ASMPTOTK TERASYON METODU LE PERTRBASYON HESAPLAMALARI

Zeynep BUHUR

YKSEK LSANS TEZ FZK

GAZ NVERSTES FEN BLMLER ENSTTS

OCAK 2008 ANKARA

Zeynep BUHUR tarafndan hazrlanan ASMPTOTK TERASYON METODU LE PERTRBASYON HESAPLAMALARI adl bu tezin Yksek Lisans olarak uygun olduunu onaylarm. Do. Dr. Hakan FTCi Tez Danman, FZK Anabilim Dal Bu alma, jrimiz tarafndan oy birlii ile FZK Anabilim Dalnda Yksek Lisans tezi olarak kabul edilmitir. Prof. Dr. Bora ALKAN Fizik, Ankara niversitesi Prof. Dr. Sleyman ZELK Fizik, Gazi niversitesi Do. Dr. Hakan FTC Fizik, Gazi niversitesi . . . .

Tarih:

18/01/2008

Bu tez ile G.. Fen Bilimleri Enstits Ynetim Kurulu Yksek Lisans derecesini onamtr. Prof. Dr. Nermin ERTAN Fen Bilimleri Enstits Mdr .

TEZ BLDRM Tez iindeki btn bilgilerin etik davran ve akademik kurallar erevesinde elde edilerek sunulduunu, ayrca tez yazm kurallarna uygun olarak hazrlanan bu almada orijinal olmayan her trl kaynaa eksiksiz atf yapldn bildiririm.

Zeynep BUHUR

iv

ASMPTOTK TERASYON METOTU LE PERTRBASYON HESAPLAMALARI (Yksek Lisans Tezi) Zeynep BUHUR GAZ NVERSTES FEN BLMLER ENSTTS Ocak 2008 ZET Bu almada Schrdinger zdeer problemleri iin yaklam metotlarndan biri olan Asimptotik iterasyon metodu kullanlarak bir ve alm boyutta snrlandrlm salnc problemi iin pertrbasyon katsaylar

hesapland. Bu katsaylar kullanlarak enerji zdeerleri ve zfonksiyonlar iin yaklak analitik ifadeler elde edildi.

Bilim Kodu : 202.1.149 Anahtar Kelimeler : Asimptotik iterasyon metotu, pertrbasyon teorisi, Schrdinger denklemi Sayfa Adedi : 53 Tez Yneticisi : Do. Dr. Hakan FTC

PERTURBATION CALCULATIONS BY THE ASYMPTOTIC ITERATION METHOD (M.Sc. Thesis) Zeynep BUHUR GAZI UNIVERSITY INSTITUTE OF SCIENCE AND TECHNOLOGY January 2008

ABSTRACT In this study, the perturbation expansion coefficients have been calculated for Schrdinger eigenvalue problem for one and three dimensional bounded oscillator potential by using the asymptotic iteration method (AIM). By using these perturbation expansion coefficients, we have also obtained approximate analytical expressions for the eigenvalues and eigenfunctions.

Science Code : 202.1.149 Key Words : Asymptotic iteration method, perturbation theory, Schrdinger equation Page Number : 53 Adviser : Assoc. Prof. Dr. Hakan FTC

vi

TEEKKR

almalarm boyunca yardm ve katklaryla beni ynlendiren, her konuda ilgi ve desteini eksik etmeyen, engin tecrbesi ve yorumlaryla bana yol gsteren deerli danman hocam Do. Dr. Hakan iftci ye teekkr ederim. Yksek lisans eitimi boyunca almalarm esnasnda manevi desteklerini ve yardmlarn hep hissettiim arkadalarma teekkr ederim. Yaamm boyunca iyi ve kt her durumda desteklerini hissettiim, hayata atlmamda, lisans ve lisansst almalarmda maddi ve manevi olarak beni destekleyen aileme sonsuz teekkrlerimi ve kranlarm sunarm.

vii

NDEKLER Sayfa ZET .......................................................................................................................... iv ABSTRACT ................................................................................................................ v TEEKKR ...............................................................................................................vi NDEKLER ......................................................................................................... vii ZELGELERN LSTES ....................................................................................... ix EKLLERN LSTES ..............................................................................................x SMGELER VE KISALTMALAR ............................................................................xi 1. GR ......................................................................................................................1 2. YAKLAIM METOTLARI ...................................................................................3 2.1. Varyasyonel Metot ..........................................................................................3 2.2. WKB(Wentzel,Kramers ve Brillouin) Metodu ...............................................6 2.3. Kaydrlm 1/N Alm Metodu ................................................................... 11 2.4. Riccati - Pade Metodu ................................................................................... 16 2.5. Hill Metodu ................................................................................................... 18 2.6. Pertrbasyon Teorisi ..................................................................................... 20 2.6.1. Dejenere olmayan ve duraan bir seviyenin zamandan bamsz pertrbasyonu ...................................................................................... 20 3. TEMEL BLGLER .............................................................................................. 24 3.1. Asimptotik terasyon Metodu ........................................................................ 24 3.2. Asimptotik terasyon Metodu ile Dirac Denklemi ......................................... 27 3.3. Asimptotik terasyon Metodu iin Pertrbasyon Teorisi ............................... 31 3.3.1. Pertrbasyon almnn snr deerleri ............................................... 31

viii

Sayfa 3.3.2. Dalga fonksiyonu ................................................................................. 33 4. UYGULAMALAR ............................................................................................... 35 4.1. Bir Boyutta Snrlandrlm Salnc Problemi .............................................. 35 4.2. Boyutta Snrlandrlm Salnc Problemi .............................................. 42 4.2.1. Dalga fonksiyonu ................................................................................. 47 5. SONU VE TARTIMA ..................................................................................... 50 KAYNAKLAR ........................................................................................................ 51 ZGEM ............................................................................................................. 53

ix

ZELGELERN LSTES izelge Sayfa

izelge 4.1. a = 1 iken E. 4.6 kullanlarak bulunan enerji zdeerleri.....................41 izelge 4.2. a = 1 iken, R nin farkl deerleri iin enerji zdeerleri ........................41 izelge 4.3. a = 1 iken E. 4.32 kullanlarak bulunan enerji zdeerleri...................47 izelge 4.4. n = 0 , n = 1 iin dalga fonksiyonu dzeltme terimleri ..........................49

EKLLERN LSTES ekil Sayfa

ekil 2.1. Potansiyelin konuma gre deiimi ...........................................................6 ekil 4.1. R = 1 , a = 1 iken bir boyutta snrlandrlm salnc potansiyeli ..............35
( ekil 4.2. Enerjinin( E 0 direk ) ) Rye gre deiimi .......................................................42

xi

SMGELER VE KISALTMALAR

Bu almada kullanlm baz simgeler ve ksaltmalar, aklamalar ile birlikte aada sunulmutur. Simgeler E H Aklama Enerji Hamiltoniyen ndirgenmi Planck Sabiti, 6,6260693 10 34 /2 J.s V Ksaltmalar AIM WKB Pertrbasyon Alm Parametresi Dalga fonksiyonu Potansiyel Aklama Asimptotik terasyon Metodu Wentzel Kramers ve Brillouin

1. GR Yzylmzn banda ortaya atlan iki teori, fizik ve felsefe dnyasn ok derinden etkiledi. Bunlar kuantum ve rlativite teorileriydi. Kuantum teorisi birok kiinin katklaryla olumutur: Planck, Einstein, Bohr, De Broglie, Schrdinger, Heisenberg, Dirac ve Pauli gibi... . Kuantum teorisi ksaca tanmlanrsa, atom alt paracklarn fiziksel yaplarnn (konum, momentum,... gibi), matematiksel baz denklemlerle aklanmasdr. Kuantum kuram klasik fiziin zemedii; 1.Siyah cisim masnn enerji dalm 2.Fotoelektrik olay 3.Atomlarn kararl gibi birok konuya k tutmutur. Kuantum kuramnda ok nemli bir yeri olan Schrdinger denklemi bir kuantum sistemi hakknda bilgi veren denklemdir. Schrdinger denklemine gre dalga fonksiyonunun zamana gre deiimini Hamiltoniyen operatr kontrol eder. Hamiltoniyen operatr sistemin enerjisi ile yakndan ilgilidir. Kuantum sisteminin sahip olabilecei enerji deerlerini Hamiltoniyen operatr belirler. Bunu veren denklemede zamandan bamsz Schrdinger denklemi ad verilir. Bu denklemin zm incelenen sistemin dalga fonksiyonlarn ve enerji zdeerlerini verir. Schrdinger denkleminin zm iin birok alma yaplmtr. Fakat ou durumda Schrdinger denkleminin tam zmlerine ulalamamtr. Az sayda potansiyel iin Schrdinger denklemi zlebildiinden dolay, genellikle nmerik metotlara ve yaklam metotlarna bavurulur[1,2]. Yaklam metotlar Schrdinger denkleminin birok fiziksel problemi iin kullanl zmler verir. Bu almada kullanlan asimptotik iterasyon metodu(AIM) bu yaklam metotlarndan biridir[3,4]. Schrdinger denkleminin enerji zdeerlerini ve zfonksiyonlarn elde edebilmek iin kullanl bir yntemdir.

Bu almada ama, yaklam metotlarndan biri olan asimptotik iterasyon metodunu kullanarak pertrbasyon alm katsaylarn bir boyutta ve boyutta snrlandrlm salnc potansiyeli iin elde ederek enerji zdeerlerini ve enerji zfonksiyonlarn bulmaktr. Bu alma be blmden olumaktadr. almann birinci blmnde, Schrdinger denkleminin zmnde yaklam metotlarnn nemi zerinde duruldu. kinci blmde, baz yaklam metotlar hakknda genel bilgi verildi. nc blmde, AIM, AIM ile dirac denkleminin zm ve AIM ile pertrbasyon teorisinin kullanlmas hakknda genel bilgi verildi. Drdnc blmde, AIM ile pertrbasyon teorisi kullanlarak, bir ve boyutta snrlandrlm salnc potansiyellerinde enerji zdeerleri ve zfonksiyonlar elde edildi. Beinci blmde ise tm bu almalarn sonular tartld.

2. YAKLAIM METOTLARI Bu blmde Schrdinger denkleminin zmlerine ulaabilmek iin kullanlan baz yaklam metotlarnn yaps, ilevi ve nemi zerinde durulmutur.

2.1. Varyasyonel Metot

Zamandan bamsz bir H hamiltoniyenin bal durum enerjilerini ve dalga fonksiyonlarn elde etmek iin kullanlan ok yararl olan bir yaklam metodudur[5]. Hamiltoniyenin zdeerleri E n ile ve buna karlk gelen ortonormal z fonksiyonlar n ile gsterildiinde ve in en az bir kesikli zdeere sahip olduu varsayldnda keyfi normalize edilebilen bir fonksiyon olduunda E [ ] fonksiyonu;
* H Hd = E [ ] = * d

(2.1)

eklinde olsun. Buradaki integrasyon sistemin tm koordinatlar zerindedir. Eer fonksiyonu H in tam doru zfonksiyonlar n den biri ile zde ise, E [ ] bu fonksiyona karlk gelen tam E n zdeerine zdetir. Eer ve n kk deiimi kadar farkl iseler;

= +

(2.2)

E [ ]nin buna karlk gelen birinci mertebe deiimi, E = 0 olur ve H in

zfonksiyonlar, E = 0 varyasyon denkleminin zm olurlar[6]. Bu ifadenin ispat E.2.1den;

E d = E d + E d = Hd + Hd

(2.3)

( H E )d + ( H E )d = 0

(2.4)

ve deiimleri bamsz olmalarna ramen byle ifade edilebilirler. Bu

denklemdeki bamsz terimler sfra eit alnabilir. Bunun nasl geldiini grmek iin deiimi i ile deitirilirse;

i ( H E )d + i ( H E )d = 0 elde edilir. E. 2.4 ve E. 2.5 birletirildiinde;

(2.5)

( H E )d = 0

(2.6.a)

( H E )d = 0

(2.6.b)

olduu grlr. H in hermityen olduu gerei kullanlrsa;

(H E[ ]) = 0

(2.7)

elde edilir. Bu ifadenin Schrdinger denklemine zde olduu grlmektedir. Buna

gre E. 2.1in kararl olduu herhangi bir = n fonksiyonu H in E n E [ n ]

zdeerine karlk gelen zfonksiyonudur. Bunun kart olarak eer n , H in

zfonksiyonu ise ve buna karlk gelen enerji E n ise E n E [ n ] ve E [ n ]

fonksiyonu kararl olur. nk n E. 2.6y salar. ve n , kadar farkl iseler

E = 0 varyasyon ilkesi E [ ] ile gerek zdeer E n arasndaki farkn en byk

teriminin ye gre karesel olduunu belirtir. Sonuta E. 2.1 hesaplandnda yaklak enerjideki hatalar ye gre ikinci mertebededir. E. 2.1 nin fazndan ve normalizasyonundan bamszdr. zellikle

= 1 koulu altnda H

fonksiyonu deitirilerek elde edilebilir[5]. Bu ifade yle gsterilebilir;

Hd = 0

(2.8.a)

d = 1

(2.8.b)

= 1 art ile deiim denklemleri;

Hd E d = 0
veya

(2.9.a)

( H E )d + ( H E )d = 0

(2.9.b)

eklinde olur. E. 2.1in baka bir nemli zellii bunun tam taban durumu enerjisi
E 0 in st snr olmasdr. Bu sonucu ispatlamak iin keyfi normalize edilebilen

fonksiyonu

fonksiyonuna in ortonormal zfonksiyonlar n tam takm

cinsinden alndnda;

= a n n
n

(2.10)

ifadesi elde edilir. Bu ifade E. 2.1de yerletirilirse;

E [ ] =

a
n n

2 n

En
2

(2.11)

bulunur. Bu denklemden en dk enerji deeri E 0 karlrsa;

E [ ] E 0 =

a
n

2 n

( En E0 )
2 n

a
n

(2.12)

bulunur. Bu ifadede E n E 0 olduu iin denklemin sa taraf pozitiftir. Buna gre; E 0 E [ ]

(2.13)

olur. E [ ] ifadesi bir st snr (taban durumu enerjisi iin minimum ilkesi) verir. E. 2.13n zellii E 0 n yaklak hesab iin Rayleigh Ritz deitirme ynteminin temelini oluturmasdr. Bu yntem belli sayda, deitirilen deikenlere bal olan

deneme fonksiyonlarn kullanarak E [ ] bykln deerlendirmek ve sonra

nin seilen biimi ile E 0 n izin verilen en iyi yaklak deerini elde etmek iin
bu deikenlere gre E [ ]yi minimum hale getirmekten ibarettir.

2.2. WKB (Wentzel, Kramers ve Brillouin) Metodu

Kuantum mekanii problemlerini zmek iin klasik ifadelere dzeltmeler getiren yarklasik bir yaklam olarak bilinen WKB metodunda, uzayn belli bir blgesinde Schrdinger denklemi ile bu denklemin klasik limiti yer deitirmitir.

ekil 2.1. Potansiyelin konuma gre deiimi

x1 ve x 2 dnm noktalar olmak zere; x1 x 2 aralnda hareket eden bir parack

olsun(ekil 2.1). Parack bu aralkta bir salnm hareketi yapar. Buraya Kuantum mekaniksel olarak bakldnda tnelleme vardr. Klasik olarak baklrsa tnelleme olay olmadndan dolay V ( x) > E olan blgelerde parack yasakldr. Zamandan bamsz Schrdinger denklemi; d 2 ( x) p 2 ( x) + ( x) = 0 2 dx 2

(2.14)

eklinde yazlr. Burada p 2 ( x) = (2m(E V ( x) )) eklinde ifade edilir. Yarklasik sistemlerde kullanlan WKB yaklam metodunda potansiyel blgede hemen hemen sabit kalr[7]. Baka bir deyile; parametresinde bir

d m dV = 3 dx P dx
olmaldr. Bu ifadeden WKB metodunun uygulanabilirlilik artnn;
2

(2.15)

1 2

p( x) dV ( x) << dx 2m

(2.16)

olduu grlmektedir. Bu eitsizlikten, WKB yaklam iin gerekli olan artn byk momentum ve yava deien bir potansiyel olduu grlmektedir. Bundan dolay ( x) dalga fonksiyonunun formu;

( x) = A exp( S ( x))

(2.17)

eklinde serbest zmn formuna benzer. Bu ifade E. 2.14de yerine yazlrsa;

i S ( x) + S ( x) 2 = 2m( E V ( x))

(2.18)

ifadesi bulunur. Burada

2m( E V ( x)) = p 2 ( x) dr. Baka bir deyile WKB

yaklam E. 2.18in kararl durum dalga fonksiyonunu belirleyen S (x) fonksiyonu iin yaklak bir zm metodudur. Bu yzden denklemin zm iin S (x) , kuvvetleri cinsinden seriye alr;

in

S ( x) =
k =0

k!

S k ( x)

(2.19)

buna gre S (x) fonksiyonunun alm;

S ( x) =

k ( x)dx + 2 ln(

k ( x)) +

(2.20)

eklinde olur. Bu ifade E. 2.17de yerine yazlrsa;

( x) = exp (

k ( x)dx + 2 ln(

k ( x)) + ...)

(2.21)

elde edilir. Buradan;

( x) =

A k
12

exp(i k ( x)dx) +

B exp(i k ( x)dx) k1 2

(2.22)

eklinde serbest parack formuna benzer. ekil(2.1)de grld gibi dalga fonksiyonu sreklidir. Burada
x1 , x 2 ; E = V (x) in kkleridir ve ayn zamanda

klasik dnm noktalardrlar. V (x) , x1 civarnda seriye alarak, E. 2.14de yerine yazlrsa;

d 2 y = 0 dy 2

(2.23)

denklemi

elde
13

edilir.

Burada

F1 =

dV ( x) dx

( x x1 )
x1

eklindedir

ve

2mF y = 2 1 ( x x1 ) dnm yaplmtr. y ya da x asimptotik

olan zmleri verir. Ayn ekilde V (x) x 2 civarnda seriye alarak; d 2 y = 0 dy 2

(2.24)

denklemi

elde
13

edilir.

Burada

F2 =

dV ( x) dx

( x x2 )
x2

eklindedir

ve

2mF y = 2 2 ( x x 2 ) dnm yaplmtr. y ya da x asimptotik olan

zmleri verir. E. 2.23 ve E. 2.24 Airy diferansiyel denklemleri olarak bilinir. Bu denklemlerin zmleri Airy fonksiyonudur. Buna gre bu denklemlerin zmleri;
1 2 y
14

Ai ( y )

2 exp( ) y 3 2 3

y>0

(2.25.a)

Ai ( y )

( y )

14

2 sin ( y ) 3 2 + 4 3

y<0

(2.25.b)

olur. x1 den sola doru ok uzaa gidilirse dalga fonksiyonu;

x exp k ( x)d ( x) x 1

1 ( x) =

1 k1 2

(2.26)

10

x 2 den saa doru ok uzaa gidilirse dalga fonksiyonu;

3 ( x) =

1 2

x exp ( x)d ( x) x 2

(2.27)

Ara blgede iken;

x B ( x) = 1 2 sin k ( x)dx + x k 1
< 2

(2.28.a)

x2 C ( x) = 1 2 sin k ( x)dx + k x
> 2

(2.28.b)

: Faz fark
eklinde bulunur. E. 2.25.a ve E. 2.25.b ile E. 2.28.a ve E. 2.28.b kyaslanrsa; x sin k ( x)dx + x 4 1

( x) =
< 2

2 k1 2

(2.29.a)

x 2A 2 k ( x)dx + ( x) = 1 2 sin 4 k x > 2

(2.29.b)

< > ifadeleri bulunur. kinci blgede 2 ( x) ile 2 ( x) ortada bir yerde birbirine eit

olmaldr. Bu ifadeden;

x2

x1

p( x)d ( x) = (n + 2 )

(2.30.a)

11

p( x)d ( x) = 2

1 (n + ) 2

(2.30.b)

eklinde Bohr Summerfield kuantumlanma koulu elde edilir. Bu durumdan hareketle yarklasik sistemlerde bal durumlarn E n enerjileri hesaplanr[7,8]. Dolaysyla WKB metodu yarklasik bir yntem olarak deerlendirilir.

2.3. Kaydrlm 1/N Alm Metodu

Herhangi bir kresel simetrik potansiyelde kaydrlm 1 N alm, Schrdinger denkleminin enerji zdeerleri ve zfonksiyonlarn elde edebilmek iin kullanl ve kesin analitik ifadeler verir[1,9,10]. k kaydrlm alm parametresi;
k = N + 2l a

(2.31)

olmak zere; N: uzaysal boyut says

l : asal kuantum says

a: kaydrma parametresi(uygun bir kayma)

eklinde tanmlanr. Buna 1 / N ya da 1 / k metodu denir. Kaydrlmam alm parametresi;

k = N + 2l

(2.32)

eklindedir. a kaydrma parametresi kullanlarak elde edilen sonular, kaydrlmam alm parametresi ( 1 / k ) kullanlarak elde edilen sonulardan daha iyidir[9,10]. Enerji zdeerleri ve zfonksiyonlarn belirlemek iin Schrdinger denkleminin kresel simetrik potansiyelleri iin zm gerekir. N boyutta almak ve 1\N

12

pertrbasyon alm parametresini kullanmak avantajldr. Bu byk-N teknii Schrdinger denkleminin zmnde yeni bir yol tretir. V(r) keyfi kresel simetrik potansiyel olmak zere, N uzaysal boyutta radyal denklem; d 2 (k 1)(k 3) + 2m dr 2 8mr 2
2 2

+ V (r )] (r ) = E (r )

(2.33)

eklindedir. Burada k = N + 2l dr. Kaydrma terimi k = k a denklemde yerine yazlrsa; d 2 k 2 1 (1 a ) / k 1 (3 a )k + 2m dr 2 8mr 2

2

][

+ V (r )] (r ) = E (r )

(2.34)

denklemi elde edilir. V(r) potansiyelinin en kk k limiti uygun tanmlanmadka,

1 / k almndan faydal sonular elde edilemez. Enerjiye sebep olan katk

effective(etkin) potansiyelden gelir[1,9]. E. 2.34 dzenlenirse;
d 2 (r ) + k 2[ 2m dr 2
2 2

[1 (1 a ) / k ][1 (3 a )k ] + V (r ) ] (r ) = E (r )
2

8mr 2

(2.35)

denklemi elde edilir. Bu ifadede; k = Q olmak zere etkin potansiyel;

Veff (r ) =

8mr

V (r ) Q

(2.36)

eklindedir. Veff (r ) bir minimuma sahip olduunda

V (r ) nin etkin davran

gsterdii dnlerek snr durumlar belirlenir. r0 n minimum durumlar izinlidir. Bundan yola klarak;
2

Q = 4mr03V (r0 )

(2.37)

13

bulunur. E. 2.31den enerjideki katk terimi;

2 k 2 2 r0 V (r0 ) k Veff (r0 ) = 2 + Q r0 8m 2

(2.38)

eklinde bulunur[1]. r = r0 iin koordinatlarn orijine kaydrlmas uygundur;

k x= r0

(r r0 )

(2.39)

Bu ifade x = 0 civarnda seriye alarak E. 2.35de kullanlrsa;

(2 a ) 2 2 x 3x 2 d 2 k 2 3x 2 4 x 3 5 x 4 ... + 3 + 2 ... 1 + 1 1 + 2m dx 2 8m 4m k 2 k k k 2 k 2 2 2 (1 a )(3 a ) 2 1 2 x + 3x 2 ... + r0 k V (r ) + V (r0 )r0 x + V (r0 )r0 3 x 3 + ... = Er0 + 0 1 3 Q 8mk k 2k k k 2 6k 2 (2.40)
2

elde edilir. E. 2.40de;

12 12

3 2 r 4V (r0 ) = 2 + 0 mQ 4m
g=

r0V (r0 ) = 3 + 2m V (r0 )

(2.41)

Er 2 1 , = 0 , k k

0 =

k (2 a) 8m 4m

(1 a )(3 a) r02 kV (r0 ) + , Q 8mk

(2.42.a)

(2 a ) 1 = 2m

(2.42.b)

14

2 =

(2 a) , 4m

(2.42.c)

3 =

2 r05V (r0 ) + , 2m 6Q

(2.42.d)

4 =

5 2 r06V (r0 ) , + 8m 24Q

(2.42.e)

(1 a )(3 a) 1 = 4m 3(1 a )(3 a ) 2 = 8m (2 a) m

2

(2.43.a)

(2.43.b)

3 =

(2.43.c)

4 =

5(2 a) 4m

(2.43.d)

5 =

3 2 r07V (r0 ) , + 4m 120Q

(2.43.e)

7 2 r08V (r0 ) 6 = , + 8m 720Q

(2.43.f)

olmak zere;
2 d2 1 + m 2 x 2 + 0 +V ( x) ( x) = ( x) 2 2 2m dx

(2.44)

15

V ( x) = g 1 2 (1 x + 3 x 3 ) + g (2 x 2 + 4 x 4 ) + g 3 2 ( 1 x + 3 x 3 + 5 x 5 ) + g 2 ( 2 x 2 + 4 x 4 + 6 x 6 )

(2.45)

ifadesi elde edilir. Logaritmik pertrbasyon teorisi kullanlarak;

0 = (00 ) + (01) + (02) + ... 0 =0 + 0

1 2

(2.46) (2.47)

eklinde enerji seviyeleri,

( ( 0 = 00) + 01) + 0( 2 ) + ...

(2.48)

S i ( x) = C i ( x) , i = 1,2,...

(2.49)

( 0) 0

( x ) = ( )1 4 e

x 2
2

, m

(2.50)

0 ( x) = exp S i ( x) 0( 0 ) ( x)
i =1

(2.51)

eklinde dalga fonksiyonu bulunur. Bu ifadeler r0 , Q ve a kaymas gelince dalga fonksiyonu 0 ve enerji zdeerleri E n iin kaydrlm 1 N almnn bir ifadesini verir. Enerjideki katk E. 2.38 ile verilen k Veff ( x) dr. Sonraki katk k mertebesindedir ve a kaydrma parametresi;
m
2

a = 2 2(2n + 1)

(2.52)

16

eklindedir. Bu ifadeden;
12

r V (r0 ) k = N + 2l 2 + (2n + 1)3 + 0 V (r0 )

(2.53)

bulunur. E. 2.37 ve E. 2.53 eitlenerek r0 deeri belirlenir. E. 2.37den Q deeri bulunur. Bu enerji zdeerlerini ve zfonksiyonlarn hesaplamak iin nemlidir. r0 , radyal kuantum says n ye baldr. n deeri arttka E n enerji sonularnn giderek bozulmas beklenir. nk enerji ifadesindeki tm ksmi toplamlar n in byk deerlerinde temel durum seviyesindeki gibi davranan terimleri ierir. Bylece ksmi toplamlardan gelen ardk katklar azalmayabilir ve serilerin yaknsama problemi ortaya kar. Buna ramen birok fiziksel potansiyelin sonular iin kaydrlm
1 N alm n in byk deerlerinde ok iyi sonular verir[1,9,10].

2.4. Riccati-Pade Metodu

Riccati-Pade metodu merkezi potansiyellerde ve deimez parite iin Schrdinger denkleminin enerji zdeerlerinin alt ve st snrlarn elde etmek iin tanmlanmtr[11,12,13]. Yntem Schrdinger denklemini logaritmik trev ile ilgili olan Riccati denklemine dntrmeye daha sonra bu denklemi Pade serisiyle zmeye dayanr. Yaklak enerji zdeerleri ilgili determinantn kklerinden elde edilir ve asl enerji zdeerleri alt ve st snrlarda elde edilir[2]. V ( x) = V ( x) durumunda zamandan bamsz Schrdinger denklemi;

( x) = [V ( x) E ] ( x)

(2.54)

eklindedir. Tek durumda s=0, ift durumda s=1 olmak zere dalga fonksiyonu;

( x) = x s ( x)

(2.55)

17

eklinde alnarak logaritmik trev olan ve E. 2.54n btn zdurumlar iin dzenli olan;

f ( x)

[ ( x)]
( x)

(2.56)

dnm uygulanrsa Schrdinger denklemi; [ f ( x)] f ( x) 2 + 2sf ( x) / x = E V ( x) (2.57)

eklinde Riccati denklemine dnr[11]. V (x) potansiyeli;

V ( x) = j x 2 j ,
j =1

k > 0

(2.58)

formunda alnarak E. 2.55 orijin civarnda Taylor serisine alr;

f ( x) = f j x 2 j +1
j =0

(2.59)

E. 2.58 ve E. 2.59 Riccati denklemine uygulanrsa;

k j 1 f j = (2 j + 2 s + 1) 1 f j f j i 1 + E j 0 i ij i =1 i =0

(2.60)

denklemi elde edilir. Bu denklemden f j katsaylar bulunur. f j katsaylarnn bir polinom belirttii aka grlmektedir. Rasyonel bir yaklamda bulunulursa; A( x) , B ( x)

g ( x) =

(2.61)

18

A( x) = a j x 2 j +1
j =0

B ( x) = b j x 2 j
j =0

, b0 = 1

(2.62)

eklindedir. Eer g (x) tam bir Pade yaklam ise; f ( x) g ( x) = O( x 2 ( M + N ) +3 ) olmaldr[14]. Enerji snr deerleri bilinmediinden bu ifade ayarlanlabilir bir parametre olarak dnlebilir. Bu ynteme gre f ( x) g ( x) = O( x 2 ( M + N ) +5 ) almak daha uygundur. nk bu yolla g (x) Riccati denkleminin zmne x = 0 civarnda daha ak yaklar[2]. Bu koullar altnda a j ve b j katsaylar;

b f
i =0 i

j i

= aj ,

j = 0,1,..., M ,

(2.63.a)

b f
i =0 i

j i

=0 ,

j = M + 1, M + 2,..., M + N + 1

(2.63.b)

eklinde verilir. Burada i > N ise bi = 0 dr. d = M N 0 ve D = N + 1 olmak zere E. 2.63.bden;

f d +1
d HD =

f d +2 f d +3 ... f d + D +1

... ... ... ...

f d +D f d + D +1 =0 ... f d + 2 D 1 (2.64)

f d +2 ... f d +D

determinant elde edilir. D artyla asl enerji zdeerleri DD determinantnn kklerinin bir noktada birlemesiyle bulunulur[13].

2.5. Hill Determinant Metodu

Hill determinant metodu belli potansiyellerde Schrdinger denkleminin enerji zdeerlerini elde etmek iin kullanlr. Yntem Schrdinger denkleminin dalga

19

fonksiyonunu Hill-Taylor yaklamn kullanarak ilgili determinant elde edip bu determinantn kklerinden enerji zdeerlerini bulmaya dayanr. Herhangi bir V (x) potansiyelinde zamandan bamsz Schrdinger denklemi;

( x) + [E V ( x)] ( x) = 0
eklindedir. Denklemin dalga fonksiyonu;

(2.65)

( x) = ( x) exp( f ( x) )

(2.66)

olarak alnlabilir. Burada

( x) = C n x 2 n + eklinde gsterilebilir.
n =0

C
n =0

x 2 n +

alm Hill-Taylor yaklam iin tipik bir gsterimdir[15]. Bu ifadede genellikle

= 0 iin sonular tam kar[15,16,17]. f (x) ise uygulanan potansiyele gre

belirlenen x e bal bir polinom belirtir[18]. Bu ifadeler E.2.65e uygulanrsa; ... + bn C n +1 + a n C n + c n C n 1 + d n C n 2 + ... = 0 , n = 0,1,2,... (2.67)

eklinde bir tekrarlama bants elde edilir. Buradaki a n , bn , c n , d n ifadeleri kullanlan potansiyele ve enerji deerlerine baldr.
k = 1,2,3,...

olmak

zere C k = 0 dr[16,17,18]. E.2.67nin katsaylarndan;

a c1 DN = d 2 ... 0

b a1 c2 ... ...

0 b1 a2 ... ...

0 0 b2 ... 0

... ... ... ... d N 1

... ... ... ... c N 1

... ... ... = 0 ... a N 1 (2.68)

determinant elde edilir. det D N = 0 zdeer art ile sistemin zdeerleri N N determinantnn kklerinden bulunur[17,18,19].

20

2.6. Pertrbasyon Teorisi

Kk deiimler teorisidir. Pertrbasyonlar bir elektromagnetik alan tarafndan dardan verilebilir. Pertrbasyon teorisinde pertrbe olmam hamiltoniyenin enerji zdeerleri ve zfonksiyonlar tam olarak bilindii varsaylr. Bu hamiltoniyen bir ek terim ile pertrbe edilerek az da olsa deitirilir. Bu deiim ile yeni enerji zdeerleri ve zfonksiyonlar elde edilir. Bu teorinin en geni uygulama alan atom fizii ve parack fiziinde bulunur[6]. Atomlarn enerji seviyeleri kuantumlu blge, srekli blge olmak zere iki biimde ele alnr. Bu nedenle pertrbasyon ; 1. Baml durumlarn pertrbasyonu 2. Srekli blge pertrbasyonu (salma teorisi) olmak zere iki blmde ele alnr. Baml durumlarn pertrbasyonu da zamandan bamsz ve zamana baml olmak zere iki balk altnda toplanr. Pertrbasyon teorisinde; pertrbe olmam hamiltoniyen H ( 0) ile pertrbasyon hamiltoniyeni H (1) arasnda H (1) << H ( 0 ) ilikisi vardr.

2.6.1. Dejenere olmayan ve duraan bir seviyenin zamandan bamsz pertrbasyonu

Bu konu literatrde Rayleigh-Schrdinger pertrbasyonu olarak bilinmektedir. Burada dejenere olmayan bir enerji seviyesinin zamandan bamsz pertrbasyon operatr etkisi ile deerindeki deimeler ve ayn zamanda dalga fonksiyonundaki deimeler incelenmektedir. Bir sistemin toplam hamiltoniyeni; H = H ( 0) + H (1) = H ( 0) + H olup bunun zmleri iin;

(2.69)

21

( E n = E n0 ) + E n ,

(2.70.a) (2.70.b)

( n = n0) + n

denklemleri yazlabilir. Burada , 1 0 aralnda dzeltme parametresi denen bir sabittir. E n enerjide, n dalga fonksiyonunda pertrbasyon teriminin etkisi ile oluan deiiklikleri ifade eder. Pertrbe olmu operatrn herhangi bir n zfonksiyonu, pertrbe olmam fonksiyonlar cinsinden;

n = a nk k( 0 )
k =1

(2.71)

olarak yazlr. Burada a nk , knc pertrbe olmam dalga fonksiyonunun, pertrbe olmu ninci fonksiyona katksn belirtir. 0 iken pertrbe olmu ve olmam kavramlar arasnda; H ( H ( 0 ) 0 )
( E n ( E n0 ) 0 ) ( n ( n0 ) 0 )

(2.72.a) (2.72.b) (2.72.c) (2.72.d)

ank ( nk 0 )

eklinde bir karlk gelme vardr. Bu sebeple n dalga fonksiyonu ve E n pertrbe olmu enerji = 0 civarnda;
( ( ( n = n0) 0 + n1) 1 + n2) 2 + ...
( ( ( E n = An0 ) 0 + An1) 1 + An2) 2 + ...

(2.73.a) (2.73.b)

eklinde Taylor serisine alabilir. E.2.69, E.2.73.a ve E.2.73.b ifadeleri;

22

H n = E n n ifadesinde kullanlarak;
( ( ( 0 iin: H ( 0) n0) = An0 ) n0 )

(2.74)

(2.75.a) (2.75.b) (2.75.c)

( ( ( ( ( ( 1 iin: H ( 0) n1) + H n0 ) = An0 ) n1) + An1) n0 ) ( ( ( ( ( ( ( ( 2 iin: H ( 0) n2) + H n1) = An0 ) n2 ) + An1) n1) + An2 ) n0 )

eitlikleri elde edilir[6]. Burada 0 sfrnc mertebe, 1 birinci mertebe, 2 ikinci

( mertebe dzeltme terimleridir. Bu ifadeler kullanlarak kn = k( 0 ) n0 )

olmak

zere birinci mertebeden yaklam durumunda;

(1 ( ( (1 ( a nk) E k( 0 ) + k( 0 ) H n0 ) = E n0 ) a nk) + An1) kn

(2.76)

ifadesi elde edilir. Burada k = n iken;

( ( ( E n1) = n0) H (1) n0 )

(2.77)

olur.

( E n1) : Herhangi bir n. seviyeye pertrbasyondan gelen 1. mertebe dzeltme

terimidir. Pertrbe edilmi enerji;

( ( ( E n E n0 ) + n0 ) H (1) n0 )

(2.78)

eklinde bulunur. k n iken k.pertrbe olmu dalga fonksiyonuna katks;

( k( 0 ) H n0 ) ( E n0) E k( 0)

(1) nk

=
k n

(2.79)

eklindedir. Bu durumda birinci mertebeden pertrbe olmu n. dalga fonksiyonu;

23

(0) n

+
k n

( k( 0) H (1) n0 ) ( E n0 ) E k( 0)

k( 0)

(2.80)

eklindedir. kinci mertebeden yaklam durumunda enerji ve dalga fonksiyonlarna ikinci mertebeden yaklam ek terimleri gelir. Pertrbe edilmi enerji;
2

( ( ( E n E n0 ) + n0 ) H (1) n0 ) + k n

( k( 0) H (1) n0 ) ( E n0) E k( 0 )

(2.81)

eklindedir. Dalga fonksiyonu ise;

( k( 0) H (1) n0 )

(0) n

+
k n

(0) n

(0) k

k( 0)
( 0 ) 2 k

(1 (1 (1 (1 H km) H mn) H kn) H nn) m k E ( 0) E ( 0) E ( 0) E ( 0) ( E n0 ) E k( 0 ) k n m m n m + k n (1 2 H kn) 1 ( 0) 2 E (0) E (0) 2 n n k

)(

) (

(2.82)

eklinde olur[6].

24

3. TEMEL BLGLER

kinci dereceden homojen lineer diferansiyel denklemler matematiksel fizikte birok alanda kullanlmaktadr. Bu denklemlerin zm iin literatrde birok metot mevcuttur. Asimptotik iterasyon metodu(AIM) bu denklemlerin zm iin kullanlan yeni bir yaklam metodudur. Bu yntem bilgisayar algoritmasna uygun olduu iin direk kullanlabilen ayrca sonulara ksa srede ulalabilen kullanl bir yntemdir. Bu ksmda asimptotik iterasyon metodunun(AIM) yaps, bu metodun dirac denklemine uygulan ve pertrbasyon teorisine uygulan zerinde durulmutur.

3.1. Asimptotik terasyon Metodu

AIMda ikinci dereceden lineer homojen diferansiyel denklemin formu; y = o ( x) y + s 0 ( x) y (3.1)

eklindedir[3,20]. 0 ( x) ve s 0 ( x) trevlenebilir fonksiyonlar olmak zere E. 3.1in

x e gre birinci dereceden trevi alnrsa; y = 1 ( x) y + s1 ( x) y

(3.2)

elde edilir. Burada 1 = 0 + s 0 + 2 ve s1 = s 0 + s 0 0 eklindedir. E. 3.1in ikinci 0 dereceden trevi alnrsa;

y = 2 ( x ) y + s 2 ( x ) y

(3.3)

25

ifadesi bulunur. Burada 2 = 1 + s1 + 0 1 ve s 2 = s1 + s 0 1 eklindedir. Bylece

(n + 1) inci ve (n + 2) inci trevleri

y ( n +1) = n 1 ( x) y + s n 1 ( x) y ve y ( n + 2 ) = n ( x) y + s n ( x) y olur. Buradan; n = n 1 + s n 1 + 0 n 1 s n = s n 1 + s 0 n 1

n = 1,2,... olmak zere;

(3.4)

(3.5)

(3.6)

eklinde iterasyon formlleri elde edilir[3,21]. (n + 1) inci ve (n + 2 ) inci trevler oranlandnda;

y n = s n 1 y + n 1 y n 1

d y ln( y n +1 ) = ( n +1) dx y

( n + 2)

n y +

sn

(3.7)

olur. Yeterince byk n deeri iin eer;

sn

s n 1

n 1

(3.8)

art salanyor ise, E. 3.7den ;

26

d ln y n +1 = n dx n 1

(3.9)

ifadesi elde edilir. Bu denklemin zm; x n (t ) x = C1 n 1 exp ( + 0 )dt ( x) = C1 exp dt n 1 (t )

( n +1)

(3.10)

eklindedir [3]. Burada C1 integrasyon sabitidir ve E. 3.6 kullanlarak tanmlanr. E. 3.10da E. 3.4 kullanlarak; x + y = C1 exp ( + 0 )dt y

(3.11)

eklinde birinci dereceden lineer homojen diferansiyel denklem elde edilir. Buna gre E. 3.1in genel zm;
x x t dt C 2 + C1 exp (0 ( ) + 2 ( ))d dt y ( x) = exp

(3.12)

eklinde elde edilir.

Teorem: 0 ve s 0 trevlenebilir fonksiyon olmak zere;

y = o ( x) y + s 0 ( x) y eklinde verilirse, n > 0 iken denklemin zlebilirlik art;

sn

s n 1

n 1

(3.13)

27

eklindedir. Burada k = 1,2,..., n iken;

k = k 1 + s k 1 + 0 k 1 ve s k = s 1 + s 0 k 1 k
eklinde iterasyon forml elde edilir. Buradan;

(3.14)

( x) = s n ( x) n +1 ( x) s n +1 ( x) n ( x) = 0

(3.15)

elde edilir. (x) fonksiyonunun snr deer problemlerinde ok nemli rol vardr.

( x, E )

enerjiye bal olduundan

( x, E ) = 0

deeri (bilinmeyen) enerji

zdeerlerini verir[3,20,21].

3.2.Asimptotik terasyon Metodu ile Dirac Denklemi

= c = 1 olmak zere d boyutta dirac denklemi;

Merkezi bir alanda d = , dt

= j p j + [m + U (r )] + V (r )
j =1

(3.16)

eklindedir. Burada; m taneciin ktlesi, V (r ) kresel simetrik vektrel potansiyel, U (r ) kresel simetrik skaler potansiyel ve { j } ile komtatif olmayan Dirac matrisleridir. Baz matematiksel hesaplamalardan sonra birinci dereceden lineer diferansiyel denklem ifti;

k dG = d G + [E + m V (r ) + U (r )]F , dr r k dF = [E m V (r ) U (r )]G + d F dr r

(3.17) (3.18)

28

eklinde elde edilir[22]. Bunlar k d = [ j + (d 2) / 2] lineer diferansiyel denklem ifti;

ve = 1 olmak zere

d boyutta radyal Dirac denklemleridir. Bu ifadelerden elde edilen birinci dereceden

1 = 0 ( x)1 + s 0 ( x) 2
2 = 0 ( x)1 + p 0 ( x) 2

(3.19) (3.20)

eklindedir[22]. Burada 0 ( x) , s 0 ( x) , 0 ( x) ve p 0 ( x) x e gre trevlenebilir fonksiyonlardr. Eer E. 3.19 ve E. 3.20nin x e gre trevi alnrsa;

1 = 1 ( x)1 + s1 ( x) 2
2 = 1 ( x)1 + p1 ( x) 2

(3.21) (3.22)

bulunur. Burada;

1 = 0 + 2 + s 0 0 , 0 s1 = s 0 + 0 s 0 + s 0 p 0 , 1 = 0 + 0 0 + p 0 0 ,
2 p1 = p 0 + p 0 + s 0 0

29

eklindenir. Benzer ekilde n = 1,2,..., olmak zere (n + 2 ) inci dereceden trevi hesaplanrsa;

1n + 2 = n +1 ( x)1 + s n +1 ( x) 2 2n + 2 = n +1 ( x)1 + p n +1 ( x) 2

(3.23) (3.24)

bulunur. Burada; n +1 = n + n 0 + s n 0 , s n +1 = s n + n s 0 + s n p0 , n +1 = n + n 0 + p n 0 , p n +1 = p n + n s 0 + p n p 0

eklindedir. Buradan 1 in (n + 2 ) inci ve (n + 1) inci trevlerinin birbirine oran;

( n + 2 ) [ + (s n +1 / n +1 ) 2 ] d ln 1( n +1) = 1( n +1) = n +1 1 dx n [1 + (s n / n ) 2 ] 1

(3.25)

denklemini verir. Ayn ekilde 2 ye bal bir sonuta elde edilebilir. Bununla birlikte E. 3.19 ve E. 3.20nin zmn bu sistem verir. Bunun iin Asimptotik olarak baklmaldr. Metot iin n yeterince byk iken;

30

s n +1

n +1

sn

:= ,

n = 1,2,3,...,

(3.26)

ifadesi E. 3.25de kullanlarak (d / dx ) ln 1n +1 = n +1 / n ifadesi elde edilir. Bu ifade ile;

x n +1 (t ) dt = C1 n exp ( 0 + 0 )dt (3.27) n (t )

( )

1( n +1) ( x) = C1 exp

elde

edilir.

Burada

C1

integrasyon

sabitidir.

Bir

sonraki

aamada

1( n +1) = n ( x)1 + s n ( x) 2 ile E. 3.27 karlatrlarak;

1 + ( x) 2 = C1 exp ( 0 + 0 )dt
x

(3.28)

bulunur. E. 3.20 ile E. 3.28 kullanlarak;

2 ( x ) = exp ( p 0 0 )dt C 2 + C1 [ 0 exp (0 p0 + 2 0 )d dt ]

x x t

(3.29)

eklinde 2 ( x) iin genel bir zm elde edilir[22]. Ayn ekilde 1 ( x) iinde genel bir zm E. 3.29 kullanlarak bulunur.

31

3.3. Asimptotik terasyon Metodu iin Pertrbasyon Teorisi

Pertrbe olmu bir sistemde hamiltoniyen; H = H 0 + V p (3.30)

eklindedir. Burada H 0 pertrbe olmam bir sistemin hamiltoniyenini, V p ise pertrbe ksmn oluturur. Dalga fonksiyonlar ve toplam hamiltoniyen H 0 n tam zmlerine gre hesaplanan katsayl parametrelerle bir pertrbasyon serisi olarak yazlr[4,23]. Pertrbasyon serilerindeki katsaylar bulmak iin iterasyon metodu kullanlr.

3.3.1. Pertrbasyon almnn snr deerleri

Schrdinger zdeer problemleri iin AIM kullanlarak pertrbasyon alm katsaylar hesaplanmaktadr. ki ksmn toplamndan oluan potansiyel;
V ( x) = V1 ( x) + V2 ( x)

(3.31)
V1 ( x) tam zme sahip, V2 ( x) pertrbe durumdur. ise

eklindedir. Burada

pertrbasyon alm parametresidir. zdeerler bir pertrbasyon serisi olarak yazlrsa; E = E ( 0 ) + E (1) + 2 E ( 2) + 3 E ( 3) + ...

(3.32)

olur. Ama

j = 0,1,2,... iin E ( j ) katsaylarn hesaplamaktr. E. 3.31 iin

Schrdinger denklemi;

32

d2 2 + V1 ( x) + V2 ( x) ( x) = E ( x) dx

(3.33)

eklindedir. Dalga fonksiyonu;

( x) = y o ( x) f ( x)

(3.34)

eklinde yazlrsa, genel formda f (x) iin 2. dereceden bir lineer diferansiyel denklem ; f ( x) = 0 ( x, ) f ( x) + s 0 ( x, ) f ( x) (3.35)

olarak elde edilir [4,24,25]. Enerji deerlerinin E. 3.32 ile verildii varsaylsn. Dolaysyla her bir 0 ( x, ) ve s 0 ( x, ) fonksiyonlar E ( j ) lere bal olacaktr. AIM E. 3.35e uygulandnda n ( x, ) ve s n ( x, ) fonksiyonlar E. 3.6 ile hesaplanr.

( x, ) fonksiyon formu; ( x, ) = s n ( x, )n +1 ( x, ) s n +1 ( x, )n ( x, ) = 0
eklinde olur. Eer ( x, ) , = 0 civarnda seriye alrsa; (3.36)

( x , ) = ( x ,0 ) +

d ( x , ) 1! d

=0

2 d 2 ( x, ) 2! d 2

=0

+ ... = k ( k ) ( x)
k =0

(3.37)

elde edilir. AIMna uygun olarak ( x, ) sfr olmaldr. Eer bu her deeri iin salanyor ise E.3.37deki serinin katsaylar zde olarak sfr olmaldr. Yani;
1 d j ( x, ) ( x) = j! d j

( j)

=0

=0

j = 0,1,2,... .

(3.38)

33

olmaldr. Bu denklem ( 0 ) ( x) = 0 iken E ( 0 ) deerini, (1) ( x) = 0 iken E (1) deerini verir[4,23]. Bu E (1) deeri enerjideki birinci dzeltme terimidir. Bu zellik enerji alm katsaylarnn bulunmasnda kullanlr.
3.3.2. Dalga fonksiyonu

E. 3.36 kullanldnda E. 3.35in zm olarak E. 3.12 bulunur[4]. Eer E.3.12nin birinci ksm gz nne alnlrsa; x f ( x) = C 2 exp (t , )dt olur. Burada;
C 2 : integrasyon sabiti k : iterasyon numaras s k ( x, ) k ( x, )

(3.39)

( x, ) =

(3.40)

eklinde tanmlanr. Eer ( x, ) , = 0 civarnda seriye alrsa;

( x, ) = ( 0 ) ( x) + (1) ( x) + 2 ( 2) ( x) + 3 (3) ( x) + ... = k ( k ) ( x)

k =0

(3.41)

olur. Buradan j = 0,1,2,... olmak zere ( j ) ( x) ;

( j ) ( x) =

1 dj j! d j

s k ( x, ) 1 d j ( x, ) = j ( x, ) =0 k =0 j! d

(3.42)

eklindedir[4,25]. E. 3.39dan;

34

(k )

k x (k ) ( x) = exp ( (t ))dt , k = 0,1,2,...

(3.43)

olmak zere f (x) fonksiyonu;

f ( x) = C 2 f ( 0 ) ( x) f (1) ( x) f ( 2) ( x) f ( 3) ( x)... = C 2 f ( k ) ( x)
k =0

(3.44)

eklinde olur[4].

35

4. UYGULAMALAR

Bu ksmda snrlandrlm salnc problemi bir boyutta ve boyutta incelenmitir.

4.1. Bir Boyutta Snrlandrlm Salnc Problemi

Schrdinger denkleminin analitik zm coulomb, harmonik osilatr ve PoeschlTeller potansiyelleri iin yaplmtr[25]. Bu yntem ile bal-tam durumlarn zm de mmkndr [26]. Bu almada snrlandrlm salnc potansiyeli iin Schrdinger denkleminin analitik zm elde edilecektir. Snrlandrlm salnc potansiyeli;

V ( x) =

a2 x2 , x2 2 (1 2 ) R

x [ R,+ R ]

(4.1)

olarak tanmlanr. Burada a reel bir parametredir.

700 600 500 400 300 200 100 -1 -0.5 0.5 1

ekil 4.1. R = 1 , a = 1 iken bir boyutta snrlandrlm salnc potansiyeli

R iin potansiyel harmonik salncya indirgenir. Potansiyel iin Schrdinger

denklemi yazlrsa, ikinci dereceden lineer homojen diferansiyel denklem;

36

2 2 d2 a x 2 + ( x) = E ( x) x2 2 dx (1 2 ) R

(4.2)

eklinde olur. AIMnu uygulamak iin nce asimptotik dalga fonksiyonu elde edilmeli ve E.4.2ye uygulanmaldr. Dalga fonksiyonu ( x R) = 0 olmaldr. Bundan dolay asimptotik dalga fonksiyonu;
b 2 R

x 2 2 ( x ) = 1 2 R

(4.3)

eklinde alnabilir. Burada b deeri sonradan belirlenecektir. R iken dalga

b fonksiyonu ( x) exp x 2 eklinde harmonik salnc dalga fonksiyonu ve 2

potansiyel V ( x) = a 2 x 2 eklinde harmonik salnc olur. Bylece dalga fonksiyonu;

x2 ( x ) = 1 2 R

b ( )R2 2

f ( x)

(4.4)

olur. E. 4.4, E. 4.2ye uygulandnda;

f ( x) =

2bx f ( x) + x2 1 2 R

(b E ) +

x 1 2 R

x2 E R 2 f ( x) 2

(4.5)

eklinde bir ifade elde edilir. Burada b = dnm uygulanrsa;

x 1 1 + a 2 + 4 dr. Bu denkleme y = 2 R R R

37

f ( y ) =

+ y 2 2sy f ( y ) + f ( y) 1 y2 1 y2

(4.6)

elde edilir. Burada s = bR 2 , = (E b )R 2 , = ER 2 eklindedir. Sonuta AIMna gre 0 = 2sy + y 2 , s0 = 1 y2 1 y2 dr. Bu ifadeler ;

n = n 1 + s n 1 + 0 n 1 s n = s n 1 + s 0 n 1
eklindeki iterasyon formllerinde kullanlr. Elde edilen

(4.7)

(4.8)

ifadeler; (4.9)

n ( y, , ) = n +1 s n n s n +1
eklindeki fonksiyonuna uygulanr. AIMna gre

n ( y, , ) = 0

sonular

zdeerleri verir[25]. Eer bu denklem her y noktasnda zlrse problem tam olarak zlr. Problem tam olarak zlemediinden uygun bir y 0 (balang noktas) seilmeli ve n = ( y 0 , , ) = 0 da zlerek zdeerler bulunmaldr. Bu almada y 0 = 0 olarak alnmtr. izelge 4.1de a = 1 ve farkl R deerleri iin sonular gsterilmitir. izelge 4.2de taban enerji deerinin R ile deiimi verilmitir. = 0 iin n = 0,1,2,... olmak zere E. 4.6nn tam zmleri

= n(n 1) + 2ns eklinde elde edilmitir. nn ya bal bir pertrbasyon serisi

olarak yazlarak alm katsaylar elde edilir[21]. Sonulardaki bu alm katsaylar yaknsadnda seriler kesilir. Seri almnn 1. teriminde ya da ou zaman 2. teriminde enerji iin iyi bir analitik forma ulalr. Enerji iin iyi bir analitik formu elde ettikten sonra
R olduunda 2(n + 1)a ile harmonik salnc enerjileri

elde edilmelidir. AIMda pertrbasyon teknii kullanalrsa, ;

38

= k k
k =0

(4.10)

eklinde alnr. n ( y, , ) ifadesi parametresine baldr. yle ki E.4.9 = 0 iken aadaki gibi bir alma sahiptir;

( y, , ) = ( y, ,0) +

d ( y, , ) 1 d 2 ( y, , ) + ... = 0 + 2 d d 2 =0 2! = 0

(4.11)

eer her iin salanyorsa, E. 4.11deki her bir katsay sfr olmaldr. Yani genel olarak j = 0,1,2,... iin;

d j ( y, , ) =0 d j = 0

(4.12)

eklinde ifade edilebilir. iin ; ( y, ,0) = 0 zm sfrnc dereceden dzeltme

d ( y , , ) = 0 zm birinci dereceden dzeltme terimini terimini ( 0 ) , d = 0

d 2 ( y, , ) = 0 zm ikinci dereceden dzeltme terimini ( 2 ) ( 1 ) ve d 2 = 0

verir. n=0,1,2 olmak zere zmlerimiz :

( y, 0 ,0) = 0 iin ; 0 (n) = n(n 1) + 2ns

d ( y , , ) = 0 iin ; d = 0

(4.13)

39

1 (n) =

2(2n 1) s + 2n 2 2n 3 (2 s + 2n 3)(2 s + 2n + 1)

(4.14)

d 2 ( y, , ) = 0 iin ; d 2 = 0

2 ( n) =

Pn ( s ) (2n + 2 s + 3)(2n + 2 s 3) 3 (2n + 2 s + 1) 3 (2n + 2 s 5)

(4.15)

Pn ( s ) = q5 s 5 + q 4 s 4 + q3 s 3 + q 2 s 2 + q1 s + q 0 q5 (n) = 32(2n + 1) q 4 (n) = 32(4n 2 6n 7) q3 (n) = 16(2n 3 29n 2 + 9n + 36) q 2 (n) = 8(9n 4 + 30n 3 82n 2 23n + 81) q1 (n) = 6(8n 5 4n 4 68n 3 + 46n 2 + 60n 45) q 0 (n) = 2n(n 1)(4n 4 8n 3 35n 2 + 39n + 63)
eklindedir. Nitekim ikinci dereceden pertrbasyon almnda

(4.16)

(4.17) (4.18)

(4.19)

(4.20)

(4.21)

(4.22)

sonular

kullandnda analitik zdeerler;

0 + 1 + 2 2

(4.23)

eitliinden elde edilir. Eer bu eitlikte s = bR 2 = 1 + 1 + a 2 R 4 , = ( E b) R 2 ve

= ER 2 eklinde alnrsa ikinci dereceden enerji dzeltme terimi;

40

(E )

( 2) 2 n

1 1 ( 2) 0 + s En + =0 2 R 2 2 R 4

(4.24)

birinci dereceden enerji dzeltme terimi;

( E n1) =

0 + s (1 1 ) R 2

(4.25)

sfrnc dereceden enerji dzeltme terimi;

( E n0 ) =

0 + s
R2

(4.26)

eklinde olur. Bu sonular ile bilinen kuyu durumlar analiz edilebilir; R iken

0 = 2naR 2 , 1 0 , 2 0 olur ve enerji deeri E n = (2n + 1)a eklinde bulunur.

Bu ifade bir boyutlu salnc enerji deerleri ile ayndr.
R0

0 n 2 , 1 =

1 1 , 2 = 2 32n 2

n olur ve enerji deeri E n = 13,6569( ) 2 eklinde R

bulunulur. Bu analitik formller direk uygulamalarla izelge 4.1de kyaslanmtr.

R 0 iken sonsuz potansiyel kuyusu elde edilir ve bu durum iin tam zmler

(byk

deerleri

iin)

n n E n = 2 ( ) 2 9,8696( ) 2 eklindedir. R R

Yksek

pertrbasyon dzeltmelerinde bu deer elde edilebilir. Ayrca izelge 4.2de

R = 0,05 iin E 0 = 986,9617009 deeri elde edildi. Bu E 0 =

2
4R 2

ifadesi ile

uyumludur. E 0 n R ye gre deiimi ekil 4.2de verildi. ekilden de grlecei gibi elde edilen enerji erisi zellikle kk R deerlerinde harmonik salnc davrann vermektedir.

41

izelge 4.1. a = 1 iken E. 4.6 kullanlarak bulunan enerji zdeerleri R n

( E n0 ) ( E n1) ( E n2) (direk E n ) (E.4.12)

0,1 0 1 2 1 0 1 2 10 0 1 2

200,0049999 600,0149997 1200,025000 2,414213562 7,242640687 14,07106781 1,010049999 3,030149997 5,075149997

250,0049999 1050,014999 2250,032501 2,914213562 11,74264068 25,07770096 1,015049999 3,070249995 5,195238292

246,5321540 984,1321639 2397,045478 2,882959969 11,12608417 25,54146993 1,015037805 3,074823995 5,193756878

246,7451540 986,9760916 2220,687973 2,884884988 11,16173787 24,42914347 1,015037863 3,074828397 5,193788932

izelge 4.2. a = 1 iken, Rnin farkl deerleri iin enerji zdeerleri R 0,05 0,1 0,3 0,5 0,8 1 2 3 10 100 1000
( E 0 direk ) (E.4.12)

986,9617009 246,7451540 27,46087181 9,993784253 4,150364992 2,884884988 1,401326758 1,171662525 1,015037863 1,000150002 1,000001500

42

1.200 1.000 800 600 400 200 0 0 0,5 1 1,5 2 2,5

( ekil 4.2. Enerjinin( E 0 direk ) ) Rye gre deiimi

4.2. Boyutta Snrlandrlm Salnc Problemi

Potansiyel;

V (r ) =

a 2r 2 r2 2 (1 2 ) R

r [0, R ]

(4.27)

eklindedir. Burada a reel bir parametredir. Bu potansiyel iin Schrdinger denklemi yazlrsa, ikinci dereceden lineer homojen diferansiyel denklem;

2 2 d 2 l (l + 1) a r + 2 + (r ) = E (r ) r2 r2 2 dr (1 2 ) R

(4.28)

eklinde olur. AIMnu uygulamak iin nce asimptotik dalga fonksiyonunu elde edilmeli ve E. 4.28e uygulanmaldr. Dalga fonksiyonu r R sfr olmaldr. Bundan dolay asimptotik dalga fonksiyonu;

43

r 2 2 ( r ) = 1 2 R

b 2 R

(4.29)

eklinde alnabilir. Burada fonksiyonu;

b deeri sonradan belirlenecektir. Bylece dalga

r2 (r ) = r l +1 1 2 R

b ( ) R2 2

f (r )

(4.30)

eklinde olur. E. 4.30 E. 4.28de kullanldnda;

r2 (2b(l + 1) + b E ) + 2 E br (l + 1) R f (r ) = 2 f (r ) + f (r ) 2 2 r r r 1 2 1 2 R R

(4.31)

eklinde bir ifade elde edilir. Burada b =

1 1 + a 2 + 4 eklindedir. Bu denkleme 2 R R

y=

r dnm uygulanrsa; R

sy (l + 1) + y 2 f ( y ) + f ( y ) = 2 f ( y) 1 y2 y 1 y2

(4.32)

elde edilir. Burada s = bR 2 , = (E 2b(l + 1) b )R 2 , = ER 2 dir. Sonuta

sy + y 2 (l + 1) , s0 = dr. Bu ifadeler; AIMna gre 0 = 2 1 y2 y 1 y2

n = n 1 + s n 1 + 0 n 1

(4.33)

44

s n = s n 1 + s 0 n 1
eklindeki iterasyon formllerinde kullanlr. Elde edilen ifadeler;

(4.34)

n ( y, , ) = n +1 s n n s n +1
eklindeki fonksiyonuna uygulanr. AIMna gre

(4.35)

n ( y, , ) = 0

sonular

zdeerleri verir. Problem tam olarak zlemediinden uygun bir y 0 (balang noktas) seilmeli ve n = ( y 0 , , ) = 0 da zlerek zdeerler bulunmaldr. Bu almada y 0 = 1 / 2 olarak alnmtr. AIMda pertrbasyon teknii kullanalrsa, ;

= k k
k =0

(4.36)

eklinde alnr. n ( y, , ) ifadesi parametresine baldr. yle ki E. 4.35 = 0 iken aadaki gibi bir alma sahiptir;

d ( y, , ) 1 2 d 2 ( y, , ) + ... = 0 + ( y, , ) = ( y, ,0) + d d 2 =0 2! = 0

(4.37)

eer her iin salanyorsa, E. 4.37deki her bir katsay iin sfr olmaldr. Yani genel olarak j = 0,1,2,... iin;

d j ( y, , ) =0 d j = 0

(4.38)

eklinde ifade edilebilir. iin ; ( y, ,0) = 0 zm sfrnc dereceden dzeltme

d ( y , , ) = 0 zm birinci dereceden dzeltme terimini terimini ( 0 ) , d = 0

45

d 2 ( y, , ) = 0 zm ikinci dereceden dzeltme terimini ( 2 ) ( 1 ) ve d 2 = 0

verir. n = 0,1,2,... ve l = 0,1,2,... olmak zere zmlerimiz:

( y, 0 ,0) = 0 iin; 0 (n, l ) = 2n(2l + 2s + 2n + 1)

d ( y , , ) = 0 iin; d = 0

(4.39)

1 (n, l ) =

(2l + 3)(2l + 2s + 4n 1) + 8n( s + n 1) (2l + 2s + 4n 1)(2l + 2s + 4n + 3)

(4.40)

d 2 ( y, , ) = 0 iin ; d 2 = 0

2 (n, l ) =

Pn ,l ( s )
(2l + 2s + 4n + 5)(2l + 2 s + 4n 1) 3 (2l + 2s + 4n + 3) 3 (2l + 2 s + 4n 3) (4.41)

Pn ,l ( s ) = q5 s 5 + q 4 s 4 + q3 s 3 + q 2 s 2 + q1 s + q 0

(4.42)

q5 (n, l ) = 32(4n + 2l + 3) q 4 (n, l ) = 32(8l 2 + (16n + 6)l + 16n 2 + 4n 9) q3 (n, l ) = 32(12l 3 + 28nl 2 + (12n(n 2) 21)l + 8n 3 46n 2 43n + 9)

(4.43)

(4.44)

(4.45)

46

q 2 (n, l ) = 8(32l 4 + (112n 24)l 3 4(15 + 2n(4n + 25))l 2 +

(101n 4 + 621n 3 3234n 2 + 2188n + 62)l (144n 4 + 528n 3 + 248n 2 122n + 15)) (4.46)

q1 (n, l ) = 2(32l 5 + 16(16n 3)l 4 + 16(12n 2 12n 3)l 3 + 8(13 4n(36n 2 + 37n 5))l 2 2(27 + 8n(120n 3 + 168n 2 25n 71))l + 3(3 8n(392n 3 1124n 2 + 1549n 775))) q 0 (n, l ) = 2n(64l 5 + 32(8n + 5)l 4 + 32(4(n + 5)(n 1) + 33)l 3 +
2

(4.47)

( ( 12(63 8(n 1)(86n

16 81 4(n 1) 35(n 1) + (n 2)(n + 1) 2 l 2 + 207 n + 183) l + 162 n (2705n 7229n + 5886))

2 2

))

(4.48)

eklinde bulunulur. Nitekim ikinci dereceden pertrbasyon almnda sonular kullandnda analitik zdeerler;

0 + 1 + 2 2

(4.49)

eitliinden

elde

edilir.

Eer

bu

eitlikte

s = bR 2 = 1 + 1 + a 2 R 4

= (E 2b(l + 1) b )R 2 ve = ER 2 eklinde alnrsa ikinci dereceden enerji

dzeltme terimi;

(E )

( 2) 2 n ,l

1 1 ( 2 ) 0 + s (2l + 3) =0 E n ,l + 2 R 2 2 R 4

(4.50)

birinci dereceden enerji dzeltme terimi;

( E n1l) = ,

0 + s (2l + 3) (1 1 ) R 2

(4.51)

sfrnc dereceden enerji dzeltme terimi;

47

( E n0l) = ,

0 + s (2l + 3)
R2

(4.52)

eklinde olur. Analitik formller direk uygulamalarla izelge 4.3de kyaslanmtr. izelge 4.3. a = 1 iken E. 4.32 kullanlarak bulunan enerji zdeerleri R n l 0 1 2 0 1 2 0 1 2 0 1 2 0 1 2 0 1 2
( E n0l) , ( E n1l) , ( E n2l) , ( E ndirek ) (E.(4.38)) ,l

0,1 0 1

0 1

10

0 1

600,0129997 1000,025000 1400,034999 2000,035000 2800,045000 3600,084163 7,242640686 12,07106781 16,89949493 22,89949494 31,72792206 40,55634917 3,030149997 5,050249995 7,070349993 7,130349993 9,190449991 11,25054999

1050,015000 2250,025001 3850,034998 3850,051499 5850,068213 8250,084163 11,74264068 24,57106781 41,39949494 42,58012009 63,92619513 89,21322798 3,075149997 5,175249995 7,315349993 7,375292059 9,595316142 11,85531141

984,1321640 1901,647215 3268,276283 3621,459565 6063,197335 8184,599580 11,12608417 21,50239306 35,82641277 45,40956389 65,11826008 87,96464732 3,074823995 5,173755107 7,311288442 7,371307922 9,586977832 11,84029045

986,9760940 2019,098379 3291,553317 3474,214685 5977,206048 8384,113246 11,16175504 22,40924660 36,39241357 45,65632787 64,89316441 87,54798936 3,077988351 5,171837418 7,079453829 7,351348458 9,533790824 11,85205014

4.2.1.Dalga fonksiyonu

Bu ksmda pertrbasyon alm teknii ile AIM kullanlarak dalga fonksiyonu iin analitik ifade elde edilecektir. AIMna gre E.4.32nin zm;
f ( y ) = exp( ( y , )dy )
y

(4.53)

48

eklindedir. Burada ( y, ) =

sn

dir. Bu fonksiyonu = 0 civarnda seriye alarak

yaplan baz matematiksel ilemlerden sonra;

f ( y ) = f ( 0) ( y ) f (1) ( y )... f ( n ) ( y ) = f ( k ) ( y )
k =0

(4.54)

ifadesi elde edilir. Burada

y f ( k ) ( y ) = exp ( k ) ( k ) ( y )dy

(4.55)

eklinde ve 1 dk k! d k 1 d k ( y, ) = k = 0 =0 k! d

(k ) ( y) =

sn n

(4.56)

eklinde tanmlanr[4,21]. Bu ifadeler kullanlarak dalga fonksiyonu iin analitik bir ifade elde edilebilir[25]. Enerji iin elde edilen alm parametreleri kullanlarak dalga fonksiyonu iin dzeltme terimleri bulunabilir. Bulunan dzeltme terimi; f ( y ) f ( 0 ) f (1)

(4.57)

eklindedir. Buradaki f 0 ve

f 1 ifadeleri n = 0 ve n = 1 iin izelge 4.4de r ifadeleri kullanldnda R

verilmitir. izelge 4.4de s = bR 2 , = ER 2 ve y = dalga fonksiyonu;

r2 2 (r ) r l +1 1 2 f (r ) R

(4.58)

49

eklinde olur. izelge 4.4. n = 0 , n = 1 iin dalga fonksiyonu dzeltme terimleri n f0 f1

y2 exp 6 + 4 s + 4l

0 1

y 2 (2l + 2s + 3) 2l 3 exp(( y 4 (l 2 (36 + 24s ) + s 2 (36 + 24l ) + 8(l 3 + s 3 ) + 54( s + l ) + 72sl + 27) + y 2 (8l 3 l 2 (36 + 16 s ) s 2 (12 + 8l ) l (48s + 54) 36s 27) s (16l + 24))) /(2(2l + 2s + 7)(2l + 2 s + 3) 2 ( y 2 (2l + 2s + 3) 2l 3)))

50

5.SONU VE TARTIMA

Bu almada Schrdinger zdeer problemleri iin AIM kullanlarak bir ve boyutta snrlandrlm salnc problemi iin ilk nce pertrbasyon alm katsaylar elde edildi. Bu alm katsaylar kullanlarak enerji dzeltme terimleri iin analitik ifadeler elde edildi. Seri almnn ikinci teriminde enerji iin iyi bir analitik forma ulald iin seri alm ikinci terimde kesildi. izelge 4.1de ve izelge 4.3de enerji dzeltme terimlerinden ikinci mertebeden yaklam durumundaki enerji deerleri ile direk enerji deerlerinin birbiri ile uyumlu olduu grld. izelge 4.2de n = 0 iken R nin farkl deerleri iin direk enerji deerleri verildi. Burada R deeri bydke enerji deerinin harmonik salnc enerji deerini verdii grld. Ayrca R ok kk iken baka bir deyile sonsuz potansiyel kuyusu iken temel durum enerjisinin E 0 =

2
4R 2

ile uyumlu olduu

grld. ekil 4.2de bu davran gsterilmitir. izelge 4.4de dalga fonksiyonuna gelen dzeltme terimleri verildi. Burada sfrnc mertebeden dzeltme teriminin Legendre polinomlarn oluturduu grld. boyutta snrlandrlm salnc problemi quarkonium fiziinde

kullanlabilir. r R iken potansiyel sonsuz olacaktr. Bu ifadeden boyutta snrlandrlm salnc potansiyeli R yarapl bir hadron iine hapsolmu bir quarkn etkiletii potansiyel olarak dnlebilir.

51

KAYNAKLAR 1. Imbo, T., Papnamenta, A., Sukhatme, U. Energy eigenstates of spherically symmetric potentials using the shifted 1/N expansion. Physical Review D, 29(8): 1669-1672 (1983). 2. Fernandez, F. M. Eigenvalues of the Schrdinger equation via the Riccati-Pade method. Physical Review A., 40(11):61496151 (1989). 3. Ciftci, H., Hall, R. L., Saad, N. Asymptotic iteration method for eigenvalue problems. Journal of Physics A:Mathematical and General , 36:1180711809 (2003). 4. Ciftci, H., Hall, R. L., Saad, N. Perturbation theory in a framework of iteration methods. Physical Letters A, 340:388396 (2005). 5. Bransden, B. H., Joachin, C. J., Atom ve Molekl Fizii Kksal, F., Gm, H., Bilim Yaynclk, Ankara, 116-122 (1999). 6. Aygn, E., Zengin, D. M. Atom ve Molekl Fizii, Bilim Yaynclk, Ankara, 201-205 (1998). 7. Gottfried, K., Yan, T. M. Quantum Mechanics: Fundamandal Second Edition. Baklar Kitabevi, Ankara, 216-218 (2004). 8. Krieger, J. B., Lewis, M. L., Rosenzweig, C., Use of the WKB Method for Obtaining Energy Eigenvalues. The Journel of Chemical Physics, 47(8): 29422944 (1967). 9. Tang, A. Z., Chan, F. T. Shifted 1/N expansion for the Hulthen Potential. Physical Review A., 35(2):911914 (1986). 10. Roychoudhury, R., Varshini, T. P. Rotating oscillatr-shifted 1/N expansion and supersymmetric considerations. Physical Review A, 37(7):23092313 (1988). 11. Fernandez, F. M., Ma, Q., Tipping, R. H. Tight upper and lower bounds for energy eigenvalues of the Schrdinger equation. Physical Review A, 39(4): 1605-1609 (1989). 12. Fernandez, F. M., Frydman, G. I., Castro, E. A. Tight bounds to the Schrdinger equation eigenvalues, J. Phys. A:Math. Gen., 22: 641-645 (1989). 13. Fernandez, F. M., Guardiola, R. The Riccati-Pade method for coupled-channel equations. J.Phys. A:Math. Gen., 30:58255833 (1997).

52

14. Baker, G. A. Essentials of Pade Approximants, Academic Press, New York, San Francisco,London, 59 (1975). 15. Hautot, A. On The Hill-determinat method. Physical Review D, 33(2):437443 (1985). 16. Chaudhuri, R. N., Mondal, M. Eigenvalues of anharmonic oscillators and the perturbed Coulomb problem in N-dimensional space. Physical Review A, 52(3):18501854 (1995). 17. Biswas, S. N., Data, K., Saxena, R. P., Srivastava, P. K., Varma, V. S. The Hill Determinant:An Application to the Anharmonic Oscillator. Physical Review D, 3(12):36173619 (1971). 18. Drozdov, A. N. On the improvement of convergence of Hill determinants. J.Phys.A:Math. Gen., 245: 445457 (1994). 19. Znojil, M. Asymetric anharmonic oscillators in the Hill-determinant picture. J. Math.Phys.,33:213 (1992). 20. Ciftci, H., Hall, R. L., Saad, N. Construction of exact solutions to eigenvalue problems by the asymptotic iteration method. Journal of Physics A:Mathematical and General , 38:11471155 (2005). 21. Fernandez, F. M. On an method for eigenvalue problems. Journel of Physics A: Mathematical and General, 37:61736180 (2004). 22. Ciftci, H., Hall, R. L., Saad, N. Iterative solutions to the dirac equation. Physical Review A, 72(022101): 1-3 (2005). 23. Ciftci, H., Fernandez, F.,M. Alternative perturbation expansions for partially solvable quantum-mechanical models. Physics Letters A, 36:1180711809 (2003). 24. Amore, P., Fernandez, F. M. Comment on an application of the asymptotic iteration method to a perturbed Coulomb model . Journal of Physics A:Mathematical and General, 39:1049110497 (2006). 25. Ciftci, H., Ateser, E., Study of a bounded oscillator problem in one dimension. Physica Scripta., 76: 517 520 (2007). 26. Zhdanov, R. Z. On quasi-exactly solvable matrix models. 405(3/4):253256 (1997). Phys. Lett. B,

53

ZGEM Kiisel Bilgiler Soyad, ad Uyruu Doum tarihi ve yeri Medeni hali Telefon e-mail Eitim Derece Yksek Lisans Lisans Lise Yabanc Dil ngilizce Hobiler Bilgisayar teknolojileri, Mzik, Sinema Eitim Birimi Gazi niversitesi / Fen Bilimleri Enstits Fizik Anabilim Dal Seluk niversitesi/ Fizik Blm Dikmen Lisesi 1998 2008 2004 Mezuniyet tarihi : BUHUR, Zeynep : T.C. : 31.08.1981 Ankara : Bekar : 0 (505) 309 63 65 : zeynepbuhur@mynet.com