GNE DOUYOR DEVRAN DNECEK HALKIN SES PARTS

SEM BEYANNAMES
12 HAZRAN 2011

SUNU Gnmzde siyaset, sorun zmek yerine sorunlar zerinden gerginlikler oluturmakta ve toplumu sert bir ekilde kutuplatrmaktadr. Trkiye, retilen gerginlikleri ve kamplamay artk tayamamaktadr. Souk sava dneminin eseri olan bu atmac siyaset tarzn geride brakmak kanlmazdr. Has Parti, toplumsal problemleri hukukun stnl ve demokratik ilkeler erevesinde uzlama ve adaletle zmeyi temel siyasi yaklam olarak kabul etmektedir. Has Parti, tm insanlar hr ve eit olarak grr. Bu eitlik, haklarda eit olmay, onurda ve nimetlerin paylamnda eit ortak olmay ierir. Bu eitlik zgrln teminatdr. Siyasetimizin amac, yurttalarmz bu zgrlklere sahip klmak ve bylece toplumu glendirmektir. Bunun iin yurttalarn sz, yetki, karar ve denetim srelerine katlmalarn esas alyoruz. Bu seim beyannamesinde yurttalarn sz, yetki ve karar srelerine nasl katlaca ve Trkiyenin nasl zgrletirilecei ortaya konulmaktadr. Demokrasi msameresi oyununu bozup Trkiyenin gerekten demokratikletirilmesini salayacaz. Demokrasi sadece belli aralklarla seimlerin yaplmas deildir. Demokrasi; her trl sosyal ve siyasal kurumun oluturulmas ve ynetilmesinde bireylerin eit hak, yetki ve sorumlulua sahip olmasdr.

Demokrasilerde devlet milleti ynetmez, millet devleti ynetir

Bir yandan Cumhursuz cumhuriyet, halksz demokrasi olmaz szleri sarf edilirken bir yandan da Trkiyede siyaset; parti genel merkezleri, holding, medya plazalar ve askeri/sivil brokrasinin lo koridorlarnda belirlenmektedir. Brokratik oligari ile parti oligarileri arasnda kavgalar olsa da esasen halk hibir zaman siyasetin bir payda olarak grlmemektedir. Has Parti yurttalarn asil, seilenlerin vekil olduu bir siyasal sistem kurmay taahht etmektedir. Trkiyede halk siyasal karar srelerinden dlanmakta sadece parti liderlerinin yapt listeleri seimle onaylayan bir konuma itilmektedir. Yani halk basit bir oy makinesine dntrlmektedir. Bunun sonucu, siyasetin alan da iyice daraltlmtr. Has Parti her trl toplumsal sorunun bizatihi siyasetin konusu olduunu kabul eder. Bu meyanda; milli gvenlik, d politika ve ekonomi gibi stratejik konular dhil lkenin hibir sorunu, siyasetten ve dolaysyla milli iradeden soyutlanamaz. Bugn Trkiyede siyaset, maalesef ekonomik kar salama, bakalar zerinde tahakkm kurma ya da devlet gc kullanarak topluma ekil verme urasna dnmtr. Yaam tarzlar, inanlar ve kimlikler alanndaki doal farkllklardan kaynaklanan sorunlarn demokratik iletiim ve diyalog ortamnda zlmesi mmknken, mevcut siyaset sorunlar zmek yerine bu sorunlar arasallatrarak siyasi rant elde etmektedir.
2

Siyasi partiler siyaseti iktidar oyunlarnn arac olarak grdkleri iin bu sorunlar zmsz brakmakta, umut tacirlii yapmakta ve sorunlar istismar etmektedir. stismarc siyasetiler, dzeysiz bir dil kullanmakta, hakaret, kfrleme ve gerilimi topluma siyaset gibi sunmaktadrlar. Bu siyaset anlay ve slubu Trkiyeyi yormutur. Trkiye bu ekilde yoluna devam edemez. Trkiyenin adaleti, hukuku, hrriyeti ve eitlii esas kabul eden, mzakereci ve sorun zc bir siyasete ve dzeyli bir siyasi sluba ihtiyac vardr. Bu anlamda Has Parti souk savan atmac slubuna son vermekte, yeni bir slup, yeni bir siyasal dil ve muhteva ile Trkiye siyasetini yeniden formatlamaktadr. Nezaket ve zarafeti siyasete tamaktadr.

Has Parti kimlikler zerinden deil, deer odakl siyaset yapmaktadr

Has Parti, kimlik, inan ve yaam tarz farkllklarndan kaynaklanan sorunlarn almas iin siyasetin kimlikler zerinden deil, deerler zerinden yaplmas gerektiine inanmaktadr. Temel deerimiz hak, nceliimiz insandr. Tm toplumsal sreler ve kurumlar; devlet, sivil toplum, ekonomi ve siyaset insan iindir. nsan, rk, rengi, cinsiyeti, dili, dini, mezhebi, dncesi, sosyal konumu, ekonomik durumu ne olursa olsun eref-i mahlkattr. nsan, piyasadan da devletten de nceliklidir. Her insan, insan olmas hasebiyle haklara; can ve mal gvenlii, dnce ve inancn ifade etme, barnma, salk, sosyal gvence, eitim, istihdam hak ve zgrlklerine sahiptir. Hak ve zgrlklerin kullanlmasnda snrlarmz; iddete bavurulmas, rklk ve ayrmclk yaplmasdr. Partimiz hayatn her alanndaki iddeti, rkl ve ayrmcl lanetler ve bunlara kar mcadele eder. nsan ve onun haklar, partimizin siyaset anlaynn temelini oluturur. nsan hak ve zgrlklerinin ounluk iradesi ile snrlanmas sz konusu olamaz, temel hak ve zgrlkleri ortadan kaldracak ya da zedeleyecek yasalar karlamaz, uygulamalar yaplamaz. Eit ve zgr yurttalk, partimizin hem varlk nedeni hem de temel amacdr. nsanlarn kamusal ve toplumsal srelere katlmn zorlatran bireysel, sosyokltrel, yasal ve ekonomik engelleri kaldrmak iin sonuna kadar mcadele edeceiz. nsann kendisini gerekletirmesi, hak ve sorumluluk ekseninde bir kamu fikrinin gelimesi ile mmkndr. Kamu fikri ise; siyasal ve ekonomik demokratikleme ve demokrasinin derinletirilmesi ile gerekletirilebilir. Partimiz, insanln ortak dorusu ve medeniyetimizin kadim deerleri olan Herkese zgrlk, herkese adalet ve refahn haka paylamn benimseyen ve bu deerlere inanan herkesin szcs ve temsilcidir. Has Parti, yeryznde tm zayflarn ve yoksunlarn (madunlarn) hakkn aramay temel grev kabul etmektedir. Bu fikre sahip insanlarn birlikteliinin nemini idrak etmitir.
3

Tm toplumsal, siyasal ve ekonomik srelerin kreselletii gnmzde mahall zgrlk ve adalet adacklarnn mmkn olmadn biliyoruz. Bu nedenle tm yeryzn kapsayacak ekilde, mazlum ve madur halklardan balayarak toplumlar aras dayanmay ngryor, yeni bir medeniyetin ortaya kmas ve adaletin yeryzne yaylmas iin mcadele etmeyi temel bir ilke olarak benimsiyoruz.

HALKIMIZA SZMZ
Siyasetimizi icra ederken insanlk tarihi boyunca her toplumda grlen ve insanlk onuru iin mcadele edilmesi gereken tr bozulmaya kar duracamz beyan ediyoruz. FRAVUNLAMAYACAIZ; Yani siyasal iktidar, devlet erkini, kamu kudretini bizden olmayanlar, bizim gibi inanmayanlar, bizim gibi yaamayanlar, bize oy vermeyenler, bize muhalefet edenler hatta bizimle mcadele edenlere kar bir TAHAKKM/DAYATMA arac olarak kullanmayacaz. ktidar ve gc kendimizden menkul grmeyeceiz, iktidar tekelletirmeyeceiz. nk siyasal veklet bir emanettir, halkn emanetine asla ihanet etmeyeceiz. KARUNLAMAYACAIZ; Yani siyasal iktidar, kamu kaynaklarn ve devlet maln bizden yana olanlara, bizi destekleyenlere, bizimkilere aktarmayacaz. Bizim hrszmz olmayacak ve hrsz bizdendir diye asla korunmayacaktr. BELAMLAMAYACAIZ; Yani bata dini inanlar ve medeniyetimizin deerleri olmak zere, insanln ortak dorusu olan hibir deer, ilke ve kural istismar etmeyecek ve ettirmeyeceiz. nan ve deerlerimizi kendimizin, yaknlarmzn ve destekilerimizin karlar iin kullanmayacaz. Bu beyannamede belirlenen genel ilkeler erevesinde ncelikle halkmza, sonra tarihe ve en sonunda vicdann ve ahlakn her yeri ve her eyi kuatan kayna olan Allaha hesap vereceimize olan inancmzla hareket etmeyi taahht ediyoruz. lkeyi halkn temsilcilerinin ynetmesini, devleti halkn denetlemesini, zenginliklerin adil bir ekilde paylalmasn salamak amacyla siyasal sistemi, ekonomik sistemi ve Trkiyenin dnya siyasetini deitireceiz.

YEN TRKYE YEN SYASET

SYASAL SSTEM DETRECEZ

ESK TRKYE: VESAYET SSTEM

Trkiyede Cumhuriyetin ilanyla birlikte egemenlik milletindir denilmitir. Ne var ki, bu millet muhayyel bir varlktr. Millet, ezelden ebede giden soyut ve manevi bir varlk olarak tanmland iin, tek parti dneminde, halkn btnyle dland bir sistem kurulmutur. Millet adna devleti idare ettiini iddia eden bir sekin grup siyaset, ekonomi ve hatta dine kadar her sorun ve sosyal olguda sz sahibi olmu, yeni bir ulus ina etmeye almtr. 1950de ok partili siyasal hayata geildikten sonra halkn bir aktr olarak siyasal srece dhil edilmesi ile birlikte siyasal alann daraltlmas abalar da e zamanl gelimitir. Siyasal ve ekonomik istikrarszlk bahane edilerek yaplan darbe ve mdahalelerle sistem halkn aleyhine defalarca yeniden ekillendirilmi, seilmilerin alan srekli daraltlmtr. Bugnk siyasal denklemde halkn belirleyicilii, esas aktrler olan siyaset kurumu, brokrasi, piyasa, kresel gler ve medyaya nazaran olduka snrldr. En demokratik dnemlerde bile halk, belli aralklarla nne konulan milletvekili aday listeleri zerinden iradesini ortaya koyabilmektedir. Ne var ki bu irade dahi Ankaradaki dier aktrler tarafndan ou zaman bakalatrlmaktadr. 2000- 2010 yllar arasnda reformlar diye takdim edilen deiiklikler de esasen siyasetin alann geniletmemitir. Siyasete devlet brokrasisinin mdahalesi ksmen azalmtr ama karlnda piyasa alabildiine glenmitir. Piyasa dediimiz ise arlkl olarak MKBde ilem gren kresel finans kapital ile onun destekisi ve orta olan yerli finans burjuvazisidir. Siyasi kararlar halkn belirleyiciliinden kurtarlm piyasann kontrolne verilmitir. Bugn lkemizde, siyasi partiler de devlet oligarisine benzer ekilde rgtlenmitir. Siyaset kurumu zerinde brokratik oligarinin tahakkm gerilerken parti/lider oligarilerinin tahakkm giderek artmaktadr. Brokrasinin vesayetinden yaknan siyasetiler, kendi partilerindeki vesayet sisteminin varlna ise asla itiraz etmemektedirler. Trkiyeyi yneten siyasi gelenekler ideolojik donanmlar ile de sorunludur. Brokratik oligari ve onun siyasi temsilcisi olan CHP gibi statkocu partiler, devleti merkeze almakta, bireyi ve toplumu edilgen klmakta, toplumu ekillendirme sevdasndan vazgememektedirler. Kendini reformcu olarak tanmlayan ama aslnda politik muhafazakr olan AKP benzeri partiler ise piyasay merkeze alp, toplumu piyasaya ve d dinamiklere baml klmaktadrlar. Yani birisinde siyasa, sosyal-ekonomik ve kltrel alan igal edip belirlerken; dierinde piyasa her alanda hkim olmaktadr. Her iki tarz- siyasetten de tam ve iler bir demokrasinin kmayaca kesindir. Biz ise, ne sadece siyasa ne de piyasa; nce insan diyoruz.

Trkiyedeki Sistem Vesayet Sistemidir, Halksz Demokrasidir

Trkiyenin demokratik bir siyasal sisteme sahip olduunu sylemek mmkn deildir. Grnrde yasama yetkisi TBMMdedir. Anayasa Mahkemesi ise, TBMMnin yasama yetkisini anayasaya uygunluk asndan denetlemektedir. Ne var ki Anayasa Mahkemesinin birok defa kendisini yasama mercii yerine koyduuna ahit olunmutur. Seilmi hkmetlerde olmas gereken yrtme yetkisi ise ok bal bir ekilde eitli organlar arasnda paylatrlmtr. Askeri tayin ve terfiler YAa; i ve d gvenlii tayin ve tespit MGKya; yarg brokrasisine ilikin tm ilemler HSYKya; yksek renimi ynetme YKe, para politikasn tayin ve tespit Merkez Bankasna, stratejik ekonomik sektrlerde planlama, dzenleme ve denetim st Kurullara braklmtr. Bakanlar Kurulu, bu snrlamalar ierisinde yrtme gcn kullanmaya almaktadr. Bakanlar Kurulunun tm i ve ilemleri de Dantay denetimine tabidir. Son katsay kararnda da grld gibi Dantay yrtmenin i ve ilemlerini sadece ekil ynnden; kanunlara uygunluk asndan denetlemekle kalmayp esasa ilikin denetimler de yaparak fiilen yrtmenin yerine gemektedir. Ayrca askeri brokrasi de zerk olmann tesinde neredeyse ayr bir devlet gibi rgtlenmitir. MGK hala her konu ile ilgili tavsiye kararlar almaktadr. Son anayasa deiikliinde yarg denetimine almasna ramen YAn tasarruflar olduka genitir. Yarg birliine aykr bir ekilde askerlerin sularna bakan bir askeri yarg sistemi ve bunun banda Askeri Yargtay bulunmaktadr. Ek olarak askerlerle ilgili tm idari ilemleri denetleyen bir Askeri Yksek dare Mahkemesi de bu durumu iyice pekitirmektedir. 1982 Anayasas zorunlu olarak totaliter bir devlet yaplanmasn gerektirmektedir. nk Anayasasna resmi ideoloji koymu olan devletin totaliterlemesi kanlmazdr. Demokratik bir lkede devletin resmi ideolojisi olmaz. Demokrasi iin anayasay ideolojiden arndrmak gerekir. Demokratik lkelerin anayasalarnda etnik tanmlamalar olmaz. Anayasada etnik tanmlama yer ald mddete bu etnik tanmn dnda kalanlar hukuken ve siyaseten dlanm olurlar. Anayasadaki etnik tanmlamalarn hukuki vatandalk kategorisi olan Trkiye Cumhuriyeti Vatandal ve Trkiye Halk ile yer deitirmesi zorunludur. Yine 1982 Anayasasnda resmi dil deil de devletin dili ifadesinin kullanlmas sorunludur. Devletin dili olduu mddete devlet dier tm dillere kar sar olur. Vesayet sisteminin bir dier tezahr de TBMMnin bte ve denetim yetkisinin snrlandrlmasdr 1990-2010 yllar arasndaki merkezi ynetim bte kanun tasarlarnn TBMM Plan Bte Komisyonu ve TBMM Genel Kurulunda deiiklie urama oran-toplam 20
6

yllk ortalamada- % 1,5tir. Yani TBMM en temel demokratik hak olan bte hakkn kullanamamaktadr. Ayn ekilde Milli Savunma Bakanl btesi Meclise geldiinde hi tartlmakszn onaylanmaktadr. Milli Savunma Bakanl ve Jandarma Genel Komutanl btesi zerinde iktidar ve muhalefetin sz alarak bu kurumlara tahsis edilen deneklerin nerede ve nasl kullandn sorguladklarna dair tek bir tartma-grme rnei yoktur. Byle bir ortamda ne asker-sivil ilikileri normalleir ne de bte hakk etkin kullanlabilir. Teorik olarak TBMMnin iki temel fonksiyonu vardr; yasama ve denetim. Ancak, yasama fonksiyonunu fiilen yrtme stlenmitir. kan kanunlarn % 95i hkmetin Meclise getirdii yasa tasarlardr. Bu anlamda meclis fason retim yapan bir kanun fabrikas olarak almaktadr. Toplumsal tercihler siyaset kurumu araclyla siyasal kararlara dnrken anayasa, siyasi partiler yasas, seim sistemi ile Meclis itz temel metinlerdir. Eer bu metinlerden herhangi birisi toplumsal tercihlerin siyasal kararlara dnmesini engelliyorsa salkl demokrasinin ilemesi mmkn deildir. Has Parti, vesayet sisteminin temel direklerini oluturan anayasa ve dier antidemokratik yaplarn tamamn deitirecek ve halkn gerekten tek egemen olduu bir sistemi kuracaktr. Yzde 10 seim baraj nedeniyle millet iradesinin nemli bir ksm parlamentoda temsil imkn bulamamaktadr. rnein 2002de geerli oylarn % 34n alan AK Parti, Mecliste %66 orannda ounluk elde etmitir. Ayn seimde geerli oylarn % 45i ise Meclise yansmamtr. Temsil kabiliyeti bu kadar dk bir meclis brokratik oligariye kar milli iradeyi koruyamaz. % 10 barajn savunmak iin kullanlan Baraj olmazsa lke kaosa girer. stikrar bozulur benzeri iddialar kabul edilemez. Bu dnce yaps, ekonomik gelime iin demokrasiden fedakrlk edilebileceini ifade ettii gibi, brokratik oligarinin tehdit ve korkularn da aynen yanstmaktadr. Baraj sistemini savunmak ve parti ii demokrasiye kar kmakla darbeleri savunmak arasnda nitelik olarak bir fark yoktur. Seim sistemi ve siyasi partiler rejimi, toplumsal tercihler yerine parti liderlerinin kiisel emellerine araclk etmektedir. Tm milletvekili ve belediye bakan adaylarn parti bakannn tespit ettii bir sistem demokrasi olamaz. Temsili demokraside siyasal kararlarn toplumsal tercihleri yanstabilmesi iin karar srelerinde saydamlk ve hesap verebilirliin kurumsallamas gerekmektedir. Devlet srrnn olduu, devletin atk kal olduu bir yapda demokrasi yoktur.

Demokrasi lks bir mal deil, amz, iimiz ve ekmeimizdir

Yoksulluun, yolsuzluun ve isizliin nedeni ekonomik-teknik deildir. Bu sorunlarn temelinde demokrasi eksiklii vardr. Eer devlet istihdam salayamyorsa, eer 6 milyon isiz varsa, eer 17 milyon insan fakir ve yoksul ise; bunun temel nedeni demokrasi eksikliidir. Eer ulusal servetin
7

byk bir ksm 30 bin zadegnn elinde dnp dolaan bir tahakkm aygtna dnmse, bunun nedeni de temsili demokrasideki aksaklklardr. Demokrasinin kurumsallamad yerde siyasi ve iktisadi bir sekin zmre ortaya kar ve ulusal kaynaklara el koyar. Geni halk kesimleri ise mahrum ve muhta braklr. Bu nedenle demokrasi an/eksikliini grmeden yoksulluk ve isizlik vurgusu yapmak asl meseleyi gizlemektir. Ne isizlik teknik bir sorundur ne de yolsuzluk sadece hukuki bir olgudur. Her ikisi de demokrasi yokluunun kanlmaz sonulardr. Has Parti, siyasal sistemi halkn tek belirleyici olduu ak bir yapya dntrmeyi ve seilmilerin hareket alann daraltan kural ve kurumlara kar aka tavr almay birincil vazife olarak grmektedir.

Tanzimattan Bugne zlemeyen Sorun: Anayasa

23 Aralk 1876 tarihinde Knn-i Essnin yrrle girmesinden bu yana Trkiye anayasa meselesini tartmaktadr. 23 Nisan 1920 Ankarada toplanan Byk Millet Meclisinin temsil kabiliyeti olduka yksekti. Bugn uzlamaz kesimler olarak grlen slamclarla Batclar, Trklerle Krtler (ve dierleri), Alevilerle Suniler kendi farkllklarn koruyarak tek bir hedef etrafnda toplandlar. Tek kelimeyle ifade etmek gerekirse bu hedef anti- emperyalist durutu. Kurtulu Savan veren bu Meclis hem orduyu hem de Cumhuriyeti kurmutur. Cumhuriyetimiz bir askeri cumhuriyet olarak kurulmamtr. Aksine Mondros Mtarekesi sonras fiilen tasfiye edilen orduyu da bu meclis tekrar kurmutur. I. Meclis Cumhuriyet tarihinin ilk darbesi ile datlnca, millete ait olan egemenliin somut bir karl kalmamtr. II. Meclis CHP Genel Merkezinden tayin edilen mntehib-i sanilerin setii mebuslarla oluturulmutur. Bylece, aslnda 1920de milletin kendi kaderini tayin etme amacyla ve fiili bir kalkma ile ele geirdii ve 29 Ekim 1923te de hukukiletirdii hkimiyet; asker-sivil brokrasiyi temsil eden CHPnin eline gemitir. Halk, 1950 seimleriyle ilk defa hkimiyetin bila kayd art millete ait olduunu net bir ekilde ortaya koymutur. Bundan sonraki btn kavga, millete ait olan egemenliin nasl kayt ve art altna alnaca kavgasdr. Bugn de devam eden tm tartmalarn arka plannda bu vardr. imdi Trkiyenin nnde duran en nemli sorun tm karar ve uygulamalarn halk tarafndan belirlenecei yeni bir anayasadr. Trkiyede teden beri devlet esas olarak alnr, devletin anayasadan nce var olduu kabul edilir, anayasa da o devletin bekas iin yaplr, o nedenle tm anayasalar devleti korumaya ynelik maddelerle doludur. Oysa anayasalar toplum tarafndan bir devlet dzeni oluturmak amacyla yaplan szlemelerdir.

1921 tarihli Tekilat- Esasiye Kanununda millet adna teri ve icrada TBMM tek yetkili organ olarak tanmlanmtr. Bu durum ifade olarak 1924 Anayasasnda da muhafaza edilmitir. 1961 darbesi ile balayan mdahaleler srecinde TBMMnin millet adna kulland egemenlik yetkisi srekli olarak snrlandrlmaya allmtr. 1961 Anayasas ile Millet, egemenliini, Anayasann koyduu esaslara gre, yetkili organlar eliyle kullanr denilerek vesayet sistemi kurumsallatrlmtr. Yine darbecilerin yapt 1982 Anayasasnda da bu durum aynen korunmutur. Halen yrrlkte olan bu sistemde, milletin tek temsilcisi olan TBMM, millet adna egemenlii kullanan organlardan sadece birisidir ve bu yetkisini de belirli kayt ve artlara tabi olarak kullanmak zorundadr. Bu siyaseten tam bir beyin felci durumudur. Devleti insan vcuduna benzetirsek, beyin konumundaki TBMMnin, bu sistemde, vcudun eitli organlarn kontrol etme imkn ve kabiliyeti kalmamtr.

SYASAL VE HUKUK SSTEM DETRECEZ

Has Parti oulcu demokratik bir anayasann yaplmas iin gereken sreci derhal balatacaktr. Anayasa yapm sreci ile paralel olarak TBMM tz, Siyasi Partiler Kanunu ve seim sistemi; oulcu, demokratik ve katlmc bir perspektifle yeniden dzenlenecektir. Has Parti bunlar temin etmek iin kapsaml ve derinlikli bir siyasi ve hukuki reform sreci balatacaktr.

Anayasay Halk Yapacak: Anayasa Meclisi

Siyasal sistemimizin sorunlarnn zm ancak kkl ve kalc bir siyasal ve hukuki dnmle mmkn olabilir. Millet egemenliini salamann bundan baka yolu yoktur. Bunun ilk adm, hukukun stnln ve insan haklarn esas alan, zgrlk, katlmc ve oulcu demokratik bir anayasa yapmaktr. Anayasay elbette yeni bir toplum szlemesi olarak halk yapacaktr. Ancak bu yeni anayasann, devleti birikim ve tahakkm aygt olarak gren zihniyetten toplumu koruyacak hkmleri iermesi zorunludur. Bir baka zorunluluk, farkllklar tekiletirerek oluturulan atma alanlarnn ortadan kaldrlmasdr. 1982 Anayasasnn dayand temel felsefe ve balang blm, herkesin zorunlu olarak Mslman, Trk, Snni, Hanefi ve laik olmasn istemektedir. Byle bir ulus yaratma abas; vatandalarn bir ksmnn kendisini ikinci snf olarak hissetmelerine neden olmaktadr. Has Parti, hi kimsenin zde ya da szde yurtta olarak ayrlmad, herkesin eit ve zgr yurttalar olarak yaad bir Trkiye ina edecektir.

Bunu gerekletirmek iin Trkiyede yaayan herkesi temsil edecek, bir Anayasa Meclisi oluturacaz. Usul esasa mukaddemdir. Elbette ne yaptmz nemlidir ama nasl ve hangi yntemlerle yaptmz da en az bunun kadar nemlidir. nsanlarn eit ve zgr yurttalar olarak yaamasn salayacak anayasa ancak tm yurttalarn katlmn mmkn klacak bir yntemle yaplabilir. Bunun iin Anayasann 175. maddesini deitirecek ve Anayasa Meclisinin seilmesini mmkn klacaz. Anayasa Meclisi tarafndan toplumsal mutabakata dayanarak hazrlanacak anayasa tasla derhal referanduma sunulacaktr. Bylece halkn birebir temsilcileri tarafndan hazrlanm ve dorudan halk tarafndan oylanarak kabul edilmi bir anayasa yaplm olacaktr. Anayasa Meclisi, dar blge iki turlu seim sistemiyle halk tarafndan seilen yelerden oluacaktr. Anayasa Meclisinin grevi, hazrlanan anayasa referandumda onaylandktan sonra sona erecektir.

Devleti Halk Denetleyecek: Denetim Meclisi

TBMMnin yrtme organ zerindeki denetim yetkisi, yasal, kurumsal ve yapsal nedenlerle etkin bir ekilde kullanlamamaktadr. inden yrtmeyi karan ve bu yrtmenin kontrol altnda olan yasama organnn yrtmeyi denetlemesi mmkn deildir. Yrtmenin etkin ve verimli denetlenebilmesi iin halkn setii ve mnhasran bu ile grevli bir denetim meclisine ihtiya vardr. Has Parti TBMMnin, denetleme ilevini Denetim Meclisi araclyla gerekletirecektir. Yeni oluturulacak Denetim Meclisinin yeleri, dorudan halk tarafndan, iki turlu dar blge sistemi ile yaplacak seimlerle belirlenecektir. Denetim Meclisi, kesin hesap yasa tasarlarnn grlmesi, gensoru, meclis aratrmas ve soruturmas gibi denetim fonksiyonlarn icra edecektir. Denetleme Meclisi, HSYK yelerinin tamam ile, anayasa mahkemesi dhil yksek yarg organlar yelerinin 2/3n seme yetkisine sahip olacaktr. Cumhurbakanlna bal olan Devlet Denetleme Kurulu, TBMM Denetleme Kurulu adyla Denetim Meclisine balanacaktr. TBMM Denetleme Kurulunun grev ve yetkileri, TSK dhil edilecek ekilde geniletilecektir. 11 yeden oluacak TBMM Denetleme Kurulu yeleri 5 yllna Denetim Meclisi Genel Kurulunca seilecektir. Bu kurul ayn zamanda Ombudsman kurumu olarak da alacaktr. Denetim Meclisi idari ve hukuki denetimi TBMM Denetleme Kurulu, mali ve performans denetimini ise Saytay araclyla yerine getirecektir. Bylece lkemizin en temel sorunlarndan biri olan yolsuzlukla mcadele denetim meclisinin yetki alanna dhil edilerek daha etkin bir ekilde salanacaktr.

10

TBMM tzn deitireceiz

TBMM tz de 12 Eyll rejiminin derin izlerini tamaktadr. Mevcut itzk milletvekilleri yerine parti gruplarn esas almakta ve iktidar partisine ok geni yetkiler ve imknlar tanyarak TBMMyi adeta iktidar partisi grubuna indirgemektedir. Mevcut itzk niversitelerin, barolarn, sendika ve medya kurulularnn da grleri alnarak TBMMde temsil edilen ve edilmeyen tm partilerin en geni uzlas ile aadaki temel ilkeler erevesinde deitirilecektir; Halk adna seilmi hkmeti denetleme grevi yeni oluturulacak olan Denetim Meclisi tarafndan yaplacaktr, Parti gruplar 10 milletvekilinden oluacaktr, Parti gruplar yannda milletvekillerinin de yasama srelerine etkin katlm salanacaktr, En son seimde toplam kullanlan oy saysnn milletvekili saysna blnmesiyle elde edilecek say kadar noterden imzal dileke ile vatandalar tarafndan kanun teklifi verilebilecek; bu kanun teklifleri komisyon ve genel kurulda ncelikle grlecektir, Bte yasa tasars Yasama Meclisi Genel Kurulunda, kesin hesap yasa tasars ise Denetim Meclisi Genel Kurulunda grlp karara balanacaktr. Milletvekillerine kamu kurum ve kurulular ile yrtme ile dorudan yazma yetkisi verilecektir.

Siyasi Partiler Kanunu ve Seim Sistemini deitireceiz

Mevcut siyasi partiler kanunu ve seim sistemi halkn sesinin Ankaraya ulamasn engellemektedir. Semenin tercih ve taleplerinin karara dnmesini salayacak bir siyasi partiler kanunu ve seim sistemi, Trkiyenin acil ihtiyacdr. Siyasi partilerin mevcut yaps korunduu mddete; katlmc/oulcu/hesap verilebilir/effaf bir demokratik dzenin inas, halkn siyasal karar alma mekanizmasna katlm ve demokrasinin kurumsallamas mmkn deildir. Halk iradesinin siyasal kararlara dnmesini temin etmek amacyla siyasi partiler kanunu ve seim sisteminde yapacamz deiiklikler; Seim baraj tamamen kaldrlacaktr. Siyasi partilere yaplan Hazine yardm seimlerde aldklar oy oranyla orantl bir ekilde datlacaktr. Bir partinin kaytl yelerinin en az %5inin teklifi ile her parti yesi Genel Bakan aday olabilecektir. Genel Bakan parti yelerinin oylaryla seilecektir. Partilerin merkez karar organlar araf liste ile genel bakan seiminden ayr olarak seilecektir.

11

Siyasi partilerin il ve ile rgtleme zorunluluklar kaldrlacak bunun yerine il ve blge temsilciliklerine dayal esnek yapl irtibat brolar araclyla yelik ve n seim ilemleri yrtlecektir. Milletvekili ve belediye bakan adaylar, performansa dayal nitelikli yelik artlarn yerine getiren yelerin katlm ile yarg denetiminde yaplacak nseimlerle belirlenecektir. Siyasi partilerin seime girebilmeleri iin semen saysnn % 0,1 orannda kaytl yeye sahip olmalar yeterli art haline getirilecektir. Siyasi partiler seim blgelerindeki milletvekili saysnn iki kat aday gsterecektir. Bu ekilde semene tercih hakk salanacaktr. Asker, polis ve yarg mensuplar gibi znel konuma sahip memurlarn dndaki memurlara siyaset yapmann yolu alacaktr. Sendikalar, meslek rgtleri, vakf ve derneklere siyaset serbest olacak; siyasi partileri destekleyebilecek, ba yapabileceklerdir.

Ynetilebilir, saydam ve hesap veren bir kamu ynetimini tesis edeceiz

Brokrasi zerinde milli iradeyi egemen klmak, yolsuzluk ve usulszlklerin nne gemek, kalc ekonomik istikrar ve srdrlebilir ekonomik bymeyi ve adil paylam salamak iin kamu ynetiminin yeniden dzenlenmesi zorunludur. Tm kararlarn merkezden alnd hantal kamu ynetimi yaps Trkiyeyi ynetilebilir olmaktan karmtr. Has Parti, adam-i merkeziyeti bir anlayla kkl bir kamu ynetimini reformu yapacaktr. Bu ereveden merkezi ynetim iin u deiiklikler ngrlmektedir: Babakan Yardmcl says biri ekonomiden sorumlu olmak zere iki ile snrlanacaktr. Devlet Bakan says en fazla 5 olabilecektir. Devlet Bakanlklarna bal olan merkezi ynetim kurulular, grev ve yetki asnda en yakn olduklar icrac bakanlklarla ilikilendirilecektir. Devlet Bakanlklarna her hangi bir kurum balanmayacak, bunlar sadece Babakann verecei grevleri stleneceklerdir. Bakanlklarn kurulu grev ve yetkileri yeniden dzenlenecektir. Bakanlklardaki idari hiyerari, Mstear, Genel Mdr, Daire Bakan ve Uzmanlar eklinde yaplandrlacak; mstear yardmcs, genel mdr yardmcs gibi brokrasiyi ve israf artran ve fonksiyonel olmayan kadro ve unvanlar kaldrlacaktr. Bakanlklar nezdinde idari soruturmalar Tefti Kurullar, denetim ve incelemeler Denetiler tarafndan yrtlecektir. Savunma konusunda bir danma kurulu haline getirilecek olan MGKnin Genel Sekreterlik kadrolar azaltlacak, buradaki uzman ve tecrbeli personel Babakanlk Gvenlik leri Genel Mdrlne nakledilecektir.
12

stihbarat alannda eitli birimler arasnda yetki, grev ve sorumluluk paylamnda ortaya kan sorunlar giderilecektir. Bu ereveden; MTin mnhasran d istihbarat ile grevli ve yetkili hale getirilecek, yurtii istihbarat yapmakla grevli olan Emniyet stihbarat Daire Bakanlnn grev ve yetki alanlar net bir ekilde belirlenecektir. Jandarma Tekilat yerine, Krsal Polis yaplanmasna gidilecektir. Babakanlk ve Bakanlk mavirliklerinin saylar azaltlacak, mavirlerden gerek anlamda yararlanmann esas ve usulleri belirlenecektir.

Yerel Ynetimleri Glendireceiz: l Meclisleri

Has Parti iktidarnda kamu hizmetleri merkezi idare ile yerel ynetimler arasnda paylatrlacaktr. Yerel ynetimlerin saydam, hesap verebilir, demokratik bir yapda kamusal deer yaratmas temel amacmzdr. Yerel ynetimlerin rol ve sorumluluklar artrlrken u ilkelere dikkat edilecektir: Yerindelik hizmeti gereince hizmetin vatandalara en yakn birimlerce sunulmas, Sunulan hizmetlerle ilgili karar srelerine vatandalarn katksnn salanmas, Toplumsal tercihlerle uyumlu hizmetlerin sunulmas, Sunulan kamu hizmetlerinin lke genelinde adil bir ekilde dalmnn salanmas, Blgesel ve yerel gelimilik farklarnn giderilmesi, Kendilerine hizmet sunulanlara hesap verebilirliin hayata geirilmesini temin etmek.

Demokratik, saydam, katlmc ve sosyal yerel ynetim sistemi iin unlar yaplacaktr: l zel idareleri kaldrlarak tm grev ve yetkiler belediyelere devredilecektir. Her ilde dorudan seimlerle belirlenen l Meclisleri oluturulacaktr. Emniyet, adalet, nfus, tapu, askerlik ile birden fazla ili ilgilendiren ve blge tipinde rgtlenen meteoroloji, vakflar, devlet su ileri, karayollar gibi hizmetlerin dndaki tm kamu hizmetlerine ilikin rgtleme, plan, program, bteye ile ilgili kararlar l Meclislerine ait olacaktr. Belediyeler l Meclislerinin ald kararlar erevesinde hizmet sunacak, il merkezindeki belediyelerin ayrca bir belediye meclisi olmayacaktr. Yerel ynetimlerin stlendikleri grevleri salkl bir ekilde yapmalarn salayacak ekilde mali kaynaklara sahip olmalar ve mali zerkliklerini koruyabilmeleri amacyla nfus, gelimilik, kentsel hizmet sunum ihtiyac ve mali durumu esas alan Mahalli darelere Genel Bte Vergi Gelirlerinden Pay Verilmesi Hakknda Kanun kartlacak ve yerel ynetimlerin kendi imknlaryla gelir yaratmalarnn n alacaktr.
13

Yerel ynetimlerle ilgili standartlar belirlemek, politika ve uygulama esaslarn tespit etmek ve bunlara uygunluu denetlemek, yerel ynetimlerin finansman ihtiyacn karlamak amacyla Yerel Ynetimler Bakanl kurulacaktr. Bykehir Belediyeleri ile alt-kademe belediyeler arasndaki yetki karmaas giderilecek ve Bykehir Belediyelerinin grev ve yetkileri koordinasyon ile snrlandrlacaktr. Muhtarlk messesesi teknolojik ve idari gelimeler erevesinde revizyona tabi tutularak glendirilecektir.

Dier deiiklikler
Kamu tarafndan yaplacak byk lekli projelerin yerindeliini danacamz Halk Danma Kurullar oluturacaz. Her byk kamu projesi (kentsel dnm projeleri, barajlar, tarm ve orman arazilerinin imara almas, sahillerin kullanm, boaz kprs gibi byk projeler, termik santraller vb.) tasarm aamasnda iken mutlaka halkn grleri de alnarak karara balanacaktr. Mahalleler kentsel dayanma ve kaynamann vuku bulduu, toplumsal deerlerin yeni kuaklara aktarld yerlerdir. Mahallelerin yeniden tesisi ve korunmas iin gerekenler yaplacaktr. mar planlar mutlaka geleneksel mahalle yaam dikkate alnarak yaplacaktr. Su havzalar ynetimi iin etkin tedbirler alnacaktr. Gda ve su gvenliini kesinlikle salayacaz. Kentli Haklar ve Kent Haklar Beyannamesini oluturacaz ve bu haklarn takipisi olacaz.

Kkl Bir Yarg Reformu Gerekletireceiz

Devasa adalet saraylar ina etmek adaletin var olduu anlamna gelmez. Esas olan adil ve hzl karar veren bir yarg sistemini ina etmektir. Yapacamz yarg reformunun temel ilkeleri unlardr: Kuvvetler ayrl ilkesine uygun olarak yarg bamszl ve tarafszl glendirilecektir. HSYK yelerinin tamam TBMM Denetleme Meclisi tarafndan seilecektir. Anayasa Mahkemesi ve dier yksek yarg organlar yelerinin 2/3 Denetim Meclisi tarafndan seilecek, 1/3 ise Yasama Meclisinin setii 1/3e tekabl eden saynn iki kat aday arasndan Cumhurbakan tarafndan atanacaktr. Trkiyedeki ift bal yarg sistemini kaldracaz Yapacamz yarg reformu kapsamnda Askeri Yksek dare Mahkemesi kaldrlarak grev ve yetkileri Dantaya devredilecektir. Askeri ceza mahkemelerinin grev ve yetkileri ye14

niden dzenlenecek, bu mahkemeler askerlikle ilgili sulara bakan bir tr disiplin mahkemelerine dntrlecektir. Askeri Yargtay da st derece disiplin mahkemesi olarak yeniden yaplandrlacaktr. zel yetkili mahkemeler kaldrlacaktr. Ceza infaz sistemi uluslararas standartlara kavuturulacak; cezaevlerindeki tecrit uygulamalarna son verilecektir. Savclarn polis ve jandarmaya bamllklar byk sorunlara neden olmaktadr. Cumhuriyet savclklarna bal adli kolluk oluturularak bu sorun giderilecektir. Yarglama faaliyetlerinin asli unsurlarndan olan savunma makam (avukatlk meslei) glendirilecektir. Mesleki ehliyet ve liyakatin artrlmas iin tedbirler alnacaktr. Mevcut i ykne gre hkim, savc ve adli personel iin yeni kadrolar ihdas edilecektir. Hukuki uyumazlklarda alternatif zm yollarnn aratrlmas suretiyle mahkemelerin i yk azaltlacaktr. Hkim ve savclar ile dier adli personelin zlk haklar iyiletirilecektir.

TOPLUMSAL BARIIN SALANMASI: BARI VE KARDELK N GNLL BRLKTELK

Has Parti, bar ve esenliin tesis edilmesine ynelik her trl abann ncs olacak ve eit yurttal mmkn klacak siyasal ve ekonomik bir dzenin kurulmas iin gerekli reformlar bir an nce hayata geirecektir. lkemizde deiik toplum kesimlerinin, mevcut anayasa ve yerleik uygulamalardan kaynaklanan ve toplumsal bar zedeleyen, ok sayda sorunu vardr. Bu sorunlar arasnda Krt sorununun en nemli ve en yakc olduu aktr. Bu sorun zlmeden bata demokrasi ve adalet sorunu olmak zere lkenin dier sorunlarnn zlmesi mmkn deildir. Krt sorunu ve bunun sonucu olan Krt milliyetilii ve terr sorunu, dier sorunlarn rts ve bahanesi haline gelmi durumdadr. Yerleik iktidarlar iin Krt sorunu, asgari insan ve demokratik talepleri geri evirme gerekesi, toplumsal muhalefeti sindirme arac haline gelmitir. Herkesin cann yakan, binlerce kurban vermeye sebep olan bir terr var. Fakat konuya srf bu ereveden baklarak iin iinden klamaz. Ayn ekilde yllarca devam eden bask politikalar, yasaklar ve hak ihlalleri dolaysyla ciddi bir insan haklar sorunu olduu da inkr edilemez. Krtler yaklak olarak 80 yldr kendilerini tekiletirilmi olarak grmektedirler. Ayn ey Aleviler, dindarlar ve gayrimslimler iin de geerlidir.

15

Trkiye, 30 yldr devam eden ve uluslararas gler tarafndan kullanlan terrn ve terr siyasetinin zorlamasna ramen, milletimizin basireti ve tad medeniyet bilinci sayesinde bir i savaa srklenmemitir. Kann kanla ykanmayaca gereinden hareketle beyaz bir sayfa amak zorunlu hale gelmitir. Hi kuku yok ki, Krt sorununun zm iin anayasa ve yasa deiiklikleri gereklidir ama yeterli deildir. Krt sorunu, din sorunu ve yoksulluk sorununu e zamanl olarak ele almak sorunun zm iin atlacak ilk admdr. Bu meyanda Has Parti, her yurttamzn kendisini zde yurtta olarak grecei bir hukuki, siyasi ve sosyal dzen kuracaktr. Bu balamda; Devleti tahakkm ve birikim arac olmaktan karacaz, Devleti, herkesin kendisi olarak temsil edildii bir yapya dntreceiz, Siyaseti kimlikler yerine deerler zerinden yapacaz, Asker veya sivil olsun tm brokratik alanlarn millet adna denetimini, saydamlk ve hesap verilebilirliini kurumsallatracaz, Bireysel dzeydeki merhametin toplumsal yansmas olan adaleti tesis edeceiz.

Krt sorunu ancak rzaya dayal gnll birliktelik iinde zlebilir. Biz, Trkiyeyi ve bu blgeyi blp paralamak isteyen kresel emperyal glerin ayrtrc politikalarnn deil, blgedeki btnletirici politikalarn adresi ve ncs yapacaz. Bu corafyada yaayan hibir topluluk, bir dierinin acs zerinden huzur bulamaz. Bu topluluklar birlik olmadan da bu corafyaya huzur gelmez. Onun iin daha fazla kardelik partimizin temel ilkesidir. Bu srece hkim olmas gereken yaklam, kardelie daha ok vurgu olmaldr. Ancak kardelik ba tek bana kavgay nlemez, sorunu zmez, sorunu kkten zmek iin kardeler arasnda adaleti tesis edecek bir projeye ihtiya vardr. Bunun iin herkesin kendisi olarak kalabilecei, bireysel ve kltrel haklarna sahip olaca, kendi dili ile eitim grebilecei, kltrn gelitirebilecei, gvende olaca, karnnn doyaca, onuru ile kendisinin ve bakmakla ykml olduu aile bireylerinin geimini salayabilecei, hakszla urayann hakknn kendisine teslim edileceinden emin olaca, insanlarn kendi yneticilerini kendi hr iradeleri ile seebilecei artlar oluturacaz. Ancak bu ekilde blgenin ekonomik, sosyal ve kltrel birliini temin etmek mmkn olacaktr. Yz yldr bu corafyada yaanan atmalarn tamam emperyalizmin blgeye ykledii milliyetiliklerden kaynaklanmaktadr. Dn ngilizler ve Franszlar, milliyetilikler icat ederek bunu yaptlar, bugn Amerika ve mttefikleri ayn eyi yeni milliyetilikleri kkrtarak yapmaktadr. Trkler, Krtler, Araplar, Farslar ve dierleri, hepimiz bir medeniyetin varisleriyiz, ayn inanc ve corafyay paylayoruz. Bu medeniyetin tarihsel geliimi ve medeni-

16

yet deerleri ierisinde rklk, herhangi bir grubun ve/veya rkn dierine kar stnl asla yer almamtr. Milliyetilikler sava, kargaa, fakirlik ve huzursuzluk getirmitir. Blge halklarnn birlemek iin ok sebebi var. Emperyalizmi blgeden kovmak, kaynaklarna ve onuruna sahip kmak, insanlar iin bar tesis etmek, ocuklarna gzel bir gelecek kurmak Bunu hibir blge lkesi tek bana yapamaz, bu, ancak bir birlik dncesi ile mmkndr. Krt meselesi de nihai olarak ancak bu ekilde zlebilir. Blge halklarnn beslendii bu zengin tarihsel/kltrel mirasn oul karakterinden, katlmc, eitliki ve zgrlk deerler damtarak yeni bir ufuk ve yeni bir umut oluturacaz. Bu, sadece blgemiz iin deil, btn insanlk iin yeni bir umuttur. Hakkrinin, Diyarbakrn, Ankarann, zmirin problemlerinin zm sadece buralarn problemlerinin zm olarak grlemez. Bize gre, Kudsn, amn, Kerkkn, Musulun, Erivann, Batumun, Badatn, Baknn meselesi ayn zamanda Trkiyenin meselesidir. Temel kavramlar insaf, kardelik, eitlik, adalet, hak, hukuk, paylama, aln teri, hell kazan, vicdan, merhamet, onur gibi kavramlar olan bambaka bir medeniyetin ncln yapacaz. Bu birlik ve bar medeniyetinin temel ve vazgeilmez zellii insan en deerli varlk olarak kabul etmesidir. nsan denince kast edilen her insandr; herkes en deerlidir. Bu bilinle Has Parti aadaki admlar atacaktr; Herkes diledii gibi inanacak ve inandn diledii gibi yaayacak ve inandklar dorultusunda ifade ve rgtlenme hakkna sahip olacaktr. Herkes dinini, dilini, kltrn renip eitimini alabilecektir. Bu medeniyet havzasnda yaayan herkesin hibir kstlamaya bal kalmadan istedii gibi seyahat etme ve istedii yere yerleme hakk olacaktr.

Has Parti, soruna bu perspektifle yaklamakta, Krt sorunu dhil lkedeki ve blgedeki tm sorunlarn zlebileceine, blgede tekrar bar ve huzurun tesis edilebileceine inanmaktadr. Bu genel perspektifi tayan Has Parti toplumsal barn salanmas iin u hususlar ne karmaktadr: Demokratikleme ve zgrlklerin geniletilmesinde tek bir toplumsal grup muhatap alnamaz. Sadece herhangi bir etnisiteyi muhatap alan, zgrlklerin geniletilmesi ve demokrasinin derinletirilmesi projesi, daha fazla blnmeye ve paralanmaya yol amaktan baka bir ey salamayacaktr. Krt sorunu her eyden nce, bir Trk sorunudur. Nasl ki barts sorunu ile fakirlii, gayrimslim vatandalarn sorunlaryla eitim sorununu, Alevilerin sorunlar ile rgtlenme sorununu ayrmak mmkn deilse; Krt sorunu da bu lkedeki her kesim, snf, etnisite ve ferdin sorunlarndan ayrmak mmkn deildir.
17

Sorunun zmnde siyasi iktidarlarn sorumluluu esas olmakla birlikte tm siyasi partilerin ve sivil toplumun atlacak admlarda ortak sorumluluklar olmaldr. Has Parti, herkesi sorunun zmnn bir paras haline getirecektir. Bu, sorunun siyasi risk ya da rant olarak grlmesi engellenecektir. Bunun iin tavr ve sylemlere dikkat edilecek, gerginletirici sluptan kanlacak, sre sknet ve ibirlii iinde yrtlecektir. rgtl ve rgtsz kesimlerin sesini duyuracaklar platformlar oluturulacak, zm srecinin elitlerin oluturduu dar kadrolarla yrtlmesinden kanlacaktr. Srecin en bariz zelliklerinden biri effaflk olacaktr. Gizli ve kapakl hibir i yaplmayacaktr, asla devlet srr kavram arkasna saklanlmayacaktr. zm bir dayatma olarak deil Trkiye Cumhuriyeti ile vatandalar arasnda bir uzlama ve barma eklinde gerekleecektir. Krtlerin masum ve hakl talepleri ile Trklerin terr nedeniyle yaralanm vicdanlar arasnda eliki oluturmamak iin toplumun makul ekseriyetinin kabul edecei yntemler uygulanacaktr. Birlikte yaamay srdrmek iin ortak bir dilin olmas zorunludur. Bu ortak dilin Trke olduuna kimse itiraz etmemektedir. Devlet tm yurttalarna ortak dil Trkeyi retmek zorundadr. Anadil ana st kadar helaldir. Trkiye Cumhuriyeti vatandalarnn kltrlerini ve dillerini renme, kullanma ve gelitirme haklar anayasal gvence altnda olacaktr. Devlet yurttalarn bu haklarn kullanmalar iin gerekli ortam ve imknlar oluturacaktr. Resmi dil elbette Trkedir. Ancak bir anadilin youn olarak konuulduu illerde merkezi ve yerel ynetimler, hizmetlerini sunarken resmi dilin yan sra kendi anadillerini de kullanabileceklerdir. Deitirilmi olan yer isimleri iade edilecektir. Devletin yllarca uygulad ayrmclk politikalar ve terr nedeniyle blge, dier blgelere gre daha ar ekonomik sorunlara sahiptir. Has Parti, blgenin ekonomik sorunlarn azaltmak iin zel bir telafi program uygulayacaktr. Bu programn temel hedefi, blgede istihdam yaratmak, insanlarn yaam kalitesini ykseltmek ve genlere blgelerinde yeni yaam olanaklar sunmaktr. Bu erevede Trkiye geneli iin gelitirilen blgesel kalknma ve isizlie zm programna Dou ve Gneydou Anadolu Blgesinden balanacaktr.

Sadece ekonomi iin deil, insan haklar, zgrlkler ve sosyal yap iin de ciddi telafi programlar yrrle konulacaktr. Bu amala u ncelikli tedbirler alnacaktr: Has Parti iktidarnn ilk gnnde Babakan, devlet adna, terr nedeniyle ocuklarn kaybeden tm ailelerden, devletin kart cinayet, faili mehul ve ikencelerden zarar gren tm yurttalardan, evini-yurdunu terk etmek zorunda kalanlardan zr dileyecektir. Bata Diyarbakr Cezaevinde yaplanlar olmak zere, blgedeki ikenceleri, tm faili mehulleri ve dier hak ihlallerini aratrp faillerini adalet nne karacak bir Aratrma ve Soruturma Komisyonu kurulacaktr.
18

Diyarbakr Cezaevi lkemizde yaanan zulmlerin simgesidir. Bu nedenle cezaevinin bir blm mzeye, kalan da nsan Haklar ve Adalet iin alan sivil toplum rgtlerinin kullanmna tahsis edilecektir. Bata ilkretimde her sabah okunan Andmz olmak zere kamu kurum ve kurulularnda bir etnisiteyi nceleyen ve etnik ayrmclk oluturan tm sylem ve ifadeler ve uygulamalar derhal kaldrlacaktr. Gerekli gvenlik tedbirleri alnarak tm snrlar blge halklarnn vizesiz geiine alacaktr. Bugne kadar gvenlik gerekesiyle zorunlu ge tabii klnan, kyleri ve mezralar yaklan ve halen byk ehirlerin varolarnda sefalete mahkm edilen vatandalarmzdan isteyenlerin bir an nce topraklarna geri dnmelerinin salanmas iin gerekli yasal, iktisadi ve gvenlik tedbirleri alnarak uygulamaya konulacaktr. Koruculuk sistemi kaldrlacaktr. Bir maduriyet yaamamalar iin korucular hayatlarn insan onuruna yakr ekilde idame ettirebilecekleri ilere kavuturulacaktr. rgtlerin silah brakmas ve yelerinin topluma kazandrlmas iin gerekli yasal dzenlemeler yaplacaktr.

19

YEN TRKYE YEN EKONOM

EKONOMK SSTEM DETRECEZ

TRKYE EKONOMSNN TEMEL YAPISAL SORUNLARI Kamunun birikim aygt olarak kullanlmas
Tanzimat Ferman ile balayan Batllama srecinin en belirgin zellii, kamunun blm aygt olmaktan kartlp birikim aygtna dntrlmesidir. Cumhuriyetin kuruluu ile birlikte devletilik resmi/anayasal politika haline getirilmitir. Daha sonra deiik dnemlerde farkl karakterler gstermesine ramen, bir ara her mahalleye bir milyoner slogan da retilerek, kamu kudreti ile zengin yaratma abas aralksz devam etmitir. ktidar sekinleri, yukardan aaya topluma ekil vermek iin devlet gcn kullanmaktadrlar. Bu ekilde tahakkm arac olan devlet kendine sosyal taban oluturmak iin belirli kesimlere deiik yollarla kaynak aktarmaktadr. Sonuta bir ksr dng ortaya kmakta; tahakkmc devlet zorunlu olarak birikim aygtna dnmekte, birikim aygt olarak alan devlet de doas gerei tahakkmc bir yap kazanmaktadr. Dn olduu gibi bugn de eski sistem partileri siyasetlerini bu anlay zerine kurmakta, tahakkm ve birikim arac olan devleti ele geirmek iin siyaset yapmaktadrlar. Bu nedenle Trkiyede serbest rekabete dayanan pazar ekonomisi ile halk iradesine dayanan zgrlk bir demokrasi bir trl tesis edilememektedir. Sonuta kazanan ve kaybeden pazardan deil, siyasetten kazanp kaybetmektedir.

Siyasi kaytlla karlk mali kayt dlk

Trkiyede bartl olup olmad, dini, mezhebi, etnik kkeni vb. kimlik esasl kstaslar dikkate alnarak ou zaman hukuka aykr bir ekilde vatandalar filenmitir. Fakat olay mali kontrole gelince devlet, kayt dzenini kendisi ortadan kaldrmaktadr. Vatanda ile devlet arasnda adeta siyasal kaytllk karl mali kayt dlk zerinde bir anlama salanmtr. Devlet, mali kayt dl kabullenme, hatta tevik etme karl, vatandalar zerinden siyasal tahakkmn kurmaktadr. Mali kayt dlk sonucunda ortaya kan mali ak, borlanarak kapatlmakta ve bu sayede belirli kesimlere kaynak aktarlmaktadr. Mali kayt dlk, devlet sekinlerine siyasi, devlete bor verenlere de ekonomik rant salamaktadr. Kayt ve belge dzeni oturtulup ticari aktiviteler kayt altna alnd oranda devlet gl olacaktr. Gl devlet demek otoriter, totaliter devlet demek deildir. Gl devlet, kayt-belge dzenini oturtan, vatandalarnn ticari-iktisadi aktivitelerini

20

kontrol edip bunlardan haberdar olan ve bu aktiviteleri adalet-hakkaniyet lsnde vergilendiren devlettir. Has Parti, mali kaytllk karl siyasal kayt dl teklif etmektedir. Siyasi adan zgrlkleri derinletiren ve genileten devletin mali adan her yerde var olmas salanacaktr

kiz aklar: Cari ak ve bte a

Cari ak ve bte a sorunu ekonomimizi, siyasetimizi, d politikamz ve savunmamz ipotek altna almtr. Bte a ierde, enflasyon ve faiz yoluyla geni halk kesimlerinden kk bir guruba kaynak aktarlmasna neden olmaktadr. Cari ak ise ierden darya kaynak aktarmak demektir. nk cari ak d borlanmay, d borlanma da darya faiz demeyi getirmektedir. Trkiye, Tanzimattan bu yana, halktan alp dar bir kesime, ierden alp darya aktaran bir soygun ve yama dzeni ile kar karya braklmtr. Halktan oy alarak iktidara gelen partiler, dar bir aznlk snf ile d menfaat gruplarnn talep, beklenti ve karlar dorultusunda politika retmeyi, halktan alp i ve d rantiyecilere vermeyi gelenek haline getirmilerdir.

Dnya Sisteminde Trkiyeye biilen rol

Trkiye ekonomisinin kmazda olmasnn en nemli nedenlerinden biri de dnya sisteminin Trkiyeye nerdii ya da dayatt modeldir. Trkiye, modern dnya ekonomik sistemi iinde yar-evre lkesi olarak konumlandrlm, IMF programlar ve deiik anlamalarla bu konumuna uygun eitli roller verilmitir. Kendisine dayatlan bu rol sonucunda 24 Ocak (1980) Kararlar ile Trkiye, arz ynl ekonomi olarak adlandrlan neo-liberal yeniden yaplanma program ile ucuz emek ve yksek kamu tevikleri ile desteklenen ihracata dayal byme modeline gemitir. Trkiyeye biilen rol kapsamnda eanl olarak hem siyaset hem de ekonomi kresel sisteme uyum salanmas amacyla dntrlmtr. Bu kapsamda Trkiyede siyasal ve ekonomik sistemin deitirilmesi iin deiik operasyonlar yaplmtr. Bunlar: 24 Ocak Kararlar ile kresel finans kapitalizme eklemlenme ve neoliberalizme geiin altyaps hazrlanmtr. 12 Eyll 1980 askeri darbesi ise 24 Ocak Kararlarn uygulatabilmek iin gerekletirilmitir. 28 ubat post-modern darbesi ile 2000 ve 2001deki ekonomik krizlerin siyasal alt yaps oluturulmu, finans sistemi ve ekonomisi kertilen Trkiye, IMF ve Dnya Bankas programlarna koulsuz teslim edilmitir. 1998den beri alt ayr hkmet iktidara gelmi ve genel seim yaplmtr. Buna ramen 1999da IMF ile imzalanan 17. Stand-by srekli yenilenerek de-

21

vam etmitir. Bu da temsili demokrasinin ve milli iradenin nasl by-pass edildiini aka ortaya koymaktadr. Trkiye ekonomisi neo-liberal deerler dizisi ile uyumlu olarak milli iradenin ve siyaset kurumunun belirleyicilii dna kartlmtr. IMF Programlar ile ekonomi politii tayin ve tespit yetkisi, siyasal iktidarlardan alnd gibi bamsz dzenleyici ve denetleyici st kurullar araclyla da bu sistem srekli hale getirilmitir. Merkez Bankas Kanununda yaplan deiiklik ile para politikasn tayin ve tespit yetkisi, siyasal iktidarn ve dolaysyla parlamentonun inisiyatifi dna kartlarak yabanc sermayenin talep, beklenti ve karlarna uygun olarak belirlenmektedir. Kamu ekonomisinin piyasa lehine kltld bir ortamda ekonominin asl belirleyici unsuru yabanc sermaye dinamii olmutur. Cari a finanse eden yabanc sermaye, ayn zamanda dviz kuru, faiz oran ve ekonomik byme oranlarn da belirleyen tek deiken haline gelmitir. Trkiye ekonomisi giderek lke gerek ve gereklerine yabanclaan bir zellik kazanm, byme, faiz vb. makro verilerde iyileme saland dnemlerde bile halkn sosyal refah gerilemeye devam etmitir.

Sonuta Trkiye ekonomisi, IMF, bamsz Merkez Bankas, st kurullar, yabanc sermaye basks ve zelletirme araclyla kresel finans kapitalizminin en rahat operasyon yapabildii ve en yksek gelir salad bir yapya dntrlmtr. Bylece yurtta mteri, devlet de uluslararas sermayenin tahsildar haline gelmitir.

FSHER-DERV-ERDOAN EKONOMS: TEZGHIN DAILMASI

Kemal Dervi zamannda balatlan ve Ak Parti hkmetleri tarafndan da harfiyen uygulanan makro ekonomik model u ekilde ilemektedir: Kamu maliyesinin tm dikkat ve abalarn ncelikli olarak i ve d borcun zamannda ve tam denmesine hasretmek, kamu maliyesini borcu dndrme/evirme ilevine indirgemek, net bor deyicisi olmak, Yksek reel faiz-dk kur garantisi ile dardan temin edilen fonlarla d ykmlklerin (d bor anapara ve faiz demeleri) ve ithalatn karlanmasn salamak, Temel kamusal hizmetlerin piyasalatrlarak kamunun zel sektr lehine kltlmesi ve kamunun ekildii alanlar kresel sermayeye (imtiyaz tekellerine) terk etmek, Kamu irketlerinin satndan elde edilen bedellerle i ve d borcu demek, Artan isizlik, yoksulluk ve fakirliin muhtemel tepkiselliini gidermek iin sosyal yardm programlarn hayata geirmek.

22

Dervi- Erdoan uygulamalarnn ekonomimizde yol at ykmlar: D bor ve cari akla byme esasna dayanan bu modelle ncelikle retim d talebe (ihracata) bal hale getirilmitir. talep d borca baml hale getirilmitir. Yksek reel faiz/dk dviz kuru politikas, dardan dviz cinsi borlanarak ierde TL cinsi bor vermeyi tevik etmitir. Firmalar dardan yksek tutarda dviz cinsi bor alarak ierde bunu TLye evirip bankalara mevduat olarak yatrmlardr. Bankalar ise bu mevduat bata kredi kart ve tketici kredisi olarak i tketimin finansmannda kullanmlardr. Bunun sonucunda hem retim hem de tketim darya baml hale gelmitir. Eitim, salk, enerji, ulam vb. temel kamu hizmetlerinin kamusal nitelikleri kaldrlarak bu alanlar piyasann insafna terk edilmitir. Ak Parti iktidarlarnda devam ettirilen ekonomik model sonrasnda devlet artk eit vatandalarn oluturduu bir siyasal unsur olmaktan ziyade mteriler grubunun yn verdii bir piyasa aktr haline gelmitir. Devletin nitelii deimitir. Artk kamu hizmeti, kamu yarar, kamu beklentisi gibi kavramlar yerini piyasaya brakmtr. thalata rakip sektrlerde retim ve yatrmlar gerilemitir. Dardan dviz cinsi borlanp ierde TL cinsi bor vermek cazip olduundan d borlanma artmtr; eskiden sadece devlet borlu iken imdi herkes borlu duruma gelmitir. tketim arlkl olarak ithalata ynelmitir. tketim, bankaclk sisteminin dardan temin ettii fonlarla kredi kart ve tketici kredileri eklinde finanse edilmitir. Sanayi youn sektrler tasfiye olurken, emek-youn sektrlerde kayt d ve ucuz emek maliyetine dayal retim gelitirilmitir. Yanl kamusal tevik sistemi sonucunda tarm ve sanayi sektr d rekabete dayanamayp tasfiye srecine girmitir.

Bu ykmlarn halkmzn gndelik hayatndaki karl u ekildedir:

i olan iini, tezgh olan tezghn kaybetmitir. ini kaybetmeyen daha dk kazan elde etmeye mecbur kalmtr. Herkes kendisine ait olmayan kaynaklardan tketmeye balamtr, yani borla finanse edilen bir saadet zinciri olumutur. Toplumun nemli bir kesimi de yardmlarla geinmeye mahkm edilmitir.

23

Bu dnemde yukarda sralanan sorunlar oluurken gelecekte ortaya kacak olan riskler unlardr: Srdrlemez boyutlara ulaan sosyal gvenlik sistemi aklar, Byk enerji krizleri, Tarm sektrnde devam eden kriz ve gda gvenlii, Plansz gelien ve rant zerinden eitsizlikler reten kentleme, Yurtd sermaye giriinde olas bir daralma durumunda 2001 krizinden daha ar sonular retecek yksek cari ak ve d bor stoku, Halk borluluunun artmasnn getirecei iktisadi ve sosyal problemler, Yoksulluk ve yoksunluun giderek artmas, Dnya ve blge leinde ortaya kan problemlere kar ar krlgan ekonomi gibi risklere de hibir hazrlk yaplmamtr.

AKP iktidarlarnda ekonominin temel sorunlar zlememitir. Borsa endeksi, dviz ve altn fiyatlar ile iirilmi byme rakamlaryla deil de sosyal refah lt alarak mevcut iktidar deerlendirdiimizde Trkiyenin temel sorunlarnn zlemedii ortadadr.

Gelir, servet dalm ve beeri gelime endeksi dzeltilememitir Trkiye ekonomisinin byme gsterdii 2002-2010 yllar arasnda gelir dalm bozukluu giderilmedii gibi alt gelir gruplarnn kullanlabilir gelirden ald pay daha da azalmtr.

Nfusun en fakir % 20lik kesimi kullanlabilir gelirin % 5ine sahipken, en

zengin % 20lik kesimi % 50sine sahiptir. En fakir % 20lik kesimin kullanlabilir gelirden ald pay % 7,5 orannda azalmtr.

Trkiyede 10 yl iinde dolar milyarderleri saysnn 5ten 38a kmas da

sembolik ama uygulanan politikalarn kimlerin lehine olduunu gstermesi bakmndan anlaml bir veridir. Yani AK Parti dneminde zengin daha zengin, fakir daha fakir olmutur.

Birlemi Milletler tarafndan her yl yaynlanan Beeri Gelime Endekslerine

baktmzda Trkiyedeki bu arpk tablonun vahameti ak bir ekilde ortaya kmaktadr. Dnyann en byk ekonomileri arasnda 17. olan Trkiye, kii bana milli gelir sralamasnda 57. sradayken Beeri Gelime Endeksinde 83. sradadr.

Fisher-Dervi-Erdoan program 10 yldr uygulanmaktadr. Trkiyede bugn Ba-Kur emeklisi, SSK emeklisi, sosyal gvenceden mahrum ii, isiz, muhta, gsz ve kimsesizlerden oluan toplam 21 milyon 684 bin insann geliri asgari cretin altndadr. Bunun anlam Trkiyede hane halknn % 20sinin artk snf alt (under-class) diye nitelenebilecek bir durumda yaaddr. Trkiyenin bymesi, ekonomik koullarnn iyilemesi bu insanlarn refahna hibir katk yapmamtr.
24

 TK rakamlarna gre 2008 ylnda % 16,7 olan yoksulluk snr altnda vatandalarn oran 2009 ylnda % 17,1e kmtr. TKin yoksulluk rakam yerine TRK-in rakamlar dikkate alndnda Trkiyede halkn % 24nn alk, % 85nin yoksulluk snr altnda yaad grlmektedir.

2002 yl sonunda bankalardaki mevduatn % 27,3 1 milyon TL ve yukar hesaplardan oluuyordu. Bu oran 2010 yl sonunda % 46,5e kmtr. Ayn ekilde 2002den 2010a gelindiinde 1 milyon TL ve st paras bulunan mudilerin says 14 bin kiiden 30 bin kiiye kmtr. Bunun anlam Trkiyede artan servetin nemli bir ksmnn 16 bin yeni zengin tarafndan paylalddr. Artk toplumsal servetin yarya yakn ksm 30 bin civarndaki zadegna aittir.

Bu zadegnlar, retim, yatrm ve ticaret yaparak deil, arlkl olarak imar

tadilatlar ile gerekletirilen kentsel rantlar, daha nce verilen enerji ve maden ruhsatlarnn yksek bedellerle devredilmesi ve eitli kamu hizmetlerinin zelletirilmesi ile zenginletirilmitir. Bu durum toplumun/ekonominin retken kapasitesini olumsuz ynde etkiledii gibi iktisadi ahlak da tahrip etmitir.

AK Parti dneminde kullanlan kaynaklar heba edilmitir

Ak Parti dnemi boyunca kullanlan kaynak, hibir Trkiye Cumhuriyeti hkmetine nasip olmamtr. Baka bir lkede kullanlan bu kaynaklarla yeni bir lke ina edilebilecekken mevcut iktidar bu kaynaklar verimsiz ve ksr bir anlayla heba etmitir. 2002 yl sonundan 2010 yl sonuna kadar; Scak para olarak Dorudan yabanc sermaye olarak D borlanma 87, 2 milyar dolar, 134,1 milyar dolar, 138 milyar dolar olmak zere

8 ylda 359, 2 milyar dolar toplam d kaynak kullanlmtr. Ayn dnemde i kaynak olarak; zelletirme gelirlerinden 30 milyar dolar, bor artndan 148 milyar dolar, GSMH ve ithalat artndan kaynaklanan ek vergi gelir art olarak 100 milyar dolar olmak zere 278 milyar dolar toplam i kaynak kullanlmtr.

8 ylda kullanlan toplam i ve d kaynak 637, 2 milyar dolardr. Japonya ve Almanya 1945 sonras, Gney Kore ise 1960 sonras bu kadar kaynakla kendi lkelerini yeniden ina ettiler. Oysa Ak Parti bu kadar kaynakla 8 ylda ortalama yllk % 4,9 orannda byme salamtr. Bu byme oran ise Cumhuriyet dnemi ortalama byme rakam kadardr.

25

Byme dnemleri: Muhtelif Dnemler 1923-2009 1950-2009 (ok Partili Dnem) 1950-1960 Demokrat Parti 1966-71 Demirelli Yllar 1983-91 zall Yllar 2003-2010 AK Parti Byme % 4,8 5 7,3 6,5 5 4,9

Yabanc sermaye yatrm ve istihdama dntrlememitir

Trkiyeye 2003-2010 yllar arasnda toplam 71 milyar dolar dorudan yabanc sermaye girii olmutur. Gelen dorudan yabanc sermayenin % 80i, d ticarete konu olmayan yani ihra edilerek dviz kazandrmaya olanak salamayan mal ve hizmetlere yatrlmtr. Dorudan yabanc sermaye yeni yatrm yapp istihdam ve teknoloji salayc katk salamamtr. Nitekim 2003-2009 yllar arasnda henz kr transferleri tam anlamyla balamad halde dorudan yabanc sermaye 11 milyar dolar net kr transferi yapmtr. Yabanclar iletiim ve bankaclk gibi reel ekonomiyi dorudan belirleyen stratejik hizmet sektrne yatrm yapmlardr. Dorudan yabanc sermaye Trkiyenin ksa vadede cari an kapatmakta, ancak orta ve uzun vadede kr transferleri nedeniyle cari a arttrmaktadr. zelletirmeler sonrasnda KTler araclyla devletin elinde olan dzenleyici stnlk birka yabanc firmann eline gemitir. Daha nce devletin tekel olarak ynettii sektrleri imdi yabanc irketler tekel olarak ynetmeye balamlardr.

Uygulanan dk kur-yksek reel faiz politikasyla reel sektr kertilmitir

Sabit dviz kurundan esnek dviz kuru sistemine geilmesi ile birlikte finansal sistem, scak para girileri ile kresel finansal kapitalizmin insafna braklmtr. Esnek kur ad altnda dk tutulan ve hkmet tarafndan ekonomik baar gstergesi olarak lanse edilen dk dviz kuru ile lkedeki rekabeti retim yaps bozulmutur. Dk kur ile birlikte uygulanan yksek faizler scak para giriini artrm, yabanc sermayeye yksek miktarda faiz ve kur geliri transferi salanmtr.
26

Scak para akmlar dviz bolluuna yol aarak dviz kuru zerinde bask oluturmu bu da lke ekonomisinin rekabetini olumsuz ynde etkileyerek d ticaret an artrmtr.

Trkiyenin Aklar: MLYAR DOLAR DI TCARET AII CAR LEMLER AII YABANCI SERMAYE GR REZERVLER 1950-2002 193,6 45, 8 43,3 2, 1 2003-2010 279, 6 187, 2 250, 6 65, 2

8 ylda darya kr pay ve faiz olarak net 89 milyar dolar kaynak aktarlmtr. Trkiyenin d leme olan ykmllkleri, 148 milyar dolardan 457 milyar dolara karken; net d pozisyon a da 85 milyar dolardan 282 milyar dolara kmtr. Yani d lemle yaplan ticaret ve sermaye ilemlerinden sonra Trkiye da kar net 282 milyar dolarlk bir akla kar karya braklmtr. Trkiye ekonomisi, son 8 ylda yllk ortalama 10 milyar dolar darya net kaynak aktarmtr. Atatrk Barajnn ina maliyetinin 4,5-5 milyar dolar olduu dikkate alndnda her yl darya net olarak 2 Atatrk Baraj kadar kaynak aktarlmtr.

Kamu i bor stoku azaltlamamtr

Kamunun kulland i kaynaklarn maliyeti asndan olaya bakldnda kamu gelirlerinde art, kamu giderlerinde azal olarak tarif edilen sk maliye politikas ve yksek zelletirme gelirlerine ramen kamu i bor stoku azalmamtr. Kamu btesi daha ok i tketim ve ithalat zerinden alnan vergilerle denkletirilmeye allrken kamunun a hane halknn ve toplumun ana dntrlmtr. Yani eskiden devlet borlandrlrken imdi devletin yannda vatanda da borlandrlmaktadr.

Faiz demeleri azaltlamamtr

Ak Parti iktidar da dier iktidarlardan farkl olmadn, fakirden alp zengine verme sisteminde herhangi bir deiiklik yapmamtr. Dnem boyunca toplam 620, 5 milyar TL rantiyeye yaplan demeye karlk yalnzca 54, 6 milyar TL sosyal harcama yaplmtr.

27

Hazineden yaplan i bor faiz demeleri aadaki tabloda gsterilmitir. Yllar (Milyar Dolar ) 1975 2000 1999 2002 2003 2010 Toplam Faiz demeleri 127 125 294 Yllk Ortalama Faiz demeleri 5 31 36, 8

Ak Parti iktidar ylda ortalama 36,8 milyar dolarlk i bor faiz demesi yapm ve zengini zengin etme alkanlna devam etmitir.

stihdam sorunlar zlememitir

2002 yl sonunda 3.493 bin kii olan toplam isiz says 4.859 bin kiiye kmtr. 2003-2010 dneminde ekonomi toplam % 39, 5 orannda reel olarak byd halde ayn dnemde isizlik % 48, 8 orannda artmtr. Yani byme istihdama yansmamtr. sizlikte daha vahim olan durum ise 2002de % 20, 5 olan gen isizlik orannn 2009da % 25,3e kmasdr. 2002de yksekokul mezunu isiz says 290 bin kii ile % 11,1 orannda iken 2009da 852 bin kii ile % 13,5 oranna ykselmitir. gcne katlmn % 48,8 olduu Trkiyede istihdam oran % 42,4tr. Yani aktif nfusun ancak % 42,4 almaktadr. alanlarn ise % 43,5i herhangi bir sigorta gvencesi bulunmamaktadr. Toplam 9.996 bin kii asgari cret alt bir cretle kayt d olarak almaktadr. Tarm sektr 2003 ylnda 7.385 bin kii ile istihdamn yzde 34n olutururken, 2009 ylnda tarmsal istihdam yzde 24 oranyla 5.144 bin kiiye dmtr. Sadece son 7 ylda tarmda alan 2,2 milyon insan iini kaybetmitir. 2002 ylnda 5.250 bin kii (toplam istihdamn yzde 25i) kendi hesabna alyorken bu rakam 2009 ylnda 4.532 bin kiiye (toplam istihdamn yzde 20si) inmitir. Kullanlan rekor dzeyde i ve d kaynaa karlk olarak istihdam yapsnda olumlu bir deiiklik olmamtr.

Blgeler aras gelimilik farklar giderilememitir

Ak parti dneminde blgeler aras gelimilik farknn giderilmesi kamu politikalar yerine, piyasa dinamiklerine braklm ve sonuta gelimilik fark daha da artmtr. Trkiyenin zellikle Dou, Gneydou, Karadeniz blgeleri ile Anadolunun Krkkale-ankr-Nide geni, Ege ile Akdenizin i blgeleri lke kalknmlk dzeyinin ok gerisinde kalmlardr.

28

Nfusun yzde 16sn barndran 21 Dou ve Gneydou ilinin ulusal gelirden ald pay 1980de yzde 8,2, 2001de yzde 7 iken 2009da yzde 6ya inmitir. Ulusal gelirin yzde 28ine sahip olan stanbuldaki kii bana milli gelir ile Dou-Gneydoudaki kii bana milli gelir arasndaki fark kattan fazla olmutur. Tarm ve hayvancln tasfiyesi ve blgedeki KTlerin zelletirme nedeniyle yok edilmesi Dou ve Gneydounun geri kalmln yapsal hale getirmitir.

Fertler, aileler ve irketler ar bor yk altnda ezilmektedir

2003 ylnda 50,7 milyar dolar olan reel sektr firmalarnn dviz cinsi borlar 2010 yl nc eyreinde 173 milyar dolara ykselmitir. Ayn dnemde reel sektr firmalarnn dviz cinsi pozisyon a da 20,5 milyar dolardan 89 milyar dolara kmtr. Ar bir dviz cinsi bor yk altnda olan reel sektr, dardan bor temin etmedike mevcut bor stokunu dndrememekte ve dolaysyla yatrm da yapamamaktadr. Reel sektr firmalarnn borlar z kaynaklarn am ve toplam gelirlerinin % 20sini bor anapara ve faiz demelerine ayrmak zorunda kalmlardr. Bu kadar ar i ve d bor yk altnda olan byk sermayenin istihdam sorununu zc yatrmlar gerekletirmesi imknsz hale gelmitir. AK Parti iktidarnda halkn geni kesimlerinin gelir dzeyi ykseltilmemitir. Devletin yannda vatandalarn da borlandrlmas sonucu halkn srtndaki bor yk kii bana milli gelir artndan daha fazla artmtr.

AKPNN BOR KARNES bor (milyar dolar) D bor (milyar dolar) Kredi kartlar (milyar dolar) Tketici kredileri (milyar dolar) Toplam bor (milyar dolar) Kii bana bor (dolar) Kii bana GSYH (dolar)

2002 91,7 129,5 2,7 1,4 225,3 3.413 4.225

2010 228,2 282,3 28,5 118,6 657,6 8,920 5.488

Art Tutar Art Yzdesi % 136,5 152,8 25,8 117,2 432,3 5,507 1,233 148,9 118 955,6 8.357 191,9 161,4 29,2

Dviz kuru deiimi ve enflasyondan arndrlm gereki kii bana gelir, 2002 ile 2010 yllar arasnda 1.263 dolar artarken kii bana bor 5.077 dolar artmtr. Aileler borlanarak tketen bir hale getirilmitir. Devlet gibi her birey, aile ve irket gelirlerinin ounu bor faizine yatrmak zorunda kalmlardr.

29

Adaletsiz vergi sistemi dzeltilememitir

2002 ylndan bu yana uygulanan ekonomi politikalar sonucu vergi adaleti ilkesi tamamen terk edilmi ve giderek vergilerin nemli bir ksm dolayl vergilerden (KDV, TV) oluurken; devlet, vergi alnmas gerekenlerden bor almaya devam etmitir. Devletin bte araclyla toplayaca vergilerin % 70i dolayl vergilerden olumaktadr. Bugn Trkiyede dnyann en pahal benzinini kullanmamzn nedeni bu dolayl vergilerdir. Kamu, alt gelir gruplarnn gelirlerinin nemli bir ksmna dolayl vergi olarak el koyarken alt gelir gruplar da ayn refah seviyesinde kalabilmek iin harcamalarn arlkl olarak tketici kredileri ve kredi kartlar ile finanse etmektedirler. AK Parti hkmetleri dneminde yerli retim aleyhine ithalat tevik edilmi ve buradan alnan vergilerle bte finanse edilmitir. Dier yandan alt gelir gruplar yksek oranda vergilendirilerek kamu a kapatlmaya allmtr. te dzeldii iddia edilen bte rakamlar mucizesinin iyz budur. Trkiyedeki gelir vergisinin vergi iindeki oran % 22dir. Gelir vergisinin % 60 ise bordrolu olarak altrlan 13 milyonu akn memur ve iilerden alnmaktadr.

Tasarruf ve yatrm kabiliyeti artrlamamtr

lkenin kalknp kalknmad, vatandalarn zenginleip zenginlemediinin en nemli gstergelerinden birisi de yatrm ve tasarruf eilimlerindeki deiimdir. Vatandalarn gelir dzeyinin ykseldii ve gelir dalmnn dzeldii durumlarda toplam tasarruflarn GSYHye oran artmakta, artan tasarruflara bal olarak da yatrmlar artmaktadr. Trkiyenin 2000-2010 yllar aras tasarruf-yatrm dengesine bakldnda unlar grlmektedir: 2000 ylnda toplam tasarruflarn GSYHye oran % 18,4 iken 2010 ylnda artan yoksullama ve gelir dalm adaletsizliine bal olarak bu oran % 12,6ya inmitir. Ayn ekilde toplam yatrmlarn GSYHye oran da % 21,2den % 17,82ye inmitir. Ak Parti dneminde Trkiye, giderek daha az tasarruf eden, daha az yatrm yapan ve mevcut yatrmlarn da arlkl olarak d kaynaklarla finanse eden bir lke olmutur.

30

HAS PARTNN EKONOM ANLAYII

Has Parti olarak biz ortak dorunun/marufun peinde olan bir heyetiz. Maruf, esasta iyiliklerin yaygnlaarak herkesi kuatmas halidir. Ekonomi, devlet ve sivil toplum da dorunun yaygnlamas iin olmaldr. Bugn dnyay kuatan ekonomik ilikilerin temel amac krdr. Bu sistemde insan, toplum, devlet, ekonomik faaliyetler dhil her ey kr iin aratr. Devlet ou zaman gllerin elindedir, onlarn karna kullanlr. Has Parti, birikim aracna dnm olan devlet yerine kerim devleti savunuyor. Kerim devlet, halkn sosyal ve iktisadi yaamn gvence altna alan devlettir. Devlet ve toplum fikrinin deimesi gerektiini sylyoruz. Bunun iin yeni bir kamu fikrine ihtiya var. Bize gre kamu, hkmet/devlet denilen aygtn tesinde ve stnde bir alandr. Kamu devlete deil halka ait olandr. Kamu kar dendiinde tm halk iin, herkes iin, tm varlklar iin iyi olan anlalr. Bylesine bir kamu fikri, bireylerin ve bata hkmet olmak zere kurumlarn sorumluluklar ve snrlarn belirler. ktisadi faaliyetlerde de bu kamu fikri esas olacaktr. Bu kamu fikrine gre, insanlarn bir ksm dier insanlarn aleyhine ve onlara ramen nimetlerde ve iktisadi srelerde imtiyaz talep edemeyecei gibi, bir ksm devletler ve toplumlar da dierleri aleyhine ve onlara ramen bir hegemonik dzen tesis edemez. Hibir kurum ve kii iinde yaad topluma ve evreye zarar verecek ekilde ayrcala sahip deildir. Bu ekilde bir kamu fikrine sahip olan Has Parti, etkin ve demokratik bir kamu ekonomisi ngrmektedir. Kamu, retim ve ticari ilikilerde katlm, saydamlk ve gler arasnda eitliin salanmas iin gerekli tedbirleri almakla ykmldr. Bize gre servetin ve deerin kkeni insan ve toplumdur, kamusallktr. Herkes bir ekilde retim ve paylam srecinde bulunma hakkna sahip olmaldr. Yoksulluun ve eitsizliklerin sebebi, iktisadi srelere katlm eksiklii ve yanl kurgulanm katlm biimleridir. Has Parti, iktisadi ilikilerin demokratikletirilmesinin zorunluluuna inanyor. Servetin belirli eller arasnda dnp dolaan bir tahakkm arac olmaktan kartlmas ve toplumun ortak iyilii iin kullanlmas ancak bu ekilde mmkn olabilir. nsan, kendisini dier insanlarn halinden ve geleceinden soyutlayamaz. Toplum da insann hali ve geleceinden sorumludur. Ortak dorunun tesisine ynelik ekonomik ve toplumsal faaliyetler, dinamik bir katlm ve var olma hali ile mmkndr. Bu kamu fikrinin sonucu olan kamu ahlak, kendin iin istediini bakas iin de istemeyi gerektirir. Burada sz edilen ahlak sadece bireysel sorumlulukla snrl bir ahlak deildir. Ahlak, yaanan hayat zerinden tanmlanr. Byle olunca da, alma ve emek dnda imtiyaz ve rant peinde komak bu ahlak lleri iine giremez. Has Parti, bylesine bir kamu fikri ve kamu ahlaknn gelimesini destekleyecek, iktisadi faaliyetlerin bu erevede yrtlmesine gayret gsterecektir.

31

Bunun iin ncelikli olarak insan, tabiata, yaad meknlara ve hemcinslerine yabanclatran cari ekonomik ilikilerle hesaplamak gerekir. Sadece uygulama ekilleri ve uygulayan aktrlere deil bizzat sistemin kendisi ile hesaplamak gerekmektedir. Mevcut iktisat ideolojisinin savunucular ekonomik etkinliklerin ancak adaletten feragat edilerek mmkn olacan iddia ediyorlar. Biz, bu iddiann aksine blmde adalet ile ekonomik etkinlik ve verimliliin birlikte olabileceini sylyoruz. Eer insanlar, kendi gelecekleri ile ilgili karar srelerine dhil olurlarsa imtiyaz modelleri ve tahakkm ilikileri ortadan kalkar. Has Parti, karar srelerine ve ekonomik faaliyetlere halkn tamamn katarak imtiyaz ve tahakkm ilikilerini aacak ve adil bir toplumsal dzen tesis edecektir.

Ekonomi programmz ynlendiren deerler:

Tm insanlar onurludur, herkesin onuru gvence altna alnmaldr. nsanlar evrendeki tm nimetlerin eit ortadr. Bireyler kendilerine layk grdklerini bakalar iin de layk grmelidirler. Tm iktisadi sreler, insann hemcinsleri ve evresiyle salkl ve kalc bir iliki kurmasn salamaldr.

Ekonomi programmzn taahhtleri:

nsanlarn zgrl, eitlii ve kardelii temelinde adalet ilkesi gzetilecektir. Toplumun dileyen tm yelerini kapsayacak bir retim yntemi gelitirilecektir. Tm kaynaklar harekete geirecek ve deerlendirecek bir byk vizyon sergilenecektir. Btn bunlar salayacak idari yaplanmalar ve hukuki dzenlemeler gerekletirilecektir. Ekonomik performansn kriterleri, tahakkm ve imtiyazlarn kalkmas, toplumsal adaletin gereklemesi olacaktr.

Ekonomi programmzn hedefleri:

zgr ve gvenli bir toplum olmak, Ayrmcl ve yoksunluklar ortadan kaldrmak, sosyal adaleti tesis etmek, almak isteyen herkese istihdam salamak, alma hayat koullarn iyiletirmek, ktisadi sreleri evreye uyumlu hale getirmek,
32

Kentlemenin insani yaam koullarna uygun olmasn salamak, Genleri ekonomik srelere dhil etmek, Sivil toplumu glendirmek, Kamu fikrinin icracs olacak dinamik bir kamu ynetimi tesis etmektir.

33

EKONOM POLTKALARIMIZ Katlmc yerel kalknma modeli

Trkiye az gelimiliinin birok nedeni bulunmakla birlikte temel nedenlerden biri ulusal mutabakatla eksenleri iyi belirlenmi, sreklilii olan, etkin bir toplumsal kalknma stratejisinin uygulanmamasdr. 80 yldr uygulanan merkezi, brokratik, ilkel birikimi ne kartan kapitalist kalknma modeli, Trkiye ekonomisini tamamen da baml finans piyasas hkimiyetine brakm, fason retim yapan bir taeron haline getirmitir. Endstrilemeye dayal kalknma anlay yerine, kamu kaynaklarna dayal ilkel birikim yoluyla zenginleme her ne kadar belirli bir kapitalist snfn ortaya kmasna yol amsa da, 80li yllardan itibaren yaanan baz deiikliklere ramen, bu snfn risk stlenerek yenilik yapan ve gelime peinde koan mteebbis/giriimci bir snfa dnmesini salayamam, retken glerin nn ama ve retim dzeyini artrmada baarl olamamtr. Ekonomi ynetimi, eitli bakanlklar iinde yer alan birbirinden farkl birok kurum ve kurulu tarafndan paylald iin, kendi iinde btnlk arz eden, kaynaklar israf etmeyen, etkin bir ekonomi politikasn tayin/tespit ve uygulamada baarszla batan mahkm olmutur. Has Parti olarak ekonominin ynetilebilir hale gelebilmesi iin yeni kalknma modeli ile birlikte ezamanl yeni bir kamu rgtlenme modeline geii salayacaktr. Ekonomi ile ilgili yapacamz kurumsal dzenlemeler unlardr: Merkezi dzeyde: Ekonomi ile ilgili tm kamu kurum ve kurulular kurulacak olan Ekonomi ve Kalknma Bakanl ats altna alnacaktr. Hazine Mstearl ile Maliye Bakanl birletirilecektir. Sanayi ve teknoloji ile ilgili birimler Sanayi ve Teknoloji Bakanl altnda yaplanacaktr. Makro ekonomi ynetiminin merkezi dzeydeki kararlar dndakiler Kalknma Ajanslarna devredilecek, koordinasyon grevi Ekonomi ve Kalknma Bakanlnda olacaktr. Bu erevede yatrm ortamnn iyiletirilmesi ve yatrm kararlarnn etkinletirilmesi amacyla Kalknma Ajanslarna blgesel dzeyde izin ve ruhsat karma yetkisi verilecektir. stlendii icrai grev ve yetkiler ilgili Bakanlklara braklarak, DPT etkin bir think-tank ve strateji gelitirme merkezi haline getirilecektir. DPT, Kalknma Ajanslarnn koordinasyonu ve denetimlerini yapacaktr. TKe zerk bir stat kazandrlacaktr. TK tarafndan retilen verilerin her trl siyasal mdahaleden arndrlmas ve salkl veri retimi salanacaktr.
34

st Kurullar giderek klasik bakanlk tipi rgtlenme modelinin alternatifi haline gelmitir. Sorumlu Bakanlara kar, yetkili-sorumsuz st kurullar; grevyetki ve sorumluluk dengesinin bozulmasna, kamu ynetiminin brokratik adacklar eklinde blnerek paralanmasna, etkin ibirlii ilkesinin yok olmasna, temel ekonomik politikalarn yrtlmesinde gecikme ve yetki ekimelerine yol amaktadr. st Kurullarla ilgili ereve kanun kartlacak ve kurul yeleri Denetim Meclisince seilecektir. st kurullarn, hkmet politikalar, kalknma plan ve yllk programlara tabi olmalar salanacaktr. TOBB, TESK, Ziraat Odalar gibi kamu kurumu nitelii tayan meslek rgtlerine zorunlu yelik kaldrlacaktr.

Yerel / blgesel dzeyde: Her yl ortalama olarak GSYHnin % 1,5i kadar kaynaa mal olan eitli tevik, muafiyet ve istisnalar ile fon transferlerinin merkezden tayin ve tespiti terk edilerek, tarmsal destekler hari, tm kamusal tevik ve destekler, Kalknma Ajanslar araclyla yrtlecektir. Bylece kalknma, demokratikleecek ve yerelleecektir. Bu amala, 5449 Sayl Kalknma Ajanslarnn Kuruluu, Koordinasyonu ve Grevleri Hakknda Kanun yeniden dzenlenecektir. Kalknma Ajanslarnn karar organ Kalknma Kurulunun yelerinin 1/3 mahalli idareler seimlerinde dorudan seimle, 1/3 blgedeki ekonomik aktrlerce, 1/3 de yerel kamu kurulular alanlar arasndan l Meclislerince seilecektir. Ayrca, DPT tarafndan her dnemde blgedeki il says kadar planlama uzman, doal kalknma kurulu yesi olarak Kurulda grevlendirilecektir. DPTnin koordinatrlnde tm kalknma ajanslarnn katlm ile lke genelinde ekonomik veritaban hazrlayacaktr. Kalknma Ajanslarnn hazrlayaca blge kalknma planlar, blgesel rekabet edebilirlik ve ulusal stratejiler ile ilikisi asndan DPT tarafndan denetlenecektir. Kalknma Ajanslarnn btelerinin en az % 10u eitimli genlere, % 10u esnafa, % 10u da sosyal ierikli projelere tahsis edilecektir.

Kalknma Ajanslarnn Finansman Trkiyede merkezi otorite tarafndan datlan kaynaklarn byk bir ksm yatrm ve retime gitmemekte, sadece belirli kesimlerin kamu araclyla zenginlemesine sebep olmaktadr. GSYHnn % 1,5ine tekabl eden bu kaynan miktar yaklak 15 milyar dolardr. Ayrca oda ve borsa eklindeki mesleki rgtlerin zorunlu yelik aidatlar ve deiik adlarla topladklar parann miktar da 2 milyar dolardr. Bu parann yaklak drtte biri de nakit olarak atl durmaktadr. Bu meyanda; her trl kamu tevik, destek, vergisel muafiyet ve istisnay kaldrp her yl GSYHnin % 2si orannda bir kayna Merkezi Ynetim Btesine Kalknma Transferleri olarak koyacaz ve bu kayna Kalknma Ajanslarna aktaracaz.
35

arpan etkileri de hesaba katldnda bu kaynak 2010 rakamlar ile asgari 20 milyar dolar olacaktr. Kalknma Ajanslar bu ekilde yeniden kurulduktan sonra elde edilecek kazanmlar unlardr: Destek, tevik, vergisel muafiyet-istisnalar sayesinde kamu kaynaklaryla zenginleme nlenecektir. lkenin blgesel dokusuna uygun bir retim yaps ortaya kacaktr. Tekelci yaplar yerine KOB tipi retken gler ortaya kacak, bu da sermayenin tabana yaylmasn salayacak ve servetin belirli kiiler arasnda dnp-dolaan bir g olmasn engelleyecektir. Byk Saylar Kanununa uygun olarak ok sayda kk ve orta boy iletme yatrm ynlendirecek, bu da hem rekabeti hem de sosyal adaleti artracaktr. Kamu ve Kalknma Ajanslar marifetiyle byk irketler, teknoloji ve Ar-Ge almalarna ynlendirilecek, bu ekilde ulusal sanayi ve teknoloji alannda yeni gelimeler kaydedilecektir. Says 5 milyonu bulan meslek lisesi ile faklte ve yksek okul mezunu genler retken alanlarda kendi iinin sahibi olma imknna sahip olacaklardr. Kalknmann plan, uygulama ve desteklerinin yerellemesi demokrasiyi derinletirip siyasal katlm artracaktr. Tm retici yaplar ajanslara ye olacak ve yerinden tevik ve denetime gireceklerdir. Bu ekilde bata esnaf ve kk reticiler olmak zere kayt d tm ekonomik birimler kayt altna alnarak kaytl ekonomi tevik edilmi olacaktr.

Snr Aan Sinerji Koridorlar

Kresel kapitalist sistemin tkanmas ve dnya leinde yaanmakta olan ekonomik krizin, sosyo-ekonomik olarak birok alt-st olua sahne olacan ngrmek yanl olmayacaktr. Yakn zamanda dnya ve blgemiz (Gney/Dou Avrupa, Ortadou, Avrasya) apndaki retim (mal ve hizmet) hiyerarisindeki deiimlere hep birlikte tank olacaz. Mevcut hiyerarinin rn olan eski i blmnn yerini yeni dizaynlar erevesinde bambaka i blmlerine brakmas kanlmaz grnyor. Blge halklar olarak eer yeni dzende ortak geleceimiz konusunda sz sahibi olma iddiamz olacaksa, bekle-gr yaklamndan kurtulmamz gerekir. Has Partinin, bu sorunlar amak iin izleyecei stratejilerden biri, Snr Aan Sinerji Koridorlarnn hayata geirmektir. Snr Aan Sinerji koridorlar hem retim

36

alanna hem de tketim pazarlarna snrlayc etkisi olan siyasi snrlarn almas ve blge ekonomilerinin atlm yapmasnda nemli bir katalizr etkisi olacaktr. Kresel kapitalizmin dnyaya ykledii krizlere ancak kresel direnilerle kar durulabilir. Has Parti, Trkiye halknn bar, zgrlk, adalet ve refah araynn ancak komu, blge ve nihayet tm dnya halklar ile birlikte gerekleebileceine inanmaktadr. O nedenle iktidarmzda blge lkeleri ile her alanda olduu gibi ekonomi alannda da snrlar aan ilikiler gelitirilecektir. Snr Aan Sinerji Koridorlar projesi blge lkelerini, snr aan ekonomik koridorlarla birbirlerine balayacaktr. Snr Aan Sinerji Koridorlarna dahil olan lkeler, bir ibirlii protokol erevesinde, bakanlardan oluan bir Snr Aan Yksek Planlama Konseyi, bir de ortak sekretarya kuracaklardr. Snr Aan Yksek Planlama Konseyinin yapaca planlama ile sinerji koridorlar belirlenecek, her bir koridor dnya apnda mukayeseli stnlk salamak zere sinerji oluturan, ekonomik birim kmeleri eklinde yaplandrlacaktr. Blge lkeleri fiziki altyaplar ve yumuak altyaplar kurmada liderlik edecekler ve inisiyatif alacaklardr. Fiziki Altyaplar Ulatrma: Demiryolu, karayolu, havayolu, denizyolu yatrmlar ve iyiletirmeleri, yeni ve yksek kapasiteli lojistik merkezleri, st dzey teknolojiye sahip ulatrma ve depolama tesisleri ve sistemleri. Enerji: Tm blgeyi besleyecek elektrik iletim ebekeleri, doal gaz ve petrol boru hatlar ebekeleri. letiim: Yksek teknoloji fiber optik kablo ebekesi, ortak uydu altyaplar. Yksek dzeyde karlkl gven temini iin ortak ( koridora zg) hukuki ve idari mevzuat dzenlemeleri ve uyum almalar, Ortak ift ya da dilde (koridor dilleri) eitim kurumlar, meslek okullar, aratrma enstitleri ve mkemmeliyet merkezleri, kalknma ajanslar, koridor niversiteleri, teknoloji enstitleri, Finansal mevzuat dzenlemeleri ve uyum almalar, Vergi mevzuat dzenlemeleri ve uyum almalar, Koridor boyunca toprak mlkiyet haklarnda yaplacak (rant tevik etmeyecek, retim-odakl yaklam kolaylatracak ve cesaretlendirecek) dzenlemeler, Yerel ynetimlerin ve STKlarn sre iinde rol ve inisiyatif alabilmesine ynelik mevzuat dzenlemeleri.

Yumuak Altyaplar

Sinerji Koridorlarnn olmazsa olmaz bir paras da Koridor Kimliklerinin ina edilmesidir. Bu kimlik ortak menfaatlere, ortak iradeye, ortak deerlere ve ortak ekonomik ahlaka vurgu yapmaldr.
37

(Trkiyeyi ieren) Potansiyel Koridorlar: Adana-Antep-Urfa-Halep-Beyrut-am Diyarbakr-rnak-Musul-Erbil-Kerkk Mersin-K.Kbrs-G.Kbrs-Lazkiye Trabzon-Batum-Soi Trabzon-Erzurum-Ar-Tebriz-Erdebil Kars- Gmr-Bak Edirne-Kstence-Varna Tekirda-Kavala-skp-Tiran

retici Birliklerine Dayal Tarmsal retim

Tarm ve kk reticiliin desteklenmesinin iktisadi karl sorgulanamaz. nk her ikisi de insani ve sosyal zelliklere sahiptirler. Trkiyede kanunla her yl GSYHnin en az % 1i kadar Tarmsal Destek denei ayrlmas art koulmutur. Fakat verilen destekler tarmsal retimi artrma ve verimlilik art salama amac yerine kyl ve iftiyi ayakta tutma amal hibeler eklinde verilmektedir. Bunun sonucu olarak tarmsal reticiler hzla retimden kopmakta ve siyasal nedenlerle desteklenen kitlelere dnmektedirler. Has Parti iktidarnda; Tarmsal Destek demeleri her yl GSYHnin % 1i olarak bteye konulacaktr Desteklerin % 10luk ksm kk reticiler ve organik tarma tahsis edilecektir. Et ve Balk Kurumu, St Endstrisi Kurumu ile Yem Sanayi yeniden kamu sosyal kurulular (kr deil, sosyal fayda amal) olarak kurulacak, tarmsal desteklerin % 15lik ksm bu kurululara aktarlacaktr. Tarmsal retici Birlikleri ereve kanunu hazrlanacak, sz konusu birlikler demokratik ve katlmc bir ekilde reticilerin pazarlk gcn artran kurumlar olarak yerinden rgtlendirilecektir. Birlik ynetim kurullar ifti kayt sistemine kaytl olan reticilerin oyu ile belirlenecek, denetimleri ise merkezi ynetim tarafndan gerekletirilerek, denetim sonular kamuya ilan edilecektir. Tarmsal desteklerin % 25lik ksm hitap ettikleri blge ve kapsama aldklar rnlere bal olarak retici Birliklerine aktarlacaktr. Tarmsal destekler dorudan deil, retime ve retim unsurlarna (gbre, mazot, ila sulama vs.) verilecektir. Motorin, gbre ve zirai ila zerindeki dolayl vergiler kaldrlarak girdi maliyetleri drlecektir. Tarmsal retim yaplan kylerde yaam koullar iyiletirilecek, TOK kylere ynlendirilecek, konutlarn yannda hayvan barnaklar (ahrlar, allar) ve yayla evleri yapmas da salanacaktr.
38

Veteriner ve tarm hizmetleri seyyar ekipler ile yerine getirilecektir. Bu hizmetlerin zamannda ve sratli yaplmas iin dier ulam aralarnn yannda Helikopter Filosu da oluturulacaktr. Has Parti iktidarnda oban olabilmek iin kanuni dzenleme yaplarak ksa devreli kurslar alacak, krsalda kesintisiz 15 yl obanlk yapan insanlar 20 yl, 20 yl obanlk hizmetinde bulunanlar 25 yl zerinden emekli edilecek, bunlarn ocuklar devlet tarafndan karlksz olarak okutulacaktr. Arazileri byk lekli yaplar eklinde toplulatrma faaliyetlerine hz verilecek, sulama imknlar artrlacaktr. Hayvancla zel nem verilerek, hayvan nesil slah salanacak, damzlk hayvan retimi artrlacak, hayvanclmz da bamllktan kurtarlacaktr. Et ithalatna son verilecektir. St retimi, istikrarl olarak devam ettirilecek, ani ini klar nlenerek retici ve tketici maduriyetlerine son verilecektir. Biyo Gvenirlik Yasas ve GDOlu rnler Ynetmenlii gzden geirilerek GDOlu rnlere ilikin halkmzn endieleri giderilecektir. Tohumculuk almalar, lke gen kaynaklar dikkate alnarak devlet denetiminde yaplacak, bu konuda da effaflk esas olacaktr. eker pancarna konulan kota kaldrlacak, niasta bazl eker retimi kotalar azaltlacaktr. Ttn retimi halkn karlar dorultusunda yeniden organize edilecektir. Pamuk retimine nem verilerek, Nazilli Pamuk Aratrma Kuruluu teknik eleman ve maddi olarak desteklenecek, lkemiz artlarna uygun eit slah salanacaktr. Fiskobirlik ve dier Tarm Sat Kooperatifleri ile ay-Kur, reticilerin sz sahibi olaca ekilde yeniden dzenlenecek, ay-Kurun zelletirilmesi gndemden karlacaktr. Ormanlarn korunmas iin mevzuat ve ara-gereler konusundaki eksiklikler giderilecek, yeni orman alanlarnn oluturulmas iin gerekenler yaplacaktr.

Esnafn glendirilmesi
Hem esnaf zerindeki vergi yknn drlmesi hem de esnafn kayt altna alnmas salanarak kayt d ekonominin azaltlmas amacyla; Esnaftan var olan tm vergiler kaldrlarak, sadece gerek usulden % 1 orannda vergi alnacaktr. Esnafn finansal sorunlarnn giderilmesi, bankalara olan bamllnn azaltlmas amacyla Halk Bankas; ynetimi esnafta, denetimi devlette olacak ekilde esnaf bankas haline getirilecektir. Gereki dviz kuru uygulamas ile in vb. lkelerin dk fiyatl mallar ile rekabet salanacaktr.
39

Al Veri Merkezleri (AVM) Kanunu bir an nce kartlacak; AVMler ancak ehir dnda alabilecek ve alma saatleri snrlanacaktr. Esnafa ncelikli olarak AVMlere hissedar olma imkn salanacaktr.

AR-GE ve ileri teknolojiye ynelik projeler

Halen gerek ileri teknoloji gerekse AR-GE yatrmlar iin hem dk tutarlarda kaynak tahsis edilmekte, hem de tahsis edilen bu kaynaklar birok kamu kurum ve kuruluu eliyle gerekletirildii iin etkin bir takip, denetim ve koordinasyon mmkn olmamaktadr. leri Teknoloji ve AR-GE yatrmlarn artrp Trkiyeyi teknoloji reten bir lke haline getirebilmek iin; TBTAK Kanununda deiiklik yaplarak tm ileri teknoloji ve AR-GE yatrmlarnn, tahsis, takip ve denetlenmesinin TBTAK tarafndan yaplmas salanacaktr. TBTAKn kurumsal kapasitesini artrmak iin yurtdndan kamu bursu ile doktora yapanlarn ncelikle TBTAKta istihdam zorunlu klnacaktr. leri teknoloji ve AR-GE yatrmlarn gerekletirmek ve desteklemek iin her yl GSYHnin % 0,5i kadar bir kaynan Teknoloji Transferleri olarak TBTAK btesine konulmas temin edilecektir. Tekno-Parklar yapm ve eksikliklerinin giderilmesi iin gerekli destekler salanacaktr. Kamu tarafndan veya kamu-zel ortaklklarnca ya da kamu destei ile retilen her trl ileri teknoloji ve AR-GEnin lke iinde herkes tarafndan kullanlmas ve herkese yararlanlmas salanacaktr.

SOSYAL REFAHI GEREKLETRME PROJELER Vatandalk maa

Kurumsal ykmlklerini yerine getirmek yerine hayrseverlie ynelen devletin organize ettii kurumsal olmayan, geici ve yetersiz sadaka gibi grlen yardmlar insanlk onuruna kar ilenmi bir sutur. nk alk snr stnde bir gelire sahip olmak bir yardm deil, temel bir haktr. Has Parti iktidarnda alk snr altndaki her haneye ortalama 600 TL vatandalk maa denecektir. Bylece her hanenin geliri alk seviyesinin stne karlacaktr. Uluslararas standartlara gre Trkiyede 3 milyon hane, alk snr altnda yaamaktadr. Nfusun % 17sini oluturan bu insanlarn says 12,7 milyondur. Yaplacak yardmn miktar, ikamet edilen blge, hanedeki kiilerin says, salk ve ya durumlarna gre deiecektir. demeler hane reisi adna her ayn 30unda Ziraat Bankasna yatrlacak, hak sahibi bu paray banka kart ile istediinde ekebilecektir.
40

Vatandalk maa demelerinin yllk tutar, 3.000.000 X 600 X 12= 21,6 milyar TLdir.

sizlie zm program
Aadaki tedbirler alnarak 2 milyon 700 bin kiiye bir yl iinde i temin edilecektir: Atama bekleyen 250 bin retmenin derhal atamalar yaplacaktr. Bunun bir yllk maliyeti, 250.000X2000X12= 6 milyar TLdir. Kyne dnen herkese 50 koyun (veya edeer bykba) verilecektir. Bu yolla 200 bin kiiye i salamak mmkndr. Bu iin maliyeti, 200.000X50X400= 4 milyar TLdir. Yurt genelinde aalandrma seferberlii balatlacaktr. Bu yolla asgari cretle 200 bin kii istihdam edilecektir. Bu iin maliyet, 200.000X1000X12= 2,4 milyar TLdir. Kalknma Ajanslar araclyla ncelikle genler ve eitimliler olmak zere 1 milyon insana istihdam olana salanacaktr. Bunun iin her yl bteden GSYHnn % 1i orannda kalknma transferi denei konulacaktr. Bu iin yllk maliyeti 12 milyar TLdir. Kayt dl nlemek iin 10 bin vergi, 10 bin sosyal gvenlik denetmeni istihdam edilecektir. Bu yolla 20 bin niversite mezununa i bulunmu olacaktr. Maliyeti, 20.000X3000X12= 720 milyon TLdir. Tarm ve hayvanclk desteklemelerinin yerinde denetlenmesi amacyla 10 bin veteriner hekim ve ziraat mhendisi istihdam edilecektir. Bu iin maliyeti, 10.000X3000X12= 360 milyon TLdir. Bu ekilde toplam istihdam edilecek insan says 1 milyon 680 milyondur, bunlarn toplam maliyeti ise 21 milyar 480 milyon TLdir. Bu ekilde 4 kiinin istihdam arpan etkisi ile zel sektrde 1 kiinin i bulmasn salayacaktr. Bu ekilde 420 bin kii i bulmu olacaktr. stihdam art ile dar gelirlileri nceleyen sosyal politikalarn i talebi, gereki kurun da d talebi tevik etmesi sonucu ortaya kan istihdam salayc byme ile ayrca 500 bin kiinin i bulaca n grlmektedir. Maynl arazilerin organik tarma almas ile de 100 bin kiiye i olana salanacaktr.

41

Emeklilerin refahn arttrma

2 milyon SSK, 600 bin Ba-Kur emeklisi, Trk-in 4 kiilik bir aile iin aklad alk snr olan 870 TLnin altnda maa almaktadr. Bu kabul edilebilir bir durum deildir. Has Parti iktidar bu maalar insanca yaanabilir bir dzeye ekecektir. ktidarmzn ilk gnnde bu maalar derhal 870 TLye kartlacaktr. Has Parti iktidarnn ilk icraatlardan biri de Ba-Kurlular iin kii bana ortalama aylk 400 TL, SSKllar iinse kii bana 150 TL fark denecektir. Bu iin yllk toplam maliyeti ise yaklak 8 milyar TLdir.

Asgari cretin vergiden muaf tutulmas

u anki asgari cret, azami kleliktir. Has Parti iktidarnda asgari cret belirlenirken sendikalarca hesaplanan yoksulluk snr esas alnacaktr. 2011 yl asgari cret tutar brt 795,60 TL, net 629,96 TLdir. TRK- hesaplamasna gre alk snr 870 TL olduuna gre, tespit edilen net asgari cret alk snrnn yzde 65ini karlamaktadr. Has Parti iktidarnda asgari cret vergiden muaf tutulacaktr. Bunun kamuya maliyeti ise yllk 4 Milyar TLdir.

DER SOSYAL PROJELERMZ

Kamudaki taeron iiler kadroya alnacaktr. Kamudaki 250 bin taeron iinin kadroya alnmasnn maliyeti, 250.000X1000X12= 3 milyar TLdir. niversite retim elemanlarnn gelirleri iyiletirilecektir. Daha iyi imknlar salanana kadar 20 bin retim elemannn mana seyyanen 1000 TL zam yaplacaktr. Bunun yllk maliyeti, 20.000X1.000X12= 240 milyon TLdir. lk ve ortarenim rencilerine beslenme destei yaplacaktr. Maddi durumu iyi olmayan tm rencilere bedava le yemei verilmesinin maliyeti, 5.000.000 X 160 gn X 2,5 TL= 2 Milyar TLdir lk ve ortaretim rencilerine servis destei yaplacaktr. Maddi durumu iyi olmayan ve uzak yerlerde oturan rencilerin servis masraflarnn kamu tarafndan karlanmasnn maliyeti, 500 milyon TLdir. niversite rencilerine burs ve yurt destei verilecektir. renci burslarnn asgari cretin yarsna (450 TL) kartlmasnn maliyeti, 817.000X210X12= 2,1 Milyar TL. Kredi Yurtlar Kurumu yatak kapasitesinin 3 yl iinde 1 milyona kartlmasnn maliyeti, yllk 1 Milyar TLdir. Btn bu dier sosyal projelerin maliyeti, 9,8 milyar TLdir.

42

CAR AIK SORUNU KALICI OLARAK ZLECEKTR

Trkiyenin mzminleen cari ak sorununun kalc zm iin u tedbirler alnacaktr: Trkiyenin ncelikle kendi evresinde lkelerle ekonomik ibirliini artrarak alternatif bir mali sistemin inasna katk salanacaktr. Balkan-Kafkas-Ortadou havzasnda bir ekonomik-finansal entegrasyon projesinin hayata geirilmesi (rnein; komularla ortak bir deme birimi araclyla ticaret) temin edilecektir. Gelimekte olan lkelerin kendi aralarnda yeni bir finansal mimari oluturmalarna nclk edilecektir. D politika, d ekonomik ilikilerin ipotei altndadr. Bunu ters evirip d politikann d ekonomi-politii ynlendirmesi salanacaktr. Dk kur-yksek reel faiz politikas terk edilecektir. TOBN vergisi vb. nlemlerle scak para akmlarnn speklatif ataklar nlenecektir. Gereki dviz kuru uygulamaya konulacaktr. Ulusal kaynaklarn dviz rezervleri gibi atl fonlara balanmas engellenip sadece kamunun d bor servisi ynetebilmek ve gereki kur politikasn uygulayabilmek iin gerekli olan dzeyde dviz rezervi tutulacaktr. Dviz rezervleri tek yabanc para biriminden deil, eitli para birimlerinden oluacaktr. Yerli ve yabanc mamuller zerindeki dolayl vergi yk farkllatrlacaktr. Enerji ithalatn drmek iin, yerli kaynaklara dayal enerji retimi tevik edilecektir. Geni halk kesimlerine sanal refah salamak yerine, reel gelirlerini artrc maliye politikas uygulanacak, yani blmde dar gelirliler lehine davranlacaktr. Byk sermayenin krll, gereki kur sonucu artan d talep ve blm yanls maliye politikalar ile ykselen i talebe bal hale getirilecektir. Mali kaytllk ve adil vergi sistemi ile kamu kesimi aklar kontrol altna alnacak bu sayede d tasarruflara olan bamllk ortadan kalkacak bu da cari aa olan bamll azaltacaktr.

BTE AII VE BOR SORUNU KALICI OLARAK ZLECEKTR

Ekonominin de siyasetin de en nemli sorunu i bor stokundan kaynaklanan bte a ve bte ii faiz demeleridir. bor stokuna kalc bir zm retilemeden Trkiyede ne ekonomi dze kabilir ne de gerek bir demokrasi tesis edilebilir. Has Parti, Trkiyenin birikmi bor sokunu eritmek ve bte a sorununu kalc olarak zmek iin u tedbirleri alacaktr:

43

352,8 milyar TL i bor stokunun 51,4 milyar TL tutarndaki kamunun kamuya borcu ksm karlkl mahsuplamayla silinecektir, Kamunun bata TCMB olmak zere bankalarda bulunan 54,3 milyar TL tutarndaki mevduat ile piyasaya olan i borcun bir ksm denecektir. Kalan 247 milyar TL tutarndaki vadesi gelmemi i bor stoku 1211 sayl Kanunda yaplacak deiiklikle TCMBnn ynetimine devredilecek, bor anapara ve faiz demeleri Hazine yerine TCMBnn imkan ve kaynaklaryla yaplacaktr. Bu ekilde kamu i bor stoku eritildikten sonra Hazinenin nakit finansman ihtiya st borlanmas kanunla yasaklanacaktr, Yine 1211 sayl Kanunda yaplacak deiiklikle, Hazinenin ksa vadeli nakit ihtiyac TCMBden alnacak avansla karlanacaktr. Bu ekilde bteden 50 milyar TL i bor faiz deme ykmll ortadan kalkacak ve bte a kalmayacaktr. Ayrca i bor stoklarndan kurtulan Trkiye, dolayl vergilerden indirim yapabilecek, sosyal ve kalknma amal kamu harcamalarna da daha fazla kaynak ayrabilecektir.

ADL BR VERG SSTEM KURULACAKTIR

Vergi politikalarmzn temel esaslar unlardr; Yatrm ve istihdam zerindeki vergi yk azaltlacaktr. Herkes mali gc ile doru orantl vergi deyecektir. Yksek vergi oranlar yerine vergi tabannn geniletilmesi salanacaktr. Harcama zerinden alnan dolayl vergiler yerine gelir ve servet zerinden alnan dorudan vergiler ne karlacaktr. Her trl gelirin asgari cret tutarndaki ksm vergiden muaf tutulacaktr. Bata faiz gelirleri ile kentsel rantlar olmak zere her trl rant etkin bir ekilde vergilendirilecektir. Lks tketim etkin ekilde vergilendirilecektir. Vergi muafiyet ve istisnalar yeniden gzden geirilecektir. Emek zerindeki vergi ve sigorta primleri drlecektir. Kayt d ekonomi ile etkin bir ekilde mcadele edilecektir.

Bu hedeflere ulaabilmek iin unlar yaplacaktr; Kayt d istihdamla mcadele edilecek, emek cretleri zerindeki vergi ve sigorta primleri drlerek istihdam zerindeki vergi yk % 25e ekilecektir. Bu ekilde igc maliyeti azald iin istihdam ve kresel rekabet imkn artacaktr. Vergi muafiyeti ve istisnalar tamamen kaldrlacaktr. Herkesi ve herkesimi vergi mkellefi yaparak herkesten mali gc orannda vergi alnacaktr. Gelir ve kazantan alnan vergilerin GSYHye oran yzde 12ye karlacaktr.
44

Kurumlar vergisi oran artrlacaktr. irketlerin byklne gre, kurumlar vergisi, % 15-25 eklinde dzenlenecektir. Dolayl vergilerin vergi gelirleri iindeki pay azaltlacaktr. Has Parti iktidarnda bugn % 70ler ulaan dolayl vergilerin vergi gelirleri iindeki pay ilk ylda % 50ye, 5 ylda % 40a ekilecektir. Gelir dalmnda adaletsizlii gidermek ve yerli retimi tevik etmek iin temel ihtiya maddelerindeki KDV % 1e ekilecek, lks tketim ve ithal rnlerde % 30a karlacaktr. Gelir Vergisi Kanunu ile Vergi Usul Kanunu yeniden dzenlenecektir. Vergi reformu, ekonomide yapacamz dier dzenlemeler ve siyasetin yeniden yaplanmas ile birlikte etkili olacaktr. Kayt d ekonominin orann ilk 3 ylda yzde 20ye, 5 ylda yzde 10a ekilecektir. Bu ilk ylda yllk 50 Milyar TL, 5. yln sonunda yllk 100 Milyar TL vergi ve sigorta prim geliri salanabilecektir. Bu ekilde vergi oranlar ve sigorta primlerini decek, bte ve SGK ana kalc zm getirilecektir. SOSYAL REFAHI ARTTIRAN PROJELERN MALYET PROJE ADI sizlie zm Projesi Emeklilerin Sosyal Refahn Artrma Projesi Asgari creti Vergiden Muaf Tutma Dier Sosyal Refah Artrc Projeler Vatandalk Maa TOPLAM Yllk Bte Maliyeti (Milyar TL) 21.5 8.0 4.0 9.8 21.6 64.9

SOSYAL REFAHI ARTTIRAN PROJELERN FNANSMAN KAYNAKLARI PROJE ADI Muafiyet ve istisnalarn yeniden dzenlenmesi Lks tketim vergilerinin artrlmas TCMB krnn % 50sinin bteye gelir kayd Kamu Ynetimi ve Personel Reformuyla salanacak tasarruf Bte ii tasarruf tedbirleri Mali kayt dl 2 puan indirmek ve taeron ii demelerinin kaldrlmas Faiz ve rant gelirlerinin vergilendirilmesi Btedeki mevcut sosyal harcamalar
45

Kaynak (MilyarTL) 16.5 3.0 1.0 1.0 2.5 12.0 8.0 6.0

Bte Faiz giderlerinden tasarruf TOPLAM

15.0 65.0

EKONOMK KALKINMA MODELMZN MALYET VE KAYNAKLARI PROJE FNANSMAN HTYACI 1-Yerel, Katlmc Kalknma Modeli 2-retici Birliklerine Dayal retim Esasl Tarmsal Desteklemeler 3-leri Teknoloji ve AR-GE Yatrmlarnn TBTAK Ve Kamu-zel Ortaklk Modeli erisinde Artrlmas GSYHnin % 2si, Halen bteden Tarmsal Desteklemeler iin ayrlan GSYHnin % 0,05i Bteden faiz demelerine ayrlan kaynaklar olarak yllk GSYHnin % 1i GSYHnin % 1i orannda kamu harcamasna yol aan Merkezi Ynetim Btesi ve dier kamu sreleri araclyla getirilen eitli tevik, muafiyet ve istisnalar ile fon transferleri, kredi garantileri, faiz stlenmeleri vb . Yatrm art ve mali kaytll artrmann asgari getirisi olarak yllk GSYHnin % 1i (Tahmin ve hedef olarak) Toplam GSYHnin %3,5u KAYNAK

GSYHnin % 1i

GSYHnin % 0,05i

TOPLAM

GSYHin %3,5u yaklak olarak 28 Milyar Dolar

46

ENERJ POLTKALARIMIZ
Dnya genelinde olduu gibi Trkiye de enerji ihtiyacn byk lde petrol ve doalgazdan karlamaktadr. Trkiyenin yllk ham petrol ve petrol rn ihtiyac yaklak 30-31 milyon ton civarnda olup, bu ihtiyacn yaklak % 7si (2010 ylnda 2,49 milyon ton) yerli kaynaklardan salanmaktadr. 2010 ylnda ithal edilen petrole (ham petrol ve petrol rn olarak) denen tutar 20 milyar dolar civarnda olmutur. 2010 yl sonu itibariyle doal gaz ithalat miktar yaklak olarak 38 milyar metre kp, ithalat tutar 14-15 milyar dolardr. lkemiz yerli retimi ise yaklak 800 milyon metre kptr. Doalgaz alm szlemelerinin nemli bir blm (% 80-85) al ya da de yntem ve artn tadndan ihtiya fazlas olsa da taahht edilen miktarn paras denmek zorundadr. Bu durum da, ihtiya fazlas doalgazn elektrik enerjisi retiminde kullanlmas zorunluluunu getirmektedir. Bu ekilde retilen elektriin birim maliyeti normalin 6-7 katdr. Grlecei zere ham petrol+petrol rn+doalgaz ithalat iin 2010 ylnda denen tutar 34 - 35 milyar dolar civarndadr. Bu tutar, yine 2010 ylnda lkemizin yapt tm ihracatn (110 milyar $) % 31sini oluturmaktadr. Ham petroln varil fiyatnn ykselmesi ve doalgazn fiyatnn da petrol rnlerine gre ayarlanyor olmas gz nne alnrsa 2011 ylnda petrole denecek tutar 45-50 milyar dolar olacaktr. Bu rakam Trkiyenin enerji konusunda acil kararlar alp yrrle koymasn zorunlu klmaktadr. Has Parti Trkiyenin enerjide da bamlln azaltmak iin u tedbirleri alacaktr: Enerji teknolojileri almalar hzlandrlacak, Yerli retimin tevik edilmesi iin her trl kolaylk salanacak, bu ereveden arama faaliyetleri srekli olarak denetlenecek, sondaj mkellefiyetlerinin yerine getirilmesi salanacak, Arama ruhsatlarnn verilmesinde e-dost ve siyasi yaknlk yerine ehliyet, tecrbe, mali ve teknik yeterlilik gz nne alnacak, Bir ticari kazan ve yatrm arac gibi grlen ruhsat devirleri yasaklanacak, bu ekilde haksz kazanlar nlenecei gibi zaman kayplarnn da nne geilmi olacak, Ham petrol ve doalgaz ithalatnda temin noktalarnda eitlilik arttrlacak, Devlet kuruluu olan TPAOnn, petrol potansiyeli olan ve lkemizle tarihi ve kltrel balar bulunan (Irak, ran, Azerbaycan, Orta Asya Trk Cumhuriyetleri ve dier Arap lkeleri gibi) lkelerde petrol aramalarna itirak etmesi salanacak, Son derece bakir olan denizlerimizdeki petrol ve doal gaz aramalar faaliyetlerine hz verilecek, Akdenizde Kbrs Adas civarlarnda bulunduuna kesin gzle baklan rezervler konusunda Trkiyenin menfaatlerinin korunmas iin gerekli almalar yaplacak,
47

Ham petrol ve doalgazn retilmesi ne kadar nemli ise bunlarn (talep noktalarna ) iletilmesi de bir o kadar nemlidir. Bu cmleden olarak, blge lkelerinde retilen ham petrol ve doalgazn talep noktalarna ulamas iin Trkiye zerinden geecek boru hatlar iin gerekli yatrmlar hzlandrlacak. Bata orman kyleri olmak zere krsal kesimde linyit kmr kullanm tevik edilecektir. Bu ekilde orman tahribat nlemi olacaktr. Yerleim yerleri, tarm ve turizm alanlar korunarak rzgr enerjisi santralleri (RES) tevik edilecektir. Termal enerji kaynaklarnn deerlendirilmesi iin gerekli alt yap almalar yaplacak, termal enerjisi kullananlar desteklenecektir.

Uluslararas Enerji Ajansnn verilerine gre Trkiye zellikle sanayide en pahal elektrii kullanan lkedir. Trkiyede 1984 ylnda retilen elektrik enerjisinin % 60 Termik Santrallerden, % 40 da HESlerden elde ediliyordu. 2009 yl verilerine gre ise Trkiyede retilen 194 milyar KWHlk elektrik enerjisinin % 18,5i barajlar ve akarsular zerinde kurulu Hidroelektrik Santrallerinden (HES), % 28,1i kmrle alan termik santrallerden, % 52,0si ise doal gaz ve petrol rnleri ile alan termik santrallerden elde edilmitir. Rzgr ve jeotermal enerjisi ile retilen elektriin pay ancak % 1dir. Bu rakamlar Trkiyenin elektrik retiminde nasl darya baml olduunu aka ortaya koymaktadr. Hi kuku yok ki bu durum 1984-2009 yllar arasnda Trkiyeyi ynetenlerin aybdr. Has Parti iktidarnda bu tabloyu deitirmek iin gerekli admlar atlacaktr. Bunun iin yerli retim petrol ve doal gaz almalarna hz verilecei gibi Trkiyenin su kaynaklarnn kullanlmas iin gerekli yatrmlar yaplacaktr. Has Parti enerji iin gelecek kuaklara ait olan zenginliklerin geri dn olmayacak ekilde yamalanmasna asla izin vermeyecektir. Bu nedenle baraj ve akarsular zerlerine kurulacak hidroelektrik santrallerin yapm ve iletilmesi srasnda evrenin tahrip edilmemesine azami ekilde dikkat edilecektir. Bu tr yatrmlarn yaplaca blge sakinlerinin katlm ile doal ve kltrel zenginliklerin dkm kartlacak, alnacak kararlara insanlar ortak edilecektir. HES yatrmlarnda asla imtiyaz devri gibi yntemler kullanlmayacaktr. Kat yaktlarn kullanld termik santrallerin evreye verdii zararlar ortadadr. Bu santrallerle elektrik enerjisi retilmeye devam edilecek ama evreye zararlarnn en aza indirilmesi iin gerekli yatrmlar yaplacaktr. ok yksek oranlara kan kayp-kaaklarn nlenmesi iin gerekli yatrmlar bir an nce yaplacak, denetleme tedbirleri artrlacaktr. Enerji tasarrufu konusunda halkn bilinlendirilmesi iin gerekli almalar yaplacak, s yaltm desteklenecektir. lkemizde enerji yetersiz olmasnn yannda pahaldr. Bunun iin enerji fiyatlar zerideki vergi ve dier kesintilerin gzden geirilmesi yoluna gidilecektir.

48

Petrol ve doal gazn rezervlerinin azalmas ve fiyatlarnn giderek ykselmesi, te yandan su kaynaklarnn da insanlarn kullanmna ayrlmas tm dnyay nkleer enerjiye yneltmitir. Ancak risklerinin byk olmas insanlar tereddtlere sevk etmektedir. Bugn dnyada bata gelimi lkeler olmak zere birok lke enerji ihtiyalarnn nkleer santrallerle karlyor. Nkleer santrallerin tarihinin ise insan, hatta tm canllarn varln tehdit eden kazalarla dolu olduunu biliyoruz. En son Japonyada depremden zarar gren FUKUMA nkleer santralinden yaylan radyoaktif tehlike dnyann byk bir blmn hala tehdit etmektedir. Sadece kazalar deil nkleer santrallerin rettikleri tehlikeli radyoaktif atklar da canl varl iin tehdit oluturmaya devam etmektedir. Has Parti insan ve insanl ne alan bir siyasi partidir. Partimiz, insanlk iin byk bir tehdit olan nkleer santrallere kardr. nk nkleer teknolojinin asl barl deil savaldr. Hata pay kitlesel lmler ve kalc hastalklar olan bir teknoloji kabul edilemez. ktidarmzda Trkiyede nkleer santral kurulmayacaktr. Ayrca, partimiz dnyadaki nkleer enerji kartlar ile dayanacak, nkleer santrallerin kapatlmas ve saylar on binleri bulan nkleer silahlarn ortadan kaldrlmas iin almalar yapacaktr.

49

ALIMA HAYATI POLTKALARIMIZ nsan Onuruna Yakan Bir alma Hayat Kuracaz
Trkiye sosyal politikalarn yllar ierisinde snrl kamu dzenlemelerine ve geleneksel kurumlara dayandrmtr. Bu snrl ve yetersiz sosyal politikalarn gelitirilmesi ve bunun deien koullarla uyumlu klnmas zorunludur.

Aile ve Sivil Toplum Merkezli Sosyal Politikalar

Sosyal politikalarn gelitirilmesi ve uygulanmasnda toplumsal mutabakat son derece nemlidir. Politikalar, ne kadar insan ve toplum merkezli olursa, bunlarn toplum tarafndan benimsenmesi o kadar kolay olur. Bugn Trkiyede 65 ya ve yukar nfus % 7lerle gelimi lkelere gre ok dktr. Ayrca yal nfus hala ayakta olan aile kurumu iinde kald iin devlet/toplum iin bir sorun oluturmamaktadr. Ancak yal nfusun giderek artt ve 2014 ylnda % 14e ykselecei, te yandan da geleneksel aile yapsnn da hzl bir ekilde zldn hesaba katmak zorundayz.

Toplumun Tamamn Kapsayan Sosyal Politikalar

Trkiyede, bugne kadarki sre ierisinde, sosyal politika uygulamalarnda tm nfus kapsam altna alnamamtr. zellikle kayt dnda istihdam edilen byk bir kesim, her trl sosyal gvenceden uzak ekilde yaamn srdrmektedir. Yeil kart ve benzeri uygulamalara ramen salk hizmetlerine ulamda da ciddi skntlar yaanmaktadr. te yandan sosyal yardmlarn, farkl kurumlar eliyle gerekletirilmesi, sistemi daha karmak bir hale getirmektedir. Sosyal yardm ve hizmetlerden yaralananlara ilikin salkl veriler mevcut deildir. Bu hizmetleri salayan kurumlar arasnda koordinasyon ve ibirliinin bulunmamas, kaynaklarn etkin kullanlamamas ve yardmlarn yetersiz kalmas sonucunu dourmaktadr. Sosyal politikalarn uygulanmasnda alma hayat ve sosyal gvenlik sisteminin ayr bir yaplanma iinde rgtlenmesi byk nem tamaktadr. Bu sosyal gvenliin etkinliinin artrlmas ve alma hayatnn daha dinamik yapda rgtlenmesi iin gereklidir. Has Partinin siyaset yapma amalarndan biri de tm toplumu iine alacak kkl ve kalc bir sosyal gvenlik sistemini kurmaktr. Bu lkede yaayan tek bir insann bile kendisini alk ve yoksulluk tehdidi altnda hissetmeyecei, gelecek endiesi yaamayaca bir toplumsal ve ekonomik yapy hayata geireceiz. Has Parti, halkn tercihlerine, tarihi ve sosyal birikimine, kimliine, kltrne gre ekillenen ve ortak dorunun hayata geirilmesinin arac olan bir kamu ve farkllklarn ifadesi olan bir sivil toplumun inasn, temel grevi olarak grmektedir.

50

alma Hayat ve Emein Mevcut Durumu

Modern sanayi toplumu, sosyal snflarn, toplumsal retimden gleri orannda pay aldklar bir paylama sistemini ngrmektedir. Bugn teknolojik, iktisadi, sosyal ve kltrel deimelere bal olarak modern sanayi toplumunun snfsal yapsnda ok ciddi bir farkllamann yaandn grmekteyiz. Bu durum ise yeni bir emek ve emek rgtleri anlayn zorunlu klmaktadr. Bugnk modern toplumda, snfsal yaplarn nitelikleri de deimektedir. Bu srecin dinamiklerini kavrayamayan siyasi partiler ve emek rgtleri/sendikalarn ayakta durma anslar yoktur. Hi kuku yok ki, bu srete en byk darbeyi yine emek ve emek rgtleri almtr. Yani liberal politikalarla formatlanan kresel dzen, emei yeniden metalatrarak deersizletirmektedir. Ayn ekilde deien emein nitelii bahane edilerek emek rgtleri de anlamszlatrlmaktadr. Talepkar ve tepkici bir gelenek ierisinden gelen ve kamu iyerlerinde doup serpilmi bir yaplanma olan Trkiye sendikacl, kurumsallama eksiklii ile maluldr. Toplu szleme sendikacl yapan sendikalar, toplumun genel sorunlar ve siyasete ilgi gstermemektedir. Sendikalarda da tpk siyasi partilerde olduu gibi lider ve sendika brokrasisi egemendir, iilerden kopukturlar. Has Parti, emein, gmen iilik, kayt d istihdam, taeron iilii, sendikaszlatrma gibi birok arala yeniden metalatrlp deersizletirildiinin farkndadr. Biz emei, en yce insani deer olarak gryoruz, o nedenle emein kazanmlarnn korunmas ve gelitirilmesini siyasetimizin temeline yerletiriyoruz. Has Parti, tam bir rme yaayan ve sorun zme yeteneini kaybetmi, hatta bizatihi kendisi sorun olmu kurumlar sratle tasfiye edecektir. Tm alan ve kurumlarda olduu gibi alma hayat ve sosyal gvenlik alannda da etkin ve fonksiyonel bir yeniden yaplanma stratejisini izleyeceiz.

Sosyal Politika lkelerimiz

alma hayat iktisadi akln insafna terk edilemez. Halkn iktidarnda insan emei bir meta olarak alglanmayacak, Has Parti hak merkezli bir alma ilikileri dzenini yaama geirecektir. alann onurlu bir hayat yaayabilmek bakmndan gerekli asgari creti kazanabilmesi zorunludur; bu erevede asgari cret, yoksulluk snrnn zerinde belirlenecektir. Devlet alma hayatnda kontrol edici ve dengeleyici bir rol stlenecektir. gvenlii ve sal mzakere d tutularak gerekli yasal dzenlemelerle gvence altna alnacaktr. nsan emeinin metalatrlmas olarak grlebilecek ve bir emek smrs biimi olarak kabul edilmesi gereken taeronlamaya msaade edilmeyecektir.

51

Esnekleme ve kuralsz altrmann yaygn bir alma biimi haline getirilmesine izin verilmeyecektir. sahibi olmak, insann maddi ve manevi varln gelitirmesi ve onurlu bir hayat srdrebilmesi iin zorunludur. Has Parti, istihdam imknlarn arttrmak iin tm tedbirleri alacaktr; gerekirse kamu yatrmlar yolu ile i ortamlar oluturulacaktr. Piyasalar, yerli tekeller ve kresel irketlerin insafna braklmayacak, speklatif hareketlere izin verilmeyecektir.

alma Hayatnda Yapacamz Somut Deiiklikler:

Taeron/ alt iveren uygulamasna son verilecektir. 657 sayl Devlet Memurlar Kanununun 4-b ve 4-c stats ile 4924 sayl Kanuna tabi szlemeli personel statleri ayn ii yapan insanlar arasnda byk hakszlklara neden olmaktadr. Bu uygulamalara son verilecektir. gvencesine ilikin Kanununun ilgili hkm deitirilerek, iiye ie iade ya da tazminat talebi arasnda bir tercih yapma ans verilecektir. alma hayatnn denetiminin tek bir merkezden ve salkl bir ekilde yaplmas iin gerekli tedbirler alnacaktr. sal ve gvenlii kurulu ile iyeri hekimlii glendirilecek, bamsz ve katlmc bir esasta yeniden yaplandrlacaktr. Tm alanlar Kanunu kapsamna alnacaktr. Ekonomik/Sosyal Konsey etkin bir ekilde almamaktadr. Ekonomik / Sosyal Konsey, ii ve iveren kurulularnn arlkl yer alaca, meslek birliklerinin tamamnn katlaca, hkmetten bamsz bir tekilatlanma yapsna sahip fonksiyonel ve gl bir Ekonomik/Sosyal Konsey oluturulacaktr.

Emek rgtleri Alannda Yapacamz Somut Deiiklikler

ilerde ikolu sendikacl, memurlarda hizmet kolu sendikacl korunarak glendirilecek, iyeri ve meslek sendikacl taleplerine itibar edilmeyecektir. Bata iyeri sendika temsilcisinin gvencesi olmak zere sendikal gvenceler glendirilecektir. Sendikalarn, rgtlendikleri iyerinde temsilci atamalarnn n alacaktr. Sendikalar Kanunu; yasaklara ve vesayet yapsna son verecek ekilde ve zgrlk bir anlayla deitirilecektir. Ekonomik kaynaklarn neredeyse btn genel merkezler tarafndan kullanld, tara tekilatlarnn merkeze kar kendilerini savunamaz durumda kaldklar sendikal sistem deitirilecektir. Merkezin yetkilerinin bir ksmnn ube ynetimi, ba temsilcilik, temsilcilik hiyerarisi ierisinde tara tekilatlarna aktarld yar merkezi-yar dem-i merkeziyeti bir sendikaclk anlay benimsenecektir.
52

Sendikalar iin % 10 olarak konulan ikolu barajlar makul bir dzeye ekilecektir. Buna esas olacak kaytlar iin de alma ve Sosyal Gvenlik Bakanl ierisinde daha gvenilir bir birim oluturulacaktr. Toplu szleme yetkisi sosyal taraflarn bavurusu halinde referandum yoluyla tespit edilebilecektir. Sendika ii demokrasinin gerek anlamda hayata geirilmesi bakmndan iyerinden balayarak genel kurullara kadar yaplan btn seimler yarg denetiminde gerekletirilmesi iin gerekli olan dzenlemeler yaplacaktr. Sendikalar, zellikle memur sendikalar, siyasal iktidarlara kar daha fazla gvencelere sahip hale getirilecektir. Menfaat grevi yan sra hak grevinin de sendikal mevzuatmzda yer almas salanacaktr. Avrupa Sosyal artnn; adil cret hakkn dzenleyen 4. maddesine, sendikal rgtlenme hakkn dzenleyen 5. maddesine ve toplu szlemeyle grev haklarn dzenleyen 6. maddesine ekinceler konulmutur. Bu ekinceler kaldrlarak bu balklarla ilgili i hukuk dzenlemeleri hayata geirilecektir. Kamu grevlileri sendika hakknn vazgeilmez unsuru olan grev hakkna halen sahip deildir. Bu olumsuzluun giderilmesi amacyla, grev hakkna ilikin Anayasal dzenleme ivedilikle yaplacaktr. 4688 sayl Kamu Grevlileri Sendikalar Kanununun mevcut hkmlerinde, grev yapt kurum ve/veya grev unvan nedeniyle sendika kurmas veya sendika yesi olmas yasaklanan kamu grevlilerinin says olduka fazladr. Sendika yesi olmas yasaklanan TBMM Genel Sekreterlii, MGK alanlar, Emniyet hizmetlerinde ve Silahl Kuvvetler bnyesinde grev yapan sivil personel, 100 veya daha fazla kamu grevlisinin grev yapt kamu iyerlerinin amirleri ve yardmclar, zel koruma ve gvenlik personeli, ceza infaz kurumlarnda grevli personel ve benzer dier kamu grevlilerinin sendikalara ye olma yasa kaldrlacaktr. zelletirme ve taeronlama yannda zellikle son yllarda temel istihdam ekli gibi uygulanmakta olan szlemeli ve geici personel uygulamalar, i gvencesi, crette adalet, kamu hizmetlerinin kurumsallamas gibi temel ilke ve deerleri tehdit hale gelmitir. Kamuda szlemeli personel uygulamas kaldrlacak, geici personel uygulamalar kurallara balanacaktr. Kamuda kariyer ve liyakate dayal bir dzen mutlaka kurulacaktr. Ayrmc bir anlayla kamu grevlisine makam ve mevki bahetmek anlay terk edilerek, emaneti ehline verme anlay hayata geirilecektir Eit ve ie eit cret verilmesi salanacaktr. Kamu hizmetinin sunumunda grev alanlarn, sadece cret asndan deil, i yk asndan da eit durumda olaca bir sistem oluturulacaktr. Maalarndan ve cretlerinden sosyal gvenlik ve genel salk sigortas primi kesintisi yaplan alanlardan tedavi katlm pay alnmasna son verilecektir. Ayrca Sosyal Gvenlik Kurumu tarafndan karlanan tedavi, ila, ortez ve protezlerin kapsam geniletilecektir.
53

Anne ve e gibi ikame edilemez sfatlar da zerlerinde tayan alan kadnlarn alma artlar, alma saat ve sreleri, izin sreleri, mali ve zlk haklar, emeklilik ya, kariyer ve liyakat deerlendirmeler bakmndan bu durumlarna mnhasr zel hkmlere tabi olmalar salanacaktr. Toplu i szlemesi grme sreleri ksaltlacaktr. Grev oylamasna sadece sendika yesi iilerin katlmas salanacaktr. Grev ertelemesinin, Bakanlar Kurulu karar ile deil yarg karar ile olmas salanacaktr. Grev yasaklar kaldrlarak, yasan olduu iler yarg kararna braklacaktr. Has Parti, sendikalara siyaset yasan kaldracaktr. verenlerin sermayelerini siyasette kullanabilmelerinin nnde bir engel olmad dnldnde, sendikal mcadelede iktisadi kaynaklarn siyasi faaliyetlerde kullanlabilmesinin ok tabii bir tasarruf olduu aktr. Sendikalar siyasi partilere ba yapabilecek, sendikaclar siyasi partilerde her kademede grev alabilecektir. Memur sendikalarna, her hizmet kolu iin ayr ayr olmak zere, hizmet kolunun yetkili sendikas ile kamu ivereni arasnda hizmet kolu toplu szlemesi yapma imkn getirilecektir. Hizmet kolu ynyle ayrm olmakszn kamu grevlilerinin tamamnn yararland hususlarda bal sendikalarnn ye says itibaryla en ok yeye sahip kamu grevlileri sendikalar konfederasyonu ile kamu ivereni arasnda kamu grevlileri toplu szlemesi yaplmas salanacaktr.

Sosyal Gvenlik Sisteminde Yapacamz Deiiklikler

sizlik sigortasndan yararlanma artlar geniletilecek, salad gvenceler arttrlacaktr. alma hakk, her vatandan yaam hakknn ayrlmaz bir parasdr. almak isteyen vatandalarn alma imknndan mahrum braklmas yaama hakkna kastetmekle ayndr. Bu nedenle, isizlik hibir gereke ile meru grlemez ve gsterilemez. Kendi beceri ve arzular dorultusunda almak isteyenlere istihdam salanmas devletin grevidir ve zel sektrde i bulamayanlara devlet kamu kesiminde grev vermekle ykmldr. almak isteyen her vatandaa, alma frsat salanncaya kadar, devlet her bir ay iin asgari cretten az olmamak kouluyla tazminat deyecektir. Sosyal yardmlarn takip edildii ortak bir elektronik veri taban kurulacak, bu ekilde sosyal gvenlik harcamalar kontrol altnda tutulacaktr. Sosyal yardmlarn yan sra mikro kredi sistemi gelitirilip yaygnlatrlacaktr. Mevsimlik iilerin sosyal gvenlik ve dier sosyal haklar gelitirilecektir Mevsimlik iilerin alt dnemde dedikleri primler, i szlemesinin askda olduu sreler de dikkate alnarak btn bir yl denmi saylacak; bu iilere zel cretli izin ve istee bal dier sosyal haklar salanacaktr.

54

sizlik sigortas fonu Sosyal Gvenlik Kurumuna devredilecek, bu fonda biriken paralarn baka amalarla kullanlmas engellenecektir. Sosyal yardm hizmetleri Sosyal Gvenlik Kurumu ats altnda toplanacaktr. SSK, Emekli Sand ve Ba-Kur emeklileri arasnda norm birlii salanacak, intibaklar gerekletirilecektir.

55

ENGELLLER POLTKAMIZ: ENGELLER KALDIRACAIZ

Has Parti, fiziksel ve psikolojik durumu salkl insan standardnn altnda olan tm fertlerin gndelik hayatn idamesindeki engellerin kaldrlmas ve hayata intibaktaki ekonomik, sosyal, eitim, ulam ve salkla ilgili ihtiyalarn, yoksulluk snr altnda olmamak kaydyla karlamay temel varolu nedeni olarak grr, kurum, kurulu veya hibir bireyin vicdanna terk etmez. Has Parti, zelde engelli, genelde tm yurttalarna kar grevlerini hak ve adalet kavramlaryla yerine getirir. Hak ve adalet kavramlar yerine, bireysel erdemlere ait yardm, efkat, iane gibi kavramlar kullanmaz. Has Parti, engellilere ynelik hukuki dzenlemeler ve yasa tekliflerinin grlmesi iin bir engelliler meclisi kuracaktr. Trkiyede engelli engelsiz ayrm, Salk Bakanl kriterlerine gre fiziksel ve zihinsel yetilerinin en az % 40n kaybetmi kimseler olarak tanmlanmaktadr. Trkiye zrllk Aratrmasndaki rnekleme sistemi ile tahmin edilen engelliler says 8 12 milyondur. Has Parti ncelikle zrller daresi Bakanln yeniden dzenleyecek, zrl kurulularn etkin olduu bir yapya kavuturacaktr.

Engellilerin Ekonomik Sorunlarna zmlerimiz:

Trkiyedeki engellilerin temel sorunlar maruz kaldklar ayrmclk temelinde, ekonomik, salk, ulam, imar ve eitim alanlarnda younlamaktadr. Trkiyedeki engellilerin mevcut ulam ve imar sorunlarndan dolay, serbest olarak ekonomik hayata katlmalar olduka zordur. Trkiyede engelliler ekonomik hayatlarn daha ok cretli sisteme katlarak srdrmektedirler. Ama bu katlm oran toplam engelli saysna oranla ok dktr ve engellilere denen cret de asgari geim standardnn ok altndadr. Engellilerin genellikle asgari cretle niteliksiz alanlarda istihdam edilmesi, devletin mecburi % 4lk istihdam yasasndan kaynaklanmaktadr. Son yllarda bu yasaya ramen binlerce kontenjan bo tutulmaktadr. verenlerin gerekli cezay demelerine ramen istihdam etmedikleri ve ya asgari cret deyip engellinin iyerine gelmesini istemedikleri grlmektedir. Bugn Trkiyede engellilerin i gcne katlm oran % 21,7dir. Dier bir deyimle 5 kiiden biri ancak istihdam edilebilmektedir. Bu oran, erkeklerde % 32,7, kadnlarda ise % 6,7dir. Has Parti iktidarnda; Belli bir takvimle ehirlerin ve binalarn engellilerin gndelik yaama katlmalarn salayacak ekilde dzenlenmesi iin gerekli tedbirleri alnacaktr. stihdamda engellileri dlayc ayrmclk yaplmas su saylacak ve bunun iin caydrc cezai yaptrmlar getirilecektir. Kontenjan istihdamnda verilecek olan cret yoksulluk snr altna dmeyecektir. Kota sistemi korunacak, bu kotalarn doldurulmas iin gerekli denetimler yaplacaktr.
56

Kota sistemine ek olarak, sradan personel almlar engellilere ak olacak, i tanmna ve mesleki kalifikasyona gre ie almlar yaplarak engellilere yeni imknlar salanacaktr, bu ekilde engelliler, engelli kadrolarna mahkm edilmeyecektir. Engellilerin eitimini aldklar, kalifiye olduklar mesleklerde/kadrolarda almalarna mani olmak su saylacaktr. Engellilerin zel yeteneklerinin gelitirilmesiyle beden iilii ve santral memurluu gibi dk cretli alanlar dnda da istihdam kaplar alacak, devlet alanlar iin zel bir gerekliliin bulunmad alanlarda salk durumu art aranmayacaktr. Kendi iini kuran engellilere bor ve kredi gibi ekonomik katklar devlet gvencesi ile verilecektir. Has Parti iktidarnda devlet, engellilerin mmkn olduunca genel hayat ierisinde istihdam edilmesine ncelik verilecektir. alamaz durumdaki engelliler de, yoksulluk snr altnda olmamak kaydyla maaa balanacaktr.

Engellilerin Salk Sorunlarna zmlerimiz:

Engellilerin % 47,5 sosyal gvenlik kapsamndadr, geri kalann nemli bir ksm da yeil kart kapsamndan salk hizmetlerinden yararlanmaktadr. Yeil kart sistemi ek salk sorunlar ile kar karya kalan engelliler iin yetersizdir. Yeil kart sistemi, sadece hastane ve ila bedellerini demekte, blge ve niversite hastanelerine sevk ve protezlerin karlanmas konusunda nemli skntlar yaanmaktadr. Ayn ekilde ar ve sreen hastal olanlar ile ayn aileden birka engelli hastann bulunduu durumlarda bu sistemler yetersiz kalmaktadr. Has Parti iktidarnda; devlet SGK kapsam dnda olan engelli yurttalarn tm salk giderlerini hibir koul ne srmeksizin stlenecektir. SGK sistemi iinde olan engellilere de zel durumlar dikkate alnarak, gerekli ayrcalklar tannacaktr.

Engellilerin Ulam Sorunlarna zmlerimiz:

Has Parti iktidarnda; engellilerin ulamn kolaylatrmak iin aadaki tedbirler alnacaktr: Toplu tama vastalarnn tamamnn engellilerin rahata binebilecekleri yapda olmas zorunlu klnacaktr. Engellilere belediyeler tarafnda verilen cretsiz seyahat kart tm ehirlerde geerli olacaktr. Engellilerin kulland zel aralarda vergiler sfrlanacak, ara temini iin engellilere sfr faizli krediler temin edilecektir. Ayrca durumu uygun olmayan engellilere zel ara temini iin sosyal gvenlik btesinden pay ayrlacaktr. Ayn uygulamalar akl sandalyeler iin de geerli olacaktr. Kentlerdeki cadde ve sokaklar ile kaldrmlar, ksa mesafeler iin engelli bireyin sosyal hayata katlmasn salayan tekerlekli sandalyelere uygun hale getirilecek, isteyen her engelliye cretsiz tekerlekli sandalye verilecektir.

57

Engellilerin Eitim Sorunlarna zmlerimiz:

Trkiyedeki engellilerin % 36,4 okuma yazma bilmemektedir. Engellilerin ancak % 7si lise, % 2,5i niversite okuyabilmektedir. Engellilerin eitimi sorunlarnn zlmesi hayat nemi haizdir. Has Parti iktidarnda; Okullarn fiziki koullar, retmenlerin eitimi ve ara gereler uygun hale getirilerek tm engellilere dier ocuklarla birlikte eksiksiz eitim olana salanacaktr. Her engelli yaad yerde okuluna devam edebilecektir. Devlet, zel eitime ihtiya duyan engellilere gerekli imknlar hazrlayacaktr. Engelliler iin mesleki eitim ve meslek ii eitim olanaklar artrlacaktr.

Engellilerin marla lgili Sorunlarna zmlerimiz:

Has Parti iktidarnda; imar alannda u tedbirler alnacaktr: ncelikle imarla ilgili mevzuat ehirler ve binalarn engellilerin yaamna uygun hale getirilmesini salayacak deiiklikler yaplacaktr. Belediyelerde engelliler adna engelli grevliler her trl imar faaliyetlerini proje aamasndayken kontrol edecek ve onaylayacaktr. mar ynetmeliindeki engellilerle ilgili standartlar yerine getirmeyen projeler kesinlikle ruhsatlandrlmayacaktr. Bu konuda ihmalde bulunan belediye, kurum ve ahslara ar cezai meyyideler getirilecektir. Mevcut binalarn engellilerin yaamna engel olan durumlarnn dzeltilmesi iin gerekli tedbirle alnacak, engelli kiilere mekn deiiklii, tamir, tanma ve ya uygun mekn edinme gibi ihtiyalarnda devlet ekonomik ve sosyal yardmda bulunacaktr.

58

ZGRLETREN BR ETM SSTEM KURACAIZ

Has Parti, insann yaratc muhayyilesi ve zgrlk fikri ile insan deerleri gelitiren, toplumsal eitlilie ve zenginlie katk yapacak bir eitim sisteminden yanadr. Eitim sisteminden medeniyetin deerlerine bal, tasavvuru olan, sorunlar ve dnyay bilen, dnme ve akletmeyi becerebilen, problem zebilen, yeniliklere/deiime ak, sorumluluk duygusu ve toplumsal duyarllk sahibi, bilim ve teknoloji retimine yatkn, giriimci, demokrat, kltrl, inanl, ahlaki, manevi deerleri gl, iletiim becerileri olan, Trkeyi iyi kullanabilen, ekip almasna yatkn, zgveni olan ve kendini ifade edebilen genler yetitirmesini bekliyoruz. Trkiyedeki eitimin mevcut/geleneksel yaps, insana toplumun ihtiya duyduu deerler ve yetenekleri kazandrmann ok uzandadr. Dnemsel ve ksmi deiiklikler, sistemi yapboza dntren, halkn ve eitim sistemini oluturan unsurlarn gvenini kaybeden uygulamalardr ve yetersiz kalmaktadr.

Eitimi zgrletirmek iin uygulayacamz politikalar;

Has Parti zgrletiren bir eitim iin sistemin tamamen deitirilmesini planlamaktadr. Bu amala; Eitim reformunun hayata geirilmesi iin bilimsel altyap almalar derhal balatlacaktr. Eitim reformu hazrlanrken sistemin tm unsurlarnn aktif katlm salanacaktr. Eitim uralar gstermelik olmaktan kartlacaktr. in banda sk aralklarla toplanacak eitim uralarnda yaplacak eitim reformunun parametreleri tespit edilecektir. retmen yetkinlii/etkinliinin artrlmas iin retmen yetitirme programlar gzden geirilecektir. retmenlerin ie alnmalarnda mevcut KPSSden vazgeilecek, mesleki yeterlilii lecek snav sistemi getirilecektir. retmenin eitime odaklanmasn salayacak tedbirler alnacak, eletirel dnme becerisi kazandran, renmeyi reten, bilgi aktaran deil rehberlik eden retmenlik ne karlacaktr. retmenlerin, kendilerini bireylerin ve toplumun geleceinin inasnda stratejik bir grev ve rol alan bireyler olarak alglamalar iin eitim programlar yaplacak. Szlemeli ve cretli retmenlik sistemi kaldrlacak, bu ekilde altrlan retmenler kadroya geirilecektir. Atama bekleyen retmenlerin atamalar derhal yaplacaktr. retmen maalar retmenin yapt meslee uygun, rnek bir insan olabilecek imknlar salayacak ekilde arttrlacaktr.

59

Okul ncesi eitime zel bir nem verilecektir. Bu amala retmen yetitirmekten derslik ve ara-gere ihtiyacnn karlanmasna kadar tm eksiklikler giderilecektir lkretimde beinci yldan sonra ocuklarn yetenekleri ve velilerin talepleri dorultusunda deiik programlara ynlendirilmesi mmkn klnacaktr. Zorunlu eitim ve retim 5+3 eklinde kademeli olacaktr. Zorunlu eitimin ikinci ve nc kademesi mesleki ve teknik eitime geii kolaylatracak ekilde programlanacak, yksek retime geite frsat eitlii ilkesi esas olacaktr. Mesleki ve teknik eitim ile raklk eitimi ve meslek edindirme kurslar gelitirilecektir. lme, deerlendirme ve snav sistemleri deitirilecektir. Baarszl deil, analitik ve eletirel dnme, farkl ve kendine zg zel durumlar oluturma, izlenecek alternatif yollar gelitirme vb. yetenekleri len yeni deerlendirme sistemleri gelitirilecektir Dershane sistemine son verilecek, mevcut dershanelerin okullara dntrlmesi tevik edilecektir. Her dzeyde eitim devletin gvencesi altna alnacak ve eitim devlet okullarnda kesinlikle bedelsiz sunulan bir kamu hizmeti olacaktr. Her dzeyde renci iin kaliteli ve yeteri kadar yurt yaplacaktr. Anadille eitimin nndeki engeller kaldrlacak, gerekli hazrlklar yapldktan sonra devlet okullarnda da anadil eitimine balanacaktr. Din eitimi nndeki engeller kaldrlacak, herkesin inand dini renmesi ve ocuklarna retmesi iin gerekli alt yap hazrlanacaktr. Sivil toplum, ocuklar iin byle bir ortam hazrlayana kadar ilk ve orta renimde semeli ders olarak Din Dersi konulacaktr. Din Kltr dersi dier tm dinler hakknda genel bilgi sahibi olmay salayacak ekilde mfredat deitirilerek zorunlu ders olarak okutulmaya devam edilecektir. Kuran kurslar iin uygulanan ya snrlamas kaldrlacaktr. niversite harlar kaldrlacaktr. YK kaldrlacaktr. YK yerine yksek retim konusunda devlete den grevleri ve niversiteler arasndaki koordinasyonu salamak zere, yeleri Denetim Meclisi tarafndan seilen bir st kurul oluturulacaktr. niversite rektrleri, niversite retim yeleri, aratrma grevlileri ve renci temsilcileri tarafndan seimle belirlenecektir. niversitelerin uygulayacaklar kurallar, seimle oluturulan niversite konseyleri tarafndan konulacak, uygulamalar yine seimle gelen niversite ynetim kurullar tarafndan yaplacaktr.

60

niversite Konseyleri ve ynetim kurullarnda aratrma grevlisi ve renci temsilcileri de bulunacaktr. Faklte dekan ve blm bakanlarnn atamalar niversite konseyleri tarafndan yaplacaktr. Askerlik hizmeti, genlerin geleceklerini planlarken karlatklar nemli sorunlardan biridir. Biz askerliin zorunlu olmasna kar deiliz. Ancak sre ok uzundur. Has Parti iktidarnda orduda gelimi teknoloji ve uzmanlamay esas alacaz. Askerlik hizmeti herkes iin 3 ay olacaktr. Kamuda ya da zel sektrde alanlar cretsiz izinli saylacaklardr. steyene ailelerinin geimini salamak zere faizsiz kredi temin edilecektir.

61

KADIN, OCUK VE ALE POLTKALARIMIZ

Has Parti, aileyi salkl bir toplumun temeli olarak grmekte ve korunmas iin gerekli tedbirleri almay taahht etmektedir. Ailenin korunmas ve glendirilmesi iin ilk yaplmas gereken ailenin temel ihtiyalarn temin edebilecek bir gelir dzeyine sahip olmasdr. Has Partinin kadn, ocuk ve ailenin desteklenmesi balamnda u tedbirleri alacaktr: Ana ve ocuk sal merkezleri bnyesinde evlilik danmanl merkezleri kurulacak ve yaygnlatrlacaktr. Evlenmeyi kolaylatrc ve tevik edici tedbirler erevesinde yeni evlenenlere ekonomik (yardm ve sfr faizli kredi gibi) kolaylklar salayacaktr. alan annelerin ocuklar iin yeteri kadar kre almas iin ilgili kurulular desteklenecektir. iddet gren kadnlar iin gerekli yasal ve kurumsal tedbirler alnacak, kadna ynelik iddete asla msaade edilmeyecektir. Bugn Trkiyede kadnlara kar yaplan ayrmclklarn en banda tercih ettikleri yaam tarz ve kyafetlerinden dolay eitim ve alma haklarndan mahrum edilmeleri gelmektedir. Has Parti iktidarnda hi kimse barts ya da tercih ettii baka bir kyafet dolaysyla eitim ve alma hakkndan mahrum edilmeyecektir. Ev kadnlarnn ev-ii emei, krsal kesimlerde alan kadnlarmzn da aile-ii emei alma olarak kabul edilerek bu kadnlar sosyal gvenlik kapsamna alnacak emeklilik haklarna kavuturulacaktr. Kendi iini kuran kadnlara ek destekler verilecektir. Kadn i gcnn dk cretle altrlmas ve kayt dna karlmas nlenecektir. Kadn, ocuk ve ailenin korunmas erevesinde mahallenin korunmasn hayati nemde gryoruz. Bu erevede kentsel dnm ad altnda ehirlerimizdeki geleneksel mahallelerin yok edilmesine izin verilmeyecei gibi yeni yerleim yerlerinin ruhsuz ve kiiliksiz bloklar yerine geleneksel mahalleye uygun bir ekilde planlanmas salanacaktr. Trkiye hala sokak ocuklar olgusu ile kar karyadr. Hi kuku yok ki bunun en bata gelen sebebi yoksulluktur. Has Parti, ocuk yoksulluu ile mcadeleyi hak temelli bir sosyal devlet yaklam olarak grmektedir. ocuun ar i koullar, sokak ile tanp kendi ocukluu ve iinde yaad toplum ile balarn koparmasna izin vermeden ocuk odakl sosyal politikalar gelitirilecektir. Ucuz i gc amacyla ocuk emeinin istismar nlenecektir. Risk altndaki ocuklar (sokak ocuklar, sua itilen ocuklar ve her trl istismara maruz kalan ocuklar) zel olarak izlenecek, gerekli rehabilitasyon ve rehberlik hizmetleri verilecektir.
62

Engelli ocuklarn eitimi yaygnlatrlacak, engelli ocuun mutlaka aile iinde kalmas ve toplumsal yaantdan kopmamas iin ailelere rehberlik ve destek hizmetleri verilecektir. Zorunlu ge maruz kalm, yoksulluk nedeni ile kyden kente g etmi ocuklarn yeni yaamlarna uyum salamalar iin telafi eitimleri verilecektir. Gen kzlarn evde ocuk bakm ve eitimi kurslarna katlmalar salanarak, ocuk bakm ve eitimi iin gerekli alt yap salanacaktr. E seimi, Aile ii iletiim, Kar koca arasnda sorun zme konusunda evlilik adaylarn bilinlendirme ve eitme amacyla evlilik okullar alacaktr. ocuun geliim zelliklerini ailelere tantmak ve onlarla salkl iletiim kurma becerileri kazandrmak zere ana-baba okullar alacaktr. Sosyal Hizmetler ve ocuk Esirgeme Kurumunun yaps deitirilerek, ocuklar ocuk Bakm Yurtlar ve ocuk Yetitirme Yurtlar yerine farkl yataki ocuklar, bakc annelerin gzetiminde, scak aile ortamlarnda eitileceklerdir. 18 yandaki genlerin kurum dna braklmas yerine 20 yana kadar meslek edindirme kurslarna gitmeleri ve i sahibi olmalar salanacak, ancak ie baladktan sonra kurumla ilikileri kesilecektir. Sua itilmi ocuklar konusu yeniden deerlendirilerek ocuk Mahkemeleri Yasas yeniden dzenlenecektir. Bu konuda nleyicilik ve yeniden eitime nem verilecek, ocuu sua iten nedenleri belirleyerek sulu ocuklarmzn topluma kazandrlmalar salanacaktr.

Yallara Ynelik zmlerimiz:

Trkiyede 7,3 milyon yal var. Yani nfusumuzun % 10,3n yallar meydana getiriyor. Yallarn % 33nn sosyal gvencesi yok, % 30u kronik hastadr. Sosyal yapnn deimesi yallar aileden mahrum etmeye balamtr. Ailenin desteklenmesi yal sorunlarnn azaltlmas iin de elzemdir. Has Parti yal bireylere sahip cretlilere ek bir deme yapacaktr. Sadece ar zrllere (kendi z bakmn yapamayan) verilen bakm paras, bakm kavramnn muhtevas geniletilerek yalnz yaayan yallara da temil edilecektir.

63

SALIK POLTKALARIMIZ Kaliteli ve Kolay Ulalabilir Hizmet Sunan Bir Salk Sistemi Kuracaz
Ak Partinin Salk Reformu: Hastaneler letme - Hastalar Mteriye dnmtr. Salk Bakanlnn Dnya Bankas uzmanlar ile birlikte hazrlad Salkta Dnm Program Haziran 2003te yrrle girdi. Bu programn en belirgin cmlesi, Hizmetlerin sunumunda karar verme, gelir elde etme ve harcama yapma yetki ve sorumluluklarnn, idari ve mali adan zerk kamu hastanelerine aktarlmas eklinde olan cmledir. Salkta Dnm Program erevesinde Aile Hekimlii Sistemine devredilen birinci basamak hizmetler dhil tm salk hizmetleri iletmelere dntrlerek piyasann konusu haline getirilmitir. Kamu hastanelerinde neredeyse tm hizmetler taerona devredilerek zelletirilmitir. Bu srecin sonucu; salk hizmetlerinin tamamen serbest piyasa koularna terk edilmesi olacaktr. Sistemin en byk sorunu, birinci basamak salk hizmetleri, sevk zincirleri ve koruyucu hekimlik hizmetlerinde kmaktadr. Birinci basamak salk hizmetleri yerine kurulan aile hekimlii uygulamas tam bir kargaa ve kmaz iindedir. O nedenle sevk zinciri bir trl oluturulamamaktadr. Koruyucu salk hizmetlerini yrtmekle grevli Toplum Sal Merkezleri ise, verilen dk cret ve alma koullar nedeniyle genellikle iktidara muhalif hekimlerin srld veya emeklilii yaklam hekimlerin topland merkezler haline gelmitir. O nedenler bu merkezler, okul sal, evre sal, su sal gibi temel koruyu salk hizmetleri ciddi bir ekilde aksamaktadr. Salkta dnm erevesinde yaplan uygulamalar, yalnzca hekimleri ve salk personeli iin alma hayatn ekilmez hale getirmekle kalmyor, kaliteli ve ulalabilir salk hizmetleri amacna da ters dyor. la fiyatlarndaki de inat salk harcamalar artyor. Tetkik ve ila israf muazzam boyutlara ulamtr. la kullanma oran eskiden yerli ila % 70, ithal ila % 30 eklindeyken imdi tam tersine dnm durumdadr. Yazlan reeteler gemie kyasla onlarca kat artarken, yerli ila orannn dmesi salkta srekli darya kaynak aktarlmasna neden olmutur. Geliigzel alnan tbbi cihazlar lkemizi tbbi cihaz plne dntrm vaziyettedir. ou Avrupa lkesinden daha fazla tbbi cihaz lkemizde atl bir ekilde rmeye terk edilmitir. Kamu ve niversite hastanelerinde uygulamaya konulan performans sistemi, bata i bar, sistem ahlaknn kmesi ve salk eitiminde bariz kalite dmesi olmak zere birok soruna yol amtr. Salk Bakanl, srekli artan poliklinik saylaryla vnmektedir. Bu saylarn performans sistemindeki suiistimallerden byk lde etkilenmi olmasn bir kenara koysak bile, yalanm nfusa sahip batyla ayn poliklinik saysn tutturan lkemizde Salk Bakanl bu konuda vnmesi gereken son mercidir. Bu kadar gen nfusla bu kadar poliklinik yaplmasndan kvan duyacak tek mercii lkemize salk malzemeleri ihra eden firmalar olmaldr. Bu ayn zamanda koruyucu salk hizmetlerinin ktne salam bir delil tekil etmektedir.
64

Halk sal ilkesinin ihlali, ileride ok vahim sonulara yol aacaktr. lan edilen katlmclk, uzlamaclk ve gnlllk ilkeleri gereklememi; Salk Bakanl, Dnya Bankas ve sektr temsilcilerinin kurduklar sistemle ve dayatmac bir zihniyetle Trkiye halknn saln piyasann insafna terk etmitir. Bu sistemde en ok zarar gren kurumlarn niversite hastaneleridir. Bakanlk adeta niversite hastanelerine sava amtr, iflas eden niversite hastanelerinin salk hizmeti verememeleri bir yana tp eitimi de byk yaralar almtr.

Bir Temel nsan Hakk Olarak Salk

Has Parti, salkta bugn yaanan sorunlarn, neoliberal ekonomik politikalardan bamsz olmadn dnmektedir. Salkta Dnm Projesi de nceki uygulamalar da Trkiyenin salk sorunlarn zemez. Trkiyenin, uluslararas sermeye ve onun kuruluu olan Dnya Bankasnn deil halkmzn taleplerini ve nceliklerini dikkate alan salk politikalarna ihtiyac vardr. Has Parti, saln piyasa mantyla ele alnmasnn nne geecek, insan ve toplumu her eyin stnde tutan bir salk anlayyla hareket eden politikalar gelitirecektir. Bu politikalar bir Master plan erevesinde ele alnacaktr. Master plannn temel esaslar unlardr: Hekim ve salk personeli saysnda art salanacak ve bunlarn nitelii artrlacaktr. Salk hizmetleri kaliteli ve kolay ulalabilir hale getirilecektir. Maddi gcne baklmakszn herkesin salk hizmetinden yaralanmas esas olacaktr. Birinci basamak salk hizmetleri glendirilecektir. Hizmet alanlar kadar hizmet sunanlarn da memnun kalaca bir salk sistemi oluturulacaktr. Salk hizmeti ticari meta olmaktan kartlacak, ancak kr amac gtmeyen, insanlara yardm amacna odaklanm, vakflar ve dier kurulular, salk hizmeti retmeleri iin tevik edilecektir. Birinci basamak hizmetleri btnyle cretsiz olacaktr. Aile hekimlii sistemindeki aksaklklar ve eksiklikler giderilecektir. Aile hekimliinde iletme mant kaldrlacak, bu birimler hizmetlerini kamu hizmeti esas ile yrteceklerdir. Sosyal gvencesi olmayan tek bir yurttan bile kalmayaca Has Parti iktidarnda tedavi edici salk hizmetlerinin finansman byk lde Sosyal Gvenlik Kurumu tarafndan karlanacaktr. Sosyal Gvenlik Kurumunda emeklilik ve salk sigortas birbirinden ayrlacaktr. Salk sigortas primleri yurttan gelir durumuna gre farkl bir ekilde belirlenecek, yoksul yurttalarn primleri devlet tarafndan karlanacaktr.
65

Bu erevede;

Salk hizmeti temelde bir kamu hizmetidir. O nedenle tedavi edici hizmetlerde de kamu hastaneleri (devlet ve niversite hastaneleri) esas kurumlar olmaya devam edecektir. Kamu ihtiya duyulan durumlarda zel sektrden de hizmet satn alabilecektir. zel salk kurulular (muayenehaneler dhil) cretleri hastadan deil salk sigortas kurumundan (veya zel sigorta irketinden) alacaktr. Has Parti, kapsaml bir kamu ynetimi reformu tasarlamaktadr. Bu erevede blge ve eitim hastaneleri dndaki devlet hastaneleri yerel ynetimlere devredilecektir. Yerel ynetimler hastaneleri kamu hizmeti esprisi ile ynetecek, Saln Bakanl da standartlar koyma ve denetleme grevini stlenecektir. Hekimler ve dier salk personeli salk hizmetinin temelini olutururlar. Has Parti iktidarnda, gecesi gndz olmadan fedakrca hizmet veren canmz teslim ettiimiz salk alanlar hak ettikleri sayg ve yaam standardna kavuacaklardr. Has Parti, salk hizmetlerini piyasa, hastay mteri olarak gren anlayn performans kavramn reddetmekte ve byle bir deerlendirme sistemini hekimlerimize saygszlk olarak kabul ediyor. Hekimler ve dier salk personeli rgtlenecek ve cretlerinin tespit edilmesine serbest toplu szlemelerle katlacaklardr. Trkiyenin hekim a yurt dndan hekim getirilerek kapatlamaz. Hekim a sorunu eitim imknlarnn arttrlmas ve hekimlerin blgelere dengeli dalm ile zlebilir. Bu anlamda mecburi hizmet geici bir uygulama olarak gndeme getirilebilir. Has Parti, mecburi hizmeti, devlet hizmeti ykmllnn karl olarak grmektedir. Bu nedenle hekimlerin mecburi hizmeti askerlik hizmetinin yerine saylacak ekilde dzenleme yaplacaktr.

66

YEN TRKYE YEN DI POLTKA

ADL BR DNYA SSTEMNN KURULMASINA KATKI SALAYACAIZ 20. yzylda uluslararas ilikilerin incelenmesi, izlenmesi, anlalmas kolayd. Sovyetler Birlii ve ABDnin ban ektii iki kutuplu dnya dengesi iinde lkeler, merkez lkeler ve evre lkeler diye tanmlanmt. Ve bu erevede dnyadaki her sorun bu ikili denge iinde ele alnyordu. Ancak zellikle 1990dan sonra Sovyetler Birliinin zlmesiyle birlikte dnyada g dengesi bozulmu, onun yerine gler denklemi diyebileceimiz yeni bir uluslar aras ilikiler aray balamtr. 2. Dnya Sava sonrasnda oluan btn kurum ve kurulular fonksiyonlarn yitirmeye balam, hatt bir ksm tamamen ilevsiz hale gelmitir. Kapitalizm tarihinde krizler hi eksik olmamtr; ancak 21. yzyln banda dnya hi grmedii kresel krizlerle kar karyadr. Mali ve finansal krizlerden sonra imdi de su, enerji ve evre gibi yeni krizler bekleniyor. te yandan gelir dalm adaletsizlikleri, blgeler ve ktalar aras dengesizlikler, alk ve sefalet, bask, zulm ve igaller dnyamz kasp kavurmaktadr. Zengin kuzey lkeleri ile yoksul gney lkeler arasndaki uurumun giderek derinlemektedir. Byle giderse 2030 ylnda, dnyann ekilebilir alanlar, kullanlabilir su kaynaklar ile yer alt ve yer st zenginliklerinin kontrol btnyle zengin lkelerin elinde olacaktr. Buna mukabil gney lkelerde ktlk, yoksulluk, alk ve sefalet kitlesel lmlere neden olacaktr. Btn bunlar sradan krizleri iaret etmiyor. Esasen 3 asrdr deerleri ve kurumlaryla dnyaya yn veren sistemin kene iarettir btn bunlar. Modern deerler zerinde ykselmi olan g uygarlnn krizi ile kar karyayz. Bu yaanan medeniyet krizinden baka bir ey deildir. Temel deerleri kar ve kr olan g uygarl atrdyor. Bugn yeni bir sese, yeni bir solua ihtiya vardr. Yeni bir insan modeline, yeni bir paradigmaya, yeni bir medeniyete ihtiya vardr. Medeniyet siyaseti yapan Has Parti, dnya siyasetinin merkezine kar deil, eitlik, zgrlk ve adaleti koymaktadr. Antiemperyalisttir; siyasi bask, smr, hakszlk, igal ve zulmlere kar kar. BZ yeryznde btn insanlarn yaradl itibariyle eit olduuna inanyoruz. Hi kimsenin bir dierine stnl yoktur. Hi kimse bu dnyada refah iinde yaamay bir dierinden daha fazla hak etmemektedir. Hi kimsenin doutan, rkndan, mezhebinden, snfndan dolay bir ayrcala ya da ayrmcla tabi tutulmas mmkn deildir. nsanlarn eitliini esas almayan uluslar aras ilikilerin yeryznde bar ve adaleti salamas mmkn deildir. Has Partinin dnya siyaseti vizyonunun temeli demin ocuklarnn kardeliidir. Has Parti, sadece kendi halkn deil, Amsterdamn, New Yorkun arka sokaklarnda hayattan koparlan gen insanlar, Meksikann topraksz braklan kyllerini, Filis67

tinde evinden yurdundan edilenleri, Afrikann susuz ve ekmeksiz braklan insanlarn dikkate alan ve dnyay bir bar ve esenlik yurdu haline getirecek bir uluslar aras politikann izini srecektir.

D Politikada Temel lkelerimiz;

Yeryznde yaayan btn insanlar eitlii, likilerde esas lnn hakkaniyet ve adalet olmas, Hakl olandan yana olmak, nsanlarn dayanmas ve yardmlamas, Zalimlerin dnda hi kimseye, hibir millete ve hibir devlete kategorik olarak dman olmamak, husumet beslememek, Emperyalizme ve hegemonik glere kar dnya halklarnn rgtlenmesinin payda olmak, Bartan yana olmak, sorunlarn mzakere ile zlmesini esas almak, Btn bu ilkeler dayal uluslar aras bir hukukun tesis edilmesi, Bata komu ve blge lkeleri olmak zere tm dnya haklar ile iyi ilikiler kurmak, nemli d politika kararlar ve anlamalarn referandum yoluyla yrrle koymak.

Uluslararas Kurumlara ve Blgesel Sorunlara likin Grlerimiz;

AVRUPA BRL lkemizin Avrupa Birlii yelii hedefi, bu dorultuda atlan admlar, u anda ulalan sonular ve muhtemel gelimeler nda yeniden deerlendirmeye muhtatr. AB yeliini medeni dnya ailesine katlmak iin yegne are olarak gren bak as kompleks ile maluldr. Has Parti AByi mevcut Hkmet gibi bir medeniyet projesi olarak grmemektedir. Halkmz AByi, zemedii baz sorunlar amak iin bir ara olarak grmtr. Bugn gelinen noktada yelik konusunda taraflarn yeterince istei ve gayretinin kalmad aktr. Avrupa lkeleri, AB konusunda bekledikleri sonulara ulaamam, birliin gelecei belirsiz bir hal almtr. Trkiye ise ABnin toplumsal, siyasal ve ekonomik standartlar koyan ok kltrll esas alan bir proje olduuna dair inancn kaybetmitir. AB sreci bu haliyle srdrlemez. Has Parti iktidarnda Trkiyenin AB yelii hedefi ile Trkiye-AB ilikileri gzden geirilecektir. Konu ile ilgili nihai karar halk oylamas ile verilecektir.

68

BALKANLAR
AB ile i ie olsa da komularmz olan Balkan lkeleri ile ilikilerin ayr ele alnmas gerektiini inancndayz. Tm komularla, bu arada Balkan lkeleri ile kurulacak ilikilerde eitlik ilkesine dikkat edeceiz. Ayrca etnik ya da dini ayrmlardan uzak durarak, sadece tarihi dostluk ve kardelik balarmz olan Mslman toplumlarla deil, Tm Balkan halklaryla iyi komuluk ilikileri tesis edeceiz.

NATO
NATO Souk Sava dneminde bir savunma rgt olarak kurulmutur. Souk Savan sona ermesiyle birlikte NATO ttifaknn hem grev kapsam hem de operasyon alan Batnn yeni emperyalist ncelikleri erevesinde deitirilmitir. NATO, ye lkelere yaplacak saldrlara mukabele eden bir mterek savunma rgt olmaktan kartlm, Bat mdahaleciliinin en etkili arac haline getirilmitir. Maalesef Trkiyede bu saldrganln blgesel taeronu konumuna sokulmutur. Aslnda NATO Trkiye iin varlk sebebini oktan kaybetmitir. Sovyetlerin dalmasndan sonra NATOnun bata slam corafyas olmak zere istikrar bozucu unsurlar olarak grd lke ve blgelere yneldii bir gerektir. Batnn ekonomik karlar iin de askeri operasyonlar yapma kararlar almaktadr. slam corafyasnn bir paras olan Trkiyenin hala bu rgtn iinde olmas paradoksal bir durumdur. u an NATO kuvvetleri Afganistan ve Irak igal altnda tutuyor. Birok blge lkesini de igal ediyor. Bu igallerde milyonlarla ifade edilen insan lmtr. NATO yesi Trkiye, 1 Mart 2003te TBMMnin onay vermemesi nedeniyle Irakn igaline fiilen katlmam ama hem Irakn hem de Afganistann yerle bir edilmesi ve sonra da igal edilmesinde, bata ncirlik ss olmak zere topraklarn kullandrmtr. imdi de Libyann yerle bir edilmesi ve belki de igal edilmesine ortak olmaktadr. Yarn bu giriimlerin baka lkeler iin devam etmeyeceinin bir garantisi de yoktur. Bylesine bir askeri gcn dnya barn tesis etmesi mmkn deildir. Birlemi Milletler (BM) de bu haliyle dnya barna katk salayamaz. Has Parti, Birlemi Milletler Tekilatnn dnya halklarnn eit temsili esasnda yeniden organize edilmesine nclk edecektir. Bu balamda BM Gvenlik Konseyinin be daimi yesinin veto haklarna sahip olduu mevcut yapsnn deitirilmesi iin gerekli olan almalar yapacaz. BM Antlamasnda zaten var olan ama bu gne kadar hi uygulanmayan Uluslararas Genel Kurmay yaplanmasnn canlandrlmas, kresel gvenlik sorunlarna NATO zerinden Batnn emperyal emelleri erevesinde deil, vicdan ve adalet ilkesi erevesinde BM tarafndan mdahale edilmesinin mekanizmalarnn kurulmas iin alacaz. Bilindii gibi, NATOyu kuran Kuzey Atlantik Antlamas tm kararlarn ye lkelerin oybirlii ile alnmasn ngrmektedir. Has Parti iktidarnda Trkiye NATOdan kacaktr. Ancak bu sreler gerekleene kadar, NATOnun grev kapsam ve alan

69

konusunda Kuzey Atlantik Antlamasnda belirlenmi olan mterek savunma dnda grev stlenilmesini engelleyeceiz.

ABD
ABD dediimizde byk lde uluslararas finans ile silah ve petrol irketlerinin gdmndeki bir dnya gcnden sz ediyoruz. ABD hkmetlerinin yeryznn en byk saldrgan d politika ve kltr emperyalizmi oda olduu sr deildir. Kresel kapitalizmin tm kurum ve kurulular ile tahrip edici gc ortada olan Amerikan ordusu ile ABD halkn ayryoruz. Elbette emperyalizme ve saldrganlklara kar kyoruz, ama bunlara kar ktmz kadar igal ve sava kart, smr ve emperyalizm muhalifi, saduyu ve vicdan sahibi Amerikalarlar ile ABDnin iinde ezilen, dlanan ve smrlen kitlelere sempati ile bakyoruz. Yani kresel kapitalizm, saldrganlk, igal, smr ve emperyalizm kelimeleriyle zdeleen ABD ynetimi ve destekileri ile teki Amerikay birbirinden ayryoruz. Dahas, ABDnin kan, lm, gzya ve ykm ile sonulanan saldrgan politikalarn geriletmek iin teki Amerika ile ilikilerin younlatrlmas gerektiine inanyoruz. Has Partinin dnya siyaseti iin deklare ettii genel ilkeler ABD ile ilikiler iin de geerlidir. ABD ile de adalet ve eitlik ilkesi nde olmak kouluyla karlkl karlarmz koruyacak siyasi, kltrel ve ticari ilikiler kuracaz. Bu ilikilerin nc lkelerin aleyhine olmamasna dikkat edeceiz. Bugne kadar ABD ile ortak dman gerekesi ile kurulan ikili askeri ilikileri gzden geireceiz. Stratejik ortaklk ve model ortaklk gibi kavram ve yaklamlar reddediyoruz. ABDnin blgemizde gstermi olduu saldrgan faaliyetlere asla destek vermeyecek, topraklarmzn bu amala kullanlmasna izin vermeyeceiz.

SLAM LKELER
Uzun yllar gerilimli, souk, dk younluklu ve isteksiz ilikiler eklinde srdrlen slam lkeleri politikalar, seksenli yllardan sonra lkemizin resmi ideoloji takntsn hafifletip da alma politikalarna ynelmesiyle farkl bir dneme girmi, son yllarda bu sre daha da hzlanm bulunmaktadr. Temelde olumlu grnen bu gelimelerin daha yakndan ve daha derin analizlere tabi tutulmamas durumunda, gelecekte birtakm skntlarn ortaya kmas kanlmazdr. nce slam corafyasnda olup bitenlerin tarihi arka plan ve bugn yaananlar analiz etmek gerekir. Osmanl mparatorluunun paralanmas sonrasnda dnemin emperyalist igalcileri tarafndan bazen mezhep, bazen kabile, bazen de petrol blgeleri esas alnarak snrlar izilen slam lkeleri bugn ok ciddi sorunlarla kar karyadr. Bu lkelerin neredeyse tamam uzun yllar diktatrler tarafndan ynetilmitir. Hepsi batl emperyalistler tarafndan desteklenen bu diktatrler blge halkna nefes aldrmazken, ibirlii yaptklar batl irketler araclyla bata petrol olmak zere blgenin zenginliklerini de yamalatmlardr.
70

imdi devran dnd, dnem yeni liberalizm dnemi, dnya sistemi petrole el koymakla yetinmiyor, ayn zamanda blge halklarn tketim a (ve kredi kart) sistemine dhil etmek istiyor. O nedenle blgede farkl politikalar uygulanyor; kiminde askeri mdahale ve igallerle, kiminde ise halk ayaklanmas ve isyanlarla diktatrler tasfiye edilerek blgeye szde demokrasi ve zgrlk getiriliyor(!) Elbette blge halklarnn demokrasi ve zgrlk taleplerini sayg ile karlyor ve destekliyoruz. Ancak yllarca blge halklarn ezen diktatrleri destekleyenlerin imdi demokrasiden yana olmalarna da phe ile bakyoruz. Blgenin blnml ile ilgili ise bir deiiklik yok; dayatlan yeni yapnn yerlemesi iin yine etnik ve dini farkllklar kkrtlyor, blgenin baz lkeleri daha imdiden yeniden blnm durumdadr. Has Parti, blge halklar ile kuraca ilikilerde imdikinden farkl olarak en fazla dikkat edecei konu btncl bir yaklam gelitirmek olacaktr. Etnik ve dini/mezhebi temelli yaklamlar yerine blge hakk ile adalet, eitlik ve kardelik temelinde ilikiler gelitirilecektir. Bu ilikilerin eit haklarn ilikisi eklinde olmas son derece nemlidir. Elbette ortak gemi ve ortak deerler ilikileri kolaylatrr ama Osmanlclk ad altndaki emperyal arm yapan yaklamlardan kanmak gerekir. birlikiler her zaman her yerde olacaktr ama bir btn olarak blge halklarnn genel talebi gerek anlamda demokrasi ve zgrlktr; insanlar, kendi lkelerini kendileri ynetmek istiyor, bar tesis edip lkelerinde zgr bir ekilde yaamak, rettikleri zenginlikleri de adil bir ekilde paylamak istiyor. Has Partinin program da bu kavramlar zerinde oturmaktadr. O nedenle Halkn Sesi iktidarnda blge halklar ile gerek demokrasi, emperyalizme kar zenginliklerimize sahip kma, zgrlk ve adalet paydalarnda blgede yeni ibirlikleri ve ortaklklar kuracaz. Has Parti, medeniyetler atmas/diyalogu, dinler atmas/diyalogu gibi kafa karklklarna da itibar etmemektedir. Ortada medeniyetler ya da dinler atmas yok; sadece g uygarlnn tm kitabi dinlere ve dier din mensuplarna, yani tm insanla saldrs var. Kresel kapitalizm, yani uluslar aras sermaye ve ok uluslu irketler dnyay yutmak istiyor. Tanklar, toplar, bombardman uaklar ile blgemize gelmelerinin nedeni blgede zenginliklerin toplanm olmasdr, petroldr, doal gazdr. slam dman olarak grmelerinin nedeni de bu dinin kapitalizme uygun olmayan esaslardr. Kapitalizme direnmeyen bir din anlayn, lml slam ad ile destekleyip yaygnlatrmak istediklerini gizlemeden aka beyan ediyorlar. Has Parti btn bunlarn farkndadr. Partimizin iktidarnda, Trkiyeye yklenmek istenen bu tip model araylar kabul edilmeyecektir, medeniyet deerlerimizin smr arac olarak kullanlmasna asla izin vermeyeceiz. Bizim medeniyet tasavvurumuz insanln eitlii, zgrl ve adalet ilkesini esas alr, ayrmcl ve smry reddeder. Komularmz ve blge lkeleri ile kuracamz ilikilerde bu ilkeler esas alnacaktr.

71

FLSTN SORUNU VE SRALLE LKLER

Filistin sorununu blgendeki birok bunalmn kayna olarak gren Has Parti, Filistin sorununun adil, kapsaml ve kalc bir ekilde zmlenmesinin yolunun Filistin halknn demokratik iradesine sayg duyulmasndan getiine inanmakta ve Filistin halknn 25 Ocak 2005teki Yasama Meclisi Seimlerinde ortaya koyduu iradenin tannmas gerektiini vurgulamaktadr. Bu cmleden olmak zere, Filistin halknn 25 Ocak 2005ye ortaya koyduu demokratik iradenin cezalandrlmas anlamna gelen her trl ambargo ve ablukann derhal kaldrlmas, Filistin halknn demokratik tercihlerini yanstan rgt ve kurumlarn temsil rolnn tannmas, srailin igal ettii topraklarda kurduu yerlekelere ve Kuds Yahudiletirme projesine son verilmesi ve Filistin ulusal btnlnn salanmas iin balatlan ulusal diyalog srecine ynelik dardan mdahalelere son verilmesi, sorunun mzakere masasna gelmesinin n artlar olarak deerlendirilmektedir. Has Parti, 11 Aralk 1948 tarihli BM Genel Kurulunun 194 sayl karar dorultusunda tm Filistinli mltecilerin yurtlarna dnmelerinin salanmasn, Filistin halknn demokratik tercihiyle ortaya kan temsilin tannmasn ve bu temsilin zm ynndeki iradesine sayg gsterilmesini sorunun adil, kapsaml ve srdrlebilir zm iin temel art olarak grmektedir. Has Parti, Trkiyenin sraille yapm olduu tm askeri anlamalar iptal edeceini ilan eder. Siyasi, kltrel ve ticari ilikiler de srailin saldrgan politikalarn durdurmas ve igal ettii topraklardan geri ekilmesine kadar askya alnacaktr. Biz birleik demokratik bir Filistin yanayz ama Filistin sorununun adil ve kalc zm, srail igal ettii topraklardan geri ekildikten ve tm Filistinliler evlerine geri dndkten sonra tm blge halknn katlm ile yaplacak referandumla mmkn olabilecektir.

DER BLGELER
Has Parti, dnya siyasetini yukardaki ilkeler erevesinde tespit edecek ve uygulayacaktr. Bu ereveden tarihi ve kltrel yaknlmz olan Asya ve Afrikann dier lkelerinin ncelii sz konusudur. Ama bizim dnya siyasetimiz tm dnyay kapsamakta, zellikle emperyalizme kar direniin bayraktarln yapan Latin Amerika lkeleri ve halklar ile iyi ilikiler gelitirmek istiyoruz. Elbette devletler/hkmetler aras ilikiler gereklidir, ama biz halklar aras ilikilerin daha da nemli olduuna inanyoruz. O nedenle hkmet d kurulular ilikileri gelitirme konusunda tevik edeceiz.

72