ARALING PANLIPUNAN :) KABIHASNAN O SIBILASYON

MGA KABIHASNAN: Pulitika, Relihiyon, Ekonomiya, Lipunan at Pagsulat. Mesopotamia- Ilog Tigris at Euphrates India- Indus China- Huang Ho Egypt- Nile Lumang kaharian - pagiisa sa uper at lower egypt, pamumuno sa katauhan, pagtatayo ng piramide. KAPAYAPAAN Ang pinapairal. - Upper at Lower Egypt. - Narmer- Siya ng nagisa ng Egypt. - Pagtatapos: Pananamantala ng mga Gobernador Gitnang kaharian Simula- Paglaban sa pananamantal ng gobernador - Paggamit ng pondo - Pananakop ng mga Hyskos (Prinsipe mula sa dayuhang lupain) - Pagtatapos- Panankop ng mga Hyskos. Bagong kaharian - Simula- Pagkatalo sa Hyskos - Pagtatag ng Imperyo - Pagpapalawak ng Imperyo hanggang sa Mesopotamia - Sinakop ng mga Persian, Alexander the Great, Greek at Roman. Kultura- Paraan ng pamumuhay. MGA ASPEKTO: Pulitika: Paraon/ Pharaoh- Diyos. Relihiyon - Mga pari ay naglilingkod sa mga diyos. - Polytheism- Iisange diyos. - Osiris and diyos ng nile at si Isis ang asawa nito. - Amun-re ay ang hari ng mga diyos - Horus ay katawan ng tao at ulo ng lawin. - Anubis ay katawan ng tao at ulo ng Jackal. - Paniniwala sa kabilang buhay at ang book of the dead ay ang naglalaman ng mga ritwal ng mga Egyptian sa paglilibing ng patay. - Papyrus ang ginagawa sa paggawa ng papel. Lipunan - Nobles ang nangunguna sa digmaan at Pesante ay tagatrabaho. - Negosyante ay ang merchants at Alipin ay ang miserable ang buhay. - Eskriba (scribes) ay ang tagapanatili ng mga tala at ang mga Artisan ay ang tagalikha ng mga produkto. TEORYA NG PAGLIKHA NG DAIGDIG Creationism- may apekto ng diyos at mga diyos.

 Teoryang siyentipiko- Pagsusuri/ Pananaw Nebular - 1755, Immanuel Kant - Ang solar system ay nagmula sa isang malaki, mainit at umiikot na nebula. - SInang ayunan ni Pierre Simon de Laplace. Tidal - 1918, James Jeans at Harold Jeffreys - Nakapagbago ng teoryang planetisimal - Ang butiun ay nagdaan malapit sa araw, Nahatak ng butiun ang ilang bahagi mula sa araw. Big bang - Pagsabog ng isang hydrogen mass - Fred Hoyle, 1950 TEORYA NG PAGLIKHA NG KONTINENTE Teoryang Continental drift - Alfred Lothor Wegener - Lahat ay isang malaking kontinente Supercontinent na tawag ay Pangaea na ang ibig sabihin ay lahat ng lupain. - Taas ay Laurasia - Baba ay Gwandwanaland Teoryang Plate tectonics at Sea floor spreading - Crustal plate ay matigas at matipak na bato. - Tectonics ay magtayo - Unting unti nahati ang lupain Beering strait- nagsisilbing tulay sa pagitan ng asya at hilagang amerika. Pangangaso- Pangunahing hanapbuhay sa sinaunang amerikano. Mesoamerica- Gitnang America Olmec- Taong goma or rubber people - Pok a tok; Basketball MAYA Teotihuacan- unang lumipad sa Mesopotamia Quetzalcoatl- Pinakamahalagang diyos ng mga naninirahan sa Teotihuacan. Maya- Naninirahan sa Yucatan peninsula sa Mexico. Lipunan - Halach Uinic- Pinuno sa isang lipunang maya - Nanakop uoang maraming alipin bilang gawing sakripisyo sa mga diyos. Relihiyon Pari- namamahala sa mga oras at tinitiyak na ito ay nasa ayos sa pamamagitan ng obserbasyon sa mga butiun at planeta. - Mga maharlika- pangongolekta ng buwis at pangangasiwa sa mga daanan at tumutulong sa pagpapatakbong pamahalaan. - Pesante- Pagbabayad ng buwis. Ekonomiya - Mais- ang pagbabayad ng buwis. AZTEC Tenochtitlan- Kabisera ng kabihasnang Aztec. Lipunan Lalaki= Pari at Mandirigma - Lipunan ng mandirigma Pulitika Pinamumuhunan bilang Pari- Hair - Karaniwang namumuno sa mga gawaing pagpapalawak ng teritoryo upang makakkuha ng lipunan.

 Relihiyon - Pagkiling sa karahasnan - Pagkilala si Diyos ng araw at digmaan kaysa kay Quetzalcoatl. - Pagsasakripisyo ng tao. Ekonomiya Chinampas- mga lupa na nakalutang sa ilog. INCA Pinakamalaking Imperyo sa kabuuan sa sinaunang Amerika. Cuzco- Kabihasnan ng Inca. Pulitika Nahati ang Imperyo sa apat na bahagi kung saan ang Cuzco. - Tawantinsuya- Land of the 4 quarters. -Antinsuyu- Silangan -Collasuyu- Timog -Cuntisuyu- Kanluran -Chincasuyu- Hilaga Inca- ay ang tawag sa Emperador Relihiyon Inti ay ang son god. - Paniniwala sa kabilang buhay - Paggalang sa katawan ng mga namatay na pinuno. - Pagsasakripisyo at Mumification. Ekonomiya Agrikultura (Mais, Patatas, Pagmimina ng ginto at mina) - Hayop gaya ng llama. - Tuipu- gamit sa pagtago ng records. Lipunan Ayulu- Pangunahing gamit ng lipunan, katumbas ng kasalukuyang pamayanan. AFRICA The dark continent dahil sa Mystery Mahirap puntahan dahil sa heograpiya Heograpiya Rainforest - Sudan ay katawagan sa rehiyong madamo sa Africa - Savanna ay uri ng kapuluan na nababalot ng damo at iilan lamang ang puno. Axum Kasalukuyan sa Ethiopia - Kabuhayan ay pakikipaglaban Ghana Kabisera ay Kumbi - Unang estado na lumitaw sa kanlurang bahagi ng africa - Umusbong dulot ng kalakalang Transahara - Soninke ang mga tao dito - Ghana ang hari Mali Humalili sa Imperyong Gana - Sundiate Keita- Nanguna sa pagakyat ng mali sa kapangyarihan at Pagsalakay sa Imperyong Ghana. - Pinakamakapangyarihan at pinakmalaki imperyong sa kanluran ng sudan. - Natalo ang Songhai Songhai Huling makapangyarihan na imperyo - Sunni Ali- Nanguna sa paglaya ng songhai mula sa mali at siyang nagpasimula sa pagpapalawak ng imperyo. GREECE - Lungsod- Estado ( City- State)

- Estado (Government, Teritoryo, People at Soverinian) Polis- Katawagan sa mga pamayanan sa sinaunang Greece. Acropolis- Pinakamataas na lugar sa isang polis. Agora- Lugar na pinagtitindahan o pinatitipunan ng tao. Athens- Isip ang pinapayaman. Sparta- Katawan ang pinapalakas. Relihiyon - Oracle- Pahayag mulas sa diyos - Polytheism - Naniniwala sa maraming diyos - Walang pagsasamba at pagtakot - Upang mabigyan ng explanasyon ang mga bagay - Sakripisyo dahil may kailangan

DIGMAANG PERSIANO/ GRIYEGO AT PERSIANO Sanhi Pagpapalawak ng Teritoryo Mahalagang Labanan - Marathon Darius (Pheidippides- messenger ng pagkatalo) - Thermopylae Xerxes (Leonidas at 300 na sundalo) - Salamis Tuluyang nasugpo ang imperyong Persia Epekto Pagkaroon ng kasunduan at Pagpapaunlad ng kultura Delian League - Pagkakasundo - Alyansa ng mga lunsod estado sa asya manor at mga pulo sa aegan kung saan ang Athens ang nagsilbing pinuno. THE GLORY THAT WAS GREECE Helas- Ang tawag sa Greece Hellenic- Ang tawag sa kultura Pilosopiya - Philo- Love - Sofia- Wisdom - Sa pamamagitan ng saliksik at pagtanong. Maaring tumukoy sa pananaw o paniniwala sa isang particular na bagay.

Athena

 Agham

Literatura

Teatro

Agrikultura

ALEXADER NA DAKILA Kasaysayan ng Greece Golden age ng Athens -Pericles Epidemic ang pagkamatay - Pinuno ng Athens Digmaan ng Peloponnesian - Digmaang naganap sa pagitan ng mga polis ng athens at spartan na sinasabing bunga ng pangamba ng mga saprtan sa patuloy ng mga Athenian. - Oligarkiya 30 tyrants Macedonian -Kaharian sa bahanging hilaga ng Greece na nagsimula ng pananakop laban sa mga lungsod- estado ng Greece sa pangunguna ni Philip II. Alexander the Great Anak ni Phillip II at Guro ni Aristotle Phillip II -Matagumpay na nasakop ang mga polis ng Greece at tinatag ang league of Corinth.

 League of Corinth - Pamumuno ni Phillip 11 sa lahat ng city state ng Greece. Alexander the Great - Anak ni Phillip II at nagpatuloy sa pamumuno ng kanyang ama matapos ang pagpaslang sa huli Hellenistic- Parang Greek at Uri ng kultura ng mga greek. Mga Pangunahing Heneral ni Alexander -Antigonus Europe at ibang Asia - Ptolomy Egypt - Selecus Asia Resulta ng Pananakop- Paglaganap ng Kultura sa ibang lugar. Koine- Bersyon ng wikang Greek na ginagamit ng mga nasakop na lugar. Agham at Pilosopiya

THE GRANDUER THAT WAS ROME Ilog Tiber- ilog kung saan malapit dito ay umusbong ang sinaunang Rome. Roma - Panahon ng pagsisimula - Panahon ng Republika - Panahon ng Imperyo Aenid- Pinakilalang alamat - Aeneas- Trojan na naglakbay mula sa Troy hanggang sa kinalalagyan ng Rome. - Dido Nakilalang prinsesa - Sumpa- Punic War - Dido vs. Aeneas - Lavinia Prinsesa ng latin at asawa ni aneas Descendants Romulus at Romus- itinapos sa ilog at nagalaga ng she wolf - Nagtatag sa rome - Romulus ang maghari dahil sa mga ibon - Etruscan- Pangkat ng tao mula sa hilaga ng Italy na unang namahal sa Roma - Gladitorial Battle Lucretia Paggagahasa ng Hair - Ang pag gahasa ay hudyat ng laban sa pagitan ng Romans at Etruscan Aristokrata- namamahala na mula sa mataas na antas ng lipunan Consul- isang taon lamang - Namumuno sa sundalo at pamahalaan - Dalawang patrician

- Check and Balance Senado 300 kasapi - Pinakamakapangyarihang sangay - Mataas na antas ng lipunan Diktador Ang consul ay magiging isa - Pagkatapos ng 6 months, babalik ang consul Asembly galing sa grupong plebian at pagoasa ng batas Ulto- I forbid/ Pagtutol Digmaang Punic- serye ng mga digmaan sa pagitan ng Rome at ng lungsod ng Carthage na tonesia ngayon. 1. Unang Punic War - Pag aagawan sa sicily - Natalo ang Carthage; Pinagbayad ng malaking halaga 2. Pangalawang Punic War - Hannibal- Punong military - Pagsakop ng Carthage sa Roman Empire - Scipio- Natalo si Hannibal - Scipio- Dagdag na pangalan - Heneral na tumalo sa Cathaginian Tiberius Gracchus- Paglilimita sa lupaing maaring ariin ng isang romano sa 300 acres - Ang matitira ya kukunin ng pamahalaan at ipapamahagi sa mga nahihirap Gaius Gracchus Pagbibigay ng karapatan sa mga taong masakop ng rome na maging mamayanan o citizen - Pagbibigay karapatan sa mga middle class na maging mga jury. Julius Ceasar- Namumuno sa Gaul (France)(Nasakop ng Romans) First triumverate - Julius Ceasar ( West)- Kapangyarihan ng Consul - Pompeu (East) - Crassus Boutus at Cassius- Pumatay kay Julius Ceasar - March 15 ( Ides of March) Second Triumverate - Octavian- ampon; - Mark Anthony - Lepidus- Pumatay sa mga taong pumatay kay Julius Ceasar - Natalo ang dalawa at nagpakamatay si Mark Anthony at Cleopatra Ovctavian- Kinuha ang mga titulong Banal at Imperator - Imperator- Matagumpay na Heneral - Pax Romana- Roman Peace (Pax- Diyos ng Kapayapaan) Pilosopiya - Stoicism (Zeno)- Plano para sa lahat Literatura - Virgil Aenid Arkitektura - pag gamit ng disenyong Doric, Ionic at Corinthian - Ideya ng arko o arc at dome

 Relihiyon - ginaya ang mga diyos

Tiberius- descendant ni Augustus Caligua- Sira ulong heneral Nero- ipinasunog ang roma upang magkaroon ng bagong lungsod Nerva- pagpili sa talino hindi dahil sa anak 5 good emperors - Trojan - Hadrian - Pius - Marcus Aurelius - Nerva 2 estratihiya - rasyon (pagbigay ng pagkain) - entertainment (gladiatorial fight) Suliraning Internal - Pagliit ng populasyon - Paghina ng ekonomiya - Kawalan ng pagmamalasakit at katapatan ng mga mamayanang sundalo Suliraning Eksternal - pananakop ng mga barbao

Minerva Mars

 Mga Barbaro 1. Goth (Visigoth, Astrogoth) 4. Odoacer- Umagaw sa 2. Han ( Atilla the Hun) kapangyarihan ni Romulos 3. Vandal- Vandalism Augustus PAGKAKAHATING PANGKASAYSAYAN 1. Sinaunang panahon ( Acient times) SIMULA: Mesopotamia PAGTAPOS: Barabaro sa Rome 2. Gitnang Panahon 3. Makabagong panahon Sinaunang Panahon Silangan/ Oriental Kanluran/ Western -Mesopotamia Greece -Egypt -Rome -India -China SPIRITUAL HUMANISTIC Diocletian- nagpasya na hatiin ang Roma sa dalawang bahagi na silangan at kanluran Constantine- Nagisa ulit. Naging the great. Christianismo Ceasar- nagsisilbing kapalit ng huling emperador Papa- Supreme pontiff - College of cordinance ay tagapaghalal ng papa Constantine- Ipinahintulot Kristianismo sa kabuuan ng Imperyo. IN HOC SIGNO Council of Nicea- Ang rason kung bakit may ganito ay kay arius at ang arianism. Nasunog ang rome sa kasalanan ni Nero at ibinintang sa mga Kristiyano, Pinakain sa mga leon. Theodosius- ginawang opisyal na relihiyon ang imperyong Romano ang kritiyanismo. Pangunahing sentro ng kristiyanismo -Antioch -Rome Bishop- Ang namumuno (Peter) -Jerusalem -Constantinople Petrine Doctrine- ipinagkatiwala kay Pedro ang susi. Orthodox Church- Western- Pinuno ng Constantinople Schism- Pagkakahati ng isang pangunahing grupong panrelihiyon, karaniwan ay batay sa pagkakaiba sa paniniwala o gawi. Pagkakahati - Roman Catholism - Eastern orthodox Imperyong Byzantine- Nakasentro sa Constantinople at hango sa dating pangalan ng Byzantium. Pangangasiwa ng Imperyo Pagbagsak Diplomasya- Pagsusuhol

 KONTRIBUSYONG BYZANTINE Justinian Code- koleksyon ng mga batas na ipinatupad sa Imperyong Byzantine. Mga likhang sining - Mosaic- Larawang nilikha mula sa mga maliit na bagay na makukulay - Icon- Larawan ng mga kinikilalang banal ni Kristo Iconoclasm- Kilusan sa paggamit ng mga larawan ng mga santo at iba pang mga kinikilalang banal BANAL NA IMPERYONG ROMAN - Pagtangkang buhayin muli ang bumagsak na imperyo romano Mga Barbaro Visigoth- Spain Osthrogoth- Italy Frank- France SIMBAHANG KATOLIKO Franks- Pinakamatagumpay sa lahat ng mga barbaro sa europa at pinamunuan ni Clovis ng Merovingian Dynasty Mayor of the Palace- posisyong ibinigay ng haring Frank sa isang indibidwal na tagapangasiwa ng kaharian. Nagsilbing Mayor - Pepin - Charles the Martel - Pepin the Short Charlemagne- Kabilang sa Carolingian - Carolus Magnus (Charles the great) - Kinaroonan bilang Holy Roman Emperor ni Louis II Louis- anak ni Charlemagne at nagsilbing kahalili niya bilang emperadir Mga anak ni Loius II -Charles the Bald Pananalakay ng - Lothair Viking at Muslim -Loius II Ottoman Turks- nagbigay wakas PAMUMUHAY SA GITNANG PANAHON sa Byzantine Empire Pulitika Feudalismo- Military/ Pampulitika - Panginoon- ipinamimigay ang lupa kapalit ng pagsisilbi - Vassal- Taong binibigyan ng lupain Castle -Moat- katubigan sa tabi ng castle - Manor- Lupain sa paligid - Pesante- tawag sa serf - Agrikultura ang pangunahing trabaho Ekonomiya Manoryanism- sistemang ekonomiya Relihiyon Maimpluwensyahan dahil ito ay panahon ng relihiyon Excommunication- Pagtatakwil ng isang tao galling sa simabahan Heresey- Kaso sa simbahan Guild- samahan ng mga artisan at mangangalakal Apprentice- Paghanap ng master. Journey Man- Babayaran sa bawat pagtrabaho Master- satisfy ang ibang master

 RENAISSANCE - Pag unlad sa kultura ng mga tao - Rebirth o ipinanganak mula ang sinning at kultura ng mga greek at roman - Pagkabuhay ng interes sa mga klasiko ng mga greek at roman Humanism- pag aaral sa mga klasiko ng mga Greek at Roman Humanist- Indibidwal na nag aaral ng mga klasiko ng mga Greek at Roman

Liberal na pag iisip- Epekto ng Renaissance Rebolusyon- Malawakan o Radikal na Pagbabago Repormasyon- kilusan tungo sa pagbabago sa aspektong panrelihiyon ng Europa. Mga Rebolusyon Panrelihiyon, Kolonyal, Siyentipiko, ntelektwal, Pulitikal, Industriyal PANRELIHIYON Martin Luther- Mongheng instrumental sa pagusbong ng pananampalatayang protestantismo sa Europa. Indulhensya- Pagpapatawad ng kasalanan sa pamamagitan ng mga mabubuting gawa 95 theses- Argumento ni Luther laban sa simbahang katoliko Frederick the Elector- Nagtago kay Luther sa isang kastilyo niya Kontra- Repormasyon- tugon ng simbahang katoliko sa kiluasang repormasyon ni Luther KOLONYAL

SIYENTIPIKO

Bartholomew

INTELLEKTWAL Philosophes- katawagan sa mga pilosopo at kritikong panlipunan sa France

Nicolaus C

Galileo Ga mas Hobbes

PULITIKA Stomp Act- Nagpapataw ng buwis sa mga babasahin at iba pang materyales na gawa sa papel Townshend- Batas na nagtataas ng presyo ng mga pang Intolerable Acts Pagsasara ng Daungan ng Massachusetts Pagwawakas sa pamahalaan ng Massachusetts Paglilitis sa mga opisyal na nagkasala sa Britain Continental Congress- Pagkahalal kay George Washington araw araw (AMA NG USA) Declaration of Independence- July 4 1776 Treaty of Paris- Pagbibigay kalayaan sa mga Amerikano Mga Bunga Federalismo- ang kapangyarihan ay nahahati sa isang pamahalaang sentral at mga state Seperation of Powers- (L, J, E) Rebulusyong Frances government. Rebulusyong Frances

n LockeIsaac
France bago

New

taire

Guillotine- inimbento ni Joseph Guillotine Mga Sanhi Absolute Monarchy- sistemang pampamahalaan sa ang malawakang rebolusyon dito Mga Estado - First State: PARI - Second State- MAHARLIKA - Third State- MIDDLE CLASS ( Pesante at iba pang mayayanan)

Andreas V

W illiam Ha

 Estates- General- Pagpupulong ng mga kinatawan galling sa 3 estado National Assembly- Binuo ng 3rd estate bunga ng diskriminasyon Mga Bunga - pagpapalit ng pamahalaan patungong sistemang republika National Convention- asembleya ng France sa panahon ng rebolusyon na nagtatag ng unang republika ng bansa Reign of Terror- Pinangunahan ng Grupong Jacobin sa pamumuno ni Maximillian Robespierre Mga monarkong sumailalim sa bitay gamit ang guillotine - Louis XVI at Marie Antoinette Directory- Humalili sa national convention Napoleon Bonaparte- Bagong hari; Inagaw ang kapangyarihan ng directory UNANG DIGMAANG PANDAIGDIG Ang Sanhi Nasyonalismo - Pagmamahal sa bayan - Ideya ng pagiging kabilang sa isang particular na lahi/ bansa - 2 bansang nabuo: Italy at Germany Italy - Walang italy dati - Bumubuo sa Italy: Sardinia, Sicily, Tuscany, Venetia, Lombardy, Papal States

iuseppe Mazzini
Fraternity- kapatirang kumikilala at humihikayat sa kahusayang akademiko Pangunahing Alyansa - Triple Alliance - Triple Entente ( France, Great Brittain, Russia) Salik na nakakaapekto sa pagsiklab ng unang digmaang pandaigdig - Nasyonalismo - Militarismo - Alyansa Hunyo 28 1914- Pagpaslang kay Archduke Francis Ferdinand na tagapagmana ng korona ng Austria- Hungary. Deklarasyon ng digmaan

Germany - German confederation at Prussia

amillo C avour

iuseppe G aribaldi At

Austria-Serbia, Germany- Russia, Germany- France, Germany Belgium French Warfare- sistema ng pakikidigma Central Powers Germany, Austria- Hungary, Ottoman Empire, Bulgaria Allied Powers France, Great Brittain, Russia, United States Nobyembre 11, 1918 - Paghinto sa lahat ng labanan Kasunduan sa Versailles - kusunduang pangkapayapaan sa pagitan ng Germany at mga miyembro ng Allied Powers League of Nations - naglalayong maiwasan ang pagkakaroon ng isa pang digmaang pandaigdig Nilalaman ng Kasunduan sa Versailles - Demilitrasasyon- pagbabawal sa anumang pagpapalakas ng kanyang aspektong pang military - Bayad pinsala sa makakahanp ng 33 M. - Pagbabawas ng kolonya ng germany at pagakawala ng kanyang mga dating kolonya IKALAWANG DIGMAANG PANDAIGDIG Allied Forces Great Brittain, USA, France Axis Forces Germany, Italy, Japan Simula Germany -pananakop sa Poland ( Septyembre 1, 1939) - Blitzkriegrieg ( Lightnin war)- mabilis na pagsakop Luft Waffe- Air Forces ng Germany Benito Musallini ( Italy)- Pinuno ng italy Italy- pananakop sa Ethiopia, Isang Bansa sa Africa Japan- Pagkuha ng Manchuria mula sa China - Pagbomba sa Base Militar ng USA sa Hawaii noong Dec. 7, 1941 - Dec. 8, 1941 ay ang pagsakop sa Asya Greater east properity spehere- bilog na nagsasabi kung sino ang sasakupin Dec. 8, 1941- Deklarasyon ng digmaan sa gitna ng US at Japan 1939- 1944- Pagwagi ng Axis Forces D- day- Normandy- Invitation of Europe of the Allied Forces 1945- Suicide ni Hitler; Pagkatapos ng digmaan sa Europe July 9, 1945- Nuclear Bombing sa Nagasaki September 2, 1945- Pagkatapos ng digmaan sa Asya

 MARAMING NAMATAY UN NA, HINDI LEAGUE OF NATIONS SISTEMATIKONG PAGPATAY SA MGA JEWS NG MGA GERMANY CONCENTRATION CAMPS. Tawag dito ay Hollocust.