Drejtesia Kushtetuese Dhe Roli I Saj Ne Mbrojtjen e Te Drejtave Te Njeriut

Drejtesia Kushtetuese dhe Roli i saj ne Mbrojtjen e te Drejtave te Njeriut a) b)
Parathenie.
Ky punim trajton rolin qe ka luajtur dhe ka Gjykata Kushtetuese pr mbrojtjen e te drejtave te njeriut, pr nj periudhe dhjete vjeare. Ne nj vshtrim te prgjithshm trajtohen risit qe solli Kushtetuta e vitit 1998 jo vetm ne ket institucion kushtetues , por ne vete thelbin e te drejtave te njeriut , me konkretisht ne garantimin e tyre, si nj element kryesor pr evidentimin e ekzistencs se shtetit te se drejts. Ky tekst sht hartuar duke u bazuar ne burime te shumta , me konkretisht ne vendimet te natyrave te ndryshme , qe Gjykata Kushtetuese ka marre gjate ksaj dekade, ne jurisprudencn e Gjykats se Strasburgut ne lidhje me nj proces te rregullt ligjor , ne aktet ligjore qe jan ne fuqi ne Republikn e Shqipris dhe sigurisht ne punimet e realizuara nga juristet me ne z te Shqipris. Sigurisht falnderoj ne mnyre te veante udhheqsen dhe pedagogen time Dr.Oriona Mucollari pr gadishmerine dhe ndihmsen e saj ne do kohe , pr do pengese qe kam hasur gjate realizimit te ktij punimi.
Tabela e lendes
Shkurtime ......................................................................................................2
Parathenie ....................................................................................................................3
Hyrje .................................................................................................................. .....7 Veshtrimi Historik. ........................................................................................8 Kreu 1 Gjykata Kushtetuese dhe te Drejtat e Njeriut...............................................10 Perberj a dhe kompetencat e Gjykates Kushtetuese......................................11 Te Drejtat dhe Lirite Themelore ..................................................................15 Kufizimi i te drejtave .....................................................................................17 Konventa Evropiane ...................................................................................19 Gjykata Evropiane dhe Gjykatat vendore ....................................................21 Kreu2 Procesi i Rregullt Ligjor ..............................................................................23 Neni 6 i Konventes Evropiane ....................................................................27 Kreu 3 Parimet. .............................................................................................................. ..........29 Hyrje ...........................................................................................................30 Parimi i Ligjshmerise ..................................................................................31 Prezumimi i Pafajesise ................................................................................34 Liria e presonit. ...........................................................................................36 Parimi i Barazise se Armeve .........................................................................................3 Gjykimi brenda afatit te arsyeshem ..............................................................39
Drejtesia Kushtetuese dhe Roli i saj ne Mbrojtjen e te Drejtave te Njeriut
Reformatio in peius .......................................................................................41 E drejta e aksesit ne gjykate ...........................................................................43 E drejta per te marre njoftim .........................................................................45 Administrimi i provave ....................................................................................47 Ekzekutimi i vendimit....................................................................................51 Gjykimi publik. .............................................................................................53 Gjykate e krijuar me ligj ...................................................................................54 Pavaresia e gjykatave......................................................................................55 Paanshrneria e gjykatave .............................................................................56 Ne bis in idem ............................................................ 59
Kreu 4 E drejta e mbrojtjes dhe e ankimit.. ...............................62 Sigurimi i mbrojtjes ................................................................63 Garancite proceduriale per te pandehurin ......................64 Mbrojtesi ........................................................................65 Akti1 .. per aqesinnt .......................................................... f: .. ' 69 . 1 Mbrojtja gjate hetimeve paraprake ..........................................70 Gjykimi ne mungese ...............................................................74 E drejta e avokatit per ankim ................................................. 75 Mbrojtja e te pandehurve ne bashkepunim .............................77 Mbrojtesi i caktuar ..................................................................79 Mbrojtja e te pandehurve te mitur. ......................................... 81 E drejta e ankimit. ...................................................................83 Ankimi 86
3
Perfundim ................................................................................91
Shenimet bibliografike......................................................... 92

c) e) d)
Hyrje
E drejta prben bazn dhe kufijt e veprimtaris te shtetit tonel. Neni 116 I Kushtetuts rendit aktet normative, te cilat kane fuqi ne te gjith territorin e Republiks se Shqipris. Ne krye te hierarkis qndron Kushtetuta, ligji themelor i shtetit tone. Kshtu qe ligjet dhe aktet e tjera themelore duhet te jene ne prputhje me te. Ato dalin ne baze dhe pr zbatim te saj dhe nuk mund te jene ne kolizion me dispozitat kushtetuese. Eprsia e Kushtetuts mbi t gjitha aktet e tjera normative sht nj postulat ne do shtet juridik2. Ajo sanksionon bazat pr themelimin dhe funksionimin e shtetit tone si dhe parashikon parimet baze te rendit tone ligjor3. Ne nj kndvshtrim tjetr Kushtetuta konsiderohet nj lloj "kontrate ", e cila lidhet ndrmjet shtetasve dhe pushtetareve4. Pr analogji me kontratat e zakonshme edhe ne ket kontrate parashikohen te drejta dhe detyrimet qe palt kontraktuese duhet te prmbushin. Rrjedhimisht ajo garanton te drejtat dhe lirit themelore te shtetasve dhe nj qeverisje efektive pr nj shoqri demokratike. Nj parim kryesor i shtetit tone sht edhe "ndarja dhe balancimi i pushteteve 5". Kushtetuta parashikon bazat pr themelimin dhe funksionimin e secilit prej tyre. Pushteti gjyqsor parashikohet ne nj re te posame ne mnyre lakonike duke i lne vend pr nj rregullim me te detajuar ligjit organik. Nj vend te veante te ndare nga pushteti gjyqsor ndodhet nj institucion tjetr kushtetues, Gjykata Kushtetuese.
1) Neni 4 I Kushtetuts se Shqipris 2 ) Luan Omari "Shteti i se Drejts" fq 185 3 ) Neni 3 I Kushtetuts parashikon se Pavarsia e shtetit dhe trsia e territorit te tij, dinjiteti i njeriut, te drejtat dhe lirit e tij, drejtsia shoqrore, rendi kushtetues, pluralizmi, identiteti kombtar dhe trashgimia kombtare, bashkjetesa fetare si dhe bashkjetesa dhe mirkuptimi i shqiptareve me pakicat jan baza te ktij shteti, i cili ka pr detyre t'i respektoje dhe t'i mbroje. 4)Aurela Anastasi " E Drejta Kushtetuese" fq23 5) Neni 7 I Kushtetuts: Sistemi I qeverisjes bazohet ne ndarjen dhe balancimin ndrmjet pushteteve ligjvns, ekzekutiv dhe gjyqsor,
f) h) g)
Vshtrimi historik
Prmbysja e regjimit komunist qe u pasua nga vendosja e regjimit demokratik shkaktuan ndryshime rrnjsore ne historin e shtetit shqiptar dhe te institucioneve te tij. Drejtimi demokratik i shtetit krkonte kryerjen e nj reforme institucionale te thelle, e cila duhet t'i hapte rruge shndrrimeve demokratike pr ndrtimin e shtetit te se drejts dhe respektimit te drejtave te njeriut6. Parimet themelore qe udhhoqn kto ndryshime demokratike u shpallen fillimisht me ligjin nr. 7491 dt. 29.04.1991 Pr dispozitat kryesore kushtetuese, me pas me ligjin nr. 7561 dt. 29.04.1992 Pr disa ndryshime e plotsime ne ligjin nr. 7491 dt. 29.04.1991 pr dispozitat kryesore kushtetuese. Kshtu qe garancit minimale pr mbrojtjen e te drejtave te njeriut u shndrruan ne detyrn kryesore te shtetit ligjor. Ne ket kontekst, rendsi thelbsore ne garantimin dhe respektimin e te drejtave dhe lirive kryesore te njeriut, paraqesin, rikrijimi i Institutit te Avokatis ligji nr 7541 dt 18.12.1991), miratimi i ligjit "Pr te Drejtat dhe Lirit themelore te individit"(nr 7692 dt 31.03.1993) si dhe krijimi i Gjykats Kushtetuese u sanksionua ne Ligjin Kushtetues, si nj nga institucionet me te rndsishme pr garantimin e rendit te ri kushtetues qe po instalohej ne Shqipri. Ligji kushtetues.nr. 7561, date 29.04.1992 Pr dispozitat kryesore kushtetuese mbi baze te cilit u krijua dhe Gjykata Kushtetuese krkonte nxjerrjen e akteve te tjera pr rregullimin e veprimtaris se saj. Me 15.07.1998 Kuvendi miratoi ligjin nr. 8373 Mbi organizimin dhe funksionimin e Gjykats Kushtetuese te Republiks se Shqipris, i cili krijoi nj baze ligjore pr heshtjet e veprimtaris se Gjykats Kushtetuese. Ne 28.11.1998 hyri ne fuqi Kushtetuta e Shqipris, ne te ciln parashikoheshin ndryshime ne mnyrn e caktimit te antareve te Gjykats Kushtetuese, te Kushtetuta e re krkonte nxjerrjen e akteve ligjore ne zbatim te saj. Si rrjedhoje e ksaj, me 10.02.2000 Kuvendi miratoi ligjin nr. 8577 "Mbi organizimin dhe funksionimin e Gjykats Kushtetuese te Republiks se Shqipris". Si konkluzion mund te themi se veprimtaria e Gjykats Kushtetuese, nga momenti i krijimit deri me sot, sht zhvilluar ne dy linja te ndryshme. Ne fillim ajo ka funksionuar ne baze te Dispozitave Kryesore Kushtetuese, ndrsa me vone pr shkak te ndryshimeve ligjore, sipas Kushtetuts se re dhe ligjit pr Gjykatn Kushtetuese. Qe nga krijimi i saj Gjykata Kushtetuese ka dhne vendime te natyrave te ndryshme duke u shprehur pr kushtetutshmrin ose jo te normave ligjore apo akteve normative te institucioneve Qendrore dhe vendore, interpretimin e Kushtetuts, parimet kushtetuese pr nj proces te rregullt ligjor. Duke u bazuar ne konkluzionin e msiprm do te bjm nj krahasim te shkurtr ne
Drejtesia Kushtetuese dhe Roli i saj ne Mbrojtjen e te Drejtave te Njeriut lidhje me rregullimin ligjor te ksaj gjykate sipas akteve te ndryshme ligjore qe ishin ne fuqi ne kto periudha te ndryshme. Nj vshtrimi historik te zhvillimit te juridiksionit qe ka pasur dhe ka sot Gjykata Kushtetuese ne mbrojtjen e te drejtave themelore te njeriut vzhgojm qe Kushtetuta ne fuqi solli nj kufizim ne lidhje me mbrojtjen e tyre. Ne Ligjin Kushtetues te vitit 1992 rekursi parashikohej pr te gjitha te drejtat themelore te njeriut, nj parashikim ky jo i prsritur ne Kushtetutn e viti 1998. Sipas saj, mund re behet rekursi individual ne Gjykatn Kushtetuese, vetm nse sht shkelur e drejta pr nj proces te rregullt ligjor7. Ky ndryshim sht bazuar ne iden e gabuar se, meq do e drejte e individit shqyrtohet nga gjykatat e zakonshme, mjafton vetm rekursi kushtetues pr kontrollin e se drejts pr nj proces te rregullt ligjor, qe nnkupton procesin gjyqsor, qe te drejtat e tjera themelore te mund te sigurohen. Ne te vrtet, procesi i rregullt ligjor sht vetm nj nga te drejtat e individit qe lidhet me rregullsin e gjyqit te zakonshm dhe nuk mund te shrbeje pr te siguruar te drejtat e tjera8. Sipas Ligjit Kushtetuese te vitit 1992, Gjykata kushtetuese mund te vihej ne lvizje edhe kryesisht, gj qe ndryshoi ne Kushtetutn e vitit 1998. Sipas saj Gjykata Kushtetuese mund te vihej ne lvizje vetm ne baze te krkess se paraqitur nga subjektet e prcaktuar ne Kushtetute9.
6) l 7) Neni 131/fi Kushtetuts parashikon : gjykimin prfundimtar te ankesave te individve pr shkeljen e te drejtave te tyre kushtetuese pr nj proces te rregullt ligjor, pasi te jene shteruar te gj itha mjetet juridike pr mbrojtjen e ktyre te drejtave. 8 ) Kristaq Traja "Drejtsia Kushtetuese" fq 263 9)Neni 134 I Kushtetuts parashikon se Gjykata Kushtetuese mund re vihet ne lvizje vetm me krkesn e a)presidentit b)Kryeministrit c)jo me pak se nj te pests se deputeteve 9)Kryetarit te Kontrollit te Larte te shtetit dhe do gjykate sipas rastit te nenit 145 pika 2 dh)Avokati i Popullit e)organet e qeverisjes vendore e)organet e bashksive fetare f) partit politike dhe organizatave te tjera g) individt.
i) j)
GJYKATA KUSHTETUESE DHE TE DREJTAT E NJERIUT

k)
'
Prbrja dhe kompetencat e Gjykats Kushtetuese

Neni 125 i Kushtetuts parashikon prbrjen e saj prej 9 anetaresh10 .Pr emrimin e tyre ekziston nj procedure specifike ku ndrthuren dy institucione kushtetuese te pavarura, si Kuvendi dhe Presidenti ku roli i gjithsecilit sht unik dhe plotsues i njeri tjetrit. Ne rast te
Drejtesia Kushtetuese dhe Roli i saj ne Mbrojtjen e te Drejtave te Njeriut nj mungese propozimi pr gjyqtare nga ana e Kreut te Shtetit, Kuvendi nuk mund te prmbush nj veprim te tille te parashikuar ne mnyre eksplicite ne kompetence te Presidentit te Republiks, Kryetari i Gjykats Kushtetuese emrohet nga radht e antareve te gjykats nga Presidenti i Republiks, me plqim te Kuvendit. Kushtetuta garanton edhe pavarsin e ksaj gjykate. Ajo sht e pakontrollueshme nga ndonj pushtet dhe ashtu si sht parashikuar edhe ne nenin 124 te Kushtetuts "Gjykata gjate ushtrimit te funksioneve te saj i nnshtrohet vetm Kushtetuts ligjit themelor te shtetit tone. Kjo pavarsi sht sanksionuar edhe ne nenin 3 te ligjit "Pr Organizimin dhe Funksionimin e Gjykats Kushtetuese". Sipas tij, ajo gzon pavarsi te plate organizative, administrative e financiare pr realizimin e detyrave te caktuara ne Kushtetute dhe ne ket ligj. Pavarsia e Gjykats Kushtetuese varet nga mnyra e emrimit te antareve te saj (shih me sipr, nga imuniteti qe gzojn ata si dhe nga kohzgjatja e mandatit te tyre zyrtar.
10 Neni 7 I ligjit per organizimin dhe funksionimin e Gjykates Kushtetuese, parashikon se: 1. Gjykata Kushtetuese perbehet nga 9 anetare, te cilet emerohen nga Presidenti i Republikes me pelqimin e Kuvendit. 2. Gjyqtaret ernerohen per 9 vjet, pa te drejte riemerirni, nga radhet e juristeve me kualifikim te larte dhe me pervoje pune jo me pak se 15 vjet ne profesion. 3. Perberja e Gjykates Kushtetuese perterihet do 3 vjet ne nje te treten e saj, sipas procedures se caktuar ne kete ligj. 4. Kryetari i Gjykates Kushtetuese ernerohet nga radhet e anetareve te saj nga Presidenti i Republikes, me pelqimin e Kuvendit, per nje periudhe prej 3 vjetesh, me te drejte riemerimi brenda mandatit te gjyqtarit
l)
Imuniteti i Gjyqtareve
Sipas ligjit, (neni 16) Gjyqtaret e Gjykats Kushtetuese gzojn paprekshmri pr gjate ushtrimit te veprimtaris se tyre. Gjyqtaret e Gjykats Kushtetuese nuk mbajn prgjegjsi ligjore pr mendimet ose votn e shprehur pr ceshtje ne shqyrtim. Ai (gjyqtari) nuk mund te ndiqet penalisht pa plqimin e Gjykats Kushtetuese, dhe mund te ndalohet ose te arrestohet vetm ne qofte se kapet ne kryerje e sipr te nj krimi ose menjher pas kryerjes se tij. Ne ket rast, organi kompetent njofton menjher Gjykatn Kushtetuese dhe ne se kjo e fundit nuk jep plqimin brenda 24 orve pr drgimin ne gjykate te gjyqtarit te arrestuar, organi kompetent sht i detyruar ta liroje at.
Mandati i Gjyqtareve
Mandati i gjyqtarit te Gjykats Kushtetuese fillon nga data e betimit dhe mbaron ne datn e njjte te atij muaji, prve rasteve kur Kushtetuta parashikon ndryshe. Neni 9 i ligjit parashikon rastet e mbarimit te mandatit. Mandati i gjyqtarit te Gjykats Kushtetuese mbaron kur: a) b) c) d) e) dnohet me vendim te forms se prere pr kryerjen e nj krimi; nuk paraqitet pa arsye ne detyre pr me shume se 6 muaj mbush moshn 70vje; jep dorheqjen; me vendim gjyqsor te forms se prere deklarohet i paafte pr te vepruar.
Mbarimi i mandatit te gjyqtarit duhet te deklarohet me vendim te Gjykats Kushtetuese. Kompetencat e ksaj gjykate parashikohen ne mnyre eksplicite ne Kushtetute, Kjo gjykate cilsohet si "gardiane" e Kushtetuts dhe realizon interpretimin prfundimtar te saj. Ajo shqyrton pajtueshmrin e ligjit me Kushtetutn ose me marrveshjet ndrkombtare, pajtueshmrin e akteve normative te organ eve qendrore dhe vendore me Kushtetutn dhe marrveshjet ndrkombtare; mosmarrveshjet e kompetencs ndrmjet pushteteve, si dhe ndrmjet pushtetit qendror dhe qeverisjes vendore; kushtetutshmrin e partive dhe organizatave te tjera politike; shkarkimin nga detyra te Presidentit te Republiks; ceshtjet qe lidhen me zgjedhshmrin dhe papajtueshmrin ne ushtrimin e funksioneve te Presidentit, te deputeteve dhe me verifikimin e zgjedhjes se tyre; kushtetutshmrin e referendumit dhe verifikimin e rezultateve te tij; gjykimin prfundimtar te ankesave te individve pr shkeljen e te drejtave te tyre kushtetuese pr nj proces te rregullt ligjor.
Paraqitja e kerkeses
Krkesa ne Gjykatn Kushtetuese paraqitet ne forme te shkruar ne gjuhen shqipe, qarte e kuptueshm, ne aq kopje sa jan pjesmarrsit dhe duhet te prmbaje: a)emrin e gjykats prpara te cils paraqitet; b)emrin, mbiemrin , vendbanimin ose vendqndrimin e krkuesit; c)emrin, mbiemrin , vendbanimin ose vendqndrimin e subjekteve te interesuara; c)objektin e krkess; d)prmbajtjen e krkess dhe parashtrimin e shkaqeve; dh) treguesin e dokumenteve dhe mjeteve te tjera provuese qe shoqrojn krkesn; e) nnshkrimin e krkuesit ose te prfaqsuesit te tij. Sigurisht krkesat qe paraqiten ne Gjykatn Kushtetuese nuk prjashtohen nga afatet e parashkrimit . Sipas ligjit "Pr organizimin dhe funksionimin e Gjykats Kushtetuese te Republiks se Shqipris" afati i paraqitjes se krkess ne lidhje me pretendimet pr antikushtetutshmerine e vendimeve te dhna nga instancat e tjera gjyqsore, sht 2 (dy) vjet nga konstatimi i shkeljes11. E rndsishme sht evidentimi i vlers qe kane vendimet e Gjykats Kushtetuese. Kto vendime kane fuqi detyruese te prgjithshme, pra kane autoritetin absolut te gjs se gjykuar dhe prodhojn efekte "erg omnes ", pr te gjith, si organet ashtu edhe personat. Ato prbejn jurisprudencn kushtetuese dhe si rrjedhim kane efektet e forms se prere12. Efekti i ktyre vendimeve sht sanksionuar ne nenin 77 te Ligjit "Pr organizimin dhe funksionimin e Gjykats Kushtetuese te Republiks se Shqipris", Kjo dispozite parashikon se vendimet e gjykatave te do shkalle, te cilat shfuqizohen nga Gjykata Kushtetuese, nuk kane fuqi juridike qe nga asti i marrjes se tyre. 1
111 Neni 30 i ligjit "Pr Organizimin dhe Funksionimin e Gjykats Kushtetuese
12 Vendimi I GJK nr 507.02.2001 11
m)
Pra vendimi i gjykats shkakton nj pavlefshmri relative "ex nunc"dhe jo absolute "ex tunc" Vendimet e Gjykats Kushtetuese kane fuqi prapavepruese kur: 1. vendimi i Gjykats Kushtetuese qe Ben interpretimin prfundimtar te Kushtetuts jepet nj dnim penal edhe gjate kohs edhe kur ai sht ne ekzekutim, 2. nse lidhet drejtprdrejt me zbatimin e aktit te shfuqizuar 3. ndaj ceshtjeve qe jan duke u gjykuar nga gjykatat, derisa vendimet e tyre nuk kane marre forme te prere 4. ka pasoja ende te pa ezauruara te ligjit apo te aktit te shfuqizuar13 Zbatimi i detyrueshm i vendimeve te Gjykats Kushtetuese sht i garantuar ne Kushtetute, e cila ne nenin 132 dhe 145 te saj sanksionon shprehimisht ket koncept kushtetues. Vendimet e Gjykats Kushtetuese prbejn jurisprudence kushtetuese dhe pr rrjedhoje kane efektet e forcsse ligjit14. Gjykata Kushtetuese vepron si ligjvns negativ, pasi duke shfuqizuar nj norme, vendimi i saj merr fuqi te prgjithshme si do ligj shfuqizues. Asnj organ tjetr me perjashtim te vete Gjykats Kushtetuese nuk ka te drejte te vere ne diskutim vendimet e saj dhe aq me tepr te mos pranoje t'i zbatoje ato. Lenia ne vlersimin e organeve te tjera te vendimeve kushtetuese krijon precedentin e rrezikshem pr t'i mohuar ktij organi funksionin e garantit te Kushtetuts. Roli i Gjykats Kushtetuese qndron pikrisht ne fuqin detyruese te vendimeve te saj. Formulimi qe i ka dhne Kushtetuta fuqis detyruese te vendimeve te Gjykats Kushtetuese sht e vetmja mnyre e pranueshme pr zgjidhjen e drejte dhe prfundimtare te ceshtjeve me natyre kushtetuese dhe ka te beje me autoritetin e ktij organi15.
13 Neni 76 i Ligjit Per Organizirnin dhe Funksionimin e Gjykates Kushtetuese 14 Neni 81 i Ligjit per Gjykaten Kushtetuese parashikon ekzekutimin e vendimeve. 1) Keshtu qe Vendimet e Gjykates Kushtetuese jane te detyrueshme per zbatim. 2) Ekzekutimi i vendimeve te Gjykates Kushtetuese sigurohet nga Keshilli i Ministrave me anen e organeve perkatese te administrates shteterore. 3) Gjykata Kushtetuese mund te caktoje vete nje organ tjeter qe ngarkohet me zbatimin e vendimit te saj dhe, kur eshte e nevojshme, edhe menyren e ekzekutimit te tij. 15 Vendimi i Gjykates Kushtetuese ill 5, viti 2001
Ndikimi i padiskutueshm i vendimeve te Gjykats Kushtetuese sht i tille qe J U imponon te gjith organeve shtetrore, duke mos prjashtuar as gjykatat, fuqin detyruese te arsyetimit te vendimit te saj. Arsyetimi qe prdor Gjykata Kushtetuese ne vendimet e saj ka forcn e ligjit, gj qe buron nga autoriteti i ktij organi pr te thne fjaln e fundit ne ceshtjet pr te cilat te tjert tashme jan shprehur.
Te drejtat dhe lirit themelore te njeriut

Ne nenin 3 te Kushtetuts se Republiks se Shqipris jan parashikuar bazat e shtetit tone dhe nj rol vendimtar ne krijimin e shtetit te se drejts luajn "te drejtat e njeriut". Demokracia sht pushteti i shumics , par i kufizuar nga te gjitha te drejtat dhe lirit qe i takojn njerzve te veante. Pra kto te drejta jan kufij te pushtetit te shumics16. Pikrisht kto te drejta shrbejn si etalon pr vlefshmrin e se drejts pozitive dhe si kufij qe i vendosen pushtetit legjitim te shtetit17. Te drejtat e njeriut jan universale, ne ket kontekst shteti yn duke u bazuar ne parimin e sapocituara, ka ratifikuar shume traktate ndrkombtare ne kuadr te mbrojtjes se te drejtave te njeriut. Sipas ne nenit 5 te Kushtetuts "E drejta ndrkombtare sht e detyrueshme pr tu zbatuar "dhe ne nenin 116 kjo norme ndrkombtare vjen e dyta nga hierarkia e akteve. Te drejtat e njeriut jan prcaktuar si ato te drejta te patjetrsueshme dhe te lidhura ngushte me njeriun qe i gzon ato ne baze te natyrs se tij njerzore. Kshtu qe kto te drejta nuk jepen nga ligjvnsi, i cili vetm i konfirmon dhe i prcakton ato, dhe kshtu ligji nuk mundet ne asnj rast te privoje nj qenie njerzore nga te drejtat e tij themelore18.
1 6 Marek Antoni Nivicki "Rreth Konventes Evropiane" 1 7 Aurela Anastasi " E Drejta Kushtetuese"fq 57 1 8 Mbrojtja Nderkombetare e te Drejtave te Njeriut, botim i OSCEIODHIR 13
n) o)
Ne ket kontekst edhe neni 15 i Kushtetuts parashikohen se te drejtat tona jan te pandashme (lidhje te ngushte me njra tjetrn), te patjetrsueshme dhe te padhunueshme dhe qndrojn ne themel te te gjith rendit juridik. Nocioni i patjetrsueshm nnkupton se te drejtat nuk mund ti abrogohen ose mohohen individve, me prjashtim te situatave specifike dhe sipas nj procesi te rregullt ligjor. Shembull me tipik pr te pasqyruar at qe siprcituar, sht e drejta e liris, ajo mund te kufizohet vetm ne rast se individi sht shpallur fajtor ne baze te nj vendimi te dhne nga nj gjykate e krijuar me ligj si dhe ne rastet e fatkeqsive natyrore ose emergjencave publike. Ne kto raste kto te drejta kufizohen ne prpjestim me egzigjencat e situats se krijuar dhe ne prputhje me parashikimet ligjore dhe kushtetuese. Te drejtat tona jane te pandashme nenkupton se ato qofte se jane civile, politike, ekonomike, sociale dhe kulturore jane te drejta te pandashme, te patjetersueshme dhe te padhunueshme. Kjo nenkupton se permiresirni i nje te drejte lehteson progresin e te tjerave. Ne te njejten menyre dhe privimi i nje te drejte anasjelltas prek te drejtat e tjera. Neni 18 i Kushtetutes parashikon dy parime me rendesi universale: 1. parimi i 'barazise para ligjit ne te cilet sanksionohet se te gjithe jemi te barabarte para ligjit 2. parimi i mosdiskriminimit per shkaqe si gjinia, feja, raca, etnia, bindjet politike, fetare, filozofike etj Rrjedhimisht, njerzit nga vete natyra jan te barabarte ne te drejta dhe pabarazit shoqrore qe ekzistojn nuk mund te jene nj justifikim pr kufizimin e tyre. Te drejtat e njeriut konsiderohen si nj shprehje kuptimplote e raportit midis pushtetit dhe individit19. Pozicioni qe kane ne Kushtetute te drejtat dhe lirit themelore pasqyron rendsin themelore te tyre si dhe faktin qe institucionet ekzistojn per ti garantuar ato. Kufizimi i tyre mund te behet vetm ne rastet dhe rnenyrat e parashikuara ne mnyre eksplicite ne Kushtetute.
19 Luan Omari "Shteti i se Drejtes"fq286
Kufizimi i te drejtave kushtetuese

Kushtetuta parashikon garantimin e te drejtave dhe lirive themelore te sanksionuara ne kreun dy te saj. Kto garanci jan te ashtuquajturat "rezerve ligjore"dhe e siguron individin nga veprimet arbitrare te organeve shtetrore . Kjo rezerve konsiston ne dy aspekte: Se pari: vete dispozitat qe permban Kushtetuta jan garanci pr te drejtat dhe lirit themelore te individit. Se dyti : kufij mbi kto te drejta mund te vendosen, par jo ne mnyre arbitrare vetm me ligje te miratuara nga parlamenti20. Kshtu qe, kufizimi i te drejtave dhe lirive themelore mund te vendosen vetem me plotsimin e kushteve te mposhtme: 1. vetm me ligj; 2. pr nj interes publik ose pr mbrojtjen e te drejtave te tjerve; 3. ky kufizim duhet te jete ne prpjestim me gjendjen qe e ka diktuar at; 4. nuk duhet te cenojn thelbin e lirive dhe te drejtave 5. asnj rast nuk duhet te tejkalojn kufizimet e parashikuara ne Konventn Evropiane te Drejtave te Njeriut21. Paragrafi i fundit i nenit te siprcituar na pasqyron nj status te veante e ksaj Konvente, me nj vlere juridike te barabarte me Kushtetutn", e zbatueshme drejtprdrejt ne te drejtn e brendshme shqiptare. Rrjedhimisht ky parashikim prben maksimumin e kufizimeve te drejtave te njeriut dhe nj barriere kundrejt veprimeve te ndrmarra nga organet shtetrore Ndalimi i shprdorimit te te drejtave sht parashikuar edhe neni 17 te Konvents Evropiane. Ajo vendos shprehimisht se asnj shtet, grup apo person nuk mund t'i njoh vetes, ne baze te saj, te drejtn pr te ndrmarre hapa, apo pr te kryer veprime, qe synojn te shkatrrojn te drejtat dhe lirit e parashikuara ne te, apo te vendose kufizimet e tyre ne nj mase me te madhe se ajo qe parashikon Konventa. Megjithat, kufizimet e te drejtave dhe te lirive nuk mund te prdoren pr qellim tjetr nga ai qe ka diktuar vendosjen e tyre23.
Aurela Anastasi " E Drejta Kushtetuese" fq 67 Kushtetuta e Shqiperise, neni 1711,2 22 Aurela Anastasi " E Drejta Kushtetuese" fq 73 23 Shih nenin l S i Konventes Evropiane e te Drejtave
20 21
15
te Njeriut
dispozitat kushtetuese, ne pjesen e gjashternbedhjete te saj. "Masat e Jashtzakonshme" te vendosura gjate gjendjes se lufts ose gjendjes se jashtzakonshme nuk mund te kufizohen te drejtat dhe lirit te parashikuara ne nenet: 15 dhe 18 (mosdiskriminimi), 19 (shtetsia), 20 (minoritetet),21 (e drejta e jets), 24 (e drejta e liris se fes dhe e ndrgjegjes), 25 (ndalimi i torturs), 29 (mosveprimi i fuqis prapavepruese te ligjit penal), 30 ( prezumimi i pafajsis), 31 (minimumi i garancive procedurale), 32(liria e vetkriminimit), 34 (ne bis in idem), 39/1 (ndalimi i dbimit te shtetasve shqiptar), 4111,2( e drejta e pronsis) 42 (procesi i rregullt ligjor), 43 ( e drejta e apelimit) , 48 54 ( te drejtat e fmijve te lindur jasht martese, 55(e drejta pr kujdesin e shndetit) te Kushtetuts,. Edhe neni 15 i Konvents Evropiane parashikon se, ne rast lufte apo rreziku publik, i cili krcnon jetn e kombit, shteti mund te ndrmarre masa, re cilat anulojn prmbushjen e detyrimeve qe rrjedhin nga Konventa, megjithat kjo mund te ndodhe vetem ne kufijt e prcaktuar rreptsisht nga rrethanat e situats dhe me kusht qe kto masa te mos bien ne kundrshtim me detyrime te tjera te se drejts nderkornbetare. Ky nen ndalon rreptsisht shmangie nga nenet 2 ( e drejta pr jetn), 3 ( ndalimi i torturs), 4 (ndalimi i skllavris) dhe 7 (nuk ka dnim pa ligj). Si rezultat te nj krahasimi ndrmjet rregullimeve ligjore te parashikuara ne Kushtetute dhe ato te realizuara nga Konventa Evropiane, vm re se, ligji yn themelor ndalon shmangien, edhe ne gjendje te jashtzakonshme, te nj kategorie me te gjere te drejtash te parashikuara ne te, duke prfshire edhe ato te drejta qe jan kusht pr garantimin e nj procesi te rregullt ligjor.
Konventa Evropiane e te Drejtave te Njeriut

Konventa Evropiane e te Drejtave te Njeriut, e hartuar me 4 nntor te 1950, sht nj karte e vrtete kushtetuese e te drejtave dhe lirive themelore politike dhe civile pr shtetet qe e kane ratifikuar . Ky dokument krijoi nj kompleks kriteresh, te cilave duhet t'i prshtaten sistemet politike demokratike. Ne baze te ksaj Konvente ekziston tashme, nj rend juridik ne sfern e mbrojtjes se te drejtave te njeriut, qe prfshin jo vetm katalogun e te drejtave te mbrojtura , te cilat jan zgjeruar me protokollet shtese, por edhe nj mekanizm unikal ne shkalle globale pr realizimin e tyre. Konventa Evropiane ka ndikuar ne ndryshimin esencial te pozits, qe individi ka ne arenn ndrkombtare, ku u shndrrua, pr here te pare, ne nj subjekt te se drejts ndrkombtare , "nj qytetar i botes24 Nprmjet Gjykats Evropiane re te Drejtave te Njeriut, do individ ka te drejte te padis shtetin e vet pr mosrespektimin e te drejtave te sanksionuara ne Konventn Evropiane. Kshtu ne rendin juridik te do shteti pjesmarrs sigurohet nj mbrojtje minimale te drejtave te njeriut qe, shtetet mund t'i tejkalojn por jo t'i shkelin25. Nj organ shume i rendesishem, i cili garanton te drejtat e parashikuara ne Konventn Evropiane, sht Gjykata Evropiane . Si rezultat i miratimit te protokollit nr. 11 , u realizua bashkimi i dy organeve kontrolli qe ekzistonin, Komisioni dhe Gjykata Evropiane. Ky bashkim kishte pr qellim prmirsimin e efikasitetit te sistemit te kontrollit dhe mbi te gjitha te reduktonte afatet procedurale qe realizoheshin me pare nga te dy kto organe.
24 Arben Puto "E Drejta Nderkombetare publike" fq 97 25 Luan Omari" Shteti i se Drejtes" fq 288
Kushtet pr pranueshmrin e ankimit
17
Jo cdo kush mund te parashtroje ankim ne Gjykate. Ankues mund te jete vetern personi fizik ose juridik, i cili deshmon se ka qene drejtperdrejt dhe personalisht i demtuar nga veprimi ose mosveprimi, qe eshte objekti i akuzes. Ankim mund te paraqesin jo vetem personat direkt te demtuar por edhe te tjeret qe kane pesuar, si rezultat i ne veprimi, qe eshte drejtuar kunder nje personi tjeter26 (indirect victim). Ankesa e paraqitur para gjykates nuk duhet te jete anonime. Ajo duhet te permbaj te gjitha te dhenat per identifikimin e autorit. Kusht eshte qe ankuesi nuk duhet te abuzoje me te drejten e ankimit. Sipas jurisprudences te Gjykates Evropiane , rastet e abuzimit jane kryesisht kur : 1.paraqitja e shame ankesave te perseritura, pa pasur parasysh se ankesa identike me pare jane refuzuar si haptazi te paarsyeshme 2.sjellja e ankuesit gjate procesit (deklarimi i ndryshem nga e vert eta , shmangia nga paraqitja e dokumenteve te kerkuara) 3.perdorimi i nga ana e ankuesit, te nje fjalori agresiv dhe fyes 4.ankesa eshte haptazi e paarsyeshme (interpretimi i gabuar i Konventes, mungesa e provave te pamj aftueshme per te mbeshtetur faktet e paraqiturai)
Ankesa mund te trajtoj vet em ngjarjet qe kane ndodhur pas hyrjes ne fuqi te Konventes ne raport me nje shtet tc dhene, keshtu qe Konventa Evropiane nuk ka efekt prapaveprues. Ne sistemet e brendshme juridike duhet te ekzistojne mjete ligjore efikase ne lidhje me cdo shkelje te supozuar te Konventes. Keshtu qe, Gjykata mund te shqyrtoj ankesat e paraqitura nga subjektet te parashikuar ne nenin 34 te KEDNJ, vetem pasi ata te kene shteruar mjetet e brendshme ligjore te parashikuara ne nje shtet.
26 Vendimi "Wolfgram kunder Gjermanise" dhe Vendimi "X kunder Hollandes" 27 Marek Antoni Novicki "Rreth Konventes Evropiane" fq 52-56
Drejtesia Kushtetuese dhe Roli i saj ne Mbrojtjen e te Drejtave te Njeriut p) r) q) Kjo ankese shqyrtohet nga gjykata vetem, nse paraqitet brenda 6 (gjashte) muajve nga data e marrjes se vendimit vendor te forms se prere. Nj afat i tille sht vendosur pr te shmangur diskutimin e vendimit pas nj periudhe te gjate dhe pr te garantuar sigurin ligjore28 por me kusht qe ankuesit t'i lihet nj kohe e mjaftueshme pr te prgatitur ankesn. Afati gjashte mujor fillon te njihet nj dite me vone pas shpalljes me shkrim ose me goje te vendimit vendor te forms se prere, nse ai nuk sht shpallur - pas njoftimit te ankuesit ose avokatit te tij nse ligji vendor parashikon se ankuesi nuk ka te drejte te marre nj kopje zyrtare te vendimit- pas dats se dorzimit te tij, pavarsisht nse vendimi ne trsi apo nj pjese e tij sht shpallur me pare me goje.29
Gjykata Evropiane - Gjykatat vendore

Mekanizmi i Strasburgut ka karakter plotsues ne raport me sistemet e brendshme te mbrojtjes te se te drejtave te njeriut. Gjykata e Strasburgut mund te marre ne shqyrtim nj krkese, vetm pasi te jene shteruar mjetet e rekursit te nj shteti prkats. Nse i referohemi sistemit tone juridik, duhet te ekzistoj nj vendim i dhne nga Gjykata Kushtetuese pr t'iu drejtuar me pas Gjykats Evropiane. Pr shkak te ratifikimit te Konvents Evropiane , kjo konvente sht pjese e sistemit tone te brendshem juridik, kshtu qe Gjykata Kushtetuese duhet t'i referohet jurisprudencs se Gjykats Evropiane ne praktiken e saj . Gjykata e Strasburgut nuk ishte asgj tjetr vese mbikqyrse e respektimit te Konvents nga ana e shteteve , kshtu qe ajo nuk sht nj instance e katrt ankimore ne sistemet e brendshm juridiksionale dhe nuk mund te ndrhyje me argumentimin se gjykatat e brendshme kane dhne nj vendim te gabuar mbi bazn e se drejts se brendshm. Kryesisht, ajo ne vendimet e saj ka bere vlersime procedurale se sa rishikim te fakteve apo provave te rastit konkret30. Kjo gjykate konsiderohet si nje garanci me teper per njerezit qe rnendojne se jane shkelur te drejtat e tyre dhe qe, pasi kane shteruar mjetet e brendshme ligjore, i drejtohen kesaj Gjykate per te vene ne vend te drejten e shkelur".
28 Vendimi " X kunder Frances" 29 Vendimi " West kunder Britanise se Madhe" 30 Ledi Bianku "Ye drejtat e njeriut dhe vendimet e Gjykates se Strasburgut" fq. 315
19
31 Luan Omari "Shteti i se Drejtes fq 304
E DREJTA PER NJE PROCES TE RREGULLT LIGJOR
Drejtesia Kushtetuese dhe Roli i saj ne Mbrojtjen e te Drejtave te Njeriut E drejta pr nj proces te rregullt ligjor sht nj e drejte kushtetuese . Ne nj shtet ligjor, e drejta e nj individi pr nj proces te rregullt ligjor duhet te zbatohet pa asnj hezitim dhe shkelja e saj duhet ti nnshtrohet nj kontrolli te rrepte dhe efektiv pr te siguruar realisht te drejtat kushtetuese, nj kontroll i tille efektiv , i cili realizohet tashme, nga Gjykata Kushtetuese . Gjykata kushtetuese ne ket rast nuk kontrollon te drejtn e individit, por vete gjykatn e zakonshme32 Respektimi i te drejtave ne kuadr te nj procesi te rregullt ligjor sht ne interes te brjes se drejtsis ku shkelja e te cils do te komprometonte vete drejtsin. Kjo e drejte sht parashikuar ne nenin 42 te Kushtetuts dhe konsiston ne disa aspekte kryesore, te cilat jan: 1) Ajo garanton te drejtn e do personi qe, pr mbrojtjen e interesave te tij te ligjshme t'i drejtohet gjykats apo, organeve kompetente shtetrore. Gjykimi i drejte reduktohet ne nj gjykim qe zhvillohet nga nj gjykate kompetente ne baze te ligjeve prkatse. Kjo sht nj e drejte e njohur pr te gjith qytetaret, si rrjedhoje nuk mund te ket asnj arsye te ligjshme qe te privoje ndonj person apo ndonj kategori personash nga kjo e drejte e rndsishme. 2) Kjo e drejte prbehet nga dy pjese te cilat cenohen ne se do te cenohet kjo e drejte kushtetuese. Ne radhe te pare cenohet liria, prona dhe te drejtat e njohura me Kushtetute dhe ne radhe te dyte, ky cenim ka ardhur pa nj proces te rregullt gjyqesor.33 3) Neni 42 lidhet posarisht me mbrojtjen e te drejtave te individve, pasi ata mund t'i drejtohen Gjykats Kushtetuese vetm ne lidhje me shkeljen e ktyre te drejtave pr nj proces te rregullt ligjor.(neni 131/f i Kushtetuts). Rrjedhimisht objekt gjykimi kushtetues mund te bhen vetm ato pretendime te cilat na jan parashtruar prpara gjykatave me juridiksion te zakonshm dhe kur kjo e fundit sht shprehur ne lidhje me to34. Ne nj vendim te Gjykats Kushtetuese, ajo sht shprehur se; sht ndalim kushtetues qe kjo gjykate te vendose prfundimisht pr nj heshtje kur ekzistojn mjete te tjera ligjore
21
brenda nj shteti.
32 Kristaq Traja "Drejtesia Kushtetuesevfq. 263 33 Aurela Anastasi "E Drejta Kushtetuese" fq 1 05, 106 34 Shih Vendimi i Gjykates Kushtetuese nr. 115, viti 2005

s) u) t)
Pr te evidentuar se gjate proceseve gjyqsore jan respektuar te drejtat dhe lirit themelore te njeriut duhet qe vendimet gjyqsore te do instance te jene te arsyetuara, Ky sht nj detyrim kushtetues35, shkelja e te cilit 90n ne pavlefshmrin e vendimeve. Mungesa e arsyetimit Ben qe pretendimet e palve te mos te jene te qarta si dhe realizimi i mbrojtjes te jete krejt formal, gj qe cenon ne ket mnyre te drejtn e mbrojtjes36. Megjithat duhet te evidentojm rastet kur nj pretendim i nj individi pr nj proces te parregullt ligjor sht i bazuar dhe mbi te gjitha mund te shqyrtohet nga Gjykata Kushtetuese. Gjykata Kushtetuese ne nj vendim te saj sht shprehur, se gjate proceseve gjyqsore qe zhvillohen ne te gjitha shkallet e gjykimit mund te vrehen shke1je te ndryshme, por e rndsishme sht, se jo do shkelje e ligjit qe mund te konstatohet gjate gjykimit mund te sjelle nj zgjidhje te gabuar te shtjes dhe, pr me tepr, te cenoje procesin e rregullt ligjor ne aspektin kushtetues. Ndikim te drejtprdrejte ne nj proces ligjor kane ato shkelje thelbsore, vrtetimi i te cilave do te cenonte re drejtat dhe lirit themelore te individit dhe do te drejte tjetr te njohur me Kushtetute dhe me ligj . Parregullsia e procesit ligjor ne aspektin kushtetues do te konsiderohet evidente, nse shkeljet e konstatuara gjate gjykimit cenojn parimet themelore te gjykimit dhe, njkohsisht, prbejn thelbin e arsyetimit te vendimit te gjykats pr prcaktimin e fajsis se te akuzuarit. Gjykata Kushtetuese merr ne konsiderate vetem ato pretendime qe lidhen me procesin e rregullt ligjor dhe jo do pretendim te parashtruar nga individi pr parregullsi ne gjykimin e shtjes. Si parashikohet edhe ne nenin 13l/f te Kushtetuts, gjykimi i ceshtjes nga Gjykata Kushtetuese mund te behet vetm pasi te jene shteruar te gjitha mjetet juridike pr mbrojtjen e te drejtave te njeriut. Ne rast se gjykimi realizohet pa shterimin e ktyre mjeteve, ky rast do te onte ne cenimin e te drejtave te subjekteve ne nj proces kur ligji i njeh nj mjet tjetr para se ata ti drejtohen kontrollit kushtetues37
35 Neni 142/1 i Kushtetuts se Shqipris 36 Vendimi i Gjykats Kushtetuese m28 viti.1999 37 Vendimi i Gjykats Kushtetuese m 34 viti 1999 23
Ne ket kuadr mbrojtja kushtetuese ka nj funksion prfundimtar qe nnkupton se do te aplikohet vetm ne lidhje me ato vendime pr te cilat kane marre fund procedurat gjyqsore te zakonshme. Shterimi i mjeteve nnkupton qe krkuesi t'i drejtohet mjeteve qe jan efektive dhe te mjaftueshme pr te realizuar ndreqjen e shkeljeve te lejuarar.38 Ne ket kontekst sht e rndsishme te prmendet fakti se Gjykata Kushtetuese konsiderohet si nj mjet tjetr ligjor te brendshm qe do individ duhet ta shteroj, qe te jete ne gjendje me vone t'i drejtohet Gjykats Evropiane sipas nenin 35 te Konvents Evropiane. Ky fakt u theksua nga vendimi qe dha Gjykata Strasburgut gjate shqyrtimit te shtjes "Balliu kundr Shqipris.
38 Ceshtja Ahdivar etj kunder Turqise 2 6
Neni 6 i Konvents Evropiane e te Drejtave te
Njeriut (E Drejta pr nj proces te Rregullt)

Gjithkush ka te drejte qe ceshtja e tij te shqyrtohet me drejtsi, publikisht dhe brenda nj afati te arsyeshm nga nj gjykate e pavarur dhe e paanshme, e krijuar ligjrisht, e cila te vendose qofte pr kundrshtimet mbi te drejtat dhe detyrimet e tij me karakter civil, qofte pr te prcaktuarnse sht me vend do akuze e natyrs penale e drejtuar kundr tij. Ky parim qndron ne themelet e Konvents Evropiane, interpretimi i te cilit realizohet duke marre parasysh parimet e prgjithshme te se drejts te pranuara nga kombet e civilizuara duke prfshire ktu parimin qe qndron ne themel te drejtave te sanksionuara ne ket nen, se gjithkush duhet te ket mundsi te parashtroj heshtjen e tij para gjykats si dhe nj parim tjetr nga i cili buron ndalimi pr te refuzuar dhnien e drejtsis. E drejta pr nj proces te rregullt ligjor z nj vend te rendesishem ne nj shoqri demokratike, ne kuptimin e Konvents Evropiane, ky parim ka rendsi tepr te madhe pr funksionimin e duhur te mekanizmit te demokracis dhe, si rezultat i ksaj, nuk mund te behet nj interpretim i ngushte i sal9. Pavarsisht garancive te parashikuara ne ket konvente, neni 6 i KEDNJ nuk garanton nj te drejte e cila pr nga rndsia qndron njlloj me te drejtn pr te pasur akses ne gjykate, kjo sht e drejta pr apelim. Megjithat kjo e drejte nuk ka mbetur e pa garantuar sepse e drejta e ankimit ndaj vendimit dnues ne nj ceshtje penale tashme sht rregulluar ne baze te Protokollit nr. 7 neni. 2 por me kushtin e vetm qe shteti duhet te jete pale e ktij protokolli".
39 Shih "Delcourt kunder Belgjikes" 40 Neni 2 I Protokollit nr. 7 parashikon se: Cdo person i deklaruar fajtor per nje veper penale Nga nje gjykate ka te drejte te paraqese per shqyrtim perpara nje gjykate me te Iarte deklarimin e fajesise ose te denimit, Ushtrimi i kesaj te drejte, duke perfshire shkaqet per te cilat ajo mund te ushtrohet, jane te percaktuara me ligj.
Megjithat shtetet kane lirin e mnyrs se rregullimit te ushtrimit te ksaj se drejte, dhe ne rast se do te aplikohen kufizime ato duhet te realizojn nj qellim te ligjshm dhe nuk duhet
25
te cenojn thelbin e saj41. Te gjitha te drejtat e garantuara ne ket Konvente gjate procesin penal, takojn do individi, i cili sht akuzuar pr nj vepr penale te parashikuar ne legjislacionin penal te shteteve respektive te akuzuarit, edhe pavarsisht faktit nse ai gjykohet ne gjendje te lire, sht i arrestuar apo i fshihet drejtsis. Ne lidhje me te dmtuarin nga veprat penale ai nuk mund te prfitoj nga kto garanci, megjithat ai mund te marre pjese ne shtjen penale ne cilsin e pals civile duke prfituar, ne ket mnyre, nga "e1ementi civil" i ktij neni.
41 Shih "E,.M kunder Norvegjise"
.-
PARIMET
Hyrje
Parimet procedurale jan rregulla themelore qe prcaktojn karakterin dhe prmbajtjen e mnyrs se procedimit penal. Si te jene parimet ashtu sht edhe vete procedimi. Nse ato kane karakter demokratik, i tille sht edhe procedimi dhe anasjellta42. Kodi i ri Procedurs penale ka ndryshime rrnjsore pr sa i prket demokratizimit te procesit te hetimit si dhe te gjykimit te shtjeve penale dhe zgjerimit dhe garantimit te te drejtave te te pandehurve gjate procesit penal ne prputhje me aktet qe mbrojn dhe garantojn te drejtat dhe lirit themelore te njeriut. si ne aktet e brendshme ashtu edhe ne aktet dhe konventat ndrkombtare. Ky Kod lejon edhe gjykimin ne mungese te te pandehurit43 Veori sht prshtatja e legjislacionit procedural penal me te drejtat e shpallura
27
nga Konventa Evropiane. Me konkretisht, ne Kodin e procedurs Penale u pranuan rregullat e caktuara nga Konventa Evropiane lidhur me masat e sigurimit, kontrollin e personave , banesave dhe korrespondencs. Parashikimi, ne mnyre te hollsishme, te rasteve te heqjes se liris, te respektimit te procesit te rregullt ligjor (neni 42 i Kushtetuts dhe neni 6 i Konvents Evropiane), zhvillimi publikisht i gjykimit( neni 6 i konvents dhe neni 339 i Kodit te Procedurs penale.), prezumimi i pafajesise (neni 6 i Konvents, neni 30 i Kushtetuts dhe neni 4 i Kodit te Procedurs Penale.), e drejta e ankimit ( neni 2 i protokollit nr 7 dhe nenet 407-421 i Kodit te Procedurs Penal) . Me posht do te trajtojm ne mnyre te perrnbledhur, disa nga parimet baze te parashikuara njkohsisht ne Kushtetute, ne Konventn Evropiane dhe ne Kodin e Procedurs Penale.
42 Halim Islami, Artan Hoxha, Ilir Panda "Komentar i Procedures penale" fq. 47 43 Vendimi i Gjykates Kushtetuese ill. 31, viti 1998. "
Parimi i ligjshmerise
Neni 29 i Kushtetuts parashikon se : "askush nuk mund te akuzohet ose te deklarohet fajtor pr nj vepr penale e cila nuk karakterizohet si e tille ne momentin e kryerjes se veprs, me prjashtim te veprave, te cilat ne kohen e kryerjes se tyre, prbeninkrime lufte ose krime kundr njerzimit sipas se drejts ndrkombtare".
Zbatimi i gabuar i ligjit ne kohe cenon procesin e rregullt ligjor te sanksionuar ne nenet 42 dhe 131/f te Kushtetuts se Republiks se Shqipris si dhe te nenit 6 te Konvents Evropiane pr te Drejtat e Njeriut. Nj parashikim te ngjashm sht edhe ai i formuluar ne nenin 7 te Konvents Evropiane, ne nenin 2 te kodit Penal dhe atij Procedural Penal, respektimi i se cils sht nj element thelbsor i shtetit te se drejts44. Kjo garanci e parashikuar ne ket nen duhet te interpretohet dhe zbatohet ne at mnyre qe te ofroje
garanci efektive kundr ndjekjes, deklarimit fajtor dhe dnimit arbitrar. Rrjedhimisht deklarimi i fajsis, pr pasoje edhe dnimi respektiv, duhet te bazohet ne nj ligj te shkruar, ndrsa ligji i pashkruar nuk mund te prbeje baze pr pergjegjesine penale. (Ky parim ne te drejtn romake shprehej me formuln Nullum crimen, nulla poena sine lege scripta). Parimi i ligjshmris ne te drejtn penale ka pr qellim qe te garantohej pavarsin e pushtetit gjyqsor i cili i nnshtrohet vetm ligjit dhe nuk lejon arbitraritete, dnime te padrejta te personave 45. Nj aspekt tjetr i ndalimit sht moszbatimi i analogjis (Nullum crimen, nulla poena sine lege stricta). Analogjia penale, ka pr qellim te justifikoje fajsin dhe dnimin e te akuzuarit, duke bere transferimin e nj legjislacioni ne nj situate tjetr pa ligj (pr shkak te boshllkut ligjor). Me qellim mbrojtjen e te akuzuarit, analogjia penale eshte e ndaluar46.
44 Shih nenin 2 te Kodit Penal dhe Procedurial Penal 45 Ismet Elezi, Skender Kacupi, Maksim Haxhia' Komentari I Kodit Penal te Republikes se Shqiperise" fq 43
Nje aspekt tjetr i ketij ndalimi sht moszbatimi i ligjeve me fuqi prapavepruese (Nullum crimen, nulla poena sine lege praevia). Sipas ktij ndalimi, nuk mund te jepet denim me fuqi prapavepruese pr nje vepr penale, apo nje dnim me i rende. Ndeshkueshmeria dhe masa e dnimit duhet te ken qene prcaktuar ne ligj para se te kryhej akti kriminal. Shprehje tjeter e parimit te mesiperm eshte edhe ndalimi i termave te paqarte ne ligjet penale, dispozitat duhet te jene te formuluara qarte dhe sakte, pa ekuivoke, e te mos lne vend pr interpretime subjektive47. Kjo do te thot, se elementet e krimit dhe denimi prkats duhet te prcaktohen qarte ne ligj. Rrjedhimisht, individi duhet te kete mundsin te kuptoj se cilat veprime apo mosveprime do ta bjn ate penalisht prgjegjs . Neni 29/2 parashikon parimin e ligjshmris se denimit, Sipas tij : "askush nuk mund te dnohet me nje dnim me te rende se ai qe ka qene parashikuar me fig} ne momentin e
29
kryerjes se nje vepre penale". (Ky parim ne te drejtn romake shprehej me formuln nulla poena sine lege scripta) Ne paragrafin e trete te Kushtetuts parashikohet fuqia prapavepruese e ligjit penal favorizues48. Ky parim i rendesishem kushtetues, i cili ne te drejtn romake njihej me formuln "lex retro agit in mitius" (ose tiles mitior retro agit''), prmendet shprehimisht edhe ne nenin 7 te Konvents Evropiane. Ne fakt, edhe detyrimi per t'i dhene fuqi prapavepruese ligjit penal favorizues 49 dhe per ta zbatuar ate nga organet shteterore perben nje aspekt tjeter te respektimit te procesit te rregullt ligjor ne kuptimin kushtetues. Gjithsesi fuqia prapavepruese e ligjit sht nje perjashtim nga rregulli i pergjithshern sepse ashtu si edhe ne fushat e tjera te se drejts, edhe ne te drejtn penale ndalohet kategorikisht.
46 Neni lie paragrafi 2 i Kodit Penal 47 Ismet Elezi, Skender Kaeupi, Maksim Haxhia" Komentari I Kodit Penal te Republikes se Shqiperise" fq 43 . 48 Neni 3 i Kodit Penal parashikon se:ligji i ri qe nuk denon vepern penale ka fuqi prapavepruese Ne rast se personi eshte denuar, ekzekutimi i denimit mund te filloje dhe nqs ka filluar, pushon. 49 Vendimi i Gjykates Kushtetuese nr 35, viti 2005
Ky ndalim diktohet para se gjithash nga nevoja per garantimin e stabilitetit dhe te sigurise se marredhenieve juridike qe vendosen ndermjet subjekteve te ndryshme te se drejtes. Ne rastin e ligjit penal, i cili si rregull kufizon lirine individuale, eshte mese e nevojshme qe do qytetar, te dije paraprakisht kufijte e lirise se tij si dhe sanksionet qe mund t'i vijne per shkak te kapercimit te ketyre kufijve. Ai nuk duhet te ndjeje per asnje cast rrezikun qe nje ligj i ri penal qe mund te parashikoje si te denueshern nje veprim apo mosveprim te caktuar ose qe mund te rendoje poziten e tij si i pandehur, do te kete ne te ardhmen fuqi prapavepruese. Perjashtimi qe behet nga rregulli i pergjithshern, duke i dhene fuqi prapavepruese vetem ligjit penal qe favorizon poziten e te pandehurit, synon t'i pergjigjet ne menyre sa me te shpejte e te pershtatshme vleresimeve te ligjvenesit mbi rrezikshmerine shoqerore te veprimeve apo mosveprimeve te caktuara si dhe te subjekteve qe i kane kryer apo mund t'i kryejne ato ne te ardhmen. Eshte nje shprehje e sovranitetit te ligjvenesit qe ne nje moment te caktuar, ne perputhje me kushtet ekonomike dhe shoqerore te vendit, politiken penale apo detyrimet nderkombetare, te vleresojesi te nevojshme ndryshimin e ligjit penal, duke mos
denuar ose denuar me masa me te buta veprime apo mosveprime te caktuara qe kryhen brenda territorit te tij. Dhe nese nje vleresim i tille eshte bere tashme nga ligjvenesi, eshte detyre e organeve shteterore (gjykatave) per ta zbatuar ligjin e ri ne jeten e perditshme, menjehere dhe sa me mire, duke pasur parasysh parimin se " ... ligji me i bute duhet te zbatohet nga gjykatat kombetare si per sa i perket percaktimit te vepres penale, ashtu edhe sanksioneve te parashikuara prej saj ... ". 50 Zbatimi i ketij parimi duhet te respektohet nga te gjithagjykatat e juridiksionit te zakonshern, sigurisht edhe ne gjykimin qe mund te zhvillohet ne Gjykaten e Larte, sepse eshte pikerisht kjo gjykate qe kontrollon menyren e zbatimit te ligjit material dhe procedural nga ana e gjykatave me te uleta. Ne ceshtjen Veeber kunder Estonise, Gjykata Evropiane eshte shprehur se, do veper penale duhet te parashikohet me ligj dhe do individ duhet te jete objektivisht ne gjendje te kuptoje nga perifrazimi i dispozitave te zbatueshme, dhe ne qofte se eshte e nevojshme, me ndihmesen e interpretimeve gjyqesore te dispozites, se fare veprimesh ose mosveprimesh do ta bejne ate pergjegjes penalisht.Kjo nenkutpon se ligji duhet te
jete i kuptueshern ne menyre te pershtatshme, dhe se nje individ duhet te jete ne gjendje
50 Shih
" G. Kunder Frances"
33
te parashikoje pasojat e veprimeve te tij me qellim qe te jete ne gjendje te shmange sanksionet penale.
Preiumimi i pafa i esise

Kushdo quhet i pafajshem perderisa nuk i eshte provuar fajesia me vendim gjyqesor te formes se prere". Prezumimi i pafajesise eshte nje panm kushtetues dhe perben nje nder elementet thelbesore te procesit te rregullt ligjor ne kuptim te nenit 42 te Kushtetutes dhe nenit 6/1 te
31
Konventes Evropiane te te Drejtave te Njeriut. Ky parim, nenkupton para se gjithash qe gjykatat nuk duhet te fillojne procesin dhe te gjykojne ceshtjen me bindjen se i pandehuri ka kryer krimin per te cilin akuzohet. Ky parim e cliron te pandehurin nga barra per te provuar pafajesine dhe barra ne kete rast rend on mbi akuzen. Keshtu qe, ky parim i jep te drejten te pandehurit qe te mos i pergjigjet akuzes dhe te mos mbaje pergjegjesi per deklarimet qe ben, te kerkoje nga organi procedues marrjen e provave qe e shfajesojne dhe te mbrohet ne cdo menyre te pershtatshme, qe ligji e lejo52. Nga parimi i prezumimit te pafajesise buron rregulli njohur i interpretimit te dyshimeve ne favor te te pandehurit (indubio pro reo), sipas se cilit, kur faktet dhe rrethanat e ceshtjes lejojne vleresime dhe interpretime te ndryshrne, duhet pranuar interpretimi me i favorshern per te pandehurin'". Nje rast nga jurisprudenca e Gjykates Evropiane eshte ceshtja "Telfner kunder Austrise". Gjykata ne kete ceshtje thekson se "kalimi i barres se proves nje te akuzuari per te provuar pafajesine e tij, perben shkelje te parimit te mesiperm. Rrjedhimisht, akuza duhet te informoj rnenjehere te akuzuarin per akuzat e bera , me qellim t'i jap atij mundesine qe te pergatis dhe te paraqese ne menyren e duhur argurnentet ne mbrojtje te tij. Detyre e gjykates se zakonshrne qe shqyrton nje ceshtje penale eshte mosprononcimi per fajesine e te pandehurit para se ata te vleresojne provat ne gjykim
51 Neni 30 i Kushtetutes se Shqiperise 52 Neni 4 i Kodit te Procedures Penale parashikon se: I pandehuri prezumohet i pafajshern gjersa nuk vertetohet fajesia e tij me vendirn gjyqesor te formes se prere. Cdo dyshim per akuzen cmohet ne favor te te pandehurit. 53 Halim Islami, Artan Hoxha, Ilir Panda" Komentar I Procedures Penale"fq. 61
dhe t'i lejoj te pandehurit te ushtroj te gjitha te drejtat qe ai ka per shkak te pozites se tij procedurale (psh e drejta per te paraqitur provat e veta e per te kundershtuar ato te akuzes si dhe t'i krijohet mundesia qe te mbrohet vete ose nepermjet mbrojtesit te tij dhe ajo te jape vendimin e saj te bazuar mbi provat direkte e indirekte, te cilat duhet te provohen nga akuza dhe qe administrohen ne dosje. Nje element i rendesishern per tu trajtuar ne lidhje me kete parim eshte heshtja. Si rregull shkelja e se drejtes per te ndenjur ne heshtje dhe per te mos u vetakuzuar mund te coje ne shkelje te se drejtes per prezumimin e pafajesise se nje personi'". Megjithate, heshtja si nje e drejte baze e procesit te rregullt ligjor, nuk eshte nje e drejte absolute, sepse ne disa raste , kur eshte e nevojshme, mund te kerkohen sqarime nga i akuzuari dhe heshtja e tij do te merret ne konsiderate gjate shqyrtimit te provave te akuzes.
Drejtesia Kushtetuese dhe Roli i saj ne Mbrojtjen e te Drejtave te Njeriut Vleresimi nese perfundimet negative nga heshtja e te akuzuarit cojne ne shkelje te nenit 6 te KEDNJ, varet nga rrethanat e ceshtjes dhe sidomos: -situata ne te cilen ndodh nje gje e tille - rendesia qe ujapin atyre gjykatat gjate vleresimit te provave -shkalla e presionit qe lidhet me kete55 Sigurisht, ne rastin konkret duhet qe i akuzuari te vihet ne dijeni per efektin e heshtjes se tij. Nga detyrimi i shtetit per te provuar fajin, lind ndalimi i kerkeses nga akuzuari qe te pranoj fajin '", Edhe neni 32/1 i Kushtetutes parashikon se : Askush nuk mund te detyrohet te deshmoje kunder vetvetes dhe as te pohoje fajesine e tij. Ne kuptimin qe paraqet Kushtetuta e Republikes se Shqiperise, Konventa Evropiane per te Drejtat e Njeriut si dhe nga qendrirni qe mban jurisprudenca ne kete drejtim, pretendimi per shkeljen e ketij standardi kushtetues kerkon domosdoshmerisht qe ne nje proces gjyqesor te evidentohen dhe provohen sakte te gjithe ato elemente thelbesore te cilat mund te kene sjelle deklarimin fajtor te te pandehurit mbi bazen e dyshimeve dhe qe e kane here gjykaten te sillet si e njeanshme ne dheniene vendimit te saj.
54 Shih vendimin "Heaney dhe Mcguinnes dhe Quinn kunder Irlandes" 55 Marek Antoni Nowicki "Rreth Konventes Evropiane" fq 195 56 Raporti "Saunders kunder Britanise se Madhe" 35
33
v) x) w)
Edhe Gjykata Evropiane eshte shprehur se prezumimi i pafajesise kerkon, rider te tjera, qe kryerja e detyrave nga anetaret e nje gjykate, nuk duhet te filloje me idene e paracaktuar se i akuzuari e ka kryer vepren per te cilen akuzohet, se barra e proves i takon prokurorit dhe do dyshim duhet te jete ne favor te te akuzuarit. Eshte detyre e prokurorit qe te informoje te akuzuarin per ceshtjen kunder tij, ne menyre qe ai te mund te pergatise e paraqese mbrojtjen dhe te kundershtoje provat te cilat mjaftojne per ta denuar ate57.
Liria e personit
Liria e personit eshte nje e drejte tjeter e garantuar nga Kushtetuta. Per shkak te rendesise qe paraqet kjo e drejte, rastet e kufizimit te saj jane parashikuar ne menyre eksplicite nga ligji yne themelor. Edhe Kodi i procedures Penale kerkon qe kufizimi i lirise se personave, nepermjet aplikimit te masave te sigurimit ", te realizohet vetem ne rastet dhe menyrat e percaktuara ne ligj. Neni 27 i Kushtetutes parashikon rastet e kufizimit te lirise se personave. Keto raste jane: 1.kur eshte denuar me burgim nga gjykata kompetente; 2.per moszbatim teurdhrave te ligjshem te gjykates ose per moszbatim te ndonje detyrimi te caktuar me ligj; 3.kur ka dyshime te arsyeshme se ka kryer nje veper penale ose per te parandaluar kryerjen prej tij te vepres penale ose largimin e tij pas kryerjes se saj; 4.per mbikqyrjen e te miturit per qellime edukimi ose per shoqerimin e tij ne organin kompetent; 5.kur personi eshte perhapes i nje semundje je ngjitese, i paafte menderisht dhe i rrezikshem per shoqerine; 6.per hyrje te paligjshme ne kufirin shteteror, si dhe ne rastet e debimit ose te ekstradimit;
57 Shih vendimin"MinelIi kunder Zvicres" 58 Masat e sigurimit te parashikuara ne nenet 227-262 te Kodit te Procedures Penale

y) z)Nje rregullim te njejte ligjor eshte parashikuar edhe ne nenm 5 te Konventes Evropiane." Kufizimi i lirise eshte i lidhur ngushtesisht me permbushjen e nje sere detyrash nga ana
e organevekompetente. Keto organe duhet te njoftojne menjehere personin te cilit i hiqet liria ne gjuhen qe ai kupton, per shkaqet e kesaj mase si dhe per akuzen qe i behet. Megjithate, ka edhe autor te ndryshem, te cilet mendojne se nese i arrestuari do te dergohet para nje gjykate menjehere ne kete rast nuk eshte e detyrueshme qe ai te njoftohet per te gjitha akuzat.i" Ai duhet te informohet mbi te drejten per mos te here asnje deklarate dhe t'i jepet mundesia per te komunikuar rnenjehere me nje avokat per realizimin e te drejtave te tij . Informacioni nuk eshte i detyrueshem te merret ne nje forme te vecante, Personi .i arrestuar thjesht, duhet te informohet ne nje gjuhe te thjeshte dhe te kuptueshme per te, mbi bazen faktike si dhe juridike te vendimit. Kjo ka te beje me mundesine e shqyrtimit, para nje gjykate, te pajtueshmerise se tij me ligjin'", Personit te cilit i hiqet liria si rezultat i aplikimit te nje mase sigurimi, duhet te dergohet brenda 48 oreve perpara gjyqtarit per te vleresuar ligjshmerine e burgimit , i cili duhet te vendos paraburgimin ose lirimin e tij, nese paraburgimi eshte i paligjshem, dhe jo me vone se 48 ore nga casti i marrjes se dokumenteve per shqyrtim. I paraburgosuri ka te drejte te ankohet kunder vendimit te gjyqtarit ne lidhje me masen e paraburgimit'". Cdo person, viktime e nje arrestimi ose e nje burgimi ne kushte te kunderta me ato te parashikuara ne ligj, ka te drejte per demshperblim.f Neni 9 i Kodit te Procedures Penale parashikon se, personat qe procedohen ne kundershtimme ligjin ose denohen pa te drejte u kthehen te drejtat dhe shperblehen per demin epesuar.
59 Neni 5 i Konventes Evropiane"E drejta per liri dhe siguri" 60 Marek Antoni Nowicki "Rreth Konventes Evropiane fq 144 61 Shih Vendimin "Fox Campbell dhe Rattly kunder Britanise se Madhe 62 Neni 28 i Kushtetutes se Shqiperise, 63 Neni 5/5 i Konventes Evropiane dhe nenet 268 dhe 269 te Kodit te Procedures Penale
35
aa) cc) bb)
Parimi i barazise Se armeve

Eshte nje element thelbesor i procesit te rregullt ligjor ne kuptimin kushtetues. Ne kete kontekst gjykates i lindin nje sere detyrash nder te cilat eshte dhe krijimi i mundesive te barabarta per pjesemarrjen e paleve apo te perfaqesuesve te tyre ne proces si dhe mundesia e deklarimit te tyre per faktet, provat dhe vleresimet ligjore qe jane te lidhura ngushte me ceshtjen qe eshte duke u shqyrtuar nga gjykata. Vendosja e nje pale ne kushte te disfavorshme perben nje cenim te ketij parimi dhe kjo haset ne keto raste : 1.kur tejkalon kerkesat te cilat jane parashtruar ne nje kerkesepadi. 2.arsyetimi ne menyre te njeanshme te provave dhe te argumenteve te paraqitura nga palet. Ne cdo faze te gjykimit duhet te garantohet nga gjykata se asnje nga palet nuk duhet te ndihet ne pozita te disfavorshme perballe pales tjeter'". Ky parim ka nje rol deciziv ne procesin penal per vete faktin se perballe personit te akuzuar per nje veper penale eshte vete shteti." Ne fakt, ky parim eshte e lidhut ngushtesisht edhe me nje parim tjeter thelbesor, ai i mbrojtjes te personit te akuzuar, i cili gjate gjithe procesit deri ne dhenien e vendimit perfundimtar nga gjykata prezumohet i pafajshem. Per kete arsye, shteti duhet te ndermarre te gjitha masat ligjore per ti siguruar atij, ose perfaqesuesit pjesemarrjen ne proces dhe permes saj dhe rnundesine e njohjes dhe deklarimit per te gjitha faktet, provat dhe vleresimet ligjore qe i referohen akuzes se bere. Garantimi i pjesemarrjes se te akuzuarit ne proces vl en jo vet em ne shkalle te pare por edhe per shkallet e tjera te gjykimit, vecanerisht kur ne keto raste gjykimi parashikohet edhe zhvillimi i debatit me goje66.
64 Shih vendimin "Dambo beheer B.V kunder Hollandes"
65 Vendim I Gjykates Kushtetuese nr .. 19, viti 2003 66 Shih Alimena kunder Italise
Rrjedhimisht synimi kryesor eshte realizimi i nje debati real ndermjet akuzes dhe mbrojtjes, gje qe ndikon pozitivishtdhe ne menyre te drejtperdrejte ne zbulimin e se vertetes dhe
dhenien e drejtesise nga gjykata me objektivitet e paanesi. Keto kerkesa kushtetuese e ligjore jane ne funksion te mbrojtjes sa me efektive te te pandehurit.
Gjykimi brenda nje afati te arsyeshem

Gjykimi i nje ceshtje penale brenda nje afati tc arsyeshern eshte nje element tjeter perberes i procesit te rregullt ligjor . Ne nenin 42/2 te Kushtetutes parashikohet ky parim dhe i njejti rregullim ligjor haset edhe ne nenin 6 te Konventes Evropiane'". GJEDNJ duke u bazuar ne elementin e siper permendur, percakton disa kritere per te specifikuar dhe vleresuar nese eshte respektuar apo jo afati i arsyeshern i gjykimit nder to jane: 1. kompleksiteti i ceshrjes 2. menyra e trajtimit te ceshtjes 3. qendrimi qe mban ndaj gjykates vete personi i ankuar 68 4. rast pas rasti ne varesi te rrethanave specifike qe mund te kene ceshtja konkrete Si rrjedhim arsyeshmeria e zgjatjes se procesit duhet te vleresohet nen driten e rrethanave te vecanta te. ceshtjes te siperpermendura. Sistemi i drejtesise nuk mund te zhvillohet me vonese, sepse kjo do te shkaktonte dobesimin e rolit te gjykatave dhe te besimit qe individet duhet te kene ne te69.
67 Neni 6 r Konventes parashikon se cdo person ka le drejte qe ceshtja e tij le degjohet drejtesisht, publikisht dhe brenda nje afati te arsyeshem . Neni 42/2 i Kushtetutes parashikon se:Kushdo, per mbrojtjen e te drejtave dhe lirive dhe interesave ose ne rastin e akuzave te ngritura kunder tij ka te drejten e nje gjykimi te drejte dhe publik, brenda nje afati le arsyeshem. 68 Shih, Vendimin "Eckle kunder Gjermanise" 69 Shih, Vendimi ""Katte Klitsche de la Grande kunder Gjermanise"
dd)
Reformatio in peius
(Parimi i mos rendimit te pozites se te pandehurit)
37
;':"!,.
Ky parim eshte i lidhur ngushtesisht me te drejten e mbrojtjes si dhe te drejten per ankim. Neni 425/3 i Kodit te Procedures Penale parashikon rastin e paraqitjes se ankimit para Gjykates se Apelit dhe nese apeluesi eshte vete i pandehuri, gjykata nuk mund te caktoje nje denim me te rende, ose t'i jape pafajesine nje shkak me pak te favorshern nga ai i vendimit te apeluar. Gjithashtu ne nenin 244/3 te Kodit te Procedures penale parashikohet se gjykata nuk mund te caktoje nje rnase sigurimi me te rende se ajo e kerkuar nga prokurori. Kushtetuta e Shqiperise si dhe Konventa Evropiane e te Drejtave te Njeriut nuk permendin ne menyre te shprehur kete parim, por ne vetvete permban dimension kushtetues. Sipas Gjykates Kushtetuese zbatimi i ketij parimi eshte nje garanci me shume per te gjykuarin, me qellim qe te realizoje ne menyre efektive te drejten per t'iu drejtuar me ankim gjykates. E drejta per t'iu drejtuar gjykates me te larte merr rendesi ne nje shoqeri demokratike, prandaj askush nuk mund ta humbase kete te perparesi 72. Ekzistenca e ketij parimi i jep mundesi te gjykuarve qe te mos heqin dore nga garancite qe ofron Kushtetuta, vetem nga frika se mund te derntohen rende interesat e tyre. Ne kete kontekst mosrespektimi i "reforrnatio in peiusperben njekohesisht cenim te procesit te rregullt ligjor. Gjykates Kushtetuese, ne nje vendim te saj ,eshte shprehur se Gjykata e Larte e ka cenuar kete parim, duke zgjidhur ceshtjen ne themel dhe renduar poziten e te gjykuarit. Kerkuesi ishte deklaruar i pafajshern nga gjykatat e shkalles se pare dhe te dyte dhe ne baze te rekursit te bere nga ana e prokurorit ne Gjykaten e Larte kjo e fundit e ka deklaruar ate fajtor dhe jo ne baze te nje prove te re por ne baze te nje arsyetimi krejt ndryshern te provave ekzistuese.
72 Vendimi i Gjykates Kushtetuese nr 13 viti, 2003
Sipas Gjykates Kushtetuese, Koiegji Penal ka vepruar ne kundershtim me nenin 442 te Kodit te Procedures Penale qe parashikon rastet e prishjes se vendimit si dhe zgjidhjen e ceshtjes pa e kthyer per rigjykim Ne perputhje me kete dispozite Gjykata e Larte ka te drejte ta zgjidhe ceshtjen pa e kthyer per rigjykim vetern per shkaqe te cilat jane ne favor te pozites
proceduriale te te gjykuarit:'. Ne kete rast Kolegji ka dale jashte juridiksionit dhe ka marre atribute te nje gjykate fakti duke sjell si rrjedhoje shkelje te procesit te rregullt ligjor". Ne rastin konkret vendimi i kesaj gjykate ka renduar padrejtesisht poziten e te gjykuarit pa i dhene atij mundesite dhe garancite ligjore e kushtetuese per te pergatitur dhe realizuar mbrojtjen per rrethanat e reja te krijuara. Parimi i se drejtes se mbrojtjes eshte shkelur nga fakti se Gjykata e Larte i prishi vendimet e dhena nga shkallet e tjera qe e kishin deklaruar te pafajshern duke e deklaruar ate fajtor dhe mbi te gjitha pa e kthyer ceshtjen per rigjykim. Ne kete kontekst e drejta e mbrojtjes merr nje rendesi vendimtare per faktin se kerkuesi nga pozita e favorshme qe ndodhej si rezultat i pafajesise, u vendos ne pozita te disfavorshme per te cilen ai duhet te pergatiste nje mbrojtje respektive. Ky Kolegj nese do te vepronte ne perputhje me ligjin duhet qe pasi te prishte vendimet ta kthente ceshtjen per rigjykim, per ti dhene mundesi kerkuesit te perfitoje nga garancite e parashikuara ne nenin 31 te Kushtetutes ne te cilin garantohet e drejta per te pasur kohen si dhe lehtesite e nevojshme per te pergatitur mbrojtjen, ku pa garantimin e te cilit nje proces penal eshte absolutisht antikushtetues dhe ndikon drejtpersedrejti negativisht ne dhenien e drejtesise.
7 3 Neni 442 te Kodit te Procedures Penale parashikon se: Gjykata e Larte vendos prishjen e vendimit dhe zgjidhjen e ceshtjes pa e kthyer per rishqyrtim kur: a)fakti nuk parashikohet si veper penale;vepra penale eshte shuar ose ndjekja penale nuk duhet te fillonte ose te vazhdonte b)vendimi eshte i pavlefshem per rastet e parashikuara ne nenin 128 c)vendimi eshte dhene gabim ne person d) ka kontradita midis vendimit te ankimuar dhe nje tjetri te meparshem, lidhur me te njejtin person dhe me te njejten veper penale te dhena nga e njejta ose nje tjeter gjykate penale 74 Vendimi I Gjykates Kushtetuese nr. 9 viti,.2006
E drejta e aksesit ne gjykate

E drejta per akses ne gjykate referon tek e drejta qe ka cdo individ per t'iu drejtuar nje gjykata e cila ka juridiksion te plote per te zgjidhur ceshtjen ne baze te nenin 42 te Kushtetutes dhe nenin 6 te KEDNJ.
39
Neni 6/1 i garanton secilit te drejten per t'i parashtruar gjykates per gjykim cfaredo akuze ne ceshtjen penale. Kjo e drejte plotesohet me garancite e tjera te parashikuara ne kete nen te cilat i referohen organizimit dhe perberjes se trupit gjykues, si dhe menyres te zhvillimit te procesit, duke formuar keshtu te drejten per nje proces te rregullt ligjor. Ne ceshtjen "Dornbo Beheer B.V kunder Hollandes Gykata Evropiane e te Drejtave te Njeriut ka theksuar se kushdo - qofte ne procesin penal duhet te kete mundesine t 'i paraqese gjykates , ne menyren e duhur ceshtjen e vet, ne kushte qe nuk vendosin ate ne situate te dukshme te disfavorshme ne krahasim me palen tjeter. Kjo e drejte duhet te respektohet rigorozisht nga ana e shteteve anetare ne kete Konvente por mbi te gjitha rregullimi i saj realizohet nga ana e shteteve ne varesi te kohes dhe vendit si dhe konform nevojave dhe mundesive te shoqerise dhe individeve 75. Pavaresisht faktit se shtetit i lihet nje fare "diskrecioni" per rregullimin e saj kjo nuk do te thote se duhet vepruar arbitrarisht, sepse e drejta e aksesit ne gjykate nuk mund te reduktohet ne menyren ose masen qe do tc shkaktonte nje cenim te thelbit te kesaj te drejte ". E njejta klauzole eshte parashikuar edhe ne nenin 17 te Kushtetutes tone ku te drejtat mund te kufizohet por jo duke cenuar thelbin e tyre sepse ne kete rast nuk do te ishim para kufizimit te te drejtave por para abrogimit total te tyre.
75 Vendimi" Golden kunder Britanise" 76 Vendimi"Winterwrp kunder Hollandes dhe "Kreuz kunder Polonise"
43
Drejtesia Kushtetuese dhe Roli i saj ne Mbrojtjen e te Drejtave te Njeriut Ne praktiken e shteteve te ndryshme jurispudenca e Gjykates Evropiane ka trajtuar disa raste kur cenohet e drejta e aksesit ne gjykate. Raste te tilla kane qene: 1.ndalimi i korrespondeces se te burgosurit me avokatin, qe do te ndihmonte te ngrinte padine mbi incidentet e ndodhura ne burg 77 2.refuzimi i autoriteteve te burgut per t'i dhene leje te burgosurit qe te konsultohet me avokatin e vet rreth mundesise se ngritjes se padise ". Aksesi ne gjykate duhet te jete efikas duke mundesuar shqyrtimin e ceshtjes ne kufijte qe kerkohen ne prizmin e rrethanave te sa/9 Nje nga menyrat e shkeljes te drejtes per gjykim eshte refuzimi i autoriteteve per zbatimin e vendimit sepse zbatimi i tyre eshte pjese integrale e procesit gjyqesor'". E drejta e aksesit ne gjykate eshte e lidhur me te drejten per te marre pjese ne gjykim. Kjo e drejte nenkupton jo vetem pjesemarrjen fizike te paleve por krijimin e rnundesive per tu njohur me pretendimet e pales tjeter, ne rnenyre qe pala kundershtare te jete ne gjendje te parashtroje pretendimet dhe prapesimet e saj (parimi i barazise se armeve). Kjo kerkese eshte esenciale per te mbrojtur te drejtat e paleve gjate nje procesi gjyqesor. Nepermjet respektimit tc saj sigurohet paanshrneria e gjykates ne dhenien e nje vendimi te arsyetuar te bazuar vetern ne provat qe jane rnarre dhe jane verifikuar gjate shqyrtimit gjyqesor'".
77 Shih Vendimin "Campell dhe Fell kunder Britanise se Madhe" 78 Shih Vendimin "Golden kunder Britanise se Madhe" 79 Shih Vendimin "Albet dhe Le Compte kunder Belgjikes" 80Shih Vendimin" Irnmobilare Saffi kunder Italise" 81 Neni 380 i Kodit te Procedures Penale parashikon se:per le marre vendimin gjykata nuk mund re perdore prova le tjera ve9 atyre qe jane marre ose jane verifikuar ne shqyrtimin gjyqesor.
E drejta per te marre njoftim

41
Per garantimin e nje procesi efektiv penal eshte themelore qe i akuzuari te marre pjese dhe te mbrohet efektivisht ne gjykim, (duke dhene mendimin e vete per provat e paraqitura nga pala tjeter) ose ne rast te mosparaqitjes se tij te gjykohet pasi ti jete siguruar me pare mbrojtja. Per kete arsye nje rol deciziv ne realizimin e nje procesi te rregullt gjyqesor luan njoftimi i te pandehurit si dhe te mbrojtesit te tij eni 414 i Kodit te Procedures Penale shprehet se "Akti i ankimit u njoftohet prokurorit, te pandehurit dhe paleve private nga sekretaria e gjykates qe ka dhene vendimin". Njoftimi i tyre nga gjykata eshte i nevojshem qe i pandehuri te ushtroj te drejtat e tjera qe jane ne themel te nje procesi te rregullt ligjor si psh. barazia e arrneve, e Drejta e ankimit, e drejta per tu degjuar etj. Si rrjedhoje secili prej paleve ka te drejte te marre informacion per faktet dhe argumentet e pales tjeter pra nenkupton mundesine per palet te kene njohuri edhe per komentet mbi pro vat e nx:j erra, realizimi i se ciles mund te behet vetem pasi palet te jene njoftuar sipas ligjit per te gjitha veprimet proceduriale'f. Nje njoftim i here jo ne perputhje me ligjin, perfshihet ne shqyrtimin kushtetues vetem kur pala ndergjyqese, per shkak te mos njoftimit, eshte penguar te ushtroje te drejten e mbrojtjes, e cila i garantohet nga neni 42 i Kushtetutes dhe neni 6 i Konventes Evropiane, si element i rendesishern i procesit te rregullt ligjor.
Organet dhe format e njoftimit

Njoftimet e akteve behen nga ftuesi gjyqesor ose nepermjet sherbimit postar ose nga policia gjyqesore, kur gjykata e cmon te nevojshme. Njoftimet mund te behen edhe me telefon, telegraf, faks ne rastin e njoftimeve urgjente .
82 Shih ,vendimin "Ruiz Mateo kunder Spanjes" 83 Neni 133 te Kodit te Procedures Penale dhe ne net ne vijim -143
E drejta e paleve per te marre njoftim per veprimet e ndryshme proceduriale eshte e lidhur me detyren qe kane gjykatat per te verifikuar legjitimitetin e paleve si dhe rregullsine e lajmerimeve, Sic u siper citua njoftimi eshte i rendesishem per te realizuar mbrojtjen dhe parimin e
Drejtesia Kushtetuese dhe Roli i saj ne Mbrojtjen e te Drejtave te Njeriut barazise se armeve ne instancat me te larta gjyqesore ku haset edhe mundesia e perkeqesimit te pozites se te pandehurit. Megjithese organet e gjykimit nuk mund te behen pergjegjes per cdo mosparaqitje ne seance nga ana e te gjykuarit ose avokatit te tij, u takon ketyre organeve te ndermarrin hapa per te siguruar qe ai te gezoje te drejtat e njohura nga Kushtetuta. Rrjedhimisht gjykata duhet te verifikoj me pare shkaqet e mosparaqitjes se perfaqesuesit te te pandehurit dhe me pas te vazhdoj me etapat e tjera proceduriale. Njoftimi eshte mbi te gjitha absolutisht i dornosdoshem ne rastin e paraqitjes se rekursit nga prokurori dhe Kodi i Procedures Penale nuk parashikon mundesine e paraqitjes se kunder rekursit nga pala kundershtare. Ne keto rrethana, pjesernarrja e te gjykuarit dhe ne menyre te vecante e avokatit te tij , kerkohet per te siguruar te drejten e mbrojtjes dhe respektimin e parimit te barazise se armeve ne nje proces gjyqesor,
43
Administrimi i provave
Menyra e marrjes dhe administrimit te provave eshte nje element tjeter i rendesishem kushtetues i sanksionuar ne nenin 32/2 te Kushtetutes, sipas te cilit, askush nuk mund te deklarohet Jajtor mbi bazen e te dhenave te mbledhura ne menyre te paligjshme. ee) Ky parirn i rendesishern eshte trajtuar nga jurisprudenca shqiptare dhe ajo e Gjykates Evropiane si pjese perberese e procesit te rregullt ligjor dhe vecanerisht ne drejtim te respektimit te se drejtes per t'u rnbrojtur, e cila kerkon qe i akuzuari te kete mundesite e duhura per te njohur dhe komentuar cdo prove qe i paraqitet gjykates Ne baze te Konventes Evropiane, gjykata e ka per detyre te vleresoje ne teresi,nese procedura lidhur me menyren se si u siguruan provat ishte e drejte.84 Menyra e rnarrjes se provave ka rendesi thelbesore per zhvillimin e drejte te procesit penal. Sigurimi i paligjshem i proves dhe pranimi i saj nga trupi gjykues nuk mund te mos nenkuptoje qe procesi ishte i parregullt.f Asnje gjykate nuk ka mundesi, qe pa derntuar dhenien e "permases se duhur te drejtesise", te mbeshtetet ne prova qe jane marre jo vetern me metoda te pandershme, por, mbi te gjitha, qe jane edhe tc kunderligjshme. procesi gjyqesor ka pretendime per rruget dhe menyrat e marrjes se provave, e fiksimit te tyre, por jo per rnenyren e vleresirnit. Kontrolli kushtetues nuk mund te zevendesoje prerogativat kushtetuese e ligjore te vete hallkave te sistemit gjyqesor e aq me teper te vleresoje bindjen e brendshme te gjykatave per ceshtje konkrete" Si rrjedhim do kerkese e paraqitur nga njerapale lidhur me mos marrjen e provave tc kerkuara prej saj gjate gjykimit ne shkalle te pare, nuk ka te beje me mosrespektimin e kerkesave te procesit te rregullt ligjor dhe Gjykata Kushtetuese nuk mund te zgjidhe kete problem juridik. Mund te ndodhe qe gjykimi gjithashtu, te jete i shoqeruar me mangesi ne hetime (ne lidhje me mbledhjen e provave gjate kesaj etape proceduriale) ose me vleresim te gabuar te provave por perseri dhe kjo eshte nje ceshtje qe i takon vetem juridiksionit gjyqesor, domethene eshte gjykata e zakonshme me e larte, ajo qe me ligj eshte e autorizuar per ndreqjen e ketyre te metave te pretenduara nga kerkuesi. Pra sic u perrnend edhe me siper Gjykata Kushtetuese mund te vleresoj dhe te analizoj menyren e marrjes se provave nese eshte ne perputhje ose jo me dispozitat ligjore. Prandaj nje veshtrim i pergjithshem i rregullimeve ligjore eshte i
Drejtesia Kushtetuese dhe Roli i saj ne Mbrojtjen e te Drejtave te Njeriut rendesishern ne kete kontekst. Marrja e provave, sipas Kodit te Procedures Penale, merr nje kuptim tc ri bazuar ne sistemin akuzator, duke ndryshuar metoden e te proceduarit ne lidhje me marrjen e provave ne shqyrtimin gjyqesor, duke hequr do re perfundimisht nga te gjitha ato norma te cilat sanksiononin pabarazine e paleve ne procesin penal ne disfavor te individit dhe te te drejtave te tij. 88
Kushtet per marrjen e provave jane: 1.gjate hetimeve paraprake merren nga organi qe procedon 2.ne gjykim merren me kerkese te paleve 3.ne rastin e nje prove, qe nuk rregullohet me ligj , gjykata mund ta marri nese ajo vlen per te vleresuar faktet dhe nuk cenon lirinee vullnetit te personit'". Ne lidhje me cmuarjen e provave duhet te themi se, ajo konsiston ne percaktimin e vertetesise dhe fuqise provuese te saj. Cdo prove i nenshtrohet shqyrtimit dhe nuk ka nje vlere te paracaktuar. Gjykata i cmon ato ne baze te bindjes se formuar pas shqyrtimit te tyre ne teresi.
87 Vendimi i Gjykates Kushtetuese nr 95, viti 2001 88 Halim IsIami , Artan Hoxha, Ilir Panda" Komentar i Procedures Penale" fq 210 89 ff) Neni 151 i Kodit te Procedures Penale.
Rrjedhimisht, dispozitate ketij kodi kane ndryshuar rrenjesisht menyren e procedimit penal ne te gjitha fazat e tij. Prandaj, mosrespektimi i dispozitave ligjore te vendosura per aktet e procedimit sherben njekohesisht dhe si shkak pavlefshmerie qe ndikon drejtperdrejt mbi
45
ecurine e procesit gjyqesor. Normalisht, te gjitha provat duhet te paraqiten ne prani te te akuzuarit, ne nje seance publike me qellim qe te realizohet nje proces kontradiktor. Megjithate, perdorimi si prova i thenieve te marra ne fazen (e hetimit) paraprake, si dhe ne kushtet qe parashikon ligji procedurial penal nuk eshte, ne vetvete, i papajtueshern nenet 311d dhe 42 te Kushtetutes, me kusht qe te respektohet e drejta e mbrojtjes'" Kete qendrim ka mbajtur edhe Gjykata Evropiane, e cila eshte shprehur se perdorirnii ketyre deklaratave( te marra gjate hetimeve paraprake) nuk eshte gjithmone ne kundershtim me nenet 6(3)( d) dhe 6(1) te Konventes Evropiane per te Drejtat e Njeriut, me kusht qe te drejtat e mbrojtjes te jene respektuar " Kjo gjykate eshte shprehur se, te gjitha provat norrnalisht duhet te prodhohen ne nje seance pub like, ne prani te te akuzuarit me qellim qe te paraqiten argumentet e kunderta . Marrja e proves me deshmitar eshte nje prove tjeter e rendesishme par ajo eshte e vlefshme vetem kur respektohen kushtet e marrjes se saj, duke respektuar mbi te gjitha mundesine e shtetasve per te perfituar nga e drejta per te mos deshrnuar perpara organeve kornpetente'". Kjo e drejte lidhet sa me te provuarit, ashtu edhe me garancite ligjore qe u duhet krijuar te pandehurit, si dhe rrethit te personave te aferrn me te, per te mos u detyruar dhe ndeshkuar njekohesisht per deshmite qe ata japin'". Si rregull i pergjithshern, i akuzuari duhet te kete nje mundesi tc pershtatshme dhe te vertete per te kundershtuar dhe pyetur nje deshrnitar kunder tij, ose kur ai ben deklarimin e tij ose ne nje faze te mevonshme'".
90 Neni 369 parashikon se :Gjykata mund , me kerkese te paleve, te vendose qe te lexohen aktet e marra gjate hetimeve paraprake, kur per shkak te rrethanave te paparashikuara ato nuk mund te perseriten me. Leximi i deklarimeve te bera nga shtetasi shqiptar ose i huaj, banues jashte shtetit, mund te behet ne qofte se ai eshte thirrur dhe nuk eshte paraqitur ose kur nuk gjendet si dhe kur refuion le deshmoje. 1 Shih Vendimin "Windisch kunder Austrise" 92 Nenet 153-165 te Kodit te Procedures Penale 93 Vendimi I Gjykates Kushtetuese nr9, viti 2004 94 Shih ,Vendimin "Balliu kunder Shqiperise"
Ne rast se te pandehurit dhe rnbrojtesit te tij nuk i eshte krijuar rnundesia, me gjithe kerkesat e shumta ne te gjitha shkallet e gjykimit, t'u drejtonin pyetje deshmitareve per te kundershtuar
proven ne kete proces penal perben nje cenirn te se drejten se mbrojtjes ne nje mase te papajtueshme me kerkesat e nenit 42 te Kushtetutes dhe te ne nit 6, paragrafet 1 e 3, shkronja "d" te Konventes Evropiane 95. Parimet e procesit te rregullt kerkojne qe interesat e mbrojtjes te balancohen me ato te deshmitareve ose viktimave te thirrur per te deshmuar, vecanerisht kur behet fjale per jeten, lirine ose sigurine e nje personi'". Gjykata eshte e detyruar, ne kuader te parimit te barazise se armeve, te administroj ne gjykim provat e paraqiturajo vetem nga prokurori, por edhe nga mbrojtja, duke bere vleresimin e tyre. Nje moment delikat eshte ne rastin e gjykimit te nje ceshtje me te pandehur te mitur. Ne kete rast duhet te kushtohet nje vernendje e vecante provave ne baze te te cilave gjykata ka shpallur fajesine e tij, konkretisht procesverbalit te pyetjes i cili duhet te mbahet ne perputhje me dispozitat proceduriale, Ata duhet te jene te vetevedijshern per ate qe po ndodh dhe gjithnje ne pranine e nje personi trete ose psikolog ose prindi ne varesi te kerkeses se paraqitur nga i mituri.
95 Vendirni I Gjykates Kushtetuese nr 7, viti 2005 96 Shih ,vendimin "Daorson kunder Hollandes"
Ekzekutimi i vendimeve
Ekzekutimi i vendimit perben nje element thelbesor te konceptit te shtetit ligjor e te vete nocionit te gjykimit te drejte dhe se asnje organ shteteror nuk mund te vere ne diskutim
47
drejtesine e vendimeve gjyqesore te formes se prere, Sipas nenit 142/3 te Kushtetutes sanksionohet se "organet e shtetit jane te detyruara te ekzekutojne vendimet gjyqesore". Ky parim eshte pjese integrale e procesit te rregullt ligjor dhe ne perputhje me garancite e parashikuara ne nenin 6 te Konventes Evropiane. Si rrjedhoje e asaj te sipercituar nje individ qe i drejtohet gjykates kompetente per te realizuar nje te drejte nuk mund te prese pakufi per realizimin e saj, prandaj ato jane te lidhura me respektimin e nje afati te arsyeshern. Sipas praktikes se Gjykates Kushtetuese gjykimi per realizimin e nje te drejte perbehet ngady faza: Faza e pare: njohja ose deklarimi i se drejtes i cili perfundon kur vendimi merr forme te prere, Ky vendim i gjykates gjykon ceshtjen ne themel. Eshte rnese evidente se i gjithe procesi gjyqesor qe konkludon me nje vendim nuk do te kishte vlere ne qofte se nuk do te pasohej nga nje proces qe lidhet drejtpersedrejti me veprimtarine e ekzekutimit te vendimeve. Nje e drejte e fituar dhe e njohur nepermjet nje vendimi gjyqesor por e parealizuar efektivisht ka te njejtin status me nje te drejte inekzistente Faza e dyte:eshte zbatimi i vendimeve e ashtuquajtura realizimi i qellimit te drejtesise. Sipas jurisprudences se Gjykates Evropiane, shtetet detyrohen te organizojne nje sistem juridik ne menyre te tille qe gjykatat te mundesojne shqyrtimin e ceshtjeve brenda nje afati tc arsyeshem sepse "sistemi i drejtesise nuk mund te zhvillohet me vonesa qe cojne ne dobesimin e rolit te gjykatave dhe te besimit ne to97.
97 Shih Vendimin "Qufaj kunder Shqiperise"
gg)
Parimi i sigurise juridike kerkon qe vendimet gjyqesore te formes se prere te mos vihen ne diskutim per tu zbatuar98 par te zbatohen njelloj si ligjet apo aktet e tjera normative qe jane ne themel te rendit juridik te nje shteti. Autoriteteve shteterore nuk iu lejohet qe te justifikohen me mungesen e fondeve per mosrespektimin e nje detyrimi qe rrjedh nga nje vendim gjyqesor, Megjithate, ne rrethana te vecanta mund te justifikohet ndonje vonese par ajo nuk duhet te cenoje thelbin e se drejtes se mbrojtur ne nenin'" 6/1 te Konventes Evropiane. Rrjedhimisht, mosekzekutimi i nje vendimi gjyqesor ka te ngjare te coje ne situata te papajtueshme me konceptin e shtetit te se drejtes , te cilin shtetet jane te detyruara ta respektojne per shkak tc ratifikimit tc Konventes Evropiane.
98 Shih Vendimin "Brumareska kunder Rumanise" 99 Ledi Bianku " Te drejtat e njeriut dhe vendimet e Gjykates se
49
Strasburgut" fq364 100 Shih Vendimin" Timofeyev kunder Rusise" hh)
Gjykimi public
Karakteri publik i procesit gjyqesor ka nje rendesi shume te madhe, per faktin se ai garanton mbrojtjen e paleve nga sistemi i drejtesise i zhvilluar ne fshehtesi , pa kontroll publik dhe ruan besimin te gjykata duke garantuar keshtu nenin 6/1 qe ka per qellim besueshmerine e procesit si nje garanci me teper ne respektimin e procesit te rregullt ligjorlO1. Megjithate rrethanat e nje ceshtje konkrete mund te perligjin mos thirrjen e "seances publike" ne gjykatat e shkalles se dyte dhe te trete nese eshte zhvilluar e tille(publike) ne shkalle te pare. Ekzistojne disa raste kur mundesia e publikut per te ndjekur seanca gjyqesore mund te kufizohet. Rastet e gjykimit me dyer te mbyllura, justifikohen (nuk janene kundershtim me nenet 42 te Kushtetutes dhe 6 te Konventes Evropiane), nese zhvillohen ne kushtet e rneposhtme. Ne keto raste gjykata vendos ndalimin e publicitetit nese ky i fundit: 1. dernton moralin shoqeror ose mund te sjelle perhapjen e te dhenave qe duhet te mbahen sekret ne interes te shtetit, ne qofte se nje gje e tille kerkohet nga organi kompetent; 2.kur nga ana e publikut ka shfaqje qe prishin zhvillimin e rregullt te seances; 3.kur eshte e nevoj shme te mbrohet siguria e deshmitareve ose e te pandehurve; 4.kur gjykohet e nevojshme ne pyetjen e te miturve102; Edhe ne Konventen Evropiane parashikohen rastet kur mund te ndalohet prania ne salle publikut edhe shtypit. Nder keto raste jane edhe ato te sipercituara, por Konventa parashikon edhe rastin kur, publiciteti do te derntonte interesat e drejtesise. Keshtu qe Konventa le ne diskrecion te gjykates, te vleresoj rast pas rasti rrethanat e ceshtjes, ne lidhje me publicitetin e saj 103
101 Vendimi "Golden kunder Britanise se Madhe" 102 Neni 340 i Kodit te Procedures Penale 10J Neni 6/1 i Konventes Evropiane
Gjykate e krijuar me ligj
Neni 6/1 i Konventes Evropiane si dhe neni 42/2 i Kushtetutes parashikon se, cdo person kate drejte qe ceshtja e tij te degjohet ..................... .para nje gjykate te krijuar ligjerisht. Lidhur me nocionin gjykate e caktuar me figj, Gjykata Kushtetuese konstaton se, kjo shprehje mbulon jo vetern bazen ligjore per vete ekzistencen e kesaj gjykate, por ne cdo rast, edhe rnenyren e fonnimit te trupit gjykues.l'" Neni 135 i Kushtetutes parashikon se pushteti gjyqesor ushtrohet nga Gjykata e Larte, nga gjykata e apelit dhe nga gjykata e shkalles se pare. Ligji organik per pushtetin gjyqesor dhe ligjet procedurale (civile dhe pen ale ) rregullon perberjen e ketyre gjykatave, funksionet e tyre si dhe kriteret qe duhet te permbushin juristet per te qene gjyqtare. Gjykata Kushtetuese, ne nje vendim te saj eshte shprehur se, ne rast se nje gjykate ploteson kriteret e mesiperme te nje gjykate te caktuar me ligj, atehere natyrshern prezumohet aftesia profesionale e gjyqtareve, te cilet, jane ne perberje te kesaj gjykate.t'"
104 Shih, Vendimin "Posokhov kunderRusise", !O5 Vendimi i Gjykates Kushtetuese nr 18, viti 2005
Pavaresia e gjykatave
Pavaresia e gjykatave eshte klasifikuar ne kategorite e ideve universale. Kushtetuta jone ne nenin 145 parashikon se, Gjyqtaret jane te pavarur dhe u nenshtrohen vetem Kushtetutes dhe ligjeve . Edhe Kodi i Procedures Penale rendit ne nenet e para kete parim universal"Gjykata eshte e
51
pavarur dhe vepron ne baze te ligjit" Garantimi i ketij parimi mund te arrihet nese respektohet parimi i i ndarjes dhe i pavaresise se pushteteve i sanksionuar ne nenin 7 te Kushtetutes, Qe te jete e tille gjykata duhet te jete e pavarur nga pushteti ekzekutiv si dhe nga palet, ne nje ceshtje konkrete si dhe te garantoje garancite e duhura procedurialel". Keshtu qe cdo lloj nderhyrje do te cenonte kete parim. Edhe Kushtetuta ne nenin 145/3 parashikon se, cdo nderhyrje ne veprimtarine e gjykatave ose te gjyqtareve pas sjell pergjegjesi sipas ligjit. Pavaresia e gjykates nenkupton zgjidhjen e ceshtjes konkrete me paanesi dhe ne perputhje me ligjin, pa u bere objekt presionesh , ndikimesh, kanosjesh apo nderhyrjesh te drejtperdrejta apo te terthorta, nga kushdo dhe per cfaredo arsye. t07 Njekohesisht, pavaresia e gjykatave varet nga menyra e emerimit te anetareve te saj, kohezgjatja e mandatit te tyre zyrtar, ekzistenca e garancive kunder presioneve te jashtme si dhe ceshtja nese organi ne fjale paraqet nje pavaresi edhe ne dukjel08.
106 Yendimi "De WiJde, Ootnsdhe Versyp kunder Belgjikes'' dhe "Posokhov kunder Rusise" 107 Halim Islami, Artan Hoxha, Ilir Panda" Komentar I Procedures Penale.fq. 52 108 Vendimi "Lauko kunder Sllovakise" dhe "Belilos kunder Zvicres"
Paanshmeria e gjykatave
Parimi i paanesise se gjykatave eshte nje parim tjeter shume i rendesishem dhe madje shume problematik per shoqerine tone ku besimi ndaj gjyqesorit nuk eshte ne nivelet e deshirueshme, Respektimi i ketij parimi eshte nje garanci me teper e "gjykimit te drejte" duke
mundesuar keshtu krijimin e besimit qe gjykatat duhet te gezojne ne nje shoqeri demokratike109. Ne funksion te ketij parimi te rendesishem kushtetues deklarohen edhe dispozita te vecanta ligjore. Keshtu, ne nenin 15 te Kodit te Procedures Penale theksohet shprehimisht se "Gjyqtari qe ka dhene ose ka marre pjese ne dhenien e vendimit ne nje shkalle re procedimit nuk mund te ushtroje funksionet e gjyqtarir ne shkallet e tjera, as le marre pjese ne rigjykim pas prishjes se vendimit. Nj e garanci e metej shme e lidhur ngushtesisht me kete parim eshte parashikimi i bere ne nenin 15/2 te KPP" nuk duhet qe gjyqtaret te cilet marrin pjese negjykimin e nje ceshtje te kene marre pjese edhe ne vleresimin e mases se sigurimit kundrejt te akuzuarit ". Paanesia, vleresohet si raport midis perpjekjes per te percaktuar ate qe gjyqtari mendon ne ndergjegjen e tij te brendshme ne rrethanat e nderhyrjeve e presionit(elementi subjektiv) dhe perpjekjes objektive per te ballafaquar veprimet e gjyqtarit me funksionin e tij dhe madje me dukjen e tij, me qellim qe te ofroje garancite e mjaftueshme duke perjashtuar cdo dyshim te ligjsbem110(elementi objektiv). Jane vete qendrimet e gjykates qe mund te krijojne tek palet ne gjykim, dyshimin e perligjur se gjyqtaret nuk i rezistojne dot nderhyrjeve e presioneve dhe si rrjedhoje, nuk permbushnin garancite kushtetuese per te qene te paanshern ne gjykim. Keshtu qe, gjykata duhet te jete e kujdesshme dhe te marre parasysh vecanerisht problemin e perberjes se trupit gjykues, ne menyre qe te menjanohen nga gjykimi i ceshtjes gjyqtaret qe nuk kane garancite e kerkuara per paanshrneri ne kuptimin objektiv. Ne shtetin e se drejtes, kjo kerkese merr rendesi te vecante ne funksion te
109 Vendimi "Pullar kunder Britanise se Madhe" 110 Vendimi i Gjykates Kushtetuese nr 36 viti 2005
53
ii) jj)
besimit ne dhenien e drejtesise qe duhet te krijojne ne cdo rast ne shoqerine demokratike jo vetem paler ne gjykim, por cdo qytetar i thjeshte.111 Supozohet se gjyqtari eshte personalisht i paanshern me perjashtirn te rasteve kur dalin prova te kunderta 112. Parimi i paanesise qe zbatohet per cdo ceshtje kerkon nga gjyqtaret qe te mos kene paragjykime ne lidhje me ceshtjen e shtruar perpara tyre dhe te mos veprojne ne menyre te tille qe ndihmojne interesat e njeres prej paleve. Nje gjykate duhet te jete e paanshme jo vetem forrnalisht, por edhe ne rnenyre te shprehur. "E drejta per t'u gjykuar perpara nje gjykate kompetente, te pavarur dhe te paanshme te caktuar me ligj kerkon qe drejtesia jo vetern duhet te behet, par ajo gjithashtu duhet te shikohet qe behet".113 Nga sa me siper, eshte me se e qarte qe parimi i paanshrnerise ne gjykim edhe ne kendveshtrim te perberjes se trupit gjykues, duhet te respektohet ne cdo shkalle te gjykimit, madje edhe ne shqyrtimin e ceshtjes ne Gjykaten e Larte. Kjo do te thote, qe gjyqtari i Gjykates se Larte nuk mund te jete anetar i nje kolegji, ne se per te njejten ceshtje, ka marre pjese ne dhenien e nje vendimi ne nje shkalle te meparshme te procedimit. Nje rast i vecante paraqitet shqyrtimi i ceshtjes nga Kolegji Penal i Gjykates se Larte, ne dhomen e keshillimit per te vleresuar kerkesen per rekurs. Ne kete rast ky gjykim nuk i ka te gjitha karakteristikat e nje gjykimi ne kuptim te nenit 15 te Kodit te Procedures Penale. Ne kete rast nuk kemi nje seance publike. Nuk ka shpallje te dates apo te perberjes se dhornes se keshillimit dhe ceshtja shqyrtohet pa pranine e prokurorit, te pandehurit apo mbrojtesit te tij. Ne dhomen e keshillimit, Kolegji Penal i Gjykates se Larte vlereson pretendimet e ngritura ne rekursin e paraqitur kunder nje vendimi te formes se prere, Nese ka shkaqe nga ato te parashikuara nga neni 432 i Kodit te Procedures Penale vendoset kalimi i ceshtjes ne seance gjyqesore. Ne te kundert, vendoset mospranimi i rekursit. Ky vleresim behet gjithnje ne funksion te kornpetences qe ka 'Gjykatae Larte per te kontrolluar rnenyren e zbatimit te ligjit material dhe procedural nga gjykatat me te uleta, pra nga gjykata e rrethit gjyqesor dhe gjykata e apelit.v"
I11 Vendim i Gjykates Kushtetuese nr, 16, viti 2003, 111 Shih Le Compre, Van Leuven dhe De Meyere kunder Belgjikes 113 Vendimi " Delcourt kunder Belgjikes"; 114 kk) Vendim i Gjykates Kushtetuese nr, 25, viti 2003 ll)
Pavaresisht ekzistences se ketyre karakteristikave, nje vleresim i tille mjaft i rendesishem
Drejtesia Kushtetuese dhe Roli i saj ne Mbrojtjen e te Drejtave te Njeriut per fatin e ceshtjes duhet bere nga nje gjykate e paanshme. Eshte e papranueshme, qe nje gjyqtar qe ka marre pjese ne dhenien e nje vendimi ne nje shkalle te meparshme te gjykimit (ne gjykaten e faktit ose te apelit), te jete serish ne perberje te Kolegjit Penal te Gjykates se Larte qe do te shqyrtoje e vleresoje shkaqet e rekursit qe jane pikerisht edhe kunder ketij vendimi. Gjykata Kushtetuese rithekson se shqyrtimi i ceshtjes nga Kolegji Penal i Gjykates se Larte, ne dhornen e keshillimit, eshte pjese e rendesishme e procesit gjyqesor ne teresi dhe si i tille, ne perputhje me natyren e ketij shqyrtimi ne dhornen e keshillimit, duhet te respektoje parimet themelore tc procesit te rregullt ligjor ne kuptimin kushtetues 115. Gjykata kushtetuese ne nje vendim te saj eshte shprehur se, ne varesi te rrethanave qe ekzistojne ne cdo shkalle te gjyqesorit dhe te karakteristikave qe secila prej tyre ka duhet te specifikojme raste te cilat "prima facia" mund te konsiderohen si shkelje e parimit te paanesise, Ne rastin e gjykirnit qe zhvillohet ne Gjykaten e Larte ndryshe nga shkallet e tjera te gjyqesorit, nuk merren prova te reja dhe madje as nuk merren ne shqyrtim ato ekzistuese por ajo kufizohet vetem ne shqyrtimin e ceshtjes per te kontrolluar ligjshmerine si dhe bazueshmerine e vendimeve te ankimuara . Si rrjedhoj gjykimi i nje ceshje nga kjo gjykata nuk mund te konsiderohet si i njeanshern vetem per faktin se disa anetare te trupit gjykues kane marre pjese ne vleresimin e mases se sigurimit per te njejten ceshtje pra rrjedhimisht ne kete kontekst procesi gjyqesor nuk eshte i parregullt ne kuptimin kushtetues 116.
1 1 5Vendimi i Gjykates Kushtetuese nr 12, viti 2007 1 1 6Vendimi i Gjykates Kushtetuese nr. 9, viti 2006
Ne bis in idem
Neni 34 i Kushtetutes parashikon se "Askush nuk mund te denohet me shume se nje here per
55
te njejten veper penale dhe as te gjykohet serish.me perjashtim te rasteve kur eshte vendosur rigjykimi i ceshtjes nga nje gjykate me e larte, sipas menyres se parashikuar me lig/17, .. " Ne Konventen Evropiane parashikohet ne nenin 4 te protokollit nr.7: "Askush nuk mund te ndiqet ose te denohet penalisht nga gjykatat e e te njejtit Shtet per nje veper per te cilen ai eshte deklaruar me pare i pafajshem ose denuar me nje vendim gjyqesor perfundimtar ne perputhje me proceduren penale te ketij shteti. " Parimi ne bis in idem eshtenjohur nga e drejta jone e brendshme dhe nga e drejta nderkornbetare penale si nje prej te drejtave te njeriut te mbrojtura nga Kushtetuta dhe nga instrumentet kryesore juridike te brendshern e nderkombetare qe rregullojne rnarredheniet ne fushen penale. Sipas ketij parimi, "individi nuk mund te ndiqet e nuk mund te gjykohet nga juridiksionet e te njejtit shtet per njeshkelje, per te cilen eshte shpallur me pare i pafajshem apo eshte denuar ne baze te nje vendimi gjyqesor perfundimtar te ligjshem".118 Sa me siper, arrijme ne konkluzionin se neni 4 i Protokollit nr. 7 kufizohet vetern per proceset ne kufijte e te njejtit juridiksion , dhe nuk eshte ne kundershtirn me hapjen e ceshtjeve te vecanta penale ne vende te ndryshrne+'". Pranimi i parimit te mesiperm ne gjykimin dhe vendimmarrjen per nje ceshtje penale kerkon permbushjen e dy kritereve qe jane, ai i vepres penale "te njejte" me te rneparshmen dhe ai i kryerjes se saj "perseri". Kriteri "e njejta veper" i referohet te njejtit veprim, sjellje, fakt, veper penale dhe kualifikim ligjor te tyre, te cilat formojne bazen e kesaj vepre dhe per te cilin personi eshte denuar apo liruar. Ne kete rast, eshte fjala kur si sjellja ashtu edhe krimi behen per te njejtat fakte te
ndodhura ne te njejten kohe dhe qe cilesohen njelloj nga
1 1 7 Edhe neni 7 i Kodit te Procedures Penale parashikon se, Askush nuk mund te gjykohet rishtas per te njejten veper penale, per te cilen eshte gjykuar me vendim te formes se prere, me perjashtim te rasteve kur eshte vendosur rigjykimi i ceshtjes nga nje gjykate kompetente .. 1 1 8 Marek Antoni Novicki "Rreth Konventes Evropiane" fq 374 1 1 9 Shih, vendimin"Gestra kunder Italise"
.
Duke u nisur nga interpretimet e rnesiperme rezulton se ky parim nuk mund te gjeje zbatim ne rastet kur te dy veprat penale nuk kane elemente te njejte. Nese gjenden elemente te njejte parimi "ne bis in idem" ndalon cdo denim tjeter apo procedim te metejshem.
Drejtesia Kushtetuese dhe Roli i saj ne Mbrojtjen e te Drejtave te Njeriut Sipas kuptimit te mesiperm, km me vendim te formes se prere eshte vendosur per nje ceshtje, atehere ajo nuk mund te gjykohet perseri, Ky rregull eshte i vlefshem edhe per te gjitha gjykatat e tjera brenda kufijve te te njejtit juridiksion, Nga ana tjeter, parimi "ne bis idem" qe ndalon rigjykimin e ridenimin per te njejten veper, nuk gjen zbatim ne rastet kur i njejti veprim perben dhunim te dy dispozitave te ndryshme ligjore. Per te njejtat shkelje mund te zhvillohen procese me karakter te ndryshern, penal dhe disiplinor. I njejti veprim mund te konsiderohet si ne shkelje te dy ligjeve (normave) edhe ne rastet kur njeri prej tyre kerkon proven e nje fakti shtese qe ligji (norma) tjeter nuk e ka te nevojshme. Ne kete rast, pafajesia apo denimi ne baze te njerit ligj nuk e perjashton ndeshkimin sipas tjetrit"l2l. Neni 34 i Kushtetutes dhe neni 7 i Protokollit te Konventes Evropiane te te Drejtave te Njeriut nuk jane pengese gjithashtu per gjykimin e denimin e personave qe kryejne sjellje kriminale te njepasnjeshme edhe nese sjelljet jane te ngjashme ndermjet tyre. Ideja e parimit ne bis in idem nuk qendron tek zbatimi dy a me shume here i te njejten norme penale, por tek mosgjykimi e rnosdenirni perseri i subjektit per te njejten veper penale, per te cilen ai eshte denuar me pare me nje vendim te formes se pr ere nga nje gjykate e ligjshme. Megjithate, aktet e mesiperme lejojne rigjykimin, kur dalin fakte te reja te cilat jane te nje natyre te tille qe mund te cenojne vendimin e dhene. (e drejta per rigjykim). Parimi ne bis in idem si dhe trajtimi i barabarte i te gjykuarve cenohen jo vetem kur personi denohet perseri per te njejten veper, por edhe kur ndiqet penalisht ne menyre te perseritur per kete veper. Prandaj, ky parim gjen zbatim edhe per rastet e mbrojtjes nga masat shtrenguese e ndaluese tc cilat jane te Iidhura ngushte me procedimin
120 Vendimi i Gjykates kushtetuese nr 41, viti 2005 121 Shih "Raninen kunder Frances" 60
Paragrafi i dyte i nenit 4 te Protokollit te Konventes Evropiane per te Drejtat e Njeriut lejon qe elementet dhe faktet e vepres se meparshme te diskutohen vetem ne raste rigorozisht te percaktuara: dalin fakte te reja ose te zbuluara rishtas, nje yes themelor ne proceduren e meparshme qe jane te nje natyre te tille qe mund te cenojne vendimin e dhene. Nese keto
57
raste nuk vertetohen, ceshtja e meparshrne nuk mund te diskutohet me dhe as te behet pjese e elementeve te vepres se re. Ndryshe qendron problemi ne rastet kur i akuzuari ka kryer edhe me pare veper penale, por nuk eshte denuar per te. Ne kete rast percaktimi "me shume se nje here" si element qe e ben vepren penale te cilesuar dhe si rrjedhoje parashikimi i nje denimi me te ashper ne raport me ate qe ka kryer vetem nje veper penale nuk cenon parimin ne bis in idem dhe as ate te trajtimit te barabarte e te arsyeshem te te gjykuarve, sepse i akuzuari duhet t'i nenshtrohet procesit gjyqesor per te dy veprat. Ndalimi kushtetues i denimit me shume se nje here per te njejten veper penale eshte shprehje e parimit te se drejtes penale, se denimi duhet te jete i drejte, dmth., se denimi duhet te jete ne perputhje me natyren dhe shkallen e rrezikshmerise shoqerore te vepres penale, me rrethanat e kryerjes se vepres dhe personalitetin e te akuzuarit. Ky parim perjashton deklarimin fajtor dhe denimin me shume se nje here te te akuzuarit per te njejten veper penale, per te cilen eshte dhene nje here nje vendim perfundimtar, apo cilesimin e te njejtes veper penale sipas dispozitave te ndryshme penale, kur cilesimi ligjor i vepres nje here behet sipas nje ligji re pergjithshern dhe nje here sipas nje ligji te posacem, ose kur njera dispozite mund te quhet si nenseksion i nje dispozite tjeter, Sic eshte shprehur Gjykata Evropiane , ne ceshtjen Franz Fischer kunder Austrise, fakti se nje akt i vetern perben me teper se nje veper penale nuk eshte ne kundershtim me kete parim. Megjithate, ka raste, kur nje sjellje kriminale, ne pamje te pare, duket se perben me teper se nje veper penale, megjithese nje ekzaminim me i kujdesshem tregon se duhet te procedohet vetem nje veper penale sepse, kjo e fundit perfshin te gjitha shkeljet qe perfshihen ne veprat e tjera. Nje shembull i dukshem do te ishte sjellja kriminale, e cila perben dy vepra penale, njera prej te cilave permban ekzakt te njejtet elemente si tjetra plus edhe nje tjeter, Per pasoje, duhet te ekzaminohet nese te tilla vepra penale kane ose jo te njejtet elernente te dornosdoshem.
E DREJTA E MBROJTJES DHE E ANKIMIT

Sigurimi i mbrojtjes
Nga koncepti i "procesit te rregullt ligjor" rrjedh parimi i pergjithshem, qe secila pale ka te drejte te jete e pranishme ne seance gjyqesore ose te perfaqesohet nga avokati i saj. "I pandehuri ka te drejte te mbrohet vete ose me ndihmen e mbrojtesit. Kur nuk ka mjete te mjaftueshme i sigurohet mbrojtja falas avokat. me Mbrojtesi ndihmon te pandehurin qe ti garantohen te drejtat proceduuriale dhe ti ruhen interesat e tij fig/ore. Bazuar nga dispozita e rnesiperme, rendesi themelore paraqesin garancite per mbrojtjen e te pandehurit. Nje nder to eshte mbrojtja e tij gjate gjykimit. E drejta e mbrojtjes gjate procesit duhet te jete reale dhe efektive dhe jo vetem teorike122 dhe ne rast se i pandehuri nuk pranon te paraqitet ne gjykim ose i fshihet drejtesise, procesi gjyqesor mund te zhvillohet vetem ne pranine e avokatit te tij te zgjedhur ose te caktuar kryesisht. Sigurisht te njejtin qendrim ka mbajtur edhe Gjykata Evropiane ne vendimet e saj, e
59
cila ka konkluduar se "E drejta e gjithkujt te akuzuar penalisht per te qene efektivisht i mbrojtur nga nje avokat, kur eshte e nevojshme i caktuar edhe kryesisht, eshte nje nga tiparet themelore te nje gjykimi te drejte." Garantirni i se drejtes se mesiperme pasqyron rendesine e jashtezakonshme qe ka ne nje shtet demokratik garantimi i lirise se personit nga do prekje123. Ushtrimi i kesaj tc drejte nuk duhet te pengohet por perkundrazi gjykata duhet te marre te gjitha masat e nevojshme ligjore jo vetern per te siguruar pranine e mbrojtesit gjate gjykimit" par edhe ti jape mundesine per te realizuar nje mbrojtje efektive ne kuader te respektimit te parimit te respektimit te barazise se armeve si mjet efikas ne zbulimin e se vertetes duke disponuar edhe mjetet e barabarte.
122 Vendimi i Gjykates Kushtetuese nr S viti 2003 113 Vendimi i Gjykates Kushtetuese nr.33 viti.2003 114 Neni 49 i Kodit te Procedures Penale parashikon rnundesine e caktimit te mbrojtesit nese i pandehuri nuk ka zgjedhur mbrojtes, ose ka mbetur pa te dhe njekohesisht e kerkon ate. 63

mm)
Ky parim nenkupton se argumentet e mbrojtesit duhet te paraqiten si dhe te degjohen njelloj si ato te prokurorit( ne kuader te parimit te barazise se armeve), Seciles pale duhet ti jepet mundesia per te paraqitur pretendimet per ceshtjen ne kushte te tilla qe te mos te vendosin palen tjeter ne disavantazh. Cdo shkelje nga ky parim do te shkaktonte zhvillimin e nje procesi gjyqesor te njeanshern dhe cdo vendim gjyqesor i dhene ne keto kushte eshte absolutisht i pavlefshem, ne kundershtim me nenin 42 te Kushtetutes dhe nenin 6 te Konventes Evropiane.
Garancite proceduriale per te pandehurin

Nje person merr cilesine e te pandehurit, ne se atij i atribuohet vepra penale me aktin e njoftimit. Ne kete tregohen te dhenat e mjaftueshme per marrjen e tij si te pandehur. Ne rast se i pandehuri u fshihet hetimeve ose arratiset, njoftirni behet nepermjet dorezimit te aktit mbrojtesit te tij.(neni 141 i Kodit te Procedures Penale). Sipas jurispudences evropaine, kufizirni i nurnrit te avokateve te nje te akuzuari eshte i lejueshem me kusht qe mbrojtja te mos gjendet, si rezultat i kesaj , ne situate te pafavorshme ne raport me akuzen 125. Si konkluzion edhe ligji yne procedurial penal ka parashikuar se i pandehuri ka te drejte te zgjedhe jo me shume se dy mbrojtes. Per shkak te rendesise themelore qe paraqet e drejta e mbrojtjes ne kuader te garantimit te procesit te rregullt ligjor, ligji procedurial lejon, ne rastin e personave te ndaluar, arrestuar ose te denuar me burgim, qe mbrojtesi te zgjidhet edhe nga te afermit e tij , nese ai vete nuk ka bere kete zgjidhje126. Ne Kodin e Procedures Penale jane prashikuar rregullat per marrjen ne pyetje te te pandehurit. Gjate ketij veprimi procedurial ndalohet kategorikisht perdorimi i metodave, nga organi procedues, te cilat do te ndikonin mbi lirine e vullnetit ose mbi aftesine e kujteses dhe te vleresimit te fakteve,
125 Shih, vendimin " Ensslin, Bader 126 Neni 48 i Kodit te Procedures Penale dhe Raspe kunder Gjermanise"
61
nn)
Ne kete rast, i pandehuri ka te drejte edhe te mos pergjigjet ndaj pyetjeve te parashtruara nga organi kompetent, kjo ne kuader te prezumimit te pafajesise se tij.
Mbrojtesi
Sipas jurisprudences evropiane, normat juridke te shteteve te vecanta percaktojne me hollesi se kush mund te jete avokat ne ceshtjet penale, si dhe .cfare kushtesh formale dhe kerkesash te kualifikimit profesional dhe moral duhet te plotesoje mbrojtesi127. Nje ndihme juridike efikase mund te ofroje vetem avokati i pergatitur ne menyren e duhur per te perfaqesuar te akuzuarin ne nje stad konkret te procesit, ne lidhje me te cilen i akuzuari ka kerkuar caktimin e avokatit nga gjykata 128. Ne perputhje me kerkesat e mesiperme, ligji "Per Avokatine ne Republiken e Shqiperise" parashikon hollesisht kriteret qe duhet te plotesohen per te qene avokat.Sipas ketij ligji, Avokatia ne Republiken e Shqiperise ushtrohet si profesion i lire dhe i pavarur, i veterregulluar dhe i vetedrejtuar duke patur per detyre t'u jape ndihme juridikel29 pa asnje dallim personave fizike e juridike shqiptare e te huaj.
m Shih, vendimin "X kunder Britanise se Madhe" 128 Shih "Biondo kunder Italise" 129 Ligji per avokatine ne Republiken e Shqiperise ne nenin 2 parashikon se: Ndihma juridike jepet: a)me keshillirne per ceshtje ligjore; b)me pergatitje te kerkesepadive ose te kerkesave gjate procedimit penal, si dhe kerkesave ankimore rekurseve kunder vendimeve gjyqesore, atyre te organeve te prokurorise, arbitrazhit ose te administrates publike c) me pergatitje te kerkesave ankimore kunder vendimeve gjyqesore, te prokurorise, te arbitrazhit e te organeve te administrates shteterore; c) me pergatitje te ankesave e kerkesave te personave juridike e fizike; d) me perpilimin e akteve qe vertetohen nga noteri; dh) me hartimin e kontratave dhe rnarreveshjeve, si dhe te cdo dokumenti tjeter qe sjell ose synon te sjelle pasoja juridike; e) me pjesemarrjen si rnbrojtes gjate ndalirnit, arrestimit le person it dhe ne hetimin e gjykimin e ceshtjeve penale; e) me perfaqesirnin e pjesernarresve ne gjykimin e ceshtjeve civile e administrative, ne arbitrazh dhe ne organe te tjera shteteror e per ceshtje administrative; f) ne "Per A avokatit '< ", veprimtariteparashikuara ne papajtueshmerise se profesionit te jete ne te Ligj i raste vokatine" e prokuror, nepunes civil ose avokati i administrates publike me noter, gjyqtar,tjera profesionale. Keshtu qepunonjesnuk mund te njejten kohe te tjera te parashikon rastet e ligj.
z
Ai nuk lejohet te jape ndihme ose te perfaqesoje nje person, kur ka keshilluar ose ka perfaqesuar me pare palen kundershtare ne te njejten ceshtje, ose kur avokati ka lidhje gjaku ose interes te njejte me palen kundershtare. Keshtu qe avokatet, qe sherbejne ne te njejten zyre avokatie, nuk lejohen te perfaqesojne palet kundershtare ne te njejten ceshtje.':". Avokati ka per detyre ta ushtroje profesionin e tij me ndershmeri dhe dinjitet. Ai duhet te respektoje rregullat e etikes profesionale dhe te perdore te gjitha mjetet e ligjshme per mbrojtjen me besnikeri te te drejtave dhe interesave te personave fizike a juridike qe mbron ose perfaqeson 132. Ai duhet te siguroje qe asnje konflikt interesash nuk ekziston ndermjet tij dhe personit qe mbron ose perfaqeson. Avokat mund te jene vetern ata persona qe plotesojne kushtet e meposhtme: a) te jete shtetas shqiptar dhe me banim te perhershern ne Shqiperi; b)te kete arsimin e larte juridik; c)te kete kryer stazhin prej jo me pak se nje vit prane nje avokati ose zyre avokatore; y) te kete marre me shurne se 50 per qind te pikeve ne provimin e kualifikimit per ushtrimin e profesionit te avokatise; d) te gezoj integritet moral dhe qytetar per te mbrojtur te drejtat dhe lirite personale te njeriut, si dhe te plotesoje kerkesat e etikes profesionale; ____________________________ dh) te mos jete denuar per vepra penale te kryera me dashje qe parashikohen ne Kodin Etik nga Dhoma Kornbetare e A vokateve. e) te mos te jete pjesemarres ne marredhenie apo veprimtari pub like ose private, te cilat, sipas ligjit, statutit te Dhomes Kombetare te Avokatise dhe "Kodit te etikes se avokatit", jane te papajtueshrne me figuren dhe ushtrimin e profesionit te avokatit. e) te jete anetar i nje dhome r e avokateve, ne territorin e se ciles do te kete zyren 133.
;30 Ligj i "Per avokatineneni 4 131 Ligji "Per Avokatine" neni 9 132 Ligji "Per Avokatine" neni 911,2 133 Ligji "Per Avokatine" neni 25 66
63
oo) qq) pp) ss) rr) Per shkak te rendesise se detyres qe la-yen rnbrojtesi ne kuader te dhenies se ndihmes juridike, atij i njihen nje sere te drejtat dhe eshte i ngarkuar njekohesisht, me permbushjen e detyrimeve ligjore. Keshtuqe, avokati ka te drejte te kerkoje nga organet shteterore ose personat juridike njoftime e dokumente, tc cilat kane te bejne me ceshtjen a me personin qe perkatesisht perfaqeson ose mbron. Organet shteterore dhe personat e tjere juridike jane te detyruar te plotesojne kerkesat e avokatit. Ai ka te drejte te takohet vetem per vetem dhe pa asnje kufizim me klientin e tij te ndaluar, te arrestuar ose te burgosur. Takimet mund te behen ne kushtet e shikimit nga organet kompetente, por ne asnje rast ne kushte degjimi, Keshu eshte shprehur edhe Gjykata Evropiane ne nje vendim te saj. Ajo ka theksuar faktin se, i pandehuri dhe mbrojtesi i tij kane te drejte te kornunikojne ne cdo moment dhe privatisht. Kjo e drejte eshte nje kerkese baze per nje gjykim te drejte ne nje shoqeri demokratike 134. Si rrjedhoje, nese rnbrojtesi nuk eshte ne gjendje te takohet me klientin e vet dhe t'i jap atij keshilla konfidenciale pa u mbikqyrur prej ndokujt , ndihma e tij do te humbiste shume prej dobise se saj, nderkohe Konventa Evropiane synon te garantoj te drejta te cilat jane praktike dhe efektive 135. Ne kuader te se drejtes se mbrojtjes, organet kompetente( policia, prokuroria, gjykata) detyrohen te sigurojne menjehere pranine e avokatit kur kerkohet nga nje person i ndaluar, i arrestuar ose i burgosur dhe kryesisht kur ky person eshte i mitur, ose perfiton nga mbrojtja falas si dhe kur duhet te kryhen veprime per te cilat parashikohet ndihma juridike. Ligji parashikon nje afat maksimal per sigurimin e pranise se avokatit, afat , i cili eshte jo me vone se njezetekater ore nga koha e ndalimit ose e arrestimit'<". Ne rastin e caktimit te avokatit, nuk mund te kerkohet ndryshimi i avokatit te caktuar nga gjykata , pas caktimit te tij , me perjashtim kur ekzistojne shkaqe te arsyeshme+"
134 Shih Vendimi "Lanz kunder Austrise" 135 Ledi Bianku " Te drejtat e njeriut dhe vendimet e Gjykates se Strasburgut" fq 379 136 Ligj i "Per A vokatine" neni 6 dhe 7 137 Shih "Croissant kunder Gjerrnanise"
Sipas jurisprudences evropiane, shteti eshte i detyruar per garantimin e
Drejtesia Kushtetuese dhe Roli i saj ne Mbrojtjen e te Drejtave te Njeriut rnbrojtesit ne rastet e mesiperme por, ai nuk mund te mbaje pergjegjesi per cdo te mete ne punen e avokatit te caktuar nga organi procedues. Si rezu1tat i pavaresise se avokatise, menyra e zhvillimit te mbrojtjes ben pjese ne sferen e perfshire ne raportin ndermjet avokatit dhe te akuzuarit':". Autoritetet jane te detyruara te nderhyjne vetem ne rastet e pakujdesise se rende te avokatit, me kusht qe autoritetet ta njohin situaten ne masen e mjaftueshme". Ne te drejtat e mbrojtesit, nje rol deciziv luajne garancite e parashikuar per te nga ligji procedurial. Me konkretisht, neni 50 thekson faktin se mbrojtesi ka te drejtat qe ligji i njeh te pandehurit, pervec atyre qe i rezervohen personalisht ketij te fundit. Si rezu1tat, keqyrjet dhe kontrollimet ne zyren e avokatit lejohen vetem: l.ai ose persona te tjere qe zhvillojne veprimtari ne te njejten zyre jane te pandehur 2.per te zbu1uar gjurme ose prova materia1e te vepres pena1e ose per te kerkuar sende a persona te percaktuar Keto veprime realizohen nga gjyqtari personalisht, kurse gjate hetimeve paraprake realizohen nga prokurori, por vetem ne baze te nje vendimi gjyqesor . Detyrat e avokatit, ne perputhje me qellimin madhor, garantimin e te drejtave te personit ne mbrojtje jane: 1. te ndalimi i berjes se kallezimeve ne organet kompetente 2. Nuk mund te pyetet si deshmitar per personin, te cilit i ka layer sherbime dhe ndihme juridike dhe per rrethana qe i ka rnesuar gjate ushtrimit te profesionit si avokat. 3. i ndalohet beje publike te dhena qe i ka mesuar gjate kryerjes se detyres se tij per dhenien e ndihmes juridike, me perjashtim te rastit km personi i mbrojtur ose i perfaqesuar ka dhene miratimin e tij.
138 Shih Vendimin "Balliu kunder Shqiperise" 139 uu) tt) Shih "Imbriocsia kunder Italise" dhe "Artico kunder Italise"
Sipas jurisprudences evropiane, shteti eshte i detyruar per garantimin e mbrojtesit ne rastet e mesiperme por, ai nuk mund te mbaje pergjegjesi per cdo te mete ne punen e avokatit te
65
caktuar nga organi procedues. Si rezultat i pavaresise se avokatise, menyra e zhvillimit te mbrojtjes ben pjese ne sferen e perfshire ne raportin ndermjet avokatit dhe te akuzuarit':". Autoritetet jane te detyruara te nderhyjne vetem ne rastet e pakujdesise se rende te avokatit, me kusht qe autoritetet ta njohin situaten ne masen e mjaftueshme'<". Ne te drejtat e mbrojtesit, nje ro1 deciziv luajne garancite e parashikuar per te nga ligji procedurial. Me konkretisht, neni 50 thekson faktin se mbrojtesi ka te drejtat qe ligji i njeh te pandehurit, pervec atyre qe i rezervohen personalisht ketij te fundit. Si rezultat, keqyrjet dhe kontrollimet ne zyren e avokatit lejohen vetem: 1.ai ose persona te tjere qe zhvillojne veprimtari ne te njejten zyre jane te pandehur 2.per te zbuluar gjurme ose prova materiale te vepres penale ose per te kerkuar sende a persona te percaktuar Keto veprime realizohen nga gjyqtari personalisht, kurse gjate hetimeve paraprake realizohen nga prokurori, por vetem ne baze te nje vendimi gjyqesor. Detyrat e avokatit, ne perputhje me qellimin madhor, garantimin e te drejtave te personit ne mbrojtje jane: 1.ndalimi i berjes se kallezimeve ne organet kompetente 2.nuk mund te pyetet si deshmitar per personin, te eilit i ka kryer sherbime dhe ndihme juridike dhe per rrethana qe i karnesuar gjate ushtrimit te profesionit si avokat. 3.i ndalohet te beje pub like te dhena qe i ka mesuar gjate kryerjes se detyres se tij per dhenien e ndihmes juridike, me perjashtirn te rastit kur personi i mbrojtur ose i perfaqesuar ka dhene miratimin e tij.
138 Shih Vendimin "Balliu kunder Shqiperise" 139 Shih "Irnbriocsia kunder Italise" dhe "Artico kunder Italise" 68

vv)
Akti i perfaqesimit
Avokatit i jane dhene tagra perfaqesimi per kryerjen e cdo lloj veprimi qe atij ia lejon ligji, njesoj sikur te ishte i perfaqesuari. Si rrjedhim cdo veprim juridik i kryer nga mbrojtesi ligjor brenda tagrave qe i jane dhene, krijojne pasoja te drejtperdrejta per te perfaqesuarin. Ekzistenca e ketyre tagrave provohet nepermjet prokures noteriale me le cilen do te ngarkohet avokati me mbrojtjen e te pandehurit ne gjykimin qe mund te realizohet ne cdo shkalle te gjyqesorit Ne nenin 50 te Kodit te Procedures Penale, parashikohet: "Mbrojtesi ka te drejtat qe ligji i njeh te pandehurit, pervec atyre qe i rezevohen personalisht ketej te kerkesave ligjore, kufijte e te drejtave te mbrojtesit te tij. Megjithate, mund te ndodhe qe avokati gjate kryerjes se veprimeve te ndryshrne ka shkelur ligjin duke vepruar nepermjet nje prokure e hartuar jo ne formen qe ligji kerkon. Mungesa e ketij akti ose perpilimi i tij jo ne perputhje me kerkesat ligjore ben qe nje mbrojtje e tille te jete e pa vlefshme dhe te mos prodhoje asnje efekt, si per gjykaten ashtu edhe per te pandehurin. Keshtu qe trupi gjykues duhet te verifikoj nese jane respektuar kerkesat e ne nenit 437, pika 4 te Kodit te Procedures Penale dhe nese avokati legjitimohet si mbrojtes i te pandehurit. Eshte e qarte se shkelje te kesaj natyre, qe cenojne parimin e mbrojtjes ne gjyq, ndikojne drejtpersedrejti ne dhenien e drejtesise dhe perbejne nje nga format e procesit te parregullt ligjor. Gjithsesi i pandehuri ka te drejte te zhvleftesoje, me deklarim te shprehur, veprirnin e kryer nga mbrojtesi para se te jete marre nje vendim nga gjykata ne lidhje me kete veprim 140. fundit ". Sipas permbajtjes se kesaj dispozite, eshte i pandehuri, i cili percakton, gjithnje ne kuader te
140 Neni 50/3 I Kodit te Procedures Penale 69
Mbrojtja gjate hetimeve paraprake

E drejta (sidomos per personin e pnvuar nga liria) per te kontaktuar me avokatin ne fillimin e procesit hetimor eshte nje parim mjaft i rendesishem procedural dhe kushtetues per
67
zhvillimin e drejte te nje procesi gjyqesor, sepse perben nje premise te rendesishme per te perfituar nga garancite ligjore kunder nje procesi te paligjshem. Rrjedhirnisht duhet qe te pandehurit ne cdo etape proceduriale ti garantohet mbrojtja nese ai deshiroru me perj ashtim te te miturve, personave me te meta mendore si dhe kur interesi i drejtesise e kerkon).Megjithate gjykata nuk mund te ndaloj te pandehurin te mbrohet vete.141 Avokati ka te drejte, ne pajtim me rregullat e zhvillimit te hetimit, te marre pjese ne kryejen e veprimeve hetimore(kontrolle, verifikimet e ngutshme ne vend ), t'i drejtoje pyetje te pandehurit e deshmitareve dhe eksperteve , si dhe te njihet me gjithe materialin e ceshtjes ne perfundim te hetimeve. Ai ka te drejte te beje verejtje ne procesverbalet e veprimeve hetirnore ku ka marre pjese, dhe t'i nenshkruaje ato. Keshtu qe e domosdoshme eshte pjesernarrja e tij gjate marrjeve te para ne pyetje te te pandehurit dhe te veprimeve , qe lidhen me provat, ndihmen ne formulimin e ankimit ndaj arrestimit te perkohshern dhe per formulimin e kerkesave per lirim nga arresti dhe rekurseve ndaj vendimeve gjyqesore. E drejta per te pasur kohen dhe mundesite e duhura per t'u mbrojtur, eshte e lidhur dhe me te drejta te tjera te sanksionuara, ne Kushtetute si dhe ne Konventen Evropiane. Ketu mund te permendim nenin 31/a i Kushtetutes dhe neni 6/3 i cili i siguron te pandehurit komunikimin menjehere te akuzes, .ne nje gjuhe te kuptueshme per te, ne lidhje me thelbin dhe shkakun e saj. Informimi i plote dhe preciz per akuzat e ngritura si dhe per kualifikiminjuridik te mundshern, eshte kusht themelor per besueshmerine e procesit dhe per pergatitjen e duhur te mbrojtjes'V.
141 Shih "Pakelli kunder Gjermanise" 142 Raporti "Chichlian dhe Ekindijan kunder Frances" 70

ww) xx)
Nuk ka ndonje forme te vecante per inforrnimin e akuzes , Ne parim ajo duhet te behet me shkrim . por nje gje e tille nuk eshte e domosdoshme, nese i akuzuari ka marre inforrnacion re mjaftueshem me goje apo ka hequr do re nga kerkesa e inforrnacionit te shkruar .. E rendesishme eshte qe inforrnacioni te mberrij realisht tek i akuzuari sepse prezumimi juridik i dorezimit nuk eshte i mjaftueshem. Ai gjithashtu, duhet te njihet me te gjitha materialet ne ngarkim te tij, nga prokurori para se ceshtja te kaloj per gjykim, Mungesa e rnbrojtesit ne te gjitha veprimet proceduriale (pyetja, njohja etj) qe realizohen gjate fazes se hetimeve paraprake cojne ne mohimin krejtesisht te se drejtes se mbrojtjes, duke cenuar standartet kushtetuese dhe ato te Konventes Evropiane . Neni 34 i Kodit te Procedures Penale parashikon se dispozitat qe zbatohen per te pandehurin, zbatohen dhe per personin nen hetim, me perjashtim te rasteve, kur ky Kod parashikon ndryshe. Ndaj ketij personi shtrihen dhe te drejtat dhe garancite qe jane parashikuar per te pandehurin. Personi nen hetim eshte ai person i cili, nuk eshte marre si i pandehur, sepse nuk ka te dhena te mjaftueshme per akuzen qe i behet. Kjo do te thote qe ne cdo rast kur personi i dyshuar per kryerjen e vepres penale eshte i identifikuar dhe hetimet drejtohen kunder tij, ai konsiderohet nen hetim. Ndaj tij, njelloj si ndaj te pandehurit mund te merren masa sigurimi, te behen kontrollime, sekuestrime dhe pergjime143. Keshtu qe, si per te pandehurin ashtu edhe per personin ne hetim garantimi i mbrojtjes se detyrueshme realizohet nese e kerkon personindaj te cilit zhvillohen hetime. Por ky detyrim per garantimin e mbrojtjes te pales se akuzuar nuk eshte kategorik nese personi ndaj te cilit zhvillohen hetime nuk e kerkon ate. Ne te kundert, nese ai e kerkon, pala akuzuese duhet t'ia siguroje mbrojtjen konforrn urdherimeve te nenit 296/1 re Kodit te Procedures Penale. Pra, kjo e drejte nuk barazohet me mbrojtjen e detyrueshme (psh i mituri ), pasi nga ajo mund te hiqet dare nga personi me vullnet te lire.
143 Halim Islami, Artan Hoxha, Ilir Panda" Komentar i Procedures Penale fq 122 71
Nje rol te rendesishern luan dhe neni 311d i Kushtetutes , i cili i rnundeson te pandehurit te jete aktiv ne procesin e gjetjes dhe te marrjes se provave.
69
Ai ka te drejte t 'u beje pyetje deshmitareve te pranishem dhe te kerkoje paraqitjen e deshmitareve .te eksperteve dhe te personave te tjere , te cilet mund te sqarojne faktet". Nje rregulli te ngjashem parashikohet edhe ne nenin 6/3 germa d te KEDNJ duke pasur si qellim, sigurimin e mundesise qe te dyja paler te kene per te mane ne pyetje deshmi taret, Te akuzuarit duhet t'i ofrohet mundesia per te kundershtuar dhe per te pyetur deshmitaret e pales akuzuese, qofte ne momentin kur ata bejne deshmite e tyre qofte ne nje moment me vonel44. Keshtu qe shteti eshte i detyruar te rnarre masa te arsyeshme per te siguruar paraqitjen e tyre ne gjykate me qellim qe deshmite e tyre te kundershtohen nga i akuzuari. Eshte i papajtueshern me nenin 6 te Konventes Evropiane dhenia e nje denimi i bazuar vetern ne prova qe i akuzuari nuk ka pasur mundesi t'i kundershtoj 145. Ne ceshtjen "Luca kunder Italise" kerkuesi ankohej pikerisht, per shkeljen e se drejtes per te pyetur drejtperdrejte deshmitaret dhe mbi te gjitha ai ishte denuar ne baze te deklaratave te bera nga nje akuzuar ne nje ceshtje tjeter qe lidhej me te tijen. Kerkuesi mbi te gjitha nuk i ishte dhene mundesia te pyestete bashkeakuzuarin vete. Ne nje ceshtje tjeter Gjykata Evropiane theksoi se, nuk eshte shkelje nese akuza bazohet ne nje deklarate te bere nga nje i bashkeakuzuar, i cili nuk jetonte me , me kusht qe keto deklarata te jene plotesuar ne menyre te mjaftueshme nga prova te tjera te ci1at i akuzuari ka pasur mundesi t'i kundershtoj gjyqesisht146. Kjo e drejte buron nga parimi i barazise ne mbrojtje, ne kuptimin e barazise se mjeteve ne proces, ne dispozicion te mbrojtjes dhe te akuzes, Edhe neni 152/3 i Kodit te Procedures Penale thekson se, deklarimet e bera nga i bashkepandehuri ne te njejten veper penale vleresohen ne unitet me provat e tjera qe konfirmojne vertetesine e tyre.
144 Shih vendimin "Luca kunder Italise" 145 Shih Vendimin "Rachdad kunder Frances" 146 Ledi Bianku " Te drejtat njeriut dhe vendimet e Gjykates se Strasburgut" fq. 411
Megjithate gjykata nuk eshte e detyruar te therrase te gjithe deshmitaret e kerkuar nga i akuzuari, por keto kufizime duhet te respektojne "parimin e barazise se mbrojtjes147 . Ajo mund te refuzoj kerkesen per marrjen ne pyetje te nje deshrnitari, nese konstaton se deshmia nuk do te kete rendesi per gjykimin , por ne cdo rast nje vendim i tille duhet te jete i arsyetuar.
Drejtesia Kushtetuese dhe Roli i saj ne Mbrojtjen e te Drejtave te Njeriut Jurisprudenea evropiane perfshin ne kategorine e deshrnitareve, ekspertet , te denuarit te bashkepandehur, deshmite e te eilit ne nje proees te vecante jane ne cilesine e proves ne proeesin e te akuzuarit dhe informatoret (nese deklaratat e tyre i jane paraqitur gjykates dhe jane rnarre parasysh prej saj 148.
E drejta e mbrojtjes ne lidhje me nenin 6/3 germa b

E drejta per te pasur kohen dhe mundesite e domosdoshme per te pergatitur mbrojtjen. (neni 6/3 germa b i KEDNJ) Qellimi i kesaj dispozite eshte te garantoj barazine e armeve ndermjet pales akuzuese dhe mbrojtjes duke i dhene mundesi te akuzuarit qe te njihet me rezultatet e hetimeve per te pergatirur mbrojtjerr " . Kriteret baze per te vleresuar nese i akuzuari ka pasur kohen e duhur per te pergatitur mbrojtjen e tij jane si meposhtern 150: 1 .natyra e pretendimeve te ngritura 2.shkalla e kompleksitetit te ceshtjes 3.ngarkimi i avokatit me ceshtje 4.faza e proeesit ne te cilin gjendet ceshtja 5.vendimi i te akuzuarit per tu mbrojtur vete Ne rast se i akuzuari ndryshon mbrojtesin e tij atehere duhetdhe avokatit te ri t'i jepet rnundesia te njohe ceshtjen dhe te rnarre rolin e pararendesit te tij.
147 Shih "Brandstetter kunder Austrise" 148 Shih "Bonisch kunder Austrise" 149 Raporti "Jespers kunder Belgjikes" 150 Marek Antoni Novicki "Rreth Konventes Evropiane" fq212
Gjykimi ne mungese
71
Ne rastin kur gjykimi i nje ceshtjeje zhvillohet ne mungese te te pandehurit per cfaredo lloj arsyeje, mbrojtesi i caktuar os~ zgjedhur gezon te gjitha te drejtat si ne nje mbrojtje te detyrueshme duke perfshire dhe te drejten per ankim nese eshte i pajisur me nje akt perfaqesimi te leshuar sipas ligjit, keshtu pjesemarrja e tij eshte decizive. Mosparaqitja e te akuzuarit, te thirrur ligjerisht ne seance, nuk rnund edhe kur eshte e paperligjur, te arsyetoj privimin e tij nga e drejta per tu mbrojtur':". Ne rast te zhvillimit te nje gjykimi edhe pa pjesemarrjen e mbrojtesit shkakton mosrealizimin edhe qofte ne minimum te te drejtave te te pandehurit gjate procesit penal. Legjislacionet e shteteve te ndryshme duhet te dekurajojne mosparaqitjen e paperligjur ne gjyq. Gjithsesi ato nuk mund ta teprojne dhe te mos i lejojne avokatit te paraqese argumentet para gjykates152. Edhe neni 351 i Kodit te Procedures Penale parashikon rastin kur i pandehuri i lire ose i paraburgosur nuk paraqitet ne seance ndonese eshte njoftuar dhe nuk ka shkaqe te ligjshme per tu mosparaqitur, gjykata vendos te deklaroj mungesen e tij. Ne kete rast ajo eshte e detyruar qe i pandehuri ne gjykim te perfaqesohet ose nga mbrojtesi i zgjedhur ose te caktoj nje kryesisht. Ne kete kuader duhet qe i pandehuri si dhe mbrojtesi i tij te njoftohen per cdoveprim procedurial, ne cdo instance gjyqesore per te garantuar ne kete menyre si pjesemarrjen ne gjykim dhe te drejten e mbrojtjes se te pandehurit Keshtu qe, procesi in abstencia eshte i lejueshern, me kusht qe autoritetet te veprojne me kujdesin e duhur, per te lajmeruar te akuzuarin per seancen, Lajmerimi duhet te rnberrij tek ai brenda nje afati te arsyeshem. Shmangia nga detyrimi i mesiperm do te paralizonte procesin penal dhe do te conte ne humbjen e provave ne parashkrimin e hetimit dhe te denimit si dhe ne gabime te tjera gjyqesore.l'"
151 Shih" Pelladoah kunder Hollandes" 152 Shih "Poitrimol kunder Frances" 74
Drejtesia Kushtetuese dhe Roli i saj ne Mbrojtjen e te Drejtave te Njeriut yy)

Gjithsesi ndihma juridike e garantuar nga avokati nuk nenkupton se i pandehuri, prej ketij momenti, nuk ka me te drejte te marre pjese vete ne proces154
E drejta e avokatit per ankuar ndaj nje vendimi gjyqesor

Sipas Gjykates Kushtetuese ne konceptin e mbrojtjes perfshihet edhe e drejta e rnbrojtesit te caktuar kryesisht per tu ankuar kunder vendimit te dhene nga gjykata e shkalles se pare. Nje rol te rendesishern ne garantimin e se drejtes se mbrojtjes, nje mbrojtje reale dhe efektive luan edhe nje vendim i dhene nga Gjykata Kushtetuese per shfuqizimin e nje tog fjaleve te parashikuar ne nenin 410/2 i KPP duke ushtruar keshtu kornpetencen qe Kushtetuta e Republikes se Shqiperise ia njeh Gjykates Kushtetuese. Gjykata Kushtetuese ka vendosur shfuqizirnin si te papajtueshem me Kushtetuten dhe marreveshjeve nderkornbetare te nenit 41012 te KPP te fjaleve "nga i pandehuri". Ky paragraf shkel te drejten e individit per nje proces te rregullt ligjor dhe konkretisht, te drejten per tu mbrojtur e garantuar nga nenet 31/c e 42 i Kushtetutes si dhe nenet 6 e 13 te Konventes Evropiane per te Drejtat e Njeriut. Ky paragraf mohon te drejten e mbrojtesit per te bere ankim dhe per te marre pjese ne gjykim ne nje shkalle me tc larte, po qe se ai nuk eshte pajisur me akt perfaqesimi te leshuar vetem nga i pandehuri, ndersa , ne nenin 48 te Kodit te Procedures Penale, percaktohet se zgjedhja e mbrojtesit per personin e ndaluar, te arrestuar ose te denuar me burgim, mund te behet nga nje i aferm i tij me deklarim para organit procedues, ose me akt te dhene rnbrojtesit ose te derguar atij rekomande. Caktimi i mbrojtes ne nje proces nuk ka vetem per qellim pjesemarrjen e tij ne nje shkalle gjykimi por edhe ndjekjen e ceshtjes nepermjet ushtrimit te se drejtes se ankimit dhe pjesemarrjes se tij deri ne instancen me te larte gjyqesore, per te mbrojtur plotesisht te drejten e te pandehurit per nje proces te rregullt ligjor.
153 Shih "Colloza dhe Rubinat kunder Italise" 154 Shih "F.B.C. kunder Italise"
Keshtu qe mbrojtesi i te pandehurit qe gjykohet ne mungese, i caktuar sipas kerkesave te

73
ligjit gezon te gjitha te drejtat e rnbrojtesit ne nje mbrojtje te detyrueshme, perfshire dhe te drejten e ankimit ndaj vendimit te gjykates. Ashtu sic rezulton edhe nga me si perm e drejta e ankimit ndaj vendimit te gjykates nuk eshte nje e drejte ekskluzive, qe i takon vetem te pandehurit, sic eshte e drejta per te pranuar ose jo vepren penale, per te here ose mos bere deklarime etj. Sipas ligjit, e drejta e ankimit i takon edhe mbrojtesit si nje nga kushtet per realizimin e plote te mbrojtjes dhe parashikimi i nje dispozite te tille (410/2 KPP) vjen ne kundershtim me nenin 17 te Kushtetutes, sepse ky kufizim prek thelbin e se drejtes dhe tejkalon kufizimet e parashikuara ne Konventa Evropiane. Prekja e thelbit te se drejtes konsiston ne faktin se i gjykuari ne mungese qe i fshihet drejtesise eshte ne pamundesi te pajise mbrojtesin me akt perfaqesimi te leshuar prej tij ne format e parashikuara nga ligji, pra efektivisht nuk mund ta ushtroje kete te drejte. Ne kuader te konsolidimit te shtetit ligjor, eshte e nevojshme qe ligjvenesi te respektoj disa kritere dhe te persose procesin e miratimit te ligjeve ne perputhje me Kushtetuten duke respektuar te drejtat dhe lirite themelore te njeriut. Keshtu qe detyra e ligjvenesit eshte jo vetem te mos pengoje individin ne ushtrimin e nje te drejte te tille, por t'i siguroje atij mjetet e nevojshme per ushtrimin efektiv te saj. Ne kete rast neni 410/2 nuk permbush asnje nga kriteret e parashikuara ne Kushtetute, por eshte haptazi ne kundershtim me to.l55 Kjo dispozite cenon te drejten e mbrojtjes edhe ne nje drejtim tjeter ate te barazise se paleve gje qe vjen ne kundershtime dhe me praktiken e Gjykates Evropiane per respektirnin e kerkesave te "barazise se armeve ku sipas se ciles, cdo pale duhet ti sigurohet mundesia per te parashtruar pretendimet e saj per te mos vendosur ate ne ate gjendje me pak te favorshme se pala tjeter.
155 Vendirni i Gjykates Kushtetuese nr 15. viti .2003, Neni 17 i Kushtetutes parashikon se kufizimi i te drejtave mund te realizohet vetem per nje qellim te ligjshern per interes publik dhe te mos jene ne dispropocion te paarsyeshern midis mjeteve te perdorura dhe qellimit qe synohet te arrihet.
Pikerisht moslejimi i mbrojtesit per te bere ankim ndaj nje vendimi te dhene ne mungese te te pandehurit e ve njeren pale ne pozita te pabarabarta me palen tjeter.
Drejtesia Kushtetuese dhe Roli i saj ne Mbrojtjen e te Drejtave te Njeriut E drejta e mbrojtjes me avokat (sic u permend edhe me siper) duhet te jete efektive, ushtrimi i saj nuk duhet te behet duke vendosur kushte formale dhe te panevojshme, por te pershtatshme me kerkesat e nje gjykimi te drejte, nisur nga qellimi i dukshern per te mbrojtur te pandehurin ne rnungese. Si rezultat, Gjykata Kushtetuese ka shfuqizuar vendimin e sipercituar i dhene nga instancat e tjera gjyqesore, ne te cilat eshte cenuar e drejta e mbrojtesit per ankim per faktin se prokura nuk eshte leshuar nga vete i pandehuri por nga te afermit e tij Neni 426/1 te Kodit te Procedures Penale, detyron gjykatat te cdo niveli qe te njoftojne palet lidhur me gjykimin. Mbi te gjitha kur kemi te bejme me nje ceshtje qe gjykohet ne rnungese te te pandehurit ro1 deciziv ne respektimin e procesit te rregullt ligjor luan caktimi i rnbrojtesit. Ky fakt do te garantonte nje minimum te dornosdoshem te mbrojtjes te te drejtave te tij, aq me teper kur ankimi i rea1izuar ne instancat me te larta te gjyqesorit mund te jete iniciuar nga prokurori, i cili mund te pretendoj dhe nje denim me te larte se ai i caktuar nga gjykata me e ulet.
Mbrojtja e t e pandehurve ne bashkepunim

Sigurimi i mbrojtesit nuk eshte vetem nje garanci e mjaftueshme . Trupi gjykues duhet te verifikoj nese te drejtat dhe interesat e tc pandehurit po mbrohen efektivisht . Ky detyrim per gjykaten behet edhe me i dornosdoshem nese ceshtja ne shqyrtim ka me shume se nje te pandehur dhe kur te drejtat e tyre se bashku mbrohen nga i njejti avokat. Ne cdo proces gjyqesor avokati mbrojtes duhet te veproje ne perputhje me ligjin, standardet dhe etiken e njohur profesionale per te mbrojtur te drejtat e klientit te tij. Kur ai vepron ne kundershtim me permbushjen e rregullt te detyrimeve te tij shkel njekohesisht edhe te drejten e individit per t'u mbrojtur me avokat'<''. Neni 54 i Kodit te Procedures Penale parashikon se, Mbrojtja e disa te pandehurve mund te rnerret persiper nga nje mbrojtes i perbashket me kusht qe midis te pandehurve te mos kete papajtueshmeri interesash. Nese ka apo jo konflikt interesash ndermjet re pandehurve kjo mund te vleresohet duke asur parasysh lidhjet qe ata kane pasur me njeri tjetrin apo me ngjarjen e ndodhur. Nje konflikt i tille qendron ne rastin kur nje i pandehur nuk e pranon akuzen, i pandehuri tjeter e implikonin ate ne rolin e bashkepunetorit ne vepren penale e dyshuar e kryer prej tyre. Ne keto rrethana, pjesemarrja ne gjykimin e nje avokati te perbashket cenon edhe parimin kushtetues per nje proces te rregullt ligjor, parashikuar ne nenin 42 te Kushtetutes dhe ne
75
nenin 6 re Konventes Evropiane. Rrjedhimisht nese dy te pandehur kane nje qendrim rrenjesisht te kundert duhet re kene mbrojtes te ndryshem.
Mbrojtja me barazine e armeve

Ne procesin penal barazia e armeve eshte e lidhur ngushte me te drejten e mbrojtjes e garantuar shprehimisht nga neni 31 i Kushtetutes si dhe neni 6 i Konventes Evropiane te cilat jane elementet me te qenesishme te nje procesi te rregullt ligjor. Per respektim e tyre gjykata duhet te permbush nje sere detyrimesh, mes te cilave rendesi paraqet edhe njoftimi i te pandehurit ose mbrojtesit ligjor per akuzen, ankimin, rekursin, diten, vendin, e gjykimit te ceshtjes etj. Ajo qe duhet te realizohet eshte nje debat real ndermjet akuzes dhe mbrojtjes, gje qe ndikon pozitivisht ne menyre te drejte ne zbulimin e se vertetes dhe ne dhenien e drejtesise nga gjykata me objektivitet e paanesi. Keto kerkesa kushtetuese e ligjore jane ne funksion te mbrojtjes sa me efektive te te pandehurit pasi perballe tij vendoset shteti, i perfaqesuar ne procesin penal nga prokurori i cili paraqet dhe mbron akuzen kunder tij. Keshtu eshte detyre e shtetit te marre masat e duhura per te garantuar pjesernarrjen ne procesin penal te personit te akuzuar ose mbrojtesit ligjor, qofte edhe atij te caktuar kryesisht mbi te gjitha kur pjese e procedures se zhvilluar eshte edhe debati me goje157. Keshtu qe ne gjykimet e ceshtjeve penale ne shkalle te pare dhe ne apel ku ceshtja shqyrtohet ne fakt dhe ne ligj, pjesemarrja e te pandehurit ose mbrojtesit eshte e detyrueshme ne cdo rast. Ne rast te mosparaqitjes se te pandehurit ose avokatit, do te vendoste gjykaten para detyrimit ose te shtyrjes se seances gjyqesore ose caktimin e nje mbrojtesi kryesisht.
156 Vendimi I Gjykates Kushtetuese nr77 ,viti 2000
Gjykimi i zhvilluar nga Gjykata e Larte, kerkon dornosdoshmerisht prezencen e avokatit duke marre parasysh vecorite si dhe natyren e vete gjykimit , shqyrtimi i se ciles perqendrohet kryesisht ne ceshtje ligjore, ne menyren e zbatimit te ligjit material dhe
Drejtesia Kushtetuese dhe Roli i saj ne Mbrojtjen e te Drejtave te Njeriut procedurial nga gjykatat e nivelit me te ulet. je mbrojtje e tille eshte ne interes te te pandehurit dhe te dhenies se drejtesise ne pergjithesi . Rrjedhimisht duhet te behet njoftimi i paleve, me qellim qe personit te akuzuar te mund t'i realizohet nje mbrojtje sa me efektive edhe ne kete shkalle gjykirni.
Mbrojtesi i caktuar nga gjykata( interesi drejtesise) Gjykata Evropiane ka vene ne dukje se ne funksion te mbrojtjes se te pandehur it, eshte edhe rasti kur vleresohet se ekziston interesi i drejtesise ne kuptimte nenit 6/3 shkronja c te Konventes Evropiane. Gjykata nuk mund te mjaftohet te ofroje ndihme ligjore vetern nese personi i akuzuar nuk ka mjete te mjaftueshme financiare per nje gje te tille, por edhe ta caktoj ate vete edhe kryesisht " sepse avokati zyrtar mund te vdese, te semuret rende, te mos ofroj eprfaqesim per nje kohe te gjate ose t'i shmanget detyres . Ne rast se autoritetet vihen ne dijeni per kete, ato duhet ta zevendesojne ose ta detyrojne te kryejne detyren 158 . Vleresimi i ceshtjes nese ndodhemi para ose JO para interesit te drejtesise organet e Konventes marrin ne konsiderate kriteret e meposhtrne: 1. lloji dhe ngarkesa e ceshtjes 2. situata vetjake e te akuzuarit 3. shkalla e komplikimit te ceshtjes ne sferen e fakteve dhe te problemeve juridike 4. nga lloji ose masa e denimit qe rrezikon te jepet ndaj te akuzuarit ne krahasim me vendimet e dhena nga gjykatat me te ulta. vendi, roli dhe detyrat qe kryen nje gjykate e tille ne cdo vend te vecante159
157 Shih Alimena kunder Italise 158 Shih Vendimin "Artico kunder Italise"
Ne rastin e shqyrtimit te nje ceshtja nga Gjyktata e Larte, interesat e drejtesise kerkojne detyrimisht realizimin e mbrojtjes, qofte edhe me avokat te caktuar kryesisht te akuzuarit, per shkak te kompleksitetit te procedures perpara saj dhe mbi te gjitha kur rekursi eshte paraqitur nga prokurori, ku ekziston mundesia e rendimit te pozites se te pandehurit ne krahasim me
77
vendimet
dhena
nga
gjykata
apelit
ose
faktit160.
Keshtu qe Gjykata e Larte duhet te vleresoj jo vetern pretendimet e prokurorit te paraqitura ne rekurs edhe ne seance por t'i jap te drejten edhe pales se akuzuar, pra mbrojtjes, te shprehet ne lidhje me keto pretendime. Mosrespektimi i nje rregulli te tille bie ndesh me parimin e barazise se armeve dhe rrjedhimisht cenon rende te drejten e mbrojtjes se kerkuesit. Gjykata duhet te shqyrtoje nevojen e pjesemarrjes se avokatit jo vetem kur e pergatit ceshtjen per shqyrtim , por edhe me pas, ne do faze te. procesit, sepse mund te shfaqen rrethana te tjera , te cilat mund te shkaktojne qe pjesemarrja e avokatit te jete e domosdoshme ne kontekstin e "interesit te drejtesise". Ne emer te "interesit te drejtesise" gjykata duhet te krijoje mundesite qe avokati te beje nje mbrojtje sa me te efektshme. Ndihma juridike qe i jepet te akuzuarit dhe qe kerkohet ne nje shoqeri demokratike duhet te jete pa paragjykime, praktike e efikase dhe jo vetern iluzore.'?'. Keshtu qe mosrealizimi i nje mbrojtjeje te tille qofte edhe nga rnbrojtesi i caktuar eshte ne kundershtim me nenin 42 te Kushtetutes dhe nenit 6/2 te Konventes Evropiane.
159 Shih "Quaranta kunder Zvicres" 160 Vendmi i Gjykates Kushtetuese ill 16 vit . 2006 161 Vendimi "Airey kunder Holandes aaa) zz)
Mbrojtja e te pandehurit te mitur
Ne baze te nenit 35 dhe 49/2 te Kodit te Procedures Penale: " ... te pandehurit te mitur i sigurohet ndihma juridike dhe psikologjike ne cdo gjendje dhe shkalle te procedimit me pranine e prindit ose te personave te tjere te kerkuar nga i mituri dhe te pranuar nga autoriteti qe procedon ... " dhe " ... ndihma nga nje mbrojtes eshte e detyrueshme "
Drejtesia Kushtetuese dhe Roli i saj ne Mbrojtjen e te Drejtave te Njeriut Pika 5 e ketij neni parashikon se, kur kerkohet prania e mbrojtesit, dhe kur mbrojtesi i zgjedhur ose i caktuar nuk eshte siguruar. nuk eshte paraqitur ose e ka lene mbrojtjen, gjykata ose prokurori cakton si zevendes nje mbrojtes tjeter. i cili, ushtron te drejtat dhe merr persiper detyrimet e mbrojtesit". Sipas dispozitave te permendura del e qarte, se ne gjykimin e te miturve mbrojtja eshte e detyrueshme dhe se mungesa e saj, ne baze te nenit 128 te Kodit te Procedures Penale, i ben aktet procedurale absolutisht te pavlefshern e per pasoje, gjykimin antikushtetues. Dispozitat e Kodit te Procedures Penale te permendura me 1 art, perbejne garanci per zbatimin ne kete fushe te nenit 54 te Kushtetutes, i cili parashikon per femijet nje mbrojtje te vecante nga shteti, krahas disa subjekteve te tjera. E drejta per te kontaktuar me avokatin ne fillimin e procesit hetimor eshte nje parim mjaft i rendesishern procedural dhe kushtetues per zhvillimin e drejte te nje procesi gjyqesor aq me teper kur i pandehuri eshte nje i mitur. Cdo ceshtje penale ka vecorite e saj (duke pasur parasysh edhe te gjithe proceduren qe mund te jete ndjekur) dhe eshte e rendesishme te vleresohet ne se veprimet e ndermarra nga organi procedues perbejne nje kufizim ose shkelje te se drejtes se mbrojtjes dhe mbi te gjitha te vleresohet fakti se sa kane ndikuar ato ne zgjidhjen e ceshtjes duke ia ka bere te akuzuarit te pamundur mbrojtjen dhe zhvillimin e procesit gjyqesor ne menyre te drejte. 162
162 Vendmi i Gjykates Kushtetuese nr7 viti 2000
79
bbb) ccc)
Kete qendrim ka mbajtur edhe Gjykata Kushtetuese ne rast te nje pretendimi te paraqitur nga kerkuesi i nje te pandehuri te mitur. Ky i fundit ishte marre ne pyetje ne mjediset e policise gjyqesore por pa iu siguruar mbrojtja. Megjithate ky veprim procedurial nuk duhet vleresuar i vecuar nga veprimet e tjera dhe me konkretisht, i mituri eshte pyetur perseri tani ne prezencen e rnbrojtesit dhe ka mbajtur te njcjtin qendrim si dhe gjate pyetjes se tij pa avokat. Ky fakt deshmon se shkelja e evidentuar ne fillim te procesit nuk eshte e atij karakteri sa te cenoj procesin ligjor e aq me teper te mohoj te drejten e mbrojtjes. Sigurisht te rniturit, te pandehur i garantohen edhe te drejtat e tjera te lidhura ngushtesisht me te drejten e mbrojtjes. Te tilla jane kryesisht "barazia e armeve" ( zbatimi i te cilit kerkon qe, i pandehuri, i mitur, nepermjet mbrojtesit te tij, tc paraqitet e te degjohet njelloj si prokurori) dhe garancite e njohura kushtetuese te nenit 31 shkronjat "a", "y" dhe "d" te Kushterutes.i cili parashikon se "kushdo gjate procesit penal ka te drejte te vihet ne dijeni menjehere dhe hollesisht per akuzen qe i behet, per le drejtat e tij .. ", " r e mbrohet vete ose me ndihmen e nje mbrojtesi ligjor te zgjedhur prej tij ... " si dhe " ... te kerkoje paraqitjen e deshmitareve ". Keto kerkesa kane lidhje me te drejten per informim, te drejten e mbrojtjes, me rnenyren e marrjes se provave dhe ndikimit qe ato kane pasur ne ecurine e procesit gjyqesor.
E drejta per te bere ankim

Ne nenin 43 te Kushtetutes se Republikes se Shqiperise deklarohet shprehimisht se "Kushdo ka te drejte le ankohet kunder nje vendimi gjyqesor ne nje gjykate me te larte, pervecse kur ne Kushtetute parashikohet ndryshe". E drejta e ankimit ne kuptim te nenit 43 te Kushtetutes se Republikes se Shqiperise, duhet kuptuar si nje rnundesi e cdo individi per te pasur mjete te caktuara procedurale per te kundershtuar ne nje gjykate me te larte vendimin e dhene ndaj tij nga nje gjykate me e ulet. Pra, me Kushtetute, kujtdo i garantohet e drejta per t'u ankuar te pakten nje here kunder cdo vendimi gjyqesor te dhene ndaj tij. Kjo garanci e rendesishme kushtetuese eshte edhe nje tejkalim pozitiv krahasuar me standartet qe ofron ne kete drejtim Konventa Evropiane . Ne nenin 6 te kesaj Konvente nuk parashikohet e drejta per te pretenduar mjete ankimi kunder vendimeve gjyqesore, e per pasoje, as detyrimi i shteteve pale per te ngritur gjykata apeli ose rishikimi (Gjykata te Larta ose Kasacioni). Prandaj, sipas jurisprudences evropiane, nuk mund te konsiderohet cenim i ketij neni fakti nese ne rruge ligjore, ligjvenesi i nje prej shteteve pale ne Konvente do te zevendesonte ose anullonte nje mjet ankimi ekzistues, te parashikuar ne legj islacionin e tij. Ne nenin 6 te Konventes Evropiane, nuk eshte parashikuar shprehimisht e drejta per apel ndaj
Drejtesia Kushtetuese dhe Roli i saj ne Mbrojtjen e te Drejtave te Njeriut nje ceshjte penale, rnegjithate, ne nenin 2 te Protokollit 7 te Konventes'f", eshte parashikuar e drejta e cdo personi te denuar per kryerjen e nje vepre penale qe te paraqese te pakten nje here per shqyrtim ne nje gjykate me tc larte ceshtjen e deklarimit te fajesise ose te mases se denimit te tij. Kjo e drejte konsiderohet nga jurisprudenca e Gjykates Evropiane si pjese e procesit te rregullt ligjor. Ky konkluzion frymezohet nga interpretimi i Konventes i orientuar nga qellimi dhe objekti i saj, por edhe nga parimi i rrenjosur ne frymen e konventes per nje mbrojtje efekitve dhe konkrete te drejtave dhe jo iluzive.
163 Neni 2 i Protokollit nr7 te KEDNJ
81
ddd) eee)
Ne Kodin e Procedures Penale nuk ka dispozita qe te kufizoje te drejten e ankimit. Por ne zbatim te nenit 141 te Kushtetutes, i cili i referohet juridiksionit fillestar penal te Gjykates se Larte , pranohet qe vendimet e kesaj gjykate ne shkalle te pare, per subjektet e percaktuara ne kete dispozite kushtetuese, do te jene te paankimueshme'I". Sipas paragrafit te dyte te nenit 2 te Protokollit 7 te Konventes, edhe ne keto raste, shtetet pale kane liri mjaft te gjere vleresirni dhe veprimi per te perjashtuar nga e drejta e ankimit vepra te lehta penale ose rastet kur personi eshte gjykuar ne shkalle te pare nga gj ykata me e larte, etj.. Madj e, edhe ne rastet kur parashikohet shprehimisht e drejta e ankimit ne ceshtjet pena1e, ato (pra shtetet pale) jane te lira ta vleresojne e lejojne ate edhe per ceshtje te faktit dhe tc ligjit ose ta kufizojne vetern per ceshtje te Megjithese neni 6, si rregull, nuk garanton te drejten e ankimit ndaj nje vendimi gjyqesor, ne rastet kur ai parashikohet si i tille nga Kushtetuta apo 1egjislacioni i brendshern i shteteve pale ne kete Konvente, "proceset qe do te zhvillohen ne gjykatat e apelit ose kasacionit duhet te respektojne me rigorozitet garancite themelore te ketij neni 166 dhe aq sa eshte e mundur, keto kerkesa apo standarte duhet te zbatohen edhe ne gjykimet qe zhvillojne gjykatat kushtetuese te ketyre shteteve. Gjithsesi menyra e zbatimit te nenit 6 kesaj konvente, nga keto gjykata eshte e kushtezuar nga qellirnet e vecanta qe ndjek secila prej tyre. Ne kete kuader dhe brenda ketyre standarteve, duhet te shihet edhe e drejta e ankimit. Per keto arsye, kufizimet e mundshme qe mund t'i behen njohjes dhe ushtrimit te kesaj te drejte (pra tc drejtes se ankimit), nga legjislacioni i brendshern, ne analogji me te drejten e aksesit ne gjykate qe garanton paragrafi i pare i nenit 6 te Konventes Evropiane , duhet te plotesojne dy kushte themelore: te ndjekin nje qellim te ligjshem dhe te mos cenojne thelbin e kesaj te drejte.167 Pervec sa me siper, si per cdo te drejte tjeter te garantuar nga Konventa, sipas jurisprudences evropiane, eshte rnese e domosdoshme qe per cdo rea1itet konkret, legjitimimi ose jo i nderhyrjes duhet te vleresohet lidhur ngushte me parimin e proporcionalitetit apo dornosdoshmerise se ketij kufizimi ne nje shoqeri demokratike.
164 Halirn Islam i.Artan Hoxha, Ilir Panda" Komentar i Procedures Penale" fqS27 165 Shih, Vendimi " Krombach kunder Frances" . 166 Shih vendimin, "Monnell & Morris kunder Mbreterise se Bashkuar" 167 Shih. Vendimin"Haser kunder Zvicres"
Per vleresimin e kritereve te rnesiperme, sipas legjislacionit tone te brendshem duhet t'i
Drejtesia Kushtetuese dhe Roli i saj ne Mbrojtjen e te Drejtave te Njeriut referoherni nenit 17 te Kushtetutes se Republikes se Shqiperise sipas te eilit, kufizimet e te drejtave dhe lirive kushtetuese mund te vendosen vetern me ligj per nje interes publik ose per mbrojtjen e te drejtave te te tjereve, duke qene gjithnje ne perpjestim me gjendjen qe i ka diktuar. Ato nuk mund te cenojne thelbin e se drejtes dhe ne asnje rast nuk mund te tejkalojne kufizimet e parashikuara ne Konventen Evropiane. Shihet qarte se kriteret e Konventes per kufizimin e mundshem te se drejtes se ankimit, perfshihen plotesisht brenda kerkesave te nenit 17 te Kushtetutes lidhur me kufizimet e tc drejtave dhe lirive kushtetuese. Per me teper, sipas ketij neni, kufizimet e ketyre te drejtave duhet te kene si pike maksimale referimi, pikerisht standartet e kesaj Konvente 168. Nje diskutim te madhe ka hasur fakti, ne se personat qe kane kryer krime kunder njerezimit a gezojne te gjitha te drejtat e parashikuara ne Konvente. Sipas Gjykates Evropiane eshte shprehur se, ashpersia e krimeve (krime kunder njerezimit) nga ana e kerkuesit nuk e privon ate nga te drejtat dhe lirite e parashikuara ne Konvente, duke perfshire ketu edhe te drejten e ankimitl69. Mjetet e ankimit jane: apeli, rekursi ne Gjykaten e Larte si dhe rishikimi. Per keto mjete ankimi zbatohen rregullat e parashikuar ne ligjin procedurial. Ligji parashikon kush jane subjektet qe mund te bejne ankim dhe ndaj kujt vendimeve. E drejta e ankimit u takon paleve ne nje proces gjyqesor.I prokurorit, te pandehurit, te derntuarit akuzues), por vetem sipas rregullave proceduriale. Ankimi duhet te jete nje akt i shkruar, duhet te tregohet vendimi i ankimuar, dita e tij, gjykata qe e ka dhene si dhe pikat e vendimit qe kundershtohen, shkaqet e ankimit dhe cfare kerkohet dallohet ne disa drejtime:
l. Nga lloji i vendimit qe ankimohet
170
. Aplikimi i mjeteve te ankimit
2.Nga shkaqet e ankimit 3.Nga afati i paraqitjes se ankimit 4.Nga forma e ankimit 5.Nga gjykata kompetente per shqyrtimin e ankimit 6.Nga menyra e shqyrtimit te ankimit 7.Nga rnenyra e zgjidhjes se ceshtjes se ankimuar
ggg) fff)
168 Vendimi i Gjykates Kushtetuese nr 14, viti 2005
169 Ledi Bianku "Te drejtat e njeriut dhe vendi met e Gjykates se Strasburgut"fq 310
E drejta per te bere ankim nga ana tjeter shoqerohet edhe me respektimin e afateve kohore. Keshtu qe ankimi mund te behet brenda 10 diteve. Ky afat fillon nga dita e neserme e
83
shpalljes ose e njoftimit te vendimit. Si rrjedhoje, akti i ankimit duhet tu njoftohet prokurorit, te pandehurit, dhe paleve private, ne menyre qe ata te realizojne te drejtat e tyre te njohura ne keto shkalle procedirni. Njoftimi duhet te realizohet nga sekretaria e gjykates qe ka dhene vendimin.
170 Neni 412 i Kodit te Procedures Penale 171 Halim Islami, Artan Hoxha, Ilir Panda" Komentar i procedures Penale" fq541 ,542
Drejtesia Kushtetuese dhe Roli i saj ne Mbrojtjen e te Drejtave te Njeriut hhh)
Ankimi dhe mbrojtja ne varesi te subjektit te ankimit

Ne praktiken e Gjykates Kushtetuese, menyra e zhvillimit te gjykimit ne varesi te specifikes se cdo rasti konkret, eshte konsideruar pjese perberese e juridiksionit te saj kushtetues, ne kuptim te neneve 42 dhe 131, shkronja "f re Kushtetutes si dhe te nenit 6 te Konventes Evropiane . Duke iu referuar praktikes gjyqesore nderkornbetare, ne menyre te vecante Gjykates Evropiane , konstatohet se pergjithesisht pranohet qe seancat gjyqesore nuk mund te zhvillohen pa pranine e avokatit. Prandaj, njoftimi i avokatit lidhur me ankimin e ushtruar ne shkallet e larta te gjykimit konsiderohet i mjaftueshern. Pjesernarrja e te pandehurit ne gjykim ne gjykatat e larta, nuk eshte automatikisht e domosdoshme (me perjashtim te rasteve kur cilesite personale te te pandehurit kane rendesi vendimtare per dhenien e drejtesise), sepse debati zhvillohet per ceshtje te ligjit. Ne rast se as avokati dhe as i pandehuri nuk paraqiten ne seance, eshte e palejueshme qe ajo te vazhdoje. Prezumimi se i pandehuri nuk ka marre pjese ne gjykim me vetedije, mund te justifikohet vetern nese atij i eshte bere njoftimi personalisht dhe mund te vertetohet qe ai e ka marre vete ate. 172 Eshte e pranueshme qe shteti nuk mund te behet pergjegjes per cdo mungese nga ana e nje avokati, por ne rrethana te vecanta u takon autoriteteve kompetente te ndermarrin hapa per te siguruar qe kerkuesi te gezoje te drejtat e tij te njohura e te pranuara.l/'' Perfaqesimi me avokat ne Gjykaten e Larte, synon garantimin e nje mbrojtjeje sa me efektive dhe sa me profesionale te te drejtave dhe lirive themelore te individit. Jurisprudenca jone kushtetuese, ne respektim edhe te qendrimeve te mbajtura nga Gjykata Evropiane , ka konkluduar se trajtimi nga Gjykata e Larte vetern i problemeve ligjore, jo vetern qe justifikon plotesisht perfaqesimin me avokat, por per me teper eshte i dornosdoshem per garantimin e nje mbrojtjeje efektive dhe te dobishme, gjithnje ne favor te te pandehurit.
172 Shih, vendirnin'"T" kunder "I" 173 Sh ih , vendimin" Artico kunder Italise"
Ne ceshtjen "Pakell kunder Gjermanise", Gjykata Evropiane ve ne dukje, nder te tjera, se

85
nisur nga natyra e gjykimit ne Gjykaten e Larte dhe fokusimin e saj ne ceshtje te ligjit, "pa ndihmen e nje avokati procesi nuk mund te kontribuonte ne menyre te dobishme ne shqyrtimin e ceshtjeve juridike qe qendronin ne thelb te mosmarreveshjeve't.V" Nje moment esencial qe eshte trajtuar si nga jurisprudenca Shqiptare ashtu edhe ajo Evropiane eshte trajtimi i diferencuar i dy situata juridike qe kane lidhje me ankimin ndaj vendimeve gjyqesore te dhena nga instancat me te ulta gjyqesore.Keshtu qe kur rekursi paraqitet nga i akuzuari, nuk eshte e njellojte me rastin kur rekursi paraqitet nga prokurori. Prania personale e te pandehurit ne seancen gjyqesore per shqyrtimin e ankimit te paraqitur nga mbrojtesi i tij nuk eshte e domosdoslune, nese objekt shqyrtimi jane trajtimet dhe perfundimet juridike te arritura nga gjykata me e ulet, vendimi i se ciles nuk mund te ndryshohet ne disfavor te te pandehurit. Ne keto raste, Gjykata e Larte nuk ka ndonje pengese per te vazhduar shqyrtimin e ceshtjes edhe ne mungese te avokatit te pales se akuzuar, per shkak se argumentet ligjore ai i ka depozituar me shkrim ne rekursin e paraqitur perpara saj. Ndryshe paraqitet situata, kur si rrjedhoje e nje rekursi te paraqitur nga prokurori, qe mbart ne potence mundesine e perkeqesimit te pozites se te pandehurit, gjykimi te zhvillohej pa pranine e te gjykuarit ose te avokatit te tij. Ceshtja veshtiresohet edhe per arsye se me paraqitjen e rekursit nga prokurori, Kodi i Procedures Penale nuk parashikon mundesine e paraqitjes se kunderrekursit nga pala kundershtare!". Pjesemarrja e te gjykuarit, dhe ne menyre te vecante e avokatit te tij, kerkohet per te siguruar jo vetem te drejten per t'u mbrojtur, por edhe respektimin e parimit te barazise se armeve ne nje proces ligjor. Gjykata Kushtetuese vlereson se koncepti i ndihrnes se rnbrojtesit nuk identifikohet domosdoshmerisht me pranine personale te te pandehurit ne gjykim, por kuptohet si nje garanci e pashmangshme e mundesise per t'u mbrojtur, qe ne rastin e gjykimit perpara
174 Vendimi i Gjykates Kushtetuese nr. 25, viti .2003 175 Ndryshe qendron ceshtja kur gjykimi zhvillohet ne Gjykaten e Apelit sepse neni 423 I Kodit te Procedures Penale parashikon rnundesine e ape lit kundershtues
Gjykates se Larte eshte gjeresisht e siguruar permes njohjes dhe kujdesit per te interesuarin te nje sere te drejtash procedurale te lidhura saktesisht me ndihrnen e rnbrojtesit. Dispozitat e Kushtetutes se Republikes se Shqiperise dhe te Konventes Evropiane rnbrojne
Drejtesia Kushtetuese dhe Roli i saj ne Mbrojtjen e te Drejtave te Njeriut interesat e te pandehurit ne nje proces, sepse pasi eshte ai qe do te preket drejtperdrejt nga pasojat e nje procesi te zhvilluar pa pjesemarrjen e tij dhe te avokatit. Eshte e vertete qe e drejta e ankimit eshte nje e drejte kushtetuese ( neni 43 i Kushtetutes), dhe realizimi i saj nuk duhet te rendoj poziten ( reformatio in peius) e te pandehurit , por ky parim, pra mosrendimi i pozites, sherben si garanci kur mjetin e ankimit e ka perdorur i pandehuri dhe nuk mund te sherbeje si i tille kur mjetin e ankimit e ka perdorur prokurori. Ky i fundit, ne zbatim te detyrave kushtetuese, perfaqeson akuzen dhe i nenshtrohet Kushtetutes e ligjeve
176
. Prandaj per rastet e shkeljeve ligjore nga gjykatat, te konkretizuara
ne nje vendim te paligjshern, prokuroria nuk mund te qendroje indiferente. Ajo ka-detyre te ushtroje te gjitha mjetet procedurale per zbatimin e drejte te ligjit. Trajtimi i nenit 13 te Konventes Evropiane, paraqet nje rendesi esenciale, ne kuader te ketij punimi. Neni 13 i Konventes Europiane parashikon se, " Cdo person te cilit i jane shkelur te drejtat dhe lirite e njohura nga kjo Konvente, ka te drejte te paraqese nje ankim efektiv perpara nje instance kombetare edhe atehere kur kjo shkelje eshte kryer nga persona qe veprojne brenda ushtrimit te funksioneve te tyre zyrtare ". E drejta per ankim efektiv eshte nje e drejte themelore e njeriut dhe nenkupton te drejten e individit per ankim, ekzistencen e nje organi te caktuar per shqyrtimin e ankimit, pranimin e pakushtezuar te ankimit per shqyrtim, afate te arsyeshme per shqyrtimin e tij, nje shqyrtim objektiv, kontroll gjyqesor, si kontroll perfundirntar ndaj ankimit si dhe mundesine e rehabilitimit te mundshem si pasoje e pranimit eventual te ankimit. Shihet qarte, qe neni 13 i Konventes Europiane synon te krijoje mekanizma kombetare te pavarur nga kontrolli evropian, me qellim qe te jene ne gjendje te riparojne ne themel shkeljet e Konventes.
176 Vendimi [Gjykates Kushtetuese ill 96, viti 2001 8 9
87
iii) jjj) Neni 13 i Konventes, ne kuader te standartit minimum, i garanton cdo personi te drejten per te ushtruar nje ankim efektiv ne instancat e brendshme para se t'i drejtohet organeve te Konventes. Ne vetvete ky nen sanksionon jo vetern te drejten e individit per t'u ankuar, por dhe detyrimin e shtetit per t'i garantuar atij kete te drejte. Megjithate , duhet qe keto mjete efektive jo vetem te ekzistojne por, individet te kene mundesi konkrete t'i perdorin atol77. Neni 13 ne bashkepunirn me nenin 35 kane per qellim te detyrojne shtetet pale qe te jene te paret qe do te vene ne vend nje te drejte te shkelur para se te investohen mjetet e ankimit te Konventes, Pra, vete mekanizmi i mbrojtjes se Konventes ka si baze panmm e subsidiaritetit, qe do te thote, ekzistenca e nje mjeti ankimi plotesues, pasi te jene shterur te gjitha mjetet e brendshme te ankimit. Ky parim garantohet nga neni 1 i Konventes Evropiane, i cili i detyron re gjitha paler nenshkruese, qe nepermjet organeve te tyre te brendshme te garantojne te drejtat dhe lirite themelore te njeriut178. Gjykata Evropiane ka per detyre vetem te kontrolloje nese keto detyrime te shteteve anetare jane respektuar apo jo, duke pasur si baze ligjore Konventen Evropiane. Kurse neni 35 i saj garanton se vetern pas shterimit te te gjitha mjeteve juridike mund te ushtrohet ankimi individual sipas nenit 34 te po kesaj Konvente.
177 Evis Alihmemeti " Mjetet ankimore ne sistemin ligjor Shqiptare ne veshtrirn krahasues me kerkesat e nenit 13 te KEDNJ" fq 38 l78 Nga fjalimi i mbajtur nga Prof. As. Dr. Xhezair Zaganjori ne konferencen me terne: Permiresimi i cilesise se zbatirnit te KEDNJ nepermjet zgjerirnit te bashkepunirnit ndermjet institucioneve vendase 90
Drejtesia Kushtetuese dhe Roli i saj ne Mbrojtjen e te Drejtave te Njeriut kkk)
Prfundim
Nga momenti i themelim it deri ne ditt sotm e, Gjykata e Kushtetuese arriti te vendoste disa parime dhe rregulla drejtsie, te cilat ne pushtetin gjyqsor nuk mund te konceptoheshin. Ajo i m soi ktyre gjykatavese nuk ishin fjala e fundit ne drejts179 Me vendim ete saj, Gjykata i. Kushtetuese nisi te kanalizonte nj praktike kryesisht ne interpretim in e aktit normativ kryesor, Kushtetuts, ne fund te fundit ashtu si sht shprehur edhe gjyqtari Huge (ish Kryetar i Gjykats se Larte ne ShBA) gjykatatprfshi edhe ( Gjykatn Kushtetuese) i nnshtrohen Kushtetuts, por Kushtetutasht ashtu si e interpretojngjykatat . Ndikim i i saj i padiskutueshm sht ne garantim in edhe e te drejtave te njeriut ne prgjithsi, ne fillim sipas Ligjit Kushtetuesdhe me pas, ne veanti, ne m brojtjen procesit r e rregullt ligjor sipas Kushtetuts vitit 1998(neni 131/f). se Jurisprudencae Gjykats Evropiane ka ndikuar shpesh ndjeshm ne vendimete marra nga Gjykata Kushtetuese, cila e here i sht referuar ksaj jurisprudence ne kjo gjykate ka dhne kontribut te arsyetimin e vendimeve tesaj. Nprm jet veprim taris vendim m arrse, rendesishem , ne respektime standardeve evropiane dhe in kryesisht te te drejtave te njeriut nga ana organeve e shtetrore.
89
"fq248 lll) 179 Kristaq Traja "Drejtesia Kushtetu

ese
SHENIME BIBLIOGRAFIK 1.Kushtetuta e Republikes se Shqiperise 2.Aurela Anastasi " E Drejta Kushtetuese" 3. Luan Omari "Shteti i se Drejtes" 4. Kristaq Traja "Drejtesia Kushtetuese" 5.LigjiPer Organizimin dhe Funksionimin e Gjykates Kushtetuese 6.Vendimet e Gjykates Kushtetuese Vendimi I Gjykates Kushtetuese il 5 viti .2001 l Vendimi i Gjykates Kushtetuese il 115, viti 2005 l Vendimi i Gjykates Kushtetuese il 28 viti 1999 l Vendimi i Gjykates Kushtetuese il 3 - 1 viti 1999 l Vendimi I Gjykates Kushtetuese il 3 1 ,viti 1999 l Vendimi i Gjykates Kushtetuese il 35 viti 2005 l Vendimi i Gjykates Kushtetuese nr 19 viti 2003 Vendimi i Gjykates Kushtetuese il l Vendimi i Gjykates Kushtetuese il l Vendimi i Gjykates Kushtetuese il l Vendimi i Gjykates Kushtetuese il l Vendimi i Gjykates Kushtetuese il l Vendimi i Gjykates Kushtetuese il l Vendimi i Gjykates Kushtetuese il l Vendimi i Gjykates Kushtetuese il l Vendimi i Gjykates Kushtetuese il l Vendimi i Gjykates Kushtetuese il l Vendimi i Gjykates Kushtetuese il l 19 viti 2003 13 viti 2003 9 viti 2006 9 viti 2004 7 viti 2005 36 viti 2005 16 viti 2003 9 viti 2004 5 viti 2003 33 viti 2003 41 viti 2005
Vendimi i Gjykates kushtetuese il 18 viti 2005 l
Vendimi i Gjykates Kushtetuese il l Vendimi i Gjykates Kushtetuese il l Vendimi i Gjykates Kushtetuese il l Vendimi l mmm) i Gjykates Kushtetuese il
15 viti 2003 16 viti 2006 14 viti 2005 7 viti 2000
Vendimi i Gjykates kushtetuese il 77 viti 2000 l
91
nnn) Vendimi i gjykates Kushtetuese nr 25 viti 2003 Vendimi i Gjykates Kushtetuese nr 96 viti 2001 7.Arben Puto "E Drejta Nderkombetare publike" 8.Konventa Evropiane e te Drejtave te Njeriut 9. Marek Antoni Novicki "Rreth Konventes Evropiane" 1 O .Vendimet e Gj ykatesEvropiane e te Drejtave te Nj eri ut Vendirni "eolfgram kunder Gjermanise" dhe Vendimi "X kunder Hollandes" Vendimi "Ahdivar etj kunder Turqise Vendimi "Balliu kunder Shqiperise Vendimi "E,.M kunder Norvegjise" Vendimi"Delcourt kunder Belgjikes" Vendimi "G kunder Frances" Vendimi "Heaney dhe Mcguinnes dhe Quinn kunder lrlandes Vendimi "Minelli kunder Zvicres Vendimi "Fox campell dhe Hattly kunder .Britanise se Madhe" Vendimi "Darnbo Beheer BV kunder Hollandes" V endimi "Alimena kunder Italise" Vendimi "Artico kunder Italise" V endimi "Eckle kunder Gj ermanise" Vendimi "Erdogan kunder Turqise" Vendimi "Golden kunder Britanise se Madhe" Vendimi "Kreuz kunder Polonise"
Vendimi Carnpell dhe Fell kunder Britanise se Madhe" Vendimi "Albet dhe le Compte kunder Belgjikes" V endimi "Irnmo bilare saffi kunder I talise'' Vendimi "Ruiz kunder Spanjes" V endimi "Vindishit kunder Austrise" Vendimi "Doorson kunder Hollandes" Vendimi "Qyfaj kunder Shqiperise" Vendimi "Brumareska kunder Rumanise" V endimi "Timofeyev kunder Rusise" Vendimi "Posokhov kunder Rusise" Vendimi "Lauko kunder Sllovenise" Vendimi "Belilos kunder Zvicres" V endimi "Pullar knnder Britanise se m adhe" Vendimi "Gestra kunder Italise" Vendimi "Raninen kunder Frances" Vendimi "Biondo kunder italise" V endimi "Lanz kunder Austrise" V endimi "Pakelli kundert.ij ermanise" Vendimi "Bonisch kunde Austrise" Vendimi Jesper kunder Belgjikes" Vendimi "Poitrimol kundsr frances
11. eni 2 I Protokollit nr7 12. Halim Islami, Artan Hoxha, Ilir Panda "Komentar procedures penale" 13. Kodit Penal dhe Procedurial Penal i Republikes se Shqiperise 14. Ismet Elezi, Skender Kacupi, Maksim Haxhia" Komentari I Kodit Penal te Republikes se Shqiperise" 15. Ledi Bianku " Te drejtat e njeriut dhe vendimet e Gjykates se S tras burgut" 16.Ligji "Per Avokatine ne Republiken e Shqiperise" 17.Evis Alihmemeti " Mjetet ankimore ne sistemin ligjor Shqiptare ne ooo) veshtrim krahasues me kerkesat e nenit 13 te KEDNJ" ppp) " 18. Mbrojtja Nderkombetare e te Drejtave te Njeriut. OSCE, ODIHR
93

Drejtesia Kushtetuese Dhe Roli I Saj Ne Mbrojtjen e Te Drejtave Te Njeriut

Загружено:

Сведения о документе

Оригинальное название

Авторское право

Доступные форматы

Поделиться этим документом

Поделиться или встроить документ

Параметры публикации

Этот документ был вам полезен?

Это неприемлемый материал?

Авторское право:

Доступные форматы

Drejtesia Kushtetuese Dhe Roli I Saj Ne Mbrojtjen e Te Drejtave Te Njeriut

Загружено:

Авторское право:

Доступные форматы

Drejtesia Kushtetuese dhe Roli i saj ne Mbrojtjen e te Drejtave te Njeriut a) b)

Drejtesia Kushtetuese dhe Roli i saj ne Mbrojtjen e te Drejtave te Njeriut

Drejtesia Kushtetuese dhe Roli i saj ne Mbrojtjen e te Drejtave te Njeriut

GJYKATA KUSHTETUESE DHE TE DREJTAT E NJERIUT

Prbrja dhe kompetencat e Gjykats Kushtetuese

Drejtesia Kushtetuese dhe Roli i saj ne Mbrojtjen e te Drejtave te Njeriut

111 Neni 30 i ligjit "Pr Organizimin dhe Funksionimin e Gjykats Kushtetuese

12 Vendimi I GJK nr 507.02.2001 11

Drejtesia Kushtetuese dhe Roli i saj ne Mbrojtjen e te Drejtave te Njeriut

Te drejtat dhe lirit themelore te njeriut

Drejtesia Kushtetuese dhe Roli i saj ne Mbrojtjen e te Drejtave te Njeriut

Kufizimi i te drejtave kushtetuese

Drejtesia Kushtetuese dhe Roli i saj ne Mbrojtjen e te Drejtave te Njeriut

Konventa Evropiane e te Drejtave te Njeriut

Kushtet pr pranueshmrin e ankimit

Gjykata Evropiane - Gjykatat vendore

31 Luan Omari "Shteti i se Drejtes fq 304

E DREJTA PER NJE PROCES TE RREGULLT LIGJOR

Drejtesia Kushtetuese dhe Roli i saj ne Mbrojtjen e te Drejtave te Njeriut

38 Ceshtja Ahdivar etj kunder Turqise 2 6

Neni 6 i Konvents Evropiane e te Drejtave te

Drejtesia Kushtetuese dhe Roli i saj ne Mbrojtjen e te Drejtave te Njeriut

Njeriut (E Drejta pr nj proces te Rregullt)

41 Shih "E,.M kunder Norvegjise"

Drejtesia Kushtetuese dhe Roli i saj ne Mbrojtjen e te Drejtave te Njeriut

Drejtesia Kushtetuese dhe Roli i saj ne Mbrojtjen e te Drejtave te Njeriut

Drejtesia Kushtetuese dhe Roli i saj ne Mbrojtjen e te Drejtave te Njeriut

" G. Kunder Frances"

Preiumimi i pafa i esise

Drejtesia Kushtetuese dhe Roli i saj ne Mbrojtjen e te Drejtave te Njeriut

aa) cc) bb)

Parimi i barazise Se armeve

Drejtesia Kushtetuese dhe Roli i saj ne Mbrojtjen e te Drejtave te Njeriut

Gjykimi brenda nje afati te arsyeshem

72 Vendimi i Gjykates Kushtetuese nr 13 viti, 2003

Drejtesia Kushtetuese dhe Roli i saj ne Mbrojtjen e te Drejtave te Njeriut

E drejta e aksesit ne gjykate

E drejta per te marre njoftim

Organet dhe format e njoftimit

Drejtesia Kushtetuese dhe Roli i saj ne Mbrojtjen e te Drejtave te Njeriut

97 Shih Vendimin "Qufaj kunder Shqiperise"

Drejtesia Kushtetuese dhe Roli i saj ne Mbrojtjen e te Drejtave te Njeriut

Strasburgut" fq364 100 Shih Vendimin" Timofeyev kunder Rusise" hh)

Gjykate e krijuar me ligj

Drejtesia Kushtetuese dhe Roli i saj ne Mbrojtjen e te Drejtave te Njeriut

Drejtesia Kushtetuese dhe Roli i saj ne Mbrojtjen e te Drejtave te Njeriut

Pavaresisht ekzistences se ketyre karakteristikave, nje vleresim i tille mjaft i rendesishem

Drejtesia Kushtetuese dhe Roli i saj ne Mbrojtjen e te Drejtave te Njeriut

E DREJTA E MBROJTJES DHE E ANKIMIT

Drejtesia Kushtetuese dhe Roli i saj ne Mbrojtjen e te Drejtave te Njeriut

Garancite proceduriale per te pandehurin

Drejtesia Kushtetuese dhe Roli i saj ne Mbrojtjen e te Drejtave te Njeriut

Sipas jurisprudences evropiane, shteti eshte i detyruar per garantimin e

Drejtesia Kushtetuese dhe Roli i saj ne Mbrojtjen e te Drejtave te Njeriut

140 Neni 50/3 I Kodit te Procedures Penale 69

Mbrojtja gjate hetimeve paraprake

Drejtesia Kushtetuese dhe Roli i saj ne Mbrojtjen e te Drejtave te Njeriut

E drejta e mbrojtjes ne lidhje me nenin 6/3 germa b

Drejtesia Kushtetuese dhe Roli i saj ne Mbrojtjen e te Drejtave te Njeriut yy)

E drejta e avokatit per ankuar ndaj nje vendimi gjyqesor

Keshtu qe mbrojtesi i te pandehurit qe gjykohet ne mungese, i caktuar sipas kerkesave te

Mbrojtja e t e pandehurve ne bashkepunim

Mbrojtja me barazine e armeve