İSTANBUL TİCARET ODASI

Etüt ve Araştırma Şubesi

KESTANE
SEKTÖR PROFİLİ

Hazırlayan
Birgül Subaşı

Haziran 2004

-1-
 İÇİNDEKİLER
Sayfa No
I. BÖLÜM

KESTANE AĞACI VE YETİŞTİRİLMESİNE AİT GENEL BİLGİLER 5

1. KESTANE AĞACININ GENEL ÖZELLİKLERİ…………………………......... 5
2. KESTANE AĞACININ YETİŞTİRİLMESİ………………………………………. 6
2.1. KESTANENİN EKOLOJİK İSTEKLERİ……………………………………… 6
2.1.1. Sıcaklık………………………………………………………………………. 6
2.1.2. Yağış………………………………………………………………………… 6
2.1.3. Toprak……………………………………………………………………….. 6
2.2. KESTANE AĞACININ ÇOĞALTILMASI VE ANAÇLAR…………………. 6
2.3 BAHÇE KURMA……………………………………………………………….. 6
2.4. KESTANE BAHÇESİNDE UYGULANACAK KÜLTÜREL İŞLEMLER….. 7
2.4.1. Terbiye Şekli………………………………………………………………... 7
2.4.2. Verim Çağındaki Ağaçların Budanması……………………………….. 7
2.4.3. Yaşlanmış Ağaçlarda Budama………………………………………….. 7
2.4.4. Malçlama…………………………………………………………………….. 7
2.5. HASTALIK VE ZARARLILAR………………………………………………… 7
2.5.1. Kestane Kanseri ve Mücadelesi………………………………………... 7
2.5.2. Mürekkep Hastalığı ve Mücadelesi……………………………………. 7
3. KESTANE AĞACI ÇEŞİTLERİ………………………………………………….. 8
3.1. Hacı İbiş………………………………………………………………………… 8
3.2. Osmanoğlu……………………………………………………………………... 8
3.3. Sarıaşlama……………………………………………………………………… 8
3.4. Mahmutmolla………………………………………………………………….. 8
3.5. Hacıömer……………………………………………………………………….. 8
4. KESTANE İLE İLGİLİ YAPILAN BİLİMSEL ÇALIŞMALAR………………….. 8
II. BÖLÜM

DÜNYA ÜRETİM VE TİCARETİ…………………………………………………….. 11

1. DÜNYA ÜRETİMİ ………………………………………………………………….. 11
2. DÜNYA TİCARETİ…………………………………………………………………. 11
2.1. İhracat…………………………………………………………………………... 11
2.2. İthalat ………………………………………………………………………….. 12
2.3. Tüketim…………………………………………………………………………. 13
III. BÖLÜM

TÜRKİYE KESTANE SEKTÖRÜ…………………………………………………… 14

1. Üretim………………………………………………………………………………. 14
2. Tüketim…………………………………………………………………………….. 15
3. KESTANE AĞACI MEYVESİNİN DEĞERLENDİRİLDİĞİ ALANLAR……… 15
4. SEKTÖRLE İLGİLİ MEVZUAT………………………………………………….. 15
5. TÜRKİYE’NİN KESTANE TİCARETİ…………………………………………… 15
5.1. Gümrük İstatistik Tarife Pozisyonları…………………………………….. 15
5.2. İhracat…………………………………………………………………………... 15
5.3. İthalat ………………………………………………………………………….. 16
IV. BÖLÜM

SEKTÖRDE YAŞANAN SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ………………… 17

KAYNAKÇA……………………………………………………………………………. 19

-2-
 ÇİZELGELER
Sayfa No
Çizelge : 1

Karadeniz Bölgesi Kestane Çeşitlerinin Bileşimleri………………………………. 9

Çizelge: 2

Aydın İlinde Yetiştirilen Bazı Kestane Çeşitlerinin Bileşimleri…………………. 9

Çizelge: 3
Kestane Meyvesinin Bileşimi ve Besin Öğeleri…………………………………… 9
Çizelge: 4
Cuneo Yöresi İki Çeşit Kestanenin Besin Öğeleri………………………………… 10
Çizelge: 5
Cuneo Yöresi Kestane Çeşitleri ve Yağ Asitleri Miktarı………………………… 10

-3-
 TABLOLAR
Sayfa No
II. BÖLÜM TABLOLARI
Tablo:1

Dünya Kestane Üretimi…………………………………………………………………. 11

Tablo:2
Başlıca Ülkeler İtibariyle Dünya Kestane İhracatı…………………………………. 12
Tablo:3

Başlıca Ülkeler İtibariyle Dünya Kestane İthalatı…………………………………. 12

III. BÖLÜM TABLOLARI
Tablo:1

Türkiye’de Kestane Üretimi……………………………………………………………. 14

Tablo:2

Türkiye’nin Kestane İhracatı………………………………………………………….. 16

Tablo:3

Türkiye’nin Ülkeler İtibariyle Dünya Kestane İhracatı…………………………… 16

Tablo:4

Türkiye’nin Kestane İthalatı……………………………………………….. 16

-4-
 I. BÖLÜM
KESTANE AĞACI VE YETİŞTİRİLMESİNE AİT GENEL BİLGİLER

1. KESTANE AĞACININ ÖZELLİKLERİ

Bilimsel adı “castanea” olan ve Kuzey Yarım Küre’nin tüm ılıman bölgelerinde
yetişen kestane ağacı kayıngiller familyasındandır. Çeşitli kaynaklara göre dünyada
kültüre alınmış kestane yetiştiriciliğinin 6.000 yıl öncesinde başladığı tahmin
edilmektedir.

Kestane ağacı, gövdesi dik, kırmızımtrak kabuklu ve sert yapraklı bir ağaçtır.
Yaşadığı coğrafyaya göre farklılık gösterir. Bugün bilinen 16 ayrı türü vardır.

Ülkemizin de dahil olduğu Akdeniz Havzası içinde yer alan ülkelerde yetişen
kestane türü “castenea sativa mill”dir. 30 mt.’ye ulaşan görkemli bir yapıya sahip
kestane ağacının 500-1000 yıl arası değişen bir yaşam süresi vardır. Aşılandıktan 5
yıl sonra meyve vermeye başlayan ve en yüksek verimine 60. yılında ulaşan ağacın
hasadına eylül ortalarında başlanır. Meyveleri sarımtarak-yeşil renkte, denizkestanesi
şeklindeki dikenli kestane kabuğu (kupula) içinde tek ya da ikili üçlü toplar halinde
bulunur. Hasat zamanı dikenli kupulası sararıp çatlamaya başlar ve ağaçtan yere
düşer. Düşüş esnasında kestane meyveleri dikenli toplarından ayrılır. Doğal yolla
düşmeyen kestaneler ise ağaca çıkan köylüler tarafından uzun bir sırıkla dal uçlarına
vurulmak suretiyle düşürülür. Ege bölgesinde, dikenli kapsülleriyle yere düşen
kestaneler ağaçların altında yığınlar halinde toplanarak üzerleri eğrelti otlar benzeri
bitkilerle örtülerek saklanır. Gömü yada yığın olarak tabir edilen bu işlem sayesinde
üreticiler meyvelerini kış ortasına kadar saklayabilmektedir. Karadeniz Bölgesinde ise
bir çuval veya plastik torba içindeki kestane kazılan toprağın içine gömülerek
depolanır. Son yıllarda kestane soğuk hava depolarında da saklanmaya başlamıştır.

Daha ziyade Kuzey Yarım Kürenin üç kıtasında yerli türleriyle birlikte kestane
ormanları şeklinde doğal olarak yetişmektedir. Ağırlıklı olarak yetişen başlıca ülkeler
Çin, Kore, Japonya, ve Akdeniz ülkeleridir. Ülkemizin de dahil olduğu Akdeniz
Havzasında kestanenin kültüre alınması 1000 yıl öncesine dayanmaktadır. Bu türün
yayılış merkezinin neresi olduğu bilinmemekle birlikte, anavatanının Anadolu olduğu
kuvvetli bir ihtimaldir. Anadolu’dan Yunanistan’a, buradan da Güney İtalya ve
İspanya’ya götürülmüştür.

Ülkemizde ise Anadolu’ nun Karadeniz, Marmara ve Ege Bölgeleri gibi nemli
koşulları orman alanlarında Castanea Sativa Mill türü kestane doğal olarak
yetişmektedir.

Karadeniz’in Ereğli ilçesinden başlayan ve Sinop’a kadar uzanan kıyı

şeridinde yetişen küçük meyveli kestane “kuzu kestanesi” olarak bilinmektedir. Bu
şeritte yetişen kestane Türkiye üretiminin % 24’ünü oluşturmakta olup, 11.900
tondur. ( 2000 yılı verileri)

Ülkemizde kestane üretiminin en yoğun olduğu bölgelerden birincisi Ege

Bölgesi’dir. Bu bölge içinde Aydın ili önemli bir yer almaktadır. Türkiye kestane
üretiminin % 27’sini bu ilimiz karşılamakta olup, 2000 yılı verilerine göre bu ilimizde
kestane üretimi 16.237 tondur.

-5-
 2. KESTANE AĞACININ YETİŞTİRİLMESİ

2.1. KESTANENİN EKOLOJİK İSTEKLERİ

2.1.1 Sıcaklık
Kestanenin meyvelerini olgunlaştırabilmesi için çiçek açımından hasada
günlük sıcaklık toplamının 2000-2300 *C olması gerekmektedir. Kestane kış düşük
sıcaklıklarda –30 dereceye kadar dayanabilmektedir. Ancak ilkbaharın geç ve
sonbaharın ilkdonlarına karşı hassastır. Kestane yazın yüksek sıcaklıklardan değil
ancak yağışsız geçen mevsimlerde kuraklıktan etkilenirler. Kestanelerin kış
soğuklama ihtiyaçları orta düzeyde olmakla birlikte bunlarla ilgili kesin rakamlar
belirlenmiş değildir.

2.1.2. Yağış
Kestane yıllık yağış toplamı 600-1200 mm olan yerlerde susuz yetişebilir. Bu
nedenle yağış kestane yetiştirticiliği için önemlidir. Çiçeklenme döneminde yağan
yağışlar meyve tutumunu olumsuz etkiler.

2.1.3. Toprak
Kestane kazık köklü bir bitkidir. Bahçe kurulması düşünülen yerin toprağının
gevşek yapılı ve derin olması gerekmektedir. Potasyumca zengin topraklar tercih
edilmelidir. Toprak pH’sının 5,5-6 civarında olması istenir. Ağır, killi, su geçirgenliği
topraklar tercih edilmemelidir. Genellikle bu tip topraklarda mürekkep hastalığına
yakalanmak kolaylaşır.

2.2. KESTANE AĞACININ ÇOĞALTILMASI VE ANAÇLAR

Daldırma, çeliklerle köklendirme yöntemleri kullanılsa da en çok uygulanan ve
en güvenilir yöntem aşılı fidan ile üretimdir. Aşılamada mutlaka Haziran Sürgün Göz
aşısı tercih edilmelidir. Kestane tohumları 0-4 C 3 aylık bir katlama sonucunda % 90
oranında bir çimlenme gösterir. Tohumlar katlanmadan önce mantari ilaçlarla
ilaçlanmalıdır. Katlamadan çıkan tohumlar 70-80 cm. sıra arasında mesafede ve 30
cm. sıra üzerine ekilirler. Kazık köklü olduğu için kök ucunu kesmek saçak kök
yapmasını sağlar. Aynı yılın Haziran ayı içerisinde aşılanması yapılmalıdır. Aşılı fidan
kışın durgun döneminde bahçeye tesis edilmelidir. Diğer kullanılan anaçlar Maravel
ve Marigoule’dir. Bu anaçlardan alınan çelikler köklendirilip, üzerine kültür çeşitleri
aşılanır.

2.3. BAHÇE KURMA

Bahçe yeri seçiminde nokta dikkate alınmalıdır. Bunlar toprak ve yerdir.
Toprağın geçirgen, havalanır ve derin olması gerekir. Ağır topraklar çok tehlikelidir.
Soğuğun toplandığı çukur vadiler de kestane yetiştiriciliği için tehlike arz etmektedir.
Denizden en az 400 m. yüksekliklerde plantasyonlar kurulmalıdır. Dikim aralıkları
yeni bahçe tesis ederken 7mX7m, 8mX8m. dikim mesafeleri tercih edilmelidir. Dikim
esnasında, dikim çukuruna 150-200 g. kompoze gübre ve üzerine ahır güresi
verilmelidir. Dikim çukuru 40-50 cm. genişlik ve derinliğinde olmalıdır.

-6-
 2.4. KESTANE BAHÇESİNDE UYGULANACAK KÜLTÜREL İŞLEMLER

2.4.1. Terbiye Şekli

Genellikle tercih edilen Modifiye Lider (Doruk Dallı) terbiye sistemidir. Doruk
dal belli bir yüksekliğe ulaşınca büyümeyi kontrol amacıyla doruk dal kesilebilir.

2.4.2. Verim Çağındaki Ağaçların Budanması

Gerekli yerlerde dal seyreltmesi şeklinde budama yapılmalıdır. Yıllık
sürgünlerde kesinlikle kısaltma yapılmaz. Çünkü tomurcuklar yıllık sürgünlerin
ucunda oluşur.

2.4.3. Yaşlanmış Ağaçlarda Budama

Yaşlanmış verimden düşmüş ağaçlarda ana dallar kuvvetli budanarak yani
kabaklama yapılarak yeni sürgün oluşumu sağlanır. Böylece gençleştirme yapılarak
verim eldesi mümkün olur.

2.4.4. Malçlama
Toprak neminin korunmasından yabancı ot kontrolüne kadar bir çok faydası
olup özellikle genç fidan döneminde arazideki fidanlarda uygulanmasında kesinlikle
fayda vardır. Malçlama materyali olarak saman vb. materyaller kullanılmalıdır. İlk 4-5
yıl ağaç dibine taç izdüşümüne gelebilecek şekilde ve 3- 4 cm kalınlığında malçlama
yapılmalıdır.

2.5. HASTALIK VE ZARARLILAR

Kestanenin en önemli hastalıkları Kestane Dal Kanseri ve Mürekkep
Hastalığıdır.

2.5.1. Kestane Kanseri ve Mücadelesi

Hastalığın sporları rüzgar böcek ve kuşlarla taşınarak ağaçlarda açılmış
yaralardan içeri girerek hastalığı bulaştırırlar. Hastalık yerinde yaşlı dallarda
şişkinlikler oluşur. Genç kestane ağaçlarında kışın yaprağını dökememe en tipik
teşhis yöntemidir. Diğer bir belirti de hastalıklı dal üzerinde boyuna çatlamalar
görülmektedir. Kuruyup çatlayan yerlerin üzeri kırmızımtırak kahverengindedir.

Mücadelesi :
-Hastalıklı fidan ve aşı kalemi sağlıklı yerlere taşınmamalıdır.
-Ağaçlarda yara açılmamalı ve yara yerleri hemen aşı macunu ile
kapatılmalıdır.
-Hastalıklı dal ve sürgünler kesilmeli ve yakılmalıdır.
-Hastalığa dayanıklı çeşitlerle bahçeler oluşturulmalıdır.

2.5.2. Mürekkep Hastalığı ve Mücadelesi

Bu hastalık kök ve kök boğazı hastalığıdır. Hastalığa neden olan sporlar kök
ve kök boğazında meydana gelen yaralardan girerek bitkiye bulaşırlar. Hastalık genç
ağaçlarda hızlı, yaşlı ağaçlarda yavaş seyreder. Hastalığa yakalanmış genç ağaçların
yaprakları birdenbire pörsür ve kurur. Yaşlı ağaçlarda kurumalar tepeden başlar.
Yavaş yavaş alt bölümlere doğru ilerler. Hastalık bulaşmış ağaçların yaprakları küçük
kalır. Su geçirmeyen ağır topraklarda kestane bahçesi kurulmamalıdır. Hastalığa
dayanıklılığı bilinen Maravel ve Marigoule anaçları üzerine aşılı çeşitlerle bahçe
kurulmalıdır.

-7-
 3. KESTANE AĞACI ÇEŞİTLERİ

3.1. Hacıibiş
Ağacı orta kuvvette yayvan gelişir. Verimi orta derecededir. Meyveleri
genellikle çok küçük genişçe ovaldir. Meyve kabuğu kalın meyve eti krem renginde
ve kalitesi iyidir. Eylül ayının 3. haftasında olgunlaşır. Tozlayıcıları; Karamehmet ve
Firdoladır. Sofralık tüketime uygun bir çeşittir.

3.2. Osmanoğlu
Ağacı orta kuvvette yayvan gelişir. Verimli bir çeşittir. Meyveleri küçük -orta, iri
genişçe oval şekilli, meyve eti krem rengindedir. Eylül ayının 3. haftası olgunlaşır.
Tozlayıcıları Karamehmet; Firdola, ve Sarıaşlamadır. Kestane şekerine uygun bir
çeşittir.

3.3. Sarıaşlama
Ağacı orta kuvvette yarı dik gelişir. Verimli çeşittir. Meyveleri orta iri-iri, genişçe
oval, meyve kabuğu ince kahverengi meyve eti krem renginde, kaliteli bir çeşittir.
Sofralık tüketime ve kestane hamuru yapımına uygun bir çeşittir.

3.4. Mahmutmolla
Ağaçları orta kuvvette dik gelişir. Verimli bir çeşittir. Meyveler orta iriliktedir.
Taze iken zor soyulur. Eylül ayının son haftasında hasat edilir. Hamur yapımına
uygun bir çeşittir.

3.5. Hacıömer
Ağaçları orta kuvvette ve yayvan gelişir. Meyveleri orta iriliktedir. Verimli bir
çeşittir. Eylül ayının 3.haftası hasat edilir. Taze tüketime ve hamur yapımına uygun
bir çeşittir.

4. KESTANE İLE İLGİLİ YAPILAN BİLİMSEL ÇALIŞMALAR

- Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ziraat Fakültesi Karadeniz bölgesinde yetişen 55
genotip üzerinde yaptığı araştırmada kestanelerin doğal bileşimleri ile ilgili analizler
yapmıştır. Analiz sonuçları kuru madde üzerinden (g/100 g) olup, çizelge 1’de
gösterilmiştir.

- Adnan Menderes Üniversitesi Ziraat Fakültesi ve Tübitak “Aydın ilinde

yetiştirilen yöresel bazı kestane çeşitlerinin ağaç oluşumu ve depolanma sonrası
biyokimyasal özelliklerinin karşılaştırılması” adlı bir araştırma projesi yürütmüştür.
Bu projede dokuz ayrı çeşit ele alınmış olup, analiz sonuçları kuru madde üzerinden
(g /100 g ) verilmiştir. Analiz sonuçları çizelge 2’ de topluca gösterilmiştir.

- Akdeniz havzası içinde yer alan İtalya, Fransa, İspanya ve İsviçre gibi
ülkelerde yetişen kestane çeşitlerinin doğal bileşimleri ile ilgili derlenen analiz
sonuçları ise çizelge 3-4-5 ve 6’ da gösterilmiştir.

-8-
 Çizelge: 1
Karadeniz Bölgesi ( Sinop - Erfelek )
Kestane Çeşitlerinin Bileşimleri
ANALİZLER MIN. MAX. ORTALAMA
Kabuk kalınlığı ( mm ) 0,30 0,71 0,51
Protein ( N.X 5.30 ) 3,43 8,27 5,683
ağ 0,66 3,08 1,890
Nişasta 29,88 63,66 47,32
Lif ( külsüz ) 0,06 0,29 0,129
Kül 1,40 4,92 2,809
Fosfor 47,68 229,68 133,67
Kalsiyum 69,71 201,70 87,863
Magnezyum 59,71 202,89 105,87
Çinko 2,63 21,87 6,970
Demir 1,84 16,99 6,684
Bakır 0,33 1,29 0,738

Çizelge:2
Aydın İlinde Yetiştirilen Bazı Kestane Çeşitlerinin Bileşimleri
( Kuru Madde Üzerinden G / 100 G )
ANALİZLER MIN. MAX. ORTALAMA
Toplam
Karbonhidrat Dönem 1 35,35 53,69 43,36
Dönem 2 36,65 70,14 48,41
Toplam Nişasta Dönem 1 21,55 43,01 30,99
Dönem 2 29,42 61,36 39,77
Toplam Şeker Dönem 1 7,33 16,95 12,37
Dönem 2 5,03 11,96 8,64
Protein Dönem 1 4,55 7,00 5,6
Dönem 2 3,85 7,35 5,48
Yağ Dönem 1 1,03 3,00 1,78
Dönem 2 1,23 3,05 2,08

Çizelge: 3
Kestane Meyvesinin Bileşimi ve Besin Öğeleri (g / 100 g)
Taze Kurutulmuş Kavrulmuş Haşlanmış Un
YENEBİLİR KISIM % 81 100 82 88 100
NEM % 52,9 10,1 42,4 63,3 11,4
KALORİ ( kcal ) 160 287 200 120 343
BESİN ÖĞELERİ
Karbonhidratlar 34 57,8 39 24,4 63,6
Şekerler 9,6 16,1 10,7 7,5 23,6
Nişasta 24,4 41,7 28,3 16,9 40
Lif 7,3 13,8 8,3 5,4 14,2
Çözünebilir 0,6 1,1 0,7 0,6 1
Çözünmeyen 6,7 12,7 7,6 4,8 13,2
Protein 3,2 6 3,7 2,5 6,1
Yağ 1,8 3,4 2,4 1,3 3,7
Kaynak: Gıda bileşimleri cetveli INN 1997’den alınan değerler,

-9-
 Çizelge:4
Cuneo Yöresi İki Çeşit Kestanenin Besin Öğeleri
Marron Gabbiana
(Taze dondurulmuş kestane) (kurutulmuş kestane )
Nem % 47,1 10,3
Karbonhidratlar (g / 100 g) 36,9 61,4
Şekerler (g / 100 g) 8,6 22,4
Sakkaroz (g / 100 g) 6,7 21
Glikoz (g / 100 g) 0,9 0,5
Früktoz (g / 100 g) 0,6 0,6
Maltoz (g / 100 g) 0,4 0,3
Nişasta (g / 100 g) 28,3 39
Lif (g / 100 g) 8,2 13,6
Protein (g / 100 g) 3,0 5,3
Yağ (g / 100 g) 2,1 3,5
Potasyum (mg / 100 g) 499,6 1022
Fosfor (mg / 100 g) 72,8 137
Kalsiyum (mg / 100 g) 23,2 58
Demir (mg / 100 g) 0,9 1,5
Sodyum (mg / 100 g) 0,5 1,0

Çizelge: 5
Cuneo Yöresi Kestane Çeşitleri ve Yağ Asitleri Miktarları (%)
Marron Gabbiana
(Taze dondurulmuş kestane) (kurutulmuş kestane )
Myristic acid C 14:0 0,2 0,1
Palmitic acid C 16:0 19,5 15,7
Palmitoleic acid C 16:1 0,5 0,3
n-heptadecanoic acid C 17:0 0,1 0,1
Stearic acid C 18:0 1,4 1,0
Oleic acid C 18:1 44,0 45,0
Linoleic acid C 18:2 28,2 32,5
Linoleic acid C 18:3 2,6 3,1
Eicosanoic acid C 20:0 0,5 0,4
Eicosanoic acid C 20:1 0,8 0,8
Docosanoic acid C 22:0 0,6 0,3
Lignoceric acid C 24:0 0,2 -

- 10 -
 II. BÖLÜM
DÜNYA ÜRETİM VE TİCARETİ

1. DÜNYA ÜRETİMİ
Çin Halk Cumhuriyeti ve Güney Kore gibi uzak doğu ülkelerinin en önemli
paya sahip olduğu dünya kestane üretiminde; Türkiye bu ülkelerin ardından
%13,4’lük payla 3. sırada yer almaktadır. Dünya genelinde 15-16 ülkede üretimi
yapılmasına rağmen ekonomik anlamda ticari üretimde bulunan ülke sayısı 5-6’yı
aşmamaktadır. Ülkemizde kestanenin doğal ortamlarda yetiştirilmesi buna karşılık
kapama bahçeleri bulunmaması kestane üretimimizin artışını engellemektedir.

Tablo: 1
Dünya Kestane Üretimi (Ton)
Ülkeler 2000 2001 2002 2003
Çin Halk
Cum. 598.185 599.077 599.077 599.077
Bolivya 34 .400 34 .500 34.500 34 .500
İtalya 50 .000 50 .000 50 .000 50 .000
Japonya 26 .700 29 .000 30.100 30 .100
Güney Kore 92 .844 94 .130 72.405 72 .405
Portekiz 33 .317 26 .118 31.385 28.000
İspanya 10 .000 10 .000 10.000 10 .000
Rusya
Federasyonu 16. 000 16. 000 16.000 17. 000
Fransa 13.224 13. 032 14.075 14. 000
Türkiye 50.000 47.000 50.000 50.000
Diğer Ülkeler 26.902 26.949 26.135 17.453
Toplam 951.572 945.806 933.677 922.535
Kaynak: FAO

2. DÜNYA KESTANE TİCARETİ

2.1. İhracat
En önemli ihracatçı ülke Çin Halk Cumhuriyeti olup, bu ülkeyi İtalya ve Güney
Kore takip etmektedir. Türkiye ise %14’4 lük payı ile dünya ihracatında 6.ıncı sırada
yer almaktadır.

- 11 -
 Tablo:2
Başlıca Ülkeler İtibariyle Dünya Kestane İhracatı
(Miktar: Ton, Değer: 1000$)
2000 2001 2002
Ülkeler Miktar Değer Miktar Değer Miktar Değer
Almanya 42 134 67 180 125 362
Amerika 163 336 199 335 89 148
Avusturya 172 341 270 645 1.497 2.416
Belçika 104 183 79 151 97 186
Çek Cum. 30 125 54 149 50 217
Çin 35.414 67.785 31.275 56.344 33.412 51.624
Fransa 2.669 4.268 2.711 6.515 2.224 5.020
Hollanda 103 162 133 211 228 434
İngiltere 27 81 2 5 19 52
İsviçre 34 50 39 82 53 132
İspanya 6.350 6.134 7.291 6.746 5.552 7.669
İtalya 22.414 41.262 23.714 40.366 23.469 46.487
Japonya 295 285 33 36 173 247
Portekiz 8.553 10.159 7.140 9.199 6.065 9.756
Singapur 627 1.355 558 1.202 458 1.064
Suudi Arab. 7 7 11 8 15 7
Tayland 18 37 82 115 72 107
Türkiye 5.321 5.407 6.786 7.447 14.351 15.961
Yunanistan 65 176 71 83 131 234
Diğer Ülkeler 15.113 85.200 17.040 76.302 11.190 57.402
Toplam 97.521 223.487 97.555 206.121 99.270 199.525

Kaynak: FAO

2.2 İthalat
Dünya ithalatında ise en önemli ülke yaklaşık %35’lik payıyla Japonya olup,
Fransa, A.B.D. ve Almanya takip etmektedir.

Tablo:3
Başlıca Ülkeler İtibariyle Dünya Kestane İthalatı
(Miktar: Ton, Değer: 1000$)
2000 2001 2002
Ülkeler Miktar Değer Miktar Değer Miktar Değer
Almanya 3.432 5.727 3.246 5.470 4.300 7.774
Amerika 4.428 11.119 4.885 13.472 4.979 11.387
Avusturya 2.081 4.096 2.114 4.091 4.029 7.104
Belçika 613 906 493 846 669 1.180
Çek Cum. 161 228 133 175 225 333
Çin 9.972 8.872 9.327 9.148 13.571 14.826

- 12 -
 Tablo:3’ün Devamı
Başlıca Ülkeler İtibariyle Dünya Kestane İthalatı
(Miktar: Ton, Değer: 1000$)
Ülkeler Miktar Değer Miktar Değer Miktar Değer
Danimarka 104 166 124 203 124 215
Fransa 11.232 8.342 11.654 7.857 9.290 9.536
Filipinler 550 362 773 295 408 263
Hollanda 178 240 238 355 490 697
İngiltere 1.914 3.019 1.629 3.286 2.202 3.176
İsviçre 2.758 6.563 2.773 6.816 2.913 8.273
İspanya 2.707 2.009 2.749 3.001 3.217 3.578
İsrail 761 1.120 919 1.562 1.537 1.639
İtalya 4.892 5.666 6.643 8.216 8.791 11.911
Japonya 37.384 143.097 31.695 106.722 29.073 92.674
Kanada 1.793 3.485 1.834 3.682 2.074 4.361
Kuveyt 208 147 208 147 23 8
Lübnan 1.722 2.082 1.924 2.234 1.016 1.042
Macaristan 3.020 1.233 3.136 1.328 3.156 1.634
Malezya 1.133 544 1.354 687 1.666 762
Meksika 137 241 139 268 128 293
Portekiz 921 842 955 804 995 1.308
Singapur 1.478 2.405 1.398 2.379 1.435 2.448
Suudi Arab. 745 193 548 198 901 341
Tayland 622 1.235 741 1.423 1.116 2.163
Türkiye 2 5 11 8 42 70
Ürdün 271 300 331 375 415 409
Yunanistan 616 814 762 1.349 954 1.293
Diğer Ülkeler 1.686 8.429 4.819 19.724 1.624 8.827
Toplam 97.521 223.487 97.555 206.121 101.363 199.525
Kaynak: FAO

2.3 Dünya Kestane Tüketimi

Dünya kestane tüketimine ilişkin rakamsal veriler mevcut değildir.

- 13 -
III. BÖLÜM
TÜRKİYE KESTANE SEKTÖRÜ

1- Üretim
Ülkemizin iklim ve toprak özellikleri kestane yetiştiriciliği için uygun olduğundan
önemli bir üretim potansiyeline sahiptir. Üretim ülke geneline yayılmış durumdadır.
Özellikle batı bölgelerimizde yetiştiriciliği önemli bir düzeye ulaşmış olmasına rağmen
ülkemizde hala “kapama kestane bahçeleri” bulunmamaktadır. Üretim Doğu
Karadeniz’de gürgen, kızılağaç vb. ağaçlarla karışık olarak nadiren de saf kestane
toplulukları şeklinde yapılırken, batıya doğru küçük gruplar halinde bol miktarda
kestaneliklere rastlanmaktadır.

Bölgeler itibariyle üretimde Ege ve Karadeniz Bölgeleri toplam üretimde %90

üzerindeki payla ilk sırayı almışlardır. İller itibariyle üretimde ise sırasıyla Aydın,
Kastamonu, İzmir ve Sinop ön plana çıkmaktadır.

Karadeniz’in Ereğli ilçesinden başlayan ve Sinop’a kadar uzanan kıyı şeridinde

yetişen küçük meyveli kestane “kuzu kestane” olarak bilinmektedir. Bu şeritte yetişen
kestane Türkiye üretiminin %24’ünü oluşturmakta olup, 11.900 tondur. (2000 yılı
verileri – DİE). Marmara bölgesinde hastalıkların hızla yayılması sonucu kestane
ağaçları zarar görmüş, üretim azalmıştır.

Türkiye kestane üretiminde dünyanın önde gelen ülkelerinden birisidir. ( FAO

1999) verilerine göre dünyada kestane üretimi yılda yaklaşık 500.000 ton
dolaylarında olup; Çin toplam üretimin %24’ünü, İtalya %14’ünü ve Türkiye %12’sini
karşılamaktadır. Ancak üretimimiz son yıllarda genel bir azalış eğilimi göstermektedir.
DİE verilerine göre 1992 yılında 85.000 ton olan üretimimiz 2000 yılına gelindiğinde
50.000 ton olmuştur. Bu verilere göre yıllık üretim azalışı 4000 ton dolaylarındadır.
Üretimin hızla azalmasına neden olarak kestane ağaçlarına zarar veren mürekkep
hastalığı ile kestane dal kanseri gösterilmektedir. Ancak son yıllarda üretim arttırıcı
yönde yapılan çalışmalar neticesinde gelecekte kestane üretimimizin önemli ölçüde
artması beklenmektedir.

Kuzey Anadolu ve Marmara bölgesinde yayılış gösterir.Türkiye’de doğal olarak

yetişen tek kestane türü olan “Anadolu Kestanesi” 30 m. boya ulaşabilir. Ülkemizde
28.892 hektar kestane ormanı bulunmaktadır. Çiçekleri önemli bir bal kaynağı olan
kestanenin meyvesi de ekonomik değere sahiptir.

Tablo:1
Türkiye’de Kestane Üretimi (Ton)
Yıllar Üretim
1990 80.000
1995 77.000
2000 50.000
2001 47.000
2002 50.000
2003(*) 50.000
Kaynak: WWW.FAO.ORG
(*) Tahmini

- 14 -
 2. TÜKETİM
Ülkemizde tüketim rakamları mevcut değildir. Bu rakamlarının
bulunmamasında kestanenin kayıt dışı olarak faaliyet gösteren merdiven altı
imalatçıları tarafından yoğun olarak kullanılması da önemli etkendir.

3. KESTANE AĞACI MEYVESİNİN DEĞERLENDİRİLDİĞİ ALANLAR

Ülkemizde kestane, yoğun olarak kestane şekeri ve az da olsa kestane püresi
ve bal olarak değerlendirilmektedir. Sektörde özellikle ihracata yönelik üretim
yapılmaktadır. İhracatımız birçok Avrupa ülkesi, Arap ülkesi, Avusturalya ve
Japonya’ya kadar dünyanın pek çok ülkesine gerçekleştirilmektedir.

Diğer sektörlerde olduğu gibi kestane sektörünün de en önemli sorunu gıda

kodeksi bulunmayan ve sağlıksız koşullarda üretim yapan merdiven altı imalatçıları
olduğu sektörün önde gelenlerince ifade edilmektedir.

Ülkemizde ayrıca kestane balı üretimi de sözkonusudur. Kestane balı yoğun

olarak Giresun ilinde üretilmektedir. Bu ilde yılda ortalama 300 ton kestane üretimi
gerçekleşmektedir. Ancak kestane balı üretimi diğer ballara kıyasla daha düşüktür.
üretimin bu kadar düşük olmasında kestane balının ancak kestane çiçeğinin açtığı 15
Haziran ile 10 Temmuz arası gibi kısa bir sürede gerçekleşmesinden
kaynaklanmaktadır. Üretim az olması nedeniyle kestane balının fiyatı diğer ballara
göre daha pahalıdır.

4. SEKTÖR İLE İLGİLİ MEVZUAT

- 5179 Sayılı Gıdaların Üretimi, Tüketimi ve Denetlenmesine Dair Kanun

Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabulü Hakkında Kanun (R.G. Tarihi:
05.06.2004, R.G. Sayısı: 25483) gereğince sektörde yeralan firmaların (şuruplu
kestane şekeri, şurupsuz kestane şekeri, çeşnili-kaplamalı kestane şekeri- püresi
üretimini geçekleştirdikleri vb. ürünler için) Gıda Siciline kayıt yaptırarak üretim izni
almaları gerekmektedir.

- 3065 Sayılı Katma Değer Vergisi Kanunun 28. maddesinin Bakanlar

Kuruluna verdiği yetkiye dayanılarak yayımlanan 2002/4480 sayılı kararname eki
karara istinaden kestane teslimleri toptanda %1, perakende de ise %18 oranında
Katma Değer Vergisine tabiidir.

5. TÜRKİYE’NİN KESTANE TİCARETİ

5.1. Gümrük İstatistik Tarife Pozisyonları

Armonize sistem nomanklatörü esas alınarak düzenlenen istatistik
pozisyonlarına bölünmüş gümrük giriş tarife cetvelinde kuru ve sert kabuklu meyveler
içersinde yer alan kestane’nin pozisyon no’su 08 02 40 00 00 00’dır.

5.2. İhracat
Ülkemizde kestane üretimi gittikçe azalma göstermekte ve bunun paralelinde
ihracatımızda azalmaktadır.1995 yılında 9 milyon Dolara yaklaşan ihracatımız, 2002
yılında 16 milyon Dolar, 2003 yılında ise 12 milyon Dolar civarında gerçekleşmiştir.

- 15 -
 Tablo:2
Türkiye Kestane İhracatı (Miktar: Ton, Değer: 1000$)
Yıllar Miktar Değer
1995 8.287 8.955
2002 14.351 15.961
2003 7.962 11.891

Tablo:3
Türkiye’nin Ülkeler İtibariyle Kestane İhracatı
(Miktar: Ton, Değer: 1000$)
2001 2002 2003
Ülkeler Miktar Değer Miktar Değer Miktar Değer
Fransa 5 3 78 87 31 56
Hollanda 12 18 326 392 174 366
Almanya 293 401 1.238 1.619 367 772
İtalya 591 1.066 4.231 5.748 816 1.644
İngiltere 267 391 421 547 211 408
Yunanistan 574 954 820 986 702 1.403
İsveç 10 11 21 23 11 23
Avusturya 152 178 635 878 252 468
Libya 13 8 24 10 4 5
K.K. Türk
Cum. 43 34 51 46 63 103
Lübnan 2.041 1.431 2.172 2.063 1.418 1.926
Suriye 94 91 394 265 447 365
İsrail 986 1.683 979 1.273 990 1.797
Suudi
Arab. 1.459 994 2.342 1.484 2.132 2.058
Diğer 246 184 619 540 344 497
Toplam 6.786 7.447 14.351 15.961 7.962 11.891

5.3. İthalat
Kestane ithalatımız yok denecek kadar azdır. Diğer taraftan bu ithalat da
hemen her yıl farklı ülkelerden gerçekleştirilmiştir. İthalat rakamlarımıza Tablo: 4’de
yer verilmiştir.

Tablo :4
Türkiye’nin Kestane İthalatı
(Miktar: Ton, Değer: 1000$)

Yıllar Miktar Değer

2001 11 8
2002 42 70
2003 46 55

- 16 -
 IV. BÖLÜM
SEKTÖRDE YAŞANAN SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLİRİ

SORUN VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

1- Ülkemizde Devlet İstatistik Enstitüsü verilerine göre 1992 yılında 85.000 ton
olan üretim 2002 yılında 50.000 ton olarak gerçekleşmiştir. Bu verilere göre son 9
yılda 30.000 ton üretim kaybımız olmuştur. Yıllık üretim azalışı 4000 ton
dolaylarındadır. Üretimin hızla azalmasına neden olarak kestane ağaçlarına zarar
veren mürekkep hastalığı ve kestane dal kanseri gösterilmektedir. Dünyada ve
ülkemizde bu hastalıklarla mücadele konusunda çalışmalar yapılmakta ise de henüz
kesin çözümler getirilememiştir. Nitekim Marmara Bölgesi’nde hastalıkların hızla
yayılması sonucu kestane ağaçları zarar görmüş ve üretim azalmıştır.

- Gerek anılan hastalıklardan korunmak, gerekse verimin artırılması için su

geçirmeyen ağır topraklarda kestane bahçesi kurulmamalıdır. Hastalığa dayanıklılığı
bilinen Maravel ve Marigoule anaçları üzerine aşılı çeşitlerle bahçe kurulmalıdır.

- Devlet ormanlarımızda ve vatandaşlara ait kestane bahçelerinde kestane

hastalıkları nedeniyle ölen ve ölmekte olan ve çok hızla yayılan bu hastalıklarla
mücadele konusunda üniversiteler, ilgili kamu kurumları ve sanayiciler,
pazarlamacılar ve orman köylüleri acilen birlikte çalışma programları ve projeleri
geliştirmelidirler. Aksi halde çok kısa bir süre sonra bu doğal ürünümüz de elden
çıkacaktır.

2- Türkiye’de kestane meyvelerinin doğal bileşimlerine yönelik yapılmış

çalışmalar fazla değildir. Bugüne kadar yapılan çalışmalar bir başlangıç olup daha
ziyade seçilen yöresel çeşitlerin toplam karbonhidrat, toplam nişasta, toplam şeker,
protein, yağ ve bazı mineral maddelerin tespiti ile sınırlı kalmıştır. Bu çalışmaların
kestane çeşitlerinin verimlilik, hastalıklara dayanıklılık, hasat, depolama ve sanayiye
uygunluk yönünden seçilmesi konularında arttırılması ve detaylandırılması
kaçınılmazdır.

3- Diğer sektörlerde olduğu gibi bu sektörde de üretimlerini hijyen ve kaliteden

uzak, son derece sağlıksız koşullarda sürdüren merdiven altı imalatçılarının yarattığı
haksız rekabet önemli sorun teşkil etmektedir.

- Gıda kodeksi bulunmayan ve sağlıksız koşullarda üretim yapan merdiven altı

imalatçılarına karşı ilgili mercilerin denetimlerini artırmaları ve tüketicilerin bu konuda
bilinçlendirilmeleri gerekmektedir.

4- Ülkemiz kestane üretiminde önemli ülkeler arasında yer almakla birlikte

diğer kuru ve sert kabuklu meyveler olan fındık, kuru kayısı ve kuru incir gibi ürünlerin
ihracatında daha iyi konumda olup bu ürünlerin %85’i tek başına ülkemiz tarafından
gerçekleştirilmektedir.

Mevcut pazarlarda potansiyelin en iyi şekilde değerlendirilmesini ve yeni

alternatif pazarların keşfedilmesini teminen, ihracatçılarımızın dış Pazar isteklerini ve
uluslararası piyasa tercihlerini göz önüne alarak hareket etmeleri büyük önem
taşımaktadır. Sektörde ihracat pazarlamasının üretim aşamasında üreticiler
düzeyinde başlaması nedeniyle, üretici kesiminde de dış pazar istekleri ve uluslar

- 17 -
arası piyasa tercihleri konusunda bilgilendirilerek bu bilinçle hareket etmelerinin
sağlanması da sektörün geleceği açısından zorunludur. Ülkemizden ihraç edilen
ürünlerde kalite konusunda belirli bir düzeye ulaşılmış olunmasına rağmen, sektörde
irili ufaklı çok sayıda ihracatçı firmanın bulunması ve bu firmaların birbirinden
bağımsız hareket etmeleri sektörde önemli bir fiyat rekabetini gündeme getirmektedir.
Bu sektörü, sektör olarak kuru ve sert kabuklu meyveler sektörü olarak da
genelleştirecek olur isek dış pazarlardaki en büyük eksikliğimiz tanıtım eksikliğidir.
Ayrıca ihracatçılarımızın gerek ürün kalitesi ve gerekse diğer konularda vermiş
oldukları taahhütlerini eksiksiz olarak yerine getirmeleri de ihracatımızı olumlu
etkileyecektir.

- 18 -
KAYNAKÇA

1- İGEME, Kuru ve sert Kabuklu Meyveler Dış Pazar Araştırması,Yücel Akova, Mayıs
2000

2- DİE, Tarım İstatistikleri Özeti 2001

3- DİE, Tarım İstatistikleri Özeti 2002

4- Food And Agricultural Organization, Web Sayfaları

http://www.fao.org

5- ABD Tarım Bakanlığı Web Sayfaları

http://www.usda.gov

6- Tarım ve Köyişleri Bakanlığı’ndan Temin Edilen Bilgiler

7- Kafkas A.Ş’den Temin Edilen Bilgiler

- 19 -