__________________________________

375

_______

SOUTMA TEKN VE SOUK DEPOCULUK UYGULAMALARI

Sabri SAVA Bahar BAYBOZ

ZET Soutma tekniinin byk boyutlu souk depoculukta uygulanmas proje, imalat ve montaj ile iletmeye alma esaslar ynnden ok nemli bir mhendislik bilgi, tecrbe ve uygulama yetenek ve becerilerini gerektir. Ancak gnmzde bu tr yetenek ve beceriler saf d edilerek souk depoculukta her souk veya donmu oda iin ayr ayr ve klasik olarak gelitirilen tek kademeli paket tipi soutucularn kullanlmas yoluna gidilmektedir. Soutma sistemlerinde su soutmal kondanserlerin ve hatta donmu muhafaza ve ok odalarnda ift kademeli soutma devrelerinin avantajlar nazara alnmadan, bu tr uygulamalar snrl boyutlu bir veya birka odal souk depolar iin uygun bir uygulama kabul edilmesine ramen ok amal taze veya donmu muhafaza odal ticari souk depolar iin ilk yatrm ve enerji masraflar ile, bakm, onarm ve revizyon masraflarn arttracandan mhendislik ynnden uygun bir uygulama deildir. 1. GR Tm endstriyel iletmelerde olduu gibi souk depoculukta da minimum yatrm ve minimum iletme masraf ile, etkinlik ve verimlilik esastr. Ticari tr souk depoculukta gda rnleri taze veya donmu olarak saklanr. Gda rnn taze olarak saklanmas, 0 C ila +15C scaklklar altnda, donmu olarak saklanmas ise -10C ila -30C scaklklar altnda yaplr. Gda rnnn taze veya donmu saklanmas, rnn trne ve saklama sresine baldr. rnein, 1 ila 3 hafta iinde tketim iin yasz sr eti 0C scaklk altnda taze olarak, 4 hafta ila 12 ay iinde tketimler iin tketim sresine gre -10C ila -30C scaklk altnda donmu olarak saklanr. Elma, armut ve ayva gibi meyvalar 1C scaklk altnda, portakal, limon ve greyfurt gibi turungiller +10C ila +15C scaklklar altnda 6 aydan 8 aya kadar uzanan tketim sreleri iin taze olarak saklanr. Teknoloji uygulamasnda tekilat mklattr. Ancak bu tekerleme, teknoloji bilgi ve yetenei snrl toplumlar iin daha da geerlidir. Oysa, teknoloji bilgi ve becerileri gelitike toplumlar daha tekilatl teknoloji uygulamalarn herhangi bir mklat ekmeden rahatlkla ifade edebilmektedirler. Souk depoculukta, taze saklama olarak snflandrlan muhafaza usulnde genellikle olduu gibi donmu muhafaza usulnde de tek kademeli soutma devresi ile soutma ihtiyacna cevap verilmesi yoluna gidilmektedir. Oysa donmu saklama olarak snflandrlan muhafaza usulnde zellikle ift kademeli soutma devresi ile, soutma ihtiyacna cevap verilmesi yoluna gidilmesi daha uygundur. ift kademeli soutma devresi ile dondurma veya donmu muhafaza ilemi daha etkin ve daha verimli salanabilir. Ayrca ift kademeli soutma devresinde iki ayr kompresr kullanlasna ramen, volmetrik verim yksekliinden bu iki farkl kompresr boyut ve maliyet bakmndan tek kademeli soutma devresindeki tek kompresre nazaran daha uygun ve daha raut bir soutma devresi elde

__________________________________

376

_______

edilebilmesine imkan vermektedir. Ayrca soutucu akkan olarak, amonyak kullanlmas durumunda ift kademeli soutma devrelerinde zellikle ve genellikle olduu gibi tek kademeli soutma devrelerinde de soutma kompresrleri ile soutma tesis ve techizat boyut ve maliyet olarak bir hayli klmekte ve azalmakta ve dolays ile, daha kompakt ve daha raut bir tesis elde olunmaktadr. Soutucu akkan olarak amonyak, soutma devresinde elik ve demir alam malzeme kullanlmasna imkan vermektedir. Oysa, dier soutucu akkanlarda ise soutma devresinde genellikle bakr ve bakr alam malzeme kullanlmasna zaruret vardr. elik ve demir alam malzemeden mamul tesis ve techizat bakr ve bakr alam malzemeye gre ok daha az maliyetlidir. Bu durum bilhassa byk boyutlu ticari souk depolar ve endstriyel soutma tesislerinde soutucu akkan olarak amonyak kullanlmasna da nemli bir avantaj tekil etmektedir.

2. Soutucu Akkanlar Soutucu akkanlar genellikle: 1. Elementler, 2. norganik bileenler, 3. Organik bileenler, 4. Halokarbonlar, 5. Florine halokarbonlar, 6. zentropik karml florine halokarbonlar olarak snflandrlrlar. Bu snflandrmada yer alan element soutucu akkanlara rnek olarak hidrojen (R-702), helyum (R704), azot (R-728) ve oksijen (R-732) gsterilebilir. Bu tr soutucu akkanlar genellikle ar soutma uygulamalarnda kullanlr. Amonyak(R-717), su (R-718) ve karbondioksit (R-744) gibi soutucu akkanlar inorganik bileenli soutucu akkan olup, bu soutucu akkan trlerinden su genellikle bilinmekte, amonyak ise ticari ve endstriyel soutma uygulamalarnda tercihan kullanlmakta, karbondioksit ise kuru buz imalinde ve ar soutma uygulamalarnda kullanlmaktadr. Organik bileenli soutucu akkanlar metan (CH4)(R-50), etan (C2H6)(R-170), propan (C3H8)(R-290), isobtan [(CH3)3CH](R-600a) vb. hidrokarbonlar, yani; organik bileenli soutucu akkanlardr. Bu tr soutucu akkanlardan isobtan, florine halokarbonlardan klor arlkl bileenli olanlarnn atmosfer stnde ozon emsiyesini bozmas karsnda, soutma tekniinde soutucu akkan olarak kullanlmaya balamtr. Halokarbon soutucu akkan olarak diklorometan (CH2Cl2)(R-30), klorometan (CH3Cl)(R-40) vb. metan bileenleri bilinmekte olup, bu tr soutucu akkanlar soutma tekniinde genellikle kullanlma alan bulamamtr. Florine halokarbonlardan: trikloraflorametan (CCl3F) (R-11) dikloraflorametan (CCl2F2) (R-12) kloratriflorametan (CClF3) (R-13) kloradiflorametan (CHClF2) (R-22) vb. soutucu akkanlar bugne kadar soutma tekniinde yaygn biimde kullanla gelmitir. Ancak bu tr soutucu akkanlar atmosferde uzun mrl olup, mrlerinin hitamnda bnyelerinde mevcut klor: Cl+O3 ClO+O2 basit kimyasal eitliinden de grlecei zere atmosfer zerindeki ozon emsiyesini bozmaktadr.

__________________________________

377

_______

Bu nedenle bata ozon tahrip etkisi en yksek olan R-11 ve R-12 gibi soutucu akkanlarn kullanm ve retimi yasaklanm olup, ozon tahrip etkisi daha olan R-22, R-502 ve R-504 gibi soutucu akkanlarn snrl lde kullanlmasna belirli bir sre devam edilecektir. Ozon emsiyesindeki bozulmann dnyamzn iklim koullarna olduka olumsuz etkisi karsnda ozon emsiyesini doal durumu ile korumamz kanlmaz olmakta ve dolays ile ozon emsiyesini bozucu bu tr ve zellikteki soutucu akkanlarn artk kullanlmamas ve retilmemesi gerekmektedir. Bu tr soutucu akkanlara alternatif soutucu akkan olarak isobtan [(CH3)3(CH) (R-600a) ve Amonyak(NH3) (R-717) esasen mevcut olup, bu tr soutucu akkanlar atmosferde sfr mrl olup, ayrca ozon emsiyesini tahrip etkileri ise hi yoktur. Ayrca florine halokarbonlar gurubundan tetrafloraetan (CH2F-CH3) (R-134a)da ozon emsiyesini tahrip etkisi sfr olan bir soutucu akkan olarak gelitirilmi ve soutma uygulamasnda genellikle soutucu akkan R-22nin yerine kullanmna arz edilmitir. Bunun dnda son zamanlarda yine ozon emsiyesini tahrip etkisi sfr olan soutucu akkan KLEA404A da gelitirilmi olup soutucu akkan R-22nin yerine kullanma arz edilmitir. zentropik karml florine halokarbonlardan; R-502 (CHClF2/C2ClF5) LE, R-504 (CH2F2/C2ClF5) zel durumlarda ve snrl olarak genellikle kullanlmaktadr. Ancak ozon emsiyesini tahrip etkisi bakmndan R-504, R-22 ile edeer, R-502 ise R-22ye gre bir miktar daha tahrip etkilidir. Bu nedenle bu tr izentropik karml soutucu akkanlarn da soutucu akkan R-22de olduu gibi ancak snrl lde ve belirli bir sre kullanlmasna devam olunacaktr.

3. Kullanlabilir Soutucu Akkanlar Tablo-1 ve ekil-1de bugn iin genellikle kullanlan veya kullanla gelen soutucu akkanlarn olabilir scaklk deerlerine gre doyma basnc deerleri izelge halinde ve grafik olarak verilmitir. Tablo 1. Baz Soutucu Akkanlarn Scaklk Deerlerine Uygun Doyma Basnc Deerleri. DOYMA R-11 R-600a SICAKLIK C (CCl2F) (CH3)CH -40 -30 -20 -10 0 +10 +20 +30 +40 +50 +60 0.051 0.092 0.157 0.257 0.401 0.505 0.883 1.253 1.734 2.346 3.111 0.290 0.450 0.700 1.080 1.560 2.210 3.203 4.080 5.350 6.880 8.750 R-12 (CCl2F2) 0.641 1.003 1.508 2.189 3.084 4.230 5.670 7.445 9.602 12.188 15.253 R-134a CH2F-CH3 0.512 0.843 1.327 2.006 2.928 4.146 5.717 7.702 10.165 13.179 16.817 BASINCI (Bar) R-22 CHClF2 1.048 1.634 2.447 3.548 4.974 6.804 9.096 11.915 15.331 19.418 24.259 R-502 CHClF2/ C2ClF5 1.296 1.978 2.910 4.142 5.731 7.730 10.196 13.188 16.769 21.012 26.036 KLEA 404A 1.36 2.08 3.07 4.39 6.09 8.27 10.96 14.28 18.31 23.17 28.97 R-717 NH3 0.717 1.195 1.901 2.908 4.294 6.150 8.574 11.669 15.549 20.331 26.143

Tablo-1 ve ekil-1de yer alan soutucu akkanlardan bata R-11 ve R-22 olmak zere R-22 ve R502 ve hatta R-504 ozon emsiyesine tahrip etkisi esas alnarak kullanm ve retimi yasaklanm ve belirli bir sre sonunda yasaklanacak soutucu akkanlardr.

__________________________________

378

_______

Gene bu izelge ve ekilde yer alan dier soutucu akkanlardan R-600a, R-134a ve KLEA-404A ile R-717 ozon emsiyesini tahrip etkisi sfr olan soutucu akkanlar olup, soutma teknii uygulamasnda kullanmna devam olunacak soutucu akkanlardr. Bu soutucu akkanlardan R-717, yani; amonyak(NH3), ayrca evre dostu ve soutma teknii ynnden drst bir soutucu akkandr. Ancak soutma tekniinde kullanm mhendislik bilgi, beceri ve tecrbesine ihtiya gerektirir. te yandan termos tat aralar ile gda maddesi nakliyesinde sv azot(N2) ve sv karbondioksit (CO2) veya kat karbondioksit (Kuru buz) dan soutucu akkan olarak kullanlmaktadr. Bu tr sv veya kat soutucu akkanlar atmosfer basncna eit termos tat aracnn evre ile ihata edilmi kapal hacmine belirli ve ll bir biimde alrsa sv azot -195.8C, sv karbondioksit 56.5C scaklk altnda ve buhar halinde yaylr. Kat karbondioksit ise -78.5C scaklk altnda ve svlamadan (sblmleme) buhar durumunda yaylr. Buharlama miktar belirli usul ve sistemler altnda kontrol edilerek bu tr soutucu akkanlarla souk termos tat aralarnda istenilen scaklkta soutma yapabilmektedir. Ancak bu tr soutma uygulamasnda srekli evrim esasna dayal bir makine ve tesisat sistemine gerek olmadndan bu tr soutma uygulamas makine ve tesisat ynnden basittir. Ancak soutma ileminin devam iin sv azot veya sv karbondioksitin tkendike devaml ve ara vermeden takviyesine ihtiya vardr.

160 140 120 Doyma Basnc (Bar) 100 80 60 40 20 0

R-717 R-404A R-502 R-22 R-134a R-12 R-600a R-11

20

40

-4 0

-2 0

Scaklk
ekil 1. Baz Soutucu Akkanlarn Scaklk Deerlerine Gre Doyma Basnc Deerlerinin Deiimi.

60

__________________________________

379

_______

Ayrca bu tr soutucu akkanlarn da ozon emsiyesine tahrip etkisi yapmamas soutma uygulamasnda kullanlabilirliliklerinin devamn olaan duruma getirmektedir. 4. Soutucu Akkanlarn Etkili ve Verimli Kullanlabilirlik Snrlar Soutucu akkanlarn etkili ve verimli kullanlabilirlik snrlar bata soutma kompresrnde volmetrik verimin belirli bir deerin altna drlmesi ile salanr. Pistonlu soutma kompresrlerinde volmetrik verim, evaporatrde buharlaan dk basnl souk soutucu akkan buharnn emilip kondansere yksek basn ve scaklk altnda pompalanmasnda, piston sprme hacminin kullanlabilirlik orandr.

ekil 2. Soutma Kompresr P-V Diyagram. (VS1=VS0+VS-VB) ;(PKVS0n=P1VBn); VS0=mVS

B

Herhangi bir soutma kompresrne ait silindir, piston, krank mili ve biyel kolu balant ve alma sistemi ile, bu sisteme uygun silindirdeki soutucu akkan buhar hareketini ve durum deitirmesini gstermekte olan P-V diyagram ekil-2de verilmitir. Bu ekilde verilen P-V diyagramnn termodinamik analizinden volmetrik verim sonu olarak: V=tp {1-m[(1.1PK / 0.1P1)1/n-1]} ifadesi ile belirlenir. Bu ifadede tp termik ve pompalama verimi olup, kompresr yapsna ve imalat kalitesine, alma koullar ile basma ve emme basnc oranna bal her tr kompresr iin belirli tecrbe ve test sonucu tayin edilir. Bu ifadede ayrca yer alan n politropik s deeri

pK P1 n= v log c vD log

ifadesi ile hesaplanr.

__________________________________

380

_______

Volmetrik verim ifadesindeki dier deerlerden m= VS0/VS deeri kompresrn yapsna, PK/P1 ise alma koullarna gre belirlenen ve bilinen deerlerdir. Volmetrik verim ifadesinde: IP1IPK/P1v0 olasl gz nne alndnda yeterli volmetrik verim elde edilebilmesi iin: p1 1 Bar, olmasnn gerektii aka grlmektedir. Soutma teknii uygulamalarnda ncelikle bu esas nazara alnarak belirlenen proje koullar iin soutucu akkan seimi yaplmaldr. Bu esas altnda ekil-1de verilen baz soutucu akkanlarn scaklk ve doyma basnc deiimi diyagramlarndan bugn iin kullanlabilir. Soutucu akkanlardan: (R-600a) ; (R-134a) ; (KLEA-404A) ; (R-717) ; -10C -25C -40C -33C scaklklarna kadar olabilecek soutma uygulamalarnda

soutucu nitede buharlama kullanlabilirlilikleri grlmektedir.

Soutma uygulamasnda etkili ve verimli bir alma iin ncelikle proje koullarna gre ve yukarda belirtilen esaslar altnda isabetli soutucu akkan tr seimi yaplmaldr.

5. Etkili ve Verimli Soutma Uygulamasnda Basn ve Scakln nemi: Soutma uygulamasnda etkili ve verimli bir sonu elde edebilmek iin kondanserde youma basnc (PK), soutucu nitede buharlama basnc (P1) ile ok yakndan ilgili olup, bu ilgi: PK / P1 < 10 deerinde olmaldr.

Soutma uygulamalarnda hava ile soutmal kondanser tesis edilmesi ve youma scaklnn +50C kabul edilmesi durumunda: 1. Soutucu akkan R-600ann soutucu nitede -10C buharlama scaklna kadar, 2. Soutucu akkan R-134ann soutucu nitede -20C buharlama scaklna kadar, 3. Soutucu akkan KLEA-404Ann soutucu nitede -25C ile -30C buharlama scakl arasnda, PK / P1 > 10 art ve esasna uygun sonu verecei ekil-1de verilen diyagramn tetkikinden anlalmaktadr. Ancak KLEA-404A, soutma tekniinde ncelikle klima ve s pompas uygulamalar iin gelitirilmi bir soutucu akkan olup, klima ve s pompas uygulamalarnda soutucu nitede buharlama scakl genellikle +5C kabul edildiine gre:

PK 2317 . = = 3.26 7.10 P1

deeri elde olunmaktadr ki, bu tr uygulamalar iin bu soutucu akkann son derecede elverili olduu grlmektedir. Soutucu akkan R-717, amonyak genellikle byk boyutlu ticari ve endstriyel soutma uygulamalarnda ve soutma devresine su soutmal kondanser tesis edilmesi kayd ile, kullanlr. Buna gre bu tr soutma uygulamalarnda kondanserde azami youma scaklnn +30C veya +35C olmas durumunda soutucu nitede -30C veya -25C buharlama scaklna kadar inilebilir.

__________________________________

381

_______

LnP

Pk Pk1

A A1

+350C +300C NH3

D D1 tD=+1400C C C1 tD1=+1380C

P1 P11 B1

-25 C -300C

hA1 hA

h ekil 3.

hc

h D1 h D

Ancak ekil-3de verilen amonyakl soutma evrimine ait LnP-h diyagram incelenecek olursa kompresrde basma scaklnn, -30C buharlama ve +30C youma artlar iin ise Td1=+138C, -25C buharlama ve +35C youma artlar iin ise Td=+140C olduu grlmektedir. Kompresr basma scaklnn +140C ve hatta +150C deerlerini amas kompresr yalama yanda ve dolays ile srtnen paralarnda zararl etki yapabilir. Bu nedenle soutucu akkan olarak amonyak kullanlan soutma sistemlerinde soutucu nitede 30C ile -35C buharlama scaklna kadar inilebilmesi iin genellikle ift kademeli soutma sistemlerinin uygulanmasna geilir. Byle bir ift kademeli soutma sisteminde ;Yksek kademe soutma devresinin alma koullar +30C veya +35C youma ve -10C buharlama, Alak kademe soutma devresinin alma koullar ise -10C youma ve -30C veya -35C buharlama scaklk deerleri altnda tayin ve tespit edilmelidir. ift kademeli soutma sistemlerinde, tek kademeli soutma sistemlerine nazaran, tek kompresr yerine, alak ve yksek kademe olmak zere iki ayr kompresr kullanlmas, kompresr volmetrik verimlerini olduka ykselteceinden kompresr boyutlar bir hayli klr. Bylece maliyet ynnden yatrm avantaj salanr. Ayrca etkin ve verimli bir soutma sistemi elde edilmi olur. Ancak soutma uygulamasnda amonyakl ift kademeli soutma devrelerinin projelendirilmesi, imali ve montaj ile, iletmeye alnmas ve iletilmesi nemli lde mhendislik bilgi, beceri ve tecrbesini gerektirdii esas alnmaldr. Ayrca daha kk boyutlu ticari ve endstriyel soutma uygulamalarnda tek kademeli soutma devresi ile, hedefe ulamak ama olursa, soutucu akkan KLEA-404A kullanlmal ve en azndan +30C veya +35C scaklkta youma yapabilecek su soutmal kondanser tesis edilmek kayd ile soutucu nitede -40C ile -30C buharlama scaklna kadar dlebilir. Bu buharlama scaklk deerleri ise oklama ve donmu muhafaza koullar iin yeterli deerlerdir. Ancak soutma devresinde hava ile soutmal kondanser deilde su ile soutmal kondanser tesis edilmesi ve azami youma scaklnn +30C ile +35C scaklk deerleri arasnda olmas kayt ve koulu esas alnmaldr.

__________________________________ 6. Su Soutmal Kondanser ve Enerji Tasarrufu

382

_______

Soutma uygulamasnda enerji tasarrufu iin ncelikle kompresr tahrik enerjisinin minimum deerde tutulmas esastr. Bu amala soutma devresinde istikrarl bir buharlama scakl ile, dk bir youma scakl hedef alnr. Souk depoculukta 0C scaklktaki taze muhafaza iin soutma devresinin soutucu nitesinde -10C soutucu akkan buharlama scakl, -30C scaklkta oklama iin ise -40C buharlama scakl yeterlidir ve gereklidir. Kondanserde youma scakl ise su ile soutmal kondanserlerde +30C ile +35C youma deerleri yeterli deerler olup, bu deerler hava ile soutmal kondanserlerde iklim koullarna gre +40C ile +50C scaklk deerlerine kadar ykselir. Souk depoculukta bu koullara uygun soutma devrelerinin alma evrimleri ekil-4 ve ekil-5de verilen LnP-h diyagramlar halinde verilmitir.

+500C +400C PK A +300C D PK A

+500C +400C +300C D

P1

-100C C

P1

-400C C

hA ekil 4.

hc

hD

hA

hc ekil 5.

hD

ekil-4 ve ekil-5de verilen LnP-h diyagramlar zerinde yaplan termodinamik analizlere gre herhangi bir soutma devresinde kompresr tahrik motorunun tketim enerjisi aadaki gibi hesaplanr.

h hC Q0 WT = D hC h A i m
Bu ifade de: WT: (W) olarak Kompresr tketim enerjisi, Qo: (W) olarak soutma kapasitesi i= 0.80 indike verim m=0.85 mekanik verimdir. Yukarda verilen kompresr tahrik motoru tketim enerjisi ifadesi:

__________________________________

383

_______

h hC WT = D xSabitdeer hC h A
olarak tarif edilebilir. Bu ifadeden grlecei zere buharlama scaklnn -10C veya -40C olarak sabit tutulmas ve youma scaklnn +30C, +40C ve +50C olarak deimesi ile kompresr tahrik motoru tketim enerjisindeki deime:

hD hC hC h A
ifadesindeki deiim deerlerine gre olacaktr. Bu deiim deerleri veya g tketim faktr ifadesi kullanlabilir eitli soutucu akkanlar iin ayr ayr hesaplanm ve saysal faktr olarak -10C buharlama ve +30C youma ve ayrca -40C buharlama ve +30C youma scakl koullar iin;

G TketimFaktr =

hD hC =1 hC h A

saysal deer olarak kabul edilmitir. ncelikle soutucu nitede buharlama scakl -10C ve kondanserde youma scakl +30C, +40C ve +50C kabul edilerek, ayrca bu defa soutucu nitede buharlama scakl -40C ve kondanserde youma scakl +30C, +40C ve+50C kabul edilerek, her iki durum iin kondanserde youma scaklna gre g tketim deiim faktr ayr ayr hesaplanm ve sonular ekil-6 ve ekil-7de diyagram halinde verilmitir.

G Deiimi

1.7 1.3 1

1.60 1.30 1

+30

+40

+50 C (Youma)

+30

+40

+50 C (Youma)

ekil 6. (-10C buharlama iin G Tketimi Deiimi) ekil 7. (-40C buharlama iin G tketimi) ekil-6 ve ekil-7de verilen diyagramlarn incelenmesinden grlmektedir ki,

__________________________________

384

_______

1- Herhangi bir taze muhafaza souk deposunda soutucu nitede -10C buharlama scakl iin soutma kompresr tahrik motorunda g tketim faktr kondanserde youma scaklnn +30C olmas durumunda 1 iken, +40Cde 1.35 ve +50Cde ise 1.70 deerinde olmaktadr. 2- Ayn ekilde herhangi bir donmu muhafaza veya ok deposunda soutucu nitede -40C buharlama scakl iin soutma kompresr tahrik motorunda g tketim faktr kondanserde youma scaklnn +30C olmas durumunda 1 iken +40Cde 1.30 ve +50Cde ise 1.60 deerinde olmaktadr. Bu aklamalardan grlmektedir ki, ticari veya endstriyel soutma sistemlerinde belirli ve snrl soutma kapasitelerinde hava ile soutmal kondanserler kullanlabilir. Ancak bu belirli ve snrl soutma kapasitelerinin stnde su ile soutmal kondanserler kullanlmaldr. Bu husus ticari ve endstriyel soutma uygulamasnda esas kabul edilmelidir.

SONU Gerek ticari ve gerekse endstriyel amal soutma teknii ve souk depoculuk uygulamalarnda ncelikle alma koullar, yani; soutucu akkann soutucu nitede buharlama scakl ile, kondanserde youma scakl tespit edilmelidir. Daha sonra, bilhassa buharlama scakl esas alnarak soutucu akkan tr seimi yaplmaldr. Soutucu nitede buharlama basncnn 1 bar basn altna drlmesine zen gsterilmelidir. stikrarl bir soutma kapasitesinin devamn salayabilmek iin soutucu nitede buharlama scaklnn ve dolays ile basncnn sabit tutulmas iin soutma devresinde gerekli dzenlemeler yaplmaldr. alma koullarnn tayininde youma basnc ile buharlama basnc orannn saysal olarak 10 deerinden kk olmasna dikkat edilmelidir. Bu amala gerektiinde hava soutmal kondanser yerine su soutmal kondanser kullanlmaldr. Su soutmal kondanserler esasen belirli ve snrl kapasitenin stndeki soutma sistemlerinde mutlaka kullanlmaldr. Bilhassa ticari tr byk boyutlu donmu muhafaza ve ok odalar ile, endstriyel derin dondurma uygulamalarnda soutucu akkan olarak amonyak tercih edilmeli, su soutmal kondanserli ve ift kademeli soutma sistemlerinin uygulanmasna yer verilmelidir. Her trl ticari ve endstriyel soutma teknii ile, souk depoculuk uygulamalarnda; proje yapm ile, imalat ve montaj ve ayrca iletmeye alma ve iletme, bata mhendislik olmak zere profesyonel teknisyenlik ve makinistlik saygn kabul edilmelidir.

KAYNAKLAR [1] Thermodynamics and Physical Properties of R-11, R-12, R-134a, R-22, R-502 VE R-717, R-600a ve KLEA-404A (Insttut International-Paris) [2] SAVA.S, Souk Depoculuk ve Soutma Sitemlerine Giri, 1987, U. [3] SAVA.S, Proje Koullarna Gre Soutucu Akkan Seimi, . Mh-Mim. Fak.III.Ulusal Soutma ve klimlendirme Sempozyumu, Mays-1994-Adana) [4] SAVA.S, Soutma Kompresrlerinde Volmetrik Verim ile Soutma Kapasitesine Etki Eden Faktrlerin Etd, (. Mh-Mim. Fak.V.Ulusal Soutma ve klimlendirme Sempozyumu, Mays1998, Adana)

__________________________________ ZGEM Sabri SAVA

385

_______

Adapazar 1937 doumlu olan Sabri SAVA, Yldz Teknik Okulu ( Bugnk Yldz Teknik niversitesi)nden 1961 ylnda Makine Mhendisi, 1962 ylnda da Makine Yksek Mhendisi olarak mezun oldu. Mezuniyetini mteakip ksa bir sre SEKAda Proje Mhendisi olarak alt. Daha sonra Et ve Balk Kurumu Genel Mdrlne Proje Mhendisi olarak geti. Bu kurumda deiik grevler ald. Son olarak Makine Tesisat Dairesi Bakan bulunduu grevinden Mart 1975te ayrlarak Elaz D.M.M.Aya retim Grevlisi olarak geti. Bu srada Doktora yerine geerli yeterlilik almas yapt. Mart 1977 de Balkesir D.M.M.Aya naklen tayin oldu. Kasm 1979da stanbul D.M.M.Ada Doent nvan ald. Ekim 1989 da Uluda niversitesinde Termodinamik (Soutma) Anabilim Dalnda Profesr oldu. Halen Balkesir niversitesi Rektr Yardmcs ve Mhendislik -Mimarlk Fakltesi retim yesi olan Sabri SAVAn Soutma Teknii konusunda eitli yaynlar ve aratrmalar bulunmaktadr. Evli ve ocuk babasdr. Bahar BAYBOZ 1966 ylnda Balkesirde dodu. 1988 ylnda Uluda niversitesi Balkesir Mhendislik Fakltesi Makine Mhendislii Blmn bitirdi. 1989 ylnda ayn niversitede Yksek Lisansa ve Aratrma grevlisi olarak greve balad. 1992 ylnda Yksek Lisansn ve 1997 ylnda Doktorasn tamamlad. Halen Balkesir niversitesi Mhendislik-Mimarlk Fakltesi Termodinamik Anabilim Dalnda retim yesi olarak grevini srdrmektedir. Evli ve bir ocuk annesidir.