KDW t.

Dokument Nr 124
Gniezno, 23 maja 1339
Starosta Wielkopolski zaświadcza, że komes Ptolomeusz ze Strzyżewa sprzedał brzeg rzeki
Bystrzycy Przybysławowi skarbnikowi arcybiskupa gnieźnieńskiego.
Kop.: Poznań, WAP, Akta m. Gniezna, I/155 (Kopiariusz bożogrobców gnieźnieńskich z
połowy XVI w.), k. 15v. Tytuł: Item aliae literae super Borovimlin et aggere piscinae in
ibidem.

Nos Andreas capitaneus Poloniae et castellanus Posnaniensis1 notum facimus universis et

presentibus profitemur, quod in nostra praesentia comes Ptolomeus heres de Strzeszow2
constitutus personaliter recognovit, quod pro certa peccuniae quantitate vendidit de parte suae
haereditatis antedictae littus fluvii, qui Bistrzicza3 vulgariter appellatur, discreto viro domino
Pribislao thezaurario venerabilis patris domini Janislai archiepiscopi Gneznensis4, assignando
sibi et hereditati suae Jezierzani5, quam obtinet a fratribus domus Miechoviensis Dominici
Sepulchri6, idem littus fluvii ex sua parte eo iure, quo ipse solus possidebat, in perpetuum
tenendum pacifice et quiete. Et cum idem thezaurarius molendinum in parte haereditatis suae
Jezierzani iam praefatae ceperit construere, habebit libere et pro suo beneplacito aquam, ligna,
neccessaria ad constructionem eiusdem molendini suis usibus applicare, de litore hereditatis
Ptolomei supradicti et rivulos aperire ac omnia et singula facere, contradictione qualibet non
obstante. In cuius rei testimonium nostrum sigillum presentibus duximus appendendum.
Actum et datum in Gnezna in die Sanctae Trinitatis, praesentibus discretis et nobilibus viris:
domino Bo- czanta decano Cracoviensi7, Nicolao praeposito Trzemesnensi8, Nemirone
procuratore regis9, Falone Albo de Chomansza10, Andrea de Marczynkow11, Jancone advocato
Gneznensi12 et aliis fidedignis, anno Domini millesimo trecentesimo tricesimo nono.
1
Andrzej z Koszanowa, zob. wyżej, nr 119/8.
2
Strzyżewo Paczkowe na pn.-wsch. od Gniezna. Ptolemeusz wyst. 1339 - 1360 (SHGWlkp.).
3
Bystrzyca, nie istniejący dziś prawy dopływ Wełny.
4
Przybysław skarbnik arcybiskupa i kanonik gnieźn. 13 - 39 (tutaj) i 1341 (niżej nr 128/11;
Lites 1339, s. 393 - 395), może ident. ze skarbnikiem arcybiskupa gnieźn. 1303 - 1304 (KDW
II, nr 872, 881; Kor. III, s. 303).
5
Jezierzany, dziś część Dębowca na pn.-wsch. od Gniezna.
6
Tj. gnieźn. domowi bożogrobców.
7
Bożęta, zob. wyżej 120/10.
8
Mikołaj prepozyt kanoników regularnych w Trzemesznie 1338 - 1339 (KDW II, nr 1181 i
tutaj).
9
Niemierza włodarz królewski, zapewne w Gnieźnie, skądinąd nieznany.
10
Chwał Biały z Chomiąży Szlacheckiej (pomiędzy Żninem a Mogilnem), Nałęcz, znany
dotąd tylko z patronimików swych synów: kanonika gnieźn. Jana i sędziego kal. Mikołaja.
11
Andrzej z Marcinkowa, zapewne Górnego (na pd. od Żnina), skądinąd nieznany.
12
Jan wójt gnieźn. skądinąd nieznany; może ident. z mieszczaninem gnieźn. Janem Faberem
zeznającym na procesie krzyżackim 1339 (Lites 1339, s. 345 - 346), por. też niżej, nr 135/9.

Dokument Nr 133
Gniezno, 13 lipca 1343
Wymienieni przełożeni klasztorów wielkopolskich zrzekają się praw do odszkodowań za
szkody wyrządzone przez zakon krzyżacki.
Or.: Wiedeń, Deutschordens-Zentralarchiv. Pergamin. Na paskach pergaminowych wisiało 12
pieczęci, z których pozostało siedem mocno zniszczonych. Z nich z kolei 3 Rafała opata, 4 -
opactwa mogileńskiego, 5 - zapewne prepozyta trzemeszeńskiego, 8 - zapewne klasztoru Św.
Wawrzyńca, 9 i 10 - zapewne strzelneńskie. Na odwrocie: Remissio iniuriarum et parte
abbatum, prepositorum, abbatisarum (XIV w.).
Wyd.: Preuss. Urkundenbuch III, nr 582 (wg Or.).
Reg.: Reg. Teut. II, nr 748 (wg Or.).

Uw.: Narracja prawie identyczna jak w dok. poprzednim, do którego odsyłamy.

Wyd. niniejsze oparto na Wyd. 1, bez możliwości autopsji Or.

Nos Johannes Landensis Cisterciensis ordinis1, Raphael de Mogilna ordinis Sancti Benedicti
abbates2, Henricus Sancti Laurencii prope Kalis eiusdem Sancti Benedicti ordinis3, Johannes
de Czrzensnaa4, Wincencius et Margareta abbatissa domus Strelensis Premonstratensis ordinis5
necnon abbatissa domus Gnezdensisa ordinis Sancte Clare6 Dei miseracione ecclesiarum
prepositi cum conventibus fratrum ac sororum ecclesiarum earundem tenore presencium in
publicam deducimus nocionem, quod, postquam zizaniorum satorem procurante inter
serenissimos principes olim dominum Wladislaum pie memorie necnon dominum Kazimirum
eius filium superstitem reges magnificos Polonie ex una at inter venerabiles viros ac religiosos
dominos magistrum et fratres ordinis hospitalis Beate Marie Theutunicorum Jerosolimitani
parte ex altera occasione diversorum anfractuum hincinde motorum multitudo gwerrarum [- -
ciąg dalszy jak w dok. poprzednim - zob. wyżej, nr 132a]. In cuius rei testimonium et
evidenciam pleniorem nostra et predictorum conventuum nostrorum sigilla presentibus sunt
appensa. Datum in Gnezdna in die beate Margarete Virginis anno Domini Mo CCCo
quadragesimo tercio.
a
tak Wyd.
1
Jan opat lędzki, zob. wyżej, nr 132/2.
2
Rafał opat mogileński wyst. 1339 (Lites 1339, s. 111) - 1348 (niżej, nr 151/2).
3
Kościelna Wieś na pn.zach. od Kalisza. Henryk prepozyt kościoła Św. Wawrzyńca
(prepozytury benedyktynów z Tyńca) skądinąd nieznany.
4
Wyd. 1 nie rozwiązuje nazwy miejscowości, szukając klasztoru nawet w Chorwacji. Ponad
wszelką wątpliwość chodzi tu jednak o Trzemeszno - Jan prepozyt kanoników regularnych w
Trzemesznie znany dotąd 1346 - 1357, mógł jednak objąć prepozyturę już wcześniej, przed
1343.
5
Małgorzata przeorysza norbertanek ze Strzelna może ident. ze wspomnianą w nekrologu
strzelneńskim (MPH V, s. 759). Wincenty skądinąd nieznany.
6
Opatka klarysek gnieźn. nie zidentyfikowana.

Dokument Nr 143
Gniezno, 24 kwietnia 1347
Prepozyt klasztoru Kanoników Regularnych w Trzemesznie wydzierżawia klasztorną część
Brzyskorzystwi Wincentemu dziekanowi gnieźnieńskiemu.
Odpis: Kraków, Bibl. PAN, rkps 3521 (Teki Majkowskiego), k. 108 - 108v (wg nieznanej
Kop., zawierającej opis pieczęci Or.: Cum duobus sigillis de alba cera prepositi longe et
conventus rotunde figurarum in pensulis pergameni, in quorum unius, scilicet prepositi, medio
quasi calix, supra quem hostia. In circumferentiis vero he littere et dictiones: S. Johănis
Prepositi treme. In alterius autem, videlicet conventus, sigilli medio quasi persona humana
infulata, pontificalibus induta, dextra benedicendo, sinistra baculum pastorale versum
securvatum tenendo. In circumferenciis atamen crux et he dictiones: Sanctus adalbertus Epus
sculpte videbantur).

Notum facimus universis presentes litteras inspecturis, quod nos Johannes prepositus cum
nostro conventu monasterii de Trzemeszna ordinis Sancti Augustini1 cupientes, ut bona
monasterii nostri in melius reformentur, hereditatis dicte vulgariter Przesceoristew2
medietatem seu partem nos contingentem cum pleno iure dominii, quod ad nos pertinuit seu
pertinebat, honorabili viro domino Vincencio decano Gneznensi3, deliberatione et maturo
consilio inter nos prehabito, concessimus et concedimus per presentes vite sue temporibus
possidendam, ita tamen, quod ipse dominus decanus nobis et nostro monasterio pretacto tres
marcas Torunenses seu duas Cracovienses annis singulis ad festum sancti Martini [11 XI] de
eadem medietate hereditatis antedicte solvet integraliter et complete et pro quantacumque
summa pecunie scolteciam ibidem nostro super hoc prius requisito consensu et voluntate
exposuerit nobis eadem cum integritate debebitur assignari. Post tempora vero sue vite omnia
per eundem dominum decanum in sepedicta nostra parte hereditatis Presceoristew informata
in domo sua sive in agris vel in molendino fuerint, ad nostrum monasterium de Trzemeszna
plenarie revertantur. In cuius rei testimonium nostrum et prefati conventus nostri sigilla
presentibus sunt appensa. Actum et datum in Gnezna in crastino sancti Adalberti anno Domini
MoCCCoXLVIIo, presentibus honorabilibus et discretis viris dominis: magistro Mathia
scolastico4, Petro de Groczno5, Alberto canonicis Gneznensibus6 et aliis fidedignis.
1
Jan prepozyt trzemeszeński 1343 - 1357, zob. wyżej, nr 133/4.
2
Brzyskorzystew na pn.-zach. od Żnina.
3
Wincenty z Koszanowa, zob. wyżej, nr 92/6.
4
Maciej, zob. wyżej, nr 128/5.
5
Piotr kanonik gnieźn., pleban w Grucznie (na Pomorzu, koło Świecia) 1347 - 1354 (tutaj i
KDW III, nr 1322), może ident. z Piotrem kanonikiem gnieźn., archidiakonem pomorskim
1354?
6
Wojciech, zob. wyżej, nr 135/7.

Dokument Nr 156
Gniezno, 26 kwietnia 1352
Piotr kanonik gnieźnieński sprzedaje sołectwo w Parlinku Andrzejowi synowi Przybysława.
Kop.: Gniezno, AAG, ACap. B 5 (Liber privilegiorum capituli Gnezn. z XVI w.), k. 435v -
436. Tytuł: Privilegium sculteti de Berlino.

In nomine Domini amen. Ut facta mortalium digna memoria invisibilia perseverent, debent
literis autenticis cum annotacione testium commendari noticiae posteriorum. Proinde ego
Petrus canonicus Gnesnensis ecclesiae1 notum fatio universis, ad quorum noticiam devenerit
praesens scriptum, quod cupiens intendere meliorationem bonorum eiusdem ecclesiae
hereditatem, Berlino2 vulgariter nuncupatum, sitam in territorio Zneynensi, quam ab eadem
Gnesnensi ecclesia possideo, de voluntate et consensu unanimi venerabilis in Christo patris
domini Jaroslai sanctae Gnesnensis ecclesiae archiepiscopi et capituli eiusdem ecclesiae, iure
Theutonico, Sredense videlicet, exposui ad locandum, vendens Andreae Bribislai2 sculteciam
in eadem pro certa peccuniae quantitate, dans sibi et suis liberis ac successoribus legittimis
nomine eiusdem sculteciae ratione locationis tres mansos liberos in eodem oppido, ita longos,
sicut nostra hereditas distincta est in suis metis, videlicet ad antiquam viam, quae vadit de
Chomiąsza3 in Niesthronno4 et a Wresna Gora5 usque ad locum quondam Wielge Zale6,
insuper lacus, quod vulgariter nuncupatur Grzibno7, et unum pratum in Medzuecz8. Damus
etiam sculteto nostro tabernam unam et duos ortulanos, vel quoscunque operarios poterit
locare. Etiam de qualibet taberna anforam cervisiae. Carnifices vero, qui tunc erunt, quilibet
eorum sculteto nostro epar dabit. Ceterum praefatus scultetus et successores eius omnimodam
libertatem prandionabus, quod dicitur weczne, habebit. Insuper damus eidem sculteto piscari
in piscina cum retiaculis consuetis. Item scoltetus denarium iuramenti integraliter pro se tollet
et tercium denarium cuiuslibet iudicati iure hereditario perpetuo possidendam. Praeterea
incollae villae praetacte dabunt mihi et meis successoribus decimam de omnibus fructibus
manipulatim in campis et fertonem argenti usualis monetae de quolibet manso annis singulis
in festo beati [k. 436] Martini [11 XI], iuxta terrae consuetudinem hactenus observatam. Hoc
etiam declarando aditio: item scoltetus et sui posteri de mansis suis liberis dabunt nobis pro
decima de quolibet manso per duos scotos, postquam extirpabunt omnes suos mansos. Et
quoniam iura Sredensia mihi sunt prorsus incognita, omnia iura, quae commodum et
utilitatem respiciunt dominorum, salva et integra mihi et successoribus nostris facio et
reservo. In quorum testimonium praesentes litteras feci, fieri et singuloruma praedicti domini
archiepiscopi et capituli ac mei munimine roborari. Actum et datum Gnesnae in crastino beati
Marci Evangelistae anno Domini milesimo tricentesimo quinquagesimo secundo, praesentibus
venerabilibus dominis: Johanne praeposito9, Vincentio decano10, Kelczone scolastico11, Jacobo
custode12 et Nicolao cancellario13 ac praesentibus canonicis Gnesnensibus tunc in capitulo
congregatis.
a
tak Kop., zamiast sigillorum.
1
Piotr, zob. może wyżej, nr 155/9.
2
Berlinek koło Parlina na pn.-zach. od Mogilna. Sołtys Andrzej skądinąd nieznany.
3
Chomiąża Szlachecka (zob. też wyżej, nr 124/9) i Niestronno na pd. od Chomiąży, na pn.-
zach. od Mogilna.
4
Chomiąża Szlachecka (zob. też wyżej, nr 124/9) i Niestronno na pd. od Chomiąży, na pn.-
zach. od Mogilna.
5
Września Góra i Wielkie Żale nie zidentyfikowane.
6
Września Góra i Wielkie Żale nie zidentyfikowane.
7
Jez. Grzybno koło Berlinka, na pn. od Trzemeszna.
8
Niedźwiedź nie zidentyfikowany.
9
Jan, Janusz Suchywilk, Grzymalita, dr dekretów, kapelan królewski, prepozyt gnieźn. 1352 -
1357, kanonik pozn., krakowski, włocławski, kanclerz ruski 1356, małopolski 1357 - 1370,
dziekan krakowski 1357, arcybiskup gnieźn. 1374, zm. 1382 (PSB X, s. 583 - 585).
10
Wincenty z Koszanowa, zob. wyżej, nr 92/6.
11
Kiełcz z Tuliszkowa, zob. wyżej, nr 125/8.
12
Jakub Szyrzyk z Fałkowa, Doliwita, brat biskupa krakowskiego Piotra Szyrzyka, pleban w
Mokrsku 1313 - 1318, Podegrodziu 1326, kanonik krakowski 1313 - 1357, włocławski 1326,
kustosz krakowski 1330 - 1344, scholastyk krakowski 1346 - 1347, kustosz gnieźn. 1351 -
1357, kanclerz sieradzki 1332 - 1350, zm. 1357 (MPH n. s. V, s. 127; Kor. II, s. 176; Bieniak,
Wlkp., s. 54 n.).
13
Mikołaj, zob. wyżej, nr 138/8.

Dokument Nr 196
1361
Arcybiskup gnieźnieński sprzedaje sołectwo w Żeleźnicy Janowi z Piotrowa.
Ekscerpt: Gniezno, AAG, ACap. B 140 (Wizytacje dóbr arcybiskupa gnieźn. z 1512 r.), k.
327v (Wyd.: Wizytacje, s. 438).

Jaroslaus divina providencia sancte eclesie Gneznensis archiepiscopus, cupientes bona

eclesie, quantum possumus, informare, villam Szelesnicza1 nuncupatam sub ratihabicione
venerabilium fratrum nostrorum capituli Gneznensis iure Theutonico exposuimus ad
locandum, dantes provido viro Joanni de Potrowo1 pro serviciis suis scolteciam in eadem villa
perpetuis temporibus tenendam, atribuentes sibi pro eadem decimum mansum liberum,
tercium denarium iuramentorum, terciam partem tabernarum, pistorum pannum, sutorum,
maccellorum carnium, fabrorum, ortorum, quotquot inibi extirpentur agri. Incole dicte ville de
quolibet manso annis singulis in festo beati Martini [11 XI] fertonem grossorum Boemicalium
et decimam manipulatim solvere teneantur, scoltetus vero de suis mansis liberis cum predictis
kmethonibus nobis decimam manipulatim solvere tenentur, si autem eosdem inducere valeat,
quod solvent nobis maldratas, tunc decimam de suis mansis liberis, vel tres scotos grossorum,
prout maluerit, rectori eclesie, ubi divina audiet, solvere sit astrictus, hoc eciam specialiter
declarantes, quod incole predicte ville conductum vehere tenebuntur, prout cetere ville
eiusdem districtus. Et quoniam iura Srzedensia... Exivit privilegium sub anno Domini
MoCCCLXo primo.
1
Żeleźnica w parafii Ostrowite Prymasowskie, ok. 6 km na pd.-wsch. od Trzemeszna, dziś nie
istniejąca. Sołtys Jan z Piotrowa skądinąd nieznany.

Dokument Nr 201
Radziejów, 31 stycznia 1362
Sąd w Radziejowie rozgranicza Padniewo, posiadłość opactwa Benedyktynów w Mogilnie,
od Padniewka.
Reg.: Bydgoszcz, WAP, Mogilno kl. C 12 (sumariusz klasztorny ze schyłku XVIII w.), s. 38,
nr H 2.

1362do, in vigilia beatae Virginis Brigidae, in terminis Radziejoviensibus. Inter fratrem

Jacobum procuratorem nomine conventus sui Mogilnensis1 agentem ab una et Thomam de
Padniewo2 haeredem parte ab altera, decretum, quo mediante gades inter Padniewo3 villam
monachorum de Mogilno et inter aliud Padniewo haereditatem ipsius Thomae a gadibus de
Wieniec4 usque ad gades in Duszno5 mericae, rubeta, campi, paludes de cognomine
Radestowe Błoto6, sylva dicta Niebosz7 et pratum super Izby8 et alia prata super Sbojowiska9
eidem conventui sunt adiudicatae.
1
Brat Jakub z Mogilna może ident. z przeorem 1361, zob. wyżej, nr 195/3.
2
Padniewko na zach. od Mogilna. Tomasz skądinąd nieznany.
3
Padniewo, zob. wyżej, nr 195/1.
4
Wieniec, zob. wyżej, nr 195/2.
5
Duszno pomiędzy Trzemesznem a Mogilnem.
6
Radostowe Błoto skądinąd nieznane.
7
Las Nieboż, zob. wyżej, nr 63/4.
8
Izdby, na pd.-zach. od Mogilna.
9
Zbrojowiska nie zidentyfikowane.

Dokument Nr 210
Trzemeszno, 3 marca 1365
Król Kazimierz Wielki nadaje zamek Kępno z przyległościami kasztelanowi poznańskiemu i
staroście wielkopolskiemu Wierzbięcie z Paniewic
Kop.: Warszawa, AGAD, Księga grodzka Ostrzeszów inscr., rel., decr. iud. 21, k. 706 - 706v,
wpis w oblacie z dnia 18 kwietnia 1615 (fot.: J. Kurzawa, S. Nawrocki, Dzieje Kępna,
Warszawa 1978, s. 18 - 19).
In nomine Domini amen. Largitas regum multipliciter concedatur, si ex gratia ipsorum
donatione confirmatio benevola subsequatur. Igitur tam praesens, quam futura noverit aetas,
quod nos Cazimirus Dei gratia rex Polloniae necnon terrarum Cracouiae, Sandomiriae,
Siradiae, Lanciciae, Cuiauiae, Pomeraniae Russiaeque dominus et haeres, ponderatis et
inspectis fidelibus, utilibus, honestis, dignis et multiplicibus servitiis per fidelem nostrum et
dilectum dominum Wierzbiętham de Palęcz castellanum Poznaniensem ac capitaneum
Polloniae1 nostrae maiestati constanter impensis et in futurum impendendis, et quia
crescentibus meritis quantitas praemiorum digne debet crescere et augeri, volentes igitur
ipsius Wierzbięthae dignis servitiis regalis munere consolationis laudabiliter respondere, ut
eius exemplo aliorum nostrorum fidelium ad nostra servitia fervidius animus accendatur,
consilio barronorum nostrorum ad hoc accedentes, eidem Wierzbięthae et post eum suis veris
et legitimis liberis, Kąpno castrum nostrum regale2, cum villa Milanowice3 sub eo iacente
necnon Grąbanino Maius4 et Bobrownik5, villas in terra Calissiensi situatas, cum omnibus
utilitatibus, usibus, fructibus, redditibus, censibus, obventionibus, aquis, piscinis, molendinis,
pratis, pascuis, agris, rubetis, mericis, sylvis, borris, melificiis et universis pertinentiis ad
villas et ad idem castrum quomodolibet spectantibus, quae nunc inibi sunt vel per eius
prudentiam poterint esse in futurum, prout in suis metis, granitiis, circumferentialiter dudum
sunt distinctae, cum toto dominio et omni iure dominii, ac venatione cum tuba quarumlibet
ferarum, damus, concedimus, conferimus et donamus iure haereditario perpetuis temporibus
tenendum, habendum, donandum, vendendum, commutandum, possidendum, pro sua et
suorum posteriorum voluntate libere convertendum, prout sibi et suis successoribus legitimis
melius [k. 706v] et utilius videbitur expedire, decernentes, quod idem castrum cum villis
memoratis ad prolem masculinam, si eam habuerit, post obitum ipsius Wierzbięthae pertinere
debeant cum effectu. Si autem memoratum Wierzbiętham sine prole masculina, quod absit, ab
hac luce decedere contigerit, extunc dicta bona ad ipsius filias perpetuis temporibus
devolventur, contractione cuius habet quiescente. Praeterea in eundem Wierzbiętham et
successores suos gratiam regiam assumere cupientes extunc ipsum et eius legitimos
successores necnon cmethones et incollas villarum praedictarum eximimus et penitus
liberamus ab omnibus iudiciis, iurisdictionibus et potestatibus omnium pallatinorum,
castellanorum, iudicum, subiudicum et quorumlibet Regni nostri officialium, ita quod cum eis
vel eorum aliquo pro causis tam magnis, quam parvis, non deberent respondere, nisi tantum
coram nobis dum per literam nostram sigillo nostro sigillatam fuerint evocati, tunc de se
querulantibus respondebunt. Et nihilominus tum inter cmethones saepedictarum villarum
mutilationes et occisiones contigent evenire, non alius propter hoc nisi praedictus Wierzbiętha
et proles sua legitima poenam exigere debebit. Etiam memorato Wierzbięthae suisque
legitimis successoribus volentes gratiam facere spetialem, omnes et singulos cmethones
villarum praedictarum vacca, ove, porco, bove, narzarz, przewod et gon ac ab aliis omnibus
vexationibus, angariis et preangariis universis, quibuscunque nominibus nuncupentur, damus,
absolvimus et exemptos ac absolutos temporibus perpetuis facimus et quietos. Harum quibus
nostrum sigillum praesens est appensum testimonio literarum. Actum in Trzemeszno feria
secunda proxima post dominicam Invocavit anno MoCCCo sexagesimo quinto, presentibus:
Pascone Posnaniensi6, Przeclao Calissiensi pallatinis7, Vincentio Gneznensi8, Andrea
Calissiensi castellanis9, Przeclao Posnaniensi10, Tomislao Calissiensi iudicibus11 ac aliis multis
fidedignis. Datum per manus domini Octonisb cancellarii nostri Poloniae12, scriptum autem
per Michalconem dominuma Medued notarium curiae nostrae regalis13.
a
tak Kop., najpewniej zamiast dictum.
b
tak Kop.
1
Wierzbięta z Paniewic, zob. wyżej, nr 160/5. Palęcz kopii to najpewniej popsuta lekcja:
Panewicz.
2
Kępno było w posiadaniu potomków Wierzbięty jeszcze w XV w., zob. J. Kurzawa, S.
Nawrocki, Dzieje Kępna, Warszawa 1978, s. 17 n.; Rosin, Słownik, s. 91 - 92.
3
Mianowice, tuż na pn.-wsch. od Kępna, Grębanin (zob. wyżej, nr 40/4), Bobrowniki nad
Prosną, na wsch. od Ostrzeszowa, w XIV w. jeszcze w ziemi kaliskiej, potem - wieluńskiej
(Rosin, Słownik, s. 113, 83, 59 - 60).
4
Mianowice, tuż na pn.-wsch. od Kępna, Grębanin (zob. wyżej, nr 40/4), Bobrowniki nad
Prosną, na wsch. od Ostrzeszowa, w XIV w. jeszcze w ziemi kaliskiej, potem - wieluńskiej
(Rosin, Słownik, s. 113, 83, 59 - 60).
5
Mianowice, tuż na pn.-wsch. od Kępna, Grębanin (zob. wyżej, nr 40/4), Bobrowniki nad
Prosną, na wsch. od Ostrzeszowa, w XIV w. jeszcze w ziemi kaliskiej, potem - wieluńskiej
(Rosin, Słownik, s. 113, 83, 59 - 60).
6
Pasek z Benic, zob. wyżej, nr 177/1.
7
Przecław z Gułtów, zob. wyżej, nr 145/6.
8
Wincenty z Biechowa, zob. wyżej, nr 197/4.
9
Andrzej (Borkowic?), zob. wyżej, nr 159/5.
10
Przecław z Margonina, Grzymalita, sędzia pozn. 1364 - 1375 (Spisy wlkp.).
11
Tomisław z Gołańczy, zob. wyżej, nr 179/7.
12
Otto z Mstyczowa, zob. wyżej, nr 118/2.
13
Michałek Niedźwiedź z Broniszowa kanonik krakowski, wiślicki, skalbmierski, kustosz
włocławski, notariusz Kazimierza Wielkiego 1361 - 1368 (Maleczyński, Zarys, s. 300).

Dokument Nr 220
Gniezno, 17 kwietnia 1368
Arcybiskup gnieźnieński sprzedaje sołectwo w Ostrowitem Pawłowi Witoszce.
Kop.: Gniezno, AAG, ACap. B 6 (Liber privilegiorum capituli Gnezn. z XVI w.), k. 138v -
139. Tytuł: Ville Ostrovithe clavis eiusdem Gneznensis..
Ekscerpt: Wizytacje, s. 440 - 441.

In nomine Domini amen. Confirmari et eternari debet quevis actio legittima et temporalis
testimonio literarum, ne perire possit prolixo temporis [k. 139] intervallo. Proinde nos
Jaroslaus divina providencia sancte Gneznensis eclesie archiepiscopus notum esse volumus
universis et singulis presentem literam inspecturis, quod bona eclesie nostre, quantum cum
divino adiutorio possumus, in augmentum deducere cupientes, villam mense nostre, dictam
wlgariter Ostrovite1, sitam in districtu Gneznensi, prout in suis limitibus circumferencialiter
est distincta in ius Theutonicum, quod Srzedense dicitur, duximus exponendam, vendentes
sculteciam in eadem sub ratihabicione fratrum nostrorum, Gneznensis videlicet capituli,
provido viro Paulo dicto Vytoska1 pro certa pecunie quantitate. Nomine et racione dicte
scultecie eidem Paulo et suis liberis ac successoribus legittimis damus ac perpetuo
incorporamus duos mansos liberos, terciam partem tabernarum, ortorum, sutorum, fabrorum,
pistorum, carnificum, iuramentorum et cuiuslibet iudicati tenenda, habenda, donanda,
commutanda ac vendenda, nostro et nostrorum successorum ad hoc consensu accedente.
Decrevimus eciam, quod eadem scultecia perpetuo dividi non debet, sed quod per unum
scultetum quemcumque possideatur. Indulgemus eciam predicto sculteto Paulo gulgustria
ponere in nostro lacu, dicto Ostrovite2, tantum ad tempora vite sue. Ut autem eadem villa
nostra eo celerius valeat collocari, omnibus et singulis incolis in ipsa locatis infra octo annos a
data presencium computandos concedimus libertatem, qua durante dicti incole decimam
manipulatam nobis de agris antiquis dare teneantur. Elapsa vero libertate predicta, incole
prescripti de quolibet manso decimam manipulatim in campis et fertonem grossorum
Pragensium in festo beati Martini Confessoris [11 XI] singulis annis perpetuis temporibus
nobis et nostris successoribus solvere tenebuntur. Scultetus vero iam dictus et sui successores
de suis mansis liberis decimabunt nobis nostrisque successoribus pariter cum cmetonibus
supradictis. Et si incole predicti maldratas solvere voluerint, extunc dictus scultetus et sui
successores pro eo, quod maldratas recoligent, predictas pro nobis et successoribus a
decimacione prefata permanebunt absoluti. Et quoniam iura Srzedensia nobis prorsus sunt
incognita, omnia iura, que utilitatem et commodum respiciunt dominorum, salva et integra
nobis et nostris successoribus reservamus. In quorum testimonium nostrum et dicti nostri
capituli sigilla presentibus sunt appensa. Actum et datum Gnezne decima septima die mensis
Aprilis anno Domini millesimo tricentesimo sexagesimo octavo, presentibus honorabilibus et
discretis viris: Nicolao preposito3, Nicolao canonico Gneznensi4, Nicolao archidiacono
Lan(ciciensi)5, Mathia thesaurario nostro6, Nicolao dicto Vanschovisz procuratore nostro
Znenensi7 et aliis pluribus fidedignis. Scriptum per manus Bronislai protunc curie nostre
notarii8.
1
Ostrowite Prymasowskie na pd.-wsch. od Trzemeszna. Sołtys Paweł Witoszka skądinąd
nieznany.
2
Jez. Ostrowickie tuż na pd.-wsch. od Trzemeszna.
3
Mikołaj z Kożuchowa, zob. wyżej, nr 203/3.
4
Mikołaj kanonik gnieźn. nie zidentyfikowany.
5
Mikołaj archidiakon łęczycki 1368 (tutaj) - 1385 (KDW III, nr 1611 - 1834), jednocześnie
zapewne kanonik gnieźn. i pozn.; daty graniczne trudne do rozdziału z jego następcą.
Mikołajem Pieniążkiem (zob. też Kor. II, s. 601).
6
Maciej skarbnik arcybiskupa gnieźn. 1368 - 1375, kanonik łęczycki 1373, gniezn. 1374, zm.
przed 1390 (KDW III, nr 1598 - 1716, 1886; Kor. II, s. 555 - 556).
7
Mikołaj z Wąsoszy, na pn. od Żnina (Wąsowicz) rządca klucza żnińskiego dóbr arcybiskupa
gnieźn. 1368 - 1373 (KDW III, nr 1598, 1682).
8
Bronisław pisarz, zob. wyżej, nr 219/8.

Dokument Nr 249
Gniezno, 2 września 1376
Wierzbięta kustosz gnieźnieński sprzedaje sołectwo we wsi Duszno Witowi synowi Idzika.
Kop.: Gniezno, AAG, ACap. B 5 (Liber privilegiorum capituli Gnezn. z XVI w.), k. 27v - 28.
Tytuł: Privilegium ville Duschno ad custodiam Gneznensem spectantis.
Odpis: Kraków, Bibl. Jag., rkps 8057, k. 76 (wg Kop.).

In nomine Domini amen. Ne facta mortalium a memoria per lapsum temporis evanescant,
sapientum decrevit auctoritas ea literarum serie cum annotacione testium posterorum noticie
comendare. Proinde nos Wyrzbantha custos ecclesie Gneznensis1, cupientes pro viribus
nostris bona eiusdem ecclesie nobis commissa in melius reformare, hereditatem predicte
ecclesie Gneznensis ad nostram custodiam spectantem, dictam vulgariter Duschno2, prout in
suis limitibus est distincta, venerabilium, fratrum capituli ecclesie prefate [k. 28] ex consensu,
iure Srzedensi exposuimus ad locandum, vendentes per certam summam pecunie, videlicet
per decem et octo marcas grossorum Pragensium numeri Polonicalis, scolteciam in eadem
villa Vito Ydziconis2 perpetuo possidendam, dantes eidem Vito et suis successoribus legitimis
tres mansos liberos et solutos a decima et a censu, unum pratum secuma circa lacum dictum
Pustochouo3, tercium denarium iuramentorum et cuiuslibet rei iudicate ac terciam partem
convencionum silve, que vulgariter vcup nominatur, de carnis vero, pistrinis fabricis et
sutoriis, medietatem census damus dicto sculteto et suis posteris, reliqua medietate pro nobis
reservata. Permitimus eciam dicto scolteto piscacionem pro mensa sua in duabusb lacubus in
Pustochouo et in Wamdrom4 cum parvis retibus facere et habere venacionem leporum ex
integro, sed de feris magnis, quas tum capere contingerit, nobis medium dabit et capturas pro
eisdem capiendis per medium secum debebimus ordinare. Eciam dictus scoltetus gregem
ovium habere poterit in hereditate predicta. Preterea incolis dicte ville ad sex annos, duntaxat
de novalibus, libertatem concedimus et donamus potestatemque habentes domos de quatuor
annis et non habentes domos de sex annis predictis gaudeant libertate prefata. De agris autem
cultis nobis interim decimam solvere teneantur. Elapsa vero libertate predicta, iidem incole
ville memorate nomine census de quolibet manso unum fertonem grossorum monete usualis
et decimam manipulatam nobis et nostris successoribus singuli singulis annis solvere
tenebuntur et ad festum Pascatis unam pernam lardi aut unum fertonem pro eadem et per
mediam sexagenam ovorum de quo[libetc] manso, ad festumque Assumpcionis Marie Virginis
[15 VIII] per duos pullos dabunt. Eciam dua prandia unoquoque anno facient et scoltetus
tercium aut pro quolibet solvent unum fertonem grossorum. Insuper quilibet incolarum
predictorum agros nostros propriis aratris ter in anno excolere debebit. Ceterum quoniam iura
predicte civitatis Srzedensis sunt nobis incognita, omnia iura, que comodum et utilitatem
respiciunt dominorum, per ipsum scoltetum in serviciis et in aliis quibuscunque et per ipsos
incolas salva nobis et integra reservamus. Ut autem hec ordinacio robur perpetue optineat
firmitatis, presens privilegium prescripto scolteto dedimus, dicti capituli ac nostri sigillorum
appensione munitum. Datum et actum Gnezne in domo habitacionis nostre, anno Domini
millesimo tricentesimo septuagesimo sexto in crastino sancti Egidii Confessoris, presentibus
discretis viris dominis: Reymundo custode de Trzemesna fratre ordinis Sancti Augustini
regularium canonicorum5, Nicolao vicario Gneznensi6, Janussio de Koslouo7, Seczeslao,
Johanne, Mathia, Dobeslao fratribus et heredibus de Strzeszeuo8 et Gerlachone cive
Gneznensi9 ac aliis quamplurimis fidedignis.
a
tak Kop., zamiast situm
b
tak Kop.
c
brzeg karty obcięty Kop.
1
Wierzbięta, zob. wyżej, nr 212/7.
2
Duszno, pomiędzy Trzemesznem a Mogilnem. Sołtys Wit skądinąd nieznany.
3
Jeziora nie zidentyfikowane.
4
Jeziora nie zidentyfikowane.
5
Rajmund kustosz klasztoru w Trzemesznie wyst. także 1374 (KDW III, nr 1706).
6
Mikołaj wikariusz w katedrze gnieźn. skądinąd nieznany.
7
Zapewne Kozłowo na pn.-wsch. od Gniezna. Janusz z Kozłowa i Tokarzewa wyst. 1370 -
1399 (SHGWlkp.).
8
Strzyżewo Smykowe na pn.-wsch. od Gniezna. Bracia Sieciesław, Jan, Maciej i Dobiesław
skądinąd nieznani.
9
Gierlach mieszczanin gnieźn. wyst. także 1379 (KDW III, nr 1759).

Dokument Nr 311
Gniezno, 18 czerwca 1389
Maciej i Mikołaj dziedzice Strzyżewa zawierają ugodę z bożogrobcami gnieźnieńskimi w
sprawie budowy młyna i sadzawki na potoku Bystrzyca.
Or.: Gniezno, AAG, dok. 1177. Pergamin cienki, 302 × 260 + 32 mm. Na odwrocie
streszczenia i sygnatury (XV - XVIII w.). Pasek pergaminowy po 1 pieczęci.

a
In Cristi nomine amen. Huius mundi singula que geruntur in ambitu negocia traduntur
oblivioni faciliter, nisi per scripta fuerint roborata. | Hinc est, quod nos Mathias et Nicolaus
filiaster suus heredes de Strzezewo1 volentes intendere, prout et de facto intendimus,
reformacioni, reintegracioni | et melioracioni hereditatis nostre dicte Strzezewo, habentes
inmediatos fines et limites hereditatis domus Sancti Johannis in suburbio Gneznensi, dicte |
wlgariter Geszerzani2, qui quidem limites et fines terminantur hincinde ex utraque parte ad
ripas rivuli dicti Bystrzicza3; in quo quidem rivulo volentes habere fructus et emolimen- ta
habito tractatu et premisso consilio consensu et bono deliberacione venerabilium virorum
dominorum Philipi prepositi Sancti Johannis4 necnon Vylhelmi, Nicolai et Balthaszar5 fratrum
ordinis Sancti Sepulcri Dominici Jerozolimitani ante Gneznam, molendinum in dicto rivulo
dictorum prepositi et fratrum suorum, ut premittitur, consensu accedente construximus et
ereximus, tali tamen interveniente condicione, quod nos et dictus Nicolaus filiaster noster
unam partem molendini sive metretam, que in wlgo dicitur mara ex ipso molendino
provenientem, dicta vero domus Sancti Johannis secundam partem utrorumque videlicet
molendini et metrete, molendinatori quoque, qui pro tempore fuerit, eciam terciam partem
eorundem molendini et metrete tenebimus, habebimus et optinebimus perpetuis temporibus
duraturis. Rivulus vero sive piscina ante rotam eiusdem molendini propter incomoda
quoquomodo eveniencia inter nos palis bifurcari debet et distingwi, wlgariter roseknancz koli,
cuius medietatem nos cum dicto filiastro nostro nostrisque successoribus legitimis tenebimus,
reliquam vero medietatem domus Sancti Johannis predicta similiter tenebit et habebit. Agger
itaque ante dictum molendinum triparciatur et tripartiri debet, unam partem aggeris et piscine
nos cum filiastro nostro ex parte hereditatis nostre dicte Strzeszewo tenebimus, procurabimus,
habebimus et regemus. Domus Sancti Johannis predicta reliquas medietates, videlicet
medietatem aggeris et medietatem piscine ab una parte eiusdem rivuli, videlicet eundo versus
villas Geszerzani et Gosczisino6 eviternis temporibus reget, procuravit, habebit et optinebit.
Molendinator quoque in capitis rota, seu in medio eiusdem aggeris, ubi aqua ad notam
decurrit, dictum aggerem preter piscinam, in qua nullum ius habebit piscandi, similiter reget,
tenebit et habebit. Et cum in cuius parte aggeris ex aliquo casu et eventu dictum aggerem
viciari et destrui contingerit, extunc quilibet suam partem, ut prefertur, viciatam et destructam
infra spacium unius mensis suis mediantibus sumptibus et expensis reformare tenebitur et
emendare. Molendinatorem autem nos cum Mathia7 filiastro nostro ac sequacibus nostris
legitimis necnon domus Sancti Johannis prefata in reformacione dicti aggeris viciati cum
rubeto et virgultis iuvare debemus, occasione qualibet postergante. Si quis autem nostrum
infra mensis predicti spacium suam partem aggeris plene et ex toto non reformaverit vel
aliquatenus reformare non curaverit seu neglexerit, extunc unus alio tanquam contumax
penam solvet impositam, videlicet sexagenam grossorum Polonicalium numeri, misericordia
qualibet postponente. Preterea super laboribus eiusdem molendini, utputa molaribus edificiis
et aliis ferrimentis, tam clavorum magnorum quam parvorum, ad molendini opus
pertinentibus, nos cum dicto filiastro nostro unum denarium, domus vero Sancti Johannis et
fratres eiusdem secundum denarium, molendinator quoque tercium denarium dare, tradere et
assignare debemus et tenemur, dilacione semota aliquali. Et ne aliqua dissensio b-c
quo in
recipiendis metretis oriri videatur, statuimus volentes hincinde firmiter observa[rid]; quod
principaliter dicta domus Sancti Johannis eundem molendinum per unum annum integrum
subsequenter, vero nos cum filiastro nostro ac successoribus nostris legitimis, sive unus fuerit
sive plures, in eadem hereditate nostra Strzeszewo per alium secundum annum et sic usque
infinitum relicte cum metretis et fructibus quibuslibet ex dicto molendino accidentibus per se
et divisim regemus, tenebimus et habebimus perhennis temporibus duraturis. In piscina autem
nos et dictus filiaster noster in parte nostra bifurcata, predicta vero domus e-f
Sancti Johannis
et fratres eiusdem similiter in parte sua, quando quis nostrum voluerit, ius piscandi libere
exercebit contradiccione primitus postergata. Molendinator quoque, qui pro tempore steterit,
suis sumptibus et expensis tenebit utrasque rotas et eciam, quociens in aliqua parte destructe
et viciate fuerint, tociens de novo facere, reformare et reparare propter ferrimenta seu clavos
ferreos ad rotam neccessarios, po quibus nos omnes et quilibet nostrum suum tercium
denarium, ut premissum est, et apponere tenebimur et debemus. Notificamus insuper, quod si
molendinator in aliquo casu publico et notorio per nos inventus fuerit, utputa in furtu,
homicido, incendio, spolio et metreta, nunquam per ipsum in dicto molendino capienda, nos
cum filiastro nostro necnon cum preposito et fratribus protunc in dicta domo existentibus
eundem molendinatorem, ubi nobis visum fuerit, pro huiusmodi excessibus sentenciare,
iudicare et punire habebimus et debebimus, penam exinde cadentem inter nos per medium
dividentes. In cuius rei testimonium et evidenciam pleniorem omnium premissorum sigillum
nostrum, tam nostro quam Nicolai filiastri nostri nominibus, qui protunc tanquam adolescens
sigillo proprio caruit, ipso ad hoc consenciente, presentibus duximus appendendum. Actum et
datum Gnezne in domo habitacionis Sancti Johannis supradicte in crastino Corporis Christi
anno a nativitate Domini millesimo CoCoCo octuagesimo nono, indicione XII, presentibus
honorabilibus ac nobilibus viris dominis: Jacobo preposito8, Bervaldo priore9, Paulo custode10
monasterii in Trzemesna, Johanne preposito Sancti Georgii in Gnezna11, Johanne castellano
Kalisiensi12 et Boguchvale filio suo condam custode Poznaniensi13, Johanne de Koslowo14 et
Spitkone de Parvo Strzezewo15 heredibus et aliis pluribus fidedignis testibus circa premissa
vocatis et rogatis.
a
inicjał wysokości 13 wierszy Or.
b-c
tak Or.
d
plama Or.
e-f
powtórzone dwa razy Or.
1
Strzyżewo, zapewne Paczkowe, zob. wyżej, nr 124/2. Dziedzice trudni do identyfikacji.
2
Jezierzany na pn. od Gniezna, zob. też wyżej, nr 124/5.
3
Rzeka Bystrzyca, zob. wyżej, nr 124/3.
4
Filip prepozyt bożogrobców gnieźn. 1374 - 1399 (Nakielski, Miechovia, s. 435).
5
Wilhelm, zapewne ident. z wyst. jeszcze 1399 (zob. niżej, nr 374/6), Baltazar wyst. tylko
tutaj, zaś Mikołaj zapewne ident. z wyst. już 1374 (KDW III, nr 1706).
6
Gościeszyn na pd.-wsch. od Rogowa.
7
Może mylnie zamiast Mikołaj?
8
Jakub Zawisza, Poraj, zakonnik 1371, prepozyt klasztoru w Trzemesznie 1373 - 1390
(SHGWlkp.; Kor. IV, s. 438 - 439; niżej, nr 318/2).
9
Berwold przeor z Trzemeszna, zob. może niżej, nr 318/1.
10
Kustosz Paweł wyst. tylko tutaj; może ident. z późniejszym prepozytem 1390 (zob. niżej, nr
318/3).
11
Jan prepozyt Św. Jerzego w Gnieźnie, potem także kanonik gnieźn. 1394 - 1396 (KDW III,
nr 1953, 1971).
12
Jan z Bierzglina, zob. wyżej, nr 235/5.
13
Boguchwał z Jankowa kustosz pozn. 1379 - 1383 (KDW III, nr 1759, 1774; por. też S.
Kozierowski, Ród Porajów - Różyców, Rocznik Towarzystwa Heraldycznego IX, s. 117 -
118).
14
Jan, Janusz z Kozłowa, zob. wyżej, nr 249/7.
15
Spytek ze Strzyżewa Paczkowego wyst. i 1390 (SHGWlkp.).

Dokument Nr 318
Trzemeszno, 26 listopada 1390
Zakonnicy klasztoru Kanoników Regularnych w Trzemesznie zawiadamiają [wikariusza
kapitulnego archidiecezji gnieźnieńskiej] o wyborze kanonika Pawła na prepozyta.
Or.: Poznań, AAP, D perg. 20 (dawniej Trzemeszno kl. A 1). Pergamin użyty później do
oprawy księgi, obcięta góra i lewy skraj, obecnie 258 - 269 × 189 mm, dziurki w tekście.
Odpis: Kraków, Bibl. PAN, rkps 3521 (Teki Majkowskiego), k. 171 - 172 (wg Or.).

[...............admini]stratori in spiritualibus sede | [vacante....] prior, Berwoldus, Gnewomirus,

Thomas, Nicolaus custos, Andreas, Venceslaus anticus, | [..]us, Johannes, Stephanus, Jacobus,
Andreas de Gnezna, Petrus et Nicolaus fratres conventuales totusque conventus canonicorum |
[regularium Sancti] Augustini monasterii de Trzemesna, diocesis Gneznensis1, debitam
reverenciam cum oracionibus sedulis et devotis honorabilitati [....]at quod nuper de anno
presenti, videlicet MoCoCoCo nonagesimo, mensis Octobris die decima, felicis recordacionis
domino Jacobo [preposi]ti Trzemesiensis2 in remotis partibus, videlicet Romanam Curiam
agente, sicut Deo placuit, ab hac luce sublato, nos canere | [.....] ordinacionem et eleccionem
futuri prepositi diucius protelari contigat, cum in talibus sepe sit mora nociva, ipsiusque
prepositure | [prese]ntacio et eleccio ad nos et ad conventum nostrum, tam de iure, quam de
consuetudine, aprobata et legitime prescripta pertineat ab antiquo | [......] ne pertinet ad sonum
campane omnes et singulariter singuli, qui huiusmodi eleccioni interesse debuerunt, XXVI die
mensis Novembris | [......] de eleccione futuri prepositi tractaturi et post diversos tractatus
inter nos habitos et nominaciones personarum simplices ad discussiones | [.....] meritorum
inquisicione necnon deliberacione matura prehabita, de consensu expresso et voluntate
unanimi venerabilem et religiosum | [...con]ventualem fratrem eiusdem ordinis de Trzemesna
sufficientem et ydoneum in sacro ordine constitutum, morum vita tum | [....com]mendatum,
castum, sobrium, mansuetum, pium, Deo et hominibus placentem, in nostrum et monasterii
nostri Trzemesiensis predicti prepositum | [.....] sibique de predicta prepositura, ut premittitur,
legitime vacante, licet protunc in nostri monasterii negociis absenti, unanimiter et |
[......vest]re honorabilitati humiliter supplicantes, quatenus prefatum dominum Paulum3
electum canonice et provisum, ut prefertur, de predicta prepositura Trze|[mesiensi] vobis in
hac parte concessa dignemini graciose confirmare, curam temporalium et administracionem
spiritualium ac regimen animarum | [...... In q]uorum testimonium presens decretum
eleccionem et provisionem nostram per Stephanum Martini de Bnyn clericum Poznaniensis |
[diocesis, auctoritate im]periali notarium4, scribi et publicari mandavimus nostrique sigilli
conventualis munimine roborari. Actum et datum anno Domini | [millesimo tricentesimo
nonagesimo], XXVI die mensis Novembris quibus supra, indiccione XIII, pontificatus
sanctissimi in Christo patris ac domini nostri, domini Bonifacii pape | [noni anno primo, hora
ter]ciarum vel quasi, in ecclesia Trzemesiensi predicta, presentibus venerabilibus et religiosis
viris: fratre Philippo preposito domus | [Gneznensis] ordinis Sepulcri Dominici
Jerosolimitani5, Petro de Gansawa6, Andrea de Stodoli7, Nicolao de Gora8, Jacobo de | [....
rectoribus ecclesia]rum parrochialium necnon fratribus eiusdem ordinis de Trzemesna testibus
ad premissa.
a-b

Et ego Stephanus Martini de Bnyn clericus Poznaniensis diocesis, publicus auctoritate

imperiali notarius, eleccioni, ordinacioni et provisioni predictarum necnon congregacioni
capitulari fratrum predictorum ac omnibus et singulis aliis premissis dum, sic ut prefertur,
agerentur et fierent una cum prenominatis testibus presens interfui eaque sic fieri, vidi et
audivi, et quia ocupatus aliis arduis negociis et alias legitime prepeditus per alium fidelem
notarium scribi feci, ideo me hic subscripsi in hanc publicam formam rediens signoque et
nomine meis solitis signavi in fidem et testimonium omnium premissorum requisitus
.
a-b
inna ręka i atrament Or.
1
Z tu wymienionych Berwołd zapewne ident. z kanonikiem regularnym z Trzemeszna 1362
(KDW II, nr 1481), przeorem 1389 (wyżej, nr 311/9); pozostali nie zidentyfikowani.
2
Jakub Zawisza, zob. wyżej, nr 311/8.
3
Paweł - jako prepozyt wyst. ponadto 1392 - 1406 (KDW III, nr 1920; niżej, nr 326; VII).
Może ident. z wcześniejszym kustoszem 1389 (zob. wyżej, nr 311/10).
4
Stefan syn Marcina z Bnina, skądinąd nieznany.
5
Prepozyt Filip, zob. wyżej, nr 311/4.
6
Piotr pleban z Gąsawy (kolo Żnina).
7
Andrzej pleban w Stodołach (pomiędzy Strzelnem a Kruszwicą).
8
Mikołaj pleban w Górze (zapewne koło Żnina).

Dokument Nr 326
Słupca, 1 marca 1392
Pozew kolektora papieskiego Dobrogosta Nowodworskiego dla Pawła prepozyta klasztoru
Kanoników Regularnych w Trzemesznie.
Or.: Gniezno, AAG, dok. nr 969. Papier 220 × 287 mm. Ślad po wyciśnięciu czerwonej
lakowej pieczęci w mandorlę, ok. 63 × 40 mm.

Dobrogostius divina et Apostolice Sedis gracia episcopus Poznaniensis, nunccius apostolicus |

et collector fructuum camere apostolice in Regno Polonie et provincia Gneznensi | generalis1,
discretis viris vicariis ebdomadariis ecclesie Gneznensis necnon ecclesiarum | rectoribus in
Slupcza2, in Jankow3 et alias in eadem diocesi Gneznensi constitutis, salutem et nostris,
ymmoverius apostolicis, firmiter obedire mandatis. Quia Paulus prepositus de Trzemeszno
ordinis Sancti Augustini, Gneznensis diocesis4, confictis quibusdam mendaciis et querelis
frivolis, coram excellentissimo principe, domino Wladislao Polonie rege et baronibus Regni
Polonie, utique secularibus iudicibus exposuit se fuisse et esse per nos gravatum pro eo et ex
eo, quod ex commissione sanctissimi in Christo patris, domini Bonifacii digna Dei
providencia pape IX specialiter facta nobis, eundem prepositum monuimus pro derelictis
predecessoris sui inmediati et aliis debitis et iuribus cameram apostolicam concernentes, et sic
deferens et querelas contra nos exponens procuravit literas prohibitorias a predictis iudicibus
secularibus, per quas officium collectorie fuit et est nobis inhibitum et sic stante dicta
prohibicione eominus possumus iurisdiccionem nostram exercere et iura camere apostolicea
ac debita colligere. Quare vobis et vestrum cuilibet in virtute sancte obediencie et sub
excomunicacionis pena, quam in vos et vestrum quemlibet ferimus in hiis scriptis, nisi
feceritis, que mandamus, quatenus personaliter accedentesb et hoc nostrum edictum in ecclesia
Trzemeszensi publice proponentes et ad portas ipsius ecclesie affigentes seu aplicantes citetis
et citari curetis predictum Paulum prepositum de Trzemeszna, quem et nos citamus per
presentes, ut octuagesima die a tempore citacionis presentis continue numerando, in Curia
Romana et in camera apostolica coram reverendissimo in Christo patre domino Marino
Bolcano cardinalem, camerarium domini nostri pape5, vel alio, qui pro tempore fuerit,
personaliter et propria in persona compareat pro eisdem causis procuratori fiscali ad obiecta
responsurus, dicturus, facturus, quidquid ordo dictaverit racionis, alias contumacia ipsius non
obstante in eadem causa, prout iustum fuerit procedere. In signum execucionis literarum
redditis vestris sigillis sigillatas, prius debite executam. Datum in Slupcza prima die mensis
Marci anno Domini Mmo CCCmo nonagesimo secundo, sigillo nostro, quo in huiusmodi
collectoris utimur officio, a tergo annexo.
[Na odwrocie, XIV w.]:
Die III mensis Marci dominus Petrus plebanus de Skarboszewo6 tamquam executor citavit
Paulum prepositum de Trzemeszno personaliter ad Curiam Romanam in monasterio suo
Trzemeszensi, presentibus Johanne notario ipsius prepositi7, Jacobo procuratore dicti
monasterii8 et N. Item IIII die eiusdem mensis idem dominus P(etrus) prefatum prepositum
citavit in ecclesia Gneznensi, presentibus Jacobo vicedecano9, Boguta et Petro procuratore
consistorii Gneznensis10.
a
następuje określone coll Or.
b
następuje skreślone citetis Or.
1
Dobrogost Nowodworski, zob. wyżej, nr 286/2.
2
Słupca pomiędzy Wrześnią a Koninem.
3
Zapewne Jankowo Dolne na wsch. od Gniezna, ale może i Janków, wieś parafialna w
Kaliskiem
4
Prepozyt Paweł, zob. wyżej, nr 318/3.
5
Marinus Bulcanus, kardynał 1384 - 1394 (Eubel, Hierarchia, I).
6
Skarboszewo na pd.-zach. od Słupcy. Pleban skądinąd nie znany.
7
Nie zidentyfikowani - może identyczni z braćmi z Trzemeszna wyst. 1390 (zob. wyżej, nr
318/1).
8
Nie zidentyfikowani - może identyczni z braćmi z Trzemeszna wyst. 1390 (zob. wyżej, nr
318/1).
9
Jakub wicedziekan nie zidentyfikowany.
10
Boguta (Bogusław) zapewne ident. z późniejszym wicekustoszem i altarystą katedry gnieźn.
1394 - 1414, kanonikiem uniejowskim 1412 - 1414 (KDW III, nr 1956, V, nr 200, 229).

Dokument Nr 384
Stawiszyn, 6 kwietnia 1400
Król Władysław Jagiełło ustanawia targ doroczny w Trzemesznie.
Or.: Gniezno, AAG, Trzemeszno dok. 45. Pergamin gruby, 396 × 200 mm, zakładka obcięta,
drobne dziurki na złożeniach. Dwie dziury po sznurze do przytwierdzenia pieczęci. Na
odwrocie: Scrinio 5 A oraz informacje o treści (XV - XVIII w.).

||In nomine Domini amen.|| Ad perpetuam rei memoriam. Dum vivit litera, vivit et accio
comissa litere, cuius assercio nutrit memoriam et labiles semper perpetuat | acciones. Proinde
nos Wladislaus Dei gracia rex Polonie, Lithuanieque princeps supremus et heres Russie etc.
significamus, quibus expedit, universis, quod habita diligenti | consideracione ad constantis
devocionis indicia, quibus prepositus et fratres monasterii nostri in Trzemeschno in conspectu
regio claruerunt, horum intuitu volentes | ipsorum devocionem ampliare et eos specialis gracie
prerogativa prevenire, ut nostris suffulti munificenciis, in pacis conquiescentes dulcedine,
oracionibus liberius vacare poterint et Creatoris nostri clemenciam pro nostra et
predecessorum nostrorum salute uberius exorare, cupientesque diem extremi iudicii pyetatis
operibus prevenire, specialis devocionis zelo accensi, ad instantes peticiones prepositi et
fratrum ibidem de Trzemeschno volentes opidi ipsorum Tremeschno condicionem facere
meliorem, in ipso forum annuale quolibet anno in festo beati Augustini [28 VIII?]
celebrandum statuimus, perpetuis temporibus duraturum, dantes et concedentes omnibus et
singulis mercatoribus et aliis cuiuscunque status et condicionis hominibus plenam et
omnimodam potestatem predictum opidum Trzemeschno singulis annis ad festum sancti
Augustini, ut premittitur, cum omnibus rebus mercimonialibus cuiuscunque generis vel
speciei fuerint visitandi, easque emendi, vendendi, commutandi iuxta ipsorum beneplacitum
voluntatis ac iuxta iura, modos et consuetudines in annualibus foris ubilibet in partibus Regni
nostri observari solitas et consuetas. Vobis igitur capitaneis, burcrabiis, procuratoribus ac
quibusvis Regni nostri officialibus, qui presentibus fuerint requisiti, damus firmis nostris
regalibus in mandatis, quatenus homines seu mercatores predictum annuale forum cum
ipsorum rebus et mercanciis visitantes et visitare volentes impedire, molestare et perturbare
nulla presumatis racione, sed pocius ipsos empciones, vendiciones, commutaciones exerceri
permittatis eosque circa iura et consuetudines, quibus ceteri ad annualia fora visitantes
pociuntur utifrui et gaudere permittatis. Aliud pro nostra gracia non facturi. Harum quibus
sigillum est appensum testimonio literarum. Actum in Stauischin1 feria tercia post dominicam
Iudica, anno Domini millesimo quadringentesimo, presentibus venerabilibus in Christo
patribus dominis: Dobrogostio sancte Gneznensis ecclesie archiepiscopo2, Nicolao de Curow
Wladislauiensi3, Alberto de Lubnicza Poznaniensi episcopis4, Johanne Liganza Lanciciensi5,
Jacobo de Koneczpole Siradiensi palatinis6, et Thomcone subpincerna Cracouiensi capitaneo
Maioris Polonie7 multisque aliis fidedignis. Datum per manus Clementis de Moscorow nostre
aule vicecancellarii8, ad cuius relacionem scriptum est.
1
Pobyt króla w Stawiszynie potwierdzony itinerarium.
2
Dobrogost Nowodworski, zob. wyżej, nr 286/2.
3
Mikołaj Kurowski, zob. wyżej, nr 339/10.
4
Wojciech Jastrzębiec, zob. wyżej, nr 340/4.
5
Jan Ligęza, zob. wyżej, nr 327/5.
6
Jakub z Koniecpola, Pobóg, wojewoda sieradzki 1394 - 1430 (PSB XIII, s. 516 - 517; Spisy
sier.).
7
Tomek z Węgleszyna, zob. wyżej, nr 364/1.
8
Klemens z Moskorzowa podkanclerzy królewski 1387 - 1402, kasztelan wiślicki 1402, zm.
1408? (PSB XXII, s. 52 - 54).