KDW t.

Dokument Nr 1090
Łęczyca, 23 maja 1426
Król Władysław Jagiełło ustanawia jarmarki i targ tygodniowy w mieście Kazimierzu
należącym do opactwa wąchockiego.
Or.: Gniezno, AAG, Dypl. Trzem. 64. Pergamin 420 × 194 mm, zakładka obcięta. Na
odwrocie: Super forum in Kazymirz (XV w.); Scrinio 8 F.

Uw.:Dobra kazimierskie leżące w ziemi łęczyckiej nabył w 1432 r. (zob. niżej, nr 1285) od
cystersów wąchockich klasztor w Trzemesznie, do którego przeszły też wcześniejsze dok.
dotyczące Kazimierza. Przechowywane w archiwum trzemeszeńskim, pozostały nie znane
badaczom Sandomierszczyzny (Wąchock) i ziemi łęczyckiej (Kazimierz), stąd decyzja o ich
publikacji tutaj.

||aIn nomine Domini amen.|| Ad perpetuam rei memoriam. Cum inter humane nature comoda
nichil dignius memoria habeatur, opportunum | existit, ut actus hominum literarum apicibus et
testium annotacione perhennentur, ne lapsu temporis evanescant. Proinde nos Wladislaus Dei
gracia rex Polonie necnon terrarum | Cracouie, Sandomirie, Siradie, Lancicie, Cuyauie,
Lithwanie princeps supremus, Pomeranie Russieque dominus et heres etc. significamus tenore
presencium, quibusb | expedit universis, presentibus et futuris, noticiam presencium habituris,
quomodo ad instantes peticiones et humiles religiosi fratris Micossii abbatis monasterii in
Wanchoczsko ordinis sancti Berenardic1, devoti nostri dilecti, in opido Kazimirz monasterii
sui predicti in terra Lanciciensi situmd2, fora annualia bis in anno, videlicet in die Philippi et
Jacobi Apostolorum [1 V] et aliud in die Nativitatis Marie Virginis [8 IX], una die tantum,
septimanalia vero diebus sabbativis singulis septimanis instituimus, ponimus et celebrari
decernimus tenore presencium mediante perpetuis temporibus, dantes potestatem et plenam
libertatem omnibus et singulis mercatoribus et hominibus utriusque sexus ad dictum opidum
Kazimirz cum ipsorum rebus et mercanciis veniendi, res et mercancias ipsorum, cuiuscumque
generis vel speciei fuerint, vendendi, emendi, comutandi ac secundum beneplacitum ipsorum
disponendi et ad propria dispositis vel non dispositis redeundi, decernentes ipsos in accedendo
et recedendo nostra securitate potiri, nisi tales sint, quos iura non permittunt et quibus merito
fidedignorum consorcia denegantur, mandantes omnibus et singulis castellanis, capitaneis,
burgrabiis, procuratoribus et aliis officialibus quibuscumque Regni nostri et presertim terre
Lanciciensis, quatenus ipsos mercatores et homines utriusque sexus ad dictum opidum
Kazimirz et ad dicta fora annualia et septimanalia venientes cum ipsorum rebus et mercanciis
libere et sine aliquo impedimento ire et redire, stare et morari, prout ipsis eorum necessitas
perswaserit, permittant et permitti faciant, nostre gracie sub obtentu. Harum quibus sigillum
nostrum est appensum testimonio literarum. Actum in Lancicia feria quinta proxima post
festum Pentecostes anno Domini millesimo quadringentesimo vicesimo sexto3, presentibus
ibidem reverendis in Christo patribus, dominis Alberto sancte Gneznensis ecclesie
archiepiscopo et primate, Sbigneo Cracouiensi4, Johanne Wladislauiensi episcopis5 necnon
magnificis et strennuis Cristino de Ostrow castellano Cracouien i6, Sandiwogio de Ostro(ro)g
Poznaniensi7, Johanne de Tharnow Cracouiensi palatinis8 et aliis quampluribus fidedignis.
Datum per manus venerabilium virorum Johannis Schaffranecz decani Cracouiensis,
cancellarii9 et Stanislai Czolek custodis Gneznensis, cantoris Cracouiensis ecclesiarum, Regni
Polonie vicecancellarii10, sincere nobis dilectorum.
Ad relacionem eiusdem venerabilis Stanislai Czolek Regni Polonie vicecancellarii.
a
inicjał wysokości całego tekstu Or.
b
omyłkowo powtórzono quibus Or.
c
pierwsza część słowa na razurze Or.
d
tak Or.
1
Mikołaj, Mikosz, Mikost, opat cystersów w Wąchocku wyst. 1426 - 1443 (M. Niwiński,
Średniowieczni opaci klasztoru wąchockiego, Kraków 1931, s. 13 - 15; ZDM V nr 1371).
2
Kazimierz, miasto (obecnie wieś) w ziemi łęcz. (Zajączkowscy, Materiały I s. 125 - 126), w
1432 r. sprzedane przez cystersów wąchockich klasztorowi kanoników regularnych w
Trzemesznie w zamian za klucz waśniowski (zob. niżej, nr 1285).
3
Pobyt króla w Łęczycy potwierdzony jego itinerarium.
4
Zbigniew Oleśnicki biskup krak. od 1423, zm. 1455 (PSB XXIII s. 776 - 784).
5
Jan Pella syn Alberyka? z Niewiesza (w Sieradzkiem), kanonik gnieźn. 1391, uniejowski
1397, scholastyk uniejowski, łęczycki 1398, prepozyt kruszwicki 1399, kanonik krak.,
włocławski etc., biskup włocławski 1421, zm. 1428 (Sułkowska-Kurasiowa, Dokumenty s.
247 - 248).
6
Krystyn z Ostrowa (Ostrowca Świętokrzyskiego) kasztelan krak. 1410, zm. 1430 (PSB
XXIV s. 564 - 566; Spisy młp.).
7
Sędziwój z Ostroroga, zob. wyżej, nr 1081/1.
8
Jan z Tarnowa, Tarnowski, wojewoda krak. 1409 - 1432, zm. 1432/33 (W. Dworzaczek,
Leliwici Tarnowscy, Warszawa 1971; Spisy młp.).
9
Jan Szafraniec z Pieskowej Skały kanonik krak. 1398, kustosz 1401, scholastyk 1411,
dziekan 1418, podkanclerzy koronny 1418 - 1423, kanclerz koronny 1423 - 1428, biskup
kujawski 1428, zm. 1433 (Sułkowska-Kurasiowa, Dokumenty s. 256 - 258; Krzyżaniakowa
II).
10
Stanisław Ciołek, zob. wyżej, nr 1078/4.

Dokument Nr 1092
Gniezno, 31 maja 1426
Wymienieni sędziowie polubowni rozstrzygają spór pomiędzy klasztorem kanoników
regularnych w Trzemesznie a Stachną córką Sługotki o łan w Ostrowitem.
Or.: Gniezno, AAG, Dypl. Trzem. 65. Pergamin 372 × 238 mm, zakładka obcięta. Nacięcie po
pasku do przywieszenia pieczęci. ZN.: na czterech gradusach gwiazda utworzona z czterech
trójkątów i czterech rombów. Na odwrocie: Scrinio 6, 35; informacje o treści (XV - XVIII
w.).

Nos Benedictus canonicus et officialis sancte ecclesie Gneznensis1 unacum venerabilibus et

nobili viris, dominis Nicolao | Slupek2, Nicolao Jaroczsky canonicis dicte ecclesie
Gneznensis3 et nobili Dobyeslao Nyankowsky subiudice Kalisiensi4 significamus tenore
presencium | universis, quod venientes ad presenciam nostram religiosus frater Martinus prior
monasterii Trzemesensis, canonicus regularis5, suo et conventus dicti monasterii | nominibus
ex una et Stachna contoralis Petri thabernatoris de Gosczisino6 parte ex altera, pro et super
uno manso agri in villa Ostrouithe7, quem condam Slugothka pater dicte Stachne possidebat6,
littigantes volentesque parcere fatigis eta expensis, in nos compromiserunt de alto et basso,
petentes super eodem manso sentenciam arbitralem per nos ferri. Nos igitur auditis dictarum
parcium proposicionibus et responsionibus, recepta quoque confessione Petri fratris Stachne
patruelis germani6, qui coram nobis confessus est se nullum ius habere in dicto manso,
deliberacione inter nos prehabita et tractatu, sentenciam nostram arbitralem inter partes
predictas tulimus huiusmodi sub tenore, videlicet quod dicta Stachna proxima die dominica
infra octavas Corporis Christi [6 VI 1426] posito ad hoc bannito iudicio dictum mansum
prefato domino Martino priori et conventui Trzemesensi debet et tenetur resignare et
nu(n)quam verbo vel facto ipsum dominum Martinum aut conventum monasterii
Trzemesensis pro dicto manso impedire, sed perpetue debet silere cum omnibus amicis suis,
dominus vero Martinus nomine dicti conventus circa resignacionem dicti mansi dicte Stachne,
non ex sentencia nostra, sed ex beneplacito et de bona voluntate sua mediam marcam comunis
monete et sex mensuras siliginis ad festum sancti Bartholomei [24 VIII] debet dare. Actum et
datum Gnezne, in domo habitacionis nostre, die Veneris ultima mensis Maii, hora vesperorum
vel quasi, sub anno nativitatis Domini millesimo quadringentesimo vicesimo sexto, indicione
quarta, pontificatus sanctissimi in Christo patris et domini nostri, domini Martini divina
providencia pape quinti anno ipsius nono, presentibus nobili et circumspecto et discretis viris
Thomislao herede de Malochowo subiudice Gneznensi8, magistro Alberto de Cleczsko
advocato causarum consistorii Gneznensis9 et Mathia de Cleczsko zacristiano ecclesie
Gneznensis10 testibus ad premissa constitutis. In quorum omnium et singulorum fidem et
testimonium premissorum presentes nostras sentencie arbitralis literas per Mathiam Petri de
Gnezna publicum imperiali auctoritate notariib11 scribi et sigillo officialatus Gneznensis
appendenti iussimus comuniri.
Z. N. Et ego Mathias Petri de Gnezna publicus imperiali auctoritate notarius11, quia predictis
compromisso ac sentencie arbitralis prolacioni aliisque omnibus et singulis premissis, dum
sic, ut premittitur, fierent et agerentur, unacum prenominatis testibus presens interfui eaque
omnia et singula sic fieri vidi et audivi manuque propria conscribens in hanc publicam
formam redegi, signo et nomine meis solitis consignavi ac sigillo officialatus Gneznensis de
mandato dictorum dominorum appendenti sigillavi, in fidem et testimonium omnium et
singulorum premissorum.
a
powtórzono et Or.
b
tak Or. zamiast notarium.
1
Benedykt z Modły, zob. wyżej, nr 1083/1.
2
Przydomek Słupek nosiło w tym czasie dwu kanoników gnieźn.: Mikołaj syn Bronisza z
Budzisławia, Sulimczyk, zm. 1434 oraz Mikołaj syn Słupka ze Studzieńca, zm. 1442/43, zob.
o nich niżej, nr 1129/19 i 1142/22.
3
Mikołaj Jarocki (niegdyś z Jarocina), z Czeszewa (na pd.-wsch. od Miłosławia), Zaremba,
kanonik gnieźn. 1405, pleban w Kramsku 1418, kanonik krak., zm. 1436 (KDW V s. 739;
Kor. II s. 187 - 188).
4
Jankowo Dolne (Ninkowo, Niankowo), wieś par. na pn.-wsch. od Gniezna (SHGWlkp.).
Dobiesław wyst. od 1393 (KDW III nr 1932), podsędek kal. 1419 - 1430, zm. 1430 (Spisy
wlkp.).
5
Marcin przeor kanoników regularnych w Trzemesznie wyst. jeszcze 21 I i 19 VII 1436
(KDW X).
6
Gościszyn (Gościeszyn), wieś par. na pn.-wsch. od Gniezna (Koz. 3 s. 596, 4 s. 254).
Karczmarze Piotr i Stachna skądinąd nie znani (ale por. i przypis następny).
7
Najpewniej Ostrowite Trzemeszeńskie par. Trzemeszno, na pd.-wsch od Trzemeszna (Koz. 1
s. 208, 5 s. 120), własność klasztoru trzemeszeńskiego. Kor. I/2 s. 42 za kroniką
trzemeszeńską podaje, że w 1426 r. oficjał gnieźn. przysądził klasztorowi trzemeszeńskiemu
pewne role w Ostrowitem, "które niesłusznie posiadała Stachna wdowa po Piotrze gościnnym
tamże".
8
Małachowo par. Witkowo, na pd.-wsch. od Gniezna (Koz. 1 s. 161 - 162). Tomisław, Tomasz,
wyst. od 1418?, kasztelan zbąski 1420 - 1421, częsty wiceurzędnik w Gnieźnie, Koninie i
Pyzdrach 1420 - 1438, m. in. wicepodsędek w Gnieźnie 1420 - 1427 (GUrz. s. 177).
9
Wojciech z Kłecka (na pn.-zach. od Gniezna), jako adwokat w konsystorzu gnieźn. wyst.
1424 - 1426 (Acta capitulorum II nr 182, 183; KDW VIII nr 1066/19), zapewne ident. z
notariuszem publicznym (synem Jana) admitowanym w konsystorzu gnieźn. ok. 1420 (AAG,
ACons. G II/1 k. 18v), przedtem studentem UJ 1414.
10
Zakrystianin Maciej z Kłecka skądinąd nie znany.
11
Maciej syn Piotra z Gniezna, notariusz publiczny admitował się w konsystorzu gnieźn. w
1425 (AAG, ACons. G II/1 k. 23), chyba ident. z księdzem Maciejem synem Piotra, wyst. 7
lutego 1427 w Rzymie przy umierającym Mirosławie Brudzewskim (niżej, nr 1120).

Dokument Nr 1095
Kościan, 25 czerwca 1426
Pozew sądu królewskiego dla Hermana Wolkow z Trzemeszna Lubuskiego.
Kop.: Poznań, WAP, Poznań Z. 8, k. 127 - 127v. Wpis 3 sierpnia 1426.

Uw.:Por. w tej samej sprawie dok. z 2 lutego 1423 - KDW VIII nr 959.

Wladislaus Dei gracia rex P(olonie) etc.

Tibi Hermen Wolcow de Trzemesno1 mandamus, quatenus secunda die post nostrum in
Medzirecz felicem ingressum2 personaliter compareas ad instanciam Nicolai Szirsky3 pro eo,
quia tu servasti super eum duodecim fures, qui ipsum debuerunt interficere aut detinere. Et
cum non potuisti ipsum expectare cum eisdem furibus, ut ipsum interficissent aut detinuissent,
extunc equitasti super villam suam Grochowo4 cum eisdem furibus, ibi recepisti eius
kmethonibus duobus in eadem villa [k. 127v] Grochowo duos equos violenter, quos hactenus
homines nequit habere, propter tuam huiusmodi factam repulsionem iudicialiter responsurus.
Datum in Costena feria tercia proxima post festum sancti Johannis Baptiste anno Domini M°
CCCC° vicesimo sexto5.
a
Costem Kop.
1
Trzemeszno Lubuskie (Czarnomyśl), wieś par. na zach. od Międzyrzecza (Koz. 3 s. 336, 4 s.
135 - 136, 5 s. 423). Herman Wolkow wyst. 1413 - 1426 (Kozierowski, Obce ryc. s. 123;
SHGWlkp.; por. też KDW VIII nr 959).
2
Król bawił w Międzyrzeczu 5 lipca 1426.
3
Mikołaj nie zidentyfikowany.
4
Grochowo, wieś par. na zach. od Międzyrzecza, na pograniczu nowomarchijskim (SHGPoz. I
s. 675 - 676).
5
Data zgodna z itinerarium królewskim. Pozew najpewniej wystawiony został rzeczywiście
przez kancelarię królewską, a nie tylko pod imieniem królewskim przez sąd.

Dokument Nr 1111
Rzym, 4 listopada 1426
Marcialis kapelan i audytor papieski poleca prepozytowi klasztoru kanoników regularnych w
Trzemesznie przeprowadzić postępowanie sądowe w sporze o prawo prezenty kościoła
parafialnego w Mogilnie.
Or.: Bydgoszcz, WAP, Klasztor Mogilno dok. 17. Pergamin gruby, dobrze wyprawiony, 353 ×
429 + 45 mm, pismo bardzo drobne. Z.N.: na dwu gradusach ozdobny krzyż św. Andrzeja
zwieńczony krzyżykiem. Napis: W. Neue de Nouimagio. Na odwrocie sygnatury: I n° 7, W 9.

||Marcialis|| Formerii utriusque iuris doctor, canonicus Parisiensis, domini nostri pape
capellanus et ipsius sacri palacii | apostolici causarum causeque et partibus infrascriptis ab
eodem domino nostro papa auditor specialiter deputatus, venerabili viro, domino . . preposito |
monasterii sancti Adalberti canonicorum regularium Trzemensensi ordinis sancti Augustini
Gneznensisa diocesis1 salutem in Domino et mandatis nostris huiusmodi ymoverius apostolicis
| firmiter obedire. Noveritis, quod nuper sanctissimus in Christo pater et dominus noster,
dominus Martinus divina providencia papa quintus quandam commissionis sive
supplicacionis cedulam nobis per cursorem presentari fecit, quam nos cum ea, qua decuit,
reverencia recepimus huiusmodi sub tenore:
||Dignetur|| s(anctitas) v(estra) causam et causas appellacionis et appellacionum pro parte
devotorum vestrorum religiosorum virorum, fratrum Petri Thome monachi professi monasterii
Mogilnensis Gneznensis diocesis presentati ad parrochialem ecclesiam Sancti Jacobi ante
portam dicti monasterii2 prefato monasterio canonice unitam et incorporatam ac Swantoslai
abbatis necnon conventus dicti monasterii3 patronorum seu collatorum dicte ecclesie Sancti
Jacobi a non admissione presentacionis per dictos abbatem et conventum reverendo patri,
domino Alberto archiepiscopo Gneznensi, ordinario loci, de persona prefati fratris Petri facta
et denegacione institucionis dicti fratris Petri ad eandem ecclesiam necnon commendacionis
eiusdem ecclesie, que non nisi per monachos dicti monasterii regi deberet, quibusdam Nicolao
vicario ibidem4 et Mathie de Gambycze presbiteris secularibus5 per dictum dominum
archiepiscopum in preiudicium presentacionis presentati ac abbatis et conventus predictorum
et iuris ipsorum factis ac nonnullis aliis gravaminibus dictis fratribus Petro presentato ac
abbati et conventui in premissis et eorum occasione per dictum dominum archiepiscopum et
seu eius vicarium illatis et comminatis ac rebus aliis in appellacione desuper interposita
expressis et eorum occasione ad s(anctitatem) v(estram) et sanctam Sedem Apostolicam
interposite et interpositarum unacum negocio principali earundem necnon que vertitur,
vertuntur seu verti esse sperantur inter dominum archiepiscopum et quoscunque alios sua
interesse putantes ex una ac abbatem et conventum predictos de et super unione et
incorporacione dicte ecclesie prefato monasterio factis et eius occasione partibus ex altera,
commitere alicui ex venerabilibus viris, dominis vestri sacri palacii apostolici causarum
auditoribus audiendas, cognoscendas, decidendas et fine debito terminandas cum omnibus et
singulis suis emergenciis, incidenciis, dependenciis et connexis et cum potestate citandi
dominum Albertum archiepiscopum, Nicolaum et Mathiam assertos commendatarios et alios
quoscumque commendatarios ac possessione dicte ecclesie quomodolibet invitendo in
execucione nominandos omnesque alios et singulos sua comuniter vel divisim interesse
putantes supradictos in Romana Curia ac extra eam et in partibus tociens, quociens opus erit,
non obstante, quod causa et cause huiusmodi non sint ad dictam Curiam legitime devolute
neque in eadem de iuris necessitate tractande seu eciam finiende. In fine vero dicte
commissionis sive supplicacionis cedule scripta erant de alterius manus litera superiori litere
ipsius cedule penitus et omnino dissimili et diversa, hec verba, videlicet: "de mandato domini
nostri pape audiat magister Marcialis, citet, ut petitur, et iusticiam faciat".
||Cuiusquidem|| commissionis vigore per nos et coram nobis in causa et causis huiusmodi ad
Romanam Curiam legitime introductis ad nonnullos actus iudiciales processo subsequenter
nos ad providi viri, magistri Johannis Tanctoris in Romana Curia et prefatorum dominorum
abbatis et conventus monasterii Mogilnensis ac Petri Thome monachi dicti monasterii
principalium procuratoris, prout de eius procuracionis mandato apud acta cause huiusmodi
legitime constat, instanciam prefatum dominum Albertum archiepiscopum Gneznensem ac
quoscunque commendatarios deputatos in dicta ecclesia Sancti Jacobi ex adverso principales
omnesque alios et singulos sua comuniter vel divisim interesse presencium et eorum
procuratores, si qui erant in Romana Curia, pro eisdem ad videndum et audiendum nonnullas
literas compulsorias extra Romanam Curiam et ad partes in forma solita et consueta decerni et
concedi vel dicendum et causam racionabilem, si quam habebant, allegandum, quare id
nomine fieri debebat necnon ad concordandum et conveniendum de iudice coram quo loco, in
quo et termino, infra quem nonnulla iura et munimenta in partibus in vim dictarum literarum
compulsoriarum in partibus extrahi debeant et transumi per audienciam publicam literarum
contradictarum dicti domini nostri pape citari mandavimus et fecimus ad certum
peremptorium terminum competentem, videlicet ad diem et horam infrascriptam. Quibus
advenientibus comparuit in iudicio coram nobis prefatus magister Johannes Tanctoris
procurator, nomine quo supra, et proxime dictam citacionem in dicta audiencia literarum
contradictarum debite executam facto realiter et in scriptis reputavit citatorumque in eadem
contentorum non comparencium contumaciam accusavit ipsosque contumaces reputari peciit
et in eorum contumaciam nobis exposuit cum querela, quod nonnulli domini prelati, iudices,
officiales, collegia, capitula, notarii et tabelliones publici alieque persone ecclesiastice et
seculares civitatis et diocesis. Gneznensis et alibi constituti penes se habent et detinent ac
haberi sciunt detinentes in eorum cistis, scrinneis, notis, prothocollis, regestris et manualibus
certa iura, acta acticata, literas, scripturas, instrumenta, privilegia et munimenta quecunque
causam et causas huiusmodi tangentes seu tangencia pro cognicione cause huiusmodi
necessarias et necessaria et sine quibus de presentis cause meritum nullatenus possit constare.
Quapropter fuimus per prefatum magistrum Johannem Tanctoris procuratorem, nomine quo
supra, coram nobis constitutum debita cum instancia requisiti, quatinus sibi de oportuno
remedio providere literasque compulsorias extra Romanam Curiam et ad partes in forma
solita et consueta decernere et concedere ac dictis citatis per audienciam ex adverso
principalibus ad videndum et audiendum huiusmodi literas, scripturas, instrumenta, privilegia
et munimenta coram vobis domino preposito et per vos in monasterio Sancti Adalberti
predicto extrahi et transumi certum peremptorium terminum statuere et assignare dignaremur.
Nos igitur Marcialis auditor prefatus dictos citatos non comparentes reputavimus, prout erant
exigente iusticia contumaces et in eorum contumaciam actendentes requisicionem huiusmodi
fore iusta(m) et consonam racioni quodque iusta petentibus non est denegandus assensus
bonique iudicis est cuncta rimari, ne racione occultacionis iurium et munimentorum alicuius
parcium iusticia valeat dep(er)ire, literas compulsorias prepetitas decrevimus ac prefatis citatis
per audienciam ex adverso principalibus ad videndum et audiendum huiusmodi iura,
instrumenta, literas, scripturas, privilegia et munimenta coram vobis domino preposito et per
vos in dicto monasterio Sancti Adalberti extrahi et transumi singulis diebus Lune, Mercurii et
Veneris mensium Januarii, Februarii, Marcii et Aprilis proxime futurorum terminum
peremptorium statuimus et assignavimus, prout decernimus, statuimus et assignamus per
presentes. Quocirca vos dominum prepositum, quem in commissarium pro huiusmodi nostris
literis exequendis elegimus et deputavimus, tenore presencium requirimus et monemus primo,
secundo, tercio et peremptorio vobis in virtute sancte obediencie et sub infrascriptis
sentenciarum penis districte precipiendo mandantes, quatinus infra sex dierum spacium post
presentacionem seu notificacionem presencium vobis factam immediate sequencium, quorum
sex dierum spacium, duos pro primo, duos pro secundo et reliquos duos dies vobis pro tercio
et peremptorio termino ac monicione canonica assignamus infra dierum Januarii, Februarii,
Marcii et Aprilis mensium proxime futurorum terminum prefatos dominos prelatos, iudices,
officiales, collegia, capitula, notarios et tabelliones publicos aliasque personas ecclesiasticas
et seculares atque loca per exhibitorem presencium vobis nominandos seu nominandas aut
nominanda requiratis et moneatis, quos nos eciam tenore presencium requirimus et monemus
ac eis et eorum cuilibet in virtute sancte obediencie et sub infrascriptis sentenciarum penis
districte precipiendo mandetis, quatinus infra duodecim dierum spacium post requisicionem et
monicionem vestras huiusmodi immediate sequencium, quorum duodecim dierum quatuor pro
primo, quatuor pro secundo et reliquos quatuor dies ipsis et eorum cuilibet pro tercio et
peremptorio termino ac monicione canonica assignetis, ut nos eciam eisdem assignamus, dicta
iura, acta, literas, scripturas, instrumenta, privilegia et munimenta quecunque causam et
causas huiusmodi tangentes seu tangencia originaliter seu eorum vero transumpta in eorum
formis originalibus aut ex eorum notis, registris et manualibus vel ex originalibus huiusmodi
in formam publicam redactas et redacta vel sigillis autenticis sigillatas aut alias sub talibus
modo et forma, quod eis in Romana Curia et alibi in iudicio et extra valeat merito fides
plenaria adhiberi, nichil addendo vel minuendo aut mutando, quod facti substanciam immutet
seu variet intellectum, coram vobis domino preposito extrahant et transumant, et extrahi ac
transumi permittant, faciant et procurent dictis dominis abbati et conventui ac Petro Thome
principalibus seu eorum legitimo procuratori vel presencium exhibitori sine difficultate et
contradicione quibuscunque tradant et assignent ac transumi permittant, faciant et procurent
nobis vel alteri interim forsan loco nostri surrogando auditori ad Romanam Curiam deferendo
satisfacto primitus illi vel illis, cui vel quibus sunt satisfaciendum de salario eorum
competenti. Quodsi aliqui dicta iura sive munimenta in abscondito seu alias contra dictorum
abbatis et conventus ac Petri Thome principalium vel procuratoris eorum voluntatem
quomodolibet detineant aut habentes sciant detentores ipsos ad tradendum et scientes habere
ad revelandum huiusmodi iura sive munimenta dicta auctoritate nostra, ymmoverius
apostolica, per censuram ecclesiasticam, appellacione postposita compellatis. Diem vero
requisicionis et monicionis vestrorum huiusmodi atque formam et quidquid in premissis
feceritis seu aliquis vestrum duxerit faciendum, nobis per vestras patentes literas sigillis
autenticis sigillatas aut instrumentum publicum harum seriem seu designacionem in se
continentes seu continens remissis presentibus fideliter intimare curetis. Quodsi forte premissa
omnia et singula, prout ad vos et eos ac vestrum et eorum quemlibet pertinet, non
adimpleveritis, adimpleverint seu adimpleventur cum effectu ac mandatis et monicionibus
nostris huiusmodi, ymoverius apostolicis, non parueritis, paruerint seu paruentur aut aliquid in
contrarium feceritis, fecerint seu feceretur, vos per vos, ipsi per [...b] vel alium seu alios
publice vel occulte, directe vel indirecte quovis quesito colore in vos et eos ac vestrum et
eorum quemlibet ac singulariter in singulos contradictores in hac parte et rebelles, exnunc,
prout extunc et extunc dicta canonica monicione premissa excomunicacionis in capitula vero
et collegia quecunque in hiis delinquentes suspensionem a divinis et in ipsorum
delinquencium et rebellium huiusmodi ecclesias et monasteria interdicti sentencias fecimus in
hiis scriptis et eciam promulgamus, absolucionem vero omnium et singulorum, qui prefatas
nostras sentencias seu earum aliquam incurrerint seu incurrerit, quoquomodo nobis vel
superiori nostro tantummodo reservamus.
In quorum omnium et singulorum fidem et testimonium premissorum presentes literas seu
presens publicum instrumentum huiusmodi nostram compulsoriam in se continentes seu
continens exinde fieri et per notarium publicum nostrumque et huiusmodi cause coram nobis
scribam infrascriptum subscribi et publicari mandavimus nostrique sigilli iussimus et fecimus
appensione communiri. Datum et actum Rome, in eccelsia Beate Marie Rotunde pro
audiencia causarum apostolica specialiter deputata, nobis inibi mane hora causarum ad iura
reddendum in loco nostro solito et consueto pro tribunali sedentibus, sub anno a nativitate
Domini millesimo quadringentesimo vicesimo sexto, indicione quarta, die vero Lune quarta
mensis Novembris, pontificatus prefati domini nostri pape Martini quinti anno nono,
presentibus ibidem discretis viris, magistris Philippo de Rinoc et Petro [....c]d[...c]steni, notariis
publicis scribisque nostris, clericis Lemouicensis et Leodiensis diocesium, testibus ad
premissa vocatis specialiter et rogatis.
Z. N. d-e
Et ego Wilhelmus Neue de Nouimagio, clericus Coloniensis diocesis, publicus apostolica
auctoritate notarius ac venerabilis et circumspecti viri, domini Marcialis auditoris prefati et
huiusmodi cause coram eo scriba, quia dictarum literarum compulsoriarum peticioni et
decreto ceterisque premissis omnibus et singulis dum sic, ut premittitur, fierent et agerentur,
unacum prenominatis testibus presens interfui [eab]que sic fieri vidi et audivi, ideo presens
publicum instrumentum per alium me aliis occupato negociis scriptum exinde confeci
publicari et in hanc publicam formam redegi signoque et nomine meis solitis et consuetis
unacum prelibati domini Marcialis auditoris appensione sigilli signavi, rogatus et requisitus in
fidem et testimonium omnium et singulorum premissorum
.
a
wpisane inną ręką w wolne miejsce Or.
b
dziura Or.
c
zatarte, odczyt niepewny Or.
d-e
inną ręką Or.
1
Prepozytem kanoników regularnych w Trzemesznie był 1407/08 - 1435 Andrzej (WSB s.
23).
2
Benedyktyn mogileński Piotr syn Tomasza, postulat na plebanię kościoła par. w Mogilnie,
wyst. także 1427 (niżej, nr 1143) w długoletnim sporze o prawo patronatu kościoła Św.
Jakuba pomiędzy opactwem mogileńskim a arcybiskupem gnieźn.
3
Opat mogileński Świętosław wyst. tylko tutaj, może ident. z zakonnikiem tego imienia wyst.
1419 (KDW VIII nr 862/5).
4
Wikariusz Mikołaj skądinąd nie znany.
5
Maciej syn Tomasza z Gębic (miasto królewskie na Kujawach), wyst. jako notariusz
publiczny 1419 - 1420 (KDW VIII nr 852/5, 862/8, 893/9; AAG, ACons. G II/1 k. 8) oraz
1427 (niżej, nr 1143).

Dokument Nr 1165
Kazimierz, 1 maja 1428
Mikołaj opat klasztoru cystersów w Wąchocku ustala obowiązki mieszczan kazimierskich.
Or.: Gniezno, AAG, Dypl. Trzem. 67. Pergamin 351 × 245 mm, zakładka obcięta, nacięcia po
2 paskach do przywieszenia dwu pieczęci. Na odwrocie: Privilegium vetus oppidi Cazimirs
(XVII w.); Scrinio 8 E (XVIII w.).

Uw.:Dokument ten tylko pośrednio wiąże się z Wielkopolską: po nabyciu dóbr kazimierskich
przez klasztor kanoników regularnych w Trzemesznie znalazł się w archiwum
trzemeszeńskim, gdzie nie szukali go ani badacze Małopolski, ani Łęczyckiego. Z kopii, dziś
nie znanej, a opartej na transumptach z l. 1558, 1643, 1791, wydano niniejszy dok. w ZDM V,
nr 1371; kopia różni się jednak dość mocno od Or. - przede wszystkim opuszczeniami i
zmianami pewnych partii tekstu.
a
In nomine Domini amen. Cum omnes contractus, donaciones libertatum nullum robur
firmitatis valeant obtinere, | nisi solempni titulo vel fidedignorum testimonio roborentur.
Noverint igitur universi, tam presentes, quam | futuri, presencium noticiam habituri, quod nos
Nicolaus abbas, Allexius prior, Petrus cellerarius, Johannes bur|sarius necnon totus conventus
fratrum monasterii Wanchociensis ordinis Cysterciensis dyecesis Cracouiensis1 considerata
utilitate monasterii nostri predicti, que nobis et nostris successoribus ad presens et in futurum
potest pervenire, libertatem super fundacionem civitatis nostre Kazimirz situate in terra
Lanciciensi2, ipsum in ius Thewtunicum Noui Fori, quod Sredense nucupatur, per decim
annos duraturos omnibus de novo, in circulo vel in plateis et ubique alias domos eis
edificantibus damus, concedimus et donamus libertatem ab omnibus solucionibus,
exacc(i)onibus et collectis quibuscumque vel quocumque nomine censeantur, usque ad decim
annorum predictorum. Insuper opidani alias cives Kazimirienses de quolibet domo nobis in
festo sancti Martini [11 XI] et nostris successoribus expirata libertate decim annorum duos
grossos, unum latum, alium communem exsolvere tenebuntur. Eciam de qualibet thaberna sex
grossos communis monete nobis et nostris successoribus exsolvere tenebuntur. Eciam de ortis
unum grossum communem nobis et nostris successoribus exsolvere tenebuntur. Ceterum
eciam de qualibet arte laboris exercendi, mercandi vel sal vendendi unum grosum communem
nobis et nostris successoribus exsolvere tenebuntur. Eciam omnes opus carnificum exercendi
duas vasculas sepi kamena luyu nobis et nostris successoribus exsolvere tenebuntur. Eciam
omnes collentes agra de quolibet manso seu laneo quatuordecim scotos, medietatem latorum
grosorum et residuum communis monethe nunc et in perpetuum. Eciam adiungimus villam
Babicze prope eundem Kazimirz3 de quolibet manso seu laneo marcam, medietatem latorum
grossorum et medietatem melioris monete huius Regni protunc currentis et hoc fecimus, quia
nostros labores dimisimus, que spectabant pro nostra curia, et censum melioravimus, et iam
dicti collentes agra in Kazimirz et in Babycze de quolibet manso seu laneo persolvebant per
unum ferthonem in festo sancti Martini, de quibus noster advocatus habuit sextum denerium
et nunc sibi in eodem ferthone sextum denerium non recusamus. Harum quibus in
testimonium et meliorem evidenciam nostra sigilla presentibus sunt appensa. Actum et datum
in Kazimirz ipso sabbato in die festo Appostolorum Philipi et Jacobi anno Domini millesimo
CCCC° vicesimo octavo, presentibus hiis testibus nobilibusque viris Stephanno de
Czadrouicze4, Michaele de Dambrowka5, Nicolao de Rszeuicze6, Johanne vicario de
Kazimirz7 et aliis quampluribus fidedignis.
a
inicjał wysokości 9 wierszy Or.
1
Opat wąchocki Mikołaj i miasto Kazimierz, zob. wyżej, nr 1090/1, 2.
2
Opat wąchocki Mikołaj i miasto Kazimierz, zob. wyżej, nr 1090/1, 2.
3
Balice par. Kazimierz, na zach. od Łodzi (Zajączkowscy, Materiały I s. 2 - 3).
4
Cędrowice (Cedrowice, Czadrowice) par. Solca Wielka, na pd.-wsch. od Łęczycy (ib. s. 39;
Koz. 6 s. 49).
5
Dąbrówka, nie wiemy która w Łęczyckiem, być może D. Nadolna na pn. od Kazimierza, par.
Dalików (Zajączkowscy, Materiały I s. 63). Michał skądinąd nie znany, por. z Michałem wyst.
1397 (Koz. 6 s. 80).
6
Rszew i Rszewek par. Kazimierz (Zajączkowscy, Materiały II s. 77; Koz. 7 s. 80).
7
Wikariusz Jan nie zidentyfikowany.

Dokument Nr 1207
Poznań, 1 lipca 1429
Król Władysław Jagiełło nadaje wieś i las Trzuskołoń klasztorowi kanoników regularnych w
Trzemesznie.
Or.: Gniezno, AAG, Dypl. Trzem. 68. Pergamin 437 × 280 mm, zakładka obcięta. Dziury po
sznurze do przywieszenia pieczęci. Na odwrocie: Scrinio 5 W, informacje o treści (XV- XVIII
w.).

||aIn nomine Domini amen.|| Ad perpetuam rei memoriam. Quia tunc multis errorum et
dubiorum prudenter occurrimus dispendiis, dum gesta etatis nostre litterarum | apicibus et
testium annotacione perhennamus. Proinde nos Wladislaus Dei gracia rex Polonie necnon
terrarum Cracouie, Sandomirie, Siradie, Lancicie, Cuyauie Litthuanieque princeps sup|
premus, Pomeranie Russieque dominus et heres etc. significamus tenore presencium, quibus
expedit universis, presentibus et futuris presencium noticiam habituris, quod licet ad
quorumlibet nostro culmini sub|ditorum amplianda comoda nostre celsitudinis dextera de
innata nobis benignitate sit abilis, illis tamen quadam specialitate fit debitrix, qui mundi
spretis illecebris in simplicitate spiritus omnium serviunt conditori attendentesque, quod ex
eis, que de bonis temporalibus ad laudem Omnipotentis personis ecclesiasticis erogamus,
inmarcescibiles thezauros in sanctorum patria congregamus, cupientes igitur, quod prepositus
et fratres regulares canonici monasterii Trzemeschnensis ordinis sancti Augustini, qui in
conspectu celsitudinis nostre multis claruerunt virtutibus et pro salute dive memorie
predecessorum nostrorum regum Polonie ac sanitate nostra constanti devocione Altissimum
deprecantur, sublatis curis, que plerumque ex defectibus et penuria oriuntur, oracionibus
liberius vacare poterint et pro nostra consorte ac prolis nostre concesse ab alto sanitate ac
tranquillo salubrique statu Regni quiecius valeant exorare, ipsis et eorum monasterio predicto
silvam nostram regiam Truskolom et villam cum allodio eiusdem nominis, quam prepositus et
fratres de licencia nostra in eadem silva Truskolom locaverunt1, prout ex donacionis nostre
priori litera vidimus contineri, quequidem silva et villa cum allodio sita sunt in districtu
Powydzensi inter villas Malochowo, Miroszka, Nowawyesz, Czarthowo, Witkowo et
Wirzchowiska1, dedimus, donavimus tenoreque presencium damus, donamus, inscribimus et
largimur perpetuis temporibus et in ewum cum omnibus predicte silve, ville et allodii
fructibus, proventibus, censibus, agris, pratis, campis, rubetis, aquis et earum decursibus,
molendinis, piscinis, riwis, stangnis, paludibus et generaliter cum omnibus et singulis
utilitatibus, que in dicta silva, villa et allodio nunc sunt aut imposterum ipsius prepositi vel
successorum suorum cura et solicitudine quomodolibet poterint suboriri, tenendam,
habendam, comutandam et cum omni iure et dominio perpetuo possidendam. Ita tamen, quod
racione huiusmodi donacionis nostre prefatus prepositus et fratres monasterii predicti singulis
diebus unam missam pro sanitate nostra et inclite domine Zophie consortis ac prolis nostre ac
pro animabus dive memorie consortum nostrarum Hedwigis, Anne et Elizabeth olim
reginarum Polonie legere perpetuis temporibus sint astricti, stacionibus tamen et iuribus
nostris semper salvis. Actum Poznanie feria sexta post festum sanctorum Petri et Pauli
Apostolorum anno Domini millesimo quadringentesimo vicesimo nono2. Harum quibus
sigillum nostrum appensum est testimonio litterarum, presentibus reverendis in Christo
patribus, dominis Alberto sancte Gneznensis ecclesie archiepiscopo et primate, Stanislao
Poznaniensi3 et Johanne Chelmensi episcopis4 magnificisque Sandiwogio de Ostrorog
palatino Poznaniensi5, Petro de Bnyn castellano Gneznensi6, Zaramba marsalco Regni
Polonie7 aliisque pluribus fidedignis. Datum per manus reverendi patris, domini Johannis
episcopi Wladislauiensis, Regni Polonie cancellarii8 et venerabilis Wladislai de Opporow
decretorum doctoris, prepositi Sancti Floriani etc., eiusdem Regni vicecancellarii9, sincere
nobis dilectorum.
Ad relacionem eiusdem venerabilis Wladislai de Opporow decretorum doctoris, Regni
Polonie vicecancelarii.
a
inicjał wysokości całego tekstu Or.
1
Trzuskołoń (Trzuskołom) par. Kędzierzyn, na pn.-zach. od Witkowa (Koz. 1 s. 333), las,
potem osada z folwarkiem klasztoru trzemeszeńskiego, por. też KDW VII nr 437 - tam też
podobne określenie położenia lasu w okolicy Powidza: Małachowo (par. Witkowo), Miroszka
(par. Niechanowo), Nowa Wieś, dziś zapewne Nowa Wieś Niechanowska, Czartkowo lub
Czartowiec (wieś dziś zaginiona, por. Koz. 1 s. 511 i 411, 8 s. 19), Witkowo (wieś par.) i
Wierzchowiska (Wirzchowiska) par. Ostrowite Prymasowskie.
2
Data zgodna z itinerarium królewskim.
3
Stanisław Ciołek, zob. wyżej, nr 1078/4.
4
Jan Biskupiec przeor dominikanów krak. 1406, prowincjał polski 1411 - 1417, spowiednik
Władysława Jagiełły, biskup chełmski 1417, zm. 1452 (PSB II s. 110 - 111; MPH s. n. V s.
142).
5
Sędziwój z Ostroroga, zob. wyżej, nr 1081/1.
6
Piotr z Bnina, zob. wyżej, nr 1138/14.
7
Wawrzyniec Zaremba, zob. wyżej, nr 1127/1.
8
Jan Szafraniec, zob. wyżej, nr 1090/9.
9
Władysław Oporowski, zob. wyżej, nr 1088/4.

Dokument Nr 1226
Kraków, 26 marca 1430
Król Władysław Jagiełło nadaje Wojciechowi z Daronich Górek wieś Chodorowice.
Or.: Gniezno, AAG, Dypl. Trzem. 69. Pergamin 385 × 154 mm, zakładka obcięta. Nacięcie po
pasku do przywieszenia pieczęci. Małe dziurki, pismo na złożeniach wytarte.
Uw.:Dok. w zasadzie nie dotyczy Wielkopolski. Drukujemy go ze względu na rzadkość nadań
ruskich dla rycerstwa wielkopolskiego w tym czasie. Nie wiemy, z jakiego powodu dok.
znalazł się w zespole dokumentów archiwum klasztoru kanoników regularnych w
Trzemesznie.

Wladislaus Dei gracia rex Polonie Lithwanieque princeps supremus et heres Russie et cetera,
significamus | tenore presencium, quibus expedit universis, quomodo volentes strennuum
Albertum de Daronyagora1 ad nostra servicia de|promptis reddere prompciorem quodque
villam nostram Chodorowicze in districtu Trembowliensi sitam2, quam a nostra | obtinet
maiestate, eo fruencius et diligencius in collocacione hominum et edificiorum ereccione
quoque emolimentorum augmento possit ac valeat instaurare, sibi prefatam villam cum
omnibus ipsius utilitatibus, fructibus et proventibus universis damus, donamus, inscribimus et
largimur per presentes ad tempora vite predicti Alberti. Ita tamen, quod racione huiusmodi
donacionis nostre prefatus Albertus nobis et nostris successoribus cum una hasta et duobus
sagittariis ad quamlibet expedicionem servire sit astrictus. Volumus insuper, quod predicto
Alberto de medio sublato prefate ville possessio cessante quacumque difficultate ad nos et
nostros successores pleno iure revertatur. Salvis eciam nostris contribucionibus, fumalibus et
stacionibus, quas pro nobis et nostris successoribus reservamus. Harum quibus sigillum
nostrum presentibus est appensum testimonio literarum. Actum et datum in Cracouia
dominico die, quo cantatur Letare, anno Domini millesimo quadringentesimo tricesimo3.
Ad relacionem venerabilis Wladislai de Opporow decretorum doctoris, Regni Polonie
vicecancellarii4.
1
Daronia Góra, Górka (dziś Górki Zagajne) par. Brzyskorzystew, na pd.-wsch. od Kcyni (Koz.
1 s. 56, 412, Koz. 4 s. 153, Koz. 8 s. 20 - 21). Wojciech skądinąd nie znany.
2
Chodorowice - wsi nie notuje w powiecie trembowelskim P. Dąbkowski, Podział
administracyjny województwa ruskiego i bełzkiego w XV wieku, Lwów 1939, s. 172. Por. z
Chodorowicami koło Żwańca w dawnym powiecie kamienieckim na Podolu, własnością
Darowskich (Słownik geograficzny Królestwa Polskiego... t. I, Warszawa 1880 s. 610), którzy
jednak wg Bonieckiego, IV s. 104 - 106, wywodzą się z rodziny nobilitowanej dopiero 1673.
3
Data zgodna z itinerarium królewskim.
4
Władysław Oporowski, zob. wyżej, nr 1088/4.

Dokument Nr 1250
Gniezno, 1430
Klemens mieszczanin i burgrabia gnieźnieński, sędzia polubowny rozsądza spór pomiędzy
klasztorami bożogrobców w Gnieźnie i kanoników regularnych w Trzemesznie o korzystanie
z jeziora Jeziorzany.
Or.: Gniezno, AAG, Dypl. Trzem. 70. Pergamin cienki 303 × 171 mm, zakładka obcięta. Pięć
nacięć po paskach do przywieszenia pięciu pieczęci. Na odwrocie: Super parte lacus in
Welmycza (XV w.); Scrinio 5 M (XVIII w.).
Kop.: Poznań, WAP, Akta miasta Gniezna I/155 (kopiariusz bożogrobców gnieźnieńskich z
XVI/XVII w.), k. 14 - 14v (wpis zapewne wg drugiego Or., należącego do bożogrobców, dziś
nieznanego).

Nos Clemens civis et burgrabius Gneznensis1, iudex ad infrascripta per arbitros venerabilis
viri, domini Stanislai prepositi sancti | Johannis ante Gneznam2, videlicet strennuum dominum
Stiborium de Labysino3 et nobilem Albertum de Popowo4 ab una parte et per arbitros
venerabilis | viri, domini Andree prepositi Tremesensis5 et sui conventus, videlicet nobiles
Derslaum Galczinsky6 et Albertum de Pyotrowo7 ab alia parte, de consensu | et unanimi
voluntate eorundem dominorum prepositorum electus, assumptus et receptus, unacum dictis
arbitris publice, universis et singulis, presentibus et futuris recognoscimus et confitemur,
quomodo orta fuit materia questionis inter prefatos venerabiles viros, dominos prepositos et
eorum conventus super et pro ripa seu littore lacus Jezerzani8, que ripa iacet sub villa Welma9,
et eius piscatura et coram dominis in iudicio terrestri in nonnullis terminis particularibus fuit
ventilata et vertebatur. Tandem dicti venerabiles viri, domini prepositi volentes et cupientes
litibus et controversiis finem amicabilem inponere, habito consilio quilibet sui conventus et
sufficienti mandato, nos predictos iudicem et arbitros ad componendum eosdem super re
presenti elegerunt et assumpserunt, promittentes nobis tenere ratum, gratum ac in perpetuum
firmum, quidquid inter eos iustum et equm inveniremus. Nos vero memoratus iudex et arbitri
auditis hincinde eorum procuratorum sermonibus, proposicionibus et altricacionibus talem
concordiam et arbitrium, Dei suffulti auxilyo utrique parti placitum, inter partes predictas
invenimus et sub pena centum marcarum vallata eam servare et perpetue tenere mandavimus
sic, quod venerabilis vir, dominus prepositus et suus conventus Tremesensis habebit ripam
lacus, que iacet sub villa Welma, et ipsam perpetuo tenebit et possidebit et ea utetur
quibuscumque retibus voluerit non longius_infra vel supra nec lacius in altum, nisi prout pali
infixi distingunt, designant et limitant. Quos palos nos predicti iudex et arbitri in signum et
memoriam perpetuam habendam inposuimus et infiximus. In casu vero, quo contingerit palum
unum vel plures quovismodo deponi clam vel manifeste, vel vetustate consumi, extunc sub
eadem pena vallata centum marcarum alium vel alios inponent sexta die ante Purificacionem
Virginis Marie [2 II] et non alio tempore mensurando super una virga octo ulnarum aut pranth
a profunditate incipiendo, que wulgariter dicitur zathor et ista profunditas debet esse ad
altitudinem mediocris viri sicuda stare poterit et hoc intelligereb in palis usque ad arundines, a
profunditate vero arundinum, que profunditas debet eciam esse sicuda vir mediocris stare
poterit, mensurabunt simili virga octo ulnarum usque ad fluvium. Ripa vero seu littore ultra
ultimum palum usque ad granicies Pyotrowo ville7 dictus dominus prepositus et suus
conventus aut sui homines utentur dumtaxat ad aquacionem pecorum et pecudum et
inmersionem canarum. Aliud vero ius eiusdem ripe memorato domino preposito sancti
Johannis reservamus cum omnibus utilitatibus. In cuius rei testimonium et maiorem
evidenciam sigilla nostra presentibus sunt subappensa. Actum et datum Gnezne in domo
Hanusconis civis Gneznensis10, anno Domini millessimo quadringentesimo tricessimo,
presentibus ibidem magnificis, strennuis ac nobilibus viris, dominis, domino Dobeslao
subiudice11, Petro filio suo12 et Hanuscone Jarcusowsky10, et Nicolao Kothowsky13 testibus
circa premissa.
a
tak Or.
b
poprawiane Or.
1
Klemens burgrabia gnieźn. skądinąd nie znany, mógł jednak w tym czasie sprawować tę
funkcję.
2
Stanisław prepozyt bożogrobców gnieźn. wg Nakielskiego, Miechovia s. 438, w l. 1430 -
1435, jako zmarły wymieniony już 9 czerwca 1438 (KDW X).
3
Łabiszyn, wieś dziś nie znana (połączona z Łabiszynkiem na pn. od Gniezna? - Koz. 4 s.
479). Ścibor, Czcibor, wyst. 1411 - 1430 (SHGWlkp.; por. też KDW VIII nr 925/6).
4
Popowo, najpewniej P. par. Kołdrąb, na pn.-wsch. od Kłecka (Koz. 1 s. 232). Wojciech
najpewniej ident. z Wojciechem wicechorążym w Pyzdrach 1419, wicepodkomorzym w
Gnieźnie 1420, 1426 - 1427 (GUrz. s. 181).
5
Andrzej prepozyt trzemeszeński, zob. wyżej, nr 1111/1.
6
Gałczyn par. Rękawczyn, na pd.-wsch. do Trzemeszna (Koz. 4 s. 215). Dziersław może
ident. z wyst. 1411 (S. Kozierowski w Miesięczniku Heraldycznym 6, 1913, s. 211).
7
Piotrowo par. Św. Michała w Gnieźnie, wieś dziś nie istniejąca, leżała ok. 8 km na pn.-wsch.
od centrum Gniezna (SHGWlkp.). Wojciech bratanek Naćka wyst. od 1421 (KDW VIII nr
925/3) do 1443 (SHGWlkp.).
8
Jez. Jezierzany koło wsi tejże nazwy, dziś nie istniejącej, par. Strzyżewo Kościelne, na pn.-
wsch. od Gniezna, koło Piotrowa (SHGWlkp.), może dziś Jez. Wełnickie.
9
Wełna, zapewne w miejscu dzis. folwarku Wełna koło wsi Wełnica, na pn.-wsch. od Gniezna.
10
Hanuszek zapewne z Arkuszewa (Jarkuszewa - zob. niżej, dziś wsch. części miasta Gniezna)
wyst. 1415 - 1430 (SHGWlkp.); tutaj ostatnia wzmianka.
11
Dobiesław z Jankowa Dolnego (wieś par. na pn.-wsch. od Gniezna, niedaleko spornego
terytorium) wyst. od 1393 (KDW III nr 1932), podsędek kal. 1419 - 1430 (wyżej, nr 1092/4).
Jego syn Piotr, także z Nidomia, wyst. 1423 - 1450 (SHGWlkp.).
12
Dobiesław z Jankowa Dolnego (wieś par. na pn.-wsch. od Gniezna, niedaleko spornego
terytorium) wyst. od 1393 (KDW III nr 1932), podsędek kal. 1419 - 1430 (wyżej, nr 1092/4).
Jego syn Piotr, także z Nidomia, wyst. 1423 - 1450 (SHGWlkp.).
13
Mikołaj Kotowski nie zidentyfikowany.

Dokument Nr 1285
Sieradz, 1 maja 1432
Król Władysław Jagiełło zaświadcza, że klasztor kanoników regularnych w Trzemesznie
dokonał zamiany wymienionych dóbr z klasztorem cystersów w Wąchocku.
Or.: 1. Gniezno, AAG, Dypl. Trzem. 71. Pergamin 536 × 286 mm, zakładka obcięta,
częściowo wydarta. 2 dziury po sznurze do przywieszenia pieczęci. Na odwrocie: Scrinio 8 D
i późne informacje o treści (XVIII w.); 2. tamże, Dypl. Trzem. 72. Pergamin bardzo gruby,
522 × 304 mm, zakładka obcięta. 2 dziury po sznurze do przywieszenia pieczęci. Na
odwrocie: Scrinio 8 + V, informacje o treści (XV - XVI w.).

||aIn nomine Domini amen. A||d perpetuam rei memoriam. Cum inter humane nature comoda
nichil dignius memoria habeatur, opportunum existit, ut |bactus hominum litterarum |c apicibus
et testium annotacione perhennenturd, ne lapsu temporis evanescant. Proinde nos Wladislaus
Dei gracia rex Polonie necnon terrarum Cracouie, Sandomirie, Sira|bdiee, Lancicie, Cuyauie |c
Lithuaniequef princeps suppremus, Pomeranie Russieque dominus et heres etc. significamus
tenore presencium, quibus expedit universis, presentibus et futuris, g-h
noticiam presencium
|b habituris, quomodo |c accedentes ad nostram prelatorumque et baronum nostrorum
presenciam venerabiles aci religiosi Andreas prepositus Tremeschnensisl et Nicolaus abbas
Wanchoczensisj monasteriorum2 unacum religiosis fratribus conventus utriusque sani mente et
corpore, non coacti, non compulsi nec aliquo dolo, fraude vel errore circumventi, sed ex
eorum certa sciencia nostraque voluntate et consensu, freti amicorum suorum consilio et
matura deliberacione prehabita, ex certis causis et specialiter propter distanciam et
comoditatem utriusque monasterii, talem inter se contractum et permutacionem bonorum
spiritualium et temperaliumk fecerunt, ordinacionem et mutuam bonorum eorundem in
alterutrum resignacionem, ita quod Andreas prepositus et fratres monasterii Tremeschnensis
predicti opidum Wasznyow et villam Jezow cum decimis villarum Grzegorzouicze, Zwolya,
Zayanczkouicze, Boxicze, Pankoslauicze et Prussinouicze ipsorum in terra Sandomiriensi
situatis3 prefato Nicolao abbati et fratribus conventuique monasterii Wanchocensisl antedicti
resignaverunt, dederunt et assignarunt ac omne ius predictorum opidi Wasznyow et ville
Jezow decimarumque in villis superiusł expressatis in dictos abbatem et conventum
Wanchocensem transfunderunt, cum omni iure, dominiom et proprietate necnon cum omnibus
utilitatibus, fructibus, censibus, proventibus, redditibus, agris, pratis, campis, rubetis, mericis,
mellificiis, molendinis et emolimentis, piscinis, aquis, torrentibus et aquarum decursibus et
generaliter cum omnibus attinenciis, pertinenciis et appendiis universis, ad ea quomodolibet
ab antiquo spectantibus, prout in suis metis et graniciebus longe lateque et circumferencialiter
existunt limitate et distincte, nichil iuris, dominii vel proprietatis in eisdem pro se et eorum
successoribus penitus reservantes. Similiter vero prefatus Nicolaus abbas unacum conventu
fratrum ipsius monasterii Wanchoczensisn ipsorum opidum Kazimirzs cum villis ad ipsum
spectantibus, videlicet Babiczeo, Prawyanczicze, Sobyen, Sobyenscawolyap in terra
Lanciciensi4 situatis, cum decimis villarum, videlicet in Prawyanczicze et inq Tuschinr ac villis
Gorky duplici in terra Siradiensis iacentibus4, dicto Andree preposito et fratribus ipsius
monasterii Tremeschnensis resignaverunt, dederunt et assignarunt ac omne ius dictorum opidi
Kazimirzst et villarum superius nominatarum ad idem Kazimirzst spectancium in ipsos
prepositum et fratres monasterii Tremeschnensis transfunderunt, cum omnibus ipsorum
utilitatibus, fructibus, censibus, redditibus, proventibus, agris, pratis, campis, silvis, mericis,
borris, mellificiis, lacubus, piscinis, riwis, aquis et aquarum decursibus, molendinis et eorum
emolimentis et generaliter cum omnibus et singulis attinenciis, pertinenciis et obvencionibus
universis, ad ea quomodolibet ab antiquo spectantibus, prout in suis metis et graniciebus longe
lateque et circumferencialiter limitate existunt et distincte, nichil iuris, dominii vel proprietatis
in eisdem bonis pro se penitus reservantes. Quequidem bona, videlicet opidum Kazimirzst
cum villis ad ipsum spectantibus, scilicet Babicze, Sobyen, Sobyenscawolyau et
Prawyanczicze cum decima et in opidov Tuschinr ac duplici Gorky prepositus et fratres
conventus monasterii Tremeschnensis, opidum vero Wasznyow et villam Jezow cum decimis
villarum Grzegorzowicze, Zwolya, Zayanczkouicze, Boxicze, Pankoslauicze, Prussinouiczew
Nicolaus abbas et fratres conventus monasterii Wanchocensisx habebunt, tenebunt, utifruentur
et possidebunt pacifice et quiete, perpetue et in ewm. Quamquidem ordinacionem, contractum
et permutacionem ac ipsorum bonorum in se mutuam resignacionem ratam et gratam
habentes, attendentes eam racioni fore consonam, ipsam in omnibus suis punctis, articulis et
clausulis approbamusy, ratificamus, gratificamus et confirmamus tenore presencium mediante,
decernentes eam robur obtinere perpetue firmitatis, iuribus tamen nostris regalibus z-in
omnibus-aa semper salvis. Harum quibus sigillum nostrum ab-appensum est-ac testimonio
litterarum. Actum Siradiee feria quinta post Conductum Pasche anno Domini millesimo
quadringentesimo tricesimo secundo5, presentibus reverendis in Christo patribus, dominis et
magnificis Alberto ad-sancte Gneznensis ecclesie-ae archiepiscopo et primate, Sbigneo
Cracouiensi6, Stanislao Plocensi episcopis7, Nicolao de Michalow castellano Crac(ouiensi)8,
Sandiwogioaf de Ostrorog Poznaniensi9 et Johanne de Lichin Brestensi palatinis10 et aliis
quampluribus fidedignis. Datum per manus reverendi patris, domini Johannis episcopi
Wladislauiensis, cancellarii11 necnon venerabilis Wladislai de Opporow decretorum doctoris,
decani Cracouiensis, prepositi Lanciciensis etc.ag, Sedis Apostolice prothonotariiah, Regni
Polonie vicecancellarii12, sincere nobis dilectorum.
Ad relacionem prefati Wladislai de Opporow Regni Polonie vicecancellarii13.
a
inicjał wysokości prawie całego tekstu Or. 1 i 2
b
Or. 1
c
Or. 2
d
perhennamus Or. 1
e
Syradie Or. 2
f
Lithwanieque Or. 2
g-h
presencium noticiam Or. 2
i
et Or. 2
j
Vanchoczensis Or. 2
k
tak Or. 1 i 2
l
Vanchocensis Or. 2
ł
supperius Or. 2
m
dominyo Or. 2
n
Wanchocensis Or. 2
o
Babycze Or. 2
p
Sobenskawolya Or. 2
q
następuje wydrapane opido Or. 2
r
Thuschin Or. 2
s
Syradiensi Or. 2
t
Kazimirs Or. 2
u
Sobyenskawolya Or. 2
v
brak Or. 1
w
Prussinowicze Or. 2
x
Wanchoczensis Or. 2
y
aprobamus Or. 2
z-aa
brak Or. 2
ab-ac
est appensum Or. 2
ad-ae
Gneznensi Or. 2
af
Sandziwogio Or. 2
ag
brak Or. 2
ah
protonotarii Or. 2
1
Andrzej prepozyt trzemeszeński, zob. wyżej, nr 1111/1.
2
Mikołaj Mikosz opat cystersów z Wąchocka, zob. wyżej, nr 1090/1.
3
Waśniów, miasteczko w Sandomierskiem, na pn.-zach. od Opatowa; Jeżów par. Waśniów;
Grzegorzewice, wieś par. na pd.-zach. od Waśniowa; Zwola Sarnia par. Grzegorzewice;
Zajączkowice par. Waśniów; Boksyce (Boksice) par. Momina, na pd.-wsch. od Waśniowa;
Pękosławice par. Waśniów i Prusinowice par. Waśniów (wg informacji Pracowni Słownika
Historyczno-Geograficznego Małopolski Instytutu Historii PAN w Krakowie).
4
Kazimierz, Babice par. Kazimierz, Prawęcice, Sobień i Sobieńska Wola par. Bełdów w ziemi
łęczyckiej, na zach. od Łodzi. Tuszyn na lewym brzegu Neru, już w województwie sier.,
powiecie piotrkowskim oraz zapewne Górki Małe i Górki Duże na pd. od Tuszyna.
5
Pobyt w Sieradzu potwierdzony itinerarium królewskim.
6
Zbigniew Oleśnicki, zob. wyżej, nr 1090/4.
7
Stanisław Pawłowski, zob. wyżej, nr 1098/3.
8
Mikołaj z Michałowa i z Kurozwęk, zwany Białuchą, kasztelan wojnicki 1399, wojewoda
sand. 1410, kasztelan krak. 1430, starosta sier., krak., zm. 1438 (PSB XXI s. 123 - - 126;
Spisy młp.).
9
Sędziwój z Ostroroga, zob. wyżej, nr 1081/1.
10
Jan z Lichenia, zob. wyżej, nr 1103/11.
11
Jan Szafraniec, zob. wyżej, nr 1090/9.
12
Władysław Oporowski, zob. wyżej, nr 1088/4.
13
Zob. też dok. następny (nr 1286).

Dokument Nr 1286
Sieradz, 5 maja 1432
I. N. Andrzej prepozyt klasztoru kanoników regularnych w Trzemesznie i Mikołaj opat
klasztoru cystersów w Wąchocku ustalają zasady sprzętu zbóż i poboru czynszów w
zamienionych przez siebie dobrach Kazimierz i Waśniów.
Or.: Gniezno, AAG, Dypl. Trzem. 73. Pergamin 198 × 242 mm, bez zakładki i śladów
sigillacji. Z. N.: Na podstawie kształtu butelki (z napisem Nicolaus u dołu) ozdobny krzyż; na
przecięciu ramion litera n. Na odwrocie: Scrinio 8 Y, informacje o treści (XV - XVIII w.).

a
In nomine Domini amen. Sub anno nativitatis eiusdem millesimo quadringentesimo tricesimo
secundo, | indicione decima, pontificatus sanctissimi in Christo patris et domini nostri, domini
Eugenii divina providencia | pape quarti anno ipsius primo, die vero quinta mensis Maii, hora
terciarum vel quasi, in ecclesia sancti | Stanislai claustri Syradiensis Gneznensis diocesis in
meique notarii publici et testium infrascriptorum ad hoc vocatorum specialiter et rogatorum
presencia, constituti personaliter venerabiles et religiosi viri, domini Andreas prepositus in
Tremeschna1 suo et tocius conventus sui dicti diocesis Gneznensis et Nicolaus abbas de
Wanchoczsko diocesis Cracouiensis1 suo tociusque conventus sui nomiribus, omnibus
melioribus modo, via, iure, stillo et forma, quibus potuerunt et debuerunt ac manifeste
recognoverunt se fecisse et fecerunt commutacionem pro bonis ecclesie in Gneznensi et
Cracouiensi diocesibus sitis. Ita videlicet, quod ip e Andreas prepositus bona ecclesie sue et
tocius conventus, que habuit in opido Wasznewo, et cum aliis villis circumiacentibus, prediis,
allodiis, censibus et decimis in diocesi Cracouiensi sitis1 dedit et perpetue assignavit dicto
domino Nicolao abbati totique conventui suo in Wanchoczsko pro bonis, que ipse abbas cum
conventu suo habuit in Kazimirzs, et cum aliis villis, allodiis, prediis, censibus et decimis in
diocesi Gneznensi et in districtu Lanciciensi sitis1, per ipsum Andream prepositum et
conventum suum dicta bona perpetue possidendib, tali tamen condicione interposita, quod ipse
Andreas prepositus cum conventu suo omnia frumenta, tam yemalia, quam estivalia anno
presenti in agris predialibus et allodialibus in bonis Wasznyewo seminatis percipere debebit
seu debet et levare, si et in quantum ipse Nicolaus abbas cum conventu suo non expedieritc et
libertaverit similiter frumenta in agris predialibus et allodialibus anni presentis, tam yemalia,
quam estivalia in bonis Kazimirzs seminatis addiccionic. Insuper de cen ibus, quod si et in
quantum bona in Kazimirzs per nobilem de terra Dobrinensi occupata fuerint2, dictus dominus
religiosus ante festum sancti Martini [11 XI] proxime venturum restituat, extunc ipse Andreas
prepositus cum conventu suo de predictis bonis Kazimirzs omnes census et quascumque
obvenciones per se percipere debet et levare. Ipse autem Nicolaus abbas cum conventu suo
similiter omnes census et obvenciones universas de bonis Wasznyewo per se percipiet et
levabit, promittentes dicte partes michi notario infrascripto sollempniter stipulanti huic
ordinacioni nunquam verbo vel in scripto seu quovis alio modo contravenire, et presertim
ecclesiasticis censuris se submittendos. Super quibus omnibus et singulis prefati domini
Andreas prepositus et Nicolaus abbas suis et conventuum suorum nominibus pecyerunt ipsis a
me notario infrascripto presens et quotquot fuerint necessaria, publicum seu publica
instrumentum et instrumenta. Acta sunt hec anno, indicione, pontificatus, die, mense, hora et
loco, quibus supra, presentibus honorabili et nobilibus viris, dominis Nicolao bacc(alario)
arcium, prebendario in Borzislauicze3, Johanne Trzebochowsky4 et Paulo de Welanowo
heredibus5 dicte Gneznensis diocesis, testibus circa premissa.
Z. N. d-e
Et ego Nicolaus Johannis de Pabianicze clericus Gneznensis diocesis, publicus imperiali
auctoritate notarius6, qui(a) predictis recognicioni, permutacioni et condicionis interposicioni
aliisque omnibus et singulis, dum sic, ut premittitur, fierent et agerentur, unacum prenominatis
testibus presens fui ideoque hoc presens publicum instrumentum, me aliis occupato negociis
per alium fidelem conscriptum, in hanc publicam formam redegi, signo et nomine meis solitis
et consuetis consignando, in fidem et testimonium omnium et singulorum premissorum
requisitus et rogatus
.
a
inicjał wysokości 2/3 tekstu Or.
b
przerobione z possidendum Or.
c
poprawiane Or.
d-e
inną ręką i atramentem Or.
1
Zob. wyżej, dok. nr 1285/1-4.
2
Nie zidentyfikowany.
3
Borysławice, wieś par. w ziemi łęczyckiej, na zach. od Kłodawy (Zajączkowscy, Materiały I
s. 24 - 25). Prebendariusz Mikołaj nie zidentyfikowany.
4
Zapewne ze wsi Trzebuchów par. Brdów, na pn. od Koła, który jednak leżał już w diecezji
włocławskiej, tuż za granicą diecezji gnieźn. Jan nie zidentyfikowany.
5
Wilamów (Wielanowo) w powiecie szadkowskim ziemi sier., nad Wartą, na pn. od Uniejowa
(Koz. 7 s. 211). Paweł nie zidentyfikowany.
6
Pabianice, miasto w Łęczyckiem. Mikołaj syn Jana, notariusz publiczny, skądinąd nie znany,
nie figuruje w rejestrze notariuszy publicznych archidiecezji gnieźn. prowadzonym od 1420
(AAG, ACons. G II/1).