, pr^-dicari in nomine ejus paiiitc.niium, ri rc-
l'oul. i02; Adriaii. in c.\\-~l. ad Consl. cl frem-m.) I missiunem pcccatorum in omnes (jentes. L'bi quie Mal-
187 DE LOaS TiJEOLOGlCIS. LIB. 11, ISS
•
Ad seoundam respondcre necesse est, et quidcm eo Eccè duas causas, quibus intérim argumentnm illnd

ordine, quo advorsiini oonsiiiiiiam vcrilatem objeclio- Cajelani posseteludi, qno ne libnmi qnidom Goneseos
tiis siiigiil;e pnrtinihi! fiière proposili\ Nam, qiiùd liebraieo sermone scriplmn sibi (".aj(>tanns suaderet.
prima particiila objiciebaliir, facile diliiitnr, ciiin coiilin- Nam ibi legiuir, cap. 5i>, 18, Hacbcl vocàsse fdii su;
crore poliieril, iil iiUerprcs reliquerit quidem in textii nomen Benoni, id esl, fdinni doloris mci; nomen verô
^
or ba hebraica, sed in mariJtine, qiiod fiori solel, addila ci à pâtre indilmn Beifamin, id esl, filiuni dextrai;et
t'ierit iiUiTprelalio, quam lil)r:niiis te\lni deiii eps in" in Exodo, cap. 12, 1 1 : Es/ euim phase, id est, trau!>itus

s:T iierit. Qiiod cliam idem in Mallli;eo tisu forlassè vcnit Domini. Uespondeanl nobis isli, qui simili argntià nc-
m verbis illis cap. 27, v. 40 : Eli, Eli, elc. Qnod an- goliuni nobis exiiibere voinnt; el si non valueiinl, ler-
lem, qua; exposiior forlassè qnispiam in margine op- tiani causam nos reddcmus. Videlicel, sunl nomina
posuerit ea scriptornm vilio lextui nonnunquàm iiise- cnmposila ex nmllis simplicibus, qune nonnunqnàn»
ranlur, Nicolaus Liranusrcctè, 2Keg. 8, animadverlil; intégra in comj)Osilione manenl, inlcrdnm corrupla ;

Ula enim verba : De quo (dit Sulomon otntiiu vasaanrea ea si aliis verbis eàdem eliam linguù explicare voluero,
in tt'iiipto, el mare (ruetim et colunnias, et uttare, in bunc niliil absnrdum orietur:ut si, verbi causa, dicam :

uiodum et adjecia, cl inserla esse constat. Deicola, inlerpretalur Dei cullor; paterfamilias, boc
Poliiil el aliù ex causa prolicisci, ni Aposîohis vcl est, domùs gubernator et parens. Qnod idem in nonù-
Evangolisla liebraicè scribens, qnornmdam vocabu- nibus Benoni el Mclcliisedecb evenire poiiiil.

lorinn inlerprelationcm adjcceril, qnùd apiid Jiida^os Sed ne ad ba'C tanquàm in aram coidugiamus, illa

eranl verba qiuedam vel cbaldaica, vel syriaca, qn;e causa el praislantissiina el verissima esl, interpretem
potuerunl commode in linguam hebraicam verli , ut (1) id jure suo facere poiuisse, cùm videlicelnecessarium
Colgutha, el Ephplictha. fuit bebraica verba manere. Si enim interpres transtu-

llia-us de baplismo dixit, Lucas nomine pa'nitenti;e, lissel: Deus, Deits meus, ut quid dereliquisti me? non
ac ri'missionis pecealonim, tratlidil. liane exjtosi- fnisselà I.atinispcrccptum, quorsùmaslantesdixerinl:
tionem Cbrysoslonuis ri Tlieopb)la(l!is, seqnnnlur Eliam vocal îs/cQnarè verba hebraica retinere coaclus,
i . eadem h)ea. item D. Andjiosiiis, libro secnndo de
Pœnilenliii, cap. 2, el l). Angu>tiniis, libro de vcrA eoriim interpreiationem apposuit, quod facere a^què
el falsàpa'nilenti.'i, cap. 3. Colligunt aiilem ex nnd- poterat verbis bebraicis non retentis. Certè Genescos
tis conjecliuis, banc esse eornni le>linioniornni in-
55, el Exodi 12, in hebraîo noniinum inlerprelatio non
te'ligenliam. ^iias ego conjcclm'as referren), nisi ad
babetnr ; sed intcri res adjecit de suo.
m.-tam bujns dispnUilionis festinarel oralio.
t Polesl lanien nU-npie btcns inlclligi eliam de Pœni- Quod si objicias illani particulam non esse sacram
lenli;c sacramenlo, ni videlicel inlclliganuis. impos- scripluram, si boc verum est, ut quœ ab officinà in-
sibile esse per l*œnili'nliaj sacramcnlmn rursinn re-
lerpretis prodieril, primnm conceditur conclnsio ; nec
novari, id est, priort-m novilalcm, qnam per baplis-
mim» accepinuis, accipere. l'ndc r.regorins
iU-rinn ego video cur perliorrescere debeamus. Teindè, ne-
Nazianz. oral. 7> l.avacrnm Non supe-
in saiiclinn : galur illa collectio: si ab interprète proficiscilur, exlrà
rest, \[ï(\ii\l, rcgeneraliu secnndfi, tiec rcfonnatio, sed
sacras lilleras est. Nam particula qua; ad servandam
in priotinuin slalnm rcsdtutio ; etianisi pcrquàin véhé-
mentes illnm lucrtiniis, et mitllis quoranins sttspiriis, vel congruitatcm, vel inlelligenliam in sacrarum lilie^

ex qnib ;s vix quidem cicatricum obductio venit. rarum inlerprclalionc addilur, non censetur à sacris
« Nec le movcal, quod .VposloUis ail, esse impossi-
litleris aliéna. Undè Ilieronymus in Commenlariis
bile; nain per cxcessiim loqnitiir, atcpie hyperbolicè
Epislote ad Galalas, cap. 4, in illnd : Abba Pater:
ingenlenï roi difiictiltalem inijossibiliî vocal, non ni
desperenl andientes, sed nlterreaiilnr. Idcircù enim i liane consueludineni, inquil, in pluribus locis Scrip'
siibdil Aposloliis Confidimua tamcn de vobis, dilec-
:
i lura conservai, ut bebraicum verbum cum interpre-
tissimi, rncHuru, et viciiiiora sulnti, tantelsi ilà loquiniur ;
« latione snà ponat : Bartimeus, fdius Timei, Aser,
quasi dical .\posloliis Locnlns snm ilà, ut vos à pec-
:

catis relraiierem, etdesperalionis meln facerem cau- « divilia;, Tabila, Dorcas, et Mesech, vernaculus.» Eccè
tiores; cx'lernm confubt de vobis, et reliqua qna; Scripluram Ilieronymus vocal eliam eam particulam,
seqiiunlur. Qua; qiiidem bnjns b»ci inlerprelatio inea
quam interpretem addidisse compcrluni est. Atque id
non est, sed D llieronymi, libro adversiis Jovianmn
secundo, refertunpie à Graliano de Pœtiilenlià, disl. in EpislolA ad lIebra;os vel maxime locum babet : cujus
2, e. Si enim. iNcc modiis iiic loipieiidi à sacris iil- inlerpres fuit V( 1 Lucas, velCIemens; quod .\postolo
leris ali.nus est. Nam Mallb. 10, (piod anlè Dominns
el vivente et vidente factum esse, ad verilatis simili-
dixeral, difdcile esse diviiem intrare in regn.ni cœlo-
riim, é veslipio dixit, esse impossibile, (piemadmo- tudincm videlur esse propensins. Verum esse asseve-
diiin cxposnil !). HitTonymiis super capnl isai;e scxa- rarem, nisi Academia; temperamcnlnm in causa con-
gesimnm. Sed el Arislo'leles, |.riino Hbro de Co'lo, jeclurali placerel. Niliil ergo prima illa causa inovcro
cap. 1 1 inler reliqnas signifiraliom-s iiiijns vocabnii,
,

impossibilis, eani atuinnieravil, ni qnod non facile, nos débet, ni credamus banc Epistolain liebraicè scrip-
nctpie cilo, nec bené licri polcsl, impossibile dicatin*. lam non fuisse. Sed ne secunda quidem causa niovet;
tl ad eamd.'m formam, per byperboleni, cap. 10 eadeni enim in Aposlolum lorqueretnr, qui in Actorum
ejusdem Epislohe, .\posiobis iocnlus est, ut oslen-
lib. cap. 12, Jiida'is loquens. citai scripluram veterem
diTit, qna animadversione peccata nostra digna sint,
pnsl acceplam noiiliam verilatis, si ad juslilue ri- juxtà iranslalionem SepliiaginUi. llaque interpres aut
gorem examinenliir. Sed alind tamcn esl, rpiod jiis-
tilia poslnlal, aliud quod ciemenlia el misericordia quasi prnpri;e, ide») Evangelista d'ixll: H ebraicè antem
su;r;/eril. > p. j^. (iolqotlui ; (j"emadmodi'im si ego dicam llispanè aiittm
:

(Ij Joannes, cap. 19, videlur astruerc vocem he- .1 avait. Quam vocem punicam esse cerlum est proapro
iH-aeam esse. Sed quia voces cbaldjcœ eranl llebricis ab Hispanis usurpaïam.
159 C.\P. XI. CONFUTANTUa AR,.U .ME.NTA CAPiriS PRvECEDENTIS. 130

Lucas, nul Clemens, licèt Ilebrseos hehraicè Pauliis Ad q'iartam rationem non oporlerct respondere, si

fueril iillociUiis, versioneni tamen sepluajinla liiler- oratio Pauli colo et comniate apliiis distinguoretur.

prptiim m,igis rcddere voliiit, iieGr;vci liltenonovilale Ua(]iie lecti(» in bunc modum liab(;re dobet : Quœ cùm
turbareiitur. Qiiain etiaiii ob rem Apostolus Romanis itiilium arccpisscl enarrari per Dominum ab eis qui au-
scribeiis. cap. 1, 17, abuliUir leslimonio Ilabacnc dierunl, in nos confirmata est ; nt illa verba, ab eis qui

juxlà translatioiiem SepUiaginla, no, romanis aiiribus oudierunt, non ad participium sc(}uens, sed ad infini-
insnelani orationem afforrot, ut llicronymus auctor tivum antecedens referantur. Sed cui bicc displicent,

est in comnienlariis snpcr Ilabacnc cap. 2. is talé liabeal responsum : quod Paul, ait: In nos con-
Jam vcrô terlia iila causa, qurc in postreniA bnjus firmata est, non ad se poculiariter refert, sed ad Judieos
rationis parte nobis opponitur, nuUa est. Audivi equi- generalilor, ut glossa inlorlinearis admonuit. Pra'ler-

deni ab Ilcbrcco, cui Ilebnci Carpentoratenses primas quàm (iuôd Paulus non ail se accopisse doclrinam ab

ex suis hominibus deferobant, epistolam banc bebrai- eis, qui audienmt, sed salutis confirmationem : accepit

cam bodiè eliam, Mattiiaîique EvangoHum exslare. cnim et Sacramenla ab iilis, et doctrinaî confirmatio-

Sed ut Jud.uus il!e nos irridere voluerit , aul eliam ex noin, liim quia Ananias dixit illi, quid oporlerot eum
alicujus Hebra-i versione iUi babeant nunc bebral-cam facerc, tùm quia ascondit ad antecessores Aposlolos,
Epistolam Paidi, EvangeUumque Matt'.UTii, perierint ne forte in vanum curreret, etc.
verô legilimnm Mattb.ei ad llebra'os Evangebum, et Ad quintam verô responderc oportot in bunc moduM,
Epislola Pauli ad Ib bncos, Judx'orum cura id veri- nomon Teslamonli apud Latin-' s intordùm significare
similbnunn est accidisse. pactum et promissiouom, ut Hieronymus in Jerem.
Ad tertiam rationem, qnà etiam id agitin-, ut Paulus cap. 51, et in Malac. cap. 2, scripsit, et Innocentius,
auclor hujus Epislohxi non credatur, priùsrcspondetur, in capite Ciim Martliœ, de celebratione missœ, eruditè
lestimoniuni illud in sensu lilterabad Cbrislumreferri. postoà docuit. In quam significationom illud tradidit
Nec obstat, sensum etiam Htleralem ad Salonionem accipiondiun quod in canone dicitur : Hicest catixnovi
etiam pertinere, cùm eadem littcra pbira simul Htleraba et œterni Tistamenti. id est, novai et a^liîmie promis-
sensa contincat, utD. Tiiom. inpart. i,q. l,ad 10, étan- sionis eliam ad Ilebnioos, cap. 9, 15
; et illud : Novi
te bunc D. Augiistiiius, lib. 2 de Doctr. cbrist. cap. 29, Testamenti mediator est, ut reprom'ssionem accipiant,
et bb. 12Coiif., cap. 26, 31 et 52, tradidère. Qucmad- qui vocati sunt, hœredltatis œternœ. Illud eliam explo-
modiun igilur iiominc David Cbristns interdùm ad blto- ratum est, apud Gra'cos nomcn ci^lH/y, interdùm pro-
ram signiiicalur, ut Ezecb. ô-i : Suscilalw super ea pasto priè t stamontum, nonnun(piàm pactum, fidus et pol-
rem unum, servum meum David; cl Jercmia' 50 Senient
:
licitalionom significare, ut ex Actorum Apostoliconun
Domino Deu suo, et David rjji suo, etc., sic et por nonien capil' tertio Buda^is in Commontariis probal. In quà
Sab)monisCln"i-lum Dominum eo b)coScriplura signa- eliam posteriori significalione et Gencseos 9, et Psalm.
vit. Id ne nos pnplcrirol, adjocit Stabilimn thronum ejiis
:
5i, 88 et lOo, nomen ôivOr./.n legitur.
usqur in sempiterninn. Quod apud Lucam, cap. 1 , v. 32,
Vocabubmi quoquc bobraicum Berilh, quod Exodi
Angclum ad Cbri-tum relubsse, notiiis est, quàn ut ex-
24, et Jorom. 31, babolnr, licot b-oquontor pactum
plicaiidimi sit : Filius, inquit, Mtissimi vocabitiir, et
fu'dusquo significot, quarulo(|ue tamen ad toslamenti
super donium David sedebit. Augustimis porrô a'ictor
signilicalionem fleclilm'. Nam et llieron., Zacharise 9,
est, do Unit. Ecol. cap. 8, Psalni. 71, licot in Salo-
et Psalmorum iiitorprcs, Psalm. 4i, nomen Berith in
monem inscribatnr, Jnd;cos laMieii de Cbristoessepro-
tostamonlum verlit. Itnô licèt Aquila nomon illud sem-
phctiam invictissimè defendere, quia iionîinlla ibi dicta
per paclum inlerprolotur, al 70 lamon foré tcslamen-
KUiit, ut in Salonionem convenire non pos^iiit. Quae
tum, ul Hieron. in cap. 2 Malacb. toslalur. In nomine
eadem profecto cau->a, ul de Psa nio i i idem soiitiamus, igilur bebraiio Paulus liidere potuil rbotoruin more,
cogit.
cl voccni à proprio ad improprium signincatmn flec-
PostiTiùs, ut in sensu abogorico lioc testimonio tcrc : quod idem, si aiil gra'co, aut latine io(]uori'lur,
Paalus abuterctur, nibii à suo more faceret alionum ; facere potuissot. Idque cô magis, quôd inslrnmenlum,
qui cùm s;epè aliàs, timi maxiinè in priori ad Corinlb.
à sanis obsiy;nalum, toslamentum dicilur, (|uamvis co-
Epistolà, cap. 9, ex sensu alk-gorico argimic^.talur.
dicillo posleà vel mulerilur aliqua, et aliqua inducan-
Aliiid est cnim ex sensu spiritual! cerlum et efficax tur, vel eliauï totum onininô, (juod tostamenlo somel
argumentum trabi, quod Auguslinus, in cpist. 48, ad caiitnm oral, aiiti(|uotur. Quocircà et velus ilbul lega-
"Vincent. Donatistam, Dionysius, in cpist. ad Tit., Ituu, tcstanioiituni (piidoni erat sigiialum à vivo, sed
Hieronymusque in Mallb. cap. 15, jicgàru.t; aliiid aporlnm morionte Cbristo, ut vélum scissum oslendit,
verô argumentum indè proiiabilc duci, id quod iiemo
ac por ovangolicam legrm velut p; r codicillum aboli-
sanè doclus nogare potest. Quôd enim rh-torcs
argu- lum. Id quod Eactantius, do vorà Sapiontià cap. 20,
menta verisimilia cerlis et exploralis adiungunt. id idi't'ir milii inlolloxisse. Niliil igitin- obslat, quoniinns
Apo tolus qnoquc facil. Poluit aiilom boc loco multô E\oduin bupiontom do volori Ordoro, lo(|uons ('li;'rii
et comriiodiiis et v. licnioiiliiis laci-rv, nlii 11 Imri in- proprlè de toslamonlo Paulus ; dducal. Qiiinimô cou-
tclligol)aMl ea (|U;p David in Saloniotn- Dons |)r(.mis rat, seiitaniMim argumentum est, ul pcrf-ctum t stan\en-
in Ciiri:,toesse complnda. InteUigobantautom eisdem tun), scilicelnovum, sanguine conlirmalum sit et morte
6acrisHlterissx'piùsadmonili,ulMich. î. Dan. 7, qnandoqiiidem Imperfeclum
p:)f.>f. tostatorib, illud velus non
 ,,,

431 DE LOCIS TÎ'KOLOGICIS. MB. II. Î52

ut figura fignralo con- quod est baireticum. Argumentum verô illiul, quod
sine sanguine firmalinn c>^l,

liivc qniiloui rosponsio arg-imonln Ca- lù-asmum movit, imô plcrosquc obm antè llieroiiy-
gruorol. Atque
nomen hobraicuin w.n icsla- nuim ul referl idem de Yirls illustribus in Pelro) in-
jelani satisfacit; cliamsi
(

significet (pioil cl firnium est. cùm eumdem auclorcm sa'pè contingat

nioiiUim propriè, sed fœiiiis solùni ;

in cap. 13 Jerem., cl Ucbra;i docli con- non aliammodô, vcrùm eamdem quoque sententiam
Hieronynuis
lendunl.
stylo scribere diffcrenti. Quod ( ut reliques prscterea-

Ad poslroniam vero ralioncm is ipse, qui posuit, mus) in D. Gregorio viderc licet; cujus cpislolas si

rcspondct, illa tria quidtMU in arcà fuisse

omnia, ut cum aliisejusdemoperibus conféras, judicinmque feras

Paulus dicit, sed urnam cl virgam foiis pcudeutos à ex diverse dicetuli cliaractcre, ab alio auctoro scriptas
Uogum, cap. 8, ba- esse judicaveris. llicronymus lamen ad Ibnlibiam
lalero; tabulas vcrô inlùs, ullib. 5

bi'lur. Rursùni cliam forte posl illa Salomonis lempora qurest. M, aliter respondet, inquiens : t Duai epistola',

virgani et niauna, in secretiori « qucc feruntur Pétri, stylo inter se et cbaraclorc dis-
saccrdotes cupicnlcs,
cum tabulis po- crêpant, slruclurâque vcrborum; ex quo inleliigimus,
lutioriqne esse custodià, inlrà arcani
«

nos sumus, « Petrurn pro nccessitatc rcruin diversis fuisse usum

suerunl. Cujusrei Paulus non cral iuscius;
Tlieopb. in interprelibus. En llicronymus ex dissimili style non
qui n»M)r;rorum traditiones ignoramus.
« »

ad Ik'brivos, cap. 0, asscrit Paidum optiniè in- diverses auclores colligil, sed interprètes différen-
r.pist.
boc tes (1). Apostoli cnim in aliéna linguà malebanl per
slilntuni in robus judaicis à Gamaliele c\ tradilionc

babuisse, bodièque Pbarisii^onun scctam asseiitiri, intorprotem scribere, quàm doue linguarum abuli

se baberc. Admonucrat l'crè idem prior Glu y- quod non ad clcganliam et luxum, sed ad usus neccs-
rem ità

sostoni. boni. 18. De seplimo iUaque argumcnlo, et sarios acccpcranl. Nec me fugil, quod Erasmus bunc

adjunclis rationibus salis est dictum. Nain quod

lecum Hierenymi deterquel; sed more sue facil, ut pro
luiic

illis verbis Celeriits autcm viddw vox, Cajctaniis suà libidine interlurbet omnia.
ex :

arguuicnlatur, aliciunn à ratione vidcri, ul, postquàni Proplcr dccimum argumentum Erasmus et Cajeta-
dalurum nus duas postoriorcs Epistelasneganlesse Joannis
appellaveril CiPsarcm, spondcat se Paulus ,
illas

Judicis, adeô levé est, ut referre pigeât, nedùm refel- Evangclistai. Quam ego sententiam non temerariam
modo, sed etiam erroneam esse crediderim. Queniam
j

lero.
quo quarla si Joannis, cognomeuto Senioris, asscruntur, non sunl
In octave vcrô priucipali argiimcnlo ,

conclusio coarguitur, Cajetanus quidoui non ncgal profeclè canonica\ Ncc cnim quisquam Joannem
Epislolam Jacobiesse canonicani, sedauclorem asserit Presbylcrum auclorcm sacrum cxistiniavit. Sunl au-

incerliun esse. Erasmus addit, eam non sapcre aposlo- lem sine dubie , ut anteà nobis demonsiratum est,

licani auctonlatem. At cinn Ilieronym. de Viris illu- Epistola; canonica; : non ergè sunl Joannis Presbyleri,

slr., Irbanus Papa in epistol. de couiniuni vità, Aie- sed Evangclisi;v. Quod Origenes in Psalm. 1 , apud
cap. 18, Clemens
'

xand. quinlus à Pelro in cpist. ad onincs cpiscopos ,

Eusebium, lib. G Ecclesiast. llisl.

Anaclelus de oppressione cpiscoporum, Mar-

in cpisl. .
lib. 2. Slroni. cap. 18, Domasc. lib. A, cap. 1, Isidorus

cclbis Papa ad cpiscopos Antiocbcnaî provineiœ ,

sexto Etymolog. August. 2 de Doctrinà cbristianâ,

Gelasiuscum concilio sepluaginta, Innoccnlius I,con- cap. 8, dist. 93, q. Legimus, llicronymus ad Evagrium,

cd. Milovitannm c. 7, conc. Laodic. Garlbag. Florent. Innoccnlius primus, Gelasius, concilium Eaodicenum,

Trid. banc Epislolam Jacobi Apostoli, Jacobi, iiiquam, Cartilagineuse, Florentinum, Tridenlinnmque testan-

Apostoliesseal'firmaverint, idque Ecclesise universalis tur. Sed tempère Pascbali universalis Eeclesia duas
11SU confirmante, lemerarium est, nedicam crroneum, bas Epistolas nomine Joannis Apeslnli populo legit;

bujus Lpistolre certitiidincm vellc aut ex incerto auc- Ecclesi?e autem, conciliis, et sanclis anliquis tuliùs nos

lore, aut ex stylo salulalionis infirmare; idijuc argu- comniillcmus, quàm novitiis islis auctoribus, quorum
mcnto leviori, quàm cui responderc debeamus. argumciilum ciim imbccillum sit, alià consultatiene

Ad nonum argumentum sic rcspondeo : Erroneuni non egct.

est, ne dicam brereticum, sccundam illam Epislolam Undecimum vero argumentum rndignum essel, quod
Pctri Apostoli esse, ncgare. Advorsalur cnim inprimis in aliorum numcrum consorotur, nisi eb illud Cajeta-

omnibus sanclis; dcindè Innocentio et Gclasio; praî- nus asseruisset, banc Epislolam minoris esse auclori-
icreà conciliis Laodiceno, Carlliaginensi, Florcntino, talis, quàm alias quac sunl ccrtù scripturx sacrai. Nam
Tridentino; doniquèusui catbolicrc Ecclcsiic, quac legit bujus Epistelac auctoritatem expresse negare non au-

cam in foslo Transfigurationis nominc Pétri Apostoli. dct, ne quid invidirc subeat, aut criminis. Cùm aulem
Conlinerel ctiam aliquid fal^i, si Petrus Aposlolus llicronymus asseral, auctoritatem jamvetustate elusu

pjus auctornon fuissot. Nam licèi argumentum ex sa- UKTuisse, et iiitcr canonicas compulari, mirer cqui-

lutatione ipsiiis Epistohn forsilan cluderctur, quôd à dem, cur Cajetanus aliorum opinionem sub Hierenymi
falsario quopiam essel adjccla; at, quod capile primo censuram non redegeril, quem precerlâ régula sa-
crorum librorum Iiabendimi cxistiniavit. Cajelani igi-
illiusEpislolcc logiliir, cludi mdlà ratione polCîîl : Ilanc
cum tiMa>sorlio bac loce pciiculosa est, si vis comparativi
tocem, ait, nos audivimus de cœlo allatam, esae-

Petrus non Icnealnr Minoris (inquil) auctoritatis est iis quse

nius in monte sancto ciim ipso. Quôd si : i ,

ecripsit Epislolam (.loanni aulem Jacobove Iribuerc , (1) Clemens Aloxandr., lib. 7 Stromat., Glauciam
SluUitice manifcstaricc est), falsum Epistola continot ;
Iradit fuisse Pctri iiitorprctcm.
 . .

«33 CAP. XII. ARGUMENTA IIEBUAICE GR.f:C.€QUE LINGUIS PATROCINANTIA lu

« siint certô scriplurœ sacrae. > Non est igittir ccrlô gH Evangeliorum latinorumemendàsse, atquc adgrsecara

BCriptura sacra, qnod est erroneiim. At quidam anlc originem revocâsse latina, oblrectalores suos contem-
Hieronymuni banc cpistnlam non probàruiit. Fateor; nens : Si displicet (inqiiit) fontis unda pnrissimi, cœno-

sed fuerunt nonnulla antè Hieronymum in conlrover- nosos rivulos bibant, et dilicjentiam, quà aviiim sijlvas,

sià, quœ modo lu dubium vertere hDereticum est. At et conchanim gurgites nèrunt, in scripturis legendis ab-

citât librura apocryphum. îorsitan apocrypbus apud jiciant. Idem confirmât in epistola ad Damasum de
Hebrooos non erat. Quod si esset, ut et Ilicronymo, cl verbo llosanna, cujus initium est : Multi; et in com-
plerisque aliis placet, nibil niirum, si ab Apostolo mcntariis super Zachariam cap. 8, dicens : i Cogimur
Judà rcferaïur, cùni testimonia referai PauUis ex Ara- < ad Hebraeos recurrere, et scientiaî veritatem de

lo, Act. 17, 18, Menandro, 1 Cor. 13, 33, Epimenidc,

< fonte magis ,
quàm de rivulis qua^rere : nempè
ad Tim. 2, 12, elhnicis proplianisque poelis. Yi<ie Hie-
t ut Cicero de oratore etiam ait : Tardi ingenii est

ronymum in Epist. ad Epbes. c. 5, et ad Tit. 1. At « rivulos consectari, fontes rerum non vidcre. » Et in
coarguit hoc responsum Calejanus : « Non abs re, in- epistola ad Yilalem , docet , se ad bebraicam verita-

« quiens, htcc epistola à niultis refutala est ;

quoniam tem, tanquàm in praesidium et arcem , solitum esse

« elsi citare apocrypha multô magis licet, quàm poêlas, confugere.

I auclorilati tanien sacrée Scripturoe derogat, ut apo- Ilîic addo Auguslini testimonium ex lib. 2 de Doctr.
I crypba propbetia, ut sinijiliciter et absoliitè proplie- Christ, cap. 13, et 18 de Civit. Dei, quibus locis Ilie

« lia inducalur. > Uxc ille. Verùm aliud est , tolum ronymi sentenliœ subscribit.

librnni apocryphum esse quod Ilieronyraus ,

ait ,
quia Damasus coegit Hieronymum ut novum
Prsetereà,

scilicet qiuedam in eo libro continerentur, quse essent Testamentum ad grœcam reduceret veritatem, quem-
ambigua; aUud pnrticulam illam, quam Judas excitavil, admodùm Hieronymus idem in prselatione super qua-
apocrypham esse, quod nec Hieronymus, nec alius ex i
tuor Evangelia testa tur. Id vero Damasus non jussis-

catliolicis dixit. Nam licèt ex alio loco non haberemus set, nisi inlellexissct novi Teslaraenli veritatem à
eam esse prophetiam, ataucloritas Judœ satis est, ut gracco fonte petendam.

illam verissimè à Spiritu sancto exslitisse senliamus, Hieronymus qnoque ipse in commentariis velerem

sicut credimus ilh\ verba : Bealius est magis dare, quàm interprétera sacpè vellicat , ut qui inlerpretando frc-

accipcre, Jesu Cbristi esse, quia Paulus dixil. Sed stul- I

quentcr erràrit. Non igilur vcteri edilioni lalina;

luscgo sum, qui hujusmodi argumenta conorrefellerc. l

fidem habere necessum est, nisi Hieronymum aut ma-
Adposlremum argumenlum, ubi Erasmi Lutherique [ levolentiœ velimus arguere, sidedilà operà, aut impe-

conjectura; ponuntur, ut Apocalypseos auctoritas in- I

ritise, si ignorans ea, qu.ie beuè conversa crant, re-
firmetur, post ea, qnx. diximus, non fuerit opus re- l prehendit. Aliundè igitur.quàm ab edilione lalinà ,

spondcre, tantùm satis fuerit admonere discipulos. l

qua^renda estsacrorum lilterarum Orma intelligenlia.
Manifesta enim percurrimus, ut in obscurioribus im- I Quid quôd Laurentius Faber, Erasmus , Eugubinus ,

moremur, atquc Franciscus Titelniannus in bâc causa I aliique nonnullijuniores veteris interpretis nunc osc:-

accuratissimè laboravit, ediditque pcculiarem conlro- I

tantiam , nunc negligentiam, nunc imperitiam, nunc
versiam , undc lector petere ea polerit quœ huic l superstitionem coarguere idoneis causis rationibu:que

responsioni nostrce déesse videbuntur. Nam ratio po- l videntur? Nec animus est tamen omnia eorum argu-
stulat, ut secundae hujus controversice finem aliquandô menta referre ,
qui latinam editionem, quâ Ecclesia
faciamus. utitur, soient rcprehendere. His enim argumentis
CAPUT XII. rcfutandis aliud et tcmporis, et operis dandum est

nias solùm reprchcnsioncs alTcremus, quibus velerem

Vbi eorum arcjumenla ponnntnr, qui snadere volunt, in
editionem falsitatis accusant. Primùm autcm Num.
sacrarum intelligeiUià Scripturarum, ad fontes hebrai-
ultim. cap., latinum aiunl interprelem scnsum reddi-
cum et grœciim recurrendum.
disse non hebraicce modo veritati, verùm ctiam sacris
In lortiâ vcrô qusestione magna dissensio est, eaqnc omninô lilteris rcpugnantem. Illius enim editio pra;-
nisi dijndicctur, in summo errorc necesse est nos, ceptum non obscurum habet, ul nulliis Air fominam
atquc in maximarum rorum ignoratione versari , an ducal, nisi de tribu cl famili;» suà; nec ulla femina viro
in sacrarum lilterarum intcHigcntià ad hebraicum nubat allcrius tribus et familia;. Id autem lantùm al
grancumque fontem sit recurrendum; an potiùs edilio est à ScriptunTi fide , ut nihil illi magis possit esse
ipsa latina làm magna; sit auctorilalis et ponderis, ul contrarium. Moyses quippè primus hoc neglexit, nec
nec ab originali scriplurà pendcat, nec pcr eam aut usquc de suà illc Iribu duxit uxorem. Aaron uxorem
corrigi oporteat, aut limari. accepit Elisabeth, de tribu Judà, Exod. 6. Soror régis
Prior auiem hujus controvcrsiae pars suadetur antè Jad3C nupsit Joaidae pontifici , 2 Paralip. 22 et A ,

omnia D. Ilieronymi teslimonio, qui in libro adversùs Reg. 11. Elisabeth, cùm esset de filiabus Aaron,
ITelviiiinm luijiis asserlionis primus auctor esse cre- cognala era( Beal.T, Mari:e, qiuesine dnbiocrat c Iribu
ditur, cà ralione vel maxime, quod iniUtô purior crc- Judà; David Micho! duxit, filiam Saûiis, de tribu Ren-
denda sit manare fontis unda, quàm rivi. Idem eliam jamin. Fndecim tribus non legem, sed jnramenlum
in epistoIà ad Marcellam , ciijus iniiium : Post prio- pr.elexunl, quominùsfdiassuasBcnjaminitis collocenl,
rem , cùm fatcretur, aliqua scsc in vulgalii editionc cùm inlcrim (amen cos ,
qui non juràrant, nullà Icgc
 ,

135 DE LOCIS TIIEOLOGICÎS. L\B. II. 136

proinberi apertissiniè proc se ferant. Jiid. 21. Siibdi- interi res non eral proplieia, auctorvc saccr, sed hu-
tiliuni crt,'ù est, adullcriniiin , el falsuin ,
qiiod iiiler- mano spiritu el intelligentià sacras lilteras ex aliéna

prelis Sdli'mi auclorilale reddiliim csl. Deiiidè Mi- lingu.i in propriam iransferebat. Errare igilur fallique
clix'X' 5, latina \eliis cdilio liiinc in modum habel :
inlerpretando potuit. QuanKtbrem interpretis sensum

Kt lu, Uelhliliem Kphrala, parndus es iti millihus Judœ, non tencniur amplecti, sed ipsum textum, quemad-
exlcimhiegrediclur, etc. Al Maltluviis contrario peni- niodùm ab auctore sacro vel bebraicc, vcl gnecè tra-

tiis sensu verba eadeni allegavil , inqiiicns :

/'.< tu, ditus est. Aliud quippè fueril, ul llieronymus ail, in

Belhlclicm, ucqmquàm miiiimu es. VriVlorc'a Psabn. 7, Priff. super Peniaieucb., valem esse, alind interpre-

\ers. 12, nostra cdilio liabel : yumquid iruscilur pcr tem; ibi enim spiritus vcntura pra^dicil , bic crudilio

shujulos dii's ? nlii lu'braica verilas coiilrariinn seiisum el verboruin cojîia, (pi;i; inlelligil, transfert.

habct, cui llieronymus omnino consentit. Conlendit Praîlereà, si non licel ab inlerprelis Iatini transla-

eliani Calvinus , locinn ilbim Ecclesiasles 9 : .Vt'uio lionc discedcre, damnamus juniorimi omnium in ver-
scit, iitrwn odio tel amore diijnits sil, niendosè esse tendis sacris lilleris ddigentiam, linguarumque peri-
ab interprète rcdditnm, falsanique esse senlenliam in- tiam , laiiqiiàm videlicel otiosam ad sacras lilteras

ttTpretis, ciini pleritpie sciant, se odio dignos esse, el intelligendas. Nimirùm, eliamsi ali m sensum babeant
nonnulliscierinl, se fuisse amore dignos. Ac siint, qui verba vel hebraica, vel gritca , bic scilicel conlem-
credanl inlerprctem Malth. 24, lalsani reddidisse nendus essel , ille verù omni ratione lenendus, quem
lectioneni , diim pro Fidgore, reddidil Fulcjur, quod latina velus lillera praiferal. Nec bis argumenlis salis-

inique non perlingil ab oriente in occidenteni sed licri efi responsione polesl, quèd Ilicronym. , hujus
solis fiilgor est, qui pcrtingit. Atque ilhjd ([uoquc ur- editionis auclor (1), multo fueril linguarum peritior ,

gcnl, quod Jon:e cap. 4, verlil inlerpres, Dominuni quàm alius quisquam, ac proindè illius aucloritas, in-

hcderain pra'paràsse, ul essct unibra suj-rà caput genium, cl crudilio majora sint, quàm cujusipiam al-

Jonje, etc., cimi, ipso quoquc Ilieronymo auclore, lerius inlerprelis junioris. Hiec (inquam) responsio non
kiktiion, ncc bcdera sit nec cucurbila, sed quoddani facil salis. Primùm ,
quoniam i;ra;stal oculis luis \h-

geiius frulitis, Latinisel Grx'cis incognilum, quod Sy- dere, quàm a ienis , satins igitur erit, ul quisque lin-

ris famibare Non ergo Dominns bederani pnupa-

est. guas ipsas calleal, el videal ipse potiùs, quàm crcdat
ravil, nec Jouas sub imbrù bederx requicvil, quod inlerpreti. Deindè eliam ,
quoniam , cùm se|)tu;iginta
inlerpres f/ilso Iranslulil. Interprètes, viri doclissimi, aUpie hebraic;« gra;ca'que

Ad bac, si veteris iatini inlerprelis editioni addicti linguie perilissimi , interdùm lapsi inlerpretando fu-

esse dcbemus, conipe Icniur adeo liisloriani Susaïuia; erinl, non esl cur existimernus, unum llieronymuin
recipere, atque eliain Bel draconis narrationeni; quauj nnsquàm à vero, dùm inlerpretarclur, errasse. Il il-

quoniam iiebraica verilas non liabel, Uieronynuis fa- nid praitereamus, quod edilio ha-.c velus an Hicronymi
bulam vocal, non eam sacris libris additurus, nisi sil, an allorius, summâ virorum doctissimorum dis-

apud iniperitos (ul ipse ait) viderelur niagnani partem sensione cortatur : novum cerlè TesUimentum ( ni de
voluminis delruncàssc; item cogeinur etiani Marci po- veleri taccam)aut llieronymus non verlil, aul si vertit,

slrcnium capul acciperc, quod llieronymus ad lledib. ejus versio non cxstal. Quôd si exslarel, manel sem-
qniosl. 3, mm crédit esse necessarium ,
ciun in raris per integrum argumenlum, quod modo posuiinus
fcralnr Evangcliis, el omnibus penc Crx'ciac libris hoc llieronynii utique sensum, ul qui sacer auclor non
capilubim non habeatur : necessarium quoque erit l'ucril, n(m oportore senq)er amjilccti.

historiam adultcr;^e mulieris venirari ,

qu;c Joannis Pnclereà in Clementinà prima , litulo de Magistris,
cap. 8 nunc babelur, ciim eam lamen ncc Eusebius Viennense concilium slaluit, in Universilalibus liono-

C(»gnoscat, nisi in Evangelio secundùm llebnos; ncc niensi, Parisiensi, Salmanticensi, parandos esse trium
eam prorsùs agnoscal;
Ilieronynms sed ne Cbrysoslo- linguarimi doctores ,
qui earum periliam sludiosà in-

mus quidcm eam interpret^itione sufi dignatus sil, struclione in alios Iransfundanl; quod nisi essel ad

quamvis mcnlioncm. Alque Eulliy-

illiusaliàs feceril sacras lilteras intelligendas magnoperc necessarium ,

mius , licôt canidem enarrcl, paulo tamcn superiùs nullà ralione synodus slaluissel.

ait, in cxaclioribus exemplaribus non babcri, eô quod Insup r non videiur hoc divine, Scriplurcc negan-
illegitima videatur. dum ,
quod humanis scripturis omnibus concedi-re
Rursùm, si Iatini interpretis sequenda essel edilio , necesse est , ul , cùm de a.iquâ scripturà scilicel am-
faleri oporleret,omnesesse resurrecluros, acproindè bigilur, ad arclietypum, undè translata est, recurratur.
moriluros, juxlà id, quod in priorc ad Corinthios Epi- liis argumenlis, cl iis quidcm non levibus, sed ( ul
slolà, cap. 15, 51, dicilur : Omnes qnidem resnrgemus, plerique judicanl ) sanè firmis, novarum rcrum slu-
sed non omnes iinmutabimur. Al buic sententia; slare d.osi sibi primiim pcrsuaserunl, ad verilatcm novi ac
non cogimur, ut D. etiain Thomas in commenlariis veteris Teslamenti cognoscendam duarum linguarum
super eumdem locum adstruit : quin probabilissima gra-caî el hebraica;, periliam esse nccessariam : indè
opinio esl, homines, qui reperienlur in die judicii rursùm in eam opinioncm descenderunl, ut non se
vivi, nuUà inlervenicnte morte vivos esse judicandos,
(I) llieronvmus, in Epist. ad Augnst. cujns inilium :
quod Apostolus ccrlè videiur asserere in priore ad Très sitiml, cl de Viris illustribus, in fine, cmcndalio-
Thesïalon. epi5tol6,cap. 4, 14et6çq. Addebùc, quôd neni aenoscit, non inlerprctationem.
 iî? CAP. XIII. rUOPUCNATlIl VEl EUIS VILGAT^ ALCTOHITAS. 138
cxislimeiil sacras liltciasexponcic, si iiilorpietalioncin « bala est , in publicis Icclionibtis , disputationibiis ,

laliiiam viilgatani scquantur ; idoriiin, iixiniiiiit, est c pra'dicalionibus aut cxpositi(»nibus, pro auliicnticâ

lion auclorem Scripturœ sacric , sed cjiis iiiierprctcm « liabcalur, et qnùd cam nenio rejicere quovis prai-

explicarc : denifiiic et eô progressi sunt, ut assciant « textu audeal vel priBsuniat. s Ilaclenùs conciliun!.
non opoilerc lalini iiilerprelis auclorilaleni amplecli, Ne autcni concilii soliim auctoritalc adversarios
sed ipsitis texlùs liebra :i in veteri Teslanienlo ,
gneci obriianius, causas cur id definierit, snl)jicieniMs ; lu'c

aiileni in novo : qiio fieri , ni latina cdilio nostra pcr ciiini syiiodo raliones déesse potuerunt, quibns ilà ju-

excmpiaria liebraica cl gncca sit onniinn linianda ac dicavcril.

conigenda. Primùni cnini , vel in bàc scripdirà lalinà ali<piod

liane vcrù persuasioncni, loclor opliine, si forsilan falsiim conlinetur, quod ad lideni moresque |>erti;ieaf;

ihduisli, cxuc, rogo, tanlisper, dinn tilii, (pire snnl vel è contrario veiuni est, (jiiod nobis ubicpie liadil.
Si vcruin est, id coiilirmare nitiiiiur jam
Yciiora cerlioraqiie, pmponinuis, nos si(iuidcni liane : sin falsnni,

senteniiain à plerisque rcccplani rcfellcre leiilabinnis. Ecclcsia roinana alcpie latina, in qnà vel so!à nuiie

Refelleruns aiileni, ni spero, iilo ferenle oitciw, cnjns leinporis lides calhoiica persévérai, circa ea (pia; li-

tncri caiisani ciipinuis adversiini inipiignalorcs vorila- dei snnl, graviter aberraret : lalsam cnini aliiniani

tis. Ego cniin si aul oslcnlalionc aliquà addiieliis, aiit S(ii[)liM;uii, taiiqiiàui ab Siiirilu sanclo revelalani no-

s-tndioccrlandi ad Iiar.c polissinunn dispuialionein nie iniiie PropiieLe, vel Apostoli, vel Evangelisla; propo-

applicui, non niodùslullitiain incani,sod cliain mo- Hciel. Onà iiiià rc aialoriiatein sibi adiineret in reliqnis

res et ingeninm condeninaiidum pnlo. Nain si in nii- proponendis; cpio nibil aul alisnrdiiis, aut inconiuio-

niniis rebiis peilinacia reprebcnditur , caknnnia cocr- dins possel accidere.

cclur , crgo ne de niaximis, cl quic ad Ecclesi;« uni- Dciiidé ( m exeinpli causa ponalnr ali([uid, qnod la-

taleni conliiiendam inagnopcrè pcrlineanl, aut cerlare tins pateal ), si l'orlè modo vocclur in dnbium an bis-
cnm aliis pngnaciler, anl l'nislraii cùni alios, lînn eliani toria mulicris adullenc verasit, neget aulcni (piispiam

nie ipsnm veUin? (lansà igihir veri reperi<'ridi dispn- veram esse, tiinc ant liie error salis explodilur ex
tare eui»ientes , controversiani banc qnaliior conebi- codicnm lalinorum unanimi eonsensione, et id pro-

sionibiis brevissinié definicinns. fectoesl, qnod qnivriinns ; anl non salis cxpiodilur ,

iinpnnèque licet cam bistoriam conlcmnere, qn;c La-

CAPUT xni.
linonimonininni consen>n celebralur, <pi:cqu(! noinii!;'.
In ijuu vêlais vuUjatœ cditionisauiiDrUas (lcmo)istrolur.
Joaimis Kvangelisl;\; (piotamiis in Eceiosià legil'.u' ; et
cl qn'od uvu est nuitc ad Ilebnvos Craeosve reeiir-
jam romana' lalinaiqut,' ac calbolica' Ecclesi;c lides rt
reiiditm.
auclori'.as inlVingilnr, violatiir, cnervaliir, dinii errarc

Prifna conclusio, (pi;e niaxiniè rem caiisamqnc in ca'leiis, posse simili ralioiic exisliinabilnr. Qnod
conlinel, iiani r;elera; sunt (piasi eonscclari;c : i Edi- quoniain absnrdnin j>enitiis cral, jure idem coMciiiiini
< lionem banc velercni at(pie vtilgatani, q'.inni post Tridenliiuim eàdem sessionc decernil, ni si (juis libros

c tenipnra D. llicronymi ialina Ecclcsia usurpavil, ipsos ciuioiiicos iiiU'firos cmii omnibus suis partibii^, prout

« (idelibus esse relinendam in bis omnibus quai ad in Eccli'^ià callwlicâ U'(ji consuevcrunl, cl in leleri vulfialà

< lideni cl moivs speclabimt. » liilinà idilioue hiiboitnr, pro sacris non suscepciit, ann-
Secnnda : « Si qna moriun et lidei qua;slio inlcr themasil. Conlicitni'ihwpie, edilionem lalinam loi anno-
I Caiiiolieos cxoriatnr, cam defiiiiri oporlel super la- rum ceiilenariis usu Eccicsirc comprobalam in bis qiuc
< liiiain liane vclercni edilionem; cujus videbccl si ad lidem cl mores alliiient, cssc inconcnssè tciiendani.
< abcpiod tcslimoniuni alierain qiia'stionis parlein Pratercà, cnm scliolastici anclorcs abbiiic ferè qna-
« coiilirniavcril , ea sit Calliolicis ainploclcnda : sin dringenlosaimos in dogmatis ibeologicis coiilirmandis,
i conlià reprobaveril , rejicienda. >
ant eliani in b;cresibus refellendis soliim lalinam edi-
'l'erlia : « In fuie ac morum dispulalione non esse lionem lenucrint, id pclo, an (piidqnam in snis dispu-
« nnnc icniporis ad liebraica gr;ccavc excmpiaria pi'o- lalionibns conrecerint, necne? Qiiôd si nibil cerli c(!n-
« vocaiidimi ; née lis certain controvcrsiaruin lideni feeluni est , ô iniseros boinines, qui lerccninin aiinos,
« c se l'aciendam. s
ahpie eo ampliiis, cl ob'nm et operain perdidorinit'.
<Jnarla : f In bis, qna' ad lideni et mines jtcrlinenl, QuipiH' liiigiue gneca' atipic licbraicoe, non babuerimt
« non esse latina exenipluria per liebraica vel gix'ca peritiam, sed, solo interprète lalino conlenli scbobc ,

< corrigciida. >

qnideiii dogmala connrniabanl, rejiciebanl anlein iini-
Priinnni, si\e axionia, sive pronunliatiini, sive pro-
vcisa , qna' illis adversarenliir, romanà alipie adeo
prjsiliDiicni sclioiastico more vocare velis , conciliinii latiiià Ecclesià lacente, vidente, probante. Sin verô
Tridcnlinnni, scssifme 4, in ba^c verba définit: « Sa-
confectuni est à llieologis scbolaslicis qnippiam, cre-
i crosanclîisynodiis,
cnnsiderans non jiarnni utilitalis dendiim estrerlè, in snis stabilieiidis concliisionibns
« accedere posse Eccle;,ia> Dci si cx.mnlli> lalinis cdi- Ea
,
Intô sesc latina' edilioni cdimiiisisse. igilnr edilio
t lionibus, quai rii( unircriiiitur sacionnii lii)rornm,
,
est à fidclibiis retinenda.
t ipiscnam pro aMllicnlicà babenda sit, irniolescat, Postrcmô lia'reticic pravilalis inquisitorcs in rcl'ii-

slaliiil f t d(< ri-\'l ni b;ec ipsa velus cl vidgata edi-

1 ,
landis b?ercticis atqne piiniendis, rogo, an banc edi-
• II'», qnr luiigo lui '^i.'culMiinn nsu in Eccicsià pro- lionem lalinam scdulù Icncro dcbcant?an poliiis no-
III. K
 ,,

1W DE LOGIS THEOLOGIGIS. LHJ. IL 140

iir.Toani ot lu-braicam, quain minime simile potest, latinam Ecclesiam, apud qnam jam indc
cesse est îHîs, ad
recnnvir vcritatein? Qiunl si indigmim est à mullis annis cbrisliana' fidei veritas fuit, nullam ad-
noverunt ,

pendore liiic Scripluram latinam babuisse, cui suis slabiliendis

à re prorsiis iiicogiiilà gravissiini
lril)iiiialls

jiidioiiim, si absiirdiim , c nostralibus ad alionos ,

id dogmatis tulô inniii, suycque fidei adversarios condignà

est, lli'brx^os et Grx'cos appcllarc, si impium, ad Jii- posset aucioritate revincere.

divorum cl schismaticormn sonaliiin leferrc caliiolicaî Aliud quoque gravissimum incommodum in Eccle-

haiid eqiiidem inlelligo, qiioi- siam milii videntur inferre, qui lalinâ edilione postpo-
lidei consultationein ;

ni non existi- silà, aliundèeensent puram firmamque verilateni bau-

siim tlieologiis huic erroii conseiUial ,

certam fidem habendam. Intelligo riendam, qu»"td lalini fidèles, grœcas videlicel bebrai-
met, editioni latinaî
aiilcni , iiostra liav dilemmala versulos lioiiiines et casque litleras ignorantes, cùm Scripturam sacram in

suo idiomale lalino legerlnt, semper ancipili sejitentià

iinpnidcnlos ciiin plausii etiain elusuros. N'am et ii ri-

et toluni ucgolinm pendebuul. Sicpiidem nesciuni, niini, qu;e laliiié legunl,

dent sebola^ universos auclorcs ,

aigmnen- sic, an aliter ai»ud Gra;cos et Ilebricos babeanlur. Va-

cognitionis fidei cavillanliir (1). Sed nos liis

tissanè iioiunuis bareticos pétulantes lan(iuàm advcr- cillabil itaque omni loco legentium fides, née poterit

sarios convincerc , sed tlieologis modestis verilatem

alicubi firma consistere. Quo quid perniciosius esse

siiadere.
potest? Latinam igilur vulgalam edilionem lulam esse

Eniniverô, qui banc noslram edidonoin iiilirmare legentium lideiium anclioram, sine dubio leneamus ;

onpinnt, videntiir mibi niiiii aliud moliri, nisi quod- eisdemquc argumenlis eliam secundam conclnsiouem,
dani occuU>mi lircrelicorum palrociniuni. Nenipè in- quai ut (antè diximus) bujus prinuo , (juam modo con-
(jiiisitures dcspieient, qui soriiiluîani lalinain lanquàm firmavimus , corollaria est.

oerlam legulan» tenoant , cùm veritalis gneca; alquc Terliam vero piimùm oslendinms ex co, quùd plu-

hebraicic ignorantià lencantur; scbolaslicus auclores res Scriplurai pailicula; nobis sublralientur ,
quaî sci-

despicienl, qui vulgari lalino intcrprcti fidem suani licet in gra^cis aut bebraicis bujus tcmporis exempla-

:dligàrint, cujus lamcn , utaiunt, intelligcnliam sccpii ribus non leguntur ; ut historia puerorum cl Susannai
Kon coginiur; despicient sanctos eliam priscos, qui apud Danielem , cap. 3 cl 15; cl liisloria mulieris

beliniiea; liugu;c peritià caruèrc. Nam, ex Gnccis l)o- adultérai apud Joanncm, cap. 8. Imù et illud egregium
roibeum, Origenem et Euscbinm bcbraicas lillcras le- de Triuilalc teslimonium, 1 Joan. 5,7: Très snut qui

gimuscalUiissc; ex Lalinis aulem, prccler Clementom Icslinioiiiiim (tant in cœlo : Pater, Verbiim, et Spiritus

et Ilioronyiiiui.i, vix alius quispiam bcl^roeas litteras sanctns, etc., ex Grœcorum mendis antè aliquotannos
novit. (Juocircà ferè sanctos in vcleri Tcslamento al- nobis fueral delraotum ; ut clMarci cxlreinam coroni-

lueinaii necessc crat, imù adeù ejusdem Instrumenti dem (i), alquc alia ilem nuilla ex lalino excmplari novi

sacranienla omnia caicis oculis attrectarc. Ea si chri- isli interprètes expunxerunt. Non igilur in gracca vel

stian:c aures nieritô perliorrescunt , conscntiamus bebraica exemplaria fidei controversia resolvcnda est ;

prorsiis latinam vulgatam edilionem à fidelibus esse alioqui cas Scriplune parles rejiciamus oportct ,
quas
Icnendaui. Sanè ((piod Iraler Franciscus Titehnannus, concilium Tridcnlinum alquc adeô Ecclesia unà voce
vir btteris et crudilione pnecipuus, moribus et pie- et consen^u rccipil.

laie insignis, praciarissiniè dixit) dùni providara Dei Deindè lerlia illa conclusio boc eliam argumenlo
dispensationeni advertimus , facile videnius ,
qiicmad- monstratur, qnôd, si est ad gra'ca cxemplaiia veritas
jnocbiin cnin fidei ifcliliidinc conncxa scnqier tiieiit cxpcndeuda , in Psal. 13, oclo versus nos babemus ,

Sciiplura; veritas, et cuin illà solila fucril einigraio. quos bebraious tcxlus minime liabcl. lia nuîrilô à no-
Donec enim apud Juda;os solos firmilas persiitit recla; bis cxpungerenlur, cùm cos lamcn auclorilate Apos-
lidei, apud ces quoque solos Scripturarum solidiiatem toli, ad Rom. 3, nos Iiabcanms.
lOgnoscimus lalilàsse. Poslcà vero qnàm veritas à lluic verô argumenlo iiec Origencn) , ncc Hicrony-
4u(l;eis repuisa à gentibus suscepla est, digna Ecclesia nmm fecisse salis , Ecclesia demonslravit, (jucc us(juè

gcnlibus est babila, qua; proprio suo idiomale , id est, ad boc Icnqwris oclo illos versus in Psal. 13, servan-
grax'o, quo'J et vulgatissinuun crat inter eos, qui ex dos credidit, non servalura, si quod illi asserimt (2),

gentibus credidcrant, et latissimc cognitum, Scriptu- errore ignorantium fuissent inserli.

rani novi Tcslanionti accipcrel in stabilimcnttiui fidei Ilem Ilebraîorum doelores, nosiri videlicel inimici,
sali'taris. l'orro autem cùm ad Lalinos devolvi jam
, mullo studio conteudei uni lexlum liebraieiuii cornim-
lidei verilas cœpit, Gr.ccis maximà ex parle vcl ob iu- pere, ni velus Teslamentum noslris exenqilaribus la-
nalam leviUilem , vcl ob conlcnlionis siudium ab Ec- cèrent esse contrarium, ut Euseb. lib. -4 Eccles. ilist.,

dcsicc corporc disjunctis , cerlc dignam aliquam , di- cap. 18, referl. Gra'ci quoque eâdem contenlione mul-
vino numerc, Sciipliira; stahilitalem Lalinos aceepissc lis locis, ni Scriplui-am ad suuin sensuni Iralierent,
conseciuens fuit. Aec quoqiiam jiaelo illud fieri veri- novum Teslamenlmu violàriuit , ut Terlul. lib. limï-

Lutberani, de perilià linguarum superbicntes, versùs Marcionem testalur, cl Eusebius lib. î'>
Ecd.
(1)
mox vcleivs Uicologos cdulenipsère. Oii'Kl si quis no- (I) liiorouymus ad liodiliam, q. 3, asscril boc ca-
vitalihus eurum coiiliadicerct ,
pra'lciKlrliaiil slalini pul in raris cxcmnlariltiis li:il)eii.
lecIiiMioiu i.'r:e(ani m 1 li>liiai(inn, etcdulinuo iii gra;- (-1) Gajelauus, lu ilhun l'saliiMUU, bouio, u' solet,
caruiii f'I bibiaicaiiiiii lilln'aniiu igiiaios plcnis convi- ad scribeiuli liceiiliam nos onmes lanquàmliber, igiio-
ciuruui iilauslris invehebanlur. GochUcus auctor est. i ranlcs cl confidentes damnai.
Ul CAP. XIIT. PROPUGNATIR VETERiS VULGAT^ AUCTORITAS. 112

Hisl. cap. ult., et lien, advers., lia^r. lib. 1, cap. 29, delracta fuisse contendit. Posl ea ceric tempora à .Ju-

cl Basil., 1. 2 coiilrà Eunoni., P. quoqiie Ambros. in daùs Scripturas contaminatas llicronynuis, si vivcret,

coninicnl. super Ep. ad Uoni. , et in pioœniio libri non negaret. Pra;tercà ,

qui hebraicis exemplaribus

siiptM- Liicam, cl Ilieron., in proœniio super Epist. ad adhserescunt, necesse est eos sequi Rabbinorum expo-
PhilLMiioneni, el Origenes in connnenlariis super Epi- silioncs, et non Catbolicorum. Nam Catbolici vel sep-

stolani ad Uomanos. Nani in plerisquc grœcis cxcmpla- tuaginla hilerpretum, vel latinam edilionem exposuère.

ribus dccst tola illa clausula : FA antem qui potens est, Indignum aulem est, ut nunc denuù ab IIebra;is noslrtc

etc., quam ne Theophylactus quidem habuil. Ncc in fidei oracula pelanlur : christiana quippè vcrilas ab

sacris lilteris solùni, sed in sanclorum codicibus le- Ecclesia; viris qua;rcnda est, non à Rabbinis Syna-
ccrc idcu». ^'anl et in G concilio Conslanlinopolitano, gogue.

action. 8,Macarius, ejusque discipuli convicii sunl, Ad b;çc, »iL ex mullis mmm aul alterum exemplum
quùd in confnmalioneni sui erroris sanclorum tcsti- in médium proferalur Geneseos oclavo capile noslra
,

monia aul Iruncârinl, aut depravàrint. Et in 7 syn. act. editio lalina babel, quôd corvus à Noe dimissus egre-
diebatur, et non reverlebatur. Sic
4, osteudilur, îcononiachos ex lestimonio beali Nili de- Hieronymus babet
pravalo nonnuUis imposuisse, et acl. 5, ostensi sunl in dialogo conlrà Luciferianos, et in epistolà ad Oeea-

synodo libri quidam ab hsereticis dcpravali. Quin sub num ;

sic Cyprianus in epistolà ad Novatianum ii;vre-

Domine Vigilii, romani poutificis, duos libellos pro- licum, qu'od lapsis est non est spes veniœ deneganda ; sic

dnclos, el epistolain, noniine .Menn;c ad eunulem Vigi- Anibrosius de Noe el Arcà, cap. 17; sic A ::ustinus,
lium scriplam , tilulos ementitos et suppositllios ba- Iraciatu sexlo in Joannem ; sic Isidorus el Cbrysos-
Luisse, codem concilio palàm factum est. El Léo in epi- toums in Commentariis super Gen«sim; sic Eusebius
f.tolà quâdam ad Palacstinosqueritur epislolam, quam inChron.; sic breviter omnes doctores calholici làm
ad Flavianum scripseral, à Gra^cis depravatam. Atque graîci, quàm latini, lùm velusti, lùm juniores ex 70
hune Gr;i;cornm morcm fuisse, in epistolà ad Micbael Interprelibus habuère. Conlrà nunc Judrci legunt, cor-

imperalorem lestaUir. Exislimat Grcgorius , epistolà vum egrcdi et reverti ,

quos sequunlur novi interprè-
decimà quartà, lib. 5, Cbalcedonensem synodum, si- tes lulherani, Pelicanus et Munsterus. Quibus ergo

cul cl Ephesinam , esse à Grsccis depravatam. L'ndè pulas poliùs credendum esse? Nùm Judaîis, hoslibus

monet Narsum, ut non novis codicibus passim credat; Christi? Nùm ha^relicis, inimicis Ecclesia;? Nonne ma-
ronianos aulem codices vcriores esse affirmai, quàm gis soptuaginla Interprelibus? Nonne magis Hiero-
graecos. Dionysius quoque Corinthiens, cpiscop. apud nymo? Nonne magis sanclis antiquis viris ecclcsias-
Eusch. lib. 4, cap. 23 : i Quid aulem mirum , inquil, ticis? quiomnes inter se concinentcs eadem asserere
f si dominica verba sanclai Scriplura; falsare conali nullo modo possenl, nisi uno divino spiritu conline-

« sunl, qui viliabaîc, qua) nos scripsimus , corriipe- renlur. Symmachi, Theodolionis, Aquilœ: translalio-

t runl? » Ihee Dionysius, ci'un quereretur, suas opi- nes, quôd vel Judaismo infecli, vel hœrescos nota es-
slolas esse ab ha^reticis adullerinis delraclionibus ad- senl infâmes, parùm auctoritalis habere Hieronymus
dilionibusque, corruptas. Exstat cpist. Cyrilli ad Suc- non semel teslalur. Irena'us cliam apud Euseb. lib. li

cessum Diocoesarieus. episcopum, ubi rei'orl se scisci- cccles. Uist. cap. 8, hoc argumento Theodolionis et
tatum à Budo, Emescn;« civilalis episcopo, an con- Aquilaî Iranslalionem infirmai, quôd Judaù cssent
senlirct epistolà; Athanasii ad Epiclelum, Coiinthiorimi ambo, el proselyli, eosque Ebioniltc sequcrcntur. Et
ej)iscopum, rcspondisse : « Si hœc apud vos scripla nos Judicos atque hocreticos Judocorum interprètes , et
t non sunl adullerala, nani plura ex bis ab hoslibus in errore socios admillenms? ilàne omnia exemplaria
« Ecclcsia; deprebendiinUir esse depravala. El cùm noslra làm gnrea, quàm lalina, làm anliqua, quàm nova
€ conlulisscnl cpislolam cum anTupiis exemplaribus, à librariis corrupla sunl, sicquc mille annispermanse-
t depravatam iuvcnerunt, v elc. Quo loco admoncndi runt? minime vcrô genlium. Quôd si recenliores aliud
sunl omncs boni, ut à Calvini, Pliilippi, ac caUerorum senliunt, quàm veleres Hebra^i, cpiis non malil velerum
siuiiiium fraude cavendum inlclligaul, (pu)lies sanclo- senlenlia' subscribere, quàm horum magis adlia-rere?

rum velerum senlcnlias ad causani suam acconuno- pra^serlim cùm lot exiliis agilali , lanlàquc ca'cilalc
dabunl. Id verù tùni magis , cùm ncc librum , nec lo- sintpercussi,nlamissà su;e lingnauHoimiiumbonarum
cum anuolaverint ; ibi cnim eorum fides in velcrum disciplinarum cognitione, niUIam in Deuni fidem, ho-
scnteuliis i)rofen'ndis suspeclior est. Proferrcni aulem minnm verô vix comnnmem sensum obtineanl. Quo
mulla hujiisniodi loea, iiisi esset leclori nioleslum, nec loco niiiari salis non possum, Augiislimmi Eugubinum,
nunc alias res nos agerenms. Non igilnr ad bebraiea virum alioqui egregiè doclum el pimn, maluisse JudaMs
cl gra:ca cxcniplaria, ul qu:c depravala sinl, est re- el IhTrelieis, quàm catholicis consenlirc (1). Nam Ca-
cnrrendinn. Al ilieronymns in Isai. eaji. G, non crédit jelanus eisdem semper vesligiis inha-rendo, ])er omnia
cssc verisiniile, ut lîc!)ra-i scripturam suam d.'iiiavà- in veleri Tcstamenlo hebraieos, in novo ^raros co-
rint. Quid Ilinonymi a-lalc fuerit, ego non dispulo ,
dices prorsùs am|)leelilur, vix ullà lalini iiiler|)relis
q^aIn^i, .Iiisliniis Tryiilioueni evicerit, quôd à .Judu'is habita ralionc. Non est aulem vel à seipso adnioniliis,
niiilla I'r()i»b(laiiuu loea dclnnicata fuissent; illud- qui cùm in Luc. cap. 3 scriberct, conseutancum ra-
qiie inter e i Irra relerl : lUcitciii uulioiiihim, ijuiu Do- lioni esse dixil , ut poliùs novi lovlus hehr;ri mauei
ViiiiHs tcijmiit à liijiw. E quo vcrsii illa \a\)A. ù l'vjnOf. (I I Pagninus quoque Judaos iiovos >ecutus (sl.
 ,

^ ;r, ni-: locis thix»! (JtJIClS. I.IH. 11. 144

ilcornipti s.iiit, (iiiàui nt 70 lnterproU's,\iri Ixnii el in- j

veuto doctrinu'. Et icverà, cùm novitas qua-libet (piasi

signes ,
stiidueriiil commenlo cl niendacio fingcndo. I
novus venlus ebullit , stalim cernitur frumcnlorum
Ihoc niniiniiii apud viros dodos volitMiions idor.oaque gravitas, cl levilas palcarum ; lune sine mai;no nioli-
ralio est. Nani <iu:is illi raliunrulasaddunt ad coinpiir- minc id cxcutilur ab areà, quod nidlo pondère intrà
gandani incivdibilein novitaloni, luiii csl (piidom diei aream tenehatur. Quorsùm ba'C, inciuics, làm longo
locicpie hujus rclutare. Salis oiiiin iiiodô csl, advcrsa- repctila priucipio? JNcmpc, ut intelligamus, novilios

vios suis quoque argninciilis rcfJlcrc : quoniani his de istos inlcrprclcs, vel cxcmplarium, vel inlcrprelalio-
gradu di'jiclis, abiindè scnlcnli;e noslnc vcrilas com- nom discrepanlià, varielalcm in Ecclesiam indnccre

prol)aliir. l'I igitur eô, uiidè digrcssa est, rocuiTal fj

magnoperc siispeclam, cl piis oinninô mcntibus Ibr-
oralio, si vocelur in qua^slionem , an coiviis rcvcrsus i midandam. Ac novitas ipsa (|uidem primiun timenda

lucrit ad Arcani , rogo , an inipunè libcrèquc à Catlio- j est, qua: sine rcipublica; perlurbatione esse non potesl ;

IJco ucgari possit, etiamsi in liebraicis oniuibus excra- ob cam causam Hcbrrcis rcgem pclcnlibus, si Grego-
|

]tlaribus ((juod illi diounl^ oontraritnn habcatiir, Si ne- | rio crcdinnis . Dominus succensnit ,
quod omnem in

gari pcilcst, piufoclo evicinnis bcbraica excnq)laria ncc i republicà novilatem babeat exosam. Mclwenda quo(iue

lirnia, ncc apla esse ad catbolicas conlroversias li- l rerum mulatio est; nam el parva niomcnta laiitùm

nicndas. Si non potcst, jam dicito, si ilà libet, ncc \ valent ad communem slatum civium perlurbandum,
'

llieronyniuni, nec Andjrosinm, ncc Cyprianum, nec ut mutatis, quod Plato ait apud Ciceronem, 2 de Lcgib.
Angnstinum, nec Clirysoslomum, ncc rcliquos linjii :'
musica* modis, el reipublicic mormmiue necesse sit
ordinis viros calholicos esse, nos vcrô lucrciicos cliani mutationem fieri. Quamobrem qui gravissimos Icgis
dicilo : corvuin nainquc ad arcam icvcrsuni inlicianun-. divinaî njodos novis aliis, aculis illis fortassè quidom,
Hoc dicerc quoniani insolcnlissinKC vcsaniic est, illud sed levibus tamen cojnmutarc pergunl, videant illi,

dicanuis puliiis, Ilcbra'oruin nova isla exeniplaiia in ne religionis caremonias, sacramenta, sacerdoliuin,
thcologia; iiua;slionibus nihil virium liahcio ad facicn- versionum pnetexlu, simul inveilanl. Adeô îilvc cnim
dam fidcni. intcr se connexa copulataque sunt, ut ex bis nuUum à
(jui unum
'

Priclereà magna est disscnsio sDcpcnumeiô giaeco- ciclerisiiec divdli, nec distrabi possit. Ilii

vum codicinn, qui nunc babcntur in manibns : undè cl borum quodlibel vcrsàrit, rcliqiia eliam verset oportcl ;

qui noslris iciuporibus ad gi;cca dicunl se cxpcud rc id quod Lutlicranorum exeiuplo didicimus, qui iiovis

latiiia, haud vaio inler se dissident, non in vcrbis ;

invenlis universa illa parilcr nnilaveruiil. Porrô autem
niodù, sed in sentcnliis quoque. Quid, quôd intérim \
vaiielatem, ut anlé dixi, ac nudto tliam magis rcs-

cadem cxcmplaria novi isli interprètes non codem puere ac formidarc debcmus, qua; nimirîim constanlia.'

sensu inlerprclanlur? Nani vcrsuin quaitum Psalmi alque unilnlis inimica est. Quas Ecclcsia virlutcs lia-

109, aliter Lulherus, aliter Pomeranus, aliter Pelica- i berc ncquit, si Scriptural non csl imitas cadem et con-
nus, aliter Bucerus, aliter Mmislcrus, aliter Zuinglius, i sensus. Quà in parle l'cliciora noslia sccula sunt, quàm
;diler Félix, aliter Pagiiinus duxerunt, ut jam milii vi- |
anliqua. Nam olim lot penè vulgabanlur excmptaria,
deantur Tlioodotionis, Symmachi, Aquihe, Quinta, item ] ffuol codiccs. Al vcrô nunc sancti Spirilùs sine diibio

Sexta et S 'plima editio, ac Vulgala (pioipie Scptua- peculiari providentià, Damasi sollieitudine, lîieronymi

ginta numéro paucissim;c , si ad hurum iimumeras j summis laboribus, Eccîesia sancta concoidem Scrip-
conferamus. Quid, quôd Kiasmo cum seipso non con- turarum unilatcm accepit; omnisque sublala de mcdio
|

vcnil? Exslal cnim Quinta, cxstarel et Scxtacdilio, i varietas est, unicà lalinà edilione omnium consensione
nisi vel iucoiistantice notam inurcndam sibi metuissct , |
rcccptà. Qiiaj)roptcr, qui ad gra-ca cxcmplaria nos rc-

vel morte fuisscl interoeplus. Al certè ha-c varietas ;j

vocaul, canidem varielalcm inferrovoluiil, à quà olim

vcrslouum senipcr fuit luerelicis quasi gentilis cl pro- i llicronymus libros nostros asscruit. imo camdem lalsi-

pria. Id enim Arlcmonitis olim à viris ccclesiasticis i lalem, à quà ille codiccs noslros cxpurgavil. Xam va-
objcclum est, quùd ne ipsa (piidem cxcmplaria sibi ^
ridas codicum làcilis dcpravationis occasio esse solcl.

ipsis eoncordarent , ^i priora cum posteriuribus con- ij

Alquc ul nulla depravatio sil, ipsa tamen vai'ictas noxia
ferrent : * Semper, inqnit Kusebius, Ilist. cccles. lib. | est. Ncc cnim potcst unquàm verum asseri, quml di-
< l), cap. ult., cnjcndanl, quibus scmpcr displicel quod versum csl, ni îlieronynius ad Domnioncm el Iloga-

« emendant, el nova qiia;que perquirunl, cùm cis, qua^ tianum scripsil, cl ad Damasum : « Ycrmn, inquit, non
« in usu sunt, viilcbuntnr advcrsa : » Et Lulbrrus pri- |
« esse qi.'od variât, eliam malcdicorum tcslimonio
mùm qtiidem novi Testamcnli vetercm cditionem gcr- < comprol)alur. Si enim lalinis, ait, cxcmjilaribus (ides

inanicà suà version;; mutavit, (piôpersuadcret, populo « est adiiibenda, respoi.deant ii, quibus loi sunlcxem-

scilicel, majores nostros us(piè ad id lcnq)oris vcrum |i « l»laria penè, quoi codiccs. i Varietas igitur cxcm-
Evaiîgclii t,xtnm non babuisse. Ipse lanicn idem non t plarium latiuorum ,
qu:c lune crat, fidem ejusmodi
post nitdtos annos suam cdilionem ilà cori cxit, nt ex j:
exemjlaribus dcrogabat. Alque bujus quidcm argii-
solo Mall!i;ei Evai.gcllo aiinolavcrint viri docti Iriginta, mcnti tanla vis et cfficacia fuit, ul vel rcfraclariam
;

cl c6 ampliùs locos innnulalos. llaquc bomincs lèves illam Lutlieri procacilatem reludcril. Is quidcm, re-
|
non làm ex fontibus sacras litlcras vcrtunl, qnàm circà i\ fcreule Cochlipo in libro de canonica; Scripturrc auc-
fontes ipsi vcrtuntin-, doctiinisquc variis et percgrinis !| loritale, cap. Il, sic ait : n Si diuliùs stclcrit mundus,
a<ldiirli , paivuli nurtuanl , ri <ir<iiii)r. rijiiluv onmi |;
'
ilî'i'Min (-rit u'-ccssaritun. oi propivi- iljvei'i-as Sciip-
 .

.J4v; C:âI>. XIV. CONFITANII II AiuaMFMA (AHÏIS \\\. l'^C,

,
c tiino intorprolaliones, qme miiic siiiit, ad couser- Quo ([uidem in loco Isidorus Clarius ferendns non
« vandani lidei nnilalcni concilii décréta reciinanius. v est, cujus emendatio nibil esl aliud, quàm inlerprctis
rrovidentissimù igitiir à sacra syiiodo Tridentina con- veleris reprebensio. Pollicetur enim in operis fronte
sliluluiu est, ut ex uuiltis lalinis editioaibus sacroriim velerem editionem correclam posteà verô quàm poUi- ;

librorura, una velus et vulgala edilio , longo toi sccu- cilationcbàc depellit invidiam novitatis, mulla inserit,
loriun usu recepta, in publicis dispiilalioiiibus pro adjicil qMit'dam, nonnulla mutai, ul leclor l'.on aliud
autheulicà babeatur. Non est ilacpie tiunc temporis in possil in locis mutatis inlelligere, quàm aut veleris in-
fidei ac inoruni disceptatione ad bebraica gnccave terpretis errorem aul veterum codicum depravationem
exemplaria provocandtun : quippè cîun fidei dogmata Quàm bellum erat poliùs novam editionem confileri,
per discrepaules aul Hebncoiun» aul Gra^corum codices quàm velerem emendatam ne , lectores simplices ver-
nialè confinnaii posbint, aul Ecclesiœ unitas conliueri. bis a biguis deciperenUir. Nota sunt ejusmodi plu-
Alque eisdom ferè argunienlis quarta iila poslre- rima Ioca apud Isidorum Clarium et in veteri et in novo
niaque concUisio persuaderi potest. Nec enim sunt Teslamento; proferremque illa, nisi ad alia propcraret
lIe!)r;ïorum aut Graicorum codices inodô einenda- oralio. Ilhid tanlùm admoneo, hujusmodi vel mutatio-
tiores quàiii lalini; iiuù pleruuique alilci* babent, nes vel detracliones, vel addiliones, qua) curiososliomi-
qnàm ratio ipsa et veritas postulant; quemadmodùm nes siiepc délectant, parentibusnoslris, si nunc viverent,
Iratcr Franciscus Titehuannus et in Collalionibus su- fuluras esse molestissimas. Id quod ex primo libro HI-
per Epistolam ad Romanos , et in Apologià pro veteri sloriaî quam vocant Triparlilam , colligerc licet :
,

interprète doctissimè copiosissinièque disseruit. Undè « Cùm enim, ul ibi dicitur, multi episcopi conveni-
dno solîim ex innunieris ioca desuniere placuit, ul in « rent, et quidam eorum rogatus esset, ul faceret scr-
liis tlieologi discant, quàni parùm novis istis interpre- « monem populo, vir scilicct eloquio el sapicntià pra;-
libus sit fidendum. « ditus, ille locus venit in médium : Toile tectum (uum,
Unus locus est ad Rom. l'I. l bi enim nostra editio « et ambuta, ubî pro lecto, cubile dixil. Tune Spiridion,
liabel : Domino senienics, novi ferè interprètes red- î Cypriorum episcopus, vir sanctissimus, indignalus
dunt : Tempori servienlcs ; el lamen nostra littera pra;- « in eum, el exsilicns de calbedrà sacerdolali Tu melior :

ferenda est, qnam cl olim gncci emendatl codices ba- i es, inquit, eo ,
qui lectum dixit, quia ejus verbis uti
buére. Cbrysoslonius siquidem, et Tlieophylactus non ( confnmleris? Hoc autem fecit populo conspicienle,
legunt Tû /Mipû Zov/.vjoK=-i sed tû /.jîiw. Quam etiam lec- < mediocritatem docens eum, qui eloquii supercilio
tionem bal)uit Origenes. Atque adeô Ilieronynuis in « propsumebat. Erat enim idoneus ad pudorem incu-
epislolà ad MarcoUam, cujus inilium est : Post priorem i liendum, cùm esset venerandus, et operibus glorio-
epistolam, cùm leclionem abani reprebendisset, asse- 1 sus simulque presbyter a;vo atque sacerdotis officio. »

ruit, secundùm grœcani veritateni legendum esse Do- :

Quid bic faceret, si ïsidori Clarii, quid si Erasnii, quid
mino senienles. si Cajelani, quid si reliquorum tàm variaset muUas
Aller babelur {»rioris ad Coriniliios cap. 7. Nam ubi versionés et inversiones audiret? Quo putas animo fcr-
nos leginuis : Qui citin uxore est, solliritus est quœ sunt rel, cùm in aliis libris, tùm maxime in Davidicis Psal-
mundi ,
quomodb placent uxori, et divistis est, isti ex mis, Cajelani lectionem et texlum usquè adeô à nostro
graîco, ut aiunt, fonte, sic vertunt : Qui cmn uxore est, discrepautem, ut vix possis agnoscere, an idem liber
coçiital quœ suut imindi, quomodb placeat uxori; divisa sacer, an abus sit? Quid Hieronymtis? Psalmosne ad
est uxor et virqo. Quam posteriorem leclionem D. Ilie- verbum translalos paleretur ,
qui in libro de ratione
ron. in priori adversùs Jovinianum libro docet, non inlerprclandi, Horatianum pnieceptum illud : Nec ver-
esse apostolicae veritatis : quanquàm faletur se ali- bum verbo curabit reddere fidus iuterpres , etiam in sa-
quandi» illum locum in eum sensuin odisseruissé, etc. cris litleris intcrpretandis magnoperè commeudat? Et
Sic igitur quredani excmjjlaria , tùni bebraica, tùm in e{)istolà ad Augustinum asserit Hieronymus sensuum
grffica, olim Hieronymus nactus est, innllô emenda- poliùs veritalem, quàm verborum se ordiucm conser-
liora, quàm ca, quibus juniores interprètes et exposi- vasse; et adSuniam et Fretellam boni inlerprctis re-
tores fidem suam aliigàrunt. Cùmque nobis opponunt gulam ponit, ut non verba verbis quasi paria et de-
codices quosdam anlè annos sexcenlos anreislilteris niensa respondeant, sed sensus sensui. Quid, quod
dcscriptos ( iios enim fontes appellant), Hieronymus Cicero, in lib. 5 de Fiuibus, ait verbum è verbo cx-
pro nobis illis respondet, inquicns in Praîfat. super pi-imere indisertos interprètes solere? Fallitur ergù
Job. Habeant qui volunt veteres libros, vel in nieni- immemor,
: 4
pra^ ca>leris Cajelamis, qui bujus prxcepti
branis purpurcis auro argentoquc descriptos, vel un-
«
Psalmorum versioncm dùm fidam voluit reddere, red-
t cialibiis, ut vulgô aiiml, litleris, onera magisexarala, didil ad Ecclesia^, quidcm usum prorsùs inulilcm.
t quàm codices, dummodô mibi nieisqiie permittant
CAPUT XIV.
« pauperes habcrc scbedulas, et non tàm pulchrosco-
7» quo anjumenta capitis duodecimi refutantur.
« dices, quàm omendalos. » Quamobrem bominibus
his, qui novandis rébus student, ilbid sfcpè accidit, ut Ac priuiùm quidom , cùm Hieronymi auclonlas
dnm codiciini vel ))ebraicoium vel greconmi, quos nobis objicilur, baud difficile erit respondere. Dua-
peurs se babent, exenipl.i scquuiUin', niliil aliud ag.int, biis enim ex causis lune erat ad fontes recurrendum ;

quàm ex non con-cciis emendata coi-rigcre. niKi (inod non lion lurbidi foutes erant , nçc piimai'i;i;
 ,
, ,

DE LOCIS -TIIEOLOGICIS. I m. II. 14$

Hdipiiirarum scalurigines conluihata; ; alieia, qinVJ , disiin. :2C , cap. De qu'ibus, quem nonmiUi etiam nobiS
linie varietas latinorum codicum cl dissonaulia magna t advcrsum cssc volunl, qiiid sibi selil , equidem non
cr.il , nec tolli coiiiiiiodè indcial, nisi ad cxciiiplaiia , inulligo, nisi locus dcitravalus bit. Exislimo enmi non
jj'iu'ca alqiie hobraka laliiia rofoneiitiir. lias vt-iù gra-ca , sed canonica esse legendum. De quà re alio
causas fuisse llieronymo , ul in cani scnlenliani iiidu- libio i'orlassc latiiis.

ccrelur, manifeste palet ex proœniio super (jualuor Nam illud quidem ,

Kvaiigelislas ad Daniasunj
cl Ficlellani.
uiia apud omncs coiicordia
quod Erasmus gravissiniè ur-
, et ex epislolà ad Suniain gero exislimavil, Icvissinmm est. .Mulla siqnidem,
Al modo ciiin cxemplaiium lalinoriim (pia- liicronynnis priiiuim et in novi Teslamenti edi-
sit ,
poliùs gra-ca varianlia lione veteri et transialiono 70 errata esse credideral,

pcr noslram latinam editioiiem suiil liiiiaitda , ahpio ea post , majori diligentià perpendens, aul eliam vel
in prislinam unitaleni reducenda ; saniorisipie consi- ab amicis , vel cerlè ab inimicis admonilus , comperit
lii est , llmpidain aqiiam è lacnniilis dcfaHatis , (piàm non esse corrigenda : id (|uod Franciseiis Tilelmannus
»\ tmbato l'uiilo liquoicm obscd'iium biltcrc. Pono in Apologià declaravit. Geilè liicronynnis in licbraicis

ul ab scholasticà disputationcm inlcrim cxcuncrc, Qua'slionibus, 70 Interprètes notai ,

qnod contra bc-
annucnle lectore, liceat, nos, qui Abraliam sccun- braicam verilalem pro amko , opitioiwm verterinl. El
di'un prumissioncin filii sumus ,
puleos fodimus in ipsc tamen posteà 70 seculus est. Nec me praileril
aliéna Pala'slinorum regione ; al vcrô Pahcslini aliéna; Angustini Eugubini sententia , sed eam esse coiimieii-
felicilali invidentcs ,
puteos inventos couanlur ob- titiam ])alet. Quid enim ineplius dici iiotcst ,
qiiàm 70
blrncre, jnxlà Geues. , cap. 20. Quos tamcn Isaac Interpretum errorem vilio librariorum in llierony mi cdi-
nudtà diligenlià refodil ac rcpurgavil , donec aqua lionem irrepsisse?Quidrursîimimprobabilius, (piàm 70
viva reperla est. Ibi paslores Gérant' cuui pasloribus Interprètes, viros clarissimos, in re apertissimâ, qu;c
jurgantur Isaac, diccnles : A'os/rw est aqua. Quamob- vel vulgo lacilis erat, fuisse allucinatos? Jam verô(piàm
rem )W)iu')i pitlei hauc ex eo ,
qiiud accicleiat , vocavit indigné à Laureniio, Fabro, Erasmo velus editio pas-

Lalumuiam. Profeclus imlè fodit alium puteum, pro sin) reprehendatiu", in unà Ep. ad Uomanos, Franciscus
qiio non contenderunl : itaque vocuv'u noinen ejtis La- Titelmannus liquidù oslendit. Ex quà re salis inlel-

titudo. Fodh in lame oniniuù modum Kcclesia romana ligilur, quantum lidei Aristarchis islis sit habendum.
aUpie latina puleos aquarum viventium, hoc est, sa- Al illud primum, quo falsitalis nostra velus editio
crarum litteraruni ; invenit autcni aquam sapientiic insimulalur, Osiandri est in liarmonià Evang. argu-
saliilaris; venas viUc, inquam, invenit, sed in aliéna nientum. Alque eamdem anlè nolam veteri interpreti
veluti regione Jud;corunî et Graicorum. Al illi puteos inusseranlNicolausLyranus,.Iudicum 10, elBurg.Num.
oblimare, obstruereque niluntur; quin eliam jurgan- 56. Sed Ilieronynius secutusesl70. Quibus consentiunt
tur ccmtrà nos, et inquiunl : Nostra est aqua; fons Damasc. lib. 4, cap. 15, Euseb. , lib. 1 Eccl. Ilist. , cap. G,
nosler est, qui Hebraicus Grsecusque non fuerit, in î]pipban. IIa'rcs.78, Ambr. lib. 5 comment, in Lucam,
alieno solo fodere non débet. Noslro idiomale , aiunt Nicephor.libr. 1, cap. il; Bcdalib. 1 in Lucam, cap. 10.
locutus est Chrislus , loculi Prophetac , Aposloli cl Quorum libentiùs ego aunulor negligenliam, quàm islo-
Evangclislie. Vos Lalini hospiles estis , cl bas lillcras rum obscuram diligeiitiam. Igilur, cùm in loge ratio fi-
à nobis cmendicare dcbelis ; noslrà opcrâ , nostràque nis babcatur, lex inlelligcnda est de feminis illis, qu:o
castigatione resliluendi sunt in gcnuinam verilalcni cxdefectu masculorum paternam liocredilatem soiliun-
vestri codices. Sic puteos nostros Judaii haeretici , cu- lur. Qua; causa fuit D. Thom?e i-2, q. 105, art. 2 , ad
riosi novarum rerum aniatores, humo opplere conten- secundum , et 4 Sent. disl. .'0 , q. 2 , art. 1 , (|. 3 , ad
dunt, cerlaiilque nobiscum , sed niera calunniia est. quartum , ut filiabus Aaron libcrum matrimonium con-
Qui eniiu sunl alieni à corpore ,
quo paclo illuslra- cederet; in quibus scilicel ratio hujus legis decral. Et
bunl ipsum ? Qui sensum Cbrisli non babcnt ,
quo- Lcvilici21 ,
jubelur pontifex ducere uxorcm virgiiiem
iiiodù sensa Chrisli interprelabuntur ? Qui adversùni è populo suo , non de faniilià aut tribu suà. Et Judi-
nos pugnant, niun arma nostra sunl instrucluri? ne- cum 10 , constat , Tholaa et Abimelech consanguineos
qua(iMàm, Fodianms igilur alium pulcum ,
quem Lali- fuisse, quorum aller fiiit ex tribu Issachar, aller ex
tudinem nuncupenms : Ecclesiani scilicct longé latèque tribu Manasscs. El vir Lévites de sorte Ephraim uxo-
disjjcrsam , pio quo nulla controvcrsia excitclur. Est rcm duxit de tribu Judâ, Judic. 19, Joseplms, libro
enim Ecclesia columna et ftrmamentum veritalis , ait quinto Annal., cap. G. Non ergù falsa est editio nostra

Pauliis, 1 ad Tim. 3, 15, est civilas Dei, qnam flu- sed est tamen lillcra sanè inlerpretanda. Quid eigô
minis hnpetus Iwtificat, Ps. 45. Ila^c polavil lilios suos (nam hoc dicet aliquis) perlinet ad Dominum genera-
mille abbinc annis hujus fluminis aquâ. Hanc nos lionis ordo deduclus usquè ad Joseph ? Cerlè jïerlinet
aquam et probare et tenere debemus , nec alios fontes multùm. Nam quandù Evangelisla snibebat, Judeis
veritalis evquirere. erat exploratum, Joseph ex eàdem tribu esse; ideô
Sed prima argumenta vidimus ,
jam relicpia videa- enim andto in Belblehem censentur, ut de unà videli-

mus. Nam, quôd Auguslini ac Damasi aucloritas obji- cet stirpc generali. Al bcatam Yirgincm nullos fralres
citur, posl ea, qu.T, dicta sunt, niliil ponderis babet. babuisse, historiîfi omnes consentiunt. Ilaquc viro
Sive enim Augusiinnm , seu Damasum nobis opponas, contribuli nupscrai. Quod ergô populo tune judaico no-
de SUD tempore anjbo loquunlur. Innoccnlius verô lam oral, non erat opus, ut Evangelisla scriberet; id
 ,
, , ,

149 CAP. XIV. CONFl'TANTLU ARGUMENTA CAPITIS XII. 150

docuit, Joseph à David descendisse. Quâ iinà re el ser- impiis in hocmundo. Unum antcm ex absurdis, quai
vavit consuetudinern Scriplurarum , (luâ nnilieriini in proponit, est, quôd sint in domo Domini servi diffe-
generalionibus ordo non texitur , et verè docuit id , de icnles, alii boni, alii pravi, et tamen Dominus non
que poterat esse controversia. Nani qnôd Maria es eâ- declaret, quem amct, quem odio prosequatur; sed
dem familiâ esset quod eo tempore plebi notissimum
,
ilà bénigne se crgà impiuni , ut ergà piuni gerere vi-

erat, nonputavit Evangelisla adnioncndum. deatur; nec minus gravis et severus sit ergà bonos
Argumentum etiam alterum cjusdem Osiandri est servos, quàm ergà improbos. Omnia enim bona ma-
in Harmon. Evangel. ubi tradit, « Hebra;os in dictio- laque hujus vilœ utrique sunt communia. Nihil ergô

« num inflexionibus neutrum genus non haberc ex ,

falsi nostra editio conlinet , sive primum , sive secun-

< quo effici , ut voce masculinâ , vel femininâ pro neu- dum , sive terlium hune sensum amplectamur.
« trâ abutantur. Ut ubi nos dicimus : Non est bomtm Nam quod suspicantur quidam IMatth. 2i , , inter-

f hominem esse solum , imperitus interpres redderet : pretem falsô pro fulgore, fidgur reddidisse, ideô,
« No)i est bonus esse Adam solus. Ad eumdem quoque quôd non fulgur exit ab oriente , et protenditur usquè
« modum , loco ejus ,
quod Hieronymus vertit : Parvu- in occidentem , sed fulgor ,
perridiculum argumentum
t lus es ,
perspicuè et verè convertendum est : Parùm est. Primùm enim , si quis hoc in loco error inest
« est, ut sis inter chiliarchos, seu principes Judœ. Cujus hune non interpretis , sed librariorum fuisse , ad veri-
I axiomatis causa aptissimè redditur : Ex te enim, etc. talis similitudinem videbatur esse propensius. Yoces
« Quse ratio ineptissima est , si ad praecedens pronun- quippè illa; , fulgur et fulgor, usquè adeô similes sunt,
« tiatum juxtà Hieronymi versionem accommodetur. ut proclive sit unam pro altéra substituere (1). Quarè
« Quôd autem posterius menibrum prioris ratio sit parùm ajquè ea in inlerpretem culpa rejicitur, quam
I sermonis natura prodit, sensus communis indicat, librariis assignare tequius erat. Deindè interpretis pec-
I et Spiritus sanctus per os Evangelista; testatur. i calum hic nullum omninô esse potuil, ubi gra>ca
Hactenùs Osiandri verba retulimus. Sed miranda est omnia exemplaria et vetera et nova consentiunt nec ,

haeretici insolentis impudentia. Chaldaîa paraphrasis aliud ,

quàm K^rpaTiri legunt , qua; utique vox non ful-
recentiores Judaîi omnes , septuaginta Interprètes cuni gorem , sed fulgur sonat. Sed ne de fulgore quidem
Hieronymo consentiunt , et hic unus sibi solus sapit. accipi potest , etiamsi grœca vox utrumquc sonaret.
Sed cùm hebraicus textus conjunctionem non habeal Sol naniqne paulatim oritur, ejusque adMMitus diù
potest quideni sic tota oratio accipi, ut secundum prœsenlitur , antequàm appareat. Illius itaque fulgor
membrum causa sit primi. Quem sensum ponlifices et non inexpeclalus advenit. Dominus autem sine du-
scriba; habuerunt ,
quorum verba, fide quâ oporluit, bio significat, adventum suum subitum, et inopina-

Matthaius relulit. Potest autem sic etiam accipi, ut lum fore. Id quod fulguris similitudine aptissimè ex-

posterior pars quasi adversativè intelligatur, quo sen- primitur, quod priusquàm expcctes ,
jam emicuit et
su accepit Hieronymus , ut patet ex conimentariis in abiit. Et quanquàm fulgur non perlingit ab oriente
Michœam. Ac si rem ipsam diligentiùs animadvertas usquè in occidentem , si ad philosophiœ rationem ex-
parùm cerlè interest, utro modo accipiatur oratio. pendas, sed ad exprimendum subitum et inexpecta-

Quocircà ridiculus est Osiander , qui in re nihili tantas tum quidem sed conspicuum omnium ocnlis adventiim
,

Iragœdias excitet. Christi, satis est accommodare id quod oculis n^stris ,

lllud est facile ,

quod tertio loco additur. Nam codi- apparet. Alioqui arguatur D. Thomas, quasi perspec-
ces 70 Interpretum interrogandi notam habuêre , et tivse facultatis indoctus, qui explicaturus quemadmo-
ità converterunt : Nitmquid irascitur per singutos dies ? dùm res divins; in humanis cluceant, cxemplum ponit
El Augustinus quidem , licèt sine interrogalione lege- speculi, in quo,utait, rei imago conspicitwr: quod licèt
rit, noslrum tamen sensum exprcssit, inquiens : Lon- reverà ilà non sit, nobis tamen ità videlur ;
quin otiani

ganimis,et noniram adducens per sincjulos dies. Itaque arguatur Moyses tanquàmaslronomiœ imi)erilus, quôd
70 Interprètes optimè sensum illius versiculi viden- duo luminaria magna posuil, cùm sint alla multô ma-
tur expressisse , si antecedeulia consequentibus ha;- jora. Sed sensui nostro illa duo maxima apparent nec :

rere debeant. Quod verô Calvinus , cap. 5 Inslit. ob- alienum est à sacra; Scriptura; auctoribus sesc populo
jicit, frigidum id languidumque est, tùm quoniam ,
rudi attemperare,loquique,ut vulgus solet. Ilisce verô

ul quibusdam placet , de amore et odio prœdcslina- rébus exempla plura ego adjungerem , nisi de hoc ar-
lionis et reprobalionis loquitur Salonion , id([ue sua- gumenlo satis supcrque esset dictum. Ileliu cerlè juxta

deri pulant ex eo quod subjungitur : Sed omnin in hanc rationem illud dixit : Ab iuferioribus egredirtiir

fnturum servantur incerta; tùm quoniam socundùm tempestas , el ab arcluro frigus, Job trigesimo soiîliiiio.

communem legem loquitur , atque ad communem etiam Similiter Prophcta ait : Qui fundavit terram super

loquendi formam orationem accommodai ,

quâ cùm aquus; quasi aqua; inferiores sint, cùm tamen enii-

ignorel lionio an amore dignus sit, verè dicit : Nescit neaut, ut dccimo tertio libro oslendenius. Simili (pio-

homo , ulritm odio vel amore dicjnus sit; lùm quoniam, que loge très Angeli, qui r:iliiar<'li;e apparuenuil

ut aliàs in eu libro saipè , argumenlanlis locum assu- Origenes à fiilgnre, de quo prinuim locutusest,
(I)
;id (ItMiidi" hiliiliir. Al nec gnecum nonicii
fiilgorfui
rait al<iue personam , non dcfinientis. Itaque eo ca-
idem nli'Minqiie sigiiilieat nec voces qua' fira'ris ful- , ,

pite argumenlalnr à pr.inci|)i() slalim, nmlta mala con- gur, fuigorcm<[ue désignant, similes oognala;quc siuit,
sequi ex eo ,
quod omnia a-qnè ivcniant jn-îlis et sed valdè diver.-.a;.
 , ,, ,,
,

151 DE LOCIS TtlEOLOGlClS. LIB. II. Voi

comedisse diouniur, non quùd reveià coniedcrint, sed Ail euim hic aueior, pelieanum latine dicî onocrola-

quùd coniedeie visi .sint. Ouanquàm Juslinus liguralè bun. Lcqua auleni ii^noralio major esse potest quàm
accipil ,
iii-iindc ut ignis devor.uv cl oxodore dicilur voeohi (juoojolali luiinani oxisliniare ï Sed de bis ba-
y-
quia cunsuiiiit. K^l aulcni luous in Dialogd iinn Ti rU'iiiis. Niiiic illiid cliani alipu; t'iiani asserinius , in

plione. Jani voro illa non longani oralioiu-ni d» :.idc- liujiisuiodi coiiiparalionibiis transfi-i eiidis nibil omninù
lant, quaniobrein cxisliniarent inlorprclcs , non opor- inleressc , an les cieden» in easdeni , an in sinnles et

Icrc sonipor oasdoin unuiinô les, ijua! in hcbra^o sunt pn)\inias converlanlin-, si sensus non diversus, sed

siguiliiaUe sonnonc , in j^necinn laliiiunxiue transl'cr- idem osl.

li; t,fd salis osst' quandu(iiic, si }i!(i\inia.' , atqiii; si- Qiiid ([uod cimi Lalinis ifs ipsa brbiaa el nomen-
inilliuiu' ponercnlur. lllud onin» in saeris cliani liUcris clalina deesl, si inlerpies ex re a^'nalà et vicinà rem
converlendis prie se lulerunl ,
quod de lege inlerpre- nobis abàs incoj^'nilam nominavil , niliil prorsùs ab-

tandà est à Ciccrune dittum, \orl)a non numcranda surdi l'eeit? Quin rem tentavit inlejprelibus universls
esse, sed pondcranda, sensuniqiie sensui ilà irddi'ii- aut ex auelorilale, aul ex vicinilate e()nees>am , ul ant

du.n, ni qnoad fieri possel el liiorol , voilnniini (jiki- nomen ialinnm ad sii.'nilican(bnn imponcrel, aul cerlè

quc interdinn ne;j[leetà cura , lectoris inlelligenlia ju- ad rem similem vel proximam insinuandam transfer-

varetur. Id verô tùni vel niaxiniè liceie sibi aibitrali ret. Cùm itaque Junce cap. 4, alii cucnrbilani, alii lie-

suni, einn bebra'i auctoies simililiidlnc unaquâlibol deram converlernnt , nsi sunt illi quidem jino suo
aul animalis , aul nrboris , aul frutitis , aut berke , aut nec verbornm religione astricli debiieiiml commillere
vei deni(iuè alius usi cssenl ,
quai essel Gr.eeis ac La- ul illo in loco nullam onmino rem nec Gneci iiiteilige-
linis incognila; ut Isaiac, 1 , ubi latina editio babet : rent, nec Lalini. Non est aulem buic illud dissimile
Cm»» fueritis relut quercus deftucntibus foliis , bebraicè quod Danielis Propbelia;objecitPorpbyrius, confietam
babetur Ela ,
qnie vox , si 70 Inlerprelibus ac Iliero- esse scilicel, nec baberi apud Ilebra^os, sed gra>ci ser-

iiymo etiam ipsi in comnienlariis credimus , lereliin- monisesseconinuMitiim, quia in Susanna; bislorià con-

Ihum magis quàm quercum sonat. Al quia terebin- lineatur, à-i tcO r.U-iOj -rxçi^v.t, /.v.i c/.-à zoO zyhnj a'/hat.
,

Ihus est arbor peregrina el incognila , soloque apud Quam etymologiam graîco magis sermoni convenire

Latines nomine cclebrala, non incongrue terebintlii quàm bebnvo. Cui quoniam id, quod Eusebius, Apol-
loco, quercus posiia est, arbor onmibus ellinguis, el linaris , alque Ilieronymus responderunt, ab Ecdesià
iienlibus manifesta. Psalmo item 101, pro pelicano, reprobatum est ; mu'lô nos veriùs respond-'iniis , boc
in bebraîo babetur Lika pro niclycorace aulem kokom.
,
inlerpretem gnvcmn facere potuisse, aul jure pntuisse

lllud monedulam alii onocrolalum alii pelicamun

alii , ,
;
quidem quod latiuus inlerpres reformidavit. Non enim
lioc parlim buboncm, partim cuculum partim no- ,
necesse erat, easdem arbores eo loco reddi, quas lin-

ctiiam reddiderunt. Ac 70 Interprètes quidem vocem gua baberel liebra'a, quoniam si ea'dem redderentur,
liebra^am, quam llieronymusin onocrolalum perpeluù non solùm etymologia servari non poleral , sed nec

verlit , nunc in pelicanum nunc in avem nunc etiam , , propbelia; feslivitas, nec ratio seulenli;e. Alias ergô

in leonem transtulerunt. Nec vero ilà id faclum est vel sinnles, vel proximas verlit, in quibus judicii pro-

ab illis, quùd voces cssent multipliées el ambiguai pbelici el acumen servaretur et causa. Pr-TCterquàm

sed quod cùm apud Hebneos auimantium pra^serlim quod arbores ilhe à prophetà cliabbeo sunt nominataî
])lanlarumque vocal)ula penilùs iguorala sint, niliil sermon»' ; née opus est , sollicitos nos esse , si in he-

referre existimârunt unamquamlibel ex rébus simili- brrro nec ilUe, nec similes babeanlur.

bus poni , si idem omninô sensus remaneret. Simili- Argumentis igilur, quibus edilionis nostrre veritas

tudo enim ibi qua-ritur , in qnâ res onmes ilht convc- impugnari solet , abundè, ni fallor, responsimi est.

iKuiit ,
nfin alia qu;evis propria , specialisque natura. Quanquàm nonnulla de industriâ pratermisi ,
quce

Queinadmodùm eliam cùm apud Lalinos proverbiali- scilicel faciliora visa sunt, quàm quibus refellendis

ler dicilur : In prœsepio cauis , si bispanc quispiam deberem aut oleum, aul operam consumere. Quale
verlercl : Eu perro ciel ortolano , olitoris canis, optimè illud est, quod Faber Stabulensis ait, Ecclesiam in-
proleclo inlerprelaretur ,
quoniam sub re el voce di- torpretis errore versatam impie pro Deo angelos légè-
versà unus ideiuque sensus esset leclori insinualus. re. Nam leclionem illam impian» crédit : Miimistt eum
Quamobrem illa Cajelani religio nimia fuit, qui Isaia' 1, paitio viiniis ab AmicUs. Quà in re quàm ind(M ic et

vocem ela noluit in latine exemplari mutari quasi pe- ;

inconsullè, quàm temerè el insii)ienter erràrit, non
ricidum csset, si aut quercum, aul terebinllmm, aut esset difficile oslendere , nisi antè nos Erasmus ma
aliam quamvis similem arborem Icgeremus. Ex eàdem gnà argumenlorum vi eamdem causam evicisset.

q\ioque re illorum error coarguilur ,

qui ,
quoniam ibi Certt' inlerpres EpisloUc ad Helmeos vel Clemens
Ilioronymus onocrolalum reddit, ibi ferè Sepluaginta vel Lucas fuit, qiiemadmodùm auclores gravissimi

reddunt pelicanum , eamdem

avem existimârunt. esse prodidère. Horum utrumlibel impielalis insimulare
In quo errore auctor etiam Commonlnriorum fui! piaculum erit. Ecclesiam quoque accusare ,
qum; eani

qiKP lii'^roiiymi tihilo in Psalnios circvuufcrunlur. Ea probàrit Epislolam, in quà error impius est, an sine
vent divo llieronynio tribuere , manifi'>slaria' ignoran- impielale fieri possit, ignoro. Sed de bis salis. .)am

tia; esse vel ex boc uno loco aperlc convincilur (I reliqua persequamur.

(1) Non nego omnia illa esse Hieronymi. Credo «Umm in quosdam Psalmos eum Conimentaria edidissc.
 l-i5 <:APrT XIV. f.ONFrTAXTrri aikuminta CAPITIS Xlf. 1,4
Enimvprù, ci'im liishtiiani Siisaniin' post ca icnijHtra l>rol)ala. Aide qninlo arguinenfo salis.
ocolesiaslici s usus approbàiit , et Daiiiclis propht'la' Ad id verô, quod seriuilur, boc babeto responsum.
noniincpopiili) If^ït rit, cùinqiie Trideiitinuinconciliinn Magnus error eorum est, quisine Spiritùs saucti
j eculia-
siià ((iioque id dennitionc firniavcrit , ea ccrtù historia ridonoScripturamsacramexistiii!antse|)osseveluiteI-
nunc àfidelibus rccipienda est. AlVicamis quidcm Ori- ligere velinterpretari (1). Qnod uliqiic donum qnantô

geni ohjecit, quod Iiistoria SusaiiiKO licla videatur, cl magis sacris Lilterisinlclligcndis altpie
inlerpretandis
aliéna à seripturà prophcticà , ul Kui^ebiiis toslis est, opus est, tantô raiiùs dilliciliùsque conlingil. Nam
eru-
lib. 6, cap. 23. Al idem EuscImus ail,
illi laïuen, lit ditionem, verborum copiam, multarum linguarum
peri-
I Origenes manifestissiinè rescribeiis asserit nequa- , liam boinimnn diligenlia pra'slal. At si
spiritùs qnidem
< qiiàin Judicoium coiumeiitis, et labuiis auseullan- peculiaris.non tàni ob ii.sius,qiii percipit,qiuim obEc-
« duni, sed lioc soliini pro vero babendiiin in Seiiptii- elesiie utilitatem, graluità Dei miseratione donatus sa-
< lis diviiiis, quod 70 Interprètes translulissenl; nani crorimi librorum inlerpreli desit,jejuna
erunl et frii^'i-

« id esse solùm, quod aueloritate apostolicà condrnia- daomnia,quàmlibetelaborata,el diù anlt' excogilalaet
i tiim sit. > Uxc Eusebius Idem verô refert Ilierony- inventa fnerint imùlalsa enuU
; in iiilerprelatione plc-
iniis in Catalogo de .Iiilio boc Africano loquens ; et raque bnmano sensu inlelligendàque Iraducla.
Nam
Iliei'onymus ipse, bb. 1 Apol.adversùs Riifiin.. ([ii,i' m inteipretationem Scriplnrai propbeiiam et inspiraiio-
pra^lalionibus dixerat, ea purgal, inquiens : s (Jiiodau- nem Dei crédit Clemens Alexandr. lib. 1 S(r(im.,el Apo-
I lem refero, quid adversùs Susannae bisloriam, et b ym- stolus in priori ad Corintbios Epistolà inier rcliqua
< niun triiim piierorum, et Belisdraeonis fabulas, qiia} Spiritùs sancii doua conimemorat, nec pbilosopliiam,
( iit vohnnine bebraico non babentur, Hebnei soleant sed proplieliam vocal : videlicet quod sacris Litleris
« dioere, qui nie criniinatur, slullum se sycopbantem explicandis eodem Spiritu opus sit, qno ipsœ sunt cun-
c probal; non enim quid ipse sentirem, sed quid illi con- dilic, divino ulique atque proplietico. M qm^l Petrus
t trànos dicerent, explicavi. > Hacteuùs llieronymus. I

posteriori suà Epistolà, cap. 1, 10, confirmât, inquiens :

Ad aliud ergù argunientum, quoniam nolunuis esse Ilnbemus ftrmiorcm prophetkiun smuonem , cui benè fa-
lougi in sbigulis explicandis, breviter respondetur, citis atWndi'iitcs tanquùni luccrnœ luccnti in c(dujiuoso
eum locuiu ex priori Epistolà ad Coriutbios bil'ariàin loco; hoc priiiiiun intcUujentes, quod oiunis propitclia
apud Griccoslegi, et, ut vulgala liabet editio, in bunc scriplimr proprià intcrprctatione non fit ; non cnim vo-
modum : Omncs qnidcin non dorm'iemus, scdomnesim- liintate hiananà tillalu est aliquandb propliJia, sed Spi-
nmtabiniiir. Cujus rei auctor est Didynius, et llierony- ritu sancto inspirati locuti sunt sancti Dei homines. Hoc
mus in Epistolà ad Mineriuni et Alexandruni. N'cutra au autem, quemadmodùm antè nos viri clarissimi iniel-
lem leclio à viris Ecclesiae reprobata est. Quin admo- lexerunt,eum babel sensum : lîenè quidcm faciiis pro-
nuêre semper, lectionem dubiani et variam esse, née al- pbetiis altendentes; sed id primùm intelligite, divinas
terulrani ex eis ut certamet expbiralani aniplexi sunt. propbetias bumanà et proprià interpretalione non in-
Neulram igitur leetionem rceipere coginnn', quia neu- lelligi. S irilu enim sancto locuti sunt sancii Dei bo-
tram pariem doctores Eeclesia^, tanquàm exploratani mines, et aiàmalis bonio non percipit ea (pia> sunt Spi-
et calholicam asseruère. Quod idem in alià particulà ritùs Dei. Quisenim cognovit sensum Doiiiini? Alqiu;
quàlibet latinaî editionis fieret, si idem penilùs conti- idipsum Isaias signilicavit, iiiquiciis, cap. oO, 4 : Do-
{(isset. At ubi doctores catbolici unain cl eanidem le- niinns dcdit niiiti linguani crmUtam, ul sciam sustenlare
ctionem sine varietate teuuerunt, nec aue'piiem asser- eum qi.i lapsus est verlw. Ericjit manè, man'e ericjil niilii
lionis libravcrc senlenliam, nobis non licel latinam aureni, ut aud'iam (juasi nuKjistnnn ; cl apud Liicam, iilt.,
e<Iilionem in qusestionem verlere. Sed ne in l:oe (pii- Ao : Apcruit Dominus discipnlis sensum, ut inteincjcrenl
dem loco Erasnii, Fabri et Cajetani sentcutia pro- Scripturas. Quo testimonio probal Hilarins in Psal. 1 1 %,
y.m potest, qui in re, ubi nibil intereral utro modo di- Scripliuarum inleHigcnliam donum Dei esse. Quînl si
"cretur, cani leetionem deligere maluerunt, quam no- Scripturaru.'-.i intelligenlia donum Dei est, Sciipînn.s
vilalis ratio redderel plausibiliorem. Id (piod gentile bis autem intei'i rct.ii, uonio, nisi qui intelligil, jtolcst,
îst, qui euriosa seetari voliiut magis, (piimi solida. Nos conlic l :r utique, s crarum lillcrarum in aliam lin-
autcm Origeneui , Didynuun, Atliaua-.uun, Augusli- guam versionem sine Dei peeuliari gralià nemini pos-
luun, lib. 10 de Civ. Dei, cap. iO, (lyprianiun, Icrlul- se conlingere. Alioqui, si D. llieronymus suriicere exi-
lianuni, connnuncmqnc Lalinorum consensuni sequi slinial verborum coj)iam,eloqiiciitiam secularem, tric.in
malninus. Nam et Acacius, Ciesarcaî civiUUis episco-
linguarum pcritiam, rcrum multijiigam cogiiilioncni,
ims, a|)iul Uicrouynuun, in pbnibus gra;cis exenq)la-
ci'im bis onmibus abundè se novcril inslructum, cur
ribus leetionem nostiam babcri dicil, aliam verù in
in Epistolà ad Desiderinni deprecaïur alicnarum ora-
paueioribus. Nec me tamen illud pra;tcrit, tpiod Cliry-
tionum adjutoriinn, ni eodem Spiritu, quo sciipli sunt
.soslounis et Tbeopbylaclus connnentariis, et lliero-
in
libii, m lalinum cf)s possil tiansfcrie sciinonciii? (liir
nymusquo(pic m Epistolà qnàdam ad-.Marci'ilam icujus item in Epistolà ad Pauliiunn Sciipluras sanctas intcr-
iniliiun est : Mcuiis nos, provocm), scripsi-re. Sed , qnf)d
anic dixi, me malé bal»cl : in rcbiis qn.T in ulramqiu* dlJamblicus l'ylbagorre doclrinani ail, ([iioiiiiin
divinitùs Iradila riirril, noniiisi quodam dc(n'uni inlcr-
pariem controverlantur, nova delectare tbcologos ma-
prctante intclligi possc. llaque invocandum cssc IViuii
|{is, qnùm vetera, caque usu parentum nosirorum com-
à discipulo, cùni dconnii au\ilio cgcal.
 DE LOGIS THEOLOGIGIS. LIB. IL 4n6
155
ocuhs inco^i; et cunsidem- nec possiim, nec (lel)eo. Atque ut invidiam eoium de-
l)rotafini<; : < licvelu. inquil,

tuù ? Lev o.iin) spiiiHialis csl, el ir- precer, qui nos aul miscros et baibaros, bouaiuonpic
i bo luirubilia de t,uje

cl lursiiiii Qiiun- litlerarum expertes, aut etiam laborum aiienorum in-

vclaliono opiis est , ul iutelliijaUir;
^ :
.
«
vidos rei»rehensoies caUunniari possuul; ego in lin-
« li, iii(|iiit, liodiè pillant se iiôssc lilleras, cl leneiil

librimi, iicc aperiro possuiit, nisi ille rcse- guarum cognitionc pUira etiam commoda ad sacras
I siij;iuiiiiin

David? El in illud ad Ga- Litteras inlelligendas esse fateor, el id quidem pcrin-

I nuil, ([iii liabel clavcin t

vos coiiturbanl, cl volunt convcr- gcnuè, lanlùni abcst ut linguarum ueriliam insecter.
hU. 1 : Suut (d'uiui t\n\

Ure ei'uiigi'titim Clnisti. < Oinnis, ail, (ini Kvaiig.'liMin GAPUT XV.
I alio iuleipreuxlur Sjiritu, quàm scripluni çsl, cre- De limjmnnn hebraicœ et grœcœ utititale.

« dt'iili's turbal. el coiiverlit EYansTeliuin (.hrisli,ul Priucipio Ciiim suni lingunc ntilissinia\ ubi disse-
id, tpiod in l'aeie est, posl lergiim faiial, el oa, qiuc
«
rilur ciim infidelibus; vel etiam ubi infidèles alieir.e
posl UM|J!iim siint, vcrlat in faiieiu. Si quis tanliim
I
linguai ad fidem instituunlur. Quoc causa vel sola rcd-
lilterain seqiiilur, posleiiora ponil in lacieni si quis
t ;
ditnr in illàGlementinâ 1, de Mngistris, propler quam
I Jnda-orinn iiiterprctalionibus acquiescil, posl Wrgum lingua' suut in academiis perdiscenda\ Alioqui, quor-
luiuit ea, qu;e ex nalurà siià in laciem consliluia
I
j
sùm alliuebal arabica lingua, qua^ ibi doceri i)r;Rci-
I El posleiiùs oodeni qiKxpie cap. in illud
siint. » :

l)ilur? Qiià de re, leviler motus videtur Erasmiis, in

yulinn vobis fiicio Evmiiit'Hii»!, (juUi non est sccundiiin Pr;Tcfat. super Laurenlii Annotât., ut Clemenlinoc bu-
!

hominem, el caitera : * Maicion et Basilides, ait, et cx'-

i
jus arguinento assereret, ad sacras litteras inteliigen-
I teno haM-elicorum pestes, non habenl Dci Evaiige-
j
das bebraicani gi*camque linguam esse necessarias.
i non liabcnt Spirilum sanctum, sine qno
\n\n\. (plia
j
Altéra liiiguarinn liarum commoditas est in bis dicliO'
buiuaniini lit evaugeliuni (piod dooelur. Nec pute-
i
nibus cxplicandis, quœ magnam empbasini habenl,
t nuis in \erbis Sciipluiaruni esse Evangeliuui, scd
aut aliquam innalam proprietaiem apud Hebraios et
t in sensu; non in superficie, sed in mcduUà; non in
Grœcos, quam latinus sermo exprimere non valet.
I sernionum Ibliis, sed in radiée rationis. » Ilactenùs
Iliijusmodi dictiones militas cùm in hebraicis Quaî-
llieronynius, qui si vera dicil, cogit nos profeclô cre-
stionibus, tùm in Commentariis adnotavit llierony-
dere, aiil veterein inlerpretem Spiiitùs sancli pecii-
nius. Nos uiiain aut alteram excmpli causa ponemus.
liari d(»no sacras Lilleras convertisse, aul Ecclesiam
Ut Marc. 6,interpres reddidit : Et cùm dimisisset eos;
latinani nndlis rétro seculis non Dci iiabuisse Evange-
ubi verbum tamen grœcum v.-ozv.TinOv.t non signifia
liuin, sed hominis. Cinn igitur objicis, inlerpretem
cal simpliciter dimiltere, sed dimitlere bénigne ao
i;(»ii fuisse prophelaui ; sanè verô proplieta non fuit,
gratiosè, quemadmodùm amicis, celebralo convivio, bé-
liabuit tanien (ut Titelniaiinus reclè asscverat) Spiri-
névole valedicimus.Quâ in re Evangelisla graicèscri-
lum qucmdam propiielico Aicinuniet proximum, qua-
bens, Jesu Ghristi etiam ergà ruslicos sunimam comi-
lem necessariuni esse oslendimus sacris Lilteris inter-
lalem el gratiam commendavit. Id quod latinâ voce
]iretandis; imô qualis eral necessarius, utEcclesia la-
exprimi vix potesl. Et in Epist. ad Ephes., pro eo
lina eilitionem saerorum libroruni haberet, quam lu-
quod nostra editio habet : A constitutione mundi, gra;-
l6 in lide et moribus sequerelur (1).
ce habetur y.y-y.eoyr„ ciijus vocis empbasim Ilieronv-
Jani ad postremum argumentum facile rcsponde-
mus in Gommentariis explicare volens : « Non idip-
mus. Quôd si latinorum ad gra-ca bebraicaque colla-
« sum, inquit, /.'y-y.ed).r„ quod constilutio sonal; nndô
tio à nobis negligeretur, exemplo D. Ambrosii lueri
« et nos propler paupertatem lingua; el rerum novi-
nos uteuuKpie possemus, qui cùm gnrcè scirct, et
I tatem, et (sicul quidam ait) quôd sit Graîcorum ser-
connnentarios in sacras Litteras ederet, Sicpè lamen
I mo lalior, conabimur non làm
et lingua felicior,
non est dignalus grseca consulere, etiam ubi diversi-
c verbum transferre c verbo, quod iinpossibile est,
laicm ali(piaHi leclionis esse constabat. Videre hoc est
« quàm vim verbi quodam explicare circuitu : /.v-y.-
in (loiumentariis super caput duodecimum Epistolic
( Cchr, propriè dicilur cùm quid deorsùm jacilur, vel
ad llouianos. Quôd si inlerpretum etiam magis varie-
< cùm aliqua res sumit exordium. Undè et hi ,
qui
talo lurbaremur, quàm juvaremur, Sopiironii nos ex-
» aîdiuni futiirariim jaciunt fundamenla, /.«T«ê£S>/>-:-
cusa rel exemplum, qui id de se apud Ilieronymum in
I vKi dicuiilur. Volens ilaqiic Paulus ostcndere, quôd
epist. ad Soi)!)ronium falebatur : t Nos verô noc ver-
4 Deus universa sit machinatus ex niliilo, non condi-
« sionos novcuiun interprotum, nec linguarum jieri-
» lionem, non crealuram atque lacluram, sed /.ktkSc-
i liani. nec ad Gneca et bebraica cxemplaria lalino-
< //-v, id est, inilium fundamenti ad eum retulit. >
« rinn collationem damnare vohimus; quin poliùs
Ilactenùs llieronynius. Et lib, 1 adversùs Joviniamini,
magnoperc commendamus.
I » Nam si Augustinus,
Iraclans illum locnm 1 Gorinth. 7 : Xon ul hupieum
doDodrinà Chrit. lib. 2, cap. 11, vulgarium eliani el
vobis injicimn, sed et proprietaiem, ait : t Grœcumlali-
liarùm doctorum interpretum versiones pbis adjuvare
« nus sermo non explical; quibus enim verbis ijuis
inquil iii!eHi,;'pntiam, quiun inqicdiro, ego varias doc-
« possil dicere, i etc. ; undè et in lalinis codicibiis ob
tissiniorum boniinum editiones jure rcprohciidoro
translalionis diflicullatem hoc pcnitùs non invenilur.
(1 II;rc intclligc sanè de merà assistenlià Spiritùs
1

sancli, ne inlerpresScriptur;x;sacr;c in quemlibcl con- Gujusmodisnnl et aiiaexenipla plurima, qua' nos cau-
tra (idem niorcsve errorem inciimbcrel, invigilanlis. sa bievilalis omitlimus. Légal milita qui volet apud
P. S. liilarium in Expositione Psalmorum.pUiribus in locis
157 iAV. XV. i;L iJNGi;AUrM HKRR AÎC^ ET GPu^G.E 15TILITATE. 138
asscrentcm (l),lalimim sonnoneiii |;ieii:iiii gnvcre lit- cap. Eccles. , et in 21 cap. Jeremia; asiruxisset.
ter:v iiitelligenliain non rcdderc. Anibrosius ([uoquc, Qiiarla utililas in linguaruni erudilione est ad co-

in ovplanalione Psainii iI8, Lalinos ait non posse in gnosceiida idi(jn!ala, phrases et proverbia lingua: alié-
0!nnii)us vini gneci sennonisexprinu'ie,quùd i.j giic- na;, ut su!!l illa Gen. "19, 17 : Xe respicias post tergnm;
co plonimque major sit vis et pompa scniionis. Quà et Luc. 10, i : Xcmincm salntaicrilis in via; (juibus
in re plurinunn Iheologos juvaic possenl Erasmi in maxima qiuedasn ilineris celci-ilas quasi iiroverbialiter

novinn Jeslanientuni Annotaliones , nisi cas tàm et figuralè sigiiificatur. Illud cliani pcr proverbialeni
niiillis erroii'ous aspersisset. figuram apud llcbra^os alque Ilispanos dicilur(l):
Est alia qiioque ulilitas ad accipiendos plures seiî- Omni haben'.i dabilur; ab eo antem, qui non liahet, et

siis calholicos ex eàdem Scripturà, prooserlim cùni quod habet auferctur ab eo. Sic apud Ecclesiasticum,
apud Gmecos et Hebrieos esta?quivoca. Sic ei'.im di- cap. 57, y, de consiliario inlido et iradilore dicitur :

clioiies polysenias et anibiguas dialectici nostri voca- A consiliario scrva animam tuam, ne [orlè millat sudem in
re soient. Nani inlerprcs unani solani vocabuli signi- terra, et dicat tibi :Iiona est et via tua. Sic liebKcà pbrasi,
ficationem reddcie potuit. Ut Eccles. 2, ubi noslra filHexcussorum robusli ctexpediîi dicuntur. Quà dcre
edilio liabet : Cogitavi abstmlicrc à viuo carnem meam, Hieronym. Icge in Epislidà ad Marcellam, cujus ini-
alii vertunt : Tralicre in vinnm carnem meam; alii : .1^- tium : Bcatus Pamphilus.^k filifc carminis, Eccles. 22,
trahere in vino carnem meam. Ciijiis quideni coiîlrari* aures inlcHigunlur. Sic Saiil filius unius anui dicitur,
omniiiù versionis contrarius verbi bebraici signiiica- cùm regnare cœpisset, id est, innocens. Nisi (quod Eu-
tus causa fuit. Quod et Ilieionymus ipse in Coinnien- cberio visuin est) ità intelligas, Saiilem eleclum à Sa-
lariis admonuit. Alque , lib. 1 Apologiaî advcrsùs mueleunoanno domi laiuisse,et CNpleto anno crépis-
Rufliouni, tractans illud Psal. 2 : Apprehendite disci- se regnare. Sed de bocc\emplo aliàs. Nam vitio scri-
plinam, pro qiio ipse intorpretatus est : Adorale filiiim, bentium forte, pro 21 aiuii, unius anui indiicitur. Sic
vel etiani : Adorate pure : « Nisi, inquit, prolixuni es- Nembrod, robustus venator coràm Domino, id est, sub
€ set, et redoleret gloiiolam, jaui nunc tibi oslende- cœlo, quasi robustissimus onniium bominum, qui sub
« rem quid utilitalis babeat magislrorum liniina tcrc- cœloerant. Scio quosdani ità iiilerpretari, ut venator
i re, et artem ab arlificibus disceie ; et vidcres, quan- coràm Domino dictus sit, quasi Dei venator : quo si-
I ta Sylva sit apud llebraios ambiguorum nominum gnificaretur civilem unius monarchia^ potesiatem \ii)-
I atque verborum, quœ res diversaî inlerpretalioni dictam, esse à Deo approbatam, ut qure Dei administra
t niateriam pra;Buit, dùm unusquisfjuc inter dubia, sit. Sed id, quod priiis dixi, Hebra'orum doctissiniis
t quod sil)i consequentius vidctur, boc transfert, j placct. Vel certè venator coràm Deo vocatin-, id est,
Hactenùs Hieronynuis. Ambrosium item vide, in Psal. sub dio. Honiines enim fcrarum more palantos in agris
2, de verbo, beresitit. Ambiguitas eliam in aliéna lin- ad civilem societatera coegit.
guâ festivuin quandoque vocis usuni lusumque pra^bet, Sic pluisse Dominum à Domino, Hebraismum esse
qui in noslrà non solùm conservari nequi!, sed ne quidam existimant, id est, desuper : sed Filium à l'a-
sensum quideni germanum sine magnà licentià reddit. ire inlelliguut Euseb. lib. 1 Ecclesiast. Hist., cap. 1 ;

L't Jerem. cap. 1, pro eo, quod nos babenuis, viijilan- Hieronym. Osca; 1 ; Irenoeus lib. 3, cap. G; Basilius
tem, in hebraioestvocabuluni, soced, quod andjiguuni lib. o contra Eunom. ; Marcellinus adSalomoneui cjii-

est, nucenique et vigilias significat; ut Hieronynuis scopum; concil. Sirmieus. canon, lo. Ac certè, ut
ibidem et in Ecdesiastis cap. ult. dissent. Cùni itaque alios libros veteris Testamenti pra'iermiltamus, Salo-
Piopbcta; in visione virga nucea seu ainygdalina liiis- monis Provcrbia, nisi habita ralione hebraic.i; consuc-
sct ostcnsa, rogatus à Donnno quid vidcret, liebnieâ tudinis et sermonis, vix uUo pacto explicari queunt.
linguà virgam, soced, se videre rcspondit. Tuiic ergô Nam quod apud Hebra^os proverbial! figura dicitur, id
Doniinus sermonis occasioiie ludens : Benè, inquit, vi- apud Latiuos nuUuni ([uando(nie pro\ crbium est ;
quod
disti, quia ttijUabo quanquàm .IiM'eniias in
cçjo, etc. Ità plerique ignorantes, in l'roverbioram expnsilionc, aut
unàsignilicatione nomen acceperit, at Dominus ad allc- ad allegorias confugiunt, aut varia eliam deliramenta
ram flectcns, fecil ex sermonis ambiguitate concen- confingunt; multùque meliùs fueral, simpliciter insci-
tum scntenlise, elegantissimuni, ut si sidus qnoddam liam confiteri, quàm imperilia; sua; alios lurredes fa-

cœlesle quis videns, cancni se videre diceret, scitè ccre. Horum ego Latinonun errata facile connucmo-
illi diccretur : Iknè vidiati, canis cnim lacerabit te, etc. rarem, nisi alind hujus temporis ratio postularet; et
Jani vcro si intcrprcs latinus soced in nucem transtii- nos aut revercntia;, aut bencvolenti;e causa nemineiu
lissct, quod /Ofecerant, absurde sanè subjungeretur : bîccerlo nomine volumus laccrare. Illud constat, Pa-
Jicnè ridisti ,
quia viqilabo, etc. ; u\uh't coaclus fuit nova rabolas aliud in medullà, aliiid in superficie |io!lic<'ri,

quàiiani iiisulilàquc iiilcr|)rclandi licentià, virgam vigi- neque hoc sonare, quod scriptuni est. Ex (|iio, ut Hiero-
lanlem lalinis anribus reddere. Qna; ego asscrere non nym. in Ecclesiast. cap. nlt. ait, manifesturn fit, Pio-
auderein, nisi auctor gravissiuuis lljeronymus. in 12 verbiorum libruni non, ut simpliccs arbitrantur, pa-

(1) In Ps. fi.", in illiim versiim Psalmi 118 Omvis : (\) Hispnnè : No seas oijdnni vixto :
'u\ est, ludlam
conxummalionis vidi fJnem ; et in iiliun Viinn manda- : niiirani facias. Al rico tndos le dan, oie, al pobrc aun
lorum luorum cucurri cum dilatàsti cor )»t'»»j;ct in 11-
.
II) que liene le qnilan. llabla con vos y coye piedras con
hnn Deduc me in semilum maiidatorum Uwruni,
:
las piei.
 1S9 l»i: 1.()«.IS TliKOl.OKIl.lS. I.li!. II. i60
pnoooj.la. m-«1 qii:i>^' '» ••'''";'• aiiniin, iii 3, legeiidtnn ail I pse eonteret eaput Ihuui, luiii ipsa.
tiMilia li:il.oiv |
:

iiîirciuRlous, in liirsnlis casl;iiicorum oporoiilis abs- Ciim onim apnd Hobi"vos iieiiiro génère ad seinen re-
coiidiliis l'inclus iiujuiiiuir, itii in ois divimnn sonsum l'eralm-, inler|iros rem sigiiilieatani perpeudens, in

alliiis pcrscnilaiuliini. l(l(iiioil sine lu'bra'a- liiu^iuv pe- masewiiîio .genero Iranslidil, ipse. Qiiod iniperili ii(m

rilià (lifiicaltor, ne (initlaniiiliiis dicain, laiicinus. Ju- inlo'.ligenlfs, viliuiiKiiie seriploris exisliinantrs, sub-
vaivt auloni Hicronvnins vclu-iniMilcr lalinam iiitolii- slitueriiiit ipsa. l'i illa pi'a'îereannis, qn:e Augustinus
^vnliani, siCdiiinu-nlarios in liluos I*nivt'iliit»riini oïli- Engubiniis eommeinoral : Sicut cervus desidcrat i;m-
ilissi'l. Nain, (|iii cinnnironiiilnr, (luaniiiiàni lliorony- britw, Jol» 2, 7, i)ro servus; et, solis ardore, Driiler. 27,

nio in Decrelali lit. de Constit. liihnniilur, ilii-ronyini 2.'i, pro salis; et, silivit anima inea ad D.'um fontem,
lainon non osso liquidô dejiielK'iulilnr. Psalni. il ,
."), pro forteni ; el, interfecta est terra à san-
Qiiinla comniodilas est ad monda oa coirigcnda, guinibn.'i, pro injecta. Nain et Psalm. 10, pro eo, qiiod
qna' o\ inonrià vidoliool lypiiiiiaiilioriiMi, anl ooruni nos balionuis : Qui diiiijit iiiiquitateni, odit aiiinunn
cpii ox( ripsôro iniporiliàohicpscnnil. ni Josuc oap. 1 1 :
snani, divus llieronyin. legeiidnm crédit, anima sua,
Non fuit àvi'.iis, qua' se non iradcrct ; nlii soonnda r.o- hoc esl, ipsius : refertur enim anima sua ad Denni,
palio snporlhiit, ul ox conseipionlibiis nianiiostij cuili- non ad peeealorem. Sensns anleni niirificè convenit,
gilur. Sed quia forlassô 70 Inlorpirlcs nogationoin il- ni Dons scilicei infelligatnr ulrnnKpie quidem inlcrro-
lani in exoniplaii lialuioriinl, ouadi sunl voilium, ira- gare, il just'.im et impiMm,sed impium lanicn repro-
(lidil , ad supposituin alind rclono, ol prononion se bare ; odinm onim '^)ei rcprobalio esl. Nos aMiem gra'--

vel expinigoro, vol omillere. Itom Psal. 2 : l / vidcmu ca 70 Inleri»retum exem|)laria, qu.T nunc quidem ex-
voluutdtcm Domiiii, pro, voluptatem, §,rxcîi riç-J07r,-:y. ;
tant, seqni possumus. Non enim illa babent t-^; /jx/;,-,

ff in lil. Psal. 02: Idimiœœ, pro, Judœa\ ut gr;tca sed zr,-j ijyr.j. Atque forlass'is bînc ilbid apnd Tobiam
nninia Iiobra'aqno oxoniplaria doinonsirant. El Psal. ace?ptum est, eap. 12, 50 : Qui autem faciunt iniquita-

(j.'i : El exultavi sub iuKjuà mcà, pro c.v(dtaii, id ipiod teni, liostes sunt ani)nœ sua'. Similiter ol in Ejùstolà ad
tàni ex gra^cis qiiàmex bobra-is nianifostum est. Sunl Suniam et Frclellam, proeo, quod in P.salm. 5 logitnr :

qui pulont.oli^im subessoniendum Psal. 10 : Ipai ohli- Dirige in conspectv tue viam meam, legendum conlcn-
fjnti siml, et eeciderunl , pro, ohliquali siitit : sic eiiiin dit : Dirige in conspectu meo vilam tuam. Sic onim ipse
liioronyinus verlil, imurvati suiit, et cnnsciiliiuil ca^- verteral : Dirige antè faciem meam viam tuam. At in
tt-ri inlorproles. Ae Psalni. rursùni i2i : Déclinantes boc eliam nos Crœcornm cxemplaria soqnimnr, et
autem in oblicfoiiones ,
jno ohliquationes, liieronynius vulgatam lectionem, cùm fieri sanè potest, approba-
roddidit pruvitatcs; Félix pmrrs«; alii iniquitates. Con- nins. Simile illud est ad Pbilippenses 3 : Qui spiritu
sentit bic! ilt'Iniannus. Veriim ba'cduoloca inoorrnpta Dca scrvimus, nbi spiritui legendum esse or didit .\m-
sunl. In prioro siqiiideni i;i;ocè babetuv, :-jjt-ooi70Y,-:y.;. brosisis lib. 2 de Spiritu sancto, cap. G. Nec solùm in
Suv-oôiro aulemosl, obiigo, ncxus impedio eliniplico. !
latinà linguâ bujusmodi errorcs accidunt, sed eds
In postoriorc verô gratcè logimus cria/ya^taï, qiue vox etiam in liebraicâ et grrfcâ deprebendimus. Depreben-
Latinis est obligalio, nodns et nexus im))licaliis, quem- dit Cajelanus, acverè ille, meo judicio quidem, 2 Re-
adniodùtn et Nazian/.eniis in Oral, nsiupavil. Ac liiero- gniii 21, Yocem Micliol fais») ab IIibr;ris pro Merob
liym., in Isaia' eap. ."iS, obligalioiies nobisciim legil. fuisse snbslitutam, ut palet 1 Reg. 12. Deprebondit
Indè et nodns gnlhuis, el locus slrangiilationis, ^rfay- qiioquc lîieronym. in Psalm. 131, septuaginla Inter-
rk'/.r, Grseois dicilm-, el 7ri'/v7a)o), strangulo, sufToco. prètes non yy.pv.-^, id esl, viduani, sed Orcocv, id est, ve-
lilnd sano coirupluni est in Psalin. lOfi : V.ffusa est nationem Iranslulisse, sed propter voenm simililudi-
contentio super principes, pro eontemptio, grreeè, c'^îj- nem pro, Or.zy, id est, venatione, y-izyi, id esl, viàunm,
cî.toTt,-. Quam eanidcm voeom, Psalni. lââ, in despe- esse siippositam, maxime quia in sequenli versiculo
ctionem verlil ntorpres. Kiiffinns aiiiom lib. 8 liist. paiiperes sequobantur. Nisi forte Latinus interpres vi-
Eoel., eap. 1, illnd ilà eonverlit : Effusuest conlumeliu ctum, aul venalionem roddidit, et crror obtinuit, lit vi-
super principes. Kl .lob. 10 : Vcl celte sculpantur in si- f'2<rt legeretur. Nani vox hebraica iiuUo modo \iduam,
lice, pro certè,Siih 12; el Lnea^ 10, suspiciens, pro sus- sed venalionem, viclum, vialicumque signifient. Ilii-

(ipiens, i-o'/xecrj, tanietsi anctor libelli de verâ et fal- jnsmodi menda gravi ratione, prudontique eonsilio
sà Pcnitenlià,qui nomine Anguslini circnniferlur, !
corrigi possnnt. Nam illos quis ferai, qui sicut est
cominnnem errorem secntus est clLucDO Evertit, ; t.") :
apnd Qiiiiitilianum, diim librarionim insectantnr in-
prorr.rriV, îy-'ir; et prinue ail Corintbios2 : Spirilua- sciliam, prodiint suam, et dùm libros sacros meiidis
liler exinuinatur, pro r.rrt)i;j»«»;i(r, à.azuvirKt, et eapi- (ut aiunlj scalenles purgare volunt, contaminant? Fa-
tnlo 10 : Onnirs, qui de uno pane, pro, omncs quidem; teor siqnidem proclive fuisse et facile indocio et ne-
et eap. l.'i : Quntidiè morior propter qlnrimn vestram, gligenti lilirario, pr.Tsertîm in verborum et rerum non-
pro per (jloriam. .lurat quippé ibidem .\posto!us, el niillà siiiiililudine, ea qu.T; recta erant, explodere, et
parlieula •>>; advcrbinm jiiranlis est ajind Gneeos. El qu:e erant depravata, siibstiluere; faleor eliam, tan-
ad Ilt'br;eos cap. .'>
: Iuterpre!(d'ilis sermo, pro ininlcr- tam fuisse olim in sacras Lilteras reverentiam, ul, qure
pret.'dHis,hoc est, iiie!fabiiis,expliealuqiif difficillimus, menda quàmlibet dilucida semel irrep.serant, religio
|

qiieinadmodùin ex llieroiiymo in Eràst. ad Evacrinm fueril altiiigero sed video qnoque biijus leinporis im-
;

liqiiet. Alqne idem llicion. in Qii;r>!ion. lîcbr.Gciics. il probam t mcriiai"m, qux adeo niliil non audet sacris
 101 tAP. XV. 1>L I.LNGLAKIM liEiiilAÎCJ:: El GK.EC.E ITILMATE. m-.

codicibus corrigeiulis, ut Maiiid.a'i ol'ini i)ariii;i ii! liàc enim inlvlligi, quod supcrest, pro co, qiiod nmiiii ilhid

rc iinmoilchli fuisse vitleantur, «luos Aiigiisî. ad Ili'j- vobis restai, seu rcliquum est : vel, quod sv.percsl, id

Dii. sciibil Cm Doclr. (^lirist. c. 1:2, nuiiia dlviiiarum est, quod superniunn est. Ouam nlramque ii'tcliigeu-
î"criptiiiari!i!i loca viliala cssc toiileiidere soiiios, «on liam laiinus qiiidem scrmo recipit, gr;ecus tamcn cx-
8b sciibciilibns Aposlolis, scd à quibusdain (nescio cludil. lîabetur enim t-à hy/zy., id est, qua; insunt, scu
Quos) codiciini dopravaloribus. YcM-ùni Ikv.c hactcnùs, quaihabetis, ul c! 'nii<)i)hylactus et Cyrillus.
lib. 2 lu
vid. Augiîbl. de Boîio i):Tsev. c. 11. Ulial tanien non Levilicum,ef AugnsliiiussuperPsal. I2.j, elGlirysost.,
est piaMennindiini, (juod D. Hieroii. in iO c. Ezechie- boni. .IO ad popuUim, et super Epist. ad Hebnços,
lis scribit, ouinia piopè vcrba hebraica et noniina, quai hom. 9, exponunt. Nam hune poslrcnmni sensum gra;-
in latinà lianslatione sunl posiLa, niniià cssc vcliista- ca lecliobabot, primum et secundum non videtur ha-
te corrnpla sciiptoruinque vitio depravala. Ut igilur bcre, tamelsi secundns ille I). TIioult placnerit, qui
bcec cniL-nd-nlur, iielnaica' lingiuc cognilio nccessaria quidem in eà re et Bedam
Eucam, et secpiiuir super
cst.Nau) ctsinomiiia adbùcinlcgracl illibata inancrent Grcgoriumin Epistoià ad Angusliimm, Anglornm rpi-'
omnia, sed ipsic lamen noniinuni interprclationcs, qui- scopnm, referiurque 12, quœst. 1, cap. Quia tua.
bus niulla Scriptural sacnc ni\ sleria apcriunlur, sine Alia deniquè ulililas est, ad (pi;edam vocabula vel
bujns iinguii; perilià non babcnlui', ut Angust. 2 de Doct. gneca percij)ienda, qua; in edilionc lalinà renianse-
Christ, cap. 10, auclorcsl. Qno eliani loco illndagno- runt, V(l proptcr sancliorcm anliquilalis servandam
scil,non parùnibencliciieoslaliuis honiinibus contnlis- auclorilalem, vel quia in linguam alienain transferri
sc, qui iicbraica noniina separatiui inlcrprciati suai. commode non potuenuit, quod Auguslinus lib. 18 do
Hcxla ulililas fncrit ad inlelligenda (pi;edani Inca, Givilale Dei, c. Il, tradil, ul Mauh.oi 11 : Pauperes
scilicet (pue vel apcrliùs ab intcrprcle reddi poler ml, cvamjeUzanlur, id esl, bonnm accipiiint nunlium. Cùm
vel ctiani qiuc sinclinguaruin cognitioneneqiunnit cx- enim in bnmano principalu reguni mysteria sccrela ad
piiiari, utapud Joanneni, cap. 4, -40 : Krat (juulam re- pauperes per divites derivcnlur, in Christi rcgno ù
guliis, pro qiio grœcè, ^y.-ù.i/.à:, hoc est, de aulà regià, contrario nmitia cœleslia ad divites per paui)eres sont
sou palatinus. ut Hieron. in Isaiain, cap. 05, annota- delala; et 1 ad Corinlh. ult. Anathema, Maran Allia, :

vil. Videtur interîaes grtccc legissc, /S'/.Tt^iî/ir. Gne- quorum iilud i)riiis gr;ecmn, hoc poslerius non làm
ca vcro cxoinplaria liabent omnia ;Sa7(>'./i,-, id est, re- hcbra;um, quàm syr' m est. Quâ de re Hieronymus
galis scu regius. Quà ex re conjectura lit, interpreteni dissent in Epistoià quàdam ad Mareellam, cujus ini-
m/«/(jm vcrtisse, scd à sciolo rcgulum esse supposituni. tium est, y'v.per, cl in Ei)isloià ad Damasum, de ver-
Et Joannis primo : Qni pos( me vcnturits esl, an'c me fn- bo Osanna, in quà liilarium iiolal, cpioil ob lingiue he-
ctus est, quod evidentiùs verteretur : Mllii jmi'posHiis, braica; imperiliam, verbum ilhid malé fiicril inlcrpre-
scu aille laiiis est, ul Augiist. sup:M- Numéros, qua^st. tatns. Sunt et ali;c forsitan in prrilià linguarnm
51, et super Joannem boinil. 5, subnotavil ; et Actor. Nec enim ego omnes enumerar.' potui scd
ulililales.
,

27 : (Mm non essel tuUi naïujnlio, eb (fubd jej'n'mm jam quce saiis erant, ne bujns rei invidià iabcfaclarelur
prateriissel, pro eb quod ullrà tempus si(s!iniijssent hie- dispulalio mea. Istha'cautem meliùs ab aliis copio-
(/l'am; cl ad lloin. 1:2: y on vosmclipsosdefuidentes, pro siùsquc tradentur, qui iingnarum patrocinium forlti
K/tfsceH/es.Nam numernin besli:c, quiApoc. c. lôscri' susceperinl. Quà in causa qu;e volent, oumia
j jiole-
bilur,sineali)habeli,sectind;imordinem ai-illinselicnm, runtdicerc, ac nos quidem lilx'jilcr aiidienuis, si inlrà
intelligeiilià, anl vix, aut cerlè niillo modo exponere pricscriplos modo religionis modesli;equc lerminos se
possunuis. De quà re 13" libro (1) l'usiiis disscremus. :
contincant; nec aut vcras linguarimi utilitates lallaci
Seplima ulililas, ad evilandum errorcm ex lalini jvanitate, aut eliam velerem lalini inlerprelis ediiio-
scrnionis amphibologià. L't, filii's hominis in Evange- nem novis aliis qua-^i elegaHlioril)nsuielioribiis(|ue per-
llo dicilur Ghrislus, u])i cnm genilivus apnd Ealinos mulcnt. Simt enim nonnulli , quibns, (pmniam novi
coinnumis generis sil, apnd Gnecos arliculo masculi- Testamenli anli([ua versio parùm ciegans et culta est,
lio defiiiilur : ul non lilius virginis, sed filins Adam placerct maxime, sidjmotà,
ul, illà in illius locum la-
inleiligatur. Filius siquidem hominis juxlà iiebraicam tinior alia succederet. Seilicet arlis coioribus Dei vo-
phrasim dioitur, ut fihiis terr.e, homo obscin-iis cl con- bmt sapionliam iiiiigere, et quasi piiellam ihelorimi
t?mpli!)ilis: qiià ulicpu^ nomenclaluià Di'i Filius iden- flosculis exornare. Al illa modesta cùm sil, non andiit
lidem in Evangelio glorialur. Taiila fuit Veri)i incar- ornalum; cùm sit gravis, fiicum ignorât; cùm virilis,
nali modestia Qnan(|uàm, ut Aiigusiinus
! ait, com- muiido muliebri non capilur. Sine phalerisesl, ail «pii-
mendal ChrisUis frerpienler nobis, qiiid miserieordiler dam, onuieqiiod (iiclat afleclio. .\mor ihuiiie phaleras
dignalus sit esse pro nobis. HnjiiMnndi eliaiu exem- neseil. Dicei'.di oriiamenla, alins iiupiil. u(tn >unl ne-
pliim est ad Roniaims ullimo Solnlat ros (mua lios-
:
golii, scdolii; n;n'miiili;e sunl j'it la vciba,sed (piic-
pes mers, et universœ EcclesUv, \\\n,mhersw Ecclcmu tis. Igitur qua; bellicum ranil, (pue exaltai qiia^i lui a
casus gignciuli est, non nominandi, ut Gains iuioHiga- vocem snain, qua; irnienles bosh's, moricm pra-sen-
tf.r, non Pauhim nuul!», vei-nm eliam lolam Ecrb'si:im Ifiu inlonat, ca lnuridum nescio (piid et barbaricu.n
liospilio exripere. El \a\(v \ Quod snpernt, date lauquàm
1 :
soiiat; no:i lyrà cilliaràve carmen n)usicu;u
deemosifur.m : nlii laliuus se|-rno auccp-; (>(. Yuu-si ^ua\i dulriqii.' suiiM (Miiil. Hiiid Tliooponipo accidci it
(I I \ idc u"! III i;i fine libri 12. "^"Tipinià sa* rà
iii i lirim iim ni<>iv lu'l'nij. iii.-moi-i;i:
 , ,

163 DE LOCiS TIÎEOI.OGICIS. MB. II. lU

prodilum est, Eusob. de Pnmparat. vaiigcl. 8, 1. Sed ( /naximè qiiôd .si(M!l De»? non déficit in ncoessariis.ilà iioii

dimiUamiiscxU'rna,ad nostraveniamus. Noiiin pcrsua- rediindat in supernuis, quemadniodînn Aristoteles dc-

sibilibus, ail 1 Cor. 2, -4, liimumœ sup'ioiliœ vcrbis, scd monstiavil. Adca veiô, ((ua? nalnrali luniine nota t-ranl,

in osicmioue spiiilih et virlulis. VA mrsùni, 1 Tim. G, 20: p;

non erat supornalnralis rovelatio necessaria. Qua* igitur

Timotliee, dcvita, inqnit, profanas vocuin novitatcs. Scriptores sacri vidi-ratit, et manibus atlrectaverant
^

Si cri'ô vilanda est vocum eliani novilas, lonenda esl [

non divino lumine infuso , sed humano loculi snnt.

anticinilas et, si profana novilas est, velustas sacra- Deindè, Aposlolus in priori ad Corinthios Epistolà
;
|

ta est, queniadinodinn Viiicenl. Lirinons. dixit. Item : qua^dam ponit, de quibusasscril, quod Domini snnt
Eloquia Domini, doquia casla, argcnUan hjnc exmuinu- mandata. Pracipio , inqnit, non ego, sed Dominus.

luni. Scilicct ab spiritu pure et simiilici i)ura siinplex- Mox verô subdit : Ccvteris ego dieo, non Dominus. Quod

quc oratio expcctanda eral. ^'ec feuiinani graveni, ho- si Paulus ex interna revelalione Spiritùs sancli omiiia

nestani, seniorem decebat, nisi caslus ornalus ;

vide scriberel, profecto non diceret : Ego dico, non Domi'

Aug. lib. deDocl. Christ, i, cap. G. Qnaniobroni, in- nus; quoniam ejusmodi consilia, qua; Dco révélante

génue dicani : ne illos qnideni probare un(piàm polni, dantur, Domini snnt, quemadmodùm qucc à prophetis

qui paraphrases quaslibel lalinas cl élégantes in sa- per revchitionem dicebantur, Dei verba eranl. Non
|

cras Liltcras cdidorunt. Ciim enim personani Christi enim Prophcla asseruisset Hoc ego : dico, nonDonii)ius.

Paulive loquenlis assumunl, quô elegantiùs nilidiùs- Ilanc verô argumentationem non leviter, sed band

quc eloquunlnr, eu minus illorum spiriliini et majesta- scio an gravissimè , Basilius confirmai lib. -î con-

leni servant, atquc adcù rei qnodani modo fiunt Iitsi tra Eunomium , capite pennltimo, in h.TC verba:
spirilûs cl majestatis. Certè, quod olîm puer magno 8 Qua'cnmquc Spiritùs loquitur, Dci verba snnt ; et pro-

assensu viroruni sapienlium dixit, si aut Christus, aut t plereà omnis scriplura divinilùs inspirata ulilis esl,

PanUis, istorum mihi linguà loquercntur, nec Chri- t quam locutus est Spiritùs. Nam verè id monstrat,

stus niihi, nec Paulus essent. Non est nitidulus Chri- i Spiritum non esse creaturam ;
quoniam omnis ratio-

stus, mihi crede, non est comptulus, non elaboralè or- i nalis creatura est, quando ea, quaî Dei snnt, loipntur,

nalus; Paulus verô non scientià ille quidem, sed ser- i ut cùm dicil Paulus : De lirginibus autem prareptum

mone impcritus est lamen. Permitte Christo igitur i non habeo , consilium autem do, tunquum miserieor-
lingnam suam, linguam suam permitte Paulo : utra- I diam consecntus; liis autem, qui malrimonio conjuncli

queenini caLinius est scribœvelociter scribentis, non ad i sunt, prœcipio, non ego, sed Dominus. Et propheta :

singula verba el apices elaboranlis. Novi ergo Tcsla- t Domine, judicia loquar ad te : Quid, quoïiiiim inipi'i

menti vctus edilio (id namque agebamus), qiiamvis I prospcrantur? El rursîis ; lieu me, mater, ut quid m&
simplex et inculta sil, non est propter hoc minoris la- i pe;;ms<j.' Nonnunqiîàm autem dicil ; Uœc dicit Do^
ciciida. De lertià igitur quicstione salis dictum est.
t minus. Et nonnunquàm Mo} ses Ego sum : tenuis voce,

i et tardœ linguœ. Aliquandô vero is ipse : Hac dicil

CAPUT XVI.
i Dominus, emittas populum tneum, ut milii sacrificet.
l'hi pomintur argumenta coruin, fjui snnt opinati, sacros
i Spiritùs autem non sic. Non enim aliquandô sua
aurtores in libris canonkis non seniper divino Spiritu
« aliquandô quac Dei sunt, loquitur id namque crea-
(

fuisse locutos.
4 turce est) verùm omnia Spiritùs verba, Dei verba
Quarto conscquens sit, an auctores sacri ii\ libris « sunt. î Hactenùs Basilius. Sed et Origenes, homilià
canonicis spiritu inlerdùm humano sine divinà et su- 16 super Numéros (1). « Sermo, ail, qui apndjonam
pernatiirali revelalione loquantur. Fucrunt enim vii-i « scriptus est , et non est factus, à Jonâ poliùs , (piàm
ccclesiaslici nonnuUi (ut Ilieronymus in proœmio super « àDeo prolalus esse videlur. Non enim semper ca,

Epistolam ad Pliilemonem teslatus esl) qui crederent. d quaî per prophetam dicunUir, quasi à Deo dicta sus-
non semper auctores sacros Spiritum in se loqnentem « cipiantur oporlct. Nam porMoysen mulla quidem
habuisse. « loculus est Deus, aliquandô lamen el Moyses proprià
Quia nec humana imbecillitas unum tenorem sancli 1 auctorilate mandavit. Quod Dominus in Evangeliis
Spiritùslàm longo orationis decursu ferre poUiisset; « cvidentissimà distinctione secernil, cùm dicit de rc-
nec dignum e^l, inquiunt ut ad hujus corpusculi na- , d pudio mulieris interrogalus, Matlh. 10, 8 : Ad duri-
lurales et évidentes nécessitâtes Spiritùs sancli ma- d liam cordis vestri permisil vobis Moyses dimiltcre
jcslatem sine causa deducanuis. Adhibent verô hujus « uxores vestras ; ab initia autem non fuit sic, etc. Osten-
rei exempla ex Epislolà ad Timolheum 2 : Penulam, i dithœc et Paulus in litteris suis, cùm dicil de qui-
quam re'iqui Troade apud Carpuni, vcnicns affer tecum; « busdam Dominus
: dicit, et non ego ; el de aliis : llax
etillnd: Lucas est mecum solus, et Tliropliinium reliqui a autem ego dico, non Dominus; clilci'ùm in aliis, I

infirmun ; et r>.lia hujusn)odi, qiuv passiiu in Epistolis « Cor. 7, 23 : Prœceptum Domini non habeo, consiliuni
Pau'.i himanilùs scripta inveniunlnr. Non igitur scrip- a aiitrm do; et ilerùm , 2 Cor. 11, 17 : Qua^ loqinjr ,

tores sacri Spiritum saactum semper mancnlem el in « non loquor secundiim Deum. L'ndè similiter ctiam in
ipsis loqnentem habuère. Nam et hoc Christo Domino « cirteris Prophetis aliqua (piidem Dominus locutus esl,
peruliare fuit, ut .loanuis I cap. dioitur : Super qucm
illo Deut. lestimonio -.Quod si
(1) Nililur Origenes
i'if/('m,in(iuit, SpirilnmdcMcndculcni, et nuinentcm su- in nomiue Domini propheta quicqnam prœdixerit, et non
fer cun>, etc. Confirmatur autcm idem hoc argum^KÎo, cvenerit, hoc Dominus non est locutus.
 ,

16S CAP. XVI. AN SACRl AUCTORES A S. SPIRITU SEMPER INSPIRATI. 106

« et non prophétie ; alla verô Proplicur, oi non Domi- ! Lucas dcniqui'' idem Act.. 7, multa ref<'rl, qu;r Spi-
< nus. » Hacteiiiis Oiii;oiios; quieanidcm ([luxiiic scii- ritu alllanle ri'lcrri non polerant, ni est ilhid iirimnm,
lentiaia in proœniio Connneiilaiioiuin in Joanneni quùd Josepb accersivil omncni cognalionem suam in
aniplexus est. Kl Anihros. lib.8in Liicani, c. GO, cx- animabus 75. At bcnè 40, et Exod. 1 septnaginla ,

plicaiis illucl : .\d (liiriliaincordis vcstri, clo. : « Oslcndil, solùm anima; enumerautur. Ncc vcrù dici polrsl, Slc-
€ ait, lociis liic, qiuxî propler IVaiiililatciii Immanain |ili:iuum Josepbi cos cliam lilios sujtpulare, qui ii:iii

I sciipla siiiit, non à Doo sciipla. l iidc et ApObl<iliis : sunt posleà, et pfr anticipationem aiit jiriiicpsiin iios

€ Demiul'io, inquit, non eçjo , scd Doniinus, uxorem à cum illis sinml lli dicere. Los enim Josenhus a( cer-
I viro non discedcrc ; et inlVà : Cœlcris, inquit, ego sire non potuit. Dicit aulem Lucas, Josepli 7.")a;iiMias

t dko, non Domimts : Si (jtiis, etc. Hic Aposlolus nc- accersisse. lllud gravius est, quod deiiidè subiiriliir,
« gavit legis ossc (li\ ina', ut coiijugiuni qualecnmquc Jacol) et Palriarclias Iranslalos fuisse in Sichem, cùm
i solvatnr. i Tanliun .Vmbrosius. Cinn igilur Basilius, Joseplius, 2 Anli([. lib. c. 8, fralres Josepb affirmet
Ambrosiiis et Origenes, vlri clarissimi, non in eâ modo conditos esse in îîcbron. Quà in re non aliud scribere
senteiitià liierint, vcrùm cliani Scriptural sacrac testi- crodondum est ,
qiiàm quod à majoribus per manus
nioniis conliniiaverint, niiiil crit absurdi, si nos etiam Iradidini vulgù eliam tenrbalur. Pnrlerquàm quùd
asseranuis, non onuiia quie sacri auctores scripsère , Lucas bic aperlè dicit, Palriarcbas sepultos esse in
Spiritùs sancti afllatu scripta fuisse. sepulchro quod émit Abrabam. Alqui ccrlum est,
Adde quùd Aposl. in posteriore ad Corinlh. Epistolà Abraliam in Ilebron émisse sepnlcbrum, Gcncs. 23.
cap. 2,0, afîecluni se pœnitcnlià dicit, quùd illos Tertiùm vero nuillù difficilius est, quod rursùm addit,
prioris Epistohu reprehensionc vexâr4t. Rei aulem Abraham sepiilclirum émisse à filiis Emor filii Si-
seniel scriptai non aliuni pœnitcre polest, nisi eum , chem. Jacob siquidem à filiis Emor partem agri émit,
qui scribcndo crediderit se errasse. Non igitur Paulus, ut Gen. cap. 53 scribilur. Abraham autcm non à liliis

quœcnmque ad Corinlbios scripsit, divîno ea Spiritu Emor, sed ab Ephron (îlio Sobac spelimcam émit du-
se scripsisse existiniavit. Adde rursùni quùd iu bàc plicem, quod Gen. cap. 33 non obscure traditum est.
eliam Epistolà posteriore, cap. 11, 21 : In qiio qiiis Quid, quùd Emor Lucas dicit filium fuisse Sichem,
andet , inquit, in insipientià dico, audeo et ego. Ministri cùm Gencs. 53, conlrà dicalur, Emor palrem Sichem
Cliristi sunt (ut minics sapiens dico ), plus ego. Atblas- fuisse, non filium? Frustra ergù, ni vidclur, asserimus,
plieinum est , verba Spiritùs sancti in insipientià dicta nihil in sacris esse libris, quod non idem Spiritùs af-
aiïinnare. Spiritu igitur boniinis Paulus ibidem locu- llatu scriptum sit. Yerùm à contraria parle illud facil,
tus est. Adde etiam quùd iu eàdem Epistolà, cùm di- quod si in libris cauonicisaliqua humano more et spi-
xisset Apostolus, se plus onmibus laboràsse, correc- ritu vel scripta, vel commemorata fuissent nihil ob- ,

lione mox adbibità, docel parùm se cautè fuisse locu- stare videretur, quominùs in ils aliquod mendaciura
tuin. Non aulem ego, inquit, scd gratta Dei mecuni. essel. Jam si errorem aliquem in Scripturis sacris
Praîtereà, si qua;cumque Apostoli pracscripsernnt agnoscimus, earum auctorem Spiritiim sanctum esse
ex divinà auctoritate ac revclatione exislunt omnia quis credet ?

certè illud Pauli praîceplum, quo jubet, ut episcopus CAPUT XYII.

sit unius uxoris vir, divinumesset, non bumanum. lia
[ /)/ ostcndilur, singulas particulas Ubrormn canonicoriim
fierel ut sunnnus ponlifex in eo dispensare non posset.
Spiritu sanclo assistente scriptas fuisse.
Nam, ut Aug. ad Januarium ait, epist. 118, quce Cliri-
stus pra'soripsissct, ea ncmo auderet variare. Al, ut In hàc qua'stione et conlroversià non defuisse, qui
qui bigamus fuisset, is ficret episcopus, summus pon- •priorem illam parteni amplecterentur, auclor est D.
lifex, orbe etiam probante, aliquandù fecit. Non ergù Hieron. in annot. in c. 2Matlh. et 1 Marc, et rursùs
Apostoli décréta omnia Spiritu sanclo auctore pr*- in cap. 27 Mallh. , non in eo solùm loco, quem paulù
scripta sunt. anlè retidimns, sed in commentariis etiam snper quiu-
.Mattliaeus insuper memorià lapsus est ; nam pro Za- lum Michanv caput. Ciijus erroris nota Erasmo quo-
charià Jeremiam posuit, 27, 9; et Marcus item, i, 2, que, ut alios dissimulem, innsta est. Is aulem error
cùm in Isaiâ scriplum affirmct, qnod in Malacbià scri- quàm sit impius, illo priniùm argumento demonslro ,

plum est ; et cùm rursùm borà tcrlià narrct Doniinum quùd sanaruin Scrijilurarum magiià ex parle labefa-
crucilixum, qui borà ferè sextà à Pilalo judicatus est, ctalur auclorilas, si lucc opinio vera est. Nam, ut \u-
ut Joan. c. 19 dicitur. Quà ex rc fit, ni non semper gusiinus ait, epist. 8 et 13 ad Hieron. , dist. 9, c. .Si

in omnibus Evangelislïe scribenli Spirilus sanctus af- nd Scripturas, et cap. Ego solis, si in sacro quovis libro
fuerit. una qualibct falsilas reperitur, loliiis libri cerlitudo
Prcotereà, Lucas, capiie Evangclii 3, dicit Caïnani ! iiileril. Quo uuo argumento Auguslinus de Consens.
filium fuisse Arpbaxad, Sale autcm filium Caïnani. Evang. lib. 2, cap. 12, salis ostcnsum ac palefactum
Constat vero Gcms. cap. Il, Sale non Arpbaxad ne- esse crédit prophetarum et apostolorum scripta nul-
potem fuisse, scd filium , nullamquc inler hos me- lam ouniinù babere falsilalcm, non solùm eam, qunc
diam gencrationom inl'^rcessissc. Suiicrllna igitur est incnlii ndo prouiiliir, sed ne eam qnidein, quce obli-

in gcnealogià Cbrisli una gcncralio, alque adcù non viscendo. Leviliiis, inquiunt, in rébus, et nihil ad sa-
eslinslinclu sancti Spirilus appo^^ila lulem noslram perlinentibus , auctores sacri et fallun-
 DE LOCIS TIlMOliJ'.llCiS. MlJ. 11. ICS
,y^
vocare possiimiis qiiiiniii'. Nani si in subilis concionibus Spiriuis sanctus
tur el falhmt. La ii,'iiin' '" tliil»'""» ,

Non eailoni, alinit Aixislohnum lingtias allcinpeiabat (iwid in seiiplis

cl gravissinia suiU.
, ,
aux maxiina
si Ecoles iani cujus crudiondaî fui;v fulnra cranl a;lorna?Etsi novi Tcslanienli idonei
causa l'sl, (iiu>ni:nn, ,

Spiritns ipso adminislri Aposloli el Evangclistac facli sunl, illoruni

cralià S|.irilnni sacri auclorcs liabiicrc,
non niox dcslilnit in niagnis. Con- prolVctô sufficicntia non ex ilIis.sedexDco csl; illoruni
in parxis d<'stimit, |

tlu'i»Iogi gravissinii. Ecdesiam crrare ni ' pidiiidècnor Di'i csl non illoruni. Nos enim ab Apo-
seniiuntenan ,

minimis possc, in maximis nonposse. Quid igilur (tb- slolis Clnisli 'rcslaniciiluni acccpinius; cl cùm illos

slat, inijuinnl , cnr non ad cunidem quocpic nioduni andinius, ChrisUnn audinius; cùm coruin Evangclinni

asscramus, Apostolos cl Evangelislas in rébus parvi

Icginius, Chiisli leginuisEvangelium. Ai cùm Icx Moy-

momcnti iutcrdinn lapsus, cinn in icbus necessariis sis, qnod csl minislcrium morlis, làni cxaclâ diliijcn-

lapsi non liierint ï Nam. si supcris placet, bujusmodi liàscripta sil, ni iola unum au( nnusapcx cxoà imctc-

orrores in Ai)Oslolis maxime et Evangclistis agno- liii non possil, nudtù ccrlc mai;isEvangçliumCliiisli,

scunl; quôdsi dicimus : Spirilùs suggcssil Ai»oslolis qnod est niinistcriuni spiiilùs ac vilaî, scripluni crit

cl Evangclistis omnia . aiunl , non omnia simplici- tailla cnrà et Dci assislcnlis afflalu, ut non modo ver-
tcr, scd (pii'cuiiKpic Cluistus dixit illis. lla'C aulcm btnn, srd ne apex (piidcni nulliis sil, (pii non sit à Spi-

cranl niaxima. Si addinnis : Docuil Spirilùs cos lilu divino sii|>podi(atus. Quid, quùd Apostolus (illicio-

onmcMi vorilatcm, respondenl, non absolulc omnem sum nicndacium , quodquc ad Dci landcni maxime
ipiidem , sed qua' essct ad salulem necessaria. Sic pcrtincre vidcrctur, pcnitùs borrct, inquicns : Si nu-

clabi conanlur isti. Sed frustra conanlur lamen. Prin- tem Chrislus non rcsnrrcxit , iiuniis est pra'dicatio

cipio cnim, ec(piid, rogo , isti facturi smit, si cum bo- uostra , inaiiis est et fides vcslra. Invenimur auteni et

niiiie disscranl , ([ui mulUi Evangeliorum miracula fittsi tcbtcs Dei ; (juon'ium testinioniiim di.iimus adversits

runin-.cntilia e.-;se, Evangelislasquc , IlerodoU, Xeno- DeuiVi, qu'od suseilaverit Chrislum, quetn non snscitavit,

libonlis ac Platonis cxcmplo , conficlis narralionibns si uwrtni non resurgiint. Quùd si falsilas b.TC, qnic cùm
abusosdical, aui Ciiristi illuslrandigratià, aul lidelium Dci poicnliam comnicndarct , lùni popubun in ofticio

in C.inislum alleclus cxcilandi '.' Neiiipè bocfacere, ut contincrcl, à saciis auctoribus cxcludilnr, ccrlc (pi;c-

bomincs, sine iN'i Spirilu potucre. cunique alia ac nndtocliam magis rcjicilur. Nulla ciiini

Deinde quàin l'acile erit cuique res vcl graves , vcl in sacris Lilleris Icvis , sed gravis csscl ,
pcr (piani
levés, pro suo arbitratu ingcnioque leslimare ? Jam bic Scriplnnv aucloiiias elevarclur.
dicel tibi , tr^ s unius substanti:c pra'dicari personas Jam si in bnjns rci confirniationcni arcananini lil-

Icviculnm cssc , nec ad saluleni noslrani pcrtincre; icrarum nos tcslimonia rcfcrn; vdinius , vcicndwni
jam contcndet alius, duas in Cbrislo el opcralioncs cl sanè est, ne, quiopposiluniciTOicm lucii cupinni, illà

vobmtatcs è rébus esse non gravibns. Nam et Spirilùs se ralionc lucanlur, (ptôd auctor Sciiptiu'tc sacra; eo

à Paire et Filio procedentis unicnni esse principium, eliam loco, qui à nobis affertiu", non de spirilu divino,

lainpiàm rem levem cpiidam conlcmnendani arbilra- scd de suo bicril loculus. Ità ficrct, ni vix ulluin è sa-

bitur. Quin, quùd tcrlià dioan(inarlà Cbrislus rcsnr- cris lilleris teslinioni\nn adversùm iKvrelicos finiiuni

rcxcrit, ciim non vaUb-ad saluleni atliiieal. pro niliilo essct. Quamobicni lios([uid<Mn ab boc sermone remo-
qnispiam habebit ; in bis i(a!(UC Evangeli; îas, ApOSiO- veanius ,
qui erroneà seuirnlià onniem Scriptura; et
!'js, î'ronlieiaii Prrrtrolabi, allucinari poluisse. Porro ,
vim niiiuiunt, cl t'ipvr.iit fiurtoritaipm.liisi verùfalea-

ni rtliqnas Scriptural j)arlcs i>nclcreanius, in sacris mur snigula (pia*qiic sive magna , seu parva à sacris
liistoriis distingui disccrni(pi(! non posset, quid ex Deo, aucloribus Spirilu sanclo dictanle esse edila. Id à Pa-
quid ex bomine sil ,
quid auctor ex revelalione divinà, Iribus accepimus, id fidclinm animis indiliim el quasi
quid contra ex spirilu bumano et ingenio inoferat. insculpUnn est; id ilaquc el nos, Ecdesià pra^sertini
Qiiocirca flueluarcl passim et Icgeiilinmcl audicnlium ipsâ niagislrâ et duce, relincrc dcbiinus.
lidcs,diun ignoran-nl quonam sjiirilu, hominis, an Dci,
CAPIT XMIl.
unaijualibet cbronicorum sanclorum particula fiiisset
i'bi refellunlur argimienlu (apitis dceimi scxti.
scripta. Qnis est autem làni perlricLe fronlis (ni pro
Evangelisiis nonniliil bumano more loquamur), ut, si (lonfirmandac alquc tuendic veritali ea ralionunj ac

quid in publicum scribere vclil de icbus, quarum nie- le>liiiioni(iruni pra'sidia salis sint, qu;r capile sujie-

nioria sil reccnlissima, qiiasque lectures rerc suis non rif>re sunl posila. Nunc vero argumenta ea conliiianda

ainibus audierinl, sed conspcîxerint oculis, cas sponlè sunl, (|uii<M;- adversarii contra pugnârunl. Alque à

insérai, quaî cùm ad rem nibil faciant, lùm narralio- primo quidein argumcnto, quo verilas impugnabatur,
nem lolani falsam el incertain eflicianl? Adeône slulli lacilis est el expcdita dcfcnsio. Fatcor enim, non sin-

er iiit Evan;;t'li>i.i' , ul ea (piiu ouiillcrc sine pcriculo gulas Scriplura' particulas, ni à sacris aucloribus scri-
poteranl, aul afïingerent, aut eliam \)vo ccrtis assere- bcrcnlur, proprià cl exprcssà rovelalioiie indiguisse;
renl cum manifesto discrimine causaî qiiam pcrsna- scd singulas tanien scriplas ex jicculiari Spirilùs

dendani accepcrant? Qiiôd si laies fni^seist , cerlè sancti inslinclu afflaluf|iic, verceljure contcndi). ]lle
Jnd.ci, quibus laalo erant opère invisi, onnii vi et arle (Cbrislus), ait Joan. 1 i, 2(5, vos docebit omnia, et su:i-

conlondercul , atijuc adco efficcrv-nt ul bujusniodi vcl ; (i,rel vohis nniuia, (inarimKjue dixero vohis. Aliàs eliam
fi;:!!! .uLncl crrala dcpr..Iiendcrenlnr. S«\l buni..iia lo- oblili sucrgcrcl. aliiis eliam vcslris auribusaudila sug-
les CAP. XVIII. REFELLUNTUK ARGL^IENTA CAPITIS XVI. 170

geret, quse aliàs naturâ sponteqiie suâ in nientem ve- quod Christus Dominus ore proprio rel prrccepit in

iiire polerant, ea quoque suggeret, non supernaturalia Evangelio, vel consuluit. Nam, qnôd consilium sn!;i:i

modo, sed et naluralia suggeret, et qu3e aliàs humano Paulus Spiritùs sancti consilium exisiimarel, salis ipse
more scriberentur ; omnia, inquit ,
quœcumque dixi indical, dicens, 1 Cor. 7, 40 : Beaiior erit, si sic pcr-
vobis.Atque Apostolus Nos, ait 1 Cor. 2, 12, non : manserit, secunditm meum coiisilium : puto autem quod

sfiritum Imjus mundi accepimus, sed Spiritum qui ex et ego Spiritum Dei habeam. Hujus verô argument! con-

Deo est, ut sciamus quœ à Deo donata sunt 7iobis : quœ firmatio ex iis maxime elicitur, quœ primœ sunt argii
et loquvnur, non in doctis hutnanœ sapientiœ verbis, sed menlaîioni responsa. Etenim, quœ sacri auctores sciip
in doctrinâ Spiritùs, spiritualibus spiritualia compa- sêre, hœc in duplici sunt differenlià. Quœdam, qii;t

rantes. Spiritiialis enim judicat omnia , sicut scrtptuni supernaturali solùra revelalione cognoscebanl, ei e;.

est : Qitis cognovit sensum Domini ? Nos antem sensum Basilius tradit à Spiritu sancto esse ; alla verô naiiir; L

Christi habemus. Eccè Apostoli , in quorum nomine cognitione tenebanl, quœ scilicet aut oculis viderani.

Paulus loquitur, ad doctrinam Spiritùs edendam Spi- aut manibus etiam attrectaverant. Atque hœc (juidem,
ritum accepêre, per quem in Chrisli sensu omnia judi- utpaulô antèdiximus, supernaturali lumineelexpressà
cabanl. Nimirùmanimalia illa oculis undique plena ad revelalione, ut scriberentur, non egebant, sed egebant
expressionem quatuor Evangelistarum posila, per tamen Spiritùs sancti prœsentià et auxilio peculiari.
scriptores omnes sacros transferre merilô et optimo ut, licèt humana essent, et naturœ raiione cognita, di-
jure possumus. Nihil ergô auctores sacri cœcis oculis vinitùs tamen sine ullo errore scriberentur. Ha-c verô

scribebant ; sed scribentium calamum Spiritùs ipse al- illa sunt, quœ juxlà Basilium Paulus et Propl;el;e de
temperabat, ne scribendo laberentur. Inde enim, cùm suo loquebantur. Soient etiam nonnnlli vetorum Ori-
in secundà ad Cor. Epistolà, cap. 15, quœdam dixisset genis non sententias modo, sed verba referre, non
Apostolus ,
qu3e humano more ab Ecclesiae prsefecto aliter certè accipienda, quàm Origenes ipse acceperit.
dici possent, subjecit protinùs An experimentum ejus : At Origenes eam rem significavit potiùs quàm asseniit.
quœritis ,
qui in me loquitur Christus ? Spiritu igitur Nec enim in eâ sententià persistii. Sed et Ambrosius,
sancto inspirati, quasvis Scripturœ partes scripsère in priorem Epistolam ad Corinlhios, cap. 36, ubi lociis
sancti Dei homines. Nolitc, inquit, .Matth., 10, 19, co- proprius erat, nobiscum apertissimè sensit.
gitare, quomodb, aut quid loqumnini; dabitur enim vobis Ad illud verô, quod tertio loco objectum est, brevij
in illâ horà quid loquamini. Quod idem profectô sacris et non difficilis est responsio. Non enim ibi, pnnniiere,
auctoribus praeceptum erat, ut non cogitarent scilicet, resipiscere est, sed Iristari. Trislatur autem paipr, cùm
quomodô aut quid scriberent; dabatur enim illis in ûlios dolentes videt; sed lœlalur, cùm dolorem ad sa-
illà horà quid scriberent. Hoc verô Spiritùs sancti lulemfuisseintellexit. Nam quod additur, id facillinuim

donum toto vitae decursunonhabebant; sel lantisper eliam Quo enim modo Paulus
est. sil inlelligendus,
dùm lingua eorum calamus erat scribœ vel-'^citer scri- Paulus ipse explicat, inquiens Quod : loquor, non loquet
bentis. At Christus nullum unquàm verbum locutus secunditm Deum, sed quasi in insipientià ; et paulô anïe :

est, quod non idem ab Spiritu sancto extiterit. Erat Iteriim dico, ne quis me pulet insipientem esse, alioquin

enim, ut scholae verbis ular, Christi Jesu sacratissima velul insipientem accipilc me; et capite ejusdem Epi-
lingu? perpetuum divinitatis instrumentum. Et hinc stolœduodecimo : Si votucro gloriari, non ero insipicns;
apparet ejus argument! certa ruina, quo deindè con- veritatem enim dicam; et paulô post : Factus sum insi-
Irariam parlem confirmabimus. Non enim asserimus, piens, vos mecoegistis. Quid ergô. sapiens, etinsipieiis!
per immediatam Spiritùs sancti revelationem quœ ,
Nempè sapiens reverà, sedquasi insipicns, qui laiiquàm
quidem propriè révéla tio dicenda sit, quamlibet scri- insipieniis personam assumere, et seipsum jactare vi-

pturse sacrœ partem fuisse editam. Quin Lucas ,

quae deretur. Laudare quippè se insipieniis hominis nota
ab Apostolis accepit, ea scriptoipse mandavit, ut in est. Verùm hœc, quœ stultitia esse vidcbaïur, Dei erai
Evangelii sui proœmio teslatur : et Marcum, quœ à sapieniia, ul Apostolus non spontè, sed coaclus, no»
Petro didicerat, rogatum à discipulis scripsisse, auc- ex vanilate, sed ex charitale gloriarelur. Ab Spiritu igi-

tores sunt Clemens in 6 Disposilionum libro , apud tur sancto erat hujusmodi quasi stulta glorialio. Sed
Eusebium, lib. 2 Eccles. Hisl. cap. 15; Papias apud ne illud quidem est difficile, quod deindè subjicitur :

eumdem lib. eod. et c, ei 1. 8, cap. ult., etOrig., lib. non enim, quod ait quidam, incaulè Paulus ueral lo-

1. Comment, in Matih. , eodem Euseb. referente, lib. cutus ; sed ne quis in eà laude aut arrogantiam, aut va
6, cap. 18, et Euseb. quoque ipse lib. 3, cap. 4, et nilalem aliquam subessc interpretareiur, docci se non
HifTOnymus, de Viris illuslribus, in .Marco, et Ircnoeus, in se, sed in Domino gloriari : Non ego, inquit, sed
lib.3 advcrsùm hœreses, cap. 1. Sive ergô Matlhœus et gratia Dei mecum. Simile ferè illud est, quod, cùm Do-
Joannes, sive Marcus et Lucas, quamvis iJli visa , hi minus doctrinam Evangelii suam appellàsset, subjecit
audita referrcnt , non egebant qnidem novâ Spiritùs protinùs : Mca doctrinâ non est mea, sed ejus qui misit

sancti revelalione, egebant lamen peculiari Spiritùs me, Patris. Hune igitur in modum cùm Paulus verè
sancti direct ione. Primœ igitur argumentationi hoc dixisset, se plus omnibus laborâsse, addit, et verè eliaia
modo satisfecerimus. addit, se non plus omnibus laboràsse, etc.
Secund^ie verô sic rcsponsum esto, Paulum Domini Ad quarlum verô argumentum sunt qui respondeani,
sc'i pr.cceptum, seu consilium co sant»J.>ry vocare, Ecclesiœ auciorilaiem laoïam esse, ul qusedam etiam
TH. l.
 DE LOCIS THKOLOGICIS. LIB. II. 472
i-l
Hujus generis exempla lis tradita, ut propria sunt legis novae praecepta, ità ea
1
de Scripturis sacris immulârit.
Bap- Ecclesia ncc solvere, nec remittere ulli potest, sicut
poiuint, sabbatuin, esnm suffocati et sanguinis,
nomiiie Jesii ; et quod Cliristus cœnatis dédit ne legem natura; quidem. Cujus rei causam nos in He-
lisiiia i'ii

Ecclesia jejunis; Chrislus sub ainbabus leclione de panilenti;\ dcdimus, quôd legis auctor
i: uoliarisiiam,

deiùquè evaugelica» Christus Dominus non alia prrecepla per se

spooicbus, Ecclosia lalcis sub unà quôd Paulus :

Eeclesia iinprobavit. ijise edidit, quàm quœ essent summoperè ad salutem

permis.il dispares in fide conjus^es,
ut is non ordinetur necessaria. At posteriora mandata propriè quidem hu-
Ità, quainvis lex Scripliirae sit,

liabuerit uxores, Ecclesia tamen mana et ecclcsiastica fuère, quae videlicet ab Apostolis
episcopus, qui duas
etiam om- Ecclesiani gubemanlibus édita sunf, non aliter atque
cani lî'KCin poiorit vel ex parte solvere, vel
I

alia fuère posieà à pra;fectis Ecclesi* subsequcntibus,

abrogaie. \\w auten» responsvmi liane quidem ha-
iiiiKt

conscrvalio- dispari tamen aucloritate. Nam Apostolorum nemo in

bel viani, qnie dediicit ad convL-nienliain
quam si sequoinur, pra;ceplis suis errare poterat; sed à Spiritu sancto
nemque ecclesiaslicae auotorilatis,

nunquiiinaberrabinius.scqueniurqueetid.quodcerluni peculiarissimè eorum quisque dirigebatur in ferendis

ad lidelium consociationem Ecclesiai legibus. Posteriores verô antistiles hanc pe-

el Uilum est, el id, (luod

aïooiunïodaluiM, el id, quod veheniens alque forle. Sed culiarem Spiritùs sancti pnesenliam non habent, nisi

caveiidi.iin sanè est, ne si in argunienloruni confuta- cùniinnomine Christi et Ecclesiaî congre^^anlur. Quod
lione ad Ecclesiau» tan(iuàn» in arani confujïiinus, rus-
utique fit in conciliis generalibus. Quâ de re libro posteà
poliùs quàni ibeologi esse videamur. Mibi ilaque
quinto fusiùs disseremus. His autem pra-ceplis, licèt
lici

aliud responsuni inullù et doctius Yidetur, et verius,

apostolica fuerint, et in sacris eliam lilteris scripta,

quod duplici parlitione subnixuni est. Cna est hujus- summus ponlifex subditos suos liberare, vel ex parle,

niodi : Scriptur;e pra'cepla (juaulaui lemporaria erant, vel omninô potest : quà eliam ralione, ut alia non
esset, lex apostolica de ahslineudo à sanguine el
id est, ad lenipus, ex loci, leniporis, personannn, illa

aliarunive reruni el causarum ralione servanda : atque suffocalo per Ecclesiai potestatem abrogari i)oluit.

hujusinodi ipsa ex se in pra;finilo tempère antiqua- Quanquàm, utdiximus, eâ lege admonitae sunt génies,

bantur, nulia eliam tlcclesiie interveniente aucloritate. ne suâ libertate in fratrum oflensionem abulerenlur.

Quod enini pro necessitale Icmporis sialutUin est, ces- Praescribunt autem A|)osloli qualenùsprolemporeex'

sante necessilate, débet cessare pariler quod urgebat, pediebat, quibns illa rébus in fralruniodonsionem pos»

1 q. 1, Quod pro necessitale. Ejus generis fuit sabba- sint incurrere. Quia igilur lex à fine suo a^slinianda

lismus et rcliipia onmia, qua; propriè ad legem vetere»i est, tune ha'C intelligiiur abrogata, cùm ab illis ofTen-

perlinebant: talis eliam lex illa fuit de immolalis, san- sionibus ac dissidiis, quibus occurrere voluerunt Apo-

guine et sulîucaio : talis quoque usus apostolicus de stoli, nihil ampliùs periculi fuit. Quibus posilis, facile,

baptisrao iu nouiine Jesu, Act. 2, 58. Alia verô prfe- ut opiner, quarlum illud argumcntum refellelur, vid.

cepta aeterna sunl, quorum servandorum ratio Bon D. ïhom. in Addit. q. GG, art, 5 ad 2. Nam Pauli prae-
brevis et lemporalis, sed perpétua et sempiterna est. ceptum de non ordinando episcopo, qui bigamus fue-

SempitfTuuni autem Scripturic more voco quod sem- rit, secundi generis est, id est, humanuin et ecclesia-

per erit, non quod seinper fuit. In hoc génère sunt slicurn; cujus proindè viucuhim solvere Ecclesia jure
omnia naturte pn^ccepta, qu.TR tàm inveleri, quàm in suo potest. Sed id tamen, nisi semel aut ilerùm, et

Dovo Testamento contincntur : in hoc etiam lex illa :

gravi etiam urgente causa, non fecit. Nec id nisi summo
JSisi quis rentitus fuerit, etc. Et altéra similis de Po^ni- Ponlifici permissum in Ecclesia est : nam episcopis

tentiic sacramento. l'rsecepta rursùni Aposlolorum, conlrà Apostolum dispensare cum biganiis non licet,

quic in sacris Lilteris seripta sunt, quaedam à Cliristo ut Lucius et Innocentius tradunt, de Bigam. non. or-

ipsi acceperunt genlibus evulganda, juxlà illud Matth. diu. cap.Si/pcr, et cap. A nobis. Divusverô Augustiuus
ult. 19 : Baptiiate omîtes (jentes, docenles eos servarc de legibus primi generis loqucbalur, quas si Chrislus

oniina qiKVcunujue mandavi vobis : aller» verô non fuc- ipse tulerit, ut qua^ veré et propriè divina; et Evange-

ruut quidem à (Cliristo Apostolis iiijuncta ; sed ipsi post licaî sunt, nemo aut possit, aut ausit immulare. Quailo

Christum in cœlos assumptum ea populis tradiderunt. igilur argumento diluendo salis dixisse mihi vidcor.
Quaî tamen Christi Deique prœcepta dicuntur, non ob At quinlum sic refellilur.

eam modo causam, quôd per acceptam à Domino po- Primùm, sunt qui veliut, aut impiorum nialilià, aut

leslateni lata sunt ; verùm etiam quia Dei Spiritu pecu- librariorum errore pro Zachariâ Jeremiam scriptuni
liariler suggerente édita fucre. Visum est, inquiunt, esse. Cujus senlenti;e fuilEusebius, lih. \0 Demonstr.
Spiritui sancto et nobis, nihil ullrà imponere, etc. Qusc Evangel. i. hl quod ncc Origcni displicuit, et Cajela-
verba Basil. 5 lib. contra Euuomium referens, i Spi- nus vero simile exislimavit. Nec Ilieronymus cerlè ab
• ritui, ait, visum est quidem, à quo ut Domino Ec- hàc opinione alienus est : quin in Psal. 77, errore
« clesiae leges daiaî sunt ; Apostolis verô Linquàm mi- scriploris dicil pro Zachariâ Jeremiam esse supposi-
f nistris, per qiios décréta sunt edila. » Quôd autem fum. Sunt alii, «fui opincntur, eamdem sentenliam et
|>ra;cepia haec Christi quoque dici possint, Christus ipse apud Jeremiam olim scriptam repcriri, sed non omnia
àocel,'m(iu\ens .Q»ivosaudit,meaudit; etquivos spernit, Jcremia; valicinia nunc extare. Opinaïur quoque Au-
tfif spernit. Inter \\tpc autem Scripturse mandata non guslinus, libro de Consens. Evangelist. 3, cap. 7,

levé diserimen est, quôd priora illa à Domino Aposto- qiioniam eodeni spiritu Jeremias elZacharias scripsére,
j73 CAP. XVIIÏ. REFELLLINTLR ARGUMENTA CAPITIS XVI. 474

nil'il referre, si unius senlentiam alteri tribuas ;

irnô quiedam, nihil Marci derogat fldei, si Isaiae testinio-.

pe'îuliari Spiritûs sancti consilio id t'actum esse, ut ab nium verbis ejusmodi adjectis et exposuit, et ornavit.

codem auclore scripli libri omnes sacri credantur. !

Nisi inûdelis servus est, qui apposito verborum ornatu
Illud verù, quod Marco Evaiigelistse objeclum est, j
heri sui munus ampliûcat. Hoc respondet Chrysosto-
frivolum his videri solet, qui latinam edilionem passîm mus. Hieronymus, de opt. Gen. inlerp., Evangelistas
[

ad grceca exemplaria expendunt. lu quibus quoniam non de verbis, sed de sensu sollicitos om-
fuisse ait :

non legitur : Sicut scriplum est in Isaià, sed : Sicut nia verô illa quse in Marco sequunlur. ab Isaià scripia,

scriplum est in proplictis ; arguujeulum esse iufirmun I non secundùm verba quidem, sed secundùm sensum
aiunt, ut quod libroruui depravatione nitilur. Iluic esse.Qui enim vocem clamantem, etc., aperlè dixit,
verô senlentiae Tlieophylactum subscripsisse , facile is Angelum eumdem esse sensit, qui viam Domino
Non enim in Isaiâ, sed in pro-
profectô suaderi potest. prsepararet. Alque haîc responsio à Bedà vel maxime
j

pheiis, legit.Atque Hieronymus in Comment, super probatur in Comment, super Marcum. Jam, quôd fal-

5 Matlhsei caput, huic quoque opinion! subscribit, in- sitatis etiam Marcus arguilur, qui C iristuin snipserit
j

quieus « Nos nomen Isaise putaraus additum scrip- horâ tertiâ crucifixum, de hâc re quatuor video sen-
'
•

t torum vitio, quod et in aliis locis probare possumus ; tentias ferri, quarum nulla est, in quâ non major adhùc
I aut certè de diversis teslimoniis Scripturaruni unum '

probabililas desideretur. Prima eorum est, qui ani-

Existimat ergô Hieronymus, sive madvertunt, Joannem non scribere, Pilatum horà fermé
'

f corpus effectum. >

hoc, sive illud accipias, locum esse depravatum. Id diei sextà pro Iribunali sedisse, sed parasceves horâ
quod et de Psalni. 13 credidit. At Erasmus, tamctsi ferè sextà. Aliundè verô diem, aliundè parasceven
fatelur grueca exemplaria oninia, quœ videra quidem !
initium sumere. Nam Jiidaeos anlè diei principium,
jpse potuit , è'j T:pify] tkiî habere ; lectionem nostram !
hoc est , anlè solis orlum proeparat^nni paschali
probat tamen, graccamque asserit à Graicis fuisse im- operam dare solitos, rationi consenlaneum est. Si
mulatam. Hieronymus etiara ipse, in Epistolâ ad Pam- enim Christiani in hiijusmodi fest >r:^m viçri!;is multô
mach. de opl. Gen. inlerp. solam banc, quam habemus antèdiluculumincipiuntquaedamnecessariaprooparare,
lectionem, probat; alterius aulein eo loco ne meminit Jud;ïi, ac multô etiam magîs idem fecisse credendi
quidem. Et Porphyr. lib. 14, Marcum Evangelistam sunt, qui non modo azyma in niultos dies, verùm com-
eo noniine accusât, quôd homo imperitus et rudis vel plura quoque alla erant paraturi, non solùm ad fe-
suas litteras nesciat, idque quasi ab uno eodemque slmn diem , sed ad vesperam etiam Paschae. Sunt et
prophetà scriptum referai, quod non ab uno, sed à alii, qui Augustinum seculi, putant, Marcum non de
duobus scriptum est. Cui calumniœ Chrysostomus, in crucifixione militumlocutum esse, sed de crucifixione
hom. de Initiis Evang. secundùm Marc, respondens, '

Judseorum. Hi enim vel maxime Christmn crucidxe-

noncausatur, autcodices mendosos esse, aut certè ab runt,quemadmodùm Actorum cap. A, illi Pelrus cdixit.
impio locum depravatum ; sed plané consentit, eo pror- Ut ergô ostenderel Evangelista, Dominum Jesum non
sùs modo lectum iri, qno Porphyrius in objectione tàm à mililibus, qui simplex minislerium prœsidi prœ-
legit. Quâ ex re perspicuum lit. antc Chrysostomi et buère, quàm à Judc-^is crucifixum, posteà quàm mili-
Hicronymi tempera in objectionem nostram omnes et tum minislerium expressit, inquiens : Et crucifujenlcs
grcecos et latinos codicesconsensisse. Ubi non possun» eum, divisernnt, etc., lùm verô ad vocem, qua; sangui-
novitios istos interprètes non ridere, qui tanlà facili- ncm jusli pctiit, auctoresque flagitii crucem Domini
taleetconfidentiàèpravis grsecis lalina amendant non revocavit in haec verba : Erat autem liera tertio , ctcrnci-
prava ! Nimirîim enim patientur hi , si de ipsis fixerunteum. Horam quippè crucifixionis r: ilidim, ut
ludimus, quibus in usu est ludere de nobis ; imô pa- qua; vulgô nota erat, non c (didil exprimendam. Alii
lieniur potiiis, ut, quod hoc loco corum antesignanus crednnt huic se absurdilati salis occurrere, si dicant,
Erasnms summo Jure magnâque ratione facit, idem Chrislum inlrà horam lerliam et sextam crucifixum;
nos aliis quoque locis faciamus, et, gryecis exemplari- et ab utroque exlremo, quemadmodùm média soient,
bus posthabilis, lalinaui editionem veneremur. Sed ut horam raorlis Christi esse nominalam, ab uno videli-
eô revocetur, undé hùc declinavit oratio, cùm argu- cel tortiam, ab altero sextam. Sed hirc responsio pa-
mentrmj illud non sit tàm facile quàm islis est visum, tenlem habel scnipulum. Quod enim horâ quintà fiât,
majore omninô vi at arte refellendum est. Illa igitur hoc si qnis vel quartà, vel sextà fieri ab utroque ex-
verba : Sicut scriptum est in Isaià, non referuntur ad lremo dical, quamvis impropriè id quidem dicat, sed
omnia ea qure sequunlur, sed ad id tanlùm : Voxcla- fieri tamen ulcumqiie potesl. At quod in quintà horâ
mantis in deserto, etc. Illa verô : Eccr ego mitto Angc- fit, hoc in terlià vel secundâ fieri, nec usus profectô,
lum meum, etc., tanquàm de suo Evangelista addidit, nec ratio fert. Ponunt igitur alii hoc, quôd quemad-
,

quod facere jure potuit, quamvis eadem in alio pro- modùm nox in quatuor vigilias, ità dies in quatuor
phetà reperianlur. Non enim, Aristotclem
si rof.'ro, slalioiieset portes divisus àJndpeis est. Quarum prima
opus est sequentia verba oiimia Arislololisrsse; qiiin incipicbîit à dilucnlo, et durabat usqiiè ad horam di»)'

licet niilii nonnulla de meo adjicere, pr-ffsertîm si ad tortiam, vocabaturque prima, eô quôd ab horà priiirf
cxplicalionem Arislotclis condncunt maxime. Sic, initium sumerei; secunda autem incipiebat ah horà
quoniam Elvangelislae illa verba : Ecr^ ego milto An- terlià, et durabat usqnè ad horam sextam, vocaba-
gelum meum, etc., verborum Isaiae erani exposilio iur<|iie hora tertia, quôd ab horà terlià principium
 ,

DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. II. 476

haberel; tertia verè diei pars incipiebàt âb horâ i

rectè ex Joannis Evangelio coUigitur. Tradit enim,

textà, et diirabat usquè ad horam nonam, appellr.ba- Pilatum borà fermé sextà pro tribiniali sedisse. Erat
j

Hin]>ie simililer ab horâ, undè principiuin acccpcral, î

igitur propeniodùm elapsa quinta. Alioqui falsè hora

hora sexla ;
qiiarla demùm stalio parsqiie diei ,
inci- \
ferè sexta diceretur. Incredibile autem est id, quod
piebal ab borà nonà , et diirabat usquè ad occasum reliquum erat horoe quint;ft, cùm esset brève, et per-

Bolis, vocabalui-que vcl hora noua, vel vespera. Qu:c exiguum , in sentenlià fcrendà, in suscipiendo Jesu

si vera suiit, jara pulchrè consenllent Evangelista^. et educendo, in cruce u que ad Calvarije locum baju-
j

Nam in socundà slatione, quïc bora lerlia dicebatur, landà, non esse insnmptum. Etcnim nec locorum in-
j

circà (iiiom Christus crueifixus est , borà scilicct illà tercapedo parva erat, nec tantùm fuit celeritalis i

nondum elapsà. Aliquantô verô priîis, in càdem borâ via ut non potuerit intereà et Simon angariari Cyrc
lanien slalioneque diei, Pilalus pro Iribunali sedit, nensis, et à Christo oratio haud momentanea ad mu-

nemiw borà quasi sexlà. Verè siquidem Icrtia erat, lieres haberi. Itaque sine dubio, si propriè et verè

sod erat proxima sexta. Quix; iiimirùm opiuio iongè Marcus loqui voluit (cur autem noluerit, nnlla est
eril probabilissima, si probelur ad eum modum
diem causa) non scripsit horà tertia, sed sextà Dominum
à JudaMs dividi solilum. Atqnc in bistorâ passionis crucifixum. Id quod Ilieronymus, si is tamen horum
quidem noniinatim diUiculi, terliie, sext» et nona? ho- commentariorum est auclor, in Psalm. 77, apertc do-
raruin mentio fll; de reliquis aulem interfluenlibus cet.Sed quisquis illum Psalmum exposuit, si non fuit
omninùtacelur. At parabola depalrefamilias operarios Hieronymus, certè ernditus fuit. Atque Erasmus in
in vineam suani conducenle, quam isti etiani aiïerunt annotationibus super luuic Marci locum nomine l'ie-

in bujus roi confirmalionem, non solùni niliil juvat, ronymi hune commentarium referl. Accedit, quod n')\\

sed eliam oflicit, quoniam ibi Dominus non tantiini alia ferè scribit IMarcus, quàm Matlhseus, idque maximi
primce, leriiœ.sextx, etnonac, sed undecinn» meminit. in historià passionis Christi. Itaque dùm considero

Id quod absurdum esset, si quarta diei pars, boc est, Marcum in historià passionis non solùm eadem, eodem
bora nona, reliquuni onine ejusdeni diei lempus com- ordine cum Mattliœo, sed eisdem etiam peno verbis
plecteretor. Ac rêvera, ut brevitcr sinipliciterque di- scripsisse, facile adducor in seutentiam, ipsum non no-

catur, qui undecinisc horoe, quic inter nonam et duo- lam ternarii, sed senarii, ut est apud Matb;vum, ;

decimam inierfluxit, expressam nientionera fecil, cùm Quod autem huic sentenliae objicil aiictor C'y.):
suisse.

certo certiùs constat diem non ad etun modum in sla- mentariorum in Marcum, quœ Hieronymi litulo cir* •.;

liones et boras quatuor, sed, ut nioris est nostri, in feruniur, hoc facillimè refellitur : « Si sextà, 'w.iy.:'.

partes et boras duodecim divisisse. Veriun ut ha>c cum- I horà Dominus fuit crucifixus, cùm à sextà, usqut: aa

que habeant, buic nos responsioni libentissimè sub- î nonam tenebrae suffuderint terram, non potuissent
scribemus, si illa diei in stationes quatuor partitio, illse- « proîtereuntes in eum movere capita, quem per lone-
que rursùm ab initio denominationes quatuor, aul « bras omninô non cernèrent, n Cui ego respoiiJeo
idoneo teslinionio, aut probabili ratione constant. brevissimè, Christuni in sextae honc principio cruci-

Née eliam desunt, qui cxisliment, hïec à recentio- fixum. Horà autem eàdem labente, convicia in enni

ribiis Jud;ïis esse conficta omnia. Nam secunda diei jacta sunt. Sed circà ejusdem horœ finem tenebr;r
statio, cùm très solùm boras complecterelur, quartam, orbem circumfuderunt. Quod Marcus apposilissiniè
quintam, et sextam, non bora tertia, à fine scilicet significare videtur his verbis, et factà horà sextà. Quid
stationis proximè elapsae, sed hora quarta ab initio enim expeditius est quàm faclam intelligere, non in-
stationis ejusdem nominanda erat. Ecquis autem ferre cipientem, sed expletam? Id quippe factum et vuigo,
possit stationem, quae à decimâ usquè ad duodecimse et philosophis verè dicitur, non quod inchoatum, se;!

fmera protenditur, nonam horam appellari ? Certè, quod consummatum est. Quâ ex re, velit nolit Osian-
sicut prima hora, si verum est quod isti dicunt, à prin- der, satis plané intelligitur, omnia Evangelistre dicta
cipio suo nomen accipit, sic et stationes cseteraî à suis cohaerere, si legamus : Erat autem hora sexta, et cru-
propriis principiis nominarentur. Mihi simplicissima cifixerunt eum. Quà horâ interfluente quoniam ea gesta
ratio hujus loci explicandi esse apparet, si cum sunt, quae Evangelista subjicit, idcircô ait tandem :
/'
Theoph. (1) et Cajet. dixerimus, Marcum ità scrip- factà horâ sextà tenebrœ, etc., ut expletà jam hora.
sisse, r,j ôè Cçu. 5, id est, erat autem hora sexta; sed in- nisi valdè essemus tardi, tenebras factas acciperemu
doctos, oscitantesve librarios notani illam senarii j in Ac de quintâ objectione satis abundanter, ut arhit;
V, quae est nota ternarii, mutasse. Quod et hoc loco disputatum est.

ob nonnullam litterarum similitudinem factu proclive Eam verè objectionem, quae sexto loco posita e:-

fuit, et in bis auctoribus, quorum libri hujuscemodi quâ via Cajetanus noster repellere tentaverit, invin.s
numéros et notas habent, s«pè fieri notius est, quàm quidem facio, utdicam, seddicam tamen, ne in Evan-
ut indicandum sit. Nec Theoph. sohim et Cajet. auc- gelii verilate tuendà noslris videarpepercisse. Signifi-
loritas, sed ratio quoque me, ut ità tenerem, impuHt. ^
cat certè ille primùm (nam deindè in eà opinione non

Nam sextâ horà Dominum verè ac propriè crucifixum, perstat) Lucam Evangelistam 70 Inlerpretum errorem in
ut omittam quod et vrdgô Christianorum pcrsuasum bàc parte, sine proprio tamen errore, secutum. Id quod
e>t, et passim in crucis officio ac precibus celebratur, non solùm intelligere, sed ne cogitatione quidem infor-
(i) Refertur à D. Th. in Calen. Joan. 19. I mare possvun. Si enim Evangelista imprudens 70 luter
 ,

177 CAP. XVm. REFELLlJiMLK ARGUMENTA CAPITIS XYL 178

prêtes errantes inhistorià Evangelii sequitur, licèt im- et errore potuit unam generationem omittere. Nam et
Evangelista Matthseus plures omisit, el sine errore
prudens, sed errât lamen. Sin autem videns prudens-
que, ut dicitur, fictam à 70 narratioiiem suo Evangelio
omisit, cùm Christi genealogiara texeret. Alioqui nos-

inscrit, errâtquoque, et eô magis, quôd dedità operâ tram nos editionem à falsitate quidem omni , sed non

Evangelii sincerilatem fabula commenlitiâ contaminât. ab omni imperfectione vindicamus. Nec me illud latet,

Breviter, si Cainam non fuit fllius Arphaxad, nec Sale

quod ab Hermanno, Joanne Nauclero el Lucido dictum
est, Lucse Evangelium esse depravatum, ac pro verbo
fllius Cainam, falsa est profectô evangelica historia, in

quà non obscure dicitur Cainam filius Arphaxad fuisse. fuit particulam et substituendani hoc modo : Qui fuit

Cainam. Quôd autem Lucas auctores Sale, qui et Cainam; ut Sale binomius intelligatur. Sed
Sale vcrô (ilius

habuerit gravissimos, quos in errore sequereJur, id hi non videntur editionem 70 legisse, undè Cainam
Evangelistam culpâ liberare fortassé poterit, Evange- nomen ab Evang. lislâ acceptum est. In editione quippè

liura certè errore non poterit. Quô magis Eugubinum 70 Inlerpretum eunsdem fuisse Sale el Cainam, nec

repreheudendum censeo, qui apertè, constanier, et sine ûngi quidem potest. Sed et aliter, ac fortassé meliùs

ullo aut modesliye aul reverenli* lemperamento asserit ha^c controversia dirimitur, si dicamus exemplaria he-
errasse 70, eosque Lucam in errore secutum. Jam, braica vera et emendata non habere quidem ger.era-

quod Hieron. adversùs Helvidium ait, Evangelistas tionem illam Cainam, sed à septuaginta interpretibus
opinionem vulgi quandôque exprimere, quœ, ut inquil, fuisse adjectam. Kec adjecla est falsô lamen; quin vel
vera historié lex est, rectè dicitur, si ad voces spec- ex majorum traditione, vel ex liistoriis (ide di.<nis ha-
les. Non soliàm enim historici, sed omnes omninô bitum est, Arphaxad genuisse Cainam, Cainam verô
sapieiites, ut Aristot. monuit, licèt aliter ac vulgus genuisse Sale. Septuaginta igitnr Interprètes non verè
senliant, cura vulgo sœpè loquuutur; nec loquuntur solîjm, sed forte etiam prudenter illam unam genera-
falsô lamen. Sic Scriptura eos fratres appellal, qui tionem posuêre; id videlicèl meluei.tes ne Elhnici aut
juxtà philosophi.Te régulas propriè et verè fratres non Ilebraeorum antiquas lraditi<H!es, aut sacras certè lilte-

sunt, sed qui vulgô, ac sine falsilate id quidem , fratres ras falsitatis arguèrent, si iii bis legeient, Arphaxad
vocantur; sic etiam Evangeïislœ Joseph patrem Domini genuisse Sale , ex illis acciperent, non Arphaxad, sed
vocaverunt, nec re tamen ipsà falsam opinionem vulgi Cainam Sale genuisse. Spiritus autem Dei "cciillà no-
secuti sunt, quamvis sint locuti cum vulgo. Pater bis ratione Moysis mcnlem manumque pcrmovii ui in

namque Christi Joseph sine mendacio dicebatur, et eâ patrum série unam illam generniionen' pra lerirct;

quia nutrilius erat, el quia vir matris Christi erat : quemadmodùm divino coiisiFo Viiih ; ! s ii!"es eîiani

ulrique enim patres vocari soient. Quid ergô facturi in Christi gcnealogià pr ter:nisil. E iiiid t;! verô cau-
sumus, qui, ut in proverbio est, lupum utràque aure sam Moysi Matthoeoque fuisse, non absurde hàc conjec-
tenemus? Si enim veteris Testament! versionem, quà tura assequemur. Maltlireus, ubi primùm Christi ma-
Ecclesia utitur, asserere et vindicare nitimur, argui- jores recensuit : Oumes, inquit, gêner.. tioiies ab Atra-

mus non soliim 70 Interprètes commenti frigidissimi, î ham usquè ad David, etc., ut ne qnis suspicarctur,
sed apertissimi eliam erroris Evangelistam. Sin Lu- aliquem ex majoribus memori;ft lapsu, et non potiùs
cam defendere tuerique volumus, versionem Scrip- de industrià fuisse silentio pra^tcritimi. Et quamvis
turae sacr* Ecclesiae usu decretoque probatam impro- multas rei hujus fortassé causas E angelista posset red-

bamus. Incidit in Scyllam cupiens vitare Charyb- dere, eam magis lamen in epilogo videtiu- praî se ferre,

dim. qu» tessaradecadis commendationem habet. Gb id

Nobis autem illud inprlmis vitandum est, ne Lucam quippè très generalionum ordines numéro cequales
Evangelistam, atque adep Christi Evangelium suâ, esse voluit, ut numerus 1-4, ter etiam in Domini stem-
hoc est, divinà, aucloritate fraudemus. Tueamur ita- mate consecraretur. Quod Moyses ut fecerit, subesl

que illam in gcnealogià Christi generationem, quam omninô causa eadem, Ab Adam enim ad Noe decom
Lucas ex 70 Inlerpretum editione posuit. Etenim banc generationes attexuit; à Noe autem ad Abraham decem
quoque editionem Ecclesia suo usu probavit. Gr»ci item altéras ut in denario numéro, in quom majorum
:

ccriè scriptores omnes banc generationem cum 70 utramque seriem redegerat, mysterium aliquod subessc
Interpretibus agnoscunt, et Auguslinus, IGde Civiiat. intelligeremus. Cur autem numerus qnartus decinms
Dei, cap. 10. Nec quoquam pacto fit verisimilc, 70 ad legem evangelicam, dccimus verô ad nalurse legem
Interprètes, viros probos, vanè frigidèque generatio- refcratur, non est hujus diei locique dissercre. Ubi id
nem illam unam confinxisse. Quid quôd, utOrigenes ait, tantùm dicimus, nec sine causa, septuaginta Interprè-
Euseb. lib. GEccl. Hist., c. 23, hoc pro vero haben- tes Cainam generationem addidisse, nec sine mysferio
diim in Scripluris divinis est, quod 70 Interprètes eamdem Moyson prxHermisisse ; utrumque verè
translulcrunl? nam id est quod auctoritate apostolicà utrumque prudenter dictum esse : alterum el verè et
confirmatum sil. Nostra igilur Testamenti veteris prudenter Lucam esse secutum. Nec verô quis Iragœ-
editio imminuta est. Exemplaria verô, quœ Hieron. dias nobis excitare débet, quôd editionem nostram
nactus est, non fuerunt intégra (1). Itaque sine culpà imperfectam esse in (|uibusdaiii lociï. di;.cinnus. Pos-

Id verisimi'ius esse crédit Caj«ian. in cap. 3 Luc. sunl enim verba hebraiea nonnulla in médium adduci
(1 )

atque Hier, in comment, ad f;:ilat. 3, non censct esse passionem Christi habuisse, aut HebrnRos posl passio-
absurdum, si dicalur aul libros hebraicos aliter anlc nem aliqua vel deira\issc, vel addidisse.
479 DE LOCIS TIIEOLOGICIS. LIB. H. )S»
in oommcntnriis (1), fatelur sione tueri possef, th libentissimè abuteretiir. ©ed,
quce nieronymus ipse
si-^iiificaiiliiis et nieliùs poluisse Iranslerri. Quin oliam cùm viderct exenqdaria imiversa mirificè consentirc,

in Isaùi' cap. 19 in eo, inquit, quod nos transtulimus, expositoresque onines unum idemque sonare, non
Inciirvaiiiem et refranantem, possumtis dicere,
liiour- mendosos codices causatus est, sed confessus est plané

vuin et lascivienteni. Nos autem vcrbum hebrakum 70 Interprètes ità vertisse, quos Lucas Evangelista

Akum (agmen), diim quœ scripta sunt vertimus,

celer'i:er soquoretur. At enim Lucam locum ex veteri ïesta-

ambi^piitatedccepti, UeCrocnaiitem diximus. Quod siijni- niento, ut câ erat aîtaie, depravatum citasse, multô

(iamliiis Aipiila transtulit arpeejcvK», id est, qui niliil absurdius invenio, cùm ad veritatem cœpi revocare

recli' lujit, sed omuc perverstim. llaclenùs Iliero.iymiis; ralionem. Autenim îgnorantem facimus Evangebstam,
quiel cap. Oejiisdcin Propliclaî, vocabulum idem in si eum latebat depravatio; aut timidum facimus, si

depravantem verlerat. Ac cerlè nec scnsus, née vcrba divinà auctorilale pollens, non est ausus depravala

hebraka patieiUiir, ul refuvnaulem adinillanuis, quod reslituere, quod sine ullà auctoritate Eugubinus est au-

alio loco explicaiidiim erit. Nam de sexto argumenlo sus. Impium est autem, quodSpiritùs sancti consilio

iklmn est salis, ut arl)ilror, diligenler. scripsit Lucas, id bcbraicarum litlerarum ignorationi

Ad illiid verô quod sepiimo demiiin loco sequilur, tribuere. Cùm ergo singulas Scripturac particulas divinâ
multa quidein et varia sunt viroruin doclissinioruni inspiralione et afflatu scriptas esse causis necessariis

responsa, sod adeô tamen improbabilia, ut nec doclis \

dixerimus, nuUa earum profectô potesl à linguarum

nec piis facianl salis. Nam priniani objeclionis parlicu- |

ignorantià proficisci, nisi Spiritus sanctus, qui Evange-

lani Augustinus Eugubinus ilà repellil, ut in cditionc lista; regebat et mentem et manum , bcbraicas lilteras

70 Inlerprolum, cl Gènes. 46, et Exod. 1, librarioruin ignorant. Dicanuis igitur id, quod pra;senti loco satis

pro 70 aniniabus scriptuin esse 75. Eam- est, 70 Interprètes 75 animas Gènes. 46, et Exod. 1,
vitio dicat

dem quoipie conuplelani à librariis Actor.7. accidisse, posuisse, id quod ex contextu manifesté colligitur.

vel eliam Lucani, ut qui bebiaicè nescierit, locuni, ut

Cùm enim Gènes. 46, lilios Manasses et Epbraim, hoc

sehabereteà tenipeslate, corruptum citasse, autcerli- est, Nachir, Galaad, Sutalaam, Taam, Edem , Inter-

si 70 Inteipreles ità converteriut, Evangebslam eorum

prètes 70 annumeraverint, necesse fuit, ut numerus 75
editioneni, qua; ubique erat reccptissima, fuisse secu-
conflaretur. An verô bebraica exeniplaria, quse 70 In-

in quivstionibus bibraicis libra-

terprètes converlerunt, nepotes illos Josephi in iUâ
tum. At Hieronynuis
nibil imputât, scd docet rcclamare genealogiâ supputârint, an potiùs ipsi 70 Interprètes
rioinm negiigenli.c
quiden» h'^bra;am vcriiatem, 70 auteni Interprètes per per anticlpationem addiderint, incertum est. Illud cer.

prolepsini 75 animas posuissc; Lucam verù non debere tum, quœ dctraxcrint, bonâ fide hœe, et prudenti for-

coiitrarium aliquid scribere adversùs eani scripluram, tassé consilio detraxissc; quœ adjecerint, ca sine dolo
adjecissc. Constat enim, eos nonnullis locis magis pa-
quic jam fiieral genlibus divulgala. Majoris enim opi-
nionis illo dunlaxat tempore 70 Inlerpretum habebatur rapbrasim quàm interpretationem edere. Lucas verô,

auctoriias quàm Lucac qui ignotus, et vilis, et non ac ca'teri Apostoli et Evang., 70 Interpretum editione
, ,

magna; (idei in nationibus ducebatur. Licct pleriqne,

usi sunt, quoniam eo tempore illa erat prœstantissima.

iu(|uit, tradunt Lucam Evangelistam , ut proselij- Nec alienum sequuntur errorem, quod nonnulli impru-
tum, Itcbrœas lilleras ignorasse. Tantùm Ilieronymus. dentcr affirmant, sed m eo, quo illi verè loculi sunt,

Principio auteni, ut à capite exordiamur, omnia eorum testimoniis utunlur. Nec me illud terret, quod
exeniplaria, tùm nova, tùra vetera, gnvcaque et lalina quidam objiriunt, bistoriœbujus veritatem nonnisi per
tribus simul locis fuisse corrupta, vix credibile est, figura tam diclionem defendi posse. Nam et editio

nulliun verù auctorem antè Eugubiiuuii, cùm et in ea nostra eàdem dcfensione eget. Cùm enlra 70 animœ
luca, et in banc qu;eslionem incurrissent plurimi, rem ingressœ in iEgyptum dicunlur, necesse est quoque
apertissimam animadverlere potuisse, mibi quidem Epbraim Manassem ad explendum numerum suppu-f
et

non fit verisimile. Atque si bujusmodi solvendis nodis tari, qui tamen ipsi in yEgyplum non sunt ingressi.

librariorum incurià pro libidine abutimur, verendum Nec mirum est, si in 70 Interpretum editione antici-

sanc illiid e^t, ne diim alienam prodere conamur in- patio sit , cùm etiam in noslrà admittamus postposi-

sciliam, prodamus nostran». Alioqui si ità placet, oranes tionem. Geneseossiquidemcap. 12, postmortcmTliare,

and>iguas quiestiones, et qua: in Scripturà sacra viden- prœceptum Domini scribitur, (luo jubet Abraham exire

tur esse pugnantia, ad istum modum explicemus. Id de terra ac cognatione suà. Al Aclor. 7 Stepbanus non

quod passuu Eugubinus facit. Nam et ad postremam obscure docet, prœceptum illud datum esse in Chaldœà,

objeclionis parlom pellendain affirmât, scribcntium priusquàm Thare moreretur, et venirct in Charran.

vilio pro Jacob posilum esse Abraham, et Patris posi- Id quod et Div. Aug. aculù vidit, I61ib. de Civil. Dei,

tum esse pro Filii. Cerle si Div. Ilieronym,, cùm ips? et ratio quo(|ue ipsa demonslrat. Cùm enim jubeatuu

70 Interprctum objiceretur auctoritas, hàc se defen AJbrabam exire de lerrà et cognatione suâ, Chaldioam
cogimur intelligere, quœ propria erat terra Abraham,
(l)TnZachar. cap. M
Pro plaste, Hieron. ait, at-
: ubi etiam habebat cognationem suam. Si autem de
que fittorc, stntuarimn ofim inti'rpretatus suin, verbi am
, .
,
, Charran juberetur exire, cerlè nec de terra suâ exiret,
vt)Uitutc comv2ilsus : cum melms cerle fitiulam transtu- 5 ., ,. -. r,i „ „ tt .„ „.„
"f^c de cognatione. Nam hcct Charran pars MesopoUv
,

lissem, queuuulmodum apud MuUh. ^11, interprcs verè |

,

convertit. iSl mir»' essoi, non erat tamen Chaldieœ pars, quod qui*
i$l CAP. XVin. REFELLUNTUR ARGUMENTA CAPITIS XYI. igg
dam parùm docte asseruerunt. Nec clàm me est, Hie-
[
quod permittit certè, ut vel fdii, vel patris nomen sub-
ron. in Ezecb. 20 cap.,scripsisse in libris historicis intelligatur, Stephanus, qui graecè locutus est , nihil
prapposteram narrationem nullam reperiri, sed in Psal- patietur in hàc parte calumniae. At in voce Abraham
mis et Proplietis. Qiiod mirari magis equidem, quàm locum non habet Eugubini responsum, in recog. Gè-
refellere debeo, ciini in Evangeliis, Matlh. 10, constct nes., pro quà si Lucas Jacob scripsisse dicitur, nihilô

anlicipaiiones usurpari. Quà de re alio loco diiigentiùs. seciùs accusabitur. Jacob enim non pretio argenti se-

Sed ne illud quidem movet, quôd Josepli dicitur 75 ani- pulcrum émit, sed centum novellis ovibus, ut Josua
mas eadem enim difficultas esset, si 70 so-
accersisse; cap. ult. scriptum est. Scio autem, quoe novitii inter-

lùm animas posuisset, cùm Ephraim etManassem nus- prètes hoc loco disseranl; sed scriptura,
quam Ecclesia
quàni onininô accersierit. Non igitur (ut Hieron. ad probat, editio quoque 70, Centum novellas oves habet,

Painmach. de opt. Gen. interp. recté dixil) in Scriplu- non, JSummos argenteos centum. Maneat igitur, exem-

risvcrba non sunlconsideranda, sedsensus. De prima plarianon esse corrupta. Et quoniam eàdem facilitate
ergô 7 argument) pai ticulà liactenùs. reliquae aliorum responsiones coargui possunt, nihil

Jam secunda, /icct difficilior esse videatur, faciliîis video esse causse, cur eis refellendis immoremur. Sed
lamen refelletur, Nam 12 Patriarchas sepullos esse ne libenter quidem aliorum senlentias reprehendimus.
non in Ilebron, sed in Sichem, non solùm ex Slephani Hoc igitur loco mihi Bedae opinio placet, cui et
narralione, sed etiam ex Hieronymi testimonio cognos- Rabanus assensus est. Yerba illius in hune modum
cinms. In epitaphio namque Paulae ad Euslachium, habent: « Beatus Stephanus, vulgô loquens.vulgi ma-
quùm Paute peregrinationem scriberet, sic ait: Trans- < gis in dicendo sequitur opinionem. Duas enim pa-
ivit Sichem, et circà puteum Jacob extniclani intravit « riter narrationes conjungens, non tàm ordinem cir-
ecclesiam. Atque indè divcrtens, vidit 12 Patriarcharum j cumstantis historiae, quàm causam, de quà agebatur,
sepulcra. Ad Pammac. autem, de opt. Gen. int. : Duo- « in tendit, » etc. Eadem ferè Rabanus. Quibus verbis
decim, inquil, Patriarchœ, non snnt sepulti in Hcbron, verecundè quidem ac modeste significàrunt, Stcphano,
ted in Sichem. Quam eamdem sententiam Beda sequitur, id quod vulgô ferè solet , accidisse, ut in longâ vide-
aliique viri ecolesiastici. Quantum verô fldei Josepho licel narratione , eademque prsesertîm subità, confu-
lit in bistoriâ liabendum, undecimo posteà loco demon- derit nonnulla et miscuerit, in quibusdam etiam me-
Btrabimus. Atque de 7 arg. 2 parte tantùm dictum sit. morià lapsus fuerit, in bis duntaxat, qua; ad rem pa-
Terlia verô, eademque poslrema, indissolubilem rùm aut nihil omninô altinerent. Nam causœ de quâ
videtur habere qusestionem (1). Nam quod Aug. Eugu- potissimùm agebatur , erat intenlus. Lucas verô his-
binus, et hune secutus Aloysius Lipporaanus dicunt. toriae veritatem retinere volens, ne iota quidem im-
locum esse depravatum, et pro Abraham, legcndum nuitavit, sed rem, ut à Stephano narrata erat, expo-
tsse Jacob, pro Filii, esse subslituendum Patris, con- suit. Nos autem non Stephanura ab omni lapsu, sed
sistere hoc nullo modo potest; tùm quoniam omnia Evangelistam viudicare debemus. Solis quippè Apo^
exemplaria grx'ca atque lalina jam indè ah Apostolorum stolis, Prophetis, et Evangelistis hune honorem referre
selate fuisse corrupta, non vero simile quidem tùm est; eorum vel
catholicà lide docente didicimus, ut nullum
quoniam non est probabile, Hieronymum, Rabanum, memorià lapsum esse credamus, nullum nec in magnis,
Bedam, aliosque item Ecclesiai auctores, qui in hune nec in parvis errasse. At Stephanus plenus erat Spi-
locum et quiestionem incidère, hujusmodi defensionis ritu sancto. Fateor. At Spiritus loquebatur in eo, et id
pra-sidium neglecturos, si vel tantillum probabililatis equidem fateor. Sed aliter in Christo Spiritus loquitur,
in eà inesse existimàssent. Nec viri prudentes et gra- aliter in Prophetis et Apostolis, aliter in Stephano et
ves difficillimam quicstionem esse dixissent, quce mi- Ambrosio. At certè per hos omnes loijucbatur. Per
nimo quidem negotio, ut junioribus istis visum est, concilium générale Deus Ecclesi* loquitur ;
per Ec-
explicaretur. Quid quôd in vocibus adeô dissimilibus clesise pastores Deus Ecclesiae loquitur; per veteres
nulla «iepravaiionis occasio erat? Si enim librarii pro sanctos Deus Ecclesia; loquitur. Et hi omnes tamen
everrit scribant evertit; pro fortem, fontem, vocum sci- in parvis labi possunt, memorià pncsertim, ubi lapsus
licet magnà similitudine fallentur. At pro Jafo6, Abra- facilior est. Scriptorum ergô sacrorum lioc [rivile-
ham, pro patris, scribere filii, in lantà nimirùm nomi- giumesl ut nullus eorum in scribcndoerret. Stephano
num discrepaniià, nulhv, depravalionis causse (ingi pos- privilegium hoc nec ratio concedit, nec auctorilas.
sunt, nisi librariorum aut ebrielas, aut amcntia. Quid Nec verô à sacris auctoribus alicnum est, errantium
quôd in exemplari gr.xco, nec fdii, nec patris expres- quoque verba referre. Sic enim Jephte, Judic. H, ire-
sum est, sed post vocem r.mor, solus genitivus «o centos annos possessionis pr;T'tendil, cùm reverà tre-
lu/i/j- scriplus legitur? l'bi latinus interpres, quoniam centi non fuissent. Et saccr tamen historiens Irecentos
proponsius id eral, filium subinlcllcxit, non patrem. rctnlit. Sic etiam MaltliaMis, cap. 2, si Hioronymo cre-
Ad qucm omninô modum Sanctcs quoque Pagninus dinms, propheliam Michy,»;, n(m ut à Micba^â scripla
interprelatur. Nec me fugit in epistolà ad Pammach. erat, sed, ut à scribis cratenuntiala, retulit. Scribere
de opt. Gen. int., patris legi, non filii. Sed Erasmi fer- autem, quàm vanis et frivolis argumentis liane Hii ro-
lasse lectio illa est, non Hieronymi. Vcrùm de voce nymi sententiam Erasnms , in annot. in Mattlia-um ,

patris nihil moror. Nam si grceca phrasis permittit, reprehenderil , non est Inijiis aut loci aut trmporis.
(1) Hieron. de opt. Gen. int. proponit, et non suivit. lUud (llccndum est, Hieronymi et Âugustiui verba in
 ,

ISS DE LOCIS THEÛLOGiCIS. LIB. III. iSi

eum lorquerc scnsnm, ut crcdanlur asserere Evange- terit, cùm ex iis ipsis locis diligenter evolutis, tùm ex
listas esse aliquando lapsos, iiisi parùm pnidenler (ieri aliis eorumdem auclorum lestimoniis, quce nos capite
Don posse. Dùm eiiim Hieronymusin epislola de opl. superiore citavinius. Nain quart;* controversia; jam
Geii. iiilerp. qiia'dain hica à sacris
aiictoribus relulis- tempus est ul finem faciamus. Hic autem primus eliam
set, qu;e lapsui niemorhn assignari posseiil, sul»dil : locus concUidetur, non paucis ille quidem (nam id

« lUïic replico, non ul Evangelislas arguam falsitalis. (ieri non poterat, quôd aniplissinium csset, et jusli vo-

« Hi)f (inippè impionim eslCelsi, Porpliyrii, Juliani. > luminis copiosam materiam suppedilaret), sed quàm
Id lame i i'.à Erasmiis accipil ul falsilatis crimen paucissiniis fieri licuit, ulloci firmissinii auctoritas eo

ab.)mi.;ot;ir iii Lvangeli^lis Hieronvmus, nicmori;r stalu esset, quem neque humani ingenii letneritas, ne-

lapôiiin non item. Quasi faUum non sit, nisi que hœreticorum labefaciarel injuria (1).

qnod m'ndacio de induslriA conficto scriptum est.

Cortè sivemeinorià, scii ignoranlià lapsi Evangelist;ic (1) Priusquhm finem huic libro cum auctore facia-
Cùm- mus, aliquid de interpretatione Scripturarum essel
à verilale disoes^erint, jure falsilatis argnenUir.
(liccnduni. Id verù compleclerelur diiplicem methodum
que e'.iain Âugiislinns, libro de consensu Evangol. 3 inlerprctaiidi. alteram traditioucdem, doctrinara ratho-
cap. 7, non lapsui mcnioria; , non crrori tribuerit licam ex variis pnoserlim Iraditionis monumenlis
quôd Evangelista Matih. cap. 27, nomine id Jeremiaî eruentem alleram ratiotialcm, variis ulentem regulis
;

ad scienliam exegeticam perlinentibus et quidem ad ,

citaveril, quod apudZacbariam reperilur, sed tribuerit

priorem confirniandam, elucidandam, amplificandam,
Spiritùs sancli consilio, direclioni, constitutioni, pr?e- necnon et ad ipsas Scripturas variis sub respectibus
ceplo, quamobrcm contcnderil illiid sine falsitaie esse evolvendas et traclandas. Porrù interpretalio, seu me-
tliodus rationalis ad tractatus de Scriplurâ sacra
,

factum ; at Erasmus crrorem cl lapsum Evangelistse

(quos vide in Cursu) perlinel traditwiialis verô magis
;

ex ÀugusUni sentenlià interpretatur. £a quàm falsô tbeologica suum habet locum in libro sequenti de
viris sanctissimis impingantur, facillimè judicari po- Traditionibus. P. S.

DE TRADITIOÎNIBUS APOSTOLICIS,
QU^ SECUNDO LOCO POSÎT.E SUNT.

LIBER in.
CAPUl PRLMUM. tàrunt. Tentaverat idem prior WiclefTus , ut Thomas
Waldensis scribit lib. Doclr. fid. antiq. 2, cap. 19.Ten-
Cbi eorum argumenta referuntur, qui Apostolicas tradi-
târanl hoc aliis anle seculis hœretici quidam, quos
tiones impugnàrunt.
Beniardus homil. 06 in Cantica commémorât. Sed et
Benè habet. Scripturae divinae auctoritatem primo Arianis banc haïrcsim tribuit Augustiuus in conlliclu
jam loco constituimus. Ad secundum deiiiceps aggre- conlràMaximinum, Thomà "NValdensercferente, libro
diamur, apostolicarumquc Iraditionmn quanta sit et vis de sacramental. Doctr. 2. Ariani certè, qui in synodum
et auctoritas, via tt ratione explicemus; et quidem bunc Seleucianara convenerunt, non obscure testai! sunt,
lociim Lulherani imbecilliorem esse credunt ,
quàm se in fidei qu.cstione pr.cter divinas Scripturas nihil
ut duclis indè argumentis dogmata fidei confirmentur. omninô rocepturos, ut auctor est Epiphanius, hscres.
Nam, quôd Ecclesiic traditioncsà Christoet Apostolis 75, qui et ipse Arianis hiinc crrorem assignai, hœres.
descenderinl , existimanl nullo modo posse probari. 75 ; Basilius Eunomium dicit in eodem errore versa-
Non enim adeô sunt stupidi , ut verba Cbrisli, quai lum. Terlullianus, lib. de Pra;script. ha^ret. , et Ire-
modo Christi esse constaret, infirmare perganl, quôd naîus, lib. 5 adversùs haireses, cap. 2, his adjungunt
non fuerinlab Evangelislis scripta. Sed quoiiiam quid Valenlinum ac Marcionem; Basilius verô quidam,
Chrislus , quidve Apostoli fuerinl locuti , eos solùm Ancyranus episcopus, in confessione, quam exhibuit
nôsse pulant, qui Christum et Apostolos audiêre , col- septimaî synodo, analhemalismo seplimo, non solijra
li;,^.ua, apud nos nunc ne unum quidem dogma posse Iconomachorum sed , Arii , Ncstorii , Eulychis, Dios-
traditione probari ;
quin oporiere omnes fidei et re- cori senlentiam banc communem fuisse confitetur.
ligionis conlrovcrsias sacrarum litterarum lestimoniis Quanquàm autem error hic communis fuit hsereticis

componere; finire verô nihil, nisi quod sacris lilleris penè omnibus, Lulherani tamen quasi proprium usur-
sil expressum. Erasmus eliam, cùm snepè aliàs, tùm pàruni , quantàque maximà potuêre vi astruere nisi
in epislola nuncupatorià operum llilarii, hoc demùra sunt, nihil prêter Scripturas sacras aposlolicam ha-

asserit erudiiionis verè iheologic.-R esse, nihil ultra bcre auctoritatem.

quàm sacris libris proditum est, defuiire ; c;elera om- Infidehs, inquinnt, est, et incertaillaper manus tra-
nia esse problemata in illiid rejicienda tempus, quùm ditio, quôd is, qui accipil, vel non salis accuralè au-
sublato speculo, videbimus Deum de facie. Nec hi ta- scultât, vel morbi, œtaiis naturaîque injuria nonnun-
meo aut primi. aui soli pestcm huic loco afîerre len- quàm obliviscitur, vel certè interdùm moritur, ante-
 185 CAP. I. ARGUMENTA ADVERSLS APOSTOLICAS TRADITIONES. Ig6
quàmtradi' accepta. Ea etiain,quaedeaureinaurem i inter templum et altare, patrem fuisse Joannis Bap-
iranseunt, aut in dies majora fiiint, aut non eadem < solùm ratio reprobat, quôd de Scripturis
tistœ, ea

profectô persévérant, sed mutatis auribus permu- « non habet auctoritatem. Undè eâdem facililate con-
lantur. Quin etiam pereunt, nisi ea lilterarum moni- t temni potest, quà probalnr. > Atque Origenes in
inenta conservent. Pyihagone quàm pauca estant! Jer. hom. \ < Necesse est, inquit, nobis, Scripturas
:

Druidarum ecquid est reliqui? Nempè traditionibus < sanctas intestimoniumvocare. Sensus quippè nostri

illi confisi, nihil ad meraoriae aeternitatem litteris pro- < et enarraliones sine bis teslibus non habeui fidem. i

diderunt. Quamobrem quse Christus Dominus ad salu- Confirmât autem hoc maxime oratio illa, quâ in Ni-
lem fidelium vidit esset necessana, et qu* in Ec- caenâ synodo usum fuisse Constantinum refert Theo-
clesià certa esse voluit, atque perpétua, ea litteris doretus lib. Hist. eccles. 1, cap. 7 : « In disputatio-
consecrari vel jussit, vel suggessit. < nibus, inquit, rerum divinarum, habetur sancti Spi-
Augustinus item testis est, in Jean, tract. 4 9, ritûs doctrina prsscripta. Evangelici enim
, € et Apo-
mulla quidem Dominum et fecisse, et dixisse, quai < stolici libri cum Propbetarum antiquorum oraculis,
scripta non sunt; electa verô esse, quic scriberentur, t plenè nobis oslendunt sensum Numinis. Proindè su-
quce credentium saluli sufficerent. Augustinus etiam « mamus ex diclis divini Spiritùs explicationes quae-
idem docuit in lib. 2 de Pec. mer. et rem. cap. uli. i stionum. » Cui oraîioni,Calvinus
ait,nemo tune fuit
et in epist. ad Optât, de orig. an., i quôd ubi de re qui refragaretur. Quodsilenlium perfidift non carebat,
I obscurissimà disputatur, non adjuvantibus divi- si verum est, prseter Scripturas sacras
Evangelista-
< narum Scripturarum certis clarisque documentis, rum, Apostolorum et prophetarum traditiones esse ,

( humana prsesumplio, nibil faciens in

cobibere se débet tenendas in fidei ambiguis qurestionibus. Cùm igitur
I alleram partemdecUnando.iEtmox dllud credo, :
Theodorelus scribat episcopos libenter amplexos
« inquit, quôd divinorum eioquiorum etiam bine esse id quod dixit imperalor, constat novum esse tra-
» clarissima auclorilas esset, si homo illud sine dis- dilionum dogma, illisque seculis omninô incognitum.
< pendiopromissie salutis ignorare non posset. t Nihil Traditiones igitur
istte seniorum parùm valent ad dog-

ergô credilu necessarium extra sacras lilteras est. mata comprobanda quin cùm humanae sint, non
fidei ;

Paubis quoque, 2 Tini. 3, Scripturam idoneam esse divinœ, non sunt nobis magni faciendce ne quod Pha- ,

docet, ut pereamperfectus homo Dei adomneopus sit risseis, idem nobis objiciatur quod habet Matihaius,
boimm instruclus. Si igitur quœ erant salis, ut fidè- cap. io, V. 19 : Sine causa colunl me, docentes doctri-
les essent ad omne opus bonum instructi ea scripta , nani et mandata hominum.
sunt omnia, quorsùm istœ non scriptse iraditiones Quid quôd haereticis semper gentile fuit mysteriis et
inoribus formandis necessaria; flnguntur ? traditionibus suos discipulos imbuere? Id quod à
Quid quôd non jubemur credere qusecumque nos Chrisli doctrina aiienum est ,
qui palàni locutus est
docuerlnl sacerdotes, sed qnae docuerint juxtà legeni mundo, et in occulta locutus est nihil, ait Joannes, cap,
Domini, ut habet Dent. 17 ? Si ergô quidquam illi prce- 18, V. 20. Ac si quid in tenebris dixit, profectô jussîi
ter legem docent, fidem eis habere non est necesse. Apostolis, ut dicerent ipsi in lumine (1), et quod in
Cùm enim ex ipsis vcris Ecclesiis fréquenter exeanl auremaudierunt, ut praedicarent super tecta. Non ergô
seductores, quod auctor Imperfecti operis in Mattha'um hab nu Cbristiani occultas mysteriorum traditiones.
-

argutè dixit, « ne dooioribus quidem credendum est, Quôd si vcferum traditionibus fidem et religionem
t Ecclesiarum traditionem quamlibet praeferentibus, nostram asserimus, id Pagani , id Judaei, id Saraceni
« nisi ea dicant quaî Scripturarum congruant veritati. » faciuîit, co'ue praesertîm nomine seclas suas retinent,
Nam et Papias , mille illos suos post resurrectionem quôd quemadmodùm nos, ità ipsi quoque majorum in-
futuros annos tanquàm Apostolis tradentibus inferens, stitutis inhérent , eaque longissimi temporis posses-
Irenseum aliosquc multos Ecdesia; viros non làm ve- sione luentur, justumque pro illis bellum suscipiunt.
ritate dispulationis, quàm apostolicre Iraditionis auc- Non est autem disciplina nostra Pythagorica, ut tradi-
toritate commovit. Et Irenscus quoque ipse Joannis tionibus quasi vesligiis insistamus ; litteris est Christi
Evangelislai aliorumque Apostolorum iraditione docet, doctrina prodita illas in omni fidei et religionis quae-
;

lib. 1 , cap. 39 et 40, Christum Dominum quo , die mor- stione araplecti debemus. Haec Lutherani argumen-
tuusest, annos quadraginla fuisse natum, quod tan- tantur.
lùm abest à veritate, ut nihil veritati magis possit esse CAPLT II.

contrarinm.
Supervacaneam vidcri ctim Lutheranis non de hoc to-
I
lia Thcophilus Alexandrinus, lib. Pasc. 2, scripsit
liim loco, sed de quibusque aliis disputationem.
da^moniaci spiriti'is oss* aliquid extra Scripturarum auc-
toritatem putare divinum. Et Hieronymus, in Agg. Ego verô cum Lutheranis quotiescumque me com-
cap. 1, dogmala condomnavii, qucp absque aucloritalc pare ad disserendum, repente à me averlitur oratio
et lestimoniis Scriplnramm ex tndilionc aposlolic.^ mea, et omnis statim n)ihi disputandi ratio tollitur.
pr.Tff^riinfiir. El rursùm alibi Sii^c auclorilate, ait,
: « Quo nanique consilio adversùm hos disputarc aut de-
« Scripturarum, garrulilas non habet fidem. t Et ite-
(1) Irenanus, lib. 1, cap. 33, scribit hapreticorura
rùrn : « Eorum senteniiam, qui traditionc vetcris his-
prœceptum esso, non oportere mysteria eorum effari^
f toriae tenuerunt 2iachariaio illum qui occisus fuit ted Ld ab^condiio coatineri.
 m DE LOCIS THETOLOGICIS. HB. III.

stultiim ctiilibet opponenti contraria respondere, quàin

|g|;

keam, aut possim, cuicùm omiiia iheologiic principia

aiidarià utunlur, inutile faces in incridianam solis luceni inferre, qnàm
tollunt, tiim iinâ 1ère solà asscvcrandi
est pro locis di;iIecliois tlieologi denique otiosum in re manifesta periclitari. Petrus
quœ illis perpétua
ail in Paulinis Irpislolis esse quand im
cisque oniiiibus? Quid ego conlrà lios soiil)am, qui dilïicilia iiitel-

in Lcclesià legcin esse volunl, por qiiain Seri-

lectu, qn;c indocti honiiiies et iiistabiles dépravant ad
nuUain
pturie sensa iuiianlur, sed suo cuiqtic iiigeiiio esse suani ipsoriim pcrdilionem; hi verô contra aiunt om-
utendum, nec id senlire oporlere, quod alii senserint, nés Pauli Epistolas esse inlellectu facilliinas. Paulus
sed quod ratio propria pnescripserit? Quid aulem perfectis sapieiitiam loquitur in mysterio absconditam,

stultiusquàin cui» eo disputare, qui nihil adiuiltitnisi [larvulis autem lac potum dat, quoniam ferre aliud
Seriptura" ve»ba, sed hujus interprolalionen» sibi uni non possunl : isti sine d scrimine omnes , ac, si Deo
reservans, reliques oranes existimat miris modis al- placet , inler pocula universa Scripturae sacramenta
lucinari? Mahumelus, ne, si res esset via et ratione dévorant, et solidum etiam cibuin struthincuui more
explorata , in nialè susceptù causa cedere cogerelur, loucoquunt. Sapientibus et prudentibus quicdam Pa-
omneni disputalionis adilum lege suis édita pra'clusit, !er abscondil; istis omnia rcvelavit. Filius discipu'is>

et Lutherus disserendi principia suis universa tollens, -iiis aliquandô in paraboliscst locutus; bispalàm sem-
ii di^putationem instituât, nec aditum, nec exilum |
l)er loquitur, et proverbium nulluni dicit. Liber in
poterit reperire. Perindè enira est, Scripturas soias Apocalypsi septem sigillis signatus ostcndilur qnem
sine legc et pro cujusque interpretatas arbiirio accipere, I im dederis liomini scient; litteras ut légat, respon-

ac si nulliini (ixum certumque disserendi principium lebit tibi: Non posstim ; signatus est enim; at his li-

acceperis. Quapropter niiscri Lutberani, haud secùs :»rnm Agnus aperuit, aperuil item oculos, ut videant

tque Saraceni , nec suas, nec inagistri possunt ine- quoe nos miseri et cseci videre non possumus, imô quae
ptias deprebendere ; nec nos cum iis disserendo aliud Origenes, Basilius, Gregorius, Chrysostomus, Ambro-
possumus, quàm teinpus et opcram ludere. Qui tamen sius, Hieronymus, Augustinus, Hilarius, non vide-
haberciit jus suum disputandi, si principiorum ali- nmt (1). Eunuchus ille Actorum Apostolorum tàm
quom delectum reliquissenl, ut ad veritatis inventio- religiosus, ut rclictà aulâ regià de extremis mundi fi-
nibus veniret ad lemplum, tàm divin* legis amalor,
nem aditus esset. Nunc autem nuUa principia relinquunt.
ut etiam invehiculo sacras litteras legeret, nonpoterat
Vana igitur cum eis erit et futilis disputatio. Oinninô
enim meminisse debemus, id quod ab scholasticis S3C- Isaiani intelligere, nisi aliquis eum doceret : et ab
istis Propbcta; omnes sine magistro et interprète in-
pissimè usurpatnm, jani quasi in proverbii consuetu-
dinemvenil: « Contra negantem principia, quoniam telliguntur. Breviter, ut Hieronymus ait, nuUa ars

frustra id flat, non esse disputandum. » sine praeceplore percipi polesl; sola Scripturarum

Accedit eodem quod paradoxa cum communi sensu scientia est quam hi passira sibi omnes vindicent, pré-
,

argumentando refellere, sumant, doccant, antequàm discant. Sunt in libris

pugnantia asseruiH, quae si vis

Cùm sacris loca plurima, in quibus tanla difficultas et ob-

res minime dubias argiunentando dubias facis.
enim illa quce in syllogismo anlecedunt, ut fidem ali-
scuritas inest, ut post veteruni omnium interprctum
vigilias, studia, opéras, adhùc vix à doctissimis et
quam faciant, cerliora notioraque esse oporteat his,
optimis quibusque intelligi posse videantur. Et multi-
quae ex antecedentibus consequuntur, verendum sanè
ne res
tude) imperila, in quà nec ratio inest, nec judicium,
est, quando Lutheranorum placita coargnimus,
universos Scriptune locos facile expediet atque inter-
maxime absurdas minore evidentià refellentes pecca-
pretabitur ! Itàne facile est expcdire, ut reliqua taceara,
tum hoc ratiocinationis vitiosœ ineptToque peccemus.
liebra'i sermonis anibiguitatem, iropos vel vetustate
Nec verô hujus rei explicandae gratiâ longé exempla
obscurissimos, phrases aliénas ab hiscelinguis quibus
petetida sunt, cùm habeamus in manibus etcnim ut :

assuevimus, nostris inauditaprovcrbia, parabolas per-

banc, quam modo dixi, op'.nalionem Lutberani tuean-
egrinas, translationes interdùm etiam longissimè pe-
tor ,
ponunt primo sacras litteras non babere plures
litas? Expone mihi facile, si potes, Proverbia Salo-
sensns. Falsô autem illud ponunt; sed demus hoc eis
nionis et Cantica; Ezecbielis, Danielis, Isaiœ, Jere-
liberalitcr. Assumuntdeindèin Scripturis sensuuiillum
ni.e propbetias; Davidicos Psalmos expone : et si ex-
unum ceriissimè familiarissimèque doceri, nec esse
posueris, tùm verô libri sacri nec sunt difficiles, ncr
eas velul cereum quemdam nasum, in sensum omnem
(|U(! obscuri. Quis sapiens, ail Osoas, et inlelliget istu ?
flexibiles , sed potiùs esse per se expositas, et in
inlclligens, et sciet hœc? et Salomon : Quis ttilis, ut sa~
promplu cuique sine magistro et docentc palere. Qui-
piens est? et: Quis cognovit solutionem verbi? Atqui
bus egregiè scitèque posilis, jani facile conficiunt, sa-

nec vcterum traditionem, nec

sapientcs sunt omnes isti, et summâ facilitatc difficil-
cris libris intell igendis
omnia cùm
limas Scripturae qu:cstiones solvuiit. Quôd si Script ur;e
Ecclesioc judicium expectand':m. Quie
I

et
in varium sensum torqucri flectiquc non queunt, quo-
per se sint falsa perspicuè , et Scripturis ipsis vehe-
modô ba;reses omnes ex pravà inteliigentià Scriptura-
menter repuguantia, sicontendam ego ex adverso re-
aqua milii, ut dicitur, ba;rebit; qui scilicetin
rum orta; sunt (2)? At hoc non solùm tradcntibus Ili-
fellere ,

lellijiam, quàm sil rldiculum confutare vellc vanas

(1) Vide Hieronymum ad Paulin., et Auguslinum
commenitiias(iue seiilentias ,
portenta non disseren- in Pro eiiiio libri de i>( c':vu-.:\ rislianâ. ( I
1

tium theologorum, sed homiauxn somaiantium, quàia I (2) « lîsereses esse non possunt si non et perpc. ,
 , ,
,, ,

CAP. II. SLPERYACiNEA EST Criî LLTliEUAMS DISPUTATIO. 190

jgg
lib. 2 de Trinit, Ilieronynio ad Galat. 1, Irenœo 1 quocdara in Psalmis loca se non intelligere confitelur.
lario
advers. hxres., cap. 1, Aiigustino in Joannem, ;
Benèhabet, qiiôd doctoresm Ecclesià Chrislus dédit,
lib l'

tract. 18, Yincentio Liriiiensi coiJrà prophanas novi- non onmes , sed qitosdam ad consunvnationem sancto-
etiam ex- rinn in opus viviistcrii Ephe^. i. VerÇim de bis et
lales, sepliniâ synodo, act. 6, sed manifesté
, ,

cognovimus. Undè verô inter ipsos quoque mulla in secundo libro disserui , et plura adiiùc in se-
perimenlo
Lutlieranos de rébus maximis conlroversiic, si Scri- ptirao disserenlur,non quôd advcrsùm Lulheranos
plurse in varios sensus non flectuntur ? Nani ilia ver- pugnam inire velimus qui clausis ut dicilur oculis
,
, ,

ba : Hoc est emm corpus mcum , alii propriè, alii per more Andabatarum pugnant, sed quô videant catlio-
ratione, atque lici, cùm omnes locos ratione animoque lustraverint
tropum accipiunt. Quœ cùni ità sint, alià

isti dicunt, Scriptur» divinse investiganda tenendaque

nullum esse certiorem, nuUum stabiliorem, nuUum
inlelligentia est. Si enim ad privatam ha^c regulam di- deniquè sacris lilteris exponendis magis necessarium,

rigatur, undè evincetur Helvidius de perpétua Marise quàm is est, quo Ecclesi^e tradiUo conlinetur. Quô est
virginitate ? undè Arius de verà Dei in Cliristo naturà? detestabilior Lntberanoriim impudeiilia ,
qui hune lo-

imô verô undè conslabit, hujusne, an illius inlelli- cum labefaclare ac fundilîis deîere nituntur. Sed ut
gentia vera sit, si Scripturas cuique licet pro suo in- haec omnis qusestio semel hic , ubi proprius est locus,

génie interpretari? Cùm enim varise erunt, ut fit, de constilnatur , aliquot fundamenta jacienda sunt ,
quse

eodem Scripturarum loco sententiae, quse certa sit theologiLe fideique simul nervos ac vires continent.

eam nemo praistabit. li enim omnes, qui inter se dis- CAPUT III.

suum quisquesensum tuebuntur.

sentient, pari ratione ad tradkionei
In quo quatuor fundamenta ponunlur ,

Hoc enim morbi ferè innatum est hominum ingeniis ,

Clirisli et Apostoloruni constituendas.
ut cedere nesciant
quœ postquàm
, simul atque res in contentionem
incaluit, hoc cuique videtur
Primcm FLNDAMENTiM. — Ecclcsiam esse anliquio-
vocata est ;
rem Scripturà , fideraque proindè ac religionem sing
verissimum, quod temeré etiam tuendum susceperit.
Scripturà constare. Nam vetustissimi illi primorura
Aut igitur sensum quisque suum certum habel, et re-
seculorum Patres , qui in lege naturae antè Moysen ve-
dibitinsania veterum, quam Aristoleles, Metaph. lib.
ri Dei cultores sunt habiti , sacrificiorura rilum , ve-
4, manifestis argumentis explosit; aut nullius senten-
ramque de rébus divinis sententiara non scriptis legi-
tia certa erit, et praeterquàm quôd dissidiorum nuUus
bus , sed majorum servavére ( l ).
more et instituto
erit finis , nuUum habebimus certum fidei christianae
Circumcisionem quoque à Dec priniùm acceptam,
judicium, sed ex suà opinione quisque suam ûdem
Abraham deinceps familiae prodidit. Proies verô illa
sibi affinget. lia fides catholica nuUa erit. Ac re verà
hominum hebrxorum ejusmodi sacramentuni non au!
ridiculi Lutherani sunt qui postulent, ut ipsis sacras
mcmbranis , aut tabulis iascriptum sed in animis ,
litteras inlerpretanlibus, ac novo quidem mirabilique
coBSuetudine imbulis quasi impressum conservavit;
more interpretantibus, certa fides habeatur. Non est
multosque annos in ^î^gyplo , citrà uUam scriptam le^
creditum Apostolis, ut falsè ridet Erasmus, donec
gem , unius Dei veram fidem et religionem tenuit.
mulla magnaque miracula fidem adstruxissent doc-
Christus eliam Dorainus librum nullum scripsit , imô,
trinae, et nunc quilibet sibi postulat credi, quôd affir-
quantum legimus, ne prsecepit quidem ut scriberelur.
met se habere spirilum intelligentiae, cîim nullus eo-
Eunles, non ait, scribite, sed, prœdicate Evangelium
rum lamen ne equum quidem claudum sanare potue-
omni creaturœ, Marc. ult. Et per Jerem. cap. 30 : Dabo,
rit. Multa praetereunda sunt , ne quid habeat inju-
inqnit, legem nwamin visceribus eorum, et in corde eorum
eunditatis oratio ; et tamen multa dicuntur, quae apertè
scribameam. Et Aposlolus, 2 Corinlh. 3 : Epislola, ait,
borum insaniam réfutent.
estis Christi, minif^trata à nabis et tcripta non atramento,
Sanè , nisi C(jchl;»us in epislolis ad Germanioe prin-
sed Spiritu Dei vivi, nonin tabulis lapideis, sed in tabulis
cipes et ad Bernenses antevertisset, exempiis positis
cordis carnnlibus. Lex ergo evangelica, qu?e Icx spirilûs
periculum facerem , et in illis varié in utramque par-
est, non littera» , non est à principio lilteris exarala
tem luderem , ut vel hoc ipso periculo compertum es-
sed in animis fideliuni insculpta. Nam et ca;teri Apo-
set omnibus, quàni non sil difficile unumquodlibetthe-
stoli priùs vivà voce Evangelium docuerunl, deindè
ma è sacris iitteris anl prohori, aiit improbari , si pro
mandàrunt lilteris, ut testes salis graves et idonei sunt,
6U0 eas quisque iiigcnio inlcrpretclur. Quanqu.im, fa-
Iren. adversùs Yalentinum libro 5, Euseb., cùm aliis
teor, nonnulla sunt Scriptural loca, qiire in alium at-
locib non obscure, lùm luculentiùs in 5. bislor. Eccles.
que aliiim sensum trahi ne à contcntiosis quidem pos-
,

lib., cap. 24, Chrysosl. Homil. 1 jn Matthœum, Theo-

Bunt. Quisenim illnd torqueat, qtiod Paidus ad Coriii-
philactus in inilio comment, in Malth., Hieron. in ca-
Ihios scripsit,
alii por Spirilum dari scrmoncm sapien-

tradit Sclh et
tise sermonem scientiae alii interpretationcm
,
alii
, (1) Joscphiis, lib. 1 Antiq'iit., cap. i,
sermonum? At isti omnia ecclesiastici corporis munia posierosduas colunuiasodidisse, iniam laleiiliam, al-
teraiu lapideam in quibus di^ciplinam roruni cœle-
,
confiindunt, Istis totum corpus est ocidus. Omnes si- sliiim iiisculpseruiit , ne qua; ab ipsis invenla crant
qiiidem Spiritu doctore, intdlIgiînlScriptiiraîunivcrsa dépérirent. Sed de invenlis l<u|uiliir, non de iis, qn?e
mysleria; sed ben.; habet, (piôd vol l.ntlipnis i]isc à luajoribus accepcraiit, sed ne de bis quidem qua: ad
mores perlincreiil. lias fort vocal Jamblicus a-iliquas •

ràm Scriptural intelligi possenl. » (Tertull. de Resurr. Mercurii roliiniiias, qni\> l'ialo quondiun cl Pylliago-
carnis. ) ras cùm Icctitàssenl, philosopliiaui couslitueruut.
 ,, ,

191 DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. HI. 192

Joan., breviier, ne nesciremus, nisi Paulus in Actis, cap. 20, 25, docuis-
lalogo scrip. Eccles. in Matlh. et in
omnes sigillalîm enumerem, universi ecclesiastici au- sel. Quemadmodùm ergô non omnia gesta Jesu evan-

ctores. Nolo enim in apertis rébus multiis lectori vi- gelica Scriplurà coniplexa est, juxtà Joan. ult. 25, ità

maxime quôd Lucas Evangelista hnjus rei ne omnia verba quidem sed quaedam per traditionera
deri, eô ,

certissimum tesiimonium pnebel, inquiens : Quoniam accepta sunt.Rursùm, sanctorum marlyrum auxilium
multi conati simt ordinare narrationein ,
quœ in nobis precibus implorandum, corumque memorias celebran-

compléta: sunt, rerum ; sicul tradidenml nobis qui ab das, imagines venerandas esse, in sacrificio Eucha-

initio ipsi riderunt , tt ministri (uerunt sermonis ; visum rislioe simul cum corpore sanguinem sacerdolibus esse
est inihi assecuto omnia à principio diligenUr , ex ordine et conficiendum et sumendum sacraraenta Confirma- ,

tibi scribere , optinie Théophile ut cognoscas eorum ver- ,

lionis et Ordinis non iteranda , sacrai litterae nusquàm
borum, de quibus eruditus es , veritatem. Constat igitur, forte tradiderunt. At ejusmodi alque alia pleraque id

doctrinie fidei jani vulgatx scriptionem Evangeliorum genus ità firmiler Ecclesià catholica retinet , ac si sa-

acoessisse, inquam, non prsecessisse. Constat item, cris codicibus fuissent inscripla. Quatuor demùm Evan-
christianam Ecclesiam et religionem non litteris pri- gelia, quae nunc Ecclesià recipit, quatuordecim Epi-

mùm, sed iradilione substitisse. Constat rursùs, fidei slolas Pauli, breviier, ut in summà dicam, ulrumque
doclrinam in Ecclesià primitivà non à Scripturis ba- et velus et novum ïestaraenlum firmissimè reiinomus,

buisse auctoritaiem , sed conlrà Scripturas à traditio- nec lamen ea lenerc possumus Scripturac aucioritale.
ne. Sicut tradiderunt, ail, nobis, qui ab initio ipsi vi- Multa igitur sunt fidei catholicae dogmata ,
quae in sa-

derunt , et ministri fuerunt sermonis. Constat deniquè cris litteris non habentur.
aliquandô in Ecclesià Christi fuisse catholica dogmala, Qi'ARTLM FLNDAMENTiM. —Apostolos maximis de eau-
quœ sacris nullis litteris continerentur. Quà re permo- sis alia quidem litteris, alia autem vivâ voce prodldisse.
tus Irenaeus, ait : i Quôd elsi Aposloli nuUas nobis Sed quae illx causac sint, repetendum alliùs videlur.

scripturas reliquissent, lamen et oportebat nos sequi Morem porrô hune iradendi qua;dam discipulis non

ordinem traditionis Ecclesiae ,

quùra fidèles scilicet scripto, sed vcrbo, olira quoque scimus à philosophis
scriptum Evangelium sequebanlur. i observatum. Pylhagoram cerlè hune in modum disci-

Seclndlu flndamemlm.— Non omnia, quae ad doc- pulos inslituisse, posteriorum omnium scripta lestan-

lrinam cbristianam pertinent esse eliamnùm in sacris , lur ; qui et ipse, ut 1 Slrom. Clemens Alesandr. refert,

litteris expressa. Nam perpetuam beatœ Marise \irgi- circumcisus fuit , ut adyta ingrediens , JEgyplionim
nilatem, descensum Christi ad inferos, baptismum par- myslicara discerel philosophiam. Galenus, libro 2 de

vulorura conversionem panis et vini in corpus et san-

,
analomicà Admin.,veleres physicos ait artes à majo-

guinem Christi, processionem Spiritûs sancti ex Filio, ribus quasi per manus traditas conservasse. Cicero,

triura personarum in unà substanliâ œqualitatera ea- , lib. 1 de Legibus, serendos in republicâ mores exisli-

rumdemque per relalivas proprietales distinctionem mat , nec scriplis omnia sancienda ; et eodem rursùs
non ità expressa in libris canonicis invenies sed adeô , libro, sacra putal meliùs in republicâ conscrvari, si

ïamen certa in fide sunt ut contrariorura dogmatum , à palribus accepta deinceps familiis prodantur. Caesar,

auctores Ecclesià hcereticos judicàrit. Quemadmodùm de Bello Gallico lib. 6 , Druidas scribit disciplin;e prae-

igitur articulas resurrectionis continebatur in illo : Ego cepta nefas existimâsse, ul litteris mandarenlur. Scri-
suni Deus Abraham et Isaac ,
quod posteà Christus Do- bunt item , non modo célèbres Hebra;orum doctores
minus minus intelligentibus exposuit, ità nonnulla per sed ex nostris Ililarius et Origenes , Moysen non le-

Spirïlum veritatis explicuil Ecclesià, quae in sacris lit- gem solùm , sed secretiorem legis enarrationem in

habentur obscura (1).

teris monte divinilùs accepissè ;
praeceplum auiem ei à Deo,

Tertium flndamentcm. Multa pertinere ad Christia ut legem quidem populo scriberet , legis autem occul-
norum doclrinam et Cdem, quae nec aperlè nec obscure ta mysteria ipse minisiro suo Josue, hic deinceps suc-

in sacris litteris continentur. Id primùm Innocentius cedentibus sacerdotum priraoribus magnâ silentii reli-

probal de celebr. Missae, c. ciim Marthœ. Verba enim, gione revelaret. Analolius quoque, apud Eusebium,
quibus in calicis consecralione utimur, quibusque lib. 7 Eccl. hisl. cap. 28, 70 Interprètes refert Plo-

Chrisium Dominum usum esse profitemur , scilicet : lemieo régi percontanti multa ex Moysis iraditionibus
Mysterium fidei et œterni Testamenti , in evangelistis respondisse. Alque illud etiam auctor Libri 4 Esdrx,

non habentur. Ac ne illud quidem Elevatis oculis : ad cap. 14, non obscure lesta Uir. Enarravi, inquit, Slotj-

Deum Patrem suum. Sententiam quoque illam Bea- : si, mirabilia multa, et prœcepi ei dicens : Uœc in palàm

tius est mult'o dare quàm accipere Chrisium dixisse

, , faciès verba, et hœc abscondes. Quod idem prœceptum
Dominus Esdrae de lege instaurandà dédit , inquiens :

(i) Ex illis dogmatibus plura nullatenùs Scriplurà

sacra constant sed verbo Dei Iradito , verbi graliâ
,
Quœdam palàm faciès quœdam sapientibus absconse ,

Virginilas perpétua B. Mari*. Quippè dogmata non trades. Ad hujusmodi verô iradiliones Prophela vide-
minus in Scripturis existunt, quamvis obscure , modo
lur speclàsse, cùm ait Ps. 43 Deus, auribus nostris :

id conslet ex iradilione seu ex definilione Ecclesise ità

Scripturam interprelaniis. Qnaecumque verô ad lextus audivimits, patres nostri unnuntiaverunt nobis; et rur-
divines non referuniur infallibili auctorilaie Ecclesiœ, sùm, Ps. 77, 3 : Quanta mandavit patribus nostris, nota
et lamen ul revelata à Deo ab ipsà proponuntur, hœc,
! Ad similes quoque velerum
I ea facere filiis suis tradi-
Red haec sola , ad iraditum seu orale verbum Dei per-
J»ter.
liïMot. . S. !
tionM Moyaeâ ipse revocat, Deut. 52, ubi dicii :
 ,,

193 CAP. III. PONUNTLR FUNDAMENTA TRADITIONUM APOSTOLICARUM. 194

toga paires tuos, et dicent tibi; majores tuos, et anmin- rum continentem, suœ fidei custodiaîque commissnm,
tiabunt tibi. Quaedam igitur non scripto sed verbo , Petronio Sabino scribendum dedisset, culeo insulum

tradere, non philosophorum modo, verùm Moysis, imô in mare abjici jussit (Valer. Maxim, de Serv. relig.

Dei etiain consilium luit. Hujus ergô oplimi consilii lib. 1) ;

quod supplicii genus multô post parricidis ir-

ratlonem Jésus Christus vitœ magister liabuit, habue- rogalum est. Ac juslissimè quidem, ut Valerius ait,

runt Apostoli. Multa enira à Domino illis tradita scri- quia pari vindictâ parentum ac Dei violalio expianda

bere noluerunt. Quibus verô rébus adducti idipsum est. Quae videlicet causa Aposlolis fuit ut secrelô qua^-

fecerunt breviter explicandum est. Coesar, de Bello

,
dam ex animo in animum solo intercedenle verbo

Gali., lib. 6, duabus de causis Druidas instituisse dicit, transfunderent. Consentaneum enim erat mysleria
ne disciplinai prsecepia litteris proderentur : quùd ne- quœdam, praeserlim sacra, clàm populo rudi babere,

que in vulgus disciplinam efferri velint, neque eos, perfectis et majoribus seorsùm communicanda. Non
qui discunt, litteris conûsos, minus memoria; studere ;
judïcavi, inquit Paulus, 1 Cor. 2, 2 et 6, me scire ali-

ferè plerisque accidit, ut litterarum praesidio di-

quid inter vos, nisi Jesum Christum, et hune crucifixum.
quod
ligentiam in perdiscendo ac memoriam remittant. Ni- Sapicntiam aiilem toqutmur inter perfectos. Et rursùm,

mirùm, ut Joanni Pico in Apologià placet, prior 2 ad Tim. 1, 13, et 2, 2 : Formam, ait, habe satwrum

illa causa Pythagorae ac Platoni prœcipua fuit, ut myste- verborum, quœ à me audisti. Bomim deposilum custodi,

ria quœdam occulta verborum tradilione discipulis et quœ à me audîsti per multos testes, hœc commenda
commendarent. Nec enim aliter exislimàrunt philoso- fidelibits hominibus ,
qui idonei erunt et alios docere.

phise dignitatem se posse tueri. Jlgyplios Clemens Quôd si Apostoli ,

quibus formis sacramenla essent

Alexand.,o Stromat., referl, non quibuslibet mysteria conficienda ,

quibu.ve ritibus administranda , alia-

commisisse, nec rerum divinarum cognitionem ad que id genus religionis secrcta, passim vulgô Iradi-

profanos déferre solitos, sed ad eos solos qui erant ad dissent , quid esset aliud , quàm adversùs Christi le-

regnum pervenluri ; et ex sacerdotibus iis, qui judica- gem sanctum jdare canibus , et inter porcos spargere

li fuerant probatissinii et educalione , et doctrinà , et margaritas? Imô verô quid esset aliud, quàm onmia
génère. Exstat Lysidis Pylhagorei epislola, in quâ Hip- mysteria cbristiana; religionis abolere? Nec enim mv-

parchum reprehendit quôd publiée , contra ac ma- slerium est, quod ad populares aures cffertur. Hsec
,

gister instituit pbilosopbaretur. Nec enim las esse ea ilaque prima ratio est cur Apostoli quacdam sine scri-
,

omnibus porrigere ,
quai paucis et iis (juideni disertis pto traderent ; nempè ne aut ab ethnicis sacra nostra

et laborantibus communicanda sunt. Qui auleni Pytha- irridcrentwr, aut vulgo eliam fidelium venirent in con-

gora; praecepta passim vulgo Iraderent , aequè eos im- teniplum (1). Secunda est, quoniam babel nescio quid
pios haberi , ut qui profanis hominibus Eleusinarum latentis energia; viva vox , et in aures discipuli de au-
dearum arcana patefacerent. Eis etiam esse similes, ctoris ore transfusa fortiùs sonat, quemaumodùm Hie-
qui in praealtum puleum cœno plénum aquam puram ronymus ad Paulinum ait. Indignum ergô erat, ut tota
Evangelii doctrinà, quse lex est spiritùs et mor-
atque nilenlem effuderiiit, quos niliil aliud, quàm cre- vitaî,

tuis ubique litteris commilterelur nec ullà ex parle

num turbare et aquam amiltere. Nec solùm à Lyside ,

Hipparchus reprehensus est, sed accusatiis à discipu- committeretur cordibus , cùm de eâ peculiariter scri-

lis aliis, et expulsusè scholà, et propler ipsum tanquàm ptum esset : Dabo legem meam in visceribus eorum , et

propter mortuum facla columna est, quemadinodùm in corde eorum scribam eam. Servorum et rudium est,

Clemens Alex. 5 Strom.scripsit. Non licet, in(juit(iuoque

omnia ex prœscripto agere. Judaeorum ergô sit scripta

Pindarus, apud omnesveteremaperireoraiionem, pr.nc-

h3f;c lex, quà universa, eliam minima praîfmiantur. Al
terquàm fidelissimis silenlii viis. Amat enim natura cela- filii perfecti jam viri , et in libertateni gratise vocali

ri, ut Porphyrius, lib. 7 Hist. c. 2, scripsil, riecdivina babeant legem insculptam in cordibus. Quamobrem
myslcria Deus patitur in aures vulgi inlroire poilutas. qui Evangelium onini ex parte in cbaracteribus el

Aurum et gemmas in altissimas terrse latebras natura membranis includunl , nihil illius verbo , nihil cordi-

condidit : ilàmagno habentur in pretio vilescerent, bns (2) relinquentes, hi Evangelio mullùm adimunt et
;

si essent exposila. Basilius, in
cap. 29, et Origenes, homil. 5 in
runt Moysen non esse passum, ut omnia, qua; crant in
templo, onmibus essent pervia quôd sciret res usu
trilas exposilas esse contomptiii
quod verô sepositum
lib. de Spiritu sancto, (l)ln hâc prima ratione auctor certè exaggerat cùm
Num., ob id asse-
secretum quo mysteria cbristiana tegebantur, tùm ra-
tiones quibus ea occultare Christiani inducebantur.
Non enim, siout veteres philosophi vel pagani sua^ di-
; sciplina; quamdam e\ mysterio arcanisque veneratio-
:
nem conciliare lentabant ità et Christiani sacra; do- ,

ctrinà;. Mysteria non coràm omnibus exponebantur

esletrarum, huic conjuuclam ossc summani admira-
ne ab ethnicis ob ignorantiam vel odiiim in contem-
tjonem et reverenliam. ptum el irrisionem venirent nec lamen apologistaj ;

Plato , scribcns Dionysio de quibusdam sacris my- etiam priores eadem evolvere coràm principibus, ut
sleriis, monet, ut epistolam è vestigio concerpal, ne vindicaronlur à calumniis, ha;silaveruiit. A fortiori,
in
non occullabantur plebi, seu vulgo fidelium sed illa ;

manus indigui vulgi pervcniat ; lanti' fuit olim vel sensim , ut par erat , cdocebanlur neophyt.T et catc-
ethnicis cur.-!;, disciplinanini Miy?,leria cl à f ontemptu ohiimeni, usquèdùiiibaptismo consecrati, jam portare
et à profano abusu dcfcndore pleiiiora documenta valerent, quibus sinçuli pro suis
; id vt-rô maxime si ad
facullitibiis ut iiunc lit, imbuebaiitur (vide pnrterei
,

res sacras myslorium perlineret. Tarquinius rex .Vlar- ner;,Mer, in Diclionar. theol. verbo Mystires). P. S.
cum Tullium duumvirum, quôd libruu) becreta sacro- (2) Quôd lex nova in cordibus insculpta sit, id uoa
 ,

135
DE LOCIS THEOI OGICIS. LIB. m. 19«

ap'id Eusebium « Si quan- deProphetis, quibus novo more interpretatis senten-

dignitatis et virlum. Papias
:

advcnissel aliquis ex iisqui secuti snnt

Apo- tiamsuamapprobare conauir. Quorsùmbaïc tàm longo
€ dû, ait,
expiscabar quid Andrcras, quid sermone repelita ? Nempè ut intelligas non modo ad-
« stolos, ab ipso sedulo
dixerit, quid autem Pliilippiis, vel Thomas, versùm brereticos plus habere traditionem quàm Scri-
I Pelrus
. quid verô Jacobus , Joannes, Malthœus. Ncc enim pturam viritmi, sedotiam omnem formé cum hcereticis

« tanlùm mihi libroruni lectioncs prodesse credebam, dispulationem ad Iraditiones à majoribus acceptas esse

i quantum vivae voois praescntisque raagisterium. > referendam. Nam oùm utriquc et Catholici , et hacre-

Hactenùs Papias. Ubi verô geiitium est verbum, quod tici, prosuà sentontiâ, q lisque sacras litteras référant,

tantoperè Luiherani jactare soient? Nam scriptum in sensu et intorprelalione discrimen est. Quis autem
verus ac legilimus Scripturre sensus habendus
verbum, si verè ac propriè loqui volumus, non est ver- sit. nisi

Ecclesije tradilione cognosci certô non potest?Quem-

bum. Apud nos autem qui Cbristi et Apostolorum ,

oracula voccsque tuemur, verbum Domini verè et pro- admodùm et paulô antè docuimus, et libro 7, sumus
cclernum verbum inquam vivum multis magnisque argumontis dcmonslraturi. Atq:e
priè manet in ; , , ,

discipulorum Iransfusum au- hînc patet causa gravissima, cur tradiliones aposlolicsB
quod ex doclorum ore in

Vcrba inquit, mea, quœ posui in fnerint necessariro. Sensus enim Scripturarum aposto
res forliùs resonat : ,

ore tuo, non rcccdent de ore seminis tut amod'o et usquè

licarum non erat ab Apostolis Scripturis aliis oxplican-

in sempitcrnum. dus, nisi ipsi in opéra sua ederent commenlarios, quod

Adde quôd ad confulandos hsercticos, major \is in à viris gravissimis semper alienum fuit. Intelligentiam

tradilione, quàm in Scripturâ est. Egesippus apud crgô Scriptur;T^ sacrce di'^ripulis suis vivâ voce tradide-

Eusebium referl, virginem mundam et imniaculatam runt, ut illud Deus omni tcmpore in suis Ecclesiis im-

Ecclcsiam permansisse, donec discipuli Domini exsli- plerct : Dalw legem meam in viscerihus eorum. « Lex si-

toriKit, corruptoribus vcritatis, si qui forte fucrunl, < quidem evangelica, ut Hieronymus in commentar. ad
in occuUis torr» hialibus delitescentibus ;
ut verô « Galat. 5, 1, scripsitelogantissimè, non in Scripluris

omnis illa scias, quit à Domino susceperat vivcc vocis { est, sed in sensu; non in superficie, sed in modullà ;

auditum, de hàc luce disces^il, tùm lufrelicos, nudalo, I non in verborum foliis, sed in radiée rationis. > Ex
utaiunt, capite, aiiostolicam vcritalem oppugnàsse. Et quo magis emergit, per hujuscemodi Iraditiones eccle*
îgualius apud eumdcm cà maxime ratione docet, bse- siasticos ordiues suo quemque loco divinitùs contineri ;

rclicorum vi'ari conlagia, si diligcnliùs ac te»acii"is dura et majores, qui regni cœlorum claves habent, sa-

Apostolorum traditionibus iubarealur (i). Tertullianus crosancta Scripturse sacrée mysteria, quibus quoque et

quoque adliiic aperliùs moncl ut adversùm hsereticos ler»pore el loco dignum visum fuoril, aperiunt, et mi-

magis traditionibus quàm Scripluris disseramus. Scri- nores ab Ecclcsiae magislris libri clausi sacramenta

pturâ; enim in varios sensus facile trabujitur, Iradi- percipiunt. Alioqui nuUi essenl Ecclesise doctores, se4

tioncs non item, Ncmo liiereUcorum est , ut Ililarius suivis, quàmlibet plebeius et rudis, earum per se re-

iradidil, qui se non secun- rcra sine pneoojjtore qusererel intelligentiam qiias
ad Constanlium Augu>tuni ,

Apostolorum inlerprolatione, cl lilteris obvias exposi-

dùm Scripluras pra^dicare ea quibus blasphémât, men-
tasque haberet. iSunc autem iraditiones apostolicte non
tiatur. Omnes Scripluras sine sensu loquuntur. Et

Irenaeus bb. 1, cap. 1 : i Il.iretici, inquit, Scripturis quibuslibet commendatoe sunt, sed, juxtà Paulum,
confirniare, ne sine tesle esse sapieutibus et prudenlibus, fidelibus (juoque ac rcHyiosii
( nilunlur sua dogmata
depositi sncramenti custodibus, qui eliam idoiiei sint
« videanlur. Seddelorniaiiteloquia Dei, atqiieex figura ei

« homiuis vulpis aut ursi figuram reddunt. > Hactenùs tlios docere. Quà de re Dionysius, de coelest. Hierar.

ille. Faciunt porro ha;retici quod palrem suum focisse cap. 1, Timolheum diligentiùs admonet, ne sancta

vident, ut Vincenlius Lirinénsis eleganlcr ait, et au- sanctorum efferat, ea passim rudibus exponens, sed

ctfuis sui cailida machinamenla seclanlnr. Nam quid sanctis solis sacrarum rerum intelligenlias secreliùa

ille non fatiet misellis boniinibus.qui ipsuni Dominum pandat; ob banc enim causam primos illos nostroj

majcslatisScripturarum testimoniis appelivit? Si filins, duces necessariô summa et supersubsianlialia partim

inquit, Dei es, mille te deorsiim; scriptum est enim, ctc scriplis, partîm non scriplis instilutionibus, juxtà quod

Ità, quodcumcpie dogma hycrelicus proférât, statim ail : sacra' deliniunt loges, tradidisse. Quid quôd, ut Cicoro

Scriptum est euim, et non unum, sed mille testimoma, ait, suaviùs mores in repnblicà Iraditione seruntur? ne

mille exempla parai de Lege, Psalmis, de Apostolis, si scripto sanciantur omnia, et molesta illa fiant, f :

legiim ac doctrinal codex suà mole et magnitudine ter

ôpponilur ejus scriptioni sive enim scriptum sivc : ,
reat. Quid quôd hàc via vel maxime Ecclesise com-
ore traditum verbum divinum semper (idclium ani-
,

mi^ suà gratiâ Spirilus sanclus inscrit. Id solùm diron- mendalur aucloritas ,
quam ut sponsae charissim.r
dum, quôd orale docunienlum, naiur.t; human.'c rnn- Christus tantoperè commendavit? Cùm enim sponsi
formius, saltem in suis initiis ac priniis institutionibus,
sui non verba modo, sed sensum eliam in corde ser-
iià fuit Apostolis et ipsi Cliristo pretiosius; item, la-
bentibus seculis, semper pntvaluit. utpote statui so- val, verè, (fuod .\postoius dixit, coinmna est et firma-
ciali accommodalum ac es>eiitialc. P. S. mentum veritatis. Et œquum erat , ut aliquis quasi
(1; .Montanus primus traditioni contraria nova quae- lydius lapis in manu Ecclesiae relinquerelur, que fal-
dam iiiges>isse aicilur apud eumdem Eusebium, Hist.
sas verasque doclrinas exploraret, verumque item
ecclesiasl. lib. 'i, cap. 10, et ibidem, lib. 3, cap. 36;
insuper in libro de Prsef. haeret.
197 CAP. IV. INYESTIGANTllR TR ADITIONES APOSTOLICL€. m
•icripturae sensum à falso discerneret. Sed de causis totius orationis carde versatur, quonam modo tliftologo
liactenùs. conslare possit, hoc aul illud dogma ab Apostolis es e

Ntinc fîjndamentum illud confirmandum est, oslen- tradiUim. Verbi causa, ponamus aliqua quoe pateai.l
ifciidumqiie Apostolos Evangelii doctriiiam parlîm qucestionem veniat, nùm minores ordines,
latiùs. Si in

icripto, parlîm etiam verbo tradidisse. Cujus rei pri- Jejunium quadragesimae, Baptisma parvulorum, Ima-

Auim testes sunl Dionysius lib. de ecclesiast. Hierar. ginum venerationem , Symbolum fidei ex traditione
cap. 1; Clcmens Alexaiidriims in lib. de pasch. apud Apostolorum habeamus, id nunc explicandum esse di-

Eusebiiim, Ub. 6 écoles. Hisl. c. 11, et in lib. Slrom. 1 cimus, anne sit via aliqua plana et expedita, quâ ad

et 5; Juslinus martyr, qiuiest. 128, à gentibus posità; certam earum reram intelligentiam posait perveniri.
Ongenes, hom. 5 in Num.; Papias apud Eusebium, Non enim sumus ii, qui Pharisaeorum instar, traditio-
lib. 5 ecclesiast. Hist., cap. .59; Egesippus, eodem nes noslras velimus quasi divinas et apostolicas ven-

Eusebio auctore, lib. 4 ecci. Hist., cap. 8; Ignalius, ditare, sed ubique gentium cupimus, utvera à falsis,

eodem Eusebio referenle, lib. 3, cap. 36; Irenœus, ilà, ab humanis divina secernere ; eo verô in loco ma-
lib. 3, cap 3 et 4, quem eliam Eusebius retulit, lib. 4 xime, ubi de dogmatibus fidei catholicae agittir. Quo
eccl. Hist. cap. 14, et lib. S, cap. 6 et 20; TcrtuUianus in loco quidera rerum illiusmodi permixta confusio
in libro de Coronà mililis; Cyprianus de Ablulione perniciosissima est. Sunt igitur vige quatuor apertae,

peduni; Epiplianius de Hœresibus, cîim aliàs ssepè, quas si sequamur, traditionibus Apostolorum vestigan-
tùm ibi maxime, ubi Ariaiionini et Apostolicorum dis minime aberrabimus.
dogmala coarguit; Hieronymus adversùm Luciferia- Prima via ab Augustino aperitur, cùm tùm
aliis locis,

nos; Augustinus, lib. 2 de Bapt. contra Donalistas, lib. 4 contra Donatist., in haîc verba : c Quod universa
cap. 7, et lib. 4, cap. 24, et lib. 5, cap. 25 et 26; Da- i tenet Ecclesia, nec conciliis institutum, sed semper
mascenus, lib. 4, cap. 15 et 17; Basilius, lib. de Spi- « retentum est, non nisi auctoritale apostolicà tradi-
rilu sancto, cap. 27 et 29. Refert autem ex bis unum 1 tum rectissiraè creditur. i Est autem ratio hujus in
et item alterum Gratianus, dist. 11, cap. Ecclesiasiica- promptu. Si enim consuetudinis cujusquam diù in tntâ

rum, et distinct. 12, cap. lUa autem. Potestigiturquid- Ecclesia observatai originem et principium, nec ad
quani veriim esse, quod sit Imic talium virorum choro sumnios pontifices, nec ad concilia episcoporum reforro
contrarium ? Sed si tanta nubes lestium haereticorum possumus, sed ea consuettido ad Apostolorum usquè
corda non movet, vel divinis testimoniis niovean- temporaretrô trahitur, conficitur plané illam ab Apos-
tur. Quanquàm quod uno eodemque consensu tôt tan- tolis esse profectam. Ut si in dubium vocetur, an mi-
lique viri testati sunt, id non humamim, sed divinum nores Ordines, subdiaconatus, lectoratus, et caleri,
est. At suppetunl eliam Scripturae divinaî pr.'ïîclara ex Apostolorum traditione in EcclesiA sint, htmc in

lestimonia : State, inquil Paulus, 2 Th -ss. 2, 14, et modum pervestigabitur. Si horum Ordinum initium
tenete traditiones quas accepistis, sive per epistulas, sive vel à Damaso sit, vel à Symmacho, vel ab uUo alio
per sermoiiem; et rursum, 1 Cor. 11, 12 : Làudo autem seu pontiUce, seu concilie, certè Apostolorum traditio
vos, fralres, quod, sicut tradidi robis, prœccpta mea te- non fuit. Sin antè quemcimiqneponti'icem, antè qnod-
netis ; et eodem cap. posteà : Ego accepi à Domino quod ciKiique etiam concilium meniio hujus rei apud prio-
et tradidi vobis; et paulù post : Cœtera, ciim venero, dis- res habetur, donec ad Apostolorum lempora pcrven-
ponam; atque ad Timotheuml, cap. 1, v. 1 : Formam tum est, tune demùm intelligimus minores Ordines ex
habe sanorum verborum, ait, quœ à me atidisti ; bonum apostolicâ traditione fuisse, ut et reverà fuerimt,
depositum custodi ; el dc'indè, ibid. 2, 2 : Quœ audisti à qiioniam non posteriores modo, sed Igiiatius, epi'îlolA

me per muUos testes, luvc commenda (idelibus hominibus, 8 ad .4nlioch., Dionys., cap. 3eocles. Hier., Cleniens
qui idonei erunt et alios docere. Ac Joannes in Epist. 2 : in Epist. ad univers., Anaclet. in Decretis suis, ejus
Plura, iiiquit, habens vobis scribere, twlui per chartam rei tanquàm in Ecclesia jam acoeptrr, memiiieiiint.

et utramentum ; spero enim me futurum apud vos, et ore Eàdem quoque ratione docebis jejunii Ie?em (niditio-
ad os loqui. Quid multa ? Diias Pétri Ejùstolas habe- nisaposUtlica; fuisse, cujus videlicetmentinnem feci.^^se

inus, et credinms niuluni annis septem Antiochiœ se- constat Augustinum ad Casulanum, epist. 86 , et ad
disse, elinguem Komae annis viginti quinque? Nùm Januar. epist. 118 et 119; Hieronymum ad La'tamde
niliil aliud verbo docuit, quàm quod Epislolis duabus Institutione filiae, el lib. 2 advers. .lovininnum, et in
scriplum reliquit? Quid? Andréas, Thomas, Barlbolo- Isaiam cap. Ambros. serm. Tô et 38; Chrysost.
.)8 ;

ma;ns, Philippns, nonne sine scriplurà, solo intercur- ad popnl. Antioch. hom. 5 et 16; Basil, cùm in aliis
rente verbo, Ecclcsias sibi destinâtes, et fuudàrunt in concionibus, tùm in ejus initio quam in ebriosos ha-
fide, et in religionc continuerunt? Consenliamus igitur, buit, et in posteriore de Jejun.; concil. Nicijen., refer-
quod negari non potest, fidei doclrinam non scripto lurquc distinct. 18, cap. Ilabeulur ; conril. Loadic,
totam, sed ex parle verbo ab Apostolis esse tradilam. niullis capiiibus; Sozomenum, ]li^,l. Tripart., lib. 1,
cap 10; Origencm, hom. 10 in l.evil. Iren.Tum apud
CAPUT IV. ;

Fusebiiun, ecdesiastie. Hist. lib. 5, cap. 24; Teics-

Ubi siernuntur vtœ ad Irudiliones Christi et Apostolorum
phorumin Epist. ad universos, qui jejunii nostri auctor
imestigaiidns.
falso à quibusdam existimalur (1); quouiam It(natius
His igitur cognitis, restât illud explicanduni,
ubi (\) Vide Eusebium De Tcmporibut. forte anl« bsp«
 .

m DE LOOh THEOLOGICIS. LIB. III. 2W,

m Epist. 4 ad Philipp-, ejus rei

prior meminit, atque nitim etiam non consummatum antè evangelicam le-

habemus etiani canoHcm aposlol. 68, probalum

eliam gem jure esset nalurae indissolubile, nec esset in re-

a TniUan. synod. canone 9 elcanone 20. Quamobrem publicà humanà facultas ulla hujusmodi matrimonii

vciè ac jure Theopliil. Alexandr. lib. Paschali 1 et 3, dirimendi, consequens fil, hune Ecclesiae morem ex
non solùni legein jojuiiii à majoribus Iradilani esse Christi et Apostolorum insUtulo descendisse. Nec enim
priïscribit, sed affirmai fuisse evaiigelicamlraditionem. credi potest Ecclesiam Dei aliquam sibi potestatem ge-

El Epiphanius, bceresiSO, ubi doctrinam Ecclesix do- neraliier usurpasse in his quœ ad jus naturae pertine-
cet, et lideiu qiix traditione ecclesiaslicâ scivatur, rent, nisi quam Ciirisio et Apostolis tradentibus acce-
cùm ineiuiiiit jejuiiii quadragesimai , lùni dixit aperlè pissct. Jam enim hic error esset gravis in nioribus,
Aposlolos tradidisse jejunia 4 et G feri;«. Atque Léo in quibus Ecclesiam errare non posse, suo loco osten-

Papa, in concione de Penlecost., cujus iniliuni, Ple- demus. Nec me clàm est, quôd Alexander III aliter in

ms.s»/»<\jcjuni«ni quatuor lemporum TrinitatisabApos- poslremo illo excmplo docere videalur. Cùm enim illi

tolis dioilesse inslilulum. ilieronymus auleni ad Mar- esset objcctum, non posse per solemne religionis vo-

coUain adviTsùs .Montaiiuui non obscure iradit qua- tum malrimonium dirimi, quoniam scriptum esset
dragesiniam nos secundùni traditioneni Apostolorum Quod Deus conjunxit, liomo non separet, respondit, hor'
jejunare. Quod verù in boc excmplo fecinius, id fa- Scripturie testimonium de niatrimonio consumnialt'

cere per nuilta possunuis; et hâc eàdem ralionepar- esse interpretandum. Quovidelicetresponso significa'

vulorum bai)tisma, consecralionem virginum, naonas- vit, malrimonium ratum, si consummatum non esset,

ticani professionein lucernam in teniplis cereosque

, liccre humanilùs separari.Verùm, ut omiltam quod
lucenies, imaginum venerationem, et alia id gcnus verba illa Adie : Hoc nunc os ex ossibus lueis, et caro

niulla, ab Apostolis tradita coniprobare. Sanè quod in de carne meâ, etc., è quibus Dominas coUegil , quod
nioribus diximus, idem in fidei dogmale servandum est, conjunxisset Deus, id hominem separare nec deberc,
si uiuimquodlibet novum esse bicrelici calumnientur. nec verô posse, eo lempore fuerunl inParadiso dicta,
Hujus rei illustre exemplum babes apud Eusebium lib. quo nondùm erat malrimonium consummatum ; ulqne
ecclesiast. Ilistor. cap. 5, ultira. Sed nos pergamus ad illud etiam prœteream, quôd matrimonii ipse contrac-
reliqua. tus adeô naturâ suà firmus ac perpetuus est, iil ne
Secunda itaque via huic proxima, et ea quidem ex- voluntate quidem contrahentium dissolvi possil, quai

pediiior est. Si quod fidei dogma Patres ab initio se- tamcn hominum conventionibus dirimendisvalere solet

cundiim suorum lemporum successionem concordis- plurimùm ; certè theologis gravissimis semper absur-
siniè lenuenuU, hujnsqne contrarium ut bœrelicum dum visum est, malrimonium uUum per hominem se-

refutàrunt, quod tamcn è sacrislilleris non habetur, id parari. Quanlô graviùs Innocenlius III aliorsùm qui-

nimirùm per aposlolicam traditionem babet Ecclesia. dem, sed ad hune etiam locum appositè dixit, non ho-
Excmpla suni, perpétua B. Mariœ virginilas, descen- minem, sed Deum id solvere quod summus pontifex
sus Christi ad inferos, ut animam Adœ et reliquorum non humanâ, sed divinâ auctoritale dissolveret ! Ni-

palrum, qui ibi tenebanlur, erueret; cerlus Evange- 1 mirùmquodDominusPelro dixit : Quodcumque solveris
liorum numerus, et cœtera id genus quœ, ne longuni super terrain, etc., quousque et quatenùs vel amplifi-

faciam, non sunt annumeranda. Omnia siquidem fidei candum esset, vel eliam conslringendum , id ab Apo-
dogniaui ab .\postolis accepit Ecclesia vol scriplo , vel stolis Ecclesiam acccpisse consenlaneumest, qui ejus-
verbo, quoniam iiministri fuêre sermonis; nec ullas in modi res ad Ecclesiœ gubernationem necessarias sine

fide novas revelationes Ecclesia habet, sed eas servat I

dubio tradidère. Atque tradunt nonnuUi, nempè in

quas Apostoli per Spirilum sanctum fidcli populo re- .

Proœmio Joannem Evangelislam, quod Hieronymo
in

liquerunt, queniadmodùm posteà sumus demonstra- \ nonnuUi tribuuni Joannem Evangelislam jubente
,

turi. ^
Christoà sponsâsu.^ Evangelii gralià fuisse sejunclum.
Tertia via. Si quidquam est nunc in Ecclesia com- Hieronymus certè, advers. Jovinian. libro 1 , Joannem
muni fidelium consensione probatum, quod tamen bu- affirmai et virginem fuisse, et maritum. Theclam que-
niana poiestas efficere non poiuit, id ex Apostolorum que Epiphanius, H?er. 78, tradilàPaulo nupliis exso-
iradiiione necessariô derivatuni est. Ut vota dissolvere lulam, cùm sponsumhaberetprimariumurbis formosis-
et remiiiere juramenta, non erat humanae polestatis, simum, et virginem sanctam contempsisse lerrena, ut

lùm quia jure naturae vota nuncupata Deo reddere, et cœlestium potens efficerelur. Sed contra Alexandrum
juramenta ser^are tenemur, humana verô faoullas ea, dicimus, nam hoc forte dicet aliquis. Minime verô
qua; jure nature débita et conslitula sunt, condonare genlium. Nec enim statim ponlifici contrarius est, qui

ac tollerenon polest, ut Graiianus, distinct. 1.5, statim argumento quo Catholici urgentur, aliam responsionem
à principio docet; tùm etiam, quia in his quse supc- parât. De terlià igilur via dictum est salis.

rioriex conventionedebentur, inferioris poiestas nulla Quarta via eadem et mollior, et tritior,est hujus-
est. Eademque est ratio de m:.trimonii rati direptione modi. Si viri ecclesiastici aliquod dogma, vel unam
per monasticum solemne votum. Cùm enim matrimo- quamlibct consuetudinem uno ore lestentur nos ab
Apostolis accepisse, sine dubio cerlum argumenlum
lempora jejunium nioro ab Apostolis accepto servatum
est; à Tele>phoro autera primùra lege
praescriptum et
est, ut ità esse credamus. Ut imagines ab Apostolis
prîec«ptura est. I e^se traditas, Patres in septimA synodo generali , aç-
 . , -

i(\{ CAP. Y. VARIA TRAblTlOXLM APUSiOi.lCARL'M GENERA. goà

L=oiie sextà, dixerunt. Et syniboliim fidei, quo vulgus quippè vinculo, quas à Christo accc:pta:> Ap(»stoli fide-

lidem suam profitetur, Ecclesiam Apostolis Iradenli- libus servandas reliquère, Ecclesiâ fidèles eximere non
bus habuisse, aiictores sunt Ruffinus in expositione potest, nec illas contraria aliquà consueludine abolere.

S\ inboli ; Hieronymus ad Pammachiuni de erroribus Si enim, exenipli causa, materias et formas sacra-

Joannis Hierosol.; Ambrosius in serni. 58 de Jejunio mentorum Conlirmationis, Ordiiiis, Exlreiu;e Unctio-
et Qiiadragesimâ ; Cassianus, lib. 6,adLeonem inipe- nis à Christo Apostoli, nos ab Apostolis accepimus ;

raiorem ; Isidorus, lib. 6 Eiymol., cap. 18 ; Léo Papa, si ad eumdeni quoque modum matriinoiiia non con-
in epist. 8 et 15 ad Augustam ; Clemens , in epislolâ summata per solemnem castitatis profcssionem dirimi,

prima ad Jacobuni, si Clemens tamen illius epistolac consumraata verô per conversioneni ad lidem, coiijuge
auctor est. Sed dehis hactenùs. Nam plura exempla infideli discedente, Christus Dominus Apostolis, illi no-
ponere longum esset, nec ad rem, quam instituimiis bis edixeriint, in his tanquàm in divinis institutis Ec-
necessarium. Satis autem fuerit, quatuor vias demon- clesiâ nihil habet potestatis.

slrâsse, quibus tradilionem aliquam esse apostolicam In quem sensum explicanda sunt duo illa capita :

investigetur. Sunt quidam, et ; Contra statuta, 23, qu. 1. Nec hujus

CAPUT V. modi traditiones possunt per conlrariam consuetudi-
nem antiquari; sed tali adversaî consuetudini jure ob-
De variis generibus Iraditionum apostolicarum
jiciuntur cap. Veritate, el cùç. Si consuetudinem, et
Al verô, priusquàm hujus loci auctoritatem to!i fir- cap. Frustra, distinctione 8. In aliis verô,
quœ videli-
me, illud animadvertendum censeo, proecepta et in- cet Apostoli constitueruut tanquàm
Ecclesiœ pastores.
stitula Apostolorum esse in duplici differentiâ. Quœ- poterit quidem summus pontifcx, ut in ccteris Eccle-
dam eniin lemporaria fuêre, quorum ratio brevis et sice legibiis di^pensare (sic enim schola loquitur), po-
ad tempus fuil; alia fuêre perpétua, utpotè quaî cau- teritque item conlrarius populi mos instituta hujus ge-
sam habuère sempiternam , ut in Ecclesiâ servaren- neris abrogare. Ut trina immersio quara ex apostoHcà
tur. Illius generis exempla sunt, de baptismo in no- traditione in Baptismi sacramento Ecclesiam
habuisse.
mine Jesu, de abslinentià à sanguine et suffocato ; hu- canon apostolorum 49 ostendit, per contrariam
con-
jus autem posterions exemplum est, de aquâ perini- suetudinem abolita est. Ejusdem quoque ordinis
est
scendà calici. Atque etiam alia divisio est apostolicoe
quadragesimai jejunium, ac pœnœ rursùm ab Aposto-
traditionis. >'am altéras Apostoli à Cliristo Ooniino lis pro criminibus praefinit«, quce distinctione 82, cap.
acceperunt, ut Matrimonium, Conlirmationem, Extre- Presbijter, ex concilio Gangrensi referuntur. Ad hoc
mam Unctionem , esse sacramenta novse legis ,
quse genus illud referlur quod ex Anacleti prima
, epistoIA
ipse quidem instituit Christus, suorum sacramentorum hferetici urgere soient Peractâ consecralione oranes
: î

primus idemque solus auctor, sed Apostolis tradidit < communicent, qui noluerunt ecclesiaslicis carere li-
christiano populo administranda ; altéras verô tradi- c minibus; sic enim Apostoli statuerunt. > Quanquàm
tiones Apostoli ipsi, Spiritu sancto suggerente, ad Ec- de ministris, qui episcopo sacrificand in diebns solem-
clesise utilitateni ediderunt, quas tamen eis Cbristus nioribus inserviebant, Anacletus loquitur. Quarè
iiidi-
Dominus, dimi in terr.î degeret, nusquàm edidit, ut colligi non potest, omnes eos, qui missœ intererant,
(juadragesimûc jejunium quod licét Hieronymus in se- oportere etiam tune
;
communionem Eucharistiaî su-
cundumJonne caput, Ambrosius, conc. 56, Chrysosto- mere, in his prœsertim diebus qui solemniores non
es-
mus, boni. 1 in Gènes., ad Christum auctorem referre senl; nam, ut antique more et Apostolorum instituto,
videantnr, al reverà, ut equidem sentie, apostolicum communie totius etiam populi à principio statim
na-
institiiluni fuit. Qnod Cliristo tamen assignatur, vel scentis Ecdesiae exigeretur, asiate
tamen Chrysostomi,
quia ad Cliri^ti jejuiiantis exemplum ab Apostolis in- prœceptum relaxatum esse constat, et communionem
slitutum est, vel quia aposlolica edicta Christi esse cen- adstantium voluntati permissani, ad qnam eos diaconus
sentur, qui per Aposlolos Ecdcsise loquebatur, atque altà voce invitabat, non cegebal. Ifec enim
et alia hu-
adeô per Spiritum sanclum Apostolis, juxia illud, jusmodi tametsi ab Apostolis tradita sunt, non
sunt
quod .loaunis cap. IG, scriplum est : Adliiic multa ha- tamen ità fixa ut meveri non queant ; cîim Chrisli
,

beo vobis direre, sed non jwtestis portare modo. Ciim au-
ipsius prœccpta et instituta, quemadmedîim diximus
,
tem venerit ilte Spirilus veritatis, docebit vos omnem ve- adeô stabilia ralaque sint, utcenvelli nullius hominis
ritalem ; non enim loquetur à semetipso, sed quœcumque
aucteritale liceat. Cujus ratio loce superiore reddita
,
audiet, loquetur, quia de meo accipiet, et anmmtiabit frustra hic à nobis resumeretur. Atque illud de insti-
vobis. Et Apost. cùm quoddam de suo consilium de- tutis ad gubernationem populi perlinentibus intelligi
dissel Pulo autem, ait, \ Cor. 7, 40, quod
:
et ego Spi- vole. Nam dogmata fidei sive Christus ipse })er se
ritum Dci habeam, et rursùm, 2 Cor.
13, 3 : An expe- Apostolis revelàrit , seu Spiritus sanctus post Ciiristi
rimentum ejus quœritis, qui in me loquitur Christus? In Asoensionem in cœlum , mutari non possunt sed
;
hisautem traditionum generibus illa eadem conside-
firma baec in verilate rémanent, pcrindè atque illa
randa sunt quidem, q use in siipcriore lîbro de
Scrip- quae Christi sunt ore prodii.i
cti.im legiltiis, admonuimus; sed discrimen
lur.T-
illud CAPUT Vï.
maxime, qnod de Scriptnrarum pr.Tceplis ibipositum,
De firmitate et certitudine traditiumuv apostoUcarj.m.
Iran^^ferri liùc ad Iradilinnes débet. Ex traditionum
(Tiilbus rébus expositis, non erii difficile (c^ti-ndere,
TH. I.
7
 , ,
,

203 DE LOGIS TIIEOLOGICIS. LIB. 111.

20i
maxime quoprilur. ex Cbristi et cap. -45; Tertiillian. ilom, fjiiamvis îpsô posteà abEc-
quod in liàc parte
:

jd
Apostolorum iradilionibus cerlissima posse ar-umenta olcsiifl Iradilionc ilisccsscrit, in lib. tanion de Coronâ
t

elici, et ad Eociesiie
consueludines, et :;ci fidei dog- vtililis , camdom sontonliam halict. Ciijiis vcrba lihet

niata comprobanda. Si enim

Aposlolus Paulus Eccle- in pnvsenlià refcrro; ncc cnim solîini quid senliat

si;e consuetudinem Corinthiis

contentiosisopponit, cur iradit, sed cur etiam sontial : j Antiqnas, inquit, ob-

nos itidom Ecclesicc morem ab Aposlolis usquc rccep- « sorvaiioncs Ecolcsia>, si imita soriptiira dclcrniina-

mm, lotque seculorum usu ac gentium conscnsione « vit, ccrtc consucludo corroboravit, qu3e sine didjio'

probalum, non opponemus hxretieis, cùm à nobis < de tradilionc manavit. * El slalin» , cùni quaiumdani:

Scripturam in cujusque rei confirmationem cfllagi- Iradilionnni nicminissct, qiiarum in ScripUiris nicnlio-

laiît? Cerlè Paidus, cùm et per Scripluras, cl perna- nulla est : i Istarnni, ait, et aliarnm disciplinanim si

lurcc ralionem salis dixisse viderelur ad ejus rei fidem « cxpostnias logoni, nulla libi legis tradilio pra-lende-
îaciendam quam Corintbiis persuasani esse cupiebat, < tur. Auctrix est consucludo, confirinatrix est, et fi-

oonsiderans tamen intcr Corinlhios lorc quosdam qui f dci observatrix, idonea est Icslis tradiiionis vcte-

illiusmodi forte et tcslimoniis et rationibus repugna- < ris. Consuctudo auteni etiam in civilibus rcbus
rent,non aliud poiius argumenlum ad causam cvin- ( pro lege suscipitur; ncc diiïerl, scriptnrà, an ra-
etnulam habuit quàm si eos ad Ecclesiic morem revo- i lionc consistai. » llaclcin'isTertulIiuMus. Acpncclarë
oaret : Si quis, ail, videlur contcnliosus esse, nos talem ille qnidem, quoniam si legemratioeommendat, nios,
onsuetudinem non habcmus, nec Ecclesià Dci. Quod di- qui ralione constet, non minus qnàin Icx lial)et coni-
,il, taie est : Si quis adeô est durus et pertinax, ut argu- mcndari, dist. 1, cap. Consucludo. Basilius insuper,

nieniis positis non adducatur, sed adbùc conlendat fe- in libro do Spiritu sanclo, cap. 27 , ac inagno (piidoui
minam aperlo capite orare oportere, bunc ego non ali- arguincnlo eamdcm rem confirmai, iu(piiens : « l)o~

ter refello, quàm quùd Ecclesix Dei talem consuetu- « gniala, quse in Ecclesià pra;dicanlur,quaxlani habe-

dinem non habent. Tanta vis in Iraditione est, ut quos € mus è docti'inâ scripto prodit.'i, qnsedain rursùs ex:

nec Scriplurai, nec naturaî ratio movissct, eos Pau- < Apostolorum tradilionc in myslciio occullo rccopi-
jus existimàrit Ecclesiarum more et inslilulo refellen- « mus. Quorum ulraque parcm vim liabcul ad picla -

dos. In priore rursùni ad Tiraolh. Epislolà, cap. G, 5 : 4 lem, nec in his quisquam conlradicil, qui saut veî
Si quis, ail, aliter docct , cl uon acquicscit satiis sertno- I tenuiter expertus est. Nam si consueludine*, quae
nihus; non dicit , Scripturis. Et ad Galal., i , 9 : Si < scripto proditcc non sunt, tauquàm non mullùm ha-
quis, inquit, vohis cvmtgclizavcrit prœler id, quod ac- i bentes momenti.conemur rejicere,olea daninabimus,
cepisîis, ana'liema sil. Quibus ex locis rectè Origc- i qucc in Evangclio ncccssaria ad salulcni liabcniur ;

nes, in commenlariis Epislobe ad Titum (1), définit « imô potiùs ipsam fidei prœdicalionem ad iiudum no»-

iK-creticum eiim, qui se Cbrislo credere profitelur, et « mon contrahimus. > Hactcnùs Basilius. Cujus ratio,

aliud de vcritate lidei christianœ crédit, quàm babeat si auctoritas negligilur, cerlissimam rei hujus facit fi-

«.radilioecclesiaslica. Et lib. 1 Periar. : « Sicutmullis, dem. Cùm enhn ScripUiras ipsas Ecclesià? aucloritate
< inquit, apud Gr^ccos el Barbaros pollieenlibus veri- recipiamus, nec cerliore argumento Evangelium Mat-
« talem, desuevimus apud omiies eam qua^rere, qui Ihan nojiîinc inscriplum ipsius verè esse probeinus
< eam falsis opinionibus asserebant, postquàm credi- quàm quùd sic à Palribus accepimus ; simili prolectô

'. dimus Filium Dei esse Cbristum, ab ipso banc dis- rationc ex reliquis inslitutis, qua; videlicet ab Aposto-
« cendam esse persuasi sumus; ità, cùm mulii sint, lis relinemus , firma argumenta derivabimus. Quod si
qui se pulant scirc qucc Cbrisli sunt, et nonnulli 'i quis novum librum sacrum ingérât, qtiem paires no-
« eoriim diversa à prioribus sentiunt, servetur verù stri minime receperunt (ut Basilides, qui piopbetas
« ecclesiasiica prœdicalio per successionis ordincm ab sibi nuncupavil atquc constiluit, juxtà Eusebium, lib.

« Aposlolis tradita, et usquè ad prcesens in Ecclesiis 4 Ilist. ceci.), is non alio cerliore argumento refelli

f permnncns, illa sola credenda est verilas,qua; in potest, quàm Iraditione majorum, ut secundo jam Ir-

« iuillo ab ecclesiasticà Iraditione discordât. > Ilacle- bro latiùs explicatum est. Sic quijipè apud Eusebium
nvis Origenes. Ignalius quoqiie in cpistolà ad Hero- lib. G, cap. 10, Evangelium nornine Pétri ab boerelicis
ncm : « Omnis, ail, qui dixerit prrcler ea quœ tradita prolalum, Scrapion gravissimè exclusil. Atque, ut
« sunt, tamelsi fide dignus sil, lamctsi jejunel, tametsi Basilius argumentatur, etiam in reipuhlie;e judiciis
« virginilalcm servet, tamelsi signa facial, tametsi pro- ubi Scriptune deesl inslrumcntum , teslibus habelnr fi-

« pliotcl, lupus libi appareal. * Si igilur anaibema des et sicut

; in rcbus bumanis oculatos lestes, ità in fide

b.Treticiis et lupus babendus est, qui ecclesiaslicoc auritosaccipimus, quiafides ex audituest. Essetautem
tradilioni répugnât, ex illà profeclô ceriissima argu- ridicula respublica, qu.T, in judiciis scripto omnia, ni-
mcniatio promiturad fidei doginata et Ecclesià; mores liil sine scripto probarel. Scripluras enim propler li-

comprobandimi. Pr;rloreà auclores gravissimi aperlè ligiosos facinuis. Alioqui boni viri, solo vcrbo in veri-
confirmant hujusmodi iiisliluia etiam sine litteris ac- laie et ol'fieio coiiiinentur.
cepta camdem vim liabere, ac si scripta ab Aposlolis Pnctercà milita ad christianos mores et doclrinam
fuissent. Irenaîus,lib.3 advers.b.-eres s, cap. 4, et lib. 4, pertinent, quai è sacris litteris non babentur, ut ante

(1) Ilis Comineiuariis caremus, sed referlur locus à nobis constilutum est ; stultum ergo fuerit in omni-
^

inApologiàPanipliili. bus Scripturam postulare. Tradilionc ilacpie opus aîi-

503 CAP. VII. hEFELLUNTUR ARGUMEMA CAPITIS PRIMI. ^200

quandù est ad fidei dogmata comprobanda. Rursùs, j

exborruit Ecclesià in eo quùd iiujnsmodi iraditiones

ciini iraditiones non scriptas Polycarpus,Tertulliani!s,

I
inficiati sunt, quàm in eo quôd scripia dogmata reje-
Irenseus, Marcioni ac Valentiniano : Epiphaiiius Melchi- cerunt, indé adeô venit, ulseptirnasynodusgeneralis,

sedecliianis, Apostolicis, Aerianis; Hicronymus Vigi- action. 7, doclrinam noslrœ oratioui.maximè coiisen-
lantio, Augustinus Donatistis; deniquè (ut in summà taneam edidcrit m «Iia'c verba « Fatemur nos eccle-
:

dicam) omnes sancti adversariis calholica; fidei fidenier i siasticas traditiones sive scripto, sive consuctudine

objeceriiit, earumque vi, perindè ac si fuissent scriptte, t valentes relinere velle, quarum de numéro est ima-
haereses sui quisque temporis deturbaverint ; certènon 1 ginum Calholicœ igitur Ecclesià; tradi-
efliguratio.

minori efficacià per hujusmodi traditiones nos hcere- « tionem observantes, defiiiimus sanctas imagines ve-
ticorum, qui aut nunc sunt, autetiam suni futuri, quœ- « nerandas. Qui ergô ausi fuerint aliud scntire, aut
curaque dogmata refellere ac deturbare poterinius. « more impiorum ha;rcticorum ccclesiasticas Iradi-
Absurdissimum quippè fuerit, ul Hieronj-mus adversùs « tiones contaminare, si episcopi fuerint, deponuittur;
\igilantium coUigit, unum Lutherum, aut Œcolampa- t si laici, communicne privantur. > El in fine ejusdem
dium, in Ecclesiae angulo obloquentem audire, uni- srssionis: « Si quis, aimit Paires, traditiones Ecclesià;

versos autem majores nostros usquè ab Apostolis con- « sive scripto, seu consuctudine valeiUes non cura-
temnere ;
quorum traditiones si negligamus, difficile < verit, anathcma sit. t Et concilium Tridcntinum scs-
dictu est, quantum religio detrimenti sit latura quem- , sione 4, idem définit bis verbis: t Sacrosar.cta Tri-
admodùm distinct. 11, cap. Ecclesiasiicorum, dicilur. « denlina synodus, prospiciens veritalem Evangelii sa-
Qualis enim rerum omnium faciès erit, qualis prœser- it lularera et morum doclrinam conlincri in libris scrip-
tim ergà Deumpietas, cultus, caeremoniae, non in Ec- « tis, et sine scripto tradilionibus ipsius Christi, quae
clesià dico, cujus et mysteria, et sacramenta, maximâ 1 ab Apostolis acccplse, aut ab ipsis Apostolis Spiritu

ex parle tradilione constant; sed in unàquâlibet repu- i sancto dictante, quasi per nian^is traditce, ad nos
blicâ vel mediocriter institutà, si mores illi, qui à prin- « usquè pervenerunt; traditiones ijisas tùni ad fidem,
cipio statim cum republicâ adoleverunt, contemnan- « tùm ad mores pertinentes, tanquàm vel ore tenus à
lur, labefactentur, evertantur? « Christo, vel à Spiritu sancto dictatas et continua suc-
Longiores hoc loco sumus, quàm necesso est. Quis ^ cessione in Ecclesià catholicâ conservalas, pari pie-
enim est cui non perspicua sint illa qu3C pluribus verbis c talis affectu ac reverentià cum libris sacris suscipit,

à quibusdam commemorantur? Commemoratur ab bis « ac veneratur. * Et post riùs : < Si quis autem tradi-
Augustinus in epistolà ad Januarium, et in altéra quoque « tiones prccdictassciensetprudenscontenipserit, ana-
ad Casulanum in quibus scripsit insolentissimœ insa-
, « thema sit. » Ne plura. Reverti enim decct ad ea,qu;c
niae essedispulareanejusmodi consuetudinesservanda; capile tertio posui fundanienta, ex quibus utnihil aliud
sint ; nec minus esseeos coercendos, qui bas contcm- adjiceremus, id ipsum, qnod hoc nunc capite porse-
pserint, quamvis bumanœ aliqute illarumsint, quàm si quimur, salis exploratnm esset. Verùm ut singula per-
divinas leges pra;varicarentur. Commemorare et alios sequi est operis infinili, ità qunedam explieare fusius
auctores possemus, sed uteremur in re non dubiâ tcs- est neccssarinm. Nec tamen qwx huic loco explicando
tibus non necessariis. Paulus enim unus abundè rei dedimus nimis multa videri debent. Que cnini huic
liujus facit fidem in 2 ad Thess. Epistolà, cap. 2, in- loco vis ab hœrelicis major inAirtur, eô nobis magis
quiens : Tetiete traditiones, quas accepislis sive per epi- elaborandum erat, ut is quàm diligenlissimè et expli-
stotom, sive per sermonem. Parem ergo \im habent caretur et muniretur. Atquc, quemadmodùm suprà
apostolica dogmata, pariterque reiinenda sunt, sive diximus, ex decem partibus, in quas loci tiioologicj
scriplo, seu verbo ad Ecclesiam pervenerint, ut D. naturam vimque divisimus, secunda bac qux in tra-
Basilius in lib. de Spir. sancto, cap. 20, ex hoc ipso dilione consistit maxime tlieologiam et fidem atlingit;
Apostoli testiraonio arguraentatur. Quin Apostolus ipse et res lanta paucis solvcnda non erat. Sed jam argu-
ad Hebrseos, et ex Scripturis, et ex tradilione argu- menta ea tandem dilnamus quae capite primo adversùm
mentaïus est, quemadmodùm Chrysostomus honiilià
traditiones opposuimus (l).
18 in Epistolà ad Hebraios admonuit.
CAPUT VTI.
Ex quibus omnibus multisque aliis perspicuum est,

qui Iraditiones contempserint, eos tanquàm haereticos

In quo refelluntur argumenta capilis prxmi.

jure ac merilô ab Ecclesià fuisse semper explosos. Ilà niud verô argumentum, qnod est à principio posi-
enim h.iïretici illi sunt habiti, qui solemnia quadragc- tum, non estdifricil rcfnlare. Ridiciilum est enim ore-
sim;e jejnnia ab Apostolis accepta pro nihilo habuère, dere apostolicas tradilionrs non eàdem fide ac dili-

ul apud Auguslinum, de hier. cap. 55, et apud concil. gcnlià posse in fidclium cordibus assorvari, ac si in

Gangrens. in epistol. ad episcopos Armeniœ videre papyro scriberentnr. Nam nec in Scripiurà Spiritiis
licol; ità, qui distinctionem episcopi et prcsbytcri nc- Dci vivi l;»cilins quàm alramenlnm dolcinr, et siint
gàriint, eli;imhi h.ereseos sunt damnali, ul apud Au- pler.equo traditiones q<ias more et usu faciliimè videas
guslinum, eodem lib. et cap., cl apud Epiphanium, relineri. Quôd si Christi providenlia Ecclesià; Chris-
lib. 3, cap. 7.'), et apud concilium Constanlicnse re-
(I) Phira ibi addcrrmus ad poliorom fradilionnm
peries; ità brevilcr, sive Wiclcffislas, sivcLnihcranos,
di^lin(lionf'm. nisi inCià, ad finem hnjus tcriii libri re-
fiive alias quascumquc anliquiores pestes non minus niissa, cum aliis utiliùs exponercntur. P. S.
207 DE LOGIS THEOLOGICIS. LIB. III. â08
ego prolatam in quà non aucter esse debes, sed cus-
lùm vcro nec tradiliones asscivatas
< te ;
lianae deesl,
Sciiptune auctorilateni; ulraque « tes ; non inslitulor, sed sectator ; non ducens, sed se-
défende, nec cciiani
non constat, quam € quens. Aurum accepisti, aurum redde; nelo mihi
enim jusla les sine Dei procuralione
nec Scriptiua vindicatur. Sed i pre aliis alla subjicias. Custodi propter inimicos, pro-
si toUas, neque traditio,
pler fures; custodi etiam diligenter, sedulè, fideliter,
Chrislo curce llcelesia ^ua est, jani non eril
anibi- i
si
quemadmodùm Evangelium illa in sensu < ut sue tempère, cùm oportuerit, quibusque oper-
guum quin,
citeras cuslo- « tuerit, reddas, devitans prephauas vocum novitates,
poliùs, quàni in iitlcrà custodit, ità et
commen- € id est, sententiarum, dogmatum, rerum, quœ sunt
diat tradiliones, quas ei Aposloli lanloperè
vetustati contrariai. ISuUa quippè hairesis nisi sub
Timotliee, inquit Paulus, depositum
custodi, t
dàrunt.
opposiliones « certo nomine, certe leco, certo tempère emersit nec
devUans prophauas vocum (1) novitatcs et ;

locum mirer à Cajelano quisquam hieresim instiluit, nisi qui se priùs ab Ec-
nomimsscientiœ. Quem
«
fal-i
coramissà doc- c clesiae catbolicae et antiquitatis consensiene discre-
de gregis commissi dcposito, non de
pr;esertim cùni alteruni simil" i verit. Hoc ergo apud omnes hsereses legitimum fuit
irinà esse inlelleclum ;

non de i atque selemne, ut prophanis novitatibus gaudeant,

limuiu in posteriore ad Timothenra Epistolà
autem i antiquitatis scila faslidiant. GonUà vero Catholico-
grege, sed de doetrinâ interpretelur. Debueral
aJnioneri Paulum de verbe Dei fuisse locu-
< rum hoc proprium, deposita sanctorum Patrum et
Cajolaniis
vo- c commissa scrvare, damnareque propbanas novitates.
tuni, ex iis quce è vesligio subdit: Devitans profanas
opposiliones fulsi numinis scienHœ;
« Tlà enim in concilie Ephesino omnium Palrum una
ciuii uorilales, et
fuit vox, ut, quod cratantiquitùs tradituni, tenerctur;
utraque enim harum tradition! apostolicoc adversa
est, «

quod adinvcntum nuper, exploderelur. Hactenùs

vocum prophana novitas, et falsi nominis scienlia. Tra-
€ »

quid au- Yincentius. FIujus verô apostelici teslimenii tanta vis

ditio quippé vetuslate coramendatur ; et, si

id scias esse, ut an- advcrsùmbaerelicosfuit, utClemens Alexandr. 2 Strem.

dioris in Ecclesià novi, tùm verô
apostolicse fidei contrarium. Cùm lib., scribat, hœreticos, quoniam eo testimenio eviuce-
tiquitali, ità quoque
vocum sonus bantur, Epistolas Pauli ad Timotheum explesisse. Ut
autem legis voces esse vitandas, non tibi

Dogmata eè igitur, undè digressa est, se référât oratio, non

veniat in mentem, sed vocum signilicatus.
fuerunt majores nestri in re tàm necessariâ négligentes;
enim sentenliasquc novitias vitare jubet Apestolus,
non verborum sonitus inanes aut novos. Tametsi no- sed quod Apestolus Timotliee, et in ille magnà cura
commisit omnibus, magnà etiam cura servàrunt.
vitia quoque verba, quoad licebit, viUire in fidei mo-
id illi

debemus. Scientiam verô falsi no- Ilaque in primo ille argtmiento Lullierani baud secùs
rumque disciplina

n)inis vel sopliisticam, vel artem cabalisticam intellige. ratiecinantur, ac si non divinitùs res ecclesiasticae ge-

Nam tradiliouibus apostolicis occultai ilte cabalistarum rerentur. Quod si ità pergunt, pari ratione suadebunt,

tradiliones non aliter opponuntur, ac fabulosa veris, nec canonices libres quidem eesdem mansures semper,

sacrissuperstitiosa.QuanquàmadversùsGnoslicosApo- sed si placet, etiam perituros. Nam quot libri tiiieas

pascuntblattasque diserti? Quot auctorum monunienta

stolus disserens, ut verè Theophylactus affirmât, fal-
sam quam tamen illi rudi
illorum scientiam traducit, heminum incurià interciderunt? Nimirùm enim Pytha-
geras quoque ipse, ut Lysias Pythagoricus ad Ilyppar-
plebi magne pretio vcndebant. Quôd si nihil est tàm
contra tradita ab Apostolis antiqua dogmata, quàm chum scribit, commenlariolos quesdam Dam:;e filiaî
j

opiniones in Ecclesià tùm novaî, tum prophanœ (ve- testamento reliquit; qui tamen, ac multô etiam magis

tera enim eaderaque sacra mysteria fides apestelica quàm tradiliones interiêre. Qua; dùm ità sint, vercn-

prebal, aspernaturque contraria), nihihiue tàm est se- dum non est, ne Apostelerum instituta, qua^ digite Dei

cnndùm Aposlolos, quàm non recedcre ab his, quœ non in tabulis lapideis, sed in Ecclosiai visceribus

olim accepimus (nimirùm de verbi, non de gregis de- scripta sunt, humanâ eblivione deleantur. Ac de primo
posito Apestolus loquitur), itemque si falsi nominis quidem argumente satis multa dixinuis ; vereor cliam

scientia vel sephistica intelligitur, ut quibusdam placet, nenimis mulia.

vel cabalistica, ut etiam Cajetane est visum, vel illa At secundo ità respondco : Non vuli Augustinus,

Gnosticerum, ut Tbeephylacte, mibique etiam proba- dicta factaque Jesu ab Evangelistis scripta, ad salulom

lum cùm verse falsa scientia adver- fidelium et |doctrinam esse salis. Alioqui Episteke
est; necesse est,
setur, contrariorura eumdem esse sermonem. Quje Apostelerum Acta, liber Apocalypsis, te-
apostelicîe,

quanquàm ità sunt in promptu, ut res cenfirmatione tum etiam legis veteris Instrumentum, supervacanca
non egeat, stint tamen nebis Vincentii Lirinens., viri esse, non necessariâ viderentur. Sed bec vult, non

gravissimi, auctoritatc confirmanda: < Depositum, in- fuisse opus ad fidelium salutem, ut ex dictis, factisqne

t quit, id est, quod tibi creditnm est, non quod à te Jesu alia scribcrcntur, quàm quaî scripla sunt. lfa>c

i inventum quod accepisti, non ipiod excogitàsti rem enim scribere satis fuisse, reliqua ab Evangelistis sine
; ;

t non ingenii, sed dectrinje; non privât* usurpationis, culpâ prœtermissa. Nam
quod rursùm nebis Augusli-
€ sed tradilionis publicae; rem ad te perductam, non à nus ebjioilur, farilisestetprempta dcfensie. Quic enim
usn et more Ecclesià" tenemus, ca non modo non sunt
(1) KaivoponK,-nesterlegitinterprcs, quemadmodùm obscura, sed adeè sunt aporla, ut de iis dispulare in-
t't Ambrosius Chrysostomus legisse vidi-ntiir. CertA
et
latina Ecclesià novitates lepit. non inanitatcs. Sic etiam solontissima; ins^nice esse idem Augustinus existimâ-
R.isilins ubiqiie legil, iit auclor est Tlicoplivlachis.
'

ri) . Gùm ergè ait : Vbi de re obsciirissimà dispulatur, etCt

 ,

209 CAP. VII. REFELLUNTUR ARGUMENTA CAPITIS PRIMI. 2io

salis indicat, se de his locpii nullo modo, quse Ecclcsiae Deuter. 12, ne requiramus alias in colendo Dec cœre-
înstituto et tradilione constant. Alioqui illud nobis ad- monias prœler cas, quœ lege praeceptœ sunt, nec his
versarii expédiant velim, quod Augustinus idem lib. quidquam addamus, vel minuamus. Et Salomon
vel :

contra Cresc. 1, cap. 53, diserte tradit in haec verba : Ne addas, inquit, quidquam verbis Dei et arguaris in- ,

e Quamvis hujus rei certè de Scripturis canonicis non veniarisque mendax. Prov. 50, 6.
At verô quamvis tra-
t proferatur exemplum, earumdem tamen Scriptura- qusedam essent Scripturœ sacrce ad-
diliones Ecclesise

< rum etiara in hâc re à nobis teneretur veritas, cura ditamenta, non tamen sunt illae verbo Dei addita;;
« quod univers» jam plaçait Ecclesia;,
lioc facimus, quin potiùs divina verba sunt, non aliter ac illa quîe
t quam ipsarum Scripturarura commendat auctori- in sacris libris scripta sunt. Non enim in prœsenti de
< tas ut quoniara sancta Scriptura fallere non potest,
;
tradilionibus disserimus, quse à posteris Ecclesiœ prœ-
< quisquis falli raetuit , earadem Ecclesiam consulat, fectis prodiderunl, quas alterius loci et temporis est
< quam sine ullâ ambiguitate sancta Scriptura demon- defendere sed de Christi et Apostolorum tradilionibus
;

< slrat. » dispufalio est, quas, hic nos ut divina oracula, jure

Jam verô Apostoli testiraonium perverse nobis op- verèque tuemur. Nec tradiliones etiara hujusmodi divi-
ponitur. Nam hominem Dei Ecclesisc doctorem hic narum Scripturarura sunt additamenta, sed comple-
Pauliis appellat, qui per litteras sacras ad omne mini- menla sunt potiùs, et earum quasi comraenlaria. Alio-
slerii sui opus instruitur. Quatuor quippè sunt res qui accusentur prophelœ, quôd legi Moysis quidpiam
quas verbi sacri administer prxîstare débet : nempè adjecerint; accusentur Apostoli, quiepistolasaddiderint
docere, arguere, corripere, erudire. Quœ utique omnia Evangeliis, asin.ieque et pulli simplicitatem suis appo-
docloribiis Evangelii Scriptura divina suppeditat. Quôd silè vestimentis ornârint ; accusa item , si placet, eos-
si quisquam contendit, generaliter hune locum intelli- dem, qui decrelura de idolothytis, sanguine et suffo-
gendum, huic non maxirao equidem opère repugna- cato sanxerint, ac canones quoque aliquot ediderint,
verim ; concédât mihi modo, Scripturas non singula- qui in sacris libris scripli non sunt. At non sunt istîe,

tîm el in specie semper de rébus universis pra;cipere. utdiximus, Scripturse addiliones, sed interprelationes,
Si enim spccialiter scripta sunt omnia, quid illud est queraadmodùm adversùs Grœcos in concil. Florentine
quod ait Paulus, ad Cor. H, 34 : Cœtera, cùm venero, sess. 4, 5, 6 et 7, latiùs explicatum est. Quâ etiam
(lisponam? Quid illud rursùm Joannis Epist. 2, v. 12 : ratione ecclesiaslicas, et doctrinam et leges, instituta-
P(ura habens vobis scribere, nolui per cliartam et atra- que salularia defendimus. Non enim Ecclesia hiseden-
mentum : npero cnim me ftiturum apud vos, et ore ad os dis aut nova fundamenla jacit, aut novas fabricas ad-
loqui. Scriptura itaque divina non deiis solùm instruit, dit; sed supersedificat super fundamentum Apostolo-
qujc scripta sunt ; sed de iis etiara ,
quce non sunt rum et Prophelarum aurura , argentum et lapides pre-
scripta. Tenete, inquit Paulus ad Thessalonicenses, 2 tiosos; regnique coelorura semina reddit non alla, sed
Epist. 2, 14, tradiliones quas accepistis , sive per episto- eadera aucliora, ut Eus. 3 lib. eccl. hist., c. 57, dixit.
tns, sive per sermones. Et in hoc ipso cap. 3 posterio- Atque nos itidera banc eamdera doclrinara lib. 7. ca-
ris ad Tira, epist. , cujus nos testiraonio impetiraur, pile postrerao, si vita superest, locuplelabimus. Nimc
cùm dixisset Apostolus : Tu auteni assecutus es meain de 4 argumente dictura est salis.
doctrinnm el institutionem (quibus verbis utrumque ge- Ad quinium respondeamus. Chysostomus porrô,
nus disriplin.TO complexus est, quod scripto, et quod sive quis alius est auctor, non ait, Scripturarum veri-
institiito conlinclur), mox subjungit : Tu verb permane tati quod hseretici cilare soient , sed tiisi ea dixcrint,
in his, quœ didicisti, et crédita sunt tibi. Didicerat enim quœ convenientia sunt veritati. Quanquàra, qui tradi-
sacras litteras Timotheus, ut ibidem tradit Apostolus, liones apostolicas docent, ii reverà ea dicunt, quse
et pnetereà raysteria evangelicœ doctrinaî concredila congruunl Scripturarura eliara veritati. Quod verô de
acceperat , ut cap. 2 dictura erat, et cap. 6 prioris ad Papise tradilione nobis opponilur, id ah Eusebio rcfel-
eimidem epislola;. Non ergô eo loco troditiones exclu- litur, lib. 3 Ecclesiast. hist., cap. ultimo, ubi ail Pa-
dit Apostolus, sed poiiùs commendat. piam, ut qui exigui sensûs vir et minus capacis esset,
Sanè verô quod argumentum ex Deutcr. 17 cap. spiriluales el myslicas Apostolorum (raditiones cor-
Luilierus addit, hoc nullius propcmodùm est momenti. poraliter et secundùm lillerara susoepissc. Non ergô
I^pgem enim nos non in charlis solùm papyraceis scri- si unus aut item alter tradilionum apostolicarum pr;e-
plani acccpimus, sed eam magis, quae in visceribus in- lexerit auclorilalem, fidera nos slalira habere debe-
scripta est.Nec adeô rudes sumus, ut apud nos lex mus. Nam et nonnulli sacras litteras pneferunl, quos
verbo tenus iradila legis nomen minus habcat, quàm jure ac meritô explodimus, quoniara sacrarum liltcra-
ea, qua; litteris ediiur. Fatemur ergô sacerdotes non rura leslimoniis abiituntur. Eodem quoque modo Ire-
esse audiendos, nisi docuerint juxtà legem Domini. n.'cus poluit à Papià et aliis discipulis .Toannis decipi
Sed qui instiluta apostolica Eeclesio; tradunt, ii vel in œlate Domini salvatoris; credidil enim, nec discus-
maxime docent nos juxtà legem Domini ;
qui verô con- sit, an vera dicenlibus credideril. Sed de hàc re dis-
tra ecclesiaslicas traditioncs pugnant, hos cum lege seremus posteà diligenliùs.
Domini pugnarecontendimus. Qu;"i ex reCalvini calum- Theophili aulem, Hieronymi Origenisque teslimo-
nia facile obteritur. Accusât enim Ecclesiam, quasi tra- niis non est cur pluribus respondeamus. Nam adver-
diliones contra sacras litteras invexerit. Diritur enim I sùm eos loquuntur. qui vel humana commenla sarris
2il
DE LOCIS THEOLOGICIS. LIU. III. 21t
l.istorins quasdam apocry- nuura qnideni purificat4onem ulîlis esse fortassè pote-
elia«) liueris adversa. vel
taiiquàm res divinas el ccnas, poslcris vendila- rat, ad Dei ccrlè culliMii non potcral. Quam ob cau-
I,ka>,
Ilicronyiuiis (hiijiis cniin leslinioiuiim sam reclè per Isaiam Dominus dixerat : Sitte causa
haiit. Almqtii si

non exislimabal (niidiiiiain esse aulem colunt me. Al Cyprianus in cà epislolà eos re-
iir^oiitiiis [iioiiuiiil)

credeiidiim , iiisi qtiod saeris litleris essct prodiluin ,

prclicndil, qui morom novum Christi insUluto repug-

quà froiile adversùs Lucileriaiios, Vigilaiitiuin, Helvi- nanlem inscrcre conabaulur.

dium tradiiiimiun auoloriiale argunientalur ?

Decimum verô argumenium mstantiùs equidem
quàm frivola sil cl plané prossi, ut in hâc responsione explicaretur, inler baire-
Calviiii pi>irô coiifirnialio
qui me- licorum el Calliolicoriim tradiiiones maximum
ridiccla, laciain ni nullo nogolio iiilcUiganl esse
ii,

(juoqne discrimen. IlaTClici enim mysteria sua mulierculis et

cuni eain expeiidore volciil. Kquidein eiun I

adveilcrel, si (pûd do- idiolis homunculis produnl; al Calbolici myslicas, et

lioriarer, ul br.c animiin» scriô

coiîdo priifiiLi-e me ap.'.d illuin posse conadercm. Sed sacras Ecclesiae tradiiiones muliercularum, bomuncio-

qiiaiulù i.ul;:cra:.is oiiiissà \crUar.s rationc, hoc unum mmique vulgo prodero, piaculi loco babenl. Cujus rei

proi>o^iluin esl, q'.iàcuuiiiue possmil via reia suam causa; quoniani capile tertio sunl reddiUc, iltiiic lector

agcre, paiica laulàm dic;uii, quibus sese boni acvcri assumet, qua; ad bunc locum pcrlinebunl. Ilairelici

theulogi ab eoriiin capiioiiibus expcdire queanl. Pri- rursùm sécrétas illas tradiiiones suas à viris doclis,

nuiiii auLeiii J.iael.ijiu» Cauierarius, non ptenè, sed prA'sertim iis, qui Eeclesiis caibolicis prsesuni, abs-

plunc, hiûi'.v.l m huiic inodum : l'.vangelia miin, etc., condere soient; Calbolici conlrà, juxlà quod Aposlo-

plcni' ins'ruuut lias de sensu unuiiiiis. Leiiidè ul queni lus pr;iecipil, cbrislianui disciplina; mysteria iis solùm
in nioJaai Calvinus cilal, nos quoqiie logeienjus, iiiliil coimnituml, qui idonei smit et alios docere. Quarè
U^.inen. Nam Ci'ini ScripUinii ipsai el Kcdesia: doclrina; deposilum publicum esl, ulpolè quod reipu-
ali'ci'iiir

magisleriiim, el iradilionum aiiclorilalem non obscure blicae magistralibus commendalur. Timotliee, in-

ci»ninieu(io!it, proieclo de ser.su m nii.iis plcnc nos m- (piil Paulus, ô episcope, qui Ecclesiae et pnefeclus, et

struunl. Doceul euim scnsum nuininis sive scripio, seu duclor es, depositum custodi ; el rursùm : Quœ audisti

verbo iradiluni juxlà esse lenenduni. Quid quôd con- à me, liœc commenda (idelibus hominibus ,
qui idunei

cilalaj cl inerudll concionis csscl, sinliui in proœuuo crunt et alios docere. Atque illud animadverlendum est

verba dice::lis i-ermdere, e;us pneserlim, qui bonâ diligenliùs, quôd non clàm in angulo et privatim, boc

An mox Uubas ivquuni essel, el deposilum Timolbeo commissum est, sed coràm nuil-
fide loquorcUir? cierl

id inipudonlcr aiilcvertore, quod eral in concilie magnâ lis tesllbus, ul res non privalai usurpalionis, non clan-

vi el conliMilione lransicrei:duni ? iilad enim Ariani destina; furtivaequc doclrina;, sed publicx tradiiionis,

pncscripserant, ul capite primo ostensura est, sese in I

disciplina; manifesta;, sineque dolo intclligerelur. Quod
lidci quîtsU )ae prailor Sciipluras nihil omninô rcce- qui parîim perspiciunt, bi non salis expcdiunl, quem-
pluros. ConsucvcnnUaulcmsynodi Paires, qua; obiier nam sensum locus ilie babcal : Ecjo in occnlto luculus

ab imo quolibet dicanUir, qui non sil fiJcm faclurus sum iiiltil. Doctrinam quippè Cbrisli, in quà nihil fuca-

concilio, ca priidenlissiniè dissimulare, quô res, de tum, nihil ficlum, nihil fraudulentum est, sed omnia

qiià polis agsndum est, suo cl loco el lempore

,ii:r>. ni sincera, vera, simplicia, nihil habet omninô teclimi,

commodiiis agalur, qucmadmodùni uobis libre posl< à pcnctrale, tenebricosmn. Hoc quoniam barelici ha-

quinioexplicai.dum osl. Nce Nicirai Paires omnia ea, bent, eorum docU'ina occulta reclè dicitur; quemad-
qu!C Constauiinu'îdixtTat, amplexi snnt ; sed cùm mo- modùm civis quisque liim quidquam reipublica; occu-

nuiss l. ul lioslili posilà discor.lia qua>.s'iont;s expli- Icre dicendus est, quùm qune magistralibus rc elanda
carcntiir, el omiies cupercl conliicri aposiolicorum snnt, ea nonillis plané, sed privalis hominibus furtim

doginalum unitalem : « His, impiil Theodorelus, as- prodil. Nam qui, «pia' populo vulganda sunl, ea populo

t sensus niaxinvc partis accessil, inlerque se oncor- invulgat, quae conlrà solis reipublica; magistralibus

t diam et sanilalen» d!)gmaluni conslilucrunl. Pauci expedil aperiri, solis quidem magislralibus, sed apertè
€ lamin, > <'lc. E:-; Conslantini igilur icslinionio, sy- tamen manifestât, hic nihil prorsùs occullè gerit. Non
nodiquc silcalio niliil onniino coniicilur. Pnelerquàm ilaque nos ha:reticorum more mysteria occulimus,
quôd eisi liieris saeris dispuialio essel insliiuenda, sed Aposlolorum inslituto ea vulgo celamus, majorihiis
sensum euram lamen non ex ipsis litteris mortuis, sed aperimus, ,
qua; majores scire decet, vulgus scire non

ex vivic >(K i> iradil'.one opDrlcrcl accipere; ilà tradi- dccet. Quid igitur sibi vult, inquies : Quœ in aure au-

lionis scmpcr usu elaucloritale indigcrenius. De oc- ditis, pra'dicale super lecta? Quod enim super lecia

Uivo igiliir argumenlo ba( tenus. pra'dicalur, id in vulgus eiïertur. Enim verô quo lem-
Tradiiiones auiem Aposlolorum, de quibus agimus, pore Dominus hoc discipulis pra'.ceplum edidil, non-
humanx* non suiit, sed divinoe. Iu»que qui cas docent, dùm eis aperuerat sensuni, ul inlclligerent Scripturas ;

hi non doociil doclrinas hominum qu;n omninô Uoc- nondùm per dies qiiadra iula loculus illis fuerat de
,

trin.i; vd l>i;i piaM-cpiis conlrari.e inleliiguiilur, juxlà rogno Dei, id esl, de reipublic-x; chrislianae administra-

illud, (pidd Domit:us Marci decimo quinte dixit: Qum'è tione; nondùm Spiritum miserai, qui docerelea, qua;

tOi trnns(;rt'dimim nwtulala Dei proftcr tradiiiones l'CS- vivenle Christo poriare non poterant; eam j)artem

troi ? vel olios.e qua-dam, cl van:i'. iradilioues qualis evaugelicie disciplina; iradiderat, quae ad omnes fidè-
,

erat illa de mmiibus aprnndio ablueudis, quse ad jiva- les portiueret, easquc Icges, quJ^s viilgo ciiam notas
m^ CAP YII. REFELLINTLR AlKiLMENTA CAPITIS PRIMI. t\l
es^ «expedirel. Hujusmodi igitnr prœcepiiini domini- prodita est? Nirairùm enim uframque credimus, et
<aft'n est : Quod audislis in myslerio, aperliùs praidi- utriusque, si possumus, conabimur rcddere rationem.
cate ;
quod didicislis absconditè, publiée loquiniini ;
Reddemus autem, si Dominus vitam concesserit, mul-

y«<?d Tos erudivi vcl in monte, vel intià domuni, in tas, maximas, atque gravissimas, quo sumus loco pol-
^R^l/ibus aiidacîer dicite. Sed temporis rerumque ratio liciti. Nam locus hic concludi jam potest. Ac de secundo

îiabenda est. Nam habeo niulta vobis dicere, quGc non quidem argumentorum fonte diximus. De oclo autem
potesti? poitare modo. Ea cùm vobis edixero, aha vi- reliquis latissimè palet disputandi raiio ; sed nos, quoad
daeïic^ lex erit. Nolo illa praedicelis super tecta ;
nolo poterimus , et licebit , in brèves angustias contrahe-

r*Tilgo annunlietis. Eadem enim vobis celandi causa mus (1).

aune erit, quaî niibi nuncest quôd vulgus portare non

:

(1) Cùm permagni res sit momenti, qua^ de tradî-

poterit. Scio Cleni. Alexandr. Stroni. 1 lib. de arca- tione versatur, siquidem do régula catholicà lidei ac de
Jiis Iraditionibus quse in aurem editne sunt, hune lo- cerlitudine doctrine catboliccesimulnioveaturquaistio,
cum intelligere, quas exponit super tecta prsîdican- jam diclis haud suCficieniibus ab auciore nostro, plu-
rima hic addenda sunt.
das, id est, excelsè et excellenter. Sed mihi id quod
Nolandum est caput octavum hujiis prioris libri uni-
dixi, multô probabilius apparet. Nam et nostrum hune cum esse de traditioiie; canera ad qnosdam alios locos
sensum illiid habet : Ego semper docui in Sijnacjogà et theologicos, nimirîim Scripturam sacram, conciliaque
et sunmium pontiticem spectant, proindè ad libros de
in lemplo, qu'o omîtes Judœi conveniitnt, et in occulto to-
iisdem apud Canum sunt referenda. His tàm eximiis
cMius stim nihil. Decimum igitur argumentum confuta- operibus lectis. nihil supererit, fatemur,desidcranduni:
îtum est satis. sequentia tamen, ad accuratiorem atque slricliorem
puncti adeô momentosi Iractationem, hic superaddere
At undociniuni, quoniam tertio decimo iuijus ope-
nos permittet leclor.
ris Hbroest nobis diligenter explicandum, non est ani- Omnis traditio usquè ad Apostolos retrô ascendens,
mHs in pnesenti relellere. Tantùm sunt lectores admo- propriè dicenda est apostolica,èivc ex Deo, Cliristo ex-
aendi, id quod Lucianus martyr apud Euseb. tcriùs révélante, vel interiùs Spiritu Sancto, per Apo-
, lib. 6
stolos ad fidèles transmissa fuerit, sive ex ipsis Aposto-
écoles, hist. cap. G, fiisè eruditèqne persequitur, nos
lis, vehit Ecclesiœ pastoribus, derivetur. In priori casu,
Cbrislianos non humante alicujus persuasionis errore divina traditio est, in allero ecclesiastica,
constringi, nec indiscussâ, ut alios, parenlum Iradi- Traditio divina potissimùm ad doctrinam spécial;
sed illa doctrina vel jam in scriptis canonicis contine-
lione decipi, sed auctorem nobis inslilutionis et doc-
lur, et ejus sensum divinum exhibel velut inlcrpres;
trinaeDeum esse, quo magistro jure ac verè gloriamur. vel nullaienùs inspiratione divina scripla fuit, et est
Sed 4e bis plura aliàs. Nunc postremum argumentum verbum Dei non scriptum, quod traditiones divinas
propriè constiluit. Itaque, in traditione doctrinali, ubi
iiUl»^ndum est.
vcra est et infallibilis, semper divina reperiuntur do-
Sed et ejus argumenli confutalio, ut quœ ad 13 quo- gmata, quorum alia in scriptis sacris existnnl jam reve-
<i[ue librum referenda est, brevissima hoc loco erit. lata, alia solîim in ipsâ traditione, quasi in originali.

Sanè Julianus apostata Ciiristianis objecit irrationabi-

Priornm dogmatiim traditio sensum Scriptura; di' inum
praestatactransminit; posteriorum, ipsnm verbum di-
litatem et rusticitatem, sapienliamque, ubi nihil esse! j

vinum et ejus interpretalionem secum et in se impor-

aliud, prœterquàm credere. Huic verô objection! Greg. tai. Eà autem régula secernitur quidqnid in Ecclesià:

Nazianz. respondet in prima advers. Julianum Sleli- traditione apostolicà transmissnm ut ad (idem pirinens
creditur, vel in scriptis sacris jam cpnsiçinatnr, et tradi-
lenticà, t non alienum esse à suis philosophis, quos tio estmerè interpres scnsùs Scriptnrœ àivinœ; vel non, et
« ille lantoperè admiratur, ut hàc specie doclrinne traditio est verbum Dei non scriptum, cum sensu divine
< utantur. Siquidem prinium, cl maximum Pythagorac simnl transmissnm. Ilinc videre est traditiones doclri-
nales, quales lue intclligimus, omnes xquè relaté ad ob-
c pra-ceptum erat, ut si quis discipulos suos de dog-
. j( ctum (idei nostr?e nobis dogmala crederida ministrare.
« matibus inierrogàsset, aut eorum rationem aliquam Vcrlumi igitur Dei, tiim scripinm, tùni non scriptiun,
< exegisset, nihil aliud responderent, quàm quôd ilà eA Ions doctrinaîcatholicai; tradilio autem, quasi hujus
visum vehiciilmn , eam ad nos ccrtô perducit. At verô solius
t ftissot Pythagora; , essetque illa dogmatis
Kcclcsi;e est eanidcm doctrinam in traditione cerlô el
« ratio inculpabilis. Ilà ergô, ac multô etiam magis, i:!rallil)i!i(cr nobis cxbiherc, alcpio crcdcndam propo-
« exigil ratio, ne Mcm nos denegemus iis, quae à di- iiore. .\e concindas tamen indè semper requiri deîiiiiiio-

« vinis dicta slmt hominibus, habealiirque pro ratio- i;om expressam; r.ainfjiie fides Kcciesia' pnl.lira vcl ,

synibolis receptis, vel conscnsu unaninii Palriini doclo-

f nis demonstralionc fide dignâ illorum relatio
» vi ralionabiliet irralionabili validior (I).
Grcgorius. Ibi certè non videtur Gregor. horrere, id
quod in argumento quasi absurdum
omni rinnqiiecalholicorum. seu etiam onuiiiun Ecclesiarum
i Hactenùs parlicularium, emincre potest, absqueconcilii vcl suni-
nii Poiitificis dccrclo l'ormali; quod adcô vcriim est,
11! noniii>i ad conlrovcrsiam vel quanilibel opposilio-
rcfcllitiir, discipli-
]

niMU (inirndam , plcrùmque Inlerveniat doliiiitio Xo-

nam nostram esse similcm Pythagoricaî, aut banc po- laiidum insuper Kcclesiam, sic dognia dofuiicndc» in
tins nosir^, esse similcm. Sed esto, dissimiilima si(, coiiciliis,non solùm spcoiali divina assi lenti.i adju-
nir magis argnmenlnm Viui in recognoscendis vcris (;t gcniiinis Iraditionibus,
illnd rontrà docirinam verbo
!!l(jiic in illis sensum diviiumi, sed cliam posse Icxliis
traditau), qnimi advcrsiim cam pugnet, qu.-e litleris sacros intcr|)rctari, ii:(iej)crideii(cr à fradili;me, in qnâ
sf-nsus eorum divinns lorsan lalcnM. Ilinc régula
(I nind Plalonis in Tini:eo fieri non patent, ut
) :
deo- a(l;»'qiiatn lidei frit V( rbimi Df^i ab I.'cdesià inli^rprela-
rum plus fuies non Imbeulur, rtiamsi absunc
uecessuriis lum sivc illa inicrprelalio solà Iradilione, sivc defmi-
;
dtcrint dniK.nxIrtilionihufi, hiic elinin rcfcrl Glcmens liune spcciali pntdial.
Alexandr. in Sirotu. Ac cerlf- à Plat, videtur Grcgorius Ex <juibu-i Mden! ci,!, ul ad traditiones catholioas re-
banc senlcntiani dopronqjsiss*;.
\ dcamus, quanti sit momenti ostendere eas cerlô, et
215 DE LOCIS TIIEOKOC.ICIS. LH5. 111. CAP. Vil. UEFELLUNTUR, ETC. «10

quiilcm facili iicgotio nobis coiisiure. Id porrô, prater latum à more forensi, quia Ecclesia calholica pacifiée

liisioriws iiivcsligationes, lit pottssiniîim porcolobri ar-

dogmala apostolica possidens, eo ipso secura absque
•'iimi'i;li) piMMiipiioiii^, ipioil cvulviliir
;ipiul Vinceii- conlrover^ià removere p^iesl solà pnuscriplione quam-
libel novalorum aetionem, ul aiunl, seu eorum opinio-
riuiiiLiiinotisern, (pioJipio sic roriiià slridiori i|)si iids
t'xpciiiimiis : Taie doj^iua inaniftsli' mine in Iv.clisià nes doclriuLe anti(iu:e opposilas neque ideô tantà mole
;

omnibus ealholieis ni de lide diviiui per

uliiqiio et ail
argumei.li in adversarios agere necesse forel, ut su-
Aposlolos receptum creditur er;^»"» scmper rcli()i,'ie-
:
pra; sed iilis anliijuam seu actualem et pacificam op-
diendo à teinpoie nostro usquè ad aposlolicam ;platem, ponere possessionem, !^imulque abip^is titulos prinu'uu
iià fuit credilum. Vel enimsic lessehabol, vcl, lal)eii- exigere, et quidem genuinos suic |:elitionis, sicul jam
l'Itus seculis, ab aliquo novatore fuil in doclrinam olim sui lemporis lia'.relicos Tertulliamis bis verbis
lariolicam intioductum. Atqui poslerlus repu2;iiat, sou prorsùs egregiis alloquebatur « Qui e>lis? Qnandô et
:

iitdlum assignari polesl lempns (pio bnjn^modi inno- « uiidè venislis? Quid in nieo agilis, non mei.'Quo,
^:llio possibilis fuisset. .No.i (piidem Apt^tolis adlnic < deniquè, Marcion, jure, sylvam meam ciedis? Quà
f liccnlià, Valenline, fontes meos transvertis? Ouà i>o-
viventibus, ul liquel; nequo proximo lahenic secnb»,
c'i n roceiis vigorel Apostolonnn memoria, quorum
< teslale, Apelles, limiles meos conmiovcs? Quid bic
« ca-teri ad volunlalem somnialis et pascilis?...
d Jlrina ceu ipsa vox in eorum diseipuhs propè resonans
»

< Mea est possessio; olnn possideo, habeo origines fir-

ifi novatorem vcliementer reclamàssol, pr,iterquà;n
qni'td jam ialé dill'undebatur lides oatholica, alqne ex t mas ab iis aucloribus quorum fuit res ego sum b;c-;

I res Apostolorum. » Sed eà d»^ re legendum infrà in-

;4dverso nnillipiicari ineipiebant baMOtiei, undè oa ex
dupliei ralione conspiralio in fraiidenicommuiiem eva- tegrum Terlulliani opus, prreclarum sanè, de Prœsni-
d<'bat pioi-sùs impOï.sibilis. Non d nique lorlio aut ([uai-- pliuiiibus, ex quo vcrba lut'c deprom|ita sunl, cap. 57.

lo Neculo, c.'eterisve scqueiitibiis, eùm in priorihns Ua-
dilio vividior, in remolioribns verô teinpnribus, ob
nnilliplieationem linn Eoclesiainm parliculariuni cum
numéro lidelium, tùm seclarum hoslilium, impossibi-
liur liercl conspiralio, adeù ni in génère ponen(bun où
(iillieiliorem iieri erroris insinuationeni , quo propiùs
ad Apostolorum a?latem accedimus; cô vero impossi-
biliorem coiiscnsum in trandem, auô propiùs in de-
corsu tempornm ad noslram pervenitur lempestalem.
Eiïîi» doL'uia probandum ad aposlolicuin docuinenlum
veie perlinet. —
Eccè illud piirscriplionis célèbre ar-
pnmenlnm, suam vim ex morali bomiiium constilu-
tione niuluan';, quà (il ut non ilà facile fraude aperlâ ac
sineemolumento decipiantur, maxime si de fide atipie
de sacris eorum inslilulionibus qua;slio moverelnr.
Side eliam ad ca'cem bujus voluminis de Controversiis
tractatus générales,non mmùsconimendandos, fratrmn
NVallcmburgensium, seu potiùs compeiulium eorum-
dem traetaiuum, per ipsos auclores, librum quidem
mole parvnm, sed rébus magnum.
Une usqnè de nalurali Iradilionis infallibiiitate, per
argmnentum pnescriplionis atque ex principiis philo-
sophieis Iiabilà, diximus. At verô sub boc pr.i>cisère-
speelu, nempè cerliludinis moralis, traditio catbolica,
specialis providenti* curis, longé prteslal quibuslibet
aliis tradilionibus vel testimoniis historicis. Quidem T
exislil inEcelesià continua paslorum successio, qui
ministerio publico alqne e\ oflicio in singulis Ecclesiis
ubi(pie disseminalis, docîiinam catîiolicam fidelibus
suisipie successoribub debent Iransmiltere 2" alià sue- ;

Quippé idem argumeniMui ;oquè \el magis probal in
uraliam institntlinU public;e qnàm aiicujns dognialis,
|)roindèque pari successu adbibebitin- pro iradilioi'ibus
aposlolicis ecclesiasticis inslitutioncs et consuoludincs
cessi(me, scilicel Patrum et doetoriun, qui singulisuis
tcmporibus doclrinam curant mandare scriplis alcpis;
iilu^trare, tiadilioiiiluis ealbolicis Hens providit; 3° dc-
niqué, tradilioin Ecr-lesià non solùm successione pa-
slorum fit ipsa quasi paler a Iransmissio; non soltin»
^ \

communes plerùmque inducenlibus, ijuàm prodivinis.

A fortiori validiùs atqiie eflicaciùs oppoMOlnr pnrscri- jam à priori'ius seeulibae deinc^'ps, Palrum doelurum-
ptio, si sit in gratiam dognialis cnm inslitulioiie publieà ve fixa scriplis, bislorice nacta esl slabililatem sed ;

intimé connexi, v. g., prcesentiie realis, quàcimi sacrifi- insuper ipsa([uasi inconsneludinemdogmaticamtrans-
«•imn, lilurgia ac penè lotus cnltus calbolicus essentia- j iens, rei cliris'.iaiue regiuien clirislianoscpic aflicil mo-
liler aliigatur idem etiam argumentum eo eflicaciùs 1 res, atque inler insliluliones calholicas ipsa eminet ut
:

eril, quô institulio vel doclrina minus raiioni super- 1 sacra institulio ca'tcranun via et tulamen. Ilinc com-
bienli arridebil, utallioramysteria, velnaUnve buma- j mendationes Apostolorum de more Iradilionali s<'r-
J13R repugnanlia, ut coiifessio auricularis, etc. Ex quo vando ad integram et (piasi vivam et animalam fidei
videre est argumenlum pra^scriplionis, minus valcns et cullùsperpeluilaleMi; bine frequens in Lcdesià seu
pro dogmatc secundario ac parùm vnlgari, ul ilà dicam, potiùs conlinuus et uiiiversalis Iradilionis usus; bînc
specialem ex nalurâ instilntionis vcl doclrina) in cujus proindé iUMÙm atque iterùm, nedùm perire vel cor-
gratiam invocatur, vim mutuari. runq)i (jneant tradili(»nesin Ecelesià générales, éconlrà
Dicilur anlem illud argumenlum prœacriplio, quia ex in dies cum ipsà doelrinà debent convalescere.
actuali et antiquà possessions pelilur; alque ilà appol- P. S.

DE ECCLESIA CATHOLICï: AUCTORITATE,

QU^ TERTIO LOCO CONTINETLR.

LIBER 117.
CAPUT PRIMUM. 1
Quorum consilium quale fuerit, niliil sané ad boc teni-
pus. Illud anlem est bujus inslilut;escriptionis aclcm-
Quilms argumeniis Ecclesiœ auctoritas I

i
poris, de Ecclesi;e auctoritate in fidei judicio disscrere,
impugnetnr.
;
atque adeô id docere breviter, an ex fidelium com-
Teriia hujiis operis pars perfecia est, quam Theolo- mun! sensu firma duci argumenta possint ad dogmala
gis cupio o'îse notissimam. In quarto nunc libro au- •
tbcologia- comprobanda. Ac Montanus quidem disci-
ctoritatem Ecclesiie exf>licare ac tueri dcbemns : de pulis suis primus suasil, ut nibil revcrenli.e déferrent
quà ilà copiosé à viris ccdesiaslicis dispntatum esl, . Ecclesiiie, cpuc per orbem terra' est. quemadmodùîn
at unà hâc de ro magna rtiam volumina ediderinl. ^ .XpoUinaris Eusebiusque lestali sunt. Nestorius dcin-
 2!7 RGUMENTA AD VERSUS ECCLESLE AUCTORITATEM.
CAP. I.
218
de totam Ecclesiam errare affirmavit, qnœ ignares (sic mam eminuisse, cùm Elias solum se relictiim deplo-

enim aiebat) erroneosqne doctores seqtieretur, ut Vin- raret 5 Reg. 19? Quam, cùm populus ille apud Baby-
ccntius Lirinensis retulit. Et Iconomachi post asseruê- lonios, Persas, -^gypliosque dispersas sine sacerdotio,

I
re, Ecclesiam adorandis imaginibus diù ac mullùm in sine templo, sine sceptro, genlibus ac diis alienis in

!
liirpi errore versalam, quod synodus septima in actio- lerrà aliéna serviret? An Christi ergôadventu deformis
! ne sextà Iradidil. x\am et Donalistas et Rogatianos Ec- etiam latere Ecclesia polerit, bellisquc, seditionibus et

clesise calholicse auctoritalem non voce illos quidem, hseresibus ità opprimi, ut nullâ parte refulgeat?

sed re ipsà tamen contempsisse , Augustinus scripsil Et sanè suo jamseculo Hilarius latentem Ecclesiam
cîim aliàs saîpè.tùm in epistolis,48 ad Vincentium, 50 potiùs credebat, quàm cernebat : adeô Ariana factio

ad Bonifaciuni, 161 ad Honoratuin. Et, ne omnes corn- omnia miscuerat. « Malè, inquit, cont. Auxentium,
memorem, Lutherus demùm suiim Wicleffum scciUus < vos parietum amor cepit; malè Ecclesiam Dei in te-

est, Ecclesiamque cùm in aliis, tîim in eo errare di- e ctisœdificiisque veneramini; malè sub bis pacis no-

xit, quôd sub unâ specie, contra Christi legem, com- « men ingeritis. Anne ambiguum est, in iis Antichri-

nnaiionem tribiiil laicis. Quin astruxit aliqnandô, si t stum esse sessurum? Montes mihi, et sylv;B, et la-

vera Coclilaeus perhibet, errasse illam niox ab initio, < eus et carceres, et voragines sunt tutiores; in bis

«t quœPaulo répugnante senserit, Act. 15, legem et < enim Propheloe aut manentes, aut demersi proplie-
opéra esse necessaria ad salntem. Breviter, ha^reti- « tabant. » Quibus ille verbis modeste ac verecundè

cis omnibus hoc gentile est, simul alque sese Eccle- significat, Ecclesiam Christi non in episco|)is, non in

sise auctorilate urgeri vident, aut illam spernere, aut sacerdotibus, non in templis, non in populi i'requentià,

Ecclesiae rem ad se nomenque transferre, et eam in sed in piis esse quaerendam : qui intcrdùm Propheta-

illis esse negare, in quibus reverà est. Utrumque ho- rum more vel in agro locisque desertis errant, vel in

rum, quoniam ambo iii unum idemque recidunt, plu- sylvis abstrusi sunt , in speluncis et in cavernis

riinis argumentis hserelici persuadere conantur. terrse.

Primum est hujusmodi: Aaron summus ipse Sacer- Quid quôd sub diversis pontificibus, diii schismate

dos, aliique ex plèbe, sive majores, sive minores, vi- perdurante, nulla intérim Ecclesiœ faciès apparuit?

tulum conflatilem adorârunt, eique obtulerunt hostias Manifestam porrô Ecclesiam si ejus seculi fidèles re-
pacificas et holocausta, Exod. 25; Ecclesia ergô Chri- quisîssent, nec aliam crederent, quàm quio oculis cer-
sti ad eumdem modum poterit sculptile et imagines neretur hunianis, nullam profectô invenissent. An ve-
adorare. Id si faciat, ut facit, errabit sine dubioinfl- rô tune nulla fuit, quoniam occulta fuit?

de ac religione turpissimè. Atque ut anteliàc Ecclesia dilucidè clarèque resplen-

Rursùm, Ecclesia, Isaiae Jeremiaeque temporibus, duissel, qui scimus tamen, an posthàc vcram semper
in unius veri Dei cultu lapsa est : quid igitur prohi- genninamque formam sit habilura? Niniiriim enim si

bet, quominùs et nunc in Deo uno veroque colendo prneteritis seculis ilà Dominus populi sui facinora vin-

erret? Eadem quippè Ecclesia est, nec in hàc re ul- dicavit, uteum et absurdissimis mendaciis ludi, et al-

lum reperitur populi novi veterisque discrimen. Quod tissimis tenebris offuridi passas sit,cur non timeamus,
verô est hujus argumentationis antecedens, id cortjm- Ecclesiam Christi ethmnùm cœcà r.octe, crassàque
dem Proplietarum clarissiniis teslimoniis exisliniant caligine adeô occultari et circumfundi posse, ut nulla
se oslendere. Cognovit bas, prior ille inquit, 15, pos- ejus vera faciès effulgeat? Quasi verô jani nulla sint
scssorem suum, et asinus prœsepe domini sut , In-ael au- Domini judicia, ut eodem pœnse génère mundum ho-
tan me non cognovit, etc. A planta pedis usque ad ver- diè puniat, quo populi veteris ingratitudincm alfquandô
ticem capitis non est in eo sanitas. Et posterior, 2, 20, uitus est; nempè, ut pastores alque oves stiiporeac
ConfîCsi simt, ait, domus Israël, ipsi, et rc.ges eorum, Cîccita(c percutiat, Ecclesiicque snx cxterioroin Tioti-

principes et sacerdotes, et Proplietw, dicentes ligno : Pa- liam ab homiimm aspectu auferat. Ilic videlicct liœre-
ter meus es tu, et lupidi : Tu me genuisti; et paulô !
tici quasi re confectâ insultant, nosque miris modis
post : Quid vultismccum jndicio contendere? Omnes de- irrident, qui gloriemur in verbis illis .Terem. 7, 4:
retiiuistis me, dicit Dominus liem, ; .-i, 1 : Circumile vias Tcmplum Domini, temptum Domini est. Translata, in-
Ilierusalem, et qurrrile, an inreniatis virum facinitem quiunt, Samaria est; et cùm Hicrusalem exlcrnis lar^
jvdicium, et quccrentem fidem , cl propitiiis ero ci. Ego vis inbaîrens templum, creremonias, sacerdotium, sa^
autem dixi : Forsitan pauperes sunt et stulti, ignorantes cramenta, scripturasquejactaret,et ipsa quoquetranS'
viam Domini, judiciumDri sui. Ibo igitur ad (•pthnatcs ; !
lata est. Ilà, quod de oricntali Ecclesi.î accidil, idem
ipsi enim cognoverunt viam Domini. El ceci' maqis In occidenlali polerit, ut forma ejus vel in funios aheat,
confregernnt jugum, etc. Tota igitur Ecclesia eo tom- ;
vel certè omniiiô delitescat. Ecquis autem (idem fecit,
pore errabat. i
aut peccata nostra, quàm illorinn esse Icviora, aut
Praetereà, Ecclesiam non oportet digito demonstra- Deum kl nos, quemadmodùm in illos, non esse anim-
ri; quin nuUà apparente forma, consistere in occullo adversuriiin? Pr.Tsertini cùm non obscure vaticinctur
î

potcst. Friislrii niitcni r-jus judicium expectes, quam Aposlolus vcnttiiam iii licclesi.î d<!recrK)neni,qua; uli-
qnrn sit, poniliis ignnrcs. Iliud su.adenl, quoniam in que venirc non polcst, dùm vera Ecclesi.T. forma et fa-
populo Judajoru.n sic sa-pù lÀcloia (lifornint,T est ht ries exsliterif. Qualisaulcm hrrc illo eril lempore, do
DUlIa ejus specics cxlarel. Quam enim putanujs for- 1 quo Dominas ait : Verunilamen filins hominis leniens, pu-
219 DK LOCIS TliEOLOGlGlS. I.IB. IV. 220

tas, im'emet fidem in terra?

Qviiiyi^,'n\qmm,eiil,cùm de- [ ac l'iigà de^cribil. El Is;iias : Xm adjiciel , inquil, î»^,

(icict Iwstia et sdcrifuium/ Qiu\h demùm d'an, ut Joan- 1, ni jicrtriinsi'dl pvr te iiidrcimuisKs et iminuitdus. V.c-

lies scribil, pulei l'iiinus solem cl aerein obsciirabil? Quà t•le^ia^n vero iininaculalain ceusere, cujus uicmbra
ex re iiiliii saiiè aliiid inlelligitur, qiiàin Ecdesiain iis- noimiljil iin|nuiu»lis liabeant oiniiia, qiiàni iiuine, ac
quèadeoiioslrà bàcaitaleobsctiraiidain,utnisiinteiie- f li.bnlu^uni esl! Niilla igitur cjuMiiodi iiune toinporis

biib iiivoniri non (|ueal. Qiiid autciii cxleniam Ecclesiaî oxslal Fcx'lesia. Ulo sulùm lonspui'e exstilisse videtur,

faciem fiilgorenique defendiinus, cùiu omnis gloria fdiœ cùm vero à Joanne sciiptum est iu Epist. 1, cap. 3, 6
régis ab iniùs? Ps. i4. Quôd si iuvisa et occulta Eccle- ;
et scq. : Ouuiis, qui pcccat, non cognovit eum; et : Om-
sia csl, inexploralum quoque et iiicerlum eril, qiiod nis, qui natus est ex Deo, peccatum non fucit; et : Non
siimeUir ex ejus auclorilate argiuiienluin. potest pcccare, quoniam ex Deo nutus est. In hoc ma-
Prauereà Ecclesia ex solo pntdesiiiialorum numéro niftsli sunt fdii Dei, et filii diaboli. Quôd si universos,
consliluilui'; soli auiem Deo notus est numerus ele- qui Ecciesiaitic;c socielatis participes sunt , necesse
cloriim in supernà felicitate locandus : Ecclesia igilur esl sine peccatoel macula cxistere, aut nulli prol'ectô

nobis abdila onmiiiô el incogiiila est. Prior illa pro- sunt, aut occulti nobis el incognili sunt. Quod Apo-
posilio, in quà difficullas tola inest, suadelur inpri- stolus vidolur aninnarc, cùm Ecclesiam Christi à Sy-
niis Auguslini lestinionio, diserlis verbis asserenlis, nagogà discernens, non eam sensibilem et tractalam,

centra Donaiislas, ex numéro solùm praedeslinato- sed spirilualem intractatanique describit, nempè ex
rum, qui in occulto sunt inlùs, conslare horlum con- solis perfectis pra>deslinatis(iue constantem. Non ac-
clusum, foniem signatuni, puteum aquae viv.^e, para- cessistis, ait ad Hcbrieos, ad traclabilem monlem, et ac-

disunicum pomorum fructibus. Nemo vero Udelium du- cessibilcm igncm, sed ad Sion montem cl civilalem Dei
haecproprièesseattribula omnia.
bitat, Ecclesice Christi vivcntis, llicrusalem cœleslem, et Ecclesiam primitivo-
Sed ne ambigi quidem potest, quamvis non ilà Augu- rum qui conscripti sunt in cœlis, et spiritus juslorum

siinus exponeret, in horto concluso et fonte signalo perfectorum.

non alios inlenigi, aU]ue eos, de quibus scriptum esl, Adde, quôd Ecclesiam non quiunlibet. sed sanotam
2 Tini. 2, 19 : Firmum fuiidamcntum Dei stat liabens fidèles, tcnentur croderc. At in sanctà congregatione
signaculum hoc : Novit Dominus, qui sunt siii. Probat non uisisancti intcUigunlur. Filii sapientiœ, inquit Sa-
quoque eamdem rem Augustiims ex eo, quôd Pelrus piens, Ecclesia juslorvm. Qmd si liomincs aliquot d '-

arcani Ecdesiie t ypum esse dixit , in quà octo aniimv iïionstres, quorum vol uinis iniquus sit, l'alsô dixcris
salvœ foctœ sunt per aqunm. Non ergù nisi ii, qui ser- bos esse a'quos, qncnuTdoiodùm si ex dcceni viris uniis
vanlur, intrà arcam esse existimandi sunt. Nani Chri- sedeat, cœteris licet currontibus, decem currere fal-

slus non esl allcrius Ecclesire capuU nisi ejus, cujus sum est. Esl quoque altéra causa cjusdein rei vche-
salvator est, el quam sibi exhibet gloriosam, ut ad nientissima, quôdsimalimcmbraEci.lesia; sunt. mom-
Ephesios docet Apostolus. li ergô, qui nec salvi, nec bra eliam Christi cnmt; sunt ai'tcni band diibitî

gloriosi fnluri sunt, non sunt ejus Ecclesiae partes, membra diaboli. Quarè et iidoni cives Hierusalein ac B;i-
cujus Cbristus caput est. Deindè, à filiis Dei Ecclesia byloniic siniul eruul, et membra quoipie simul Chrisli et

conûciiur, utpotè cura non aliorumsit Ecclesia mater diaboli. Quo quid absurdius aut dici, aut excogilari

aceorum, quorum Deus pater est. Hos autera verè fdios potest? .Msi forte societas est Incis ad tcnebras, conien-
Dei esse liquet, qui paternam bacredilatem pcrcepturi tio Chrisli ad lielial? 2 Cor. G, lo. .^lonibra ccrlc cor-
sunt. Si filii, inquit Rom. 8, 17, el hœredes, hœrcdes poris cjusdom sibi vlcissiin contraria esse non (|iieiinl;

quidem Det, coliœredes antem Cliristi. Ovile item Chri- i\l coulrà ionum vuilum est, coiilrà vilam mors, et cen-
sti nonnisi ex Christi ovibus constiluitur ; at oves Chri- tra virum justum pcccalor, ut Sapiens etiam ail : non
modo sunt, de quibus
sti ilht; ipse ait Joan. 10, 27 : ergô justus et peccator ecclesiastici sunt corporis
Ovts meœ vocem meam audiunt, et ego vitam œternam mend)ra. Docet item Arislolcles, de Anim. lib. 2, c. 9,

do eis, et non peribunt in œteruum. Joannes deniquè aiictor sentiendi gravissimus, cui eliam divus Thomas
Evangelisla de quibusdam, qui ab Ecclesia exiisse vi- assentilur, membra morlna non aliter esse membra,
debantur, cùm reverà nunquàm fuissent in Ecclesia : atque ea, qua; picla et ligurata âunt. Peccalor ergô,
Exnobis, ail, prodiernnt; sed non Crant ex nabis. Quid cùm mortuus sit, mendjrum Ecclesi;e , et pars veiè
ità? Quia si fuissent ,inqu\l, ex nobis, permansissent uli- ac propric non est, sed uïquivocè ac liguralé. Pra^ler-
quemjbiscum, 1 Joan. 2, 19. Non igitur ex Ecclesia eà unus punis et unum corpus mulli sumus, quemad-
sunt, nisi qui in susceptà gratià permanent. Atque modùm in priore ad Corinlhios Epislolà .apostolus Ira-
hune locum, quoniam in promptu est, August. in lib. (lidit; constat auiom, ut acuto Cvpriaiuts ad .Magnum
de correp. et gr. cap. 9, et de bono persev. cap. 8, argtuntMitatnr, pancm ex niiiltonnn granoruui aduna-
de pnedestinatis intelligit, scilicel Ilieronymum secu- tione congestum peccatores erL;ô,
;
cjiii palcae sunt, sic-

adversùm Luf^iferianos.
lus in dialogo ut nec in panis, ità nec in corjioris Et" f l»îsiaî compo-
Ad veram Christi Ecclesiam pcrfectam esse et
b;ec, sitionem veniunt. id quod .Uiguslinns non obscure le-,

immacuiatam oporlet. Tola eniin pulchra est, et ma- sliUur; atqne ita muhis in locis, vil de jiidicio ejus

cula Jion est in eà, Cant. 4, 7. Etrursùm, ibid. cap. 6, dubilarinon jmssit, quin lianr ha!»ucrit tirmam per-
8': Lna, ait, est cotumba mea, perfecta mea. Et Apo- petuamquc senlentiam. Libro enim contra Pclilianiun
stolus ad Ephes. 5, 28, ipse quoque sine macula eani secundo, capile ultimo : « Nec pulandi sunt mali, ait,
221 C.W. 1. ARGUMENTA ADYERSUS ECCLESIA ALCTOKITATEM. 222

f in Chrisli corpore esse, quod est Ecclesia, quamvis Duae insuper Ecclesiae sunt, graeca, et latina ; qua-
t sacramentorum ejus corporaliter participes fiant.» rum ut ei credendum sit, non salis, ut aiunt, expedi-

ftem libro conlrà Cresconium secundo « Qui mente, : lum est. Responderi solet, Graecos esse schismaiicos ;

f inquit, pcrversâ videtur intùs esse, cùm foris sit, ab idcircô apud eos Ecclesiam periisse. Quo jure? Quia

< ipso Christo jam judicatus est. » Et posteriùs : à romano ponlifice desciscendo, privilegium ecclesia-

« Etiam uesciente Ecclesia propter nialam pollutam- siici nominis amiserunt. Quidverô?An non muliô
t que conscienliam damnati à Ciiristo jam in corpore magis 'amittunt, qui à Christo vero Ecclesiœ empile
i Chrisli non snnt, quod est Ecclesia, quoniam non deficiuni? Alqui antè Chrisli nativitatem una prio-
< potest habere Christus membra damnala. Proindè rum onniium Ecclesia fuit, nec in eà lamen fuit unus
t et ipsi extra Ecclesiam baptizant. Omnia quippè ista pastor aut rector. Non ergô ex uno pontifice Ecclesiae

< monslra absit omninô, ut in membris columba; il- nomen ac veritas pendet. Ecclesia igitur graeca erit,

« lins unicaecomputentur. t Loquitur autem dubio quamvis episcopo romano non pareat : quo videlicet

procul de fidclibus peccatoribus, ut ex antecedenlibus morluo, nihilo seciùs una Ecclesia est, eadenique et

et consequentibus liquidé apparct. Item libro de uni- columna, et firmamentum Non ergô ex hoc
veritatis.

late Ecclesiae, cap. 10, affirmât malos in Ecclesia mi- capite Ecclesiae veritas unitasque existit. Sed si umim
nime deputari. Item libro quarto de baplismo, contra Dominum babet, unam Chribti fidem, unum bapiisma,
Donat. et libro sexto, diserte etiam affirmât, qui con- si unum filium agnoscit, unum Spiritum colit, unum

lrà Chrisli mandata faciunt, eos ad illam Ecclesiam Deum et palrem omnium suscipit, una Chrisli Ecclesia
non perlinere, quam Christus mundat lavacro aqua;, erit. lis enim rébus unam Chrisli Exclesiam définit

et de quà scriptum est : Una est columba mea. El li- Apostolus ad Epbesios, cap. i. Nihil ilaque causa; est,

bro septimo, ait, malos non perlinere ad compagem cur Grceci, in quibus ea omnia insunt, in quibusque
d<unùs, qua3 est Ecclesia, atquehaud secùs in domo mulli etiam boni sunt viri, Ecclesiam Chrisli non fa-

esse,quàm palca dicilur esse in frumento. Sed et in ciant. Arroganter igitur Ecclesia lalina in ûdei jtidicio

eodem libro, Cyprianum refert in Epistolà ad Ma- Ecclesia; calholicœ sibi nomen usurpai. Quapropter
gnum, hujus sentenlisc non solùm auctorem, sed nisi idem cum graecà senliat, Ecdesiic universalis au-

etiam confirmalorem. Confirmât autem eam illo pro- ctoritate caret, non lenemurque perindè ejus judicLura
phelico testimonio : Qui luibitarc (acit inutnhnes in do- revereri, ac si caiholica verc esset.
mo. Quibus igitur nec una anima, nec unum cor in Praetereà catholica Ecclesia ideô vocatur, quia ner
Domino est, hi in Ecclesia, quse domus Dei est, nullo omnes génies, perque totum orbcm diffusa est, ut Am-
modo habitant. Et Hieronymus : « Ecclesia, ait, Chri- guslinus lib. 2 conlrà Pelilian. paiofecit : bœc verô so-
< sti non habetmaculam, nec rugam. Qui ergô pecca- la est, quic suo nos judicio ]iga4 et astriiigit, quoniam
j tor est, et aliquâ sorde maculatus, de Ecclesia Chri- hanc et non aliam quamlibet sacni; nobis liltenc coni-
« sti non potest appellari. Possibile est autem, ut pec- mendàrunt,quemadmodùm plurimis in locis idem An-
< cator currat ad medicum, et curentur vulnera ipsius, gustinus ostendit : non ergô Ecclesia, qua; modo est,
< et fiai de Ecclesia, quse corpus est Chrisli. Quod si si quà demùm est, cerlam auctoritatem babet, ut qua;
« Ecclesiam, cujus auclorilali defcrimus, sanclam es- catholica, id est, univei>salis esse desierit.
i se necesse est, atque adcô ex piis solùm justisque Prœlcreà ex luiiversalis Ecclesiie sentenlià nullura
» constare ; nusquàm porrô faclet certam in theolo- omninô argumentum sumi potest. Quomodô enim licic-

< giâ fidem, quousquè certo indicio demonstret se san- lium omnium sensum in fidei quaestione requirenuis?

< clam esse. Id quod nullo modo potest, siquidem so- Vanum est igitur ab Ecclesia catholica vcUe argun;en-
1 lus Deus novit corda pliorum hominum, 2 Parai., 6, tum ducere. Forsitan quispiam dixerit : Pastores Ec-
f 30. » cle-iam repra;senlant, atque adeô ipsissima Ecclesia
Quserunt etiam à nobis, cur in censendà Ecclesia sunt. Eorum ilaque sensuni qua;rcre salis esse, quip-
insaniamus, cùm eam minime dubio symbolo désigna- pè cùm idem omninô sensus Ecclesia; sil. Al cral lsai;c

nt Christus? Ejjfo, inqiiil Joan. 10, 14, sumpaslor bo- lemporibus Ecclesia lliorosolymis; de pasloribus ve-
nus, et cognosco oves meas, et cognoscunt me meœ. Oves rô sic loquitur, cap. 56 : Speculatores ejus cœci omncs,
vieœ mcam vocem audiunt, et ego cognosco cas, et sc- nesc'crunt universi nues muli non udrntes latrarc, vi-
quunlur me. Qui ergô vocem Chrisli non audit, is ad dentcs vmut, dormicntcs et amantes somnia. Ipsi pastores
Chrisli ovile non perlinet, ac proindè ne pars quiden) ignoravcrunl intcUigcnliam. Omnes in viam suom dccli-
Ecclesicc Chrisli est. nai'crunl àsummo usquè ad novissimum. Durabal qno-
Prretereà, si Ecclesiam boni simul ac mali que Ecclesia ad terapus Jereniia;; audiamus quid de
consti-
luorent, quà ratione propter juslos pauculos sancta pasloribus dical, cap. 8 : Quomod'o dicilis : Sapicnles
dicilur, câdcni, ac multo oiiam majore, propter ini- nos sumus, et lex Doniini nobiscumesl? Yerèmenda-
qnos piuriinos iiiiqna Ecclesia direrctùr. Quamobrem riium opcralns est slylus mendax scribarum. Confusi sunt
idem onminù cœlws et Chrisli essct Ecclesia, et syna- sapientes, verbuni enim Dnmini projccerunt, et sapicntia
goga Satonac. Non igitur nisi boni Chrisli Ecclesiam nulln est in cis. A miaimo usquè cd maximum omnes
conficiunt. Quocircà invita hominiijus illa est, alque avariliam .seqnuntiu' : à proplieUt uscfue ad sacerdotem
adeù minus cognila, quiiiii ni ejus Icsliinonium certam lunrli faciunl vuiidacium. i-wr autom sccuiulùni hanc
et exploralam facial fidem. i
ni'i'iiK'iii lin !< Miiii non refeirenl iOO prophétie illi,
 DE tOCIS THEOI OGICIS. LIB. IV. 224
^^^5
•^
oranes, 5 Reg. 12? Al Ecclo- feci, cùin in omnibus disputalionibus, tùm in hâc ma-
qui Achab mcntiebantur
quicuinque in poinilo crantpu, a gis oportere censeo, ut quid illud sit, de quo disputa-
sia Doi vora, id est,
stabant. Certè, si res ad cuni inoduin tio fit, explanetur, ne vagari et errare cogatur oratio,
pârlibus Micl)*iï
imaginem prai se fenenl prophétie si ii, qui intcr se disseuserint, non idera esse illud, de
se liabol, Ecclesiœ
cùm adversùs Jercmiara omnes ad unum quoagit'ir, iniclligent. Ecclesià ergù gmccura nomen
et sacerdoies,
fieri, ut periret lex est, et, si verbum verbo reddas, latine convocatio di-
fidenler sanè jactaront, non posse
à sapienle, verbum à prophetà. citur, sive quod oranes ad se vocel, ut Julio et Rabano
à sacerdote, consilium
oranes tamen unus Jeremias niillitur, qui à visum est , sive quod quicunique in eam conveniunt,
Adversùm
con- non merilis et justitià suà, sed Dei gratià et voca-
Domino denuntiet fore, ut lexpereal à sacerdote, hi

Quôd si sacer- tione conveniant. Nani et hanc nominis etymologiani

silium à sapiente, verbum à prophetà.
Ecclesiam Dei constituunt, cujus re- spero lectoribus placituram. Ecclesiœ quippè roman;e
dotcs et pastores
oporteat, sequitur, ab Ecclesià Dei scribens Paulus : Omnibus, ait, qui snnt Roniœ, vocatis
verori teslimonium
cumque illà etiam pugnàsse, in Israele sanctis ; atque in priore ad Corinthios Epistoià : Eccle-
alienos fuisse,
Eliam, Michiieam, et similes, in Judà autem sià' Dei, iiiquit, quœ est Corintlii, vocatis sanctis; et
quidem
Isaiam, Jcremiam, et reliquos ejus notœ, quos
sui se- paulô post : Fidelis Deus, per quem vocati eslis in so-

culi sacerdotes, pastores, et prophetsc

non à se modo cietatem Filii ejus Jesu Christi. Quœ sine dubio socic-

abalienârunt, sed diris etiam execrati sunt.lUud si

ab- las cùm Christi Ecclesià sit, qui titulum sibi illura ar-

surdum et impiura existimandum est, ut ne dicam rogant, hi videant, an hsereticorura more pcnès se Ec-
Eccle- clesiam exislere raenliantur.Yerùm de nominis ratione
etiam stullum, maneat, sacerdotes et pastores
siam Dei non fuisse, sed impiam adversùs Deum con- nihil moror, Ecclesià certè concio est ; undè ecclesias-

quo- tes, concionator. Et licèt generaliler vox quando-

spirationem, cœtumque hominum pessimorum, à
illa

pro quâcumque concione sive irapio-

rum necesse fuit consensione descisccre. Cùm
itaque que usurpala sit

possint, nec rura, sive piorum infidelium atque fidelium; sed in

pastores etiamnùm similes veterum esse
nec ex eorum ju- novo Testamento quantum memoriâ repetere possum,
Christi Ecclesiam profeclô referunt, ,

dogmata fidei probanlur. Alque si ex pastoribus nusquàm infidelium concio Ecclesià vocata est. Qui
dicio
ubinam geniium Ec- qiiidem usus adeô in Christianis invaluit, ut in nuUâ
et episcopis Dei Ecclesià constat,

clesià re^idet, ex quo Basileense concilium Eugenium nunc raultitudine Ecclesiae noraen agnoscant, nisi quai

I»onli!îcalu dejecit, subrogato in

ejuslocum Amedœo? Christi fide et vocatione coaluerit. Est autera Ecclesià,

ritus atli- et locus jpse, quo multitude confluit, et ipsa propriè

Concilium siquidem, quantum ad externos
solùm pontifice, sed mullitudo. Cujus utriusque rei exempla sunt in sacris
nct, logitimumfuit; nec ab uno
indictum. DamnatusestiUîc Eugenius schis- litteris plurima. Illud verô discrimen inter Synagogam
à dùobus
pertinaciae, cum tolo cardinalium, et Ecclesiam scriptores sancli observârunt, quod po-
matis, rebeUionis,
Ex pulus ille verus œquè et Ecclesià à Synagogâ nuncu-
Cl episcoporum grege, qui concilie refragabantur.
palusest; atChrislianamplebem nec Scriptura sacra,
schismaticorum, rebellium, pertinacium gre-
'

illorum
Paparum, cardinalium, nec ullus unquàra probatus auctor Synagogam appel-
mio prodiit, quidquid posteà
fuit. Utram lavit. Id porrô aut discernendae utriusque reipublicae
episcoporum, abbatum, presbyterorum
conferetur? Negabi- causa factura est, aut quôd inter congi'egationem, quod
igilur in parlera Ecclesiae nomen
synodum eam fuisse, qusc prcesiden- Synagogâ notât, et convocationem, quod sonat Eccle-
nuisne generalem
est? An fatcbimur sià, nonnihil intcrsit. Congregari enim pecora soient,
Ic roman* Sedis legato consecrata
cum totâ suâ cohorte, à quà undè et grèges dicimus , non hominura propriè sed ,
schismaticura Eugeniura
pecudura et besliarura; at convocari nisi homines non
omnes succedentes episcopi sanctiflcali sunt? Aut
er-

concilium etiam générale coacti Eccle- soient. Tantùm Christi Ecclesià Synagogara cxcellit.
gô pastores in
ab Et quaravis societas Angelorum et horainura interdùra
siam Dei minime reprseseniant, aut quotquot sunt,
vocetur Ecclesià, Ephes. 1, 22, nonnunqùam verô re-
ha^retiri^ et schismaticis ordinali sunt. His
potissi-
gnura cœlorura, quod ex hominibuscomprehensoribus
mùra argumentis Lutherani abutuntur. Nam, quod
viatorihusque conficitur, Ephes. 5, 27; nobis tainen
Calvinus addit, duo esse Ecclesiai symbola, verbi sin-
in praesentiâ non estanimus disserendi, nisi de Ec-
ceram praidicationem, et sacramentorum administra-
clesià militante, hoc est, cœtu fidelium vialorum. Nec
tionerarectam; inCalbolicorumverô cœtu pro verbi
necesse est, hos vocis significatus exeraplis adhibitis
mini^ierio mendaciis conflatam regnarc doctrinam, in
subiisse, oslondere, cura ea passîra et in litteris sacris, et in
locum cœnce Domini fœdissimum sacrilegium
impietatis sanclorura hominura libris occurrant. Sanè verô quem-
piiblicos in terapla convenlus idololatrioe et
,

scholas esse : quamobrem veram apud nos, et germa- admodùm infidèles nondùra baptizatos in Ecclesisc
Christi voce iulelligorc, non cura veritate solùm, sed
nam Christi Ecclesiam non esse, sed Satanœ exilialem
cum sensu etiam communi pugnat ità haereticos par-
et sacrilegam conjurationem , id quoniam impruden- :

prœsen- tes Ecclesise non esse, constituenduna est. Id quod com-

icr, turpiier et maledicè objicitur, non est in
liîi refellendum. mune est quidem omniura iheologorum, non eorum
modo, qui nupcr scripsorunt, sed eorum etiam, qui
CAPUT II.

vctuslatc ipsà habentur nobilissimi. Testanlur hoc Cy-

Quid Ecclesiœ voce significetur.

Ego vcrô pergam, et id faciam, quod in principio prianus, Augustinus, Gregorius, duoque concilia, La-
 , ,,

iSR CAP. II. QUID ECCLESÏ.E VOX SIGNiriCET.

teranense et Florentinum. Rectè igitur Nicolaus papa etiam exleriore sacramenlo sic ejus partes non inte-
;

deflnit, Ecclesiam esse Catholicorum coUectionem. rior modo infidelilas, sedschisma, exlernique judicii
Certè nervosiùs qui Ecclesiam finiunt, illi non diibi- divisio séparât. Itaque si in illàNicolai definitione Ec-

lant eam fidelium tantùm numéro conflari ;

qui aulem j
clesiahoc secundo modo accipiatur, fidèles dicantur
remissiùs, lii tamen non audent, quos catholicos esse oportet non à Christi, sed à fidei sacraraento. Yerùm

non vident, eos Ecclesioc hominesappellare. Absurdum de hoc in capiie hujus libri postremo plura. Argu-
est enim, qui calholicœ Ecclesiae Christi partes non mente verô posteriori ità respondeo : Apostolus si ad
sint, hos EcclesiiE Christi partes asserere. Hymenœum et Philelum verba illa retulit, non ad id

At Papa etiam hœreticus, aiunt, doiiec ab Ecclesià 1

tempus quo jam de domo fidelium communi
spectavit,

deponatur, cùm suam retineat semper auctorilatem per sectam privaiam exierant, sed ad illud potiùs, quo

caput adhùc Ecclesise erit ; haeretici itaque in Ecclesi?e per susceptam fidem ac baptismum in magnà domo
partibus numerabuntur. Apostolus quoque cùm dixisset continebantur. Quse sententia est Augustini, bis ipsis,

Hymenceum et Pbiletum à veritate excidisse, et sub- quos attulimus locis. Quanquàm propler Cyprianum,

quorumdam Ûdem, subjunxil, 2 Tim. 2 In

verlisse :
cujus se dicit auctorilate urgeri, fatetur etiam hare-

magnà domo non sotum esse vasa aiirea et argentea, sed ticos in magnà domo quodam modo esse,
propter
et tignea et ficlUia; etqiiœdam quideni in lionorem, alla eadem sacramenta, quibus administrandis cum Eccle-
verb in conlumeliam. Quibus verbis, ut Augustinus ait sià conveniunt. Yerùm id Augustinus, ut dixi, invitus

lib, 3 et 4 de Baptismo , eos etiam qui à fide aberrà- addidit ;

nam illud libenter sequilur. Ego verù , ut,
runt, in magnà domo esse significat , scilicet non ut quemadmodùinsenlio,Ioquar; non intelligo, quid causa
vasa in honorem, sed ut vasa in conlumeliam. Quam Augiistino fuerit, ut verba Cypriani in eum sensum
omninô senlentiam Cypriani quoque ad Antonianum acceperit, qui mihi sanètàmapparet à Cypriani mente
testimonio confirmât. Sed enim ad ea, qua; promisi- alienus, quàm cœlum à terne naturà alienum est.
mus, exsolvenda properanlibus non est consilium Nam, ut omitiam quod in locis paulô aniè à me cilatis
scrupulos omnes, qui in via objiciimlur , exculere. Cyprianus ipse luereticos non obscure ab Ecclesià ex-
Quid enim illud hoc loco expendamus, an Papa hœre- cludit, certè in epistolà ad Antonianum, cujus Augus-
ticus esse possit? Quid illud rursùm, an simul alque tinus testimonio abuiitur, non solùm non ab eà senten-
in haeresim lapsus est, Ecclesiœ caput esse desierit? tia discedit, sed eamdem apertiùs confirmât, inquiens :

Al liorum utrumque tamen propriè argumenlo diluendo < Quod verô ad Novatiani personam perlinel, scias
necesse eral explanare. Quod nec brevitatis nostra; « nos curiosos esse non debere, cùm foris deceat.
est, nec ad opus inslitutum pertinet ; et si quid de < Quisquis ille est, et qualiscumque est, Christiamis
hisce im!)us dicendum erit, alio loco opportimiùs di- i non est, qui in Christi Ecclesià non est, » etc. Nec
cetur. AUjue illam quieslioiiem quidom in libro sexto alia Cypriano causa fuit hsereticorumbaptismanegandi,
nos explicatiiri sumus; de hàc aulem in ]i!)ro de Auc- nisi quia eos extra Ecclesiam et esse, et bapiizare,
tor. Pap. et Conc. Cajelanus nosler longé lalèqiic dis- perpétua illi fuit firmaque sententia. In bis verbis au-

seruil. tem, quae Augijstinus refert, nihil aliud Cyprianus si-

Ne autem argument! hiijus difficuUale delerrili dare gnificat, quàmNovatianorura arrogantiam et tumorem
terga videamur, iiiU'lligendum esl, diipliciler Ecclesiam qui putarent se posse lacère id, quod ne Apostolis
posse dici. Primimi cam, quam lidelium omnium quidera concessum est, ut zizania à frumcnto discer-
ab inilio mundl usquè in finem congregatio conficit, nî-rent, paleas separarent à tritico, vasisque ligneis et

quomodù divus Tiiomas de Ecclesià loquilur, parle .5, fictilibus ejeciis, aurea argenteaque seligerent. Ubi per
qu.TslioDe 8, arliciilo 3, illique onmei, qui c»sc mmc vasa lignea et ficlilia non eos Cyprianus accepit, quo-
eamdem Ecclosiam dicunt, qua; fuit cl in popido Jii- rum sermo ut cancer serpserat , sed eosdem prorsùs
dseorum sub lege Moysi, et in hominibus piis sub lege quos et zizania, et paleas vocaverat, hoc est, fragiles,
olmi nalurali. In quem sensum Catcch mi . suut i et imbecilles ,
qui firmis perfectisque erant, suntque
mend)ra Ecclesià; verissima. Non enim lia*c Baplismi semper in Ecclesià pormixli. Quos Novatiani quoniam
sacranK^nlo seci'rnitnr, sed (ide, qtue omni tempore ferre non poterant, humililatis ac lenitatis oblili, ab
populinn Dci ab infidelium cœubus discriminavit. Ecclesià antè tempus ejicere conabantur. Quanquàm
Deindè et ea Ecclesià dicitur, quae in Christi nomine vasa lignea fictiliaque ad solos improbos referre, quod
per Baplismnm cogiinr, qui et fidei sacramenlum est, Cyprianus facit, non Augustino solùm, sed mihi etiam
et proprii; Ec(lcsi;e membra parlosque facit, et Cliristi parùm probalum esi. Sensus igitur .Apostoli |)Ianus est.
Ec<lt'>iani à Synagogà dislingiiil. llnjus Erclesiai nec Cùm enim dixisset, quosdam à veritate excidisse, etc.,
Calediumcni parles sunt, et illi onuies sunl partes, ne omnes fragiles existimarentur, ac proindè Ecclesi;c
qui à Baplismo Christi characterem habent, nisi post fidei timeremus, subjicit : Sed firmum (undamentum
huîresim exleriorem publico Ecclesix judicio fiiorint Dei stat, etc. Quia verô quaîreret fortassè quispiam,
excisi. Qiiamdiù enim aliqnis rei|)nbii(a' minislor est, cur Deus in Ecclesià suà alios firnios , alios inlirmos
ejusipic auctorilalc ol poteslale liingiliir, lamdiù haberet, hos stare,
illius illos excidcre paterctur, buic res-
pars dici et polest, et débet. In iioc igilur sensu, qnem- pondet Apostolus, in magnà domo non solitm esse vasa
admodùm Ecclesià, hoc est, respublica chrisiiana, aurea et argentea, sed lignea et lestacea, etc.

non interiore solùm fide consliluilur , sed baplismi Est et altéra hujus aposlolici testimonii intclligentia,
 DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. IV. 228
fXl
Polagianonim , Calharorinn, res fuisse animadvcrtimus. Primus eorum fuit, qui non
ex q'nà M-^nicl.-.^^on.m,
Ecclesiam babere parlera, ubi non est
Donatislaru.n, KoBua.dornm et Beguinarum parit.r 1 oti'irunt illic

quos llyinonx-us forte et Plnlelus solida vila; puritas et integritas, Aug., lib. 5 contr.
oluunii.r errores, in
wun hos de- Parm. cap 2. Taies olim fuère Catliari, el, qui ad bo-
mouinriiiit. Non enim verisiinilc (il ,
iii

astrucrent corporum rcsurrec- rum vesaniam accedebanl, Donalisl*. ; bodiè sunl ex

n.cniiaiu ineiiHsse, ut
lalsà absolnt;in Lntberanis Anabaptistai qui cum Pelagianis perfec-
lionenicssc jam factam. Sed qiioniam
,

in carne mor- tani onininô in hàc eliam morlali vità fidelium esse
8anctimoni;v persnasione inibnti, vilam
similom ei, quam jnsli ciini angclis post
jusliliam volunl; cum Catharis et Donatistis nullam
tali asserebant
abomnisci- in Ecdesià infirmitalem ferunl. Fuère alii, qui soHs
resnrreclionem immortales habituri snnl,
et iniperfectione alienam idcirco vas prx'deslinatis ad gloriam locnm in Ecclesiâ concesse-
licet l'ra-ilitate ;

ait rcsiirrectioncin ruiit, ciijus erroris auclores prœcipni rcperiuntiirJoan-

elcctioiiis AposloUis eos asseruisse
vanam futilomqne sen- nes Wiclelîus, et Joaiines Hus, daranali in concilio
esse jam factani. llorum igitnr
inqniens Sed Conslant. Poslremi solos probos ad Ecclesiam perti-
leijliam pancis refuUU Paulus , : fir-

etc. Qiuc verba nî fallor nere aibitrali sunl, improbos auteni nuUo modo. Id
nmn \undmienlmi Dci stnl , ,

Electio lidelinm ex parle quod post vcteres quosdam modo asserunt Lullie-
ego, bniic scnsum habenl :

Hanc eniin illc rani non oinnes, sed qui in eis habentnr nobilissinii.
Dei qnideni cerla alque ininiulabilis est.
Verùm non est animus quae adversùm hos errores à
vocal fnndamentnni, quoniam primuni est liiimaïue sa- ,

Catliolicis dispulala siint, ea bic exquijitè resumere.

hitis initinin. Nam quos prœdeslinavU, lias el vocmit, et

quos vocmit, lios et jnstilicavtt ;

quos mitcmjusliftctwit, Summatim ergù argumenta referemus ,
qnibus singuli

Firnuim confntaiitur.
iilos et glorificavit, ad Rom. 8, 50. igitnr fini

babons signacuhnn boc Novh Primus itaque error anlè omnia refellitur eisdem oni-
damenlnm Dci slat, :

ninô teslimoniis, qnibus Pelagiani olim el Donatisl.T re-

Dominus qui sunl sut. Electio qtiippè nostra, nobis ipsis
lutali sunl Si dixeritmis, quod pecccitum non Imbenms,
obsciira et incognila, soliiisDci iiotilià quasi signaciilo
:

cl apnd iiosincerta ipsi nos seditcimus, et veritas in 7iobis non est, l Joan. 1 ,
8;
qnodam obsignala claiiditnr, lit h'ic

apml Demii stala el fixa. Sed quia sa- item Dimitte nobis débita nostra, Matlb.0, 12
: quam ora-
et occulta sil, el
;

qnoqu arb'Hrio pendet, nemo ex tioncm Christus Apostolos suos docuit, qui Ecdesi* ni-
ins nostra à iioslro î

stabilemquc justiliam poili- mirùm partes crant item Jac. 5, 21 In niultis ; : ofj'endi-
eîec.ione D.i cortam sibi

angelorum mus omnes item, Hebr. 5, \ Omnis pontifex ex

; : liomini-
ceri débet, nemo sensu iiiflalus cariiis stioc

nemo impcc- bus assumptus pro liominibus constituilur, nt offeral sa-

religionem in carne morlali predicare,
crificia pro peccutis, qui condoU're possit iis qui errant,
canliam el virlulem omnibus nnmeris absohitam sibi

reliquornm fidelium aspcrnari con-

quoniam et ipsc circumdatus est infirmitate, et proptereà
assumere, nemo
biimamim adliùc aliquid subesse débet, quemadmodinn pro populo , ilà etiam pro scmet-
sortium, in qnibus
Hoc est anlem qnod subjungil IMscrdut ab
<
ipso offerre pro peccatis; item, Ps. 142, 2: Non intres
eernat. ,
:

injudicium cum servo Ino, quia non justifie abitur coràm

intifuitatc, etc. Satagat, inquit, 1 Peir. 5,50, inprimis
te omnis vivens; item, 3 Ueg. 8,40 : Non est homo qui
per bona ipse opéra certam facere vocntionetn suam, nec
nellmeal iniquilale seposse non pcccet; item, Prov. 20, 9 Quis : potcst dicere, mun-
lanliim mundili* sua', fidal,

coiitaminapielpollui. lulelligaldeindè, iii magnAdomo dum est cor meum, mundus sum à peccato ? item, Eccl. 7,

non soliim esse vasa aurea ei argeiilea, sed lignea el 21 : Non est homo justus in terra qui faciat bonum, et

non peccet; caHeraque similia, quse ex Job el Daniele

fu lilia ; ae qu^îdaia (piidem in bonorem, alla autcm in
vasa aliqua frangi cogiioverit, rc- rcferri soient. Si igitur Ecclesiam in singulis etiam
c-mtumeliam. Uà, si

formet ea pro suà tirili cl consolidel consderans membris omni prorsùs labe et culpà vacare oporteret,
nulla profectô in terris esset Ecclesiâ, quoniam nemo
seiiisum, ne forte elips<> frangatur Atquesi vas iii bono-
rem sibi videlur esse, ferai palientervasa in contnme- usquàm mortalium est, ut pniedicta leslimonia com-
necliorum abominatione à magnà domo disccdat. probant, qui omni ex parte perfeclus et immaculattis
liain,
sit. Prcelereà Cepbas Ecclesiâ; sine dubio pars erat,
Nam et vasa isla inbonorata et iiigloria, qiiemadmo-
diim liberoarbitrio versa sunl in conlMmeIiam,sic verti
qui Ecclesirc columna erat; al ei tamen in faciem

eâdem libertate poterurit in bonorem. Qnibus ex ré- Apostohis reslitit, Gai. 2, 11, quia reprchensibilis

bus non modo argnmentum ilbid elidilur, verùm etiain

erat, nec rcctè ambulabat ad veritalem Evangelii. Non

id constat, quod in hàc defmilione vel maxime qnnR- ergô opus est Ecelesiœ membra adeô pura esse, ul

ritiir, Ecclesiam omnium fidelium, et fo7tium cl im-

nulla in cis macula , nullus nœvus rcsideat.

bf'cilliHm, el justornm etiniquorum collectionc consli- Ad boec, in Thessalonicensibus Ecclesiam agnoscc-

t'ii. In quod si plané ac breviter confecerimus, nec bat .\postolus : in bis verô iisdem quosdam etiam no-

liOs induslriae nostra, nec sui Icctorem laboris pœni- tabat ambulantes inquiète, et curiosc agentes, quos docct

lebit.
non quasi alienos et inimicos exislimandos, sed cor-

CAPl'T iir.
ripiendos ul fralres. Cbristi igitur confraternilas et
socielas aliquos babet fralres el socios imperfectos.
Quinam sint fidèles ith, è qnibus vcrc et propriè Ectlesia
Ouid plura? Nonne Apostolus parvulos quosdam et
conflalur.
imbecilles in Ecclesiâ esse affirmai? Tanquàm parvu-
Enùaverù in partibiis Ecclesiae censrndis 1res erre- is in CItristo, ait, i Cor. Z,\,lac vobis potum dedi, non
229 CAP. III. E Ql mus YERE ECCLESIÂ CONFLETUR. 230
escam; et rursùiii, Rom. 14-, 1 : Infirmum in fuie as- est, sqII servi prae'dGstinati conlincntur. Item, Matlb.
siimite. Quid illud, Eplies. 4, 1 i : Qiiosdatn quidem dé- 22, 2 : Sinule fnctnm est regnum cœlorum homini régi,

dit Apostolos, (juosdam autem proplietas , alios verb qui fccit nuptias filio suo, in quas intravit eiiam ille, qui
Evangelistas, alios autem pastores, et docturcs, ad con- missus est in tencbras exleriorcs. Ilem, Matth. 25, 1 :

summalionem sanclorum in œdificationem corporis Cliristi, Simile est regnum cœlorum decetn virginibus, quarum
donec occurramus omnes in virnm pcrfectum, nt jam non qninqne erant fatuœ, et quinque prudentes. Non ait,

simns parvnli flnctuanles? Et statim : Crescanins, in- quinque simile esse, sed decem. Et tamen quinque ex
qiiit, in illo, ex quo totum corpus compacinm et con- illis clausa est janua. Item Ecclesiam esse ex prœdes-

nexttm , augmenlnm corporis facil in mensuram nniuscu- tinatis pnTscifisque permixtam, illa Cbristi parabola
pisquemembri. Non igilnr omnia Ecclcsiac membra un- Matth. 15, 47, demonstral, in quâ reli coraparatur,
diqiie coiisiimmata suiit, expletaqiie suis omnibus nu- quo pisces omnc genus colliguntur, nec seliguntur,
ir.vTis et pi.rtibus. Sed otiosum cril ampliùs in crroris donec in liltoresinl expositi, ubi angeli separabuntde
bnjns confutatione versari, propserlim cùm Augnsti- mcdio justorum nialos , et mittent eos in caminum
niis, lib. de perf. just., et lib. 1 et 2 adv. Pclag. tt ignis.

Hieronymns, lib. 2 contr. Jovin., in liàc fermé eâdem Illa quoque idem ostendit, in quâ agro dicitur simi-
causft diligentissimè elaboravcrint. Pergamus itaque lis, Maltb. 13, 23, qui bona fruge consitus, zizaniis

ad roli(iiia. inimici fraude inficilur, quibus non expurgatur, donec

Seconda porrô h?eresis à nostris majoribus primînn in aream advecta fuerit messis, cùm colligenda zizania
explosa est ,
qunniam nexu necessario illi cohœrent sunt, et alliganda in fasciculos ad comburendum quam :

ali;T^ pesiilentissimte in eodem concilio Const. damna- parabolam Augustinus contr. Parm. insigniter expli-
(;« : i Si papa fueril pnïîseitus, non habet poteslatem cat. Et quoniam omnia persequimur, Ecclesia area illa

ï super fidèles , nisi forte à Crosare. » Item : j Nullus est, in quâ sic collectum esttriticum, ut subpateâ de-
f sine revelatione potest rafioiiabilitcr de se asserere, litescat, donec vanno repurgatum in horreum
et cribro
c quôd sit capnt partieularis Ecclesi;ie. » Item : « Prœ- tandem recondatur; autem comburuntur igni
paleae
< sens justitia , et gratia non facit aliqnem esse ant inextinguibili. Praetereà non ex prœscientià, sed ex
t Cbristi membrtim, aut EcclesiiP. » Itom : «r Prœdcsli- prœsenti justitia Dei populum , civitatem, familiam
< nati etiam infidèles s.'^mper sunt ChristiEcclosia>que nominari, illud demonstrat 1 Petr. 2, 10: Qui aliquandb
< membra. Qnarè nec Paulus unqnàm fuit membnim non populus Dei, nunc autem populus Dei; illud item,
I dialxili, née Judas Cliristi. » Quat omnia et per se Ephes. 2, 12 : Eratis illo in tempore alienati à conver-
snnl fais» perspicuè, et catholicse fidei vchemenler re- stttione Israël, et liospitcs testamentorum;jam autem non
pngnantia. Res certè Cbristi publica fuissct insipienîis- estis hospites et advenœ , sed eslis cives simctorum , et
simè conslitnta, si magistratuum in cà potestas tantis domestici Dei, etc. Quod nisi itàsit, beatusetjustusest
esset tenebris circumfusa , ut nuUi prorsùs fidolium cmnis ille, qui est prœdestinatus ad gloriam, tùm etiam
elucerel. Cùm enim universi fidèles dubitent, an sum- cùm miser et impius est. Non igitur à prœscientià, sed
muspontifex, episcopi, sacerdoles. ac csetcri Ecclesise à prsesenli justitia propriè denominatur. Dédit eis po-
ministri pnvdesfinati sint, necne, dubitent etiam opor- testatem, ait, Joan. 1, 12, filios Dei fieri. Quibus? Nùm
tet, nùm decretis judiciisque eorum astringantur. Ità iis, quos prœscivit esse credituros? Non, sed bis, qui
I

fiel, lit Ecclesiae ac concîliorum dogmata ambigua sint credunt in nomine ejus. Item, Ephes. 5, 8 : Eratis ali-
omnia, et leges cnnct?e imbecilles, sineqne vi ad coer- quandb tenebrœ, nunc autem lux m Domino; ut filii
cendnm idoneà. Quid autem stultius dici potest, quàm Incis ambulate. Itom, 1 Cor. 6, lo : An ncscitis, quia
civem civilatis su?e magistratus cognoscere, qui sint, corpora vestra membra sunt Cliristi? Tollens ergb mem-
omninô non posse? Qui igitur ità sentiunt, ii chm stuî- bra Cfiristi, faciam membra mcrctricis? Item, Joan.
3,
tiim chrlstianaî reipnblicoc auctorem faciunt, tùm omnia 7 Qui facit justiliam, justus est
:
; qui facit peccatum, ex
scita, pr.Tcepta, sancliones evertiint, omncmque fun- diabolo est. In hoc manifrsti sunt filii Dei cl filii diaboli.
dilùs Ecclesiye potestatem ;
qu?e apud eos sanc vacillel Item, Rom. 14,5: Mvltinnum corpus sumus in Cfirislo,
ctcadatnecesseest, quibus occulta, incerla atque in- singuli autem alter alterins membra. Quod nisi secun-
firma est. Nec argumentis à ratione ductis opusest ir- dùm justitiam proesentem nullo modo sumus. Item,
rationalcm, non opinioncm dicam, sed insaniam coar- Joan. 3, 7: In uno spiritu omncs nos in nuum corpus
guere, cùm ad eam refellendam manifestissima sint baptizati sumus. Per Ba))tismumcrgô, et non pcrpr»
Scriplura; teslimonia. Vo.s, inquit Mallli. 5, 14, eslis drslinationis gratiam in Christi corpus transimus. Sed
lux mundi. ^on potest civitas abscondi sttpra viontem
in hujus erroris confulalionem satis mulla dixinms.
posita, ncc accendunt lucernam, et pomtnt eam sub mo- Jam lerlium eumdemque poslremum refutcmus.
dio, etc.Ilem Matlh. 13, 25 Si non audicrit eos, die :
Id quod in primis eaîdem omnino Exangelii para-
EccU'siœ; si autem Ecclesiam non audierit, etc. Eccle-
sumus è quibus hoc
bolam conficiunt, «juibus antè usi :

siam igitur manifeslam et cognilam fidelibus esse ne-

idem Cyprianus, llieronymus, Augustinus, argumen-
cessum est. Item, ad regnum cœlorum familiaraque tantur. In agro quippé dominico inter nilentia culta,
suam Christus cum quoque servum pcrlincre dociiit, lappaeque, et tribuli et stériles dominantur aven.!;. In
qni,quoniam conservi sui nonest miserlus, tortoribus areà paleaî frumenlum operiunt. In rete pisces et boni
Iradiius «al. Non ergo in Cbristi familift, qiwe Ecclesia concluduutur et mali. In magnà domovasasuntlipnea,
551 DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. IV. 2.^2

et flctUia, honorata quoque, et inhonorata. In regno animi pendere usquè, et nullo firme loco consistere?

cœlorum cum sopieiitibus virginibus faluae sunt. In Incerla nenipè crunt oninia, si apud solos pios Eccle-
Ghrisli faïuilià servus nequam invenitur ;
non ille so- sia est. In quocumquc enim Ecclesia; judicio, excipiet

lùm, quiconservonegavitmisericordiam, sediscliam, is , contra quem sententia dicitur, quod judiccs non
qui super familiani constilutus, cùni moram Domini sunt pii. Quamobrem qui Ecclesiam justorum solùm
causaretur, prislinumque liniorem abjiceret, cœpit numéro definiunt, il ci'im à nialis EcclesiiC pasloribus

percuieie serves et ancillas, et edere, et Libère , et omnem poleslalem auferunt, tùm judiciorum eccle-
inebriari. Quid? Annon Ecclcsias in Apocalypsi legi- siasticorum vires infirmant, nec nlla habere possunt

inus, quaram angelos et ministres Deus ad pœniten- Ecclesia; firma dogmata. Ac ni^i Christus intelligeret,
tiam adniissi criniinis coborlatur? Nonnè Aposlobis malos Ecclesiie su.e non partes quaslibet, sed primas
ad Galalas cas eliam Ecclesias vocat ,
quas ipse idem etiam aliquandù futuros, nusquàm illud profcctù ad-
errore arguit depravatas? InterCorinlbios quoque non moneret, Matth. 25, 2: Super catliedram Moysi sedc-
una erat peccati species, sed plurimai; neque levia rutil scribœ et pliurisa'i : qua'cutmjue dixerint vobis facite,
erant errata, sed flagitia. Et tamen Apostoluseos non secundùm aulem opéra eorum uolite facere. Quid verô
solîim Ecclesiam, sed saiiclam Christi societatem et Paulus? IIic jum quaritur, ait, 1 Cor. A, 2, inter dis-
agnoscil , et pra'dieal. Si inter Corinlbios manet Ec- pensatores, ut fidelis qitis inveuiatur. Milii autem pro
clcsia, ubi fervent contentiones, sectse, acmulationes ; mininio est, ut à vobis jvdicer, etc. Quod si necessarii
nbi lites vigent et jurgia ; ubi favetur sceleri ,
quod essent boni mores, ut quis Ecclesia; pars et administer
gentibus ipsis foret execrabile ; ubi proscinditur Pauli esse posset, non utique pro minimo haberet Aposlolus
nomen, quem ceu patrem colère debuerunt; ubi di- ab hominibus judicari : quippè ejusmodi judicium cum
vina dona ambilioni, non charilati serviunt; wbi qui- aposlolica; potesiatis ruina cernebat esse conjunctum.
dam mortuorum resnrreclionem ludibrio babent ; ubi Nunc autem videns ad dispensatoris potestatem ilii d
pcrmulla denuim indecenter et inordinatè geruntur : non esse necessarium, quod Corinthii nonnuUi requi-
ccquis audet Ecolesiiie tiluhmi eripere iis, quibus dé- rebant, Milii, ail, pro minimo est, etc. Jani quutquiun-
cima pars islorum criminum impingi non qucat? Qui que véhémentes scrupuli ,
quanta confusio atque per-
tantà morositaie siKviunt in pnvsentes Ecclesias, quid, plexitas ipsis eliam dispensatorum animis injicerentur,
qujcso, Galatis Corinthiisque fecissent, tantùm non si ex peccato ab Ecclesia fièrent protinùs alieni,

Evangelii desertoribus? Habet igitur Ecclesia carnales omnemque adeô Ecclesia; potestatem amilterent!
suos, quos non esse à spirilualibiis deserendos monel Benè igitur subdit Apostolus : Sed nec meipsum judi-
Apostoliis ad Gnlat. G, 1 ; habet suos a;grotos et infir- co, etc. Humanorum autem judiciorum quanta tenie-

nios, quibus parata à Cliristo Sacramentorum remédia ritas, si ab animi virtute Ecclesia; partes olficiaque
medici administrant. lis quiiipc, qui intùs sunt, pœni- pondèrent! Ea propler adjunxit Itaque nolite antè :

tentice sacramentum paratiun est. Quod frustra esset tempus judicare, etc. Quantum vero schismatum quo-

in Ecclcsiâ, si nulli essent in cà peccalores. Atque tidiè in Ecclesia videremus, dùm unus alleri dicerel :

Lutherani ,
quoniam eluderc Ecclesiie judicia voluiit, Tu non es de Ecclesia, quia malus es; ego de Kcclesià
ne fateri cogantur, improbos habere ecclesiasticam sum, quia sum bonus! Dùmque eliam quem hic dam-
potestatem, hos Ecclesia; partes esse negant, sibique naret, eum ille defenderet ,
quantam putas fore litiuni
proindè Ecclesiam fingunt, quam nullus hominum vi- jurgiorumque maleriam? Prœclarè itaque concludil
dere potest, ut qu;e tenebras habitat inaccessibiles : Aposlolus : Ilœc autem transfiquravi in me, et Apollo,
Eccle5.iam cerlè, quam ego non inlelligo. Puderet me ne unus adversùs alterum infletur pro alio, etc. Maneat
diccre non intelligcre si ipsi intelligerent, qui defen- igitur, Ecclesiœ nomen fidèles universos, probos, im-
dunt. At involvere isti, et obscnrare id volunt, quod probosque complecti. Quod in hoc capite suscepimus
in clarà luce à Cbristo positum est, ne à calholica; explicanduni.
Ecclesiie unitate recessisse vidcantur. Nulla est au- CAPUT IV.
tem, ut Augustinus ait, securitas unitatis, nisi apud
Quœnam sit Kcclesiœ cnllwlicœ in fidei dognuite auctO'
Ecclesiam, quae suprà montem posita abscondi non
rit as.
potest, et ideô neccsse est, ut omnibus terrarum par-
tibus nota sit. Rectè etiam est ab eodem Augustino De Ecclesia; nomine ea dicta sunt qurc , cùm neces-

diclum, ubi Ecclesia manifesta non est, ibi ne Chri- saria viderenlur, pr.Tteriri à nobis nec poterant nec

stum quidem manifestnm esse ijOSSC : qui per Eccle- drbebant. Nuiic ad rem ip am qua; est in manibus,

siam non solùm hominibus, sed principibus, et potes- aggrodiamur, ostendanuis([ue Ecclesiie auctoritatem
tatibus in cœlestibus innotcscit. Nobis itaque Ecclesia tantùm habere ad faciendam fidem virium , ut firmis-

lucerna est, super candelabrum posita ,

quam videant sima etinm theologis argumenta suppediiet. Hoc prius-
omnes qui in domo sunt. Qualis nimirùm Antiochenis quàm facio admoncre operic pretium est, Ecclesiam
,

fuit ciiin disceptationis causa finienda; Hierosolymam non ipsam modo catholicorum coiicionem esse, quse

asrenderunt. Qualem praescripsit Dominus, ubi ait, per bap i^nlum Chrl^ioei nomen dédit, et peculiaris,

Malth. 18, 17: Die Kcclesiœ, etc. Alioqui, quibus Ec- novaque respublica consecrala est, verùm eliam prin

desia occulia cipes ac pralectos ipsos ecclesiaslicos in quibus sci-

est, quid habent illi facere, cùm in gra- |
,

ves incidoni de logo ac r-ligionc coi trovcrsiasTNùm ,.' licol rcipublicce hujus aucloritas polissimùm residet.
 ,

133 CAP. IV. ECCLESI/E CATHOLiC.t; ALCTOUITAS IN FiDEI DOGMATE.

134
Nec id nos aiU rcceiiti opiiiionc conriiigimiis , aiit sine stamus, ut ail Paulus 2 ad Cor. 1 , 23. Ecclesià igitm
Scrii)lnr;xî tesliuionio asseriimis. Pricclarinn est Aris- fidem semper babebit. Nam
j aliiis non sfabit, sed ruet.
lotelis illud, Ethic. lib. 9, civitalcni id maxime esse Quid quùd apertis verbis hanc lidei lirmitalem Eccle-
qiiod est in eà principale. Inde enmi, qiuc principes ac siic sua; Dominus pollicetur, inquiens Matlh. 10 , 18 :

gubern.itores ci Glatis laciuiit et senllunt, ea civilas Super hanc petram œdificabo Ecclesiam meam, et porta
lacère, senlireque dicitur. Cujus rei in sacris illud inferi non prœvalebunt adversits eam ?
EcclesicC
|

igitur fi-
e.vempluni,3 Reg.8, I : Coiujrcrjatisunt oiunes majores j
dem non poteril vel infernus adimere.
natii Israël cum prmcipibus tribuum , el duces familia- j
Secundo Ecclesià ii! creder.do errare non potest,
,

rum in Jérusalem. Et inl'eriiis Converûtqnc rex faciem : \

Nonnulli enim Ecclesià; perpeluam fidem
sic interpre-
suam et beuedixit omni Ecclesiœ Israël : oiunisenim Ec- inlelligant, Deum Ecclesi;e esse
tantur, ut
pra-sentem
clesia Israël s'abat. Illud est eliain similc huic, Exod. usquè ad seculi consummationeni, ne
unquàm vera
19, 7 : Venil Moijses, et convoeaus majores nalu pojmli, illi fides et cbaritas desil ; sed possc tamen probabili-
exposiiit omîtes sermoues quos maudaveral Dominus. jtcr ignorare rnn
unamqiîamliiiel, quà scilicet igno-
Responditijue omiiis populus simut : Cuncta quiv locutus ratà, non proindè Ecclesià fidem
amiiieret. Faciamus
est Dominus, facicmus.'Son est igilur, cur in liàc signi- enim disputalionis gratià, non esse à Deo revclaîum,
ficalione Ecclesiic vocabulum fidèles perliorrescant divam Yirginem ab original! peccato inmmnem
exsli'
quod lueretici facere soient in odium ccclesiasticie po- tisse. Nibil cjiim prohibet rem (iclam cxompli loco
teslalis, quamCliristusnonpenos populares, sed penès ponere, quo faciliiis res intelligatur : quanquàm exem-
Ecclesiu; sacerdotes, ac pastores esse voluit, ut alioet plum verum est, ut posteriùs ostendemus.
loco, el lempore, si l'acultas erit , explicabitur. Nunc Aiunt ergô, quôd quamvis Ecclesià crederel,
Sanc-
schokti more rem lotam, quœ liujus libri caputcst, lam Yirginem fuisse sine peccalo concoptam, idem-
quatuor conclusionibus absolvemus. que deliniret ab onmibus esse credendum, non
lamen
Sit ergô piima condusio. Ecclesi* fides delicere in eo fidei jacluram facere existimaretur.
Nam licèt
non potest. Est enim sponsa Christi per fidcm , sicnt fiillerelur, al error probabilis et inculpatus fidem
Ec-
scriptum est, Osea; 2, 20 : Desponsabo te milii in ftde. clesiie non excluderet. Cujus senlenti.e, si de fticio
Quùd si Ecclcsiic fides deesset, jam sponsi sponsa'(iue considères, videntur esse Glossa hiterlinearis (sic
matrimonium dirimeretur quorum tanien est indis- : enim vocant) in illud : Portœ inferi non prœvalebmH
solubilis ,
pcrpctuaque conjunctio. Sponsabo , ait adversits eam; D. ïbom. in 4, disl. G, qua'St. I, arlic.
3,
Osea? 2, 19, te mihi in sempitermnn el sponsa Tenui, qua;st.2,adû, elcardinalis Turrecreinata,
: :
lib. Summig
incpiit Cant. 5, i, eum, nec dimittam. Et ille rursùm : Ecclesiie2, cap. 91, et Alpbonsus àCastio
Zamorens.
Ecceeyo vobiscum sum, ait Mallb. nlt. 20, omnibus die- de juslà ba;r. punit, lib. l, cap. 5.
bus , vsquè ad consnmmationcm scculi. Quo tcslimonio Al reverà id nos superiore proposilione constitua
ad id probandnm utitur Léo ad Aiignslain ol Tlieodo- nms, nenipè Ecclesiam semper fidcm babiluram. Ve-
rum. Probat eliam JuliusindccretissuisilloPsalmii" rum est hoc quis negal? Sed pnetereà Ecclesiam ia
;

testinionio : Urntmdale Sion , et complectimini eum, fide errare non posse, sic à (idelibus accipiendum est,
quonium hic est Deus noster in scculum : ipse re/jel nos utquicquid Ecclesià tanquàm fidei dogma tcnef, ve-
in secula. Quod de Ecclesià Chrisli intelligi oporlere, rum sit, nec quidquam falsum, quod illa aut crédit,
quicimique Psalmum legel , ctiam me non demon- aut docet esse credendum. Cùm enim Corpus Christi
sUante, intellecliuus est. Idem quoqiie oslrnditur ex sil, ut ad Ephesios cap. doccl Apostolus
, îi ,
, à suc
co Luc. I, r>2 : Heqnabit in domo Jacob in œternum, et certè capite movctur, ac regitur. Ecclesià; igilur error
reqni ejus non eril finis. Si crgo in uUernuni Ecclesià ad Chrislum anclorem referclur. Nullo ilaque paclo
Cbrisli maïui sustinetur, Clirisli pra'sidio armatur, errare in fido potest. Nam Spiritus veritalis est bnjus
Clnisli virlnte liilcHui', Chrisli sapicntià rcgilur, lides corporis anima, inus, inquil, adEpbes. .1,1, spirilu.'<,
proleclo in cà piTiiiancbil, sine (pià rcgmun Clirisliin et tmum corpus. Quod si spirilu veritalis Ecclesià agi-
lerris nullum est. Conlirmat aulem hoc clarissima illa tur, ad nullum errorcm ne inscicns quidem nioveri po«
Isaiic, cap. ôO, valicinalio : Hoc fœdus meum cum cis, terit. Pneclaram deiiulèpromissionem habcl Ecclesià,
dicit Dominu-i, spiritus meus qui est in te, et verba men quod nunquàm sit à Chiislo deserenda; (juin cju';
quœposuiin ore luo, non recèdent de oretuo, et de ore spirilu in onmcm du< alur vcrilaleni. lùjo rogabo Pa-
siminis luiumudo, cl usquein sempiternum. Unie el trem,
illa ait in Joan. Il, Kl, et alium l'aracletum dabii
Ps. 88 similis estDisposui testamcntum electis meis
:
,
vobis, ut maneat vobiscum in a:ternum, Spiriltnnveritalis,
juraiDavid scrvo meo, usqué in crternum prœparabo se-
i
qucm vos coqnoscetis, qui apud vos manebit. El posteà,
mcn tuum. Item Ps. 151 Eleqil Dominus Sion eleqit 20
:
, 1 i, : Paracletus autem Spiritus sanctus ille vos do-
eam in liabitalionem sibi. Uœc requies mea in scculum se- omnia,
cebit et su(i(iercl vobis omnia, quœcumque di.vero
culi. illa vno .Irmnia', cap. 7A , cM longe biiiiilliina : vobis. Iiem : (imi autem venerit ille Spiritus veritalis,
Ecccdies veniunl, dicii Dominus etc. PraHereà omncm
, vir sa- docebit vos r.7//«/t'm, Nec nie l'ugit,quùd lue-
piens describiliir à Domino is ,
qui œdificavit domum retici argumentum hoc diiobns niodis eludere conan-
suam super petrum, Mallli. 7, 2i Cbristus igiliir do- lur. Primùm enim,
; ejii-.mo(Ii verba, aiimt, de solis
mum suau! siiprr ptiram lundavii. Uiian- nc( pluvia. !
Aposlolis intclligenda, neque ad posleros in Ecclesià
nef flumina nec v.nùobiuere iliani pocsuni. At liJc prilinnc; niox
,
| aflirniani, Chrislum non tantùm nu
TH. r.
8
 ,

435 DE LOCIS THLOLOGICIS. LHJ. IV. 456

dnoln.n'o conjuncliim sed Apostolis quoqiie niagis corporis, quàm membri nctiones, pcrfecliones-
mero ,

singulis Spiriium verilalis pioinisisse ;

iinù {\\K esse videantnr. Qiiocircà illud absurduni est, quôd
scorsmn
vel quos jam assuinpseral, vol il scilicet, quibuscuin nun.' disseiiiur, eam curani,
aliis siniilUer discipulis,
Nam si cjusmodi proniis- quam debcnl caperc, non capiunl eani capiuiit, qnft
qui po.sifà accessuri erant.
;

neinini Chiislianonini debeut carere. Non eiiim probant, verba Cliristi mi-
sio:a'S sic iiitorproloimir, (piasi
siniul Ecclesia; nil»il uos iiiuiè ad Ecclesiam atlinere, probant atlinere ad singu-
dauxî sint, sod iiiiivors;« ,

quiini Clirislianis omnibus consolalioiieiu lol- los : ([uod contra oporlebat, si propositum illis eraf ar-
aliiid ,

lero, (pi;\; indc ad ipsos redire

cxiniia debuoral. Sed gumenti vires inlirniare. Nos smè
quemadniodùm ,

migaiitiir. Priu- scimus animam aclum et pcrfectionem esse maxime

uiràqiic juxia iu rc riislicè indoctociue
M'ilia illa non niodô ad Aposlolos, sod ad quidem eorporis pbysici orgainci, secundo aulem loco
cipio ciii 11,

successor >> ili; ni refeiri oporlcre, ex tM» anlo onnua membrorum eliam singubutun, in «piibus varias licèl

IG Qui maiiet vobiscum in wter- cdat luncliones, sed omiies ilke et corporis propii;o
palet in Joan. 11, :

simile est ex Mallli. nll. 20 f>fe ego sunt, et propter corpus ipsnm menibris à iiaturâ tri-
num. Quod illi
:

sum omnibus dicbus usquc (id cuiwmtmationem i

butic ; ità Spiritum veritatis ad corpus primùm Eccle-
vob . .y.

palet Joan. 17, 1/ siam referiintis diiudè |)ropler Ecclesiam ad singulas

u'culi. Rursùm ex co qiioqiio
: ;

vcrilas est. Pro cis etiain Ecclesiie partes non ex a'quo, sed aualogià, et
Saiiciifica eos in veritale, sermo tuus ^

meipsnm ut sint et ipsi sanctificuti in jiroporlionc quâdam jnxlà mensuram uiiiusc.ijtisque

e(jo sanctificabo : ,
j

pro cis nuteni cijo rogo tantinn sed pro membri. l'num corp is, inqiiit ad Epbes. i, 4, et units
vcritiitc. xVo/j ,

eorum in me. Alquc spiritus. l'nicuique antcm no rùm data est gratin secun-
cis, qui crediluri siint per verbuni
vidoiiir illuslris non va- diun mensuram dunalionis C.lirisli. Qua'nam verô b;rc
promissionis linjus Isaias niilii

ait, cap. 59, meiisuraCbrisli est? Secunditm opcrationem. ail, in men-

tcr. niodô, sed intcrpres. Spiritus mens,
non rccedet de are Ino, et de orese- suram uniuscnJKsqHe mem'.ri. Spiritus ergù siio qui-
V. 21, qui est in te,

viinis lui nsquè in sempiternum. Qiiem igilnr

amodo et
dem modo singulis promissusesl, ut magnos doceat, do-

Spiriluin verilalis ClnisUis proniisit Apostolis,

Ecclc- ceat cl parvnlos; at parvulis lac polmn dat, ail Aposlo-

sia; it m postées fulurai promisil; nisi velinnis Ecclc- lus, majoribiis solidum cibum ; illis Ctiristiim loqultur,

siani dcfunclis Apostolis fuisse à Domino destitulam ; [

et liiinc crucifixiim, 1 ad Cor. 2,2; bis loquitur sa-

iniô voro ad eani iiec concilia, ncc proicepta

Evangolii pientiam in mysterio absconditam. Verùm singulis
menibris sic Spiritus verilalis adesl, ut non solùm cor-
perlinerc Si(iuidem qua'Don»ii:us Apostolis loquebalur,
post pori uiiiverso non desit, sed corpori, (piàm menibris
hœcad illos duntaxal, non ad fuluros in Ecclcsià

quid stultius dici potcst? priùs poliùsque intelligalur adesse. Quiii etiam, si ve-
eos spectare dicuutur. Quo
lor-ivcrsalio quàm vana otiam, et ril<as omnium membrorum donum est, tune nimirùn'i
Jan» >ocunda illa
illaeritet lirmior et cerlior, eùm in eam omnia simul
ridicula est ! Si eniin boc ilà conniiunitor (idelibus dic-

esse volunt, ul seorsùm quadret in singulos, se-

membra concurreriiil. Quamobrem. si ([uid l'alsi babe-
tum
senipitermnn ret Ecclesia tanquàm lidei calbnlic;e dogma, nec Spiri-
quitur, cuicuniqiie fideli Spiritum veritatis
suggerat- tus Cbristi œternùm cum fidelibiis pernianerel, nec
adesse, qui oinn doceat onniem vcritatem ,

que ci oinnia qua'oniique dicta iu Evangelio sont. Sed eos omnem docer.t verilatem : q^^x , nisi Cbristi pol-

ntiœ, lucis, verilalis oui- licilationes vanas et irritas facimus , vera ralaque esse
eslo, Spirilu s ipienlisc, iiitell

possumus,qni(lquidpar- non possunt. Ac si dogma falsum E'^clesia crederel

nespoUeant, nùminricias ire

penllùs, credenduinve proponeret quamlibèt ex ignoranlià id

ticulaliui nienibroruin nnicuiqne tribuitur, id ,

faccret, quomodô columnn et firmamentum csset verita-

et ad pleuu n corpori convenire? Quid ad lioc respon-
nonnut- tis ?CcrU' si vcrilas iu Ecclesi;e bu icris innixa est,
deal Calvinus,audiain\is. Hoc, ait, imnctsi liidn'l
tamen esse necjo. stultuni bomi- diH'sse illi omnino non potest, nisi et Ecclesi;e sua;
lam vcri speciem, veruni
An ignorât, Cbristus, et Cbristo ipsa veritas desit. In summà si
repugnantem maniiestœ
,

nem, et veritati!
Eeclesia posset iu (idei qu.estione falli, librum quoqiio
qu.T Spirilrts saucti don i singulis menibris dislribuuu-

comnvin couferri omnia? An vidcl ocubis, et ut diviimm recipere posset, qui tamen à Dco non fuis-
tur, in
An non hicerna corporis est set, cùin sit eadem ralio de uno libro ac de unoqnolibet
non magis bomo videt ?

oculus? Quid verô absurdius, qnàm nienibrum posse dogmate. Quarè non valeret argumentum Ecclesia :

quidquam quod corpus nequeatel'ficere, partem babere babet Evangeliu Ml Matlbra pro canonico, ergô cano-
nicum Quod quoniam impiissimè et absurdissimè
quod non babet totum? iiiicnique nostrùm, ait Paulus est.

dnta secunditm mensuramdo- dicerelur, illud nos dicanius poliùs, rectè fidèles Ec-
ad Epbes. i, 4, est gratin

nationis Christi. Et ipsc dédit quosdam quidem Aposto- clesiam calliolicam cr dere, non solùm iu eo sensu,

los, etc., ad consummationem sanctorum in opus mini- ul Ecclesiaî calbolic;« Hdes deliciat nunqiiàm. sed in eo
etiam ut nihil ip a credeiv aut docere possil quod
o'dificationem corporis Christi. El postcriùs , ,
ttcrii, in :

Crescrnnus in illo, qui est caput Clirislus; ex quo totum sitvenT» (idei conliarinm. Subdolèautem alquc versntè

corpus compactum et conncxum secunditm opcrutionem [

meiilem noslram Cahiiuis Biieerusque inlerpretautur.
in m nsnram uniuscnjnsqiie memhri angmentum corporis : Quasi in eum sensum Ecclesiam negemus err.are
facit in adificutiuncm sui in ibnritate. Mcndiriim igitur
'

quôd Spiritus favore, ac pr;psenlià fréta , quo-

posse,
volet pergere, tutô etiam sine verbo
incedat.
quoniam id ,
quod est, totius corp ris est, nil.il -^ibi
I
cumquè
vindicat propriuni, sed ità in corpus omnia confcrt, ut I
Proindè si quid praner Dei verbam crediderit, statue-
 ,,

137 CAP. IV. ECCLESl^ CATHOLIC.'E ALCTORITAS EN FIDEI DOGMATE. 138

habendum esse non

rit, finierit, id
alio loco, quàmcer- revelalione censuerint. Nos sanè fidem nostram indivi'

tum Dei oraculum. In hoc igilur discrimcn esse aiunt, duo nexu cum verbo Dei conjunclam esse volumus,
quôd nos Ecclesiiç aucloritalem extra vcrbum Dei nec ullum Ecclesià» assensum lidenter firmique susti-

coUocamus : ipsi verbo annexani volunt, nec patiun- nennis, nisi quem à Deo cxslitisse habemus cogiiitura,

tur ab eo separari. Laborat auieni Calvinus vehemen- et firmo conceptum animo- Scd illud quoque cerlô no-
ler in iis locis coliigendis, in quibus Prophetaî, Apos- bis pcrsuasum est, Dominum Ecclesise suai perpetuô

ex se attnlisse, sed ac continentcr adesse et eam Spiritu suo rcgero ne

toli, atque adeo Chrislus ipse niliil , ,

menioranlur. Conficit quidijuam pro lidei doclrinà tradat, quod non idem
de oie Domini loculi lïiisse

multô Ecclesiam Chrisli discipulam ab

seqiiiùs esse ,
l'ueril Apostolis à Deo traditum. Ità onmcs prophanas
ejus ore assidue pendere, nec ex se sapeie, el cogilarc novationes execramur, omnesque illud in lldei judicio

quidquain, scd sialuere sapienlioe snai terminiini, ubi respuinms, quod non i^posloli Ecclesiai Iradiderint.

loquendi lineni ille feccrit. Sanclissimè enim Chrysos- iNoncrgo in hoc, sed in eo potissimùmcardincquaistio

tomus, desanclo et adorando Spiritu : « Mulli, inquit, versalur, quùd Lutlicrani negant Ecclesiam quidquam
Spiriluni sanclum jaclant sed qui propiia loquun-
,
sine scripto ab Apostolis accepisse ; nos conlrà plura
«

( tur, falsô illum praHendunt. » Ut Christus non à esse accepta asseveramus. Quà de re mulia aliàs ssepè

seipso loqui se teslabalur, ità si quid prœtcr Evange- diximus, et dicemus multa posteriùs, lib. 7, quanquàm
|

lium sub litnlo spirilùs oblrudatur, ne crcdanuis. Sané in superiore libro adeù plenè ae copiosè quœsiio licec

Christus nihil plus d- suo Spiritu dcnuniial expe- explanata est, ut nihil prœtercà desiderandumesse vi-

ctanduni ,
quàm ut mentes ilUnninet ad percipiendam deatur. Ipsa mihi veritas manum injecit, el paulisper

doclrinaî suce veritatem. Spirihis, ait, ducet vos in om- consistere, elcommorari coegit, dùm priores conclu-

nem veritalem. Sed quomodô? Quia sngrjerel omnia, siones cxplico. Celeriùs proindè in posteriores incur-

quœcumque dixero vobis, Joan. 2i , 2G. Uxc omnia rendum.

Calvinus. Nani Bucerus dixit nnaitô etiam indoctiùs Sit igitur lertia conclusio : Non solùm Ecclesià an-

tune esse Ecclesite credendum, cùm pronuntial secun- liqua in (ide errare non potuit, sed ne Ecclesià quidera,
dùm Scripturas rectè intellectas. Scd hoc cùm dicit, quai nunc est, quieve liitura est usquè ad consumma-
omnia facitanibigua, qua; sint ab Ecclesià definita. Si tionem seculi errare in lide aut poiost , aut poîerit.

enim aliter potesl pronuntiare quàm Scriptura sanc in- Ilaîc conclusio partim ostensa est in libri sccundi ca-
lellecla exigil, excipiemus semper, Ecclesiam in eo pite septimo, partim ex his, quœ dudùm diximus,
falli, quùd lalio Scripturam intelligit. Ecquis verô ju- comprobatur. Nam poUicilationes Christi de prœseniià
dex erit, an Ecclesià Scripturam rite, an secùs inter- suà, de Spiritu verilatis, de regno ipsius senipiterno,

pretetur? Nihil igitur alTerunt, qui Ecclesià auclorita- de corpore, cujus ipse erat futurus caput, non ad Ec-
lem non absolulè, sed ex conditione ponunt. Si nam- clesiam modo, qua' fuit tempore Apostolorum , vernm
que ad eum modum res se habet, et milii quoque fides etiam ad Ecclesiam catholicam, qua; futura erat ia se-
liabenda est, quandô pronuntiavero secundùm Scriptu- culi finem, pcrtinere necessum est. Id quoniam ex ar-
|

ras rcclé intellectas. Id enim est non milii, sed Scri- gumcntis, qua; jirioribus conclusionibus confirmandis
pturœ crederc. At absolutè, non ex conditione, popu- posita sunt, manifesté colligit'ir ; vammi profecio erit,
lus Domino credidit, et Moysi servo ejus. Absolutè aut acta agere, eadem argumenta repetimus, aut, s
si

etiam Prophetis el Apostolis populi rrcdiderunt. Quale nova ponimus, uti in re non dnbià ralionibus minime
verù essct Prophetis Apostolisque loqueniibus fidem necessariis. Certè qui Ecclesià; prccsonti Spiriluni ve-

eâ exceptione detrahére, quôd perpcràm Dei verba in- rilatis negare pncleiidcrit, is negabil eidem poiosla-
lellexissent? Quale item esset , si illa quoque exceptio tem ligandi atque solvendi, negabit sacramenla et sa-

addcretur J.^rem. 43, 2 : Mendac'mm lu loqueris, non ceidotium, omniaque adeô Spirilùs sancticharismala.
misit te Dominus Dcus noster ? \c valdè niirum est Ità nunc Ecclesià Christi ad miduin nomen conlrahc-
tàm niliil esse frontis istis nebnlonibus. Ouid enim tur, eritque sine re vocabuhim commentilium. Ycrùm
tandem auctoritatis in Ecclesià crit, si in omni dog- de tertià conclusione haclenùs.

matc,lege, definitione duplicitcr cludi potcst, quôd Quarto, non solùm Ecclesià universalis, id est, col-
aut sermoncm ip'<a suum efferat, aul, si sermo Domini leciio omnium lidelium hune vcritalis Spiritum sempi-
sit, non sanèinlelloolnm? Sod rodoo .id C;dvinum, qui lernum habet , sed eumdem liabcnt etiam licclesiaî
Cùm sibi vulgatum illudOoinini testimonium objccissct principes ac paslores (1). Diximus enim, Ecclcsiœ vo-
Matth. 18 Si Ecctcsiani non
: aiidicrit, sil tibi sicul etlini-
(i) In hoc libro quarto, plnribus in locis, Melchior
nw el publicanua, faiotur demùm Ecclesiam audiendam
Canus vidclur (idelibiis nimis allribuere, cis salloui par-
esse, ut qu.'c nimqnàm nisi in veritatem Dei conscn- tim promisvioiKS infaliihililalis ,
assistcntiamque Spi-
tial, nihil nisi ex vorlxi Domini pronuntiet. In lioc se rilils saiicti concodendo. W.vc autem christiaiia; plebi
conccdit in articnlis rnlfi priniariis ac f.icilioribns, dùm
insislere, non licere Ecclesi.e novani doctrinam con-
solis docloribus alliores ac rcmolioies allribuerenlnr.
dere el plus pro oraculo Iradere, quàm quod Dominus Vernm i)roini>siont's in gratiam (piidem iiniver^a; Ec-
verbo suo revclavit. clesià' rartic, ad paslores priniarios, seu ad Ecclesiam

\erumcnim\er() doc<Mit('m (pioail inraliibililaleiii dirigtuiliir, ncr proindè

inler suos hic mirificè garrit, et vel
invul'io lidi'jiiiiualia agnosctnda est inrallilMlitas, quàm
Stultè ijjmirat , vel malitiosè mcntitur , cùm dicit, nos cerliliido liijri iiiiivrrsilis, scii coMiininiis, esseiilialiter
id pro oraculo fidei hab^re, ffuod homines sine Dei conncxa cuin infallibili pastonmi documenlo. P.S.
i59 DE LOCib i IIEOLOGICIS. LiD. IV. 140

ceni et pro |>opiilo liiioli , o( pi'O Eoclosiae pastoribus |

consociationcm dirimel, cujus consociationis arclissi-
usurpari. Prioros icupio coiuliisioiics illiul astruebaiit, mum vincnlum lidii est conspiratio ead m et consen-
qiiidqiiid tccit'sia, hoc est. oimiium lidrlinm coiicio to- sus parliuin non divulsus. Dix ulsus aulem omninù erit,

nerel, id veriimcsse; luvc aulcm illud affirmât, paslo- si populorum membra à suis capitibus diveUanlur. At-

ros F-]ccl''si,o ot doclores in fide orrarc non possc, sod qnc nbi semel plebs rudis à doclornm suorum com-
quidqnid lideloin i)opuliiin docent, (luod ad Cliiisli li- niuni senlenlià declinaveril. (piorum doetrinam posteà

dcMi alliiical, es>c vorissiimun. liane condusiononi scculura est? Si sal m abjecerit, in quo salielur? Matth.
mox ostendani, si priiis adnioinioro, pasloiis nnius et o, 15. Si à luce mentis aciem abduxeril, quid nisi le-

alloi-ins, it;^ni irrorcni pastoriini onininni lidei non de- ncbras intuebitur? Si oculus est malus, nonnè et cor-
ro£;aro, sicnt ne paiiconnn (luidom lidt'linni orror lidei l)us lenebrosum erit? I.uc. II, 3i. Ubi vero illud Mat-
derogal populi Ciuisliani. Pasloios i^'ilur ac docloies llia'i :2."5, i : Super eatliedram Moijsi sederunt scribœ et

onincs à fide nunqnùni possc aberrarc conlendiinns. pliarisdi; (juodcunKjue dixerint vohis facile? Anne me-
Sic est sanc. liore statu et condilionc scrike et pharisan crunl, quàni
Id priinnni. incà scnlcnlià quidoni, nianilcslc dc- Ecclesia! Cini>ti paslores ac doctores? Certè si pra'sen-
nionstral illud Apostoli Icslinionimn ad Kplics. i, II: tibus solùm , et non ileni l'uUuis Dominus loquerclur,
Et ipse (ledit (iiwsdam Apuslulos, tinostlam autem Pro- ut auelor [nqMMl'eoli arguuieulalur in homil. 4:2 in Mal th.,
pheHis, alios verb EvaiujcUsIas, alios aittcm pastorcs et do- dicta illa fuissent, non scripta. Dicta sunt autem pro-
clorcs, ad coiisummationem sanctoruin,iii opiismiiiistcrii, pter illos, scripta propter islos. Ad ba>c vcrilas fidei in

in (vdifuatiunem corporis Cltrisli, donec occunamus om- catbolicorum controversiis, queniadmodùin in secundo
ncs in unilatcm fidei, et (ujnilionia ftlii Dci, in virnm libro eonstituinius, librisquc cliam quiulo et scplimo

perfectuni, nt jam non siniits purvuli fluctuantes, cl cir- confirmandum est, non est à populo qua-renda : tùm
cumferaniur omni venlo doctrinœ in nequilià homiman, quoniam id essct operis infiniti, ut ad quaisiionem
in astutià ad àrcumventionem ctroris. Sanc si pastorcs nnamquandibcl discernendam omnium sentenlia fide-

ac doolores hùc ahiue illiic erraront , à roclO(inc lidei lium rogarclur; lùm eliam iiuoniam, ut fien id coni-

lramilcdiscab'rent,oves profcclù ipsaîctiain erraront, modissimè posset, non decerel tamen aul cerdonum,
nccalilcrquànisinepaslore dispersai vagarenlur. Cùni aut nmliercularum sigillalim inquircrc et expectare

enim paslor por abrupla graditur, neccsse est, quod judicium. Sivc enim unumquemque seorsùm interro-
Gregorins ait, ul per pra^cipiliiwn grex seqnatnr. Nec ges de quœslione, quœ in dubium vcnit, seu univcrsô
fieri |totesl, ul ineinbia reliqiia cônon dotorantur, quô velis in concUium cogère, ridicula sanè fulura sil hu-
et ociili suani vini al(iuc acioni inli-ndcriiit, et capiil ius generis inquisitio. Ità per EeelesiLC auelorilatera
sese inclinavcril atqnc doflexcrit. Bcnè crgo Paiilus, si ad eam iinien-
nulla pcnilùs controversia finirclur,

ne populus variis doclrincc vcntis circumferatur, divi- dam totius consensum plebis requirere dcberemus. Ad-
nce procuraiioiiis esse, astniit, doctores et pastorcs dendum eôdem est, quod jampridem diximus, quidam
Ecclcsic daro; quorum vidciioc! auoloi'ilatc pbbs suà ad doetrinam (idemquc Ecclesiaî perlinere, qua; popu-
naturà concilata alque niulabilis in fidci constanlià su- larcs prorsùs ignorant, ul Palrcm et Filium esse ununi
perno nmncrc conlincalur. Quùd si nulluin Ecclcsiic animam inlclleclualem esse
principium Spiritùs sancli,
suse pastorcm darct Christus, jam sine dubio ovilc suuni formam snbslanlialem humani corporis, librum Esther
pastor bonus illc desererel. Alqui mullô melins Ecdc- esse canoiiieiun, aliaque similia, in cpiibus senlentiam
si^e Obi nullos babcre, quàni errantes liabcre. Si igilur populi requirere làm est absurdiun, ut non in sapien-
pastorcs ad unum omnes à verilate disccdcrcnt, ovcs tium modo animos, sed ne in stullorum quidem casu-
suas Christus vc! maxime destitu ssct. Prœtereà, si pa- rum sil; nec cnim placere cuipiam polest, tanlas res
storcs omnes in crrorc aliquo versarentur, iidem om- imperili vulgi calculis judicari. Pra;t reà in Epislolà
nino popnluin aul de slalu suo et scde moverent, aul Ephesini concilii ad Nesloriuni, id à^'e^l(»rio, si facerc

corte nutarc facerenl, vacillarc, fluctuare. Ilà donius salis Ecclesia; velit, exigilur, ul jurejnrando l'ateatur,

Chrisli non essel coluninn et firniumentum veritalis. Fa- scnlire se et docere, qurc univers! per orientem et oc-
ciamus insuper omnes simul cpiscopos in eamdcm sen- cidentcm episcopi pr;csidesque populorum credr^rcnt
lentiam convenire, hancque populo rudi credendam ac docerent. Qua; cadem Ejùslola coniprobala eliani
proponcre; lune rogoan populus hoc scqui debeat, an est à scxtâ synodo, action. Il; in coneilio ileni Tri-
non? Si débet, cum erranlibus ergô sacerdolibus cl dent., sess. 3, definilumcst, Ecelesi;c esse judiearc de
cpiscopis plebs quoque crrel nccesse est. Quarè saccr- vero sensu et inlerprclalione Scriplurarum. Al tolani
dotum omnium error lolius erit crror Ecclesia;. Sin fidelium congregationem de rc ejusniodi velle judicium
antcm populo onn)inin iiastorum doetrinam levem exi- ferre, insanum essel. Paslores igilur Ecclesiie ac do-
sli:nare lieel, vide, qu;eso, au hàc senlenlià absurdior ctores illi sunt, ad (pios id genus judieia perliuenl. At-
alia dici, aut cxislimari possit. Si cnim hinc paslores, que Egesippi diligenlissima lidei inquisitio EusebiiCai-
indè oves in contrarias partes separentur, corporis saricns. Eccl. Hist. lib.-i, c. 20, litteris celebraia est,
compacti ac peromncm junclurani conn xi disjunctio qui cum Romam porgeret, non popularium senlentiam
omnein EcclesiLC dislralicl uiiilatem ; cl non soliini in- de lUK- re((uibivit, sed salis sibi fecissc ad fidei sua» con-
ter 0[iiimaus et populum conslilutam à Chrislo socic- firuialionem visus est, si cum cpiscopis per loca sin-
talem evertct, icd communcm cliam inter se fidcliuui gula in sormone congrcssus, omnes cjusdcm lidei prae-
441 CAP. V. PROPONUNTl R OBJECTIONES QU/EDA.M. U2
dicatores docloresque reperiret. Irencptis rursùra, cùm € sunt, qui tune crcdidit, quandô ipsi defecerunt. >

Ecclesice auctorilatem licereticis objicit, episcoporum Refert etiam cardinalis Turrccremata in l:oc idem Am
tanliim scntenliani objicit, secundùni serieni ab Apo- brosium, Hieronymum, Gregorium, Isidorura.

fctolis succedcnliuni ; borumque sciisnm el fidiMii Eccle- Yorùm difficile est, de eorum facililale, perindè ut
causa postulat diccre, qui hujusmodi argumentis per-
siœ sensum et lidem existiniat, et illis qui refragetur, ,

moti, Apostolos in universum omnes fidem perdidisse

eiim Ecclesiae refragari. Cyprianus item in lib. de sim-
An esse sibi, inqiiit, cinn Cbrislo vi- aiunt. Id quod non cum raiione solùm , sed etiam cum
plicil. pnelal. : «

« (letiir, qui adversùs saccrdotes Christi facit? qui se

sacris litteris pugnat. Nam, ut de Petro laceamus,
cujus fidem non delecisse, posteriùs, 6, demon-
societate secernil? Arma ille contra Ecclesiam
lib.
e il cleri
etc., qui straturi sumus, adhuc opinio illa de cœteris Apostolis
« portât, conlrà D.i disposilionem répugnât,
non modo non ccrta sed ne probabilis qnidem est.
contemplis episcopis, et Uei sacerdotibus dereliclis,
,
I

Et Ep. ad Pupianum Cbristusdieit Discipuli abicrunt in Galilœam, in montem, ubi consti~

€ audet, î etc. in : «

ac per bos ad omnes pra^positos, tuerat illis Jésus; et videntes enm adoravenmt quidam
« ad Apostolos, ait, ,

Qui vos autem dubiiaverunt Matth. ult. îfi. Quidam, ait, non
qui Apostolis vicarià ordinatione succedunt
,
:
t

me audit, et qui vos rejicit, me rcjicil. t Et po- omnes. Video aulem banc dubitalionenj à nonnuUis
( audit,

sleriùs asseril, Ecclesiam non esse mullitudinem con- non ad Apostolos, sed ad alios nescio quos discipulos

gregem referri sed mihi semper Theophylacti magis ac Re-

lumacium, sed plebem sacerdoti adunatam, et ;

migii senlentia placuit, qui illam docent ad tonipus,

suo pastori adhiereulom ,
qua'St. 1, Scire dcbes. L'ndc
quo Cliristus anlè discipnlis apparuerat, reterendam.
qui cum episcopis non sinl, eos in Ecclesiâ non esse,

Ihistraque sibi eos blandiri, qui pacem cum sacerdoti-

Id quod Marcus, ut opinor, iutellexit, cùm ait : In-
crepavit incredulilaleni et duritiam cordis quia iis qui
bus non babuerint ; cùm Ecclesiâ ,
qiune catbolica una , ,

videront cum resurre.xisse , non crediderant. Sive enim

est, scissa non sit, sed connexa, et coluvrentium sibi
apparilio broc, quam Marcus scribit, in die Ascensio-
invicem sacerdotum glutino copulata, etc. Augustinns
nis fuerit , ut nndtis placet, sive anieâ, quemadmodùni
demîim, Ifb. 28 cent. Faustum, cap. 2, et ILb. 53, cap. 6,
nonnuUis etiam videtur, dubilandum non est, quin
quoniam longum est omnes connnemorare, cùm ad-
eas increpationes hic Marcus recapiiulando perstrinxe-
versùm bcereticos Ecclesi* auctorilate nititur, episco-
rit, quas sparsim alii Evangelistœ conscripserunt.
pos Apostolis ad sua usquè tempora succedentes plané
Quia Us, inquit, qui videront eum resurrcxisse , non
intelligit.
crediderant. Constat autcm ex aliis Evangelislis in-
CAPIT V.
,

credulilatcm et duriliam cordis ex eà scilicet causa,

Adversits linnc poslremam conclu^ioïicm objectioties quia bis, qui viderant Christum surrexisse, non est
(juivdam. non ad omnes Apostolos pertinere. Petrns
creflitum,
Alque in liarum conclusionum et cxplicationem et namque et Joannes, audito nuntio, cucurrerunt ad
confirmai ioncni abundè Ikçc dicta sufficerent, nisi buic monumenlum; ac .lacobus juxlà llebnçorum Evan- ,

poslremce illud à quibusdam theologis objiceretur, quùd gelium, ab horà quâ biberat Domini calicem, juravit
tempore dominicte passionis Apostoli omnes Christi fi- se non comesturum panem , donec Christiuii videreî
dem amiserunt ,
quo lieri, ut et episcopi omnes Apo- resurgentem, ut auclor est Hieronymus in calalogo
stolis succedentes possint Christi fidem amiticre. Nam scriptorum ecclesiasiicorum. Non igitur omnes Apostoli
quôd eo tempore in solà Beatâ \irgine fides perman- fidei jacturam fccisse credendi sunt , nisi
quod absur- ,

serit, candcla, inquiunt, illa signiflcat, qu;ie in officiis dum est, omnes infidèles fuisse credidcris (i). Non
eorum dierum solùm non exstinguitur, undè discipuli enim fides seniel à cbristiano suscepta, nisi per infideli-

lirmen, quod amiserant, receperunt. Quoniam autem talem lollitiir. Illud absurdius, ha}reseos notam Apo-
ratio b;ec infirma illis ctiani videbatur, eamdem om- stolis univcrsis iuurere. Quod qui faciunt, idquc sine
nino rem et sanctorum veterum, et Scripturse sacrse idoneis et urgentibus causis, hi non solùm illis, sed
lestimoniis confirmant. Christo etiam et Ecclesiam injurii sunt. Jam argumenta
Primum ergo argumentum ex illo trabitur, qu«')d illa infirma esse quis non videt ,
quai auctores illius

per MaJthR^um, cap. 2G, Dominus dicit : Ownes vos opinionis subjecerunl? qua* quidem pnrtim à nobis
scandnlum patiemini in me in islà nocte; scriptmn est
anlè conlulata suni ,
parlim uno nunc verbo confiila-
enim : Perciitiam pastorcm , et dispergenltir oves gregis, buntnr. Si enim quidquam probant, id solùm probant,
id est, abunitate fidei solventur. Sic enim Glossa Apostolos in fidei confessione defecisse, aut eliam in
in-
terlinearis exponil. fide vivâ, quai per dilectionem operatiir. JIùc vero
Secunduni ox 00, quod npud Eucam , cap. 24 Ic- referri polesl consuetiido illa erclesiaslira exslinguondi
,

gitur, vrrba mulionim nuntiantium Christi resurrcc- omnes cereos pnieler unum. Quanqiiàm Hupertus, libro
lionem ,
visa Apostolis esse quasi deliramenta. de divinis Officiis 5, asserit exslinctos cereos priores
Tertnnn ex eo. quM Marcus Iradil, cap. IG, Chri- significareProphetas .îJud.ieisintereniplos, ac cereuni
slnm exprobràsse omnibus Apo^iojis in» ivdnlilaiem ilinin, qui ad brève (enqtus absconditur, signilicare
,

et duriliam conlis. (".lirislmn. Sanè vero, eiiamsi Aposinli tn;:c lempnris

Qiiarluin ex Augusl. in illud l'sahni 08 : Dcfcccrunt fide caruissent, nihil tamen contra concUisioncm Ua-
nruli mri : < Omnes inquit , discipidi deçporaverunt
(!) Apostolos omnes fuisse infidèles
,
TurreoremaKi
« ((uo.l ip'^o o<o.( (;i)ii<iii^. A Int'one Apocir.li victi envcf-'lit . l'h. Z S;ini., cap. <l!.
us DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. IV. «44
admoniiit, prior signifjealio propria est, poslerior impropria,com-
beretur. Xain, ul Aiigusiimis, in Ps. 11-i,
rnin noiuliirn erant ducos modiùs sine dubio EcclesiLC voeem
j

in illà priorem,
tune Aposloli derocenmt, j

iUud impleHim fiierat Kijo ioufirnum hoc esl,i»ro justorum coneione tisurpabimus. Hursùm,
Lcclesi;.', ncc :

lune eral paslor Jésus Cliri- ciim Aposlolus Ecclesia subjecta est Chrislo,
cûlumimejus. Luus ergô illa dicil :

Peinis ac reliiiui Apostoli posteuquàn» à Chri- et C.hrhliis dilexil Ecclesiom, de, ci Cliristiis cnput
MHS. Al
: :

constiiuii himi, sine conlroversià iidem Kccli'sia,ipsc salvnlor corporis ejus; vox pro san-
'.

l'sl illa
slo paslores

icmper catiiolicam tonuèro. Canoniin , cpiod ha-rclici olorum congregatioue aeiipilur, ul llit-ronymus Augu-
caUininiaiiliir, paslores Leclesix
liominos esse, falle- stiuusque interpreiati sunl. Quid igitur causaî erit, cur

reqiie proindè ae falli posse, argumenlum existiium aliter accipiamus, cum Ecclesiam scribit Aposlolus co

sanè alijue mendiouin est. Aliiid quippè fiierit de hu- lumnam esse ac fu inamonliuiî veritalis? Pnelorcà eu-
divinà
mante nalune imbeeillilale di^pularo aliiid de , eomioiilonobililavil Pauhis non Ecclesiam quamlibet,

quà hoinines in veiiUUc lidei con- sedeam qiue esscl donuis Dei. At domns Dri solijusti
gratià et providenliù,
siimil lidelinm eoncio lioniines esse crcduntur, uteliam Augustinus ait in lib. 7 contra
Unenlnr. Toia nanique
BUMl. IMoplietieiiem, Aposloli el
Evangelislïe honii- , Donatistas, cap. M, q.'H,\, Omnibus; non ergô columna
ncs eranl, sed quoniani Spiritiun vorilatis
aecepère, veritalis est, nisi Ecclesia sanclorum. Pra;toreà Au-
poterant. Sieergô gustinus diserte docet ibidem, donium P'.cclesiamque
in falsani lidei doctrinam venire non

et Eeclesi» doctores universi

homines qnidem sunt, Dei, quae in bonis solinn lidelibus esi, el sanclis Dei

5od qiioniam divino Spiritii gubernantur el aguntiir in servis, eam esse qua' anlificaia est suprà peiram , quaî

vera doi^niata, nequcunl in falsa declinare.

eliam clavcs accepil ac polestatem solvendi el ligandi.

Hlud aiUemqiiàni iiieptinn, qiiàni frivoliini, qiiàmridi- Eadeni ergô domus Dei est, qu;c est columna et fir-

nduni,qiiod quidam intcrpretanlnr,ideù nos in Eccle- mamentum veritalis. Quamobrem, si paslores, qui Ec-

tiani non credere, qnia homines sunl, omnis verô homo clesiofî sibi nomen hxe
vindicant, mali sunt, non ad eos

nicndax! Non csl ha-c illa profeclô causa, qna? gravis- el alia similia pertinent. Quod el Augustinus idem
simos viros adduxerit, ut in Ecclesiam credendum esse multis aliis locis confirmât, nempè in libro 5 contra

negarent. Sed miliquior et pulchri()r,ei ab auctoribus Douai., cap. "20 cl 21,et lib. G,cap.5,qua^st. 1,1, Remis-

ipsis profecla alia causa est. Augustinus quippè, in Ps. sioncm de cond. i, Quomodb exundit. Quie si vera sunt,

77 : iCredimus,ail,Petro,credimusPaulo,;in Paulum non solûm conclusio illa postrenia, qua*. nqnc expendi-
< aut Pelrum non crcdimus : credere in eum,est cre- tur, sed reliquaî omnes funditùs everluntur, el quidquid

cum liai tenus Au- omninô hoc nobis loco constitutum est. At vero quan-
I dendo amare,credL'ndo in ire. s

gustinus. El Ruffinus : t Non dicitur, inquit, in san- quàm in eam senteutiam hitc et alia plura abluTrelicis

< clam Ecclesiam,sed sanctam Ecclesiani credendam dispuiantur, nos tamen Ecclesiam sequi oporiet, el ab

« esse, non ulDeum, sed ul Ecclesiam Deo congrega- omni, quod abhorrel ab ipsius approbatione, fugere.

< lam. lîàc itaque pra^positionis syllabà Creator à crea- Primùm autem hoc inlclligondum puto, qua^ nunc ab

c luris seceruitur.» ILcc ille. Ob id igitin- auctores lii illis defensionis ralio viaque lentatur, eam non modo
non admittunt,ul in Ecclesiam credamus, quia Eccle- nostras rationes everlere, sed ad id etiam dedueere,quôd

sia lidei nostrce finis non est. fidei catbolicœ rerumque omnium publicarum natunie

Exislit autem hoc etiani loco qua^dam quopstio sub- dissonum atque inimicum sit. Si enim Spiritus veritalis

difficHis. Cùm eniui ab Ilieronymo, in Comni. ad Ca- solùm bonis à Christo est in Evangelio promissus, cx~
lai, i, dnpliciter Ecclesia dicalur.cl ea qua? non habet terœquoque promissiones ad Ecclesiam, quœ ex solis

maculam aul rugam, cl verc corpus Chrisli sit, el qu?e juslis consliluilur,perlinebunt. Quocirch (dicendumesl

in Cinisli nomine, absque plenis virtutibus, imù cum enim saîpiùs) neclegum ferendarum auctoritas,nec cla-

vitiis q'iibusdam admixtis, congrogatur; nndè nobis viuni polestas, nec peccatorum remissio, nec doctrina:

conslare polcril, utronam modo nomen Ecclcsi.e ca- vis, nec sacerdolii roligio, ncc ulla omninô publica Evan-
pialur.cùm dicitur columna et firmamentum veriUilis? gelii facullas, nisi in Ecclesia omni ex parte bona in-

Ilxrclici siquidem quidquid in Scripturis proditum venietur. Cùm verô in Ecclesia catholicà, quae indè ab'

est, qiiod ad Ecclesiaî vcl auctoritatem spectcl,Ycl ve- Apostolis fuit,semper fuerint mali bonique permixti, in

rilalom, iil lolum non in posieriorc sensu, sed in jtriore eà nimirùm nulla fuissct firma fides, nuUa cerla verilas,

Concedunl itaque Spiritum nuUa expressa potestas, nulla solida auctoritas. lia
accipiendura eavillantur.
veritalis Ecclesiae sanctorum Ecclesia% quoc malos
;
omnia qua; vel pontifieum.vel conciliorum,vel totius

habcat pennixtos,non conceduut. Nec eâ sesolùm ra- etiam Ecclesi;c consensione décréta ac definila sunt,

lionc tiicntur, quôd in voce and)ignà liberum est ulram- nullas omninô habereil vires. Sive enim excipias eos

libel significalionem eligere; sed argumentis aliis in non esse justes, si\e,ul justi sint,esse tamen nobis in-

id etiam incumbunt, ul hoc loco et qua-stione Ecele- modo illorum dogmata.scila,

cognitos; utràlibel via et
I

sicenomen non aliter usurpandum esse persuadeanl. leges éludes, crilque, quemadmodùm suprà diximus,

lllud primum est, quod Ilieronymus sentit, Ecclesiam res Cliristi publica omnium qivx fingi possunl slullis-

in scf nudo significatu abusive dici : i Ul forlis, inquit,

'

simù atque absurdissimè constiluta.

« pnideus.castus, justus et tcmperans, interdùm plenc !
llaque sit verum illud, quod initie dixi, Spiritum

( pro his qui perfectai virlutis sunt, interdùm abusive !

veritalis, fidei catholicà; fulcimentum, ca^teraque Spi-

pro his, qui suul ritùs sancti charisraau ei Ecclesia; esse et promissa
insipientes, accipiunlur. Si ergô
'

( >
 ,

145 CAP. Y. PROrONL'NTUR OBJECTIONES QllEDAil. UQ

et dala, quam Aposloli sua doclrinâ miraculisqiie fun- illas inchoantes,et, utitàdicara,înformafas îispositio-

dàruiil, ad quam iidem suas conscripsêrc Epislolas, nes, sed habitns plané absolûtes atque perfectos, expri-

quam in icnis sempor liabuit Cliristus, quam sacrae mit, quemadmodùm Aristotelcs, D. Tliomas,ac reli-

littersft apte prudenierque describunl ex bonis ac ma- qui viri pîiilosoplii iradidtrunf. At Ecclcsiœ vox nihil

lis piscibus, ex frumenlo etzizaniis, ex iritico etpaleâ, taie indicat, quale isti fingunt, undè malos ab eo cœtu
ex iaUiis sapienlibusque virginibus , è servis probis excludamus, qui Ecclesià; sibi nomen propriè vindicat.
improbisque constanlem. Hicrelici ergô Ecclesix- no- Quamobrem nulla est imi rnpriotas, nullus abusus, si

men sibi babeant invidiosum et obscurum, eamque Ecclesià etiam ea nuncupetur, qu;c in uno baptismo ,

Ecclesiam interpretentur, quam adhùc nemo est mor- unâ fide, unâ religione improbosliabeat probis admixtos.
talium mtuitus ; nos aulein Ecclesiam ex consuetudine Quanquàm aliter deindè respondere possumn^;, lîie-
lùm divini sermonis, tùm etiam viiœ nostroe interpre- ronymum de Ecclesià Cbristi in eum sensum ierèloqui,
lemur. Ncc metianuir eam, ut superbi et arrogantes, in quopopulum Dei, domum Dei, Sf^rvos Cbristi propc-

verborum magnificentià ;
eam quœ ba-
sed Ecclesiam modùm usurpamus (i). Fit enim nescio quomodô, ut
betur existimemus, illam autem omiKamus, quœ om- casus gignendi additus ab bonos polissimùm vocum il-

lii ô nusquàm reperitur. Honiines enmi sunuis, rem- larumintelligentiam doducat. Itàsi ad Ecclesiam vilio
que proindè publicam, qu.ne est in hominuni usu vilà- depravatam referantur, abusus fortassè nonnullus est,
que communi non cani qirx. fingitur, sperare debemus. qiîi mente magis conripi, quàm verbis siirnificari po-
Quaî omnia sic à me dicta existimari velim, non ut lest. Nam et populus Dei ille in sacris littcris dicitur

nulla in terris sit coràm Deo bonoruni multitudo alque frcquentissimè, qui Deo peculiariter dicatus est, in quo
coUectio, quop et Ecclcsia, et sponsa, et amica Dei in scilicet Dei fidcs viget, ac cullus ,
quamvis in eo sint
Eacris litleris nuncupelur ; sed ut eos nos à malis in aliqui peccatores. Sed ad Hieronymi teslimouiuin satis.
domo et Ecclesià Dei minime separemns, ubi vasa aurca Ad id verô quod subjunclum est capite sequenti
et argenlea sunt, lignes quoque et ficlilia non in bono- ; respondebimus , ubi explicabitur ,
quonam sensu ad
rem omnia, sed quœdam vel in contumeliam. Verùm Ephes. y, Apostolus Ecclesiam nominârit. Quôd au-
haec explanata sunt antè satis, ut arbitror, ddigenter. tem domus Dei etiam illa sit domus magna in quû
Jani argumentis illis rcspondeamus, quiiemodc) sugges- sunt vasa aurea et argentea, lignea quoque et ficlilia,

simus : nam iis, quiio à principio libri bujus sunt posila, non est necesse demonstrare. Id lamen, etsi pcrspi-
capite sequenti eodemquc postrcmo respondebimus. cuum est, ad futurum tempus reservamus, cùm primi
In voce, inquiunt, ambiguâ, licelè multis unumquod- capitis argumenta diluenlur. Jam, quod poslrenio loco
libet significatum ccipere. Minime, inquam, gentium ; ex verbis Augustini o])jicitur, id caïUè et legendum et
sed antecedenlia primimi et consequentia spectanda audiendumest, quemadmodùm antè nos viri ecclcsia-
sunt; deindè considerandum ,
qu:e natura rerum sit, stici admonuerunt. Possunt enim verba illa duplicem
quid cobiEreat, quid repugnet, nmltaque omninù alla, sensum ingerere , uimm , ut soli jnsti intelligantur
quœ nos in tertio decimo libre accuratiùs et exquisiliùs Cbristi et Ecclesioe administri esse, soli remitlerepec-
prosequemur. Quôd si, ubi doua Eccicsiai Cbrislus cata, soli ecclesiaslicam babereet auctoritalom et po-
pnllicelur, conlinendis in officio ac veritate (idelibus testatem. Quem sensum constat non rationi solùm, seJ
necessaria, ea nos ad latentia solùni et invisa menibra Ecclesiaî fidei, sacrisque etiam litteris repugnare. Sed
referimus , inania profcctô essenl donailla, parùmque dehàc re non est bujus aut loci aut instituli disserere.
adcommunemutilitatem acconunodata.Quin, ut suprà Aller ergo sine dubio Augustini sensus est, utsolijusti
oslensum est, noxia essent , ac perniciosa valdè , dicantur, claves regni cœlorum, potestatem ligandi
quippé quai perdilissimisquibusque civibus et dissi- ac solvendi, Spiritum veritatis, et reliquas spiri-
diorum prseberent perpétuas causas, et in omnibus tuaks gratias accepisse ,
quôd universa dona hœc
oninino flagitiis impunitatem ac licentiam sempiler- non propler malos , sed propter bonos Ecclesià; et
nam. Jam verô si ratione duce ac magisirâ eu:n in- promissa et collala sint. Sic enim quœ «icconomis ac
jurium priucipi bono et sapienli ccnsenuis, qui illius dispcnsatoribus palerfamilias Iribuit in l'amiliic com-
privilégia ^ic inlerpretatur, ut non solùm frustra, sed moditates distribuenda , non œconomis l)a>c , sed fa-
in perniciem concessa esse videantur ;
quantô magis miliae ipsi tributa esse intelligun ur.
illc eril Cbristi iniquus, pravus, et malitiosns interpres, Si quic episcopis et clericis populus dédit in pau-
qui gratias et favores, quos reipublicaî su;e promisit perum expendenda usus,ea non episcopis et clericis,
Chribtiis, in cum sensum acceperit, qui non modo sed pauperibus dicilur contulisse; sic etiam, si prin-
vanilaieni pra; se ferai, sed afferat vel exitium ? De ceps homini ignoto, quidquam ob amici sui preces me-
Ecclesià igitur, qure bonos simul, malosque comple- ritumque donàrit, id jure ac vcrè dicet se non homini
ctitur, locus ille Pauli, ea;lerique similes intclligendi
ignoto, sed amico douasse. Ad quam omiiiuô lo-
.sunt. Al talis concio ac cœlus abusive Ecclesià dici- gem illa quoque explicanda sunt quaî ex Augu-
lur. Id primùm nego. Nec enim de forli, prudenli slino conlrà Peiri cl successorum ejus aucloritatem
justo, ac lompcranli eadem est causa, P'ateor siqui- bomo
aiïerunlur : « Claves non unus Petrus, sed tmi-
dem cum Hieronymn ejusmodi virlntum vocabiila , « las accopil Ecclesià'. » llcm : « Potestaten) ligandi ac
ad incipicnles al(|uc impcrfcitos non jiosse nisi per
(1) Dupliciter homo Dei dicilur. S. ii.om. 7> p.. q.
abnsnm Iraduci ;
quoniam vera virtutis defmilio non l|i .i8, :.rl. i, ad 1.
 , ,,

\'>: DE LOaS TIlEOIX'GiaS. Llb, IV, 148

t swîvfiîdi PcliiB cuiu omnibus lanquàm personain |: giè ab Aiigiisliiio ivsponsum osl Plerumque , ail
« gérons ipsiiisiiiiiiali>aoofpit. >Iloni: ; Ecdesirc ola- < senno divinus inqtias turbas Ecdesi;e sic redarguit,
i vos dalaî sunt, cùm Pelro daliiî sunt; et oi'mi oi ili- < lanquàm onmes laies sint, et nullus bonus omuinô
€ ciliir Pascc oves meas. » Qiire oniiiia, ut opiiior, remanseril. Indèquippèadmonemur, insuo
:
<
quodam
niliil aliud significant, qiiàm Pclnim, ac ca^loros Ec- e numéro eos dici onmes, id est, onmes filiosgebeuna^
dosia^ minislros, nec sibi, ncc obsua nicrila, sed Ec- « Isti ergù vcl imperilè, vd fallaoilcr agentes , colli-
clcsi;ip , obqiic Ecclcsi;P oausam, clavos n^liqiiaqno i guiit de ScrijUuris talia, qua- vel in malos bonis us-
Evangolii piiblica niunora aocopisso. QuaiKinàiu priora i que in finem i)ennixlos, vel de vaslaiionc prioris po-
illn scio aliter ab aliis intorpretari. Siint oniin qui ea « puli Jud.corum dicta reperiunl\ir et volunt ea
; de-
roforant ad usuin poloslati»;, quoin inali ,
quia logili- ( torquere in Eedesiam Dd, ut lanquàm defecissc ac
nnim habcro non possunt, dicuntur non babere. Alii < periisse de loto orbe videatur. > llaetenùs Augus-
rel'tM-nnt onininô ad j^rntiani , non illani safranienla- tinns. llnjusmodi ergô Propbetarum oracula bune in-
leni, qua- etiani por nialos niinistros dari solet, sed primis sensum babeni, ni, quoniam in coniparalionc
q\Kv. precibiis niinistri rcspondot , ut de censée, dist. malorum adeô pauci boni sunt, ut nuUi esse videanlur,
4, quo modo Auj5u>liiuis videlur significare, cont. Scriplnra lotum uni^ eomprt'Iiensione populum repre-
Donat. I. ;>, e.22. Alii tandem existiniant Augnslinum licndat, (piamvisin eo nonmilli sint boni. Ddndè pne-
de pnblicis raploribns, usurariis, eonciibinariis, sacri- dicliones propemodùm ilhe eranl, non reprebensiones.
legis l'^qiii, à quil»iis olim, pi'rindè ut si esscnt ab Ec- enim populus
!
Describiliir ille non qualis lune erat,
cîcsià prœeisi , non liecliai sacramcnta percipere. sed qualis posl Messia; adventum fulurus erat. IJler-
Idoôqiio illius modi minisiri gratiam sacramonloruin que sensus , ne ba'reliei noslrum esse causentur
non dabant. Veriini bocdispnlaro, ut sa'pèjam dixiinns, exemplis Seriplura; manifeslis comprobandus est.
non est inijns dici ac tcmporis. Et Valdensium insania Ezecbid eodem, quo et Jeremias, tempore valicinatus
janipridrni explosa est , nec in co nogotio nos nunc est. Quid dicat ei Dominus, audiamus : Domus Israël
oporlel elaborare. Itaqne de lus dictum est salis. Nunc nohmt audire te, quia tiolunt audire me. Oninis quippi
argumenta ,
qua^ à principio oontrà Ecelesi;^; auctorita- domus Israël attritù fronteest, et duro eorde, E/ecb. 3,
lem posila suni .
qiiimi brevissimr possumus,refellamus. 7. Et pulas in tcttà bàodepravatà domo parlem aliquam
CAPIT Yl. siqieresse, cni generalis illa senlenlia non convenial?
//; quo arijumciila piinii cnpilis confntantnr. Audi quid etiam dicat Dominus , Ezecli. 9, i : Signa
Primum ver5 argumentum promptissimum est rc- Thau super frontes virorum gementium et dolentium su-
fdlere : nec uno lantîiin, sed inultis etiam modis; per cunctis abominationibus, qua' fiunt in medio ejus.

tùm, quôtl nec >foyses, nec Josue, in quorum guber- Non ergô omnes in populi nagitium consenserant, non
natione tempos ilhid erat posilum, in populi lurorem omnes attriiâ fronle et duro erant corde. Esto aliud
et insaniam incidcrunt; tùm, quùd ne cerlum est exemplnm : Salvum, inquit, Ps. H, me fac, quoniam
qnidem, cos, qui in caslris remanserint, in flagitium defecit sanetus. Vana locuti sunt nnusquisque ad proxi-
omn^s consensisse : quin verisimillinumi est , non- muni suum. En nnus lolius generis bumani eidpas
nullos etiani répugnasse. Nam uhi primùni Moyses il- voce magnà et queribundà déplorai, période ac si ro-
Jani vocem edidit : Si quis est Domiui jitmjnlur , luilii, lictus sit solus. Sed quid didt illidivinnm responsum?
cougrefjati sunt ad eum oiiwcs (ilii Levi, consccràruntque Propter miseriam inopum, et gemitum paiiperum nunc
matins suas Domino, unusqv.isque in ftlio et in fralre exurgam. Inlelligens ergô jam sua; querimonise se plu-
auo. Ex quo inlelligitiir, qui ad unam Moysi vocem si; res babere consortes : Tu Domine,
, iiKpiit, servahis nos
illi conjunxerinl,(jui:i Domino steferint,qnos Dominus à generatione liàc in wternum. In libro autem conlrà Do-
justitiœ sua* administres in nitione fecerit, hos in eo natistas, post collationem.cap.vigesimo, idem quoque
Rcelerc Ciclerorum socios et consortes non fuisse. Augustinns : i Ne forte, ail, arbitrentur Propbetarum
Quidquôd Aaron nondnm saccrdotio fuerat initiatus ,
i tantunnnodô moris fuisse, non ad novum Teslamen-
nec adhùc ei fuerat supcrlmmerale impositum, ratio- t inm, sed ad veteris consummationem perlinere , sic

naliquo adsirictum et aplatum, j« r/»(o erat doctrina et < arguere reprebensibiles, quasi omnes in eo populo ar-

Veritas? Levit. 8, 8. Nibil ergô miruni, si Aaron , fi- « guantur, et sic alloqui laudabiles, quasi omnes ibi lau-

liique ejus, nec pastores populi conslituti, nec sacer- i denlur, eccè sic ad Corintbios Apostolns loquitur :

doles consecrali, in fide ac religionc erràrunt. Quan- < Paulus Ecclesiœ ,

qmr est Corintlii , sanclificatis in

quàm Aaron quod , et Petro et Marcellino posteà ac- « Christo Jesu, voralis sanctis, cum omv.ibus, qui invocant
cidit, mctu peccavit, non inlidditate. Nibil ergù contra i nomen Domini, gratta vobis et pax à Deo Pâtre nostro,
nos aflertnr, qui asserimus , sacerdoles pastores jam « et Domino JesH Christo. Gratias ago Deo meo semper pro
Ecclesioc h Chrislo inslilutos errare omnes in fide ac reli- ( vobis in gratià Dei, qnœ data est vobis in Christo, quia in
gionc non posse. De argumenio iiaque primo tanti'im. i omnibus divites facti estis in illo, in omni verbo, et in

Scrundum auli*m vidotur esse gravius, quo non Cal- < omni .^rientià, etc. Qnis h;re audiens credat in Eccie-
vinusmodô, sed Donalisfa? etiam adversùm Caliiolicos < sift Corintbiorimi esse aliqnos rcprobos, quandocpii-
usi sunt, quemadmodùm in libro d •
! nit. Ecclesia- c dem verba isla sic sonanl, velul ad omnes direela sit

cap. 12. Augustinns tradit. Sed non est necessc nov;i i isla laudalio.' Et tamen paulôposl dicit : Obsecro au-
nunc responsa meditari, quandô buic argumenio cgrc- i Icm, fratres, ut non sint in vobis schismata, etc. El in
liô CAP. y\. CONFUTANTUR ARGUMENTA CAPITIS PRIMI. 150
< hoc horrendo vitio tanqiiàm onines incropans dicit : di- visum , extareque proindè in Ilierusaleni templum Dei,
c visus est Cliristus? Aumqiiid Paulus cnuifixus est pro summum sacerdoiem, veram de lege ac rcligiouc doc-
I vobis, aut in uomiiie Pauli baptitati estis ? etc. » Hacte- trinani. EjusmodiTobiaserat, qui, cùm tribules reliqui
nùs ille. Pdtorat et ea conimemorarc ,
qua; in eàdem irenl ad vitulos aureos, quos lecerat Jéroboam, ipse
Epislulà subjecla siint : Tanquàm parvulis in Christo lac pergebat ad templum Domini, ctibi adorabalDoniinum
potinn lobis dedi, non escani : nonditm enini poteratis; Deum Israël , décimas lideliter offerens , et caHera bis
$cd nec mine (piidcm potestis, adlinc enim earnales estis. similia secundiim legem Dei |)uerulus etiam observans.
Ciun enini sil inter vos zelus et contcntio , etc. Iloin : Deindè non sequilur, si popiihis ille ità vacillavit,

Et vos inflati estis, et non magis luctiim liabuisiis, ni tol- ul penè cecidisse vidcalur, si ità dispersus est, ul pro-
lalur de medio vestrùm, qui hoc opus fecit. llein ex pemodùm formam et speciem amiserit, Chrisli quoque
Epistolâ ad Galalas : insensati Galatœ, qnis vos fa- Ecclesiam usquè adeô obscurari posse, ut nulla ejiis

scinavit non obedire veritati? etc. El postea taineii ait : species eiïulgeal. Plebs enim illa velus, ut quce easura
Fratres, si prœoccnpatus fnerit Iwmo in aliquo dcticto, esset, ruinam sa^pè minabatnr. El quoniam fulurum
vos qui spirituelles estis, Imjusceniodi instruite spirilu ieni- erat ul illi reipublicue tanquàm sempiterna nox esset
tatis, etc. Item ad Philippenses : Onines fjuœ sua sunt offusa, nihil miruiu, si senslm obscurala est el evanuit.
qua'vunt, et non quœ sunt Jesu Cliristi. etc. Qiias res in Quid aulem si quandoque etiam vix apparuil, cùm tàm
eâ dispntatione, et niultas alias similes à suninio tlh o- parva lux tcnuisque noctis spleudor afl'iilsil? nemprju
logo piu'teritas arhitror, qiiùd esscnt faciles ; sunt cerna Incens in caliginoso loco. Sed ha^cexplicabunlur
certè ad prsescns instituliim utiles, casqué l'erè in epi- in sequenti libro diligenliùs; nunc respondeanuis ad
slolà ad Viriceutiuin alligit. Jam quùd pleraquc ejus- quarlum argumentum.
modi proplietarum testimonia ad populi judaici statum Hilarii aucloritalem ,
quà nos Calviniis urgendos
et mores post Messiam relcrenda sint,et sequenti lihro existimat, Vincenlius Augustino quondàm opposuit;
ex multis cxeniplis cognoscetur, et nuiic salis in uno j
sed liic loca omnia qua; ille ex llilario coUegerat, tan-
exemplo demonslratitur. Agg:eus Zorobabelem , ac quàm nieras caUmmias conludit et obtrivit lerè in baîc
Jesum sacerdolein magnum, totumquc onininè popu- |,
verba : « Ecclesia aliquandè obscuralur quidem mulii-
lum, ul donuini Dci a^diticarent, liis verbis admonuil; t ludine scandalorum, sed etiam tune in s;iis firmis-
Et nunc con(ortarp, Zorobabel, dicit D,:niini(s, et con- € simis cminel. Aliquando tentationnm fluetibus ope-
fortare, Jesu , sacerdos nuujne, et confort(tre,ontnis po- < ritiu' atque turbalur; et taie tune erat tempus, de
pulus terrœ, et facite; quonimn ecjo vobiscuni sum , et « quo scripsit Hilaiius, undè putàsti insidiai;dum coi:trà
Spiritus meus erit in medio vestrùm, nolite timere. Al « testimonia lot divina, etc. Potes iioc modo dicei-e,
eodem posleà capite subjunxit Agganis : Si tetiye^.it t nec Ecclesias Galatia; tune fuisse, quandô dicebat
pollutus in anima ex omnibus liis, numquid contamina- « Apostolus : s/h/// Galata', qnis vos fascinavit? Sic
btttir ? Fa responderunt saccrdotes : Contamiuabitur . Ft « enim calumniaris doclo viro, qui lardicordes et ti-
respondit Aggœus : Sic populus istc antè facteni meam , « midos graviter increpabat. Quis enini nescit, illo tem-
dicit Dominus, et sic omne opus manuum eorum ; et € pore obcuris verbis mullos parvi sensùs fuisse de-
omnia, quœ obtulerunt ibi , contaminât a erunt. (^y\cm « Insos, ut putareiU hoc credi ab Arianis q' od cli;m
omninô locumconvenieutinsde populi staUi posl Tes- I ipsi credebanl ; alios autcm timoré cessisse, et si-

tamenti veteris consummationeni intelligimus , tam- < mulalè consensisse ? Quanquàm et illi qui lime lir-

ctsi Auguslinus, libr. cent. Donat. posl. collât, c. 20, « missimi fuernnt, el verba h;t'reticoi'um insidiosa ia-
ad lormam qtioqnc superionim hoc cxempluni inlcr- « lelligere poluerunt, pauci quidem erant in comparr-
pretatus est ; sed, ut dixi, et ad populi condilionein posl < tione ca^leroruni; sed lainen etiaiu ipsi (jiiidem pru
Messiir, adventuni aptiiis hoc congrueuliùsque rcl'eilur, < fide fortiter exulabanl, quidam loto orbe latilabanl
et plura alla pnrserlim apud Isaiam huic proposilo < Hilarius ergô decem provinciaruni Asianarum aut
inservire, lib. proxinio ostensuri sumus. Ilaquc de « zizania, non trilicum, arguebat, aut ipsum etiam tri-

Isaia; Jorcmi.Tque testimoniis diclum est satis. « ticum quod drfcotu quodam periclila!)alur, qnantô
lllnd verô, quod tertio loco subjiciliir, Kcelesiam oc- c vebementiùs, lanlù uliliùs arguenduin pulal)at. Ila-
cultani esse possc, Donalistaî etiam posuêre. Qnibus t bent enim etiam Scriptur.TO canonica; bunc argucndi
tanicn Auguslinus, de Unit. Eccl. c. 14, occurrit in t morem, ui tanquàm omnibi;s dicatur, elad quosdam
liSRC vorba : c Non est Ecclesia nobis operla, quia non i verbimi perveniat. j Ilactcnùs Auguslinus.
« est suh modio, sed super candelabnim, ul luccal Ac Ilieronymus, adversns Eucilerianos: t Ingenuiii
«omnibus, qui in domo sunt. Et de ilh'i diclum est: € lotus orbis, iuquil, et Arianuni se esse miralus est.
I A'o?i potest civitas nbscondi super montent posita. Do- « Periclitabaïur navicula Aposlolorum, urgcbantvcnii,
I natistis operla est, > etc.Tanlùm Augnstinus. « (luclibuslatera tiuidebanlnr, nihil jam supererat spei:
Primùm aulem illud falsum est, veterem populum « Dominus excitadir, iniperal (cnipeslali, bcstia nio-
aliqn;uido nullam Ecclcsiaî speciem habuisse. Nam cùm 1 ritur, Iranqiiillitas redit. .Manil) sliùs dicam : Orunts
se sobim n'iicliun quorerelur Elias, seplem millia vi- « episcopi, qui d(î pro] riis sedibus fuerant exlerniinali,
ronim Scriptura commémorât genua sii:i non curv.^sse 1 ad Ecclesias redeiuit. Tuiic triumphaloreni sunni
antè Baal; qnibus sanè illud persperium et explora- i Athanasiuni/Egypliise\repit;luuc!;ilariunide|.ra'lio
tum erat, non fidem et unitatem, sed regnum cssc di- t rcverlcutem Calliaruni Ecclesia com|!lcxa est ; tune
 ,

iSi
DE LOCIS TUFOLOGICIS. 1 IB. IV. iKf
vestes Ilalia miitavit. » crederet Ecclesia. Adde quôd Dominus per Matthîeum
ad rotlitum Eusobii lugubres
I

Haec Hieronyimis, nuillaquc alla, qu:c brovilalis studio dicit, cap. ull. Eccc coo vobtsnnu snin omnibus diebus
salis siint, ul oïDiies intoiliganl, iisquè aa consiinmuUionem seaili. El per Joaiinem
piM'loroo. Sed luvc
iiavein lioclesi;c in alto han'csum,
seditiomini discor- cap. 14 et 16, cùm po/iaetur Spirilinn verital s fideli-
bns sempiternum
diaiuinque piocoUis lluitaiitom, fuisse jaclatain qiiidem, , pluribus illum pollioelur, non tan-

ne peiiè opeilam lliicliitiis. Mallli. 8, :2l, sed non l'uisse

lùm uni. Adde etiam quôd corpus non est unum mem-
laiiien in tanlà etiani lempeslale demersam. Qnin in brum, sed mulia, ut Apostolus ad Corintbios
docet.
foitissiniis eiuinuil, qui (|uô niagis in Sed corpus Cbrisii quod est Ecclesia ut
suis licèt i)au( is idem ad , ,

ivmi^uaiido laboiàiuiit, c6 aspectabiliorcs clarioresque Kphesios ostendit usquè in finem permanebit.,

Non
fuernnt. Nec hoc loco opus est Eeclesia; ronian;c fidcm ergô uixpiàm midli fidèles in Ecclesia deerunt.
lucenique proferre, qna; niuicpiàni onininô ipsa laluit, Pralci-eà Iriiicinn sinuil cum zizai.iis in a^ro , bo-
sed loti seniper orbi manifesta fuit, quemadmodùin iiique pisces cum malis in rete usquè ad
consumma-
sexto posteà libro accuratiùs ostondetnr. tionem seculi durabunt. Non ergô solùm in nno mane-
diveisis poiitifi(il)us fides Ecclosiaîanl bil fides. Sed d.'liciet lioslia et sacrificium.
Neo viTÙ sub Equidem
quin eo oliaiii tomporo Eoclosia iianc Danielis valicinalionem non ad finem seculi,
sol. itnr, aut occullalnr ; sed
catiiolica fidei suai nianifostum argumentum edit. Ju- ad Synagogic coiisunnnalioncm existimo referendam.

dicia tune pastorum periclilantur, quse sine certo Ec- Quôd si quis ad tempus Anticlirisli referre velit, cum
clesix' capile iiifnina atquo incerta eriiiil. De quà re boc ego non maguoperè conleiulerim, modo sic iiiter-

alio libro disserenius. prelelur, ut propter crudelissimi tyranni syevitiam sa-

Jam in sexto arguniento Calvinns et nuiliùni opéra' cerdotes à publico et solemni sacrificio désistant.

ac verborum sumit, et vano se labore fraiigit. Polcrat Quod verô ex Apocalypsi Joannis objicitur, quoniani

breviùs ac faciliùs dicerc ,

quoniani Synagoga exstin- valdè obscurum est , niliil contra nos babet ad facien-

cta omnino et delela est, Ecclesiam quoque Christi dani fidem virium , lamelsi boc oraculum in Lutliero

funditiis esse deleudam. Al diseessio qnam piaxlixil faleor esse compiclum, cui data est clavis putei abyssi,

Apostolus, ven'ire non polesi, dùin vera Ecclesiai fa- ul errores penitùs demersos alque defossos eruendo

ciès extiterit. Id Calvinusdicit, non probat, itaque fal- lanlâ caligine orbem obduceret, ut vel lucem ipsam le-

sum est. Quin posteaquàni Germania non solùm à nebris circumfudisse videretur. Sed affnlget adhùc Eo
roniano poulilice , sed à romano eodenique suo im- clesi;c lumen bis qui oculos babenlad videndum. Nam
peratore majore ex parle defecil , illa ioriassis Pauli Lulberani cieci sunt , et duces ca^corum. Si autem
pra'dictio impleia est, inslanlqne proindè Anlichristi omnis gloria filioc régis ab inlùs, nibilque in eâ exter-

infelicissima tonipora. Al Filius bominis veniens fl- ni splendoris esl ,

qui fieri polest ut illa cobaîreant :

deui non inveniel in terra. Sed buic argimienlo re- Aslitit yc(jiu(i à dexlris tuis, in vestilu deaurato, circunir

spondet llicronymus iii dialog. adv. Lucifer., illam lue. data vanctntc ? Ilem : Sic luceal lux vestra corùm lio^

(idem nominari, de quà Dominus aiebat : Fidcs tnn te minibjis, ut videant opcra vestra bona ? Et : Non potest

salvam fecil ; et alibi, de Cenlurione : Non iiivrni tan- cii'itas abscondi super montem posita , neque accendunl
tam fidem in hrael ; et rursùm ad Apostolos : Quid t\- *li(cernaw , et ponunt emn sub modio , sed super candeUi'
midi estis , modkœ fidei ? necnon et in alio loco : Si bruni, nt qui iiKjrediuntur , l mcn r/(/c«/i/ .' cieleraque
habueritis fuletn , sicnl granum sinnpix , etc. Nec euini similia,quLiesunl, ne longum faciam, pnvtereunda.Pla'
Centurio, aut illa mnliercali in Trinitalis sacramenta num est igilur, in sponsà Cbristi, in quâ nibil liclum ,

crediderant, sed simplieilas mentis et devota Deo suo nibil fucatmn , niliil.simulalum esl, sed omnia vera,
anima commeudala est. Ila^c est fides quam rarô in- sincera, solida, omuem etiam exlernam gloriam ab
ventam Deus pronunliavit ; brec est fides tpia; eliani intoriore virilité et splendore procedere . Ac de sexto
apud eos qui benc credunt, difficile perfecla invenilur. argumenlo nimis multa diximus.
Eodem quoque modo Augu^linus respondet, de Inil. Reliquis verô argumentis diliiendis illud admonere
Ecol. c. 13, Dominum de perfecla fide loqui, quoc ilà oporœ prelium est ,
ptr figuratam dictionem niulla
difficilis est in boniinibus, ul in ipsis admirabilibiis qu;ie parti conveniunt , in lotnjn solcre tiansfeni. Id

sanctis invenialnr aliquid, ubi irepidaverint. Addil rur- nobis in usu est , cùm persccpè lias , tùu) magis cùm
sùm , propter iniquorum abundanliam et pauciUilem de civitate ,
populo , regno omnique omninô cœlu lo-
bonorum ,
qua; illà polissimùm .Ttate erit, Dominum quimiir, de quibus ea in universum dicimus , in quic
ilà lociilum. Proplereà eiiim non dixit : Filius bomi- non onmes nipublica^ partes , S( d int rdùm pauc;e
nis veniens non inveniel fidcm in lerrà, sed quasi du- etiam concurnuit. Populum enim robuslum ,
geiilem
bilans : Putusne , ait, invaiiet ftdem? non quôd ille bellicosam appellamus , non quôd omnes in eà repu-
cuncta sciens de aliquà re dubilaret, sed ut suâ dubi- bliCcâ aut robusli aut bellicosi sint, sed quôd viri ex eà
talione figuraret nostram ;
quia jiropter miilla scan- ad rem bollicam sclecii ejtismodi soleant esse, IN'ec

dala circà f nem scculi i)ullulanlia boc cral iiifirmilas enim aliter de bumanâ icpublicà ac de bumano cor-
humana diclura. Illorum aulem error ei-ipiendus est, pore loqinmur. Dicitur aulera bomo agorc vel pati
qui vanissimis argumeiUis adJacti simt ut pularenl fi- qiKC manus posque vel agit, vel etiam palitur. Diciliir
dem in solo uno mancre posse. Cùm enim Ecclesia mundus immundusve, si faciès aut muiida aut iniuiun-
I

nomen colloctivum sit, si umis lantùm crederet, non 1 da sit eodemque omninô mndo siniiliter in roliipiis.
:
 ,

i55 CAP. VI. GONFlîTANTUR ARGU.MENTA CAPITIS PRIML iu

Inde adeô venit, ut vocabula, qure quibusdam Ecclcsi.T, ego non puto, quamvis contra sil à nonnullis disputa-

parlibus coiiveiiire videmiis , Ecclosiic ipsi allribuan- tum. De quà rc non est h'ic locus disserendi. Deindè

tur. Ad'haiic eiiim legem Ecclesia dicitur arnica, pul- i

ea connexio infirma est : Christus est Ecclesia- salva-
chra, immaciilata, saiicla, vidclicet rationc boiioniiii ;
tor, ergô omnes qni sunt in Ecclesia servat. Estemmsol-

bonus conckisus , fons sigiiatus , ratione dectorimi. :

vator omnium homiuvm, maxime (idelinm,lTim. i, 10,

Qui cùm prima atque oplima pars sint Ecclcsiie chri- nec omnes tamcn reipsà salvos facit; atque ut Chri-
stianaî, imô verô regni cœlorum cùm suit principes, j
stus corpus suum quod est Ecclesia , servet , servef
quanivis in terre à republicâ despicalissimi ac contem- iiiquam , rei cfficientià et exitu , adhùc non sequitur
I

plissimi , verè ac jure oa, quse in cos conveniunt, in cnm omnes qni sur.t in Ecclesia servare. Tùm quo-
totam Ecclesiam transfernnlur; quoniani, ut ex Ari^to- ^
niam jam salis oslensum et patefactum est, quaîdam
tele eiiam antè docuinnis, id civitas aut esse aut facere j
de Ecclesia verè dici, qutc ci non omnium, sed quarum-
dicitur, qnod in eà primarii aut optimales aut esse di- dam partiiim ratione conveniunt ;tùm quoniam totius
eu. tur, aut facero. Neqiic boc loco, ubi à Lutberanis partiumque vocabnla quàm voces
latiùs fusa sunt cor-
vel maxime petimur Lmberi lestimonium negligen- , poris atque membrorum, quemadniodùm paulô post
dum est, quô intelligant hi rem esse tàm apertam at- explanaiuri sumus. Ità non fit, ut si corpus Christi
que dilucidam, ut eam ne Lutberus ipse quidem nega- om laque ejus membra servantur, parles Ecclesinc ser-
re potuerit. Is igitur, cùm in concione quàdam ad po- ventur omnes. Nec verô PauUis ait Cliristum exhibere
pulum expbcaret queniadmodùm Ecclesia sancla dice- sibi gloriosam Ecclesiam ; solùm adslrnit seips;mi tra-

retur, per synecdocbcn docet Mattbœum scripsisse didisse, ut eam exhiberet gloriosam. Quemadmodùm
latrones blasphémasse, cùm unum eorum id fecisse autem mortuus ille est, ut omnes viveremus, nec vi-
Lucas scribat. Sic nnus et idem populus, ut ait, argui- vunt omnes tamen, sic se Iradidit pro Ecclesia, ut eam
tur in prophelis, cùm multi sint inter cos boni ; rnrsùs mundaret et glorificaret, nec tamci! omnes, qui in Ec-
laudatur, cùm mulli sint inter eos mail. Et ^mlrher- clesia sunt, mundanlur et glorificantur. Tamelsi verè
rimaî charitatis ea est figura ,
quœ communia facial Ecclesiam suam sibi exhibet gloriosam : sed nec in
omnia bona, communia item omnia mala , ut alter al- omnibus parlibus , nec in boc forlassè tempore.
terius oneraportet, et sic impleal legem Cbristi. Sic Porrô id, quod sequitur, facillimum est. Nam quan-
civitas, vel regio, vel domus l'ecisse aut passa esse quàm filii Dei aliquandô secundùm prcedeslinationem
dicitur, quod ali(iuot in eà feceruiit aut passi sunt. nominentur, at [iropria eademque freqnens denomi-
Hactenùs Lutberus. Hic ego hoerelicos universos ap- natio à pr.Tsenti justitià fit, ut capite tertio explana-
pello, ut jam vel ipsi sint judices nùm prudenlcr nobis tnm est. Videmus autem verè filios exlueredari, ac
opponant Ecclesi;im bortnm conclusum esse, foniem juste aliquandô qnidem. Non itaque colligltnr : Filius
signatnm, pulenm aqna; viv;e, paradisum cnm pomo- est, igitur percipiet hnnreditatem; nisi ilhid simul po-
nim tiuctibus, sanctam, puicbram, perfectam, sine ma- nas : Et jus quod accepit, non amisit. Quoniam autem
cula et rtigà gloriosam, ut in eà nuUnm prsosciîiim, nul- Filius Deinon semper probus intelligitur, sed is quo-
lum infirmum, nullnm improbum esse conficiant. Sed que interdùm, qni palerna bona prodegerif, etiam hoc
respondeamus ad singnla. distingnendum pulo, Ecclesiam è Dei solùm filiis con-
I ) scptimo argnnicnto Canlicornm de Ecclesia en- siare. Nam si filios voces, qui per baptismum sunt
comium ponitnr, cnlabnndè, ut rcor, satislecimus. Christo elEcclesiiie genili, idnos asserijnus. Sed in his
Additur deinceps , in arcà soles eos fuisse qui salvi sunt improbi quidam et stulli filii, quos patris matris-
facti sunt, arcam auteni Ecclesia; imaginem exliiisso. que cura parturire ilerùm gestil, donec formetnr in
At .,e quis in hune errorcm inciden t, ut pnlaret om- eis Christus. Sin filios Dei jnxià freqnentiorem Scri-
nes (pii per baptismum in Ecclesiam transeunl, esse ptura; usum eos tantnm appelles, qui probi, et sapien-
salvos, idcirco Petrus cautè et sapienter adjecit : Quod tes sunt certè Ecclesia non ex bis modo consliluitur,
et vos nunc similis formœ salvos facil baptisma ; non sed ex illis etiam, qui palernne et probitaiis et sapienliaa
carnis depositio sordium, sed conucienliir borne interro- effigiem ehierunt. Nam et in lios nomen filii qwandoque
gatio, etc. Alioqui etiam, quod Ilieronymns adversnm ;
dilTundilur. Nointe, inqnil Dent. 7)i, G, ipse est pater
Luciferianos ait, ut iii arcà omnium animalium gênera, tuus? At generalio pervcrsa erat, et infidèles filii. Item
ità et il Ecclesia universarum gentium et morum iio- Isaias, 1,2: F;7j().s eiuttrivi, et exaltavi, ipsi mitem spre-
mines sunt; ut ibi pardus et hœdi, lupus et ag:;i, ità et vernnt me. Item Jerem. 5, 22 : Convertimiui, filii rêver-
hic jusli et pcccatores, id est, vasa aurea et argeiilea tentes, et sanabo aversioucs vestras. Item Cant. 2, 2 :

cnm lig eis et fictilibus commorantnr. Arca igitur Sieut titium inter spinas, sic arnica mea inter fiHas.
in eo potissimùm Ecclesiae typus est, quôd extra eam '

Quod de sanctis Ecclesi;e viris diclum esse omnes

nullus scrvatus est, non in co quod omnes ii.trà illam Christi fidèles agnoscunt. Undè autem appellat spinas,
fucti sunt salvi. Sed arc;e sacramcnla ex Hicrohymo nisi, ut Augusiinus ait, de l'nit. Eccl. c;ip, L", prop-
in dialttgo illo pelanlur. Nos pf-rgainns ad reliqna. ler malignitalem nnu-um? et easdrni undè filias, nisi
Christus, aiunt, non est altrrins Ecclesia; caput, nisi propler comnnmionem sacrainenlorum? Bona ergô
j

ejus cuJHs salvator est. Hoc primùm non est adeô ex- filia in mt dio malarum est, in eademque palcrnà dorao.
[

pedilum. Est enim capnt Angelornm Christus, nec Sed o\i]e Chrisli nonnisi ex Cbrisli ovibus consliluitur
constat lamen an eorum sii propric salvator. Certc |
Quid tùm, quasi non alias pccudes babeal pastoi ? H»
)55 DE LOi:iS THEOLOGICIS. LIB. IV. 136

caproi, liabet et haedos. Pnstori iuiquc nou nascenlis Eodesiaî nouiine se Apostolos vendilàruiH,
bet sanè
o^ile osl, ^od et caprile, et
lia'dile. Ikcdi porro, ciun non casent Apostoli Chrisli vori, sod pseudoapo-
modo
et a!,'ni Dei ci'giiilioiie iiuelligentiàiiuo discrcli sisiit,
in
sloli, a. Cor. Il, 15. Quod igilur dicit, laie ost : Ex no-
cogilalioiic conrusi. IHim liic bis exieruiil, hoc Csl, à noslià scholà, el sociolale Sed
in lioiiiiiiuin bcicnlià et :

vivitnr, divers! licol grèges, in unà laniea congrega- non erant ex nobis, id est, non verè erant .Vpostoli ; si

lione sunt, adeùqiie pei inixli, ul segrcgari non possinl, enim ii fuissent, nobiscum profectô permansissent,
doncc ille venial cpii soparabil eos ab inviceni, sicut Vori enim Aposloli, quos ad Evangelii munus dologit

paslor sogiv^al nvos ab h;odis, el staluol (piidoni ovos Chrislus, non lùm hoc, liun illud, sod idom dicobanl
à dextiis, li;»'dos auteni à sinislris, Mallh. 25, 23. sompor, eraïquo illis consiaus ac per|ioiua raiio el ve-

Sod ni aignnicnlo huic schohe more pressiiis dis- rilalis cl viuo. Hoc enim ad auciorilalem Evangelii
tincliiisqne respondeam. illnd consjderandnm ocnseo, periinebat, ut ejus prinii adminisiri, quibus scilicet

quiui lit nonien ovis non in eo solinn loco, sed in sacris illnd est credilum, odoreni saporemque Chrisli som-

1ère lilteris, ut Joan. -2, pro bonis ac jiislis accipiliir. por ol in omni loco scrvaronl. Coulrà verô oporarii

sic ovile Ecclesiani in bonis juslisijne désignai ; qiiales subdoli, quamvis arupiando se transfigurassent in

sunt, qnemadmodinn snprà dixinuis, vocos aliaî non- Apostolos Cbrisli, sod insipientia laiidom eorum ma-
nulix, ut, cxempli causa, aniica, cohiniba, innnacu- nifesta oral onmibus, cl finis secundùm opcra ipso-

Jata, horlus conckisus, fous signalus, paradisus cuni riun. Q uuKpiàm, si de pra'deslinalis, ul Hioronymo et
pomonun IVuclib'is, qua; niniiriun voces Kcclesiii; vel .\ugiisliiio visum osl, Joanncs lo<piorolur, nihil adliiic

propter juslos, vel ctiam propler cleclos Iribuunlnr. liicretici conlicerent. Nam qua; rerum conseqnonlia
Quooircà non fit, ut si in ovili non sunt nisi oves, in est : Non sunt ex nobis, id est, non sunt ex eloclis ;

Ecclosiâ non sinl l.iïdi, quos sponsa pascerc jussa esl, non igilur sunt in domo Dei, quic est Ecclesià? Quasi

quoad cos ab agnis paslor ille sumnnis sogregaverit. vero in douio Dei non sinl cum vasis eloclis in liono-

Nonien ctiam ovis malos nomnmquàm in Ecclesià si- ren> vasa ctiam non elocla. nempo in conlumoliam!
gntûcat, nedùm probos. Hinc cnim iiia snnl Ps. 118, Sed ad argumenlum sepliiiiiim dixiimi? mulia. Nnnc
17G : Erravi sicut ovis finœ pcrioal. Et Isa. 55, G :
oclavum diluamus.
Omnes nus rfunsi oves crraviniiis. Et Ps. 48, 15 : Sicul El ad loslimoiiia (juidom ex Canlicis posl ea quœ
oves in iiifenio posili sunt. El Ps. 75, 1 : Iratus est \'n- dicta suni, niliil est nocossc respoiuloro. llliul aulem,
ror tuHS super oves pascnœ tua'. Et in Evangeliis ovem quod ex .\poslolo objocliini est, divus Adgiislinus in

errantem legitnus. El Mallli. 10, 6 : Oves, quœ peric- libro secundo Hetraclaliouum cap. 10, ilà interpréta-

runt, domiis Israël. Alque ciim Dominus Pelro com- liir, ul Ecclosiam doscribat .\posloliis, non quai jam
misit oves, si nomen hoc pro solis bonis usnrpaliim sil, sed qu;o pra-paraltir ul sil, qiiaiulo apparobil eliam
censeamus, verendum est ulique, ne mali à Pelri cura gloriosa. El in libro de Poifoclioiie juslilia' : « Cùm
existiment se exemplos. Sanè vero quicumquc lidei î enim, ait, non tantiun Aposlolus dixoril, ut exhibe-

sacramenium babent, Pelro inlelliguntur esse com- f rot sibi Ecdesiam non habenlem macidam, aul rii-

iiiissi; ncc ab oo modo requirendum, si grogein bono- f gain, sod addidoril gloriosam, salis siguificavit qiian-

nun paverit ; sed illa eliani, an quod inûnnum l'nil « dô dit sine macula, aiil aliquid hiijtismodi, lune
consolidàrit, et quod crrrrulum, sanàril, et quod con- c utiqiic, quando gloriosa. Non enim niodù in tamis
fraclum, alligàril, et quod abjectum reduxerit, cl quod ( malis, in lanlis scandalis, in lantà permixliouc ho-

poricrat, roquisierit. In qiieni sensum uvi!e Ciiristi non < niimim possimonim, in lanlis opj>robriis impiorum,
est angiislius quàm Ecclosiâ; sed periiido ut illa cum I dicoiidiim osl eain esse gloriosam. Nam si Dominus
sanis inorbosas eiiam ovos coniinel. Dominus autem t ipso non fui! gloiificaliis, nisi rosurroclionis gloriâ,

Joannis capile decinio in illum altorum sensum Yoccm i qiiomodo dicenda est aniè resurreciionem suam Ec-
ovis usurpavit. J;mi quod in hoc septimo principali ar- i clcsia ejus esse gloriosa? .Mmidal orgo eam lavacro
gumento dcmiun objicilur, id in promplu est icroUore. « a(ju;c abluens poccata praUerila ; deindô perliciens
Nam si ex discipulis pseudnpropbcue cxierunt, intiis < ejus sanilales, facit eam occurrore in illam glorio-

ergô priiis domique crani : nec enim aliier exirc po- « sam sine macula el rugà. t Haclenùs Augiislinus.
t'iissent. At non erant, inquit, ex nobis. Hoc duobiis Cujus senlenti:c fuit non soliim D. Thomas, sed eliam
modis exponilîu-. Inilio significal Joanncs ficins ilbis Hioronvmus ac lîornardus. In quem omnino sensum
et simulalos Qn-isii discipulos fuisse, qui quasi ainici Isai;o loslimoniiim idem Auguslinus inlorprelatus est
ad tompus, ot socii mensro, in die necessitiUis recos- in lib. cont. Donalist. posl collât, cap. 8. Quanqiiàm
sorint, Ecclos. 0, 10. Inier nos versabanlur, ail, eam- altéra osl ejus loci commodior intcUigentia, ut incir-

dom nobiscum monsam c;rteraque omninô sacramenla cumcisns el barbarus populus non sil Ecclesiani Dei
habebant communia, sed simulalio virlnlis oral, ven- opprossurus, quomadmodiim opprimil qui pede calcat.
ditalio, osienlalio; idoorpie, qiiùd non eranl ex animo, Et cap. 9, docol dislingiionda esse lempora Ecclesirr,
et verè nostri, non erant ex nobis; nam si fuissent ta- et pro diversilale varia Scriptura; loca, qax partim
ies, qualcs nos sumus ex animo Cbrisliani, perman- Erclesiic puriiateni, partim nialorum permixtionem
sissciit utiqnc nobiscum. Doindè de viri» forlè apoî- enuntiant, esse concilianda. Meniini me tamen sic

loliois loquitur, ruiii ait : Ex nobis rxicrunt, sed nmi Pauli vorba aliqnando oxponere. ut ad efficientiam
erant ex nobis. NonnuUi siquidom slalini à priiicipio bapti^-mi eliam pra^sonlem iiia omnia reforantur. Quod
 ,

lo7 CAP. Vl. CONFLTANTLR ARGlMEiN'.!-A CAPITIS PUIMI. lo8

eniin ait : Vt eam sibi exliibcret sine macula, hoc pla- verbis et sententi:ie Pauli inagis consenlanca videtur,

mim cl expeditum est, cùm sine controversià oiniics palet, Ecclesiam etiamnùm cxslarc in quibusdam suis
omninô maculas baptisma deleat : quod verô subjiin- merabris quidem prorsùs immaculalam, hoc est, sine
gil : Sine rugà, id cerliim est ad baptisnii iiovitatem omni omninô macula, in quibusdam verô ilà puram,
altinere, qui vetereiii lioininem siistulit et absuinpsil. utquiddam macnUe, levis illiuslamen, possil liabere.
Rciiovaliir quippè, ut aqiiikc, juventus nostra per la- Sic in quibusdam columba e^t, in quibusdam per-

vacrum regenerationis et renovationis Spiritùs sancti, fecta. Perfeclos autem piugui, ul aiunt, Miuervà ap-
quani efludit in nos abundè, etc. At quomodô Ecclesia pellamus eos, quibus vita mortalis conlenla est, qui

pcr baptisnium gloriosa? Nempè tune gloriosa sponsa assequuntur, qnanlùm bomines possuni, et optimam

Bponso suo exbibotur, cùm illi virgo génère ac virtule in lerrà vivendi l'alioneni et viam, lamclsi in rébus
Clara, pulclira, munda, \este pretiosà, auro gemmis- minimis quandoque deficiunt. At omnis qui peccut, non
(]iie ornata exhibetur. Non autem regina illa, quai ad- cognovitDcum ; et omnis, qui natus est ex Dco, peccatuni
stitit à dextris régis in veslitu deaurato, circumdala non Hune locum D. Bernardus in concione de
facit.

varietale; non Estlier, regio fulgens habilu,el circum- Septuagesimà, cujus initium, Magna milii consolatio,
dala glorià suà; non in omni glorià suà Salomon, ilà accipil de filiis Dei secundùm pra'deslinalionem, quos
gloriosi descripti sunt, quin gloriosior Ecclesia sua inlerprclalur non peccare, id es(, non pcrmanere in

Chrislo sit recens baptismi iniliala sacramcnto. Nec peccalo. Divus autem Auguslinus houùiià quarlà in

enim minus in Ecclesiam quàm in Synagogani illa banc Joannis Epislolam, et secundo libro de Baptis-

quadrant Ezecli. IG, 9 : Lnvi te ciquà, et cniundavi san- male parvulorum, cap. 8, et lib. 2 conlrà Parnicnia-
gninem tiium ex te; et imxi te oleo, et vcsiivi le discolo- num, cap. 7, et mullô fusiùs in lib. de Pei li-cl. jusiit.,
ribus, et calceavi te Injacinlho, et cinxi te bijsso, et indui exponit lilios Dei non peccare ex hoc, quôd filii Dei
te subtilibiis. Et ornavi te ornamento ; et dedi arniillns sunt; eos verô, qui peccant, non cognoscere Deum
in tuanibus luis, et lorquem circà collum tmun. Et dcdi quà ralione peccant. Peccalum enim non à fide et
inaurcm super os tuuin, et circulos auribus luis., et coro- scicntià, sed ab igimralior.c profieiscilur. Fides contra

7iam dccoris in capite tuo. Et ornata es auro, et argen- et charilas, quibus filii Dei sumus, non agunt perpe-
to, etc. Quœ singillatim in baplismi elïicientià expla- ràm, sed réfutant omne peccalum. Quam senlentiani
nare, eral facile id qiiidcm, sed liujus temporis non Divus Thomas cum familià suà sequitur, secundà se-

est. Non ergô coginuu- ad fulurum tempus ca cffccla cundi3e,qua;slionc vigesimà quarlà, arliculo undecimo,

referre, quic in pni'sentià baptismus Ecclcsi;^; j raî- ad primum. Eamdcm seculi siml cum Auguslino alii

stat (1). Omnia siquidLMU illa in duo liccc Apostohis con- episcopi Africaiii, ut palet in episl. quinquc episco-

tulit, ul Ecclesia sit sancla cl immaculata. Ut cxliibe- porum adinnoccnlium.

ret, inquit, sibi (jkrioaam Ecclesiam non liabeniem ma- Quemadmodùm cnimPaulus diccre potuil, Rom. 7,
culnm, aut rugam, art aliquid liujtismodi, sed ut sit san- 20 Si autem quod
: nolo, illud facio, jam non ego operor
cta et immaculata ; qualem ccrlè iiiuiC cliaui credimus illud, sed quod habitat in me pcccatum ; ilà homo justus,
esse, non in omni suà parte quidem (nam id, quemad- si ex lege alias natur;c repuguanti leviter aliqiiandô

modiim anlè diximus, non est necesse), sed in mullis deficiat, illud quoque vercdicct: Jam non ego operor
niembris, quorum sanclitas et purilas facit, ut Eccle- illud, sed quod habitat in me peccalum. Quam iutei-pre-

sia ipsa sancla vcrè inmiaculala(iue dicalur. lalionem, quoniam ci et hujus epislola; qua'dam loca,
Sanè in parvulis adullisquc nunc prinuim per bajv et viri clarissimi conseniinnt, non aiideo equidem
tismum lotis, nulla prorsùs quccslio est, quin Ec- improbare. Sed ut dicam ex animo cpiod senlio, uiilii

clesia sancla et inmiaculata sit ; sed esse sine macula, magis nieronymi(l) seutentia placet, qui ncm pulat
ut Auguslinus docuit conlrà Co'lostiiium, non ab- Joannem in geneie de peccalo locpii, sed lantùm de

surde eliam illc dicilur, qui cl crimiuibus caret dam- morlali. Id quod in tolo quasi conlexlu epislola; fa

iiabiiibus, et ipsa peccala venialia non negligit mun- cilè cernilur. Hoc enim .\poslolus ibidem agit, ut os-

darc elcemosynis. Hos ciiini immaculalos Scriplura Icndat hullam esse comnuinicationem lucis ad tene-

vocal. Ero, ail, immaculatus cum eo. Quomodô? Ob- bras, Chrisli ad Reliai, nec misccri posse juslitiam et

senabo me ab iniquitate nieà. Ilom : Beali immaculali iniciuilalem, ciimina et charilalem, Cbristum et An-
i)t via, qui ambulant in leqe Domini. Non oiim qui opc- tichrisUuii, non jibis cerlè, (|u:uu noclem et diem.
ranlur iniquitatem, in viis ejus ambulaverunt. In iiis Nam fnère quidam ha'relici, quales nunc sunt ex Lu-
ergô, qui ab iniquilalc cl crimine mundi sunt suiii
thcranis plurimi, (piibus salis fuit, si semel baptismo
(

aiitcm plurimi), Ecclesia inunaculata esl, quamvis susccpto fidem iiaberenl etiam sine oi)eribus. Quem
iiiq)nnlalis nonnihil, lioc est, ciilpaî vcnialis ex levi (l) In libro 2 advers. Joviuian., de iNi-u., disl. 2 :

iiiCdnhUiiiliqucnalurà contraliant onmcs. Si enim. Simon Seleuen ipiamilam qiiasliiariam sibi

coniuuxil, cl diseipulos suos docnil libéré agere qua*
Secundùm liane inlcrprelalionem qua' milii cl
,
velient secimdùm (>nini j;raliam salvari liomines, et
;

non scduidùm opéra jusia. irena-us auelor esl, lib. 1,

(1) Ad Ecclesiam in pnesenlià lioc onminô rofern> cap. 20. (inosliei quoque lu cognilione et scienlià,
yidenlur Fabius papa, episl. 7, ad Hil.irium Cclasitis ; qiiani morlalibus iàlsô pollieebaiilur, bi'aliliuiinem
in décret, de apoc. cime. Toiel. (i, cap. I; Sixins ill,
; (oii>litiiei);uil, opéra eiiaiilalis négligè-
(l'un l:uueu
cpisl. unie. cap. o; Hieronjnuis, in eitisl. ad Ej)h! rent a<lversùiu (|uos l'-pislola' ad Timollicum scriplcc
:

fap. :;.
sunt, Epiht. .Jud;e, Pclri2cl 1 Joann.
 DE LOCIS Tlli::OI.0GlGlS. US. IV.
139
priiiu» slaiiiu capiio Joanncs
cœpit depèUere sunt, quàm forlassè ratio instituti operis postulabat.
crrorem à
csl, et tcncbrœ in eo non sunl Itaquoad illud ex Kpistolàad Ilebrivos icslimonium,
io hxc veiba :Dciif^ li'.r

socictntau liabemits cum eo, ne molostvun sil plura diccre, diconuis nibil. Noo ne-
ulUv, Si (iixeiinius (luonium
et in ambutamus, incntimur. llem cap. 2 In
tenebris : cesse esl lamon aliquid dioore, cùm iu ejusmodi ar-

hoc scimus, quoniam cvgnovimus eum, si mandala

ejus gumenlis diluendis noslra opéra et studium miiiimc

cb:>enaniits. Qni duit se nasse Deum, et mandata ejus dosidercnlur.

mendax est. llein codein cap. Qui dicit Illud eliam est facile, quod in nono argumenlo pri-
non cuslodit, :

se in ipso miinere, débet, siciit ille ambuluvit, et ipse \

mnm opponiUw. Jam ouim donionstraUim est, ul Ec-

ambulare. Qui dicit se in lucc esse, et fralreni smun odit, ciosia sancla sil, non oporlore omnes eos saiiclos esse,

in tenebris est. llom : Si quis dHiijit m'uidum, non est qui illius parles esse dicunlur. Non autem, quamvis
cliarilas Vatris in eo, clc. llom cap. loilio :
Oninisqui id Hieronymus focoiit in Comni.Ep. ad Galat., Ec-

faeit peccatnm, et iniqnitateni facit. Scilicel, ne quis closiam duplicilor usurpamus, et eam, qu;x! mulique

pulaicl lie qiiolibel poccalo oliain levi liituriim esse sancla el Iota corpus Christi sil, et oain, quio cum
scrnioncin. hiiquilas eiiini grave peccalum est. Tune sanclis malos baboat pennixlos; sed id docomus, po-

ergo siibjui'.gil Onntis qui in eo manet, non peccal :

:
pulum cbrislianum verè sanclum dici, licol non om-
et oinnis qui peecat non vidit (l)ci(Hi, nec coqnovit eum. nes, (jui in boc populo numerantur, sancli sint. Nani

Nain est co;,'iiitio qiueJain s( ionlia([ue de Doo iis fa- argutias illas eieganlissimas, quibus lioc impnguatum
luiliaris, et pntpria, qui spiritinu iiitoUoclùs, scieulLe, est, consilium est nogligerc : sopliistarum ipiippo

sapienliai, consiliiqne l)abenl : quo nimiriun spiritii sunt niera; nugif, gerris, ut aiunt, Siculis vaniores.

oinnes iniprobi carenl. Itaquc nec vident, nec cogp.os- Pra;terquàra quùd lorsitan Ecclesiam sanclani credi-

cunl Deiun, qiiandibft vlsiones et revelaliones Dei iia- mus, quia populus est Deo por Baplismum dicalus,
bere se pra-dicenl. llom : Filiuli, ncmo vos scducat. consecralus, sanclilicalus; bosenim Scriplura sanctos
Qui facit justitiam justus est. Qui facit peccatum ( nempè appoUare solcl. Illud vorù, (piod slalim additur, di-

mortale ) ex diabolo est. Omnis </j<j 7iatus est ex Deo, ligeiiier expendendum est. Aliud porrô est parles
peccatum non, facit : videliocl qiiamdiii filius Dei est, Ecclosi» esse, aliud esse Ecclesine niombra. Nomen
quoniam sonien ipsiiis, boc esl, cbarilas, in eo ma- siquidem partis laliiis diffunditur, nomon mombri con<
net; et ut arbor bona, iiisi viliolur, non potest malos traclius est. Pars ad tolum roforlur. mcmbrum ad ani-
faccre fruclus, sic filius D.'i ciimon et flagilium com- manlis corpus. lia pars sine vità invenilur, ut in la-

inillere non pniest, nisi fdius Dei esse desicrit. In hoc pide, ligne, ac cceteris ejusmodi ; membrum autem
inanifesti sunl fdii Dei, et filii diaboli. Qui justus est, verè et propriè sine vilâ ne inlelligi quidem potest.

filius Doi est ;

qui non est jusfus, nec diligil fratrem 1
Quamobrem improbi parles quidem Ecclesia; sunt,
suum, lilius est diaboli. Item in fine Epislola- : Omnis, membra EcclosiLe aul Christi non sunt sunl autem :

qui natus est ex Deo, non peccat, boc esl, non violât diaboli membra al in Ecclesia esse censenlur, cives-
;

cbarilalcm, sed serval mandata, quoniam generatio que civiialihuic et annumerali et adscripti ; cives niali

Dei conservât eum, et malignus non tangit eum. Nimirùm et flagiliosi tamcn. Quo vorô pacte probi atque im-
quamdiiisomcn illo conservai, gcnoralio Doi consiTval jjrobi euindom omiiiuù populum conllciil, nec sil la-

cum, et malignus non tangit eum. At si volons semen mon societas lucis ad Iciiobras, convonlio Cbrisli ad

illud abjeceril, ex quo scmiiie natus est, tune profeclù Bolial, D. Auguslinus egregiè explical contra Donatist.

liiium diaboli effeclum jam malignus non solùm tan- pesl coll. cap. 6. Quà unâ ex re caiter;Ti hujus argu-

get, scd ulelur oo eliam pro suo. Quom llioronymi meuli confirmalienos extremis, quod aiunt, digilulis

hensuin Augustinus eliam amploclilur, boinilià iu baiio ovorluiilur. Sivo enim dicas corpus, sivo pauem, sivc

Epistolara quintâ. Atque utinam hœc Aposloli doc- granum, sive triiicum, seu alla similia qiuevis, no-

Irina noslri seculi bominibus non esset necessaria! niina sunl, qua^ bonis per se conveniunt quidem, sed

Sed vidomus esse mullos, qui cura fratrum suoruni et per bonos illi eliam populo, cujus boni priniaria; sunl

charilale nogloclà, aliisquc Evangolii et natune pr;e- partes. Ilunc vcrô seiisum omnia quoquc Augiistini

ceplis omissis, preculis, modilaiiunculis ( non

enim verba, in lib. 5 de Doclr. christ., \)n\i se ferre nolius

conlcmplaliones dicam ) die noctuque vacantes, nien- est, quàm ut iiidicandum sit. Negat enim malos in

Deum. At
liuntur se et nôsse, et diligore in boc sci- corpore Christi esse, necpossehabcrcCbrislum mem-
mus quôd cognoscimus eum, si mandala ejus obser- bra damnala. Negat in columba; membris compulari.
vamus. Qui onim non difigil, non novit Deum. Ikcc Nogat ad illam Ecclesiam perliuero, qua^ non babet
estautem cbarilas Doi, ul mandala ejus cuslodiamus. maculam nec rugam. Negat spoclare ad compagom
Sanè qui lùm secundam, lùm maxime terliam Epi- domùs Dei, aut in eà eliam babilare, in quâ unanimes

glolam ejusdem Ajtosloli legi-ril, inlelliget evidenliùs, sohim habiianl. Elenim ha;c universa, ut pers^pè

lotum Aposloli sormonr m cos coarguere, qui boiios, ilidum esl, tanlùm probis ex se altribuuntur, ethorum
allrilnumlur E» closia' quomadmodùm ra-
justes, amicos, et filios Doi se esse sine pioximi cba-
ratione :

ritate menliebanlur, id vorù graviùs, quo majori si- lione partis in loto ipso iusignis alque pnccipuic qua>

mulatiouisaniliciofingebant se cognilioiii Dei, elcon- dam de tote enunliari soient, qua; parlibus singulis
lemplaiioni vacarc. Vonun de hoc argumcnlo plun dicta non perindè conveniunt. Quanquàm Auguslinus illam
Hieronymi pariiliouom secutus est, ut Eccle-r
for'aï.sè
(1; rrxtcritumpro prcescnti.
 ,

161 CAP. VI. CONFUTANTIR ARGUMENTA CAPITIS PRIMI. 462

siara bifariàra distribuerel ; et eam, quse omni ex sunt etiam hocretici, tùm propter alla, tùm hàc prœci-
parte botia Christique corpus sit, et eam quse ex bonis puè de causa, quôd negant unum totius Eccesiœ pa-

malisque conflelur. Quà verù fronte nobis Augusti- storem esse à Cliristo in B. Pelro institutum. Sed hicc

num objiciunt, ((ui in libro Retract. 2, cap. 18, et in importuné hoc loco; alibi epporlunc dissereulur.Quod
Psalmum 24 ac 25, et libre contra Pelil. 3, cap. 12, et si qui à Christe vero Ecclesiœ capile ilà deficiant, ut ci

de Unitate Ecclesiae, cap. 13, et conlrà Donatist, post abrogent fidem, lies fateer, ac mullè etiam magis, pri-

collât., à 4 usqué ad undecimum cap., nostram habet vilegium ecclesiastici nominis amittere.Mortue autem

aperlissimè constantissimèque sententiam? Nec du- summe pontifice, una sine dubio Ecclesià manot, et
prianum atque Hieronynium eadem nobis-
biuni est, Cj manet in eà Spiritus veritalis, sed manca et imminula
cum concinuisse illum in Epistolà ad Maximum, hune
: sine Christi vicarie et Ecclesiae calholicaî uno pastore
in comment. Epistolœ ad Galalas et in dialogo adver- relinquitur. Quecircà licét veritas tune etiam in Ec-
sùm Lucift'rianos. Ac de nono argumente hactenùs. clesià sit, at si contreversiae fideietreligionis oriantur,
Decimo verô argumente ex his,quie in scptimo dicta Ecclesiie judicia sine capile in terris non adeô certa
responsum est.
sunt, salis, Ml arbitrer, erunt. Quaî persequi, hujus leci non est. Alqui Apo-
At undecime argumente hoc habeo responsum. Non stoluSjCùmeo loco dedilà operâ Ecclesi:e uniiatem de-
abhorret à sacrarum lilterarum consuctudine, si eum- finire vellet, ejus rei prorsùs oblitusest, à quà re nos
dem omninè populum nunc propter justos felicem bea- dicimus unilatem Ecclesià; pendere. Sed mirari satis
tumque dicamus, nunc propter improbos niiserum et non possum istorum homiiium lutilitatom, qui cùni
infelicem. En Moyscs Israelem mode vocat pepulum e- non servàrint unilatem spiritus in vinculo pacis, sed
lectum, beatum, gentem sanctam, populum Dei peculia- ab Ecclesià; se corpore sejunxerint, Paulum eo loco
rem; modôdurissimaî cervicis, populum stullum etin- nobis objiciunt, qui illis vel adversissimus est. Nam si

sipientem. Atque Isaiasinlerdiun populum Gomorriise, unum corpus, cl non duoCliristus liabet,quomodè nos
interdinn etiam populum Dei appellat. Et reverà, si duas Ecclesias admiltemus ? Et si una est fuies, qui in
Scriptura; ususest, quemadmodùm in confulalione se- Cde el religione discrepat, hic quomedô in unà Ecclesià
cundi argument! multis exemplis pateiccimus, perindè est? Qui autem Christi vicarium centemnit,isne unum
populum reprehendere, ac si omnes mali essent, atque Glium agnoscit? Certè qui cultumDei pro suo sibi ar-
itàconsolari, ut si omnes essent boni, conseclarium est bitrie fingit, is nec Spiritum unum colil, nec Patrem
quoque,ut populus idem et in reprolicnsione vitupe- unum suscipit, nec in unà proindè Ecclesià est, quae
rationeque vocetur iniquus, et in consolalione ac lau- sine rectâ et catholicà fide Deum unum nec colère,
datione sanclus. Nec Augustinus dubitavit, Ecclesiam nec habere potest. Verùm isthaîc, quai extra causant
Eigram in malis, formosam in bonis interprclari,in lib. prccterque institutum invilis occurrunt, paucis refel-
S de Doct. Christ, cap. 32. Quin Origenes Ecclesiam Icnda sunt. Reliqna ilaque persequamur. In Grœcis,
propter eos qui columbas in illà vendunt, speluncam la- aiunt, viri boni sunt aliqui. Sanè, si sunt aliqui, hi tan-
tronum appeliavit, tract. in Matth. lo. Quèd si hoc no- tùm erunt, qui cum catholicà fide consentient, qui ab
bis praesidium deficeret, haberaus alterum,quôdinhu- schismate alieni sunt, qui unum unius corporis tenent
juemodi major quredam vis boni, quàm mali est, plusque caput, Coloss. 2, 19, unumque unius ovilis pastorem,
omninù valent pauci boni, ut plebs bena sit, quàm mulli non in cœlis solùm, sed etiam in terris (1). Sicenim Chri
r»ali,ut nominelurmala. Ecclesiam prœtereà sanctam sto capiti nostro ac pastori visum est, unum leco suî
dicimus, quôd Deo peculiariter sacra sit; quâ ratiene, Ecclesià; relinqucre, quem simul atque fidelis abjiccret,
quamvis mali in eâ sint plurimi, synagega Salanse ap- et corporis et ovilis dcsoreret unilatem. Quemadmo-
pellari nec débet, nec potest. Hinc onim in concilie dùm in Israël, sub Jéroboam quidam erant viri pii, sed
Constantiensi ejus impudens maledicentia damnata est, illi tantùm, qui in divisione rcgui nullam (idei, rcligio-

qui romanam Ecclesiam synagogam Satanai appeliavit. nis, sacerdotii divisionem mcditabantur. Verùm h;iec
De undecimo autem argumente dictum est satis. aliàs. Nunc illud adumnendum pute, Aposlolum eo loco
Duodecimum verè infirmum et nugatorium. est Ecclesià; perfoctam unilatem commimionem(|ue de-
lametsiCalvinus indè exullare non dubilct, undè enihc- scribere, nimirùm qualis in bonis sanctisque viris repc-
sccre debuisset. Katiocinalur ille quidem intcrdùm ritur. Meminisse enim opus est, corporis nomen pro-
argutè, S3epiùseIeganter;sedquandoque adeô inepte, prium esse Ecclesià; juslerum. Unum igitur cerjHis uno
insulsé, frigide, ut vix eum credas, non dico eruditienem primùm spiritu delinitur, qui illud non modo quasi
acinncnve, sed autratienem omninè ullam,aut scnsum anima vivificot, sed tanquàm spiritus nicmbra ejus sin-
etiam communem habuissc. Tantùm ha^reticus crror gula ad lincmsuum quoque agal, moveat, insliget.
etcaîcapertinacia potest, ut omnem prorsùs doctrinam Deindè unum corpus unam quoque spem vocationis
adimat, intelligcntix' lumen extinguat, et universam in- requirit, ubi spei vox prore gloriàquesperalàusurpa-
genii retundat aciem! Sed ad rem. Illud est verum, tur, ut illo etiam loco : Spes autem, quà; videlur, non est
Grœcos esse schisinalicos, ideèque apud eos Ecclesiam sj)i's. Unum igitur finem, sicut Cictera, li;ec etiam res-
non esse. Credimusenim unam calhblicam Ecclesiam. publica habet, ad quem omnes ejus cives vocati ac des-
Quarè necesse est,ut (pii ab unitate se séparai, quo-
(1) Sunt boni eliam irtorGr.ecos qui, vcn-honà fide
niam non est in unà Ecclcsià catholicà, ne in Ecclesià
sua; Ecclesià; schismali e\teriùsadh;erenfes, ad unila-
quidem ille sit. NecGraîci solùm sci)ismaiici sunt, sed tem verù ex animoadanimaniquc Ecclesi;c pertinent.
P. S.
iC5
DE LOGIS THEOLOGICIS. Llfî. iV. m
Inijus cor- sed in quibusdam valdé irapcrt'ectam. Id si minus in-
proi.ulo spcctanl o.n.na
!

tinati sunl, iu qnein

ima lespul.lica u.ui.u Doini- i lelligilur, ex corpore iiaturali percipi potcsl, in quo sic
poris inembia. i erlio loco,
imuiucapuldesidi'ial. Nain si duo spiritùs et anima existit, ut partibus ([uibusdam vim
nuni, vMUin. ivjieni, |

'

imam fi- sentiendi tribual, (piibusdam vim crescendi, aliis, ut vi-

habcauai.ila.iiioiislrosaeril. IiKii;ilpr;vU«reà
!

cives lidclcs sint, Doi dclur, ne ullam cpiidem aul animalem, aut spirabileni
doiii.Nisi iMiimlmjusroipnbliw, \

taciillatem, perindè ut si ])arles ilhe nec animam, nec

populiim lion eonUcienl. PopnlusaulemDciiiîloUigilm-
!

divimuuluiiacrcligioiiidicalus. Qiiôdnisimia sil cm-

spiritum in se liabereiit. ^uin eliam videmus, cùm
membrum
j

nouiuupiidcm religio crit, atquc aliquod sensu et vità carens arescit in cor-
niimi comnumis tidcs,
quoniam omninô partibus continuatur,
j

quod si diversa crcdi- pore, reliquis

adi'ô nccimalH'i Kcclcsia. O'iiil

cumdcm niotum (piemdam exlernum al» spiritu parlicipare

nuis,ciiin lidcs sil tiuasi luijus corporis
o-'iihis, :

scopnnictlinemhabeicnonpossumus?l'na ergô lides :

qiiaïupuun spirilus illi niliil inlerius vilaleque commu-
Necossarinmesl deniquè, praUer Ikcc, nical. Quem proleclo modum spirilus Cbristi in cor-
iicccssaria est. ;

porc Ecclesiac lenet ac servat. Quasdam enim partes

îiaplisma uniini, in ipio inesl ciolerorimi sacramcnlo- i

ilà animal cl vivas facil, ul nihil illis déesse vitalium

nim conimmiicalio. Plebs (inii)pè cbrisliana non iiile-
inculo, scd motionnm videalur ; in (inasdam sic iiinuit,ul non vi-
liorc soUini lidei communione ac diarilalis \

satramcnlornnKiiie con- lain eis quidem, sed iiilerioiem qiianidam spirationem

exlonià eliain lidei leslalione,
eodem Baplis- quasi vilalemconrerat; aliis aulcm externain vimsuam
socialionc constat. Ex quo lit, utnisi in
nicmbra exteiiiis faculialemque dimiltai, ul quamvis niortua prorsùs et
nio, cisdeinqiic omniiio sacramcntis
arida menibra sint, quia non siinl tamen à corpore
coUigala sint, in nnnm Cbristi corpus quod est Ecclesia,

Aposlohis solius IJa-

excisa, à spirilu cum corpore moveanlnr. Qiue partium
coirc non (pieanl. Fecit autein
afleclarum mirabilis coiitinuatio ac séries, licèt tenuis
plismi mentionenv, tîim quoniam inter omnia sacra-
illa (juidem et modica sil, al tanlùm in EcdesiA valet,
inonla vel maxime est unum; lùm quoiiiam boc sacra-
ut propter locum, quem habent in corpore, nonnuUaî
menf.nn cliristiaiue gentis proprimii signacuium est,
parles vel capita ecclcsiastici corporis appellenlur,
quo \idelicel non consignamur niodô, sed eliam sa-
Va-, inquit Amos, G, 1, vobis,qui oputenli esds in Sion,
crainiir : id tpiod Synai,'og;e circnmcisio praslabat. Jani ;

optimates, capita popnlorum; menibra videlicet aliquan-

in verbis, ipiaî ad(Ul Pauhis : inna Deus, umis Pater, ]

dù, non ex vità, quam suâ sponte et nalurà vindicant,

etc., eô, ut niibi videtnr, respicit, ne in uno biijiis rci- i

sed ex situ, quem sorlita in corpore sunt jier meta-

jinblicio domino t\ rannidem ac dominatioiiem snbesse |

l)lioram Iransfcrri soient. Ilà qui locum primum in Ec-

putaremus. Unum itaque Dominum cùm dixisset, blan- j
clesiiv gubeniatione lenet , caput Ecclesiie ille dicitur,
dioribns vocibiis dominatum mollit ac mitigat. Ne le, j

tametsi propriè ac verè membrum corporis Ecclesi»

iiKpiit, lerreat ntuis Dominiis; uinis enim Deus idem j

non est. Sed de bis, nua; ad Ecclesia; unilaiem specla-

est, umisque eliam Pater. In Dei porionominc bonita-
bant, quantum huic loco satis erat, dixisse videmur.
teni.snavitalem, providentiam numinis inlellige. Jiea- Nunc de universitate Ecclesiie dicamus; nam id in ter-
/Ks, ail, populus, CHJus Dominns Deus ejus, sed ille mullo
tio deciino argMinento ipuTritur.
beatior, cujus Dominus parte ejus. In paire siquidem
Ky// 6/oj gra!cè, vcrbum verbo reddas secttmiinn
si ,

si.igularis aiiior et cura miniuiè vnigaris designatur,

totitm interprciabere 5).îv enim totum est. Lndè ca^
:

ul non làm regnum, (piàni patris unani lilioiiimque

Uiolica , ut Auguslinns ait, nomen accepit, quôd in
familiam inlelligas. Sed ncscio quo paclo, dùm Paiili
loto orbe jnxtà proplietarum pra'diclionos ( 1 ) diffusa
\erbis inslilit alque ba;sit oralio, à proposito longiùs
est. Quia verô in loto orbe universa' etiaiii génies iih
excurri, in>tilutique mei pcné iinmemor faclns sum.
telliguiitur ,^iiidè adeù venit , ut Ecclesia calholica , id
Dicebain Apostolum pcrfeclam corporis Ecclesia; uni- est, universalis nominelur ,
quoniam iu omni gentc,
tatemoausissuis omnibus delinire. Ecclesiaî vero uni- populo, natione, sexu, conditione longé lalècpie palet.
tas latins extensa est, et in eis invcnilur, qui non ser-
Cujus ulriusque rei exslat insigne illud oiaculum
vant nniiatem spiritùs in vinculo pacis, nec inter se
Ps. 2,8: Postula à me , et dabo yeiites Invrcditalcm
per amorem adlia'rescunt, nec alii alios appreliendentes
tuain, et possessionein tuam terv.nnos terne. Alque hoc
capili suo connectunlur. Quin eliam jiarles qua'dam discrimine non solùm à Synagogà , sed ab liiierelico-
in hoc loto sine fide insunt, ut li;crcticiocculli, quam- rum eliam conventiculis congregationibusquc dislin-
tUù ab Ecclcsià non sunt cxclusi. In quibus satis est
giiitur. Sunt eliam ([ui dicuiit , Ecclesiain propter
utuim Baptisma, sacramentoruiiKjuecadem socielas et
communem (idem, universalenupie doctriiiam, catho-
commuiiio,ul in uiià Ecclcsià esse dicantur. Nain
licam appellatain. Fides autcm Ecclesiœ atquc doctriiia
summum ponliliccm,episcopos,cïet rosque Ecclesiie
mullilariàm conmmnis cl universalis est. Primùm ra ,

minisiros polcstatc ac jurisdictionc per hjercsim ab-

lione boniinum, juxlà illud .Marc. 10, lo: Prwdicaie
dilam interioremque privari, non modo non ceilum, i'.iinuicHum omni crtVi/iovc ;deiii(lè ralionc loci ,(|uein'
sed ne probabile qnid m esse, niaximà auclorilale
admodùm scriplum est , .Marc. IG, 20 : Pra'dicare-
tlifologi afiirmanl. Redores vero ac niagislratus, et ad Piom. 7» omnem terram
ruiit vbi(iue ; et 10, 18 :

reipuiilicio, oniniiiô administros illos esse, qui reipn-

blicu; nujusmodi parte non sint. ne cogitatione quidem
( ! ) De hoc vldere est pra-sertim Malach. I , H;
infoniiari ixUesl. Ex ipiibus magna significalio (il, non
Daniel, 2 , U \ Isai fl-i Marc,
, .*i ; Ps. 18, 5 , et 71 8 , ;

iilt. io;Act. l,8;Cenes.2G,.4;Ps. 21,28, 01116, 1;

esse tcquam iu omnibus Ecclcsice partibus miiîiî'm. lue. 2'f, 17; Apoc '6, 10; Coloss. 5, 11, etc.
 .,
,

i65 CAP, Tl. CONFUTANTL'R ARGLMEiNTA CAPITIS PRIMl. 9^

exivit sonus eorum. Prsetereà ratione temporis ;
quo- to hiec brevissimè retulerim. Duo sunt rerum gênera
niam Apostoli non tîim hoc , lùm illud , sed idem di- ut aliàs diclum est, qua; ab Ecclesia creduntur. Unum
xêresemper. Fidelis, inquit 2 Cor. i, 18, Deiis;quia estearum, quaî ad omnes aequè perlinent, ut Deum esse
sernio noster, qui fuit apiid vos, non est in illo : Est , et hominem, animum noslrum esse immorlalem. Et in
Non; sed : Est, in illo fuit. Item , Ps. 118, 85 : Narra- hoc génère nonest valdé difficile omnium fidem sen- ,

verutit milii iniqui fabulationes, sed non ut lex tua. Om- sumque cognoscere. Non dico aulem, uiseorsùm ro-
nia mandata tua veritas. El posleriùs : in œternum, Do- genlur singuli ,
quod et permolestum essel, et oppidô
mine, permanet verbum tumn, in generationem et gene- quàm ridiculum , sed singulorum fidem in hujusmodi
rationem veritas tua. Qiiod igilur ab omnibus in omni rébus stalîm sesc prodere; saiisque mediocri adhibità
cl loco et lempore certô alque constanler creditur et diligenlià cognilam nobis et perspectam esse posse

docetur, id verô dogma catholicum nuncupatur ; et praeserlim si res in conlentionem veniat, et vulgus suo

qucB hujusmodi dogmala ac disciplinani habet , ea verè more Alierum est genus earum rerum quas
calescat.
,

Ecclesia calholica. Nam hccreticorum conciones pri- cognoscere non rudium et imperitorum in Ecclesia,
vatashabent, peregrinas, inconstantes, clandestinas- sed majorum et sapientium interesl ut Epislolam ad ,

que doctrinas. Benè ergô et prudenter Yincentius Hebr.Tcos esse canonicam, ac reliqua siniiiia quàm plu-

Lirinens. de profan. ÎSovat. : < In ipsâ, inquit, calho- rima. Quo in génère si vulgarem plebis senteniiam ro-
€ licâ Ecclesia , ad qiiam non una nalio, non unus an- ges, perindè erit, ut si à cœco sensum colorum postu-
i gulus, sed maris mullitndo convertiUir, id leneamus. lares. Cautè igitur alque prudenter , cùm hujusmodi
< quod ubiqiie ,
quod semper ,
qiiod ab omnibus cre- forlassères in sermonem popularem
qui in inciduni ,

( dilum est. Hoc est eni 11 \erè proprièque caiholi- vulgo paulù modestiores sunt, nihil omninô affirmatô
< cura, quod ipsa vis nominis ralioque déclarât; quse asseveranterque pronunliant; sed id se credere ac
I onihia bcec verè universalitcr comprehendit. Quae senlire in hisce rébus profilentur quod Ecclesia cré-
,

c cùm ilù sinl, ille est verus gcrmanusque catholicus, dit ac sentit. Quo profectô nomine sapienles Ecdesice
I qui quidquid universaliler antiquilùs Ecclesiam majoresque désignant. Porrô sive in hoc, sive in illo
c catholicam tenuisse cognoverit, id solùni sibi tenen- génère quœslio versetur , populus quasi de iribunali
i dum credendumque decernit ;
quidquid verô ab ali- senteniiam dicere nec débet , nec verô potest quo- :

« quo deinceps uno prceter omnes vel contra omnes niam, ut hîc pro certo, et probato sumimus ligaudi ,

« novum et inauditum subinduci senserit , id non ad solvendi , judicandique polestas in singulis fidelibus
« religionera, sed ad tentationem potiùs intelligat non est, sed in Ecclesiae praîfectis , alque pastoribus.
i pertinere. » Hactenùs Lirinensis. Scio causas pro- De quà re alio loco disseremus. Nunc illud dicimus,
ferri alias solere , cur Ecclesia calholica sit ; sed hae in communi omnium c nlroversiâ certum argume«-

nihil viscc sunt cognominis hujusassercndi gravissiniœ. lum ex communi fidelium sensu depromi quamvis ;

Quibus posilis, ilkid argunientum facile dilnilur. Pri- non oporteatsigillatim omnium sensum porscrutari. In
nuim enim Ecclesia non ità modo contracta- est et ad- fide autem earum rerum, quœ propriic sunt doctorum

ducta in angustum , ut iu orbe diffusa non sit ;

quin alque sapientum, solam horum senteniiam expelen-
nostrà memorià novus orbis apparuit inullô maximus, dtfii , vulgi ne expectandam quideni. Nam illi certam
alque lalissimus, in quem discipuloriun Ciirisli sonns Hdem fnciunt catliolici dogmatis , hi faciuiit nullam.
exivit, ne quisquam dicat, Hispanos, Gallos , Italos, Al verô in ulrarumquc rerum decrelis ac legibns nec
Germanos, caeterasquc natione-, in quibus Christi no- I
vulgus, nec sapienles omnes habeni locum; sed ii

men aut vivit, aut non omninô dclclum est, minorem lantùm, qui sint Ecclesiaî pastores , quemadmodùm
partem orbis occupare. Deindè salis est , Ecclesiam se- libris sequentibns explicaturi sumus. Ea verô argu-
mel in totum mundum esse fu^am , ut cliamnùm verè menta ,
quibus pastorum veritas alque auctorilas im-
Nempè cadcm Ecclesia est, eamdem-
calholica dicalur. pugnata est, in librum huic proxinunn differaniur,
quefidem icnet, quam Apostoli in universâ lerrâvul- ubi \ïxc multaque id genus alia longé opporluniùs re-
gànuit. Sanè verô fidoi pnosontis univor»it;!S ad eam fulabimus.
univers.! la toni rcferenda est, qu;e tenip!)rc anleaclo in Ca'terùm quôd duo symbola Ecclesioe inlcrnoscendae
JEcclosià fnil; cl lia^c ad illam tandem, quam Apostoli Cah inus ponil , nempè ordincm in verbo et sacra-
in totum orbem cdiderunt, quemadmodùm in secundo mentis à Christo comniendatum , ad quas omninô no-
libre demonslralum est. Ex quo cfficitur, ut quamvis las ceu ad lydium lapidem omnis cougregalio cxigen-
christiana fides in unius forlè jTovincia; augnstias da sit, qua; Eoclcsi.c nomen oblendal bcnè profectô
re ;

digcrcUir, niiiiloininiis calholica cssel, et proviwia iiaberet , nisi hune lydium lapidem in manu liabcre
ilem, qnro eam fidem habercl, Ecclesia essct eliam ca- ipsc vellet, cîcteris negarei omnibus. Nos asserimus
lliolica. Nam et Ecclcsiae singuliï sub universali com- I.ulheranos nec sinceram Evangelii doclrinam , nec
prehens?c caiholicsc vocitanlur quoniam eam fidem Il :;itimam sacramcnlorum admini^lraliouem retincre.
,

habeni, quam universalis lencl, teiluilque sempcr Ec- Illi conirà nobis ulramque noiam inurunl. Ecquis erit
clesia. Sed oica quoque q\m restant, perspicua
h.Tc,
judex? Neganl apud nos Ecclesiam esse apud
; se, ut
fcuntomnia. Bre\ilor ilaqiic expedicnda sunt.
nos dicimus, cxistere menlinnlur. Ecqui sunt ii lan-
Objicilur crgo in quarto docimo ar^mcnlo dem quibus lapis isle lydius est cerlus
, frusirà , , solidus, ger-
omnium fidclium sensumexpcclari. Cul ergo
arfUBon- iiianus ad veram Ecclesiam explorandam?Arius, Nes«
TH. I.
 .

B07 DE LOCIS T«t:OI -CXHOIS. WB. V. 29g

torius, Macharius, Donatus , Pelagius , cœteriqiic mum, Augustinum, Basilium.CIirysostomum, caîleros-
omnes haTClici, tùin etiam cùni EcclesiiTi bcllmn la- que optimos, ac prncstantissimos viros, quosCalholici et

cient, eàdeHi onininô insoleiilià se liabere

prLvforenl veuoramur elagnoscimus, vera Ecclesise Christi mem-
Ecclesiae quasi tesseras. Quapropler in qiià- bra fuisse? Al slant à nobis univërsi, Lulheranis
duas illas illi

cuiuque de fide cum luvreiicis coiilrovcrsià Ecclesiic univcrsi répugnant quod facilliinum est ostendere.
;

uolio peiiclilabiiiir. Excipient cnim protinùs, nos aul Sed quid ego stulius, qui suaderc velim, Lulheranos
in fidei ciTore vcrsari , aul ClirisJi sacramcnta non bivrelicoru:)) more cum Ecclesia Cbri>,ii bellare? Quasi
periiidè gcrcre, ut à Cliristo nobis iuslilutuni , atque verô difficile esset, causis cvidenlibus , ac necessariis
prjescripluni est. addicere, hos neque in apostolicâ, neque in calholicâ,

Noiior est Ecclesia, mihi crede, notior est quàni ut neque in sanctù, nec in unâ Ecclesia esse. Nihil sanc
quibusiibct niolis quicstionibus ejns non solùnï auclo- facilius esset, nihil explicatius, nihil promptius, si hu-
riias, sed res omninô et nonien in dubiuni revocentur. jus esset aut loci aul temporis. Nimirùm, quibus om-
Verùm boc Uk-o Calvinus sic insulsus exslilit, ut nihil ninô rébus cum Donatislis Augustinus egit, ut eorum
aliud ejus, nisi ipsa insulsitas rideatur. Ecclesiam cnim animos ad veram notionem Ecclcsiœ unius, sancta; ca-
apud nos esse modo ail, modo negat; nunc Ecclesiam tbolica*, atque apostolicœ rcvocirot , iisdcm nos Lulhe-
dicilnunquàm fuisse inlermortuam, nunc contra veibi ranos vincerc nullo negolio et labore possumus. Alque
puram praedicaiionem asserit aliquot jam seculis eva- si res ipsœ, quae tamen in manu nostrà sunt , in hàc nos
nuisse; lùm allirmat sub romano pontifice, quem An- pugnâ descrerent, al cognomina Catholici ac Lutberani
lichristum vocal, non esse Ecclesiie nomen abolitum, aperlissimè planissimcquc demonslrant veram germa-
sed sub ejus quoque tyrannide Ecclesias nianere ; lùm namque Ecclesia; notam et characlorem habere nos,
adslruit, prnescnies omnes Calholicorum cœtus idolo- illos non habere, quamvis Ecclesiiie nomcn fingant, si-
latrià impiàque doctrinâ contaminatoscsse, claviumque mulent, obtendanl. Sicubi, ait Hieronymus adv. Luci-
proindè non babero poiostalem. Quod si ità est, Cliristi ferianos, audieris eos, qui dicuntur Christi, à quoquam
Ecclesiac qui sunt? Nempè, si Cbristi Ecclesise sunt, alio nuncupari , ut pula Marcionitas , Yalentinianos ,

Ecclesi* calliolicoe membra erunt.Porrô si membra sunt Pelaganios, etc., scitonon Ecclesiam scdAn- Cliristi,

verse catbolicicque Ecclesi:e, nequcunt vel idololatrioe tichristi esse synagogam. Quo eodem discrimine Au-
probare scelus, vel errores Evangelio contrarios do- gustinus, lib. 1 cont. Crescon., atque Epipbanius,
cere. Item nisi slultum mibi quoque ipsi videretur, hccres. 70, ba^reticos à Calholicis distingucndos esse
exigerem ex ilio, cogeremque ut responderet, nùm vi- docucrunt. Cùm iiaque Lutberani cognomen ex Lu-
res aliquot probos in Calholicorum concione esse ar- Ihero traxerint, planum et expeditum est, eos à com-
bitreiur. Si nuUos, quoniam, ut ait, omnes ad unum muni fide, atque Ecclesia calholicâ, in privatam et
sunt idololatroe, et in impietateesse pius nemo polcst; singularem hivresim abiisse. Nobis auteni super ter-
eàdem profeclù causa antè Lutherum vir bonus in ca- ram nilliis fidei magisteresl; unus co'Iestis est Chri-
tholicis nemo esset; quippè cùm ejusdem criminis rei stus, à quo Cbristianorum cognomen est, quod habe-
essent omnes, in eodemque errore versarenlur. Ec- mus ex illo ha;reditarium. In Christi igilur Eccle-iâ su-
clesia ergô Cbristi catholica jam antè Lutherum nulla mus de quà lisec ut brevissimè dici potuerunt, ità à
,

in orbe erat. El ubinam sunt ilkie de œterno Cliristi me dicta sunt. Nunc ad rcliquos locos ex ordine insti-
regno promissiones ,
quas, quoniam aperlsc, clame, lulo progrediar, mcque ad meum munus pensumque
perspicuœ sunt, nuUà iste interpretatione potuit elu- revocabo (i)
dere? Sin aulem verè pii inter nos sunt aliqui , non est
apud nos Ecclesia (1) Plura in hoc libro, sicut in tribus sequenlibus
oertè imj)ia, sed pia ; à quà cùm se
adnotare, alia supcraddere, potcramus sed h;cc rc- :

conlenlionis studio Lullierani separaverint, explora- uiiltenda esse ceiisuinius ad Traclatum de Ecclesia,
lissimum est, à verà eos Cbristi Kcclesià descivisse. ad quem pertinent. — P. S.
Quid? arme ambiguum est, Ambrosium, Hierony-

DE AUCTORITATE CONCILIORUM,
QUiE QUARTO LOCO EST POSITA.

LIBER V ).

CAPUT PUIMUM. sequitur ,

quam hreretici plurimis argumentis oppug-
nant. Illud primum est, quod Ecclesia columna est et
Argumenta continet, quibus liœrctici titunlur ad hujus
fiimamenliim vorilalis. Al in synodum soli cardinales
loci auctoritatem labefactandain.
et episcopi veniunl, qui et numéro pauciores sunt,

Post Ecclesiœ auctoritatem auctoritas conciliorum nec auctorilatis pondère, hoc est, nec virlule, nec sa-

(1) QucO de couciliis hic disscruntur, ad Traclatum norum , tùm Gallicanorum exponenlur : ex quibus
de Kcc^towâ ipectant, ubi opinione* tùna UUramonla- euucleal)untiir qurc aliter in hoc jibro essent nolanda.
 ,

S6d CAP. l. AUCTORITAS CONCIUORCM IMPUGNATL'R. 27Ô

pientiâ graviores; non ergô synodus régula credendi < Babylonius contra Hierusalem veniebat exercitus, à

Ecclesiae est, sed conti-à, Ecclesia synodo. I prophetis , sacerdoiibus et senioribus quaircbanlur,

Deindè pontifices ci Pharissei collegerunt concilium, < sed quolidiè in Ecclesiis requiruntur. Qure si visio-

cujus sententia impia fuit, ut loannis capitulo H legi- < nem, legem, consiliumque perdiderint, frustra pro-

tur; non ergô semper synodi sacerdotalis judicium « phetas, et sacerdotes, et seniores habere se jactant. >

probandum est. Sicut enim principes sacerdotum et Adde hùc illud Jercmiai, cap. 2, 8, testimonium : Sa-
concilium quœrebani falsum testimonium cen- cerdotes non dixerunt Ubi Dominus? et tenentes le-
omne : est

tra Jesum, Malth, 26, et omnes principes sacerdotum, gem meam nescierunt me, et paslores prœvaricati sunt

et seniores populi adversùra Jesum consilium inierunt, in tue, et prophetœ proplietaverunt in Baul. Quibus ver-
bis utendum esse adversùsnoslriordinismagislros, Ilie-
Matth. 27, ità et episcopi ac pontifices nostri contra-

riam Jesu Christo sentenliam ferre possunt. ronymus in Commenlariis auctor est. Adde illud etiam
Praîtereà, si veritatom episcopi lenent, et falli non Isa. 56, 10 : Speculatores ejus cœci omnes, nescierunt

queunt ex divino aliquo pacto proficisceretur. At

, id
universi; canes mutinon valentes latrare, videntes vana,
dormientes, et amantes somnia. Ipsi pastores ignoràrunt
pactum hoc nusquàm apparet, atque ut appareat,
haud aliter interpretandum est, quàm illud, quod cum intelligentiam , omnes in viam suam declinaverunt. Qui-
Levi olim et posteris ejusDominus iniit : Pactum meum, bus ex rébus facile inlelligilur , non esse fidendum
Inquit, Malach. 2, 5 etseq., cum Levi. Lex veritatis pastorum sacerdolumqne judiciis, praîserlîm si illis

{uil in ore ejus, et iniquitas non est inventa in labiis ejus ;

Dominus iratus est. Si ergô illi solùm in concilium co-
in pace et œquitate ambulavit mecum, et viultos avertit gunlur, con£ilium profectô errare polesl.

ttb iniquitate. Labia enim sacerdotis custodient scientiam, Prœtereà conciliorum auctorilas illo polissimiim
et legem requirent ex ore ejus, quia Angélus Domini testimonio probari solet, Malth. 18, 19 : Si duo ex vobii
exercituum est. Vos autem recessistis de via, et scanda- consenserint super terrant, de omni re, quanicumque pe^
lizâslis pturimos in lege; irrttnm fccistîs pacUnn Levi, ticïint, fiel illis à Paire meo. Ubi enim sunt duo vel très

dicil Dominus exercilanm. Item, Dan. 9, 4 : Obsecro, congregati in nomine meo, ibi sum in medio eorum. At
Domine, custodiens pactum custodientibus mandata tua. hoc testimonium probarel œquè, provincialium syno-
In qu3e verba Ilieronymus : t Non ergô, ait, quod pol- dorum cerla esse judicia ,
quod à rectà fide alienum
I licelur Dominus, slatini futurum est, sed in eos sua esse cùm ex aliis, tùm vero magis ex concilio Cartha-
« promissa complet, qui custodiunt manctata illius. > ginensi sub Cypriano constat, in quo non duo vel 1res,
Undè constat, pactum retinendae veritatis quondàm sed octoginta episcopi congregati, conlrà orthodoxam
cum sacerdolali tribu initum per posterorum culpas de unico Baptismo doctrinam erravêre(I); synodo-
irritari. Quo fit, ui at eumdem quoque modum, si rum ergô veritas infirmo, aut nullo poliùs fundamento
Aposlolis, et succedentibus omninô pontificibus veritas nititur. Alque in eo testimonio lus lantùm conciliis se
àCliristo promissa est, eamdem tamdiù sint scrvaturi, affuturum promisil Christus, quai in nomine ipsius con-
quamdiù id non suis peccalis cgerint, ut veritate de- venirent.Primùm ergô lidem faciant se coire in Christi
stitiii mereantur. Alioqui, ut Hieronymus in hune Ma- nomine nam fieri potost, ut improbi episcopi adver-
:

lachia; locum ait : « Ad sacerdotem quidem pertir.et sùs Christum consjiirent. Deinde niliil verbo Dei ad-
I disciplinam, interrogatos respondere de lege, sed si dant, aut detrahanl; illis enim haeclex praescripta est.
t ignoraniiam in caeteris diligenlem in Scripturis sar- Ad hœc, concilium Ariminensesexcenlorumepisco-
i ctis oblenderint negligentem, frustra jactant digni- porum cum Ario, Ephesinum secundum eliam
erravit
f tatem, cujus opéra non exhibent. > Atque idem frequenlissimum cum Dioscoro, Conslanlinopolitanum
eliam Ilieronymus scribit, falsô sacerdotes illa jactare, verô Irecenlorum ponlificum cum Leone imperaiore.
•lerem. i8, 18 ISlon pcribit lex à sacerdote, nec consi- Concilia igiiur quàmlibet generalia nuilura
:
argumen-
lium à sapiente nec sermo à Proplietâ cùm Scriptura tum firmum
, , Iheologis subministrant.
dicat In perversam animam non intrabit sapientia. Et
:
Sexla item synodus apud TruUum celebrata non
per Ezechielem, cap. 7, 26, Dominus Qnœrent, ait, unum, sed multa
:
peccavit, ut videre est canone se-
visionem de Proplietâ, et lex peribit à sacerdote, con-
et cundo, tertio, decimo tertio, quinqnagesimo quinlo et
silium à senioribus. In quîc verba idem ipse Ilierony- sexagesimo septimo. Errare igitur in fide et moribus
mus : < Hxc aulcm, non solùm oo tempore, quandô concilia possunt.

Albcrlus insuper Pighius, vir doctus et plus, multis

Idsolùm animadverlimus, Canum pluribiis in locis non
Mtis attendisse ad efficaciam consensus Ecclosi;« argumentis oslondit, acta, quaî nomine sexUc, et
di-
i-pcrsee; ennidcni eiiam auclorcm phirirs aiuiotàsse, scplim.T, synodi circuml'erunlur, varios errorcs conti-
H mcritft, ni faotum insigno, viddircl,
niliil unnuànî nere. Non igitur conciliorum eliam gencralium fides
idmissum fuisse ab Ecclesiii nihii in c:^ invaliiisse, ,

luod simimi ponlificis condrmalione carneril. adeô cerla est, ut in dubium vocari non dcbcat.
Quan-
-JoqiK; cliain diril aiiclor concilium gruerale pc.sse cr- Pra^tcreà, conciHum Conslantiensc deliniit conci-'
rari-,quod ml. llifiil, nbi caivi sninnii poiilKiois
cm- lium esse suprà papain, Flon nlinum aulcm sub Euge-
firmalionf. Sfd id malè sonalaiiribiisratholicis.
Poliùs nio I V, cl Laterancnse sub Leone \, conlrarium
dircndum ess<l, in sensu ullramoiitano
dogma
, roncilium
militini gcncralc dici poss.', absquc sununo ponlifice
(1) 0"'*' quidem constant ex Augnsl. de Bapt.contr.
ronsnihcnlo. Vide potissimùra— Salmon : Traité de Donat., lib. 1, cap. 18; Hiiflin. lib. 10 eccles. Ilist.
l élude des conciles, etc. p. «;,
cap. 21; Léon, episl. 12, 13, 21, 22, 23, 2i, 26.
 ,

DE LOCIS TIIEOLOGICIS. LIB. "V. 272

conciliorum crgô aiictorilas infirma est. congregatos, ut causas cas scilicet définirent, quse ad
fiuierunt;
esse lia'iclicum EcclL>sia> sive (idem, seu mores pertinent. Al Lutheran
UursiiDi concilimn Basiloeiisc définit
negaveril, canciliuni esse siipià papani, anl assc- novum concilium volunl, omnibus retrô seculis inaii
qui |

papam transferre in aliuni locnm posse conci- dilum, ubi de lidei (piiestione judicent non episcopi et
rucril j

aliud lenipus proroç;are. Kl tamen nenio sacerdotes, sed rbctores, et laicorum turba, qui non
liuni, ant in

li'un insanus posl ca tenipora l'nil, ul scnlcnliac con- via et ratione, sed verbis et clamore praîvaleant. Yerùm
lia;relicos existiiiiaveril; conciliorum bujusmodi errorem facillimum esl eripere.
traria; auclores
quàm ut cerlam lldeni Tota enim fidelium Ecclesia congregari non potest,
ergo judicia incerliora sunt,
et, ut posset (piidem, non expedil lamen, ut ad indisci-
faccrc possint.
2 de Baptismo contra plinalum vulgum disciplina; noslra; conlrovcrsia; rcfe-
PraHercà Augnstinus, lib.

Plcnaria concilia, inquil, sa-pè ranlur. Quôd si ad rempublicam vel in pace, vel in
Donalistas, cap. 3: i

bello continendam slultum essetconcitata;el inerudilse

< prioraà postcrioribns emondari. Id quod certè non >

plebis consilium requirere, slultum quoqu; ac

Ikrcl, si scmpcr veritatem assequcrentur. Sed et Isi-
esl,

Domino: multô etiam magis, velle ut in gravissimis de fide

dorus, quinquagcsimà dislinclione, capilc
in gestis conciliorum discors qua^slionibus populi consensionem atque judicium re-
i< Quolioscumque, inquit,
senlentia concilii niagis quiramus. Ac si populus in rébus icmporariis tulô et
t sonlentia invenilur, illius
prudenler magistratuum cura;, diligenti;i;, consilio sese
€ tencatur, cnjtis anliquior et polior exstat auctori-
cerla sunl Iradit, nec ferendis legibus quidquam sibi aut cousilii
< tas. » Non igitur conciliorum décréta
aul aucloritatis vindical, cur plebem hi Ciirislianam
omnia, scd inlerdùm varia sunt, atque adoè inler se
incitant, ut suis nolil recloribus se committere, sed
pugnanlia.
cùm concilium dicitur errarc non posse, pcrgalin consessum illum admilli, ubi causa; omninô
Prietert^à,
publica; non à privatis bomiiiibus, sed à publicis Ec-
aut intclligitur mutilum sine capile, aut inlegrum in-
tcrveniente ctiam capilis auclorilate. Si mutilum , er- clesia; magistralibus transigendic sunt? Non sumus,
inquiunt, adeô rudes et lardi, ut velimus aut lolam ple-
ravil aliquandô, ul Catholici ultrô ipsi fatenlur; sin
integruni, frustra ad fidci quaestionem Oniendam con- bem in concilium cogi, quod esset amentia", aul doc-

gregabilur, cùm romanus pontifex sine generali con- (rina; quaîstiones ad iiidoctum vnlgus referri, quod esset

cilio rite de fide pronuntiet, qucmadniodùm loco stullitia;; s'd id cupimus, quod et meritù et oplimo

proximo sumus demonstraluri. Aul igilur conciliorum jure cupimus, ut nec sacerdotes imperili in concilium

dogmata incerta ounl, aulvanèprofectôcongreganUir. veniant, et si quilaici sacrarum litterarum perili sint,

Id quod Gregorius Nazianzenus in epislolà ad Proco-

sunl autem plurimi, hi ad synodum evocenlur: cl sive

Itiuni, numéro centesimo secundo, plané tes-

quîc esl sacerdotes, sive laici, deliganlur viri prudenlià ac sa-

lalur in hsec verba « Quodcumque episcoporum con-

:
piiMilià célèbres, quorum consilio res omnes EcclesiLe,

« cilium fugio, proptereà quod hactenùs nuUius omninô

publicaque negotia geranlur. Quoniam non decel, ul

« synodi fiiiom aliquà ulilitale pra'dilum, et undè res in his, qua; religionis sunt, irreligiosus episcopus laico

« malè habentes non magis cxacerbatoc, quàm curata; pio anteferalur: aul in bis, qua; sunt doctrina*, laico

« fuerinl, videre licuil. i dodo anteslol sacerdos indoclus.

Poslremô, OEcolampadius argumentalur ex concilio Sed quod de ignaris episcopis calumniantur, id in

Fioniano sub Nicolao, ubi Berengarius , . ut inquit, confulatione argumentorum explicabimus nam et hoc :

coaclus est adjurare in verba falsissima, quce ncc Rof- piimo jam capile inler ca;lera objeclum Quodvcrô
esl.

fensis libro tertio conlrà OKcolampadium, cap. 12, nec dicunt, selectos c plcbe viros in synodum cogendos
Cajclanus in liboUo de Ca-nà Domini ab errore liberare esse, errant in eo turpissimè, nec intolligunt, qualis sit

potucrunt. His atque aliis argumentis conlrà hujus ioci rcipublicte christiana; liicies et forma à Christo insli-

auctoritatem ha^retici pugnare soient. Lutherus autem tuta. Quâ de re salis abundanler mullis voluminibus

more suo rem nullà argumentalione, sed solà asserlio- ab Alberto Pigbio, aliisque Calholicis dispulatum est.

ne conficit, inquiens in lib. de Capl. Babyl. : « Sa^piùs Nunc verô cum Lutheranis ego non pugno, ulrùm
« orraverunt concilia, prœserlim Constanlicnsc ,
quod omnes fidèles sacerdotes sint; non, ulrùm feminx' à
« omnium impiissimc crravit. i Et in quâdam ad popu- Christo sint ad Ecclesia; munia et sacrorum administra-,
lum concione, concilium primum, cui Apostoli elcorum lionem admissa;; quoniam hujusmodi qua^stiones non
di^cjpuli inlorfuerunt, errasse ait, eô quôd senserint
'

sunl pra^sentis operisinslituti. Tanlùmdico, non fcmi-

legem et opéra necessaria esse ad salutem. Sed enim nas, non laicos, sed solos saccrdoles et episcopos opor-

Ijuuc nos locum cl confirmare, et tueri scmper opor- '

tere in concilium cogi : Vcuiam, inquit Dominus Moysi,

tct, nec ex verâ Ecclesiaî senteniià falsà uUà ratione Exod. 19, 9, ad te in caligine nubis, ut audiat me popn-
inoveri. ! lus loqucnteni ad te, et crcdat îibi in perpetuum. Des-
CAPUT II. cende, etcontestare populum, ne forte velit transcendere
Docet quidnam nomen aut synodi, aut concilii hoc sanè '

terminos, et pcreat ex eis plnrima mullitudo. Sacerdotes

loco significet. quoque, qui accednnt ad Dominum, sanctificentur, et as-

Nihil dubiura erat, quin synodi vcl concilii nomme cendes tu, et Aaron tecum, etc. In hanc ergô formam
ead -m quippè res est, patres semper nostri intellcxe- Christus per episcopos cl sacerdotes populum christia-
riûl sacerdotes, pra-sfriim episcopos, in locum unum num iiisliiuii; nec plebeii ascendere ad consullandum
 "^
273 CAP. II. QUID NOMEN SïNODl AUT CONCILH SIGiNlFICET. 274
tenninis minaî, nonjuvenes, non laici, sed Apostolict presbytcri
cum sacerdolibus debent, sed prsescriplis
!

Quôd si Pctrus, ut mentes Antio-

videre de verbo hoc.
contineri.
lamcn ille cbenorum dubitantium synodi auctoritate firmarentur,
Sed ais : Moyses sacerdos non erat, et

qiucsliones fniiebal. non fidèles omncs, sed solos presbyteros cum Apostolis
doccbat populum, religionisqne
sacerdolemnon fuisse. -Voj/ses, congregandos existimavil, quid est, quôd nos in Ec-
Alprimùmnego Moy, en
sacerdolibus ejus, Psalnio nonage- clesise gravissimum cœtum mulierculas, lanios, coquos,
inquil, et Aaron in
Deo munera et sartorcsconvenirecupiamus? Scimus enim, apudLu-
simo octavo. Item non mode oblulit
consecra- thera os iuijusmodi multos sacrarum sibi littcrarum
immolavit, verù eliani Aaron l (ilios ejus
.1

Levilici octave diserte

scientiam assuniere. Prœtercà, cum 111 disbium venit,
Yit. Sacerdos igilur erat. lUud
alium, quoenam pascua sint ovibus permilt nda, quie contra
explicatum est. Deindc date milii legislatorem
dato ho- vitanda, pastorum ea consultatio est, non ovium. Ec-
dato duceni et prophetam à Deo constitutum,
clesiaî igilur pastoribus bujusmodi causas Dominus de-
minem, cujus verbis D -us tantùm auctorilalisdederit,
virum, etiamsi mandavit. Pruitereà claves regni cœlestis Cbristusnon
et tune ego fortassè dicam, ejusinodi
Sed illud vulgo passim, sed Apostolis, eorumque successoribus
laicus sit, cum sacerdotibus consulendum.
itaque passim in concessit, ut in cap. Firmiler de sum. Trin. dicitur;
uiii Moysi concessum est. Transferri
in conlroversiis nec enim quoe alterius et loci et temporis sunt, ea
alios non débet. Nam quod propric
planum in lige nunc probare debemus; in clavium antem potestatc
finiendis legislator ipse pr^scripserit,
Deut. 17, 8, et ambi- eaidem res sunt, aperire et solvere, et claiidere et ii-
et expeditum est : Si difficile, ait
gare, quemadmodiim vel ipse Clirislus Matih cap. IG
guum apnd tejudicium esse perspexeris, venies ad saccr-
explicuit. Solvere ergôqua;slionescircà (idem exortas,
dotes Levilici generis, etc., sequerisque senlenliam eorinn ;

In ambiguis ligareque fidèles exploto jam judicio ad credendum non

nec declimbis addextcram nec ad sîHJsfrrtHt.
quorumlibet est, sedeorum laiitùm, quiutclaudeiuliet
ergô qunostionibus ad sacerdotes populus iiabct currere,
aperieiuli, ilà ligandi solveiidiciueauclorilalcm liabent.
in eorumque judiciorequiescere. Adde bùc iUud Agg:ïîi,

Intenoga sacerdotes legem. Adde etiani Confirmât autem boc vel maxime, quod ea impedi-
cap. 2, l^ :

iUud Malachia-, cap. 2, 7 : Labia sacerdolis cuslodienl menta tollere, quibus janua regni cœlorum claudilur,

scienliam, et legcm requirent ex are ejus ,

quia angélus clavium mimus est proprium.Ignoranliam igilur fidei,

Domni exercitmun est. Nec in velcri Tcstamenlo solùm qurc sine dubio in ejusinodi impodimeiUis est, i"' pro-

ea prœscripta forma est in conlroversiis finiendis prœ- priè tollent, quibns claves concessa; smit. AcceOit ad

cipiendâque doctrinà, sed in novo eiiamasservalur, ut hœc, quôd Apostoliis ad Uom. 10, ca-los esse inlcUexi/,

in utràque juxtà re populus ab episcoporum sacerdo- Apostolos, cùm eis illud aplavil : In onnictu terrain, etc.
tumque labiiset judicio pondeat. Nain, qnôd ab episco- Apostolorum ergô, cl eoruiu qui Aposlolis successère,

pis percipionda Evangelii doctrinà sit, testis estPauIus proprium eril illuslrare ca.'leros, ac vi suà populum
ad Ephes. i, inquicns : Et ipse dédit quosdam quideni conlinere. Quùd si cœli illuslraliones toUis, quibus om-

Apostolos, quosdam antem Proplietas, alios verb Evan- nia, qurc terra parit, maturata pubescunt, infrecundî'
getistas, alios antem pastores et doctores. Quo loco h.Tcc maneat nccesse est, ac verè juxtà nomen suusi
Paulus, cùm Apostolos, Prophetam, Evangclistas quasi arida. Atque eiiamsi tenebme o]!crient terram, etcaligo

in très classes distribnissct, pastores lamcn et doctores populos, non bas alii disculient, quàm quibus à Cbri-
scverè sanè atque prudciiter re ipsà confusos, solà sto dictum est : Vos eslis lux mundi. Qui verô, quod
cogilatione distinxit, ut iidem esse in Ecclesiâ, qui et superiorum est munus, inferioribus in Ecclesà tri-
pascerent, et docerent, intelligercntur. Sed in bis \ buunt, bi similes sunt, ut si qui aut in teirA vim illu-
verbis lapsa consueUido dcflexit de vi;i, sensimque eô strandi ponant, aut in jtedibns vim cerneudi. Sed quo
5

deducta est, ut alios pastores, alios doctores inlelli- '

niam de liis fusiùs et aecuraliùs ab aliis dispulatum est,
geret, quâ nulla pernicies major Christianorum vitaî nos pauca breviler alligisse. Nec csl
salis fuerit h;ïc
potnit afierri. Apostnlus autem penès episcopos ut rc- profeclô curmajorem in liàc re lucem dcsidcremus,
gendi, ità qnoque pascendi ac docendi auclorilalem quam non ralio modo, sed perpetuus eliam EcclesioR
esse vobiit : Atlendile, inquil. Ad. 20, 28, vobis et usus fecit esse persi)i(uam. Non enim pnlrum meniorià
universo gregî, in qnos vos Spirilus sanclus positif epi- nisi cpiscopi et presbytcri in concilium vocantur; nec
copos regere Ecclesiam Dei. Et rursùm ad Timotbcum bi omnes, sed qui pastores Ecclesise et rectorcs sunt.
Epist.l, 2, .3, et Titum 1,9, non alios episcopos, alios Episcopi enim, qnosanulares noslri vocant, sine causi
doctores, sed eumdem episcopum docton^mqiie prav aliquandô in synodum sunt admissi. Sed nibil mirum.
scripsit. Ac per.Foromiam, cap. 5, la, Dominus Dabo, : Nam et sine causa in Ecclesiâ sunt. Verùm lia;c aliàs.
inquit, pastores, qui pascent vos scicnlin et doctrinà. Nunc complectar quod proposui brevi. Sanè, nisi me
Doclrina igitur cvangclica à pastoribus Ecclesiaî opinio
ex- fallit, sicut nec simplices presbyleri, ità nec
pe.'^tanda csl, qnos et episcopos esse, et doctores tra- anulares isti episcopi (piidem in synodum cogendi simt.
didit Paulus.At verô, qiuVl episcoporum ac sacer- Totum quippè ecclesiaslici concilii negotium non or-
doliim eliam sit fidei de conlroversiis
decernere, dinis, sed jurisdictionis polestaie Iransigitur. Ferre
Acl. \n, tradit Lucas. Cùm enim vcnissent Paulus et namqucsentenliam, solvere aut ligare, absque jurisdi-
Barnabas, et quidam alil, Hierosolymam,
suscepti etionenemopolest. Constat autem. Paires in synodo au!
quidcm sunt ab Ecclesiâ, qii.i! erat Hicrosolymis,
sed leges de moribiis dare |)opulo, aut de fidei quiCsUoiiibu»
Tùm proposita esset quacstio, convenerunt, ait, non (e- jiidicare , quorum neulrum sine li^nndi . solvendiqu*
 -

•.^—
27S DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. V. ^^^
jure sacerdos facit. Scd haec utcumqxie habeant, errant !|
'synodos biliniàm parlilur, in générales et proviiicîa-

cerlè in medià liice LutluTani, qni synodnm aliler quàm les. IIAc autcm divisione, cum prœlerire aliquid maxi-
episcoponini et saccrdoliim colleclionc dormiunl; er mum viliuni in dividcndo sit, unum praîlermissum est.

rat q^toqne tnrj)iter puerililerque Biicenis, ciim ait, in

Nec ctiim solùm générales et provinciales synodi snnt,

s\-nodiimEcclesice non deberc cogi, nisi Dei filios. Pri- sed etiam episcopales. Ità, si plncet, nominemus, fabri-

miim enini, si solùm Dei filii synodnm Ecclesia; faciunt, cemurque, si opus erit, verba. Sunt enim rébus novis.

qn;i'ro an conveniie d.bcant ullrô nec vocali, an po- ut Cicero Iradil, nova ponenda nomina. Quaravis sit

tiùs fnttinis sit aliquis, ciijus evocentnr imporio. Si recens quidem illud , sed perceptnm tamen usu à no-
vocali in conciliuni venianl, ecquis, rogo, ille fulunis stris, trilumqiie non à barbaris modo, verùm etiam à
est, qui veros Dei fdios inlernoscai? Sin ultrô venianl, Latinis. Concilia equidem generalia voco, quoe om-
quisqne ergô de se judicinm feret, et suîc bonitatis opi- nium cbristianorum ponlificum convocatione celebran-
nione freins in concilinni sese ingeret. Sed ut de se tur. Inter multos aulem sœpè disceplatum est, an ge-

conjecturam iiabeal, quomodô rcliquos justos esse et neralis convocalio satis sit, an etiam sit necessaria
sanctos inlelligel? Alque ut hujusmodi hominum itisa- congregatio generalis. Si enim summus pontifex con-
niam aperliùs deprehendas, (inge in ro|>nblicâ unA quà- cilium générale indicerct, non congregarenlur tamen
liboi cives, qni snâ et spontè, et aucloritale se congro- decem exitalià pontifices, hujusmodi profeclô
nisi soli

genl ad censenduin de legibus, de niagistratibus, de synodus non est c generalis videatur. At contra, si
ii

relig'one, idque eô quisque audaciùs, quô magis virtiili necesse est episcopos omnes congregari, primùm nul-
sua; et studiis fidit. Nùni lalis reipublicae forma et spe- lum forte in Ecclesiâ taie adhùc concilium fuit, in quod
cies, non à Solone dico, aul Lycurgo, scd ab ullo om- episcopi univers! convenerint. Deindè pessimus quis-

ninù cordalo homine probarelnr? Non igilur ea confnslo que episcopus, dîim non solùm per negligentiam, sed per
ac pcrturbatio in Ecclesia; synodiun iiiferendu est, quam malitiam synodo adesse contempserit, generalem non
ne in vicis qiiidem et oppidulis bomo sanai mentis ad- esse calumniabitur : et princeps in republicâ quilibet

mitleret. Nisi forte in illam insaniam recidamus, ut si illi synodus displicuerit, interturbare eam minimo
puteniiis, bomincm, simiil atquc Dei filins esse desie- negotio poterit, causarique episcopos suos vel morbo-
rit, potestale qnofjne regendi, pascendi, judicandi, 11- rum, vel Inmultuum causa concilio interesse non posse.

gandi, solvendi iri deslitntnm.Q i!k1 quidem qnale sit, Verùm, quoniam omnes hujusmodi controversias per-
non est hujns oporis ostendere; sed in republicâ pro- sequi non est operis inslilnli, hnic quœslioni breviler
pbanà animadverd potest, ubi civium tamen velprobi- respondemus. Non salis est quidem ad concilium géné-
fas, vel improbitas non adeô obscura est, ut non queat rale, si evocalio generalis est, quandô adeô pauci con-
aliqnandô facile deprehendi; id qiiod in cliristianà re- gregantur, ui major mehorque provinciarum pars re-
publicâ non perindé facile est, cujns scilicet prxcipna licla esse videatur ; prœsertîm si causa légitima sit, cur
virtus, quà filii Dei et nominantnr et sunt, occultissi- episcopi synodo non alTuerint. Al si per malitiam ho-
ma est. Non enim qui in manifesto Judaîus est, noe minum pessimorum una et item altéra provincia desit,
qure in manifesto in carne est circumcisio, scd qni in non proptereà concilii generalis nomen amillitur. Sed
abscondilo Judîcus est, et circumcisio cordis in spiriiu, ne, si per negligentiam quidem, aut aliam occasionena
non litterâ, cujns laus non ex hominibus, sed ex Dco quamlibet, episcopi aliquot desinl, nominis sui jactu-
est. Qnamobrem si charilate amissà potf^slas item pn- ram générale concilium faciel, nisi in dubium vertimus,
blicaannllcrolur, dici non potest, quanlis tenebris Ec- an concilia illa quatuor, Nicaiinmi, Epbesinum, Conslan-

clesia esset circumlusa. De qno argumonto et nos sn- linopolitanum , Chalcedonense, generalia sint. Quam-
perioro libro disseruimus, etalii pleriquc disserueruni obrem nt fidèles, ità nos hocloco loquimur, ut synodum

mullô copiosiùs; nos quasi pra;lereunles ba;c dixfmus, generalem omnium episcoporura evocatione légitima
ut lectores intelligant, qnod ad proe^entcm locum salis finiamus, licct non sit omnium congregatio. Communi
est, episcopos etiam malos in synodum congregandos, enim fidelium sensu agendum est, cùni de rébus voci-

ut qui poleslatem pascendi, judicandi, ligandi, solvendi busque Ecclesiae loquimur. Idque eodem modo fecerunt
non amiscrint. Lnlberanos ilaque ab hoc quidem ser- sapientes. Nec satis est tamen ad générale concilium
moiie removeamus : ipsi aulem inlelligamus, synodi ec- evocalio generalis, nisi sit etiam generalis congregatio..
clesiasticcc nomen non quosvis, sed |)astores et ponlifi- Sed ad generalem congregationem omnium episcopo-
ces Ecclesiœ complccli in unum locum congregalos, ut rum congregatio non requiritur. Neque hic definimus
de causis ecclesiasticis, hoc est, de moribus, fide, reli- nisi id, quod frequens in Ecclesià est. Scimus enim con-
gionc proniLnlient. cilia generalia sine evocatione celebrari aliquandô posse;
sed id perrarum, atque adeô prœler artem est. Verùm
CAPUT III.
de bis posleà diligenliùs. Nunc ad reliquas partes pro-
In quo synodoruvi varia gênera ponuntur.
posilaidivisionisrevertamur.Provincialia concilia sunt,
Quorum hominum convenlum synodus ecclesiastica cùm à melropolitano vel primate omnes unius provin-
prjî se ferat, salis explicatum arbitrer capiie superiore. cioe aut etiam regni pontifices evocantur. Episcopalia
Nunc vocabnlum partiendum est, ut singula concilio- sunl SNnodi sacerdotum, quae ab episcopis singuhs iu
rum gênera quidnam veriintis et auclorilatis babeant, suâdiœccsi baberi modo soient ob privatas singularura
rid*>amus. Et q«iidem Grafianu<;, dist. 1^, c. Béguin, . :
'psiarnm causas. Nam synodi hujusmodit* praeser-^
277 CAP. IV. CONCILIORUM AUCTORITAS PROPUGNATUR. 578

tîra ia Hispaniâ, non erant in usu olira, nisi ob eam lificis assensu concilium cogère. Id autem primùm Eu-
causam, qu» decimà octavà distinct., cap. postremo, sebii et historisc Triparlilœ testimoniis confirmât. De-
icxprimitur. indé : « Est Canon inquit, Nicaeni concilii de synodis

Hàc divisione positâ , ex omnium consensu appro- I habendis. Sunt quoque canones apostolici qui quot-

batâ, altéra assumitur, conciliorum , sive geiieralium, « annis binas synodos in provinciâ quâlibel prœscri-

sive provincialium, seu episcopalium quœdam esse i bunt. Asserit autem firmum ac ratum esse quidquid

congrcgata romani pontificis auctoritale, alia verô non « in hujusmodi conciliis statuilur pro veritaie contra

item rursùm alia confirmata ab eodem romano pon- « mendacium, ilà ut ne à summo quidem pontifice re-
;

tifice, alia verù non ab eo confirmata. Nam concilium

€ scindi possit. »

Ephesinum secundum, auctore Leone coactum est Sed bujus hominis impudentiai quis poterit sine sto-

summo macho respondere ? Principio namque illud impudentiae

quidcm, sed non est à Leone, aut alio quovis
quantum est, quôd historiam Eusebii et Triparlilam
pontifice comprabalum. Basileense quoque Eugenius
nobis objicit, in quibus conlrà nos refertur nihil, pro
lY indixit, nec tamen confirmavit Al Constantiense
. ,

nobis multa! Quid ilkid alterum, quôd Jsicœnuin con-

quamvis à principio nuUius romani episcopi auctori-
Mar- cilium, et canones Aposlolicos opponit, in qiiibus d3
tale congregatum fuerit, confirmavit illud tamen
synodis provinciarum sermo est, quas summi pontifi-
tiiius V, pontifex maximus. Concilium item Milevita-
ces pro rectâ Ecclesiarum institutione et administra-
unmi, quod et Innocenlius, et Cœlestinus probaverunt.
Cùm tione praîscripscrunt?Nos autem de synodis gencralibus
sine auctoritale sumrai pontificis coactum fuit.

pulavit esse rationem,

loquimur, quas sine summi pontificis assensu cogère
^rgô, quam Gratianus duplicem j

non aliter accipiendum est, ac si regni prima rii sine

in Ires partes distribni debere reperiatur, et singula^
principis assensu, atque adeô illo répugnante cogeren-
trium, bis distribuantur in duas, primùm est de général!
tur. Illud verô quale est, firmum esse velle quidquid in
coucilio, sed dupliciter, tùm pari raiione de provin-
his synodis statuilur? Pro veritate, ail, contra menda-
-ciali, post de episcopali disserendum.
cium. Scilicel, si pro verilaie est, ubicumquc staluatur,
CAPUT IV.
accipiendum est.Sed quid nos ccrtiores reddet, pro
Ubi conclusiones ponuntur, quitus loci liujus auctoritas veritate esse quoecumque à synodis provinciarum dé-
continetur. créta sunt? Verùm de his hactenùs. Nam in qiiartâ

His sumptis, prnna conclusio sit : Concilium géné- conclusione fusiùs islhœc explicabunlur.

rale, quod auctoritale romani pontificis nec congrega- Secundo, concilium générale, eliam congregatum
tum, nec confirmatum est, errare in fide potest. Hanc romani pontificis auctoritale, errare in fide potest. Hoc
conclusionem manifesté probat error concilii Arimincn- demonstratur apcrtè exemplo concilii Ephesini secuiidi,

sis et Conslantinopolitani sub Leone imperalore ,

quem ubi legalis Leonis repugnantibus episcopi fermé omnes
hujus loci auctoritaliinquintoargumento capitis priini Dioscori hteresi subscripseruul. Confirmai hanc lucu-

objiciebamus. Id ipsum quoque ostendit Gratianus, lentiùs Léo papa, in epislolis retrô citatis ad qumlum
decimâ seplimà distinclione, capite Régula; et capite argumcnlum, et synodus octava, actione seplimà, et
Muhis, Julii et Pelagii clarissimis testimoniis. Idem dé- Nicolaus ad Micha( iem imperatorem, et Eugenius IV,

finit Damasus in epistolà ad Stephanum archiepisco- in decreto super unione Jacobilarum, in quo posleaquàm
pum, et tria concilia Africana, quœ in epistolà ad eum- Ephesinamsecundam sub Leone congregatam condcm-
dem Damasum hoc ipsum confessa fuerant. Non navil, qua; videlicclEutychiano errori conscnsit : « Sus-
est
quippè verura, ratumque concilium, quod auctoritale i ccpit , ait , sancta romana Ecclesia omnes universales
episcopi romani caret, quemadmodùm non ii solùm « synodos, auctoritale romani pontificis légitimé congre-
pontifices, sed concilia eliamtradiderunt.Tradidit sepli- « gâtas, ac celebratas, cl confirmatas. » Non dixit con-

mà synodus, actione scxlà, tomo primo, et octava sy- '

gregatas solùm, sed celebratas, et confirmatas. Eadcm
nodus, actione prima, et septimâ, et synodus Romana !
res oslcnditur exemplo qnoqueBasilcensissynodi,cujus
sub Symmacho, distinclione 96, cap. Benè, et synodus errorem in nono argumento capitis primi opponeba-
iionnginta episcoporum subDamaso; hisloria Tripar- I
mus. Sed de hâc re in responsioneadhoc argumcnlum
tiln., libro quinlo, capite vigesimo nono, cl concilium !
latiùs. Prœtercà nullum concilium ralum est, aut fuit,

Latcranense snb Leone decimo, sessione undecimà, !

quod romani pontificis non fuerit fulcitum auctoritale,

ubi cadem res dicitur in synodo Alcxandrinà definita. ut Julius, Damasus, Pelagius, aliique Patres in prioris

Ità Socrales, libro quarto historiae Triparlilœ, capi- conclusionis confirmationcm allegati non obscure tra-
te n, iraflit regulam ecclesiasticam juberc, ut concilia i
didcrunt; al quamvis concilium sit cdicente pontifice
ejiismodi pr.Tjer sentonliam romani pontificis non ce- i
summo coactum , si tamen non sunt al) eo concilii do-
lebrenliir. Id quod .bilins in epistolà ad Orientales dixit gmata confirmata, sed potiùs vel is, vol ejus legali
|

fuisse à Nioï'nà synodo dcfinilum, et Marcellus in epi- pugnàrunt, lùm cerlè synodus non est fulcita apostolicà

stolà ad Antiochcnos boc ail Apostolos statuisse. Vide- auctoritale; non igitur rata, et firma eril, ac proindc
licel ejusmodi concilia non solùm in/irma in Ecclcsià ne idonea quidem, ut ex eà fidem faciamus. Sed hcec
fuêre sempcr ad fideni vcrilatis fa/icndam , sed con- conclusio capite proximo fusiùs exiilicabilnr.

vonlicula propemodiiin Humv ii)i(|nitalis, cl tristes al- Tertio, concilium générale confirmatum auclorilatc
que aJi'ô exiliales cxiliis babueriml. Mentiri verô ait romani pontificis certam fidcm facit catholicorum do-
R^icerus eos, qui affirmant, non liccrc sine romani pon- gmaluni. Quam quidem conclusionem ilà exploralam
!
279 t>K LOCIS TilEOLGGIClS. LÎ.B. V 280
habere opus est, ul ojus contrariam li;«relicam esse « tiam, ità nimc è contrario asscrit, ne bis quidcm ac-
credamus. Priim"mi,qiioniain redibiinlalhvha'reses uiii- < commodandam iidem, qui cùm polleant integritate
lidei, turjtiter
vers;c coiuilionim geiicraliiim aiiolorilalc daiiinaïaî : et « vivunt, et doetrinie integritatem malis

synibolum qnoqiie Nicieimin crit ainbigiiiirn, coiicilii < operibus destruunt. i Sed isti, quod de mercenariis
gciioralis aiictorilato sul)lalà. Dciiidè, si conciliuin hu- ab Augustino dieitur, id ad veros Ecclesise pastores va-
jusmodi errare in fide posset, milla prolectô cerla via frè malitiosèque traducunt, nec intelligunt, inter mer-
cssel reliqua, ut in fidoi controvcrsiis catholicum dogma cenarios veros scmper in Ecclesià pastores esse, quo-

rxplorarennis. Qui enini siiinnii pontificis, ac roliqno- rum vocem audire oves oportet, praîsertim si omnium
runi onminiii Lcdesia; pastoriini jiuliciuni dctroclat, is cadem sit. Ttnic enim pastorum vox, Ecclesiie quoque
nu ium vivum judiccm invenlunis est, à ctijus liibunali vox, atqueadeô Cbristi est. Alioqui, quidnam illud sibi

non liceal disccdere. Volunt Luiherani judicem in con- vult, 1 Cor. 1,10: Obsecro vos ut idipsum dicatis omnes,

cilio Scripturam esse,qu;v née sentit, nec inleHigit,nec et non sint in vobis scliismata.... Divisus est Chrislus?

elocpii ipsa jiidicium valet. Lullieius ipse elanial illa Absit. Non est dissensionis Deus, sed pacis, 1 Cor. 14,

verba : Hoc est corpus vwuiu, propriè accipienda ; Zuin- 55. Ac rêvera, ut boc argumentum conferamus in pa»
glius contra liguratè. Quis senlentiam dicel? Nùni Scri- ca, si oves omnium pastorum unauï eamdi'nique do

ptura ipsa? An potiùs judex Ecclesiai sunimus ciim ctrinam scquanlur, niliil culpa^ in o\ ibus eril. Sequan
concilie sacerdotum, qiieniadmodiim Di'uter., cap. 17, tur ergô (fac ità), et errantibus pastoribus universi<»

seriptum est? Quôd si in judieiis linnianis vives judices

oves item omnes errabunt. Quod superiore libro (ierl

qiiis recusaret in republicâ constitutos, et ad litteras non posse demonslratum est. Jam verô Ilieronynms
mutas et inanimes confugeret, omiiibus oinninù modis quid sibi velit, statim indicat. Docel enim ulrumque

cxplodcretur. Sed de et diximus multa Dei servis neccssarium esse, quô eis fides acconmiode-
liis aliàs, et

mulla sa^pè dicemus. Nunc ad proposituin revertamur. lur, ut et opus sermone, et sermo operibus compro-
Sanè conciliorum belur.
fide rejeetà, Seriptura; quoque bo-
Praitereà Martinus V, in concilio Constantiensi, inter
iiam parlein ainiltomus. Nam si quis Epistolani Jacobi
cum Lulhcro à reliquas intcrrogationes, quibus suspecti in fide suut
lilt ris canonicis expunxerit, per Scri-
pturam ba?ccertè examinandi, eam etiam proponit: « lUrùm credant,
qua-slio defmiri non polcst. Viviergô
judices conslitiiaiilnr «iportct. Qiiôd si paslorum detre-
« quôd quodlibet concilium générale universalem Ec-
Clato jndicio ad < clesiam reprœsentet. > Si igitur concilium générale
aliiid lni)iuial provocos, niliil aliiid

profectô faciès, quàni Chrisli et Ecclesiic declinare ju- universalis Ecclesise habet auctoritatem, qui illam do

dices, et pro divinis luunanos substituere. Quoscunique medio tollit, totius Ecclesiai auctoritatem eàdem operâ
nimirùm pr.Tter paslores Ecclesi;c dclegeiis, liunianà dissolvit. Praîclarum igitur illud Auguslini est libro

illi incerlàque auclorilate pollcbunt. Ad ba>c vel popu- primo de Baptismo contra Donatistas, cap. decimo oc-

lus fidi'lis tenetur slare dofir.ilioni concilii, vel potest tavo, plenarii concilii senlentiam totius Ecclesià; con-

etiam repugnare. Si tenetur, jam, errante concilio, po- sensionem esse. Pra;tereà Paulo non alla via commo-
pulus in eodem errore versabitur. Sin repugnare po- dior visa est ad veritatem in quœstione exortâ vesti-

test, ubinam illud est Qui vos audit, me audit? Ubi

:
gandam, quàm si ad concilium Ilierosolymitanum con-
ilud rursùm : Super cathedram Moijsi sederunt scribœ troversia referretur. Eam igitur viam,quam Paulusad
et pharisœi; quœcumquc diserint vobis, fucite ? \\m\l :
fidei quœstionem terminandam aplissmiam existimavit,
Si quxcumque dixerinl nobis, ea facere jubcmur, cur nos ingrediel lenere debemus , eamque modestiam imi
alio loco Chrislus cavere voliiit à fermento Pharisiico- tari, qua; et in Jud;vis, et in Genlibus à Lucâ, Actorum
nim? Nam illud Matthanis Pharis;eorum doctrinam in- quinto dccimo capite,describitur.PoterantenimGenles
Icrpretaliir. Cur rursiim eorum tradiliones exemple cum concilio illo Hierosolymitano expostulare, quôd
etiam proprio contemnerc docuil? Aliquid ergô doctri- libertatcm sibi à Cbrislo datam eriperenl, quôdque

Evang lii admiscere possunt, in

nai propriaî puntali cieremonias nonnullas humeris discipulorum lanquàm
que non solùm non sunl aiulicndi, sed etiam sunt re- necessarias imponerent, qua; minus necessaria; esse
futandi. Id ergo praîcavit Cliristiis, ne plebs malis do- videbantur, cùm Chrisli fides esset ad salutem idonea.
CL-nlium exemplis ad contempliont-m veraî doclrinie Sed ne Juda^i quidem repu gnavêre, qui tamen concilii
inducatur. Tune ergô qu;ic dixerint nobis Pbarisan, ea- definitioni Scripturam possent opponere dicentem :

dem fac re jubet Cbrislus, cùm super catbedram Moysi Homo, cujus caro prœputii, etc. Tantùm itaque honoris
sedcrinl, lioc est, Icgem Dci enarraverint, docuerint, concilio déférentes, formam futuris servandam seculis
proposueiinl. Nam si sua doceant, eos negligere non I exhibuêre, ul synodis Pétri, successorumque ejus auc-
solùm possumus, sed debemus, quemadmodnm Au- toritaie firmatis cerla fides baberetur. Visiini est, in-

pistiniis in Joannem non obscure interprelatus est. quiunt, Spiritui sancto, et nolns. Concilii ergô sententia
Nihil ergo paslores eva: gelica». illce sentcntiai juvant; Spiriiùs sancli sententia ipsissima est. Accedil illa

quin cùm de suo loqui possint, possunt à nobis vel sper- quoque causa quôd Ecclesià catholica conciliorum
ni. Undè Hieronvnuis in Mat'Jisci dccimo septimo ca- generalium décréta semper accepit, ab ipsisque
pite, super illis verbis : Non omnis qui dicit inilii, etc. : liabitos bcereticos, taies etiam esse sine dubio existi-
i Sicutsuprà, inqiiil, dixeral, ces, qui baberenlveslem mavit. Nece^sarium est igitur conciliorum lenere
vite bon», non rccl^iendos propter dogmatum nequi- fidem, si Ecclesicc fidcm tenere volumus. Quœ res
281 CAP. IV. CONCILIOULM AtCTORITAS PROPLGNATUR. 282
libroeliamsuperioremagnisargumentis confirmata est. Tbeodori Orientalium probat ipsa 7 synodus. Atque
et

Conciliiim provinciale non confirraatum à siimmo 8 synodus, sessione postremâ, canone 1, régulas, in-
poiitifice errare in fide potest. — Ciijus rci exenipliim quit, ( quse Ecclcsiai sanctae tara à sanctis 'Apostolis,

habes in concilio Mediolanensi, libre 10 Ilistor. ec- « quàm ab orthodoxorum universaldjus, necnon et lo-
calibus conciliis tradila; sunt, servare ac
cles. cap. 20, et in concilio Anlioclieno 90 episcopo-
«
cuslodire
Seleuciano, lib. 1 t profitemur. Sed et omnes, qui Cliristiano
rum, lib. i Hist. Trip. cap. 3, et in censentur
vocabulo, damnationibus et juslificationibus,
Tripart. cap. 3i, et in Carlbaginensi, cujus inler ar- (
qua; per
s illas probatœ sunt, canonicè subjici decernunus. »
gLieiiduni mentionem fecinius. lla-c quoque conclusio
Hactenùs 8 synodus. Cujus verba in iis maxime
non exemplis modo, sed testimonio etiam Symmaclii, con-
Con- ciliis locum babere intelligenda sunt,
dist. 17, c. Concilia, coniprobalur, inquicntis : « quae à summo

< cilia sacerdotum ecclesiasticis legibus per provincias

pontifice sunt confirmata.Summus enim pontifex, ut
non liabent, valelu- sequenti loco demonstrabitur, in fidei judicio
« décréta, qnia prsesenliam papai errare
lia legcs aut nimis duras, aut non potest. Conciliorumergoprovincialium
< dinom perdiderunt. » décréta ad
fidem pertinentia firma et ccrta sunt,
parùm rationi consenUineas à conciliis provincialibus si cà romano pon-
interdùm éditas non est neganduni. Qualis illa for-
tifice confirmentur. Id quod ActorumcapitelS, expli-

lassè fuit apud Aquisgranum, qiia- rctcrtnr triircsin â catuni est. Quod enim ibi congregatum legitur, hoc
sextà, quaestione secundà, cap. Placuit. lUa rursùin non non générale, sod provinciale concilium fuit. At non
imprudenter modo, verùm etiam impie à concilio Eli- minor fides habita est Pctro pi;vsidenli, quàm si esset
bertino cap. 36, lata est, de toUendis imaginibus. synodus generalis. Quà ex re Erasmi calurania retun-
(1),

Quôd si générale concilium, cuiauctori'.as opis(i)|îi ro- ditur. Cùm enim in annot. super E| istolam ad Roma-

nniii deest, errare in fide potest, crrabit aliqnandô, ac nos capiteo, dixisset, se non usquè adeô astringi sy-

multô etiam magis synodus provincialis. nodo Milevilanâ, aliisque simUibus conciliis provincia-
Concilium provinciale summi poiuilicis auctoritate libus, subdidit : « Alioqui, si quis urgeat esse servanda
finnatuni in fide nequit errare. —Multorumauicmhœre- « quiccunique in illis décréta sunt, proferam ex illis

licorum damnatio esset incerta, si hiiec conclusio ccrta « dogmata quœdam, quae nune Ecclesia damnât pro
non cssct. Plerique enim hreretici non per concilia ge- s haîreticis. p Hactenùs ille; sed, ut diximus, Milevi-
ncralia , sed per provinciaiia suiit damnati. l't , Pris- tanum concilium confirmatumest, ideo illo christianus
ciilianus in concilio Tolelano primo, Helvidius in con- urgelur. Illa verô, è quibus dogmata hLcrelica profe-

cilio Thelensi, Pelagius in conciliis Milovitano et Carlba- rentur, confirmata non sunt. Ac de bis aliam conclu-

ginensi. Quanquàm Pelagium in synodo etiam Ephesinâ sioncm adjicimus.

damnalum, de Hœret. c. l'raternitatis, Gregorius tradit. Ex conciliis provincialibus, licèt eis auctorilas epi-

Sed Ikcc sententia hodiè apud Epbesinum concilium scopi romani desit, probabile quidem argumentum su-

non exstal. Deindè nec expedit, nec tolerabile est, mitur ad fidei dogmata suadenda, — Ilujus rei vel illud

singulis hacreticis condemnandissingulas générales sy- abundè magnum argumentum est, quôd ex innumeris
nod • co?' re. Cùm ergo Ecclesiic su;e Deus prospexerit conciliis ejusmodi vix quinque aut sex reperiuntur, quae
in necessariis, nimirùm ad hœreses privatas in pro- à rectà definiendi ralione ac via declinârint. Si ergo
vinciis refutandas, concilia provinciaiia satis erunt, si hujusmodi concilia reclam ut plurimùm fidem tenent,
crunt modo summi pontificis auctoritate roborata. Prse- rarô deficiunt probabilissimum sine dubio est, quod
:

lereà quoscumque ejusmodi concilia damnavcre,Ec- ex id genus conciliis argumentum promilur. Atque
clesia eos semper explosit errare: igitur illa in fide certè, nisi sint peculiariter reprobata, communi Eccle-
ncqueunt. Quôd si possent, vel unumcertèexemplum siie vel silentio, vel etiam implicito consensu commen-
prolerrctur. At nuUum omninô est. IS'am quod OEco- danlur, si ad Ecclesiai communem notitiam pervcne-
lanipadius affcrt è Romanà synodo sub Gelasio, ubi rinl. Non enim fit aliquo pacto vero simile, ut concilii

definilum esse ait, sid)slanliam panis in Eucharistiic provincialis tolo orbe vulgati hairesim Ecclesia diù
sa( ramenloinanere,id(()iiiiMt'nliliumesselocoproximo dissinmlaverit. Krror enim, cui non resistilur, approba-

denionslratiiri sumus. Nidlius enimsynodi illa sententia tur, 83 dist., c.Error. Nec mihi concilium Elibcrtiimm
est, sed ne Gelasii quidein. objicias. Nam in cà parte quà erravit, sen)pcr à Catho-
Praptereà, Symmachus papa, d. 17, cap. Concilia, licis explosum est. Haec ergô causa est vel maxima,
tradit concilia provinciaiia quolannis per Ecclesiai leges cur Tolelana, Arelatensia, Ilispalensia , et alia similia

décréta, qnia pra'Sfntiam papœ non habent, valetudinem antiqua concilia, licèt non expresse, implicite tamen
perdidisae : ergo si prxscntiam babent, valida erunt. probata ab Ecclesia videantur, 16 dist. , c. Quoninm.
In 7 item synodo, actione 3, cùm Theodoretus concilia Nam Ancyritanum , Neocaisariense , Gangrense , Sar-
generalia recepisset, statim subdit : i Locales synodos dicense, AIricanum et Carthagincnsia à Leone IV con-
« non aversainur, sed magis amamus, amplectimnrel firmata sunt, 2 dist., cap. de libcllis. Trullana quoque
I recipinius. Earum etiam divinitiis inspiralas cano- synodus quu'dam concilia provinciaiia probavit ; sed
< nicas consiituliones, correctiones et legislationes quantum hrcc Trullana approbatio valoat, posteà sumus
« snmm.î observantii\colimus. > Manc aiiteni Epistolam fuse dispulaturi.Nunc illud solùm asserimus, concilia,

(I)Primum confirmaliim est à Leone; secundum à qua; à summo poniifice comprobata non sunt, non
SiricJo tertiuni et quartum ab Innoccntio el Cœlcstino.
; ccrtum quidem illud , sed probabile tamen argumen-
2S3 DE LOGTS THEOLOGICIS. LIB. V. 284

ton siippeditare ad fidci dogma corroborandum. Id j

pum cum clericis suis referalur, consequens fieret, ut

quod ex Innoconlio colligitnr, 20 dist., c. De quibus. etiam paii modo pcr Ecclesiam romanam non baere-

Concilia cpiscopalia, si à roniano pontifice in decic- licos judicalos, scd dcclaratos exconmiunicari à Lucio

tis fidci confirmcntur. ccrtuni argnmontum vcrilalis inlclligcremus. Al constat, voccm illam de Ecclesia

exhibent. — Si enim ToleUna synodus, priBsidcnte et romana propriè et simpliciter intelligi : non est igitur,

confirmante Pétri successore, in fide errat, non videlur cùm ad syuodum episcopi refertur, in alium sensum
causa esse, cur Roniana synodus errarc non dclorqucnda. Addc, quôd multifariàm causa ejus, qui
possit.

concilium provinciale à sunimo pontifice confir- iKvrescos insimnlabalur, ad id geuus synodos rcferri
hem
matum certce aucioritatis est; ergo et synodus episco- poterat. Primo ex Sedis apostolic;ie commissione pe-

palis. Sed non vcnit in nienlem alia episcopalis syno- culiari, ut de causa Priscilliani cognovil concilium Tole-

dus in jndicio fidci à roniano episcopo confirmata, tanum primum (Léo commisit), el de causa Magistri cii-
|

prmer Complutonsem subAlphonsoCarillo,

arcliiepis- ;
jusdam Oxoniensis cognovil synodus Complutcnsissub
quidam domino Alpbonso
copo Tolctauo. Ibi damnatus est magister Carillo, arcbiepiscopo Toletano (Six-
qui falsô de clavibus Ecclesiae et Pœni- tus IV commisit). Mox sine commissione pontificis spe-
Oxoniensis,
sentiret. ciali, id quod inquisitores modo faciunt, in liœresi qui-
tenti* sacramento
Synodus episcopalis pcr se quidem in judicio haere- dem manifesta, sed ubi non erat manifestum , an reus
potest, certam non potest. csset baerelicus, vel quia non erat probalum el nolum,
Sis probabilem fidom facere
— lUud prius expedire debemus, nam boc posterios eum proposilionem baerelicam asseruisse , vel certè

satis expeditum est. Illud ergô oslenditur ex cap. Ad quia, etsi asseruissct, nondùm erat comperla perliua-

abolendam, de hwreticis, ubî à Lucio III vinculo perpe- cia, sine quâ brereticus nullus est. Postrcmô in hœresi

lui analhematis iniiodanlur ii, < quos vel romana non perindè manifesta, ut omnibus passim esscl expo-
Ecclesia, vel singuli episcopi pcr diœceses
suas cum sila, scd tali tamen, ul non csset necesse, aut ad conci-
<

concilio clericorum , vel etiam, si

oportuerit, vici- lium générale , aut ad apostolicam Ecclesiam referre
I

I norum episcoporum , haerelicos judicaverint. » Non eam quôd ,

periti Ibeologi haeresim esse consentirent.

ergô levis conjectura accipietur ex

bujusmodi syno- Et in bis omnibus casibus jus et olim babebal synodus,
quce Lucius lanti fecit, ul pro evcom- el nunc babent quibus fidei cognilioest mandata, prcH
dorum judiciis, ii,

municatis habendos esse decrevcrit, quos

eaîdem sy- nuntiandi ac judicandi de causa fidei. Tametsi bujus-
est, quôd
nodi hœreticos definierint. Nec me clàm modi tribunalium judicia non adeô explorata sunt, ut

banc Lucii decretalem de depre- falsa esse non possint non in re dubià solùm, inierque
quidam viri doc'i
Alioqui jus viros doctos conlroversà, quo casu synodi locales non
bensis in manifesta hieresi inlerpretantur.
de quœ om-
negant concilio episcopali, atque adcô provincial!, babent de bœresi pronunliare ; sed etiam in re

hœresi judicandi. Id probant, quôd fides res est

omni- nibus provincia; tbeologis viderelur manifesta, quo casu

bus communis; quarè potestas ccnsendi de fide bsere- sinecrimine usurpali judicii de causa fidei pronuntiant.

sique contraria non penès privatas Ecclesias, sed

pê- In bis ergô tribus casibus, licèt judicia boec certa et

Ecclesiam crit. Item suadent id ex firma in Ecclesia non sini, expedit tamen, ut, quo-
nes universalem
cap. Majores de baptis. et ex capit. Qnolîes, 21, quncst. niam sunt valdè probabilia, maximi à fldelibus ba-

1, ubi ejnsraodi caus* ad solam Sedcm apostolicam beanlur. Nec enim erit parùm Ecclesice noxiuni, si

dici»itur esse fefcrendae, cùm illi speciali privilegio à non intérim ab bis perindè ul ab excommunicaiis ca-
Domino reservatœ sint. Ac post verba cilala idem Lu- veat, quos non Ecclesia romana modo, verùm etiam
cius boc vidctur confirmare, inquiens < Procsente : svnodus aut provincialis aut episcopalis bœreticos ju-
c nihilominùs ordinalione sancimus, ul quicumque dicàrinl. Sed primanV objectionem videamus. Causa,
t oianiffesiè fucrit In hjerèsi deprebensus, i etc. Loqui- inquiunt, fidei omnibus communis est, atque adeô

quo baîresis e>t manifesta.

tur ergô poiitifex in casu, privatis judicibus non licet de eâ sententiam ferre.

Sed mlhi semper lohgè probabilior illorum sentenlia El lœsoe majestatis, ac prodilae reipublica; crimen
visa est, qui putant, eos plane et simpliciter anathe- cives universos tanglt, et privati tamen judices de
matis vinculo pcr banc Lucii decretalem alligari, quos eo censere soient. Nam capitula illa qune aflcrunt,

vel romana Ecclesia, vel synodus provincialis, aut intelligenda sunt, cùm res inter ipsos episcopos et vir

etiam episcopalis, h^reticos judicaverint, quamvis ros tbcologos est ambigua ,

quemadmodùm Pelagius

explicuit, 17 distinct., cap. Multis. Qui etiam sensus ex

non sit ba^resis omnibus manifesta. Primiim enim
non dixil texlus : Quos hœretkos declaraveriiil, scd, Deut. c. 17 manifesliùs babelur : « Si difficile, inquil, et

Alioqui si declaralio illa rei manifesta" « ambiguum apud te judicium es e perspcxeris, el ju-
judicaverint. ,

judicium, quorsùm dicum inlrà portas tuas videris verba variari, surge
erat, non verum in causa fidci t

rem ad cpiscopum cum concilio clericorum, et « et ascende ad locum, quem elegcril Dominus, » etc.
eara
cos Nam quidem, quod Lucius addit, nibil militât
illtid
non magis ad theologos Lucius relidit, ut sciliccl

anathcmale percelleret.qui h tbeologiscruditis ba^relici adversùm nos. Non enim dixil Quicumque fnerit in :

tmmift'stà hœresi deprcliens^ts; scd ; Quicumque

mani-
declararenlur? Deindc, si Lucius non propriè verbum
feste fucrit in Itarcsi deprehensns.
Vult autem, quod
illud,;Hdicavcrfn/,usurpavit,sedimpropriè,proeoquod
ibidem perspicuum est, ut nemo tradalur bracbiose-
est, rem manifestam exponere, cùm idem omninô
ulari, nisi lîoereticum esse constiterit.
Ejusmodi enim
verbum simul el ad Ecclesiam romanam, et ad episco- } (
 285 CAP. V. SOLVtlNÏCR Qt-^DAM WFFICtI.TATES.
28C
pœnae, ut executioni nianJcntur, probationes exigunt quoque causam Marliano commcndavit, utconfirmatio
Iiice meridianà clariores. Sed de conciliorum auctoii- approbaiioque concilii adomnes Ecclesias perferretur,
tâte dictum est salis. quemadmodùm epistolâ 57, ad eumdem Marlianum,
CAPUT V. scribilur. Pmetereà, concilium sine legalis errare po-
hommes etiam tcsl; at summus pontifex non transfert in legaios suœ
L'bi nodi quidam solvimtur, quibus interdùm
docti illigari soient,
fidei soliditatem, quam scilicet sibi soli privatim vin-
dicat, cô quod Christi vicarius est, pastor Ecclesico
Quibus rébus expositis, nihii aliud superesse vide-
univcrsalis, et petra suprà quam Christus suam funda-
batur, nisi ut argumenla refelleremus, qu?e à principio vit Ecclesiam. Legati ergô siniul cum concilio errara
sunl posita. Sed paranli mihi eas objectioiies refellere, polerunt. Non enim pro legatis Pétri, sed pro Petro
objecerunt se scrupuli aliquol, quos priùs convenit rogavit Christus, etc. Ad hœc, concilium provinciale,
excuti-re, quàm ad alia pergamus, ne in via quani supe-
cui legati summi Pontificis adsint, errare in fide po-
riore capite aperuimus, sint theologis impedimenlo.
test : non autem si à summo pontifice confirmatuni
Primum igitur dubium illud exculiendum est, an
est. Non igitur legati cam babent in fidei dogmaiibus
concilium per legatos summi pontificis celebratum fir-
aiictoritalem, quam summus ipse pontifex habet. Quo-
mam oertamque habeat auctorilatem : an poliùs epi-
circà infirma adhùc erunt décréta concilii, quamvis
scopi romani confirmât io expectanda sit, ut certa ha-
per legatorum judicium confirmata. Prœtereà conci-
beantur décréta concilii. At Cajetanus quidem, qui
lium Ephesinum secundum erravit cum Dioscoro; el
sine controversiâ de auctorilale papcc et concilii accu-
tamen légitimé, auctore Leone, congregatum est : non
ratissimè disputavit, quemque nos correctione quà-
ergô firmum et ratum est concilii decreluni, nisi sit à
dam adhibilà potissimùm socuti sumus, multa hic
summo pontifice confirmatum. Nec valet dicere lega-
diserlè dicit, quaî à pniesenti institut© videntur esse
tos pontificis, et paucos quosdam alios répugnasse.
aliéna; sed affirmât deniquè, id quod ad prsesentem
Non enim oportet omnes Patres synodali senienliaî
locum et quieslionem attinet, concilium per legaios
subscribere, ut générale concilii judicium habeatur :
pontificis actura errare in fide posse. Superest enim
quoniam ne omnes quidem episcopi judicio Nicsenœ
adhùc ille, pro cujus fide rogavit Christus, ille, inquam,
synodi subscripserunl. Ac si legati ipsi, ut docti om-
ad quem fidei summa tandem referenda est. Quare nisi
nes consentiunt, errare possunl, nihil obstaret, quo-
definitiones conciliorum per summos pontiûces et pro-
minùs aliis episcopis errantibus consensissent. Legalus
bentur et confirmentur certas firmasque esse non opor-
,

demùm pontificis aderat, cùm in secundà et terlià

lét. îdem etiam cardinalis Turrecremata sensit, libro
sessione concilii Basileensis vehemenler erratum est,
tertio, capite sexto, octavo, et trigesimo octavo, quibus
errori quoque cscterorum legalus ipse subscripsit :
locis fusissimè ostendit, omnia retrô antiqua concilia à
non ergô salis est concilium esse coaclura ponlificrs
summis pontificibus confirnialionem dogmatum pe-
auctorilate, et legatos concilii senlentiam approbâsse,
Hisse, non id profectô actura, nisiexistimàsseutneces-
lit firma et certa esse in EcclesiA exislimetur.
sarîum. Namquôdconfirmatio pontificis ad fidei quoque
At conlrà, viri quidam doctissimi sentiunt concilium
dogmata referatur, liquet ex epîstolà Nica^nœ synodi ad
générale légitimé congregatum, eliam absente papa,
Sylvestrum papam. c Quidquid, aiunt, constiluimus,
solidam cerlamque habere auctorilatem, priusquàm à
* precamurutvestriorisconsortioconfirmefur.i EtSyl-
summo pontifice confirmelur : cujus senlenti* duas
vester eidem synodo rescribens : « Confirmo, inquit, figo-

< que ad doctrinam vestram réclamantes de unitale Tri-

potissimùm causas reddere possunt. Unam , quôd
ejusmodi concilium per legatos episcopi romani cele-
I fiitatis. I Et paulô post : « Probo, ait,vera fuisse, qu;e
vestrum nostrumquc manavère mysterium,
bratum Ecclesiam universalem repraesentat quoniam ,
« in > etc.
est concilium Ecclfesise générale : non ergô errare in
Et Paires cnncilii Chalccdon., in epist. ad Lconem :

t Omnem, inquiunt, vobis gestorum viminsinuavimus,

fide polesl, sicut ne Ecclesia quidem universalis. Quôd
« ad comprobationem noslrœ sinceritatis, et adeorum, autem omne concilium générale Ecclesiam universa-
qtim h nobis geslasunt, firmitaiemetconsonantiam.j lem reprîesenlet , definilum est à Martino Y, in fine

El Léo papa, m epislol.^ ad concilium Chalcedonense, concilii Constanliensis. Altéra causa est, quôd conci-

«J(trT! est in ordine "iO, opist. etiam 58 ad Pulcbcriam :

lium gcnerale légitimé congregatuni , in Spirilu sanclo

« Ne ergô, ail, dubilabile videatur, ulrùm quac per congregatum est : quaré habet Spirilum assislcnlem,
« «matiiniiiaicm Tcstram de fide siatula sunt, appro- cujus pr;rsenlià freli possunt ulique Patres, cùiii ali-

« bcm, I etc. Et posieà dicit se approbationem gesto- quid deliniunt, dicere, Acl. 15, 28 : < \isum est Spi-

rum synodalium in solà raus.'i (idci millere, propler riiui saïK'to , et nobis. » Confirmât autem hoc vol
tpiam scilket concilium congregatum est. Idem maxime testimonimn .Inlii ad orientales opiscopos in-
fiatei et epistolà Lconis liujiis nominis tertii, qua; quientis, 17 dist., cap. Rryula : « Uegula vesUa nullas
tonfîfmal sexintti «îynodum goneralcm. Adde hùc, « habcl vires, quoniam Romana; Ecclesia; legalus non
.fiirtd Ecelc<»h ani/' ipsius ponlifici^ confirnialionem i intorfuil canonibus prcTcipienlibus, sine ejus auclo-
himqii.'tm finnum h.îbuil cl ralum ,
quod à lepalis « riiale concilia fievi non dcbcrc , nec uUum ralum csl

Joiioilio pra'sidciilibus definituni est. llinc enim Mai- < concilium, quod ejus non fucril fulcilumaucloritale. >

tianus Augnst. à Leone contcndit, ut concilii Clialce- llactenùs Julius. Senlil ergô sine dubio, con< ilium
ftenensis de fide iwdiriimi npnrobnrét. Et Léo ob bafr habere vires, ratum ense, romanae Ecclesi;^ nili
 , , ,,

287
DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. V. 288
papa ut palet actione 4 sextaî synodi Auctorita-
auctoriiate , si romanse Ecclesiœ legatus iiiKM-fuit. , : <

qiKrstionein explicandain illud « tem, inquit, eis, hoc est legatis, dedimus, in quantum
Ad hanc diflicilcni
gostarum expcrimonto conslat, t eisduniaxat injunctum est ut niliil prœsumanlaugere,
poniinus, qiu.d loriiin
non solcrc ad ooiicirmin acce- < minuere vel mutarc, sed Iraditionem hujus aposto-
smiimi poiililicis loi;atos
uisi iiislructos « licic Sedis sincerilcr enarrarc. El Léo, epist. 73,
uLi quiestio de (idc agilaiida osl
i
dere ,
,

fide ciicà ea ad Pulcboriam Auguslam Luccntium

priùs et nionilos de Ecclesia; romanaî
: « , inquit, epi-

Solere, iiiquam, non « scopum, elBasiliunipresbyterunï dirigere praîparavi,

qu;i' surit in (oncilio fmionda.
in coiuiliiini Tridonliniini
t qui dispositiones meas secundùnt cas quas acccpe-
item oporlfie. Nani legali ,

disscrendis « runt régulas exequanlur. Décréta igilur, quœ à

non poluère commode de qiuvstionibiis , t si

piopcmodùm inlinitie. Scd legato contra Sedis apostolicu; Iraditionem approben-

anlè instnii, quoniam eianl
ad nnam aut alteram fidei Irac- tur, non habent Romanaî Ecclesia^ auctoritatem nec
ca>tera foré concilia , ;

ideôqne legali de Apo- aliter se habent, quàm si à concilio sine legatis pro-
tandam oansam ooacta sunl :

rrineipio diissent. Quid voro, si legati sine apostolicà; Sedis

stoloEcclesi.i' lide piiiis instnictiaccesserunl.

igiturillnd statuo, posse conciliiMU legatorum

docliina', instruclione ad synodum aocessère? Nùm synodi ju-

repugnare atque è contrario le- dicium firmum eril cl ccrlum ,

priusquàm à simimo
et iiistruclioni ,

gatos posse repugnare concilio quo casu décréta :

pontifice comprobelur? Ccrlè
in bis, qua; ad fidcm

aucto- non altinent, sed ad ecclesiaslicam gubcrnalionem

concilii non solùm non crnnt fnlcila apostolicà
Sicut enim congrega- ejusmodi synodorunj décréta non oporlet à Spiritu
riiate, sed erunl poliùs rol'utata.
sanclo prolici^d. Quare non sunt omnino valida
concilii reclamante vero certoque Ecclesi» ponti- , nisi
tio

vana est et irrita; sic doctrina cui vel prœsens romani episcopi consensione firmentur, ut videre est
fice,
in epislolà 61 Leonis ad Anatolium, 52 adMarliani«n,
ponlifex per se, velabscns per legatos sucs contradicit,
idqiie eodem prorsùs ar- 55 ad Pulcheriam et 59 ad concilium Chalcedonense.
incerta est et imbocilla
,
et :

ginnento quoniam ulrique auclorilas episcopi romani Sed ne in causis lidei quidem adeù exploratam aucto-
,

deest , sine quà nec concilium , nec concilii décréta ritatem habent, ut qui eam in dubium vocet, ha^reticus

rata sunt.Quodsi qui exislimenl, concilium semel rilè sil, tùm quia auclores nobilissimi, quos anlè dixinuis,
Cajetanus et Turrecremata non solùm citrà ha;reseos
ac légitime congregatum erraro tùm etiam non posse, ,

cùin legali ponlilicis répugnant, respondeant iili argu- crimen, sed probabililer eliam consenliunt, nihil firmi

mento velim, quo secundam conclusioncm cap. 4, ,

dogmaiis ab ejusmodi syr.odis prolicisci, quousquè per
probabamus, concilii Ephesini secundi exemplum pro- Christi vicarium approbentur ; tùm quia , ut anlè dic-

ferentes, ubiab omnibus penè episcopis erralum est. tum est, solidam auctoritatem ,
qnam in confirmandis

Non fuit liberum concilium, mquiunt, sed scnlentia à et fratribus, et dogmalibus Pelrus iiabet , in legatos

Dioscoro arle , minis et lerroribus exlorta est. Video transferre non potest ; tùm quia si legati ,
qui instru-

sed si secundùm hominem loquimur. qui nictu iVangi- ctionem ab apostolicà Scde acceporunt, discedere ab

lur, is cupiditale etiam frangatur necesse est, Eug. IV illà possunt, illi eliam, qui ad concilium sine instruclione

in deirelo unionis .lacobinorum et Eco papa, episl. 42 ;

accedunt, potcrunt cum Sedis aposlolicte doctrina pu-

ad Martianum Auguslum. Quocirtà si per nioium vera gnare. Quarè eorum confirmatio mfirma est. Quid, quôd

synodus errai, causabuntur lia'rcliri, reli- legatus Julianus concilii Basileensis doctrinai consensit,
et légitima
quas etiam omnes ponlificum et imperatorum cupidi- quam nullus thcologus ità solidam elceriamexistimat,

latibus inservisse, lia (iet ut nullius synodi explora ta ut hœreticos credat ,

qui ab eà doctrina dissentiunt.

auctorilas habeatur. Quantô graviùs illud nos asscri- Nec contraria argumenta quidquam ofliciunl. Nam
mus, concilium apostolicà aucunitatc lirmatum nullis primum sic refellitur : Fateor equidcm quodcumque

huraanis affectibus à verà posse fide discederc : ut ne concilium g( nerale universalem Ecclesiam reprœsen-

Ecclesia quidem ,
quamvis descendal pluvia , vcnianl tare , sicut omnes proceres cl jjrocuralores civitatum

flumina, irruant vcnli, cederc loco potest , fideique cùm de rébus publicis traclaluri conveniunt , rcgnum
stationem desererc ! Sed concilii reliqua pars ,
quam- toiiiin r< pr;x!sentanl. S -d dùm urges Ecclesiam errare

libèt maxima, si pontifcx et legati pugncnt, infirmari non posse, verum est id in eo sensu, qui à fidelibus

affectu potest. Hùc enim illud pcrtinet : « Tu, ô Petre, acci|>itur; inlelligimus enim totam simul Ecclesiam,
< confirma fratres tuos. » hoc est, fidèles omnes non errare. At nihil obstat,

Sed ais : Quid si legatus doctrinam, quani à pontifice cur major Ecclesiic pars non crret. Sic igilur non

accepit, deserat, et muliitudinis sensum amplectatur? egoadmillo, ut lolum concilium cum legatis errare
Primùm , nuUum bujusmodi exemplum proferetur, possit (1). Al errare poterit major pars concilii, c/

nisi forte ex concilio sub Micbacle imporatore, iibi erranti illi polerunt legali subscribere. Atque id est

Radoaldus cl Zacharias Micbadi et Pbotio consense- quod nos in pra-scnlià dicimus, judicium majoris

etiamsi legati sequanlur, non esse cerlum;i

runt adversùs Nicolai instruclionom atque mandata, partis,

certum autem esset, si à summo Pontifice confirma-

ut vidcre est in epislolà Nicolai ad patriarcbas, metro-
politas ac reliquos episcopos. De ndè si legatus contra retur. Nec enim opus est, queraadmodùm paulô anlè
non censetur ex potest te delegatà
IIxc asserlio auctoris non videlur concordare
in^tri'.ctiononi agit ,
(1)
con-
agere, alque adeo non est cur eo modo acla superioris cum sua secundà conclusione, suprà, nisi hujus
V. b.
aucioritate probata esse credantur. Inde enim Agathe I
clusionis compleliva habeatur et explicativa.
 ,, ,

S89 CAP. V. SOLYLIXTUR QUtEIJAM LîI-FFICULTATES. 29»

docuimus , sententiam concilii omnes siimil Patres* judicis esse dicitur. A consiliisergùsunt roliqui sacer-
approbare. Secundo verù arguniento hoc habeto re- dotes, non sunt judices. A contraria verô parte facit,
sponsuni, concilium utique générale, cui legati praisunl, quôd in concilio ilio primo Hierosolymitano non solùm
in Spiritu sanclo congregalum esse, quoniam auctore Petrus, sed reliqui etiam Apostoli el seniores judices
Chrisli vicario , eoderaque legilinio Ecclesiie principe esse dicuntur : Propter quod ego judico, Jacobus ait
coactum est. Scd Ecclesia quoque unum corpus est non inquictari, etc., Actorum 15. Et posteriùs, cap,
cujus Spiritus Deus est ,
qui Ecclesia; semper assistil. eodem, proccepta concilii vocal Pauius proecepta Apo-

Quemadniodîim ergô quod loti pariter Ecclesiae visum stolorum. Et cap. 16, dicit, ea dogmata esse décréta
est, id Spiritui sancto eliani \isum est , sed non con- ab Apostolis et senioribus.

tinué (juod major Ecclesiœ pars judicârit, hoc Spirilùs Ad hanc qu.Tstionem perfacilis est et expedila res-
sancli judicium est , ilà, si quid ab omnibus quidem ponsio, episcopos concilii in fidei causa non modo con-
episcopis judicatum fueril , à Spiritu profectô Dei ju- siliarios esse, verùm etiam judices. Alioqui non solùm
dicalum est; at non statîm si plures concilii Patres in episcopi ad ferendam sententiam synodalemadaibcren-
unam sententiam convenerint, Spiritus sancti ea sen- tur, sed etiam docii iheologi, et viri in Ecclesia pruden-
tentia credenda erit, nisi per summum pontificcm tes. Quod inauditum est, contràque formam Actorum
conlirmetur, ad quem nimirùm spectat Palrum lites decimoquinto prcTscriptam, ubi Apostoli tantîim cum
dissidiaque componere. Jam Julii tesiimonium expli- presbyteris de fidei quœstione judicârunt. Cùm igitur
catu faciliimum est. Tacet enim ,
quod manifeslum Ecclesia; perpetuo usu soli pastores in concilio sedeanl,
erat, concilium illud summi ponlificis prsesentià ca- consequens fit, censores eos esse, non modo consul-
ruisse ;
ponit autem ne legalos quidem Ecclesise ro- tores. Nam si , ut consuleront, advocarenlur , iis epi-
manoc adfuisse. E quibus duobus altoro tac-ito, altero scopis, qui theologia; rudes el imperiti essent , nullus
expresse , colligit nullam prorsùs Ecclesia? roman?e esset omninô in concilio locus, qu;indô theologi*
auctoritalem in eo concilio intercessisse, quarè irritum quaîstio veniret in dubium. Praetereà non romanus
et vanimi esse. Alioqui , si quis rusticè sanè eo nos episcopus modo, verùm reliqui etiam episcopi claves
lestimonio urgeat , is nullo negotio exploditur. Nihil re^i cœlestis habent : ergô in causa fidei ligandi quo-
onim valet illa collectio : si concilium legatos non que ac solvendi potestatem. Visum est, inquiunt, Spi~
liabuit, infirmum ejus judicium fuit : ergô, si habuit, ritvi sancto, et nobis, niliil ultra vobis impotiere omris
fuit firnium. Sed de prima quaestione dictum est satis. quàm hœc necessaria, etc. Omnes ergô episcopi onus,
Soqnilur altéra. An Patres concilii verè judices sint, proeceptumque imponunt, omnesque simul seiitenli;«
an potiùs consiliarii? Sunt enim auctores non omninô synodalis auctores sunt. Atqui consiUarii, qui non sunt
pessi.Tii, qui conciliorum auctoritatem non in judicandà simul judices, non soient judicio senlenti;T;que sub-
et finieudà causa fidei, sed in qurerendà et investigandà scribere. At in synodali sententià non ponlificis soiùm,
veritale sitam esse velint. Omnem quippè judicii vim sed cœterorum episcoporum subscriptiones apponun-
ad unnm Ecclesijc principem , eumdemque Christi vi- tur. Sunt igitur sine dubio judices.
carium revocant, qui ad fidei causam decernendam eô Verùm scrupulus lùcexistil, qui nialè quosdam
vel plures, vel pauciores in consilinm adhibet, quô habet. Nam si omnes episcopi sunt judices , summus
causa vel gravior, vel facilior est. Hujus verô rei pri- nimirùm ponlifex tenebilur in ferendâ senlenlià majo-
mum argumentum ponitur, quôd in sex libris Decre- rem partem judicum sequi, eorumque doctrinam ap-
talinm et Ciementinis, non Patribus, sed summo pon- probare. In onini enim recto, el bené instituto tribu-
tidci sentonlia tribuitur, sacro tamen approbante con- nal' , is qui pra;sidet ,
plurium judicium confirmare
cilio. l ndè Clemens V, concilio Viennensi pr.nesidens •
débet, paucorum negligere. Huic solvendiR qu*stioni
« Nos inquit, ad tàm prseclarum testimonium ac san- cardinalis Turrecremata 1. 5 Summ;e Ecclesia; , capile
I ctoruni Patrum commimem sententiam, apostolica" sexagesimo quinto, jurisperitos ipse sequens mulla
« consideralionis ( ad quam duntaxat hnec declarare dicit, qua; mibi non probantur omnia. Nec est aninnis

< perlinct ) aciem convertentes, sacro approbante con- lamen singnla persequi, etcujusqiic opiniones refutare.

c cilio, dcclaramu Sohim ergô ad Sedem apo-

, » e c. Acutè enim disputantis , ut Cicero tradit, illud est,

sloiicain judicium pertinet; Patrum verô non judicium, non quod quisque dical, sed quid cuiquc dicenduni sil,

sed consilium est. Prœlcreà, cùm ponlifex Ecclesi.a; videre. Quod igitur assnmplum est, Patres concihi non
roinan;e presbytcros in conventum cogit, ut causa ali- modo consiliarios esse, verùm etiam judices , id infi-

qiia fidei judicetur: < De fratrum , inquit, nostrorum cias ire nec possumus, nec debemus. Nam Patres Ni-
consilio, > etc. (1). Consulunt ergô, non judicant. Ad caîna; synodi à Sylvcstrocontendunt, ut quidqiiid con-
Ikï^c, Deuler. 46 : Si difficile el ambujiinm , etc.. renies, stituerunl, conlirmet. El Léo, qua; à concilio Chalce-

ail, ad sncerdotes leiitici fjcneris, etadjudiccm, qui fue- doncnsi de fide slatuia sunt , ea dicil se probare. Et
ril illo te)iipore,olc. Et posl : Qhï anlem supcrbirrit concilium ipsnm ad l,eonem : « Decrelis, inquit, luis,

inquit, nolens obrdire saccrdolis iiupcrio, qui cotcmpore 1 noslrnm honora judicium. » El sexta synodus,ac-
minislrat Domino Dec Itio, ex décréta judicis viorietur lione dccim.î octavA : « Anathematizamus, iiiqiiil,

liomo itle. Ecce impprium non omnibus, scd snmmo « Thcodornm, Scrgiimi, Cyri.m, » etc. Et paulô post :

sacordoti assignatur, et decrclum non judicum, sed « His omnibus, ail, à sancto hoc concilio constitulis,
(I) Ex Exlravaganlibus multis hoc iialcl. « cl per subscriplionem noslraî forlitudinis confirma-
 ,

DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. V. ^9-2

î'il
quidquam de fid«sa- salis sunt, sin desit, «tilli sunt satis, sint quamiibei
, us.sancimus, ut nullus alUid
siint, an plurimi. Nec si major pars Patrum verè senliat, sum-
€ tagat, »Nùm verba
etc.
hccc consiileiilis

c«leris Patres non ut con- mus Ecclesia; ponlilcx repugnabit. id enim ad peculia-
poiiù* jndioantis? Atq-ii in
rem Christi procurationem pertinet, semperque perli-
sed ut judices loquuiiiur. Caput cnim
lertium
siliarii,
nuit, ne Ecclesia in factiones duas dividatur. Nec ro-
Nic£enai synodi sic li;ibct « Inlerdixit per oninia nia-
:

Scruj ulmn von», qui nunc op- maiius unquàm episcopus , si exemplum qua^ritur
i gna synodus, » eti".

Nego enini, cùin do fide agitur, Ad secun-

contra Patres concilii verè sentientes dixit.
ponitur, facile eximo.
nec hic, ul in dam autem quœstionem nihil est, quod addere debea-
sequi pluiimoruin judicinm oportere,
mus nam argumenta ex adverse posita ex his qux
luimanis v.'l lec.ionibus, vol judiciis, ex numéro suf-
:
,

Scinuis frcquenlor diximus, facile diluuntur.

fragiorum sententiam nieti.iiur.
Alla qua^stio etiam existit, quœ non est ad exponen-
iisu venire , ut major pars vincat meliorem : soinnis

quaî placent pluribns diim facilis. Si enim concilium summi pontificis auctori-
non ea semper esse optima ,
:

tate firmatum Spiritu sanclo regilur fidei causis judl-

scimus in rébus, (\\ix ad doctrinam pertinent sapien-
candis, ejus ergô definitiones ad sacram Scripturam
lum sensum e<;se pr.vferendimi. Et sapientes paucis-

simi -i:nt, ciim stulloruin infinilus sit nnnurus. Qua- perlin -luint. Nam Scriptura sacra vocatur, quie Spi-

Rcg.22 ex ritu sancto afflante scripta est.

dringenti Prophétie Acliab mentiii sunt, 3 ;

Hujus verô argunienti conclusionem vir apprimè

ore verô Michieœ solius quidem et contomptibiUs Ve-
hnma- doctus, et qui tantos habebal in theologià progressus,
ritas egressa est. Non sunt igilur divina judicia
ut cum excelleniibus theologis compararetur, non est
nis raiionibus moderand.». In paucis aliquandô ciliùs ,

quàm in niultis salvat Dominus. Major qnippè pars veritus me prœscntc concedere. Atque in banc opinio-

Ephesini concilii secundi in Dioscori sententiara venit, nem Gratianus quoque videtur descendisse , divi Au-
lamen plurium judicio gu!)5Cripsère. Quo- gustin! testimonio confirmatus, distin. 19, cap. In cn^
nec legati

circà summus pontifex majoris partis senlenti.un non noms, ubi summorum pontificum epistolas decretales

icnetur amplecli : iniô sive pauci, sive phjres ad erro- canonicas scripluras esse dicit : eàdem igitur ration^

mimus ert apostolici antistitis ad ve- concilii décréta in canonicis scripturis habebuutur.
rem deflexertnt,

ram eos fidem revocare, juxtà illud, quod Pctro dixit Sed et Innocentius de colebr. Miss., capiic Cùtn

Christus : Eijo rogavi pro te, ne défi ial fides tua, et tu Martliœ, eamdem sententiani videtur amplecli. Ait

(non unum, et item allcrum, sedsive paucos, sou mul- enim Scripturam sacram asserere, quôd injuriam hc'n
tos) confirma fralres taos. Ità Damasus , scribens ad martyri, qui orat pro martyre. IIoc autem tcsiimo-

episcopos per lllyricum consiitutos, numerum concilii nium abcujus nimirùm vel Pontificis, vel concilii est.

Arlniinensis magnà libertale conteinp-ii, illiquelantai Ratio item bis testimoniis consentit. Fides enim ca>
muUilud ni unum Vincentium , et alios i)aucos oppo- tholica niliil crédit, nisi quod est à Deo revelalum.
sait, qui contra illius concilii sententiam dixerunt. Et Quôd si concilii décréta tenemur certa secundum fidem
Léo, cùm Analolius decrelum Chalcedonensis synodi habcre, ea sunt cerlè à Deo revelata, atque ex conse-
de Ecclesiae Con»tanlino,iolitan3e pi imatu, sexcentoruni quenti scriptura canonica.
IrigintaPairu iiconsen^ioneprceforret : i Qîiasi, inquit, At lucc opiuatio quàm sit inconsiderata, lector, vel
€ ep. il ad Anatol., refutari nequeat, quod illicite vo- me non doc'nte, intellecturus est. Nam si symbolum
t luerit mulliludo. NuUa sibiniot d^,' mulliplicalione Athanasii conciliive Nica?ni inter sacras Uiteras refer-
i congregationis concilia blandiantur ; nec trecentis tur, cur n '0 : codicem sacrorum Bibliorum rcdigitur,
I illis deceni atque octo copiosior numerus sacerdo- nec cum libris canonicis annumeratur? Jam libros,

« tum coniparare se audeal, yal prxlerre, cùm tanto qui decrelales pontiiicum epistolas, synodorumque ju-
« diviiiiiùs privik'gio Nicu;na iit synodus consccrata, dicia continent, in sacris et canonicis habcre absur-
I ut sive per pauciores, sive per plures ecclesiastica dum est. Duplex enim discrimen inter sacros auctores,
1 judicia colebrenlur, omni penitàs auctoritate sit va- et summum pontilicem Patresque concilii reperitur.
t cuum quidquid ab illorum fuerit constitutione diver- Lnum, quôd auctores sacri ex proximà Dei vel reve-
f sum. » Hacienùs Léo. latioa , vel inspiratione scribunt catholica dogmata.
Non itaque, quod in humani- consessibus fit, plu- Nec enim egent exteris ad scribendum incitamenlis,
rium apud nos seiitentia prœvalet. Quod si semel fidei aut humanà ratiocinatione è scripturis aliis argumen-
causara ad humanas conjecturas, piudentianique de- tantiu", disqiiirunt, colligunt. At concilium et pontifex

dnciraos, verendum est sanè, ne Ecclesiaî negotium luimanâ via incedunt, rationemque sequuntur : atque
ex divino humanum l'aciamus. Quiii ctiam certum est, argumentando verum à falso discernunt. Non enim exis-

qui probabili mullorum judicio nituntur, eos fidei no- limandus est summus pontifex eam liabere facultatem,
stive firmitudinem labefactare. Secundum quippè eon- quse in Apostolis Prophetis et Evangelistis inerat, ut
cilium générale centum qiiiuquagijita Palrum numéro proposità unaquàlibet de fide quccstione, protinùs di-
constitit , qiiartum verô P.ilr;-^ habuit scxcentos {
gnoscere possit, ulra qutcstionis pars vera falsavc sil,

iriginla ; utruiaque tamen pari veiieraiione suscepit sed adhibere priùsconsiliuin necesse esl.et expendere
Ecclesia ; non enim numéro iia;c judicantuf, sed pon- j
utriusque partis argumenta : tîim deinde sequeturauxi-
dcre. Pondus autem conciliis dat summi pontificis e lium Dei, quo videlicet opus est, ut summus pontifex
j

gravitas et auctoriuis : qux si adsit, centum Patres in rectà lide coniineatur. In conciliis itidem non ha-
I:
 295 SOLYliSTUR QCJ^DAM DIf FiClXTÀTES. ^H
Jbent Patres mox quasi ex aucloritate sententiam abs- losophia;, aut rerum gestarum cognitio et veritas, seU
que alià discussione dicere; sed collationibus et dis- ;
ne deficeret ei fides.

putationibus re antè tractatà, precibusque primùm ad Forsitàn quispiam dixerit

Nonne igitur concilii Hie-
:

Deum fusis, tùm verô quaestio à concilio sine errore rosolymitani décréta sacra Scriplura sunt?
Facta est
finieiur, Dei videlicet auxilio atque favore, horainum- enim magna conquisitio dictum est autem Scripturae
:

que diligentià et studio confluentibus. sacra; auctoribiis minime convenire, ut disquirant, et

Nain et Aposlolis et presbyteris in synodum Hiero- humanitùs ratiocinentur.
solymitanam congregatis non staiim revelatum est, Item (nam et boc dicet aliquis) si summus pontifex et
quod esset in fidei causa decernendum sed ; facta est concilia, nisi diligentiam adhibeant, errare possunt,
priùs, ut Lucas ait, Act. 15, 7, magna conquisitio. Et cùm nobis non constet, an summus ponlifex Patresque
in Micsenà synode, ut R finus tradit, lib. 10 Hist. Ec- concilii pnvstiterint se diligentes, et industrios,
ut via et
cles., c. 2, per singulos dies agitabatur conventus : ratione procederet inqui ilio, ne constabit quidem an
nec facile aut temerè de re tantà statuere audebant erraverint. Ità qua-cumque definierint, erunt incerta.
Patres. Evocabatur fréquenter Arius in concilium, et Ac primas quidem scrupulus laciHùs eximiiur. Quem-
assidiio tractatu assertiones ejus discutiebantur, et admodùm enim verba Pilati ad canonem pertinent,
quid adversùiu haec teneri deberet, aut statui, sumnià non quà Pilatus dixit,sed quà scripsil Evangelista, sic
cum libratione quœrebatur. Ità, post diutinum niul- et concilii Hierosolymitaui definitio sacra
Scriplura
turaque tractatum, tirmissimà omnium sententià Arius est, quôd Lucas eam reliquis bistoriae sua; partibus

condemnalus est. Ex quo perspicuum est, non dorraien- contexuerit. Ut è contrario verba Pétri, qua;
refert
tibus et oscilantibus Patribus Spiritum S. assistere, Clemens, non sunt de canone, quoniam Clemens
scrip-
sed diligenter humanà via et ratione qua^renlibus rei de tor sacer non fuit. Qua; causa idonea
est, ut Canones
quâ disseritur, veritatem. Alterum autem discrimen Apostolorum, quos idem Clemens scripsisse fertur, in
est, quôd scriptoribns sacris, quemadmodùm primo libris canonicis non habeantur, tametsi Damascenus
loco fusiùs explicuimus, Dei Spiritus adest in singulis. lib. 4, cap. 18, in catalogum, ut videlur, sacrorum
li-
Etiamne in minimis rébus? Etiam. Ai Patribus synodi brorum referai, et Epipbanius ad hcrresim postreniam
Spiritus veritatis non est praesens in omnibus, sed in refellendam Apostolorum constituiione^divinam
Scri-
rébus solùm ad salutem necessariis. Quod enim in pturam vocet. Loquiiur autem sine dubio de bis con-
symbolo Athanasii dicitur, carnem et animam unum stitutionibus, quse in sacris Bibliis scripta; non sunt.
esse bominem, id non oportet verum esse, quamvis Sed alia est illa, cùm veritas ipsa limatur in dispula-
cum Athanasio concilium Nicœnum consensisset. Nani tione, sublililas ; afia cùm obiler et in transcm-su ad
l'.trùm homo partes illse complexée sint, an non sint, vulgarem quamdam opinionem accommodalur oratio.
ad philosophiae rationem pertinet, non lidei : quarè ,
Quamobrem ut sapienles, ilà nos hoc loco verbis ec-
pbilosophorum quœstio est, non fidelium. Synodus clesiaslicis ulimur, ut eos solùm, qui Spirilu dictante
autem pro\ inciulis, sub Stephano bujiis nominis septi- scripti sunt libri, sacros el canonicos appellemus.
mo, per errorem omnes ordinationes factas, à Bonoso ^ Aller verô scrupulus ità Sylveslri animo resedit , in
irritas esse decrevit, quod in synodo Romanà, sub verbo fidei, § ult., ut vix eum indè pellere potuerit;
Joanne IX, jure reprobalum est. Sed judicium rerum meliusque fuisset occulere, quàra stimulare caîteros,
gestarum crat, non religionis fideique decretum. Hu- quo ipse scrupulo pungebatur. Ac sunt etiam, qui
jusmodi sunt ea, qu;e in Clément. Pastoralis, de sent, non obscure dicanl, quôd si quandô romanus pon-
et re judic. transiguntur. Non enim ad fidem et religio- lifex in definilione fidei erravit, indè evcnire po-
nera attinent. Quocircà licèt erràsset Clemens, quod luit, quùd non tantam, quantam debeat, adhibuit
Bucerus contendit, nihil indè concilii auctoritas labe- diligentiam, antequàm sententiam proferret quoniam :

factaretur. Tametsi Clementina Clementis non vel rem non plenè examinavil, vel non eos,
illa est, quos
concilii. Veriim ponlificum et conciliorum eadem causa oi)orlebat, consuluil. Quibus si objicias, apostolicani
est. Sixlus IV docuit D. Catharinam Senensem Sti-
Sodem errare in fide non posse, fatentur id quidem,

gmata non habuisse, non dcfuit qui conirà jndicàrit. sed aiunt, Sedis apostolic;c nomen non solùm sum-
Neutrius pontificis judicium ad Christi Ecclesiam spé- mum pontificem significare, sed ipsum, ut facit ea,

cial utrumqiie aut probare aut improbare sine qu;e ad calhedram spectant, hoc est, qualenùs non ex
:
fidei
discrimine possumus. Sed valeant suo, sed ex consilio bonorum virorum et doctorum
slulli, qui dti rébus
niliili digladianlnr. Nos enim bic exempla ponimus, ut procedit : ità Sedis apostolicœ judicia intelligi, non
lecior intelligal aliter auctores sacros esse habendos, qua; occulté, maliliosè, inconsullè, per solum roma-
aliter conciliorum Patres : illos ubique vera dicere num episcopum, aut etiam cum paucis sibi faveniibus
;

bos posse in panis errare. lia quod Chrisius Ecclesiîe proferuntur ; sed qua; ab eo ex consilio plurimorum

suce pollicitus est, Spiritum eam docturum omnem virorum sapientum plane priùs re (ïxaminalà pro-
veriialem, hoc ad fidei veritatem référendum est, ut diiinl. Qnre res ut do conoiliis (pioque dicatur, siib-

diserte Auguslimis docet, et in commentariis super suut onniinô causa; Ciodem, ijuas dixi paulô anlè. Non
Joannem, et in aciis contra Felicem, libro secundo. enim existimare debemus summum solum pontificem,
Nec enim rogavit Cbrislus, ne deficerel Pctro aut plii- cùm dormicrit, errare, cùm non dormieril, verum di-

cere. Paires auiem, sive dormiant, sive vigilent, sem-

3d5 DE LOCIS THEOI.OGICIS. LIB. V. im
buerinl, qua; opus erat ut quaestio via et ratione fini-
per recta ingredi, et clausis, qiiod aiunt, oculis, vel in
lenebris (ihsnira ccriierc. Commune est, credo mihi,
retur, ecquis adeô cœcus est, qui non vidoat, omnia

oiniiibiis lÀrlosiiv judicibus, ut, si decivla

odidorint mox ponlilicum co; ciliorumquo judicia labefaclari ?

icmcrilaie qiiùdam, sine judicio, lopciitiiu) (luasi vciito Poni), si illud in qua^stiouoni venial, noc corlis argu-

incitati, nihil omninù conlioianl, qiiod solidum, qiiod monlis confirmari possil , al ba!C ros tamon theologis
grave, quod cerlum habeatiir. Ea par est cl gravia couslilula sitac definita, concilia, quocpio modo se ba-

et ci'ila in Kcrlesià liaboii, qiise jndicio, conside- beant , si à sumnio poulifice coufirmala sunt , errare

ralè, conslaiilerqiie édita sint. Qiiamobrem qui in fido non posso. Quanquàm , mo quidi'ui jiidice, aln

sive ponlilicum, seu conciliorum diligenliam in lidei surdum est , ad finem aliqu m nisi per consriilanea

causa finiendà in dnbium vocanl, eos necesse est om- modia pcrvoniii. 1 iniiiquàm ego admillam, aul pon-

nia poniificum judicia, ac conciliorum infirmare. Nos tificom, aut concilium diligoniiam aliquam nocossa-

igilursrrupidum illum posteriorcm, si cui infixus est, riam quoeslionibus fidei docornendis omisisse. Id, quod
aVler ox animo ovcllcnius. Nam Dons snavitor dispo- privaU» cuioumquo allori i omiiii accidore potost , ul

nil omnia, simulque prospicit, et lineni, et modia ad nec diligonlou) navel oporam ad (lis([uirondam verita-
finem necessaria. Si enim promilterel cuiquam irter- tom et ul navavoril , intogruîuque sesc in eà re prce-
naui vitani, mox confenot eliam illi bonarum giatiam slilorit, orrot adbùc tamon
quamvis orror sine culpà ,

actiouiun, quibns eam vitam conseqiierelur. Videlicet sit. Error auleni, vel iucuIpaUH, ab Ecclosia Doi lon-
quos i^lmilicavit, eosdem et justilicavil, et vocavit, ut gissimè abost, quomad:nodinu libro suporiore consti-

ad Komanos oclavo capile dicilur. Sic omninô, cîim luinms. Qua; ros abuudè magno argumonlo est, ul nec
Ecclesia; tidei firmitatem fuerit i)oHicilus, déesse non ponlifex, nec concilia nocessarium quidquam in deli-

potest, quominùs tribuat Ecdesiic preces, caUeraque borando praUermiserint. Facenim, quidpiam ox noces-
pra^sidia, quibus ha-c (irmilas conservatur. Nec verô sariis omissum esse; lùm rogo, an fidèles bis qui de
diibilari polest, quod in reluis naturalibus conlingit, fidei qua^slione judicàrunt , lanlispor parère deboant,

idem in supernaluralibus (|uoque use. venire, ut qui dùm illorum nogligonlia innolescil Ecclosi;e. Parère
dal finem, dot consequenlia ad finem. Quod quoniam dcbent, aiunt. Jam igiiureo lempore, erranlibus judi-
pbilosophorum pronunliatum est, et ibeologonim eliam cibus, errabil Ecclosia. Sine vitio suo, inquis, Ecclesia
ore lerilur, pemiiltaul milii, obsecro, laliniores, inter- tune errabit. Agnoçco. Sed, ut diclum est, ne bunc
di'jn cum nostris nostra loqui. Nam elsi ornatiùs, quidom errorem admitlore in Doi Ecclosiam dobomus.
quàm bi soient, nos plerumque disserimus, sed non- Quid quôd si semol do diligonlià judicum dubilamus,
nunquàm quas senlentias à scbolaslicis accepimus, novum examen, judiciumque somper recens poslulabi-
elsdem verbis eiïerre volumus, ne diccndi forma pe- tur, ut de diligonlià adhibità vol non adbibilà consealur.
nilùs immulatà, discessisse à sdiolâ vidcanuir. Concodamus orgo judicibus à Deo in Ecclesia consli-

llaque pr.pslat sompcr ponlif:'x, quod in se est, tulis nibil eoruui déesse posso, qua; ad rectum veruni-
procstatqueconcilium, cùm de lide pronuntiant : cadu- quo judicium sunl necessaria. Quibus explicalis facile

que causa, si quis è nostris aliter existimat. Quemad- inlelligilur, ut ad lertia; bujus qua;slionis capul recur-
modùm, si Cbristus Petro dicerel : F.go royavi pro te, ramus, nec poniificum, nec conciliorum décréta sacrœ
ne defuùit charil-ts tua; cerlo certiùs inlelligoretur, di- Scriplurac parles esse : id quod in primo argumente
|

ligcntiam, niram, vigilias ,

preces, cjetcraque auxilia objiciebalur.

opportuiia illi impitràsse quce sunt ad charilatis con- Dicamus igilur ad ea, qua; in secundo argumento
servalionem necessaiia ; ità cùm dixit : Ego rcgavi sunt dicta, ubi Gratianus Âuguslini sententiam non est
pro te, TIC deficiat fides tua, procul dubio intelligimus assecutus , cui errori causam fortassc pr.vbuit codex

id à Paire stio co-isecutum, ut qua^ ad rcclnm do fidei quispiam dopravalus. Auguslini enim vera leolio sic

quœstione judicium perlinerent , ea adossent Potro babet : i In canonicis Scripturis Ecclosiarum calholi-
omnia , sive à Deo sive ab hominc expcclaronlur.
,
i carum quamplurimùm aucloritalem sequalur; inler

Quôd si Deus in sequentem annum frugum abundan- € quas (scilicet Ecclesias) sanè illa; sunt, quse aposlo-

liam pollicoretur , ecquid stultius esse posset, quàm < licas Scdos babt-ro, aut Epistolas accipere merue-
dubilare, aune bomines semina terra» mandaturi siut? I runl. i Est aulom sensus bujnsmodi, in judirio li-

Certè si seruerint, mêlent : si non soruerint, non mê- brorum canonicorum primùm vidondnm esse, quid

lent. Sed ex Dei pollicitaiione colligimus non solùm Ecclesia; calbolica; senlianl; sed iiilor calbolicas Ec-

propilias cœli conversiones, quibus onmia, qute terra clesias illanmi esse tesiimonium pneferendum, qure,

gignil, uberiora provoniunt, sod agricolarum etiam cu- vel fuoro sodos Aposlolorum, ul Iliorosolymilana, vel
ras, opéras, diligoniiam. No:i enim frugum abundan- ab Aposlolis aliquam Epislolam accoperunl, ut Corin-
lia illa promissa nisi arantibus, seminaniibus, laboran- tbia, Galalia. Non ilaque Augustinus loquebalur de

tibusque conlingct. Quibus ex rébus facile comprc- epislolis poniificum Decretalibus, ut Gratianus falsô

hendilur, cùm Spirilum verilalis Chrislus Apostolis, exislimavii. Id quod antè nos quidam eliam alii viri

cormique succossnribus in fidei judicio promiseril, diligentissimi deprobenderunt.

niliil omnitiô illis dclulurum quod fidei conlrover- Tertio verô argumonlo occurri polest in himc mo-
, [
I

siis finiendis fuerit necessarium. Ac si semel haereticis !

I
dum Leges pontificias quandoque sacras appellari,
:

hanc licentiam permittiraus, ut in qu.Testionem vocent, !

ut à legibus principum discriminentur. Atque hoc
Iiuioc'^ntius- Sic
s^nf V. sacrom Soripturam vocavil
for*^
UÙm É>clesi.i» jndiff^s oam diligenliara et wirara exlii- 1
Î97 CAP. Y. SOLVbNïtR QL.i;OA.M DIFFICLLl AT£S. 2î)S

sàn divina lex vocatiir canonica, liumana voio'civilis," dùm in terra degcrel, vel à Spiritu sancto Aposloli

de Jiirani. caliim. cap. 1, ut canlinalis llostciisis, An- postea accepcrunt, camque juxià praîscriplam Icgom
dréas Barbalius Sicuhis, et alii jurisperiti notaverunt, aul scripte*, aut verbo Eodesia; iradiderunt. Hînc enim
el Glossa, cap. Ex diligenii, de Simonià. Atque adeô est,quod Irenœus, llieronymus, Augustinus adversùm
Innocentiiis IV, cap. Ciim de diversis, de privil. in 6, semper id agunt, ut videant, an iliorum
hrere'ticos

non obscnrè jus canonicum divinnm \ocat, civile au- nova dogmata congruant cum antiquà traditione el

teni humanum. Et legeni canonicani sacrani ac divi- fide. Et si quas scripturas novas haereiici proférant,
nam appellat Justinianus in Aulhen., î// clerici apud si se apostolos aut prophetas confingant, statim novita-
lis odio exploduntiir. Itaque post Apostolos et eos qui
jn-nprios episcopos, § verb. Quam rem sciolus fortassè

quispiani ignorans, dist. 20, c. De quitus, ubi leclio ab Apostolis probati sunt nulles auctores sacros ,

vera iiabebat : Ad divina recurrit scripta canonica, loco expectamus. Sed sive summus pontifex, seu concilia,

hiijus postreniie vocis substituit yrœca. Nibil enim mi- primùm de vero sensu et inlerpretatione Scripturarum
judicant, ut in concilio Tridentino sessione leriià de-
nus Innocentius eo capite agebat, quàni in ecclesiasti-
cis causis judicandis ad graica Bibliorum exeraplarla
Et absurdum est sanè ut Ecdesia auctorita-
finitur.

judices miltere. Alioqui cur non etiam ad hebraea? tem habeat discernendi verba Dei à verbis hominum,
Nec verosimile est, in causis Ecclesia; decernendis sensum Dei ab humano sensu non habeat. Id igitur
scripta canonica esse ab Innocentio prœlermissa; antè omnia conciliis tribuamus. Deindè et illud, quôd
quin post divinam Scripluram secundo ea b)CO posuil veras et légitimas Christi et Apostolorum Iraditiones

etiam antè sanctorum scripluras. Et boc erat Gratiani via et ralione investigant. Rursùm quxnam conclu-
in eâ distinct, proprium institulum. Nihil igitur nobis siones his cohsereant, quae contra dissideant, certà

miruni est, si scriptura canonum sacra et divina quan- complexione et connexione conflciunt. Consulunt au-
doqiie ni;nrnpetur. Sed nos aUo sensu de Scriptura tem in hujusmodi rébus finiendis non sacras litteras

sacra loqninuir. Quanquàm ab Innocentio testimonium Biodô, verùm eliam Apostolorum institula, priora
cilaliun quidem Augustini est de verb. Apost. inquien- concilia, summorum pontificum décréta, sanctorum

lis : « Injuria est pro martyre orare, cujos debemus veterum scripta, scholasticorum theologorum dogma-

t precibus commendari. >

ta, rectam philosopbia; rationem. Breviter, causam,
At postrennim argumentum sic facillimè refutatur :
de quà disseritur, in eos locos conjiciuni, de quibus

Duplex conclusionum genus posse in concilio definiri. liber hic nosler instituitur.
Nec enim ex aliis fonlibus
l'num est earum, qua; sunt propri» iheologicse facul- argumenta derivare possunt ad fidei tbeologiieve sol-
taiis, quoniam vel ex duobus principiis per fidem cre- vendas quaîstiones. Novas autem revelationes et scri-
iilis, vel alio credito, alio lumine natur* cognilo, pturas sacras quîcrere Judieorum est, qui récentes

coiliguntur. Alterum autem genus est earum, quas etiamnùm prophetas prcestolantur.

Spiritus sanclus ipsequidem Apostolis,

revelavit Alla etiam qiuiestio valdé difficilis ex his, qua» dixi-

Evangelistis, aut Prophetis, sed quoniam non erat id mus, oritur- Si non omnia in conciliis certa sunt (nec

perindé manifeslum, à synodo declaralur. Quco sunt enim in singulis Spiritus sanclus conciliis assistit) ecqui\

prioris generis, ad (idem spectant secundariô, et ut via et ratione vestigabimus conciliorum cerla in fide

ità dicam, médiate. Quarè quod suo posteà loco fusé décréta? Principio namque in Clementinà unica de
sumus explicaluri, qui eas negaverit, bic ba'reticns summâ Trinitate el fide catholicà, ea opinio tanquàm
erit, quôd ex consequenti negal principium, undè illai probabilior eligitur, qua», liabet, in baptismo graiiam
conficiuntur. Qua; verù sunt posterioris generis, pro- et virtutes infundi. Pari crgô causa et in aliis conci-
priè et per se ad fidem perlinent : nec lias à pontificibus, liorum decretis dicore possumus, iirobabiles opiiiionos
aut conciliis novas expeclare debemus. Id enim etiam eligi, non res exploratas definiri. Deindè in cap. FiV-
atque etiam asserimus, nuUas alias Scripturas sacras miter, de summâ Trinitate, et fide Catholicà, Patres
Ecclesiam aut liabere nunc aut dcinro|)S babiluram, concilii Lateranonsis : « Firmiter, inquiuiit, rredinius,
prscler Scripturas populontm el priucipiim liorum qui et simpliciter confilemur, (piùd nous est soins
< vorus
fuerujit in eà; non sunt, inquam, aut oriint, sod fnc- i Deuscrealor omnium, visibilinm et invisibilium, spi-
runt. Omnia siquidini, qua; Pîilcr Filio suo Lnigenito i ritualium et corporalium, qui simul ab inilio tomporis
Ecclesiai declaranda comm:sit, primùm ipse Filius « ulramque de nihilo condidil creaiiiram, spirilualem
Apostolis revelavit, deindt- cadtm ut invnlgarent, jus- «et corporalem, angelicam videlicet ot niuiidaiiani. >
sit. Vo.s, iiiquit, diji awicos, quia omnia quœ nndivi à At non est (i<r i adversùm, Angclos aniè nmiidiuncor-
Pâtre meo, nota feci vobis, Joan. 15. Et rursùni : Ille poreum creatos. Id enim asserimt Gregorius Nazian-
vos ducebit omnia, el suggeret vobis omnia qucrcumque zenus in prima oralione de Naiali Domini, Kasiljtis in
dixeru ro6Js,.Ioan.l4. Et iteriim Citm venerit Spiritus
:
E\am. congregationo prima, Damasccnus. 1. 2,o. 5, Am-
vcritutis ,
docebil vos omnem veritntem Joaimis IG. brosiiis in Exam. lib. c. '>, llieronymus
, Ili I , in comment,
enim fuèrc novi Teslamcnti minislri, qui revclutà facie super cap. i Epist. ad Tit. Cassianiis collai. 8, cap. 7.
glorinm Domini spcculati sunt, socund:e ad Corintliios
7>. Undè nec Angusiinns libro de Civit. Dei 21, cap. 32;
Ili fuore minislri sormonis, ut Lucas, mpilo
Evangelii nrc D. Thomas, par. 1, qii. fil, arlic. 3, hano opinio-
primo, testatnr. Ilis quoquc dictum est Docete omnes :
nem fidei esse conirariam pulavcnnit. Ac conciliiun
gentcs ea servare, quœcnmque prœccpi vobis, Maltha'i illnd I.aloranonsc Thomas viderai, imù in illud ipsum
iiltimo. Omnem ergo lidci veriialem \i-\ h Chrislo, capuf odiderat .,.p :,,..„(,-np.: no- crr-ù con.ilinrnmant
TU. I,
.2«5 DE LOGIS THEO! OGîClS. Lie. V. 3i)o

dofiniliones, aut fidci confessioncs coy\x siiiit, sod Trident.,"sess. habit. Il octobris anni ISol, de Eucha-
cùm asserunl se (irmitcr qiiidqnani rt ristiic sacramento definitum est, confessioncm sacra-
Patres, eliam
prnfitori et crcdoro, niliil omnino deûuiunt quod fidelos mentalcm ecclesiastica; praîmitlendam esse, si con-
seqiii toncanliir.
scientia peccati mortalis gravât. Et protinùs : c Si quis,

Huic qiia^stioni illiid primnm dondiim est, non salis < ait synodus, contrarium docere, pncdicare, vel per-
ossc tinaciter asserere, seu etiam publiée dispulando de-
esse, ut conciliorum et pontiliciim jndicia lirma
i

fcndere pncsumpserit, eoipsoexcommunicatus exis-

credantur, in divino ollicio publiée à toià etiam Ec-
«

Nec enini liisloiia\ qnibiis martyrnni 1 tat. t Sed hoc propter pcriculum cautum est erat
clcsià celebrari. ;

et confessorum gesla iiarranlin-,qnamvispcr

summum enim opinio contraria perniciosa, idcùquc cxcommu-
nicatio ad publicam docirinam vel maxime refertur,
pontificcm aut concilium approbal;c sint, fidci docrota
illa

sunt; sicut ne opuscula quidem doclorum ecclcsiasli-

Nam quod sentcntia Cajetani non fuerit pro hîcreticâ

corum, qiioe probanlur à synodo Gelasii papoe, decinià condcmnala, et nos testes sumus, qui concilio inter-

quiutà dislinctionc, cap. Sancla Rommia. fuimus, et contextus ipse demonstrat; habetenimcan.

Ilem illud dannis, ac libentcr quidem, non statim 11, idcmquc pnstremus in hune modum : « Si quis dixe-

si(juidquam juris canouici volumino continotur, fidoi « rit, solam fidcm esse sufficicntem prœparationem ad
dogma cssc credendum. Nam, ut libre buic proximo <i sumcndnm saiictissimy Eucharisliic sacramentum,

aporiiùs ostendomus, nonnulla babentur in epistolis « anaihcma sit. » E vestigio autem adduntur mutatâ
Dccretalibus, qx^x fidei catbolica; décréta non sunt, diccndi forma hrec verba : t Etnetantum sacranientun>,
idque ipsum nuiic ex Clementinàunicà desumniàTri- « etc., J ubi vides Cajetani sentcnti;ioanalliema non dici,

nilale diserte oslendebamus. Quod non in bàc solùm sed quoniam non solîim falsa, sed noxia etiam cral,

Clementinà existimandum est intenenisse, sed idcircù reprobari : et propter pcriculum, publicam praesertim
hic admoneri nos, ul in aliis quoque locis simile quip- pr.Tdicationem et disputationem interdici. 0"arta, si

piam credamuspossecontingore.ldverôtùm maxime, quidquam expresse e' propriè à fidelibus firmiter cre-
cùm aut verbisopinandi ulunlur judices, aut responsa dendum, aut tanqu.àm dogma fidei catholicaî accipien-
non ad totam univorsalom Erclesiam, sed ad privatas dum dicatur, vel aliis simiiibus vcrbis aliquid esse

Ecclesias et episcoposreforuntur. Intclligendi sunt enim Evangelio doctrina^vc Apostolorum contrarium. Di-
eo tantùm casu de fide pronuntiarc, ubi judicium in catur, inquam, non ex opinione, sed certo et firme dé-
omncs Christi fidèles speclat, omnes ligaî. Certiludo crète. Licètenim opinio Durandi rcprobetur, cap. Gau-
quippè fidei judicibus à Deo constitulis non propter demns, de divorliis, sed qui dixit : « Verùm absonnm
Ecclesias privalas promissa et concessa est, quaî sin- « hoc videtur et inimicum fidci Cbristianœ, » is noluit
guhe errare possuiit, sed propter Ecclesiam univer- hœresees illum cendemnare. Yerbum enim videtur ju-
salem, quse errare non potest. Itaque summorum pon- diciorum infirmât ccrtitudinem. Porrè autem, quœ in
tilicum conciliorumque doclrina, si toti Ecclesice pro- conciliorum vel pontificum decretis vel explicandi gratiâ
ponatur, si cum obligatione etiam credendi proponatur, inducuntur, vel ut objectioni respendeatur, vel etiam
tiim vorô de fidci causa judicium est. Sed animadver- obiter et in transcursu pra;ter institutum pnccipuum,
tendum est diligcnliùs, et qux natura rerum sit, de de que erat potissimùm centroversia, ea non pertinent
quibus judicium est, et q»x. verborum proprietas et ad fidem ; hoc est, non sunt catholicœ fidei judicia.

pondus. Nimirùm enim ccclesiasticoe doctrinal, quam Exempli causa ponamus aliquid, quod positum in unâ
amplecti eliam tenemur, non idem est gradus, nec re, transferri per multas possit. Quod in capile Fir-
omiiia judiciorum décréta eodcm loco habcnda simt. niiler, de summà Trinitatc, dicitur, Angeles esse incor-
De quâ re quoniam in duodecimo libre sumus longe la- |
porées, id non fidei decrctum est, cùm pest Decre-
tèquc disputaturi, nune dicere non est operae pretium. lalem illam nonnuUi et pliilosephi et theolegi falsè qui-
j

Id dicimus, nec omnia, qure aut juris, aut conciliorum ]

dem, et oitrà lurreseos notam contrarium asseruerint.
volumina continent, doctrinic cliristianac esse judicia, At enim, ul explicarcl synodus, id quod fidcs calholica
j

nec omnia rursimi doctrinaî judicia , fidei censuras

j
tenet, Dcum esse crealorcm omnium vi^ibilium et in-

esse. Mulla siquidcm ad sanam Ecclesioe discipUnam visibilium, adjecit, corporaliimi et incorporalium.Quas
atlinent, quce fidei décréta non sunt. particulas exponendi, non definiendi gratiâ adjectas
iSonne igitur, dixerit quis, eritaliquanota, quâ con- esse constat. Ac quemadmodùm concilium sumpsit id,

ciliorum de fide judicia internosci qucant? Erit plane. quod et vcrum, et longe, longèque plurimùm proba-
Prima, et ea quidem manilesta, si contrarium asse- bile erat, Angeles ul mvisibles, ità quoque incorporées
renies pro bcereticis judicenlur. Cujus rei exempla etmundumsi-
esse; sic forte et illud accepit, Angeles
habescapite Damnamns, de summà Trinitatc, etcapil.' mul esse congenitos. Non enim eo lemporis bec age-
de summà Trinitatc, in 6, et Clément, l'nic.
IJnico, batur, ni Gregerii Nazianzeni, etalierum hune sequen-
desummà Trhiiuuc, § 2. Altéra nota est, cùm in banc tium opinio danmaretur. Nec ego tamen is sum, qui
formam synodus décréta pnescribit Si quis hoc aut : « opinionem hanc tueri in prœseiitiâ velim. Non enim
i illiid senserit, anatlicma sit, i qualia permulta sunt dubilo, eam hoc sanè tempère lemcrè et inconside-
in conc. Toletano primo, et in synodo Trid. Terlia est, ralè,ne quid proclereà dicam, defendi. Sed id ago,
ï>i in eos, qui contra dixcrint, excommunicationis scn- quâ in re opcraî prelium me theologis faclurum exi-
lentia ipso jure feralur. Exemplum est de bœrcticis, stime, non omnia, quai etiam absolulè et simpliciter
cap. CwiJi Cliristus, et c. Ad abolendam, in concilio tamen in conciliis affirmantur, fidei décréta esse. Cujus rei
 ,

301 CÀP. V. SOLVUNTUR QU/EDAM DIFfICULTATES. Sot

exerapla, si opus esset, permulla facile promerem ;

etiam adversùm eo; disputata, qui de Ecclesice aucto-

sed nolo esse longus in singnlis explicandis. Nam Tie ritate in fidei judiciis parùni rectè sciiliront, alque in

quartâ qusestione salis. I

seq-ienti libro nonnuila quoqne disputabuntur. Eccle-
Poslrema verè qusestio aniraum puisât , an concilia siœ vero auclorilatom eam nunc appelle, quae syno-

in moribus errare possint. Nam si quis ait, habet in dorum oliam generalium ac sunimi pontificis est. Hœc
primis argumenlum illud,quôdDominussolùmrogavit enim est una res prorsùs, ut non différât multùm in-

pro Petro, ne deûceret fides ejiis ; in aliis ergô, quœ non ter Ecclesi», conciliorum, Sedisque aposlolica;
judi-
ad fidem, sed ad mores attinent, errare Ecclesia poterit. cia proptereà quôd connexa hœc et colligala sunt
:

Deindè nihil à Catholicis certâ fide credilur, quod quemadmodùm esse videmus humanura corpus et ca-

non idem divinitùs Ecclesiœ revelatum; quidquid

sit put. Ilaque quîB erant ecclesiastica; auctoritalis
in fi-

ergô defîniat synodus, si non ad fidem, sed ad mores dei decretis propria, locis suis aut dicenlur,
aut dicta
non oportet cerlâ fide credi. sunt. Quce autem pertinent ad judicium
attinet, l| morum, de
Prœtercà in canonizatione sanclorum, sicenim nostri quibus jamdiù loquimur, nunc dicenda sunt.
vocant, fidem Ecclesiœ detrahere sine fidei discrimine prima conclusio. Ecclesia in morum do-
Sit igitur

possumus. Comperlum est auiem eam rem ad mores ctrinâeorum, qui ad salulem necessarii sunt, errare
spectare : errare igitur Ecclesia in morum judicio po- non potest. —
Exempli causa ponatur aliquid, quod
test. Illud verô Tliomse, quodlib. 9, art. ult., et Anto- patet latiùs, an fidèles laicos Eucharisti;c sacramen-
niiii, 3 part. tit. 12, cap. 8, tcslimonio comprobatur, tuni sub utrâque specie accipcre oporteat, an
| panis
qui non aiunt certô et firmiter, sed piè credendum esse i poliùs species sola satis sit : qua'slio est earum rerum,
Ecclesiam in rc hujusmodi non errare. Nam quùd ab- non potest. In bac ergô et aliis id
i|
sine quibus saîus esse
soluté possit, iila ratio confirmât, quôd in idgenusju-
genus controversiis Ecclesi;c decrotum ccrtum est. îta-
j|
diciis Ecclesia bomimun eorum testimoniis innititur, que si quid necessariô, vel agendum, vel vitandura
|
^vi et faliere et falli possunt. Jam si concilium, ctim l firmo judicio définit, in hoc errare neqnit, ^kut ne in
de 'f heologiae dogmate censet, non certis et exploratis fide quidem. Deus enim non déficit in necessariis,
| ut
argumentis, sed probabilibus nileretur, fidem certè s;iepè anlè dictum est; in doctrina ergo morum eo-
dogmatis illius indubitatam non faceret. Fides ergô rum, qui sunt ad salutem necessarii judices et docto.
ambiguasummo noutifici babebitur, ut (|ui cùm bo- | rcs Ecclesice à Deo dati errare non queunl. Confinnat
minem quemvis in divôrum nunierum refert, incertis s autem illud vel maxime, quod Dominus Potro inquit
mediiset argumentis nititur.
|
Joan. 21, 17: Pasce oves meas, et Paulus, ad Epbes.
Ordinum approbalio tandem, in quibus sub diver- [
i, 11, dédisse Deum pastores et doctores, ait,
ad con-
sis institutis et regulis varia homiuum gênera Clirislo
|
summaliouein sanctor ;)•, ut non circmnfcramur omni
n^ilitare dicuntur, ad mores haud dubiè periinet. At | vento doctrinœ. At si errarent in moribus ejusmodi
dubium non est, aliquos ordines non modo inutiliter, l non pascerent salubriter oves. Non enim moralis do-
vèrum noxiè etiam approbatos. Etenim in làm mullis clrina miu'i^ exigitur ad pastum ovium Cliri-li saluta-
et ordinibus et institutis usquc adeô religioni incom- j
rem, quàm fidei disciplina. In bis igitur Ecclesix pa-
modatum est, ut inter reliqua malorum remédia hoc ^ stores errare non possunt. Adde, quôd Domiuiis, apud
etiam à synodo generali jure ac meritô expeciarent Joannem, pollicitus est, capite 16, v. 55, Spiritum do-
viri pii, ut, paucis quibusdam selectissimis retentis or- cturum Ecclesiam omnem verilalem, scilicet ad vitara
dinibus, cœteri omnes exploderentur. Falsum est ergô j
seternam consequendam nccessariam. At utraque Ve-
aliquandô et imprudens de moribus Ecclesia; judi- ritas necessaria est, et qua; ad contempla (ionem perti-
cium : siquidem id quandôque approbat, quod non ap- net, et quœ ad actiouem ; in ntràque ergô definiendâ
probâsse oporluisset. His argumentis quidem auclo- Spiritus docet Ecclesiam.
ritatem ecclesiasticam infirniare pergunt, tantùm in Prîcteivà Apostolus in priore ad Timoilic.im Epi-
judicio morum; nam in fidei décret is firmani esse no- stolà, caj). 3 : Hœc, inquit, scribo (Un, ut scinx quowodb
biscum etiam consentiunt. Sed qiiouiam quaîdam Ec- oporteat le in domo Dei conversari qvœ est Ecclesia Dei
,

clesiae de moribus judiria sme dubio certa sunt, quse viii , columna et firmawcntum vcritaiis. Ea aufem, quœ
sint illa, repetendum altiùs videtur. ibi scribebat Paulus, ad morum verilatcm magnâ ex
Omnis de rébus theologicis duplex est quacstio. parte spectare perspicuum est. Est ergô Ecclesia fir-

IJnum genus est, quod ad cuntemplationem et rerum mamentum, non ejus veritatis solùm, qu;ie in conlem-
cogniiionem pertinet; alterum, quod positum est in platione cernilur, sed illius etiam, qutc aliquid molitur
morum praeceptis, quibus in omnes partes usus vil;c ut faciat, niniirùm ut sciamus quomndô oporteat nos
confirmari possit. in domo Dei conversari.
Atque etiam alia divisio est tbeologicaî quicstionis. Pratercà, si Ecclesi;c pastores, in conciliimi pra^-
Nan) ot una est, cujus cognitio et explicatio ad salutem scriim congregali, leges et pra^cepia vitco sinistre in-
est necessaria ;
est et altéra, cujus ignoratio sine pietatis t^pretarentur, ut videlicet qnac essent ad salulem ne-
salutisque jaclurft esse potest. Non enijn iu theologià cessaria, ea non necessaria dicerent, aut qua^ conirà
semper de necessariis agitur, sfd itilcrdùni cliam de minime rs:ent necessaria, hnec esse necessaria défi-
his qu;e utilia esse videntur, (luamvis non sint ad ô nirent, cùm Chrislus dixerit : Super cnlhcdram Moysi
UfTcssaria. sederunt Scribw et Pliarisa'i quarumque dixcrvit vobis
;

Multa sunt autem et in superioribiis libris, et in hoc facile; et rursùm : Qui vos audit, me audit; Ecclesia
S03 DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. V. 804

certè pastoros errantes seqtiftns, jiixtà quod

illi pra;- quam, quod Evangelio ralionive inimicum sit. Si enim
scriittiiin osl, Imjiis orroris Clirisliiiu prxci uum lia- Ecclesia expresse vel jiidicio, vel lege latà lurpia pro-

berei aiicloioin. Ad Iwc, si lex evangelica inanca el barel, aul ropiobarot honesta, liic jam nimirùm error
ininiinuta non liiil, ul reverà non fuil, eos omninô mo- non solùm (idelibus pestem ac perniciem alleirel, sed

res pra'finivil, qui essent ad salulein necrssarii. Im- fidei eliam qnodam modo adversaretur, qua' omnem
perfoctus cnini U-gislalor est, nisi ca praîscribat, sine virtutem probal, universa vilia condemnat. Acceduiit
quibus reipiib. liiiis conslare non potest. Al Spiriliis ve- illa : Quaruiiique (iixeriut vobis, jadli';v.l : Qui vos au-
rilatis Apostolis eoruinciue successoribus suj;gerilqu:«- dit, me audit. Quibus pra^cipiniur Ecclesia; legibus oIh
cunique Cliiistus dixit nobis : in pritceptis ergù vila; nc- lemperare. Ità, si errai illa, Chrislus nobis erroris aii-

cessariiseriare illi non possinil.llem Mallbieil(î:7'j7>i,in- ctor esl. Quae qui videal, non modo indoclè , verùm
quit Uominus Pclro. dabo fluvcs mjni caiorum. llcg»iuni eti m impie l'aciat, si Ecdesiam in morum doclrinà

aulem cœlunun utiàtpic ignoralionc claudilnr, el (idei errare contcndat : pra'serlim si mores et pra'cepta vi-'

et nioruni. Ecclesia erj;ô ulrasque quiesliones apc- vendi sint ad salutem necessaria. Qu;e aiilcm ratio id
rire Clirislo auelore potest, utrosque nodos solvcie, de : ieclt'si:. convincit , eadem convincil de coucilao,
mores attineant. Hùc enim illud
sive ad fidem, sive ad in quo Uîiiversalis Ecclesiie aucloritas residet. Qn.arè.

accodorc credendmn est Quœcunuiue solvcris »uper : quemadmodùm concilium falsa plebi eredenda propo-
terrain, criinl soliila et in cœlis. At, inijuis, inlcUigiliir nere nequit, sic ncc niala potest proionen; Cacieiida;
clave non errante. Benè volo. Sed aliud est de priva- p <»i>onere, inqu; m, lirmo, cert'tque deercto, quo om-
tis paslorum judiciis disserere, quac negligereetiam ali- nes et ad ncdendum , el ad i'aciendnm sub a'ienià
quandô possunuis, aliud de Keclesiaicommunibus, qu.X' pœnà obligenlur.
perindè ut EcolesiiC décréta debemus amplecti. El qui- Sedan sit hœreticum asserere, vel aliquam Ecclesi.ne
dem cùm pontilex, quicumque ille sit tandem, quid- consuetudinem esse malam vel aliquam ipsius iegem
quam privatim agit, solvilque, aul ligat, errare per injustam, non ausuu definire. Nam licèl concfciism

ignorantiam, aul eliam malitiam potest, el abuti cla- Conslantiense, sessione 15, statuent, eos pro hore-
viuin potesl.itc. Al cùm publica sunl totius Ecclesi* ticis condemuandos, qui afiirmârint, Ecclesiam ernwe
judicia, eaquc in rébus ad salutem necessariis, Eccle- in more communicaiidi pltbi>m subnn.â specie taiilimi,
sia: totius omnes conmmnes judiccs, qualcs sunt con- aleo tempore staîuit, quo sine eapitc erat. Conlendit
cilii Patres, errare nequeunt, ne per Imjusmodi orro- autem Cajetanus in opuscnlo de aucioritate pap;E et
rem cbristiana iota plebs in ignoratione verilatis ad concil., et in Apologià c. 20 et 21 Turrecremata ilern,

\itani insliluendam neccssari;c versctur. tertio libro, cap. 32 et 33, concilium «iiutilum sine ca-
Prœlereà, coucilium Conslantiense, scss. \7>, con- pite in decretis fidei lerendis nullan'. liabcre certam
demnal ut ha;reticos eos qui dixerint Ecclcsiam errare auctorilatem. Et quanquàm id nuillis quidem argu-
în consueludine adminislrandi populo Eucharistiam ments suadere nituntur, sed apnd me illud est maxi-
sub unà specie lantùni. Et Martinus V, in littcris, qui- muna, quôd sicul Deus non déficit in necessariis, ità

bus coucilium approbavit, qui hoc Ecclesiai institulum non abondai in superlluis. Cùm ergô sola auctorilas
damnant, eos delinil lamiuàm ba'reticos, vel sapieutes deponendi ponlificem haTeticuin, el auleligendi, aul

haeresim coercendos. Ecclesia igilur in morum liujus- d^cernendi calbolicum, sit Ecclesia^. necessaria in ca-

modi judiciis noji errai, neque ex consequenti ne con- sibus quibus Ecclesia coucilium s^ne capile cogère jure
cilia quidem summi pontilicis auclorilate confirmata. suo potest, nihil causa; esl, cur ampliorem polcstatem
Hujus verô conclusionis el altéra consectaria esse concilio imperfeclo Iribuamus. Reliqua siquidem per

videtur, Ecclcsiam, cùm in re gravi quidem, el quae integrum coucilium expediri possunl,vel eleclo ponti-
ad cliristianos mores formandos apprimè conducal, fice non erat, vel definilo certo, cùm in-
c lliolico, qui
loges loti populo dicit, non posse jubere quidquam, quisnam csset veruspontifex, dnbiiHn erat.
ler multos,

qr.od aul Ev; ngelio, aul ralioni natune conlrarium sit. Adde quôd, ul suprà dictum esl, concilii dogmala non
Ncn ego hic omnes Ecclesia) leges approbo ; non uni- sunt firma . nisi à roniano ponlifice conlirmeiitur.

versas pœnas, censuras, excommunicationes, snspen- Quandô ergô concilium sine capile est, non habel do-
siones, irregularilales , inlerdicta commendo. Scio gmalum cerlitudinem. Pnetereà Martinus V, in litte-
nonnullas ejusmodi leges esse, in quibus si non aliud ris, quibus conciiinm probat, non simpliciler probat

prailereà quidquam , at prudontiam certè, modumque iiliim articulum, std solùm définit eos qui docuerint

desideres. Id ergo dico, summoruin poniificum con- Ecclesiam in eonsiieiudin • ejusmodi errare, esse vel

ciliorumque prœcepla , sciia sancliones omnibus no-

, ut b;crelicos, vel ul sapienles hœresim condemnandos.
bis probatum iri , si moribus fidclium inslituendis sint Quod ergô Mart.nns concilio pra-sidens non esl ausus

nece!>saria. Si enim Ecclesi;e consueludo, quod modo nomine h;ereseos eondemnare, id ego graviore censura

ex concilio Constantiensi aflerebamus, Evangelio ad- accusare non aiideo, ncc d -beo. Quôd si in more ad
versari non valet, ergô ne Ecclesia; quidem lex Evan- salutem necessario, qualis ille videtur esse, de quo in

gelio adversabilur. !
concilio Conslanliensi erat conlroversia , tanta fuit

Deindè Ecclesia non polcsl definire, qnippiam esse Martini modeslia ,

quantô nos modesliores esse opor-
vilium, quod honeslum esl, aul contra hoiieslum esse, lel in ali > erroribus condemnandis, qui consueludini
quod est turpe : ergô noc su5 edilà Icge probare quid- Ecclesia; minime ad salutem necessaria; refragantur!
sis CAP. Y. SOLVUNTIR QU EDAM DIFFICULTATES. 306
Morem circumgestandi solcmni processione per vias per ignorantiam Ecclesia potest, non in judicio solùm

publicas Eucharistiae sacramentiim Lutherani repro- rerum geslarum dico, sed in ipsis etiam privatis prî».

bant. Si originem erroris et principiiim species, ha;- ceptis et legibus. — Cùm quis enim occulté, unàuxore
resis libi erit. Nara ideô illi morem Ininc circumle- habita, alteram ducit publiée , jubet illi Ecclesia ut
rendi sacramenli rident, quia veram Clirisli prœsen- priore relictà posteriorem accipiat. Quà in re sine du-
liam in sacramento negant. Sed si ipsum in se erro- bio fallilur, et id praîcipit homini, quod ration! Evan-
rem conlemplaris, h^eresim sapit, temeritas et impru- gelioque adversum est. IIujus verôconcluslonis veram
dentia est. Quamvis enim multis nominibus hic error et idoneamcarsam Innocentius III reddidit, in cap. A
est notandus, non tamen est hseresis, cùm etiamsi
in nobis, de sentent, excom. in hrec verba : « Judicium
bac consuetudine erraret Ecclesia, non proindè in gra- Dei veritati, quaî non nec
« fallit, fallitur, semper in-
vioribus rébus ejus periclitarelur auctoritas. Qua; t nititur ; judicium autem Ecclesiœ nonnunquàm opi-
causa concilio Tridenlino fuit, ut canonem sextum de « nionem sequitur, quam et fallere sa^pè conlingit, et

Eucharisli.^ sacramento caulè formârit in hirc verba :

< falli : propter quod contingit interdùm, ut qui liga-
< Siquis dixerit, in sancto Eucharisli;e sacramento c tus estapudDeum, apud Ecclesiam sit solutus etqui ;

< Chrislum non esse cuitu latriae etlam externo ado- « liber est apud Deum, ecclesiasticà sit sententià in-
i nodatus. >
« randum, atque ideô nec lestivà peculiari celebritate Hactenùs Innocentius. Hœc autem quai
< venerandum, neque in processionibus secundùni perspicua esse videntur, breviter et sinedisceptatione
c laudabilem Ecclesiœ consuetudinem solemniter cir- dijudicanda sunt. Nec enim omnia nos, ut qua>ranni.s
« ciMiigestandum, anathema sil. » Non enim eos ana- exponimus sed ut explicemus. Hoc itaque loco ron
,

themate simpliciter percellit synodus, qui ritum illum tàm conclusio, quàm conclusionis causa consideranda
Ecclesiai reprehenderint, sed qui idcircô hoc faciunt, est. Nam iiidè liquet, id quod est animadversione di-
quia nec prsesentiam corporalera Christi in Eucha- gnissimum, ceria et firma Ecclesia; décréta
esse non
ristià admittunt, atque adeô ne ipsius quidem adora- posse, quae non certis et (irmis principiis ac nnda-
lionem et cultum. Atque hoec eadem fortassè causa mentis innitantur. Quocircà si vel unum ex his, à qui-
Marlinum V impulit, ut qui reprehenderent ecclesias- bus Ecclesiae judicium pendet, incertum est, certum
ticam illam consuetudinem impartiendi Eucharistiam Ecclesiœ decretum esse non potest, sive qua>stio spe-
populo sub unâ specie, eos non ut hoereiicos, sed ut culativa sit, seu practica : sic enim nostri ioqui soient.
sapienles hseresim condemnàrit. Cùm enim sub utrà- Conclusio quippè , ut in dialecticorum proverbio est,
que olîm specie plebs sacramentum Eucharistie ac- debiliorem parlem sequitur, et si unumquodlibet prin-
ceperit, idque Apostolorum auctoritate et usu confir- cipiorum claudicat, eam quoque ex illâ parte debililari
mata, non erat hœrelicum in dubium vertere, an vêtus necesse est, Antonius, p. 5, til. 12, c. 8, Cajet opiir.f.
ille Ecclesiae mos novo esset praeferendus. Sed quo- de indulg. ad Julian. c. 8, D. Thom. in quodl. Qti.i ex
niam Wicleffisla; idcircô asserebant Ecclesiam errare, re facile inlelligitur, Ecclesi* judicia, qiN-e ab
iixertis
quia existimabant necessariura esse plebiad salutem, hominum testimoniis proficisciuitur, infirma esse ad
utramque sacrartenti speciem sumere, hùc detorquen- certam et exploratam faciendam fidem. Qnale illud est,
tes illa Domini verba : Nisi manducaveriiis, et cetera ; quo sanctum aliquem divorum catalogo adscribendnm
prudentissimè Marlinus V viluperalionem ecclesiastici Nec tamen impunè licet hujusmodi décréta in
censet.
novi moris non dixit ha^resira esse, sed haîresim sa- dubium revocare; quin temerarium et irreligiosnm
pere. Est quoque illud argumentum grave, cur hujus-
est, in divis consecrandis Ecclesiae abrogare (idem.
modi erroribushaîreseosnota non inuralur,quôd, utpo-
Injuriant enim facit martyri, qui orat pro marhjrc,
ut
stea dicemus, non esthœreticum credere, Ecclesiam ho-
capit. Ciim Martliœ, de celebr. miss. Innocentius tra-
minibusin divosreferendis errare posse. At jubet Eccle-
dit : injurius ergô est, ac muliô etiam magis, qui
mar-
sia interdùm divos, quos hujusmodi honore alficil pecu-
tyrem catalogo adscriptum è divorum numéro rejicit,
liari die festo et cultu colère : non est igilur hieresis Id quoniam temerè et inconsideratè faciet,
jure pro-
astruere, in hàc de uno, aut allero divo colendo loge ac
fectô ab Ecclesicà punietur.
consuetudine Ecclesiam errare. Sed intelligendum est, Mox etiam si unum aliquod hujus gencris decretimi
Ecclesiae njores quosdam à Christo et Apostolis Eccle-
in qua^slionem venial,certèIIieronymi, Ambro'-ii, Au-
siae traditos, in quibus qui Ecclesiam errare dicerel, hic
gustini ac reliquorum sanclitatem sine crimine in
,

erroris ejus Christiim et Apostolos auctores laceret.

qua'stionem vocarc potcrimus : alque adeô asserere,
Quamobrem hereticus censeretur, ut Iconomachi, qui
illos cum da^monibus condcmnatos. Ith posscs eos
Ecclesiam in veneratione et cultu imaginum errare as-
maledictis concidere, ac vexare contumcliis, quaî om-
seruerunt. Alii verô mores surit post Apostolos in-
nia aures sanè fidelium perhorrescunt. Quôd si viris
ducti, in quibus quamvis Ecclesia erraret,
non pro- divorum catalogum reponendis Ecclesia erra-
justis in
ptereà fides pcricliLirctur. Sine poriculo igitur
ha;re- ret,nimirùm non esset valdè absurdum, divorum om-
SGOs teneri potest, Ecclesiam in aliquâ legc et
more nium cultum ab Ecclesia explodere, eorum qui post
posse errare. Sed de secundà concJusionc hactenùs.
Clementemconsecrati sunl. Quo qiiid aut sluhiiis ant
Sit tertia conclusio.
inipudenîiusdici potest? Item inultùm refert ad com-
In moribus non loti Ecrlesiaî communibus, sed qui nunies Erclesia; mores, scirc quos dcbeas religione co-
ad privâtes homines vel Ecclesias referuntur, errare lère quarc
: fi in illis errarol Ecelesia , in moribu»
 , ,

507 DE LOCIS TIIEOLOGICIS. LIB. V. , 568

quo(|ue graviter !:'llcrct«r. Nec diffort, diabolum co- ;

est contleninaïa. Imbecillum itaque eoBum argumcn-

las, an homincnicondemnalum. Alqne si Ecclesia ab- 1 tum esl, qui ex hujusmodi privilcgiis, quae his facile

stiî:e;iliie Icgeni rogaret, qnce vel rationi, vel Evange- i temporibiis vel concodimtiir, vel poliùsexiorquentiir,

lio adversa esset, lurpiler ab illà profoctù erraretur; i

novas religiones non aliter ac de calo lapsas excipicn-
turpiler ergô eliam enabil in doclrinà niorinn, si le- das esse coiilirmant , cas quoqnc quse uiillam rogulam
j

gem ferai de colcndo divo, queni colère, si divus non |

ex approbaiis habent, iiuilam vel à suis editam profl-
est, et cum ralione et cum Evangelio pugnat. Ne igi- tenlur. Nec ejus generis privilégia certa sunt Sedis

tiir tanlus error in Ecclesià sil, Dens peculiariler pro- I apostolic;rjudioia,quibusscilicet onines fidèles aslrin-

viJ^re credendiis est, ne Ecclesia, qiuunlibetbominiini jj

gantur. Satis fucrit, si eam habcant auctoritatem
tcslinionia soqnatur, in sanctornm canonizatione er- !
quain epistoUe decretales, quarnni nonnullas constata
rcl. Ciijuspcculiarissiin;cprovideiiiiaiabundè magnum posterioribus meliorc consilio relutatas, (juoniam non
argnmentuin est, quôd nunquàm infirmata esl Ddes ab '
ex flrmo décrète, sed ex pontificum opinione prodic-
hiimp.nis lostibus semel in bujusmodi judiciissuscepla, '
runt. Et quideni antè D Thomai tenipora adeô reslri-
qiiotl in causis civilibiis siep' aocidit. Quib si singnla ctè et gravalè novi ordines admittebantir, ut ex làm
forte non movcnt, universa certè lamen inter se con- gravi augusto(pic judicio probabile argnmentuni pru-
nexa alque conjuncla moverc debebunt, ut qui fideni ,
dcntis consilii sumeri;tur. Nostro verô lioc seculo làiii

in bis Ecclesiic detrabuut, eos non ba;reticos quidem, :

multae sunt religiones à pontificibus confirmatae, ut
sed tcmerarios, impudentes, irreligiosos esse creda- '
qui eas omnes tueri voluerit tanquà n Ecclesiai vel
mus. Ouibus rébus expositis, primum, secmidum, ac \ utiles vel necessarias, bic imprudeiiti;e, nedicam slul-

leriium argumentum facile reiellunlur. [ titille nomine jure optimo summisque rationibus ar-
Nam qua; de postremo dispuiari possunt, illa nobis j* guatur. Sed jam liber de conciliorum aucloriiato con-
alio lempore alque ad aliud instilutum, si facultas r cludendus est, si priùs lamen eorum conalum refute-
orit, explicabuntur. nius, qui in liujus loci firmissimam soliditatem kupetum
Nuiv illud breviter dici potest, qui summi poutificis facere et incursionem voluerunt.
omne de re quacumque judiciuni tenierè ac sine dc- CAPUT yi.
lectu defendunt, lios Sedis apostolicac aucloritaiera la-
In quo refclluuliir argumenta capilis prîmi.
befaclare, non fovere, evertcre, non firmare. Nam ut
ea praUereamns, quaî paulô aniè in boc capite expll-
Primum igitur advcrsariorum argumentum ex his,
quse supcriore libro dicta sunt, promptissimè refellilur.
cata sunt, quid tandem adversùm bu^retlcos dispn-
Ostendimus (;nim Ecclcsiaî nomen principfcus et majo-
tando ille proficiet, quem viderintnon judicio, sed af-
ribus solerc tribui : et in illis reipublicie silara esse
feclu patrocinium auctoritatis pontificioe suscipere
auctoritatem, quos Spiritus sanctus posnit episcopos re-
nec id agerc, ut disputationis snae vi kicem ac verita-
tem
gere Ecclcsiam Dei, Act. 20, 28. Ac si Ecclesia columna
cliciat, sed ut se ad alterius sensum voluntalcm-
est et firmamentum veritatis, Apostoli etiam sunt Ec-
queconvertat?No'i egel Petnis mendacio nostro, iio-
clcsiai fundamenta,ut ad Ephes. cap. 2 et Apoc. 21,
6lrà adulaiione non egel. Ordines igitur vel probare,
dicilur; corporis quoque robur elfirmitas à capite pen-
vel relellere,quoniam non è scientià id solùm sed ,
del; quod si tollas,cadal corpus necesse est. Episcopi
eliam é pnideiilià pcndol, non ad ea pertinet in quibus
verô populorum capita sunt.et Pelrus Ecclesioe caput
suiimius ponlU'ox crrare nequit. Atquc jam vel in con-
est, quemadmodùm sequenli libro deraonslraluri su-
cillo Lateranonsi , do rcl. do. cap. ult. , advcrtebatur
mus. Atsunl idiotœ episcopi. Yalentinus olim et si-
religionum nimiam multitudinem, quam r.unc essevi-
milcs imperitiam sanctorum presbylcrorumarguerunt,
domus, valdc Ecclesioe Chrisii incommodare. Conci-
non contemplantes, quantù pluris sitidiota religiosus
lium quoque Lugdunense fatetur, de rel. do. in G,
blasphemo et impudente sophislà, quemadmodùm Ire-
quod importuna ppteiitiimi inliiatio contra synodi dc-
naius ail lib. 5. Sabinus quoque idem objecit concilio
cretura aliquarum religionum confirmationcm exlorsit.
Nic;eno, ut lib. 2 Ilist. Trip., cap. 8, scribilur. Sed et
Undé quosdam ordines pr-r Scdem eliam apostolicam
Apostoli idiotie erant : per quos lamen Deus sapienles
approbatos, tanquàm Ecclcsiaî vel noxios, vel inutiles
hujus mundiconfudil. Videte, inquill Cor. 11, 26, voca-
abolendos esse ità decrcvit, ut nullum dcinceps ad co-
lionem vestram, fr(itres,(juia non niulli sapienles, etc., sed
nun professior.cm admittcrct. El Cœlestiiius V statum quœ stulta sunt mundi etegit Deus, ut confunderel sapien-
vilamque Fratriccllorum suc privilégie confirmavit :
les. Non propler sapieiiliam majorem pastores Eccle-
quod lamen confirmationis privilegium Joannes XXII
si;e firmi in fide et doclrinà sunt, sed propler peculia-
aperlè infirmnm essedixit, in Extrav. Saticla Romana.
rem Cbristi procurationcm, ne pastoribus et doctoribus
Vide etiam Extravag, Quia qunrnmdam, de verb. Si-
vacillantibus populus flucluel, circumferalurque omni
gnifie, ejusdem Joan. XXli, quod BoniHicius ex cer-
venlo doctrinœ. Quid verô, si sancti episcopi non sunt?
tis rationabilibus causis ea qu30 Cœlcstinus concesse-
An solvendi et ligandi potestatem amillunt ? Nùm pa-
rat, viribiîs ponitùs evacuàsset. Paulus item III ordi- scendi aucloritate carent? Super cathedram, iuqnit
ncm quem in Italià fratcrBapti^-laCremensis instituit, Matlh., 25,2, Moijsi, scderunt scribœ et pliarisœi; quod-
litloris suis probfissc dicilur ; al nuper et ordo ille à cumquc dixerint vobis facile, secundùm autcni opéra eo-
Venciis est ediclo publico explosus,
et Baplista; doc- rum Quoniam verô cùm ab aliis pleris-
nolite facere.
trJua, cui illius ordinis homines inhaerebant, Romse que, tùm ab Augustino maxime oslensum et patefactum
 ,

309 CAP. VI. SOLVINTUR ARGUMENTA CAPITIS PRIMI. 510

per malos etiam administros Christi radios in

Eccle- pacis meœ non movebitur, Isaiae 54. Item Jerem. 51,
est,
nunc argumento plnri- 31 Feriam domui Israël et doniui Juda fœdus novum,
sià lundi, supcrvacaneum cril ei :

non secunditm pactum quod pepicji cum patribus ve-

bus respondere, cui antè per nosabundè responsum est.
Ad id quoque, quod deinceps sequitur, non est diffi- stris,qiiod irritum feccrunt, etc. Et paulô post : Hœc
Nam sacerdotum velerum acla qui- dicU Dominus, qui dnt solcm in lumine diei : Si defe-
cile respondere.
cerint leges istœ cor àm me, tune et semen Israël defi-
dem Cliristo adversa fuerunt; at sententia Iiominura
ciet, ut non sit gens corhm me cunciis diebus, etc. Item Je-
alioqui pessiniorum non solùm veris^ima,sed reipu-
rem. 32, 40 Feriam ci pactum sempitermtm, et timorem
blicaî etiam utilissima fuit. Quin divinum oraculum
:

Cùm enim posl tneum dabo in corde eorum, vt 7wn recédant à me. Item,
fuisse Joannes Evangelista testatur.
longam variamquc conciiii deliberationem, Caiphas, Ezech. 37, 26 : Percutiam illis fœdus pacis, pactum sem-
piternum erit eis caîteraque in novo Teslamento si-
qui ut sunimus pontifex concilio prœsidebat, senlen-
;

milia, Luc. 1, 52 Begnabit in domo Jacob in œternum,

tiam illam, cui onines fermé conscnserunt, dixisset
:
:

regni ejus non Matth. 28,20 Ecce ego vo-

Expedit iwbis, ut umts moriatur liomo pro populo, et non et erit finis; :

tola gens pemit, mox Evang-li-ta subjecit : IIgc à se- biscum sum omnibus diebus usquc in consummationem

cùm essct pontifex anui pro- seculi; io^n. 14, 16 Ego rogabo Patrpm, et alivm Pa-
medpso non dixit, sed illius, :

phetuvH. Qu."; ex re fit, ut et nostrorum pontificum vila racletum dabil vobis, qui maneat vobiscum in œiernum,

quidem Domino Jesu,sed

et opéra contraria forte sint Spiritum veritatis; Maith. 16, iS : Super liane pelram

eorum judicia, quœ videlicet à summo pontifice com- œdificabo Ecclesiam mcam, et porlœ inferi non pra;vale-

probata sint, etvera erunt, etChristianis utilia, ut quœ bunt ûdvcrsits eam. Ilic est sanguis novi et a;terni tes-

ad populi salutem sint divinilîis instituta : imô adeô à tamenli. Reprehensiones igitur comminationesque ilte

Spirilu sancto erunt ob eam causam, quam ab Evan- Prophetarum générales ad tempus Dominicœ passionis
gelista didicimus, quia scilicet Ecclesiaî Cbristi ponti- potissimùm referendœ sunt, ut Hieronymus ipse, in Isa.
fices sunt. At de secundo argumento satis. 5, 56, 57, 59, 63, non semel testatur. Quid ergô sîbi vult,

Terlium verô argumentum sicrefellitur. Nego, nul- cùm quœ adversùm antiquos sacerJotes dicta sunt, ea
\

bmi Christi pactum cum Ecclesiœ sacerdotibus esse. in nostros torquet omnia? Nempè omnia in figura con-

Est enim primum cum Petro cxterisque qui illi in tingebant illis; scripta sunt autem propter utililatem

ponlificatu succedunt, ut Matth. 16, et Luc. 22,videre nostram. Ea igitur, quse Prophel-e in illo populo re-

est. Promisit item Apostolis, eorumquc proindè suc- prehendunt, ad nos quoque pertinent, servato tamcn

cessoribus Christus Spiritum veritatis, Joan. 1-i, 15 et Synagogaî Ecclesioeque discrimine, ut illa ad tempus,
16. Pactum quoque veritatis cum Ecclesià initum h;çc perpétua esse Xitelligatur. Comperlum est autem,
Ezech. 3i, 23, et 59, 26, ad Ecclesiai tandem ; astores sine lege et doctrinà, sine sacerdote et doctore, sine

et doctores référendum est. Non enim Ecclesiam suam Cbristo et Spiritu veritatis, Ecclesiam nullo posse modo
Deus aliter quàm orbem administrât, ubi infima per mé- consistere. Quod quoniam aliis locis abundè salis ex-

dia, média per suprema geruntur, quemadmodùm Dio- plicatum est, non est Irusirà lue rcpetendum. Nam et

nysius admonuit. Pacta verô et conventa illa vetera nova; legis sacerdotibus conferre veteres, Scripturarum

longé alia ac nostra sunt. Illa enim temporaria erant, ignoratio est, Jerem. 3 et 23, Ezech. 34, secunda ad Co
sicut et lex et sacerdotium. Ablalum quippè à Judaeis rinth. 3 et 4. Cui aulem aliquandô veterum diclumest:
rcgnum,ablata lex, translalum sacerdotium. Super liane petram a'dificabo Ecclesiam mcam, et porlœ
Sacerdotalis aulem et veritas et auctoritas paulô inferi? etc. Etrursùm, Luc. 22, 31 : Egorogavi pro te,

antè adventum Christi labefactari cœperunt. Nam quod ut non deficiat fidcs tua? Quibus verô Synagoga; sacer-
antiquatur, et senescit, ac propè interitum est, id dobi- dotibus et pasloribus Spiritus veritatis promissus est,
liletur oporlet, alqueinfirmum fiat (i). Prophcta; igitur Joan. 14, 16, et 16, 17, qui cum ipsis in oclernuni niane-

ii vel maxime, qui Christi adventui proximiores fue- ret, et in omni inslitueret verilale? Hieronymus itaque
runt, identidem liane legis, veritatis, auctoritatis, sacer- nec de sacerdotum cor.cilio loquitur, nec de omnibus si-

dotii, sceptriquc ruinam judaico populo annunliabant. mul Ecclesiœ pastoribus. Ad singulas Ecclesias, priva-
Eorum h.àc de re oracula si qiiis ad Cbristi Ecclesiam tosque et ponlifices et sacerdoies verba Propîctari'.m
referre nisi ex parte velit, illa prorsùs ignorât psalin. rcfert, in Ecclesiam calholicam ejusqueautsacerdctium
109, i : Tu es saccrdos in ternum, secunditm ordinem aut veritalem niliil dicit.

Melcliisedech; item, psalm. 47,15 : Hic est Deus nosterin At verô illud movere quempiam poterit ,
quod Isaire

œternum, et in secubmi seculi, ipse regct nos in secula; cap. 22 scriplum est : Expellam te de sta'itne tuà, et

item In misericordià sempitcrnâ misertus stnn lui.

:
de miuisterio tuo dcponam te. Et vocabo servum manu
Dixit rcdemplor tnus Dominns : Sicut in dichus Noe Eliacim, et induam illum tunicà tuà, et cingulo tuo con-
isind mihi eut cui juravi ut ne inducercm aquas manu
, , fortubo enm, et potestutem tuam dabo in ejus,
ultra super terram , sic juravi , ut non irascar tibi. quasi pater Iwbitantibus Ilierusalem cl domui
et erit ,

Montes enim commovebuntur, et colles coniremisccnl : Juda. Et dabo clavem domùs David super liunurum
misericordià autem mea non recedet à te , et fœdus ejus, ci aperiet, et' non erit qui clandat; et cluudct. et

non erit qui aperiat. Et pgam illum paxilliim in loco

(I) His vcrbis anctor pro suo ingénie egrcgio exem-
fiddi, et cril in sclio gloriœ domui patris ejus, etc.
plum connotat legis (r«H.sH?o«j.s,quà in snomoluàPro-
viilenlià res oiruies,tfin) iii iilivsicj';, lùm in nioralibus. Quaî de translatione sacerdotii veteris legis in novunfi
singuhc juxlà suam naturaïu.dirigimlur. Chrisli sacerdotium prophetata esse in dubium vocari
 ,

511 DE LOCiS TIIEOLOGICIS. LIB. V. 512

autem scquitur, videtiir scnsiii nos- petrandum ntagna vis est. Quôd si proptcr Innoccn-
non potcst. ()i\oA
Anferelur paxilliis qui fmis lium,d. 20, cap. de quibus, et j.ropter synodum 6,
Iro esse contrariiim : ,

in loco fideli , etfrangelur, et cadet, et peribit, actione 17, et propter synodum Clialcedonensem in
fueral
Dominus locutus est. Si epislolà ad Leonem, de synodis, locus ille inlelligatui',
qiiod pepcnderat in eo, quia
Chrislus Dominus qui tanquàin paxillus in Ec- aliter deindè nispondore possumus, quôd quemadmo-
eiiiin ,

auloratur, et qui ex co lide aiitè pe-

dùm in nominc principis concilium aggregatur, cùm
clesià fixus est ,

ejus aucloritale indicilur, sic synodus erclesiastica in

penderant posleà peribunt et cadent, quomodù nos
Cbrisli nomine cogitur, cùm indicente Cbrislo vel eji;s
Ecclesi;e in iide finiiitaten» porpetuam pollicemur?
sem- vicario cogilur. Concilia ilaque, qua; prêter auctori-
Quoniodo otiani asseiiuius, Cliiisluni Kcclesiic
iatem romani pontificis fiunt , non oportet Cbrislum
per pasloribus allulurum ? Hoc IliiTunynuis, lib. 7 in
in niedio baboant. Talis autem synodus illa Cy|uiaiii
Isa. , in conunenlaii s ilà solvit, ut ad dios novissinios
fuit. Tanictsi ne onnies quidem viri justi, qui in no-
rcferalur, cùm Malth. 24, 12, refrigescet cliaritas mutto-
mine etiam Cbristi congregantur, quamvis Clirist m
rum, cl b)eum babebil iUud Luc 18 : Pnltis, filins liu-
in medio babeanl, ad lumc semper effeclum habent,
minis veiiicns imcuici /idem super ^TJ(7>»?0«od(iucni-
ul veritatem (pia'stionis proposita; decernere cl lenerc
admodiini libro superioio dixinius , non sic intelli-

nulla
possinl. Sod si bierit n s ad salutem nccessaria , boc
gendum est, quasi nulla tune Ecclesia lutura sit ,

fiel illis à Paire ca'lesli, ni vel ab eo, in cujiis nomine

Clnisli fides, nulluni myslicum tidelium corpus, nuUus
et aucloriiate congregati sunt, probentnr, si vera
verilatis in oo corpore si)iiilus, quie omnia sacris ipsis
dixerinl, vel doceantur, si vera non dixcrinl. Id enim
lilteris adversarentur ; sed usu Sciipluraruin, qiiod
satis est , ut procès illorum exaudiUe dicantur juxtà
in coniparalione aliorum n)ininnini est , nuHuni esse
pra'scriptum .Maliluei lostimonium. Ill;e vero, qwx se-
dicitur. In tnntnm ergô in illis diebus fideliuni nnmerus
(pmntur, frivoke sunt Calvini calunmia,', quibus non
«iiuielur. ul Cin-islus demedio Ecclcsi;ic sublatus esse
est opéra; protium resjjondere. Nam priori (juidem
videalur. Sod non avolabit à paiicis illis qui rosidui
,
nunc satislecisse mihi videor, posteriori aulcm el in
eriKil, doctor suus, Isa. 50, 20 dabit eo (piO(pic icm-
;
capitis siiperioris lertià quncslione ad postremnm ar-
pore Christus pa-tores et doclon^s, Eph. 4 13 qui , ,
gumontum , et in torlii libri capite ultimo ad quartum
dat cos , doncc occurramus omnes in uuilatem fidci et respondinnis. Sod de quarto argumcnto liactenùs.
agiiitionis Filii Dei in virum perfectutn in miishram
,
Porrù ad quinlum responsio antè oculos est ex his,
œtatis plenitudiiiis Clirisli. Occurremns enim nos, qui quae dicta sunt. Nam concilium Ariminense invito
vivimus, qui relniquimur in advenluni Domini, et siniul Liberio papa bairelicorum operà coactum fuit, ul el
cum Domino erimus, 1 Thess. 4, 10. Ecclesia igitur in bistorià ecclesiaslicâ , el in epist. Damasi ad Afri-
cjusque species et forma in finem usquè seouli per- canos episcopos, el in disl. 15, c. Sancta Homana,
«anebit, permanobitque adeô cum eà et Cbrislus, et
ex Gelasio referlur. Epbesinnm quoque secundùm,
Spirilusveritatis, sine quibus constare illa non iiclest.
auclore Leone congregatum fuerit sed Dioscori
licèl ,

Atque Ilieronymus illam Isaiic vaticinationem ad

tùni minis , lùm favoribus corruplum est ,
pontificis
Chrislnra secundùm anagogen refert. Nam sensuni logatis, el quibusdam aliis bonis viris repugnanlibus.
historicum et litleralem libro Commenlariorum (juinto Ilà nns(iuàm fuit confirmalum, sed damnalum potiùs
explicuerat. Ex sensu aulcm anagogico nullum cerlum à Leone el synodo Cbalcedonensi. Constantinopolila-
argumentum trabilur. Sanè vero illud etiam considc- répugnante lïcclesiae pontifice co-
nuni deniquc illud
randum est prophcticas illas reprehensiones non sic
, actum est, reprobatumque posleà in synodo 7 genc-
in omnes ejus lemporis pastores cl sacerdotes conver- rali, ÔG7 Palrum, qui apud Nicicam convenerunt. Quo
lendas , ul nulliis intelligatur exceptns. Concionato- ex loco manifesté refoUuntur ii, qui concilii auclori-
ribus siquidem boc permissum est, ut (piod pleroscpie tale retentà, summi pontificis exislimant non esse
tangil, id ilà enuntient ,
quasi tangal omnes. Sic ali- lencndam. Quid enim causai est , cur concilium Con-
quandô lotus ille populus ab Isaià reprehenditur, lan- stanlino|)olitannm primum 150 Patrum lanquàm unum
quàm in eo à planta pedis usquè ad verlicem capitis ex Evangoliis liaboalur, boc aulcm altorum Constan-
non sil inventa sanilas, Isai. 5. G : cl lamcn idem tinopolitaniiin , ubi nnillô plures fuorunt episcopi,

Propheta viros aliquos justos reliclos esse fatelur, habeatur pro niliilo? nempè conciliorum robur ab
inquiens : JSisi Dominus Sabaoth reliqvissel nobis se- illo est ,
pro quo rogavit Cbrislus , ne deficerel lldcs

men, etc. Sic Helias in omnes invehilur, quasi reliclus ejus ,

quô fratrcs suos possct in fide firmare. Sed de
sil solus ; al dicitilli divinum responsum : Ilcliqui mihi bis sequenti libro diligcntiùs.

septeni niillia virorum ,

qui non curvaverunt genua sua Nunc scxtum argumentum diluamus, in quo non
Baal. Sed de lerlio argumcnto satis mulla diximus. parva quccstioest, ni:m canoncs TruUani ecclesiasli-
Nam et ex his ,
quse superiore libro responsa sunt cam habeant aucloritatem. Nam quôd habeant, his
argumentis snadelur. Primùm quôd Gratianus nomine
pèlerai abundè confulari.
sextai synodi lios canoncs pcrpeluô citaveril, nt palet
Ad quartum vero respondeo primùm conciliorum
auctoriiatem illi leslimonio non inniii. Nibil enim de disl. lG,cap.i*/«f)(;^elcap.Q/(oH!«mctdecons.dist. 1,

Didiciwus,
Ecclesice conciliis proefinire videtur co loco Cbrislus, cap. Jacobus, et de cons. distinct. 2. cap.

sed uDJUlis consensionem commcndare, cujus ad im- Cl 27, quaesl. 1, Si quis episcopus. Sexta vorô synodus
 ,,

513 CAP. VI. SOLVUNTUR ARGUMENTA CAPITIS PRIMI. 314

sine diibio Ecclesiae auctoritatem habet , ut paulô post menta qua; hanc sententiam confirment, irrefragabilia.

demonslraluri siimus. TruUanos ergô canones cuUio- Primum ,

quôd sexta synodus sub Conslanlino impe-
lici probare debemus. ralore conlrà Monollielitas ab Agathone congregala,

Deindè id suaderi potest ex Innocent. III, de œtat. et alque à Leone II comprobala, nulles ediderit canones.

qualit- ord., cap. A imliis, qui in synodo 6 constitu- Illaverô synodus, qua; sub Jusiiniano imperalore

eorum qui ad clerum acce- posleàcoacla est, cur sexta synodus appelletur, nuUa
tum esse dicit , ut si qui ,

dunt, nuptiali jure mulieri voluerit copulari, hoc anlè

est causa. Sed de noniine nihil moror. Hoc solùm

subdiaconatùs ordinem faciat. Constat verô hune esse

assero, ci concilio nec romauum pontificem, nec ejus
legalos interfuisse. Sub«cripliones cpiscopornm vi-
canonem G inter Trullanos.
et synoduni deanlur, et res (iet manifesta. Juslinianus primùm
Praîtereà Adrianus papa hos canones ,

et recipit, ut cernere est dist. subscripsil , deindè opiscopi qui sexl* synodo afïue-
à quà sunt edili, probat
16, cap. Scxtam, et de cons. dist. 3, cap. Sextam. Non rant, sed nec numéro pares, nec nominibus omninè
siniiles ut Tlieoplianes et Anaslasius evicerunt. Ro-
igilur de Trullanis canonibiis dubilare cati)olico licet. ,

Quarto loco id ipsum demonstratur ex synodo 7,

mani vero ponlificis aullegalorum ejus nulla subscrip-
Ejusdem, inquit, sexta; sy- tio est.
act. 3, uhi Tliarasius : «

i nodi rectè et divine décréta édita , traditosque ca- Alterum argumenlum est. quod Juslinianus bis syno-
< nones recipio. i Etaclione4, Pelrus episcopus dixil : dum apudConstanlinopolim coegisse legilur, priùssnb
c Habeo codiceni sextse sacrae synodi canones conti- Sergio, romano r < ntifice, posteriùs sub Joannne MI,
t nentem. » Sanciissimus autem patriarcha Tharasius eodem quoque episcopo romano. Et de priore quidem
subjecit : « Qua; est hœc ignorantia ,
quà plerique la- Beda, de nalurâ rerum, cap. 67, ait Justinianum, ro-
borant circà hos canones? i Scandaluni enim est du- manœ Ecclesix' ponlificem, Sergium, quia erratica;

bitare, nûni sint sextaî synodi. Et actione 6, Epipha- sua; synodo ,

quam Constanlinopoli fccerat, favore et

nius ,
qui loco synodi respondebat Iconomaciiis : subscribere noluisset , jussisse Conslantinopolim de-

f Sacra, ait, sexta synodus, posteaquàm senlcnliam portari, qui lamen ob culpam perfidia; regni glorià

I suam de unâ voluntate Christi sub Conslanlino pro- poslcà privatus, exsul in Ponlum sccessil. Ilaclenùs

I nuïUiâsset , iterùm unanimiter omncs divinà volun- Beda. Et Platiua, in vilàSergii : « Juslinianus, inquit,

t late post A aut 5 annos congregati, duos et ccnluni < synodum habuit, in qiià n-nnulla approbala sunt
€ canones edidère. î Quèd si divinà voluntate unani- « orlbodoxae fidei nequaquàm congruenlia. Eadom
miter illi canones à Palribus sunt editi ,
probati < quoque Sergii apocrisiarius ,
qui lùni ConstaïUino-

utique sunt septima; eliani synodi testimonio. Atque t poli erat, subscriplione suâ slolidè nimiùm cotillr-

eadem synodus 7 : « Definierunt, inquit, sexta; synodi I mavit. Verùm , cùm posleà Romani delala à Sergio

i sancti Patres , conventum per singulas provincias « exploderenlur , ira percitus Juslinianus, Zachariam
I semel in anno fieri. Hune crgù canonem cl nos re- « misit, qui Sergium ad se vinclumlrahcrcl. » Ilaclenùs
« novamus. » Auctoritatem crgù finiondi Patres illi Platiua. De posteriore autem idem Platiua, in vilà Joan.

habuerunt, et si sancti fuerunt, ut hic dicitnr , nihil VII , ilà scribit : « Juslinianu , eàdem slultitià ve-
sibi usurpârunt contra Ecclesi* régulas. At si prêter « xatus ,
quà fuerai anlè amissum imperium , Ser-
sententiam romani ponlificis coactum illud concilium « gio ponlilici duos melropolilanos Romam misil
est, adversùm ecclesiasticas régulas coactum esse 1 qui Joannem adhorlarcntur, ut habilà synodo, qu.-e

constat; habet igitin- Trullana ha;c synodus solidam « de homousio crederent orientales , eadem eliam
aucloriiatem , si septimce synodo crcdimus. Accedit « occidentales aflirnuirent , pra;posilis libcllis , in

his, quôd synodus 7, act. 5 et 6, Nicolaus in epist. ad I quibus ei subscribendum erat. Homines tamen re
Michaelem imperat. , concil. Florenlinum , sess. 5, ï infecta ad imperalorcm ponlifex remisit. i II;ec

horum canonum auctoritate uluntur. ille. Ac si qiiis Truilaui couoiiii verba velil expen-
Scd niilii rem hanc diligentiùs consideranli contra- dere , slalini deprelieudet ,
quale illud concilium liie-

ria opinio, et probahilior, et gravior videri solet. ril. Sic enim habet : « Quoniam sancla; uuiversales
Cujus scntenlia; auctores habeo Anastasium aposlo- « synodi quinta et sexta , de mysterio fidei pleuis-
lic* Sedis bibliothecarium, in proœmio in synodum 8, < simè disputantes, canones non feceruul proplcr-
,

ad quam jnssu Adriani H venil; nam erat utriusque I!

eà nos convenientcs in Iianc imperialem urhem
lingua; gru'ca; et laliiia-, peritissimus, ut 03 dist., cap. « sacros canones conscripsimus. Oportebat enim, ut
2,
diciiur; in eàdem opinione est Theophanes, graîcus î synodus universalis canones ecclcsiasticos promul-
hisloricus, etHumbertus, Silva; Candidaî episcopus, garet. t Hacleuùs concilium. Priucipio autem
1 , si in
apocrisiarius Lconis IX, in libello contra opistol' Constant, urhem convenislis, dicile inihi, ec(iuo evo-
Michaclis , patriarcha; Conslanlinopoiitani.
Qui liber canle convenislis? Aune romanus aiiquis episcopus
cilatur à Gratiano, ui liber Leonis IX
contra epislolam vobis concilium indixit? Minime id quidem. Al roma-
Nicela; Ahbatis. Sed et à Latinis
npn recipi hos ca- nus ponlifex eo tempore cerliis erat, catholicus erat,
nones, referunl Thcodoretus Balsamon
, cl MalUneus addo etiam prohns erat. Primates autem Ecclesi;c sine
monachus, maximi F.alinorum deirarKin.'s , ilio in iii- principis ecclesiaslici, et veri, et c iholici, et pii, vo-
terprel;aionc coriinidfm catidiium hic
, in hislorià luntate cogère, hoc non est synodum vellefacere, sed
conciliorum et virorum illustriura. Sunt autem
argu- adversùs Ecclesiœ principem conspirare. Quem^dmo-
 DE LOCIS TilEOLOGIdlS. LIB. V. 316
515
peilraolandas de rebaplizandis boprcticis comprobatis, quasi secun-
proceres ad res publicas
',!

ilinu si reg.n
(lùm tradilam AlVis eonsuoludinem, lox illa constituta
coiiveiiiaiit <-oiijuratio lUa poluis
siiu- re-is arbilrio ,

Jii.liiiiaiius, inquis, sit, H non magis advcrselur omnibus Ecclesiis Dei.

quà.n con?re.:alio exMiinabiliir
iiam istiiin Noc cnim decretum illud Cypriani explicari potcsl ad
narras
eos lecit convenire. Ik-nè prolVclô
:

iiiimic-un, nieino-
normam canonis 95 TruUani , et 19 Nicanni; quoniam
improbum fuisse, et Eeolesia; rom.
viro canon Cypriani de omnibus in universum ba'reticis
ri« prodilum est. Qualem aulem
syiioduiu à tali
pra'scriptus est, maxime Donatistis, quos constat in
pioleclaiii e>se arbiliabimur? Sed audiamus causain
sy- nomine Trinitalis baplizàsse. Dccrelum ergô Cypriani
(•oiivoiiiùs faeieiidi. « Quoniam sanct.e uuivcrsales

ab univcrsali Ecclesiàsimplicitate reprobatun» Sergius

« nodi quiula et sexla eanones non fecerunt, pioi)tercà
cano- approbare non dtbuit, quod TruUana synodus fecit. In
« nos in banc iniporialcni uiben» convenientes,
canone tertio Ecclesiai roman;e legem do bigamis non
nés conscripsinuis. Oportebat eniin, ut synodus
uni-
«
ordmandis simimum jus appellatis, cl ex rigore ausle-
< eanones ecclesiaslicos proniulgaret. » Ila-
versalis
diiarum esse rum; sedis autem Constantinopoliianaî moUilies ac
qiie b;ee Tnillaiia synodus supplemenuiiii
dissolutio benignitas vobis est. Mediam quasi ex dua-
id nimirùm
diciti:r, ctqnod deerat quinUe el sexUe,
bus componilis,scd talem qualem Ecclesia latina sem-
addidiss.'.Ide6enira nec sexta, aiunt, propriè nomina-
por explosif. Jure igitur iianc veslram synodum ex-
lur , sed ntMArr., id est, quinisexta. Scilicet nomino ;

I»losil Sergius.
sext* synodi Triillana se prias vendilare volebat. At !

Canon 13 jubet ut bypodiaconi,diaconi,presbyteri,

mine nce sexta nex quinta nec septinia est, sed
, ,

j
à suis Icgitimis uxoribus non separentur. Ea consue-
monislri'.m q\iod(lani, quinisexta. lUad verô quis ferai, ,

concilia tan- tiido apudCrx'Cos quidem invaluit; sed synodus ge«ie-

quôd insinjulant Patres bi duo gravissima
ralis eam loti Ecolosi;o confrà Latin orum usuni malè
quàni mutila et imniinuU, tit causa congregationis ne- i

Euimverùconciliuni générale Etcle-

praiscripsil. Benc ergô Sergius veslros canones re-
.cessai-ia \ idoatur ?
probavit.
sia ne imum quidem babuit, ubi causa aut hicresis,
TruUana ba)C synodus sola Canone 36 docer.:itis, quôd tbronns Conslanlinopo-
aut scbisnialis niilla esset.

non ad tol- litanus .-cqualia privilégia cum apostolicâ Scde obti-

est, qnx non ad proHigandani lueresim ,

neal, et Alexandrinus, Antiocbenus, ac Hierosolymi-

lend m schisnia, sed ad eanones edendos cogitur. Ec-
omnium tanns aliis pnrCeratur. Scitis adversùm bunc canonera
quid autcm erat opus, pastores Ecclesiarum
olîm à Sancto papa Leone pngnatura. Et quanquàm
suis sedibus cieri, ut post innumeros ferè eanones
Neoc;csarienses, ratione pugnatum est, at scquenles romani ponlifices
apostolicos, Nic:enos , Ancyrilanos ,

Coustanlinop. huic ambitioni et vanilati contradicere

Antiocbenos, aliorumque plurimorum et martyrum et
noluerunt. (De privil. antiq.
confessorum, qui canone secundo Trullano compro- )

Canone 62 pra^cipitis, in omnibus diebus qnadra-

bantiir, alii eenliun duo ab bis Patribus ederenliH?
gcsimac, pra;ter sabbatum et dominicam, nullas novas
Quaiitô verô graviùs sexta synodus egit, quce causa
bostias consccrari, sed, ut apud nos in die parasceves,
lidei, ob quam convenerat, absolutà, noluit Ecclesiaim
lieri pra'sanclilicalorum sacrilicium. Hoc vcstris Grœ-
canonibus onustam disccdere! Non igitur necesse erat
fateri vultis, alia Jus- cis pr*cij)ile, si vultis : romanus enini episcopus hoc
eanones condere, sed si vcrum
nimirùm ui in lolam Ecclesiam dccrelum non probaret.
tiniano causa vestrai congregationis fuit,
Sedemque praescrtîm apostolicam inscctaro-
Jam canon 55 nullà nostrà confutatione eget : ab-
Lalinos,
quod Platina ait, aliipia vcstrà auctoritate
surdus enim per se est , et manifesté romanam Ec-
in
tur, utqne,
Nam clesiam injurius. Ipsum audiamus i Quoniam iutelle-
probaret orthodoxa; iideincquaquàmcongruenlia.
:

post quatuor aut quinque annos à

c ximus in Romanorum civitate , in sanctis quadra-
si, ut ipsi dicilis ,

gesimre diebus in ejus sabbatis jejunare praJer

sextà svnodo exacte (1), sub Justiniano, fdio Cons-
c ,

{ ecclesiasticam tradilam consuclndinem sanct* sy-

tantini, Constantinopoliconvenistis, ccrto (computato
;

tempera) haic illa est erratica synodus, cui , auciorc < nodo visn;n est, ut in Romanorum Ecclesia, si quis

Sed jam videamus, « bierit inveutus sabbato jejunans, clericus doponatur,

Bedà, Scrgius noluit subscribere.

ut reliqua, quœ nunc non exstant, dissimulemus , cur i laicus segi-egetur. i Nùm libi vidctnr à romano ali-

bis centum duobus vcstris canonibus subscribere Ser- quo pontifice bunc canoncm probatum iri? .Minime
gius !iec voluerit, nec verô debuerit. verô gcntium. Quid 67? Vide an probandus sit « Sa- :

In canone secundo suscipitis el confirmatis 85 ea- « cra, inquiuni, Scriplura nobis pnrcipit, nt abstinea-

mus à sanguine ctsuifocato. Merilô igilur danuiamus

nones Aposlolorum; Sedes aposlolica non recepit, ut !
1

auctor est Isidorus, dist. 16, cap. Canones, id quod ( eos, quicujuscumque animalis sangnincm arte aliquâ

cùm ex Leone I\, c. Clementh, eàdem dist., oslendi » coiidiunt et sic comedunt. ^ Ecqua aulem major

tùm verô magis ex

pott'st, Gelasio, dist. 15, cap. Saucta Srriptm-arum ignoratio esse polerat, quàm oxistimare

Romana. Cur autom Sedes apostolira probel canoncm pnvfeptum illud apostolicum ad ca usqiiè trmpora per-

84, quem vos probatis, ubi très MacbabTornm libri durasse? Quaiitô veriùs Latini decretnm bierosolymi-
centra omniimi const-nsum Ecclesiarum admiltunlur? lanum, quoad sanguinem et suffocalum atliiicbat, ad
Alque in eodem secundo canone synodum Cypriani brève tempus tantispermaiiere interpretati sunt,
qnam-
coalesccret,
j diù JudKorum el gentium ccnsnetudo
(i) Theophah. pntat à synodo 6 ad bos edilos cano quodam
DCS annos IG inlertiuxisse. I
(piamdiùque Synagogam Ecclesia ciim honore
 , ,

517 CAP. yi. SOLYUNTUR ARGUMENTA CAPITIS PRDU. S18

sepeliret. Abeal nunc Gratianus, et sextae synodo ca- citasse canonss, me omninô pr«terit. Nam ^uod ac-
noiies Trullanos tribual , Isinocentiiis verô decretuni tions quintà raferlur, id non ex synodo, ubi hi canones
Graliani codera noinine retulit, quo eiat à Graliano sunt ediii sub Justiniano, s«d ex sexto
concilio uni-
citatum ; id quod et divo Thomœ, et aliis qnoque viris versali sub Constanlino illius paire depromptum
est, ut
doclis aliquandô accidil, ut Graliani diligentià fisi,ca- actione 17 ejusdem sexti concilii, palet. Sed
quoniara
pita decreti ementltis auctorib'.is et tiiulis référant. et hœc synodus apud Trullura, regium palalium scili-
Idem quoque Gregorio IX contigit, qui, titulo de cet, celebrata est, quod de
liàc dicitur, hoc per erro-

constit., Domine Hieronymi commentaria in Proverbia rera ad Trullanos canones creditum

est pertinere.
retulit, quie Hieronymi non esse certimi est. Caput Quorum auctoritas ideô à nobis labefaciata est,
ne
autem illud, quod Innocentius citât, habelur dist. 52, quisquam faiso errore deceplus eos veris legitimisque
cap. Si quis eorum , noraine sexlx synodi. Adrianum conciliis opponeret. Video autem dubitari posse, cur
verô Trullanos canones récépissé , tantùra abest à ve- iuterreliquos canones Ecclesi* romansecontrarios
non
il magis veritui possit esse conlrarium.
ritate, ut ni! et 82 notaverimus, ubi prohibitum est, ne Christus
Verba siqiiiirmillareperiunturin epistolà Tharasiiad deinceps sub figura agni pingeretur. Sed nolui
equidera
Adrianum , non sicut Gratianus , memorià lapsus , bas Trulli régulas ininiicè insectari. .Vgo ilaqne
in 82
existimavit, in epistolà Adriani ad Tharasium. Thara- canone, secundiim veram lectionem laie aliquid pro-
sius itaque recepit illos, non Adrianus, ut palet ac- biberi quin potiùs in eo pictura veneranda
; illa
,
quâ
lione secnndà et lerliâ septimîB synodi. Adriaiius si- agnusdigilo Prsecursoris dcraonstratur, etsusclpiiur,
quidem verba Tharasii refert, ut Constanlinopolitanos et deinceps conservariin Ecclesiàjubetur. Id
quod col-
proprio mucrone confodiat : «Si enim, inquit, vos ligere licet ex epistolà Adriani
ad 1 barasiuni septira» ,

< fateuiini canones Ulos divinos et légales esse, canone synodi aclione prima, et ex aclione quartà ejusdem
t autem 82, imaginera Christi venerandam esse con- sepiimu; synodi. De Trulli igitur canonibus atque ,

« ceditis ,
quid nunc conlrà sacras imagines depugna- adeô de sexto argumente hactenùs.
I lis? » Quôd si septima synodus uno canone utitur ,
In avgumenio verô seplimo, Pighii contenlio per-
ut ipsorum Grcecorum testiraonio imagines esse vene- tinax coarguenda est, qui, ut opinionem quatn semel

randas comprobet, ecquid indè argumonli promilur, ind;ierat, ti:eretiir, synodos Ecclesiae decreto susce-
ut caiteros item canones approbârit? Quasi totura Me- ptas vanis conjecturis infirmareperrexit. Tantùra stu-
nandrum, Aratura aut Epimenidem confirmàrit Pau- dium certandi, ubi semel efi'erbuit, et dura pertinacia
lus, quôd horum aliquandô sit testimoniis usus. Ncc poiî'sl ! Milii verô non est hoc loco opus pro sexfà syno-
verba illa, qua*, ex septimà synodo retulimus , ipsius do, undè emersit cerlamen,depugnare,quametAgatho
synodi sunt, sed Tharasii, Pétri episcopi, Epiphanii. coegit, et Léo II confirniavit, quam et Beda, lib. de
Qiiae non erat eji-s temporis et instiluli expendere. Temp. rat., cap. 56, et ca-teri post eum catholici pro-
Non enim id tùm agebatur, an Trullana synodus pro- j
baverunt, quam et concilium Florentinum, sess. 5,
banda esset , sed an essent imagines venerand o. recipil , et Eugenius IV, in decrelo super unione Jaco-
Quamobrem ,
quîo obiler , et praîter institutum à pri- binorum, veneralur. Alii pro sexlà et septimà svnodis
vatis homiiiibus in concilio dicebantur , ne novae I apologiamedant, si diligentià illis Francisci Turrensis
lites suborirentur, illa sapienter à Patribus dissimu- ;
non adhùc facit salis. Nos enim in dogmate (idoi, et
lala sunt, eô vel maxime, quôd in causa prx-cipuâ, î
decrelis ad salulem fideliimi necessariis conciliornm
de quâ ibi erat controversia , Trnllanre synodi auc- auctoritatem asseriraus, in rerum gestarum jrulicio et
toritaie libentcr utebanlur. Id ne comminisoi videa- ordine non asseriims. Ncc in bis, qu.T parùm, vel
mur , Nicolaus nimirùra est auctor adhibendus ,
qui certè nihil ad nos atlinent , tempus et operam su-
in epistolà ad Michaelera imperatorem , cùm ad mimus.
quamdam causam suadendaoi synodi hujns Trul- Ad oc'avum ergô argumentum Cajelanus in opus-
lanae canone quodam vellet uti , in hune niodum cule de Auotor. pap.T , ot conril.. cap. 8, respondet,
dissent : < Providè hoc Consianlinopolitana synodus concilium Gonslanliens.. quo tompore illud decretum
« canonum suorum sexlo dignoscitur prohibera capi- edidit, non fuisse et universale et integrum. Erat
« tu'o. Quod lamen non apud nos invenitur, sed apud enim tùm schisma in Ecclcsià sub tribus pontificibus,
« vos haberi perhibelur. Verûm novimus nos , Apo- Jeanne XXIII, Gregorio XII et Bcnedicto Xlll. Undè
« stoli imbuti documentis,ctiam sententiis uti pagano- asserere quôd id temporis illud conciliiun oral géné-
I rum quantô magis Christianorum, et contra ipsos,
;
rale, nihil aliud est, quàm rcvocarc aniiquum schisma,
( qtiorum ncc viiam scquimur ncc mentem crroneam ,
aliesque damnare, qui Benedictum et Gregorium se-
I imitamur! Dcindè Apostolus Paulus de paga-
libris quebanlur. Quod tamcn fuit, esl(pio scmper ambi-
t norum aliqua in suis scriptis posuit; numquid idcô gumn. Quôd si objicias, Marlinum V in ullimà scssione
I etiam cuncla rccipienda sunt, qu;c cura bis pariter
approbàsse omnia et singula décréta in matoriis fidei
« sunt prolata? > Haclcnùs Nicolaus; non itaque si quce priùs à concilie Conslantiensi prodiissent, res-
aut Innocentius aut septima synodus aut Nicolaus propriè adfidem pertinere,
, ,
pondet idem Cajctanus id
aut conciliumFIorentinum horum auctorilatc canonnm et tanquàm fidoi dccretimi à Martine probari ,
quod
abuluntiir, prnbato uno, aut item alloro, rcliquos pro- adversnm bxreticos fuissct defniitum, ut i.n 8, 15 eC
bavenmt. Quanquàm Patres synodi Florcntinse hos 102 21 sessione fanum est. Qu'>d aulem Mariinus V ea
*"
 ,

519 DE LOCIS THEOLOGIGIS. LIB. V. 529

qaouiain ad potuionein « fecit revocari, ità nos à làm nefariaî sanctionis re-
solùm probet, patet priniùm,
fada est, qui vocaiione relrahi salvà conscientià et Ecclesia; ho-
régis Poloniai illa approbatio
« ,
oratoris
concilio contra ha^e- « nore non possumus cùm ea omnia post transla-
hoc taiilùm exigebat, ut acta \i\ ,
,

etiam, quia Martinus dicit < lioncm ejusmodi concilii Basileensis per felicis
ticos coulirmareiiliir. Palet
approbare cl non ali- « memoriie Eugenium pajjam IV, praîdecessorem
se omiiia sic conciliariler facta ,

noslrum, faciam à
nec alio modo. Supponebat eniin qua;dam non Basileensi conciliabulo, seu
i
ter,
Nam in illà quartà et quinlà se^ sione, I potiùs conveniiculo facta exstiterint, ac proplereà
conciliariler acta.

idem Cajelaniis admonel, nec disputatio aut disqiii- « nullum robur habere potuerint ; cùm etiam solum
ut
sitio aliqua intercesserat, nec delccti fueranl adhùc i romanum ponlificem, tanquàm auctoriUUem super

viri docli ad disserendum et traclandum ea ,

qua; in i omnia concilia habentem, conciliorum indiccndonun,

(idei doctrinà essenl conslituenda , sed id caiitum pos- « Iransferendonnn ac dissolvcndorum plénum jus et

tcà à concilio fuit in sessione sextà. lia, si quis Iradila « potestatem liabere nedùni ex sacrai Scriptunc tes-
,

inveniel ea
in sessione quarià diligenler cxpendal, « timonio , diclis sanctorum Palrum , ac alioriun ro-

non formam liabere decreti quo videlicel aut tideles

,
« manorum pontificum decretis, sed proprià etiam
obligenlur, aut contr.irium scnlientes explodautur. « eorumdem conciliorum confessione manifesté con-
j

Palet demùm ex litteris Martini V, in quibus errores [

« slet. > Ilactenùs Lateranense concilium. Probat au-

JoaiHiis NViclefli, Joannis Hussi et Hieronymi Pragcnsis lem ea, qua; dixerat, multis et lestimoniis, et exem-

expresse damnanlur, nullà de eâ re, an concilium sit plis, quse nos, ne sit longum, pra-termisimus. Sed
supràpapam, factà mentione. Sed quonian» quai de provocavcrunt doctores Parisienses à concilio Latcra-
concilio Conslantiensi in dubium verti soient, ea pul- nensi, et appellatio nomine Academiai circiunfertur.
cherrimè explicantur à discipulis D. Tiioma; ,
maxime Quorum illa fuerit , ego bîc non disputo illud assero,
;

nos
à Cajeiano, viro in nostrà familià excellcntissimo, non sine Ecclesiai scandalo atque pernicic circumferri.
de hàc re ne verbuni quidem ullum prcetereà faciemus. Exstal analbcma Pii II in eos qui ad futurum conci-
De octavo igilur argumento tantùm. lium appellaverint; et sine Pii causis, qnas multas
In nono verô miror equidem illorum caicitatem, suis litteris reddidit, manil'estum est, rem banc cl
qui concilium Basileense lueri volunt , cùm manifes-
haereticorum 'omnium summum palrocinium esse , cl
lum sit, illud, licet à principio Eugenio IV consen- fenestram vel maximam aperire ad obedienli;Tc ecclc-
ticnle fuerit congregatum ,
posteà U\men ab eodem pri-
siastica; jacfuram , ac perniciem vera; pietatis. Sed de
mùm Ferrariam, deindè Florentiam translatum , ubi
bis non est hujus loci temporisque disserere. Verùm
Basiieenses conclus publicà Ecclesiaî aucloritaie re- objicis ea quai in secundâ sessione concilii Basileensis
pressi sunt. et unio Armenorum et Grœcorum
Nam décréta sunt, à legitimo concilio esse décréta , ut patd
populi chrisliani consensione approbata non in con- ,
ex litteris Eugenii, qua; lectœ sunt sess. 16 ejnsdeni
cilio Basileensi , sed in Florentino facta est. Eugenium Sed nos huic qua;stioni breviter responde-
concilii.
Ecclesia etiam post illam deposilionis Basilecnsis sen- mus, non approbâsse Eugenium décréta édita, sed
tentiam, pro vero ponlifice habuit; Felicem aulem solùm concilium générale Basileense à tempore in-
illum in synodo electum coniempsit. Quorsùm ergô choationis suae légitima: continuatum fuisse. Deindè,
attinet mordicus concilium Basileense tenere ? Quor- secundà sessione non erat plénum qnia
conci'ium in ,

sùm favere ha;relicis, qui conciliorum in ha^rciicos

major pars episcoporum deerat , imô paucissimi ade-
judicia infirma esse conlendunt, quôd concilium Basi-
ranl. Quarè inclioaiione quidem générale erat, sed
leense eos hïresis nomine damnârit, qui etianuuim Ca-
nondùm erat vcrè et perfeclè re ipsà générale. Pra;-
Iholici judicantur? Quœ qui non sentiat, is nibil
omninô
tereà , legatus sine commissione processit ad ea dé-
sensurus esse videalur. Quocircà non dubito esse nunc
créta ferenda, ut ex litteris Eugenii ad Julianum colli-
grande piaculum pro concilio Basileensi slarc velle
,
gitur. Addc quôd cùm gravis atque difficilis scmper
cùm scbisma illud jam exstinctum nonalià ratione ma-
fuissel inter catholicos altercatio ,
quibusdam dicenti-
gisdenuô possit accendi. Et Nicolaus V apertè sentit
bus papam suprà concilium esse aliis contra asseren- ,

Felicem illum non fuisse verum Ecclesicc pastorem,

tibus concilium esse suprà papam, nullà conquisitione
sed nominatum, nec verum concilium et générale,
factà, nuUo examine praicedenli, positum est id quod
sed congregatum vocat nomine concilii generalis; Eu-
erat ambiguum. Quare non fuit decretum fidei, sed
genium verô felicis recordationis prœdocessorem suum
simplcx quivdam conn^emoratio ejus doctriniv ,
qua;
honorificcniiùs appellat. lia in litteris suis non probat,
erat in concilio Conslantiensi tradita. Id quod videntes
Disi beneliciorum coUationes ( sic loqui soient) et liu-
luijus synodi Patres, rursùm in sessione 33, rem cam-
jusmodi caetera, quœ si irrita baberentur, populus,
dem aliter tractaverunt, definientes ea tanquàm fidei
mutatis aut pastoribus aut ofûcialibus , multùm incom-
modi acciperet. Atque Léo X, in concilio Latcranensi, décréta esse deinceps amplectenda. Sed tune omnis

plané définit concilium Basileense non logatorum potestas erat abolita, et synodus Florentiam
sessione 1 i ,

Quarè niliil mirum, si turpiter et pueriliter

congregatum. Et posteà, cùm de quà- translata.
fuisse légitimé
erraverit eos pro hairelicis condemnando qui nunc
dam sanclione ageretur à concilio Basileensi édita :
, ,

I Sicut Léo , inquit , ea quse in secundà Ephesinà sy- sine controversiâ fidèles habenlur.

« nodo lemerè contra justitiam et catholicam fidem Ad decimum verô argumentura responsio est facil

lima plenaria concilia à summo pontifice minime

4 gesta fueruût , postmodùm in Cbalcedone&si concilio ,
 , .

Sâi CAP. VI. SOLVUNTUR ARGUMENTA CAPITIS PRIMl S23

conJirmata per alia légitima et probata emendari. At multô ad sensura fidelium accommodatiùs. Concili'
quôd plenarium conciliiim summi ponlificis aucloritate verba priùs audiamus posterius expendemus verane:

firmatum per aliud posterius emendelur, exemplum ne an falsa sint « Profiteor inquit Berengarius
:
non
,
,

unum quidein prol'erri polest. Nain et hiijiismodi con- « solùm sacramentum, sed verum etiam corpus Christi
cilia Aiigustinus non infirmât, sed tuctur ejusdem libri < manibus sacerdotum tractari, frangi, et fidelium
den-
c. 4. Quanquàm Aiigustinus non videtiir ioqui de emen- < libiis atteri.
Hyec Berengario prsescripta à synodo
i

datione fidei, sed de emendatione legum, qaae ad res confessionis forma. Ubi alterum potest babere
dubita-
scilicet vel gestas , vel gerendas referuntur : Ipsa ple- tionem, an corpus Christi ratione sacramentalium
naria, inqnit, concilia priora à posterioribus einendan- specierum verè et tractari dicatur, et frangi alterum ;

titr, ciim aliquo rennn experimento aperitur quod clan- dubitari non potest, quin in seipso Christus
doc trac-
stnu erat. Quod ad fidei veritatem rel'erri vix potest tetur à sacerdotibus, nec frangatur.
Atque alii dicent
quai non rerum experimentis innotescit. Leges ergô forte pro suo arbitratu quisque nos autem hoc qui- :

nonnulkc, in quibus per imprudentiam falli concilia dem tempore, et in hâc quceslione sequemur potissi-
possunt, nibil obstal quominùs à posterioribus conci- mùm Thomam Waldensem, qui in libro sacramenlal.
liis emendentur (1). Isidoro autem ex bis eliam res- tit. -4, cap. 2i, docet ejusmodi
loquendi formulas et
pondetur. Non enini sunt nobis explicanda singula. esse verissimas, et esse etiam olim à patribus
usur-
Ad undeciflium diximus soepè concilia intégra et palas. Refert in hoc Dionysium cap. 5, lib. de
eccte-
capitis auctoritate perfecta ea esse, qua; nosab errore siast. Hicrarch. Refert quoque Chrysostomum , m
vindicamus. Nec si summus ponlifex lîrmus in fidei Matth. homil. 83. Retulerat autem et cap.
supedore
causa judex est, concilia frustra coguntur. Primùm Pascbasium in lib. de Corpore et Sanguine Christi; fi-
I

enini , ut capite superiore admonebamus , romanus !

deles sanè cùm species sacramenlales viderint , Chri-
pontilex non tenierè et stultè, sed consideratè atque stum se vidisse testantur, eumdemquc , cùm illas le-
I

sapienter débet fidei controversias definire, advocando I tigerint, tetigisse. Quod magnum profectôargumentum
scilicet consiliarios, vel plures , vel pauciores ,
juxlà i
est, cur ità esse crcdamus. A fidelium vulgo inquis ,
,

rei, de quà disseritur, gravitateni. Juvant enim Patres 1

istasumis. Metuebam ne à lenonibus diceres. Chri-
concilii siinmii pontificis fidem atque doclrinam. Undè sliani rudes disserunt isto modo. Benè
j
profectô nar-
in concilio Hierosolymitano , cùm facla esset magna !
ras. Nam in qux'stione fidei communis fidelis populi
conquisitio , Petrusque senlentiam dixisset nuUo sa- sensushaud levem facit fidem. Quœro enim ex te.
I

crarum litterarum testimonio fulcitam , Jacobus pro- quandô de rébus christiance fidei inter nos contcndi-
I

bavit eam quidem additis lestimoniis prophetarum. mus, non de philosophiie decretis, utrùm potiùs qua,'-
I

Adjocit item quasi de suo legem maxime necessariam I

rendumest, quid philosophi atque ethuici an quid ,

de abstlr.entiâ ab idolotbytis, fornicatione, suffocatis j

homines christianâ et doctrinâ et fide instituti sen- ,

et sanguine. Ità enim divina procuratio in Ecclesiam tiant? Prœsertim cùm huic sententi?e consenserint
se fundit, lit membra prsecipua , tametsi à capite ipsa Patres etiam veteres , quemadmodùm paulô antè de-
pendeant, caput tamen tueantur et juvent. Facit quo- I
monstraUmi est. Prsptereà motis speciebus sacramen-
que concilium plausibiliorem populo fidem propter !
quod inter doctiores ferè convenit, Christns
talibus, id
I

acceptissima multorum testimonia atque iudicia. Nam Item per accidens quidem, sed movetur tamen nihil ;

leges, quœ commun! optimatum consensu et rogantur, igitur obslat ,

quin visis tactisque speciebus , Christi
I

et ferunlur libentiùs populus accipit, quam si à rege

, I
corpus et videatur et tangatur. Nam nec ipsa subsian •

solùm ederentur. Quamobrem Beda, libre retrac, in j

tia sensilis, nisi per accidentia sentiri potest. Ad ha;c,
Actis Apostolorum, prudenter sanè monuit , Paulum cùm species panis vinique miscenlur, Ecclesia fatetur
conlulisse cum Apostolis aliis Evangelium, quod prœ- corporis et sanguinis Domini mixtionem fieri : ergô
dicabat in gentibus , solerter in concilio disquirens cùm videntur et tanguntur species , corpus Christi et
,

an rectè de legalium cessatione doceret < Non quôd :

videtur etlangitur. Quid milita? Sic miiiipersuasi, sic
« ipsc de hàc re, inquit, aliquid dubitaret,
sed ut sentio, Christi corpus in locum panis ità successisse,
I nKMites dubilantium apostolicâ synodi auctoritate ut proDtor oa qii;o fidoi bujus sacranionti répugnant
« firmarentur. » Gregorius autem de synodis provin- omnia sibi vindicet, quae panis antè ratione acciden-

cialibus locutus est, quae in causa fidei vix quidipiam tium vindicabat. Alioqui, qui species panis manduca-
obtinere potuerunt, nisi essent summi pontificis auc- ret, is Christi corpus non ederet, nec ille biberet san

toritate roborata. llla cxpertus est Gregorius, haîc guinem, qui viiii specie potaretur. Atqiii scriptumest :

non est expertus. Quanquàm et illo lempore concilii Accipile, cl comcdile; hoc est corpus mcum et riirsùm
; :

Nicseni utilitas nondùm erat salis explorata. Qui manducat mcam carncm , el lùbit menm sancfui-

De postremo argumente difficile dictu est. Quid

nem, etc. Et iterùm : Qui manducat indiynè, judicium
tbeologi ferc opineniur, video. Hoc tauicn vorè licet
sibi manducat , non dijudicans corpus Domini. Quôd si

dicere, romanum ilhid Nicolai concilium locutum esse caro Christi in saciamonio editiir , cortè frangilur,
doiitibusqiio fidoliiim attoritur. l lruin(|iio enim ei ci-
(1) Notandum etiam objectum legnm positivarum
bo qiioin edimiis , est et conjunclum et proprium.
pro tempons loconmi
, aiiisve circumsLintiis varinri
, •
,

uiidc 01 qtsas loges variandas esse, absquo Quid quôd per Lucam, si gncci sermonis habetur ra-
ulià in io-'is-
Jaioribus levKalis noiA imo id ex natnrà rorum tio, Domimis ait Accipile, hoc est corpus meum quod
;
ex :
,

Bapioiifià proindèposluiari.
p v^
j pro vobis franyiiur? Nec vcrù nobis divus Thomas in 4
 , ,,

5-2" DE I.OCIS THEOLOGICIS. LIB. M. S24

parle, qnres- qiiisnonprxleratsexcentisCfflcolampadiisîDepostremo

m
Bentenl. obiici débet cumin tertià '1

noslrœ oiiurargiimentodixiniussalis;satisqucproindè dequar-

ad icrtium argumentum
argumentiim noslrae !
tionc -7
77 arlic. 7
7, ad'lcrtium ,
,
| . „

vel prx>cipuus quem * lo loco dixhnus. Ad sequenlem deinceps truiiseamus.

hujus senlenlke auctor fueril
:

DE ECCLESlyE ROMANDE AUCTORITATE

Q\ E Ql IN:0 loco COISTINETUR.

LIBER VI 0).

stium fuerint subscriplione firmata pcnitùs rescin-

CAPUT PRIMUM. ,

duntur. Constat aulem, civilem legem ,

quaî ejuiwnodi
quitus Imjus loci ancloritas
Vbi ponuntur argumenta ,
U'slamonta minus solomnia irritai, à viris hodiè eccle-
impugiiatur.
siaslicis comprobari. Falsus est igitur in fide Alexan-
In cum locum iiicidimns ,
qucm longé latèqnc pa- der , ut qui pronuntiet , legem aliquam esse divinoe
tiieologi, pra'serlini juniores,
copiosè Iractare contrariam, quce re verà contraria non est.
tenlem
soient, proplcrcà quod Sedis aposiolicye non auclori- Quintô Innocenlius I, in epistolà ad Rufum et Euse-
tas modo et gravitas, verùin eliam omnis onininô vis bium, cap.
summum
I : i Qui viduas, inquit, acceperunt uxores, I
el faciduis, ciim semper ab hx'relicis impugnata est, « ad sacerdotium agnoscimus pervenisse.
liim mnliô magis hoc lempore à Lutheranisimpelitur, « Quod conlrà legis esse prœcepta nullus ignorât, cîitn

qnoriiin in romanam Ecclesiam contentio pertinax, j Moyses clamitet : Vxorem virginem sacerdos accipiat :

cl odiiun x'tornnn) est. Sed non ego perseqnar qnai- i contra quod prseceptum divinà auctorilate subnixura

stiones infinitas de romani ponlificis potestate tan- ; a nulla def'ensio opponilur , nisi consuetudo vestra
lùm de dogmalimi videamus. Nolo auiem
aucloritate « quœ ex ignorantiâ profecla est. » Et Innocenlius III,

agere confuse, ut id expli( emiis bàcdispulalione, quod cap. Per venerabilem, qui filii sint legilimi, cîsiiquani-

qn^rilur. llaquc eorum inprimis argnmentaticmes ex- j

dam legem Dcuteronomii retulisset : « Sanè, ait, cùnft

ponemus, qui locum impugnant. Deindè loci nos vim !

I Deuleronomium seconda lex interpretelur , ex vi vo-

et auctoritalem cnin catholicà Ecclesià conservabinms. « cabuli comprobatur , ut quod ibi decernilur, in novo

Posl hœc adversariorum argumenta dilucmus. Qu.-ie si « Teslamento deboat observari. j At décréta veteris
longior fucrit oraiio, cum magniludine utililatis com- legis debere à nobis observari , saeris eliam litteris

parata, foriassè etiam brevior videbitur. Qui igilur lo- non modo concilio Florentino adversatur.

cum hune infirmare pergunt, his argumenlis , ut sibi Sexto, Nicolaus Ht in Extravag. , Exiit, qui seminat,

videlur, elTiciunt. de verborum significalione, decernit , abdicationem

Primo Joannes XXII publiée docuit, jiistorum animas proprielatisomnium rorimi tàm in speciali quàm in ,

non videre Denm usquè ad jud cii diem cavilque ne ; , communi Christum Dominum etverbo ctexemplo do-
Parisiis thoologijo graduin quisquam consequeretur cuissc. Quod erroneum esse Joannes XXII docel in Ex-

nisi priùs in banc sentcnliam juravisset. Errare igitur Iravaganti, Cinn inter noimvllox.
snmmnsponlifex, atque adeô Sedes apostolica in fide Seplimô , Nicolaus ad consulta Bulgarorum , refor-
polest. i
turquc deconsecratione distinct. 4, cap. A quoclam Jn-
Secundo Cœleslinus III definivii, quôd cùm altcr dœo, définit ,
quôd si in nomine Chrisli aliquis bapti-
conjugum labitur in hœrosim dissolvitur matrimo- , zetur, rebaplizari non débet ; cnjiis oppositum Pelagius
nium, ut patet de divortiis cap. Qnauto. Su|)cr quo af- papa déterminât in epistolà ad Gaudonlium opiscopum,
lirmat Hosliensis, Cœleslini epistolam decrelalem lia- referlurquo eàdem dist. cap. Si re verà qvtx ambo ,
,

bitam olim in corpore juris. Erravit igilur in fidc capitula ex eàdem epistolà suntdcprompta. Consentit
Cœleslinus ; nam definilio illa Evangelio conlraria et cum Pelagio Z.acharias papa, cap. Insijnodo, eàdem

est. dislinclione. Aut Nicolaus igitur, aul Pelagius falsô do

Tertio, Alexander III de sponsâ duorum, cap. Licet, i

fidoi qurestione docrevit.
asseril quosdam suos pracdecessores judicàssc quôd , Oclavô, divus Gregorius in epistolà quàdam ad Au-
si post matrimonium contracium per vcrba de pmo- guslinum, Cantuarienscm arcbiepiscopum , Gregorius
senli, non consummatum tamen, aliud novum matri- quoquelll, in epistolà ad Bonifacitmi episcopum , ex
monium consimimelur primum ,
dirimitur, sccundum aposlolicse, romanaeque Ecclcsiae aucloritate pronun-
est validum. Ilic aulem error est sine dubio in fide et liàrunt, quôd si mulier infirmitatc aliquà fueril corre-
moribus manifeslus. pla,nec valucritdcbitum raarilo suo reddere, maritus
Quarto, idem .\lexander III, cap. Cùm esses, de te- quidem aliam uxorem ducere polest, eà lege tamen, ut.
stament. , définit alienum esse el à generali Ecclesiae subsidii opem conjugi priori non sublrahaf. Quôd au-
consuetudine , et à divinà lege cl sanctorum Patrum lem abuxore, quœ per infirmiiatem debiium red-
vir
institutis, ut tcstamenta, nisi qiihique, vel septera te- dere non valet discedere possit atque ad secundas
, ,

(1) Yidc notam suprà, ad initium libri quinti. nuptias iransire doclrinse evangelicoe aposlolicœque
,
 ,,,

525 CAP. II. CUR SEDES .\POSTOLICV Qn.NTni LOCI'M OBTINEAT. 326

adversiim est, ut Gratianus ,

quœst. 32, q. 7, dixit. '
e manne, t Quôd si Hieronymus et Ambrosius Ecclesise
Nonô, Gelasius contra Eutycliem et ?<estorium dé- romana; iustitula facile rejiciunt, cerlè non est ciir apo-

finit, in altaris sacramento, factâ etiara consecratione stolicae Sedis ira^scriplaminmoribusregulam sequi de-
panis. vinique substantiam manere. Id quod à fide ca- bearaus. Eô vel maxime quôdT ruil. synodus, can. 5o,
Iholicà alienum est. asserit romanam Ecclesiam prêter ecclesiasticam tra-
Decini»), romani pontifices litteras ssepè sacras falsô ditam consuetudinem sabbatis quadragesimx jejunare,
exposuerunt. Nam ut ea loca proetermiltam, quœ Caje- corrigitque hune Ecclesiœ romanœ morem, qui contra

taniis refertin opuscule quœslionum 27, q. ult. , cer- Apostolorum canonem 65 inoleverit. His potissimùm
tè Gelasius papa cum concilio septuagin^a episcopo- argumentis bunc locum quidam infirmum esse conten-
riini , et refertur sub nomine Pelagii, dist. 21 ,
cap. dunt. Credunt enim Sedem apostolicam errare posse
Qnmnvis, atque Anacletus, dist. 22, cap. Sacrosancta etiam cùm de fidei qusestione judicat. Inter Parisien-

probant romanam Ecclesiani cjeteris esse |.i;i at.m ses Gerson et Almain bujus sententice prsecipui aucto-

iilà evangelicà voce Domini Salvatoris Tu es Petrus

: ,
res habentur. Eamdem sequitur Adrianus in 4 sentent,

et super liane petram œdificabo Ecclesiam wcam. Quod de confir., quaest. ultimâ. Ac Thomas quidem Wal. 1.

idem plures etiam alios pontifices scnsisse constat. 2 doclrin. fid. antiq. , c. 19, eamdem videtur sequi,
Ridiculuni aulem videtur esse evangelicum testimo- , tametsi in lib. de sacramentalibus doclrinà 10, longé
nium in eum sensum velle flectere. Ad eumdem quo- aliter sentit. Gratianus, dictinct. 19, § Hoc autem in-

que modum plerique sunimi pontifices ad probandum telligendum est, eidem opinioni videtur etiam assentiri.
majores Ecclesise causas ad Sedcm romanam esse re- Nec ab hâc, ut apparet, alienus est cardinalis Turrecr.
ferendas, inducunl illud ex Lucà : E(jo rogavi pro te , lib.4, part. 2, cap. 16; quamvis in 1. 2, cap. 109.1 10,

Petre, ne deficiat fides tua. Quod qulun iuL-ptum .sit» contrariam sententiam et tenuerit et ostenderit. Hanc
vel ex eo liquere aiunt quôd ibi Dominus Petro solùm Erasmus libenter amplectitur super epist. Hieronymi
non item posteris loquebalur. Subdit enim Et tu ali- : ad Damasum de nomine Ilypostasis. Quin in libro de
qnando conversus, confirma fralres tuos. Qtise verba si ratione verœ îheologiaî fenestram dicit aperire ad per-
ad posteros referaniur, nimirùm romanos pontifices . niciem veroe pietatis eos, qui doceant roniannm poiitî-
priiis avcrsos fuisse oporleret, ut aliquandô conversi ficem errare non posse, quoties de moribus,aut fide
contîrniarenl fratres suos. Cîimitaque romani episco- pronuntiat. Huic Lutherus subscribit, huic Wiclefistce,
pi sacras litteras falsô interpretentur, falli et fallere in atque adeô omnes hœretici subscribunt libentissimè.
fidei dogmale possunt. Nam ex sacrarum litterarum
CAPUT H.
rectà intelligeatià vera dogmata, ex obliqua verô folsa
In quo rcddilur causa, cur Scdcs apostolica quint..in
trahunlur.
Vndecimô si apostolica Sedes in fide errare non
,
iocum obtincat.

possel id maxime ex privilegio Pétri Luc. 22

, Ego , : Horum ego opinionem ex academiis theologicis ox-
rogavi pro te, Petre, ut non deficiat fides tua. At Pétri plosurussum, efficiamque, utspero, vi argumentoruni
fides defecit, juxtà id, quod Anibrosius ait : « Fidelior meorum, si inlegris animis expendantur, se«uolis con-
€ factus est Petrus, postquàm fidem se perdidisse de- tentione et odio, quibus omne judicium exoculari so-
t flevit. > Muliô ergô magis cseteri successores errare let. Ut autem evidentiùs intelligatur, quàm sit magnus
in fide potuerunt. Ut erravii certè.Anaslasius, distinct. bujus opinionis error, fingamus animo unnni esse Lu-
19, cap. Anastashs. Erravit quoque lîonorius, ut in therum, in quem stylus hic nostor acuatur. Nam erran-
concilio sexto Constant, aclione 15 et 18, definitur. tiimi multitudo non parit errori patrociniiun. Sit ei'gô
Postremô, Hieronymus in epistolà ad Evagrium, primus idemque soins qui audeat affirmare, siwiunim
cùm illi objiceretur romanse Ecclesiae consuetudo : « Si pontificem Ecclesiamqîie romanam in fidei conlroversiis
< auctoritas, in([uit, quœritur, orbis major est urbe. decernendis posse contra Evangelium errare. Nisi ego
f Ubicumqiie fiiorit episcopus. sive Rom;r, sive Con- probavero cortioribus argumentis, id esse erronciun,
« slantinopoli, sive Alexandrin', ejusdemmeriti,ejusdem quàm probent calhnliri aut pnrgaloriinn esse, aut iu-
« est et sacerdotii. Potentia divitiarum, et paupertatis dulgentias pontificias divinà aucloriîate conslare, auc-
« humilitas vel sublimiorem, vel inferiorem episcopum toritashaec meaquaniidacumque est, apud lectores pe-
I

« non facit. Calerùm omnes Apostolorum successores riclitabitur. Illud verô meliùs ostendo, si ad locum bimc
I sunt. Qiiid erg»)niilii profers uniiis urbis consnetiidi- fnmà ratione constabiliendum, altiùs luijus roi fiinda-
« nmi? qiiidpaucilatem, dequàortum est supercilium, nienta jacio. Sed antè tamen, cur hune lociim quintimi
« in loges Ecclosiic vindicas? > Ilactenùs Hieronymus. fecerimus. paucis explicandum est. Erunt enim for-
Et Ambrosius 5 de Sacram. capite primo, cùm ro-
lib. tassè quidam, quibus aptior ordo videretur, si priorem,
manam consuetudinem sibi opponeret « in omnibus. , quo conciliorum auctoritas continetur, hic locus anlece-
i ait, ciipio sequi Ecclesiam romanam : sed famen et dcret. Quin etiam si aberrant à conjectur.î, video tamen
I nos bomines sensum liabemus; ideô quod alibi rccliùs quid sequamur;nempè Sedis apostolicfleaiictorilalesub-
«servatur,el nos rectè cuslodimus. Ipsum sequimur latà, concilia qu;ecinnque non solùm racillare, sed ca-
|

i Apostolum Pelrum ad ; lioc Ecclesi.i roniaiia quid re'<- dere : at Sedem apostolicam per se etiam sine conciliis
f pondfi ? ulique ipse aiutnr est nobis I-iijns assrrtio- ! siiam babere aucloritateni ;
priorem ilaque esse Kc-
« Dis Pelrus Apostolus, qui sacerdos fuit Ecclesiic ro- i
clesi.e aposlolicx quàm conciliorum auctoritalera
, j
 ,

Si7
DE LOCIS THEOLOCICIS. LIB. TI. 3^28

lociim natura ju- vum indidit, quod Pclro non commune cum reliquis
Rébus aiitem siuiin cnique i-orvarc
locns clcnioiilis siuis est cuuinc Apostolis esset, sed proprium. Et ego dico tibi, ait, non
bel, qi-oiuadmodiiin
leiTU infiiuum tcncat liane iimndel Joanni, non Jacobo; sed, Tibi, tu es, non solùm voca-
jiropriiis,»l ,

ora redda- ris, sed es Petrus, hoc est, saxum. Undè et Joannis
aqiia, superior aUher, ignibus aliissima
Qiiibiis l.revitcr respondemus, nos huniani
ingenii primo cap., Cep/jrts,id est, petra ingens, seu rupes ma-
tur.
gno ferendo a^dilicio idonoa, à Domino vocatus Et
habiU ratione, naluno ordinom sivpè negligere. Est
est.

super liane pelram, inquit, œdifienbo Ecclesiam meam,

aulem hominibus comparatuni, qiiod Aristoleles non
super ô Peire, ut exponit Hilarius super
semel adnionuit, nt à notioribiis ad oa, quce minus sunt
id est, te,

Quamobreni cùni concilionnn auc- Mallhaium ;Ambrosius sermone 47 de Fide Pelri Cy- ;
nota, proliciscanlur. ,

iniran- prianus in Epislolà ad Quintum Hieronymus, lib. 1

toritas plorisqiie sit ol acooptior et notior, nihil
;

ordiuem antoM'itorimus. Pra'tcr- conlrà Jovinian. et super Matth., et in Epislolà (luàdam

diim est, si natura'
ad Marcellam, et in lsai;r c. 2 et IG, qiianivis in con-
quain quôd concilia Ecclosi <ni repnvsentant, et ab Ec-
'

clesiàcatholicà concilia catbolica sejnngcre, non orat

cioncquàdamde Penlecoste aliler exposuerit ; Cliry-
;

concilia ba^rere sost. homil. 55 in Mallh. Cyrillus, lib. 2 in Joann.

ex ordine. Morilo igilur Ecclc
;
satis ia;

quod erat cap. 12 Origenes bom. 1 iu .Mallh. el boni. 5 super

fecinius. S d de liis li iclenns. J .m insti- ,
id, ;

tutuni, persequanuir.
Exodum Theophylactus, Luc;e 12 Gregorius, in quà-
; ;

dam Epislolà ad Mauricium Auguslnm, cl iu alià ad

CAPUT m.
Eulogium Alexand. episcop.,
; lib. G, epist. 57 ; Léo ,

Tria p-ouuntiuta continel, (juibus efficitur, Pctri in (ide

concione 2 , de Apostolis Pelro et Paulo ; sod et in
firinilalem ad succcssores quoquc derivari
epislolà ad Flavianum : « Petrus, inquit, à princiitali

Elsi non sum nescius, quam sil scbolastica dispnla- « petrà soliditatem et virtulis traxiletnominis. > Alque
lionis forma quibiisdani invisa, sed non debeo tamen in epist. 67 ad episcopos Viennens. , id aperiiùs ex-

aliam inire dispulandi ralionom, pra'ler eani, quam et ponit, dist. 19, cap. Ilà Dominus ; Terlull., lib. de
viris clarissimis probalani esse intellexi, et d errores Prœscr. ha;ret. ; Epiphanius iu lib. Ancoratùs ; Dio-
onnies relellcndos somper aptissimam exislimavi. Cer- nysius item, in Epist. ad Timoth., Pelrum dicil à

tè qua'; Auguslinus conlrà adversarios Ecclcsiae disse- Paulo vocatum fundamentum Ecclesiarum. Et coiu il.

ruil, tamelsi et inventa sunt aculiùs, et dicta subtiliùs, Chalcedon. vocat Pelrum pelram et crepidinem cailio-
quàm ut quivis ea uossit aguoscere, ad eviiicendas ta- licae Ecclesia; ; atqueex consequentifalelur Ecclesiam
men ha^reses eô apliora judican tur quo tenuiiis ad vivum catholicïm super Pelrum a'dificatam. Nec me latet.

resecala sunt. Demonsiralurns igiturapostolicameam- Augustinum, super Joannem homil. ultimâ, de vorbo
donique romanam Sedem errare in (ide non posse, scbo- Domini homil. 4, id veritum esse concedere. Al, lib.

Ix more ires proposiliones habeo ponere, in quibus bu- 1 Rétractai., cap. 21, hune communem sanctornm
jus qua'Slionis cardo verlitur. sensum non reprobat. Nec reprobari sanè is polerat,
Priniùm, Pelrum Apostolum fuisse à Christo instilu- quem non sunmfi modo pontifices, verùm concilia quo-
tum pastorem Ecclesiicuniversalis. que probàrunt, quemadmodùm ex his quaî posteà di-

Hoc probat aperiéillud apud Joannem lestimoniuni, cemus perpicuum erit.

c. 21, 17 : Pasce oves meas. Qui enim non distinxit in- Sed non est opus,rom alioqui lucidissimam externis

tcr lias oves el illas, alienam à suo dcmonslravit ovili, i

admotis luminibus illuslrare. Quorsùm enim dicil Do-
qua; Peirum pastorem non recognosceret, ul lunocen- minus Simoni filio Jona; : Tu es Uirpc:, hoc est, sa-
lius, de major, cl obc. cap. Solitœ, el Bernardus, lib. xum, nisi ut inielligeremus, cùm è vestigio addit : Et
de Consid. ad Eugen. cap. 6, evidenlissimè argumen- super hanc pelram œdificabo Ecclesiam meam, ipsissi-
lautur. Nec dubilari polest, ad Pelrum eam curam spe- mum Pelrum esse, super quem esset EccU sia a'di'ican-

cialiler pcrlinuisse, quem Dominus, priuscpiiim oves da ? Cùm verô idem sit secundùm motaphoram domûs
illi coinmitteret, inlerrogavil, nec idem semel aul bis, fundamentum, quod servalà corporis analogià caput
sed lerliô etiam : Simon Joannis, ditigis me plus his? manifesté colligiiur, Pelrum ut Ecclesia; caput, ità

Ubi non expressit solùm Sinionis proprium nomen, sed etiam fundamentum esse. Curautem nomen capitis in
palris etiam nomenclaturam adjecit, ne uUâ posset am- Pelro vereamur, si rectorem ovium Chiisli eum negare
biguitiite Pétri polestas eludi, aul perverse in aliuni non possumus ? Nam populi redores cajiiu» dicur.lur,
tonpieri. Alque idem rursùs ex altero apud Malllueum Amos G, et Saùl, quoniam rex erat, caput popnli dici-

testimonio doclaralur : Bealus es, inquit Dominus, cap. lur, 1 Regum 15. Sed lestimonia PaUum Bucerusqurc-
IG, 17, Simon Ilar Jona, quia tara et sangtiis non revela- rit, negatque Petrum ab ullo unquàm caput Ecclesise
vit tibi , sed Pater meus, qui in cœlis est; el ego dico vocatum. Impudenlissimè verô negal. Quoniam Evaris-
tibi quia in es Peints, i-t sujier hanc petram a'difi- tus,Alexander bujus nominis primus. Plus etiam pri-
cabo Ecclesiam meam : et quodcumque solveris s per ter- mus, Calixlus primus ilem, Gregorius, Alhanasius,
ram, etc. Ubi notandum inprimis illud, quôddùm om- Cbrysostomus, Patres concilii Chalcedonensis, Con-
nes discipuli rogati fuissent, cœleris laceniibus, unus stant, septimaî synodi, Petrum ac succcssores ejus ca-

Pelrus respondil. Deindè et illud advortondum, quôd put Ecclesi;n non obscure aj^poUaverunt. Quorum le-

et nomen Pttri autiqniim Cliristus srrvavil. in(piions :

stimonia paulo post adscripturisumus. Faleamur igilur,
Bealus es, Simon, el palris etiam nomen addidil, ne ad Pftrum et caput cl fundamoî.lmn, et rectorem pastorem
Chanana^um possent verba referri. Nomen qnoque no- que esse à Cbrisio constiiutum Ecclesiœ univcrsalis.Haec
 329 CAP. Iir. PETRI FIDES IN SEGCESSORinî'S MANET. 330
cnim oinuia aiicô sibi colucreiil, ni si unuin ex iliis tol-
l Pr.elereà,si Petro.peculiari ratione et privilegio clavcs
las , rdiiiua loUeie uccesse sit. Ac Clemeiis, G Dispos, non unius cœli, sed-civlorum data; sunl, queaiadmo-
lit). : « Pelriis, Jacobus et Joannes, iiiquit, quaimis à dùm bomil. G iuMaltb. annotavit Origenes, clavesau-
i Chrislo fucriiit omnibus penè praiati, tanien non lem cœlos aperiunt, consequens fit, ul onmia cœlorum
f sibi vindicabanl |;riniatiis gloriani, sedJacobnm, qui impedimenta tollant. At ex parle inlelleclùsingressum
, « (!iceb;Uni'.]usliis, Apostolorum episcopuni slaluunt. s in cœlos impedil iguoranlia fidei, sicut ex parte volun-
Non igilin- Clenieiili Pcli us crat paslor EcolesiLC nni- tatis afieclio prava ; data est igitur Petro
olest is non 1

vcrssis. Hujusniodi scilicel leslimonia hînc iiulè ve- minus ad lolbndam ignorantiam, quàm ad loUen-
nanlur lurrelici, ul bici tcnebras olfundant. Dionysius, da peccata. Quœcumque itaque solvissel, et quaî-

c. 5 de div. no:\i., Pv trnni dicil snprenimn fuisse de- cumque ligàsset, sive spectarentad inlellectmn, sive
ousel Ibeologoruni columcii. Euseb. ,
lib. 2 Eccles. ad affeclum , ea ligata luisseiit solut!i,iic in cœlis.

Ilist. cap. li, Polnini sciii)il probatissininm omnium Quamobrem (puestiones in (ide difficiles solverc jure

Apostolorum et mavinnun fideiqne magnincenlià pri- suo Pelrus potcrat, ligareque proindè suo judicio , ut
t niorum principeni ; Ep pb. baires. 51, ; ffirniat, Chr s- idtenerent fidèles, quod ipse decerneret. Alqui !also
tnmelegissePe!ru;'.i,ntcsselduxsuorumdiscipuk)rum. de ligarinon queunt. Quôd
'

fide judicio fidèles si dhina-

Léo in ei)ist. ad opiscop. Vieiincus., evangelici niuncris lio in labiis rcfiis, et in judicio non errabit os ejus, ut
sacramenlum, ait, ilà Dominum ad omnium Apostoio-
j
Proverb. c. IG dicitur, cm'uosexistimabimus, Pelrum
rum oITicium perlincrc vobùsse, ut in bealissimo Pctro ;
regni cœlorum principem à Deo conslitutum, in gra-

omnium Apostolorum summo principaHlcr collocaret.

'

vissimo de fide judicio errare potuisse ? Et si Caipbas,

Ilis, nam alios enumerar longum est, bis, inqiiam, vir in Synagogà impius, cùm esset pontifex amà illius,

tàm mullis et idonciste>libiis non credunl bœrclici ; et quia ponlirex lanien oral, propiiclavit, nonne magis
voiunt nos uni Clcm. credere, qui dical Jacobuni Apo- Pelrum summum à Cliriblo pontilicem EcclesiiC daluni,
sl()b)rum episcopum inslilutum e se. Ilierosolymorum divine Spirilu ad vcrilatem definiendam agi credimus?
episcoi)us Jacobus agnoscilur ; Apostob>rum episeo]ms Si paslor denique omnium fidelium Pelrus est à Deo
non agnoscitur ! Qua;:qu;un Aposlob, a'diliealionis constiliUus, doclor ergô et magistcr Ecclesià; supre-
îjratià, cùm erant Hierosolymis, .lacobo sanè pluii- mus en'ectus est. Quôd si pascua doctrina; salubris
mùm defercbanl, quô postons episcopis exemplo es- ovibus Cbristi non daret, sed posset cas crroribus fol-
sent, tanquàm subdilos in aliéna Ecclesià se gérè-
lit sis ac pcrniciosis pascere, nimirùm non esset à Cbri-
Sed benè babet, quôd non asserit Clemens Do-
rent. sto Ecclcsi;Teprovisum. Provisum est aulcm sine dnbio,
minum staluisse, sed Aposlobis, modesli* causa. Nos nisi Petrus ipse nos fcfellerit, ii:quiens : Viri fratres,
verô bàc prima propositione asserimus, Pelrum à Do- vos scitis, (juoniam ab antiqnis diebus Deus in nobis cle-
niino paslorem Ecclesiai catbolica". inslitutum. Quod git, per os meum audire génies verbuui evaugelii, et
qnoniam Cajetanns i;i libel. de auctoritat. papcc et con- credere. Pelrum ergô pcculiariter inter c:etcros elegit
cilii, et (usiùs adbùc in altero de Eccles. roman.'c pri- Cbristus, ut eum gentes in fidei conlrovcrsià non au-
malu i)bu'imis maximisqiic argumentis oslcndit, nos dirent solùm loquenlem, sed eliam credcrent. Ità
breviler (l(Miio;iIràssc sulliciat. cnim cùm Pelrus sentenliam edixisset, tacuit omnis
Secundo, Pelrum, ciim Ecclciiam docebat, aul oves mullitudo, Pctro definicnli conscntiens, ut Aclor. 15
in fide firmabat, crrarc non potuissc. Id primùm os- à Lucâ referlur.
lendiliu'ex illo leslimonio Luca; 22 : Simon, Sinioi (1), Tertio, Petro defunclo, divino jure esse, qui illi suc-
eccè Salan expelivil vox, ut cribrarct sicut Irilicum : crjo cédât in eàdem auclorilate et poleslale. ^kuïi cùni
antcm roijavi pro te, ut non de ficuit fuies tua ; cl lu aliquan- oves Cbristi essent usquc ad consumraalionem seculi
do conversus, confirma fratres luos. Eu cùm dixisset Do- futuric, desipiet profeclô qui Cbrislum existima])it ovili
niinus : Salan expetivit vos, non ait ; Ego rocjavi pro pcrpctuo paslorem tcmporarium suffecisse. Quod igi-
vobis, sed : pro te ; ncc dixit ; Fa vos ati/juandb conver- tur Do:iiinus insliluendo pastorale Ecdcsix numus
si, sed ; Tu aliqnandb conversus, confirma frotres luos. priRio pastori conlulit, id ordinariè cuilibet succes-
Cùm aulcm oratio Cbristi, nt auclor est Paultis, sem- sori inlelligilur contulisse, ul Cajet. de Prim. Eccles.
per fuerit exaudita, quodCbristus oravit, idcertècon- lom. cap. i% cruditissimè comprobavit. Pra lereà,
secutus est, ne Pétri fides deficerel, ut l'ralres posset regnum Cbristi fulurum erat a-ternum ; ergô ctEccle-
in (ide firmare. Deiudè iianc eliam denioiistrat illud siie principatus non fuit tcmporaiis, quod libro eliam
Maltba'i IG : Super liaac pelram œdificabo Kcclesiani superiorc probaluni est. Alioqui, si Pclri polostas ad
meam, et portœ inferi non prœvalebunt advershs eam. posteros non est translata, ne cœterorum quidem Apos-
Qua; verba cxplicans, boni. 1 in M tlb., Origencs ail : tolorum potestalcm ad succedentes episcopos trans-
« Manirestum est, etsi non oxprimatur, quôd nec ad- missam agnoscenms. Ilà nunc in Ecclesià nulla aut
< versus Pelrum, n adversùs Eccles m porlx' episcoporum aut sacerdolum poteslas cril, qui est
i prM'valerc polenml inferorum. Nam si prntîvalerent error in fide manifestus. Uiilur eliam Bcrnardus ad
« adversùs )iolram, in qu{> Ecclesià fuiidata crat, contra Eugen. I. 2, cap. 6, in Imjus rei confirmationem, illo
f Ecclesiamilempr.Tvalercnt. » Petrus ergô firmus sla- Exod. cap. 12, 10, testimoi-io : Kalo lit populo in liis,

bat in fide, ne fabrica super ipsum fundala ru(;ret. qncv ad Deum pertinent, ut ostendas populo cœriinonias,

(1) \j\> Simonisnomen in grinco repctilur, et sic legil et rilum loicndi, viamquc per quani ingrcdi dcbeanl. Pro-
Agatho, actione i sexUc synodi. vide autem de omni plcbc viros sapicntcs qui judiccnt

7K. I. i\
 ,

551 DE LOCiS IIEOLOGICIS. LI.B. \1. 335

j)opulum omiii tempore. Quidqiiid tuttcm majns fimit, fulurum : Qui judicabunt, inquit, tibi judicii veritatem.

refciimt ad le, cl i/^.sJ tiiinora

taiilummodb judkcnl. Si Sed, ail Bucorus, vora erunl ba'x, si proluLril sccun-

hoc fcceiis, inivlcbis imi)erium Domhà. Quibus audUis, dùm Icgem. Siccnim liabet Moyses : Faciès qtiœcum-

JHoijSi's fccit omiiiu qmvJitro siiijgrsscrat. Qaôd si Jctro qiœ docuerint te juilà lejcm ejus. Ilîc primiim ,
quod
conciluiin cl npliiuuia fuisse constat, et Synagog» i.sli sa'pc contra nos faciunt , revocare eos libet ad

m xinir nefessarium, ut umis esseï suinrmis judcx, :ul hebraicam veritatem. Septuaginla quippè boc modo
qnein majores caus;c et quimsliones refenvulur, luiUo ^ crloruul : Facios sec: iidum vcrbnm ,
quod nunliave-
pacto verisimilo fil , Cliristo Domino hiijusmodi consi- runl tibi ex loco ,
quem elegrril Dominus Deus tuus. Et
lium defiiisse ,
q'iod Ecclesi;v oral simililer iiecossa- cusiodics valdè , tit facias secuiidiuu omnia quœ sancita
riiiisi. Non ei-gô Pelro solùm oa poieslas coUata est fucrint tibi, seciinditm Icijcm, et juxtà judicium ,
quod
à Domino, scd ad posteros qiioque transit, nisi Dcns dixerint tibi, faciès. El Sanetes Pagninus ità reddidit :

majorem Synagogic cnram habiicril quhm Ecclesia». Faciès sccundiim sermoncm verbi ,
quod annuntiabunt
Cuidiiinat ea rem vcl maxime alierum logis velcris
'i tibi, et custodies faciendo juxtà omnia, qnœ docebunt le.

tcslimoiîiiini ,
quo usns est Imioconli'is IH, cap. I\r Jvxth scrmonem legis ,
quem docebunt te , et secundiim
It'ucidbUcm, qi'.iFilii suiit U'dilhui : Si diffiàU', inquit, judicium ,
quod diccnt tibi , facii-s. l'bi non pracipit
cl ambignum apud te Judiciimi esse prospexcris, etjv.di- Moyses, ut sacerdolibuscrcdant, si judicârint secun-

cnm intrà portas tues videris vcrba vririari , surge cl- fis- diui Icgcm, scd poliùs, ut quoc sacerdolcs docuerint,

ccude ad lociiin quem elrgcrit Dominus Deus tuus en pro lego baboanlur. Alioqui, si de legis ac rcligionis

rcniesque ad sacerdolcs levitici (jenens , et ad judiceiu ,

I
coiilroverbià ad senalum recurronlibus banc causam
qui fiierit illo tempore, qna'resqv.c ub cis, qui judicnbinit celarriporc, nulia unquàin ejusmodi quu'stio (Inire-

tibi jttdicii veritatem. El faciès qnœcnmquc dixerint, qui [

lur. Semper enim Ille locus dubilandi esset reliquus ,

prœsnnl loco ,
q::cni elcgcrit Domiims , et docuerint te an saccrdotes proferrent juxtà legem : cnjus dubila-
juxtà legetn ejus , scqnerisqne srntentiam eorinn , iiec lionis nulUis esset judex instilutus. Sed do bis dispu-
déclin tbis ad dexlcram , neque ad sinistram. Qui auieni iatum est 1 io loco salis, ut arbitror, diligenler. Nunc
superbicrit , iwU'us obedire sacerdolis impcrio ,
qui eo autem id solùm agimus , Dciim posl tcmpora ctiam
tempore ministral Domino Dec tuo , ex décréta judicis Moysi, quamdiù Synagogà fulura crat, insliluisso

niorietur liomo ille , ut milUus dciiiccps intumescat sii- maximi ponlificis unum tribunal sinnmum , c cujus
pcrbiu. In (piibus vorbis illiid priniùm adverlcndum judicio privali omr.os cives ac judicos eliam minores

est, non (piasil'Ct causas ad mctropolilamim judicom pendorenl. Qnid ergo? Moyses providil Synagogic, cl
summumque sacerdolem esse rcforendas, scd diiiici- CbrisUis non providit Ecciesi;c? An volumus, ut bis

liorcs qnàm «l minorum jadicum auclorilaie absolvi diebus non sil judex in Israël , sed unusquisque quod
possent. Deindè et ilhid admoncndnm , snpremum sibi vidoalur bonum , id et facial et senlial? Volumus,
ilbid trib'.mal , à cujns scnlentià jiixtà logis uormani inquiunt, Evange'ii libcrtulem. Anne est libcrtas civi-

nnlla prorsns crat appollalio , scnalum suinn liabuisso tati , nullum baborc à quo régaler? Est libcrlas navi,

qiiidem Icvilaruni cl sacerdotum , sed uaum esse pri- sine gnbcrnalore undis ventoque permitti? Libertas
mum jiidicem , sommumque unum sacerdolem , qui ergô eril, ul quidam ait, nullum esse in scliolà pra;-

in sentenlià lorendà vel solus signiiicatur babere auc- coptorcm, nullum in bumano corporc caput , nnllam
torilat.m : Qui autcm superbierit , inquil, iiolens obe- mentem in bonàne, sed solis cuiidilalibiis liirbari ac

dire sacerdct:^ impcrio ,

qui co tempvre miiiislrat , vcl misceri omnia pro libidine. Id verô ne pccudos quidem
prsesidonti ad mi;.istrandum, ut Sciituaginta translii- cupercnt, (piarum interest pastores babc-re, à quibus
lerunt. Et rursùm : Ex décréta judicis morielur liomo deducantur in pascua , atquc in eis dcfendanlur ab
i7/e. Non ait : Sacerdotum et judicum , sed, sacerdolis injuria forarnm. Non il;i(jue, tiI ad proposilum rc-
et jndicis. Ncc illud pntlereundimi ,
qnùd non jubet verlamur, domus una sine palrcfamilias, una civilns
Dominus concilium exlotà Synagogà congrcgari, scd sine redore , ovile unum sine paslore uno morluo
conci'.inm adlnberi jubel sacerdotum et Icvitarum, (pii Pelro , relirium est, sed est aliquis, qv'\ \\\\ in regendi
scnalùs loco summo sacerdoli in civitale matrici ac pascendi oves auclorilatc succédai.
seniper adessent. Quia enim in promplu erat . ut id Quôd si objicias , ex lypo et figura non sumi ido-
gcnus qucEsliones et controversi;t; idonlidcm orirenliir, neum argumentum, meniineris, qua; in velori populo
paraUim et aditu facile oporlebat esse tribunal : idquod illo quasi delineala ad illiiis speciem cl ordinoui perli-
non esset, si freciucns cogcndum esset, ex omni syna- nerent , ea ad speciem Ecclesia; et ordincm referri
gogà concilium , ut universas controversias definirct. oporlere. Nec nos ex figura argumeiitamur, et lypo,
Scd ne id quidem nogligondum csl , legislalorcm sed à minori ad majus argumcnlamur, ovidenti sanè
abàolutè praescribere, ui posl sacerdolis praesidentis ratione. Incrodibile est enim , Synagogam comjjo-
judicium omnes suis opinlonibus cédant. Faciès, j
nendis de fide, lege,et religione controver iis judicom
ait, sequerisque sententiam eorum , ncc dcclimibis ad el senalimi Dooauctorc babuisse, Ecclesiam non ba-
dextcram aut sinislram. Nec injuria id quidem pr«- bere : prœserlim cùm Ecclesiam id sit mullô eliam
scribit legiS:lalor, quoniam anlè, ut sccuros discre- I
magis necessarium (1). Qua; cùm ex làm variis nalio-

panles redderet, fueral pollicitus, judicium illiussc- ,

(1) De bis viderc est Pigbimn, lib. 2 de Eccles.
natifs, ad quem con?ullatio referrelur, vcrum esse i
Hierarch. cap. 2.
 , ,,

533 CAP. IV. PETRI FiDES A DEO CO LîAJX EST -PONnFlCl KOMANO. 55-i

Ego
'

inslilutis emcrscrit neccssc ni<;ue : rognvi pro te, ut non dcficiat fides tua,
uibiis , liiîgîiis , ingeniis , ,

religior.e ads'jmmospojillficcs, qui Pctroin Ecclesià ucccdunt,

\Auves gravi(!res(iMe liabeal de fide et
r

est,
est référendum. Privilegium quippc in fide n,in cr-
coiitrovcrsias. Quas nisi hiijus reipublica; princcps !

et specics randi ob Ecclesiaî utilitatem Petro concessum est.

valcal componcre Ecclesiœ profcclù forma
, ,
,

mullô quàm Synagoga; delerior. Ideù enim cùm dixisset Cliristus : Ego rogcii pro te
turpissiina est, et sors
Synagogoc omissà comparalione ex lit non de ficiat fuies tun, subdidit prolinùs : Et tu con-
Sed Eccleske ac ,

quœ principi in firma fralres tues. Yerùm ba;c in gcncre dicta sint
ecrtè prx-scribitur aucloriîas
;
fine ,

congruat. Non enim a^qua est jam in specie quce ad liane conlroversiam pertinent
unaquàque sociclale ,

scd alia patrif;;milias ea evidenliùs explicabuntur.

auelorilas cuilibct imperanti ; ,

alla praifeclo , alia régi convenit ;

unicuique verô ho- CAPUT lY.
runi tan ta, quanta ad eiijusquc socielalis finem neccs-
In quo ostenditur, qubd romanus episcopus itlc sil qui
saria eril, ut eain palril'aniilias proistemus auctorita-
Petro, et in fidci firmitate, et in componeudis relijjio-
teninccesse est, quam ad finem domestici convietùs
nis controversiis, divino jure succédât.
necessariam esse, ratio rccla et doctrina prcescripse-
unà domo eodcmque Scquilur ut doceamus romanam Sedem cam esse.
rliit ;
quoniam in tecto, ubi varia
ubi Pétri et soliditas et auctorilas, Deo auclore col-
est hominum nalura , et officiuni cujusque diversum,
non aliter vivi omninô polcst. Tanlani ergô hal.iet
lata sint. Q\iod quoniam non hncretici modo impuden-
summus àChristo inslitutus pontifcxinEcclesiâ aucto-
'

ter, veriim etiam catbolici nonnulli imprudcr.lcr ii\-

ficiati sunt, d;ligenli;jsiniè est noJ)is corroborandum.

ritateni, quanta ad contiiiendos elirislianœ reipublicce
cives in fide, religione, ofiieio eslnecessaria. Suboriri
Tàm enim diligenler, etsi miniis verè, scd tamcn ac-

auteai in 1er nos necessum est de fide ac religione

curatè non modo fundatam, verùm etiam exstractam
opinionem non est facile diruere : si opinio tami-n di-
controvtrsias ,
quibus componcndis si nullus est à
cenda est, quaî adcô certis argumenlis rcl'elletur. Et
Christo datus jiidex, ad quem refcrctur tandem ejus-
niodi quxstio cmi;is? sine fine esset, perpeluaque
q-iidem hàc de re quamvis plura dicta sint à Cajeta-

dissensio lolquc ac tàm dissonantes de fide ac reli-

no, cîmî aliis in locis, lùm in libello de romasiie Ec-
, ,
'

clesiaî primatu quia lamen vel ob sîyli quasi ingcni-

gione sententiie, quoi sunt in Ecclesià, et quàm sunt ;

tam obscuritalem, vel ob id forsitan, qnùd mii.ùs at-

diversa capila. Quas ob res si Ecclesià; unitatcni
cliaritatem , consocialionem conservarc oportet , ne- tenté à plerisque legilur. nibil etiamnùm viris doctis

cesse est profeclô ut unus sit relictus à Christo prin- et ingeniosis persuasif, oportebit nos de rébus cisdem
,

ceps, qui non aliter ac Petrus dissidentium lites diri-

iterùm disputare. Explicabuntur autcm haîc fortassè
jejuniùs; bis enim ubertas orationis adbiberi vix po-
niere , solvcreque quocslioncs possit. VidsMnus enim
principi cujiisque altprius societalis id convenire, ut
lcst.Yerumtamcn de rébus grandir>iibus,alque adex-
si inlcr socios aliquic coiitroversireoriantur, procsertim
ponendum difficilibus, onme quod dilucidè dicitur,
propriè pertineant, diri- egrcgiè et prreclarè dicitur. Locum igitur arduum cx-
qucE ad finem illius socielatis

cum adjuncto sibi seniorum pruden- planaluri, teslibus j-.rinuiin idfaciemus, quorum audi-
mere cas valcal,
demùni ta teslimonia locum dubilalioni non rclinquant. Kolo
liumque consilio. Atque lia^c propo.>ilio tertia

definita est in concilio Constantiensi. Nam sess. 8 , ille

aulem quàm pluriniis possum tcslimoriiis Icclorcm

error Wiclet'ii damnatur : Papa non est proximus et

oncrarc, sed gravissima et apertissima solùm adscri-

immcdhitiis Yicarius Christi. Et sess. 15 , septimus bam. Ordiar autcm ab ipsis summis ponîificibus, quo-
error damnalus est bujusmodi : Petrus non fuit nec est rum de bàc re clara judicia et ccrta siint. Siinpliciter

cnptil sanclœ Ecclcs'uv calholkœ. Et tertius decimus :

autem adscribentur, ne //c/.'jV et ait socpiùs interpo-

Papa non est manifestus et vems successor Pétri. Et nanlur.

eiTor 27 : Non est scintilla apparentiœ , qubd oporteat Anacletus in epist. 1 de oppressionc episcoporum :

esse umnn caput in spirilnalihns re;jcns Ecclesiam quod ,

« Difficiliores quoestiones et majores causoc ad Se-
sewper cum ipsn mililanli Ecclesià converselur et con- î dcm apostolicam refcrantur; quoniam Aposloli boc
tervclur. Et in Bullà Martini Y, eiden» concilio pra!si- 4 staluerunl jussione Salvatoris, ut majores et diffiji-
dentis : i'triim credat ,
qubd papa canonicè electus ,
qui 4 les quLCStiones semper ad Sedcni deferantur aposto-
pro tempore fnerit, sit successor B. Pétri, liabens supre- î licam, super quam Cliri tus universani construxc-
mam potestateni in Ecclesià Dci. Nequc boc novum « rit Ecclesiam, dicente ipso ad boatum principcm
sanr luit ; quin Ecdi^sia seinprr uniiiii sunmium c Apostoloriuii : Tu es Petrus, et super liane pcliani
poiitificem , ac tolius Ecclesine pastorcm Ptîlro succe- t œdificabo Ecclesiam menm. t Et in cpistolà 5 de P.i-
dcnlcm agnovit. Quôd si rcliqua omnis potcstas triarchis et Primatibus, cxplicat quidnani per Scdeni
Petro concessa sive ad renjitlonda peccala , sive ad a;ioslolicam inlcllt;xcr;l in Ii;ec vt ri)a : < Hicc sacro-
qii:c(inii(|uc alia rcipublica; cbristiana: necessaria nm- ( sancta romana et apostolica Ecclesià non ab Apo-
nia, non ad Pctrum soliim , scd ad succcssores per- « stolis, sed ab ipso Domino, Salvalore nostro, pri-
linot, cerlé (piod dicliin est : Super liane prtram « i!i;;liiiii oblinuit, et <;ninentiam jioleslalis super uni-
œdificabo Ecclesiam meam , et portœ infcri non prœva- < versas Ecclesias, ac tolum christiani populi gregem
lihunl adcersiis cam ; illud rnrsùm : Tibi dnho clares I assecuta est, sicut ipsc beato Petro Aposloio dixit :

Tccjni coelonm ; illud item ; Paxcc ovc mea'i ; illud dc- '
Tu es Petrui, etc. >
535 DE I.OCIS 1I1E0L0GICIS. LIB. Vi.
S36
Evaristus . < AJ Scck-m aposlolicani tanquàm ad ca- < futuro manebit, sine iillà fiicreiicorum insultatione
€ put siinl diihia ivforeiida. > 1 1 vero dixit Evaristus < firma et inimobilis. IIa;c aposlolorum viva Iradilio.
episcopis Africaiia; rcgiouis, cùm illuni de fidei quoc- « IKtc sancta cl Apostolica mater onmium Ecclesia-
stione coiisnleivnl. Dixit oliain cos in lioc norinamPa- « rum Cbrisli Ecclesia, qiia; per omiiipolonlis Dei gra-
iriim secutos. Al) iiieunte igitiir Ecclesià roinanus pon- « liam à tramile aposlolic;!) Iraditionis nunquàm cr-
tifes magibler lidei est agnitii.-;. Qiiod oral Pctri pro- « ràsse probalur, sed illibala fine tenîis nianet, secun-
prium n)unns. î dùm ipsius Domini poUicilalionem : Ego pro te ro-
Alcxander, luijiis noniinis primas, in opist. ad om- « ffavi, Petre, ut non deficiat (ides tua. n Quo codcm
iieo ortiiodoxos : i Hujiis saiicke et apostolicLC Sedis teslimonio probat idem Lucius ad consuKa ejjiscopo-
< apici san)mannn dispositionoscausaruni, cl omnium rum Gallorumel Ilispanorum, et Félix ad Benigiium,
€ ncgolia Ecclesiarum ab ipso Domino tradila sunt, Julius in ejiist. ad orientales cpii-copos
« Conci- :

t qnasicapili. » Probat vcrô boc codein Maltii. tcsti- « liorum convocandorum jura, et majores causas ad
monio : Tii es Pctrits, elo. i Scdem apostolicam evangelicis aposlolocisipie in-
Sixiiis I, ad Gallicanas Ecclesias, alqiic Eieutbcritis « stitniis referri oportet. Id à sanclis Aposlolis et suc-
ad oasdom allirmant, vel à saiiclis AposloHs esse insti- ! cessoribus eorum ; id à Nicaniâ synodo defmiUim
liitum, ul episcoporum judieia ad Scdem apostolicam est. I AfTert vcrô bic pontil'ex ad illud confirmandu«n
rd'i'raiiliir. Scilicet, quia majores Ecclesiœ causœ, etc. Icslimonium Cbrisli à caMcris repelitum : Tu es Pe-
Plus I, in cpistolà ad omnes Ecclesias : c Hanc san- trus, etc., illam quoquc ralionem, ne membra à suo
f clam Scdem apostolicam omnium Ecclesiarum capul capite dissidoanl.

€ Doniinus esse pra^copiljdicens principi Aposlolorum Idem quoquc Julius in cpistolà ad episcopos con-
« Pelro : Tu es Petrus, cic. » gregalos Anliochiaî : a Sanclam romanam Ecclesiam
Victor , in opist. ad Thcopliilum , ad romanum cpi- « et apostolicam ipso Dominus decenter allocutus est,
scopum episcoporum omnium, causas ab Aposlolorum « inquiens : Tu es Petrus, elc. Ilabet enim potcstatem
tcmpore pertinere définit ;
probatipie illo teslimonio : < singulari privilogio sibi coiicessam, et Domini orc
QiuvcimujHc HjaveriSfClc. Citai ctiam in boc institutnm « sacrala atque desuper exallala est. Et sicut beatus
Aposlolorum, in que romana Scdes vocatur universa- t Petrus primus fuit Aposlolorum onmium, ii:i ci ba;c

lis apostolica Ecclesia. Eumdem quoquc apostolicum « Ecclesia suo nomine consecrala Domino iusliluente,
caiionem nomine Ecdesiie relert in boc ipsum Six- < prima et capul est ca;torarum, ut ad cam, quasi ad
tusll. « malrcm et apicem omnium majores Ecclesia! causa;
Zepbirinus, in cpistolà ad episcopos Sicilianos : e referantur. » Astruit vcrô in Nicuenà Synodo esse de-
« Majores Ecclesiœ causnc à Sede apostolica, et non finilum, non debere prsetcr sentcnliam romani ponti-
t ab alià, sicut Aposloli slatueriint, sunt terminanda; ficis ullo modo aut ccinc.lia celebrari aut episcopos
I juxti» illud : Quœctnuque lujavcris, etc. > damnari, cui majora Ecclesiarum negotia ab ipso Do-
Marcellus ad episcopos Antioclienœ provincise idem mino speciali privilogio tradila sunt. Citât vcrô in bu-

confirmai ex illo : Tu es Petrus, etc. Asserit eliam, ex jus rei confirmationem caput 18 Nica;ni concilii in ba;c
diviûià jussione, et Aposlolorum tradilione ad Eccle- verba : i Omnes episcopi in giavioribiis causis libère
siam romanam tanquàm ad capul, relerenda majora î apostolicam appellent Sedem, atque ad cam quasi
Ecclcsiie negotia. « ad malrcm conlugiant, cujus disposilioni onmcs ma-
Eusebius ad episcopos Campanix et Tusciae, cùm « jorcs ecdesiasticas causas antiqua Aposlolorum au-
affirmàsset romanani Ecclcsiam Pétri privilégie esse c cloritas rcservavit. n Citât rursùm 19 caput ejus-
donalam, subjicit : « Prima salus est, rccla? fidei re- dcm Mc;ieni concilii in- lune verba : « Quanquàm accu-
i giilas cnslodire, et à consliliitis Palrum millatenùs « sali ponlificis causam comprovinoialibus episcopis
€ dcviare. Ncc potcst Domini noslri pr.etermiti sen- « scrulari liceat, non tamen inconsulto romano pon-
« Icnlia, dicentis : Tu es Petrus, etc. Et bocc, quae di- « lifice definire, cùm beato Petro Aposlolo non ab
« cla sunt, rcrum probantur cffoctibus : quia in Sede « alio, quàm abDomino diclum sit Quœcumque
ipso :

I apostolica extra maculam semper est calliolica ser- i liyaveris super terrain, elc. i En Nica^num coiicilium

« vala religio. > non obscure, qu;e poleslas bcalo Pctro Domino da- ii

Molcliiadcs in cpistolà ad Ilispaniarum episcopos : ta est, cam in romanum Ponlificem asserit esse trans-
f Privilogium episcopos judicandi Dominus beato cla- missam. Nec obstat sanè, quôd ha?c capitula in noslris
f vigero Pctro siià vice solnnmiodô commisit. Quod nunc exemplaribus non iiabentur, tùm quoniam .Tu-
I cjiis pnprogativum sua; concodit sodi fnluris h:ere- lius ipse sub gravi juramento tcstatnr, ca in scrinio

I dilandum lemporibns. Qnod utique privilegium à romanœ Sedis baberi (fuit autem Julius bujus nominis
€ icmporibus Aposlolorum stalulum est servarc; etil- piimus, qui boc toslimonium perbibel, vir intégra et
i tesum manct usquc in bodiernum diem ; ne quan- incoiruplà fide) tùm quoniam advcrsùs cos scribebat
;

I dô membra à suc discrepeut capite, et scbismata epistolam, quorum pleriqne Nica;no concilio ipsi in-
« oriantur. » leri'ucrunl; nec ullo pacto fiori potcst vcrisimile, quôd
Marcus ad Atlianasium : c Sancta romana Eccle- canones iis objeceril, qui facile probare possenl fuisse
« sia, quœ semper immaculata niansit, cl Domino pro- à pontificc confictos ; tùm quoniam id eti.im testan-
i videnlc, et beato Pctro Aposlolo opcm fercnte, in tur AtbanasiiiS; et pontilices .Egyptiorum Thebaidift
 ,

537 CAPP. V, YI. A SS. PATRIBIS ET CONCILIIS SUPRA DICTA CONFIRMANTLR. 338

etLybiaî inepistolà ad Felioem, qui contilio quoqiie manœ Sede succedcntes,unanimi consensione asserue-
eidem prxsenles fuerunt (1) : « SciirAis, iiiqniiint, in rint, fidei soliditatem Petro collalam ad romanos pon-
I Nicoenà iiiagnà syiiodo ab omnibus concorditer esse tifices, lanquàm ad légitimes successores pertinere,
I roboratum, non debere absque romani pontificis certè si Irentci canon verus est, qui boc negaverii, Ec-

I sententià concilia celebrari, ncc episcopos damna- clesiae auctorilatem ipse negat. Qusî causa idonea fuit,

f ri. J Tradunt autem in eâdem epistolà ejusmodi ca- ut siqua^Ecclesiai àromanâ Sede defecerint, non aliter
aUa plura neccssaria ab b;ï^relicis i:icensa, à summis pontificibus ad unionem ecclesiasticam fuerint
l)itnla, et
quàm sub luijusmodi confessionis forma
•
recepta^,
nobisque sublala. Eunidcm ilemcanoncm nomine Ni-
Prima salus est recta; fidei regulam custodire et
coeni concilii prolulerunt insextâ synodo Carthaginen-
« ;

àconstitulis Palrum nulh'tcnùs deviare. Elqiiianon

Faustinus, Philippus, et Aselbus, apostolicie Sedis
c
si
potcst Domini nostri Jesu Christi praetermitti senten-
ex bltoris Zozymi, romani pontificis. Testalur
(T

legati,
Marcum papam, fuis- « tia dicentis Tu es Petnis, et super liane petrom œdi-
eliam Allianasius in epistolà ad
:

quod IMarcus ipse ei- c fic(d'o Ecclesiam tnenm, et ha'C qua; dicta sunt, rerum
se 70 capitula Nicicni concilii, id
« probantur efloctibus, quia in Sede apostolica extra
dem rescribens plané confirmât. Et Félix papa, in epi-
« maculam semper est catbolica servata religio, ana-
stolAad episcopos /Egyplios qucritur, ca capitula, de
i thematizamus omnes, qui contra sanctam romanam
quibus nunc agimus, booreticos expunxisse. Sed et Pe-
« et apostolicam Ecclesiam suas erigunt cervices se-
lagins, distin. 17, cap. Mnltis, id quod nos probare ,

Nicœnam i quentes in omnibus apostolicam Sedem, in quâ est

iiitinuir, dicit sanctam synodum statuisse,
ad t intégra ctvcra cbristiana; religionis et pcrfocta soli-
videlicet intelligens. Quod expressit Innocent. I,

Léo ad î ditas profitemurque séquestrâtes à rommunioncEc-

Yictricium, seu Yictorinum, cap. tertio, et ;

1 clesiœ catholicoo , id est , non consenticntes Sedi

Theodosium Juniorem. Non ergô dubitari potcst, quin
i apostolicce eorum nomina «on
inter sacra rccitanda
nostra baic sententià fuerit à Nicœno concilio delinita,
i esse mysteria, qui videlicet sancta; romar.a; et apo-
quemadmodùni Julius Pontifex asseveravit.
< stolica; Ecclcsiae privilégia cassare nituntur. i lîanc
Damasns, ad trium conciliorum africanorum epi-
confessionis normam prœscripsit Bonifacius II, in epist.
scopos : < Summas causarum deliniri absque romanaî
ad Eulalium, carthaginensera episcopum ; banc Joan-
« Sedis auctorilale non licct, synodumque sine ejus
nes, constantinopolitanus episcopus fecit ; cùm Ecclc-
« aucloritate fieri , non est catholicum. Nec ulla con-
sia constantinopolitana romana^, à quà Acacio auctore
I cilia rata leguntur, quoc non sunt fulta apostoliCcâ
defecerat, unirclur. Eamdcm lîormisdas papa ad epi-
I auctoritate. Est enim lirmamentum à Deo fixum
scopos Hispania; misit, ut si qui ex scbismate venien-
< et immobile omnium episcoporum apostolica Sedes,
tes ecclesiasticam communionem ab eis exposccrent,
« et vertex Ecclesiarum, supràquam (llnistiis univer-
secundùni illam profcssionis formam admittercntur.
i salem construxit Ecclesiam ; ait enim : Tu es Pe-
Ilanc denique Adrianus papa dédit ad synodum 8 ge-
I triis, » etc. Yide eumdeni quoque in epistolà ad Pro-
neralem. Satis igitur persuasum esse débet, nisi valdè
i sperum, etcaeteros Numidiie oribodoxos episcopos.
sumus pertinaccs, in romanâ Sede Pétri aucloritatein
Innocenlius I, in epistoUs ad concilia duo Carlha-
et firmitatem esse sitam.
ginensc et ]\Iilevitanum « Congrue apostolica; Sedis
:
CAPUT Y.
€ arcana consulitis, antiquoe regulae Ibrmam secuti,
Vbi conclusio eadem ostcndilur sanctorum vctcrum tesli-
i quam toto semper ab orbe nôstis esse servatam,
moniis manifeslis.
f pra>sertim quolies ratio fidei ventihiiur. > Breviter,
Nec verô audiendi sunt illi qui reprehendunt et ir- ,

quoiiiam omnino verba referre molestissimum esset , rident, quôd eorum hic testimonia referamus, quorum
idcju onuiinù confirmant Léo, epist. M, ad Anasta- tanquàm in proprià causa jndicium meritô et optimo
sium, et epist. 67, ad episcopos Yiennensis provincial, Non enim pontifi-
jure detrectare adversarii possuiit.
Gelasius ad Anastasium Auguslum , et in decretis qua;
cum remanonun causa islb:er propria erat , sed Eccle-
cum 70 episcopis lulit , et in epistolà ad episcopos sia; genliunKpic onmium communis. Atque in iis tesli-
Pardaiii;e, Yigilius in decretis suis, cap. ult., Pelagius
bus quidam Latini erant, alii Graici, partim Ilispani
II, ad episcopos qui convenerant in civitatem Constan- partim Africani, parlim Galli et Cennani quibus ferè
,

tinopolitanam, D. Gregorius in epistolà ad August., hominibus Ecclesiam romanâ; causa non soliim propria
Anglnrum episcopum , aliiquc mulli imntifices, quo- non erat, sed erat eliam aliéna. Fuerinit quoque in bis
rum lestimonia Iiabcsdist.12 etl7, et 19, et20et:2I, viri plurimi adcô graves intogriquc doctriuà, vità, mo-
et 22, et 80, cap. urbes, et dist. 9G, cap. benè, et 24, ribus, ut eorum fides suspecta esse nec drbeat, nec
qucest. 1, permulla capita, et 25, qua!st. 1 , et de verô possil. Accedit, quÏMl nonnulli ex bis vel Aposlo-
electione cap. Sujmficùsti, ctde Privileg., cap. Antiqua,
lorumfnôrediscipuli, vel illi ccrtè seculo pro\ii!ii, cui
et de Baptis. cap. Majore-;, et de cl. et. in G, cap. millam
,
fietionis netam inurere, nisi inqiiis, et perfri-
Fundamenlu , cl in Exlravag. l'uam sanclam. Q^iiam ctic fronlis hominibus permissnm est. Sed ne ullus
I
exlravaganlCiu renovavii et approbavil concil. Late- torgiversandi locus rclinquatur, libel quoque sancto-
I
rancnse, sub Leone \. rum veloruni qui romani pontifices non fiîcre, tcsli-
,
I
Cùm ergô omnes episcopi, P.lro iu Ecclesicn ro- j
moniis uti. Nam ii causam cur aul ignorarcnt, aut
(I) Vide t(i(;un epistolam, in qiià ntm. episc. capul |
^higerent, nullam profectô liabueruut. Ireiuxus , lib. 5
omnium dieilur. d '

dorior orlbodoxa; dmlririav

'
'
"

advers. hares., cap. 3: « Sed quoniam onmium Ec-

 ,

33S t>K lOCIS THEOl -OGICIS. LUS. M. 340

t clesianim r.iinieraiô successloiies valdè longum est, ciondam (idem. Quid enim Toi tantorumque Patrum ?

I niavimie cl aiili(iuissiin;x\ cl oniiiibiis cogiiila3 à , consenliens,eonspirans,continuataqnesententia,quem

f
"loriosissiniisdiiobusAposlolisPotioct l'aiiloIloiiKC non coget ea, qua; dieuntur, comprobarc? Pnelerquàm
I fundatie Ecclosùc, eamquam habel al) Aposlolis tia- qiiod ea senliunl , quae sanctarura etiam synodorum
I (litio'.em Pi aniîunlialam hoiniiiibus lidein, ponc leslimonia confirmant, id qnod cap. sequenti demon-
< iiientein usqiie ad nos iudicantes, confimdimiis om- strabitur.

« nés eosqui pniloninàiii opurlet, CDlliguiil. Ad liane CAPUT VI.

I eniin l'cclesiani pmpUT poleiilioroiu principalilatciu Ubi conciliorum clarissima testimonia rcfiTuntnr, qiilbus

I ncccsse csl omnein coiivenire Ecolosiain , boc est, Kcclcsiœ romunœ vis et aucioritus comprobalur.
t eos, qui suiil undiqiie fidclcs, in qiià scniper conser- Hic duobus capiiibus supcrioribus nec suminorum
€ vataeslea qiKPPSlabAposlolistradilio. »llaclcniislre- omnium verba pontificum, nec velerum sanclorum
neiis. Qnà re persuasus Auguslinns conlrà epislolani adscripsimus , ne longior atque adeù niolestior liciet

Maniib:i-i, cap. A : « Mnlla sinit , ail, qiui; in Eccbsiu' oratio. Tantùm loca indicavimus ,
qu.e qnùm videal

i «rcniio nie justissimè tenent. Tend ab ipsà Sede Icctnr , tiim plané intelligat, niiiil nos obscurnm . niliil

« Apostoli Pclri, cui pascendas oves suas Dominus coni- ineptum, aut quod ad rem non faceret, altulisse. Nunc
1 mcndavii uscpie ad praisentem cpiscopainm, sacer- synodica liàc de rc non judicia solùm , sed verba
I dotmn siiocossii». » liane etiani aposlolieam calhc- quo(iuc rcfercmus, ut adversarii nubc etiam horumqiic

ili'.im et 1
rineipalnin in romanà F.celcsià agnoscit idem icstium graviùs opprimantur.
A'.ijTislinus in cpisl. 102 ad Gloiium et Eleiisiuni , et Pîimum igitur sit concilii Nica'ni testimonium, quod
in ep. lUl) ad raulinum , cl in Juan. ir. oG, et 1. "2 con- qu?r)iam cajiile quarto adscriptum est, non est operœ
tra Pebg. el Cœlest.,etlib. 2 conlrà Donatist., cap. 1. pretium hic resumerc.
C.ypriauus , lib. 1 epist. in cpislolà ad Cornelium Alterum Nt concilii Chalcedonensis, quod rctulit
et lib. 'i in epist. ad Pupianum , et in Iract. de sinipl. div. Tbom., in opusculo conlrà errorts Gicocorum, in
pralaf., eainden» senlentiam apcrtissiniè tenet. lucc verba : < Veneramus secundùm Scripturas et ca-

Anibrosiub qnoque ejusdem rei teslis est clarns, in « nonnm delinitionem, sanctissimum antiqna^ Roniie

lib. de excessu fràlris sui Satyri cap. 7, et serni. 47, « episcopum, primum esse et maximum episcopo-

de lide Pétri. t riim. » Et infrà : < Si quis episcopus pnrdicatur in-

Cuillus, apud D. Tboni., in libello conlrà errores I famis, liberam habeat senlentiam appelîandi ad bea-

Gnpcornm, nuilto evidcntius quàm auctores caHeri « tissimum episcopum antiquai lioma', quia babomus
hnic verilati leslinumiuni perbibcl. Nec mireris, qnod « Pelriim polram nliigii, ei ipsi soli libéra poteslale

in hbris Thesauri ù qnibas loca illa à D. Tbom. refe- « loco Dei sit jus dicernendi , secundùm daves à Do-
runtur, ea nunc reperirc non licet. Delruncàrunt enim i mino sibi datas ; et omnia ab eo definita leneanlur,

kcrelici librum illum, et quae in eo ad romani ponti- « tanquàm à vicario apostolici throni. » Ac reverà in

licis ai ctorilatcni perlinebant, lia^c erascrunt

oninia. hujus synodi act. Léo dicitur apostolicum guber-
i,

t<uodidem inconnnenlariis Tbeopbylr.cti super Joann. nare thronum, et SihKs romana caput onmium Eccle-
21 h-jerelicos lecisse, à viris bodiè ciilbolicis et dcpre- siarum. Et act. 2, cùm esset lecta cpisl. Leonis Pa- ,

hensuui et palelactuni est. Quaiiquàm non onines libri tres clamaverunt : Anathema, qui ita non crédit. Peints

Tbesaiiri lalinifacti sunl; nain in synode 6 citatur li- perLeonem locntus est. Et in actione 3, romanum epi-
ber 32, qui nobis non est redditus. scopum dominum noslrum vocant, ei(|ue acclamantes
Maximum qnoque refert D. Thomas eamdem senten- apostolicum el univcrsalem appellanl, et ejns doclri-

tinm non asserenlem modo, vcrùin etiam eo arguniento nara, ul beali Pelri amiilectunlnr, atque universa con-

caiilirniantem, qiiôd Paulus Apostolus ad Pétri magiste- dogmala optant Sedis apostolicaî auctorilate con-
cilii

riui'.i forniam videlicet futuris prastans, ut ad Pé-

veiiil (irmari. Elcùm Léo Dioscorum condemnâsset, syno-
tri successorcs roraanos pontifices in simili causa recur- dus ail < Saiietissimiis archirpiscopus magna; llonue
:

rercnl. I uiià cum ter heatissimo Pelro, qui est pctra, el ne-
Hieronymus insuper in epistolà ad Damasum de no- ,

|
« pido catholic;^ Ecclcsiaî , el ille, qui est recla; fidci

miîiellyposiasis, hujus rei lestis locupletissimus est < fundamenlnm, nudavil eum episcopalùs dignitaic. »

Ciijusvcrba relulil Gratianus 2-i, quacstione prima cap El in cpislolà synodali ad Leonem gratulantur Paires,

Quoniam velusto. Nam quùd ea causa et quscst., cap. quod laiilum anlislilem aposlolica; Scdi, undè religio-
hac est pdes, relertiir ex explanatione Symboli ad Da- nis noslra; fons el origo manal, Dominus dcderil. At-

masum, consullo pra'tereo : quoniam Erasmtis eam que hiec in concil. Clialeedon. quidem. Ea vero, quae
epistolam Hieronymi esse negal. Sed benc habel, quôd D. Thomas rclerl, in hujus lemporis exemplaribus non

illa ad Damasum de noniinc llyposlasis Hieronymi sine babentur; sed ab hjereiicis erasa Gregorius qneritur,
|

conlroversià est. Adde ,

quùd lib. apolog. advcrsùs lib. Eîiisl., epistolà 1 i ad Narsem comitem.
.')

Uufiinnm proeod.^m l.abet, quempiam ronianam fidem Tertimn irslimonium exstat in synodo quiiitâ gene-
rali apud Goiislanlinopolim celidiralà. In sonti^ntiii
tendre, et caibolicum esse. '
,

Bcrnardus qu0(pic à nobis facit in cpisl. 131 ad Me- siquidem illà, onani conlrà Antliynum proiiunliavit

diolanenses , cl IGG ad Innocenlium, et 180 ad cum- \

Mennas, Constanlinopol. archiepiscopus, cui videlicet
omnes concilii Patres subscripsernnt hs'C verba ipse
den), et 2"7 ad Engeninm, el ! 12 ad Romanos. Refor- ,

Nos aposlolieam Scdejji se^ui

ivm aîios. «Lsi Ui salis abundè essent ad ejus rei fa- •d-m M' rînas adjecit : <
 ,

3ii CAPP. V, \I SS. PATRIBUS ET CONCILIIS SUPRA DICTA CONFIRMANTUR. 3i2

< mur, et obedimus, sicut cîiarilos vestra scit, et ipsius Hactenùs Patres. In eâdem rursùra synodo approbaia
< oominunicatores, communicatores liabemiis, et coii- est epistolaignatii Constantinop. patriarcba^ ad •dria-

t (lemnalos ab ipsà et nos condeniiiamus. Synodiis num , ubi eadem ha^c res apcrtè docetur. Approbatus
ergô quiiita generalis,M( nn» judicio subscribcns, apo- quoque est libellus Ecclesiie romanoe, et synodus i^eni

stolicae Sedis décréta taiiquun certa amplcclitur. Non > icolai, in quibus eadem doctrina est. Sed et in postrc-

enini aliter eos in universum Catholicos haberet, qui ma sessione, canonc 21, romanam sedem vocat syno-
ronianae apostolicceque fidei coniniunicàssent, nec illos dus Sedem Pétri, principis Apostolorum.

damnarel omnes, quos apostolica Scdes damnavisset. Synodus romana insuper, sub SymmacIio,assentitur
Allud testimoniu:n gravlssimum li*!* s in sextâ romanœ Sedis prcesulem meritô beati Pétri Apostoli

synodo generali, actione quartâ, ubi scribitur professio per universum orbcm primatum obtinere sacerdotii
fidei, quam Agalbo, romanus episcopus , ad conciliiim et statutis synodalibus solere tribucre finiiilatcm.

misil. Quam etiam repelit Agatho idem in suggestione Prootereà , synodus alia universalis , cui Nioolaus
synodicà (sic enim ibi appellatiir), ciii innumerabiles prœsidet : « Si quis, ait. dogmala vel décréta pro ca-

cpiscopi subscripscriHit. Atque bœc siiggestio, ne quis « Iholicà fide, aut ecclesiasticà disciplina, à Sedis apo-

caliinrinietiir, probaia est ab omnibus concilii Palribus, t slolicoD prcTside promulgata contempserit, anatliema
aclione 8, 13 et 17. Verba autem professionis synodlca; « sit. 1 Ouani ferè senlenliam Lucius 111 asserit, cap.
hoc modo habenl : « Beali Apostoli adnitente proesidio, Ad abolendam de , haereticis.
i hœc apostolica ejus Ecclesia nunquàni à via veritalis Léo quoque , hujus nominis IX , in epist. synodécâ
f in quâlibet erroris parte deflesa est. Hujus auctorila- ad Petrum , antiochenum patriarcham, aslruit, san-
• tem, utpotè Apostolorum omnium principiis, seaper ctam romanam et apostolicam Ecclesiam capui esse
€ omnis catholica Christi Ecclesia, et universales sy- l
omnium Ecdesiarum , ad quam majores causas esse
f nodi fideliter amplectentes in cunctis secutse sunt ;
referendas : « Concilia, inquit, omnia sanctus san to-
I onuiesque venerabiles Patres apostolicam ejusdoctri- < rum et rex regum confirmant. > Praîtereà, conciliom
t nam sunt amplexi, per quam et probatissima Chrisli | Lateran., sub Innoc. 111, sic habet : u Noluimus quid-
I luminaria claruerunt, quam et sancti doctores or- ^
i quam abbali Joachim derogari , cùni omnia scripta
< thodoxi veneraii et secuti sunt; bseretici autem fal- i < sua assignari maudaverit apostolic»! Sedis judicio
c sis criminationibus ac derogationum odiis insecuti. |
i approbanda, vcl etiam corrigenda, firmiter con'itens,
I Ilcec enim apostolica Christi Ecclesia per Dci gra- i se illam fidem tenere, quam romana lenet Ecclesia,
|
« tiam à Iran ite apostolica! traditionis nunquàm er- :|
« quae, disponcnte Domino, cunctorum fideliummater
< râsse probabitur, nec hcereticis novitatibus depra- « est et magistra. > Quod idem concilium Lui^duneiise
f

f vala succubuit ; sed ut ab exordio Christian;» fidei [ subGregorio docnit. Ex Domiui itaque insîitutione ro-
i percppit ob ancloribus suis Apostolorum Christi prin- mana Ecclesia fidelium magistra est, ac proiudè roma-
< cipibus , illibalà fide tenijs permanel , secundùm r »us episcopus Petro succedit in Ecc!esi?e magistorium.
t ipsius Domini salvaloris divinam pollicilalionem :
^
Idem tradit concilium Lugdunense sub Inncc. ÎV.
« Petre, Petre , ecce Satan expetirit vos, etc. Ego «?(- ; Idemque omninô tradit concil. Trid. sess. 7, in hœc
i tem pro te rogavi , itt non deficiat fides tua. Et tu con- { verba : < Si quis dixerit , in Ecclesia romana, quse
< firma fratres tuos. Quod aposlolicos pontifices, meos : I omnium Ecdesiarum mater est et magistra, non
« pr;cdecessores, confidenter fecisse semper est cogni- ; « esseveram de baptismi sacramento doctrinam, ana-
< lum. t Hactenùs Agatho, romanus episcopus. Et ac- I
< thema sit. >
tione 18, ipsa synodus apertè profitetur romanum l
Concilium verô Lugdunense, sub Gregorio, dicit ro-
opiscopum Agathonem successorem esse in Sede prin- nianum pontificem esse vicarium Jesu Christi, succcs-
l

cipis Apostolorum. sorem Peiri, rectorcm Ecclesia' universalis.

I
In septim.î eliam synodo generali , actione 2, lecta ii Al concilium Viennense, sub Clémente, asscrii dubia
est epistola synodicà Adriani primi, quâ définit Eccle- i fidei declarare ad Sedem apostolicam duntaxiit p;rti-
siam romanam caput esse omnium Kcclesiarum. Re- i nere.
cepta verô epistola est atque probata à concilio gene- Praetereà, PaU-es concilii Florentin»
^ : « Definimus,
rali, ut palet eàd. act. 2. Sedem
I
< inquiunt, sanctam apostolicam et romanum
In ociavà quoque synodo generali habeiur libellus « pontificem in universum orbem tenere primatum, et
Adriani hnjus nominis secundi, ab ipsâ synodo acce- ipsius pontificem romanum successorem
« esse B. Pc-
plus etconfirmatns, qui illam fidei confessionem con- principis Apostolorum,
< tri, et veruin Christi vica-
linet, quam in capiiis quarti fine posuiiuus. Patres f rium, totiusque Ecclesi.e caput, et omnium Christia-Î
vero hujus synodi 8 romani pontificis doctrincc in hx'C « norum patrem ac doctorcm existerc, et ipsi in B.
Tcrba consentiunt (1) « Scqucntes in omnibus apo- : f Petro pascendi et gubernandi universalem Ecclesiam
I stolicam sedem , spcramus ut in imâ communione t à Domino nostro Jesu Christo plenam potestalcm
• (piam sedes apostolica pr:T'dicat,-essc mercamur. in t trnditam esse; sicut in gestis (r'cumcnicorum ronci-
« quâ est vera et intégra christian.T religionis soliditas. « liorimi conlinotur. • Hactenùs concilium Florenti-
« Quarè non consenticntos sodi Apostolic.T, conim no- num. Sod conciliorimi testimonia satis multa retuli-
i mina inter sacra mysteria non sunt recitanda. i miis. Hationibus modo Iheologicis ca, qure posuimus,

(1) Ilunc sciliccl in modum rcfcrt Turrecrcmala, corroboranda sunt ; idque magis, romanum pontificem,
lik. 7, cao. Ift'»
cùm de fide judici't, rrr,ir« non posg«.
 ,

543 DE LOGIS THEOLOGICIS. LIB. YL 54i

CAPIT VII. romani pontificis potestatem abrogarcnt, aut in alinm

Jialionibus llieologiœ probat romamnn ponùficem in fi- transferrent episcopuni. Qninimo qui à ronianà qui-

dd controversiis finicndis errare mn posse. dcm Sede dcfecerunt, hi scliismalici semper in Ecde-
Romamnn pontificcni in Pclri locnm, fidem aueloii- sia suni habiti ;
qui vero hujus Sedis de lide jndlcia de-

tnlemqne sncccdcre, Ecdesia ab Apostolonun Icniporc trectàrunt, hx'retici. Qu;e profeetù onmia satis osten-

pemper agnovit. (Jiiod, quoniani Kitiiis (ubis coiiscn- dnnl, non Inuuano, sid divino dei irto Ecdesiam ro-
sione upuque firmalum eral, ne Ariani quideni nci^arc
manam et caîteris esse praipositani, et l'elri privilégia

potneninJ, ul Sozomonns, lib. -i Ilistor. Tiip. cap. la jure suo sibi vindicâsse, et cam deiniun petram esse,

et IG, prodidit. Ad ronianam porro Scdem episcopos ; suprà quam Christus universalem conslruxit Ecde-
Ecclesiannn in causis quibusqnc gravissiniis provo- siam, adversns qu;im port;e inferi pnevalcre non pos-

càsse, ab illius orc fidèles fidt'i seniper oracnla peliis- sunt. Qnod nî ilà esset, qui potuisset Ecdesia romana

se , illius judicium calbolicos omncs in religionis con- toi tàmque magnis prin(ii)ibus repngnanlibus , tàm
troversiis cxpeclâssc, illins denique cl vini et anctori- multis biereticis contradieenlibus, tàm variis ecclesiis

tatein sacra onniia efllagitàsse concilia, adeô certum defectione molienlibusobsistere? Quod si commen-
et manilesluni est, ut sini ego ineplus, si veliu) osten- titià vanàque opinionehoc romani episcoi)i privilegium

dere. tinibns ex rebns, qnoniani negari non possnni, tlieologi asseruissent , nec tàm slahilis sententia per-

conflatnrel efOcitnr id, qnod quccrimns arg'iinenlnm, maneret, nec confirmarelur dinlnrnilale temporis, nec

quo ex nniltis magnisqne hand facile quis dixerit alind unà cum seculis, a;latibnsque hominum inveteràsset.

antCYidtiilius, aut certins. Si enim legnm Christi in- Etenim videmus opiniones fielas, alque vanas, viris

lerpres nullus sanior est, (piàm perpetniis Ecclesi;i; pneserlim erudilis adversanlibus , diuturnitate exta-

ïisns, Ecdesia vcro in fidei r;ligionisqnc qiiieslione ac buisse. Opinionuii! enim conunenla delet dies, fidei

Cictcris gravissimis controversiis non ad Antiochennni, judicia conlirmat. Adde, quôd apostolicarum traditio-

Alexandrinnm , Constantinopolitanum , Epliesinnni num sincerilas non posset ad nos usquc servari, alias

îlediolanensem Parisienseni , Colonienseni , Tolcta- ecclcsias haereticis episcopis loties occupantibus, nisi
,

num, anl Bracbannst in episcopos, sed ad ronianum una Sedcs apostolica, inter toi orbis tunniltns, fixa in-

on ni s mper asiate reenrrit : quis dubilel, bnnc esse, tenierataque consisleret. Ad liivc, cùm concilia et pro-

qucni ul snccessorem Pétri, ità qnoque doclrina; apo- vincialia et generalia (i), sine romani ponlificis aucfo-

slolic;R niagistruni, quicstionumque de lidc judiccni rilatc nonnuntpiàm erraverint ; nun([uàm autem , si

liabeniiis? Nam si aliqueni ejusmodi posl Petrum, ad romani ponlificis auctoritale firmata sunl , satis per-
Eede-iam instituendam alquc in veritate continendam snasum esse débet, conciliorum, alque adeô tolius Ec-
rdiqnit Cbristiis, niniiriini aut hic est, aut nulkis est ;
desia; firmilattin à romano ponlifue dcrivari. De quo
qiiippè cùm de aliarinn Ecclesiarnm episcopis nnlla quoniam in loco superiore mulla diximns, illinc leclor

quîpstio sit, quin non Cuerinl loco Pétri universali Ec- assumet, quœ ad hujus argumenli explicationem per-

clesi3C doctores pastoresque à Deo dati. Ronianus igi- tinebunt. Atque si in definiendâ fidei qnyestione roma-
tur rpisropus, Ecdesi:c usu interprétante, ille est, cui nns episeopus eirare posset, redditur statim ineerta
Dominus in Petro ait : Super liane petram œdifxcabo nobis nmllarum h:vresum condenmalio ;
plera-que

Ecclcsiam memn ; et : Tibi dabo claves rerjni eœlorum ;

enim non sunt danmat;c per generalis concilii, sed per
et : Qiiodciimque solveris , etc., ac rursùm : Pasee oves romana» Ecclesiie judicium et decretuiu.
ineas; et iteriiin : Egorogavi pro te, ut nondcfieiat (ides Praîlereà, si inter Paires concilii est controversia

tiui ; et lu confirma fratres tuos. vel de intellectu sacrarum lilterarum, vel de unoqno-
(Juid quôd ipso etiani rerum expérimente coniperi- libet libro, an canonicùs sil, necne, vel de alià hujus
jiius, Christi de Petro et successoribus vaticinia in Ec- generis qu:esli(ine, ad hanc liteni componendam judi-

desia ronianâ nianifestiùs inipleri? Ilancenini constat cem ponere necesse est; cujus tamen, si errare possil,

/ixam et ininiobilem, orbe eliam loto onnii illam ma- incertum judicium erit. Judex autem inter Patres con-
diinarum génère quatiente, in fide et auolorilate Pi tri cilii dissidentes nuUus in Ecclesià, nisi romaïuis epi-

perniansisse. Et cùm CiPteras Apostolornm Ecclcsias seopus, est agnilus.

vd ab infidelibus occnpalas, sine fidei vestigio, vel ab Pra'tereà, Ecdesia' consneludo hoc manifesté de-,

Iiïereticis aliquandô aifeclas viderimus ; al advcrsiim clarat. Nunquàm enim admissa est appellatio in cansis

hanc unam romanam Sedem nec pagani, nec hccrelici fidei romanâ sed hœrelicos ab eà judicatos
à Sede ,

pr?evalcre potnerunt. Pngnalnm est siquidem velie- Ecdesia semper ha^relicos etiam jndicavil. Et certè,
menter, non à Gr.eds solùm, sed ab aliis plcrisque to- si romana; sedis judicium laiiax esset , concilii verô
lius 01 bis episcopis (1), ul hoc roniana; Ecdesia; pri- esset verax et certum, naUira-, ralioni, vera-que llieo-
vilegium labefaclaretur. Atque habebant pro se illi logia; is adversaretur, qui appellationem à pontifice ad
quidcm et imperatorum arma.etmajorem Ecclesiarnm concilium denegaret. Quo uno argumcnto ostendit Ge-
numerum ; nnnqnàm tanien efficere potnerunt, ut aut lasius, Sedem apostolieam de totâ Ecclesià judicare,

(i) Non ilà fuit pngnatum contra ilhid essentiale ro- ipsam verô ad nullius perlinere judicium. Jam illius-
manonim pnntifirum privile^inm, à plcrisque episco- modi appdlaliones in lidei pra-serlim dogmate, Ec-
,

pis lotins orbis sinuilsed forsan siuressivè adeô ut solùm ntuntur. Quôd
, ,
desia nescil ; nam ils luerelici si
pars longé major episcoporum contra erroretn seniper
decertaveril, quod etiam à tempore schismalisGra;co- ad singulos bœrelicos condemnandos opus esset con-
rum vcrum est. P. S. Il (\) Vide notara initio libri quinti.
ZiS CAP. VII. RATIONE THEOLOGIC A SL'PRA DICTA CONFIRMANTUR. 546
gregare générale concilium , cùm id ssepemimerù non Ecclesiarum capite Christo traditum auferrc conatur,
niodô dillicile, vcrùm etiam inipossibile sit, licebil pro- hic procul dubio in ha.'resim labitur. « îNam fidem,

feclô iiiterini han-. licis impunè vivere, donec synodiis à « iuquit, violât, qui adversùs illaiii agit, qua; est mater
totâ Ecclosiàcogaliir. Id si alienum esse constat à Cliri- i fidei. Ilanc verô Nicolai sententiam noli, quœso,
»

lector, contemnere qucc scilicet actione prima et

sli provideniià, fatcanuir potiùs ronianic Sedis anclori- .
sep-
timà synodi oclav^e coufirmata est. Ibi
tatLMn salis esse ad lutrescs evincondas. Ità liol,ut !iu- et condeiiiiuui

onininù babea- sunt Phoiiiis et Michael, qui hoc Sedis romance pri-
jiis tri!)unalis de fidc judioiiun cerlinn
vilegium qualefacere iiliebantur. Quôd si in hœresim
quôd non solùni Ecclesiam calholicam credi-
tur. Qiiid

mHs,sedclianiaposi(!lieam? Ecclesia romana Patrum

labitur, qui romanum episcopum Petro successisse
cùm icliqnaî negat, et Ecclesiam proindè romanam ca'teris esse
fidcliumqiie consensu aposlolioa dicilur,
hoc cognonien amiseriiil. pncposilam, ecquid de illo laciendum est, qui privi-
omnes jam indè à nnillis annis
romanam légia Petro ob Ecclesiée utililatem à Christo data, pri-
Sed quîBris : Erilne Iicerelicum asserere
qiioqiie ul cceteras posse, et apo- vilégia, inquam, quae Petro ut poritifici doclori et pas-
Ecclesiam degenerare
Sedem à fuie posse Chrisli dcficere ? toriconcesra sunt, ea adsuccessoresquoqueperlinero
slolicam cliam
negaverit? At enim, doctrinà sanâ oves pascere, fra-
Unie quoRSiioni bievitor respondemus. Noiumas bîc
tres in fidc confirmare, universas génies per os illius
nos Ecclesiie sententiam procvenire, sed si ad générale
inuretur. audire verbum Evangelii, etcredere, snprà ilkun a;di-
concilium referalur, liœreseos nota errori illi

ficare Ecclesiam, ut porta; infcri non pra;vaIorenl ad-

Nec enim video , cur quid ipse scnliam de liàc re
versùs eam, non Petro ut privato homini, sed ut rei-
non audcam dicere; quam eè meliùs cernere mihi vi-

cam propiùs diligentiùsque conleniplor, publica; ciirisiianjie pr;efccto congruebat. Quncircà am-
deor, qiiùd ol
et sine affectu perlurbationeqiie contemplor. Quùd si bigi inter Calholicos nec débet, nec verô polest, quin

in hoc erro, quôd romana; Sedis privilégia à Christo romana; Sedis de fide et religione judicia certa sint.

illi concessa lueor, et cohtradicentes haereseos nomine Pra;tereà, qui negaret, in ligando atque solvendo
condemnandos esse credo, non soKim UUù, sed liben- eamdem potestatem in roinano nunc episcopo iiiesïe,
ter erro ; nec milii errorem utilem, quo etiam delector, quam Petro Christus contulisse creditur, is jure ac
sine rationis prccsertîni vi extorqueri volo. Nam me merilô haberetur ha;reticus : qui ergô firniitatem Pelri

non solùm ratio ac disputatio impulit ut ilà crederem, ad Iraîres in fide confirmandos, his, qui Petro suc-
sed nobilitas etiam summorum theologorum et aucto- cedunt, denegaverit, hic hareticus judicandus erit.

ritas. lîicronymus prophanum ossc , et perjurum di- Ad hœc faciannis ambiguam esse aliquam inter fidules

cit(I), qui catheiîrce Pelri, et romana; Sedis fidem de religione conlroversiam. Tùm qurerinnis, si ro-
non luerit secutus. Cyprianiis alienum ait esse, de mana eademque aposiolica Sedes, ut dissideniium Ec-
simplic.pra;l., tr. 3, prophanum esse, hostem esse, clesiarum lites disceptationesque componat, à Pelri

qui universalis Ecclesia' non tenet unilatem, hoc est cathedra, tribunalique pronuntiet, an sequi
illius sen-

lumen unum, undè multi radii radiccm unam undè tentiam debeamus, an non? Si scquimur, romanà Sede
; ,

multi rami; fontem unum, undè multi rivi; petram errante, Ecclesia tola in iilius errore versabitur. Si non

unam, snprà quam Ecclesia sedificata est : unum pon- sequimur , ubinam illud est : Quodcninque tigaveris

tificem , qui ca'.leros onuies suà et vi et auctorUale super terrain, erit ligatumet in cœlis? Ubinam rursi «m

conlineat. A quo radium illud : Deiis eleijit in nobis per os nieum audire génies
si lollas , exlingiiatur; si

Jrangas ramum, intereat si prœscindas rivum, arcscat. verbutn Kvangcin, et credere? (^aoA igilur, saiiem in
;

Sic enim ille déclarât. Àt qui in fidei controversià apo-

rébus anibiguis, ligaverit successor Pétri, id ligainm

stolicae Sedis fidem judiciumque delrcctat, is nec uni- erit, et quod in qua^slione de fide proposilà docuerit,

tateni tcnerc polesl , nec lumen , nec radiccm nec hoc gentes non audire debent modo, verùni etiam
,

fontem. Atque Cyprianus idem : « Qui calliedram Pe- credere. Non hic rel'ero, qua; Léo in hujus rei confir-

i tri, inquit, lib. A, ep. 9, suprà quam fimdala est Ec- mationem dicil, 20 dislnict., cap. de libellis, non quoc
€ clesia, deserit, in Ecclesia esse non conlidat. > Am- Damasus et Adrianus 25, qua;st. 1, cap. Yiolatores,
brosius pro eodem penitùs habel, lib. de exe. fralris et cap. Generali. Illud rcferam, quôd in concilie Com-
sui Salyr. c. 7, calliolicum esse, et cum romanà Eccle- plute-i'-i, confiimalo à Sixlo IV, condennialus est Pe-
sia convenire. Gregorins, 22 dist., cap. Prœccplis, sic irus Oxoniensis nomine cliam ha;resis, in co quod
Sedis romance auctoritatem in religionis fideiquc causa Uoma; crrare posse. Quein
asseruit Ecclesiam uri)is
exislimat esseamplociendam, ut qui noliierit, ab ejus ilem errorem eodem quoque hœresis nomine daniua-
pctr;e, super quam Chrislus luiivcrsalcm fiuidavit Ec- vit Sixtus idem, in extravaganli adversùm Pclriim
clesiam, solidilat.' convL-llalur. L(,'0, 19 disl., c. ilà Do- Oxonicnsem edilà. Pe quà quoniani in lielcclione de
minus, exlorrem divini mystorii eum esse affirmât, qui Pu'nilentià salis multa diximus, eô lector revocandus
ausus fuerit à Pelri solidilalc recedej-e , et impiam eril. Coachn e.-t igilur ille scnlcnliam recantarc in
pra'sumptionem, qu:c pctrrc istius firmilatem Deo a;di- hanc formam : < Consenlio sancta; matri Ecclesia;
ficanlc conslructam nitilur vi(dare. « ronian.T", et Sedi apostoiica*, et ore ac corde coiiîi-
iNicolans finit, 22 disl., cap. Oimic, quôd qui ro- i leor illani me fidem lenere, quam don)inus Sixtus
mana; Ecclesi;c privilcgiinn ab ipso summo omnium « papa auctoritalc apostolicà cl cvangclicà tenet. Et
(1) De nomine Ilypostasis ad Damasuin. I omnes, qui conlrà hanc fidem veneiint, digiios
 r>E I.OCIS THEOLOGiClS. MB. Yl. 3J8
547
Hactenùs ex conc. comprobaiidn. De quinti igitiir loci firniitate inntùm
a'icniA daniiir<liono pronnnlio.
»
1

Tme concilii Constan- dixcrimus. ISiinc adversariorum argumentalioncs refel-

ConipUiloiis. Marlinns verô V, in

liensis : « Sacro, inqiiit, approbaïUc concilio, mau- lainiis.

I dainiu; archiopiscopis, t-piscopis, etc., ut qni de sa- CAPUT VIII.

it oraïuoiilo Corpnris et Saiigiiini'^ Doniini, vel de Vhi arcfumcnta rnpilh pritiii refnlanttir.

I Baplisiualo, seii peceafoniin coiiiessione, pœniten-

Alqiie in illisarççunientis, qu;c à prinripio snnl po-
I lia^pro peeoatis injmictioiie, vel reliquis Eoclesifc
sita, Ihcologi noniiuUi, niiiiiniè niali illi (luidem, sed
I saeramenlis, seu fidei arliculis aliter sentit ac docet,
romana Ecclcsia docet et obser- non satis acuti, quoquo modo possunt, tergiversan-
t qnàni sacrosancta
Concilinm tur : romanani (piippè Ecclesiam à roniano poiilKice
< vat, etini tanquàm ba'reticiim jndieolis. î

illos esse lia'reticos jiidicavit, qui discernunt, ainnlqiie bune in fide errare posse, iUam
ei-ô Constaiilii'iisc fî
non posse. Sic sibi videntur omnia propeniodùm ar-
ronianai Ecclesi;ie iidoiet doclrina', refragarcntnr. lUud
gumenta dihiere. Nam pleraijue ex illis non Ecclesiic
postremù addani. Cîun ex Iradltionibus Apostolorum
romana», sed summi ponlificis fideminipugnant. Atqui
ad evineendanî bœresiin argnmentiim firmum cer-
festimonia ratio- Ecclesiam romanam isti, non romatmm episcopum,
Inmqiie (ralialur, constet antein, si
ab errore vindicaut. Verùm, si de crrore in lidci ju-
nesque lioc Inoo positas cum ils regulis conf.ras, qnas
dicio atque decrelo loquimur, ut verè loquimur, nul-
in lib. T) posuimus, rnnianos cpiscopos Petro in to- I

pontivcatum et fidei magistcrium suc- lum ego discrimen int.r apo:-;tolicam Sedem et aposto-
tius Ecclesi;c

cessisse, ab Apostolis esse traditum; cur non au- ;

licai Sedi iusidentem invenio. Primùm, quoniam cùm
ad Sedcm apostolicam accedimus fidei oracula poslu-
debimns ;issoilioneni advers-am tanquàm bœrolioani I
vi laturi,non singulos romana; Ecclesiu; fidèles inlerro-
condenniarc? Sed, ut dixi, nolo ego Ecc'.csi;e jiidicium
I gaums, nec Ecclesiam ipsam romanam in concilium
antevertcre. Quanquàm non videor aiitevertere, cùm
cogimus, sed pontificis maximi judicium quuirimus,
jam ipsiiis Ecclesi^e sermo nostrani omiîeni compro- I
ejusque sententiimiexpectamus.
bârit de romanaj Sedis auctorilale sententiam. Sed lioc I
Rursùm, quoniam non romanus populus est, qui
vix a*grè dico priiplor viros quosdain doclos et pios, I
Ecclesiam universalem docet ea quac ad (idem atti-
qui nobis contradixerunt. lllud assero, ac fidenter I
I nent, sed romanus episcopus. Nec potestas judicandi
quidem assero, pestem eos Ecclesi;^ ac perniciera
de causis fidei, ligandi, solvendi, pascendi, in populo
aflerre> qni aut negant romanum pontificem Petro in
romano est, sed romano pastore, vicarioJesu Cbristi.
in
fidei doctrina'']ue auctorilale succedere, aut cerlè
Concilia quoque non exigunl confirmationem et robur
astr.unit summum Ecclesi;!; pasforem, quicumcpie tan-
ab ipsà romanâ plèbe, sed à plebis romana; anlistite.
dem ille sil, errare in fidei judicio posse. Ulrniuque
Pra;tereà, privilegiuni firmitatis, ut antè probatum
scilicet b;erelici faciunt : qui verô illis in utroquc ré-
est, Petro luit peculiariter d^itiun. E(jo, iuquit, Luc. 22,
pugnant, bi i!! Ecclcsia catholici babe:itur.
32, rogavi pro (e, Petre, ne deficial (ides tua, et lu con~
Quamobrem i-on equidem iiitelligo, qnonam con- !

firma fratres tuos. Et iterùm, Mattb. IG, 18 : Tu es Pe-

silio iidelos quidam b erclicoruni, quàm catliolicorum !

' trus, et super liane pelrnm œdificabo Ecclesiam meavi.

opinionibus iavere malint. Nam biereliei video quid
Quocircà, si verce tlieologia; rationem sequimur, quœ
sequantur, nempè vivendi docendiq^e liccntiam, et in i

capite tertio explicata est, in Petro et successoribus

bis omnib'.s impunitatem. Volunt sine capite corpus, 1

ul neqne pes, ne(pie mens suum officium lacianl. \o- i primùm (irmam certamque docirinam asseremus, mox
uno oves, ut cùm Itipi ipsi siut, pas- verô in Ecclesiâ romana, cujus Pctrus cum successo-
lunt sine pastore
|
ribus et caput et fimdamentum est. Atque illud etiam
tores tamen esse videantur. Volunt sine judice lites,

atque cùm amoto animadverlo, (piôd, sicut omnibus simulepiscopis do-

ut dissidiorum nullus finis sit ; ità,

tmbA ce.ilibus errores falsos, necesse esset sanè totam Ec-

arbilro adversùsdoctos dimicent, viclores à ju-
clesiam vario in errore versari, ità, si pastor Eccl.
dicentur. Turbari demùm omnia volunt, quoniam, ut
romanaî errorem (idei contrarium decerneret, oves
m l'.ispanoruin proverbioest, tmbatum flumen j)isca-
lorum est luerum. Nos autcm coinnumem catliolico- II
(juoque errante pastore dispergerentur. Testimonia
demùm, qua; relulimus, id 1ère probant, sumunmi
rum sententiam sequamur, lulô enim sequimur, quo I

niam communis cat!>olieorum est. Pra'terquàm qnôd 1^

Kcclesia; ponliiicem, Pétri suceessorem et Cbristi vi-
cùm de fide pronuntiat, errare non posse,
casentiuntquixisacrarum etiam litterarumtestimoi'.ia'l carium,
lib. 5, c. 5. Quô magis illos repreh .ndendos judico,
conlirniant, ponlifice.ni décréta finiunt, veterum san- Ig

ctorum chorus conciiiit,concilionim Patres aflirniant, qui se dirempluros controversiam putaverunt, si apo-
|

Apostolorum traditio probat, perpétuas Ecclcsia; usus stolicam Sedem ab apostolico pra>sule secernerent.
Non recipit istamresponsionem ratio, aspernatur, rc-
observât. Quapropter, si ea qua; dixi, sole ipso illus-
triora et clariora sunt, si omuia dixi bausta ex Ec- pellit. llhid potiùs sumit, errorem esse duplicem, al-

terum personalem, allerum judicialem. Nec enim

clesi;ie Scnptura>qiie lonlile'S, si tota oratio nostra
pchola^ propria vocabula, etiamsi minus
latina sint,
certis tlieologi;e ralionlbns i.itegrisqne et iiicorruptis
aversari debenms, sed malle, qnod
Augustinus ait, 58
teslibus omncm sibi fidem confirmât, assciitiamur
sermones.
tandem, ex apostolica; Sedis auctnritate firma tbeolo- d. Sednlb, apertos, quàm iiitidos liahere
error.
gos argumenta sumere ad fidei theologireque dogmata Error ilaquc pcrsonalis privatus est cujusque
549 CAP. Mil. co.nfi:tantur ARGIMENTA CAPITIS PRIMI. 3S0

jiidiciiilis est publiciis. Edidil Iiinocenl., lnijus no- |

vesler etiam in synodi romanoR cap. 3, legcm Evangelio

niiiiis IV, in lïbros dccrelaliuin coiunientaiia ;

si in i
Deoque conlrariain edidis^cnt. Decrcverunl ciiim,ut,
bis quidciunm cirali csl, liominis iiiniirîiin est, non nisi in 72 testibus, non daninaretur episropus. QuA ex

pontilicis, qiKvinvis oa conuiuMilaria à |iO!)liliti' cdila re intcUigilnr legem ciii!em,quiK tollendis éropublirù

sint. At si idem Innoccnlius in jndicio do lidoi (ina;- fraudilius cavct, ul le-lamcnla non valcint, nisi quie

slione definirot qnippiani, qiiod icvcrà falsum essel,

i
septem fuerint testibus obsigiiata, non esse iegi cvangc-
jani bic crror à publico Tcchsi;»; ccnsorc j)ronciscc-
liea; advorsani : quemadniodùm ne illa qnidcm,qnce,
|

cssctqne proindo jiidicialis. ul condala; in episcopos invidiic occurrcret, staluit ut

reliir, |

Qnà ox 10 piiniuni ari^innontnin l'acilo rofollilnr. Nec ad opisc<q)i eoudcninalionem duo solùm testes non suffi-

onini liistoria iide dit;na doiol Joaniioni XMI, p«st siini- cerent. .vlqiie si niortalinm vita essel modiocriter in-

muni adoplum pontilicaliini, deojiisniodi re aliquid dc- stitula, moresque ad natnram, non ad avariliam enmpo-
liniisso; qnin poliiis quùm ad bnjiis rci dcHuilioncni se sili, duorum boniinuin te li i.onium idoneum profeclô

pai-arot,ul HonedicliisXI, in cxtrav. suàaitjnorlcprae-

erat, ut qucecumquc in judicio causa finiretur. Sed si-

venHi-i doliiiiro noiiiiivit. Ntc, si antoqnàm cssct poii- C'.it juraniei.l'.unànialoest, non illiusq.ii jurât, sedejns

lifex, eiToroni illuni babiiorit, b;orolicus consondusost, qui vcrunidiccnli non credil, sic plures, (piàni duos les-

sicut noc Irenaïus, ncc Cbrysostomus, nec Tbcoph j lac- tes requirrrc, àiualo quidein fuit non requirentis legis,

lus, ncc Bernardus, quns, rc nondiun cxprcssù por Ec- sed bominis defraudanlis. Sed bîcc disscrere non est

clcsiam deliuilà, illins opinionis fuisse, sunl qiiiconlcn- luijus aut loci aul lemporis. lUud propriè bùc pertinct,
dant ; vorônoan falsù contondant, non est diei lociquo an Alexander erraveril.
hujus dispulare. Et quidem in decrelis pontificiis duo ciun primis
Ad sccundum eliam eodem modo respondctur. Non dislinguenda sunt. Unum cst,lanquàm intentioconclu-
enim Co^lcstinns quidqiiam definivit. \orba (piippè In- sioque decreli; alterum quasi ratio cl causa à pontifice
noc. m, sic liabont c. Quarto do divor.
, Licot qui-
, : i rcddita ejus rei,quam const lueril. Alque in conclu-
« dam pra^docessoros nostri sensisso aliter vidonntiir.^ sioneponlitlcessumnii errareneq'.'.cunt, si (ideiqu.xslio-

Sensisse, ait, non definiisse. Sed ne binocentiiis quideni ncm ex apostolico tribunali deecnianl. Sin verù pon-
définit qnidquam, sed cxpbcatsenlenliam et opinionem tilicum rationes nccessariaî non sunt, ne dicam aptce,

suam,inqiiions : « Noncredimus,qiiôdinboccasu, iscpii probabiles, idoneœ, in liis liibil est videlicel immoran-
i rolinqnitur, possil ad secundas iniplias transire. i Qiiod dum. Ni)n enim i)ro causis à pontificibus redditis, lan-

prolocto verum est,q'!anquà!nperillaiii Innoccntii de- quàm pro aris et focih dopugnamus. Alexander igitur
crotalem non firniiter doiinilum. Ncc enim slalim si ali- non dofiiiit, consuetudinem illiusmodi esse divina; Iegi
quid juris vobmiine conlinetur, fidei dogma esse credo«- conlrariam, sed, jurisperilis ferè placere video, jubet, ut
dnm est. Qiiod pcnidtimo siipcrioris libri capite latins in legalis |;iis duo, vel très solùm testes à judieibus exi-
explicalum est. gantur. ILec decreli bujus conolusio est, bic finis; nec
Tertio verô argnmento nulluni negoliam eslrcspoii- dubium est quin rem eam poiilifex jure quodam suo
dere. Nam verbum, Judico, frequenl''r in cît signidca- poluerit pncscribcre. Sed si in ejus pnecripti confir-
tione usnrpatnr, ut idem sit, qnod senlio, scu opinor. rAationem Deuteronomii lege utitur, bancque divinam
Qno odo Alexander aecipit, cùm ait quosdam pr;edc- nuncupnt; si ad canonum statnta revoeat, si Eeclesiœ
cessores suos aliter jndicàsse. lïorem aftcrt, non est opéra' pretium rationes illas ad
AiqnartiM» argnnientum longo difikiîlimum est, ncc vivnm resecare. Qucmadmodùm, si concilia quanlam
potes ità br-vitcr expediri. Aperlè enim Alexander definiant, duas esse in doitatc personas, Patrem et Fi-
docet,consiiclndinejn illam civili etiam lege confirma- liuni. afferantque in hoc illud quoqne Geneseos testi-
tam, qua"! teslamer.ta mi;u;s solemnia res; indit, et à di- nionium : Pluit Domums à Domino, non rolinùs in fi-

vinà loge, et à Patrnm inslitulis, cl à gciîcrali Ecclesia! dei judicio errant, qnamvis ex illo loco parùm apte
consueiiidino alii^nam. (^Uiôd antem ex anelorilatepon- Triniîas coiiii'robctiïr. Exstat item synodns, ubi de per-
tilicià boc sanèloco pronnnliot, illiid est evidens argn- pétua }»iarice viiginit:;le promintiatnmest. Ad eam rem
mentnm, qiiôd siib interminalionc anathemalis prohi- suadendam referunt Paires porlam apud Ezechielem
bol, ne «jiiis ejusm^idi audoal roscindcre leslameiila, clausam. Irrideat si quis voit, sed ridebil tamen frustra.
Undè et capite proximè sequenli judicilv.is mandat, ut Non e:U stinper Patres in (idoi qua-stione causas alîc-
in id genus causis 1res duusvc solunnnodô testes exi- runt nccessarias, sed inicrdnm vero similes. Qnod si

gani, nec civiles legos, sed canonica décréta sequantnr. etiam ponlilices in bujr.smodi pnnendis causis quan-
Si ergô jussit Ecclcsiic ponlifex, et analliemalis iiiter- doquè fallunlur.ne calumniandi sunt quidem : lantùm
niinatione jussit, ut nemo ea irritct lestamrnta, qnaî abest, ut iisdè loci hujus auctoritas infirmolur. Pcrrô au-
duorum, vel trium teslium sunl loslimonio (irmata. ni- lem, si valere quidqua •
judicinm meum polesl, ne(jne
mirùm r.on ut privatiis quivis bonio, sed ut publicus in condusione Alexander, i;e(|ne in ca;isis erravit. Xam
Ecclesia\)udex cam quustionem definivit. At!|iii non suis in lilroque foro subdilis forobat ieg'^s, llosliensibiis
e.t Dei Evan.diique pra^ceptum,quod tamen .Uexan- ncmpè civibus, ac judieibus Veilenens. Non ergô Icgcm
I

dcr vidcl:3r a >truere, ul omues caus;c tribus dnobusve civilem.quà imperalores in rcgionibus su.t ditioni snb-
lanti'im testibus absnlvanlur 2 , , (pia'st. i, A'K//«m, 2, jectis uluntur, improbaj-e voluit Alexander; sed voluit
i

qnaîvt. 2, P œnil. Alioqui udn solùm Loo IV, sed Syl- 1 judices eliam laieosin Ecclesi;c patrimouif) non secun-
 -

3SI DE LOCIS TWEOLOGIGÎS. I.'IB. M. 3r>2

dùiii iiiiporatonmi logos, sed soouiulùm slatuta

cano- ncmpè liaireliourn osso,nogarc,CliiisUimot Apostolos

lestamcntis jiidicarc. No, onim a^qiinm cssc aliqnid liabuissein oommiini, quùdcoiilrariiiiu oxLuc.
imiii (le

cciisoi, ut iii rébus temporariis adjudicandis tàm sint 22,Joan. 4 cl 13, Aoior. 4, conslarcl.

sollioili sacri caiiones, qiiàm sunt loges civiles; lione-

Ad septiinum primo dioilur, quôd neuler ibi pontifex
op!)idis,qiiai in dcrniivit ejusniodi coiiliovorsiam. P.espoiuloiil ouiui
sliii-;(jue c 'O cr.^Jit, in civil dibiis et
non logis civilis, sed ca- sa'pè pontilices ad privala;^ luijus, aul illius opiscopi
Ecclcsiai jure ac doniinio suut,
nonumconsueUidinemobservari.Ouolil,ulsi Jecrelalis qua-^tioiios, suaiii npiuiononi do robusproposilis cxpli-
j

cando,non sonlonliam fercndo, quâ (idoles obligatos

huins ratio prossiùs teneatur, non soîiun in terris roma-
esse velint ad crcdcndum. Certè.ut de Pelagio lacea-
ne Eoclesi;ft subjectif, sed in quibuscumquealiis qu3C ,

sub episcnporuni ecolesiarnnKpie dominii» su!it,lex ba^c mus, Nicolaus niliil eo loco, quod ad banc quidem qua;-

Aloxandri debeal sorvari,non in bis niod('),qua! pieta- stionom allineal, docrovit. N(m enim illi proposila

liscausa Ecclesia; relin(iuuntur,verùm etiani in aliis fucral (UKOstio, an baplisnms in nomino Cbrisli collalus

quibusque logatis. Honesla ergô Aloxandri lex est,san- esset validus, sed an baplizalus à Pagauo, vol Jiid.oo,

(ta, logilima, sed ne incausis erravit quidem. Nam licèt verum baplismi sacramentum suscepisset. Obiter au-

non sint nocossaria', non sunt lamon prorsùs inep);tî. tem et in transcursu, cùm iuiic qua;stioni propositoc rc-

Consuotudo,inqiiit, qunepliiros quàni très duosve testes j

spondorot , de suo non inlorrogatus adjocit , baptisma

postulat, primùm aliéna est à divinà loge veleris scilicet in nomino Cbrisli conforri. Qua in ro falli sine dubio po-
|

Inslrunienti,quoc duos solùni (resve ut plurimùm tes- tuil. Imô adeôfalsus est, ut in 4 Sentent, libro magnis

tes exigobat; aliéna cliani à Patrum instilutis, hoc est, argumentis ostendimus.

à nioro, jiircquecanonico,ubiin rébus pr;ieserlini tem- Doindè duo hi ponlifices fortassè non pugnanf. Nam
porariis duo testes sufiioiunt; aliéna demùm à consue- Nicolaus infelligitur docuisse, quôd in simili neccssi-

tudine Ecclesiai generali, quse in hujusmodi cansis duo-

late, qnalis Apostolorum lempore fuit, si copiera paria

autem.non sint, baplismus nomine Cbrisli nunc etiam ratus

in
bus, vol tribus testibus est contenta. Aliéna
(piasi contraria, sed tanquàni nova et extranea,ob id- orit. Pclagius autem définit, citrà ejusmodi necessita-

que pai'ùm in Ecclosi;o judicio probanda. Quôd si banc lem non valcro; qucmadmodùm si nunc deesset balsa-
niiiui aut liber et calix qui tangoretur, et confirma-
aninii sincoritalem, dextramque de teslibus opiuionem,
,

si banc vcteris logis ac juris canonici consuetudinem

tionis et ordinis sacramenta manu solùm imposità con-
ncerentur, ut «tate Apostolorum à principio statim
principes seculi in tribinialibus suis sequi nolint, sed ut
fraudes tollant, niajorem teslium nuraerum in testamon-
fieri consuevit. Ai ul)i non essel similis nécessitas, nec

lis suorum exigant, suo quidem judicio libéré

civiuni ordinatio forlô, nec confirmatio sine bujusmodi sacra

possunt uti; lùliil enim Alexander impedit per illam montornm matorià valoret. Ha^c autem do baplisjnoiii

epistolam decretalem, qua; nimirùni eos solùm ligat, nomine Cbrisli communom seculi opiuionem diximus.
qui Ecclesiai in ulroque foro fuerint subjecti. Sed de Primùm enim nusquàm, ut ego quidem senlio, bap-
quarto arguniento salis supcrque dictum est. tisma in eani formam adminislratum est : Ego te baptho
QuinUnn verô facillimè diluitur exiis, qurc in quarti in nomine C.hmli. Quod et divus Anibros. et plorique

argumonli refutalione sunl dicta. Causas eninipontiii- j

alii vidi'Hlur inlellexisso. Sed si quâ ejusmodi forma

ces quandoquèadferunt, non qua; cogant, sed qu?c sua-

Apostoli usi sunt, ea fuit : Ecjo le baptizo in nomine

deaiit. Nam qnasdam Synagoga olim à Deo

quia leges Jesn Cliiisli, Act. 2, fO et 19. Deindè, non neccsseest

liabuit, non modo ad gubernandum utiles et accommo- Apostolos sub alterutrà illarnm forma baptismi sacra-

datas, voriun oliam ad plebis cujusque mores ac roligio- mentum contulisse. Nec si Scriplura dicil, quidquam
nem propemodùm necessarias Ecolesia
insiiiucndam ,
in Cbristi nomine fuisse gestum, slalîmcoginmrexisli-

Cbrisli eas in suuni usum vindicavit. Quamobrem et mare, bis concoplis verbis non gestum admiiiislraluin-

snnimi pontilices, et jurisperiti borum auctoritatecon- que fuisse. Exompla sunt in divinis litteris plurima.

lirmati loges aliquot vetores probatas rursùm ac de- Illud est in promptu : In te inimicos iwstros veutihibi-

iiuô reslilutas ab Ecclesiâ divinas vocanl; non quôd

,
mtis cornu , et in nomine tno spernrnins insiirçicntcs in

Dei nunc pnccepta sint, cùm lex illa velus sil abolita, nos. Item : Ca'sis denantiuverunt ne omninb loqnerentuy

sed quôd Dei prœcepla fuerint servanda eliamnùm à in nomine Jesii, Act. 5. llem, Pa!ilusdicilur/;r/«r;V(7//(T

nobis, non ex vi quidem veleris legis, quod falsô ponti- ecjisse in nomine Jesu, Act. 9. Hebrx'is porrô id in a'i-

fioibus doclissimis impingebatur, sed ex Ecclesiai nova cujus nomine fit, quod auctoritateacvirtutc cujuspi:un
instilulioiie. Quaî tamcn nova Ecclcsi» inslitulio sou transigitur. Quarc qui régis loco, cl tanquàm illius

roslitulio potiùs, ex vetcri divinà loge probabiliter sua- miiiistor, quidpiam agit, bic in nomine régis oam rem
delur. dicitur agere. Reclè igilur qui tanquàm Cbrisli admi-
Ad sextum argumentum Turrecremata respondellil). nislri in aquà cl spirilu bomines sanctificabant, cos in
2, c. il-2,nullam esse inler ponlifices illos puguam. nomine Christi baplismi gratiam exhibuisse int^rpre-

Quin Joannes exponit Àicolaimi. Nam post verba pra'- tamur. Non ergô necosse est senlire, quôd Apostoli
dicla, Nicolaus s!d)junxit : « Nec hic quisquam pulet baplismi formant à Cbristo pra^scriptam immutârunl.
€ obsistere, quôd interdùni Cbristusloculosdicitur ha- Nam et bodiè nos vorè in Cbristi noniiae, boc est, loco,

< buisse : infirmorum enim personamCbristussuscopit vi, et auclorilale, baptisma conficimus. Ac si pra^scri-

t inloculis.) Idvcrôesl, quod Joannes XXII dcfinivil. Jl' p(à illà formula nominis Jesu Cbristi Apostoli baptizà-
 o5ô CAP. VIII. CONFl ANTin ARCLMENTA CAPITIS PRIMI.
1
354
ruiU, non piitandisunl lamen SpiritùssunctiPolrisqiie quosdam graicos ibi scriptorcs e.vcilàsset, qui Lalinis
ni)nipn oinisisso, scd in nomitic Patris et rilii ojiis demorlui senjper et sunt ot luoriuil. At Golasius scri-
Jcsu Clnisti, et Spiriiùs sancli hapli/.àsse. Qiinil al- psit do ulràquo Christi u.anvh advorsùs Eulyebem et
teriiis loci osl tloinonslrarc. De sopliiuo igiliir argu- Nesloriiun. .Non inliciau.ur; scd (iuiu(|ue Ubros scri-

nienlo salis. psisse legiKn-, non hoc parvum opusculum, quod emen-
lu oclavi arc;imicnti explioalionom mnlla qiiiilom tito tilulo G 'nnadiiis quo(|uo conlrà Eu-
circumforlur;
(lie! pnssonl, soil nos in pauoa confcrciniis. Sani' C<ra- tychem cur magis hoc opus Gelasii, quiim
scripsit :

tianns "2. q. 7, autlaciùs sano niullô qiiàin discrlii'is Gennadii faloamur? Fuit eliam (îolasiiis quidam
eiii-

ail, illam Grogorii sont<Milianu'vaiigolio;eot aposloliciic scopus Caîsarea; Paheslina-, qu; in liioronynms Iradit
doclriiutî esse conlrariani. A que ego longè disscnlio. quaîdam eo lompore scripsisse, sed celasse. Huic ego
Nani, lit romanornm ponlifictiin anclorilatcni ncgliga- opusculum Iribuerem, nisi quùd punun et polilimi
nuis, non possumus lanicii nliinsquc Grogorii cl prinii, sermoiiem dicit cum llioroiiymus habuisse, quoni(|uu
ol Icrlii, cniitoniucre dc'(iiiilionon), ciin rs: riiil ani! o in hoc libollo oriuidom non agnnsco
nisi boiio et oie- ;

tiini doclissinii, liini etiain sanolissimi. Ilaquo non cr- ganli auclori conligit malus cl inipurus inlerpres.
Fal-
ràrnnl, quod Gratianns l'a'sô cxislimavit, sed loculi luntur aulem,'qui opus hoc Geksio pontifici rom. tri-
sMut poliîis de eà, qn;t; antè malrimoninni pcr infir- buunt, ex verbis illis : a Cùm Sedem aposiolicam
inilatom inej^ta orat ad copnlain conjiigalcm, hoc est, « vestra dileclio unanimiter lonoat, conslanlor prx-
ut scliolaî vorbis utaniur, qn:v orat inquttens ad sol- «dicet, sapienlerquc defondat : » quo loco legendian
vondum dcbiluni. Ciijns siniiie oxoniplnm îiabes de [
esse, fidem apostolkam , vel me non demonstranle
irigidis, c. Consuttalioni. Atqne ipso idem Grrgor. lioc Icclor probaturus est.
Nec novum est sanè, «t nomkic
modo sontentiam suam ex})lical in epist. ad r»avenna- I
poMtificum romanornm libri ejusmodi proforaulur.
tcm archiopisc, roferturqne à Gral. 35, q. 1, cap. Nam aclionc 5 synodi 7, Iconomacbi duos libollos pro-
lîcqui.sisli. Ncc desnnt hnic argiiniento ali;c eliani didorunt anclore Vigilio rom.ponlif. Sedfalso tanien.
rosponsiones, sed Iutc et planior et expedilior est. Atque, ut opus conslaret esse Gelasii, nihil tamen
I

Quam quoquc Gloss. sequitur, '20 d., o. De HbelUs, aflertur. Cùm

enim edunt librosdere quàlibet romani
in verbo Jnuioris. suam, ut homines alii docti,
pontifices, sententiam

Innono arguni. nobis Lnlhera-ii, profïscrlîm O^co- exprimunt, non tanquàm Ecclesiœ judices do fide pro-
lanipadins, Buconis et Galviniis insidlant. Scd pneri- nu;:lia!!t. Nonum igitur argumentum salis, utarbitiar,

lilcr tanion. Quoniam librum illinn Gelasii l'om. pon- cvidenter confutatura est.
tificis non esse magnis argunientis à me et animadver- Decinio autem refutando, qucc Cajetanus in illc 27
suni et patefact.iin est. Primùm enim auctor opuscnli qu;Toslionum opusculo dixit, non sunt hc ea nobis re-
dicit, esse recenlem allercalionem do voritate duaruni sumcnda, ne acta a^; mus, quod velamur voleri pro-
natnrarnni in Chiisto. Non antom ei-al recons lomi)ore verbio Cajet. de Prinîatu Ecclesi;e romanîc,
(
c. 15),
Gelasii, sed olim proiligata à Leone et concilio Chal- Quod nunc instat, id diligenter explicandum est, quid
cedon., nbi Eutychis et Nestorii explosa sententia est. videlicet consequentiae sit, ut si super Pe<rum Christus
Rursnm in toto lib. noc Leonis, nec concilii Chalcodo- EcclesiiMn codificavit,
romana slalim Scdoscieleiiscsse
nens. meniinit. Id quod maxime fecisset, si auctor prcposila divino jure inlclligalur. Inde enim plana

csset Gelasius. Nam, in epistolà ad Fanstum, h'.ijns quoque erit illa colieclio : Si Polri lides juxtà Chrisli

concilii auctorltate libenler utitur; libentiùs hic usu- oralionem noJi defccit, majores Ecclcsia; causac adro-
j

rus, ubi adversarios posset tantoe synodi testinionio ,

nianum episcopum sunl refcrendaî. Yideo autcm,

revinccre. Ac cerlè cùm Damasum coutrà Ariinii cita-

'

ejusmodi res plané et perspicuè cxpodire non posse,

voril, citàsset ac mnllù magis eliam Leonom conlrà /lisi doclum et inîelligentom viruni. Cujus rei la!!t;ii

Eutychem, si post tempora L' onis scripsisset. Atque tàmque diliicilis facultalcm consecutum esse me non
Gelasius multis annis fuit Leone postorior. Qnid quôd proliteor, scculum esse prie me fero. Ea enim expo-
auctor illc Damasnm nomine episcopi romani ntillo nenda in hoc me opère suscepisse constat, non quai
alio honoris tilulo relulit? Quod à more posteriornni essent porvia, et omnium sermonc irila., sed qu;ti vix

pi)ntificuni, cinn priorum (ostimonia roforunt, valdè adhibilà etiam diligenlià à doclissimis (juibusque inlol-

est alionum. Pro'iercà, ejus operis auctor ad proban- ligercMlur.Quùd si succédât conatus, jure est laudan-
dam utriusque natur;ti in Christo veritatcm, inter ma- dus; sin verô non succédât, non est ccrlô reprchen-
gistros Ecclesiix; catholicos censel Eusebium Pampliili, I
dcndus.Sedluechacter.ùs. Remjamipsamexplicenuis.
ejusqnc testimoniis ulilur. Qu(>m (amen aporlissinnim Prinnim aulom iilud conimemorandum esl, quod allas
impietalis arianso propugnator 'm fuisse, Hieronymus s;epé dixinuis, (pue Petro dicla in Evangelio à Ciirislo
affirmai, in epist. ad Pammachiura et Ocoanum, cnjus sunt, non ut honiini privato, sed ut Ecclesice praîfecto,
initium est Schediilœ. Quin eliam tanquàiri Arianus, ea ad successnres quoquc sine vi aliquâ, aut lillont
Eusebius hic cum suis operibus dnninalus est, act. H \
inversio:;e porlinerc, queinadmcidùni qu;e Doniinus
et 6 soptiina) synodi gonoralis. In assorcndà iti^m Apostolis connnondav il a>qi:è congrin-nlia fidelibus uni-
Chrisli utr:\quc naturà, è Patribus lalinis auctor ille ;
versis, eadoni iuluris Clirisliaiiis omnibus in sensu lit

solum Andu'osium rofort : qui si essot Gelasius, lii- terali commcudala sunt, juxlà id (piod Chrislus ipse
larii. Ilicronymi. Auguslini tcslimoniis ulorelur, nec ! '
Marci îôcxplicuit, inquions : Quod vobisdico, onmibu
 DE LOCIS TirEOLOGIî:iS. IJD. VI. 35fi

dko, vujiUde. Vij,'ilaro qulitpè ad omnes aviuè porliiiet ; |

id mi-ntc senlin\ nisi pueri et piieri stulli ossc- credan-

quaro, elianisi ChrisHis id ikmi adcù diserlo Aiissct in- j

lur. Qnid oniin tàm sl'.illum , làmque puéril;' di( i po-
tt-rprelaliis, ul ille cxpliciiil, ilà ii !s qiuxiiio necessaiiô test, quàm si ca nos esse olnn in rcpublicà gesta ne-

explicareiiius. Pari item raliouo, quai Dominus Apo- gcmus, quu! gesta esscvir quisquc antc nos gravissinjus
siolis loculus est, ad ipsos quidein spectaiitia quatenùs affirmavit? Quôd si ejus rei, de quâ disscrimus, auctores
Ecck'six saceidotcs, luec non ad lideles oniiics, scd re- qua-ris, Dionysius umis est in Epist. ad Timolh. Dio-
liques futiiros in Ecclesiâ sacerdotes catliolici rcferi- nysiiis Corinthiorum cpiscopus, ait r est apud Euse-
inus. Quale illud est Luc. 22 : Uoc facite id lucam com- bium, lib. 2 Eccl.'siast. Hist., cap. 2.'). Tcrtius testis

memorutioiicm. Cùni enini Dominus pane ctacccptoot est Clemens in cpistolà prima. Quartus est Anadetns

fracto, clevatisque in calum oculis Dec gralias cgerit, in epistolù de ordinalione episcoporum. Quintus est

caliocmque simnl et accepcrit et levavcril, sine duhio Marcellus 2i, qiuest. 1, cap. Uocjamus. Sextus est Léo
cncliarislieum sacrilicium, hoc est, gratiainun aclioràs, in concione prima de feslo Pelri el Pauli. Seplimus est
Judaîornm rilu oblulit; nisistullus fuit et ingratns, qui Gelasius cum concilio 70 episcoporum. Oclavus est In-

cùm referre Patii summam gratiam posset, qn;e ab nocenlius llî, in cap. Per veucrabitcm. Qui fdû sint le-
illo nobis acccperat summa dona eideni referendo, cjiiinii. Xonus est >'icolaiis IlI, cap. Fmidmnenta, de

minime retidisset. Jiibens itaqne Aposlolis suis Chri- \

elect. iii G. Deciinus est Léo IX, in cpivlolà synodicà
stus, ut hoc ipsi facerenl, ([uod scilicel ilhnn \idebanl ad Petrum, Antiochenumpalrarcham. L'iidccinnis, Con-

facere, nimirùm id proicepil, ut hostiam Eucharisli.T, slanlinus in edicto antè iNicxnam synodum, DG dist.,

et gratiarum actionis oiTerreut. Quod et Cyprian. ad cap. Constantinus. Duodecimus, Epip!ianius,ha;resl27,

Ca-cilinm, et IrenaMis lib. i, c;ip. 32, divine exposue- qua; est Carpocratis. Tertius decimus, lren;^eus, lib. 3
runt, de cons. disl. 2, c. SVr/>.Quiaergô sacrificinm conlrà Valent., cap. 5. Quarlns decimus, TerlulV.anus

facere, sacrilicorum et sacerdolnm proprium mui.us lib. i adversùs ^iarcionem, et lib. de Praiscript. haîret.

est,quod eo loco Dominas Apostolis commendavil, id Quiiitîis decimus, Ambrosius m oralionc conlrà Auxen-
propriè ad fatm-os Ecclcsia- sacerdotes spectat, non tium do Basil, trad. 2, quxsl. 7, cap. Beati. Sextus de-

ad vnlgus eliam muli rcularnm, quod ha-relici credi- cimus, Ilieronymus in lib. de viris illuslr., in Petro.

dère. Porro qiuv, iisdem Chrislum, quia pastores Ec- Deciimis seplimus, Egf>sippus, 3 lib. de excid. Hieros.,

clesiic fiituri erant ma dàsse legimus, hiec ipsa epi- cap. 2. Decimus oclavus, Auguslinus, lib. 1 conlrà
.Iulianum Pelag. Poslrennis, Eusebius, 2 Ecclesiast.
scopis et pastoribiis succedentibus ad lilteram creda- lib.

mus esse mandata. Ihijus rei exempbmi est illud liistor. , cap. U el 15, libro quoque terlio, capit. 2 el 2o.
MatUnei 18 : Quœcuinqiie aliigaveritis, etc. Et illud item Quibus locis oliam refTl Origi'uem, Cainni, Papiam.

Joann. 20 : Sicut misit me Peter, el ego millo vos : occi- Tàm verô mullis et iiicorruplis leslibus qui non crédit,

pite Spiritum sancium, etc. Hanc verô regulam si in is aut slullimi, aut barelicum cerlè se esse demon-
explicandis tenr.erimus, vitabimus procnl slral; ut publicam romance urbis vocem, loca item ipsa
sacris littcris |

ni'bis pratereani'.is, quai eliamnnm vit:e morlique Pe-

dubio permixtam illam et lenebricosam confusionem,
lri teslimonium pcrhibent. lîis ilaquc posilis, difllcilis
quam iu Scriplunc intcUigentià hrrelici paliiii.tnr.

ut ea, qua^ Pelro in Evangelio et perobscura qua^slio laciL' explicaliir, qu;e (piidem,
Quorsnm hirc? nempè
quid ut dixi, doctissimos viros ilà inq)licuit, ut se expedire
dicta siuit, apte ac prudenter distinguamns ; et si

privato, congruit, hoc ad singulos fidèles nonvaluerint. Quôd enim pastor post Petrum à Christo
illi, ut
Mallh. 18, in Ecclesiâ suffeclus potestatcm Pctri ordinariam ha-
spectare existimemus (cujusmodi illud est.

corripe illnm inler te beat, ac calera privilégia propter Ecclesiam Petro con-
15 : Si peccaverit in te fratrr luus,

verô quidquam convenit, cessa, ex Evangelio babelur, juxlà ea qua; primo do-
etipsmn solum, etc.); sin illi

cumento animadversa à nobis et demonslrala sunt.

ut Apostolorum priiicipi, et Ecclesiai paslori, hoccitrà
Quôd verô ille, quem Chrislus Petro morlno suflccit,
controYorsiam pulemiis ad succedentes in Ecclesiœ
pontiiicatu esse rL-ferendum, idque in goniiii;o lilterse
roniamis fuerit cpiscopus, è re gcstâ colligiUir. Nam
pr*- si Petrus semper Anliochi;t sedisset, ut cœpit, sine
sensu. Nam et qn:v legislator civilis suis delegatis
dubio cpiscopus Antiochenus illi légitimé in poiitifica-
scribit, non ad eum solùm, cui vivà voce loquitur, sed
in eodoni officio succeduU, refc- tuni successissel.
ad cirteros, qui illi

Sed et id postremô considerandum (est enim rcs

runtur.
magna, ac diligenli contemi.lalione digni.ssima), non
Deiudè illud quoque magnoperè advertendunt est,
illud modo ad doctrir.am calholieam perlinere, quod
romanum pontiûcenv Petro succedere, non esse per se
Aposlolis expresse revelalum est, verùm hoc cliam,
quidera in sacris litteris revelatum, sed aliundè con-
quod ex altéra propositione rcvelalà et altéra ceilà in
stare :ex eo scilicel, quod historiée gravissimrc prodi-
dère, Petrum Apostolum suam cathedram Uom;e de- luminc naturali, syllogismo, coUectioneque evidenti

niiim collocàsse, ibique cnm esset cpiscopus, fuisse conficitur. Ft Clirstum Domiimm habere voluntalcs

d duosque inlellectus, ulriustjue item actiones, el

defunclum. Hoc Velenus, hoc Scbastianiis Francus, las,
rid'-re suâ-
hoc hicretici quidam alii negant quin etiani aiunl, Pe- ;
I creat:im, el increatam, aut Chrislum cliam
in sacris forte
trum ne Romam quidera invisisse. Quod tamcn, cùm I pie naturà, ul 'loiuliios CLCleros posse,
non babetur cxpressum. Sed quoniam Iradilum
'

hislorici omnes graves prodidorint, nialitiosc negatur litteris

csl, Filium Dei esse homincm, et

i«turali ra-
Non enim existimandi siuit isii, quod verbis negant, !i in illis
 -

357 CAP. Vin. CONFl TANTLR \KGLMh.NTA CAPITIS PRIME 358

voluntatcm, Uuod si senlenlia lia;c noslra minus viris doclis fue-
lionc constat, onincm lioiniiicm habcre
po- ril probala, quanquàm haud scio cur probetur minus,
intL'llootimiqiie croatiim, opcratioiiosquc ulriiisquc
lien', liabemus t luirn adbi'ic abam liujus ni cxplicandx» for-
len(i;i; eliain creatas, oiiuit'ui \tom lioniiiiem, iil

ità qiiO(iiie ridcre possc, qui iiiuiin(iiioaiib','l

linriim nc- mam, undè licpieal, ponliliccm romanum ex divinà in-
(I), pioplci (Hi'ul slitiitionc fuisse Ptlri in Eccic-ix' idt us poiililicatu
gaverit, is harcticus jutlioabilnr ;•;>

successorem, atque adcô romanis episcopis ea testi-

ncîîando consoqnons, scilicel Filiiim Doi habtre intd-
monia convcnire, qua; Pelri probant et primatum et fi-
locliim, iiitellectioiiomquo creatani, ncgat proindù
aii-

dcm. Diximus quippè rctro (idem tioslram non solùm

toccdcns, ex qno illmi colligobaliir, boc est, Filiiim l)oi

scrii)lo, sed roma

cssc hominein. Fslo aliud cxeinidiun. Concilimn Mc;r-
cti :iii Iriiditione contiucii. lia, lied

nos episcopos P;tro siiccedere non

iHim in fide non errasse, aut Cbalcedi)nenso, awl Eplic- in sacris Iil)ris lia-

nec in ApostoUiruai tradi- bcatur scriptum, ab Aposlolis lamen Ecclesia;, (juasi

siimni, ncc in sacris libris,
inSpiritu per manus, Iraditum est. Jam quôd hjcc fucrit Aposto-
tioni!>-ise\vlieal'im est; sed id soliiin, concilia
lorumviva ex
légitimé con^rregala erraro non posse. Al qiiùd
Iraditio, iiis scilicel viis manifesté constat,
saiiclo

conciliiini Niea*ninn, Clialcedoneiiso, Epbesin.l

giliniè quas in tertio libro nos vd apcruimus, vcl iiidicavimus.
Non eiiim sigiliatim sunt nobis explicanda omnia, ne
fucrinl coacla, ex divinà revclalione non credilur, crcdi
dig- longà oratione negolium Icclori fac. ssamus. Certè bu-
tur tainen ex luinianà fide et tradilione bisloria; fide
na;, per qtiani babcnuis, cas synodos, indiconlibns
et con jns rci illud est evidens argnmenlum, quod non antè
firmanlibiisveris Eccl sia' pastoribiis, ex nniverso orbe Pbocam modo, et Conslantininn, non antè Nic;enam
earmn ronnu c.rl^ludo ac vcri- solùm synodum, verùm eliam qucmeumque posl ar.lè
convenisse. l ndè licet
ejusmodi conciliis doiinila; sunt, ex duob;.s Ncronem imperaton m, antè quodcumqiieEcclesiie con-
tas, qu3e in
quorum altcrunri re- cilium, antè quoscumque post Pelrum pontifices maxi-
quasi principiis pendeie videatiir,
o est, concilia vidi-licet légitimé congre- mes, sempcr à viris ecclesiasticis romanus episcopiis
vclalnm à I)
Pétri successor est agnitus (1). Atque apostolicam tra-
gata certissinui' veritalis esse, alleriun vero solà certi-
dilionem fuisse, non obscure iradit Anacletus Pelri
tadine n;\lurali credalur, per ea qua; scriptores graves
discipulus in epislolà prima de oppressione episcopo-
et incorrupli memoria; prodidère; al ha^reticus crii,
earum synodorum scila alque décréta, non rum, Sixtus primus ad Gallicanas Ecclesias, Eleuthe-
qui negàrit
rius ad casdem, Victor in epislolà ad Theopbilum,Sixtus
aliter ac si negaret Evangi Hum. Esto quoque aliud
secundus in epislolà ad Gratum cpiscopum, Zephiri-
exempbun apertissinnim. Qiid sacerdotes nosirre hu-
nus in epislolà ad episcopos Sicilianos, Marcellus ad
jus a-lalis à \cris Episcopis rite fuerint consccrati, non
proditum sed res gesta poliùs est, episcopos Antioebena; provinci;e, Melciiiadcs ad epi-
est sacris litteris ;

Ex scopos IIispaniarum,Mareus in epislolà ad Atbanasium,

qui« ex verbis et aninio consecranlium pendeat.
quod liumanâ tenemus, Ju'.ius ad orientales episcopos. Nec verisimile ut
lioc igitur priucipio, cerliliidiiie fit,

videlicct bos sacerdotes lilè iniliatos esse, illud pon- rem tàm nccessariam ad Ecclesia? onitatcni contincn-
dère neccssc est, an in Ecclcsià nunc sit verum En- dam Chrislus Dominus Aposlolis suis non revelàrit. Si
cbarislia; sacramentum. Quod qui inficiaretur, hune enim .^îoysi locus ille revelatus est, qaem Dominus ele-
gerat, ut indo à Judœis divinà oracula pclercntur,
Ecclesia existimaret ha*reticum. Tametsi illa solùm
quanlù niagis credendus est Chrislus Peiro manife-
enuntialio universalis per revelation'in accepta sit, om-
nes vcros sacerdotes, si rectain intentionem baboant stasse, quisnam esset ille locus, ubi constituerai regni

consecrandi, verùm Eucharistia; sacramentum siii et principatum, et sedeni collocare? Atque si, ut
confi-
Sed quôd qui modo vivunt, sint ejusmodi, non trausferretur Ecclesia Hierosolyn)itana in civitatem
cere. ii,

jEvangelium solùm, sed gravis cl constans natura; ratio Pellam, voce Domini sunt Apostoli admoniti, ut Euse-

simul cum Ad eumdem profcctô mo-

Evangelio probat. bius, 3 lib. Eccles. Hist. cap. 5, el E[iipiianius lib. 5
dum, qui negaverit romanum ponlificem eamdem ha- conlr. basr. cap. ult., referunt, nuiUô niagis credcmus,

bere potestatem, quam Pelrus à Chrislo accepil, fidei ul c civilale Antiocbenà Ilomam emigraret Petrus, ca-
advcrsarius censendus est, (luamvis ex Evangebo nibil tbedramque indè translerret, dominicis oraeulis fuisse

aliud j>ro\imè colligalur, quiun Pelri successores eum- commonitum. Quod si ità est, ul rêvera est, nec aliud

dem babere cum Petro principatum. Nam si huic Evan- nisi absurdissimè credi potest, jam bine fidcles inlelli-

gelic;e conclusioni illam addas, cpiscopum romanum g ;:.l, uiiut- illa vox Luthcranorum fuerit, quà inter csc-

esse Pétri successorem, quam ex bisloriis à tradilione leros articules "NVormatia; propositos , bunc eliam
\irornm gravissiraorum accepimus, manill st.? coUigi- posuère , ut abrogarelur romani pontiHcis polesUis,
lur, romanum cpiscopum et cail >ris episcopis superio- quam sibi sumit suprà ca;leros episcopos : intelliganl

rt'in esse, et eamdem babere in Ecclesia potestatem et iiir.^ùm, (luidnam iiii niolianUir, qui romani episcopi
aui^toritalcm, quam habuit Potriis. Apte igitur summi mouarcbiam asserunt fuisse post D. Hieronymi ttmpiis
pontiles,atque prudenter testimonia illa evangebca ad ro- cvorlam ("2). NamquiPhocamscnbunt in>iituisse, ro-

manum cpiscopum Sedemque apostolicam retulerunl.

(1) V. Innoc. 1, ad coneil. Carlbagin. et Milevilan.,
(1) Sed addenibnn : Acce(lrii;ej;:d io l'.ccle iœ, cùm et Gelas. ;ui Aiiast. Aug
aliter mera conclusio
t icologi» a ad (idem s u doctri- (p Erasnius in cens, episl. Ilicron. qua' inscribilur,
nam caibolicam pertinere nequeat ut dixinris in Pro- : d. '(.!)!!. a!i :• B.:'|iis Ul ' n. in 1. Tcrlul. de pra'lat.
legomenis, n" .38. f\ S. hacr. Malth. Palmerius, etUermau.
 ,, , ,

DE LOCIS TIIEOLOGICIS. Lllï. VL 3C0

5S9
oiui.iuni esse Eoolesiaiiim caput. Jo(piiis, aul consensionc privalà. Siu vero ciim ad
maïKini Kcdesiam
nuUius eiiim aiiiiiuim egoju- pc^sleros oratio illa roi'erlur, inlelligenda S'.thim est de
pie qiiidem Ibrlassè id,
imprudeiuer lamcn scripscruiit; intcUiganl lide publicà , scilicel in quiestionibus lidei decernendis ;
dico, sid
Tl>. lil>. qiiiu'lo adversùs uontes.
capit»- tenierè profectô et inconstanter eo teslimonio videmiir
ctiaii'i iindo D.

eoriim pii«sniii|)lu()smii Pelri lidem, eliani personalem, vindieàsse.

scptuagesimo soxlo, allirmt t,

lluic loco AlberlusPigbiusCampensis, i lib. Eeclcs.

eiTorem esse, qui se subdiicere niltiutiir al) olj-difiilià
rotnamiin pon- Ilicrosol., cap. 8, non aliter poluit occurrere, (juàiii
Cl subjeclioiie Pétri, siiccossoreiii ejus

tilieem universalis Eeclesioe pastorem non reeogno- omnes romanos ponlifices erroris nota liberando. Ità

seeutes; inler.igaiil diMUiiin (pià ratioiie Léo X Lullieri conlendit millum unquàm in lucresiui incidisse. Alque

articidum vigesiinum quiiiUun ondeninaveril in hive < j

ul Anaslasinm in libeitniem assereret, Cialianiim ve-

verba : « Konianus poniilex Pelii siiccessor non est I

xavit eonlumeliosissiinè ,
junsperilis lurpissiiiiè ma-
i Cbrisli viearius super ouines tolius niundi Ecelesias, ledixit. Et verô Honorium lueretur, sextai generalis

« ab ipso Chrislo in beato Pelro instiUiUis. > Decimo synodi exemplaria falsarios corrupisse, mullis conjec-

igitur argumeiito, ([uoniani in eo exponendo diffieuilas turis siiadere nisus est. Deindè eliam in cam opiiiio-

eral niaxiina, non polult à nobis v. rbis paurioiibiis nein inclinavit, ut ( redent epislolam Ilonorii ad Scr-

lespondeii. iuin à Gnvcis de more fuisse viliatam; synudiim

Ad undecinnini vero sic rcspondeo : Non esl pro- i

i autem in eo judicio deceplam. Quin adeô duorum

feclô admillencUnn , (idem eliani personalem Pelri coiuiliorum sexti et septimi acla omnia calumniatus
est, indialribàdi; aclis G et 7 synod., ac pro suà cerlè
dcfccisse. Nani Pelri judicium in (ide pulilicuni falsinn
Sed cùni Apostolo- virili aiiiborum labefaetavit et aucloritalem et lidem.
risserere, ha^-esis est nianit'esla.
verô Alberti opinalio nova qiiidcm in Ecclesià
runi ncnio in lidei doclrinà errare posset, id peculiare
IIa!c

ut ejus ne personalis quidcni est ; sed eà etiam ratione conOrmari potesl ,

quùd
Pelri privilegiuni fuit ,

non est vcrisimile, ul bomini qui lucreticus esse possit

fuies dclieere potuisset.

Qiiod cnini quidam asserunt , Cbristum Dominuni lidei suminam Dominus conimiseril. Reclum enim est

régula soi el obliqui, ut Aristoteles doret. Qiiarè si

reeumbenliuin undccini cxprobràssc incredulilaiem
Pelrum Apostolum ne langil fides romani ponlilicis dirigere ipsum non valet, mullo
Mare. IC, li, etc., hoc
minus, ut videtur, alios in fide rectos efficiet. Quid,
quideni. Nam eùm Lueas cap. 2i seripsisset, nuilicros
quôd inibi cillus in fide fratres in (ide conlirmare ne-
undeeim Apostoîis ca, qu:e à Domino audieranl , a:i-

credidisse mnlieribus, sed carum (piil? Si igilur romanus episcopus jiixlà Cbrisli pdlli-
nunliàsse, née illos
cilationem fratres suos confirmaluras est liriiiiim
verba deliramenta judicâsse, protinùssubdidit Pclrus
,
:

ipsum esse oportebit. Quamvis autem mullis in locis

autem cucurrit ad tuonumcntum. Non cnim cncurrisset,
Et conjunclio adversaliva quà dicat Pigbius , sieut hic dicit , salis probabililer de
nisi erc'lidisscl (1). ,

salis oslendit, Petro verba mu- sumnii pontificis auctorilate ; lamennon id spcelandiim
Evangclista usus est,
est, quid dicat sed quid consentaneum sil ei dicere, cui
lierum non esse visa deliranienta. Atque oralio Cbrisli
vcrilalem tueri ac reliiiere sentenlia esl. Dicit itaque
pro Pelro fusa, Luc. 2:2, 52, id aperlè dcmonslrat
At cxponunt advcrsarii, ille mullis locis de bàc re quidem, sed aqua bœret , ut
Pclii fidi^n non defccisse.
aiunt. Defendat Liberium Pigbius, quem taidio victum
oràssc Domiiium, ne fides Pétri deficcret finalit^r, sic

modo exilii in pravitalem liiereticani subscripsisse auctor

oniin loqunn.tiir, sed nnllins discquili fides hoc
,

est Hieronymiis in Cbronicis. Excuset Marceliinum,

dcfecit. Ità oratio Cbrisli non in singulare Pétri pri-

qnod non solùni Cbi-ysoslomo quem limore fraclum idolis sacrificium oblulisse, mé-
vilegium oederet , ,

Bedaî sed contcxiiii morise proditum est.. Victorem vindicet quem Pau-
Tlieopbvlaclo, Andirosio , cl ,
,

lianista^ suum esse mcntili sont, ut scribit Euseb.

ctiam conlrarinm est. Cimi verô Ambrosiiis Pelrinn
lib. o Ecd. iîist., cap. 2. Anaslasium liberel, ipiem
/idem amisisse ait , nomen fidei pro fidelilate accipit,

amico suo Cbrislo non servavit. Quan- sine certo et probabili teslimonio Gratiaiius luereseos
qtiani scilicel

quàm illud etiam est frequens, ut (ides pro fidei con- insimulavit. Al Ilonorium (piomodo ab errorc viiuli-

fcisione iis'U'pelnr. At ridieuhim est, ut si CbrislMs ca1.it? quem bicrelicum fuisse, tradit Pscllus in car-

collegium Aposlolienm increpàsse dieitur, singulos min" d- seplfin syuodis, Tliarasius ad summos sacer-
dntos A:iliocbi;c, Ale\andri:e et sanctai urbis ut
increpàssc iiitelligatur, quasi verù non à Propbetis , ,

quo multi essenl ad quos ?vnodo7, actione T>, scripfim est Tbeodorus cum
ssepè popnlus argualnr , in ,
,

reprebensio nnllo modo atlineret. De qu:^ rc libro svnodo suà Dierosolymitanâ, in confessione fidei, quoe

quarto uberiùs dispulalom est. Id verô, qiiod do Ana- babelnr eàdem aclione lertià , Epipbanius respondens

sUisio et Ilonorio addilin*, non parvam ingcril qu;cstio- birriruis in conspeclu concilii ejusdem acliono G,
nom. Quoniam si oralio (>!iristi non ad Pelrum modo, tomo 2, tota demiiin ipsa 7 synodus, aclione iillinià,
verùm ad posteros qnoquc romanos episcopos refe- et i'î epistolà ad omnes sacerdoles et clericos. Adria-

renda est; quâ ralionc Pelri fides nec publica nec iius quoque romanus pontifex
,
, in aclione 5 synodi
< De romano iiiquil, pontilice
privala defircre poliiit , eàdem cîiam niilliiis succes- ofla'ic generalis : ,

qîiemquam judii asse non Icgiinus licèt enim Ho-

soris deticict fides, nec in judiciis publicis, nec in col- €
:

M) t norio ab Orienlalibus posl niorlcm anatbenia sil di-

Coiilr. aiîclor. eomni. in Psalni. qui Ilierou. lit
circundcruulur, in Ps. «8 : P'.rfndhtî c.an coiifumuc. « clum, scieudum tamcn est, quôd fuorat super bairesi
\l
 ,,

561 CAP. VIII. CONFITANTIR ARGUMENTA CAPITIS PRIMI. 36î

propler quam solùm licilum est niiiioi 1- referuntur. Q'iippc in Apostolis fuerunt etiam privilé-
c accusatus ,

( bus majorum suoruni motibus resistcre. > Hactcniis gia personalia amplioris graliaî, quàm in posteris. Ut,
Adrianus. l'bi etiam addit, sententiam in Ilonorium veibi causa, per illa verba : Quœcumquc lirjaveritis su-
latani e\ romani pontilicis conscnsu fuisse. Id quod per terrain, etc., et per illa : Sicut inisit me Paler, et

exploratuni est in G synodo generali actione quarlà. ego mitto vos, etc., inlelligimuspotestatem generaloni

11)! Agalho in epislolà ad concilium, Ilonorium ipsuni in universum orbem Apostolos susce^isse. Ità parcs
anathematizat. Beda item de naturà rerum cap. G7, in Petro dicuntur dist., 21, cap. In novo, etc., 2i, qucest.

scNlà svnodo, ait : « Macarius cum suis sequacibus si- 1 , cap. Locjuitur. Sed episcopi posteriores non succes-
« nui!etpra'cessoribus,Cyro, Sergio, Honorio, Pyrrho, sère Apostolis in potestate generali extraordinarià,

( :'nalbenv\lizalus est. » Iii libro pnvtercà ponlificali sed in ordinarià, quam singuli in suis Ecclesiis Apos-
referliirLeoseeundus sextam synodum suscepisse in ,
loli babuerunt, ut Simeon Jacobo in Elcclesicà Hiero-

quâ condcmnali suntCyrus, Sergius, Honorius. Atque solymitanà, etc. Esto aliud exeniplum : Ex verbis illis :

in fine sextie synodi, ponitur epislolà Leonis ad Con- Ego rogabo Patrem, et atium Paracletum dabit vobis,

stariliiiin, ubi post suscepluni conlirniatumque conci- vt maneat vobisctim in œtermim, Spiritum veritatis, re-

lium : f Anat'icniatizamus, inquit, Cyrum Sergium , ,

ctè quidem ibeologi colligunt, Apostolos post.Spirilûs

« necnon et Ilonorium ,
qui banc apostolicani Eccle- sancti advenlum in gratià confirmatos. Caterùm non
t siam non aposlolicœ traditionis doctrinâ illuslravit ità transiit liic Spiritus in episcopos succedentcs, ut

I sed iM'opbanà proditione immaculalam fidcm sub- in eis a^ernùm maneat per gratia; confirmationera,

« vertore conatus est. > quod Apostolis ex privilegio personali doiiatiim est;

Pnelercà illud caput, Si Papa, 40 distinct., quod sed id solum transiit ad posleros Ecclesiic pastores,

pro nibilo liabet Campcnsis, nos maximi babere de- quod necessarium erat ad Ecclesiae communem utili-

bemus. Quoniani illeunus casus, in que oves paslorem tatem. Sic omninô privilegium fidei indeficientis, quod
suuni judicare possunt, scilicet cùm fucrit liareticus, in Petro personale etiam fuit, ad episcopos romanes
babetur, ut alla loca praeleream, in quintà synodo ro- transmissum est, non in eo, quod Pétri erat pet ulia-

manà 218 episcoporum, in bx'C vcrba : < A nudtis re, sed in eo quod commune erat Ecclesi;c. Undè et
c anlecessoribus noslris synodalitcr decrctum , atque aliic objectiones repellunlur, qua; pro Alberti senlen-

f firmatum est, ut oves pastorem suum nec repreben- tià positœ sunt. Non enim fides interior romani pon-
i dore, nisi à fidc cxorbitaverit, prrcsumant. > Idem lificis Ecclesix est neccssaria; nec illius occultus et

Anacletus in epist. 5 de patriarcbis et primalibus privatus mentis error Ecdesiie Cliristi noccrc polest.
,

inquiens : « Pastor Ecclesia; , si à fide exorbilavcrit Quapropter non est necesse, ut intorioris fidei con-

€ cril à fidclibus corrigendus; sed pro rcprobis mo- servatione romanis pontificibus Deus semper assistai.

i ribus magis est tolerandus ,

quàm distringendus, At quod, dùm ea decernunt, qua; fidelibus credenda
c quia redores Ecclesiaî à Domino sunl judiciMidi. » sunt, dùmque Ecclesiam Chrisli in fide dirigiint, non
Idem Eusebius docet ad epi-copos /Egyplios, refertur- deficiant, sed divinà manu leneanlur, id Ecclesi;if; opus
quc 2 qua'st. 7, cap. Oves. Idem Joannes papa in epist. est, idque proindè romanis episcopis etiam irabei iilis,

ad Zacbariam. Idem in octavà synodo tradilumcst, et aliàs privatim errantibus non negabiliir, ne videli-
ut nunc rcferebamus. Referl etiam Burcliardus lib. 1 cet per publica; potestatis errorem Ecclesiam faciant
cap. 15, 158, 159, Calixtum , Clemenlem, Gaiimi in in communi veritatis ignoratione versari. Undecinuun
banc eamdem sententiam. igitur argunicntum abundè, ni fallor, coiifiilatr.in est.

Non est igilur negandum, quin sunnnus pontifex At poslrcmo igitur arginnento refutaiido iliiul non
bicreticus esse possit, cujus rci exenq)luni unum et suntlectoresadmonendi; est enim in promplu, malos
item altcrum forsan prol'erentur ; at quod in fidei judi- urbis mores, si quos forte urbs malos babcat, non esse
cio coiitrà (idem defiuieril, no unnm quidem proferri luijus loci defendere. Non sunnis tàm rudes et sdipidi,
polCit. lta([iic objeclioni pobila; lioc rcsponsum ba- quàm Lulberani nos esse calumnianliir. Oculos etiam
beto. Ahud est in Pctro, quod spcctat ad liominis i>ri- eriiditos habemus, sed modestos tanien. Scriptr.m est

valam cxcellentiam, aliud quod pcrtinet ad commu- enim, quôd patris nudata verenda boni filii avcvsi ve-

neni Ecdcsiac utilitateni. Quôd negârit Cliristum, niendo lexerunt, Gen. 9. Avcrsari autem id dicimur,
bominis crat; quod confirmàrit fralres, crat Ecclesicc. quod reprobamus. Quid autem est, filios verenda pa-
Illud proprium, boc comnnme erat. Simililer. quod tris supcrjecto dorsis pallio aversosoperuissc, nisi,nt
fidcs Pétri propria semper intcriùs servarelur, liomi- Gregorins ait, 2."> Mor., bonis subdilis sic prroposito-
nis privilegiimi erat; quod vero aliis confinnandis so- rum suoruni mala disjtlicere, ut tamen ba^c ab aliis

lidam fidem proponcrct, nec in fidei judicio doficcret, occultent? « Operimenlum, inquii, avcrsi deferunt :

Ecdesia; itublicnm privili-giiun erat. Uomanus igitur < <piia jndicantes i'actum, et vénérantes magisterium,
episcopus n n luit liirrcs aut piivilegiorum, aut ciil- « nolunt\idore quod tegunt. î Sic niagiî^lronnn vitani
paruni Pet: i propriarum, qusc videlicct ex accidenli discipuli probi jure apud se tacili repreliendiuit, et

publicLT! Polri potcstati conjuiigebanlur, sed succcssit eos, etiam cùm disi)licenl, venerantur : Super Moijsi
in bis, quco spectabant ad Ecclesi;c communes et ne- catltedrani, inquit Clirislus, scdernnt scribœ el pharisœi;

cessarios Cfimmoditates. Nam privile;jia Apostolis h ipwrumguc dixerint vobit farilc, sccinidùni vav opéra
Cbristo conccsi-a alilcr ad ips'i?, aliter ad succcssorcs corum noliie fncerc Sed b.-ec bactenùs. Illud est p-^t/fus

TH. I. 12
365 DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. VII. 564
lector admonendus, ut aiiinuulverlal, roinanas con- eàd. dist., cap. Kovit. Idemque omninô Iraditur 31,

suotiitliiii's alias esse Romiic cum lolà Ecclesià coni- dist. cap. Quoniam, et cap. Aliter. In unà enim fide

ni. lies, (['las \idoliccl ex Apostoloniiii Pctri et Paiili niliil officit sanctac Ecclesià; consuetudo diversa, ut

tradilionc oredilur accepisse; de (|nil)us Atigiislinus, liabctiir de cens. dist. 4, cap. De trina. Atque de hu-
in epistolà ad Jamiariuin, «iiinero 118, milita, scd jnsmodi consuetudinibus et Anibrosins et Ilieronyniu*
pluiM fusiiis liinoccnlius primiis in epistolà ad Deccn- intelligendi sunt in iis locis, qu?e sunt objecta. Illud
lium tradil, d. 12, cap. Illa. Aliic verô sunt consuetu- verô, quod ex Trnllanà synodo aflerlur, facile diluilur;
d'Ines, qiias Eoclcsia roniana vel à se habiiil privalim quoniam, ut snperiore libro latins explicaliim est,

iiislttulas, vel à Pelro (piidem Apostolo accepit, non synodns Iia;c nuUam babel in E(clesià auctorilalcm,

lanien in uiùversiini oibem proinulgandas, de quihns in bis praîsertim, in quibus contra Ecclesiam ronia-
Augustiniis diserte loquiliir in epist. 80 adCasnlanuni, nam griecà se contentione ercxit. Nec concilioruni

et in opist. 118, 119, ad Jannarium. Priores igitur conatus de legibus aut t'erendis, aut abrogandis quid-
consiiehidinos, quas Ecclesià roniana non niodô tenet, quam valet, nisi snmnii ponlilicis decreto el senteniià

Teriini elian» ab nniversà Ecclesià docel esse servan- confirmetur. Et consneliidinoni illani de jejunio sab-
das, onininù tenore debcnuis, ut Jnlins, dist. 11, cap. bati ex liis esse constat, quas in i)osteriore génère
Nitite; el Innocentius, càd. dist., cap. Quis 7icsciat; collocavimus, ut etiam Anibrosins dicit, duodeciiuâ
et Calixtus, dist. 12, cap. Non decet; et Gregorius, distinctione, cap. Il a. Quocircà vanè de bàc re à con-
eàd. dlsl., cap. Prœccplis, docnerunt. Posteri(nes cilio Trnllano Ecclesià romana rcprehendilur. Scxtus
verù Ecclesiîc ronianai consuetudines non oporlct pri- igitur liber bunc in modum absohitus sit, qnom plus
valas Ecdesias sequi, ut D. Augnstinus locis positis forlassè nimio longnm fecimus : tametsi non siiiillon-
tradiriit, et Mcolaus, dist. 12, cap. Scit; el Gregorius, ga, quibus niliil est quod domere possis.

DE SANCTORUM AUCTORITATE,
OU/E SEXTO LOC.O COiNTINEÏi U

LIBER VU.
CAPUT PRIMLM. mum argumentum sumi posse ad fidei theologiœve do-
gmata corroboranda. Id quod D. Thomas, D. Auguslini
Argvmcnta compleclîtitr, quibus Ranclorum Pcitrum
auctorilatc confirmatus, 1 part, quocst. 1, art. 8, ad 2
auctoritas impucjnatur.
arg., plane testatur in lia'c verba : « Aucloritalibus
Sanctorum auctoritas sexto jam loco nobis consti- « canonica; Scripturce utilur sacra doctrina ex ikîccs-
tiKnda est, quam hicreiici, niaxiniè Lulherani, de < silaie argumentando : aucloritalibus autem alioruni

£iradii dejicore moliuntur. « doctorum Ecclesiœ probabililer arguendo. » Atque

Ac primùni, quidqnid anliqui sancli asserunt, in- ejus rei causam etiam subdit, quôd innititnr fuies nos-
certuni esse suadenl D. Auguslini phirimis testimo- tra revelationi factai iis, qui canonicos libios scripse-

niis, qu:e relulit univcrsa Gratiaii., 9 dist., decr. ex runt, non autem revelationi, si qua fuit, aiiis docloribus

proœm. 1. 3, de Tria, ex 1. ad Vincent. Vict. 2, ex facloe. Quôd si duo lii lestes clarissimi conlcmnuntur,
Epist. ad Hier. 19, ex Epist. item altéra ad Marccllin. si ratio quoque D. Thoniic contemnitur, ralionibus
7, ex Epistolà rursùm ad Vincent. 48, ex Epistolà certè aliis minime conten nendis id ipsum ' onliiniari

quoqiie alià ad. Forlunat. III, ex lib. denique 2 de polesl. Nam si in libro canonico una qnaiibet faL>itas

Baptismo conl. Donat. cap. 5. Ilis enim locis omnibus invenirelur, qucmadmodùm snperiore quoque loco ar-
sut Augustinus similis idem dicit, hoc est, prseter gumenlabanlur, totius libri oerliludo interirel.Cùm crgô
auclores sacros, qui libres scripsêrc canonicos, alios in libris sanctorum scriptorum unam et item allcram
omnes ilà legendos, ut quanlàlibct sanctitate, doclri- falsitalem liceat reperire, vel in bis eliam qua; ad fi-

nàque pollcanl, non ideô verum sit putandum illud, dem perlinent, fit consequens, ut sanctis scriploribus
quod asserucrint, quia ipsi ilà scnscrunt, sed quia no- cerlam fidem habere non sit necessarium. « Scio, in-
bis vel auctorum siuiorum tcstimonio, vel probabili < quit Ilieronymus (1), me aliter habere Apostolos,
ratione id pcrsuadere polucrunt; licereque proindè < aliter reliques traclalores ; illos semper vera dicere,
oontrà atque illi sentirc, et salvâ honorificcntià, qua; i istos in quibusdam ut homincs abcrrare. >

illis in corum scriptis im-

debeUir bominibus, aliquid Prœtcreà, ne de singulorum auctorilatc disseralur,
prolxire alque respuere. Hoc autein divi Aiigustini quam incerlam esse salis exploralum baben polest,
testimoniuin tàm constans, tàmquc multis locis non majns aliquid adversarii conficere argumentando vo-
obscure repctitum, si verum esse credimus, fateamur
(I) In epist. ad Theophilum advers. Joan. Hieroso-
necesse est, nullum omninô à sanctis aucloribus fir- Ivni.
 ,

365 CAPP. II, ni. SS. PATROI AUCTOllITAS PROPLGNATIJR. 566

lunt ; nempè sanclos scriptores, etiamsi plorique in 2; div. Yiixentius in scrm. de Conceptione B. Virgi-
eanidem senlcnliam coriveniant probabilem quidem ,
nis; div. .\ntonin. part. 1, lit. 8; Daiiins. lib. 5 Sen-
fidem facere posse, ccrlam non posse. tcntiaruni suannn ;
Hugo de sauclo Vicîore do Sa-
Nani plurinii ex eis asseriiére, mundi liujus parles cram. part. 2, cap. 4 et cùni nullus sa: ctorum
;
con-
omnes non eod m simul die, sed multis poiiùs fuisse travenerit, infirmum lamcn ex onniiuin auclorila te
ar-
éditas, ornatas, absolutas. Asseruit cerlè id Basilius, gumenlum ducitur, quin potiùs contraria scnteniia
el
in lioni. 2 Examer, et aliis seqnentibiis , Eusebius in probabililer, el piè in Ecclesiâ dofeiiditi.r. En argu-
suœ Chronograph., Chrysostomus boni. 2
priîîcipio , inwitum illud Acbillicuni ,
quo Erasnius onuiium
super Genesim, Damascenns lib. 2 suie Theologice, , etiam sanctoium loslinionio non se cxistimal obrueii-
Ambros., lib. 1, Exameron. cap. 7, Gregor. 52 Moral, dum , si quandô universis repugnaveril.
cap. 10. Sod et Magist. Sentent., in 2, distinct. 12 et Cujus senlenliœ ratio etiam illa suffragaïur, quôd
15, Hicronymum in banc senlentiam citât. Posset au- sancli univers!, prieter auctores sacros, qui
libros scri-
tom facile tùm Bedam, Rabanuni, Strab., lùni alios bu- psèrc canonicos, humano spiritu libros suosediderunt.

jus ordin-s viros coniniemorare, qui conimuni sensu Nani si Spiritu sancio inspirante ipsi eiiani locuti sunl,

opéra illa, quse Geneseos cap. 1 enarraiilur, sex die- nihil videtur obsiare, quominùs eorum libri in canoni-
bus succedentibus condila esse intellexerunt. At coni- cis habeantur. Infirnius igitur iuc locus est, quo san-
niunis hic sanclorum consensus nullura argumentum clorum aucloritas continclur. Humana cnini verilas
ccrtuni theologîs subministrat ;
quin unius Augustini fuma et ccrta esse non polest. Oninis quippè homo
opiaio cœleris omnibus adversa probabilis semper in mendax. Osiandcr verô, lib. 1 annot. in Harnioniam
Ecclesiâ est habita. Non itaque ex conimuni sancto- evangelicam, illud argumenlum addit, quôd omnes ve-
ruin scntenlià fîrmum argumenlum promitur, quocon- teres commentalores à lempore Apostolorum id (piod
dusiones llieologica;, aut etiam fidei dogmata confir- -Matth. de Clirislo aflert, Ex.Ecjijpto vocuvi filiuin raeum,
mentnr. Atque hujus rei, ut in eodom versemur, aliud in genuino lillera; sensu ad Israelem referuni, juxla
quc.que exempluni proferre possumus.Pluriminanique allegoriam verô ad Clirislum cî.m tamen ;ut ,

ex saiictorum scriptorum numéro tradiderunl, Moysen !

ait, allegoria ulcumque lingalur, constare non qiieat :

Dei iiaturam , diim in hoc morlali corpore viveret : quoquô enim le verlas, nihil similo videtur esse, prai-
aperlè, et, quod dici solet, ad faciem nonvidisse. Tra- lerquàm quôd utrique fnerunt in /Egyplo. Ilà conlen-
j

dii ilà ilieron. ad Damasum papnm in cap. G Isaiio, 1 dit litterae sensum à principio capitis de Chrislo Do-
GregoriusNazianzenus, lib. 2 su;e Theologice ;div.Greg. mino esse, qui rex Israelis est, el aurora^ mcrilô
com-
18 Moral, cap. 56 ; Chrysost. honiil. 14 in Joannem ; paralus. Quôd si in sacrarum litteri.rum exposilione
I

Cyrillus lib. 1 in Joaimem, cap. 22 ; Evaristus papa in sancli omnes errant, hcrum certè aucloritas linnum
j

prima suà Episl. décret ; Dionys. in lib. de Myst. Iheol. argumenlum tl'.eologis exhibi re non polest. Ecce ar-
cap. 1 Origen. lib. 1 Periarch., cap. 4. At opinio Au-
;
guraenia quibus adversarii nostri locum hune aggredi
gustini (1) contraria non modo non estrejecta, verùni et expugnare coniendunl.
etiam habelur apud theologos probabilissima. De coni-
CAPLT II.
muni igitur sanclorum concessione nihil cerli in iheo-

logià conficilur, id quod hoc etia:n argumenlo confir-

Yarios modos exponit, quibus de sonctorum VaUvm aw
inari polest. ctoritate potest disputari.

Sancli nanique omnes, qui in ejus rei mentionem in- Nobis autem pro ejus dcfensione vehemenler ])u-
cidère, uno ore asseveràrunl, Beatani Virginem in pec- gnanduni est, illudque in priniis ponendnni, de ancto-
c lo originali conceptaîi. Hoc vidrlicet Ambros. as- riiatc sanclorum trifariàni disputari posse. Primùni de
truil super Ps. 118, concione 6; hoc August. super unius aul allerius pr.tprio placito, quale fuisse videtur
Ps. 34, in ilhim versum Ego aulem, chm mifii vwlesti Augustini de Opère sex dierum(l).
:
Rursùm de coni-
esst'Mf, fie, ellib. 2 di Baplism. parvulor. cap. 24, et muni plurhmi sanclorum consensu, qun lamrn unus à
iO super Gen ad lilt. cap. 18, el lib. 55 cont. Julian. aul aller sanclorum desciverit. Poslrcmô de omnium
cap. 9 ; hoc C rysosl. super .Malfi., hoc Euseb. E ss. unanimi concordiquc scntenlià nani de his onuiibus
;

Dom.; hoc Rcmigius super Psal. 21.,

in 2c()nc. Naliv.
fada in argumenlis nicnlio est.
el Maximus in serm. de Assumpl. B. Virginis astruxô-
Id rursùm considerandum est sanclorum testimonia,
re. Idem quoque affirmai Bcda in honiilià super Mis-
reft-ni posse \v] ad philosophiaî conlirmanda dogmata,
sus est;Ansclmus in libro c«r Deus liomo, cap. 16; ad assertiones aut
vcl fidei, aut iheologlu- cnniiuchan-
Bcinardus in Epist. ad Lugdunenses 174; Erhardns,
(las. Erant enim ex sandis S' ripioribus q!iid.".m non
epi ropus et martyr, in concione quâdam de Nativit. B. in sacris lilleris modo, el aliis (jua; ad cliri-lianam
Vir .; S. Anlonius Padnan. in concione eliam de Na- p riiuebar.l discplinam erudili, veriim eliam in his
tivil. ejnsdem sancl:n Virginis S. B; rnardintis in sor-
;
qucc pbilosophi tùm de naturà, tùm de moribrs dnciière.
monum suorum opère lerlio, in iraotatu de B. Virgine, iiliiii (i; niùm cl(jni(l(in d.l gcntissimc est adverlcn-
concione quarlA div. Boiiavenlura 5 scnlenl. dist.
;
3, dum, inl'M'auclor(s eliam ecclesiasticos duo osse. dis-
qutcst. 1, art. 2 ; D. Tiiomas, 3 pari., qiiœst. 27, art.
putaiionum gênera , alierum earum rcrum qu.T vcrè
(1) August. seculuscst B ilius, l,om. 1 Exam. et ad fidcni s;mn lanl dorlrinamqr.e calholicani; alterum
Anib. 1 Ex., c. 2
(I) Augiisiinum seculus est Origenes, 1 Periarch.
5Ô7 DE LUCIS THEOLOGICIS LIB. M. 368

earum qua; cilià jacluram pietalis igiioraii non ab diligentiùs persequi ; nam si qua; sunt perspicua , ia

iuiperiiis modo, verùm à doctis cliani possunt, quôd quibus non est controversia, viri docti argumentari

dognuua sunt, ncqnc ex illis derivanUir. non soient : perspicuilas enim, ut ait Cicero, argu-
jiec fidoi

Hrec auleni duo roruni gênera non esl facile disccr- mentalione elevatur. His itatpie omnium asscnsu ap-
probatis, prima conclusio esl.
nere quoiiiam elsi nonniilla qua; alioqui per se qui-
;

dem ad fideni perlincbanl, ut Apostolis, Proplielis at- CAPUT m.

que Evangelislis revelala, in dubium venire possint,
Ccrtis conclusiunibus Patrnm auctoritatem définit otque
antequàm sinl ab Ecdesià definila, sed id tainen per
défendit, simitlque satisfacil (Vgumentis capitis primi.
ignorantiani lit, quà videlicet excusantur, qui ea ver-

tunt in qu.vstioneni, quiu alias divinitùs sunt Iradila;

i. Sanclorum auctoritas, sive pauconun , sive

ut processionem Spiritus sancti ii Pâtre et Eilio tau- plurium , cùm ad eas fa-; uUates affertur ,
qu;e naturali

quàm ab une principio, anlè Ecclesioe definitioneni lumine continentur, certa argumenta non suppeditat,

Grceci quidam negare sine culp:\ potuêre ,

tametsi sed lantùm poUct, quanlù n ratio natune consenlanea

Evangelium id Apostolique tradiderunt.Athx'C nos sub persuaserit.

priori génère eomplectimur : quippè cùm fidei lallioli- Primùni quidem ,

quoniam sancti auctores non erant
cx dfvgmala non ex aceidenli iniprudentium bo- adeù solliciti in pbilosopbiicdogmatibusperscrulandis,

minum ignorantià, sed ex divinà rcvelationc boc quin pbilosophorum libros, ut tutos sese divins; sa-
pientia; dederint, aiit valere sinebant, aut ctiam inlei'-
sanè loco meliamur. lllud ergô asscrebamus esse dil-
ficile ad discernendum ecquse res sub ilUid primum
,
dùm à limine salnlabant. Gregorius quippè Nazianze-

genus, ecquie aulem sub boc secundum suà quasi nus, et Basilius, trcdecim annos, omnibus libris se-

spo.te et nalurâ veniant. Et quidem generaliter uni- cularium remotis, sclis d vinaî Scriptunç voluminibus

que comprebensione in promptu definire licet in illo operam dédisse, referuntur à Rufllno, libro Ecclesias-

primo rerum génère omnia ea coniineri, quce Aposloli ticie hist. suie secundo, cap. 9; et Hieron. in proœmio
vel scripto vel verbo Ecclesiac tradiderunl ;
illa rur- commentarioruin , Mb. 3 super epistolam ad Galatas :

quœ indè certà connexione probantur existere

sùni, :
< Plusquàm quindecim anni sunt, inquit, ex quo in

quemadmodùra in secundo génère ea sunt, qu;e nequc « manus meas nusquàm gent.lium litterariîin quilibet

à Christo, neque ab Apostolis accepimus, neque ex iis

< auctor ascendil; et si quid forte indè, dùm loquimur,
obrepit quasi antiqui per nebulam somni recorda-
cer ô colliguntur, quic Cbristi et Aposlolorum aucto-
i
,

ritate reti<iemus. At omnia bœc spcciatim oertà defini- I mur. > Et de studiis nostrorum paulù post : < Quo-
tione praiscribere vix possumus, quanquàm exemplis « tusquisque, ait, nunc Aristolclem legit? quanti Pla-

peculiaribus quaidam iiorum judieare possumus. Ut, < tonis vel libros novêre vel nomen? vix in angulis

verbi causa, an gralia, quà justificamur, qualitas qute- < otiosi eos senes recolunt ; rusticanos verô et piscato-

dam sit aiiimo impressa, quse ipsi pnestet et esse etvi- < res nostros lotus orbis loquilur, universus mundus
vere, undè qualitates aliie consequantur, boc est, \ir- t sunt. I Haclenùs ille. Plura exempla non quœro,

lules quiedam tùm tbeologicce, tinn morales infusse, cùm manifestius hoc sit, quàm ut pluribus indigeamus.

per quas animus divinas et su m rnaturales liabeat ac- Accedil ,

quôd ex sanclis antiqiiis noimulli physicen

tiones, inter scbolasticos quidem disputalur. Item, an el metaphysicen vel non babuêre quidem, vel cerlè
Sacramenta, quce causa grati* et virtutum esse di- leviler attigerunl. Alii verô magnâ ex parle fuêre Pla-

cuutur , hujusmodi effecta vi quàdam, et qualilate in- lonici, priusquàm converlerentur ad fidem. Quam-
existente divinitùs indità, efficiant, necne, magnâ obrem, cùm in philosophiae quaîsliones incidunt, aut

miiltorum dissensionc certari solet. Hujus generisxerô vulgi et rhetorum opiniones sequuntur, aut etiam quas
queestiones in posleriorum ego numerum redigo , ne- àPlatonicis acceperanl, in Christianorum scbolam in-

que sacrarum litterarumtestimoniade bis qualilatibus vehunt. Ità viri docti errores forte quosdam (quod ad
intelligenda esse existimo neque controversiam Ca- ;
pbilosophiam quidem humanam allinet) in sanclis an-

Iholicorum cum Pelagianis de gralià ad credendum, tiquisdeprehendunt. Atquehuj ; rei exempla proferre

ad sperandum, ad amandum, ad implendam legem, facillimum esset, sed non libel etiam in his parvis ma-
ad perseverandum , de qualitalibus potissimùm esse, jores nostros designare.

Rursùm 2. L'nius aut duorum sanclorum auctoritas, etiam in

sed de Dei auxilio gratuito et spécial!. , si

quis forte curiosè disserere voluerit , an Evangelisla his, quae ad sacras litleras el doclrinam fidei pertinent,

Joannes è vilii jam excesserit, an potins cum Elià et probabile quidem argumentum subministrare polest,

Enoch maneat vivus, utque jam mortuus fuerit, an firn)um verô non polest. — lia despicere el pro nihilo

caro ejus viderit corruptionem, an proximè fuerit sus- habere, impudenlissimi erit; suscipere et habere pro
citatus, utrinque rationes afferre poterit; et salvà fide certo, crit omninô imprudentis. Atque banccondusio-
nem demonstrat ratio illa manifesta oui nullà prorsùs
utrumlibel vel probare vel improbaie. Nam tametsi ,

staïutum sit omnibus bominibusse:iiel mori, sed unum via occurri polest; quôd cùm sanclorum quisque, his

aut alterum ex illà generali lege f)er privilegium exi- dnnlaxat exceplis, qui libros canonicos ediderunt, spi-
mere , non perindè sacris litteris adversatur ut non , rilu fuerit hnmano locutus el aliquanilô vel in eo er- ,

queat in dubium rcvocari. Tria vero hscc principia ,

quod ad fidem speclare posteà demonslratum est,
ràrit,
exploratara
qiioniani per se ijisa ratioue consculiunt, noncslopus |j apcrlc constat ex hujusmodi auctorilalc
 , ,

369 CAP. III. SS. PATRLM AICTORITAS PROPUGNATUR. 370

fidem fieri non posse. Quo in locuo admonendi sunt rum opuscula à Gelasio comprobata sant. Hos ego ta-
hiqui prteceplis Uieologise nuUis acceptis, post bonas, men reverentioe causa propriis nominibus non appello.
quas Tocant , litteras slalim ad sanctorum veterum lec- Malo enim antiquitati sanctitatique parcere, quàm
lionem appellunt animuni. otioso lectori facere satis. Legentur itaque à nobis
Non enim qusecumque ibi legerint, ca sunt pro- Patres veteres cum reverentià quidem, sed ut homi-

banda oninia. Nec quemquam hoc errorc duci oportet, nes, cum dclectu atque judicio. Quôd si quis aliter

ut si quid Ambrosius aut Hieronymus contra morem sapit, nec sanis consiliis acquiescit, hic jam non san-
doctrinamque hujus lemporis fecerint, locutive fuerint, ctorum religione, sed suî ipsius amore capitur ; et sub
idem sibi arbitrelur licere. veterum nomine novas opinationes invehere conatur,
Priniùm quoniam res nonnullae non erant lune adeè quâ de re Yincentius Lirinensis : < rerum , inqr.it .

in Ecclesià defmitai ut nunc esse videmus. Deindè

,
« mira conversio ! Auctores ejusdem opiuionis catho-

quoniam magnisill. et divinis bonis quamdamlicentiam i lici, consectatores verô hœretici judicantur, ahsol-
^

faciendi dicendique assecuti sunt, quœ non est passini f vuntur magistri , condemnanlur discipuli. Quod
cuilibet perniiitenda. Atque etiam si nostrâ hâc œtate < quidem mihi divinitùs proraulgatum videtur esse ju-

JUi fuissent, qusedam profectô aliter et facerent et lo- « dicium ,

propter eorum maxime fraudulentiam ,
qui

querentur. Quid quôd , ut antè dicebanius , in rébus f cùm sub alieno nomine hseresim concinnare maclii-
quoque ipsis ,
quse ad fidem atlinent , sancti nonnun- i nentur , captant plerumque veteris cujuspiam viri

quàm erravêre ? à quibus si ne Iransversum quidem c scripta paulô involutiùs édita ,

quai pro ips.^ suî ob-

unguem discedendum sit necesse , est sanè in magnos « scuritate dogmati suo congruant, ut illud, quodpro-
quandoque errores, fidei etiam adverses incurrere. i ferunt, necprimi, nec soli sentire videantur. Quo-
At Gelas., dist. 15, décret, cap. Sancta Romana, € rum ego nequitiam odio dignam judico, quôd sr\ncti
probat opuscula Cypriani , Chrysostomi , Gregorii Na- « cujusque viri memoriam, tanquàm sepultos jam ci-

zianzeni, Basilii, Ambrosii. Nihil ergô in his fidei ca- < neres prophanâ manu ventilant, et quae silentio
,

tholicoe conlrarium reperitur. Alioqui, cur Ruffini opéra « operire oportebat, redivivà opinione diffamant, se-

non codera modo ibi probata sunt, sed potiùs repre- < quentes omninô vestigia auctoris sui Cham , nui nu-

hensa quôd Hieronymus eum in quibusdam de arbi-

,
« dltatem venerandi Noe non modo operire neglexit,

trii libertate noiavit? Cur item Origenis libri damnan-

c verùm quoque irridendam caîteris enuntiavit. Longé
tur, non etwm Ambrosius aut Cyprianus, si hi quoque ,
t aliter fratres illi sui ,
qui nuditalem ipsam reverendi

in nonnuUis fidei orlhodoxae contradixerunt? Aut igitur t patris nec suis lemerare oculis, nec alienis patere

damnentur omnes, in quibus error aliquis doctrinse < voluerunt; sed aversi, ut scribitnr, texemnt eum.
sanœ contrarius invenitur , aut probentur omnes < Quod est , erratum sancti viri nec approbâssc , nec
qunmlibèt uno , et item altero errore sint aspersi. His « prodidisse. > Ilactenùs ille. Ac rursùm : < Quid, in-
videlicet argumenlis Gloss. 9, dist. décret. docet,ea t quit, si in ipsâ vetustaie duorum aut tvium citof
divi Augustini teslimonia, quibus certa fides veleribus c deprehendatur? Curabimus omninô, ut paucoruni
derogatur , intelligenda esse secundùm illa tempora < inscitice universalis concilii décréta pnçponantr.r.

cùm scripta sanctorum Patrum aulhentica non erant; < Qucesi desint, collalas intcr se majorum scntenlias
libet enim verba Glossae usurpare : « Sed hodiè , in- « lector consulat eorum ,
qui diversis licèt tcmporibus

« quit, jubenturomnia teneriusque adultimum iota, i t et locis, in unus tamen Ecclesià; catholicix; commu-
Verùm hic error ab aliis confutalus non desiderat ora- f nione ac fidc permanentes, magistri probabiles e\-
tionem meani. Quid enim? An hoc agere Gelasius vo- « stiterunt. Et quidquid non unus aut duo lantùm , sod
luit, in veterum libris non esse quidquam erroris? t omnes pariter uno eodemque consensu , apc«-iè

Atqui laterem, ut aiunt, laverit, quisquis isthùc co- « fréquenter, perscvcranter tcnuisse , scripsisse , do-
netur. Hanc siquidcm felicitatem Dcus in solis divinis i cuisse cognoverit, id sibi quoque intclligat absque
voluminibus inesse voluit, quemadmodùm Augustinus < uUà dubitatione credendum. > Uxc Yincentius Li-
gravissimè ac verissimè tradidit. Cœteroqui nemo, rinensis non minus jirudcnlor, quàm vcrè dicil. Q.ii-

quantumvis cruditus et sanctus, non interdùm al- bus ex rébus Calvini calumnia facile retunditur, tpià

locinatur, non alicubi caîcutit, non quandoque labi- apud regem Galliœ Frauciscum, ut Lulhcranorum
lur. Sanctus verô is fuit, qui crcdidit ab haereticis impudcnliam cxcusaret , Calholicorum innoceuliam
baptizatos esse rcbaptizandos, Sanctus fuit, qui in I
traduxit. Cùm enim Luthcranis verissimè ac gravissimè
Christi corpore et scnsum pœnac, et dolorcm fuisse objicoretur, quôd ralruni cssent ubique ctcoutcmplo-
nogavit. Sanctus fuit, qui in Chiliastarum dogma des- res et advorsarii : « Multa , ait Calvinus , iguorâruut
cendit. Sanctus fuit, qui vire ob adulterii culpam « sancti illi viri ; s.Tpè inter se oonfliotantur, interuùni
uxorem répudiant! alterum matrimonium conccssit. c cliam sccum ipsi pngnant. > Tùm deinccps, quot-
Sanctus fuit, qui aniinis piorum usque ad judiciidiera qnot l^:it! um crrorcs oolligore potuit , falsô etiam illis

verain fclicilalom ademit. Sanctus fuit, qui animam afficlos, onumeratquuritqne. Cur nos item à Palribus
hominis ex traduce esse putavit. Sanctus fuit, qui ani- disccdamus? Nos aulom di\i Augustini partilione pri-

mam Adic antè corpus fuisse editam opinatus est. Sancti mùm utimur, qui libro i adversùs Juliaiuun , capite 2 :

fuérc, qui angelos multis :intc mundum corporoum < Alia Mint , iuquit, iu (piibus inter so aliquandô etiam

seternilatibus creatos cssc csistimirunt. Aique lie- u < dortis'^imi atqnc optiini regul.r c^iholicccdefensoreii.
371
DE LOCIS ÏHEOLOGICIS. Llb. VII. 57^

salvâ lidei coiupage, non consonant; alia vero, qu» acris et severa in Origenisias, ut à quibus grandem in
<

l'iindamcnta. In prioribus doctrinâ ecclesiiisticà poslcin fucrit cxperta. Sed de

ad ipsn fiiei pori ncnt
t
<

à l'iitrilms nos qiiaiulocuic

disoedimus ,
iii poste- secundà conchisione salis. Jam pergamus ad reli(iuas.
illis

rioribiis Liillierani. Al nos qu'uk-m

inodeslè ac rcvc- 3. Plurium s m tnruni :',i;( loritas, rcliquis licèl pau-

crrorc averlimus. Lulhorani cioribus l'cclamanlibus. firnia argumenta Uieologo suf-

roi.lprocuIosàPatnnn
aiitcm Paires anl irridendos , aut ccrlè despiciendos non v;ilet.
ficere cl praest re Id q'od ex secundo ar- —
propinanl. Doindè nos ab nno inlerdi'im, ant altero
gumento anlc po ilo silis ostfMidilur. Angdos qi'.oque
Lutherani ab omnilms con- esse corporeos, Angu liims a;- pauii qwidcm alii inlcr
Palriini disscntimus; al
Ahud csl aiilem uniiis vcleres sau' los assoruorunt cl quauivis opinio luvc
senlienlibiis sicpè dissonliiuil. ;

aiil dnonim sanctorinn privaliun dognia rcpcllere, falsa sit, sed lanquàui fidei adversa ex conmiuni vclo-

quod bac secnndà conchisione abqiiandô licere dici- rum senlentià cvinci non polest. Al Thoni. Waldens.
in Proœmio doclrinalis fidei anliqu;c d:)cot quod ma-
nr.is, alind vorù conlrà onmiinn comniunoni fulem el
,

dorlrir.am dicere, qiiod qiialoiiiis lic«\U, cl qviomodo jor pars Patrum ab ApostoHs senseril, id essccaliioli-

cai Ecclesi;io fulein. Id (pioque Viiicml. Lirin. Iradil in

sequenlibiis conchisionibiis donionstrabilnr , si priiis

tamon cxplioaiiim fiioril, qiiid sibi Eccl -ia velit, cùm libro advers. profan. novationos. Veri sunl ha^c, non
sancloriini Patruni libros approbat. Id namque à nobis inficior; sed lunc(îini nnius ut paucoruin conlrariam

Nondùm enim scntcnliam Ecclcsia cnitùsexiilosil ulillonini,qinpu-

bàc forte dispiitalione dosidcralur.
:

in
làrunl ab ha'roticis vonientos esse ilcrùm bapli/andos;
ar^r.monta dibiiinus, qiiœ illiiis Glossrc opinioncm con-
illorum etiani, (jui Mtkiiiscdech non bomtncm (piem-
firniabant.
codcm piam, sed Spiritum sanclum esse dixeruiil; ntniiiîquO
Ecclesiastici auolores ctiamprobalissimi non
(fnim horum posl ca lempora Ecclesia semper exhor-
gradii et loco sunl omnes. Ncc magnopcrè conandiim
ruil. Porrô autem si unins aut paucnrr.nri O' inatio non
csl eorum hic slulliliani rofoUorc, qui libiis canonicis
fuerit ab Ecdcsià rejccti, tùm pluriniorum auctorilas,
Ilicronynii , aut Auguslini opuspula roquàrinl. Quem-
queniadmodùm diximus, nibil cerUun firnunnquc con-
i^d'.uodôm aulem rcs à Dec conditae, probatsc quideni
fitiet. De tcriià igitur concli.sione acionùs. !

fucrc universic (viditDcus cuncla quoc fcceral, cl crant

diffcrentcsque nalurœ
4. Omnium eliam san; lorun auctorilas in co gé-
valdù bona) sed rcrum varice
nère quaistionum quas ad fidcm diximus minime
non cuindc.n locnm, vim, stabililatem acccpèrc (nam ,

perlincrc , (Idem quidem iirobabilem faeit , ccrtani

suut corpora cœlestia, cl corpora Icrrcstria); scd alia
quidem cœlestium gloria, alia autem terrcstrium , alia
tamen non facit. — Quam ego conchisionem po-

cnim à
slrcmo illo argumcnlo abundè probatam existimo.
claritas solis, alia luna;, alia slcUarum (stetia
Quôd enim sit ex illarum numéro,
ea conlroversia non
Stella differt in clarhate, 1 Corintb. 15). Sic sanè scri-
quiï! calboiicam fidcni aut promovcrc a a immovere
ptorcs ecclesiastici probali sunl ;
qui scilicct Spiritûs
possint, vol ex oo perspicuum est, quôd Boalam Vir-
»ancti illikstrati luce Eccicsiam ipsi illustràruut; scd
ginem è peccato originali fuisse penitiis libcram, è li-
alia lanien clarilasMaUb3ei, alia Ilicronymi, alia Isaiœ,
bris sacris juxlà germanuni liltera; sensuin niisquàra
alia Ambrosii. Aique auclorcs canonici, ut snperni,
babelur; quinimô lex generalis in cis traditur, qu;c
cœlcstcs, divini pcrpeluam stabilcmquc constanliam
,

infcriores et univcrsos filios Adam , carnali scilicct propag:ilionc

servant ; rdiqui vero scriplores saucli
creaios sine ullà excoplione comploctiiur. Nec ver6
humani sunl , deficiuntque inlerdùm , ac monslrum ,

dici polest, per traditionem Apof lolornm id in Eccle-

quandoipie pariunl praucr convcnicnlCm ordinem in-
siam descendisse, cùm hnjusmodi iradiliones non per
stilutunique natura^. Quin ergù probalur Eusebius,
Quin Riifllnus? Quin Origenes? alios quàm per episcopos illos aiiliquos cl sai'.clos
C:esariens. opiscopus? ,

auclorcs Aposlolis succedcnlos ad nos usquo porvene-

nam el bi Ecclesiain Cbrisli suis lilieris illuslràrunt.
rinl. Al constat, priscos illos «criptorcs non id ;i majo-
Nempè aliud fuit errare in rcbus obscuris, cl quœ non
ribus accepissc. Tradcrenl cnim bonà fide et ipsi po-
eranl co tempore explicata; ac definilaî, aliud in aper-
stcris suis. Non igiiur ad fidcm illud allincrc polest,
lis, Cl quaî tune ctiani in Ecclesiû firmissiniè crcdi.'ban-
quod nequc in sncris lilieris, aut Aposlolonmi tradilio-
lur. lllud aut Cypriano, aul Anibrosio, aui Auguslino
nibus invenilur, ncque ex cis ccrlâ viilel comicxione
accidil ; hoc Origeni, Eusebio, ac Ruffino. Cyprianus
in nullo à sanctœ ronia- confici. Ca'lerùm quod opposila eliam asscrlio, hoc
iU'in, Ambrosius, Hicronymus ,

est,R. Virgincm pcccalum originale à paroiilibns con-

na^ Ecclesi;c consorlio dcviàrunl, nec ab ejiis fidcli
traxisse, non sit in nimiero dogmalum calholicorum,
pra^dicalione scjuncli sunt sed conimunionis , i|)sius
manrfcslissiniè colli;iitur ex co quôd à lege univei'saii
gralifi semper fuêre participes, ul Gelasii vcrbis ctiani
per singidarc privilcgium unam l>ei matrcm cxcipcre,
ulamur; al Origenes deseruil unilatem, et fons Arii
so.crarum lilterarum (idri nullo pacto advrr.vjm est.
jure ac mcrilô existimatus est. Hînc scbisnialicus à
Alioqin cùm sacra' liltenc in univcrsuni clament :

Gelasio dicitiir; bine ctiani Eusebius Origcnis laudalor

,

Nam Ruf- ISon vuleb'n me Itowo , cl vicet ; Deitm ucmo lulil un-
nimius, Arii fautor accrrimus reprebenditur. j

pnvtorquàni (piôd in libc- (juimi, qui Paulr.m , ant Moyi-en excepissel, sacras lil-
flnus, vir alioqui rcligiosus,
nisi loto
roarbilrio, rcvidclicet manifestissimâ, erravit, Oregini teras contra piignàssct. Alquc ex causa est ,

Or gciiiiique discipulis vchementer favi e convincilur. cœlo animus meus errai, quamobrem nec S tus IV,

synodus
Fuit aulem Ecclcsia semper non solinn caula, sod eliam nec concil. Lalerancnsc, sub Leone X, nec
 ,,

375 CAP. m. SS. PATRUM AUCTORITAS PROPUGNATUR. 374

Trident., sub Paulo et Julio tertiis inchoala, eam qiise- 0. Quinta igitur conclusio est. In exposilione sacra-
slionem defiiiicruiil. Neulrain euim e\ illis opinalioni- rum litlerarum communis omnium sanclorum velerum
bus poteraiit tanquàm dogma catholicum approbare. inlelligentia certissimum argumentum theologo prce-
Ilà is erravit ,
qui asseruit , erroneum esse aliquera stat ad llieologicas asscrtiones corroborandas ; quippè
prœter Cliristum à lege illà originalis peccati liberare. cùm sanclorum omnium sensus Spiritûs sancli sensus
Erravit ac multù etiam magis Basileense concilium ipse sit. —
Quam ego conclusionem magnis quidem
cùin definivil, doctrinam iilam, qusc docet Beatam Vir- argumenlis confirmalurus sum, et qu», nisi me fallit
'

ginem Mariam nunquàiu originali subjacuisse peccato, animus, contro-ersiam decernere ilà possint, ut inter

lanquàm consonam Scripturœ sacrœ ac fidei catholicse Catholicos ultra roferri quoestio nequeat. Aggrediar au-

amplectendam fore, nullique de caitero licitum esse in tem ad eam rem, si priùs pauca quasi de famà Cajetani
contrarium docere. In pari quippè errore versanlur, dixero. Ego virum hune, ut sxpè aliàs tcstatus sum,
qui altorutram parlem ad catholicam fidem attinere semper feci maximi. Plurimùm enim Ecclcsiam Cliristi

posse credunt. Difiicile est lioc dicere. Credo, si in suis litteris juvit. Longum est aulem bomiiiis connr.en-
concione quœralur ; at jjoeloco et disputatione facilli- dare sive eruditionem sive ingenium molestum cliam :

mum. Non enim hic cum vulgi iniperilià certamus, sed universa ipsius opéra commemorare. Illud brevitsr
eos insiituimus, qui verse germanœque Iheologioe soli- dici potest, Cajelanum summis aîdificatoribus Ecclesice
dam et expressam cffigieni lenere cupiunt, née fugien- parem esse potuisse, nisi quibusdam erroribus doctri-
tes unibras persequi. Propositum est autem veri repe- nam suani, quasi cujusdam leprseadmi-ctionef rdàsset,
riendi causa , et conlrà nostros , et pro alienis etiam et vel curiositalis libidine affectus , vel certè ingenii
dicere ; et, cùm res postulat, utrosque nullius accepta dexteritate confisus. litteras demùm sacras suo arbi-
personâ reprehendere. Atque in co opère maxime, iratu exposuisset, felicissimè quidem ferè, sed in pau-
quod ad Ecclesiae publicam utilitalem cndimus, priva- cis quibusdam locis acutiùs sanè multô quàm feliciùs.
tisnon debuinius aflectibus inservire. Necdeerunt post Nam et vetustie traditionis parùm lenax, et in sanclo-
hœc etiam ex viris plané doctis, qui me objurgent, rum leclione parùm quoqiie versalus, libri signati my-
erunt etiam qui vitupèrent, quôd in quœstionem multis steria ab Iiis noluit discere, qui non suo sensu illa, sed
nomininus invidiosam consullô et cogitatô inciderim niajorum iradilione, vcrà scilicet verbi Dei ciave apc-
ut rem allas gravissimam nullius in cbristianâ religione ruertmt. Ilà, quùm plurima scripsisset egregiè, voriit
esse momenti asseverarem. At ego et benevolos objur- ad exlremum omnia, et novis quibusdam Scripturai
gatores placare, et invidos vituperatores confutare expositionibus aliorum qure vel gravissimè dixcral,
,

possum , ut alteros reprehendisse pœnileat, alteri di- aut elevavit , aut imminuit cerlè auclorilalem. Inviliis
dicisse se gaudeant. Non mibi, fateor ingénue, alla via quidem facio, ut doctissinunn virum noniine cliam ex-
patiiit ad illud Erasmi argumentum eludendum ,
quo presse reprehendam, sed cùm nominis ac gloria; ccle-
sanclorum auctorilatem acutè ille quidem tenlavit elu- brilas hoc loco à Lulheranis objiceretur, nolandani
dere. Nec fuit integrura ,
quod ha;relicis semper pro- temeriiaiem putavi.
prium fuit, antiquorum Palrura libros corrùmpere, et Atque error in quem incidit, est ejusmodi, ut eiim
bonam etiam partem voluminum detruncare ; ut ore ego submoverc omni raiione debeam, nec sine sumnii
possem Bernar-
saltcni, roclamaiite licct conscientià, tamen viri aperlà reprchcnsione possim. In iitiiio si-
dum, Augiistinum, Ambrosium, ajiosque item Paires quidem coramentariorum in Genesim : « Si quandô,
in eâ fuisse opinionc negarc. Quid enim prodest, si ve- i inquit occurrerit novus sensus lextui consoiius,
,

rum scire ciipis, sanclorum teslimonia membranis in- « quamvis à lorrenle doclorum sacrorum alieniis
,

scripta radere, cùm animo insculpta abolerc non pos- « aîquum se pra^bcat lector censorem (i). » Et paulô
sis? Porrô, si ut sanclorum aucloritatem in doclrinâ post Nullus ait deiestetur novum sacr;«
: « , , Scri-
caiholicà tueremur, quod erat Ecclcsiae Dei apprîmè « pturœ sensum, ex hoc quôd dissonat à priscis docto-
neccssarium, quorumdam opinaliones, ne dicam fa- « ribus non enim alligavit Deus exposilionem Scri-
;

ctiones, asscruimus non cssc ad fidom

mores ncces- et c pturarum sacrarum priscorum doclorum sensibiis,
sarias quid est, per Deum obsecro, quod nos eà de re i sed Scriptura;
,
inlegnc sub calholic;ie Ecclosiaî
ipsi
valcat quisquam aut admonere amicè, aut inimicè in- « censura; alioqui spcs nobis et posteris toUerelur cx-
sectari? Alqiie ha;c quidem bactenùs in quarU-c con- « ponendi Scripturam sacram, nisi transfercndo , ut
clusionisconfirmationcm dicta sunt. In quàeliam causa t ainnt, de libro in quinternum. i Haclenùs ille. Ac
habcmus testcm salis idoneum et gravcm Vincent. Li- rêvera sequi majores nosiros per omnia, et in illornm
rinons. in libro advcrsùm profanas novationcs ubi vesiigiis nos qucHjue pedes nosiros ligere
,
, ut pueri
« anli(|na, ait, sanclorum Palrum consensio non in iïiciunt per lusum , niliil videtur esse aliud ,
quàn» in-
« omiiibiis divinac legis qurosliunculis, sed solùm in génia nostra damnare, judicio nos privarc noslro et
i fidei régula, magno nobis studio et invcstiganda est, facullateinquirendse vcritaii». Sequamurveleres, bcnè
« et sequenda. quod quinlà conclusionc cxplican-
i Id
dum est. In qnà quoniam iinjus loci"cardo verlitur, etsi (1) Si novus sensus cssct, sed non à sanclonnn
muiui |)ra-lorounda, mulia lamcn dlconda sunt, et ad sensu (iisrors et dissidcns, l)Ciiè liaberot fdrlassô. At
si l'.oviis sensus it:i à priscoriini si'nlonti;'i discropcl
cognitionem sacrarum liilorarum ulilissima et
et ad ,
abliorrcat, ut sit vcrè conlrarius, erroneus sit nccessa
scliolu; usum necessaria. le
est. De iioc autom Cajelauus loquilur, nt palet.
 iia DE LOCIS TflEOl.OGICIS. IJB. MI. 376
habet, sed ut duces, non ut dominos. Non cnim fidci Adversùs Cajeianum omnis oratio suscipitur à no-
nostrcc doniinaturi snnt , nec illis ilà dcbeiuus esse bis, qui, ut oral iugeuiosus, noslras rationes expen-

addicti ot niaiicijwti , ut sacris litleris exponcndis nul- deret; utque eral | ius, auditis gravissimis tostimoiiiis

lum liaboanuis arbilriuni. Hoc seilicot argumonlo Ca- minime Ati|no nobis uunm sal oral, ilà
refr.igaictiir.

jetaiius niovori potuit, ut quiuUv conclusioni advcrsa- nobis majores nostros tradidisse. Sed Cajetanus auclo-
retur. Nam Lulhcrus crassioribus coujecluris counno- rilatem conleuinit, ratione pugnat patietur igilur ra- :

veri solet. In prologo siquidem asserlionis suoruni ar- tiones meas cum suà ralione conloudorc. Qnauquàm
Ticulonim, Patrum aucloritalc dicit nemincm esse à pliilosopbis quidam ratiouom pliilosopbicîie eonclii-

cogcudunt ;
quôd in omnium scripUs mulli invcnianlnr sionis jure forsitan postidàris; in sacrarum autem lil-

crrores, SiPpè sibi ipsi pugnent, sa;pè invicem dissen- terarum iniolligc ulià uiajoribus noslris debes , nulià
liant, et Scripturas torqueant. Leges aulem interpre- eliam. ralione reddità, credere, et quas senlenlias de
landi verbi Dei nuilas paiilur ,
quôd verbum Dei loge, de fidc, deque roligione ab illis accepisti, defen-
non debcat cssealligatum, sed Uberum, quôdque ejus- dore. Ego verô cas defoudam, semporriue defoudi ; ucîc

dem sit loges coudere et interprclui. Quarè iiomines me ex oo sensu, (juem à patribus accepi, uUius tm-
legum quidem bumanarum certos inlerprcles esse quàni ratio aut dooli, aul iiulooli movebil. Sed âge,
posse,diviuaruniautemnullomodo.nanceanidcm sen- ratiocinemur, ostetidamusque in expositione sancla-
tent am tenait Wicleffus apud Tbomam Waldeus. lib. rum S ri| turarum concordem anliquorum sensum es?e
doclrina; lid. anli. doctrin. 5. Eamdem quoque Pelrus tenendum, si volumus esse catholici. Sodpriùslanu'u
Abailardus tenuit in ipso slalim suarum disptilatiommi quid majores nostri de eà re senserinl, explicemus.
exordio : ut auctor est iHviis Heniardus in epistolà ad Quandô enim me in hunclocum deduxil oraliu, docebo
Innocen. num. 490 : < Ecclesiaslicorum doclorum , quid didicerim, non modo theologorum raliocinalio-
i inquit Bernardus , unam omnium de bàc rc Petrus nibus verùm eliam testimoniis anliquitatis.
,

« Abailardus dicit esse senienliam, et ipsam ponit ac Clemons in iirimis ad disripuli)S Hieros. Episl ti :

I spernit, et glorialur se babere meliorem, non veri- < Uolatum quosdam docere, non secun-
est, iuquil,
t tus conlrà prœceplum sapienlis trausgredi lermiuos « dùm Iradilionem palrum sed juxtà sensum suum. ,

« antiquos, quos posuerunt patres nostri. » In eâdem < Mullas enim ex bis, qu.ie legunl secundùm ingenium
eilam erroris mvi fuère Arius, Nestorius, Eutycbcs c hominum verisimililudiues capiunt. Ideô diligenler
Dioscorus, utseplimàsynodo, act. l.anatbemalismo 7, f observandum est, utlex Dei non secundùm propriam
Bftsiiiusipse faletur. De Ariocertè, cjusque discipulis, < inlelligentiam docealur. Sunl enim multa verba in
liabes leslem Alexandrum Alexandrice episcopum, € Scripturis divinis ,
quae possunt trahi ad cum sen-
lib. 1, FKst. Trip. cap. 1 i. Nestorius autem dùm elo- < sum, quem sibi quisque spontè praisumpsil, quod
quens fuisset, et se putarct doctum, libris antiquorum « fieri non oporlel. Non enim sensum, quem exlrin-
inlerpretum dcdiguabalur incumberc , omnibusque se < secùs altuleritis, alienumel exlraneum debelis qu;iR-
meliorem putabat esse, ul lib. 12 Hist. Trip. cap. i, « rere, sed ex ipsis Scripturis sensum capcie ve-
refcrlur. Eàdem etiam via ingressus est Paulus Samo- € rilalis. Et ideô oporlel ab eo inlelligentiam discere
satcnus, Eusebioauctore, lib. 7ecclesiast. Hist., c.26; « Scripturarum, qui eam à majoribus secunrdùuj veri-
Severiaivi quoque eàdem vi;\ ingr ssi sunl , ut idem « taiem sibi iradilam serval, ut et ipsepossit ea, quai
Euseb. lib. 4 ecclesiast. Ilislor. cap. 29, testalur. c reclè suscepit , compelenlcr asserere. j Hacleuùs
Quid Ycrô Yincenlius Lirin. adversùs profanas no- Clemens ;
qui el lib. 10 Recognit. ( si liber hic modo
vaiiones de Origenc référât, non pigebit adscribere, ul rcipitur), documenlum hoc à Pclro Aposlolo se
vel hoc une exemplo viri pii sacris litleris exponcndis accepisse testalur.
discant esse modesii. Cùm igilur is auctor Origenis Dioiivsius item cap. 1 lib. de cœlosl. llierar. : « Ad
ingenium, eruditionem, eloqueutiam, virtutesque alias < san(lis^imalum , ait, Soriplurarum intolligentias,
admirabiles exlulisset : « Hic idem, ait, tanins ac talis, « prout illas à Patribus acoepimus , contuondas pro
j

« dùm grnlià Dei insolenliùs abulilur dùm ingenio

,
j
t virilius pcrgauius. » Aocedit eôdem leslis locuples

« suo niniiùm indidget, sibique satis crédit; dùm parvi Irena^us, qui etiam scribil lib.'i,cap. 03, expositionem
< pendit aniiqiiam cbristiana;religionissiniplicitatem; legitimam Scripturarum por traditionem majorum ac-
€ dùm se plus cuuciis sapere priesumit , dùm eccle- cipiendam.
< slasticas Iraditiones et veterum magisteria conlem- Epipbanius rursùm, hser. 61, cùm ha^reticos, qui
€ nens ,
qu^edam Scripturarum capitula novo more in- se vno.ibant Aposl'>lioos, réfutai : « Scriplura;, in-
« terpretatnr , meruit ul de se quoque dicerelur : Si < quil, speculalior.e indigent, ad cognoscendam unius-
« suirexerit in medio lui proplieta, etc., i Deiiler. 13. € oujusquc argumoni.i vim el faoultatem. Oporlel au-
Hfcreticorum itaque, el scbismalieorum com»nmis I lem el Iraditionc uli ; non enim onuiia à divinâ
fuisse vidctur Cajelani illa senleniia. Nec ego hic ta- J Scripturà acci) i possunt. » lUec Epiphanius. Tra-
rcen l.œreticos volo ar^îiimentando reviticere. Quid di:i')' en) aul'^m sine dubio vocal iutolligenliam et sen-
enim illis facias, qui eàdem impudenlià el aposl!)lic;e
sum à Patribus acceptum. lllam enim clavem verbi
Doi esse auctor est Petrus apud Clementem, lib. 10
Sedis judicia, et conciliorum dogmala, ot Aposlolorum
traditiones, et sanclorum omnium doclrinam contem- Recogn. Hanc autem legisperiti habuisse diciuUur, ad
psêre?
377 CAP. 111. SS. PATRL'M AUCTORITAS PROPUGNATUR. 378

quos scilicet iraditiones Moysis el seniorum quasi per sensu antiquorum Patrum , arcanam Scripluram ex
manus vénérant. suo inlerpretalur.

Clemcns vcro Alex.indrinus , Stroni. lib. 7, q-ii ad- His etiam similia concinit Augustinus in libro de

versùs ecclesiasticain tradilioiiein Scripturas intorpre- Utililate cred. ad Honoratuni, cap. 7 (i). Cùm enim
lantiir, hos regulam veritatis amisisse affirmât. Et sacros iste libros sine aliéna ope el légère el inteili-

posteà eodem qiioque lib. de Increticis disserens : gere se posse arbitrarclur . «Itaneest? Augustinus
nullà inibiitus poelicà disciplina, Terentium sine
Gloriic, inquit, tenentur desiderio, qui ea, quce ex
« ait,
<
magislro aliingere non auderes. Asper, Cornutus
suâ naturà convoniunt, sonnoi ibus divinilùs inspi-
«
c ,

à bcatis Aposlolis et magistris, suâ

« Donatus, el alii iimumerabiles rcquirunlur, ut qui-
« ralis tradita

fallaci sapientia; simulatione corrunipuiit per « libel poêla possit intelligi lu in sanclos liliro sine
€ sponte ;

€ alias tradiliones, humanis doctrinis rcsistentcs di- 9 duce de bis sine praîccptore audes ferre
irruis , el

« vina; tradilioni. Nim inter eos viros, qui tanti eranl € sentenliam?» El cap. 17 « Si unaqua;quc disci- :

« in ecclesiasticâ cognitione ,
quid restabat dicciidum f plina, inquil, quanquàm vilis, et facilis, ut pcrcipi

f àMarcione Prodico, et similibus, qui non su il ingressi « possit, doctorem aul magi trum requirit, quid Icme-
« rectà via? Neque eniin eos, qui prœcesserunt, supe- i rariœ superbia^ plenius, quàm divinorum sacramen-
< torum libros ab inlerprelibus suis nolle cognosccre? »
< rare poterant sapientià, utaliquid adinvenirent iis,

« quse ab illisverè dicta sunt. Sed benc cum eisacluni Hactenùs Augustinus. Gregorius ctiam lib. 28 .Mor. ,

eaquœpriùs sunî iradita. cap. 9, hanc ipsani conclusionem confirmai, exponens

« esset. si scire potuissent t

Mattb 29 Qunlics liy- de s.nnctis docloribus illud Super qno bases illius so-
Atquc Origenes, tractatu in : <
:

lidatœ sunt.
€ retici , inquit , canonicas proferunt Scripturas , in

< quibus omnis christianus consentit et crédit, viden-

Unum bis Cassiodorum adjiciam , in pronemio lib.

< tur d'.cere : Ecce in domibus verbum est veritatis. divinar. institut., dissercnlem in hœc verba : «Ad
I Sed nos illis credere non debcnius , ne exire à « divinam Scripluram ascendamus per expositiones

« prima et ecclesiasticâ traditione , nec aliter credere, « probabiles Patrum, velut per quamdam scalam vi-

I nisi quemadmodiim per successionem Ecclcsia; Dei i sionis Jacob, ut eorum sensibus provecii, ad cogita-

( iradiderunt nobis. » Hsec Origenes. < lionera Domini efficaciler pervenire mereamur. »

Anibrosius quoque, tertio ad Gratianum de fide Et lib. cod. c. M : t Sunt nonnulli , ait, qui putant

libro, cap. 7 : « Servemus, ait, piwcepta niajorum « esse laudabile , si quid contra antiques sapianl, et
;

I nec hrereditaria signacula ausi rudis temeritate vio- I aliqu d novi , ut periti videantur, invenianl. » Et
lemus; librum sacerdolalem quis noslrùni cap. ejusdem libri 23 : « Cuncla, inquil, qua^ anliqiii
« (1) resi-
f gnare audeat, signaturaàconfessoribus.etmultorum ( exposilores probabiliter dixerunt , sollicita mente
€ jam niartyrio consecratum ? i t tenenda sunl : illa verô ,
qua^ ab eis intacta sunt re-

Hieronymus insuper in epistolâ ad Evagrium , :

« licla , ne infrucluoso labore fatigemur, primùm ri-

c Revolvi me, inquit, ad velerum libros ut vidorem ,

1 manda sunt, quas virtules babeant, aul ad qua; nos

« quid singuli dicerent , uti tibi quasi de multonini f insliluta perducanl. >

« consilio responderem. Et deprehendi , horum om- Adde bùc quoque Gregor. Nazianz. et Basil, qui, ut

< nium opiniones ad unuin computum pervenisse, ut lib. 11 Ecclcs. Hist., cap. 2, RulTinus Iradit, « divina-

I dicerent Melchisedecb hominem fuisse Chananeum.» t rura Scripturarum intelligentiam non ex proprià
El post niulta, qua; narrare longissimuni est : « Ilabes,
« praesuiuptione, sed ex majorum scriptis el auclori-

< ait, qu;T; audierini qux legerini de Mclcbisodecb. ( laie secuti sunt, quos el ipsos ex aposlolicâ succcs-
,

€ Meum fuit rccitare lestes ; tuum sit de fide testiuni

t sione int(.'lligenliic regulam susccpisse constabat. »

i judicare. Quôd si omnes repuleris, tuum certè illuni

Hactenùs ibi. Alque ba;c salis eranl bomiiii modesto ,

i spiritualem interpretem non recipies, qui lanto sii-

ut in nostram senlenliam induceretur. Nam clarissimis

i percilio et auctoritale Melcbisedech Spiritum sanc- monumenlis conleslala consignataque anliquilasqiiem

« tum prouunliavit, ut illud verissimuni coiiiprobàrit, non movcal ? Certè cîim Clementem Dionysium , ,

i quod apud Graicos canilur : Imperilia confidenliam, Irenîeum,Epipbaiiium,Nazian/..,Bisil., Ambr., Hier.,

i erudilio timorem créai. » Et iii Daniel, c. 12 :

Aug., Cassiod. Bernard, audio unum et idem profe-
,

« Scripliira', inquit, sanct:« inielli;,'(Mi(iam absquo Dei rentes,non existimo tolidem hominum doctissimonsm
« grilià el dociririà majoriim sibi imporilissimi vel quidem el sanclissimorum atlamen boniinum me , ,

I maxime vindicaiil. ^ Et in epistolâ illa ad Paulinum audire senlenliam , sed calliolicaî Ecclesiaî , cujus illi

cclebri, multis cl leslimoniis exem lisque et ralioni- fucre columna^. p^ccipua^ Nec enim aliud viri illi

bus cl(!gaiilissimè docet, neminem in Scripluris sai ris omnes lanto consensu sensisse credendi sunl quàm ,

sine pnevio et riionstrante semilam posse iiij;redi. Id quod communiier Ecclcsia calbolica senliebal. Sed
quod Clemcns Alexand. 5 Strom. lib. dociicral. Et babomus pra'lereà graviores ti'stes ad liuius rci fidera
Cicero : In nniversum nulla ars , iiupiil , litlcris sine pleiiam el iiitegrain facieiid m. Dixorit oiiim fortassè

prœccptore el interprète pcrcipi pctesl. h aulem ad sa- quispiam, leslimonia fcrè illa, qux relulimus, adver-

cras littcras sine doctorc aggrcdilur ,

qui iicgleclo

(I) Vide etiam cumdem \\\'^ in proœni. lib. de

(Ij Alii leguiil dcsiguarc. Dociriri. Christ.
 , ,

DE LOGIS THEOLOGICÏS. LIB. MI. 380

379
inagis, quàm Cajctanum facere. Non « sacram Scripturam ad suos sensus conlorqueat, aut
sùm Lulheranos
ul anl omnino vetcrum « contra runi scnsum, queni tenuit et lenet sancta
in^olo.is
enini hic ailco fuit ,

eonim lu sacras liUeras « mater Ecclesia, aul eliam conlrà unanimem consen-
mjigisleïlîiin coiitomnerct,
aiit

N 'ïçavii soltiin coimmiiieni aiitiquonim « sum Patrum, ipsaui Scripturam sacram intirpretari
coininoiitaiia.
quam iiitclligen- a audcat. » Hactenùs con .1. Trident. Poleram bùc
inielllHOiUiam cerlam essclincam, ad
iv debcanius. Id qiiod non- addere decretum quinta; synodi ex Ivone litulo 1 1
tias noslias somper tliri;
lib. 2, cap. U. Allcrum eliam similc concilii Melden.
dùmadhù vidoimir refoUissc. Vcrùin utcuniquc hivc
petcre,ac propiùs cap. 11, ex Burch. lib. 1 , cap. Cl sed mulla pra;te-
liabeant, placot luilii jiigulum causa;
;

Cajetaiii crror certissirais argumen- rimus, ne dispntatione longa negotium leclori faces-
conferro pedes, ul
samus. S d enim è satris quoque lilteris ad cjusdcm
talionibiis refiiletur.
rei confirmationem babemus lestinionia non pauca.
Prinuim aiilcm in sviiodo sexlâ gencrali sess. il,
Ac primum illud ex Ecclesiastico cap. 8 Non te
sunl Ori, cnista;, quôd casdein exposi-
, :

ob id damiiati
prœtcrent narratio seniorum ipsi enim didicerunt à
hk nov s C;ijelaiius iulort, conati l'iicrint
;
tioncs, qnas
Milita alia, palribus suis quoniam ftb ipsis disces vitellectum, et in
contra niajorum Iradilioncni iiivcbero. < ;

extra apostolicain alqiie palernani tempore ne cssilatis dore rcfponsiiin. Deindé illud Apos-
I ait Sopln-onius ,

ad Rom. 12 Non pliis sapere, quàm oportet sa-

tradilionoin asseruorunt, paradisi plantationein pro-
toli :
€

(anic Adam fornialiun Icissc nolenles, père, sed sapere ad sobrictatem, et uuiciique sicut Deus
< ji(ieiilcs, in

Evam forniatanifui.se vitnpiranles, scri'cntis divisit mcnsuram fidci. Ilabeutes donationes sccundiim
t ex eo
Hactenùs Est auteni pro- (jruliam différentes , sive prophetiam secundUm rationem
« soniluni réfutantes. » ille.

fidci etc. Illud verô constat propheta; vocabulum

bata lucc Soplironii epistola synodicà aclione 15 ejus-
, ,

dem sexti concil. generalis.

Apostolo usurpari non modo pro eo ,
qui futura vidct

Oportet alque pra;nuntiat , verùm etiam pro eo, qui Spiritùs

Deindècanon 19 synodi Trullana;sicbabct : «

populum do- sancli dono Proplietarum, Christi, Apostoloruin ora-

I eos, qui pnesuiU EcJesiis, deruui et
cula inldligit eiexponit. Jubet autem Paulus, ut qui
I (cre, ex diviuà Scripturà coUigentes inlelligentias et
non trausgredientcs jani positos ejusmodi munus in Ecclesia susceperil, priniùm qui-
I judiciaverilalis, et
« leruiinos, vcl divinorum Palrum iraditionem. Sed dem non plus sapiat, quàm oportet, sed ad modestiam
et temperanliam sapiat deindè, ut prophetiam habeat
ad ScripUn-am perlinens controversia aliqua ex-
:
« et^i
j

quàm secundùni rationem lidci, hoc est, ne sacris lilteris ex-

I citât i fuerit, ne eam alil r intcrpretentur,

Et desiai luminaria et dociorcs suis scriptis

ponendis huniani acumen ingenii, aut natura; vini ra-
t quomodo
tionemque sequatur, sed eas juxtà fideni à niajoribus
t exposuerunt ; et ma orem ex his laudem assequan- |

componant; acceplam et hujus fidei proporlionalem rationem

1 lur, quàm si ea qu:ie ,
à se dicunlur, ;

dùm quandoque ad id hoesitant, ab eo, quod con- interpreletur. Nani philosophos quidem poleris forsi-
« ne,
tan exponere juxtà rationem scientiœ nullà eliam
« venit, excidanl. » Hactenùs conc. TruUan. ,

. Ad ha;c, < ùm d intelligentiâ illius lestimonii Joan- adhibilà fide ; al sacros libros sobriè sine majorum fide

nis EvangelisUfi 19, 55, adJesian aulem cùm venisseut, et doclrinà non poleris. Sed et qui explicando Arislo-

ut tidenmt eum jam mortuum , etc. , inter fldeles tele veteres onines Peripaleticos pro niliilo haberet,

quœstio esset exorti, eaque ad Vienneiiseconc. refer- et bismagnâ consensione reclamantibus ex pbilosophi
retur, Clemens, concUio pra^siden;, iià loquitur :
sententià paradoximi nusquàm audilum nova nobis in-

« Nos ad sanctorum Patrum et doctorum communem terpretalione pra;scriberet parùm ille sobrius habe- ,

€ sentenliam apostolicae consideratiouis aciem conver- relur. Multù verù etiam niagis ,
qui in Aposiolorum

i lentes, sacro approbante concilio declaramus, etc. » libris suople ingenio novas qua dam sententias com-
Sedes ergô apostolica, et Vienncnse coiicilium , cùm miniscitur, casque Aposiolorum discipulis cl antiquis

de (ide et intelligentiâ sacraruni litterarum pronun- omnibus interpretibus adversas, hic non est profeclô,

tiant, sanctorum communem scnsum tanquàni Tha;sei cur salis sanus habealur. Sed de secundo leslimonio
fdum tenent , eosque quasi duces intelligentiâ; se- salis.

quunlur. Tertium, i ad Cor. 14, habes : Proplietœ , inquit

Concdium quoque Lateran., sub Leone decimo Apostolus, duo aut très disant, et cceteri dijudicenl. Ne
action. 11, pr.ecipil omnibus, qui evangelicam verita- quis auteni à rcli(pns temerè dissentiat : Non est au-
lem populum docturi sunt, ut sanctam Scripturam tem, ait, dissensio'iis Das, sed pucis ; idest, non ejus,

juxtà interpretalionem doctorum, quos Ecclesia , vel qui à consenliendi unitate defecorit, sed eorum , qui

usns diuturnus approbavit, explanent; ne quidquam in consenliendi pace pcrmanserinl, ut Vincent. Liri-

eis proprio sensu conlrariuni aul dissonum adjiciant, ncns. exposuit. Sicut in om ib is , inquit , Ecclesiis

sed illis senipcr insistant qu;c à prafatorum docto- sa?ic/ori<mrfoc(;o,hoccst,catholicorum.Qua;ide6sanclai

,

rum interpretationibus non discordant. sunt, quia in sancloruni comnuinione persislunt. Ac

Ebl pra;tereà idem definitum apertiùs in synode ne quis tandem harum rerum jndicium ad se unum
Trident, sess. 4 , in haîc vcrba : i Decrevit sancta despeclis ca;leris revocaret, paulù post addil : An à
« synodus ad cocrcenda pelulantia inticnia, ut ncmo vobis lerbum Dei processit ? aul in vos solos pervenit ? Si

« sua; prudeniia; innixus, in rébus fidci et morum ad quis vidctur esse proplieta aut spiritualis, co(jnoscat quœ
I ••ï;dificationem dootrina; christianre perlinentium ,
scribe vobis, quia Domini sufti mandata. Mandatum uti-
 ,

S81 CAP. III. SS. PATRLM Al'CTORiTAS PROPUGNATIR.

que est, ut si quis est spiritualium reruin magister sufliciat, quid opus est, ut ei sanctorum et intelligen-
summo studio unitatis cultor existât, ut nec opinioncs tiajungalur, et auctoritas? Quia videlicet Scriplurara
suas communibus reiiquoruin omnium prœferat, et ab sacram pro ipsâ suî et altiiudine et obscuriiate non
universorum sensibus non recédât : id ûoi autem si uno eodemque sensu omnes accipiunt sed aliter at- ,

duo priçcepta teneantur. Unum , ul sacrarum littera- que aliter alius aKpie alius interpretalur, ut penè quot
runi interpres ?emper in prioics speclet,à quibus bomines, toi illinc senientia; erui posse videantur.
verbuni Dei processit in posleros ; hujus enini rci Aliter namque illam Novaius , aliter Sabellius , aliter
Apostolus Corintbios monet, inquiens An à vobis ver-: Arius, aliter Donatns exponit. Quocircà necesse
est
bum Dei processit? Allerum, ut ne sensum suum te- ut prophelicLR et apostolic?e interpretationis linea
naoi contentione defendat, sed priùs reliquos Ecclesia; propter tàm varii erroris anfractus secundùm normam
doctores consulat ut si viderit omnibus id probari aliquam dirigatur. Ob id ergô post Prophetas,
,
j
Apo-
quod jam teneat sin reprobari tiilô jam
sentit, lutè : , slolos et Evangelistas, sanctos quoque Doctores acce-
deserat. Hoc enim siguificat Apostoius dicens Aut in : pimus : quô eorum calbolicam, hoc est, universalem
vos solos pervenit ? Sic enim mihi plané videor Pauli intelligenti im, tanqiiàm Ecclesi.e regulam à Deo prce-
sentenliam intcrprelari. Quod si boc Apostoli testi- scriplam sequerennu'. Praîclarè igitur illud adjeclum
monium videbiturcuipiamad suadondum inagis, quàm est : Ad co'tsuuimationem sauctoritui, in œdificationem
cvincendum idoneuai ; cum illo non cxistiniàrim equi- corporis Cliri^li , ne simus parvuli etc. Ac de verbis
,

dem contentiosâ disputatione certandum. Nec enim quidem Apostoli hacten'is. Nunc Salomonis unicum
vel ipsi credimus omnia argumenta, quibus utimur, testimonium addemus, quod si diligentiùs expendatur,
esse palmaria. muliùm conforet ad eam rem, dequà disserimus, cor-
Quartum porrù ejusmodi Apostoli teslimonium gra- roborandam : Verba sapicntiitm, ait, sicnl slimitti (i),
^issiiiium est. Habelur autem ad Ephes. 4 in b;ec et quasi clavi in alluin defixi. Quœ per maqislrorum
verba Et ipse dédit quosdam quidem Aposlolos, qitos-
: concilium data sunt à pastore uno , his anipliiis , fili mi,
dmn qtùdem proplielàs, alîo> verb I vamjelistas , alios ne requiras. In quem locuni IIieron\ mus : « Exceptis,
atilem pastores et doctores, ad consummationem sunclo- « inquit, bis verbis, q:i.'' ab uno p sstore sunt data, et
runi in opus tnafjisterii, inœdiftcationem corpo i Cliristi, « à conoilio atcpie consensa probata sapientium, nihil
ut non sim s jam parvuli (Juctuanies, et circumferamur « libi vindices : majorum sequere vestigia, ab eorum
omni vento doctrinœ in nequitià hominum, in astutià ad t auctorilale non discrepes. » Hœc l'ieronymus. Nos
circumventionem erroris. Quifi quidem Pauli verba verù, quis ille nnus pastor sit, per Ezechielem, 5i,
quoniam in tertio loco uberiùs explicala sunt, levi 23, nxelligimus : SHSfj7fl/)o, ait, super cas paslorem
nunc biachio atlingemus quantùmque satis erit ad
,
unum, qui pascat cas :ipse erit eis in pastorem. Ne autem
id, de quo nunc agimus, conOrmandum. Ex bis itaque exisli.a'cs, quod ipse per se Cliristiis hoc semper
verbis plané intelligitur, divinae providenliae fuisse, ut esset faclunis , per Jeremiam monet, inquiens : Dabo
non solùm Propheiarum, Apostolorum et Evangelis- vobis paslores juxtà cor meum, et pnsccnl vos scicntiù et
tarum codicos ; abere.iius , verùm etiam sanctorum doctrinà. Quôd autem verba sanctorum data fuerinl
doctorum in illos commentaria. Ob eam enim certé ab illo pastore uno, talis tantusqiie omnium consensus
causam, post Propbelas, Aposlolos et Evangelistas, ostendit; nec enim
intelligere idem omnes unâ meule
Ecclesiiie à Christo doctores dantur, ut illorum sacros possent, nisi mio eodemque Chrisi siiiritu in cà uni-
lii libros intcrprcti'ntur. Hos ergo in Ecclesiâ Dei divi- tate continereulur (2). Indè divine ail Salomon, per
nilùs por lenq)ora et loca procuratos quisqu in Scri- magislrorum concilium data esse à paslnrc uno. San-
ptural sensum eumdem convenientes contcmpserit, non ctos quippè antiquos sapientes fuisse, nemonegat; Ec-
bomincm conlenniit, sedDeum à quo in id illi fuère, clesiai fuisse raagistros , certô constat ; à Deo fuisse
destiuaii, ut populum christianum sacras Proplielarum. Ecclesiae datos, Christi crgà Ecclesiam providenlia
Apostolorum, Evangelislarunique lilteras edocorent. manifestât : datos esse ut Apostolorum, Propheiarum,
Quod bi sancli omn s, diim illa inteiprelarentiir, cr- Evangelislarunique oraculaexponcrent, Paidus in-
ràrnnl, Deo auclore erraret Ecclcsia ; cùm doctores nuit ab uno pastore tàm multos, aique adeô diversis
;

sibi à Clirislo dalos sequeretur, et in sacrorum codi- et loco et tempore fuisse procun^os, sententifc unitas

cum inielligentià eorum vesligiis insisteix t. Nec me et concordia monstrat; ut nihil alnid, quàui magis-

clàin est Paiiliniim, Aiigustinumque in epist. 08 et 59, lrorum concilium liceat intueri, quod ab uno veritatis
Proplictas in boc Apostoli tfslimonio non eos acci- spirilu fuerit coiigregalum. Cerlc, ut Angusliiius lib.

pcre, qui antc Domini adventum fulura praedixerant, adversùs Julianum 2dicit, si episcoporum synodus ex
(piorum non scripturas ut canonicas ac divinas reli- loto orbe congregaretur, ut coiilroversiam décernè-
nemus, sed illos, qui in Ecclesiâ Christi tempore Apo- rent circà sacros libros exortam, nec talcs possent
stolorum prop elandi graliâ cminuère. At quoniam facile sedere, nec tut. Q lia nec sancli uno lempore
ulrosqiie Ecciesiai ;i Christo datos ncgare non possu- (uerunt.
nms, niliil mirum videri débet, si neutres ab Apostoli
verbis excliiserinius. Advcrsùm qms durnm sit rccab iliare.
(I)
ille conseU'i
(-2) lùm ad j^eiieraiouj naluralem ,

Sed qua-ret hic forsitan aliqnis : Cùm sit perfeelus quflegfm, tùm ad providenlialem, esi rt'VMfjiiKius.
Scripturarum canon, sibiquc ad omnia satis suporque P. S.
 ,, ,,

383 DE LOGIS THEOLOGICIS. LIB. YIl. 384

pntor, si fiHo palrem appellare turis in Ecclesià fidelibus haec opinatio affert, Eccle-
Te nunc, Cajoiane
Cajetane iiiqiiam appelle te in siani, qu:Ti^ nos antecessit, erroris gravissimi nota
•licet , appello te ; , , ,

aut aculemiam iii- liberarc nequil. Cnm enim sive concionalores, sive
conciliiiin voco, te non in lyceiim

duoo, scd in sancloruni Patnnn pacili( um lionoran- scriplores onnies, qui sanctis antiquis successêre, sa-

diiiiique c( nventum. Fone tibi oh oculos ,

logo te crai Scripturai sensum populo iradiderint juxtà doc-
viioruni trinam à sanctis accepiam, populus autem sensum
tàni nuinerosam seriem erudilissimonnn
nsqiie diem toi seciilonun consensus ap- eunidem fidenler acceperit nimirùm qui concordem
quos in luuic ;

sanctorum velerum expositionem

probavil, quos pnoter adnnrabileni saoraimn liltcra-
rejicit, intelligen-

mira comniendat. tiam, (juam liaclenùs Ecclesia habuit, rejicere con-

rum periiiam, vitœ quoque pielas

obseoro te, quodam modo aspicienles le, vincilur. Exempli causa ponatur aliquid quod pateat
Aspice illos, ,

Cl mansuetè ac leniler diccnles libi : Itanc nos, fdi latiùs. Sancli omnes exposuêre, Evam è cestà Adtc ,

Cajetane, in sacrarum oxpositione lillerarum simul ut littera sonat, fuisse conditam. Id quoniam sacerdo-
liane nobis omnibus, quos Eoclosia^ tes sequentes ità invenf're à sanctis exposiluni, popnlo
omncs errainus ?

spiiilus inielligentiai de- chrisliano sedulô signilicârunt, et populus ipse bonâ

Cbrislus praiccptores dedil ,

unus adversùm nos pugnare audes et utique lide credidit. Ità enîcitur, ut sanctis antiquis
fuil? liane tu ,

errantibus in illius loci inlerpretaiione, tota Ecclesia

Ectlesiam credis unius sensum bominis secuturam,
bujus verô gravi^^simi sanetissiniique senalùs com- in eodem fuerit errore versata. Alque sanctormii et
EcclesiLe ignoralioiieni esse conjunctam,
miKie jndiciuni desertiiram? Utrùm plus tribuendum Neslorius
martyrumque plané intellexil, à concilie Epbesino damnntus in ha}c
essejiidicas lot eruditorum, sanctorum,
propjudiciis, an tuo singulari privatoque judicio? Re vcrba : « Invecli sumus in iS'estorii sceleratam pra^-

spondebisnead hœc, aut onininô biscere audebis? Yi- « sumptionem, quôd sacram Scripturam se prinium
et solum intclligere, et omnes eos ignorasse jacta-
dere mihi videor, Cajetane paler, modestiam tuam,
«

higeniique oandorem, atqne adeù in sanctos religio- « ret, quicunupic antè se magislerii ninnere pr^edili

et quasi coràm esses « divina eloquia tractavissenl totam etiam nunc Ec-
sam reverentiam et pietatem , ,
;

clesiam errare, quce, ut ipsi videbaïur

audio vocem tuqm aures meas circunisonanteni : Yi- «
, i<?naros

cimus utrique; uterque nostrùm palmam refert, tu i docteres sequerctur. > Ilaotenùs Epliesinu.n cenci-

mei, et ego erroris. Scd nescio, bone lector, quô me lium ; refertur aulem à Yincenlio Lirinensi, in libello

jmpetus animi et nimius disserendi calor cvexit. Nani illo verè aurco adversùm profanas novationes.

et Cajct. eo jam diù loco est, ubi omnes sine meâ dis- Adde, quod, ut jam pridemdicebamus, in bis, quo-
putationc vieil errores ; et ego non consuevi eorum rum cognitio non pertinet ad populum, Ecclesiic fîdes

insullare eiroribus, quorum niiror ingénia. Scd nos, fides majorum est. Cùm igilur è Scripturà sacra veram
ut ca:'pimus, persequamur, et Ibeologiaî quoque ratio- et sinceram iiitelligenliam accipere non spectet ad ple-
iiibus hune errorem coni'uteinus. Licèt enim ad fidem bem, nisi Lulhcraronum insaniam sequi volumus, pa-
in tbeologià laciendam auctoritas plus polleat, quàm Irum cerlè nostronim in libris sacris intelligentia Ec-
ratio; quippè cùm ea sine ratione salis babeat rao- clesice intelligcnlia ipsissima est. Quamobrem si sancli

menii, ratio sine auctoritate non multùm valeat; sed omnes anticpii indiviuis litteris intelligendis err.îrunt,

auclorilati lamen quintùm volet, ba-

ratio conjuncta, Ecclesia dubio procul erravil; idque Deo prï-cipi^ile.

bebit ad faciendam fidem virium. Et nos jam indè à Pecoaret enim populus, si Scri])lurx juxlà sancton m
principio poUicebamur banc cum Cajetane causam ra- omnium sensnni exposit;e repiignarcl; in bis pra^serttm

tione magis, quàm testimoniis transacturos. quorum judicium non ad plcbem sed ad majores spectat. .

Primùm autem, qui novam banc cxponendi sacras Pr;Totcreà, ab omnibus sanctis, communi u âque

lilteras ralionem suscitant, lii prcetcrquàm quod vele- rnente idem senlienlibus, non poluit Dei verbuni re-

res obierunt majorum laudes , cùm vanis bominibus, cedere ; ut videlicct omnes simul baberent aliqiiam

liira magis hscreticis exemplo sunt, ut novis falsisque scripturam pro canonicà, qure canenica non esset
commenlis sacrarum littcrarum vera sensa contami- aut è diverse aliquam communi consensu explode-
nent. Quùd si semel admissa fuerit h?ec licentia, ut rent, quai canenica esset. Ergè nec vera intelligentia

libros sacros pro suo quisqne arbilrio inlerpretetiir, verbi Dei peluil simul ab Uirumque illis recedere.
horrco dicere, quanlmn abolendic religionis pericu- enim promissum est, spirilus el verbum
Erclesi;e
lum conscquatur. Etenim unà quâlibel parliculà sanc- et si ulrumlibet omnibus .sanctis docloribus dcaiis-
tarum Scriplurarum bumanoium ingenioruni libertati set, Ecclesiae, quoque paritcr defuisset. Illud aulem,
permisse, alla quoque alque alia, et omnes jam quasi quod prière loco assuniptum est, si minus inlelligi-

ex more reliqujo bimianitùs traclabunlur. Porro au- tur, ex aliis fidei dogmalibus percipi polesl , in qiii-

lem si totam Scripluram divinam bominuni quorum- '

bus sanclos simul omnes cnarenon posse, magnis ar-

libet ingénie arbilraluque expeni liceat, nihil lirmum gumentis ostensuri sumus : nec ità multè post, sed
relincjuetur ; sed < sit ibi deinceps errorum lupanar
'

pauca antè diconda sunt. Quod verè et verbum el .spi-

« necesse est, ubi erat antè ca3t;e et incorrupLe sa- rilus intelligcnlia; in Ecclesia conjuncta sint, quem-
« crarium veritalis, y quemadmodùm YincenliusLiri- • admodùm posteriori loco assumcbamus, pcr lsaia:n

ncnsis non minus verè, quàm cleganter asseruit. Quin '

Dominus in liœc verba lestatur, cap. 59, 21 : Spi-

ciiam prteter incommoda et mulla et magna, quse fu- !

ritvs viens, qui est in te, et verbn mea, qu(p posui in
38o CAP. m. SS. PATRLM ALCTORITAS PROPUGNATUR. 586
ore tuo, non recèdent de ore tiio, et de ore seminis tui tis, et ubi cum noviiale certet, est illa sine dubio prac-

amod'o usque in sempiternum. Semen verù Chrisli fide- ferenda. Sed nescio quomodô à rationibus gravissi-
liuni Ecclesiam esse negabit iienio, qui vel parùm fue- mis ad bas leviores noslra oralio delapsa
est. Jam ad

rit in sacris lilteris exercitus. Quis est igiliir, qui res redeamus, easque ipsas concludamus aliquandè.
illas

à Cliristo in Ecclesià copulaïas audet crrore divellere, lUud ergù urgentiùs et inslantiùs premebamus, qui
et aut verbum, aut verbi sensuni sanclis omnibus ac sanctos veteres in universum omnes in sacrac unoquo-
proindè Ecclesice tollere ? libet Scriptural loco exponendo errasse affirmai, eum
Pra'tereà, ut comment, super cap. 1
Hieionymus in calboliccc Ecclesi;e bunc ipsum errorem allribuere.
Epist. ad Galat. ait, Ecclesià Dei, qutc à posteris Apo- Id quod boc etiam argumenlo confirmari potest. L'bi-
stolorum fidem audivit, non accepil bominis Evange- cumque est enim Ecclesiic corpus, ibi etiam est Spi-

lium, scd Dei « DoLtorcs enim Ealesiœ, inquit, non

:
ritûs verilalis, ut Irenseus docet lib. 5, imô Christus
< tàm ipsi docent, quàm in ipsis Deus, qui ad sanctos Dominus inquiens , I .)oan. li, 16: AV/o roejabo Pa-
< loquilur : E<jodLii, du e&tU, et jilii excelsi omnes, Ps. trem, et (diitm Parc.detum dabit vobis, ut maneal vobis-
c 81, 6. Qui aulem dii sunt, liadunt Dei
Evaugelium, cum in œtermim, Sfriritum veritatis. Docet quoque idem
I et non bominis. Marcion clBasilides, et ca-tenie bcere- apertù Paulus ad Epbesios -4, et I Corinth. 12. Spiri-
t ticorum pestes non liabenl Dei Evangelium, quia non tûs autem in corpore non easdem onnubus corporels
j habont Spiiitum sanctum , sine quo bumanum fit partibus Iribuit funciiones quemadmodùm Ajjostolus
« Evangelium, quod docelur. t llactenùs Ilieronymus. ad Romanus 1-2, cl 1 ad Corinlliios, cap. 12, degan-
« Nec pulemus, inquit, in
Et eodem loco statim : tissimè perscquilur. Alii namque datur per Sijiritiun
« verbis Scripturarum esse Evangelium, sed in sensu ; sermo sapienliœ, alii proplietia, alii interpretatio sermo'
€ non in superficie, sed in medullà; non in sermonura num, etc. Neque enim in Ecclesià omnes Aposloll,
« foliis, sed in radice rationis. Alioquin et diabolus, nec omnes Propbeloe, nec onmes inlerprelantur, etc.
t qu'i loquilur de Scripturis , et omnes brereses indè Cerlum est auleni quod sacraruni lillorarum intelli-

« sibi consuunt cervicalia. Grande periculum est in gentia sanclis docloribus, si quibus, maxime pcr Spi-
c Ecclesià loqui, ne forte intcrprclalione pcrversâ de rilum data est. Qui ergo Spirilum veritatis sancfs om-
« Evangelio Cbrsti bominis fiai evangelium, aut quod nibus in Scriplura; sacrœ inlerprelalionc negat, hic
pejus est, diaboli. > Uxc quoque Hieronynius. Qux ut sine dubio eumdem Spirilum Ecclesià; lollit; quem-
conferamus in pauca, banc rationem babenl : Si à admodùm qui ab oculis videndi munus auferl, bic re-
sanclis anliquis Aposlolorum successoribus fideks sen- liquas etiam omnes corporis partes obscurat ; nam si

sum Scripturae lalsun\ accepére, cerlè non recepcrunt oculos non fuerit lucidus, totum corpus tenebrositm
Dei Evangelium quod non est in verbis Scripturarum,
, erit, Luc 11, 54. Alque ba; sunt quintie conclusionis
sed io sensu ; non in litterà occidente, sed in spiritu caus.ie gravissimu'. Possunt enim esse ali;e leviores.
vivificanle; non in membranis, sed in cordibus. Id Cerlè Patrum oplimorun» et sapientissimorum excm-
quod non Ilieronymus modo, verùm eliam Hilarius in lilum non omnino levé est, qui quanquàm trant acer-
lib. ad Constant. Auguslum iradidit. Et si lex spiri- rimo ingenio, Scriplurai lamen sancl?cinterprelationes
quod in
lualis est, et spiritu indiget, ut inlelligatur, ità illi refcrunt, ut à majoribus didicisse, non ut ex
primo loco abundè monstravinms, ecqua, rogo, tanta se reperisse videantiu'. Ad (juam legcm nos non docli,
dcmentia est, Spirilum sanctum milii uni alTuisse di- sed facli, non insliluli , sed imbuli esse debemus. Ac
cere, sanclis omnibus dcfuisse? Age enim, ut à divinis de quinlà conclusione diclmn est salis.
ad humanas rationes nostra defluat oralio, si in Scri- Sexto. Suncti siinul omnes in fidci doymate cvrarc non
pturcc interpretalione quidquam tribuitur Ingenio et possunt. Hoc primùm oslendit D. Auguslinus, n lil»ro

erudilioni, quid Grïccorum ingeniis aut acutius, aut adversùs Julianum primo, cap. 5. Cùmcnim,JuIianum
perspicacius? quid in lilteris sacris exercilatius? Nec vellet sanctorum leslimouiis in do-inale fidei, de quo
vori) laliiiis sanclis dcfuit ingenium, nec lillerarnm sa- erat conlrovcrsia, rcvincere Non omnium, inquit,
: «

crariun perilia defuit. Nolumus enim modo aut Lati- i de hàc re sentenlias commemorabo, sed ponam
nos Gr.Tcis, aut Grsccos Latinis anteponere. Utrosque t pauca paucorum, quibus tamcn noslri contradiclo-
constat et ingenio et eruditionc valuissc. Quod si in i res cogunlur crubcsccre cl cedcre, siullus in eis vl
boc judicio magis spoctatur vit;c sanclimonia, quis « Dei timor, vel bominum pudor lanlum malum pep
bomo recens veteres illos EcclcsinR primarios viros « vicacia; supcravcrit. > Et [ osleriùs : « Alla siuM
exccllet? Verum, aiuiii, sed bomines erant. At ego et I ait, in quibus inler se etiam doctissimi at(pic opliin
noviiios istos interprètes bomines esse rcor. Audio : < regulse catbolicoc dcfcnsores salvà fidei compage
quid mullitiido facit ad sensum spiritûs? Respond<'o : c n n consonanl, cl aliusalio de unà re melius aiicpiid
quid facit paucitas? scd et in bis, qii.o vel apud bo- < dicit cl vorius. Hoc aulcin undc nnnc agirnus, ad
mines fide crcdinilur, nonnibil facere solcl tcslium c ipsa fidei porlinel fimdaincnla. » Et lib. 2 adversùni
mnltihido maxim*"- seniorum. Nani velcrrimi quiquc eumdem, ità loquilur Hoc probavimus catbolicorum
: <

sob'nt esse gravissimi. Juniores anlem , quasi pneri, f aucloritale sanctorum, ac |)er oc non est conse-
sispociem aflorant verilalis non est illa qiiidem pro- I qucns, ut falsiun sil. Taies quippè ac tanti \iri sc-
tinùs repudianda; votustas lamen suo loco conscr- i cundùm callioiicam fidem boc verum c>se confir-
vandaest. Maximacnim est vis cl .vuctorilas vciusla- « niant, ul vcstra fragilis et argutula no\itas solà au-
 DK LOCIS TllEOLOGICIS. LIB. MI. 58s
B87
Jesum babere poterat nisi haberet etiam
ctoritatecontcratnrillorum. Pr.Tterqnàmquodca
di- ter fuie II in ,
.

loqui vcrilas ipsa teslctui-; secl in sanclos ejus(l) GrH:iu> (jo Deo meo, ait Pauius ad :

« cunl, ut se per cos

itiis-oiumYeslraesUoul'miacia Philcntonem, midiens fui m, quam hahes in Domino
« liiiicaiiriorilalcît

comprinienda, ul dùm taies liomines Dci in fidc ca- Jesu, et in omne anclos ejus. In qurc verba Hierony-
I

I i
non crcdilis, ausus pra^cipiles
à (M T.n e piiliiisso
mus : < Quicumque, nqu'.t Deo credidit, aliter ejus

Lgo le, inquit, « fidem reci erc ncquit, nisi credat et in sanctos ejus.
« lefrenctis. » El paulù infcriiis « :

c anlè islos jndices constiluo, qiios non aniicos nicos, t Noncsteni i in Deum p rftcta Mes, quse in mini-
discci)t;Uione consli- « slros ejus inlidcrtale tenuatur.
et ininiicos luos in hàc nostrâ
>
I

I lui cognitores, nec quorum senlcnliaî

de lioc quod Prat.reà , cùm qua^dam ad (idem pertineant (quod

iiiici nos dispulalur iiicerta) sunl, inani cogilatione elsi sœpè dictum est, dicendum est tamen siepiùs),
«
|

I confixi ; scd sanclos, cl in sanclà Ecclesià illiislrcs qua* plebs penilùs ignorât, si sancti omncs in fide re-
< anlisliles Dei, non Platoniois cl Arisîololicis et Ze- ruin bujusmodi decepti fuissent, Ecclesià cerlè fuissel

« nonicis (quan(iuàni et in iiis nonnuUi ex eis docli decepta. Ad hœc, sanclorum omnium fide repulsà,
« lucre) verùm onines sacris litleris eruditos nonii- |
magnà ex p rte Cl.risti et Apostolorum Iraditiones rc
I natim, sicut oporlebat, cxpressi, ul in eis timeas, I)
H nUir. Non enim aliundè apcrtiùs, quàm ex san-
|

i non ipsos, scd ill im, qui sibi eos ulilia vasa forma- clorum vcterum teslinior/iis plcrasque apostolicas tra

« vit. Qui lune de islâ causa judicaverunl, cùni ab odio, !

diliones agnovimus. Tndè in seplimâ synodo gencrali,

< amicitià, inimicitià, ira vacui eranl, quod invene- aclione 1, analhematismus 7 Basilii pœnilenlis sic ba-
|

i runt in Ecclesià lenucrunt. > Et posleriùs : i Us- bet : t Qui doctrinas sanclorum Patrum , et traditio-

t que adeô, ait, permiscuil imis sumina longus dics, « nem catholicœ Ecclesiœ contemnunt ,
quiqiie cau-
sanlur, et voce« Arii et Nestorii Eulycliis cl Dio-
ulvideant Pclagius, Julianns, et ex ci sint Hilarius,
i ,
I

€ Gregorius, Ambrosius, Cyprianus. Scd qualiscum-

1 scori jactant , diccntcs quôd nisi salis ex veleri et

t que bomo sis, tamen, quia homo es, videre mihi vi- t novo Teslamcnto inslrucli essemus , sanclorum Pa-

I deor Ycrecundiam luam (si tamen non in te spes est t trum et catlioiicœ Ecclesise traditiones sequeremur,

I elquodammodô audio vo-

omnis eniorlua sanilatis) € execralio. » Hœc igilur duo ilà ^unt connexa atque

1 cem tuam, quà respondes Absit, ul audeam ca?cos :

conjuncla, ut divelU ac dissociari non possint, doctri-

« istos viros vel cogilare, vcl dicere. > El in fine libri na sanclorum Palrum et Ecclesiic traditio. Quisquis

tandem, qui sanctos rejiciunl, eos universam Christi unum islorum tentàrit labefidare, allcrius quoque fi-

Ecclcsiam rcjicero teslatur. Et Vinrenlius Lirinensis : dem concutiat necesse est. Alque ejusdem synodi ac-

I Necesse est , inquit , omnibus catholicis ,

qui sese tione 7, tomo quinto, Epiph:inius pro synodo sic ait :

< Ecclesiae légitimes filios probare studenl, ut sancto- < Quôd siis, qui banc exposilionem contra vencran
inhccreant, adglutincnlur, immorianlur « das imagines edidit asserit, se à sanclis Palribus,
f rum fldei : ,

profanas verô novitalcs dclestcntur, horrescant,

i qui circà ca lempora floruerunt, non fuisse recepium,
1

Dersequantur. Concilio enim Epliesino divinitùs pla-

i quomodù ea, quae sancti Patres non probaverunt,
f

credendum deccrncre, nisi € nos qui indigni sumus , ut discipuli eorum nomine-
< cuit, nibil aliud posteris

< quod sacrata sibi consentiens sancloruni Palrum le- t mur recipienius ? t Neque synodus bcec modo, ve
,

f nuissel anliquitas. i Hactenùsille. Nec Epliesiiia so- rùm reliqua concilia omnia, omnes ponlifices ac sancli
liim synodus ità sensit, sed Conslantinopolilana sexta, doctores hâc via et ralione uuiversas b;ïreses rcfulà-

actione 22, m liax verba : < Et dixit sancta synodus : ;runt. Non enim commode aliter polerant, nisi et in
'

Scripturis ipsis canonicis et in rebquis fidei dccrctis

i Onuiinô necesse est non solùin secundùm sensuni ,

majorum senlentiam ut acceperant tcnuissent. Quà

seqiii sanclorum Patrum dogmata, scd eisdem voci-
, ,
«

cum nihilque penitîisinnovari. s Et ite- de re libel prorsùs verba Vincenlii Lirinensis ads( ri-
t b'.is uti illis, I

Sanclorum Palrum dogmata tanquàm legcm 'bere: « Sacra, inquit, veluslatis aucloritale profa-
rîun : c

f sanctai Dei suscipiunt Ecclesise. Nec obstat, bas t>

« nai novilatis conleremus audaciam ; neque hoc sanô

sentcnlias Sergii esse, non synodi; tiun (luoniam si bœ- j

« noYum, siquidem mos iste semper in Ecclesià viguit,

Sergius, publicà Ecclesià; coiisensione 4 ul quô quisque florerel religiosior, eô prompliùs no

relicus ipse
viclus,banc noslram conclusionem negare non potuit, 1 vellis adinventionibus conlrairet. Exemplis talibus

cerlèinimicinoslri sunt jndices, tiim quouiam synodus, I plena sunt omnia ; sed ne longum fiai , summa-
actione i" et 18, sanclos ipsos Paires tanquàm regulam < lim nonnulla ac breviter perslringemus , utomnes
sequilur, et synodus Laleranensis sub .Marlino Y, ca- c luce clariùs videant, beatorum Apostoloruui beata

non. 11 cl 15, qnx onmes consonantes Ecdesicc Pa- « successio quà via semper ingressa novas doclrinas

tres respuunl, ea catbolicamel Aposlolicam E^clesi; m t refuiàrit. Intelligebant enim viri sancti alque prudcn-

respuere dicil, et qucc crcdunt, credere. Id quod non « les, nibil aliud ralionem pictatis admiltere, nisi ut

mode) Augustini, Vincenlii, conciliorumque gravissi- « omnia quuï Cde à palribus suscepta forent cadem ,

nii-; tesUmoniis, verùm eliam invicliï^siiuis ralionibus € filils consignarentur; idcjue esse proprium cbrislia-

conlirmari polest. Nam si sancli in aliquo (idei dogmale i nx modeslia; ac gravilalis, non sua posteris Iradere,
falsi suut, et populi, qui eos sequebantiH', falsi fuis- < sed a majoribus accepta servare. Ducalum quippc
sent. Constat enim, populum christianum anlè nos fi-
(1) Qui Deo crédit, et in sanctos ejus credere
ne-
dci sap,<siorum doclorum acquicvisse. Neque enim ali- cesse est.
 ,

^89 CAP. III. SS. PATRLM AUCTORITAS PROPUGNATLU. r>90

e proebet nobis religio, non nos rcligioni ; ncc niajo- ab Aposlolis universos in proplieli;e illius inlelligen-
t rum sensa quà volinnus trahcnius, scd potiiis qiià lià errasse, prinumi niliil nobis contrarium affert.
« illa Irahuiil retraliunUiuc sequomur. i Hattcniis ille. Nam, ut Viiicenlius Lirinensis reclù dixit : < Anliqna
Unum verô iJemquc piiccipiium ejus roi, qiiam dixc- « sanclorum Palrum conse. sio non in omnibus di\i-
rat, excniplinn afferl ex Epliesiiio concilio , ubi cùin « inv. legis qiia'sliimciilis, sed soliim in fidei régula
de saiiciciidis lidei rcgiilisooiilrà Nes'iOriuii disceiilare- < nobis cerlù est se(pieiida, alqiic in Iiis pnetipuè qu.x-
tur, docrelum esl, iit saiiclonim Palrum in nicdinm « slioiîibus, quibus calliolici dogmatis fundamenta ni-
sentenlia; proferrenlur. Qnod cùni ilà facUini csscl « luiilur. » Quod eliam caiiiie supcriore paulo laliùs
Nestorius , tanqnàni calholictc veluslati conlrariiis ,
explanavinms. Porrô aulem Ose;e
propiielia an in
daninatus esl. Cyrilliis verô, tanqiiàni sacrosancla' aii- sensu lilte;nili, an in allegorico ad Cl.ristum refercnda
titpiilalicoiisiM.taneiis, o( probalus. Sod, ut ipse idem sil, ad fidei qu:cslioiiem non perliriel. Ilà,
quamvis
dixerat, exemplis talibus plcna sinit oiiutia. Sic enini sancti in lioc falsi fuissent, non in rc gravi, sed qurc
Hioroiiynnis Ik-lvidii dogina revi( il ; sic Basiliiis ad l»arvi momcnli in Ecdesià est, fuissent falsi. Deiiidè
Aniphilochium Spiiilùs sancli divinitalem asscruit ;
falsuni est, omncs anctores usquè ab Aposlolis iocum
sic Aiigiist. Donalihl. et Peladanos refellil ; sic Pau- illum il sensu solùm ; llegoriro ad CInistiim retulisse.
las Saniosatenus à celcbri quodam scriptorc superalus Rcferunl quidem omnes ad populiim Israël, et ad
est ; sic Theodorelus Alexandrini concilii dcfuiiliones Cbrislum quoquc referunt , sed non
omnes asserunt
coniprobavil ; sic Léo papa apui iniperatorcni Euly- per allegoriam id fiei i ; quin nonnulli afiirma .1 eum-
clieni hujusque sectatorcs confudit, asseruitque à san- dem Scripturoe Iocum pliires liaber;; inlerdùm
sensus
clis diK loi ibiis conscutionlibus nullos' nisi inipios et Poslremo, si dioamiis sensnm esse alicgori-
lilterales.

brprelicos discrepare ; sic Agalho papa ecclesiasticiim ciwn, nullusest error. Nain ob eclioni
Osiandri Ibero-
dogniade dupliciChristi volunlatcel operalione firma- nymus in comment, super Oseam doclè respondet.
vit, nempé sanclorum scriptoruni conscntienlibus tes- Vana igitur ista ratio a;)ud eos valet, qui ipsi
dccipi
limoiiiis ; quibus eâ solùm ralionc hocretici rcspondere fallique volunt, Graviores constanlioresque
admont-udi
se posse existimàrunt , si libros dépravassent , et alia sunt, ut animadverlant ne < allidà altéra
ralione ca-
ex eisdem sanctis lestimonia vel mutila, vel eliam pianlur. Apertè enim sopliislieantem nemo non videt,
conlicta in confirmalionera erroris adduxissent. ^'eque nisi qui admodùm est indoclus; callidus ille et occul-
enini negare sanctorum auctoritaiem integruni vel hœ- tus sophista, ne veritatis specie fallat, studiosè
caven-
relicis videbalur. Quorsùm auteni post vetera exem- dura est. Nec enim facile agnoscitur. Nec
verô exisli-
planuncnovitiaproferamus? ex Bernardo, epistolà 77 mari velim, Cajetanum aut sopbislis esse censen- m
ad Ilugonem, ex Innocentio, de presbylero non bapliz. dum , aut astulè ant vafrè nialitiosèvc
, , q-empiani
cap. Aposlolicam ex concilio Florentino, ex multis fallerc voluis e. Sed vir ingcniosus cl
,
doctus non Hii-
quoquc aliis quos, ne longum sit, niissos in praîsontià Icbatur, nisi spccic quàdam obs ura; ralionis. Quocircà
facienius. Satis enim nobis, si n odô in philosophiâ quoniam vira habet majorera quàm ca^teri
ad deci-
chrislianà aliquid profecimus posilis exemplis ralio- piendum, majori cura et diligcnliâ ab hoc sanè
, caven-
liibusque et teslinioniis, persuasuni esse débet, sancto- dum e; .

rum omnium comimuiem sensuni cortam (idem facere ArgumenlaturitaqueC .ielanus: < Nonalligavit Deus
catbolicorum dogmatum ac proindè ex omnunn aucto- t exposilionem Sciiptunn sacrce priscornm doctorura
ritate cerla argumenta depromi tbeologicis conclusio- i sensibus, etc. » Imô verô alligavit, si omnes ad
ununi
nibus confir.iiandis. in eamdem sentent am roncurrer nf. Teiientur enim
Quod sexto demùm hoc loco erat nobis constiluen- universi catbolici sensum Ecclesiic seqiii. Sensum au-
dum coiislituimus longà oratione id quidem (quo-
,
,
lem Ecclesiie fuisse, qui idem fuit doctoruin ecclesia-
modô enim rem tantam vcrbis paucioribus explicare- sticorum omnium, cxplicalum est paulô aiitè salis, ut

mus?) sed adcô pntclarc tamen , ut tencbra;, quas arbitror,dibgenter.NecEcclesia nuiic de Scripturarum
advcrsarii veritati offundere suis argumeiitationibus sensu judical divinando, sed ex iradilione majorum cas
conati sunt ,
jain superioris disputalionis luce fugatai iiilerpretalur. Quemadmodiiiii enim, si qna alia (idci

esse videanlur. Certè primu n , serundum et teriium quœstio occurrerit, E clesi r judicium niliil novi auri-
argumeiituni, post ea, qua; dicta sui.t, nnllà rcspon- bus chrisliamic plebis infirt, Jcd ninjorum aiiliquamin
sione egent. Sed ne ratio illa quidem dcinceps appo- eà re fidem et in(|uirit et sequitui-; ità cùm de sacrariim
sita. Eadcm enim non magis conlrà vctercs sanctos, litlerarnm sensu cxislil aliqua controversia, nullamno-
qiiàm conlrà Patres conciliorum omnes , alqiio adeo vam iiilelligenliam à censura ecclesinslicà cxpeolarc
conlrà lotam Ecclesiam valet. Ità nos anteà duobus d^'bcmus, sed eani, qua; magnâ faclà disqtiisifione P.i-

illam locis refulavimus. Osiandri ergô cl Cajelani tnini noslrorum communem esse conslilerii: « Spcs,

scnipnli modo restant, qui si fnerint exempti, niliil j iiKpiiunl, uobis et postais loltilur exponendi sacras lit-

profeclo crit ampliùs quod sexto loco exuKcaiido de- 1 tcnis, uibi traiisfircmlo de libro in quinternnni. » Mi-
sideretur. nime verôgenlium. iNam ni illiid prrelrroam, quôd in

CAPUT IV. sacris Bibliis loci sunt • t lli, alque aiUô libri integri,

yonnuUos Osiandri et Cajelani scrupubs ejiiiuit. in quibus interpretum diligcnliam Ecclesia desidcrat,
Cura igitur conleudit 0,iaiidir, expositores usquè in quibusquc proindè junioies possent et erudilloniscf
 DE LUClft THEOLOGICIS. LIH. Ml. 392
591

ingenii pr.stcris il-^^i qi""!»^ ^"'^ inonmncnta reliii- ,

(juiiiai)i caiiom's pro usu tlieoloyico
SS. l'alriim? Prie- —
ac tiT anclorilatom Patniin. qna; sodom argumoiilalioni
quero; iii illis eliam, qvw aiiliiiiioriim suiil iiif^'cio
thoologioa' pra'bol, ad alia alloiidoro oporlol cmu. (pii
,

dili"oiilià eiaborala, iiuiiiiiliil

nos dirisliauu pDiuilo, si i

sine abusu ol Milido ouni Iriioln, logoro SS. l'alinni

I*tts- opora, loota intolligoro ol inlolloola usni'paro dosidorat.
Yoluimis, lJlX'^Un•e elqiiideinulili^siim'itossiiiniis. ^

obsoK'lis uiloroin, Ad (ria tuiivorsim capila roduoore oadom juvat, sorlpla

siiiiuis oniin M-luslisnovilatonulaie,
soilioot, soribonlos et soriplionoin ciroà (pia' posl(|u;i!n :

obsLiiris lucom, fastiililis gialiaiii, diibiis fiilciii, omni- (antolas i)io leoliono ol régulas jiro inloiligonlià dode-
bus naluiani siiani, ol natui-csua' onniia. Seil (iiioniani ;
rimus, ranonos oircà usuni ooruiiidcm addoniiis.
« Dioo l" dautola' j»ro leoliono ralniui .-^iinlsoipion-
doclis-
huic Caji'lani argunionlo Vincenlins Liiint'nsi>
:

tos :
1" C.ii'oà sorlpla. 1" Discoiiic inlcr libros, vt>iv aul
sinioclcganlissinièiiuorospondil, vi-rba nos ipsius ad- ;

Jalsô Paliibus ad>ori|)los iloni inlor corlo gcnninos ol

:

soribenuis, cligna illa profoclo, (in;i; aureis lillcris soi- dubi(ts aul iîiooilos. ii .\dvoilo, an origiiiariinn sil sori-
'

pluin, an vorsio laiiliim, ol (|no anoloro i'a(.la? 5 Dis-

bcreiitur : < Lslo, iiuiuit, ù doclor, quasi Beselcel Exodi
(piire do loxiu landalo, inlogornosit, anooi rnpuis, ni'i-
« OU, cl proliosas divini ilognialis gommas cxsculpo,
lilus, vol à oonioxiu dividsus.
i lidelilor coaiila, adorna sapienlor, adjioe splondo- « 2" (iiroà soribonlos. 1' Allondo an l'alnim ijuis jii-

i roni.graliam, veniislalom; inlelligalnr, le exponenlc voni^adbiioanl voi(isonox,an(laloobnnionusolianninin

vol lidoi in\slorii> plono imbnlns, an la|>sns in oiroroin
« iihisiriiis, quod antcà obscnriiis credebatur. Eadcm
aut antolapsum, an animopaoalo ol oxlrii ollonsam aut
« tamen (pix- didicisli , cloce , ul ( uni dioas novè, non snbiralus ol oonlonlio^ns .'ori|»soril onjn niodi di\or- ;

I dicas nova. Sod l'orsilan ditct ali(piis : NuUnsnc crgô silalom in .\ngnslino, l.aolaiitio, 'roituHianooldviiriano
nolaro jnval. "l" Dispioo an s(ri|)lnr n'.onnn agul los-
< in Ecclosià Cbrisli profeiliisbaboiiilurinU-lIigcnliu'?
(oni fomni siià a'Ialo orodilarimi vel obsor\alarum ;
« Habeatur piano tl nuixinnis; scil ità tamon, ni vcrè an doolorom, (piod orodondnni vol obsorvandnm sit,
« judfccUis sil illo fidei, non permulatio. Siquidom ad pra'srribonlom an nlrunupio sinnil pra'slol? 5' .Nota
;

in senietipsà nnaqua^qiie res

« piofoolnm perlinol, ni
f amplilici'tur; ad pcrnnilalioncm
< alio in aliud Iransvoilaliir. Imilctur
« ralionenu'orpwum, quaî Ucèl annorum ])rocossu nu-
an lo(pialnr in porsoiiâ proprià vol aliéna; an so-
lùm dispiilando, et volnl dnbilantor iuqnircndo pro-
vcm, ul a!i(iwid ox
oedat, vol assorondc»; an oratorio ol roni forsan e\ag-
animannn ralio gorando, aut dogmatiooet rigoroso sormono olorpialur;
an obilor <'t volul aliud ago:.do, an |U'inoipalilor et ox
proposito rom Iraolot? -i Observa an dootrinà, anti-
'

« iT.oros snos cvolvanl cl expliconl, cadom lamen. qn:c

quilato, pra'sortim (idoi inlogrilalooxooUal, aut lapsus
i cranl, ponnanonl. Parvalaclonlium nu'nil)ra, magna rn crrorom sil, qui bouignà intorprotaliouo miligari

« juwnum, cadom ipsa sunl lamon; (piol parvniorum noqucat, vol oommuni jam jndioio née lonioro sil no-
talus? 5" Hospice ad tomiuis oilamba'ntsinl'orsan |tra>
€ ailus, lot viror;.m; et si qua^ illa sunl, quœ ccvi nia-
oodons, aul ubi do damnalo posleà orroro, sahàadliùc
« lurionsielatepariuntur,jaminseminisralioneprœin- lide, dultilari poloral, V(>1 oonlrà.
« sorla suiil, ul iiiliil novnm posleà proforalur in soni- < 5" Ciroà soriittionom. 1 Examina, nùm (pia-slio-
'

nis, qna' liaclalur, maloria sil iiliilosoiiliioa \ol uatu-

I bus, (piod non in pucris jam anlè lalilavorit. Quôd
ralis altorius soiontia;; an vorô Ihooloi'ioa, ahpio ad
t si buinana spccies in aliqnam doincops non sni goiicris
lidom porlin(nis, aul disooptaro in ntranupie ]»artom
f vcrlatur el'ligiem, aut cerlè addalur quippiam mem- orlliodoxo adbi'io lioila? "l" distinguo an sousus ver-
i brorùm nuni. ro vel delrabalur , necesse est ni lolum borum sit proprius ol simplox, aut motapliorious et
iiguratus, an constans et oonvonions otnn alibi diolis,
I corpus vel prodigiosum fiât, vol oiiam inlorcidat, vol
aut coifirà rotraetalus vel disoropans? .">' lVr]ion(lo an
€ cerlodi-bililolnr. Itiiolianisaorarunilitlorarum inlel- sensns forsan obsonrus ex oonlexlu vol oomparalionc
< ligcntia soqualur bas doool piogressum loges, ut annis cum aliis, vol ex soopo acdiri'olioiieillnstrari no(pioal?
i" Observa, nùm iisdom aul similibus modiis phiasis
< scilioel consolidotur, dilalelur Icmpore, sublimelur
forlassè diu'ior et usu jamobsolota omolliri nnnpossif'
< selate; incorrupla lanien illibataque permaneal. > 5" Advorle ad soopum soribenlis, oiinomoiion argii-
Etpaulô post : « Quodcumqno igitur, ait, in Ecclesia^ mcnti, ol substralani (juaslionis maloriam. (i Doiiique '

attende ad (|uos sormo sil prolatus oonlrà (pios dispu-

€ paradiso Dei agiioullurà, Palrum labore salum est, ,

tatio sit diroola, et (piâ oooasiono (jua'slio sit Iraolata?

I lioc id-'iii liliorum indusirià colalur, lloreat, nialu-
I
I Dioo "1 liogula' pro intolligculià DatrinnsuiJ se-
:

« rcscat, profioiat, porficiatur. F^t prisoa illa cœloslis qnenlos 1 opora gonuina l'atruni disoo \ol ox judioio
:

f pbilosopliiLo dogmala àposlerisexcnrenlur, limcntur, oriliooruin oalboiiooriiin ol sobriorum, vol ex odilio-

« polianlur.
t cciilur, mutilontur,
nibiis roooiitioribus ol jndbalis.
:2° l'rimigonia loclio
Sod nofas ost, nt comnuitonlur, dotrun-
pra'liaboi'ida est translata"; vorsiouibus soligoiidis
]iro
hunianorumquc iiigoniorinn (piasi |.rior oliam régula valot. 5' 'Jexium laudalum ooiifi-r'

« cxlranca additanienla recipianl; accipiunt lioct cvi-

oum libro, nisi laudaloris fides sit probala. i' Oiiali-
tatos Palrum jx-rnosoc ex corum liislorià oflioium ;

€ denliam, liiocm, di-tinctionom,scdrelincaMl nocossc

soiiploriscollige ox vorboruni fornndis; oraloriam lo-
« est plrniiudimni, inicgrilalom, propiielatom. » Ilac- oulionoin oape etiam ex audiloribns, ad quos sormo est[
leniis illo. Ciijus tota ratio 06 mibi vidotnr probabilior, l'aotns. ,V Diligens ad loclionom allonlio dooobit, (pue
joquatur porsoiia, «pue did)ilol, (pia- assoral. (i" Durins
qno niagis ex Apostolo, ad Epbos. i, vidolur esse do-
diolum, si ro^ favoal, soourilati d-nqioris aut zolo im-
prompla. l'l»i illani corporalis augmenli similitudinem pugnalioiiis liibue. 7" Errorom Patris, nisi aportus sit,
adeo et aporlè, et copiosè prosooutus ost, nt nnlià moâ excusa, et designatis modiis omolli ab eoilom oliam, ;

aul singulari forsan o|)iniono iliius ali(|uà, modoslè

oralione opussit. Tanttnn ftioriinl lootoros admonondi.
(liscodo, cl salvà ojus boiioiilicoiilià, ut Aug. iM(|uit.
De sexto aulem locoliaotonùs. Jam ad septinmm trans- S" l.oculionem dogmatif'am intcHigo tùm ex opposito
eamns, lioc est, scbol.e novx' auclorititom. De qnà et Cdiilraiiinn sonlioiilibus aiialliomato, aul opposili tari-

si nonniiiil (piiun I a'rolioi dogmatis damnaliono: lùm o\; ;is;-oiii

forlassè novi diclunis sum, ea lamen qucc
tantpiàm dognialis lidoi |)r(»posiliono, aut in oalocliosi
pios lootoros probaturos esse confidam (I ). vol sornione ad nooplivlas tanquàni crodondi inculoa-
(1) ' QiKxnrnmiHt cautelœ et rcgulœ pro intclH'jenHà, tione. 9" Metaphoram dignosces, si noc in oinni aut
S93 un Mil. t:^^i • ^ ^l;: AM \EUE THEOLOGL $94
longiore serinone, nec sœpè, nec coràm qnibuscumque aliquid velut fidei dogma tradentium, firmum certum-
phrasis ejusmodi occurraf, neqiie adniirationeni mo- que subministrat fniidamenlnm, illud pro fidei do-
veal aut probatioiiem exigat. 10' Seinpcr prai oculis gmateacceptandi. 10" Fidem cum proporlione canones
habe scriptionis et scribenlis fiiiem acscopum. tenant in expositione sacrarum Scriplurarum circà il-
« Dico 5" Canones pro argumeiitatione ex Patribus
:
larum sensnm à Deo intentum.
sunt seqnentes: rPatriim scripla non prabent argu- d Observa. Jnvat subindè aut eliam oportct selcftiim
mentuni, nisi genuinaelcerla, alque exoriginariotextu Patrum tùm doctrine ex Patribus, tùni Palrnrn pro
vcl probatà ve'rsione desumpta. 'i" iNon valet anctoritas doctrinà focere. Pro priori normam daro poicril pla-
Palris in eo, quod Ecclesia vel Pontifex tanquàm erro- citum Vincentii Lirinensis « Sequemur aiilcm ni.i-
:

neiini respuit vel déclarât. 5 Il textiis quidpiam pro-

'
« vcrsitalem hoc modo, si banc unam fidem vcrain «ss-c

bet, integer, clarns, cum mente auotoris congruens, « fateamur, quam tota per orbem tcrrarnm Cii:(i!eim

nec retractatus sit, oporlet. i" Patres loquentes ut « Ecclesia; antiquitateni verô ità, si ab bis nullité ii.i

testes rerum suà a;tate creditarum aut observatarum, « sensibus recedimus, quos sa -.ctos majores iio.lro,
etsi etiani onines non refutantnr, pra?bentcertitudinein « ac Patres célébrasse manifestum est consensionem ;

de facto, quia videntur exceptioiie majores. 6° Patrum « quoque itidem, si in ipsâ vetustate omnium vcl (•(Mt.'
anctoritas sive paucorum sive plurium in quoestionibus « penè omnium sacerdotum pariter ac enagi-^inriMU
piiiiosophicisaut scientiarumnaturalium, haudccrtiim « definitioîîessenlentiasquesectemur. » Projiostori v? i.

suppeditat argumentum; sed tantùm probat, quantum praeterrespectum ad qualitates, anctcrilalem P:;(r'.-'
natnralis ratio persuadet. 6"Eorumdeni Patrum ancto- universîm evehente attendere pneserlun deccl, i\v.,
,

quaîstionumthoologicarnmquaîad fidem
ritas la ge ère nam ex Patribus in eo, ipiod deicctuni postuhil, ar':;ti
non spectant, certitudinemnonfacit. 7 In materià lidei mento maxime et praîcipno cum frnctu versati fiicri'i.î;
vel morum dogmaticà unius alteriusve Patris non re- quandoquidem tùm exindè, tùm ex Ecclesia> pcrsna-
probata aurtorltas probabilitatem qnidem affert, non sione facile constet, Patrem hnjusmodi ad illius do-
item ccrtitudinem. 8" Plurium Patrimi auctoritas in ctrin;c {.ropagalionem non minus quàm defcri' ionem,
eâdem mater.à firmum oiuninô argumentum theologo specialiter fuisse à Deo suscita t.mi. > Ex P. Kilbor, iil
necdùm praîstat, si alii adiuic pauciores réclament nisi ; Prhicipm (Vide prx'tereà P. Dargoiie, rfl- la
theolo-jicis.
forte pauciorum sontentiam reprobaverit Ecclesia, aut lecture des Pères. —
Vide etiam P. Thomassinnmi Pro-
plurium illam probàrit. 9°l!nanimis consensus Patrum legom. —Vide supra, Proleg. n" 62.) P. S.

DE AUCTORITATE DOGTORUM SGHOLASTICORUM,

QVAù SEPTBIO LOCO POSITA EST.

lilBER VIII.
CAPUT PRIMUM. nicos, et ecclesiasticara auctorilatem
Luiherani concî-
derent. Adeô verum illud est qui minima
Lvtheranoniuv m tlieologiam furor; quîuam veri nominis
:
nrgligit,
paulatim defluit! Absit invidia verbo. Necenim niinimâ
theotogi censendi.
scholaî auctoritas esse potest, quam parvi facere nemo
Sc<iuitnr locus huic disputationi vel maxime neces- sine fidei discrimine potest. Gonnexai quippè
sui.t ac
sarius, qui scholae theclogicae continet aucloritatera, fuêre s-ïmper post natam scliolam scliola;
conti'inptic.
quam lu'oretici juniores non modo élevant et exténuant, et lunercsum pestes. Quamobrcm luear etiam hune 1«-
verùm eliam explodunt et exsibilant. Ac signifer im- cum, neque facile ac breviter, ut mihi videtur, expe-
pielatis Gernianic;Te Lutherus, Wicleffi in hoc, ut in diam. Nam etsi facultatem disserendi à dialecticis cxer-
aliis, discipulus, in libro quidcm adversùs Jacobum citationibus acceptam scbolastica in nobis Ihcologia
Lalomum asserit, theologiam scholaslicara.esse nibil amplificavit ; neque enim mediocrem à primo temp^ire
aliud, quàm ignorantiam veritatis, inanemque falla- yetatis in eo studio operam curamque consunq)siinus
;
ciam, quam ad Colossenses cap. 2, Apostolus pra;cavct. at hic sanè quanquàm in loco proprio vcrsamnr, non
in lii)ro aulem de abi'ogandà Missâ privalà, academias ad copiam nosirani nos in utramque partem exerccre
dicit esse Anlichristi lupanaria. PhUippus vcrù Melan- volumus, sed ad noslrum morem tenuitcr angnslèque
chlbon, in Apologiù conlrà Parisienses, Luteticc natam dissercrc. Sed in onnii oratione, mémento, leclor, eam
esse ait profanam scholasticen, quâ admissà, Evan- medefendere schokodoclrinam, qux* sacrarum litlera-
gelium obscuratum, ac fides cxslincta. Brcviter, Lu- rum fundamentis consliluta sit. Ex quo id efiicilnr
Ihcrani onmes ad inunn scliola; nostnie aucloritatem quod ego magno cum asscnsu onuiium dicerc me video,
et mirilicè contcmnunt, et inimicè insectantur. Atquc miseram esse scbola; doctrinam, qua; se titulis magi-
liinc fortassè tanquàm ex primo fonte reliquat istorum sleriidefendat; miseram eliam, atquc baud scio an
b:iereses derivalai sunt. Priiicipio namque, quod erat mnllô magis, quaî delraclà Scripturcc sacnc auctori-
facile, scliol.-c auctoribusconlemptis, schohe quoque ju- lale, syllogismis contortis de rebns divinis pbilosopba-
dicia contempserunt. Ilis negleclis, mox necesse crat, lur, imô ne de rebns divinis quidem, sed nec de hu-
ut llieronymus, Augustinus, Gregorius, Ambrosius, manis, vernm de bis qu* nibil ad nos altinenl. Intel-
Basilins ncgligcrentor, quoi iheologi récentes dogma- ligo aulem fuisse in scbolà qnosdam ibeologos ascri-
timi suorum auctores babebant. At anliquis sanclis plilios, qui«nivcrsas qux'stiones theologicas frivolis
postbabilis, dcspeclui (piotinc li.ihita siinl corum con- argumcnlisabsolverint, et vanis invalidisque raliunculia
cilia. Undè conseculnm est, ul cl libros qu^f^d^ro cauQ- magnum pondus rébus gravissimis delrahenics, edide-
TH. I.
13
 M: LOCIS THEOLOCICIS. l.IJ{. Mil.
39C
rint in iheologiain oomme iitaiia vix digna liicubralione positam ostendam, quà minime intellectà, nihi rectè
aiiiculanim. Et cùm in Iiis sacrorum Bibliornm losli- aut pro illis, aut conlrà illos dici potest.

monia rarissima sint, conciliorum nienlio niilla, niliil CAPUT II.

ex anlitniis sanctis oleant, niliil ne ex {Travi philoso- Multiplex thcologjœ scliolasticœ munus expotiit.

phià (luidcni, sed ferè c puerilibns disciplinis scholas- ; Theologi;c scholasticie proprium mnnns, quantum
et
lici tr.men, si superis piaccl,
tlieologi vocanlur iiec : à majoribus accepinius, et hujus liicullatis alumni quo-

scliolastici sunt, nediim theologi, qui sophismatum fie- lidianis ferè congressibus experimur, illud primum est,

ces in scliolam inferentes, cl ad risum viros doctos in- ul qu3c in sacris lilteris el Aposlolorum tradilionibus
cilant, el dolicatiores ad contempUnn. Qiicm verô in- abdita conlinentur, ea in lucem quasi è tenebris cruan-
telligimns scholaslicum tlieologuni? aul hoc verbum in tur. Colligit enim Ihcologus ex principiis fidoi à Deo
quo homine ponimus? Opinor in eo, qui de Deo re- revelalis conclusiones suas, alque in principiis ipsis im-

busque divinis apte, prudenter, docte c lilteris inslitu- plicitas per argumcnlalionem natursc consentaneam
tisque sacris raliocinctur. Quod elsi ità esse pluribus explical. Quemadmodùm enim musica facullas ex iis,

verbis posteà disserendum est, illud lanien nune brevi qiia; sunt in aritbmeticâ posita, ea raliocinandoconnec-
confilondum est, nisi qui is sit, esse theolognni scho- tit, qute sunt in numeris sonantibus aul consona, aul
\x neniinem. dissona ; ità schokc theologia ex his quse (ides posuit,
etiam in scholà fuisse nonnuUos qnasi ad
Intelligo ea quœ sunt consequentia, nalurœ rationc conficit, de
discordiam natos, qui tùm optimè disseniisse se pu- Deo rebusquc divinis. Quôd si astrologia, musicj, per-
tant, cùm conlrà doclores dixerint, ul non liun venini spiciendi facultas, atque aliai id genus discii)lina', la-
invenisse velle vidcantur, quàm advcrsarios convinceie, metsi ex alienis facullatibus quasi mendicœ, sed ba-
conccrtationibusque et rixis tolas chartas implere. At- bcnlur in prelio tamen, lanquàm utiles el necessaria^;

que hos, sunt in Ecclesià multi, qui tanquàm milites ccquisnam iste malus genius est scholaslicam discipli-
auctorati vel lucntur, vel impugnant , et tota eorum nam profligare velle, quje non ex arilhmelicâ, non ex
de re theologicà disputatio partium studium est, con- geometriâ, non ex physicà, sed ex sacris divinisqne et
tentio atque dtssidium. Quos ego probare ncc dobeo, lilteris et instilulis docel, quid consoquens sit, quid
nec possum. Nam quamvis dissentientium inter se re- conlrà repugnans? Nec verô audiendi simt (1) qui scho-
prelicnsiones non sint vituperand*, concertationes ta- laslicas quKstiones ul curiosas reprchendnnl , et scho-
i«en in disjiulando pertinaces indignité philosopliià Ix temerilatem insimulant, quôd de rébus longé semotis
profana, nodùr.i sacra doctrinà , mihi vidcri soient. à captu noslro audeat pronuntiare, cl tàm mulla defi-
Nec enim, quod Cicero diserlissimè dixil, disputari nire, qnsecitrà saUitis dispendium vrl ignorari pole.'ant,

sine repreliensione, neccum pertinaciàrectè disputari vel in ambiguo relinqui. Hujus generis exe.nipla po-
potest. Atque illud verè à Public dictum est, veritalem nunt : Quid discernai Palrem à Filio; quid ab ulroque

niniiiim altercando amitti. Minime verô assentior iis, Spirilum S.; quid inlersil inter Filii nativilatem el

qui ex circulorum scbolasticorum disputalionibus or- Spirilûs processionem ;ulrùm Spirilùs sancti à Paîrc
tam esse pertinaciam voîunt, irritationenique scalpendi et Filio proficisccntis unicum sit principium, an duo.
omnia. Quin istiusmodi malorum existimo in moribus Ità censent id prœclari et magni theologi esse, nihil ul-

esse culpam, non in scliolà. Moderati enim, nec con- tra qnàm sacris lilteris prodilum est definire, hoc esl,

tcntio-i bomines, nec pertinaces, quascumque res so- in iheologiœ principiis hîcrere, meniom à consequen-
brié, ad temperanliamque definient. Quod cum omni- tibus el repugnantibus sevocare. Quorum sententÏT
bus est faciendum, quidisciplinam quamllbel profitcn- quid sibi velit non mlelligo. Potest enim quidf|iirm esse
tur, tùm nemini potiùs quàm theologo. Fuère autoni absurdius, quàm sola disciplinai principia habcrc defi-

sine dubio in scholà multi, qui his vitiis declinatis, rem nila, conclusiones verô, quse cerlo atque evideiMi syllo-

theolo^'icam graviter sanè ac modeste tractàrunt. Nam gismo ex illis conficiunlur, aul ignorari velle, aut in

quos isti pertinaces vocant, omniaque scalpentes theo- ambiguo relinqui? Quod si in geomeli'ià, physicà aslro-

logos, paucos, si verè loqui volunt, significare possunt. logiâve quisquam assereret, verè el jure stullissimus

Qui etiam mihi, si cui maxime displicent; sed propler haberetur. Sed de his hactenùs. Non libel (;nim mihi

paucorum vilia non est omnium corona traducenda; rem exploralam suadere, quod multi, et hi docti sa;pè

quôd et>i j)lerique theologi in his vitiis essent, iniqua fecerunl. Itaque pergamus ad relicpia.

esset adliùc isla calumnia .Qucmadmodinn enim nemo ju- Habet rursùm ha-c disserendi in scholà facullas

stus elprudensuniversos adolescentes accusât, quamvis alium proposilum sc(>pum,fi(lei noslni' adversùs ]):ere-

plurimùm sint libidinosi, quoniam libido non est om- licos defendend;e. Est quippé docloris scholastici.iU

nium adolosccntum, sed non proborum; sic quoniam Magister Sententiarum in proœmio ex Auguslino de

ista scholaslica pertinacialhcologoruni levium est, non Trin. cap. 1, tradi(,scire quemamodùm fides catholica

omnium, inique profeclô, \itmod6 dicebam, scholà tra- cl i)iis opiluletur, et adversùs impios defcndatnr. Quôd
ducitur proptcr ea vitia, qu-ic non stuit scholae, sed si scholje doctor non possil docere fidèles doclrinam

inertis, vanae, contenliosœ scholcc. Theologos itaque sanam,eteos,qui sanam non habcnl, redarguerc, apud
sciiolasticos, qui modo hoc cognomine digni sunt, as- vulgus theologus esse aliquandô polerit, reverà nun-
scrorc quidom, et vindicare volo, idqiie faciam, si priùs quàm erit. Alque ob cam causam scbolasticorum dis-

scholà; proprium instilutum, et rationem doccndi pro- (\] Kia.i-.ius in Proœmio super Ililarium.
S87 CAP SCHOLASfiCOKLil MUNERA EXPONLiNTlR. 398

putalionibus adeô sunt hseretici infensi, quôd inlelli- jeclisque superfluis , ad Dei populum inlroducere. Id

gunt, calholicara fidem, quara expugnare moliuntur, ho- quod si, quo decet, tempérament© gravita teque fiât, ne-

runi studio doctrinâque muniri. Agnoscunl sanè lupi nio,ut opinor, làm slultus futurus est, qui reprobet, nisi

canes, eosque odio prosequuutur; et scholœ nomen istis liorum nihil unquàm repulaverit. Discunt theologi à

invisum est.qua; lupos arcet à gregibus,et eorum insi- David, extorquere demanibus liostiuni gladium,et Go-

dias porrô cavet. Atque in hoc génère niliil est quidem ïix. superbissimi caput proprio mucrone truncare. Dis-

admirandum. lUorum aulem hominum genus mirari cunt à Paulovel inscriplionera forluilam arte torijuere
non desino,qui cùm catholici et habeantur et sint, lîos in argumentum fidei,etqu;cinaliumusum scriptasunt
plausus tamen excitare soient, qui ncsciunl juvenlutem ea ad emolumenlmn ecclesiastic;e doctrinie converlere.
ad linguarum studium adbortari, nisi priùs theologos Discunt cum Daniele ac Moyse Chalda;orum .^Egvptio-
scholaslicos maledicis flgant , totisque concidant vo- rumque sapientiam,si non ut sequantur, at ut indicent

luminibiis.At suavissiniè maledicunt. Yenenum animi atque convincant. Necsequum est, ut, si adversùm phi-
linguœ niella tegunt, eôque perniciosiùs paratum quô ,
losophos disputant, ignorent dogmata philosophorum;
suaviùs obbibitur. At suntmorosi etprolixi scholaslici nam et si quispiam adversùs mathematicosvelit scri
Uieologi.si quaerimus, anxiè etiam superslitiosi; sed bere imperilus malheseos, risui palet, d. 57,capiie Qui
hseo, utdixi, moruni vilia sunt, nonscholœ. Atmorositas de mensà. Possem persequi multa hujus rei argumenta;
tanien, et ea vitia, quœ theologis objiciuntur, habent ali- sed ea ipsa, quœ dixi,senlio fuisse longiora. Iguoscet
quid excusationisvel juslse, velquœ probari posse videa- autem lector. Nam et studio rerum nosirarum prove-
tUi". Nam de rébus muUis et variis non solùm in génè- ctus sum, et schola est paulô loquacior,neab onniibus

re, sed singulalim etiam disserenles, non potuerunt hsec cam vitiis videar vindicare. De his igitur hactenùs.
Egî
brevi oratione conûcere. Hinc autem myriades articulo- enim secùs atque initio dixeram, et in loco presso at-
ruin, quas isli reprehendunt, quœ si essent adagiorum, que angusto spalia dicendi videor qu;esîsse: sed diffi-
non reprehendereht sed suspicerent. Acecdit, quôd
, cile erat rem etab alienis conscissam, et à quibusdam è
perspicuitas non solet esse conjuncla brevitali. Ob- nostris malè tractatam ne levi quidem ratioue sarcire.
sciiri namque fiunt, qui brèves esse laborant. lia per- Très itaquc fines vene Iheologice consliluendi sunt.
spicul theologi esse cupicntes, longiores aliquantô fuére. Nec enim tantùm de scholaslicâ, sed de omni omnino
Adde, quôd res dllïiciles et obscurai,quas plurimas theo- Iheologià disputo. Lulheraiiorura aulem ha;resis,sisibi
logi edisserunt, paucis explicari non queunt. Rudibus consentanea esse 'élit, de schoJoe instiiuto nihii qijeai

quoque et impcritis scliola sese attemperat, atque adeô dicere, in quànunquàm se exercuisse vel ipsa faielur.

plura et quaerit et deQiiii. quse doctis homiuibus,iis etiam Nemo aulem audiendus est, qui de eâ re, quam nec nsu,
<;ui ingenio haud mulJùni valent, supervacanea viden- nec ratione habet cognilam, disputabit. Quôd si tria ills
lur. Scholastico deniùni more in utramque partem theo- vera; theologiaî sunt communia, ea verô schola omnia
logi disserenles, necesseest, utquaîcumque docent, lon- prsestat;cerlein his perniciosus est error,qui scholam
gittre ea sermone compleclanlur. Anxia verô supersli- negligendam esse exislimanl. lliec est enim vera Uieolo
tio qiiœ dicitur, religio est, non supersiilio. iS'enipé non gia in quâ omnia insunt, quœ sunt in theologo requiren-
licet apud nos susque deque omnia ferri, sed scholse da, scientia Dei, cœlestium rerum cognitio, humanaruir
normà decretoque universos, qui aul disputare aiil scri- pridentia et usus;utciun ha'cadsint, perlecla doctorij
bere de re llieologicà velinljCerlis oporlel limilibusac chrisliani discij)lina sit, et sine his esse non possit
praescriplls lineis contineri. Hîncillae lacrymce. lllis li- Quod cùm optimum maximumque sit, si id volumus adi
bcrtas placel, imô verô licentia dicendi scribendicpie : pisci, thcologi:e sclH)Iastic;c opéra danda est, sine quâ
nos cùm de rébus theologicis disputamus, liceniiani nullam omninô perfectam in Ecclesiâ docirinam con-
oninem et lemerilatem perhorrescimus. Sed toiuni hoc sequi possumus. Eà verô negleclâ, qui se tlieologos
scholaslicum disserendi genus spinosum est; et pes >pi- esse arbitranlur, tùm se denique errasse seniieni, cùm
nis confixus grcssum deiiidè figere non valet. Scilicel eos aut disputatio cum ha!reticis,aut gravis aliquis et
Icuerrirai islorum pedes sunt et quos orrores non pun-
; perplexus conscienciac casus experiri coget. Nec verô
gunt, pungit disciplina, quam, ut antè dicere cœperam, quisquam Scriplura; sanclaî studiosus vcrcri dobef, ne
ob id odio isli proscquuntur, quôd ars est qu.-e doceal ex schoUio studio sacraruin lilleraruni sludiuin lelar-
liiiupropugnare fidem, lùm hœreses expugnare. Id quo- detur. Nam et ad hune fruclum fercndiun non modo
niani postremo libro sumus fusé ac diligenler explica- non ic(ar(lMl,vcrùm eliam invitai alqucalloctal schola;
turi , breviler et sine disceptalione modo ponendum nosfiue ipsi quidquid ad sacras lillcras allulinius, si

est. Nec enim decet omnia eodem loco demoristrare. modo aliquid allulimns, àdoctoribus atque doctrinâ
Spectaldcnique ad scholasticorum funclioncm, Clui- scholaslicâ inslrudi ad cas et ornati acccssimus. Sed
6li Kcclesiaîquc doctrinam,quanlùm ficri polest,ex dis- jain tcmpus est ut doccauuis, quod est nobis hoc loco
ripliiiis humaiiis aul illusirare,aut etiam coufirmare. pra:cipuuni ijislitulum, an scholasticorum auclorilas
ISan; (juod AugUbtinus docuit,vàsa argcntca et aurea, (irma argumenla iheohigo pra'stct, an infirma.
CTteramquc .'Egypliorum supelleclilem, etiamsi com- CAPUT III.

modatam accepcrimus, jure quasi noslra faccre possu- Prœcijma Lullieraiiorimi in scliolœ auctoritalcm orgit-
nius in(|ue fidelium usus vindicare et alionigenam : mcnta coiuplecliliir.

muljcrem, ut llieronymus adraonei,rasis crinibus , re- 1. Infirma aulem ea omnia argumenta esse, qu.ne ab
 599 DE LOGIS THtOLUGICIS. LIB. Vfll 400
scholîc aucloritate derivanlur, illa priinOm ratio siiadet, eos, qui nobis sunt adversi, temerè ac leviter
con-
quôd iiec é sacris liUcris.nec ex AposK'Iorum instilu- demnare. Alla sunl scholœ placila, de quibus mox
lis,ncque ex Eoclesiic defiiiilione scho'ai aiicioriias dicluri sumus, alla sunl prœcepta sèche, de quibus
coniprobaUir : cùnique scholaslicis auc» >ribiis Spiri- modo 'oquimur. Quœ ab illis dissident, ea notam ha-
tum verilatis nusquàm Dominiis fuerit p tllicitus, er- bent, qua; ab bis, non habent. Neo enim si quid aut
rare ulhoniines possiini.atque adeô nuUu uargumen- Scoticis aut ïhomislicis pronunliatis contrarium est,
tum ex eorurn auctoritaie finnura erit, erroi' ilIicô est. Sed haec hactenùs.
2. Iiem niillum est in scholà certum dogtii i, sed par- 2. Ex auclorum omnium scliolasticorum communi
tium factionibus plena suni oniiiia. Nihil igii ircerti ex sentenlia, in re quidem gravi, usqut^ adeô probabilia
schote auctoritale ooiifici potest. sumuntur argumenta, ut illis refri^gari tcmerarium
3. Prstereà theologi tcliolo; onincs asser uêre, malri- sit. — Nam quàcumque arleperiliscredendum esse,
in

monium eliam sine Ecclcsiae ministre contraclum, esse ralio monsirat. Nec enùn sanus baberelur, qui nauiis
verè ac propriè nova* legis sacranienlum. At lia-o om- in navigandi ralione non crederet. Qui igitur in arle
nium commuais sentenlia non solùm non facit cerlam hàc de theologia; dogmatibus disserendi experienti-
fidem, sed ne probabilis quidem videtur esse. In nullà bus et exercitisnullam fidem habet, aut parùm sanus,
igitur re alià scbokc teslimonium cerlum erit. aut certè temeraiius est. Deindè in Clément. Unie,
de summâTrinit., Paires concilii Viennens. « Opi-
CAPUT IV.
:

« nionem illam, inquiunl, quœ dicit tàm parvulis

Scholœ auctoritatem cerlis finibus circfiniscriptam tuetur
< quàm adullis confer»i in bapiismo informantem gra-
ntque défendit.
i liam et virtules, tanquàm probabiliorem, et docio-
At nos et quid senliamus et cur etiam sentiamus,
,
4 rum modernorum Jieologije magis consonam et
paucissimis quàm cxponemus pugnabi-
ficri polcrit :
« concordem, fore à caibolicis eligendam. t Si ergù in
musqiie pro scholye auctoritale, non afleclu, sedratione.
re quse olim inlor ipsos ^tiam scholaslicos theologos
Quanqnàm non sumus ignari,muUos studiosè contra controversa lucrat, opin.o concors juniorum lanti
esse diciuros; quod viiare nulle modo poluimus nisi ,
apud Patres in concilio fuit; quantô magis nos res
niliil omninù scriberemus.
omni tempore ab scholà pra;scrip:as tenere ac reve-
Quod fuerii academise theologice initium quos ,
reri debcmus Et si opinalio ipsa tiieologorum recen-
!

progressus, quos inslilutores habuerit, quosve aucto-

liorum communis lidem facit concilio, illudque incli-
rcs, tanietsi ad scbol;e commendationem allinet non ,
nât, ut defuiial bujusmodi opinationem esse tenendam ;
est tanien Inijus loci dicere : ubi hoc solùm conamur ex-
quid si non ex opinione, sed ex certo et minime cir-
plicare, quantum babeal virium ad faciendam fidem
cumductili anhno quidquam theologi omnes prœfinie-
argunientum ex scholac auctoritale depromptum. Eà
An non existimas, coucilium Viennense
rint? pro ejus-
igitur re explicandà sit prima conclusio.
,

dem dogmatibus firmiler in scholà receptis gravioro

1. Theologorum scliolasticorum etiam multorum
censura judicaturum ? Schohc igitur conununem con-
teslimonium, si alii contra pugnant viri docli, non
sensum non nisi impudenler et temerè rejiciemus.
plus valet ad faciendam fidem, quàm vel ralio ipso-
cùm inler ipsos theologos scholaslicos ma-
rum, vel gravier eliam auclorilas comprobàril. — Vi- Prœtereà,
ferè ubique dissensione cerletur, iià ul in hàc
gna
delicet in scholasticà dispulatione plurium auclorilas
parte jure forsilan reprehendanlur, cerlè non idem
obruere theologum non débet; sed si paucos viros
modo graves secum habeat,
omnes assererenl, nisi eodem divino spirilu permo-
polerit sanè adversùm
plurimos stare. Non enim numéro hiec judicantur,
verentur(l).Nec minus mirandimi est, varias schoIa»

facliones doctoresque tàm inler se discrepanles in

sed pondère. Ilanc verô conclusionem probare argu-
unam eamdemque senteniiam concurrisse, quàm sep-
mentis non debeo. Nam si quid est evidens, de quo
tuaginla Inlorprel. divcrsis, ut ferunl(2), cellulis in-
inter omnes convenial, argumenlari non soleo : Per-
spicuitas enim, ut ail Ciccro, argiimenlatione elevatur.
cluses, in unam eamdemque convenisse inierpretalio-

nem. Non igitur poterit esse verum illud, quod schola-

Ccrtè ubi varia; sunt doclissimorum bominum discre-
panlesque sentenlia;, academicorum temperamenlum siicornm theologorum choro idem concinenli fuerit

imilari, et à rébus incertis certam assensionem cohi- conlrarium.

bcre dcbemus. Quid enim tàm temerariiun, tàmque in- 3. Concordem omnium theologorum scholà; de fide

aut moribus sententiam conlradicere, si ha-resis non

dicjnum sapientis gravitate atque constanlià, ut idem Ci-
cero elegantissimè tradil, quàm, quod non est, al ha;resi proximum esl.— Schoke porrô piacita,
satis explo-
si ilà vocare libel, in duplici sunl diflerenlià. Altéra
ratè percepliim sit et cognitmn, id sine ullà ditbitalione
defendere? Quo loco sanè arguendi sunt scholastici (1) Non ilà facile recurrendum
ad supernatiiralos
nonnulli, qui ex opinionum, quûs in scholà accepe- Spirilùs divini moins. Scholastici doclores cxistunl in
runt, pra;judiciis, viros aliàs caiholicos noiis gravio- Ecclesià Ciiristi veluli calena; tradilionalis à Palribus
incœpue. continuatio. Ibi igilur sunl concordes, Ira-
ribus inurunt, idque lanlà facililale, ut mcriiô ridean- quibus
ditionis calholica; et doclrina; communis, in
lur.Nobisaiiiem scholà noslra magnam quidem licen- vcritaie ad consensum perducuntur, testes sunl ha-
tiam dat, ut quodcuraquc maxime probabile occurrat, bondi. ^
^: ^•,
(2) Irenœus, Eusebius, Epiphan., Augustm., dé-
id nostro jure liceal defendere sed non licet taracn
; [ I

mené Alçxand., Jusiinus Martyr.

 ;

40i CAP. IV SCHOL^ AUCTORITAS PROPUGNATUR. 402

ad philosophie magis ralionem

expediunl, qiiàm ft- Praetereà, cùm Dominus dixit Qui vos audit, me :

altéra ad fidem pertinent, moresque christiano audit, et qui vos spernit, me sperntt, non modo ad pri-
dei ;

populo necessarios. Quae ab illis dissonant, ea schola- mes theologos, hoc est, Apostolos verba illa referebat;

stico theologo non siint hairetica : quoe verô huic po- sed ad doctores etiam in Ecclesia luluros, quamdiù

sleriorum reruni generi sunt adversa, ea nos hic tan-

pascendai essentovesinscientiàetdoctrinâ(l). Quem-
quàni venena refugimus. Nam lis ha;reseos criinen, ut admodùm igitur qui theologos Christo succcdentes

quod sit ipsum per se atrocissimum, impingere apertè contcmnebat, Christum is etiam Dominum contcmne-
Cl simpliciler non audemus; in quo equidcm saepè bat; ità qui theologos juniores antiquis succcdentes

theologorum requiro prudenliani. Absurdum est enim, despicit, hic Christum quoque ipsum despiciat nccesse
gravissimum nisi rébus quoque gravissimis
ut crinicn
est. Undè Chrysost., sive quis alius fuerit, in com-
impingatur. Sed ad rem. llla conclusio, ut est à me mentariis super Mattbaium Impcrfectis, hom. 42 :

posita, primùm quôd nuUum dogma repe-

ostendit ,
« Cùm audieris, inquit, aliquem bcatilicantcm anti-

rietur, quod eàdem mente oreqvie scholastici omnes quos doctores, proba qualis est circà suos doctores.
«

cerlô ac firmiter asseruerint, quin idem in universum « Si enim illos, cum quibus vivit, sustinet et honorât,

Ecclesia teneat, eorum auctoritate mola. Nam si ali- « sine dubio illos, si cum illis vixisset, honorâssct. Si

quod invenire haeretici possunt, proférant, et tacebi- « autem suos conlemnit, si cum illis vixisset, illos

mus. Quôd si nullum proferri potest, sine dubio, ve- « contcmpsissct. > Ilactcru'is ille in ea verba Christi :

lint, nolint, id, quod schoUie totius auctoritate firmalur, Vœ vobis qui a'diftcalis sepvlcra prophetarnm, et ornatis

verum est, si ad lidem, ut dixi, moresque pertineal. monumenta juslcrum, et diciiis : Si [uissennis in diebus

Adde quôd nullum tàni proprium schol» decretum patrnm noslrorum, non essemns socii eorum in sanguine
est, quod vel ex sacris litteris, vel ex Apostolorum proplielarum. Itaqtie testimonio eslis vobismelipsis, quod

traditione, vel ex conciliorurh aut pontificum definitio- fidei estis eorum, qui proplietas occiderunt. Et vos im-
nibus non habeat certam originem. Ità, qui scholaî dé- piété mensuram palrum veslrorum. Nimirùm pharisoeo-
créta refutârunt, hi semper inventi sunt et fontcm, rum instar ha'relici ratiocinanlur. Si essent scholastici

undè illa manant, répudiasse. Atque, ut uno verbo doctores, qualcs crant Ililarius, llicronynuis, Basilius,
dicam, nemo qui in catholicis habeatur, omnes sine sequeremur eos; si in diebus Augustini, Ambrosii,
discrimine tlicologos explosit. Quod abundé satis ma- Hieronymi fuisscmus, non csscmiis socii Manichsei,

gnum argumentum est, sine fidei discrimine hujus- Novati, Vigilanlii, Pclagii, Joviniani. Itaque testimonio

nsodi schokie placita negari non posse. sunt, quôd filii sunt eorum, qui sanctos antiquos con-
Prœtereà, si quà in qusestione univers! theologi tcmpserunl, cùm juniores scliolac theologos pro nihilo
eadeni inter se concinunt, profectô si in eo errant, putant. Postreniô, ut ad Ephes. 4, Apostolus docct :

Ecclesiam item errandi periculo exponunt. Sive enim Mios dédit (Christus in Ecciesià) Apostolos, qiiosdam
qui confessiones audiunt, sive qui ad populum habent Proplietas, alios ver'o Evangelistas, alios autem pastores
conciones, utrique plebem instituunt, ut à theologis et doctores, ad consummationem sanctorum in opiis mi~
acceperunt. Ità Ht, ut Ecclesia eorum in fide commu- nislerii, in œdificationem corporis Christi, donec occur-

nem errorem dissimulando, Christi fidèles sno silenlio ramus omnes in unitatem fidei in virum perfeitum; ut
dcciperet. Error enim, cui non resistitur, approbatur jam non simus parvuli fluctuantes, et circumferamur

et Veritas, cùm non defendititr, opprimitiir, ut Innocen- onini vento doctrinœ. Quamdiù igitur Christi corpus,

liusait, dist. 83, c. Error; atque Deus ipse, si theologo- hoc est, Ecclesia fuerit, ad divinam procurationera
rum omnium errorem non aperirct, in liecessariis perlinebit, ut ii, qui in Ecciesià sacrsc doctrinal docto-
c'.irisiiano populo deesset. Q>iid enim facturus est po- res habentur, tanquàm à Deo dati vcritatem in fide
piilus imperitus, nisi eos sequi, quos pro illo tempore teneant, ne populus parvulorum more circumferatur.
ecclesiasticae doclrinae magistros accepit? An post haîc Nec verô si iioc Apostoli testimonium a^qiiè pro anti-
omnia schoLe theologia contcmncnda est? Crederem, quis et junioribus faccre dicimus, juniores theologos
nisi cjus auctoritate Ecclesia res plurimas definîsset. priscis illis mox acquamus (scinuis enim quantum an-
Quippè irecentos abhinc annos, si quas Ecclesia hae- tiquitati deferenduni est, quantum etiam sa;.clitali),
vescs condomnavit, si qua; de fide et moribus décréta sed firmum esse hune ctiani iocum, lùm ex multis
tulit, in utrisque scholaslicorum subsidio et diligentià aliis, tùm ex hoc Apostoli teslimonio, pro nostrà qui-
vchementer adjnla est. Id quoniam constat inter om- dem virili contcndiinus. Uectcne an sccùs, aliorum
nes, quibus vel conciliorum gesta, vel ncgolia cogni- esto judicium. Nos eniu) in arginnento novo, ubi uul-
tionis fidei sunt cognita, fateanuir nocesse est, docto- liun, qncm imitareniur, iiabebannis, qux nobis pro-
rcs scholaslicos simul omnes in fide et moribus errarc babilissima visa sunt, ca iectoribus cxposuimus. Si
non posse (1). quis verô sic nostra rcjicial, ut adducat mcliora, vo-

(I) Non dubitandum quin sit do fide Icntes ac iibcntcs ampicctemur. Niliil autem nccesse
quod omnes
doftorcs scholastici de fide esse unanimilrr affirmanf estde meipso dicerc mihi. Quanquàm non est vcren-
cum id ficn nnqneat extra Kcd^sia-, seu cjus pastorunî
dum, ne vi ra et apcrta de me pra'dicans, iiimis videar
conscnsum, ad quos |!erlinet de fide .jud'icinm. Igitur
non ex auctoritate consensus schoiasticorum res aut iiisolens, aut loquax. Sed ulcunupie hune schola;
ad
doctrinam catholicam pcrtinere constat; sed eo con-
(1) H.TC non pertinent ad scholasticos ut magistros,
sensn invUicibiliter probatur id ità tencre Ecclesiam sed praxisè ad pastores quorum auctoritate schola-
dooentem.^ p. § stici doccnt in scholis. P. S.
 . ,,

403 DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. Vm. i04

locnm ego trnrfavi, grafissimum, ut putn, tlicologis Magister ergô Senfentianim dixit baplismi sacra-
feci; qiioniam ciiin cxitlioalissimè de cà re disserue- mentum fuisse anté Clirisli mortem, et à Christo ipso
riiii, discciil liodic à me, quibiis rncilliaiè ralionibus institutum, et ab Apostolis ministratum. HuicD. Tho-
scho'asticLTC theologi;ic as^erore el gravilalem possinl, mas cœterique schohe tlieologi assensi sunt. Niinirùm
et auctorilaiem. Âtque hrrc hacienùs. Nunc objectio- divum Augusiinum Magisler seculus est, cujus opinio-
nes à priiioip'o contra positas rcpellamus. nes scliola libenter ampleclitur. Al enim si quispiam
CAPUT V. forte conlrà fuerii opinatus, bapiismum novae legis ve-
Jlebiioiidet argumentis capitis lertîî ; docetque qnîd de rum et proprium, idemque primum sacramentum non
variis theologonim placUis statuendum. priùs à Cbristo edilum, quàm in cruce passus sit, non
A<* primo qiiidem argumento rcfellcndo non est opus statîm vexare eum gravi tbeologiae censura debemus ,•

quidquam praeter ea, qusc sunt dicta, adjic«re. Oslen-

sed priinùm ilhid expendcre nùm Iheologi hoc loco.
quasi re cerlà et confectà, quidquam plané suo judicio
dimiisenim, utopinor, scholastica^ theologioc asscren-
dx non decssti Eccle^i;!; Scriptnraîqne sanctiic testimo-
dcfiniant, an potiùs re nondùm salis ad liquidum explo-
rat.n, probabiliter opinentiir deindè id etiam vestiga-
nium. Qua; icstinionia nos liabuimns, ea jani proLnli- ;

re perlinealnc ad callioJicam fidem, Chrislum sacra-

forte post cl plnra et graviora proferentur
:

nuis : ab aliis

Secundum etiam arguinontum nihil minus confuta-

mentum hoc antè passionem,suam edidisse, an non.
Ac magister Senlentiariwn quidem nihil certô statuit
lum est. Diximus enim id qnod etsi sœpè dictum est,
,

dicendnm est lamen sîcpiùs, factioncs in scholà, quasi

sed probabiliorem opinioiiem elegil : Commodms , in-

juratas, studium conlradicendi, cl si quai sunt simili.i quit , d'icilnr , etc. Augustinus quoque : < Baptizabat
« Cbristus, inquit in Epist. ad Seleutian., non per se
mala, non scliolic, sed liominum vitio contigisse. Alio-
ipsum sed per discipulos suos. Quos inlelligimus
qui décréta multa sunt inter scholasticos certa el firma
« ,

jam fuisse baptizatos, sive baptismo Joannis, sicut

eôqiie magis, quô nnlla unqiiàni faclio ea in quaestio-
<

(î nonnulli arbitranlur, sive, quod magis credibile est

nem revocavit.
Al lertiuni argunientum difficillimum est , egetque « baptismo Christi. » En Augustinus non certô pronun-

non parvà. lial, Apostolos priùs esse baptismo Christi baptizatos,

disquisilione
Quarè, si longiorem orationcm hujusargumenti dit- quàm illud baplisma administrarent, cujus Joannis ter-

molestum esse nam tio et quarto capite mentio fit. Quin ubique docet nos
Hcullas exigit, non débet lectori :

orationis longitudo magnitudine ulilitatis pensabitnr.

ignorare, quandô Apostoli fuerint baplizati. NuUo au-
Principio autem theologos oranes adnionitos esse ve- lem pacio fit verisimile , si Apostoli veri sacramenti

non aiïectibus modo sed opinionum baptismatis jam indè adminislri erant , eos non priùs
lim, ut seposilis ,

etiam prcjudiciis, de causis fidei prudenter gravitcrquc idem sacramentum accepisse. Quô fit ulutrumque jux-
décernant. Non enim si qnid^unin in scbolà bonis tà inopinione, non firmoconsfantique decreto situm

etiam lemporibns inveleravit, mox fidei dogma cxisli- sit.

mnndnm est. Sunt aulem nonnulli ,

qui pcr cas per - Prœtereà et in forma baptismatis illius scbolastici

suasiones, qnibus à principio sunt imbuti , de rébus dissident. Nam Magister el Adrianus existimant , Apo-

gravissimissentenliam fcrunt, tcmerilate quàdam, sine stolos lùm etiam in nomine Trinitatis baplizâsse , id

judicio,repentiiio quasi vento incitati, quoe longé alia es- quod ego mihi persuadere non possum Alii verô tra-

judicioconsideralè constanterque lata fuisset. Ili dunt, eos baplizâsse in nomine Jesu Christi , id qnod
sel, si

autem in eo priraùm errant quôd schola:opiniones à cer-

' verisimilius est. Sedhrecin baplismi forma lanta dis-

lis constanlibusque decretis non

separani. Deindc sensio à certilndine dogmalis aliéna est. Non iiaque

errant in eo quèd duo rerum gênera confundunt, cerlum quippiam Iheologi de hâc re staluere voluerunl.
,

unnm earum, earum alte-

quic ad rcligionem atlincnt, Nec divi Thomai vcrba, si quis attenté légat, aliud pr»
Ac sanctorum se ferunt: tVidctur, inquit, quôd baptismus ai, le
rum, quai banc ne allingunl quideni. s»

libro snperiore, cap. 2 el 3, de- < Christi passionem fuit inslilulus, » etc. quo scili-
velerum consensio, ut . ,

finimm est, non in omnibus legis qua;stionibus se- cel verbo divus Thomas uli feré solet, cùm res non est

quenda nobis cl tenenda est, sed solùm in fidei régula; plana et definita. Ilaque existimo , divum Thomam ,

nec qnrevis iUorum etiam in re gravi comniunis opinio cùm dixeril, videri, hoc ipsum scnsisse, quod disserit,

fidèles astringit , sed Ormum constansque judicium ;

videri modo non etiam o|)orlere. Quid autem delini-

ecquid de receniioribus scbolœ tbeologis diccre opor- vissel vir alioqui prudens et gravis in eâ re, qup.m rem
tet, qttos veteres illi longé el vit» merito , el Scriptu- ad fidem nihil attinere inlclligercl? Non enim antè
pondère supi-ràrunl? Verùm lilleris sacris aul ex Apostolorum institutis colligi
rc usu,et auctoriialis ,

certô polest, baplisma quod Apos*.olis statîm à con-

hisde rébus non necessc iiabeo dicere ea quae me viri ,

versione suà in usu eral peccata remittere gratiam

multi pii cupiunl comraemorare, tametsi causa postu- , ,

lat,tamen quia postulat, non flngitat, pr»leribo. Quo- conferre. Nam quod Augustinus refert. Joan. 12 , 10 :

non indùjet nisi ut pcdes Uivet sed eut

niam ver6 utriusque erroris exempla cùm aliàs saopè ,
Qui lotus est, , ,

posui, tîim in duodecimo libro varia etiam adjuncturus mundus totus ; id non oportet de baplismi tnunditie iii-

6nm, uno nnnc exemplo contenlus ero, qnod salis eril telligi, sed de eâ, de quâHposteâ, Joan. ih, 5 : Jam vos

tamen, ul ii, qui iu censurla ibeuiogicis pra-xipiles es- piopwr scrmonem, quem locutus sum vpbîs.
iiniiidi estis

s« soient, SUS8 temeritatis admoneantur. Quod vo-ô à quibusdam refertur Ego nesfkham etm. :
 , ,,

«05 THEOLOGORUM PLACITIS STATUEiNDlJM.

CAP. V. QUID DE 406

sed qui mtsit me bapttzare in aquà, ille mhi Super necne. Nam si in exemplo quod modo
dixit : posuimus , eas

quem videris Spiritum descendentem, et manentem super ralioives Scriplurœque lestimonia liberel adjungere

eum, hic est, qui baptizat Spirilu sancto ; id nihil eliani quibus à contraria parle adversùs communem scholae

cogère ultrô quoque ipsi fatentur, qui eo lestimonio opinationem pugnari potest , quaestio forte in utram-
abutuntur. At constat Apostolos baptizâsse, Joannis 1 que parlera adeô ambigua redderetur, ut difficile esset
et 4 cap. , et non baplismo Joannis, ut notumest ergô ;
judicare, ulracum fide magis et religione consenliat.
baptismo Chiisli. Sic enim Magister argumentatur. Sed, ut dixi, non dispute nunc, scholœ communis opi-

Sed lioc argiimentuni infirmius et incertius est ,

qiiàm nio verane, an falsa sit; quanquàm ab institulo nostro

ut quid finiiuni cerlumqueconflcialur. Baptismus enim non adeô fortassis alienum ; sed id ago , scholasticas

Joannis dupliciter vocari poiest, ut Joannis inslituto et opiniones oporiere à decretis sejungere, fideique qu*-

auctoritale exhibitus,aut bapiismus aqure, quale bap- stiones ab his, quae modo hue, modo illùc Iransferun-

tisma Joannis erat, qui videlicet nihil aliudessel, quàm lur, et sine pietatis jacturâ possunt in utramque par-

medilatio quœdam et pmeparalio ad nova) legis sacra- lera disputari. Décréta arclè tenere debemus, accura-
nientum. Bapiismus item Christi autsic vocari potesl lèque defendere ; opiniones non item, sed si non cum
quia Christo jiibente et auctore ministratus est , au! academicœ, at cum christianae raodestia; teraperamen-
quia insiitutus à Christo ad abhienda peccata. Dicetur to. Pro fide etiara cura vitse discrimine pugna eit ; pro
ergô, nec absurde id quidem, illud Apostolorura bap- his, quae fidei non sunt, sit pugna, si ità placot, sed

tisma, cujusJoan. 3 et 4 capile mentio fit, non fuisse incruenta sit tamen. Haec praescripta servaiiti licet

Joannis Bapiista; in priore sensu, sed in posteriore tan- magnifiée, graviter animosèque disserere, licet judicare
lùm, fuisse aulem baptismum Christi ,
quoniam illius constanter, verè, doctisque et indoctis utilitor. Quor-
prœcepto et auclorilate Apostoli baptizabant. LIndè si sùm ha^c, inquies, non solîira longé , sed longis etiam
<juis coUigat ,
jam lîim ilhmi fuisse verum nova; legis ambagibus repetita ? Nempè ut explicaremus, id quod
sacranientuni,pariralioneargumentabitur, unclioneni, cap. superiori in conclusion ibus breviter significatum
quà Apostoli antè passionem usi sunt, jam indè à prin- est, nos non in schoke opiniones, sed in certa constan-
cipio fuisse verum et proprium extremœ unctionis sa- tiaque de fide moribusque judicia jurasse. Haec bujus
cramenlum.Quodiametsi nonnulli theologiasseruerint, loci est defendere , illas alterius et loci et temporis.

non tamen expeditum est. Apud veros sanè gravesque His igitur expositis, facile, ut opinor, tertium ikUid ar-
iheologos, Unclionem extremam sacramentum esse, gumentura refelli potest. Nego enim schoioe C€rto con-
fidei dogma est; an antè Christi passionem, an post stantique decreto finitum, malrimonium sine Ecciesia
fuerit institutum , nihil ad rem exislimant pertinere. ministro contraclum, esse verè et propriè sncramen-
Qiiod idem et de sacramentis Confirma tionis et Pœni- lum. Nego eam rem ad fidem et religionem atlinere.

tentioc sentiunt. Nec video, cur de baptismo nos aliter Nego omnes schote theologos id asseruisse. Umc tria

senliamus, putemusve fidei qusestionem esse, nùni cîim docuero, arguraentum positum omni ex parte re-
antè passionem Christi hoc sacramentum fuerit insli- futatura erit.
luium. Institutum enim esse, dictu quidem est pro- Ostendam ergô primiun, opinionem communem
clive. Ilaque ferè theologi loquuntur, sed quis est tan- illam esse non schohie dogma firmumque judicium.
,

dem ,
qui hoc esse verum idoneis argumentis ostenderit ? Qui hoc inlelligi potest? Quia de hàc re theoîogi vide-
Quid quôd Iheophylaclus in cap. Joan. lertiura , et licet ità disserunt, ut nihil finisse velle videanlur.
Chrysostomus homilià in Joann. 28, diserte negant, Lege Magislrum, div. Thom., Scolum, Bonav., hicar.,
illud baptisma , de quo agimus , sacramentum esse ,
l'alud., Durand, caeterosque scholae theologos, et nisi

quod peccata remilleret, graliamquc conferret? Quid slalim eorum pendentes ac vacillantes animos deprcr
quôd Uieronymus in dialogo adversùs Luciferianos hendcris tùm verô me autslullum, aul tenierari^iit)
,

cùm duplex baptisma dislinxisset ,

perfectum et im- judicato. Nam et cùmquœrunt, an malrimonium coa-
perfectum, non obscure docet, nisi in cruce et resur- ferat gratiam , id quod eo loco maxime finiendum erat,
rectione nulluni bai)lisma perfectum esse? qîiamobreni non deliniunl lanien, sed in iiis referunt, qua; in liu-
Joarmis baptisma fuisse imporfectinn? Quid (pjôd ÏX'O minuni opininnesunt posila. In malerià ilcm el forru.'i

in epistolà ad episcoiios Sioili;« inscriptà, eorum om- hujus sacramenti slatueudà adeô sunt inconstaiilcs cl

ninô videtur senlenii;e subscriberc, qui contenderent varii , adeô incerti et ambigui, ut inepius fulurus sit,

Baptisrai sacramentum, non quandô Christus à Joanne qui in lautà illoruiu varietate acdiscrepantiàrem ali-
baptizatus est, sed post resurrcctionem edilum etcon- quam certam constantem , , e.xploratam conetur effi-

slitutum ? Qu?e non eô dixi, candide lector, quô schola; cere. Quôd si in forma et malerià sacramenti , quae
commîmes opiniones improbarem. Nos enim eà theo- res in saoramentorum Iractatione vel gravissima est

logià plus ulimur, in quà dicuntur ea qu:ift non mullùni ;unbiguè theologi inconslanlercpie loquuntur, nec de-
discrepant ab opinionc communi. Quid ergô est? Pri- finiunl omninô quidqiiam; cur in eà quœstione. quae e^
nuim opinionem à dogmatc secerni et internosci vo- levior est, cl minus ad sacramenli hujus constilulio-

lumus : di'indè theologos admoneri, ne afïcctu animi, nem necessaria, aliipiid eos cerli pra'scripsisse falea-
qui plerumqnc brevis est et ad tempus , sed maturo mur? ConcUium cerlA Klorenlinumdemaierià, forma,
jndicio de rebu" liisce pronnntient, in quibus pra'ser- ministro sacramenti Matrimonii pra'stilit olhil, id

tini non ità facile expediri poiest, :i(l fidem perlinfMul, quod sine dubio faceret, cùm hoc in caiieris omnibu»
 , , .

407 DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. VIII 408

Ecclftsijp sacraraenlis fecisset , si de iis rébus viderel rint, tùm verô, rJsi rudes et tardi sunt, mecum om-
quippiiiin cssc à theologis in scholà definiluni. Proelereà ninô iiilelligant , eam quœstionem minime ad fidem
nùm inatrimouiiiiii sine ecclesiaslico adininislro novae pertinere.

Icgis sacranienluni esset, ncc propriè et expresse in Atargumentabitur quispiam, fidelium matrimonium
quuïslioneni thcologi YocàrtuU , nec via et ralione , ut esse novie legis sacramentiun , non autem esse majo-
soient, vesligàrunt, nec argumentis uUis concluse- rem rationem de uno, quàm de alio : omne igilur fide-

runt. Qui igilur vult, cos, sine disquisilionc attenta, lium matrimonium esse sacramentum. Appelletur verô
sine diligenti iractulu, sineidoncis argumcutalionibus bic thcologus , aut lioc etiam nomine dignus putetur?
cerlô de rébus theologicis pronunliàsse, bic videat, Dùm quidcm ità argumentabitur, non modo thcologus,
ne eàdem operà illis cl injurias sit, et in rébus quo- sed pbilosophus aut etiam dialecticus omninô babcn-
que gravissimis deroget fidem. Adde, quôd in conci- dus non Anne ad bunc modum graves tbeologi
eril.

lioruni siripiis, ne suinmorum pontificum cpistoîis ra(iocina::tur?Anne bisce argumentis adducti de rébus
decrelalibus, id observandum est, ut non qui«vis sim- fidei proimntiaijt? Equidem Haptisma sacramentum

plex aut allirniatioaut negatio certumsit exploratum- esse scio sed si formam sacram niinistrumve non ba-
,

que judiciuni ; sed suht notic qusedani peculiarcs beat, baptismus erit, sacramentum non crit. l'nctionis

quibus certas conciliorum pontiticumque definitiones quoque sacramentum agnosco; sed sine sacra forma
iiitcrnosciinus, queniadinodiun libro 5, cap. 5, latiùs sine Ecclesia; ministro, unctio quidem esse poterit,
explicaluni est. His ergô nolis , ac niullo eliam niagis sacramentum verô esse non poterit.
ad scbohe quoqiie décréta secerneuda, uU debenius. Pœnitentiœ demùm sacramentum amplcctor; at
Alioqui, si qu.ixunique scbolaslicorum simplex as- sine forma sacra et ministro poenitei.tiam reperio, sa-
sertio dognia fidei certuni est, major est profectôbo- cramentum reperire nec dcbeo, nec verô possum. Sic
ruin quàm pontificum et conciliorum auctoriias. Quùd igilur, tametsi Matrimonium sacramei.tum est, non
si probari nemini potest, illud certé probari omnibus ideô tamen conjugium quodciunque vencrari cogimur,
necessc est, tbeologos boclocoetquacstionenihil om- sed id, quod formam sacram babeat, età vero Eccle-
nxiô deliniisse. Eteiiim nec senlcntiam adversam hœ- sia; ministro consecratum sit. Alioqui, si quodlibet fide-
reticam erroiieamve dixerunt, nec quod dixerunt, id lium conjugium theologis nccessariô sacramentum est,

fiiiniter catbolicis amplecteudum ;

breviler , nullam quis Scolum tuebitur, qui conjugia quœ ,
solis nutibus
Botam intcrposuèie earum, quce certa constantiaque contraliuulur, negat esse sacramenta? Ac nisi me faillit

judicia jndicare soient. animus, rectè negat. Etenim non Magister et divus
Qu;c cura ità sint , id quod primum conficiendum Thomas modo , verùm etiam concilium Florentiimm
erat, conl'ectum est, tbeologos eà de re, quam modo docet , omnia sacramenta verbis constare, qnse si de-
versamus, nibil cerlo ctconstanter decrevisse, sed in- sint, nullum onminô confici sacramentum. Quôd si se-

certâ inconstantique opinione probabilem unius sensum mel admittimus formam sacramenti esse posse ali-

cccteros esse inseculos. Ità casu quodam communis quandô nutus verborum loco substitutos , nuUo pacte
forte conS(!nsio facta est. cùm usum quoque ve-
contra effugere poterimus ,
quin et mutus saccrdos à peccatis
nire potuerit, ut si primus asseruisset, non omne fide- absolvere , et mutus episcopus sacris initiarc possit.

liuin conjugium sacramentum esse, sed quod religiosè Atque matrimonium non aliis quaruloque nulibus con-
sacratèque fuisset constitutum; secundus, tertius, ac trahitur, quàm carnali copulà. Diim Cnim post spon-
deinceps reliqui, quoniam probabile etiam id esset, salia sponsus et sponsa affectu maritali coeunt , faten-

earndfm senlenliam sequerentur. Sequitur ul ostcndam, tur omnes et jurisporiti et tbeologi vrrum matrimonium
quidquid tbeologos opinari contigerit, nibil tamen ad confici. At carnis commixtionem nov.ie legis piopriè

fidem spectare, an ejusmodi matrimonium Ecclesi.'c sacramentum dicere absurdnm est; Spiritu«> quippè
sacramentum sit, an non sit. Quod, ut mibivideor, sanctus, et sacramenti gratia per coitum non datur,
une hoc argumento facile et lidenter expedio. Très 5!2 quœst. 2 capit. Connubia; non igilur Ecclesia do-
su». t res, quibus efficitur aliquid ad fidem perlincre. col, quodlibet fideliimi matrimonium sacramentum
Aut euim in sacris libris habetur scriptum, aut aposto- esse. Nisi quis adeô dcsipit, ut Cajelaiium damnet, qui
licis instilutis est traditum, aut ex utrislibet plané certà et probabilissimè, et me quidem jitdice verissimé , ma-
conipl:-xione et consecutione colligilur. NuUa autem trimonium ,
quod inter absentes per litleras procura-
harum lerum efacere potest, matrimonium sine mini- toresque conlrahitur, sacramentum esse inficiatiis est.

stro profane contractum, esse iiov.t legis sacramen- Nam qui in hocCajelanmn errasse clamant, bi non intel-
tum. l.'iHVgo,.siTbonmt* omnes cum Scotistis exi- ligin.t , nec quLX? loquuntur, nec de quibus affirmant.
stant, sioum anliqnis jnniores velir.t conlrà me pu- Quôd si nuUo idoneo et necessario argumento , sed
griare, tamen supcrior «im necesse est. Non enim stultis turbuleulisque clamoribus aliénas refellere sen-
quemadmcdimnonnulli putant, omnia sunt in llieolo- lentias pergunt , atque adeô damnare qux probabiliter
gonnn auctoritate. Est quocdam tamen ità perspicna et verè dicta sunt, tùm nos in quiète et silentio taciti

Veritas, ut eam infirmare nuUa res possit. Experiantur illorum slultitiam araentiamque ridebimus. Concédant
liif quantum possunt vires suas, si qui forte contra illi , unum pro allero sacramenlo sumere , cùm pro al-
Toluorini dicere, et cùm in bac eos causa sacr» litterœ, tero conlrahit; concédant, sacramenta Christi absenti-
Apostolorum traditiones, scbolaî syllogismi destitu©- bus administrari , eisdemque et gratiam conferre,
409 CAP. V. QUID DE THEOLOGORIM PLACITIS STATUENDUM. 410

diendi sunt qui putabunt, virum ac feminam esse

et peccala remittere. Nos enim quoniam hocc absiirda
illi,
,

ejusmodi contni- sibi vicissim sacranicnti minislros quos ego manifes-

sunt, concedere poliùs volumus
:
,

transiguntur matrinionia tis argumenlis evincerem, iiisi ad alla graviora festi-

ctus ,
qui inter absentes , ,

quidem verissima esse vera sacramenta , nullo modo. naret oralio.

Praitereà, fidèles non se existiniant esse sacrilegos,
Qiiibus ex rébus breviter disputatis intelligi potcst,
si non sunt in gratiâ quo tempore sic profane con-
non solùm non esse dogma fidci , omne fideliuni nia- ,

sed etiani contrariam trahunt, in animis ergô fidelium inscriplum est, ejus-
trinionium sacramentum esse ,

modi contractum non esse Ecclesi;e sacramentum.

onininô sentciiîiam probabilioreni esse. Quôd si licuit

Scoto ac Cajetano , ut verè licuit , matrinionia ,

quai Nam si sacramentum esset, sacrilegium baud dubiè

vel per procura- comniitteret is, qui in peccato mortali conjugem du-
vel non verborum , sed rerum notis ,

tores conficerenlur, ab Ecclesiie sacranientis eximere,

ceret. Atque si excommunicatus matrimonium liujus-

modi conlraberet, sacrilegus quoque bis esset, utpolè

ec(iaa religio nos astringit, ut matrinïonium, quod
qui sacranientis Ecclesiie se indigné ingererot, (piibus
civiliter et profane Jiidaîorum, Sarracenorum, etbni-
corum more, sine sacris caîremoniis, sineque Ecclcsiae privatus per Ecclesiam est. Qu» omnia quàni abbor-

rr.inistro sacramentum esse propriè fa-

conirahitur ,
reant à fidelium communi sensu, facile, etiamsi ego

tcanuir? Praîsertim cùm coiitraria senlentia non modo non admoneam, intelligitur. Ad hcrc Auguslinus, in

probabilior sed et ad catholicam fidem tuendam h- epist. 23 ad Bonifacium tradit, oporlere res ipsas cor-
,

ciiior, et ad lutheranorum tela depellcnda solidior sit. poreas. quibus sacramenta constant, imaginem et si-

Age verô, hune locum deduxit ora-

quandô rac in militudinem gerere ejus sanctificationis, cujus signa et

tio, quibus ego argumenlis persuasus sum, eisdem cauSoC esse dicuntur : ut Baptismus, lolioue cxteriùs

Icclori persuadere conemur, matrimonium ejusmodi administratâ, spiritualis ablutionis, quam efficit, ima-

sacramentum propriè non esse, quod scilicet et si- ginem et figuram habet. Eucharistia refectione polùs
gnum sanctirtcalionis sit, et ejusdem sanctificationis in cibique visibilis invisibilem refectionem adumbrat;

sumentibus digne causa sit. Quera laborem spero me eodemque omninù modo in cœteris sacranientis exlcrnà

non frustr.i suscepturuni, cùm videam mecum et ra- quàdam actione et repnesentatione sanctificatio in-

tiones, et tcslimonia, et sacramenlornm demùm na- terior dclioeatur, et quasi ob oculos ponitur. Matrimo-
turam lotam mirificè consentire. lllud verô niilii per- nium autem hujusmodi civile et profanum nec san-
suasi primùm, quoniam sacramenta propriè dicta ctificationis imaginem gerit, nec ad sanctiiicanduni sub

sacrœ sunt religionis cseremoniie. Sacrorum enim usus quàdam exterioris sanctitalis specie exhibetur. Non
ad religionem, quâ Deum colimus, perlinct.Quocircà sa- est itaque propriè sacramentum.
cramentum opus est religionis. In sacranientis quoque PiM lereà, concilium Florentinum docet, idque theo-
profiiemur, nos salutem à Deo salutare qua'rere ; ha;c logorum omnium decrelum est, oninia sacramenta
veroprofessio, qua;lidei interioris extorna lestalio est, verbis conslare tanquàm forma, quà perficitur sacra-

ad eam virtutem attinet, quâ Deo cuitum exhibemus. mentum. Incredibile est autem nisi à fo? ma sacra sacra-

Atque peccata, quai in sacramentorum abusu sunt, vir- mentum perfici. Qucmadmodùm enim buniana forma
tulircligiimisadversantur. Lt Auguslinus, lib. 10 de hominem efficit, et albedo facit album ità pror>ùs ;

Civit. Pei, cap. ."), non cpiodlibet signum rei sacra" dé- necesse est à forma sacra quodcnnique sarramcnlum
finit esse sacramentum, sed quod sit sacrum signum. existere. Atqui in matrimonio, quod civili more pro-
Quibus rébus efiicitur, ut sacramenta divini cultûs ac fanèque contrahitur, nulla vcrba sacra sunt ;
nuUa
religionis sacra quaîdam opéra sint. Cùm igitur matri- igitur est ibi sacramenli ne faciès quidcni. Ncc verô
raoniunk solis verbis viri et feminai civiliter profa- dici [lolcst, vcrba, (piibus utuntur contralienles, nen:-
ncque conlractum, licet rei sacra; signaculum sit, non pé : K(jo le (iccijno in mcam, etc., esse bujus sacra-

sil tamen opus religionis sacrum, certè non est pro- menti forniam. Primo quia vcrba ejus, qui suscipit sr,-
priè sacramentum. Alioqui,si rébus satis est signifi- cramenturn, materia sacramcnti esse possunt, forma
calionem affingere ut sacramenta dicanlur, serpens esse non possunt : forma siquidem ab agentc exislit in
a;neus atque manna propriè sint sacramenta, atque passum, niediantibus caiisis administris. Sacramento-

adeo in universum onmia, (pia' graliâ signilicandi res rum ergô forma' à Deo per sacrorum niinistros in cos

sacras institula sunt. Id quonia'u absnrdum est, conscn- prodeunt, qui sacramenta recipiunt, id (juod inductione

liamus verum illud esse quod posuimus, connubia sine manifestissimà liquel in omnibus sacramentis, qurc
sacro minislro, sineque aliquâ religionis sacra ca;re- sine controversià sacramenta sunt. Tùm quia in om-
moiiià inila, non esse diristiana; religionis sacramenta. nibus sacramentis, licèt materia sit res aliqua nalnra-
Deindè, concilium Florentinum, enumeratis septem lis, et qu* aniè in bumanos usus conferri soleat, forma
nov.'C Icgis sacranientis : < lia^c oninia sacramenta, tamen supcrnaturalis sit oporlet, cujus scilicet et vis
< inquil, tribus perficiuntur, videlicet rébus tanquàm et signiftcatus non à nalurâ, sed à causa quàdam su-
< malerifi, verbis tanquàm forma, et personA ministri periore oriatur. Cùm enim sacramentum quiddam su-
< coiifereuli-, sa(rani<iilnni. » niuirum si aiiquod de- pernaturale sir, forma, quà constiluitin-, per fidem
illa verba
sit, non pcrficilnr sacraincnlum. At in matrinionio, accipienda est, non item per naturam. At :

quod modo versamus, inillus est sacranienli niinister : E(fn te uccijrio in wcnm, undique naturalia sunt, atque

nulhim crgô conficilur sacramentum. Ncc verô ati- omnibus usurpata gcntibus, quae etiam sine fide co^-
411
DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. VIII

i:;.-.incal o-v.u "ionrm nece s;>,rià t:>nl;i iir'etiis el ii.constantia? non

tralmnt. Adde. qnôd forma
s;'.rr;ui:cr.li :

spiriUialein elïecUim, cujus

caii.a s;ur:!itu nlsni ce e;:in!, ul l.ierniiMiuis ail, « polest i.n([uàni veriini as-

sacraineiUa, ul in scliote proverbio est, « seri, quod divorsum est. » Kl rursùni « \erum, in-
dicitiir. Nam :

autem sacramenti « quit, non esse quod variai, etiam maledicorum tes-
effu iiiiit quod liguraul. SiguHicalio

maxime ehicel. Illa verù vcrba lùjo te « timonio comprobatur. ^ Quid quôd materiam nos et
in forma vel :

meam, nulliiis cffccli spiritiialis signa sunl. formam sacramenti qua^rimus, hoc est, res quasdam
accipio in
formrc, di- roligione sacras, hi voro de f(u-mâ moteriàque contra-
Verba insuper, quai sunt sacramciitorum
vinà instiluiionc pm^scripia et detcrminaia
sunt, iicqne ctus profani naturaiisquerespondeiilV Nam si apud eth-

conventionisque materia et forma

possiml homiuum arbilrio immulari, quemadmodtim niros de pacti illius

quibus conlroversia esset, non aliter profectô ac nostri

D. Thomas in leitià parle demonslrat. At verba,
illi

sunl omninct t'icologi loquerentur. Ilà Lutlierus more suo Iheolo^os

matrimoiiinm conlrahcnd.im sil, n;illa

salis jocosè Insit, quôd religionis nos(r;p sncramenlum

dcfiniia sed innumeris veiborum formis, non synony-
;

ex lus vel integrum et perfectum conslituissent, quse

niis, sed variis et dissimillbus ejnsmodi contraoïus
quibus uluntur spon- penitùs omnia in malrimoniis paganorum reperirenlur.
fieri potesl. Non ergô verba illa,
Ac certè materiam et formam oivilis naturalisque con-
6US el sponsa ad coniralicndum, forma saoramenli
sunl tractus quibus in omni somper Icge (mines usi sunt,
'^.hrisliaiii sunt. Pra'teroà, quando verba aliqua

nutus vel scriplura vel aliud (iueque pcrpeluô et (idelibus el inliddibus fuère com-
foinia sacramenti, si
munes, easdem omninô esse materiam et formam,
unumquodiibct signum eorum loco verborum substi-
quibus intégra et perfecla nostrse religionis consti-
luilur, iiianis niminim aciio est. At si conlrabentes
supponaut, ooiiuè luantur sacramenta, non Lulhero dicam, sed vix cui-
loco verborum nutus vel scripturam

verborum millibus utc- ({uain persuaderi poteril, nisi ei, apud quem tantiim
conficiuiit matrimoiiium, ac si
opinio pnvjudicata potest, ul etiam sine ratione v;ile:it.
rentiir. Quod profectô si quis rectè consideret, non
Equidem cùm ad respondendum argumonlis Lulhcri
levé argumenlum est, ut verba contrahentium luijus

Nam prailerquàm quôd male-

me comparo, quibus ille multipliciter sacrameritiun
Bacrainenli niaïeria sint.
hoc conalur everlere, non id defendendum sumo, ma-
riam sacramenti is, qui suscipit, adminislrare polest,
lrimonium ejusmodi sacramentum esse, in quo nulla
formam non potest, cùm in idem forte sacramcntuni
sacri faciès appareal, quodque univocè cum cœtcris
verba loco maierice formaîque recurrunt, pro verbis,
sacramentum esse, ne cogitatione quidem iviformari
qucc materiae vicem habent, nutus aliaque signa poni
posse videatur. Sed sive nostra opinio vera, sive falsa
possupt, pro verbis autem, quae formcc vice sunt, poni
sit, nihd enim moror; si Lutherani de hoc matrimo-
nor. possunt. Quse res in Pdnitentise sacramento facile
niorum génère disceptare voluerint, intelligant se in
cemitur. Verba igitiir contrahenlium, pro quibus om-
scholte disceptationes incurrisse; nec oportere catho-
ninô verbis sigtia qusevis alia substituere licet, materia
licum ad eorum argumenta respondere. Sin verô ar-
sacramenti esse forsitan queant, forma non queant.
gumententur, Matrimonium cum sacris c*remoniis,
Id quod hoc etiam argumento confirmari potest. No-
cum saorà materia, cum sacra forma, à sacro ininislro
men enim sacramenti pro matcrià accipi solet, pro
adminislratum, quemadmodùm in Ecclesià romanfj
forma non item; quemadmodùm D. Thom. egregiè
semper us(piè ab apostolis adminislratum est, si hoc,
disertèque docet, 4 sent., d. 1, qu. 1, ad. 1, q. 5, ad.
Baptismus enim, inquam, argumententur, sacramentum Ecclesise non
1; et d. 3, q. 1, art. 1, q. 1, ad 2. id

non verba Ego te

esse, tune catholicus respondeat fidenler, animosè de
est ablutio, sacraraentum est, illa :

Pœnitentiaque si-
fondai, securè contrfi pugnet. Poteril enim consenla-
baptizo, etc. Unctio, Confirmatio,
neas causas omni poscenti reddere de eà, qu;e est iii
militer.Verba autem contrahentium sunt sacramen-
Ecclesià firma, perpétua, constansque doclrina. Pote-
tum, ut idem auctortestis est Additionum qusest. U,
ril fidem quoque nostram el suaviler insinuare (ideli-
art. 1, ad 1. Dicimus namque matrimonium esse sa-
bus, et graviter ab infidelium calumniis vindicare.
cramentum. Malrimonium autem contractus ille est,
qui ex amborum verbis constituitur. Verba igitur con-
Quam ego cum Lulheranis dispulationem libenlissimo

trahentium materia sacramenti sunt, forma non sunt. nunc animo aggredcrer, si id hujus libri inslitiitum

Jam illa falsa et commentitia esse quis non vider, qu?e pateretur. Video autem me plus, quàm ratio argu-

menti posili postulabal, digressimi esse; si digressio

juniores theologi confinxcre, ut civilem hune buma-
numcfue coniractum Christi et Ecclesiai sacramentum tamen dicenda est, ubi quod in utramque partem adeô

Quœ quidem pleraque infidelibus valdè probobiliter disputari polest, hoc nos contendimus
esse tuerentur?
nugatoria sunt, (idelibus autem parùm solida. Hic tibi non ad catholicam (idem, sed ad schote opiniones

dicit, contrabentes ipsos esse materiam sacramenti; référendum. Atea res verbis paucioribus addici polc-
rat. Poterat sanè. Verùm difficile est, ul in omni loco
hic, non ipsos, sed consensum ; alius, gestus, et nutus,

qui à viro feminiique exccptis verbis adhibenlur; alius, verba rébus quasi paria el demensa respondeanl. t.i

prioris loquentis verba materiam esse affirmât, poste- libuiltandem quamplurimis argumenlis addicere, sine
rions formam. Quse utinam graviter, verè, probabili- Kcclesiie miriistro conjugii sacramentum nullum esse,

rideremur Quor- ut iiidè pateret, oam qu;e4ionem nuilo modo ad fidem

ter dicerentur, ne jure ab hjereticis !

quod secundo loco pollicilns sum.

sùm autem attinct, in re gravissimà tenuiier, ne dicam •.iltiiiere,

hmiiAd nunc, lector, «lùm illud, quod postrerauni

ridicule pliilosophari? Quorsùm in re ad fidcni cl reli-
 ,,,

413 CAP. VI. DE PONTIFICII RTRÏS PRUDENTIUM ALCTORITATE. 414

erat, absolvimus. Non oinncs, inqiiam, scIioI.t, lîieo- « Ea, inquit,, quse per ministros Ecclesiae populo
dis-
logî in eam senlentiam convenerunt, quemadmodùni « pensantur , sacramenta dicuntur. Matrimonium igi-
in argiimento sumitnr. Quin ctiam noiinuUi graves « tur, secnndùm quod consistit in conjunctione maris

auciores nobiscum senliuiit ; atque in priniis Guillel- ! et feminoc intendentium prolem ad cultnm Dei " ene-
mus Parisiensis, in libro de SacrameiKis , tract, de « rare ,
et educare e,t Ecclesiœ sacramentum. Undè
,

Matriraonio, cap. 9, quœst. 1 (1) , negat raatrimonium <f et quœdam bencdictio nubentibus per ministros
veri nominis sacramcnlura esse, et sacramenlalcm « Ecclesiaî adhibetur. » H;cc ille. Ac Patrum quidem
virtutem habere, nisi sacerdotali niinisterio consocra- mcrnorià matrimonium propriè esse sacramentum , ità

tiim fiierit. Nani Magistriiin et Duranduin non refero demùm prodiium est, si saccrdolis ministerium in-

qui in universiun opinantiir, matrimonium gratiam icrveniat. Sic Calixtus in epist. ad omnes
Galliarum
non coiiferre. Qui profectô hoc loco non errassent, episcopos prodit, 1, q. 4, cap. C.ousamjuiiieouin.
Sic
nisi communis opinio in extremo posita eis vehe- Ciricius ad Cumerinum Tarraconens. episcopum ,
,

menter iniprobaretnr. Patres item concilii Coloniensis cap. 4, Sic Nicolaus, 51, qua?st2, c. Lotliarhis. Sic
aperlè inficianiur, clandcstinum matrimonium esse Hormisdas , Evaristus , îsidorus, quos referi Graiian.

propriè sacramentum ; atque iidem quoque non ob- 50, 5, prodidére. Sic concilium Carlhaginense IV,
q.

scure asserunt , aliud esse verbum ,

quo contrabitur c. 15, referturque 50 q. 5, c. Sfojisus. Sic concilium
,

matrimonium, abud, quod efficit raafrimonii sacra- Lugdunense, et referlur 25, q. 3, c Nulli. Sic conci-

mentum ; nec satis esse ad sacramentum ea verba lium Laterancnse de Simon, c. Citm în Ecclesiœ cor-
quibus mutuus consensus exprimitur , sed' aliud ver- pore. Sic concilium Constanliensc sub Martino V, in

bum requirendum, quod, ul in caeteris sacramenlis ,

fine concilii. Sic Clemens de privileg. Rcligiosi. Sic.

accedens ad elementum faciat sacramentum ;

quod Ambros. , lib. 1 Epislolarum, episl. 1 , quœ scribitur
utique verbum fidei sit, non naturce. Quorum senten- ad Vigilium. Quorum ego testimoiiia nec adscribo,
tiam in boc difficile est facto non probare. In eo non nec expendo, quoniam, ul dixi, alterius et loci et tem-
probo ,
quôd verbum illud , quo sacramenti forma poris est disputatio. Certè Evaristus, in epist. suorixn

continetur, non indè petunt nndè semper , caiholicis decretorum , matrimonium clandestinum sine sacer-
petitum est. Enimverô, quibus rilibus, quibusque om- dote contractum, tantùm abesl, ut sacramentum Ec-
«linô verbis sacramenta Ecclesioe conficienda sint, non clesiae fateatur, ut adulterinum etiam contubernitira
aliundè veriùs , tutiùs , constantiùs peti potest, quàm appellel. His adde, quôd nostrse etiam opinioni sub-
ab Ecclesige romanse perpétua consuetudine. Scd de scrlbunt jurisperili propemodùm universi, qui quùm
his non est hic locus disserendi. Alio forte opporlu- neganl, matrimonium gratiam conferre, sine dubio id

niùs propriam hujus sacramenti materiam et formam intellignnl de conlraclu quem sacramentum eivili ,

explicabimus. Nunc ad id, quod instituimus. Non ii latins usurpato vocabulo appellant. At cùm adniinis-
solùm, quos diximus , nostrœ sontentire assentiuntnr, trafio s'ïcerdotalis accedit , non ob-cnrè jurisperili

sed Petrus Palud. sent. 4, dist. 5, qusest. 2, impru- Iradunt, per acium sacerdolis consecrantis conjugiiim
dens in eam quoque descendit. Nam quùm vir et fe- gratiam conferri ; ideôque non licere pro eo pecusiam
mina civilitercontrahunt, etiamsi peccalores sint, nrc accipere ,
quia sacramentum ecclesiasticuni est. î'bi

pnenitenliam agant, non crédit eos esse reos sacrilegii. jureconsulti probabiliùs , ut equidem scntio ,
quàm
Id quod nullo modo probabile esset , si ejusmodi ma- Iheologi loquuntur : tamelsi ibeologi etiam quidam

trimonium essct verum Ecclesiœ sacramentum. Omnes docli sanè et graves inventi sunt ,
quibus communis

quippè sine conlrovcrsià sacrilogi simt, qui post pecca- illareliquorum scnlentia displicet. Pro quâ si qui
lum raortale sine pœnitonlià Cbristi sacramenta por- adhùc contra nos steterint, non d benl si tim nostra
cipiunt. D. vcrô Thomas, licet in scripturis communes placitadamnare, sed idoneâ aliqnà argumentaiione
ferè opiniones sequeretur , sed h veritate tandem ra- rcfellere.Ego enim etsi non is sum qui nibil un-
, ,

tioncque coactus , nostrce opinioni subscripsit. Cùm quàm faisi approbom, sed ea, quoe dissero tanien, non
enim in l dist. 1 ,
qu. I, art 3 , docuisset , verba in arroganter pra^judioo, necrevoco ad arbilrinm meum,
omni sacramento necessaria esse, quinto id argumento sod vel saïKlornm leslinioniis, vel ratione probabili
impugnavit in hune moduin i Pœnitcntia et matri- : consenlancàqnc confirmo. Sic jure ac meritô possum
monium sunt sacramenta scd de intcgritate corum ; à viris dociis postulare ul de me non nisi causa co- ,

< non sont V('rl)a alicpia, t etc. Cui argumenio ille griità judiceiit. Quôd si rationibus ,
qiiibus ego ducor,

quidem rcspondit, quod « matrimonium sccundùni f;ilsam babore senli'nliam doccant, gratissimè ac-
me
« quod est in officium , et panitentia sccundùm quod copturus sum. Vt vcrô sine argnmentis qnisquam sol,î
assevoralionc vincat, fi(>ri certè vix potest. Sed
d
I est virlus , non liabcnt aliquam formam verborum ;
me
dictum est satis.
« sed sccundùm quod utrumquc.csl sacramcnlrmi , in scbola; auctoritatc

c dispeusalioiie minislrorinn Ecciesi;e con^istcns

CAP13T \T.
I ntrnmque habel aliqiia verba. i Hacteniis D. Thon).
^yrvdentvm.
T)c auctorUntrjtma poiilificii
El 4 lib. advcrsùs gentes , cap. 78 , non aliter docct
Atque hic quidem liber concUidi iam potcrat, nîsl
nuptias sacramentum esse , nisi ad modum , quem
Iheologi^T^ juris pontificii prudcntiajungerentur, csset-
diximus, pcr Erclosi.T ministros populo dispensentnr:
qjianlùin
(1) Vide etiam enmd. . cap. 1 , de Bapti^mo. qMo proindè boc etiam loco evplicandum ,
 ,

DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. Mil. 416

415
prudcntium auctoritas Iheologo ad generatini et non speciatîm habeantur, ut Aristotel.
juris hujusniodi
conterai. Suiit cniin quidam usqiie in Ethicis suis nionct. Ad disciplinée igitur ecclesia-
argumenlandum
ut illonnn auclori- slica; cullum llieologns iiiir.irùm sacras ecclesiai leges
adoô in oà facultatc doclis iiifcMisi,
esse arbUreu- débet addiscere. Confirmai autem hoc vel maxime
tatem ab usu prorsùs iheologiyc remoiam
hujusniodi docloruin auclorilas quanti oncil. Lateranens. sub Innocent. III, in cap. Quia
tiir. Nos verô ,

ostiMideuius, illo priucipio iwiiuullis, de Magislris. Pra^cipit enim, quôd theologus

sit Ibeo'cgo facii-nda, paucis

Biimpto, Iheologis, qui poutilic lun canoues i.^moienl, in Ecclesià calhedrali ad doccndum conslitutus sacer-

neccssarios. dotes doccat in sacra Pagina, et in bis pncsertim in-

nimis multa déesse ad usus tlieologia;

Principio enim , si à tlieologis auiniarum cura non formel, quoc ad animarum curam spectare noscuntur.
scd potiùs animas regere eorum quasi pe- Alqui in canonibus plurima sunt in liluta qure ad
est aliéna ,
,

culiare munus est, procul dubio canonici juris scientia animarum pertinent curam : canones igitur non débet

est illis necessaria , D. Anloninus 3 p. , tit. 22, ,c. 2, tlieologus ignorarc.

§6(1). Nam qucmadmodùm non est in abbatem eli- Pnetercà omuis doctrina divinitùs inspirata utilis

gendus, nisi qui aniè fuerit in régula competcnter est ad doccndum, arguendum et corripiendum, ut per-

invtruclus, ut c. Offuii de elecl. Innoc. tradil; ilà !ic feclus sil l;omo Dei ad omne opus bonum instruclus, 2
cura quidcm Ecclesiam guberuandiestei commiltcnda, Timolh. 5. At canones ecclesiaslici inslinctu Spiritùs

i,ui ecclesiaslicas régulas nescit.

Thcologus igitur, qni sancli sunt editi (1), ut Damasus ail 25, quicslione
vcl episcopus, \el parochus fulurus est, nisi cauones prima, cap. Violalores.
nntè didiceril, quibus fidèles debent in christianà re- PnTctercà theologi à summo pontifice et episcopis

ligione et Ecclesiie cœremoniis institui, non habebil adscisciintnr, tanquàm adjulores et comministri , non
profecto ad rem hanc publicam gerendam theologise solùm in pr^Tedicalionis officio, verùm eliam in audien-

officinam satis instructara. Atque hinc illa sunt ex dis confessionibus, et pœnitentiis injungendis ac cœ-
Cœîeslino Leone Augustino, seplimà synodo, conci-
, , leris ejusmodi ,
quix; ad salutem animœ pertinent : ut
lio Cartlwginensi, concilio ïoletano 4, concilio Aure- ex cap. luter cœtera, de offic. jud. ordinario etiam re-
lianens. -i, quse partim à Gratiano, parlim à Burfhardo rum experimento docemur. Confessiones autem audi-
referuntur, Gralian, dist. 38 et Gl, et Burchard. 1, 2, re, ac pœnitentias injungere sine juris perilià vix
cap. 159. Quibus omnibus locis idem omninô prœscri- quisquam potest. Nam qiiod Cajetanus dixit, in summâ
bitur, hoc est, sacerdotes canonum ecdesiasticorum V, conft'ssori necessaria, poenilenles in excommunica-
oportore esse peritos. Episcopis item juris canonici lionibus, suspensionibus, irregularilalibus , aliisque

intelligentiam esse necessariam, liicilè ostendilur ex ejusmodi pœnis ad jurisperitos remitlendos esse , ne
c. Accedentibus, de excess. prailal., ubi définit pon- confessor ipse alterius facullatis onere prsegravetur,
lifex , ad episcopum pertinere de causis matrimonia- id ignoro prorsùs quemadmodùm sine magnis incom-
libus cognoscere, publicas pœnitentias vel injimgere , modis fieri queat.
vel tollere , indulgenlias concedere. At bœc omnia Primùm enim interdùm in pœnas juris incurrunt
nisi sciât, quomodô et quatenùs per jus liceant nullà feminai, quas pro conscientine remedio jurisperitorum
ratione rite agere potest. Quâ de re quoniam latè dis-
adiré domos absurdum erit, ac certè parùm muliebri
serunt Innocen. Hostien. Anton, de Buiri, cardin. verecundia; consentaneum. Deindè etiam cùm jurispe-
abbas , et céleri jurisperiti , in cap. Ciim in cunctis riti et scienliam et verba locare soleant, ad confessio-
de electio. , et in cap. Nisi cUm pridem, de renun. , et
nis sacramentum non nisi priùs data pecunià erit ac-
in cap. 1 de consanguinit. et affinit. Gratianus quoque quôd homines vel sacerdoti verentur sua
cessus. Adde,
21 dis. , Cosmus in Pragmat. sanctione Gallicâ, lit.
peccata detegere. Quôd si ad jurisperitos etiam rele-
de coUatio. ^taliter, Joan. de Ananià in cap. Quia genlur, sacramenli hujus onns gravius efficielur, quàm
nonnullis, demagistris, Augustin, de Anco. in lib. de
ut ferri ab imbecillis possit. Sed quid ego incommoda
potestate eccles. qu. 108, art. 3, Antonin. 3 part., numerare pergo, in quoe confessores incidant necesse
lit. 5, cap. 2; nos hic nihil superaddemus. Solùm adeô paenitentes, confessores ipsi canonum
est atque si

argumentabimur, canonici juris cognitionem thcologo cùm manifesliora sint, quàm ut indicare
sunt iguari ,

esse pernecessariam. Cùm enim iheologi propria debeamus? Fatendum est igilur, jurisperitiam tlieolo-
funclio sit, exhortari fidèles in doctriiiâ sanà (iidom gis magno usui fnluram. Nec adeô longé repelita ar-
quippc theologi, qui niagistri animarumessedicuntur), gumenta conquirere opus est cùm passim ipsi videa- ,

doctor verô Ecclesire non divinas modo leges , verùm mus quanta canonum miiltiludine theologorum sint
,

etiam ecclesiaslicas piopulum doccre dobeat, absurdum referta volumina, illorum pra'serlim, qui indices quse-
sanè est, auferre à theologi munere canonum di^ci- stionum scripsère ,
quas summas nuncupare consue-
pliuam. Nam licet in Scripturà sacra praecepta vivendi vimus. Ubi quantum jus canonicum Iheologis conférât,
majori ex parte tradantur, sed ut cardinal. Turrecre- vel ipsi judices esse possmit ,
qui quantùmvis eximiâ
mata in proœmio decreti docet , doctrina morum in doctrina poUeant, bas cl legunt, et amant epitomas.'
specie, secundùmgradus singulos et ordines officiorum Sed et summa ipsa Cajetani , si, quœ ex jure canonico
Ecclesise, sine juris ecclesiaslici cognitione non habe- nnilta continel, demas, magnâ ex parte imperfecla re-
tur. At sermones morales absolvi esse nequeunt , si perietur.

(!) Vide Prolegom., cap. V, de studiis proœm. décrétai.

t
theologicis. (1) Vid. Innoc. sup.
il7 CAP. VII. DE JURIS CANONICl IN THEOLOGIA USU. 418
cùm ad theologum nullse causae frequen-
Prœtereà, voluminibus continetur, theologis argumenta submi-
tiùs referantur, quàm niatrimonii, si non respondeal, nistrat propria iheologicic facultatis, ut abundè duobua
indoctusl.abebilur; sincitràjuris pcriliam respondeat, antè libris demonslratum est.

ne dicam inipudens, erit iniprudens- Nam, iit Alexand.

CAPUT VII.
cap. 1, de COB. et aff. tradit, causa; niatrimonii non
Quis usas juris canonici in theologicâ facultate.
sunt iractandai per quoslibet, sed per viros disertos,
cl qui staluta canonum non ignorent. Ad hœc summo- Sed eiiim hoc posito non adhùc apparet , cuinam
rum ponlificum décréta à jure divino, hoc est, à libris usui juris interprètes et professores theologis disse-

utriusque Testamenti dimanâsse creduntur, id quod rentibus esse possint ; ([ua^ve argumenta, et qualia
habes de transla. episc, cap. 1, et de accusa, cap. eorum auctoritas theologicis disputationibus admini-
Qualiler et quandb, secundo. Cùm ergô theoiogia ex stret. Id quoniam nemo vel leviter attigit, dicam ego,
eisdem fontibus suos rivulos ducat , inepte nimirùm ut potero, incor.ditè fortassè, sed tamen ut res possil
theologus faciet, nisi operà sunimorum ponlificum ve- intelligi. Juris pontificii volumina circà varia rerum
lit uli ;
qui cum multorum consiliis exquisitis , tùm gênera versantin*. Prlnnnn enim catholicam fidem et
Spirilu sancto suggerente, ex divinis oraculis dogmata profitentur et explicanl, ut in tit. de sum. Trinit. Deindè
et leges, sive ad fidem, sive ad fldelium mores, et ec- de moribus defiuiunt, et religione christianA, quantum
clesiasticos ritus , et cœremonias collegerunt. Item aut ex evangelicâ lege, aut naturae ratione definire li-

Iheologica facultas non est ejusmodi, ut tantummodô cet; ut videre est in tit. de usurâ, de jurejurando, de
animo rem cernât, sed etiam aliquid molitur et facit. divortiis, de simonià. Pratereà disserunt quoque de
Est cnim, ut scholse verbis utar, partim speculaliva, moribus ecclesiasticis , deque rdigionis ca;remoniis,
pariim practica ,
quemadmodùm D. Thomas prima et officiis ministrorum Ecclesite, quatenùs ha?c omnia
part., qu. prima, articulo quarto demonstrat. At juris disponuntur logibus positivis ; nam scholastico verbo
canonici disciplina theoiogia qmedam praclica est, ut libenter ulimur, nec graminaiicorum censuras perti-
Alvarus Pelagius docet lib. de planctu eccles. secundo, mescimus; alioqui, ut Aristnt des ait, res gravissim:e

art. 20, tùm quia ejus facultatis finis est, dirigere ani- interdùm nilore vcrborum atque ornamentis immodi-
mas per canonicas leges in salutem aeternam; tùm cse diligcntiœ deformanlur. Atque hœc mihi causa est,

etiam, quia in solo volumine decretalium muiti casus cur sermone eoquandoque utar, qui schohc notus est,
etarticuli continentur, utiles et necessarii tàm in con- ne, ut quidam laliiiissimè loquenles, à schola; theolo-

siliis animarum, et pœnitentiaî foro, quàm in regendis gis jure optimo irridear. Quoniam verô scio, graves
et disponendis Ecclesiis , et rébus ecclesiasticis (1). sententias incouditis verbis elatas, delicatiorum prœ-
Agit euim liber ille de Baptismo, de sacra Unctione, sertim aures offendere, adhibere soleo sermonis mun-
de celebratione Missarum, de Matrimonio, de Ordini- ditiam non odiosam, nec exquisitam nimîs, laulùm
bus et caiteris sacramentis ; de statu Monachorum, de qucc fugiat agrestem quorumdam negligentiam. Sed ad
clericorum honestate, de voto, de jurejiu-ando, atque rem. Humauas ego leges de ritibus et moribus eccle-
aliis ejusmodi; de simoniâ, de perjurio, de usuris, de siasticis, quoniam sic vocant, positivas appellavi; qua-
furtis, et reliquis id genus criminibus, de irregularitale, les sunt mult3e in tit. de celebr. Miss., de cleri. perc-
suspensione, excommunicatione, interdicto, pœnisque gri. conjugatis, etc., de œtale et qualit:ite ordi., de
similibus. Quie omnia si theologus ignoret, non solùm obser. jeju. et breviter in lib. 1 decre., de officiis judi-
idiota prit, ut cap. Ex multa, de voto Innocen. vocat, cum, et in 2 de ordinc judiciario. Postreniô aulem hu-
sed in multis pr.-escrtim quae ad actionem pertinent, jusmodi pontificia jura pra^scribunt pœnas his, qui
et ad mores christianos, hallucinabitur. Atque utinàm leges vel evangelicas, vel naturales, vel etiam eccle-
theologi, qui juris canonici sunt pcnitùs ignari, vel à siasticas perruperint, ut in titu. de exco. de rapto. de
decernendis conscienti.TC casibus abstinercnt, ne irape- aposta. de haîreticis licct cernere.
)iti risui haberentur, cùm de his nonnuuquàm respon- 1. Hoc igitur fimdamcnto posito, sit prima conclu-
denl ut magislri,qua; nunquùm ut discipuli didicerunt; sio. In his quai ad fidem pertinent, jurisconsullorum
vel certè eâ essent modestià pra;diti, uti jurisperilos auctoritate theologus non eget. — Quin poilus eorum
consulerent, ne divinando de sensu proprio responde- titulorum exjujsitionem, qui de fide decernunt, legis-
rcnt ! Quôd si docere vellemus, in quot errores theo- pcritus à theologo mutuari débet. Ratio verô in prom-
logi nonnulli oh juris pontificii ignorationem incurre- ptu est. Sive enim pontifices, seu concilia, quae in vo-
rint, facillimum quidem essct, nisi csset longum , et lumuia juris cogiuitur, quidquam definiant, quod ad
allô nostra oratioproperaret. Senliamus igitnr, id quod fidem spectare videatur, id certè, ut alio jam loco ex-
positum est , juris canonici doclrinam Ihcologo esse plicuimus, non ex sensu suo, sed ex sacris lillcris, at-
valdè nccessariam, eô vel maxime, quod sunimi pon- que Christi et apostolorum traditionibus colliganl ne-
tificis et conciliorum auctoritas, qua; hujus docirina; cesse est. Cùm crgo priiicipia, undè pontifices et con-

cilia ad qiucslioncm fidei decernendam proficiscuntur,

(1) Non ità certè canoncs cccle-«iastici instinctu Spi-
prnpria siut theologicâ; facidtatis, cujus est cognosce-
litùs sancti cdimtur. Videlur auclor nostiT :i(l liiiius-
modi exaggenUiones propensus. Ilic dici^nduin Provi- re, qna! à Deo snut rcvolala, qua^que his sunt ve' con-
dentiam invigilarc in canonum cditioiu' (•crl('si;isiifo oqiifvUia, vel n'pngnanli;i ;
plané conficitur, in ejus-
rum, quantùih Ecclcsiaî adminislratio postulat. P. S. cauouum sacrorum mtelligenliam non à
uioji r.l.us
 410 DE LOCIS TIIEOLOGICIS. LIB. VIII.
4i0
jurisperitis, sed à theologis esse petendam. Id qiiod ad hune finem pervenitur, longé lalèque disserant,
et
Paires, guibiis est ûdei cognitio uiaiiJala, libcnlcT super liariini reruni jactis fundainentis morum fabri-
»gn<)>cuiit. Non enini pri'is queiiKiuaiu hx'reseos cri- cam exslniant; certèqua; in jure do moribus ex prin-
niiiiisdainnaiit, quam tlieologi definicriiit.quod in jii- cipiis naturu; ralione coastitulis praîscribuntur, ea
cJiciiiin ^enil, id lunîresiin esse. theologus quasi suo sibi jure assumet, jurisconsultis-
Quae cùm ilà sint, non video equidera quonam con- que exposita et enucleata tradet.
silio nuiic apud noslros, in negotio cognitionis fidei, 3. In tertio illo
génère rerum, ubi scilicet de mori-
partes pnrlrcma;,nedicani niilia;, tiieologispennitlaii- bus Ecclcsiui el religionis institutis per leges tantùm
liir,.jureconsiillis ver6vclpnM^;eveIelianu)nlnes.Cùnl- ponlilicias decernitur, in illo eliam postiemo, ubi pœ-
que pryecipuus sit in lioc negotio labor decernere, qiiid naî juris prœfiuiuntur, jurisperitorum omnium com-
liaeresis sit, quid bserelicum facial, quid fides teneal, iniiiiis consensus, concorsque sententia theologo ma-
quid contra cum fide pugnet, quantum et qualeiiùs gnain lidem facere débet, si quandô incidat qiia;stio
doctrinai saïue ac catliolicu; adverselnr id qiiod reus circà res hujusmodi. Ut si exempli causa veniat indu-
assoruerit; ad reoruin qiiideni pœnas deccrueiidas, biuman hic aut ille sit vel irregularis, vel excommu-
qnod poslerius est, dccreli sunl iji republicà judices, iiicatus, vel interdicto, vel suspensioni obnoxius; item
ad illud autem, quod et gravius est, el in (idei nego- an delegatus possit subdclegare, an episcopus in his,
tio priiis, nuilosbabet respublica Ibeologos patres con- illisve possit dispensare (schoUe verbis liceat uti), an
scriptos, quoruiii de cnlpis jndicium, cîiin de pœnis Ecclesiui pastor rite sit electus, nùm judex ecclesiasti-
jiulicaiil, jurisperili seiiuanliir. Faxit Cliristus, ciijus cus causamin judicio légitimé delinierit : in bis, aliis-
b;ec causa est, lit principes cbrisliaiii, (jui buic operi, que sexcentis hujus generis, theologus insolentissi-
quo lides elreligio continetiir, libentissiinè favcre so- mus erit, si, quod ignorât, judicàrit; insolentior, si
ient, rein, quam semel cœperunt, absolvant, et gra- pisteà q'îàm jurispcritos consulueril, omnium auctu-
vissimo tribunali iheologos probalissimos, probatissi- ritati refragabitiir. Etenim, ut aliàs sa;pèdiximus, cu-
mos, inqiiain.adjuiigant ad Inijus negolii absolutissi- jusquc rei peritia non aliis certiùs, meliùsqne conlin-
mîim moderatioiiem ! Id enim si l'uerit Ecclesise git, quàm ejusdem rei peritis h(miiiiibus. Ità doctissi-

prseslJtnm nibil erit, quod in sanctissimo et maxime mis quibusque in arte suâ fideni habere opus est.

necessarioiiiqiiisilionisolïicio desideretnr. Sed depri- ,

Jiiri^ergô pontificii priidenlibus in his, quie propria
inà conclusione salis. Jani pergamus ad reliqua.
'

sint illius facullalis, non credere, erit profeclo teme-

2. In his eliam, qiiœ ad mores pertinent, quatenùs rarium.
j

vel lex evangelica, vel ratio philosopliia; de liiijiismo- |

Doindein ejusmodi canonum interpretatio>ie Eccle
di pra;sciibit, jnreconsnitoruin auctoritas pariiin,au| ! sia^ judices et adniinislri coiicordem omnium juriscon-.
cerlè iiiliil Ihcologo conferre polest. — Qnin roctam s'illorum sentontiam amplectunlur. Qui enim in actio-

et sanam earumrerum cognitionem jurisperili à theo- I

nibus vel judiciis ecclesia>ticis suo sensu, et non com-
logis niutuam accepturi sunt. Nam quemadmodùm muni jurisperitorum omnium duceretur, sine dubio
musicus ab ariihmetioo conclnsionnm suarum ratio- suo iilum judicio Ecclesia coerceret. Ttà Ecclesia usum
nem sumil, qiiôd hse conclusiones à principiis arith- judicum approbando, de const. cap. i,eorum quoque
moticie dorivantur ; ità et si quai dogmata de mori! us videlur iiilelligentiam approbare, quos hi in Ecclesia
jus pontificium vel ex Evangelio, vel ex philosophiâ administratione sequuntur. Nec alienum est à verà
folligit, ea sanè tanquàm à propriis principiis accepta conjectura , Christum Dominum juris hujus perili?

tîieologus agnoscet, rectiùsque et intelliget, et infer- quodam modo etiam adesse in legum ecclesiasticariim
prelabitur. Quâ ex rc facilis conjectura est, jurispcri- verâ inlerprelatione. Cùm enim sacri canones, insti-

los quosdam in sunimo crrore, el magnà verilalis igno- gantc Spiritu sancto, ad Ecclesi* sint ulilit?.tem editi,
ratione versari, cùm asserunt in materià usurarum, ut Damasus papa définit, consentaneum est, ut Eccle-
simoni.T, et aliis ejusmodi, in quibus de peccato mor- sia, cui canones illi sunt necessarii, quô in religione
tali agitur, ad jurispcritos potiùs, quàm ad theologos et moribus ecclesiasticis contin aUir, inlerpreles à
recurrendum. Qtio in crrore fuerunt Ancharanus in Deosanos acceperit earum legum et instilutorum, qui-
dispulationc, cujns initium est : Antiquis et modcrnis bus est adminislranda. Parùm enim iirofuissct leges
temporibus, et Joaniies de Anani.î, in cap. In civitate, mortuas in membranis scriptas habere, nisi haberet

de usuris, et Alexander in concilio primo, et Alvarus quosque respublica christiana vives interprètes, qui
Pelagiuslib. 2, art. 20. et ïlostiensis in c. pemilt. de rectum earum legum sensum asseijuerentur. Dcus ita
anat. et qualit. ordin. Quos lamen non est difficile re- que, quoniam non déficit in neccssariis, non in theo-
fellere. Nam cùm theologo sacrarum littcrarum cogni- logos solùm, sed in juris pontificii pcrilos Spirilum

tio propria sit, quaîcumque de moribus vel in sacris veritatis effudit. Quapropter ex concordi omnium sen-
litteris contineutur, vel ex iisdeni per certam conne- tentia probabilissimum argumentum sumere theologu.»
xionera conficiuntur, ubivis thoologus invenerit, ea polest ad eas quiesliones decernendas, qu;e circà illa

tanquàm sua vindicabit, jiirisperilus autcm ut aliéna duo rcrum gênera posteriore loco posita exorientur.
mutuabitiir. Cùniquc rursùm philosopbiic principia à Exorieiitur autem in utroque génère plurimoe, quarum
theologis etiam habeantur, ut qui de virUilibus et vi- definitionem theologis ignorare fas non est; his vel
liis, definc humanse vitoe, deque actionibus, quibus 1
maxime, qui aut lajcorum et clericorum confessionci
421 LIB. IX. CAP. I. IN THEOLOGIA NIL PLUS ^QUt) KATIOM TKIBUENDCM. 422
ludinnt, aut etiam theologiam in academiis profiten-
|||
nonnunquàm ac Uirpiter errabunt. Quse auteni cum
Hi ciiim, quoniaiude niultis, qui ex jure pendent, | viiis in suà quibusque arte peritis consuluntur, ea aut
liir.

magnum inunus respondendi sustinent, si responsa, | niiiiimo, aut nullo certè periculo respondenlur. Ac d
atque décréta jurisconsultorum neggliant ,
pericalosè i|| septiino quidem loco satis dixisse mihi videor.

DE OCTAVO LOCO,
Otll RATIONIS NATURALIS ARGUMENTA CONTINET.

LIEER IZ.
CAPUT PRIMUM. reses oporlebat schote theologos oplimis esse armis
instructos, eo nulla prorsùs haberenl, nisi arundines
PriiiMis error in hujus loci usu vitandus, ne plus œquo
longas, arma videlicel levia puerorum. Ità irrisi sunt
in re tlieologicà rutioni naturuli Iribuatur.
à plerisque, ac merilô irrisi, quoniam vemc Ibeologlaî
Sequitur, ut doceam, quidnam argumentorum ratio solidam cffigiem nullam tenebant, umbris ulebanlur,
naturalis theologo suppeditct, quod in octavo loco me easque ipsas utinam sequerentur. Feruntur enim è
aclurum poUicebar. Agam autcm, quantum res ipsa Scripturae sacrcie principiis, cujus isli vel umbras non
patietur, brevissimè. Est enim hic locus latè pateiis, sunt asseculi. Quocircà homines verbo tenus in theo-
et quanqiKini non est theologine proprius, sed alien; s, logicà magistri, pugnavère illi quidem adversùm Eccle-
HKignus tamen est, ct'cùmab scholasticisreliquis, lùm sià; inimicos, sed valdè tamen infeli. iler. Malè eiiini
à D. Thomas lamiliàexcullus ubeiTiniè; non quôd de se res liabel, cùm quod ingenioet eruditione effici de-
loci lnijus aut vi, aut usu quisquam adhùc scholae tbeo- bel, id lenlatur à viris, qui et ingenio parùm valent,
logus disputaverit, sed quôd univr-rsi philosopbiam, nec sunt admodùm eruditi. Errabanl illi autem à
caîterasque naturali ratione parlas disciplinas vel in principio slatim sludiorum suorum. Cùm enim facul-
scholam dirislianam invexerint, vel ccrtè ab aliis in- tales cas, qnx linguam expoliunl, mirum in modu«»
vectas oxcoluerint, pro suà quidem facultate quisquc, neglcxisscnl, cùm sese in sophislicâ arte torsissent
sed in theologorum, ut ilà dicam, gregc, sine contro- diuliùs, tùm demùm ad theologiam aggressi, non theo-
versiâ D. Thomas excelluii. Principio autem in hujus logiam, sed fumum llieologiœ sequebantur. Quôd si
loci tractalione duos crrores contrarios fugcre dcbe- vituperandi sunt, qui jier ignoranliam erraverunl,quid
nms. Primns est eorum, qui usquc adeô argumentis à de ils exislimaudum est, qui valenles et prudentes in
raticne dnclis addixerunt se, ut sive disputent, sive errorem inciderunt? Nam cùm rem
perditam et col-
scribant, Srripluram sacram, sanctorumque Patrum lapsam suà reslituereauctorilatc dcberent, lempori, ut
libros ne legisse quidem videantur. Qui parîim illis inquiunt, servientes, non modo sophismala non pro-
dissimiles sunt, quos Eusebius, lib. 5 Hist. eccles. po- fligàrunt, verùm eliam auxerunt. Quœ iiimirùm cùm
strenio capile commémorai, in tanlùm stullilia; pro- à philosopliià, lùm verô magis à theologià lollenda
lapsos, ut si quis sermonem de Scripluris proposuis- sunt, caque argumentandi ars, quLC vult illa quidem
set, illi è contrario proponerent, ulrùm ilie sermo, de videri se esse dialeclicam, sed abest ab eà dislalque
que agebalur, conjunctum an separatum genus syllo- plurimùm. Dialeclica enim est locata in peritià usu-
gismi laceret. De quibus rursùm Eusebius « Dore- : que parliendi, finiendi, argumentandi, id quod llieolo-
i linquentes, ail, sanctas Scripturas Dei, geometriani go est pcrnecessarium ; sophislicâ aulcm niiiil liabet
« tractant, et qui verè de terra sunt, de lerrâ loquun- nisi argulaliones vanas, quarum nullus in liieologiâ
€ lur : et ideù eum, qui de snrsùm est, et de cœlis fructus est. Quiu adeô nulla pernicles iheologiiv major
t \enil, ignorant. Denique Euclides apud eos vel maxi- invcniri potest, quàm in sopliismatum f;ecc simulalio
I mè in geomelriie disciplinis viget. Sed et Arislote- tbeologi;e. Ex quo illa absurda naseuntur, ul sophislse
« les, et Tiieo|>brastus ab his in admiralione baben- llieologi esse vidcaulur. Quôd si (|uem eliam isla de-
f tur. Galenus vcrô à noniuillis eorum adoratur leclaut, nebeilum omninô hidixisse videar sophisma-
< rtiam. • Ac fuisse olim in Ecclesià nonnulios, qui ra- tibus, quorum est etiam iôrtassé quidam modus, non
lionem auctoritati prseferentes, rem theologicam syl- intelligo, quid causai fuerit viris doetis, ut sub diale-
iogismis absolverinl, Aiigustinus in oiiislolâ ad Dio- clica; nomine exponibiles, obligaliones, iiisoliibiles,
scoriini numéro ;)(i, Hciiiardus quoqiie opist. 189, tes- ri'llcxivas, aliave id genus monslra in scliolam inlu-
tes loouplelissiini sunt. Hoc verô scculo fuisse eliani ieiint, de usu autem dialeclica; non feceriiit ne ver-
in academiis muitos, qui omnem fermé tbeologia; dis- bum (piidem ullum. Nonne igilur illa sunt pueris uli-
puta lionem sophisticis ineptisquc rationibus trans- lia? sint; nam nos quoque sophisle fuimus aliiinaiidô;
egerint, utinam ipsi non fiiissemiis experli? i'Xa au- sed obsecro, il:') iililia habeanliir ista, non ut orna-
tem dial)f»lus, (piod sine larrymis non qwo dicere, ul mcnla viroi'Uiu, sed ul e\' n ilai:!(';,l;i put l'onnii. Atque
quo tempore adversùm ingruentes ex Germanià h;c- vel ipsi iiiicri inlilli;^aiil, sophismalum hrevem (piem-
||
423 I>K KOCIS ï'r.Ku OGiCIS. LIB. IX. 424

dam ludum esse oportere, aliunique usuni à dialecli- ;

humanos usus noverint id, quod in scbolà didicerunt,

cà requirendum, philosopliiae theologiyeque maxime , scilicet priusquàm ad Christi religionem converleren-

neoessarium. Yeriim lix'C liactenùs. Jam ad proposi- î
tur. Propler humanos usus, inquit; ad usum igitur
lum rcvertamur. Qui igitur iheologiit dogmata huiiia- theologi.c humante ralio doctiinai nihil calliolico pro-

nis meliimlur arguineiilis, ncc ca, qmie à ratione du- ;

derit. lleferuntur eliam à Gratiano trigesimà septimâ
cuiilur, voluiit piicpondorari auctoritalc, lii primùm j
distinctione, duo lestimonia, unum ex Ambrosio, alte-

omnem vim thcologia; et gravitalem amittunt, deindé 1

rum ex quarto concilio Carlhaginensi, quibus suadere

faciunt, ut tlieologia, dolractà auctoritate, non solùm videtur humanas disciplinas, ul pernicio.sas, vel certé

contemnalur, scd ne tlieologia quidem sit. Nam si ve- ut inutiles, à theologià repellendas. Concilium qui|)pè

ra et iegilima tlieologia est, à fidc descendat oportet, ,

Carthagiiiense quarlum vetat episcopis, ne libros gen-

ubi hujus faeullatis propria principia résident, qiicni- I

tilium legant. Ambrosius autem dicit, astrologiam et
adjnodùm in hujiis operis iiiitio conslituimus. Fides [
alias hujusmodi disciplinas nihil valeread salutein, sed
aulem tota Soripturaruni et Ecclesiai auctoritate con- I in errorem millere. Epiphanius quoque, baîresi sep-
tinelur. Quamobreiii satis exploralum liabere possu- tuagesimâ sextà adversùs Aetium disserens, ait quod
mus, quàin malè valeant ii de rc iheologicà aut scri- non révélât Deus Palrem et filium per Spirilum san-
bere aut disputare, qui sacros libros, Apostolorum cluni bis, qui de ipso per syllogismes ratiocinantur.
Iraditiones, conciliorum dogmata, juris pontiflcii dé- Qui ergô in theologiam humanas rationes invehunt,
créta, sanctorum veterum doctrinam vel rejiOiunt vel iii divince revelationis non possunt esse participes.
ignorant. Itaque lioc quidem opinantium gcnus pella- 2. Nec solùm testimoniis Pairum, sed sacrarum
tur è mcdio (est eiiim totum improbabile et impium) ,
etinm litterarum abulunluriu sui erroris conlirnialio-
qui opinantur aptiora tlieologo ea argumenta esse, quie nein. Principio enim afîerunt illud Ecclesiastes primo :

ex ratione, quàm ea, qua; ex auctoritate ducantur. Proposui in animo mco quœrere, et investigare sapknter
îlebus enim anlè dictis apertè intelligitur, cùm de Deo de omnibus qncc fiunt sub sole. Hanc occupaiionem pes-

prceserlim, divinisque mysteriis disputatio incidit, ar- simam dédit Dcus fiUis hominum, ut occuparentur in eit.

gumentis philosophiaî prœponenda esse argumenta, Vidi qu(t fiunt cuncta sub sole, et ecce tiniversa vanitas

qu3c pertinent ad Dei fidem, quà nihil theologo débet et affliciio spiritus. Si ergù occupatio pessima est stu-
esse antiquius. Sed prions hujus erroris levitas, quo- dium humanœ litteraturse, si vanitas et afflictio spiri-

iiiani facile deprebenditur , non est pluribus refu- tus, non est profeclô à theologis expetenda.

tanda. 3. Deindè, argumentantur ex illo Proverbiorum

(JAPUT IL quinto *
Ne attendus fallaciœ mulieris : favus enim di-
stillans labia 7neretricis, etc. ;
posteà : Quurè seduc ris,
Extreimtm aliorum enorein perccnsel, qui à nnturœ rii-
fili mi, ab aliéna, etc. Ilanc autem humauam sapien-
tionibm prorsiis abhorrent quorum etiam argumenta
;
tiam inlerprelantur, quam nimirùm esse fallacem ad
proponit.
Colossenses secundo testalur Apostolus in h;ec verba :

Aller autom error illorum est, qui solis sacrarum Yidete ne quis vos decipiat per pltilosophiam et in.nieni

litterarum testimoniis, aut iiitcrdùm etiam soriptorum fallaciam.

veterum omnia deliniunt, argumenlis naturai haud ali- i. Addunt illud primoe ad Corinthios primo -.
Per-
ter abborrcntes, qiiàm si essent llieologice adversa et dmn sapientiam sapienlium, et prudentiam prudenliitm
iiiimica. Hune aulem errorem plurimis teslibus sua- reprobubo. l'bi sapiens? ubi scriba? ubi inquisilor liujus
dent. seculi? Sonne stultam fecit Deus sapientiam liiijus mr-n-
1. Ac prinuis testis cilatur Gregorius Nazianzenus, di? Addunt eliam illud ex eodem Apostolo primœ Co-
)vat. 1 ia Julianum, ubi ait, disciplinam noslram esse rinthiorum octavo : Scientia tnflat. Aliud quoque pri-
Pytliagoricam. Atqui apud Pylliagoreos tantiim au- ma) ad Timotheum sexto : Si quis non acqnieseit srinis

ctoritas prsejudicala poterat, ut sine ralione valeret. sermonibus, et ci, quœ secunditm pictatem est, doctrinœ,
Aller est flieronymus in 10 .MaltlisM caput, quo loco snperbus est, nihil sciens, sed languens circà quœstiones.
non vult Evangelii doctores humana; raliocinationis Quo loco volunt Apostolum significare , disciplinas
pnesidiis niti; quia hujusmodi, ut inquit, virgaet ba- humanas morbos esse solamque Christi doctrinam
,

cuIhs aruudineus est, quem si paulnlUm presseris, fran- esse sanam hanc secundùm pietatem, id est religioni
;

(jltur,et mnnum perforât incumbentis VA in 31 capiil conformem et consentaneam esse, illas non esse.
Jeremi*, de verbis Dei buinano sensu argumentari di- 5. Praitereà Aposloli non habuerunt philosophiam;
citesse sacrilegium. Tcrlius est Aug., lib. 1 de aclis non esl igitur Iheologo necessaria. Si enim Spiritus
cura Felice Manichaîo, cap. 10. Cùm enim Félix Mani- sanclus docuit Apostolos omnem veritalem, juxtà Do-
ch;eus efferrct, quôd docuisset discipiilos suos initiiim, mini pollicilalioiiem, Joamiis decimo sexto, et bas
médium, et finem et qnomodô, vel quarè factus sil disciplinas non docuit; sequitur non esse christiano
mundiis, de ciirsu solis, et luniie, deque aliis hujusmo- doctori utiles, atque adeô ne versari quidem circà ve-
di rébus physici.>, sacr. lib. i hist. cap. 8, Augustinus rilatem. Praîtereà vel pbilosophia est theologo neces-
contra ait, quod Spiritus paracletus non docet bas ve- saria, dùm imperfectos in Er( lesiâ instruit, vel dùm
rilatos. Ciirislianos enim vult facerf, non mathemati- porfectos alloquilur. Imperfectis lac Apostolus dat, nec
cos. SufUcere autem, ut hommes 'de bis rébus propter exislimat se quidquam intcr hujusmodi res scire, nisi
 1 ,

^
42o CAI'P. III, IV. EUUANT QLI A RÂTiONE PROUStS ABHOlilŒNT. 426

verù sapicn- tur,cam solùm damnât. Cornélius quoque Agrippa,

ChrisUim, el hune cruciGxum. Perfectis
hujus virpost hominum memoriam vanissimus, i;i suo illo
liam loquitur, non hujus seculi, neque principum
libro, qui de Vanitule scientiarum iiiscribitur, non, sicut
seciiii, hoccstphilosophorum. Non ergô thcologus pbi-
cnm proveclio- Zethus ille Pacuvianus, pliilosophiae solùm, sed omni-
losophià eget, sive cum parvulis, seu
bus humanis disciplinis, atque adeô divinis bellum in-
ribus sormones divinos conférât.
ne- dixit. Atque horum hominum ingenium quale esse
si ulilis, et
6. Pergunt eliam argumentari, quôJ
hoc esset ob id soleat, non est necesse disputare; eslenim in promptu.
cessaria esset theologo philosophia ,

Facile siquidem intelligitur, quamobreni isti discijuilos

maxime, quôd non alià via et ratione mcliùs philosophi
constat esse snos à facultatibus, quœ ratione constant, alienos esse
Chrislo répugnantes evincerentur. At hoc
Chn- velint.
vanissinium, prinnim quoniam evacuareturcrux
W, si de philosophis et Quemadmodùm enim Epicurus rej icit dialcct ica m ( 1 )
sti, ut Apostolus ait, 1 Cor., I ,

Alfaquini etiam Mahumetis Sarraccnos procul ab omni-

sophistis perhnmanam sapientiam triumpharet ; rur-
Corinthios bus disciplinis, abducunt, quoniam intelligunl discipli-
sùs quoniam ut idem Apostolus secund* ad
uon nas, artesque omnes rationales doctrinac perversx es;;c
capite dccimo auctor est, arma chnstianœ inililiœ
contrarias; ilà Lutherani, ne quandô h discip .1 s crro
carn.lia sunt, scd potentia de Dco ad dcstruciionem »»«-
omneuï altiliidinem e.r- res secti« absurdissimi deprehendaiitur, cuniunt eos
iiitioimni; consiliu destrucntes, et
captivitatem re- ab onmi cognoscendi ratione sevocare. Sed enim eùm
tollentcm se adversùs scientiam Dei, el in

Veritas veritati nunquàm adversetur, consenliat cm-

digonlcs omnem iiitcllectum in obscquiimi Clirisd.

iNonergô theologus, Cbristi miles, humanarumdisei- per, et subserviat; jure ac meritô scholae noslrai aucto-

plinarum prccsidiis eget, ut lîdei adversarios possit res nobilissimi humanas omnes scicntias, tar.quàm

ancillas, ad arceni et ministcrium vera; sajiientia' ad-

evincere. Id, quod exemplo Nicxni concilii facile de-
moiistratur, ubi philosophe superando plus valuit sini- vocàrunt. Id quod Julianus invidens, Cluistianis lege
plicishominis sincera fides, quàm onines omnium dia- mterdixit studiis bonarun^irtium, Socratcs, libro teitio
lluffin. lib. c. historiai Ecclesiasticaî capite 12 et 16, Sozomenus,
leclicorunî et p!iilosap!iorum argnti^r,
Hieronymus ad Panmiachium adversùs libro sexto bistoriiB Tripai tita% capite 37. Quapropter
cap. 8. Cerlé
Joannis errorcs, argumenta à ratione ducta, et de gen- niirari non desino, morem ejiciendi humanas ratinnes,

tdium fonte manantia, tanqaàm gentihum arma, Ciiri- cùm in theologià disscrilur, in quibusdam etiam catho-
sfiano dicit esse deponenda. Poslremù etiam argumen- licornm gymnasiis insertum esse, haud parvà cerlè
lantur, Clirisii doctrinam perf. ctam esse non itaque ;
jacturà ecclesiastica^ discip!iniie, si illa cousuetudo in-

philosophioc subsidiis indigere. valescat. Erunt enim ii, si ità re^ procedit, opMmi
pr<iostantissimi(p!e tlieologi, qui plnrima loca memoriâ
CAPLT III.
jurisperitis objieitur, qui e enchi
tcnuerint, et, quod
Memorati errons arcliitectosac scctalorcs percensct. quod Germanià. ré-
fuerint librorum et indices. Id, in

llis argumentis niluntur illi, qui in hoc crrore fue- gnante Luthero, ae( idit, ut sutores, qui novum Te ta-

runt. Nam fuissi quosdam testatur Clemens Alcxan- mcntuni meniorKO mandàrant, magui et preclari l' eo-

drinus primo Stromatum lihro in liacc verba : « Non logi haberentur : atque adeô mulierciila^ ,
quoiiiam
i me autcm latucrunt ea, qu;e ab aliquibus imperitè Evangelia, etPaulinas epistolas mcmoriter recitarepo-
( liunultua tibus jactantur, qui dicunt oportere in his terant, onmium academianmi thcologos ad disputan-
« vcrsari, qna; fidcra continent, extL'r;;a autem et qua' dum provocarent , audcrentqîie viris concurrcrc i;on
« sinit ii.iperv iranca , traiisilire, (pue nos frustra con- virgines, scd mulieres (ori'iiptissima\
« teruiit, etdctinentiniis qu^c ad (idem nihil conferunt; Talis scilicel est lutherana thcologia, in qu:\ quoniam
« alii autem etiam philosophiam ex maload hominum nullum aeumen, nuUum ingenii spécimen est, nî)(imo

< p rnieiem existimanl ia vitamesscingressam, ut qna; quisque, splendidi simoque ingenio, quand bet aeio
« proficta sit à niaiigno aliquo inventore. » Kt rursùs mentis et veri perspicienlià poUeat, quàmliliel rerum
codem lii)ro : «Nonnulli, ait, qui se putant esse inge- et divinarum et humanarum ordincm ac conrexionem
t nio os, ncc philosophiam attingcre volunt nec dia- teneat, quàmlibct omnium causas, eiïccla, antereden-
« lecticam, scd ncc contemplationcm disccrc natura- tia, consequcntia non animo solùm perluslràrit, scd
« iem, scd solam el nud:mi fidcm requirunt, perindc ac etiam comprehenderit , nullo tamen apud istos habea-
« si ciim nullaui vilis curam gesscrint, vciint ab inilio tur in pretio. Scd ha>c alio loco forte tcmpestiViùs
« stalim botros accipere. Diriliu" autem Domiuîis vilis dicenlur. Nunc ad id, quod cral institutum , lever-
« aliegoric.è, à qno cum diligentià et agri colendi arte, taniur.
« quaî fiunl ratione ac sermone, fructus est vindc- CAPUT IV.
I

c miaudus, i etc.
In quo rcccmilus crror refclliliir.
L;!lberus etiam, qui omnes omnium hoîreticorimi
IiaTCscs in imam fecitCamarinam confluere, iionn cdô Aures itaque ad nalunc rationesocchidere, si quandô
asscruit p/iilosopliiam esse theologo inutilein et noxiam, ! à llieologis afîerantur, id nos in errore maxiino d'ici-
vcriim etiam omnes speculativas disr ipliuas errorcs I

mus. Si enim cadil in Ihcologum aliquando, v,{ dercbus

• sso. Scilicel irj<»rum philosophiam novus liic Socratcs (J)PluUirfh. de Pi.ic. philos.. Euseb., lib. 1 Tn: pcir.

mirificé rompipvii'- «"Si : qnr>' in coni'^nipl.itionf ver«-n- pvnnf. '•. r».

iir. I. U
 ,

,.„ DE LOCIS IHtOLOGlClS. LIB. IX 428

qnod profcctô cadit, nisi ex eo naluralem rCj^Mlere nec debcnt, nec verô possunt, nisi
humanis philosopl.otur, |j

arbilro.nur, qu:onain, rogo, iiominos esse desii'nnl. liatio enim res onn4es conti-
cxtirputani hu.nanilatem
1

cur naturalcs argumcntaliones à

tlicdlogià ;;ct; quoquô te verteris, praîsto esl, nulla disputalionc
causa est, j

hinnanis adiniiiicidis excludilur. Quamobrem qui naturalem rationem ab

pelIaimis,'no, ut (pu; divina sil,
1

videalui? Non egeal liis esto, ciim suis,

hoc est usu tlieologiic remotam esse volunt, ii omnem à theo-
ojiiisso
coiUiiicaliir. Al voliiimisnc nos logia disputalioneni exdudunt; sine quà tamen, quid
dhi:ùs quasi liiiois ;

calleat, inhumaiiis erirt, in un;iquà(|ue re veruni sil, discerni et compreliendi

l!)'olo.ïiim, qui soliim diviiia
Quid autem interest, non valet. Quocircà hoc quidem constat, utopinor,
lalvUîîr. CTontiat, halhiciiictnr?
rusticum ol Ihco- theologis inler Iheologos necessariam esse rationem,
rationc'animi siiblalà, r.on dico iiitor

peciuloin aiit saxum qu;r, esidispulalioniscujiisquefonsànaturàconslituuis.

l 'vT un , s.-d inler thooloîîmn et ,

generis ejnsinodi ? Qiuv Quid quod gratia non toliit naturam, sed perficit, nec
ctiain,'aul truncum, ant(|uidvis
vcl quic hominis ratio potiùs, si nalura gratiam repellit, sed suscipit? Sacra igiuir tiieo
\cvh iUa sit mens,
nec pliilosopliiam , née dialecticam liabeat, nec uUam logia humana^, nalune raiionem non abjioiet. Multa
Intelligendmii etiam in theologia; principiis confi entur, ulalio quo-
omninô liuman:x; ralionis disciplinani?
doclriiKV professores duabns dam loco diximus, quie nisi natnrali ratione, cl dis-
c.l autom, ohBistian:v.
(p.ariim iina cstooiinmi- cursu inlerveniente, inlelligi et explicari non possunt.
quasi indiitos esse persot.is,
onines participes sunuis ralionis, à In principiis verô ipsis ha'rere, à consc(|iienlibus, et
nis, ex co, qnôd
argiimentatio natunx^ irahiliir et ex
qiià repugnanlibus oculorum aciem sevocare stullum erit.
q:ià omnis
natnralis exqMiritur; altéra Uationem ilorn si à theologia submoveas, theologia ipsa
ratio iiivoniendi ar-iimenti
tbeologis est altributa, iindô ar- et rem aniillet et nomcn. Nec enim quidquani aliud est
aulein, (pi* propriè
tUcologica' theologia, inlerpretari velis, quàm sermo ralioque
gumenta expectantur, qu;« propria sunt
si

personam bomiuis, de Dco. ^i autem rem ipsam qjiîeras, est, ut à ca:lens

facullitis. Deponat igitur tlieologus

d iià placet, cnm divina tractât; cùm vert» tractai hu- theologis definitur, rerum divinarum scientia. Scientia

maiia quaniam. rogo, stultitia eril hominem ex bo- verô, ut Aristoteles domonstravit, 2 Post. lih., uoniiisi
,

Quanquàm in quàcumqnc dispulalione, per mUo(jhmnm quarilur. Quôd si etiam illud addinms,
mine tollere?
sive de divinis disseralur,
iilramlibcl quod reclè addi polesl, nihil esse fcrè, cujus in Scri-
sive de humanis
Quid enimstul- (ial, non ar.gelum, non animam,
plurà sacra nienlio non
pcrsoî'.am deponere slultissimum erit.
lius esse pot:st quàm vol pedem
abjiccrc, cùm caput nonaerem, non ignem, non aquam, non cœlum, non
,

explet, vel caput tollere, cùm pes munere tcrram, conccdalur profectô verum esse, si ornati' et
munns snum
nec caput pedi, erudilè ha'c ihoologus explicare velil, philosoplsiam,
suo fungitur? Nam nec pes capili offuil,
Cor. 12, 21, non hoc est, rerum hujusmodi inlelligcnliani cum habilu-
quin etiam, ut Apostolus mouet, 1

Non estis mihi 7iecessaru. rum. Maximum ilaqiie ornamenti;m tiifologix- toliit,
pote.t caput dicere pedibus :

cùm nec bumanarum rerum intcUigentia qui ex eà toUil philosophiam quà Scriplura etiam ipsf».
Sic nimirùm,
nec divinarum cognitio divina, nedùm humana ratio excolitur. Acmeàqnidem
divinarum cognilioni obsit,
debcmus inalterius sententià, omnis insliUiiio theologia; humana; ralionis
bumanarum inlelligcnlia;,neutram
volumus esse stulti. adhimenla desideral, sed illa primis, in qua de rébus
propriA functione abjicere, nisi
i

Porrô qui theologiam sic instiluit, ut nihil liabeat cnm nalunT; disserilur. Disserilur autem de ejusmodi sa;pe-

natur» ratione conjunctum, omniaque egregiir. disci- numerô. Atque ni illud omiltam, quôd sacra doctrinà

pliiicc dogmala solà Scripturarum fi-le nielitur, hic, si mores nalura; modcrationi consentaiicos pra^scribit,
non int; rdùni nature boni- quo loco sive in scholà
viiia r.alioni conlraria réfutât;
in eà opinione persistai, et
nec theologiam colère tucrique possit. de bisce défi .ias quidfiuami, sive populo in concione
tate vincatur, ,

nec fidom, nec humanitalem. Non humanilatem,s;Kpc persuadeas recta, prava dissuadeas, nalura', ralionis,

eiiim dicendum est, (piia sine ratione bumanitas

extir- opem c(mlemnere, amentis erit; hoc ta-
philosopbi;t;

patur; qui aulem ralionales disciplinas llicologo aufe- men cxpcdilum esl, muUa in sacris lilleris habcri, qu?e
suam rationem eripiunt; quoniam si ven- sine plii'.osophiae, arilhmelica\ geomctria% geographi;c
ru:.l, hi illi

talem quic in di^ciplinis cernitur et hominis intelligentiâ astronomispque subsidiis expediri non queunt. Pleni

à ratione tollas, jacebit profectù, vel nulla

erit potiùs. exemplorum sunt sacri libri, cùm sa>pè aliàs, tùm
Nec fiJc, rursùm se ipsa sola sine doctrinà et ratione maxime, ubi rerum natnralium quasi miracula, qua; in
Nam pîiilosopbià, et omni ratione dispii- disci|tlinis humani- e\p!icanlMr, à Saloinono, Davide,
titari potest.

ta:uli sublalà, cnm fide sancta rusticitas manet, qua-, Job cl ca'teris Propliolis in divinit; vcl pot^nlia', vel

ut hiorimymus adPaulii.um scribit, quantum prodesl sapientia; commendationem afl'eruntur. Quod quoniam
adversariis in tertio libro fusé sunms ac diligcnter per.sc-
dccimo
uto merito, tantùm sinip'icilate nocet, si

cuturi, non libol in pra'senlià exponere. Nunc cnim

non résistât, llaque vaciilabil (ides, nisi idi-lis, (juod

p. Irusait, paratus sit redderc rationem, id (piod solà salis esl fuisse demnn>lraliim, rationes humanas ho-

mini iheologo non solùm utiles, sed eliam ccessarias

non polest. Theologia denique
i
! de bine ratione ûrri
cil; à natur.c rationem n(m constat. Cùm cnim sit home esse. Homo quippè, ralioiicm omnem tollens, li.eo-

logus ex auclorilale onmia slatuens, esse certJ- nullo

r.-;innalis, esl illi ingenila raliocinatio, sive agat securn
q:iid, sive cum altero, sive vdil humana seu divina modo pol!*st. Quô etiam magis viluperanda esl rei

Cjgnoscere. Qnarè ubi homines di-sserenf, rationem maxime necessariic tàn\ noxia rcprehensio, l'na est
 ,

4^9 CAP. V PHILOSOPIIIA TîlEOLOGO NECESSAlllA EST. 450

enim pliilosopliia in rébus huraanis; de cujus iitililale potcst esse theolo^o noxia, scdorit potins âccon-inoda.

Ercli'si* scriplorcs eoclcm omnes ore consentiunt, Et si b;tc scicntia vora est, ul dicit Salomon, quid di-
qiian(]nàin à Lutlicranis ipsa cnntemnitur, et fallacia cct Lutborus, qui spcculativas omnes disciplinas erro-
qij,i;c!ani alque ostenlalio esse diciiur. Qui auiom hoc res esse aflirmat, inanesque fallacias? Pergit Ciomcns
dicuiit, aul niiiil contra naturse ralionem existimanl argumentari ex eo etiam , quôd atbleia, qui non se
se dicero, aut consent se gigantum more bellare cum priùs instruxit ad certamen, jure contemnitur. Qui er-
diis, id esl, natura3 repugnare. Si niliil existimanl go ad certandum cum fidei adversariis multiforraibus
dissnnuni rationi sedocere, quid cura iliis disseras, non est etiam multiforrai disciplir.â instructus, is non
qui ratinnem naturalem homini llicoiogo eripere, non est dignus, qui in peiTîjcîis tbeologis babeatnr : « In-
in(f lligunl rationi esse contrariura? Sin adversari qui- t siq)er dividerc, inquit, voces, quse in Scriptur.T af-
ttera rationi putant, errant in eo turpiter, quùd Iioraini € feruntur aucipites, theologo necessarium rit, ne ex
ralionali errorem rationi advcrsura suadere se posse i ampbibologià et éludât et eludatur. » ioc aulem
credunt. Abeant igitur, et quoniani cum honiinibus pra'sîare sine grammatical artis auxilio non poterit.
botnines nec ratiocinari , ncc philosophari vobjnt, ci Quùd si grammafica scmel admitlitur, quidiii dials-

(joi sit ex pecudura génère (sunt eniin quidam boniines ctica ? quidni pbilosopbia ? An volunt grammatici
non re, sed nomine) se suamque Ibeologiara insi- sibi solis Ibeologiara vindicare, caîteros omnes. dialec-
nuent. ticos, pbysicos, aslronomos , geometras ab illius par-
ticipationc secludore (1)? Id quoniam constat esse
CAPUT V.
vanissimum falcaniur necesse est huraanas disci-
Philosophiam Tlieologo ncccssariain ostemlit.
plinas Ibeologo esse perutiles. « Quùd si roi smil
Porrô ut ad ilUid, qnod de ecclesiasticorura aucto- < inquit Clemens, adbùc necesse est illas addiscere,
rumconsensu dixiraùs, reverlamur, Clemens Alexand. c ut rite valeai t damnari. Quâ enira frorite de bis scn-
4 Strora. lib. et à nobis stat, et niullas etiam causas t tentiam ferimus, qui' per-^^ecta et cogp.ita non ba-
alTort, curpbilosophia sit tlieologo neccssaria. L'nam, « bemus? » Hactoniis Clément. Alex. S' cuti siimus ,

ad philosophos eJocendos; simil. enim edocemur si- non ut interprètes, sed, ut'ol-n^uî re'iquos. jndirio

mile. Sicul ergô Apostolus hebriïis Hebrscus factus arbitrioque noslro, quantum quoque modo vid.tur è
est, atque adeô omnia onuiibus, ut omnes lucrifacerel; fontib'js eonim bauriontes.
ilà llieologiiB professor fiat necesse est pbilosopbus Origenes autem, ut Eusebius aurlor est lib. srxlo
pliilosopiiis, ul hos conveniontiùs faciliùsque lucretur. ecclcsiast. Hist. cap. 1.^ (2), pbilosopbia- studia de trec-

Exhibe.^da enim cuique sunt, quaî ei conveniunt, et tantibus respondct, se buic quidem operam nav.isse
qurc sunt fomiliaria, ut per propria ad tidera veniat ve- diligentem , sed non absque viroruni gravissimorum
ritatis. Atque bano etiam causani lib. 5 Strom. rcsu- exeraplo. Pantluneni, Ileracl.T, aliorumque similium ,

mit. Alterani afferl ad refellendos sopbistas. Nani quo qid cùm essent doctores apostcdoci, nibilô seciùs p'ii-
pflcto fallaces pbilosopborura argulias refulare possu- losopborum libros légère et in pliilosopiruB stidiis
mus, nisi arguendi et refelleiidi artem persequamur ? excrceri solebant. Rofert etiam Eusebius Origeui nio-
Tcrtiam, quùd varia ac multiplex pneccpluFis doctriiia rera istum fuisse, ut si quos nostrorum adolescentnlo-
et dolectat, et admirationem adfert, atque adeù audi rum irgeiiiosos videret, traderct eis etiam ca, ([uibiis
tores captât. Quod varié iteiu multiforrai argumeuto [)hilosoplii discipub)s suos velut primis elenic lis im-
suadetur, id firraiùs baerct animis discipulorura. Apo- buorc soient ; dicere verù solilura, i o;i pariim ad
stolus quoque docere se ait, Coloss. 1, 28, inomni sa- intelligcntiam Seripluraruraemolumenli fidelibîiscon-
pienti ', ut exliibeat omiiem hominem perfeclum in Chri- ferri, si in liberalibus et pldlosopliicis littcris exerce-
slo. In omni, inquit, sapien ià, boc est, diviuà et bu- renttir ; nostnc enim pbilosopbi;e partes Cneros a'i-
manà, ut cujusvis gencris bomines afficeret perficerel- tcverlisse, nec dobere partes suas omilterc vrritatr m,
que inChribli). Asliiil pr.tlcrcà reijina à dextris Cbristi, quia cas sibipneveiiiens falsitasvindicàsset. \ ide eliam
rircunidata varielatr, Psalm. 44, 10. .\d bac quouiodo Eusebinm, lib. i, cap. 7, et Sozomenum, lib. 5 Hiil.
fcrri ac silicis concu<sione iguis, sic bominum doctis- sua», c. 15.
simorum conflictu et disputatione veritas elicitur. Tbeodorelus quoque, lib. 8 bisf. Tri| ar., c. 8, Di-
Quani ob causam Peripati licoriim morcra de onmibus dymurar('ferlgranmiaticam,rholoricam,ari bmctic m,
rébus in ulramque parlera disscrendi Cicero sibi dicit geomelriara, astrnnomiara, syllogismosque Arisiot lis
placuisse. Disputationcs autoni intcr boraincs bumana^ didicisse, quôd adversùs me: dacium arma vcrilntis
disciplina; imperitos soient esse iiieplissima-. Quod si enim expugnniitnr bosles, quai dû
existèrent. Forliler
inutilis èsscl sapienti pbilosopbia, quorsùm Deus Sa- adversùm cos ipsorum armis utinnir. Social, lib. .'. c.
lomoui pbilosopbiam iiididissrt? Sap. 7, 17 Dcdif : IT), et Damasus lib. i, c. 18. Nequestaiim prava o] i-
.'iutein illi Deus lionim, quœ smt,'sruuli(imveiam ul , nionc fallaris, coiitrà bostos boc esse liciliim, ru aliis
scirct disposiiiounn orbis terranmt, et vii tûtes elemenlo- dispiitationibns dissimulandum; quia, ut Ni ronynnis
rum, dhisivues tcmpormn, slcllarum disposUionrS' ^-] ad iiiagiumi ail, omnes peiiè nmiiiiim do(i(ir::ui Ec-
luras auinialium, vini venlorum,d\([ercnt'ut* ....juiioruni. closia; libri ejusmodi erudilionis plcnisi>inii sunt. Quod
bi igitur Dominus barum rerum scit-nfiam dori«î, cgt (\) Vide Prolog, r. Ji.
.vero Deu5, qui iitiiia dor ci. ut f-.iias ait, ren»? illa non ;
{2ili' rpr!~ionf: Mu.scnl. hftbfntnr hspr, f»p.l8«t20.
 DE LOtlS THE0L0GIC16. LIB. IX. 454
431
hiijiismodi discipUnis doctrinà Domini. Act. 13, 12. Sic Centurio, Math. 27,
a;;tom ibidem Thcodoretus
ait,

non crudiri, id siguilical, non 54, Luc. 23, 47, videns quod factum fuerat, glorifica-
veriutem, neinpô lidei,

hisE^aiigeliiiiiKiiiasi tit;nis fulciri, aul indc calliolica;

vil Deum dicens : Vcrr filins Dei eral iule. IVinis etiam,

pondère. Alioqui, viri gravis- ac Paulus, Acl. 1,2 et 15, quô suaviùs audieiiles ad
veiilalis probalioiiein
quai lidei noslrce ac reli- fidem resurreclionis alliccrenl, ratione iiaturœ osteii-
ciiîii ad ea oliam siiadeiida ,

EÏunis propriasuiil, nalnralia argumenta

inseruerunt. dunt, locnm illum Scriplura; : y ou dabis sanctum luum
Eocl. videre corruplionem, de David inlelligi non posse, ac
Ex njplo nitbis su t Eusebius libro tertio llis-t.
Melito rursùm apudeunidem proindè de Clirislo inlelligendum. Ac Pelrus ipse alio
cap. 25, et lib. 9, cap. 8.
"20, Jusiinus quoque, eodem Euscbio refe- ilerum loco, Acl. 3, 15, Chrisli resurreclior.em in.'.i-
lib. 4, cap.
Tertullianus pranercà in Apolog. id nuat »• dientibus frinuim teslium oculatcnim claris-
renle. lib. -i.c. 8.

quod Eu&eb. etian» relulit, lib. % cap. 21. Lncianus simo testimonio, deindè evideiitià miraculi cditi. Xos,

summâ eruditione vir, eodem Eu- ail, testes hiijits sitmus. El niox : In twmiite ejus, iu-
dcniquc Martyr, et
9, c. G. Non bic refero Damasce- quit, huuc qnem vos videlis et noslis, Deus eoufirmavit,
sebio auctore, lib.
dédit iutegram sanitatem istam in conspectu outuiuni vc-
niim lib. i, c. i, non Epipb. bicresi 76, non Aug. lib. et

1, de mor. Ecd., cap. 3, et loto

primo adversùs Crc- strûm. En Petrus, sensns ipsos cilando testes clarissi-

seoaium libro, qui ul grammaticus dialeclieam in Au- mos veritalis, Chrisli resurreclionem suadere conalur.

gustiuo damnabal, el de utilit. crcd. capil. 97, et con- Nec frustra tamen; multi enim audientium crediderimt.
Funda. cap. 4 et 18, de civil cap. 41. Non Confirmanlur deindè ratione nalunc fratres. Non
tra episl.
non lîicron. eàd. d., c. Si enim ait, pvœccd utibus , sed sequnlibus signis, nec
Pedam d. 57, c. Tj(rbflf«r ;

quis mtcm, etc. Qui de mensà, non Syn. Eug. pap., c. sermonnn infereute , sed, confirmante , Man i ultimo

lidatum. Ihvc, iiiquam, cap. Ità llieronymus in octavum Matth;ri capul adiio-
De qvibnsdmn, non Clem., c.

non refero, quoniam libris sequenlibus tat, Dominum, posl sermonem illum montis, egregium
el alia plura
ar^umenlum sum diligcntiùs persecuturiis. miraculum edidisse , ut per lioc pneterilus apud au-
biijusmodi
modo constat, clarissimos viros, non solùm ad ea dientes sermo firmarelnr. Pelrus insuper persuasurus
Id
etiam fidelibus conclusioncm illam de legalibus, de (]uà in con-
snadeiid», (pue rationi iiatura' conscnliunl, sed
nalurie superanl, humanis ralioni- cilioeralcontroversia Viri frutres, in(|uil, Act. 15, 8,
ad ea, qu;c lumen
:

qui novit corda, Deus testimouium perliibui!, d(nis

bus usos esse; eisdemque ab ethnicis calumniantibus
iltis

Spiritum sanctum, etc. El protinùs tacuit omuis multi-

chri^tianam reli^ionem asseruisse (1).
tude, el audiebant Barnabam et Paulum narrantes quanta
CAPIT M.
Deus fecisset signa et prodigia in ynUibus. En qux ac-
Apostobs aliosque sanctos vivos naturœ etiam rationibus ciderant res externaî el sensuum tcstimonia refcrun-
usos eviucit. lur in conlroversià etiam fidei apud Catliolicos diri-

(pioniam Da'reticis proclive est veterum Palrum mendà. Alque in concilio ijlo legem de abslinendo h
Sod
ostendam dein- sanguine el suffocato, idolotbytoel fornicalione. Apo-
usum aucloritatemque conlenmere ,

quoque Apo^l(>l()rum doctrinfi el e.\em- sloli nullo modo lulissent nisi rationem nalurce seque-
cepi, ipsorum
bis ad- renlur. Tcstimonia si;;uidem nulla snppetcbanl, qnœ
plis raliones iiaturales in llieologiam invectas ;

ad eam legem probandam idonca viderentur. Non modo

duclosexteros, ad fidcm conlirmatos fralres, invilalos
igitur ad exlernos, qui natnram ducem soiam iiabent,
dociles, repulsos répugnantes, Clem. Alex., lib. 1
et

primùni ratione exlcri sed etiam ad ces, qui inlrà Ecclesiam sunl, humanis
7, Slrom., c. 8. Adducuntur
pra-paranlur. Deus (luippé ad fidem rationibus tbeologolicet uli. Id verô eo loco magis, ut
ad fidem el qua>i
antè jam dixinius, ubi res naluraî lumine cognoscibi-
in inortalium mentes inducondam naturaî incitamenlis
les, sive alienis seu noslris persuadere cupi. llàc enim
uLilur, ul primo loco fusiùs explicatum est. Ilinc ete-
oculalos icsl s protuiit, et via Barnabas el Paulus ingressi sont, ul Acl. 14 legi-
i.im el re^urrectionis sua;
mira(ula doclrina; coajunxit; nimirùm ul Aposloli ,
lur. Nam cùm sacerdos el populus Barnaba* et Paulo
sacrificare voilent quod eiat nalura; rationi contra-
r.on so'.ùm per verbum, sed etiam piT ii)sum opus
,

er^uaderenl fidem audientibus , ut Epbipb. lib. 2, rium nalurali quoque ratione ipsiconlradixeru..t: Viri,
I

commenl. inquiunt, quidhœc facitis? el tios morSales sunvis, similes

ha-r. .j1, y. 15, docel, el Ambr. in Episl.

Tcslis, ait, doclriiitc virtus est, ut, rubis homines, annuntiantes vobis conveiti ub liis vauis
ad Uom. c.ip. 1 : «

« quia quod i>ra!dicalur iiicredibile mundo est, gostis ad Deum vivum, qui fecil cœlum et terram, et nuire, et

< {iorel crcdibile. > Et B. da lib. 5 in Luc. 7 : « Con- omniu qnœ in eis sunt, etc. l't qmdem non sine tfsti-

< cessa, i;.quil primo pole^tat signorum, nii-;il pra;- monio semelipsum retiqnit, bencfucicns de cœlo, dcinx

« dicare regnum Dei, ut fidem verbis dar l virlus pluvias et tempora fructifera, etc. Quia ergi") res natu-

€ o lensa. » Signis ergo el miracuiis via fid.i per sen- rales teslimonium perhibenl Deo, quemadnmdùm hoc
su-; et ralionem stcrnilur. Sic enim Srrgius l*aulus, vir loco Aposl(»lus asserit, non est absurdum, quin etiam
maxime coiisenlanoum, ut cl tbeoloius de divinis
{rude.is, ciini vidissel faclum, crcdidil admirans super e>l

quoque dissorens, huiusmodi etiam natnralimn rcrum

(i) Pra-tercà ratio maxime inser^il ad pri cipia leslimoniis, utalur. Nam cl Acl. 17, Paulus idem pro-
»

evolvrnda, cnnsectaria rrneiido; in Iheclogia liat-irali, _ ... ,. ^ „„< ..^i; „, ,„^„„ _;»
1 , .
,
abquo, quod cœli cl
prxcipuas sibi partes vi dicat alque ctian, iP. super- i 1>:>^ Deum non md.gerc
terrai s.t
,

noturnii, argumenta na(ur.'«lia mu plii',iw,,|,!,i' a. TV S. f ÎVnoimis, et dcî ii«^c omnibus vitam cl inspiralionem
433 CAP. M. APOSrOLl liA iOAL ËilAM LîSl bLNl. U4
Deum non esse longé ab uno- Quâ in re etiam in theologià multa pecoantur, ut illî,
el omnia. Probni item,
quoqiie nostrùm, qiioniani in ipso vivinius, movenuir qui divi Tbonne Scotique opiniones, vel iiidlsc lissas
et sumus. Ac Proplieta, Ps. 138, ostendil Deum co- ampiectniitur, proque bis non aliter pugnant, ac pro

gnoscere nos el intima nosira, quia formavit nos, et aris et focis. Quamvis autem qui nibil cerlô conipre-

posuil super nos manum suam. Quod idem naturale hendi posse exislimàrunt, multa illi absurde dixerii^t,

argumenlum habes el Ps. 93. Quibns ex rébus brevi- hoc pncclarè lamen : debere sapientem ea , qua; sibi

ter dispulatis intelligi polesl, id quod antè por.eba- probabilia viderentur, sequi, qua; coïitrà, improbare,

mus, dociles quidem, si infidèles sunl, ratione allici atqne affirmandi arrogantiam vitantem fiigere teme-
utros ritatem, qua; à sapientià dissidet plurirnîmi. Sed hoc
invitarique ad (idem, sinverô Hdeles confirmari :

que autem in bis, quae naturalia sunt ,

persuaderi. vitium etl'ugere, qui volet, non salis est, si ad res

indociles sunt et répugnantes, ut evincantur,

coiisiderandas abhibeat et tempus et diligenliam nisi
Quôd si
,

ratio qnoque naturœ valet. Principes enim et senio- ad ea etiam, qu;c ignorât, à doctissimis quibusque iti-

mes Pétri coiistantiam et Joamiis, Act. 4, 13, terroganda adhibeat et curam el modestiam. Qui verô
res, vid
comperto quod hommes esscnt sine litteris et idiotœ, ad- in acadcmiis cbristiani orbis insignibus litteras discui.t,

iiirabantur ; lioininem quoque videntes stantcm citm eis, hi et eruditissimorum virorum frequenti dispulalioi.e

qui curatus fuerat, niliil poterant contradicere. Caicus instrucli, el juvenum exercitatissimorum quotidianà
quoqiic ille apud Joannem Judieos Clsristo adversos conflictalione vexati, vitium hujusmodi vitare l;uiliùs

nat;n";e ratione eludit inquiens Joan., 9, 30 : In hoc possuiit. Prceclarè autem cura eo agcîur, cui pra;ce-

miribile est, quia vos nescitis tindè sit et uperuil meos ptor contigerit et erudilus et pins ;
qui cùm cerla a!» in-

oculos. Dominus item, Matth. 12, eos, qui calumnia- certis separcl, tiim vanis quaistionibus dedinalis,

bantur, quôd i.i sabbato curàsset aegrotum, naturali et utiles et necessarias seligat, docealque disciiiilos,

ratione et exemplo rel'ellit; et Matih. !22, Sadducœos esse quamdam doctam, ul ità dicam, ignoranliam, sa-
réfutai duobus principiis positis. Quorum unum erat pientiusquc essequ;\:dam nescire quàm scire. Alton m
Exodi testimonium illud 5, G : Ego sum Deus Abra- enim est vitium, quôd quidam nimis magnum slud'iim
ham, Isaac et Jacob : quo posito , et adversariorum mullamque operam in res obscuras atqne diiliciles

consensu approbato, alterum Christus è ratione natu- conferunt, easdemque non necessarias, Quo in gencre
rali assumpsit, nempè non esse Deum mortuorum, sed mnltos etiam è nostris pcccàsse video ; ul eas quoque
viventium. Quo syllogismo collegit, Abrabami, Isaaci quicstionos latissimé persequerenlur, quibus Porpliy-
elJacobi animas vivere, quod SadducGei repcllenles, rius abstinuit, homo impius, sed in hàc re prudcns
resurreclionem morluorum ex consequenti negabant. tamen, ut Plalonis Aristolelisque discipulum possis
Rationesitaque naturalcs contra fidei adversarios mul- agnoscere, qui nec quidquain nisi opporlunis el loco
Umi valent. Nec sunt arma Saiilis, qu?e pugilem Christi et tempore tractavére, nec qu;ïStiones idlas persecati

magis gravent quàm juvent, ut quidam inepte per al- sunt quie juvenum ingénia obruerent, non juvareiit.
legoriam argiunentantur sed ; si allcgoriis agendum est, Noslri autem tbeologi, importunis vel locis, longa de
sunt potiùs gladius Goli th, quem cùm ipsi è manibus bis oratione disscrunt, quai nec juver:es porlare pos-
extorscris, suc illum gladio jugulas. Sed aiunt : Si sunt, nec senes ferre. Quis enim ferre possil dispv.ln-
credo quod traditum est, quid opus est operosâ dis- tiones illas de universalibus, de nomimmi analogii», de
putatione? Si non credo, nullis bumanis rationibus primo cognilo, de principio individuaîionis, sic e. im
persuadebitur. Egregio verô dilemmate rem alioqui inscribunt, de distinctioiie quantitalis à le qtiai ta, de
lucidissimnm obscurare volunt. Non credo, adducor; maximo et minimo, de infinito, de intcntione et rc-
credo, confirmor; repugno, confundor; ratione non missione, de proporlionibus et gradibus, dequcaliis
domina, sed adminis(n\ , syllogismo non pmesidente, hujusmodi sexcenlis, qure ego otiam, cùm nec osscm
sed subservienle. Quid multa ? Nonne videmus cùm ingenio nimis tardo,necbisinloHigondisj)arùm tempo-
reliquorum Apostolorum, tiim verô maxime PauliEpi- ris cl diligenti;c adbilmissem, animo vel iiiiurnu.re
stdlas. et adversarios concidcre, et fidei domesticos in- non po;eram? Pudcrol me dicerc non iiilclligere, si

siruere non Scripturarum modo teslimoniis, verùm ipsi intelligerent, qui ha;c Iractàrui t, Quid verô illas
otiam naturan rationibus? Id quoniam dubium non est, nunc qua'Stionos reforamus? nùm Dons materiam \)os-
maneal, bunc dissoreiidi morcm à Cbristo Domino sit lacore sine forma , nùm [ilures angclos cjiisdinj
profeclum , ab Aposlolis ropcHilum, à sanctis aucto- spooiei condore, nùm contir.uum in omncs suas partes
ribus confirmalum, ibcologis non solùm utiliter, sed dividere, nùm rclationcm à subjecto separare, alius-
otiam nccessariô usurpari. que mullô vaniorcs, quas scribere bîc nec libei, nec
decct, ne qui in hune forte locum ii;cidcriril, ex <iuo-
CAPUT VIT.
rumdam ingenio onines srbol;e auclores a'Stiri;ei:t.
Exlrema quorumdam theologorum litia in iisu philoso-
mis igitur viliis decliiiatis, quod in rebns iiatiiralil)us
phiez cnsligunlur:
el cognilione dignis opérai cuneque ponolur, id non
hoc tamen disciplinarum génère Ihcologiae profes-
In
modo, ut inquil ille, jure l.uidabitur, verùm id ut fiât
wribus et honeslo>'t necessario duo illa vilia maxime etiam sianmopcrè necessarium , si Ibeologi porfecli
vitanda sunt, qua; Ciccro comniemoravil. liiiun, ne in- plenècpie sape. .les esse volunuis, Prud.i.li.r cuira
coffnila pro cogriitis. iriccrlnqiie pro crrti'^ baboamus. llioronviniis Pammacbium admoiioi ut -i adi'.miril
 4t» DE LOCiS TUEOLUCICIS. LIB. IX. 45$
captivrtm iiuilicreni, iil oii, sapieiiiiam secularem, de- telligi débet, qui pliilusopliium errorem esse inanem-
calvot cam , et illiiehras oriniiiin alqnc ornainenta que fallaciam aiunt, eos non suliim sLuliilia^, sed cliam
verl)orum cum emoriuis unguilius amputet. Multos impielatisessedanmandos. Dons ([uippè verilas est, et
cni'm tuiic fa'lus captiva dabif, et de Moabiiide ciïi- ab eocrror est nullus. Quâ re (iicilè eliam intclligiiur,
cielur lsraeli;is. cùm philosophia; rationes à divinà vftrilate siiit smn-
CAPUT YlII. pta'al(piepelila;,qniillasreji(innt,hosDei verilali.qnà
illaesubsislunt , refragari. Nec qnod illi fundamonto nili-
Quœ sit hujtis loci firmiias in tlicologicâ discipUnà.
lur,imb('cillum esseautinlirmum potcsi. Quocircà frn-
Quibus rébus expositis, superest, ut doceainus, an sirà liomines vani conabuntur philosophi.i' nalura^que
hic locus in ilieologià firinus, au poiiùs iiinriinis sit, rationes evertcre. l'irumqnc enim lumen oi nalune et
L'bi iiihil iiobis iuimoranduni esse video, ci!ini naturai fidei , quorum altero iiaturalia, altero supernaturalia vi-
ar2;umenlatioiie5 constet nnas corlas, altéras iiicertas dere dicimur , à Deo est. Ula enim, Joan. 1, 9 : Krat
esse. Ac certiï quideni suiit ,
quas dialeclici domon- lux vern quœ illuminât omnem liomincm ; et Psalm.
Btialione-i vncaiit.hoc est, qua*ex perspicuis explora- •i, 7 : Signatum est super nos lumen vultùs tni. Domine,
lisque priiicipiià aliquid ceilô evideiilerque conficiiiut. ad naluralem eliam mentis illu.itrationem referunlur.
[iiicrtoe verô , quaî licèt probabiles siiit , conjecturis !tcà non minus à Deo fal'cremur, errantes in iiatnra;
tanieii hùo alquc illiic trahtinttir, nullaui babent sua- lumine, quàm si per fidei lumen erraremus. Luminis
ileii'li iieccssitater.i. Firmum argunienlum ilkid est : igitur naturalis ducatum, invDsligalionem , argumenta
JVo'i loïKjè est Dcus ab nnoqmqueuo trnm : in ipso enim repellere, non modo stulium est, quodAug. 5, de
vivimus,uiovciniir,el siimns, Aclor. n.Illud iu>ni : Qui Trin., cap. 6, docet, verùm eliam impium, qnod hoc
planlavil aurem, non audiet ? aut qm finxit ocutum, non nos loco abundè docuimus. Qui quidem locus coiicludi
considérer? Psalin. 93. Atque illud etiani : F.dentes et jam poleral, nisi priùs argumentis illis respondendum
biben:es, quœ apnd illos sunl : digiius est enini operarins esset, qua; baîrelici conlrà posuerunt. Prima igitur
mercede snà, Luese 10, ei 1 Coriut. 9. Probabile ar- videamns, deinceps ordine reliqua.
guinentum hoc est, quo Petrus Acl. 2 ulilur : Non enim
CAPUT IX.
ebrii sunt hi, ciun sit liora diei tertia. lia patet, naturse

argiinienlalioiics. qux' iuusuni tbcologia; veuiuiit, in- Satisfacil argumentis capite secundo proposilis.

terd.ini infirmas, lirnias noninuiquàm esse. Nam (jui Principio ilaquc velerum nobis auctoritalem oppo-
omjiiuin rcrum iiifinitam volunl esse quiTestionem, et nimt.Quod dùm faciunt, veleribus sunt injnrii. Qiiid
niillo loco verilatem fixam conslantemquc pcrsislere, enim humanas scienlias omnes à Patribus
est aliud

iiei in (laiuram ipsam, et in Deuni inipii sniit.Sapienler condemnari, quàm eos fuisse non modo imperitos,.
siquidcMi Aposlohis , cùin raliones à naturà profeotas verùm etiam alienos ab hnmanitatc? Nam, quoniam
manifestas esse dixissel, lùin demùin ad Deum eas homoralionisest parliceps, consequentia ccrnil prin-
auclnrem revocavit : Qnod nolum est Dei inqiiil, ma- , cipia et causas rerum videt, carinnque progressus , et

7xf stniues'. T7/is.'Deuseiiim illismanifeslavit. Nùm per quasi antecessiones inquirit, simililudines comparât,
aii^elos? Nùm per Propiielas? Nùm por Apostolos? et rébus visibilibus adjnngit atque anneclit inviidbilcs.

Minime id qiiidem : Scd invisibilia Dei, ail , à creaturà Quà mentis inquisilione investigalioneque cfiiciunlur

nvimH oer ea , qvœ facta sunt, intellecla conspicicntnr. nalnrales in homine disciplinée ,
quarum stndium qui

Conspicu c igitur et cerl;x; sunt quandôque nalnrje ra- vitupérât, haud sanè intelligo, quidnam sit, (piod Uiu-

liones. Vani namqne sunt omnes liomines, in qiiibus non dandum putet. Quia verô longum esset alia loca ex
snbest scienlia Dei , neque operibus attendcntcs coguovc- ci;^dcm ipsis Patribus adscribere , in quibus humanae
runt, qnis esset arlifcx. A mncjnilndine cticnn speciei doclriiuecommcndanUir, non libet, nisi unum solum
erecturœ cognoscibiliter pot rit creaior horum videri. ex Augu lino referre, in illo eliam ipso libr.) conuà
Sap. !3, \ cl 5. Evidentes itaqiie sunt, atque adeô Feliccm Manichaîum , cujus tcstimonium nobis i ti vel

firnia; nainralos qiiirdam argnnientalioncs. Non ergô maxime objiciunl. Angustinus igilur, quamvis eos I ai-

specnlilivaî di-,oiplin;n, qiite ex liujusmodi argumen- reticos reprehcndisset ,

qui auderent auctoiitalesn
latio.ibMS conflanliir et ef!iciiintMr, erroros simt ina- Ecclesia^ rat>onis poUicilatione superare, naturales ta-
nesqne Qnod Luiberus nonstultè modo, vcrîim
fallaciic. men raliones sno loco et gradu commendat, inqniens:
impie eliam asseruil. Quôd enim humana scienlia at- « Fidei imperator clementissimus et jier convenius ,

que sapie:.tia omnis àDco sit, non solùm illo Aposloli « celebcrrimos populorum alquc gcntium sedes ,ue
testimoiiio, qnod modôposuimus, oslendilur, scd aliis € ip-,as Aposlolorum arce auctoritatis munivit Eccle-
eliam, q'ia^à Clémente Aloxanflrini) refomnlur. L'nnm < siam , et per pauciores piè doctos copiosissimis R\>
est illud Ecd. i, 1 : Omnis sapienlia à Dumino Dca i parilibus cliam invictissimai ralionis armavit. Ye-
est. Allerum iUud Exod. 31, 2 : Vocavi ex nomine Be- ( rnm illa rcclissima disciplina est, in arccm fidei rc-
sebel, et implevi cum sapicnlià et intelligentià ad exco- f C'pi infirmos, ni pro eis jam in tuto positis forlissiaiâ

gilandum qnidquid fabn'furi potcst, etc. Fabrilis igiltir « ratione pugnelur. » Ex quo loco quid Auguslino

ars, altjne omnishumana disciplina ad Deum

[;roiiidè plareal, lectorcs vident. Cùm enim apnd illuni ratio

lanqnàm ad fonlem, et primum sapicnli.« cujusque cmn auclorilalo conferlur, jacel qnidcm ralionis spc-
ciis vnl.'t auctorilas. Sod nusquàm ii!e lan'.en h
.a
principium roferonda est. Ex quo, et mullis aliis in- ,
 ,

4r>7 CAP. IX. SOLYUNTLR ARGIMENIA CAPITIS II. ISS

duas argumeniiindi virtutes ilà sejungit ,
quasi possit inlerdicit. Quôd si legem perrumpunt quidam , aut in
qiiisqiiani, qui non idem simul et ralione et aiiclori- pliilosophià cl dialecticà plus lemporis et cura; su-
tate i.ilalur, esse tiicologus. liidoctum qiiippè armai munt ,
quàm œquum est , non 'propter istorum vitium
fide , doctum etiam ralione. Non igilur humanas dis- est aut pliilosophià speculaliva , aut scholastica theo-
ciplinas , iwituralesve earum ratiociiiationes damnaiii logia, quaî illa in usum suum vindical , contumeliosè
doelissimi viri, sed illos, qui cùm in imilate calliolicà vexapda. Nam ne illa quidem nos fugiunt, quu; vulf^i

non siiil, et obristiano tanieii noniinc gloricntur, au- etiam sernione tcruntur : :V<' qidd nimis : Mudus om-
dent imperilos quasi ralione iraducerc : quia jacere nibus in rébus ,'st optimus , et quod versibus persecutus
6e abjeciissinièsentiunl, si eorum cum aucloritate ca- est Horatius :

tholica aucturitas conferatur, ut ab Augusîino ad

Esl modus in rébus , sunt certî dmique. fines
Dioscorum scriptum est. Illos cliam damnant, qui phi- ;

losophiam Evaiigeliis praîferunt ,

quibus Averruis coeteraque gravissimè.Notum enini leclorfeuscarmen.

Paulus est, Alexander Aphrodis^susPetius, Aristoteles rtrumque ilaquc vitium reprehendimus, et eorum qni
Christus, Plato non divinus, sed Deus, cujusmodi nos Aristotelis Plalonisque libros diu noctuque versant
ip i pnesertim in Ilalià vidimus nmltos, qui Scripturà ;
cl eormn, ac multô etiam magis,quicùm omni rernm
sacra neglectà ,ad borum philosopborum doclrinas naturalium cogiiitione vacui sint, ubi priniorsijus, quod
tafiquàm ad Syreuum scopulos ad!in*rebant, postquc aiunf, labris sacras littcras dcgustàriut,
lùm se Ibeo-
galeros etiam et insulas non Propbetas, non Aposto- logos absolutissimos prolitentur, tùm philosophinm
los, non Evangelistas, sed Cicérones, Platones, Aris- quasi rébus Iheologicis Iractandis ineptam negli-
toteles persoiwbanl. Eos quoque saccrdotes patres gunt. Sed ad sanctoruni testimonia satis
di.visse vide-
nostri repreliendnnt, qui plus nimio pbilosopborum mur.
libris indulgent. Noluerunt eniin illi, quos occupatio- E sacris vcrô litteris Ecclesiaslis primum tesfimo-
nitus et gravissimis , et maxime necessariis opnriebai nium objicilur.Cujus tamen voraiu gcrmanamque in-
esse dislrictos, eos philosopliise studiis prrepediri. Ba- telligeniiam facile, assequemur, si libri loiius quasi
Bilius certè ac Gregorius Iredecim annis ( libro 10 scopuin et meiitem teneamus, Salomonls autem eo li-

llisl. suiB. cap. 8, Uuffi; us), ulr lilteris sacris totos se bro pra^ci|tunni instilutum est, dedarare, qui^nam si';

dedcrent, sapienliaî secularis libris omnibus valedixe- homi is ille finis, gralià cujus sit condilus, hoc est, quo-
punt. Teslalur etiam de se in Epist. ad Galat. Ilierony- nam loco bumana félicitas sita sit. Nam c;rlcra, qiw
nius, annis quindecim nuUius sapienliuni Gentilium Ecclesiastes eâ concione disserit, bùcdcmùm pertinent
librum ne in manus quidem ascendisse. Clemensporrô et rovolvuiitur omiiia. Ponil igitur à principio ^!gsim

Alexandrinus, lib. G Slrom., hujusniodi viris ,

qui in générale pronuntiatum illud : « Vauilas vaiiilajîim, et
Ecclesiàdoctoresperfecti et absolut! esse dcbent, pbi- omnia vanitas, i quo significat, nullahujusseculibona
losopbia; studia, causa solùm relaxandi animi, in otio ea esse, quse fineni homini suuin exhîiiere possint vc-
permittit : et quoniam ancillas, ut vocarentad arccm, ranique illi praestarc feliciiateni. Hoc enim sensu res
Kapientia niisit, Prov. 9,3, admonuêre Patres disci- omiies vanas Sapiens vocal. Nec absurde id qiiidî'în.
plinas quas vocant libérales, tbeologi;)o subservirc Vanum namque id definiri solet(2 Physic. Arist.), quod
oportere, non dominari. Curaturum ilaqne illorum fiiie caret, seu ad finem, qui qureritur, otiosnni est.

uludiosum, ait Clcmens 2 Strom. , ne dùmancillarum Jure itaquc res ilkc vanae vocanlur, ut quibus quietcr/i
amatoriis deleclalu-, dominam, boc est, veram sa- homosi quaerat, non invenial; fclicitatem si cxspect; t.

pientiam ncgligat; quin etiam curaturum, ut si Agar frustra exspectel : fiiicm suum si perscqui ac lei ère
/Egyptia Abrahami complexibus insolescit ,Gcues. 16 cupiat, vanus fiât. Themate igitur in liuuc sensuni ab
Cl tl , cjiciatur foras atque cxidet , ncc sinatur aut initio concionis posilo, quo imiversa bujusmupdiboiia
Ismacl Isaaci simplicilalem irriderc , aut Agar Sarœ Salomon complexusest, lùm deindè sigilialim omnia pi r-
boniiatem contemncre (1). Affligat ancillam domina sequitur, oslcnditipie non in sapientii\, non ofiibus. non
H corrigiit, habcat in manibus utatur eà ut libitiwn , divitiis, non voluptate hominis bealitiidinem esse loca:-
fuerit. Si cnim modcsta , cril ulilis : qu;e cùm ci prê- dam. Monstrat autem primo capite, pcr humanas di-
ter modimi indulgctur , est etiam perniciosa. Fugax sciplinas hominem non beari. Id quàm apte et divine
est cnim vita nostra , et quod plus lemporis studiis probel, non est hujus loci exponere. Tantùm sunt lec-
bumanis impertimur, id divinisadimamusncccsse est, lorcs admonendi, ut ne Aristotelis vario vcr^enlurcr-
quibus nos Cbrisli rcligio consecravit. Qui doctrinis rore, qui ifi contemplatioiie rerum suprem.-'vuiîi siun-
ilem liboralil)us nimiùm vacant, ii ferè oriorcs inibi- muni hominis bonum oollocavit, lOEth. lib. Qui ei !o-
buiil qui viv ciui possiml. Qyy\ de re quereiur de mentibus corpore solutis, cl
,
Icgc quoque vil;c futura»
caulum est in coucilio Lalerancnsi, sub Leone de- fclicitatem qu.Trcret, nobis, id est, divi Thoni;î.' faini-
cimo, sessione dccimîi. Est cnim-lcx apud nostros lia«, aliquid profccto diecrct. Sed cùm doimmor:alita?c
.sanclissima, quîc in hujusniodi dis<iplinis solùm ado- animi tùni hoc, lùm illud, ncc idem dical sempcr, quid-
lescentes, ncqucomnos, sed ingcniosos cxcrccl ;gran- qu(> polissininm sentiat, difdcilc sit intolligcn.^ de
dioribus autem natu, ingenioque tardiorc studia banc altéra profeclô vitA, quam vcl non habcbal cxploralair
(I) Mlcronymi scrnio in Propbctis in^^'illus aliquando vcl pcuitùs ignorabat , ccquid diciurus oral iiomo aut
!K>u placiiit.
inipius. aut ccrlè varius ef anceps . sensiRimquc pr»
459 DE LOCIS TIIEOLOGICIS. LIB. IX. 440

quibus ille admiiiistiis in jiulicio re- Quà igitur ralionc foriiUKc bona ad felicilatem neccs-
sidio d.vsliliituï',

ulobatur? De igilur pra'soiitis saria esse dicemns quaî casni sidtjecta insipienli
nim oniiiitini folicitato ,

vitLV. lotiuitiir. lliiio enim in ethicis et polilicis opes, quàm sapieuti magis obveniunl? Quanlô sapicntiiis

divilias, amicos, salulem, ccctoraquc luijiismodi cadiica Salomon hominis linem ,

qualis in iiàc morlali vilà

etiani et ti-iupornna bona, quasi folicilatis adjiimpiita

quvri potest, in Dei tiuu)re et amorc constiluil ! Detini

requirit. Kl in lib. de bonàforl., sin(M^xtcri()ril)ns bo- time, inquil, et mandata ejus serra, hoc est omnis liomo.

nis, qnonim forlnna, nt ait, est domina, noi,'al aliiincni Al(|uc sententia', huic reliqua onuiis divina Scriplnra

Icliconi esse. Quain ob rein de jiidioio Aiistolelis dnbi- consentit : ISeatns vir, ait, qui liniet Dominnm, in nian-

de eo dutis ejus volet iiimis. VA Deali onines qui tintent Donii-

lari non poiest ; rectènc aulem dixerit an. scciis, :

forlassè dulntari potest. Yerîun qni Ecclosiaslis hoc nnm, qui ambulant in viis ejus. Et : Bcati immaculati in

prirnnni oapnt inlellcxerit, is jan» sine dnhio poleril via, etc. Et apud Mallhaium Doniinus, Beati, iuquit,
Arislotelis errorem facile deprehenderc. Nani cnjus- qni esuriiint et sitiuntjiistitiam. Et : Beati mundo corde.

niodi felicilalem liabebil superna illa ac snpercœlestia Nimirùm in pnvsenli seculoaiil luecheatiliido esl, aiit

coiitemplando, aninius tantà mole corporis non onn- niilla onuiinô est. Per banc enim veram et perfeclam

sfus sed ohr{nHS,f Coyilationcs, inquil Sapiens, cap. 9, felicilalem asscquimur, per banc eliam summè bi alo,

14, morlaliitin liiiiidœ, et incertœ providculio' nostrœ. hoc Dco maxime appropinquamus. QuemadmodiMia
est,

Corpus eiiiin ,
quod cornimpitur , aggravât auimaiii, et aulem quô quid(pie est maxime calido propiu(|uiiis ac
terrriia initabitatio dcpriniit senstmi multa ccHjitantem. siivdlius , eô calidius est , ilà quô quis Deo esl in bàc
ht difficile œstimnmus qmv in terra sunt; et quœ in pre- vilf» proximior, ac similior, eô bealior ac felicior cril.

specti stmt, invenimus cum labore : quœ autem in caiis Paulus eliam Apostolus, Cor. 13, 2, non modo D.

sunt (Ht- in'csiigabil? Kcclesiastesquoqne primo : Ctin- Thomas (i) dixit, dilectioncm Dei in bàc vilù cogni-

ctœ, ait, rcs difficiles, 'ion potest eus liomo explicare ser-
tioni scientiœque pra-star^; 'u dilectione itaqne Dei hu-

moiie. Miranda sanè, et digna Salomone sententia, qua' jus vita^ félicitas sita est. non in cognitione. Nec si re-

déclarât id, quod Aristotelcs quoqne ipse severé atqu^' rum lerrestrium atque co'lestium cognitio, quam ua-
pnident r dixit, mentis noslnfi acicm non aliter ad ca lurales in homine disciplina^ pariunt, neminem faccrc
qn e manifestissima snnt caligare, qiiàm noctiiu^ ocn- felicem potest, statim est à Salomone damnata. Sed
los ad fiiigorem solis. Qnô n)agis Aristotelis consilium studium humana^ scieulia^ occupalionem vocal pessi-
nomiuili, ac rcclè illi quidem, admirantur, quôd cnm niani, quôd molestissiina sit. Jlalnm enim in Scriptu-

non ignorAret quàm infirma? essent ingenii noslri vi- ris (Isai. 4r>, 7. Amos. 5, (!), interdùm non pro culpâ,

res, momoria angiisla, flnva, infidelis, acumen rein- sed pro pœnâ usurpatur. Idem quoque stndium vanita-

sum, impeditnm, débile, segnis diligenlia et larda, in tem nuncupat, quôd nec homini finem suum pra^stat,

eo conslilnerit felicilatem, quod adco in b.^c vità tenue et ad veram felicilatem conse«iuendam otiosum est.

e-'l et ' xigMum, adeô obscurum et imperfecitmi , adeô Hoc verô teslimonio si adversùm libérales scieutias

inOrmum et inslabilc, adeô i.on per se idonenm ad abutimur, vituperennis simul opes, divitias, régna, ar-

bonndum, adeô deniqne paucorum hominnm, ut niliil tes, omnia deniqne, qu:e sub sole fiiitrt. Nam eadem
pr>p moil'uu liabere videalurex bis, qna^ ver:r felici- de bis quoque Sapiens dixit. Illud (]uoniam stultissi-

t;ili-; drfi'iilio continet. Qiialis enin» félicitas est, qua' muni est, fiilcamur onuiiuô ex verbis Ecclesiastis ni-

fr^'iuentissimè intercipilur, et robus abjeclissimis co- liil contra disciplinas iiumauas coiidci posse.

dit ? qua; non est commune bonum humani generis. Miillô verô minus ex Pr verbiis conficitur : nam
verba illa plané de ca'cà voluptale iuteliigiuitiT, Clem.
sed qi#«d pancissiini conscqui ac tenerc possint? ad
qu:vu si omnes boniines , ut par est, ad finem suum I Strom., quam apud Ci.'fim.em in C.jl. Ma'or. Pl;ilo

coîiarenlur, respujjlica oniins inlerirel ? qu;v aucla lio- escam malorum apps'llat, (piôd eâ vidclic^-t hoîr.ines

m'v'.h rquiem non augeat, sedlaborcni, qu;e hominis capianlnr, ut bamo pisces. Non est |)liilos<»i)liia uiere-

Irix illa v.aga et garrnla, qui<-lis imi'alicns, pmcax,

d'siderium non satiet, sed cvcitel? humana quippè
blanda, adulatrix pra^parala a(! decii'iendas animas,
m^-ns, qnamdiù bic vivitur, reruni cognitione lorqueri ,

pot •ct;saliari non potrst. Maneat igitur, vita; hujusfeli- sed si quid taie est, est illa Thamar, quaî causa prolis

sedil in trivio, ad quam studiosiis et fidelis Judas de-

ci(al''ni in prim;c pliilosopbiin usu , hoc est, in re-
clinavit, iiulctine gentiit Phares et Zaram, qui in E\an-
riim iinuiatorialium conlemplatione non consistere, ut

qiiam morbus tollere valeat, dalor intercidere , inopi;i geliis memorantur. Non sunt .Mus;e Sirènes , ut est

intortMibare. Nam si ad bunc Aristotelicam felicilatem apud Pythagoram : easta; suiU, non meretrices, vera-
necessariiis est aliorum etiam bonornm quasi concen- ces sunt, non fallaces. Qui Sirenuni cantibus dele-

lus. tal'MU nobis fdicein Arisloleles liugit, qualis, ni clauliir, hi simt in vitio qui Musas amant, iii vitio non
:

arl)itror, nemounquàm erit, cl ulconfirmare possuni, sunt. lu epistolà aulem ad Colossenses, eodeni Clé-
ncmo ccrlè fuit. Quid quôd ut idem Aristotelcs in li- mente auclore non rcprcbendit Apostolus philoso-
bro de bonâ forlunà tradit « »ibi plnrimus intellecliis, lihiam veram, hoc est, quic de nalune rébus vcrè sen-
ibi nilnima forluna ; iibi auli-m pinrima forlnna ibi tit, sed Epicuream, qua; videlicel tollit providentiam,
,

< minimus intcUoct-is ? > F-Cclesiasles, cap. 9 •

Mdi, et in Deorum mimerum rffrt volu|lam, et pra;lor

ih,ncc sapi niiiim panem, tire doctomm divilias, nec ar- (1) 2-2, q. 5, art. 6, ad 1. Nam
quoJ Cad. :iit dile.
tificum qratiam , sed esse lempus cawmqnc in omnibus. cîionem Dei naturalem virlutem non esse, absurdum est-
 ,

Ul CAP. IX. SOLVUiNTlill ARGUMENTA CAPITIS l[. 442

nihil esse crédit. Iliijusmodi erjtô alias-

mos el ignobiles elegil Apostolos, ut Dei virtns ma-
res corporeas
doctriiias condemnat Paii- gis in Evangelii praîdicaiione clareret. Quanqiiàni
que similes philosophorum
ven- Clemens, primo libro et quintoSlromatum, docet, non
lus, (iu;c ab ipsis auctoribus philosophiye noniine

ditanlur, ciii» iiibil rêvera minus sint, sed ignorantium esse bîc forte sermonem de verè sapientibus et pru-

quemadinodnni eas vocal Apo- dentibus, sed de bis, qui sibi sapienles el prudentes
bomiiiiiiii traditioi'.es,
viderenlnr. Sicut non vocatnr Evangelium slultilia
Colos. 2, 8. Vera autem et naturabs pi.ilosophia
,
stoliis,
ipiôd stnltilia sit sed quùd ita hujus nmndi sapien-
non tioniinum traditione, sed Dei rcvclatione babila ,

est, nt supra ejusdem etiam Apostob testimonio tibus visa sit. Nam illiid : Scientia inflid , facillimum

ostendinuis. Cùni verô eodem ipso capite scriptuni sit :

intelle^tu est. Non enim magis scienliam bic dam-
Iloc (iHlein dko, ut ueino vos decipiat in subliinitate ser-
nai A. osloliis, quàm opes, régna, pulcbritudinem
vires, abstineiiliam, virginitatemque damiiaret is, qui
mouis, miriini est, cur Lutberiis, Pbilippns, et alii,
Ikcc onmia inflare teslarelur. Clemens verôAlexaiidri-
quos qiKtniam adhuc in Calhobcis iiabentiir, nolo bic
laccrare, ebujuentiani et nus, secundo Stromatum libro, de illis hoc exponil, qui
noniinatim cuni ba^reticis
i

onuieni siibUniem dicendi charactereni non reprebende-

se sapiei.les existimanl, cùm tamen superbi sint, nibil

ut quibus verboruin disci- rêvera sciciiles, sed langucp.tes circa qu;cstiones. Quaî
riiit. Absin-dinn est enini ,

Sod péri- fiitelligentia ex eo probabilior efticitur quod slatim

plina; placent, bis reruni cognitio displiceat. ,

quidam) et nimia in Âposlobis subdit : Si qitis autem se exislimnt scire oli-

culosa curiositas (nam iioc dicit
uondum cognovit (jnemadmoditm oportcat cum
j

quid, ,
defmiendis rébus obscuris audaciaè pbib)Sopliiaî:5tiidio
s\mt nobis nat«. Atque idem excusatione summa; slu!- scire. Non itaque vera scientia inflat, sed qua; videtur
tilia^summiio improbitatis odium deprccans adjicit, se esse née est tamen , ea inflat. Al septimo Siromalimi

non in totum pbilosopbiam danuiandam pulare. Hoc libro novè exponil inflare, pro eo ,
quod est facere ut

autcm calnmniandlgenus, qualc sit, et cnjus bominis, manifesté sentiant, qi.i eam babuerint. Referl verô in
bocilludquod Ecclesiaslici quarto capite, h î^p-c uiovj
quis non videt?Certé non aperti, non simplicis est,
ix-jrr,i à.j-jfoi-:e. id csl sapietilia filios suos inflavit ; sic
non ingenui, non justi, non viri boni; sed versutipo- , ,

vetera- enim vertil inlerpres quod alii , cxallavit , Hierony-

tiùs, obscnri, astuti, fallacis, niabtiosi, calbdi,
:

toris, vafri. Non nascuntur, niibi crede, è studio pbi- mus verô, vitam inspiravit. Verbum autem «.w^j^cw,

elcvare et lollere est. Ai verô illi testimonio ex priore

ex errore et ignorantià nascuntur.
losopbiiiî vitia, sed

Quid enim pbilosophiuî niagis contrarium esse potest, adTim. cap. 6, diviis Ilieronymus in commenlariis

quàm aut vana periculosaque sectari, aut quod non sa- super epistolam ad Titum , cap. 1 , respondcl in b?ec

lis cx|,'b)ralum sit et cognitnm , id sine uUà dubitatione vcrba : i Qiia;rilur ,

qnare ad id, quod Aposlolus ait,

defMiire?Quid verô sibi vult oratio illa : se non in to- < sccundimi f\dcm ctectonnn Dei, et cognilionem veri-

luni i>hibisopbiam damnandam pulare? Quam igitur « tatis jnnxorit, qua^ juxlà pielatem est, iitrumnàm sit

parteni philosopbi;e damnai? Al, ut Lulborus, eam qui < aliqua verilas ,
qu;e non in jiietate sit posita , et

contemplatur el cernit, explicet, atipic excutiat inlel- c nune ad dislinctionem illius inferatur cognilio veri-

ligenliam suani, ut videat, qua; sit in ea species, forviia « lalis,qua' jiixlà pietatem est. Est plané verilas,
et notio pbilosopiiia?. Nos eiiim non ntore vnlgi do- I qii3c non babel pielalcm , ut si quis grammaticam
(tiiiiam Stnicam, aut Platonicam, aut Pylbagoricam, I arlem noverit , vcl dialeclicani , ut rationem reclè,

aut Aristotelicam, pbilosopliiam appellanuis, sed, ut « loqucndi baboat, et iiiler falsa cl vera adjiidic!'!. Gco-
homines definiendi periti, si interprclari vobimus, stu- < mctria quoipie, et aritbmetica, el mnsica baben( in
diuiu sapionliyi;, si rem ipsani qua'rinuis, rernni iiu- « sua scieiilià verilalcm sed non est scientia illa pie- ,

manarum ac divinarum, lerreslrium atque crrlcstiiim « (alis. ScieiUia piclatis est nôsse legem ,
intelligere

sciontiam. Quam non dico in totum, sed ne in partom « Propbetas, ovangclio credere , Apostolos non igno-

qnidem damnare, vel insignis stultiti;c est vcl maiiti;ï^ < rare. Absque pietale verô notitia verilatis délectai

manifestre. Auguslinns porrô, libro primo de morib. « adpra^sens;sedu'lernilalem nonbahetpra;miorMm.>

Kcclcs. catbol. cap. 21, curiosam natunio inqiiisilio- llaclenùs Ilieronynuis. Sanos ergô sermones vocal
nem, niminm qnemdani amorom tcrrcna" sapicntiio
el Aposlolus eos, (pii salutem anima' pra^staiit,pios verô
cavcndum intclHgit, n<m vcram pbilosopbiam, qu;ft est qui i)ios cl religiosos bomines faciunl. lla'C liumana scien-

amor sapientiae moderatus. tia non exbibct; sed non proindè est tlieologo iinililis.
Jam vero quod ex priore ad Corintbios r'pistolA op- Al Aposioli non fiieruut humanis litleris erudili. Ea-
ponitiir, niliil illiid movore potest. Nam quod ait, Pcr- toor. Cbristiis non docnit eos geometriam , astroiio-

dmn supioitimn sapiculiinn, id periiidr est ac si dixisset. miam, pbysicam. El hoc item faleor. Spirilus sancltis
sa|iiciiliiiMi saiticnlinm ohscnrabo. Qnomodo? Ncnqic dociiil eos omiiem verilalcm nec pbilosoi)biam ari- , ,

illustra: do mimdiim majori doctriiue bnnine, ad qnam llimeticam aut geograpbiam docuil. Vcriim est cl id
,

doctriiia philosophorum omnis .niilla esse videatur; qnidem. Cbristns nobis el Aposioli non dialecticam
siciil ctiam sol fiilgore suo stcllannn biccrnanmiquc :irlem sod midam scienliam qw-v fide ac bonis opc-
, ,

hircin diciliir perdidisso, priidfiilium aiilcm priidrn- libiis custodiliir, iradidrnii:!. Non repugno. Non igi-

liiuii Drus ri'|irob:ivit, quia non clcgit, nisi qiia" sliilla tur sniil iliscipliiiiP isle cbrisliano ducKui utiles. Id

sunt inimdi , ut confimdcrcl sapientcs. In quem swi- verô l'st. quod ego conslai,li>simè pernego. Apo!- jolis

»um fori<*s et potcnlos reprobàsse dicitur quia infir- siquidem , ut ait Clemens , lib. 1 Siromal. , Spiplus
,
 ,

441 DE LOC.Iâ THEOI .OGICIS. LIB. X. AU

sanciBS oniiiia pleiiè suggerebat , quje crant cl ad ac diiigenter cxplicaluri. Itaque nunc res cas pruîter-
Scripliinim sacraiii iulelligeiidain, et ad dooondiiin cii- miiiiniiïs, qiiarum ratio et major est, el in aliud lem-
jusvis genoris li(imii;es iicccssaria. Nos auleiii, qui pus diflerenda.
Spiriiùs hoc peculiare doiuim non liabcnius, si liiinia- Tanlnm ergô postreninm illud argunientum restât
nariini siimis liUcrarum rudes et igaari, noc divina cui respondcre debeamus. Id quod arguté Clemens
peiripere saiiè possiimiis, nec perfecti osse in Koclesiâ Alcxandriniis, primo Stromatum libro facil, inquiens:
doclores. Clirisliis etiain et Apnstoli non docneruiit f Non per ablationem pbilosophiie perimitur verilas,
nos hunianas disciplinas, ut fidt's nostra non csset ïn I sed ad cam cooperatrix el adjutrix invenitur sicul ;

sapientià hominum, sed in virtnte Del. Docere etiam f primus el secundus gradus ei qui ascendil in cœna-
niliil voluernnt , iiisi quod esset ad salutcm neccssa- « culiun , el grammaticus ei qui est pbilosophalurus.
riuin. Alio(|ui , si excniiluin placci, ignorcnins grani- « Nam et visus el auditus conferl ad verilalem, mens
niaticani, qiioniani Apustoli grainnialici non fiièir. Si- « aulem est, quœ cani appositè et naturaliter eogno-
nnis bnibari, quia non fucrunt éloquentes Aposloli. « scit. Perspicuilas cliam opem ferl ad lrahei)dam ve-
Nihil consullô ac cogitatô mcditatnm et pnrparatum « rilatem ; et dialectica , ne prostemamur ab h.Tresi-
inferanius, qnôd Apostoli ha'reticis philosopliis, tvian- « bus. Et est (|uidem per se perfecia Servaioris do-
nisqiie evincendis repente, atque ex tempore sapien- « ctrina , el nullius indiga , cùm sit Dei virtus et
lisriiinèloqnebanlur.QuoniodôautL'ni docli siiil oniiiein « sapientià. Aecedens aulem philosopbia non verita-
vcritaiem, Angu-tinns in Joainiem declaravii. Sunt au- « tem facit potentiorem , sed debilejn adversùs eam
tem si'.ic dubio lunnanse qua;dain veritates ,
qnas la- « eflicil sopbislicam argumentationem , el propulsons
nietsi Apostoli non siuit edocli, nos tanien utiliter ad- « dolosas adversîis verilalem insidias, vineae est sepes
disciinus. « el vallium. El quœ est quidem ex fide verilas , laii-

Quôd onini discipiilis humanis subjecta sit verilas, « ([uàni panis necessaria est ad vivendum. Qux autem
q'iam tractent, et in qui versentur, adeô est manife- € priecedil disciplina, est obsonio similis el bell«riis.
stuin, ut slultMin sit et me reprobare vello, et alios ne- t Desinente cœnà, suavis est p'.acentula, ut ait Pinda-
gare. Q 10 veiô tempore, quo loco, quo cuni bominuni i rus Thebanus.) Hactenùs Clemens. Hacleiuis eiian»
génère disciplinis humanis theologo sit uteiidum, nam nos de oclavo loco disserimus. Ac si qua; sunt forte
el hoc in argumente qujeritur, alio libro suraus fusé reliqua , ea in nono ,
qui sialim sequilur, disserenlur.

DE PHILOSOPHORUM NATURAM DUCEM SEQUENTIUM

AUCTORITATE,
QU^ NOiNO LOCO POSITA EST.

LIBER Xb
CAPUT PRIMUM. necessariam. Cùm autem Academia vlros illos suin-
raos amiserit, cl quidam ex reliquis, qui hujus rei
Hujus loci pertractandi necessitatem exponit.
tuenda; socii esse deberent, sludia ha^c vel tanquàm
Qiiemadmodiim argumenta theologo duceretîtiir à arida, contenliosaque dimiserint, velcerlè ut laboriosa
pliilositpliià, atque ab omni omninù ratione natura^, el molesta declinaverint, Lulherani verô quasi noxia
sali-; exi>licatuni arbitror loco supcriore. Seqnitiir, ut quoque reprehenderinl, indiginim judicavi illi me otio
cxf^n persequar, qua; pertinent ad philosophorum et i
dare, quod midtis antè mihi, magnisque desideriis op-
I

hiNtoriye human;e auctoritalem. Ili namquo soli dno j

tàram. Itaque in bis studiis ab initio versalus selalis,

re tant ex locis, qui sunl in initio proposili; de q ibiis

;
existlmavi bonestissimè me cbristianîo reipublicai in-
direrc ag^rediar, si pauca priùs de iustitulo ac judicio '

scrvirc posse, si animum in scbolâ meum vel repu-

mr-o dixoro. Quamvis enim libri nostri non mod.» in : gnantem conlinerem. Cui cùm multùm adolescens,
j

sc'io!a>^ticàp>ignà et concertatione versentur, sedmulla i

discendi causa, temporis tribuissem, posteaquàm theo-
etiam alla cnntineanl iis utilissima, qui iiiteriores -cru- !
logiam publiée profiteri cœpi, meque ipsum discipulis
tantur, el reconditas lilleraS: tamen interdùm vercor, '

tradidi, lcnq)us fere totum consumebaliir in docendo,

ne qnibu-idam bonis viris sclioLe iiomen sit invisum, scribendi otium non eral. Sustinebam enim magnum
j

mirenliirque in eh illustrandà tanlnm me operœ et :

onus, non discipulos modo quotidianis cl lectionibus,
temporis ponere. Ego autem, quamdiù res scholastica '
et dispulationibus inslituendi, verùm etiam de mullis
per eos gerebatur, qui juventiitem ad scliole tlieolo- et verbo et scripto respondendi. Accedebant etiam non
giam incilare sunt soliti, meas curas cogUalionesque infrequenles ad popubim conciones, quibus me vel
oniiîes in id conferebam, ut me qu;'ivis via et ratione à nécessitas adjudicabat, vel voluntas. Plures aulem r^s,
scholasticisconflietalionibus liberarem. Non ciiim exis- p^e^erlim magnas, codem sinml tempore non modo
timabam meam operam schol.r, théologie qnnq-io modo
'

aqere, f.erl ne cogit.irc quidem possumus. Quaniobrenî

44p CAPP. 11.

quo tantani
m. QL'I PHILOSOPI il SiNT THEOLOGIS UTILES.
diflicultatein
^
de hoc opère absolvendo, in CAPLT IIL

inesse videbamus, ut viro indigeret non soliim egregié

Qui philosophi siiit tlieologis utiles.
docto, sed niillis aliis negotiis pra>pedilû, onu^cni oni- |

Pliilosopborum aucloritas corum quifa'.sa senserunt,

ninô spemsa:piùs abjecinuis. Sed partim discipulorum
partim amicorum conviliis evicti, nostram non polest adjuvare doctrinam, et latentia co-
precibus efflagitati,
gnita lacère, ut Augustinus ad Dioscorum verù et sa-
tuo verô jussu potiùs, pater optime, cnjus studiis,
penter scripsit Quid enim nobis propter
pr*sertini in re tàm justà, cùm difficile est, liim ne est, ait,
: «

defensioiiem cbrisliana; religionis, qua^rere quid

œiinuni qnideni obsistere, subcisivis ut ainnt, horis,
«

scnserinl Anaximenes, Democritus, Epicurus, Par-

opns boc informare decrevinius, ut si quo forte casu
«

nienidcs el Melissus, aliique similes bujus farina; pbi-

ncpieanius, absoivere, ceitc instituisse videanuir. Eô
«

verô me minus instituti raei pœnitet, quôd facile sen-

« losoiibi, quorum doctrina erroribus natune rationi
coiitrariis plena fuit? i Non itaque omnes pbilosopbi
tio, ul niliil aliud agam, excitare me bomines non so- <

scbola; noslne probati sunt, sed de quibus apud

cordes ad rei niagn?e invesligand* cupiditatem. Nos illi,

Platonem Socrates Su:it, inquit, in niystcriis

non assecuti, at id secuti profectù sumus, ut ea,
: «
enim si
« multi quidem, qui gestant ferulam, pauci verô Bac-
bis libris explicaremus, qu3C née salis erant nota nostris,

et erant cognitione dignissima. Sed jam ad instituta € cbi. » Magnifica verô vox, et magno viro ac sapiente

ad digna, quâ docemur, muîtos utique barbà et pallio

pergamus. Danda enini opéra est, ul etiani si alia
tenus, sed paucos rêvera fuisse pbilosopbos. Paucos
aberrare aliquandô co périt, ad ba^c revocetur oratio.
CAPLT H.
igitur bos, qui scilicet natura; vim et effecta, moruni

Ubi argumenta propommUir, quibus j)liilosopliorum au-

ac vitaî normam via et ratione investigàrunt, magnà-
ctoritas elevatur.
que ex parte consecuti sunt, tbeologis esse utiles, bâc
1° Fuisse qui pbiloso- nos oratione conlendinms. Nec video equidem, cur
olim in Ecclesià nonnullos,
cbristiaiià rejeccrint,
ejusmodi pbilosopbos tanto Lutherani odio prosequân-
pboruin auctorilalem à scbolà
Clemeiis Alexandrinus perliibet, gravis in primis au- tur, nisi quôd auctores obscures, intellectuque diffici-

persuasionem induiase, les perdisccre nec volunl, nec verô possunt. Etenim
clor. Tradil eliam bai.c illos

quôdDominus apud Joannem dixerit, omnes quolquot opiimi cujus(iue pbilosopbi commentaria, praeserlim-

anlè se venissent, fures fuisse et lalrones, ncc audisse que Aristolelis discipulum non modo ingeiiiosum, sed
eos oves. Fures auleni vocatos aiunl, quôd fuerint sc- amanlem etiam biboris exigunt. Isti verô cùm parùm
pbisloe fallaces. Nam sopbislicen quamdam furandi ar- ingenio valent, lùm in laboribus è vità etiam cbristianâ
tem ip^e quoque Arisloleles dixil. pcUendis occupati et sunt et fuerunt. Quamobrem,
2" Et Juslinus, cùm docuisset pbilosopbos similes quod in pliilosopborum libris difficile alque arduuni

esse latronibus, et tanquàm deceptores redarguisset, esse vidèrent, id et borrenl ipsi, el ab eo juvenum
per insidias Crescentis pbilosopbi interemptus est, ut aninios alienaiil. Quid aulem sibi Tbeopbilus Alexan-

Eusebius scribit, lib. 4 EcclesiasI. liist. cap. 16. Non drinus velit, pcnitùs non inlelligo, cùm in secundo
sunl igitur pbilosopbi audiendi, pra'sertim cùm nostr* pascbali libre Origcnem carpil, quôd pbilosopborum
sempor doctrina; repugnàrint. Nam ul Hulfinus, lib. 1 argutias tractatibus suis miscuerit, alque ità ex malo
EcclesiasI. ilisl. c. 2 relert, Ario favcbant viri in qua;- exordio in fabulas et deliramenta processeril, ac tîieo-

stioiiibus callidi, et ob id simplicitati fidei advcrsi. Al- logicum dogma ludum et jocum fecerit. Quandô illud

que Epipbanius, lib. 2 adversùm l^screses, cap. G9, eo apudPorpbyrium, quanquàm ab impio pbilosopbo di-

ncmiiie taxai Arianos, quôd fuerint novi Arislolelici, ctuni est, veriùs tamen et luculentiùs dictuni est, Ori-

el ab boc philosopbo veneni jaculatioiiessibi ipsi allVi- gcnem Gra>corum divilias omnes ad christianum
cu^riiit, rdiclàquc Domini maiisuetudine, Ari.stoteleni d(gma locupletandum convertisse. Sed luec forte ob-
inducrint. Uà nec Spiritùs donum in se babcre digni scura sunl, cùm lente argumentis nuUisapposilis expli-
facli sunt. Et Hieronymus adversùm Luciferianos cantur. Factis primùm illustranda sunt sununorum

Arianam dicil ba^resim argumenlationum rivos de virorum ba^c, deindè patrum nostrorum testimoniis,
Ari:.t()iclis fonte mutuari. lùm rationibus aperlissimis illis quidem, sed quàm
3" Paiilus denique ait, pbilosopbos dicentcs se esse paucissimis. Cùm enim in bujusmodi causis, quaî
sapienlcs, stultos factos esse, traditosque in reprobuin scbobe propria» sunt, vercar equidem, ne cui c\
sensum. Eonim igitur aucloritas nuUius apud nos mo- scbolasticorum dispulationibus, non ex Ecclesià;

menti esse dobcbit. liis et similibiis argumoiitis vetu- sensu deprompta nostra videatur oratio, interdùm ar-

stus erntr tamon jam diù sepjiltum lïumenta dii( ta ratione perstriugimus, et verilalein
ii
iile nitcbatur. Quein
sine ullo etiam argumento Eutbcrus suscitare conalus qiiam scquimur, majorum potissiniùm aucloritale sua-
est, damnarcque subindè cùm scliolaslicos cîrleros, denius. lut lligendum est autem, cùm proposila sinl

lum magis D. Tbomam, quasi auctor ftierit rpqnands gênera decem, è quibus argumenta ratiocinationes{|uc

Arislolelis, vnslalnris pi<r doctriiw : sic onim loqiiitnr m.marent, splendidissimum videri, quod veterun) Ira-
dilioiie exemplis(iue coiisistil. Atcjue si bono bîco rcs
contra Laloriinin, Vidolicot Doniiliaiti exoniplo, pbilo-
Eccle^ia', de
soplios non urbe solùm, sed orb pellendos esse •
crédit. essrrit, qure more aguiilur et iiistiliitis

bis liibil cral argumenlandum; illa enim

ipsa cer-
Nos autcm quid (ides calliolica ratioque sana leneat,

bvevitcr et sine dis^'cptationf dncfbiiinn. tissinia argtmienta sunt. Lutberanorum verô oratio
 447 DE LoaS THLOLOGIOIS. LIB. X
Iota mbx erat rejicienda. Est enim inimica occlc- \
enim ei g-'niis sumv*; ad Corinthios verô ex Euripidis
siastic;» repuke, si:ic quà niliil rectum csso polosl, pnet;ie irago^diis illu-' : Corrumpuiit twiws mores collo-
niliil coîistaiis, nil)il vcniin. S 'd !i;ec al:;>s; iiuiic (juod qiin pruva; ad Titiin antem ex oraculis
Kpimenidis
liistat agaimis. Porrô oliiii Kcc-losi.i' doclores iiniiii pbilosoplii illiid : Cretenses semper mendaces, tmilœ
fuèro, qui iideni fiiere pliilosopîii, Didyimis, Ju.~liiiii bestiœ, vctitrcs piijri. A< subjicil bic protinns
, : Testi-
Orijj'C.ios, Grogoriiis .\a/.ianzciius, Basilius, Gregoriiis mouiutn hoc verum est. Si igilur ba>c dicit Aposlobis, et
Nvsi^ciius, Dama^ce us, Augusliim^. Talcs eniin. cùir, philoso|iliornm leslimoi.iis confirii at, Pauli etiam,
habeb.intiir, ccdesiaslicaî scliohc pcrfici soKre, Kiise- ion modo alictnnn saïuturum exemplo H-.cere nos
biiis, lib. ')
Ecries. Ili t. cap. 10, sciibil liis verbis : liem cl possunuis et deliemus.
I Consiieludo aiUiqiiilùs liadita scrvabalur, ul divina Aller erat locns , à 1 alrian tcstimoidis ostcndore
I rum Scripliiraruru doctores in scbolà ccclesiastica tbeologis phi'osop'os esse utiles, ubi nihil laboiis
« halterciilur iri dmilaxat scioiitià et criidilione pro- \sse video, cùm testentnr boc pleriquc qnidem non
« batissimi. lliijis oflit ii aiictor e dii\ tiiuc salis iiUi- obscure, sed ap'iti^simè, Angiistinus lib. de Docliinà
i stris liabel):itur PanMia-iiiH, cpii in pbilosojjbis stoicis c ristia 2, cap. -iO; Socrates,
à lib. 3 Histor. Ecd.,
« priùs iiobi'iter lloruisset. » Tradit quoqiic Origenes •ap. !(!. '
ùm locnpletiores quaris auctores? Gitareni
apiid Eiisebiiim, lib. 6, capitc 15, non solùin à Pan- l'.ios , nisi alio nostra festinaret oratio. Ccrtè liiero-
lb;rin, scdab Ileraclà aliisqncplerisquedocloribiis apo- iiynuis, in epi tolà ad oralorem Magnum, non te.-,ta-

slolicis pltilosopliiirum libros li-gi solilos. Quodsi saii- l'U' modo, sed ma.'nis etiam arg'uuenlis confirmât,
ct;»riim Inca referre volnerimns, qiiibiis illi pbiloso- iertiimi est prnpo-ilnm, ralionibns il'nd ipsum demon-
ph )nim teslimonii,-.uliiiitiir, non eorum modo, qui de Irare. Id quod faciam plané, et faciam breviùs quàm
moribus, sed eorum etiam, qui de natnrà scripserunt, res taita fieri possit.
vere^dum nobis est, ne in cau-à parùni dubià tetibus .Multa à p!)ilo-opbis prudenter finssc et graviter dis-
ufannir minime neccssariis. Legant isti omnia eorum i)'ilata, mnlta etiain br-.'viter et conunodé dicta, midta
commentaria, q Ibus de opère sex dierum di pntatio liMiique ingeniosè et iiicnlenlT exposila , qui negave-
institnla est; atque in his vei solis videre polerunt, cl lint, ii non suiit virbis et ralione, .sed \inculis et car-

quanta nieril majorum nostrorum in per!egendis phi- cere faliga; di Attpie si etiam hoc natiira; ratio proe-
losophis diligenlia, et qnantus sit philosophornm e.v- scribil, ut qua; viri graves, ingeniosi , criiditi acutè
plicandis sa ris liileris usus. Vide autem etiam Hicro- diligentcnine Irad.derint, eajuvenes memoria' man-
nymnm in 17 cap. Jerem., et lib. 2 adversùs Jovinian., dent, (lerique stndeani illornm et -ciciitià et priiden-
ulii etiam cum h.iTetico disserens, vaiiis pbilosopho- liàdocti, necesse Cot Pbilosopborum doctrinam non
nim t stimoniis ulilur; midtisque pbilosopbornm com- juvenibus solùni , sed his etiam omnibus esse utileni,
menlariis, rerum naturalinm exemplis edilis, plané piibus iilluni aliqnandô commercinm cum hnmanà
docet, qnantiim borum auctoritas ibeologo ad aigu- lapientiù et priidentià fiturnni est. Quod si ità est,
mentandum conférât. Sed de bac re paulô post. Nimc idque nos superiore loco salis ostendinuis, Ibeologos
id {[uod erat inslitutum persequamnr. Sanc ut reliqtios ad r<'S nudlas biijnsmodi commenium habiUiros, ni-
pfcCtereani, quos stare à nobis adversarii nostri non mirùm quoad polerunt et licebit, ab eorum lalere non
dnbitant; Fpi, binius ctMlè ipse quem nobis objiciunt, <liscedent, q'ii le lé de moribus cl n turà se li ni.

ph:lo-.opb()rum anctorilatem haud semel usurpât. Do- Idqne Ipsum si ità est, pbilosopbornm certé libris tb o-

cturus enim, h.eresi 51, quanam ralione essent ba're- ogi dare operam dcbent; non ei.im a!ios bodiè n pe-
tici fugandi : € Aiunl, itiquil, lu qui hw.c in consuelu- rieul, qiii de rebus bnjusmodi apliùs et sapiei:li;is

« dine h ibuerunl, odore dictî-.mni, st yracis, libanotidis, pbilosophentur. Verimi autem prinuim, vercni igili r

« ahrotoni, bittiminis, tbymiamatis, lapidis Gagat.e, et extremnm. Nam il'ud qnidem absurdum est, quod
« aul cornu cervi fugari re|)tilia, et venenum jai ulan- quidam dicui.t ouuiia esse sacris liileris prodila, qutc

i lia. » Item h ercsi 78, cùm niidlis argumeniis sut is- ad rationem bominis instituendam videntur esse op-
set, Beatam Virginem post par um virgii.itatem con" portunael necessaria. Quorum error, qnoniam abm de
scrvàsse, subdit : i Si vero etiam ab alià ([uàdani spe ex iis, (pie suprà dixiinus, exploditiir, non est bic plu-
« ( ul.ilione ip^^as res accipere convenit, attingemus ribns refellendns. Qnid enim stiilliiis esse petest,

i qiiof[;ic rationum naturce cogniliones. Aiunl leiT^nam qnàm aut Scriplnrâ sacra libérales onines disciplinas
I non parère pnT^terqnàm semel et unum. > Cùmque tradilas credere, aut bujiisuiodi discipliids existiniaie

subjecisselcausam, (juani ejus rei pbilosopbi iiaturales bominis rationem non bené et militer institui ? Qiu d
redderent, colligit Beatam Virginem, qux' leoneni pe- si pbilosopbia Ibeologo utilis et bona est, eani auteu

pcril de tribu Juila, non nisi semel aupie unicum pe- nisi pliilosoplioruni libris adjntiis conse<pii non |trlcst,

perisse. En Epifibanius cl Cbristianos instruens, et non iiticpie simt ci pbilosopbi îiegligendi. Gnin antem

cum h;T;reticis de lidecertans, pbilosopbornm testimo- berbarum, lapidum , anima tiiim, arbornm, elemcn-
nia refert. Quin etiam Paubis non soliim cùm elbnicis iniiim aliarumque rerum terrcstrium cœlesliniiiquc
,

persuade!, sed eliam cfun fidèles insliluit, poetarum eognitio sacris litteris intclligendis sit mag: opéré

cl pliiloso; boium teslinsonia referre solel, exque iis necessaria, quemadmod in Aiigiist. 2, de lioclrin:^
argumenta suniere. Nam ad Atbeniei;ses locpiens ex (lui lianà lib., docet, nosque etiam sumus idem i. 13
Arali aslrononii Bba'nonicnis usurpât illiid : Ipsiii.^ Imjns ooeris libro fusiùs demonstraturi ; insanus pro-
 ,, ,,

440 CAP. IV. 01 AM CERTITUDLNtM HABEAT PÎIILOSOPIiORLM ALCTOHITAS. 4,S0

fectô erit ,
qui in haruni rerum cognitione parandà ecs veri, idfjue adultérât. Adeo illud veruin est, qualis
aactores iicglexerit, qui et siininio iiig^nio, et niagnà unnstjuisque erit, taie eliam judicium profer. t. At-
pervesligatioiie , et inulti temporis expeiiincntis in Iiis que idem Aristoteles, Ethic. 11, plané toslatur,
ii)se

cognosceiidis elaboràruiit. Ciiin igitur liic loeiis niliil non miniis eorum, qui sui.t experti et seniorum pru-
habeat diibitationis, quin philosophi phirimiim theo- dentiumque sentenliis, quàm ipsis demonstralio'iibus
Ugis prosint, illiid, de quo dubitari à doctis etiani po- adhlbere animum opoptere. 1 anquàm oculum enim
test jarn statiiendum est, argumenta è philosophoruni ait, per experientiam, babenles, principia ipsa rerum
,

aiictoritate petita, certane an potiùs iiicerta sint. agendarum ccrnunt, et ab iis perindè atque à naturà
acli rectè disccrnunl. Quamobrcm sanctè ac prudenter
CAPUT IV.
Innocenlius, dis. 20, cap. de quilnis , in nv rum judiciis
Quam Imbctit in re tlieologicà certitndiucm pliilosoplw-
sanctorum exempla nos sequi voluit. Gravissimè quo-
ruin auctoritas.
que Plato in Timaîo « Fieri
: inquit non potesl ut
, , ,

Pbilosophorum omnium una eadenique consensio < deorum filiis (ides non liabeatur etiamsi absqiie pro- ,

certain (idem facit p ilosophici dogmatis. Quod eiiim -i babilibus et necessariis dicant demonstraticnibns. >

in aliis artibus valet , utauctoros probati taiittim apiid Et Ecclesiaslicus. 37, 17 : Cor , ait, boni consilii statue

eos, qui eani arteni sequuntur , auctoritatis habeant tccum. ilHJmaenim riri sanc.i enuntiat alhjnando vcra,

ut indè nonnisi lemerè discedi soleat, id in phiioso- niclius quiim scpteni vini(vispcctoresscde)itcsin('.rc:lso ad
phia ; ac multo etiara magis valere débet, ne in rerum spcc)ilandi(ut.{)nx causa mi i seniper fuit, nater sau-
nalura'ium cognitione vario discipuli versentur crrore, ctissime atque optinie, ut in rébus bujusniodi gravis-
nec habeant unquàm quos sequantur. a Benè , inquit simum judicium tuum non miiais exspectarem ,
quàm
€ Aristoteles, libro secundo de Cœlo, sese habet quem- alterius cujusque erudilissimi philosophi, atque theo-

< que sibi persuadere , veteres , cl majorum maxime logi. Intelligebam < nim virlutes illas onines, quas e\-

< nostrorum sentenlias veras esse. >Atque si in omni pertus fuerafli in te , nullo etiam diaicclico syllogismo

disciplina et arte oportet addicentem credere, ut et inlervenieiile, id quod rectum esset, seculuras, dc-

Aristoteles idem prudenter admonuit, et Theodor^tus clinalurasque contrarium. Mihi autem ha-c oratio

magnà exemplorum vi ostCLdit et patefecit , in pliilo- suscepla non de le esl, sed de proborum génère loto.
sopbià certè perdiscendà scientiœ hujus professoribus, Neque illam de scientia; dognialibus , s-ed de priiden-
iii eamdein pra^sertim sententiam concurrentibus, fi- tia; judiciis potissinuim inlelleclam velim. Jiidicia

dem habeamus oportet. Quanta vero arrogantia erit, quippè. prude lia?, mulatis nioribus, permutantur,
quanta temeritas , non cum Platonc dicam, Arisiotele, scientiic verô décréta non item. Ab iis autem longé
Hippocrate, Caleno, Theophrasto, Themistio, Alexan- dissentio, qui dccernendls conscicnlia; cabibns (sic

dro, Dioscoride, caHerisque liujus chori pîiilosophis enim vocant) rdictis doclissimis philosopliis ac tlieo-

ixium idem continentibus disscntire ,

quorum scripta logis, spiriluales nescio quos homines consulunt, qui
et magnà cura studioque elaborala, et j)osteriorum non visioneni cordis siA loqnuntur, non de are Doniini
examinatione modo expensa, vernm ctiani coiiscnsione Jcr. 25, U). Mullà quoque perfcclione exercitationc-
pr'*bata su t; sed contra sui temporis homines doctos que virtutum opus est ,
quemadniodùm ait , in cap. 4
dicer ', et singularia placita comnuinibus aiitv'ponere? Joannis, Orienes, ni bona et mala, vera et falsa
Nempèidcst, ut-ille inquit, beilare cum diis, idcst, dijndicarc possimus. l'ari autem illi sunl ,
qui quod
natiiraî repugnare; major enim pars eo deferri solet Apostolus ait , exercitatos habeant sensus ad discrc-
fjuo à naturà ipsà deducitur. Ex quo intelligitur, non tionein boni et mali. Sed ha'C liactcnùs. Nunc eo rc-
esse alienmn theologicis instilutis ad ea con)eclanda , deamus , undè hùc digressi sumus. Conslilninm osi

(in;c in naturà dubilationem aflerunt, adliibere doctos igitur, pliilosophorinn judicium , eorum scillicct, qui

boulines, et, si ninruni quiïslio est, usu peritos; cl magnà doclrinà excellentiqne ingenio valueruit, in

quid lus de ui:Oquolibet quLVSlionis génère placcat, magnopretiocsse nobis habcndum, si nolumus habi ri

ex itiirere. Quôd si pictores, et ii qui signa faiaicantur, tcmerarii.

cl Ycri etiam pcieta', suum quisquc opus à vulgo etiam Omninô si quidquam est probabile, nihil est profectô
coiisidcrari vult , ul si (piid reprelicnsum sit à pluribus, magis, quàm natiine jirincipem natnralis discipliit.T

corrigalur, quant») magis tlieologo prudcnli,no:i vulgi, doclores aru|Uos mortalium generi prnvidisse. Quh
M'dsapier;tium pliilosopborum judicio, pcrnudla- de enim adeô esset Insipiens ut acadeniiam unamquamii-
rébus nalurœ sentCMlia; mulande cl corrigenda; sunl, bel sine prrceploribus instituercl? Certè, qi'oiiiam
licel ilii verae esse videantur? Al enim in rébus, qua- i
notiis in Jiida'à Deus, quasi divina; sci<'fitia; gymnasiuni
ad mores p Tlinent, non doclissirnormn pliilosfiplio- erexit, Rabbinos ibi etiam procuravit. Et quoniam
riini modo, sed viror\nn qu(H[iie (»plimoruni , millà apud Chri^tianos eva. gelica^ doctriiia' acadcmias esse
eliam causa reddilà, vaiebil auctoritas. .^am, quod \oluil, Apostolos quoque, Prophetas, Evangcli^tas,
doclc
Ari>^tolel< s ul omiiia ferè Iradidil, qucmad-
, . I)o( tores (ledit, qui eam in Christi rcpiiblicà doclrinam
modiim de saporibus palalum sanum rectc judical, prodlerenlnr. Qiiaproptcr, cùm universis gcnlibus cdo-
LCiclimi non item; sic \ir bonus tl juslus honnm à cenilis nalura' leges ac discifilinas edidt-rit, non Ct vc-
malo, rcclinnfjuc i\ pravo cgrcgic'' disci'n.il, cintra ri-iin.le , nullos huiiisniodi ligiim ac di' ciiilinarum

leauin oniiiis alT^'^tus .inimi pf-ilurb ti t"IIi( judicium niagi'«lio^ inetifi\ «.se. Alqui' eiiant 'i ab alià ^-imilitu
451 Dt LUCIS TilEOI .OGICIS. Llb. X. 453

diiio argiimcntari convcnit, Cleinens Alexandrinus « pborum, ait, scntcntia est, et Apostoli Jacobi, hac-

pliilosc.pliiain ail Gr.vtis à Doo vcluli iimprnim tesla- « rere sibi virt:tes, ni cui una defueril, huic omnes
iiiLMitiiii) Cï>so dalaïu. yikMuadinod'iiii crtîô noc Jiida;o- « de.sint. i Et in .^C capnl cjiisdem propbela; : i Yirtu-

riini. iiec Clirisliaiioruin leslameiita, ilà no Cra-cnruin « tes, inquit, invieem seqiiuntur : ilà ul qui u;!am ba-

ttslameiitunuiuidcinabsqueiiilerpreie doreli(|uil.yuo- « bdcrit, omncs babeat, el qui unà caruerit, cunctis

circà divinie h'ic qiioquc piocuraliunis oral, ut non om- « careal. » In dialogo igilur iilo non vult Hieronymus
neà simul philosoplii aul in Dci cognitiono, anl in mo- se in dogmale fidei et auctoritate philosopbornm urg ri,

runi t'i \\l.c rcgulà, aul cliani in rennn naturalium (piani tamen ipsam idem alii». locis usurpât (1).

inleHigonlià, (iu;e qnidom esscl ad illa duo priora iie-

CAPUT V.
cessaria, liallucinarontur. Quai res cflocit, ul juxlà
Quibus fiiiibus Arislotdis nuctoritas circumscrihenda.
Pauli'senlenliam Gra?ci fuerinl inexcusabiles. Qui ta-
men excusari posscnt , si coruni |)ra"ccpt()rcs non ad Cùm verù de uiiius aut altcrius pbilosopbi seclà dis-
salis, inronnaruiuo cssent, scrilur, longé diversa qua^stio est. At(|ue quô quisque
>oiiUUeni boiiiUilis inslruoli
auctore naluno oplimo d ico aUpie luajîistro. Id vorù doctior el gravior est, eu est illius quidem el probabilior

Sciiplur* etiam divinre teslantur. De Deo eniin in auclorilas, et lide dignius lestimonituii. Sed nulii Ihco-

Psalnio 93 scriplura est Qui docel liominem scienliaw;

:
b)gus ilà sese adjndicare débet, ut ab co ne latum cjui-

et rursùm in libro Job, cap. 35 : Qui doccl super nos ',

dem ungucm pulet discedendum. Non enim :» quum
jiimeitta tcrrœ, et super volucres cœti erndit nus. Nimi- est, ul apud Cliristi diseipulos lanlùm cthnici uni ts

rùni sicut quibusdani aniinantibus, qui lanquàni prin- auclorilas possil, ut eliam sine ralione vincal Refert

cipes, cl duces reliquorum à naluràdali sunl, concessi cerlè in quàcumque arte plurimùm, unum in illà ex-

sunt quidam inslincius, quibus ad gregis quisque sui cellentem auctorem légère, cui potissimùm te addicas :

ducalum rectum ulilomque ferantnr, obliquo rclra- nullus tamen , el quamlibel erndilus, scnliendi libi ac

bunlur i\ noxio ilà in bominum oorum menlibus, qui

;
dissentiendi auclor fulurus est. Nemo enim fuit om-
naturà duces sunl caHerorum, inditas esse notioncs nium ,
qui non , ut bomo , inlerdùm ballucinarclur.
credeudum est, quibus in illa, qua' ad imperilorum et Liiimvero qui primas inler piiilosoplios babeat, quisqjc

rudium populorum docliinam spcctant, inducantur. proiiidè ille sit, cui praîcipuam dare operani opérai

Ncc enini mclior est bclhiaruni condilio, quàm noslra. pretium sit, varioe sunt doclissimorum bomumm discre-
Alquc Boelius, magno ^ir ingenio, inprinùsque do- pantesque sentenlia;. Nam, ut alios proiteream, in hu-
dus, communes sapienlium concepliones (sic enim jusmodi causa aliud D. Ang. videri solel, cui cave quera-

appellat) non minoris facit, (|uàm si communes cssent ({uam anteponas ; nec enim doctior vir f it Auguslino

omnium liomiuum. Nosque ipsi 6 ac 7 loco, ad eam- quisquani, nec clarior. Aliud aulom \idelur D. Thomie
dem quoque ralionem osie dimus, communia docto- maxime gravissimoque tbeologo atque pbilosopbo. D.

rum ecclesiasticorum piwiudicia non aliler esse acci- Auguslino Plalosummus esl, D.Thoma'summuseslAri-
pienda, ac si omnium lidelium essent conmiunes, con- stoleles; sic ferè res habenl, ul id doclrinie genusquisquc
spiranles(|uc sentenlia'. Quamobrem id quidem non maxime probet, cui à teneris annis maxime assuetus est.
est dubiuni ,
quin verum et cxploratum iliud sit, de Exoritur Aigustini ralio ex altéra parte, nulles esse
quo omnium pbilosopborum ralio consentit. Quomodù onmium cbrislianx magis doctr n?e concord'^s, quàm
enim bomines, et ambiliosi bonoris et gloria-, et caici Ilatonicos Plalo siquidem fuit ex Ilebra;is pliilcsopbus,
:

feré a\idilale carpiendi , et plurimis seculis maximis-

( I ) In hoc capite mnltùm commendal anclor philoso-
que locoium intervallis sejuncti , in unam scntentiam I

'

pborum coiiscnsiim, ut argumenlnm verilalis in qnav

convenircnt, nisi in hanc quasi conspirationem naturce I
eà ralione naliirali. qiiod, in
slionil)U'^ jiiiilosopliicis :

singnli.-> rebns, consensus periiornm, sen jndiciinu idu-

impulsa quodam agcrentur? E\ quo rursùm intcUigi
neônim midlMUi valeat, ac dissenlicntibns opiiiionibns
perspieique lieet, id quod paulè anté dictiun esl, pbi-
prrvalcre debeal .Mleram eliam indiicil ralionem, ad
losopbos ab uno aliquo moMalium magislro exccpisse |)hilosopbi:T^ scu poliiis pbilosopliornm conimend 'lio-

ca, quce populis ac geniibus univtrsis communi con- ncni in quibus concordaet. ^ido]icet idiiiosop' icum i:i-
commu- stitutnm apud gcntiles ad divinam perlinere Providen-
sensione conscripserint. Verissima ergô sunt
liam ; qnod qnid m
vcrum est, sed forsan ab auctore
nia pbilosopb(;rum placita, nec ab illis licet, si omncs exagîïeratnm, sallem inverbis;cùm id inslilntnm If-
Al Ilieronymus, slamenlo judaico nccnon chrisliaiio videatiir, licel,
ad uiium idun senliant , di.sseulire. ( l

putandnm sensu lato, assimilare, atque propô

est, in
lib. 1 advcr-^ù- IMagianos, ciim adversarius cam pbi- ul
diviiumi exbib re, ut eliam infrà, cap. 6. itcrimi Ira-
losopborum communcm scntentiam objeci.ssct, qui dil. Pra'lereà. c\ dictis. inm m islo rapile i,
tiim in

unam babcat eum omnes babere virtutcs rcspondel

, ; sequenti, principia de usu pinlosopiiorum, in qu;vslio-
cam (juidem pl!ib»so[»borum fui^sc se.ileutiam, scd non nibns natnralibus. analogie aud par^ à ( um regnlis de 1

usu Palrnm et doctonim Eedcsiie in dnctrinà calbo-

Apostolorum, ne(iue cs-,e illi cura\ quid Aristotcles, ne cnm
lir:i pollcre vidoiilnr; in qnn eliam cavendum

sed quid Paubis doceat. Sanè quis sit Hieronymi in anr tore, versiis fiiiem v:\[\\[\< 4, ipsi videamur oblivi-ci
dialo-o mos, qufc in argumontis eludendis figura, ne paslornm consen ionem in Eccle-ià assistenlia^ pecu-
liari divin;v adscrib'udam pra'ter rationes nalurales
longum faciam, hoc loco prateream. Huic enim argu- ,

sit bâc de noslrà re-

ad iil'-m concurrentes. 0"'<lqeid
mento facile respondetur, Ilieronynuim scntentiam capilibiH, poli-;si-
pr' beii-ione, Velcliior Caiiiis in bis
banc eamdeni et vcram conscnsissc, et pbilosopboi uni miim in 4, noimisi allissimi spccimina d'.dil ingenii
(Vid. Prolog., n" 2C> et 52.) P. S.
auctoritate probàsso; et in Isai. c;ip. 20 : i Pbiloso- '
4o5 CAP. Y. DE ARISrOTELICA ALCTORITATE
utCleraens Alexand. auctor est. Imô verô, inquit Tho- euli loco sil. Audivimus enim Ilalos esîe quosdam. qui
mas, Peripateticorum doctriiia chrisliano dogmati co:!- suis el Aristolcli cl Avcrroi lanlr.m lempoiis dant,

senlitpIurimùm.CIemenseniin AIcxand.,li!).oStroin., quantum sacris lilteris ii, qui maxime sacr?. doclriiià
ctiam referl Aristobulum mullis libris probàsse pliilo- ddeclanlur; lanlùm vcro fidei, quantum Aposlolis et
sophiara Peripatelicam ex lege Mosaicâ et aliis dépen- E- angelistis ii, qui maxmiè sunt in Christi docirinam
disse Propheiis. Ac D. Thomai sententia quidem, et religiosi. Ex quo nata sunt i»i Italià peslifora illa dog-
omnium penè gentiuia, et multorum seculorani usii mala de mortalilale animi, et divinà circà res humaiias
probata est. Platoiiem enim jam indè à nuillis annis improvidt niifi, si verum est, quod dicilur. Nii.il enim
vix iii auguiis homiiies nliosi legiint; Arislolelem verù prtetcrauditum habeo, cùm homines Aristotelis inflati
magno coiisens\i orbis academia? résonant. In Aristo- opinionibusturpitersibiblandiuntur.etindèinmaximo
telem quoque illud elogium unicuni universœ consen- vcrsantur errore. Sed lia;c haclenùs. Nunc ad proposi-
linnt gentes, per antonomasian) pliilosopiuim, hoc esl tnm revcrlamur.
pbilosophorum priniariiim fuisse. Jure ergô illiini ani- Primus igiliir locus, ubi contra Scriplurarum fidcm
plectimnr, cujus de laude omnium sit fama consenliens. err.isse Aristotelem existimo , habetur de somno et
Divo eliam Thom;e ilà sunt tlieobgi scholaslici assensi, vigilià quo loco negat Deum immilterc somnia, red-
,

ut in scholà theologiai Plato ne locum habeal quidein, ditque ejus rei causam, quôd si Deus eorum esset au-
ilà eam Arisloteles occupavit. Illud constat, neminem ctor, sapienlibus vel maxime el his quidem vigi!aiilibus
in rebMs naiurallbus piené erudiium esse posse, si so- ea immilterenlur.
lum Plalonem légat. Solus autcm .^ristotcles abuudo Alterum exemplum esl in tractalu de bonâ fortunâ,
sat est, ut sit homo in p ilosophia; tribus omnùiô parti- ubi res fortuitas divina; gubernationi ac direclioni
bus eruditus. Sanè, ne quis causetur, misero seculo duobus argumenlis persnasus, uno quôd res
subtraliil,
Aristotelem iheologis, Plalonem auiem meliore F^cde- secunde pravis obvenianl quorum Deum habcre curam
suc statu placuisse, sciatis, quicumque est tandem, non sit verisimile; allero, quôd Deus poliùs dirigerc
srholam Aristotelicam Alexandria; timi eliam vigire homines sapientes, cùm contra ferè
in effecla foriuna?
solitam, cùm ibi doctores aposlolici vigereul plurimùra. videamus, imprudenlissimos quosque esse forlunatis-
Sed enim,ut mihi quidem videtur, nec Augustini, nec
j
sinios.
Thom;e contemnenda est sententia. Nam el iis coiico- Tcrlius locus esl libro primo de Ca>lo, ubi quidquid
dendum est, qui Aristotelem amant, et iis forsitan, qui genlium esset, id corruplibile asseruil; nec incorru-
Platonis amici sunt. Quorum judicium in eo quod de ptibiîequidquam, quod non esset ingenitum. Posuerat
animi immorlalitale , de Dei providentià, de rerum verô antè omnia varias harum vocum signircaliones,
cfealione, de (imbus bonorum et malorum, deque alte- ne res verbi ignorantià claudcrelur. ISalus ilaque se
riiis viue vel prainiio vel pœnis, Plalonem apertiùs con- adversùs Plalonem bonam habere causam, cerlamque
slantiùsque locunun asserant, difficile faolu est non proindè sibi vicloriam pollicilus, conlrà morem suum
probare. Probanda verô niagis est divi Tboma; opinio, non obscure, sed quàm fieri potuit apertè drcuit, quid-
sed ilà tamen ut ad..ibealur moderalio qua-dam, sine quid tncorruplibile esset, id ingenitum esse ac perpe-
quâ probari illa non polest. Ilacet enim quoque nobis luuui oporlere, hoc esl, niillo unquàm modo incaiiisse.
ArisloiL'les, et reclè placet, modo ne repugnai'.tem Sic enim vucem illam inlcrpn lalur. Quà ex re tien t,
eliam illum ad Christi velimus semper dogma conver- ut anima ralionalis aul corruplioni esset obnoxia, aul
tere. Idquod interprètes ferc soient : qui vini coniex- •
esset certè ingenita ac sempilerna.
lui s;vpé afferiml, alque Arislolelcm cogunt, ut, velil Quarlus locus est libro (juinto, rursùmque duedeci-
iiolil, pro fide calholicà pronunliel. Periclitemurautem, mo iMetapliys., quibus locis (Icrinit, Deum animal esse
si placel, H in iis quidem exemplis, in quibus errasse perpetuiiui el optiimim. Vocat aulem Deum c(!mnuini
Ari>li>U'I('mvulgustlieologorum forlassènon putal. Nec nomiiic subslantiam quamcumque cu'lestem et divi-
enim hoe loco d" selernitate mundi, m.enliumquc priïî- nam. Nam post haec incipit inquirere, an illa substan-
fiuito numéro disserendum est; sed ne de animi im- tia sempilerna una, an plures sinl. Atque codcm l;b.

niorlalilale quidem. Nam illa priora obvia stmt onmi- 2:2, consentit bciiè, antirpios res illas iTa-stanlissiiuas
bns ; h.TC aulem qua^slio in his rommentariis, quos de deosappcllàsse. Ludilaiitem per anqihibologian); iiuuc
anima scripsil, arcnralissimè est à Cajetano dispntata. enim mentem ipsam Deum vocat, nuiic Ci lum, cujus
Venim ha'Cconsideremus,qu.Tdifficiliora sunt; elqiiaî anima mens e.st, id quod libro eliam secundo de Co lo

Arislolcles vafrè verbisque de induslri;^ ad imponen- viderc liccl. Sed ne quis sil admiratus, quôd ci lentes
dum compositis, obscure videtur cmmtiàsse, ut si do- subslanlias aninialia hic Arisloleles nuiiciqtcl ; nam
rlis forlassè viris jure quandoque et vcrè roprcbcnde- vctcrmii more subslantiam animatam sive anima sen-
reUir, iiabcrel quô possd cialii, alque ab aiiiicis excu- silivà, scu intelleclivà, vocal animal. Itaiiue arbitralur
sari. Nec ego iiic lamon adversùs Aristotelem accusa- Deum illum unum principcm caHerorum cxtiemo ,

lionem insliluo, virum doclissimum deque humanis , Cd'lo aflixum, per se movere ipsum, quo modo caler»
lilteris omnibus benc moritum. Sed cùm iiiciique ab mentes suos orbes movent, sunUpie Arist. ipsorum
illo nunc nr)n aliter attpic ai) r)raciilo pcndiTr- vidcanlur, oibiuin anima;; ut et D. Tlinm. 2, c(uit. Cent. c. '0,
securèquc onmia illins opcra bgiTc, niinucnda est hcrc admitlil Nec Arislol., aul 8 Pin mc. aut 12 Mctapli.,
oiiinin, ne rdihMJ-is p!iil<)>n|,lii pl.icilis (ii-serlirc. pia- liomiuis inlelligeuliam ad aliud pi'i:ei; inin revocal,
4do DE l.OCIS THEOLOGICIS. LIB. X. m
qiiàin nd illain priniam mcnlem ,
qiioc vi sempiternà antè animationem faciendum. Nam postquàm vilam
priiiiiim mobile ciot. aec'perinl , nefas pulat allingere. Quid de aniniarum

Quinliis locus est eodem quoque libro, ulii siib.aan- in!inilà nuiltiludine? quam admiltat necesse est, ne in

liis iiitflloctualibus civloruni motricibus virlutem tri- Pytliagonie ijf:e'j<pùx'»7ij incidat. Illâ verô admissâ, cùm
Imil ir.linitam, qnôd iiifmilo tompore moveant. infinila corpora esse non possc existimet demonslra-

Soxtus lociis c<t eod 'lu eti.iiii libro, ubi, ut iiiilii tum, resurreclionis articulum non admillit. Quid quèd

qiiidem videtiir. Dei provid(Miti:iiii pnniiiaqiic cl sup- duo principia Aristoteles posuit, Deum et materiara?
plicia, qiKii probos cl inipiobos in fnturà \ilà luauciit. nec enim rerum creationem ex nihilo agnovit. Cujus

fabulas esse significavil, gratià vulgi coiitinciidi in offi- qnidem rei testes non médiocres, sed baud scio an
cio conlictas. « Reliqua, ait, fabulosc jam suiit allata gravissimos, Clcmcntem Alexandrinum, Epiphanin?i-
I ad p>'r^uasionpIn vulgi, atquc ad usuni 1,'gum, vit;in- que noli, lector, conlemnere. Alque Iia'C (pii(l;in Ari-
Eequ;e oiiim, rogo,.illa stolelis sensa fuisse verecundiùs assero propier D.
« que iiuman;« ulililati-in. > ,

suut vcleribus tradita , in quibus li;vc anibo coiive- Thomam qui iujus pbilosoplii solet ferè esse patro-

niant. ut sinl et ad usum Icgum, et ad vita) litimanic nus sed doctores doclissimi probant illum
; ità sensisse,

utilit;ttein Iradita, ni.-i ca, qu;r nos explicaro voluiinus, quos ego in hàc parle seculus sum. Si (jnis verô pro
Ari?loleles nobiil, ne |irob!»rnni lioniinuin, eorum vel Aristolelis sensu apologiam adornel, cun\ boc ego non
maxime, qui reipublicn! curam gérèrent, invidiam sibi magnoperè contenderim. Tantùm à lectore posiuîo,

odiumque coiillarel? Nam quôd Aristoteles Oeo reruni ut mihi concédât , si potest , Aristotelem in bis locis
liumanarum providcntiam adimal, niaximà auctoritatc errcâsse; sin hoc non licet per D. Thomam, at illud

tb(>ologi aflirmant, Clcmcns Alexand. lib. 5 Strom. enm ut varium et lubricum esse
et cerlè dabit, vel cautè

Epiplian. lib. 3 adversùm Ha^rcses, cap. ullinio. Quos legeiidum , vel ccrlè esse in nonnuUis placitis re; ro-

aulcm locupletiores auctores quairimiis, quàm sanclos bandum. Milii utrumvis satis est, et tùm hoc, lùjii

Gr;PCorumque doctrinis api)rimè versâtes?

crudilos, in
illud probabilius videtur, nec prootereà quidquam pro-
Anne ipsius eliam Aristolelis de se testinionium ex- babile. Quantum ergô pbilosophi vel simul omnes, vel

p:^c44inuis? Nimirùm, 12 Metapbysicor. libro, verbis separatim singuli ad facicndam fidem habeant virium,

artilicio <' cxcogitatis, ne in hoc eliam à more suo di- satis, ut arbitrer, diligenler explicatum est.

scederct, absurdum Deum de quibusdam

esse docuit,
CAPUT M.
intelligere, quod pra^stcl videre alicpja, quàm non \ i-
Ubi Sdlisfit argumentis capitc necundo positis.
dere. Ibi non dicit absurdum esse Deum qmTpdam in-
aut meditari,
NuUius verô negolii erit. objecliones contra à prin-
telligere, sed de quibusdam intelliiiero,

làm simplex rerum

cipio positas repellere. Primùm enim facile intclligitur,
ul velus interi)res reddidit; ut non
providenlia earum, et cura
non eos qui missi sunt , sed illos qui venerunt , vel
vilium inlelligentia, quàm , ,

pseudopropbetas, vel pseudophilosophos à Domino re-

significaretur. Sentit itaque Deum magna curan-, parva
de Mundo, modo ejus est probari. Non miltebam, inquil, ctipsi currchnuf. Veros
neg'igere. Atque in libello si

similem magno Persarum régi

aulcm pliilosopbos divinitùs fuisse procuratos satis
lioc opus, Deum farit
,

maxima suprà, ru* fallor, argumentati sumus (1). Deindè Gnc-

Xerxi, vel Cambysi, vel Dario, qui ipso per se
ciiT» pliih)sopbos alià ratione fures esse diclos conten-
et [lulclierrima regni obcai luunia, minora, et sordida
Quod si dii. dit Clemens, quôd ullrà quàm h Moysc el Propbetis
mandet aliis. Ac 19 Etbieorum libro : «

sapienliam subripuerint gloriohr! aucnpand;r! gralià

( inquit, c'iram babent aliquam humanarum rerum, ,

et creditur, rationabile quasi suam jaclare siïnt solili. Pylbagoras quidem di-
< quornadmodiim e islimalur
scipubis fuit Juda^i cujusdam Nazareli , ut Alexai d.^r
I est, eos amantibus mentom bonoranlibusque favere,
in libro de symbolis Pythagoricis scribil. Quin di\us
I tnnquàm rerum sibi cbarissimarum cur.ttoribus, ao
Ambrosius Pylliagoram génère fuisse Ilebra-um non
I b:»nè agenlibus. > Nota, vt cxistimatur cl creditnr, etc.
obscure tradidil. Cerlè fuisse circumcisum Clemens
Jam Diogenes Laertius apertè tradit Aristotolem Dei
Alexandrinus auclor est.
provid-'uliam ad cn-leslia usque pcririiigcre. Jam, quod
Clearchus autem Peripateticus in primo libro de
libcrtatem Deo in natur.e rébus Aristoteles neg.-t, viri
Somno dicit se nôsse Judx'um (jucnidam gravissimuni
docti et graves ità magnis ariumentis suadent, ut su
non soliim eloquio, sed eliam animo, cum quo versa-
pervacaneum sit, cas bic à me rationes repcti, quas in
lus est Aristoteles. Nam Platonem non solùm à Pylba-
promi)!uest f x illorum libris cognoscerc. Certc ubi de
gorâ, sed à noslris eliam doclrinam accepisse, et Au-
mundi a;ternilate velis equisque, ut aiunt. ciim Platone
gustinus et Clcmcns lestati sunt, et Ambrosius mullis
cerlat, si nalur:e auclorem liberum facial, ridiculus
argumentis suadel. Id quod Plalo ipse in Tim;vo ingé-
esse videatur. Quid de indignatione ob prospéra im-
nue falelur. Cùm itaque ca, qure à pi ilosophis rectè
piorum éventa, quàm ad bonos mores pertinerc se-
Cl sapienler dicta sunt, noslris nos dispulationibus ia-
cundo Rbetoricorum libro affirmai? 0"itl q"ôd, 7 Po-
seruerimus, rcpelemus nostra tune, Jion aliéna mu-
lilicorum, libro priseribit, niliil niulilum rt imminu-
tuabimur. Ac de primo quidem argumcnto hactenùs.
tumorbaluin(iU(^ nalurà educenduni? seilicet, ne nimiA
liliorum mullituiline res sua illa pub!ica formam spe- Nam crelera sunt bujusmodi,utnegotium Icclori facturi

siinus, si ea nidôô refutemus.

ficmqu'" congruonlem amitlerct, proptor quam ctiani

<;iiti<^ni pr.Tvfrlendn; f.-i^iu'; pvi«<lima» . nb.-^rtiîmqTie ''

n^ Vifle ri prà i:ofnm Miprrioiem, frA. i'-S.
 4^7 CAPP. VII, VllI, IX. DE JURIS CIVILIS IN THEOLOGÎA USU. .
458
CAPUT VII. quod Âugustinus idem contra Donalistas sœpè facit.
Pe juris avilis in theologicis conlrovcrsiis aucloritate. Nec enim peculiarem aliquem locum referre libet, cùm
Quibtts imperatttr argumentis. làm raultis hoc sit à divo Augustino usurpatum. Ad
Quoniam verô perlinet quidem ad hune locum juris hsec in disputationem de JHstitià et jure incidat theolo-

civilis auctoritas, et ità pertinet, ut non lecondità quà- gus aliquandù necesse est. Quo loco sanè ineplus erit
dam ratione cernatur, sed sit in proniptu, necesse est si ea, quce graviter à viris clarissimis de jure dicta
ut de illà quoque pauca dicantur. Est enini sine dubio sunt, negligere voluerit. Prsetereà, in pactis, stipula-

juris legunique peritia recta morum et vita; disciplina ;

tionibus cœterisque contractibus, in rerum dominio,
philosophia autem vitte lex est ac ratio. Quô fit ut le- prsescriptione , testamentis, donationibus, testibus,
gumcivilium periti philosophi censendi sint, scilicet judicibus, aliisque sexcentis hujus generis, quoties

qui veram, ut ille ait, philosophiam profitentur; jus theologo opus est album à nigro aequumque ab inique

verô civile nullà in parte tlieologis prodesse posse, ex secernere ? Saîpé nimirùm si ejus munus esse credi- ;

eo primùm suadetur, quod hujusniodi jura discere, tur, animarum cavere periculis, earumque saluti con-
presLyteris alque adeù monachis est inlerdictuni. Re- sulere. Injustitia quippé mortale peccatum est; quarè
pugtiat ergo theologice illa facultas, à quà ut derici nihil est mirandum, si qui et multorum confessiones
abhorreant, lege canonicà prœscribitur. Cùmque theo- audire débet, et de injustitia plurimis respondere, ab
logia rurs':m de rébus divinis sit, jus verô civile in eo legum talem qualem cognitionem ipse requirat.
rerum hunianarum earumque leniporalium admini- Quid cùm ad restitulionis materiam aplè exactèque
stratione verselur, vix inlelligi polest ,
queni usuni tractandam |de rébus hujusmodi theologus disputatu-
llieologo de rébus aîternis disserenti, scicntia, quœ res rus est? Nùm justitiœ et œquitatis, in foro etiam cons-
temporarias administrât, prsstare queat. Ac Cypria- cientiae, rectus arbiter esse poterit, nisi multa à juris-
nus laielur quidem pontifices legibns imperatorum uti, consultis , et civili prudentià mutuetur? Minime id
sed [)ro cursu rerum lantummodo teniporalium. Non quidem. Nam licèt jusluni , injustumque internoscere
igilur viri ecdesiastici , cùm res theologicas, hoc est, pbilosophorum , divique Thomœ lihris theologus ad-
diviiias sempiternasque tractare volunt, leges impé- jutus possit ; at id solum faciet in génère, in specie
riales usurparc debent. Imperatorum quoque edicla, autem sine juris aliquà peritia non laciet. Sed hœc vi-
quiB jus civile continent, Dei quandoque legibus ad- deri possunt obscuriora, dùm sine appositione exem-
versantur. plorura lentiùs disputantur. Exemplis illustranda sunt
Non ergô theologus ex illis argumcntum aliquod hsec, quœ rationibus subtiliùs quàm salis est, dispu-
idoneura accipiet ad conclusiones theologiœ compro- tari videntur. Proferam autem aliqua è mullis exem-
bandas. pla, nam omnia. esse operis infiniti. Sit igitur primùm :

Si pœnitens dicat se habere scrupulum super

CAPUT VIII. bis aut
illis bonis, quîc videlicel ex prœscriptione longi lem-
Jvris civitis studium t/ieologo utilissimum probat.
poris possidet, quae ex donatione uxoris alienœ habel,
Sod illud verius est, juris humani facultalem in quse ex lestamento minus solemni, quseve ab inteslato
mullis theologo commodam esse posse. Si enim illi obvenerunl. Si tsecundum exemplum Si : ail pœnitens,
canonicà scientia est necessaria, huic autem peritia se habere litem super hâc illàve causa, nescireque se
legum adeô conjuncta et colligata est, ut vix altéra
'

an cedere debeat lili, an potiùs illam valeal juste

possit ab altéra separari, theologus sanè il jus cano- :
prosequi.SittertiumrSi quis primogenitus à llieologo
nicum, quoque cum
'

ità et civile illo connexum vindi- quoeral, an peccel mortaliter, nisi sorores jiislo matri-
carc dt-bet. Quod autem sacrorum stalula canonum monio collocet, nisi œs aliejuim solval, quod parens
principum constilutionibus adjuvcntur, vicissimque contraxcrit, nisi protogenium curel, cl tuealur. Quid
illas juvent, lestatur Lucius 5, de novi operis nun. I
in donatario ? An Icneatur ad débita? Quid in domino?
cap. \. Undè illud apud Italos : // legista senza capi- An à subditis possit solita quîcd.im munera cxigere,
j

tolo valc poco, ma il canonista senza leggc vale nit'nte (i), i

ensque ad consueta onera sive roalia, sivc pcrsonalia
factum est jam tritum sermone provcrbium. lUirsùm !
obligare? Placent enim nobis hoc loco quidem juris-
pontificum jura plcnuiiqtic civili auctoritate raiionc- peritorum illoe voces; nec semper nos oportet accu-
que utuntur. A theologo igitur, cui jus pontificium fa- ratà diclione dissorerc ;
qiiin satins est de nominibus
millare esse oportet non
, erit juris civilis cognitio !
parùm esse soUicitos, essequc interdùm faciles et né-
aliéna. Auguslimis prrotcreà non improbat, si lerroni gligentes, quomadmodùni Plato nos et in Tliooloto cl
impcrii leges in suum adjutorium assumant;
lia^rctici !
in Poliiico admonuit. Verùm hocc obiter. Jam ad illa
id enim fecit Apostolus. Probandus est igitur ac multù redcamus. Sed quid opus est plura ? Anne spcciaiim
ctiam magis theologus, si adversùm haireticos, cùm dffiniro, quandô in judiciis, in contractibus, in nltimis
vcl de rerum teniporalium disposiliene rcctà disscrit, vi'liintatibns, ac nonniuiqu.îm oliam in delirlis com-
vel de moribus in republicâ aut consliluendis aut niillalur injustitia, vires thcologi non exccdil ?cùm ca-
constitulls, legum civilium anfloritatom adsciMJt. Id sus occurranl iiummeri, qui nalurcc lege definiri non

(I) Id est, qticimt. Id si ità est, ut est ccrtè, insolenti.r, erit.

scienliam jinis civilis pan'iin valore, abs-
que jure canonicn, niliil vero r.innniri scicntiam ne- niaxini I' , in cjusmodi (|M.'r<;tionibus juris pcrilinm
j

glectà civilis juris no(ili:i.

cortemsiire. Juris aulom pcrilia non nul eo::' iiltiùg

. . rii. I.
4» DE LOCiS TIILULOGICIS. LIB. I. 4(0
potest, quàra in juris II vel irrepserunt, vel invaserunl, ooarguere, seil anti-
invesligari aut inveniii certiùs
-_ ...^<-.>s.-«-\ .~im-t -»!-» il. ^.-/VT-vlïi-t rvt* .~tniir^-\ *>/^/%.-knfr\ ï'ilrv.-tijrt .»i-v»«»-.^ll^ «»_,__*. ^ ..
_ 1

volurainibus , quae non alla

qmecumque
_ ! ...

philosc^pho- quorum recepta plaoita convellere portentat, niaximo

eloquenlià, nec prudentià siipe- quidem semper verborum anibitu, sed vi quandoque
rura volumina, nec
Pandectarum libiis. argumentorum minimà. Dixit quidem
rant; de quinquagiula loquor
ille in libris de
in re corruptis disciplinis multa verè, multa praeclarè
Nain posleriores leges njultiim omiiinô utràqiie ; atque

ab illis dedinàniiit. Qiiod si bibliolhecas omnium fidenter pronuntiavit aliquandô, tanquàm é divorum

philosophorum unus Ciceroni visus est duodeoim ta- concilio descendisset. Multô autem viris doctis proba-
pondère, et utililatis retur magis, si quâ diligentiâ et disertitudine causas
bularum libellas et auctoritatis
oportet de illis corruptarum artiuin exprcssit, eàdem coUapsas resti-
uberiaie snperare, quid nos credere
quinquaginta libris, quibus non leges modo duodecim
tuisset; sed in tradendis disciplinis elanguit, cùm in
carpendis erroribus viguisset. Nec mirum, nam alio-
labularum, verùm multae etiam aWx
continenlur de

convenlionibus, deque jure et îcquo pru-

rum er-rata etiam probabiliter reprehendere, focile est
hominura
inquam, vo- id quidem artes vcrô quas jam indè à multis annis
denter sanclèque praescripUt? Sanctum,
; ,

Justiuianus viri quidam et indodi, et barbari deflexerun:, ad rec-

lumon est, et juslili;e templum merilô illud
morum philosophià jus tam lincam revocare , scilicet hoc opus, hic labor est.
appellavit. Alque cùm è sacra
omninô conandum, si quidquam magnà
Ilùcqiie erat
esse orlum civile consiet, ut fonlem, sic ceriè et rivu-
pbilosophiam ip- laude dignum agendum erat. Aliud est autem leges
los theologus colat, ne pariim S'I in
civiles, pnesertim in republicà benè instilulà, longo
sam religiosus.Sanè qui jus civile theologo negligen-
moralis usu probatas reprehendere, aliud, errorem interpre-
dum puiat, is bonam parlem philosophiie
illi neget de moribus
lum increpare. Quanquàm Ludovicus, quod ad juris-
revellit; cajus sub--.idium si quis
peritos altinet, eadem nobiscum sensil. Ail enim Ac :

disserenti, stullus esse videalur.

Quia ergô sa^pè utitur
juris civilis veieres interprètes summo ohm in honore
theologus S4ibsidio juris in dispuUitione theologicâ,
fuêre, jure quidem merito magnisqiie rationibus. Quo-
lanquàm ancil-
Wcircù illam juris scientiam théologie '
niam jus civile, ut à prœclaris philnçopliis graviler
liila n, pedisséquamque adjuuxi.
prudenterque editum fuciat, ilà illud etiam non .isi

CAPUT IX.
_
graves prudcnlesquephilosophiinterprelahaiitur.Pos:-
desumpti. quàm eorum manu
Quœ vis ac potestas argumenti ex jure civilî eà verô facultas haic in esse oo^pit,
qui nullà philosophià, nullâ gravi disciplina antè ins-
jure civili duci-
Et quanquàm argumentum, quod à
est ; sed tructi ad eam et ornati accesserant, scientiie hujus
certura fortassè, nec exploratum
fur, nec
splendor omnis deletusest neque ejus professores ha^
pro'babilissimum est lamcn , cùm omne, tùm illud
,

bentur in pretio nisi à vulgo, quod litibus plénum est

niagis, quod à legibus christiance reipublicnp. usu pro-
sine divino nutu
omne. Quemadmodùm autem a^gyptii sacerdoles miri-
batis theologus accipiet. Non enim
licè colebantur,quôd multam in mathematicis posuissen t
hujusmodi leges Romanis esse datas credendum
est;

promulgalas fuisse, operam, geometrià verô ^ïgyptus tota indigeret, con-

quin divinitùs" per ora principum
fusisperannossingulosagrorum limitibusabinundanle
inquit, humana
Joannes Vlll prœdicat. Et Augustiims
seculi Deum human» Nilo ; sic cùm licet inundatione suà orbis christiani fines
jura per imporatores et rectores
pervaserint, miscuerint, confuderint , necesse est , eos
distribuisse. Ac Dcmosthenes, leges,
inventum
generi
honore summo affici, qui jurgiorum componendorura
munusque deorum esse putat. Et Cicero principis le-
dicunturesse periti. Componant necne ipsi viderint;
gem ad jubendum et vetandura aplam, rationem re-
hoc nos certè vidcmus, minus ibi esse litium, uhi mi-
i-tam esse ait summi Jovis. ElSalomon : Divinaiio, in-
nus est hujus generis litteratorum. Novitios itaque eos
quit, Prov. 16, in labiis régis,
injndicio non errabitos
numinc jure consullos ne ego quidem in usum theologicc viidi-
Ad
ejHS. Dei ergô procurationem pertinuit, ut
quo ad care cujuo. Nec enim mihi jureconsultus est leguleiuî
quodam legum romanarum latorcs afllareetiir,
qux quispiam, captus et acutus, cautor formularum, anceps
reipublicae moderationem ea scita pr.cscriberent,
syllabaruni, injustiticC ocquè ut jusliliaî palroiuis. Sed
essent justa atque légitima. Quamobrem si theologus
id doceo, civiles leges, eas vel maxime, quœ chrisiiani
ex illis argumentum sumat, iiihil abhorrebit à profes-
populi usu et more observatoe diù sunt, theologo ad
sionis suce insiituto, et si non certo, at probabiliter
argume;.tandum esse Sed de his satis. Nunc i\c.
utiles.
argumcnlabitur. Nec enim mihi Ludovicus Vives pro-
hisioriaî auctoritate dicamus. Nam argumenta que,
bari potest, in eo, quôd universam Icgimi romanarum ,

posuimus, ut juris civilis auctoritatem elevaremus, fa-

et vim nititur frangere, et elevare auotoritatem ;
plus

indulget dùm corruptas disci- eiliora sunt, quàm quibus refutandis noslra iramorari
ille nimio interdiim sibi

Nec novitios solùm errores, qui debeat oratio.

plinas persequilur.
 , ,

DE HISTORIE HUMAIN.E AUCTORITATE

QU/E POSTREMO LOCO EST POSITA.

LIBER XI.
CAPUT PRIMUM. riclitari. Multù verô id minus, cùm illud explico, quàir,
j

sil theologo bumana historia ulilis et necessaria. Nul-

Nuntius de morte parentîs vixdùm finito supcriori libro
les quippè hic adversaiios habemus, nulla contra ve-
allatus enarratur.
rilatem argumenta sunt. Etenim viri omnes docti con-

Superiorein locum vixdùm flnieram, et ecce nun- sentiunt, rudes omninô tbeologos illos ecse, in quorum
afferlur, parentera meum charissimum
Yienntc lucubrationibus historia nmla est. Mihi quidem non
tius

diem extremum obiisse. Eo verô audito nuntio, si mo- theologi solùm, sed nulli salis erudili videnlur, quibus

tura me negem, quàm id reciè faciam, viderinl sa- res obm geslai ignolic sunt. Multa enim nobis è the-
pientes, sed certè mentiar. Motus sum enim tali pa- sauris suis historia suppeditat, quibus si careamus, et

rente orbatus, qualis, ut arbitrer, apud mortales in theologià, et in quâcumque fermé alià facultale, ino-

reliquus nuUus est. Cùm aulem ego illi nieas bas lucu- pes saepenumerô cl indocli reperiemur. Cùm verô pa-
brationes nuncuparem, sciiicet a laboribiis, quns ejus leat quandoque in re quondàm gestà theologicce dis-
potissimùm causa susceperam, aliquandiù cessatuni piilaiionis cardinem verli, quis est hic, qui neget,
est. iMihi enim antè itàjiicunda hujus libri confeclio inlerdùm eliam in scbolaslicâ dispulatiwne
opus esse
erat, ut non modo onines absiergeret laborum niole- ex annalium monumentis lestes excitare clarissimos
stias, sed efficeret labores molles etiam et juciindos. verilatis? Etiuidem historiam esse theologo disserenti

At vero posteà nihil omninô erat, quo laidium et cura nccessariam, cùm sa^pè aliàs, tùm ma .imè in hoc
le^aretur. Etenim vivo paire, cùm de locis Ibeologicis opère animadverli, ubi quantus milii fuerit historiai
aliqu-d \ellem scribere, ille mihi occurrebat non eo humanae usus, qui superiores libros altigerint, ii focilè

solùm diyrius munere, sed in cujus etiam noniine, vi- judicabunt. Nam quàm niagnus posteà fulurus sil, non
giliic nostrae graliùs apparerent. Nunc audeo ego in prœsentià dicere, ne montes aureos vi-
auteni quem
siniilem inventurus sum, ut pairis loco substitu.-imV dear poUiceri.
Solcbam mihi equidem charissimum parcntis vullinn Cenè quantum bisloriai cognitione theologus indi-

sislere; et quotiescumque scribendum

erat, aut ego
geat, vel illi abundè magno argumento sunt, qui ejus
eram cum illo, aut ille mecum. Ille addebat aculoos, ignoralione sunt in varies errores lapsi. IIujiis gcneris
ille torpeiilem exciiabat, ne oscitare quidem me
ille
quidam cxemplum ponunl, quôd Trajanum Gregorii
Sfnebat. Tania erat in absentem etiam patrem reve- precibus à gehennà liberalum, non vulgo solùm,
sed
reniia ! At niodô opus cœptum persequi eupienti aqna dive etiam Thomai ohm juveni persuasum est. Per-
haeret, ut aiunl, nec quidquam conor, ut non labascai suasum est autem Jeannis Damasceni auctoriiaie, cui
aninius viclus quàm citù. Longo enim à me ille spalio
D. sanèThomas plurimùm deferebal. Sed illius fabcl-
sejunctus, non minus mihi reUquit
moriendo argumento nemo adduceretur, si ex tem-
Ix, inquiunt,
doloris,
quàm afferebat vivendo iœiiiiœ. Sed cùm, accepte porum raiione inlelligerel, Joannem Damascenum rei
vul-
nere, oiium mihi magnum, insperatumque ejus auclorem esse non posse, ut qui plus uno seculo,
conligerit,
n.hU aulem agere aiiimus nec deberet, nec juxtà horum sentcntiam, Grcgorium anlecesserit. Nam
posset, ad
postremum lucum omninô appellandus Raphaël Volaterranus, Vincenlius Valvasensis, ac di-
fuit; ne res
benc et uliliier inchoata, ejus morte interciperelur, vus Anloninus illum tradunt siib Tiieudosio floruisse.
qui etiamnùm è superis vigiliarum mearum mnnus Sed hoc exemplum ineptum est, cùm Joannes ille Da-
exigit. Nec vero dubitem ego qurrenti,
cui scribam,
mascenus, qui quatuor de orthodoxà lide libros cdidil,
respondere Palri meo sub Conslanlino et Leone floruerit, iioc est, divo Gn^-
: scribo, qui nie non ipsi ba!c
taiiluinmodo dare voluil, sed etiam gorio jam defuncle. Nec in re aperlà opus est aui
aliis prodere.
Quanta apud theoh»gos Joannem, palriarcham liicresolymitanum, aul rennii
igiiur sil bi,^toriaî humanœ cl
utiliias cl auctoritas, explicaturi scripiorem romanarum, lib. 21 et 22, aut alios eliam
modo sumus. Orabit
autem sine dubio patcr, ut historiées excitare, ubi Joannes ipse Damascenus non
quod ilcr ilio in terris co-
gontc carosinms, eodem nunc obscure indicat, quo lempore Primùm enim
exstilorit.
è cœlis favenle pera-
gamus. Cyrillum sicpè referl, qui post Theodosium fuit. S)-
nodi quo(|uc Chalcedon. aliriuaiidô mcminit. Qniu
CL\PUT II.
lib. 3, cap. 10, Pelri cnjusdam Gnaphaei facit meu-
De liiatoriœ liumanœ in theotogiam utililutc.
tiiniem, qui sub Jusliuiano in qiiintà synode damnatii
Emersi jam è vadis, et scopulos praetervccta est est. Sed et lib. i, cap. 17, centra Iconom;ichos, scri-
oralio mea. A robus enim diflicilliiuis ad res faciles bit, eosdemque in hb. h^crcs. Iconoclaslas et Tliymo-
dehpius sum, neque in hislori;c huinana' aucloritilo Iconles appellat, à Leone scilicel, qui seeUe illius
txplicandà, potest aut ingeniuna, aut tbeologia mea pe- pr.ccipuus et auclor et adjiiior fuit. Eodeni prxlereà
 . , ,

DE LOCIS TllEOI .OGICIS. LIB. XL 464

nebrje tanlo spatio contigissent per universum orbem
Monothelitas commémorât Cyrum,
Ser-
hxvc^ libro,
qui damnali sunl in sexlà synodo aliquis certè seu latinus seu griccus scriplor ejus rei
gium et E.-slachium,
papa; adversùni q.ios copiosè eliam memiiiisset. Nam epistolam, quâ Dionysius astruit
siib A-athonc
cap. 14 et 15. Qua> om- eclipsim illam se diligenler et vidisse oculis et aninm
scripsit, lib. 5 de orlhod. fid.,

Joannein Damas- considérasse ,

quasi noniine Dionysii confictam deri-
nia qui expendat, is facile inlclligel,
dendam propinat. At verô nec quam philosophiai el
Grcgoriuni cxstilisse. Nam quod
Trilhe-
cenum po<;t
altcrum sub doctrine laudem Dionysio Areopagit;^ eripereconalur
duos fuisse] hu.jus nomiuis,
mius ait,
composuer.l, al- Erasmus, eam ego in hoc opère asserere instituo ; nec
Tbcodosio, qui libros illos theologi;«
depugnàrit, id id etiam reprchendo ,
quôd D. Hieronymum ejus in-
tcrum sub Leone, qui pro imaginibus
modo recitat.s terpretationis auctorem facit, cui non alius quisquam
oommontitium totum est, ut ex locis
Mirum Scriptural interpresaperliùscontradicit. lllud ago,nisi
apparuit. Noc vorô bistoriam ego illam probo.
loto, ut humanas historias hic ignoraret Erasmus, tenebras
cnim est, hominem gr;BCum, rem nostram, et
profoclô illas aliter, ac verc quidem, iiiterpretaturum.
ipse inquit, orbe vulgatam, Grrecis suis prodidisse,
ignorât. Sint
Phlegon enim, Olympiadum egregius siq^putalor, in
^quam bisioria tamen omnis Latinorum
quartodecimo libro ità scribit: « Quarloautem anno2U7
erço non ropugno, ea qure de Trajano et Gre-
fabul-.T»,

causam tamen, quia

< olympiadis , magna et excellens intcr omnes ,
qua;
gorio reforuntur. At non ob illam
hoc in gé- « antè eam acciderant, defectio solis est facta. Dies
prior Grcgorio Damasccnus fuerit. Yerùm
nupcr erra- I horà sexlà ità in tenebrosam noclem versus , ni
nère Hispanus noster Genesius Sepulvcda
valdè « stellse cœlo visa; sint, termnque motus in Bilhynià
vit, neque meo judicio imperitus, et suo
bomo
et à tbeologise
€ Nicœnae urbis multas cèdes subverlerit. > Quem an-
doctus, certè et cloquendi artc clarus,
vellet, bar-
num cum passione Dominicâ concurrisse Euseb. in
studio non abborrens, qui cùm persuaderc
Chronicis patefecit. Lucianus quoque, presbylcr An-
baris novi orbis oppugnandis justam
esse belli causam,
incubuit, quôd, Gregorius in
tiochenus, vir moribus et enidilione priecipuns, cum
in eam argimicntationem
tcrtiâ (id quod refer- gentibus de tido chrislianà disputans : « Requirile,
epistolà, lib. primi scptuagesimâ
inquit, in annalibus vestris, et invenielis tempori-
tur qu. 2', c. 4 Si non), Gennadium commendat, qui i

reipubliciie bella « bus Pilati, Chrislo patiente, fugato sole inter-

tantùm cbristiana; dilatand* causa
nomen per subditas gén- i ruptum tenebris diem. ^ xXuotor est Euscbius li])r() 9
susceperit, qualonùs Christi
discurreret. Hoc ecclesiast. Histor. cap. G. TertuUianus domùm
ies fidci pranlicatione circumquaquè
, :

ad rem Eodem, inquit, moniento, dies, médium orbem si-

Grcgorii tcstimonium quàm sit ineptum
«
vero
Genesius gnantesole, subducta est. Deliquium utique puta-
propositam comprobandam, is quoque ipse
«

didioissel, cos adver- € verunt, qui id super Christum pra-dicatum non scie-
facile judicàsset, si ex bistoriis

sùm quos bella Gennadius gessit, hostes non imperil 4 runt, et tamen eum mundicasum relalum in archi-

vis vestris habetis. Hactcnùsille iuApoc. cap. 21.

romani modo, verùm eliam Ecclesice Christiquc
fuis- « t

eumdem Gennadium Quibus ex rébus facile intelligitur, sacris litteris e\-

se. Id quod ex aliâ quâdam ad
qu« est in eodem lib. 19, num. 72, luce cla- ! ponendis historias etiam gentilium esse necessarias.
epistolà,
riùsYidcrc licet. Nec dubitari potest, Yandalos, quo- Quje quanquàm ità sunt in promptu , ut res dispula

rum reliquice eô usque in Africanâ provincià supererant, tione non egeat , sunt tamen nobis in tertio dcciino
libro fusiùs explicanda.
Arianâ peste affectos; nec ignoratur Donatistas, quibus
Africa tùm etiam plena erat, pracliis et vi contra
Ga- Cùm igilur ibi hœc simus exemplis manifcstissimis
tholicos,non solùm disputatione, pugnâsse. Sed de bis
illustraturi, non est cur quœ ejus libri propria doclri;ia
exemplis non est hic locus disserendi, ubi brevitor et erit, hoc nos eam loco importune antovertamus. Altiue

in transcursu theologum admonemus, ut ne

bistoriam ut gi'ometne soient non omnia argumenlis osloiulrre,

ccclesiasticam negligat,cujus et cognitio magnos fruc- sed postulare, ut qua;dam sibi concodantnr, quô faci-

tus parit, et ignoratio parit errores.

liùs qua; vellnt , explicenl ; sic ego intérim à leclorc

Jam verô Augustinus , lib. de Doctr. Christ., lib. 2, poslulo, ut mihi concédât esse in libris sacris loca

cap. 28, Ethniconmi etiam historias ad intelligcntiam l)lurima, qu?o sine historiée humanx cognilione oxpo-

Scriptural sacrœplurimîimconfcrre tradit, ostenditque, diri non queunt. Quod autem in disserlatione adver-

ex earum ignoratione,quosdam circà Scripturas errasse sùm fidei christianoc inimicos rerum geslarum moi:u-

Videlicetlrcnreus et TertuUianus, prior quidem, lib. 2, menta theologo peropportuna sint, clarissimorum vi-

cap. 59 et 10, posterior in opère advers. Judxos,

circà ronim usus aperlè confirmât. Terlullianiis ex ip'.i>

;etatem quâ Christus passus est, in vario sunt quidem Komanorum historiis argumentatnr, in Apologetico,
'
errore versa ti, sed ob eamdem causam tamen. Historias pesslmosquos(|nesrevosChristi;t!nsori!delesque fuisse.

enim humanas hoc loco noglexerunt, quibus cognitis Bonum ilaquc esse id, quôd niali homiiies inscclarm-

ea res facillimè expeditur. Q-ianquàm utcrque crroris tur. In libro verô ad Scapulam, quot rerum geslarum

sui ex Evangelio quoque poterat admoneri. Atque Eras- exemplis usus est, ul pcrsuaderet ob vexatos Chri-

mus, quas tenebras super un iversam terram factas plané slianos, multos gentilium pra;sides Irisles exiliis ha-

scribit Evangelista, eas ipse super Judseam tantùm fusas buisse Quamobrem qui cum nostris pugnavissent
I

inteHigit,fafsccqueintelligenti3e causam ponit, neque vo- coscum Deo quoque sine diibio cerlà-sse. Cyprianu»
ram, neque. si vrra o«;«ot, catis idonoam, quod si hre tc- 'dolonim omnium vaniiaiem qnà hislorinnim scientià
465 CAP. III. AUCTORITAS III'MVNE HI3T0RLE I.MPLGNATUR. im
commemoratione coarguit! Hieronymus advers. mirùm exigitur, ([ui et antiquilatis meraoriam in nu-
el ,

Jovinian., quot quàmque varias adversîim Jovinianum merato habeat , et prudenlià summâ gravissimoque
judiciosit prceditiis. Sed que citiùs hoc, quod suscepi-
liistorias in commendationem virginitalis castilatis-

que commémorai Lucianus presby ter, !

quemadmodùm mus, non médiocre munus conlicerepossimus, omissà
suprà diximus, ipsosgenlium annales citât, utnostroe aut ignorationis mese, aut temeritatis, aut ulriusque

dogmata illorum testimoniis asserat. Euse- etiam deprecalione, ad earum rerum ,

quas proposui-
etiam fidei

bius JudiBOS et paganos sœpè ex historiis huniajiis ré- mus, explicalioncm disputationemque veniamus.

Non ergô historia solùm ecclesiastica sed ea Principio itaque historiœ humanaî aucloritatem ar-
futât. ,

etiam, quai estab ethnicis auctoribus scripta, theologo gumentis opposilis impugnabimus. Mox docebimus ex

contra adversarios fidei utilissima est. Quapropter ejusmodi historia qualia in theologiaî usum argumenta
gentium aut incertis- ducantur. Tertio loco oslendemus, quinam illi auclores
rudem esse omninô in historiis ,

Enimverô sint,quos Po-

in historia theologi probare debeant.
ûmx segnitia; est, autfastidiidelicatissimi.

qiiôd commode ac prudenter non in concionibus modo, slremô argumenta opposita refutando fincm hujus libri
faciemus.
sed etiam in disputationibus, theologus exempla pro-
férât, dùm quippiam vel justum esse suadet, vel in-
Primum ergô argumentum, quo historice humanse fi-

quoniam à viris aut probis aut improbis des labefactari potest, est hujusmodi. Joseph secundùm
Justum ,
,

usurpalian est, Tertiillianus, Hieronymus, aliiqneviri rwituram filium fuisse Jacob, secundùm legem fuisse

gravissimi salis ostendunt, qui non rarô hujuscemodi fdium Eli, Africanus in epislolà ad Aristidem, Juslinus

persuasionis génère delectanlur. At exempla probabi- martyr qusestione ad Orthodoxes 66, Eusebius, libro l

lia sine hisloricccognilioneproferriquîpossunt? Quàm Ecclesiast. Histor. cap. 7, Nicepborus,lib. item primo,

latè ii;itur histori;ï; utilitas fusasit, apparet : siquidem cap. H, Ambrosius, lib. in Lucam 5 Hieronymus , in

quacinnquè tlieologi ingredimnr sive concionando, primum Malthaîi cap., August. 2 de concord.
lib.

sive disputando , seu sacras litleras exponendo, in Evang. cap. 3, et 2 Rétractai, lib., cap. 5 et 16 Da- ,

aliqnam historiam vestigium ponimus. Itaque cùm ad mascenus, lib. 4, cap. 15, Beda, lib. prim. in Lucam,

bas niultas res theologo perutiles sint historiarum li- cap. 10 , Theophylactus in Lucœ tertiwm caput, om-
bri , siudiosè profectô ab eo legendi sunt , ne turpiter aesque ferè Patres scripserunt. Neque illis subito re-

iîi rébus ad se maxime pertinentibus erret, eaque igno- perta hœc , aut sine auctoribus conflcta sunt, sed ab
rct, qu;e ignorari non sine imprudeniià modo sed ne ip-is Salvatoris noslri propinquis et consanguineis tra-

sine imperitià quidem possunt. Historia quippè, ut Ci- dita, quemadmodùm Africanus affirmât. Ha^c verô
cci'o verissimè dixit , cùm magistra vila; est , tùm lux mullis argumentis commentiliaesse probat libro primo
etiam voi-itatis. De historiie ergô utilitate hactenùs Harmonise Evangelicae Osiander, atque, ut sibi quidem
dictum est, nunc de auctorilate videamus. videtur , ilà probat ut non modo D. Thomie, caete-
,

risque theologis quasi portenta somniantibus in-

CAPUT HI.
,

sultet , verùm etiam eos insanos appellet ,

qui haec
Argunienla continet, quitus aucloritas humanœ historiée
primi in lucem ediderunt.
impugnatur.
Secundùm argumentum est, quôd Joseph, vir Marisc,

Qiianqiiàm, ut paulô antè dicebamus , è locis scopu- alleram priùs uxorem habuisset, ex quâ filios suscepe-
l:).^is cnavigavit oratio, nec ea ,
quae in hujus loci ex- ril, qui fratres Domini in Evangelio dicunlur ;
Euse-
plicalione disserenda sunt, ingenii vim aciemque desi- bius, libro secundo Ecclesiast. Histor., cap. l,Niceplio-
derant, egent tamen qua^dam borum gravi maturoque rus, lib. 2, cap. 5, ubi etiam refert Hippolytum ejus-
jîidicio. O'iâ ex re fit , id quod vix credibile est , ut in demsententiœauctorem, Ambrosius, in libro de Insiit.

iocofuilietexplicaloperdifficileset lubricaîqucestiones Virgin., cap. 6, Epiphanius, lib. 2 cont. lucr., cap. 61

e\i-îtaiit. In primis enim constituendum est, qualis el78, Hilarius, can. 1 in Malth., apertè conscnliuiil.
qu niaqtic sit bistoritc humanai aucloritas, et quam Al historiam hanc Hieronymus in Mallhaii duodeci-
facial in Ihcologià fidem, quod non adeô cxpcdilum est. mum caput tanquàm apocryphorum deliramenta con-
Dfindè quisauctor probabilis ac fide dignus existimari lemuit; quin etiam advcrsùs Helvidium asserit.audaci
d.'beal; qu;« res est omnium diflicillima. Cùm enim eam temeritatc confictam.
!U)n ex sormone hominum rccenti, sed ex majorum Terlium argumentum : llicronymusscribit, vetercm
iiiomorià atque annalium vetustate cruenda saipé sit historiam narrare, quôd Herodias, cujus Maltlueus me-
v( ritalis explicalio ejus quaî in tlicologicà dispula- minit, fdia fuerit Aretaî régis idem quoque adslruit
, ;

lionc vcrsatur, oporlebil sanè de historia prsesertîm Beda, libro Com. in Marcum secundo, Eusebiusque ,

veleri judicaro, liistoricos omncs intcrnoscere, men- lluflino interprète, libro Ecclesiast. Hist. primo, cap.
daccsque à vcracibus sccernere. ()mm facultatem 13. At illud esse falsum et Josephus, lib. 18 Antiq.
quoniam mihi nec arrogo, nec debco, faleor me non cap. 5, et Egesippus lib. 2 de Excid. Hier., cap. 12,
sine melii ac pudore quodam hanc provinciam susce- lestes locuplelissimi sunt. Quibus etiam assenlitur Ni-
pisse, muncrc ncoessilalis, non voluntalis opère per- ccphorus, lib. 1, cap. 20. Nihil igitur ex rerum vête-
functurus ; non quôd mihi in taiilo oflirio, tàmque gravi mm publicà commemoratione, non cerlô dicam , sed
causa cura dcfueril, sed quod video pcriculosumessc,
ne probabiliter qtiidem suadere possumus. Nam si
eo vel maxime loco judicem vellc ficri, ubi vir illeni- historias, quse in his tribus argumentis rcferuntur, ex-
 ,
,

4G7 DE LOGIS THEOLOGICIS. LIB. XI. 468

plodere, et pro niliilo putare licot ; miUa profeolo Im- Sextum : Miraculum nuptiarum in die anniversariâ
mana liistoria roperietui-, quic qiiidiiiiain habeatadfa- KpiphaniLe fuisse cditum ,
postaitati suœ, quod ait
ciendani lidem viriuin. Maximus, fidelis mandaril mitiquilas. At Epiphanius
Quarlum argumeiitum :Magos,qui Christum adora- coiitrà docet, iiœresi 51, eodcm die, quo Christus na-
turi ex Oriente vcncrunt, rcges fuisse, nedi'im philoso- tus est, complète jam anno trigesimo, fdium cum ma-
phes, Iraduul Cyprianusin sermonede BaplismoChri- tre convivio nuptiali interfuisse. îNibil igitur certum ex
sti, eimaiiifeslà Trinit. Atlianasius quceslione secundà temporum publie;» commcmoratione accipere pos-
adregemAnlioehiim, llieronynius,iii rsal.71, Augus- sumus.
liiuis serinone quadragcsimo tertio ad fratres in eremo Septimum : Lex verx historié est, ut Ilieronymus

et de mirabiHbus sacrœ Scripturœ,s\ tamen hxc opéra sïcpc dixit, ea scribere , quœ vulgus existimat, quam-
Augusliiiisunt, Chrysostomus, honiilià sexlà in Matlh. vis reipsà falsa sint. Sic enim Joseph ab ipsâ quoque
Tertulliai)\is conlrà Juda-os, Doctor quidam anliquus, Maria appellabalur patcr Jesu, et llerodem Evange-
nomiiie Clirislianus, iu cap. .Matlh. 2, Isidorus iii pne- lisla contristatum esse ait, non quôd reverà aut Joseph
fatione MissU', qu* vulgô dicilur Mocnrave, divns pater Christi essot, aut llerodes esset animo contri-

Tliomas in Malth. cap. 2, et in Joannis cap. 11, nam siatus, sed quôd illud eo tempore sic vislgô ab bomi-
et terlià parte, quaistione Irigesimâ sextà, articulo nibus putaretur, hoc autem discurabenies existimâ-

tertio, ait non soh'iin fuisse sapientes, sed potentes. runt : cùm potiùs illud credendum sit dissimulasse
Kjusdera sententi;e fuerunt Alberlus Magnus, D. Vin- mentis suie maiiliam artilicem homicidam, cùni trisli-

centius, Nicolaus Lyranus, D^nysius Carthiisianus, tiam in facie et hetitiam haberet in mente. Ob quam
Simon deCassià; Doctor mcogn.Ms, in Psal. 71, Titel- causam vulpes est à Domino appellatus. Undè et Jo-
mannus, Joannes Echius D. Anloninus, aliique ex
, , sephus, 18 Antiq. Lb., cap. 7, asserit, abllerode Joan-
junioribus, quos longum est enumerare. At cerlè his- nem esse occisum, quia timebat ne auctore Joanne de-

toria esse videtur per manus à majoribus nostris ac- fectionem populus moliretur. Ambiguum igitur onme
cepta. Sed \\-3iC lamen comnmnis traditio nullam argumentum est, quod ex historiâ petitur. Nam vulgi

prorsùs in Ecclesià facil lidem. Quin probabilissimè à fermé opinio falsa est; et poterit omnis ejusmodi ar-
Baptislà Mantuano aliisque recentioribus asseritur. gumentatio refelli, quôd historiens non verilatem re-
magos reges non fuisse non enim id silentio pnetcr-
;
rura, sed vulgi opinionem expresserit,

missuruni EvangeUstam, quod ad rem magnoperè Octavum : Augustinus, sermone 71, de immolatione
pertitiebat; nec I erodem, si reges essent, eos adeô Isaac : « Antiquorum, ait, relatione refertur, quôd
iinperinsè et incivililer exceplurum. « Adam primus homo in ipso loco, ubi crux fixa est,

Quintum argumentum : Magos venisse Hierosoly- fucrit sepultus. » Et Cyprianus in sermone de resur-
mam diebus à Cinisti nativilate tredecim, non Iliero- rectione Christi : « Adam, inquit, sub loco, quo crux
nymns modoetAuguslinus, vcriun eliainonmesproiiè 1 Domini fixa est, Iiumatns traditur ab aiitiquis. i At-
auclores et vctcres et récentes memorioe prodiderunt. que Paula et Eustochius in epistolA ad Marcellam ,

At Epip!)niiius breresi quinquagesimà prima constan- eanidem historiam lanquàm habitautium ore celebra-
ter aPiirmat, post duos annos à nato Cln-isto Magos ex tam narrant. Ità eam refert quasi minime dubiam Epi-
Oriente advenisse. Cujns opinionis du* caustc sunl jjlianius lib. 2 cont. hœres., cap. ultimo. At Ilierony-
non omiiino pessimcc. l'na, quôd in die Purificationis mus in Matth. cap. 27, et in cap. o Epistol. ad Ep'.ies.,

non agnum, sed turlurcm, aut columbaî puUum Chris- (juasi labulam inidet, quôd Josue, cap. li, Adam in

ti mater obtulit; non crgo potuit invenire manus ejus Cariaiharbe dicatur esse conditus. Opinioner» vcrô

pretium agni, atque adeô ne thesaurum quidem à ma- llieronymi Isidorus seculus est.

gis acceperat. Altéra causa est, quôd llerodes occidit Nonura : Clemens Alexandrinus , Eusebius C.esa-

omncs pueros à bimatu, et infrà sccundùra tempus ricnsis, Theodoretus, Ilieronymus et Augustinus, ex

qnod exquisierat à magis. îSon est autem verisimile annalium rationc collignnt, septuagiiita desolationis an-
llerodem bimos pueros interfeclurum juxtà tempus nos in se<undo Darii Hystaspis fuisse completos. At hoc
slellaî, cujns apparitionem diligenter à raagis exqui- non modo falsumet commentitium est, sed sacris etiam
sierat, si ab ortu stellae ad magorum adventnm non iitteris adversum quai non implicite et absconditè , ,

nisi tredecim dies iniernuxissenl. llis adde, quôd ipsi sed patentiùs et ex|ieditiùscontinent,se|»tuaginta illos

quoqiie lestati sunt, se slcllam in Orenle vidissc. Qu;c annos stalim ab initio rcgniCyriabsolutos.Nullum eritô

profeclô vcrba plus aliquid signilicaiit, quàm regionem, idoneum argumentum ex temporum rationc promitur.
undè profecli sunt,coniparalionetantùm ad llierosoly- Deciumm : Ilieronymus auctor gravissimns historiro

mam orientnlem fuisse. Si igilur, ut plané scribit Evan- prodit, quôd in secundo Darii anno templnm x'diticaii

gelisia, ab Oriente renerunt, cùm non sit obscurum rœptum est. At verô exploratèpercoptum est et cotjni-
Hierosoly mam longissimo intervallo ab Oriente distare tum, Zorobabelem subGyrotempli fundamenia jecisso.
inlrà làm paucos dies et stellam vidi;;se, et consUium Imbecillum ergôest quodcumque argumentum ex his-
fc'âtoriœ auctor
de profcclione communicàsse, et adornâssc iter, et ab toriâ humanâ depromptum, quàmlilw*

Orienlis parlibus per tôt rogiones ac pnpnlos ad Pa- gravis sit.

k^âlinam acccsSisse, prorsùs abborrel ab UuniaïKC ju- L'ndccimum : Pleriqye bistorici et il nobiles tradi-

Artixexem sedificationem t^m imp^îsw

rticio rationis. ! d^Tunt,
469 CAP. m. AUCTORITAS HUMÂN € HISTORI/E IMPUGNATUR. 470

At contra Scriptura tradit, tereplum œdificatum esse

'

Sextum decimum : Innocenlius, dist. 20, c. De

quitus, solas ecclesiasticas historias in causis Ecclesiae
Itvaîcipiente Cyro, Dario et Artaxerxe.

Duodccimum Josue post mortem Moysis 26 annos

:
'
finiendis approbavit. Elhnicorum ergô de rébus gestis

imperàsse, auctores sunt Josephus, lib. 5 Antiq., cap. monimenta parùm in Iheologiaî usum valere possunt.
cap. 4 Nauclerus Chro- Id quod concilium Florcntinum, sessione septimà, con-
Sabellicus Ennea.
I

1 ; lib. 1 , ;

nographioe suse generatione28. NamEusebiusinChro- I

firniat in bœc verba Rotnanorum aut Grœcorum histo-
:

nicis, atque hune secuti Isidorus, Sulpitius Severus, rià nequaquàm in sijnodo uti dcbemus.

et Joannes Carion, 27 annos Josue imperiotribuerunt. I

Decimum seplinuim : In Assyriorum monarchiâ Be-

Quaesi vera essent, non essetverasunnna i80 annoriim, rosus commendari suprà c;cleros solel. At hujus auc-

qua; ab exitu fdiorum Israël de yEgypto ad tenipli toris nulla exstal bistoria. Nam quai Berosi nomiue

aedificationem, 3 Reg., cap. 6, colligitur.

est ab Annio édita, eam fictam esse viri eruditi depre-

Tertium decimum qua bistoria thcologo pro-

Si
henderunt. In Persarum verô rébus gestis comniemo-
:

banda maxime, qua^ omnium Ecclesiarum randis praifertur Metasthenes, qui veros et publicos
est, ea erit
Persarum annales, ut fertur, secutus est. At hujus
ore celebratur. At ejusmodi multœ nullam faciunt
etiam monimenla multô falsiore titulo Annius odidil.
prorsùs in theologià fidem. Etenim, ut ea praïterea-
nius, quse ridicule et Ailsè de Cirico et Julià, de Gre- Metasthenes siquidem iste Annianus, octo solùm Per-

gorio, de Catharinà martyre, deque undecim mille Yir- sarum reges fuisse tradit, cùm tamen fuerint qualuor-

ginibus reforuntur, certè bistoria Thomai Apostoli decim, quos ordine et Hieronymus in septimum Pa-
apocrypha et commenlitia est , non solùm Gelasio nielis caput, et Eusebius censet in Chronicis. Jam
Graicarum rerum bistoria quid nisi fabulas continet,
auctore, dist. 13, cap. Sancta Romana, sed etiam Au-
gust., lib. 22 contra Faust., cap. 79, et lib. unico quas illi passim pro veris bistoriis edunt? Cicero quippè
advers. Adimantum, cap. 17, et lib. 1 de Serm. Dom. auctor est gravis in Orat. pro L. Flacco, quôd tesii-
in mont., cap. 58. His adde Martha» et Mariai Magda- moniorum religionem grseca natio non coluit. Scipio

Ien3efabulam,quaî narrât, ad MariamquidemMagdale- item apud Livium Dec. 5, 1. 8, non aliter, historias

nam, ad Martbam verô Bethaniam sorte hœreditarià grsecas ac fabulas refert. Verè quoque dixit Fabiiis,

pervenisse, cùm contra scribal Joannes, Bethaniam lib. 2, Orat. Instit., c. 4, graicis bistoriis plefunupie

castellum Mariai Marthœque fuisse. poeticop similem esse licentiam, ut jure iiludex salira

Quartum decimum : ea bistoria reliquas videlur vulgi etiam sermone teratur : Et quidquid Grœcia wcn-
excellere, qua; à simimis ponlificibus probata est.; dnx audet in liistoriâ, Juven. sat. 10. Atque Josephus
Constanlini verôdonatio,lppra,baptismns, sanitas non in prooemio lib. de bello Judaico verilatem à Graicis,
modo bistoriis celebranturEccIesiai, verùm etiam per in bistoria negligi testis est. Id quod in 1 cont. App.
summos Pontifices approbantur. Atha;cficta esseom- lib. confirmât. Sed et è nostris Hieronymus, cùm gra;-
nia multi .
iridoclissimicontenderunt.NuIIaigiturcccle- cas historias opposulsset : « Non dcbeums, inquit, co-
Biaslica bistoria theologo idonea argumenta ministrat. I rum auctorilati acquiescere, quorum mendacia de-
Quiiitnm decimum : Nemo in ecclesiasticis viris est, < testamur. » Sanè, ut taceam de rcliquis, Uerodotus
qui historiae probabilis auctor haberi queat. Non Philo et Xcnophon, quos hisloriaî parente > Graîci habont,

in lemporum Breviario. Nam in co libello, quamvis confictis ferè narrationibus abutuntur(l). Quid va im-
exiguo, tôt mendacia suul, ut sint numeratu dilTicil- perio Romanorum? An ulli exstant annales publiri,
lima. Non Josephus. Primùm, cpiia mulla tradit sacris quibus crcderedebeamus? Minime gi'utium. Sedquis-
httoris vebementer repiignanlia. Deindè, quia tertinm que pro affectu suo res illorum gestas scripsit. i I.au-

Esdric librum in hisiorià sequitur, qucm Hieronymus i dati(mibus porrè, quod Tullius ait, de clar. Orator.,

non aliter, quàm somnia rejicit. Postremô, quia in t bistoria rerum romanarum est facta mendacior. »

temporibus rerum noiaudis vario fuit crrorc versatus. Quaidam autem in Livio esse, quidam in Salhistio,
Ecquisergo in Ecclosià auctor histori;e certiis babcbi- quaidam in Cornelio Tacito, quaidam in 'Irogo, quo-
lur? An Africanus? Scd hnjus bistoria Gelasio apocry- rum fidcs manifoslis tcsiimoniislabefartari possit, Fla-

pha est. An Eusebius? Sed hnjus qiioque hisloriam, vius Vopiscus, in vilà Aureliani, verissimè dixit. Nil
tanquàm apocrypham, idem Gclasius reprobat. Sed ergô fidei ethnicorum bistoriis habcndum est, utpoiè
m bistoria Triparlitfi Sozomenus princc-ps habctur. qu;e nullam habeant non modôcertam, sed ne proba'
Al hune damnât Gregoriiis, inquiens t In bistoria : biiem quidem auctoritatem.
I Sozomeni de quodam Eudoxio aliqua narraulur. Posiremiim argumentiim historias omnos genera-
I Sed ipsam historiam Sedes aposlt)lica recipcre re- liter et ecclesiasticas et propbanas inipugi at. Illud est
i cusat, quoniam multa mentitur, cl Theodorum ni- hujusmodi. Fidem humanam idcircô Aristoteles vir-
« miùm laudat, atque iisqiie ad iiltimum suî diom ma- tutum intellcctuali'im numéro exemif, quôd juxtà ad
« giuun Kfclfsirr dorlorom fuisse jlradical. » Siigitur falsum et verum inrlinal. Tlieologia ergô, qna^, tola
qui primas in bistoria eeclcsiaslir'i parlas babent, in- verifalc perpenditur, nou arripict ;ib liiimanà (ide ad-
certi acmeiidaeesancion's sunt,niniiriimnequeexhis i
jutorium, ne verax cum fallaci ad argumenlaiulum
quorum minor
'

nequc ex aliis, est auctorilas, idonciim j

(1) Cieero, de Lcg. 1 : « Apud Hcrodoium, iuqnit,

snmet theologus argimientum ad suis rnncliisioncs
bi>l< ri;c pnirom, et npud Tncopompum, smit innu-
corroborandas. ( mi'rnbiles fahulx. *
 ,

471 DE LOCIS THEOLOGICIS LÏB. XI. 472

consociationem contrahat; quoniamtale argumcnlum ad fines et perfecliones necessarias. Quamobrem qui
ex câ p:ute, quà luimana; fidci iniiititur, aeqiiè falsitali hunianam fidom ex hominum animis evcllere conan-
acveritati iiinilotur. Confirmai aulcm hoc vel maxime, lur, ii non solùm slullisuiit, sod gigantum more cum
quod liomiiies mendacessunt, fallercque et falliomnes j
diis bellant, hoc est, cum naturâ pugnant. An verô
ad uiuiin possunt. Sive igitur pauci seu plures histo- quidquam tàm puérile et slullum dici potost, quàm si
lici quidquam aflirment, imbecilla ca omnis arguraen- ca, quœ vidcrunl alii, negcmus esse, quia ipsi non vi-

wiioorit, qiia^ in teslimonia homiiiimi inclinala rocura- dimus? Credere igiiur necesse est, nisi pueris stultio-

liil. Quocircà argumentum quodcumque ex liumanâ ros esse volumus. Quibus posilis sit

liistorià pctitum iinbecillius est, quàm ,'ut in Iheologià Prima conclusio : Pr;ieler auclores sacros nuUus his-

ullam omninô facial fidem. His argumenlis loci hujus toriens cerlus esse polest , id est idoneus ad facien-
aucloriias impugnalur. Nani si qiuc sunl alia, erunl dain ccrlam in Iheologià fidem. — ILiec, quoniam
autem foriassé plura, similia sunl, alque adeô simililer cuique por se est obvia et manifesta, non est noslris

refoUenlur. argumciilationibus comprobanda. Flavius porrô Vo-

piscus vcrè falsèque dixit, nemincni historicorum non
CAPUT IV.
aliquid esse mentitum; undé fidentor se hisloriam
Qii'od auctoritas humanœ historiœ aliqtiandb probabilis,
aggredi, habiturum mendaciorum comités.
quandoque ctiam ccrta sit.
Secunda conclusio : Historici graves ac fide digni,

Sequitur ul explanemus, qualis quantaque sit hu- quales nonnulli sine dnbio et in ccclesiasticis et in sc-

manœ historiaî apud Iheologos auctoritas : nam hoc cularibus fuêre, probabile argumentum thcologo sup-
jecuudo loco nos acluros pollicebamur. Quod quô ma- peditant, cùmad ea, quce sua sunl, corroboranda, tùm

gis intelligi possil, illud principio ponendum est, ne- ad falsas adversariorum opiniones refellendas. — Quœ
cessarium esse homines hominibus crederc, nisi vita conclusio salis per se eliam vidolur exposila. Ncc

pecudum more degenda sit. Eam rem quoniam Theo- enim est hominis bené insliUili et ad vitam hunianam

dorelus in opère de Cura Grœc. affect. lib. pri^Tio, reclè composili, viro gravi rem credibilom asserenli

Auguslinus item in librodeUlililat. cred. ad Ilononî., non credere. Rem credibilem dixi, quoniam qua'dam
cap. 12, cl de Fide rerum invisibilium, cap. primo cl h Plinio aliisque historicis vel gravissimis refe:n:nîur,

secundo, diligenlissimè persecuti sunl, non erit nobis qure cùm vix credibilia sinl, si ea fuisse ncgenms, non

magnoperé laborandum. Alque Auguslinus qui-

liic ideô hisloria; auctorilalem labefacimus. Uterquc igi-

dem plané asserit non amiciliam modo, verùm omnem tur, et qui cilô crédit, et qui ad credendum mirtiùm

omninô humanam socielalem interire, nisi amicus est tardus, jure reprehenditur ; multô verô hic magis,

amico, mariius uxori, parenlibus filii, fralres fratri- si cum pluribus historicis probatis gravibusque dissen-

l)us, civibus cives, sociis socii fidem habeanl. Mulla seril. Si namquc in duorum ore vel Irium stal orane

lUe afferl, quibus oslendal, necessiludinem et piela- verbum, cur adversùs banc legem pluribus testibus
lem duo generis humani sanclissiraa vincula violari rem eamdem olim geslam conleslantibus fidem Iheo-

alque dissolvi, nihilque prorsùsin hominum consocia- logus abrogabil? Praîserlim cùm teslimonia ex velu-

lione incolume remanere, si nihil credere statueri- siate desumpta hoc polentiora ad probandum sinl,

mus, quod non idem possumus quasi manu langere ac quôd ea sola, ut Fabius ail, criminibus odii gratia;que

tenere perceptum. Humana; ilaquc vilae necessarium vacant. Nimirùm Innocenlius auctor est gravis, in hu-

esse, hominum homines sine

dictis ullâ eliam dubila- manis hisloriis nonnihil probabilitalis inesse, cùm lege

lione credere. Theodoretus verô fidem esse ceu pri- edilà praîcepit, ut in causis Ecclesia; finiendis illarum

mariam artium basim, disciplinarumque omnium cre- aucloritale, quamvis ca;tera argumenta deessenl, ec-
pidinem probal eliam manifesté. Nec enim, ul coelera clesiastici judices uterentur. Sed plcrique noslrà hâc

taceamus, pueri elementarii ullam omninô possunt relaie perverse, ne dicam impudeiilcr, res quas esse
riisciplincc puerilis facullalem adipisci, nisi et nomina gcslas gravissimi auclores testati sunl, in dubiuni vo-

lilterarum et syllabarum nexus fide à prœceptoribus canl. Qui si idoneas causas probabilesque redderenl,

acceperinl; ut illud Isaioe in omni eliam et arle et auùicndi foriassé essenl. Cùm verô reddant nullas,

œtate verissimum comprobetur : Nisi crediderilis contemnendi sunl, ut qui coniniuneni hominum sen-
non intcUigetis. Pracclarum est igitur Arislotelis illud suiu exuerinl, judiciorum bnmanoruni polissima in-
viia; magi-
Elench. 1 : In omni faculUUe alque doctrinà oportere ad- striimenta, hoc est, teslimonia rejecerinl,

discenles credere. Experimenlis quippé quotidianishoc, stram, prudentia; subsidium, lucom verilatis hisloriam

tins nullo admonenle, discimus, quôd cognilioncm ac

neglexerinl.
Terlia conclusioSi omnes probali ac graves histo-
rerum inlelligenliam prcecedil fides, subsequilur au-
:

Quà ex rici in eamdem rem geslam concurranl, lune ex borum

lem fidem scienlia quœcumque vcri. rc fil, ut

nalunn auclor in hominum luentibus iiiclinationem aucloritale certum argumentum promilur, ul llicologia;

ad credendum naluralem impresseril ; siquidem non dogmala firmâ eliam ralionc Constituanlur. Exem- —
pla sunl ejus rei mulla sed pauca subjiciam. Petrum
minus fides necessaria est hominis et vilœ et disci- ,

Romrc et coUocâsse sedem et pro Chrislo nuarlyrii

plina;, quàm aul igni locus supremus, aut terra; imus, ,

ut benè habeanl, necessarius est. His aulem propen- glorià coronalum esse, omnes graves histori;i;tradunt;
undè nos certâ in lib. 5 , argumentalionc coufecimus
jîones quasdam et quasi appetiliones nalura indidit
 ,

475 CL\P. Y. REFELLLNTLR ARGUMENTA CAPITIS 111. 474

remanum epi^topum Petro in poniificatu succediie.

CAPUT V.
Item concilium Nicœnuni tempore Conslantini à Syl-
Ubi resfomletur argumentis capitîs tertii.
vestro vero Ecclesiîe pontiûce esse coactiiin , hibtorici

quique gravissimi prodidêre. Eà nos è re colligiinus, Ad primum argumentum. Non est facile contrarias

concilii Nicœni definitiones certas esse ,

quôd certuni objecliones excutere; sed excuiiendoe sunt tamen. At-

sit,synoduin Ecclesiœ generalem, romano Pontifici

pendeant fortuna, sors, lionor, vita niultorum liomi-
coniprobatum errare non posse; certuni quoque,
,
num apud quos fit ejus relatio bistorica à fortiori si ; ,

Nicjenum ejusniodi esse, cui née universitas paslorimi quo pcrtineat modo, gravi tamen et directo, ad rcgi-
Ecclesise defuerit, nec romani episcopi comprobatio. men politicum vel cultum gentilem seu nationalem
, ,

ad opiniones, usus, mores, legesque aut quaslibct pu-

Plurima sunt ejnsmodi qucc connnuni liisloricoiiim
'i" ut bistoria usqne
,
blicas reipublicLie inslituliones ;

consensione tradunlur. Hsec non modo negare, sed in ad tempus facto co;tvum aliquâ via certô asceiidat,
liis eliam addubitare , stultissimuin est. Qnid enini simulque constet eam bistoriam, eo iii tempore quo
urgoam I contigit factum vel saltem co;etaneis viveiitibus in- ,
slultius essepotest, uteumdeni locuni diiitiùs ,
,

ter ipsos per plurima exemplaria vulgatam fuisse, llac

I
quàm si ea gênera belluarum, qutc in Paibro mari In- verô cùm pra'sertnn ai'.tbeaticilatebistorice irobentur,
diâve gignnntur, nulla esse dicamus ,
qnia nunquàm ad quatuor hujusauthenticitatis notas alteiidcnduni,l° si
historicus seu cui attribuitur historia testimonium
vidimus? Omnia toilamus ergô, si ilà placet, quai aul , ,

aliquod ex ejusdem aîtatis ad quam scilicct factum re-

hisloria nobis, aut testes graves et probati adferunt.
fertur, scriptoribus accipiat; 2" si ejusdem historici
Itii fit ut Mediterranei mare esse non credaiit , nec in narratio stylum nationi, moribus et seculo redoleat
insulà nati , in quà lepusculos vulpeculasque soUim vi- proprium; 5'' si more-; illius aHatis gentisque, vel usus
aut religionem genuinè describat, nec ea qua- laiitùm
derint , credant leones et pantheras esse ; si verô de
posterioribus nota fuère seculis tangere \ideatur;
clepl)anto quis dicat, etiam rideri se putcnt. Historia; ï" tandem si traditio constans ut factis coanum iia-

igiljr fides vel certa habenda est, cùm in idem aucto- beat historicum.
rcs universi consentiunt. Certa quippè apud hominCg Quse de bistoria, eadem de commentariis dicenda.
Ratio autem earum coiiditionum est in promptu.
ea sunt ,
quœ negari sine pervicacià et stultitià non
Historicus, quem bîc unicum supponimus facti nar-
possunt. Pra'clarè itaque Josephus contrà Appionem ratorem, rêvera relative ad posteros vebit unicus testis
lib. l illud veritatis bistoriœ signum certum esse existit, cujus veracilas, cùm ex conflictu seu diversilato
,

commodorum, cupiditatum, etc., aliorum tcstiuni, ut

dixit si de iisdem rébus eadem omnes conscribant.
pro factis coaivis, nequeat coristare. Ex aliundè ii qui-
,

Ycrùm de bis, licet breviter, diximus tamen quod salis renda est, scilicet saltem ex silentio coa'vorum homi-
est. Nam bis pavicis expositis , nisi ego fallor ,
quabs num. Atqui ex bnjusmodi silentio nibil in gratiam ve-
racitatis historici concludi posset, nisi qua(çnùs ex
qnantaque sit'historia; bumanœ auctoritas, facile in-
circumstantiis facti et narrationis, atcpie ad iiioralcm
IcUigctur. Historia nimirùm etsi, ut Quintilianus ait, hominisconstitutioncmattendendo, liqueat oniuir.ô re-
scripla est non ab probandum , sed ad narranduin clamationes undiqnè cxarsm-as fuisse in bistoricmn, si
aUquid tamen sine dubio probat probabililer ferè falsa retulisset hînc proindè, narratio sil jjublica cl
:
:
,
divulgata fadi publici, mortalium mentes commovere
nam est aliquandô etiam necessaria. Nunc argumenta soliti, necesseest.
contrà historia; ûdem posita diluamus (1). Ha^c nonnisi generalibus formulis proponi queunt.
At verô in praxi" varié pro variis ircumslanliis si nt <

His regulis historicoe certitudinis plurima ad-

(1)
denda sunt, qua^dam in iisdem corrigenda quod bre-
viùs pro rei mtmicnto
, satis tamen ad inteiituin
nostrum, sequeiilibus in pnescnti nota coactis absol-
vemiis.
1" Factorum coccvorum certitudo constat, si ex
illis testibns. nascantur qui neque decepti, neque dc-
C('i)tores siipponi (picant; quod manii'estum fit ex eoniin
habenda. Sic, v. g., pro factis valdè monu'ntosis et
;
publicis, faciliùs nec tantis conditionibus adbibitis ve-
, ram esse eoruni narrationem constabit. Ex quo videre
est non onmes sinuil scMuper flagitari conditioncs,
aliasque quandô(|U(' compensari.
aliis
Denique ad couclusionem devcTiiendum. Ergô cer-;
titudo bistorica baberi potest fa( torum iirateritorum
ex uno bistorico jiositis c(mdilionilnis ut sujtrà ubi
,
;

numéro elcdnditidiic si nempc pro multitiuline, vol

: scilicetnullas factas fuisse rcclamationcs ex nnilis
soliini pro diversis sou opposilis eorum, licet panco- constat moiunncntis, qua' exstare debuisscnt in ad-
rum, iiig<Miiis, cupiditatibiis, commodis, aliisvc eau- versà hyiiolbesi. Hujus autem consectarii prima' con-
sis, nulla couspiratii) in fraudcni ullo pacto supponi dusioni" Melcbioris Cani adversanlis probatio salis
qiieat. Ibrc aulem suam vim inrallibilem ex morali bo- ex dictis patct; sed ipsius discriminis clarissimum
minis conslitutione nmtuantiir. auctorem inter et noslram eà de re doctrinam ratio
2" Factorum verô prateritorum certitudo ex coano notanda est. Ex indole quippè aliisque propriis bisî';-
teslimoiiio certo certà via usquè ad nos transmisse, rici qualitatibus ille certiludiiiem bistoricam requirit ;

nascitur. Quu'nam sil illa via? duplex maxime, (radi- nos verô ex factorum narrationisque seu bistoria' cir-
liooialiset liistoria quarum in conlirmationem miré
,
cumstantiis. IIuk; mcritô, liàc suà oiiiuione aihoi^st.
acccdimt monumenla propric dicta, ut statua^ in- Canusponit ccrlitudineni, non ex uno, sed ex pliiril us
scriptinut's, t<'mj)la , dicati dies, etc. Sed qua^slio bisloricis stare posse, eodem propè modo ac ci'ilili d:-
nosjra di; bisldiià inslituta est, de cujus certitudine nem fiuti coa'vi exoculalis tcstihusplnriniis liidiilai.i;
soliim proindr disserendum. neque etiam ad oppositioncs attendcre videtiir, uhi in
Certitudo factorum jtra teritoriun ad nos pi-r histo- lertià conclusionc factum ex plurihus bit-torieis i'v-.l
riam veliitur, ut dixinnis tola igitur qua-stio in eo : certum: quôd miô in ca|tili' sexio seqeenti easdem
vcrsaliu", an teslimonium bistorici sit v<'rax et certum, ciitiees poriat régula'^ pro delei tu auetonon. id ex eo-
seu qiiibu^nam conditionibus illud laie c>m' ((iiislan; dem prineipio. Igitnr eo in loeo tlieologii o, làm
fini"

possit. Porro d'io n)aximc ."d id irquinnilur , scilicct fuse (piiim crudité Iradalo, Camis liaud salis vel mil-
î" lit faclinn narratum publinim sit a< iii(iiu<Mitosiun , latenùs ad faetorum et bislori e circum^Iaulias all<ii-
nempe criràm mullitudine patraliuii liii-rii, scii cerlô
si dit, ex quibus niaxiniam eerliludo mi lalis «-ilii vim
in cOvCvorum noiiliam veneril, atquc maxime si ex illo '

adsciscit, ?.dcô ut ex bistorico uno, datis conclusion"-

 , ,

475 DE LOCIS THEOÎ .OGICIS. LIB. XI. 476

que hoc arçumento quidcm non Osiander modo
in nam qui diverses habent patres , ii diversas etiam ca-
veriim eliani calliolici quidam omni vi et ratione coii- pinnl iKi'reditales, atque adeô non habitant simul.

leiidiinl, id, quod do duobus paiiibus Joseph iiatnrali Nunc aulem Jacob et Ueli nec fuerunt ex iisdem pa-
et legali refeitur, commciitum, portenlum, moiistrum, tribus, avis, aut proavis, ncc simul habilare potiie-

somniiiiii esse. His eiiim nominibus seiilentiani illaiii runt, cùm aller censeaiur in posterisNalbam, aller in

AlVieani nolaiidam piitant. Certè auctor lib. qq. vel. posleris Salomonis. Nam quôd etiam
, argumentantur,
et nov. Testain., sive Aiiguslinus is fuerit, sou quis- Joseph non fuisse vocatum nominepatrislegalis, quae
quamaliii^, seiitenliam eam assoril ncc probabilem rcs eral neccssaria juxlà illam Deuler. legem, id e\i-

esse, nec ad nllam rem prolicore , ne sit qui exislimcl guum sanè ac mendicum argumentum est, cui August.,

velerein bistoriam solis jnniorib'.is displicuissc. Vtun- el î) lib. qq. in Dent., q. 4(3, cl 1. 2 Retracl., c. 12,
lur aiitem bi ad Afrieani tradilionem inflrmandam nullo nc^'Otio respondel. Mihi verô opinio communis
bujusmodi (1).
arguinciitis magis placet, quamvis illorura opinio non displiceat,
Primo, quôd oulbim vel testimonimn vel exem- ipji asscrunt lieli Joseplii soccrum fuisse, eumdcra
plnm nec è saeris, nec ex profanis Ilebra'ornm iilleris (lui et Joakim parcnlem Virginis Mari;e, ut Lucas ge-
cru! possil, quo talis priiiiogeiiitus (ilius defuiicti iiealogiam Cbristi pcr palrem allexueril, Malllueus
nuiicnpelur ; noii ergô morluus ille pater primogeiiili verô pereum, qui pater pulabalur. iNec proindé lamen
voeabilnr. genealogiam mulierum contra Scripturae usum Evan-
Dei:.dè, nt demus, inquiunt, quantumvis iiiiquâ golista levuil. Nam cùm ait : Qui fuit Eli , rcbilivum
couditiono, ejnsinodi primoge: itum duos paires sor- ad Clirislum référendum est , ut sit scnsus : El ipse
lilnm esse, adbùc tamcn v.Wùl f;iciel, ni evaiigelicaî Jésus pulabalur quidem esse Josephi, al rêvera non
discropanliin scrupiilus e iuialur. Nam legaleni lilium illius fuit, sed Ileli. Cùm enim sine virili operà ex
nemo poiorat ex uxore dcfnndi procreare, nisi fraler virgine niatre natus sit, nuUum habuil in lorris, cujus
fuissel defuncligerinanns, simidqne cum eo babitàs- Illius verè dici possct prieter ileli ,
qui avus scilicet

sot, quemadmodùm Oeul. lo cvidenlissimè Iraditur. ipsius malernus erat. Ne quis ergô mirarelur, quôd
Illud verô non conliugil nisi ex eodem paire nalis; in Icxendà genealogià Clirisli ab nepote slalini Iran-

silierit ad avum , inierjecit causam ,

quia Joseph
bus, possit conrludi. Neqne irlcirco et ipsi nos, quales quem palrem Cbristi dicore debebat, non verè erat
in se fuerinl bistorici, negligimns expondere, cùm
pater, sed pulabalur. Quarupiàm el relativum ad Jo-
novos sub illo respeclu historiea cerlitudo aciiuirat
gradus. Elenim eô probabilius in se pra;stat testimo- seph quoque referri polesl, ut intelligas eum fuisse
nium historieus, quô majora scientiie, prudontioe ac Ileli non naluralem lilium , sed ad eum modum quo ,

probitatis exbibet signa; nec dilTilemur defectum

gêner soceri filius esse dicitur. 1 laque JosepbumEvan-
quarumdam vel debiîilatem conditionum compensari
in eâdem proporlione quà se pr^ebet bisloricus eà gelistae ad parentes suos retulerunt, aller ad eos,
v'rlulum ancloritale ornalum. Sed ultra progredien- quos ex se babuit , aller ad eos ,
quos ex conjugio
dnm est alque in génère dieendum bisloriam jam sorlitus est. IIujus opinionis Auguslinus lib. qu^estio-
absoliitè, nenipé iis qua; rilè sufiiciunt tondilionibus,
rertam, eo plures evidenli;e su.c cerlitudinis demon- num evangtlicarum 2, q. 5 , meminil. Ilanc tenuit
slrationes alque gradus cuniulare quô numerosiores , auoior libelli cujusdam de ortu Virginis ,
qui Hiero
insuper gravioresqu'^ alias ccmditiones, tùm ex parte n\ nio falsô tribuitur. Hanc Joannes Annius, Joannes
hisloriei, tùm ex parle faclorum , sibi conciliai. Sic,
item Lucidus , Georgius Wicelius, aliiquc nonnuUi
v. g., ea augobilur niagis ac magis evidenlia si liisto- ,

ricus narrans faclum publicum et momentosum, et jnniores amplexi sunl. Unie etiam noniinum significa-
quidi'm in historià aulhcnlicà pra-lereà sese perspi-
, lio consonat. Nam Joakim, Eliaeliim , Ileli , idem ferè
rnilate, doclriuà, sa] ientià, sincorilale insignem exhi-
I
signilicant (1), proquecodem ferè nsurpantur, i Reg.
bai, si facia sinl insuper valdè momentosa omnii)us ,

oli>ia, nui!t im atiimos conmiovenlia qualia quye ad 23, 2 Parai. 30. Probabilis opinio ha^c sit, quis i.e-
,

aliijiiam lidei avile mulalioneni siieclanl; si non unus gat? Sed ne ipsa quidem certa est. Osiandri e-iim
talium faclorum sit narrator, sed plures oeqnè (on- argumenta qiia^ ille firma esse exislimat , sunl pro-
,

spicui si d'oique ad pluralitatem gravilalcmquc liislo-

;

fertô infirmissima.
ric(uimi pul)bca etiam monumenlorinn constansque
,

Iriidilionis oraiis accédât auclorilas. Mlimum cerlé Objicil primo , nusquàm in saeris Iilleris reperiri,
apiccm cerlitudinis, toi tnntisque ornata dotilius hlslo- quôd ille primogeinlus fdius mortui nuncupetur. Id
ria allirigel. Sed, ut in fine oliitor id n(»lemus, noslri
verô de morte imprudenlor objieit. Si ai-iem Obcd, fi-
sacri libri bistorici eas et quidem in summo gradu
coiidiliones soli sibi vindicant, ac proindé cxteras lins Noemi illique natMsesse dicitur, IW.lh. î, cnr non
liistorias etiam probalissimas vorilale bmgè superant dieatur natus Maaloni , bujusque proiiidè eliam filius?
ae certiludine. H'mc historià', profana\ etiamsi ad cer- eam, iuquit fratn ejus, cf
il -m Dent. 25 : Accipict sjj.v
tiludiiiein pariendam nulke, quod inq)ossibiie est,
citabit srmcn frutris sui , et primogcnilum ex ea filiniu
idoneai invenirentnr, sacr;c lamen bisloria;, \e\ solà
ralione natnrali perpcns;?» adbi'ic cerUe demonstrari
, 7ieiuine illius appellabit. Pranereà ecquid, obsecro, est
pitssent. Quid verô si ill-p ipsne rovocarenlur in du- semen fratris, nisi lilium illi gignerc ? Quid ?
SMScilare
bimn? Penilùs sanè historiea cerlitu;lo aboierelur, ac non nasci sitt
Nonnè illud manifoslum est : Ille sciens
proindé erturbari oiimeii» socielalem neccsse foret,
?

alquo destrui. P. S. filios, semen fuudebat in hrram, ne liberi fralris nomine

(il De hoc et sequonti!)ns responsis. si qnid supor- rclulit Osian
nascerentur ? Gcnes 38. At hirc ipsa loca
cssel desidcrandum , vide Cursum Scriptunc sacra^
in quo tcxtus , circà quos vcr»antur, rite disculiondi fl) Philo Anianus tradit Syris et .'Egyptiis Jonkim,
gunt. P. S. Flii'rhim cl Ueli, esse synonyma.
 ,

177 CAP. V. REFELLINTUR ARGUMENTA CAPITIS. 111. I7S

tamen ul apcrtis testi- I ac veriorem exposiiioncm proferre non poterit.

dor ; retulit quklem , sed ilà ,

liiBreliconim riiu « Evangclium sanè per onniia quse vera sunt, tradit.>
moniis respondere ncquiverit, nisi
accusaret , aul eliam
Scriplu- Hactenùs Africanus. Quibus verbis satis ille significat,
aut viilgatam editioiicm
om- si componendis Evangelistis ratio alia qusccumque
fic et verba et sensiim eluderet. Nain sancloniin
probabilior appareret eam se libenter amplexurum.
nium communcm inlelligeiUiam pro nihilo liabere est
,

Lulheranis geiilile ac pro- Quaî omninô res et August. et Thom.videtur compu-

illi familiare, et cum cx'leris

accipit, fratrcs, de qui- lisse , ut practer banc , alias qiioque rationes tollendae
prium. Jam quod secundo loco
siraul habitare oportcre, id est, in eà-
discrepanlia; invcstigarent. Sed de primo argunicnto
bus lex loquitur,
esse, salis multa diximus.
dem hœredilate palernà, atque adcô gerinanos
ab eodemque pâtre genitos, specicm fortassè
veritatis Ad secundum verô dicendum est , bujusmodi quo-

nullam profeclô habot. Fratrcs 1

que res non tàm ex fide hisloriœ ,
quàni c\ probabili
habet, veritatem
quippè in illâ Deuteronomii iege non gerniani modo eorum conjectura pendere, qui sacras lillcras iiiler-

intelligendi sunt, verûm etiam consanguinci, qui Scri- pretantur. Non est enim aliquis probalus auctor, qui

Id quod non com- asserat se pra.'ter Mariam , aliam Josephi uxorcm aut
pturarum usu fratres appellantur.
vidissc, aut ceriis testibus accepisse. Sed cùm in Evan-
muni solùm sanctorum omnium senlcntià, sed aperlo
gelio fratres Domini legerentur, et religio velarel lilios
Scriplurae lestimonio comprobari potcst. Booz enim
.MariaisuspicaTi, Scriplurai expositoribus conjectandum
Maalonis non germanus eral, sed propinquus. Nec
quonam id pacto fieri poluerit, ut verilas Evai gelii
coufnndimus nos negotium redcmptionis cum negotio luit,

leviri quod Osiander calumniatur. Sed contendlmus ,

cum Marine perpétua virginilate congruerct. Ilà qui-
,

summoqiie omninô jure contendimus, exemplum libri dam f.lios Joseph ex alià uxore inlul< runl, r.hristi(|ue

lUilb ad legem illam Oeut. pertinere. Alioqui, si eos si- proindè fratres non veros , sed qui putarenlur, inler-

mul habitare interpretamur, qui ineâdem haeroditate pretati sunt ; nam et Joseph non verus eral paler, sed
paternà habitant, cur non magis, nam hoc simplicius putabatur. Neque horum conjectura vana commenti-
est, eos, qui in eàdem domo ? ità quann is fratres germa- liaque fuit nullàve ratione tantùm ad respondendum
nt sint, nisi eamdem domumhabeantcommunem, eâ hœreticis excogitata ; sed probabiles habuit causas,

Iege minime tenebuntur. Quod ne Osiander ipse qui- qu3e Scripturarum etiam testimoniis niterentur. Pri-
deni ,
quamlibèt perfriciâ fronle , concessurus esset. mùm quia Jacobus Jerosolymitanus episcopus non pe.
Exponamus igitur quod et Hebraiorum mos , et legis culiariter esset frater Domini cognorainatus, si cogna-
,

ratio exigit, tùm eliam fratres habitare simui, cùm in tionesolùm fratres Domini vocarentur, cùm et Jacobus,
eodem oppido vel civitate habilàrint. Id verô non duo- Zebed ri fdius à quo ille cognomento dislinguitur, ad
,

bus solùm uterinis, quales Jacob et Heli fuisse perhi- eum quoque modum fréter Domini esset. Deindè non
benlur, usu venire potuit, sed propinquis etiam aliis simpliciter quidam inEvangelio diceret, Malth, 12, 47 :

vel remotis. Nihil ergô nos Osiandri argumenta mo- Ecce mater tua et fratres tut forts stant qvœrentes te ;

vent, quominùs fidem Africano habeamus. alioqui , si generali sanguinis conjunctione fraternila-

Elud forte movere potest, quod in tertià conclusione tem definiret. Jacobus namqueet Joannes tunr lempo-
capitis superioris asseruimus, comraunem Scriplorum ris cum Christo intrà domum erant ,
qui illo modo
omiiiiun traditionem certô , nedùm probabiliter pro erant fratres.
vcrà historià habendam esse. Huic aulem Africani Accedit (piôd apud Marcum à quibusdam diclum (^sl :

traditioni hislorici omnes ecclesiaslici lestimoiiium Nonne hic est faber filius Mariœ, frater Jacobi, et Joseph,

perhibcnt. Igilur non modo probabilis, sed certa iila et Jtidœ, et Simonis? Nonne et sorores ejus hic nobis-

doctrina erit cum sunt Filius, inquiunt, Mariœ, frater Jacobi et Jo-
,
quce duos patres Joseph , legalem et na- ?

turalem infert. Minime verô. Mullùm enim refert, res sephi , etc. , ut non ex Maria , sed ex Josepho fratres

gestas quâ historici asseveratione narrent. Si enim is intelligerenUir. Undè et juxtà Lucam interrogant •

Nonne Joseph? Atque sorores, filias Jose-

ipse, qui primus auctor hislorine fuit , rem non ut vi- hic est filius

sam accertam, sed ut auditam et inccrlam scripserit, phi Eslher et Thamar intclligendas e^se , Hip[K»lytus

tune qui simi'i temperamento rem ccu probabilom re- ac Nicephorus graves inprimis auctorcs asserunt. Ira-
tr(>s ergô similiter intliigendi sunt Jacobus,
Jost>|di,
ferunt, ii quamvis consentiant omnes, non faciunt ta-

men historiic firmitudincm. Porro autom Africanus, Simon et Juda ,

qiios qualuor lilios ex priore conjuge

undé caîteri banc historiam acceperunt , niliil pra-ter rui nomiMi erat Salome, Josephum suscepisse iidera ,

auditum habuit, nec referentibus certam habuit fidem. .luclores prodidèrc. Accedit etiam , quôd Josephum ,

Nam postquàm rem perindè ut à Judiris qiiibusdam (ùm Mariam uxorera accepit , 80 annorum fuisse se-
acct'peral, ad Aristidem rctulisset biijiismodi vrrba , ,
ncin, Epiphanius non semel adslruit. Al in tàm longà
IWusfulo interprète , adjecil : « Slve itaque ad hune .vlalc non est profeclô veri^imile illum sine conjuge

( niodum sive aliter liabet res ista non potcril < x:>lilisse. lUec auctores illi sine fidei discrimine ar-
, ,

< quisquam , meo judicio, clariorem illius, scilio«t qujc gumenlari , atque adeô asserere potuerant ">ed Hie-
« objecta erat, Evangoiistarum discrepanlijiî cxposi- ronymus lamcn rem diligentiùs animadvcTtens, ul
< tiononi reperire. Qiii>i|uis antcin .l'ipio iniinio praî- erat in sacris lilleris apprimè versalus, probabilio-
certum r.!!) muilô ralioneui invcnit, quà citrà et
Mariai cor-
< dilus est, idem quod tms ruraltil . eliani^i

» de^il t/>'-MmoniiiiTi •
>•]< id vidrljrfl . ly.rui in"''i"r<'in mi'tion.ru . cl .lo-soiihi biKamiam fiatre* Domini in
^79 DE LOGIS TIIEOLOGICIS. LIB. XI

Scripturis intclligercntur. Quôd eniin .lacobns, frater terem historiam appellatam volunt : vel certè in Eu-
Doiuini viilgô cogiiominatus , Josephi filius non fueril, sebii latinam incidit, quam Ruffinus fecit suà traditione
viilclur manifesté colligi. Marcus si- vitiosam. Quù autcrii rcs planior fiât, verba loci iUius
ex Evaiigoliis
qiiideni (pios capitc sexto fratres Doniiui
voeatos scri- subscriheinus. « Coiicordi verô testiinonio etiani Josc-

pserat, cos capite qiiinto decinio lilios cujusdam « phus de hoc scribit noniiiiatini, etiam de Ilerodiade
qu;c niniirùin u\or Jos('i»lii esse a comniemorans, vclul de conjugio fralris Philippi vi-
Mariic scribit esse ,

non poleral, nisi duas illum simul uxores habuisse con- « veiitis violenter abstractâ, et suis ab Ilerode incestis
tendas, Maiiani Yirgineni , et alteram Mariam, quod « nujttiis sociatà, pro[»rià et légitima iixore depulsà,

nulla ratio probat , nulla prodil historia. Qiiin bonii- « (|uani Ilcrodiadeni filiam fuisse dicit Areta;, régis

ncm paiipercm, qui vix unam alere et sustiiK-re pos- 9 Arabia;. » llaclenùs Eusebius, Uuffino interprète.

sct, duarnm conjugum onera subiisse,et iiuprudentiic, Ex quibus verbis, si tollas nomen Ucrodmlem poste-
et ineontinentiae argumentum est. Ea vitia viro justo riore loco posilum, quod nec Eusebius habet, nec Jo-
tril)nere quàm sit stultum ne dioam impium non , , sephus, vera erit lectio, atque adeô germana Eusebii
est opus longà oratione suadere. graxi in latiiuiin conversio. Nam relativum, Quam,
Adde, (piùd luvc eadom à Joanne Maria Clcopbîc co- non ad llerodiadein, quod Ruffinus falsô inlellexit, sed
gnoniinata est. Erat aiitcm Cleopbas frater Josephi, ut ad propriam et legitimam uxorem depulsam référen-
Eusebius, lib. 3 eccl. Hist., cap. 11, ex Egesippo re- dum est; quod rectè Musculus in nova nunc interpre-
tulit; ob qiiam causam, nisi me conjectura liUlit, soror tatione fecit. Yerùm de tertio argumente ha;c nobis
Mari;c Virginis appellatur. Nam et leyiri fratres vulgù dicta sint.
dici soient, et fralrum uxores sorores. Non igitur, ut Ad quartum ità respondeo: Quiquid sit de Magis, an
seiitio equidem, Maria illa tanquàni mater, sed tan- fuerint reges necne, quod in controversià est posilum,
quàm uxor Cieophse, noraen accepit. Josephi itaque certum iîlud est, non ex eà re historiam fidem labefac-
coiijux non erat; atque adeô nec bujus filii, filii erant tari, quôd plurimi auclores Magos reges fuisse tradi-
Josephi, sed Cleopbas Verùm, quemadmodùm Jose- derint. Nempè res ha;c ejus geueris est, quam nemo
phus pater Christi exislimabalur, sic fdii Cleopbie, Ja- historicorum sese affirmel aut vidisse, autex viris fidc
cobus, Joseph, Judas, Simon existimabanlur Christi dignis, qui viderint, audivisse.Nitunturitaqueauclores
consobrini, Christique palruus Cleopbas. Quà ratione illi non historia; aucloritate, quam nullam probatam
Maria ista Christi matertera nuncupari potest, non habuère, sed probabilibus coiijecturis, quas porrô ha-
quèd verè Mari* Virginis germana fuerit, sed quôd so- buère nonnullas. Qualis est, quôd in Magis videtur im-
ror et habita et dicta sit. Âlqui consobriiios fratres plelum illud Psalm. 71, 10 : Reges Tharsis et msulœ
etiam dici, omnia Scriptnra demonstrat. Nec prioris mimera o/J'ercnt ; rcyes Arabum et Saba dona adducmt.
opiiiionis necesse est argumenta refellere. NonnuUa item illud Isai. 60, 'ù: Ambulabunt reges inspleudore or-
enim assumit, ipiin cœteris de causis à plerisque aliter iùs tut, etc. Qua; in Epiphanià Domini non bodiernuni
existimanlur: ut filios Zebedaei Christi esse consangui- vulgus, sed anticpius semper Ecclesiae chorus intonuil.
neos, et proindè Scripturaïusu fratres, item Josephum Accedit quôd, ul TerluUianus ait, Magos reges ferè ha-
80 annos natum esse, cùm Mariam uxorcm accepit. buit Orieiis. Accedit quôd in reges illud Matlh. 2, 11,
Qure resdicipossunt,probari non possunt. Nam et Act. maxime quadrat : Apertis titesauris suis, etc. Exstat
cap. I , Lucas cùm Jacobum Alphœi, Simonem et Ju- etiam Claudiani epigranima, ubi Magos appellal Citai
d;un relulisset, subdit: Hiomnes erani pcrsevcrantesin dœos reges. Quod si Claudiani non est, certè eleganlis-
oralione ciim Maria, mettre Jesu, et fratribus ejus. Con- simi poète est. liane opinionem, utqua; plausibilis sit

stat aulem, Jacobum Alphsei, Simonem ac Jndam fra- ac popularis, Christi fidèles jam olim libenter indue-
tres Domini appellatos. Sed de bis disputatum est ab runt. Neque opercC pretium judico, si quis in concione
aliis diligentiùs. Nos in praesenli non id agimus. Tan- publicà eam dissuadere conetnr. Nam dissuadere nihil
tinu diciinus, ex diversis opinionibus, quas in Scriplu- alliiiet; ac frustra niti, et iiiliil aliud quàm laborando
rarnm interpretatione ortbodoxi sequunlur, minime his- odiuin quan'ere,exlrenKe demeutia; est. Quôd si paucis

toriée lidem periclilari. Ha^c quippè sola oratio erat forte quibusdam fidem argumentatione luà feceris,

secundo argumente confutando necessaria. multas tamen populo qucrelas, dissidia ac lites in-
in
Al tertium sic diluitur.Non fuit Herodias filia Aretiie duces. Sine ergô plebeni, probabilissimam opinionem,
régis, sed Aristobuli, sicut Josephus muUisinlocis,lib. pra^sertim qua; poiiilùs inscdit atque inveleravil, cum
ISAntiq., c. quod nomen quoque
9, testalus est. Id suis majoribus rclinere. Quôd si conjecturis aliis pcr-
ipsum indicat. Est enim quasi patronimicum ab He- niolus contrariam sentenliam habes, liceal per me,
rode, nihilque proindè aliud significat quàm filiam, vel equidem non repugno. Illud ago, sive haîc, sive illa

neptem, velaliquam è posteris Ilerodis. Quamobrem opinio vera sit, non indè hisloriai auclorilatem aut cle-

cum Aretâ, rege Arabum, nihil videtur habere com- vari aul imminui, ciim neutra earum opinionum his-

mune cum Herode magno, cujus fuit neplis, com-

; toria; auctorilali , sed probabili conjectura; innitalur.
mune habet genus. Quod autem îlicronymus tradit ex Quôd enim ri gum nomen Evangelista suppresserit, id
vetere historia, pace tanti viri dixerim, in eâ re sine omninô nihil est. Non enim existimavit Evangelii testi-
dubio fiillitur. Appareteumsanè vel in historiam quam- moniuin regio apparalucumnlandum, quod Magorura
piam auctoris incerli incidisse; ob id enim quidam ve- sapientiam et gravitatera amplissimè oruaverat. In ve-
 481 CAP. V. REFELLUNTUR ARuLMENTA CAPJTIS 111. m
ritate sanè occulta confirmandàregiaappellaiioobscnra ]»r(»vid(Milissimè constitiil;!. Non diTe])at enim, ut quaj

et otiosa erat, Magoriim vox pnrolara et opporlmia. piiop r er;i(, c:\ di itiini oliLilioneni suliilo inlcrret.

Nam qiiôd Ilorodcs Magos parimi lionorilicc oxccpcrU, Ab oinni fasiii cl (istent;ition« eral Virgo aliéna, nec
hoc aut Ilorodiaiii fastùs iiidiciiim est, aiil romaine niutiirc roiublioiii m iUi cial aiiimns, quam sciebat Del
gloriaî et inajostatis. Indigniim vorô est magiii régis tu- Filio placuisse. Quid (piod aurum Deo à Magis oblalum
niorem iii iniimlonim invidiain odiiimque convcrtere. insacros fortassè usus ccns;iit consccrandupi? Prima

De quarto i,;,dtnr arguniento Iiacleiiiis. Niiuc ad qiiiii- itaque adveisarioriun ratio bis omniiio niodis facile di-

tiiin respondcanuis. Non llicronyimis modo, Augiisli- luiLur. Sccunda pressiiis viddur urgere. Si enim dili-

nus, Tliomas, ac cœteri l'erè omnes aiirtores, vcrùm gentcr à Magis llcrodcs tcinpus stelhc didicit ; Occidii

etiam antiqna Ecclesii« tradillo tcnel, qiiôd Magi Chri- aulcni omnes pueros à btmatn, et infrà, secundiim tem-

stum deriino tertio die, exquo natns fiierat, adorArunt. pus quod exquisierat à Magis, biennium ergô ai.tè slcUa

Ciijiis qiiidem rei cùm causam qii;vrerem, ([uidiiam es- Magis apparuit. Non igilur mox à Chrislo nalo adve-

set ciir tanlà id oonsensidiie ab Kecicsià reeeptimi sit, nerunt. Nam statim re< (!dentil)ns Magis, llcrodcs oc-

'juanqnàni veteri traditioiii in hujiismodi rebiis mnl- cidit pueros. lila enim particula, Tuur, non minus rem
tiim debeliir (idei, ut ratio alia non sidjsit, bas causas ta- pncsentem proximamve vocula, Kcce, signilieat, quàm
ineu inveniebam duas, easque ambas ex ipso Evangtîlio cujus vim paulô antè expcndebamus. Ait verô Evan-

rollectas. lluam, quôd Mallba;us diritiCio» uatits essct gelista : Tune Ilerodes videns quoniam illusus esset à

Jésus, ecce Miifji ah Oriente venerunt. Sanè si, quandô Magis, mittens occidii.Sed hic nodus bifaiiàm soivi
Maiji venerunt, Chrislus esset annicubis, aut l)imus, ut potest. Primiim enim, quod Eutymius adnionnil, ilia

Epiplianias, Zacbarias, Fabcr, Osiander exislimanl, oralio, Secundum tempus, etc., non refertur ad id,

non dixissel Evangelista : Cùm nalus esset, ccce Magi. quod prsRcessit, à bimatu, sed solùm ad parliculam,
Quod non de rc tam sera, sed de snbità et improvisa, infrà, cui proximc conjuncta est. Itaque continenter
vel cerlè |
roxinià, et quasi pra'sentc dici solet. Nec- legendnm est: Occidii omnes pueros, qid erunl in Beth-
dhm, inqnit Gènes. 24, inlrà se verbn compleveraf, et léem, et in omnibus finibus ejus à bimatu. Et ibi faetà

ccce Rebecca eyrcdiebalur. Et Poêla Avdiat : liœc aliqnis, hypodiastole, subjungatur: Kt infrà, secundiim tempus,

vel qui venit, ccce Palœmon. Hinc ciiam cùm Marise quod exquisierat à Non it;u{iie inlelligendus est
Maijis.

dixisset Angélus : Ecce concipies, etc., intelligens ipsa pereraissc biinulos secundum leuspus exqnisilum; sed
^tatim secoucepturani,ait: Quomodb fietistud,quomam tautiim alios niiniiuos qnibus videlicol solis l:>nipus

virum non coqnosco? Receus ergo natus erat infaiis, stellaî acconun(!davit. Sed ais, cur bimos intcrlccii, si

quandô Magi advenerunt. Altéra causa est baoc : Magi non secundum tempus Stella!? Respondeo Cur in om- :

mvenerunt puerum in Rethleem; ergo antè diem pu- nibus finibus Bethléem, si in Bethléem juxlàprophetam
rificationis accesserunt ,
quia ultra id temporis Cbri- natus est Christus? Quemadmodùm ergô ex propri.î
stus non luit in Bethléem. Lucas enini iis descriptis, nialilià ampiiavit locum, sicampliavit et tempus. Deindc

ijULC ad piirilîcationem altiucbant, subditâ, 59 : Vt per- probabile est id, quod inihi semper verisimilius fuit,

feceruut omiiia secundiim legein Doinini, reversi sunt in Herodem Romam evocalum, ut aceusationi fdiorum
Gcdilœam, in civitnte msnam Nazareth. Non ait, in Beth- responderet, stragem illam puerorum edere distulissc,

léem, sed in Nazareth. Cur aiUeni Bethléem reverte- quam edidit posteà, ci;m Ilierosolymam regressus est.

rentur, ubi adeù nilùl babebant supellectilis, ut Vir- (Juôd si necesse esset biennium Magis ad iterfaciendum
gini ad reclinandum infiintemnonalius, quàm pra^sepe concedere, quod tamen absurdum est, non proliuùs
locus fuerit in diversorio? Nec Evangelista docet eos neccssariô lit consequens, utbiennio post Christum na-
vcnisse ut morarentur, sed ut profiterentur in civitate tum advenerint. Mullô enim faciliùs expcdiiiùsque dice-
siià. Manseruiit ilaque ibidem quantum necesse fuit ad tur, ({uod Chrysoslomo Augustinoque video placuisse,
implendam legem, qua^ jubet, ut post circumcisum in- apparuisse stcllam .Magis tai.tô antè Chrisli nativila-

fantulum maneat niulier triqinta tribus diebns in san- tem, quantum fuit opus, ul toi regionilius ac provinciis

fjuine purificationis suœ. Intrà quos dies Bethléem vc- peragratis, puerum haud nudlô anlè naîum adorare t.

nisseMagos rectè credimus, et puerum indicio stellae Cùm verô demùm quyeritur qui Oeri potueril ut ab

inventum adorasse. Oriente Magi tàm paueis diebus pcrvenerint, hnic

In cà verô ratione, quœ fTimùm opponitur, quidam qu;iestioniresi)0!isum facile et promptum est. Non enim
IJJjcralitatem ac beiielicentiam Virginis animadver- opus fuerit, quod Remigius eam rem nali pueri
faeit,

tunt, qiKie brevi aurum acceptum in pauperes erogàrit; facultali viril>us(pie tribuere, qua' Magos ad se làm

aKi prudentiam, qsiôd viiUicum paravcrit in EgN |)tMm, bre\ i dierum spatio perduxerint. Sed Oricns in sacris

Sivc enini .Joseph aufè p!iriiir;itioneni de fiigà ab An- lin -ris ii-eque: 1er accipilnr |)ro terris qua' Oriei:tales

gelo fuerit admonitiis, jnxtà ilbul Malth. 2, \~):('itm lul illam sint, in (pià sunt qui lo(|nui.tur. LtCeacs. 13,

Magi recessissent, ecce Amjclns apparnitin somui^, etc.; \ I : Kleqit i^ibi Lolh retjionem circàJordanem, et rxe.tsil

sivo Magi oraculum de reditu per aliam viam Virgiiii nb 0. ienf. Itom Num. 2Ô, 7 : De Xram adduxit me Ba-
communienveriiU; credd)ileprofee(6est, fcininam pru- I :c, Moabitarum, de montibus Orientis. Sive ergô
rex
dentissiniam jam indo illiid, qnod ad fn;,'am et pere- Magi jiosleri fuerint Balam, ac proiudè ex Mesopota-
grinationem opuserat, providi're. Sniil(ii\i modr'Sliam mi:i Svii;e venerii.l, ul Cbrys'.islomo, Uieronymo cl

advertant. Alquo hœc ratio mibi videiur sanctissimè et i ;

Ambrosio visum est; sive ex Arabià accessennt, qaae
483 VL LOCIS IriLULOJlCiS. LIB. XI. iU
geslarum post ba|)iismum lenipora notai, ut ad nup-
sentenlia Justini martyrls perpétua fuit; seu sapienles
tias, non dicani aiiniis, sed ne pauci quidem
alii , vel Persie, vel Chaldx'i, quod Magorum iiomon menses
totum intfifluxisse videantiir. Atlerà, inquit, die, vidit Joan-
prae se fert ; dubitari non potest, quin illiid (juic-
nes Jesiim vcmenlcm ad se rursùm, paulô inferiùs :
quid erat ilineris, decem diebus conflcere potuerrnt. ; ( t

Altéra die itertnn stubat Joannes, et ex dise ipulis ejus du9,

Distat siquidera Hierusalem ab Aram centum septua-
abUrverô etc. El posleà ; In crastinuni voluit exire in Galilœam,
ginta duabus: arasangis persicis et hispanis,
duodecim. Atque cùm Laban Ja-
et invenit Philippum etc. Deuique slatim in secundi
Chaldieoruin duceiitis ,

Juda;am inseqiieretur, capitis initio Et die tertià nuptiœ fuctœ stint in Canà
cob fugientem à Mesopotamiâ
:
in

monte GUaad, qui GalHœœ. En cùm Joannes Juduiorum legaiis respon-

s^pfiino die consecutus est illum in
est principiiim Libani. Et ferebat tamen Jacob grèges, dissct, posleru die vidit Jesum venientera ad se ;
quo
Laban non antè tcrlium lempore Jésus nec nolus erat, nec discipulos acceperat,
et uxores, ac parvulos. Al

diem fugam deprebonderat. Quid quôd in regione illà

ul ex hoc primo Joannis capite manifeslissimè liquet.
Sed postero die, hoc est, tribus à legatione diebus,
abundant dromedarii, quos uno die sUdiorum mille
vilâ Apollonii Philostrates?
duo discipuli Joannis seculi sunt Jesum ; ac proximo
iter conficere, scribit in

9 animal., cap. ultimo, huicdieexiensin GaliUeam Jésus ipse Philippum inve-

Aristoteles quoque, lib. Ilist.

testatur, celeriùs eos currere, quàm Nis;cos equos. Nec nit. Cùm verosubjungit Evangt-lista : Et tertià die nu-
ptiœ factœ siitit in Cunù Gulilœœ, salis apcrlè indicat,
te illud turbet, quod Hieronymus, in Jerem. cap. 2o,
ipse, Chald;)eam, ait, in aquilonis parte
quàm brève lempus iulcr baptismum, vocalionem dis-
imô Jeremias
ju\tà sîtum Hierusalem collocatam esse. Quia enira in-
cipulorum ac nuptias fluxerit. Non ila(iue annus

ter aqnilonem et orientem sita est, modo aquilonaris,

iiileger inlercessit. Praelercà post secundum ad-
veiitum in Galilœam cœpil Jésus prœdicare ut
modo orientalis nuncupalur. IIa;c fastidioso lectori ,

scio'molesta fore; sed erat ostcndendum, quàm te- Matthiei cap. i dicitur. Non ergô antè nuptias praîdi-

merè quidom à sincerà historisi (ide et communi san- caveral. Nam illui factae sunt, cùm post baptismum

clorum opinione d-ssenserint. Yerùm de quinto argu-

piiniô advenil in Galila;am. Quùd si annus integer à

mento satis. Nunc s -quenlia refellamus.

baptismo ad nuptias interfluxisset, jam très anni pne-

Saiièquidem, cùm in se\lo argumento Epipbanii sen-

dicationis Chrisli nullo modo invenirentur. Adde quod
ex eà senlenlià consequens fierel ul Chrisius aimo
tentiacoKtrà bi>-loriii^ fidem ponitur, nibil prorsîis mo-
aelatis suae trigesimo quarto inchoalo fuerit passus.
vere nos débet. Priminn, q-ioniara in rcrum geslarum
graves auctores sequi Illud non obscure coUigitur, quoniam si vera esset,
temporumque ratione nullos ille

solot atque adeù in earum rerum memorià interdùm

quinquiès pascba à baptismo ad mortem inlerveuisset.
;

fallitur. Deindr qnoniam hoc saltem loco nullà argu-

Primum id esset, de quo nihil haberaus in Evangclio
scriplum, ink-r baptismum et nuptias. Secundum, qiiod
mentatio.'îe probabili, nuHis prolati» veteribus moiiu-

mentis, aiitiquo Ecclesiae usui contradicit. Quôd si Joannes staiim post nuptias commémorai, cap. 2, ubi

^erum est, ut ver.nn est profectô, Chrislum passum Chrisius ementes ac vendentesde templo primùm eje-

esse anno retatis suie trigesimo tertio, incboato per cit. Terlium, de quo fil mentio Joannis quinlo, cùm
sanavil paralyticum. Quartum, cujus idem Kvangcli-
trèsmenses ac decem fortassè dies nam de hàc re nul- ;

sta meminit, cap. 6, iniiuiens Erat anteni proximuni

lam modo quiestionem habere volumus docuisse au-
:
;

lem eum tribus annis, et Ignalius in epist. 1 ad Tral- pasclia, etc. Quintum, in quo passus est Chrisius ; de

lianos, et Eusebius in Chronicis prodidcrunt ; certè quo Joannis 12 et 15. Nam quôd tertium illud, de

non posse. A quo dubium esse potest, festum pascha; fuewt, non
Epipbanii opinio videlnr vera esse tri-

ge>imo namque anno explelo usque ad passionein, modo Huperlus, sed Irenaeus eliam testatur. Ac rêve-
ra nomen festi simpliciler pro pascha solot in Evan-
non nisi duo anni supersunt. Quamvis nodum hune
lempus doclrincc Christi non geliis accipi, ut ibi Non in die [esta, Matlhœi 2(J.llcm
: :

solveret Epiphanius, si

Quod nos quoque Secunditm consuetudinem diei festi, Luc. 2. Item ; Emc
à nuptiis, sed à baplisrao inchoarel.
Maximi seuîeiUiam veteremque
qui ea, quœ opus sunt nobis ad diem fesltim, Joan. 13. Cùm
dicere oportet,
usum propugnamus, nuptias quippè anno itaque Chrisius baplizalus fuerit anno iricesimo a'ialis
Ecclesirc
su* inclioato por Iredecim dies, erat enim incipiens
post baptismum inlegro elapso faclas esse credirnss.
quasi annorum triginta, ul Lucas affirmai, si quin-
Quà in re nobiscum dissenliunt quidam, nec sine cau-
sa dissentiunt tamen. Primùm enim toto illoanno ni- quiès festum paschae inlercessit, nimirùm morluus
est anno ailalis suic trigesimo quarto.
Quod licel Beda
hil, inqiiiunt, scriplum babereraus dedoctrinâ Chrisli;
aliique nonnulli juniores asseruciinl, defendi Uimen
qiiin eo anno nihil omninô docuisset, quod est credi-
nullà ratione polest, ut Paulus episcopus Forosom-
bile nul'.o modo. In baplismosiquidem Filius, elsapien-
proniensis, lib. 9, part. 2, et lib. 5 ejusdem partis,
lia Dei du\ populi, atque magi>ler, Patris teslimonio
declaralus est. Nec post Evangelii munus evidentissimâ Joannes item Lucidus in libre de vero die passionis
raliones
Triadis commendatione, testiOcationeque susceptum, Christi ostenderunt. Al vero nulhï hujusmodi

ab anliquà Patrum Iraditione, quam communis Ec-

otioàus Chrisius lot diebus vitam in silenlio degeret.
divino oflicio, hymnis, anlipho-
Sed illud, ut par erat, protinùs exequereiur. Id quod clesiai consuetudo in
movere. Non quôd
non conjectura noslrà solùm, sed Joannis eliam Evan- nisque confirmât, potuerunt me
requin h;cc ad fidom, religionemve
magnoperè aiUneant, 8e4
gelio comprobatur. Joannes porrô iti di-rr:;'
 ,

483 CAP. V. REFELLUNTllR ARGUMENTA CAPITIS 111. 486

quôd in rébus vel ex utràque parte probabilibus, vel \

I
quem primum dixerat invenisse Simoneni, nunc dicit.

eliam ambiguis, veteris ecclcsiasticœ hisloriiB fides postero die invenisse Philippum, ciim ex haliitaculo
^

conimunis me delectat. Chrisli in Galilaeam exiissel ? Ob id enim interpres

Primum verô allerius opinionis videanuis argumen- latinus ait : Et dicil ei Jésus, cùm nomen Jésus non
|

baptismum naptias fluxit reperiatur in Graeco.

tiim. Anno, qui inter et

nihil omninô docuit Christus; cessator crgô fuit maxi- Ad terlium verô argumenlum, quoi dies interces-
inter poslremum illud testimonium Joannis,
[

serint
mus, qui post injunctum munus tamdiù fuit otiosiis.
coràm duobus discipulis trii uluni, ethuncdiem, q :o
Sanè quidem eo anno non est publiée concioiiatus
Sed Andréas invenil Simonem, incerlum est. Nam illud
Christus, neque lurbis Evangclium pr.fdicavit.
quidem apud Malth;eum de publicà ad plebcm pra di-
non fuit intérim oiiosus. Quin et fréquenter ad Joan-
nem accessit, ut frequens eliam de ipso Joannes tes-
catione inlelligitur cùm perspicuum sit in primo
; ,
|

adventu Chrisli ad Galilseam, quem soius Joannes ca-

tinioiiium diceret, et privatim quoque docuit quosdam,
pile secundo narrai, jamChrislumdiscipuIos habuisse.
ne Ecclesiae concionalor repente prodiret. Non enira
Malthoeus aulem de secundo adventu loquilur, quùm
discipuli Joaniiis illum Rabbi, hoc est, magistrum ap-
quemadmodùm jam Joannes erat in carcere. Non igiiur de privalà
pellarcnt, nisi jam docere incnppisset,
doclrinà, sed de publici^ et populari inlelligi polest.
Cajetanus noster diligenter advertit.
Hlnc ad quarlum argumenlum, tempus pra;dica-
Nam quod in secundo argumenlo aiunl, ex Joannis
Evangclio colligi paucos dies inter baptismum et [
tionis Chrisli quantum lueril . non salis à veteribus
,

cùm expedilum est. Eusebius quoque ipse parùm

nuptias intercessisse, id nullo modo verum es- ;
sibi in

Joannes adventum Jesu ad baptismum nusquàm om-

hâc re constare videtur. Nam in Chronicis post quin-
lum decimum annum Tiberii tribus annis scribil
ninô narraverit, ut idem Caji tanus manifi'stà argu-
Dominum prœdicàsse; idque aslruit à Joanne eliam in
mentatione confeciti Quanquàm in eo fallilur, quôd
Evangelio conscriplum. Ca;teriim idem in libro De-
pro certo asserit, ex quatuor Baptistce teslimoniis,
monstrat. evangel. 8, dcmonstratione secundà , Joan-
qu.T, primo capite Evangelista refert, terlium datnm
nis item teslimonio confirmai , tribus annis , et sex
esse die proximo post secundnm. Secundnm quippè, ut
mensibus Christum pnvdica visse. Quôd si ad passionem
niihi vidL'tur quidem, de futuro est ; et licet Scriptu-
venitaimo Tiberii decimo octavo , ut in Chronicis
ral ordine sequatur, tempore tamen primum eliam
Eusebius ait, qui fieri polest ut post annum Tiberii
lestunonium anlecessit, ut vel Cajetaims ipse confi- ,

quintum decimum, annis tribus, et sex mensibus prœ-

tetur. Illud enim, quod à Joannv legatis Jud.eorum
importitum est, idem omninô ipsnm fuit, quod se antè
dicàrit ? xVlqui post annum decimum quiiitunt Tiberii
inchoatam esse Evangeiii doctrinam, é Luc* cap. 3
dixisse Baplista meminerat. Estque mullô verisimilius ,

j)alescit.
eo tempore nondùm Christum à Joanne baptismum
suscepisse. ifediiis, inquit, vestrùm stPtU, quem vos
Quod aulem ad quintum argumenlum allinet , si

irinm annorum doctrinam explere volumus, unum

uescitis. Ipse est, qui post me venturus est. Dùm ergô
Evangelista inquit : Altéra die vidit Joannes Jesum doctrinsc privât» , duos verô pid>lic3e doctrine imper-

de adventu ad baptis- tiemur. Huic enim tolum triennium dare nulla ratio
venienteni ad se, nec intelligit

mum, nec scribit quid postero die à legatione Judœ- cogil, niilla probat auclorilas. Negamus siquidem ,

orum gestum sit sed docet, terlium testimonium probabililerque negamus, feslum, cujus Joannes c. 5
;

alloro die post illud^ quod primo loco scripserat, da- meminit, pascha fuisse : Chrysoslomus porrô ac Cy-
tum esse. Nam secundum ohiler est utrique, id est
rillus affirmant fuisse, Pentecosles. Quodmihi, fateor
primo et tertio ab Evangelista interposilum, ut expli- ingénue , non fit verisimile. Primo qnoniam post
,

carctur Baptislam semper fuisse suî in testificatione pascha Jésus moratus est in Juda;à cnm discipulis

similom, nec aliud futurum antè dixisse, quàm suis, cap. 3, Joann. scribit al mora ju\tà Scriplurae
in pme- ;

senti testificarotiir. Itaqne tomioris online, iitdixinuis, iisum in paucis bis diebus ,
qui ad Pentecosten inter-

primum, quod secundo loco Evangelista com-

illud fuit lluxerunt, inlelligi non polest; eô vel maxime, quôd
mémorai. Deindè seculum est iil, quod à principio posUpiàm Christus moratus in Jnd;eà est, abiit ilerùm

positum est. Post hoc proximo die terlium Baplista illà Td'iclh in Galila-am, quemadmodùm Joannis cap. i
testimonium dédit, cùm vidit Jesum venirc ad se. dicilur. Ac rursùm è Galilaeà venit Hierusalem, quod
Sfppè enim post baptismum, u! snprà dictum est, ad habes cap. !>. Quic omnia tàm brevi tempore , nisi
Joannem venit-bat. Postero aulem die quarlum testi- Christiun cursorem faciamus, expediri vi\ qiiennt.
monium addidit, cùm intéressent ilii ex discipulis ejus Cajetanus sanè in quarlum Joannis caput(l), haud
duo, quorum unuserat Andréas. Cùm igilui non cons- absurdà ratione corapntat , Christum in Juda'â post
tat, quantum lemporis inter baptismum, cl tria illa |)ascha célébra tum, in quo vendcnles ejecit de templo,
teslimonia de pr:csenli lluxerit, qunmvis omnia illa longam mullorum mensium moram inlerposuisse.

jiost baptismum dati sint, cortè ex Evangclio Joannis Non igiiur feslum illud, quod, cap. 5 commemoratur,
non coiligitur, paucos dies inter lia|)tismum ac nup- Pentecosles solemne erat.
tias influ<\issc. Quid? quôd cùm ait : Incrastinum vo- Ad sextum deindè argumenlum, quôd capite 5 unum
luit exirein Calilœam, el iuvenit Philippum, non Chris- (\) h\ illud : Adliiic quatuor mcnses svnl , et tnetsii
tum furlubSc Evan;;c-lista intelirxil, >u-d Audn-am, I riiil.
 ,,
,,, , ,

487 DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. XI. 488

miracului» r.vangelista narrârit in pascliA patraliim historià profana absurdusest, in sacra etiam impius.

et qiiôil slal'iin capilo G ad altenim jiascha transicrit Sapientes quippè cum vulgo loquunlur
ferè sed non ,

oninil)us H goslis et dictis uniiis aniii intonnissis, non sentiunt ctim vulgo.Nec niendacii tamen rei sunt
ità probabilc apparet. Fesluni crgô illiid, in (pio para- quoniam qua; loquuntur, ea secundùm aliquem veibi
lyliciis sanatiis est , ut rectè Cajotanus evistimavil significatumvera esse intelligunt. Sic Maria Virgodixit :

hyemale fuit. Niîiil aiitein inleresl , sivo diras fuisse Paler tnus et ego dolentes qnœrebainus te, sermone
fostum dedicationis tcmpli secundi sub Zorobabelc vulgi quidem, sed verè lamen. Sic etiamsi nuUani ha-

ipiod colcbrabatur teriià die niensis Adar, hoc est, buisset interiorem admirationem Cbristus, verè tamen

(obruarii ; sive potiùs fesluin sortiuin ,

quod Jud;vis admiratus dici posset , cîun speoiem admiranlis exbi-

soieuine erat, 1 i et 15 die ejusdom postioini mensis ,

buit, quemadmodùm Beda, lib. 2 in Luc. cap. 2i,

{Csth. 9, 12. Tune enim ordine egregio cap. G sequitur : exposuit. Sic contristatum Herodem Maltlueus Mar-
Erat «li-.'CHi proximum pasclia etc. Sed in biijusargu- , cusquc dixerunt ,
qui trislili:im baberet in vultu. in

Djer.li coniiitalionoin iiiniismulta dixiinus. quem sensum hypoeritas tristitiani simulantes, tristes
Sepliniovcn» argtinuMito lil)ri secundi cap. decimo quoque appellavil Dominus , Matlh. G, 16. Vuigatà
oclavo respoiidisse videnuir. Sod ibi breviler; nune enim diclione rerum vocabula pro rerum imaginibus
ubi propi-ius est locus , longiore oratione argumentum usurpantur. Tametsi in pra-scriplis exemplis et Cbris-

iUud relellcndum est. Non sunl vcrba Hieronymi in tus, si divo ThouKC crediuius, aliquo modo inleriùs

C'.nn sensuin iutolligenda , ni existinienius ad verita- admiratus est, et Ilerodes etiam contristatus. Etenim
letn historia; salis esse, siea, qiu« auctor affirmât peccatoressimul in vitiistristanturet exultant, gaudent

vera à vulgo esse credunlur , tùm etiam cùni fidsa dolentque. At de hoc argumento satis. Jam pergamus
sunt. Alioqui si ad eam regulam licerel Scripturœ his- ad reliqua.

torias interprelari , diceremus , cùm Apostolus ait, Ad octavum autem argumentum , non debuit sanè
Saïilom régnasse 10 annis, cuni vnlgo loquentem boc, tantoperè ridere Hieronynuis Adami in loco Calvariaî

quod lama crobrior babcret, diccre voluisse. Quod sepulturam : nec nos, viri licet sanclissimi exemplo,

Actor. Apostolicorumasseruit; roctenè, historias ejusmodi ridere debemus. Yulgus video

lieda in 15 c. ,

an seeus, aliorum esto judicium. De tanto quippè vire equidem, hisce rébus credendis iiimium est facile. Cre-

non libct in pnvsenti jndicarc. Diceremus rursùm ,

dulitas etiam in optimi cujusque mente facillimè irre-

Malliianim, virum Maria; Josephum appellàsse , non pit. At viri quidam excellentes cùm à vulgi facilitateet

sed quod vulgô esse crcderetur credulitate déclinant , in adversum quandoque vitium
quôd rêvera esset , ;

lurbatura quoquc Herodem, et omnem cum illo Hiero- incurrunt; sunlque tùm etiam increduli, cùm in fide

n re quidem sed opinione vulgi mor- nibil est vilii, in incredulitate vitii nonnihil est. Testi-
solymam ne , ;

luaTi deniquè, si ità placet, esse Christum, non verè, nionium autem, quod ex Josue c. 14 historià; veteri

sed ad vulgi cxistimalionem apparenter. Cerlè si con- opponitur, nibil profectù urget , utpotè cùm nonien
suetudinis Scripturarum est , ut opiuionem multorum Adam eo loco non propriuni sil, i-ed conmuuKî Keddit

sic narret historiens ,

quomodô eo tempore ab homi- enim Scriptura causam, cur quce yicsl Hel.roj!. p:t oiitè

nibus credebatur ; omnia quifi de Nabuciiodonosore Cariath Arl)ah , id est, civitas Arbe.ie dicta sil; quôd
Dario, Cyro, Alevandro, Samsone, Macbab;ieis, Scri- videlicet .\rbah, quem Arbi^am 70 vocavère, h uno in-

ptura refert, poterit quis indciasire, quùd videlicet ter gigantes, niagnus ibi fucrit (1). Quisensus pneter-

auctores sacri ea narràrinl, qu;e vulgo crant porsuasa, quàni (piôd Scriptura; cop.textui aptissimè juiigilur

non qu3C ipsi vera esse credideriut. Quod quàm sii ((piaproplcr à Cbalda-o, interprcle Pagiiino, ahiscjuc

aiiditu horribile ac pertimcsccndum , nemo fidelium viris clarissimis expressus est) , iiidè etiam facile pro-

non videl. Alius est igitur Hieronymi seusns mullô baripotest, quôd capite ejusdem libri deciasoquiiito

et sauior et verior, quem ev subjeclà parlilioue facile Ari)ah paler Enoch fuisse (iicitur; ut proniptimi sil

Icctor accipiet. Fais* vulgi opinioncs in duplici suiil cuique iiitelligere, et Arbab nouien fuisse gigantis pro

diilVrenlià. Quscdam, qu;tî nonnisi verbis falsis signi- ,

pi'iiun, à quo Cariât Arbab uominata sit, et Ari)ab pa-
j

ficari atque exprimi possunt, ut Christum esse Joan- trem primunifpie fuisse illius terra; gigantum. Omilto

n-^in Baptislam, vel Jeremiam, vel unum ex pi-io- hic 70 versioiicm (2) ,
qui tametsi magnitudinem non

ribus Proplielis. Atque bujusniodi opiuiones semper ad Arbab, sed ad civitatem retulerunt, ut ea urbs me-
auctores sacri ità referunt, ut non ex se, sed ex vulgi tropolis intelligeretur, salis tamen indicàrunt Arb;ih ,

noniine retulisse videantur. Aliie sunt vulgi opinioiu-s noiiicii esse gigantis jjroprium , undè civitas illa suuni

falste quidem, sed verbis lis express» ac signilicat;«, olim cognomenlum acceperil. Ilaque prinii pareiilis in

qnoc in sensu aliquo vulgari vera sint, ut Joseph esse civitate Arbea; fuisse sepulcrum, nec ex eo loco, neque
patrcm Christi ad vulgi sensu'n falsuni oinuinô erat, sed aliundè colligitur. Quin illud mullô probabilius est
verè tamen paler, et sine falsitale dicebalur; tùm quo- quod publica rerum veterum memoria prodidit , pri-

niam nulrilius erat, lum quoniain vir inatris erat. El nium Arbab ibi jacere conditum , ubi secuiidus etiam
licet vulgi sermone verè tamen privignus fdius vo-
,

caiiir, mater noverca, vitricus pater. In quibus rébus,

omnes Hebrsci tcstantur. Sed Hieron. videns
(I) Sic
in hebr. ulroque modo vocem accipi posse , reliquit ia
fateor, vera bistorise lex est vulgi opinionem cxpri- latinâ linguà eamdem hebr. vocem.
niere. Nam «^i de priore rerum génère scrnio sil , in (2j Certè habuerunt aliud cxemplar bebraicuw.
 ,

489 CAP. Y. REFELLUNTUU ARGUMENTA CAPiTiS IH. 490

est. De octavo }'i\luv argumcnto haclcm'is. Daniel intcllexi immer'um annorum, de quo facttis est ser-
seiiiiUiiS

Nonuin argumenlura non solùm in clironographià mo Domini ad Jeremiam Proplielam, ut eomplerenlur

desolationis lîicrusalem scptuaginta anni. Et Jerem. 25
sed in Sciiplurarum inlcUigcnlià diiïii-illiniam qua^stio-
:

nem liabot qiue auctorcs nobilissimos in varias sen- Et erit terra in solitudinem, et in stuporeni, et servient
,

annos judaicte régi Babglonis 70 annis. Anni ergô scptuaginta non

tentias traxit. Josephus sanè 70 illos
capUvilatis ad prinnnn Cyri annum compulavil. Quem transmigralionis , sed desolationis intelligendi sunt,

Africanus in quinto Temporum volumine, ut Josephus etiam teslis est libro de Antiq. 10, c. iO,
sccuti snnt
Abulcnsis nosler in secundum Mallli. cap., quaîst. 91, 1 1, et lib. 2 contr. App. Desolationis autem annos non
Annius cum Piiilone suo lib. 1 i, Joanncs Lucidus lib. in primo anno Cyri sed in secundo Darii fuisse com-
,

2, cap. 11, aliique viri graves, et antiqiii et

juniores. plelos, id enim postcriore loco sumptum est, Esdrse

Nituntur verô bi Scripturse sacrce clarissimis tcstinio-

tcslimonio à Ilieronymo, in Proœm. super Agg., com-
Scr- probatur. Esdras quippè verbis minime obscuris tesli-
niis. Primiim est Jeremiœ capit. 25, inquienlis :

ik'iit gcntes istœ re(jî Babylonis 70 annis. Cimque implcti monium perhibet , templum usque ad Darii Icmpora
dcturbalum perstitissc. Scptuaginta igitur eversionis
fiteiiitt 70 anni, visitabo super regem Babylonis ,
etc.

captivitalis jara lune annos non ad primum Cyri annum, sed ad Darii secun-
Scpliiaginla crgo anni judaiciC
cxpleti erant, cùm Babylon capta à Pcrsis ae vastala dum computarc debcmus. Quibus ex rébus salis pro-

est. At rem banc primo anno Cyri gestam esse, nemo fectc» int(;lligitur quanlis omninô tcnebris qu^estio prrc-

Cùm cœperint iin- sens sacras eliam liltcrascircumfundat; sed in rallonc

rsl (lui ignoreL liiem Jereiuiœ 29 :

pleri in ïlabijlone 70 anni, visitabo vos, et suscitabo su- quoquc temporum adeo impedila et complicata est, ut

per vos vcrbum vieum bonum, ut reducam vos ad locnm

vix aul nuUo certè modo expediri atque extricari pos-

islum. Quani vaticinationcm primo Cyri anno fui-sse sit. Clemcns porrô Alexandrinus, à desolationis initio,

CKplelani, 2 bb. Paralip. cap. oG, et 1 lib. Esdra', c. quod dccinio nono Nabucbodonosoris anno, et Sedc-

1 , non obscure tradilur. Atque Ilieronymus ipse cice undecimo fuisse , A Regum 25, scribitur, ad pri-

quamvis aliis in locis aliter senserit , in hune lanicn mum annum Cyri ,
quo laxata captivitas Judacorura

Jcromi;e locum non potuit cum manifesta vcritalc pu- est, nonnisi triginta annos compntavit. Cui numéro,

gnare : ÀS'isi , inquit , septiiaginta anni expleti fuerint, ut dixi, Euscbius, Theodorctus, Ilieronymus Augusti-

Cyro regc Vemarum taxante eaplicos, nequaquam in pa- nusquc consentiunt. Cujus rci etiam illud argumcntum
triam rcvcrteniini. est ,
quôd si ad imperium Cyri 70 anni interfluxèrc,
A contrark'i parte illud prinnnn est, quôd Angélus, Mardochceus certè eâ oetate res taies ac tantas gcssisso

qui in Zacliariâ loquebatur : Usqucqub, ait, 7ion mise- invenietur ,

quà per summam senectutem non dico
reberis Ilierusalem, et urbiitm Jitda, qiiibits iralus es? rcmpublicam administrare , sed ne inter vivos quidcm

Jstejam septuagcsinius annus est{[). Istum autem an- numerari possil. Fuit nam<iuc ex eorum numéro capli-

niïn Darii secundum cumdem esse, Zacharias, cap. 1, vorum, quos cum Jechonià, rege Juda, Nabuchodono-
lostalus est; non ergô 70 anni in primo anno Cyri, sor transtulit. Quarè vel secundum illos, qui non à

£od in secundo Darii completi snnt. Quo argumcnto dosolalione, sed à iransmigrationc 70 annos compntara

CJemcns, Tlieodoretus, Euscbius, Ilieronymus, Augu- volunt , explelà caplivitate, hoc est, primo Cyri anno,

slimisqiic nitunlur. Quod vcrù exponunt quidam, isle jam Mardochaus crat propemodùm octogenarius, nisi

jdin 70 unuus est, scilicet jamdiù transaclus, vix audiri credamus illum bimum aul trimum in Cbaldœam essd
siiie molestià polest ; cùm pronomen, iste, hanc intel- tianslatum. Sed fac anniculum fuisse. Minimîim ergô
ligentiam evidentissiniè cxcludat qu?c, si pronomen unum et scptuaginta annos natus crat, quandô laxata
;

abjiceretur, esset fortassè probabilis. Deniquè 70 ilb per Cyrum captivitas est. Cyrus autem, ut nobilissimus
anni, quos praedixerat Jercmias, non quisque tradit bislovicus (i), aut triginta, aut triginta
transmigratioiiis
Jiid;corum sed desolationis templi ac civitatis in- fermé annos imperavit. Cambyscs et Magi imporàrunt
(2),

(clligunlur. At.70desolationisanninousuntad prinnnn noveni. In principio itaque regni Darii Ilyslaspis, Mar-
Cyri annnm, sed ad secundum Darii rcferendi. Annus dochpco anni xtatis centum decem accesserant. Pona-
ergo 70, de quo est Jereuii;i3 valieiiialio, non in primo mus igitur id (piod videtur cum ratione pugnarc minus,
Cyri amio , sed in Darii secundo explclus est. Illud
Darium fuisse cum subquo res MardochaM geslas Scri-
prius, quod iit bàe argumenlationc sumpsimus, ex 2 ptura coniploctitur (2). Nam illas sub Artaxerxe Lon-
Paralipom. c. 50, probari facile polest, ubi lucc verba i

5cri|»la sunt : Cnnrlis diebus desolationis egil snbbalum, (!) Clem. Alex., Euseb. Ilieronym., Africanus, 30
vsque annos Cvro triltuunt, Ilerod. 2'); soins Metasthencs
diini rompterentur 70 anni, etc. Et Dariielis 9
AMiiian."2i assignat, sed à Babyloiic lamen cxpugnatà.
:

hi anno \ Darii, filii Assueri, de scmine Medorum, ego Ita(|U(' rcipsà idem cum ca'teris sentit.
'

(2) (ionfer priiicii)ium lib. J'.sther cum initio c. tcrlii

(i) Idem confirmant verba iila : Çiim jejunaretis et 5 lil). Esdra\ llujus opinionis Joann. Carion fuit. Jo-
vliingeretis prr lios 70 ann., etc. seph, lil».11 Anti([. c. 0, virum Esther Eongitnanuin
(2) Transmigralioucm bic diro,ciiiu Joakim sponti' (T.'didit, Eusc!)., in chronicis, Menmoncm. Josephum
Jedit se, traiisliilu-^quo est lu I5;ihyluin'iii aiin. S regui vidrlursequi August., lib. 1<S deCiv., c. 30. Josephus
NabucboiloMosor. Quo uKtdo Ezicb. 1 i^,mpalum est, (ianrids soliim illis assignat, lii). H. Anti(|. Jud. cap.
.ic reelè (piidnn, ut liiiroii. lu J-tcmi. 1 5, c. .irmolavit. 2; llcroddl., I. 3, annos 7, et nienses 5; oui poliùs
Vain transmigrai iouis vorem srio ii .losfpli.' aliisrjuf halieiida (ides, quoniam eo lruij)ore fuit CamI>ysos
[

jbti^r ab'i'i:\;iiU'if}uo u-iurpari. p.'tii'im prrqiiiiu- Jud cis, frit As-ulTIis mullùui.
491 DE LOCIS llltOLOClClS. LIB. XI. 492

gimaiio, aiit otiaiii sub Memnone contigisso, ut qui péris 26 annos, quibus post eversum templum (1) Nabu-
mnltis annis Dario fueriiit posteriores loiigè incrodi- ,
chodonosor vixit, et illis addideris4i. quibus .Nabucho-

biliusest; nuUo verô modo probabilc adCaïubyscn fi- donosoris Illius unus ac très nepotes imperàrunl, eonfi-

liiini Cvri boRC ipsa Iraducere ,

qui octo sob'im annos cies diclum numorimi 70. In r..tione igitur temporum
tenui» iinperiiim. Al posl diiodocimuin Assuori aniium qu;esti()luecv;ddèimplicita est,atquc itàimplicita, utno

qux'dam Mardocb:vi gesta bistoria sacra coniinemorat. à viri- ((uidem bistoriie peritis expiicari posse videatur.

Non ergô Assucnis ille Caïubyscs fuit, picescrtiin cùni Nani Juda'i, quippè qui cl.ron iL;rapliiaî penitùs sint

hiijiis acta aclis illius nuUo pacto cobacrcant. Manot ignari, nibil boc loco et quaîslione valent, nisi mera
ergô Mardochxum eo etiam tempore, quo ad centosi- somnia fingere. In quibus etiam Lyranus est, qui suo
mum vigosimnm socunduni aiinuni vitam pcrdnxc- arbitratu 70 annos ab oclavo Joakim, patris Jecboniaî,

ral (1), non imbecilbim ,

ingravcsccntom , soniove ad quartum Cyri numeravil (2), tanlùm ut sentenliam
coiifectuni, sed solidum, robuslum ac valentoni in rcbus suam dicerel, nullius gravis aucloris lestimonio sub-

magnis pr.Tolarisqne gcrendis fuisse versatuni. Quod nixam, nuUà annalium ralione probatam, injllis argu-

in illis seciilis vis crcdi polest, utpotè oùm nuiltô aiuè mcnlis persuasam, à sacris etiam lilieris alienam. Sed
nondiun homiiium .Ttate adco imlinatà, ilhid Proplieta boc in re ambigua ferri polest. lUud quis ferat, quôd
dixerit : Si autem in potenlalibns 80 anui et ampliiis, nonmilli apud Eusebium, à 13 anno Josia; ad prinmm
connu tabor cl dolor. Quas ob res triginta anni, quos aiMium Cyri sepiuaginta illos annos, de quibus est con-
ad primum Cvri Augustinus, Ilicronymus, Eusobius, trovcrsia, computandos esse adstruxerunt? Quid, (luôd

Tbeodorotus Clcmeiisque Alcxandrinus colligunt, hi- in bâc etiam quœstione illud varium aique irreiiium
storix' libri Esther magis convonire ctquadrareviden- est, quod vel maxime crat explicatu necessarium, ut

tur, quàm numerus 70, qui alioruni opinione colligitur. bujus quœstionis diflicullas exponeroUir, nempè an
Nisi Philonis Aniani fabulis del claniur, qui Mardo- Ballbasar lilius Nabucbodonosoris fuerit an nepos, an
cbanimail dccem et octo annis rctatem Tsaaci superâs- pronepos? Nam si verum est, quod Euscbius ail, Bal-

se.Verumenimverù Josepbus, lib. 10 Anliq., à deciiiio lbasar fdium fuisse Nabucbodonosoris, fratrem Evil-

nono anno Nabu. hodonosoris, quo aniio tcm|ilum de- merodacbi, nibil absurdum videlur dicere, cùm negat
turbatum eversumque fuisse sacroc littéral produnt, à demolitione tenipli ad primum Cyri annum plures
ad linem regni Ballbasar, cùm Babylon à Dario et Cyro quàm 30 aimos intercessisse. Sin autem idem Nabu-
capta est, non solùni 70 annos, sod multô etiam pbires cbodonosoris non filius, non nepos, sed pronepos fuit,
enuniorat. Scribit enim Abilamarodacbum (i), Nabu- lui» vert) inter eversionem civitalis et primum annum
chodonosoris fdium , annis 18 imporàsse , Neglisa- Cyri nonnisi triginta annos inlcrfiuxisse, nullo modo
rem (5) deinceps annis -40. Labosordachum post men- est credibile. Al fuisse pronepotem, Ilicronymus, au-

sibusnovem; Balthasarem deniquè annis 17. 1 laque ctoribus Beroso ac Josepbo, in 5 Danielis caput affir-

priKlcr annos, quibus à lomplo vastato Xabucbodono- mât; et referlur de verb. significal. c. IS^am et rex.

sor vixit, qui fuère non pauci, scptuaginta sex alii, si Quanqiiàm Josepbus libro decimo Annal., c. 13, Bal-
Josepbus vera di il, ad primum Cyri intercesserunt (1). lbasar nepotem Nabucbodonosoris fuisse scripsit. Ouod
BiTOSus autcni , in 3 libre Cbaldseorum , non nisi -48 elMetastbenes Annianusa-scruil. Quaiomnia idcircù
annos à desolatione ad Cyrura supputât. Nabuchodo- à me tam prolixe sunl posita ut lector intelligal pri-
nosorem namquc ait 43 annos imperium tenuisse; '
mùm bujus argumenli quieslio quanlis sit diflicuitali-

bujus filium Evilnierodachum annos duos ; Niglisarem, bus illigata, dcindè ne in re perdifficili ac perobscurA,
quem maritum sororis Evilmerodacbi fuisse tradit, I
quam explanare nemo adlu'ic poluit, sentenliam à me
p.nnosi; Labosordacbum, Niglisaris filium , menses '.

exspeclet perspicuam, cerlam, conslantem, sed pro-

novem; Nabonidura, Ba eàdem gente, annos 17, cujus babilem, verisimilem, minime absurdam.
postremo anno Babylon à Cyro capta est. Qux eadem Principio igilur illud pono, quôd, nisi ego fallor, sa-
fermé coinpulatio cy Pbœnicum bistoriis babetur, quas lis abundè probalum est, sepiuaginta annorum inilium
JosL'pbus, contra Appion. lib. 1, rctulit. At Meta-tbe- '
à desolatione sumendum esse, non à iransmigratione,

nes, à vastatione Hierusalem ad primum annum Cyri, iioc est, non ab anno 8 regni Nabucbodonosoris, cùm
sepiuaginta annos computavil in hune modum Nabu- : Joakim cognomcnlo Jechonias ultrô se dedidit, 4 Reg.
cbodonosor, qui leinplum oivilatemque vastavit, im- 2i, sed ab undcvigesimo ejusdem Nabucbodonosoris,
perium lenuit 40 annis ; Evilmerodacb, fdius ejus, 30 '

quando Nabuzardam templum, domos mtirosque civi-

regnavit; Asar, bujus 5;LabAsar Daob, bujus fra-
filius, '
tatis everlit, 4 Reg 23. Id quoniam, ut dixi, ex 2 Pa-

tcr, 0; Balla Asar, borum etiam frater, 5. Si enim acce- '

ralip. cap. 30, 1 Esdr. 1 et Jcrem. 2G, osten-.um est,

supervacaneum exislimo, si eadem iterùm résuma tur.

(I) Centcsimum trigesimum secundum colliges, si à At Cajetanus, in 2 Parai, cap 3, conlrà dicil, à Jecbo-
desolatione 70 annos enumeres , ut veré sunl enume-
raiidi. I
(1) Beda ponil morlem Nabucbodonosoris à 31 anno
(:2) Evilinerodach logit Hier. Daniel. •'5. I posteversion m Hierosolvmorum.
(3) yitjUsiir Icgit Hii-ron. Dan. .">. !
(2) Josepb., lib. 10 Aiîl. c. 7, scribit, Joakim 8 an-
(i) traiismigratione Joakini ad primum annum
A no ^e^Mli sui fuisse à rcge Babvloiiis caplum. S(hI con-
Evilmerodacbi, tilii >iabucbodono.sori3, 57 annos inter- lrà, Dan. 1, dicitur, quôd anno lerlio regni Joakim
fluiisse scribitur 4 Reg. lib., c. 2o. venit Nabncbodonosor. Quôd autem eodem anno sil

1 captus, Euscbius in Cbronicis docuit.

 49^ CAP. V. REFELLUNTUR ARGUMENTA CAPiiiS lii.
AU
nùc transmigraîione 70 annos conipulari oportere, chodonosoris 43, licèt non omnes intcgri fiierlr.t, nu-
|!!Ôd Jereniias, cap. 29, ils qui cum Jechouià translali meramus. Sicque de annis non inicgris in toià
hàc
SUîit, ait : Ciiin cœperhit iniplcri in Babylone 70 anni, disputalione loquimur. Endè error Euscbii
coargu.lur,
visitabo vos, et siiscitnbo, etc. Verîim salis c\pcdiliim qui non nisi 58 annos imperii Nabuchodonosori
assi-
est ea qiue cap. 29 dicuntur, ad scnsuni capilis 25 esse gnavit. Ponit enim ilhus morlem anno à desolatione
referenda. Non enim inquit : Ciim cœperînt in vobis im- décime nono, cùm in vigesime sexto ponenda osset,
pleri 70 anni, scd : Ciim cœpcrint iinpleri 70 anni, illi si verum est, ut verum est cerié, Nabuchodonosoicra
scilicet, quos prsedixcrat. Pcrspicuiim est autem, 70 post deselatienem 2G annos imperium
temiisse. .\;;m
annos capitis 25, desolationis intelligendos esse, tùni a décime nono anno, in que
templum vastaimn est,
quoniam omni populo Jud-eso loquitur, ut patct ex ad 43, ad qucm Nabuchodonosor vilam
regiiiini(|ue
inilio capitis, tiun quoniam pcr transmigrationcm Je- perdu il, anni sex et viginti computantur.
Item, si à
ciionùe non est facta universa terra illa in soliludinem 57 annis, quos à transmigraîione Joakim Nabuchodo-
et stuporein, tùm quoniam stati-m subditur : Lt scr- nosor vixit, undecim ademeris, quibus rcgnavii
Sede-
ticnt onines génies istœ régi Babijlonis 70 annJs. Si au- cias, 2G annos pariler supputabis.
Atque hi;.c etiam
tem soli cum Jechoniâ commigràrunt, 70 aiinis
illi qui error aller Eusebii refellilur, qui Evilmerodai
ho c;e-
servi, ruut,quomodô omnibus dicitur Et scnient : terisque NabuchoJonosoris posteris
quatuor dimtaxat
omnes gentesistœ, etc.; nempé etiani vicina) Hierusa- annos imperii reliquit, aut plurimùm sex, ncqiie ces
1cm, etc.?Quid quôdetiamsisolltudinis fuissent 70 anni, imegros tamen. Cerlè si à desolatione ad prinunn an-
desolationis tamen non fuerunt, si à transmigraîione num Cyri irigiiita anni numereiilur, ciim viginti sex
Jechonine computanms? Aliud quippè est solitudo, illis Nabuchodonosori accessorint,
qualuor soliim aut
aliud desolalio. Non.ergô 70 anni à transmigraîione quinque restant, quos Evilmerodacho, Nig'isari, La-
Jechoniâ; nunierandi sunt. Quamobrem qui vel à dé- bosordacho, Ballhasari impertiamur. lies enim Nabu-
cime tertio annoJosise, vel etiam ab octave Joakim, chodonesori ordine successisse, non Joephiis modo
aut à tertio quoque hujus computarc 70 annos inci- aflirmat, verùm etHieronymus Berosum prodidisse
piunt, eos equidem ab hàc disputalione multo magis consentit. Quœ res omninô mihi magnam aduiiralio-
removendos existimo. nem mevet. Quid enim causdc Hieronymo fuerit, e(îui-
Primum itaque fundamentum praeclarè jactum esl. dem non intelligo, ut Beroso Josephoque conscn tiens
Deindè non niibi sanè verisimile fit à desolatione ad Balthasar Nabuchodonosoris pronepolcm fuisse rro-
primum Cvri annum nonnisi annos Iriginla intorfluxis- diderit, et cum Eusebio tamen à Une regni Naluidio-
6e, quos Eusebius, et qui Eusebio conscntiunt, Tlieo- donoseris ad primum Cyri annum adeô paucos aimos
doretus, Hieronynms et Augustiims numerent ne- compulàrit. Eusebius enim excusari ferlé pnest (|ui
cesse esl, si ad sccundum annum Darii Ilystaspis (I), Ballhasar fratrem Evilmerodacbi fuisse, tiliuin verô
Bepluagesimi anni absolutienera trahant. Constat si- Nabuchodonosoris existimavit. Sed cur Eu.rcltiiim
quidem Nabucbodonosorcm, patrem Evilmerodacbi, excusem, cùm Malth;«us dicat Jechoniam post Irans-
ad quadragcsimum quiiitum annum imporium per- migiaiionem Babylonis genuisse Salathiol, S.ah.ihiel
duxisse. Quos illi verc Melaslhenes Annianus tribuit. autem Zerobabel? Hic autem in primo anno Cyri jam
A transmigraîione enim Jec.boni;e ad primum annum grandior erat, cùm esset dux et princeps Juiix( lum.
Evilmerodacbi, triginla septeni anni eflluxerunt, -i lîcg. At ne inlelligi quidem polest, Jechoniam in l;im pan-
29 et Jerem. 2-5. Jam ergô Nabuchodonosor hos tri- els annis ab Eusebio computalis ncpolem adeo a(l;il-

ginla septem annos imperavit. [lis si addas octo annos, lum habuisse. Non ergô à desolatione ad rcmigmilo-
quos antè regnàrat, 4 Regum 24, annos quinquc cl nem triginla selùm anni inlercesserunt. Ilis duabus
quadraginla conficics. Nec huic scntentiie répugnai conclusionibus illam adjicio, à desolatione ad prin:um
Hicronymus, qui in Daniel, cap. 5 Nabuchodonosorem Cyri annum sepluaginta aunes intercessisse. Quam
ait annis tribus et quadraginla régnasse. Quam scn- ego conclusionem negare non queo, cùm cap. 2.') Je-
tenliam ex Joscpho accepil, primo conlrà Appionoiii rcmitn, et 2 Parali, om. 5G diligenler exjcndo. Si quis
libro, Josephus vero à Beroso, in tertio libro Chaldai- autem bis Scripturaî teslinieniis apte ac prohaliililer
corum. Computat namque annos intègres, non intè- rcspondebit, cinn eo quidem non niagnep(>ré con/en-
gres excludit. Qui mos est aucleribus profanis sa- derim. .Mihi profecto, ut dixi, iiuila via ex| licandorum
crisquc familiaris. Sic Joremi;(' 25, scribilur i)rinnmi eorum tcstinioniorum apparet, nisi plane consmlii nc.'o
Naburbodonosoris annum, eumdem régis Joakim fiiissr quod ad juimum annum Cyri se, luaginla (Irsoialidnis
qnartum, lamcn anno tertio Joakim, régis Juda,
ci'im anni interflaxerunt. Intelligo autem (iuo>dam ni liujus
Nabuchodonosor, rcx iJabylonis, in Hierusalem vene- summam ilà distingnere, ut cajUiviialis sepluaginta
rit et obsederit eam , Daniel 7. Eodem autom tertio annos à Iransmigratiene ad prinunn annum Cyri cein-
anno Joakim, Juda-am captam à roge Babylonis, Eu- putcnl; at in secundo Darii anno sopluaginUi d sola-
sebius eliam in Clironicis aiictor esl. Annus ergô tt-r- tionis absolvant. Quod si verum essi-l, discri^panlium
lius Joakim Naburbodonosoris, sed non
|)rimiis "rat opiniomun probabilis sanè corcerdia esset in\e:ila, de
intoger; annus vcrô Joakim quarlus, idem Nabucbodo- qui^ re videre est Theedorclum, in cap. 1 Zachariac.
nosoris primus integer fuit. Nos porrè annos Nabu- Scd nihil falsius invenio, cùm ad verilaUnn eu;; 1 rovo-
J) Alii Ilydaspivt vocant. care rationem. Transmifi^lio «nim fuit in anuo Na-
 .495 Dii i.ocîb riii:oi .OGICIS. un. XI. i%
Imcliodoiu.sojis OLta\0, ut 4 lù'yuiii libro, cap. 24, exempliseliam Scripluiic ilhisliaiulum est, qux apertè

scribitur, desolalio verô in ejnsdem rcgis anno undc- mihircm lolam videnlur cxponcrc. Jeremias, cap. 1,

vijïesiino facta est, 4 Rog. 25. Vaslatio orgô posl un- V. 2, i»rinnim duas quoque querelai ejusdem partes
<lecim annos transmigralioni successit. A primo aiilom faeil, qnarum una iiitorrogationem babet, altéra non
aiino Cyri ad Darii socunduni sine oonlroversià pluies babft : Quarè, inquit, via impiorum prospernlur, benc

quàm modo fieri po-

triginla intorlluxerunt. Nullo crgô est omnibus qui prœvaricantur et inique acjunt? Plnutàsti

test, primum annum

ut à transmigratione Jechonine ad eos, et radicem miserunt, proftciimt, et faeiunt fructum.

Cvri septuaginla anni, à desolalionc item ad annum Simillimum ex llabacuc 1, 13, excmplum proferam :

Darii secundum, septuaginla alii numerentur. Quo- Quarè, ait, non rcspicis super iniqua agentes, et tnees,

circà variisdissentientium auctorum sententiis omissis dévorante impio jusliorem se? Et faciès liomines quasi

!ïd argumenta cum tertià hàc conclusione pugnantia pisces maris, et quasi reptile non liabens principem.

reàpondeamus. Nùm Prophelop hi aliud conqueslione alquc inlerroga-

•
Objicitur primùm quod Angélus, apud Zaehariam, tione denolàrup.t? Nùm quidquam asseruêrc, dùm
Pùm anno loquerctur Iste, •Ml,j(nn
de secundo Darii : ,
queruntur? N(ui certè plus quàm dùm inlerroganl. Ad
icptuagesimus mmus est. Cui nosargumenloanti'omnia eumdem ergô modum angelum in Zacbarià duas sure

rcspondemus,locum ilUnn ab interprète Clialdieo San- querimoniai particulas fecisse intelligo, qnarum prior

ctcque Pagnino multù aliter, atquc ad Scripturae scn- pcr inlerrogationem expressa sit ,
posterior per con-
j

Rum fortassè aptiùs fuisse conversum. Ilorum porrô queslionem. Non itaque asserit, illum annum, in quo

Versio sic habct : l'squequb, Domine, non misercberis loquitur, septuagesimum à desolatione esse, sed islum

Ilierusalcm et urhiimi Juda, quibus iratns es islis septiia- tàm promissum, tàm desideratum janidiù pra'lcriisse

flhila annis? Nirairùm enira, apud }Icbra;os, interro- conqueritur; nihil eiiim, ut modo dixiinns, cfmqne-

gatio non illius orationis medio rumpitur, sed ad finem rendo exprimit, nisi quod interrogando expressisset.
rontincnli serraonc produci potest. Quà ex re fit ut in Iram Dei scilicet ultra tcmpus prœfmitum trahi, illA

cJ'tionc nostrî», tametsi oratio divisa est, dure tamcn interrogatione questus est : Vsquequb non misereberis?

inlerrogationes in vmâ angeli qnerinionià intelligantur, Misericordiam item plus nimiô diiïerri questus est,

qnarum prier illa sit l'squeqnb, Domine, 7wn misere-

:
illamconquestionemadjiciens: Isteseptuaciesimusanmts

beris Hieritsalevi et urbiim Juda, quibus iratus es ? Pos- est. Quod non vullu assercntis, sed llenlis, voce videli-

Icrior iila : Iste scptuafjesimns annus est. Quasi angélus cet queribundà, proferendum est. Yerùm de Zachariaî

Domine, promis- teslimonio salis. Opponilur deindè, quôd anni septua-

in liunc modum conqueralur : llàne.

tionis lux nblltus es ? Nùm iste est sepluagesimus annus

ginla non captivitatis, sed eversionis numerandi sunl ;

quem scilicet et tu nobis tantàbenignitate promiseras, id quod nos libentissimc conccdimus. Sed septuaginla
eversionis annos non in primo Cyri, sed in Darii se-
et nos à te làni ardenli dcsiderio exspectabaraus? Ec- I

quid nobis confert laxata caplivitas, facultas concessa cundo ex'letos esse, idverù constanlissimè pernega-
et templum exstruendi, et civitalem, si illudeversum,
mus, non noslrà opinione nos, sed Scriplura; teslimo-
lisnc vastala persévérât? Nec verô insolituni est ul nio freti, nempè Dan. 1, 3 Parai. 56, et 1 Esdr. 1. At,

quaedam passim sine nota interrogandi proferantur, inquis, templum usque ad Darii secundum annum de-
quce rectiùs aliter cnuntiarentur. Habes excmplum, ut jectum cvei'sumque permansit. Si nihil tonipli faduni

caetera oraittara, in Episiolà ad Romanos, capite intelligis, falsum est ; cùm in primis Cypri annis allare

octavo, cujus nos particulara sic pronuntiare solcmus : fucritextructum lemplique fundamenla jacta, ut primo

Quis accusabit advershs electos Dei? Deus, qui justifient. Esdr. lib., cap. 5 (15, scribitur. Sin templum ais non
Quis est, qui condemnet? Christus Jésus, qui mortuus fuisse Cyro régnante perfectum , ità est sanè, sed no

est, quiresurrcjit, qui est in dexterà Dei, qui etimn inter- usque ad Darii se\lum quidem annum perfectum est,

pellât pro uebis. At Augustinus, lib. 5 deDoct. christ., (piemadmodùm primo Esdnï libro, cap. G, legimus.

cap. 5, rectissimè indicat, siclegi ac proferri oporterc

: Quin Josephus lib. M Antiq., c. 4, mémorial prodidit

Quis aceusabit adversits electos Dei? Deus, qui justifient? \

templum usque ad annum nonum Darii non fuisse omni

x\t tacite respondeatur : Non. Et item : Quis est, qui ex j)arlc exi»lelum. Cui opinioni Judioi consentientes,

condemnet? Cliristus Jésus, qui mortuus est, qui resur- ([uadraginta sex annis aiunt templum anlificalum, Joan.
rexit ,
qui est in dexterà Dei, qui ctiam interpellât pro 2, 20. Atque idem Josephus, libro eodem, cap. 5, Ira-
jio6is.' quasi dical: Absit. Que in loco vides percun- dit templum ne anno quidem Xerxis 25 esse suis nu-
( laiionibus duabus duas inlerrogationes adjunctascùm meris onmibus absolutum. Quocircà si dcmolilio lempli

iniilliim babere venustatis, tinn acrimoniic plurimiim. lamdiù perdurasse inlclligilur ,

quamdiù informalum
Quod ego idem in pracsenti de angeli querelà sentio. illud atque imperfectum niansit , nimirùm septuaginla
Major quippè vis in illà inerit, si duabus interrogatio- anni, non jam ad secundum, sed ad sexlum vel nonum
nibus continebitur. Sed fac nihil h\c percunclalLonc Darii, vcl ctiara vigesimum nonum Xerxis numcrabun-

quoesitum. Anne idcircù nihil est quod non doloreex- tur. Quid quôd septuaginla anni vaslitatis non modo

pressum videatur? Pulo eqnidem , nec absurde puto lempli, sed urbis etiam intelligendi sunl? Eyo^ inquit

illa quasi dolentis ac dejccli aiiimi vcrba esse, qua- Dan. 9, 2, intcllexi numerum annorum , de quo [actui

quàm sublatà inler- est sermo ad Jcremiam prophetam ut complerenlur dc-

nihil miniis conqueslione deprossa ,

rogatione, «iignifi'i'ent. Id qnô meliùs inlelligatin", sotationis Hierusatem septunqinla anni. Si igituradeum
 ,

49»
497 CAP. V. UEiEtll-NTlR \I;GLMENTA CAPITIS III.

iu Nabucbodunosor, Judioam et in reverdi ^ulll, eiiui ex

modum annos vastiliais accipimus, ciim liieiusalem
dcscrla persti-
|

ipsis Babyloniam venerint, sed patres

quidam non in
vigesimo eliam Artaxerxis aimo adhùc
ut 2 Esdrœ, eorum. Compertum siquidera ex MatlhKO est, Zoro-
icrit,imiridissipali, portai consuini.t*,
illos annos babelem in Babylonc genitum fuisse. Sed et 5 Esd.
cap. 2, habes, dicimus utiquc septtiaginta
lib., cap. o, ità legis Sunt autem lii qui ascenderunt
ciini ciyi- :

ad Nehemiai quoque terapora protrahondus,

Nos ex Judψ, etc. Nullam crgo vim Scripturce afferimus,
las ab eo est per Artaxerxis impcrium iustaurata.
tertio Cyri si interprelamur Mardochaeum de Hierusalem transla-
ergô, tanietsi in secundo (1), vcl saltem
credinms, scptua- tura esse, quôd pater ejus translatus sit. Quôd si quis
anno lenipli fabricam inchoalani esse
expletos arl)ilra- adhùc hanc intelligenliam violentam esse conlendat,
ginla taraen eversionis annos tune
aut con- sic quoque respondcre possumus. Assuerus ille, de
niur, non quandô teniplum aut incœptura ,

laxalacaptivilas, quo in libro Esther perpétua menlio fit, Astyages for-

summatnm est, sedquandù Judœis est
soluni remigra- tassù fuit, pater Darii Medi (1). Ilunc enim Daniel, cap.
itataque adeù fiicultas ut in patrium
teuii»lum, civita- 9, Assuerum vocat. Yel certè Cyaxares liujus pater;
roiit, altare exstruerent, faljricarcnt
Queni omninô sen- quem primum Asiie populos in provincias distinxisse,
tem rcficerent, ruinas implerent.
Herodotus tradit. Fuisse etiam ait, cùm ingenti tenc-
Bum , ut diximus , à sacris videnun- littoris accopisse,
iinplctum esse batur ira, peracerbum. Quce omnia in Assuerum ap-
qui« verbum Jercmice primo Cyri anno
primé conveniunt, qui in libro Esther eisdem colori-
tradiderunt.
cetas, iniô poliiis rcs pnoclarè gestai bus pictus est.
At Mardocbï;i
Nam si tanta fuit, Nec refert bi an alii Medorum reges antè Cyrum
cum )ios(rà opinione dissentiunt. ,

qiiantam ex nobis adversarii colligunt, non niodô som- Asite impcrilârint. Scimus enim Ctesiam Gnidium
apud Diodorum tertio, alios atqne Herodotus scri-
ma, sed decrepita etiam ac caduca fuit, nec rébus iià in

niagnis gerendis idonea. Cujusargumcnti responsio

illa
qua) à viris dootissiniis accepta est non est omninô
contemnenda. Ecquid eniin absnrdi est,
scculishomo uuus aut aller, xtatc , temperamento,
corporis animique vigore longe reliquis sui temporis
psit, posuisse. Sed Herodotum Eusebius sequitur. Ac-
, cedit, quôd imsquàm Assuerus isle rex Babylonis di^i-
si illis adhùc lur, sed Pcrsarum atque Medorum. Antè Cyrum autom
et Darium avunculmn, una erat monarchia Medorum
atque Pcrsarum; Babyloni rex proprius imperabat, ut

seiulms antecclluerit, cùm ctiamnùm quidam sint, quo- in primo libro Herodotus scribit. Accedit eliam quôd

rum sunmiâ senectule nec ingenium, nec memoria

in huic exposition! omnia consonant, nec ex eà quidquam

nec cieterai aniaii vires non modo lal)efactatœ, sed ne absurdi emergit. Nam quôd Mardochreus primùm in

extenuat;c quidem videanlur? Âtque liàc responsione Babylonem translatus sit, deindè in Susis appareal,

niud quoque argumenlum diluilur, quod ex Aggœi 2 nulla repugnantia est. Constat enim ficri poluisse, ut

trahi potest : Quis in vobis, inquit, est derelkltis, qui vidit Babylonii quosdam ex caplivis Persis Mcdisque vcndi-
doiiinm islmn in fjlonàsuà prima? etc.; in secundo igi- derint; ut causas alias omiltam, qua; ejus rei multaî
lur anuo Darii quidam supcrerant, armos nati 116 et esse potuerunt. Danielem sanè in Babylonem priiicipio

eo ampliùs. Si enim 70 annis dcsolationis, 50 Cyri, translatum , compertum est ; at in Susis posleà exsli-

Cambysis, et Magorum 9 (2), Darii duos et quinque, tisse, capile ejusdcm Prophetse oclavo Icginuis (2).
vcl etiam septem addas quibus antc vastitatera viie- Quanlô illud urgentiùs adversarios premit, quôd si
ranl, si templum vidcre, et gloriœ ejus post tôt annos temporc aut Darii Hystaspis, aut Artaxerxis Longi-
vecordari poluisseiU, certè summam illam 116 anno- mani illa contigissenl, quai ipsius Eslher narrai liislo-
riKU conficies. Atfpie ha^c responsio quidem minus al>- ria, nullo modo Esdras Nehemiasque silcnlio pr*ler-
surda judicalntur, si 50 Cyri anni non à capta Baby- iissent! Nam haic ad Artaxerxis Memnonis tcmpora
lone, sed al) Astyage victo numerenlur. Tune enim rcfcrre, si Mardnch.Tus cum JechoniA commigravit,
primiim Pcrsarum ac Medorum regnum accepit. Deni- somnio quàm similliiuum est. Nec me fugit, Susa re-
que hoc quoque rcspondendum censco : quôd Mardo- giam aliquandô Medorum ac Pcrsarum civitatem, iu
chi'us fuisse legitur de eo numéro caplivorum ,
quos ^

quâ Assuerus convivium ilhid inslruxit, à Dario Hy-

transtulil Nabuchodonosor cum Jeclionià, rege Juda, staspis fdio conditam, Plinium lib. 6, cap. 27, scriberc.
non sic accipi oportet, quasi is ipso tune fuerit inter Quai rcs si vera est, illa de Astyage aut Cyaxarc sen-
captivos numeratus, sed quasi ex illis exstiterit, exque lenlia vera esse non potest. Sed Plinii nos aucloritas
fis duxerit originem. Hoc verô in Mardochici laude urgere nequit. Qnin niullô prfibabiliùs Strabo in lii)ro

Scriptura po:'jit, (|uôd non ex lis fuerit |)ariMitibus qui 15 scribit Susa Thitoiii patris Menmonis adidciuni
rro|»hflis contradixcnmt, sed ex eis qui Jeremire ob- esse. Atque Herod., 1. li, urbem Memnonis vocari so-
U'iiiperàrunt. Quac hujus loci inlcrprelatio ex primo lilam ait, non Artaxerxis Memnonis, sed illius pni;-

Ksdr;e Iil>ro, cap. secundo, colligilur, niti numoranlur slanlissimi juvenis, qui Priamo è Syrià auxiliaturus
ilH qui ascendcrunt de captivitate quani Iranslulcrat
(1) Hirr. comminiem sentcnliam siMiuitur, Assue-
,

niiiiqu(r illnm Arlaxcrx. à Gra'cis a[ipclialum ait. At

(1) In 2 anno Cyri tompli fiindamcnl.i posita, Jo- nec Aslvagos, nec Cvaxuros Arlaxcrxes voralus est
gcphu-;, 1 cuiit. Appion. lib. Iradil. Cui ego lihcnter (2) iNarraut llctrani, ut in Id/ach. caj). llif-ronymus
assontiur. \
refiTl, caiilivnni popuhnii Jiidaoruni non solùiii iu Me-
(2) llier.aiitio<! Magorum perpetnô cxcipif, el 8 so- l
dos cl Pcrsas, scd in l'csphorum quoque cj scplçnlrio-
«!ifn Camhysi as'^ignal.
'

ii.Tlcni plagnm à Clialdrcis os'^' (lanslafum.

 UE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. XI. 500
Yenit, qui eibm In Susis regiani a'dificavit, Memno- Dario, annosecundo, templum a^didcari co^ptura
illius

niam ab illo cognomin uam, lU Diodorns srripsit lib 3 ; est. Hoc itaque facillimnm, id difficilius, quod Hiero-
Susa \crôanteCyniin fuisse cnndita Daniel certissimus ,
i
nymus, imô Aggaus ipse dicit in ba^c verba : Ponitc
aucior est Anno, iiiqiiit, tertio regni Baltliasar, cùm
: corda vestra ex die istà et in f'utnriim, à quartà et vicesi-

esseiJi in Sii!>is, etc. Qnam urbem inetropolim esse re- mà noniniensis; à die, qiin fundamenta jacla snnttcinpli
gioiiis Elaiiiitarmn , llieroitymtis verè quidem inter- Domini, etc. Et Hieronymus, in Agg. cap. 2:1 dievi-
prelaliir, sed in eà Danielein turrim exlruxissc falsô cesimà quarlànoni meusis, inqitâ templi fundamenta sunt
exislimat. Josephus siquidoin, in decimi iibri postre- jncta, etc. Loquiturautem sinedubio Prnphetade nono
nio cap., Danielem ai!, apud Kcbalana Media* turrim mense «nni secundi sub Dario. Unie argumento varié
eain anlificàsse, apiid Susa verù, priniariain Persidis quiiicm à nmltis responsum est. Lyranus sentit funda-
urbom, illa vidi se qu;r Daniclis 8 nnrranlur. Quan- menta hoc sané loco appellari partem a^dilicii inferio-
quàin Susa propriè nec Persidis, nec Medi:ïî civiias est, reni ; quïi esteras sustentet ac ferai, etiamsi ima non
sed Sasic Persis Medisqiie vicina\ Qu;e quoniam non sit, sed fundamenlis imis superposita. Beda crédit (1),
duabus his provinciis modo, \erùni eliam Babyloni atque id recejitius est, templi interioris fundamenta
confiiiis erat, inque barum Iriuin regionum niedio col- vivente Cyro fuisse posita, atrii verù exterioris porti-
locata, ideo reges Pcr.^arum atque Medoruni in eà so- Ciim et gazopbylacii in secundo anno Darii. illiid (pio-
dem iniperii locaveriinl. Quod Cyruni fecisse Slrabo que dici potest, sub Cyro fundamenta inclioata infor-
aflirniat , nosabos etiani priores fecisse credimus. Jani si mataquc fuisse, sub Dario pcrfecta et consummata.
Sus:i priiicipiuni regni Assueri fuit, ut prim. lib. Eslher x\dde, à Cyro ad Darium, 40 annis interfluenlibus,
cap. dicilnr, non fuit ar:t^ni aut Darii Hystaspis, aut fiiiulamcnta, et temporum injuria, et ininiicorum ope^
Longiniani, aut allerius Artaxerxis cngnoniento Mem- là, fuisse propemodùm eversa et labefactata ; sed sub
nonis Susa regni |rincipiuni,sed velTbi(oni,vel alius
I
Dario reconcinnata refectaciue fuisse. Undè et Jose-

régis, qui prinnis Susa nobililavit, atque indè exôrdium i

phus, Buffino interprète, scripsit, lib. 11 , c. 14, quôd sub
iniperii sumpsit : certè non est absurdum Assucrum, Dario fundamenlis reslitutis si)perj?'.lt'i(;?.l)nlin'. AtÇU?,
virnm Estber, Astyagem Cyaxaremve hiijus patreni ul quemadmodùm seiitio loquar, non niihi Aggreiis ri-
intelligcre. Uterque cniin Mcdis etiam ac Persis impc- deluradsruere, quôd in secundo Darii anno templi fun-
ravil, quemadniodùm scribil in libro 1 Herodotus. Re- damenta jacta sint; sed liunc sensum Propheta habet:
stai ul ilkid tandem exponanius, qui fieri poluerit ut Attcndite non solùm ex die istà, (pia; videli( et est vice-

70 annos, quos pn'îdixit Jeremias, Josephus in primo sima et quarta noni inensis, sed à die, quà fundamenta
Cyri anni) expletos dicat, cùm multô pbircs ipse Nabu- jae a sunt templi, et invenietis in templo meo inchoato
chodonosoris postcriorumque bujus imperio compu- nuUos uberiores fruclus prxdia vestra tulisse.Nimirùm
làrii. Sed in numeris Josephi Iibri menda habent in- enim negligentib :s Dei religionem et cullura nibilad-
niim^ra. Qnac ergô menda viro diligenlissimo atque hùe prospéré evenit. Al ex die istà benedicam, etc. Et
gravissimo assignare nec volo, nec debeo. Librariorum hic sensus paulo anlè fueral explicalus his verbis : Et
ergô vilio accidisse credendimi est, ut in Niglisaris rc- nunc ponite corda vesl-ra ù die liïic ; et siiprà : Antcquàtn
gno, pro 20 sultjeda fuorint iO, in Baltliasaris aulcm, poneretur lapis super lapidcm in templo Domini, etc.
p-o 7, poslta fuerinl 17. IIos enim duos numéros si Quasi ex eo terapore, quo primùm juliente Cyro è Ba-
orrv.x( ris, 70 anni constabunt, (pios Josepbus à deso- bylone venerint, eorum frugibus maledixerit, ne quid-
latione ad primum Cyri annum scripsit eflluxisse. Sic quam eis féliciter terra produxerit, quôd in Dei opère
tamc:i 70 annorunt summa constabit, si post desola- et templi structura cessaverint. Sed de argumento de-
tionem solos 23 Nabucbodonosori Iribuas, quôd 20 cimo hipc salis.

in( œptus fuit", non absolutus ; si cxdudas item postre- In undecimo non est facile expedire quisnam ille Ar
miuii Baltliasaris, quod in lllius inilio Babylon in Cyri laxerxes fuerit, qui cuin Cyro et Dario jusseril tem-
dilioncm venil. Ac si .'>
annos Ballliasari dédit, sed ex plum scdifieari. Babhi Samuel eumdem esse credidil

Rcribentiiim vitio subslituli sunt septemdecim, tune 70 Darium cl Artaxerxem. Hoc enim non roprium nomcn, i

anni confiantur; nocopus erit eos, qui inlegri non fue- sed rcgum F*er.:arum omnium fuisse cognomen; u»
runl, exiludere. Verùni in bis minutulis explicandis Ca;sar liomanorum Pharao yEgyptiorum. Non
, itaque

eg) quoque milii ipse displiceo. Sed barum rcnim cu- tribusjubentibus templum a'diricalum, sed duobus, Cyro
riosis senicl satisfaciendum fuit. Et Gordianus isle no- et Dario Artaxerxe. Cui oiiinioni vehementer conjun-
dus, qiiamvis multo laboreverbisq'ie etiam multis, erat ctio répugnai quai nomen Datii cum Artaxerxe non sa
lamon explicalè distinetèque solvendus. limi in latino, sed in gra;co et hebraico excmplari con-
Decimum arguiiiciituin facile est quidem, sed ad j iiigit. Ineptœ sanè loquendi formula; sunt, Julius et

Scrijilune cognitionem explicatu necessarium. Non Cx'sar, Mareus et TuUius, Chosroes et Pharao. Huif
enim Ilieronymus solfini, sed Aggn'us etiam scribit, [uoque senlentise illud refragatur, quod pari ratione

in sorundo Darii anno templi esse fundamenta jacta. Vrtaxcrxis cognomen Cyro fueral addendum, qui rex
Atque il U'i. quod ex commenlariis in Danielem objeci- iti(pic nobilissinnis Persarum fuit Al(|uc idem Babbi

mns, ni'. il haîu-tomniiiù qn.eslionis; cfim Hieronymus ler Ariaxerxem, de quo cap. A scrmo fit, verè, ut ego

ipse in Isai. -il, sua verba fuf-rit interprotatus. Ojro vi-

9€ntc, ait, tcmpU jacta iunt fund-amenta. Ca'terùm, sub fi \ Befprlur in GlossA ordinariâ.
 sai CAP. V. REFELLLNTUR ARGUMENTA CAPITIS III. iO'l

sentio, non Cauibyson, sed Cyrum intcllexit (1). Cur ptimo pro Dario Artaxerxcm inlorpretati sunt, quem-
igitur Scriplura cognomen utriquc regi commune altori adraodîira Hicronymus noster admonuit. Praîtereà,
adjicerel, ah altcro auferret? Hanc denique opinionem nulla historia, neque humana, neque divina, Darium
illad minus probabilem facit, quôd si Artaxerxes co- Hyslaspis Artaxerxem apjiellavit. Nulla ergô causa est,

gnomen omnium regum Pcrsarum esset, id esset absur- cur hoc loco Darium Hystaspis Artaxerxis nomine in-
dum, quod 1 Esdr. 7, scribitur In regno anlein Arta- : teiligamus ;
praîsertîm cùm in tolo libro per nomen
xcrxis, régis Persaruiu, Esdras, etc. Nullus enim pecu- Darii non alius unquàm, nisi Ilystaspis filius intelliga-

liaritcr intelligcrotur, non pbis cortè quàm si solum tur. Quid aulem Scriplura nobis per nomiiiis ambigui-
regcm Persarum sine Artaxerxis voce posuissct Sed de tatcm illuderet,siineâdemctiamorationisclausulà Da-
hàc sententià satis. Pergamus ad reliquas. Josephus rii nomen in varios significatus dislraheret? Aidifica'
porrô, apud Lyranum, hune Xerxem filium Darii inter- verunt, ait, jubente Cyro, et Dario, et Artaxerxe, et

pretatur. Undocirao quijipè Antiq. Judaic. 1, c. 5, compleverunt domum Dei islam, usque ad diem tei'tiîim

scribit Xcrvem fdium Darii pietatis patcrnfe perindè ut mcnsis Adnr, qui est annus sextus Darii régis.

regni haeredem fuisse; nihilqueex patrisinstituliscircà Mihidu:«via; hujus qunestionis explicandai apparent.
divinum cultum immutàsse, sed Jud*os summà fuis-e Una est, tueamur id, quod nunc impugnalum et, Ar^
benevolentià proseculum. Addit etiauî hujus tempore taxerxem Longimanum hic accipi oportere ,
q;i pri-
Esdram quidem argento, auro et vasis pretiosis, quœ mus hujus nominis in historiis prophanis inveniliir.
ex universà provincià Babylonis altulerat, temidum or- Quœ eadem sententia Bed;ie fuit. Loquitur aulcra
nasse, ac Dei cumulasse cultum; Neiiemiain verô, co- Scriplura per anticipationem , id ,
quod sa.'pé aliàg
dera rege concedente, non modo civitatcm et muros sacri auctores factilârunt. Non enim omnes illi très
instaurasse, sed et id supplèsse, quod ad fabricam tem- intelligendi sunt templum et œdificâsse, et complèsse,
pli dcerat. Verùm haîc sententia duos scrupules habet. usque ad sextum Darii annum. Sed très illi opus com-
Prior est, quôd liuic regi 38 annos imperii tribuit. Quâ pievère quidem, quos Judcois constat in opère faciendo
in re cuni omnium chronographorum ratione pugnat, explendoque favisse; at a'dificatum est, al*{ue aliquà ex
qui Xerxi Olio Darii non nisi viginti regni annos imper- parte complelum usque ad sextum Darii annum, Cyro
tiuntur. Posterior scrupulus est bujusmodi : Piimi et Dario jubentibu-. Tametsi eo anno templum non est
Esdr. cap. 6, dicitur quôd Judaii oediOcaveruut, con- onmi ex parte absolutum; quoniam , ut Josepl.os ait,
slruxerunt et compleverunt domum Dei, Cyro et Dario Esdras ac Nehemias sub Artaxerxe posteà templi fabri-
et Artaxerxe jubentibus, sed compleverunt tamen in cam, ornatum et cultum expleverunt. Hoc verôsolùm
aimo G Darii. Necesse est igitur, ut Artaxerxes ille,
à Josephi opinione nostra discrepat, quôd ea qua; Es-
quicumque tandem fucrit, antè annum Darii 6 fuerit. dras et Nehemias gessisse in Scriplura referuntur, Jlle

Alioqui quoinodô usque ad G annum Darii construxe- Xerxe filio Darii imperante, nos Longiniano jubenle,
runt Judaù, et compleverunt tem lum, viventc Cyro gesta essK. contendimus. Illud aulem sine controversià
et Dario et Artaxerxe? Non itaque in nomine Artaxer- verura est, Cyrum, et Darium, et Artaxerxem, eum,
xis Xerxes, filius Darii, intcUigitur. Quœ eadcm causa oui Nehemias atque Esdras placuère, templum œdi-
eos etiam urgct, qui hoc loco Artaxerxcm Longimanum ficâsse, absolvisse et ornfisse.
filium Xerxis accipiunt, cujus diebus, ut Eusebius est Altéra quoque scrwpuli hujus exiniendi ratio est , si
auctor, et Esdras, et Xeliemias ea qu?c tenij lo, ci\"lati dicamus, duas illas parliculas, et Artaxerxe, ab Hebroeo
murisque deerant, expleverunt. Ac ne
illud quidem ve- quopiam adjectas esse in margineprimùm, deindè tex-
rum quod nonnulli aiunt, Darium Medum hoc
est, lui, ut fieri solet, insertas; necaliundè quàm ex eodem
loco accipi oportcre, nam Darium Ilystaspis nomine libro exemplum hujus erroris pelere necesse est. In ca
Artaxerxis accipiunt (2). Prinuim enim nusquàm aut in l)ile enim Esdiai quarto, sic latina editio habet : /// re-
lilteris sacris, aut in auctorc aliquo hisloriie probato h;- gno aulem As-sueri, ipse est Artaxerxes, etc., ubi très illae

gitur, quôd Darius Medus tcmpli fabricam aut juverit, voces, Ipse est Artaxerxes, non sunt Scripturaî partes,
aut jusserit. Solus quippè Daniel hujus Darii mentionem sed ab expositorc, nescio quo, in margine fortassè po-
;

fecit, nec taie (^lippiam illi assignavit. Deindè cùni Da- sitœ, scribenlium crrore tcxtui nostro iiiterjcct* sunt,
rius hic avunculus Cyri essot, ut i>!erisque visum est, cùm nec in hel)ra;is exemplaribus, nec in gru'cis se-
jmuitôque .Ttate major, ul visum est oninibus, nequa- pluaginta Inlerpretum haberelur; quemadinodùm etiam
quàm Scriplura sa( ra, conlràaliarura omnium morem, iinlè nos I.yranus admonuit. Idem quoque error acci-
Cyrum priusquàm Dariimi nominaret Jubenle, inquit, dit in latinis codicibus, 2 Heg. cap. verba
:
8, ubi illa :

Cyro, et Dario, et Artaxerxe (">). Qure eadem ratio vê- De quo fecit Sulomon omnia vasa œrea in tcmplo, et mare
lât, ut Darius hic Medus pcr Artaxerxis vocem intelli- œncnm, et columnas, et attare, i;ec hebra-a exemplaria
gatur. Qnanquàm septuaginta Interprètes Daniciis sc- liabent, necgraîca Septuaginta, etc. Quod auteni vitium

Notnm, iriqnit, sil reai, f>md .htdœi qui a.sretide-

(\)
in lalinam edilionem irrepsit, idem p(<iuil accidcre, ul
,

runlà te ad tins, etc., Esilr. A. Cvro crgô scribtdiaiit

1 in hebnea quoque irrcpscrit exemplaria. Qu.â de re et
illi, à qiio .lud:ci in .Iud;!Mm dimissi finiant. Josephus, lib. 2 mulla opporliuic dixinius, el janijani in scrpien-
ac c;il<Ti Imiiic Camb-.sfn imcrprctiintur.
Gl'.ssaint.'ilincaris, Dan. !», ail, Darium
tis argumenti explicati(»ne qu;i;dam liaud importuné
(-2)
primum
captum israci solvissp, scd non ]irob;ii. disseremus.llhid nunc dico, me non levi conjectura du-
(3) Metasthenes Aunianns hmir ordir'.em invertit. rlum d« hujus lori «rrore il.\ oxis(imàiiS(» Josephus si-
 £U.'^ Di; LOCIS TIIF.OLOGICÎS. I.IB. XI. 504
quidom, niulecinio Jndaic. Anliq. lib., caj». -i, bunc H ali([uid, ubi conjccturre bujus argumentum appareat.
ipsiim Esdrai locum rcfcrcDS, sic ait : « Magiiis unuiiuin Primo Reg. lib. cap. 13, scribilurquod filius unius anni
< studiis proficiebat tcnipli îcdificatio ,
juxtà mandata erat Said cùm regnare cœpisset. Quôdsi lilius anni unius
< Cyri et Darii, prophctaïUibus intérim Agga^o et Za- intelligiiur, quasi puer unius anni innoceus, qui nesci-
«charià; absolulumqiie est intrà seplenniuni. i Et rel ifiter dexlram sinisli-amque discerncre, quonam pa-
lib. I.'i, cap. postronio, non alium lonipli aiiolorom facit clo ilbul accipiemus, Jerem. 52, i Filiiis viginti et unius
:

llerodes, praiter Cyrum et Dariuni. Non ergo alins tor- amti erat Sedccias,ciim regnarc cœpisset? Quld&ilùccihm
tiiis in hebraiis cxcniplaribus veris habebalur. Verùni numcrusille viginti ex scribenlium esscl errore praMer-
\ixc bactonùs. Ca-tera dihianius. missus?Annon tibi vidclur, si ità bi per iiu luiam negli-
Argunicntatio duodecinia usque cô diflicilis et ob- gentianKjue fecissent, falsis iulerprelanlium exposilio-
scura Cbt, ut aut nulle modo, aut niultô diflicillimèdi' nibus locum esse daturos? Rursiim, qualc, quceso, illud
lui possit. Niniirùm enim in bislorià cînn sacra, tiim est 12 Reg. 5, A : Filius triginla annorum erat David,
proHmà, ità soepè librariorum vilio numcri depravali ciim regnare cœpisset , et quadraginta annis regnavit, si

sunt, ut qui ces ad vcram ralionem rcvocare volncrit, filium unius anni innncentcm iiiîerprelamur? In simili
is non dico in scopulosis locis arduisquc versctur, svd ergô dieendi lorinà siuiilis sil iiiterprelalio. Sed similis
in laliyrliillium inexplicabilium quaîstionuni intret nc- esse non polest, si unius ainii lilius Said esse dicatur.
cesso sit, undè cxire non queat, nec siTbcseiquidcm Quamobrem verisimile est, auctorem lib. Regum filium
fdum habeat. lïujusmodi aulcm crrores in bistoriis bu- eum viginli et unius anni scripsisse, sed scriptorum vi
nianis prodere supcrvacancum crit nam obvii sunt : tio majorem numcrum in belmcis exemi>larii>us omis-

passim plurimi. In sacris paucos quosdam commemo- sum. Quem deinceps errorcm in gnrca lalinaqueexcm
rabo, qui salis sint lamcn, ut intclligaiit omncs quàni plaria aut alii quilibet, aut ctiam interprètes translu-

lubricuni et facile librariis sit, vd in divinà Scriplurà derunt. Quod idem 2 Parai, c. 15, IG et 30, accidit,
numcrum pro numéro subslituerc. Agedùni ergô, pri- sicuti paulô antè demonstravimus. Et quoniam non est
muni bujus rei cxemplnm proferamus, ex libri sccundi animus singula loca discutere, nnuiu solummodô ex
ï*aral. cap. lo, ubi ità Icgimus : Bcllimi vcrb ijon ftiil Rabani opiiiione adjieiam, ut jam demùm ca qu:c sunt
usquc ad Irucsiimim qu'nihim (muuvi rccjni Asa. Et è ve- bujus argumenti propria, expedianlur. Jeremia^ 52,
Btigio, iniiiiliocapitis sexti decimi : Anna antem triw- vulgata lectio sic babet : hte est populus, qucm trans-
sinio sex[o reyni rjus, ascemlil Baasa, etc. Que ulroqne tulit Nabucliodonosor, in anno septimo, Jitdœos tria mil
ïoco pro Iricosiieio, légère oportct viccsimum. Nam lia et viginti très. In anno octavo decimo, Nabucliodono-
Baasa, anno tertio régis Asa, regnarc ca'pit, solinnque sor translulit de Hicrusalem a)iinias oclingcntas triginla

regnnvit annos quatuor et viginti, ut 3 lil). Reg., cap. dnas. In anno vigrsiino tertio Nabucliodoiwsoris, transtn-

Mi traditur non ergô ad tricesimum scxtum annuni ré-

;
lit Nabuzardan , magisler mililiœ, animas Judœortun
gis Asa rcgnum vilaniquc perduxit. Id quod perspicuum septingentas quadraginta quinque. Omnes erg'o aninm
quoquc fit ex 5 Reg. lib., cap. 16 : Anno, inquit, vkc- quatuor mitlia sexcentœ. Quâ ex lectione subdifficiles et
thno sexto Asa régis Jnda, regnavit lieia, filius Baasa, pcrobscurœ qucestiones emergunt, quarum nonnullas
tuper Israël, etc. Et posterius : Anno vkes'nno scptiino Lyranus movit, sed quàm belle responderit, aliorum

régis Asa, rcgnavUZamri, qui scUicetoccidemtlIcla.Qiicm csto judicium. Rabanus in Jeremiam ter Judiieosà Na
errorcm Joannes Lucidus in secundo Temporum libro buebodonosore captos scribit, harum trium caplivita-

animadvertit. tum numcrum bic à propbetà ccnseri. Prima fuit, cùm

Ne vero imperilus quisquam bujus loci vitiuni in la- Nabucliodonosor Joalsimum, filium Josia^, vinctumca-
lirjT edilionis odium torqueat, ooquè sciât grcca be- tenis duxit in Dabylouem, 2 Parai. 30 (1). Nec enim
))fa\aquc cxemplaria esse corrui>ta. Id quod 2 Parai., est verisimile, non etiam alios plurimos cuui Joaliimo
c. 50, ctiam contigit. Ubi in hcec vcrba exemplaria om- in Babylonem transtulissc. Nam et Daniel, capitc pri-

nia, quce mibi vidcre licuit, consentiunt Oclo annorum : mo, verbis non valdè obscuris significaf, anno tertio
eral Jouhim, ciini regnare cœpisset, et tiibus mensibus, Joakimi quosdam è Juda^â in Rabylonem esse transla-
tic decem dicbus rcgnavh in Iliernsalcm, fecilque malnm tos. At Cajelanus negat Joakimum in (Ibaldieam advc-

in com^peclu Domini. Quo loco, pro deccni et oclo, libra- nisse. Sanè quidem; verùm infirma ralionc negat.
riusaulindoclus, autnegligens ocro subjecit. Sic enim, Intcrfectiis est, inquit, Joakimns in Judœà, et sepulliwù

5 Reg. 24, verc legis : Decem et oclo annorum erat Joa- asini, juxtà Jcremiœ prœdictionem, sepullns est, ac pro-

kim, ciim regnare cœpisset, etc. Alioqui, quomodù fecit jecliis cxlrà portas Ilierusalem. Quid tùtn? Quasi verô
malum in conspectu Domini? Quomodô cgrcssus est ad fieri nuUo modo posset, ut duclus priiuùm iii Babylo-

rcgem Babylonis, cl cùm esscl nalurà bonus, ne civi- nem, deindè in Hierosolymà reniillereîur, uiii, cùm
las periclitarctur, ullrù se dedidil? 4 Reg.24.Josephus fidem régi Babylonio datam violâsset, iiiglorià morte
10 Aîiliq., cap. 9. Atquc bunc eliam errorcm Cajeta- pcriret. Non ilaque camus inficias, Joakimum cum aliis
iius prior dcprcbendit. Nolo enim quidquam aliorum mullis in Babylonem esse traductum. Id enim non Ra-
aut indnstri:ic aut ingcnio detrabere. Verùm ego ctiam
(1) Josepbus, conlrà Appioncm
Ab-^r.lib. 1, ex Be-
ipsc intcrdnm conjeclurà diicor ad suspicanduin au- roso refert, Nabucbodonosorem primo anno regni sui
ctorcs sacros quibusdam in locis alios numéros po- «juosdam Judieorum captivos in Babylonem adduxis-
ïuissc, quàm nunc inveniantur. Verbi causa, ponamus
 B05 CAP. V. UtrEïXC-STLU .nCUMENTA CAPiTJS 111. 50'J

"
banus soKmi, sed iliviuio cliam Scripturce Iraduiit, 2 onuiium ccleberrima, lemplicpic atque ur])is inccndio
Parai. 50, G. vcl maxime nobililala, tertio loco videlur scribere, ut

SecundamcaplivitatcniRabanus ponilin transmigra- c6 redeat, undè est paulô antè digressus, ut numcrum
tione Jechoniac, quoe 4 lib. Reg. 24,habetar expresse. annorum in secundà et tertià captivitate ad formam 4
Tertiaquoque in codem lib. c.2î), eipressa est,cùm lib. Reg. reslituendum conlcnderet, ci ego non magno-
\ Nabuzardan templuni ctiani.urbcmquevastavit. Triuni perè repugnàrim. Nam si in prima captivitate Josephum

i
orgoharumoaplivitatiini,utUabaniisauliiniat,Jercmias quàni Rabanum sequi malis, non equidem improbabo.
':
bic singillatim scribit nunierum. Qiuc si vera scu- Ego autcm, ut ingénue loquar, nunquàm mibi minus
lentia est, trèsnumeri mutandi sunt ut pro seplimo ,
quàm in bàc digressione placui,(pianquàm magisadeo
anno in prima captivitatc sciibatur, primo. Illa enim id argumenti diflicillimi explicandi cupidilate quàm ullà
aniio primo Nabuobodonosoris contigit qui idem Joa- ,
culpà nieà contigit; qui dùm monere volo numerorum
kimi torlius fuit : qucmadmodùmpaulo antc dicebamus. quœstioncs lubricas esse atque difficiles, quôd error in

\n sccundà verù captivitate,proo(:tavo decimo scribon- numeris facilis ac lubricus sit, nieî penè sum oblitus :

dura est, octavo. Constat enim,.Jecboniam in Babylo- fecique id repentino quasi motu percilus, quod ne me-
nom octavo Nabucbodonosoris anno commigrâsse 4 ,
ditatus quidem opère ad hoc instituto faclurus eram, uî
Reg. 24. Pro vicesimo autcm tertio in captivitate po- de iis rébus, quœ maximi sunt negotii, inter refellen-

stremù logi oportet , undevicesimo. Nam, ut i Reg. 25, dum argumenta disputarem. Sed hoc tamen cecidit miiii
scriptum cst,Jcreniiœ item 52, Sedecias in anno 19 Na- pci opportune, quod duodecimi argumenti diflicullas

bucbodonosoris ductus est inChaldaîam. Nec huic sen- omnis in eo numéro annorum sita est, qui 5 Reg. lib.,

tentiai repitgnat, quôd lib. Reg. 4,cap. 24,decem Ju- cap. 6, prcescribitur, ab egressione fdiorum Israël do

da^orum millia cum Jecbonià dicunlur esse translata. ^Egypto ad templum à Salomone inchoatum. Est au-

Qnoniam Joremias non vulgus promiscuum,aut milites lom in omnibus exemplaribus grtccis, latinis et hc-

quosifbet annumerat, sed principes Jiid;e,eteos qui bra-'is, idem omninô numerus annorum quadringento-
erant in dignitale aliquâ constituli,ut Josepbus de- rum octoginta, quem nunierum ex scribentium crron;

cimo Judaic. Antiq. lib., cap. 8, animadvcrlit. Yel à vero esse immutatum, hisce argumentis suaderi po-
cliam eos hic supputât Jeremias,qui in libris Rcgum test. Primùm, quôd Josepbus, lib. Antiq, Judaic. 8,
non fuerant numerati. Prima; siquidcm ac poslrcma; cap. 5, scribil Salomonem templi fabricam exorsuni
captivilatis numcrum auctor libri Regum omnino pr«- esse annis quingentis rionaginta duobus(I), postquàni

terierat. In secundà autem posucrat majorem quidem, ïsraelita; ex .Egypto excesserunl : mille verô viginti

hoc est, decem millia; pra;terniiserat minorem.quem annis postquàmAbraham in Chananaîam regionem è
hic suppletJereraias,idest, animarum octingentas tri- Mcsopotamià migravit. Namsi quadringentis triginta,
ginta duas. Quod Josepbus intelligens,in decimo Antiq. qui juxtà Exodum à migralione Abraham ad exitum
Judaic. lib. , cap. 9, utrumque numcrum complectitur, Israelitarum de /Egypto intcrfluxerunt, quingentos no-
asseritque eos qui cum Jecho))i;\ ducli sunt, fuisse de- nagiiita addideris, ab exitu ad templi iedificium cœ-
cem miliia numéro, et ampliùs octingentos triginta duos. plum,sumnia illa Josephi relinquetur annorum mille
Quanquàmprimam captivitatem ad eum annum refert, viginti, atque adeô et uterque sibi numerus, et inter se

quo rex Babj lonius Juakimum intcremit, insei)ultum- vicissim ambo constabunt. Deindè Josepbus idem, lib.

que extra mœnia jussil projici. Tùm enim scribit, tria 11 Antiq. Judaic, c. 4. : « .\ntè Saiilcm et Davidcm,
inillia Juda'orum Babylonem in captivitatem esse du- t inquit, rompublicam judices administraverunt. Qui
cta. Qui annus procul dubio septimus Nabucbodonoso- < reiiiublicïc status plus quàm quingentis annis dura-
ris fuit. In octavo namque Jecbonias pro pâtre est con- t vit post Moysis et Josue imperium.> Non ergô ab
slilutus, 4 Reg. 24; quod si accipimus,numerus prim;c exitu Israël de /Egyplo ad inilium templi, 480 solùm
captivilatis in Jeremià sine ullà correctionc rectissimè anni intercesserunt.
constat. autem locum Jercmi;c totum possc
Intclligo Priolercà, Moyses quadraginta annis impcravit. Erat
'

à mendi nota vindicari, si dicamus secundam caplivita- enim annorum octoginta, cùm eduxit Israël, Exod. 7, et
tcm anno 18 Nabucbodonosoris fuisse, annis scilicet centesimo vicesimo setatis anno mortuus est. D. ullimo.
integris numeratis; sicut et prima anno septimo est in Addeannosocto interregni, quibus IsraeliltiR servic-
hune sensum adscribenda. Alioipii, si de annis non ex- runt, post uKirleni Josue, reji Mcsopotaniia% Judic. 5.
pletis sermo sil, prima in anno 8, secinula in Nalniclio- Joseplius, lilt. G Anli<piit., caj). 5, scriliit hos fuisse duo-
donosoris fuit. Al tertia fuit amio 2.', ciiin quinlo post deviginti. Quorum oclo servilutis fuisse, lib. 5, cap. 7,
cxcidium Ilierosolymitanum anno, qui fuit rcgni Nabu- tradiderat.
cbodonosoris 25, invasit Codc-Syriam Ammonitas, , Olboniel judicavit populum quadraginta annis, Ju-
Moaiiitasque subegil, A'.gyptios pcrdomuit, ac rcpertos dic. 5.
ibiJudnos caplivos Raliyloneuj addnxit, ni Josepbus
Sic Gebenius ac verè ille quidem translnlit. Nu-
(I)
auctor est 10 Antic. Judaif. lib., cap. 1 1 . Sed quoniam méros enim 502, (jui liabetnr in vcrsione Ruflini, ex
Jeremias eos numerarc videlur, non (jui de yKgypto, scril)cntium errore est posilus, nisi .losrphus ipsc se-
sed qui de Judaîà translati sunt; quia rursùm cas vi- cuni |)iign('(, lii). 2, cap. A. l ndè jtalrt Sabellici error,
EtMicad. 1, lil). !>, ubi vuhrahim viliinn sernlns, alfir-
delur captivilales rccenscre, quai è sacris bistoriis col-
inal annum templi incboali ruiss(! ab eo qwn filii Israël
ligunlur, quia dcmùm cam qua; sub Nabuzardanc fuit de /Egyplo suntegrcssi, quingenlesimum sccundum
 , ,,

50";
DE LOCIS THEOLOGICÎS. LIB. XI. ûOS
Said item (|uadragii!ta, David quoque alios quadragin-
Addc duodcviginti nnnos inlcrregni, quibus servic-
.Moab. Jiulio. 5. ta, et (piatuor deniiiue Salomonis, eauidcm prolectô
runt re,'i

Aiolli judicavil populum octoginta annis, Jiidic. 5. summam conficienms cum eà qu;e paulô anlè é certis

Adde viginli annos intoi regni, quibus sorvionuit re- ^^cripiuru' lestimoniis confccia est, quingentorum sep-

•/\ r.haiiaaii, Judic. i.

tuaginta quatuor annorum , novnm Teslamenlum
ut

Barac et Dobora judicàrunt populum quadraginta veleri omnino consentiat Sed ail Cajelanus gr;vca om-
annis, Judic. 5. nia cxemplaria et latina esse vitiata : et gnï^cè -zpw./.o-

Adde intcrrcgnum septem annoruni subMadian,Ju- cri'5i;,non T£Tp«zoîi(5t;, latine trecenlis, non quadringcn-
iie. G.
tis, esse legcndum. Qui sic? evincitur, inquit, (pioniam

Gedeon judicavit populum quadraginta annis, Ju- aliàs non constabit numerus aimorum ,
quem lib 5
dic. 8.
|{eg. , cap. 6, définit; scilicet, quasi non in hoc con-

Abimelcob, tribus annis, Judic. c. 0. troversia sit, au ille munerus, an hic scribentium er-
rore sii inductus. Numéro sanè lib. 3 Regum reliquai
Tliola, viginti tribus annis, Judic. 10.

Jair, viginti duobus annis, Judic. 10. omnes Scripiunie dissentiunt. Numéro actoruni Apo-
Inton-L'gnuin doccni et octo annorum sub Pbilistxis stolorum Scriplunc consonant omnes; non ergô hic

et .Vnnnonitis, Judic. 10- scd ille numerus vitio librariorum est corruptus.

Jeplite, sex annis judicavit, Judic. 12. Confirmât auteni banc sententiam illud tandem
Abesan, septcni annis, Judic. 12. quôd qui conlrariam tueri volunl numerumque illum
,

Aliialon, dcccm annis, Judic. 12. quadringentorum octoginta annorum retinere, ii tau-
Abdon, octo annis, Judic. 12. lùm absurditalum in supputatione suà faciunt , ut vix

Inlonegiiuin quadraginta annorum subPhllislœis, .1 audiri sine aurium molestià possint. Nicolaus porro et

Judic. 15. Abulensis ,

qui in Scriplune explanalione habeulur

Samson, viginti annis, Judic. 16. insignes, ut suinma illis 480 annorum justa constitua-
Ildi, quadraginta annis, 1 Reg. i. tur, priniùm aiunt annos Josue minime compulandos,
Saul regnavit quadraginta, Act. 13. N'am Josepbus, sed in Olhonielis quadragùita includendos. Eodc<nquc

lib. G Antiq. Judaic, cap. postremo, ait illuni régnas- modo de Samuele judicant, cujus annos simililer intrà

se, vivente Saniucle, annis duodeviginli, post Samuc- quadraginta Saiilis includunt. Mox addunl aiinos qui-

lis niortem, annis viginti. bus Judaîi servierunt régi Mesopotamiye , aliisque po-

David regnavit annis quadraginta, 2 Reg. o, et 1 Pa- sieà sequenti tempore regibus, eis annis includi, qui-

ralip. 5. bus terra quievisse dicilur , vel eliam judex hic, aut

Salomon quarto anno regni sui templi fabricara cœ- ille Israelilis prœfuisse. Unum solîmi aimorum duode-
pit, 3 Ueg. 6. viginli intcrrcgnum in computationem adsciscunt, ut
Qui in summam redacti faciunt numcruin quingen- cum tribus annis Salomonis summam -480 annorum
toruni septuaginta quatuor annorum. Quibus si adjicias suo belle arbilratu conficiant. Sed, ut dixi , ha;ccom-
aiuios Josue, Samgar et Samuclis, inlcrregiium quo- pulandi ratio mu'.tîmi omnino absurdilatis iiabet. Ul

que, quod inter Samson et lleli luisse Scriptura dicit enim omittam alia, ne in re nota et perspicuà i»;uUus

major utique suumia quàm illa Joscphi conficictur. et insolens sim , illud antè omnia expediri velim, ec-

Plures igilur quàm 480 anni ab excessu Israël de quo pacto interregnorum anni in eos redigi valeant

yEgyplo, ad templi fabricam interccsserunt. Mendum et conlrabi, quibus sub judicibus terra à pnieliis dicilur

itaque in hoc Scriptura; loco inest, suntque |)roindè ad quievisse? Sanè in interregnis aut perpetuum Jud:eis

veram ralionem codiccs bcbraici gneci et latini cor- bellum contra inimicos fuit, aut servitus sine judice
,

rigendi. Ad hsec, si graîca omnia cxemplaria fidem misera, rcs affliclaî, turbata omnia, nuUa quies.

aliquam faciunt, ut in ejusmodi rébus ambiguis, et nu- Prœtcrcà, ecquid de quadraginta annorum inlerre-
merorum ratione controversà yequuin est, Paulus cer- quod inter Abdonem et Samsonem
apnoisti dicturi sunt,

tè, Act. 13, 20, post terram Clianaan iiliis Israël sorte Scriptura commémorât? An -iO illos annos in Samso-
distribulam, tenipus Judicum usque ad Samuel qua- nis tiginti indusuri sunt? An ))otiùs in Abdonisocto?
,

dringentis quinquaginta annis, non nmlto secùs defi- pnctereà, cur unicum intcrrcgnum annorum decem
nivil : Sic enim gra^ca habent : Kaî /MOsy.iij iOr/j érrràs/ et octo accipiunt rejiciunt caîtera? Quôd si caiisam
,

/ip )\.Kjy.ict, AKrs/. ripoôi-ri^e-J «Ùtoîj rÔJ T^C v.\t-:w>. Ka2 reddcre ne unam quidem idoncam possunt, sanè aut
//.sra T«ÛT« w; r^-zizi zirpv./.ciioii x«i TrsvT/izovra ïtw/.s zpt- interregmun hoc cum cœleris abjiciant, et summa erit
ràj i'w; Sat/sj/i/, toO TricpoTOj. Qu?e Erasmus ità con- minor aut cum hoc, ut par est, adniiltant reliqua et
; ,

vertit : Et delelis (jetUibus seplein in terra Clianaan , sor- summa erit major. .\d lucc liber Judicum explicalè
te dislribuit eis terram corum. Et post Itœc annis circiter docel, terram duce Judà, quisuccessit Josue, minime
quadrin^jentis (juin(iua(jinta, (ledit jud'ces usijue ad Sa- (piievisse, sed multis bellis fuisse agitatam ,
quibus
inuil prophrJani. in eumdcsa sensum Pagniims verlil, Chanana-i ac Pberezoei victi oppressique fuerunt. Nam
c.Tteri<;ue juiiiores omnes iîitcri'retes. Nec enim graeca (Uictum Josue praîliis frequentibus lurbulentum exsti-
iila aliti-rreddi possunt. Quod si quadringcntis quinqua- tisse, Josue liber ipse manilcstat. Ciim verô rex Meso-
ginta aunis, quos Paulusjudicibusà distributioue lerrie potamia;, Josue, Judàque defunctis, filios Israël pugnà
ad Samuelem impertilur,.i<ldamusMoysis quadraginta. viccril, octoque annis scrvire coejerit , tune tcmpora
 ,

509 CAP. V. REFELLUNTliR ARGUMENTA CAPITIS 111. 510

pacata quietamque terram describere ,
prorsùs est à cùm Josue viginti septem altribuerit, 490
includeret,
sensu communi alionuni. Quod si aiinos Josue ac Judie annorum summa conficcrctur. Incidil autem in codices
illos quoque, quibus rcx Mcsopotamire Israelilas expu- mendosiores. Nam coniplutenses eum judicem in 70
gnavit, etoppressit, in id temporis trahas, quo terra versione babent. Codex quoque fuit illi similiter de-
quievisse dicilur , nonne turbidos et inquietos annos pravatus in tempore, quo juxtà 70, Heli populum judi-
cum tranquillis quietisque confundes? Nonne etiam cavii. Scribit enim in 70 interpretatione viginti an-
Siripluraî sacra^, in aperlâ narralione vini afforos ma- nos inveniri. Atqui in hispaniensi zt^zKfoi/.oj-:!/-, id est,
iiifeslam ? Illa niinirîim non obscure ref'crt, Judic. 3, H quadraginta rcperiuntur. Quem Eusebii errorem sa>pè
posf morleni Josue ,
post Chananceos Pherezaeosqiie sum admiratus. Si enim 70 interpretationem sequi li-

djvictos, post ûlios Israël per Olhonielem à servitute buit, cur, quemadmodùm deceni annos Ahialon, ilà et

lib?ratos , terram quadraginta annis quievisse. Quid Heli viginti non ademil? Quod si visum est Heli annos
Panlus ? Annon Samuelem quadraginta annos
post 40 relinere, cur decem Abia'on à numéro exemit ? 11-
Saïdis regno inii)ertitur, Act. 13, 21 ? Qua ergô ratio- lud eliamincommodi Eusebio accidit, quùd cùm inter-
ne Samuelis annos in annis Saïilis includemus ? quos regna onmia posteriorum judicum temporibus inclu-
Iriginta octo fuisse Josephus prodit, fuisse quadraginta
I
deret, videretque ex illis quœdam accidentia ineplissi-
prodit Paulus. .
mè sequentibus copulari, eam rem traditionibus He-
Niillà ergô ratione, ut videtur, numerus ille quadrin- braiorum altribuit , ne ipse rei perabsurd^^e primus
gente inms octogesimus defendi potest. Ab eo siqui- esse auctor viderelur. Circà annos verô Samuelis ac
ilem tempore, quo filii Israël lerram promissiosiis in- S ùlis eodem in lulo cum caitcris ba;ret. Ambobus
colere haberequecœperunt, ad primuniJephle annum. enim non plures quàm quadraginta annos assignat. At
trecentos interfluxissc testis est Jepble ipse locupletis- totidem Paulus soli Saïdi imperlitur. Joscphns anlem
simns, Judic. 11, 2G. Trecentis si addas quadraginta ,
Samueli soli duodccim, régnante Saule duod viginti;
qutbus popidus moram in deserto fecit , ac viginti an- Saùli, post Samuelis mortem, viginti. Quo in locoBe-
nos Saniuelis, qui ex primo lib. Regum (I) à quibus- da magnà me admiratione aflit it. Primùm quèd ser-
dam colliguntur , illos demiim quos à Jepbte ad an- moncm pcrmittit Paulo cùm vulgarem, tùm etiam fal-
num A Salomonis, antè numeravimus, eadem omni ô sum deindè quôd
; antèSamuelem trecentos nonaginta
suinma consliluetur, quce bis suprà constitula est, sex annos judices pr«fuisse eorum libruni indicare as-
quingentorum sepluaginta quatuor annorum ; ut quo- serit, cùm in Judicum libro non nisi Irecenli Iriginta

quùtevertas, et sive ex teniporibus inlerregnorum novem ad explendum sumniani

reperiantur. Quarè
ac judicum singulorum, sive ex Paidi calculo atque ra- illam necesse est Moysis 40 annos apponas, Josue verô

lioue, sive ex Jepbte lestimonio et inculpata; di'fensio- 17. At Josue septemdecim non ex historiLC aut divinaî

nis judicio, verum certumque annorum numcrum ab aut huiiianoe vcritate, sed ex eorum opinione solùm
excessu Israël de /Egypto ad lempli fabricam cfficere babentur, qui ad summam illam 480 annorum numé-
pertentos, sempcr euindem illum invenias quiigente- ros quoslibet revocare pergunt; idque ut faciant, non

simum septuagesimum quartum. Porrù autem qui nu- dubilant historias omnescontravenire. Quid, quùd Jo-

meri cujusque summam exiguè nimis , et cxiliter ad sepbum Beda ait Samueli annos viginti, Saùli totidem
ralculos levocare cupiunt, hi numorum cum verissi- alios imperliri cùm quinquaginta ambobus sine dubio
!

nium ac reclissimum censent, quem plin-imisconfeclis impertiatur, quemadmodùm è locis antè citatis mani-
lationibiis undiquè constantem, coh irenlem , consen- festissimè constat. Cajelanus porrù via longé diversissi-
taneian sibi ca^tt risque reperiunt ,
qui sa^pè in unum mà ingressus est. Nam quadraginta annos quidem soli

f:olIati eamdem prorsùs summam efficiunt. His argu- Saùli distribiiil; sed ut summa illi 480 annorum con-
nicntis numerus ille 5 lib. Regum infirinari potost," qui slet, Josue aimos decem, septem verô Samueli disper-
tamen non modo omnibus exemplaribus, sed universis tit. Quod prêter bistori;ie fidem suo sobini arbitrin fa-
auctoribus latinis ,
gr«cis , hcbrrris consentieiitibus cit. Quid igilur? sempcr ego alienarum opinionum
confirmatur. Verumenimverô in numcri bujus summâ relator tan tùm? Nunquàm me reponam ? Sanè et de
tuendà et conservaridJi, vix reperias praesidium aliquod meo aliquid exsolvere lectori debeo , si qiùd lamcn
omni ex parte mtuiitii-m. Eusebius etenim , qui sine !
probati nummiexsolvi possit.
coiitroversià in ratione temporum diligonlissimus est. I
Primùm autem non exislimo aut fulei aut religionis
liane sununam iiSO annorum dcfi'ndil (piidem sed ità , ! (jua'>tionem esse, nùm 480 iste annorum numerus, qui
défendit tamen, ut defensionis ratio neglecta esse vi- ;
in codicibus pcrvulgalis repcritur. librariorum vilio
dealur. Principio namque , 10 annos Ahialon è qua- I
scriptus sit, an potiùs idem ab auctore sacro in suo
dringentesimo octogcsimo numéro excmit ,
quoniam 1 exemplari positns?Ostendimus enim errorem in numc-
.«^eptiiaginta Interprètes ait illum judicem omisisse ;
i
ris promplissÏ!» uni esse, alque facillimum. Ostendimus
qunrè coactus fuit viginti septcm annos Josue admini- j
nunuros quosdam in libris sacris ex scribcntium crrorc
slratioai dare , ut quadringenlesimus octogesimu-î vitiatos.Ostendimusdeniquèmnllas esse causas, cur liic
explcvetur. Quôdsi lOamios Aiiialon in iSO numéro j
de quo agimus, 480 annorum numerus, corruptèesso
I indncliis videatnr. Alque Josepbus et Sabellicus, he-
(1) .Tnseiibus, Aimai, lib. G, quôd Sa-
cap. 13, tradit
bra'MS uims, latinus alt.'v, rniii locun» illi.m ex lib. 3
inui'I pruniim solus |ir;ilnil populo annis duodccim, j

deindi! San!" rognante amiis 18. 1

Reg.,G. G, referreiit, non 4K0 annos, sed mnltù plu-
 ,Ml DE LOCiS lllLOL OGICIS. Llli. \1. 51-2

res posiitTiiiii. Incrodilîile aulcm videlur esse, Jose- merat. Kusebius viginti scptem; Bcda, Joanncs Luci-
phiim si oimiia lu'bia'a oxoiuplaria iSO nunioriiin Iia- dus alii(]ue nonnulli septenulecim imperliunt ; Cajeta-
biiissoiit, ab illo corlo ac itra'scriplo minuM'O disccs- nus decem. Quamobrem cùm nos decem Josuo et oclo

suriini. >'ec Ilngo oardinalis, cùiii seiilontiain Josepbi Samuelicuie disperliendos dicimus,nibil sanè absurdi
reliilissct, cam reprobaiidain ccnsuit. Non igitiir si dieinms. Quanquàm ratio subest, ut sine Scripturx veri-

quisquam dical ab cgressione fdiorum Israël de Aigy- novem alios aimos bis duo-
tatisquc discrimine octo aut

plo ad lempbim inaoptuin qningenlos aiiiios, et co bus judicibus adjungamus. Quid ità? Nonne hiscc
aiiipliiis iiilL'ilUixisso, protinùs rcfellcndiis est, quasi vel octo, vel novem adjunctis, anni plures quàm
ea res ad lidem rebgioiieinve pertineat. Ilhtd deindè iSO efdcientur ? Eflicicntur uti(iue. l'alsum ergô
seiitio, inlerregnorum aniios verè iiiter aiiiios judioum erit, inquies, aimo 480, ex eo quo Israël de ^gypto
eflluxisse : ilaqtie non esse, quod Ilcbrœi falsù tra- exiit, templum a;dificari cœplum. Minime gentium.
dmit, in teinporibus vel priorum vel posterioruni ju- Quin utrumquc verum esse nibil obstat; Scriptu-

dieuni ooinpiilandos. Quociieà Josopbus, quoniam non ra enim minutos numéros praUerire aliquandù so-
ca sobnn tenqjora, quibus judiees praîfuèrc, compu- let, de quo videre est Augustinum, lib. IG deCivitate
lare voluit, sed illa etiam, qua; in inlerregnis sine Dei, cap. 2o; et nos bujus rei excmplum paulôantè
jiidice (luxerunt, verè summani qulngentoruni nonagin- posuimus ex 4 Ueg. lib. cap. 24, ubi decem mille Ju-
ta confecit annorum. At auctor libri Regum intcrre- d:ei dicuntur esse translati, quibus tamcn Josephus
gnoriun annis oniissis, eos tantùni redogit in nume- octingentos Iriginta duos adjecit, imo et Jeremias, quem»
rum, quos inlellexit, dùm judiees adniinistrarent, admodùm est nobis suprà explicatum. Atqui Scriptu-
intercessisse.Anni ergô plures al) co, quo Israël exces- ra Jona; post quadraginta dies ait Ninivcm subverten-
sit de ^gypto, ad templi initia fluxère. Sed ducum; dani, et tamcn seplufigintji Interprètes 45 grœcis litte-

judioum regum non fluxêre nisi quadringenti octo-

et ris prodiderunt, qui rêvera ab iuitio pr?cdicationis Jonop
tîiuta. Adverlendum quoijue, ex iis qui populo à Moyse compulantur; bos verô très sacer auctor oiniei!, fji'ia
ad Salonionem pra;fuerunt, quatuor esse quorum tem-
à toto triduo illa semperverba Propheta intonabal Ad- :

pora nusipiàm scriptura velus dcnotàrit, nempè Josue, liitc (ituidraginta (lies, etc. : quamvis ab initio , si Ninive
Samgar, Samuel, Saùl; nam rcliquorum omnium cer- subverteretur, 43 erant interfluxuri. Quôd autom 43
lus annorum numerus in ipsis est Testamenti veteris dies septuaginta Interprètes scripscriut, auctor est Ju-
libris designatus. E quii)us summa colligitur annorum stinus in dialogo cum Tripbone. Quia verô Augusli-
419. Ilis si Salomonis adjungas très, quarto enim an- nus non 43, sed 3 solùm legit, difficulter se ex bàc
no templum fabricare cœpit, rcliqui erunt anni U8, quaestione extricavit, lib. 18 deCivit., cap. 44. Quœ
quos Josue, Samgaro, Samueli Saûlique dispertias. eadem causa erroris Ilieronymo fuit. Si enim in Se-
Ac Samgar quidem, quoniam nondùm vertente an- ptuaginta non triduum, sed 43 dies ipse legisset, om-
no nmnerc simul ac vità defunctus est, meritô ab hu- nis admirandi occasio cessàssel. Sic ergô, licèt plures
jus numeri summà eximilur. Cùm verù Saidi Paubis, fuerint quàm 480 anni, quia tamen non ad 490 acces-
Act. 13, 21, iniperlierit quadraginta (1), dubium non serunt, rectè suo more Scriptura dixit annos 480 in-
erit, quin decem et octo sint intcr Josue, et Samuelem terfluxisse. Id si probabile est, ut est certè,jam vigin-
dlstribuendi. At decem ne ex bis Josue, reliquos autem
ti septem annos Josue et Samueli poterimus impertri,
Samueli assignarc oporteat, an contra pauciores Josue,
Samueli decem, septcmdecim Josue, quos buicBeda,
Samueli plures, de bàc rc dubilari polest. Cajetano il-
aliique viri graves inipertierunt. Sed valeant istœ nu-
lud placuil, niibi etiam idem visum est. Quoniam Jo- merorum leîrica^ salebrosa^iue qucesliones, in quibus
fioplio aliisque probatis bistoricis longior ductus Josue
poteram ignorantiam meam simpliciter confiteri et
fuit, quàm Samuelis judicatus.Nec nostrsehuic opinio-
omne curiosorum hominum desiderium contemnere.
ni ecmtrarium est, Arcam sub Samuelis tempore in
Atlevioris culpa^ arbitratus sum, in explicandà dil'Ci-
Caria tbiarim vigiuli annis permansisse, 1 Ueg. 7, 2.
cillimâ argumentatione, tàm multa fusé quàm omninô
Non enim bis viginti annis, quod quidam, inter quos
nibil diccre.
Abulensis, falsô cxislimàrunt, Samuel plebis israeliti-
Tertium decimum argumentum parvâ diSTiciiltate
ca^ judcxerat,scd propbela. Quin Scriptura ipsa satis,
nos impliclit. Nec enim historias omnes tueri est ani-
nisi ego fallor, apertè sigiiificat, post vicesimum ilbun
mus, quoe passim in Ecclesià lectitantur. Video laii-
anuum cœpissc à Samuelc populum judicari. In Josue
tùm vulgi non solùm in laicis, sed in ccclesiasticis
autem tempore computando ità magna auctorum va-
i
etiam esse, ut cas (juoque fabulas oppidô quàm liben^
rictas et discrepantia est, ut nullà ex parte liistoriœ
ter accij iant, quasjamdiù Ecclesià explosit. In bis
lal)efaclelurauctoritas; si ubi vari;c sunt bistoricorum
cerlè pontificum non diligontia modo, verùni etiam
discrepantesque sententioe, ibi nullà corum prcmi nos prudentia desideratur. Quidam namqne dùm reduviam
nrgerique patiamur. Josepbus, lib. 5 Antiq. cap. 1, curant, capiti incommodant. Vidclicet historias graves
Silenio interprète, Josue viginti quinque annos annu-
pro Apocrypbis reddunt quidem, sed divinum Ecclo-
sirc oflicium usque eu pncler solitum imnnilant, m
(!) Totidem Augusiinus, lib. 18 de Civ. Dei, cap
20. Nam quod lùipolcm. bebra\e scriptor bistoriu;, 21 vix ulla antiquai rellgionis forma in quotidiauis i
iv-
lantùni ponil, ad id (empus référendum est. quo mor- I cibus relicla cfise vidcatur. Quâ ex rc quàm mulu» ( t

tiio Sarauele regnavii. magna mala Ecclesi.'e Dei accidant, non est hnius loci
 ,

515 CAP. V. REFEIJ.LNTUil AlUilMENlA CAPlilS îll. 514

et toniiioris (iiooie. Srd csto, quœdam in publicis Ec- tus, Socrates, Sozomenus, Eulropius, Yictor cœtcrique
flesia^ procilms liabeaiitur ambigua, qu?cdam etiam probic lidci auctores,qui omnia Constantini gosla scri-

falsa, nùm idoircù liistoriis Ecclcsioe omnibus fidem psère diligentissimè, non modo nullam donationis cjus

abrogare pcrges, quùd nonnullie earum sint vulgo ja- mcntioncm faciunt, scd tradunt efiam orbom roma-
ctatrc et crédita?, in quibus, prccscrtim quotics de mi- num sic inter très illius filios distributum , utitalia uni

raculis incidit scrmo, ficta reperias fortassè phira, eorum tota contigcrit. AmmianusMarcellinus,lib. 15,

qu;njurcac mcrilô reprobentur? Mihi profectô ilhid Constanlinum urbis dominationem babuisse, et Leou-
Gclasii dist. 95, c. Scinda romnna, consilium placct, tiumpra^fectumibiconstituissc, auctor est. Nonnullos

ut cùm bujus gcneris bistorias Catholici Icgorint, bea- deinceps impcratorcs Itali;Tî , atque adeô Roma^ im-

ti Pauli sententia prœccdat : Omnia probate, qiwd bo- perâsso , omnes bistorici memoria; prodiderunt. Ila^c

num est tenele. Atqui irridere episcopos , de theologis etalia ejusmodi quis ignorât? Verùm quid refert, à
scholoc hidcre, in monachorum iniperiliam insiiltare, Constantino facta ca donatio sit, an à principibus po-
quasi fabulas bujusmodi ventris gratià rudi vulgo in- sterioribus? Fictam et commontitiani fa])ulam dicunt

forant et intrudant, hœc non puto cquidem hominis à Nicolao Clemcntcque prolatani. Quasi verô ponlifex

ingenui esse, qui ad bonitatem fuerit à naturà compo- aut factam eam donationem suo decreto definiat , aut

situs, nedùm ejus, quem Christus simplicem sicut co- urbem eo soKim tilulo defendat. Negant donatam à
lunibam ad legem Evangelii formavcrit. Quôd si ex Constantino urbem esse; quanquàm nequeunt probarc

qui!)usdani fictis, falsisque narrationibus bistorias gen- id quidem. Sed quîoro, quod negant, ea si non donata

tiuni aistimemus, nulla onininù erit, quam non similitcr csset, quidnam facerent? An urbem Ccesari concédè-

iiludanius. Id si bominuni imprudcntiuni atquc adeô rent? Urgent rusticè sanè. Negant cnim donalam esse,

stulloruuî est, maneat, divorum gesta, quoc in Ecclesià et in eo perstant. Nos verô tanquàmtormcnta qu?edam

legi soient dcspici nullo modo oportcrc, quanquàm non- adbibemus, ut si responderint quùd donala à Constan-
niilla ex bis incerta su»t, apocrypha, levia, falsa. Nam tino non est, idcircô ad jus nunc Caîsaris perlinerc ,

et plcraquc credibilia ac vera sunt, quaedam etiam slultos se esse fateantur. Potuil enim donare abus. Po-

certa. De tertio decimo autem argumente hacleniàs. tuit quoque romanus pontifex urbem justo alio nomino
In quarti decimi argumenti responsione multa sunt possidere. Certè longi teniporis prxscriptionc potuit.

brevissimè animadvertenda. Primùm in niaximo illi Sin negaverint jus omne Casari in urbem, omnia quio
errore versantur, qui rerum gestarum memorias tan- de Constantini donatione disputant, vana esse concé-
quàm Ecclesitc oracula accipiunt, si cas in epistolis et dant. Sed jam ne nos vani itidem siuius, rcliqua pcrsc-

dccretis suis pontiûces aliquandù usurpârint. Non est quamur. Lcprâ Constantinum laborâssc, apud idoneos
idem, mihi crede, historise approbatio et usurpalio. auctores nusquàm legi, sed ejus nominis alium, cngno-

lllilur quidem interdùm ponlifex, si qnidquam sunde- mento Copronymum. Undè fortassè ombiguitate \ocis
re ciipit, receptis opinionibus, senlontiis rebusque error iiiductus. Nisi rumor istc de leprâ indè ortus vi-

vnlgalis : at non continuù quoccumque in luuic usum dcri possit quôd Byzantio ad aquas calidas valetudiuis

attulerit , ea Sedis apostolica; judicio probat. Allud gratià eum egressum ferunt. D.Tbom. p. 3, q. GO, iu4

quippè est suadentis munus, aliud definientis. Qui argum., historiam vulgatam sumit, atquc, utvidetur,
pronuntiat, res veras ille adfert; qui suadet, nonnuii- probat; Cajetanus non item. Ilabet bic auctores suos,
quàm etiam verisimiles. Audiebam de pncceptore nieo Platinam inVitàMarci, LudovicumVivem,lib. de Cor.
puer, nulluni onminô argumentum esse negligendum, dise. 2, Alciatum, lib. de Parerg. 7, cap. 19, qui
in quo aliqua significatio veritalis appareat; ample- aperlè negant. Ilabet scriptores omnes veteres ejus

ctendum autem esse ità unumquodque maxiYiiè, ut rotatis, qui tacucrunt, non omissuri, si scivissent, sci-
quodquead faciendam fidem erit aptissimum. Ad eu- turi onminô rem , si fuissct. Nam quod nomine Con-

jus pr.-eccpti forniam non modo dlaleclici et oratorcs, stantini circumfertur edictum , tametsi Nica^no concilio

sod vctcres etiam Iheologi suas disputationos effinxe- adjunclum est, nonlamen babet concilii auctoritatcm.

runt. Nam in causam suam quisquo et quibuslibet ar- Ibcc illi. Ego b;oc nec pro ccrtis aftirmare ausim , nec
gumentis quandoquc abusi sunt, et vulgi etiam crc- pro falsis rcfcllere. Silveslri acta, in quibus ca res

dulitate. Itaque imprudonlium hominum erit bistorias gesla commemoratur, Gelasius non reprobat. Uefcrtur
quasvis obiter etiam, et ad pr.Tseutem causam àpon- eadem in synode Romanâ sub Silvcstro, canonc 1, in

lilice adduetas, non aliter amplecli alquc cas, qusc scptimà rursùs synodo , actionc 2. Eamdem denicpiè

sint Ecclesicc certo judicio comprobatoe. Nicepliorus lib. 7, cap. 55, ut veram historiam refert.

Quod deindc ad Constantini donationem attinet, de Quocircà pontilices duos, Clemcnlem ac Nicolaum .

eo non libet in prsRsentià disputare. Disputent alii aut divum etiam Thomam in co quôd câ bistorià usi
quibus cordi forte est romanoc Ecclesi;n majestatem sunt, nec ridere jure possumus nec argucrc. Quamvis,
amplitudinemque miuuere. Laurcntium Vallain scimus ut di\i, leproc Couslanliniana? testis gravis et probatns

intcgro libro adversiis receptam comrnuui ojtiiiionc ex vetcribus nemo est. Itaque, si ncgemus, nec ponli-
scntentiam déclamasse. Jurisperiti, qu.T, vulgô circum- licum, nec historicorum auctoritatcm labcfacit-nuis.

ferluv cjus donationis formula, eam ronuncnlilii\m De bai»tismo bistorici cpiocpie ipsi nobilissimi varié

fsse patis indicaut, cùm Palea; insc oues donoltir't loquuntnr. IlieronynuisinCbronicis.Eusebius, lib.Sdc

fbsl. Or>, «an. ('.onf.lrAtt. Eu'<cbius, mis, riirodorc- Nil:i<;on'^!autiMi,Soriatrs, lib. 1 TKstor. surr, cap. 5!»,
 ,

DE LOCIS THEOLOGlCiS. LIB. XL 516

bl5
Sozom.^nus, lib. 2, amicis credulum se prnebuit , vel quia scctam cujus
Theodorclns, lib. item 1, cnp, 31,
historiam ab his tribus cc- apertisbimus propugnator erat, hàc laude et glorià vo-
cap. 5 i Cassiodorus qui
, ,

luit ornare, ejus fabuhc primus auctor Christianis fuit.

clesiasticam compilavit, Pomponius La>tus ,
aliuiue
tradunl non Huic enim scribenti Uieronyinus ac reliqui auclorcs
Bcriplores hujus ordinis, ConslaïUinum
crediderunt. Sed de Eusebii fide plura pos eà. Nam
Ronux;àSilvestro,sed NicoraediaîabEuscbio episcopo,
ConstantiamConstantino Arianum presbyterum
quidem Ariano, sacrum baptisma suscepisse. Con-
fratri
et
Ronve insinuasse, à quo vir religiosissimus seductus sit, hoc
tra Damasiis, in libro Ponlilicali tradit illum
ablutum esse. Cui omninô ut credam, quantimi Constanti;c levitas et inconstan-
à Silvostro sacris lustricis
niovet, taiitùm Constantini pielas et gravitas re-
conscnliunt Marianus Scolus, Sabcllicus, Plalina,
in tia

morantur. Ac presbytcr ille Arianus pium allas im-

VitàMarci.Nicephoruslib. 7, cap. 55, et lib. 8, cap. oi,
si

duasdeni- peratorem quidem, sed potestate, divitiis, hon(u-ibus,

ne divum Tbomam, Nicolaum, Clemenlem,
testimonium repelamus. Atque triumphis , raeritis , secundis deniquè rébus omnibus
que synodos in liujus rci
opi- insolentiorem faclum decepit, ut Arium revocaret,
Nicepborus in bac rc asseverandà et contraria
quàm acri usus est. Atlianasium repi lleret viris elenim bonis in rébus
nione r fellendà , orationc sanè ,

senlonliain eju^niodi facile imponitur non tainen adeô in errore

Ità enim suara de baplismo Conslantini
,

Arianoruni processisse credendus est ut Ariano ritu altcnun ba-

Ecclosiai consensioni tribuit ut adversam
,
,

cwiimenlis assignet : « Qui in Oriente, inquit, olim i

ptisma NicomediiB susciperet. Quanquàm sunt qui

Constantinum Nicomedi:Te, ab cxistimcnt qui per sororem faisum in lide Constantin

< Arianie sectic fuère, ,

I Eusebio, ejus urbis episcopo, jam nioriturum

bapti- num produnt, eos falsos noniinis similitudine ^idotur
quod scelere palratmn est.
« smum suscepisse, prodiderunt, proptereà euni sacnnn id patri atlribuisse ,
iiliis

( lavacruni distulisse dicentes, quod id in Jordane por- Verùm sive hoc modo, sive alio res habeat, illud te-

t ficere voluerit. Id verôex eo fiicilè refcllitur, quôd Ec- ;

nendum est , nervos atque artus esse sapientiii; non
I clesia à Sihestro eum Pxonnc baptizatum esse certô temerè credere , iis proesertim historicis ,
qui (pioniam
j

« pra^dicat. Quapropler testatum omnibus esse volo, ,

fidem divinam violarunt , fidci ImmaniT! auitorilatem

I ut hoc sic etiam tuto et opinentur et credaiit. Ariani amiscrunt. Sed de his capite sequenli accuraliiis dis-

( enim, malè sentientcs animo et consilio diabolico, ,

scremus. (Ad reliqua argumenta respondetur cap. ul-
^

I hoccon<inxerunt, non Roma; baptizatum eum esse timo.)

j

I asserentcs, aut forUissè cadem cumilli scnsisse as- CAPUT VI

« truentes, perindè atque ab ipsis proplcreà baptismi
Qui sint probatœ fidei auctores, qui conlrà non sint.
( gratiam susceperit. Quod absurditatis et mendacii
t plénum est. si nondùm sacri lavacri particeps
Quôd Quatuordecim argumenta superiore capite sigillaiim
f fuit, conseqnitur eum neque in Nic^cnà synodo cuni refutaîa sunt.Nunc quintum decimum sextum deci- ,

1 Patribus congressum esse, neque eum eis mystcrir. mum,septimum decimum, rcfelli oportet; quoiiiam
f participasse , sicuti bistoria tradit. » Ikcc ille. Et ha;c tria uimm atipie idem cxquirunt, quod suprà ca- ,

paulo antè : < Quôd autem Homce à Silvestro sacratus pite 3, sunius quidem in quadripartilii dix isione poUiciti,

f sit , satis ostendit baptisterium ,

quod ad hoc usquè sed cogilationibus mullis variisque distenti , lortium

f tempus ejus rei gratià in testimonium certissimum ejus divisionis membrum voluntarià quàdam oblivione

€ Romaî asservatur. i Qua.' duoe profectô rationes ef- contrivimus. Quis enim auctor histori;c probatus sit

ficiunl, ut non tomerè iis accedam, qui Constantinum tertio loco me scripsi dicturum, nec exsolvi quod pro-
RonuB sacro tinctum lavacro ferunt. Quôd si i)apti- miserani; quin operis instiluli penè iinmemor factus
sterium tàm insigni structimi apparatu, si rerum vete- sum. Eam quippè rem nitimur ferc omnes ant ex inc-
rum publica commemoratio, non solùm habitantiuni I
morià deponere, aut diu mullùmqueprotrahere, quam
animis, sed lapidibus etiam insculpta , nuUum nobis non libentes et volunt.arii , sed invité et repugnanter
argumontum e-t, jam jamquc non dico que vetustatis aggredimur. \U\\n licèt non constitue tempore et

in urlic monimenta sunt, sed qux sunt in orbe majorum loco, reddam lanicn in pnesenli, et eum fœnore fî)r-
traditione recepta ire ca omnia iuficias polerimus,
, tassè rcddani id quod me debere non inlicior. Aiiteà
quamvis indicia exstent rerum locorum temporum , , verô quàm de historicis ulrisquc et ccclesiasticis et

manifesta. Ac nisi priùs baptismi fuisset fonte subla- proAuiis sententinmmeamdico, illud est opéra; pretium
tus, qui credi potest, Constantin© episcopos aut cuipa- qi:;ererc sintne rcgul;e aliqucc, et quidem histori;c

rum et quorinioniarum libellos obtulisse , aut , ut sy- quasi indi es, (juiluis bistorici cujusque fides ac Veri-

nodo ctdisputationibusinlcressel.permisisse? Bapliza- tas exploretur. ISam Joannes Aniiius très régulas po-
tus ergô antè synodum Niciicnam fuerat Constantinns. nit, casque Metaslhenis testimonio conflrmat, ad cpias
l'bi h.'crelicorum industriam ac diligenliam in pro- omnes chronicoruni libros expendere et exn mmare haud
paganùA scclù inirari satis non quco. Omnia quippé illi secùs atque ad lydium lapidem debeanius.
Busqucdequc miscent, ut viri pietate in-igncs, praeser- Prima, inquit, régula est ista : Suscipiendi sunt abs-

tim si reges aut imperalores sunt, ijisorum partes fo- qucrcpugiiantià omnes qui publicà etprobatà fidescri-
visse vld,>antur. Tantâ verô arte id efficiunl , ut doctos pserunt. Secunda : Gesta et annales quatuor monar-
etiam viros, nedùm iniperitos fallant. Euscbius porrô chiarum non possunt negari cl rejici ab aliquo ,
quia

Pamp! il:, vcl quia Eusebio >"i(omodi'.;n£i. cictcrisque soliini publicA fide notabantur , et in bibliolhccis aut
 ,,

517 CAP. VI. QUI SINT ALT iNO>' SINT PiiOBAT.E IID:.! AlCiOaES. 518

archivis servabantiir. Undè et in Esdrà Icgimtis qnôd strumenta scripturarum publicà à tabellionibns obsi-

conlroversiaî de reparando teinplo difliiiiebaiiUir ox gnala cusiodiaî tulaî conuiiVlit. Yerùm illud non in

ariiialibus Persarum servatis in biblioUiecis. Terlia quatuor solùm monarchiis, sed in Ihanicun! A gyp-
régula : Qui solo auditu , v«l per opiiiiones scribunt liorumquc republicâ fieri solere, Jcssephus auctor est,

bi , taiiquàm privati , recipiendi non suiit , nisi idji à primo conlià Appionem Alexandrinnm libro. Nec om-
publicà lide non dissentiuiit. Ex quibus co'.ligit, quod nes quatuor ill.e monarchiai hujusmodi rcrum gesta-
neino in chronicis suscipiendusest, nisi annalibus qua- rum scribas et annales publiées habuère, quibus rei'um
tuor nionarcbiarum concordet. Et in nionarc ià qui- tcmporumque lites, si quaî essent exortaî, fniirontur.
dem Assyrioruni, quia publicà fide scripsit Berosus Graîcos siquidem hisce et scriptoribus et annalibus
Cbaldieus, consequens est , ut i» teniporibus ejusdcn) caruisse, niullô probabilius est. Sanè antc olympia-
moiiarciiiae ipsi dotur palma ; et bunc seculis item ex des Eusebius scribit, gracani de teniporibus bislciriam
Persis Metastbeni , ex Graecis Xenoplionti , in *qiii- falsam credi, quod ut cuique historico visum est, di-
vocis et Archilocbo, et Eusebio. Rejiciuntur à tenipori- versas Grœci sonlenti?s protulerunt. At post olyn;pia-
bus bujusmonarcliise ex Graicis Herodotus, Ilellanius, des non asserit ejus generis annales à destinalis rei-
Acusilaus ; ex Latinis Justinus, Gellius et Orosius publicae niinistris adscriptos exlitissc ; sed id asscril,
qui contra publicam et probatam fidem scripserunt. ex eo vcram de lenq)oribus Gr;rcorun) bisloriam
In secundà verè monarchià Persarum et Medoruni credi, quo olympiades in usu esse cœperunt. At Mar-
auctor publicLie fidei fuit Metastheiics Persa, et Ctesias cus Varro,apud Censorinum, lib.deNatali die, cap. 17,
Gnidius, ut in tertio libro Diodorus notavit. Rejiciun- non aliud Iradit, qaàra quod Ewsebius accipit, antè
tur Josephus ex Ilebraeis ; et Clemens, Tatianus, Alri- olynqiiades ten^pus ;rJJi/.à), hoc est, fabulosum exlitisse,

canus et Eusebius ex Graicis : quia pri atasopinionts quia in eo mulke fabula; referuntur.Cum olympi;i('ibus
secuti, coiitrà publicam fidem notant reges et tompora, verô cœpisse i<7-ofi/.è>/, quôd res eo gesla; veris liislo-
quat in bibliotbecis et annalibus non lucrunt ; et con- riis contineantur. Itaque, post olympiades Gra ci res
tra onineni publicam (idem scribunt, Cyrum anlè dé- verè gestas scribere orsi suiit, babitaque est deiPiceps
disse licentiam Hebraiis in Babylone caplivis, et mor- apud eos qua>dam historia; ratio, teniporum conve-
tuuni, quàm Babylonià Darius ej us palruus potirelur. nientia, et hisloricorum noimulla consensio. Aupii
Proindè idem Eusebius, quoniam in terlià nionarcbia Gr;ecoruni rempublicam certos bistoriai adminislios
Gratcorum, et in quartà Romanorum publicam anna- ex eo tempore constituisse dicere Annius poterit, pro-
lium fidem sequitur, in utràque recipitur. Uecipitur bare non poterit. Qnin c contrario Josephus, bonus in
et l'hilo Hebraius, qui solus habuit cbronograpbiam primis auctor, scribit Grx'cos nibil firmiter sciontes
omnium quatuor nionarcbiarum, et ideù solus ipse in liadidisse, sed « quod unusquisque, ait, oj inalus est,
teniporibus ex Hebra'orum scriploribus recipitur. Qui a hoc studuit explanare. Undé eliam libri se invicem
non per opinioncs, ut Josepbus, sed eliam 70 Senio- « arguunt, et in multis Ilellanicus ab Acusilao, dis-
rum testimonio usus certissimascribit. llœc Anaius in j c crepat, IJesiodum corrigit Acusilaus, Ephorus llel-

11 et 14 libro, hoc est, in Metasthenem Pliilonenniue I lanicum in plurimis ostcudilesse mendacem, Kpbo-
suos ceiiset ; fidenter sanè, ut soient isti, nibil làm « rum verô Tiuneus, Tiniaum qui post illum fuere,
verens quàm ne dubitare alitjuà de re vidcrctur. Sed « Ilerodotum verô cuncti. Sed neque de siculis r.>-

videndiim nobis, an in censura hàc quantum sccu- < bus, quieasconscripserunt, neque rursùmde atlicis

ritatis est, lantiim sit etiam veritatis. Nec verô liben- « hi qiiiallicas, neque de argolicis quiargolicas memo-
ter nos scriptorum, prccsertini familiaî nostra; vilia « ria; prodidère, consentiimt. Nam et Thucydides in

deteginuis. Sed in publicà sludiorum causa nnllo n)o- « mullis eliam tanquàni fallaxaccnsatur, licètscrupulo-

do i)r;Bvaricanduni crat. Cùm vidcrem itaque viros « sissimam suitcmporishisloriam scripseril. Causa ve-
quosdam eruditos in bis Arviii praîceplis et cxemplis « rôbujusdissonanliLC ea pracipua est, quod non fucrit
lialluciuari, ncccssarium existimavi et régulas vanas « studium apud Gra^cos publicas de iis quic sempcr
esse oslendere, et falsa item regularum cxempla (1).
n agiuilur, proferre conscriptioiies. Non enim dunla-
Principio igitur affirmare videtur Annius in quatuor « xal apud Gracos alios puiilica conscriptio est (leglccla,
!

tantùm monarchiis scribas certes liaberi solitos, quos < sed neque apud ipsos Alhenienses disciplina; cullorcs

respublica in id constituent, ut gesla temporaque no- « aliquid hujusmodi reperilur. » Haclenùs Josephus.

larent. llorum annales in locis tutis asservari, qncni- Quà de re liquet, falsô Annium Josephi testimonium
admodùm in benè iiistitutà civilatc videmus, quit; in-
usurpasse, ut probaret publicos Gra'corum annales m
leniploruin bibliolhccis cuslodiri. Nibil enim laie Jo-
Amiius sentit, gesla et annos (jualuor
(1) Nisi forte
monarchiarum, non à privatis scriiiîoribns solere scri- se|)hus argumenlaluscst, qualeilli Iribuit Amiius. Sed
bi, sed al) lis tanliini, quii)us respuldica id nmncris hoc aigumentatur, quôd à Cadnio lilleras Gra:ci se ac-
conmnsisset. Qui oiuninù sensus et lalsior et absur-
ccpissc glorianlur, id persuaderc illos non posse, cùm
diorest. Constat siq^iidcm, in omni monarcliià priva-
los(|U(isdain liistor.cos eliam fuisse. Nain ut de gra-cà nulla inscriptio vel in lem|»li parielilius, vel in vasis,

romanàipie laceamus, in (piil»us ea res vcrli in du- slaluis oa;leris(pie donis teniplo dicatis, ex eo tcmpo-
bium non pdlesl, IHndorus in "> Ctesiam, aliosquc de At in bis tamen post lilleras inventas,
n; relicta sit.
rébus l)ahvloi4i<is discn'panli-s inducil, nec lios Cli;-
aut dcorum «(uibus ea dona oficrebantur, aut offercn-
f id", nec bis Ctoiam pra;lerc do. Quod rerlo indicio
flflllum eorum piTlilicà auclorilalc scripsisse. tium nomina scinper inscribi sunt solita. Plutarchus
 5!9 DE LOCIS THEOLOGICIS. L!B. XI 520

quoqiio, nnclor et ipso giavissinius, afllnnat,

in vità post Publicum Mulium facta intennissio est. Etenim,

Solonis, iiullos siià a'Jatc piibltcos GrxToruin annales si ea ponlificum diligentia pciscvcràssel, aut annales

cxlaro, pra'ior uunciipatos canones temporales, quo- isti public] in bibliolhccis templisque deorum exstarent,

rum auotoiiuis parùm apiul eum valot, qiuul nuilta- nec tam mullis locis animi penderet Livius, et an-

rum rorum invonla in ipsis repiigiianlia tolli noijuivo- nalium inccrtiludinem causarclur, nec adeô SLrpè in

rit, quamvis in cà rc pluriini mullùm opera^. studiiiiuc

notandis consulibus consuluuKpie cliam anniserraret.

posuerint. Vanum igitur et conimentilimn est, in Nam errasse, Ilenricus Glareanus penpiàm diligenler

|Gr;ecorinn regno et monarchià post olympiades ejus- ostcndit ; dubitâsse de personis frequentissimè Fabius

niodi liistorioos publieà auotoritale diffinitos dostina-

Quintilianus ait.

tosque fuisse. Ac dt'cadis prima; libro sexto Livius ipse, qu;o à

J Illud autem vanius, in hâc monaroliià solos Philo- condilà uibe Romà ad captam eamdcm à Gallis urbcm,
ad olympiadem 97, quinque libris exposuerat,
! nem atquc Eusebium aecipere, qui publicos probalos- id est,
'
que annales fuerint scculi. Etenim Eusebius, si cani ea obscura, etparùm constantia querilur, lùm qnôd
:iuclorit;item suis Cbronieis posset adjungere, nullo perrar» per eadcm lempora littera; fuerint, tùm quùd

modo relicuisset se bujusmodi annalilius inluerere. etiam, si qu.T, in commentariis ponlifKum aliisipie pu-

riiilo vero Judanis nec quatuor monarchiarum anna- blicis privatisque erant monumentis , incensâ urbo

les habuit, quod illi falso sine quâ rationc ae testimo- rursùm in octavo libro, posl-
plera'qne intericrint. Et

nio tribuit Annius, nec quidquam nobis

si habuisset, eaquàm historicorum romanorum varias discrcpantes-
nllulisset eommodi. NuUa enim Pbilo aut rerum gesta- que sentcnlias posuit t Nec facile est, inquit, aut
:

rum aut temporum monumenla relitiuit. Nani libellus, < rem rei, aut auctorcm auctori pra^ferrc. \itia tam

i;Mi de Temporibus inseribitur, eùm fabulaium plenus ( memoriam funcbribus laudibus reor, falsisque ima-

sil, nuUius gravis auctoris est, nedùm Pbilonis. Aue- < ginnm tilulis, dùm familia^ ad se qua>que faman» re-
tor certè ejus libri non solùm mendacia couscctatur, < rum gestarum honorumquc fallcnte mendacio tra-

sed adeô etiam bistoriic rudis est, ut solos Ilebraîos, < hunt. Inde certè et singulorum gesta, et publica
nec pra'tereà quemquam de profanis scriptoribus le- ( monnmenta rerum confusa;nec quisquam requaKs
gisse vidi'alur. Sed hoc nec ità niullo post salis abundè < temporibus illis scriptor cxstal, quo salis ccrto auc-

ostendemus. Nunc de Romauorum quoque annalibus < tore stetur. > lu libris quoque nono et decimo, ut
pauca dicantur Quibus fuisse publicos annales olim, loca alla pnctermittara, salis ille apertè docct, quàm
Cicero, in secundo de Orat. libro, est aiictor : < Ab nulles babuerit certes, probatosquc annales, quos in

t initio, iiiquit, rerum romanarum usquè ad P. Mutitmi scribendo sequeretur. Dionysius etiam llalicarnasseus
€ poiilideem maximum res onmes singulorum annorum se ejusmodi annales publicos minime conscculum
f mandabat litteris pontifex maximus, efferebatque haud obscure significat. Cùm enim bistoria> sua; lidem

« in album, et proponebat labulam domi, potestas ut conciliare cuperet, et veteres scriptorum romanorum
< esset populo cognoscendi ; ii qui etiam nunc anna- bisterias se consuluisse testaretur, eorum vel maxime
c les maximi nominautur. i Primo item de Legibus li- qui gravissimiet nobilissimi fuerinl babiti, borum lamen

bro, indueit Atticum sic loquenlem : < Nam post an- annalium juiblicorum nullam omninô menlioiiem fe-
» nales i)onliricum maximorum, quibus nibil potest cit, facturus sine dubio, si adeô magnam ac ccrlam

c esse nudius (1), si aut ad Fabium, aut ad Catonem, auctorilatem sue pesset operi adjicere. Quid mulla?
« aut ad Plsonem venias ; tamen quid tàm exile quàm Julius Caîsar, auctore Tranquille, inito consulalu
« isti onnies ? i Annales igitur isti ponlificum maxi- primus omnium instituit, ut tàm scnatùs quàm popiili

monun à tcmpore P. Mutii intermissi suiit, illisque in diurna acla conficcrentur et publicarenlur. O'i" Saly-

liistorià Cato, Fabius Pictor, Piso aliique successêre, ricum illud allinet : Cupient cl in ado rcfcrri ; Plinia-

graves omninô auctores quidem, sed sine publieà an- num item illud : Milune cansam dicente lalcribus coclis
cloritale tamen. Nec verô audiendi sunt, qui ejusmodi pliasse, in ejus mmi acta relatum est. Veterem ergô
|)ontif. max. annales post Publium quorpie Mutium pontifi. maxim. morem, qui jamdiù fuerat intcrrup-

fontinuatos asseruiit, (juod hoc loco apud Ciceronem tus, Julius Ca^sar primus omnium renevavit. Nec me
Atlirus cos se vidissc sigmficet ; viderc aulom nullo praHerit Romanis quondàm libres quoque linteos
,

modo potuerit,nisi essent continuati, cùm Livius prio- fuisse, qui nihil ferè prœter censulum et magistraluum

rnm temporum pontificios annales incensâ à Gallis nomina centincbant. Sedneque hes Livius vidit, quo-
nrbe interiissc dieat. >on enim intcriissc dicit omncs, niam incensâ urbe forte bi eliara perierant neque ;

sed plerosque. Quâ ex re non fil, ut si in Livii manus ità borum aucloritate permetus est, ut non cos inler-

annales isti pontilicii non venerunt, quoniam rari ex dùm ab aliis citâtes neglcxerit. Quin Marcum Licinium
incendie relicti sunt, ne in manus quidem Attici pervc- cum libris linteis suis aliquandô coarguit. Imôverô et
nissc exislimemus, qui bis qua^rendis niajorem forte Tuberenem et Licinium refert in discrepanti epiniene
diligentiam etcuram adliibuit,quàm Livius. Quanquàm utrumque libres linteos protulisse ut intelligas, libris ;

codices ejusmodi mm semper bominum diligcntia; islis linteis quàm tennem c< cxilem fidem haberet Li-

obveniunt, sed lorluna^. Annalimn igitur ponlif. max. vius. Quibus ex rébus facile A'^niiis refellitur, qui ( ircà

(I) Wi'i ji/jc midi i( fi Icguut, sed perperàm, cl ad sen-

finem commentariorum m Pbiloncmsuum ;4st!uit, Ti-
siun Ciroronis Danmi .np!*^. ! tum Livium publicos annales romnnrc nienarcliitc se-
 CAP. VI. QUI SINT AUT NON SD^T PROBAT^ FIDEI AUCTORES.
D21
cutum esse, hujusque Philonem vesligiis instiiisse. Quarti enim libri Regum cap. Il, ilà legitur : Alhalïa
Philonem suura dejicit ver'o, mater Ocliodœ, videns morluum filium sunm, inler-
libi multùm omninù de gradu ;

qui si publicos omnium monarcliiarum

annales liabuit, fecU omne semen reçiium. Tollens uitlem Josaba, filia
sanè ac régis Joram soror Oclioxiœ, Joas, fiUum Oclioùœ, fu-
ut paulè antè Annius dixerat, imprudenter ,

primùra rala est eum de medio filiorum régis, qui interfîcicbuntur,

leviter Livium secutus est, quem constat,

nullos puljlicos annales habuisse, deindè in

plerisque et abscondit eum à facie Alltaliœ, ut non inlerfireretur.
ut Et capile duodecimo Tulit Joas rex Juda omnia quœ
dubitàsse, deniquè errasse in nmltis, et ilà errasse,
:

errorum quorumdam ab aliis evincatur ,

quorumdam consecraverunl Josapliat, et Joram, et Ocliozias, patres

ipse etiam se arguât.

ejus, etc. Et capile 15 : Anna vicesimo tertio Joas, filii

Née patiar, ut quisquara raihi Flavium Vopiscum Ochoziœ, régis Judœ, etc. Item 2 Paralipnmenon
Syracusium opponat ,
qui in vitâ Probi fatetur se cap. 22 : Nec erat ultra spes aliqua, ut de slirpe quis

libris ex bibliothecâ Llpià, registris

etiam scri- regnaret Ochoziœ, etc. Est deniquè in banc rem
usum praî-

barum porticùs Porphyreticiîe, actis demimi senatùsac clarum teslimonium, contra quod nullus est ad
illud

populi. In vilà verô Aureliani, scribit

Aurelianum, in tergiversandum locus, é primi libri Parali[:omenon
bibliothecâ erant, ut quoli- capite tertio, ubi in posteritate Salomonis, verbis
libris linteis qui in Ulpià

diana sua acta scriberentur, prœcepisse. Multô verô nihil obscuris, recensetur Joas filius Ochoziae. Id quod
minus illud ferani, ut mihi Diodorus opponatur, qui in Matthacus explicatè confirmai, inquiens : Josapliat ge-

primo libro asserit, ex veteribus annalibus çesta se ac nuit Joram, Joram autem genuil Oziam, Ozias autem
duces Romanorura cognovisse. Flavius quippè nihil genuit Joatlian, Joatltan autem genuil Ac/taz, Acliaz

nisi libros linteos restitutos, diligentiamque pontif. autem genuit Ezechiam. Generalione ergô cl natuià
max. non antiquam illam, sed à Julio Ccosare primùm Ezechias filius erat Joseph, ac proindé Salomonis, ut

instauratam affert : Diodorus autem non affirmât se Mallhx'us ait, et non Davidis edicto in filium doputa-
publicos Romanorum annales nactum esse, sed vete- balur, ut asseril Philo.
res. At hi in privatis monumentis esse potuf>runt. Ecquis igitur eos ferat , qui conlrà aperlissima
Nihil igitur asserunt, qui in Graccorum Romanorum- Scripturae sacrae testimonia, stirpcm Salomonis in
que monarchiis publicos fuisse annales aiunt, ad quos Ochozià defecisse asseverant? Sed ne hic quidem
caeteras oporteat historias revocare, ut si his consen- /£uÔ5j;t>5,- ille Philo fmem menliendi Hicit. Tradit
tiant, approbentur, reprobentur si dissentianl.Ostcn- quippè et id rursùm, quos Scriptura filios Josapliat
sum est enim, nullos neque è Grcecis, neque è Romanis fratresque Joram appcllavit, eos non vcrè filios Josa-
publicos annales exstare ; atque adeô nullos auctores phat germanosque Joram , sed Nalhanis posteros
esse, qui secundùm ejusmodi annales Graccorum Ro- fuisse. Quod ut mircris, imô cxecreris ctiaiii , verba
manorumque scripserint aut res gestas, aut tempora. subscribenda sunt, qua; secundi Paralip. libri cap. 21
Nisi forte in uno aut altero loco auctor quispiam aflir- legunlur : Dortnivit , iiiquit , Josapliat eum palribus
met, se eam rem, quam scribit, ex libris linteis aut suis, et sepultus est eum eis in civitate David, rcgnarit-
elephantinis, actisve publicis excepisse. Atqui ex unâ que Joram filius ejus pro eo, qui liabuit fratres filios
parte de totâ hislorià judicare stultissimum erit. Prae- Josapliat Azariam, et Jaliiel, et Zacliariam, et Azmiam
terquàm quùd si quis suam historiam dicat publicis et Micliael, et Sapliatiam. Omnes lii filii Josapliat. régis
hujus, aul illius monarchiai annalibus consenlire, non Juda. Dcdilque eis patcr suus multa mimera argenti et
continuù publicam ejusmonarchiaeauctoritatemhabet. auri, et pensaliones eum civitatibus muniiissimis in JudA.
Alioqui facile ac prpmptum cuique erit, ad omnem Regnum autem tradidit Joram, eo quod esset primogeni-
etiam fabulam legenlium conciliare uno mondacio di- tus. Surrexit autem Joram super regnum patris siii.

cendo (idem. Id quod Philo historiens apud multos Clinique se confirmàsset, occidit omnes fratres snos yla-
obtiiiuit, qui in historiis suis omnia tempora qua- dio. Quo in loco quac polest esse tergiversatio, qua;
dràsse ad vcros quatuor monarchiarum aimales, ple- lanta interprelandi licenlia, quac tàm magna commi-
risque sine omni et ratione, et testimonio persuasit. niscendi libido, imo verô qua; tàm insignis impiidentia,
Historicum dixi ; nara verus ille Philo, gravissimus ut eos filios Josaphat, verosque germanos Joram
philosophus idemque Iheologus erudilissimus, ut ab fuisse ncgemus, quos, non sic modo Scriplura vocal,
impriidentià et mendacio, itàquoque ab hislorià scri- sed rcddil etiam causam, cur germanos fratres intel-
bendà alienus fuit. Eusehius enim, llieronymus ac ligi neccsse sit? Joram, ail, fratres liabuit filios Josa-
Suidas, qui Philonis opéra diligenlissimè enumerà- pliat, ne aliundè fratres exislimares; idquc etiam ne
runt.nuUum opus habent, in quo Philo res gestas dubilare posses, ilerùm alque ilerùm repetit : Omnes
regni cujnsquam lemporaque nolàril. lia doclis om- Josapliat, régis Juda.
lii filii Deditque eis pater suus
ninù viris liber ille de Temporibus inscriplione
plané multa munera regnum autem tradidit Joram, eo
emontici;te videtur esse suppositus. Quac res
manife- quod essel primogenilus. Quid autem illa commcmorcm,
stis quoquc argumentis evincilur. Primùm illud quac sine omni sacro
est, et profano teslimonio, sinrque
qu«)d ejus auctor scribit, slirpcm Salomonis
lihclli
in ullà ralionis conjectura Philo islc falsus commiiiis-
Ochozià dcfccisse, et Joas, qui illi in rcgiio succcssit,
citur? Orlam lilcm inter filios David ex Bclhsaheo,
non de Salomonis, sed de Nalhanis fuisse pro^cnie Davidis edictum de postcris in regnum quodam or-
Quod quàm falsum sit, c sacris lilteris facile paiescii.
dinc succcssuris, à rege Joas omnes sequcntes bino^
TU. I.
17
 ,,

6tS DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB/XI. 524

mios trinoftiiosque otiaiu fuisse, à desolatione ad car- non hoc conlentionis sumraa impendet, demusillud
in

ceres Joacliitn "20 nniios iiilerfluxisse. Mardoclueum Annio gratis, sicut et id quoque, Ctesiara Guidium in
decem et ooto annis :vt:Uoin Isaac suporàsse,
Macha- Persarura et rébus gestis (1) et temp()ril)us accipien-

bieos simili cum poiUilicatu eliain ducatum à domo duni esse. Videlicet apud Diodoruni, in leriio, Ctesias

David subripuisse, undè inimicilias exortas inuitaque •pse testiraoniuni perbibet, Graecis se
\ eros certosque

slia ejusmodi, qiuc partira coniniontilia suiit, parl'im annales Persarum ac Medoruin attulisse. Hoc igitur

sacfisetiam lilttrisadversa? Quid qiiôd vcl iu humanà quoniam Ciesias de se dicit, crcdaraus illi. Nara Lu-
historià l'hilo iste adeô scepè délirât, ut facile dicenli cianus Ctesiara Gnidium ait de rébus Indic is scripsisse
ipsi credas, se in ulliin;> anno aplatis suon decrepit;e li- ea qu;e nec ipse viderit, nec de alio narrante audierit;

bellum i|lum scripsisse? Scribit siquidora, aniio Cyri itaque fabulas esse. At donemus hsec intérim, nec
secundo Aggjcum et Za( bariam prophotàsse; item ob enira de omnibus certandura est; illud agimus, quos
raorttm Oarii ilyslaspis opus esse imi)editum, nec libros Berosi et Metastbenis nomin» inscriplos Annius
adtri iM>tuisse Cyrum, qui bello Tamyrico erat impli- prolulit, eos nec Berosi esse, nec Metastbenis.
eitus, item (Jyro Assuorura Priscum Artaxcrxeni siic- Berosum porrô Annianuni non verura esse , sed (i-

cessisse, qui el plus quàui i2 aiinos imperàrit, et llo- ctura, Raphaël Volaterranus libro Antbropologiye de-
loferiieui in Judieam niiscrit, item hune duos lilios ba- cirao quarto animadvertit. Cui Ludovicus Vives (2),
buissc, qui de imperio con:enderint, sed cùm aller pluresque alii viri doctissirai assenliunt. Quae niibi res

coruni, hoc est, Darius Longinianus, vicloriam fuisset argumentis idoneis videtur corilici posse. Primùm
consecutus, in ejus primo aano Jesum bortantibus quôd Berosus iste Annianus scrii)it, Noo, pra-ter très
iisdem prophelis tcmpli a.>dincium aggressum. Qusc primores fdios, Sem, Chara et Japlict, plurcs alios post
omnia falsa esse et historicis probalis omnibus vehc- diluvium genuisse quod sacris lilteris videtur essft
:

menter repugnantia, quis non videt? Itaque miror contrarium. Très isti, inquit Gènes. 9, 19, filii svnt
quid in meutem Annio vcnerit, ut eum librum, qui de Noe, et ab lih dissewiimtum est omne genns liotninum

Temporibus inscribitur, in que multa lalsè, pkMa(iue super univcrsam terrain. ISon ergô alii (ilii Noe fuerunt,
al»surdè, nonnulla contra Scripturani etiara dicuntur, qui colonias orbis lerraruni pra^cipuas, Noe jubonte,
Philoni attribuent, viro doctissimo et prudentissimo. constiluerint (3). Refert deindè, cùm Noe ebrius jace-

Quis cnim credat, Philonem, Xerxem illum Persarum ret, Cbani ilUus virilia coraprehendisse, ac tacite sub-
regu momnium apudGriCCos oeleberrimuni, ignorasse? murraurando carminé magico patri illudcnteni . steri-

Darium Hystaspis cura Dario Medo Cyri avuncjilo con- lem eura perindè ac castratura effccisse. Scribit prae-

fudisse? Assuerura illum, qui opus templi impedivil, tereà, Noe in Ilaliani venisse , naturaliumque et divi-
patrem Longimani existimàsse? Nempè in eos errores norura libros conscripto Italis reliquissse, eumdein
solus ipse posset incurrere, qui utriusque littoraturœ quoque Noe Jaiîura illum exstitisse, qui primus in Ita-

et sacne et pro^ihanœ rudis onininù et imperitus ossel. lià impcr.àril. Itimi Nenii'od magis studuisse paci reli-

iNoii ergô Philo Judieus, cujus ingenium, eruditioncm, gioniqi'C deorum, quàm opuleiilia;, idcôque transla-
facundiara, celebravit antiquitas, au tor illius libeMi tum à diis subito non comparuisse. Qua; commentitia
fuit, sed homo quispiam sine uUà bonà arle, sine elo- esse omnia facile oslenderem nisi quôd plus etiam ,

quentià, sine ingénie, sine lilteris. NuUo certè loco niraio Imjus voluniinis magniludo crevit. Itéra ail,

Philo iste falsus platonizat, sed ubique non modo in- hune ipsum Nenirod, Assyriuni , Modura et Magogum
doctè et indisertè, verùni inculte etiara atque inornatè in Asiam misisse, qui régna condidorinl Assyrium
loquitur. Medura et Magogum. At hi cura essent filii Japhet,

Sed ut eu, undè digressa est, recurr:it oraîio , cùm vel paire, vel avo praîcipienle, credibilius est colonias

inonarchia; graeae atque romanai nulli nunc pulilici an- dedu.xisse, vel certè, ut Geneseos capite undecirao di-
nales exstent, nullique omninô auctores, quorum bi- citur, is ipse Deus qui divisit Unguas eorum in Babel
sloriœ ad illius modi annales conveniant et quadrent, indè dispersil eos super faciem cunclarura rcgionum.
liimirùm in his duabus monarchiis, régula; Annii nuUi Prœtereà narrai , Semiramidera Babylonem urbem
penitùs usui futurae sunt. Sed et in prioribus duabus maximara ex oppido fecisse , et niagis illara oedificàsse

monarchiis milii sanè videntur otiosœ ad omnemque quàm ampliàsse. At veriùs è contrario Berosus apyd
usum prorsùs ineptie. Nam tametsi Medos ac Persas Josephura, in primo contra Appionem Alexandiinum
publicos annales asservat!)s isabuisse sacra; litlerse pro- libro, scriptores gnvcos repreheiidit, qui falsô tradi-

diderunt, Bubyloniis etiam public*. auctoritatis liisto- derint, à Semiramide Babylonem œdificalam, et mira
rias fuisse, non Josephus modo testatus est sed au-
(1) Ctesias Gnidius apud Diodoruni nullius Persa-
,

ctores alii nobilissimi:cjusmodi tamen annalibus nos rura régis mentionom facit reguni Medorum laiilùm ;

hodiè caremus, omnique etiara liislorico, queni bosce sériera ponit, et in eà Mandanem quemdam, quoni hi-
storia; onmes ignorant, jure, ut \iuetur quidem, quo-
annales secutura esse certum atque exploratum sit. Be-
niam nomen poliùs femiuLC est quàm viri.
rosum fateor, quoniam valdè probabile
(2) In lib. 1 de veris narrai, slalim à pr. de Trad. dis.
est, auctoritale
publicà Chald:ieorum bistoriara edidisse. Metasthenem Iib.5, et in proœm., m
Ub. 18 deCiv. Dei. Faber Stap.
verô publicum Persarum historicum fuisse cur falear, in 1. i PoU. Arist. lib. 2.
Omnia, (|ua; de anliquitate sapienlia» noslrae,
(5)
non video, quera res Indicas scripsisse et in Plinio, et
qu;e oadem Juda'orum fuit, Joseph., Kuseb., August.,
inJosepho legi res Persicas non legi. Sed quoniam
, disputant, vana sunt, si ba;c vera sunt.
 ,,

Hnb CAP. VI. yUI SINT AUT NON SLNÏ WlOBATit FIDtl AL'CTOR£$. d26
opei-a ab illà eii-càhanc fuisse constiiicta. Ad h»c Bc- || milli testes produci (|ueunl, qui non sint pueui si
rosus Aniiianns [Uddit , Cencbrem , .Kgypli regem coiitrà vclcminos profennUir. QuA iii re cùm episco-
HebriBorum magià in mari periisse. Quod uii(pie nullu piis quidam iioslrosdi'picliciisus esstt Sitpé
pcccàsse,
esset mudo à Joscpbo praitermissum ,
qui cùm he- eos cniin auclores cilAral inlerdiiin
, quos nulla uu-
br»œgcntis antiquitatem adversnm Cnccosccmaretur quàm hahuil a;las, cas re% oiini gcslas scripseral, (]uas
ostondere, nulhini aut prius aut antiquius expressum nuiii hoiniiios cdidcrunt, rwspondil rcferre
niliil in lii-
teslimonium poluit Berosi prol'erre, (piàm ex tertio li- au ailler oniniiiô scrilias, quod omnia es-
st(»iiâ sic

bro Cbaldaeorum , ubi Naburliodonosorem scripsit seut anibigua, uisi qiioe sacris lillcris contincrculur.
templum Judaeorum civitalemque vas(»\sse. Berosus ludigna quidcm episcopo, coque llieologo seiilentia.
insuper Annianus nullam née apertè, nec obscure, Nam rusljfus honio et vanus si Iiicc dical, non est mi-
Abraliami menlionem faeit. At Berosus ille verus, ut rum. Scd ut cô reveilannir niidè diïcessimiis, faeilius
Josepbus auctor est, Abraliami implicite meminit bis dico esse Berosum i&luin Anniaiium conleniiierequàm
verbis : i Posl diluvium aulom decimà a'tate, apud refellcre. Nam viris doctis ipsa iihclli leciio salis ma-
« Cbaldieos erat quidam justitia; cultor, vir magims et gna persuasio est, indoctis persuadera niliil allinet.
< sideralis scientise peritus. » Prittereà Berosus Sen- SuoBeroso fn.iantur licet, quem solum de Tenipori-
nacberib, régis Assyriorum, gesta connnemoravit, bus inscriptioiuim qnarunidani, por annos quadragin-
quemadmodùm Josepbus Hieronymusque teslantui'. tos octogiiita antè Ninum et l'iioroneum supputasse,
At in Beroso Anniano nulla Sennaeberib commerao- Anniusait Plinium cùm
letigisse; Plinius tamen nihil
ratio est. Praetereà fictus iste Berosus in Ascarade, aliud Iradat quàm Berosum usquè adeô
I aslrologià eni-
decimo oclavo Assyriorimi rege, finém historiu; suœ Athenicnscs ci ob divinns pnedictiones pu-
Uiissc, ut
fecit, post quem lamen viginli alii reges usquè adSar- gymnasio staluam inauratà lingnà statuerint.
blico in
danapaluin Babyloniis imperàrunt. 8ed hos lamen Fniantur itaquo, ut di\i, Boroso suo, sed Plinii auclo-
Berosus nonomisit, quin eus eliam annumeravit, qui non fruantur; imô ne probabili testimonio ullo
ritale

Nabucbodonosoro , Nabulassari lilio, usquè ad Cyrum quidcm, aut ralione aliquà consentaneà. 111a enim ri-
in imperio Babylonico successêre, ut Josepbus, conlrà diculacst, Hicronyminn BerosI hujus verbis quando-
Appion. libro primo, divusque Hieronynms in Daniel, que uli quasi verô coinmento locus esse posset, nisi
;

cap. o, affirmant. Alque Metastbenes Annianus, cîim Berosus iste fictus veri Berosi qua;dara verba compi-
Iriginta octo Assyriorum reges à Saturno ad Sardaiia- làsset.

palum numeràsset, tempusque etiam regni cujusquc Sed jam Annianum Metaslbcnem, quàm fieri polerit
eormn subjecisset, in bis omnibus se Berosum sequi brevissimè, exj lodamus. Non auleni persoquar errata
atque adeô ejus se verba exscribere teslatus est. minuta, qu.c in parvo voluniine p!ura smit. Tantùm
Nec verô dici potest, libellum istum de Antiquitati- qu?e sunt majora videamus. Sciibit i;.Mt!U' nionnrcbia;
bus fragmenlum esse Berosi, non inlegrum opus, quo- persic.e reges (!t lempora in bunc muduni : « Balllia-
niam vel Annius ipse nobis tatiquàm inlegrum opu- « sare interfcclo , regnaverunt simul Cyrus et Darius
sculum venditavit. Manetbon quoque Annianus apertè t annis duobus, indè solus Cyius , duobus et vigmti,
dicit, se indè bistoriam exordiri, ubi finei» bistoriie « Filins Darii Prisciis Artaxci'xes Assuerus. annis vi-
Ruaî Berosus fecit. Ità in su|)pl('mento Manetbon de- « giiiti; sumptà de l'actioiie Tamyricà,
ultione iiilen'à
cem et octo regibus Berosi quatuordecimalios adjecit, « quse per dolum palruimi tradideiat Tanivrit bujus ,

quos si à Beroso accepisset, nullo pacto inficiarelur. duo Cyrus Artabanus

« filii et Darius Longimanus se-
Ficliis est ergô Berosus iste Annianus, non mancus. ptem mensibus pro
« inipL-rio dimicaverunt, et septimo
Quid quôd apud auclores veteres Berosus non .Kgv- « mense Longimano Victoria cessit, rognavitque annis
piiorum, non Lybicorum, non Celtiberorum, non lla- seplem et t.-iginta.
< Ejus filins, Darius NotJuis, annis
loium , non Germanorum , sed Cbalda'oi-uin scripsit « decem et novem magnus Artaxerxes Darius Mem-
,

bistoriam ? Anniaims verô iste Le([uè borum omnium t non, annis quinquaginta quinquc, Artaxerxes Ocbus,
regnorum bistoricum se pra;bet. Nullum certé proba- < sex et viginli, nostrà a-tate Arses, annis quatuor,
Unn auclorem invenies ,
qui Berosum , nisi in rébus < Darius uftimus, sex. i IIos quoque rcgcs et lempora
Chaldaicis lestem excitet verilatis. Alqui auctor
, si I

eodem ordine eisdemque penè verbis PhUo Annii nota-

gravissinms res abas scripsissel, sine dubio in eis ab
vit,ut cumdcm fui se utriusqiie fabuhe artificem suspi-
aliqno vel bebraîo, vel grœco, vel latine auclore ali-
ccris, vel potiùs inlclligas. Hoc solùm addit Pbilo, vi-
quandô citaretur. Sed nescio an Berosum istum satins delicet ex Ilebrreorum officini\, Assuerum hlum Nabu-
fuisset nullà argumentatione conficere. Iles qiiippé ità cbodonosorem esse, cujus res gestas JiKiitb scrihit
priscas mémorise prodit, ut licet falsas intelligere per
bistoria. Illud autem in primis rogo, ecquis iste
est
lui aiiimi conjecturam possis, arguere tamen per illa- Prisons Artaxerxes Assuerus, qui patrem babuit Da-
rnm vetustatem nimiam n(m possis. In rébus enim rium patruum Cyrum, qui Cyro in iinperio suocossil,
,

eiusmodi, quô quisque inqtrobior est, eô majorem ba- ((ui viginti annos regiiavit, qui et Naburhodoiiosor fuit,
bet fingendi licentiam, adeô ut de libris cpiidem totis
(ujusexenitinn priiicipeniquc militio; llolofernom mu-
et auctoribus, quemaduixliun ait Fabius,
mentiatur lier una dcturbaverit, qui deiiiiiuè duos filios sorlitus
tutô, quia inveniri, qui nunquàm fuère, non possunt Cyrum Artabanum
est,
; et Darium Longimarmni? Sanè
de rébus aulem ipsis vel tutissimé menlialur, quia Cambysen rcspondent esse. Id uamcme Metasthenea
 ,,

527 Di; LOCIS 1 HEOLOGICIS. LIB. XI. 528

paulô antè scripscrat, Cyrum, et Darium sex aniios factionis Tamyric;e fautorem Assyrios, Medos ac Per-
priiisqiiàm D:ibyloiiem caperent, belluin Tamyra; regi- sas ad defeclioncm conq)ulisse, ai non proindè tamen

ux illaliiros, rogmim persicmn Cambysi filio résignas- regem eum Medorum Scriplura appellarei. Pari enim

se. Id eliain hisloricorum onmiuin conseiisione prodi- rationc Pcrsarum Assyriorumque rex Arphaxat iste
lum est, Cambysen slalim à Cyro Porsaniin iiin)eiium vocaretur. Quid (piod Nabuchodonosor tùm etiam rex

teiiuissc. Assuerus ergo isle idem, qui et Cainbyses Assyriorum fuisse dicilur, cùm Arphaxat regem Medo-
l'uit. At vcro qu;e in prisco Assuero sive adjuncta, sive rum superavit? Quale ergô Fhilonis (ommenium est,
aiitecedeiilia eonseqiieiitiaque ponuntur, adeô suiil à Ar[»haxal cum Persis ac Médis Assyrios quoque ad de-

Cambysc aliéna, ut etiani contraria esse videantur. feclioncm compulisse? Pryelercà, Arphaxat ille. con-
Prinu'nn enini Ibrius Cainbysis paler non fnit, sed lrà quem Nabuchodonosor depugnavil, civitatcm Me-

Cyrns. Id qnod non llerodotus modo, Joseplms, Hiero- dia; florenlissimam condidil , cui nomen tcl)alanis

nynnis, scdunivcrsi bcriploresgrœci lalinique testan- ut Judith capite 1 legilur. Al civilas ha;c mullis antè

tur. Cnjns oinninô rei iUnd quoquc argumenlum est, Cambysen annis eral a'dificata, à Diocle videlic;t,
quôd Cyri parenli Canibyses noniencral, ut bislorici quintoMedorum rege, queniadmodùm Eusebius lesta-
uno orc dixcrunt onuies. Darius aulem nullum majo- lur in Cbronicis, ilemipie in primo libro Herodotus.

rem liabuit Cambyscs vocaretur. Consenlancuni

,
qui Nec excidit mihi scripsisse in lortio Diodorum, Ecba-
est crgù, Cambysen ti'num Cyri fuisse, non Darii. Vrsi- lana anlè Semiramidcm condita , in ([uibus rcgiam
tereà, si Canjbyscs Darii fdius fuit, certè Dario niorluo quoque illa xdificàrit; Plhiium vero, lib. 6, c. 1 î, Se-
in regnum palrissucccssisset; at, Dario niortuo, Cyrus leuci Uidificium esse. Verùm ,
quoniam i=on ( o sul!ô,

sohis Persis ac Médis viginli duobus annis impcravit, sed casu in bujus rei menlionem iiicidi , salisfaciam

nt eliam Mctaslhenes et Philo confcssi sinit. Non ergô utrique quasi prœleriens quàm brevissimè. Dled.jru,

Darii liiins Cambyses fuit, sed Cyri, cui in imperio suc- primùm s;r.pè ac mullinn in liistorià nugalur. Eamài in

cessit. Pr.vlereà, cîun monarcliia à Médis in Persas ccrlè babuit, ut c;ïleri Graîci, menlieiuii libidiiKm.

per Cyrum fuerit translata, ecquo pacto verisimilc fit, Quid cr.im levius in menticndo, quàm Gra.'cia, vev:i<\

lilium Darii Medi in monarchiam succcssissc, fdium vana et ad omnem inqudsum mobilis? Nisi forte l'io

Cyri Perscc non succcssissc ? Sed quid ego démens dorum défendit lilulus libri ejus, qui nunc unus cxsl.u.

cam rem c onor argumentis demonslrare, quœ cùm ex deanliquorum fabulosis geslis i/iscriptus, qui quoni;!:»!

historiii; fidc pendeat, bistoricis omnibus

consentienti- inscriptioni sua; ipse respondel, neminem falKt. ^uod
bus memoriiP prodita sit? INihil profeclô necesse est, enim promiseral, id -m exsolvit. Nam quod I liiiius in

conlrà euin rationc i)ugnare, quem omnium et eccle- proœmio lotius opcris asserit, Diodorum apudGra'Cos
siasticorum et profanorum auctoritasvincit. Simile est, primum desiisse nugari, id facile ex orationis Plinian;v

(juod deindc subjicit, Cyrum patruum fuisse bujus As- contextu inlelligilur non ad historiarum falsitatem

sueri. Fucrunt igltur Cyrus Pcrsa, ac Darius Mcdus sed ad inscriptionum vaiiitalem pertinere. Gr;ieci eiiiiii

germani quod cum rationc etiam pugnat. At-

IVatrcs, auclorcs inanes ventosasque inscripticn^^s libris suis

que auclorcs univcrsi alios parentes Dario Medo, alios passim pra;ponebant. Al Diodorus, ut f'iinius ibi re-

Cyro Persai fuisse scribnnt. Quod rursùm tertio loco ferl, librum suum imllo levi vanoqiie indice i vidiosum

addit Assucrum istum viginti annos imperàsse, illud fecil, ut priores, sed Bibliotheca; Historiam inscripsit.

bistoriis item omnibus adversum est. Apparet autem Non ergô Diodori nos urgebit auctoritas , si qiia; de

in boc esse conficlum, ut bistoria libri Judith sub isto Semiramidis maguiliceiitià et in Ecbalanis extruct»

scripla vidcatur; id quod Kusei)ius in Cbronicis magis regià gra'cis fabulis decantala suiil, ea ips • ve! rclu-

roforl quàm scpiitur. Traditio quippè Hebrcorum est, lerit, vel etiam fuerit seculus. Pliiiius verô ils, (|ui

quLC nec idonco lestimonio, nec probabili rationc con- urbes prœclaras condiderunt , nobililandis, sa3pè fal-

biitll. Jose|)hus sanè répugnât, qui libro Judaic. Antiq. litur.

unJecuno, capitc secundo, Cambysen ait sepiimo anno Sed ad rem. Cùm Arphaxat eum, qui Ecb lana anli-

rogni sui mortem oppetiisse. Sed et Eusebius Cambysi ficavit, anlè Cambysem fuisse cerlum e ploratuni ne

octo solùm annos impcrii tribuit, Herodotus verô se- sil, fieri non potesl, ul Cambyses Nabn(hodoMX)s<)r
ptem annos menses quinque. At Nabuchodonosor,
et ille inlelligatur, quiab Arphaxat, Echalanarum con-
qui in libro Juditli commcmoratur, plures eliam quàm ditore, victoriam reporlavil. Pnelereà, Ninive, tempore
15 annos impcravit, ut cap. 2 habes. ^'on ergô Camby- regni Pcrsarum, à Babyloniis vastata fueral, ul Nabum
ses Nabuchodonosor ille fuit. Prietercàomnes liistoriic vaticinatio indical. Nec Persis monarchiam occupan-
[Todunt et Cambysen, et Cyrum, cui ille in rcgno suc- libus regem proprium hicc civilas babuit. Al Nabuciio-
cessit, reges Medorum Persarumque fuisse. Al Nabu- donosor, cujusin libro Judith menlio est, regnab;!t iii

chodonosor libri Judith nusquàm aut Medorum aul Ninive civilate magnà non igitur qua; Judith bistoiia
;

Pcrsarum rex, sed ubiquc et Assyriorum fuisse, et ré- referl, ea sub Cambyse, sed, ul verè Carion seiisit,
gnasse in Ninive civitale magnà dicitur. anlè Persarum imperiimi gesta sunt. Nec , ut ab hac
Ad hxc, si Cambyses Medi;ïi rex crat, ut verè erat, sententià discedam , Achioris me verba movenl, qu.c
quomodù Nabuchodonosor is fuit, qui Arphaxal regem cap. 5 referunlur.Quoniam anlè insignem illam capli-
Medorum oblinuit? Nempè quamvis fingere nostro vitatem Babylojiicam afilixit aliquolies Dominus omne
arbilralu libeat id, quod Philo Annius facit, Arphaxat scmrn Israël et tradidil cos in manus diripienliura,
,
 , ,

529 CAP. YT. QUI SINT AUT NON SINT PROBAT^ FIDEI AUCTORES. 530
negare poterit Constantinum Theodosiuniqiic Ro-
nunc .'Egypliorum, ntinc Syrorum, r.unc Assyrionim,
get,

ma; imperàsse. Non enim plures gravioresque bisto-

nunc Moabitarum et Ammonitarum dor.ec tandem
:

projecit eos à faoie suà. Quia verô in varias

regiones rici boc quàm illud affirmant, aUiue Herodolus elTbu-

caplivi addii ti sunt , sed hrevi tempore reduxit eos cydides de bis videlicel sui scculi regibus ilà loijuunlur,

lerramsuam, idcircô iii libris llegum ejus- ut non res auditas, sed visas narrare videanlur. Nec
Doniinus in

célèbres capliviiales silentio piemunlur. si bistoria; suaî Herodotus fabulas miscel, id<'ircô fides
modi minus
Judic. c. 18, oujusdani caplivitatis
nientio fit, abroganda est in rébus sui teinporis publicis et
Nam et \
illi

verè, ul ego sentio, dicit in libris

Re- manifestis, in quibus nullus crat ficlioni locus. Alioqui,
quam Cajetanus
guni pnï!terniissani. Non euiin., ait, omniascripta sunt. Piutarcbus, qui minimos quosquc crrores Hcrodoli
insigni Babylonicà pcrsecutus reprebensione csl, bunc, quoniam crat
Non ilaque Achior de caplivilale i!lâ

loquitur, sed de alià quâpiam. Judilb porrô

axiale, maximus, polissimùm inscclarelur. {'.redanius ilaque

tenipluni bierosolymitanum non crat eversum ,

nec potiùs Herodoto, Tbucydidi, .luslino, Orosio, Africano,

civilas ipsa vaslala. Iterum, ait, possideut Hierusalem, Eusebio, Hieronymo, Jose|!bo, ca icrisque aucloribus

ubi sunt sancta sanctorum. At régnante Cambyse et probalissimis, quàm Metaslbeni buic, non veleri et

eversun) teniplum crat, et noi.dùm civit;is instaurala. erudilo, sed rccenti, rudi, sine sensu, sine sapore,

Manetigitur, ea, quic ipsins Juditb narrât bistoria ignoranti, atque adcô im|'udeiili ; nemiiè qui pollicer.-
non esse ad Cambysen referenda. Meritô igitur Assuc- tur scripturum se regum Persarum icmpora, ut in an-

ru-n istum priscum Artaxcrxem negant ullum fuisse nalibus publicis liquidé et verè digesla sunt, reges

quidam ;
quoniam rêvera ,
qualem Metastbenes Philo- (juoque, et nomina , quàm apud eos spleiidid'.ssimè

que describunt , nullus fuit. Qui etiamsi fuisset, si à rcgnatum est; et tamen eos reges omillal, (|ui in Per-
Cyrostatim imperavit, Longimani profcctô parens non sis magnificentissimé atque aniplissimo regiwvcruiit.
fuisset. Ecquis enim dubitet, post Cyri et Cambysis Nec me fugit, Joanncm Carionem o|)crosè etiam

regaum Darium Hystaspis Persarum dominationem contendisse, ut intcr Eusebium, Hieroiiyuumi, ac re-
adeptum, cui Xerxes filius in imperio successerit? Ni- i
liquos auctorcs graves, et Melasllienem Pcrsam istum
mirùm id Herodotus, Justiiius, Orosius, ca^tcrique I
nulla esse repugnaiilia viderelur. lia in siunmàdiscr.r-

scriptores profani tradiderunt , atque universi cliam i

dià ac disserisione pacem coik iliare iiililur, et ru:c
\eteres ecclesiastici , Josephus, Clcraens, Africanus, ! discrepant plurimùm , ea lacère lit coiisentiant vel

Hippolylus, Eusebius, llieronymus. llieronynms certè maxime. Primùm ergo ait Carion , Assiierum illum
I

eara rem non tanquàm dubiam et incerlam, sed tan- 1 priscum, Darium llyslaspis inlelligi oporlere. Quâ uiià

quàm perspicuam atque constantem prodidit in Danic- ex re totum disce Carionem. Quid enim slullius dici
lis caput septinium , inquiens : «Très ordines, qui potuit , quàm Danum Hystaspis palrem babere Da-
« erant in ore bestia;, quidam très reges posl Cyrum rium Mcdum, palruum Cyrum, fdium Longimanum?
« fuisse Persarum autumanl, ctquse illis sunt nomina His enim altribulis priscum illum Assucrum Metas-
f réticent. Nos vero , cùm posl Cyrum ,
qui rcgnavit ! lliencs cumulavil. Quid auleni à Dario llyslaspis alie-

< annis iriginta , sciamus apud Persas rognasse Cam- nius quàm pulilico ediclo vclare, ne lemplum Hiero-
« bysen, filium ejus, et fratrcs Jiagos, et dciiiceps Da- solymis i slaurarctur, quod Assuevo illi prisco Pbilo
« rium , cujus secundo anno enrptum est aîdilicari Annianus assignat? Nam causse à Carione reddiix
« lemplum in Hierusalem ;
quintum Xerxcm filium cur à Melaslbciie Xerxes fucrit omissus, usqué adcô
« Darii ; scxlum, Artabanum; si'|ilimum, .Vrlaxerxem I

ridicuI;o et ineptie sunt, ul non sinl à me in pncseniià

< LongimaiMim; Xcrxem nonum, Sogdia- oclav:..-:. , ; referenda;. Alque cas omnes sigiilalim .Uian. Ve!a;ara,
« num; decimum, Darium Notbum; uidecimum, Ar- . Canonicus Solelanus, vir gnrca; ac lalina; lingua; pe-

« taxercem Memnoncm duodecimum Artaxerxcm ; , ; ritissimus, in libelle 8 Qu;iest. Iiispaiiè cdito, accun\-
« Oibum ; terlium decimum, Arsen, Ocbi filium ;
quar- tiùs rcfutavit. Cujus nos operà et diligcnlià mullùm
1 tum dt;cinmm , Darium , Arsaiiis filium, qui ab Ale- j
hoc loco adjuli sumus. Malunius enim, quod nos Pii-

• xaiidro supcralus est; quomodo 1res reges Persarum nius in Proomio admonuil, niuluum omniiiô rcdderc,
< fuisse dicemus? » llactenùs llieronymus. 1
quàm in finto dc| rebendi. Illud enim Hasilii |.raH'C-

Saiiè si in rcgimi Persarum série aut fratres Ma- plum scmpcr nobis probatum est, si quid ex aliodisci-
gos, aut Ar abannm, aut secundum Xerxem sivc Tbu- tur, minime ccUidum, nuiro p.rava' niulieris, qu;TO

cydidcs, scu quiscjuam alius bistoricns pnelerieril, ni- parlus notos dàm ^npponit; (-uaniobrem scrmoms et
bil mirum esse débet, quoniam illivcl brevissimo tem- '

doclrina^ palrem irgemiè mar.ifcstandnnî. Ctiibirs ré-

pore im;cràrunt, vel ccrté co quoquc brcvi tempore bus démo: slratis, omni luco clarius apiiarci, id quod
de imperio cum aliis contenderuril. At Darium Hysta- hujis oralionis inslitutum crat, Annii régulas in lii-

spis, et Xcrxem filium ejus, qui polenlissimus rex at- sloriir judicio utiles esse non posse • qui^ndô ne ex bis
que dilissimus adversùm Graciam" nmumerabilcm quidem jiostorioribus Chald:.eorum ac Persarum mo-
duxit exorcitum , et ea gessit, qiia; gra;coruni et lali- n.'ircbiis annales uili publici relicl» simt, nec auctoris
îioruni gentilium ac fidclium liistorioî narrant ; hos, cujMspiam monumenla, (jui bistoriam suam ad vcram
inquam, duos tàm excelle .les ac pra-claros reges si- cerUimque connu annaliuuï formulam conq)osucrit.
lentio iransirc, cxirema ignoraniia, ne dicani impu- Quocircà Josepbum, FCuseliiimi, Hitronynnun c.^teros-
dentia csl. Etenim hos io Persià régnasse si quis ne- rpjc |)rolw lidei anctorei; , in Persarum aut rébus ges.-
 ,,,

531 DE LOCIS THEOLOGICiS. LIB. XJ. SS2

lis, atit tcmporibus explodcre, quôd Metaslheni huic, duabus Babylonis expugnationibus item unam. Id quod
et iis qui •)ru;lcxiniliir, Susiaiiis aiinalilms non co1ul>- propriè dormienlium et somniantium est.

reant, magninn iuseilios, inu") von') eliani t(Mnerilalis Sed ais : Daniel, (ap. 11, post Darium Medum, qua-
argumenluni esl. Quo loco Joanncs Driedimis vehe- tuor solùm Persarum reges usquè ad Alexandrum fu-
menlcr crravit, honio qnod ad IheoUigiai diligcnliam turos vatieiiiatus est (I). Non crgo quatuordecim fiiére,

perlinct, plane docins, quod ad hisloriai huniancc co- (piemadmodùm nosEusebium Hieronymumquesecuti,
fuisse diximus. Ilujus
gnitionem, valdù rutiis. Qui cùni in hxc Annii volii- argumenti ratio Tertullianum in
mina incidissct, ol îierosi C.hald.i!i,Mclasll»cnis Perso;, oe libro, qucm contra Jud;eos scripsit, videtur impulisse,
Ctesisc Gnidii, Philonis Jud;ei, Diodoii Sicnli, Biblio-
ut iiiler Darium Mcdum et Alexandrum quatuor dunta-
Ihcciv Siisianje, septunginla Seniorum excilalo inani xU Persarum reges intermedios poneret, Artaxerxera,

verbornm sonilii illius coniplevisscl aui-es, ad Kuse- Ocbum , qui et Cyrus, Argum deniquè ac Darium ulli-
bii, Jrs'.'plii, nieronyini voccin oppidô quàni graveni mum , (pii et IMelas nominatus est. In quem errorem Ni-

cùni colaus Lyranus, licet ab llieronymo admonitus,videns

obsnrduit. Qnanlo prudenliùs lùclesia ,
qui^e ,

h et Noo quidam libcUi produccrentur, prudeiisque incurrit. llebncorum somnia sequens, qui
Adam , Kiio<

eos nobiit recipcre Quoniani, ut Augustinus ait, i quôd

!
bistoriie bumaïuv, penilùssunt ignari quoniamnulla ex-
:

I in aïK torilale non essent, nimia Iccit anliquitas,

terni regni monumenta in linguà suâ habent ; hec alios

« prrpicr quani videbaiilur babciida cssc suspecta, ne

aulPersarum, autCra^corum reges agnoscnnt, nisi quos
« pi'ofen-entur falsa pro veris. ^aul et proli runlur
Scrijitura commémorât. Quod qui parùm perspiciunt,

pro lii Judicos in earum ctiam srriplurarum explicatione

I quîvdam qu» ipsbrum esse dicuntur, ab eis, qui

quod vohuil, crcdunt. Haclenùs in sequunlur, quarum intelligentia, sigentilium ignorcntur

f suo sensu passini, p

decimo oelavo de Civilale libro, cap. 38, Augustinus. bisloria;, aut vix, aut certè nuUo modo baberi potest.

quisque sub antiquilalis Ità Hebra;i rationes soepè bistoriarum rertunt , et id

Vire igitur prudenli, ut lilier

maxime delx't illj esse quod probare non possunt, fmgere conantur. Quorum
noniine proCerlur maxime, ità

suspeclus. Quam nos prudcnliara seculi, Berosi hos. error eiipiendus esl, omnisque opinio ad cam speciem
nimiâ vctustate suspectos iraducenda, ut Scripturà sacrft Interprelandà , in iis
Melasibcnisque libcilos, vel

conlinerent, quod viris prsesertîm locis, quai res extet-nas genlium allingunt,
haberenius, elinnisi nibil illi

contravcnirel. Ouibus rébus ellicilur ut genlium monumenta sequamur. I\ectiùs igitur veriùs-
gi-avissin:is ,

quamobiem in Persarum nionar- que Ilieronyinus quartum illimi regem, q>iem Prophela
prima Annii caus:i

Eusebiumque rejici oportcal, futilis et

commémorai, Xerxtm, Darii llyslaspis fdium fuisse
chià Josep'iium
intelligit; talem enim hune ethnicoriim hisloriœ nar-
vana sit. Nani altéra falsissima est. Non cnim aut Eu-
rant, qualem propbeta describit. Quôd aulem' Daniel
sebiiis, aut quisquam alius probatus auctor scribit,

Cyrum antè dédisse liccntiam Ilebmois in Babylone

quatuor Persarum regibus enumeralis , novem, qui
caplivis, et morluum quàm Babylonià Darius ilie fuère post Xerxem pra-termiserit, hoc non solùm con-
,

Medus potiretur, Euscbius porrô Darii Medi in Chro- tra nos, sed contra Metasibenem Annii, Pbilonemque

nicls nusquÏMii memir.il, ncc sub co iiomine, nec sub etiam facit. Non aulem cura; fuit, ul Ilieronymus ait

nonaine Cyaxaris, quo eum appellal Xcnoplion. Non Spiritui prophetali hislori;ie ordinem sequi sed praî- ,

ergô EiiSi'bius scripsit, Cyrr.m aiitè interlectum esse, clara qua;que perslringere. Ac si quis prophetarum

quit'U Darius Medus Bai»\Ioniam cepissct, cr.m Da- liansitiones diligenter animadvertet, inveniet milita
intermedia freqncnlissimè pcTlransiri qua; si, ex va-
rium omiàPiô Med im in Clironlcis praitcrmiserit. Ile- ;

rodolus antem nibil ejusmodi scripsit, quaic illi An- tumsilentio, nunqiiàm fuisse judicabit, in magno eum
nius ii!:pii git. Darium , llyslaspis filium, Euscbius errore necessc esl, et mullarum rerum ignoratione
versari. Hoc verô loco iKCiliaris causa fuit, cùr in rcgc
Ilerodotusquc commémorant ; ille, ut solcl , breviler

regni tempora notar.s, bic latiùs ejus gesla describens. Persarum Xerxe spirilus propbeUe subsislerct. In eo

In qnibus illud rcfert, Darium Hystaspis Babylonem, siquidem Persarum monarcbia maxime adversùm
qus; à Persarum imperio dcfeccrat, iterùm et olisi- Gracos cminuit, adeô ut ab innumerabili excrcitûs
dioiie cinxisse et oxpugnàsse. Atque bine lurpis Annii multiludine Gniecia vel brcvi momento vaslanda at-

error exstitit. Cùm eiiim audisset, Heroditium scri- que exinanienda videretur. Ilaque repente Danioli
l)ere mortem Babylonem à Dario captam,
post Cyri Alcxander gra;cus ostensus est, qui non solùm Gniecns
,

posset à Persis cripcre, sed de Persis etiam

triumpbare.
exUtima. ileum de Dai-ioMedo inleîlexissc, erra Darium
Nam à Sed de rrgulis Annii, earumque regularum exemplis,
llysta=pis sine dubio Ilerodotus cxpntsscril.
ac de lol:^ demùm Annii censura salis, ut arbitror, di-
(iyro sei..el ex|)ngnalam Ba])ylonem primo libro dixe-
ligenter disputnfum esl. Qnid igitur ?(nani hoc dicet
rat. Deiiidè in tertio eà iterùm capta Darium Hysta-
forlassè aliquis milla via ralioque eril, qufi veraccs ,

spis politum af.irmat, muros ejns circumcidisse , et )

lnternoscer«
portas omiics amolilum e.'sc, quorum neulrum Cyrus bisloricos à fallacibus dislinguere atqne |

feceral priùs eidem à se capta;. Abcat ergù nune An- (1) Daniel, cap. 9 et hos quatuor reges aii
H, iibi
.

fuisse Cvrum, Gambvson, Assuerum,

marilum Ksiher,
nius, et dicat lîerodotum et Eusebiiun soiiwiiàsse. An- Alexaiid<-r, ulnuiuit,
et Darium, filinm Assueri, qucm
nms ipse reverj potiùs somnial, qui è duobus bomini- dcbellavil. Darius autem i}>se poslremus,
juxla ho-
1ms, Daiio Medo et Dario Pers-, i-num facit, exque ' runi sci)te!!tiam, Longimanus intclbgitnr
sub qno .

2 ainnf templum rrrtifirftturtt.

 ,

QUI SINT AUT NON SINT PROBAT^ FIDEI AUCTORES. ëS4

S55 CAP. VI.
in Ecclesiâ eonfictis. Prudenter ille sanè ac graviter
aleamus? nempè, et multiplex eliam erit (1).
Erit
eos arguit, qui pietatis loco duxerint mendacia i^ro re-
Prima hominum probitate integritateque su-
lex ex
ligione fmgere. Id quod et maxime periculosum est,
metur. Quîc omninù res locum habet, cùm qiia^
nar-
ab etminime necessarium. Mendaci quippè homini ne
rant historici , ea vel ipsi se vidisse testaiitur, vel
accepisse. Qualia sunt pleraque in
verum quidem dicenti credere solemus. Quamobrem
îîis ,
qui viderunt ,

qui falsis atque mendacibus scriptis mentes mortalium

«pistolis Ambrosii, Cypriani, Hieronymi, Augustin!,
concilare ad divorum cullum volucre hi nihil mihi
qunque hujus deCivitate Dei, in Dialogis Gre-
,
in libris
omnibus ferè doctorum Ecclesise aliud videnlur egisse, quàm ut veris propter falsa adi-
gorii, breviter in
mendacium su- matur filles, et quœ severè ab auctoribus plané vcra-
probatissimorum scriptis : in quibus
sempilernam transferre cibus édita sunt, ea ctiam revocentur in dubium.
spicari, quod ad mcmoriam
piaculum est. Magnis quippè In Herodoti lucubratione rébus fictis cl adumbratis
illi scribendo voluerint ,

quidem loci plurimùm fuit. Vcrùm inscriptione ipsà

pra'clarisque virtulibns viri sanctissimi atque optimi
pra'monuit, non esse in eo libre bisloria; raliouem
id consequi meruerunt, ut in rébus ejusmodi, quas
ille

vel spectiïsse se, vel ab aliis fide dignis, qui spectàrinl,

advivum resecandam. Musas videlicel inscripsit, qui-
omninô habeatur. bus fabulai intcrdùm concessœ sunt, ut audictitium
se audîsse testati sunt , fides illis

Roterodamus aliique juniores animos jucundiùs et suaviùs alleclent, quod severitate

Quà in re Erasnius ,

quidam sa^pè acliccnter erràrunt. Quid enim liberius, narrationis non pcrindè assequerentur. Xenophon,
licentius, imraoderatius dici potuit, quàm Hierony- qui, ut Fabius, lib. 10, c. 1, ail, magis inter Iiiloso- i

mum asserentem Matthyei Evangelium hebraicura phos quàm inter historicos reddendus est, oi)iJmi et
dcscribendi sibi copiam fuisse, in eo virum gravissi- absolulissimi principis formam in Cyro perfectam co-
mum sanctissimumque mentir! ? Jure itaque plis ho- natur efOngere. Itaque non est ab eo expectandum

minibus nimia hsec quorumdam juniorum liberiorqne qualisnam Cyrus revcrà fuerit, rex licet exccllcns et

crimen vocata eximius, sed qualis futurus sit in rcpublicà impcralor,

licentia displicuit, jure etiam in est.

Hfec autera prima lex in prophanis quoque auctoribus siad norraam exemplaris exaclissimi componalur (I).
locum habet. Qua^dam enim Julius Cœsar, qusedam At in historiâ christianâ, quse tota, ut diximus, non
Suetonius, qu?edam Cornélius Tacitus, quaedam Plu- voluplate, sed veritate perpenditur ,
quorsùm altinet

tarchus, qu.-edam Plinius narrant, quse auctores ipsi hisioria; nomen coramentis fabulisque praeleiidere?

part'im coulis aspexerunt, partîm acceperuntab his, Quasi vero sancti Dei homines nostris mendaciis
qui ea prsescntes aspexerant. In hisce verô auctoribus egeanl, qui làm multa vera pro Christo gcsserunt, ut

tametsi pietatem, absolutaque vlrtutis officia spectare falsa quamtumvis licet erudita; simulationis arlilicio

non licet, liccl tamcn probitatem quamdam bonitatem- composita, ut noxia non sint ,
quoniam inutilia sunt

que naturai. Quidam enim eorum aut veritnlis amore tamen , tanquàm ignavi milites oneri sint magis quàm
inducti, aut ingeimi pudoris vcrecundià, usquè adeô à auxilio. Heroum porrô nosirorum res verè gosta; , si-

mendacio abhorruerunt jam pudendum fortassè

, ut cuti ego existimo, noa solùm amplx magnifica;que
sit, historicosgentium quosdam veraciores fuisse quàm fuerunt, verùm multô etiam majores quàm famà fe-

nostros. Dolenter hoc dico, potiùs quàmcontumeliosè, runlur. Neque eorum qui fecère, virtus tanta habcnda
multô .M,aertio severiîis vitas philosophorum scriptas, est, quantum eam verbis exlollere potuerunl nostri ;

quàm à Chrisfianis vitas Sanctorum, longoque incor- sed lanta potiùs, ut et praîclara ingénia rébus ipsis , et

ruptiùs et integriùs Suetonium res Caesarum expo- ingeniis pra^claris verba quoque defuerint. Sed dùm
suisse, quàm exposuerint Calholici , non res dico im- quidam affectui suo nimiùm indulgent, et ea scribunt
peralorum, sed martyrum, virginum et confessorum. qua;animus scribentis dictât, non verilas, taies divos

Illi enim in probis aut pbilosophis, aut principibus, nec quandoque nobis exhibent, quales divi ipsi, ctsi pos-

vitia, necsuspi<'ionos vitiorum tacent,iii improbis verô sent, esse lamen iioluissent. Ecquis enim credal, di-
ctiam colores virtutum produnt. Nostri auîem pleri- vum Franciscum pediculos semel excussos in se ipsum

que vel airoclilnis inserviunt, vel de industrià quoque solitum esse immitterc? Quod ad sancliialcm viri

ità niulla eorum me nimiri'im non solùm

confingunt, ut scriptor pertinere putavit, equidem non puto, qui
pudcat, sed eliam liodcat. Hos enim inlclligo PxcIesiiTî paupertatcm sciam viro sanclissimo placuiss(! seuirer,

Christi cùm nilii! utilKatis attulisse, tiim incommoda- sordes nunquàrn. Illud item quàm ridiculum, diabo-
lionis plurimùm. Nominibus parco, qjioniam hujus loci Uim Dominico, Patri iiostro , semel obstrepentem , à

judicinm morum ctiam est, et non cruditionis tantùm, divo esse coactum , ut lucernam haberet in manibu»,
iu q»h liberior potcst esse censura. Nam qua^ morum quoad illa absumpta non molestiam solùm. sed incre-
est, hrpc débet profoctô esse et in vivos cautior, et in dibilem dolorem etiam aflcrrct? Non possunt hujus-
mortuos rcvcrenlior. Certum est autem ,
qui ficlè et modi exempla numéro comprchendi, sed in bis paucis
fallacitcr historiam ecclesiasticam scribunt, eosviros l)lcraquc alia intcUigentur, qu;e divorum ciarissimo-
bonos a)(|uc sinceros esse non posse, lolamquc eorum rum hislorias obscuràrunt. Non autem decebat, vcras
narrationom invcntam esse aut ad qua*slum, autad crro- sanctorum res gcstas falsis et commentiliis folmlis

rem, qtionim allcrnni fanlum f'«( al((>rnm pcrniciosum.

(I) Cicero ad Quintnm fratrem i Cyrus ille, inquit. :
Juslissiiiia fsl Liidovif i f|iK;r<'la de, bisloriis quibusdam
h Xeuophonte, non .nd bisloriie (idem scriptus, sod au
(1) Vidf sujiià Motam, ad finem capitis qnniti. ofnsiom jiisti impcrii. .j
 535 DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. XI. 536
conlaminari. Qnx causa Gclasio fuit, ul luijus generis scd Graiianus ctiam vcrsalus est, ut librorum dece-
hislorias imiJlas in coucilio s;'i)Uiagiiila episcoporum ptu« indicibus credcrot, omnia quse Hieronvmi et Au-
reprokirct. Ejus ponlifuis verl)a siiiil legi cognoscique guslini nominibns inscripla eranl, Hieronvmi Angusti-
digiiissima, idcircù adscribcuda suni : « Gesta, inquil, nique verè cliam esse. Sic librum qui de Vilis Patrum
« sanclorum marlyrum, qui muIlipHcibus torinenlo- inscriptus est, llieronymi nomine, vulgus circunifere-
« rum crucialibus el mirabilibus confessiomini triuni- bat, quùni pancissimas tamen Pairum vitas ille scrip-
t phis irradiant, qnis ilà esse Calbolicormn dubilcl, scrit, qua^ el hoc loco ferè à pontifice referuntur.
« el majora eos in agonibus esse perpessos, nec suis Golasii itaque testimonio eorum iinpudentiam retun-
« viribus, sed Dei gralià cl adjulorio universa tolérasse? dcmus, qui harum rerum auclorem Ilieronymum per-
« Sed ideô sccundiim aucloritalem anliquam, vel vulgàrunt, quas nemo nisi rudis alque elinguis cderet.
« consuetudinem , singularl caulelà in sanclà Romanà Ilujus gencris fabula eli;-m est insulsa requè ac
iila

i Ecdesià non legunlur, quia eornm ,

qui scripsèrc, barbara de Nalivitate sanclon Mariie, ad Cbromalium
« noniina penilùs ignoranlur; el ab infideliiius aul et lleliodorum episcopos. Ilujus gencris sunt alia
I ditia supcriluè, aul minus apte quàm rei ordo fue- multa, quo) el diligcntissimè et rectissimè Erasmiis
« rit, scripia esse pulaulur; sicul cujusdam Quirici et refulavii. Illud etiam in his Gelasii verbis equidem
« Jnlil;e matris ejus, sicul Georgii, aliorumque passio- animadverlo, novellas revelationes (sic enim vocal)
« nés hujusmodi, qnx ab b^erelicis probantur, con- nos admirari cl suspicere minime oportere. Jani enim
€ scrij ix; propicr qiioJ (ul diclum est) ne vel leviijs passim non pro Ecclosise necessilate, sed pro bomi-
« subsannandi orireliir occasio, in sanclà romanà num affeclu expromuntur , adeô ul in Concevilionis
< Ecclesià non Icgunlur. Nos tamen cum pnediclà causa ulrinque, si superis placet, revelationes vel
« Ecclesiàomnes martyres et eorum gloriosos ago-, contraria; proferantur. Quai res impiis quidcm non
i nés, quiDeo magis quàm hominibus noli sunt, cum levcm subsannandi occasionem rœbet piis verô la- ] ,

« omni devotioiie vcncramur. Iiem viias Pairum An- crymandi. Conlemnantur profeclù nccesse est Dei et

« lonii, Pauli, liilarionis el omnium eremilarum, quas dona et miracula, si nostris aul opinionibus, aul af-
t lamen vir bealissimus scripsil Hicronymus. cum fectibus inservierinl. Ecclesisc igitur Chrisli hi vebe-
€ omni honore suscipinuis. Item aclus beati Silveslri menter incommodar.t, qui res divorum pr.eclarè ge-
« aposiolicai Sedis pncsulis, licet ejus qui scripsit no- stas non se putanl egregiù exposilin-os, nisi eas ficiis

< men ignoremus, à multis tamen in urbe Komà Ga- l ot revelalionibus et miraculis adornàrinl. Quà in re
i tholicis legi cognovimus, el pro anliquo usu multce |
nec sanclie Virgini, i:ec Ghrislo Domino hominum
€ hoc iinilantur Ecclesire. Item scripia de inventione impudenlia pepcrcit, quin quod in aliis divis faditavit,

i sanct:e Crucis dominical et alia scripia de inventione idem quoque in Chrisli el Matris historià scribendâ

< capiiis beali Joamiis Daplistse , novelUc quidem re- facerel, et pro humani ingenii lovilate multa vana et

< velaliones sunl, el nonnulli easCalbolici legunt, sed ridicula comminiscerelur. Cura superioribus annis
« cùm hoc ad Gatholicorum manus perveneril, beati Tridenlino coiîcilio inleressem, à quibusdam audivi,
< Pauli aposloli sententia pr.Tîcedat : Omnia yrobate, Aloysium Lippomanum, episcopum Veronensem, huic
< qiiod bomtm est tenele. i Hactenùs Gelasius. malo mederi, historià de Vitis sanclorum constanli ac
Quod si pro] helias, qucc Numinis afflalu edi soient, gravi ralione édita. Sed banc mihi adhùc videre non
Paulus docet non spernendas quidem, sed explorandas iicuit , nec aliam quamvis, quœ mihi quidem probari
lamen, ec<inis nos accusare jam audebit, si hislorias possit de his, ([ux venerunt in manus. Spissum sanè
humano sf.isu éditas exploremus? Gelasius sané aucior cril opus et ojterosuni, sed vehementer omnîîjus Chri-
est C'im concilio gravissimus, quod de prophelià ab stianis utile, si quis pnrslitcrit dignum modo divis,

Aposlolo diclum est, hoc apte etiam in historiam qua- Ecclesià, Ghrislo. Id (juod haud dubiè pnestabil nemo,
drare. Jubcl ergô inprimis pontifex, ul eas hislorias nisi vir probus, inlegcr, incorruplus, ut ne quid falsi di-

nullo modo amplectamur, qua; sine c<;rlo aucloris no- cere audeat, ne quid veri non aiuleal, ne qua snspicio
mi e proferunlur. Oient enim aut qua^stuosorum ho- gratiaisit inscribendo, ncqua simullalis. Qu;iccùm ad
minum imposiuram, aul, quod Gelasius ijse ait, hœ- probilatis inlcgrilatisque officia pertinere notuni sit,

rcticiiruni fn-lum. Qu* eadem om:.inô causa subest, miror ab uno Suetonio servaia esse omnia, à lilcrisque
ni bisloria: \\\x valdè eliam suspiciosie siiil, (\\i.v lam- noslris omnia esse déserta. Qui autem res humanss à
etsi a* cioris cujuspiam nomen pra; se ferunt, sed divis, quorum hislorias scribendas sumunt, aliénas
quis ille qualisve sit, obscurum et incertum est; cu- fore censeni, hi divos ipsos ne homines quidem fuisse,

jusniodi antè hos paucos diesquaîdam fabuhfi prodière, videnlur crcdere. Quantô sapieniiùs Evangelista; M
qu.irum cl auctorcs el loca adoo longo inlcrvallo di- rin:;l, qui vel in i; sis Apostolis, quos eramus vitiC
stant, ul an mcîitiantur illi, non possii inveniri ; an totius exemplum habiluri, nec affectus naturcc imbe
ha>c sinl, adJubilari etiam possit. Sed benè habei, cilliores, nec casns eliam graviores dissimulant. Divina
q-uod totum i:arrationis corpus commenlitium apparel, baîc sapieiitia quidem Evangelistarum fuit, sed boniias
ut quod Hispanoruni sermonc teritur, id quoque in quoque inlegrilasque rialura;, ut nibil illis in scribendâ
hâc rc facile probes •
De Ivcugas vins, luenrjas menti- historià deessel, quod in hisloriaî Icge vel elhnici re
ras. Sed ad Gelasium redeamus. Qui iliius deiudè er- qiiisiissent.
roris nos admonuit, in que olim non vulgus soliim, Scripioris autem probitas et integritas (nam hoc
 537 CAP. VI. QUI SINT AUT NON SINT PROBAT^ FIDEl AUCTORES. 538
quaeret aliquis) in his, qui olim fuerunt, licet aliquan- diximus. Quanquàm nescio quomodô fit, ut misquàm
dô in scriptis ipsis eluceat, sed famà et gravi atquc sccurus animus nisi in viri boni testimonio conquies-
frequenti prœteritorum bominum testimoiiio cogno- cat. At officio vcritas adeô conjuncta est, ut in honiinc
scetur. Sunt eiiim, ut dixi, in prophanis auctoriI)us vitioso esse illa fortassè possit, sed esse tamcn credi
non pauci, quorum ingenuitas et verecundia sic honii- vix possit. Qu;e causa t liald;eis .-Egyptiisque fuit quam-
num sermone celei)rata est, ut neuio illos unquàm obrem noii ;i!ios historiée auctores aj probarent, nisi

mendaces, impudentes existimaverit.

et in fingendo qui sactrdotio fungcrentur, quôd sanclos religiosos(|ue
Quales sunt Cîcsar, Valerius Maximus, ïcrentius Var- viros mentiluros esse iiullo modo cxistimarent. Homo,
ro, Livius, Cornélius Tacitus, Seneca, Ammianus inquiunt, ex Judcvin quidam saccrdt s veiiil ; non deci-
Alarcellmus, Eutropius, Flavius Vopiscus, Paulus Dia- pict nos, 1 Mach. 7, l-i. Verùm de prima ad bistoriam
conus, Lucius Florus, Polybius, Diony:-ius Ualicar- dijudicandam régula Uxc dicta sint.

nass;eus, Julius Capitolinus, Cornélius iSepos, Slrabo, Lcx verù secunda in bisloriiv judicio sanciatur, ut

aliique plures, latini praesertîm auctores. Nam Grseco- eos historicos reliquis antcferamus, qui ingenii seve-

^ runi fides majori ex parte fracta ac dcbilitata est. Reli- ritali quamdam prudenliam adjunxerunt et ad eligcn-
giosus est Thucydides, et, ut Josepluis ait, inter omnes duni et ad judicandiun. Quie lex in iis rébus locum
Gra'cos historicos in primis scrupulo-us. Appianus habet, quas res ne.jue scriptores ipsi suiit intuili, nec

Alexandrinus, grsecus lioct auctor, sed quoniani lie- à viris (ide dignis, qui vidcrint, audierunt. Quo in gê-
slerna et civilia romana bella memoria; mandavit, in nera est opene prelium levitatem eorum recordari,
alionis rébus mendax non fuit, fuliirus in suis, si Groc- qui muliercularum more quod nimis miseri volunt,
coruni moreni et ingenium sequeretur. Quorum ja- hoc facile crodunt. Nam et a'tas nostra sacerdotcm vi-

ctantia et vanitas inipudcntiùs est aucta, postquàm dit, cui persi'.asissiiMiim esset nibil onininè esse lal-
certare cuni Latinis de imperio, de rébus gcstis, de suin, quod semel typis fuisset excusum. Non enim, ut
doctrinoc veritate incœperunt. Latinus siquidem ful- aicbal, tanlum faciiius reipublicaî administres com-
gor et gloria Gracciaî claritatem obscuravit, et adeô missuros, ut non ttoliim divulgari mendacia sinerent,
Grx'corum pcrstrinxit oculos, ut vel Plutarchus, scri- sed suo etiam communiicnt privilégie, quô illa tuliùs

ptor alioqui vcrax, in rébus Grancorum illiislrandis et mentes morlalium per\agarenlur. Quo sanè argu-
Ciecutire et fingere interdùm etiam videatur. Quod t'jm mento jermotus animum induxit credcre, ab Ama-
in opère de Viris illustrium gra;corum et romanorum, diso et Clariano res cas verè geslas, qua; in illorum
tùm in Parallelis Ludovicus Vives aniniadvertit. At libris commenlitiis referuntur. At verù quantum illa

verô in nostris, hoc est, ecclesiaslicis, facilior e:tt ra- îidversùm leipuhlicie aduiinistro.-. ratio valcaf, non est

tio virtutis et bona; lidei cognoscendie. Optimos eniin bujus l(jci tcKiporisque disserere. Ccrtè hoc ego pro
quosque apud nos non solùm humanus sermo atque me ipso et anin)i sensu ac dolore pronuntio, magnà
verùm etiam Ecclesice decretum in
existimatio colit, Ecclesia; calamitate atque pernicie id solùni in libris

concilio cœlestium coUocat. Hos itaquc mendacii ini- vulgandis pra:caveri, ne erroribus fidei adversis as-

pudentia^que arguere, quemadmodinn suprà diximus, persi sint; ne sint moribus exitiales, non item. Nec de
impietatis etiam, non modo temerilatis argumentuni fabulis istis p(itis>imùm excrucior, quas modo dixi,

e.-t. Cum his ego sanctis justisque viris l gesippum, quamvis inerudilis et nihil omninè conferentibus, non
Paulum Orosium, aliosque nonnuUos Ecclesiai histori- dico ad benè beatèque vivendum, sed ne ad rectè qui-
cos annunierandos censeo, qui à me brevitatis causa dem de rébus humanis sentiendum. Quid enim confe-
pra;tcreuntur. Non enim hic bibliolhecas exculimus, 1 ant mené ac vana* nuga; ab bominibus oliosis (iciie,

sed gênera degustanius, ne quis negligenliai nos in-i- à corruptis ingeniis versata;? Sed acerbissimus est do-

mulet, si ullos aut laudando, aut vituperando trans- lor, cl vix omnino consolabilis, quôd dùm (iuidam
inius. Sed ais : Crispus Salluslius in perditis omninù (utinàm tàm prudenler quàm fervenler) inconmiodum
moribus veridicus historia; scriptor est habitus. Sanè hoc rejicerc ac devitarc cupiunt, non pro fabulis veras
quidem. Al ciim Sallustinm objicis, honiinem objicis, et graves historias edmit, id quod essel plebi ulilissi-
in quo si non honeslatis pudor, at infamia; ejtis timor mum, sed libres mysleriorum Ecclesiie plenos, à quil us
fuit, quam Romani cum primis declinàrunt, ne men- arcendi prophani eranl; id quod est, meâ quidem sen-

daces, quemadmodiim Grreci, in hisloriis haberentur. lentià, peslilcnlissimum, eô verè magis, quô vulgus
Dcindè non mihi Salluslius videlur vitiis caruisse el eos libelles securiùs legit, quia probatos videt non

gratine et simullatis. CerCé cùm de Cicérone scribit, modo à civili magisiralu, verùm etiam ab iis, qui do-

mulla silenlio prœteril, quai libcnlissimè in alioruin ctrinal censeres smil in Christi republicà dcfiniti. Sed
graliam rclulisset. Sed h.TC duo vilia cùm historico- lucc aliàs, nunc quod instat, agamus.
rum ferè omnium communia sunt, tùm quonmidam Miseranda sanè beminis ignerantia poiiùs quàm lu-

quasi propria. In quibus Paulus .lovius est in quanili- (lenda, qui usque adeô aut bonus, aut stullus erat, ut

bet partem nimius odio el ainor<^, gratià et siniiillate. (tmni narrationi slatim credent, si modo essel lilteris

Et quoniani pecuniam amabat, in hislorià qnoijue prodita. Verinn invenias allés non pari inscitià qui-

scribendà pc^cuni-T; servus luit. Postremô, aliud est di- dem, sed imprudiMilià penè pari, qui verilatem rerum
cerc vires honos veraces esse omnes, aliud improbos non indè pelunt, ubi ca residerc sit selila, sed ex iis,

«unes esçe mendaces. Illud nos diximus, hoc non in quibus rare est eam invenire. nempè ex dissipalii
 ,

559 DE LOGIS TIIEOLOGICIS. LIB. XI. 540

pervagfîtisque r-moribiis. Quae res plenunqvio 'm ac- rr-periretur. Ttà ad historiam unnmqnamque existiman-
cidif, ([iii siml ii coiislaiili leviinie naturà. Nain honii dam , momentoque sue ponderandam non artilicum
net graNcs at(|uc sevori non soient inaiioni vulgi ser- slaierà, sed ne populari quidem trutinà usi sunt. Qiiam-
moiR'iii aucupari. Quaiiquàiu uegare non possuimis, obrem boni licet ac minime fallaces \\r\, quia tamen
viros ali(|iiaiidô gravissiiiios, in divorum pra^serlîm née auctorcs eos, à quibus suos exscripsère libres,
prodigiis describeiidis, spaisos runiores et e.vcopisse, diiigenter examinàrunt, nec res justis libratas pnnde-
et scriplis eliani ad [lostcros retulisse. Quâ in re, ul ri!)us memori;e prodiderunt, apud crilicos ;,'ravcs at-
milii qiiidoiii vidoliir. aul niiniùin illi sibi, aul fiiicHuni (]\\G severos aucloritale carent. liisloricus aute:n, qui
cerlè vulgi) indiil-eniiit; qiioil viilgiis ser.lit'!)ai;t non ibeologia^ décrète probandus erit, nec oniiies scliedas
tanti'un ea facile luiracula credcre, sod inipensè etiam lec;ione etiam indignas excutiel , nec anilibus fabulis
flagilare. Il;iqiie signa nonnnlla et prodigia saneti qun- act'onimodabit e|)eram, nec priùs lecta auditaque de-
que nieniori.r prodiderant, non qno ea liheiitcrcrodidi.s- scribef , quàm ea prudenti accuratoque judicio expendat
senl, sed ne di-t-sse lid.linm volis vid 'lenlnr. Id vcro ac sflignt. Sod in secundie regulse explicalionem dixi-
eu niagis sil)i liccre exisliiiiànnit, quôJ inlellexoniiit nuis satis.
aucloribus nobilissiniis placuisse, veran» histoiix' K-- Tertia régula sit. Si cui bistorico aucloritatem Ec-
gem essp, oa se: ibère, qu;ï; vnlgô vera haberentiir. ( lesia tribuit , hic dul)io precul dignus est cui nos
Nec ego hîc libri ilîins aucloroin excuse, qui Spceubi:»! etiam aucloritatem adjungaums. Centra verô, cui Ec-
exem; Ioru!!i inscri!iitur; ne his!oria> etiam ejiis, qua> elesia deregavit fidem , ei quoque nos fidem jure ac
Lejonda auroa non iuatur. In iilo enini iniraculoiiun '
meritù d.'rogabimus. '-elasius porro hisloriam de Vitis
ir.onslra s.=npiùs quàm vera miracula h>gas; hanc homo '>

Anlonii, Pauli, liilarionis, ac c;P-terorum eremilarum

sa'ipsil f- rrei oris, plumbci cordis, aninii certè parùni qu.is tamen iiieronyni'.is scripsil, cum omni honore
severi et prudentis. Veteres excuse et sanctos et eru- j
suscepit. Acta rursùni beati Silveslri , lieel non pan
ditos viros, quorum et libros et noniina volenletn ad- '.'?n( ratiorie, sed suscepit tamen. Collau iavilOrosium
sciibere pudor me ac rcligio vetarel, nisi centra vere- j
Eusebii Chrenica , hoc est, de temponbus ,
qu;;ntùm
rer, ne niea h^ec tacitnrnitas plerisque causa esset, ut I
aninii conjectura ceUigo, non r jecit.

aut damnarent qu;e non inlelbgerent, aut errere varie liejecit Itinerarii Clemenlis libres octo , Acta An-
circùm sanetorum omnium bislorias vagarentur. Atque dréa;, Philippi , Pelri , Thomae nominibus falsô édita,

thcolegum oliani admoneri ep-Tœ pretiuni est, ne id librum de infanlià Salvatoris, alterum item de ejus-
statim illi j)crsu:is;r.n sit, eninia (juai magni auctores dt'm Nativitate, librum Pasloiis, Acta Thecloe et Pauli,
scripserinf, undiijue esse pcrfecta. Nam et labuntur quie Epiphanius usurpai interdùm , Revelationem
aliquando, ut ille ait, et oncri cediint , et indulgent in- Pauli, liljrum , qui Maria; Transitus inscribilur, libel-
geniorum suorum voiuptati, vulgoque, ut dixi, inter- !os de Pa niientià Ada-, Origenis, Cypriani, Epistelam
diini !'!iai!i iiuluigent; nec sempor intendunt aninmm, Jesu ad Abgarum , Passi(mes Georgii ac Quiriei et Ju-
et nonnuiiquàin fatigcMitur, adeô ut Ciceroni Demes- lit;r,et hisloriam demùm Eusebii Pamphili (I). In quâ
thenes dormitare, Heratio veriun Homerus quandoque refeller.dà Gelasius magnà , ut niihi quidem videlur,
ipse videatur. Summi enim sunt , heraines taraen. prudentià est usus. Nam quod Bhenanus dixit , verba
Quae ego eadem de Bedà atque Gregerie jure fertassè h;T;c posirema Gelasii non esse , sed esse potiùs ab
ac verè d cere possipu. ^^)uorum ille in historià Anglo- asino quopiam adjecta, bec insolenfer, rusticè imperi-
runi, hic in Dialogis quvdam miracula scribunt vulgè tèque dixit. Priiieipio quij)pé, ponlil'ex ad hune raodnm
jactata et crédita, qure liujus pra'sertîm socnli Ari- censueral : < Cbronicon Eusebii Consariensis , atque
starcbi incerta esse censebunt. Equidcm bistorias illas « ejusdem llistoria; ccclesiastic* libres ,
quamvis in
prebarem uiagis, si earum auctores, juxtà pricïinitam < primo narrationis i^u:e libre respueril, et in laudibus
nermam, severitati jndieii curam in eligendo niajo- < atque exeusatione Origenis scbisniatiei ununi con-
rem adjunxisscnt. S(m1 quotiiam modeste et circum- « scripserit librum ,
propter rerum tamen singularem
spccto judicio de tanlis viris i
ronimtiandum est, ne « notitiam, usquequaquè non dicimus renuendos. »

in his quidem duobus rejicienda sunt jiluriiiia. Pauca Posleà verè sic censct : < llistoria Eusebii Pamiihili
enim in eis possis arguere, quamvis hisloriam eccle- t apocrvpha. > Qure duœ sentenli;e cùm eonirariic
siasticam revocare ad severiora judicia contendas. Ac non sint , tùni sunt etiam verissim* , et nimis quàm
si necesse est in alteram i>eccare partem, omnia eo- graviter ac severè lata'. Cur autem Gelasius historiam
rum probari It-gontibus, quàm nralta reprobari malo. Eusebii apocrypbam pronunliàril, causcn sunt sanè
De Vincentio Bellovacensi (I) et divo Antonio liberiùs plures atque vehemcDtes. Primùm in prime libre re-
judico, quorum utcrqiic non tàm dédit operam ut res Icrt Eusebius epistelam Jesu ad Abgarum scriptam,
veras certasciue describeret, quàm ne nilill omnmo (piam Gelasius e;idem di4inetione cxplodit. Fuit etiam
pra'lerir<t, quod seriplum in stbedulis quibusiibet altéra causa Gelasie , (]uam ol» rem bistoriam Eusebii
apocrypham delinierit quod niulta ibi Clemenlis
(1) Non te fallat qnèd Gelasius Vincentii
,
laborio-
sum opus conmicndavit. Mendosi enim sunt plorifiue flicronymns :vl ï.retam, de Insl-l. fil. i Caveat,
(I) :

cediocs. Nam toirecti et emendati Juvenci liabent, inquit, enmia apoerypba. Et si quaiulo ea non ad do-
non Niiiconlii. Alio^jui Gelasius, qui njultis seculis gnialum verilalem, sed ad signerum reverentiara le-
>iM(('niio prinr fuit, iiropheta in eocapite fuisset, non geie voluerit, sciât non eonmi esse, quorum titulis
judex. prœponantur. »
 ,, ,

CAP. VI. QUI SINT AUT NON SINT PUOBAT.E FIDEI AUCTORES. Uî
5^1
cujus opr,scnla est, ut qui infidelis Ecclesisc fuerit ei fidem Ecdesia
Alexandrini tcsiimonio coiin.inenlur
,
,

J
Prie- in rébus eoclesiasticis habeat? Experimur sanè hae-
eàdem distiuctione apocr^pha judicata sunt . i
i

in laudeni et reticos sectie suce non dogmatasolùm acprœcepta, sed

tercà et librum sexlum Eusebius texuit
Ori- res etiam gestasaccommodare. Imô verô torqucre at-
excusatioiiem Origenis. Cùin autem et discipuli
!

que adeô fingere, ut sectam undique et comprobâsse,

fenis magnas in Ecdesià tragœdias excitassent,
et

Origenes ipse tanquàm schismalicus , deque fidci oa- et ornasse videantur. Hînc enim ,
quemadmodùm su-
rà dixinius, Constantinum finxit Eusebius abEusebio
fuisscl Ecdesiae judicio
!

tholicœ via sœpè deflectens ,

qui Orige- Nicomediensi baptizatum quô Arianonim factioni

Ondemnatus, jure illius historia refellitur, ,

scd ad cœlum majorera et fidem et aucioritatem adjtmgcret. Ilinc

nem non solùni iramodicè pr;edicat , ,

etiam, cura in synodi Nicaenre mentionem incidit, do-

perindè ut si Pater esscl Ecelesise , extoUit.
cùm gmafidoi, quo damnatus est Arius astmèdissimulavit,
Praetereà , in synodi seplim» actione (luiutà ,

et in Paschalis qua>stionem repente digrcssus. Sed ne

Iconomachi pro se Eusebinm , testera excitassent
consentie- Arii quidem unquàm in hislorià suâ merainit callidè
lecta etiam esset ejusdem Epistola, ubi Ario
,

Recipimus hoc? » Sacra hominis mem-)riam pra;tcriens quem synodi aucto-

bat, Tbarasius rogavit « :
,

Nequaquàm. Ilic reliquis est no- ritate obrutus laudare non est ausus , amicitiie lege
verô synodus dixit : «

constrictus noluit vituperare. Qiise ea;dem omniriô

c bis majore odio persequendus. » Et legati Adriani
causa; subsunt ut historiam Carionis omnes Christi
Papa; dixerunt : « ipsa lectio indicat, quôd Arianorum ,

t sententiam sapiat. Habet enim antè lectus Eusebii

fidèles explodant. Quosdam enim summos ponlifices,

blaspbemias quas synodus audire re- viros quidem oplimos , illius lacérât et cruentat ora-
» liber et alias ,

tio quosdara verô impei-atores Germanos commendat

Sanctissimus patriarc ha dixil Libros :
I spuit. » : i 11-

Rejicimus el illustrât qui Ecclesicc romana; perduelles iiiimici-

c lius rejiciamus. « Sancta synodus dixit : « ,

Et actione rursùm sextà que fuère. Ilaque ex unguibus leonem agnosces, hoc
« et anathematizamus. >

Euse- est, ex laude et vituperationeLulheranunî.Quanquàm

Epiphanius, rcspOndens teslimonio Eusebii , j

I bius, inquit, ab iliis in lestem advocalus, qui taraen Carionem Lutheri erroribus adhaisisse non est of us ,

conjecturis suadere. Mullis quippè in locis apertè illc

< ab onini catholicà Ecclesià Arianae ha;reseos defen-
i soressecognoscitur, quemadmodùm in commentariis se prodit. Quocircà mirum est, cur ejus historia non
c suis et omnibus à se editis libris manifestura fit. » Et sit cum cœteris hyereticorum libris ab Ecclesià; judi-

^osteriùs : « Quis iidelium, ait, in Ecclesià dubitat, Eu- cibus explosa, cùm plerique tamen eam securi legant,

* sebium Pamphili in reprobum sensuni traditum Arii nullà prorsùs nota atquo animadversione praenioni-

t placitis consensisse ? Nam in cunctis historicis suis ti (1).

i libellis Filium creaturam vocat, subniinistrum , se- Sed ad Eusebium revcrlanmr, in cujus Historia ec-

c cundo loco adorandum. * Id postquàm ex mullis h- desiasticà satis Gelasius ost iidit, estera sibi ac con-
bris Eusebii probavit , tandem asseril , Eusebium du- cilio placuisse, dura qua;dam displicuisse commonuit.
plicis animi fuisse , inconstanterque synodo subscri- Itaque si fabulara Abgari , laudesque Oriiienis ab Eu-
psisse. Nusquàui enim aut librorum suorum errores sebio denieres, dignaejus historia esset, cui fides o&i-

depulit, aut apologiam pro se fecit ; cùm tamen Arius ninôhaberctur,pra;sorlira si in Ecclesià! conlrà Arium
non obscure testaretur, se sentenliae suse Eusebium pugnâ, non ab Ario, sed ab Ecclesià stctisset. Ac de ec-
habere studiosum ac faulorem ,
quâ de re videre est clesiastica; Historia; libris hactenùs. Nam in Chroni-
epîslolam Arii ad Eusebium Nicomediensem, cujus ini- cis admiranda fuit hominis diligenlia, magmis onuiinô
tium est Schedulœ. Et Ilieronymus ad Paramacliium labor, varia et penè incredibiiis lectio, ac gra\e pi )r-

et Oceanum : « Ecclesiasticam , inquit, pulchrè Eu- sùs in lectionis varietate judiciuni. Nec scio an quis-
« sebius bistoriam texit , sed impietatis Arii aperlissi- quam alius inter Ecclesià; sive latinos , seu grœcos au-
« mus propugnalor est. » Et ad Ctesiphontem : t Euse- ctores, quamvis summà vi, ope atque operà eniteretur,
< bium Caesarienseni , ait, Arianum fuisse, ncmo est pra;stantiora nobis posset temporum moiiimcnla rc-
t qui ncsciat. » In primo certè ecclesiaslicoe Historia; linquere. Taraetsi describentium incurià adeô nusltis
suac libro, (.\\\. i, Musculo interprète, Filium dioil pa- locis vitiata sunt, ut dici sine animi dolore non qucat.
ternac voluntalis executorcm, qui post Palrem omnium Sed ne illa quidem, qu* ibi Eusebius referl, vcra sunt
slt causa el origo. Item , cùm illum psalmi 32 versicu- omnia ;
quin reperias aliqua, qua; jure acverè repre-
lum altulisset :Ipse dixit, cl fada suut, ipse maitdavit hendas. Cujusmodi illud est, quôd eumdcm scribit
el creatn sinil, suhjc( it : « Quiiius verbis Propliela Pa- fuisse Seimaclierib, qui temporibus E/echiic Hieroso-
i Irem inducil fad'irem, Umquàm universalem princi- lyniani obscdit, et Salmauassar, qui Samariara ccpe-
• pem regali suo miiu i)ra;cipientem sermnnem vero ; rat. Id qnod divinis litteris esse contrariura, Ilierony-
t Dci illi secundo loco addil, non alium ab eo (pii iiiter i mus in Isaiye caput ô(i edocuit. Atquc Tobia; cap. 1
i nos pr.tîdicalur , paternis jussionibus obs(«<undan- Salmanassar dicitur fuisse pater Sennaclierib. Alnibil
i tom. » Et capilc secundo plimùm aflirmat, Patri omni ex parle bcalum in opcre, ut ilà
est, ut illc ail, ;

Filium omniimi opifuMo administrasse; deindè Pa-

hi
dicara, iramenso, rarô peccàsse felicissinmu' fiùt. Ve-
tris minislrum iii ouniilius bonis fuisse ait. Merilo rùni de Eusebio Ikpc salis.
^Tgb Gelasius pontifox liistoriap Eusebii Ca;sarieiisis
(i) Post scripla haec , Carionis historiam Paulus IV
•«jctoritatem aderait. 0"id? Annon Kiam absurdum conaeinnavit.
 ,
,

'ôiô
DE LOCIS TIIEOLOGÏCIS. LIB. XII. Ui
Sozoïnenus scquilur, de cujus nos fide el auctori- et Nestorium excusât, cl Cyrillum mordet, et Alexan-
tale dicere divus Gregorius cogil, q'ii histoiiain illius drum vellical, cl in rejeclione presbyleri pœnilcnliarii

diiabus prœcipuè caiisis irnprobavil, uiià quôd sxpè Homousianorum innocenliam infamal. De lertiâ verô
in où inciititus sil; allerà quôd Theodorum iinmodicè régula in bistori;e judicio servandà haclenùs. Ac pers-
cxtiderit, qiiem conslal et haîretioum fuisse, el in piciia suni hax quidem , el in vulgari prudenlià sila.

quiiilâ synodo ab Ecclesià damnaUun. Equidein Sozo- Nam m quibus animi qu^cdam major vis acriorque in
ineiii mendacia non excuso; gra^cus nanique fuit, el j
judicando prudenlià est, ii sinehisceregulis,exacuendo
j»aiio lucc , ul diximus, esl, fuilipie semper ad men- I
illam ingenii aciem vera deligent, rejicienUiue contra-
ticnduni proniplula. Atqui in novcni ecclesiaslic* Ili- ria. Mihi sanè aliquandô el verum ipsum in scribenlis
stori;c lil)ris, quos antè hos paucos dies Musculo inter- ! sinceritale candoreque relucel, el mcndacium conlrà

prcle accepimus, niliil laie Sozoïnenus scribit, qualc aucloris quidam angor et callidilas palefaciunt. Sin-
I

secundo loco illi Gregorius, neinpè lib. 8, c. 2, objicil.

I
cera, mibi crede, verilasest, et si animum repurga-
Tanlùm ail, Theoloruni discipulum Libanii fuisse, ad I tum invcnerit, ipsa perse reclèinfluit (1). Falsitas
quoin rolapsum Cbrysostonms Epislolani dederit, qui circuitioni's quiT'ril el anfraclus, scque veiborum am-
etiani posleà cpiscopus Mopsuesla; fuerit conslilulus. j
bilu sollicité circumdal ac prolegll. Atque etiam cùm
Andréas cerlè in conoilio Florenlino, ubi pro Ecclesià in bistori;e ralione quid quemque deceal, considero, fa-

laliiià respondel, liujus liistorici lestinionium non so- cile intelligohisloricos non solùm falsô, sed impruden-
lùni usurpai, sed eliam probat. Cùm enim imperalor ter res quasdam memoriie prodidisse. Quis eniin vel
Palcologus inicrrogàsset, nùm congruum essel, ul sy- mediocriter prudens ab Aposioli Thomae Joannisque
nodus liistoria! aucioritale nileretur, Andréas illi re- Evangelist» personâ illa non videat abhorrera, quse
spondit, ad res geslas cognoscendas synodum hislorià in rébus eorum geslis referunlur, ut aulille injuriae
uli dci)ere. Tùni imperalor : « Hisloriani illani, ail, in vindiclam expetierit, aut hic ruplâ veste, suumque ip-
< nosirà religione debemus suscipere, quam majores sius caput tundens equum acceperit, ex Ecclesià,
« noslri probaverunl, aliain verô minime, i Cui An- quantum poluerit, properaveril, el senex adolescen-
dréas : « De Homanorum, inquil, aul GrA'Corum, aul re- leni juveniliter fuerit insecutus. Non itaque prudenti-
< gum bel!o liislorià nequaquàm in synodo uli debe- bus et ingeniosis, judicandi pnecepia diligenter elabo-
« mus; sed cùm liisloria h;ec, scilic t Herniii Sozo- rala dedimns,sed, utdicilur, crassà pinguique Minervâ
t meni, ecclesiastica sil, in quo omnium synodorum rudioribus. Née verô adeô slultus ego sum, utexisti-
i acia el Palrum sanclorum dcfensiones explicanlur, niem in bas formulas omnia hislorià; judicia conclusa
« cur ci credendum non esl?« Haclenùs i;i concilio el comprehensa. Sed si quœ fuerunt prœscribendai for-
Florenlino, sessione 7. Non videtur itaque hoc conci- mula;, hœ videntur potissimùm consenlaneai conve-
lium fldem Sozomeno abrogâsse, sed habuisse. Sed nienlesque fuisse.
hnic argumenlo responsum facile atque expedi-
CAPUT VU.
luni est.
Illi V rô alteri non video quemadmodùm responderi In quo decuntim quintum, decimum sextttm , decimum
possil, nisi dicamus, aul Gregorium alios libros Sozo- septimum et decimum octavum argumenta capite tertio

mcni legisse, qui in manus noslras non venerunl, aul proposita refelluntur.

Riemorià lapsum pro Theodorelo Sozomenum scri-

,
Quanquàm ex iis quœ capite superiore diximus, ar-
psisse. Xam Tbeodorcli verba illa sunl, quœ Gregorius gumentorum eorum refutalic» apparet, quse decimo
rclulit; libroquippè Historia; suoequinlo, c 27, Theo- quinto loco nccnon decimo sexto, decimo septimo ac
doriun islum doclorcm prrcclarum fuisse scribil. El decimo oclavo sita sunt, sed ordine tamcn refutanda
cap. 40 : « Jlorilur, inquil, Theodorus cpiscopus Mo- sunt singula, ut schohe etiam minutis theologis mori-
i psuestius, cùm omnium ecclesiarum doclor,tÙBii ba;- geremur.
« relie* coborlis proHigalor. » Tbeodorelus ergô erat Et in decimo quinto argumenlo quidem Philonis
eo nomine damnandus, qui el rêvera ob banc causam primùni auctoritas quxritur. Quaesanè magna fuit, sed
damnalus est in (juintà synodo gcncrali,acliono"),can. brcviarium illud temporum Philonis non fuit, nec li-

15 ell 4 ; at ïbeodorus can. 12 Meruil : ctiani Tbeodo- bellus aller de Anliquilalibus, qucm conslal ejusdcm
relus eà ex causa damnari quôd im]!ic adversùm
, esse farinae.
Cyrdlum ot primam Epbesinam synodum scripsil Josephi verô in hislorià fidcm non romani modo
duodocimque Cyrilli capila roprebendil, qua; reclam principes, sed viri quoque Ecclesià; celebràrunt, Ege-
fuloin continebant. Nec verô de Tbeodoroto desperare sippus boims inprimis auclor, vir probatie fidei , ac
quispiam débet. Nam, ut Bcssarion in oralione quam gravis omiiinô liisloricus, Josephum egregiè laudat in
pro unione apud Paires Florenliœ habuil, affirmât proœmio lib. 5, de excidio Hierosolyma», quod ad his-
8uum posteà cognovit crrorem, cl in concilio Chalce- lorià; auclorilatem perlinel quidem nam quod ad rc- ;

donensi palinodiam recantavit. Veriun ul lu-eccumque ligionem, consurtcm eum facit perfidia; Judœorum.
haiieant, illiusmodi erraiilium palrocinia bisloriLC
élevant el auctoritalem et (I) Euripides, in Phœnicis : c Veritatis suevit esse
fitieni. Quo mibi nomine
oratio simplex, vafris non egens ambagibus, siqui-
,
i
'Jtca;tera omitiam, Socratis scbolaslici minus hislorià « dom ipsa per se congruil. At sermoiniquus, quia per
plaoet. Flenim et Origenis ipse quoqiie patronus est.. < se fit morbidus, medicamina exquisiladeposcit sibi.»
 ,,

545 CAP. VII. REFELLUNTUR ARGUMENTA XV, XVI, XVII ET XVIII CAPITIS ïïl US
Hieronymus non dubitat locum illi inler EcclesiiC scri- nem afleruit, locum esse corruptum , ut a.ia in boc
ptoresdare, atque adeù ejus de rébus geslis moni- capite pleraque ; et parliculam sive, scriptorum vitio
nienta iiUcr ecclesiaslicas historias recensere. Eiise- addilam, lugenduui itaque esse : Opuscula Tertulliani
bius Ciïsariensis, Sozomenus, Niccpborus , ut alios apocrijpha. Kisi furie Africani cognomen quidam Ter-
omitlani, niiris niodis Josephi historiamcommendaiit. tuliiano impertiebant; quocircà in eum modum sente:-
Quin et Josephus ipse historiam suani gravibus proba- tiam Gelasius tulerit, ut sive nomine proprio, seu co
bilibusque ralionibus coinmendavit. Qu« non niino- gnomiue à quolibet vocaretur, intellige.'-eiiius esse
reni faciuiit (idem ,
quàm si eaedein ab Hieronynio aut damiialum.
alio quopiain auctore positae fuissent. Reliqui sunl Eusebius et Sozomenus, quorum auclo-
Al serpentis pœnani niniiùm crasse interpretatur rltas quintà decimà tandem argumenlatione in-geba-
vira ligni scientia; boni et mali falsani, ficlitiainque tur. Verùm de bis auctoribus quid seiiserim, capUe
commémorât; Herodiadem scribit non Pbilippi, sed superiore babes.
Herodisuxorem fuisse, qui Herodis qiinquc lelrarcbœ In quinlo decimo argumento nullus
scrupulus ob-
frater eral (1); templum in secundo aniio regni Darii jectus est, qui non fucrit excussus. In sexto
decimo
dicit esse perfeclum; seniorum lamentationes, cùm autem Innocentiidecreium primùm objicitur. Sed ille,
templi veteris am; litudineni recordarentur, non ad si Ecclesia; monimenta probat, non
statim gentilium
novum fundatuni, sed ad jam consummatum refert; historias improbat. Suiit lue, fateor, usui ecclesiasiici
aliaque demùm ait parl'im Scriplurce sacr*, partim fori, litiumque vulgarium parùm aptai; quamvis et in
veris aliis ac probatis historiis adversa. Plané ait, non hune usum possint esse aliquandù utiles; sed qnibus
iiificior. Sed errores fuère ignorantis, non meiidacia î
in locis, et quu:stionibus, quoiiiam à pnesenti
insl.tulo
fallentis. Neque œquum est paucis è maculis lahem toti alienum est, non est operœ pretium dicere. In sacra-
nairalioiiis corpori aspergere. Egrcgius it;:que bislo- rum verô litterarum expositione, quod in c: pile bujus
ricus Josepbusfuit, queinadmodùm Egesippus afiirmat, Kbri secundo fusé diximus, bistrriic propliana; niul-
et reruiu iiidagini sobrielatique seniionum allenfus. liim rmninô valent. Quamobrem si qua-slio cir. à di-
Quôd verô in temporibus notandiseum quidam repre- vinas lillcras incidal, et concilia, et cuileri ecclesiasiici
hendur.t, id jure an injuria faciant, non facile dixe- judices ejusmodi historias nogligere nec debent, nec
rlm. E(juidem ejusmodi errata indoctis negligentibus- verô possunl. Nec bis solùm Scriplura» usibus gonlium
que librariis prompte ac libenter assigno. historiaî accommodantur. Quin sunt aliàs ihoologis
Julii porrô Africain quinque de Temporibus volu- necessariie, quomadmodùm et nobis antè explicalum
niina in mauus noslras non veneruiit. Quarè de ejus est, et sequentibus quoqueUbris explicabitur. Ai!dre;;s
faislorÙT fide ipsi per nos judicare non possumus. Sed porrô in synodo Floreutinà nihil aliud docet, nisi
exstal Gelasii pivujudicium, quod in argumeuto objec- Graîcorum aut Romai:orum bella cognoscere noqua-
tum est, idque se([ui tbeologos oportet de rébus ejus- quàm ad synodum pcrlinere. Poterat dicere, Troja-
modi judicaturo- : « Opuscula, inquit, Tcrliilliani, norum, aut etiam Florenlinoruni. Nam Gra-corum ; c
f sive Africani apocrypba. s Quo in loco an Julium Romanorum bêla qua;danî cognita ulilissima sunl
.\fricaimm volueril Gelasius improbare, non satis ex- prophetarnm valicinationibus explicandis. Sed hiec
Primùm enim de Julio Africano nullus
peditiim est. facillima sunt
ca'tera persequanmr. Quic et ipsa post
;

vctcrum malam opinionem babuit. Eusebius verô et ea <iu e retrô disseruimus, nihil difficullatis habent.
Hieronymus ubiqne ejus de rébus gestis testimonia Sanè in responsionun decimi septimi argumenli ne
colurit. Nec Julius liic est in fidei doclrinà repreben- verlium quidem unum adjicicndum censeo, quippè
sus. Nam quôd bistoriam Susanncc fictanl esse cre- quôd , nisi ego lallor, in cap. 6 accuratè est ac diii-

didit, in eo virorum doclissimorum errorem secutus genter expeditum. Duodevigesimum ergô idcmque
est. Atqui ob pcccalum vinum, cnjus vol probabilisex- postremum, quàm brevissimè potero, expediam, quô
cusatio est, omnia Jidii opuscula à Gelasio damiiari, jam sil tandem bujus loci tiiiis.
non fit mibi profeclô verisimilc. Eadem quippè culpa Duo igilnr argunientorum gênera theologns usurpai.
siculpa fuit, oum doctoribus Ecciesia; com-
Julio fuit Unum est certum, alterum probabiie. De utrisqiie
iiiunis. Vix enim rcpcrias quemqnam, qui non in ali- proximo libro est latiùs dissereiidum. Nunc in pauca
quncrràrit. Deiudè, quorsùm Gdasius, quasi nibiliu- reslringam. Non est liccesse, liieologus certa scmper
teresset, utrùm Iiic au ille damnaretur, in eam formam principia s:)mat. Ev incerlis, probabilia sir.t modo,
ceiiset : Opuscula, Tcrtulliani, sive Africani npocnjplia? argumei.taliones aliquandô conficit , non ad vincenduni
Atque si duo auctores illi essent nominibus, roque quidem, sed ad pcrsuadcndum idonea. Stultiis verô
eliam ipsà dKfereiiles, more sno Gelasius nlrinstpie iheologus ille eril, qui in onnii suo syllogisnio res iie-
sigillalim opéra condemiiàsset. Cnm autcm Tcrluilia- cessarias velil reluis quoque necessariis addicere.
nnm, sive Africanum uri.^ comproheiisione notai, non Sunl enim nonnulla adeô implicata et obscura ut pru-
est exislimandus auctores divcrsos, sed eumdem in- dei:li;e iheologice sil, non ea demonstrare vcllc, sed

tellcxisse. Mihi sanè hujusmodi conjecturic suspicio- suadcre, non palei.tiùs illuslrare, sed ulcumque ex-
pedire.
(1) Gajcinnus ait. fuisse biiiomii;fm, eumdeuiqne
Pbiiippum et llerodem appollaium. Sed ne JosciiLuni Il) liujnsmodi ilaqiie argumenlonim génère si quis
quidem ipsuni viderai. humanà fide probabiiiler usus fucrit, falli nimirùni
847 ^E LOCIS THEOLOGICIS. LIB. XH. 548
aliquandô poterit, reprehendi sine injuria non poterit. : Quae dicta sunt fortassè longiùs, quàm iiistiluU causa
Atque etiam, quemadmodùm suprà diximus, quiedam postulabat, sed broviùs ccrlè, quàm res taiitas possc
liumana fldestradit, iit ea in dubiuni verlcre
ità ct^rtô à me dici existimiinnn. In hislori;c humaiice auctori-

siulUtiae sil argumontum vel certissimum. ILcc si in . tate explicandâ, fateor, magna milii longitudo oralio-

usum suum theologusvindicàril, nihil fallax, nil)il im- ;

nis fuit. Sed nuUus è locis Iheologiai erat, ubi aut

beoillum iiieptumquc conficiet, sed rem voram, fir- latior occurreret dissercndi matei ia, aut me oporteret
niam, rationique liimbumanaî, tùm etiam divinoccon- ;
niagis cura, diligeiitià, industrià elaborare. Quod elsi
sentaneam. Verîim ab his hislori;e partibus, quie sunt niinîis praistiti, quàm rci magiiiludo desiderabal, non
expositiie, quemadmodùm ducalur argumontum, satis tamen IVustrà elaboravi. Admonere enim reliques po-
expositura \idelur. Omnia igilur argumenta theolo- tui, ut accuratiùs scribant, êtres vel melioresaddant,
gica manare à fontibus decera, dictum est in prinio vol supervacuasdelraliant, vel dispersé et dilTusè dictas

libro. In decom auteni sequentibus libris, cujusmodi aiigustiùs et conlractiùs astringant; brevitcr, si quid
argumenta è singulis locis erui possint ostensum est. nôrunt rectius istis, candidi inipertiant.

DE LOCOUUM USU IN SCHOLASTICA DISPUTATIOXE.

LIBER ZII (<).

m LIBRUM DUODECIMUM PROŒMIUM.

Fratrem Franriscum de Victoria, lector optime, eum quem summum theologi» praeceptoreoi Hispania Dei
sii.guîari munere accepit, solitum dicere audivi, postquàm ab illius scholà discessi, se ingénie meo quideni
pgregiè delectari, sed id vereri, ne hujus excellentià quàdam elatus et exultans, immoderatè jaclarer, et gran-

dior etrectus, non latè modo et libcrè ingrederer, sed temerè etiam ac licenler pr.tceptoris vesligia concul-
carem. Audiorat enim, me opinioncm ipsius uiiam, et item alteram non probàsse. Vellem autera de nobis ea
verè dicereiitur, qu* i^le pro nimià suà in fdium indulgentià dicebat. Sed si minus imitatione tantam iiigenii

pr.TStantiam coiiscqui p;)ssumus, voluntale certè proximè accedinnis, magislrumque conamur exprimero. M-
mirùra si doctrinam nieam approbet quispiam, quœ utinàm eruditorum opiiiione digi.a esset, si in rerum ju-

dicio prudentiam, qu:B utinàm esset digna nostro cognomlne, si orationis cultum, quem elegantiorem adhibere
soleoquàm consueverunt scholastici in libris suis ; in hoc sumus docli, prudentes et liicundi, quôd virum hune
r.Tum eariun omnium ducem optimum sequimur, atque ejus praîceplis monitisque paremus. Quod verè ad
aninii aioderalionem attinet, qiiam vir in me modestissimus desiderabat, in eo dedi eperam ut timorem illius

ego fallercra. Effecerim, annen, alii incorruiitiùs judicabunt. Sanè si qua in me temeritatis culpa est, vix eam
eccusatione aiicujus rei tegcre et adumbrare possum, qui sciam, parùm ingenium valere, quâmlibet excellens

et exiniium, posse, nisi prudcntis intelligentia; freno, et defiiiità animi nioderatione gubernetur. Quanquàm
illos probare non soleo, qui velut sacramento rogati, vel etiam suporslilione constricti, ut Fabii verbis utar,
nefas ducunt à susceptà semel pcrsuasione discedere. Theologo nihil est necesse in cujusquam jurare Icgcs.
Majus enim est opus atque praBSlantius, adqued ipse tendit, quàm utmagistri debeat vestigiis semper insistcre,

sicjuidem est futurus theologicc laude perfectus. Memini de pneceptore mee ipso audire, cùm nobis secundam
secunda; parlem cœpisset exponere, tant! divi Tbomaî senteniiam esse faciendam, ut si potier alla ratio iion

succurreret, sanctissimi et doctissiuti viri salis nobis esset auotorilas. Sed admenebat rursùm, non oporlere
sancti doctoris verba sine delectu et examine accipere ; imô verè si quid aut durius, aut imprebabiliusdixerit,
imitaturos nos ejusdcm in simili re modesliam et industi iam, qui nec auctoribus antiquitatis suffragio compro-
halis ûdem abrogat, nec in scntentiam eorum raliene in contrariara vocante, transit. Quod ego prccceptum
diligentissimè lenui. Non enim ullam, non divi Thomœ dico, sed ne magistri mei opinionem quidem revocavi
ad arbilriura meum ; nec cordi tamen fuit jurare in verba magistri. Nam et vir erat ille naturà ipsà moderatus;
al cum divo etiam Thomà aliquandô dissensit, majoremque, meo judicio, laudem dissentiende quàm consen-
ti endo assequebaïur, tanta erat in dissentiende revcrentia ! Sed haic hactenùs. Multa enim saîpè laudandi j rje-

ceptorisnostrigraiià dicemus. Nuncad reliquas partes propositi operis revertamur.

De locerum usu très libres poUicitus sum, unum in scholasticâ pugnâ, alterum in Scripturae sacrœ expesi-
tione, posiremura speciatim adversùm fidei christianx singules inimices, haeretices, Paganes, Judaees, Sarra-
ccnes. llis enim rehus 12, 15 et 14 librum imparlivi. Atque, ut ad praecepterem redeam, locerum usum in

schelaî cencertatione, praesertim si tractare ille voluisset, gravissimè et copiosissimé potuisset scribere. Sed
quoniam nulla ejus ingenii monumenta mandata Utteris, nuUum opus eruditionis, nuUum dectrinte numus
exstat, nos ad hujus rei scribenda; operam emne studium curamque convertimus. Cùm enim teta theelogia
{{) Proh'gomena in antecessum missa ad hune fo- Il nuimus. Ilinc pauca notanda vel supplenda de usu 1»-
^iàs^nlùnl libruu) siectant, quasi hujus annotatienes 1 corum nobis supererunt; si qu« tamen insuper no-
exsiarent atque supplementa, ut jam initie pncmo- Il (atn oceurrent digna, nequeeapraetermittemus. P.S.
 549 CAP. I. THEOLOGLf: NATURA, OBJtCilAl, FLMS. 550
'frugifera et fructuosa, nec uUa pars ejus iiiculta ac déserta sit, nullus feracior in cà locus est, nec uberior,
quàni de locorum usu et argumentis, qua) à locis thcologia; ducuritur. Quarè qiîantiiiw connili animo possum,
quantum labore contendere, si scribendi ha;c labor est poliiis quàm voluplas, lantùm faciam, ut elïiciam ne
cùm omnia à prseceptore mibi haruni reruni priiicipia suppedilala sii.l, ipse miiil, praiceptori item meo videar
defuisse. Hujus enim clarissimi viri erudilionem mémorise prodimus, atque ei, etsi nequaquàm parem illius
ingenio, at pro nostro tamen studio mcritam gratiara debitamque referimus. Qiianquàm posiulo ab iis qui hœc
in mauus sument, ut majus quiddam de magistromeo, quàm quantum à me expriini potest, suspicentur.

CAPL'T PlllMlLM.
trix, manca et imrainuta, hàc parte omissà linqiiero
tur ;
sed multô magis quôd ea; res Dei ipsius probita-
Quid tlieologia sit, quœ ei objecta res, qnis finis.
tem, aiquitatem, virtulem, integritatem, beneficenliam,
Propositum est nobis hoc libro de locorum iheolo- liberalitatem, misericordiam, patientiam, longanimi-
gicorum usu in scholœ disputatione dicere. Id que tatem insigniler et praidarè palefaciuntet illustrant.
rectè atque ex ordine fuit, optimum fuerit initio defi-
Cujus rei ignoratio causa quibusdam erroris illius
nire, quidnam theologia sit, qua? illius quasi subjecta fuit, ut existimarent disciplinam
hanc non esse con-
ntateries, quis scopus, in quem iheologo studia diri-
templandi gratià inventam, sed agendi. At enim quibus
genda sint orania. At theologia quidem , si groecam argumentis utantur, videamus.
voccm in latinara vertimus, ratio est sermoque de Primùm, contemplationis tractatus. inquiunt longé
Deo omnis autcm, quce ratione et via de aliquâ re sus-
;
minor est quàm actionis. Illi enim D. Thomas primam
cipitur iiislilulio, essentiam et potentias, quas vocant,
SiMnmae suae partem dédit, huic secundam <-t tertiam,
ac caitera omnia vestigat, quae illi rei sunt peculiariter qua; voluminis magnitudine illam singuUe etiam exsu-
ac propriè tributa. In theologia ergô facultas quaîdam
p rant. De fine rursùm, ac mediis dispulare, ad eam
inteiligitur, quai Dei naturam, vim et proprietates in-
facultatem sine dubio pertinet, quaialiquid molituret
quirit. Nec verô thèologo salis est, qu3C Deo in se ab- agit. Nimirùm non ad mentem ea, sed ad eflectum re-
solutè conveniunt, ea facultatis su« viribus juribus-
feruntur. Cùm ergô de flde et mediis humana; vitre
que tribuere, nisi etiam illa vindicet, quic Deo quasi plurimam theologus disputationem instituât, lieri
accidunt in ordine ad creaturas. Dei enim notionem videtur, ut théologie vis non in cernendo potissimùm,
omui ex parte rimatur. Bipartita igitur est theologi;:e sed in agendo sila sit. Theologia; insuper et divinarum
ti'actatlo, uiia de Deo secuiidùm se, altéra de eodem,
Stripturarum idem est finis. Nec enim finem aliun)
quia rerum est principium ac finis. Nec iheologus tamcii
ejusdem principia ac conclusiones habent.
disciplinoe
summa et infirma , divina et humana miscet, sed adeù At divinarum omnium Scripturarum finis dilectio est,
articulatè , clarè et artificiosè hœc componit iliis, his ut Augustinus Gregoriusque testantur. Non ergô theo-
illa jungit, ut no!i modo nullam sibi vicissim obscuri- logia pnccipuè ad contemplandum tendit, sed ad
tutcm aiïerant, verùm eliam ulraque utrisque adhi-
amandum.
beant lumen. Quid, quôd sicut solem intuori nequimus
Praetereà, quae doctrina cujuspiam est speculatrix
adversum, cjusque radiis acies nostra sensusque vin- venatrixque natura;, oculos maxime ad cernendum
cilur, sic ac divinai lucis oblutum mentis nostrae oculi postulat, non ad agendum vires. Nec stultitia; eos
allucinantur et caligant? Quamobrem necesse est, ut argiiit, qui in actione torpent, sed qui sunt i i specula-
Di'um suà nalurà invisibilem in elîectis ceu in unibrà,
tionc tardi. At Scriptura omnis à discipulis opéra exi
in speculo, in imagine, in signis, in vestigiisque cer-
git, eosque cessatione torpentes tanquàm vanos et otio-
namus. Iiivisibilia enim ipsius ù creaturà viundi per ea,
sos reprehendit. Non igitur spcculandi causa h.-ec
quœ fada sunt, intellecta conspiciuntur, sempiterna quo- doctrina potissimè traditur, sed agendi. Ad h;Tic, fides
que ejus virlus, et divinitas,A\l PaulusadRom. d, ^0. in charitatem nfertur, non è contrario in fidem chan-
tum verù inter onmia, quai oculorum sensu percipi-
tas, ut ex .Matlb. cap. 22, 1 1 ex Aposlolo, 1 Corinth. 13,
nius, rationalis crealura simillima Deo sit, ad imaginem
coUigilur. Notitia ergô principiorum theologire,
quippé Dei lactus est honio,
quam
nihil prolcctù invenias, notiliam fidei vocal)ulo acciijjmus, diligendi causa
in quo divina bonitas, potestas et sapicntia magis elu- primùm omnium fiddibus data est. Causa quippè
rcant. Quarè theologiai quamvis de Deoipsa
disciplina,
Ts;»;/.iv, quam linali'Mi pdssunms interpretari, eadem
praitipuè plurinnim tamen circa homincs lumiana-
sit,
et prima et principalis est. Quôd si notio principio-
quc versatur et ( ùm ex homine, tùm ex iis qua,- Deus
;
rum doctrin.ïi hujus actnosacst, fides scilicet, qu;c per
bomini fecit atque effecit, divina; nalurai cognitionem dilectioncm operatur, confit iinr sanc doctrinam
quo-
(| lia rit. Quôd si potentiam, benignitatem
et providen- que ipsaniad inor.s priniô vit;eqiie actioncm alliiure.
tiain Dei indagare et proferre proprium th."oir.giaî
mu- Il.Mu si fi.Ics S|HTiilalio qu;idam est, non moralis
nus de fme, quem Deus non alium, quàm seipsum
est,
disciplina, nnde illiid .buobi 2, 17 : l' ides sine operibus
Iiomiiiibus comparavit, d.-que mediis ad
hune fînem morlua est? undè rursùm
illud Liica; 1,11: Ad dnndam
neccssariis, virtiitibus, legibus, gràlià, incarnatione, scienliiim salutis plehi ejus in remissioncm peccatoruni
sacramentis, iongissima licet ihcobigi dispnlalio, non eorum? Nani scieniia salutis rorporalis in praxim
est ab insliluto theol(»gi:c aliéna, non soinrn obeam maxime spécial, in conlemplalionem non item. Quid
causam, quam divus sané Tli;Mi!asgrav.': i reddidit, -le illa Siipidit. ii) Dedil illi scieuliam
:
sanctorunt ; el
llwologia, qnae efferlrix etiam est, non niodo specnla-
Proverb. !», K» : Srientia tauclorum prudentia ; et
551 DE LOCIS THEOLOGICIS. LtB. Xil. 552
2Tini. .">, K) : Omnis scnptnr.i divinilhs inspirata uiilis naturae astrorumqne notionetn aspernanturet fugiunt
;

est, etc., ut perfectus sit Homo Dei adomne opiis bonmn qua; actuosa est, eam et amplectuntur et colunt ; sic

inslructtis ; et Joari. 20, 51 : Hœc aulein scripla snnt, lit ambigere, theologia spe ulatrixno sit, an cffectrix, à

credutis, et ut cred-n'.es vitnin liabculis in nomine ipsins; communi etiam mediocri(pie intelligentià et sensu
et I Joaii. 2, 4 : Qui diiit se nônse Dcum, et mandata remolum est; utpolè eùm nihil aliud illa sit quàm ra-
ejus non servat, mendax est, aliaqiic luijus geiicrissox- tio sermoque de Deo; quanquàm viri prudentes va-

ceiita, quaî in diviiià pass'im Scriptnrà reperiuntur ? cantem illam et otiosam esse nolunl, sed ad hunianie
Ex qiiil)us omniiiù vid.'Uir eflici, theologiarn non esse vitai et usum et finem accommodari. Pnetereà, theo-
spec'.ilalriceni, s.'d cireclricem , aUpic adeo fineni ejus logia omnem de Deo cognitionem tradit, sivc ea per
praîi ipimin non esse conleindalionem, sed action la. naturam lumen, seu divino solùm muncre et illustra-

Id quod opinati sunl scholaslici quidam thoologi in lione habcatur. Cùm igitur speculetur quidquid de
ppioiis clari et nol)iles, qui in eà rc Magistruni forte Deo cognoscerc humana ingen-a possunt, nimirùm aut
sequuntur , hanc disciplinain ex usu et tVuitione par- speculaliva es', aut scientia de Deo nulla esse specu-
tieiiten). Nec inlelliguiil doctissimi viri (sic eiiim niilii lativa polest. Quod licet nonnulli hiiic argumcnlo de-
mo«lesliàsiinum est vocare illos ) aliun» esse lineni deriiit, adoô tamen absurdum s si, ut refelli non debcat.
doctri ce, aliiini doctoris, vel, ut verbis difîerenlilms Quid, quôd theologia nostra divina; sapientiaîquœdam
rem feré eamdeni exprimatnus, alium esse finem doc- impressio est, qu;v eadom et speculandi vim babet et
trina; priniarium, aliuni j)(»stremum, ulsi,vcrbicausà, agendi? Nihil igitur obstat, curnon idem lumen vultùs
dicinuis vini duos esse fines, ununi ad bibenduni, al- Dei, quod signatum est super nos, utraque ostendat,
teruni ad niedenduni. Charitts ergù docentis Dei, at- et qux contemplari oportet, et qua^ agere. Sicut ani-
que eà re doctrince quidcm lumis finis est, at non ma rationalis, quôd formarum omnium pra^stantis-
primus, sed secundiis. Nam et « cognitio conteni- sima sit, vires quidem excellentes babet, et scntiendi
« platioijue naturie, ut ait eleganter Cicero , nianca et vigendi, sed in eà tamen visintelligendi prima eadem-
« quodam modo atquc inchoala est, si nulla actio ve- que pr^ecipua est. Nec vires illa exercet reliquas, nisi
€ rum conSL'(piatur. Vani snnt omnes honiines in » , ut proprio tandem intelligentià; munerepcrfungatur.
quitus non sube^t scienttu Dei, ait Sapiens, 15, I ; < t In hune itaquemodum divus Thomas scienter ac pe-
alius item, nempè Paulus ad Rom. 1, 21 : Quia ciim ritè dixit, theologiam muneribus utriusque fungi,et
coynoi'issent Dcum, non sicut Deum glorifieaverunt, sed speculandi et agendi, quamvis magis speculetur quàm
evanucrunt in cocjitationibus suis, etc. Quapropler, si agat. Non enim agit, nisi quia agendo ad perfectam Dei
ex fine secundo naturam disciplincc considères, jam cognitionem tendit. Quibus rébus breviter explicatis,
tibi I
hysica inter actuosas numerabilur. Quid, quôd illa tria perspicuè satis et plané intelliguntur, qu;r à
finis noster primus, ut divus Thomas verissimè sentit, principio hujns capitisexponenda suscepi, nempè qua;-
Visio Dei est clara et manifesta? Quia vorô finem illum nam sit theologiœ propria nolio ac definitio, qua; rur-
adipiscimur mente et voluntate, et cognitione et sùni illi subjecta mater ies, circà quam ipsa versetur,
amore, fit, non ut cognilio ex se ad amorem, sed ut quis tandem illius finis lùm primus, tùm sccundus.
utraque res ad visionem referatur. Quôd si ( ognitio Theologia scientia est, qua; docet, quidnam natura di-
via; ex se non nisi ad jjatriic cognitioiicm roferenda vina sit, et qucc natura; ejus vires ac proprietates. Deus
est, quamvis illa non sit per se idonea, nisi ei afiectus ipse est doctrinal huic objectum subjeclumque propo-
dilediiiquc jungatur ; visio vorô Dei, cujus fides semi- situm, et quasi versanda materia : his enim modis res,
iiarium rst, conlcmplalio potissiniiun est, non aflectio, quam facultas qua'libet mente Iraclandam cognosccn-
sequitiir ihcologiam maxime speculalivam esse, non damque proponit, àphilosophis appellalur. Finis pri-
practicam ; liceat enim, quandô de schola; disputa- marius quidem natura; divina; notio et contemplaiio
tione babetur oratio, scholai verba usurpare. Adde, per Dei potentias, virtutes et proprietates cxp icata;
quôd ibeologia Dei naturam, potentiam et proprieta- postremus autem earum rerum actio qua^ ad mores
lem iiiquirit. Kst ergô Deus bujus scientiae proprium sunt, ad benè bealèque vivendum neccssaria;. Et qui-
objectum, at(iue odeô speculàtionis causa compara- dem quem usum loci theologici babeant, vitse morihus
tnr. Atquc Augustinus aperlè docet, in libro 12 de et actionibus accommodatum, non inslitui in pra^serilià

Trinitate, cap. 14 et lo, scientiam, de quà Aposto- dicere : quamvis magnus ille omninô sit, et qui nobis
bis, 1 Coriiith. 12, loquilur, intelleelualem notioiicm disserendi pra>staret valdè ulilem copidsamque matc-
esse et coiitemphitioncm rerum ailernarum. Sine du- riam. Is tantfnn usus, ut suprà di\i, nunc miiiiexpc-
bio aulem sacra doctrina sapientia est, câque re spe- diendus est, quem theologus caperc è locis potest, si

cuiativam esse constat, quod, utcietera taceamus, vel in scbola; disputationibus illos verset et traclet, cùm
IheologiaD nomen pra; se fert. Quemadmodùm enim quantum potes!, tantùm cognoscere curât de
scilicet,
non solùm asserere sed etiam addubilare stullissi- , Deo rebusque divinis. Non autem mihi excidit, scri-
nium est, nùm pbysiologia aslrologiaque spéculatrices psissc me in liliro quinto, cùm de Ecclesia; auctoritale
sint,an cfleclrices, quod nomina ipsa insigniter cgre- in niorum judicio dicerem, duplicem esse de rébus
gicque déclarant, C0i;tomplatio:iem rerum ingeri, non tlieologicis qucstionem, unam, qua; ad contemplatio-
mores et aclionem , tametsi medici, nantie ac c:etcri, nem attineret,altcram, quae in moribus atqueusuvitae
qui rébus publicis addicti et deslinati sunt, otiosam Quod à quibusdam sic accipi potest, tao^
sita esset.
 S55 CAP. I. THEOLOGIE NATUftA, OBJECtUM, FINIS.
5U
quhm hoc, quod nunc habeo institutum, priori diver- harumqueeffecta su^pte naturâ parùm firma etconstan-
sum sit. Id verù à me procul aberit. iNamque aliiid est tia,ut sub tbeologiam et fidem cadunt, non
mobilia,
locorum iisum ecclcsiasten in concione docerc, iibi de et quaî modo hùc atque illùc transferantur, sed certa
moribas aut horlaiido, aut dehortando agilur,aliud immutataque perindè ac perennia manent. Quamob-
thcologum in usu locorum instituere , cùm in morum remutraque Deus proprié scire dicitur, et
qua;neces-
qusestionem incidit, sive illa sit earuni rcrum quas sariôeveniunt, et que nobis incasuct fortunà
, suntpro-
scire ad salutem est necessariuni, sive earum etiam, posita. Rilèergô theologiam scientiam
dicimus,inquà
quto fuerint opportiiniP. Atque concionatoribus, quem- certiludo immobilis, firma constanria, et,
ut ità dicam,
admodùm loca theologica iisurpare debeant, prsescri- intallibilitas cognitionis est.
Quid. quôd musica et astro^
bere, id ego hoc tempore pra'.lereundum censui. nomia à plerisque scientix nuncupantur, et
lamen vix
At quoniam qunostiones fiJei cl nioriin» à tbcologo unus aut aller cfdorum siderumqiie
errantium con-
eàdeni vià et ratione tractantiir, qiiùin in dispulatio- versiones, à quibus disciplinai illa) nunc
pendent, pro-
neni tbeologiae veniunt, id ambigondum non est, quce prio vel instrunientovelexperimento
exploravit?'ouin
supcrioruni qucestionum pra^cepta fuerint, eadeni ad astrologi feré juniores veterum expérimenta, lanquàm
I

sequcnles pertinere. Hcec enim est una res prorsîis, ul '

certa earum rerum prœjudicia, sequuntur, quas ipsi
non différât niultùm inter fidei décréta et judicia nio- traclandasjudicandasque suscipiunt. Theologia
igitur
ruin; eaquc est ex eisdem locis eàdenKpie ropcniodùm jure quoque scientia vocitabilur, pra^sertim
|
cùm hujus
forma traetanda. Ncc verô velim, ut rursùm me quis- doctrina) principiis accidat, ut obscure
nobis sinl co-
piam in tàin frigidà tàmque jejunà calumnià remoretur, gnita. Nimirùm enim, si nobis perspicua ac dilucida
quôd theologiam simpUciter et absque nullo tempcra- forent, nihilô seciùs
suum bac disciplina et nomen et
menlo scicntiam num iipàrim, quasi ncscirem, Aristo- rationem tueretur. Ac rcverà, si modo
Aristoteles vi-
telem in srientià evidentem ctolaram conclusionis no- veret non aUud nomen inveniret, quo tbeologiam
,

titiam cxigero. Cujusmodi quiimmprinoipiis theologia apiiùs et congruentiùs appe laret. Nam fidem dicere,
non babeat, ne in condusionibus quidem halerc potest. qu:c non auctoritati proximè, sed ralioni
etsyllogismo
Pugnat enim, rationis conclusionom dilucidam, aper- imiitatur, absurdum
est. Alioqui, si rior propositlo \

tam et nianifestam eflici, si res, à quibus illa colligilur, certa ex fide posterior aulera ratione natura) pro-
sil,

obscursc, opertLC atque invobit;e sunt. Porro autem si babilis, conclusionis fides erit, non opinio.
Quod plané
non, ut Aristoteles, utsacri auctores, sic nos certè lo- faisum est.

quimur, qui doctrinam banc scientiam absolutc vocà- Theologiam ergô, quandô aliud melius non
occurrit,
runt. < Scire, Augustinus inquit, quemadmodùm ûdes scienli,e vocabulo nuncupemus. Firma enim et
slabilis
I et piis opitulotur, et conirà impios defendatur, pro- earum rerum percepiio et compreliensio est, qu.-c cer-
« prio appellare vocabulo scientiam videtur Apostolus. lis constanlibusquc principiis manifesta
connexione
« llhid aiilcm sine dubio munus theitiogia; proprium necluntur. Nec enim illud verè dici
potest, thcologiae
i et ofliciuni est. > Et llieronvmus, ul alios omittam, consequentias probabiles et obscuras esse, non
éviden-
Scripturce sacne doctrinam, quam llieologi prolitemur, tes et firmas. Cujus rei argumcntum
ponunt minime
scientiam sapienliamque passim appellat. Quin sacra) acutum, sed inprimis hebes, quôd si ceria esset
cla-
littera\ uiji res certa est, ibi nullo modo sciendi voca- raqueconnexio, conclusiones non jam ad theologiam,
bulum refunnidanl. Nota sunt illa tùm .lob. 19, 25 :
sed ad fidcm atlinerent. Verùm h*c ratio
ridiculacst;
Scio (ptodredemptor meusvivU, etc., tùm 1 Reg. 24,21: jure itaque à plerisque reprehenditur. Est enim
facile
Scio quod certissiinè regnalurus sis, etc., tùm Sap. 10, et apertum fidei theologia-que discrimen
, quôd fides
10 : Dédit un scientiam sanctorum; tùm cliam Prov. 2 proximè, et ut dicam, immédiat»» auctoiitatc niti-
sic
5 : Scientiam Dei invenies, quia Domi.ii.s dat sapien- lur; theologia verô proximè et immedialè ratione.
Ha-
tiam, et ex ore ejus prudenlia et scientia. Et Apostolus bent enim se, quemadmodùm supràdixi, fides et theo-
tandem, \ ad Cor. 12, 18 : quidem per spiritum da-
Alii logia, non aliter qnàm habilus principiorum, et scienti?
tur sermo sapienliœ, alii autem sermo scientia'. Prailer- conclusionum. Etsicutnalune lumen absque ratioei-
eà evidentiam Aristoleles in disciplinis flagilal,ut re- iialionis mcdio principiorum naturalium
notitiam cf
rum cognitio nec fallcre possit, nec mutari. Firmam ficit, ità lumen lidci, nullo adhibito rationis argumen
enim inunutabikni(juc notionera scicntiœ vocabulum 10 earum rerum persuasionem
, facit , quibus fidèles
postulat. Ciun igitur qu;c res in fidcm ac theologiam assenlimur, divinà solùni auctoritale nixi. Non igitur
iucidunt, quâ ratione in eas incidunt, stabiles inuno- conseculionisevidenlia et firmitas theologiam tollit,
ôilesipicsint, nec in eis tlicologus errare, labi aut de- sed facil; non aufertsed inlerl. Quanquàni sunt in h.ic,
cipi queal, fit, ut sine pcrspicuitate eliani sicut cl in aiiis disciplinis opinationes
theologia qua'dam rébus
scieuiise propriè sibi appL-llutionem vindicet. sciiiscxploratisquepermi
Quae ca- l;e. Ac quemadmodùm do-
dem causa subcst, ut disciplina b;rc circà res etiam ctrina phvsica, nature licet ipsa congruens et conscn-
contingentes, hoc est,suà naturà minime necessarias, tanca, non onint-s conclusiones exploratè conficit, sed
sine sui nominis impendioctjaclurà versrlm-. quasdam probabili argumienlalioncsuadet; sic plurima
Ncccssi-
Uit.niquippcindfxlrinà id.iito ArisKtioles requisivit, theologus pronuntiat quidem fonsUanler, cerlô, fiden-
quixlsine e.'» nec rcrum ucccognitionis slabiliias ter, in quibusdam lamen prceclarè agi sccùm pulat, si
etim-
lnuUd>iblasapparcret.Atcaus;cvelfo,!„il,^, „!.,., ^ç.v, vcrisimilc quod sil, invencril. Nec arbitralur sesc scire
tu. u
 DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. XU. 556
S65
si omnia ccrU essent rilur, aut haec res ars est, aut nuUa onininô; per quam
quôil nesciat; aut perindè ul
theologi* dogmata, nihil formidat, nihil ambigit; sed ea assequamur. Nullam verô dicere maximarum re-
illud cavet etprovidet, ne universis temerèasseuliens, rum artem esse, cùm minimarum sine arte nuUa sit,
et valdè cuncta assevcrans, earum ctiam rcrum aucto- hominum est parùm consideratè loquentium, atque in
ritateni, quai suiit ceitiores et illustriorcs amittat. Sed maximis rébus errantium. Sed haec, quibus ad locorum
ad rem. Cùni incerta connexio est, vcl altéra propo- cognitionem et usum cohortamur, accuraliùs essent
sitio est incerta, quie cum fidei principio sumitur, con- forsitan disputanda.Quod aliis quidem libris feciraus.
clusionis opinio erit, theologia propriè non erit. At sive Hoc aulem tempore lanlùm nobis declarandum fuit,
ambo syllogisrai principia iidoi sint,seu alterum ex cur D. Thomas, diligentissimus absolut issimusque
fide certum, alleruin ex nalurà cvidens, conclusio ad theologus, hune de locis tractatum dereliquerit, si tàm

theologiam pcrtinobit ; modo consecutio aut clara luce est, quàm nos dicimus, theologo necessarius. Et qui-
naturœsit, autfidei illustrationccognita, Haudenira se- dem divus Thomas in part, i quaest. i ariic. 8, ad
, ,

cùs, quod etsi dixi, siepè ac s;Bpiùs dicturus suni, haud secundum, reslriciè breviterque, ut solet, theologise
secùs, inquam, ejusniodi conclusioiiis scientia rcfertur locos indicavit, non omnes, sed plerosque. Quin etiam,
ad fideni, quàm ad habiluni principiorum naturalcs di- ul homo minime ingratus illi me dedam, cui me lantoperè
sciplinai. Quae quoniam ità sunt in promptu, ut res ar- debeo, et hujus officii servitutem astriiigam testimo-
gumentatione non egeat, his omissis perganms ad re- nio sempiterno, divus Thomas mihi et auctor et ma-
liqua. gister fuit hujus operis componendi. Sed ille locoruni
CAPUT 11. ferè naturam explicuit pressé et anguslè ac suo de-
mùm modo. Non enim dilatât argumenlum, sed quasi
Quœ sint theologîce principia.
punctis, quod proponit, efficit. Ralioncmautem trac-
Enimverô cùm disciplina oranis quosdam habeat tandi locos ipsos nec divus Thomas, neque aiius quis-

fontes, quos scientise principia dicimus, quosdam quam, quod equidem sciam, conatus est explicare.
deindè rivulos, quos quasi scientise fines, conclusiones Quod idem Aristoteles in locis dialeclicis feccrat, qui
appellamus, riecesse est theologo usum locorum para- locos ipsos varié ac fusé quidem complcxus est, sed

turo discere anlè omnia, qucenam facultatis suae causoe non ostendit, quomodô inveniendum sit ex ipsis, neque
et principia sint, quse effecta causisillis principiisque usum eorum demonstravit, qui in hàc re esset maximus
connexa Principia verô théologie primùm cognoscenda
. et potissimus sed usum nescio quem ad probabilium
;

sunt nam his cognitis, multô faciliùs extrema intelli-

;
et communium argumentorum invenlionem litteris

gemus. Sed quoniam decem locorum generibus propo- prodidit, quem ignorare eruditi possunt, nec magnam

adjunximus causas cujusque generis, casque res

sitis eruditionis jacturam facere. Quanquàm, Topic. lib. 1,

antè constituimus, quibus cujusque vis et natura con- ambitiosè forte magis quàm verè, quse in Topicis à se
tinetur, non décrit fortassè, qui tractationem banc su- traduntur, ea quatuor usus habere ipse Aristoteles
perOuam esse contendat, imô ea etiam omnia, quai jactat. Quid igitur? si divus Thomas locorum usumsi-
(ficere de locorum usu instituimus. Argumentabitur lentio prseterivit, persecuturus, nisi aliquis casus aut

enim théologie non alios esse fontes ac locos ipsos, occupatio consilium ejus prsevenisset ; aut si non res
quos digito etiam indicavimus, tàmque apertè et clarè has consulté et judicio persequi instituit, certé vel non
ingu'orum vires et naturam explicavimus, ut facile ex omnia possumus omnes, vel divinœ procurationis fuit,
juoque loco possimus, nisi simus valdè tardi, argu- ut priores aliquid posterioribus reliquerint, in quo ela
menta coliigere. Quid? (naraet hoc dicetaliquis) noime borare quoque ipsi, et exercere utiliter non solùm
et antè nostram banc artem, si modo haec ars est, Iheo- memoriam, sed etiam ingenium possent. Hanc igitur

logi et argumenta invenerunt, et alia ex aliis necten- partem relictam cxplebimus nuUius adminiculis, sed,
les, rom theologicam via et ratione tractàrunt? Nùm ut dicitur. Marte nostro. Nec enim quidquam de locis

divus Thomas, perfectus absolutusque theologus, si theologiœ post divum Thomam explicatum est, quod
hanc theologia; parlem necessariam judicâsset, eam mihi probaretur, de iis quae in raanus nostras vene-
penitùs intaclam omisisset? A quo non verisimile est, runt.
<iini caitcrai partes lhcol()gi;o benè descriptai sint, ex- Quemadmodùm igitur in re militari solet, ubi dux
Iremumaclumtanfpiàm abiner'i poetàesse neglectum. non satis esse putat militibus arma dare, sed docet
Quid iginir labore opus est, aut in quo evigilare curas quomodô sit ipsis utendum, manus illorum aplat, com
et cogitationes nostras, siquidom nihil locorum usu ponit gradus, quandô fugere adversarium debeantpraî
explicando parare taie possumus, nihil consequi, quod cipit, quandô insequi, quandô fidcrcviribus, quandô
sit Iheologis magnopcrè utile et necossarium? Sed non arte uti, quandô ferire hostem, quandô ejus ictus elu-
poterunt hujusmodi arginia* incnlem nicam é suà sede dere; ducit deniquè in aciem, prœscribit ordineni , lo

€t statu dimovere. Ego eniin sic mihi pcrsuasi, sic cum assignat, de quo injussu suo non liceat eis disc>"-
sentie, has nostras de locis praiceptiones plurimasres dero, sic mihi videor facturus, si discipulos meos et

COntinore; (pioquô se thoolngus verlerit, pra-slô esse, informare et instituere ad efOgiem absolutoR cujusdam
nuUà disiiutatione exclndi. Nam sive argiinientum qnai- eruditionis volo. Nec verbis modo praifinirc ha;c habeo,
rilur ad llieulogiai prohnnda dogninta firmissimum, sed arrcptis etiam telis in ludicrum certamcn descen-
sive ralio ad sacras liltoras ex[)lifai!das ap!i'5C!r:i'> quT- diMv ad cxomphim posterorum. Qua- tametsi non ad
 ,,

tnl CAP. 11. ilIF.OUH. t (. PULNCIPIA. o58

Tulnus, sed ad speciem valere videnlur, non inutilia niu, delrahere quidquam volo. Sed in^v^iuè ac libéré

eruat tamen. Quidquid enim in his rébus adaspcctum dico, quid in istis desiderclur, quidque illi i^rasiarent
venustum est, idem militer fit ad veram pugnara, si homines ingenio doctrinàque prœstantes, nisi disse-

quandô illa cum adversariis comraittatur. Quùd si quis rendi artem negicxisscnt. Nam quod speclat ad argu-
sine arte id quod artis est efùcit ,
permiltat , ol)secro, menti inveniendi rationem , fontes quosdam videntur
mihi raeîque similibus, ut artem et praecepta adhibea- etiam ignorasse , adeô nulla ex quibusdam eorum fon-

nius. Sunt prata quibus nativus et indigenitalis humor tium argumenta profcrunt. Quotus enim quisque ex
interiùs infusus est. Sunt quœ nisi extrinsecùs huraorc traditionibus Cbristi et Apostolorum argumcntatur?

non possunt. At disseruerunt theologi

allapso irrigari Atque ex conciliis rarù, ex sacris litteris non adeô
nonnulli antè me valdè féliciter. Primùni, idem erant fréquenter, ex historià vix semel.At, meà quidem sen-
expeditiùs certiùsque facturi, hoc genus exercitatio-
si tentià, nemo poterit omni laude esse cumulatus Iheo-
num nostrarura dégustassent. Quàralibet ager fœcun- logus, nisi et erit horum locorum omnium scientiam
dus sit, fœcundiorem eura tamen faciet agricola, si di- consecutus, et ex eis promptum expeditumque paràrit
ligenter et studiosè colat. Sic igitur etsi ingeniis
magnis ad argumentandum usum. Nam de locorum naiurà et
prsediti quidam, copiam in theologià disserendi
sine arte vi quidem satis faleor suprà à me diclum.
consecuti sunt, ars tamen, ut TuUius ait, est dux cer- Sed
eisdem nunc non frustra versabimur, cùm
in

lior quàra natura. Aliud enim est argumenta congereve, docebimus, quisnam eorum locorum usus sit, et quem-

aut potiùs spargere ac dissipare, aliud eâdem viâetar- admodùm ex eis argumenta ducenda. Id quod non
tificiopremere. Nam qui sciet ubi quidque positum sit, omnibus ità facile est, ut nec prœceptis, nec excmplis
quàque eô veniat, is etiamsi quid obrutura erit, poterit Sed hœc hactenùs. Jam ad instituta
nostris indigeant.

eruere, semperque esse in disputando suus. Non ita- pergamus. Ac ne plura , qucc sunt penè iiinumerabilia
que si nulli fuerunt, qui locos artiticiosè digestos gene- coxsecter, comprehendam brevi , qux sint theologiaî

neratim composuerint, nulli qui partem hanc theologi.TC principia. Theologite naturalis et supernatiu-alis (bine

dissolutam divulsamque conglutinàrint, et ratione enim ordiendum est facilis est et expedita distinctio.

constrinxerint, statim nostrum hoc opusculuni super- Theologiam naturalem voco metaphysicam eà parte ,

vacaneum erit, imô verô eô magis necessarium doctis quà Dei naturam per nature rationes inquirit quoc est ;

et ingeniosis fortassè, tardis et rudioribus sine dubio. r.obis, id est, Christianis cum philosophis gentium
Deindé non mihi videntur scholastici theologi (fa- communis. Supernaturalem autem eam dico , quœ
tendum est enim quod sentio) admodùm composite et ejusdem Dei et naturam et proprictales per principia

ordinatè disputationes theologi» distinxisso. Divum , quœ sunt hominibus divinitùs revelata.
ea investigat
Thoniam semper excipio, apud quem mirabilis est Revelationem porro theologorum more hic accipio ,

contextus rcrum, summus quaistionum et articulorura qune hominis et captum superat et ingenium. Nam
ordo, et compositio disciplinao incredibilis, adeô res- Paulus, ad Rom. i, ea etiam, qucc naturali ratione et
pondent extrema primis, média utrisque, omnia om- lumine cognoscuntur, Dei revelalioni et manifestation)
iHDus. Nam de argumentorum copia quid attinet di- tribuit. Atque haîc supernaturalis theologià propria est
cere ? cùm de infinitis propè qufcstionibus in utramque fidelium et Christianorum , tantô disciplinis caeteris
partem disserendi tanta illi facilitas et abundanlia fue- raelior, quantô divina auctoritas, in quà illa susten-
rit, ut non contra omnia semper, sicut Archesilas, dis- tatur, humanâ omni ratione potior et antiquior est.
putant, et tamen, ut in omnibus rébus quidquid ex Rectè igitur divus Thomas docet, quùd < argumentari
utràque parte dici posset, expresserit. Cœtcri schoiœ < ex autoritate est maxime propriura hujus doctrinal

auctores perturbatione rationis atque ordinis multiim < eô quôd principia hujus doctrinaî per revelationem
omninô peccaverunt; Magistrum videlicet secuti, in « habentur ; et sic oportet quôd crcdatur auctoritaii
cujus quatuor Senlentiarum libris multa quidem lectio < eorum quibus revelatio facta est. Nec hoc derogat
sanctorum apparet, et pro tenipore illo haud modiocris i dignitati hujus doctrina;. Nam licèt locus ab auctori-
sané eruditio. Sed praeter dislinctionum vocabula , in « tate, qui fundatur super ratione humanà , sit iiifir-
qiias libri iiii divisi sunt, nihil distinctum foré videas < missimus, locus tamen ab auctoritato, qui fundatur
rccttNjueetordine distribulum. Teslimoniorum conge- € super revelationedivinâ, est cflicacissimus. > Tantùm
riem dicas potiùs quàm disposilionem et rationem dis- ille. Egoquoniam omnis oratio nobis de theologià oà
cii;lin?e. De Trinitatc prima est illidispulalio. Ità priùs quaî est suprà naturam , instituitur, ideô hujus solùni
relata quàm absoluta persequitur. Nam de justitià et principia , qua; et qualia sint, exponendum est.
misericordià Dei in quarto Sentent., quasi pra-tericns Hoc verô ut scholaî congruentcr fiât, nodos illos et
disputavit. De virtutibusin tertio. De vitiis quibusdam proferendos, et solvendos puto, qui rem totam islam
item in quarto. Innumera sunt ejusmodi confuse ab illigant et impediunt. Priinus est, quôd divus Themas
illo porlurbatèque Iraclata. Qiiam ob rem schojaslicis,
paucis verbis multa peccare vidctur, unum ,
quôd se-
qui hiijus vestigiis inhxserunt, confusa etiam ferè ac cum ipse pugnat. Modo enim ait articules fidei esse
perturbata sunt omnia. Nec Magistrum ego volo frau- thcologiai principia; nunc aulcm illa omnia, quaî in
dare suo veteri nominc, magnum utique, ut œtaleillà, sacris litteris continentur imô aliquandô univcrsa
,

virum, et quem jure colucrinl posleri. Nec schobsti- etiam ,

quae sunt divinitùs revelata , in quibus tradi-
Corum laudi, quam multorum sorulonnn firmavit nr>i- jjoncsjDrofectô Apostolorum sunt, qjianquàm in libris
 ,

DE LOCIS THEOI .OGICIS. LIB. XII. 560

555
soriptsc. Potcstne magis se- num esse, adeô exploratè perce; tum est et cognitura
canonicis non inveniuntur \

quôd cùm ut non sit à me in pra;sentia confirmandum.

cum pugnarc? Alleruni peccatum
ipse ,

qu.o crcdcre nportet, Terlius nodus ex verbis quoque D. Tiionu« nectitur.

Taulus, Hebr^ 11, G, interea,
esse remiineralorom Docet namque ad fidem aliquid pcrlinere dupl.< il r,
iuo illà nunicret Deum esse, et ,
,

Thomas contra docet illa fidei uno modo directe , sicut ea ,

qua* nobis sunt ^ ri. c pa-
inquiientium se, divus
sed à fide potiiis sup- iller à Deo Iradita ; alio modo indirecte, ut ea, quil)u:>
arliciilis minime comprehcndi ,

tlieologia» prin- negalisconsequitur alitpiid lidei manifesté conlrariuui,

poni. Non sunt igitur D. Tliomic haîC
revelaliv, quas
|

ul si quis negel Samuelem esse filium Helcana; , ex

cipia,siquidem non sunt proposiliones
quo sequiturdivinamScripturam esse falsam. Ilactenùs
fide credinuis sed naliini; lumine ab homiiiibus co-
,

cujus non verbis quidem eisdem sed sensu eodem ille ait.
idque fidein ipsam anlecednnt
,
gnoscunlur ; ob ,

tl.eologia; Et rnrsum alio loco affirmai, omnia qua; sunt in sacris

«{ecreta ea demiim sunt quce in propriis ,

sed litleris Iradita, pra'terea, quibus homo beatus effici-

principiis habere debemus. Nec Apostolo soUim .

Thomas ^idetur adversus, tur, per accidens ad fidem spectare: ut Abraham duos
rationi qnoque ille divus
proprium idemque filios babuisse , tt David fuisse filium Isai. Quôd si
qu;c dilucidè probat , Deum esse ,

Lsl enim Deus, ejusmodi , licèl in libris sacris expressé etiam con-
primum ceuseri ibcologhv principiinn.
subjecta. scripta sint indirecte tamen et per accidens ad fidem
res huic disciplina» projTiè
,

ul suprà dixi ,

et rem sibi attinent , non sunt profoctô theologia; principia. Nec

Ornais autem disciplina ponit inprimis ,

Deum itaque enim cujusquam disciplina; fundamenta fabricam iKius

subjectam esse, et qnid etiam res
illa sit.

quia specu- disciplina! ex accidenli et indirecte constiluunt. Pole-

esse,proprium est tbeologi^P principium ,

illud babet pni.ci- ram et aliis argumentis banc quaîslionem iniplicare ;

Nam
latrix est. quia et elfcctrix ,

sed verebar ne et ha'c quoque leclori delicalo multa

ratorem iiiqnironlimn
pium primum, Deum esse remun
nimiùm viderentur. Atque h.ic pauca urgent
Thoma: peccatum commune cum ,
licet ,

se. Tertium divi

sint à Deo re- tamen et nihil remiltunt , ut omnia ea explancmus,
plerisque theologis, quôd cùm pbnima
,

libros scripserunt, qua; theologiie iuiliis exponendis necessaria sun!. Ex-

velata, non sobun iis, qui caiionicos
Nicoiao, pcdienuis itaqu;- primùm quiienam sil hujus doctrina;
etiam sanctisDei bominibus, Mart
iio, ,

sed ali'is

lidem et tbrnk)giam ratio formalis , deindé quaî ejus nativa gernianaque

Benedicto, Dominico, Francisco,
sed i.s principia; atque in bis, qua; capilalia sint, qua; verô
asserit quibusUl)ct Dei rcvelationibus nili,
non
sacr* auctnres hr.buere.
k'gilinia quidem, sed secundaria tamen ;
postremôquœ
duiitaxat quas Scriptune
generalilor sint exlranea et aliéna, hoc est, adscila et accersita ab
Constat autem , et divir.am revelalioiiem
et fidem exleris discijilinis.
esse fidei tbeologiieque rafionem foi-mahin ,

est nimique virtus, Formalis ratio l'.eologiae, quoniam illud inprimis

quibusque l'ei dictis assenliri ;

Atque bic nodus prinius in suscepi explicandum, non est una et simplex, sed du-
qux Deo dicenli crédit.
plex et bipartita. Est namque ratio formalis rei ob-
verbis quidem divi Thomai est.
quia res est, quomodô Deitas lheologi;e ratio
Secundus autem non modo divum Tbomani sed ,
ject:ï' ,

Est item ratio rei ut raentera ad assentien-

cœteros fcrè cmncs astrii git. NuUa enim
oraninô dicitur. ,

r.ifiocinatione probat, sed dum movet quemadmodùm veritas prima revelans

disciplina sua prlncii ia ,

en.m posiliones seu pi titioi.cs nuncu- lheologi;r liabelm- ratio. Sic rationes videndi intelli-
ponit ; idcircù
gimus et colorem et lucem colorem quidem priore
pantur. At theologia ea, qnœ fides tenel, raliocinatione ;

modo lucem autem posteriore. Atque illam quidem

concludit ; non ergô eadem sunt hujus disciplin;e ,

Quod verô theologia vocant rationem quce , banc rationem sub quà. Puto
principia ,
qna^ et fidei décréta. !

nobis concedi oportere ut schola; verbis utamur si , ,

fidei dogmata argumentando comprobet ,

multit'ariàm
im- quandô minus occun-enl latina. Quin latina etiam in-
suaderi potest. Prinuim, quia l'cum esse u' uni,
terdùm relinqucnda sunt , ne in scholasticà disputa-
mortalem , et rerum humanarum procuratorem ,
et
tionc non tàm explicàsse res quàm verba affectasse
cœtera ejusmodi per fidem à Cbristianis accepta claris
videanmr. Quia verô de ratione formali rei huic doc-
philosophiae argumentis demonslramus. Tian rursùs,
irin;B subject;c quia res est, nulla esse potest inier
quia Deum esse creatorem , fidei arliculus est ;
id ,

viros doclos controversia de ratione formali ex parle

quoque naturalis ostendit. Adde quùd
,
autom ratio ,

babilùs et i)otenti?e cognoscentis bujusmodi couclu-

Apostolus Petrus jubet nos esse paralos ad rcddendi^.m
spe atque ideô de siones slaluo.
rationem de eà , qu;ï; in nobis est , ,

Prima est Ratio formalis fidei non est ratio theo-

Adde etiam quod huic
:

eà quœ in nobis est , fide.

,

gigni- logi;c formalis. Nam si theologi:ie principia lumine j

ro-
iscicntiiBattribuitur illud, quo fides saluberrima
phelice cognoscerenlur , aut lumine eliam gloria;
tur, nutritur, defenditur, roboratur; quod ex divo
bealornm , conclusiones nihilô seciùs ad theologiam
Augustino acceptum omnium theologornm ore terilur.
pertinerenl. Erat enim Chrislus Domimis longé om-
Si ergô rerum naturalium cognilio ut Augusiinus
ail, ,

nimirùm ea qiKC niinn, quicumquefuerunt, theologia; divinœquenaturae

fidem etgignit et nutrit et roborat ;

cogiiilione princeps qui tamen sine fide conclusioni-

fidei sunt , ratione na:urali theologia patefacit. Non ,

fides in
tradit, nisi sua ipse prin- bus theologi;e assenliebatur. Exigit quipi)è
ergô fides theologo principia
prorsùs disciplina alie- ratione suà formali obscurnm quiddam et invisuiu,
cipia probet ;
quod ab omni
oiim su substantia rerum sperandarum ,
et argumen-
 ,,

561 CAP. n. theologlî: principia. 5Ga

tum non apparentiuni. Theologiavcrôevidr^ns qiioquc dat, nulla alia theologiœ principia continet. Eadem
ît Clara esse polesl. Nani est raiio s 'nnixino do Deo. eniin sunt disciplinarum principia ac fundamenla.
Atijue iiiter prophetiam el fideni, si divoTlioiiKt cre- Adde qnùd fides est virtus iheologica cum religione
Jinius , nonniliil inlerest ; nec liiniina siinl cadem Ecclesi;e ergà Deum conjuncta el sociita. Non ergô
quibus val.s ad valicirianduni, el fidèles ad creJendiim quaîcunique à Deo revelala ad fidei virlutem perti-
illtistranlur. Al si vales illuslralione sua illa tlieologioc nent, sed ea tantùm, quse ad Ecclesia; eliam religio-
principia cogiioscal , cl ca ,
quic consequuiitur ac ré- nem pertiiiebunt. Quia verô nihil Ecclesiic refert, ea
pugnant, ratiocinando colligal, liioologus profecto '

credere, annon, qu;Ti Brigid:c CaibarinaHjue Senensi

erii , taniL'lsi tlieol()gi;e cjusniodi ratio fornialis non visa sunt; nullo cerlè modo ad fidem illa referuntur.
fidei lumen sil, sed prophcliie. Adde eliam quôd fides, de quà hic sermo fit, non est
Secunda conclusio est : Esse revelalum à Deo privala virtus, sed communis. Eà enini re catbolica
Inmonve diviiiiti'is iiifusum , es" ratio theolngicc for- dicitur, hoc est universalis. Quocircà privala? revela-
nialis, sive ilhid luniLMi lidei sit , seu prophctia; , seu tiones, cujusmodicumque cl quorumcumque illae sint,
gloria;. Tlieologia naniijue supernaluralis , de quà ad fidjm calholicam non specianl, nec ad fundamenla
nunc loquiniur, lu.iien aliqnod nalurà ipsà superius et principia ecclesiastittc doctrinal, quai vera germa-
g'M) raliliT ad principia cognoscenda requirit ; scd naque theologia est. Cujus rei illud item non levé ar-
qnalc id in specie futurum sil, nec nomen theologiai, gumentum est, quod quic non per Ecclesiam el ejus
1

niîc notio propria définit. Verinn ,

quia theologi non ! piiblicos admiiiisiros fidelibus proponunlur, illa non
do heatoruni , sed de viatorum tlieologia disputant, crédit catbolica (ides. Vidi'licet a^quum erat, ul qua;
I

nec (|ua;runt quid discipliiue ipsi , scd quid natura; ad rempublicam generaliter attinerent, h;ïc non pri-
nostne consentancum sit, idcircô feré assrrunl, tlieo- vati qiiivis hoinines ad eani retulissent, sed ejus com-
•ogi;c principia per Hdem à theologo i.itelligi. Lumen mu: es omi inù adminislri. Fundamenla ejus, inquit,
jjnippè prophetiiTî , vel quoniam rarum est , général] Ps. 88, 1, in monlibus sanctis. Id quod explicaturus
pneceptioni niliil obstare creditur; vel quoniam est, statim adjunxil : Dominus narra' il in scriphuris popn-
ut lumen fid i, obscurum, in lumine (idei communilcr torum el principuni horuni ,
qui fucrunt 7h en. Scriptu-
et confuse iiitelligitur. A quà nos consueludine mi- r;e ergô privatœ non sunt fidei ecclesiast'ca; funda-
nime abhorrentes , tbeologi;e nostroe principia per menla, Sî'd Scripturj' populorum, qnas nobis principes
fidem accipi oportere s.ftpè dedimus. EccIrsiîK tradidenmt. Quamobrem in principiis theo-
Lndé illa tertia conclusio nascitur, iheologicc no- logia^ nostra^ non ea sunt habenda, qua; privalé cl sin-

strt formalem rationem eamdem ac (idei esse, tam- gularitcr quibusdam hominibussigi.ilicata à Deo sunt,
L'isi aliter ad assentiendum priiicipiis movet, aliter ad sed qu:r rommu:;iter el publiée Ecclesia; sua; locutus
aisei.liendum conclusioiii. Illis, inquam, sine medio, est Deus. Id si consentancum est, ut videtur cerlè,
syllogismo el rallone, huic ralione el syllogisme inter- ntcessariô fil co:;seqnens, ut ratio fidei lheologia;que
niedio. Quo discrimine, ut diximus, theologia et fidcs formalis non sit tàm diffusa el ampla, quàm ronnullis
non verbis cl cogitatione, sed univcrsà re et toio gé- apparot, sed mullô asiriciior alque contractior ; ut in-
nère secernuntur, quamvis uiriusque ratio eadem for- telligatur esse veritas prima Ecc!esi;i; revelans ea qusD
malis sil. Sanè D. Tbomas mnltis in locis (idei nomen, ad religioîieni attinent. Id quod sine dubio fidei con-
ul videtur, exisiimat palere laiissimè, idque versari sianlia, cerliludo el Urniiias requirebant. Nullo enim
in omnibus, qu.T, à Deo sur.l dicta et revelala, sivc au- loco firma slabilisque ac fixa consisleret, si privalas
cloribus sacris atqne canonicis, sive aliis quibuscum- revelationes sequerclur.
que divinoquodam Spirituafllatis. Quod si vcrum est, Nec mihi quisquam angelorum in via fidem cl reli-
ratio fidei formalis longe eliam latèque palebil, ut non gionem objiciat, quibus nescimus an Deus, qua; cre-
solùm conlineat revelationes Prophelis el Aposlolis dere illos oportebal, per se ha;c, an per aliquem pu-
faotas, sed cas eliam, qua; c^cteris quoque sanciis Ec- I
blirurn administrum angelum supcriorcin proposuerit.
clesia* Dei facUc sunt ; imo illas eliam, qnas viri in- Illud dico, in aiigelis quoque connnuneni fuisse fidem,
lerdtim improl'i divinittis habuerurit, ut Halaam cl > communem rcvelationem, qua? non privala; usurpa-
Cai plias, quorum pncdiclioiies ad fideui altinere, ne (ior.is I ssel, scd publica; religionis. Nani (|uod objicie-
dubitari quidem potest. Eadem ergô causa subest, ut balur de Balaam et Caiphit; prophcliis, hoc facile rcji-

c;i,'tera eliam, qu?c quibusiibei aliis revelala à Deo ciiur. Non enini illormn verba ad fidem specta: t, quia
sinit, ad fidi'i rationem referantur. Al enim, paît. 1, dixerinit illi. sed quia auclorcs sacri scripsi'rur.t. Ac
qua;sl. 1, art. 8, ad secundum, ul inler argumeiitan- formalis Iheologi.a; ra'io qua*nani illa sit, brcviter
dnm objecimus, verbis nihil obscuris docet, fidem no- quidem, s d non indiligentcr exposui.
slram non nili revclalionibus aliis. pra^ler cas, qiias Sequitiir ul explicem, qna^ sint hujiis disciplina; pro-
Apostoli el PropbfLT, aurlores vidclirot caiionicorum pria 1 giliniaque priiirii>ia. Quà in re video, nihil nos
librorum, edidemnl. Id quod Paulus quo
<(ni(irmat, laborare opor'ere. Facile eniin è rtbus posilis intelli-
loro ail, fidèles esse super wâificatos super fundamcntum gilur, omnia, quse sunt per sacros auclorcs Ecclesia
Apostolorum et Prophelannn, ipso summo nnquinri la- (livinitùs revelala, in propriis theologia; principiis
pide Clirislo Jesu. Nulla igitur alia nisi l'ropbelurnm. habenda. Non ea solùm dico, qurc auclorcs sacri scri-
QmsU Apostolorumque doclrina fidem Ecclesi* fun- *'
puiris suis prodideruat, sed quœ verbo eliam postorifc
 ,

S6">
DE LOCIS TUEOLOGICIS. LIB. XII. 564

rommcndârunt. Id quod cxplanatum est in tertio hu- principalibusnon concessis, theologua progredi ne
oporis libro diligentissimè. Auctores autem sacros digitum quidem potest. Ac sunt priera illa similia iis,
ji!S

non cos niodô qui libros canonicos scripse- quas philosophus appellatdignitates. Accedentem wAm-
cppello,
verùni etiani Chiistum Dominuni, qui et vitœ et que ad Deum oportet credere, quia est, et inquirentibus
ruiil,

doctrincB catholicaî primus est auctor, et Apostolos,

se reuiuneralor sit. Quicumquc igitur disciplinam ali-

qui ministri fuère sermonis. Nec si conciliorum et

quam supernaturalem discere parât, eum necesse est

apostolicie Sedis auctoritas fidem ccrlam facit catho- duas illas générales praenoliones anime antè cepisse.

lici doguiatls, aut sancloruni ctiam omnium consen- Quœ dignitatum nota propria atque insignis est. At
sus et conspiratio una, idcircô aut principia theologi» haec posteriora principia suppositiones theologiae non
cumulanms, aut ejus formalem rationem extendimus. injuria vocabuntur. Easenimtheologus discipulo sua-
Quoniam, utsaepè aliàs diximus, nec concilia, nec Se- dere quodam modo aut explicarc certè valet. Sed prê-
dis apostolicai ponlifex, nec saiicli Scripturarum in- ter hœc duo principiorum gênera, sunt alla non pro-

terprètes novas fidolibus rcvdationcs edunt, scdquas pter se potissimè petita, sed, ut D. Thomas sentit,

ab Aposlolisaccepil Ecclesia, aut posteris intégras et eornmquaîsunt potissima, expHcandorum gratiâ. Cu-
illibatas traduiit, autillasexprimunt et interpretantur, jusmodi sunt, inqnit, praiter articules fidei, omnia
aut certè coDScquentia et connexa coUigmit, adversa (jua; in sacris litteris assumuntur, vel Dei naturâ et

et ropugnnnlia manifestant. majestate explicandà, vel exponendà ipsius in homi-

Principiorum itaquc theologire numerus è libris sacris nes benevolentià rerumque omnium procurationc,
atque Apostolorum iraditionibus integcrrimè constitui- quie illis essent utiles et necessariai. Hacverô tametsi
tur. Quamobrem duobus primis locis contenta sunt non fidei sunt, nec theologiaî praecipuacapita, sed hig
orania, qnce in initiis ibeologioe veris et germanis nu- ex accidenti conjuncta, et quasi principia secundaria ;

meranda suiit. Scd his initiis tanquàm seminibus ab accipit tamen ea theologus, non aliter ac philosophus

Eccicsià daiis-, quoc Cbristus Apostolis, Apostoli Ec- principia per se nota, sine medio et ratione, perindè

clesia; dederunt, pastores et doctores ac Iheologi in ut articules fidei acceperat. Hœc enim quasi naturalis

universum omnes ca rigant et excolunt, et quae plan- atque insita in animis fidelium notioinest, ut quidquid

tae, traduces, propagines ex eis oriuntur, proferunt et ab Apostolis scriptum traditumque est, verura esse

ostendunt.lllafundamenta sunt théologie* ecclesiasl\- sentiant. Ac theologiaî légitima germanaque principia

caeque doctrina», qua; Cbristus per Apostolos posuit h;ec sunt. Nam quae vel à metaphysicis, vel à physicis,

caetcri sive concilii Paires, sive pontifices summi, seu vel à mathematicis, vel à reliquis demùm naturœ di-

Ecclesiic doctores, sancti omninô supera^diflcant. sciplinis adsciscit, perspicua per se evidentiaque prin-

Nam fmdamenlnalUi nemo potesl jwnere prœler ea, quœ cipia, non ex suâ sumit vi atque naturâ, sed foris in-

posita sunt, Ajjoslolorum et Propbetarum, ipso suui- venta in proprium usum mutuatur, aut certè jure quo-

mo angulari lapide C.liris(o Jesu. Eniraverô disciplina- dam suo vindicat. Forsitan quispiam dixerit : Nonnè
rum primipia non eodem gradu locata sunt omnia. igitur multae variœque erunt rationes theelogiae for-
Qutedam enim simpliciter prima sunt, quae vi suâ ge- mates? siquidem multarum disciplinarum varia item
nerali oictera continent ; ut in melapbysicis illud : /»t- principia sunt. Minime verè. Non enim ex adjunctis et

possibilces! simul affirmare et «e^/flre; qualia in tbeo- extrinsecùs attributis doctrinarum formalis ratio peti-

logià sunt illa : Deus est; et : Est reimmeralor imiiii- tnr, sed ex propriis nativisque principiis. Atqui in

renJrt/m se; in quibus tanquàm in primis credibilibus : iheologià horum oinnium una et eadem ratio formalis
omncs fulei articuli imi)licitc continentur, quemadmo- est, nempè fidei lumen supermaturale.Quae igitur sint

dùm div. Thomas eisd(;ra quoquc verbis aflirmat. Alla lluologiaî principia, tùm germana, tùm aliéna, atque ex

sunt principia pra-i ipua quidem et immediaia, scd illis qu;e prima, qua^ secunda.ex primis verô quai ge-

contractiora lamcn quàm illa communia, qune orant ncralia, quai quasi in speciem contracta, satis, ut reor

cwlerorum omnium quasi fontes, llujusgeneris in phy- dilucidè apertèque docuimus. Quibus ex rébus intelli-

sicis ea sunt : Res mturalcs materià (ormàque con- gitur, è decem locis duos primos propria et légitima
starc ; uaturmn esse principium motùs et quietis ; in theologiae principia continere, très postrenios externa

thcologià verô articuli fidei capitales, qui, ut D. idem et aliéna ; nam quinque intermedii aut interpretatio-

Thomas ait, primo et per se credendi fidelibus propo- nen) principiorum propriorura continent, aut eas, quai

nuntur. Nimirùm enim de Deo, qui est res thcologiae ex his ortie et prolectae sunt, cenclusiones. lia; cujus-

subjccta, ea articuli enunliant, qu» vel ex perpétua modi in theologià sint, statim explico, si priùs argu-

scternitate in Deo insuut, vel bumanie salulis ergù menta rcfcUo quibus suprà usus sum, quùm de princi-

disposita in lempore ac dispensata sunl. Eumdew piis ejusdem theologiae quairerem. Ad quas ipsas
mun- argumentationes ex superioribus dictis satis multa re-
quippè Deum, qui irinus et unus est, qui crcavit

dum, qui et impios facit justos, et felices pios, cum- sponsa sunt, quibus perspici possit, adversùm D. Tho-
dem, inquam, credimuselhominerafactun), ctnatum, mam, quem vel maxime impugnant, eas nihil habcre
et mortuum, et sepultum, et suscitatum, et elevatum virium. Tanta vis est veri, ut speciem falsitatis obscu-
in cœlos. Jure igitur hsec prima sunt et propria thco- re!, si modo id patcfaetum etilluslralum est. Sed sin-
logiaepronnntiata, quae à nobis desubjecto disciplinan gulis lamcn respondere volumiis, nt rudiorum ingi>nio

n<»str;v', vel niaxim*^ supponunliir. Initiis enim iii-^ nioritrcrennir.

ÎMÎ5 CAP. III. REFELLUNTLR ARGUMENTA CAPITIS PR.£CEDEi\TlS. 560

CAPUT III.
« ulla omninô respublica, quod Solon verissimè dixit,

i nisi duabus rébus contineri potest, prsemioet pœnâ.

Capilis superioris argumenta refellit.
« Quae causa Platonem movit, ut quoniam videbat op-
Priinmii ergo argumentum tria D. Tlioma; falsa « timos sœpè viros pro rébus prœclarè gestis nullo in
peccata objicit, quorum unum jam oraninô depulsum « hàc vitâ praîmio virtulis, nullo insigni honoris, nullo

est. Ecquid enini illa pugnant, articulos fidei primaria « monimento laudis decoratos, assereret animos im-
esse tlieologiœ nostrte principia, sacras autem litteras i mortales oflicii prsemium et fructum aliquandô ac-
continere eliam secundaria? Quia verô non omnia con- c cepturos : absurdum quippè esse, ut \erus, justus et
tinent, sed pleraque, illud etiam his valdè consentit « honestus labor honoribus, prsemiis, splendore ca-
et congruit, divinani veritatem sine scripto quoque « reat, si qua
cœlo pietas, si quod numen, quod
est in

rationeni esse fidoi fonnaleni. Sunt enin'i qusedam ver- < talia non itaque aut campos Eh sios aut Si-
curet ;

Ijo loniis Ecclesia^ tradita, quse in theologioe veris ger- « syphi saxum, Ixionis rotam, Tantali sitim poemalis
luanisque principiis liabentur. Prima itaque calumnia « solùm esse, sed historiae. Nam ut ficta sint à poctis
adiiibila nihil premit. Qu£e secundo loco adliibetur,ea « islhœc omnia, veri tamen significandi gratià ficta

pressiùs urget. Sed si, cùm animum altenderis, videas i sunt, ut utilissima illa, verissimaque sentrnlia ia
de Deo nos duobus modis loqui posse, tune hœc etiam c animis hominum inscriberctur : rectè faclis prjpmia,
calumnia contundelur. Inteliigendum ergo, sermonem i peccatis supplicia deberi. » Quô magis Cajetanum
de Deo dupliciter haberi : aut quia principium est fi- Miiror, qui in Epistolam ad Hebneos multô omninô et
nisque naturœ, aut quia suprà naturam est et princi- à sensu Apostoli, et à verà natur-a^ institutione desci-
pium et finis. Sanè quamdiù prœstantem œternamque Yit. Atque eum in errore secuti sunl quidam, non satis
mentem intelligimus solutam à corpore et bberam, diligenter , nec Pauli consiliurn , nec vim rationis
segregatam ab onini concretione mortali, quae omnia attendentes. Sed ut perspiciat lector undè omnis
sentiat et moveat, quae coelum ac terras tueatur ac re- iste natus sit error , totam rem aperiam , eaque ipsa
gat, ad quam res universoe quoquo modo possunt, verba subscribam ,
qure ab inventore et quasi ar-
contendant et enitantur ut veniant; tamdiù Deum na- chitecto hujus opinionis dicta sunt : « Qui non cre-
turaliter intelligimus, tamdiù de eo naturaliter loqui- < dit Deum esse , ait , nunquàm accedet ad eum.
mur. At si consideremus Deum ipsum potiore quodam t At si objeceris hoc non congruere iis qui eviden-
luminenobis ostensum,quo apparetin unâdeitate tri- « ter Deum esse,'
cognoscunt demonstrativà scientiâ
nus, in cffectis suprà naturam admirabilis, omnium ejus- ( taies cùm videant Deum esse, impossibile est
enim,
modi effectorum supernaluralium et prima causa effi- < quod credant Deum esse, cùm fides sit argumentum
ciens et postremus finis, atque adeô crealurœ rationalis < rerum non apparentium ; solutio est, quôd doctrinâ
una et summa félicitas; tune ratio Dei multô alia, sermo < haîc in communi datur, et proptereà dicitur in com-
longé diversus est. Cùm igilur Paulus, inter ea quoc ( muni, quôd oportet credere, quia est. Longé autem
credere necesse est, duo illa ponit, Deum esse, et esse ( si non crederet, sed sciret, quia est.
melius esset,
remuneratorem inquirentium se, Deum intelligit, non < Sed hoc rarum, aut rarissimum est. Alterum verô,
ut naturoo oculis cernilur, sed ut illustralione superio- < quôd Deus inquirentibus se remunerator sit, scilicet

re apparol supernaturalium rerum primum princi- î in futurâ vità, oportet fide tencri ,
quoniam nulla
pium, ultimusquc etiam finis. Quo sensu divus Tho- i scientiâ speculativa hoc attingere potest, et sine
mas sccundà secundœ, qurestione prima, articulo c hujus rei fide nullus acccdit ad Deum. > Ilactcnùs
omnes articidos in primis illis credibiiiltus
sepiinio, ait illo. Quo in loco univers;'» rafionc meâ eum illius tofà

contineri, sciiicel ut credatur Deus esse, et providon- confligendum pulo. Primùm orgô, si placct, (pue de
tiam habcrc circà hominum salulem. Cùm autem aliis illo principio : Lcus est, sunt à Cajotano dicta, vidca-
loris affirmât duo illa in fidei articulis non esse, sed à mus. Atque illud videns prudcnsque prrctereo, longé
de Deo juxtà naturac lucem loqui-
fide potiùs suppoiii, melius esse scire, quàm credere. Id quod vorum
lur. QufmadniDdnm enim gralia supponit naturam, esset, si de humanâ fide loqueretur. Al fides, que
ità rognitio gmluila cognitionrm naturalem, ut idom Deo dicenti innititur, multô eertior et pntior esl, quàii
divus Tliomas relcrt. Frustra vero eum fidei doctrinâ ea scientiâ, qua; ingeniorum nostrorum ralione con
velisimbuere, qui nonliabeat duas illas naturœ antici- stat. Sed haec ostendere non est prœsentis lociet tcni
pationos, Deum esse, et habere hominum providenliam. poris. illud propriè liujus dispufatiouis est, si Paufi
I Nnlla porrô gens tàm fera est, ut ait Ciroro, de Na- sentenliam in communi, et de ils quae fréquenter eve
« turà n.'i, lib. 2, qiice non, eliamsi iguorct qiialoni ninnt. intelli*amus, lune totam nos Pauli argumenta
c Donni baboi-o doceal, tamon liabcndum sciai. Qui lionem ekidere. Conahalur siquideni Aposlolus eo ca
I anliin Dcuni non propnoverit proeuralorom esse pite monslrare veteres omnes, quotquot à Deo probati
« riMinn humanarum, atqiie adeô hominum recidrcm sunt, testimnnio fidei prohatos esse. Cùm verô in enu
« cljiKficcm. is longissimi' abi'sf à iicislià disriplin;*!. ni( ralione Knoeli (pioipie inter ca*teros induxissef, nor
« Qik'hI si jii(lc\ hominum et rcctor Dons est, si «-tiam aliter (tslendil iMum fide esse probalum, nisi quia
« alio mofio intclligi non p'ilcst nisi sununà sapicnlià, aniè translalioiiean l("-limoniHm habuerat placuisse
I justilià et potestate prceditus sil, ut et prœmia virtu- Deo. Qu.â propositione à sacris Htteris posità, è vesti-
f til)us pnrata habent, et supplicia viliis. Née enim i* go assumpîionem adjunxit : Sine fide aiilem impossi-
 567 DE LOCIS THEOI OGicis. un. xn. 56g
bile est placer e Deo. Credere eniin opoitet accèdent cm naturaî leges aiiqucni habere et auctorem et judicem
;

ed Deum, etc. Hoc verè argiinientuni, quo assiiiuptio- nisi forte sola ba!C lex déserta sit, qusc nullum legis-
iioin illaiii prohal Aposlolus, vamim et inibecilhini est, latorom liabeat, aut si quis jura luvc nmndo praîscri-
sidemus non oporlere seiuper credere acced«;iiteni ad psil, nullà juris bujus servandi cura tangatur. Quôd
Demn, qiiia est, sed aliquaiidù, raro tamen, salis esse si làm ignarus est, ul nescial pra^mia et honores vir-
scirc. Refelleinus enim arguiueiitantem Apostolum eà tutcm alcre, jacereque eam seniper, si pra^miis cl
responsioiie, qnôd lieri potest, idqiic lueliiis esse, ul bonoribus desliluta sit, indignus piofeclo est, ad quein
qiiis sciât esse Deuiii, quo casu non oportebit credere auclorem et judicem sanciissimas natunv leges refe-
Deum esse. Itaque liel, lit non sit inipossibile sine ranius. Quocircà si de Deo divini^que remunoratione
fide placere Deo; Enoch autcni ununi ex eis esse, qui sermonein l'acimus, quatenùs nalura' lumen oslendit,
non credebant, sed sciebant esse Deum. Queinadnio- utrumque in hoc lumine agnoscimus, et Deum esse,
dtim ergô cùni Aposlolus ait : Sine fuie inipossibile esse et esse remuncratorem inquirentium se. Quia verô ut
placere Deo, non in conimuni et ut plnrimùin loqiii Deo placere possiimis, non sat est ipsuni coguoscere
iiiteliigendus est, sed seniper ac de singulisboniinibus principium esse, aucloremque nalura-, sed oportet in
^iatoI•ibus, sic quùni causani ejus rei reddit, inquiens : Deum l'erri, quia Unis est supernaturalis, atque adeô
Credere enim oportet acccdenlem ad Demn ,
quia est, suprà natura! vires eminens et excellens, roctissimè, ut
eodem modo intelligilur nullum omninô excipere, sed in universum dixil Aposlolus, accedeiilem ad Deum,
de onmibus , atque de omni tempore b)qui , si illa linom uti(pie supernaluralem, oporlere credere, quia
il sius aigunîentalio quidquam habitura est, ad Aicien- est, etc. Nam quod naluralis ratio docet, id scire ad

dara fidcm, virium. supernaluralem hune accessum non est salis. Habe-
Jam verô quod ad sequens principium attinet, Ca- mus (piippè accessum ad Deum per fidem. Quôd autem
jetaims in hoc defendendus e t, quod dixerit, per nul- Paulus de accessu ad finem supernaluralem, de renm-
lam speculalricem scientiani cognosci evidenler posse, neralione ([uoque supra natnram loqueretur, illa ma-
Deum esse remiineratorem inquirentiuni se, si de re- nifesté demonslranl : Kxpectobat fundawenla hahenteni
muneratione supernaturali intelligit. In nullà verô civilalem, ctijus artifex et couditor Deus; et posteriùs :

scientià ostendi pracmium aliquod justos, sapientes- Nunc avtem meliorem palriam appetnnt, id est, cœles-
queviros manereposl niortem, hocCajetanus genera- tem; ideo non confnndilur Deus vocari Deus eorum, pm
lilervidelurasserere, hoccogor ego improbare. Cbry- ravit enim illis civitateni. Et riirsùm : Aspiciebat in
sostomus ponô , hom. 4 deProvid., tradit,qui aiiimi remnneraùonem : invisibilcni enim tanquàm videns sus-
immoriabiatem in dubium vocant, eosaddubitare, nùm tinuit. Et deni(iuè : Non snscipientes redemptionem, ut
in meridie sit dies « Si: enim inquil negant ani- , , meliorem invenirent resurrectionem. Alqui hi omnes
« mos esse immortales , negaul supplicia improborum lestimonio fidei probali non acceperunt repromissio-
« posl hanc vitam, negant pra;mia justorum. Provi- nem, Deo pro nobis melius aliqiiid providente, ut non
i dentiam itaque Deo negant, atque adcô divinitatem, sine nobis consumiuarentur Sed crimen illud, quod
i quaî sine providentià inteliigi non potest. Nani si ii, D. Thom;e secundo loco inferebatur, salis, ut mea
< qui Deum rite colunt, injuriis alfccti migrant, inijiii ferl opinio, dilutum est. De tertio verô peccalo nihil
« contra injustà felicitate potiti, non ergô justitia in est necesse illum purgare, quùm jam explicalè do-
f Deo est, si suos non potest bonoribus prîemiisque cuerimus, lidem Ibeobigicam, de quà in praisenti dis
« donare; quod si Deo aut potentiam, aut justitiam, serimus, non quibuslibet Dei diclis assentiri, sed iis,

« aut oculos ad cernendum tollis, Dci vocabuUiiu inane qu.T duntaxat et ad (idelium comniunem religionem
i fit. Oiiini namque ratione coik biditur, ut si ntillo spectent, et communes Ecclesia- adminislri denun-
« praunio aflicit eos, qui inipiirunt illuni, ne Deus (pii- tieiil. Ac primum nodum solvimus quidem, secundus
« dem uUo modo sit, nisi Deum aut cœcum, aut im- verô expedietur hoc modo.
t becillum, aut inKjuum habeamus; caecum, qui suos Quai sunt fidei, ea sunt in duplici differenlià. Qua;-
|

« non videat, imbecillum, cpii darc proeniia non possit; dam enim simpliciler, et apud omnes fidei sunt, ut

« iniqnum, qui nobt. i Qui igitin- ncgat alterum, is quaî rationem superant naturaleni. Alia fidei dicuntur 1

utrumque toUat necesse est : et si non babet remune- esse non per se quidem, sed quasi per aceidens divi- |

ralorem inquirentium se, ne Deum quidem babcat eorum demonstralionem

nitùs révéla, propter eos, qui
oportet. Ubid quoque vix intelligo, quid sibi Cajeta- et evidentiam non habent, ut esse, et esse unum,Deum
nus volit, cùm ait nullam scientiam speculativam hoc eumdemque a'iernum, sapicnlcm, justum. Quas res
:>Uingere, an Deus sit remuncralor inquirentium se, onmes lieèl in natunr lumine videamus, populo tamen
(indè colligit oporlere ut id lide teneamus. Quid enim rudi Deus providentissimè revelavit, quemadmodùm
si nulla speculatrix scientià illud assequitur? Nonnè D. Thomas 2-2, q. 1, art. 5, et q. 2, art. i, explicuit. De
salis eril, si aliqua effectrix assequalur? Mibi quidem Deo rursùm dupliciter loqui possumus, quà divisione
illud persuasum est, quemadmodùm Deum, hoc est, primo argumcnlo diluendo utebamur, vel quia est
prlniani causam efficienlem esse, speculatrix naturœ princi|)ium finisqiie nalurœ, vel quia principium et fi-

disciplina déclarât, ità et elTectricem quoque naturso nis est suprà naluram. Priore modo Deum esse, esse

ejusden» disciplinam, Deum esse omnium postremum unum, immortalem, sapienlem, et bujus generis reli-

finem> ostendere, neque hoc solùm, sed ilbid ctiam, qua, naturale lumen oslendit; postericre aùtem illa
 ,

569 CAP. III. REFELLUNTUR ARGLMEMA CAPITIS PR.^CEDEMIS. 570

eadem sola fides tenet. Undè el D. Thom. 2-2, q. 1, t
servire facit, is probe iheologi munerc perfungilur.
an. 8, cùm in primo argumenlo opposuisset, Deuin Quam omninô rem el D. Thomas sa'pè probat, et nos
esse umim, non oporlere in articulis fidei compulari, cùm aliàs multis, lib. 8, 9, iO et il, lùm in quarto
quod sciri per demonstrationem posset, respondet decimo libro copiosè disseremus.

quod « niulta per fideni tenemus de Deo, quai natu- Nunc autem argumenta illa refutanda sunt, quibu!;
« rali ralione philosophi investigare non potuerunt, id effici videbatur, ul theologia fidei décréta corapro-
« pula circà | rovidcnliam ejus el oninipotentiam, et baret. Ac prima; quidem argumenlationi r spor.sum esl
< quod ipse solus sit colendus. Qu« oninia conlinenlur salis. Al secunda sic refellitur : Non esl articulus fide'

< sub arlicido unitatis Dei. s Haclenùs ille. Loquitur au- niundum à Deo exstilisse, sed Deum in principio tem
tein de providenlià et omnipoteiitià rcrum etiani poris ca'hun terramque créasse; id verô aiticulus fidei

super:iaturalium. Et q. 2, art. 2, ad 5 : « Credere est, qui demonslrari nullà ratione potosl, quemadmo-
« Deum , inquit , non convenit infidelibus sub eà dàm D. Thomas, 1 p., q. 46, art. 2, dissent. Nam quôd
ratioîie ,
qiià ponilur aclus fidei, ;etc. > Qux ca- tertio loco Pétri teslimonium objit ilur, nihil aliud effi-

lumniani foriassè non effugient , nisi : d hujus distin- cit quàm religionem disciplinamque christianam non
otionisnormam revocentur. Quibus rébus expositis, D. esse omniex parle similem Pythagoricy, cu'usalumni
Thomas apertè docet, ea qux. proprié et per se fidei nullà rationis anteceptâ informalione nuUàque om- ,

sunt, nullà posse nalurali argumenlatione patefieri. ninô reddità causa, auetoritatem pnTeceptoris arctè
Quin prima parte, quœslione ,"2, artieulo primo, illos niordieùsque lenebanl. Indoctorum est islaconsuetudo,
ar;iuit quasi fidei inimioos, religionique nostra; etiani eaque Sarracenorum, Paganoruni, ha^relicorum, ut
noxios, qui ea, quce fidei sunt, nalunc rationibus co- ca^ca ( l lemeraria secta; su-ne dogmata sine judicio ara-
iiantur ostendere. Quod si'quai argumenta fidei decre- plectantur, el qux disquisitione egenl maxime, haï':

lis comprobandis sancti doctores afTerunt, congruentia sine ullà disquisitione recipiant. Non erudiuntur isti,

ilia esse, non evidentia, probabilia, non necessaria, crede mibi, sed .astringuntur; nec via el ralione docen-
suadere, non cogère, adducere, non cogère, adducere, lur, sed quasi veneficiis et canlionibus in insaniam
non e\incere. Lumen enim naturale id patefacit et agiiantur. Enimverô quai in Evangelio docemur oni-
illustrât, quod natura; congruens acconsentaneum est. nia, quamvis acerrimè ad supernaluralia capessenda
Cùm ergô fides, ut s«pé diximus, rerum earum pro- moveanl animos, tamen leniori ratura? ralione Chri-

priè sit, qux hominum naluram et ingenium exsupe- stns ipse pra'lexuit, ne discipulos rationis expertes ha-

rant, fit, ut res ejusmodi nullo monstrari naturai lu- ber.> videretur. Sa ienlia quiipè Dei, quanquàm altin-

mine, nullà confici naturai ratione qucant. Quôd si fi- i

git à fine usquè ad ïrnem fortiter, sed disponil tamen

des substantia est«rerum sperandarum, ul ad Hebraîos omnia suaviler, hominesque humano more instituit et
|

Aposlolus ait, spes autem quce videtur, non eslspes, erudtt, hoc est, ralionales rationibus. Nec verô aliter

ut idem tradit ad Uomanos, consequitur necessariô ut discipulos suos Deus vult esse compositos ad doctri-

qu;e crédit fides, quoniam et spes eadem sperai, h.rc nam Cïclerorum, quà ipsi abeo sunt edocli. Dédit illis

nccoculi cernant, nec aures audiant, nec incorhomi- linguam crnditam, ait Isaias, cap. £0, tU sciant susten-

nis ascendant, atque adeo ne rationibus quidem denion- tareeum qui lapsus est verbo ; aperuil quoque illis au-
strentur bumanis. Nisi lorté aut res divinas bumana; rem, ut andxrcnt quasi maqistrum. Quemadmodùm igi

fuleiunt ac sustiiient, aut certè Paulus fallit et fallitur, tur Chrisli discipuli ipsum quasi magislrum erudien
qui fidem argunientum esse non apparentium adstniit, tem audimus, non quasi veneficum incantantem, itàet
nostramquesapientiam in mysterioabsconditam nullum linguam habemus, non quai hùc atque illùc feralur vo-
hujus seculi princip m cognovisse. Nostnt ergô disri- lubililate verborum, sed doctam e crnditam, quai dis-

plin;c principia philosophi ostendere probabiliter pos- ciplinai suai sciai causas et ralionem reddere.
sunt, demonslrare nerossario non possunt. Quocircà me- Luiianum Anliochenum scribitEusebius,eccI. Hisl.
tuerc non débet quisquam, ul fidei meritum sit .Tmissu- rogatum à praiside, cur, cùm vir ralionalis et
lib. 9,

nis si rationes quoque ad (idei verilatem et explican- prudens esset, sequ retur sectam cujus non posset
dam et ornandam adhibu'.Mit. Non enim, conetur liret reddere ralionem, in hsec verba respondisse : < Nos
quantum potest, rationes adhibebil ejusmodi, qua^pnr- d Christiani non, sicul vos pulatis, humante alicujus

beanl experimentum sensuum, sed taies tamen, quibus i persuasionis errore conslringiinur, nec indiscussà.

cl ii qui non credunt, ad fidem adducantur suaviùs « ul alii, parenlum Iraditionc dtcipimur. Auctor nobi»
cl ii qui credunl , in fide contineantur libentiùs. I de Deo Deus est; nec enim possi-t sublimis illa maje-

Fides sané cum naturà non pugnat, sed eonsenlit; nec « stas scnsibus humanoi mentis illabi, nisi vel Spirilù.»

dissident humanaet divina ratio, sed coha-reiit. Utr.a- r sui virluto dclatà, vel verbi ac sapientia^ suai inter

quc vera est, nec vorum vtro adversatur; utraque est à < prclalionibus indicatà. Fateor, erravimus nos etiani

Deo, nec Deus sibi conlrarius est. Perverlunt itaque <t aliquandô, el simulacra qua^ ipsi finximus, deos cœli

homincs fundamenta natura;, cùm illam a fide sejun- « ac terne putabamus auclores. Sed arguebat eos fra-
gunt. Quin fide dirigenda natura; ratio est, et quidem « gilis sid)slanliai suai à nobis praislita consecratio..
sic, ut ha.'c duo verba intiT se, non res disere|>are vi- i in quibus tantùm veneralionis inerat, quantum deco-
deanlur. Et cùm divinis humana similia et agnata sint, « ris mens coniulissel artificuin. Verùm omnipolcni;
qui bominis officium Deo cxhibcl, el gralise naturam '
< Deus illc, quemnoQ nostris manibus ûctuni; sed eu
 , ,,

su DE LOCIS THEOLOGICIS. LÏB. XII. gTj

« jus nos decebat esse figmentum,
errorcs miscratus partes, inprimis explicabiraus. Nam quomodô traotand.i
i humanos, sapientiara suain misit iii Imnc mundum sit, deinceps exponemus. Ne verô quempiam fallat hu-
I carne vcstitai», quce nos doccret, Deum, qui calum jus nominisambiguitas, intelligendum est qua^stionem

« fecissetel terram, non in manufactis, scdin invisi- iheologicam aliquandô appellari pronuntiatum omne,

I bilibus roquirenduin. Vilic et nobis loges, ac disci- quodàtheoiogoquovis forte etiam et temerè fuerit ad-

« pUnce pr.vcepta constiluit , scrvare parcimoniani dui)itatum. At si adeô latè tbeologioe materiam quaestio-
I pauportate gaudere, mansuetudincm colère, studere neinque tendamus, qux'stio tbeologica non jam ex na-
i paci, purilatera cordis ampiccti, patientiam cuslo- lurâ bujus facultaiis, sed ex bominum vel stultorum ar-

« dire. Sed et oinnia bïcc, qurc nunc adversùm nos iiilnoa^stimabilur.Itàfiet,utintlieologiocqu3estionibus

< gerilis, ventura nobis esse pnvdixit. Inde enini qui ponamus Nim, si forma aqnœpcr divinam potesla-
illas :

« erat iininorlalis, ipse morli se pr«buit, quô nobis tcm à matcrià scparetur, in matcriâ vcl forma seorsitm ba-
I palienli;ie procber. lexenipluni. Sed ncc nossuà morte plismus conficiatur ?— Nùm asiniis baplismum possit bi-
t decepit, quibns post tertiam diem resurrexit, ut liior- berc ? cxtcrasqne bis similes, quas studio brevitalis
« teni Ainceret resurgendo. Quiic autera dico, non sunl omitto, nefastidiumslomacho lectoris faciam. Mibi pro-
« in obscuro gesta loco, nec testibus indigent; pars foclô non est cordi stultas et sine disciplina qucestiones,
I penè niundi jani major huic veritati adslipulatur. Aut (luasvilareApostoluspriecinit,intbeologiaifinibuscom-
t si quid in bis suspeclura videtur, conteslatur de iis prchendere. Finis porrô , extremaque disciplinarum
t etiam agrestis ma nus ignara Ggmenti; si minus ad- conclusiones voco. Eadem verô res est, ut à principio
c hùc croditur, adhibebo vobis etiam loei ipsius in quo eapilis leviter attigimus, quoestio et conclusio. Sed
« res gesta est, testimonium. Adstipulatur bis ipse in i|inini per interrogationem elata in controversiâ po-
1 Hierosolymislocus, etGolgothanarupes sui) patibuli iiitur, quaîstioest; quùm argumentatione colligitur,
« onere disrupta; antrum quoque illud, quod avulsis conclusio. Quôd si eamdem rem argumcntis suistheo-
I inferni januis corpus denuô reddidit animatum. Quôd logus addicit et conficit, quae in quaestionem fuerat
< si terrena vobis minus digna videntur, accipite etiam adducta , futibssimae scilicet illae quaesliones tbcolo-
1 de oœlo adsiipulatorem fidolera. Solem ipsum horuni gic;ii vocari nec debent, nec verô possunt, ut quîB
( vobis produco testem, qui cùm hccc fieri per impies vi- in principiis tbeologiae finiri nequeant et solvi, atque
I deret in terris, lumen suum meridieabsconditincœlo. adeô ne conclusiones quidcm esse doctrinse ejus, sed
I Requirite in annalibusvestris; invenielis, temporibus indoctorum bominum commentitiae chimera\ Quam
« Pilati, Christo patiente, fugato sole interruptum tene- ergô intelligimus tbeologicam quaestionem ? Opiner
I bris diem. Quôd si terroe, si coelo, si sanguini marty- eam, quœ plané ad rem faciat, hoc est, ad tbcologiam
c rum fidem non accommodatis, quomodô meis verbis spectet. Non autem spectant vanne, ineptae , noxiae ,

t allegationibusque credetis ? > Et cùm penè jam bis sed solidae, aptae, commodae. Ego. inquit, siim Deus tuus
verbis auditoribus suadere cœpisset , arripi jubetur in
doccns te utilia, Isai. 48, 17. Theologia ergô, quae Dei
carcerem, ibique absque tumultu populi necari. Hujus- nimirùm doctrina est, nullo modo inutilia coUigit. Quin
niodi ergô rationes jubet Petrus à doctoribus fidelium fundamentum quod ab Apostolis est po-
super fidei ,

reddi, quae videlicet cùm fidem antecedunt, infidèles

non trahant, sed inducant : quùm sequuntur, non vim
fidelibus afferant, sed adjiciant robur. In
sententiam Augustinus dicit, rerum naturalium notio-
situm, aurum, argentum, lapides pretiosos superaedi-
ICor. 5, 12. Namquibgna, fœnumetstipulam,ii
ficat,
banc enis»
non boc ex iheologiâ, sed ex crrore faciunt. Maneat igi-
tur eam esse propriè tbeologicam conclusionem, quae
,

îiem fidem gignere, nutrire, roborare. Nam défendit

extheologice principiis, ut eflecta è causis suis, orietur.
etiam, quoniam rébus naturalibus perceptis exploratè
Undè illud consectarium est, nullara tbeologiae quaestio-
et cognitis statim intelligilur, primùm fidem cum na- possit ad ejusmodi initia
nemexistimandam, quae non
turâ nullo mouo pugnare, sed mirificè conseniire,
referri , exque apte et congruenter argumentando
iis
deindè argumenta captiosa et ^ana esse omnia, quae
definiri. Quanquàm sunt quacstiones quasi appendices,
fidei veritatem impugnant. illas quae vcrè etpro-
quas, quoniam gratià explicandi
Sedsecundo nodo expediendo multùm omniiiô
in
apposilè et graviter adjunguntur. ^
priù thcologiccr sunt,
morre intorposuimus. Benè autem babet quod tertius ,
propinq.iitatis, vel
j,nc quodam vol similitudinis, vel
idcmque poslremus nullà dissolutione eget. Quid enim itidcmbaud absurde appeli;>-
Hiam ordinis, tbeologicas
addamus quod légère opene pretium sit, post divi tempore de quaestione Ibeologi
-

veris. Verùm boc locoet

Thom?e sententiam adeô perspicuè diligenter atque ,
loquimur.
(hsecundùm naiuxam et ordinem disciplinae
enodatè in superioribus cxplicatam? De principiis ergô ir^ theologia modo,
Conti.igil enim aliquandô non
tbeologioe bartenùs. disciplinis ut qu;i>
sed in cietcris foré humanis
etiam ,

CAPIT IV.
, ideôque à
discipulo suiv
suâpte naturà principia sunt
Quœ sint quœstiones, se» covclusiones theologiœ. ea ut bo-
via ordineque procederet,
ponenda, si res
Tbeologice oausis exposilis, consequens est ut
ef-
minum ingonia sunt , revocentur in dubium et ar-
et ,

fectaexponamus, quae quùm in dubiuni vocanlur, <|U.i!-

.mnontalionibus comprobcntur ità fiât perturbatus

;

stiones sunt quùm ratiocinatione coguntur conclu-

,
,

rerum ordo, ut causix; postenores sml

quoniam circà eam ac pneposterus
siones. Quœslio igitur theologica ,
eftecit, ut D. 1 ho-
res
et quae illius prioraquc effecta sumantur. Qu.c
omnis theologi vcrsalur labor, quid sit ,
 ,,,

S75 CAP. IV. DE QU^STIONIBUS, SEU CONCLUSIONIBUS THEOLOGICIS. 574

mas cae.erique Iheologi in quaestionibus theologicis turàque finiamus; quid rursùra illa sit, si ex ingénie
cara etiani ponant : Sitne Deus ? et alias omninô simi- nostro existimetur ,
quae quaistiones in theologià pri-
les, in quibus dubium non est, prima certaque prin- niari.T, quoe appendices ,
qu3c argumentatione potis-
cipia in diibimn verti, ac perindè, utsi essenldisciplin;ic simùm, quae contra potissimùm expositione solvantur,
hnjus conncxiones , ex aliis quasi principiis nceti. dictum est satis.

Atque hœc causa Aristoleli quoque luit, ut in scientias Nunc quacstio partienda est , ut ea , qu3c in re dis-
omnes quatuor gênera quoestionum inferret, nempè persa atque infinita videntur esse, ratione et distribu-
an res sit quid sit qualis sit propter quam causam
, , , tione sub uno aspectu ponantur. Quœstionum ergô
sit. Qax. dua^ postcriores quccstiones turminari rectè lîieologicariim ,
quâcumque de re sint , duo sunt gê-
atque ex ordinc nalune possunt, priores du;^c non pos- nera; alterura cognitionis, alteruni aclionis. Cogni
sunt; nisi forte quùm duie ejusdcm rei definilioncs sunt, tionis sunt hx, quarum finis est scientia : si quœratur,
quarum una per materialem causam , altéra per fina- Pater et Filius sintneutium priiicipiuinSpiritùs sancti, an
lem definitae rei naturam explioant. Tune enira defi- duo ? — Divinœ Personœ an proprielatibus rclativis, an
nitio posterior per priorem denionslratur , rationc absolutis dislinguantur? Aclionis aulem hujusmodi ex-
quodam modo et via naturse servatà. At enim rei fini- empla sunt : Situe pœuitentia ad salutem neccssaria tan
tio,qu;i; secundam illam qua^stionem solvit, prope- quàm médium, an etiam ut prœccptwn ? — Niim sacra-
modùmex effectis notescit ;
quac licet naturâ poste- mcnta novœ legis gratiam et virtutes conférant ? Cognitio-
riora sint, nobis, hoc est, in nostrà cogilatione, priera nis qua^stiones, si generaliter loquamur, quadripartitaî
sunt tanien. lUud item eùni in aliis, ti'im niagis in sunt, cùni aut, sitne vel Deus, vel angélus, vel anima
IbeologiiC doclrinà usu venit, ut principia ipsa vel rationalis, aut quid sit, aut (jualis sit, aut cur sit talis,
disposita inter se et ordinata sint, quemadmodùm quieritur. Quarum prima et secunda , ut diximus , ex
causx jpsae in quatuor gênera distributae ordinem ingenii nostri conditione, secunda et tertia ex naturà
prioris et posterions liabent ; vel certè connexa et reruni et disciplinai ipsius explicantur.
colligata sint , ilà ut ex utrisque concessis , ad alter- Actionis porrô duo sunt gênera, unum ad salutem
utra dubia liccat pervenire. Quapropter si adversa- necessarium, alterum earum rerum qua; utiles esse
rius adinittit principia qu;edam, quamvis c;ctera ne- videantur. Prioris generis hx sunt quiestioncs : Si,
get, ex concessis poterimus non concessa colligere exempli causa, liouor Christi periclitetur,aut salus elinn
prKsertim si nuiluo nexu conjuncta et copulata sunt. spiritualis proximi, vir cliristiamis mortemne pro his ré-
Ilinc eniin tbeologi veteres vêtus Instrumentum pro- bus subire debeat, aiiuon? — De baplîsmo suscipiendo
Dant ex novo, contraque novuiu ex veteri ; Ecclesiœ |; prœceptumne Evangelii sit? Posterioris autem generis.
auctoritateni è libris sacris asserunt, librorum nu"sùra ut cùni qu?eritur : Diluatnc aqua lustralis, quam bcnc-
I

sacrorura ex Ecclesià. Ilà ne unum quidem principium diclam scholastici appcUanl, pcccata rcniidia, plancque
in theologià est, quod in qua'Stionem tbeologi non ver- pœnas peccatorum tollat li suà, et, quod aiunt, ex opère
terint , ut si à quopiam fuerit negatuni ,
qui alia forte operato, an potiiis ex operantis merito? — ISiim Eucha-
principia concedet ,
paratissinms ex his ,
qucc dederit ristiœ Sacranientum exattrito faciat contritum? Itemque,
hominem evincere, et quasi arrepto niucrone confodere. an recedcnte ficlione, qnemadmodiun baptismus et pœni-
Quic res explanata est in secundo libro diligenter , et smtm affcclum sortiatur? Plena est D. Tiiomai
tentia,
in postremo diligentiùs explanabitur. Nec oh eas so- Siimma talium quxstionum. Non enim Ihoologus sem-
lùm causas principiorum suorum theoiogi quiostio- per de necessariis disserit, sed quandoquc etiam de iis

nem faciunt , sed eô etiam magis, ul illa explicent et sine quibus salus rehgioque constat. Et quoniam omnia
exponant. Nam quod apud rhelores ohm pucri didici-
, persequimur, dicendum est etiam, quastioncm thcolo-
mus, omni disserenli proposita est qun'Stio non ei , gicam, sive ad contemplationem, sive ad niorcs at-
modo, f|ui dispulaliono res ambiguas jactat, sed et lineat,aliam naturalem esse, aliam verô supcrnatu-
historiris, et poelis, qui quuîstiones sibi propositas n(m ralem. Supernaturaleni, opinor, quxstiononi vocare
làni argumentatione solvunt, quàm expositione. Expo- licet, quic ex supernaturalibus solùm principiis defi-
sitio autem fidcni in auditore s;rpè invenit, argumen- nilur; naturalem aulem quxstionem cam esse dico,
tatio farit. Ibi famili;i' nostra^ quosdam siepè risi , (|ui ( ujus, cur ità sit, ratio naturce conslans reddi potest.
in 00 laborant vcliementer , nt divi Thomii; rationes Est et qu^stio média, qucc partîm ex supornalurali
quas identidem ad explicandam (idem congrucntes iile principio, partim ex principio naturali pcndot. Primi
adfert, perindè ac si essent domonstrationes ccrta^ generis exemplum est : An omnes mortui simns? Quam
alque perspicu;p, , défendant. Nam et advcrsarios ipsos qua;stionenï Paulus bàc argumentatione définit : Si pro
ridore soleo , qui in eo in quo divus Thomas egregiinn omnibus Chrislns mortuus est, omnes mortui sunt ;At pn»
se fidci adniinistnnn prabuit ,.illum impngnant qua^i onmibus mortuus est Clirislus. Item : ^1» omnes rcsur-
hostem. Nec iiitclligunt viri , magis ad cwtanduin gemus? Quam sic Apostolus terminât: C7/ris/ws rcsiir-
quàm ad docendinn prompli, qu.rstiones (idei gravis- rcxil ; ergô et nos rcsurgcmus. Sccundi vcrù generis
simi' sanrtissinH'(|iiP proponi, non quia fidom dubitarifi h3CC sunt cxempla Mnn Deus sit ubique?- Nimi im-
:

atulitori faccrc nilimnr, sed quia crcdcnti ea qn.c minus mutabilis? — Piiim animus liominis immortalis sit? — j\«»t
porcipii cl intflligil , o\ponere ronamur. {)uul iKitiir dividi et secari in parles possit? Quorum onminô pro-
qu rsfin «bcologira sit, si oam o\ rtisriplinri" online m;i balioncs (juannis c sacris liu<"ris pelerc liceal, qiiàra-
 57S DE LOCIS TUEOLOGICIS. LIR. XIÎ. 576
lioiie nd fiilem uliquc ocrlinent, siint lanicii in liimine ti 'm, el qiue pnvcepta danda exislimem, perbreviter
I

uatunc clane el évidentes, eàque re non sunl par se '

expoaam.
fidei (jiia^sliones, sed, ul dixiiiius, quasi per aocidens. NuUa iheologicieqna^slionis praecepta firma stabilia-
— llabeatue
1

Icrlii gcneris, ul : Situe Cliristus risiius? que Iradi possunl, nisi ah his, qui in scholà sese mul-
ditas voluntaU's, el iitlellectus duos, duasque item ulriiis- ^jm ac diù exercuerunl. Ilaquc propria est ea proncc-
f/i»' ]wlenli(e operationes? Quai ex utriusque priiicipiis I
tio scholasticoruni, quoniara eorum, qui scholam ne-
pa(t;scunt. Prima ex bis : Christus est homo, et omnis gligendam esse existimant, nulla idonea, exquisiia,
homo est risivus. Reliqu;c vcrù ex his : Cliristus duas excellens de Iheologiaî qua;stione disputatioest, tantùm
nuttiras perfectas hubet, diviuam et luimtmam; omnis j
abest, ut harum rerum praeceplores sint, quas nulle
aut m iiatura perfetla propriam sibi el operationcm et usu habenl cognilas. Admonebat me rcs, ul hoc quo-
ptiteiiliaiu viudicat. que loco inlermissionem scholasticac tlieologiae, ne di-
Est doniciuè alia divisio théologie»; quxstionis, ad cam iulerilum, deplorarem, nisi vererer, ne cùm de
q:i idcuinque geiius illa porlineat. SuntenimfuleiquiC- aliis academiis quererer, Hispaniam nieam immodicè
slini s (luaîdani, lioc esl, qui« cm ad fidem speclenl, extollerem, in quà valdè liis lemporibus scholin iheo-
p!Mc.:rum veritale llieologo esl in capitis etiam discri- logia vigel. Sed apud nos etiam videmus. quibus ex-
i:eii \eiiieiidum. AlixMcrôsunl, quie inulramquepar- slinctis ihcologis, quàm in paucis spes, quanlù in pau-
ÎI.-1I1 et ignorari et negari sine fidei jacturâ possunt. cioribus facullas, quàm in niullis sit audacia. Nihil verô
• '1 im pariiiionem Auguslinus cùm aliàs soepè, lùm in de me ; de prœcepiore dicam libentiùs, qui a ademias
U'fi) s 'CModo de peccato originali contra Pelagium et hispanas adeo insigniler ingenio suo el doctrinà illu-
w l'I stium capite vigesimo terlio commémorât. Atque siravil, adeôque nosiris hominibus el speclabiles, et
pjiiit js pariitio ha;c non est solùm mtnioria; commen- amabiles reddidil, ut in eas certatîm non confluxerint
i'.mda, sed in oculis semper habenda, siabsoluti theo- modo, sed irruperint. Quôd si ille Gallis, Germanis
Idgi esse volunius. L'tnusque generis exemplasunt; atque Italis scripsissel, quae erat bominis in dispu-
[)rinris hoc pacto : An Cliristi anima simiil atque Verbo lando pcrspicuilas, elegantia el suavilas, non ilà nunc
O'ijitnctu fuit, Deum dure
An in locis in- liderit? Ilcni : apud eas gentes scholx sludia jacerenl. Nam ex eo
jeris ignis purgatorius sit, ubi fideliiim animœ pœnas pec- credo quibusdam usu venire, ut abhorreanl à scholà,
cntorum luant? Posterioris Augustinus quidem varia quôd incidcrinl in inculla quœdam et horrida de malis
ajquc i:iiiumerahilia esse dicit, et qu?c certo aliquo gé- quaeslionibus deleriùs vesligata, deterriniè etiam in-
nère complecii ac dt'finire difficile sit; sed qu?e ponit, venta et conclusa. Sed âge, his omissis, id, quod in-
ea bunl, ciiin qua'rilur, qualis, tel ubi sit Puradisus,ubi sliluimus, perse.^iuamur. iNec tamen necesseest, ulres
fonstiluii Deus Itominem, queni formavit ex pulvere? faciles separatim insliluamus iheologia; praeceptis, sita
qyv'im tamen esse illum paradisum fideschristiana non sunt enim antè oculos. Nec rursùm de iis leges ferre
dubitel vel cùm quieritur, tMsitnunc Helias vet Enoch,
; operce pretium esl, qua; mullùm à ralione discrej enl;
an ibi, an alicubi alibi? quos tamen non dubitamus, in ea enim facile apparent, nec magnoperè admonilionera
quihus nati sunl, corporibus vivere vel ; cùm qujoritur: et praîcepla dcsideranl. Quœ auleni difficdia videnlur
llriim in corpore, an extra corpus in tertium cœlum sit esse, neque à niultis intelligi possunt, de iis est dili-
r.iplus .4/;o8/o/ms ? quanquàm sit isla impudens inqui- gentiùs pra^cipiendum.
silio id scire volentiuni, quodseille,cuihoc proesiitum Prinium ergô ofûciura iheologi disserenlis existimo,
j

esl, salvcà utique fide nescire testatur; vel : Quoi sint ut quicslionem quam versaturus est sa^pè dispicial,
cxli in quorum tertium se raptum esse commémorât? \e\: el identidem interroget se cujus generis illa sil. AliUr
i trum elemeuta numdi liujus conspicabilis quatuor, an namque quicsiiones illa» finiend» sunl, qua; naturà <

plura sint ? — Quid facial solem lunamve deficere his disf iplinoe ordine in theologiam veniunl, aller qu:
d jectilms, quos prœdicere astrologi cerlà lemporum an- humani ingenii vel imbecillilas, vel cerlc malilia is

nnm.rulione consueverunt? —Cur antiqui homines tamdiii vet. Nec eod m modo dissereiidum est de iis, qi

lixerint, quàm saacta Scriptura testatur, et utriun pro- quivrimus ut expoiiamus, ac de aliis, qua; qua^runl
portione lonyioris œtatis filios sera pubcrtale gignere cœ- ul dcmonstrenius ; longèque diversa instiluilur dispi
perint? — ibi potueril Mathusalem vivere, qui in arcà lalio de nalurali ac supernalurali qua-stione , aliiquc
non fuit, qui, sicut in plerisque codicibus et grœcis et (,:- loci Iheologioisunlhuicalque illi accommodandi.Nam
linis num rantur anni, repcriiur snpcrvixisse diluvio, vel cognitionis aclionisque qua-stio; es, ul aliàs dixinms,
utriim païuiuribus, qui rarissimi iuveniuntur, potiitscre- eodem ferè modo, exque eisdem locis iractandx el
denduni sit, in qutbus ilà est numerus conscriptns anno- solvenda'sunt.
rum, ut antè diluvium defunctus fuisse monstrelur? Ha- Sed cùm uiiiuscujusque genus qurcstionis diligenler
clenùs exempla Auguslini posui. In hoc génère diviis invt'sligandum osl, lùm illud maxime, an pra-terfidem
Thomas, 2 conl. gent., cap. 70, qua^stionem illam esse illa sil, an poiiiis ad fidem religionemque perlineal. Cuui
censet : .l« cœlum animatum sit? {quam inter cœtcroser- his porrô, qui in fidei quœstio e errant, velisequisque,
rores Origenis Hieronymus enumcrat in epistolà ad Avi- ul dicitur, dccerlaiidum est; cum aliis verô, qui de his
tum); sed divo Thomae consentirc videlnr Auguslinus
conlrovcrsanlur, in quibus saivà fidedocipi, errare. labi
in Enchiridio, capite 57. Verùm ne diutins Icctorcm homines possunl, piignare quidem, quod aliàs monui,
remorer, d« omni isio geuere quaestiouum quid sen- I theologi et possunt, et quandoque etiam debent, sed
 -

b77 CAP. IV/DE QU^STIONIBUS, SEU COXCLUSIONIBUS THEOLOGTCIS. 578

cruentapugna illis omninô interdicta est. Quàni ridi u- pernaiurali dispulaturus (nam ha;c illi propria dispu-
lum est enim nervos omnes corporis et animi intonderc tatio est), nomon ihcologi-e secum ipse reputcl;
in eâ quœstione solvendà, cujus inscicnlia iiihil pcriculi liuilum suum, hoc est, iheologi, fréquenter hg:U;
habet, error niliil liabet criminis? Sed in tolo hoc oste-
;
q laral à se non s "mel, sod sa'piùs, quorsùm cœp<-
rioriquœstionum génère quàm magna ilieologo sit rit disputare, scialque nuUam
qua-stionem asc:-
illi

adhibenda moderatio, in octavo et nono libris non in- scendam, nisi quie ad veram, qua; suprà natuiam csl.
diligenter exposui. Hic dico quaiilùni proposito ac for- Christi, Apostolorum d Prophetarum philosoj hiaiîi
mularum brevitali salis est reliqua illinc petentur. ;
j
referalur. Hujus enim pra^cciti quidam imniemnros i;
Non enim mihi libet eadem hoc lempore et loco resu- nnmeris (pia-slioi.ibus, pra>serlim dialcclicis, physicis

mere. Illud hujus locietteniporisest theologmn adnio- et mctaphysicis explicandis importunissimi longissi
nere, ut non stulias modo quœstiones, et genealogias, mique fucrunl. Nemo aulem est longus, qui matcri;c
et contentiones, et pugnas legis devitet, qu* sunt in- inunoratiir, si aliquid accersit atque altrahil, quod
terdùm quo(iue noxise, verùm etiam inutiles quascum- suo videlicel instiluto congruens consenliensque
sit.

que, et vanas, quaî theologo nequeunl in usuni aut Nec lamcn qn?etiones quamvis non adeô neces-
islas,

cognitionis aut actionis accersiri. sarias, exlerminardas pulo. Est enim animorum
in-

In his Hieronymus illas quocstiones censet : Quot an- geniorumquc exercilalio qua^dam non modo acun i is
nos vixerit Malhusalcm? — Qnoto œtatis siiœ annu Sa- plcna, sed etiam ad theologiam schola; valdè ulilis

lomon sortitus sit conjugium? Ne forsilan Koboam un- Nam quod Augusliimsait, nibil ad se pertinere, ulrùm
decimo aetatis illius anno natns esse credalur. In epi- CQ'lum sicut sphaîia nndique concludat terram in mé-
stolà quoque ad Vitalem, cùni posteriori harum dupli- dia mundi mole libralam, an eam ex unà parle desu-
citer respondisset, ad extremuni ait, Apostolum de per velut discus operiat? item, an stet cœlum?an
istiusmodi inlerdicere quxstionibus. El | ost pauca :
potiijs moveatur? hoc vel in .Manicha'orum invidiam et

« Relege inquit, omnes, et veieris, et novi Teslamenti odium dicit, qui similes multas qnxsliones se à ma-
< libros, et lantam annorum reperies dissonaiitiam, et gistro didicisse jactabanl ; veî illos cerlè reprehendit,

« numerum interJudam et Israël, id est, iiitor regnum qui iis excilandis et solvendis quœslionibus mullùm
I ulrumque confusum, ul hiijuscemodi bocrere quae- prolixa et rebns salubribus imi cndenda tomporum
« slionibus non tàm sludiosi hominis quàm oliosi esse spalia occuparent; illius enim verbis libentor utimur.
• videatur. » At benè babel, quôJ non dixit, attingere, C;iolerùm, quasi |
ra-lcrii-ns id genus qua'Stiones ipse
sed hœrere. Nam si id genus quiesliones breviler expo- solvit, quilius lamen, ul ail, incundis atque Iractan-
nere otiosum et inutile est, non ego soliim, qui in su- ;
dis, neque episcopo temporis salis erat, neque illis,

periore libro mullas ejus:iiodi explicui, sed Augusiinus :

quos ad salulom et sancla; Ecclcsia; necessariam u:i-
ac Hieronymus quoque ipsi argucnlur. Non est igilur litalcm cupiebal informari. Nec dis-;imile huic est,

immorandum in bujusmodi qucestionibiis minime ne- quôd Augusiinus i.lem curiosissimas Dioscori quastio-

cessariis, licèt ad veriLitem bistoria; sucrie quodam nes reprehendit, et scribit tamen, se non idcircô ea
modo speclare videantur; sed cùm in omni dispula- dicere, quia istiusmodi discuntur, sed quia vano fuie

tione, tùra magis in eà quye ad (idem et sahilcm nibil discunlur. Ità respondil quibusdam earum breviler,

ailinet, exercenda csl facilitas quacdam, ne si hisce ré- aliis vel p-olixè. Ego verô si ab amico essem de rébus
bus disserendis diù ac nmltinn h^ereanius, in morosi- ejusmodi inlerrogatus, aut dissimulariter pra^terirem,
talem inutilem et odiosani incidamus. Al divus Augu- aut apcrtè etiam responsa negarem. Nec eiiim dignrs
siinus supervacaneuni esse exisliniavit qua*rere, ubi et eas quaestiones censerem, quibus vel tanlillùm tem-
quomodô sit in cœlo corpus Dominicum. Sed de fide, poris impertirer. Sed Augusiinus erat vel in amicos
et symbolo, licet coràm synodi Palribus, ad novilios liberalior , vel in Dioscorum indulgentior. Quorsùm
tanicn doctrinam insiiUicbal. Alioqui, Cajetanus, quem ba^c? Ul inlclligant ii, qui schohe perpetuam invidiam
unum nostrce familia; non ingenio soUim et erudilione confiant, controvcrsias circà Aristotelem exortas non
prrcslantissimum audco dicere, sed in hujus generis esse disquisiliones iheologi indignas, si quaî in Cic -

quaîslionibus excilandis inodeslissimum, non est Veri- roue ambigua erant, ea non est dedignatus explicare
tas, quùm sacras liltcras interprelarelur, cam rem qua;- Augusiinus. Quid, quôd is ipse nescienlem quid sit nihil,

rere, paucisque eliani cxplicare. Al idem Augusiinus quid infor I is maleria, quid formalum exanime, quid

eas qu;esliones nullomodo palilur, qua» ex aigriludine corpus, quid species in corpore, quid locus, quid lem-

animi dicit exislere : Kcqttid faciebat Deus, anteqnàm pus, quid in loco, quid in terpore, quid motus secun-
faccrel cœlitm et tcrram? — Ecquid ri vcnit in mentem, dùm locnm, quid molus non secundùm Iocuuj, quid
vt aliquid faccret, qiiiun anteà nunqiiàm aliqiiid frccril? stabilis motus, quid sit a^vum, et quid sit nec in locr»

Sctl ptrnilcntia'u agens, confitensquc pcccala, vix a^grè esse, nec us(|uàin, et quid sit prcter lempus et scm: er
ferl qua;sliones necessarias, nedùm minus utiles, cu- esse, quid sit et nusquàm esse, et misquàm non esse,
riosas, importunas. Non ilaque cadcm dispulandi re- et nunquàm esse, et nunquàm non esse ha^c, inquam, ;

gida theologo pr;rscril)<'nd:i est, n'nii in gymiiasio cer- ncscirnlcn), nec de Heo. nec de anima suà quidrpiam
tat, et cùm in cubili, autcli.irn in tcni|.l<) lugcl. rt'Clè aut qua-rcro aut disputare posse assevcral? Non
Sed régula liax eritet rationi et s;iMCl(irum auclo- sunt ig.luriiua'stioncs ista- pbysicrc et nicla|bysica' à

rltati maxime consentanea, ut oinnis thcologus de ro su- schoIà noBirà ex|.ellcndcc, ne illx quidera, quac Era-
 ,

579 DE LOCIS TMtOl OGICf.;. IJB. XII. 580

smo cœlerisque sîmilibus curiosoe sophisticacque cliam 1

Sum. Eocles., p. 2, c. 9, septcm gradus ordine ponit

visa; sunt. Sed de hoc alio loco j luribus. Nunc ad proposilionum catholicarum, qua; ea;dem, cùm in

fidoi quxstioneni redco, quœ nisi Iheologo in primis disputandi controTcrsiam disceptationemque vocan-

coiistituta sil, nihil rationc doccre polcst iiequc via. tiu-, qua'stiones fidei dicuntur.

In hàc igitur re vehementor elaborandum est, si Prinius earum est, quoe in libris sacris habenlur
in ihcologià, quis sit gradas vciilatis ac fulsitalis ex- cxpressa;. Sccundus earum, qua; ex hisce per certam
(inirimus. Id niniirùm ut ihcologia^ maxime pro- et necessariam consecutionem fiunl. Tertius earum
piium est, ità est omnium difficiilimum. Quarè illiid qiias vorbo tenus Christus Apostolis, Apostoli Eccle-
pnusiare valet nemo, nisi perfoclus consummatusque sià' tradiderunt. Quartus earum, qua; in conciliis uni-!

theologus. Dixerit quisquam : Quid? nonnè sunt versalibus definita; sunt. Quintus carum^ qu.-» à Sede'
notcc aliqux, quihus qua^slioncs fidei sojungi ab eis, apostolicâ sunt fidelibus ad crcdendum proposita;.
qu» fidei non sunt, et internosci possunt? Sanè vero; Sextus illarum, qu;e de fide et refutatione hœresum
sed ncc cuivis contigiL adirc Corinthum , ncc sunt ista sancli doctores unà mente unâque voce docuerunt.
omnium communia conlrilaquc pnecepla. Ac pertinel Septimus illarum est, qua; ex tertio, quarto, quinto
quideni ad omnem fidei quaestionem constituendara et sexto generibus consecutionc firmâ et necessariâ
scniper in promptu habere ejusmodi notas, et qucc- derivantur. Ex quibus capitc sequenti distinguit etiam

slionum fidei quasi indices ; verùm ea magna onininô septeni gênera lia;relioaruin proposilionum ,
qua; se-
ros est, egelque doctrinà et exercitatione non parvâ. ptcm illis generibus proposilionum fidei répugnant.
nias itaque, si poterimus, proferemus; nec ità multa At voiô more jurisperitorum illa sunt tradita ,
quai

post, sed pauca antè diccnda sunt. Fidei porrô qucc- Portasse minuliùs in tenuissimas particulas concidun-

siio bifariàm inlelligilur, una, quic immédiate ad fidem tin'. Xobis tamen, qui docendi compendiariam viam
nttinet, ut verè attinent omnia, quoe Deus Ecclesiae et ralionem profitemur, ad brcviorem numerum et

sucC aut verbo edidit, aut scripto ; altéra quse médiate absohitani quamdam disciplina; formulam redigenda
fidei est, cujusmodi sunt omnes conclusiones, quas sunt onmia. Cîim igilur veritas fidei, ut paulô antè

ordine disciplinai ex illis prioribus coUigere et définira diximus, bipartita sit, et ha;c ad fidem médiate, îlla

possumus. Qua\ quoniam non in scipsis, sed in aliis immédiate pertineat, nccesse est, duos gradus propo-
inn(iuàm priucipiis révélai* à Deo sunt, médiate fidei silionum fidei générales slatim à principio collocare.

dicuiilur esse, et qui cas negat, is fidem negare hoc Prior earum eril, qua; theologia; légitima principia

modo dicitur. Atque equidem illud etiam animadverlo, sunl, cujiismodicumque sint illa, sive primaria, sivc

cas non abs re forsitan qnœstiones fidei vocari,

quae secundaria, hoc est, ea omnia qua; Deus in se ipsis

vebcmentcr ad Ecclesi* doctrinam pertinent, fideique Ecclesià; revelavit. Posterior verô gradus harum erit,
colliguntur. Hocenim
sunt propter affiniiatem appendices; non quôd
aut ex qu;ie ex prioribus illis nccessariô

iis pendcat fides, aut iis sublalis funditùs illa toUatur, genus conclusionum, ut cum rébus fidoi coUigatum,

sed quôd affecta ccgraque sit, si harum rerum veritas ad fidem etiam spécial. Ratio enim connexi, quùm
labcfiat, qu» illi hierent et adjungunlur. Oportet concesseris superius , cogit inferius concedere : et

nenipè in Ecclesià sanam doctrinam esse et verbum quùm inferius nogàris, superius item ucgare cogit.

sanum, ut Apostolus ait, 1 ad Tim. 1, 10, et alibi Rursùm in superiori illo gradu duos inlclliginius, unum
passim. Quemadmodùm autem morbi quidam lethales earum proposilionum fidei, qiias in libris canonicis
sunt, alii vcrô non interficiunt quidem hominem, sed sacri auclores scriptas reliquèrc; alterum earum,
aflii iunt lamen vaietudinem; sic crrores quidam non quas verbo tradilas Ecclesià, ut crederel, à Christo et

fidem exstinguunt, sed obscurant ; non evertunt, sed Aposlolis acripit. In posteriore ilidem gradu duo gê-

infirmant; morbumque non cxitium. Sicut

afferunt, nera intelligunliir , unum conclusionum ejusmodi,
ergù quod saluti est noxium, vita; id quoque noxium qua; è principiis solùm fidei naseuntur, allcrum ea-

est, ità quodcumque sana; doctrine

adversatur, hoc rum, quas non fides sola conficit sine extcrnarum di-

lidei est etiam quodam modo adversum. Ex seiplinarum adjutorio, sed accitis aut uno principio
quo intel-
llgitur, quœstiones illas qua; ad doctrinse ecclesiasticœ aut pluribus nalura; rationc cognilis. Alque ha; qui-

sanitatem spectant, ad fidem suo quodam modo spe- dem, lamelsi non eodem loco et gradu, omnes tamen

tare. Sed nos bujus gcneris coiitrovcrsias non in fide simpliciter cl sine additamenlo qua;stiones fidei vocari

propric , sed propter fidem esse dicimus ;

nec qui in possunt, nempè cùm ex utrisque fidei veritas ) en-

bis errant, eos in fide, sed pra;ter fidem errare cxisti- deat, cùm utriusque conjuncta et copulata sit. Nam
mainus. Atque ità rébus bis primo simpliciter colloca- qu.i'sliones \\\x quasi fidei appendices ,
quod nuper,
lis, reliqua deinceps subtiliùs persequemur. et quid dico nuper? imô verô plané paulô antè dice-
bam, fidei quodam modo sunt, non simpliciter. Nec
CAPUT V.
enim sic fidei adhsercscunt, ut separari ab illà non
Quitus uotis qucestiones fidei dijudicari possint. qucanl. J^grotal sanè, ut ità dicam , in earum errore
Quibus autem ralionibus hanc dijudicandi faculta- fides, non périt.

tem assequi possimus, ne in constitutionem causarum Sed quoniam Scripturae sacfîB nativa et germana
fidei erremus, accuratè nunc et diligcntcr exponen- sensa obscura interdùm et implicata sunt, nec semper
duiu est. El cardinalis quidem Turrecremata, lib. 4, exploralum est et cognitum qusenam illa sint, qutc sino
 ,

581 CAP. Y. QUIBUS NOTIS FIDEI QU^STIONES POSSINT DIJUDICARI. SSi

scripto Apostoli mémorise prodiderunt, saepè etiam bebitur (crepet licèt haereticus) et catholicse veritatis
I

impeditum est, et quasi tenebris circumfusum, an con- 1

insigne certum, et ad probandas theologiai condusio-
îlusio controversa necessariô è rébus fidei ducatur, id '
nés certi ejus ,
quod exquirimus , argumenti dele-
nos mode expedire atque explanare cupimus ,
quibus I
ctus enim Ecclesia certissiiuum jus habet
(1). Si

lotis et signis cognosci acdistingui possit veritas fldei, I

discernendi verba Dei à verbis hominum, ut in secun'
tùm illa ,
quae in sacris scripta libris est, tùra quse est do libre nobis constitutum est habebit quoque idem
,

verbe ab Apostolis tradita , tùm demùm ea ,

quse ex jus, ut in verbis ipsis sensum Dei ab hominum sensu
haruni vel altéra , vel utràque conficitur. E6 verô stu- discernât. Nisi credimus, perindè Scripturam EcclesiiP,

diosiùs hoc negotium suscipimus ,

quôd non modo ut Ptolomseo ^^Egyptiisque concessam ; vel certè , ut

scholae theologis utilissimum fore intelligimus , sed nunc est concessa Judseis ,
quos scriniarios Ecclesiae
iilis etiam maxime necessarium ,
quibus apostolica Christi Augustinus non ineleganter appellavit. Scimus
Sedes fidei cognitionem et censuram imposuit. Non autem, utrumque depositum Ecclesia; commissum, ut
enini parîim in se habet fructùs certa constansque ars uirumque etiam perpétua fide conservet, reddatque
in Iheologià disserendi ; nec sine hàc arte eoruni er- simul, quas accepit, et Scripturam et Scripturse intel-

rores «quabililer notari possunt, qui à fide Christi et ligentiam. Spiritus meus, qui est in te, inquit Dominus
antiquàEcclesiaeinstitutione desciscunt. Contrariorum per Isaiam, cap. 59, 21, et verba mea, quœ posui in ore

enini, quod à philosophis verè dicitur, eadeni est dis- tuo, non recèdent de ore tuo, et de ore seniinis tui amodb,
ciplina. Quarè, si veritates fidei catholica; constituimus, et usquè in sempiternum. Arabas igitur res Christi Ec-

errores adversos pariter designamus. Age ergo, con- clesia custodit, custodit'tque semper, et verbum, et

feramus pedem ut aiunt , et ad rem propiùs accé- spiritum verbi. Item Christus Spiritum veritatis pro
,

da m us. misit Ecclesise, qui cum illà maneret seternus , eique

De rébus perspicuis , ut dixi , nihil proocipi oportet. omnia suggereret, quse illi à Christo sunt dicta. Item,

Itaque si Scripturse divine locus , ut kidè ordianmr, cùm verum DeiEvangeiium, quemadmodùm Ilierony-
planum et aperlum habet sensum , vel ex contcxtu mus elegantissimè dixit, non in Scripturis sit, sed in
vel ex alio ejusdem Scripturae loco , vel ex verboruni sensu, non in superficie , sed in medullà, non in ver-

ipsorum clarà Ince nullum nostruui prœceptum est. boruni foliis, sed in radice rationis ; si Ecclesia Scri-
,

Ipse euini apertus Scripturic sciisus certum prce se pturam haberet, non autem legitimum Scripturâ; sen-
fert calholica^. veritatis iudicium (1). Quô fit, ut Luthe- sum non haberet profectù verum Dei Evangelium,
,

ranorum plerasque hsereses theologus vel mediocriter atque adeô ne fideni Christi quidem ,
qux sine vero

Scripturce divinse sensu imbutus perfacilè denotet. Dei Evangelio non est. Nec enim ad verba fides, sed ad

Nullum quippè negotium est eos errores inurere, qu^ sensa refertur. Alioqui et hseretici Scripturas sine

Seriplune manifestô répugnant. Ut illi, Pxclesiam uni- sensu loquuntur, et diabolus Scripturas etiam profert;

versalem in fide errare posse. Item humanas omnes sed in intelligtiilià l'alsà falsum Evangelium habent;
,

certè non divinuni , sed humanum , iniô ,

quod pejus
actiones criminosas esse. Item , tristitiam de peccatis
est, diabolicuni. (^ùm verô inter catholicos et hyereticos
non esse necessariam, sed inulilem. Multi deniquè alii,
non de Scripturâ , sed de sensu pluriraa controversia
quos eoniniemorare longum est. Atenim de Scripturâ
sit, si Ecclesise interpretatio non est certa intelligendi
sacra dicta hicc inlelligi volumus ,
quam esse canoni-
noruia, ecquiserit illiusmodi controversi«judex? Sen-
cani constanter sit abEcclesià definitum. Nam,quem-
sum enim suum pro suà virili quisque dofendet. Quùd
admodùm in secundo libro docuinius , libellum Ba-
si in explorandà Scripturae intelligentià nullus est Ec-
rucli non adeù exploratè et firmiter in sacroruin nu-
clesia; certus judex , audeo dicere rempublicam fuisse
méro Ecclesia reposuit, ut aut illum esse sacrum
nuliani stultiùs constitutam ; nullum enim dissidiorum
fidei crtlholicce veritas expedita sit , aut non esse sa-
futurum finem, consensionem fideliuin niillam, nuiiam
cnmi, hœresis expedita sit (2).Libellus ergô iste, sive
fidei unitatem. Quà sultlatà, non charitas modo et pax,
qnilib(;t alius ,
qui in qua-stionem cilrà criinen haere-
Sed fides etiam ipsa penitùs tollitur, atque ipsum oin-
seos vocari possit ,
quantumvis clara et aperta inférât
sensa, non slatîm efficiet certas atque constantes ca- ninô Ecclesi:e nomen. Quôd autem Apostolis Christus
aperuit sensum, ut intclliyerent Scripturas, \aic. 2i, i;i,
tholicre fidei verilales. Sed transeamus ad alla , et in
non id propter illos tantùm sed imdtô etiam niagis
rcf um difficiliorum judicio è superioribus libris
,
summa
qurpque carpamus. Ex co enim temporc haic res ela- proplerEcclesiani fecit. Ex quo intelligimus, Christuni

borata est, ex quo locorum theologicorum firmitudi- Ecclesia' suîe librum signatum perpétué aperuisse.
Scriptur.TR insuper intelligentiam Apostoli Ecclesiis tra-
nem < onslituimus.
Sit igilur prima pr.TCcptio. Cùm Scriptunc divina^
(1) Vide suprà, col. 9i not. (1).- Iterùm etiam
sensus fuerit obscurus, tune Ecclesia*, intelligentia ea-
,

pro Claris, ut aiunt, teMibus, requirilur aucloritas Ec-

dcm est germana Scriptursc intolligentia , ex qu5 ha-
(Icsia-, ut ex illis fides certo stabilialur. Equidem ipsiiis
vi iiirilalis iiun(|uàm forsan sese manifestavit de iliis
(

{\) Sem|ter addendum est: Arredcnlc Kcriesiœ au- coiilroversia; asi vn ipso consensu constat de iisdcMi
clorilnte. Vide suprà coi. 95, not. (I), et col. Mi,
, docirina Ecclesia; docfntis, ex cujus audorilalc ilii
liol. (1). texlns in suo sensu obvio ubitjue admisse inlerprelali
P. S. ad lidt'ui n<Mlinent.

Vide suprà, col. 10 i, noi. (\). P. S.

(2)
 DE LOCIS TIIEOLOGICIS. I.IB. XII. 584
S83
non scnîmm, sed vcrba dnntaxat ira- in htc abbas Joacbimusdamnatus est, qui hune locura
dideruiit. Nam si
non ad ejusdem el nalur.e unilalem, sed ad consen»
d:dissei.t , non uliquc pnWvikàsseMl Kvaiigcliutn oniiii rei

nec docuiNsent onincs gentes sorvare qua;- i

sionem volunlatis unius rclulissct. Pari enim crrore
croatiinB ,

illum allerum locum Joan. 17, 22, inlerpretabalur

cumque illis fuissent à Chrislo comniendata. Qualis :

enim Evangelii praniicalio, qualisve doctrina absque

Cliarilalem quam daiisli wilii dedi eis, ut sint miuin,
, ,

puerorum aut siciU et nos unum sumus. PraHereà Spiritum sanclum à

intfll^îentià esset? Ni-nipc qiialis aut
mente dant accipiuntiiue so- Filio procedere, concilium Ephesinum ex illo Joan. IG
psiuacoruni est, qui sine
testis nemo est, loco accepit De tueo accipiet; ex illo eliam Joan. V\
At apostolioic traditionis certior
:

nuiîi.

quàm Kcclesia. Nam quid accepeiit, ccquis clariùs cvi- 2G : Quem ego mitlam rc /us « Vtctre Spirilitm veritn- ,

quàm ipsa qua; accepit? Scri- lis, etc. Animam ralionalem landem forma esse sub-
dentiiisque teslahilur, ,

ptura igilur sensus ab Aposlohs Ecclesiac traditus pê- sislenlem quidem , sed essenlialiler, verè ac per se

nes Kcclesia n) est. bunianum corpus informare, concilium Viennense, ut

Prjeteieà Ecclesia columna est et fnniamentnmvc- eqnidem senlio ex eo loco babuit : Inspiravil in facinu

ritatis; at verilas et propriè in intellectu Scriptura; esl, ejus spiracutum vitœ , et factus est honio in animam vi-
in Sciipturà autem iiiipropriè lanciuiun in signo; quem- venlem. In eo enim quod Deus animam homini inspi-
illam Paires foris venissc interi relali
adinodnm urina (iguratè sana dicilur, cùm animal id rasse dicilur ,

sit, quod est propriè sauum. i^i ci-go Lcclesia

firma- sixil , «piemadmodùm (lalus extrinsecùs venil. Non
ilaque hprilum bominis educi de malerià, nec ab ipsà"
mentura est veritalis, lirmam ccrtè hubet ac certam
peiulere sed per se omnino subsislere. In eo autem,
rerum cognilioneni vcrilatum qua; in sacris iittcris ,
,

conti ontur. Sed quid opus est pUu-a? Jamenim

quar- quôd per eumdem spiritum factus est homo in animam
tus superior iil>er comproba it vcram lidelemqiie om- vivcnlem, cognovère uliquc, illam corpus verè vivun»

nem deEc<lesi;n auctorilale senlenliam. Iciisum est eftîcere, alque adeô formani subslanlialem esse bumani

autem multis et testimo.iiis et rationibus, Lcciesiam in corporis. Item hoc traxerunl ex illo llebr. 2, 7 : Nus-
(juàm enim Angelos sed scmcn Abraliœ appnliendit. Si
fide errare non posse. Alqui nibil ip.agis ad
liden» alli- ,

nel,quhm divii,orum dicJ. rum veracognilioet sensus. namque animus bominis non esset corporis vera forma,

In Ecclesia igilur e\pl;»rala Scripluru' i.loHigenlia re- parsque onminô himiana' nalura>, sed corpori, ul nauta

sidet, e\ quà iiimirùm inlelligenlia et conqKrluu) ba- navi ,

juMà Plalonis Oi igenisque senlenLam, assistere ;

bere possunius lidei ca!b dicaî signum, et eodeni quo- sine dubio subslanlia esset, quod ad nalura; condilio-
que signo errores contrarios donolare. Sané prinium nem allinerel, separala, quam nos angelum nuncupa-
hujus pr.ece tioiii< clarissimum exe:nplum esl in para- mus. Quare Deus animam ralionalem assumens, ange-
diso ItM-reslri, in fictione Ada.' d • linio lerra\ m EviK lic:un naluram assumps ssel.

formalione de cosla Ada*, deniqnè in leutatione ser- Ha'c igilur el alla ejusmodi lamelsi in Scriplurâ ob-

peiitis. Qux omnia Ongenist:^ allegoricis figuraiisquc sciiriùs conlinenlur, Ecclesia tamen jure suo explicat,

interpretationibus perverlerunl. Sed cùm Ecclsia (id 'libusque ad credeiidum expoiiil. Quod dura facit,

semperea non liguralè dicta, sed propriè ad biatoriam ipsiusdecrelum non soii'im mm esse falsum, sed ctiam sla-

accepcril, jure illos synodus sexlà actionc Uiidecimà bile, fixum ratumqueossedv'bet, perindè ac si in libris

explosit. saci is palerilitis baberelur. Paslores ergô ecclesiastici,

Secunda pracceplio. In Ecclosiie nomine non modo quos in Ecclesiic voce communiter inlelligimus, cùm
fidelium omniu n conc o intelligitur, veriim etiam Ec- Scriplune cerlam constantcmquc inlelligentiam praî-
clesi.e pastores el doclores, pra;sertun in concilie con- scribunl, et absolulamverilalis cat!iolica;exliil)enl for-

grogati il). Ha!C oste sa nol)is esl iibro -4, cap. -4, nuilan), el notas quoque ccriissimas, quibus ha^reses
cond. 4, el lib. 5, cap. 4,concl. 5. Pncceptionis verù c >nlraria! dijudicentur.

hujus exempla mulla sunt , sed nos pauca ponemus. Tertia praîceptio. Si Sedes aposlolica aliquem Scri-
UlaDomini lege: Hoc j'antein meam commemor.itionem, plurâ; scnsum pra'fiiiierit, ille idem catbolica verilas
oaines sem|)er Ecclesia; sacerdoles inlellcxére id pnc- censenda esl (1). Quam sanè pra'ceplionem, nî opinio
scribi, ul boc iden» ipsi facerenl, quod et Jésus Cbri- nos l'allit, diligeiUissiniè in sexlo superiore libio de-

stus tùm faciebat, hoc est, ut Eucbaristiai sacrificium monstravimus. Multis quippè ibi ac nect;ssariis argu-
ofTcrrent. Nam post illa verba in personà Christi pro- menlis addixinms, Scdem apostolicani in lidei judicio

lita : l'ndi' el metnores , inquiunt, nos servi tut, etc., labi non posse. Scriplur.irum vero interj retatio, quùm
olfcrunus majeslali tuœ de luis donis uc datis hostittm in dise ptationem illa- vcniuiil, fidei judicium esl ; non
»7nciam, etc. Wi leflisla; igilur, (pii dixerunt, non esse ergô in Scripturariun iiilelligciitià Sedes aposlolica
fiiidalum in Evangelio, quod Cbristus missam ordina- errai, si eas ex |)ra'scriplo i:.lerprelalur. Nam si non
verit, Lutherani ileni , ac nmlto etiam niagis qui ne- conslanli judicio fixoquc dccrelo, sed ex opinione suâ
gant in Ecclesia Eucliaristi:e sacrificium esse ,
jure à qua>i pr.rt(Tie..s exposueril id, quod aliàs sa'pèdictum
U'hi-i ba'retici babentur. Sed de bAc re in hoc, eodom est, nibil consliluel omninô, quod certum exploralum-
Iibro , Rursùm concilium Latcranense Pa-
posteriùs. quc sit. Quarè si lune orrct, ScripUiram vel parùm
trem et Filium verè el proprié rem unam eamdemquc apte inlerprclando, vel in sensum etiam alienum de-
esse intellexil ex illo Ego et Pater unum sumus. Ità
: torqtiendo, nibil huic pr;çceptioiii obstat. Quac non om-
(1) Vide suprà, col. 238, not. (I). * (1) Vide suprà, col. 207, not. (i).
 5$9 CAP. V. QUIBUS NOTIS FIDEI QU^STION'ES POSSINT DIJUDICARI. jgg
nia illa ses sa praestituit, quœ pontificcs è Scriplurà omnium conspiraiisque Scripturarura intelligentia ip

sacra ad resdequibusagebantsuadcndas accersierunt, sissima est fidci catholicae veritas. Quaî praîceptio in

sed illa docet firme esse tenenda quae fidelibus à Sede septirao libro, cap. 5, concl. 5, adeô fusé latèque
et
apostolicà prœstituuntur. Quibus aiitem signis Sedis explicata exemplis, et ralionibus ac testimoniis confir-

apostolica; conciliorumque fi;raa judicia internoscan- mata est, ut ineptus ego sim, si quidquam in prœsenti
tur, in quiiito libro, cap. 5, explicatum est. Ac certè adjiciam.

ejusmodi judicia, quœ in Scriplurà intcrpretaudà vcr- Quinta prœceplio. Si ex Apostolorum traditione com-
santur, ad Scdem apostolicam peculiaritcr attinere, munis Ecclesiœ usus unamquamiibet Scripturse inter-
ndoô claré hodiè est in Clément. Univ. de summà Tri- pretationem prœ se lulerit, ea ut fidci veritas
tenenda
nilatc et fide catholicâ difiinitum, ut minime sit hicsi- est. ri Ecclesiaî mos i erpetuus expressif, in illis ver-
tanduni, quin pontificis senter.tia eadem et Viennensis bis : Quœcumque sotveris super terram, erunt soluta
et in
concilii sit. Quid,quôd claves habet Petrus, ut librum cœlis. Petro Pe:riquc successoribus datam esse
facul-
clausum aperiat? Quid, quôd qu^cumque solveril in tatem et solvendi vota, et relaxandi jurament
qui \
;

terris, erunt soluta et in cœlis? Quid, quôd ab initio hanc Ecclesiic facultatem inficiaius fuerit, is
verè ac
constiiutum est, ut ex ore ejus gentes verbum Evan- jure hœrelicus judicabitur. Atque hanc quoque
pra.'ce-
gelii et audirent et crederent? Quid, quôd adversùm l.tionem nec probare argumentis, nec exemplis
illa-
banc petram ne porta; quidem inferipraivalerequeant? strare debeo, proptereà quôd in lib. 3 illam utrisque
Quid, quôd pro eo oravit Christus, ne deficeret fides rébus palefeci.
ipsius, quô fratrum vacillantem et nutantem fidem Sexta praîceptio.Quodcumque dogma fidei vel Ec-
coiifirinaret? At quid ego stultus contra proverbium clesia habuerit, vel concilium auctoritate
pontificis ro-
vêtus acta ago ? et argutis minutisque interrogaliunculis boratum, vel etiam summus ipse ponlifex fidelibus
qcasi aculeis Icctorcm pungo, atque ea ut niodô pri- prœscripserit vel certè sancîi oranes
, concordissimè
mùmque nascciitia edo, qua; in sexto libro altissimis constantissimèque tenuerint, ità nobis illud pro catho-
defixa radicibus usquè adeô confirmata sunt, ut nullà licà veriiale habendum est, ul conlrariara sententiam
un(|uàm vi labefactari possint? IIujus auteni pricce- bœrelicam sentianms, quamvis necapertè, nec
obscure
pllonis exemplum habes in Lxtravaganti Benedicti XI, in Scriplurà sacra contineatur. Docui
nimirùm in ter-
cujus inilium : Benedktiis Deus iii do)iis suis, ubi pro- tio libro copiosiùs, dogmata fidei
non è solà Scriplurà
nunliat ponlifex, ha;reticos eos fore, qui negaverint pelenda sed ex apostolicà traditione.
, QuœverôChrisli
animas justorum , simul atque è corporc excesseriiit, et Apostolorum traditiones sint, non alià
via et r.alione
diviiiam esscntiam clarè videre, si nihil tamen liabue- meliùs invesligari posse, quàm Ecclesià ipsâ
duce at-
rint, quod pscnis purgatoriis antc expiandum sit. Hoc que magistrà, superiùs non semel explanatum
est.
ve«"ô sine dubio accepit ex illo 2 Cor. i, 17 : Id, quod Ecclcsiœ porrô auctoritalem non modo in omnium
fi-
in prxtienli est momentaneum et levé tribulatiouis uoslrœ delium cœtu consistere, verùm etiam conciliorum
de-
a'iernnm (jlor'tœ pondus operalur in nohis. Ne quis autem cretis, Sedis apostolicà' judicio, sanclorum doctorum
faiso errore ductus existimaret , banc operalionem consensione, superioribus quoque libris exposilum
est
s;teni;c gloriic aut ad pra;sens niortalis vita; tempus, salis, ut arbitror, diligenler. Christi
quippè Apostolo-
ai:l ad fulurum univcr^ale judicium esse referendam, ruii.quedoctrinam partim scripto, partim verbo in
Ec-
subjungit statim Panlus, 2 Cor. 5, 1 Scinius cttini, desiam descendisse, cùm
:
aliàs siepè, tùm fusiùs in
qu >d si terrcslri^ domus noslra hujus habilaliouis dissolva- tertio libro monsira\i. Ostendi etiam sa;pissimè, nihil
lur, (edi/icalioneni ex Deo habcmus, doninm non uianu- per se ad Ecclcsiaî fidem attinere, nisi quod Christo
factam œlernam in cœlis. Ac ne quis rursùm aliter «- et Apostolis revelantibus accepit. Cùm autem neque
lernamillam gloriam interpretaretur liomini contigere, Ecclesià, neque concilium, neque Sedes apostolicà,
quàm per claram divinac essentiaî visionem mox rem , neque saneli omnes simul possint in fidei judicio falli,
eaiiidem aperliiis exponens, subdit : Scienles (juonimi, quemadmodùm suis qu;cque locis patefacta sunt, certè
ditm sumun in hoc corpore, peregrinaniur à Domino :per quodcumque nobis fidci dogma Iradiderint, si in sacris
fidem euim amlmlamus, et non per specieni : audemus au- litteris non habetur, Christo Apostolisque tradenlihus
tem, et bonani voluntatcm habemus macjis peregrinari à in Ecclcsiam venil. Eodom itaque gradu habendunt,
corpore, 'et Dominum. Quem lociim
prœsentes esse ad acsi patenter illud Scriplnra Iraderet. Omitto
jani plura
D. Thomas, quarto adversùm génies libro, cap. 91, cxempla hœresum nolissimarum, quibus pra;ceptionis
pre^sills urgel. L'bi quamvis et alia Scriptur.T lestimo- hujus nota inusta est. Nam in tertio libro excmpla sunt
nia referai , sed ad meum sensum imô , ad sincerum pcnc innumerabilia.
subtileque judicium, nullum aliud est hoc teslinioiiio
Seplima procceptio. Si vel Ecclesià, vel concilium,
praîslanlius, ut et illa fidci veritas comprobari, et con- vel S(;des apostolicà, vel etiam sancti unà monte eà-
traria haîresis refutari queat. Prjîrlarc itaquc niihi dcmque voce ali(|uam Uicologiaî conclusioncm et con-
sentirc vidcor, si summum pontificêm autuiDo, ex his feccrint, et fidelibus etiam | rscscripserint, hxc veritas
ipsis Pauli verbis illud fidei dogma elicuisse. Eaigiiur catholicâ ilh censebitur, ut si cssct per se à Christo re-
verba in falsum alium s.'-nsum peregrimimque doflc-
vclalii ; cl illi qui adverseliir, aiquc crit h.Treticus, ac
clcre haîreticorum cri t.
si sacris litlcris traditionibusve Apostolorum rcfraga-
Quarta pracceptio. Consenticns cadem sanctoruni
TU. I.
19
 ,

M7 DE LOGIS THLOLOGICIS. LIB. XII. 588

hîc appelle cam solùm sacramenti Pœnitentiae insiilulionem baberi, sed
retur (1). Conclusionera sanè theologion
proprié, qua; ex principiis hujus fac Jllatis cei ta el firmà confessionis etiam prœceptum. Id, quod nos in Rele-

consL-cutioneducitur.lIujus rei exempla suiil iii proni- ctionc de P«enitcntià evidentissimè deduximus. Iiidè

ptu vel plurima. Sexla synodus geiieralis duas esse crgô exempli bujus probatio pelelur. Nam et reliqua

in Christo volunlales, duasque item operationcs coUe-

delibamus, cxlremisquc, ut dicitur, digitis altingimus,

git, tùra ex illo, Matlh. 2G, 29 : Non siciU ego, scd si- qu;ç latè longcquc diffusiùs in Icctiouibus olim qnoti-

cut tu vis, tùm ex co, quôd Christus Deus est et homo dianis perseculi sunnis.

perfectus. Concilium Lugdunense, sid) Grcgorio X, ra- Octava prxceplio. Si scbolaslici iheologi aliqnam

tione quoque tlieologi;x^ constanti tlomonstiavit, Spiri- ilidem conclusionem firmam et slabilem uno ore

tuni sanclum ex Pâtre et Filio, non lanciuàin ex duobus omnes statuerint, atque ut certum tbeologia; decrclum
tanquàm ex uno, non dual>us spirationi- fidclibus amplectendum conslantcr et perpétué do-
principiis sed

bus, sed unà procedere. Pater siquideni el Filius juxtà cuerint, iliam ut catbolicam veritatem fidèles sanè

fidem sunt unus Deus, una potentia, una sapientia ;

amplectemur (1). Constituimus autem, ut reor, banc

brevilor, in omnilms uiiuni, in quibus non obviai rcla- pr;cccptioncm in lib. 8 firmiter et neccssariô , ncc ad
lionis oppositio ; ncc enini aliter divin^e natura^ nnitas opinionem nieam solùnj , scd plané ad veritatem. Ac
in duabus personis servari potest. Gùni itaque in spi- fieri potest , ut aliorum judicio errem , sed nieo ilà

rando nulla sit à Pâtre Filii dislinclio, sequitur Patrcm prorsùs cxistimo. Cbristi igitur animam, statim ut est

et Filium non esse duo principia Spiritùs sancli , sed in corpore inclusa , Deum apertè vidisse , scbolaslici

lUium; quemadniodùni non sunt duo principia crealu- ad unum onnies fidenlissimè docont. Eam rem undé
rac,sedununi. Quà ex re intelligilurulrunique errasse sibi persuascrinl, non omnibus passim expcdilum est.

vehementer, Erasnium nempè et Arabrosium Calhari- Sed ità esse minime ambigitur, nisi quod Erasmus in

nuni; illum, quia banc conclusionem nihil ad ûdem quœstionem vocal. At quibus rationibus cl testimoniis

pertinere credidit ; bunc, quia eaui, cùm sit tbeologia^, ea conclusio confecla sit ,
posleriùs explicabilur.

propriè conclusio, inler principia prima, boc est, fidei lllud modo ponimus, universos scbohie liieologos in

articules numéravit. Item concilium Latcranense, sub tbeologia; cerlis conslantibusque decrelis proefinicndis

InnocentioIII, ratiocinatione tbeologicà adversùm Joa- errare non posse , sicut ne in fidem quidem : quod
chimura divinam essentiam nec gcnitam esse,
eflecit, eorum errer, errer fuisset Ecclesiœ , utpotè quùm ad
uec g-enerare. Rem videlicet genitara et generantem cernendum bujus gcneris res non alios Ecclcsia, quàm
realiter dislingui oportcre qnarè si essentiu divina ge- ;
Ibcologorum oculos babeat ,
qui si l'allerentur, tolum
uerarel essentiam, ipsam à se non solà cogilalione, sed Ecclcsia; corpus in sue facerent errore versari. Al

re etiara esse disiinctam. Item Patres ad ununi omnes enim, ut dixi ,

post ea ,
qua; lib. 8 disputata sunt, non

ex eo principio : Hoc est corpus meum, ratiocinati sunt, est operse prelium in bac re conslituendà elaborare.
conversionem panis in corpus Cbristi fieri, sine quà Sed ne quis sit admiratus , cur, cùm intcr omnes lerè

ncc verboruni illorum veritalem potcrant coir.preben- tbt'oleges constel, à mcquc ipso sa;pc affirmalum sit,

dere, neccaîtera qu.TC fldes caibolica de verà inclnsione ejusmodi conclusiones ,

quae ex fide per expbcatam

corporis Cbristi sub specie panis confitclur. Ità conci- consecutionem derivanlur , ibcologia; propriè esse

lium Lateranense Palrum vclerum consensione con- non fidei, nuncità cenfundam, quasi tbeologia elfides
sliluit ,
panem in corpus , vinumque in sanguinem eadem virlus sinl. Si enim error conclusionis ibcelo-
transubstantiari : sic Hàc re
enim concilium loquilur. gica; error fidei est , ul est rêvera , si cam nogare sit

constitutif, illa fueruntconsectaria, quaî concilium Con- bxresis, sequitur fidem atque Ibcologiam ad can.dem

slanliense docrevit, panem post consecralionem non pertinere virlulem ,

quandoquidem crroics nlrique
mancre, atque adeo manere sine subjeclo accidenlia. iacullali centrarii ad idemj ertinentvUium. Sunt enim

In mutatione quippè et conversionc (juâcuniquc termi- utriquebœrcses. Scd non cril difficile ci qui superiora

nus, à quo mutalio et convcrsio initium sumit, non releget, banc oblerere conlundereque calumniam.
manet. Quarè, si per consecrationis vcrba j)anis transit Diximus enim , fidem , licol non immcdialè , scd ver-

in corpus, non ulique perstal illo, scd pcrslanl acciden- sari tamen circà cas conclusiones, qua; per evidentom

tia cjus. Item synodus Complulensis, Sixto IV in Fx- et necessariam consequentiam ex arliculis fidei celli-

travag. suà corroborante, C( rlo tbeologiaî argumento, gunlur. Quarè necesse est ul infidolitas mcdialè quo-

confecit ex illo Joannis 20 tcstimonio : Sicut imsit me que circà conclusiones tbeologia; contrarias verselur.
Pater, el ego niitto vos : quorum remiserUis peccata re- Cùm autem ex liujusmodi adversis orroribus non
mittnntur eis, et quorum retiimeriiis, rctenta sunt, non ygroiatio modo fidei, sed etiam corruplio sequatur,
fil , ut eorum et ûdei sit indirecla quidem et conse-

Ad eani pitecc'|)lionom aucloris el snpcriorcm rc- quons, sed vera elnaluralis repugnantia. Quamobrem
(1)
vocanda sunt qu;e suprii de tiaditiono, ronciliis, au- Ecclcsia , tametsi inlciligil ejusmodi concbisionos non
clorilale Ecclcsia», summo
ruravimns adno- ponlifice,
c fide solùm, scd è principiis quoque nalura; pcndoro ;

landa. Addendnm tamen, vel rursi'is diccndum bujns-

modi décréta ex lege sal tem generali ad lid m pertinere ,
quia tamen non pulat , bominem ralionalcm ea qua;
,

nisi qualcnùs proxinié vel reniotc ex verbo Dei scriplo ralioni jterspicua sunt cl manifesta nogare , eum qui
vel tradito, interpretatione infallibili acoedcnto, oriuii- illas inficiatus sit, ba;reticum judical. Sumit enim ,

tur. Uxc aliundé rursns ac fusiùs tractabunlur, ubi de

rejnilà ûdei a^amus. — P. S. (i) Videsuprà, «ol. 401.
 , ,

CAP. VI. gLJ.-ENAÎi AD HvEKtSlM CONS rmjli.NDAJH SliNT iN'ECESSAUlA.

tnaximâque ex caireâ SBttnit, illum non in naturse ra- pertinacià defendatur. Hitrelicus airteTfn , viisi sil pev-
tione, quce erat evidens, sed in lide claudicare. Atvcrô tinax, nullo modo intelligitur. Hujus autem opinionis
si quis vel consequentiam rerum aliàs perspicuam suK multas causas reddcre conantur. Primam quôd ,

ignoraret , vel principium etiam nalurale ,

quod cum nisi ilà esset aliqua propositio ab uno afiirmata esset
,

articulo fidei ad coUigendam theologiiç conclusionem hicresis ab alio non esset ut si homo doctiis sciens
, ;

suniitur, certè non esset liocreticus; ut si honio indoctus, contrarium in sacrls libris contineri, assercret, Moyseii

vcrbi causa , existiniaret hanc enunliationem €sse non Judaeum fuisse, sed Jigyptium ; lune illam pro-

falsam : Omnis homo est risivns ; undè, quanivis cre- positionem haireticam esse, iiresitari non potest. Al si

deret Christum esse hominem , non ideô arbitraretur eadem inscitè ab aliquo bomine rustico et idiotà affir-

eum posse ridere, hic profectô non esset propriè infi- maretur, haîrelica non esset. I(à Jieret , ni propositic
delis, sed stultus, q\ii non perse supernaturali iuniini, ab asserente penderct ;
quod , ut inquiunt ,
quàm sit

scd naturali repugnaret. Verùm quoniam ejusmodi erroneum , vel mediocriter doclo est manifoslum. Si

stnltitia, quanivis per accidenset indirecte, fidei lamen enim propositio falsa est, à quocumque dicatur, sttr.pcr

es conseqnenti corrompit depravatqiie judiciuni jure ,

eril falsa ; ergô si est propositio liccretica , à quocum-
apud Ecclesiam non instultitiâ habetur, sed in criminc. que illa asseratur, semper erit hœrcticà. Alteram
Atque lia^ inihi videntur prjeceptioiies sumnioe atque causam reddunt ,
quôd verilas catliolica non pcndet
optinia;, in (piibus tanquàm insignitic notre et catholi- ab asserente, utveritas catliolica sit. Nam sive JudiTîus,
earum veritatum et hœresuni ccntrariarum appareant. sive Paganus ,
sive Chrislianus Deum esse unum et
Si quis verô certiores raelioresque protulerit, ei trinum affirmct, iila certè assertio catholica est ; ergù
niagnam habebo graliani. Quanquàm enint fortassè ,
neque contraria falsilas ex eo à quo asseritur, iiocresis

qui roprehendent comniuniter illa quidem oninia sibi aut nomen , aul ralionem vindicat ; sed absolulè
quaî prretor opinionem sut\ni in bis libris mois aniniad- et per se esl hacretica ,
quoniam absolulè et per se
verîeut , separaîim autcm in singulis si pcrspicicnt cum catbolicà veritate pugnat. Cueleras causas vel ego
qu3edam, in quibus vel à communi ego opinione , vel non intelligo , vel certè indignas judico , ut à nobis
à clementià et lenitalis spccie discedo. Nani et prne- roferantnr. Illa vehemenlior apparet, quœ ab illis émit-
ceptionum tertio cl postremre acerba cuipiam forte titur, quôd tiieologi rogati au propositio aliqua lirere-

severaque judicia videbuntur. Sod is primùni rationes tica sit, an non, simpliciter rcspondent, aul esse, aut
illas expendal velim, quibus in G et 8 lib. iisi sumusad non esse, nuUà ejus, qui asseruit, liabità ratione.
dnas bas praeceptiones corroborandas ; modestiani Nova aulem res esset et inaudita si theologi propo- ,

quoque ac teniperamcntum ,
qno bujus nostri judicii sitioncs cas, quarum nolœ qu;ieruntur, designarc nol-

acerbitatem indulgenter etiam, nisinossenicnfia fallit, icnt, nisi illis anlè asserentium ingenium , conditio,
cmollivimus. Deindè si tàm indulgens in hujus seculi doclrinà et culpa innotcscerent. Hinc coliigunt omnem
temerariam insolenliam esse vult, ut asperior ei dis- propositionem, quai modo est hairelica, semiicr h.xre-
ciplinée correctio displiceat , obsecro vident , ne dùni ticam fuisse ; née Ecclesiam definitione suà ex non
judicum ecclesiasticorum animos à severitate et vebe- hrerelicâ hœrollcam facere sed id quod rc ipsà erat,
,

mentià ad remissionem indulgeiitianique traducit, no» ignoratum lamen et occuUum , declarare. Ilaiic sen-
modo forum Ecclesiam relaxet , sed usquè ad atrium icntiam Occam. tenuil, 1 part. Dialogor. , lib. 2,
liccntiic impudentis alque adeo intolerandne explicet. part. 2, cil, et cardinalis Turrocresnata , lib. 4,
Crudele est , fateor illud : Vexât censura cohunbas ;
pari. 2, cap. 3, et Adri. 4 Senten., q. 1, de Confess.,

sed illud etiam dissolutum : Dat venïam corvis ; utrîim et Alpbonsus Castro Zamorensis , lib. 1 de jusià ha;-
verô lioc tcmpore et œtate perniciosius, non facile »*etic. Punit, cap. 1.
dixerim. Sed quoniam eorum errores, qui de Ecclesia' At auclorcs alii haud détériores, meâ quidem scn-
doclrinà parùm reclè sentirent, non eodem gradu esse tentià { nam meliorcs multi credimt) ab bis longé dis-
omnes, niultis in locis perquàm brcviter perstriiixi sentiunt; in quibus est Cajclanus 2-2, q. 1, a. l. Divus-
atque attigi, de bis quoque crroruiu gradibus pauca que etiam Thomas prioris ad Corinlh.caj). 11, lecl. 4.
dicantur. Accepimus enim è concilio praesertim Con- Aflerunl aulem ad hujus sontentije confinnationcm
stantiensi , alias propositioncs hccreticas esse, alias argumenta plurima. Primum est, quôd concilium Con-
cironeas, alias sapientcs bocresim , alias temerarias, stant, distinguit pro;;ositiones h;ereticas erroneas
,
,

alias scandalosas, alias piarnm aurium ofiensivas. sapientcs hairesim ;

qnas res difficullcr omninô sccer-
nemus, si omnis crror in malcrià fidei est iucrcsis
CAPUT Vf.
priùs etiam quàm definiatur ab Ecclesià. Deindè, 24, q.
De variis errorum gradibvs prinvtmque de hœresi
,
l,cap. Quod aulem; et cap. AcAa/iHs, cl 24, q. 3, cap.
et hœrcticà proposilione.
Nolatiditm, dicuntur aliqua; ha;rcscs esse novaî , ali-
Priùs verô quhm istinsmodi propositionum gênera no- qu;e vclcrcs ; non ergô absohilè sini? ullo r.spcclu as-
tasquodt'linio, illud explicandum esl, an omnia illa ad .scrcntis h;eresis dici |)otcst(l). Praitcreà, ad haTctici
hocresim requirantur, quai sunt ad b;eroticum consti- rationein ,
quù iKcreticus esl pcrtinacia requiritur
, ;

luendum necessaria. Sunt enim auclorcs nobilcs, (|ui ergô de ratione , ha:rcsis est, pcrtinacia. Quemad-
cxistimeiit, omnem propositionem h.cresim esse, qux*
(I) Ilieronyuius eodem modo loquitur in cap, 3
fidci veritati repugnct, quamvis ab ignorante sine iillà Epist. ad lit.
 . ,,

591 DE LOCIS TIIEOLOGICIS. LIB. XII. 59^

modùm si cœnatum non nlsi vespere inlelliginius , nominis rationem sequimur, hrrresim non esse cui ,

nec cœna qiiidein nisi vesperlina iiiU-lligolur. Ac cer- perliiiacia non csl adjuncta et onminô alera sine , t
,

lè sioiil à caiidore caiulidimi, ità ab luurosi noiuiiialur (|nibns cii non lirroseos vcré cl | ropriè non (onst:it,

li.erclicus; quarè qui hiuresiin asseril , h-rrolicus Nec si ad lidcm illa e.\ se pertinent, qu;v à i)co sunl

ille est , ul qui habet candoreni , est i andidns. Ec<lesi;i'rev« lata , qna:iq à:n in eonnn forte nos igiio-

Quid eiiim absurdiusdici polest, qiiàu» veraui for- ralione versamur . ct)nirarios sUUim errores h rrcs s

nicalioiuMU osse in eo qui non est forniauius ve- ,

, jiidicanuis. Non enim si quispiam color albocontrariiis
rum et propriuiu hoinicidiuni in eo, qui non est bo- t si, proliniis est aler; nec si aliquid libcralitati advci sa-

inicida? Absurdum igilur etiain est. in eo vcrè et pro- tur, riiox avariliu' nomen habct. Sic igitur lieri potesl.

priè liairesini esse ,

qui non sit ba;reticus. Ad biec, quod paulô post demonstraturi sumus , ut eliam in

ha-resis est vilium non solùm intelleclùs , sed ctiam Christinno error aliquis sit fidci quodammodô advcr-

v.lunlalis, nenipè crime:» «'Sl, quod nisi volunlale sus ; nec hicresis t men sit, vitium intor oa quie 1 d.'i

coaseulieiile inlell-.gi non potesl; ubi crgô nulluin csl répugnant, vel niaximum. Quemadmodùm aulm nam (

criuien, nuliave cordis adversùm fiJeni repugnanlia . hoc exempîum etiain atipie etiam premendum est)

ilii ne ulla quide.n lucresis est. Adde, quùd aclus iidoi colori albo gih us , glaucus et pallidns contrarii siuit,

calholicai non est, nisi assentianius proposilioni calbo- imperfectè lamen, ità quidam etiam sunt Cbrisliano-
Iic:e ab Ecolesià'definitai ;
quanidiù eniin resest anibi- rum errores, qui, cùm incboati sint et informes, b>c-

"ua, neque Ecclesia alterutrani

conlroversi;e parleni reseos speciem nonallingunt, licél ad eamipsam quàm
nnefuiivit, neulrius opinionis assensus (idei ciKholicae proximé accédant. Quia vcrô h:erosis cum fide non
idiciuiu est. Quà ex re inlelligilur, non esse baeresim, solùm pugnat, sed summè maximéque etiam pugnat
i

quani Ecclesia cerlô prœ- sequitur, errorem tune propriè h.vresim esse (]uîim
nisi quis veriiali calbolicai, ,

çcripsit, rcfragclur. Adde ctiaui, quod verilalonicalho- nonfidei malerialiler, sed lormaliteradvcrsatur. Libat

iicani appcllarc, quam nec Ecclesia credcndani propo- ;

enim hoc loco scholx verbis abuti. Sedexperiar, et di-

suit nec iideles per fidcui infusani credunt ; sed unus- cam, si potero, meliùs. Si quis fidelis in bis, (pie fnlei
opinione lenet, videtur à noniine sunt.viliosè per inscitiam erret, et flagitiosè ctiam
quis lue probab li

juoquo ipso vorilatis calholicaî aiienum. Atqueopinio- catholicam unamquamvis veritatem ignorel ; ad diale-
divinas personas relalionibus ciicorum legem quidem (idei contradicit, ad iiiormique
ncin, quic inlkias irct ,

antequàm esscl ab Ecclesia doliniium, ncnio eliam r.ormam culpa; morlalis reus est ; sed nisi vi us,
dislin::îui,
nec veritatem catliolicam dicitur vidensque pereat hoc est nisi piud ns
hceresim vocaie anderel
lit , , ,
,
,

voleiisquc se à catholico dogmale separet nec facit

qucc adversara senlontiani lucretur.
,

Mibi verô seiupcr consiliuin fuit nominum contro- sectam, neque ha:resira admitiil. Nondùm enim sim-
versias aut declinarc omninô aut paucis exponere. pliciter et absolutè cum fldei forma pugnat, si de pugnà

llaipie si de h;eresi proprié loquiiiiur, non dubilo quin morali sermo sit. Nam de pugnà dialecticà nulla iiohis

ficentior, crebriorquo sentenlia eadeni verirjp sit, neni- i

quïcslionunc est. Sunl tamen ejusmodi errores iiif!>r-

malioncs el inchoaliones qua'dam h.crcticaî pravitatis,

pè non aliud cxigi ad constituendum haireticuni, quàm
id, quo bieresis constituitur; hœresis quijjpc flagitium
ad cujus speciem indirecte, ut imperfi'Cta ad perfecta,

i;i aliquo bomine est, illunique denoininat, in quo esse rediguntur, quemadmodùm hominis embrvo hooio qui-

c inslilL-ril. Cuicunique igitur b*resis noUi verè et jure dam informis est, et inchoalus, al non siinpliciter ho-

i.-iuri potesl, is verè jnrcquc erit b;ereticus; id , qnod mo, sed secundùm quid. Non ergô si quispiam orror
fldei conlrarius per ignoranliam, vol nogligonliam vi-
ex argumenlis nunc pnsitis quaidani manifesté probant.
tuperabilem fidoi obrepil, illico h.eresis nominabilur
Sed (luemadmodiMU urina impropriè sana dicitur , quôd
signuin est sanitalis, ctiamsi fallax ali(iuandù sit , sic
qure est siimma quiedam infidelilatis spe. ios, errorqiie
fldei catholic» advcrsus, non utcuinqiie, sed porfocto
pntpositio in voce, vcl in scrijito vocatur buTclica, ,

quod signum h.crcsis esse soleat ,

quamvis interdixii absolutè, formaliter. Perfecia verô hoc, absoluta et

ab h iresi is, qui dixcrit, excusclur, quia ignorans fuit. formalis repugnantia ,
quùm sit ctiam moralis, non

In (luo sensu illorum opinio vera est, qui arbitrantur

!
modo dialecticà, ex objecto el génère seorsùm non ac-
esse cipilur nisi subjecti quoque, el volunlatis hiimaiiic
aliquam propositioneni h;i'ret'.cam , timi ctiam ,

hcrelicus non est. Vel loquuntur raiio habealur. Ecqiiis enim nescial, morales actis ex
cviin is qui asserit ,

oliam de hxTCsi ex gcncrc, et objecto, ut si quispiam dispari hominum stalu, condilione, affectn, nolitia*que

concubilum illum primum Jacob cum Lia , de quo Gè- varielale diversà, varias item nominaliones , spocie—

nes. 29, 23, fornicarium appcllaret, non quôd reverà que oriri? Error igitur ille : Christns non est vins
f;)rnicalio fucril, sed quôd ex génère et naturà talis Deiis, lamelsi in quocumque cujusque conditionis bo-

sit ,
quamvis ignorantià inlervcniat. Veriim scbohe mine fldei répugnai, in Jiid;vo tamon inlidolilas judaica
theologi, qui vocum signiriralus pressiùs tenent , me est, in pagano paganica , in chrisliano liaTClica. Nisi

concubiuim Jacobi cuni Lia fornicaiionem esse dicunt adeô loqiiendi imperili simns , ut bujusmodi erroris
nec acceptionem rei aliène, furlnm, nec ca-dc in homi- culpam in pagano hairesim appellemus. Apiid nos ergô.
nis, homicidium, nisi quùin et res aliéna malè pcr in- q>ii muîtas cl discropanles infidelitalis spocies ex varie
juriam altrcclatur, cl ho :i:o inique conlra jns occiditur. hominum cullu ac profossione distinguimus, nibil ob-
Maneat ergô pcrpeluumque sit , si vcram cl proj ji: m siai, ciir non illiusmodi et rerum, et vocum gênera al>
 ., 1

1593 CAP. VII. ARGUMENTA CONTRA PR.^CEDENTEM DEFINITIONEM. 594

asserenlibus pendeanl. Quibus rébus exposilis, facile, tur ; fit, Jil b;icrcsis sine errore aliquandô sit. Nam er-

ut opinor, inlelligilur malà b;iîresiin ralioiie deliiiiri ror veritali repugnans assenlionem liabcl. .^d h;ec

qiiôd sil error calholicaî veritali coiitrarius; quippè divus Thomas pari. 1 ,
quucsl. 32, art. 4, docet, quod
cîim ista definilio uiia in omnes errorcs valeat , Ju- opinari falsuni circà ea, qujc sunl nobis principaliter

dseorum, Saracenorum ,
paganonini, h;vrelicoram. ex fide tvadita, hoc ipso iuducit ha;resim , maxime si

quidem sanè luculenter, ulab hon!iiiil)iis dé- perlinacia adjungalur; sine perlinacià igitur lucresis
Sed lioc

fi liendi peritis, à theologis schote di( lum est, h:ore- esse potest. id quod Ecclesi* usus confirmai, q ;ï; ex

qui fidem professus fueril periinaceni unà actione adorandi idola, circumcidendivc puerum,
sim esse ejiis, ,

erroreni, illi veritali manifesté coiitrariuni, qux' calho- homine n quasi ba;relicnm judicat; non judicalura , si

ad hœresim perlinacia nimiaque illa in errore perdu-

lica certô sit (1).
ratio exigerelur.
CAPUT Vil.
5° Addequùd incredulitas et durit'.a cordis sine per-
Contra luerests definitionem argumenta quœdam.
linacia css;^ non potest; discipuli ergô undecim, quo-
M e:iim ut b;jec defiiiilio illustrior appareat, qui- rum incrodulitatcm et duriliam cordis Dominus incre-
busdam arguinentis ex{:loranda est. pavit, habuerunt in errore pci linaciam. Al error circà
d° Priniùm christiana doetrina et inslitntum est rosurrectioiiis articnluin, qurmi Dominus ipsc mani-
hceresis, ut auctor est Philo in libello de Viià theore- festé pra'dixcrat , fid'i calholicae apertè erat contra-

ticà supplicum apud Eusebium libro llisto . ecciesiast rius; quarè si definitio illa vcra et perfecla est, disci-
secundo, c. 17. At non est errer, sed ipsa poliùs ca- puli in liaTCseos crimen incurrère. Id si perabsnrdom
tholica Veritas, etc. esl, dicamus poliùs in eà definilione el superesse quid-
2° Apostata à fide et religione christiana calholica; qnam el etiam ab;'sse.
,

veritati apertè répugnai ,

quam seinei professus es ; Hyccverô argumenta pancis quàm fieri poteril cxpe-

non tamen est haerelicus. dienms. Non enim hoc leco nos de lia-resi inslilutio-
3° Ex verbis inordinatè prolatis, ul Hieronymus nem suscipinuis qna; nisi lo: gissinià oralione millo
,

ait, incurrilur hoeresis ; sine errore ergô et perlinacia modo absolverelui-; sed quasi praHereuntes breviltr,
hoc crimen invenitur. el circ'mscii. té cxplicare volunuis, qnidnam proprié
4° Praetereà Dubius : in fide infidelis est, de llserelicis ha;resis sit, undè, quis sit luerciicus error elnceat, et
c. 1; si ergôanteàeralchrislianus, ex hujusn.odidnbila- (jua*, h:ereti;a propositio : (juam in voce, vt 1 scripto
tione efficielur hjereticus. Nihil enim est in génère, quin erroris baîrelici signism esse, ncmo (pii vir doclus sit,

in aliquà ejus generis specie conslitutuni sil. Quùd si

ignorare potest.
hresilatio illa est haeresis, qui autem bocsitat, suspcnsus Ad primum igilur, hncresis grœcè ab eleclione dici-
et incertus aniini pendet, nullique rei onininù assenti- lur ul auclor esl Hieronymus in c. 5 Ep. ad Galatas,
,

etiic. 5 Eiiist. ad Titum, !sid;)rus, lib. 8 Etymol.,

Hœresis [y.'pm^, electio) indioat in se dngma
(I)
privatum, seu eleclione privalà et extra auctorilalorii cap. 5. , div. 1 liDiuas secundà secimd.v ,
qiia'Sl. 1 ,

Ecc esi;u,ac proindè contra lideinconununeni liabitiiin; art. 1 , cl in c. 5 Epist. ad Tilinn. Cran am vcro har.c
hinc liœrclicus sibi opinionem fingil propriani, sectuin-
vncem Lalinus n()^i Teslamcnti inter; ros i;.lerdimi
que vel inslituit vel suam lacit. Sub iilo resporlu h v-
serval, quandoque in sectam vertil, ut ad Galatas quin-
resis nnlurà suâ errorem seniper fundaincnraicni ac
ûdei subversivum compleclerelur, neque iiuincrilô in là, ubi edilio noslra : In cantis opcribus secta ha!;cl,
eo sensu ab auclore dicilur error qui cum fuie non so- giaica habet : llarcs. Et Ad. 28 , Jndaii cum Paulo
lùm jm^nat, sed siimmè maxinièque etiam pugnal (vid.
modo suprà, et infrà, cap. X). Al verô hrrosis maxi- iiupiiuiil : Naiii de secln liàc nolnm est nobis, qnbd ubi~
me i-ub rcspectu juris canoni vel uiiicè in praxii ,
que ci contradiciiur . liairesis gnecé Lucas dixit. Secta
propier scilicel pœnas canomcas, dcfinienda esl, lutic- igilur cl lucresis eadem res sunl ; sed ul secta à seclan-
qiie de 'lia qu.eslio ad Ecclesiii; deliniliones speclabit
do , sic lueresis ab eligendo dicilur, à-o roO v.i:io;j.a.i,
omninô. Porrô dofinitif)nes ille duplici modo proferiin-
lur ; v( 1 enim Ecclesia définit lalem proposilioiicm de quod esl, clitjo. Deinde el illud animadverleiidum , no-
fidt; esse, sub eodemque analbemale promidgal, al(|ue inen hasreseos apud Gnecos vetercs cl lalinos aucto-
eo ipso ha'retica declaratnr propositio conlradirloria res générale esse, el unam quandibel sectam
,
designare,
vel directe pronunliat lalem proposilioncm formaliter
ul I lalonicam, Sloicam, Perpateticam. At chrisliani
conlrà fidem esse, sub eodemcpu; anailiemale eam
damnât. Ex hujusmodi dflinitionibus proposiliones scriplores , contracto vocabulo , hicresim nuîxupant
falsie dicend;e sunl in se et liabend e ul lidrcsca poe.'ie sectam
; et divisionem ,
quà qiiis à communi se Eccle-
aulem conlrà bii-reticos ab eiidem Ecclesia lalM! n(m
sia: fide sejimgit, privatamcpie opinionem eligei.s , c
iricnrnmtur nisi ab iis qui baplizali cas cum perlina-
c.\i\, conlrà proinde ejus aur-îoritatem, lenenl. l'rro- — calhîtlicà insLlutionc discedil. Pra:lcrcà el illud, licct
ma aulem lanlùm eril proposilio si millà lali défini- , sit in promplu el mullorum sermonc leratur, conmie-
tion.; prolligala , conlrà (amen doclrinam Ecclesia-
niorandum est tamen, dnclrinam evangelicam propriù
communem, elcerlam puguel. Iln-c salis liic de quibus
ex professo fusiùs dicelur in iraclarii de l-'ide. cum sci- ne(|n;; ha-resim, neque se(l;;m ap| eliaiid.im, linn quia
licel de régula (idei et nolis lheol(»gieis proposilionum eam non seipiimur ex eleclione nnstrà (nec enim coin
disseremus. Oslendanl tamen illa cas nolas de fide, liœ- mci.tmn aut inveiilum noslrum esl) , sed habemus ei
retica, errotiea, Ole, aliciii pro[)osilioni ajtpfisilas, ad
canonicum etiam perlinere, pori(lere(iiie ulliinô ex iraditione divinà ; ut non nobis sic , an aliter opi-
t'us
ic(lesi;c definilionibus ei auclorilale nec proinde ,
nandi o|)tio deiur , sed Deum ,
quàcnnupie trahit rc-
»deô subliliùs de illis esse Ibeologis dispuiandum. P. S iraliiujue , sequamur ; tùni etiam quoi.iam Evangelii
,
 ,,

595 DE LOCIS TIlEOr OGICIS. LIB. XII. 1(9^

doctrina semp^r catholica et universalis fuit, ad om- l ad paganismum ,
paganicre infidelitatis colpam contra-
nés a'qiiè pcrtiiuiit , omnesque eain omni teni]ioro !
bit. Quo fiorct, ut apostasia, si ha^resis est, in duabus
tenncnint ,
qui de Deo,et verilale re tè sentirent, j
speciebus ejusdem proximi gcncris coUocarctur. Re-
Ci:m ergô ha^resis et secla privatam quamdam disci- i
clins ergô divus Thomas philosophatur cùm ait, apo- ,
'

pll.iam sonenl, qiiam sibiuniisquis(ine iirosnoarbitiio stasiam nuUam determinatam speciem infidelitatis
et eligit, et sequilur, niniin'im calliolica disciplina ho- l)rai se ferre sed ad cam redigi et rcduci ad quam
, ,

niinibus ad nntnn omnibus à Deo iradila, nec secla ,

ajiosiala accessit. Nam ex eo quôd rccessit à Christian*
nec ha;resis vocanda est, quànilibel pliilosophoruni fide, apostasia speciem non habct, sed circumslantiam
placila ha-reses vccitentur. Auctores sunt Hierony- quan)dam aggravantem, juxtà illud Melins erat non : m
nuis, in cap. 5 Epist. ad Tilum, bidorus lib. 8 Etym., cogiwscere viam jnslitiœ , tjitïim post uijnMonem retror-
cap. 5, ibeopbylactns, in cap. 2 Kpist. ad Colossen- skm couverti. Quo magis cos miror, qui in conlrariam
ses, ïciuilliaiuis, in libro de Pra;scriplionibus huereti- sent(Mitiam verba D. Thomœ, rationesque deflectunt.
coruni. Ouùd igitur Philo nostrani religionem hœresini Sed corum argumenta videamus.
dicit , neque in maham parlem tamen , more illius Unum est, quùd hï retiens homo per multiplicatio-
a;iatis facit. Sic enini ferè ab honiinibus appellabatnr. ncm lia-resum birreticus esse dcsincret. Nam si in aliam
Ad sccnnduni verô , ulrùm apostasia hieresis sit , I
cl aliam hairesim quotidic laberetur, quousquè tolam
niognà diwtissimoruni dissensione certatur. Sylvester, prorsùs dcseroret calholicani fidem jam ex luierclico ,

in verbo llarresis 1 ,
quieslione secundù, affu-niat, apo- I
per augmentum huMesum, priore nomine amisso, apo-
statam hcereticnni proprlè non esse. Sed in verbo Apo- stata fieret. Alterum argumentum est, quôd pœna; in
\

statu, § 1 et 2, secum ipse, ut videlur, pugnat. Cajeta- !

jure advcrsinn li;creticos décrétai apostatas etiam
nus 2-2, qiKcst. Il,
'

art. 1, docel, quod ajwstaloe verè comprehendunt, id quod non esset, si illi non essent
ha^rctici sunt, quia licét non credant in Cliristum, ni ha'relici; quùm nufla lex canonica sit, qua; in hujus-
ait , aciu elicilo ,
prolitenlur tamen eum charactcre modi apostatas animadvertat, nisi in h;rreticis conti-
j

chrisliano. In ha^resim ilaque incidunl, cùm desciscant !

ncanlur. Postrennnn argumentum gravius est multô
à fide catholicA ,
qnani professione tenebant. At in quàm ca-tera quôd Bonifacius YIII apostatas ha^reli-
[
,

Sumnià in verbo Apostata, videtur contra sentire, in- cos esse dcfinierit in ha'C verba : Conlrà Christienos,
[

qniens : Apostasia pcjor est hœresi , utpotè excedens qui ad ritum transicrint Judœortnn , crit tanquàm con-
[

ipsam toluliter tollemlo fidem. Cardinalis Turrccrcmata, i

lrà liœrcticos procedendiim.
in lib. 4, part. 2, c. 15, apertè confirmât, apostatani |
Sed primum argumentum non est difficile eluderc ;

ha,Tcticuin non esse. Qua; eadeni sententia est D. quàmlibet cnim hœreses cumulcntur, si Christum
[

Tbom;e, 2-2, qunest. 11, art. 1, et quaîst. 2, art. \ ad homo ille generalitcr profitetur, et sub chrisliano vo-
3, ubi expresse dicit aposla«iam r.on importare dctor- cabulo cjus fidem impugnat, hœreticus scmper erit,

minatam Sj ccieni infidelitatis , sed recipere specieni !

apostata non erit. At ubi primùm et Christi nomen,
àiernnno, ad quem est motus recedentis à fide. Ac et lotam omninô rel^iowem deserere m&tiluerit, apo-
|

certè usu et more ioqtiendi sanclorum , ha^reticus ill-^ ;

slala fit, et nomen ha^-eseosamtttit, non per ha'resim

dunlaxat est, qui post profcssionem christ'.anse fidci i supcrioriJ)us adjeclara , sed per apostasiam novam
siib nomioe christiaiio doctrinal Christi resistil, ut Au- qua; hoeresis non est , sed niajus aliquid iMeresi. Quis
\

gusiinns inquit, 18 de Civilate Dei, cap. 51, et lib 16 , j

aut<^m dubitat , minora per majora aboleri , et nomi-
c. 2, tradil, quôd Cbam , médius Noe filius, nec in nibus commulalis, pr.iora in posteriora transircfDis-
j

primiliis Israclilarum, nec in plenituiline genlium tan- i

posiliones mutantur in babitus , et nomen dispositio-
quam se ab utroquc disccrncns , cl iiiler ulrumciuc ; nis cessât. Scicntia vialoris in scienliam compn hon-
rcnianeiis , lypus h;crelicorum fuit. Alquc Origcnes, sionis verlitur,. et scientia illa prior , fidesque et fidci
in terlium eap;it Epislohe ad Tilum : « Ihercticus, in- nomen cluitur. Incontinens,, incontinenliis Si«piùs itc-
« quit, ille est qui Chrislo se credere profilctur,' sed ralis, pravus cfficilur, nomen illud velus evanescit, aul
« aliud <le verilale cbrisiianœ fidci crcdil, quàni habcat ccrtè in gravius alind permulalur. Quaproptcr nibil est
« Iradiiio dcfinitioiiisecclcsiastifse. i Et no singulorun»
admirandum, si asscrimus, ba;relicum per aposiasiam,
vcrLa rcforendo prolixi et ninlesii simus, Auibrosius qu» novum crimen est ab hxresi separalum, muliôquo
in cap. 3 E|iistola;aJ Tilum , (iregorius, in quinloMo- gravius crimen, quàm ha^rcsis, anliqnum nomen amit-
lalinm cap. II, Deda in Lucaî cap. 17, idem cum divo tere novum comparare
, prx'sertîm quùm haircticus ;

Tliomâ et Anguslino scnlinnl; nec quisqnam vetcrnm apud vclcrcs sanclos non ille apcrtu.s hoslissit, sed fal-
ia lorgissiiiiis advcrsùm.liilianum dispulalionibus ciiin sus j.r(>i)bcta, qui venit ia veslimcnlis ovium ; leprosu-s
lia;rolicnm , sed aposlalam nomlnavit. Sed ne ralio item, qui dùm redis prava pcrmiscet, colorem sanum
qnidcm divi Thoma; |)essima est; is cnim, qui tolam maculis aspergit; Pharaonis magus, qui vcritalis inia-

Christi doclrinam rejicil, niiiil videtur cligere, sed pc- ginem pne se fcrens, veriiali resisiit ; fons djeidqaè et
nili'is àfidedisc'dcre. llcm .apostasia motum qucmdani nuhes sine aquà, arbnrnulumnalis, si4us errans, qwv.
im,ior(:it dlsccdrritis â fide : m ilvis nnlcin i!o;i habct omnia aqu;c, fruclùs, Ir.cis speciem obtendunt.Cùm orgà
speciem à tormii-.o à qno, scrl à tcrmi::o .^d qucni. ha.TClici nonK^n generalem quaindano Christi pi'oios-
Ciini orgi) pposlalaad JjJ;coruni suporslitionem et cr- sionem connolct, non estabsnrdum, si, eiwit cenoa^
orr«oiaoc*dit, judaic* inr»d*>liuiti8rws est; ctim tct»') '
t«tio abost, ahsi* quofpti? hrpi-etici rocil^htm. Qttem-
 ,

5S» CAP. VIL ARGUMENTA CONTKA PK/ECEDEiNTEM DEFINlTlOiNTlM. ^da

ûdmodùm , si quis cœnam ad sequentem diem va- nenum sub melle latere suspicabatur , reformidàsse..

riis quàm maxime possit varioquc ilem

poculis , Alioqui, iliud Hilarii Hieronymus legerat : c De inlel-

sermone produxerit cœna jam illi mulato lempore,

, , « iigenlià hœresis, non de Scriplurà orta est, et sensus,

in jcnlaculum , aut prandium etiam convertetur , nec « non sermo, fil criraen. » Itaque ex verbis inordinatè

propric nomenclaturam priorem retinebit. prolatis in haeresis suspicionem incurrere fortassè

Secundum veiù argumentum ità refellilur. Non est possumus, inha?rcsim, si error in fide absit, non pos-

dubium, quin apostalœ in pœnas hœrelicorum incur- sumus. Quîim enim fides in intellectu sit, necesse est

viHit (l). Id quod ab ineunte Ecclesià perpétua serva- infldelitatem, cujus species est h;ieresis, in intellectu

Unn est, quemadraodùni ex Cypriani opusculis vel quoque esse. Item verilati nihil contrarium est, nisi

Qiaximè liquet. Falluntur auteni in eâ rc plurimi , error ;

quùmergô hairesis ûdei veritati adversetur, sine

(luùd oinnes Ecclesiv» leges à juris voluminibus peten- dubio est error. Sed quoniam interdùm legislalores et
das Cïse existimant, in quœ vel Uaymondus, \el Gra- judices juris ficlione et pra;sumplione , in foro exto-

liauus, vel quilibet alius décréta sanè quàm pluracon- riori crimina persequuntur dicta factaque extcriia ,

enim Cajetanus noster praeceptum jejunii

gessit. Ilinc qucc bseresim testari soient, et h;creses vocant, et pra
quadragesimalis, quoniam in decretis pontiûcis, quae bseresibus puniunl. Quemadmodùm et in eos, qui fo-^

passîm circuraferuntur, non apparet, vix potuit con- risdeserunt fideni, opereve externo cultum idolo ex-,
stituere; eodemque labore penè confectus est, dura le- bibent, quamvis ex mctu id faciant, animadverlunt
gemquœreret, quàclerici monasticam religionem pro- ac si interiùs à fide et religione descivissent. Sed quod
fcssi, ad divinas prœscriptas preces exsolvendum as- ad voces attinct, nibU moror. Nam sicut externa tts-

tringerentur. Mult» sunt, mihi crede, Ecclesine leges, tatio et prolessio fidei interdùm fides nuncupatur, iià

quas non Scriptura , sed usus inseruit. Nec concilio- etiam externa testa tio hceresis eamdem quoque no-
rum, atque pontificum scripta omnia juris contritum menclaturam babet. Rerum quippè sign i et imagines
volunien complectitur,. Apostatarum ergù pœnas antè rerum sœpè nominibus appcUantur. Quomodô prover-
Bonifacium VIII nios Ecclesiae prsescripserat. Sed quo- bium iliud velus, atque laudatum, cui ego vix unquàm
niam quispiam dubitavit, illius dubitationem pontifex sum assensus, verum est in sermone vulgari « Ex :

in capite resolvit, deflniens, non aliter adversùm apo- « verbis inordinatè prolatis incurritur hœresis. » At
statas, quàm contra hœreticos procedenduni. Verùm sermone proprio , ut diximus, hœresis apud Cbrislia-
è pontificis verbis et defmitione non habctur apostatas nos error est ejus, qui (idem Cbristi generaliler se lia-

haereticos esse; namilla particula, tanquàm, similitu- bere profitetur, nec tamen veram habet. Sed enim (!g
dinem rei aliquandô, nonsemper veritatem affert. Cu- rébus ipsis eos, qui fidei et religionis judicium exer-
jus rei exenipla non est opus in prssenlià referre , cent, admonendos pulavi, ut non eodejii modo dioto-
quia in sacris et profanis litteris obvia sunt plurima. rura ac factorum judicia faciant. In factis sanè, qua;-

At de hoc argumente, cùm nominis etiam controver- ipsa per se tetra, ac flagitiosa sunt, nihil est periculi »
siam hnbeat , nimis multa dicta sunt. si ritu judaico circumcidentem aut idolo, daimonivc.
,

Ad tertium argumentum, iliud testimonium ,

quod sacra facientem pœnis ha^reticorum mulctent. Tam-
Ilieronymi nomine schote tbeologi ,
jurisque periti etsi non sum nescius, viris et tbeologiai , et juris peri-
etiam teruni, Hieronymi non est, sed à Magistro Sen- tissimis placuisse id, quod mihi ipsi non displicel , ut
tentiarum acceptum divus Thomas , cœterique dcin- quoniam illiusmodi homines non sunt aut harc-
ceps, ut solet, usurpàrunt. At siilla Hieronymiana ad tici, aut apostalne, nisi juris fictione, et prœsuni!;-
Damasum epistola de trium hypostaseon voca])ido ac-
tioneprobabili, judices fidei in ea ipsa quidem externa
curatiùs rclogatur, divus Hieronymus in eà potiùs (lagitia studiosè nimis ac diligenler inquirant, nùm ro^
sententiù est, ut exislimet, è sensu, non è verbis hcc-
verà ex intcrioriinfidelitate pro(iciscanlur,et redtant. ]

rcsim X'Stimandara. Ecquid enim aliud silji vult, cùm Quôd si constitcrit, non errore intellectùs, sed cuj idi-
ità loquitur ? t Ab Arianorum pncsule et Campcnsi- tate,melu, aut alià quâvis animi perlurbatione id go-
c bus trium hypostaseon novcllum à me bomine ro-
nus scelcrala palrata, perfeclaque fuisse ; tune illa non
t mano nomen exigitur. înterrogamus, quid très by- lanquàm hicreses, sod levion; animadversione \u-
postases posse :.rbitrcntur intelligi. Très pcrso-
«
nienda. Verùm, quùm verba quantùmcumque inordi-
• nas subsistcntes, aiunt. Uespondemus nos ità cre- nonnimquàm
natè prolata, soepè à crimine hœreseos,
Non sensus, ipsum nomen etiam à crimine omninô vacent, m corum sensu cl
<• dere. sufficit el'flagitant ;

i quia ncscio quid veneni in syllabis latet. Et quia vo-

mente investigandàadbibeat judcx licctdiligcntiam vel
* cal)ula non cdicimus, hœrclicijudicamur. » Etmulla verbis perversiset inquinalis cLa
maximam; srd si in r(

alia posteriùs ejusmodi, è quibus intclligas Hiero- munda

sententia dicentis apparcat, sanaque cl fides,
nymum nil)il sibi in rectà et sanà iiitcliigentià à cri- admonendus est homo, corripiendus, trerremUis quo-
mine huireseos timuisse sed novam vocem, ubi ve-
,
que; clementor tamcn, moderalèque mulclandus. Inlor-

(1) Pronum est concludcre tàm vèlari lectionom li- dùm verô dissiinulanler est vel Iota pcrna morlalium
brorum apn<;(nlariiin quàm hrerelifornm por s(;\tula inscili^e et iinbecillil;iti cnndonanda cùm iiberior ; l'-.-

vel icgcs simpliciter in librns hx-rcliccuMun latas de ;

quendi licenlia hominum levissimonmi, quamvis errc-
quo tamon (|uidain dubitari pos'ie contcndunt. Noslra
auIcMii conclusio uieiiti auotorisnostri plané consentit; rem non habcat, vehcmcnlor cocrccnda sil ; ut qu;TÇ

s^'^d ista etiam ausestio alibi crit dofinienda. P. S. — afTcrnl audicntibus idiqnnndô perniciem. Athiecul à
 S99 DE L0C15 TTIEOLOGÎCIS. LIK. XTÏ. 6M
pnesenli instiluto aliéna, quasi primoribus lahris giista- lect. i, id)i docel, de ratione hseresis esse, ut quis
tadedimus.Quceseqminlur, eanoslrasunt; adhocalqiie irivata; disciplina; perlinacitor inh;iereat. Nam eb^ctio,
tempiis,ollociiniproprièporlinont.Qiianiol)iTni,ull)re- ut ail, firmam imiH)itat iidia-sionetn; midè colligit

\itorqiiidoni illa,sedenodatè cxplicontiir,irigt'iiii (|uaii- b;rrcticiun non csso, insi qui spcrnit disciplinam fidei

tiiin polcro, laltoris plus pciiè quàm potero, adhiboho. diviniliis traditam, et pertinaciter proprium crrorem
Ad quartum igitur argunienlum, conlrovorsanlur sectalur. Quco eadem scnlenlia llieronymi est in

jurisperili,atque ihoologi, an dulùus in fidc haerelicus cap. 4Ep. ad Cal., et cap. 5 Epist. ad Tit., inquientis :

sit; itemque similiter (cadeni oniin qu.vslio csl ) dn- t ll;vrosis ab eleclione dicitur, quôd scilicot cam h;e-
bitare de unA quàlibet calholicà verilale an sil eliani « rolicus sibi cligat disciplinam, quam putat esse me-
lia-resis. Nam esse, ralio illa posila |)riiniim videtur « liorem. > Attinc August., de lUilit. cred. ad Hono-
oslendere. Deindè et Augustini lesliinonium illud rât., cap. primo: « Ikiireticus, inquil, est qui falsas

Enchir. cap. 17eH9 : < Errarc, est verum pntare « opinion» s vcl gignit, vel sequitnr. » At qui dubitat,
« quod faisum est, falsumque quod voruni est , ve! bic neque babet firmam inba'sionem, nec alicrutram
« oorlurn liabere pro incerto, incerluni verô iiro corlo, quopstionis partem digit , ncc opinionem falsam nut
I sivc Hiisum, sive verum sit. • At qui de unà quàvis gignit, aut sequitur; non est igitiuber, tiens. Rursùm,
lid-'i veritate dubitat, is habct ccrta pro incertis ; crrat bccresis contrarié opponilur fidei, et non per ncgatio-
orço conlrà fidem ; fides enim, ut Bernardus ait, am- nem aut privationem ; at dubilatio, cùm non balwal
bigimni non I abet; quôd si habot, tides non est. llœ- assensum, nec dissensum, non adv rsatur fidei con-
silatio igitur isliusmodi error est cuni lide pugnans. trarié; nam fides assensum prœ se lert. DnbiUilio igiiur
Quarè si pertinaciam habeat adjunciam, procul dubio non est luieresis. Prsetereà, hicresis error est catbo!ic«

est hsresis. Pra^tereà , concilium Viennense doctri- verilati contrarius, error aulem assensus est, vel dis-

nam oninem aul temerè asserentem, aut vertentem in sensus falsus ; cùm ergô hacsitatio ncc assensus, nec
dubium, quôd subsiantia anima; rationalis non sit hu- dissensus sit, ne hseresis quidem est. Ad haec, dubi-

mani corporis forma, tanquàm erroneam ac verilati latio médium quoddam est inter duas exlremas con-
fidei catholicic inimicam reprobat. Non igitur ille so- Iroversanlium partes, fides verô et ba;resis duo sunt
liun errai in fide, eiquecontrarius est, qui asserii pro- exlrema summc maximéque pugnantia ; dubilatio igi-
posilionem ha-relicam, sed etiam qui voritatem catho- tur, quic inter dogma haereticum et verilatem catboli-

licani vertil in dubium. Quorsùni insuper illud caput : cam intermedia est, non est h;eresis, sed illius parti-
Diibius in fide in/idclis est, in tilulo de li;eret. cieteris ceps al(pie viciiia. En causse qnibus auctores sanè
Oiiininôcapitibus pncponeretur, nisi ul intelligeremus, nobiles moveri soient, ut islo modo opinenlur.
id g'-nus bomines et b.Tieticos babendos esse et Nec argumenta eos advcrsariorum urgent, quoniinùs
lanquàm 1 terelicos puniendos? Praetereà is qui in suà sententià perstent. Etenim cùm (rimùm illis

duiiitat, fidem amiuit, alioquin non csset infidelis ;

objicitur, dubium in fide infidelem esse, boc iià repel-

ac lides in baptismo suscepla nisi per h:vrt'sim non luiit. Inddelitas, inquiunt , Iripliciter accipi potost,

amiltitur. .\dde quôd de ratione fidei est constans uno modo secundùm juram et simplicem m gationem,
et certa firmitudo ; vacillalio autcm et duliitatio per- ut dicatur quis iididelis ex hoc solo quôd non babet
,

tinax fidei corrumpit firmitudincm ; est ergô fidei sal- fidem ; et hoc modo, ul dicit sanctus Thom. 2-2, q. 10,
tem indirecte contraria , atque adoô est h;vrcsis. Eà arl. \, in bis, qui nibil audiverunt de fide, non habent
eiiiui re error adversus tlieologica; conclusioni ba-resis ratioiiem cul|!a*, sed magis pœnso. Secundo, capilur
est, quia fidei est indirecte corruptor. llis argumentis infidelitas secundùm co)ilrarielateni ad lidein ,
quà
uiuntur illi , qui dubium in fide, si est in dubitando scilicet aliquis repugnhl audilie fidei vel etiam contem-
pertinax, h>ereticum censent ( 1 ). .Nam si ex infirmilate, nit ipsam, et in boc propriè, ut eodem loro D. Thomas
non ex perlinaciâ vacillât et claudicat, omnium una affirmât, ralio infidelitatis perficitur. Terfius modus
M ilenlia est, bunc b;crclicuiu non esse : .Vodira-, in- infidelitalis est médius inter duos modos | ncdiclos, et
quit, (îdci, quarc dubilùsti? Malth. 1 i, 31. Dultilatio est fluctuatio qu;T;dam inter duas partes, nec uni nec
igitur bominis infinui non fundilùs loUit fidem, (piam alteri adhserendo; (|uomodô Stephanus pa' a ioquitur
in imbecillo modicam ait Dominus esse, non nuliam. in illo cap. 1 de h;ci'elicis. Très verô infid»diialis spc-
Alii verô auctorcs etiam ipsi erudiiissimi contra sen- eies ejus eSse inteUigui tur, qu;e propriè fidei contraria

tiuiit, dubitationem in fide fidei quidemopponi priva- est, boc es', non primo, aut t^-rtio modo, sed s- cundo.
tive, non contrarié bacresim aulem fidei esse contra-
;
Errare autcm eos, qui ccrta ]>ro incertis babcrit,

riam positive;sic enim scholasti* loquunlur; ilaque i

ilii demùm esse inlerpretantur, si aut af!irnicnt i;i-

dubitationem non proprièesseba;resim; eliamsi homo cerla esse illa, qua; certa sunt, aul negent etiam
prudcns vidensque dubitaveril. Quam opinionem mul- ; esse certa. Error enim est proposilio faka , verbo
lis et ipsi argumentis persuadere conantur. Primum sive affirmato sive negato. Qui verô nibil vel affirmai

est divi Thomae testimonium prioris ad Cormth.H, vel ncgat, hune propriè non errare; nisi forte is

{\) Vide Adrianum, Quodiibet 2, Gabr. 3, dist. 25, etiam errare dicitur, qui scopum non attingit, quùra
q. 2; arcbiep. Flor. p. 3, tit 23, c. fin. ; loan. Andr. sagittam quidem non c«rit, collineaturus tamen
j
et Panor., super cap. 1 délivres., Augnst. de Anchor.
in lib. de Poiest. Eccles. Vide etiara lurrecrem.
si jecisset. In qucm sensum jteecatores in univer-
lib.
4, p. 2 cap. 12. i
sum errant, non ii niodô, qui opcranlur malnm,
601 CAP. VÎT. ARGUMENTA CONTRA PR.flCEDENTEM DEFINITIONEM. «02
erùm etiam illi qui non faciunt bonura. Sed hoc im- < manifesto facinori desinit obviare. » Et Grogorius :

proprium esl. Alioqui, ut ad proposiluni rcvertainur, î Consentire, inquil, eàd. dist., c. Consentire, \idelur
si proptercà quôd fidein certam esse oportet, quisquis < erranti, qui ad resecanda, quse corrigi debent, non
incertus est, errorem habet ,
qui opinabitur Christum « occurrit. » Nec Stephanus papa, cujus decretum illud
esse De: m, bic quoque propriè et errabit, et erit hae- esse dicitur, abler se i se intorpretatur. Nenipè do-
reticus, nenipè cùm non habet firmitudineni eani quani cere voIebal,quibusnam testibus fides habenda sit, et
Veritas fidoi requirit. Sicut enim dubitatio fidem pellit, inter c.Tteros eos à testimoiiiorum lide rejicii, qui aut
ilà etiam opinatio. Formido namque opinationi con- fidem veritatis ignorant, aut dubii nimirùm in fide
juncta, perindè certo fidei assensui répugnât, ut illa sunt. Hos enim pontifex jure et infidèles esse sumit,
dubitantis anibiguitas. At, estne quisquam tanto du- et in tostimoniis ferendis mendacfs. Quociroa primum
ctus errore, ut veram opinionem esse errorem existi- illud capot non eô foFsiian spectat, ut e\ illius sen-
met, quia cum certo assensu, quem lides exigit, sinml tenlià homines hœretici jndicentur, sed eô potiùs, ut
esse non potest? Qui igitur habebit certa pro incertis, fidei judices intelligant, quosisam suit in causa fidei
nihil aut asserendo aut inftciando, sed quia pendens testes legitimos habituri. A])surdum enim essct, ut
ani;ni nec veritatem catholicam, nec dogma contra- infidèles de fide adversùs chrisiianos U^stificentur, sive
rium eligit, is fictione juris hœreticus forte erit, vocis infidèles veritatis ignoratione, aut duliitationesint, seu
ccrtè proprietate non erit ; cùm non sit contrarié et posi- multôquc etiam magis errore contrario.
tivèinfideUs, quanquàra est infidehs négative, autetiam At eum, qui non infirmitate, sed pcrtinaciA dubitat,
privatè, eô quôd lides sine ullo errore et abjectà omni fidei habitum amittere mihi vehementer probabile est.
formidine etcunctatione vera esseintelUgitur; si autem Nam actum fidei omnisvel pertinax, vcl imbecilla du-
formidinem aut cunctationem habet, fides non est. bitatio tollit, qui quidem ambiguum non habet, et si
Quod verô ex conciiio Viennensi testimonium ex- habet, aclus fidei non e-t. Fidem verô in bnptismo
citalur non modo non est contra hos, sed maxime susceptam nonnisi per h;çresim pcrdi, hujus opinio-
horum causam opinionemque conûrmat. Cùm enim nis auctores facile negant. Colorem namque album
doclriiiam omnem sive asserentera sive vertentem in non modo ater expellil, sed gilvns eliam et glauous, ac
dubium ,
quôd substantia animae rationalis humani cseteri omninô inlermedii ; fides item non solùra infi-
corporis non sit forma, tanquàm erroneam, ac fidei delitate excluditur, sed clarà etiam v sion '. Quùra
cat olioic inimicam synodus reprobàsset, ne quispiam enim venerit quod pcrfecium esl, evacuabiiur quod ex
puiarct dubium alque assertionem eodem gradu et
, parte est. Nibil igitur obsial qiiin et per hreresini per-
loco hai)enda esse subjungit « DeOniens quôd
, :
, feclè contrariam,et perdubit;Uionem, < t opinati< nom,
« qu'.squis deinceps asserere, defendere, seu lenere quoe ex parte fidei advcrsje sunt , fides ipsa lollatur.
< perlinaciler pra^sumpscril, quôd anima rationalis Enimverô quod postremo loco a' gumenlum addilur,
t non sit forma corporis humani, tanquàm iKtreticus fiicillimum est. Error quippè llieologi;^ conirariusrnm
« sit censendus. i In quibus verbis p^rspicuum est, et assensum falsum habeat, et in flsilal»^ contnma-
eos.quieam rem in dubium verterent, non esseàconci- ciam, indirecte licèt, undique tamen fidei adversùs
lio tanquàm hicreticos condemnalos, sed eos tantum- est, tùm ex intellectu, tùm ex voluntate. Dulilatio au-
Hiodô, (jui ejus rei contrarium i>ertinaciter assercrent. tem pertinax ex voluntnte quidem fidei perfectc ad-
Nec enim sine causa exi>tiniandiun concihum est eos, versatur, ex intellectu non item, ut qui, qunnidiù du-
qui in dubium verterent, pra?termisisse. Doclrina igi- bitat, errorem assensionemque non liaboai.Quâ ex
tur ea ,
quie in dubium vocat catholicas veritates, ini- parte rationem contrariis claudicarc, qui aut admiratur
raica est Udei christianse, nonconsummaléelabsolutè, aut ambigii, is se, qui sit vir doctus, nescire fatetur.
sed imperfectè et inchoatè ; nam et suo quodammodo Cùm (Tgô h;eresis non ex parte, sed undi(|uè fidei con-
colores mcdiialiioininiici et contrariisunt, et non soliim traria sit, efficitur dubitationem ha^resim propriè non
color ater exlremus. Quà ex re satis intoUigitiu-, h:T:si- esse, quantumvis dubitatio sit pertinax.
tationem meram sine assensu atque dissensu neque erro- Quid ergô ? sat in hoc est, ut de fidei veritate perli-
rem propriè esse, neque fidei omni ex parte inimicam. naciler dubitanlcs non esse ha>relici videantur? Mihi
Jam, quod caput illud : Dubius in fide iiifidclh est, quidem non vidolur; quanquàm alteram carum 0|)i-
anté cetera poiiitur in eo titulo, qui de Ha'relicis in- nionum metaphysicus probo, alteram philosophus
scriptus est, non proi)at dubium in fuie h;er.ticum moralis non reprobo. Ad normam si(|uidem melaphy-
vcré esse, sed ju; is fictione esse. Id quod secundum sic;e, legesquc contrarioruni àdialeclicis phvsicisquc
ejustilul. cap. oslendit Qui
: i alios, inquil Lco, cùm pnrscriptas.dubiUitio neque specien) habet, neque for-
< potest, ab errore non revocal, seijjsum errare de- niani. Nihil enim afiert, nihil piuiit, quod aut rcs sit,
« nionstrat. i At qui haereticis favcnt,
et in eorum er- aut f<»rm;e ralionem habeal. Constat autem, qua; j.ro-
rore convcniunt affectu ilhciente, non errante inlel- prié contraria sunt, ea duas formas esse maxime
lectu, hi juris quidum suspicione hscrelici sunt, verc répugnantes. Quo modo satis evincilur, dubitationem
autcnr et propriè non sunt. < Error, Innoccntius ait, nec esse hcrresim, nec fidei esse conirariam. At si
i dist.8.', c. Error, mi non rei^istitur, approbatur, et pbil()sophi:e moralis seqtiiniur leges, qua- in id spéc-
« Veritas, quum minime defensatur, opprimilur. Quid ial, (juod frequenlissimum est, tùm verô hominem per-
« iU» ''
Nec enim caret scrupuio societatis occultsc qui linacitcr de vcrilalc caiholicà dubitantem eumdem
,
 ,

«05 DE LOCIS THtOT.OfMCIS. LIB. Xlf. 6H

veré centra ri uni, T tur. Igiliir iiec h nrsis ahsoliila, el oonsiimninta est,
nulliimomnin6 orrorem habere fidei

iMcrc(lil)il(î osl. Quùd cnitii quispiam vol de II nisi falsmii iiilellcctùsi'rnirem prava volunlalis «îlectio
nrorsns
de iino eliani <iunlil)el tlirolo- confiruiet, ut (piemadni(id;im in fide conslanlia veri-
conclusioiie aliqnà, vol
nihi! est admiiaiidu:n. Qiiod tatis c igilnr, ilà in li:iresi co traiia insil pettiiiacia
gi:e principio anihigal,

autoin non conrlusi)» "S niodô i:i Ecdcsià cerlas, vc- falsitatis. Sed henè habet, quôd in bac re asserenda

riini Plia-.n omiiia calholice doolrinx prima pr ncip:a nnllum adversarium habemus. 0"î'P''op''<''* ctiamsi ra-
nulli repngnol, nc- tiones nec probaliiles esscnt, nec satis idone;e ad fa-
in diil)in.n V(M-tal, niiUi assentialur,

quaquàiu vcrisiniilo fit; ni4 velinnis iiomiiiem qiuMii- cieiidam fidem communi tamen omnium S'iisu ea
;

definitioiiis particula comprobaretur. Non euni arbi-

piam fingere h;rrenlem ad oninia el nulantoin, ciii ,

universanim rcnim infinita quostio sit, el nullo loco tinntnr bominem qucinpiam hicreticum esse, quin

constans, et fixa vcritas. Verùm pone Imininem ejns- idem in crrore sit pertinax.

modi reperiri, qui aiieipiti soinper gradu pendeat, iiùni, At (piid pertinacià sit, à muUis quidem adduliita-

si Chrislum g-neraliter profiletur, Chrisli eliaii do- tum est, à paucis verô expeditum Sive auleni dica-

ctrinam in gcnerali probat? fac ergô eum Scripturas lur pertinax, quasi nimiiim tenax, seu plus etiam

sacras adniiltcre, aut certè Ecclcsi:c auctoritaleni. Cùiii quàm decetaninio pertendens (biec enim mi;:utulani-
crgè is didiitaverit de uno quolibet dogmate, quod in misque depicta libentiùs omitto), pers; icunm est ta-

Sciipturis invcuitur, vel ab Erclesiâ definituin est, si men, eum nunc vocari pertinacem, qui valdè nimisque
iHi ostendas aut Ecclesi;e definitionein, aut Scriptura' etiam in crrore permanet, falsamque sententiam mor-

apertum dograa, neccsse est illum aut dubiutn abji- dicus tcnet, arctèque défendit. Ità à quibusd m defi-

cere, aut credere, Ecclesi» Soripinmeque tcstimonia iiitur hoc modo : Pertinax est, qui id tenere pertendit

incerta esse. Nani si ccrta illi sunt, omnem h;vsilatio- quod di'bet dimîttere. Cui definitioni illa vel fiiiilima,

nein pellent. Meritô igilur ecdesiastici judices et theo- vel certè eadem : Pertinax est ,
qui in errore persisiit,

logorum, etjurispcrilorum auctorilale coiifirmati, eos qucm drsrcrc tenctur. Facillimè dicuntur ba'C,quis du-

onines h;çreseos no ninecondeumant, qui de dogmate ]

bitat? Sed si ea pertinacià explicata est, qu;e errori

catbolico pertinaciter dubitârint. Sed nunc quid per- adjuncfa facit hrereticum, flures sanè in hnerelicis

tinaeia sit, ea que vel maxiinè hiereticum perlicit, i

babebunlur, qui ha^relici non sunt. Primùm enim si

quàm brcvissiiué explanaiiduni est. î eiror contra fidem sit, illum fugere ac declinarc dc-

Ad quintura aut 'in argumentum, quôd haîresis esse ! beo, sive fidei contrarium essevideam, si e etiam

sine pertinacià nequeat (nain id prim'iin quaeritur) '

ignorem. Errant quippè illi vebementer, qui ignora-
non est difficile ostendcre, tùin communi omnium et I
tionem existimant obligandi vim à prncceptis auferre.

theologorum, et jurisperitonim consensione , tiini

I
Non id , mihi crede, ignoratio efficit, ut ohligatione

gravissimis veterum testimontis, in quibusilla pneclara solvamur, sed ne rcs aliàs vetit;e nobis impingantur
sunt, quie ex Augusti::o referuntur, 24, quaîst. 3. id culpain. Oranis igitur bomo, ctiamsi in ignoraMone
cap. Dixit Apostolus ; et cap. Qui in Ecclesià. Idem versetur, errores fidei conlrariossimpliciter, absolutè
colligitur ex cap. Damuamus , de summà Trinitale ;
evitare débet, si eos nondùni habet, et si habet, dc-
non eniui tanquàm hœreticus condemnatur, nisi qui siituere. Itaque, si in eis perstat vel ignorans, id ni-

docirinain fidei contrariam defendere pnesnnipserit ; mirùm tenet ,

quod dimittere tencbatur. Verùm ist-

praîsumptio autem (sic enim vulgus arroganliam ap- hiec omissa faciamus, quoc tenuins disseruntur, quài»
pellat) radix est pertinacise. Ex cap. unie, de summà ut quivis ea possit agnoscere, et ea persequamur, qu»
Trinitatein6,illiceiise!!tnrh.erelici,7»î;))TP.5;/mpsfn»f, facile vel imperiti comprehendent. Enimverô, cùm
aut tcmerario ausu asseruerin!, etc. Et in Clément- de licmio impcritus vel ab cpiscopo suo est admonitus,
sumniâ Trinitate apcrtiùs Quhqpis assnrre : perliiniciter vel à fidei judicibns, vel à iheologis insigniscujnspiam

prœsumpserit , etc. Divus quoqiie Thomas tantùm academiLC, vel ab amicis etiam eruditis etpiis; si

abest, ut ab hàc sententià alienus nt non modo

sit, adhîic crrorcm non dcserit , in eo nimirùm perstat,
arbitrelur haeresim sine î)ertinacià reperiri non posse, quod débet dimittere. Est ergô verè pertinax, si in
sed etiam contc;;dat, eam in h;eresis ratioiie iiickidi. verbi ejiis definilionc neque abest quidquam, nec re-
Quam rem suadet in primis ex nominis origine; nam, dundal. Nihil igilur décrit, quod ad hœresim consti-
ut expUcatum est, lueresis grx-cè ab electione dieitur. luendam est neccssarium. Ilabel enim bomo ille er-

Non estergô b:ereticus, nisi qui videns et prudens ror«*m fidei contrarium , in quo etiam est pertinax.

doctrinam eligit fidei contrariam ; id (piod sine perti- At minime ambigitur ejusmo !i bominem tamctsi ,

nacià non fit. Ulilur deindè illo Ajwstoli testiinonio, omninô pcccat luereticum tamen non esse, si non
,

Tim. 6, 3 : Si quis aliter docct , et non ncquiescit sanis exislimat, sententiam suam EcclesiLe esse contrariam,

sermonibus Domini noslri Jesu Chrisli, et ci, quœ se- sed aut episcopum , aut inquisitores (sic vulgo appel-
cundiim pietatem est, doctrinœ, etc. Qui ergô Ecclcsi?e lantur), aut Ihcologos academine falli. Quocircà non-
doctrinie rcsistit, atqne ideô est pertinax, is duntaxat dùm videtur, ex lis qurc dicta sunt, pertinacià illa in-

haireticus habendus est. PraHerà ha-resis, ut suprà nolescere, quà haîresis constitnitur. Sed ne banc rem
quoque diximus, fidei catholicre maxime ac suminè qu-dom ea pertinacià inslgnia patefaciunt, qu:e ut

répugnât ; non est antem perfecta fides , nisi intellec ederent, plurimi sine causa sudàrunt. Nam rei hujus

lus assensio vera vobintatis peclà consensiono firme- quosdain notas septem ,
aKos duodecini, alios otiani
j]
e^ CAP. VII. ARCmiENTA CONTRA PR^CEDENTEM DEFINITIONEM. 6Ûfi;
viginti cdidisse pervul^'iluni est. Et cura signa ex cà permanet, bic non est paratus ab Ecclcçià corrigi^
illis qua'dam dnbia siiit, polcsl accidcrc, iit aliqiiandù ciijus vidclicct auctorilatem rejicit et contemnil; vé-
sigimin diibio datum pro ccrto à Mv'i jiidicil»iis sil rin» igilur criiiM-n luereseos adniillil. Quà ex rc intcl^
acceptum; iià (iot, ut pertiiRix is , et lia-rolicus jii- iigilur, perliuaciam cam , qu;r ici-rcliciim facil, senri-
dicelur, qui bx'ivlicus vcrè non osl. Sod (luoiiiani ali- i
or solùnwpic in eo invoniri, qui dogmaaiiquod Icuere.
ter jurispcnlj, aliter Ihcologi Iktîc cl siiuilia tractant; pergit, cui cognoscit calholicam sententiamadversari.

jurispcriti, qualcnùs tcncre manu res possunl; tlico- Id vero nominis ipsa quoque nolio déclarai. Pcrlinax
logi ,
qualcnùs ralionc et inlclligenlià ; cxpoiuunus <|uippè is dicit;:r, ([ui plus niniio in i)roprià sonlcnlià
priniùin ad llieologonun loges^ qiKXMiani ca pcrlinacia luerct. At qui opinionem suam iiilelligil communi Ec-
sit, (juaî luvresiu» pcrlicil ; deindè, si Cori polosl, ju- clesiic sensui cl fidi-i rcpugnarc, atque in eà ler^tat
ris quoque piiidenlibus pcrtinaciae hujus signa, no- nimis, profectô ille in privalà sentcnlià persévérai;
tasquc tradamus, non ilias làni niullas, tàm varias, verè igilur est pertinax; imô ba;c sola consumuiala

tàm ambiguas, sed pcrpaucas, fixas atquc constantes. pcrlinacia est, qu;e absolulè cuai fidei conslai.lià
Ad priniam igilur confirma tioncni quinti hujus ar- pugnal, atque adcù sola ea sim])licilor hxrcsim confi-
gumcnti, ratio hoc iheologiie postulat, ut pcrtinacia, cit. Nam quomadmodiun , ut paulo anlé diclum est,
quie kcrcsim facit, non sit temporis dmlurnitate œsti- fides eà electione perficitur, ubi is
,
qui vult vcritati
raanda, ut scUicet illc sit pertinax, qui diù in errore asscntiri, inlelligit illam esse calholicam veritalem ;

persislit. Certè si constaret, quôd unà solùm horà sic et haTcsis contraria on}nin6 olcclionc consumma-
quispiam, Deum non esse trinum, ex animo defen- bilur ojus, qui advcrsantc callxtlicà fide,
ropriam
)

disset, is bxretious ab Ecclosià judicaretur, qu;TC ex sentcnliam videns volcnsqnc completiilur. Ecquis enim
uno aclu quamlùmvis
,
brevi, vel adorandi idola, vel eo perlinacior esse potest» quem de suscertà causa
puerum circumcidcndi , solet homines, lanquàm si proposilàque sentcntiâ nulla Ecclesiâ: vis, nulla calho-
essont ha'retici, judicare; nequàm judicalura, si cri- licorum depellit auclorilas? Pra'clarè ilaque Hierony-
mcnhœreseos diuturnum longumque illud tempus esi- mus inlerprelalur, lucreticum idcircô subversuni esse,
Rursùm, si quis sciens prudensque totam fidem
geret. et proprio judicio condomnalum, quia suo
arbilrio ab
abnegàrit, quamvis brevissimam moram inlerposue- Ecclesiaî insiiiutione discessit, quae discessio proprioe

rit, apostataverè et juré ab Ecclesiâ censebitur; ergô conscientiœ videtur esse damnalio.
et ille hipreticus judicabitur, qui manifesto fidei arti- Quibus rébus positis, illa consoctaria suiit. Primùm,
cule repugnaverit, etiamsi repugnantia illa diutina et si dogma aliquod noj;diim est ccrlum et expedilum ad
longinqua non fuerit. Praetereà, ut fidei actus omnibus calholicam fidem allincre , quamvis plerique viri do-
suis nvmierjs expletus sit, temporis longinquilas nulla cti existiment à Deo esse revelatuai, peccat ille qui-
est neecssaria ; ergô nec hiiereseos adversa aclio diu- dem graviter, qui cum eodogmate pugnal, cstqueitem
turnitaiem sibi erroris vindicat et requiril. Illud rur- pertinax, qui plurimorum eldoclissimorum auctoiila-
sùm ratio théologie docet , hserelicum eum esse, qui lem contemnil, eanique obslinatione quàdam senlei!-
volens unicuilibet dogmati assentitur, tîim etiam ciim liam répudiai sed non csthcereticus, quoniam
:
pertina-
inlcUigit Ecclesicc fidei esse contrarium, ut si quis cia illa, tametsi impudens et vitiosa est, non tameii in
posteà quàm illi constat, rem quam crédit, vel sacris Ecclesiam tendit , sed in viros illos eruditos ac pios,
litieris, vel Ecclesiœ apertè definitioni refragari, sui quos ille arrogantcr despicit, ac pro niliilo putat (I).
^idhiic juris sententixque sit; hœc scilicet vera hccre- Illud deindè consectarium est : Si cerlum explora-
sis est, atque in suà specie pcrfecla. Id <iiod egregio tumque sil, dogma uimmquodlibct fidei veritalem esse,
argijmenlo Cajetanus demonstravil. Fides enim as- qui ignoraverit ejusmodi dogma ad fidem spcclare ca-
sonsu intellcolùs perficitur, ex consensioiic voluntalis lholicam, et quamvis admonitusab episcopo, ab iiisquo-
in eo, qui rem, quam crédit, cognoscit esse calh!>li- rursùu), quilius fidei cogiiitio coiicessa est, à vii is de-
eam veritalem; ergô cl inlidelilas disscjisu inlellcciùs mùm doclis et plis, [ lacilum suum pnefractè nimis ob^
pL'rficitur ex consensione voluntalis, in eo, qui rem, stiaalèque defendeiil; hic temerarùis, contumax, proa-t
cui assenlit, cognoscit esse conlrà Ecclesi;e coiiimu- ceps, iiisolens, sapieu&ha:resim, et quibusquc bujua
nem fidem. Conlrariorum enim contrarias oportct generis nominibusnotari polerit; nccUinien elianim'im
esse notiones. Confirmai autem hoc vel maxime prcc- nolam ba^rcseos hahebil, quia (diCendum eslejiim s;«
clarum illud Augustini lestimonium inquieutis, Ub. 4 piijs)pcrlinacia ejus nondùm cum fidei veritale et EccIC:
contra DonatisUis < Conslituamus aiiquem id scntire
: siic auct'iitate pugnat, sed cujweorura scnlentià, (^ui.
< de Christo, quod Photinus opinatus est, cxistiiuan- etfallere et falli pcsiuni. Rectè igilur D. Thomas as-
I tem ijjsam esse calholicam fidem ; istum. nondùm serait, eum qui paratus est corrigi sccui;dùn! tcclcsiiv.
i kcrcticum dico, nisi manifesta sibi doctriiià calliu- detcrnuiialioncm, luvrclicum non esse, quia non ex
licrc fidoi resistcre malucrit, et iilud quod tencbat,
€ malilià errai, sed ex iguorantià. Quod do crassàeliam
I elcgeril. » Pr;vteroà, qui sic loiiot crroiem fiùoi I

contrarium, ut non sit paratus ab Ecclesiâ corrigi, sine (1) Attamen, priusquàm peccati reus censealur, ilà
dubio est hicrcticus, ut Auguslinus idem in cpisfolà id oxpciulondiim iiiaximo, ati scilicet Fcclesia aliquo
modo certè illam improhavori opi.iant*m quan» ille (<•- ^
ad Gloriuni et Eieusium afiirmat. Sod qui videt suaju
netconlhi plures viros pios cl (ijctos, nec liberam io *
opioionej» adversaro esse calholicoi fidei» et adluk iu icholis. pi ruxUcriU P. S.
 607 DE L0CI5 THEOLOGIES LIB. Xn. 60S
ignoranliA dictum accipio; nam qm- affectala est, ha>c
;
accidcns, et quasi impropriè. In moribus iiidem qu.'B-
I

non lollit quin pcccaluin silcjiisniodi ciijiismodi esscl, I

dam ;
eccata sunt in sua spe ie perfecia, qu;ï> videntes
si à sciente et vidente conimittcreliir. Ncnjpè afTecU»- ; el scienles de indu^trià conmiittunt, et eô propriè per
tus error ox eleolioiie est, née paraiiis est ille corrigi, se Cl formaliier in su:\ quodque specie reponunlur.
qui de indiislrià comnionilioiiem Eccicsiaî docirinani- Alia verô imperfecia sunt, qux' praler inleiilionem ig-
j

que déclinât. At qui ex ignoraiilià non afleclalà errai,

|
,
noraiiies admiiunii, el ejusniodi ad speciem et genus

hic quodammodù invilus est el ropngnans, non libens I

per accidens roducuntur. Error igilur ille calholicie
cl voluiitariiis. Quocircà nec errorom eligil, noc gra- veritati co: irarius, quandô in vitio ignoraiitia est, ad
vatè feret, qnùm ab Ecclesià corrigelur, errorem suum speciem h;rresis referelur ; nec lamen hceresis perfe-
ipse corrigcre. cia eril, nec perfecia infidelilas, quiie, ut anlè etiam di-
Verùni nostris hisce documenlis illud infrimis ob- ctum est, in très species à divo Thom.à distingiiiiur.
jiciUir, quôd error isle ignnraniix vitiosa; mortale Prima itaque objeciio minimo negotio pelliiur.

peccatum est, pnesorliin post adnionilionem cpiscopi Illa altéra difficilior est, ubi qu;critur, cur qui homi-

docli, prudentuMi judicuni, iheologorum sapioiitium. nem ignorans perimil, verè homicida est, atque adeô
Peccatum auleni mortale lioc non nisi sub inlidelitatis pœnas honucidii conlrahil, si ejus ignorantià est in vi-
génère continetur. Très verô solùm esse inlidcliiaiis tio ;
is aulem, qui conlrà fidem errai post fidem in baptis-
species, D. Thomas dehnivii. Cùm ergô crinit-n cju- I
mo susccptam, nec crimen h.Treseos verè patrat, nec in
smodi necpaganismus, nec judaismus sit, erit jTofeclù pœnas hscreticorum incidil. Qu;esanèqurcslio solviiur.
h;rrcsis. Adde quôd si quis ex ignorantià vitiosà etsu- Non est haîrelicus nec tbeologorum , nec jurisperito-
pinà hominem occideret, verè el proprièhomicida es- rum usu, qui in hœresim illam imperfectam iiicurrit ;

set, in casque pœnas incurrerel quae fuerinl homicidis nec haeresis illa imperfecia in frequenti vulgaloque
à jure pnescriptae.Eadem verô causa subesl in eis qui sermone simpliciter el absolulè haercsis est ; sed ille

manus vioU'ntas clericis attulerinl, alque in caîieris lantummodô haîrelicus dicitur, qui formaliier el ex
omninô sacrilegis. Qui igilur ex ignorantià crassà posl eleclione, quasi dedità operà, cum communi fide pu-
I

susceptum Christi baptismum, errorem habuerit fidei gnal. Quarè nisi à perfectà el consummaiâ hirresi
contrarium, is verè eril hivreticus. Aclus enim, qui nullum haereticum nominabimus, si frequenlem eum-

ex hujusmodi ignorantià proficiscitur, simpliciter el demque proprium hujus usum vocabuli volumus con-
absolulè et vole:iiisesl et consentieiitis ;
poteril ergô servare. Eam rem quoniam lùm ex nominis origine,
excusari qnidem, ne tàin gravis culpa sit, non aulem el noiione, tùm ex velerum lestimoniis, lùm ex com-

ut biereseos culpa non sit.el ejus omninô gencris, cu- muni omnium sensu paulô anlè osiendebamus nihil ,

jus esset, si à non ignare proficiscerelur. Adde etiam est necesse acla agere. Hinc illud est, de Hscret. can.
divi T!)om3e lestimonium in hiec verba : c Ab errore Excommuriicamus : t Excommunicamus omnem hoere-
« circà articulos fidei non possunl aliqui propter sim- « sim exlollentem se adversùs catholicam fidem. >

1 plici'.atem excusari ,
quin sint ha'relici ,
pra^sertim Non errorem ail exlollentem se adversnm episcopum,
t quantum ad ea, qu;c Ecclesià solemnizal, el qu.ie non adversiim inquisitores , non adversùm iheologos
€ commnniter versanlur in ore fîdelium. Sed circà aut Parienses, aut Salmanticenses, aut Complutenses,
I alia, qu.e indirecte portinciit ad (idei disciplinam, ut aut Bononienses , sed adversùs catholicam fidem.
i qnùJ Isaac fuit (ilius Alirah.ic, non judicatur aliquis Hinc eliam illud 2 ad Tim. 6, 5 : Non acquiescit sanis

I ha'reticu-;, nisi ab errore non recédai, etiam viso sermonibus Donivti noslri Jesn Christi, et ei, quœ secun-
« quiJ ex eo sequalur. > Hactenùs ille. Qua; verba dnm pietatem est, doctrinœ Non dixit : Sanis sermoni-
adeo apertè cum hàc nosirà doclrinâ pu.:xiiare viden- bus episcopi sui, non eornm, qui de fide inquirunt,

lur, ul non sil necesse argimien'.ari. Sed Chrysoslo- non iheologorum eliam mullorum, sed Domini nosiri,

mus videtur quoque nobis adversari ,

qui iilum Pauli etc. Quôd si vel in divlnis libris, vel in Ecclesiac do-
locum : Cum modestià corripientem eos qui resistunt ve- clrinâ non acquiescit, h;ereticus est; quamvis non sit

ritati, etc., de eis accipit, qui non adversandi affeciu, nec ab amicis, nec à iheologis, nec à fidei judicibus
sed studio discendae verilatis verilati resistunt. AtPau- admonilus. Contra verô, si borum omnium rej uliatis

lus de hierelicis loquebatur, quos alio loco , nempè 2 et monitis el pra;ceplis, sei monem lamen Dei el Ec-
ad Tim. 2, 2."), semel alque iterinu commonefaciendos clesià; non induslriâ répudiai, sed ignorantià, haereti-
esse corripiendosque praîccpil, sed posl unam el alle- cus non est. Nec verô e;edem causse subsunl ut ,

ram correptionem devitandos. calera cùm ex ignorantià crassà supinâquepro-

vilia,

Quibus argumentis breviier ilà respondeo. Diximus dierinl, et nomen cl speciem amiltant.Non enim homi-

suprà dupliciter aliquod peccatum in ge ère el specie cida is solùm dicitur, qui hominem data operà occidit,
collocaii ; uno modo formaliier et directe, al:ero modo scu qui injuste occidit ,
quamvis animi perturbalione
materialiter el reductivè. Dent mihi Laiini veniam, aut eliam imprudens id feceril. Atque item similiter
prccor, si verba minus lalina usurpàrim. Sic à dialc- in reliquis.

ciicis accepiraus, materiam in prscdicamenlo substan- Jam D. Thomas vel prudenter fidei judices admo-
i'iat poni, punclum in génère quanlilatis, embrionem nel, idque illis pnecipil, quôd non suspicari modo,
in ejus specie animantis, cujus graiià à nalurà paralur ;
sed suracre eliam alque existimare debenl ; vel non
poni, inquam, non per se et propriè quidem, sed per l pulat ea, qu» in omnium Catholicorum ore versantur,
 109 CAP. VII. ARGUMENTA CONTR.\ PR.ÏCEDENTEM DEFLMTIONEM. 610
ab uUo omninô fideli ignorari posse, nisi qui errorem '
ut miserearis el occultes etm, sed stat'tm interficies,
etc.
afiectaveril vel de heresi impcrfeclâ iiitclligit, qu:e
;
Detit r. iù. Hecigitur les incrimine hvresis populo
nec pTtinaciam requirit, nec absolulé iH simpliciter servanda est diligei.ter, ne, dùm per falsam miscri-
haereticuin i\»cit, sed quodam modo. AUjue hoc re- cordiam homini indulget, in rem Chrisli publicam cru-
sponsum idem illa etiam verba recipiunt, quce ex part. delis sit.
1 suprà scripsiinus. Ad secuiidam quintiargumenticonfirraationem,non
At Chryso?lomus à nobis stat, non contra nos. Qui 0; ene pretium eril hoc loco disputare, an Aposloli
ttiim non studio certandi, sed discend;e verilatis do- h.cretici fuerinl quod qui
fatetur, quà hune objurga-
;

ctrinal resistit, cùm doceriparalus sit, eum necCliry- tione,an quo potiùs convicio à t.uito errore
coner
sostomus, nec a'ius quispiam hjereticum proprié vo- avertere? Polestiie enim, Deus immortalis,
absnr-
ciiverit.El illos taïuen, de quibus Paulus Timotheo dius dici quidquam, quàra ministros proprios
Evan-
sennoneui facienat, grave peccatum potcavisse, verti gcliiad unum omnes, non è Ode modo alienos,
verùra
non
'

in qux-slioneni poiest. Invenitur crgô, Chrysoslo- etiam hœreticos fuisse? Quanlô el veriùsel
modesiiùs
mo auctore, error (idei contrarius ,
qui lametsi in vitio illisentiuiit, (jui arbitranlur, Apostolos
Christi non ex
est, non lanien est heresis : quia non est nialitiosi er- malilià, nec de industrià, sed ex aninii
perturbatione
ror, sed ignorantis. Quôd si Cbrysoslomi interpretatio- el ignorantià peccàsse Aperlè illis !Dominus moitem
nem sequimur, non eral Paulo dehii'relicissernio.qui, et resirreclioneni suam praedicebat, el
ipsi, ut lamen
quoniamobslinatè pugnaces sunt, non siml admonendi Lucas ait, non inlelligebanl, qu:e dicebantur, el
cre-
sed vitandi. Quem sensum judices fidei videntursequi, denms nos, posiiot.adeùque magnas lurbas excitatas
cùm in universumjubenl,h;ercticos velomissà fraternà disci[Hi!cs non perturbatione animi, sed malitià du-
correctionedonunt'.ari. Quod utique pnvccptum vulgô bitasse! Nam iiicreduliias et durilia cordis cujusmodi
datum prudentià plenissimum est; quanquàm non om- illa Evangelista nobis exposuit, inquiens, quia
fueril,
j

nium ha'reticorum aures, »it quidam falsù putanl, ità !

his, qni viderant eum n surrexisse, non
crediderunt.
clansae sunt veritati, ut ab aniico pnrsertim docto et IIU ponô, qui viderant. digni omniiiù erant,
quibus
sapienti verum audirenon queant. Hancspeni, latcor, (ides habeietur, sed falli poteranl tamen. His ergo
de aniicis h;crcticis non sunt passini indocli habituri ;
non credentes Aposloli quidam el mullis el iiicor-
paucorum erit ista fiducia, eaque prudentissimorum ,
I
niptis teslibus, duri erant incredulique etiam
eranl,
sapicnlissinioruni,conjunclissiniorum, qui et prudenler î
al non Ueo, sed honiinibus. Perlii;aces itaque era
,t

inlelligant, quorum non sit despcranda salus, et sa- adversùs homines, non adversùs Deum et Christum
pienlor amioeque possintsuos ad lidem Ecclesiic revo- 1
;
ejus. Quocircà Christi discipuIosha;reseos insiniulare,
care.De quibus non valdè obfiruialis Pauluai quoque ;
stultiti;e est manifesta!, si ea qu:e diximus, in lueresis
ad Tiiuotheum loqui, haud absurde intelligimus. N<do :
finiiione constituendà, rectè cl dicta et conhrmata
autein, ut quispiam quam-.is doctus et araicus hàc su t. Confirmalum est aulem mulia esse, qua;
,
con-
pericuiosissiuift ;etale, ubi hieretici oblirmatissimi sunt curranl, ul quispiam h;creticus constituatur. Primùm

vel plerique, vel onmes, fraternà corroplione abutatur, errorem haboal oporlet, doindè ul is error catholic;e
nisi firmiter cl cerio existimaverit, h crelicum esse ex veritati conlranus sit. Tertio loco, cerlum
esse ne-
animo converlendum. Non enim propter conjecturas cesse est, atque expeditum, errorem illum veritati
aut vcrisiniiles , aul etiam prol)abiies, rem tanti mo- catholica; repugnare. Quarto errori pertinaciam ad-
inenti débet periculo exponore; pnvscrtim cùm expe- jungi non quamvis, sed qua; cum ccrlà Ecclesia; ré-

rimenlo exploralum fueril, quantum nostratibus in gula pugnet. Quinte, ul is error sit post susceplam

commodi attuleril in crimine hcresis inlenla corre- lidoi professionem in illo, qui Chrisio se credere pro-

ptio. Meniinisse débet vir doctiis el prudens, Paulum (îtetur.

niulicri consulero, ut mancal cum viro infideli ;

quùd Haclcnùs iheologis nostris altenualè pressèque de-
vidt'iicot inler génies ,
quil^us lune scribebat, spes (inivimus, quidnam ha-resis sit, undè illis slaiim pcr-
crat, ut uxor virum suum ad fidem allicerct. Al ubi spicuum fiât, quirnam sit ha-relica projK)Sitio. Nam
Ecclesia comperil iiiler Juda'os pr;cscrtim uxorcs po- in mente eadem prorsùs res est, in voce lutcm veJ
liùs corru'npi à viris, prud ntissimè sanxit, ne uxor ad scriplo ha'relica propositio dicilur, qu;e haîiesim in-

(idem conversa cum viro inriddi nianeret. Quà lege teriorem enuiitial, illiusque esl omnino signum. Quia
non Pauli consilium cvertil, sed (irmavil. Sic (idoi ju- verô soins Deus novit et corda et cogilata filioriiin

diics,quando mullis magnisq\ie exporimentis acceptis honiinum, nemo niorlalium profeclô poiest alleriiis

iegem lulerunl de dcnunliando hxîrelico, quamvis oc- habere clarè cognitam liaTesim, el salis (inné con-
cullo, fralerna' corrcpiionis legcm à Cbrislo pra-scri- ceplani animo aUiuecomprehcnsani. Quaniobrcm ciin»

ptam non violant, sed siabiliunl. Nisi nature juribus vox scri|>tunique ipsum, ac ca Icra dL-mùni onniia c\-
legislalor rcpugnavit, cùm sapicnlissimè edixil : Si tibi tcrna signa falla» ia aliquandô sinl, non esl facile cer-

voluerit p^rsuadere (rater tuui, aul fi lins tuusvel/ilia,sivc tas cl constantes fornmlas fidei judicibus exprimere.

uxorqnœestinsinHluo,autamirus,qucindilujixulani- '
ul reclc atque ex ordine valoanl de buTesil)us judi

mam ttiam, clàm dicens : Kamm, et scrviamus dits alienis, carc. Nam Ihcologi, qnùm comi»erlum hnbuerint, pro-

quos ignoras tu, et patres lui ; non parcut à oculus tuiis. po->itioiicm aliquam (idei catholicae esse manifesté
m DE LOCÎS TIKOLOGICIS. LIB. iH- -m
conlrariani, siibscribent forte illico, hivielicaiii illum falsam esse? Minime gcndum, inquil iste; ideù enim
esse.qiioiiiam inlcnlùin do rcbiis ipsls niulè posiliscx ne liarelicuni exisliino, boc est cnanlem cl à veritate

gpiiero naliirà(|iie loqiiu.lur , et eas, qiias circuniiaii- alicnuni, quia contra (idem cathoiicam sentio. Jam
slias appollaiil, qiiaiidoquo aul negliguiil, aut ccrlè in jii- pr;v'ceptoi- risiim contincre non valons : Abi, stulte,

dicum lidcac diligoiiliàdeponiiiil. Ilaqiie suo se niu- ait; eô cnim minus ha'.relicus es, quô magis te haere-

»i('repi()lH>riiiicl(ts arliitranliir, si u:.um illud exploia- licum opinaris; salva quippè res est, si tune errare te
veriiil, ail ciior, cnjns alicisiiota qiia-i' tur, iidoia pcrlè sentis, quiim fidei eaibolieic répugnas. Sic hominis

advLTSi'liir. (-iim ault» m ad liairt-siiu pci (icioiidain caiii, stnltilia est non làm ibeologi^e ralionibus, quàm pru-
qii i' li'gihtis prosciipla cl damnala csl, qiixdam alla (lenli:emanilius comprebensa. Mihi etiam ipsi ali-

ni dixinius, lu-ccssaria non vidflur esse bcnè (juandù conligit, ut à judicibus lidei errores neseio
siiil, ,

co isnllmn niii'.lornni indrniilali et iiinocenlia', iiisi ((uos denolandos acciperom ; cerlè bominis ejus erro-

li Ici evnsoirs ili-nini alquc ileriini adnioncaiilur, m res, ul posteà comperi, qui judicum nec jussu, nec
diligcntissiinè cnaiilium jndiciun», ingeiiium cl ani-
aecei s lu ad tribunal veneral, sed sacerdolis cujusdani

inuni sludeanl indagare, illud(iue polissininm an eain suasu et consilio, quem pœnitentia; adiniiiistruni ha-

pertiuaciain habeanl qu:ï suprà sludiosè nobis et sc- bebai. Spontù igilur, suoque judicio baireses adver-

dnlôd<'linila est, qnôd in hàc revel maxime ecclesias- sùm se plurimas (sic ccnsebat), excipiente notario,

tici judicii caido versatur. Ncc satis est ad sentcnlianï piodidil. Ad me ergô ilum est, ul errorum notas cde-
de lueiesi rite juslèqne fercndam, haîresini ipsain sn- rem. Quos ul multos variosquc conspexi, co'pimecum
spicio:ie alligisse, sed comprehensione quàdani opus ipse allenliùs cogilare, quisnam coruin auclor baberi
est, ut sine errore de erroribus j;:dicetur. Nisi enin» posset. Quicumque porrô is esset, partim ex Arii,
i!los jndcx qnasi manu teneal, procceps fcrè crit leme- parlim ex Macedonii, parthn ex Wiclelli, partim ex

rariinntir.e jndicium. Qnôd si in causa saiigui:;is id ci- Lntberi fonlibus ,

quasi quosdam deduxisse rivuloî

viles legos praiscripsère, ut iirobaliones essenl luce vidcbatur. Cre;!eres eum assidue in omnium bicreticO'

meridianà clariorcs ; ecquid fieri oporlel ab Ecclesi;x; lum lectione versatum ;

quôd si ulla esset rerum cori'

JMdicibus in eis caiisis d»'<;crnendis in quibus non so- sequentia et connexio, crrorumve composiiio et coa-

lùin rcs, honor, fama, vii^ hoininis uniuspcricliLatur, gnienlatio aliqua, mihi quoque objecta esset ista su-

sed lolius ; liani gencris ac familix' pi^cclara et sempi- spieio. Sed cùm ccrncrein, in tantâ errorum copiù

torna exisliinaiio? Age ergô normas pnicstituamus, non complexionem esse, non vinculum, insan'cc bo-

quibiis Ecclesite judices tutô in hucresi dijudicandà uti minis potiiis quàm boereseos venitui menlem. Nolui
possint. ilaquc de erroribus judicare, nisi priùs aucioris inge-

CAPUT Vin. iiium el judicium exploràssem. Ergo judices rogo nùni

copia sit videndi bominis. Aiunl esse, nam datus eral
Regnlœ très, ad quas fideî externa judicia dirigenda
in eustodiam, et conjectus in carcerem. Solviiur vin-
sunt.
culis, coràm producitur, iiilueor oculis. aiiimo cerno,

Prima formula in promplu est, ipsius contra se er- video ilhmi pariim s inà mente esse. Periculi m ex rébus
rantis testimoninm, quod in omni foro exploralum est pra'seiUibus leci, quas lo: gum esset commemorarc;
admissi crimiiiis argnmentmn, prvscrlim si crimcn probavi ilà se bubcre re!r,utantè ego cogilàram. Vix
snuni reussuà sponleel voluulale testificetur. Tamelsi tanien à jiidic u n anin. is opinionem infixam polui di-

oa etiam confessio, quam à reo judex quirslione ac vellere, sed vici landen, et persuasi atque, ul eranl

lormentis exprimil, secnndiim legcs lùm civiles, tùm viri boni, dederunt rranus, amenlemquc sponlè con-
canonicas, idonea est ad faciendam in exlerno jndicio fessum, suoque judicio conviclu i', in pareiiluin do-
fidcm. Sed de lolo boc cl coiilcssionis H (|u;eslio is mum ccrcbro vacuum quidem, sed omni eliam prenà
génère comiiiodiùs non à jurisporilis solùin, verîim à vacuum dimiserunl. Ac de bis niliil esl nf^cosso, ut

(|uibiisdam etiam optimis viris fam.liariler colloqucn- iheologi pr;rcipianl; sunt tamen ea cognoscenda ;

libus, qnà 11 ab ullis ibeologis ullà in scbolà dispula- pertinent enim ad eum usum, quem juris prudentes

liir. Nec verô quonipiam velim in eum sensmii for- sunt è locis tbeologicis babituri, de qnà re boc liîiro

ii'.uli* liiijns verl)a iiilerprel;iii, ut reus, qui bxTOsis disserimns. Reliqua deinceps persequamur; nam for-

IWrlassc vim et naturam nescil, b;eresim ipse sit suo mula b.cc lantùm atlingenda fuit.

judicio x'stinialurus, illurnque seculuri in scntcnlià ju- Alteram D. Tbomas protulit in primîi parle et in

dic -s. Sed ilà ace pi oportcl, ut reus cùm faclorum piiorem ad Corintbios Epistolam. Ea est bujusmodi :

al pic dicloriim snornm, liiiu propria; •,niscienti;e al- Si error fidci contrarius circà ea sit, qitœ nnllo modo est

qnc aiiiini leslis eotilrà se sil; judices ex laclis, diclis probabile ab crrmitibns i(jnorart,(jui ad ftdnn caliiolicam
monli", iiigeiiioque illius Ii iresim dipivliendant, cujus cerlo perlummt, lune judices tnlo de b;eresi pronun-
l'.oiionrm antè oculos positam liabere in omni (idci si, exempli causa, bomo quivis etiam de
liabunt. l't

religiohisqne judicio debcnt. In homineni precc tor medià plèbe, aut neget Christum cruci snffixuMi, verè
olim meus incidil, qui vebcmenlcr se ipse aflinnaret moiluum, verè à mortuis excitatum; aut aial super-
h-.ereticiim e<se. Quid là? rogal; curie h rrlicum (luum ess •
el vanum orare pro mortuis, nullo prsemio
esse arbitrât s? Respond l se tivicre eort! à cathoiicam juslos à Deo aflici, nullo supplicio improbos, cl csetc-
fidem. Hic ille urgct : An tu credis caliiolicam fid^^m rn siiiiilin. Item si vir in scholâ tbeologia; diù imiltùm-
613 CAP. YIH. TRES REGULA ÂD FIDEM SPECTANTES. 644

que versatus contendat, Spiritum sanctum à Filio non ritorum etiam cemmunis : priorem ergo à tucologe
procetlere, aut Patrem et Filiuin Spirilùs ejusdein duo jiuisperitus mutuabitur, pesteriorem autem sue sibl

esse principia; aut non esse très poenitentiie partes; juie viiidicabit ) : Primiim à supientissimis tlieologis

aut christianis nnllo modo esse licituin cum hostibus illud exphcatuin diffinilunujue liabeanl judices, an error,
belligerare; aut episcopum non esse superiorem sim- qui in judicium veuit, cum fide catholicà aperlè pugnel.

plici sacerdote, aut quidquani ejusniodi, quod incredi- Nam unà ex hàc parte duplititer huîresees jiuliciu:ii

bile est nescire thsologos ad Eccloshe communionein cxcludelur, vel quia ince tum est, dogm» illi errori

(idem atlin re, prcesertim si in schi)là, ut dixi, perdiù conlrarium catholic;e fidei verilalom esse, vel quia

sese ac valdè exercucrunt. Quà in re non dubito, repugnantia erroris ejusmedi et calhelic;e verilxlis,

quandoque àjudicibus per reniissionem nimiani, aut ebscura est, el in epinione posita. Ltsi, verbi gratià

niagnam certè ignorationera erratum. Nolo enini su- olim ncgaret quis, Epi?tolam ad Hebra^es esse Pauli,
gratiam esse aut populi furori,
spicari, fidei leges per liabeat aulem pre cerle illara esse canonicam, et de

aut potentium voluntali concessas. Fuerunl antè pau- auctere Epistohe qu;estionem moveat, non de aucto-

cos dies theologi quidam babiti doctisbimi,in iis erro- rilale, sunt Ibeelogi qui sentianl hseresim illam esse.

ribus deprehensi; quos et Lulheranorum esse pro- Ego verè, nisi Ecclesise definitie obstaret, non puto,
prios, et Ecclesiœ comrauni adverses, nemo addubi- qui existimera Christi fidem in nulle extrême versari

tare poterat, qui vel mediucriter rébus theologicis discrimine, si libri canenici auctereni nesciamus,
esset instructus. Coacti sunt hiereses abjurare, quasi mode sciamus librum canoncum. Quecircà sive
esse

suspecti de hxresibus, non convicli. Cùm tamen si Paulum, sive Lucam, seu Bainaham illius Epislel*
haec non dico ad rh} thmioorum, aut inusicorum acer- auctorem quispiam dixerit, si solida ei est fixaque et

rimam norniam, sedadperpendiculum coimnunis juris constansEpislelai auctorilas, non continue Christi fi-

et vulgarem rationis forraulam dirigerentur, nullum dem evertet. Cùm igitur tempère D. Hieronymi «on-
facibus erat prodiviusque judicium. Turpe fuit autem dùm fuerit expleratè cognilum, an fidei cerla veritas
ea dubitare peritos, quai ne rustici quidem dubitant, bit, Paulum illam ad Hebr. Episiolam scripsisse, si

nempè nulle pacte veris''^ile (ieri, ut hemines in ea- error adversus ad tribunal fidei tune referrctur, cri-
rum rerum, quas diù multùmque tractàrunt, iguora- minis ferlasse quidem judicium fuisset, sed ha^reseos
tione versentur. Ecquis autem crcdat, vires tbeole- judicium non fuisset. Item, Dei auxilie peculiari nos
gicissimos (sic censebat vulgus) earum rerum inscios cgere, ut sicut opertet, credere, sperare, diligercque
et rudes, quae theolegis universis netie et pervulgata;
j
possimus, fidei degma est longé certissimum. Qui in-

sunt? Erat in anime, quae herum theolegerum fuerint ficiabuntur, nulles esse habilus spei et charilatis in-

errata, subscribere; ut inhâc quasi imagine et ejus pra;- fuses, illi dogmati huic, ut quidam senliunt, repugna-
scriplionis régula illuslrior apparerel, et admoneren- bunl; sed quia ea pugna, tametsi valdé prebabiliter
tur qusquc fuluri judices, ut aliène periculo sapèrent, non tamen est manifesta ratiene comprehen-
î'Uparet,

nequc animi relaxationem et mollitiem, clementiam, sa,eerum beminum errer netandus est, temeritas et
et misericordiara esse arbitrarentur. In illis niniirùm imprudentia netanda, hseresis ne suspicanda quidem
et reis cl judicibus, ne quod pcrni iosum exemplum anté sacri concilii Tridenlini décréta. Quilocus, nulle
esset proditum, pertimescebam. Quod enim exemple etiam commémorante, fidei censeres admenet, ut id

fit, jure fieri putant. Sed quoniam jam rei ipsi deces- nuiiui, quod à theolegis sunt necessariô accepturi, non
scruiit, emnique odio carent et invidià, non putavi à quibusvis accipiant, sed ah eruditis, expertis, ex-or-
ejusmedi erreres traducendu? ; quos si conteslatos et citis. Qui scilicet cùm expleralum habeant, quinam ex
consignâtes ederem ad sempiteniam memoriam turpi- theolegi3c lecis certi ac firmi sint, qui centra proba-
tudinis, non solùm in mortuos reos, sed in vives etiam non necessarii, tùm argumentorum theolegi-
biles el
judices viderer ma'edicta conferre. Quanquàm ferlé cornm fréquent! atque expedite usu facile quescumque
ibi limée, ubi non erat limer. Sed ulcumque res ba- orrores deprehendant, qui fidei catholicaî dilucidè
l>eant, jurispcrites admonui, ne in aniinum inducanl refragcnlur. Altéra erat res, uljadiccs diligentem na-
Gredere, nulles esse pertinaces, nisi qui judicum nio- vcnt oporam, que illis erranlis pertinacia palescat. Qua;
nitiones pnrceptaqiie despexcrint. Antè beminum si in dubilum ferlasse vertitur, et neque ex antè aut
hortatus istes, credc milii, vera lia?reticerum pertina- dictis aut farlis, neque ex errantium slalu, conditione
cia rcperitur, eerum scilicel, qui minime ignorant ejù- et ingénie roliigitur, non aliA eam ratiene moliùs de-
nioncs suas centra fidera Ecclesiae venire. Ipsa verà prehendent, quàm si erranti certura signum callwli-
I

omnium fidclium vex, ideraquc cemmunis sensus, non rpf ejus veritaiis estendant, fui errer istius conlradi-
pro uiiâ moniliene dico, sed pre mille suflicil. Qua- i

cit. Ul si profcralur apertiùs aliquis Striplur.ic locu^

proptor Ecclesiai unam vecem (pii spcrnil, bic muilè aut di'finitio legilimi ronfilii giniM'alis, aut dcrrelum
pr-rtinacier est quàm si scxcentasaul tbeelegorum fonslans apostolicr Scdis, nul una qu.Tlibet alia cer-
,

aut judicum centcmpsisset. Ac de secundà quidem la nota eanim, quibns el oatholicic veritates, cl con-
I

régula hactenùs. Tcrtiam hanc babcbimus. i

Irarirc oumino beresos dijudicanlur. Quèd si hiscc
Si de cnjuspiam erraulis perlinncià dubilanl judices, I
sisnis notisque prelalis ille ressent, argumentum crit

diiœ rc$ illis snnl accuraliiis Iransigrndo' (quarum una iirnoranli.iR probabilissinium : sin repugnavorit, ar-
Ibeologerum propria est, altéra cum ibeolegis jurispe- Liuuicntimi crit pcit-inacJ.'T' rertisRimimi : prseserUro fti
 , ,,,

gj5 DE LOCIS THEOI OGICIS. LIK. Xll. 616

ingenii nec doctrinic expcrs sit. Nain si adeô ni- longé abest : id quod statim planum faciam , si verba
ncc ;

intoUigenliain Palruni adscribam Compertum est, inquiunt ex

dis et imp-jritus est, ut haruiii reruin
: « ,

pnefatis articulispluresess^Miotoriè bserelicos, alios

uiillo modo habore possit, equidem nullain cer- «

lain regulain pnescriplioiienuiue coiislanlom cxpri- 1 non catbolicos , sed erro;ieos, alios scandalosos,

inerem, ut lioininis ejuscciuodi perlinacia innote- € quosdam piaium aurium offcnsivos, nonnullos Ic-

sceret. Certè si qiia est crassù piiiguique Minervâ « nierarios. » Qu.t; forma sermonis esset et falsa et

absurda propositio crronea pro quocuinque errore

desciibonda r>rinula, ca eril scnlcntia Ecclesiae coui- }
, si

nuiiiis, lidcliuinqut; consensus et conspiratio eadcm ;

communiter sumerelur. Jam eniu) reclè quoque dici

quibussi istc advtrsctur, lùin eliani cùin videt contra possel, past mullas argumentaiiones enumeratas, in

se veninîOiiines, pertinax alquo adoo h.i'ieticas exisli- bis quosdam esse syllogismes, quasdam iiiducliones,

niabitur. Nec necessc erit lanien orbcni omnium pcr- quasdam argumentaiiones quod quàm sit ineptum , ,

agiaïc terraium, et singulorum fidelium rogare sen- nemo est, qui non intelligat. Sine dubio igitur erronca
lenliam. Nam (pue sit fidelium singulorum, neque arte propositio ab h:T>reticà secernitur, non tanquàm genus

aliquâ, nec dil gentià et in(piisitione perpendilur, sed à specie, quod esset discrimen rationis sed tanquàm ,

quodam quasi prudentuc sensu judicalur. Quemadmo- una erroris specics ab altéra ;
qu;c vera rcrum non
dùm cnini si quispiaui neget omnem igncm caleface- modo vocabulorum , distinctio est.

re, non est opus, ut contuniax in naturain habeatur, Il'ud deindè constituere debemus, quod priùs forsan
propositionem illam gcneralem inductionc et deraon- dictum oportuit , sed doctrina sera non est reprchen-
stratione singulorum ignium, sed signifioatione po- denda ,
pra^sertim si in opportuimm tcmpus rescrvala
liùs etralionedeclarare; cùm quibusdam demonstra- sit ; constituendum ergô , catholicas verilatos , non
lis, eadcm sit de ca,'teris ratio ; sic in fide Ecclesiaî singulari modo , sed bipartito rcperiri. Quaîdam enim
ille erit pertinax, qui siuc provincise aut civitatis fide- sunt catholicaî veritates ,
quœ ità ad fidem pertinent
libus universis in lidei sentcnlià repugnaverit. ut bis sublalis , fides quoque ipsa tollatur. Quas nos
Sed hiec relinijuamus, idque laigiamur inertiiÇ no- usu frequenti , non soliim catholicas , sed fidei vt ri-

slrx inepli enim snnuis, ut hebetes ac rudes ad re-

; lates appellavimus. Alia; veritates sunt oliam ips;e

gulam et lineam exigamus. Ihec verô onuiia, qua*, in catholic.e etuniversales, nempè quasuniversa Ecclosia
Iiàc postremà constiluendà régula diximus, si ad vid- tcKet, quibus licèt eversis fides quatilur, sed nonevcr-
garis l'rudentia; rationem dirigas, recta forlassè erunt; titur lamen. Atque in hujusmodi vcritalum contrariis
sin perpenderead exacliorisdiscipliiuie pra^'cpta velis, erroribus suprà dixi fidem obscurari , non cxstingui
reperientur quyedam fortassè non recla. Qnid ciiim in infirmari, nonperire. Hasergonunquàm fidei veritates

tàm in;c<|uaL)ili et rcrum et iugeniorum varietaie prie- censui vocandas ,

quamvis doclrin:c christianai veri-

scribere nos possumus, quod icquabile iutcr osnncs et tates suit ; spéciales orationes applicatas uni person;s
ununi omnibus esse qucat? prescrlini cùm id genus per pr;«latos vel religiosos plus prodesse eidem, quàm
caus;e pro|icniodùm conjectinalcs siiil, in qnibus ju- générales; l'ratres non teneri laborc manuum vicluin
dices iiidiciis quii)usdam alquc vesligiis in ipsa pene- quierere , sed licerc eis esse m< ndicos ; et com( lures
trare hominum corda pcrlentant, qiuc si cognoscercHt, alias similes proposiliones, quas onines catholici vcras
non egerent perpendiculis, non normis, non regulis. esse sine dubio existimant , ideôque veritates cati o-
Qiiid igitur hairesis sit, qu;e hierclica propositio, quù de- liciv, vocari possunt , atque etiam debent. Quic igitur
niùin via ac ralione ulri(|ue et theologo et jurisperito |)roposiliones hujus. posterioris generis verilalibus
inlernoscenda, mihi jam satis superque dixisse videor. contradicent , eas equidem erroneas appello ;
qn:xi

quoniam doctrina; catholica^adversantur, errorcs sunt

CAPIT IX.
hseresi proximi , ha;reses non sunt. Nec nostro more
De propositione crroneà , sapiente hœresim ptarum
,
nos ità loquimur, sed est etiam hoc in more posituin
aiirium offensivâ et temerarià , et scandatosà (1).
sermoncquc majorum , ut nomen generis speciei i!li

Deinceps, ut eral propositum, de propositione erro- absolutè tribuant, quœ est in eo génère imperfoclis-
neâ videamus. Cnjus notio ac delinitio non eadeai sima. Sic Aristotelcs in praîdicanientis dispositionem
omnibus , sed sua cuique est ; ut hic etiam verum id
sejunxit ab babitu : cùm lamen dispositio aliàs babitùs
esse comprobes : Quoi liomincs , lot sententiœ. Illud
ipsius genus sit.Virtus quippè, quam habitum esse nemo
aulera in primis dcftnitum et constilutuin sit, proposi- est qui nesciat, dispositio est perfecti ad optimum.
tionem erroneam ab iKTreticâ non cogilalione modo Ac ne plura exempla qua; sunt propc innumera, refe-
sed re etiam scparari. Non enim, ut quidam cxisti- ramus illad est passim vulgi etiam orc contrituni
,

mant, concilium Conslantiense, undè varia ista erro- quo animalis voccm , cùm omnium animantium com-
rura gênera accepjnnis, propositionem erroneam usur- munis sit, interdùm pro bis solùm accipiunl, in quibus
pât in significalione generali , ut erroris bxretici et nihil aliud quàm vis animanlis apparct. A quâ con-
caclerorum genus commune sit, qu;e videturesse ejus suetudinc ne Paulus quidem abborruit ,
quùm ani^-
nomiiiis propria significatio. Ecquis enim credal, brutum expcrlemque
malem homincm dixit, quasi
quidqnam aliud esse propositionem erroneam ,
quàm rationis. Patres item concilii Constanticnsis hoc sensu
enorem? Sed concilium, ut dixi, ab hàc usurpatione videnluresse locuti, si accuratè corum voces expan-
(1) Vide suprà , col. 597 , not. 1, 1
damus. Ex quibus facile intelligimus erroneas propo-
 , ,

6i7 CAP. IX. DE VAUllS PROPOSiTlONLM NOTIS. 618

sitioncs contra calliolicas fuisse divisas , et inferiorc rendum est ,

qui omnes islos propositionnm gradus
quodani gradu qiiàin iKTreticas , fuisse localas. Error pcrmixtos esse ac confusos opinantur. Sed primura
ilaque, qui et minîis quidem quàni aperta hccresis, e'. exempluni à Joannis Evangelio Christique doctrinâ
calliolicce doctriniio tainen coiilrarius est ,
proposilio sumptum est. Quôd verô Christi doctrinâ et Evangc-
crronea vocatur. Ttieologi deniquè modcstiorcs, quùm lium huîresim sapiat, scribere ego non auderera. Illud
in disputationibus suis quidquam sanœ doctrina; ad- secundum exemplum congruens atque aptuin est , si

vcrsuni lucreticuni appellarc non auilent, teniperato eis assenlimur qui existimant , illam orationem, Chri-

vocal)ulo erroneuni esse confirmant. Quùm verô in stus est creatura , simpliciti^r veram esse , sed eam
liunc sensum et vulgari consuetudine alliciar, et com- thcologos réfutasse, quôd fcetorem quemdam ab Ario
pellar majore philosophiae ratione, facile me patior in contraxerit. In quam sententiam D. Thomas niulla
cum adduci, libenterque in eo cupio retineri. dixit. Ac Sophronius in sextà synodo, plané fatclur, ,

Est et propositionis erronex alius item gradus. Cbristum creatum et increatum , idcnique , in lib. 3 ,

Ouinn enim veritas aliqua sapientum quidem opi- , Joannes Damascenus. Sed et Hieronynius , creatura}
nione vehementi fidei veritas est, sed non est plané
, nomen in Christo non horret. Ego verô semper habui
ab Ecclesiâ definita nec certo argumente demon- , persuasum , enuntiationem illam et siniplicitcr falsam

stjata ; tune veritati illi adversari non est htereticura, esse, et catholica; fidei absolutè conlrariam. Est enim
sed erroneura. Videlicct hœresis, qneniadmodùm suprà in creatura; voce negatio intùs inclusa ,
qu;T; Christi

dixinuis, à voluntate quoque errantium pendet, nedùm supposito absolutè divinilatem tollit. >'am qui dicit

al) intellectu. Error autem, sicut et falsitas , è rébus rem aliquam factam ex nibilo , is negat eam de sub-
ipsis significatis perpcnditur, nullà asserentis habita stanlià gcnerantis exstitisse ; hoc enim discrimine id
ratione. Ità licet veritas illa ad fidem suàpte naturâ quod veré et propriè factum est ab eo, quod veré et
pertineat ,
quia tamen nec hoc certum nec expeditum proprié est genitum, separatur. Qucmadmodùm igilur
est, hœretica pertinacia abest, error gravis et pcricn- illud, Cliristiis cœpit esse, fidei adversuni est, quoniani
losus non abest. SimiHter et propositio erronea tertio indé perspicuà argumentatione sequilur, Filium Dei
quodam gradu voeari potest, quaî certa? veritati ca- esse cœi isse, atque adeô aliquandô non fuisse , sic et
tliolicse fidei adversatur, non manifesté quidem , sed iilud, Cliristus factus est ex niliilo , fidei quoque adver-
sapientum omnium longé probabili ac fermé necessarià satur, quôd implicite Filius Dei de naturcà ejus , à quo
sententià. Ejus quippè erratio gravis est, qui hoc dé- exstilit, esse negatur. Sivc igitur incipere, sive facluni
fendit contumacitcr, quod viri omnes docti sentiunt esse , seu esse creaturam , de Filio Dei veré cnuiuiari
pcriculuni grande calholica; fidei conflare. Quicumque non possunt ,
quoniam inficiationem abditam et latcu-
ergô vel doctrinam fidei appendicem liquidô evertit tem continent, quce à Filio Dei, pro quo nomen Chrisli
vel fidem ipsam in discrimcn adducit, vehementcr ille accipitur vel perpeluum esse
, vel esse a Pâtre de- ,

sané m christianà disciplina errât , atque adeô ejus pellat. Itaque , ut mea fort opinio ,
propositiones illaî

dicta jure appeliantur erronea. Verùm de erroneà pro- ac ccctera; cjusmodi non tanquàm sapientes h;vresini,
positione plus quàm satis dictum est. sed tanquàm h;rreticcc à Nica>nis Patribus sunt dam-
Propositio verô sapiens ha'resim à quibusdam defi- natce. At propositionem hœreticam et sapientem hcc-
nitur ea ,
qurc in significatione ,
quam vcrba prima resim eamdem esse , mihi quidem non fit verisinnle.
facie ostendunt , sensum hahet ha'reiicum ,
quamvis Stultus nempè haberetur is qui quam rem vinum cssc ,

pié intellecta sensum aliquem habeat verum ; ut sunt constaret, banc vinum sapere, nisi jier jocum et ridi-
inqiiiunt, ista; propositiones : Pater est major Filio culum diceret. Jam Patrem et Filiiun et Spiriluni
,

CItristHS est creatura , Très sunt dît. Qua; definitio nec sanctum très dcos cssc, cum fidc apcrté pugnat. Nam
vocabuli potestalem exprimit , nec rei definitce vim scnsus ille qui pius dicitur , impius est. Pari ccrlô
,

naturamque déclarât nec mutuo nexn cum illà est

,
ratione illa propositio, Deitas est crucifixa, h;rresim
copulata. Quis cnim dubitct, illam propositioncni : sapere diceretur ;
quam tamen , ut h;creticam mani-
lUdiculum est Encharistiœ sacrawenlum solcmni ritn festé quinta synodus condenmavit. item
Illa . Essenliu
pcr lias pubticas circumferre , Lutheranorum lueresim (jenerat cssentiam in gradu sapicntium lueresim loca-
,

sapere ,
qnà negant in Eucharistià corpus Christi ve- rctur, quam in ha^reticarum numéro poni oporlere
nmi contineri ? Et tamen in nullo pio sensu vera est. concilium Laleranense définit. Quid illae : Kssemia
Ilujusmodi propositiones niultas in Erasmo , Joannc divina tion est persona Palris In tribus persouis très
;

Carione, aliisque quibusdam hujus seculi scriptoribus sunt deilales ali;vque plures hujuscemodi
,
, quas in
passim leges, qu;« nec apertas li;orcses pr.c se fcrant, sensu novitio, et nuper à se excogitato quidam vcras
,

nec sanum aliquem habeant sensum sed quia hocre- ; dixcrunl? Sané nihil t.àm ahsurdum dJciautexcogilari
scos saporem quemdam et odorcm refenint, meritô quod in sensum ali(piein ficlnui si dclon[uoas
polorit,
cas quidem dicimus h.crcsim sapere qui verù illas verum non sit, ac ratioiii tùin hiiiiiaii;e, tùin divinai
;

proferunt, hos hrereticorum et saporem liaberc conscntaneum.

et Sed consenlaneum non est , sensa
prof.Tre odorcm. Nec exempi;. illa i>lacent, quibus hi cjusmodi commentitia , al) usuque sanctoruin et Ecclc-
suam dennitionem illustrant. Veriora cquidem excm- si;r, aliéna pia nuncupare et homines
, , futiles talium
pla desidero, et magis ad rem, de qui agitur, ac- scnsorum excogitationedcfendere. Ego corté, \\l (juod
cominodata ; (pianivis in hocgcnerc niiiii al> iis requ- SDiiio I(i.|uar , liarum propisilionum auctorcs nihil
T»/. I.
20
 , ,,

(;19 I)K LOCIS IIIEOLOGÎCIS. LIB. XII. 620

miniiP nnàni luvrcticorum sa;;orcni liabuissc arbitror. | illam, Paler major me est , non hooresim til)i snpere ,

aliqucni nsco giislu pcrcipio, inscilix' sa- scd modcsliam. Lcgcbat canuhMn in Aiianornni libris
Sod si in ois |

101- i!lc est, non hccrescos. Quùm vcro loqucndi vim ^' A(hanasius; auclorcsintiis,cl inculenoverat; Arianse
proposilioncs ip '
disciplina; causas et i)rincipia cl conncxa pcr-
et consncl'.idiniMn verboruin Icneo
* ('(Tt'cla,
,

sas, de quibus locpiimur, non sapivntos beiesimdico, spcxcrat; etqua;in KvangclioCbiistidulcis crat super

scd fiJci manifesté contrarias. Serniones porrô

islos m;l et favum , eaden» propositio in Arii libros trans-

pcr nielai-horani liguralos , consideratà inlelligcnlii fusa sapiebat hx'resim, eratquc ejus gustui vel ama-
niagis porcipcrc possuinus, quàm circumscriptà dcfi- rissima. Atque ut idem vinum ex vase uno sapitpicem,
nidonc cxplicare.-Quaniobrom, quid h;i;resim sapiat ex altero non sapit, et ros eadem illud olet, undè sit,

qi'id non sapiat, non làm (inilione et argumcntalionc è cœno malè , ex arculâ nmlicbri bcnè ; sic una et ea-

spoculatricis disciplinve quàni sensvi quodam, guslu-

,
nem oratio ex uno corde et ore odorem spiral jucun-

quo prudenti;TC jndicatur. Videas boniin "m in Luthc- dissimum , ex altero tcterrimum ; ex uno saporem

ranorinn dogmatibiis expngnandis et inlernoscéndà , \

suavem serval, ex altero itisuavem. Quemadmodùm
ineiae exercitaHuii ,
qui , nt canes venatici ,
in libro etiam videmus aquam è radicibus el canalibus, pcr
,

cpiem b^genduui snscipit , ba'reses odorc quodaui sn- (pios transit, aliud attpie aliud el olore, el saperc. Non
spicionis quàm sagacissimè pervcstiget, ejasque liliii ita(|uc èrcrum ipsarum oralionumque naturà sapor,
auctorom corriiplum esse, acutissimè sentiat. Lcgct odorve omnis exislimandus est, sed tùm ros, lùm ora-

eum lil)runi forlassè alius slipcs sine sensu, qui nibil liones ipsa; à venis aliquandô et viis, perquas permeant,

oinn-nô indagarc , nibil olfacere ,

nibd ne suspiciono saporem et odorem accipiunt. Sap(»rem igitur propo-

quidom possil allingcre. Qualcs sunt bodiè nonpaxci, silionum , nt dixi , non làm scienlia quàm prtidentia

qîii Baptislam Creniensein , Ilonriouin llaipb., Joan- dijudicat. Quocircà ,

qua; propositio ba;resiin sapiat,

ncnj Taulerum , aliosquc bujus farina; auclores qno- qua; contra non sapiat, non tbeologi quivis , sed pru-

lidiè babentcs in manibus ,

qnotidiè in ore ,
eoruia dentes solùm atque experientes poterunt judicare.

errata tamen, raentem, animum non odorc ullo, non Idem verô de propositione malè sonanle, seu piarum
Yesligiis, non sapore capiuiit. \idelicet abstulit Do- auriumoffensivâdixerim. Estenim, ut lingual narium-

minus à Judà et Hierusalem judicem et propbetam qne, ilàct auriumjudicium suum, absurdos cl abbor-

et ariolum, et senem , el sapionlcm de architectis, et renies sonos respucntium. Quemadmodùm aut-Mn non

prudentem , non solùm elo([uii mystici , sed bacresis solùm res falsae atque perabsurdœ, sed graves quoque

occulta^ dijndic:!nda\ Ouidni muli sint canes, et la- ac venc sententia; incondilis verbis elala; olTendunt

Irare non valcant, quil)usad invcstiganduiu nnlla jam anres , acres praîscrlim et aculas; sic thcologoruni

est sagacitas narium? El cînn tôt signislupi déclarent, aures leretes el roligiosa; non à senlenliis modo falsis

qui sint ac velint, quid qu;crant ac dcsidercnt, canes el bœrclicis, sed ab iis etiam abborrent, qua.s inlelli-

tamen verè stu, or opprcssit, pastores verô ca;cutiunt, genti judicio percipiunt malè atque absurde sonare,
cl obsurdi'scunl ncscio quo modo , nt nec ca , (pi;« (juamyis nuUam in eis falsilalem bœreseos depreben-
à viris sagacibus monentur, andiant , neque ea ,
quin danl. Dupliciter ergô de propositione malè sonanle loqui

à liipis genintnr, videant ; nisi forte omncs et pastor.s, possumus, uno modo gencraliler, quo onmis propositio
cl canes stupidi timoré obmuluerunt. Atqui undelibet fidei c(mtraria fidelium aurcs offendil, eôque magis,

slupidilas accidat, ad Ecclesiaî pernicicm idem est. qu6 apcrliùs illam vident fidei calbolica; esse conlra-

Securi cniin jaiii potuerunlviri improbi non modo ad riam; alio modo specialiler, quo gradum qucmdam
aurc'in admovere sermonem, qui ut cancer serpat, propositionum conslituimus ab illo baM-elicarum su-

sed patentius venenum spargcre, atqne evomcrc virus premo distantem. Quà ratione cas propriè malè sonan-

pcstdentissiinumerrorissui, quod, si mens non kieva les proposilioncs, cl piarum aurium olfensivas dici-

fuisset , cliam occultum , atqne in venis inclusum à mus, in quibus nullus error fidei adversus manifesté

sano bumorc secerni , el internosci tàm poterat , ad- notari poti-st, sed absonum n' scio quid atque absur-

bi!)i;à diligcntiâ et cura, graviipic et acri judicio dinn, quod indig.ium esse piis et religiosis auribus vi-
quàni polest color albns à n'gro , aut dulcis sapor ab doalnr. Enimverô in bisce absonis et absurdis ] ropo-
amaro dislingui. Sed non est bujus loci, Ecclesiaî sitionibus discernendis, noUem equidem imperito
calamiiatcm deplorarc. Nunc cnim id solùm agitnr, atque imprudenti vulgo aures dedere, quarum est ju-
propositioimm saporcs magis senlicndi et gustandi dicium pingnissimnm. Sanè, quanquàm nonnullis in
viribiis disccrncndos, quàm speculandi. Causa quippù rébus, qiia; bdcliuni omnium stiliccl communes sunt,

hos, nonnalura distinguit. llaquc non pra-ceptis et judicium rectum adeo doctis atque indoclis est el pro-

regulis, scd prudenliâct sagacilate dijudicanlur. Ex- miscuè et commmiitc r à (ide datum, ut (pia; proposi-

pcdiam brcvi rem banc , et p'anam exemplo uno fa- lioncs vulgi o\ Inionc malè sonantes habentur, intelli-

ciam. Legcs illam jiropositionem, Patrr major me est, c.ntimn quoqne judicio malè sonantes ferè sint; at
in Evangtiio. Ilabes iilius doeirinie auclorem cogni- [Momi^cuum vnlgus audiliun pleruniquc bebcliorem
tnm ft pcrfccliim; antccedciîtia et consc^uenlia in ballot, iiiterd'im etiam icncrif^rem, quàm opus est; et

Evangelio verba diligonter attendis, ejus doclrina; multà Sicpè lùm amibus accipil, lùm animo refert,

principia memorià lencs. Jam cxpcricre , nisi Isabcs qua; trille atque intelligentes aures aspernantur; quœ-
humorc aliqno malo aficctum gust:.im ,
proposiîi'-ncni dain contra rcfntat (juasi abso)ia, quac tbcologos péri-
m CAP. IX. DE VÂRIIS PnOPOSÎTlOXmf NOTIS. C22
îos et sapienlcs non modo non lacessunl, scd ne nio- si suc sermone discrepare videalur. Qnâ ralione plas illas

vent quideni; thoologos, inquani, peritos et sapicntcs. il aures feriunt, et asperè, et graviter, tamctsi cur ità
Naih in quibusdam aurium sensus fastidiosissimus est, [
ferian!, causa saipè occultissimaesl. IIujus gencris illa

in quibusdam ctiam supcrbissimus. Quia igitur vcl excmpla vidcntur opposilissima ,

qu;e conciliuin Con-
theologi quidam nonnul'.a rc>puunt, quce aures clé- j
stantiense notavit Graduationcs et magisleria uni-
: «

mentes et modeslas minime offendunl ; nccessarium «versilatum esse vanà gentilitate introducta, et îan-
est, si res lias rectè et sapienter dijudicarc volumus, « tùm prodesse Ecclesia', quantum diabolum; Silves-
aurium haberc sensum politum, tersum, sublilem, i trum et Constantinum errasse Ecclesiam dotando
;

prudentem. Qnùdsipropositionumabson rumconsona- « Ecclesiam romanam esse synagogam Satana;; elec-

runupicjudiciinn Ecdesia in vulgi auribus collocâsset, « lionem pap;e à cardinalibus per diabolum fuisse in-
illam cortè [iroposilionem : Bcntn Virgo peccalum ori- I troductam. > Item : t Papam non deberedici sanclis-
ginis à primo parente contraxit, malè sonare et pias t simum propler officium : alioqui diabolus diccrctur
aures ofTendcre judicaremus. lllà enim audità, vulgus « sanctus ,
quia est officialis Dei. » Item : « Plures
sine dubio perstringilur, percutitur, torquetur. At pia- « Romœ nunc salvari ex conjugatis quàm ex clericis. »

rum aurium oITensio crimen est. Id autcm in crimine Ilom :Monacbatum non esse picîatcm. » Item « Ilo-
« :

ponere, quod Ecclesia ab omni alienum crimine cen- < mani episcopi monarchiam post divi Ilii^ronymi leiu-
suit, temerarioc insolentiœ est. Evangelii item verba « pus exortam esse, s Item : « Phocam insliluisse, ro-
quœdam, si turba nobis lex est, malè sonantia fuis- « manara Ecclesiam omnium esse Ecclesiarum capul; »
sent, et piarum etiam aurium offensiva. Turbas qui) pè et alia innumera, qua^, ne longum faciam, pr.iicr-

aliquaiidù Dumiims vocibus ambiguis obscurisque lur- millo. Quùd si quis adcô tenui palato est, ut bas eliasu
bavit. Quin insigniter atquc asperè discipulorum propositiones hicreseos saporom referre judicet, cnm
quandoquc tcncras auriculas pcrculit ; nam pbarisaio- eo equidem non magnoperè contenderim, praîserlim
rum aures mordaci solebat radere verbo. Pharisœi, si de harum unâ et item altéra sermo sit. Quanquàm

audito Christi verbo, scandalizabantur ;

plerisque dis- mihi, fateor, palatum torpet (iuando([ue ac jacel, auris
cipulis dinus erat illius scrmo; turbis baberc d;icmo- sublilior et ereclior est. Ità niihi videor faciliùs possc

nium vidi'batur. Noc est ambiguum boc tcmporc esse propositiones auditu quàm gustatu pcrcipcre. Sed, ut
pliaris;eos quosdam, esse stolidam turbam et multitu- dixi, neuter sensus regulis instituitur, si defuerit pru-
dîjicm falsis opinionibus obtusara, certos demùm esse dentia et spiritus quidam dijudicandi; si verô hax af-
dlscipulos, quibus est sermo veritatis durissimus. Hi, fuerint, sine prxceplis nostris ibeologi judieium poterie
si abusus reprehcndas, qui in imaginibus et colendis 3SSC vel rectissimum. Ac de proposilione malè sonanle
ctornandis, in sacellis, templis, monasteriissepulcro- liactcnùs.
rum monumcntis, scmpiternisque memoriis condendis Propositio vero tcmeraria duobus ilidom modis
sunt plurimi ; si affirmes in Inijuscemodi interdùm, vel usurpari solct, et comnnmiter, et propriè. Communi-
potiùsnimiùm s;epè plus vanilatem valere quàm reli- tcr, ut omnis propositio à fide aversa tcmeraria quo-
gionem, diabolum quàui Cbrislum; hi, inquam, for- quc appellclur, etiamsi b;eresis manifesta sit. Ecquid
tassè diccnt, te lutberaiiis opinionibus occupatum, in- enim inconsideratissimâ ac dementissimà temerilato
lolcrabilcs sonos fundere. Non est igitur habcnda ratio plenius quàm Christi Ecclesiam contradi(ere?PiOpri6
Vulgi promiscui, imbecilli, perturbati, imprudentis, sed autem ea vox usurpatur, quùm asseveratio ut tcme-
prudcnlis, sinceri, pii, incorrupti. Nec thcologia modo raria nolari potest ; ut h;ioretica, vel erronea, vel sa-
rcquirenda est, sed pictas et prudenlia, sine quà nulle piens ha^resim non potest. In quem sensum post istos
aures possunt consentaneos sonos abhorrentcsque dis. propositionum gradus postremum locum propositio
cernere. tcmeraria tenet. Temerilas, ponô non uno et sim])Iici
Itaquo, ut semol finiamus , cùm non sit cujusvis modo intelligitur. Temerè enim ea quandoquc fieri di-
malè sonantem propositionem à benè sonant •
distiu- cimus, quaî non consllio, sed fortuilô gerimlur; quo
guere, prudenlissimi ibeologi, quod jam ilerùm ac modo ea tcmeraria sunt, qu:v turbnienlè et iiiconsuîtô
Sicpè dixi, consuloridi à jiidicibus Ecch'si;e sunt, nisi eiïulila sunt. In hoc vero signifieatu temerilas, qua;
volunt in liarum rrrum judiciis veliemcnler crrare. Et nullo delectu aut discrimine ducilur ad judicandum ,

quamvis nuUam nos quidem comprehcnsioncm habea- sapientiaî contraria est, in quam non casus et forluna,
mus, defmilionem nullam, quà judice^ valeant singulas sed ratio et consilimn valel. Qui ergù, nullà aul ralione
in specic malè sonanles proposiliones judicarc ; illud aut auclorilale inqiulsus, res ipsas afiirnial, sed le-
tamen sporinlim admoncre possumus, bujusconiodi merèseribit et diditat, vel quod in buccam vcnit, jure
propo ilioiium duos esse gradiis, unum earum quas is lanquàm stultus et temerarius reprebendilur. Nam
antè diximus hieresim saperc ; videlicet^ qua^ fiflelium quamvis vcra aliquandô dicat, sed ut veradical, lamcn
gustui malè sapiimt, ea-dem malè sonant audilui. Vc- non id consilium et ratio, sed frtrs et casus elflcit.
rùm quia gustatils sensus pingu^tr et rrnssi(»r est, ;iu- Qualiasmiliionnulla,(|u;e viri qnidi'in pii in vità rd ws-
ditus sublilior et aeulior, aller gradus malè sonantium ()uegeslis Christi Domini magis comminiscujiliu'quàm
proposili(»i)um est, qirelicft ba-resini non sapiaiit, so- conlempIanUir ; (\ux. etiam scribunt non tàm vcrc
num lamcn quemdam absurduni et pcr(>grinum et prudenter quàm dévote
r(;fe- ac fervcnter. Quorum est
/unt, qui à doclrinâ sanft, sincoroqiir> oi snlido Eerlo- iiil Tdùra coca ac tcmeraria quidem et in assontieiido
 -

62S DK LOCIS THEOLOGÎCIS LIC. XII. GU

credulitas, et in asscrendo Aicilitas ; sed temcritas hœc etlevia, ac pro niliilo existimârunt, onincs ad unum
lanu'ii non est ojusinodi, iil à fidei judicibus coerccri periclitati sunt, et ii qui manifeste ab Ecclesià disces-

dcbeat, qui giavionini erroruni censuram assumerc sère, et ii qui Ecclesià; fuère suspedi ; postremô ii qui
suo jure possunt, levioris hujus vcl iniprudentiie, vcl in occullo adhùc latent, sed se suo tcmpore, utcœtcri,
stultitix non possunt. Fidei quippè cognitio illis man- prodent.
data est, non pnidonti;e, ejus pnt^sertnn, qnx viros Proposilionem autcm scandalosam quidam cum pia-
pios sxpè destiluit. Videinus autcni iiliusniodi seu nie- rum auriuni offensivà confundunt, ut verbis disliu-
dilntiones, seu contcniplationos, licèt ineonsideratè guantur, rc eredem prorsùs sint. Atque bujus generis
atque iniprudenter, sine ralionc et gravi tcstimonio exempla illa ponunt : Tyrannitm potest quilibcl iltiiis

éditas, cum pietate fcrè, atque adeô cum sanctitatc suhditits occidcrc. — Jcjunare impcrlmem est cliristianœ

esse eonjunclas. Non dccct igilur, ut simplicitas co- prrfccdoui. — Nullimi est proreptum de hnpdsino susci-
lumbina scvorissimi tribunalis judicio vexetiir, quan- p'icudo. At iis ità perturbali sunt, et confusi eirorum
lunivis illa sit inconsulta cliniprudons. Dicitiu- rui'sùni gradus, nuUus ut sit primus, nullus ut secundus, mdlus
et idtemerè asseri, quod insolenter niniiùnique au- ut tertins, aut quartus. Propositio igitur scandalosa
dacter asseritur. Quo modo omnibus in rébus assevc- duobus simililer modis appellari solet. Priùs usurpa-
randi tcmcritas, pronuntiandiquc audacia turpis est tionc communi quà omnis oratio, qu?e occasionem
,

quidem, scd in bis, qu:i^ ad Ecclesi;i' doctiinam alti- ruin;io prrestet, quamvisbioretica apertè sit, scandalosa
ncnt, est periculosa vel maxime. liabct enim contem- dicitur. Quo sensu concilium Constantiensc dccimam
ptionem superbam ecclesiasticcc reguLt; quam con- quintam illam propositionem : Quilibet tyrmmns potest
lemptioneni nisi fidéi judicescoerceant et comprimant, licite à qnocMnqne subdito occidi, etc., lanquàm barre
dici non potcst ,
quantum discriminis omnis Ecclcsice ticam et scandalosam condcmnavit. Quales sunt item
dûctrina sit habitura. Qua; igitur non inconsuUà ora- rcli(uuB duse, qux ab bis in exemplum sunt positœ. At
lioncmodô, sed, utvcrbis utargiavioribus, confidenti Yerô posteriùs scandalosa illa propriè oratio vocatur,
audacià, insolcntià protervâ, exultatione impudenti, in quà scandalum notari potest, ba'resis non potest.
jaclaiione superbà, non contra fidem dico, sed contra Quolis illa fuit enumcratio incommodoruni auricularis
ecclesiastic?e modesliïe regulam asserunlur, ea tbeo- confessionis , in qu^^ incommodoruni enumeralionc
logi in pnesenli temcraria censent , atque inter erro- tanlo cum Germania; scandalo Erasmus versatus est.
rum gradus constituunt et locant, qui, quoniam bïcre- Taies illce sunt sive commeniitiaî fabulae , seu narra-
sum appendices sunt, à (idei judicibus sunt animadver- tiones etiam verse, quibus monachorum occulta vitia \c\
tendi ut Beatam Virginem non esse in cœlos cum
, fii>guntur, vel detcguntur. Id quod, sine dubio, sine in>
corpore assumpiam ; licet fidei minime adversum sit,
bcrillium offendiculo fieri non potest. ISon enim bic
sed quia commun! Ecclesi;ie consensioni répugnât, pe- scandalum more vulgi usurpamus, pro eo quod aures
lulanti tcmeritate diceretur. Item, in baplituno non offendit, quodve fidelis populus horret, sed pro eo, quod
infundi parvulis informantem gratiam, et virtutes, cùm infirmis causam ruinai pr.rstat, quod antè fidolium pc-
concilium Vicnnense conlrariam opinionem duxerit des positum, eos facit in illud incurrere, irru ?re, offeu-
cligendam. Item, Angebjm non esse simul cum mundo dere. Sic Ecclesià; romance abusus plebi rudi objicere,
corporeo crealum, aut ipsum etiam non esse incorpo- atque in vulgus edere, scandalum est. Sic propositiones
reum cùm utriusque rei contrarium concilium Late-
; illa; scandalosaî sunt : Prœlatus malus vcrè est fur et

ranense, sub Innocentio III, nos docult. Item, diem latro. — Per censuras ecclcsiaslicas clerus populum sup-
judicii ad cerlum qucmdam diem, mensem, annumve peditat, et avaritiam multipUcat. — Saccrdutcs criminosà
futurum, ut, verbi causa, ablùncquinto, vel sexto, quod vivenles sacerdutii polluunt polcstatcm. — Clcrici episîo-

à concdio Laleranensi, sub Leone X, diligenter prc- lis decretalibus studentes stulti sunt. — Dantes eleemostj-

cautum atque provisum est. Nec enim parva est leme- tiain fratribus mendicantibus sunt excommimicati. —

rilas ejus rei prœsagitionem usurpare, quam indusam Confirmatio jtivenum , clericonnn ordinatio , locorum
divinilùs Pater in suà posuit poteslalc, et neque Apo- consccratio reservantur episcopis proptcr cupidilutcm lu-

stolis, neque Angelis revelavit. Item, Joannes E\an- cri temporalis et twnoris. — l'niversitates et colleqia

gclista fuit in utero sanclificatus; atque in siimmà vnnilate hominum sunt inducta. — Leguminibus et pisc'h

omnos illye propositiones, in quibus à fidei et Scriptu- bus venter iuflatur et turget , atque adeb ad concubilum
rarum Icgc universali quispiam sine idoneo testimonio, ac venereas voluptates aplissimus redditur. Quarum non-

aut probabili ratione exiniitur. Nam liujus gcneris ex- nuH* baiTesim sapiunt, non inficior; sed qnamvis m
ceptiones tcmcrarise fidei Icges tametsi non tullant, verum scnsum denoclanlur, non solùm error, sed ipsa
praecidunt tamen. Est demùm et ca temcraria propo- etiam islbrec verilas, qualiscumque illa sit, qiKt; forte

quœ
sitio, m doctrinà fidei cum celebris IJniversitatis in bis diclis inveniri potest, scandalum affert idiolis et

commuai decrelo ac defiiiitione pugiial. Quanquàm infirmis. Non enim solùm falsa scandalum faciunt, sei
enim circumferuntur arliculi Parisienses, qui non sunt aliquandô etiam vera. Ac de propositione scandalosa
articuli fidei omnes, quoniam ne banc quidem vel lon- salis ferè dixinuis. Proposilionem aulcm schismalicam,

gissimè tangunt ; sed ejus academi;i^ tamen de fide et seditiosam, malcdicam et contumeliosamquorsùmat-
Quis est enim cui non pcrsp.cua sint
religione fixa couslanliaque décréta seniper Cbristi Ec- linol definire? ,

c'ciia suspexit; (jui vorô contonipserunt, inauiaque. ill;!. (|n;i' pbiril)us verbis à quibusdamcxplicantur? Res
623 CAP. X. QUOMODO ET UNDE ERUENDA ARGUMENTA THEOLOGICA. C2G

ilaqne faciles et cuiqiie per se salis exposilas consulta I quaînam earum partium fii'ma argumenta continerent,
prœtereo. Quoniam liber hic noster non poUicetiir, quaî verô infirma, patefeci ; cùmque etiam veritaium
quœ passim vulgata et conlrila sunt sed ea conatur , calholicarmn notaî esedera sint, et certissinia signa,

exponere , qucc et sunt obscura, nec statîm omnibus ut quccstiones fldei discernantur, et argumenta quo-
occurrentia et obvia. Sed ne Amalthaîam quidem edi- que certissinia, ut conclusiones theologiie probeatur ;

mus, et bibliothecam rébus universis instructam. Bre- non aliud mihi negotii dandum credidi in dijudican-

vitatiquippc studemus, atque utinam non hoc decipiat dis argumentis, quoe dogmata nostra probarent, quàm
nos brevitatis studium. Decepit eniramultos quosdam, datum paulô antè fuit in iis notis edendis, quœ nos-
qui cùm s •
brèves esse putarent, fuère longissimi; alios tras veritates insignirent. Pars ergô illa judicandi nec
qui cùni se brèves esse laborarent, fuère obscurissinii. post ca, quse diximus, adraonitione ac prneceplis indi-

Sed hîcc hactenùs, jam pergamus ad reliqua. gct, nec propriè ad locorum tractatum attinet, quem
CAPUT X. liber hic nostrà sua inscriptione poUicetur. Quod cùm
tlieologiœ invenienda, atque
perspicuum sit, sequitur ut disseramus (id quod pr?e-
Quemadmodùm argumenta
ducenda sint.
sentis est negotii) quibus rébus possimus euin, quera
è locis

De notis et catholicae veritatis et erroris contrajii

à locis theologiaî volumus, adipisci usum argumcn-
diximus, erroresquc ipsos quàm brevissiraè fieri po- tandi. Ubi illud primùm occurrit, quod disciplinaium
tuit,internovimus. Scquitur, ut utriusque generis nota ordo rerumque contextus ipse ac connexio monet, ut

quœratur, et formula viam rationemque docere. Quai quisquis è theologia; locis invenire cupiet, is commu-
eadem erit ars argument! inveniendi, ex locisque theo- nes prseceptiones teneat, quas de inveniendis argu^
logise ducendi. Quanquàra theologici argument! inves- mentis dialectici tradiderunt. Hoec etenim, si est sim-

tigandi quidem, atque eruendi communiera prœcepta pliciter breviterque dicendum, quibus praîceplis cruuu'
sunt. Illud enim perspicuum est, omnium rerum in con- tur à locis dialecticis, eadem fermé ac quac à Iheologicis,
tiarias partes facultatem ex eisdem suppeditari locis. tametsi est alius quoque quidam aditus ad Iheologicos,
Quocircà nihil minus hsereticus è locis theologiaî argu- ut ex iis peculiari via etratione argumenta deriventur,
menta ducet quàm theologus. Sed illius incerta, inlir-
,
firma prœsertim, quaeusui theologi sunt neccssaria vcl
nia, et specie veri fallacia erunt; hujus, ut qui non um- maxime.
bram, sed veritatem ipsam assecutus est, erunt certa, PUIMUM PR.€CEPTLM ARGtJMENTI INVENIENDI. Oninilim
lirma et constantia. Necargumentationes tamen omnes autem ejusmodi prseceptorum illud est caput, ut theo-

theologus è locis certas exprimit, sed interdùm, imù logus liabeat omnes tlieologiœ notos et tractatos locos.
sa>pè etiam,probabiles.Nec idsolîim, quia loci quidam Notes, inquam, et tractatos locos; nec enim memorià
incerta ferè argumenta procbcnt, sed quia locus flrmus tenuisse sat est, sed paratos et expeditos habere opor-
argumenlum quandocjue prœbet non firmum. Nolim tet. Primùm ergô discatur numerus naturaque locorum,
cniui, quispiam hoc ducatur errore, ut si locus flrmus
qui sint, quot sint, quaî vis cujusque ac proprietas.
est, omnia argumenta indè ducta esse firma arbitretur ;
Quae res sive à nobis accipientur, seu ab alio, qui ad
aut si è contrario infirmus est locus omnia ex eo ac- ,
hxc scribenda paratior post me atque instructior ve-
cepta infirma esse. E sacris quippè litteris interdùml
nerit, non multùm refert. Certè quai hisce rébus per-
argumenta probabilia ducuntur, ut si è sensu mystico
discendis necessaria sunt, ea mediocriter, ut mihi
pelila sint, aut scnsus etiam Ulteralis non sit exploratè Locorum
videtur quidem, libris superioribus edocui.
diffinitus. Atque è diverse histori;ie human;e auctoritas,
iiaque numcrum, vires et proprietatcs sive bine, sivo
imbecilla ipsa cîim sit,certa aliquandô argumenta sup- corum cognitiono
aliundè ad manum habere, id est,' in
peditat. Quapropter, ubi artem et prœcepta adhibu-
primuni.
erimus, quibus argumenta è locis theologioiseruantur,
Proximum est locos ipsos lustrasse ac comprchcn-
adlmc judicium dcest ut explorentur. Quùd si nuUa ju-
dissc universos. Nam qui sacras litteras aut non lege-
dirii ratio, imllum discrimen accesserit, copia quidem
rit, aut etiam lectas minime inlellexerit, is quo pacto
argnmentandi facilis et prompta erit, sed nullo in
è priuio loco argiiniculabitur? Qui tradiliones Cliristi
pretio tamen, nisi apud eos qui res numéro icstimarc
et Apostolorum nusquàm omninô observàril, quo hic
soient, non pondère. Perfeclus autem absolutusque
modo è secundo loco argumenta ducet? Qui nec in
theologus non niodô varia è locis argumenta conge-
Ecclesicf, nec in conciliorum , nec in pontidcum do-
ret, sed dissenticntia et conscnlieiitia, ccrtaque et
ctrinà fucrit assiduus, quem huie argnmentandi usum
incerta secernet. Quemadmodùm enim dialectici con-
loci ejusmodi suppedilabunt? Quas verô arginucnta-
siunmati facultas duabus rébus expletur, inventione
lioncs è sanctis aucloribiis ille cnlligot, qui sarulonim
ar jiidicio, sic thcologuni instructum esse oporlet, cùm
lihios ne altigiM-it quidem? Quam :iutem dissorcndi
ail inveniendum, tùui ad judicandiuii, si ars illi in
f;i( iilt:aem è schola; theologis habere pot 'rit, qui nullo
tiicologià dissfrcndi explcta fuliiraesl, por quam, di-
se temiutre in scliohc conllictalionibus excrcuerit? An
co et sua dt)gmata firmare possit, et crrores contra-
rios rcfellere. Thcologi porro judicium tune niihi vi- è physicà, metaphysicà, aslronomià, g(omelrià, is

deor inslruxisse, cùm locorum iheologicorum vim homo ratiocinabitur, qui humanam ralionc m his nun-
quiim disriplinis excdkicrit? Philosophi dcUiiim et
et naliiram exiircssi. Ncnq»' c dccfiii parlilius in quas
iiislorici ccquid ci cmolumenti afférent, qui non fueril
loci thcologici ainpiiiiidinom pol'jt-talcmqitc divjsi,
1
 ,

6y7 DE LOCIS TIIEOLOGICIS. IJI{. XII 628

in illornin loclionc vcrsalus? Ilrec igilur oniiiia, cùin noscere igitur apud vcteres tlicologos argumenlatio-
argiiiiieiitum quoerimus, complccli animo, cogilatioiio num locos pluriniùm prodest tùm in inlellif^endis ,

btclIigOiitià(iuo dobeniu^., noc locos modo habcni co- eorum virliitibns, tùm in discernendà varia eoruni ar-
2fi)itos, sed ipsos ctiani diligciUissiiiK' coliiissc. giimenlandi ralione, tùm (juùd copia quix!dam paralur
Sed ais : Kstiic qiiisquani tanto inflatus errorc, ul bâc diligentià et usu, ut non solùm qua; illi invene-
iibi se illa scire omnia porsuasprit ? Ego, si thcologus rint, ea babeamus in promptu, sed ut quoties è locis
iSlliw non fiiorit consocntus, nihil sanè vihipero ; id Iheologiaî qua-rcmus, simiiibns in rébus similes nobis
reprolii'iido, si non scciitiis, nomon sil»i theologi usur- argumentatiûiies occurrant. Abpie in onnii arlc ulrum-
pavorit. Illiid lanien argumontandi gcniis, quod ox qne scire opéra; pretium est, el quid el quo paclo sit
cmnibus loois apte ducitur, perfcctum et absolutum faciendum. Ambas verô bas res imitalione peritorum
est atque omnos numéros liabct, nec pra;UT con- sic assequimur, ut difficile sil judicare, plusiic pra;-
îuminatuu» (boologum cadore in qiiLMnqiKim polost. ceplis assequamnr, an excmplis. Tlicologos sanè, quod
C.iiin voiù aliqnid ptrsiiasum est, in quo vol nic- ad inveiilionem altinet, niagis velerum exempla juva-
iV.oeria ar^'iunenta coniparcant, id cumulalè videlur bunt,quàm pra;cepla, non dico noslra, sed ne cujus-
esse peifcctiim, proplereà quùd vulgns Iheologornm, cumque quidem alterius artificis. Prudenlià nempè
qi'id absit à pcrfecto non fe/è intelligit; qiialeiiîis argumenlandi, nedùin scienlià theologi vetcres pol-
aiiti^m Inlelligit , nihil putat pra'termis uni. Qiiod hierinil, qui iicc indoctiores, quàm récentes isli, et
fiiam, ni Ciccro ail, in poonialibus et picliiris usu ccrlè i)ru(h'nliores nielioiesque fuerunt viri. Nain de
venit, in aliisque conipluribus , ut deleclen(ur ini- Scriplunc sacra; perilià, in quà argument! ihcologici
perili, laudentque ea quse laudanda non sint, ob thésaurus pnïîcipuè inclusus est, ccrlare cum veteri-
eani , ut crédit, causam, quôd insit in Iiis aliqnid bus nulli possur.t. Verijin non in Scriptnra; solùm in-
probi, (piod capiat ignaros ; sic nonnuUos invciiias, telligentià quKrendà, sed cùm mult s aliisin rébus né-
:pias, quoniam iidem, qiiid in nnaqii.^qiic re vilii sil, gligentes juniores sunl, tùm maxime in argnmentis
nequeiuit judicare, mirilicè délectent juniorum opus- theologia; propriis erucndis. Nec receiitiores ego theo-
cula qn:xv,lani; in quibus nibil reconditum et exactum logos contemno, quorum satis arguia niulla, sed ut
Bsl, nnlla ex propriis argumenta ducta; commtuiia modo pi'imùmqiie nascenlia , depicta iiimis atque
ani: ia. vulgaria, iniperfecla, ac ferè ex génère proba- niinula, si ad vêlera conferanlur. Quie plus nescioquo
liiliinii. lia jcjuna et arida illorum tola est disputatio, paclo videntur habere auctoritalis ,
plus nervorum
quie vix unius fonlis, cjnsque vulgaris ac triti, aijuà {)lus viriuni, non solùm ad elTeclus promovendos, sed
communi el perexiguà rigatur. Quantù divus Thomas ad fidei quoque evincendos adversarios. In bâc igilur
copiosior et nervosior est, qui non solîun aut ralioni pneceptione, quamvis facili, elaborandnm est, si non
an» auciorilati confidit, sed omni modo argiunentatur, copiam modo, sed gradus eliam argumenlorum exqui-
el accuralè ex omni loco dissent , testimoniisque si- rimus.
rnul ac rationibus conquisilis disputai ! Al obscura TruTiUM PU/CCEPTUM. — MuUb Vi TÙ mucjh tlicologo

qn:edam in divi Tboma; lucubrationibns sunt, islurum elaborandnm, ut coynitis ac traclatis locis ,
quœstionem
vero lut ubrationes sunt lucidaî. Sanè qnid(îni. Non la- quam vcrsare cupit, in locos thcolocjiœ, conjiciat. Cùm
nien al) illo ità dicunlur de industrià; nec in ingenio aulcin illam per omnesdeiluxerit, co; siderare accura-
inest, sed in rébus ipsis obscuritas. Et propria, quàm tiùs débet, quid è singulis in utramque partem dici ar-

rommunia, obcuriora sunt. Yinum quoque aquà mix- gnmenlando possit. Tùm ei colligcnda sunl omnia, et
luni clarirs est quidem, sed dilutius est tamen. MeruHi quieconsenlire causcc, proposita% elqu;ic disscnlire vi
ad bibenduin diflicilius, plus omninô habel viriuni. Ac deanlur, et judicio adliibito jiervidendum , iilramne
lie primo invenlionis pr.ecepto haclcnùs. Reliqua per- quaîslionis partem ducta argumenla iirobent. Vix
sequaraur. enim, quemadmodùm suprà dixi, Iheologus polest ab
Secu.ndlm PR^CF.PTtM. — Argumentât toiics jiorrô invenlione judicium separare, si veritalem quarereet
tluolugornin suis locis redden\ adeô videlur esse facile, ainplccli est illi inslitulum. Nec in omni loco tamen
ut non sitforlassè proiciiiiendum. Nenio onini lani rii- anl pro re, autcoiitrà rem argumenla scniper idonea
dis est, quin sciat cô stalîm unuinquodqiie argumen- reperienms. Non enim si aut vcnalor, aut piscator
tnm theologise réferre, undè petitura est, aut ad sa- !oca apta venalioni ac piscalioni cognovcrint, quàmvis
cras lilioras, aut ad concilia, etc. Quanquàm non est diligentiam adhibeant vel niaximam, prolinùs aut pi-
iimtile arginnenla, quic in doctoribus probalis invene- scaiiiturbic, anl ille venabilur. Nnlla quip.pè ars adeô
ris, ad locnni snnni qnodque redigerc. llinc enim et esse cerla polost, qu;t non inlcrdùm operis sui fruclii

tliesaurum libi comparabis ex aliorum invenlis , et careat. l't igilur in dispulaliont; noslrà loci concurranl

cùm iniellexcris cujus loci usas illis defuerit, ipse per omncs, oplabile est; si minus ,
plures majoresque

le e;i (pi;e omissa sunl, diligenter inquires; ni in con- ponderis plus habebunl. Si verô nulli, non est n)i-

irijvcrsia Calholicorum cum l'clagianis, posl sacraruni iiu( !ula arlis opiiiio, nec de gradudejiciendusanimus,
lillcrarum, conciliorum, Sedis aposloli( ;e sanctorum- sed etiaiii atque eliam argumenta quarenda. Quamvis
que tcslimonia, quibus Augustinus salis abuiidè cau- enim demersa ^int, émergent tamen b;ec aliiiuandô,
sam obiinuil, rationes theoiogiic Thomas adiîidit, quac si pelagus vel immensum et nostrà diligentià excilc-

\%- otilivinà gralià, qux pulsantiiius aperit, et qua;-

eltcsilinioniis pondus, f»lcauscc Juc«>in lidiiilx'rent. \\\v.
649 CAP. X. QUOMODO ET L'NDE ERUENi)A ARGUMENTA TIIEOLOGICA. 630

renlibus nunquàm deest. Illud autem de probabnium xissent. Quibus quidem ità sunt scholre tbeologi assen-
|

qurcslioiium gencre dictum accipi velim. Nam (idei do- si, ut nisi bas duas res in disputatione suà conjunxis-
j|

gmala ab his locis, qui auctoritate consistunl, manant S3ut, non se putarL'nttbeologosverè csse. Coujecta ila-

omnia. Quarè nullum apud nos cerlu n dccrelum est, que per omnes lucos quastione, cl coUectis bine indu ar-
quod non idem è locis oriatur. Non ilaque vcrcndum ,
gumentis, sive qu:c discrcparc seu qu;e congrucrc vi- ,

ne quœstione locnrum nos argumenta desti-

in fidei
deantur, in utranKjue parlem dispulct; sed tanien ad
extremum fmiat, quid veriim quid cniitrà falsum.
tuant. Sed uteumque aderunt res (neceniin onuies eo-
sit,

deni ingénie et solertià, nec simililer inquirimus), ar- Doceat verô primùm, quid fides Chrisli de eà qu;«-

gumenta rerum hujusmodi semper quidem in locis in- slione teneat, quibusquc idoneis ac certis lestimoniis

clusa erunt eô autem eruentur vel pauciora, vcl plura,

;
id, quod tenet, évinçai; deindè, quid aul pritscrlbat,

qu6 inquirentis erit eruditio, ingenium ac diligentia aut ccrlè suadeat ratio. Nam si quocstio naturalis est,

major. Atque hxc quidem hactenùs. Patefacta enim ratio pnvscribit ; sin est suprà naturam, ratio suad'jl; \

res ipsa est, ut non sit difficile, in exquirendo argu- quâin re, ut modestissimè dicam, scbolam apud no-
mente quid ouiquc faciendum sit, videre. Et multa slros mediocriler ego juvi. Qux aiilè nos non erat
etiam sine inquisitione se ipsa affcrunt, prœscrtîra ho- adeô fidei argumentis instrucla ; à ratione ductis res

minibus cruditis, atque in harmn rerum usu diù mul- Ibeologica propemodùm agcbatur. Ordinem ego divi

tùmque vcrsatis. Quanquàm qu* cogitala, mcditata, et Tboniic immutavi. Etenim in Summà advers'im goû-

pra^parata in dispulationcm inforuntur, ea jure illis tes ille quidem primo raliones, mox testinionia ponit.

anteponimus quairepentinà animicogitationeprodeunt. |

Ego verô in lectionibus mcis semper à principio docui,
Qua; quoniam celerrima est, atnue ad brevissinjum ; quid pncfinirel de unàquàlibct qua;stione fides, tùm
tenipus aflerre argumenta potest ,
pondcrare non po- quid ostcndcret ratio. Sed iuunutalionis bujiis prorn-
test. Ilaque ut sine crrorc et investigare argumcnla, pta est atque expedita causa. Divus poriô Tbomas ad-
et invenire possimus, formula qua;dam constituenda i
versùm génies lbeol()gi;e isegntium couficere ratione
quam si sequemur in disputatione thcologicà,
est, debuit : quia Scriptune teslimoniaapud cas vcl secundo
nunquàm à recto tramite recedemus. Erit autem hcCc vel nollo etiam luco suul. Al apud nos, qui c!:nslianos
fornmla theologorum rationi disciplinx^que maxime discipulos iustiluimus, jirimas partes auctoritas babcl,
consentanea. Ubi theologo disserendi materia fuerit secundas ratio. Quin et bunc disserendi ordinem, t:-n-

oblala, qu;ïStionem accuratè habet expendere, statue- quàm naturac nostrae consentaneum magis, Augr.stinus
reque in priinis cujus generis illa sit ex omni illà, probat. De morib. Ecclcs. catbol., c. 2; quamvisMa-
quam suprà explicuimus, qu.estionum varietate. Nisi nicba;issese atteniperans , id agal interdiim ,
quod in

enim theologus naturam quieslionis comprehenderit, dispulando fateliir esse vitiosum. « Natune, inquit,

nec facile intelliget qualia sint et investiganda argu- ( ordo ità se babet, ul, cùm aliquid discimus, latio-
menta, nec ex quibus etiam petenda locis. Quanquàm « nem prœcedat auctoritas. Sed quoniam cum iis no-
enim omncs inter se colligaii atque implicati sunt, ta- « bis res est, qui omnia contra ordinem et sentinut et
nien ex singulis cerla argumentorum gênera nascnn- < loquuntur, nibilque aliud maxime diclilani, nisi ratio-

tur; nec universi, ut à principio statim bujus opcris t nem priùs esse; rcddendam, morem illis geram , et
dixi, a>quèomni quîcslioniaccommodantur. Cùm verô c quod fateor in dispulando vitiosum esse, suscipiam,»
genus qux'Stionis constituent illud vel maxime, quod de verà Uelig. c. 24. Quo exemplo divus Tbon;as ad
est omnium difficillimum, an (idei sit, an non sit; per eumdom modum se genlibus accommodavil; nam in
omnes locos ducat eam, illos prrsertim ,
qui erunt Sunnnà ibeologia; auctoritas ferè rationi pru'paralbd-
qua^slioni magis apti et congrueiites. Nam si qu;rstio minem, ratio deinceps ad inlelleilura cognilioiunKinc
est superiiaturalis, in eos locos conjicienda est potis-
perducil. In ipsàverô et auctorilale et ratione sunt gra-
simè, qui Uei auctoritate nituntur. Siu autem est natu- dus argumentorum, et quod cuique praîslet, inlelligi
ralis, per eos praicipuè locos deducctur, qui naturae facile potest, ut prima sint, qua; è Scriptura ducunlur;
ratione constant. Quôd si mixta qu:i'Stio est, et partim secu.da, qua; è tradilionilius Cbrisli cl Aposlol'uum ;

à nalurà, partim à revelatione pendet, per omnes d»- tcrtia, quœ ex Ecdesie dccrelis; deinceps gradalim
catur oportet; cuncli enim juxtà possunt argumenta autem inter tbeologos con-
reliqua consequantur. Est
pnebere. Tametsi nullius omninù generis ([Uiestio est, prior, Scriptune auctoiilas, an
troversum, utra sit
qua; non per omnes locos ulilitcr deducatur. Natumc
Ecclesiai. Verùm b;ec, s.icutct caetera, qna;non ad in-
quippè res sropè Scriptura tradit, et res quo((ue super- ventionem, sed ad dispositionem atlinent, non piUavi
nalurales, vel laudat ratio, vel exponit. Ac divma au- esse persequcuda. Al(|ue luec res, si quandô in cou-
ctorilas humanam fulcit, contrà(|ue bumana divin:»* tiiitioncm veneril, quemadmodiun dijudicanda sit, sa-
servit. Nec verô verilas, qu:e simplex esse dcbe!, ex
lis est, nisi malè memini, suprà dispiilatum. Illiul |ier-
dissimilibus rébus misceri cl icmperari potest. Sed di-
spicuum est, camdem onminô esse Spiritùs sancli iii

vina et bumana ratio (quod siepissimè dixi) dissimilcs

Scriiilurà et Ecclesià auctorilatcm, si res ipsas inspi-
non sunt, nec aliù h;i'C, idiô ducil ill.i qiiineùdemspe-
;
cias. Quarè in se quidem ncutra aut prior aut major,
ctant amb.e, et in cumdem (incm referuntur.
ncutra aut postorior, aul minor est. Quid est ergo,
Ilaque accepimus, majores noslros solitos cxecrari quod in boc loco nonnuuqiiàm diibilationem afferre
ces quiprimùm bicc naluri coh.xTcnliaopinionedislra- «.(lirai, con.^ideranduuKpic videalur? Credo, ïi quandù
051 DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. XII. 632

ddbitatio acoidit, qiialo sil hominis ojiis ingenitmi, eru- imilatio arlificum valeat pbirimùm, excmpla in tbeo-
tlitio, insiiliituiii, quorum disputaticMicni inslitueris, logià disserendi ab iiis peli a'quum est, qui iuhàc arle
spcctan- dcoel. l'teiiim suiil, qui Scrijjturas EwJi'sia; excelluerunl : quorum Auguslinus cl 'Jhomas sont
usuiantcponunl, sic rcpcrias mullos, quibus Ecclcsiic facile principes, Auguslinus cilrà aleani, Thomas judi-
BIOS et sensus majores esse videanlur. Quia vcrô Ec- cio perilornm. Neque enim in an< ipiti solùm disputa-
closla prior et autiquior est , dubilari non polest, tione, in quà de universo génère utrinque disscrere co-
ipsius auclurilaloui quodammodo esse niajorom, nam piosè licet, sed in omni omninô (prcslione adeô bine
quôd sit ol nolior et crebrior, cxploratuni est. Al in indè uberac dives est, ut mirandum sil, in rébus tàm
omnibus, nt dixi, ejus cum quo disseris, habenda est nmllis cl variis, iisque sa'pè neque pervulgalis, ne(pic

ratio. Sic enini Petrus Judicis ait, Epist. 2, c. 1 : Ilabe- tritis, egregia in ulramque parteni argumenta prom-
7UUS firmiofi'm prophelictim seriuouem: rùm Pctii lanien pla illi parataquc fuisse. In mullos articulos, faleor,
sormo nullo nol)is i;radii infcriorsit. Sed de boc (magna concidil onniia, et arliculo ferè cui(iue pra;scripsit,

enim res est) alio loco phnil)us. Nunc adproposiliun. velul lege (piàdam, argumenlalionum numoiiun. Ari-
Hlaigitur et talia circunispicienda smit in omni qu;v- dum quoque illi fuit disputandi genus, et (pueslionum

stione, et consuetudo exereitalioquc capienda, ut boni Iractatus miâ perpetuô specic compositus. In eâ deni-
ratiocinatores argimientorum esse possimus , et ad- que fuit auclorum sectà, qu;e adeô nuUum florem ora-

dondo doduccndoque vidore, quie omnium sumnia liât, tionis scipiitur, ut api>arenlii)us sine carne nervis, de-

ex (jno, quantum cuiquc qua:'Stioni deboalur, intelbgas. forme videalur dispulalionis corpus, cerlè ab onmi
Sed ut nec mcdici, nec imperatores, ncc oratores eloquenli;c ornalu alienum. lia à doclissimo clgravis-

quamvis artis praicepta perceperinl, quidquam magnâ simo viro curiosi quidem homines cl delicaluli longio-

laude dignum sine usu et excrritalione consequi pos- ns operis salietate, faslidio similitudinis, inculla-quo

sunt , sic argumcnti tbeologici inveniendi pr;cccpla dictionis horrorc abalienantur.

tradunlur, illa quidcm ulservemusipsi, scdrei niagui- Dixit in concilio Tridentino vir eloquens sanè ac
tudo usum excrcitationemque dosiderat. Quia igitur facundus, sed parùm theologus lanien, qui id suaderc

parùm verba prodcsse nostra poterunt, nisi ad rem vellel audicntibus, adversùm hsercticos, pracsertim Lu-

conferantur, ususque pra'cepta confirmcl, nocesse fue- theranos, non esse magnum usum scholaslicrc concer-
rit thèses exercitationisgratià diccre, id quod ferè est à
talionis, oratorio poliùs more cum illis disserendum ;

Peripateticis institutum. Arcbolaum primum scribil

nostrum enim spinosum esse ac permoleslum. Qua; si

Diogenes in utramquc parlem disputasse fides sit pê-

vera essent, exempla in ibeologiâ disputandi non ab
;

nes illum. Cicero enim bujusmodi cxercitationem tra- his, quos antè dixi meliora pcterentur. Equidem etsi

dit ab Aristotcle inventam. Cujus consuetudo de om- non sum nescius, quàm sil, non scholoe dico in dispu-

nibus in contrarias partes disserendi, jure ab schoLe lando mos, sed Iota omninô schobe ihcologia hicreticis
invisa, sed eô magisexislimo, scholaslicam disserendi
Iheologis probata est ; eô quod quid in unàquâque re
verum sit, quid contra falsum, abler ncqueal inveniri. formam ad hiiereses refellendas efficaciorem, quô ma-
Quanquàm enim cognitio veritatis, ut Auguslinus ad gis haereticis invisa est. Quôd si Lulherani acadeniirn
Dioseorum ail, epist. 56, omnia falsa, si modo profe- subliliialc minime capiuntur ; ne oralione quidem ad
rantur, etiam qu;v priùs inaudila erant, et dijudicare rhelorum leges arlificiosè composilà capi poterunt,
cl subvcrtcre idonea est ; quia tan)en hiec ipsa verilas quoniam grandiorcs sont elrallidioresefferli, quàm ut

elucere in disputatione nequit, nisi ex ulràque parle oralionis artilicio apprehendanlur. Cùm autem nec

causarum sit facla conlenlio, nec potest fides ulià de argulum ibeologum perlimescanl, nec rhetorem, quam-
re ficri, nisi priùs adversariorum i)orsuasiones evel- vis eloquentem; non sunt, mihi crcde, aul theologi
lantur, maxime naturale est, ut anlcquàm probemus acumine, aut rbeloris ilumine, hoc est, non verbis
noslra, amoliannir adversa, et opiniones contrarias re- sunl, et disputatione, sed viribus cl (lagellis feriendi.

fulcmus. \ix autem reperietur aliquid tàm omnibus Verùm si eo loco res sit, ul adversùm Lulherana do-
ingeniis consenlaneum cl quadrans, ut neminem ha- gmala ccrtare cogar, eligant alii ( nihil enim impedio )

beat ropu'nantcm. Omnis namque, ut Ililarii verbis

c
suave oralionis genus, quo molUùs et familiariùs ho-
« ular, humani eloquii sermo conlradiclioni obnoxius mines istiusmodi ad Ecclesi;e benevolenliam alli-

f fuit scniper, non solùm quia in alio capitc et mente ciant ; dummodô mihi relinquant schohe ossa nervos-
f aba propemodùm sentcnlia est, sed quia dissentien- que, ac pressam diss(>rendi solidilalem. Quœ Augu-
f libus vohmlatum molibus, disscntiens quoque fil slinus jiorrô contra adversarios Ecdesiaî disseruit,

« sensus animorum. » Undè e.vislimat, piiilosopborum tametsi et inventa sunt acutiùs, cl dicta subtiliùs, quàm
placila dici, quôd unusquisque iihid ferme amplecti- ul quivis ca possil agnoscere ; ad refellendos tamcn
lur, non quod ratio pra-scribit, se<l (piod plaeet animo :
h;erelicos tantô majorem habent efficacitalcm, quanlô

non quod dictai illa, sed quod dictai alTcctus. Nccesse tenuiùsad vivum resccata sunl. Alquceliam, quùm ora-
est ergù Iheologis varié in contrarias parles disserendo, lorum more quasi lorrens ferlur oralio, quàmvis multa
quasi in simulacro pugiKC excrcfTC se ipsos ; id quod cujusquc modi rapiat, nihil lamen ferè teneas, nihil

D. Thomas in qua;slionibus dispulaiis diligenlissiinè appréhendas. Cùm autem ad schohe normam certâ via

fecil. Cùm vcrô in omnium arlium usu oplimorum cl ralionc prcmitur, contincri amplectique faciliùj
 C53 CAP. XI. DE ELCHARlSiLi' SACRIFICIO CONTROVERTITLIR. 654

potest. Ttaque prœclaruni à divo Thonià aocepimus gnant, ut ipsis quidem videtur, sunt maxima ; ut ego

niorem dispulandi, si eum lenerciïius. Neino verô à verô senlio, frivola et comnientitia sunt omnia, vix

viro gravissimo orationis delicias quivrat, pigmenta digiia lucabralione, et ingenio anicularum ; talia certè,

malicbria, fucum puerileni, scd veras gravcsquc scn- propter qu;e non modo à commun! fideliuiii sensu cui-

tentias, argumenta solida et propria, sermonem rci, que csset, sed ncc ab amici unius pvivatâ opinione
dcquà accomniodatum.QiKC omnia D. Tho-
disseritur, discedendum (1). At discipuli cneci magistri furentis

mas, adeô egregiè pra^stitit, ut si vitia in eo pauca sint, rapiuntur errore, sibique Eucharistiam non esse sacri-

quae ab istis invidiosè commemorantur, plurimis ta- fieium argumenland(J persuadent.

luen maximisque virtutibus illa compenset. Quanquàni, l'Calvinus igitur illo Apostoli leslimonio inprimîs

ut erat et niodestus et prudens, nimutissimormn arti- nititur : Et ulii quidem pliires facti sunt sacerdotes, id-

culorum numerum, legemque dispulationis ccquabilem circb (jubd morte proltiberentur permanere. llic autem
lùm rudioribus, tùra niagis suo illi seculo dédit. Equi- eo quhd maneat in œternum, sempiternum liabet sacer-
dotium. fJndè scdvarc in perpetuum potest accedentes
dem non divum Thomam modo, sed schoUT^. auclores et

quosdani alios existimo, si humaniores litteras cohiis- per ipsuin ad Deum, semper vivens ad interpeUnndmn

sent, et quae in scholà didicerant, eloqui voluissent, pro nabis. Talis enini decebat, ut nobis esset pontife.r,

ornatissimè splendidissimèque potuisse faccre etviros ;

sanctus, innocens, hnpollutus, seqreqatus à peccatoribus,
I

elo([uentiae studiosos, si ab scholoe institutonon abhor- et excelsior cœlis factus, qui 7ion liabel necessilatem quo-

ruissent, sed theologiani hanc didicissent, et tractare tidien quemadmodiun saecrdotes, priiis pro suis delictis

voluissent, gravissimè et copiosissimè dicere potuisse. liostias ofj'crre, deindc pro populi; hoc enim fecit semel

Sed aut utrique suo studio delcctati altères contempse- se offerendo. Lex enim homines constituit sacerdotes in-

l'unt, aut nihil omni ex parte bealuni, ut semper ali- firmitatem habcntes ; sermo autem jurisjurandi, qui post
qiild desideremus. Yerùm, si allerum sit optandum, legem est, filium in œtermim perfectum. Quo loco Pau-
malim quidem indisertam scicntiam, quàni inscitiam lus saeerdotium veteris Testamenti à novi sacerdotio

loquacem. Nam cxenipla illa disputationis iheologicre distinguit, quùd in illo plures erant sacerdotes, in hoc

suis omnibus numeris absoluta is solùm suppeditare unicus est sacerdos. Hujus verô rei causam explicat,

potest, qui eloqucnliam sapientia; conjunxerit. Age quôd illi mortales erant, quare indigebant successori-
lamen, qualiacumque.nostra sint, ctca ipsi afferamus, bus, qui in demorluorum locum subrogarentm- ; at

qusc etsi non nielioraerunl quàni vêlera, crunt tempori Christo, qui inmiortalis est, nuUos oportet succedenles

fortassis apliora (1). vicarios substituere ;

quales ii sunt, qui nunc quotidiè
sacriOcant, et plures ipsi atque mortales ad umbras
CAPUT XL
legis deflcctunt, in quâ plures iidemque mortales facli
Exemphim primum, w6i principium tlicolorjiœ in qiiœs- sunt sacerdotes. Nostri quoque sacerdotes infirmi et
tionem vcrlitiir. ipsi sunt, habentquc necessitatem quotidiè, quemad-
CONTROVERSU DE EICUARISTIE SACRIFICIO. Dc Eu- modùm veteres, priùs pro suis delictis hoslias ofIVrre,

charistise sacrificio prima mihi eum Wideflistis et Lu- deindè pro populi. Novi crgô isti, cùm sint vctcribus

theranis controversia est. Facioque contra instilutum simillimi , légales sacerdotes sunt, non cvangelici.
nieui», cùm de re apertissimà dispulationeni mstituo. Confirmât autem, ut ait, hoc illud vel maxime, quôd
Nam si quid adeùcertum et exploratum est, ut de eo sacerdos à Dco vocalus esse débet ,
quemadmodiun
inlcr viros doctos constantcr pcrpetuoipie ( onvencrit, Aaron , ut Apostolus idem affirmât ; Hebr. 7, 25, at
argumontari non soleo, ne rem minime dubiam argu- nullam vocationem ])rofei're nos possmnus, quaî no-
^ ir.entando dubiam faciam.Nec vero in hoc dabo opc- stro sacerdotio patrocinclur. Evanescit igitur saerifi-
ram, ut rem plané in Ecclcsiâ deiinilam meis ego ar- cium, quod sine sacerdote esse non potest.
gumentis probcm; sed in id po'iùs incund)ani, ut unum 2° Existimat rursùm Calvinus idem, Paulum cum
è lheologi;e principiis non tàm ratioeinalionc, qnàiri Ecclesia; fide pugnare, cùm in eàdem Eiiistolà 5, i,

exposilione confirmcm. Ità fict ut, verilate illustralà, inqiùt : Nec ut yœpè offerat semclipsum,quemudmodi!m
onmium tencbras depellam errorum. pontifcx intrat in sancta per sinqulos annos in sanguine
Quanquàm argumenta pro Eucharistiœ sacrificio aliéna. Alioquin oportebat fréquenter cum pâli ab origine
ccrtissima sunt. Quibus auteni Lulhcrani contra pu- viundi. Nunc autem semel in consummadoncm scculoriim
ad destilulionem peccali per liostiam suani apparuit. ^Uio
(\) Ride mcthodis res ageretnr, hie nnstra (iim an- nostros sacerdotes esse légales,
ex loco iternm colligil,
ctoris m^'lhodo esset confercnda, rafili(|iio nrgoijf) ad
praxim redigeretur, qui non modo per singulos annos, verùm eliam per
iisdeni cap. scvi.
scilicet ac in
exf-mplis addnrlis. Qnii>pè 1 calholica de
'

d(M triiia .cingulos dies intrant in sancta, oiïercntcs alicnum san-

Eufliaiisliii' saerilirio, etc., idmilins in luoposiiluni- guinem, qui semel juxlà A|iostolum oblatus est. Cùm
l)ns tiii'ologicè nolalis, e\ tradLlioiii- s(:ihiliivtiir;
verô diserte Pauliis asseial, licisliani, qua; oldaiionc
2" errorum oiiiniomnuqiie cireà easdcm Icxi-nlnr lii^-
toria ;
,7'deniqiiè, propositioiios do( iriiiali's j:nn n gnlà (1 Ijilherus, cùm srrpè aliàs, tùm in librode Aliro-
fideiinconcussè fundat I', omiiimodc ralionalibns ar- galione .Missi' |)ri\al;e, et de Caplivilati.' Rabylonicà ;

trumrnlis ac more srhdlasticormn evinrcrciitiir ilcriim, ("H''.ro\an)|ia(lius, in liliell. (|ni à ipiihusdam iiiseriliitiir,
atque, disnissis opinioniliiis, viiidiea-
illiistrarcntiir, dc Cii'iià Domini, c. 9: Ruccrus, iib. 2 (lever, et fais.
rcnlur. Sed ha-e sumciant.— Vid.Prologomena, ubi de Cdii. Dom. Acbiiin.: (lalvinus, Inslil. cap. Il; I*ro-
mclhodo, n. 5-4, Uti. P, S. teslanles, in Apolng. August.
 ,

65S DE LOCIS TiiEOLOGÎCiS. LIB. XII. 636

imniolari et orcidi neccsse esse, pro- damnât in h«c verba, Ilebr. 9, 2.") : Neque ut sœpè offe-
sacrifioatur ,

ral seiuetipsuniyClc. AlCliristus inalluri seipsum iiunc

singulis inissis Christiis in saorilicium
otrciliir,
feclô si

inissis inlerficitur. Aut ergo Panli ar- eliam olfert, ut posleriùs ex calholicorum bentonlil
singulis quoque
cùm Alioquin oporlebat, oslendelur. Ileralain quoque oblationeni in vcteri Tcs-
guinontuni vanum est, ail :

aut Chrislus lainenlo ideô faclam esse dicit, Ilebr. 10, quia prior
eiini frcqucntcr pnli ab origine innndi ; si

At us vi- erat imperfecla. Sive autem jJures

res, sive eadem
in sacriliciuai oxliibeliir, voro patitur. cor',

non otrorinuis; oblalio sa;piùs olferatur, Pauli argumenlum manet invictum,

vum, et inipassibile in altari
sacrificium nullo modo. si prima oblalio perfecla esset, mdlà posteriore indi-
igitur forsitan esse potcrit,
quod Calvinus atque gere ; ilà posteriorcs sacerdoles ab olîerendo cessatu-
Hoc vont illnil argumentinn est,

Œcolainpadius mirèjaclaiU; et nondùiii collatà manu, ros. Quo fieri argumentanlur, ut illud alterum calho-
licorum elTugium vanum eliam sit, nempè, Aposlolum
tanqnàm féroces victorcs insultant.
loqui deoblalionecruentà, quà Chrislus semel in cruce
5* Illun pr.ctereà locuin, Uebr. 10, 1, Lutherani i

fnturornm bono- defimctus est noslras aulem esse incruenlas ; sive

prcssiùs urgent : Uinbram liabens Icx j
;

enim cruenium, seu incruenlum sacrificium sit, si

rmi, non ipsnm inia'jinem rcnnn, piT singulos annos, \

sitpiùs resumilur, prior oblalio non perfectè sancli-

eisdi'ni ipsis liosliis, qiins offerunt indcsint'nWr, numiuàm
ficavit, nec exhausil delicta pnclerita, pro quibus alia
potest a:cedenh's p.rfi'dos faciri\ alioquin cessassent of-
hoslia proferlur.NuIlà ilaque, ut pulaat, rima elfugere
(erri, ideb quod millani haberent ullrà conscientiuni pec-
qux possumus, sed fatcamur necesse est, tolam ad lle-
cati cuUores semel vvmdati. Et post multa alia.

longum legimus Onmis qnidem sncerdos bncos Epislolani novorum sacrificia sacerdotum ex-
referre est, ità :

prœitb est quotidiè ministrans, et easdnn sœpè offcrens plodere, prœserlim cap. 40, uhi si Paulus de cruentà

hostias; hic autem iinam pro peccalis olferens Iwitiam, solùm hoslia sermonem faceret, facile eluderetur, vel

tmâ oblatione consuminavit in sempitermim sanclificatos. quiim ail : Ibi autem horum remissio, jam non est ob^

Oblationes igitur veteris Testamcnti imbccillas ac de- Idtio pro peccalo ; vel eliam magis quùm dicil : Votiui'

firiè peccantibns nobis, nulla relinquitur pro pcccalii

biles ostenJit Paulus, quod sicpiùs iterabantur. Qui
ergô in nova lege eadom sacrilicia itérant, ii suà rcpc- hoslia. Nihil enim interest, cruenta sit, an incruenla,
lilione testes sunt, oblationes suas prioros iiiiirinas,
si oblalio est et hoslia pro peccalo.

exiguasque faisse, atque adeoCbrisli oblationeni fuisse i" Ad bec, Mallha-us, Lucas et Paulus apertè nar-

iraperfectam, oui quotidiè multas adjiciunt. Medica- rant, Dominum in ullimà cœnà no!i oblulisse qnidem
menli enim quod Cbrvsostomus ail, ut
illa virtus est, corpus et sanguinem Deo, sed Eucharisliam discipulis

semel imponatur, et non fréquenter. Et Theophyla- accipiendam dislribuisse. Optima igitur missa illa eril

c'.us < Pbannaca, in.quit, fortiora semel etiam impo-

:
qua; eril primai quàm simillima ;
prima aulem cœna
1 sita curant; quse autem sa;iiiiis iterantur et impo- fuit, non sacrificium. Etenim si sanguinem pro j^ecca-

I nuntur, hoc ipso ostenduntur minus fortia. Sed et lis tune Chrislus obluiisset, jam anlè crueem essent
( pharmacum, (juôd S'i^pè ad:iiovetur idem, signiOcat remissa peccata, nisi frustra Chrisli sanguis in cœnà
€ eamdeia :egritudinem intcrturbare laborantem. i oblatusest, qui peccalorum remissionem non obtinuil,

Quocircà si eadem etiani hoslia novis sacerdotimi ol> quaiii vel nunc oblinel Patri à sacerdolibus exhibilus.

lationibus, (juasi idem medicamentum saipiùs apponi- 5" Ea insuper loca nobis Luthcrus objicit, quibus

lur, prima Ciuisti oblalio nec perfectè curavit a^grotos, locis calix sanguinis Cbristi Testamenlum dicitur,

nec consuminavit in leterrmrasanctificatos, utpotècîim Luc. 22, 1 Cor. 11 ; testamenlum verù non est opus
hoinines novis quotidiè, ac repetilis sacrificiis curenlur, liaîredis, sed leslaloris. At sacrificium opus est no-
sanetilicentur, cousu nmentiir. Adde quôd paulô post strum. Sacramentum igitur sanguinis non est sacrifi-

Aposlolus asserit, nbi peccatornm rcniissio est, jam non cium. Uane verô ratiocinalioncm, bone Deus, quanlo
esse oblationeni pro peccato. PostChrisii igitur hostiam I
verborum ornalu, quasi simiam purpura, veslit? Qu;e

unicani, quà omnia sunt in cruce cxpiata delicta, post est, inquit, tanla temeritas, ut testamenlum, hoc est
remissas etiam per Cbristi sacramenta iniquitales promissionem haereditatis, nos opus esse nostrum di-
nnlla reliqiia est oblalio pro peccalo. None-l ilaque in camus, quod toslatori in salisfactionem exhibemus,
E( cli'.sia bujusinodi sacriiiciuni. Id quod Aposlolus è et ubi de acceplis gralos nos esse oportet, ibi acceda-
vesligio Icslalur inquiens : Vol ntariè peccantibns no- mus supei'bi datiiri accipienda ; ut leslalor jam non
bis post acceptam notitiam verita'.is, jam nnlla relinqui- suorum largitor bonorum , sed noslrorum sit acceptor!
I

tur pro peccalis hoslia. Qui autem nullam dicil, is non 1 Neque enim ficri polest, ait, ut idem ab eodem simul
iKijitiània soliim, sed nnilam dicil bosliain superesse. I et recipiatur, et delur, et oITeralur, et accepletur.
Nos autem dicimMS ,
quod alirpia superest, conlrà I
Quàm verù insanus erit pauper et indigens, si bonum
Aposlolum ergo dicimus. Neque bis occurri polest, opus dicat se conferre diviti, de cujus manu accipit
inquiunt, praîtexendo in nova lege non varia esse aut beneficiura !

mulla sacrificia, ut olim in lege, sed unum et idem C° Asserunl etiam in hanc rem sanclorum veternm
S3Ppèrep;'ti; qnomodoClirysostonm^ elTbeopbylaclus !
leslimonia. Priinùm illud Chrysostomi : < Hoc no-
occiirrunl. Qiioniam Aposlolus énovo Tcslamoulo non '

< strum sacrilicium exomplar est illius, quod Chrislus

solîim mullarum divcrsariimf(ue rerum sacrilicia re- « in cruce fecit. Non aulem aliud sacrificium, sed irt

jicit, sod ejusdi.'m cliam bosli:c repetilnni oblationem « iosum somper farimiis, magis autem recordationeni
 ,

63' CAP. XL DE EUCHARISTIE SACRIFICIO CONTROVERTITUR. (538

c ipsius operanniv. » Et Theophylaclws : < Imù ,

po- '
Geternam esse non potest. Neque elabi possumus di-
« liùs, ait, mciiioriam iliius oblatioiiis l'aciraus, quà se ccnles, rcmitti per sacrificium peccata venialia, non
I Christus obtulit. > Ex quà correctione OEcolainpa- etiam mortalia. Quoniam si sanguis Christi in sacrifi-
dius coUigit, Chryso&tomo et Tlieophylaclo miosam ciiim ofiertur, omnia proft-clô romittil, qui in omnium
iiostrau) non esse propriè sacrificium corporis cl san- remissioi'.cm elTusus est. Nisi frustra ac sine causa
guinisChristi, sed exoniplàr. Aliof[ui non correxissent Calliolici pctimus, ut hoc sacrificium omnia crimina
quod verè ac propriè dictum est. Addunt iilud Aiigus- noslra detorgat; et rursùm, ut sit oblatio scelenim, et
tini : i Ilolocausti sui imaginem inEcclesià oelebran- oiunUnn remissio peccatorum.
t dam dvidit. » At alio rursùm loco, < Christianos, in- 10" Pra-tcrea, cùm catholici faleamur, in hoc sacri-
< quit, peracti sacriiicii niemoriani celebrare. > Et in ficio sanguinem Christi contineri, ficret, ut unico sa-
ppistolà quàdain ad Bonifaciuni docet, in Euchaiistiœ crificio omnes peccatorum pœntc abolerentur. Res
immolalione noraeii rerum ipsi figiîro; exemplariquc quippè oblala infiniti valoris est. Vanuin itaque esset

Iribui solere. Basilius demùm apud Euthymium, li?ec pro iisdem plures missas celebrare. Oui verô dicunt,
nostra exemplaria dixit esse vcri sacriiicii; non ergô iiifinita' hostia; fructum à sa( crdote offerente liniitari,

sunt verum sacrificiiim, scd sacrificii figura. ni refelluntur à Lutheranis multiplioi variàque ratione.
7" Nec testimoniis solùm prcmere nos, sed cliam Primùm, quôd sacramentorum fructus non definitur à
ratione volunt. Nani si sacridcio peccata redimereii- minislris; ergô ne sacrificii quidem. Deindè, quia
tîU", quod Catholici aslrnimus, redcmptio nostra à no- qnamvis saecrdos offercns in neccato mortali sit, sacri-
J)is qiioi[n» ipsis per noslras oblationes existeret. lia, ficium tainen illi prodest, pro quo offcrtur. Non crgô
I

non solùm Cbristus redeniptor essct, sed homincs hujus sacriiicii virtus à sacerdote offerente terminum
i

etiam sui essent redemptores. Id quod stiiltitice est I

ullum accipit. Item, quia infinilnc rei pretium non mi-
manifestée. nuitur, sive à paupere detur, sive à divite. Centum
8" Addunt, fieri non posse, ut operatio nostra alteri scilicet aurei centum
i valent, à quocu > que tandem
pcccali reraissionneiii conférât ex vi ipsius opcris, ofTerantur. Imô, quô res oblala major csl, et hic, qui
quod nostri quidam dicunt ex opère operato. Soliiis OiTert,est pauperior, eô oblatio majori habetur in
prc-
oiiim Christi opéra et actionesex se peccata reraittunt. :
tio. Ad h;vc, si semel offero sanguinem meum Deo,
At sacrificium et raissa operatio nostra est; nefariuiu :
sanguis meus fusus est idoneus ad omnia peccata de-
est igitur affirmare, quôd ratione sui et Deum propi- lenda, nec pretium imiiunuitur ab offerente. Martyres
tium reddat, et deleat quoque peccata. Atqiîe in boc namquo uiiiversi, in;rqual)i!:s licètmeriti, a'quc tamen
uno Lutheraui bujus controvcrsiie slatiim conslituon- consequebanlur ouniium veniam peccatorum. Si igitur
dum censent. Asserunt enira se habere banc ratio- verè offert sacerdos sanguinem Christi, nullis enm fi-
nem adeô firmam, certam expcditam ut adversùs , nibus circumscribet, quin salis sit etiam semel obla
omnes portas inferi consistcre queat. E'anc autem ra- tus ad omnia redimenda peccata. Sacrificium denique
lionem vidctur confirmarc IreuiL'us in ba^cverba lib. 4, allaris à Christo sunnno sacerdote nunc etiam Palri
c 14 : « Non sacrificia sanctificant bominem, sed con- pro nobis offortur ; ab ilio igitur infiiùlum valorem ha-
< scientia ejus qui offert sanclificat sacrificium, pura bet, quem videlicet eâdem ex causa infinilum habuil
< existens, et pr.t'slat accopfare Deum quasi ab aniico. in cruce. Nequenegarc possumus, cùm
eniui illud
€ Peccator, inquit, qui occidit mibi vilukim, quasi qui Chrisîus sempiternum habeat sacerdolium undè cl
€ occidat canem. Quijniam igitiir cum simplicitate ;
salvare m perpetuuni poiest accedeutes i:er ii'sum ad
I Ecd 'sia offert, juste munus purum sacrifioiuuï
ejus Deum, semjer vivcns ad interpellandum pro nobis.
« apud Doum deputatum est, qucmad.nodùm et Pau- Atque Lateranense concilium sub Innocentio 111, cap.
« lus Pbilippensibusait : Repletus mm acccplhab Kp.i- Firmiter, de sunimcà Trinitatcet fide catholioà : « l'iia,

« plirodilo, quœ misislis iii odorem suaviîalis, hostiam « inquit, est fidelium nuircrsalis Ecclesia, } in quà idem
i acceplain, placentem Deo. Dixorat autom, sacrificitim ipse est et sacerdos et sacrificium. I.oquilur aulem
t hoc illud esse, quod ex .Malacbie primo capite theo- sine dubio de eo, quod offerinms in altari. In concilio
« logi conantur in ferre. > Nnlla igiltir apud nos hostia rursùm Tridentino, dcfinilum est, noslras omnes sa-
manct, qune ex se aliorum peccata dcIeat, scd si quid tisfactiones Christum offerre Palri; multô ergô magis
bal)et, id babet ex offerente. Quo argumento nos Bu- illaui vicliiram offerot, qnàm ut Deum placcmus nos ,

corus inipugnal. in allari probemusad sacrificium. Quam rem non Am-

9° Pra;tcrcà, romissio peccatorum, bominis sancti- brosius modo insignitrr, prater Latinos caHcros, scd
'

ficaiio et justificatio est; hsec autem per fidem cuique Grapci in canone sue manifesté teslantur. Sanè, quem-
propriam obvenit, ut ad Romanos, 3, 27, scribit Apos- admodnm sacerdos non in nomine suo consecrat et ,

tolu-; nulla crgô sacordotis oblatio ex opère o- eralo r(tnli'it EucharistiiTe sacraiiienluii , ilà non in nomine
aliorum peccata romillit Nam ne Christi oporatioues sno, sed Chris:i offert Eii(baristi;rsacrili(iuiii. Quôd si

qnidcni, tiisi per propriam fidrm an'plicantur homini- Christi sanguis hostia nunc est ad culparum redena-
bus, juxtà illiid : Qann proposuit Drus propitiatorein ptinn'Mn, hujus verô sanguinis prclium nullo finecon-
pn (Idrm. Ilem : Si ri s'ià ohialio srirrrdotis aliorum di- l cliidiliir, |ir rserlim si manct
à Clirislo ipso offcratur,
lv.it cul pas, firaliam cr(j'o hoc sacri/iciuin coufert. Abhi- ouniuio unicà oblalione omnes culparum pœnas
tio eiiim culparum sinf';;ratià .upia; s;iii' nlis in vitnm 1: osolvi.
 ,

639 DE LOCIS TIIEOLOGICIS. UB. XII. 640

H'ContenditposlrcniùCalvimis, Eucharisfuttsacra- ca qu;Ti per sanguineni. Sod et Porphyrius : < AI» e\-

nionliiin ciiin sacrificii vote piignare. Eucharistia, in- < lialatione , in{piit, ignis, quamGr;cci OuiJ.ic/.zv) dicnnl,
quit.doiiuineslcuingraliarumaetioiieiHToipioiuiuin.sa- « tb\ sia (pioque, (piam sacrilicium latine appellamus ,

crificiiim verô est preliumlquod Deusiiisalisfa(lionem « apud Gnccos antiquitùs dicta est. INunc verô non
aceipit. Quaiilùin eigô iiitcrest iiiler darecl accipcre, 1 rectè sapinms, tbysiam illum cultum appellantcs,

tanlùni àsaoïainentosaniliciumdislat. Uàceniinargu- « qui sanguine celebratur. » IlactcnùsPorpbvrius. Sed,

nienlatione fit, iil reli([ua saoranieiilasacnlicia esseiioii ut itrima vocis origo illa sit, non negant auclorcs bi

queaiit. Eucliaristiaquoque posl peccatagralis reniissa, vulgarem ejus vocis usurpalionem universa ea conti-
post rcconcilialioncm adeplani, vitœ nobis promillit, nerc, quae vel per ignem, vel per sanguineni inuno-

et gratianim augmontuin. At sacrilioiuiu cantilenaiu lantur. Alque Juec latini interprètes sacrificia vocari

aliain oaiiit, lu'iiipi' Doiun cpiasi adliiic iraliiiu, laii(]uàm pcrbibent. Sit itaque cxiiloratum, sacrificium speciem

protkxpiodaiii exhibilo placaii, nec ossc expiata sce- quamdam esse cultùs sacri.

Icra, (jUvC sacrilicium expiarc dicilur. Prustereo alia Quôd si ex usu rectè loquentium divinaîquc Scri-
argumeuUi ridicula ; indigna enim sunt, quibus nos plune consuetudine propria ejus nominis significatio

seriô respondoanius. Sed et illa superiora, ut antè accipienda sit, inveniemus sanè , sacrificium tùm soiiim
jain dixi, tanielsi in facieni apparent probabilia, dili- esse, quùm res aliqua sacra oiïertur Deo. Ubi namque
genter tanion inspecta, vana esse deprcbcndentur. Id oblatio non est ibi ne sacrificium quidcm esse jiotcst.

tantisper dùni explico, et fidcni nicani de Ecdesi* Qui enimaulBaptismi, autconliniiationis, aut Ordinis,

sacrificio brevitcr expono quœso, lector, attende. autMatrimonii, autUnctionis cxtremai sacramcntum
,

Si qua dispnfalio est, ubi id, de quodisputctur, ne- conficit, is quamvis sine dubio rem sacram et divinam
cesse sit definire, banc ego vel maxime esse credi- faciat, sacrificium tamcn facere non nisi absurdissimè
dorim, qme nobis bodiè instiluilnr; cùm non modo diceretur. Quoniam ne ipsa quidem Eucbarislia, qiiani-

^Viclcflistas et Lutberanos, sed quosdam etiam calho- diù scrvalur in p) xide, sacrilicii nomcn babet. Tune
licos videamus, sacrificii vi et naturà ignoratâ , in sum- verè primùm hoslia nuncupatur, cùm offerlur. Oblatio
nio errorc et maxiniaruin rerum ignorationc vcrsari. igliur est de ralione sacrificii. Id quod Paulus s.i;[!è

Explicalnrus igiliir, (piidnam sacrilicium sit, cpjidqnc docet, ut ad Hebr. 5 : Omnis, ait, poutifex conslitiiilur,

suà delinilionc contimat, illud in priniis accipio, sa- ut ofj'crat Siicrificia pro peccatis. Et capite septimo :

crilicium proiirium esse religionis opus, id est, ejus Pro suis ddiclis lioslium offerrc. Et capite nono : Mu-
cultum Dec et caeremoniam affert. Est
virtutis, quae liera et Itostiœ offenmliir, etc. Et capite decimo Eisdem :

cnim sacriflcium quasi sacrum factum, ut Grcgorius ipsis liostiis, quas offcrunt indcsinenter, etc. Necbîcla-
ait. Sacra vcrù Dci facere, iiaud dubiè ad Dei cultum borare opus est, ubi niliil est ambigui. Illud addo, quod
et reverentiam pertincl. Sacrificare igilur propria est difficultcr admitlunt quidam, si vis et natura bujus vo-

rcUgionis actio, qucc vidclicet soUus Dei bonori dedi- cabuli perpendatur , non omnem oblationem sacram
cata est, quemadmodiam, Augustinus contr. advcr. sacrificium esse sed quiddam aliud praUer oblalio-
,

leg. et proph. 1. 1, c. 18; et deCivit. Dei, Hb. 10, c. nem sacrificii vocem vindicare quemadmodùm divus ,

4; Actor. qtioque cap. li, Lucas scribit. Tbonias argutissimè, ut omnia, dixit. El Tbcopliyla-
illud deindè sumo, sacrilicium speciem esse operis ctus: « Doiii, inquit, et victimcc exactà ralione quidcm
sacri et religiosi ; alque adeù opus sacrum quasi genus « est discrimen ; Ouiîat enim, boc est, sacrificia sunt

cssc sacriûcii. Etenim qui voccm banc ad sacras om- d per sanguinein et carnem oblaliones, vel certè omnia,
nes crremonias et religionis aclus exlcndunt, quà ra- « qua; per ignem sacrificanlur dona autem sunt, ; ul

tione id f'aciant, ipsi viderint ; certè cuui perpctuo et 4 fruclus, et qua^cumque alia exsanguia, cl igni caren-
EcclesiiC et Scriptune usu pugnant. Scptem enim sa- 1 lia. j Quod utique discrimen Paulus in Epislolà ad
cramenta agnoscit Ecclesia , soplem sacrificia , non Ilebncos diligenler observât : Omnis, ait, pontifcx

agnoscit. Non itaque quodcumque opus sacrum, constiluilur , ut ojfcrat dona et sacrificia. Et iterùm :

quicuniqueve religionis ritus est, sacrilicium. Undè Onmis ponlifex ad offerendum munera et liostias, con-
et coricilium Florentinum non obscure à sacris c;vte- stituitur. Atque Cbrysostomus, explicans illud : Sacri-

ris sacrificia distinguit. Alquc in Icge vetcri alias ficium et oblationem noluisli , oblationis et sacrificii

fuisse legcs de sacrificiis constat , alias de reliquis sa- banc dilïerentiam esse accuralè notavit. Non ilaque
cris ritibus. Qucc causa necessaria est, ne nos sacrificia onmis oblatio sacrificium est. Quam onininù rem illud

cum sacris aliis confundanius. Addc quôd in sacrificio vel maxime argumcntum prob.%!, quod cîun animalis
hostiam esse oportct, qua; Deo inunolclur bostiam ;
vivi juxlà legis pra;scriptum fiebal oblatio, nusquàm
vcrù in oinni nligiosà caTcmonià vcUc fiiigere ridicu- luTC aut liostia, aut sacrilicium vocabalur. Nisi velis,

lum est. Addc etiam quod sacrilicium latinus intcrpres tùm à Judx'is filios immolari in sacrificium, cùm posl
semper appellat, quam Grscci OvtCv.-j Griccis autem ;
purificalionis careraonias Domino Quod
sistebantur.
e\i7M non est quodlibet unum sacrum opus, sed spe- quoniam absurdum est, consentiamus non omncs res
cialis religionis c.ercmonia, in quà res Deo sacra vel Deo oblatas, boslias esse, aut sacrifia ia. Porri) autem
per sanguineni, vel pcr igncm, vel aiio (piovis modo si circà rem, qure offcrcbatur, quippiam sacri sacerdos
conficitur. Quanquàm Tbcophylactus au<lorest, ^jîia,- faciebal, ul si animalis fuudebal sauguinem, si llius

proprièmagisesse, qux per igncm sacriticanlur, quàm arderc li\cicbat, si conlcrcbat frumenlum, si oleo si-
 ,

641 CAP. Xï. DE ELCllARtSTIyE SACRIFICIO CONTROVERTITUR. 642

milani oonspcrsnm frigebat in sartagiiie tùm demîim ; ;
mortificala Deilaudibus consecranlur. Qucmadmodùm
verè sacrificium faciebat. Earum quippè reriim om- ;
enim vitulus mactatus in liostiam, nullas alias edebat
nium sacrificia esse, Levitici2ct 6 Num. 5 et 2 Parai., I
voces, quàm in Dei laudem et gloriam, sic lingua con-
c. 28, logimus. Scitè ergô ac prœclarè D. Tbomas I
viciis, detractioni, ac tnrpiloquio
mortua, et soli Deo
admonuit, in co sitam esse ralionem sacrilicii, si circà î
laudando sacra, quasi sacrificium quoddam olTertur
,

rem Dec oblatam quiiJquam ficret quo res ipsa sa- ,

JMxlà illud, quod scriptum est, Oseœ 14 Reddemus :

cra quodammodù conficeretur. Nam si integram, et vitiilos labioriiin iw^trorum. Quanquàm in psalmis dici
ilhiosam sacerdos offerret, donum diei et munus non , , potest, sacrificii bostiseque voces sine tropo usurpatas.

item sacrificium. Id, quod in grcrcà voce 0-j-:!.y. expli- Krat enim in lege prœscriptum inter catera gratiarum
catiùs aniniadverîitur , ut paulô antè dicebamus. actionis sacrificium, in quo vt rœ liostia; mactabantur.
Quibus rébus expositis, facile intelligilur, Luthera- Sed Paiilus, ut solct, per allcgoriam lioslias illas car-

nos in Apologià Augustanà perpcrâm sacrificium defi- nalos ad labiorum laudantium Deum spirituale sacri-

niisse, quôd sit cœremonia vel opus à nobis Deo red- ficium traduxit.

ditum, nt cum bonorc afficiamus. Veluti niunera, pri- In secundo verô testimonio expeditior et planior

rnilia\ deciîiî*. lîancverô dcfiiiilionem cum exemplis est mctapbor;c ratio.

Tune enim offerinuis corpus no-
suis, ut alla argumenta pr?ctercamus, satis refellit strum bostiam Doo,cùm mortificamusmcnd)ra nostra,
Apsotolus, lùm dona à sacrificiis distinguons , tùm carnemque nostram peccato
qua; sunt super terram,

magis argumentans, quôd si Cbristus sa>pè se in sacri- quidem mortuam, viventcm autem justiti?c Domino
ficium olferret , sa^pè etiam paterelur. offerimus. Qucmadmodùm Ilicronymus advers. Jovi-
Scd ut occuUlc alque involuta; roi notitia aperialur nianum : « llla, in -uit, virginitas bostia Cbrisli est,

bis, quai dicta sunt, illud primum objicitur quod Pro- « cujus née menteni cogilatio, nequc carnem libido

pbeta sacrificium laudis sa^pè, Ps. Scilicet 59, lOG « maculavit. » Atque forlassis quùm Apostolus vivam
115, commémorai', quod Paulus, ad Ilebr. 13, 15, in- bostiam dixit, quasi pugnantibus inter se vocibus de
iiiterpretalur fructumlabiorum confUent'mm nomhn Dei. more lusit. Similia sunt illa : Quœ in dcUciis est vidua ,

Sacrificii igitur dcfinilio non est tàm angustè conclusa. livens morliia est, 1 Tim. 5, 6, mare dulce, terra co>
llliid deindè videtur esse contrarium, quod Aposto- lestis, spiritualis caro, spirilus carnens. Non itaque ex

lus ad Romanos, 12, 1, scribit : Obsecrovos, xU exhi- eo,quôd Apostolus vivam bostiam dixit, stalim colli-
bcatis corpora veslra liostiam vivain. Non ergô in sacri-
gere oportet, animal non esse mactandum quùm in ,

ficiobosliamesse oportet, quai macîetur, sed salisest, bostiam pncbetur. Quin potiùs, si Pauli ingenium le-
,

si corpus nostrum vivam ad sacrificium pra'beamus. nemus, contrario modo argumentabinuir.

Tertio loco, id opponitiir, quod in omnium ore est,
Jam in tertio quoque testimonio aperta translalio

Ps. 50 : Sacrificiitm Dco Spirilus contribiilalus. llla de-

est. Cor namquc instar frumcnticontrilum, etdiviiîà

raùm Phil. 4, 18 : Repletns sitin li'is, quœ misistis in odo- amoris igné quasi succensum, similitudine quâdam sa

rem suavitatis, liostiam acccplam. Et rursùm ad lîebr. crificium vocatur. Adde quôd familiare aucloribus s^a
13, 16 : Beneficentiœ et communionis nolite oblivisci, cris cet imaginum vocabula rébus per imagines
tatibtis enim liostiis promerelur Deus. Quibus videlicet significatis attribucre, ut nomen Davidis Cbristo, Ezc

argumentis moti quidam putaverunt, sacrificii nonien cbielis 34. Nomen etiam Pctnic eidem, 1 ad Corinlb.
lerminis esse latioribus circunr,cribendum ; à noi)is 10. Taie illud est: Ego sinn vitis vera. Quia igitur per

enini strictissimè coarctatum. Ego vcrô tantùm absnm sacrificia illa legis extcrna res quidam spirituales po-

ab illà sententià, ut non modo non arbitrer, verani liores prœsignabantur, bas omninô res sacrificia, bo-

sacrificii definilionem, quœ est à nobis ante posita, locausta, hoslias sacraî littcKc appellant. l't mactatio
his argumentis obscurari, sed fieri etiam illuslriorem nés brutorum animantium figura; erant mortificationis
cxislimem. Buobus quippè modis vcrba in sacris lil- carnalium et irrationalium affectuum, qui rognant in

leris usurpanlnr, uuo per proprietalem, allcro por fi- corpore ; ideôque carnis morlidcalio bostia dicitur,
guram. .\lque id quidem, licèt facillimum, est tamen non propriè quidem, sed figuratà dictione (i). El bunc
animadversionedignissimum. Multos tamen et ex alie- in modum ccctera, quse non sunt modo longo sermonc
nis, et ex nostris imjus rci ignoratio.fcfellit. Dico igi- explicanda. Très ergô priores scrupulos plané excussi-
tur, nomen sacrificii dnplicitcr in Scripturà sacra ac- nuis; quartnm verô illum faciliùs eximemus, si scmcl
cipi , et propriè, et translaté. Nos pnrrô, quùm res slal)ililum fucrit, bis in locis Apostolum non ]iropric
definimus, necessarià pbilosophia; ducti ratione , non loqui, sed ligmatè. Id quod liquidôdenionstrari potest.
quid vox per metapboram aut alium tropum translata Primùm quia sacrificium ad religioncm proximc perli-
sigiiificet, sed quid propriè contincat, exponimus. Sa- net : at elecmosyna et beneficenlia ad niisericordiani
crificii itaque natiira propria plané nobis dcfinita est ;
vel liberalitalem. Dein ex illo Osea- testimonio : Misc-
al in omnibus tcstimoniis, qua; contra posuimus , no- ricordimn volo, et non sacrifiriiim. Quo loco sacrificium
minis Iranslatio qua-dain et ahusus osl. Id quod in sin- (I) Ad eumdcm uiodum Augustinus,
10 de Civil. I.,
gulis facile inlclligimus, si ca ad veram cl propriam c. 0, lo(piiliir«uni allirmat, vcruni sacrificimu esse
omneoi)ns(pio(l;igiliu', ni sauclà sociclalt; inlian'amus
sacrificii naliiram referamiis.
Dco. N;ini, cap. 5, dixcral , sacrifie lum visibile esso
In primo siipiidcm Icstimonio fruclns liidorum lau- iuvisihilis sacrificii sacranu^ntum , id est sacrunx
danlium Deum hostia dicitur , cùm lingua labiaque signum.
 , ,

. >

643 DE LOCIS TIIEOLOGÎCIS. MB. XII. 641

non obscure à misericordirc operibnssoparatur. Certô, crum, dubium non est, ad duas illas sacrifiai species

si sacrilicii vox doua paiiporibus collata propriè conli- iiànimè pertincre. IMura itaque, quàm duo bosliarum
nercl, nnllo modo Propliola diccret : Sdciificinm cl gênera fiière in velcri Testamenlo ; at in novo iitriim

obtuliunem noluisti. Qiiid igiliir sibi Aposlohis vull, unu.n saltem sit qua:ritur. Gui qua^stioni statîm ego
qiiîmi ca nnincra bostias vocat, ([ux paiipoi'ibus tri- resjjondeo, si duo illa priùs explicr.ero ,
quai in hàc

biiiinliir? .Nompt'' illa esse Deo acccitissinia. Vidcbcel controversià explicaiu (piidem facillima sunt, sed sunt

lioslias crcdoku popuhis ina\imè plaoorc Deo, spira- tamen necessaria vel maxime. Uhid i-rimum est, no-
reqiic illi odoreni jiioiiiidissimiiiu, Goiies. 8, Exod. 29, mcn sacrificii interdùm pro re, (pi;e Domino olî'ertur ,

Lcvit. 1 et 3, num. 28. Usque c6 aulem pcrsuasio bivc interdùm vcrô j ro actlone ipsà sacrificandi solere ac-

in animis vel fideUiini inscdorat, ut pr.c sacrificiis cipi. Pro re, ut ad llebr. 5 : Omnis pontifex constitui-

njuM'a iiUordîun pielatis cbari alisque coiilcmiiorent. tnr, ut offerat dona et sacrificia pro peccatis. Pro ac-

lliijiis roi Aitostoli minime ii,'nari, et plebom rndom ad tioiie, ut in illo apud Tullium loco : Prœberc hostias ad
veram et germauam pielalom revocare cupientes, mi- sacri/icium. Quo modo divus Thomas banc vocem
sericorditc ac cbaritatis ofiicia hostias appcllabant usurpavit, nec usurpavit absurde, cîim artificiun), la-

non fabô id quidom, sed verbis panbdùm qnâdam nificium, et siiuilia ad eumdem modum à doctissimis

dicendi lignrà imniutatis. Sic l'auUis ad IMiilipp. usurpentur. Alterum est, tatbolicos sicul Euobaristiaî

4, 18, bostiam acceplam dixit in odorem siiavilatis. sacramentum ità Eucbarislix*

, sacriliciuin duobus

Sic Jacobus, 1, 27 : lieligionem mundam et immacula- modis assercre. Est enim sacramentum lantiim, boc
est species ilUc vini et janis externce, qurc corpus Clii'i-
tam esse visitare pnpillos et vidnas in tribnlatione eorum.
Qiiam rem verborum immulatione sti ac sajîguinem continent. Et item res et sacramen-
iihinè et sine U^gis

ilb' pcritns significavit, inqniens, Marc. 12, 33 : Dili- tum, ncmpè corpus Christi et sangiiis, quaî res inle-

gcre proximum, tanquàm se ipsnm, majus est omnibus riùs sub spcciebus contineiitur. Simililer etiam in

holocaustomatibus et sacrificiis. Qiiid ergù proprié sacri- oblatione et missâ nostrâ est sacrificium exlernum spe-

ficium sit. quà etiam ratione pcr tropum transferatnr, cierum panis et vini; qnod Augustinus, in Psal. 37,

salis diclnm est. Nec b;ipc tamcnnimis nuiUividcri de- sacrificium panis et vini nuncupavit. Est et rursùs sa-

bent, enm luijns vocis vi ac potestale ignoralà, niul- crificium inlerius corporis et saiiguinis Cbristi, quod
Deo Patri sub speciebus illis potissimùmofferinnis. tn-
torum disputalionos vagari et errare cernamns. Eranl
autem ba>c copiosiùs cxpbcanda, ne imniodica' bre\i-
terius dico, non quôd ipsum per species non suo quo-
tatis studio raporentur verborum pondéra disserentis dam modo quôd inlrà species indusum
videatur, sed
occultum in se et indivisum sit.
celerilate. Sed de bis bactenùs. Sequitur, ut sacrifi-
Ilis positis, sit prima conclusio : In Iccjc nova vcrè
cium in spccies suas quàni brevissimè partiamur.
mine est propriè sacrificium. Qu;e omnino res primùm
Lutbcrani, in Apolog. Angust. duas proximas saeri-
Unum enim ex Malacbiâ apertè conficitur : IS'on est milii, ait 1, 10,
ficii specics esse aiuut, nec esse phires.
ncmpè ad placandinn voluntas in vobis, cl munus non suscipiam de manu ve-
esse sacrificium propiliatorium ,

strà. A solis enim ortu tisque ad occasum magnum est

Deum et impetrandam veniam peccalorum, allerimi
nomen meum in (jentilms, et in omni loco sacrificalur
t'jyv.pnzi/i', idest, gratiarumactionis. ilasduas species
et offcrlur nomini meo oblalio munda. At intor; retan-
sacrificii magnoperè oportercasserunt in bàc conlrover-
nos in consportu positas liabere, et singulari diligen- tur bunc locum Luibcrani de sacrificio spiriluali om-
sià

cavcvp, ne confundantur. Id qnod ipse eliam atquc nibus fidclibus communi. Id quod nullo pactodefendi
tiâ
potesl, Primùm, quia nostra opéra omnia sunt tanquàm
etiam moneo; sed illud(]uoque animadverlo, bâc (bvi-
species vitiosè fuisse pr;e- pannus menslruala', Isa. G4, G. Non igilur possunl
feionc militas saerificiorum
dici absolulè oblalio munda, Lulbero pra-seitun, qui
lermissa.Non enim sobnn vclpro peccato, vel etiam ad
solebat, sed et noslras justitias peccata esse coiitendit. Deiiidè quia
gratiam referendam sacrificium fieri

Deo eommoditas ac pro- oiîerre opus nostrum tanquàuj mundam oblationem et

vice siipplicationis, ul à vit;c

Qnod latine licorel, liossenuis sacrificium, isti dicunt esse pbarisaicum. At Propheta
speritas baberotur. si

impctratorium voearc.Quale fuit sacrificium Jacob, Ge- non loquilur de pbarisaico sacrificio.

Pruilercà, quia sacrilicia spiritualia non sunt propria

nesis 28, qualeque etiam nudier illa pnetulit, qu:e in
legis evangelicaî, sed conununia in omni lege fnère.
provcrbii^, 7, i', à\\\t : Viaiinas pro sainte devoii.

Sanè in Levitico, 7, ll,post sacrificium pro peccato Propbeta autem diserte loquilur de sacrificio qnodam le-

liosli;e ])5rifir:v in
sint gratiarum
spontèsiisce]taî
duas species dislribuuiitur, ut ali;e gis novoc proprio ac singulari. Postremô, quia idem pro-
pliela,c. 3, !o(iuensrursùm dcipso eodcm nova; legis
actionesDeo exoralo, ali;e voto vel
sacrificio Sedebit, ait, conflansct cmnndansargcntum,
Deo cxorando. Atpnctcr hrcc sacrifi- :

cl puryabil fttios Levi. Non dicil filios Israël, sed Levi;

eii gênera aliud fortassè fuit in boc paratum , ut fœdus
erunt Domino afférentes sacrificia injuslilià. Peculiare
cum Deo fuso sanguine sancirctur. Cujusmodi Exod. et

It omiltam sacrificium eigô sacerdotium erat iiistituendum, etpeculiaressan-

24, et 4 lU'g. 23, mr-ntio fit.

lifi( aiidi ministri ad peculiare sacrificium

legis evan-
pro consecralioiic pontilicis, qnod legislator à relicpiis (

Nam quùd Prolcstantes illud primi capitis re-

sacrificiis distinxit, Lcvit. 7, 55. Nam bolocaustum ,
gelica;.

proprium erat, et ad lerunl ad sacriiicium si>iriluale commune omnium

qiiod bumanrc scrvitutis Iribulum ;

verô icrlii capilis ad iircedicalioncm Evan-

lestalioncm divina; majeslatis ac domiiiationis Deo sa- fidclium, hoc
 E

64S CAP. XI. DE EUCHARISTI SACRIFICIO. CONTROVERTITUR. 646

gelii, de quâ Paulus ad Rom. 15, sanctificmisEvnnge- que hostiam in Christi Ecclesia futuram inlelligeret,

lium, elc, suà hàc varietate testanUir se à veritatis et eam quai propriè hostia est gratiarum aclionis et

uuitale discedcre. Cùnique h.oc sinl per (igmalam di- laudis, quam ob id ipsum Eucliaristiam a[ pellamus, et
çtionem satrilicia; qui ad tropos coiifLigiiinl hoc loco, ii qua; liguraté per allegoriam hostia nurcupatur. Verùm
et omnem Scrij;turaruni vini la!)cfaclaiit, et sihi etiam ne propheticisobscuris(jue testin.oniisLutherani se im-
répugnant. Faleiitur eiiini et ipsi, non esse in sacra- pugnari causcntur, alterum ex Evangelio clarissinium
riun litleraruni intelligcntià ad tropos confugienduni, proferamus.
nisi ex proprielate vocabuloruni magna absurdilas se- Exstat ergô apud Lucam, 22, 19, scriplum apertis-
queretur. Nec verô cum his Auguslinus facit ,
qui li- simum testimonium ad hujus rei approLationcm : ilr-

bre contra litteras Petiliani 2, cap. 8G, hune MalachiiK cepto, inquit, pane, gralias eijit, et freijit, et dédit eis

locum de laudis sacrilicio interpretatur, de quo scri- diccns : Hoc est corpus nienm quod pro vobis datnr; hoc
ptum est, Ps. Ad, ii : Immola Deo sacrificiian laudis. facitc in meam ccmmemoraiioncm. Simililer et caliccm,

Sic cniiu et Septuaginta verterunt : Ab ortu solis uaque hoc est accei il, <'' gratins cgit, diccns : Hic est ccdix

ad occasion glorificalum est nomen meimi in nationibus; tiovum testamentum in sanguine meo, qm pro vobis fun-

id quod Apostolus explicat, inquicns ad Rom. 15, 15: ;

detur. Ubi illud primùm animadverto, jure Cornelium
Pcr ipsum ergb ofj'cramiis hostiam laudis seniper Deo, episcopum Bizonlinum in concilio apud Trid. à Palri-

id est (ruchim labiorum confitenlium nomini ejus. Sed biis et iheologis universis expiosum,qui dixerit,Cbri-

ne Ilieronymus quidem ab liis dissidet, quùm Mala- stum in cœnà non suuin corpus et sanguinem oblu-
chite lestimonium his verbis cxponit (1) : « Ergô pro- lissc. Ritu quippè judaico gratias Deo agcro, calicem
t prié nunc ad sacerdolcs Judœorum sernio lit ,
qui in manibus accipicndo et levando, verè est hostiam
c offerunt ciecuni, et claudum, et languidum, ad im- gratiarum actionis olferre. Quùm itaqucdixilDominus:
« molandum, ut sciant carnalibus victiniis spirilualcs Hoc fjicile, plané jussil Aj oslolis, ut quod ipsum fa-
€ nequaquàm tauroruni hir-
victinias successuras, et cere cerncbant, id quoque illi facerent, Eucbaristià,
< corumquc sanguinem, sed thymiama, hoc est, san- hoc est, gratiarum actionis hostiam cxhibcndo. Qucm-
c ctorum orationes Domino offerendas; et non in unà adinodiun Cyprianus ad Cœcilium enucleaxit in ha:c
c orbis provincià Jud;cà, sed in omni loco olTerri obla- verba : « Scriptura dicit ut quotiescumque calicem in

< lionem nequaquàm iminundain , ut à populo Israël, < commemin-alionem Domini et passionis ejus olferi-
c sed nuindum, ul in c;oremoniis christianorum. > Non « mus, id quud constat Dommum fecisse, iacianuis.)
sunt, inquam, pro advcrsariis auctores hi, nec stant Et paulô post : i A Domino adnioniti et instrucli su-
à mendacio contra veruin. Régula siquidem Scriptu- < mus, ut calicem Domini cum vino nii\(um secundùm
rarum est, ut idem Ilieronymus eodem ipso loco te- < quod Dominus obtulit, oflcramus. > Alque Irenaeus:
statur : ubi manifestissima prophelia de fuluris texi- < Calicem inquit, similitersuum sanguinem conlessus
tur, per incerta allegoria) non extennare qua; scripta t est, et novi Testamctiti novam docuit oblationcm.
sunt. Cùm ergô in universo orbe, atque adeô apud om- < Quam ecclesia ab Apostolis accipiens, in universo
nes gentes una et eadem ofieratur hostia muiida, sa- « mundo olFcrt lîeo ci qui alimenta nobis pncstat, pri-

cranientaliset externa quidem specierum anis j et vini, c mitias suorum munerum in novo Testameulo. t Et
ab onnii carnis et cruoris fœditate aliéna, inlerior verô cap. posteà 5i : « Olferimus, ait, ci Encharistiani non
incruenta etiam ,
quamvis corporis sanguinisque ipsa « quasi indigent!, sed gratias agentes donation! ejus, » etc.
sit; quid aitinet vaticinationcm ,
quam in purissimo l bi oraissis auctoritatibus non dubitem ipsâ re et ra-
Christi sacrificio propric impletam cernimus, allego- tione exquirerc verilatcm. Quemadmodùm enim in ré-

ricis et spiritualibus interpretalioniI>usinverlere?iNon bus aliis conlingit, ut eas sancté ac religiosé olFerainus
ilaque, si Augustinus atque ilieronymus iii Ectlesià gen- Deo, ab illo primùm acceptas; ilà, ac nuiltô etiam nia-
liuni laudis sacrilicium, sanctorum orationes, elcaileras gis, cùm in Eucbaristià corpus Christi ac sanguinem
dcmiun spirituales hostias agnoscunt, quai allcgoricac cœlestis benedictionis largitale acceperimus, impii pro-
et figurala; hostia; sunt, idcircù verum et proprium fectô crimus et ingrali nisi suinmam graliam refcranms,
Eucharislia; sarrifK ium ex(-Iudunt. Quinimô , is ipse eadem doua, qua; à Deo acce[)inms, ips! rcddendo, ju-
Auguslinus, ad Paidinum s iil)ens, in missâ et sacri- ta illud, quod scriptum est 1 Parai. 2!), 1-4 : Tua sunt,
quod cclobrat.ac fréquentai, Ecclesia omnc pre-
licio iJoniine omnia, et quœ de manu tuà suscepinuis, reddi-
cum oralionum laudumque gcnus, de quo Paulus, 1
, mus tibi. Et itcrùni, Ps. 415, 12 Quid relribuam Domino :

adTiniot.2, loquitur, contineri exislimavit. Sanè qui- pro omnibus quœ retribuit milii? Calicem s(dutaris acci-
dem Eu( liarisli;e oMalio maiinà cum cxccllenlià pnc- piam. In (lucni lociun Paraplirasis cbaldaica sic linnel :

stanli;i(pie ol)lali(inuni rr'li(pi:irtun, sacrilicium cstgra- Calicem rcdemptionis accipiam mundo vcnluro. Nam cl

liarimi actionis et laudis, in (juo nomen Dei gloriosis- hune psalmum ad mystcria et fidem Evang>'lii pcrli-
simè cl magnificcntissinir summo spleudore illustralur; ncre, auctor est Paulus, 2 ad Cor. -4, 15. Salularc au-
Eucharislia item vcrum illud lliymiama suavissinii odo- lem Chri-lus est, ut Simeon in Evjuigdio cecinil. Sed
ris est, quo omi.es siinciorun prcces et orationes belle, ;;ccipiam, quia nisi ac< cpcro, rclrii)ucre non v.a-

rcfiMuntur, uiMicjuciinchuncI ipsieodorcm nuiluanlur. leo. El cùm genendiler niliil ex nobis Deo dare possi-
Qu;c causa ircna-o fuit ut ex Malachi;c prophclià ulram- mus, sed quod ab illo accepimus, id lanquàm jam no-
(l)ldein feréin Zach. c. 8. slrum ilcrùm illi rcddcre, cujus dono accejKranms,
 DE LOCIS TIIECLOGICIS. IJB. XII m
numera, ha^c sancla ofTerre sacrificium, ut bostiam Christi eliam synibolis
peculiarilor tainen Ikpc doua, liooc

sacriticia caiostia eraiil; de ctielo ergi) accipionda eraiit, —

commemoremus. Iluicargumentoprimùmitàrespon-
deo. Non si (|uispiam dieal Quotiescumque conca-na-
cl noiuon Domiiii iiivooaiiUum, ut lali noinine
ooiise- :

crala, iiohis fioreiU corpus et sanguis Domuii nostri verimus confalmlabinnir, mox inlelligimus conco'ua-
,

Jesu Cliristi.
lionem et confabulalionom eamdem esse. Sic si Apo-
Quôd nos piè gralè atque sapionter sangnincm
s.i
stolus dixit : Quotiescumque manducabitis, etc., non
,

necesse eslinterpretari, cœnalionem Dominicoc morlis

Dco propriiun fuudimus, ut bL-iielicioiiiin iiou uicmo-
cur saiigui- annunliationem esse. Voluit ergô Domiuus, ul qua;
riaui inodô, sod obsorvantiain toneanuis ,

Doo tribulum non mensa est, ea sil nobis et altare, hoc est, ul non modo
ncm Cliristi à iiobis propriè (1) illi

ca'narenuis, veriun eliam sacriliearemus. Quarè idein

iL'Iundanius, qiiinobis cuniFilioFiliisanguinem dedil?
instituit, utesselsinuil ctsacramentum, el sacrilicium,
Hesiudiib càdcni im-iisurà jubet reddere, (piA accepe-
Nos (pii Cliristi
quorum alterum Dominic;c cœnao, alterum Dominicte
ris; aut cliani cuiiuilatioro, si possis.
mortis esset symbolum. Pauli ergô senicntia ha:c est :
sanguinem et corpus acccpiinus , si mensurà cumula-
Ne putelis vossatislacturoslegi, si manducetis et biba-
liorc non possumus, non rcddemus càdcm? Qiiid Cbri-
tis; quâin rc cœme Christi commemoralionem facielis;
stus, annon per aniiciti:c vim, quasi unus nobiscuni
oportel enim vos morlem eliam commemorare, id (piod
odectus, doua nobis à Pâtre collata jiro suis exislinia-
magis sacrifioando, quàm manducando fit. Deindè non
Itat? Sanè qiiidcm. Msi eigô slidtus i'iiit et ingratiis, ac-
infieior equidem, quin manducando corpus, sanguinem-
cipicns panera et calicera non solùm nostro noinine
que potando, in divisione sanguinis ex corpore, id quod
gratias cgit, scdPatri pro suo summo bcneiioio meritaui
in cruce geslum est, apertè desiguetur. « Cnm Irangi-
ac debitam gratiani cunndatissiniè relulit, certè parem
« tur boslia, Augustinus ail, cùm sanguis Chiisti in
Patri persolvit, et commémora ndan), diim fidelimu gc-
« ora fidelium funditur, quid aliud, quàm Dominici
nus crit, persolvendanique putavit. Hoc, ail, facile in
«corporis in cruce immolatiodesignatur?» Sed reverà,
meam commemoralionem. Te appello, Lulbere, atque
ut diximus, in separalione sanguinis à corpore mors
adeù vos appello omnes, Lutberani, nonne intelligilis,
significari polest, non autem propriè siguificalur bo-
quàm aiieituni v()l)is sil cum Cliristi Kvangelio certa-
slia, nisi corpus, quod moritur, offeratur. Qiianquàm
nien? Vos purro Euebaristiam percipicutes, non item of-
consumptio specierum oblatarum ad perfeclionem sa-
ferenles, Domiui quidem cœnam agilis, sacrilicium verù
crificii pertinet. Ilà populus cum sacerdote liosliam
crucis non agilis. Quod vester quidam confitetur evi-
olim consumens, veiè explebal sacrificium alipie adeù
ctus. I In nostrà, Eucliansdà, ait Bsicerus, mors Cliristi
boslia crucis perfectum signum dabal.
t lantiun verbis, non eliam stjmiwiis pra'dicatnr. t Non Illud psertereà animadverlcndum ccnseo, quamvis
igilur cbristiana est eucharistia vestra. Cbristus enim
Christus in cœnà nuUum omninô sacrificium oblulisset,
nonjussilut dicamusha;c in mcmoriam ejus, scd ulfacia- eo tamen quod dixit Hoc est corpus metmi, quod pro
:

m;is : Hoc facite, ait, in nmim commemoralionem. Non est vobis tradetur, etc., mox vcrô subjungit Hoc facile in :

itaque in mysteriis boslia Christi dicenda solùm, scd meam commemoralionem, salis ostendisse, nos mysticè
cljam facienda. Symbolisergô, et non verbis lanlum- corpus tradituros, sanguinemque effusuros; quod rcipsà
modosacriticiiCbrisli mcmoria in altari rcpnrsenlanda
apertè et sine mysterio ipse erat posleà faclurus. Hoc
crit. .\lioqui, si manducatio est, non oblatio, cxemplar scilicet quôd ego faciam, vos facite; sed quod ego fa-
et imago cœnac crit, cxemplar, cl imago sacrifirii non ciam sacrificio crucnto, vos facile in meam commemo-
crit. Qiianto meliùs tola pcr orbem Ecclesia intellexil, ralionem incrucnlo. Al Dominns, ut in grnecis omnibus
qiKC, quiim sacerdos confeclis in nominc Christimy- cxcmplaribus videre licel, semper est usus verbo praî-
steriis, ait : Hœc qnotiescumqne fecerilis, in met memo- sentis temporis.Non enim ait Hoc est enim corpus :

riiim facielis , ipsius voce sacerdotis illa rcspondet :

meum, quod pro vobis dabilur, sed, quod pro vobis datur.
Liidè et meniores, Domine, vos lui servi, sed et plebs tua Nec si verbum verbo reddas, dixit Hic est sanquis, :

siHCla, (^iç.^offerimus prwclarœmajcMali Inœde luis do- qui pro vobis effundetur, sed, qui pro vobis ejfnnditur,
nif, ac diilis liosliam puram, etc. Nullo ergô modo ncgari \
Luc. 22, 20. Et apud Paulum, 2 ad Cor. 12, 24 : TcOrc
polcst, quin Ecclesia oflercns corpus Christi et sangui- //ou o-w//a Tô ÛTiÈp Û//ÛV y./w//îvov, id est ; Hoc meum cor-
ncm in Eucharistia, et Christi excmplo id facial, et evi-
'

pus, quod pro vobis frangitur; quemadmodùm et Am-

d Miîi ralionc diicla, et praiccptodenique ipsius Domini brosins in hune Pauli locum, et Beda enarrans Evan-
impulsa. geliuin Euca; legunt. Nec dubitandiim Catholicis est
Sed iiis lamen objicilur, qiiùd ciim Apostolus illud ((luam rem posleriùs explanabinuis) in altaris sacrificio
Domini praîceptum retulissel : Hoc facile, etc., è vesli- sanguincm Christi fundi non aliter ad eficclum, quàra
gio subjccit : Quoliescnmqnc enim mandiicabids panem si nuiic fuiiderctur in cruce; corpus Christi item frangi
Imnc, cl calicem Domini bibclis, mortnn Domini annnnlia- ad eflicieiitiam, periiidè ul si nunc nobis in cruce fran-
bitis, etc. Ipsa ergô manducatio cl potatio symbolaui gen.'tur. Pra'tenpiàm (piôd in sacrificio exlerno mysticè
est Domiuic;e pas.,ionis. Non itaque necessarium est et tanqnàm in exemplari atque imagine, et sanguis Chri-

(I) Propriè dico, quia singidis atlributus est; quo

sti funditur, et frangitur corpus. Undè Augustinus :

seii^u el sol, n'iiu oumiuiii comnumis sil, cujus(pi«.'

« Ouiim frangitur hostia, inquit, quid aliud, (piàm Do-
eliam est pruprius. ^ < minici corporis in cruce immolatio designatur? > de
 ,,

«49 CAP. XI. DE ELCHARISTI.E SACRIFICIO CONTROVERTITUR. 6o0

Consecr. dist. 2, cap. Qidun frmujilur. Ac ne sacra- piè etiam, atque religiosè sacerdotes noslri sacrificent.

mentum quidem solùm, sed verum etiam corpus Cliri- Eam quippè rem Augustinus considerans, speciem
sti sacerdotum raanibus frangi, Romanum concilium, panis hostiam appellat in loco citato ;
quod utique no-
siib Nicolao, definivit, de consecr. dist. 2, cap. Ego men usque adeô in omnium fidelium et auribus cl lin-

Bercngarms. Videsae quemadmodùm nobis omnia con- guis inhsesit, ut vanus et stultus sit, qui illud indè

sentiunt, qui ctChristum in cœnà corpus suum, et san- evellere ten tarit. Sacramentarii igitur quamvis nega-
guinem mysticè tradidisse , et ad eamdeni nos formam rent esse in Ecclesià corporis et sanguinis Christi sa-
•nstitnisse, non rébus solùm et ralionibus, sed verbis crificium, at sacrificium panis, et vini nulle modo
'qnoque ipsis clficimus? Nihil enim prohibet, quùm erant negaturi (i ), ne propriam sacrificii notionem igno-

jLutheranos redarguimus , exemplaribus grsecis prœ- rare viderentur.

sertim consentientibus adhserescere. Praitereà, Melcbisedech sacerdos erat Dei altissimi,

Sed quia Sacranientarii causantur se bis fcrè argu- sacrificium ergô offerebat Deo, omnis enim sacerdos
ment! s non premi, ut qune majori ex parte suraant, cor- constituitur, ut sacrificium offerat ; at non legitur aliud

pus Christi verum, et sanguinem in Eucbaristià esse, quàm panem et vinum obtulisse. Cùm igitur nos ad
i<i quod isti pernegant, âge, ralionibus
conquisitis hos eumdem modum et ordinem panis et vini species offe-
quoque urgeamus. Tametsi qutedam ex bis, quoe antè ramus, propriè verèque sacrificium exhibemus. Quoe
posuimus, Sacramentarios etiam pressiùs astringunt causa Ecclesise fuit, ut illud D. Thomae in die festo,
quàm ut fugere aliquandô possint. Atque ut omiltam, atque solemni Eucharistiae celebraret : Sacerdos in
quôdremperspicuam, atque è sacris litteris manifesté œtcrmmi, seciindùm ordinem Melcliisedecli panem et vi-
,

exploratani et comprebensam inficiantur noio enim

;
num obtulit. Verùm argumentum hoc Lutherani duobus
bodiè bâc de re cum Sacramentariis ccrtare; de sacri-
modis eludunt. Primùm negant Melcbisedech Deo pa-
ficio dico, etiamsi in speciebus panis et vini nec corpus nem et vinum obtulisse scilicet Abrahamo obtulit, ;

Cbristi, nec sanguis essent, ut vcrè sunt, adhùc tamen non Deo, ut Gènes, cap. 1-i, legitur. Id, quod Epipha-
sacrincium in altari Christianorum existere multis et
nius libro2, contra Ha;reses, heresi 53, agnovit. Dein-
gravihus argimientis posse doceri Est hoc primùm et
dè negant sacrificium Christi in eo fuisse secundùm
ex definitione sacrificii, et ex perpétua consuetudine
ordinem Melcbisedech, quôd panem et vinum obtule-
Ecclesisc gravissimum, et firmissimum argumentum, rit sed in eo fuisse affirmant, quôd Christus non se-
;

quôd sacerdotes nostri panera et vinum offerunt Deo,

cundùm legem mandati carnalis , oleo isto corporeo
faciuutque sacri aliquid circà res oblatas, panem scili-
quemadmodùm Melcbisedech
sacerdos effectus est, sed
cet frangentes, hujusque portionem tingontes vino;
oleo Spiritùs unctus sit à Deo prœ participibus suis.
adde, si placet, rem utramque etiam consumentes; Sed
Sic enim Apostolus ad Ilebraîos interpretatur.
verè ergô et propriè sacrificant. Si enim oblatio simi-
scrupulus prior sic eximiturNon inficior equidcm, :

he ac farinae conspersœ oleo in figuram mortis Christi

Melcbisedech panem et vinum Abrahamo ad reficien-
fufuîM^ saerificium erat, iiibil est ambiguum, quin pa-
dum exercitum contulisse sed cùm Scriptura statim ;

nem ()l)lalum frangere ac vino tingcre in figuram mortis

enim sacerdos Dei altissimi, nisi causa
adjecerit : F.rat
])r:i'terit3e, sacrificium sit. Quid autem in hoc opère
inepta est, intcUigere oportet, easdem res obtulisse
Eutbcrani reprehendent? An quôd panis et vini mu-
solitum Deo, quas lune proferebal Abrahamo, sed buic
nera à Deo accepta referimus? Arguant Abel , ac cre-
in cibum, illi in sacrificium, quemadmodùm Cyirianus
teros in lege naturœ patres; arguant Moysem cum
ad Cœcilium, Ambrosius, lib. 5 de Sacraraent., cap. 1
scripià lege suà ; arguant oblationes quas in Ecclesià
Ilieronymus, in Mattha-i caput 26, Augustinus in Psal.
priuiitivà piè offerri solerc,libenter illi concedunî. Quin
55, concione prima, Cassiodorus, in Psalm. KM), Da-
n'\luram ipsam potiùs arguant, qux nos ad graliam
mascenus, lib. i, cap. li, Cbrysoslomus, honiilià do
rcfrrfndam informavit, quam Deo tamen referre aUter
j
Prodit. Judïc, auctores sunt de Consecr. dist. 2, cap.
i.on valcmus, nisi dona qu.T accepimus ipsi reddendo.
In Caliceni et cap. Accipite. Scrupulum verô posterio-
— Sod panem frangi ac tingi reprehendent. At hisce
rem hoc modo eximemus. Non, si in unà re sacerdo-
cceremoniis crucis immolationem designamus. Mirum
tium Cbrisli simile est Melcbisedechi sacerdotio, om-
3Sl autem, si hoc nobis vitiovertant, quôd Christi pas-
nis illa similitudo exdudilur. Quin si figura pcifeda
îionem non verbis modo, sed rébus etiam commemo-
est, apte quadrare ad mulla potest. Mbil igitur obslal,
remus prceserlim cùm Dominus dixcrit IIoc facile in
: :

cur non ia sacordotii et constitutione et oitlatione,

meam commcmorationem. Sanè, si illud peccalum est,
Melcbisedech Christus appareat simillimus. Lcx in-
qui baptizant, ii quoque peccant, quoniam symbolis
super, etreligionuUa est sine sacerdolii nuincre, atque
niortem Christi figurant. Si ergô Ihij'us verbi definitio
functionc. Usée enim tria ità sunt, scmperque fuèrc
rectè nobis dedarala et circumscripta est, sine dubio
conjuncta, ut si unum tollas, reliqua necesse sit esse
sacerdos in altari verè saerificat ,
quamvis nihii aliud
sublala. Translalo, inquit, sacerdotio, necesse est ut et
spfcles, quàm specifs ipsas vini etpahis externas. .\t-
leifis IransUilio fuil, :nl H<'br. 7. Si ergôChrisliani legom
que etiam, si sacrificii partes ipsas expcndas, hoc est,
oiïerri, frangi, tingi, addeeliam consimii cùm iiis rébus ac religionem hal)onius, kabcmus prof<'Clô et sacerdo-
;

myslicé pcragnidis iiiliil insit vitii queuiadmodiim Augustinus vocat ia

,
(1) Sacrificium panis et vini
OStensum est ; fil ut non solùm vt-n- ae jiropriè. sed Psalm. 57.
Tll. I- SI
 ,

6îH DE LOCIS THEOLOGICIS. MB. XH. «53

lium. Alsacerilos ouinis iii hoc paratur, ul sacrificiuni vertcndique in bominem, nisi sacerdotura auctoritate,

offerat. Chrisùani ergô etianinùm sacrificium tenemus, quôd judicia non humana,
ni'Uis esset concessa facultas,

sine quo ncc saccrdotimn, ncc religionem, nec

Icgem sed divina vidorcnlur Sed quid ego communes natune
!

possuiuus. At non omnes esse sacenJotcs affir- rationes profero? Ad nostras, boc est tbeologicas re-
tuori

mant, hostiasquc spiritualcs olTerre. Sed cùm lia^ non deamus. Apostolus fidèles cupiens ab idolorum cullu

pioprio sint hoslia-, scd translaté, sacerdotium quoquc deterrere , eo maxime argumento usus est ,
quôd si

non proprium , sod translaluui et iniproprium erit ;

idolis immolarent, participes essent altaris et mensac

iranslato verô sacerdotio, religionis item translatio impia; atque irreligiosaî; nam sine discrimine eamdem
niniirîun, qui nobis saerilieiuni eripiunt, si-
vocatet mensam, et allare; qui autem ad altare Christi
fiel. Uà
vcram Christi religionem conanlur eripore, accedunt, participes sunt bujus etiam allaris; lieri au-
mul hi et
qui juge ab Ecclcsià auferot tem non posse, ut utiiusque simul paiticipes simus,
et falsam ejus inducerc ,

Nam et Danielis, 12, 11, testiraonio con- nisi Deo et idolis pariter serviamus. Altare igitur habet
sacrifieiuiu.
quàm ut elabantur. Rogandi Ecdesia babet igitur sacrificium. Etenim sicut mensa
stringi fortiùs polucrunl,
;

quodnam sit illud juge sacri- dicitur, in quà editur eil)iis, sic allare, in (pio oflertur
sunt videlicet adversarii,
sacrificium. Negcnt ergô ailaria fidelibus Lutherani
ûcium, quod Antichrislus ab Ecclcsià ablaturus est pcr
non aliud sacrificiuni solùni concédant mensas, quia cibum nobis esse aiunt,
dies 1290. El cùm in Ecclesià sit

quod in altari offerimus, jure arguimus, non item. Nec

sacrificium altaris modo, sed et missse
juge prêter id
nomenclaturam adimant qu;ie cassum qniddam et
LiHheranos esse niinistros Anlichrisli.
,
,

inanis vocis dono decoratum erit nolùs in altari

Sed quid ego argumentor? Quid plura disputo?
, si

arguraentatio quœ- non est. Miss* porrô \ocem ex liebrxà linguà

oblatio
Etiarane in tàm perspicuis rébus
mutuô acceptam cùm doclissimi è nostris lùm pleri-
renda aut conjectura capiendaest? Andubitari
potest, ,

sacrificium , privatîm res sacra

que è Lutberi familià testantur. Est aulem HebKeis
iibi nullum peculiare
ne religionem Micaîa oblatio (1).
luilla ,
sacerdos propriè nullus est, ibi

lib. 16deRegno, Sanè verô lùm altaria lùm oblalionem corporis el

.-uidem esse posse? Tradit Plato,
,

propter sanguinis Christi, quam missamet sacrificium appella-

sacerdotes maghâ claritate oportere abundare,
Quapropter apud mus, ex Aposlolorum iraditione nos babere exploia-
eorum, quœ tractant, magniludinem.
regem absque sacerdotio iraperare. tissimum erit , si régulas eas hùc referamus, quœ in-
.Eg\ ptios non licere
vestigandis Aposlolorum Iraditionibus libro hujus
Inplurimis quoque Grœcorum çivitatibus proccipua
atque apud operis tertio sunt à nobis coiistitula*. Certè Irenaius,
sacra à magistralibus summis institui ,

lib. 4, verbis nihilobscuris affirmât, ex iraditione Apo-

Alhenienses cfeato régi sacra niaxima esse attributa.
slolorum esse quod corpus et sanguinem Domini
Tradit rursùm, dialog. 8 de Regibus, oportere, utunus
,

dcornm alicui pro civitate sa- offeramus. Andréas quoque Apostolus, referente Phi-
seir.per ex magistratibus
lacteto ex liltoris sacerdotum Acbaiie Ega^a? procoiisiili,
crificet. Aristoteles deindè, lib. Polit. 3, c. 10, auctor

tcmporibus reges divin» rei cultum « immaculatum, ait, agnum quotidiè in altari sacrifico. i
t'Sf , in beroicis

soliios, nisi talia essent sacrificia, qua; sacer-

Jacobum eliam missœ celebralionem addidisso, testes
pxerccre
idem optimà sunt Patres Trullanaî synodi, can. 52. Concilium iii-
dotium requirercnt. Docet alio loco , in

sacerdotes honoratissimos constituendos. super Carthag. 5, ait Doniinum tradidissc, ut in sacra-

republicâ
agricola, neque artifex ncque vi- menlo corporis et sanguinis ejus nihil ampliùs quàm
« Neqne enim , ait ,

panis et vinum olferantur. Sed, ut dixi, nihil est opus

» lium exercitiorum (piisque sacerdos est depuiandus;
diis est à civibiis impendendus. Ci- oratione loiigiore, ubi promplum est formulas illas
« bonos namque >

tantum studium antiquis qua;rendaî Iradilionisad pra?sentem disputationem ac-

rero et Valerius scribunt ,

ut senatus tune quùm commodare.

observaniiaî religionis fuisse , ,

decreverit, ut de principum
Jam Ecclesià; auctoritas pro hâc conclusione notior
finrcbal imperium ,
filiis

Etniriic popuiis ad disciplinam

et crebrior est, quàm ut indicanda sit Nihil enim fre-
paiici quidam electi
ne ars tanta quentiùs lùm in canone, tùm aliàs sa^pè inlonnl, quam,
sacrorum percipiendam tradcrenlur ,

hostiam Deo se corporis et sanguinis Chrisli puram et

propier tenuilatem hominum el religionis auctorita- ,

immaculatam olTerre.
lem , adduceretur ad mercedem et quaîstura. Tantus
Concilia verô ab hàc sententià sunt plurima, Tole-
liimos apud veteres naturà duce religioni est babitus,
cairemoniarum tanum primum , c. 5, Tolelamim XI, cap. U, Tole-
ut niiUi , nisi principes et optimales ,

tanum XII, c. 5, Bracharense III cap. 1, Antissiodo-

ergà Heum baberent facullatem. Et volunt Lutherani
rense.cap.8,CarthagiiienseIIl,Epbesinum,Nic;enuin,
adeo Cbrislum desipuisse, ut rempublicam instituerit,
cap. U, Lateranense, sub Innocentio III. Adde etiam
in quà sacrificia oninia vulgaria passim et contrita es-

senl , sacerdotes deliri etiam senes, garrute anus,

,

(I) Deut. IG, iibi nos habcnins : Spoutanemn obla-

adolescentes levés, sartores, ianii et coqui, quos, bo- twneiu, Wehim
habent, }ncœiiin.{)[\o etiain signilicatu
nos prîef;tndus sit, si vel cursim velis recensere! scili- concilium Carlhagineuse quailum, cap. Si, hoc iujinen
sacerdotium nosirum Lutherani Turcaruni more usurpavil in bac verba « EpiscopusnuHum prohibe.it :

cet ,

« ingredi Ecclesiam el andire verbnm Dei,

sive geiili-
iuforraare cupiunt, apud quos à comniuni populo non ( lem, sive h;ïrelicum sive JndaMim iisqiie ad mis-
, ,

mullùin sacerdotes dilTerunt. Quantô religiosiùs anti- I sam calechumenornm. > (De Consecr. dist. 1. cap.

qui oliin Gerinani staluerunl, ut verberandi animad- Episcopus.)

 DE tXCUAKlSlL^: SACRIFICIO CONTROVERTITIJR. 654
6ia CAP. XI.

Graliano re- etiam animadverterat in libro illo pestilentissirao de

Trallanura, quoë nomine sextoe synodi à
,

decrelo unionis Ar- Captivitate Babylonicà. Sed scitum illiid est, qui vere-
ferlur. Adde etiam Florenlinum in

et in concilio Constantiensi ille error

cuiidise fines semel transierit , eum benè et naviler
menorum. Sed
condemnatus est , non esse fundatum in Evangelio, oportere esse irapudenlem. Primîim enim isli collignnt,

si sancti auctores asserunt Eucbarisliam esse exem-

quod Chrislus mlssam ordinaverit. ,

eamdem statîm haberi non esse

Quid Sedis apostolic* antistites? Nempè plar sacrificii in cruce facti , ,

Apostolorum et Ecclesi» fidera profitentur. Anacletus, verum sacrificium. Quod si ad eum modum colligere

Con- ne vetera quidem sacrificia propriè et vcré sa-

de Consecr. dist. 2, cap. Episcopus; Clemen. de licet,

Alex. de Consec. d. 2, cap. crificia fuissent, quoniam omnia figura et imago erant
sec. d. 2, cap. Hic ergb ; I,

Nihil; Euseb. de Consec. d. 1, cap. ConsuUo; Julius, unicceillius hostiœ, quam Cbrislus moriens immolavit.

de Consec. d. 2, c. Citm omne crimen; Félix, de Con- Utriimque igitur signum unius et ejusdem bostiae cen-
secr. dist. 1, cap. Sicut non al'n; Soterus, in epistolà sendum est , nostrum" quidem praiteritcc, illud autem

ad episcopos Italiœ ;
Syricius , ad Cnmerium ,
Tarra- legis veteris futuroe ; sed utrumque tamen verè sac.-'fi-

conensem episcopum , cap. 1 ;

Innocentius I, ad Exu- cium. Nisi quis adeô insaniat, ut pulel inagis perlinere

perium Tolos. episcopum,

,
c. 1 ; Léo, ad Dioscorum ad raiionem sacrificii , quôd significet rem faciendam
epist. 79, de Cons. dist. 1, cap. l^ecesse est. Hi omnes quàm quôd commemoret rem faclam. Ego sanè ità
dnliqni Ecclesiic pontiûces, nam posteriores quid atti- judico, Eucharistiam nostram exemplar sacrificii Chri-

net coniiuemorare ? sli esse non posse, nisi esset quoque ipsa sacrificium.
Auctores verô veteres, quos Ecclesia et consecravit, Quae res paulô antè est à me diligenter explicata.

et publiée dedicavit, si referre velim, negotium lectori Quemadmodùm enim cœna nostra commemoratio non
facessetur. Itaque non omnes referam , sed nobilissi- esset dominicai cœnaî , imagoque illius et exem[)lar,

mos. Docent in priniis boc est Groecis, Dionysius, cap. nisi verè manducareraus ; sic nec Eucbaristia nostra
5 lib. de Eccles. Hier. ; Ignatius , in epist. ad Smyr- hostile Christi exemplar et imago esset, nisi verè sa-

nens.; Athanasius. in lib. Qua;stionum ad Antiocbum. crificaremus. Deindè illud ab bis quoerc, an sancti di-
qurcst. 34; Gregorius iSazianzenus , in Carminib. ad canl , offerre nos in hoc mysterio corpus Christi el

episcopos; Eusebius Emissenus, de Consec. dist. 2, sanguinem. Bucerus negat , sed rem tamen apertam
c. Quia corpus. Cbrysoslonius , hom. 17 in Eiàst. ad negat. Nam, ut cœteros omiUara, manifesté id tradunt
Hobr.i'os, qui falso nomine Ambrosii citatur à Gratiano, Cyprianus ad Caicilium , Ambrosius lib. Officier. 1 ;

de Consec. dist. 2, c. In Clirislo; Chrysost. quoque Aug., 17 de Civ. Dei, et contr. Faustum lib. 20; Da-
idem, lib. 6 de Sacerdot. paulô post principium. Cui njascen.,lib. 4; Irenceus item, lib. 4, ac demùm Ale^

Tbcophylaclus consentit in c. 10 Epist. ad Ilebr.; et xander papa ad omnes orthodoxes; nolo enim esse
Damascenus, lib. 4, cap. 14. E Latinis verù habes Ire- longus in reliquis recitandis. Quôd si saiigninera Chri-
n;cuni, lib. i, cap. 52 et 33, et ôi et 65; Cyprianum, sti in hoc mysterio offerinius , verè illud est quidem
lib. 2, epist. 5, quai scribitur ad Caicilium , de Con- sacrificium , et exemplar est tamen ;
quoniam hoslia»
sec. d. 2, c. 1 et 2. Atque idem repetit in sermone de Cfueatte imago incruenia est , sed ilà incruenta , ul
Cœnâ Donjini; Ambros.,lib. 1 Officiorum, c. 48; Hie- pro eo sit, ac si nunc cruor ipse effunderelnr.
ronymum ad Iledibiam qusest. 2, et ad Tim. i Pa- , ; Atque argumenta hœc usque adeô plcrosque Lulhe-
scliasiiim, in lib. de Paschà , de Consecrat. d. 2, cap. ranos cogunt, ut in sacrificio ofTerendo ex parte jara
Jteratur; August., lib. 10 de Civ., cap. 20, et lib. 17, eum Ecclesia consentiant. Non enim penilùs sacrifi-
c. 20, et lib. 20 cont. Faust., c. 18 ,
quem locum et cium negant, sed in eo pcrstant, qui hostiam pro pec-
Cahinus et Biicerus impudenter pro se rcferunt ; Gre- catis admiltunt, eos injuriam imponere Ch^iï^ti per-
eorium, lib. 4 Dialogorum, c. S8, et in quâdam homi- fectissimo sacrificio, quo uno ciincla sunt rcmiss?
liàpascbali, de Consec. dist. 2, cap. Quid sit. Fulgen- peccata. Itaque gratiarum actionis sacrificium in Ec-
tlum denique, lib. 2 ad Monimum. clesia esse quidem, quod cucharisticum isti vocant,
At omnibus bis testimoniis Calvinus respondet, Eu- sed pro pcccalo nullum esse, quod propiliatorium ap-
charistiam idée à Patribus sacrificium vocari, quia est pellant.
exemplar et imago
Nec enim aul novum aut
sacrificii. Secunda verô nobis in hâc conlroversià conclusio
insolilum est, rerum vocabula rerum imaginibus altri- ccrlissima et ipsa est , Kucliaristiani non modo jnxtà
buore. Ad Galal. 3 Antè quorum oculos Jésus Chrislus
: nomen snnm sacrificium esse, quo Dco gratiatn rcfera-
proscriptns est, et in vobis crucifixus. Ad Rom. 6 : Con- mus, sed id eliam esse, quod nobis Deum placutum pro-
sepuUi in baptismum. Apocal. 10 : Agnus, qui occisus piliumque rcddat. Eamdem ilaque hostiam pro gratia-
est ub origine mnndi; sic autcm Chrysostomum, Tbeo- rum aclione et pro pe cato esse. II;ec prinuim ostcn-
phyincliim et Angusiinum , fidem suam de sacrifioio diturex iUo loco apud Lucam, 22, 19 : Hoc est corpiu
cxpliciiisse. H;ec Calvinus, Instit. cap. 18. Nam Bnro- meuni quod pro vobis datur. Et de calice siniiiiter : qui
rus, lib. 2, cap. 7, dicitquidem, ali'os Pairum in bâc pro vobis effnndilur. .\nibros. do Cons. dist. 2, c. Sx
sacrificii appellalione id spectàsse maxime : t sed alii quotirscumquc. Est crgô sacrilicium pro pcccatis. Id
c tamfn, in usu, inquit, hujus vocis pnrcipnè spectà- quod forma consecralionis praî se fert, quie halct :

« riinl oblationes ,
quas siianim rermii fidèles olTcre- Effundi sanguinem in rcmissionem veccalorum. Nara
t bant cl Domino consecrabant. » M quod Lutberus quôd Lutherani quidam aiunt, verba, quibus hoc luy-
 ,

655 DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB, XII. 650

storium sacerdos conlkit, materialiler accipi, non si- habemus alios, quos ha^retici, rumpantur licet, tor-

gnificavè, non est luijus loci temporisque rcfellore. qucre non possunt. Chrysostomus, homil. G9 ad po-
Illud sanè exploratum est, si verba formai malerialitcr pulum Antiochenum : « Non teraerè, inquit, ab Apo-
acciperentur , ncc sacerdoteni in Clirisli nomine cor- d stolis hccc sancita fuerunt, ut in tremendis mysteriis
pus sanguinemvc conficere, imô ne conficere qiiidem < defiuictorum agatur commemoratio. Sciunt enim,

iillo modo. Quin cliam, si sacerdos verba illa signifi-

t indè multum eis posse contingere lucrum. Cùm
cative non verborum ncqnc corpus Chri-
profert, ex vi t enim totus constiterit populus, sacerdotalis pleni-j

sti in sacramento habemus, neque sanguinem. Ex quo « tudo, et tremendura proponatur sacrificium, quo-

Sacramentariorum stullitia existit. t modo non exorabimus pro his deprecantes? » Vide
Deindè, omnis sacerdos, ut ad Hebrœos tradit Apo- eliam eumdem, lib. 6, de Dignitate sacerdotali. Gre-

stolus, constituitur , ut offerat doua et sacrificia pro goriiis, lib. -4 Dialog., c. 55 : « Si culpoe, ait, post

peccatis; aut crgô nullus nobis sacerdos est, aut sacri- 8 niortem insolubiles non sunt, sicut non esse docue-

ficium propitiatorium habemus. Nec verô Pauhis de « rat, multùra solet animas, etiam post mortcm, sa-

solo legali sacerdote loquebatur, nisi inepte argumen- « cra oblatio hostiaî salutaris adjuvarc. » Theophy-
tatus fuisset, Chrlstum pro peccatis quoque oblulissc, laclus, in cap. Luc. 12, in illud : lAtm limele, etc. :

quoniara sacerdos erat. « Non seniper, ait, qui moriuntur peccalorcs, mil-

Praitereà pœnam aliquam raanere, reraissâ jam « tuntur in gcbennam. Sed sunt in potcslate Dei, ut

culpâ, non solum Ecclesiâ definiente, sed Scripturâ f eliam dimitti possint. Hoc autem dico propter obla-

etiani tradente credimus. Cùm ergô corpus Christi et j tiones qu?R sunt pro defunctis, qure non parùm con-
sanguinem Dei dono tanquàm res nostras habeamus, c ducunt etiam iis, qui in gravibus peccatis mortui

uliqiie polerimus offerre Deo ad redemptionem anima- « sunt. > Vide etiam Ambrosium, epislol. 8, lib. 2 ad

1 lun nostrarum ;
queniadmodùm et pœnas proprias et Faust, et Cyprianum. lib. 1 , epist. 9. Nani in ser-

sanguinem quoque nostrum offeriraus. monc de Cœnâ Domini apertè dicit, hoc sacrificium
Ilaiic verô esse apostolicam traditionem, et Epipba- esse iniquitatumexpiationem. Vide etiani Paschasium
etChrysostomus ad i»opu- de Consecrat. dist. 2, cap. Itoratnr; et Augiistinus,
nins, lib. 5 contra han-eses,
Antioch. aperlè docent et facile per régulas su- de Cura pro mort, gerend. cap. 1, et lib. Conf. !»,
lum ,

pra à me positas ostendi potest, quas permoleslum cap. 11 et 28, et de H^res, cap. 53, et in Encbirid.,

frit posl tàm longam disputationem ad bujus nos loci cap. llO.Possemus his theologorum sequentium ma-

usuin in praisenlià converlere. Quanquàm uiia Eccle- num adjungere, in haereticorura csede jam scepè vi-

siâ satis est ad hujus rei ccrlam fidem in animis in- ctricem. Sed victoribus occurrcnt acto jam de ininii-

serendam. lUa quidem cùm aliàs frequentissimè, Mim cis Ecclesiaî triumpho. Itaque ad pra^liiini serô ve-

in canone maxime profitetur, plebem sanctam lide- nient siquidem, sed ad palmam opportune. Quanquàm
banc bostiam Deo pro redemptione animarum hoc loco necesse fuit eos advocare, non ut nostra
liuin

suarum offerre. confirmarent argumentis ac rationibus, sed ut schohe

supervacaneum rccen- more pressé, atque argutè contraria rclutarent. In
Romanos verô pontifices erit

refulandis quippè haîreticorum argumenlis tanlùm

scre. Itaque duos solùni antiquissimos et sanctissinios
refercmus. Alexandrum, in epist. ad omnes orlho- scholœ theologia valet, ut facile possil ea, quiie istis

doxos , inquienlem crimiiia atque peccata bis sacrifi- videntur esse gravia, ostendere vel levissima.

ciis delcri; cui assentiturJulius, deConsecrat. dist. 2, Primum sanè argumentum ,

quod Calvinus tanto-

cap. Cùm omne crinien. Quibus div. etiam Gregorium perè jactat, facillimè diluilur. Quis esl enim, cui non

addo, de Consecr. dist. 2, cap. Quid sit. perspicua sinl illa, quai verbis iste midtis exornal et

Nara in conciliis habemus tabilonense de Consecr. ampliûcat? Unicum sacerdoteni nostrinn i»rrestHisse

Florentinum quoque habe- id quod omnes illi veteres minime praisliterunt

dist. i, cap. Yisiim esl. ,

•
mus, ac Tridentinum ; addc etiam si videtur et Trul- nempè remissionem peccatorum in sanguine proprio.
I lanum. Rursùm immortalem esse et perpetuuni, qui seniper
\
'

Jam sancti veteres eam rem constantissimè tradunt. coràm Deo pro nol)is assistât, nec suorum iiiodô vul-
Chrysostomus , homil. 17 ad Hebrœos, et Tbeophy- nerum cicatrices, sed etiam sanguinem, queni cffudii
oblaliones, et oraliones,
laclus iu cap. 8 ojusdem Epistolaî palàm dicunt, in in crnce omnes Ecclesiai et
sublimi allari
nivsieriis et saci-ificio esse remissionem peccatorum. sedemùni, Ecclesianiquc suani Palri in

confecisse, quod
Euscl)ius Emissenus banc rcdemptionis oblationcm reprcesentcl. Item »\nàsolà ol)latione
quidem veteres illi sacrificiis valuerunt.
Damascenus aflirniat esse omnis sordis expia- ne plurimis
voc^t.
minulis tbeologis
lioiiem. Idem astruxit et Atbanasius, lib. Qua;st. ad Ifec videlicot contrila sunt, el vol
per^'ulgala. Illud nos addimus, quod
Calvinus ignorât,
Antiochum. Epipbanuis item inducil hceresim Aerii in
et noslros,
h:cc verba < Orat vivus,
:
aut dispensalionem facil discrimen esse inter sacerdotes veteres
essenl
t missam); quid profucrit mortuo?
(id est Cui re- i- quôd in illis nemo fuit cujus cœtori vicarii , ;

neque posteriores prioris alicnjus gorebant vices,

spondet Epiphanius, qnôd omninô prosunt preces
eiiiin
suo non alte-
ejusmodi defunctis, eliamsi tolam culpam non ab- sed quisque suain offerebat hostiam, et
saccrdotis nomine offerebat. lia ex hàc
parte plii-
scmdunt. Queni locum iiicredibile diclu est, qnàm rius
Non enim in uno veluti
pravè Bucerus lorquerc nliitur. Sed benè babel, (piùd ics onuiino erant sacerdotes.
 , ,

6S7 CAP. XI. DE EUCHÂRISTIiE SACRIFICIO CONTROVERTITUR. 658

capite conveniebant, cujus loco adniinistrarent. At no- sbyteros, sicut et ego disposui tibi. Paulus denique et

stri cùm in nomineChristi, et in personâ ejus accédant Barnabas ad. ii, 22, constituerunt per singulas ec-
ad altare, quodammodô omnium unum est sacerdotiura clesias presbyteros in oralione el jejuniis, ut mos est,
sicut episcopi ac vicarii unum judicium est. Aliundè et nunc in Ecclesià fieri solel. Quemadmodiam igitur
etiam veteres illi plures erant sacerdotes, quia plnres qui Apostoios audiebat, is Christum audiebat ; ità etiara

hoslias, easdemque différentes exhibebant; at sacerdos quos Apostoli vocabanl, hos vocabat Christus, et quos

à sacro faciendo dictus, ubi eamdem hostiara offert, à sacerdotio repellcbanl, eos Christus ipse repellebat.

ideraque omninô sacrum conûcit, aliquo modo idem Nam quôd hsec nunc ab illis defensionis ralio viaque

est , licèt plures esse videantur. Ac rêvera sacerdes tentatur, in bis Scripturse locis de senioribus agi, qui

qui sanguine placaret et reconciliaret mundo,

Deum rempublicam gérèrent, non de sacerdolibus, qui rem
unus est Christus. Nos quippè hoc sensu non dicimur I
divinam facerent , salis oslendunt, quàm parùm in

sacerdotes, sed quia dispensatores sumus mysterio- sacerdotii dignitale et auctorilate ponant, qui illud

rum ejus, applicantes populo sanguinem ,

quem ille existiment aut à senectulis venerandà canitie , aut ab

effudit in cruce, et simul cum illo offerentes. Inde Ecclesiœ administratione sejunclum. Aristoleles porrô
enim nostra oblatio vim babet non ex nobis. Non igi- non credidit, alios fore ad sacerdotium idoneos, nisi

tur nos plures sacerdotes sumus ad eum modum, quo vel qui reges essent, aut principes civilalis, vel cerlè

veteres plures fuisse tradit Aposiolus. Quod verô Calvi- quos post rempublicam diù suo consilio gubernatara
nus ait nostros sacerdotes esse infirmos ac peccatores, aut res in bello prœclaré gestas, defessos jam atque
ut olim in lege, magno discrimine agnoscimus. Etenim defatigatos omni cura humanà et labore vacuos esse
illi cùm adfcrrent hoslias, quœ ex se placere Deo non oporleret, ut non nisi in .netale et auctorilate senalorià
poterant, nec placita sunt, iuquit, quœ tibi secundiim sacerdotium residerel. Quam nalura; inslilulionem

le(jemofferimlur;cùm sanguinem, inquam,hircorum et Apostoli seculi, cùm sentirent sacerdolibus Ecclesise

taurorum offerrent, ad Hebr. 9 , 12 , si peccatores gubemationem fuisse à Christo commissam eos , exi-

erant, per sacrificia sua nihil consequebantur. Re- slimârunl esse in sacerdolum ordinem cooplandos,
spexit quippè Deus ad Abel et ad munera ejus, neqpae qui verè presbyteri essenl, hoc est, seniores. Ità faclum
offerens à mnneribns , sed munera ab offerente pla- est, ut presbyteri nomen in eum qui sacra facit reuia-
cuerunt, ut rectè Gregorius admonuit. Legis ergô in- neret. Sed nos eo loco locali sumus, ut non longé pro-
firmitas erat, quôd nec hostiam habebat ,
quse ex se spicere oporteat futuros sacerdotii casus, cùm eos in
Deo esset accepta, nec sacerdotes impoUutos, qui Deo prsesentià videamus. Deflexit enim jam de spatio cur-
gratiosi, gralam quoque hostiam eflicerent. Sacerdotes riculoque, multùmque deflexit consueludo majorum,
verô noslri, tamelsi infirmi sunt, nihil tamen Ecclesise et eos nobis episcopi iniliatos sacerdotio Iradunt, qui

sacrificio incommodant, ulpotè quod vim suam non non modo presbyteri non sunl, sed sunt etiam valdc
ab illis habet, sed à Christo summo sacerdote, in quo juvenes. Ità sacerdotii auctoritas sceleratissimis Ec-
Patri benè complacuit, qui simul est et sacerdos et sa- clesise hostibus ludibrio est. Yerùm de cpiscoporum
crilicium, quemadmodùm Innocentius III in concilio abusu minime contendimus ; in eo certamus, sacerdo-
dixit, de Summà Trinitate, cap. Firmiler. Iloslioe igi- lis creandi rationem nos ab Aposlolis, Aposlolos à
lur evangelicae excellens pra^slanlia est, quôd et ipsa Christo accepisse. Quod ne dubilare possimus, cortis-
per se Deo est quàm gratissima, et unum habet per- simo est argumento ,
quôd Christus in cœnà dixit :

pétué sacerdotem sanclum atque impollutura; cujus Hoc facite in meam commemoralionem. Si enim hoc,
vim tribuit sacrificio, omnibusque fidelibus
oblatio quod prcecepit facere, sacrum erat, iniô, si, ut anic
mcmoria seculorum onmium prodest. Quocircà sicut probalum est, sacrificium erat ; Apostoios sa^nè lune
in Christi sacramenlo impius administer nihil Ecclesise sacerdotes institui ; nisi jussit facere, nec dédit tamen
nocet; ità ne in Christi quidem sacrificio sacerdos im- poteslalem faciendi. Conflcerc autem Chrisli corpus et
probiis divinaî ulilitalis fruclu Ecclesiam privât, quam- sanguinem, ut sacra noslra Deo fliciamus, quoniam
vis ipse sibi non emolumentum compare!, sed exilium. suprà naturam est, sine divinà fucultalc fieri non po-
Verùm de primo argumento hactenùs. test. Quia verô sacrificium hoc Dominus facere jussit
IIujus autem confirmatio argumenli non est nune donec vcniat, neccsse est, ut copiam, qnam Christus
oratione longà infirmanda, ne novam hic controver- fecit Aposlolis sacrificii jugis et perpetui faciendi, illi

siam de novi sacramenti sacerdotio constituamus. lUud in posteros sempiternis seculorum a;lalibus Iransfu-
breviier dicimus, eos sacerdotes à Deo esse vocatos, derint. Sic enim, ut (Kcumcnius ait, saccrdoiium Cliri-
qui ab Aposlolis et eorum successoribus rilè et ordine sti œternum est secundùm ordinem Melchisedcch. Sed
vocali sunt. Nec verô sacerdotii noslri ratio popularis primi argumenli confirmationi refellendée plusculùm
est, multorumvc suffragiis declaranda, non de terra cliani (|uàm conccdcbat ralio, largiti sumus.
conficla, sed de cœlo ducla et delapsa est. Hcsuscita, In secundo verô argumento niulla simul objiciuntur
inquit, (jraliam Dei, quœ est in le per imposilioncm adversùm ea, quœ ex Ecrlesiîo senlcnlià dixinms, sed
manuuni mearum, 2 Tim. 1, 6. Et alio loco, 1 Tim. 4, nos exprimemus orania perspicuè, ul res dicta propo
14 : Noli negligere graliam, quœ dnln est tihi cum im- in.Tnu Icntari possit. Primùm autem ilhid sacerdolibus

positione manuum presbyterii. Et in Episl. ad Tilu:ii iio^tiis (•iipiiiiilur, (juôd ollVrimt alienum sanguinem
cap. 1 : Reliaui te Cretœ, ut constituas ver civitalcs vre- id ouod sine dubio falsumest, quippè cùm Chrisli san-
 ,

DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. XH. 660

659
guis, dono Deilicct, nostersittamen;
noster, inquain, insoleniiùs jactant, argumentum invenerint,
quasi

veluti iiniversalis causa nostraest. Solautera tuiis ad

quod refellere nequeamus. Quâ un&inrc, fatcor, su-
generandura est; at non ilà luus, ul sine peculiari pcriores sunt. lUi nanique qiiomodù opinionem com-
liiâ generct actione. nientitiam conlirmarent , invenerunt : ego tàni love
lilud dcindè Calvinus ohjicit, Christi sanguinem se- argumcnlum quâ ratione inlirmem ac diluam, reperire
mel, ju\tàApostohun, oblatum esse. Quam rem non non possum. Sed âge, horum insolenliani reprimamus,
absurde intelligunt plurimi de oblatione cruenlà, qu* jamque doceamus serio, quàm ridicule exultent homi-
palàm anlè oculos omnium posila fuit. Sic enira se nes non solùm doclrinui apostolic;e igaari, sed omnis

idem Apostolus exposuit, quùni subjecil: Seinel in con- omninô pbilosophiie. Primùm autcm, quamvis denuô
summationem seculorum per liostiain suam appuridt. velimus sacrilicii coniplicatam notionem evolvere, non

De illà ergù vicliraà sernio lit, quœ in monte Calvariui lacilè tamen reperienms, ?n ea ca^dem occisioncmque
palàm in ore atque oculis Judaea?. provinciœ maclata contiueat, cùm animal sacrificandum est. Contra enim
est. Ex quo intelligitur, contra oblationem altaris, ubi dicct fortassè, quis, prophetas Dâal quoddam etiam
sanguis Ciiristi in mysterio fusus, non corporis, scd sacrilicii genus pra;buisse, qui lanceolis et cultris se
|

mentis oculis cernitur,ne verbum quidem ullum Apo- inciderint, donec perfunderentur sanguine, 3 Reg. 18,
stolum dicere. /Equè videlicet Pauli verba torquere 28. At demus illud, et concedamus argumentantibus
adversarii possunt in eam oblationem, quam Christus quod ad perfectam animalis immolationem nos quoque
in cœlis incruentam fecit, semper Patri pro nosiris alliucre credimus, confici, dico ipsum et occidi sacri-

peccatis apparens. Sed ne me in banc quasi fugam ficalorem oportere, si verè sacrificatur. At corpus vi-
couferam, maxime aniraadvertendum censeo, oblatio- vum et spirans nos ofTerimus ; idem enim in Euchari-
nem non sinipliciter et uno modo esse. Una enim est slià est atque in cœlo. Sed etsi Christi corpus in Eu-

uuiversalis, altéra est particularis , quai generalem charistià vivum est, ac sanguis in corpore, non tamea
illam quasi aa eXficicndum applicat. Et quoniam Lu- à nobis aut corpus ofTertur quia vivum est, aut sanguis

therani omnes oblationcs ad unum exemplum et re- quia est in corpore. Sed illud quia mactatum, hic quia

gulam quccrunt, nos hujns divisionis exemplum ex cITusus in cruce. Quod si Cliristus in cruce se ofierens

similitudine rerum naturalium capiemus, ut horum non se è conspectu nustro abstulisset, scd perpétué

ignoratio illustrior appareat. Illurainalio dupliciter à penderet in cruce, antè omnium fidelium oculos omni
pbilosophis accipitur, et ea, quae universalis est, et «a et loco et remporc positus; nihil neccsse erat, ut

qu;E est particularis. Videlicet, simul atque Deus pro- exemplum facli relinqueret, et in simulacrum ex ani-
duxitsolem, potest dici semel mundum illuminasse mali cxejnplo vcritas transferretur. Sicut enim ii, qui

Qcmpè tanquàm in causa universali. Sed sunt ta- tune fueruntjuxtà crucem, eamdem cum Christo ho-
men plures quotidiè illuminationes proprice, quae non stiam Patri obtulerunt, si modo verè erant pli, et rem
solùm cum gencrali illà non pugnant, sed ità subser- qu3e gerebatur, intelligebant ; sic si eadem externa
viunt, ut sine illis universabs illa aut propemodùm cruels hostia in conspectu nostro asterna permaneret,

otiosa sit, aut ccrtè penitùs otiosa. Sic et illud inter- nullo exemplari et imagine hostia; iUius indigeremus.

pretamur Illuminât oninem homineni venienlcmin hune Quia verô licet oblatio illa et mactatio externa trans-
mundum; scilicet illustralione quàdam gencrali, quae ierit, sictamen coràm Deo constat acceptabilis, et
in hoc qui îcm génère una et eadem sufHciens et ido- perpétua virtute consistit, ut non minus bodiè in con-
nca est, atque adeô sempitcrna; sod si illustrationes spectu Palris illa sit efûcax, quàm eo die, quo de sau-
pcculinres desint, qiiibus siiignlorum bominum mentes cio latere saiiguis exivit; ideô verè nunc oiîerimus
privatim illuminentur, universalis illa sufjicientiam eamdem crucis bostiam cum Cbristo, i
erindè atquo

liabet, cfficatiam non liabel. Xecenim générales causse illi, qui erant juxtà crucem : quamvis illi nullo posito

quidam efficiunt, nisi privalis et propriis causarum sub oculis simulacro, quia nullo tune opus erat, cùm
secundarum actionibus vis illa facieiidi communis ad res ipsa viva in pncsenliâ esset, atque antè oculos

singu'.os ell'eclus adjnngatur. Similiter ergô oblatio proposita; nobis autem per imaginem Christus ho-
Ciiristi una gcnerabs fiiit rcJemptionis ac sanctifica- stiam illam excitavit , et quasi in quodam exemplari
bumanie non solùm idonea causa, sed fuit eliam
lionis statuit antè oculos. Sed imago hœc et exemplar nihil
omnibus numeris absoluta; cul, in génère suo dico, revcrà obstal, cnr non eumdcm illum sanguinem modo
nihil adJi, nihil delrabi possit. At sunt plures oblatio- offeramus, quem Christus fudit in cruce, non aliter ac
ncs particularcs, quibus universalis illa efficienlia ad si nunc coràm effunderetur. Quse est sententia Chrj-
effecta quoedara singularia contrahitur. Is'eino igilur sostomi, làlsô tamen Ambrosio allributa, de Consccr.
nos légales sacerdotes existimet, quôd singulis alla- dist. 2, c. In Christo (1). Adde, quôd quale fuerit sa-

Tivm sacrificiis sœpè ac privalîm offcrimus, sed poliùs crificium, talis est requirenda mors, ut si illud cruen-
ilà secum reputet sacerdotes cunt
: illi secundi sub uno tum est, hiec sit eliam cruenla; sin illud incruonliim
primo pontifice Cbristo , administri et dispensatores erit, mors quoque erit mystica et incruenta, id est,

mysleriorum ejus. effectus moriis, ceu nunc prscsens adesset. Satis est
Ac de prima quidem hujus argumentationis parle, enim ut verè et propriè sit sacrificium, quôd mors ilà

itemque de secundâ disputatum est; reliqua est terlia

(1) Vide etiam Eusebium Emissen. de cons<'C. dif^t.

eadPinqîjo postrenia , iti qiià Calvinns ac riicorti^ > 2, f. Qvin corpiif.

 661 CAP. XI. DE EUCHARISTIE SACRIFICIO œMKOVERTITLU. 6b2
nunc ad peccati remissionem applicetur, ac si nunc ctificatos, simile est, ut si dicerenr, Dium unî\ Ulus-
Christus ipse moreretur. Id quod scriptorum veterum tratiene mundum in oeternum illustrasse. Id quod
testimoniis coiiflrmatur. Gregoriiis : i In se ipso, in- reverà fecit, quùni soleni quasi sempiternum lumen
< qiiit, immortaliler vivens, iterùm in hoc mysterio accendit. Alioqui quid alio loco, nenipè 2 ad Cor. 7,
1,
t moritur. t Et Aiiguslinus : « Semel inimolatus esl Apostelus jubet, ut emundemus nos ab omni inquina-
€ in semetipso Christus, et tamen quotidiè imraolatur mentocarnis et spiritùs, perficientessanclificationeni in
i in sacramenlo. » Paschasius : t Quotidiè Christus timoré Dei? Certè Christi sanguis emundavit nos ab
€ myslicè pro iiobis inimolatur, et Passio Christi in emni delicto , et tamen Paulus ait : Mundemus nos.
< mysterio Iraditur, t etc. Et Cyrillus, in concilio Certè unâ oblatiene Christus consuramavit sanctiGca-
Ephesino, Athanasius ad Antiochuni, Theophylactus, tes ;
et tamen Paulus monet, ut ipsi perficiamus sancti-
in cap. 10 Epistolœ adHebraîos, Damascenus, in lib. i, ficationem in limorc Dei. Christus igitur mundat ac per-
Gregorius deraùm >'azianzenus, ut cœteros prœter- ficit, nos quoque perficimus ac mundamus; sed illc
et

nHttani,hanc incruentam exsanguemque immolationem agit nobiscum ut causa priiicipalis, nos sub
ille aginius

vocant, unicam illam quideni, qualis non fuit alia si- ut causœ adjuvantes : Dei namque ad ju tores sumus l

inih's, per quam ad effectum scilicet sic nobis Christus Cor. 5, 9.

iminolatur, ut illis, qui prsesentes erant, quandô se in Sed addunt illud : Ubi peccatorum remissio est, jam
«ruce offerebat. Sed quia sine effusione cruoris, quae non est oblatio pro peccato. Respondemus : Si icmissio

in priesenlià cernalur oculis, applicatione verô cruo- solîmi est ut in causa universali, jam non esl oblatio
ris jam effusi fit oblatio, rectè à Patribus incruentum generalis quidem pro peccato; est tamen oblatio spe-
sacrificium nuncupatur. Atque ad ea, quae sunt à Ln- cialis, quiXi vim illius ad efficiendum applicat. Quem-

Iheranis in secundo argumente dicta, diximus satis. admodùm si ilhistralie estmundi universalis, nullà
In tertio quoque argumente refutando post hœc alià generaliest opus;nonenim alio sole indigomus,
nihil est necesse laborare. Docuimus enini, Christi alià luucâ, aliis sicllis. Sed necesse est tamen, ilkistra-

oblationem in cruce non aliter se habere ad redimenda lienes quotidiè singulas aeris inter^•enire, si terra est
peccata, quàm aut lucem ad illustrandum, aut mcdici- diehus singulis illiislranda. Addunt etiam : Post re-
nam ad curandum. Lucem dico, quse omne lumen ede- missas per Clirîsti sacramenta iniquitates, quorsim obla-
ret,medicinam, quae omnes sanaret morbos. Ecquis tiones facimus pro pecc«/o Respondeo Remissio ini- .i»
:

autem dubitet causas perfeclas et principales sine adju- quitatis duplex

una perfecta, altéra imperfecta.
est,

vantibus et proximis nihil efficere? Meèicamentum Perfecta, quiun solùm culpa, sed teta etiam pœna re-

quippè, quamlibet prœsens et salutare sit, nisi oegro mittitur, de quâ illa Isaiœ 58 intelliguntur : Projecislt
corpori adjungatur, neqne opem indigenli fert, nec postlergumtuum omna peccata mea;et Ps. 31 Bealt :

salutem. Quèd si agnus, qui tollit peccaliim mundi, quorum remissœ sunt iniquitates, et quorum tecta sunt
sine adjutrice et socià causa ipse per se cxpiavit nos- peccata ; et Projiciet in profundum maris peccata tios
:

tra delicta, baptisma tollatur, pœnitentia absit, sacer- tra, Mich. 7, et cetera similia. Atque hrcc per baptis-
dotia sileant, ministeria facessant, atque adeè omne mum contingit omnibus baptizalis. Imperfectam verô
salutis noslne et sacramentum removeatur, et instru- illam dicimus, in quâ vel culpa remitlitur, sed
non
mentum. Pneceptuni illud vanuni sit : Baptizatein no- teta pœna, vel remiititur pœna, remissà jam culpâ, de
imne Patris, et FUii, et Spiritùs sancti; gratia illa vana :
quà illud accipimus : Propter remissionem prœccden-
Quorum remiseritis peccata, remittunttir eh; inanis ser- tium delictorum. Et rursùm, Ileb. 9, 15 : In redempiio-
ine ille : Pœnitentiam agile, et baptizetur uwuquisque nem earum prœvaricalionnm, quœ crant sub priori testa-
vestrûm in remissionem pcccatorum; sit dcnique îlle monta. Aniiquis porrù Patribus culpas antè Christi
falsus : Salvos nos fecit per lavacrum regenerationis. mortem fuisse remissas, ambiguum non est ;
juxtà fi-

Quin etiam, si ità libet, quia oravit pro nobis Christus, dom quijipè defuncli sunt testimonio fidei j robati.
non oremus; quia jejunavit, non jejunemus; quia la- Non esse autem perfeclè remissas, confirmât Paulus,
crymatus est, non ploremus coliigunt cnim arguti ,
cùm ait, Christiuu morlum esse in remissionem pn^e-
isti dialectici : quia obtulit scn:el Cl)ristus, nos non cedentium delictorum. Qu:c si plenè Moysi, Aaron,
oiïoramus. Sicut ergô compatimur, ut passionis ejns Davidi, ca^terisque sub lege et naturâ sanclis condo-
participes simus, ità etiam offcrimus, ut oblationis nata fuisseni, nec illis essctjanua regni cœlestis oc-
ipsius partcm capiamus. Nobis sanè religie a^^tuosa clusa, nec loci inferi in custediam deputaii. Ec/|uis
est, Lulhoranis otiesa; qui nos feriatos vohmt cessa- enim dirat, omninô rosoluta crimina, quorum pœnaî
tione torpcre, et quasi pueros dclicatos nihil agcre. luuntiu' in carcere? Davidi rursùm boinicidii et adul-
Ità ex animis hominum cxtrahunt radicitùs rcligionem, terii scelcra relaxata, que tempère ad Nathan prophe-
cùm sacrifia, sacerdotcs, c;rterosquc roligionis admi- Ix vocem peccalum cenfessus est, et Nathan ipse
nistres tollunt. Non ergè nos repelitis ei)lationihus idem, 2 Reg. 12, 17), ri ;uirtor lihri Ecdcsiaslici, cap.
T-hrisli sacrificium testamnr fuisse imbeciihun, sed il, If'slessunt. Atsi |)lenam remissionem perrepissot,
causam principalem perfectaniquo fuisse, quic quan- quorsùm illa : Hclc iirKiuilatcm meom ; ampliîis lava
lumvis licet sufficiens in se et consummata sit, sine me ab iniquitate mrà ; uverle faciem tuam à peccatis
appliratione tamen causanmi adjtivantium nihil efficit. mcis? etc. Cerlè hanc ampliorem et pleniorem indul-
Illud vi'iè !'nn oblatione rnnsummni
:
II in (virniinii yrn- gcnliam non priùs à Omuino impetravit, quàm mullii
663 DL LOCIS TIIEOLOGICIS. LIB. XII. 664

suppliciis iii 00 Poniinus accrriiuè viiidicâsset. Itaque crymas consideraverit, is vocare in dubimn non po-

si per Christi sacramenla plena cuiquam pcccatorum tcrit. Et quai dilexerat, et ingemuerat, ea certè cul-

remissio condgit, nos pro illiusmodi peccatis hostiara parum veniam fuerat consecula. Sed cui in prseseuti

minime offerinms ; ut si quis proximé recens baplisma dicitur : Remitlnntur tibi peccata, vade in pace, ci ple-

susceperit ; at si peccator non esl peifeclani reniissio- nissima indulgeutia conceditur, omniumque pcenarum
nem consecutus, quod in sacranienlo pœnilentiai ferè î
persolutio. In pœnis verô locum habet, ut majori di-
accidit, pro bujus deliclis sacrilicium exhibcmus, ut cui |
lectioni major remissio respondeat, minorique etiam
Deus subiratuseiiamnùmest, eifial aliquandopropitius. minor; nam culpa; vcl simul remittuntur omnes, vol
[

Quid igitur sibi Apostolus vult, quùni niinis horri- j

nulhf. .Macbaba?orum scntentia vulgô etiam sermonc

bilibus audientiuni aninios perterrefacit in bxc vcrl)a : terilur, Sanctam et salubreni coijitalionem esse pro de-

Votuntariè peccantibus nobis, jam non rcliiiquitur pro functis exorare, vt à peccatis solvantur. Ubi pœnas pur-
peccatis liostia? Nenipè qui dicit, voluntariè pe(canli- gatorias pro culpis débitas peccata sine dubio appellavit.

bus post acceptam notitiam veritalis nullani hosliani Simile est illud Dan. i, 2i : Peccata tua elecmosynis
osse rebquam, is sine dubiosignificat, ignoranliuns aU- redime. Pœnas autem Daniel pecimià redimendas exi-
quani hostiam superesse, iis pra;serlnn qui anlè ac- ^
stimabat; nam culpas aut pœnitentia diluit, aut certè
ceptam notitiam veritatispcccaverunt, quemadniodùni i sine argento gratia resolvif . Atqui sive figuratè nomen
Cbrysostomus ac Tbeophylactus argumcntantur. Ucm causai ad eûectum transferatur, sive remissio pœme
ergô Apostolus vorbis grandioribusexaggerat, atque, ad integram remissiouein culpas pertincat, non valdè
ut solet, terrorem exsuperaliono injicit. Ostendit ila- interest quidem; tametsi D. Tbomas atque Innocon-
(pie, non quid clemens et niisericors judex interdùni tius liujusmodi locutiones improprias esse testantur,
suà kMiitate concédai, sed quâ pœnà is dignus sit, qui i

quibus peccata deleri, detergi, ablui, remitti dicuntur,

singulari Baptismi beneficio suscepto, Filiuni Dei con- ;
quia solvuntur pœnœ (1). Jam ergô, cîim Apostolus
culcat, et sanguinera tostamcnli poUulum ducit, et ait, nullam bostiam superesse pro peccato, pro culpà
spirilui grati.e conlunicliain facit. Indignus niniliùm proprié intelligendus est. Cui sententiie non est illa con-
est, qui fuerit bujusmodi, cui Chri^tiis iterùni cruci- traria, relinqui pœnitentise sacramentum quod judicium
figatur. 1 oiics autem nobis cruciiigitur, loties iuimo- est, non sacrificium,relinqui etiam hostiam pro pœnà,
latur, quoiies ejuscrux nobis et mors ad pcccati rc- qu.T" impropriè dicitur bostia pro peccato. Sed qu;vris,
niissionem apphcantur. Si de jusiitiâ ergô agiiur, quid causie plerisque antiquorum fuerit, utbaplisuium
nulla relinquitur pro peccatis bostia iis qui ex malitià hostiara appellaverint, idtx)quc dixerint non superesse
peccant. Sin verô de misericordià Dei agitur, qua; liostiam pro peccato, quia baptismus repcti non potest.
omnem etiam sensum exsuperat, non solùm infirrais Sanè quia in baptismo Christo commorimur, et per hoc
et ignorantibus aliqua superest boslia, sed iis etiam, sacramentum applicatur nobis bostia crucis, ad plciinm

raro tamcn, qui voUmtariè peccavcrunt post acceptam pcccati remissionem; hînc illi baptisma translatiliè

notitiam veritatis. Enimverô quôd bicc Apostoli oratio hostiam nuncupàrunt, ac post baptisma semel accep-
alla et exaggcrata sit, illud primùm argumento est, tum nullam hostiam esse reliquam interpretati suiit ;

quod statim subditur Terribilis atitem qnœdam expe-

: quia baptisma secundum non est. At in pœnilenti«
cUilio judicii, etc. Atque è vestigio Irritam quis facicns : sacramento non applicatur mors Christi per moduMi
Uijeni Moysi, etc. Post pauca Rememoramini pristinos : hostiio, sed per niodum judicii. Itaque quamvis ito ni-

dies, etc., et tandem : Nolite amittcre confuicnlium ves- tentia post baptisma supersit, non proindè lanieu lios-

Iram, qnœ magnam liabet remimeraiionem. lilud deindè tia superest pro peccato. Sed de tertio argumento ni-

hoc conflrniat maxime, quôd in cap. 6, cùm dixisset :

miùm multa.
Jinpossibile est eos, etc., ne existiinaretur nulla esse Quartum verô non confuiatione eget, sed reprehon
rerum expectatio meliorum, quasi à desperalione ad sione. Ecqua enim vel iiiscitia vol imprudentia est, ea
spem revocarc cupiens : Confidimus, ait, de vobis, di- adversùm nos testimonia excitare, qua; à nobis fa-

Icclisshni, mcliora et vkiniora saluti, tametsi ità loqui- ciunt maxime? Constat sanè, eucharistici sacrilicii

mtir, ex quo temperamento Ilieronymus, lib. advers. partes quarluor esse, unam consecrationem corpoiis

Jovin. 2, colligit Apostolum Hebrœos per cxaggeralio- et sanguiuis, aiteram oblationem, tertiam fractionem,
iit-m iCTritàsse. postremam consumptionem (2). His quippè quatuor

Est et aliud responsum dignum, nisi me fallunt om- partibus nostrum sacrificium redintegrari, confici, ai>

iiia, quod niagnopcrè animadveriatur. Videlicet, bos-- solvi, qui negaverit, niliil illum de ralione perlecii

lia pro peccato duobus niodis intelligi potest. Une sacrificii didicisse, nihil qujisisse, nihil scire convin-
modo pro pœnà, altcro etiam pro culpà. Quod enim cam. Consecrationem porrô atque obhlionem cum
peccati vox pro pœnà pcccati usurpalur, illa demon- gratiarum aclioue conjunclam ex Evangelio coliigi os
strant, Rom. 7, 20 : Non ego operor illud, sed quod
(i) Sermo esl de mortalibus, qua; simpliciier, d
habitat in nie peccatum. Et rursùm Luc. 7, 47 : Remil- quasi per antonomasiam peccata dicuntur. Nam vc-
tnntur et pectata multa, quoniam dilexil vutltinn; cui nialia hoc penitùs sacrilieio delentur. ^ De Cous. dist.
2, c. Jteratur, et c. l'tritm.)
autem miniis dimitlitur, minus diligit. Quo Joco mullo-
!
(2) Probabilissimum est, specierum quoque mivtio-
rum ppi'catorum poinas multa Dominus peccata vocat.
j
nem ad sacriflcii integrilatem attinere. Nam ab Apo-
Kam culpas anlè fuisse remissas, qui superiores la- '

stol. Ecoles, tradituni ambiguum non est.

 ,

665 CAP. XI. DE EUCHARISÏLE SACRIFICIO CONTUOVEIITITIR. GG6

tendimus paulô antè ; fractio autem aperlissimè tra- aliquid fit. Quam rem illo etiam exemplo confirmât,
ditur. In eo discrimen est, quôd Lutherani in fraclione ut quùm panis frangitur et comeditur. Undè colligit,

nihil mysticum esse arbilrantur, sed solam panis dis- primitias oblationes esse, non autem sacrificium, quia
Iributioneni, nerapè, ut sua cuique porlio contingat; nihil sacrum circà cas fiebat. Ilostiam igilur aliquandô
at Ecclesia sancta, quùm bostiam frangit, Dominici antè fractionem non solùm D. Thomas, sed etiam

corporis in cruce fractionem signiûcando, Christi bos- Ecclesia vocat eo more, quo rem instanlem et proxi-
tiam commémorât, quemadmodùm Christus ipse et mam quasi prresentem nominamns. Sic Cicero, prœ-

verbo et exemplo commcmorandam tradidit. Quôd bere, ait, liustias ad sdcrifuium. L'bi animal sacrilican-
verô ad plenam hujus sacrificii rationem consumplio dum hostiani appollat. Quin et in Levitico, et in aliis

specierum attineat, conciUum Toletanum duodeciuuuii quoque plerisque locis holocaustum, hostia ac sacri-
testatur, inquiens : Quale erit sacrificium, cui nec ipse ficium ab eo, quod proximè futnrum est, nomcn ac-
sacrificaus particeps esse dignoscititr? Augustlnus insu- cipiiujt. Sed et panem ipsum antè consecralioncm

per in libro Scntentiarum Prosperi consentit, dùm bostiam vulgô appellamus, à quà appellatione ne D.
sanguis de calice in ora fideliuni iunditur. Dominici quidem Thomas abhorret. Sacerdos porrô, antè con-
corporis imniolationem, sanguinisque efTusionem dc- secrationcm, dicit se offerre saiicta sacrificia, illiba-

signari. Spectat ergô ad perfectam significationem sa- ta, etc. Quis autem theologus tàm insigniter stultus
crificii consumptio specierum. Quœ causa calholicis fuit, ut peractum sacrificium antè ho^tiam consecra-
perpétué fuit, ut dùm sacerdos spocies sumit, non lam exislimavorit? Atque ut de occulto et intcriore
edere ilhmi dicant, edat llcet, sed consumere. l't in- sanguinis et corporis sacrificio nihil dicam, extcrnum
telligamus, in missâ potiùs baberi rationem consum- certè et mysticum solà oblalione non constat. Cùm
ptionis quàm manducationis magisque , sacrificium itaque circà spccies antè fraclionem nihil sit à sacri-
spectari quàm cœnam. Quod Lutberani senlientcs, ficio factum, ne sacrificium quidem pcraclum est-
negaverunt Cbristum corpus suuni sangiiinemque Item,cùm symbolis rerum, Christo iiistiluente, de-
sumpsisse, ne consumpsisse et sacrilicàsse prol»are- beamus mortem ipsius agere, si verum et perfectum
tur. Verùm ratio primùm convivii boc exigit, ut cibi ejusque viclimœ absolutuiu
nostrum sacrificium est,
communionem et consociationem habeat; alioqui, exemplar, quam Christus in cruce pra;buit, nullum
qui ad cœnam invitât, is non convictor esset, sed autem sit rerum symbolum anlcquàm species fran-
conditor, inslructorque convivii. Atque accubationem gantur, misceantur, consumenlur, cerlissimum acci-
epularem amicorum, tametsi meliùs noslri convivium, pere argumentum possumus, antè fractionem nondùm
benè lamen Grseci tùm conipotationcm, tùm concœ- esse expletum sacrificium. Manet igilur, non coiisc-
nalionem vocant; ut qui vocat ad cœnam, nec con- crationem modo et oblalionem, verùm et fraclionem
cœnator ipse et compotalor est, non solùm non urba- quoque ac consumplionem ad integrilaiem exlorni
num convivium ineat, sed ne convivium quidem. sacrificii pertinere. Quœ res non pertenui nobis argu-
Deindè, ut Chrysostomus argumentatur, ne discipuli nienlo, indicioque patefacta est, sed gravi, conslanii-
horrerent carnem et sanguinem, necesse erat, ut
que ratione; prœterquàm quôd ab Aposlolis bas nos
Christus prior ipse degustarcl. Cbristus certè, quod
sacrificii partes accepisse, promptissimum est osieu-
se videbant facere, id ut facerent, jussit Aposlolis.
me
dere : nam Cbristum tradidisse, salis suprà est à
Inteilexil autem semper Ecclesia sacerdotibus injun-
demonstratum. lit Lutherani argumenta prohabiliitra
etum esse, ut sumerent sumpsit ergô
; et Christus, nisi
deinceps excogitent, siquidem quarlum hoc, (piod
sacerdos omnibus suis numeris absolutus, non abso-
modo diluimus, improbabile esl, improbabile esse di-
lutum, sed inchoatum sacrificium fecerit.
co, Lncai Paulique testimoniis uti, ni Eudiaria; sacri-
Nec me fugit, D. Thomam aliquandô, ut videtur
ficium explodatur.
quidem, docuisse, sacrificium antè fractionem hostisc
Nam ratio ea qnro adjungitur, captiosa est, et veri- [

esse peractum, sumptionemque spectare propriè ad simililudine fallere imperitos potest. Primùm autem
sacramentum, oblationem verô ad sacrificium; et
qui Lutheranis responderet Cbristum in cœnâ sacrifi-
rursùm asserere, fractionem hostiaî non ità esse ne- cium, non pro peccato quidem, sed graliaruni tamen
\ cessariam ut si omittatur, sacrificium maneat imperfcc- actionis obtulisse, hic non ab illis facile eluderelur.
'

tum quôd videlicet hujus rei

;
significatio non ad corpus Ejus enim rei probabilem rationem redderef, quôd
Christi verum, sed ad mysticum referatur; non ergô cùm sacrificii cruenti (lies instaretjam plané, aut certè
fractio in partibus sacrificii numeranda est. Quôd au- jam appropinquaret hora, non oporlebal hosliam iii
tem sacrificium antè fractionem pcragalur, id magno cœnâ pro peccalomyslicam exhibere, cùm impenderel
•argumcnto sil, saccrdotem staliin à consecratione illa generalis hostia illa, in quà Patri coniplacuit omnia
lvcrl)a diccrc : Offerimus prœclarœ majestati luœ de tnis pcccata rcsolvi. 0":"<q":"ii cl sanguinem circumcisio-
^donis ac datis hosliam puram, etc. Jam ergô, nondùm nis pro nobis Chrislus olilulil, cl joji-.navil, llevitque
jfractà bosJià, et oblatio est et sacrificium. Verùm qui pro nobis; nec tamen rcmissio ca ]tcccati sccula esl,
JD. Thoniaiu nobis objicit, id illo agit, ni cl socum qu.T à cruoo tandem expeclanda eral. Ouemadino-
Hpse Thomas, et cum vorà sacrificii ratione pugnct. <iùm enim martyrii plena efficacitas non in quàlibel

Ejus enim iii secundà secunda^ vcrba non obscura sanguinis cffusione est sed in eà denn'un, in qua mar-
,

sunt, sacrificium propriè dici, cum circà rcs oblatas twiimi consnnnnahir, quamvis sanguinem suun» Deo
667 DE LOCIS THEOLOGICIS. LTB. XII. 668

stalim à principio martyr obtulerit; sic passionis f

sacrificium, Qu?c sanè collectio perridicula est. Quid
Christi |)erpetu:Tî vis illa absoluta el perfecta non in ini- enim stultius dici potest, quàm legis veleris hoslias

tio, aul niedio, sed in fint' fuil. Deindè mysticsc obla- sacrificia non fuisse, quôd vororum exemplaria fuerinl?
tonis effectiis non is est, qneni falsô existimant Liilhc- Iniioccntios porrô III quosdam meritô irridet, qui putâ-

rani nos credere, nempè, ut onincs culpas pœnasque rint in sacramcnlo non esse corporis Christi et san-
resolval. Quâ de re paulô posl dicturi simus. Alia guinis verilatem; ex eo, quôd Scriptura interdùm com-
enim efricionlia hosti;ie illiiis est, quam Chrislus pa- mcmorat, id quod in allari suscipilur mysterium, ima-

làm mactavil in cruce; alia illius est, qiiain sub spe- gincm, figuram et exemplum esse. Quorum errorem
fiehns definitismystirè pr;vbuit in cœnâ. Illa gcncralis ponlifex docte, gravitcrque rcfellit; si enim, quia
est, sicul diximus, nec per sacriliciuin modo, sed per figura est sacramentum altaris vcritas esse ncgatur,
omnia sigillafim sacramenta ad effecta longé diversa ergô nec mors, nec resurreclio Christi veritas est cre-
applioatur; hLCC peculiaris efficientia est, et sub spe- denda; siquidem eas similitudinem et imaginem esse,
ciebus cerlisad peculiaria quLcdam effecta condudiiur. Aposloliis, tradit, a^ Petrus quoque scribit, Christum
Obtulil crgô Christns hosliam in cœnâ tûm pro culpà exemplum nobis in suà passione reliquisse. Nihil igi-

veniali, tùni pro pœnà qu;x; pro culpà ctiam mortali tur obstat, cur non in externo sacrificio forma sit,
deberetur. Quin in peccato solvendo sacrificii pecu- species, imago et exemplar sacrificii crucis, in san-
liaris elTectiis est. IJunc verô habuit in cœnâ sanguis guine verô et corpore, quce sunt res inlùs inclusif
oblatiis; nam in crure vim romissionis habuit genera- ejusdem sacrificii existât veritas. Sed quoniam in
lem. Sed quoniam, ut modo dixi, hanc rem sunius in
cruce, quod aliàs di.ximus, palàm et sine mysterio
confutationescquentium argumenlorum fusiùs explica- hostia cruenta fuit, in altari occulté et myslicé abscon-
turi, pergainus ordine refcllere argumenta quœ res-
dita; ne eodem modo, quo Chrislus, sacrificare puta-
tant.
remur, recté cum suo Chrysostomo Theophylacliis ad-
Quiiilo verô argumento refutando Roffensis epi- monuit, nos non immolare Christum, quemadmodùm
&copus, calii'crh, ait, novum Testamentum ide6 dici,
se ipse in cruce immolavit, sed potiùs illam crucis hos-
quia novi lestamenti confirmatio est. Quem vocis
tiam commemorare. Verùm, quia conuiiemoratio nos
ne'Kii ut probare testimoniis non queo, ità non audeo
Ira oliosa et nmbratiiis non est, sed efficit, quod signi-
explodere. Illud aftirmo, nomen hoc pro re, qu?e ex
I

j
quanquàm non Chiislum occidimus, qui resur-
iical;
testamento obvenit, inlerdùm accipi, ut in Epistolà ad
gens ex mortuis jam non moritur, Christi tamen
Hebroeos, capite septimo : Mêlions tcstamenti sponsor
mortem applicamus, ceii nunc facta sit. Applicamu?
facttis est Jésus. Sic enim promissionis vocabulum pro
j aiileni non lide solà, aut solis verbis, sed eliam sym-
re, quoe promiltitur, Scripturce auctores usurpant ; ad
bolis. Post illa namque verba : Hoc est corpus meum,
Hebnpos sexto : Jmttatorcs eorum, qui fide et patientiâ
I
(juod pro vobis Iradelur, non ait Dominus Hoc crédite;
:

hœredilabunt promissioues; ad Hcbraeos nono : Repro-

non ; Hoc dicite; sed : Hoc facite in meam commemo-
ntissioncm accipiant œteruœ hœreditatis; et Actorum
ralionem. Qua; causa, nisi me fallit auimus, Apostolo
primo : Kxpcctarent promissionem Patris. Si ergô pro-
fuil, ut veleris legis symbola, quoniaju vacua erant,
missio pro re promissà accipitur, et testamentum Lu-
umbras appellaret, non ipsas imagines rerum. Nam
thero ipsi quoqiie promissio est; nihil mirum, si pro
Evangeliura ipsas rerum imagines quasi vivascontinet,
re ipsâ, qu;c testamento est relicta, usurpetur. Ac
non ad significalionem modo, sed ad efficientiam. Ut
prima res, eademque potissima, quam nobis in testa-
baplisnuis imago est spirilualis ablulionis, qua; per
mento suo legavil Christns, fuit sanguis. Quid igitur
Chrisli sangninem fada in cruce est, sed habel tamen
obslat, cur rem, quam beneficio teslaloris habuerim,
res ità conjunctas, ac si Christus ipse nunc pro bapli-
non ego in funus ejus exsequiasque rependam? Quid,
zato sanguinem funderet. Quocircà et aliquandô idem
inquaui, obstal, cur quod de manu morientis accepi-
ausus est dicere, in singulis baplizalis Christum cruci-
mns, non id nos vivenli illi reddamas? Nisi illud frus-
(igi; non illà solùm loqucndi forma, quâ .loannes Evan-
tra alqi:e importuné repelimiis : Tua suiit. Domine,
golista stripsil, Agnum orcisum esse ab origine mundi,
omnia; et quœ de tità manu suscepimus, reddimus tibi.
sed ità potiùs ut ad effectum idem prorsùs sit, ac si
Qii:")d auteni calix impropriè dicatur testamentum, ma-
Chrislus veré nunc pro bis, qui baplisma suscipiunl,
nifcstum est. Sive enim, ut Iimocenlio placet, tcsta-
crucifigeretur.
nientuiu promissio est; sive, ul Ulpianus verè sentit,
Nec verô existimo, quùm Paulus legem dixitumbram
sententia est voluntalis justa de eo, quod post mortem
habcre futurorum bonorum, non ipsam imaginera re-
fieri voluerimus; omninô liquet, calicem nec promis-
rum, do significatu disccplâsse, quod plerique inlcr-
sionem propriè, nec sentenliam esse, sed rem, quic
pretali sunt, ut umbra signum obscurum el imperfe-
tostatoris promissione voluntatisque senlentià relinqui-
cium, imago rci expressum, perfeclumque signum
tur. Hanc verô nos hostiam pra^bere ad sacrificium
iiitolligaUn-. Quœ ut vera esse non inficior, ità à
quis prohibet? Sed de quinto argumento haclenùs.
pnecipuo Aposloli institulo esse aliéna judico. Id
Jam argumento sexto quid attinet respondere, nisi
quod ex verbis ejusdem Aposloli manifesté conficitur.
cadem velim, quœ suprà dixi, verba repetere'' Colli-
Ait enim : Umbram habens lex futurorum bonorum,
gunt enim, acuti scilicet dialectici, si Eucharistia
non ipsam imaginem rerum eisdem ipsis hosliis, quas
exemplar el imago est, non esse iilam verè ac proprié
offcrunt indesinenter , nunquàm potest accedentes per-
669 CAP. XI. DE ElCHARISTLf: SACRIFICIO CONTROVERTITUR. 670

fcctos facere, etc. Quia igitur hostioe ilhic vim ef.Ociendi ^ tamen ar.lprimrecaiis;evirUisminorest,antpotestasin-
liuii habebant, idcô legem iimbram habere dixil fuliiro- ';
firmior; imô boc uberior et maior, quôd nttingit à fine

riiin in lege grali;r hoiionim. Timbra quippè ignis non usqnc ad fmem fortiter, et disponii omnin suaviter, Snp. 8,
Il

id cl'fRit, quod ignis; nec umbra bominis idem prsstat, 1 . Eequa cnuu vis eà forlior esse potnit, qn:\^ adeô sua-
atque honio; neque enira in agendo quidqiiam aut im- ves et congruentes impetus in rerum natura posuit, ut

becillius umbrâ, aut inanius est. Sacramenla vcrô et eas nullâ vi quidem illatâ nioveat , sed vehementissimè
sacrificium nostrnm imagines rerum simt, non picI;Te, moveat tamen? Qua^ Dei virluseximia, insignisque sua-

vel umbratiles, iiianesque ad effieiendum, et imbecill;T'; vitas ninltô latiùs in gratuilis cfTectis, quàni in nat rali-

sed cùm ad vivum rerum ipsarum expressa^ tùni, si bus se effundit. Non enim soliun vitales operationrs,
ilà loqui liceat, ad efficacitatem res ipsa; viva», qua- qUcT suprà naturam sunt, in se edit mortalis homo pcr
rum imagines sunl; tanlaChristi, etEvangelii potentia grati;ï; formam et virtHtes,sed ad vitam ipsam capien-
est, ut eamdom vim penilùs symbobs imaginibusqne dam suà se aclione parât, et vivendi sibi causa es!.
tribuerit, qnam res ips:e baberent, si quùni earum Quemadmodùm enim, si maleria dispositiones quibus
conimeniorado fit, verè patrarenlur. Sed in sexti argu- ad snscipiendam formam ignis preparatur, ipsa in se

menti reprchensione multùni temporis insumpsi. >'ibil faceret, eadem sibi causa esset effectrix, ut à forma
enim reprehensione opus erat, sed ut loca eadem dili- illà informarctur, sic quoniam prrparationes vivili-

genter isli perlraeiarcnt, et bonà fide relegerent. Ibi canlis gratine homo in se efficit, ipse in suî generatione
enim plané reperirent, auetores sanctos, et verum in Dei adjntor existit. Quù in re, ul di\i, suavior et elTu-
Kcclesià corporis et sanguinis Christi sacrificiura, et sior gratia quàm natura est. Vitam namqne à nalnrâ
verissimum quoque exemplar affirmare; alterum in datam curare ac tucri ipse valeas, salulem qua*rere,

externâ forma et figura, alterum in re, qure inclusa at- morbos pellere adversos, tùm exteriiis qtiibusdam me-
que abdita in mysterio lalet occulto. Quanquàm Euthy- dicamenlisadbibitis, tùm animai virilms inleriùs exci-
miusantèconsecrationem exemplar interpretatur; post tatis. At vitic causa tibi esse non poteris, sed aliundè
consecrationem autem sacrificii veritatem. In quem eam accipis, nullà intcrveniente opcratione tuà, dispo-

etiam modnm Basilium exponit Damascenus quarto sitionc tuà nullà. Disposilio quippè omnis, quâ ad ani-
libro, capite decimo quinto. niam corpus aptalur, à pâtre générante editnr, à filio

In septimo argumento existimant homines parùm genito nullo modo. In nativit te verè spirilali is ip?e,

in tbeologiâ exereili, actus nostros nostrne redemptio- qui nascitur, non solùm principium est, nt post ;rgrilu-
nis, sanctificationis, ablutionis nullo modo causas esse. dineinsanus sit, verùm etiam, ut postquàm fueritmor-
Qure si vera essent, illa omnia essenl falsa. Omnis, qtn luus, et vitam habeat, et abundanliùs babeat. Vrx-
habet hanc spem, sanctifient se, 1 Joan. 3,5. Item 2 clarè ilaque dictum ilbid est, atque ad pbilr.sopbiae

Cor. 7, I : Mtuidemus 7ios ah omni mqvinamcnto carnis ralionem aplè : Jnslus ex fuie suà rivet. Ex quo Kiero-
et spiritùs, perficientes sanclificationem in timoré Dei, nymus colligit, liominem srbi esse vivificationis suce
Item Dan. 4, 24 : Peccata tua eleemosynis redime. Item causam. Nempè actus fidei, spei, cnarilatis, poMiilen-
Prov. 15, 27 : Per misencordiom et {idem pnrgantur tia% quibus Deus nlitiu'ad animum vivificandum, liomo
peccata. Item Prov. 10, 6 ; Miscricordiâ et vcritate redi- ipse in se facit, gratuilo quàmvis, et snpernaturali
milisr iniquitas; et cœfera id genus, qna; in sacris litte- auxilio permotus. Ne certes, quasi actus nostri graliaî
ris passîm occurrunt. Neque ex bis, quemadmodîmi remissionisque culparum causiic efficientes sint; cuva
isli falsô judicant, quidquam de Christi in nos gratià, niliil aliud quàm disjjonant ar,inn;m, ut graliam Dei
ueri(o, vi et redemptione detrahitur; quin gratiie Dei jnsliliauique reripinl. Quemadmodùm ealor pra'pnralio
et Christi muUô magis atlribiiitur. Exeniplum ponam est, qu;e ligni materiam efficiaJ, ni et formnm ii^nis

ex Ratura, ut graliic vis manifestiùs cluceat. Res uni- capiat, et naturam. Sed sicut homo aller! bomini noa
versas ad suum quemque finem vi quàdara ingcnilà re- est causa anima; rationalis, sed causa tamen est, ut
ferri, pbilosopbis omnibus cxploratum est. Sic igni, per ralionalem animam vivat ; sic homo licet causa
ul adiocimi nalur;T; sua^ congrnenlem ascenderet, levi- gralia> non sit, causa tamen sibi est, ut per gra-
tateni indidit procrealor illemundi Dciis: Tit verô cale- liam vivat. Cujus senlenliuî jam conseclaria
illa siml,
faceret, qu;T^ erat actio ignis natune conveniens, im- 1 Pelr. 1, 22 : Animas vatras castificantes. Item, Je-
pertiit calorem. Id quod in reliquis promptura est cer- rem. 4, 14 : Ablue h malilià cor tuum. Item 2 Tim. 2,
nere, qure sic à principio et forma interiore moventur, 21 : Si qiris emvndarcrit se ah islis, eritvasin lionorcm
ulnonsolùm non répugnent, sed agi spontè videanlur. sauctificatiini, et ad omiic opus boniim paraltiiii. At
Animalia jorrô non modo banc inrbnalionem et for- vasa lia'C (piidem Deus ipse fecit in bonorem et jir;!-
mam a naturâ babent, verùm ipsa eliam se movenl paravit in gloriam. Sed si non à volunlalc nostrà pur-
actionibus quibusdam suis, el ad quxrendum sibi con- galio anima; noslrce fieret, ut Damascenus argnmen-
sentiens boinm, et ad prttpulsanila adversanlia mala. lalur, non ulique dixisset Panlns : Si quis eiiiv.ndnvcrit
Qure res pr;f'(ipn<'- in bominibiis ilbistrior apparel, qui se, etc.
qnoninmiion n.L'nnfnr, n( sim'vI, sod libéré potiiisagnnt, Verùin hxe subliliùs forlassè dissernnltn-, quàm ut
ul doniini, rationo eligunl média, et se ipsi rient, ul per ea Lulherani onniis onminô pbilosopiiia; ignari pos-
•.tii:i niofba finos proposifos oonscquanhir. Nec idcirrô sintagnoscorc. llbid brevitrr inlelligaut, nos in salu-
 671 DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. XII. 672

tis nostnc operc, sanclificatione, purgatione, curatio- ac fdios per Evangelium in Christo genuissc.l'l illa pne-
ne, Dei adjulores esse In die, inquit, sultitis adjuvilc,
: lereamus : Bapdzantes cas in nominc Patris, etc. Qt^iV-

2 Cor. 6,2; ac rursùm, 1 Cor. 15, 10 : Cratia Dei me- iumqne solveritis super terraw (I), etc. Quorum rentisc-

citm. Nam de peccatoriun rodcmplione qusDslio est rilis peccata, etc. Ex quibus Constanliensis synodus
multô facilior. Eà iiemiu'; voce aliquaiidô pcrsolulio- apertè confccit, sacerdolem vcrè absolvere, verc cou-
nera pœnarum Scriplura sigiiifioat, qu;c post culpaiii iicere. Quaî si certissima sunt, ut sunt sanè, nihil nc-
remissam inancnt. lias aulom non niodô Chirstus per cesse est, quod Alberlus Pigbiiis facil, sacrilicium

sacranienla sua, sed nos oliani jojuniis noslris elee- opcrationem noslram essenegare. Mullù enim doctiîis

inosynisque rcsolvinius. Prelia ilaque Deo constituta, D. Thomas asseruit, quem locum breviter perstrinxi
quùra pro pœnis debitis cnumeramus ac pendimus, paulù anté, sacrificium oblationcm esse, et ejus actum
lune peccala nostra rediniimus. Ncc verù preliuni hoc virtutis, quie Dei cultu pio continctur. Nostra igitur

aHjuale natura nostra, sed Deigralia focit, qui lùmpro est operatio, non inÛcior equidem. Sed duplices sunt
culpis graviores pœnas, tùm pro pœnis graviorem operationes nostrae. Quaîdam, quas nostro nominc
possel corapensationem exigera. Sed hœc prelia ille reddimus, et quœ nostra gratiâ raeritisque nitun-
pepigit, lege cleraenticfi et misericordiic quidem, sed tur, ut eleemosyna et jejunium. Altene vcrô sunt,
a^quitate justitiàquc pcrniixta;. Quod si ad peccalorum quœ non à nobis cfficacitatem babent, sed prorsùs
redeniptionom pretia hiec, nostra licet, monienti ali- à Christo, ul baplismus et absolutio sacerdolis in

cujus sunt tamen, quoniara ità suâ is lege constituit, pœnitentiae sacramenlo. Quia enim sacerdos non in

quiarbitrio propri» volunlatis rerum omnium justus suo, sed in nomine Christi baplizat et absolvit, istius-
a^stimator est,quantô veriùs et justiùs nostras ipsi modi aciiones, in quibus purum nudumque ministe-
luiiiuilalesredimcmus, Christi corpus et sanguincni in rium est, non à ministro vim accipiunt, sed à Chrislo,
altari olïorendo, Christi, inquam, qui nobis est factus cujus reverà magis dicuntur esse, quàm nostra;. Nam
sancliûcatio, justitia et rcdeniptio! Ac lamelsi redem- ille est, qui baplizat, ille est, qui absolvit. Quocircà,
ptor noster unus est ille, sed quia nobis tamen nostris- sive justus adrainister sit, sive injustus, ad effeclum
que actionibus utitur ad cffeclum rcdemptionis cxplen- sacramenti nil omninô inlerest. Sicut refert etiam ni-
duni, euni quoque in hâc parte nos juvamus. NiC glo- hil, qui ignem accendil, el ad cxuslionem admove(,
ria redemptoris niinuilur indè, sed augctur, qui non frigidus an calidus ille sit. Tanlùm quippè caloris
naturai divinoe modo, verùni divina; opcralionis socios imperlit, non quantum habel quantum habct
ipse, sed

nos etiam fecerit et consortes. Sed in hoc argunien- ignis admotus. Priores igitur operationes nostrae non
lo refufando multùm omninô opcrcc laborisque con- conferunt aliis peccali remissionem ex opère operato,
sunipsimus ;
prcesertim cùm proximè quidam horum id est, ex vi rei factac ; sed quemcumque cffeclum sor-
simus adhùclatiùs explicaturi. tiunlur, ex mcrilo eum nostro sortiunlur. At posle-
In octavo enim argumento ridiculi citharœdi chor- rioris generis operationes ex se possunt peccala remit-
dà semper oberrant eâdcm, cùm causas Deo adjulriccs tere, quia, ut diximus, Christi sunt potiùs, quàm no-
in rcdemptionis humanae opère negant. Qua; stultitia strœ. Ità, si semel nos Christi sacramenta confici-
cujusmodi sit, exemplo natura^ demonstrare possu- mus, caque aliis admovemus, ex vi rerum effcclarum
mus. Fuorunt quidam usquc adeô naturalis sapionlia^ et aliorum culpas pœnasque rcsolvinius, et gratiam
imiicriti, ut opinarenlur, causas secundas (sic enim Christi imparlimur, non noslram.
appellant physici) nihil omninô ex seagere, sed rerum Sacrificium porrô allaris, quod primo argumento
.

omnium elToctorom Deum ad pr.iesentiam causarieai, rcfutando explicui, in posteriore operationum génère
qu.ie secund;ï> proximreque dicuntur, per seipsum om- includitur. Non enim suo nomine sacerdos hosliam
nes elTcctusedere. Qu?e deliratio incredibilis slidlissi- necsuum meritum el gratiam Deo
prsebet, sed Christi;

Diorum hominum è scholà philosophire non modo si- représentai, sed Christi; nec suum offert sanguinem,
biHs sed etiam convicio explosa est. Verùm quod isli sed Christi. Quemadmodùmautem, si ignem faceret,et
in naturà, idem in his qna> suprà naturam sunt ; Lu- ad comburendum adjnngeret, ignis effectionem indu-
Iherani peccant, quùm soli Deo redcmptioncm tri- ccrel; sic cùm sanguinem Christi in altari conficiat,
buentcs, causas adjutrices accipiunt, quasi blasphe- eumdemque suà oblalione applicel, sanguinis Christi
mia sit, quod in naturà sapientissimi quique dixère, id eflicientiam affert. Quo fit, ut nec sacrificii hujus effe-
nos in gratià dicere, nempè causas esse adjuvantes et ctus aut à ])ono administro major sit, aut à malo mi-
proximas, quibus prima et principalis utatur, ut res nor, nec sacerdolis iniquilas cffeclum hujus impedial
supernaturales efficiat. Quo loco vis et poteslas illius saciificii, quemadmodùm Innoccntius, lib. 5 de sacro
eô prîcclariùs exstat atque eminct, quô magis se ho- altar. mysterio, c. 5, testatur. Non est autem dogma
mini confert, cum illoque communical, non modo ut hoc nuper inventum ; nam auctorum etiam velerum
sit, sed ut causa etiam sit, quœ, vi licet accepta divi- libris pervulgalum est. Id Gregorius Iradit, 1 q. 1 cap.

nitùs, veré efficiat tamen, cl Deum quo(pic ij)sum in Mulii; Augustinus de consecr. disl. secundà.c. Utriim,
rébus faciendis adjuvct. Nam et Apostolus non dubi- Hieron. advers. Lucif. ; Chrysostomus, homilià 2 in
tavit scribere, Dei nos adjulores esse, dispensatores-
(1) Vide Ambrosium, lib. 1 dePœn., c. 2. Noyatus
que et ministros raysteriorum ejus item, se plantasse,
;
enim aiebal, se Domino offerre honorem, cùm ei soli
et ut sapientem architeciura fundamentum posuisse, rcmittendorura criminum potestatem tribuebat.
675 CAP. XI. DE EUCHARISTIyE SACRIFICIO CONTROVERTITUR. 674

seciindam ad Timoth. Epistolam, cujus verba libuit illud, quod istis firmissimum et gravissimum vide-
subscribcre : « Sacra, inquit, oblalio, sive Petrus, sive batu-r, responsis omni luce clarioribus ego refellerim,

t Paiilus, sive cujusvis meriti sacerdos offcrat, eadem qualia obsecro erunt argumenta reliqua ? in quibus ad
« est, quani dedil Christus ipse discipulis, quanique probandum vis nulla est, ad contradicendum est pro-
« sacerdotes modo conficiunt. Nihil habet isla, quàra fectô imbecilla.

t illa minus. Cur id? Quia non banc sanctificant ho- Videlicet argumentum nonum minimo negotio refu-
« mines, sed Chrislus, qui antè sacrificavcrat. Qui tabitur. In remissione enim peccati duo inleliiguntur,
« autcm banc illà minus babere putat, ignorât Cbri- et condonalio culpa», et rcsolutio pœnoc. Atque illa

i stum esse, qui nunc cliam adest atque operatur. » quidem vel per propriam (idem et cbaritatem conlingit

Hactenùs ille. Quara rem cxemplo pbilosopbise aper- bominibus, vel per fidei sacramenlum ; baic verô per

tiùs exponeraus. Docent sanè philosopbi, causas ad- fidem etiam et cbaritatem alienam. Ecclesise nempè
ministras non eodem modo esse omnes. Quse'dam cnim socictas fralrum fidelium pœnas communes per ami-
non agunt, nisi qualitateni siinilem à principaU causa ciliam focit ;
quam rem probare, allerius loci ac lem-

reoeperint; ut aer non illuminât oculos, nisi sollu- poris est. Multô verô magis banc pœnœ relaxalionem

men cumco communicaverit aqua non calefacit, nisi ; vir justiis à Cbrisli passione participai; Cbrisli autcm
priùs ab igné calorcm habuerit. In quo gênera eô effe- passio per sacrificiuni altaris non Sfilùni commemoratur,

ctus vel major, vel minor est, quô forma et virtus sed conimunicatur etiam. Saccrdotis igitur oblalio ei,

agcndi magis vel minus fuerit adjuvanti causoe com- pro quo fit, bis conducit ad relaxandam pœnani, et quia

niiuiicata. Quà etiam forma et virtute si caruorit, ni- saccrdotis ipsius opus merilorium est, quod ille ad sol-
bil pcnitùs aget, ut aer sine lumine, sine calore vendani pœnani proximo suo bénigne ac liberalitcrim-
aqua, etc. AUai sunt causœ adjutrices, quae vim prin- partitur; et quia Ecclesiai atque adeô Christi sacrifi-
cipalium causarumapplicant, ut is, qui admovet ignem ciuni est ;
quem effectum sacrificio ex opère operalo
ad stipulam, vel lignuin. In quo génère actionis non attribuiinus, nain priorem illnm liabcl ex opère ope-
facit diversos effectus diversa applicanlium qualitas, rantis. Quarè si sacerdos probus est, et suani operam
modo ignis idem applicetur. Ministri aulem et sacra- et salisfactionom vult fralri indigenti dare, dupliciter,

menti, et sacrificii cbristiani, sunt cansœ sccundi ge- ut modo dicebani, illius comniodis et ulililati servit;

neris.Non enim per sanctitatem participatam reliquos sin est improbus, una est utilitas sacrificii, quai ab Ec-
ipsi sanctificant, nec mundant alios, quia priîis à Cbri- clesiâ et Cbristo offerente proficiscilur, quam omiiinô
slo ipsi mundati sunt. Sed qualescuuKpie sint, siCbri- ministcr sacrilcgus non inlcrcipit. Sicutneeleemosynaî
sti aut sacramentum exbibenl, aut prccbent sacrifi- ([uideiii fructum domino adiniit servus, qui eam disîri-

cium, cumdcm Cbrisli sanguinem et mérita adjun- buit, detestabiiis.

gunt. In hujusautem confirmalione argument! vis sacrificii

Irenseus verô primùui non de solo altaris sacrificio in peccato remillcndo qua^rilur, culpasnc remittat, an
loquitur, sed de céleris quoque oblatioiiiltus quce figu- jtœnas; an ulrasque potiùs cl culpas et pœnas. De quâ
ralè sacrificia dicuntur. kl cpiod facile apparet, (|uo- re 1res video sentenlias ferri, quarum nullam probo.
niam Pauli teslimonimn ad Pbilippcnses excitât, ubi IJnam ut oblalio sacra culpas etiam mortales remitlere
de eleemosynis sermo lit. Illiid etiaui rekvl liespexit : possit, atque adeô gratiam conferre ; alteram, quse in
hi'iis ad Abel, et ad muiiern ejus/ et ileiu illud : Si o/fers remissione peccati nullam vim sacrificio tribuit, nisi ad
nimiits tuum ad allure, etc. Deindè Iren;ieus sermonem impetrandum quomodô cleemosyna abomnipeccatoet
:

apcrlè facit de sacrificio in ordine ad ofierentera. At à morte libérât, quia orationis loco apud Deum est, per

ne boslia quideni altaris cura, qui offert, purificat, si quam ea bona impctramus. Id'quod Ecclesiasticus ex-
ipse ne(piaui et iuipurus est. Quin magis ex oblationc ponit, inquicns : Conclude eleemosynam in sinu pati-
s:i(rii('g;i intiuinatur. Indè elait, lib. 4, c. 1 i, quôd si peris, et liœc pro te exorabit ab otnni nialo. Nec ideô Io-
quis limorein !)ei non bai)ea(, ne(piaquàm per id quod nien sacrificiuni propitiatorium esse negant. Quoniam
rectè loris oblatuni est sacrificiuni, ad se ducit Deuni, dis, qui veniam alleri impetrat, illunipropilium red-
inlùs liabens peccatum. Necoblatio talis, inquit, pro- didisse dicitur, quem suis precibus placavit. Per banc
fli-rit eialiquid. Pr;etereà, sacrificiuni altaris non so- igitiir viam cl rationcm hoc sacrificium non pœnas so-
lius adiiiinislri est, sed Ecdesia; toliiis. Ità, licet sacer- liim aiunt, sed culpas eliam omnes veniales morta-
iluli mail) oni'ii'iili non |!rosit, sed noceat, at ci, pro lesquc remitlere. Terlia sententia est, quai sacrificiuni
(|iio <)lf<rtur, utile est non saccrdotis merilo, sed Ec- ex opère operalo in po^nas valcredicat, in culpas nuUo
rlcsia;. Quam rem cxposuit Irenaius eo etiam capite in modo. Satisfaclionem itaque in altaris hostiâ esse et
h.rc verba : « Quia igitur cuin simi'licilalc Kcclcsia of- exsolutionem pœnai, non expiationem cl remissionem
« fcit, juste iminus r\\i> purum sacriliriuin (Icpiilalmn culpai. Ad bunc enim efTectuni sacramenta paraui esse,
« est. • Cijin veiù in Kccl»;sià I)»;i caput cliam imlu- ad iihim verô esse inslitiitum sacrificium.
rlalur, quod est Cbristus, conse(|ueiis fil, non opor- Sanè qui primam illam opinionein inducrunl, hi
tere, ut sanclitas saccrdotis adminislranlis sanclificet eisdem argumeniis utuntur, quse nos alligimus, quôd
Raerificiuni, quod cl per se sancluni est, et ai) impol- Alexandcr et Jiiliiis tradunt, crimina omnia hoc sacri-
luto sacrrdoU; oblaliini. Idem qui|)p('; est et sacerdos ficio dcleii; Albanabius, Cyprianiis et Damasconus
il sacrilicium Christus Jésus. Cùiu cr(;ô aii;unieni*mn aflirniaiit omnes sordes expiari; Chrysostomus et
673 DE LOCÏS THEOLOGICIS. UB. XU. 676
remissionem sarium. L'bienim sacerdos eas semel oblato sacrificio
Theoj.hylacius non obscure docent, esse
Quôd si ex verbis illis 0"or«Hi remiserilis delèsset, non esset cpus casdcm itcrùm culpas alio
pcccatoruni. :

posse reniedio exstinguere. Ncque Deus, qui non abundat in

peccata, etc., colligunt Uieologi, ministros
cl

omnes remiltcre, et graliam ex opère operato supertluis, duo externa signa proxiniè ad eumdem ef-
culpas
car nos aliter cadeni vcrba de sacrificio in- fectum iustitueret. Constat autem, pœnitentine sacra-
conferre ;

lerpretemur? Pmosertîm cùni peccata propriè vocentnr

mentum ad remittendas culpas fuisse insliiutum. Quô
sacrificium altaris ex se quoque peccata aboler ci
culpK, reatns verô pœnoe non nisi pcr tropum, quo si

nomine causse. Atqui confugere ad duobus externis signis indiscriminatim ad culpœ re-
efiectus significatur
tropos iheologo non licet, quandô nihil absurdi est in missionem abuteremur. Hanc cùm adeô facile sacrifi-

cium exhiberet, pœnitentiae disciplina penitùs elude-

proprio sermone.
Rursùm sancti Patres docuêre sacrilicium boc cri- relur, quoniam sacrificium offerre, remcdium est cui-

mina abluere, sordesque detergere. Qui autein abluit, quc vel promptissimum. Quid quôd culpas mortales
maculam tollit;non ergô solas sine confessione sacerdotes remitterent, oblatis vide-
et detergit sordes, is

pœnaskec hostia resolvit, scd culpas quoque, in quibus licet sacrificiis? Id si fieri à sacerdote potest, frustra

Remissà ciiim ciilpù, manet confessionis prseceptum Ecclcsia urgeret. Siquidem

maculam intelliginius.

pœna, non macula. Adde, quôd sanguis Chrisli my- sacerdotes et sine cognitione causce, et sine confes-

sticè hic funditur in remissionem

peccaiornm, quem- sione peccantium culpas universas per sacrificium sol-

nos ipsa forma consecrationis instiluit; at verent. Ità post baptisma susceptum aliqna superesset
admodùm
sanguis Christi pro culpis etiam effusus est, non pro
hostia pro peccatis. Id quod retrô diximus antiquis

pœnis tanlùm. lUrasque ergô hoc sacrificium solvit.

omnibus expositoribus repugnare novos enim fortassè ;

Poï^tremô, cùm idem Chrislus Patri offeratur in altari, isti contemncnt.

qui se Patri offert in cœlo, sicut oblatio, quam sancta Ex quo Ambrosii Catbarini deliratio patet, peccata

sanctorum ingressus Patri exhibet, mortales etiam antè baptismum admissa pcr crucis sacrificium re-

culpas remiitit; ilà et ea, quac in altari fil, culpas re- niitti, post baptismum verô omnia per sacrificium al-

miltet, et pœnas. taris. Ilostiam quippè crucis generalem causam esse

Nec secunda opinatio pracsidiis suis desiiiuta est. remissionis peccatorum, sivc antè baptismum, sive

Quoniam posl oblatum sacrificium pro peccato, ut fi- postcà commissa sint, tùm ad Romanos et Hebraîos

dèles intelligerent vim orationis, in hostiâ ad illud de- tradit Apostolus, tùm etiam nos manifestissiniè proba-
lendum, esse, Ecclosia bis verbis deprecatur: SU hoc remus, nisi stultum esset commenta improbabilia re-
sacrificiitm intercessio salutaris ad vemam,sit ablutio sce- fellere. Illa potiùs refellenda sunt, quoc isti contra af-

lerum, sit fortitudo fiagilimn, sit contra muudi pericula ferebant. Alexander, Julius, Athanasius, etc., sacrifi-

ftrmmncntum, sit remissio omnium peccatoriim. Atque cium aiunt delere crimina, peccataque remittere. Hoc
I). Thomas, in i, distinctione duodecimâ, qnœstione tribus modis refutamus. Primùm diximus, nec ità

sccundà, arliculo secundo, qua;st. secundà, cùm in niultô antè, cùm pœnœ pro culpis debitnc dclentur,

primo argumcnto objecisset illud : Sit nblulio scclennn, solvunlur, remittuntur, tune crimina deleri, solvi, re-

etc., respondit huJMSmodi locutiones essoimproprias. raitti. Quo sensu Ecclcsia per indulgentias concedit

Dicilur enim boc sacramentum scelera abluere, quia peccatorum omnium plenissimani vcniam, id est, pte-

ipsa impedit, contra ipsa robur ministrando. Et ad narum omnium, quas peccando contraximus. Nec rc-
<;uartnm : « F.ucbaristia, ait, in quantîiin est sacrifi- fert multùm an impropriè et figuratè illa sint dicta, an

« cium, habol offeclum in illis, pro quitms offortur; sine figura et propric, quia scilirct non est plcnè rc-

« in quibus non pntexigit vitam spirilualem in ac'.u;et missa culpa, quandiù peccator reus est solvendîc
« ideô si eos dispositos inveniat, cis graiiam obtinct pœna;.
( virtute veri sacrificii, à quo omnis gratia in nos in- Deindè, cùm ad perfectionem sacrificii pertineat
t fluxit; et per consequens peccata morlalia in eis sumptio, quemadmodùm superiùs ostendimus (nisi
t delet, non sicut causa proxima, sed in quantum gra- enim consumeretur, non existimabant vcteres consum-
i tiam contritionis eis impetrat. » Hactenùs divus matum et perfectum esse sacrificium), nihil mirum
Thomas. est, si corpus et sanguis Christi, quoniam gratiam con-
Tertia demùm opinio, (si opiniones lamenistasbabeo fiTunt, dùm sumuntur," culpas omnes ex consequenti
diff-re, q>ias video cum communi Catholicorum sensu rcmittant ; nempè is effectus gratitc proprius et con-
p-.ignare) quoniam in hostia; hujus efficacià peccata jnnctus est. Atque hoc Ecclcsia videtur significare,
morlalia nescit à venialibus secernere, ne utraque con- cùm ait : Snmpta mcramcnta, quœsumns, Domine, om
cédât pcr saerilici ;m reniitti, ad pœnas ulrorunique nia crimina nostra detcrqant. Quibus verbis intelligi vo-
necessariè cont'ugicndum putal, qiisc est bis polissima luit, sacrificium, si culpam spectes, non quia ofTertur,
ratio ità senticndi. di'lere crimen, scd quia sumitur. Eàdeni enim hàc ra-
Ilarum trium scntcntiarum, ut dixi, niilli prorsiis tione et sacramentum est, et porfoctio sacrificii. Po-
a~seiilior. Ncc enim illa prima vera est, nisi omnes stremô, D. Thomas inquartum scntcntiarum, ut modo
iboologi fallantur, qui une ore animoque dissenliimt. citatum est, respondit, sermones illos ad eam formam
Nam si culpa; mortales per sacrificium solverentur, esse redigcndos, quà ha;c, qua; oratione impetrantur,
p<T niientia» sacramentum non esset ad salutem necç&- dicitur oratio facere. In quem sensum dictum est : Vi-
677 CAP. XI. DE EUCHAH1STL£ SACRIFICIO CONTROVERTITUR. 678
tam prœsta puram, Solve vincta rets, etc. Quô Moyses cato meo munda me. Item : Asperges me, etc. Oui flni-

e^am speclàsse \ idetur, cùni pricscriptis singulis ho- hic lotum se esse procul diiltio scrilit, sed
pliits dicit,

stiis pro peccato subjungit, Levil. -i et 3 : Et orabit pro non alque perfeclè. Macula igilur ahîjua lelicta
plciiè

eo sacerdos, et dmittelur. erat, sordes aliquae permanebant, quse non fueraiit pe-

At verô ridiculuin est, si verba illa : Quorum rcmi- nilùs priore ablutione delersse. In hune ergô nioduni
seritispeccata, etc., simpliciter ad culpaspœnasquerc- (lixère veteres sacrificium abluere crinien, sordesqiie
ferinius, oninia similia, utcumque, ubicmnque, et à purgare, quàmvis scirenl, pcr pœnitentiam auté et re-

quocumque dieantur, ad eunideni quoquc modura in- niissam culpam, et gratiani jnstificalionis acceplani.

terpretari. Aliud est, mihi crede, judices constitucre, Pœnaî itaque resolulionem, quoniam purgatio et nie-

qui de peccatis sentenliam ferant, qui retlncndi ac sol- dicanientum animi est pœna omnis, ablutionem de-
veiidi habcant potestatem, qui pro culparuni vel levi- U'isionemque appellàrunt veteres, vel certè senserunt,

latc vel gravilate scverioreni niiliorenivc pœiiam in- pcr gratiam imperfeclam non plenè sanari, ablui, mun-
juugant ; aliud post giatiam initani et sacraïueiitum dari cor humanum, quoniam habitus vitioruni inhie-
reconciliationis acceplum, allaris Domiiii participem rentes, et inclinationes quasdam ad bonura commuta-
lieri. Quôd si post reniissam culpam nuUa prorsîis ma- bile ex peccato trahimus; quœ omninô res cùm siatim
neret pœiia, nec post niortalcs condonatas, veiiiales per quainlibet contrilionem evanescant, tùm exj lo-

admitlcrentur, niliil cssct opus, post institutum Pœni- latuni est, quasi sordes animi et morbos esse. Bénigne
tentiae sacraracntuni hosliain propitiationis habcre. Ât igilur fecit Doniinus in voluntale suà Sion, cùm post
hàc etiam in re praccipuè nobis induisit Christus, qui sacrificium cordis humiliali atque contriti quo dcletur

non solùm pœnitentiain dédit ad reparandam resar- culpa, alterum acceptai sacrificium justilia, quo s<»l-

tiendamque amissain gratiani, sed sacranientum Eu- vitur pœna. L'troque purgantur sordes, utroque ablui-
cbaristi*, idcmque altaris sacrificium reliquit, quo niur et niunJaniur, sed non eodesn modo. Mult* enini

gratiam sartam tectam habcrenius. Hoe enira sacrificio variaïque purificaliones, à rcbus diversis e ùstunt, quas

non modo pro conciliatâ amicitiâ par pari referimus, si siniiles omnes esse vclis, stultum te esse fateare.
verùm etiam subirntum judicem et pœnam temporalem Nam peccati maculam omninô totani, ità ut ne vesfi-
pro admissâ ac remissà culpâ niinitantem propitium ginm nianeat quidem, per quamvis grati;e ablutionem
rcddinius; hoc sacrificio dctergimus pedes, et quod pcnilùs elui, nec ratio adinitlit, nec auctoritas.

Apostolis aqua in pelvira niissa contulit, id ac multô Sed sanguis Christi ofîertur, el niystice funditur in re-

ctiain raagis pœnitentibus tribuit sanguis missus in ca- missionem omnium peccatorum. Mihi profectô su;pissi-

liccm ; hoc dcnique oblato sacrificio disponimur, ablui- mè de eà re cogilanti maxime illud considerandum vi-

mur, prceparamur, ut ad niensam Dominicam puriter, dcri solet, quod in supcrioris eujusdani argiimeuti rcfii-

nedùm aniicè, valeamus accedcre, epulisque accum- lalione breviter admonui, sanguincni Christ! in omnibus
bere divùm. Ordoigitur rerum, sacranienlorumque na- quidem sacramentis opcrari, sed in singulis suum cui-

tura poscit, ne remissionem peccatorum eodcm modo que proprium efTectuni edcre,juxtàcujusque pecullarem
in PcenitenliiC sacramento, et in altaris hostià iiiter- et significationem et naturani. Queniadmodùm causa
prelcmur. Nec ad tropos hic lugiraus. Explicatum est iHiiversalis prima non tolam vim in singulis adjuvan-
namque, resolulionem pœnai ad remissionem inte- tibus causis efîundit, sed ad illarum omninô vires vel

gram peecatiattinere, nec esse plenè reniissam culpam, perfcclas vel imperfectas se atteniperat, et varios quasi
pro quâ manet solvenda pœna. Ac si sanctorura dicta partus procréât perfectione etimperfectionedifTerenlcs;
hoc sanè loco ad tropum deflecteremus; nec sine ne- sic Christi sanguis per se quidem et in bai tisnio et in
cessariâ causa, nec sine pervulgatâ ejus vocis usurpa- pœnitentià remissionem peccatorum facit, sed non si-

tionf id faccremns. mililer tanien. Nam in baplismo, quoniam regentratio

Al abliitio criminum sine aquà gratiae non est, nec, est, lotani perfeclè culpam poenamciue resah il ;
in pr-
nisi maculam habeat, quidquam aul tergitur, aut ablui- quoniam est judicium, et satisfaetionem
nitentiâ verô,
lur. Ego, lector, nolo ablutionis et maculic metaplioras habetadjunclam, culpam resolviJ, pnnam non plenè,
ad \ivum resecare, queniadmodùm ii, qui isia subiiliùs donec salisfaclio fiieril explota. Atque in rcliquis sa-

inquirunt, forlassè verc, sed ad communem ulilitatem cramentis omnibus remissio quidem peccatorum est,

parùin. Nam si Scriptura; ac veterum testimonia sem- sed quodam modo el quasi per accidens. Quia nimirùm
per ad illam normam velimus exigere, invenicmus, ea non sunt per se aut confnniatio, aut cucharistia, aut
quandoque à veritate discreparc. Id quod uno solùm ordo, aut matrimonium ad remittendum pcccatum in-
exemplo manifestum faciam, qnoniam vel miiii ipsi slilula ; sed proprias tamen operaliones habere ne-
jani hujus disputalionis longitudo molesta est. Davidi qucimt sine gralia, qux si peccala in anima reperiat,
ad peccati confessionem culpam esse reniissam, ncmo ea depellit, ut contraria. Sacrificium allaris invenio,
vocare in dubium polest, nisi qui ea, quœ paulô antè cùm ad vcrilatem cœpi revocarcrationem, quia per se
scripsimus, aut non Icgerit, aut imnquàm sccum rc- propilialnrium est, ex se quoque ad remissionem pee-
pulavcril. iJixi, ail, coufilrbor adversùm me injustitiam cnli inslitiitum.

meam Domino, etc. Sed quôd rcmissâ culpà nondiim Verùm d'un speeies habeat panis et vini, idemque el
fuissot plenani mundiliem consccutus, is ipse testatur, altare hic el mcnsa sit, ratio ipsa rerum et ordo nalur.T
îaauiens : Ampliùs lava me ab inionilale men, ri à ppr- postidai, ut bujns altaris cffectus in illis existai, qui
679 DE LOCIS THEOLOGICIS. MB. \ll 680
mensœ hiijus participes esse possunt, nenipè accepto Il commenioratio altpie adeô applicalio lit, ex opeieope
saoraineiUo reconciliatioiiis, anteqiiàni ad amiroriim ralo, id est, virtutc sanguinis ipsius cumulalior
pa^uc
conriviiim accedere absmdiiin fst. In liis aiitem ciilpa remissio et offerenti contingit, et iis etiam, pro qui-
inortalis loniissa est. Quarè sanguis Cliristi in spccie- bus ollertur. De vivis intelligo nam in defunctis
; non
luis panis et vini per se qviideni rcmissioriein pœnie et subest causa eadem. Ad hos quippè sicut merila Cbristi
culparnm venialiiim tribiiit; interdùm tamen, (luàinvis per indulgentias non nisi ad niodum sullragii perve
per accidens, tribiiit eliam non qnia od'cr-
inortnliiiiii ; niunt, ità forsan nec sacrificii vis, nisi orationis et
lur, sed quia suniitnr. Tune enini, nt sa'pè di\i, con- suffnigii locum habet. At vivis per viam redenq)lionis
snniniatur sacrificimn. Qiiod cùm lorlè invenit liomi- et pretii prodest, quod lege justitine acceptanduiu est,
nem in peccato niortali, ignorato tamen, gratiani con- perindè ut si quanta pccunia debetur, tanta etiam ex
fert, illumque jusliûcat, si D. Thomœ auctori cre- solvalur.
dinuis. Errant deindè isti in culpis venialibus, (luasboc om-
Quaniobroni, t:uiietsi Cbristi sangiiis oflcrtur, et nino sacrificio delcri, testes sunt et scbola; tbeologi,
myslicè fnndiliir in reniissionem peccatorum (ut jam et vetcres etiam sancti. Nec enim minore Ecciesiaî
argunu-nto respondeamus), ex signifieatione tamen consensione venialia per sacrificium altaris, quàm
specierum panis et vini, tanquàm ex eausà instrumen- per aquain benedictam, per oralionem Doniini(arn,
tali et adjiiliiee definitur, ut eam reniissionem efficiat, aut siniilia bujusmodi religionis opéra, reiiiillunliw.
cnjns participes sunt ii, qui non indigné ad altare Do- Estque argumcntum in proniptu ceitissimum, quod
niini aceedunt, id est, qui nullius culpie mortalis sibi ex vl fornuT, quâ consecratur sanguis, specierumque
snntconscii, quam non priùsper pœnitentiameluerint. panis et vini, retrô collegimus peccata aniicoruni, qui
De ex opère operato sermo sit nam
effectu sacrilicii ; videlicet ad mensam Doniinicam baud indigné acee-
quasi orationis loco ad impetrandain gratiam scio pro dunt, per boc sacrificium resolvi. Illa aulem levia
mortali posse etiam oITerri. Nec tamen effectum seni- sunt et venialia, quai in amicis etiam inveniri queunt.
per babere necessc est, et quasi lege édita pœniten- Ut apertè Christi ergà nos providentiam et bcnignila-
liam peccatori, atque adeù veniam impetrare, tametsi tem intelligas, qui gravioribus morbis graviorem ptr-
oratio bsee est Deo gratiosa vel maxime. Sed objicis : nitentia^ curationem adbibuit, leviores a)item facilioii

Exauditus est Filius semper pro suà roverentià, et lioc sacrificii medicamenlo curavit. Sed h:ec bactenùs.
sacrificium semper offert Patii Filius ; sempitcrniim Isti, atque etiam qui tertiam sententiam seculi sunt,
ergô effectuai habet. Nec enim oratio Filii frustra et videant, qnomodè tueri causam suam possint, cùm
vanè fundi potest. Cui argumente respondeo. Qiias non solùm poenas, sed veniales etiam cnljias per al-

Clu'istus per se ipse fundit preces, eas omni et tcmpore taris bostiam remitti, ratio et veritas ipsa convincat.
qnas illc offert per homines
et loco exaudit Pater; at Ac de argumeiiti noni confirmatione, vereor ne ni-
non semper exaudit. Sicut causa prima quos effectiis niiùm multa dixerinius.
per se sineadjulrice aliâ voluit edcre, in bis nihil frustra Decimnm verô argumentum qurestionem perobscii-
etiit aliquando. At cùm j)er secundas causas operatrj-, ram habet de valorc sacrificii, ubi quibusdam theolo-
frustra (juandoque agere dicilur, boc est, quandoqiie gis, qnns video doctissimos babitos in scbolà, placui«>se

finis evanescit non à pracipuà causa, sed onininô ab intelligo mirabilia quidam; sed nihil est làm impro-
adjulrice. Ad eumdem quo(iue moduin, si Christus in i)abile, quin argumentando probabile quandoque ap-
cof lo hoc sacrificium offert, ut verè offert, non ad om- pnreat, bis prjeserlim qui de facie rerum judicant, ef

nein effectum sanguinis instituit offerre, sed ad effce- argutiis suis fumos ibeologise persequuntur. Horum de
ttun sid) certis speciebus et (igiiris delinitimi. Prima valnre missaî senlcntias refellere longum et molestum
igltur sententia sic nobis refutata sit. eril. Meam itaque l)reviter exponam, quantum vide-
Qui verô solam vim impetrandi in altaris bostià po- licet salis eril, ut argumento buic respondealur. Pri-
nunt, hi in pœnis peccatorum primùm errant ;
quas mùm ergô vocari in dubium non débet, quin valor
sacrificio sanguinis Cbristi tanquàm pretio exbibilo inissre ratione qiiàdanitein'is infinitus sit, hoc est, ad

redimi, quoniam res nota erat, perstrinxinuis brcviler sunicienliam, non ad efficientiam. Nam sicut Dei vir-

paulo antè. Si enim eleemosynis peccatorum pa^n:e tus el potenlia snfficiens est quidem, ut infinitum ef-

reiiiiiiuntur, cur negemus, Cbristi sanguine oblato in l'eclum edat, quoniam infinila ipsa est, sed semper

altari redimi? Ecquis autem ferai, sacrificiis veteris lamen edil finiium, quia infinitum capere res creatn

legis pœnas resolvi, sacrificio nov;e legis non resolvi? non potest ; sic Christi sanguis ubicnmqiie reperiatnr,

An vilior est Deo sangiiis Cbristi, quàm sanguis biici? sive in cruce, sive in allari, infinili pretii est, cpiia

Sed, quemadmodùin in sacramentis, non niodô quia idoneus, ut pro intinilis, si esseiit, bominibus salisfa-

actio noslra meritoria est, satisfactionem habet ad- ceret ; sed quoniam suntfinili semper, effectus semper
jnnetam pro prenà culpie débita, vernra etiam ex eo, finilus est, quàmvis prelium sanguinis nulle fine cir-
quôd per taba signa propriè nobis sanguis Cbristi ap- cnmscriplum sit. Ac de bostià crucis quidem nulla

plicalin-, vi ipsius sanguinis, et major gratia cnuferlur, bodiè nobis controversia est ; hostiam verô altaris in-
et major [lars poena; remitlitur, sic in sacrificio altaris finili valoris esse, duobiis argumentis explorare per-
non solùm quia oblatio nostra merilnm babct, sed ceptum est et cognitum. Unumillud est, quodrefutare
quia per ejusmodi externum signum passionis Cbristi modo nilimur. In eâ enim parte, docet sacrificium ia-
 ,

681 CAP. XI. DE EUCHARISTLE SACRIFICIO CONTROVERTITUR. 682

finilura esse, quia sanguinem Deo infiniti pretii cxhi- modo sacrificio inserviant, rêvera offerunt sacrificium,
j

bel, difficile factu est, enicacitatem illius argumenla- idecxpie pro suà devotione quisque parlera capil hostite

tionisnon probare. illius. Ccrtè quô causa adjutrix sacrificii principall

Alterum argumentuni est, quôd si valor missa; caus;r conjunctior est, eô magis pro pœnû satisfacit;
fmltus esset, minus satisfacerent pro pœnâ débita de- ul sacerdos plus quàm diaconus, diacomis plus quàm
cem liomiiies, qui otTerrent sacrificium, quàni si duo snbdiaconus, subdiaconus plus quàm acolylhus, acoly-
tautunimodô offerrent. Si eiiini rem quamcuinque (i- thus plus quàm auditor; horum auteni utrumque ex-
nilam decom hominibus parliaris, non lanta porlio cellit is, qui sacerdoti stipendium vitai necessarium
obveniet singulis, quanta duobus conlingerct, si inter dederit. Alque iii eliara, quô devotiijs ac religiosiùs
duos solùni dividerelur. lia, si deeem audirent niis- suo quisque munere fungentur, eô magis satisfacient.
sani, valor distributus in plures, minor in qnocumque Tanla verô devotio et religio in offerendo sacrificium
illorum existeret, quàm si duotanlùni sacrificio inté- esse poteril, ul unà oblalione tota pœna débita resol-
ressent. Item, quô plures ministri vel in allari, vel in vatur. Nec enim si sacrificium infinili valoris et, id-
choro sacrificio solenini inservirent, eu minorem lio-
circô tota semper pœna rcdimitur. Q;:oniam infinit'.im
stioc partem acciperent. Quarè qui post me vel audi- esl in génère causœ universalis, quam infinilam licèl
tor, vel adjulor ad missam accederet, is fructfis milii
causœ adjuvantes ad finilos elîeclus determinare so
et satisfactionis partem adimeret. Qikt profecto oninia lent, tantô vel majores, vel minores, qur.nlô vis ad-
absurda sunt. Quibus rébus effiritur, ut si diio fidèles juvantium causarura vel major, vel rainor est. Id quod
sacerdoti stipeni et eleemosynani conférant, qui pro in prima rerura naturaliura causa cerniraus, qu;e la-
illis liostiam pra;beat, non sit prior minorem ex metsi infinitse virtutis ipsa est, per causas secnndas
Chrisli sanguine utilitalem pcrceplurus, quàm si po- finilos effectus edit tanlos et taies, quantos cl qrahs
sterior nulhis omninô exslitissct. Quemadmodùm, si causarura adjutricum vis cl natura poscit. Nec sacer-
jjulà criicem quis unà cum Cliristo Patri oITerret dos sacrificio iraponil limites ex merilo et sanclitate,
sanguinem illum, nlbil consequeretur minus si solus, sed ex inteniione et applicaiione suà, quà huic, nul
quàm si infinili timc simul adessent, qui idem cura j

illi pro quo offert, sacrificii virlutem applicat.

Sanè,
Filio sacrificium exhibèrent. Eadem quippè hostia in
quemadmodùm parvulis baptizatis per ministri inten-
crucc atque in allari est ; lametsi ibi païens, hic in lionera Christi sanguis applicatur, certusque gradus
mysterio abscondita. Nec sacerdos tamen laboris sui gratise conferlur, non quem adrainistri sanclitas pr;c-
mercedem quamlibet accipere à mullis pro missà unà finivit, sed quem procscribere voluit Christus (nam
potest, sed quse salis erit, ut de altari ad sobrieîatem
quoUis gradus ille sit,mortalibus ignotum est), sic his,
comedat. Non enim sanguinis Christi fructum mcri- pro quibus sacrificium offertur, si simul iidem non
tumque vendit, sed opéras suas, ministeriumque lo- offerunt, certus gradus pœnse rerailtitur, quem nos
cal. Quocircà nihil omninô plus à pluribus vindicare ignoraraus, Christus suà voluntate praîstiluit. Sed ut
potesl ac si minor esset utilitas in pluribus, quàm in adultieô majorera à baptisrao graliani i ercipiunt, quô
uno. Omnis aulem opinio in hoc consentiat necesse religiosiùs et devotiùs percipiunt baplismum, ità à
est, sacerdotem, sive pro paucis, sive pro multis ce- sacrificio majorera ulilitatem capiel is qui sacrificium
lebrot, cibum vit^c necessarium expciere suo jure sanctiùs et ferventiùs offeret. Parvulis porrô ablutio
posse. Quem si unus non dederit, nulli facit injuriam,
peculiaris ministri vira crucis ad certum graduni gra-
si cxpetierit à pluribus. Quin injurius es lu, si cogas ti» définit, quem oequalem in omnibus illis esse cre-
sacerdotem, ul soliuu pro te ille hostiam praîbeat, nisi diraus, quôd cequalis in omnibus disposilio est ; adultis
tu illi pra'beas cibum. Qui ([uantus quànique sil ho- verôquoniam non est eadem disposilio, sed aliacuique
mini necessarius, prudentia magis quàm theologia atque alla, non idera grati;v gradus, sed alius alii
I
con-
dijudical. Uno in Icmpore et loco non salis eril ar- ferelur. Quo modo vira sacrificii universalcm et infi-
genteus nummus, alio forsitan plus nimio eril. nilam sacerdoiis singularis oblatio déterminai, vel ad
Sanè quixl de ulililale sacrificii diximus, rectè Ca- cerlam et a'qualcm remissionem pœna; in iiis, (jui co-
jelanus adinonuil, hoc ad eos lanlinn (jui oflcrunt re- dera modo se habent ad sacrificium, vel eliara ad in-
forendum esse. Nam qui non oflcrunl, ii non œqua- anpialera in iis, qui cùni caus;c adjuvantes sint sacri-
leni partem accipiunt, si pro pluribus. ac si pro uno ficii, aliter alque aliter afficiuntur, liocestbenè,meliùs,
dunlaxal offerrelur. l't si sacerdos suà sponlc à ne- optimè.
mine amicorum invitatus, pro illis absentibus sacri- Quôd si Chrisli sanguis tara propriè noster esset
ficet,dico, nontanlùm valerc mullis, quantum valcrel quàu) suus cujusque proprius esl, sine dubio Chrisli
uni, si pro uno illorum singulariler sacrificaretur. Ad
sanguine oblalo, tota pœna, quamvis infinita , solvc-
salisfactionem loquor;ad impctralionemnamquenulla
retur. Al, sicuti diximus, noslcr est Chrisli sanguis eo
vis minor quod pro mullis offortiir,
in sacrificio est,
modo, quo lux solis noslra est, nerapè ul causa uni-
quàm in eo, quod pro uno solo. Qiite omninô res versalis, cujns vis
major niinorve recipitur pro eo ul
cunctis oralif)iiil)us conununis est, (|uibus nihil d»;- subjertum magis minùsque disponilur, pro eoque ul
trimenti ad impelia:idum est, cpiod pro plinibus cf- causa; adjuvantes majus minusvo opis ferunl ad ef-
fundunlnr. .\l adjulorcs auditoresque missarum, ii fedinn. .\l(|ue post h.TC in refutando arguraenlo de-
Oliam, qui sacerdoti alimenta rainislranl, vel quoquo decinio oliosum erit verba plura prodigere.
TU. I.
 , ,

DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. XU. 064

MS
responsione ad tertium satis confulata
Undecimum quoque argumentum ridendum magis licula in est.

ridicula missa prcescr- Cur auleni Eucharistia sacriûcium sit estera sacra-
erat quàm refuianduin. Sed
,
,

liin ciiin in lunlà lioniinum ciecilale et iniserià nihil menta non sinl, non est illa causa, quam isti reddunt;
argumenti parti- sed quia in Eucharistia corpus et sanguis Chrisli verè
est qiiod ridcamus. Prior ergù cjus
cula facillimè eludilvir. Nulla cnim rcpiignantia est,
manenl sacramentis non manent. Undè
, in cœleris

quin convenil maxime ut (iu;*i ro Deo

,
gratiara referi- cùm làm munera in Eucharistia habeamus,
pretiosa

eam rem offeramus irato. Eisdem offorre ea Deo et possumus jure , et debemus. Sine
mus bencfico ,

quippè muneribus, bove, ove, agno, vctcres patres et oblatione autem sacrificium non est. In Eucharisliaî

gratiam Deo rcfoiei)aiit , et ilhim placare curabant. quoque oblatione niyslicè Christus et incruenlè im-

Quein in modum nos corpus et sanguinein Cbristi molalur , ideôque ibi hoslia est, in aliis sacramentis

divino nobis dono concessa nnuiera , Deo ci propitia- non est. Propriè dico ; nam pcr translat.onem baplis-

toriè reddimus, et eucbarislicè. Nam quôd pulcnl sa- mus quandoquc bostia dicitur. Abeant ergô cœci et

crificiorum species confundi, si idem eucharislicum indocli Lulherani ,

quos in uno hoc exetnplo patefeci-

et piopiliatoriumsit, m co mirificè isti fallimtur. Non nnus disciplinarum omnium ignaros esse, tlieologiae

enim confunditur tripler animie vis vegeiandi , scn- philosophie, dialecticœ, grammaticse. Nec eniin rem
tiendi, intdHgcndi, si in unà ralionaii anima très ex- lantummodô, sed sacrificii etiam nomen, ignorant.
cellcnter existant. Ex quo intelligilur, si vetcris legis
CAPUT yak.
multa , eademque varia sacrificia unum novae legis
éminçant non Exemplum secundum, ubi theologiœ conclusio in quce-
omnia transierint, ubi eontineantur et ,

stiunem vertitur.
banc esse specierum permixtionem confnsam sed ,

christiani sacrificii excellentiam perfectam. Deindè

Qu.csTio DE visiONE AxiM.E cHRisTi. — Quanquàm in

in nioribus hoc videmus , ut diversa viriutum ac vi- singulis prsecedentibus libris , Lulhcranorum nos ma-

liorura gênera in unam actionem cocant, si huic di- litia coegit de uno aliquo tlieologiae principio disse-

versi fines accédant. Idem scilicet actus est furtum el rere , atque adeô qu;tstionum ,
quse prœter nalurae ac

Bacrilegiura, idem misericordia et reiigio. Nihil igitur disciplinse ordinem in conlroversiam veniunt , multa

velai, quin cadem bostia, ad diversos relata fines, et exempla ponere ; sed capile superiore làm in eo pu-

propiiialoria sit , et eucbaristica. Deum sanè nos in re- gnae genore stylum diligenliùs exercuimus, et quasi

missione etiam peccali cl misericordem et justum agno- ad spectaculum liberiore dispulalione lusimus. Ta-

scimus, ut et gratis remittat peccata, et protio remillat metsi non ludicrum hoc, sed verum certamen fuit,

lamcn. Juslificati gratis per redempliouein quce est in ,

quod spectante orbe in Tridentino concilio certavimus.

ClirisloJesu, ait Apostolus ad liom. 3, 24. Ltrursùm, Ubi Patribus magnum lumen accendimus , tenebras

1 Cor. 6, 20 : Empti estis pretio magno. Donavil autcm adversariorum dispulimus , theologi visi sumus, auda-

Christus nobis prclium hoc, gratisque donavit, ut débita ciùs verô fecimus ,
quàm scholse auctores caUeri. Illi

nostra solvamus. Quamobrem lùm filio, lùm jalri in- enim jejunè soient, nullis ornanienlis oralionis adhi-

génies gratias ogimus.; imô, \il aliquandô diximus, par bitis, hscrelicorum sensa rationesque referre; nos au-

pari referimus. Quia verè pretium istud acceptum li- tem illa ipsa hnerelicorum argumenta ilà amjlificavi-

cél, sed noslrum est tamen, verè hoc evhibilo peccala mus , auximus , ornavimus , ut et quae arma inimicj

nostra rcdimimus , Deumque suis beneficiis placamus. habenl, acuisse videamur, et quae non habent , sup-
Quam rem Irenscus, lib. 4, cap. 5i, in h;x;c vcrba pro- peditàsse. Sed ,
quod aliàs saepè dixi, veritas menda-
sequitur : < Qui nullius est indigens Deus, in se assu- oium superal , miris licèt modis inslructum et orna-
« mit bonas operationcs nostras, ad hoc ut prcCStet luni. Verùm, ne plus juslo voluraen excrescal, non ad
« nobis retributionem bonorum suorum , sicul Domi- eiim morem rcliqua copiosè exempla persequemur,
f ims ait : Vettitc, beiicdicti , etc. lia et verbuin dédit S'^-d angustè et contracté dispulabimus, alquc ufriusque
€ populo faciendarum oblationum ,
quanivis non indi- partis argumenta non omnia sed praecipua breviler
( geret eis ; ilà et nos offerre vult munus ad altare. » porstringemus.
Haclenùs Irenœus. Et Cœleslinus bujus nominis pri- Agedùm ergô , illa sit nobis secunda quapstio , an
mus , ùi epist. 3 ad omnes Galliarum episcopos, ele- Christi anima stalîm ab initio creationis suae Deura
ganler exclamai : « misericordiam Dei ,
qui nostra claré viderit? Sunt enim in ulramque partem argu-
» vis esse mérita, qu^e tua sunl dona ; el pro bis, quae mcnta adeô prohabilia, ut ncutra firme stabilita videan-
« libcraliler largilus es , icterna pmemia es dalurus ! » tnr. Bucerus porrô negat Christi animam fuisse à prin

Quae causa Chrislo Domino fuit , ut iuilio stalim cœna; cipio perfectam. Erasmus in dubium vocal. Theologi
gratias cgerit, accipiens panem et vinum, ut distribue- vix ostendunt. Qui verô inficiantur, ii hujusmodi ar-

rcl 4iscipulis. Accipii-bal crgô ipsc, qui dabat, el idcô gumcntis uli possunt.
gratias agebat. Quo modo nos el gratias agimus Deo i. Primùm, in Christo fuit fides, sicut scriplum

pro accepto munere, et damus acceptum pro redem- est , in Isa. 41,5: Eril fides cinctorium renum cjus.

ptione animarum nostrarum. Quae omnia foré in argu- Non ergô mens ejus videbat Deum, quoniam fides

menlo 2, pro prima condusione, et in argum. 3, pro argumentum est non apparentium , ait Paulus ad Hc-
conclusione 2, clin responsione ad argum. 5 explicala braîos H, 1.
sniit. Nam et oosterior buius undecimi argumenti par- l* 2. Deindè , Christus soem habuit queraadmodùni,
 , ,

«85 CAP. XII. QU.€STI0 DE VISIONE ANIM^ CHRISTI. 686

ipse Patri loquens ait, Ps. 21, 10 : Spes mea ab uberi- que aniniam paritor ot replctanijuuilis, et replelam Isa

bus matris meœ. Quod aiitem videt qiiis, quid sperat ? lilià cum vultu Dei. Hac videlicet sunt argumenta po
3. Praetereà , tirauit , ul videre est apud Marcuni tissinia. quae è locis thcologia; contra veram theologi»
cap. 14, Timor autem futuri et incerli muli est, ait conclusionem depromuntur. Nam si quse sunt alia, vel
Aristoteles, Rhetoric. libro 2. Non igitur videbat clarè facilia sunt, et cuique in pron.ptu parata, vel ad ea,
Deum , in quo nihil ut futurum incertumve cogno- qu;c posuimus. omnia referuntur. Sed nihil movere
scitur. nos débet, ut ab schoUï dccrclo reccdamus.
4. Praetereà , crevit gratiâ non solùm apud homi- Omnes autem thcologi definiunt, Cliristum ab in-
nes, sed etiam apud Deum, Luc. 2, 24. Non itaque Dei essentiam vidisse. Qu:e conclusio
stanti conceptiunis
erat beatus, nec videbat Deum, quia beati crescere in licèt solàtheologorum auctoritate probaretur, satis
gralià non queunt. firma habenda esset, quemadmodùm lib. 8 constitui-
5. In notiiià insuper et visione bealâ nulla rerum mus; sed his quoque argumentis denionstralur.
cognit;iruni successio est. At Deus Christi anim;c Primùm ex illo Joan. 1, 14 : Vidimus gloriam ejus,
quidam demonstrabat , alia celabat posteà denion- gloriam quasi unigeniii à Pâtre. Quo loco D. Thomas
slraturus, juxtà illud Joan. 5, 20 Pater omnia demon-
: advertit, gloriam animoc Christi ex pcrsonali unione
stral fîlio, quœ ipse fucit, et majora his demonstrabit ei vcrbi et anima; esse derivatam : id cnim Evangelista
opéra. El rursùni , Marc. 13 , 32 : De die illà nemo non obscure significat, ciim, voceeàdemrepelità, ait :

scil, nec filius. Gloriam quasi unigcniti à Paire. Illam sanè animara la-
6. Prœstantius item et jucundius est gloriam et ho- lem existimcmus necesse est, qualem decebat eani es-
norera consequi par opéra digna ,
quàm sine ullo om- se, qure csset Deo conjuncta vel maxime; nimirunj un-
ninù merilo. Christus ergô animai suse felicitatem tan- dccunique perfectamomnibusque omninô numeris
,

quàm virtulis pr;cniiura accepit. Quarè non esl in pri- absoliitam. Quod qui non senliat, hic de unione pcrso-
mo instanti visionem Dei consecutus. Meritum eniin nali Dei et hominis stultissimè sentiet. Jam si anima
praemium antecedit, laborque merccdem. Nec fieri po- Christi unita Yerbo non fuisset glorificata, fuisset pro-
test utsimul quiset mereatur beatitudinem , et beatus fectô imperfecta. Magna quippè huinana; menti perfe-
sit , nisi simul sit anima et in via , et in vite termino. ctio deest, si félicitas dcest. Ac vidcrc Deum per spe-

Confirmant autem argumentum hoc sacrarum litte- ,

cuhim in œnigmate, iniperfecti hominis esse, testis esl
laruin teslimouia plurima. Ut illud, Isa. 53, M : Pro Paulus in hcoc verba 2 Cor. 13, 10 : Cùm venerit quod
eo quod laboravit anima ejus, videbil et satnrabitur. Sa- perfectum est, evacnabitur quod ex parte est. Cùm essem
tiabimur autem , ait Ps. 16 , 15 , ciim apparuerit gloria parvukts, loquebar ut parvulus, sapiebam ut parvulusj
Dei. Item, Ps. 44, 8 : Dile.risti justitiani , et odisti ini- quandb autem foetus sum vir, evacuavi, quœ erant parvu'i.
quitatem ,
proptereà uniil te Dcus oleo lœtitiœ prœ con- ^ ideinus nunc per spéculum in œnigmate, tune autem

sorlibus tuis. Item , cîim dixisset Ps. 15,9: Caro mea faciead faciem. Nunc cognosco ex parte, etc. Quia igitui
requiescel in spe ; et : Non derelinques animant vieam ab utero Christus non sapiebat ut parvulus, sed vir
in inferno , subjicit Christus ipse : Notas milii fecisti omiiinô pcrfcctus erat, ab utero quoque Deum facie ad
vias vitœ, adimplebis me lœtitià cuni vuttu tuo. Non igi- facieui videbat. Id quod Jereniias pnx'dixit, inquiens,
lur antè mortcm adimpleverat eum Deus la^titià vul-
j
cap. 51 Novum creavit Domiuns super terrant : Fe-
:

tûs sui ;
quâ de re ne ad faciem quidem videbat Deum. mina circumdabitvirum. Adde, quôd cui communicalur
Item, Apoc. 5, 12 : Dignus est agnus, qui occisus est, \ esse, ei etiam communicalur propria roi operalio, quoe
accipere dignilalem et sapienliam ; non ergô antè mor- i
consequilur esso, ut cui dalur esso ignitum cidcm quo
tem accepcrat, sed meritus est eas accipere moricndo. que dalur ut calefaciat; et cui darolur esse sol, is sin
Item , Isa. G2 , H : Ecce salvator tuns venit , ecce mer- (lubio illuminaret. At propria Dei actio est videre se-
ees ejus cum eo , et opus illius coràm illo. En merces ipsuB); hàc enim visione beatus est ergô, cùm anima :

en opus ;
gloriam ergô animse commeruit. Nam gloria Christi habcret esse divinum, habebat item suo modo
corporis, tametsi merces fuit operis sui Christo, non (livina; nalunn propriam aclionem, alquo adeô vidol)?t
lamen fuit simul cum eo. Item Ilebr. 2, 10 : Docebat Deum. Adde etiam, quôd major oral uiiio anirn.T Chri-
eum propter quem omnia et per quem omnia qui
, ,
,
sti cum Yerbo, quàm unio bealorum; sed ex hàc cxi-
muUos fiUos in gloriam adduxerat auctorem salutis eo- ,
stit claritas in iiilellectu beati, ul Deum videat : ergô
rum per passionem consummari. Quid autem per con- mullô magis ex ill.^ talis claritas orietur. Id divus Tho
Bummationcm intclligatPaulusquanquàmnomen ipsum nias hàc ratione confirmât : « Quanlô rcceplivum jiro-

prac se fort, in eàdcm Epistolà exponit, intpiicns, cap. « pinqiiius est causa^ iiifluonli, lanlô abundanliùs et

^l : Ut non sine nobis consummarenlur . Finem ergô t phiiiiis recipit influcntiam ejus. y Sed mens Christi
Ruum Christus per passionem adeptus est. propiiiquior erat causx luminis glori.T, quàm omnos
Posircmô, non potestesse cum summo gaudiosiun- aii?;(li Itoali : pleniùs ergô atque perfectiùs ognosce-
ma trislitia conjuncta; at qui vidct Deum, is maviniè bal Deum.
gaudel; Christus vero maxime tristatus est, juxtà illud : Aiginnenlatiir prrelcreà D. Thomns ,
gloriam iu

Tristis est anima mea, etc. Et iterùm : Replcta est ma- anima, fieri ex eo, quôd divinilas sit pra'sens intellc-
I
tu anima mea. Non ergô Deum videbat, nisi velis duo clui, sicut lumen in acre ex pra^senlift solis. Quia enim
fimul contraria in eodem subjoro f utiiiisso. oanidiun- ! uioria Dit ingrediebatur per viam orientaient f terra
687 DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. XI!. 688

splendebat à majestate ejus, aitEzcch. 43,2. Cùm ergô | 55, 4, testent populis dedi eum. dncem ac prœceptorem

lux ipsa non soh'im ingressa fueiil in animnni Chrisli, j

geiiiibus. l'i aiitom lestis perfeclus sil, illa res in eo

scd ci fueril in idem esse personale conjuncla; clariias prima qua-ritiu", ut hoc probe cognoscal el leneat, de
gloriosa indè secuta esl, ulsplendor sequilur solem. quo leslimonium esl lalurus. Si dux itidem, el pr;e-

Pnielercà Dcus allingilur à naturà inlelleclun'i por ccplor consummalus quispiam habendus est, scirc il-

cognilionem etamoreni; at anima Chrisli propinquis- lum oporlelel fincm, quo ducat, et veritalem onuiinô

simè allingebat Deum, quia cral Dco propiiiquissiiua : quam doceal. At Christns lestis vcritatis erat, à Paire

ergoejus propriie actiones, nolilia el amor, non longé, dux et praceptor conslilulus; quocircà necesse erat,

scd proximè Deum altingcbanl. Mens verô, cùm csi ul à Dei verbo mens polissimnm et ratio hominis in

vialrix, percgrinatur à Domino, à longèque rcpromis- ipsâ unione perficercnlur. Nec laborare d.ù opiis est,

sioncs aspi( il; cùm autem videl per spcciem, prascns ut iiivenias, quandô Apostoli gloriam quasi unigeniti à

esl el propinqua, ni adCorintîiios el ad Hcbraîos iradit Paire viderinl, cùm Pctrus, Epist. 2, cap, 1, id sigiii-

Aposloliis. Si ergù anima Chrisli peregrina cl hosp«s (icanlissimis verbis patel'acial : Non indoctas fabulas

cral super lerram, cerlè non erat Deo p^r cognilionem secuti, ait, notam facimus Domini nostri Jesu Cliristi l'ir-

Droxima, sed angeii cranl Deo proximiores. tutem et prœsentinm, sed speculutores facti illius iiiagnù

Ncc me fugil, posse à calumnianlibus objici, aliud tudinis. Aecipiens enim à Deo Vatrc honorem, el (jloriani,

esse quôd res sil pra;s.ns anim;csecundùm esse reale, voce delapsà ad eum htijusremodi à mognifirà glori'l :

aliud quôd sil praescns secundùm esse inlelligibile. i Hic est filius meus dilectus , in quo mitii complacui;
Anima enim nostra inlelleclui noslro conjunclissima ipsum audite ; > et liane vocem nos audiviinus de (celo alla'

esl, si esse reale considères. Sed quia conjuncla tain, ciim esseinus in monte sancto eum ipso. Virlutem
non esl secundùm esse inlelligibile, vidcre eam inse, el potenliam vocal, quà Verbum caro faotum esl; prœ~
'

quamdiù mortali corpore circumdamur, non valemus. sentiam verô, quà habilavil in nobis; at \irlutem el

Al hocc obj.eclio haberel forlassè locum, si (ilius Dei pr.esentiam simul, quia filius hominis erat in cœlo,
aniraaî ralionali, perindé ullapidi aulslipili fuissel uni- hoc est, ejus anima videbat Deum, elvivebat tamen in

lus, nec in unione illà esse intoUecluale primo specla- moî'lali corpore super terram (1). Ità enim pncnun-
lum exquisilumque fuissel. Verùm Patres Ecclesiœ velc- liaveral David in paucissima verba ; Beatum faeiet eum
res, menlem polissimè assumplam credidêrc, per racn- ^
in teirâ. Nam quôd bealiis aliquis quasi Iransiens fue-

tem animam,peranimamvel ipsamcarnem. August. in ril in lerrà, in Scripturis s:cpè legimus. Sed quôd ha-
« libro do agone chrisliano : « Invisibilis, ait, el incom- bitaverit in nobis quasi colonus, el quasi viator decli-

4 mutabilis \oriias per spiritum aniniam, et per ani- nans ad manendum, h.TC praîsentia potentioe miraculum
< mam corpus accepil. » El in episi. ad Volusianum :
j
est. Sanè viderunt gloriam animai in corpore tanquàm
t animam sibi
Ipsa magniludo, inquil, divinn; virUUis in speculo, ideô apte dixit, spéculantes, gloriam autem
« rationalem, el per eamdem corpus bumannm, lo- quasi unigeniti in voce delapsà à magnificà gtorià : Hic
« lumque omninù bominem in mdius miilandum coo- est, etc. Teslis ociilalus esl : J psum audite ; doclor vc-
f ptavil.» Ac Damascenus, in lib. 5, « unilnmesse ait ritatis explorait! acvisae, esl : Ipsum audite; dux est,

i carni per médium intelleclum verbum Dei. > Quam qui elviam sciai, el terminum sciai : Ipsum audite,
rem divus Thomas, p. 3, qua;sl. 6, divine, ul omnia, alque adeô videte etconlrectale; nam habitat in vo-
cxplicavil. Atque b;ec causa, ni fallor, EvangeiisliTC bis, quam vis gloria ea sil apud me, quam in prœsenlià
fuit, cur non diceret, aut filium, aul viiam, aut lucem, cernitis. Sed de primo Joannis testimonio nimiùm
sed Verbum carnem faclum esse. Verbum enim pro- mulla. Secundùm principale leslimonium pro eà con-

lem mentis apertè signilicat, ol naluram inlelleclualem clusione comprobandà iUud esl Joan. 1, ii :Verbum
prœ se fert. Quorsùm autem Joarmes diceret, primum habilavil in nobis ,
plénum gratiœ et veritatis. Undc divus
inlelligibile, hoc est, Verbum exlremoilli, idcst, carni Thomas bifariàm colligit. Sive enim pleniUidinem gra-
se junxisse, nisi ul monerct, Sapienliam Dei altigisse lia^ in Chrisli anima ponas, sive pleniludinem verita-

quidem à fine usque ad linem forliler, sed disposuisse lis, utrinque conficilur, eam Dei essenliam vidisse.

tamen omnia suaviler, el tarnemsibipropter animam Gralia quippè via; in ordine ad gratiam patrù-c inipor-
univisse? Etenim quod per se inlelligibile eral, id cui fccta est, lantùmqne déficit à pleniludine, quantum à

se priùs quàm inlelleclui menliquc conjungerct ? INempè perfcclione déficit. Quarè, si imperfocta gralia in Chri-
ex fine assumpiionis liquidô apparet, quid Dei vcrbun» non fuit nimirùm gratià plenus. Objicit autem,
sto fuit,

in eà conjunclione expetierit. De quâ re, quoniam Bealam Virginem, dùm vilam eliam mortalem degercl,
non ilà mullo posl laliùs diclurus sum, nunc illiid salis plonam gratià fuisse, nec vidisse lamcn Deum. Verùm
est, finem hominis Dei nolitià conslare. Qui ergô fa- hune scriipuluni eximit tcrlià parte, qiuestione septimà,

ctus est homo, ul bominem ad fincm suum, id esl, ad arliciilo docimo. Non enim fuit Christns gratià plrnus
claram Dei cognilionem ducerel, is menlem sibi pnc- ex parle, sed omni modo, ul arliculo primo el nono
cipuè conjunxil, quà finis prœnoscilur, quitrilur, pos- ejusdom quseslionis ostenderal. Nempè in ipso compta-

sidetur. cuit omnem pL'iiitudinem inliabitare, pacificans, etc.,

Hoc verô illa eliam argumenlaiio confirmât. Filius
(I) Mémento scriptum Non vidcbit me homo,
esse :

Dei in hoc nains est, elad hoc venil in mundum, ul et rivet , a-! C.hristuni id esse référendum ostcndil Joau.
testimonium perhibcrel veritaii. Ecce, ail Deus in Isa. i
J ncs. cao.lO. ( N ide Cajelanum in Ps. 8, Jerem. 4,.)
 ,

DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. XII. 704

703
cessariô demonstrare ; îiihil , ut milii videtur quidem ,
i quncstione de anima boc testimonium voluiî usurparc.

lemerè faclurus sum, si de eàipsà qiutstione dispiiio, ,

Nam quarlum de resurrectione agit , non de immor-

quam làin niuUa et pracclara ingénia versàrunt. Non talilate. Sicenim Dominus ail: De resurrectione autem
j

me aninuis, mortuorum non legislis, etc. Nihil verô probibet ut

cnini rem aclam agam , sed, nisi fallit
j
,

plané iililem ne dicam necessariam , ;

pr.Tesertini cùm |
anima cum corpore simul inleroal, et posleà cum
Cajelanus eliam nosler suî valdè dissimilis scripserit , \
corpore simul exsurgal. Non ergô fidei decrctum est

se credereqnidemanimamralionaleraincorruptibilem animas esse immorlalcs.

j

esse , at ncscire tamen (1). Quâ in re cum Ilenrico et 4. Quôdverônaluraliargnmentalione anima; immor-
quôd
j

Scoto ex parte consentit quos idem miris olim modis lalilas nequeal oslendi, illa prima conjectura est,
,

exploserai ; ex parte , inquam ,

quoniam non alios
|
cùm Ambrosius et Augustinus , ul id probarent,

quidem , sed se scire inficiaius est. omnes nervos inlenderint, nibil omninô confecère.
Ut ergô hœc controversia ,
qnàm fieri poterit ,
ac- Non autem pra^cellimns Ambrosium et Anguslinum.
j

curatissimè constitualur ,
priiicipio argumentabimur, i
5. Ad bjcc, cùm Scotus , Jandunus, Cajelanus

hanc quaestionem nullo modo ad fidem attinere,deindc |

divi Tboma; rntiones expenderint, viri scilicet magno
non posse naturce ratione demonstrari. i
ingenio, niagnàque pliilosopliia; eruditione prœditi,

i. Docet porrô Augustinus , idqnc non semcl , sed i

at pronuiiliaverunl tandem, rem non esse demonslra-
ssepiùs , non esse fidei quaestionem , an animœ ratio- !
lam, sed creditam. Non est autem verisimilc rationes
nales ex traduce sint , an poliîis ex nihilo in singiilis !
cas, si évidentes essenl, ac Incidie, nullum evidenlia;

oreentur singulac. At si anima hominis ex traduce vi lumen acribus acutisqiie oculis allaluras.

seminis propagaretur , sine dubio esset ut generabilis, |

6. Pr:T'l<>reà, Arisloteli^s non idem se^ f er in b.V.
ità eliam corruptibilis. i
re. sed lùm boc, lùm illiid scripsit;non est ergô pro-
2. Dein Sadducaei existimabant animnm bominis 1
babile, eum in lanlâ varietale el inconsianlià cert?.m

esse morlalem ; nec lamen habebantiir liTrelici ; quin \

exploratanufrie aniira; inrrrrlalilatem babnisse. Nam
ut religiosos cos colebat fidolis populiis. quôd pro .-ininia' rationali's incorruplione aliquandô
5. Pra;tereà ,
quatuor sunl Scriptiira; tcstimonia ,
senser t, i!l c;rlera lora omillnm, qua; el D. Thomas,
quibus vel maxime animorum immorlalilas doceri po- 2 advers. g!'nl.,cap. 79, ri Ferr riensis, in commen-
test. Unum illud est Eccles. 12,7: Doncc revertatur lariis, af^erunt, is locus planus el cxpedilus est, qui
putvis in terrain , tuidè erat , et spiritus redeat ad Dciiw, secundo libro de Gêner, animne capilc tertio babelur,
k,Hi dédit illum. Alterum Sap. 2, 23 : Deus creavH lio- ubi aperl' d icet Aristolelos, menlem hominis non in

minem inexterminabilem , et ad imaginem siinilididinis «eniinis \irliite esse, i!t rrliquas animas, sed exlrin-
sitœ fecit illum. Tertium Matlb. 10,28 : Nolitc tiimre s eus advenire. Quôd si non educilur de poienlià ma-
eos, qui occidiint corpus, atiimam aulein non possiint j
leriîP,, noc à genrranle bomine vi seminis editur,
occidere. Quarlum, quo Dominas in Evangclio uliliir, '

I
cerlè subsislens est , nec à malerià dependcl. Quôd
Matth. 22,32: Ego sicm Deus Abraham, Isaac, cl ^
verô de liàc senlenlià inîerdùm eliam desciv^"'*
,,., .. . . .. -^uugere, si sua
Jacob. Non est Deus mortuorum sed vivenlinni. Eté- , etanus multifariam suadet
I
, et •"_ ^
i

.... ...Cl m lib. o de Anmia, ani-

.....m
. ,

nim qiiod Augustinus, q. 33 in Nimi., affirmai, ex! fit verisimile, pn""^. . .

..ùiieni, nisimcidat errorem Averrois ,

lege Moysis esse ca;teris evidenlius
I

, id ne probabile iirit"^'"
' 'vol in Pylbagorx deliramenlum. Secundo , quia libre
quidem mihi videri solet, ut animas ab intérim '.' -
nUgUSlliUlS primo de cœlo asserit quidquid incorruptibile
cemus. r . .,,. - ,
sit , id
Ex quatuor aulem illis, onr :.

„ « . . , .-..u. îJ, inlirmum esse ad- perpeluum eliam fuisse. Tertio quia in Etbic. LFb
referuntur, pnmum .
,

'
^"^''^0""^ anmias per propaginem genc- 1, Solonem reprebendit, qui asscruerit ,
post morten»
dorel V'^
• aii. Infirmum ergô ctiam est contra eos qui dixerint vcram snperesse bominis beatitndinem. Undè el de
cas cura corporibus interire. At sicut scriptnm est, ait, jilorat brevem bominis felicitalem, el opes, ac divitias

Aonec spiritus redeat ad eum, qui dédit illum, sic eliam lanquàm felicitalis adjumenla requiril. Nec de bominif
legimus : Spiritus vadens, et non rerfiens. Secundum animo post mortem verbum ullum in illo reperies.
item rofellel fortassè quispiam dicens, non ibi de Non est autem credibile, eum, si existimaret animam
anima sermonem esse, sed de boniine, quem Deus esse immorlalem , nec de nmdo, quo inlelligeret se-
per gratiam fecit à principio immortalem. Undè sla- parala , nec de ejus felieitalc quidquam vel brevilcr
lîm subjicitur Invidià autem diaboli mors introivit in
: porslricliirum. Quarto, ex proœmio libri de Anini.l,
orbem terrarum. Tertium autom de morte spiriluali ubi illud fiindanicnlum jfcit, si inlelligcre esl phan-
anima; boc est de ailernà, inlorprelari licet, de qnà
, , l;;hia ant non sine phanlasià, non eoiUin^il animam
, ,
°
. .
liabcs
I

illud : Dénies leonis, dentés ejus interficientes ;

scparari ; in lerlio aulem lihro posuit anlecedens,
animas hominum. Qiia; res suadclur quia prolinùs ad- quôd inlelligere non esl sine pbantasià ; undè el con-
j

ditur: Eum timete, qui postqnàm occidcrit, liabelpnlcs- sequens, etc. Quinlô ,
quia non Cregorius Nysscnus
tateni mittendi in gehennam. Quart- I). Tiiomas nec in modo, qnem div. Thomas refcrt, verùm ctiauj .lusli-
j

prima parle, nec in Sunïmà cî)nlrà génies, nec in nus Martyr, in lihro adnioiiiltuio geiilium , et Tbco-
j

(1) In cap. !) Episi. ad liomanos conlrà scripseral '

dorelus, libro quinlo de Curai, gr. Aiïecl., consen-

et in pari. 2, et in iib. 3 de Anima. I tiunl, Aristolelem aniuiorum immorlaUlalem negap»
 ,,, , , ,

091 1>Ë LOCIS iiitOLOoiClà. Llii. \h. .ç}^

quippè nemo vidit unquàm , nec Moyscs , nec Joan- quia nescio Deum , ero similis vobis , mendax. Sed scio

nes, iicc Proplietae, nec Aposloli, nec Evaiigclistoe : eum et scrmonem ejus servo. Quôd enim sermo sit de
Unùjenitus, qui est in simi Putris, qui vidit arcana scientià , ut à fide distinguitur, illa verba videiilur

ipse enarravit. Ne verô hoc ad divinitatera Filii ostenderc : Ero similis vobis , mendax. Judaci quippè
non etiam ad humanilateni referalur , tùm ralio pro- fidem habebant eo tempore, quàmvis cum Christo cer-

hibet tùm auetoritas. Ralio illa est quèd Christus

, ,
tarent. Quôd autem secundùm liumanitatem loquer©-
teslis vcritatis orat à Pâtre dcslinatiis, non solùra quia ;
tur, illud probat Scio eum et scrmonem ejus servo. : ,

Deus , sed quia homo. Quarè ex uirâque naiurà opus lloc verô divi Thomie argumentum video refutari

erat teslimonium esse perfeclum. Auetoritas ejusdem

posse. Quoniam est quœdam scientià sanctorum, quae
\

Clirisli est, quia liane rem posteà inanifostiùs exposuit, cum charitate conjuncta est, quàmvis evidentiam non
j

inquiens : Amen, amen dko libi, quia qiiod scimiis, lo-

'

habct. In hoc scimus ,

quoniam cognovimus eum, si

qiiiniur, et quod vidimus, testamur, etc. Et proliniis :

mandula ejus observamus. Qui dicit se nôsse Deum , et

mandata ejus non servat, mendax est, i Joan. 2 3. De

Nemo ascendit in cœlum , nisi qui descendit de cœlo ,

qui est in cœlo. Quo loco verè Cajela- hâc scientià si quis contendat Christum Joannis cap. 8
Fiiius lio))iinis , I

mis cl diligenler advertit , verbum ascendit non prie- , I

scrmonem lacère , vix refelli poterit. Quin dicet for-

sentis, sod pnvteriti temporis esse quai res ex gra;co lassé quispiam , haîc divi Thomse argumenta probare
;

oxcmplari patet. Quod cnim Joannes apte dixerat :

id quidem quod deceat, non id lamen ,
quod oporteat.
nunc verbis Christus Ità congrucntia illa esse cogentia non item. Sed nos
Dcuni nemo vidit nnquàm, id aliis ,

Tune enim homo sccun- priniùm non id agimus, omnia divi Thomae argumenta,
ait : yemo ascendit in cœlum.
ea etiam qu:e ad certam theologia; conclusionern pro-
dùm animam in cœlo esse dicitur, quûni videt Deum.
dietum est ilcdiè mectun eris bandam afferunttir, certa esse et nccessaria. Nimirùm
Ouo sensu lalroni : in

paradiso. custodiam hominuni definiti enim in veteribus quoque theologis, in summis Eccle-
Et Angeli in

quia seraper vident faciera Patris qui in coelis est siœ pontificibus , in conciliis tandem quaîdam argu-
,

Bempcr quoque quamvis in terra menta invenias quoe suadeant quidem , non cogant
in cœlis esse dicuntur, , ;

sapé nemo viderat at certis aliis exploratisque permixta , non modo to-
sint. Antè Christum ergô sicut
tum disputationis corpus exornent , verùm etiam con-
Deum, iià nomo in cœlum ascenderal. Ut antem quasi
firment. Probabilia igitur argumenta necessariis ad-
manu tangcrcs , scrmonem de Christo secundùm na-
jincta tantùm abcst ut reprehendenda sint , ut sint
appositè subjunctumest
,
lurain humaiiaro fieri, : Fiiius
etiam commendanda. Quanquhm istis equidem argu-
liominis, qui est in cœlo. In quam sententiam Patri ipse
Volo, Puier, ut uhi sum ego, et illi
meiitis utor, dùm adsunt cùm absunt non requiro. ; ,
posteà locutus est :

Illud hujus generis videtur esse In ipso sunt otnnes

sint nwcum , ut videant cl ritatem meam ,
quam dedisti
:

thcsauri sapientiœ et scientiœ Dei absconditi , Coloss. \

milii. Joan. 17, 24. Nec Baptista hanc Christi in lesti- ,
j

3. Illos autem in Christo non fuisse omnes , si scienlia

ficaiido perfectionem tacuit, imô in hâc quoque resuum t

ro;nrr-»-^^^,^j^^QijjQ ei beatorum defuisset. Simile est hoc , Christum fuisse

excelli professus est , inquiens
Nec verô inscim,^ ^^^.^^ ^, ^,,^.,,.j ,^^^ ,g^,^,„^
caput, non solùm horainum , sed etiam angelorum
^

loca ad Christi divimlatem retu..^^- -'^aos Eph. 1 , Coloss. 2. Incongruens verô esse, ut membra
haec ferè
Christus et videbat Deum, et ubique crat. Seu t-c.
^^ |
capiti scientià et elarilate antecellerent. In hoc deni-
bellum erat ilUs cum Arianis et Kunomianis acerri- —-^hî^bilium génère forsitan et illud est, 2 Cor. 3,
nossent initu^..
'^ . . . .. ,•••,.,
nium, ob idque omnibus testimoniis, quibus potera*t, , . .
''"^ morlis futt in gloria tta ut . non
qluriam vultns ejus quœ eiu... , . ,,
Cliristi Deitatem assercbant ,
cùm res erat
prœsertîm •' '
/''.rm Moiist propter
Nam nec glorificatum est ,
quod clarnn ... J^^.
in promptu et facillima quemadmodùm fermé in \

,
propter exceltentem gloriam. Si enim quod evacuà-
prrcscripiis locis. Nain illud : IS'emo ascendit in cœ-
tur, per gloriam est, multb magis quod manet , in gloriâ
lum iiisi Fiiius hominis ,
qui est in cœlo ,
quo pacto
,
est, etc., usque ad illud : Nos autem revclatàfacie, etc.
verè ac propriè in divinitatem quadrare possit , non
Non ergô decebat, ut primus novi teslamenti admini-
Bâtis intelligo. Non tnim Fiiius hominis,
quia Deus
ster spiritûs atque animae gloriâ careret , ex quâ non
cœlum ascenderat, sed quia homo. Quo-
erat, lune in
solùm faciès , sed totum corpus glorificaretur, ex in-
modô autem in cœlum ascendisset nisi secundùm ,
tegro, Matth. 27. (Vide Orig., hom. 12 in Exod.) Ilœc
animam, vix explicari queat. Cogor itaque cum Caje-
igitur dicta in primis sint.
lano hune Evangelii locum ad adstruendam anima;
Deindè (
qua; res ccrtè est animadversione dignis-
Chiiiti gloriam urgore.
sima) non mihi illi probari possunl, qui ea in theo-
,

Quinluin teslimonium, quo D. Thomas ulkt- exstat

qur, id quod decet
logia argumenta confundunt , ,

ejusdem Evangelii capite octavo El si e^ estimo- :

ostcndunt quasi non intcrdùm idem etiam oporteat,

nium perliibeo de me ipso, verum est teslimonium meum,
;

quasive indecora omnia paria sint, et non sint

qusedam
quia scio undè veni, et quo vado. El postcriùs : Si dixero
abhorreat.
à quibus et ratio, et theologia omnis
Clirist-im juxtà suscerti argumenta quce confirmant esse quidquam ire
{{) Affirmât Hi<^ronvmu8 Sanè ,

coriwris di>pensati()in;ni à Paire audirc quid loqualur; roligione nostrâ congruens et deCens ,
ea oraninô bi-
ergo juxtà lunuanam unluram cl vidil, claudivil, etc.
l-artita sunt. Qua^dam enim sunt ejusmodi, ut etiam si.

(!n isa. c. 50.^

 ,

CAP. XII. QU.ïlSTIO DE VISIONE ANIM^ CHRISTI. 694

non exstitisset ea res ,

quce probanda sumiUir, nihil < utrâqiie forma, undè et Da^id dicit : Specîosus for-

tamen inconsentaneum emergeret ut ciim theologi ;

i ma , » etc.

ostendurit décaisse ut Deus ad reparandum hunia-

, ,
Augustinus , in lib. de Trin. : cMoxutYerbum
num genus, carnem sumerct; utque ex divinis personis i venit in uterum, factura est perfectus homo. » Et
fdius is esset, decuisse, cseteraque id genus plurima ,
super Exod. : « Non habuit oraninô Christus juxtà

quae decenlia fuisse vel maxime theologus probat qui- « animoe meritum ,
quo posset proficere. » Et illum
dera ; sed quandô alia Deus remédia peccato nostro vers. Ps. 64 : Beatus qncm elecjisti , et assiimpsisti , de
paràsset, qu3e innuraera sine dubio potuit , nullum ra- unitâ huraanitate interpretatur.

tionis incommodum , nihil Deo indecorum haberetur. Remigius in illud : Et ecce apcrti sunt et cœli, t sed
Talia vero argumenta nil profectù in theologià deraon- < numquid tune primo , aperti sunt ei cœli , etiam se-
strant , sod solùni explicant , id quod fide credimns ,
« cundùm humanam naturam ? Fides enim Ecclesise

congrue» lissimum Deo nobisque fuisse. AUrra argu- i

< tenet ,
quôd non minîis aperti sunt ei cœli antè
monta sunt , quae ita monstrant quidquam consenla- j
i quàm post. >

neum esse , ut nisi res sic se habeat , aliquid semper !

Grœcus ,
qnera refert sœpissiraè div. Thomas in Ca-
emergat quod nullo modo aut divinae naturae , aut tenâ ,
quaravis hoc loco vitiosa sit leclio, et tribuatur
,

ralioni iuiniance coiisentiens videatur. Ut Divam Yirgi- Gregorio Nazianzeno : < Dicitur , ait , secundùm hu-
nem intactam exstitisse post parlum , Scriptura sacra i manitatem proficere , non quôd ipsa suscipiat au-

in sensu litterali nusquàm forsan edocuit ; ità tradit

\
t gmentum ,
quœ ab initio fuerit perfecta , sed ex ea
apertè , in conceptu'et partu virginem exstitisse. Sed i quôd paulatim manifestabatur. »

quoniam indecens Virgini erat , ut integritatem tara Damasccnus , lib. 3 : i Qui proûcere dicunt Chri-
singulari et miraculo et mysterio conservatara ipsa < stum graiiâ , non venerantur unionem , quae est se-
posteà volens , ut dicitur, et prudens labefaceret , et ccundùra hypostasim. >

quae prseter nalurse ordinem incorrupta permanserat

'

, Theophylactus : < Divina erant quae dicebantur et

eadem se exponeret corruptori , adeô fideliura animis t agebantur à puero , non quasi duodecim annorum ,

inhsesit perpétuée hujus virginilatis firraa sententia ,

I sed quasi perfecti viri. Evangelista verô interprela-
ut etiamsi nulla fuisset apostolica traditio , ea tamen t tur quid sit proficere illum sapientià : subdit enim,
ratio esset idonea ad faciendam fidem iis qui non ad ,
« et staiurà. Profeclum enim œtatis , sapientiae dicit
contenlionem informati , sed ad disciplinam sunt vel i profeclura. >

niediocriler instituti. Nec aliter ego puto, in prsesenti Hieronymus, in Isa. cap. 7 (1) : t Licet-«nulta post
quaestione philosophandum. Cùm enini ostendimus < secula de eo Evangelista testelur : Puer autem pro-
non decere, ut Verbum Dei animam intellectualeni « hoc dicalur, ut veritas humani cor-
ficiebat, etc., et
imperfectam , scientiàque ac sapientià vacuam assu- c poris approbetur tamen adhùc pannis involutus ;

meret, causam nos obtinuissearbitramur. Quia res con- ^

< habebat boni malique judicium , ut per haec verba

Iraria scilicet adeô indigna Yerbi sapienliài et provi- I
< noscamus , infantiara humani corporis divinaî non
denliâ est , ut ne verisimilis ûat quidem, si de unione < praejudicâsse sapientiiE. > El in Jcrem. c. 31 (2) :

personali Yerbi et animoe reclè senlimus. Consentia- t Juxtà incrementa quidera œtalis proficere videbitur
mus igilur, caiteris Ecclesise sanctisgratiam per partes i sapientià , sed perfectus vir in utero femineo con-
distributam , nempè secundiun mensurain donationis c tinebitur. »

Cliristi , at Christo ipsinon fuisse datum spiritum ad Léo, epist. 65, ad Leonem Aug. : c Deitas assum-
mcnsuram. Tantam enim gratiani dari congruebat , :

i ptam naturam bcalificans , ut glorificata in glorifi-

quantam anima capere illa posset , tantam ,
quantam < cante permaneat. » Loquebatur autem de incarna^
j

in rébus esse ipsa gratis natura pateretur. Quod verô i

tione. Et alio item loco Cyril! um citât in haec verba .

de spiritu gratia; diciraus , id ut de spiritu sapientiai , 1

c Assumpsit Yerbum hunianilatis naturam in suâ
scienlia; iiitellcctùsque dicatnr, subest omninô causa < ratione perfeclam. » Et Cyrilhis ipse, in Joan. lib. i

eadem. Tantb enim melior omnibus est anfjciis cffcctus ,

'

cap. 17: < Vidinms, inquit, gloriam Christi adeô su-

qnantb difjfcreutins prœ illis tiomcii liœreditavil, Hebr. 1, ;
e blimiorcm creaturarura glorià , ut mentis quisque
i. Iia([ue unclus est à Deo oleo exullaiionis prœ parti-
j
< compos nulli alii ,
quàm unigenilo Dei filio illam
cipibus suis. Non ergo solùm habuit parem cum angelis < convenire faterelur. Plenus enim erat verilate el
felicilatem , sed mullô ctiam majorera. Qnocircà , ut « gratià. Non enim mensura sibi dalur utcanteri^, sed
frucbalur, ità quoque videbat Deum. Quod qui negant, € ut inperfeclo perfecta inest. Sed si pleiia est , in-»

ii rion ab scholà modo, verùm à thcologiai vetcris in- < quies gloria cjus grati;e et verilatis quomodô sa-
|
, ,

siitulionc desciscunt. |
i pi nlià et gratià profecisse apud Lucam scribilurî
Ambrosius, de Incarnat. Dora. sac. cap. 7 < Deus :
i
« aut quid accedere potest ad pleninn ? lllorum poliùs
i in carne perfeclioncm naturae assumpsit humanic , '
« de Jcsu opinio,quàm illius perfecta cresccbat gratia,
t susccpit scnsnm liominis, » etc. Perfur tam ergô ani- [
i ul niMgis in dies cognoscentes , magis illum proce
raani assumi)sit Yerbuni, non imperfectam. Et liber 7, i dcre ac gratià cresccre arbitrarenlur. » Yide etiara
epist. 47 ad Irena'um : « Acccpit plenitiulincra natur?e cap 20, in illud : De plenitudine cjus omnes accepimus.
c et perfeclionis humana; ; sicul Dei» tiiliil dcerat , ità
In illud n'prohnre lunliim etc.
(Il J I srifil ,

« nec hominis consiunmationi , ut esset perfectus in (2) In illud Movum crcavil Dominus, etc.
 , ,

695 DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. XII. 696

M ilta sunt cjusmodi vcterum tostimonia ,
qunn nos Fide, cap. 8, non audet asscrcre , tamctsi cum Ario
gratiA brevitatis omittimus , cùm lia'C etiam , qua; re- disputabat Christum secundum humanitalem, aut in
,

citavinius, sine ullà aut exposilione aul argumenta- sapientià profecisse, aud quidquam penilùs ignorasse,
tione pcrstrinxcrimus. Ninic argumcula oonlraruxî si bu'c vocabula propriè capiamus. Contrariam verô
partis breviter quoque refellenius. Non enini hoc loco senlenliam nonnullos ait lenuisse; sed qui fuerint, in-
vdliimus, nisi por qiiasdani sumiuas cl signa data quil, iiitimidiores ,
quàm ego sum. Divus saiiè Thomas
1 ndiores admonere, ut in similibiis quaîslionil)ns, quiv non dubilal,vel cjusdomAmbrosii auctorilale, confir-
>n sunt tîieologoruni usu contrit;« , se diligcntiùs niare Christum non secundum scienliam aut bealam
i xerceant. Invenicnl quippè sempcr, si qna^sicrint ;
aut infusam , sed secundum aliam acquisitam seu cx-
.'que in praîscnti etiam quiostione non dubilo cum ])erimentalem quippiam aliquandô ignorasse, quod pos-
! >ngè plura inventurum, cui et ubcrior Icclio, et nia- leà didicerit.Didicil enim exiis, qunepassusest. Itaque
0.* cniditio fuorit. si de scientià bàc experimenlali sermo sit, Pater dc-
Prirnum autem argnmenlum nihil difficile est, si monstrabal Filio ca qua; faciebat per illum mirabilia ;
îileliigamus justitiaiu ibi et fideni pro justis cl fide- majora lompore fuluro dcmonstralurus ,
quoniam et
ibus nsurpari, CMJusrei non modo Ilieronymus auctor majora faclurus. Secundum banc scienliam item diera
Cît , in comment, super Isaian», scd 70 eliam Inter- judicii nescivit, antequàm essel ; nam tuncexperielur,
prètes. (Vide div. Tbom. p. 3, q. 7, art. 3.) cîim judicium fiel. Probabiliter dicta siut lucc, non ne-
Ad secundum facilior adbùc responsio est. Dicilur garnus ; vcrum nihil necesse est in bas nos angustias
enim Deusspes Cbristi, quia in Deo eral fiducia ejus, conjicerc, quippè cùm sit alia borum locorum inlelli-
non in homine. Item quia niulta etiam à Deo sperabat, genlia sanior. Ac de priore quidem leslimonio sic
quàmvis non speraret gloriam anima) quam jam lia- sonlio. Reprehensus fuerat à Judxùs Chrislus, et qnôd
bebat. (D. Tbom. p. 3, q. 7, art. 4.) sabbatum solverel, cl quôd se œqualem facercl Deo.
Ad torllum videS. Thomam, part. 3,qu;T;st. 15, art. 7. Respondet ergô simul ulrique calumnice in hxc verba:
Ad quartum vide S. Thomam, part. 3, qua'St. 7, I\on pot est Filius à sefacere quidquam, 7iisi quod viderit
arl. 12. l'bi eliam respondet illi Evangclii tcstimonio. Patrem facientcm. l'bi primùm sic potentiaveqnalitatem
Ac nos etiam paulô antè velcres referebamus non agnoscit,ul nihil sibi arrogare videatur. Agnoscilcnim
paucds, qui nullo modo admilterent, aut gratiam, aut Patris eliam auclorilatem, cui accepta referl qua^cum-
sapientiam Cbristi poluisse in seipsam aUquandô pro- que Aicit. Non potest, ail, Filius à se facere quidquam.
ficere; adeô plenus ah initio et gratià et sapientià fuit. Deindè ità arguenles redarguit : Cur me , ô Jud;i;i
Sed qui in hominum existimalionc crescit, lametsi idem reprehendilis? Eàdem cerlè ratione cl Patrem meum
ipse omiiinô perseveret, eum dicit Scriptura crcscere : reprebenditis. Quoniam non ex nieo capile, ut dicilur.
Profîcii'bat David vatens et cresceiis, 1 Parai. 11, 9. quaî facio , ea ego confingo nec affeciu et libidine
;

Ilem : Crevil Josapliat, et magniftcatus est usque in su- opéra edo , sed à Paire accepi id quod facio : A'o«
,

blime, 2 Parai. 17, 12. Item : lllum oportet crescere potest, etc. Non autem somnio accipio aut opiuione
me auttii minui, Joan. 3, 50. Quia vero sa'pè quod bo- aliquacoramenlilia, sed visu cerlissimo alque clarissimo
m:nii»us altu.n est, abominalio est antè Deum, ne cerno et comprebendo operanlem Patrem , et qu.e-
exi-timarcs oslentationcm esse prx-stigiosam et pba- cumque ille facil, ha^c ipsa eadem ego non cJausis
risaioara : Talis, inquil, erat Deo intiis, quatem se lio- oculis, sed videns similiter facio. Si crgo me carpitis,
mini exliibebat foris, nec liominibiis probabalur soliiiu , quasi opéra illicita faciam in sabbalo , facio autem ea-
sed etiam Deo. Voluit
enim Evangelisla illud forsitan dem quo" Pater meus, eodcMuque modo facio; coar-
comme:norare,quoddeSamuelescriptum est, I Reg.2, gnile,si ità lubcl, Deum i; sum, quem ego operum om-
26 Puer autem Samuel profidebat (tique crescebat et
:
, niimimcorumauctorcm et principiumbabeo. Ut aulem
placebit tàm Deo qnàm liominibus. \t D. Thomas do- probet se videre Patrem facientem opéra , suhdit :

cet , Christum crevisse in effectibus et opcribus gratiic Pater enim diliqit Filium : ideôque nihil illum celât,
et sapientiis; quia in dies perfecliora opéra facieb:il. sed in conspcctu ejus, ipsoque adeô cernente omnia
<. uod aulem in elTeclu crescit, hoc crescere quandoque facit. Nec solùm qu:c anleliàc fecit , ca coràm Filio
dicilur. l'i ibi : Verbum Dei crescebat , Acl. G, 7, et fecil,sedet majora, qua; facturusest, in conspectuFilii,
rursùm : fortiter crescebat verbmi Dei, ibid. 19, 20. FiIioqueproindèspeclantesimulquelacienle,faciet.Qui-
In (|>iinlo argtimento duo lestimonia rererunlur bus verbis non negat Filium intelligere res priùs omninô
qribus Ariani Filij sapientiam alque adeô divinilatem quàm fiant, sed liun.aiio more loquitur, et se noslris
Jm;jngnare stinl solili. Qikc c^usa quibusdam Palribus strmouibus accommodai. Tune enim res ostendere dici
fuit, lit ca de Filio juxlà bumanam naluram interpre- mur, cùm ità pnesentes sunt, ut non ad inlellectum ,

lando, salis se putàrinl adversariis respondisse. Ac rê- sed quasi digito ad sensum demonslremus. Quae est
vera in eà pugnà , quam cum Ario gerebamus, sal
, nobis cortitudo niaxima. Nec obstat quôd verbo futuri
illud erat, ut in liàc parte ictus ejus conatusqtie omnes demonstrabit, in bis, qua; a>leriio Deo
utiliir, praîsenlia
eluderentur. Sed nobis opus est universos crrorcs sunt. Sic enim solet Scriptura nobis, noslroque tem-
evincerc , et Cbristi eliam animani ab omni ignora- pori res a-iernas allemperare. Pater siquidem Verbum
lionc vindicarc quai de ejus dignilate quidquam de- Quanquàm qui
, et genuil, et gignit, et semper gignet.
^ahere videatur. Ambrosius porrô , libro quinto de - subjungit : 17 vos miremini, is de deraonstratione quâ-
 , ,,

697 CAP. XII. QU^STIO DE MSIONE ANWLC CHRISTI. 698

dam futurâ videtur loqui, quîc cacteris ctiam pateat. Nam more Scripturœ Ct ut , Inlerdùm effeclus loco
[

Quarè ex hoc loco nihil conirà gloriam animce Christi |

causce ponatur. l't ibi : Kgo clamavi ,
quoniam exau-

haberi potest. disti me, Deus, Ps. IG, fi.

Pcstcriusquoquetestimonium nihil contra nosfacit. Tertio demùm respondcre possumus, actiones Christi
Primùm, Hieronymus, inMatth.24, Ambrosiusque , i
non fuisse meritorias causas unctionis, scd quasi ma-
lib. 5 de Fidc, negant, illa vcrba, NequeFilius, nisi in j
teriales et dispositivas. Docet enim D. Thomas, tertià

paucis quibusdani gnccis exemplaribus haberi. Quin !

parte, quiestione trigesiniâ quartà , articule tertio

Anibrosius contendit, ea ab haereticis esse interposita. ,

sanctificatum fuisse C!;ristum pcr proprium actum.

Eadcm quippè lectio Mattha'i et Marci erat. Matthœi QuemadmodiJm ergô verè dicimus , matcriam lisni

verù Evangelium Ariani corriipcrant , eisdem quoque fuisse calore dispositam, proptereà fuisse ignilam; lio-

verbis adjectis, quxmodô nechuina, nec gra^ca excm- minem fuisse contritum , \ roptcreà ei gratiam justifi-

plariahabent. Dcindèetianisiilàfuissot ab Evangehslis cationis esse donatam : sic dicere Propbcta potiiit,

scriptum, in eo sensu Fihus nescire dicitur, quia si ire Christnm optimos actus in primo inslanti habuisse,

se dissimulât, nec vult aUis revelare. Pater siquidem proptereà fuisse oleo Spiritùs sancti pcrunctiim. Nec

scit quia Filio manifestât; Filius nescit, quia occultât, opus est, ut vox illa ,
proptereà, causam efficientem
necaliosscire facit. Quôd autem verbum, scire, in hune aut meritoriam denotet, sed satis erit, si sit causa quaj
niodum aliquandè accipiatuT, et usu vuigi contrito li- dispoiiat subjectum, quasi niattrialis.

quot, et Ambrosius probat ex illo Gen. 18,21 De- : De tertio verô testimonio sic habeto. Divus Thomas
iceiidam, et videbo ulrùm clamorem opère compleverint ; existimat, in eo psalmo de resurreetionis aHernâ vità
an non est ità, ut sciain. Simile est illud Ps. 52,3: agi non solùm inChristo, sed in memliris. Nam illa om-
Dens de cœlo prospexit super fitios hominum , ut videat nium capitis et membrorum resurrcctio, vitaque plena

si est iutelligens, etc. (1). Et ubi nos habemus : Tentât deliciis, fruetus passionis Christi fuit, qui, ut Paulus
vos Dominus Deus vester, ut palàm fiat an diligatis eum, ait , conresuscitavit nos , et consedere fecil in cœlcalibus ,

editio 70 habebat : L7 sciât an diligatis etnn. Sedde hàc tune scilicet, cùm ipse excitatus sedil à dextris Dei. Si
re vide Ambrosium, Hieronymum, Augustinum ac Pa- ergô Christus in hoc loco non in personà suâ modo
tres ca^teros. In his enim, qua; pervulgata sunt, loiigus sed in membrorum personà loquitur, nihil est difficile

ego esse nec debeo, nec volo. iatellectu. Quôd si Saulo dicebat Cur me : persequeris ?

Ad sextum rcspondet egregiè D. Thom. p. 5, q. 19, quia membra ipsius Paulus insectabatur , dicere quo-
art. 5; vide illum. Primum verô testimoniuni, quo illa que potuit Palri : AdimpUiis me la'tilià eum vultu tuo.

ratio confirmata est, vcrba proxiniè antccedentia ex- Quoniam gloria nostra gloria Christi est , non minus
plicant. Si posuerit, ait, pro peccato animcun snam, vi- (|uàm igiiominia laborque nostcr Christi omiiinô est.

dehil semen longœvmn, etc., et statim : Pro eo qu'od la- Mox etiam non video equidcm , cur non propriè de
boravil anima ejus , videbit et saturabitur. Secundum Cbristo ipso accipiamus ,
quôd post resurrectioncm
testimonium D. Thomas sic interpretatur, ut dicat adimpletus hrtitià fueril eum vultu Dei. Aistè enim et

Chrristum raeruisse manifestationem unctionis quidem, corpus vacuum erat eà voluptate, quœ à visione Dei in

juxtà illud : Propter qtiud Deus exaltabit illum, etc., oorpus émanât, et anima non undique plcna erat la'ti-

sed unctionom ipsam non meruisse ; in Scrinturâ au- t!îi; quin appotitus sensilivus tolus tristilia- angori(iue
Icm tune rem aliquam fieri aliquando dici, cùm inno- patebat. Post passionem ergô implev.t eum la'titià

lescit : Data est mihi omnis potestas , etc. Quia ergô Deus eum vultu suo. Quoniam etsi priùs Dei vultum
Christus dilexit justitiam, etc., ideô exaltavit eum clarè plenèque videbat non tamen aflectus appeti- ,

Deus in regem dsemonum , hominum et angelorum ;

tusque omnis plenè perfectèque gaudebat. Quà de re
ungere enim est regem constituere. in refutationepostremi argument! nonnihil adjiciemus,
Respondet item, idque meliùs, hune sensumcsse, quod sit animadversione dignissimum.
ut \ irga directionis esset virga regni lui , ut diligeres Quartum insnper testimonium facilem int( Higcn-
justitiam, etc., proptercà, id est, ut ha;c egregiè face- tiam habet ; nam et scriptum à poetà est , Priami fa-

res, unxit le Deus oleo , etc. Illud est simile : Homo ciom dignam fuisse impcrio. In quinto autem meree-
ridet, fîet, discurrit, proptereà inlellectum habet , et ani- dein Christi Isaias vocat (idelium populinn. Postula à
mam rationalem. Non enim neccsse est , ca quaî ante- me, inquit, et dabo tibi génies liœrcdilatem tuam. l'ndé
cedunl, causam esse eorum, quae sequunlur. Ut ibi : è vcsligio subdit : Et vocabunl eos populus sanctus, re-
Proptereà sapienlia Dei dixit, etc., Luc 11. Nec si dempti à Domino. Ju!-tinus verô Martyr, in dialogo eum
diceretur expresse : L'nxit te Deus oleo livtitiœ, quoniam Tryphone, aliter Icgit et interpretatur hune locum.
dilexisti justitiam , etc., quidquam contra nos faceret. < Kn tibi, inquit, servalor adest ,
qui merccdem suam
« reddit , opusqne suum antè se. Verè enim Ciiristus id
Qui dissimulât, is exliihet se ad modui» nescien-
(1) operis sui "^*''-
« quod meruit , hoc est, merccdem
tis. Sic Marcus 12 <.Um vidisset, iuqifil « longe ficum '
: , . -i-nintur. h^~
habentem (olia, venil, si quid forlè inreniret in ea. Sicut « reddidit. » At Hieronvmus pb"'? "
.. ....mun, ut
...... • .. ,
'
•i'^*^
J"dcx ^:* .

ergô ille qui pnestat spceicm lingcnlis, cl aliiiuid |)ru- ideo (lici ,
qma S.-»''" ,, ,. ra sua, lustis procmia,
denter simnl:it di<ilur (ingère, fniqil r}nm se longiiis
,
. ...iiic seeundi"^ '

ire, sic qui grrit s|M'(ifni et foniiam nesci(Mitis ,

''
- Mo''ibi'- " '^'"^ supplicia.
dissimulatquc aliquid se scire eum deniquc nil aliud in praesenlià
, nescire Scrij''-"* ''*^ue'scxlo testimonio
dici t.
 , ,,

699 DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. XII. 700

dico, ni*i gloriam Chrisli antè passioncm nondîim tentiâ non pervenïebat ad superiorem dolor. Non. fuit

fiii.sse corismiiiualam ; sed qiiidqiiid prnptor nos et itaqne in Christi voluntate tristitia, sed in appctitu

pr()j)lcr uoslraiii sahilem ad absoliitam honiinis glori- seusitivo fuit, qui propriè tristiti:e subjectuni est.

ficatioiiem défait, hoc non diibiiim est por passioncm Qiiani sonicntiam visus est Dominus significare , cùm
siiaai Clirisluni merui-.se. Sanè verô non oodcni modo ait , Matlh. 26 , 58 : Trislis eut anima mca. Appetitus
omnia a;diricia onsuninianliir ; fjuil)iis?lain enim vel enim animalis , quia animalis est, non est inlelleclua-

paiiilesd.j.sii!il, alii^ n indecslnisi lectiun. Nos ila jnc lis , sed sen;3itivus. Cui etiam sententi;e favel I). Tho-
consiiniiiiainiir accepta n:in sciliini gloiià corporis mas p. 5 ,
quxst. 15 , art. 4 et G, et qu. 46 , art. 7 et

ver::ni etiain aiiini;c , quoniani iitriusque partis gloria 8. Nam Sooti argumenta abundè réfutât Cajetanus.

deerat , at Clirislo non nisi alteriiis dunlaxat : quarè Quod si vcrum est ,
jam contraria non sunt in codera

per illins adjnnctioncni consiiinmalus est. subjccto proxinio ; sed gaudium in voluntate , trislitia

Ad p.)strein;nn ar3Mnne!iln:n D. Tlionias rcspnndct,

in appetitu seusitivo. Ideôque propriè ne contraria

de Passi>)niluis anima; arliciilo decinio ad nonum. con- qnidem sunt. D. Thomas p. 3, q. 18, art. 6, in corp.,

et q. 46, art. 8 ad 1.
traria non posse Cise in codeni per se qnidem , sed
benè per accidens , ut ciun quis in navi deamhnlans
Iluic verô responsioni illud objic'tur, quôd Dominus
fert'ir in contrariuni ejus, ad quod navis niovelur:
liabuil in voluntate actum ,
que mortcm vcrè noluit ;

I lia, inqiiit, in siiperiori rationc aninuie Cliristi crat

at tristitia est de bis, qusc nobis nolenlibus accidiuit

« gaiidium per se, quia per actuin proprium ; dolor ut Augustinus ait. Prior propositio, quanquàm eani Ca-
f autenî per accidens quia per corporis passioncm. >
jelamis nogat, probatur, primo ex divo Thomà, p. 3 ,
^

Deindo respondet, quôd gaudium illud et dolor non [i qu. 18, art. 6, ubi dicit, quôd voluntas naluralis et vo-

erant contraria, quia non erant de eodem. Verùm i

limtas sensualitatis aliud voluit in Christo, quàm di-
vina voluntas. Et art. 5, refert Auguslinum contra
respo:;sum illud prius refoUi potest. Quoniam locales ,<

Maxiniinum in h;tc verba : i In hoc quod Chiistus

mi)tus si in eodem contrarii aliquandô sunt, nihil mi- g ,

rum est, quippè cùm tota ferè eorum substantia et I

€ ail: Non quod vota, sed quod tu, aliud se ostendit vo-
ratio externus quidam respectus sit. Ità Pater et Fi- I
« luisse quàm Pater quod nisi humano corde non
, ;

« posset. > Ac reverà ex illo Evangelii testimonio non

lins relationes contrarias per se ferunt , et ordinead I
f: solùm sancti veteres, sedsynodus sexta sub Agathonc
diversos lerminos esse in eodem verc possunt. At in
"
collegit, et duas voluntates in Christo, et duas volun-
formis et qualitatibus absolu tis id fieri nequit, ut sive
latuin opcrationes. Sanè qui Non sicul erjo volo
ait :

per se, sive per accidens duo contraria in eodem sub- ,

is actum voluntatis aperlè significat. Verùm Cajetanus

jecto sint. Piignat enim cum naturà rerum, ut aqua
elaberetur dicens , a{tpetitum sensitivum vocari in-
simili calida et frigida sit ,
pntserlim in sumnio ; nec
terdùm voluntatem. De quâ Ambrosium hune Evan-
8i quis contendat alterum esse per se, allerum per an-
gelii locum explicare, divus ipse Thomas interpretalur
tiperislasin. Gaudium verô et trislitia qualitates sunt
absoIuUE. Sed et posterius responsum qnispiam coar- p. 3 , q. 18 , art. 2. Quin D. Thomas quiï;stionis dé-

guet quoniam Cliristus videns rationes in Dei essen- cima; octava; Icrtia; partis articuli quinti argumentum
,

tià divinas, de suà morte liTîtabatur, quam cernebat tertium non poterat refellere, si admisisset , Christi

Dei et ralioni et voluntati conformem. Tristabalurau- voluntatem aliquid velle, quod non habuerit: «Beatus
tem de eàdem, quia erat malum natura; contrariuni. e enim est, ut Augustinus docet ,
qui habet qua>cum-

Quarè objectum materiale gaudii atque tristiliae idem « que vull. » In reliquis certè beatis probabilissimè

erat. Ut gaudium porrô tristiti* conlrarium sit, sat Cajetanus ejusmodi volitiones negat , (}uoniam in illo

est utrumcpie in materiali objecto couvenire. Nam statu oliosa; sunt. Cùm ergô Christus secundùm in-

formalis gaudii tristiti;eque ratio discrepat semper ,

tellectum ot voluntatem perfectè fuerit beatus, non vi-

sive de eàdem re , sive de alià atque alià tristemur et detur ejusmodi volitiones habuisse.

gaudcamus. Non ergô negare possumus , si in Christi Possumus deindè postremum hoc argumentum élu-

volnnlate gaudium summum summaque tristitia de dere eiiamsi dicimus, id quod reverà probabile
,
est

morte suà fuit, quin duo simul in eodem fucrint con- in voluntate Christi intellectuali ,
qua; propriè volun-

traria. Atque bre aiiimi affectioncs se vicissim expcl- tas est, non Irisliliaui modo, sed summam maximam-
lunt, tamctsi non res cadem objecta est. Nimirùm (pic fuisse. Quia enim in hoslià pro peccalo cordis

cùm volumus non modo contriiio voluntatisque tiistitia potissimè desidera-

enim, pellere tristitiam ,
aliis

ratiouibus, sed rébus ctiam gaudere curamus. Quod tur : sacrtfninm quippè Deo spiritus contribulatus ,

argumeutwm est cas affeclionos esse contrarias. etc., et tristilia spiritualis ha>c contraria est peccato

Ca teriim difficultas ha;c tribus modis videtur ex- medicina, quod sedem suam pra^cipiiè in voluntate

Dcdiri. Priniùm enim dicet fortassè quispiam , in ap- habet, consentancum profeclô erat, ut Filius Dei lios-

caror,'V.,Lli''f'tiiali Chrisli , qu» voluntas propriè vo- liam se pro peccato exhibitnrus, non solùm corporis
Quoniam et aninw sensili\;Ti; dolores sed angoros qnoque spi-
illa anima; portio'nc.,':';j]j^iam exstitisse. ,

rilùs et voluntatis tristitiam susciiniret, quo pro culpis

modùm aulem à superiore potciii^u^^'JI^^ ^Q'"'""'"^"
nostris omnibus hoslia illa Deo acceplissima omni-
gaudium ad inferiores , ut saUitis nostra; mysît.'^!!^'',
i)Us ....^ninô modis contcreretnr. Sic verè languo-
in Christi passione transigeretur ; sic ab infcriorc po- II rc«
.-.,,.^j ipgg j^j.^^ ^, dolores nostros ipse porlavit.
 ,,

701 CAP. Xn. DISPUTAIT! R DE ANIMI IM.MORTALITATE. 702

Isa. 53, 4. Sic non modo vulneratus est prapter iniqui- visione Dei proficisci naturai ratio demonstrat. >\'c ob-
tates noslras , sed attrilus est propter scelera twsira. Sic stat, (luôd beatiti.dinem Benedictus imjus nominis
disciplina pacis nostrœ super euiii , et livoreatijne dolore (iucdccimus dcfinivit in visione et fruitioneconsistere.

ejus sanati sumus. Sic Doniinus eum voluit iiifirmitate Cliristus aulcm beatus fuit in via Quuniam illud pon-
contcrere, qui posiiil pro peccato aiiimam snam. lifex tradit de beatiludine consunnnalà. Ciirislus au-
Augustinus insuper, de Civ. Lib. 1-4, asserit, tem licet habucrit cssentiam beatitudinis , non lamen
Christum eos nalur* nostne defectus suscepisse ,
qui accideiitia quœ indè per se etian» consequunlur de-
,
;

perfectioni gratiie non répugnant quidcm , sed de cuit enim eum per passioncm consunnnari. Quaiiquàm
amore boni et sanclâ cliaritate veniunt. Alconinien- et fruilio sine gaudio inlelligi potest; fruitur enim ar-
dal niagis cliarilaleni suani Cliristus , si iristitiam boris sua) fructibus lune etiani bomo, cùm per nior-
quoque eam Deo pro culpis noslris in sacrificium pra;- buin voluptatem iiullam capilex eis. Ità Cbrislus non

buit ,
quam nos Deo pro illis debcinus maxime. Plané solùni videbat,sed eliam fruebalur ,
quamvis dere-
ilem Ambrosius ad Gralianum iniperalorem dixil : liclus à DcD, oninique penitùs solatio deslilutus non
Sicut susceperut volnntatem vieam , susccpit tristitiam gandebal. Quaniobrem, ut ca'teri martyres, gaudium
tneam. Nam volunlas propriè appetilus inlelleclnalis sibi futurum anlè oculos posuit, ut cruccni suslineret,
est. Et velle propriè actus volunlatis est ; ait autem :
conTusione contempla, ad Hcbneos 12 cap. l bi mi-
Non sicut ego volo. ris omninômodis et charilatem suam in nos conunen-
Voluntalis etiani dolor hominis propriè Irislitia est; davit et exemplum. Cerlè sivc primo, sive secundo,
nam qui in solo appelitu senbilivo reperilur , hic ani- seu terlio modo quaîslio; cm solvas , miraculum facis;

mantis magis dolor est quàm hominis. Decuil autem ,

sed est hoc poslreinum eô plausibilius ,
quô majores
ut per dolorem propriè humanum iiumana peccata sol- in nobis igniculos excitât tùm pœnitenliaj , tùm amo-
verentur. Ità, cùm dixit: RepleUi est malis anima mea, ris, tùm graliludinis. Sed sit jam hujus qui^slionis
omnem animœ appetilum replelum dolore intellexil finis. Perspicuum est enim, in re sleriliel jejunà non
sive sensualem , sive rationalem. Quoniam et prono- parvani et exiguam copiam è locis theologlte suppedi-
men mea , , rationalem niagis quàm sensualem prae se talam. Restai lerlium qna'slionis genus perlractandum
fert. Ea si vera sunt , ut videntur esse, nihil obstat ,
ejus ,
qua) à fide et naturà pendct , de quà re capite
cur non per potentiam supernaturalem et gaudium seauenii disseremus.
summum et summa tristitia in eodeni subjecto fue-
CAPUT XIÎI.
rint tùm quia nec propriè contraria erant cînn op-
; ,

posilio dcbeat fieri circà idem ut divus Thomas In quo ea qnœstio vocatnr in diiMiim, quœ ciim nntnra-
,

tùm quod ordinem à lis sit tiim climi ad fidcm pertinet,

saîpè sumit ; qiiia praiter naturae ,

Deo fit, id in natunie Icges referre velle stiilium est. DlSPUTATIO DE ANIMIIMMORTALITATE. — QuoniaUl de
Mïraculum fuit ,
quod idem homo esset et viator , et eo génère argumentorum dictum est ,
qua; cl ad fidei
comprehensor ; miraculura, quôd à gloriâ animae nihil principia explicanda speclant, et ad conclusiones
derivaretur ad corpus ; miraculum ,
quôd à sup rioris theologiœ confirinandas , deinceps de iis ,
quai ad
gaudio potentia; nihil solatii in inferiores rcdundaret ; rerum eliam naluralium probationcni atllnent dispu- ,

miraculum, quôd infcriuribus perturbatis, nec snjierio- tandnm est. Snnl autem nalundes qurestiones in du-
res lurbarentur, nec à suà perpétua operalionecessa- plici differentià. Qu;cdam enim solis natun^; argu-
rent.nec reniitlerenlopus,necquietem eldeleclalionem mentis probari possunt, ali* fidei eliam auctoritate
\e\ ex niinimà parte resolverent. Inter hœc fniracula confirinai'.tur. Et in naturœ ralione quidem nullum in-

propter mystcrium noslraî redemptionis expleiiduni ter ha>c duo gênera discrimen est. llriusque enim
quanquàm volunlas Deo viso fruebalur, suscepil tiinien j qua;slionis argumenta ex eisdem omniiiô locis pelenda
SDontè tristitiam quanlam
*
maximam cancre potuit ; sunt , hoc est , ex humanis disciplinis. Qwx argimienta
rcii.... . .

"''^capcre taiitam quanta maxmia esse m

, onmia tribus uUimis locis coutinenlur. In hoc diflè-
esset quam chania^ .
, ,
''olor
,
pro peccatis non mmor ruiit ,
quôd quicsliones posteriores, quoniam fidei
nerct.
_ .
Sed et
...
onm juvems
.

ut
...
huic jam
"'"u;sin3eremi-
nos dennuii , ..
sunl, laliùs patent, alque ex oinni loco comprobari
,

nossunl. In hoc génère illa est, quam hoc capile ver-

cemus, coràm celebri Iheologorum concione dixinuis, aaiiiov...
^ij aninius hominis immorlalis sit, quem-
quôd sicut per lotam vilam Domiuus gloriam anima) phrasto, Thenus.iu, -j-,,^.^.
«^^^^..^^j ^ j,i.,^^„j ^

quasi premcbai , ne in corpiis effluorct, sicsallcni in philosophis visum est an poin.o ...;
I
melioribusque
;

cruce rclinuit gaudium ,

quod suà[ite naturà ex clarà crctio, €aleno, Plinio, Alcxandro video pi.>v-v.i „_
Dei notitià prodiret. Gaudium , faleor , ex Doo viso in Nec me verô reprehcnsorcs vitupcrare debent, quôd
vohmtate neccssariô nasci , non sccùs atque ex sole rcni aggrcdiar ,
quai diligcnlissiinè est à pluiibiis dis-
lumen , calorem ex ignc. Sed relraxit aliquandô sol ceplaïa. In quibus D. Thoniam cssc coui-liit, cujus
radios suos; et ne calefaccret, comiirehensus estcliam tailla est in utramquc partem argumentorum copia ,

ignis; quarè nihil niirum videri cuipiam débet , si in ut nihil addi possc vidcalur. Sed quoniam lidei argu-
hominum rcdemptionc per hominis unius dolores cx- menta nulla ferè prolulit , nalurse vcrô ration.cs I1ç|}t
plenda voluptas onmis rrprimeretur , qu.Tm aliàs ox riens atuijfi Scolns nrobabililer suadcrc aiiint. non ne-
 ,,,,,

689 CAP. XII. QU^STIO DE VISIONE ANIM^ CHRISTI. 690

Col. 1, 19. Et iteriim : In ipso înhabilet omtiis plenitudo clum, sicut solem videmus génère lucidorura, ignem
in

diviiiitaiis corporaliler. Col .2,9. Nulla ergô ci grati:v per- in génère calidorum. A principio ergô Christi voluntas

fcctioaul plenitudo dcfiiil. lia habiiit gratiain coiisum- perfcctè amabat Deum ex gralià perfectà , et perfcctè

niatam , cum quà gloria anima; conjuncla et coUigata est. cognoscebat ex perfectà veritalc. Jam félicitas animœ
Quùd auteni anima iila habiierit scientice ac vcritatis in perfectis Dei et amore etcognilione sila est. Félix ita-

plenitudinem j.robat tortià parle ,

qua^stione nonâ ,
que erat ab initio Christi anima, ideôque videbat Deum.
,

articnio primo et secundo ,

quicstionc ilom decimâ ,
Practereà, illud quod est in potenlià , reducitur in

articule quarto. Videlicet, non in Chrislo omnem ple- actum per id quod est in aclu ; oporlet enim esse luci-

nitudinem inhabilàsse ,
quia plenitudo ci scienti* de- dum, per quod illuslrantur alia. Cùm ergo per Christum
fuisset. Nam, cùm venit quod plénum et perfcctum est, graliam , veritatem ,
gloriam cïcleri essent habituri
evacuatur quod ex parle est. Non igitur cognoscebat ipse profeciù simul atque cœleros illum ad finem mo-
ex parte anima Christi Deum, sed plenè atquc perfcctè. vere cœpit, et graliam habuit, et veritatem, et gloriam.

Quocircà non cral in eà Mes, sed visio. Eam verô motionem ab initio nimirùm inchoavit. Ea
Atqui hujus argumenti vim et ncrvos oranes Caje- demùm quœ primis causis moventur in finem quà-
,
.^
,

tanus frangit , cùm probabili ratione contendit , legi dom soient lemporis successione perfici ; at causac

oportere : Pletms gratiœ et verilatis , Jouîmes teslhno- ipsii; movenles à principio slatim suam , largienle

viitm perhibet de liis. Frangerct sanè, si probabilis sen- providenteque naturà ,

perfectionem habcnt. l't ignis

tentia cssct. Verùm vulgatà editione rcprehensâ ,

cum substanlià calorcm accepit , aqua paulaiim fit

grsecis latinisque cxemplaribus rejectis , interprctibus calida. Cœleslia quoque corpora mox omninô suas

suggillatis.sanctisexpositoribusexplosisquidprobabile virlules accepêre quibus in lempore res terrestres in-

fore putamus ? Ecclesia ccrtè meliùs intellexit verba illa :

ferioresque perficerent. Deus ergô , qui per Christi

Et vidimus gloriam ejus, gloriam quasi imigenili à Pâtre, humanitatem , et graliam , et gloriam eral omnibus
por parenthcsim fuisse interjecta, cùm ait Verbum caro :
communicalurus , cas licèl res caîleris in tenipore lar-

factttm est , et habitavit iHHoi'îs (cujns gloriam vidimus, giatur, al Christi animœ ab initio sialim contulit. Nam
quasi iinigeniti à Pâtre plénum gratiœ et veritatis. cur non corpori gloriam ab initio daret, causae sunl in
)

Tcrlium pro illà conclusione testimonium mox in promptu cxpeditae.

eodem Evangelio sequilur : FA de plenitudine ejus nos Quarlum pro illà conclusione testimonium è vestigio

omnes accepimus ,
quia gratia et vcritas per Jesuni subdilur : lieum nemo vidit tmquàm : l'nigenitiis, qui

Christiiin facta est. Qua; sententia snperiori connexa est in sinn Palris, ipse enarravit. Ubi in homine pisca-
,

nisi ca;ci sumus , aperlissimè ostendit , verba ea : Plé- tore videre licel cl rerum conlexlum admirabilem, et

num gratiœ et veritatis , ad Christum esse referenda. composilioncm disciplinaî incredibilem. Quod ut per-

Sed hâc re missâ , id quod instat agamus. Accepit spicias , lector ,

qua'so , diligenter attende. Nullura
,

igitur Christus grallam et veritatcm , ut ex eo gratia porrô fidei negolinm rilè Iransigitur, si omnes lestes

in omnes et veritas emanarent. Habuit itaque maximam aurili sinl, oculatns nullus. Quin , ut Anguslinus ait

et perfectissimam graliam et veritatem. Quia enim auritis credimus, quia audierunl à fide dignis, qui

sol lucem habuit, ut inde omnia lumen acciperent, oculis suis rem se vidisse lestificarenlur. Cùm ergô
habuit nimirùm maximam et perfectissimam luconi. Moyses et Joannes Baplista ,
primus et poslremus è
Quaré , omnes lucis eiïectus
sicut perfectissima lux loge anliquâ, atque adeô Proplieta; omnes, è nova item
edere potcst, perfectissimaque loge Aitostoli Cliristi lestes fucrint ex audilu universi,
omnes cffcctus justitia
justitice sic Christi gratia et veritas omnes habebanl oportuit niium os:-e pro omnibus, qui ex visu testimo-
;

gratis et veritatis cflectus. Undé Dionysius, cap. A, de nium dart't. Tesiis autem ejusmodi, qui non pro mille,
div. nom. ait solcm, quia universalis causa genera-
,
dico, essct, sed pro mille millibus, esse non poterat
tionis estad ea omnia suà virtutc se extendere, qax
, nisi et jnstus essel, ne scilicet vellct fallere. et sapiens
sub gcnerationem cadunt. At effectus proecipuus gra- etiam, ne ipse ulique fidleretur. Quocucà nerçf-- .''

. . ,.. . .. „..iiis. Elenn-.

tioc et verilatis consummataî est vidcre Deum.
,
plénum luisse gratia cl verilale •" .
. ,

,
...mis erat , quia
,
.
^. plenus ven-
Prœtereà , salus humance natura; finis fuit hnmani- limo cl absoliiiis'i"^-
.^.oslIllUS.
tatis assumplae. Per hanc enim , tanquàni per instru- quia >'•

Quia ilur plenitudo tcstificationis et absolut» om-

mentum opcralus est Deus salutem
, in mcdio •-
'

-ouiutiseorum. ninô pcrfectio ex visu est , ideôque ex auditu lesli»

Undé et Christum Apostolus, ad H-»^
plenus veritalc non est, cùm Scriptura de Joanne
multosfiliosingloriaw -' »•'""» ««"'"' '"1"'^ "' '^^O'
—
Et alio J'^^ "'" 'ct'per«?mws. Instrumenli verô disposi-
dixsset : y on eral ille lux , sed nt tesliwomuni pcr-

110 et qualitas praîcipuè quidam pensatnr ex fine. Salus liibcret de luce ; de Christo verô : Erat lux ver a , elc.

autem animœ intellectu sano constat et voluniate sanà. et de Moyse : Lex per Moysem data est ; illa eliam

At voluntas per graliam sanatur , intelleclus per veri- illico nexuit : De plenitudine ejus omnes , Moyses
tatem. Perfectam igitur oportuit liabuisse et graliam Joannes, Prophetce, Aposloli, prorsùsque lestes in uni-
et veritatem eum, per quem cœteris omnibus salus fu- versum omnes accepimus ,
quia et lux erat , et plenus

tura erat , omnisque omninô et gratia et veritas. Quia gralià et veritalc erat , et gratia et veritas per eum
ptiucipium in unoquoque gçnerc oportet esse pcrfe- facta eral , et denique testis ex visu eral. Z>*w«
 ,

705 CAP. Xni. DISPUTATUR DE ANLMl IMMORTALITATE. 706

visse. Quis autem credat , tantos lalesque viros falsum I t sed gratià id sorlitîe sunt. > Nulla ergô raiio naïu-

lestimonium dixisse ? Nisi etiam Alcvander Aphrodi- ralis animœ immorlalilatem monslrare potest, ulpolè

S3CUS insignis prêter cœteros Peripateticus ialsô etiam cùm sit suâpte nalurà mortalis.
magistro suo liane sententiam imposuit. 11. Adde unum et vigiuti argumenta, quibus S. Th.
7. Prîetereà, animorum iinniorlalitas cum Dei ergà probabililer egit, ut anima corruplibilis videretur.

lioniincs providenlià adeô conjuiicta et coUigata est Qua?: si ego hic repeiam, molestus ero. Nam his alia

ut qui illani negàrit , is hanc quoque inficialurus sit ; adjicere non video qui possem, nisi Janduno, aliisque
qui verô hanc concesserit, cum necesse sit iilam ad- hujus farinae auctoribus velim esse simillimus, qui ut
mitlere, quemadmodùm suprà dixiuius. At Dei ergà argumenta afleranl, quibus animi morlalilas probari
res liumanas providenlià non poiest esse per rationes posse videalur, ea ponunt, quibus suadeanl eum non
humauas manifesta, sed solùni ex divinis oraculis ex- esseformam actumque corporis essentialiter. Quac ar-
ploralè percipitur. Id quod Tropliela testatur, in- gumenta Cajelanus in lib. 5 de Anima retulit, fecissel-
quiens Ps. 72, 16: Existimabam, ut coijnoscerem hoc; que forlassè mullô prudenliùs, si conlempsisset.
Inbor est antè nie, douée inlrem in sanctuurnim Dei, et 12. Adde eiiam, quod Scolus argumenlis qua; pro-
intelli(jam in novissimis ecrnin. El ileriim Ps. 95, 11 :
bant animam esse immorlalem, argutè respondet. Si
Dominus scit cogitaliones lto))ii)nini, quouiuin vanœ sunl. ergo raliones inventa; à prioribus non demonstrant,
BeatKs homo, quan tu enulieris, Domine, et de lecje tuà alias verô excogilare novas non opis est nostrae, fatea-
docucris euni. mur animam immorlaliler vivere, nuUo certo naturce
8. Praîlercà, ad indagandam animi inunorlalitateni arguniento palescere, lla;c afferre brfivissimè polui,

illa reclissima via est, quara Arisloleles est ingressus, quibus illi ulerenlur, qui animorum immortalitatem
rempè an-mi operatio propria. Sicut enim res se ha- infirmare pcrgerent. Quam fameii et fides catholica
bet ad operationeni, ità se Iiabet ad esse. Experimento firmissimè docet, et certa nalura; ratio. Id quod con-
aulem qnolidiano ille probavil, animam nosiram niliil clusiones raiiones(iue sequenles palefacient.
sine pliantasmalc intelligere. Peiidere ilaque à cor- Prima conclusio. Animiim hominis esse mortalem, fi-

pore, non solùm ut species intclligibilium accipiat, sed dei catholicœ manifeste répugnât. — Gènes. ô7 : De~
ut eis etiam utatur, resque ipsas inlelligat. Respon- scendam ad filium meum lugens in infermnn. Job. 21 :

dent ,
pondère animi propriam aclionem à corpore, Ducunt in bonis dies suos, et in puncto ad infernn de-
non lanquàm à subjeclo, sed tanquàm ab objeclo. Ye- scendant. Sapient. item cap. 2, 3, 4 et 5 apertissimè
rùm hîcc responsio refellitur, quia si, quantum ratio- traditur, animas cum corporibus non interire. Eccl.

nis lumen et sensuum indagalio docet , nulla nostra 12 : Et spiritus redeat ad Deum, qui dédit illum. 2 Ma-
intellcclio sine corpore est, niliil refert hoc, an illo chab. 12 : Sancta ergo et salubris, etc. (1). Mallh. 10 :

modo jil ; cùm utrinqne piobabilissinu' coHigaliir, ani- Nclite timere eos ,
qui occidunt corpus , animam autem
mam , si exila corpus e^scl, in nioduin glirium tor- non possunt occidere sed poliiis timete eum qui potest
,

penlem omni opère vacaturam. Experimur siquidem, et animam et corpus perderein gehennam. Joan. 12 Qui :

specifs intelligibiles et in fieri et in operari à phanta- odit animam suam in hoc mundo, in vitam œternam cu-

smnle depciidere. Hinc enim Arisloleles vacillavil, ncc stodit eam. Philip. 1 : Mihi vivere Christus est, et mori
quidiiuam effccit, si efiecit tamen, nisi animas cum lucrtim. Coarctor autem c duobus, dcsideriiim habens dii-

corporibus interirc; ne vance sciiicet et oliosa; exlrà solii, et esse cum C.hrisso. Prima; ad Cor. 15, pro ab-
corpo'-a remanercnt. surdissimo Apostolus colligil : Ergb et qui dormierunt

9. Confirmai autem hoc vol maximo, quùd si ani- in Chrislo, perierunt. Si in hàc vità tantiim in Christo

imis per se subsislcrol, aUpie adoo imuioilalis esset, sperantes sumus, viiserabiliores sumus omnibus homini-
non indigorol corpore ,
quemadmodùm aliie forma;, hus.Et posleriùs referons illam insipientium vocem :

proplor esse, sed solùm proplcr opeialioiiem. Necesse Mandncemus, et bibamus, cràs enim vwriemur , illico
quippi' est, eum species intelligibiles à corporibus per subdit : Nolite seduci. Corrumpunt, etc. 2 Cor 5 • Diim
corporis sonsus emeiidicarc. Alioqui intellecliis per se sumus in corpore, peregrinamur à Domino; audemris
in nalîirà sidjsistons, ideôque à corporis gravilale et anti'm, et bonam voluntatcm habemus magis, peregrinari
nnli-ria; imperfoclione liber, nulio se modo corpori à corpore, et prœsentes esse ad Deum. Et paulù ?ntè :

coHigarel, »ed ex se baberel species ingenilas, quibus Scimus, quod si terrestris domus nostra, etc. Sed de
sine corporis adjumenlo intelligcrot. Videmus aulem, Scripturx teslimoniis ,
quîE D. Thomas dixit esse in-

sjKcii'S à corpore aecoplas à corpore oliani in ope- (inila , multa rccilavimus. Quanquàra vereor, ne
salis

rniidi) pondère. h\ ù enim necesse est inleliigciitem (piis nos jure acmeritôroprohcndat, qui in re non dubià
jjbnnlasmata specub'.ri. Non ergô por iiias anima à usi fuerimus tostibus non nocessariis. Praserlim cùm
corpore soparala qui anima; immortalitatem iiificianlur, nec Chrislo,
inli lligel Alias \\\) species non ha- ii,

bct suporinditas. Quarè S'junct;v à corpore, somno iiec Evangolio credant, Ecclesia; verô sanctorumque
Olioque lorpebit, qiiod est abs. nlnrii. Juslinusin colloquio cum Tryphone, illud affert,
(I)
10. Sexla iasiip r syiiodus, aei. Il, tradii animam quod nytlionissa spirilum Samuolis evocavil. In qq.

ho! inis non esse immorlaleni per verô gôiitium, q. 't^, ciUat illud Infernu* iubtut lecon- :

iiatin-am, s d per
turbatus est in occursum adirnlùs tui. Quod de Nabu-
graliam morte coorc nlem. El Non, cliodonosoro diclum esse andiiguum non est. Et q.
illani ii nir-a'mi : «

« inqult, naturam propriè immorUdem habent animx, 76, illud : Ilodiè mecum erit in paradiso.
 DE LOCIS TIIEOLOGICIS. LIB. XII. 708

fidem pro niliiU» piitcnt. Iià siipcrvacaneiim videtur Deindè, in concilio Latcranensi , sub Leone X , ses-

loois, qiuc nuctoritalcm Cnh'i continent, ar- sione octavi, definitur, ban'eticum esse dicere quôd ex
esse, ox lis

concliisio haîC propriè tlieo- principiis pliil^sophiic soquitur animani esse morta-
gum'enia depromcre. Ncc
ut sit argninentationibus thoologiae con- lem. Et tamen si naturaliler esset anima corruptibilis,
Jo'^ica est ,

quà rationo, effeclrix est, et bujus corruptionis essel causa aliquanaluralis : i Item,
finnanda. Quiii thcologia ,

agcndi niuncri incuniltit, illa duo habcl priniaria

fun- « cùm nonnulli, inquit, ausi sint dicere dénatura animx
rationalis quod morlalis cl aliqui tenierè pbiloso-
damcnla , Dcum esse homiiiis et princi\)ium et (incm,
« sit,

atqueadeô procuratorcin, esseque item aninionim por-

« jibantcs secundùm pbilosophiam saltem verum esse
pclnam vilani, in quà remunerator Deus sit inquiren- « asseverent, damnamus omncs asserentes animam
tium se, llebr. il, 6. Qu:r iiisi fuh^lis penitùs habeat f rationalem mortalem esse cùm illa non solùm per
;

animo quasi insculpta, non dico modia et fi-

infixa, et
« se et essentialiter bumani corporis forma sit, verùm
ncm consequi felicitaiis su» sed ne ad Dcum quidem ,
< etiam immortalis. > Hactenùs concilium.

accedere potest, ut ab eo média (inemque requirat. Cùm Praitereà non tbeologi modo verùm fidèles etiam
, ,

igitur prima cujusque disciplinic principia l;u)quàm no- univers! animarum immorlalilalem ilà à majoribus ac-
tissimi' anticipalion;-s supponantur, nibilopus eratvcl
cepimus , ut non per miraculum cas incorrnptibiles,

qu« ex sacris lilteris comme- sed per naturam esse credamiis. Ilic antem Ecclesi;r,
oa testimonia referre,
moravimus. Nisi quôd sunt quidam adcô curiosi, (pii consensus certissimo nobis argumento esse débet ca-

etiam optàrint, Paulum de animorum incorruptione

Ibolici dogmatis. Quôd aulem idem in hâc re tbeologi

Quod perindè est, ac si quis pbilo- ac fidèles sciitiant omnes, vel ex co liquet, quôd asse-
manifestiùs loqui.
stultus, ut in pbilosopho- renlem quemcumquc, animos esse mortîties, statim
sopbus adcù essel insigniter
prœsertîmque Arislotclis, cuperet princi- exborrent. Eàdem quippè fide inscriptnm in mente ha-
rum libris,

pium illud sa;pè et clarè resumi : Quodlibel est, vel non bent -angelos et
,
bominum animas naturà suà, ul in-

de bàc prima propositionc, quoniam est tellectuales ità qnoque immortales esse. Adde, quôd
est. Yerùm ,

post Auguslini seculum nemo fidelium in dubium ver-

imtè oculos posita,.dixlmus satis.
lit, quiu anim:Te rafionales creentnr ex niliilo, et sin-
Secunda pronositio. Animus naliiraliler est immorta-
gulae singulis corporibus infundaiitur, ut concilii Late-
Hs, et non ex donc (jralmlo. Fuère porrô quidam Ara-
animum nalurà esse mortalem, sed rancnsis vcrbo utar. Quôd si non generantur vi naturà;
bes, qui dicerent,
cum corpore immortaliter suscilandum. anima) ralionales, nec de polentià maleriae educunUir,
in novissimo
ductus posset quispiam dicero, sed forîs veniunt, nimirùm ex se subsislunl quarè
Simili auteni errore ;

animura cum corpore statim quidem inleriturum, si non cum corpore intereunt. Illud verô lestimoninm :

Spiritus redeat ad Deum, qui dcdit illum, ne Augusli-

nalurae suce rclinqucretur, sed vi diviniB potentia;
fieri, ut vel ad pryemla, vcl ad pœnas conscrvetur nus quidem ipse expedit. Si enim foris venit spiriius

hominis, consequens fil, ut nullâ vi agenlis natnralis

îcternus.
Scripturns facile sensum propaijetur. Qiiocircà, si ingeniliis naturà est, natiirâ
Hoc qui assercrct , in

suum delorqueret. Non enim affirmant ilUc , animum quoque est incorruptus. Nec enim nalurales causai ctr-

esse nalurà suà immortalcm, sed solùra eurn aiunt ma- rumpunt aliquid, nisi quod eaedem possunt gignere.
iiorc post mortcm. Sicut corpus post resurrectionem Nam quôd interpretatur Auguslinus Deum primo bo-

(ides astruit perpetuam vitam babilurum non tamen ,

mini spiritum dédisse, cùm inspiravil in faciem ejus

id innaturàcorporis, sed in divinâ potcntià eril. Quam spiraculum vil;ï>,, in illo verô, qui caîlerorum lioniinuni

sententiam sexta; synodi verba rctrô citata sonare vi- capul erat, ca'teris dédisse spiritiuii, Iioc (pace tanli

dentur. Atque Augustinus, 10 super Gen. ad lilt. c. viri dictum sit) nullâ ex parle argumenii vires infrin-

23, in illam magis opinionem inclinât, qiiie docot ani- git. Cùm cnim Moyses, in principio Genesoos, rerum

mas à parenlibiis generari. Qua: si vera seutentia est, natiiralium propriam vim et naturam exprimai, quod
non animus suâ naturà immortalis. Id quod sole-
est in primo bomine significalum est, id de rcliquis eliam

bam equidera, non tanquàm hxrcticum. sed tanqnàm inlcUigilur , Scriplura porrô, ut ostenderet viventia re-

crroncuni condomnarc; semper qiiipp.' malui citrà 11- liqua viribus nalurye edi posse, ait: Gerniinet terra

neam consistere, quàm transire, stultiuque ignorantia', i

herbam vircnlem , etc. El riirsùm : Producant aqttce

politis argui quàm insolentia; temcrariie. At si rem '

reptile animœ vivenlis, etc. Et iterùm : Producut terra

,

diligentiùs animadv(Ttas, non dubites, huic crrori hie- \

jnmenlu et replilia, etc. (1). Nemini quippè and)igunm
rcseos notam inurendam, quandô ad Sedem apostoli- I esse potest, prima cetorum, jumenlorum, serpentium,

c^ra refcratur. i
Iconum individua à Deo sine medià causa adjuvante
Primùm, quia manifestum est, quosdam philosoplios j
condita creataipie fuisse. Ob id namque adjunclum est :

naturcB ratione duce animorimi iunuorlalitatem et ve- Crenvilqne Deus cote grandia, et omnem miimamviven-
sligàsse, et invenisse. Non est ergo supeniaturalis tem atque motabilem, quam produxerant aquœ in specics

animorum perpétua vila, aut dono eis gratuito ron- suas. Item : El fccil Deus bcstias tcrrœ juxlà species

cessa. Quis cnim liominuin scirc polcril consilium Dd, I

suas, etc. Al signilicare Scriplura voluil, sic ttmc à Deo
aut quis poterit cogitare, quid velit Dms , nisi dedcril ! luijusmodi animanlia esse édita, ut in vi tamen ele-
Bapientîani, et ml&ent Spiritum sanctum sunm de al- non inlelligen»
(1) Cajetanus lurpilcr liic laisu.. : t,

tmtmisJ Sap.
I

9, 15. '
Scripluric sonsum.
 709 CAP. XIII. DISPUTATUR DE ANIMI IMMORTALITATE. 710
mentorum et corporum ,
quse ex elementis conflaren- les ocstimare, asscrere, niel quidem ex naturâ suâ dulce
tur, illoriim generaiionem sitani esse censcromiis. Sed esse, sed dulce tamen iïjisse nemini, quia tibi non fue-

enim, cùm ad homiiiem ventiim est, ne hujiis similis rit, nullum videre id pos^e, quod tu non videas ; om-
coiiditio crederetur, de corpore ait : Fecit Dcus homi- nibus obscurum esse quod tibi non pateat Ail D. Tho- !

iiem ex iuno lerrœ; de animo aiilcm : luspiravit in fa- mas, ex prœmissis manifesté ostendi posse anlmam
ciem ejus spiraculiitn vilœ. Quod dilTerentis coiidilionis humanam non corrumpi cum corpore ; conclndit verô
variuni discrimen à Moyse adeè accuratè observatum in hœc verba, 2 cont. Cent. cap. 79 : < Palet igitur,
manifesté indicat, caleiorum viventium animas in pQ- t quôd intellectus humanus est incorruptibilis ; ergô
lenlià materiae esse; liominis spirilum, qiio factus est « et anima luimana, quae est intcllectiva substantia.

in animani viventem, non esse, sed à lieo creari et in- « Item, part, i, q. 75, art 2 et G : Necesse est dicere,
fundi, qui solus ejus et spirator et creator est. Prœ- < animam inlellectualem esse incorpoream, subsisten-
terquàm quôd qui dicit Redeat ad Deinn, qui dédit :
j
( tem, incorruptibiiem. > Scolus contra, liomil. 4 de
non obscure docet, spiritum non perire sed
illinn, is , Provid. : c Non sunt, inquit, raliones patentes, et ne-
manere. Explicat enim id, quod paulù antè dixeral : < cessariae. » Affirmât Chrysostomus, qui philosophi
Jbit liomo in domiim œlernitalis suœ. Alioqui, quoniodô de animi immortalitale dubilent, eos addubitare, an
ad Deum vadit, si dissolvitur, tanquàm mollis aer, et in meridie sit dies et credemus nos, viros et sanctis-
:

sicul umbra ac fumusevanescil? Quemadmodùm au- simos et modestissimos evidentiam, qiiam non habe-
tem corporis naturam exprimit , cùm ait : Reverlalur bant, fuisse ementitos! Atque Auguslinus asseverat,
pulvis in terrain snam undè erat, sic naturam spiritùs philoso; hos quosdam nalurali ratione animai immor-
nmnifeslat inqiiiens : Et spirilits redeut ad Denm, etc. lalitatem invenisse: f Quanquàm pauci, ait (1), idque
Jam quod Auguslinus affert, spiritùs vadens, et non re- t aegrè invenerunt, i deTrin. 13, c. 9. Practereà,
dlens, à nobis est. Non enim Scriptura dicit, spirilus Dons non déficit in necessariis ad vilam juxl.à nalurse
veniens , et non rediens, sed spirilus vadens, scilicet à rationem benèetconstanlcr instiUiendam. At vix homo
corpore, et non rediens, elc. polest vilam rectè et juste instituere , nisi et Deum esse
Practereà, slulli illi, quorum error Sap. cap 2, indu- scntiat , el animos esse immorlales ; vix , inquam , au|
cilur, animum exislimai)antnaturaiiter esse mortalem. certè nullo modo. Qui enim vel sine Deo fuêre, vel
Non enim de miraculo loquebantur, sed de naliirà. At animum pulârunt cum corpore inlcrire, eos ferc per-
Sapicr.s non modo cum illis apertè pugnal, verùm eliam ditissinsis moribus fuisse memoria; prodilum c?t. Quam
ut insipienlcs el uisensalos reprehendit. Animos ergô oraninô rem Sapiens, capite 2, vers. 2, sapienler ex-
sentit naturâ esse innnortales. 1 rcssit. Nam siniul alque impii illam opinionem in-
I
Terlia propositio. Erroneum est, ne dicam liœreti- duerunt, animos mori, ccnsequenter de omni bono
I

cum, aslruere, aniir.œ immortalilalem natnrali ratione fulura; vitae desperantes, et nibil postmorlemniali ti-

demonslruri non yosse. Si enim naturam liabel incor- mentes, scmclipsos Iradidorunt impudicilia', in opera-
j

ruplibilem, bujus roi vel à priori, vel à posteriori ratio |;

llonem immunditiae omnis, in avaritiam. Post liœc, in^
îdiqua dcmoiislrativa erit. Nulla siquidem propositio i
quiuiit, erimus tanquàm si non fuerimus. Venite ergb,
e\ naturà rei et connexione terminorum per se ac ne- I
cl fruamnr bonis, quœ sunt, etc. Et Auguslinus Confes-
cessaria est, quin vel ex effectu vel ex proprietate, vel sion ura lib. 6, capite postremo : t Nisi credidissem,
ex dclinilione, vel ex caus.î subjocti ostendi necessa- I
« ait, reslare post mortem animae vilam, el frucluî,
riô queat. Sed ais : Quadralura circuli demonstrabilis ! < meritorum, quod Epicurus credere noluit, Epicuruf

est quidem, sed demonslralio adiiiic inventa non ap- « palmam in animo n;eo accepisset. De atheis auteiîi
paret. Sic ergô Scotus , Jandunusque seutiimt animœ « ciun Proplicta illud jiosuissct : Non est Deus; slatini

quidem immorlalitatem ostendi posse , at non esse < subjunxit : Corrupti et atwniinahilrs facti sunt ? » etc.

ostcnsam tamen. Sic Juslinus, in dialogo cum Tryphone : « Eorum, in-

Quarla propositio. Pcriculosum, ac tcmerarium est ,

< quit, senientia, qui Deum me atque le curare ne-
ne quid amplius addam, affirmare, quhd nullu.m argn- « gant, quô speclet, non est difficile cognosccre. Im-

mentuni hacteniis invcntum verè denionstral animœ im- « l»uiiilas enim, el licenlia faciendi, et dicendi, qns
mortulitatem. Quia argimientui», quod sumilur ex ope- I velint onmia, eos c(inse(iuitur, qui nec stqiplicia me
ralione proprià, vel etiam ex potentià, quoe subslan- « tuant, nec beneficiiun nlliini à Deo spcctent. i Di-

liam rei necessariè naturaliterque conscquilur , verè vinae itaque procuralionis fuit, ut in morum et vilsf

ostendit qualisnam sit ejus rei natura, atque ubstanlia. necessarià régula duces naturic ac niagislros non con-
Tlieologi verô tùm ex projjriâ operalione, tùm ex pro- jeelnris et opinionibns imbueret ,
qua; bùe alque illùc

pria potentià, intelleclione scilicet et inlcllectu, aninii facile lialn renlnr, sed certâ constanlique ralifine. Sir

incorruplionem argumcnlaiitur. Syllogismi igitur illi enim seriplum esl, Ps. 93, G : Qui docct Iwmiuum
vera; sunt demonslrationes. Dicet fortassè quispiam
esl Srotuiii liunc -Vuguslini lornm cita-
:
(I) Mirum
Non ncgo denionstrationes esse, sed nobis demonslra- visse, utopinionemsu.ini eoilirniarel. Hesnrreclio-
tiones esse ncgo, (piibus argumenta illa ccrla et clara iirm Auguslinus ail, non r;ilion<' sed ;ii!eloril;il(" leneri;
:it d(; inirnorlalitali- anim;e coi.li'ii dicit. \,\\\\ et lib.
non sunt, quamvis idonca ex se sint, ni ccrlilndinein
(If (liv. Del 1, e. 12, sciiliit i'ialoiieni, quà mente im-
atque evidenliam pariant. insolentem temeritaUMn, mortalilalem aniin;e vidil, ne (piis sibi niortcm con-
Caeteros ex tuo ingcnio meliri, cxqne tuis alionim ocn- sciscerel, prohibendam judicàssc.
 ,

ni DE LOCIS TIÏEOLOGICIS. LTB. XI!. 712

11 Qui docet nos super ranl, verum esse, quod à nobis de gentium pbiloso-
^cientiam. Et iterùm. Job. 35,
:

cœli erudit ms. Qui.d si « pbis dictnm esl, eos non scienlià demonslrandi de
lumcnta terra', et super volucres
iiaUirà suiU quidam iiislin- « naturis dissoruis^e, sed conjectura verisimilique ra-
aniiiiantibus cio.teris dali à
non vag;e et in- tione suam explicavissc sententiam. Adde bis,
et quasi aiUicipalie cogitaliones,
« »
cliis,

habiles, sed li\;« fuma'que, uiad boimm naturac con- quôd divus Thomas hoc argumentum ubique gcnlium
rciaiitur, relrabanlur à noxà, cur in co- praH' rmisit, non praîtermissurus, si certum et ne-
gruens recla
auclor ad aliorum cessarium cssol.
runi salutein uienlibus, quos natura;
inslitulionein coinparavit, inditas esse
écrias, et eoii- Verumcniinvoro nuUa me bujus generis argumenta
qiiibus ad veri- n overe possunt, ut ab eà sententià discedam, quam
slantes praîiiolioiics iiilieicuuir, sine
tatein bonilatis non salis instructi informatique fuis- Cbrysostomo video placuisse. Habuit quippè pro re
Non enim meli>r est bcllnarum coiulilio quàm perspicnà et constanti non alium negaturum, Deam
sent?
noslra. Nihil verô pigel, eadom sa'pè verba rcsumore esse hdminun» et gnbernatorem et judiccin, i isi eum,
[

(vid. lib. 10, eap/t).

qui dixisscl in corde suo : lion est Deiis. Sed quia baîc
|

Kinc barbant^ eliam nationes pu'nas improbos kierc res suprà, nt dixi, manifcsto argumento nobis d^mon-
strata est cap. 4 ad 7, et accuratiùs est posleà dc-
cum sapicnlibus consenserunt, alque adi'ù aninios es- j
, ,

se immortalos. Dous enim semper ea, qua; cuique na- . monstraiula, satis nnnc confoclum esse arbilramur,

lurai necessaria sunt, providentissimè curai.

Qms au- i si ralioiiem illam, qu:ic anim;e immorlalitalem doccal,

loiTi communes animi corruptiones incertas esse asse- (6 landem ducere probaverimus, ul non possil Dei
j

veret? Sed ais tandem : QuxMiam isti« rationes sunt crgà boinines providenlia jusliliaque constare, nisi

nccessari;c et evidiMiU-s, qnaî Scolo et Cajetano pro-

anim;e incorrupiio consistât. Nam quôd Scolus aliter

eludi banc raliocinalionem pulat, perridiculum est

babiies et obscunc visse sunt? Dicam, si illiid priùs
:

commemoravero, quod ab Arislotelc prudenlissimè i L't adiniltamus, ait, Deum pro meritis et pra-mia

diclum est, lib. Elhic, stultum esse, œqualem in « bonis, et malis supplicia retribucre ; non exigua

omnibus cerlitudinom et evidentiam exigere. In nalu- < tamcn improborum vindicla est culpai lurpiludo

minor est, qnàm in mathe- < ipsa, cruciatus animi, consciejiliseque flaç;ellum.
ralibus quippè disciplinis
raalicis; in moralibus minor est eliam, quàm in nalu- i Abundè verô magna merces et pniemium, ii-uctus
litspari certiludine tàm slultus nemo « ipse virtulis, quo mirificè delectantur probi. > In
ral.bus. At in

quin scientia* illis nomen impertiat. Syllogismi quam sententiam illud Auguslini cilat omnium ser-
est,

et faciunt scire, etverè demonslraliones sunt,

mone contritum. Voluisti, Domine, et ità est, ut omnis
ergù illi
inordincttus animus sïbi ipsi sit pœtia. Poteral et illud ex
quibus et de nalurà, et de moribus pliilosopliamur;
Apostolo alTi'rre Mcrcedem, qnmn oportuit, erroris sut
qoamvis in eis rationibiis non adeô njagna aut ncces-
:

Prima igitur ratio demonslra- in senielipsis recipientes, Rom. 1 , 27. Qu;ic cùm dicit, pa-
silas aut evidentia iii^il.

de provid. vel rùm attenté considérât, in quos laqueos incurrat. Pri-

tiva, auclore Chrysoslomo, Homil. i,

fato, l'st hsec : Qui animum esse niorlalem ait, is ne- mum enim nodum illum explicet necesse est : Si in
liàc vità tanliini in CImsto sperantes sumus, viiserabi-
get necesse est, Deum hiiinanarum rernm ossc et pro-
migrant liores snmus omnibus lioniinihus, 1 Cor. l.S, 19.
curatorem ctjudicem. Si enim justi alTecti
Deindè, Propbeta non existimavil quxstionem banc
injuriis,improbi rerum omnium abundantià potiti. nec
expediri posse, nisi ad fines bononim et malorum re-
post mortcni aul merces, aut snp; licium est, nnlla
C(ï-1o pictas, qu.t; talia ourct; nnlla jusiitia, forrelur, boc est, ad novissima, qu;TO probos improbos
certè est in
bonis. Et que nwnerent, ex pra-sentibus autcm aut bonis, aul
quai vel malos puniat, vel trii)uat pra>mia
persécutas sum. malis illam non modo non solvi, sed eliam impiicari
cetera, qu:c capite 4 hujus libri latins i

Mei, inquit, Ps. 72, moti sunt pedes, quia zelavi supet
Respondet Scolus, argumentum boc infirmius mul- 1

ini(iiios, pnceni peccatoruni videns, etc. Exislinuibam,

tô esse, quàm Non enim, ail, ralione natura*
relirpia.

rectorem bominum socundùm ut coçinoscerem hoc ; l(d>or est antè me, douce intclHrjcni'
nolnm est, esse uniim
in novissimts eorutn. Quomod'o fncti sunt in deaoLnio-
legos jiislitiairelribuentem el punientem. Qu.fi respon-
sio bifariàm confici potest. Priùs ,
qnia Sapiens ncm, elc. Nec aliter aul Jeremias, cap. 12, aut ilaba-.

cùm boc eodem argumente usus esset , bujus rei igno- eue, cap. 1, 2 et 5, buic qua.'stioni rcspondendum pu-
rationem inscitiam esse dixit sacramentorum Dci. lavcrnnl. Quorum ergô sensnm Hbentiùs exponercm,

Quôd si intcr inysteria Dei ccnset et Dei |

rovidcn- nisi ad alla feslinarol oralio.

tiam, et animorum immortalitatem, non est cur nos Pra'lcreà, value reslriclum Deum facimtis, qui suis

inter perspicua censeamus. Verba autcm iliius sic id solùm in mercedis loco numerel, quôd aninio aîqiio,

habent : Kt nescierunt Sucrameuta Dci, neque merce- imô verô eliam ga'îdenli ae libenti servierunt. pnr,-

dein speraverunt juslitice, nec judicuvcrunl honorem ani- mium singulare, quod eripil spem futuri cujusque bo-
marumsunclarum, Sap. '2, 22. Posterins, qviia Juslinus ni, qua- sola, ut ail Cicero, liominem in miseriis con-

martyr et philosophus, in libro de Aristotelis repre- solatur! Qiiis enim dubilct morlalium animos in ar-

hensione, docet génies non scienliii, qusc ad demon- duis adversisque rébus spe futnrorum erigi et suble-
strandum valot, de O.^o creatàque nalurà disputatio- vari, frangi aulem cl concidere, si eum omnium rerura

nes conft'cisse, sed probabili r.ilioiic suam explicàsse desperatione confligant? 'l'alemmilii rempublicam fin-
|

ftententiam. Et posleà : « Hsec, inqmt , etiam satis decla ge, ubi pessimi cives metum omu^rn poen» el futurai
 Ï15 CAP. XIll. DISPUTATUR DE ANIMI BLMORTALITATE. 714
vindicationis abjiciant, optirai verô de spe futurœgra- qui judicat unum esse interitum hominum et jumen-
tiae ac beneficii dcpellantur ; et cùm ncc probis lex torum, is cùm animum suum summà ignominià et de-
adhibuerit calcaria, nec improbis frenos, civitas non decore afficiat, non hominum ritu ac religione, sed se-
dico benè morata, sed ne esse quidem poterit. Ità qui pulturà asini sepeliendus erat, ut dignum haberet suâ
eam sine propinio pœnàque constituit, Imnc tu ipse opinione et sententiâ funus. Sed de secundà ratione
stultissimum judicabis. Quale ergô est ejus reipublieœ hactenùs. Terliam significat magis Scriptura, quàm
Deo procurationem administrationcinque tribuere, explicat, cùm è vestigio subjicit : Quoniam Deus crea-
quam nemo vir sapiens sibi assignari pateretur? De- vit liominem inexterminabitem, et ad imaginem similUu-
monstratum est igitur, animas esse immortales, tara dinis suœ fecit illum. Hominem quippè ad imaginera
evidenti et necessarià ratione, qu* refelli non valeat, Dei esse factura, eô quôd natura intelleclualis est,
nisi Deum facias aut improvidum esse, et negligentem verti in dubium non potest. Ex eà ergô parle homini
rerum hominis, aut eam stultè urbem constituisse, in incorruptio convenit, quà intellectum habel. Animum
quà nullus supplicii timor sit ,
prsemii exspectatio igitur, undè horao intelligit et similis Deo est, inex-

nulla. terrainabilem esse oportet. Quae ratio, quoniam ex ho-

At sapiens ait, animorum incorruptionem ad Dei sa- minis naturâ et forma proprià ducitur, atque ideô
cramenta pertinere. Primùm id ego negare vcrè pos- non ex alienis et extraneis, sed ex propriis aptisque prin-
sum. Nec enim rem banc illc in mysleria rctulit, sed cipiis, diligentiùs nobis et illustranda, et exponenda
quôd via impiorum prosperetur, quôd ubique relin- est. Id quod D. Thomas divine fecit; intelligebat enim,
quôd opprimant pauperem justum,
quantlaîtitia; signa, hanc esse certam expeditamque viam, quà ad animi
nec viduce parcanl, etc., et in bis omnibus Deus non knmortalitatem veniretur.
laceat modo, verùm etiam probos duriler et acerbe, Priraum igitur fundamentum hujus demonslraloiiis
improbos contra blandè et molliler tractare videatur. est, formara omnera intellectualem esse subsister tem,
Hœc scilicet Dei sacramenta sunt, quœ bumana ratio hoc est, esse ejus non à materià pcndere. Hanc pro-
comprehendit aut vix, aut nullo certè modo. Deindè posilioncra ostendit div. Thomas, contr. 2 Cent. c. 15.
Bunt naturales res qua;dam in oculis omnium clarè po- Quia intellectus non eget corpore susiincnte , cùrr
Bitsc, aliaî latent in occulto tenebris densissimis cir- intellcctio nec recipiatur in corpore, nec per corpus
cumfusro. Qu3e naturic mysteria rectissimè dixeris. In fiât. At dicis : Non eget corpore quidem tanquàm
bis, fateor, animi immorlalitas est, quœ à paucis qui- subjecto, sed eget tanquàm objecte. Verùm hoc duo-
dem, idque difficulter, sed investigari tamen atque bus médis manifesté refellitur. Primùra enim animal
inveairi potest. Justini auteni verba magnà ex parte non esset per se subsistens, quia indiget ad propriam
verasunt; at universas demonstratioiies philosophis operationem externis objectis. Deindè id, quod per
eripere, tùm absurdum est, tùm Paulo etiam contra- accidens alicui convenit, non variât judicium de natu-
rium, quemadmodùm refutando septimo argumento râ rei : ut lapis, qui in loco superiore detinetur, etc.
patcfiet. Nam D Thomas ejusmodi argumentationibus Cùm ergô anima intellectiva ex naturà propriae opera-

uli non solet, quamvis sint iiquid;» et exploratse. Cavet tionis non sustentetur à corpore, consequens est,

enim, ne argumentando de génère in genus transeat, quôd per se non pendet ab illo. Quia actus non potest
quod Aristoteles in demonstrandi arte docuit esse vi- per se à corpore pendere, nisi tanquàm à materià cf
tiosum. Constat verô, in hàc ratiocinatione à Dei p4"o- subjecto, in que rccipitur. (Vide D. Thomam, de Ani-
videntià et justitià ad animi incorruptionem transiliri, ma q. \A, et 2 contra Cent., c. 55 et 79.) Certè si in-

quon in eodem génère non existunt. Verùm de prima tellcctio in corpore susciperelur, nec omnes res sine
demonstratione satis. discrimine intellectus pcrciperct, nec universale co-
Secunda est hujusmodi , ut à protervis refelli gnesceret, sed solùm singularc. Quôd si hujusmodi
qucat, à viris rectè instituas non qucat. Eam ve- argumenta tibi mémento, nec ca;-
evidcnlia non sunt,

rô in probatione quarlce propositionis poslremam teros ex tuo ingénie a-stimandos esse, ncque hic evi-

fecimus. Confirmât illam Cicero , 11b. de Seuect. ,

denliam malhemalicam requirendam. Sed jam tem-
hune in modum : « Sicut salis probatur Deum esse, pus est, ut objectiencs oppositas refoUamus.
t quia nulla natio tàm fera est, quin Deum habenduin Prima ergô sic rcpcUitur : Fidei quaistienem duobu?

t sciât, ità apud omnes gcntes communi consensu firma- modis interprelari possumus, et ex nalurà suà, e»

t lum est, animos defunctorum inleritu esse liberos. quoad nos. Ex naturà suà illa fidei qua^slie est, qua»

( Quam omninô rem funeris c;eremoniis testatam es- est à Deo Ecclesi* rcvelala, quamvis à plerisque igno

< se voluorunt. Ncc enim eas corporibus impertirent, rclur. Ut Spirilum à Paire Filioque proccderc, ipse
< nisi animos sacres esse ac divinos in animum indu- Spirilus Aposlolis revclavit. Item, animas sanciorum

1 xissent. » IIîc verô, ut Cicero, 1 Tuscul. 1, affirmât, !

slatira mà corpore cxicrint, videre Deum. De quibus
€ elraercedera funeris sepullunequo constilui, riefas cs- licuit ohm varié senlire, et sine fidei discrimine aut

t se pulàrunt,el brûlis animaiitibus hujusmodi lionores affinnare, aut negare, cùm neuira res scilicet eral pla

< negaverunl. » Quas duas ratioues Sapions, ut mihi né ab Ecdcsià dcfinila. Ità quoad nos non scmpcr fi-

videre videor, perstrinxit. Unam cùm ait, cap. 1 : Ncc dei quopstiones illit; sunt hal)it;o ; sed salvà fide, viri

mcrcedem spcraveruiU juxliliii' ; nllornin cùm subdit ; quidam dorli contrariam verilali sentenliam tenue-

Nec judicaveruiit honorem animarum Mtitclantm. Sanc ruiit. QuomodôasscruilAugustiuus, non esse fideiquae-
TH. I.
25
/
 ,

7J5 DE LOnS TIIEOLOGICIS LIB. XII. 7iC

stionem, nùm anima rationalisex traduce sit(I).Nuiic corporibus interire. Item, si animas Deus mittit in ge-
aulem cùni post oa lenipora iheologorum fidcliumquo hennam, non ergù cuin corpore moriuntur. Quartum
omnium conscnsu lirmatum sit aiiimum non per gc- dcnique Cajetanus aflirmat, probare quidem simplici-
neraiioneni, scd per crealionem exislere, sine dubio ler anim;e immortalitalcm, undè Sadducaios deresurrc-

ad fidcm illa quaisUo perlinet. Nec tamcn si hoc fuit clione vinceret, qui ideô negabant morluos resurgere,

aliquandô in conlrovcrsià positum, eadom de anima; cum corpore animam niori. Per synec-
quia crcdebaiil

immorlalilalc causa subest.qiuc nunquàm esl à calho- dochen aulem Scriplura nomina Abraham, Isaae et
licis in dubium vocaUi. Sed de primo argumenlo salis. Jacob pro animis eorum usurpai. Quo loco Ambro-
Al secundo nihil est difficile responderc, cùm videa- sius Calliariims eum, ut sœpè aliàs, sine causa repre-

mus, non solùni sub inlideli principe, qualcs Romani hendit. Coarguit enim Theophylaclura , imô verô
tune erant, scd sub imperalore calbolico mnllos in Hicronymum,qui Cajetano iUius auctor senlentice fuit.

Germanià nunc publiée manifestas haercscs profilcri. At D. Thouiae exposilio pra>clarior est; non repugno.

Taniùmi referl principes habere et fidèles, et qui ba;- Nec D. Thomas solùm illum locum sine figura intel-

relicorum insolenlissimam lemcritatem cocrccre tùm lexit, sed Chrysostomus, Theophylaclus etiam, aique
vcliiit, tùm eliam possint. Pneterquàm quôd, ubi j
Ambrosius. At dicis : Quomodù Abraham illo lompore
facliones sunt, il)i favore partium in rcpublicà toleran- vivus erat? Respondel Chrysostomus, homil. 71 in

tm-; quiddico toleranlur? quocruntur, foventur, strin- -Matth., quomodô Adam posteaquàm de ligno velito

gantur homines delerrimi ac sceleratissimi. Hoc in comedit, senlenlià lamen prolatâ moriuus erat ; sic

Judcrorum publica cùm essct, non est sanè

statu res \
Abraham pollicilalione resurrectionis ccriissimà vivus

mirandum, si Sadducoeos ferrel carnalis populus, ho- erat. Alioqui, quid sibi Ecclesia vult, cùm ail : Regem,
mines videlicct facliosos, qui et carni usque adcô in- cuiomnia vivunt, et cui non pereunt corpora nostra? At
omnem spiritum esse negarent. Quem-
servirent, ut de tertio argumenlo hactenùs.
admodùm aulem génies laies esse volebanl deos, qua- Quartum aulem jam anlè expeditum est. Diximus
les ipsi eliam csscnt , nempè adultères bellatores enim, in septimo hujus operis libro, sanclos veteres

raplores, sic plebs vitiis corrupta cos Nidt habere re- non làm humanas disciplinas, quàm divmas liileras
Hgioiiis pra^sides, qui non religati sint, sed liberi, non coluisse. Quai causa fuit, ut in rébus naturaî perob-
spiritùs servi, sed mancipia carnis. Yerùm in argu- scuris ralione vulgari contenli essent, nec meliores
menlo facillimo refutando plura quàm necesse erat requirerent. Conclusionum itaquc naturalium à philo-
verba consuinpsimus. sophis petenda dcmonstratio est, prœsertimque à D.
Terlium vero brevissimè refellemus. Nam primum Thomâ, perfecto, meà senlenlià, philosophe, cujus
illud testimonium cerlissimè probare aniraorum im- admirabilcm naluram et ingenium cùm gralia perfe-
morlaiitalem oslensum esl à nobis paulô anlè. Secmi- cissel, tùm ubique aliàs, tùm in libro contra Gcntes
dum eliam quantum momenli habeat, nunc explica- maxime quidquid expeti ah hominibus ingenio pote-
bamus. Al terlium nullà responsione eludi polest. Si
rat, id unus videtur ad miraculura pnïstilisse.
enim homines animam non possunt occidore, corpus Ad quinlum deindè argumenlum, Scoto, Janduno,
aulem occidere possunt, certum est, animas non cum Cajetano rationes probabiles visaî sunt, non item ne-

(1) Hieronrmi p-^rpetna constansqne senteiUia fuit,

cessaria^. Scotus porrô et Jandunus (nam de Cajetano
animas in singtdis corporibus creari singulas; queni dicam posleà), videnlur dcmonstraliones mathemaii-
post (ola Ecclosia secuta est, de Eccl. Duel. c. li;
cas quaîsiisse. Si enim sapere ad sobrietatem vellent,
animas enim non creari, sed ex parentnni semiiic esse,
Lnriferianorimi error fuit, ut .\iiguslinus referl de et ei naluram, de quà disseritur, attenté perpende-
HaTPS. c. 81. AccùmcerlèZacharias, c. 1-2, ail Di- : rent, sanè intelligerent, rationes, quai animai incor
xil Dominus cxlendcns cœlum, fundaiis terrain, fiugens ruplionem probant, non suadere, sed vineere, si non
spiritum hominis, in eo nihil aliud significal, nisi ea
protervum et repugnantem, cerlè docilom homincm,
opéra à Deo ipso sine causa subjccià subsenientc pa-
îrari,quemadmodùm llieronynms idem admonuit. et ad disciplinée leges benè informalimi. {Dcsunt ad
(Vide Isaiam, cap. 42 et 45). reliqua argumenta responsiones.)

AD LECTOREM.
En damus tibi , candide leclor, Reverendi quondàm P. F. Melchioris Cani , Ordinis Prrcdicatorum , de Locis
Thcologicis duodecim libres perfectos quidem, limatos, atque omnibus (ulaiunt) numeris absolûtes. Te lamen
admonitum veliraus, duos huic opcri déesse libres ,
quos auctor morte pracventus reliquit infectes. Nec famen
hoc te moveat, et ab ejus leclione removeat; illi enim ctsi huic operi non accesserint, lamen quôd adperfectio
nem cjus allinet, parùm,aul nihil facerc,quilibet eliam mediecriter eruditiis facile judicare peterit. Quaprepter
auciorislaborefruere. Quod si feceris, quantum uliUlalis iiidè sisreportaturus, tu ipse posleà libenler fateberis (1).

(1) Equidem el nos cum cdiiorc priori duos postre- ii; mus. Attamen, quantum de illorum matcriis ex di^^r-
Boos darissimi aucioris libres vehenicnler desivlera- sis ipsius locis, nenipé ex lib. d, cap. 1, lib. 3, cap. 1
|;
 VINCENTII LIRINENSIS VITA.
Vincentius natus est TuHi Leucorurn in Gallià,nobili in primis farailià, pâtre Epirochio si vera sunt qiise de
:

Lupo Trecensl Episcopo, quem Vincenlii fratrem germanum fuisse constat ex cpislolà Eucherii ad Hilarium de
laude eremi, narranlur apud Surium in vilâ ejus*. Primo mililiam secularem sectalus, militicc Lirinensis excubias,

ut verbo Sidonii utamur, posteà desudavit; quippè qui in insulà Lirinensi factus monachus et presbyter, ibi
elegantissimum illud Commonilorinm scripsit adversùs ha}reses quod loties bono publico editinii est. At vir mo-
destissimus, utililatem potiùs Clirislianorum spectans quàm terrestris gloriie vanitaleni, qnemadmodùni de se
dicebat Salvianus, nomen huic Operi suum subtraxit, quod sub Percgrini nomiiie vulgavit. Testis Gennadius in

Catalogo virorum ilUistrium. Testis etiam ipse Yinccnlius in initio Cotnmotdtoni. Scripsit auteni anno tertio post
habilam Synodum Ephesinam, id est, anno Christi quadringentesimo trigesinio quarto, ut ipsemet docet. Mor-
tuus est sub imperio Theodosii et Yalentiniani, id est, antè annum 450, ut recté observatum est à viris eniditis.
In disciplinam ejus traditus est Salonius Eucherii Lugdunensis Episcopi filius, ut ipse Eucherius tesiatur. Exi-
stiinant plerique illura esse auctorem Vincentianarum objectionum adversùs quas scripsit Prosper Aquitanus.
Sed cùm ea opinio à viris celeberrimis explosa sit , lùm spécial! disserlatione in eani incubuit BartholonKcus

Petrus Duacensis in praîfatione ad Commonilorium.

Quamvis bodiernà tempestate Vincentii Lirinensis nomen sit apud omnes in orbe catholico florentissimum,
ecclesiastici scriptoris judicio doctrinâque probatissimi testimonium de eo non referre non possumus : < Vin-
€ centius Lirinensis, inquit Godescardus in vit. Pair., eos (h3ereticos ipsius cosevos) refellit generalibus lucu-
« lenlisque principiis qufc cuique dogmatizare audenti usqué ad mundi finem rectè applicabuntur. Quibus
.

e adderc est eloquii , erudilionis , ingeniique splendorem. Priçtereà pagina qua'libct nescio quo pietatis suf-
< finiine lectorem allicit sibique conciliât. Nullus est controversiarum liber tôt rcs tantà verborum paucilate
< continens. »

Hïcc Godescardus. Nunc lectorem hoc unum monituni volumus , Vincenlii Commonitorhim nos exhibere
qualc emaculalum annotatumque à Slephano Baluzio ad duorum codicum Regi:c Bibliolhecaî Parisiensis fidem
et nolis novis illuslralum à D. Joanne Salinas, Can. Reg. Lateranensi, iterùm Rom.c prodiit anno 17()o. Quœ
editio ouMiium longé est completissima ; cui lamen nonnullas recentioris nolulas adjecimus.

Vir^XENTIf LIRlT^^Ei^^SIS
CjitinmDnttjurtuitu
Incipit tractatus (I) Pere(jrwî pro Calholicœ fidei an- Deut. 52, et item, Verbh sapientmm udcommoda aurem
tiquitale et universitate adversùs piophanas ûmnium luam, Eccli. G, et item, Fiti vii (i), hos sermones ne
Ilœreticorum novitates. obliviscaris, mea autem vcrba cuslodiut cor luum , Prov.
DiCF.NTE Scripturà et 3, videlur mihi niinimo omnium servoium Dei Pcre-
I. monente , Inlerrocja paires
luos et dicent tibi; seniores tuos, et adnunliabunl
grino quôd res non minimcc ulililatis. Domino adju-
, tibi,
vante, futura sil, si ea qua; fidclilcr à sanclis palribus
etpostrem., lib. 12, cap. \, potuerimusjudicare, com-
accepi lilteris coniprehendam , infirniiiati oertè pro-
pensationes Lector liabebit muilas, in Cursu Scripturœ
Sacrœ, et in adjunclis copiosis ad calcem hujus vo- prico pemecessaria ;
quippè cùm adsit in prompiu tindù
luminisde Iradilione, pro libro !.>, in quo sihi propo- imbecillilas memori;r nie;e adsiduà leclioue j-e; arelur.
nebat Canus de Sci'iptnra; cxpositionc Iractare ; alias
Ad quod me negolium non solùn» fruclus operis, sed
veropro libro 14 et ultimo, in tractalu rfc rmi lieli-
giotw, ubi dissertaliones spéciales reperict lector con- eliam consideratio temporis et opportnnilas loci adiior
tra Jnda'os, paganos, Mahumetanos seu Sarracenos talnr. Tcmpus : pioplcrcà quôd cùm ah eo omuia hu-
de quorum impugnalionequycstionuniauctor in pra;la- niana rnpianlur, et nos ex eo aliquid inviccni lapere
to libro inslilucrc volebat. p. S.
(1) B.iluzius et Joseph Anlelmius fenmt hanc libri vel u( legit Corbeiensis Codex prœtilulavil Pnrgrini
epigraiihem legi in tribus
Mss. Bibl. rVg., alilalis voeu- adversiim lunrliros. Piivscrlini quia Ir.^tlaJi^s nomine
lis nalione Galli, (|u;c in anticpiioribns conqiarçnledi-
al)aiili(|uis inldligiintiir non l;uii (lis|iiii;ili<>!i(.s <orilrà
tionibns. Suspicor cinn Cosloiio à Lir. Iiuiic litulmu iKeiclicos , scimoit, s ad poi>iiliini bal iii. Hinc
qiiiiiii
pnelixum fuisse operi CommonUoriinn ffrccpiiii ad-
:
nosler cajt. 40 Coniniouilorii ail: c Posiiil Icilio do-
versùs hœreticos; ut Tertull. inscripsit aiireuni (»|»ns, à i clorcs,(|ui Traclalorcs nunc ainiciliuilur, eo
quod
quo non pauca deceipsit Vincentius Jk I'rtr.scripi.» :
I per eos Pr<»plu-lannn niyslcria |)(i|U!Hs a;u ri.inliir. »
adv. Iiœret. Favet opinioni Gennadius dicens « texuissc
(I) In vcliislo Cod. iieg. scri|)lum est Hli meus, :

« disputaiionem quain absconse nomine aitilulavit, >

, serin. In l'.cccntiori vcrô Fi'li, meos icrmones.
Bal.
719 VINCENTII LIRINENSIS COMMONITORIUM. 720

dcbemus quod in vitam proficiat anernam ;

proosertîm fidcm suam. Domino adjuvante, deberet : primùm soi

cùiu et appropinquantis divini Judicii tcnibilis qiuudani licol diviuLC logis auotoritate, lùm deindè Ecclesia; ca

exspeclatio augeri efllagilet studia Religionis, et novo- lbolic;c tradilione. Hic l'orsitan requirat aliquis : Cùn*
rum llicreticorum fraudulentla jnultiiin cm\c cl alton- sit perfectus Scripturarum Canon , sibique ad omnia

lionis iiidical. Lociis (1) aulem, (piôd urbium IVcqucii- salis superque sufficial ,
quid opus est ut ei Ecclesias

tiam tiirbasque vitaules, remolioris (2) villuLc et in cà tica; inlcUigenliaî jungalur auctoritas? Quia videlicel

sccreluni monastcrii incolamus lial;ilaculuni , ubi abs- Scripturani sacram pro ipsâ suà allitudinc non uno

que maguà distractione fieri possit illud quod canilur eodemque sensu univorsi accipiunl, sed ojusdem elo-

in psalnio : Vacate, inquit , et videte quoniain ego sum quia aliter alque aliter alius alque alius inlerpretatur ;•

Dominus, Psal. 45. Sed et proposili nostii ratio in id ut penè quoi homincs sunl, lot illinc sentenliai erui

convenil; quippè qui cùin aliquaiidiù vaiiisac tristilms posse videantur. Aliter namque illam Novatianus, ali-

sccularis militiai lurbinibus volvcreiuur , tandem nos ter Sabellius, aliter Donalus exponil, aliter Arius, Eu-
m porluni Religionis , cunclis seniper fidissiumm ,
nomius, Macedonius ; aliter Pholinus , Apollinaris,

Christo adspiiantc condidinius ; ut ibi depositis vani- PrisciUianus , aliter Jovinianus , Pelagius , ('.«lostius ;

latis ac suporbiai llalibus, Christianaî bunniitatis sacri- aliter postremô Nestorius. Alque idcircù mullùm ne-
ficio plaçantes Deuni , non solùni prœscntis vitai nau- cesse est, propter lanlos làm varii erroris ani'ractus,

IVagia, sed eliam futuri scculi incendia vitare possimus. ut proplielicai et apostolica; inlerprelationis linea se-

Sed jam in nomine Domini quod instat adgrediar, ut cundùm Ecclesiastici et Calholici sensùs normam diri-

fccilicet à niajoribus tradita et apud nos deposita descri- galur. In ipsà item Calholicà Ecclosià magnoperè cu-
bam, relatoris lide potiùs quàin aut loris prxsumptione : randum est ut id teneamus quod ubique, quod semper,

hâc tamen scribendi lege servalà, ut nequaquàm oni- quod ab omnibus crcdilum est. Hoc est etenim (1) vorè

nia, sed tanlùm ncccssaria quxque perstringam ne- ,

proprièque catbolicum, quod i}isa vis nominis ratioque

que id ornalo et exaclo sed facili communique sermone, déclarai, qua; omnia ferè universaliter compreliendil.

ut pleraque signiiicata potiùs quàm expiicata vidcantur. Sed hoc ità demùm Cet, si sequamur univers] tatem ,

Scribanl ii lautè et accuratè <pii ad boc munus vel in-

Sequemur aulem univer-
antiquilatem, consensionem.
sitatem hoc modo si banc unam fidem veram esse
genii fiducià vel oiïicii ratione ducuntur. Me verô sub- ,

meai gra- fiUeamur quam loti per orbem lerrarum confitetur

levand;c recordaiionis vel potiùs oblivionis
Ecclesia; antiquilatem verô ità, si ab his scnsibus
lià Commonitorium (3) raihimet parasse suffecerit :

nullatenùs recedamus quos sanctos majores ac patres

quod tamen paulatim, recolendo quaididici, emendare
nostros célébrasse m;anfeslum est consensionem
et implore quotidiè , Domino prœstante conabor. At- ,
:

elapsum quoque itidem, si, in ipsà vetustale, omnium vol oc^tè

que hoc ipsum idcircô praîmonui , ut si forte
penè omnium sacerdotum pariler et magistrorum de-
manus sanclorum devenerit nihil in eo te-
nobls, in ,

finitiones sententiasque scctemur.

merè reprebendant quod adhuc videanl promissà
,

in. Quid igitur lune faciel Chrislianus catbolic us ,

emendalione limanJum.
summà si se aliqua Ecclesiaî particula ab universalis fidci com-
II. S:icpè igilur magno studio et atlentione
mtmione praîciderit? Quid ulique nisi ut pestiforo cor-
perquirens à quamplurlmis sanctitale et doclrinà praî-
quàdam ruptoque membro sanilatem universi corporis ante-
siantibus viris quoiiam modo possim certà et
ponat? Quid si novella aliqua conlagio non jam por-
quasi generali ac regulari via catholica; (idei veritatoni
hujusmodi liunculam lantùm ,'sed lotam pariler Ecclesiam com-
al) hxrelicœ pravitalis lalsilate disccrnere,
usi sunl Patres ad
semper responsum ab omnibus ferè rctuli ,
quôd sive (1) Proprietale calholici nominis
rcfellendos ha-reticos, quoniam juxlà Prcphetarum va-
ego, sive quis alius vellet exsurgenlium hsereticorum
ticinia per Orbem difhmdenda erat Ecclesia , et non
fraudes deprehendere laqueosquevilarc, et in fidesanâ coarctanda in angulum parvœ regionis , vel in Torra>
sanus alque integcr pcrmanere, duplici modo munire particulam; alioquin ut roctè arguit Optatus lib. 2 de
Scbism. Donalist. num. ) « Ubi oritproprielasCaliio-
:

lici nominis, quùm indo dicta sit Calbolica,

quôd sil
Lerina vol Lirinus , quœ jacet Lat. 43°
(1) Insula
î

50' G" Long. 24° 42' 55". Lerina hodic nonien S. Ho- « ralionabilis et ubique diffusa. » Quod nonu-n quia
bonorificiun spemque salutis comploctens mvident
norait habel, qui celeberrimi (|uondàm lotius Galliai ,
,

nionasterii in illà insul:\ auctor fuit et conditor. Ibrrelici nobis, conanlurque eripore, nlolim Christiani

(2) in insulà illà , praitcr monastcrium , erat

Ergo nomon nividit Julianus Apostata. Al Romana; Ecolesiaî
liliis convonire aculè c\ ipsâ
ha>retioorum mente do-
aliqua habilatio boniinum seculariuni. Remotioreni
porrô villulam vocavitLirinuin quia cùm insula essct :
monstral Angustinus lib. Op. Impcrfocli num. 75 :

« Atbanasianos, inquit, vel Homousianos

Ariani Callio-
in mari Mediterraneo, manifestum oral eam rcmolam
« lions vocanl, non et alii harotiri.
Vos autom non so-
esse ab urbibus et oppidis.
« lùm àCatbolicis, sod otiam ab
Ihercticis à vobis dis-
(5) Vincentii tcnipcstate in usu erat Commonilorii
t sodliontibns, et vobis siniiiiluis,
Pelagiani vooamini :

vox : lùm ad significanda mandata logatis scripto data,

ut à Tbeodosio Conunonitorijn» tlpidio coniiti datum « quoniadmodùm non lantùm a Calholicà, sed etiam
Ephesum proficiscenti ad Synodum, et altei r.m à Zo- « ab luerosibus vocantur Ariani.
Vos verô sob nos ap-
pcllatis Tradncianos, sioul illi Homousianos,
sicut
simo Faustino consignalum, qin'im in Africam niissus «
et
fuit. Frequentiùs lamcn sumebatur pro loge à man- « Donatistie Maoarianos, sicut Maniclia'i Phaiisiros,
c.rlori h;orelici divorsis nominibus. Nec
niuum esse
dante praîscripta, ut exscquatur, (piod constat ex Elpist. !

dol)ot, quôd iiovi ha^etici, calholicis à

qu.bus exeunt
liinoccntii Papcc pro Joanne Cln-ysoslomo. llic verô, «

ut réel!' obsci"vat Balnzius in notis, signilicat s( iplio- i « novum nomon imponanKquod plaouit oti.nm vanitati
ha>reticorum noslri a-vi). Hoccnim, el aln lecerunt^
«is gcnus, cujusraodi sunt advorsaria ad siibloA itndara «

memoriam. < puandô simililer cxierunt. »

 , ,

Ï2l VINCENTII LIRINENSTS COMMOMTORIUM. 722

macularc conetur? Tune item providebit ut antiquitali roris sui furias praecipitarct, cùmque immemor nomi-
inhcereat quœ prorsùm jam non polest ab ullà novi- nis, religionis, professionis, unius hominis sacrilegam
,

tatis fraude seduci. Q\iid si in ipsà vetuslate, duorura lemeritalem Ecclesiie Christi praiponerct , tune qui-
|

aut trium hominum, vel certè civitatis unius aut etiam cumque per Africam conslitnli, profano scbismate de-
^

provinciœalicujuserrordeprehendatur? Tuncomninô testato, universis mundi Ecclesiis adsociati sunt soli ,

curabit ut paucorum temerilali vel inscilioe , si quà ex illis omnibus intrà sacraria catholicae fidei salvi esse

sunt, universaliter antiquilùs universalis Ecclesiae (1) potuerunt; egregiam profeclô relinquentes posteris

décréta prseponat. Quid si taie aliquid emergai ubi formam, quemadmodùm scilicet deinceps, bono more,
nibil hujusmodi reperiatur? Tune operam dabit ut col- unius aut certè paucorum vesanioe universorum sani-
latas inter se raajorum consulat interrogetque senten- tas anteferretur. Item quandô Arianorum venenum
tifls, eoruni duntaxat qui diversis licèt temporibus et non jam porliunculara quamdam, sed penè orbem to-
locis, in unius tamen Ecclesiae Catbolicœ communione i
tum conlaminaverat adeô ut propè cunctis Latini
,

et fide permanentes , magistri probablles exsliterunt ; j

sermonis Episcopis parlim vi, partim fraude deceptis,
et quicquid non unus aut duo tantùm, sed omncs pa- i caligo qusedam menlibus offunderetur, quidnam polis-

riter uno eodemque consensu apertè, fréquenter, per- simùm in tantà rerum confusione sequendum foret,

scveranter tenuisse , scripsisse, docuisse oognoverit j

tune quisquis verus Christi amator et cultor exstilit
id si!>i quoque intelligat absque ullà dubitalione cre- I
anliquam fidem novelbc perfidia; pr?eferendo , nullà

dendum. conlagii ipsius peste maculalus est. Cujus qnidem lem-

IV. Sed ut planiora fiant qu» diclmus, cxemplis poris periculo satis superque monslratum est quantum
slHgillatim illustranda sunt et paulô uberiùs exagge- ! invehatur calamitatis novelli dogmatis induclionc.
randa ; ne immodica; brevilatis studio rapiantur rerum Hune siquidcm non solùm parvœ rcs, sed etiam maxi-
pondéra orationis celeritate. Temporc Donati (2), à mœ labefaclatse sunt. Nec enim tantùm adfinitates,

quo Donatist*, cùm sese (5) niulta pars Africoe in er- cognationes amicitiai domus vcrùm etiam urbes,
, , ,

Vetustus Codex Regius habet, Universalis Concilii populi, provincia;, naliones, universum poslremô Ro-
(1)
décréta. Baluzius. manum Impcrium funditùs concussum et emotum est.

(2) Donatum Magnum

bic intelligit Vincentius, à Namque cùm propbana ipsa Arianorum novilas, velut
quo appellatos fuisse Donatistas in Divi Possidii \'ità
quamdam Bellona aut furia, caplo primo onmium Impe-
luculentoOptatiteslimonio probalum est; quem locum
consulat lector. Observare tamen oportet longà octale ratore (i), cuncla deindè palalii culmina legibus novis
post schisma inveclum appellatos fuisse ex Donati subjugâsset, nequaquàm deinceps dcslilit universa
parte ejus sectatorcs, <|uùm primo dicerentur ex parte sacra pro-
miscere atque vexare ,
privala ac publica ,
Majorini. Hiiic in relatione Aiiulini Proconsulis ad
Constanlinum legitur « Libelbis Ecclesiir. CatboliciTî
:
phanaque omnia, nuUumboni et veri gerere discrimen,
« criminum Coccilinni tradilus à parte Majorini. t Si- sed quoscumque conlibuissel , lanquàm de loco supe-
militer Auguslimis dùm de libello loquitur ait ablatum Tune lemcralai conjuges, depullaUie
riore perculere. (2)
fuisse à parle Majorini. At quia circà ann. Ch. 370,
jam dicebatur Donati pars; «quasi vcrè, inquit Opta- «aliquorum. Nam à mullis sa^pè desideratum est, ut
« tus, populum cnm Deo divisissct, ut intrépide suam « ad eruendam veritatem ab aliquibus defensoribus
,

Idiceret parlem proplereà istc S. Vir lib. 5 de

: » «conflictus parlium baberelur; et lieri potuil. i>

(1) Consta;ilium inleliig.t, de quo acerriniè

Scbism. Donatlst. num. .j, disserens de libcUo, quem queritur
Constantino dedcrunt Capito, Nasucius, Dignus, et