Cu trc tinh th ca polyme Khc vi kim loi thng tn ti trng thi tinh th, cc polyme thng tn ti c hai trng

ng thi tinh th v v nh hnh. a. Tinh th polyme v tiu cu Khi tn ti dng tinh th, trt t sp xp ca polyme khng phi l ca ion, nguyn t, phn t nh cc nhm vt liu khc m l ca mch phn t. Trong polyme tinh th cc mch s sp xp sao cho cc nguyn t trong mt trt t nht nh. Nh mng tinh th ca PE (polytylen) hnh 8.10, trong cng xc nh c c s trc giao (cc gc nh u bng 90o) vi a=0,255nm, b= 0,494nm, c = 0,741nm. (a b c) Gn y nht, cch hnh dung trng thi tinh th ca polyme theo m hnh mch gp cho ta quan nim chnh xc hn v cu trc ny. Theo m hnh ny cc tinh th polyme c hnh dng u n, l tm mng vi chiu dy c 10nmv chiu di c 10m, c to thnh t cc mch phn t t gp i gp li nhiu ln vi cc np gp nm trn b mt nh biu th hnh 8.11. Chiu di trung bnh ca mch r rng l ln hn rt nhiu chiu dy ca tm. Mt s cc polyme kt tinh t trng thi nng chy to thnh cc tiu cu (spherulit); nh tn gi ca n, cc tiu cu c dng hnh cu. C th coi tiu cu l cc tm (dy ~ 10nm) tinh th mch gp v v nh hnh an xen nhau, hng t tm ra ngoi. Phn cch gia cc tm ny l vng v nh hnh (hnh 8.12) hay ni khc i cc tm ny c lin kt vi nhau bng cc mch ni hoc ging qua cc vng v nh hnh ny. Vy i vi polyme, tiu cu c xem nh l nhng ht nh trong kim loi v ceramic a tinh th (tuy nhin tiu cu cng khng c cu trc tinh th hon ton v n gm cc tm tinh th v cc khu vc v nh hnh gm cc mch ni chy qua). PE, PP, PVC, nylon hnh thnh cu trc tiu cu khi chng kt tinh t trng thi nng chy.

Hnh 8.10. Mng tinh th PE v c s.

Hnh 8.11.Cu trc mch gp ca tm polyme tinh th.

Hnh 8.12. T chc ca tiu cu gm t cc tiu tinh th gp khc dng tm. b. Mc kt tinh

C th xem t chc ca polyme thc t nh trnh by hnh 8.13. Trong hnh a coi polyme gm bi cc mch v bt c loi polyme no cng gm hai vng: tinh th (cc mch sp xp tht) v v nh hnh (cc mch sp xp ngu nhin). Hnh b coi polyme gm cc tiu cu trong cc tm tinh th xut hin nh nhng vch sng, vng ti gia cc tiu cu l min v nh hnh. Mc kt tinh ca polyme dao ng rt mnh t khng (0) n gn nh hon ton (95%) ph thuc vo tc lm ngui khi ng rn v hnh thi cu to ca mch. c sp xp trt t, polyme phi c lm ngui chm cc mch c thi gian chuyn ng v sp xp li theo trt t. Cc polyme vi me phc tp (nh polyizopren) kt tinh kh khn, cc polyme vi me n gin nh PE, PTFE c th kt tinh ngay c khi lm ngui nhanh. Mch nhnh gy kh khn cho qu trnh dch chuyn sp xp li nn khng bao gi cmc kt tinh cao; nu mch nhnh qu nhiu polyme hon ton khng kt tinh. Polyme li c thkt tinh vi mc thp, cn polyme khng gian l hon ton v nh hnh. Cc ng phn cng nh hng n kt tinh: loi atactic (ngu nhin) kh hn, cn isotactic v syndiotactic d hn do chng c sp xp iu ha v hnh hc ca cc nhm th nn thun tin cho qu trnh cc mch phn b cnh nhau. Cn i vi polyme ng trng hp, s sp xp ngu nhin lm gim khuynh hng kt tinh nn loi xen k v khi c kh nng kt tinh cao hn, ring loi ghp l hon ton v nh hnh.

 mc no , tnh cht ca polyme b nh hng ca mc kt tinh. Polyme tinh th bn hn v nng chy nhit cao hn, c khi lng ring cao hn so vi polyme v nh hnh.

Hnh 8.13. T chc ca polyme. Tinh th rn l dng tinh th kt tinh ca cht rn. a s nhng khong vt trng thi rn l nhng cht kt tinh, ngha l nhng cht c cu trc tinh th. Mc lc [n] 1 Dng tinh th o 1.1 Dng ng thc o 1.2 Dng n nghing o 1.3 Dng tm o 1.4 Cc dng c bit khc 2 n tinh, song tinh v a tinh 3 B mt tinh th 4 Xem thm [sa] Dng tinh th Mi khong vt c cu trc tinh th khc nhau. Cc hnh dng tinh th cng rt a dng. Hu nh mi khong vt trong nhng iu kin nhit v p sut nht nh li to ra mt dng tinh th. Xut pht t mt im no trong khng gian ca bt c mt cht no u c th xc nh v tr ca im qua 3 phng o c. Do vy, tt c cc ht tinh th u c th chia lm 3 dng sau: [sa] Dng ng thc Dng ng thc l dng tinh th trong ht tinh th pht trin u theo c 3 phng ca khng gian. Th d nhng ht granat 12 mt thoi, khi bt din magnetit, hay khi lp phng pyrit. [sa] Dng n nghing Dng n nghing l dng tinh th trong cc ht tinh th pht trin ko di v mt phng. Nh trong cc tinh th c cu trc tinh th hnh lng tr, hnh ct, hnh que, hay tinh th hnh tc, hoc tp hp tinh th thnh hnh si. Th d tinh th Aquamarin, Tuamalin...

[sa] Dng tm Dng tm l dng trong cc ht tinh th pht trin ko di theo hai phng cn phng th ba cn li ngn. y l nhng tinh th hnh tm hnh, hnh ming hay hnh l hoc hnh vy. Th d Hematit, Mica...N [sa] Cc dng c bit khc Ngoi ra, cn c nhng dng tinh th phc tp khc. Th d cc tinh th hnh cy, hnh ru, hay ni chung cn c nhiu dng khng u khc na. [sa] n tinh, song tinh v a tinh Ngoi nhng tinh th n cn c m tinh th hoc tinh th mc ghp. Ty thuc theo cu trc kt tinh ng thi gia cc tinh th ny m ngi ta gi chng l tinh th m, tinh hc, hoc song tinh, tam tinh... [sa] B mt tinh th B mt cc tinh th khng phi l nhng b mt l tng. Nu ta nhn cc mt bng nh sng phn chiu, nht l li phng i ln th hu nh bao gi cng c th thy nhng vt mo lch trn gi l chm tr, hoa vn trn b mt cc tinh th. A TINH TH: tp hp mt s ln ht tinh th nh nh hng mt cch hn n i vi nhau. a s cht rn dng trong k thut (kim loi, hp kim, gm s, vv.) u l cc TT. TT thng c tnh ng hng. CHNG 1 KHI NIM V VT LIU V CNG NGH VT LIU Vt liu y ch dng ch nhng vt rn m con ngi s dng ch to dng c, my mc, thit b, xy dng cng trnh v ngay c thay th cc b phn c th hoc th hin ngh thut. Nh vy tt c cc cht lng, kh cho d rt quan trng song cng khng phi l i tng nghin cu ca mn hc. i tng nghin cu ca khoa hc vt liu l nghin cu bn cht, cu trc vt liu, mi quan h gia cu trc v tnh cht ca chng, t ra cng ngh ch to v vic s dng cho thch hp. Khi nim v cu trc vt liu bao gm cu to, lin kt nguyn t, cu trc tinh th, t chc vi m v v m. Tnh cht ca vt liu bao gm tnh cht c hc, l hc, ho hc, tnh cng ngh v tnh s dng. C tnh l nhm tnh cht c coi l qan trng nht i vi phn ln cc vt liu ang c s dng hin nay trong cng nghip. Vt liu hc bao gm cc lnh vc sau y: - Sn xut vt liu: luyn kim, sn xut vt liu plymer, gm, thu tinh v cht kt dnh. - Gia cng vt liu: th d c, bin dng (rn, dp), hn, x l b mt vt liu. - S dng vt liu: vt liu cho cc lnh vc phn ng ht nhn, ch to my, k thut in, in t, xy dng, y hc - Nghin cu v phng php kim tra: th d kim tra c tnh khng ph hu, t chc, kim tra thng k cht lng, phn tch s ph hu (hng). - nh tiu chun v k hiu: th d tiu chun thnh phn ho hc, kch

thc, tnh cht v phng php th. - Khoa hc vt liu: khoa hc v mi quan h gia cu to tinh th vi tnh cht ca tt c cc nhm vt liu. 1.1. Phn loi vt liu 1.1.1. Vt liu kim loi: l vt liu ph bin nht. c im c lin kt kim loi (dng lin kt tinh th), dn in tt, c nh kim, c th bin dng do ngay c nhit thp, phn ln chu n mn km. Chng c cc loi: Kim loi en: st v hp kim ca st, in hnh l gang v thp, Chng c nhu cu rt ln. Kim loi mu: l cc kim loi khc tr st, bao gm cc nhm sau: - Kim loi mu nng: nh Cu, Pb, Ni, Sn c t trng 7,1-11,3 g/cm3. - Kim loi mu nh: Al, Mg, Ti c t trng 1,7-4,5 g/cm3. - Kim loi mu qu: Au, Ag, Mo, W, Sb, As, Bi. - Kim loi mu him: Ce, La Vt liu kim loi, trc ht l thp, vn gi vai tr then cht trong qu trnh pht trin cng nghip. Trong nhng nm gn y, cng ngh vt liu ang i vo nghin cu v s dng cc loi thp c cht lng cao nh thp hp kim thp bn cao, thp hp kim ho vi lng, thp nit, thp kt cu siu bn Bn cnh , vai tr ca nhm trong k thut cng ngy cng tng, dn dn chim u th trong xy dng nh ca, phng tin giao thng, dng c in t, o lng Hp kim nhm nh c bn ring cao, chng n mn tt tr thnh loi vt liu rt thch hp trong cng nghip t, my bay, tu thu. Do nhng tnh cht u vit ca hp kim nhm m cc phng tin giao thng c kh nng tng h s ti trng c ch, tng tc , gim tiu hao nhin liu, em li hiu qu kinh t to ln.

1.1.2. Vt liu v c ceramic C lin kt ng ho tr (dng lng), ch yu gia kim loi v xy, th d SiO2, c tnh dn in km, c th nhn qua, khng bin dng do c, rt bn ho, nhit nng chy cao. Nh nhng thnh tu mi trong khoa hc v cng ngh m vt liu gm s dng trong cng nghip khng ch s dng trong nhm vt liu chu la, vt liu ct gt m pht trin sang vt liu gm kt cu. Cc loi ng c my n ch to t gm kt cu h cacbid c nghin cu ch th v m ra k nguyn mi cho vic s dng ng c chy bng nhin liu hyr c hiu qu cao, khng gy nhim mi trng. Gm thu tinh (sital) cng l mt loi gm kt cu y tim nng. 1.1.3. Vt liu plymer C lin kt cc phn t theo mc xch cng nh dng si thng (xem hnh), c th ni cc mng nh nguyn t S trong cao su (xem hnh).

Vt liu polymer c nhiu u im nh bn ring cao, tnh do cao, tnh n nh ho hc cao trong nhiu mi trng cng vi kh nng d to hnh v gia cng, gi thnh r lm cho phm vi s dng ca polymer ngy cng rng ri. Tuy nhin, vi chc nng l vt liu kt cu, polymer cn c nhng nhc im l bn cha cao, kh nng chu nhit thp, tui th ngn. Khc phc nhng nhc im ny l nhim v nghin cu thng xuyn ca cc nh nghin cu v ch to vt liu. 1.1.4. Vt liu composite c phi hp ti thiu t hai vt liu khc nhau v c tnh cht rt khc so vi vt liu ban u. Th d: composite ct si gm cc si mnh rt bn trong nn mm, chc nh b tng ct thp. Trong b tng ct thp, thp chu ng sut ko cn b tng chu ng sut nn v bao ph cho thp khng b n mn. Vt liu composite v thc cht l mt kiu lai to vt liu (a hybrid creation) gia hai hoc nhiu loi vt liu, sao cho tnh cht ca chng b sung cho nhau. i vi composite kt cu th yu cu v bn ring cao, tnh do tt l yu cu hng u. Hiu v kim sot c qu trnh xy ra khi ch to composite c tm quan trng c bit pht trin loi vt liu ny. Nm gia cc vt liu kim loi v polymer cn c polymer dn in, gia kim loi v ceramics c vt liu bn dn v siu dn, gia ceramics v polymer c vt liu silicon. Cc vt liu bn dn v silicon c sp xp khng r rt trong nhm ny. 1.2. Cng ngh vt liu Cng ngh vt liu bao gm nhng bin php, gii php v cng ngh ch to ra vt liu hoc cc chi tit c th trn c s nhng kt qu nghin cu ca khoa hc vt liu. Cng ngh vt liu bao gm hai lnh vc: - La chn vt liu - Gia cng vt liu

1.2.1. La chn vt liu Cht lng v bn ca sn phm ph thuc ch yu vo vt liu c s dng. Cc tnh cht ca vt liu c chn phi p ng c cc iu kin lm vic ca sn phm. Cc tiu ch dng nh gi v la chn vt liu l: - C tnh: cn xc nh ch lm vic v kh nng chu ti ca sn phm nh cng v hng tc dng ca lc, bn cc i m chi tit phi chu, tnh chu mi mn, kh nng chu n mn - iu kin lm vic: nhit v mi trng c nh hng rt ln n bn ca chi tit. - Kh nng ch to v lp rp chi tit: y l hng la chn cng ngh ch to. Mt chi tit c th c ch to bng nhiu cng ngh khc nhau. Mi cng ngh u c u v nhc im. - Hiu qu kinh t: tng hp cc yu t nu trn quyt nh s dng loi vt liu no v cng ngh ch to cho ph hp. Cng khng nn s dng loi vt liu c tnh cht qu cao so vi nhu cu, gy lng ph, tn km. Vt liu c th ti sinh, s dng nhiu ln hoc ch to chi tit t sn phm ti sinh u lm gim gi thnh chi tit. - Bo v mi trng v an ton lao ng: vt liu c s dng khng c thi cht c nh hng n sc kho con ngi, qu trnh s dng v vn hnh cng ngh ch to phi m bo an ton cho ngi s dng. 1.2.2. Phng php gia cng Mt chi tit hay sn phm c th dng nhiu phng php gia cng ch to. 1.3. Vt liu hc Nghin cu quan h t chc tnh cht hay s ph thuc ca tnh cht ca vt liu vo cu trc ca n. 1.3.1. T chc (hay cu trc) L s sp xp ca cc thnh phn bn trong. Khi nim v t chc ca vt liu bao gm c t chc v m v vi m.

T chc v m cn gi l t chc th (macrostructure) l hnh thi sp xp ca cc phn t ln vi kch thc quan st c bng mt thng (n gii hn khong 0,3 mm) hay bng knh lp (0.01 mm). T chc vi m l hnh thi sp xp ca cc phn t nh, khng quan st c bng mt thng hay knh lp. N bao gm: - T chc t vi (microstructure) l hnh thi sp xp ca cc nhm nguyn t hay phn t vi kch thc c micromet hay c cc ht tinh th vi s gip ca knh hin vi quang hc hay knh hin vi in t. Thng gp hn c l t chc t vi quang hc cho php phn ly c ti gii hn c 0,15 micromet (m). Trong nghin cu cng thng dng t chc t vi in t cho php phn ly c ti gii hn nh hn, c chc nanomet (nm). C tnh ca vt liu ph thuc rt nhiu vo t chc, tc khng nhng vo thnh phn ho hc m c vo cc nhm nguyn t, phn t k trn m ta gi l pha theo s lng, hnh dng, kch thc v s phn b ca chng. Trong thc t ngi ta thng xuyn s dng phng php phn tch t chc t vi quang hc m trong cc ti liu k thut ch c gi n gin l t chc t vi. - Cu to tinh th l hnh thi sp xp v tng tc gia cc nguyn t trong khng gian, cc dng khuyt tt ca mng tinh th. lm c vic ny phi s dng ti phng php nhiu x Rnghen cng nh mt s k thut khc, iu ny ch thc s cn thit khi nghin cu cc vt liu mi. 1.3.2. Tnh cht Bao gm cc tnh cht c hc (c tnh), vt l (l tnh), ho hc (ho tnh), cng ngh v s dng. i vi vt liu kt cu, c bit l vt liu c kh, c tnh c ngha quan trng hng u. V th mi quan h t chc c tnh c kho st kh k cng v s l tin cho vic xc nh thnh phn ho hc ca vt liu cng nh ch gia cng thch hp. Ngoi c tnh ra, cc vt liu c kh cng c quan tm di kha cnh n nh ho hc trong kh quyn hay trong mt s mi trng n mn (axit, bad, mui,). Tho mn c l ho tnh ra nhng cha c th chuyn ho vt liu thnh sn phm phc v mc ch ra, m cn phi tnh n kh nng gia cng, ch bin thnh cc hnh dng nht nh c gi tng qut l tnh cng ngh. Nu khng c tnh cng ngh th d vt liu c u vit n u cng kh a vo s dng. V d: ngi ta tm c mt s cht siu dn nhng u b hn ch bi tnh dn qu cao khng th ko thnh dy dn c. Cui cng, tnh s dng l tng hp ca cc ch tiu: tui th, tin cy (kh nng khng gy ra s c) v gi thnh cng quyt nh kh nng p dng ca vt liu

cho mc ch chn. Tinh Th Tinh th l nhng vt th cu to bi cc nguyn t, ion, hoc phn t c nh hng nhiu x ch yu l gin on. V d: mui n, ng, tuyt v mt s kim loi l cc vt liu dng tinh th. Cu trc tinh th l cu trc c tnh tun hon, gi l cu trc trt t ko di. Cu trc v tnh cht vt l ca cc tinh th c th khng i xng theo cc hng trong khng gian. Cc vt th rn trong thin nhin hu ht u c cu trc tinh th. Th kh, th lng v cc vt cht phi tinh th (nh cht rn v nh hnh) trong mt s iu kin thch hp cng c th chuyn bin thnh tinh th (v d tinh th lng). Cc nguyn t bn trong tinh th hoc cc phn t c sp xp theo kt cu khng gian ba chiu v mang tnh tun hon to nn nhng tnh cht c trng nh: 1. ng cht: cc v tr khc nhau trong tinh th c tnh cht vt l v ha hc ging nhau; 2. D hng: cc phng hng khc nhau c tnh cht vt l v ha hc khc nhau; 3. C th t hnh thnh ln cc th a din; 4. C nhit nng chy xc nh; 5. C tnh i xng; 6. Gy ra hiu ng nhiu x i vi tia X v chm tia in t. Ngi ta phn chia cc mng tinh th thnh 7 kiu c bn, gi l mng Bravais, trong mi kiu c bn c nhiu kiu c th khc nhau, theo lit k bng di y

Kt tinh S kt tinh l mt qu trnh t nhin hoc nhn to, sau qu tnh ny s hnh thnh cc tinh th rn kt ta t dung dch. Kt tinh cng l mt k thut tch cht lng ha cht rn, trong s xy ra qu trnh chuyn i cht tan trong dung dch lng vo trong pha rn m tinh th hnh thnh dng tinh sch nht. S kt tinh tri qua hai giai on chnh, hnh thnh mm tinh th and s pht trin ca mng tinh th. To mm l bc m cc phn t cht tan phn tn trong dung mi bt u tp hp thnh cm.