SMYADAN KMYAYA

toprakta bulunan boyar maddeleri katma yoluyla eitli renklerde mrekkep yapmay rendiler. Bir ykye gre, Suriye de Carmeleus dann eteklerinde bir grup Fenikeli denizci, kumsalda ate yakmaya alrken cam kefetti. Bu denizciler yiyeceklerini stmak iin tencerelerini stne koyacaklar talar bulamazlar. Bu srada yanlarnda getirdikleri ve mumyalamada kullandklar doal soda (natron) topraklarn kullanrlar. Kum stnde yaklan atein, kum, doal soda ve deniz hayvanlarnn kire ieren kabuklarn eritmesiyle cam oluturdular. Daha sonraki dnemlerde bu karma metal oksitler eklenerek renkli cam elde edildi. Baz bitkisel rnlerin ila olarak yararlarn fark ederek hastalklarn tedavisinde kullandlar. Bunu iin kil tabaka ve kitabelere birok hastalk ve bitki adlar yazmlardr. Nane, siyah hardal, sinameki, haha, ada soan gibi tbbi bitkileri hastalklarn tedavisi iin kullanyorlard. Hatta Araplar bitkilerden zehirli olan olmayanlardan hayvanlar denek olarak kullanarak ayrt etmilerdi. lalarn hazrlanmasnda deiik fiziksel yntemler kullanmlard: tme, kaynatma, alkalama, ykama, ztleme, zme vb. Ayrca bitkilerden doal boya da elde etmilerdi. Bunlarn belli balcalar; kna, ivit, safran, mee kabuu, rezene, Rubai Tinctorum (kk boya) dr. Baz maddelerin yararlarn da farkl bir ey ararken hata ile buldular. Ak havada bir kaba konulmu kkrt tozunun aa kan gazlarn, kuru kays, kuru incir gibi besinler zerindeki aartma etkisini de bu ekilde kefettiler. Ayrca kkrdn yaklmasyla oluan kkrt dioksit gaznn mikroplar ldrc zelliini kefettiler ve topta kullandlar. Boyanan ipek ve ynl kumalarn rengini aartmak iin de yanan kkrdn dumanna tutuyorlard. Kbrs ta (FeSO4) gibi kristal yapl kimyasallar bitkisel boyama banyolarna ekleyince deiik renkler aldn fark ettiler ve o zamanki tekstilde kullandlar. FeSO4, meneke, CuSO4, koyu meneke, ap ise krmz renk vermektedir. Bakr altna dntrmeye alrken pirinci (bakr-inko alam), kkrtle ilgilenirken de slfrik asit buldular. Mavi firuze ya da lacivert ta yapmaya alrken bir sr maddesi yani cam bulmulardr. Cva, doal cva slfrn (HgS) stlmas ile elde edildi. Youn bir sv olduundan eski dnemde cva dolu havuzlar mehurdu ve zamann devlet adamlar bu havuzlarla vnrlerdi.

nsanlar gemite baz maddelerin yararlarn kefetmilerdi. rnein; barnma ihtiyacn aa oyuklar ya da kaya barnaklar ile karlarken, yaptklar anak mlekte de yiyecekleri saklarlard. Sslenme malzemesi olarak kullanlan maddeler ise genellikle nce toz haline getirilir, daha sonra da ceviz, zeytin, badem, susam ve gl yayla kartrlarak kullanlrd. Bunlara sa boyas olarak kna, palmiye krmzs, parfm olarak kullanlan karanfil, mr, sarsakz, aselbend zleri rnek verilebilir. Baz bitkileri yaktklarnda gzel kokular yaydn gzlemleyen eskia insanlar deiik bitkileri yakarak koku elde etmeyi de renmilerdi. 1. Deneyimle Yaplan Keifler

Eski ada insanlar doada hazr olarak bulduklar yemek tuzu, kil, ap, Kbrs ta, kkrt, altn, bakr gibi kimyasallar tesadfen kefetti. Memba sularn stlm talar zerine koyarak ya da deniz suyunu buharlatrarak tuz elde ettiler. Elde ettikleri bu tuzu et ve baln tuzlanmasnda, dericilikte kullandlar. Gnmzde ise ila ve sabun yapmndan, sularn yumuatlmasna, yollardaki buzlarn eritilmesine kadar ok eitli kullanm alanlar vardr. O dnemde insanlar malahit denen yeil bir ta atee rastgele atmlar, bu tatan krmz bakr metalinin prltl damlalar halinde aktn grmlerdi. Cevher yzeyinde yumru biiminde bazen doal ham bakr bulduklarndan malahitten aa kan metalin bakr olduunu anlamlard. Bakrn alam olan pirinten ev aletleri, yemek kab, ayna, ss eyas, eitli silah, avadanlk ve sanat rnleri yapmlardr. Altn; parlakl, kendine zg sar rengi, tabiatta serbest bulunmas, korozyona kar dayankll nedeniyle insanolunun dikkatini ekmitir. Altn ieren cevher ve mineraller, krlp ufalandktan sonra bir kap iinde bol suyla alkalanyor; altn, younluu byk olduundan kabn dibinde toplanyordu. Daha sonra altn paracklar potada eritilerek kalplara dklyordu. Altn, ss ve ziynet eyas yapmnda, bask motiflerinde, minyatrlerin renklendirilmesinde, el yazmalarnda kullanlmtr. Kandillerde yaklan yadan kan isi, su ve bitki zamklaryla kartrarak mrekkebi buldular. Daha sonra a boyas gibi

Cva iinde altn zeltisiyle (amalgam) yaldz yaparlard. Cva ile kkrd uzun sre sttklarnda zinnober (HgS) elde etmilerdi. Cva buharnn zehirli olduunu biliyorlard. Altn hari tm metallerin Hg iinde yzdn biliyorlard.

Tarih boyunca insanolu yaamn devam ettirmek iin, beslenmek, barnmak, giyinmek, hastalklardan korunmak iin srekli aray iinde olmutur. Beslenmek iin avlanm, avlanrken kendine gerekli silahlar yapm, barnmak iin aa dallar, al rp kullanm, giyinmek iin hayvan postlar yzm, hastalklardan korunmak iin bitkileri kartrmtr. nsanlar birok maddeyi deneme-yanlma yntemiyle bulmutur. nsanlk tarihi boyunca kefedilen maddeler atele ilenerek, mayalanarak, ttslenerek, boyanarak ve benzeri ilemlerle deiik yerlerde kullanlmtr. Bu srete birok alam, boya, ila, esans, cam gibi maddeler retilmitir. Bu retilen maddelerin birou baz deiikliklerle birlikte gnmzde de kullanlmaktadr.

Eski dnemde insanlar ap, derilerin sepilenmesinde, boyanmasnda ve mordanlanmasnda, burun kanamasnda, kumalarn yalarn temizlemede kullandlar. lmszlk iksiri araynda ise kkrt, sodyum ve potasyum gherilesinden oluan karm odum kmr ile kartrarak barutu kefettiler. Eski dnemde insanlar maddeleri starak ve soutarak o zamanki tekstilin, deri sanayinin, kimya endstrisinin temelini attlar.

(Gvender sayfa 13 resim) Bugn hala dnyann birok yerinde doal yollarla elde edilen boyalarla hallar, kilimler dokunmakta, ss eyalar hazrlanmaktadr. Yllar nce tedavi amacyla deiik ekillerde hazrlanp kullanlan bitkiler bugn modern eczaclkta hammadde olarak kullanlmaya devam etmektedir. rnein maydanoz, rezene gibi bitkiler eski alardan beri tpta kullanlr. nsanlar eitli deneyimler sonucunda gaz ikinlii, sindirim bozukluu, itahszlk gibi hastalklar tedavi iin maydanozu i olarak tketmeleri gerektiini kefettiler. Bitkisel kkenli ilalarn hammaddeleri olarak am, terebentin, kendir, safran, srgan otu vb. saylabilir. Eski alarda insanlar bunlar kullanarak hastalklar tedavi etmilerdir. Gnmzde ila sanayinde kullanlrlar. Simya Deersiz madenleri altna evirme, btn hastalklar iyiletirme ve hayat sonsuz biimde uzatacak lmszlk iksiri bulma uralarna Simya (Alimi), bu ile uraanlara da Simyac (Alimist) denir. En bilinen simyac Lokman Hekim dir.

Simya ile ilgili: Simya bir bilim dal deildir. Simyaclar sadece deneme-yanlma yoluyla almlardr. almalar teorik bir temele dayanamaz. Sistematik bilgi birikimi iermez.

Simyaclarn hedefler: lmszlk iksirini kefetmek, Sonsuz zenginlie ulamak, Metalleri altn ve gme dntrmek.

Simyaclar farkl amalar iin alrken deneme-yanlma yntemi kullanarak birok madde elde etmilerdir. Bugn yzlerce kullanm alan kefedilmi olan kostik, soda, kkrt, cva, nitrik asit gibi birok madde simyaclar tarafndan kullanlmtr. Simyann Kimya Bilimine Katklar 1. 2. Yeni kimyasal maddelerin (zellikle baz karmlarn) ilk defa elde edilmesi Bugn laboratuarlarda kullanlan deney ara gerelerinin ilk basit rneklerinin kefedilip kullanlmas Gnmzde kimya deneylerinde kullanlan baz yntemlerin ve en temel ilemlerin (damtma, kristallendirme vs) kullanlmas

3.

Kimya ve Simya Arasndaki Farklar 1. Simya ile uraanlar maddeleri incelerken her maddenin dier maddelerle etkileimini ayr ele almlar. Kimya bilimi ile uraanlar ise maddelerin yaps ve zellikleri arasnda iliki kurup bu iliki erevesinde aratrma yapmtr.

2.