Академический Документы
Профессиональный Документы
Культура Документы
---------
GIO TRNH
CHN NUI TH
Bin son: PGs Ts Nguyn Vn Thu
Ts Nguyn Th Kim ng
3/2009
THNG TIN V TC GI
PHM VI V I TNG S DNG
CA GIO TRNH
I. THNG TIN V TC GI
MC LC
MC LC ......................................................................................................3
CHNG 1: TM QUAN TRNG V C IM SINH HC CA TH
.........................................................................................................................8
I. V TR V TM QUAN TRNG ...............................................................................8
II. NHNG LI CH CA NGH NUI TH..............................................................8
1. Th sinh sn nhiu v nhanh .....................................................................................8
2. Thc n ca th r tin d kim v t cnh tranh vi cc gia sc khc .....................9
3. Nui th u t vn t ................................................................................................9
4. Lao ng rt nh nhng: ............................................................................................9
5. Cung cp tht nhanh: ..................................................................................................9
6. Tht th c gi tr dinh dng tt:............................................................................10
III. C IM SINH HC ...........................................................................................10
1. Nhng tp tnh c bit ca th ...............................................................................10
2. S p ng c th vi kh hu .................................................................................10
3. Thn nhit, nhp tim v nhp th..............................................................................11
4. c im v khu gic ............................................................................................11
5. c im v thnh gic v th gic...........................................................................12
6. S tiu ha ...............................................................................................................12
a. C th hc h tiu ho...........................................................................................12
b. Sinh l tiu ha .....................................................................................................12
7. Sinh l sinh sn ......................................................................................................14
a. Cu to c quan sinh dc ......................................................................................14
3
2. V tr.........................................................................................................................53
II. NH NUI TH .......................................................................................................54
III. LNG TH ..............................................................................................................55
1. Lng nht ring tng con: .......................................................................................56
2. Lng th ci nui con ..............................................................................................56
3. Lng th nui tht ....................................................................................................57
4. Cc kiu lng: ..........................................................................................................57
a. Kiu lng 1 tng....................................................................................................57
b. Kiu lng 2 tng....................................................................................................58
c. Kiu lng 3 tng....................................................................................................58
5. Vt liu lm lng......................................................................................................59
6. Dng c trong lng ..................................................................................................59
a. Mng c: ...............................................................................................................60
b. Mng thc n b sung (TABS):............................................................................60
c. Mng ung: ...........................................................................................................61
d. :......................................................................................................................61
7. Kiu lng lin kt vi hang th ...............................................................................61
IV. CU HI N TP ..................................................................................................62
V. TI LI U THAM KHO.........................................................................................62
6. Th ci ln ging: ....................................................................................................71
7. Cho th phi ging ..................................................................................................71
8. Chm sc th ci c thai ..........................................................................................71
9. Kim sot th ci c thai..........................................................................................72
10. Cho th ..............................................................................................................72
11. Mt s khu phn tham kho nui th sinh sn................................................72
III. NHNG BNH THNG THNG TH..........................................................74
1. Bnh Bi huyt: .......................................................................................................74
2. Bnh cu trng:........................................................................................................75
3. Bnh sn l gan:.......................................................................................................75
4. Bnh Gh: ................................................................................................................75
5. Bnh T Huyt Trng:.............................................................................................76
6. Bnh vim mi:........................................................................................................76
7. Bnh chng hi, tiu chy: ....................................................................................76
III. CU HI N TP...................................................................................................76
IV. TI LI U THAM KHO ......................................................................................77
I. V TR V TM QUAN TRNG
Th nh l gia sc c bit nh l mt loi n c chuyn ho mt cch c hiu
qu t rau c sang thc phm cho con ngi. Th c th chuyn ho 20% protein chng
n c thnh tht so vi 16-18% heo v 8-12% b tht. Mt cch c bit chng tn
dng tt ngun protein v nng lng t thc vt to ra thc phm, trong khi cc
ngun thc n ny khng cnh tranh vi con ngi, heo, g ... so vi ng cc. Nh vy
trong nhng nc hay vng khng c ngun ng cc d tha th chn nui th l mt
trong nhng phng n tt nht sn xut ra ngun protein ng vt cn thit cho dinh
dng con ngi mt cch kinh t.
Trn th gii ngnh chn nui th kh pht trin. Trong nhng thp nin 80 theo
c tnh t s sn xut tht th, mi nm mt ngi tiu th khong 200g tht th. Sn
xut tht th cao cc nc Nga, Php, , Trung Quc, Anh, M, v..vMt cch chung
nht ngh ny pht trin mnh Chu u v Chu M, tuy nhin km pht trin Chu
v Chu Phi. Chu u s sn xut v mua bn tht th v th ging cng tng nhanh.
C th l cc nc Nga, c, Php, an Mch, H Lan v Anh. Trung Quc cng l
nc xut khu tht th c uy tnh th trng Chu u. Th trng da th v lng len
th cng mnh m c bit l nhu cu da xut khu sang Anh, Nht, , M,v lng len
ca th Angora xut sang M, Nht v c t cc nc sn xut chnh nh:
Czechoslovakia, c, Anh, Ty Ban Nha, v.v
Vit Nam mc d ngh chn nui th nc ta hin nay ni chung cn rt mi
v cha pht trin so vi cc gia sc khc, tuy nhin ri rc ngi dn cng pht trin
chng t thnh th n nng thn trn c nc cung cp tht cho cng ng ngi dn,
cc nh hng, qun n, cung cp th cc phng th nghim, vin, trng hc, dng trong
cng tc nghin cu v ging dy, v..v... Trong tng lai gn vi dn s ngy cng gia
tng, nhu cu thc phm cho ngi dn ngy cng ln, nhu cu nghin cu khoa hc v
ging dy cng tng ln. Do vy trong tng lai gn chng s pht trin thnh mt ngnh
chn nui quan trng. Vic t mt nn tng khoa hc k thut nhm pht trin n
th Vit Nam c vai tr quan trng c bit.
3. Nui th u t vn t
Ni chung nui th u t rt thp t c khu con ging n thc n, lao ng
chung tri khng nhiu m cng em li hiu qu kinh t nh cc ngnh chn nui khc
tu theo quy m pht trin. L do l th sinh sn rt nhanh nn pht trin n ging rt l.
T n ging ny c th nh hnh quy m pht trin mt cch c hiu qu v kinh t
nht. Thc n c th tn dng lao ng trong gia nh (ct c t nhin, trng rau lang, rau
mung) hay s dng thc n sn c nh la, cm, Do vy thu hi tin vn v sinh li
rt nhanh. Tuy nhin iu quan trng nht vn l tm th trng tiu th th tht hay
th con. Chng ta cn ch ng m rng th trng tiu th sn phm nh gii thiu cc
mn n ch bin t tht th, vn ng vic s dng th trong cng tc ging dy, th
nghim, to th lm cnh, v..v...
4. Lao ng rt nh nhng:
Ngh nui th khng cn lao ng nng nhc, tn dng mi lao ng nhn ri
trong gia nh nh ph n, tr em, ngi cao tui. c bit y l ngnh chn nui kh
ph hp cho ngi ln tui cn lao ng nh nhng nhng chm sc t m v chu o.
Kcal
protein
bo
glucid
Th
162
22.5
0.4
Heo
400
14.5
37
0.2
Ngng
490
16
45
0.2
III. C IM SINH HC
Th nh l loi gia sc tng i yu, kh nhy cm v d c phn ng c th vi
nhng iu kin thay i ca mi trng bn ngoi nh nng, ma, m , nhit , thc
n, nc ung, ting n v cc nhim mi trng khc. V vy ngi nui th cn phi
hiu r v cc c tnh sinh hc, nhm bo m to cho th y cc yu cu ti u
nht cho th sinh sng khi mi trng sng c s thay i, bng cch p dng cc bin
php k thut chn nui.
2. S p ng c th vi kh hu
Nhit l yu t quan trng nht v nh hng trc tip i vi th. Khi nhit
thp hn 100C th cun mnh gim din tch chng lnh, nhng khi nhit t 25300C th chng s nm di soi thn th ra thot nhit. Tuyn m hi th thng
khng hot ng. Tai c xem l b phn pht tn nhit v nhp th cng c tng
cng thot nhit khi nhit mi trng nng. Nu nhit mi trng trn 350C th
s b stress nhit do thn nhit tng cao. Th c t tuyn m hi di da, thi nhit ch
yu qua ng h hp, tri nng qu th th th nhanh nu nhit ln 450C th th c
th cht nhanh. Th rt nhy cm vi m thp (40-50%), nhng m qu cao cng
khng thch hp. m trong khng kh t 70-80% l tng i thch hp i vi th.
Nu m qu cao v ko di th th d b cm lnh v vim mi. Th rt thch iu kin
10
Nhit thi ra t
bn trong (W/kg)
Thn
nhit (0C)
Nhit tai
th (0C)
5,3
0,54
39,3
9,6
10
4,5
0,57
39,3
14,1
15
3,7
0,58
39,1
18,7
20
3,5
0,79
39,0
23,2
25
3,2
1,01
39,1
30,2
30
3,1
1,26
39,1
37,2
35
3,7
2,0
40,5
39,4
4. c im v khu gic
C quan khu gic ca th rt pht trin, n c th ngi mi m phn bit c
con ca n hay con ca con khc. Xoang mi th c nhiu vch ngn chi cht c th ngn
chn c cc tp cht bn trong khng kh bi hoc t thc n. Cc cht d bn tch t
ti y c th kch thch mi th, to iu kin cho vi khun pht trin gy vim nhim
ng h hp. V th mi trng sng v thc n ca th cn c sch s nu cho thc
n hn hp dng bt th cn phi lm cho m hoc ng thnh vin. Lng th phi dn
sch s trnh bi bm, cn c v sinh lng chung thng xuyn. Ht sc ch n
cc loi thc n rau c cn d li trong lng lm cho b m mc v m cao trong lng
d gy bnh ng h hp cho th. Trng hp mun ghp th s sinh vo th m khc
nui ta nn s dng mt s cht c mi thoa trn c th con ca th m v th con
ghp vo th m khng phn bit c, sau mt gi nht chung m th m khng
phn bit c th coi nh l s ghp thnh cng.
11
6. S tiu ha
a. C th hc h tiu ho
Hnh 1. H tiu ho
th trng thnh (4-4,5kg hay 2,5-3kg) chiu di h tiu ho c th 4,5-5,0m.
Sau ng thc qun ngn l d dy n ca th cha khong 60-80g thc n. Rut non di
khong 3m v c ng knh 1cm. Cui rut non l tip gip vi manh trng b phn tch
tr v tiu ho thc n ny c chiu di khong 40-45cm vi ng knh 3-4cm. N cha
c 100-120g mt hn hp cht cha ng nht vi t l cht kh khong 20%. K n
l rut gi vi chiu di khong 1,5m. H tiu ho ca th pht trin rt nhanh trong giai
on th ang tng trng. Hai tuyn chnh tit vo rut non l gan v ty tng. Dch mt
th cha nhiu cht hu c nhng khng c enzyme. Dch ty cha nhng enzyme tiu
ho protein (trypsin, chymotrypsin), tinh bt (amylase), v m (lipase).
b. Sinh l tiu ha
Thc n nhanh chng i vo d dy, y l mi trng acid v thc n lu li
khong 3 6gi v c nhng thay i nh v mt ho hc. Bng nhng s co tht mnh
cht cha trong d dy c y vo rut non. u tin cht cha s c ho tan vi
dch mt v sau l dch ty. Sau tc ng ca enzyme cc nguyn t nh c gii
phng ra v c hp thu qua thnh rut non. Nhng mnh thc n cha c tiu ho
c th lu rut non khong 1 gi 30 pht. Sau chng c i vo manh trng v c
12
Bng 3. Thnh phn dng cht (% vt cht kh) ca vin phn mm v phn cng
ca th cho n 10 loi thc n.
Thnh phn
Vin phn mm
Trung bnh
Khong
Trung bnh
Khong
Nc
41,7
34 52
72,9
63 82
Vt cht kh
58,3
8 66
27,1
18 37
13
m th
13,1
9 25
29,5
21 37
37,8
22 54
22,0
14 33
Bo
2,6
1,3 5,3
2,4
1 4,6
Khong
8,9
3,1 14,4
10,8
6 10,8
Dn xut khng m
37,7
28 49
35,1
29 43
7. Sinh l sinh sn
a. Cu to c quan sinh dc
- C quan sinh dc c
- C quan sinh dc ci
8. Sinh l cho sa
S tng hp sa th ph thuc vo hormon prolactin v Lactogenic hormon.
Trong giai on c thai Prolactin s b c ch bi estrogen v progesterone. Khi th
mt s h thp mc progeterone nhanh trong mu. Oxytocin v prolactin s c tit
t do v to nn s tng hp sa v thi sa ra ngoi. Sa s thi ra nh sau: th m vo
cho con b, cc kch thch t s cho b s lm cho s tit ra oxytocin v nh th sa s
c thi ra cho con b. Lng oxytocin tit ra t l thun vi s ln cho con b, tuy
nhin th m s ch ng s ln cho b trong ngy. Thng th ci ch cho mt ln b
trong mt ngy. S theo b m s khng to ra s tit oxytocin m tu theo th m c
mun cho con b hay khng. Sa th c gi tr dinh dng cao (13%CP) hn sa b, sau
khi 3 tun sa th tr nn giu m v m sa (tng 20 22%). Lng sa trong 2
ngy u khong 30 50g s tng n 200 300g vo tun l th 3. N s gim nhanh
sau c bit l trong trng hp th c mang.
Bng 4. Thnh phn dng cht ca sa th
Thnh phn
Sa th (4 21 ngy)
Sa b
Vt cht kh
26,1 26,4
13,0
Protein
13,2 137
3,5
9,2 9,7
4,0
Khong
2,4 2,5
0,7
Lactose
0,86 0,87
5,0
16
IV. CU HI N TP
1- Trnh by v tr v tm quan trng ca chn nui th trn th gii v ti Vit Nam
2- Nu nhng c im sinh hc ca th v ng dng chng cho pht trin ngnh chn
nui th
3- Nu nhng c im tiu ho v sinh sn ca th khc vi cc loi gia sc khc.
V. TI LI U THAM KHO
1. Cheeke, P.R., 1987. Rabbit feeding and nutrition. Academic Press. INC. 1987.
2. inh Vn Bnh, Nguyn Quang Sc,1999. Nui Th v Ch Bin Sn Phm Gia
nh. NXB Nng Nghip.
3. inh Vn Bnh, 2003. Ti liu k thut chn nui Th. NXB Nng Nghip.
4. F.A.O., 1986. The rabbit: Husbandry, health and production. Rome.
5. F.A.O., 1988. Raising rabbit. better farming series. Rome 1988
6. Hong Th Xun Mai.2005. K thut chn nui th .NXB Nng Nghip TP. H Ch Minh
7. Leng, R.A., 2008. Digestion in the rabbit a new look at the effects of their feeding
and digestive strategies. In proceedings of International Rabbit Workshop on
Organic farming based on Forages at Cantho University, Vietnam. 25-27 Nov.
2008. http://www.mekarn.org/prorab/content.htm
8. Nguyn Chu Chng, 2003. Hi p v nui th. NXB Nng Nghip, H Ni
9. Nguyn Ngc Nam, Nguyn Quang Sc v Phm Th Nga, 1983. Nui th tht.
NXB Nng Nghip, H Ni.
10. Nguyn Ngc Nam. 2002. Hng dn k thut chn nui th. NXB Lao ng X Hi
11. Nguyn Quang Sc & inh Vn Bnh (2000), Cm nang chn nui th, thng tin trang
wed-Vin Chn Nui Vit Nam, http://www.vcn.vnn.vn/vcn
12. Nguyn Vn Thu, 2003. Gio trnh Chn nui Th. Khoa Nng Nghip, i Hc
Cn Th.
13. Sandford, J.C., 1996. The domestic rabbit. Fifth edition. Oxford.
14. Vit Chng.2003. Nui v kinh doanh th. NXB Tng Hp TP. H Ch Minh
17
I. S THUN HA
Cc ging th nh trn th gii hin nay u c ngun gc t th rng
(Orytolaguc cuniculus) thuc H th nh v th rng (Leporidae), trong B gm nhm
ring bit c rng ca kp (Lagomorpha), ca Lp ng vt c v (Mammalia)
Ni chung s thun ho th rng thnh th nh ch khong vi trm nm gn y.
Th rng Chu u c pht hin bi nhng nh ng m hc khi h n b bin Ty
Ban Nha vo nm 1000 trc cng nguyn. Th l biu tng ca Ty Ban Nha vo thi
k La M. T u th k 19 vic nui th pht trin khp Ty u v c ngi Chu
u a th i du nhp tt c cc nc trn th gii. Cui th k 19 v nht l u th k
20 cng vi phng php nui nht cng vi cc ging th thch nghi vi iu kin
nui nht c chn lc v thay i dn v ngoi hnh, sinh l thch nghi vi hon cnh
c th v kh nng sn xut ph hp vi nhu cu thm canh cng vi cc k thut chn
nui tin tin p ng nhu cu sn xut v li nhun, bnh tt ca th ngy cng c
nghin cu v khng ch cng nh l c th iu tr v phng nga c cng ngy cng
pht trin vi mc ch sn xut tht th lm ng vt th nghim v lm sinh vt cnh.
II. CC GING TH
Hin nay chn nui th kh pht trin ch yu l nui th hng tht hoc nui th
kim dng ly tht v lng len. Do vy c nhiu ging th ln con dng sn xut tht
Chu u, Chu M v mt s ging th nh con cc nc nhit i pht trin ti a
phng hay tng quc gia. Bn cnh cng c mt s ging chuyn sn xut lng len
ch yu l nc n i. Nui th hng tht thng chn ging c tm vc kh lc
trng thnh c trng lng 4,5 n 5 kg; cng ch nhng ging th ny c b xng
nh c t l tht x cao. Mt cch chung nht ngi ta chia th da theo tm vc: nhm
nng k (Trng lng trng thnh hn 5kg) nh Bouscat Giant White, French and
French Giant Pabillon; nhm trung bnh (Trng lng trng thnh hn 3,5-4,5kg) nh
Californian, New Zealand White, Grand Chinchilla, nhm th nh cn (trng lng
trng thnh t 2,5-3kg) nh Small Chinchilla, Duch and French Havana, Himalayan,
v nhm nh con (trng lng trng thnh hn 1kg). Di y l mt s ging th
hng tht ch yu v ph bin Vit Nam:
18
1. Th Newzeland trng
2. Th Californian
3. Th Chinchilla
20
4. Th English Spot
Ging th English Spot c tm vc trung bnh trng lng trng thnh 2,5 - 3,5
kg ci v c, c chn lc v pht trin Anh quc. N c c im l thn c mu
lng trng vi cc m mu xm trn c th, tai thng ng, mng rng trn v hi ln
hn phn vai, chn di v mnh khnh. Ging ny c nhn bit vi cc m xm mu
2 vng mt, m v tai, sng lng v ui. Cc m ny c mu sc ph bin l en,
xanh dng, s c la, nu, vng, v..v.. Ging th ny hin nay cng tham gia vo mu
ca con th lai Vit Nam kh ph bin.
Th en v th khoang trng en
Nhm th Vit Nam c du nhp t Php vo khong t 70 - 80 nm trc
y. Chng c lai to gia nhiu ging khc nhau, nn c nhiu ngoi hnh v
tm vc khc nhau, phn ln c mu lng ngn, mu en, trng mc, khoang trng en,
trng vng, trng xm c th trng khong 2 kg, Ngi ta thng gi tn theo mu sc
lng nh th D th nh con, nh cn, c trng lng 2,2-2,5kg. Nhn chung nhm th
ny c mu lng khoang, lang hay m, trng, vng en, xm ring mu lng phn
di bng, ngc, ui c mu xm nht hn hoc mu xm trng. Mu mt en, u nh
lng khum trng lng trng thnh 2,5-3kg; v th en c lng ngn, c mu en tuyn,
mu mt en, u to va, ming nh bng thon, bn chn di th, xng th. Trng
21
22
Thn nhit
(oC)
Xm
38.3-39.9
en
New Zealand
Nhp th
Hng cu
(ln/pht)
(triu/mm3)
Bch cu
(ngn/mm3)
60-72
3.76
15.5
3.84
13.7
38.5-40.5 90-120
5.25
8.1
Th French Angora
Nhng c im ging v kh nng sn xut ca th ph thuc vo mi trng
sng v kinh nghim pht trin ca nh nhn ging. S so snh nhng kt qu t nhng
mi trng v a l khc nhau c th cho thy nhng c tnh chung ca ging. Tnh
mn , mc tng trng v s pht trin cc c quan, t chc ca c th th t l 3 c
tnh c bn ca ging.
a.Tnh sai con:
c o lng bng s th con sng hay tng s th s sinh. S lng con trong
by tng khong 10-20% t la u tin cho n la th hai. Tuy nhin s khng c s
khc bit t la th ba n la th t v t la th t tr i th s lng th s sinh trong
by s gim. S ng huyt trong nhn ging cng s lm gim tnh sai con. N cn
ph thuc vo ma v nng sut sinh sn ca th ci. Yu t u tin nh hng n s
sai l s trng rng v sau l kh nng sng ca phi. Ging th khc nhau cng
cho nng sut sinh sn khc nhau.
23
V d:
Caliornian
7,04
7,23
5.46
5,72
c. S di truyn v c im ging
S ci thin di truyn v c im ging thch hp cho mi trng sn xut ph
thuc vo tnh bin ng di truyn c trng m n bc l ra mi trng. Tnh bin ng
l s bc l v nhng khc bit di truyn m trong chn lc v nhn ging c gng
khm ph chng. Cu hi t ra y l lm sau c th khm ph ra tnh bin ng di
truyn trong sn xut qui m nh. Nng cao tim nng ca ging ph thuc vo c tnh
sinh hc, u th ca s sinh sn v s tnh ton cc thng s di truyn cho s chn lc.
24
ngoi hnh ca ging th m ta mun chn lc. V d ging th nui hng tht ni
chung hai mng phi n nang, hai thng tht bn ct sng cng phi n nang. bo m
ng c im ngoi hnh, nn chn th vo lc 5 - 6 thng tui l tt nht v lc ny
ngoi hnh th pht trin kh hon thin.
u tin phi ch n con ci v con c khng b khuyt im b phn sinh
dc, con c hai dch hon phi u, con ci phi c 8 v tr ln. Vic la c th nn bt
u khong 21 ngy tui, khi kho st lc 70 ngy tui nu th khng t yu cu t ra
th phi loi thi ngay. Lc th t 6 thng tui nu khng tiu chun th vn tip tc
loi. Chung nht vic chn lc ging th thng thng c tin hnh cc thi im
nh s sinh, 21, 30, 70, 90, 180 ngy tui. Th nn c cn tt c cc thi im, nu
l giai on s sinh v 21 ngy tui th cn c ri tnh trng lng bnh qun. Lc 21
ngy tui nh s cc con t tiu chun trng lng bng cch bm tai v chn th da
vo c im ngoi hnh 6 thng tui.
Thnh tch v th trng th phi t tiu chun nh trng lng s sinh trung bnh
l 50g th nhp ni, 35 gam i vi th a phng; lc 21 ngy tui 200gam i vi
th a phng, 250 gam i vi th nhp ni; lc 30 ngy tui 500 gam i vi th nhp
ni v 350 gam i vi th a phng. Mc tng trng hng ngy lc 70 ngy tui phi
t t 25 - 30 gam/ngy giai on 21 ngy tui n 70 ngy tui. Nhng con t mc
tng trng trn 30 gam/ ngy l xut sc. Trng lng xut chung lc 6 thng tui
thng t 3 kg i vi th nhp ni, 2 n 2,5 kg i vi th a phng.
Phng php chn lc ging th nu trn thng cho kt qu nhanh chng, n
trc tip kim tra nng sut c th, nng sut anh em trong mt gia nh v h hng.
Nhng kt qu tt p c pht huy qua s ghp i giao phi gia nhng con c thnh
tch tt vi nhau.
Th d:
C 10 th c v 50 th ci cho ghp i giao phi, mi gia nh c 1 c v 5
ci. Th c nh s t s 1 n s 10 v gi l gia nh s 1 n s 10. Sau mt nm th
sinh sn thu c kt qu nh sau:
26
S la/nm
S con
Trng lng/con
Trng lng
s sinh/la
(g)
50
300
55
330
50
300
50
250
60
420
45
225
55
385
35
175
50
300
10
44
310
Qua s liu thu thp bng trn cho chng ta thy nhng gia nh th s 3, 4, 6,
10 khng c chn lm ging phi loi thi. Cc gia nh th s 1, 2, 5, 7, 9 c tip
tc chn v cho sinh sn lm ging. n con ca cc gia nh th ny s c tip tc
chn lc c th cht ch cc giai on sau.
28
S phi ging:
c 1
ci 4
Ci 4
ci 4
ci 4
ci 4
c 2
Ci 3
Ci 3
Ci 3
Ci 3
Ci 3
c 3
ci 2
Ci 2
ci 2
ci 2
ci 2
c 4
Ci 1
Ci 1
Ci 1
Ci 1
Ci 1
Trong chung th tp trung cn chia n th thnh 4 nhm thun tin cho vic
giao phi hp l v trnh ng huyt.
Theo s trn nguyn tc i vi i con s sinh lun lun phi ly k hiu
nhm ca con c trnh ng huyt. Theo nguyn tc sau:
c nhm 1
Th h con
ci nhm 4
1 v 1
c nhm 2
Th h con
ci nhm 3
2 v 2
S
hiu
c
S
hiu
ci
Ngy
S con s trng
lng s
sinh
sinh
Cn sng
IV. CU HI N TP
1- Nu nhng c im v kh nng sn xut ca cc ging th ph bin Vit Nam
2- Trnh by cc phng php chn lc ging th
3- Trnh by phng php nhn ging v lai ging th
4- Hy ngh nh hng cho vic pht trin ging th Vit Nam.
29
V. TI LI U THAM KHO
1. Cheeke, P.R., 1987. Rabbit feeding and nutrition. Academic Press. INC. 1987.
2. inh Vn Bnh, Nguyn Quang Sc,1999. Nui Th v Ch Bin Sn Phm Gia
nh. NXB Nng Nghip.
3. inh Vn Bnh, 2003. Ti liu k thut chn nui Th. NXB Nng Nghip.
4. F.A.O., 1988. Raising rabbit. better farming series. Rome 1988
5. Hong Th Xun Mai.2005.Th k thut chn nui.NXB Nng Nghip TP. H Ch Minh
6. Nguyn Chu Chng, 2003. Hi p v nui th. NXB Nng Nghip, H Ni
7. Nguyn Ngc Nam, Nguyn Quang Sc v Phm Th Nga, 1983. Nui th tht.
NXB Nng Nghip, H Ni.
8. Nguyn Ngc Nam. 2002. Hng dn k thut chn nui th. NXB Lao ng X Hi
9. Nguyn Quang Sc & inh Vn Bnh (2000), Cm nang chn nui th, thng tin
trang wed-Vin Chn Nui Vit Nam, http://www.vcn.vnn.vn/vcn
10. Nguyn Vn Thu, 2003. Gio trnh Chn nui Th. Khoa Nng Nghip, i Hc
Cn Th.
11. Sandford, J.C., 1996. The domestic rabbit. Fifth edition. Oxford.
12. Trung tm Khuyn Nng Quc Gia, 2008. Cm nang nui th. http://www.nhabe.
hochiminhcity.gov.vn/DetailNews.asp?ID=735
13. Trung Tm nghin cu D Th Sn Ty, 2002. Nui th gia nh. Nh xut bn
nng nghip.
30
Ti liu v nhu cu dinh dng ca th dng hng dn trong thc tin chn
nui hin nay cn nhiu hn ch, do cc nghin cu v dinh dng th cn t, cng nh
s bin ng v nhu cu dng cht ca cc ging th theo mc ch sn xut.
Nhu cu c bn
(kg)
(Kcal)
Th trng
(kg)
Nhu cu c bn
(Kcal)
_______________________________________________________________________
1,5
80
3,0
140
2,0
100
3,5
180
2,5
120
4,5
200
_______________________________________________________________________
b. Nhu cu duy tr
c xc nh l nhu cu c bn v cng thm vi mt s nng lng cn thit
nh n ung, tiu ho v nhng hot ng sinh l khc nhng khng sn xut. Nhu cu
ny c th tnh bng cch nhn i nhu cu c bn, nn kt qu nh sau:
31
Th trng
Nhu cu duy tr
(kg)
(Kcal)
Th trng
(kg)
Nhu cu duy tr
(Kcal)
_______________________________________________________________________
______
1,5
160
3,0
280
2,0
200
3,5
360
2,5
240
4,5
480
_______________________________________________________________________
______
c. Nhu cu sn xut
Nhu cu sn xut ca th thng bao gm: Nhu cu sinh sn, nhu cu sn xut sa
v nhu cu tng trng
- Nhu cu sinh sn: Nhu cu ny th cho c th c c th phi con ci v nhu
cu th ci c mang. Mt s nghin cu ngh l nhu cu ca th c ging v th ci
c mang chim khong t 5-10% nhu cu duy tr. Th ci c thai trong khong 30 ngy
th . S ngy c mang c th tng hay gim cht t tu theo ging th hay s lng thai
c mang trong c th. Trong 20 ngy u trng lng bo thai pht trin chm, sau
trng lng thai tng rt nhanh trong 10 ngy cui. iu ny s cho thy l trng lng
s sinh ca th ty thuc rt nhiu vo dng cht cung cp cho th m trong giai on
ny, v lc ny nhu cu mang thai c th tng ln khong 30-40% nhu cu duy tr.
- Nhu cu sn xut sa: Nhu cu ny ty thuc rt nhiu vo khu phn thc n.
Lng sa trong 5 ngy u c th thay i khong 25g/ngy/con ci. Mc ch trong
giai on ny l m bo cho th con tng trng tt v th m khng b gy m do nui
con. Sn lng sa sn xut cao khong 35g/ngy/con ci thng t ngy 12 n ngy
25. Lng sa s gim nhanh sau khi sanh 30 ngy v chu k cho sa trung bnh ca th
ci l 45 ngy. Cht lng ca khu phn ca th s nh hng ln n khng nhng
sn lng m cn cho cht lng sa. Thnh phn ho hc sa ca th nh sau:
32
ng
Khong
Ngun ti liu
(%)
(%)
(%)
(%)
(%)
_______________________________________________________________________
Th
69,5
15,5
10,4
1,95
2,50
Konig (1919)
69,5
12,0
13,5
2,0
2,50
Moris (1930)
54,3
8,5
22,8
1,40
3,0
Krause (1956)
87,3
3,40
3,70
4,90
0,70
Moris (1936)
86,9
3,80
4,10
4,60
0,80
Moris (1936)
Cu
82,2
5,20
7-10,0
5,20
0,71
Thc (1963)
Tru
88,3
4,40
11,9
4,40
1,0
Thu (1997)
Th trng (kg)
_______________________________________________________________________
0-14
60-225
11,8
14-30
30-45
225-400
400-700
10,9
20,0
45-60
700-1050
23,3
60-75
1050-1400
23,3
75-90
1400-1750
23,3
90-105
1750-2000
16,7
105-120
2000-2200
13,3
120-135
2200-2350
10,0
135-150
2350-2500
10,0
150-165
2500-2650
10,0
165-180
2650-2750
6,7
180-195
2750-2825
5,0
195-210
2825-2875
3,3
210-225
2875-2925
3,3
225-240
2925-2950
1,7
240-450
2950-3000
0,2
34
Th trng (g)
_______________________________________________________________________
S sinh - 3 tun
45,4 - 363,2
15,1
3 tun - 8 tun
363,2 - 1816
41,5
8 tun - 14 tun
1816 - 3268
33,2
14 tun- 20 tun
3269 - 4086
16,5
_______________________________________________________________________
10
12
14
16
18
20
22
24
3,9
4,7
5,5
6,3
7,2
7,9
8,7
9,5
10,3
Nng lng trao i trong khu phn khuyn co bi Lebas et al. (1986) th
tng trng (4-12 tun) l 2400 kCal ME/kg, th mang thai l 2400 kCal ME/kg, th
ang nui con l 2600 kCal ME/kg v th v bo 2410 kCal ME/kg.
Cch tnh nng lng trao i ca thc n c ngh nh sau:
ME (kCal/Kg) = 37 x %CP + 81x %EE + 35.5 x %NFE
(Pauzenga, 1985 & Igwebuike et al., 2008)
CP = Crude protein (m th)
EE = Ether extract (chit cht Ether)
NFE = Nitrogen-free extract
35
m th
m tng s
M th
X th
Khong
_______________________________________________________________________
Thc n th ging
81,14
79,46
84,11
28,41
52,88
Thc n th v bo
79,4
76,6
80,46
30,86
44,93
Thc n th hu b
74,06
72,06
87,03
37,9
31,75
_______________________________________________________________________
Ngun ti liu: Hungary (Nguyn Ngc Nam v ctv, 1983)
b. Nhu cu amino acid
Trong nhiu nm, cht lng protein khng c quan tm trong dinh dng th
bi v c hin tng n phn. Tuy nhin, nhng bo co gn y cho thy phn mm ch
36
Spreadbur
y (1978)
Colin (1988)
AEC (1988)
Tng
trng
Tng
trng
Cho
sa
Tng trng
(4-12 tun)
Cho
sa
Th m
nui con
Methionin +
cystine
0,62
0,62
0,8
0,6
0,6
0,6
Lysin
0,94
0,68
0,73
0,65
0,75
0,7
Arginnine
0,56
0,69
0,88
0,9
0,8
0,9
Threonine
0,55
0,7
0,6
Tryptophan
0,18
0,22
0,2
Valine
0,7
0,85
0,8
Leucine
1,05
1,25
1,2
Isoleucine
0,6
0,7
0,65
Histidine
0,35
0,43
0,4
Phenylalanine
+ tyrosine
1,2
1,4
1,25
Glysine
13
10,25
10,67
10,45
10,9
10,45
DE (MJ/kg)
37
38
n
v
tnh
Th
(4-12
tun)
Th ci
ang nui
con
Th ci
cha
khng
nui con
Th c
trng
thnh
Th ci
sinh sn
v th v
bo
Vitamin A
UI/kg
6000
12000
12000
6000
10000
Vitamin D
UI/kg
900
900
900
900
900
Vitamin E
ppm
50
50
50
50
50
Vitamin K
ppm
Vitamin C
ppm
Vitamin B1
ppm
Vitamin B2
ppm
Vitamin B6
ppm
Vitamin B12
ppm
0.01
0.01
Folic acid
ppm
Pantothenic acid
ppm
20
20
Niacin
ppm
50
50
Biotin
ppm
0.2
0.2
gi nh cha 85%
vt cht kh (DM)
V. Nhu cu nc ung
Th nui trong chung s dng hai ngun nc t nc trong c xanh v nc
ung cung cp. Nhu cu nc ph thuc vo nhit khng kh v hm lng vt cht
kh trong thc n hng ngy. Nc cn tiu ha thc n v cc hot ng sng ca c
th th. Ma h th n nhiu thc n th th cn lng nc gp ba ln so vi nhu cu
bnh thng. Th c tm vc trung bnh th cn 0,4-0,6 lt/ngy (Sandford, 1996). Nhu
cu nc ph thuc vo la tui v cc thi k sn xut khc nhau:
- Th v bo - hu b ging: 0,2-0,5 lt/ngy
- Th mang thai: 0,6-0,8 lt/ngy
39
C Lng ty
C Mm
40
Dy Bm bm
a cc
Lc bnh
DM
OM
CP
CF
EE
NFE
NDF
Ash
C lng ty
18,5
89,9
9,5
25,7
3,7
50,9
67,1
10,2
C mm
15,0
89,5
11,8
30,9
5,1
41,7
68,0
10,5
C mn tru
22,5
92,0
13,6
27,7
4,5
46,2
67,3
8,0
Rau c t nhin
41
Rau mung
9,25
87,8
20,2
15,6
4,5
47,5
36,3
12,2
a cc
10,4
83,9
12,7
15,5
8,9
46,8
38,2
16,1
Bm bm
11,9
87,9
15,5
21,2
6,5
44,7
38,8
12,1
Rau da
10,0
90,2
15,4
12,3
5,4
57,1
36,1
9,8
Rau trai
9,8
84,9
16,6
18,8
5,5
44,0
45,3
15,1
L du tm
26,9
83,5
24,4
14,5
6,9
37,7
31,1
16,5
Cy ch
20,2
92,4
11,9
24,9
8,7
46,9
42,3
7,6
Cy n
19,8
78,9
15,1
18,2
3,6
42,0
45,9
21,1
C sa
21,9
90,2
11,9
20,8
9,1
48,4
39,2
9,8
Rau dn
12,9
82,2
24,8
26,5
3,0
27,9
42,1
17,8
Rau du
18,5
84,8
13,4
16,2
3,8
51,4
45,4
15,2
Lc bnh
8,1
86,2
13,7
20,1
3,9
48,5
59,2
13,8
Trichantera gigantica
15,1
86,4
23,9
13,9
7,7
40,9
34,2
13,6
L dm bt
17,7
87,5
18,5
14,9
6,9
47,2
35,7
12,5
Dm bt
20,5
88,1
17,2
22,8
6,2
41,9
36,8
11,9
C voi
26,0
87,5
9,8
27,4
5,2
45,1
59,6
12,5
C s
18,3
89,2
10,2
31,2
2,7
45,1
69,3
10,8
C Ruzi
19,6
89,7
9,9
29,5
4,1
46,2
67,5
10,3
Paspalum atratum
20,1
92,4
9,5
32,8
3,8
46,3
69,5
7,6
u l nh
15,7
89,1
19,3
24,1
7,0
38,7
49,1
10,9
u l ln
17,8
88,1
20,9
27,6
7,1
32,5
48,5
11,9
u Macro
17,8
90,7
15,7
21,9
6,2
46,9
47,8
9,3
Rau lang
9,1
86,2
19,7
15,0
9,4
42,1
32,1
13,8
L bng ci
8,8
82,1
17,0
13,4
6,1
45,6
24,3
17,9
Rau c trng
C h u
42
L bp ci
7,6
84,5
14,8
15,3
5,3
49,1
21,6
15,5
Ci bc tho
6,9
85,9
16,1
14,9
5,4
49,5
23,8
14,1
L rau mung
10,9
86,9
28,9
11,3
8,3
38,4
25,9
13,1
88,4
95,2
7,4
10,6
1,8
75,4
26,4
4,8
Tm
84,2
97,8
9,2
1,1
2,4
85,1
3,4
2,2
Cm
87,9
89,9
12,3
7,4
11,3
58,9
26,7
10,1
Thc n hn hp
89,8
80,0
19,6
4,6
5,9
45,9
29,1
20,0
B bia
19,8
95,9
24,5
16,3
10,5
44,6
21,7
4,1
Ht u nnh
92,5
92,8
45,1
10,1
18,1
19,5
32,3
7,2
B u Nnh
10,5
96,3
16,6
17,2
10,0
52,5
47,6
3,7
u Macana pruriens
u Spophocarpus scandn
43
u Bng bic
Qua vic tm hiu v thnh phn dng cht ca tng loi thc n ta thy: hu ht
cc loi thc n trn u c thnh phn dng cht ph hp dng nui th. V CP ca cc
loi thc n xanh th ngoi mt s loi c CP cao nh rau mung, l du tm, rau dn,
Trichanteria gigantica, u l nh, u l ln, rau lang, l rau mung s dng rt tt khi
cho th n m lng x cng ph hp vi th; c mm, c mn tru, c voi, c s, c Ruzi,
c Paspalum atratum c hm lng NDF, CF cao v CP mc thp nn ch v t l tiu
ha vi lng dng cht m th s dng c trong khu phn. V vy nn hn ch cc
loi c ny trong khu phn mc hp l m bo s tn dng thc n ca th. Mt vi
loi thc n c DM thp (lc bnh, ci bch tho, l bp ci, l bng ci, rau lang, rau
mung, rau trai) nn ch khi s dng nn kt hp vi loi thc n c DM cao hn cn
i s tip thu dng cht. Nhm thc n b sung m v nng lng: nu s dng dc
nhm thc n ny khi nui th th rt tt v tin li. La, tm, cm, khoai c b sung nng
lng rt tt cho th khi khu phn thiu nng lng. Cm, thc n hn hp, b bia, b u
nnh l nhng loi thc n c CP cao b sung vo khu phn s tng lng CP ln khi cn
thit l tt v tin li (Nguyen Van Thu & Danh Mo, 2008)..
Bng 10. Kt qu tiu ho vt cht hu c in vitro (%OM) ca mt s thc n
dng trong chn nui th bng cch s dng dch manh trng th
Tn thc n
Thi gian
0 gi
24 gi
48 gi
96 gi
a cc
52,7
65,8
72,4
73,5
Bm bm
52,3
68,1
72,3
72,8
Rau trai
53,1
65,0
73,3
77,3
Cy ch
62,3
65,9
72,4
76,1
Rau dn
70,0
78,4
80,7
85,2
Rau c t nhin
44
Lc bnh
51,8
52,0
56,1
58,4
C lng ty
23,1
40,4
49,4
53,5
C mn tru
29,2
45,6
50,6
57,5
L dm bt
65,3
90,2
91,8
91,7
Dm bt
66,7
86,8
87,2
88,0
C s
29,5
32,1
36,7
39,0
C Ruzi
31,4
38,4
42,1
43,8
C Paspalum atratum
29,0
34,1
37,6
41,8
u l nh
50,4
64,8
69,4
71,2
u l ln
53,7
62,9
70,6
72,2
Rau lang
57,8
68,0
88,2
90,6
L rau mung
68,7
82,2
85,8
91,4
L bng ci
58,1
70,8
74,0
77,6
L bp ci
50,9
71,1
89,0
91,0
Rau c trng
C h u
Thi gian
12 gi
24 gi
48 gi
72 gi
96 gi
a cc
155
232
272
275
276
Bm bm
128
183
211
222
229
Rau trai
46,3
97
150
180
194
Cy ch
76,3
121
147
173
187
Rau dn
90,1
127
157
176
187
C lng ty
81,9
125
183
201
214
L du tm
124
177
202
234
248
C sa
106
150
174
202
213
Cy n
31,0
69,5
108
146
166
Rau c t nhin
46
Rau da
68,2
93,2
120
149
161
Rau mung
143
184
208
215
218
C s
52,1
60,2
68,2
74,2
78,2
C Ruzi
57,9
69,8
75,0
77,0
81,0
C Paspalum atratum
59,3
63,2
74,8
85,8
89,7
u l nh
101
144
186
198
215
u l ln
124
180
215
223
233
u Macro
105
151
176
206
220
Rau lang
155
194
220
229
239
L rau mung
176
230
258
266
271
L bng ci
172
214
227
234
238
L bp ci
222
264
274
288
298
Rau c trng
C h u
V kh, m l/g O M
300
250
200
150
100
50
0
30.0
40.0
50.0
60.0
70.0
80.0
90.0
100.0
OMD, %
47
R2
C lng ty
214,8
0,04
0,977
a cc
276,3
0,07
0,990
u l ln
222,8
0,07
0,960
u l nh
203,6
0,06
0,989
L bng ci
233,0
0,11
0,997
L rau mung
256,9
0,10
0,980
Rau lang
221,6
0,11
0,980
48
C Khoai lang
La
49
B bia
B u nnh
50
C. CU HI N TP
1. Trnh by vai tr v nhu cu ca nng lng v m i vi th tht v th sinh sn.
2. Trnh by vai tr v nhu cu ca cht x, khong, vitamin v nc i vi th.
3. Nu mt s thc n ph bin c th chn nui th ti a phng ca anh ch v
xut s pht trin ca chng.
D. TI LI U THAM KHO
1. Cheeke, P.R., 1987. Rabbit feeding and nutrition. Academic Press. INC. 1987.
2. inh Vn Bnh, Nguyn Quang Sc,1999. Nui Th v Ch Bin Sn Phm Gia
nh. NXB Nng Nghip.
3. inh Vn Bnh, 2003. Ti liu k thut chn nui Th. NXB Nng Nghip.
4. F.A.O., 1986. The rabbit: Husbandry, health and production. Rome.
5. F.A.O., 1988. Raising rabbit. better farming series. Rome 1988
6. Hong Th Xun Mai.2005.Th k thut chn nui.NXB Nng Nghip TP. H Ch Minh
7. Nguyn Chu Chng, 2003. Hi p v nui th. NXB Nng Nghip, H Ni
8. Nguyn Ngc Nam, Nguyn Quang Sc v Phm Th Nga, 1983. Nui th tht. NXB
Nng Nghip, H Ni.
9. Nguyn Ngc Nam. 2002. Hng dn k thut chn nui th. NXB Lao ng X Hi
10. Nguyn Quang Sc & inh Vn Bnh (2000), Cm nang chn nui th, thng tin trang
wed-Vin Chn Nui Vit Nam, http://www.vcn.vnn.vn/vcn
11. Nguyen Quang Suc, Dinh Van Binh, Le Viet Ly and TR. Preston, 1994. Studies on
the use of dried pressesed sugarcane stalk or peeled sugarcane stalk for rabbit. In
proc. Of Natioanal Seminar-Workshop. Sustaianable Livestock production on local
feed resources. Nov. 22-27, 1993 in Ho Chi Minh city. pp 53-56.
12. Nguyen Thi Kim Dong and Nguyen Thanh Van, 2009. Effect of different levels of
cabbage waste (Brassica olerea) replacement in para grass (Brachiaria mutica) basal
diet on growth performance and nutrient digestibility of crossbred rabbits in Mekong
delta of Viet Nam. In proceedings of International Rabbit Workshop on Organic
farming based on Forages at Cantho University, Vietnam. 25-27 Nov. 2008.
http://www.mekarn.org/prorab/content.htm.
13. Nguyen Thi Kim Dong and Nguyen van Thu, 2006. Effect of supplement level of
water spinach leaves in diets based on para grass on intake, nutrient utilization,
growth rate and economic returns of crossbred rabbits in Mekong delta, Vietnam.
51
MEKARN Proccedings of Workshop on Forages for Pigs and Rabbits Phnom Penh,
Cambodia, 22-24 August 2006. Agricultural Publishing house Hanoi
14. Nguyen Thi Kim Dong and Nguyen van Thu, 2006. Effect of dietary protein supply
on reproductive performance of crossbred rabbits. MEKARN Proccedings of
Workshop on Forages for Pigs and Rabbits. Phnom Penh, Cambodia, 22-24 August
2006. Agricultural Publishing house Hanoi.
15. Nguyen Van Thu & Nguyen Thi Kim Dong, 2009. A study of associated fresh
forages for feeding growing crossbred rabbits the Mekong delta of Vietnam. In
proceedings of International Rabbit Workshop on Organic farming based on Forages
at
Cantho
University,
Vietnam.
25-27
Nov.
2008.
http://www.mekarn.org/prorab/content.htm.
16. Nguyen Van Thu and Danh Mo, 2009. A study of nutritive values of forages as rabbit
feed resources by using in vitro digestibility and gas production techniques. In
proceedings of International Rabbit Workshop on Organic farming based on Forages
at
Cantho
University,
Vietnam.
25-27
Nov.
2008.
http://www.mekarn.org/prorab/content.htm
17. Nguyen Van Thu and Nguyen Thi Kim Dong, 2005. Effect of replacement of
different levels of paragrass (Brachiaria mutica) and sweet potato vines on feed
utilization, growth rate and carcass quality of crossbred rabbit in the Mekong delta.
BSAS Proceedings Khon Kaen, Thailand. Vol.2. T51.
18. Nguyen Van Thu and Nguyen Thi Kim Dong, 2008. Effect of psophocarpus scandens
replacing para grass in the diets on feed utilization, growth rate and economic return
of growing crossbred rabbits in the mekong delta in Vietnam. In Proc. of 9th World
rabbit Congress. Verona, Italy. P 759-762.
19. Nguyen Van Thu and Nguyen Thi Kim Dong, 2008. Effect of water spinach and
sweet potato vine associated with 2 other natural plants, on growth performance,
carcass values and economic return of growing crossbred rabbits in the mekong delta
of Vietnam. In Proc. of 9th World rabbit Congress. Verona, Italy. P 763-767.
20. Nguyn Vn Thu, 2003. Gio trnh Chn nui Th. Khoa Nng Nghip, i Hc Cn
Th.
21. Sandford, J.C., 1996. The domestic rabbit. Fifth edition. Oxford.
22. Santoma G, J. C. De Blas, R. Carabano and M. J. Fraga (1987), Animal Production,
(45), 291-300.
23. Trung tm Khuyn Nng Quc Gia, 2008. Cm nang nui th. http://www.nhabe.
Hochiminhcity.gov.vn/DetailNews.asp?ID=735
24. Trung Tm nghin cu D Th Sn Ty, 2002. Nui th gia nh. Nh xut bn
nng nghip.
25. Vit Chng.2003. Nui v kinh doanh th. NXB Tng Hp TP. H Ch Minh
52
2. V tr
Cn thit phi ct ni cao ro, d thot nc, thun tin cho vic di chuyn ti lui, yn
tnh, t c ngi, gia sc qua li v nn chn nhng ni t tng i thch hp cho vic
trng cc loi cy thc n. Nu c nn chn nhng ni t mi cha nhim bnh tt.
53
II. NH NUI TH
Nh nui th l nh m cc lng th c t trong . Nh c th c ct bng
cc loi vt liu thun li v r tin ti ch v t dn nhit nhng ch cc yu cu sau:
- Phi c trn nh cch nhit tt chng nng vo ma h, vch nh trnh c
gi la vo ma lnh v ma tt vo. Cn phi c h thng ca ra vo hai u nh (Bc
- Nam) v h thng ca s m bo nh thong, sng sa, kh ro.
- Nn nh phi c h thng rnh thot phn v nc tiu hp l, d dng dn qut
v sinh. Nn nn lm bng xi mng, phng v c dc thot nc d dng.
- Mi nh nn lm bng vt liu khng dn nhit c th l l hay ngi, nu lm
bng tole hay tole xi mng th phi c trn.
-Vch nh c th lm bng tre, l, g hay gch, nn trnh lm bng tole hay thit
v sn c th l g hoc tre.
- Kch thc nh nui th ph thuc s th c nui v kch thc lng th b tr.
54
55
56
4. Cc kiu lng:
C th dng kiu lng: 1, 2 hay 3 tng, nu dng lng nhiu tng th tit kim c din
tch. Tuy vy b tr sao cho s thao tc lm vic ca cng nhn c thun li, nu dng
lng nhiu tng th phi c vt che gia, trnh th trn tiu, tiu xung tng di.
a. Kiu lng 1 tng
0,6m
0,7m
1,0m
57
0,6m
0,5m
0,5m
0,6m
0,45m
0,45m
58
5. Vt liu lm lng
Thng c th l g bo lng v sn dng c lu v tin cho v sinh chung,
c th lm chung bng st v sn. Chung quanh lng thng ng li, kch thc cc
l li cng quan trng i vi li lm nn lng, l qu to th th lt chn, cn qu nh
th phn khng lt dn n phn ng thnh lp v mt v sinh. L li ny thng l
1,25 x 1,25 cm i vi th nh con, hoc 1,25 x 2cm cho th ln con. Ngoi ra c th
lm vch lng bng nhng song st hay l g. Tuy nhin i vi song g th thng gm
mn dn, v th sau mt thi gian phi thay.
45cm
Mng Thc n b
sung
50cm
90cm
Mng c
59
a. Mng c:
phn phi c cho th, mng c phi cao th khng th dm ln c n,
trnh nhim bnh cu trng v nc tiu, phn dnh ln c lm cho c mau h. Mng
thng b tr bn ngoi lng th khng li ko c ri trong lng. Bn trong phn nh
vo lng phi c song theo khong cch thch hp (3-4cm), nu dng thanh st th ch 2
cm th ko c n. Mng c c th lm bng g, tre, hay cc thanh st. Chiu di mng
ph thuc kch thc ca lng v s th nui. Kch thc t vch lng ra khong 20 cm,
mng c t cch lng 10 cm v chiu cao c th t t 3-4 cm (tu chiu cao lng).
b. Mng thc n b sung (TABS):
i vi cc loi th nh th c ging, th ci mang thai, th v bo th cn phi b
sung thc n dng thc n hn hp, la ny mm, bnh du, khong... Thng thng
trong chn nui th cng nghip ta dng thc n vin (c th gm bt c v cc thnh
phn khc), vic dng thc n vin c li l th c th gm nhm, trnh gy bnh nht l
cu trng.
60
c. Mng ung:
Nhu cu nc i vi th l kh cao. Nu cho th n ton c xanh c th tho mn
nhu cu nc. Nu nui bng thc n vin, th trong lng th phi c mng ung cung
cp nc. Ngoi ra mng ung cn l phng tin cung cp thuc ung tr bnh hay
nga nh l cu trng. C nhiu kiu mng ung thng ta t ch mng ung bng chai
nc bin treo ln.
d. :
Trc khi th 3-4 ngy th vo lng cho th ci . c hnh dng
nh ci hp, c kch thc tu theo tm vc th. y ca th nn d thot nc,
trnh nc tiu ca th lm cho th con b cm lnh.
Bng 1. Kch thc ca th
_______________________________________________________________________
Loi th
chiu cao
chiu rng
chiu di
din tch
_______________________________________________________________________
- Nh con
25cm
25cm
35cm
885cm2
40cm
1200cm2
- Trung bnh
30cm
30cm
- Ln con
35cm
30cm
45cm
1350 cm2
_______________________________________________________________________
Trong tri th phi c hng ro cch ly hn ch xm nhp ca ngi l v cc
loi gia sc khc trong tri trnh bnh truyn ly hay lm cn ph th hay lm h hi
lng th. Phi b tr h tiu c trc khi vo tri th v gia cc ngn chung cng c
h tiu c (vi bt). Chng ta cn thit phi v sinh lng th thng xuyn.
61
IV. CU HI N TP
1. Nu vai tr quan trng ca chung tri i vi chn nui th. Gii thch l do ti
sao?
2. Nhng yu cu ca nh nui th, nn lm nh nui th nh th no thch hp
vi iu kin a phng?
3. Nu cc kiu lng th v nhng dng c cn thit ca lng th. Cch b tr cc
dng c nh th no cho hp l?
V. TI LI U THAM KHO
1. Cheeke, P.R., 1987. Rabbit feeding and nutrition. Academic Press. INC. 1987.
2. inh Vn Bnh, Nguyn Quang Sc,1999. Nui Th v Ch Bin Sn Phm Gia
nh. NXB Nng Nghip.
3. inh Vn Bnh, 2003. Ti liu k thut chn nui Th. NXB Nng Nghip.
4. F.A.O., 1988. Raising rabbit. better farming series. Rome 1988
5. Hong Th Xun Mai.2005.Th k thut chn nui.NXB Nng Nghip TP. H Ch Minh
6. Nguyn Chu Chng, 2003. Hi p v nui th. NXB Nng Nghip, H Ni
7. Nguyn Ngc Nam, Nguyn Quang Sc v Phm Th Nga, 1983. Nui th tht. NXB
Nng Nghip, H Ni.
62
8. Nguyn Ngc Nam. 2002. Hng dn k thut chn nui th. NXB Lao ng X Hi
9. Nguyn Quang Sc & inh Vn Bnh (2000), Cm nang chn nui th, thng tin trang
wed-Vin Chn Nui Vit Nam, http://www.vcn.vnn.vn/vcn
10. Nguyen Van Thu and Nguyen Thi Kim Dong, 2008. Effect of psophocarpus scandens
replacing para grass in the diets on feed utilization, growth rate and economic return of
growing crossbred rabbits in the mekong delta in Vietnam. In Proc. of 9th World rabbit
Congress. Verona, Italy. P 759-762.
11. Nguyen Van Thu and Nguyen Thi Kim Dong, 2008. Effect of water spinach and sweet
potato vine associated with 2 other natural plants, on growth performance, carcass
values and economic return of growing crossbred rabbits in the mekong delta of
Vietnam. In Proc. of 9th World rabbit Congress. Verona, Italy. P 763-767.
12. Nguyn Vn Thu, 2003. Gio trnh Chn nui Th. Khoa Nng Nghip, i Hc
Cn Th.
13. Sandford, J.C., 1996. The domestic rabbit. Fifth edition. Oxford.
14. Santoma G, J. C. De Blas, R. Carabano and M. J. Fraga., 1987. Animal Production,
(45), 291-300.
15. Trung tm Khuyn Nng Quc Gia, 2008. Cm nang nui th. http://www.nhabe.
Hochiminhcity.gov.vn/DetailNews.asp?ID=735
16. Trung Tm nghin cu D Th Sn Ty, 2002. Nui th gia nh. Nh xut bn
nng nghip.
17. Vit Chng.2003. Nui v kinh doanh th. NXB Tng Hp TP. H Ch Minh
63
I. NUI TH THT
V nguyn tc nui th tht phi m bo yu cu th tng trng nhanh, t hao ph
thc n v cho cht lng tht tt. Thng thng th c cai sa khong 30-35 ngy v
ta c th nui thm t 55 ngy n 65 ngy na l c th bn tht t yu cu v kinh t,
do giai on sau th th chm ln.
Giai on sau cai sa nn nui th k lng trnh b ri lon tiu ho do n thc
n v nc ung khng v sinh, hoc cho n khng hp l hay th b lnh, mi trng
sng m thp bnh cu trng pht trin. giai on ny th con d b cht do mua t ni
64
Loi th
Hn hp
Th xanh
C qu
T khc
0,5 1 kg
20 30
60 130
20 45
10 15
1 2 kg
70 120
200 300
25 50
25 35
2 3 kg
120 150
300 400
70 100
30 40
C lng ty
30,1
B bia
34,4
Bp ci
32,3
Thc n hn hp 20%CP
3,2
20
65
C lng ty
29,2
B u nnh
67,4
Thc n hn hp 20%CP
3,4
22,7
Dy l bm bm
34,3
C lng ty
24,5
B u nnh
39,2
Thc n hn hp 20%CP
2,0
23,9
C lng ty
32,4
B u nnh
37,0
C u dy leo l ln
27,8
Thc n hn hp 20%CP
2,8
21,3
66
C lng ty
23,5
a cc
42,9
B u nnh
30,6
Thc n hn hp 20%CP
3,0
25,7
L rau mung
32,0
C lng ty
22.7
B u nnh
41,2
Thc n hn hp 20%CP
4,1
22,5
Rau mung
68,3
C lng ty
25,9
La
5,8
21,0
67
Rau lang
74,9
C lng ty
17,4
Thc n hn hp 20%CP
7,7
20,3
2. Chn Th c
Chn th c tng i quan trng, v n truyn c tnh rng ri ca mnh hn
th ci. Tiu chun chn th c :
- To con, u to va
- Ngc, mng v vai to
- Lng rng
- Chn sau to
- Mnh dn v hng hi
- Phi t tiu chun v trng lng qui nh cho mi ging th
68
3. Chn Th ci
- To con nhng khng qu mp
- Di v rng ngang nht l phn mng
- u tng i nh
- Lng mt mn
Thng thng kh chn c th ci tt nu ch cn c vo hnh dng bn ngoi.
V th cn chn nhng con th ci m m n l nhng con th tt. V d nh sai con (>6
con), nui con tt (con mau ln v t cht).
69
Mu phiu theo di th ci
PHIU TH CI
S: 128
Sinh : 10.1.1987
S th cha: 23
Ngy phi
th
c s
12.2.1988
S th m: 68
Khm
thai 15
ngy
Ngy
11.2
123
S th con
Cai sa
Cn
S dng
T l
Sng
Cht
Ngy
21
Ngy
TL
Ging
Tht
Cht
350g/
8c
11.3
500g
20%
(8c)
Mu phiu th c
PHIU TH C
S: 139
Sinh: 30.1.1986
S th cha: 45
S th m: 28
Cho th
nhy ngy
Th ci s
12.7.1986
134
Kt qu mi
ln nhy
C thai
70
S th con
Sng
Cht
Nhn xt
Hng hi v lanh l
Nhn
xt
tt
6. Th ci ln ging:
Kh c th xc nh c thi k ln ging ca th ci. Tuy nhin c th da vo
mt s triu chng v nhng triu chng ny ch c tnh cht tng i. Bnh thng khi
th ngh ngi, th nm dn thnh mt khi trn, 2 chn trc dui ra, chn sau c xp
di bng, v lng lm thnh hnh vng cung. Nhng khi ln ging th th nm dui ra
trong lng, mng chng ln hi cao. m h c con hi sng to ln, mu nim mc ca
m h cng c mu hng. Trong mt s trng hp ca c dch nhn chy ra. C nhng
con chy ti chy lui, cn c cn mng. iu ny i hi phi c nhiu kinh nghim mi
c th bit c th ci ln ging.
Trng hp th ci khng chu cho th c nhy th c th kch thch th ci.
Chng ta c th tin hnh nh sau b th ci vo lng th c trong vng vi gi sau
bt th ci ra. Hoc l b mt nm c ca lng th c cho vo trong lng th ci, cng
c th nht th ci k lng th t 24-48 gi. Sau th ci c th chu nhy. Cng c th
dng cc loi kch dc t kch thch th ci ln ging v chu cho c phi trong
nhng trng th ci khng c biu hin ln ging v khng cho th c nhy.
8. Chm sc th ci c thai
Thi gian mang thai ca th ci l 30 ngy, c th sm hoc tr hn 1-2 ngy. Sau
khi cho th nhy nu khong 6-7 ngy sau m th cn c, lng lm th c th kt
lun l th khng c thai. Th c thai th nn t th mt ni yn tnh, kn o v sau
15 ngy th khm thai. Sau th cho th vo lng rng hn, c nc ung thng
xuyn, c c y v thm thc n b sung, bt c, bnh du.
71
10. Cho th
Cn c vo ngy phi ghi chp m chun b ngy th . Thng thng thi gian
mang thai ca th l 1 thng, tuy nhin th c th sm hay tr hn 1-2 ngy l chuyn
bnh thng. Ta cn thit phi chun b cho th. th c th c ng bng g
(nh trnh by phn chung tri). Cng c th dng cc r bng tre hay nha. cho vo
mt t vi vn. Trc khi , th m s cn lng bng v lt vo . Th nhanh v t
ra nhau thai. Ta cn theo di ly nhau thai chn i.
Cho th s sinh b l iu quan trng, nu thc hin cn thn v kt qu th con
b y s nng cao s con cn sng sau cai sa. S tht bi thng xy ra giai on
ny. Ch l th con cn c s gip b m, c bit l th m la hu b. Phi
theo di v cho b y , mi ngy chng ta c th cho b ch 1 ln vo bui sng. Th
con s sinh c th tch ra khi m vo lt bng nha ni kh ro, m p v trnh b
th m vo bi con vng ra hay cht. Th con b y s ng yn v da cng
bng, trng hp thiu sa th s ca quy nhiu v da nhn, gy cm. Th m mt t 913 ngy, ta c th tp n ti lng ca th con bng rau xanh tt v cc loi thc n b
sung c cht lng m khng cn cho theo m. Nh vy chng ta to iu kin cai
sa tt v th m t b nh hng bi th con. Thng thng chng ta cai sa chng t
30-35 ngy tui.
72
Th xanh
C qu
T
khc
Ni mang thai
150 200
450 500
150 200
50
Ni nui con
200 250
600 800
200 - 300
70 100
C lng ty
30,2
Rau lang
57,7
L rau mung
10,1
Thc n hn hp 20%CP
4,5
C lng ty
37,5
L rau mung
55,3
Thc n hn hp 20%CP
9,4
73
C lng ty
35,9
L rau mung
24,0
B bia
35,9
Thc n hn hp 20%CP
4,2
C lng ty
41,4
C u l nh
34,5
L rau mung
13,8
B bia
6,9
Thc n hn hp 20%CP
3,4
gian 1 nm. Bo qun v vn chuyn nh nhng vacxin bnh thng khc. Tim nga
bng vaccine cho th vo 1,5 thng tui v chng li vo su thng sau.
2. Bnh cu trng:
L bnh ph bin nht cc tri th v gy t vong cao dn n thit hi kinh t
ln so vi cc bnh khc. Th mc bnh nng nm trong tui 1-3 thng lm gim sc
khng ca c th. Cc bo t k sinh nim mc rut v ng mt qu nhiu ph hy t
bo biu b, c t do bo t tit ra gy vim nhim v ri lon tiu ho cn tr s hp
thu dinh dng. i vi bnh cu trng rut, th b au bng a chy, chng hi, km
n, x lng, gy yu v c th cht 10-15 ngy, mc thit hi c th n 50% n.
bnh cu trng gan c thm triu chng nim mc vng v thiu mu.
Chng ta c th dng phenothiazin vi liu 0,2g/kg th trng iu tr. Dng
dung dch iod 0,01% cho th ung trong 10 ngy lin, tuy nhin ch s vim rut.
Cng c th Rabbipain pha 10g/10 lt nc hoc trn 10 g/5kg thc n, dng lin tc t
3-5 ngy.
phng bnh th y lng chung phi c l, rnh thot phn d dng dn v
sinh hng ngy. Tng cng sc khng cho th bng cch b sung vitamin, cc loi
thc n c cht lng. C th s dng cc loi thuc trn phng bnh vi liu s dng
bng 1/2 liu iu tr.
3. Bnh sn l gan:
Do Sn Fasciola hepatica gy ra, do dng rau ni trng thp, m t c u trng
sn l gan. Gan th b vim, x cng t gy bnh vng da. Th cng km n, a chy,
th gy yu khng tng trng, c th dn n t vong.
Cha bnh bng cc loi thuc c cha CCl4 dng ung. Phng bnh bng v sinh
c v thc n nc ung v dit k ch trung gian c ni trng, m t.
4. Bnh Gh:
y l bnh cng kh ph bin th do 3 ging gh: Psoroptes cuniculi (gh tai),
Sarcoptes v Notoedses cuniculi (gh da).. Bnh ny ly nhanh, gh c khot cc rnh,
nt ln. Th b nga, c gi vo chung, rng lng, c mi rt hi, c th lan n b phn
sinh dc. Th gy m, chm ln, sinh sn km...
iu tr bng cch phc hi sc kho th. Dng cc loi thuc tr gh bi c tr
lm 3 t 2-3 ngy/t v kim tra thng xuyn. Phng bnh bng v sinh tt chung
tri, ngun ly bnh do ngi mang sang.
75
14. Nguyen Thi Kim Dong and Nguyen van Thu, 2006. Effect of dietary protein supply
on reproductive performance of crossbred rabbits. MEKARN Proccedings of
Workshop on Forages for Pigs and Rabbits. Phnom Penh, Cambodia, 22-24 August
2006. Agricultural Publishing house Hanoi.
15. Nguyen Van Thu & Nguyen Thi Kim Dong, 2009. A study of associated fresh
forages for feeding growing crossbred rabbits the Mekong delta of Vietnam. In
proceedings of International Rabbit Workshop on Organic farming based on Forages
at
Cantho
University,
Vietnam.
25-27
Nov.
2008.
http://www.mekarn.org/prorab/content.htm.
16. Nguyen Van Thu and Danh Mo, 2009. A study of nutritive values of forages as rabbit
feed resources by using in vitro digestibility and gas production techniques. In
proceedings of International Rabbit Workshop on Organic farming based on Forages
at
Cantho
University,
Vietnam.
25-27
Nov.
2008.
http://www.mekarn.org/prorab/content.htm
17. Nguyen Van Thu and Nguyen Thi Kim Dong, 2005. Effect of replacement of
different levels of paragrass (Brachiaria mutica) and sweet potato vines on feed
utilization, growth rate and carcass quality of crossbred rabbit in the Mekong delta.
BSAS Proceedings Khon Kaen, Thailand. Vol.2. T51.
18. Nguyen Van Thu and Nguyen Thi Kim Dong, 2008. Effect of psophocarpus scandens
replacing para grass in the diets on feed utilization, growth rate and economic return
of growing crossbred rabbits in the mekong delta in Vietnam. In Proc. of 9th World
rabbit Congress. Verona, Italy. P 759-762.
19. Nguyen Van Thu and Nguyen Thi Kim Dong, 2008. Effect of water spinach and
sweet potato vine associated with 2 other natural plants, on growth performance,
carcass values and economic return of growing crossbred rabbits in the mekong delta
of Vietnam. In Proc. of 9th World rabbit Congress. Verona, Italy. P 763-767.
20. Nguyn Vn Thu, 2003. Gio trnh Chn nui Th. Khoa Nng Nghip, i Hc Cn
Th.
21. Sandford, J.C., 1996. The domestic rabbit. Fifth edition. Oxford.
22. Santoma G, J. C. De Blas, R. Carabano and M. J. Fraga (1987), Animal Production,
(45), 291-300.
23. Trung tm Khuyn Nng Quc Gia, 2008. Cm nang nui th. http://www.nhabe.
Hochiminhcity.gov.vn/DetailNews.asp?ID=735
24. Trung Tm nghin cu D Th Sn Ty, 2002. Nui th gia nh. Nh xut bn
nng nghip.
25. Vit Chng.2003. Nui v kinh doanh th. NXB Tng Hp TP. H Ch Minh
78