Вы находитесь на странице: 1из 36

50 wigni, romelic unda waikiTxo, sanam cocxali xar

wigni 24

gamomcemloba palitra L Tbilisi, 2011

UDC (uak) 821.133.1-31 s-833

`50 wigni, romelic unda waikiTxo, sanam cocxali xar~ es proeqti msoflios araerT qveyanaSia popularuli. sxvadasxva gamokiTxvis saSualebiT, mkiTxveli irCevs 50 saukeTeso wigns msoflio literaturis saganZuridan. saqarTveloSi `kviris palitris~ am proeqts mravali aTasi adamiani gamoexmaura. swored maTi dadgenilia im rCeuli wignebis nusxa, romelic `palitramediam~ realur biblioTekad aqcia. es wigni msoflio literaturis am unikaluri biblioTekis nawilia.

gamomcemloba palitra L, 2011


yvela saavtoro ufleba daculia.

ISSN 1987-9628 ISBN 978-9941-422-93-5

stendali

wiTeli da Savi
geronti qiqoZis Targmani

nawili pirveli

simarTle, mkacri simarTle. dantoni


Tavi pirveli patara qalaqi

Tundac galiaSi aTasi suli CavsvaT, igi mainc gasarTob adgilad ver gadaiqceva. hobsi
patara verieri SeiZleba ulamazes qalaqad CaiTvalos franSkonteSi1. misi TeTri saxlebi wiTeli kramitis wvetiani saxuravebiT gaSlila gorakis ferdobze, romlis oRroCoRroebs atyorcnili wablis xeebis kenweroebi dahyureben. ramdenime aseul nabijze misi cixesimagridan, romelic odesRac espanelebs auSenebiaT, xolo dRes dangreulia, du miedineba. CrdiloeTis mxridan verieri daculia maRali mTiT, romelic iuris mTagrexilis erT-erT qeds warmoadgens. misi dakbiluli wvetebi oqtombris pirveli siciveebis dawyebisTanave TovliT ifareba. mTidan Zlieri nakadi moquxs da sanam dus SeuerTdebodes, veriers Wris, sadac mraval saxerx Carxs amoZravebs; es martivi mrewvelobaa da erTgvar keTildReobas qmnis mosaxleobis udidesi nawilisaTvis, romelic ufro glexebisgan Sedgeba, vidre burJuebisagan. magram es patara qalaqi xetyis qarxnebs rodi gaumdidrebia: igi Tavis SeZlebas daCiTuli qsovilebis fabrikas unda umadlodes. es qsovilebi miulhuzenuris saxelwodebiTaa cnobili: napoleonis damxobis dRidan am fabrikis wyalobiT gadakeTda TiTqmis yvela Senoba verierSi.
1

franSkonte _ aRmosavleT safrangeTis provincia, romelic Sveicarias esazRvreba.

qalaqSi SesvlisTanave adamians manqanis griali ayruebs. es manqana saSiSi sanaxavia. aTi mZime CaquCi iseTi xmauriT ecema, rom qvafenili zanzarebs: am CaquCebs wylis borbali amoZravebs. TiToeuli CaquCi dReSi ramdenime aTas lursmans amzadebs. qorfa, lamazi gogonebi am uzarmazar CaquCebs qveS rkinis patara naWrebs udeben. es naWrebi Tvalis daxamxamebaSi lursmnebad iqceva xolme. es Sroma, esoden mZime romaa garegnulad, yvelaze metad akvirvebs mogzaurs, romelic pirvelad xvdeba safrangeTisa da Sveicariis mosazRvre mTebSi. Tu qalaqSi Sesvlisas mogzauri ikiTxavs, vis ekuTvnis es mSvenieri qarxana, ase rom ayruebs mTavar quCaze mimaval xalxso, mas gaWianurebuli aqcentiT upasuxeben: `eh, igi baton qalaqis mers ekuTvnis!~ sakmarisia mogzauri mcire xniT SeCerdes verieris mTavar quCaze, romelic dus napiridan gorakis mwvervalisken miemarTeba, rom TiTqmis ueWvelad Sexvdeba maRali tanis, saqmiani da mediduri gamometyvelebis mqone mamakacs. misi gamoCenisTanave yvelani umal quds ixdian. Tma SeWaRaravebuli aqvs, nacrisferi tanisamosi acvia. ramdenime ordenis kavaleria, maRali Subli, arwiviseburi cxviri da saxis swori nakvTebi aqvs. metsac vityviT: pirveli SexedviT mis saxeze aRbeWdilia provinciuli qalaqis meris Rirseba, Sezavebuli erTgvar moxdenilobasTan, romelic SeiZleba kidev SerCes ormocdarva Tu ormocdaaTi wlis mamakacs. magram Tu mogzauri parizelia, misi gemovneba, cota ar iyos, Seuracxyofili darCeba am kacis TviTkmayofilebiT, rasac zed SezRudulobisa da mousazreblobis ieri dahkravs. bolos ki adamiani grZnobs, misi mTeli niWi imaSi unda gamoixatebodes, rom sxvebs aiZulos droulad gadaixadon vali, TviTon ki rac SeiZleba agvianebs valis gadaxdas. aseTia verieris meri, batoni de renali. igi mZime nabijiT Wris quCas, qalaqis TviTmmarTvelobaSi Sedis da TvalTagan efareba mogzaurs. magram Tu axalCamosulma gza ganagrZo, asi nabijis zemoT sakmaod lamaz saxls miadgeba. am saxls rkinis mavTuliT SemoRobili saucxoo baRi akravs. Soreul sivrceSi ki burgundiis gorakebi moCans. isini TiTqos imisTvis arian Seqmnili, rom Tvals wyali daalevinon. es sanaxaoba mogzaurs aviwyebs fulze fiqriT gaJRenTil atmosferos, romelmac is iyo, kinaRam suli SeuxuTa. Semdeg mogzaurs auwyeben, es saxli de renals ekuTvniso. lursmnis qarxnidan miRebul Semosavals unda umadlodes verieris me6

ri mSvenier, Tlili qvis binas, romelsac sadacaa daasrulebs. amboben, misi gvari espaneTidanaa, metismetad Zvelia da aq dasaxlebula bevrad adre, vidre am kuTxes lui XIV daipyrobdao. 1815 wlis Semdeg saTakilod miaCnia, rom mrewvelia: 1815 welma aqcia verieris merad.1 terasebad amoyvanili kedlebic, romlebic am didebuli baRis sxvadasxva nawils akavebs da romlebic sarTul-sarTul dumde eSveba, mowmobs agreTve, rom baton de renals rkinis yidva-gayidvaSi didi codna gaaCnia. nu eZebT safrangeTSi mxatvrul baRs, romelic gars ekvris germaniis samrewvelo qalaqebs, laifcigs, frankfurts, niurnbergs da sxvebs. franSkonteSi miT ufro pativsacemi xdebi mezoblebis TvalSi, rac met kedels aaSeneb, rac met yoris qvas aaxoraveb mamulSi. baton de renalis baRebsac xom kedlebi ar aklia; isini aRtacebas iwveven imitom, rom patronma bajaRlo oqrod iyida zogierTi miwis nakveTi, romelic am baRebs ukavia. magaliTad, im xetyis saxerx qarxanas, romlis Taviseburma mdebareobam dus napiras gagaocaT verierSi SemosvlisTanave da romlis abrazec uzarmazari asoebiT dawerili sorelis gvari amoikiTxeT, am eqvsiode wlis win is adgili eWira, sadac amJamad renalis baRebis meoTxe terasis kedels ageben. siamayis miuxedavad, baton mers mravali nabijis gadadgma dasWirda, raTa tlanqi da jiuti glexi, beberi soreli moelbo; mravali brWyviala luidori CauTvala, sanam qarxanas sxvagan gadaataninebda. rac Seexeba saTemo mdinaris wyals, romelic xerxs amuSavebda, renalma Tavisi gavlenis wyalobiT parizSi nebarTva miiRo, sxva kalapotSi gadaegdo. es wyaloba mas 1821 wlis arCevnebma moupova. man sorels dus napiras oTxi dRiuri miwa gaucvala erTSi. da Tumca es adgili bevrad moxerxebuli iyo naZvis xis masalis yidva-gayidvisaTvis, papa sorelma, romelsac ase uwodebdnen gamdidrebis Semdeg, kidev SeZlo Tavisi mezoblis mouTmenlobisa da mesakuTris maniis gamoyeneba da sarTad 6.000 franki miiRo. am SeTanxmebas adgilobrivi Wkviani xalxi akritikebda xolme. erTxel, kviradRes, oTxi wlis win, rodesac qalaqis meris tanisamosSi gamowyobili de renali eklesiidan brundeboda, dainaxa,
1 1815 wels, napoleonis damarcxebis Semdeg gamefda lui XVIII, Zma revoluciis dros dasjili lui XVI-isa. saxelmwifos saTaveSi monarqistulad ganwyobili Tavadaznauroba moeqca.

rom Tavisi sami vaJiT garSemortymuli moxuci soreli Soridan ucqeroda da iRimeboda. am gaRimebam sabediswero sinaTle Seitana batoni meris sulSi; mas Semdegaa rom fiqrobs, ufro sarfianad SemeZlo gacvla momexdinao. sazogadoebrivi pativiscemis mosapoveblad verierSi TavidaTavia rac SeiZleba meti kedeli aaSenoT, magram arc erTi gegma ar miiRoT, romelic italiidan kalatozebs moaqvT, roca isini gazafxulze iuris mTebis uReltexilebze gadmodian, raTa parizs miaRwion. aseTi reforma Tavqariani kacis saxels mouxveWda gaufrTxilebel aRmSenebels da igi samudamod saxelgatexili iqneboda im keTilgonieri da zomieri xalxis TvalSi, romelnic Rirsebas anawileben franSkonteSi. namdvilad ki es gonieri adamianebi autaneli mtarvalebi arian: maTi wyalobiT patara qalaqSi cxovreba SeuZlebelia kacisTvis, romelsac parizSi ucxovria. sazogadoebrivi azris (da isic ra azris!) mtarvaloba iseve didia safrangeTis patara qalaqebSi, rogorc amerikis SeerTebul StatebSi. Tavi meore qalaqis meri

Rirsebis mopoveba sazogadoebaSi! batonebo, gana es araferia? esaa ugunurTa mokrZaleba, balRTa gakvirveba, mdidarTa Suri, brZenTa zizRi. barnavi
baton de renalis, rogorc administratoris reputaciisTvis saWiro gaxda gaekeTebinaT veeberTela jebiri im sazogadoebrivi saseirno adgilis gasamagreblad, romelic goraks gars uvlis asi nabijis simaRleze dus napiridan. aqedan saucxoo xedi iSleba, erT-erTi ulamazesi sanaxaoba mTel safrangeTSi. magram yovel gazafxulze niaRvari lekavda am saseirno adgils, oRroCoRros da sruliad gamousadegars xdida seirnobisTvis. am garemoebam batoni de renali aiZula Tavisi meroba ukvdaveyo eqvsi metri simaRlisa da samoci Tu oTxmoci metri sigrZis jebiris agebiT.
8

am jebiris galavani, romlis gamoc batoni de renali iZulebuli gaxda samjer gamgzavrebuliyo parizSi, radgan winandelma Sinagan saqmeTa ministrma verieris saseirno adgils samkvdro-sasicocxlo brZola gaumarTa, dRes oTxi wyrTis simaRlezea aRmarTuli da TiTqos yvela yofili da axlandeli ministris gamosajavreblad am wuTSi filaqaniT amkoben. ramdenjer mivyrdnobivar am qvis did, mSvenier, nacrisfer an momwvano lodebs, axaldatovebuli parizis sazeimo saRamoebze miocnebia da davmtkbarvar dus velis cqeriT! gaRma, marcxena napiras xuTi Tu eqvsi xeoba iklakneba. maT siRrmeSi Tvali advilad gaarCevs patara Releebs, alag-alag napralebze rom gadmoquxan, raTa bolos dus SeuerTdnen. mze mwvaved acxunebs am mTebSi; roca igi odnav gadaixreba, mogzaurs SeuZlia Tavisuflad iocnebos terasaze, didebuli Wadrebis qveS. swraf zrdasa da TavianT mSvenier mwvane fers, romelic silurjeSi gadadis, es xeebi motanil miwas unda umadlodnen. es miwa batonma merma Tavisi uzarmazari jebiris ukan daayrevina imitom, rom TviTmmarTvelobis sabWos winaaRmdegobis miuxedavad, ori metriT gafarTovda saseirno adgili (Tumca igi ukiduresi legitimistia, me ki liberali var, mainc qebas vuZRvni amisTvis); ai amitom, misi da verieris RaribTa TavSesafris bednieri direqtoris, valnos azriT, es terasa sen Jermenis terasas utoldeba. magram erTi SeniSvnac maqvs `erTgulebis saseirnosadmi~ _ aseTia misi oficialuri saxelwodeba, romelic TxuTmet Tu oc marmarilos filazea warwerili. am filebma kidev erTi jvari moupoves baton de renals; me `erTgulebis saseirnos~ imas vuwuneb, rom aq mmarTvelobas barbarosulad gausxepavs da SeukreWia Zal -RoniT savse Wadrebi. bevrad ukeTesi iqneboda, caSi yofiliyvnen atyorcnili, aq ki isini TavianTi dabali, mrgvali da gabrtyelebuli TavebiT ufro baRCis mcenareebs hgvanan. esaa, rom qalaqis mers despoturi xasiaTi aqvs da amitom weliwadSi orjer TviTmmarTvelobis xeebi ulmoblad isxepeba. adgilobrivi liberalebi irwmunebian, Tumca unda iTqvas, rom isini aWarbeben, oficialuri mebaRis xeli bevrad ufro mkacri gaxda mas Semdeg, rac episkoposis Tanamesaydre masloni gasxepisa da gasxvlis saqmes daepatronao. es axalgazrda samRvdelo piri bezansonidan gadmoiyvanes ramdenime wlis win, raTa aqauri abati Selanisa da axlomdebare soflebis xucebisTvis edevnebina Tvalyuri. erTma xnierma dasta9

qarma, romelsac napoleonis dros italiis armiaSi umsaxuria da, Tu qalaqis mers davujerebT, erTsa da imave dros bonapartistic1 yofila da iakobinelic2, gabeda da am ukanasknels SesCivla, mSvenier xeebs ase rad asaxiCrebTo. _ me Crdili miyvars, _ upasuxa batonma de renalma iseTi gulzviadi toniT, rogoric mas Seefereboda dastaqarTan, sapatio legionis oficerTan laparakisas, _ me Crdili miyvars, Cems xeebs vasxepineb CrdilisTvis da ar mesmis sxva ra daniSnuleba unda hqondes mcenares, Tu mas kaklis xis msgavsad Semosavali ar moaqvs. ai, umniSvnelovanesi sityva, romelic yovelives wyvets verierSi: Semosavlis motana! marto es gamoxatavs mosaxleobis sami meoTxedis yoveldRiur azrs. Semosavlis miReba yoveli moqmedebis azrs warmoadgens am qalaqSi, romelic esoden lamazi geCvenebaT. axalmosul mogzaurs, romelic moxiblulia gril da Rrma xeobaTa silamaziT, Tavdapirvelad egoneba, aqaurebi mgrZnobiareni arian mSvenierebisadmio. marTlac, xSirad laparakoben TavianTi qveynis silamazeze. magram es imisTvis xdeba, rom ucxoelebi moizidon; maTi fuli sastumroTa mepatroneebs amdidrebs, rasac gadasaxadebis meqanizmis wyalobiT qalaqis Semosavlis zrda mosdevs. Semodgomis erT mSvenier dRes batoni de renali `erTgulebis saseirnoze~ dadioda Tavis colTan xelixelgayrili. qalbatoni de renali yurs ugdebda seriozuli saxiT molaparake qmars, Tan mousvenrad Tvals adevnebda Tavis sam patara vaJiSvils. ufrosi, romelic TerTmeti wlisa unda yofiliyo, xSirad uaxlovdeboda moajirs da TiTqos zed asvlas apirebda. maSin tkbili xma adolfis saxels warmoTqvamda xolme da biWic Tavs anebebda gabedul TamaSs. qalbaton de renals ocdaaTi wlis qalis Sesaxedaoba hqonda, Tanac sakmaod lamazad gamoiyureboda. _ SeiZleba bolos Zalian inanos am mSvenierma parizelma batonma, _ ambobda batoni de renali, romelsac Seuracxyofili gamometyveleba da Cveulebrivze fermkrTali Rawvebi hqonda, _ mec myavs megobrebi sasaxleSi... Tumca ganzraxuli maqvs provinciaze gesaubroT sakmaod didxans, magram imden barbarosobas ar gamoviCen, rom provinciuli
bonapartistebi _ partia, romelic cdilobda napoleonis reJimis aRdgenas. iakobinelebi _ ukiduresi memarcxene partia safrangeTis burJuaziuli revoluciis dros.
2 1

10

dialogebi gadmogceT mTeli maTi gaWianurebuli da ganswavluli wiladobilaTi. es mSvenieri parizeli batoni, esoden autanlad rom qceula verieris merisTvis, batoni aperti1 iyo. man ori dRis win moaxerxa cxviri Seeyo ara marto satusaRosa da RaribTa TavSesafarSi, aramed saavadmyofoSic, romelsac batoni meri da adgilobrivi SeZlebuli mesakuTreebi ufasod ganagebdnen. _ ho, magram, _ Tqva mokrZalebulad qalbatonma de renalma, _ ra ziani unda mogayenoT am parizelma batonma, radgan Tqven keTilsindisierad ganagebT RaribTa qonebas? _ igi movida, raTa Tavs lafi dagvasxas, Semdeg statiebs dabeWdavs liberalur gazeTebSi. _ Tqven xom maT ar kiTxulobT, Cemo kargo. _ ho, magram Cven gvelaparakebian im iakobinur statiebze; es yovelive Tavgzas gvibnevs da xels gviSlis keTili saqme gavakeToT. Tavi mesame RatakTa qoneba

saTno da ara intrigani mRvdeli namdvili gangebaa soflisaTvis. fleri2


mkiTxvels unda movaxseno, rom verieris mRvdel Selans, romelic oTxmoci wlisa iyo, magram am mTebis sufTa haeris wyalobiT rkinis xasiaTiTa da janmrTelobiT iyo dajildoebuli, ufleba hqonda nebismier dros Sesuliyo satusaRoSi, saavadmyofosa da TviT RatakTa TavSesafarSi. swored dilis eqvsi saaTi iyo, roca batoni aperti, romelsac sarekomendacio baraTi mihqonda mRvdelTan, am patara qalaqSi movida da maSinve Selanis binas miaSura.
1 aperti _ frangi filanTropi. bevri ram gaakeTa tusaRTa pirobebis gaumjobesebisTvis, ris gamoc restavraciis mTavroba sdevnida. 2 fleri, klod (1640-1723) _ lui XV moZRvari. avtori Sromisa `eklesiis isto-is ria~.

11

mRvdelma gadaikiTxa werili, romelsac mas safrangeTis peri1 da am provinciis umdidresi mesakuTre batoni de lamoli swerda da Cafiqrda. _ me moxuci var da aq siyvaruliT mepyrobian, _ Cailaparaka bolos Cumi xmiT, _ isini ver gabedaven! mRvdeli maSinve miubrunda parizidan axalmosuls da Tvalebi miapyro, romelSic Rrma moxucebulobis miuxedavad, RvTaebrivi cecxli Rvioda; es cecxli gvauwyebda keTilSobili, magram cota ar iyos saxifaTo moqmedebis survils. _ gamomyeviT, batono da gTxovT, satusaRos zedamxedvelisa da gansakuTrebiT RatakTa TavSesafris meTvalyureTa TandaswrebiT ar gamoTqvaT araviTari Sexeduleba nanaxze. batoni aperti mixvda, rom saqme hqonda gulTbil adamianTan; Tan gahyva mRvdels, inaxula satusaRo, saavadmyofo, TavSesafari, mravali ram gamoikiTxa da ucnauri pasuxebis miuxedavad, aravisTvis sayveduri ar uTqvams. es daTvaliereba ramdenime saaTs gagrZelda. mRvdelma batoni aperti sadilad miipatiJa, magram am ukanasknelma moimizeza, werilebi maqvs dasawerio; ar undoda kidev ufro gaetexa saxeli Tavisi sulgrZeli TanamgzavrisaTvis. daaxloebiT sam saaTze maT daasrules RatakTa TavSesafris daTvaliereba da satusaRoSi dabrundnen. iq maT karTan satusaRos zedamxedveli Sexvda. axmaxi, mrudefexebiani bumberazi; misi isedac ujiSo saxe SiSs kidev ufro uxamsi gaexada. _ ah, batono, _ uTxra man mRvdels, _ es mamakaci, Tqven rom gaxlavT, batoni aperti xom ar aris? _ mere ra? _ upasuxa mRvdelma. _ saqme isaa, rom guSin sastiki brZaneba miviRe, satusaRoSi ar SeuSvaT batoni apertio; es brZaneba prefeqts gamoegzavna Jandarmis xeliT, mas mTeli Rame cxeni eWenebina, raTa droze moeswro. _ ra dagimaloT, batono nuare, _ Tqva mRvdelma, _ es mogzauri, romelic me maxlavs, marTlac batoni apertia. cnobT Tu ara, rom me ufleba maqvs yovel Jams Semovide satusaRoSi, dRisiT iqneba es Tu RamiT da vinc minda Semoviyvano. _ diax, batono, _ Cailaparaka satusaRos zedamxedvelma da Tavi daxara buldogiviT, romelic adamians joxis SiSiT emorCi1 safrangeTis peri _ parlamentis zeda palatis wevri, romelsac mefe niSnavda. es Tanamdeboba memkvidreobiT gadadioda.

12

leba, _ oRond, batono, col-Svilis patroni var, Tu damasmines, gadamayeneben; me ki sxva wyaro ar gamaCnia sacxovreblad. _ CemTvisac sawyeni iqneboda adgilis dakargva, _ upasuxa mRvdelma ufro aRelvebuli xmiT. _ ra Sedarebaa! _ ganagrZo satusaRos zedamxedvelma, _ vin ar icis, rom Tqven, batono, rvaasi livris renta gaqvT kargi mamulidan... aseTia faqtebi, romelTac saTanado komentarisa da gadaWarbebis Semdeg ukanaskneli ori dRis ganmavlobaSi yvela aaRelva qalaq verierSi. am wuTSi igi im mcire kamaTis sagans warmoadgenda, romelic baton renalsa da mis cols Soris gaimarTa. diliT batoni de renali RaribTa TavSesafris direqtoris, baton valnos TanxlebiT mRvdelTan iyo, raTa misTvis Tavisi ukmayofileba gadaeca. mRvdels aravin hyavda mfarveli, man igrZno stumris sayveduris mniSvneloba. _ ra gaewyoba, batonebo, me mesame xucesi viqnebi, romelsac oTxmoci wlis asakSi gadaayeneben am kuTxeSi. ormocdaTeqvsmeti weliwadia, aqa var; Cemi monaTlulia TiTqmis mTeli qalaqi, romelic erTi patara daba iyo, roca aq gamamweses. yoveldRe jvars vwer axalgazrdebs, odesRac ki maTi mama-papebisTvis damiweria jvari. verieri Cemi ojaxia, magram me gulSi vTqvi am ucnobis danaxvisTanave: `es parizeli SeiZleba namdvilad liberali iyos. maTi ricxvi dRes legionia; magram ra zianis miyeneba SeuZlia mas Raribebis an tusaRebisaTvis?~ magram baton de renalis da gansakuTrebiT RaribTa TavSesafris direqtoris baton valnos sayveduri TandaTan ufro mZafri xdeboda. _ kargi, batonebo, gadaayenebineT Cemi Tavi, _ wamoiZaxa moxucma mRvdelma aTrTolebuli xmiT, _ me mainc am kuTxeSi davrCebi. rogorc mogexsenebaT, ormocdarva wlis win memkvidreobiT miviRe miwis nakveTi, romelsac 800 livri Semoaqvs; sacxovreblad es meyofa. Cemi jamagiridan araferi mrCeba Savi dRisTvis, amitom sruliadac ar meSinia misi dakargvisa. batoni de renali SeTanxmebulad cxovrobda Tavis colTan. magram radgan ar icoda ra epasuxa kiTxvaze, romelsac qali gaubedavad imeorebda, ra zianis motana SeuZlia tusaRebisTvis am parizel kacso, mzad iyo gajavrebuliyo, roca qalma uceb Sekivla. SuaTana biWi terasis moajirze asuliyo da zed darbo13

da. es galavani ki eqvsi-Svidi metris simaRlidan dascqeroda meore mxares gaSenebul venaxs. amis SiSiT, bavSvi ar davaSino da ar gadavardeso, qalbatonma de renalma daZaxeba ver gabeda. bolos Tavisi vaJkacobiT gamxiarulebulma bavSvma dedas Sexeda, misi ferwasuli saxe SeamCnia, Zirs Camoxta da misken gaiqca. igi Zalze datuqses. am patara ambavma sxva mimarTuleba misca saubars. _ aucileblad unda aviyvano mxerxavis Svili oreli, _ Tqva batonma de renalma, _ igi Tvalyurs adevnebs bavSvebs, Torem metismetad gacelqdnen. axalgazrda mRvdelia Tu raRac amis msgavsi, kargad icis laTinuri, xels Segviwyobs bavSvebis aRzrdaSi; Cveni mRvdeli ambobs, mtkice xasiaTi aqvso. samas franksa da sasmel-saWmels mivcem. cota ar iyos, eWvi mqonda misi zneobis Sesaxeb imitom, rom metismetad uyvarda beber dastaqars, sapatio legionis wevrs, romelmac naTesaoba moimizeza da sorelebisas dasaxlda. Zalian advili SesaZlebelia, rom es vaJbatoni liberalebis saidumlo agenti yofiliyo; ambobda, am mTebis haeri namdvili malamoa Cemi gulis qoSinisTviso, magram es ar aris damtkicebuli. igi monawileobda bonapartis yvela laSqrobaSi italiaSi, Semdeg imperiis winaaRmdegac ki miucia xma. es liberali laTinurs aswavlida axalgazrda sorels, misTvisve uanderZebia wignebis grova, romelic Tan Camoutania. amitom arasodes TavSi azrad ar momividoda es durglis Svili Cemi SvilebisTvis mimeCina, magram Cvenma xucesma swored Cveni samudamod waCxubebis wina dRiT miTxra, Wabuki soreli sami weliwadia RvTismetyvelebas swavlobs, raTa seminariaSi Sevideso; maSasadame, liberali ki ara, laTinisti yofila. _ es Cven mravalnairad gvargebs, _ ganagrZo batonma de renalma da cols gadaxeda diplomatiurad, _ valno didad amayobs Tavisi ori jiSiani normandiuli cxeniT, amas winaT rom iyida Tavisi etlisTvis, magram aRmzrdeli rodi hyavs bavSvebisTvis. _ SeiZleba es wagvarTvas. _ maS, Sen iwoneb Cems ganzraxvas, _ Tqva renalma da cols RimiliT madloba gadauxada mis mier gamoTqmuli saucxoo azrisTvis, _ maS, gadawyvetilia. _ ah, RmerTo Cemo, ra swrafad wyvet saqmes, Zvirfaso! _ imitom, rom mtkice xasiaTi maqvs, es mRvdelmac kargad dainaxa. ra dasamalia, Cven aq liberalebiT varT garSemortymuli.
14

yvela es mitklis vaWari SuriT Semomyurebs, amaSi darwmunebuli var; ori Tu sami maTgani mdidari gaxda; hoda, minda davanaxvo, rogor daseirnoben baton de renalis Svilebi TavianT aRmzrdelTan erTad. es siamovneba albaT asiode ekiu damijdeba, magram amas unda SevxedoT rogorc aucilebel xarjs Cveni mdgomareobis gansamtkiceblad. am ucabedma gadawyvetilebam Caafiqra qalbatoni de renali. es tanadi qali am kuTxis mSvenebad iTvleboda; mis mixra-moxras erTgvari ubraloebisa da axalgazrdobis ieri hqonda, parizeli mamakacis TvalSi am gulubryvilo gracias, aRsavses umankoebiTa da simkvircxliT, nazi vnebaTaRelvis gaRviveba SeeZlo. qalbaton de renals rom aseTi gamarjvebis ambavi Seetyo, cota ar iyos, kidec Sercxveboda. arc keklucoba, arc TvalTmaqcoba arasodes gahkarebia mis guls. ambobdnen, TavSesafris mdidari direqtori batoni valno eaSikeboda, magram verafers miaRwiao. es gansakuTrebul sxivs hfenda mis saTnoebas imitom, rom warmosadegi, wiTelloyebiani da Savbakenbardebiani valno erTi im tlanqi, usircxvilo da myvirala mamakacTagani iyo, romelnic provinciaSi lamazadac ki miaCndaT. qalbatoni de renali gaubedavi da albaT meryevi xasiaTis qali iyo, eCoTireboda valnos mousvenroba da xmamaRali laparaki. radgan gaurboda yovelives, rasac verierSi garTobas uwodebdnen. bevrs egona, metismetad Tavi moaqvs Tavisi warmoSobiTo. namdvilad ki naklebs fiqrobda Tavis warmoSobaze, magram Zlier kmayofili iyo, rom qalaqis mcxovreblebi agrerigad ar awuxebdnen TavianTi darbazobiT. ar davmalavT, rom uWkuod iTvleboda adgilobrivi qalebis TvalSi imitom, rom araviTar politikas ar awarmoebda Tavisi qmrisadmi da xelidan uSvebda saukeTeso SemTxvevas mosarTavi qudebi eyida parizsa Tu bezansonSi. arasodes araferze daiCivlebda, Tuki xels ar SeuSlidnen martodmarto exetiala Tavis mSvenier baRSi. es iyo gulubryvilo suli, romelic iqamdec ki ar misula, rom qmari ganesaja da gulSi eRiarebina, Tavi momabezrao. egona, Tumca Tavs ar utydeboda, col-qmars Soris SeuZlebelia ufro nazi urTierToba arsebobdeso. gansakuTrebiT maSin moswonda batoni de renali, roca Tavis gegmebs uziarebda Svilebis Sesaxeb, romelTaganac erTi samxedro samsaxurisTvis hyavda daniSnuli, meore _ sasamarTlos, xolo mesame _ eklesiisTvis. saerTod, qa15

li Tavis qmars bevrad naklebmosawyenad Tvlida, vidre sxva nacnob mamakacebs. qalis aseTi Sexeduleba ar iyo sruliad usafuZvlo. verieris mers Wkviani da kargi tonis adamianis saxeli hqonda moxveWili xuTi-eqvsi nakvesis SemweobiT, romelic memkvidreobiT mieRo erTi Tavisi biZisagan. kapitani de renali revoluciamde batoni duka orleanelis qveiTi jaris aTaseulSi msaxurobda da roca parizSi imyofeboda, princis darbazebSi iRebdnen. aq igi Sexvedroda qalbaton montesons1, cnobil qalbaton de Janliss2 da pale roialis3 gamomgonebel diukres4. swored es pirebi gamodiodnen xSirad baton de renalis anekdotebSi. magram misTvis TandaTan Zneli gaxda aseTi faqizi ambebis gaxseneba da es ramdenime xania mxolod sazeimo SemTxvevebSi imeorebda anekdotebs orleanelTa gvaris Sesaxeb, radgan amas garda igi metad zrdilobianic iyo, garda im SemTxvevebisa, roca laparaki fuls Seexeboda, sruliad safuZvlianad yvelaze aristokratiul pirovnebad iTvleboda verierSi. Tavi meoTxe mama da vaJiSvili

Tu es Secodeba iyo, Cemi iyo Tu ara igi? makiaveli


`Cemi coli namdvilad Wkviani qalia, _ fiqrobda meore dRes dilis eqvs saaTze verieris meri, roca papa sorelis saxerxi qarxnisken mieSureboda, _ me ver movisazre, rom Tu es axalgazrda abati soreli ar aviyvane, romelmac, rogorc amboben, laTinuri ena angeloziviT icis, TavSesafris direqtors, am mousvenari sulis adamians, SeiZleba azrad mouvides misi CemTvis warTmeva.
1 qalbatoni montesoni (1737-1806) _ frangi mwerali qali, erT-erTi orleaneli hercogis faruli meuRle. 2 qalbatoni de Janlisi (1746-1830) _ monarqistuli mimarTulebis mwerali qali. orleaneli hercogisa da mefe lui-filipes aRmzrdeli. 3 pale roiali _ orleanel hercogTa sagvareulo sasaxle. 4 diukre (1747-1824) _ Janlisis Zma, ekonomisti.

16

da mere rogori TviTkmayofilebiT daiwyebs Tavisi Svilebis aRmzrdelze laparaks!.. magram atarebs Tu ara es ymawvili anaforas, roca Cems saxlSi iqneba aRmzrdelad?~ batoni de renali am fiqrSi iyo wasuli, roca Soridan TiTqmis sami adlis simaRlis glexi dainaxa, romelic gaTenebidan dus napiras dawyobil xis morebs zomavda. glexs saxeze maincdamainc kmayofileba ar gamoxatvia qalaqis meris danaxvaze imitom, rom xis morebi gzas xergavda da iq ukanonod elaga. es iyo papa soreli. mas gaukvirda da gauxarda kidec de renalis winadadeba misi vaJis, Julienis Sesaxeb. amisda miuxedavad, ukmayofilo da gulgrili saxis gamometyveleba miiRo, romliTac mTis xalxi TvalTmaqcurad faravs Tavis namdvil zraxvas. maT es egvipteli felaxebis1 Tviseba im droidan aqvT SenarCunebuli, roca aq espanelebi batonobdnen, xolo maTi winaprebi monurad qedmoxrilni iyvnen. sorelma Tavdapirvelad pasuxi gasca im pativsacemi sityvebis CamoTvliT, romelnic zepirad icoda. roca am uSinaarso sityvebs imeorebda da uxerxulad iRimeboda, rac kidev ufro aZlierebda mis yalb da TiTqmis oinbazur gamometyvelebas, glexuri WkuiT cdilobda gamoecno, ra mosazreba aiZulebs aseT warCinebul kacs Cemi nacarqeqia vaJi aiyvanos Tavisi Svilebis aRmzrdelado. TviTon metismetad ukmayofilo iyo Julienisa, batoni de renali ki moulodnelad swored mis gasamrjelod sTavazobda samas franks weliwadSi, saWmel-sasmelsa da tanisamoss. es ukanaskneli pretenzia, romlis wardgena papa sorelma ucabedad moisazra, batonma de renalma maSinve miiRo. am moTxovnam gaaoca qalaqis meri. Tu soreli aRtacebuli ar aris Cemi winadadebiT, cxadia, sxva mxridanac miuRia raime SeTavazebao, fiqrobda igi. vin izamda amas, Tu ara valno? de renali amaod aCqarebda sorels dauyovnebliv daedoT xelSekruleba; cbieri berikaci gajiutda da uarze idga: irwmuneboda, Svils minda davekiTxoo, TiTqos provinciaSi SeZlebuli mama seriozulad odesme rames ekiTxeboda Svils, romelsac sruliad araferi gaaCnia. xetyis saxerxi qarxana warmoadgens mdinaris piras mdgar did farduls. saxuravi dayrdnobilia oTx msxvil boZze dabjenil nivnivebze. iatakidan rva Tu cxra wyrTis simaRleze xerxia, igi
1

ase eZaxdnen egviptel glexebs.

17

zeviT iwevs da Zirs eSveba maSin, roca metad martivi meqanizmi am xerxs xis mors awvdis. am ormag meqanizms borbali amoZravebs, borbals ki mdinare atrialebs. papa soreli Tavis qarxanasTan mivida da xmadabla dauZaxa Juliens; aravin gamoxmaurebia. man mxolod Tavisi ufrosi vaJiSvilebi dainaxa. es bumberazTa modgmis mamakacebi mZime culebiT SeiaraRebuliyvnen da naZvis morebs Tlidnen, sanam qarxanaSi Seitandnen dasaxerxad. mTeli maTi gulisyuri iqiT iyo mimarTuli, rom ar ascdenodnen morze gavlebul Sav xazs da culis yovel dakvraze veeberTela nafotebi cvioda. maT ar esmodaT mamis Zaxili. papa soreli qarxanaSi Sevida; magram Julieni xerxis gverdiT rodi aRmoCnda, sadac unda yofiliyo: WerSi amZvraliyo da Tavxeze Semjdariyo fexebgadalajuli. imis magivrad, rom qarxnis muSaobisTvis edevnebina Tvalyuri, wigns kiTxulobda. araferi Seawuxebda beber sorels ise, rogorc am suraTis danaxva; JulienisTvis SeiZleba epatiebina mZime SromisTvis Tavis arideba, radgan Zal-RoniT ufrosi ZmebiviT ar gamoirCeoda, magram es wignis kiTxvis siyvaruli beberi sorelisTvis pirdapir autaneli gamxdariyo. Tanac, Tavad rodi icoda wera-kiTxva. mamam or-samjer dauZaxa Juliens. ufro im gulisyurma, romliTac igi wigns kiTxulobda, vidre xerxis xrialma ymawvils xeli SeuSala, mamis mrisxane xma gaegona. bolos, asakis miuxedavad, moxuci mkvircxlad Sexta dasaxerx morze da iqidan Weris Tavxeze aiWra. pirvelma Zlierma Semokvram mdinareSi gadaafrina Julienis wigni; meore aranakleb Zlierma Semokvram ki ymawvili daaretiana. is iyo sami-oTxi metris simaRlidan unda Camovardniliyo da amuSavebuli manqanis owinarebs dascemoda, romelnic mas gasresda, rom mamam marcxena xeliT daiWira: _ Se usaqmuro, kidev am wyeul wignebs kiTxulob, imis magivrad, rom xerxs uyuro? saRamoTi ikiTxe, Tu ar dagiSlia, roca Sens xucesTan midixar salaybod. Tumca Julieni Tavbrudaxveuli da gasisxlianebuli iyo, mainc Tavis saguSago adgils miuaxlovda xerxis gverdiT. Tvali cremliT avseboda, rac ufro sayvareli wignis dakargviT iyo gamowveuli, vidre fizikuri tkiviliT. _ Zirs Camodi, mxeco, unda mogelaparako! manqanis xmaurma Juliens kvlav SeuSala xeli es brZaneba gaegona. mamamiss, romelic ukve Zirs Camosuliyo, aRar undoda Tavis
18

Sewuxeba da xelaxla zeviT acoceba: man nigvzis sareki xala moitana da mxarze daartya Juliens. verc ki moaswro Wabukma Zirs Camoxtoma, rom moxucma sorelma igi win gaigdo Sinisken. `erTma RmerTma icis, ras mizams~, _ fiqrobda axalgazrda. man sevdianad gaixeda mdinarisken, sadac misi wigni Cavarda. es wigni yvelaze metad uyvarda _ es iyo `wminda elenes dRiuri~1. loyebi gaswiTleboda, Tvalebi daexara. Julieni saSualo simaRlis Tvramet-cxrameti wlis Wabuki iyo, susti aRnagobisa, uswormasworo, magram saTuTi saxis nakvTebi, odnav kexiani cxviri hqonda. didi Savi Tvalebi, romlebSic simSvidis wuTebSi dafiqreba da vneba exateboda, amJamad gaafTrebuli siZulvilis naperwklebs afrqvevdnen. muqi wablisferi Tma hqonda, cota ar iyos dabali Subli, sibrazisgan mzera gahboroteboda. moqnili da gamokveTili weli ufro sinarnares gamoxatavda, vidre Zal-Rones. bavSvobidanve Tandayolilma dafiqrebulma da fermkrTalma saxem mamamiss is azri Caagona, es ymawvili ver icocxlebs an ojaxs daawveba mZime tvirTado. Sin yvelas aTvalwunebuli hyavda. Tavis mxriv, masac sZulda Zmebic da mamac; roca kviraobiT sazogado moedanze TamaSobda, amxanagebi yovelTvis cema-tyepiT umaspinZldebodnen xolme. ukve erTi weliwadi iyo, rac lamazma Sesaxedaobam TanagrZnoba moupova axalgazrda qalebs Soris. es yvelasgan abuCad agdebuli susti Wabuki aRmerTebda mxolod im moxuc samxedro dastaqars, romelmac Wadrebis Sesaxeb sityva Sehkadra qalaqis mers. es dastaqari xandaxan dRiur xelfass aZlevda papa sorels, TiTqos Julieni daqiravebuli hyavda da mas laTinursa da istorias aswavlida, anu ukeT vTqvaT, imas, rac man istoriidan icoda, saxeldobr 1796 wlis brZolas italiaSi. sikvdilis win man Juliens sapatio legionis jvari, Tavisi pensiis darCenili Tanxa da ocdaaTi Tu ormoci tomi wigni uanderZa, amaTgan yvelaze Zvirfasi is iyo, romelic axla wyalSi micuravda. saxlSi SesvlisTanave Julienma igrZno, rom mxarze mamis mZime xeli daawva; caxcaxi daawyebina, egona, kidev gamlaxavso... _ mipasuxe, mxolod ar icruo, _ uyviroda mkvaxe xmiT moxuci glexi; amave dros misi koJriani xeli Juliens ise atrialebda, TiTqos tyviisgan Camosxmuli saTamaSo jariskaci yofiliyo.
1 `wminda elenes dRiuri~ _ dawera frangma istorikosma emanuel las-kazasma (17661842), romelic napoleons wminda elenes kunZulze gahyva.

19

Julienis didi, cremliT savse Savi Tvalebi Sexvdnen wvril, nacrisfer Tvalebs beberi durglisa, romelsac TiTqos surda vaJiSvils sulis siRrmeSi Caswvdomoda. Tavi mexuTe molaparakeba

dayovneba saqmes Svelis. eniusi1


_ mipasuxe, mxolod ar icruo, mwignobaro ZaRlis Svilo, saidan icnob qalbaton de renals? rodis gilaparakia masTan? _ arasodes milaparakia, _ upasuxa Julienma, _ es qali mxolod eklesiaSi daminaxavs. _ magram albaT Tavxedurad ucqerodi, briyvo! _ arasodes. xom iciT, rom eklesiaSi mxolod RmerTs vxedav, _ daumata Julienma, cota ar iyos, farisevluri toniT, raTa TavSi Cartyma aecilebina. _ aq mainc raRac unda iyos, _ upasuxa cbierma glexma da wuTiT dadumda, _ magram Sen verafers gamogtyueb, SeCvenebulo farisevelo. marTalia, male Tavidan mogiSoreb da Cemi saxerxi qarxana amiT mxolod moigebs. Sen mRvdlis Tu viRac sxvisi guli mogigia, mas ki SenTvis kargi adgili uSovia. wadi, bargi Sehkari, de renalTan wagiyvan, misi Svilebis aRmzrdeli gaxdebi. _ ras momcemen gasamrjelod? _ saWmel-sasmels, tanisamoss da samas franks, jamagirs. _ ar minda Sinamosamsaxure gavxde. _ mxeco, vin geubneba Sinamosamsaxure gaxdio? me ki msurs Cemi Svili Sinamosamsaxure gaxdes? _ maS visTan vijdebi sufraze sadilad? am kiTxvam SeaSfoTa moxuci soreli, igrZno, Tu laparaki ganvagrZe, SeiZleba saqme gavafuWoo; igi gaujavrda Juliens, galanZRa, gaumaZRroba daabrala da miatova, raTa ufros vaJebs molaparakeboda.
1

eniusi (Zv.w. III-II ss.) _ romaeli poeti.

20

Julienma maTken gaixeda da dainaxa, rom mama da Zmebi culebs dahyrdnobodnen da TaTbirobdnen. karga xans ucqira, Semdeg ifiqra, sulerTia, ver gavigeb ras laparakobeno da xerxs amoefara, raTa ucabedad ar SeemCniaT. surda efiqra am moulodnel winadadebaze, rac sruliad cvlida mis beds, magram grZnobda, ar ZalmiZs sifrTxilis gamoCenao; misi fantazia cdilobda warmoedgina, ra moeloda baton de renalis mSvenier saxlSi. `ukeTesia yoveliveze uari vTqva, vidre Tavi davimciro da mosamsaxureebis sufraze visadilo, _ gaifiqra man, _ mamaCemi Zalas damatans, magram amas sikvdili mirCevnia. TxuTmeti franki da rva su maqvs Semonaxuli: am RamiTve gaviparebi; or dReSi viwro bilikebiT, sadac Jandarmis Sexvedris SiSi ar meqneba, bezansonSi amovyof Tavs; iq jariskacad Seval da Tu saWiro gaxda, SveicariaSi gadaval. magram maSin uari unda vTqva dawinaurebaze, uari unda vTqva mRvdlis mSvenier mdgomareobaze, romelic yovelive sikeTes gviqadis~. es SiSi mosamsaxureebis trapezis ganawilebisa Tandayolili rodi hqonda Juliens; keTildReobis misaRwevad bevrad ufro mZime saqmesac ikisrebda. es grZnoba rusos `aRsarebam~1 STaagona. es iyo erTaderTi wigni, ris SemweobiTac mas msoflioze warmodgena SeemuSavebina. amas zed erTvoda napoleonis didi armiis biuletenebi da `wminda elenes dRiuri~. igi mzad iyo sicocxle gaewira am TxzulebebisTvis. sxva raime arasodes swamebia. moxuci samxedro dastaqrisa ar iyos, Julieni yovel sxva wigns dedamiwis zurgze sicrued Tvlida, karieristi gaiZverebis mier dawerilad. anTebul sulTan erTad Juliens hqonda gasaocari maxsovroba, rac xSirad uWkuobas ukavSirdeba. im moxuci mRvdlis, Selanis gulis mosagebad, viszedac, misi azriT, misi momavali iyo damokidebuli, laTinur enaze zepirad iswavla axali aR Tqma; man icoda agreTve reaqciis axali saxareba _ Jozef de mestris2 wigni `papis Sesaxeb~, Tumca esec iseve nakleb swamda, rogorc axali aR Tqmisa. TiTqos moxuci soreli da misi umcrosi vaJi SeTanxmebuli yofiliyvnen, im dRes laparaks gaurbodnen. saRamos Julieni RvTis1 Tavis `aRsarebaSi~ did frang mwerals Jan-Jak rusos (1712-1778) moTxrobili aqvs, rom iZulebuli iyo laqiad emsaxura didkacebTan. 2 Jozef de mestri (1754-1821) _ kontrrevolucioneri mwerali, icavda romis papisa da samRvdeloebis xelisuflebis ideas (Teokratias).

21

metyvelebis gakveTilze wavida mRvdelTan, magram amjobina misTvis araferi eTqva ucnaur winadadebaze, romelic mamamiss misces. SeiZleba es raime maxe iyoso, _ fiqrobda ymawvili, _ Tavi ise unda daviWiro, TiTqos es ambavi damaviwyda kideco. meore diliT gaTenebisTanave batonma de renalma daaZaxebina moxuci sorelisTvis, romelmac erTi Tu ori saaTi acdevina, bolos, rogorc iyo, gamoCnda da karidanve dausrulebeli bodiSis moxda da Tavis dakvra daiwyo. narTauli sityva-pasuxis SemweobiT sorelma gamoarkvia, rom misi vaJi ojaxis ufrosebTan ijdeboda sufraze, xolo roca maT stumrebi eyolebodaT, bavSvebTan isadilebda calke oTaxSi. moxuci miT ufro aZnelebda saqmes, rac ufro rwmundeboda, baton mers marTlac swyuria Cemi vaJis TavisTan ayvanao, rac didad akvirvebda da eWvs iwvevda masSi; moiTxova misi vaJis saZinebeli oTaxic eCvenebinaT. es iyo didi oTaxi, sufTa avejiT morTuli, sadac ukve SehqondaT sami bavSvis sawoli. am garemoebam zogi ram gamoarkvia moxuci glexisTvis; axla man ikiTxa, rogori tanisamosi eqneba Cems vaJso. batonma de renalma Tavisi magidis yuTi gamoaRo da asi franki amoiRo. _ Tqvenma vaJma es fuli memaude diurans wauRos da Savi tanisamosi Seakervinos. _ da roca Sin waviyvan, es Savi tanisamosi mas darCeba? _ ikiTxa glexma, romelsac uceb sruliad daaviwyda Tavisi zrdilobiani qceva. _ rasakvirvelia. _ Zalian kargi! _ Tqva sorelma gaWianurebuli toniT, _ axla isRa dagvrCenia, jamagiris Sesaxeb SevTanxmdeT. _ rogor! _ wamoiZaxa aRSfoTebulma de renalma, _ aki guSinve SevTanxmdiT; samas franks vaZlev; me mgonia es sakmarisia, meticaa. _ es Tqveni winadadeba iyo, me ar uarvyof, _ Tqva beberma sorelma kidev ufro gaWianurebulad da raRac STagonebis zegavleniT, romelic odnav ar gaakvirvebs imas, vinc franSkontel glexebs icnobs, baton de renals Caacqerda da daumata, _ sxvagan ukeT movewyobiT. am sityvebis gagonebaze qalaqis mers saxe daemanWa, magram Tavi Seikava. ori saaTis mikibul-mokibuli laparakis Semdeg, roca arc erTi sityva ar warmoTqmula daufiqreblad, glexis eSmakobam ajoba mdidari kacisas, romelic mas agrerigad rodi sWirdeba cxovrebaSi. miiRes mravali muxli, romelsac unda moewesrigebi22

na Julienis axali cxovreba; jamagirad oTxasi franki daeniSna, fuls winaswar miiRebda yoveli Tvis pirvel ricxvSi. _ kargi, maS, ocdaTxuTmet franks mivcem, _ Tqva de renalma. _ Tanxis dasamrgvaleblad, iseTi mdidari da xelgaSlili adamiani, rogoric Cveni batoni meri brZandeba, arc ocdaTeqvsmet franks daiSurebs, _ upasuxa glexma Semparavi xmiT. _ egre iyos, _ Tqva de renalma, _ magram amaze gavCerdeT. gabrazeba mas erTgvar simtkices aZlevda laparakSi. glexma SeamCnia, rom saWiro iyo vaWrobis Sewyveta. maSin de renalma Semoutia, arafris gulisTvis ar undoda sorelisTvis gadaeca pirveli Tvis gasamrjelo, ocdaTeqvsmeti franki, Tumca moxuci Cqarobda es fuli TviTon mieRo Svilis magivrad. de renals gaaxsenda, rom iZulebuli gaxdeboda Tavisi colisTvis eambna, Tu ra arasasurveli roli Seasrula am molaparakebaSi. _ ukan damibruneT asi franki, romelic es-es aris gadmogeciT, _ Tqva man gulmosulad, _ baton diurans Cemi marTebs cota ram. me TviT gavyvebi Tqvens Svils Savi drafis tanisamosis sayidlad. am energiuli qcevis Semdeg soreli xelaxla daubrunda Tavis mokrZalebul frazebs; karga xans ilaparaka. bolos, raki darwmunda mets verafers movigebo, maspinZels gamoeTxova: _ axlave Cems vaJs gamogigzavniT cixe-darbazSi. ase uwodebdnen qalaqis meris xelqveiTni mis saxls, roca meris mipirfereba undodaT. qarxanaSi dabrunebisas sorelma amaod dauwyo Zebna Tavis vaJs. mosalodneli ambebis SiSiT Julieni SuaRamiT gavida Sinidan. undoda uSiSar adgils daemala Tavisi wignebi da sapatio legionis jvari. yovelive Tavisi megobris, xetyis vaWris, fukes saxlSi gadaitana; igi im mTaze cxovrobda, romelic zemodan dascqeris veriers. rogorc ki Julieni gamoCnda, mamam miaZaxa: _ RmerTma uwyis, Se SeCvenebulo, Se uqnarav, gamoiCen Tu ara odesme imden patiosnebas, rom gadamixado saWmel-sasmlis fasi, romelsac ramdenime weliwadia vxarjav avansad. mokribe Seni Cvrebi da baton merTan waeTrie. Julieni gaocebuli iyo, rom ar galaxes da saCqarod gaudga gzas, magram, rogorc ki Tavisi mrisxane mamis Tvalebs miefara, nabijs uklo. gaifiqra, Cemi farisevlobisTvis urigo ar iqneba, eklesiaSi Sevidode cota xniTo.
23

gana es sityva gakvirvebT? axalgazrda glexis sulma didi gza ganvlo, sanam am saSinel sityvas miadgeboda. jer kidev sruliad balRi iyo, mis Tvalwin meeqvse legionis dragunebma rom gaiares, isini italiidan brundebodnen; maT grZeli TeTri wamosasxamebi hqondaT da SavjiRosani muzaradebi exuraT. Julieni ucqeroda, rogor abamdnen TavianT cxenebs maTi saxlis rkinisbadian fanjarasTan. am dRidan igi samxedro wodebis Tayvanismcemeli gaxda. Semdeg aRtacebiT ismenda lodis xidis, arkoles da rivolis brZolis ambebs,1 rasac moxuci dastaqari uyveboda xolme. man SeamCnia, rom moxuci xandaxan anTebuli TvalebiT Sexedavda Tavis jvars. magram, roca Julieni ToTxmeti wlisa gaxda, verierSi iseTi eklesiis ageba daiwyes, romelic SeiZleba didebul Senobad CaiTvalos ase patara qalaqisTvis. eklesias oTxi marmarilos sveti hqonda. maTma danaxvam gaaoca Julieni: am svetebma mTel am kuTxeSi saxeli gaiTqves im momakvdinebeli siZulvilis gamo, rac maT momrigebel mosamarTlesa da bezansonidan gamogzavnil axalgazrda abats Soris gaaRvives. es abati kongregaciis2 jaSuSad iTvleboda. momrigebelma mosamarTlem kinaRam Tavisi adgili dakarga, yovel SemTxvevaSi, aseTi iyo sazogado Sexeduleba. gana imdenad gakadnierda, rom Seedava sasuliero pirs, romelic TveSi orjer bezansonSi dadioda, sadac, rogorc ambobdnen, yovlad samRvdelo episkoposs esaubreboda? amasobaSi momrigebelma mosamarTlem, mravalricxovani ojaxis mamam, ramdenime aSkarad usamarTlo ganaCeni gamoitana: es ganaCeni mimarTuli iyo imaT winaaRmdeg, vinc liberalur gazeT `konstitusionels~ kiTxulobda. wesrigis partiam gaimarjva. uceb Julienmac Tavi daaneba napoleonze laparaks; ganacxada, ganzraxuli maqvs mRvdlad vekurTxoo; amieridan mas xSirad mamamisis saxerx qarxanaSi xedavdnen: beberi mRvdlisgan naTxovar laTinur biblias izepirebda. es gulkeTili moxuci gaocebuli iyo misi warmatebiT da yovel saRamos RvTismetyvelebas aswavlida. Julieni mis winaSe mxolod ukidures RvTismosaobas amJRavnebda. vin ifiqrebda, rom es axalgazrda qalwulebrivi saxe, esoden fer1 italiis omis dros lodis xidTan, arkolesa da rivolisTan napoleonma sastikad daamarcxa avstriis jarebi. 2 igulisxmeba iezuitTa ordenis berebis sazogadoeba, romelic restavraciis dros kontrrevoluciuri ideebis propagandas eweoda.

24

mkrTali da saTuTi, Wabukis Seudrekel gadawyvetilebas faravda _ sjobs aTasjer sikvdilis safrTxes SevebrZolo, vidre uari vTqva bednierebis mopovebazeo. JulienisTvis bednierebis mopoveba, uwinares yovlisa, verieridan Tavis daRwevas niSnavda; mTeli arsebiT sZagda Tavisi samSoblo: aq yovelive mis fantazias yinavda. bavSvobidan xSirad hqonia aRfrTovanebis wuTebi, maSin igi siamovnebiT ocnebobda: erT mSvenier dRes lamazi qalebis winaSe warmadgenen parizSi da SevZleb maTi yuradReba mivipyro raime gmiruli moqmedebiTo. rad ar SeiZleba romelime maTganma kidec Semiyvaros, rogorc brwyinvale qalbatonma de boharnem1 jer kidev Raribi bonaparti Seiyvarao? mTeli wlebis ganmavlobaSi Juliens erTi saaTic ar gautarebia ise, rom ar gaefiqrebina, ai bonaparti ucnobi da Raribi leitenanti iyo, magram msoflios batoni gaxda maxvilis SemweobiTo. es azri nugeSs scemda ubedurebaSi, romelic mas didad eCveneboda da aorkecebda misi sixarulis iSviaT wuTebs. eklesiis aSenebam da momrigebeli mosamarTlis ganaCenma uceb gaanaTa misi goneba; erTma azrma kinaRam gaagiJa ramdenime kviris ganmavlobaSi, bolos es azri daeufla pirvelyofili Zlieri ideis msgavsad, romelic vnebiT anTebuli sulis adamians xSirad Tavisi aRmoCenili hgonia. `roca bonapartma xalxi aalaparaka, safrangeTs eSinoda ucxoelTa Semosevisa; maSin samxedro niWi aucileblad saWiroc iyo da modaSic iTvleboda. dRes xSirad vxedavT, rom ormoci wlis sasuliero pirs asi aTasi frankis Semosavali aqvs, e.i. samjer meti, vidre napoleonis saxelovan sadivizio generlebs hqondaT. am sasuliero pirT TanaSemweebi sWirdebaT. ai, momrigebeli mosamarTle, Wkviani, patiosani, ukve xanSi Sesuli kaci Tavs ircxvens imiT, rom eSinia axalgazrda, ocdaaTi wlis abatis, episkoposis Tanamosaydris wyromisa. cxadia, sasuliero piri unda gavxde~. erTxel, roca Julieni Tavisi RvTismosaobiT iyo gamsWvaluli da RvTismetyvelebaSi ukve ori wlis kursi hqonda gavlili, igi gasca im alis avardnam, romelic mis suls wvavda. es moxda moxuc SelanTan. am ukanasknels sadilad mRvdlebi hyavda mowveuli. man stumrebs Julieni warudgina, rogorc ganswavlulobis saocreba.
1 Jozefina de boharne _ napoleonis pirveli coli, romelsac igi gaeyara, raTa avstriis imperatoris qaliSvili SeerTo.

25

Wabukma Tavi ver Seikava da aRgznebuli qeba-dideba miuZRvna napoleons. Semdeg Tavi daisaja imiT, rom marjvena xeli Camoikida gulze da ori Tvis ganmavlobaSi atara aseT uxerxul mdgomareobaSi: esao da, naZvis xis gadatrialebis dros viRrZeo. aseTi iyo es Tvrameti wlis saTuTi axalgazrda, romelic iRliaSi boxCaamoCrili verieris didebul taZarSi Sedioda. eklesia pirquSi da carieli iyo. dResaswaulis gamo yvela fanjaraze alisferi fardebi ekida; amitom mzis mxareze sxivebi TvalismomWrel sinaTles qmnidnen, STamagonebelsa da religiuri grZnobis gamRvivebels. Juliens tanSi Jruantelma dauara. radgan eklesiaSi martodmarto iyo, yvelaze koxta skamze Camojda. am skamze de renalis gerbi SeamCnia. dasayrdnobze Julienma dabeWdili qaRaldi dainaxa, igi TiTqos gangeb datoveso. daacqerda da waikiTxa: `lui Janrelis sikvdiliT dasjisa da ukanaskneli wuTebis aRwera. es ambavi bezansonSi moxda ama wlis...~. qaRaldi daxeuli iyo. meore mxareze oriode sityva Canda: `pirveli nabiji...~. _ vis unda daegdo aq es qaRaldi? _ Cailaparaka Julienma, _ sabralo ymawvili! _ daumata man da amoioxra, _ misi gvaric iseve Tavdeba, rogorc Cemi... _ mere qaRaldi daWmuWna da karisken gaemarTa. gasasvlelSi Juliens moeCvena _ sisxls vxedav sasxureblis maxloblado: namdvilad aq ubralo nakurTxi wyali iyo daRvrili, alisferi fardebis Suqis anarekli mas sisxls amsgavsebda. bolos Juliens Sercxva Tavisi simxdalisa. `nuTu mxdali var? _ gaifiqra man, _ iaraRisken!~ es sityva, romelic xSirad meordeboda beberi dastaqaris omis moTxrobebSi, Juliens gmirul SeZaxilad miaCnda. igi eklesiidan gamovida da de renalis sasaxlisaken gaemarTa Cqari nabijiT. Tavisi Tavis gamxnevebis miuxedavad SekrTa, roca oci fexis nabijze es didi Senoba dainaxa. rkinis WiSkari Ria iyo; igi mas didebulad eCvena. meti gza ar iyo, unda Sesuliyo. Julienis garda misi am saxlSi Sesvla sxva vismesac aRelvebda. morcxvi qalbatoni de renali metad SeakrTo im azrma, rom masa da mis Svilebs Soris mudam viRac ucxo idgeboda. qali SeCveuli iyo, rom mis vaJebs mis oTaxSi eZinaT. diliT man bevri cremli daRvara, roca dainaxa, rogor gadahqondaT maTi patara sawolebi
26

aRmzrdelis oTaxSi. amaod sTxova qmars, sul umcrosis _ stanislav qsavies sawoli mainc damitoveTo. qaluri sinarnare ukiduresad ganviTarebuli hqonda qalbaton de renals. mas Tavisi Svilebis aRmzrdeli warmodgenili hyavda metad arasasiamovno, tlanq da Tmadauvarcxnel kacad, romelsac, raki man raRac barbarosuli ena, laTinuri icoda, misi Svilebi unda daetuqsa da gaelaxa kidec. Tavi meeqvse mowyeniloba

ar vici, rogor moviqce da ra vakeTo. mocarti, `figaro~


qalbatoni de renali sastumro oTaxidan SuSabandis kariT baRSi Casvlas apirebda im simkvircxliTa da moxdenilobiT, romelic mas axasiaTebda, roca Sors iyo mamakacis TvalTagan. uceb WiSkarSi axalgazrda glexis, TiTqmis bavSvis saxe dainaxa. mas metismetad fermkrTali Rawvebi da namtiralevi Tvalebi hqonda. Zlier sufTa TeTri perangi ecva, xolo iRliaSi iisferi maudis axali kurtaki amoedo. am axalgazrda glexs iseTi TeTri pirisaxe da iseTi uwyinari Tvalebi hqonda, rom romantikuli sulis patronma qalbatonma de renalma gaifiqra, SeiZleba gadacmuli qaliSvili iyos da Cems qmarTan modiodes risame saTxovnelado. Seecoda sabralo ymawvili, romelic WiSkarTan idga da, rogorc etyoboda, xelis aweva ver gaebeda, raTa zari daereka. qali WiSkars miuaxlovda ise, rom Juliens igi arc ki SeumCnevia. Wabuki SekrTa, roca alersianma xmam uceb hkiTxa: _ ra gnebavT, Cemo patarav? Julieni uceb mobrunda da roca graciiT aRsavse Tvalebi dainaxa, mokrZaleba cotaTi gaunelda. Semdeg, qalis silamaziT gakvirvebuls, yovelive daaviwyda, isic ki, Tu risTvis iyo aq mosuli. qalbatonma de renalma gaimeora Tavisi SekiTxva. _ me bavSvebis aRsazrdelad movedi, qalbatono, _ wailuRluRa man bolos da Seecada cremli moewminda.
27

50 wigni, romelic unda waikiTxo, sanam cocxali xar

`kviris palitris~ biblioTeka

wigni 24
redaqtori elene salariZe koreqtorebi: eka gunTaiSvili marina inaniSvili nana antonova-iluriZe kompiuteruli uzrunvelyofa daTo mosiaSvili ydis dizaini eTer gziriSvili proeqtis menejeri TinaTin asaTiani

gamomcemloba palitra L, 2011 misamarTi: iosebiZis q. 49, tel.: 238-38-71 E-mail: book@palitra.ge www.50.kvirispalitra.ge

seriis wina wignebi

wigni 1 onore de balzaki Sagrenis tyavi

wigni 2 jek londoni martin ideni

wigni 3 SoTa rusTaveli vefxistyaosani

wigni 4 aleqsandre diuma sami muSketeri or tomad

wigni 5 uiliam Seqspiri hamleti

wigni 6 Jiul verni 80 000 kilometri wyalqveS

wigni 7 mixail bulgakovi ostati da margarita

wigni 8 oskar uaildi dorian greis portreti

wigni 9 Carlz dikensi devid koperfildi

wigni 10 erix maria remarki triumfaluri TaRi

wigni 11 frederik begbederi 99 franki

wigni 12 edgar po moTxrobebi

wigni 13 homerosi odisea

wigni 14 main ridi uTavo mxedari

wigni 15 Tomas mani budenbrokebi or tomad

wigni 16 mark tveni tom soieris Tavgadasavali

wigni 17 konstantine gamsaxurdia didostatis marjvena

wigni 18 migel de servantesi don kixoti or tomad

wigni 19 o henri moTxrobebi

wigni 20 Stefan cvaigi mariam stiuarti

wigni 21 mario piuzo naTlia

wigni 22 gustav floberi madam bovari

wigni 23 jorj orueli 1984

seriis momdevno wignebi

fiodor dostoevski Zmebi karamazovebi or tomad

vaJa-fSavela poemebi da publicisturi werilebi

Вам также может понравиться