MC LC

CHNG M U..........................................................................................................................4 I TNG, NHIM V V PHNG PHP NGHIN CU MN NG LI CCH MNG CA NG CNG SN VIT NAM..................................................................4 I. I TNG V NHIM V NGHIN CU..........................................................................4 1. i tng nghin cu.....................................................................................................................4 2. Nhim v nghin cu.....................................................................................................................4 II. PHNG PHP NGHIN CU V NGHA CA VIC HC TP MN HC........4 1. Phng php nghin cu...............................................................................................................4 2. ngha ca vic hc tp mn hc................................................................................................5 9797p, Sd , T8, tr 562). Cuc cch mng ny c v mnh m phong tro u tranh ca giai cp cng nhn, nhn dn cc nc v l mt trong nhng ng lc thc y s ra i nhiu ng cng sn cc nc trn th gii: CS c, Hunggari (1918); CS M (1919); CS Anh, Php ( 1920); CS Trung Quc, Mng C (1921); CS Nht Bn (1922)........................5 2. Hon cnh trong nc...................................................................................................................5 II. HI NGH THNH LP NG V CNG LNH CHNH TR U TIN CA NG.................................................................................................................................................11 1. Hi ngh thng lp ng..............................................................................................................11 2. Cng lnh chnh tr u tin ca ng....................................................................................11 3. ngha lch s s ra i ca ng Cng sn Vit Nam v Cng lnh chnh tr u tin ca ng............................................................................................................................................12 Cu 3. ngha ca vic thnh lp ng Cng sn Vit Nam ?..................................................13 CHNG II......................................................................................................................................14 NG LI U TRANH GINH CHNH QUYN (1930-1945)........................................14 I. CH TRNG U TRANH T NM 1930 N NM 1939...........................................14 1. Ch trng ca ng trong nhng nm 1930 - 1935 .............................................................14 2. Ch trng ca ng trong nhng nm 1936-1969................................................................16 II. CH TRNG U TRANH T NM 1939 N NM 1945.........................................18 1. Hon cnh lch s v s chuyn hng ch o chin lc ca ng...................................18 2. Ch trng pht ng Tng khi ngha ginh chnh quyn...................................................19 CHNG III....................................................................................................................................23 NG LI KHNG CHIN CHNG THC DN PHP .................................................23 V QUC M XM LC (1945 1975)...........................................................................23 I. NG LI XY DNG, BO V CHNH QUYN V KHNG CHIN CHNG THC DN PHP XM LC (1945 1954)...........................................................................23 1. Ch trng xy dng v bo v chnh quyn cch mng (1945 1946)...............................23 1

2. ng li khng chin chng thc dn Php xm lc v xy dng ch dn ch nhn dn (1946-1954).................................................................................................................................25 3. Kt qu, ngha lch s, nguyn nhn thng li v bi hc kinh nghim.............................28 II. NG LI KHNG CHIN CHNG M, CU NC, THNG NHT T QUC (1954- 1975).......................................................................................................................................30 1. ng li trong giai on 1954 - 1964.......................................................................................30 2. ng li trong giai on 1965 - 1975.......................................................................................32 3. Kt qu, ngha lch s, nguyn nhn thng li v bi hc kinh nghim.............................34 CHNG IV....................................................................................................................................37 NG LI CNG NGHIP HO............................................................................................37 I. NG LI CNG NGHIP HO THI K TRC I MI...................................37 1. Ch trng ca ng v cng nghip ho ..............................................................................37 2. Kt qu, ngha, hn ch v nguyn nhn ..............................................................................39 II. NG LI CNG NGHIP HO, HIN I HO THI K I MI..................40 1. ng li cng nghip ho, hin i ho theo t duy i mi ca ng t i hi VI n i hi X ...........................................................................................................................................40 2. Mc tiu, quan im cng nghip ho, hin i ho ...............................................................43 3. Ni dung v nh hng cng nghip ho, hin i ho gn vi pht trin kinh t tri thc .............................................................................................................................................................44 4. Kt qu, ngha, hn ch v nguyn nhn................................................................................46 CHNG V......................................................................................................................................48 NG LI XY DNG NN KINH T TH TRNG NH HNG X HI CH NGHA........................................................................................48 I. QU TRNH I MI NHN THC V KINH T TH TRNG ...............................48 1. C ch qun l kinh t Vit Nam thi k trc i mi..........................................................48 2. S hnh thnh t duy ca ng v KTTT thi k i mi......................................................49 II. HON THIN TH CH KINH T TH TRNG NH HNG XHCN NC TA.......................................................................................................................................................53 1. Mc tiu v quan im c bn....................................................................................................53 2. Mt s ch trng tip tc hon thin th ch kinh t th trng nh hng XHCN Vit Nam............................................................................................................................................55 3. Kt qu, ngha, hn ch v nguyn nhn................................................................................58 CHNG VI....................................................................................................................................61 NG LI XY DNG H THNG CHNH TR...............................................................61 I. ng li xy dng h thng chnh tr thi k trc i mi ...............................................61 1. Hon cnh lch s v ch trng xy dng h thng chnh tr .............................................61 2. nh gi qu trnh thc hin ng li xy dng h thng chnh tr...................................64 2

II. ng li xy dng h thng chnh tr thi k i mi ........................................................66 1. Qu trnh hnh thnh ng li i mi h thng chnh tr ..................................................66 2. Mc tiu, quan im v ch trng xy dng h thng chnh tr trong thi k i mi....68 3. nh gi vic thc hin xy dng h thng chnh tr .............................................................71 CHNG VII...................................................................................................................................73 NG LI XY DNG, PHT TRIN..................................................................................73 NN VN HO V GII QUYT CC VN X HI.....................................................73 I. Qu trnh nhn thc v ni dung ng li xy dng, pht trin nn vn ho ...................73 1. Thi k trc i mi .................................................................................................................73 2. Trong thi k i mi .................................................................................................................76 II. Qu trnh nhn thc v ch trng gii quyt cc vn x hi ........................................81 1. Thi k trc i mi .................................................................................................................82 2. Trong thi k i mi .................................................................................................................83 CHNG VIII.................................................................................................................................87 NG LI I NGOI.............................................................................................................87 I. NG LI I NGOI THI K T NM 1975 N 1986.........................................88 1. Hon cnh lch s.........................................................................................................................88 2. Ni dung ng li i ngoi ca ng....................................................................................88 3. Kt qu, ngha, hn ch v nguyn nhn................................................................................89 II. NG LI I NGOI, HI NHP KINH T QUC T THI K I MI......91 1. Hon cnh lch s v qu trnh hnh thnh, pht trin ng li .........................................91 2. Ni dung ng li i ngoi, hi nhp kinh t quc t..........................................................96 3. Thnh tu, ngha, hn ch v nguyn nhn...........................................................................97

CHNG M U

I TNG, NHIM V V PHNG PHP NGHIN CU MN NG LI CCH MNG CA NG CNG SN VIT NAM
I. I TNG V NHIM V NGHIN CU. 1. i tng nghin cu a. Khi nim ng li cch mng ca ng Cng sn Vit Nam. - ng li cch mng ca ng Cng sn Vit Nam l h thng quan im, ch trng, chnh sch v mc tiu, phng hng, nhim v v gii php ca cch mng Vit Nam. - ng li cch mng ca ng ton din v phong ph. C ng li chnh tr chung, xuyn sut c qu trnh cch mng. C ng li cho tng thi k lch s. Ngoi ra cn c ng li cch mng vch ra cho tng lnh vc hot ng. - ng li cch mng ca ng ch c gi tr ch o thc tin khi phn nh ng quy lut vn ng khch quan. V vy, ng phi thng xuyn ch ng nghin cu l lun, tng kt thc tin kp thi iu chnh, pht trin ng li. b. i tng nghin cu ca mn hc - i tng ch yu ca mn hc l h thng quan im, ch trng, chnh sch ca ng trong tin trnh cch mng Vit Nam t cch mng dn tc dn ch nhn dn n cch mng x hi ch ngha. - Mn ng li cch mng ca ng Cng sn Vit Nam c mi quan h mt thit vi mn Nhng nguyn l c bn ca ch ngha Mc - Lnin v mn T tng H Ch Minh. Nm vng hai mn hc ny s trang b cho sinh vin tri thc phng php lun khoa hc nhn thc v th hin ng li, ch trng, chnh sch ca ng mt cch su sc v ton din hn. 2. Nhim v nghin cu - Mt l, lm r s ra i tt yu ca ng Cng sn Vit Nam. - Hai l, lm r qu trnh hnh thnh v pht trin ng li cch mng ca ng. c bit lm r ng li ca ng trn mt s lnh vc trong thi k i mi. - Ba l, lm r kt qu thc hin ng li cch mng ca ng trong tin trnh cch mng Vit Nam. II. PHNG PHP NGHIN CU V NGHA CA VIC HC TP MN HC 1. Phng php nghin cu a. C s phng php lun Nghin cu mn ng li cch mng ca ng phi da trn th gii quan, phng php lun khoa hc ca ch ngha Mc Lnin, cc quan im c ngha phng php lun ca Ch tch H Ch Minh v cc quan im ca ng.
4

b. Phng php nghin cu Phng php lch s v phng php lgic l ht sc quan trng trong vic nghin cu mn ng li cch mng ca ng, ngoi ra cn dng phng php phn tch, tng hp, so snh 2. ngha ca vic hc tp mn hc - Trang b cho sinh vin nhng hiu bit c bn v s ra i ca ng, v ng li ca ng trong cch mng dn tc dn ch nhn dn v cch mng x hi ch ngha, c bit l ng li ca ng trong thi k i mi - Bi dng cho sinh vin nim tin vo s lnh o ca ng, nh hng phn u theo mc tiu, l tng v ng li ca ng; nng cao thc trch nhim cng dn trc nhng nhim v trng i ca t nc. - Gip sinh vin c c s vn dng kin thc chuyn ngnh ch ng, tch cc gii quyt nhng vn kinh t, chnh tr, x hi theo ng li, chnh sch ca ng. 55p, Sd , T8, tr 562). Cuc cch mng ny c v mnh m phong tro u tranh ca giai cp cng nhn, nhn dn cc nc v l mt trong nhng ng lc thc y s ra i nhiu ng cng sn cc nc trn th gii: CS c, Hunggari (1918); CS M (1919); CS Anh, Php ( 1920); CS Trung Quc, Mng C (1921); CS Nht Bn (1922). + i vi cc dn tc thuc a, Cch mng Thng Mi nu tm gng sng trong vic gii phng cc dn tc b p bc. Nguyn i Quc khng nh: Cch mng Thng Mi nh ting st nh thc nhn dn chu tnh gic m hng th k nay. + Quc t Cng sn (Quc t III) c thnh lp (3/ 1919) thc y s pht trin mnh m phong tro cng sn v cng nhn quc t. S tho ln th nht nhng Lun cng v vn dn tc v vn thuc a ca Lnin c cng b nm 1920 ch ra phng hng u tranh v gii phng cc dn tc thuc a. + i vi Vit Nam, Quc t Cng sn c vai tr quan trng trong vic truyn b ch ngha Mc - Lnin v thnh lp ng Cng sn Vit Nam. Nguyn i Quc nhn mnh vai tr ca t chc ny i vi cch mng Vit Nam An Nam mun cch mnh thnh cng, th tt phi nh tam quc t (L Dun, Tuyn tp, Nxb CTQG, H Ni, 2008, T2, tr 551). 2. Hon cnh trong nc a. X hi Vit Nam di s thng tr ca thc dn Php * Chnh sch cai tr ca thc dn Php. Nm 1858, thc dn Php n sng tn cng xm lc Vit Nam. Sau khi bnh nh xong bng v lc, chng tng bc thit lp b my thng tr Vit Nam. + V chnh tr: - Thc Php p t chnh sch cai tr thc dn, tc b mi quyn lc ca nh Nguyn.
5

- Chia Vit Nam ra thnh ba x: Bc K, Trung K, Nam K v thc hin mi k mt ch cai tr ring. - Cu kt vi giai cp a ch trong vic bc lt kinh t v p bc chnh tr i vi nhn dn Vit Nam. + V kinh t: - Thc dn Php tin hnh cp ot rung t lp n in. - u t c s h tng khai thc ti nguyn. - Chnh sch khai thc thuc a ca thc dn Php to nn s chuyn bin ca nn kinh t Vit Nam. Nn kinh t Vit Nam b l thuc vo t bn Php, b km hm trong vng lc hu. + V vn ho: - Thc hin chnh sch vn ho, gio dc thc dn. - Dung tng, duy th cc th tc lc hu. * Tnh hnh giai cp v mu thun c bn trong x hi Vit Nam. + Di tc ng ca chnh sch cai tr v chnh sch kinh t, vn ho gio dc thc dn, x hi Vit Nam din ra qu trnh phn ho giai cp su sc. Ngoi hai giai cp c l nng dn v a ch, hnh thnh thm giai cp cng nhn, giai cp t sn v tng lp tiu t sn. - Giai cp a ch: cu kt vi thc dn Php tng cng bc lt, p bc nng dn. Tuy nhin trong ni b a ch Vit Nam lc ny c s phn ho, mt b phn a ch c lng yu nc tham gia u tranh chng Php di cc hnh thc v mc khc nhau. Trc nm 1945 Thi Nguyn 10 ch n in ngi Php v ngoi kiu chim 24.290 ha ( 68.366 mu) chim 56,1% rung t c tnh; 24 a ch ngi Vit chim 2.935 ha bng 6,7% rung t ca tnh. a ch Nguyn Th Nm chim 2.800 mu. ( Tp ch Lch s ng, s 12/1999, tr 60). - Giai cp nng dn: l lc lng ng o nht trong x hi Vit Nam, b thc dn v phong kin p bc, bc lt nng n. H va c yu cu c lp t do, va c yu cu v rung t. - Giai cp cng nhn: ra i t cuc khai thc thuc a ln th nht ca thc dn Php, tp trung nhiu cc thnh ph v vng m. a s cng nhn Vit Nam trc tip xut thn t giai cp nng dn, c quan h trc tip v cht ch vi giai cp nng dn. Giai cp cng nhn Vit Nam b quc, phong kin p bc, bc lt. c im ni bt ca giai cp cng nhn Vit Nam l: ra i trc giai cp t sn dn tc Vit Nam, v va ln ln n sm tip thu nh sng cch mng ca ch ngha Mc Lnin, nhanh chng tr thnh mt lc lng chnh tr t gic, thng nht khp Bc Trung Nam - Giai cp t sn: bao gm t sn cng nghip, t sn thng nghip

Giai cp t sn Vit Nam th lc kinh t v a v chnh tr nh b v yu t. V vy, giai cp t sn Vit Nam khng iu kin lnh o cuc cch mng dn tc, dn ch i n thnh cng. - Tng lp tiu t sn: bao gm hc sinh, tr thc, vin chc v nhng ngi lm ngh t do. i sng ca tiu t sn Vit Nam bp bnh v d b ph sn tr thnh nhng ngi v sn. Tiu t sn Vit Nam c lng yu nc, cm th quc, thc dn, li chu nh hng ca nhng t tng tin b t bn ngoi truyn vo. V vy, y l lc lng c tinh thn cch mng cao. H t ra thc thi v rt nhy cm vi thi cuc. Tm li, chnh sch thng tr ca thc dn Php tc ng mnh m n x hi Vit Nam trn cc lnh vc chnh tr, kinh t, vn ho, x hi. Cc giai cp, tng lp trong x hi Vit Nam lc ny u mang thn phn ngi dn mt nc, mc khc nhau, u b thc dn Php p bc, bc lt. + Tnh cht x hi Vit Nam l x hi thuc a, na phong kin. + Hai mu thun c bn ca x hi Vit Nam: - Mt l, mu thun gia ton th nhn dn Vit Nam vi thc dn Php v bn tay sai. Mu thun ny ni ln thnh mu thun ch yu. - Hai l, mu thun gia nhn dn lao ng, ch yu l nng dn vi giai cp a ch phong kin. Thc tin lch s Vit Nam t ra yu cu l phi nh ui thc dn Php xm lc, ginh c lp cho dn tc, t do cho nhn dn v xo b ch phong kin, ginh quyn dn ch cho nhn dn, ch yu l rung t cho nng dn. Trong , chng quc, gii phng dn tc l nhim v hng u. b. Phong tro yu nc theo khuynh hng phong kin v t sn cui th k XIX u th k XX * Nhng phong tro mang thc h phong kin tiu biu din ra trong thi k ny l: + Phong tro Cn Vng (1985- 1896). Ngy 13 - 7- 1885 vua Hm Nghi xung Chiu Cn Vng. Phong tro Cn Vng pht trin mnh m Bc k, Trung k, Nam k. Ngy 01 11 1888, vua Hm Nghi b Php bt , nhng phong tro Cn Vng vn tip tc pht trin n nm 1896. + Cuc khi ngha Yn Th (Bc Giang 1884- 1913). Ngha qun Yn Th nh thng Php nhiu trn v gy cho chng nhiu kh khn, thit hi. Cuc chin u ca ngha qun Yn Th ko di n nm 1913 th b dp tt. S tht bi ca cc phong tro trn chng t giai cp phong kin v h t tng phong kin khng kh nng gii quyt thnh cng nhim v dn tc Vit Nam. * Phong tro yu nc di s lnh o ca tng lp s phu tin b chu nh hng ca t tng dn ch t sn. + i din ca xu hng bo ng l Phan Bi Chu, vi ch trng dng bin php bo ng nh ui thc dn Php, khi phc nn c lp cho dn tc. ng i t
7

lp trng qun ch lp hin n lp trng dn ch t sn, nhng cui cng b tht bi. Nguyn i Quc nh gi Phan Bi Chu l tiu biu cho ch ngha quc gia(H Ch Minh, Ton tp, Sd, T3, tr 35) + i biu cho xu th ci cch l Phan Chu Trinh vi ch trng vn ng, ci cch vn ho, x hi; ng vin lng yu nc trong nhn dn, kch bn vua quan phong kin thi nt, xng t tng dn ch t sn; thc hin khai dn tr, chn dn kh, hu dn sinh, m mang dn quyn. Hot ng cch mng ca Phan Chu Trinh gp phn thc tnh lng yu nc ca nhn dn Vit Nam. Tuy nhin, v phng php, C Phan Chu Trinh ch yu cu ngi Php thc hin ci lng iu l sai lm, chng khc g ti xin gic r lng thng(3. Trn Dn Tin: Nhng mu chuyn v i hot ng ca H ch tch, Nxb. S tht, H Ni, 1986, tr.13-14) + Thi k ny Vit Nam cn c cc phong tro: ng Kinh Ngha Thc (1907), Phong tro ty chay khch tr (1919), phong tro chng c quyn xut nhp khu Si Gn (1923) + T phong tro u tranh, cc t chc ng phi ra i: ng Lp hin (nm 1923), ng Thanh nin (thng 3-1926), ng Thanh nin cao vng (nm 1926), Vit Nam ngha on (ra i nm 1925, sau nhiu ln i tn, thng 7 nm 1928 ly tn l Tn Vit cch mng ng, thng 12 nm 1927 ly tn l Vit Nam quc dn ng). Cc ng phi chnh tr t sn v tiu t sn trn y gp phn thc y phong tro yu nc chng Php, c bit l Tn Vit cch mng ng v Vit Nam quc dn ng. - Tn Vit cch mng ng ra i v hot ng trong bi cnh Hi Vit Nam cch mng thanh nin pht trin mnh. Mt s ng vin ca Tn Vit chuyn sang Hi Vit Nam cch mng thanh nin. S ng vin tin tin cn li trong Tn Vit tch cc tin ti thnh lp mt chnh ng theo ch ngha Mc-Lnin. - Vit Nam quc dn ng l mt ng chnh tr theo hng dn ch t sn. Mc tiu hot ng l: trc lm dn tc cch mng, sau lm th gii cch mng; nh ui thc dn Php, nh ngi vua, thit lp dn quyn. Cuc khi ngha ca Vit Nam quc dn ng bt u t m ngy 9-2-1930 Yn Bi, Ph Th, Hi Dng, Thi Bnh trong tnh th hon ton b ng nn b thc dn Php dp tt. S tht bi ca cc phong tro yu nc theo lp trng quc gia t sn Vit Nam u th k XX phn nh a v kinh t v chnh tr yu km ca giai cp ny trong tin trnh cch mng dn tc, phn nh s bt lc ca h trc nhng nhim v do lch s dn tc Vit Nam t ra. * ngha: Mc d b tht bi, nhng s pht trin mnh m ca phong tro yu nc cui th k XIX n u th k XX gp phn c v mnh m tinh thn yu nc ca nhn dn ta, to c s x hi thun li cho vic tip nhn ch ngha Mc - Lnin, quan im cch mng H Ch Minh. Phong tro yu nc tr thnh mt trong ba nhn t (ngun gc) dn n s ra i ca ng Cng sn Vit Nam.
8

c. Phong tro yu nc theo khuynh hng v sn * Nguyn i Quc chun b cc iu kin v chnh tr, t tng v t chc cho thnh lp ng Cng sn Vit Nam. - Nm 1911, Nguyn Tt Thnh (Nguyn i Quc) ra i tm ng cu nc. - Ngi tm hiu k cc cuc cch mng in hnh trn th gii: CM M, CM Php, CM Nga v rt ra kt lun: Trong th gii by gi ch c CM Nga l thnh cng, v thnh cng n ni ngha l dn chng c hng ci hnh phc t do bnh ng tht - Thng 7 - 1920, Nguyn i Quc c bn S tho ln th nht nhng lun cng v vn dn tc v vn thuc a ca Lnin, tm thy trong Lun cng y li gii p v con ng gii phng cho nhn dn Vit Nam: con ng Cm v sn. Nguyn i Quc n vi ch ngha Mc - Lnin. - Thng 12 1920, ti i hi ng X hi Php, Nguyn i Quc b phiu tn thnh Quc t th III v tham gia thnh lp ng Cng sn Php. S kin ny nh du bc ngot trong cuc i hot ng cch mng ca Ngi t ngi yu nc tr thnh ngi cng sn - Cng vi vic thc hin nhim v i vi phong tro Cng sn quc t, Nguyn i Quc xc tin truyn b ch ngha Mc - Lnin, vch phng hng chin lc cch mngVit Nam v chun b iu kin thnh lp ng Cng sn Vit Nam. - Truyn b ch ngha Mc - Lnin vo Vit Nam thng qua nhng bi ng trn cc bo Ngi cng kh, Nhn o, i sng cng nhn v xut bn mt s tc phm, c bit l tc phm Bn n ch thc dn Php (nm 1925). - Thng 11-1924, Nguyn i Quc n Qung Chu (Trung Quc). Thng 61925, Ngi thnh lp Hi Vit Nam cch mng thanh nin. - T nm 1925 n nm 1927, Hi Vit Nam cch mng thanh nin m cc lp hun luyn chnh tr cho cn b cch mng Vit Nam. Nm 1928 Hi thc hin ch trng v sn ho, a hi vin vo nh my, hm m, n in rn luyn lp trng, quan im giai cp cng nhn, truyn b ch ngha Mc - Lnin v l lun gii phng dn tc. - Nguyn i Quc cn la chn nhng thanh nin Vit Nam u t gi i hc ti cc trng i hc Phng ng (Lin X) v trng Lc qun Hong Ph (Trung Quc) nhm o to cn b cho cch mng Vit Nam. Cng vi vic o to cn b, Nguyn i Quc t chc ra cc t bo Thanh nin, Cng nng, Lnh cch mnh, Tin phong nhm truyn b ch ngha Mc - Lnin vo Vit Nam. + Nm 1927, B tuyn truyn ca Hi lin hip cc dn tc b p bc xut bn tc phm ng cch mnh (tp hp tt c cc bi ging ca Nguyn i Quc cc lp hun luyn chnh tr ca Hi Vit Nam cch mng thanh nin). Ni dung tc phm ng cch mnh ch r:
9

- Tnh cht v nhim v ca cch mng Vit Nam l cch mng gii phng dn tc m ng tin ln ch ngha x hi. Hai cuc cch mng ny c quan h mt thit vi nhau; cch mng l s nghip ca qun chng l vic chung ca c dn chng. Nhng ci ct ca n l cng nng. - Vn lnh o cch mng: Nguyn i Quc khng nh mun thng li th cch mng phi c mt ng lnh o. - V vn on kt quc t: Cch mnh An Nam cng l mt b phn trong cch mnh th gii. Ai lm cch mnh trong th gii u l ng ch ca dn An Nam c (H Ch Minh, Ton tp, Sd, t2, tr 301). - V phng php cch mng: tin hnh khi ngha vi s ni dy ca ton dn => Tc phm ng cch mnh cp nhng vn c bn ca mt cng lnh chnh tr, chun b v t tng chnh tr cho vic thnh lp ng Cng sn Vit Nam. ng cch mnh c gi tr l lun v thc tin to ln i vi cch mng Vit Nam. Tm li, trong qu trnh i tm ng cu nc, H Ch Minh chn hng i ng, chn cch i ng, i nhng ni cn i, n nhng ni cn n. Cng vi vic tham gia cc t chc chnh tr, hot ng vn ho x hi, H Ch Minh chuyn t ch ngha yu nc chn chnh n vi ch ngha Mc Lnin, tip thc hin ch ngha Mc Lnin mt cch c lp, t ch, sng to. C th ni rng, Nguyn i Quc lm mt cuc kho st c mt khng hai thp k th hai ca th k XX v ch ngha thc dn, v cc nc t bn v thuc a, tch lu c s hiu bit khng ai c th snh c v vn ny. * S pht trin phong tro yu nc theo khuynh hng v sn + Trong nhng nm 1919 1925, phong tro cng nhn din ra di cc hnh thc nh cng, bi cng, tiu biu nh cc cuc bi cng ca cng nhn Ba Son (Si Gn) do Tn c Thng t chc (1925) v cuc bi cng ca cng nhn nh my si Nam nh (30 04 1925). + Trong nhng nm 1926 1929, phong tro cng nhn c s lnh o ca cc t chc: Hi Vit Nam cch mng thanh nin, Cng hi v cc t chc Cng sn ra i t nm 1929. C nhiu cuc bi cng ca cng nhn din ra. - T nm 1928 n nm 1929, c khong 40 cuc u tranh ca cng nhn din ra trong ton quc. - Cc cuc u tranh ca cng nhn Vit Nam trong nhng nm 1926-1929 mang tnh cht chnh tr r rt. Mi cuc u tranh c s lin kt gia cc nh my, cc ngnh v cc a phng. Phong tro cng nhn c sc li cun phong tro dn tc theo con ng cch mng v sn. * S ra i cc t chc cng sn Vit Nam. + Trc s pht trin ca phong tro cng nhn v phong tro yu nc, cui thng 3-1929, H Ni mt s hi vin tin tin ca t chc Thanh nin Bc K lp ra Chi b Cng sn u tin Vit Nam, do Trn Vn Cung lm B th Chi b.
10

+ Ti i hi ln th nht ca Hi Vit Nam cch mng Thanh nin (5-1929) xy ra bt ng gia cc on i biu v vn thnh lp ng cng sn. Trong bi cnh cc t chc cng sn Vit Nam ra i. - ng Dng Cng sn ng: ngy 17-7-1929, ti H Ni, i biu cc t chc cng sn min Bc hp v quyt nh thnh lp ng Dng Cng sn ng. - An Nam Cng sn ng: Ma thu nm 1929, cc ng ch trong Hi Vit Nam cch mng thanh nin hot ng Trung Quc v Nam K thnh lp An Nam Cng sn ng. - ng Dng cng sn Lin on: Nhng ng vin tin tin ca Tn Vit thnh lp ng Dng Cng sn Lin on ( 9/1929). + Mc d u gng cao ngn c chng quc, phong kin, xy dng ch ngha cng sn Vit Nam, nhng ba t chc cng sn trn y hot ng phn tn, chia r nh hng xu n phong tro cch mng Vit Nam lc ny. V vy, vic khc phc s chia r, phn tn gia cc t chc cng sn l yu cu khn thit ca cch mng nc ta, l nhim v cp bch ca tt c nhng ngi cng sn Vit Nam. II. HI NGH THNH LP NG V CNG LNH CHNH TR U TIN CA NG 1. Hi ngh thng lp ng + Ngy 27-10-1929, Quc t cng sn gi nhng ngi cng sn ng Dng ti liu v vic thnh lp mt ng cng sn ng Dng. Song ti liu ny cha n tay nhng ngi cng sn Vit Nam. + Nhn c tin v s chia r ca nhng ngi cng sn ng Dng, Nguyn i Quc ri Xim n Trung Quc v ch tr Hi ngh hp nht ng ti Hng Cng, Trung Quc. Thnh phn Hi ngh hp nht gm: 1 i biu ca Quc t cng sn, 2 i biu ca ng Dng Cng sn ng, 2 i biu An Nam Cng sn ng. + Hi ngh nht tr hp nht cc t chc cng sn, ly tn l ng Cng sn Vit Nam, thng qua vn kin: Chnh cng vn tt, Sch lc vn tt, Chng trnh tm tt v iu l vn tt ca ng Cng sn Vit Nam. Hi ngh quyt nh phng chm, k hoch thng nht cc t chc cng sn trong nc, quyt nh ra bo, tp ch ca ng cng sn Vit Nam. + Ngy 24-02-1930, theo yu cu ca ng Dng Cng sn Lin on, Ban Chp hnh Trung ng Lm thi hp v ra ngh quyt chp nhn ng Dng Cng sn Lin on gia nhp ng Cng sn Vit Nam. 2. Cng lnh chnh tr u tin ca ng * Cc vn kin c thng qua ti Hi ngh thnh lp ng Cng sn Vit Nam nh: Chnh cng vn tt, Sch lc vn tt, Chng trnh tm tt ca ng hp thnh Cng lnh chnh tr u tin ca ng Cng sn Vit Nam. Ni dung c bn nh sau: + Phng hng chin lc ca cch mng Vit Nam l: t sn dn quyn cch mng v th a cch mng i ti x hi cng sn.
11

+ Nhim v c th ca cch mng t sn dn quyn v th a cch mng l: - V chnh tr: nh quc ch ngha Php v bn phong kin; lm cho nc Vit Nam hon ton c lp; lp chnh ph cng nng binh, t chc qun i cng nng. - V kinh t: Th tiu ht cc th quc tri; tch thu ton b ti sn ln ca t bn quc ch ngha Php giao cho chnh ph cng nng binh qun l; tch thu ton b rung t ca bn quc ch ngha lm ca cng, chia cho dn cy ngho; b su thu cho dn cy ngho; m mang cng nghip v nng nghip; thi hnh lut ngy lm 8 ting. - V vn ho - x hi: Dn chng c t do t chc; nam n bnh quyn, ph thng gio dc theo cng nng ho. + Lc lng cch mng: ng phi thu phc cho c i b phn dn cy v phi da vo hng dn cy ngho lm th a cch mng, nh bn i a ch v phong kin; phi ht sc lin lc vi tiu t sn, tr thc, trung nng, Thanh nin, Tn vit ko h i vo phe v sn giai cp. i vi ph nng, trung tiu a ch v t bn An Nam m cha r mt phn cch mng th phi li dng, t lu mi lm cho h ng trung lp. B phn no ra mt phn cch mng (nh ng Lp hin ) th phi nh . + Lnh o cch mng: giai cp v sn l lc lng lnh o cch mng Vit Nam. ng l i tin phong ca giai cp v sn, phi thu phc cho c i b phn giai cp mnh, phi lm cho giai cp mnh lnh o c dn chng. + Quan h ca cch mng Vit Nam vi phong tro cch mng th gii: Cch mng Vit Nam l mt b phn ca cch mng th gii, phi thc hnh lin lc vi cc dn tc b p bc v giai cp v sn th gii, nht l giai cp v sn Php. * Cng lnh chnh tr u tin ca ng l mt cng lnh gii phng dn tc ng n v sng to, ph hp vi xu th pht trin ca thi i mi, p ng yu cu khch quan ca lch s, nhun nhuyn quan im giai cp, thm m tinh thn dn tc. Tin hnh cch mng t sn dn quyn v cch mng rung t i ti x hi cng sn l t tng ct li ca Cng lnh ny. Thc tin qu trnh vn ng ca cch mng Vit Nam trong gn 80 nm qua chng minh r tnh cch mng v tnh khoa hc, tnh ng n v tin b ca Cng lnh chnh tr u tin ca ng. 3. ngha lch s s ra i ca ng Cng sn Vit Nam v Cng lnh chnh tr u tin ca ng. - ng Cng sn Vit Nam l sn phm ca s kt hp ch ngha Mc Lnin vi phong tro cng nhn v phong tro yu nc - S ra i ca ng vi h thng t chc cht ch v cng lnh cch mng ng n chm dt tnh trng khng hong giai cp, ng li lnh o cch mng ko di my chc nm u th k 20. l bc ngoc v cng quan trng trong lch s cch mng Vit Nam. N chng t giai cp v sn nc ta trng thnh v sc lnh o cch mng. - ng ra i lm cho cch mng Vit Nam tr thnh mt b phn khng kht ca cch mng th gii, tranh th c s ng h to ln ca cch mng th gii, kt hp sc
12

mnh dn tc v sc mnh thi i lm nn nhng thng li v vang, m u l Cch mng Thng Tm nm 1945, lp nn nc Vit Nam Dn ch Cng ho. Cu hi n tp v tho lun Cu 1. Khi qut hon cnh th gii v Vit Nam cui th k 19 u th k 20. Cu 2. Phn tch ni dung Cng lnh chnh tr u tin ca ng. Cu 3. ngha ca vic thnh lp ng Cng sn Vit Nam ?

13

CHNG II

NG LI U TRANH GINH CHNH QUYN (1930-1945)

I. CH TRNG U TRANH T NM 1930 N NM 1939 1. Ch trng ca ng trong nhng nm 1930 - 1935 a. Lun cng chnh tr thng 10 - 1930 + Ngy 30-10-1930, Hi ngh Ban Chp hnh Trung ng hp ln th nht ti Hng cng (Trung Quc) do Trn Ph ch tr. Hi ngh thng qua Lun cng chnh tr ca ng, v quyt nh i tn ng Cng sn Vit Nam thnh ng Cng sn ng Dng. Hi ngh c ra Ban Chp hnh Trung ng chnh thc do Trn Ph lm Tng B th. Ni dung ca Lun cng xc nh: - Mu thun giai cp din ra gay gt gia mt bn l th thuyn, dn cy v cc phn t lao kh vi mt bn l a ch phong kin v t bn quc. - Phng hng chin lc ca cch mng ng Dng l: lc u l mt cuc cch mng t sn dn quyn, c tnh cht th a v phn , t sn dn quyn cch mng l thi k d b lm x hi cch mng; sau khi cch mng t sn dn quyn thng li s tip tc pht trin, b qua thi k t bn m tranh u thng ln con ng x hi ch ngha. - Nhim v ca cch mng t sn dn quyn l: nh phong kin, thc hnh cch mng rung t trit v nh quc ch ngha Php, lm cho ng Dng hon ton c lp. Hai nhim v chin lc c quan h khng kht vi nhau. Lun cng xc nh: vn th a l ci ct ca cch mng t sn dn quyn v l c s ng ginh quyn lnh o dn cy. - V lc lng cch mng: giai cp v sn va l ng lc chnh ca cch mng t sn dn quyn va l giai cp lnh o cch mng. Dn cy l ng lc mnh ca cch mng. Lun cng xc nh: ch c cc phn t lao kh th nh nhng ngi bn hng rong, th th cng nh, tr thc tht nghip mi i theo cch mng m thi. - V phng php cch mng: phi ra sc chun b cho qun chng v con ng v trang bo ng; v trang bo ng, l mt ngh thut phi tun theo qun php nh binh. - V quan h gia cch mng Vit Nam v cch mng th gii: cch mng ng Dng l mt b phn ca cch mng v sn th gii, phi on kt gn b vi giai cp v sn th gii, trc ht l giai cp v sn Php, v mt thit lin lc vi phong tro cch mng cc nc thuc a v na thuc a. - V vai tr lnh o ca ng: s lnh o ca ng l vai tr ct yu cho thng li ca cch mng. ng phi c ng li chnh tr ng n, c k lut tp trung, lin h mt thit vi qun chng.
14

+ Lun cng chnh tr khng nh li nhiu vn cn bn thuc v chin lc cch mng m Chnh cng vn tt v Sch lc vn tt nu ra. Bn cnh mt thng nht c bn gia Lun cng chnh tr vi Chnh cng vn tt v Sch lc vn tt c mt khc nhau: - Lun cng khng nu ra c mu thun ch yu l mu thun gia dn tc Vit Nam v quc Php, t khng t nhim v chng quc ln hng u. - nh gi khng ng vai tr cch mng ca tng lp tiu t sn, ph nhn mt tch cc ca t sn dn tc v cha thy c kh nng phn ho li ko mt b phn a ch va v nh trong cch mng gii phng dn tc. Nguyn nhn ch yu ca nhng mt khc nhau l: Mt l, Lun cng chnh tr cha nm vng nhng c im ca x hi thuc a, na phong kin Vit Nam. Hai l, nhn thc gio iu, my mc v vn dn tc v giai cp trong cch mng thuc a v li chu nh hng trc tip khuynh hng t ca Quc t Cng sn. b. Ch trng khi phc t chc ng v phong tro cch mng + Va mi ra i, ng pht ng c phong tro cch mng rng ln, m nh cao l Xvit Ngh Tnh. Gia lc phong tro cch mng ca qun chng ang dng cao, quc Php v tay sai thng tay n p, khng b hng dp tt phong tro cch mng Vit Nam. + Tuy b ch khng b c lit, ng ta v qun chng cch mng b tn tht nng n, song thnh qu ln nht ca phong tro cch mng 1930-1931 l: - khng nh trong thc t quyn lnh o v nng lc lnh o cch mng ca giai cp cng nhn thng qua ng tin phong ca mnh. - em li cho qun chng ng o, trc ht l cng - nng lng tin vo sc lc cch mng ca bn thn mnh di s lnh o ca ng. + Mc d b thc dn Php khng b tn bo, mt s t chc ng vn c duy tr v bm chc qun chng hot ng. Nhiu ng vin vt t tch cc tham gia khi phc ng v lnh o qun chng u tranh. + Cc x u Bc K, Nam K, Trung K c lp li trong nm 1931 v nm 1933. Nhiu tnh u, huyn u, chi b ln lt c phc hi. min ni pha Bc, mt s t chc ca ng c thnh lp. + u nm 1932, theo ch th ca Quc t cng sn, L Hng Phong cng mt s ng ch ch cht trong v ngoi nc t chc ra Ban lnh o Trung ng ng. Thng 6/1932 Ban lnh o Trung ng cng b Chng trnh hnh ng ca ng Cng sn ng Dng. Yu cu chung trc mt ca ng o qun chng c nu trong Chng trnh hnh ng l: - i cc quyn t do t chc, xut bn, ngn lun, t do i li trong nc v ra nc ngoi.
15

- B nhng lut hnh c bit i vi ngi bn x, tr t do cho t chnh tr, b ngay chnh sch n p; gii tn Hi ng hnh. - B thu thn, thu ng c v cc th thu v l khc; - B cc c quyn v ru, thuc phin v mui. - ra nhng yu cu c th ring cho tng giai cp v tng lp nhn dn; vch r phi ra sc tuyn truyn m rng nh hng ca ng trong qun chng, cng c v pht trin cc on th cch mng. Nhng yu cu chnh tr trc mt cng vi nhng bin php t chc v u tranh do ng vch ra trong Chng trnh hnh ng nm 1932 ph hp vi iu kin lch s lc by gi. Nh vy, phong tro cch mng ca qun chng v h thng t chc ca ng nhanh chng c khi phc. + Thng 3-1935. i hi i biu ln th nht ca ng hp Ma Cao (Trung Quc). i hi ra ba nhim v trc mt l: - Mt l, cng c v pht trin ng. - Hai l, y mnh cuc vn ng thu phc qun chng. - Ba l, m rng tuyn truyn chng quc, chng chin tranh, ng h Lin X, ng h cch mng Trung quc 2. Ch trng ca ng trong nhng nm 1936-1969 a. Hon cnh lch s * Tnh hnh th gii + Cuc khng hong kinh t trong nhng nm 1929-1933 cc nc thuc h thng t bn ch ngha lm cho mu thun ni ti ca ch ngha t bn ngy cng gay gt. + Ch ngha phtxt xut hin v thng th mt s ni. Tp on phtxt cm quyn c, v Nht lin kt vi nhau thnh khi trc, ro rit chun b chin tranh chia li th trng th gii v thc hin mu tiu dit Lin X. Nguy c ch ngha phtxt v chin tranh th gii e da nghim trng nn ho bnh v an ninh quc t. + Trc tnh hnh , i hi ln th VII ca quc t cng sn hp ti Matxcva (thng 7-1935) di s ch tr ca G. imitrp. i hi xc nh: - K th nguy him trc mt ca giai cp v sn v nhn dn lao ng th gii l ch ngha phtxt. - Nhim v trc mt l u tranh chng ch ngha phtxt, chng chin tranh, bo v dn ch v ho bnh. - i vi cc nc thuc a v na thuc a lp mt trn thng nht chng quc c tm quan trng c bit. * Tnh hnh trong nc + Bn cm quyn phn ng ng Dng vn ra sc v vt, bc lt, bp nght mi quyn t do, dn ch v thi hnh chnh sch khng b, n p phong tro u tranh ca nhn dn ta.
16

+ Cc giai cp v tng lp tuy c quyn li khc nhau, nhng u cm th thc dn, c nguyn vng chung trc mt l u tranh i quyn c sng, quyn t do, dn ch, cm o ho bnh. H thng t chc ca ng v cc c s cch mng ca qun chng c khi phc. b. Ch trng v nhn thc mi ca ng + Trong nhng nm 1936-1939, Ban Chp hnh Trung ng ng Cng sn ng Dng hp hi ngh ln th hai (7/1936), ln th ba (3/1937), ln th t (9/1937) v ln th nm (3/1938) ra nhng ch trng mi: - V tnh cht v xu hng pht trin ca cch mng ng Dng vn l cch mng t sn dn quyn - phn v in a - lp chnh quyn ca cng nng bng hnh thc xvit, d b iu kin i ti cch mng x hi ch ngha(ng Cng sn Vit Nam, Vn kin ng ton tp, Nxb CTQG, HN, 2000, t6, tr 139). Yu cu cp thit trc mt ca nhn dn ta lc ny l t do, dn ch, ci thin i sng. - V k th ca cch mng: K th trc mt nguy hi nht ca nhn dn ng Dng cn tp trung nh l bn phn ng thuc a v b l tay sai ca chng. - V nhim v trc mt ca cch mng: Chng phtxt, chng chin tranh quc, chng bn phn ng thuc a v tay sai, i t do, dn ch, o cm v ho bnh. Trung ng quyt nh thnh lp Mt trn nhn dn phn (sau i tn thnh Mt trn dn ch ng Dng). - V on kt quc t: Phi on kt cht ch vi giai cp cng nhn v ng cng sn Php ng h Chnh ph Mt trn nhn dn Php cng nhau chng bn phtxt Php v bn phn ng thuc a ng Dng. - V hnh thc t chc v bin php u tranh: T chc v u tranh cng khai v na cng khai, hp php v na hp php, nhm lm cho ng m rng s quan h vi qun chng, gio dc, t chc v lnh o qun chng u tranh. - Nhn thc mi ca ng v mi quan h gia hai nhim v dn tc v dn ch: Nu nhim v chng quc l cn kp cho lc hin thi, th c th trc mt tp trung nh quc ri sau mi gii quyt vn in a. Nu pht trin cuc tranh u chia t m ngn tr cuc tranh u phn th phi la chn vn no quan trng hn m gii quyt trc. y l nhn thc mi ca ng, n ph hp vi tinh thn trong Cng lnh chnh tr u tin ca ng v bc u khc phc nhng hn ch ca Lun cng chnh tr thng 101930. + Thng 3-1939, ng ra bn Tuyn ngn ca ng Cng sn ng Dng i vi thi cuc, ku gi cc tng lp nhn dn phi thng nht hnh ng hn na trong vic i cc quyn t do dn ch, chng nguy c chin tranh quc. + Thng 7-1939, Tng b th Nguyn Vn C cho xut bn tc phm T ch trch. Tc phm T ch trch chng nhng c tc dng ln trong cuc u tranh khc phc nhng lch lc, sai lm trong phong tro vn ng dn ch, tng cng on kt nht tr
17

trong ni b ng, m cn l mt vn kin l lun quan trng v xy dng ng, v cng tc vn ng thnh lp mt trn thng nht rng ri trong u tranh cch mng Vit Nam. Tm li, trong nhng nm 1936-1939, ch trng mi ca ng gii quyt ng n mi quan h gia mc tiu chin lc v mc tiu c th trc mt ca cch mng; cc mi quan h gia lin minh cng nng v mt trn on kt dn tc rng ri; gia vn dn tc v giai cp; gia phong tro cch mng ng Dng v phong tro cch mng Php v trn th gii; ra cc hnh thc t chc v u tranh linh hot, thch hp hng dn qun chng u tranh ginh quyn li hng ngy, chun b cho nhng cuc u tranh cao hn v c lp t do. II. CH TRNG U TRANH T NM 1939 N NM 1945 1. Hon cnh lch s v s chuyn hng ch o chin lc ca ng a. Tnh hnh th gii v trong nc. + Thng 9/1939, chin tranh th gii ln th hai bng n. quc Php lao vo cuc chin. Chnh ph Php thi hnh bin php n p lc lng dn ch trong nc v phong tro cch mng thuc a. + Thng 6-1940, c tn cng Php, Chnh ph Php u hng c. Ngy 22-61941, qun phtxt c tn cng Lin X. + ng Dng, Ton quyn ng Dng ra ngh nh cm tuyn truyn cng sn, cm lu hnh, tng tr ti liu cng sn, t ng cng sn ng Dng ra ngoi vng php lut, gii tn cc hi hu i, nghip on v tch thu ti sn ca cc t chc . + Thc dn Php thng tay n p phong tro cch mng ca nhn dn, tp trung lc lng nh vo ng Cng sn ng Dng. Chng ban b lnh tng ng vin, thc hin chnh sch kinh t ch huy v vt sc ngi, sc ca phc v chin tranh ca quc. + Ngy 22-9-1940 phtxt Nht tin vo Lng Sn v b vo Hi Phng. Php u hng Nht v cu kt vi Nht thng tr nhn dn ta. Mu thun gia dn tc ta vi quc, phtxt Php - Nht tr nn gay gt hn bao gi ht. b. Ni dung ch trng chuyn hng ch o chin lc. T khi chin tranh th gii ln th hai bng n, Ban Chp hng Trung ng ng hp Hi ngh ln th su (11/1039), Hi ngh ln th by (11/1940) v Hi ngh ln th tm (5/1941). + Ban chp hnh Trung ng quyt nh chuyn hng ch o chin lc nh sau: - Mt l, a nhim v gii phng dn tc ln lm hng u. Mu thun ch yu nc ta i hi phi c gii quyt cp bch l mu thun gia dn tc ta vi bn quc, phtxt Php - Nht. - Hai l, quyt nh thnh lp mt trn Vit Minh on kt, tp hp lc lng cch mng nhm mc tiu gii phng dn tc.

18

- Ba l, quyt nh xc tin chun b khi ngha v trang l nhim v trung tm ca ng v nhn dn ta trong giai on hin ti. + a cuc khi ngha v trang n thng li, cn phi ra sc pht trin lc lng cch mng, bao gm lc lng chnh tr v lc lng v trang, xc tin xy dng cn c a cch mng. + Phng chm v hnh thi khi ngha nc ta l: Phi lun lun chun b mt lc lng sn sng nhm vo c hi thun tin hn c m nh li qun th, lnh o mt cuc khi ngha tng phn trong tng a phng ginh thng li m ng cho mt cuc tng khi ngha to ln( ng cng Vit Nam, Vn kin ng, ton tp, Sd, T7, tr 131). + Ch trng cng tc xy dng ng, gp rt o to cn b, cn b lnh o, cn b cng vn, nng vn, binh vn, qun s v y mnh cng tc vn ng qun chng. c. ngha ca s chuyn hng ch o chin lc - ng hon chnh s chuyn hng ch o chin lc nhm gii quyt mc tiu s mt ca cch mng l c lp dn tc v ra nhiu ch trng ng n thc hin mc tiu y. - Ni dung ca s chuyn hng l ngn c dn ng cho nhn dn ta tin ln ginh thng li trong s nghip nh Php, ui Nht, ginh c lp cho dn tc. Sau hi ngh ln th tm Ban chp hnh Trung ng (5/1941), Nguyn i Quc gi th ku gi ng bo c nc on kt thng nht nh ui Php - Nht. Thc hin Ngh quyt ca ng v li ku gi ca Nguyn i Quc, cc cp ng b v Mt trn Vit Minh tch cc xy dng cc t chc cu quc ca qun chng, y nhanh vic pht trin lc lng chnh tr v phong tro u tranh ca qun chng. Trn c s lc lng chnh tr ca qun chng, ng ch o vic v trang cho qun chng cch mng, tng bc t chc, xy dng lc lng v trang nhn dn, lp cc chin khu v cn c a cch mng. Cng vic chun b khi ngha v trang din ra si ni cc khu cn c v khp cc a phng trong c nc, c v v thc y mnh m phong tro cch mng qun chng vng ln u tranh ginh chnh quyn. 2. Ch trng pht ng Tng khi ngha ginh chnh quyn a. Pht ng cao tro khng Nht, cu nc v y mnh khi ngha tng phn * Pht ng cao tro khng Nht, cu nc: + Chin tranh th gii ln th hai bc vo giai on kt thc. Hng qun Lin X tin nh v bo v pha Bclin. Pht xt Nht lm vo tnh trng nguy khn. Mu thun Nht - Php ngy cng gay gt. m 9-3-1945, Nht o chnh Php c chim ng Dng. Qun Php nhanh chng u hng qun Nht. + Ngay m 9/3/1945, Ban Thng v Trung ng ng hp Hi ngh m rng lng nh Bng (T Sn, Bc Ninh). Ngy 12/3/1945, Ban Thng v Trung ng ng ra Ch th: Nht - Php bn nhau v hnh ng ca chng ta.

19

- Ch th nhn nh: Cuc o chnh ca Nht lt Php c chim ng Dng to ra mt cuc khng hong chnh tr su sc, nhng iu kin khi ngha cha thc s chn mui. Tuy vy, hin ang c nhng c hi tt lm cho nhng iu kin tng khi ngha nhanh chng chn mui. - Ch th xc nh: Sau cuc o chnh, pht xt Nht l k th chnh, k th c th trc mt duy nht ca nhn dn ng dng, v vy phi thay khu hiu nh ui pht xt Nht Php bng khu hiu nh ui pht xt Nht. - Ch th ch trng: Pht ng mt cao tro khng Nht, cu nc mnh m lm tin cho cuc Tng khi ngha. - Ch th nu r phng chm u tranh lc ny l pht ng chin tranh du kch, gii phng tng vng, m rng cn c a. - Ch th d kin nhng iu kin thun li thc hin tng khi ngha, y mnh khi ngha tng phn, ginh chnh quyn b phn. * y mnh khi ngha tng phn, ginh chnh quyn b phn: + T gia thng 3-1945 tr i, cao tro khng Nht cu nc din ra si ni, mnh m v phong ph v ni dung v hnh thc. Hng lot x, chu, huyn thuc cc tnh Cao Bng, Bc Cn, Thi Nguyn, Tuyn Quang c gii phng. + Ngy 15/4/1945, Ban Thng v Trung ng ng triu tp Hi ngh Qun s cch mng Bc K ti Hip Ho (Bc Giang). Hi ngh nhn nh: tnh th t nhim v qun s ln trn tt c cc nhim v quan trng v cn kp trong lc ny. Hi ngh quyt nh: - Thng nht cc lc lng v trang sn c thnh Vit Nam gii phng qun. - Xy dng by chin khu trong c nc. - Ch trng pht trin hn na lc lng v trang v na v trang + Ngy 4-6-1945, khu gii phng chnh thc c thnh lp gm hu ht cc tnh Cao Bng, Bc Cn, Lng Sn, Tuyn Quang, Thi Nguyn, H Giang v mt s vng ln cn thuc tnh Bc Giang, Ph th, Yn Bi, Vnh Yn. + Xut pht t li ch sng cn trc mt ca qun chng, ng kp thi ra khu hiu Ph kh thc, gii quyt nn i. Ch trng p ng ng nguyn vng cp bch ca nhn dn. V vy, trong mt thi gian ngn, ng ng vin c hng triu qun chng tin ln trn tuyn cch mng. b. Ch trng pht ng tng khi ngha + Chin tranh th gii ln th II bc vo giai on kt thc. chu , pht xt Nht ang i gn n ch tht bi hon ton. + Trc s pht trin ht sc nhanh chng ca tnh hnh, Trung ng quyt nh hp Hi ngh ton quc ca ng ti Tn Tro (Tuyn Quang) t ngy 13 n ngy 15/8/1945. Hi ngh quyt nh pht ng ton dn tng khi ngha, ginh chnh quyn t tay pht xt Nht v tay sai, trc khi qun ng minh vo ng Dng.
20

- Khu hiu u tranh lc ny l: Phn i xm lc; Hon ton c lp; Chnh quyn nhn dn. Nhng nguyn tc ch o khi ngha l tp trung, thng nht v kp thi, phi nh chim ngay nhng ni chc thng, khng k thnh ph hay nng thn; qun s v chnh tr phi phi hp. - Hi ngh cn quyt nh nhng vn quan trng v chnh sch i ni v i ngoi trong tnh hnh mi, c U ban khi ngha ton quc do Trng Chinh ph trch v kin ton Ban chp hnh Trung ng. - Ngay m 13/8/1945, U ban khi ngha ton quc ra lnh tng khi ngha. - Ngy 16/8/1945, cng ti Tn Tro, i hi quc dn hp. i hi nhit lit tn thnh ch trng tng khi ngha ca ng v mi chnh sch ca Vit Minh, quyt nh thnh lp U ban gii phng dn tc Vit Nam. - Ngay sau khi i hi, Ch tch H Ch Minh gi th ku gi ng bo v chin s c nc: Gi quyt nh cho vn mnh dn tc ta n. Ton quc ng bo hy ng dy em sc ra m gii phng cho ta(H Ch Minh, Ton tp, Sd..T.3, tr.554). + Di s lnh o ca ng, hn 20 triu nhn dn ta nht t vng dy khi ngha ginh chnh quyn. - Ngy 19/8/1945, khi ngha ginh thng li H Ni. Thng li ca cuc khi ngha H Ni ngy 19/8 c ngha quyt nh i vi c nc. - Ngy 23/8/1945, khi ngha ginh thng li Hu. - Ngy 25/8/1945 khi ngha ginh thng li Si Gn. Ch trong vng 15 ngy (t ngy 14 n ngy 28/8/1945), cuc Tng khi ngha thnh cng trn c nc, chnh quyn v tay nhn dn. + Ngy 2/9/1945, ti cuc mt tin ln Qung trng Ba nh, H Ni, thay mt Chnh ph lm thi, Ch tch H Ch Minh trnh trng c bn Tuyn ngn c lp, tuyn b vi quc dn ng bo, vi ton th th gii: Nc Vit Nam Dn ch Cng ho ra i. c) Kt qu, ngha, nguyn nhn thng li v bi hc kinh nghim ca cuc Cch mng Thng Tm + Kt qu v ngha: - Thng li ca Cch mng Thng Tm p tan xing xch n l ca thc dn Php trong gn mt th k, lt nho ch qun ch gn nghn nm, lp nn nc Vit Nam Dn ch Cng ho, nh nc dn ch nhn dn u tin ng Nam . nh du bc pht trin nhy vt ca lch s Vit Nam, a dn tc ta bc vo mt k nguyn mi: k nguyn c lp t do v ch ngha x hi. - Gp phn lm phong ph thm kho tng l lun ca ch ngha Mc Lnin, cung cp thm nhiu kinh nghim qu bu cho phong tro u tranh gii phng dn tc v ginh quyn dn ch. - C v mnh m nhn dn cc nc thuc a v na thuc a u tranh chng ch ngha quc, thc dn ginh c lp t do. + Nguyn nhn thng li:
21

- Cch mng Thng Tm n ra trong bi cnh quc t rt thun li: K th trc tip ca nhn dn ta l pht xt Nht b Lin X v cc lc lng dn ch th gii nh bi. Bn Nht ng Dng v tay sai tan r. - Cch mng Thng Tm l kt qu tng hp ca 15 nm u tranh gian kh ca ton dn ta di s lnh o ca ng, c rn luyn qua ba cao tro cch mng rng ln: Cao tro 1930-1931, Cao tro 1936-1939, Cao tro gii phng dn tc 1939-1945. - Cch mng Thng Tm thnh cng l do ng ta chun b c lc lng v i ca ton dn on kt trong Mt trn Vit minh, da trn c s lin minh cng nng, di s lnh o ca ng. - ng ta l ngi t chc v lnh o cuc cch mng Thng Tm. ng c ng li cch mng ng n, dy dn kinh nghim u tranh, on kt thng nht, nm ng thi c, ch o kin quyt, khn kho, bit to nn sc mnh tng hp p o k th v quyt tm lnh o qun chng khi ngha ginh chnh quyn. + Bi hc kinh nghim: - Mt l, ging cao ngn c c lp, kt hp ng n hai nhim v chng quc v chng phong kin. - Hai l, ton dn on kt trn nn tng khi lin minh cng nng. - Ba l, li dng mu thun trong hng ng k th. - Bn l, kin quyt dng bo lc cch mng v bit s dng bo lc mt cch thch hp p tan b my nh nc c, lp ra b my nh nc ca nhn dn. - Nm l, nm vng ngh thut khi ngha, ngh thut chn ng thi c. - Su l, xy dng mt ng Mc Lnin sc lnh o tng khi ngha ginh chnh quyn. Cu hi n tp v tho lun Cu 1. Khi qut ch trng u tranh ca ng t nm 1930 n nm 1939. Cu 2. Trnh by hon cnh lch s v ni dung chuyn hng chin lc ca ng trong nhng nm 1939- 1945. Cu 3. Trnh by hon cnh lch s v ch trng pht ng tng khi ngha ginh chnh quyn ca ng. Cu 4. Kt qu, ngha, nguyn nhn v bi hc kinh nghim ca Cch mng Thng Tm nm 1945 ?

22

CHNG III

NG LI KHNG CHIN CHNG THC DN PHP V QUC M XM LC (1945 1975)

I. NG LI XY DNG, BO V CHNH QUYN V KHNG CHIN CHNG THC DN PHP XM LC (1945 1954) 1. Ch trng xy dng v bo v chnh quyn cch mng (1945 1946) a. Hon cnh nc ta sau Cch mng Thng Tm * Thun li: + Trn th gii, h thng x hi ch ngha do Lin X ng u c hnh thnh. Phong tro cch mng gii phng dn tc c nhiu iu kin pht trin, tr thnh mt dng thc cch mng. + trong nc, chnh quyn dn ch nhn dn c thnh lp, c h thng t trung ng n c s. Nhn dn lao ng lm ch vn mnh ca t nc. Lc lng v trang nhn dn c tng cng. Ton dn tin tng v ng h Vit Minh, ng h Chnh ph Vit Nam dn ch cng ho do H Ch Minh lm Ch tch. * Kh khn: + Hu qu do ch c li nh nn i, nn dt rt nng n, ngn qu quc gia trng rng. Nn c lp ca quc gia ta cha c quc gia no trn th gii cng nhn. + Vi danh ngha ng minh n tc kh gii ca pht xt Nht, qun i cc nc quc t ko vo chim ng nc ta v khuyn khch bn Vit gian chng ph chnh quyn cch mng nhm xo b nn c lp v chia ct nc ta. Gic i, gic git v gic ngoi xm l nhng him ho i vi ch mi. Vn mnh dn tc nh ngn cn treo si tc. T quc lm nguy. b. Ch trng khng chin kin quc ca ng * Ngy 25/11/1945, Ban chp hnh Trung ng ng ra Ch th khng chin kin quc. Ni dung c bn ca Ch th: - V ch o chin lc, ng xc nh mc tiu l dn tc gii phng, khu hiu lc ny l Dn tc trn ht, T quc trn ht(ng cng sn Vit Nam , Vn kin ng, t8, 26) - V xc nh k th, ng ch r k th chnh ca chng ta lc ny l thc dn Php xm lc, phi tp trung ngn la u tranh vo chng. V vy, phi lp Mt trn dn tc thng nht chng thc dn Php xm lc - V phng hng, nhim v, ng nu ln bn nhim v ch yu v cp bch cn khn trng thc hin l: cng c chnh quyn, chng thc dn Php xm lc, bi tr ni phn, ci thin i sng cho nhn dn(ng cng sn Vit Nam, Vn kin ng, t8, 27)
23

- V ngoi giao, ng ch trng kin tr nguyn tc thm bn bt th, thc hin khu hiu Hoa - Vit thn thin i vi qun i Tng Gii Thch v c lp v chnh tr, nhn nhng v kinh t i vi Php. * ngha: + Ch th xc nh ng k th chnh ca dn tc Vit Nam l thc dn Php xm lc, ch ra nhng vn c bn v chin lc v sch lc cch mng, nht l nu r hai nhim v chin lc mi ca cch mng Vit Nam sau Cch mng Thng Tm l xy dng t nc i i vi bo v t nc. + ra nhng nhim v, bin php c th v i ni, i ngoi khc phc nn i, nn dt, chng th trong gic ngoi bo v chnh quyn cch mng. + Nhng ni dung ca ch trng khng chin kin quc c ng tp trung ch o thc hin trn thc t vi tinh thn kin quyt, khn trng, linh hot, sng to, trc ht l giai on t thng 9/1945 n cui nm 1946. c. Kt qu, ngha v bi hc kinh nghim * Kt qu. + V chnh tr - x hi: xy dng c mt nn mng cho ch x hi mi ch dn ch nhn dn vi y cc yu t cu thnh cn thit. + V kinh t, vn ho: - pht ng phong tro tng gia sn xut, cu i, xo b cc th thu v l ca ch c, ra sc lnh gim t 25%, xy dng ngn qu quc gia. Cc lnh vc sn xut c hi phc. Cui nm 1945, nn i c bn c y li, nm 1946 i sng nhn dn c n nh v c ci thin. - Cuc vn ng ton dn xy dng nn vn ho mi bc u xo b c nhiu t nn x hi v tp tc lc hu. Phong tro dit dt, bnh dn hc v c thc hin si ni. Cui nm 1946 c nc c thm 2,5 triu ngi bit c, bit vit. + V bo v chnh quyn cch mng: ng kp thi lnh o nhn dn Nam B ng ln khng chin v pht ng phong tro Nam tin chi vin Nam B, ngn khng cho qun Php nh ra Trung B. - ng v Chnh ph ta thc hin chnh sch lc nhn nhng i vi qun i Tng v tay sai ca chng gi vng chnh quyn, tp trung lc lng chng Php min nam. - Khi Php - Tng k Hip c Trng Khnh (28-2-1946), tho thun mua bn quyn li vi nhau, cho Php ko qun ra min Bc, ng li mau l ch o chn gii php ho hon, dn xp vi Php buc qun Tng phi rt v nc. - Hip nh S b 6/3/1946, cuc m phn Lt, Phngtennbl (Phongtennebleau, Php), Tm c 14-9-1946 to iu kin cho qun dn ta c thm thi gian chun b cho cuc chin u mi.

24

* ngha: - bo v c nn c lp ca t nc, gi vng chnh quyn cch mng; xy dng c nhng nn mng u tin c bn cho mt ch mi, ch Vit Nam Dn ch Cng ho. - Chun b c nhng iu kin cn thit, trc tip cho cuc khng chin ton quc sau . * Nguyn nhn thng li: + ng nh gi ng tnh hnh nc ta sau Cch mng Thng Tm, kp thi ra ch trng khng chin, kin quc ng n. + Xy dng v pht huy c khi i on kt ton dn tc. + Li dng c mu thun trong hng ng k ch... * Bi hc kinh nghim: + Pht huy sc mnh i on kt dn tc, da vo dn xy dng v bo v chnh quyn cch mng. + Trit li dng mu thun trong ni b k th, cha mi nhn vo k th chnh, coi s nhn nhng c nguyn tc vi k th cng l mt bin php u tranh cch mng cn thit trong hon cnh c th. + Tn dng kh nng ho hon xy dng lc lng, cng c chnh quyn nhn dn, ng thi cao cnh gic sn sng ng ph vi kh nng chin tranh lan ra c nc khi k th bi c. 2. ng li khng chin chng thc dn Php xm lc v xy dng ch dn ch nhn dn (1946-1954) a. Hon cnh lch s + Thng 11-1946, qun Php m cuc tn cng chim ng c thnh ph Hi Phng v th x Lng Sn, b ln Nng v gy nhiu cuc khiu khch, tn st ng bo ta H Ni. Php gi ti hu th i ta tc v kh ca t v H Ni, kim sot an ninh trt t th . + Trong thi im lch s , ng ta quyt nh h quyt tm pht ng cuc khng chin trong c nc v ch ng tin cng trc khi thc dn Php thc hin mn kch o chnh qun s H Ni. Vo lc 22 gi ngy 19/12/1946, tt c cc chin trng trong c nc ng lot n sng. + Nhng thun li v kh khn ca nhn dn ta khi bc vo cuc khng chin chng thc dn Php: - Thun li: y l cuc khng chin chnh ngha, c thin thi, a li, nhn ho, c s chun b v mi mt, trong khi thc dn Php c nhiu kh khn v chnh tr, kinh t, qun s trong nc v ng Dng. - Kh khn: Tng quan lc lng qun s khng c li cho ta. Nc ta b bao vy bn pha, cha c nc no gip v cng nhn nn c lp.
25

b. Qu trnh hnh thnh v ni dung ng li khng chin. ng li khng chin ca ng c hnh thnh tng bc qua thc tin i ph vi m mu, th on xm lc ca thc dn Php. * Ngay sau ngy Cch mng Thng Tm thnh cng, ng li ton quc khng chin ca ng c hon chnh v c tp trung trong ba vn kin ln: Ton dn khng chin ca Trung ng ng (12/12/1946). Li ku gi ton quc khng chin ca H Ch Minh (19/12/1946) Khng chin nht nh thng li ca Trng Chinh nm 1947. + Ni dung ng li: - Mc ch khng chin: K tc v pht trin s nghip Cch mng Thng Tm, nh phn ng thc dn Php xm lc; ginh thng nht v c lp (ng cng sn Vit Nam, Vn kin ng, Sd, T8, tr 150) - Tnh cht khng chin: y l mt cuc chin tranh cch mng ca nhn dn, chin tranh chnh ngha, tin b v t do, c lp, dn ch, ho bnh. N c tnh cht ton dn, ton din, lu di; tnh cht dn tc gii phng v dn ch mi. - Chnh sch khng chin: Lin hip vi dn tc Php, chng phn ng thc dn Php. on kt vi Min, Lo v cc dn tc yu chung t do, ho bnh. on kt cht ch ton dn, thc hin t cp, t tc v mi mt. - Chng trnh v nhim v khng chin: on kt ton dn, thc hin qun, chnh, dn nht tr ng vin nhn lc, vt lc, ti lc, thc hin ton dn khng chin, ton din khng chin, trng k khng chin. Tng gia sn xut, thc hin kinh t t tc. - Phng chm tin hnh khng chin: Tin hnh cuc chin tranh nhn dn, thc hin khng chin ton dn, ton din, lu di, da vo sc mnh l chnh. Khng chin ton dn: Thc hin mt ngi dn l mt chin s, mi lng xm l mt pho i. Khng chin ton din: nh ch v mi mt chnh tr, qun s, kinh t, vn ho, ngoi giao, trong qun s l mt trn hng u. Khng chin lu di (trng k): c thi gian pht huy yu t thin thi , a li, nhn ho ca ta, chuyn ho tng quan lc lng t ch ta yu hn ch n ch ta mnh hn ch, nh thng ch. Da vo sc mnh l chnh: Phi t cp, t tc v mi mt - Trin vng khng chin: Mc d lu di, gian kh, kh khn, song nht nh thng li. + ngha: - ng li khng chin ca ng vi nhng ni dung c bn nh trn l ng n v sng to, va k tha c kinh nghim ca t tin, ng vi cc nguyn l v chin tranh cch mng ca ch ngha Mc Lnin, va ph hp vi thc t t nc lc by gi.
26

- ng li khng chin ca ng c cng b sm c tc dng a cuc khng chin nhanh chng i vo n nh v pht trin ng hng, tng bc i ti thng li v vang. * i hi ng ln th 2 nm 1951: Thng 2-1951, ng Cng sn ng Dng hp i hi i biu ln th hai ti tnh Tuyn Quang. + i hi nht tr tn thnh Bo co Chnh tr ca Ban Chp hnh Trung ng do ch tch H Ch Minh trnh by. Ra Ngh quyt tch ng cng sn ng Dng thnh ba ng cch mng lnh o cuc khng chin ca ba dn tc i ti thng li. Vit Nam, ng ra hot ng cng khai ly tn l ng Lao ng Vit Nam. + Bo co Hon thnh gii phng dn tc, pht trin dn ch nhn dn, tin ti ch ngha x hi do Tng B th Trng Chinh trnh by. Bo co trnh by ni dung c bn ng li cch mng dn tc dn ch nhn dn: - Tnh cht x hi: X hi Vit Nam hin nay gm c ba tnh cht: dn ch nhn dn, mt phn thuc a v na phong kin. - i tng cch mng: cch mng Vit nam c hai i tng: i tng chnh hin nay l quc Php v bn can thip M. i tng ph hin nay l phong kin phn ng.

- Nhim v cch mng:

Nhim v c bn hin nay ca cch mng Vit Nam l nh ui bn quc xm lc, ginh c lp v thng nht tht s cho dn tc. Xo b nhng di tch phong kin v na phong kin, lm cho ngi cy c rung. Pht trin ch dn ch nhn dn, gy c s cho ch ngha x hi. Ba nhim v khng kht vi nhau. Song nhim v chnh trc mt l hon thnh gii phng dn tc. - ng lc ca cch mng: gm cng nhn, nng dn, tiu t sn thnh th, tiu t sn tr thc v t sn dn tc; ngoi ra l nhng thn s (a ch) yu nc v tin b. Nhng giai cp, tng lp v phn t hp thnh nhn dn. Nn tng ca nhn dn l cng, nng v lao ng tri thc(CSVN.VK, S d, t12, 434) - c im cch mng: Gii quyt nhng nhim v c bn ni trn do nhn dn lao ng lm ng lc, cng nng v lao ng tr thc lm nn tng v giai cp cng nhn lnh o, cch mng Vit Nam hin nay l mt cuc cch mng dn tc dn ch nhn dn. Cch mng dn ch t sn li mi tin trin thnh cch mng x hi ch ngha(CSVN, S d, t 12.tr 434) - Trin vng ca cch mng: Cch mng dn tc dn ch nhn dn Vit nam nht nh s a Vit Nam tin ti ch ngha x hi(CSVN, S d, T12, 434). - Con ng i ln ch ngha x hi: l mt con ng u tranh lu di, i th tri qua ba giai on: Giai on th nht, nhim v ch yu l hon thnh gii phng dn tc.
27

Giai on th hai, nhim v ch yu l xo b nhng di tch phong kin v na phong kin, thc hin trit ngi cy c rung, pht trin k ngh, hon chnh ch dn ch nhn dn. Giai on th ba, nhim v ch yu l xy dng c s cho ch ngha x hi, tin ln thc hin ch ngha x hi. Ba giai on y khng tch ri nhau, m mt thit lin h, xen k vi nhau(S d, T12 tr 435). - Giai cp lnh o v mc tiu ca ng: Ngi lnh o cch mng l giai cp cng nhn. Mc ch ca ng l pht trin ch dn ch nhn dn, tin ln ch x hi ch ngha Vit Nam. - Chnh sch ca ng: C 15 chnh sch ln nhm pht trin ch dn ch nhn dn, gy mm mng cho ch ngha x hi v y mnh khng chin n thng li. - Quan h quc t: Vit Nam ng v phe ho bnh v dn ch, phi tranh th s gip ca cc nc x hi ch ngha v nhn dn th gii, ca Trung Quc, Lin X; thc hin on kt Vit - Trung - X v on kt Vit - Min - Lo. ng li, chnh sch ca i hi c b sung, pht trin qua cc hi ngh Trung ng tip theo. ng li hon ton gii phng dn tc, pht trin ch dn ch nhn dn, tin ln ch ngha x hi ca ng c thc hin trn thc t trong giai on 1951-1954 3. Kt qu, ngha lch s, nguyn nhn thng li v bi hc kinh nghim. a. Kt qu v ngha lch s * Kt qu ca vic thc hin ng li: + V chnh tr: ng ra hot ng cng khai c iu kin kin ton t chc, tng cng s lnh o i vi cuc khng chin. B my chnh quyn cc cp c cng c. Khi i on kt ton dn pht trin ln mt bc mi. Chnh sch rung t c trin khai, tng bc thc hin khu hiu ngi cy c rung. + V qun s: n cui nm 1952, lc lng ch lc c su i on b binh, mt i on cng binh pho binh. Qun dn ta ginh thng li cc chin dch Trung du, ng 18, H Nam Ninh, Ho Bnh, Ty Bc, Thng Lo, Chin thng in Bin Ph ngy 7-5-1954. + V ngoi giao: Ngy 8/5/1954, Hi ngh quc t v chm dt chin tranh ng Dng chnh thc khai mc Ginev (Thu S). Ngy 20/7/1954, cc vn bn ca Hip ngh Ginev v chm dt chin tranh, lp li ho bnh ng Dng c k kt, cuc khng chin chng thc dn Php xm lc ca qun dn ta kt thc thng li. * ngha lch s: + i vi nc ta: - lm tht bi cuc chin tranh xm lc ca thc dn Php c quc M gip sc mc cao, buc chng phi cng nhn c lp, ch quyn, ton vn lnh th ca cc nc ng Dng.
28

- Gii phng hon ton min Bc, to iu kin min Bc tin ln ch ngha x hi. - Tng thm nim t ho dn tc cho nhn dn ta v nng cao uy tn ca Vit Nam trn trng quc t. + i vi quc t: - Thng li c v mnh m phong tro gii phng dn tc trn ton th gii. - Tng thm lc lng cho ch ngha x hi v cch mng th gii. - M ra s sp ca ch ngha thc dn c trn th gii, trc ht l h thng thuc a ca thc dn Php. b. Nguyn nhn thng li v bi hc kinh nghim + Nguyn nhn thng li: - C s lnh o vng vng ca ng, vi ng li khng chin ng n huy ng c sc mnh ton dn nh gic. - C lc lng v trang gm ba th qun do ng ta trc tip lnh o ngy cng vng mnh, chin u dng cm, mu lc ti tr, l lc lng quyt nh tiu dit ch trn chin trng. - C chnh quyn dn ch nhn dn, ca dn, do dn v v dn c gi vng, cng c v ln mnh, lm cng c sc bn t chc ton dn khng chin v xy dng ch mi. - C s lin minh on kt chin u keo sn gia ba dn tc Vit Nam, Lo, Campuchia cng chng mt k th chung; ng thi c s ng h gip to ln ca Trung Quc, Lin X, cc nc x hi ch ngha, cc dn tc yu chung ho bnh trn th gii, k c nhn dn tin b Php. + Bi hc kinh nghim: - Mt l, ra ng li ng n v qun trit su rng ng li cho ton ng, ton qun, ton dn thc hin. - Hai l, kt hp cht ch, ng n nhim v chng quc vi nhim v chng phong kin v xy dng ch dn ch nhn dn, gy mm mng cho ch ngha x hi, trong nhim v tp trung hng u l chng quc. - Ba l, thc hin phng chm va khng chin va xy dng ch mi, xy dng hu phng ngy cng vng mnh. - Bn l, qun trit t tng chin lc khng chin gian kh v lu di, ng thi tch cc, ch ng ra v thc hin phng php tin hnh chin tranh v ngh thut qun s sng to, kt hp u tranh qun s vi u tranh ngoi giao. - Nm l, tng cng cng tc xy dng ng, nng cao sc chin u v hiu lc lnh o ca ng trong chin tranh.

29

II. NG LI KHNG CHIN CHNG M, CU NC, THNG NHT T QUC (1954- 1975) 1. ng li trong giai on 1954 - 1964 a. Bi cnh lch s ca cch mng Vit Nam sau thng 7- 1954 + Thun li: - H thng x hi ch ngha tip tc ln mnh. - Phong tro gii phng dn tc tip tc pht trin chu , chu Phi v khu vc M Latinh. - Phong tro ho bnh, dn ch ln cao cc nc t bn. - Min Bc c hon ton gii phng, lm cn c a chung cho c nc. - Th v lc ca cch mng nc ta ln mnh hn sau 9 nm khng chin. - C ch c lp, thng nht T quc ca nhn dn t Bc ch Nam. + Kh khn: - quc M m mu lm b ch th gii v cc chin lc ton cu phn cch mng. - Th gii bc vo thi k chin tranh lnh, chy ua v trang gia hai h thng TBCN v XHCN. - Xut hin s bt ng trong h thng x hi ch ngha, nht l gia Lin X v Trung Quc. - t nc ta b chia lm hai min, kinh t min Bc ngho nn, lc hu, min Nam tr thnh thuc a kiu mi ca M v quc M tr thnh k th trc tip ca nhn dn ta. b. Qu trnh hnh thnh, ni dung v ngha ca ng li * Qu trnh hnh thnh v ni dung ng li: + Thng 9/1954, B chnh tr ra Ngh quyt v tnh hnh mi, nhim v mi v chnh sch mi ca ng. Ti hi ngh ln th by (3/1955) v ln th tm (8/1955) Trung ng ng nhn nh: Mun chng quc M v tay sai, cng c ho bnh, thc hin thng nht, hon thnh c lp v dn ch, iu ct li l phi ra sc cng c min Bc; ng thi v gi vng, y mnh cuc u tranh ca nhn dn min Nam. + Thng 12/1957, ti Hi ngh Trung ng ln th 13, ng li tin hnh ng thi hai chin lc cch mng c xc nh: cng c min Bc, a min Nam tin dn ln ch ngha x hi. Tip tc u tranh thc hin thng nht t nc. + Thng 1/1959, Hi ngh Trung ng ln th 15 hp bn v cch mng min Nam xc nh: - Nhim v c bn ca cch mng Vit Nam min Nam l gii phng min Nam khi ch thng tr ca quc phong kin, thc hin c lp dn tc v ngi cy c rung, hon thnh cch mng dn tc dn ch min Nam(CSVN, S d, T20, 81), . - Con ng pht trin c bn ca cch mng Vit Nam min Nam l khi ngha ginh chnh quyn v tay nhn dn. l con ng ly sc mnh ca qun chng, da
30

vo lc lng chnh tr ca qun chng l ch yu, kt hp vi lc lng v trang nh quyn thng tr ca quc v phong kin, dng ln chnh quyn cch mng ca nhn dn(CSVN, S d, tr 82). Ngh quyt hi ngh ln th 15 c ngha lch s to ln, chng nhng m ng cho cch mng min Nam tin ln, m cn th hin r bn lnh c lp t ch, sng to ca ng ta trong nhng nm thng kh khn ca cch mng. + i hi ln th III ca ng hp ti th H Ni t ngy 5 n ngy 10/9/1960 hon chnh ng li chin lc chung ca cch mng Vit Nam trong giai on mi. C th l: - Nhim v chung: tng cng on kt ton dn, kin quyt u tranh gi vng ho bnh, y mnh cch mng x hi ch ngha min Bc, ng thi y mnh cch mng dn tc dn ch min Nam, thc hin thng nht nc nh(CSVN, VK, t 21, 918) - Nhim v chin lc: Mt l, tin hnh cch mng x hi ch ngha min Bc. Hai l, gii phng min Nam, thc hin thng nht nc nh, hon thnh c lp v dn ch trong c nc. - Mc tiu chin lc: nhim v cch mng min Bc v min Nam c mc tiu chin lc khc nhau nhm gii quyt mu thun chung l mu thun gia nhn dn ta vi quc M v bn tay sai nhm thc hin mc tiu chung trc mt l ho bnh thng nht T quc. - Mi quan h gia cch mng hai min: Hai nhim v chin lc y c quan h mt thit vi nhau v c tc dng thc y ln nhau(S d, tr 916). - Vai tr, nhim ca cch mng mi min i vi cch mng c nc: Cch mng x hi ch ngha min Bc gi vai tr quyt nh nht i vi s pht trin ca ton b cch mng Vit Nam v i vi s nghip thng nht nc nh. Cch mng dn tc dn ch nhn dn min Nam gi vai tr quyt nh trc tip i vi s nghip gii phng min Nam, thc hin ho bnh thng nht nc nh, hon thnh cch mng dn tc dn ch nhn dn trong c nc.

- Con ng thng nht t nc:

Trong khi tin hnh ng thi hai chin lc cch mng, ng kin tr con ng ho bnh thng nht theo Hip ngh Ginev, sn sng thc hin hip thng tng tuyn c ho bnh thng nht Vit Nam. Nu quc M v bn tay sai liu lnh gy ra chin tranh xm lc min Bc th nhn dn c nc kin quyt ng dy nh bi chng, hon thnh c lp v thng nht T quc. - Trin vng ca cch mng Vit Nam: l mt qu trnh u tranh gay go, gian kh, phc tp v lu di. Thng li cui cng nht nh thuc v nhn dn ta, Nam Bc nht nh sum hp mt nh, c nc s i ln ch ngha x hi. * ngha ca ng li:
31

ng li tin hnh ng thi v kt hp cht ch hai chin lc cch mng do i Hi ln th III ca ng ra c ngha l lun v thc tin ht sc to ln. - ng li th hin t tng chin lc ca ng: Ging cao ngn c c lp dn tc v ch ngha x hi, va ph hp vi min Bc, min Nam, vi c nc v ph hp vi tnh hnh quc t. Nh vy, huy ng v kt hp c sc mnh ca hu phng v tuyn tuyn, ca c nc, ca ba dng thc cch mng trn th gii; tranh th c s ng tnh gip ca Lin X v Trung Quc. Do to ra c sc mnh tng hp dn tc ta sc nh thng quc M xm lc, gii phng min Nam, thng nht t nc. - Th hin tinh thn c lp, t ch v sng to ca ng ta trong vic gii quyt nhng vn khng c tin l lch s, va ng vi thc tin Vit Nam, va ph hp vi li ch ca nhn loi v xu th ca thi i. - ng li chin lc chung cho c nc v ng li cch mng mi min l c s ng ch o qun dn ta chin u ginh c nhng thnh tu to ln trong xy xng ch ngha x hi min Bc v u tranh chng cc chin lc chin tranh ca quc M v tay sai min Nam. 2. ng li trong giai on 1965 - 1975 a. Bi cnh lch s T u nm 1965, quc M o t a qun M v qun cc nc ch hu vo min Nam, tin hnh cuc chin tranh cc b vi quy m ln; ng thi dng khng qun, hi qun hng h tin hnh cuc chin tranh ph hoi i vi min Bc. Trc tnh hnh , ng ta quyt nh pht ng cuc khng chin chng M, cu nc trn phm vi ton quc. + Thun li: - Khi bc vo cuc khng chin chng M, cu nc, cch mng th gii ang th tin cng. - min Bc, k hoch 5 nm ln th nht t v vt cc mc tiu v kinh t, vn ho. S chi vin sc ngi, sc ca ca min Bc cho cch mng min Nam c y mnh. - min Nam, cuc u tranh ca qun dn ta c bc pht trin mi. Ba cng c ca chin tranh c bit (ngu qun, ngu quyn, p chin lc v th) u b qun dn ta tn cng lin tc. + Kh khn: - S bt ng gia Lin X v Trung Quc cng tr nn gay gt. - quc M m cuc chin tranh cc b t a qun vin chinh M v cc nc ch hu vo xm lc min Nam lm cho tng quan lc lng khng c li cho ta. b. Qu trnh hnh thnh, ni dung v ngha ca ng li * Qu trnh hnh thnh v ni dung ng li:
32

+ Khi quc M tin hnh chin lc chin tranh c bit min Nam, cc Hi ngh ca B chnh tr u nm 1961 v u nm 1962 nu ch trng: - Gi vng v pht trin th tin cng m ta ginh c sau cuc ng khi nm 1960, a cch mng min Nam t khi ngha tng phn pht trin thnh chin tranh cch mng trn quy m ton min. - Pht trin u tranh v trang ln mt bc mi, ngang tm vi u tranh chnh tr. - Thc hnh kt hp u tranh qun s v u tranh chnh tr song song, y mnh nh ch bng ba mi gip cng: qun s, chnh tr, binh vn. - Phng chm u tranh ph hp vi c im tng vng chin lc: rng ni, ng bng, thnh th. + Hi ngh Trung ng ng ln th 9 (11/1963) tip tc khng nh u tranh chnh tr, u tranh v trang i i, c hai u c vai tr quyt nh c bn. + Hi ngh trung ng ln th 11 (thng 3- 1965) v ln th 12 (thng 12- 1965) tp trung nh gi tnh hnh v ra ni dung ng li khng chin chng M, cu nc trn c nc. - Ch trng chin lc: Trung ng ng quyt nh pht ng cuc khng chin chng M cu nc trong ton quc, coi chng M cu nc l mt nhim v thing ling ca c dn tc t Nam ch Bc. - Quyt tm v mc tiu chin lc: nu cao khu hiu Quyt tm nh thng gic M xm lc, kin quyt nh bi cuc chin tranh xm lc ca quc M trong bt k tnh hung no bo v min Bc, gii phng min Nam, hon thnh cch mng dn tc dn ch nhn dn trong c nc, tin ti thc hin ho bnh thng nht nc nh. - Phng chm ch o chin lc: thc hin khng chin lu di, da vo sc mnh l chnh, cng nh cng mnh v c gng n mc cao, tp trung lc lng ca c hai min m nhng cuc tin cng ln, tranh th thi c ginh thng li quyt nh trong thi gian tng i ngn trn chin trng min Nam. - T tng ch o v phng chm u tranh min Nam: Gi vng v pht trin th tin cng, kin quyt tin cng v lin tc tin cng. u tranh qun s kt hp vi u tranh chnh tr, trit vn dng ba mi gip cng, nh ch trn c ba vng chin lc. Trong giai on ny, u tranh qun s c tc dng quyt nh trc tip v gi mt v tr ngy cng quan trng. - T tng ch o i vi min Bc: Chuyn hng xy dng kinh t, bo m tip tc xy dng min Bc vng mnh v kinh t v quc phng trong iu kin c chin tranh. ng vin sc ngi sc ca mc cao nht chi vin cho cuc chin tranh gii phng min Nam. Tch cc chun b phng nh bi ch trong trng hp chng liu lnh m rng chin tranh cc b ra c nc.
33

- Nhim v v mi quan h gia cuc chin tranh hai min: min Nam l tin tuyn ln, min Bc l hu phng ln. Bo v min Bc l nhim v ca c nc, ra sc tng cng lc lng min Bc v mi mt nhm m bo chi vin c lc cho min Nam cng nh cng mnh. Hai nhim v trn y khng tch ri nhau, m mt thit gn b nhau nhm thc hin khu hiu chung: Tt c nh thng gic M xm lc. * ngha ca ng li: - Th hin quyt tm nh M v thng M, tinh thn cch mng tin cng, tinh thn c lp t ch, s kin tr mc tiu gii phng min Nam, thng nht T quc, phn nh ng n ch, nguyn vng chung ca ton ng, ton qun, ton dn ta. - Th hin t tng nm vng, ging cao ngn c c lp dn tc v ch ngha x hi, tip tc tin hnh ng thi v kt hp cht ch hai chin lc cch mng trong hon cnh c nc c chin tranh mc khc nhau, ph hp vi thc t t nc v bi cnh quc t. - l ng li chin tranh nhn dn, ton dn, ton din, lu di, da vo sc mnh l chnh c pht trin trong hon cnh mi, to nn sc mnh mi dn tc ta sc nh thng gic M xm lc. 3. Kt qu, ngha lch s, nguyn nhn thng li v bi hc kinh nghim a. Kt qu v ngha lch s * Kt qu: + min Bc: - Mt ch x hi mi, ch x hi ch ngha bc u c hnh thnh. Vn ho, x hi, y t c s pht trin mnh. Sn xut nng nghip pht trin, cng nghip a phng c tng cng. - Qun dn min Bc nh thng cuc chin tranh ph hoi ca quc M, in hnh l chin thng lch s ca trn in Bin Ph trn khng H Ni cui nm 1972. + min Nam: - Trong giai on 1945-1960 nh bi chin tranh n phng ca M - Ngu, a cch mng t th gi gn lc lng sang th tn cng. - Giai on 1961 1965 nh bi chin tranh c bit ca M, gi vng v pht trin th tn cng. - Giai on 1965-1968 nh bi chin lc Chin tranh cc b ca M v ch hu, buc M phi xung thang chin tranh, chp nhn ngi vo bn m phn vi ta ti Pari. - Giai on 1969 1975 nh bi chin lc Vit Nam ho chin tranh ca M v tay sai m nh cao l i thng Ma Xun 1975 vi chin dch H Ch Minh lch s, p tan ton b chnh quyn ch, buc chng phi tuyn b u hng v iu kin, gii phng hon ton min Nam. * ngha: + i vi nc ta:
34

- kt thc thng li 21 nm chin u chng quc M xm lc. Qut sch qun xm lc ra khi b ci, gii phng min Nam, em li c lp, thng nht, ton vn lnh th cho t nc. - Hon thnh cuc cch mng dn tc, dn ch trn phm vi c nc, m ra k nguyn mi cho dn tc ta, k nguyn c nc ho bnh, thng nht, i ln ch ngha x hi. - Gp phn quan trng vo vic nng cao uy tn ca ng v dn tc Vit Nam trn trng quc t. + i vi cch mng th gii: - p tan cuc phn kch ln nht ca ch ngha quc vo ch ngha x hi v cch mng th gii k t sau cuc chin tranh th gii ln th hai, bo v vng chc tin n pha ng Nam ca ch ngha x hi. - Lm ph sn cc chin lc chin tranh xm lc ca quc M, gp phn lm suy yu ch ngha quc, ph v mt vng tuyn quan trng ca chng khu vc ng Nam , m ra mt s sp khng th trnh khi ca ch ngha thc dn mi. - C v mnh m phong tro u tranh v mc tiu c lp dn tc, dn ch, t do, ho bnh v pht trin ca nhn dn th gii. i hi ln th IV ca ng (12/1976) khng nh: Nm thng s tri qua, nhng thng li ca nhn dn ta trong s nghip khng chin chng M, cu nc mi mi c ghi vo lch s dn tc nh mt trong nhng trang chi li nht, mt biu tng sng ngi v s ton thng ca ch ngha anh hng cch mng v tr tu con ngi, v i vo lch s th gii nh mt chin cng v i ca th k XX, mt s kin c tm quan trng quc t to ln v c tnh thi i su sc(CSVN, VK, S d, T 37, 471) * Nguyn nhn thng li v bi hc kinh nghim. + Nguyn nhn thng li: - S lnh o ng n ca ng Cng Sn Vit Nam, ngi i biu trung thnh cho nhng li ch sng cn ca c dn tc Vit Nam, mt ng c ng li chnh tr, ng li qun s c lp, t ch, sng to. - S chin u y gian kh hi sinh ca nhn dn v qun i c nc, c bit l ca cn b, chin s v hng chc triu ng bo yu nc min Nam ngy m i mt vi qun th. - Min Bc x hi ch ngha va chin u, va xy dng, hon thnh xut sc nhim v ca hu phng ln i vi tin tuyn ln. - Tnh on kt chin u ca nhn dn ba nc Vit Nam, Lo, Campuchia v s ng h, gip to ln ca cc nc x hi ch ngha anh em; s ng h nhit tnh ca chnh ph v nhn dn tin b trn ton th gii k c nhn dn tin b M. + Bi hc kinh nghim: - Mt l, ra v thc hin ng li ging cao ngn c c lp dn tc v ch ngha x hi nhm huy ng sc mnh c nc nh M, thng M.
35

- Hai l, tin tng vo sc mnh ca dn tc, kin nh t tng chin lc tin cng, quyt nh v quyt thng quc M xm lc. - Ba l, thc hin chin tranh nhn dn, tm ra bin php chin u ng n, sng to. - Bn l, trn c s ng li, ch trng chin lc chung ng n phi c cng tc t chc thc hin gii, nng ng, sng to ca cc cp b ng trong qun i, ca cc nghnh, cc a phng, thc hin phng chm, ginh thng li tng bc i n thng li hon ton. - Nm l, phi ht sc coi trng cng tc xy dng ng, xy dng lc lng cch mng c hu phng v tuyn tuyn; phi thc hin lin minh ba nc ng Dng v tranh th ti a s ng tnh, ng h ngy cng to ln ca cc nc x hi ch ngha, ca nhn dn v chnh ph cc nc yu chung ho bnh v cng l trn ton th gii. Cu hi n tp v tho lun Cu 1. Hon cnh lch s, ch trng xy dng v bo v chnh quyn Cch mng 1945 1946 ? Cu 2. Hon cnh lch s, qu trnh hnh thnh v ni dung ng li chng thc dn Php xm lc ? Cu 3. Kt qu, ngha, nguyn nhn thng li v bi hc kinh nghim ca cuc khng chin chng thc dn Php ? Cu 4. Hon cnh lch s, qu trnh hnh thnh v ni dung ng li khng chin chng M, cu nc giai on 1954-1965 ? Cu 5. Hon cnh lch s, qu trnh hnh thnh v ni dung ng li khng chin chng M, cu nc giai on 1965-1975 ? Cu 6. Kt qu, ngha, nguyn nhn thng li v bi hc kinh nghim ca cuc khng chin chng M, cu nc ?

36

CHNG IV

NG LI CNG NGHIP HO
I. NG LI CNG NGHIP HO THI K TRC I MI 1. Ch trng ca ng v cng nghip ho a. Mc tiu v phng hng ca cng nghip ho x hi ch ngha ng li cng nghip ho t nc c hnh thnh t i hi III ca ng (91960). Thi k trc i mi, nc ta c khong 25 nm tin hnh cng nghip ho x hi ch ngha theo hai giai on: t 1960 n 1975 trin khai min Bc v t 1975-1985 thc hin trn phm vi c nc. * Giai on t 1960-1975 Sau thng li ca cuc khng chin chng thc dn Php, Vit Nam tm thi chia lm hai min: min Nam tip tc cch mng dn tc dn ch nhn dn, min Bc bc vo thi k qu ln ch ngha x hi. + i hi i biu ton quc ln th III ca ng hoch nh ng li cch mng Vit Nam trong thi k mi. Trn c s phn tch mt cch su sc c im ca min Bc, trong , c im ln nht, xt v kinh t, l t nn sn xut nh, nng nghip lc hu qu ln ch ngha x hi b qua giai on pht trin t bn ch ngha, i hi khng nh: - Tnh tt yu ca cng nghip ho: Mun ci bin tnh trng nng nghip lc hu hin nay ca nc ta, a nc ta t ch sn xut nh l ch yu ln ch sn xut ln x hi ch ngha, chng ta khng c con ng no khc ngoi con ng cng nghip ho x hi ch ngha. - V tr ca CNH: cng nghip ho x hi ch ngha l nhim v trung tm ca c thi k qu ln ch ngha x hi nc ta. - Mc tiu: cng nghip ho x hi ch ngha l nhm xy dng c s vt cht - k thut ca ch ngha x hi, to iu kin c bn cho ch ngha x hi thng li. - Ch trng tin hnh cng nghip ho x hi ch ngha l: u tin pht trin cng nghip nng mt cch hp l, ng thi ra sc pht trin nng nghip v cng nghip nh, nhm bin nc ta t mt nc nng nghip lc hu thnh mt nc c cng nghip hin i v nng nghip hin i ( ng cng sn Vit Nam, Vn kin ng ton tp, Nxb Chnh tr quc gia, H Ni, 2002, t.21, tr. 545-546). + Sau i hi III, Ban Chp hnh Trung ng ng ra nhiu Ngh quyt ch o thc hin nhng nhim v v pht trin nng nghip, cng nghip, v k hoch nh nc v lu thng phn phi... - Ngh quyt Hi ngh ln th by Ban chp hnh Trung ng kho III (4/1962) V nhim v v phng hng xy dng v pht trin cng nghip xc nh: Mc tiu ca cng nghip ho x hi ch ngha l a min Bc t mt nn sn xut th cng lc hu dn dn tin ln mt nn sn xut i c kh ho.
37

Nhim v, phng hng chung v xy dng v pht trin cng nghip min Bc trong k hoch 5 nm 1961-1965 l: u tin pht trin cng nghip nng mt cch hp l; kt hp cht ch pht trin cng nghip v pht trin nng nghip; ra sc pht trin cng nghip nh, song song vi vic u tin pht trin cng nghip nng; ra sc pht trin cng nghip trung ng, ng thi y mnh pht trin cng nghip a phng

- Ngh quyt Hi ngh Trung ng 11 (thng 3/1965) ch o:

Chuyn hng pht trin kinh t cho ph hp vi tnh hnh thi chin. Qu trnh cng nghip ho buc phi iu chnh v c cu ngnh ngh sn xut, v c cu cng nghip trung ng v cng nghip a phng, v qui m cc nh my, x nghip theo hng va bo m p ng nhng nhu cu dn sinh trc mt v phc v chin u, va hng n mc tiu lu di l chun b nhng tin vt cht cn thit cho cng nghip ho sau khi chin tranh kt thc. - Ngh quyt Hi ngh Trung ng ln th 19 (thng 3/1971) xc nh r hn mi quan h gia lc lng sn xut v quan h sn xut, gia nng nghip, cng nghip nh v cng nghip nng, gia kinh t trung ng v kinh t a phng. im mi ca Hi ngh l ch r nng nghip v cng nghip nh l c s ca cng nghip nng. Phng hng pht trin kinh t l phi th hin ng li u tin pht trin cng nghip nng mt cch hp l trn c s pht trin nng nghip v cng nghip nh (ng cng sn Vit Nam: Vn kin ng ton tp, Nxb. Chnh tr quc gia, H Ni, 2004, t.32, tr. 203). - Ngh quyt Hi ngh Trung ng ln th 22 (thng 1/1974) b sung y hn nhim v, phng hng khi phc v pht trin kinh t min Bc trong 2 nm 19741975. Nh vy, trong khong 15 nm t nm 1960 n nm 1975, ng li cng nghip ho ca ng mi c hnh thnh trn nhng nt tng th. l s th nghim u tin v m hnh cng nghip ho truyn thng mt nc nng nghip lc hu i ln ch ngha x hi khng qua giai on pht trin t bn ch ngha. * Giai on t 1975 n 1985 Sau thng li ma xun nm 1975, c nc c lp, thng nht v qu ln ch ngha x hi. + i hi i biu ton quc ln th IV (thng 12/1976) trn c s phn tch mt cch ton din c im, tnh hnh trong nc v quc t, xc nh ng li cng nghip ho trong thi k qu nc ta l: - y mnh cng nghip ho x hi ch ngha, xy dng c s vt cht - k thut ca ch ngha x hi, a nn kinh t nc ta t sn xut nh ln sn xut ln x hi ch ngha. - u tin pht trin cng nghip nng mt cch hp l trn c s pht trin nng nghip v cng nghip nh, kt hp xy dng cng nghip v nng nghip c nc thnh c cu cng nng nghip.
38

- Va xy dng kinh t trung ng, va pht trin kinh t a phng, kt hp kinh t trung ng v kinh t a phng trong mt c cu kinh t quc dn thng nht. ng li ny v c bn tip tc khng nh li v nhn mnh thm nhng vn mang tnh quy lut c nu ra t Hi ngh Trung ng ng ln th 19 (kho III), phn nh nhn thc bc u ca ng ta v cng nghip ho x hi ch ngha. + i hi i biu ton quc ln th V (thng 3/1982) xc nh chng ng trc mt bao gm thi k 5 nm 1981-1985 v ko di n nm 1990 l khong thi gian c tm quan trng c bit. Ni dung chnh ca cng nghip ho x hi ch ngha trong chng ng trc mt l: - Cn tp trung sc pht trin mnh nng nghip, coi nng nghip l mt trn hng u, a nng nghip mt bc ln sn xut ln x hi ch ngha. - Ra sc y mnh sn xut hng tiu dng v tip tc xy dng mt s ngnh cng nghip nng quan trng. - Kt hp nng nghip, cng nghip hng tiu dng v cng nghip nng trong mt c cu cng - nng nghip hp l. b. c trng ch yu ca cng nghip ho thi k trc i mi - Cng nghip ho theo m hnh truyn thng vi nn kinh t khp kn, thin v pht trin cng nghip nng. - Ch yu da vo li th v ti nguyn, lao ng v s gip ca cc nc x hi ch ngha; ch lc thc hin cng nghip ho l Nh nc; vic phn b cc ngun lc thc hin cng nghip ho ch yu bng c ch k hoch ho, tp trung quan liu bao cp. 2. Kt qu, ngha, hn ch v nguyn nhn a. Kt qu, ngha + Cng nghip ho thi k trc i mi din ra trong iu kin t nc cn ngho nn, lc hu, li b chin tranh tn ph nhng vn thu c nhng kt qu quan trng: - Nhiu khu cng nghip ln hnh thnh, nhiu cng trnh ln ca t nc v thu in, thu li, xi mng, du kh, cu ng, cng nghip c kh, luyn kim, ho cht... c xy dng to ra nhng c s vt cht - k thut ban u cho ch ngha x hi. - i ng cn b khoa hc k thut c o to t cc trng i hc, cao ng, trung hc, dy ngh bc u p ng c yu cu cng nghip ho. Cc trng ny l nhng c s tip tc o to ngun nhn lc quan trng cho s nghip cng nghip ho sau ny. + Nhng thnh tu trn y c ngha ht sc quan trng, gp phn to nn chin thng trong s nghip u tranh gii phng min Nam, thng nht T quc. ng thi to c s ban u nc ta pht trin nhanh hn trong cc giai on tip theo. b. Hn ch v nguyn nhn * Hn ch
39

- C s vt cht - k thut cn ngho nn v lc hu. Nhng ngnh cng nghip then cht cn nh b, cha sc lm nn tng vng chc cho nn kinh t quc dn. - Lc lng sn xut cn thp km, nng nghip lc hu, ch yu da vo lao ng th cng, cha p ng c nhu cu v lng thc, thc phm cho x hi. - Nn kinh t mt cn i nghim trng (gia cung v cu v lng thc, thc phm, hng tiu dng, nng lng, nhin liu...; gia xut khu v nhp khu; gia thu v chi...). * Nguyn nhn + V khch quan, chng ta tin hnh cng nghip ho t mt nn kinh t lc hu, ngho nn v trong iu kin chin tranh ko di nn khng th tp trung mi ngun lc cho cng nghip ho. + V ch quan: - Sai lm, khuyt im trong s lnh o, qun l ca ng v Nh nc. - Sai lm trong nhn thc v ch trng cng nghip ho thi k 1960-1985 m trc tip l t 1975 n 1985. - Sai lm trong vic xc nh mc tiu, bc i v phng thc tin hnh cng nghip ho. Thc cht l do ch quan, nng vi nn chng ta ch trng y mnh cng nghip ho trong khi cha c cc tin cn thit 1. Sai lm trong vic b tr c cu kinh t (c cu sn xut, c cu u t khng hp l), khng xut pht t thc t, thin v pht trin cng nghip nng v xy dng nhng cng trnh qui m ln, kt qu l u t nhiu nhng hiu qu thp... II. NG LI CNG NGHIP HO, HIN I HO THI K I MI 1. ng li cng nghip ho, hin i ho theo t duy i mi ca ng t i hi VI n i hi X a. ng li cng nghip ho x hi ch ngha trong nhng nm cn li ca chng ng u tin (1986-1996) * i hi i biu ton quc ln th VI ca ng (thng 12/1986) xc nh: + ng li cng nghip ho vi ni dung bao trm l chuyn trng tm t pht trin cng nghip nng sang thc hin ba chng trnh kinh t ln: lng thc - thc phm, hng tiu dng v hng xut khu. + Nhim v bao trm, mc tiu tng qut ca nhng nm cn li ca trong chng ng u tin l n nh mi mt tnh hnh kinh t-x hi, tip tc xy dng nhng tin cn thit cho vic y mnh cng nghip ho x hi ch ngha trong chng ng tip theo. + Ni dung, bc i, phng thc tin hnh cng nghip ho ca i hi VI c s iu chnh, i mi cn bn: - Qu trnh cng nghip ho phi c tin hnh tng bc. Trong chng ng u tin ca thi k qu cha th y mnh cng nghip ho m phi tp trung vo ba
40
-

chng trnh kinh t ln nhm n nh mi mt i sng x hi, to tin cho vic y mnh cng nghip ho chng ng tip theo. - Cng nghip ho phi xut pht t nhu cu thc tin, coi trng tnh hiu qu ca cc chng trnh u t. - B tr li c cu sn xut, iu chnh c cu u t, xc nh r c cu kinh t lc ny cha phi l c cu cng - nng nghip hin i, m l c cu nng nghip - cng nghip - dch v. - Tha nhn s tn ti ca nhiu thnh phn kinh t, nhiu hnh thc s hu trong qu trnh cng nghip ho. i hi VI nh du s trng thnh trong nhn thc ca ng v con ng i ln ch ngha x hi nc ta, v cng nghip ho x hi ch ngha. l khi im ht sc quan trng cho qu trnh i mi t duy v cng nghip ho sau ny. * Ngh quyt Hi ngh Trung ng by kho VII (7/1994) xc nh: + Pht trin cng nghip, cng ngh n nm 2000 theo hng cng nghip ho, hin i ho t nc v xy dng giai cp cng nhn trong giai n mi nh du bc t ph mi trong nhn thc ca ng v cng nghip ho, hin i ho. Cng nghip ho, hin i ho l qu trnh chuyn i cn bn, ton din cc hot ng sn xut kinh doanh, dch v v qun l kinh t - x hi, t s dng lao ng th cng l chnh sang s dng mt cch ph bin sc lao ng cng vi cng ngh, phng tin v phng php tin tin, hin i, da trn s pht trin cng nghip v tin b khoa hc cng ngh, to ra nng sut lao ng x hi cao (ng cng sn Vit Nam, Vn kin ng thi k i mi - i hi VI, VII, VIII, IX- Nxb Chnh tr quc gia, H Ni, 2005, tr. 235-236). + Quan nim ny cho thy im mi l: cng nghip ho phi gn vi hin i ho. Ct li ca cng nghip ho, hin i ho l pht trin lc lng sn xut; phm vi cng nghip ho, hin i ho c m rng, khng phi ch l s chuyn dch c cu kinh t m l s chuyn i cn bn, ton din mi hot ng sn xut, kinh doanh, dch v, qun l kinh t, x hi... + t ra tm nhn mi v kh nng a t nc bc sang thi k pht trin mi - thi k y mng cng nghip ho, hin i ho.

b. ng li y mnh cng nghip ho, hin i ho t 1996 n nay * i hi i biu ton quc ln th VIII (thng 6-1996): + nh gi tnh hnh t nc sau 10 nm i mi nhn nh nc ta ra khi khng hong kinh t - x hi.

41

+ Nhim v ra cho chng ng u ca thi k qu l chun b tin cho cng nghip ho c bn hon thnh cho php chuyn sang thi k mi y mnh cng nghip ho, hin i ho t nc. + i hi VIII nu ra su quan im ch o pht trin cng nghip ho, hin i ho v nhng ni dung c bn ca cng nghip ho, hin i ho trong nhng nm cn li ca thp k 90. Cc quan im v nh hng ny cho n nay vn ng v c gi tr ch o thc tin. * i hi i biu ton quc ln th IX (thng 4-2001) ch trng: + y mnh cng nghip ho, hin i ho, xy dng nn kinh t c lp t ch, a nc ta tr thnh mt nc cng nghip. + u tin pht trin lc lng sn xut, ng thi xy dng quan h sn xut ph hp theo nh hng x hi ch ngha... + Coi pht trin kinh t, cng nghip ho, hin i ho l nhim v trung tm, xy dng ng b nn tng cho mt nc cng nghip l yu cu cp thit . + i hi IX nhn mnh mt s im mi trong ng li cng nghip ho, hin i ho. l: - Con ng cng nghip ho nc ta cn v c th rt ngn thi gian so vi cc nc i trc. l con ng va tun t, va nhy vt, kt hp i tt, n u nhng cng ngh mi. - Ly pht huy ngun lc con ngi l yu t c bn cho s pht trin nhanh v bn vng. c bit coi pht trin gio dc v o to, khoa hc v cng ngh l nn tng v ng lc ca s nghip cng nghip ho, hin i ho. - Cng nghip ho, hin i ho t nc phi bo m xy dng nn kinh t c lp t ch gn vi ch ng hi nhp kinh t quc t. Xy dng nn kinh t c lp t ch, trc ht l c lp t ch v ng li, chnh sch, ng thi c tim lc kinh t mnh: c mc tch lu ngy cng cao t ni b nn kinh t; c c cu kinh t hp l, c sc cnh tranh; kt cu h tng ngy cng hin i v c mt s ngnh cng nghip nng then cht; c nng lc ni sinh v khoa hc v cng ngh; gi vng n nh kinh t - ti chnh v m; bo m an ninh lng thc, an ton nng lng, ti chnh, mi trng... (ng cng sn Vit Nam, Vn kin i hi ng ton quc ln th IX, Nxb. Chnh tr Quc gia, H Ni, 2001, tr. 91). - Pht trin kinh t nhanh, c hiu qu cc sn phm, cc lnh vc c li th; chuyn dch c cu kinh t, c cu lao ng theo hng cng nghip ho, hin i ho. - Tng cng ch o v huy ng cc ngun lc cn thit y nhanh cng nghip ho, hin i ho nng nghip v nng thn. * i hi i biu ton quc ln th X (thng 4-2006) tip tc khng nh: + ng li y mnh cng nghip ho, hin i ho gn vi pht trin kinh t tri thc, to nn tng n nm 2020 a nc ta tr thnh mt nc cng nghip theo

42

hng hin i (ng cng sn Vit Nam, Vn kin i hi ng ton quc ln th X, Nxb. Chnh tr Quc gia, H Ni, 2006, tr. 87). Kinh t tri thc l g? Theo t chc Hp tc v pht trin kinh t (OECD): Kinh t tri thc l nn kinh t trong s sn sinh ra, ph cp v s dng tri thc gi vai tr quyt nh nht i vi s pht trin kinh t, to ra ca ci, nng cao cht lng cuc sng. Trong nn kinh t tri thc, nhng ngnh kinh t c tc ng to ln ti s pht trin l nhng ngnh kinh t mi da nhiu vo tri thc v cng ngh cao (cng ngh thng tin, cng ngh sinh hc, cng ngh vt liu mi...). + Ch trng y mnh cng nghip ho, hin i ho gn vi pht trin kinh t tri thc th hin bc tin v nhn thc ca ng. Ch trng ny va xut pht t c im, tim nng, th mnh ca t nc, va thch ng vi thi i ton cu ho v xu hng pht trin kinh t tri thc. + Pht trin kinh t tri thc Vit Nam thc cht l thc hin chin lc cng nghip ho, hin i ho rt ngn da trn tri thc, y mnh vic ng dng nhng thnh tu khoa hc v cng ngh hin i tt c cc ngnh, cc lnh vc kinh t, c bit nhng ngnh mi nhn, c li th pht trin, lm tng t l gi tr gia tng tng sn phm; gim chi ph nguyn, vt liu; tng cht lng, hiu qu v sc cnh tranh; y nhanh chuyn dch c cu kinh t v c cu lao ng x hi theo hng hin i. 2. Mc tiu, quan im cng nghip ho, hin i ho a. Mc tiu cng nghip ho, hin i ho + Mc tiu c bn ca cng nghip ho, hin i ho l ci bin nc ta thnh mt nc cng nghip c c s vt cht k thut hin i, c cu kinh t hp l, quan h sn xut tin b, ph hp vi trnh pht trin ca lc lng sn xut, mc sng vt cht v tinh thn cao, quc phng, an ninh vng chc, dn giu, nc mnh, x hi cng bng, dn ch, vn minh. + i hi X xc nh mc tiu tng qut ca 5 nm 2006-2010 l sm a nc ta ra khi tnh trng km pht trin; to nn tng n nm 2020 a nc ta tr thnh mt nc cng nghip theo hng hin i 1. b. Quan im c bn v cng nghip ho, hin i ho T i hi VI (1986) n i hi X (2006) ng ta nu ra nhiu quan im mi ch o qu trnh thc hin cng nghip ho, hin i ho t nc. Sau y l nhng quan im c bn nht: - Mt l, cng nghip ho gn vi hin i ho v cng nghip ho, hin i ho gn vi pht trin kinh t tri thc. - Hai l, cng nghip ho, hin i ho gn vi pht trin kinh t th trng nh hng x hi ch ngha v hi nhp kinh t quc t. - Ba l, ly pht huy ngun lc con ngi l yu t c bn cho s pht trin nhanh v bn vng. - Bn l, ly khoa hc v cng ngh l nn tng v ng lc ca cng nghip ho, hin i ho.
43

- Nm l, pht trin nhanh, hiu qu v bn vng; tng trng kinh t i i vi thc hin tin b v cng bng x hi, bo v mi trng t nhin, bo tn a dng sinh hc. 3. Ni dung v nh hng cng nghip ho, hin i ho gn vi pht trin kinh t tri thc a. Ni dung i hi X ca ng ch r: Chng ta tranh th cc c hi thun li do bi cnh quc t to ra v tim nng, li th ca nc ta rt ngn qu trnh cng nghip ho, hin i ho t nc theo nh hng x hi ch ngha gn vi pht trin kinh t tri thc. Phi coi kinh t tri thc l yu t quan trng ca nn kinh t v cng nghip ho, hin i ho. Ni dung c bn ca qu trnh ny l: - Pht trin mnh cc ngnh v sn phm kinh t c gi tr gia tng cao da nhiu vo tri thc; kt hp vic s dng ngun vn tri thc ca con ngi Vit Nam vi tri thc mi nht ca nhn loi. - Coi trng c s lng v cht lng tng trng kinh t trong mi bc pht trin ca t nc, tng vng, tng a phng, trong tng d n kinh t -x hi. - Xy dng c cu kinh t hin i v hp l theo ngnh, lnh vc v lnh th. - Gim chi ph trung gian, nng cao nng sut lao ng ca tt c cc ngnh, lnh vc, nht l cc ngnh, lnh vc c sc cnh tranh cao . b. nh hng pht trin cc ngnh v lnh vc kinh t trong qu trnh y mnh cng nghip ho, hin i ho gn vi pht trin kinh t tri thc * Th nht, y mnh cng nghip ho, hin i ho nng nghip, nng thn, gii quyt ng b cc vn nng nghip, nng thn v nng dn. + V cng nghip ho, hin i ho nng nghip, nng thn - Chuyn dch mnh c cu nng nghip v kinh t nng thn theo hng to ra gi tr gia tng ngy cng cao. - Tng nhanh t trng gi tr sn phm v lao ng cc ngnh cng nghip v dch v; gim dn t trng sn phm v lao ng nng nghip. + V qui hoch pht trin nng thn - Khn trng xy dng cc quy hoch pht trin nng thn, thc hin chng trnh xy dng nng thn mi. - Hnh thnh cc khu dn c th vi kt cu h tng kinh t-x hi ng b. - Pht huy dn ch i i vi xy dng np sng vn ho nng thn. + V gii quyt vic lm, lao ng nng thn - Ch trng dy ngh, gii quyt vic lm cho nng dn. - u t mnh hn cho cc chng trnh xo i gim ngho, nht l cc vng su, vng xa, bin gii, hi o, vng ng bo dn tc thiu s. Mc tiu ra l, phn u n nm 2010 gim t l lao ng nng, lm, ng nghip xung di 50% tng s lao ng x hi v nng cao t l thi gian s dng lao ng nng thn ln khong 85%.
44

* Th hai, pht trin nhanh hn cng nghip, xy dng v dch v + i vi cng nghip v xy dng - Khuyn khch pht trin cng nghip cng ngh cao, cng nghip ch tc, cng nghip phn mm v cng nghip b tr c l th cnh tranh. - Tch cc thu ht vn u t thc hin cc d n quan trng v du kh, luyn kim, ho cht v vt liu xy dng. - Xy dng ng b kt cu h tng k thut kinh t-x hi. + i vi dch v - To bc pht trin vt bc ca cc ngnh dch v, nht l nhng ngnh c cht lng cao, tim nng ln v c sc cnh tranh. - i mi cn bn c ch qun l v phng thc cung ng cc dch v cng cng. * Th ba, pht trin kinh t vng + C c ch, chnh sch ph hp cc vng trong c nc cng pht trin nhanh hn trn c s pht huy li th so snh, hnh thnh c cu kinh t hp l ca mi vng v lin vng. + Xy dng ba vng kinh t trng im min Bc, min Trung v min Nam to thnh nhng trung tm cng nghip ln c cng ngh cao cc vng ny ng gp ngy cng ln cho s pht trin chung ca c nc. * Th t, pht trin kinh t bin + Xy dng v thc hin chin lc pht trin kinh t bin ton din, c trng tm, trng im. + Hon chnh quy hoch v pht trin c hiu qu h thng cng bin v vn ti bin, khai thc v ch bin du kh, hi sn, pht trin du lch bin, o. * Th nm, chuyn dch c cu lao ng, c cu cng ngh + Pht trin ngun nhn lc, bo m n nm 2010 c ngun nhn lc cht lng cao. + Pht trin khoa hc v cng ngh ph hp vi xu th pht trin nhy vt ca cch mng khoa hc v cng ngh. + Kt hp cht ch gia hot ng khoa hc v cng ngh vi gio dc v o to, pht huy vai tr quc sch hng u, to ng lc y nhanh cng nghip ho, hin i ho v pht trin kinh t tri thc. + i mi c bn c ch qun l khoa hc v cng ngh. * Th su, bo v, s dng hiu qu ti nguyn quc gia, ci thin mi trng t nhin. + Tng cng qun l ti nguyn quc gia, nht l cc ti nguyn t, nc, khong sn v rng. + Tng bc hin i ho cng tc nghin cu, d bo kh tng - thu vn, ch ng phng chng thin tai, tm kim, cu nn.
45

+ X l tt mi quan h gia tng dn s, pht trin kinh t v th ho vi bo v mi trng, bo m pht trin bn vng. + M rng hp tc quc t v bo v mi trng v qun l ti nguyn thin nhin. 4. Kt qu, ngha, hn ch v nguyn nhn a. Kt qu thc hin ng li v ngha + Mt l, c s vt cht - k thut ca t nc c tng cng ng k, kh nng c lp t ch ca nn kinh t c nng cao. C nc hin c trn 100 khu cng nghip; ngnh cng nghip sn xut t liu sn xut ang pht trin mnh m; ngnh xy dng tng trng nhanh; nhiu cng trnh quan trng nh sn bay, cng bin, ng b, bu chnh vin thng c xy dng theo hng hin i. + Hai l, c cu kinh t chuyn dch theo hng cng nghip ho, hin i ho t c nhng kt qu quan trng. T trng cng nghip v dch v ngy cng tng, t trng nng nghip gim; c cu kinh t vng, c cu thnh phn kinh t, c cu lao ng c s chuyn i tch cc. + Ba l, tc tng trng kinh t kh cao v n nh, bnh qun t nm 2000 n nay t trn 7,5%/nm. iu gp phn quan trng vo cng tc xo i, gim ngho. Thu nhp u ngi bnh qun hng nm tng ln ng k. i sng vt cht, tinh thn ca nhn dn tip tc c ci thin. Nhng thnh tu ny l c s a t nc ra khi tnh trng chm pht trin, to nn tng n nm 2020 nc ta tr thnh mt nc cng nghip theo hng hin i. b. Hn ch v nguyn nhn * Hn ch - Tc tng trng kinh t, nng sut lao ng v thu nhp bnh qun u ngi vn thp so vi kh nng v thp hn nhiu nc trong khu vc. - Ngun lc ca t nc cha c s dng c hiu qu cao; ti nguyn, t ai v cc ngun vn ca Nh nc cn b lng ph, tht thot nghim trng. - C cu kinh t chuyn dch chm. Ni dung cng nghip ho, hin i ho nng nghip v nng thn cha c th, cht lng ngun nhn lc cn thp. - Cc vng kinh t trng im cha pht huy ht th mnh i nhanh vo c cu kinh t hin i. - C cu cc thnh phn kinh t pht trin cha tng xng vi tim nng, cha to mi trng hp tc, cnh tranh bnh ng. - C cu u t cha hp l. Cng tc qui hoch cht lng thp, qun l km, cha ph hp vi c ch th trng. - Kt cu h tng kinh t - x hi cn lc hu, cha p ng c yu cu pht trin ca t nc. * Nguyn nhn Nhng hn ch trn do nhiu nguyn nhn, nhng ch yu l do nguyn nhn ch quan nh:
46

- Nhiu chnh sch v gii php cha mnh huy ng v s dng c tt nht cc ngun lc vo cng cuc pht trin kinh t-x hi. - Ci cch hnh chnh cn chm v km hiu qu, cng tc t chc, cn b chm i mi, cha p ng yu cu. - Cng tc ch o t chc thc hin v qun l cn yu km, nhiu sai phm trong qun l cha c x k kp thi. CU HI N TP V THO LUN

1. Trnh by ni dung ng li cng nghip ho thi k trc i mi. V sao

cng nghip ho thi k trc i mi cn nhiu hn ch?

2. Trnh by ni dung ng li y mnh cng nghip ho, hin i ho t i hi

VIII (1996) n i hi X (2006).

3. Phn tch mc tiu v nhng quan im c bn ca ng cng sn Vit Nam v

cng nghip ho, hin i ho.

47

CHNG V

NG LI XY DNG NN KINH T TH TRNG NH HNG X HI CH NGHA

I. QU TRNH I MI NHN THC V KINH T TH TRNG 1. C ch qun l kinh t Vit Nam thi k trc i mi a. C ch k hoch ho tp trung quan liu, bao cp * C ch qun l kinh t nc ta trc i mi l c ch k hoch ho tp trung, bao cp (cng hu, k hoch ho, phi th trng) vi nhng c im ch yu: + Th nht, k hoch ho tp trung ton b nn kinh t quc dn. Nh nc qun l nn kinh t ch yu bng mnh lnh hnh chnh da trn h thng ch tiu php lnh chi tit t trn xung di. Nh nc giao ch tiu k hoch, vn cho doanh nghip; doanh nghip giao np sn phm cho Nh nc (l th Nh nc b, li th Nh nc thu). Hot ng ca doanh nghip do Nh nc quyt nh theo ch tiu php lnh c giao. + Th hai, cc c quan hnh chnh can thip qu su vo hot ng ca doanh nghip, nhng li khng chu trch nhim i vi cc quyt nh ca mnh (quyt nh gy thit hi v vt cht th ngn sch Nh nc chu); cc doanh nghip khng c quyn t ch sn xut, kinh doanh, cng khng b rng buc trch nhim i vi kt qu sn xut, kinh doanh. + Th ba, khng tha nhn quan h th trng, quan h hng ho - tin t b coi nh, quan h hin vt l ch yu. Nh nc qun l kinh t di hnh thc cp pht - giao np. + Th t, b my qun l cng knh, nhiu cp trung gian, i ng qun l km nng lc, quan liu, ca quyn. Nh nc nm trc tip mi khu t sn xut, lu thng n phn phi m ni bt l ch bao cp c thc hin di cc hnh thc ch yu sau: - Bao cp qua gi: Nh nc quyt nh gi tr ti sn, thit b, vt t, hng ho thp hn gi tr thc ca chng nhiu ln so vi th trng. Do , hch ton kinh t ch l hnh thc. - Bao cp qua ch tem phiu (i vi hng tiu dng): Nh nc qui nh ch phn phi vt phm tiu dng cho cn b, cng nhn vin theo nh mc qua hnh thc tem phiu. Ch tem phiu vi mc gi khc xa so vi th trng bin ch tin lng thnh lng hin vt, th tiu ng lc kch thch ngi lao ng v ph v nguyn tc phn phi theo lao ng. V d: Tem phiu, s cho 6 mt hng: go, tht ln, nc mm, ng cht t (than cm, ci, hay du ho), x phng, c th cn b sung thm vi, m chnh...). Gi bn cc mt hng tn gi l gi ch o, hay gi cung cp. Ngoi ra, mt s mt hng khc c bn b sung theo gi st vi th trng gi l "gi kinh doanh thng nghip". Vi c ch theo hai loi gi nh vy gi l "c ch hai gi" tin lng ca ngi lao ng c hin vt ho: mt phn vn tr bng tin, mt phn "n" trong tem phiu. - Bao cp theo ch cp pht vn: cp pht vn i vi cc n v kinh t c s nhng khng c ch ti rng buc trch nhim vt cht i vi cc n v c cp vn.
48

iu va lm tng gnh nng i vi ngn sch, va s dng vn km hiu qu, ny sinh c ch xin cho. * Trong thi k kinh t tng trng ch yu theo chiu rng, c ch cng c tc dng nht nh, n cho php tp trung ti a ngun lc kinh t vo cc mc tiu ch yu trong tng giai on v iu kin c th, c bit trong qu trnh cng nghip ho theo hng u tin pht trin cng nghip nng. Tuy nhin, c ch li th tiu cnh tranh, km hm tin b KHCN, trit tiu ng lc kinh t i vi ngi lao ng, khng kch thch tnh nng ng, sng to ca cc n v sn xut kinh doanh. * Thi k kinh t th gii chuyn sang giai on pht trin theo chiu su da trn c s p dng thnh tu KHCN hin i th c ch qun l bc l nhng khim khuyt lm cho kinh t cc nc XHCN trc y, trong c Vit Nam lm vo tr tr, khng hong. * Trc i mi, do cha tha nhn sn xut hng ho v c ch th trng, xem k hoch ho l c trng quan trng nht ca kinh t XHCN. Khng tha nhn trn thc t s tn ti ca nn kinh t nhiu thnh phn trong TKQ, ly kinh t quc doanh v tp th l ch yu, mun nhanh chng xo b s hu t nhn v kinh t c th t nhn; xy dng nn kinh t khp kn. Tt c nhng iu y nn kinh t ri vo tnh trng khng hong, tr tr. b. Nhu cu i mi c ch qun l kinh t + S khng hong kinh t - x hi l h qu ca vic duy tr qu lu m hnh kinh t nu trn. thot khi khng hong kinh t - x hi, chng ta c nhng bc ci tin nn kinh t theo hng th trng. C th: - Khon sn phm trong nng nghip theo ch th 100-CT/TW ca Ban B th Trung ng Kho IV. - B gi vo lng Long An. - NQ TW 8 kho V (1985) v gi - lng - tin. - Ngh nh 25/CP : quyn ch ng sn xut, t ch v ti chnh; Ngh nh 26/CP tin lng khon... + cp n s cn thit i mi c ch qun l kinh t, i hi VI khng nh: "Vic b tr li c cu kinh t phi i i vi i mi c ch qun l kinh t. C ch qun l tp trung, quan liu, bao cp t nhiu nm nay khng to c ng lc pht trin, lm suy yu kinh t XHCN, hn ch vic s dng v ci to cc thnh phn kinh t khc, km hm sn xut, lm gim hiu sut, cht lng, hiu qu, gy ri lon trong phn phi lu thng v ra nhiu hin tng tiu cc trong x hi (ng Cng sn Vit Nam, Vn kin i hi VI, Nxb S tht, H Ni, 1987, tr.62). Do , vic i mi c ch qun l kinh t tr thnh mnh lnh v i hi bc thit, ca cuc sng. 2. S hnh thnh t duy ca ng v KTTT thi k i mi a. T duy ca ng v kinh t th trng t i hi VI n i hi VIII

49

y l giai on hnh thnh v pht trin t duy ca ng v kinh t th trng. So vi thi k trc i mi, nhn thc v kinh t th trng c s thay i cn bn v su sc. C th: * Mt l, KTTT khng phi l ci ring ca CNTB m l thnh tu pht trin chung ca nhn loi. + Lch s pht trin sn xut cho thy sn xut v trao i hng ho l tin quan trng cho s ra i v pht trin ca KTTT. Trong qu trnh sn xut v trao i, cc yu t th trng nh cung - cu, gi c c tc ng iu tit qu trnh sn xut hng ho, phn b cc ngun lc kinh t v ti nguyn thin nhin nh vn, TLSX, sc lao ng phc v cho sn xut v lu thng. + Th no l nn KTTT? Trong mt nn kinh t, khi cc ngun lc kinh t c phn b bng nguyn tc th trng th ta gi l KTTT. + im ging nhau gia kinh t hng ho v kinh t th trng l c cng bn cht: - u nhm sn xut ra bn, nhm mc ch gi tr v u trao i thng qua quan h hng ho - tin t. - u da trn c s phn cng lao ng x hi v cc hnh thc s hu khc nhau v t liu sn xut, lm cho ngi sn xut va c lp, va ph thuc vo nhau. + im khc nhau gia kinh t hng ho v kinh t th trng l v trnh pht trin: - Kinh t hng ho ra i t kinh t t nhin, i lp vi kinh t t nhin, trnh thp (ch yu sn xut hng ho t nhn, qui m nh, th cng, nng sut thp). - Kinh t th trng l kinh t hng ho pht trin cao trn c s KHCN hin i v nn sn xut x hi ho. + Kinh t th trng c lch s pht trin lu di nhng biu hin v pht trin mnh trong CNTB. Nn KTTT c mm mng t x hi chim hu n l, hnh thnh trong x hi phong kin, pht trin r rt nht trong ch ngha t bn. iu ny khin ngi ta ngh rng KTTT l sn phm ca CNTB. + KTTT khng phi l sn phm ring ca CNTB m l thnh tu pht trin chung ca nhn loi. CNTB khng sn sinh ra kinh t hng ho. Do , ch c th ch KTTT TBCN hay cch thc s dng KTTT theo li nhun ti a ca CNTB mi l sn phm ca CNTB. * Hai l, kinh t th trng cn tn ti khch quan trong TKQ ln CNXH, bi l: + Kinh t th trng ch i lp vi kinh t t nhin, t cp, t tc, ch khng i lp vi cc ch x hi. - L thnh tu chung ca nhn loi, KTTT tn ti v pht trin nhiu phng thc sn xut khc nhau. - Kinh t th trng va c th lin h vi ch t hu, va c th lin h vi ch cng hu v phc v cho chng. + Kinh t th trng khng i lp vi CNXH, n tn ti khch quan trong TKQ ln CNXH v c trong CNXH.
50

Xy dng v pht trin kinh t th trng khng phi l pht trin TBCN hoc i theo con ng TBCN, xy dng kinh t XHCN cng khng ph nhn KTTT. + i hi VII ca ng (6/1991) cho rng sn xut hng ho khng i lp vi CNXH, n tn ti khch quan v cn thit cho xy dng CNXH. Nn kinh t hng ho nhiu thnh phn nc ta l "C ch th trng c s qun l ca Nh nc", cc n v kinh t c quyn t ch, cnh tranh hp php, m bo hi ho gia pht trin kinh t vi pht trin x hi. + i hi VIII (6/1996) tip tc ra nhim v y mnh cng cuc i mi ton din v ng b, tip tc pht trin nn kinh t nhiu thnh phn, vn hnh theo c ch th trng c s qun l ca Nh nc theo nh hng XHCN. * Ba l, c th v cn thit s dng KTTT xy dng CNXH nc ta. + Khi kinh t th trng c coi l phng tin c tnh c s phn b cc ngun lc kinh t th n c nhng c im sau: - Ch th kinh t c th c lp, t ch trong sn xut kinh doanh. - Gi c c bn do cung cu iu tit. - Nn kinh t c tnh m v vn hnh theo qui lut gi tr, cung cu, cnh tranh - C h thng php quy kin ton v s qun l v m ca Nh nc. + Bn thn KTTT khng c thuc tnh x hi, n c th c s dng cc ch x hi khc nhau, do vy c th v cn thit s dng KTTT xy dng ch ngha x hi nc ta. + Trc i mi do nhn thc khng y nn chng ta xem k hoch l c trng quan trng ca kinh t XHCN, th trng ch l cng c th yu b sung cho k hoch. Thi k i mi, chng ta ngy cng nhn thc r hn vai tr ca KTTT (quan h cung cu, quan h cnh tranh thc dy s pht trin...) + Trn thc t CNTB bit khai thc cc li th ca KTTT pht trin. Cng cuc i mi nc ta cng cho thy u th ca KTTT. b. T duy ca ng v kinh t th trng t i hi IX n i hi X * i hi IX ca ng (3/2001) xc nh: + Nn KTTT nh hng XHCN l m hnh kinh t tng qut ca nc ta trong TKQ ln CNXH l nn kinh t hng ho nhiu thnh phn, vn hnh theo c ch th trng c s qun l ca Nh nc theo nh hng x hi ch ngha. y l bc chuyn quan trng trong nhn thc t ch coi KTTT nh mt cng c, mt c ch qun l n nhn thc coi KTTT nh mt chnh th, l c s kinh t ca s pht trin theo nh hng XHCN. + KTTT nh hng XHCN l "mt kiu t chc kinh t va tun theo qui lut ca KTTT va da trn c s v chu s dn dt, chi phi bi cc nguyn tc v bn cht ca CNXH". - Th mnh ca "th trng" c s dng pht trin lc lng sn xut, pht trin nn kinh t, xy dng c s vt cht k thut ca CNXH, nng cao i sng nhn dn. - Tnh "nh hng XHCN" c th hin trn c 3 mt ca quan h sn xut: s hu, t chc qun l v phn phi nhm mc ch cui cng l dn giu, nc mnh, x hi cng bng, dn ch, vn minh.
51

+ Kinh t th trng nh hng XHCN c hiu: - Khng phi l kinh t t nhin, t cp, t tc - Khng phi l kinh t k hoch ho tp trung - Khng phi l kinh t th trng TBCN - Cha hon ton l kinh t th trng XHCN (nh hng XHCN l nt khc bit vi KTTT TBCN) * i hi X ca ng ( 4 - 2006) k tha t duy i hi IX v lm sng t thm ni dung c bn ca tnh nh hng XHCN trong pht trin KTTT nc ta, th hin 4 tiu ch: + Mc ch pht trin: Thc hin mc tiu "dn giu, nc mnh, x hi cng bng, dn ch, vn minh; gii phng mnh m lc lng sn xut v khng ngng nng cao i sng nhn dn, y mnh xo i gim ngho, khuyn khch mi ngi vn ln lm giu chnh ng, gip nhng ngi khc thot ngho v tng bc kh gi hn. S khc bit vi KTTT TBCN l pht trin KTTT XHCN v con ngi, v s ng ch khng phi phc v cho thiu s. + Phng hng pht trin: Pht trin cc thnh phn kinh t, trong kinh t nh nc gi vai tr ch o, kinh t nh nc cng vi kinh t tp th ngy cng tr thnh nn tng vng chc ca nn kinh t quc dn. - Pht trin nn kinh t nhiu thnh phn vi hnh thc s hu l nhm gii phng mi tim nng, pht huy ti a ni lc pht trin nhanh nn kinh t quc dn. - Vai tr ch o ca kinh t Nh nc i hi phi nm c cc v tr then cht ca nn kinh t bng trnh khoa hc, cng ngh tin tin, hiu qu sn xut, kinh doanh cao (khng phi da vo bao cp, c ch xin - cho hay c quyn kinh doanh). - Nn kinh t da trn nn tng ca ch cng hu cc t liu sn xut ch yu. + nh hng x hi v phn phi - Thc hin tin b v cng bng x hi ngay trong tng bc i v tng chnh sch pht trin; tng trng kinh t gn kt cht ch v ng b vi pht trin x hi, vn ho, gio dc v o to, gii quyt tt cc vn x hi v mc tiu pht trin con ngi. - Quyt tm gii quyt cc vn x hi th hin r nh hng XHCN, ng thi bo m s pht trin bn vng, pht huy mt tch cc, hn ch v khc phc tc ng tiu cc ca KTTT. - Ch phn phi: Ch yu theo kt qu lao ng, hiu qu kinh t, phc li x hi, ng thi phn phi theo mc ng gp vn v cc ngun lc khc vo sn xut, kinh doanh. + V qun l: - Bo m vai tr qun l, iu tit nn kinh t ca Nh nc php quyn XHCN di s lnh o ca ng; pht huy vai tr lm ch x hi ca nhn dn. - S qun l, iu tit nn kinh t ca Nh nc bng php lut, s dng c ch th trng kch thch sn xut, gii phng sc sn xut, bo v li ch chnh ng ca nhn dn lao ng ca ton th nhn dn.

52

Nhng tiu ch nu trn cho thy s khc bit c bn gia KTTT TBCN vi KTTT nh hng XHCN nc ta. II. HON THIN TH CH KINH T TH TRNG NH HNG XHCN NC TA. 1. Mc tiu v quan im c bn a. Th ch kinh t v th ch kinh t th trng + Th ch kinh t l mt b phn cu thnh ca h thng th ch x hi, tn ti bn cnh th ch chnh tr, th ch x hi ... - Th ch kinh t ni chung l mt h thng cc qui phm php lut nhm iu chnh cc ch th kinh t, cc hnh vi sn xut, kinh doanh v cc quan h kinh t. - Th ch kinh t bao gm cc yu t ch yu l cc o lut, qui ch, qui tc, chun mc v kinh t gn vi cc ch ti v x l vi phm, cc t chc kinh t, cc c quan qun l Nh nc v kinh t, truyn thng vn ho v vn minh kinh doanh, c ch vn hnh nn kinh t. + Kinh t th trng l nn kinh t vn hnh theo s iu tit ca c ch th trng, ly s tn ti v pht trin ca quan h hng ho - tin t lm c s, l kinh t hng ho t n trnh x hi ho cao v trnh k thut cao, trong ton b hay hu ht u vo v u ra ca sn xut u phi thng qua th trng. + Th ch kinh t th trng l mt tng th bao gm cc b qui tc, lut l v h thng cc thc th, t chc kinh t c to lp nhm iu chnh hot ng giao dch, trao i trn th trng. Th ch kinh t th trng bao gm: - Cc qui tc v hnh vi kinh t din ra trn th trng, cc bn tham gia th trng vi t cch l cc ch th th trng. - Cch thc hin cc quy tc nhm t c mc tiu hay kt qu m cc bn tham gia th trng mong mun. - Cc th trng ni hng ho c giao dch, trao i trn c s cc yu cu, quy nh ca lut l (cc th trng quan trng nh hng ho v dch v, lao ng, vn, bt ng sn...) + Kinh t th trng nh hng XHCN l nn kinh t va tun theo cc quy lut ca kinh t th trng va chu s chi phi ca cc yu t m bo tnh nh hng XHCN. + Th ch kinh t th trng nh hng XHCN c hiu l th ch kinh t th trng, trong cc thit ch, cng c v nguyn tc vn hnh c t gic to lp v s dng pht trin lc lng sn xut, ci thin i sng nhn dn. Ni cch khc, th ch kinh t th trng nh hng XHCN l cng c hng dn cho cc ch th trong nn kinh t vn ng theo ui mc tiu kinh t - x hi ti a, ch khng n thun ch l mc tiu li nhun ti a. b. Mc tiu hon thin th ch kinh t th trng nh hng XHCN + Mc tiu c bn: (yu cu phi hon thnh c bn vo nm 2020).
53

Vic hon thin th ch KTTT nh hng XHCN nc ta l lm cho n ph hp vi nhng nguyn tc c bn ca KTTT, thc y KTTT nh hng XHCN pht trin nhanh, hiu qu, bn vng, hi nhp kinh t quc t nhm xy dng v bo v vng chc T quc Vit Nam XHCN. + Mc tiu trc mt cn t n: - Mt l, tng bc xy dng ng b h thng php lut, m bo cho nn kinh t th trng nh hng XHCN pht trin thun li. Pht huy vai tr ch o ca kinh t Nh nc i i vi pht trin mnh m cc thnh phn kinh t v cc loi hnh doanh nghip. Hnh thnh mt s tp on kinh t, cc tng cng ty a s hu, p dng m hnh qun tr hin i, c nng lc cnh tranh quc t. - Hai l, i mi c bn m hnh t chc v phng thc hot ng ca cc n v s nghip cng. - Ba l, pht trin ng b, a dng cc loi th trng c bn thng nht trong c nc, tng bc lin thng vi th trng khu vc v th gii. (i hi X (4/2006) nh danh r 5 loi th trng v ang hnh thnh Vit Nam th trng hng ho v dch v, th trng ti chnh, th trng bt ng sn, th trng sc lao ng, th trng KHCN; th trng mi manh nha l th trng chng khon). - Bn l, gii quyt tt hn mi quan h gia pht trin kinh t vi pht trin vn ho, m bo tin b, cng bng x hi, bo v mi trng. - Nm l, nng cao hiu lc, hiu qu qun l ca Nh nc v pht huy vai tr ca Mt trn t quc, cc on th chnh tr - x hi v nhn dn trong qun l, pht trin kinh t - x hi. c. Quan im c bn v hon thin th ch kinh t th trng nh hng XHCN - Nhn thc y , tn trng v vn dng ng n cc qui lut khch quan ca kinh t th trng, thng l quc t, ph hp vi iu kin ca Vit Nam, m bo nh hng XHCN ca nn kinh t. - m bo tnh ng b gia cc b phn cu thnh ca th ch kinh t gia cc yu t th trng v cc loi th trng, gia th ch kinh t vi th ch chnh tr, x hi, gia nh nc, th trng v x hi. Gn kt hi ho gia tng trng kinh t vi tin b v cng bng x hi, pht trin vn ho v bo v mi trng. - K tha c chn lc thnh tu pht trin kinh t th trng ca nhn loi v kinh nghim tng kt t thc tin i mi nc ta, ch ng v tch cc hi nhp kinh t quc t, ng thi gi vng c lp ch quyn quc gia, gi vng an ninh chnh tr, trt t an ton x hi. - Ch ng, tch cc gii quyt cc vn l lun v thc tin quan trng, bc xc, ng thi phi c bc i vng chc; va lm, va tng kt rt kinh nghim - Nng cao nng lc lnh o ca ng, hiu lc v hiu qu qun l ca Nh nc, pht huy sc mnh ca c h thng chnh tr trong qu trnh hon thin th ch kinh t th trng nh hng XHCN.
54

Trn y l nhng quan im c bn nhm tng bc hon thin th ch kinh t th trng nh hng XHCN Vit Nam 2. Mt s ch trng tip tc hon thin th ch kinh t th trng nh hng XHCN Vit Nam a. Thng nht nhn thc v nn kinh t th trng nh hng XHCN. + Hon thin th ch kinh t th trng nh hng XHCN l lm cho n ph hp vi cc yu cu v nguyn tc ca kinh t th trng nh hng XHCN, vn hnh thng sut v c hiu qu. Do , cn phi c s thng nht nhn thc v kinh t th trng nh hng XHCN. + Mt s im cn phi thng nht: - S dng kinh t th trng lm phng tin xy dng CHXN (v bn thn KTTT khng ng ngha vi CNTB, khng i tp vi CNXH). - KTTT l c s kinh t ca s pht trin kinh t th trng nh hng XHCN Vit Nam. - Nn kinh t th trng nh hng XHCN Vit Nam l nn kinh t va tun theo qui lut ca KTTT, va chu s chi phi bi cc quy lut kinh t ca CNXH v cc yu t bo m tnh nh hng XHCN. b. Hon thin th ch v s hu v cc thnh phn kinh t, loi hnh doanh nghip v cc t chc sn xut kinh doanh. * Hon thin th ch v s hu + Yu cu khch quan: Nn kinh t th trng nh hng XHCN da trn s tn ti khch quan nhiu hnh thc s hu, nhiu thnh phn kinh t, nhiu loi hnh doanh nghip. Do , cn c khng nh trong cc qui nh ca php lut, m bo cc quyn v li ch ca cc ch th s hu, xy dng, hon thin lut php v s hu i vi cc loi ti sn mi nh: tr tu, c phiu, tri phiu, ti nguyn khong sn (v d: Lut s hu tr tu...) + Phng hng c bn ca hon thin th ch s hu - Khng nh t ai thuc s hu ton dn m i din l nh nc, cc quyn ca ngi s dng t c tn trng v bo m theo qui nh ca php lut. - Tch bit vai tr ca Nh nc vi t cch l b my cng quyn qun l ton b nn kinh t - x hi vi vai tr ch s hu ti sn, vn ca Nh nc; tch chc nng ch s hu ti sn, vn ca Nh nc vi chc nng qun tr kinh doanh ca doanh nghip Nh nc. - Quy nh r, c th v quyn ca ch s hu v nhng ngi lin quan i vi cc loi ti sn. ng thi, qui nh r trch nhim, ngha v ca h i vi x hi. B sung lut php, c ch, chnh sch khuyn khch, h tr pht trin s hu tp th, cc hp tc x, bo v quyn v li ch ca x vin i vi ti sn. - Khuyn khch lin kt gia s hu Nh nc, s hu tp th v s hu t nhn, lm cho ch s hu c phn, s hu hn hp tr thnh hnh thc s hu ch yu ca cc doanh nghip trong nn kinh t.
55

- Sm ban hnh cc qui nh php l v quyn s hu ca doanh nghip, t chc, c nhn nc ngoi ti Vit Nam; qui nh i tng, iu kin ngi nc ngoi c quyn c mua, c s hu nh gn vi quyn s dng t v cc ti sn khc ti Vit Nam * Hon thin th ch v phn phi. + Hon thin lut php, c ch, chnh sch v phn b ngun lc, phn phi v phn phi li theo hng m bo tng trng kinh t vi tin b v cng bng x hi trong tng bc, tng chnh sch pht trin. - Cc ngun lc x hi c phn b theo c ch th trng v chin lc, qui hoch, k hoch pht trin kinh t ca Nh nc, m bo hiu qu kinh t - x hi cao. - Chnh sch phn phi v phn phi li phi bo m hi ho li ch ca Nh nc, ca ngi lao ng v ca doanh nghip, to ng lc cho ngi lao ng v bo m li ch quc gia. + i mi, pht trin v nng cao hiu qu hot ng ca cc ch th trong nn kinh t. i mi, sp xp li, pht trin, nng cao hiu qu hot ng kinh doanh ca cc doanh nghip nh nc pht huy vai tr ch o ca kinh t nh nc trong nn kinh t th trng nh hng XHCN. Thu hp cc lnh vc c quyn Nh nc. + i mi, pht trin hp tc x v t hp tc theo c ch th trng, ph hp vi cc nguyn tc: t nguyn, dn ch, bnh ng, cng c li v pht trin cng ng. Thc hin nghim tc, nht qun mt mt bng php l v iu kin kinh doanh cho cc doanh nghip, khng phn bit hnh thc s hu, thnh phn kinh t... + i mi c ch qun l ca Nh nc cc n v s nghip cng lp pht trin mnh m, c hiu qu. Thc hin ch t ch, t chu trch nhim v t chc b my, bin ch, nhn s v ti chnh. . c. Hon thin th ch bo m ng b cc yu t th trng v pht trin ng b cc loi th trng. + Tip tc hon thin th ch th trng v gi, v cnh tranh, v kim sot c quyn trong kinh doanh. Hon thin khung php l cho k kt v thc hin hp ng. Hon thin th ch gim st, iu tit th trng v xc tic thng mi, u t, gii quyt tranh chp ph hp vi KTTT v cc cam kt quc t. - a dng ho cc loi th trng hng ho, dch v theo hng vn minh, hin i, ch trng pht trin th trng dch v. T do ho thng mi v u t ph hp vi cam kt quc t. Xy dng h thng tiu chun cht lng hng ho, v sinh an ton thc phm, mi trng v tng cng kim tra cht lng ho, dch v v x l sai phm. - Pht huy tt hn vai tr iu hnh th trng tin t ca ngn hng nh nc nh mt ngn hng trung ng hin i, thc y tng trng kinh t v kim sot lm pht. Tng bc m rng th trng tn dng, cc dch v ngn hng cho ph hp vi cam kt quc t.

56

+ Hon thin h thng lut php, c ch, chnh sch cho hot ng v pht trin lnh mnh ca th trng chng khon, tng tnh minh bch ca th trng. Chng cc giao dch phi php, cc hnh vi ra tin, nhiu lon th trng. - Pht trin a dng v nng cao cht lng ca sn phm bo him. To iu kin pht trin cc doanh nghip bo him thuc cc thnh phn kinh t trong nc, khuyn khch hp tc v lin kt gia cc nh u t trong nc v nc ngoi. Thc hin l trnh m ca th trng bo him theo cam kt hp nhp kinh t quc t. Quan tm n cc dch v bo him i vi con ngi v hng nng sn. - Tip tc hon thin h thng php lut, c ch chnh sch cc quyn v t dai v bt ng sn c vn ng theo c ch th trng, tr thnh mt ngun vn trong sn xut kinh doanh. - Hon thin lut php chnh sch v tin lng, tin cng. Tin lng phi c coi l gi c sc lao ng, c hnh thnh theo qui lut th trng, da trn cung - cu v sc lao ng. p dng ph bin ch hp ng lao ng v x l tt cc trng hp tranh chp, bo m li ch chnh ng ca ngi lao ng. + Xy dng ng b lut php, c ch, chnh sch qun l v h tr pht trin cc t chc nghin cu, ng dng, chuyn giao cng ngh; khuyn khch vic ng dng cng ngh mi vo sn xut kinh doanh, x l nghim hnh vi vi phm lut s hu tr tu. i mi c ch qun l khoa hc v cng ngh ph hp vi c ch th trng, nng cao hiu qu hot ng ca c quan qun l th trng cng ngh. Nh nc tip tc tng u t v y mnh x hi ho cho cc ngnh gio dc, y t, vn ho, th dc th thao, m bo nhng dch v c bn cho nhn dn. Ban hnh tiu chun, tiu ch v cc hot ng dch v ny, tng cng qun l nh nc hn ch mt tri ca c ch th trng i vi cc hot ng dch v v x l nghim trng hp vi phm. d. Hon thin th ch gn tng trng kinh t vi tin b, cng bng x hi trong tng bc, tng chnh sch pht trin v bo v mi trng. + Tip tc thc hin chnh sch khuyn khch lm giu i i vi tch cc thc hin gim ngho, c bit cc vng nng thn, min ni, vng dn tc v cc cn c cch mng trc y. Tng cng h tr cho ngi ngho, ng thi khc phc tm l li, trng ch, th ng. + Xy dng h thng bo him x hi a dng v linh hot ph hp vi yu cu ca KTTT nh hng XHCN. B sung, sa i cc ch bo him x hi cn bt hp l... Pht trin a dng cc hnh thc t chc t nguyn, nhn o, hot ng khng v mc ch li nhun chm sc cc i tng bo tr x hi. B sung ch tr cp x hi theo hng u tin vo i tng bo tr x hi. + Hon thin lut php, chnh sch v bo v mi trng, gim st cht ch vic thc hin v c ch ti mnh i vi cc trng hp vi phm x l trit nhng im nhim mi trng nghim trng v ngn chn khng pht sinh thm. C k hoch

57

phng trnh, ng ph v gim nh tc ng tiu cc do bin i kh hu v cc s c mi trng. e. Hon thin th ch v vai tr lnh o ca ng, hiu qu qun l ca Nh nc v s tham gia ca cc t chc qun chng vo qu trnh pht trin kinh t x hi. + ng tng cng ch o nghin cu l lun v tng kt thc tin xc nh r, c th v y hn m hnh KTTT nh hng XHCN, c bit nhng ni dung nh hng, coi trng i mi t duy, tuyn truyn gio dc vic thng nht nhn thc v kinh t th trng nh hng XHCN to s ng thun trong x hi. + i mi, nng cao vai tr v hiu lc qun l kinh t ca Nh nc ph hp vi yu cu pht trin KTTT nh hng XHCN v hi nhp kinh t quc t. Vai tr kinh t ca Nh nc th hin r ch pht huy mt tch cc, hn ch, ngn chn mt tri ca c ch th trng, to iu kin thun li nn KTTT pht trin theo nh hng XHCN v hi nhp kinh t quc t c hiu qu. Thc hin tinh gim b my, tp trung ngun lc vo mt s lnh vc quan trng nht trong pht trin kinh t kinh t x hi. + Nng cao vai tr ca cc t chc dn c, t chc chnh tr - x hi, t chc x hi, ngh nghip v nhn dn trong pht trin KTTT nh hng XHCN. Nh nc tip tc hon thin lut php c ch chnh sch, to iu kin cc t chc v nhn dn tham gia tch cc, c hiu qu vo qu trnh hoch nh, thc thi, gim st vic thc hin lut php, cc ch trng pht trin kinh t - x hi. 3. Kt qu, ngha, hn ch v nguyn nhn a. Kt qu v ngha + Nhng kt qu bc u: - Mt l, sau hn 20 nm i mi, nc ta chuyn i thnh cng t th ch k hoch tp trung, quan liu, bao cp sang th ch KTTT nh hng XHCN. ng li i mi ca ng c th ch ho thnh php lut, to hnh lang php l cho nn KTTT nh hng XHCN hnh thnh v pht trin. - Hai l, ch s hu vi nhiu hnh thc v c cu kinh t nhiu thnh phn c hnh thnh; t s hu ton dn v tp th, t kinh t quc doanh v hp tc x l ch yu chuyn sang nhiu hnh thc s hu, nhiu thnh phn kinh t an xen, hn hp, trong s hu ton dn, nhng t liu sn xut ch yu v kinh t Nh nc gi vai tr ch o. iu to r ng lc v iu kin thun li cho gii phng sc sn xut, khai thc tim nng trong v ngoi nc vo pht trin kinh t - x hi. - Ba l, cc loi th trng c bn ra i v tng bc pht trin thng nht trong c nc, gn vi th trng khu vc v th gii. C ch th trng c s qun l ca Nh nc v ang i vo cuc sng thay cho c ch k hoch ho tp trung. Cc doanh nghip, doanh nhn c t ch sn xut, kinh doanh, cnh tranh lnh mnh. Qun l nh nc v ch sn xut kinh doanh sang qun l bng php lut, chnh sch, qui hoch, k hoch pht trin kinh t - x hi v cc cng c iu tit v m khc.
58

- Bn l, vic gn pht trin kinh t vi gii quyt cc vn x hi, xo i gim ngho t nhiu kt qu tch cc. + ngha: Qua hn 20 nm i mi, th ch KTTT nh hng XHCN hnh thnh, tng bc hon thin v t r u th ca mnh. Th ch kinh t mi i vo cuc sng v pht huy hiu qu tch cc, thc y tng trng kinh t nhanh v bn vng, khc phc c khng hong kinh t - x hi to nhng tin cn thit y nhanh qu trnh CNH - HH v sm a nc ta ra khi tnh trng km pht trin. b. Hn ch v nguyn nhn * Mt s hn ch: + Qu trnh xy dng, hon thin th ch KTTT nh hng XHCN cn chm, cha theo kp yu cu ca cng cuc i mi v hi nhp kinh t quc t. H thng php lut, c ch chnh sch cha y , cha ng b v thng nht. + Vn s hu, qun l v phn phi trong doanh nghip Nh nc cha gii quyt tt, gy kh khn cho s pht trin v lm tht thot ti sn nh nc, nht l khi c phn ho. - Doanh nghip thuc cc thnh phn kinh t khc cn b phn bit i x. - Vic x l cc vn lin quan n t ai cn nhiu vng mc. - Cc yu t th trng v cc loi th trng hnh thnh, pht trin chm, thiu ng b, vn hnh cha thng sut (th trng ti chnh, bt ng sn, khoa hc v cng ngh pht trin chm). Vic qun l Nh nc i vi cc loi th trng cn nhiu bt cp. - Phn b ngun lc quc gia cha hp l. - C ch xin, cho cha c xo b trit . Chnh sch tin lng vn mang tnh bnh qun. + C cu t chc, c cu vn hnh ca b my Nh nc cn nhiu bt cp, hiu qu hot ng, hiu lc qun l cn thp. Ci cch hnh chnh chm, cha p ng yu cu v mc tiu ra. Tnh trng quan liu, tham nhng, lng ph vn din ra nghim trng, gy d lun xu trong nhn dn. + C ch, chnh sch pht trin cc lnh vc vn ho x hi i mi chm, cht lng dch v y t, gio dc, o to cn thp. Khong cch giu ngho gia cc tng lp dn c v cc vng ngy cng ln. H thng an ninh x hi cn s khai. Nhiu vn bc xc trong x hi v bo v mi trng cha c gii quyt tt. * Nguyn nhn hn ch + i vi nc ta, vic xy dng th ch KTTT nh hng XHCN l vn mi m (v cha c tin l trong lch s). Nhn thc v KTTT nh hng XHCN cn hn ch do cng tc l lun cha theo kp vi i hi ca thc tin. + Nng lc th ch ho v qun l, t chc thc hin ca Nh nc cn chm, nht l trong vic gii quyt cc vn x hi bc xc.

59

+ Vai tr tham gia hoch nh chnh sch, thc hin v gim st ca cc c quan dn c, Mt trn T quc, cc on th chnh tr - x hi, cc t chc x hi, ngh nghip cn yu. Nh vy, ng li xy dng nn KTTT nh hng XHCN nc ta th hin bc pht trin mi trong nhn thc ca ng v l bc chuyn cn bn ca s pht trin kinh t - x hi. nn KTTT nh hng XHCN thc s l phng tin cn thit cho xy dng x hi mi, i hi cn phi khc phc nhng hn ch, pht huy nhng kt qu t c, tip tc hon thin th ch kinh t mi, to c s vng chc cho vic thc hin mc tiu chnh tr ca ton ng, ton dn. CU HI N TP V THO LUN 1. Trnh by c ch qun l kinh t thi k trc i mi Vit Nam 2. V sao Vit Nam phi i mi c ch qun l kinh t? 3. Qu trnh hnh thnh t duy v kinh t th trng ca ng t i hi VI n i hi X. 4. Th ch kinh t, th ch kinh t th trng v th ch kinh t th trng nh hng XHCN l g? 5. Mc tiu, quan im c bn v ch trng ca ng trong vic xy dng, pht trin nn kinh t th trng nh hng XHCN Vit Nam. 6. Phn tch kt qu, hn ch v ngha ca qu trnh xy dng nn kinh t th trng nh hng XHCN Vit Nam.

60

CHNG VI

NG LI XY DNG H THNG CHNH TR

Trc nm 1989, trong cc vn kin ng ta dng khi nim chuyn chnh v sn hoc h thng chuyn chnh v sn. T Hi ngh Trung ng 6 kho VI (thng 3 nm 1989), ln u tin ng ta dng khi nim h thng chnh tr. Khi nim ny c i hi VII (1991) v Hin php nm 1992 khng nh li v s dng cho n nay. y khng phi l s thay i thut ng, m l s i mi t duy chnh tr ca ng ta khi hon cnh thay i. iu c ngha l lun v thc tin su sc. H thng chnh tr x hi ch ngha l h thng cc t chc chnh tr c bn, bao gm ng cng sn, Nh nc x hi ch ngha, cc t chc chnh tr - x hi hot ng theo mt c ch nht nh, t di s lnh o ca ng Cng sn nhm thc quyn lc ca nhn dn xy dng thnh cng ch ngha x hi. H thng chnh tr Vit Nam hin nay bao gm ng Cng sn, Nh nc x hi ch ngha, Mt trn T quc v cc on th chnh tr - x hi (Tng lin on lao ng Vit Nam, on thanh nin Cng sn H Ch Minh, Hi Lin hip ph n Vit Nam, Hi Cu chin binh Vit Nam, Hi Nng dn Vit Nam ) v mi quan h gia cc thnh t . I. ng li xy dng h thng chnh tr thi k trc i mi 1. Hon cnh lch s v ch trng xy dng h thng chnh tr a. Hon cnh ra i ca h thng chnh tr nc ta trc thi k i mi * H thng chnh tr dn ch nhn dn (giai on 1945 - 1954) Cch mng thng 8 - 1945 thng li, Nh nc Vit Nam dn ch cng ho ra i, nh du s hnh thnh h thng chnh tr dn ch nhn dn nc ta. H thng chnh tr c cc c trng sau y: + C nhim v nh quc phong kin, ginh c lp v thng nht cho dn tc, thc hin ngi cy c rung, pht trin ch dn ch nhn dn, gy c s cho ch ngha x hi. + C s kinh t l nn sn xut t nhn hng ho nh, phn tn, t cp, t tc. + Vai tr lnh o ca ng (t thng 11- 1945 n thng 2 - 1951) c n giu trong vai tr ca Quc hi, Chnh ph, ca c nhn H Ch Minh v ca cc ng vin trong Chnh ph. + C mt chnh quyn Nh nc t xem mnh l cng bc ca dn, coi dn l ch. Cng chc Nh nc sng v lm vic gin d, cn kim lim chnh, ch cng v t. + C Mt trn Lin Vit, m nn tng l khi i on kt dn tc vi nhiu t chc qun chng rng ri, khng phn bit giai cp, tn gio, dn tc, thc h; lm vic t nguyn, ht mnh, t li ch dn tc ln trn ht, T quc ln trn ht + xut hin ( mt mc nht nh) s gim st ca x hi dn s i vi ng v Nh nc; s phn bin ca ng Dn ch v ng X hi i vi ng cng sn. Nh vy gim thiu r rt cc hin tng quan liu ho ca b my cng quyn. * H thng chuyn chnh v sn ( giai on 1954 - 1975 v 1975 - 1989)
61

+ nc ta khi giai cp cng nhn gi vai tr lnh o th s thng li ca cch mng dn tc dn ch nhn dn cng l s bt u ca cch mng x hi ch ngha, s bt u ca thi k thc hin nhim v ca nh nc chuyn chnh v sn. Bc ngot lch s ny bt u Min Bc nm 1954 v trong phm vi c nc nm 1975. Da vo nguyn l ph bin ca ch ngha Mc - Lnin v thc tin cch mng Vit Nam, i hi IV (thng 12 - 1976) khng nh: Quyn lm ch tp th ca nhn dn lao ng, m nng ct l lin minh cng nng, thc hin bng Nh nc, di s lnh o ca ng tin phong ca giai cp cng nhn, l chuyn chnh v sn. + T ngy 30 - 4 - 1975, vi thng li v i ca s nghip chng M cu nc, cch mng Vit Nam chuyn sang giai on qu ln ch ngha x hi trn phm vi c nuc. Do vy h thng chnh tr nc ta cng chuyn t h thng chuyn chnh dn ch nhn dn sang lm nhim v lch s ca chuyn chnh v sn. - Theo Lnin, h thng chuyn chnh v sn gm c ng cng sn, Nh nc x hi ch ngha, Cng on v mt s t chc khc nh nhng bnh xe rng ca to ra mi lin h gia i tin phong vi qun chng. H thng chuyn chnh v sn l yu t ct li nht ca h thng chnh tr x hi ch ngha. - Trong giai on cch mng mi - giai on c nc qu ln ch ngha x hi i hi IV (12 - 1976) khng nh: iu kin quyt nh trc tin l phi thit lp v khng ngng tng cng chuyn chnh v sn, thc hin v khng ngng pht huy quyn lm ch ca nhn dn lao ng. (ng cng sn Vit Nam, Ngh quyt i hi i biu ton quc ln th IV, Nxb S tht, H Ni, 1977, tr 18). iu c ngha l phi nm vng ng li ca ng, tng cng s lnh o ca giai cp cng nhn, thc hin v pht huy quyn lm ch ca nhn dn lao ng, xy dng nh nc vng mnh, tp hp cc tng lp nhn dn lao ng tin hnh ng thi 3 cuc cch mng, xo b ch ngi bc lt ngi, xo b ngho nn lc hu, xy dng thnh cng ch ngha x hi. b. Ch trng xy dng h thng chuyn chnh v sn * C s hnh thnh h thng chuyn chnh v sn nc ta: + Mt l, cn c vo l lun ca ch ngha Mc - Lnin v thi k qu , v chuyn chnh v sn. - Cc Mc khng nh: Gia x hi t bn ch ngha v x hi cng sn ch ngha l mt thi k ci bin cch mng t x hi n sang x hi kia. Thch ng vi thi k y l mt thi k qu chnh tr, v nh nc ca thi k y khng th l ci g khc hn l chuyn chnh cch mng ca giai cp v sn ( C.Mc v nghen Ton tp, Tp 19, Nxb Chnh tr Quc gia, H Ni, 2004, tr 47). - Lnin cng nhn mnh mun chuyn t ch ngha t bn ln ch ngha x hi th phi chu ng lu di ni au n ca thi k sinh , phi c mt thi k chuyn chnh v sn lu di. Bn cht ca chuyn chnh v sn l s tip tc u tranh giai cp di hnh thc mi.

62

Nh vy, chuyn chnh v sn tn ti tt yu trong sut thi k qu nhm thc hin thng li cuc u tranh giai cp trong iu kin mi, vi hnh thc v bin php mi nhm t chc xy dng thnh cng ch ngha x hi. Vic vn dng t tng ny cn xut pht t iu kin c th ca tng quc gia. Vit Nam, nh nc chuyn chnh dn ch nhn dn trong cch mng thng 8 - 1945 c chuyn sang lm nhim v nh nc chuyn chnh v sn Min Bc nm 1954 v trong phm vi c nc nm 1975. + Hai l, cn c vo ng li chung ca cch mng Vit Nam trong giai on mi. - Bo co Chnh tr ti i hi i biu ton quc ln th IV (thng 12 - 1976) xc nh ng li chung ca cch mng Vit Nam trong giai on mi l: Nm vng chuyn chnh v sn, pht huy quyn lm ch tp th ca nhn dn lao ng, tin hnh ng thi 3 cuc cch mng: cch mng v quan h sn xut, cch mng khoa hc - k thut, cch mng t tng v vn ho, trong cch mng khoa hc - k thut l then cht. - Ngy 18 - 12 - 1980, Quc hi kho VI thng qua Hin php nc Cng ho x hi ch ngha Vit Nam khng nh: Nh nc Cng ho x hi ch ngha Vit Nam l Nh nc chuyn chnh v sn. i hi ng ton quc ln th V (1982) tip tc khng nh ng li chung ca cch mng x hi ch ngha v ng li xy dng nn kinh t x hi ch ngha do i hi IV ra. + Ba l, c s chnh tr ca h thng chuyn chnh v sn l s lnh o tuyt i v ton din ca ng Cng sn i vi h thng chuyn chnh v sn. Min Bc, ng Cng sn khng phi l ng chnh tr duy nht m cn c ng Dn ch, ng X hi. Nhng nhng ng chnh tr ny u tha nhn vai tr lnh o tuyt i ca ng Cng sn, u l thnh vin trong Mt trn T quc Vit Nam v c i din trong Quc hi. + Bn l, c s kinh t ca h thng chuyn chnh v sn l nn kinh t k hoch ho, tp trung, quan liu bao cp. M hnh kinh t y khng chp nhn kinh t th trng, hng ti mc tiu xo b ch t hu, thit lp ch cng hu v t liu sn xut di 2 hnh thc: ton dn v tp th. Nh nc tr thnh mt t chc kinh t bao trm. Do vy cch t chc v hot ng ca h thng chuyn chnh v sn khng th khng phn chiu c u im ln khuyt im, sai lm ca m hnh kinh t y. + Nm l, c s x hi ca h thng chuyn chnh v sn l lin minh cng nng - tr thc. Kt qu cuc u tranh ai thng ai gia hai con ng t bn ch ngha v x hi ch ngha, kt qu ca qu trnh ci to cc thnh phn kinh t phi x hi ch ngha to nn mt kt cu x hi - giai cp, l giai cp cng nhn, giai cp nng dn v tng lp tr thc. Tnh hnh y nh hng n vic xy dng khi i on kt dn tc thc hin mc tiu ca cch mng x hi ch ngha.

63

* Ni dung ch trng xy dng h thng chuyn chnh v sn: + Mt l, xc nh quyn lm ch tp th ca nhn dn lao ng c th ch ho thnh php lut v t chc. Trong thi k trc i mi, vic xy dng h thng chuyn chnh v sn vi mc tiu l xy dng ch lm ch tp th x hi ch ngha. Ni dung lm ch tp th bao gm nhiu mt: lm ch v chnh tr, kinh t, vn ho, x hi; lm ch x hi, lm ch t nhin, lm ch bn thn; lm ch trong phm vi c nc, trong mi a phng, mi c s. + Hai l, xc nh ng Cng sn l ngi lnh o ton b hot ng x hi trong iu kin chuyn chnh v sn. - S lnh o ca ng nhm bo m cho h thng chnh tr c vn hnh ng hng, gi vng bn cht ca ch , pht huy c sc mnh tng hp thc hin thng li nhim v v mc tiu ca cch mng. - ng lnh o l s bo m cao nht ch lm ch tp th ca nhn dn lao ng, bo m cho hot ng qun l ca Nh nc t hiu qu. - Do vy ng phi nng cao trnh tr tu v nng lc lnh o ngang tm vi nhim v cch mng trong giai on mi. + Ba l, xc nh Nh nc trong thi k qu l Nh nc chuyn chnh v sn, thc hin ch dn ch x hi ch ngha. - Nh nc l phng tin thc hin quyn lm ch tp th ca nhn dn lao ng, thng qua ng thc hin s lnh o ca mnh i vi ton x hi. - Do vy phi xy dng Nh nc thc s l ca dn, do dn, v dn nhm thc hin thng li 3 cuc cch mng v xy dng ch mi, nn kinh t mi, nn vn ho mi v con ngi mi x hi ch ngha. + Bn l, xc nh nhim v ca Mt trn T quc v cc on th nhn dn l ni pht huy cao nht quyn lm ch tp th ca nhn dn lao ng, l ni qun chng tham gia v kim tra, gim st cng vic ca Nh nc, l trng hc v ch ngha x hi. Do vy cc on th phi i mi hnh thc t chc v ni dung, phng thc hot ng cho ph hp vi iu kin mi. M rng cc t chc theo ngh nghip theo nhu cu i sng, nhu cu sinh hot vn ho thu ht ng o qun chng tham gia vo cc hot ng chnh tr - x hi. + Nm l, xc nh mi quan h gia ng lnh o, Nh nc qun l, nhn dn lao ng lm ch l c ch qun l ca x hi. - C ch qun l ca mt x hi l nhng t chc thit ch, nhng qui nh v trch nhim, quyn hn gia c nhn v t chc, gia t chc vi t chc nhm thc hin mc ch qun l x hi theo nh hng ca giai cp cm quyn. - Gia ng lnh o, Nh nc qun l, nhn dn lao ng lm ch c mi quan h khng kht khng tch ri. y l mi quan h gia iu kin, phng tin v mc ch nhm to ra sc mnh tng hp thc hin cc nhim v mc tiu ca ng. 2. nh gi qu trnh thc hin ng li xy dng h thng chnh tr a. Kt qu v hn ch
64

* Nhng kt qu t c: + H thng chuyn chnh v sn Min Bc giai on 1954 - 1975 to nn sc mnh cc k to ln bo m cho Min Bc va xy dng va chin u, ng thi ng vin ngy cng nhiu sc ngi, sc ca gp phn quyt nh nht vn gii phng Min Nam, thng nht T quc, a c nc qu ln ch ngha x hi. H thng chuyn chnh v sn Min Bc hon thnh xut sc vai tr ca hu phng ln i vi tin tuyn ln Min Nam. + Hot ng ca h thng chuyn chnh v sn trn phm vi c nc giai on 1975 - 1986 c thc hin theo ng li ca i hi IV v i hi V ca ng. Trong bi cnh y kh khn v th thch, ng li em li nhng thnh tu nht nh. im tm ti v sng to ca giai on ny l: ng xem vn lm ch tp th x hi ch ngha l bn cht ca h thng chuyn chnh v sn v mi quan h gia ng lnh o, Nh nc qun l, nhn dn lao ng lm ch tr thnh c ch chung cho hot ng ca h thng chuyn chnh v sn cc cp, cc ngnh. * Mt s hn ch: + S lnh o ca ng cha ngang tm vi nhim v cch mng giai on mi v c trnh tr tu v nng lc lnh o, cha gii quyt c nhiu vn kinh t - x hi c bn v cp bch. Vn cn hin tng quan liu, gia trng, c on trong cch thc lnh o ca ng. C nhiu ch trng chnh sch khng tn trng qui lut khch quan dn n cc hin tng vt ro cc a phng trong c nc. + B my Nh nc cng knh, hot ng km hiu qu m nguyn nhn trc tip l duy tr qu lu c ch tp trung quan liu bao cp. Khng nm vng chuyn chnh v sn m bung lng chuyn chnh v sn. Trt t x hi, php lut v k cng php nc b vi phm ngy cng ph bin. Khng pht huy c quyn lm ch tp th ca nhn dn lao ng, khng xem dn l gc ca nc. Cc c quan dn c hot ng mt cch hnh thc ch ngha, km hiu qu. + Mt trn T quc, cc on th nhn dn cha lm tt vai tr chc nng gio dc, ng vin qun chng tham gia qun l kinh t, qun l x hi, qun l Nh nc; cha tch cc i mi ni dung, phng thc hot ng nn hiu qu cn thp. + Mi quan h gia ng, Nh nc v cc t chc chnh tr x hi t c s n Trung ng cn lng lo. Cha xc nh r chc nng, trch nhim mi t chc, dn n hin tng bao bin lm thay kh ph bin. Cha pht huy c sc mnh tng hp ca c ch qun l mi thc thi cc nhim v ra. b. Nguyn nhn ca nhng thnh tu v hn ch: + ng c ng li chnh tr nht qun, l c lp dn tc gn lin vi ch ngha x hi, ly ch ngha Mc - Lnin lm nn tng t tng v kim ch nam cho hnh ng. Bn lnh, lp trng, quan im ca ng kin nh, vng vng trc bi cnh trong nuc v quc t c nhiu bin ng phc tp. + Mt b phn khng nh cn b, ng vin trng thnh trong thi k chin tranh chng M, nn trnh hc vn, trnh l lun, nng lc qun l kinh t cn nhiu

65

hn ch. Do vy khng chuyn kp, khng p ng c nhng yu cu, nhim v xy dng t nc trong thi k ho bnh. + Bnh ch quan, nng vi, duy ch, khng tn trng qui lut khch quan, t tng tiu t sn va hu khuynh, va t khuynh trong vic nh ra cc ch trng chnh sch v qu trnh t chc thc hin ca ng dn n nhng hu qu nghim trng. + Duy tr qu lu c ch qun l kinh t tp trung, quan liu, bao cp dn n h thng chuyn chnh v sn th hin r t tng bo th, tr tr, chm i mi so vi s bung ra, ph ro ang din ra cc c s a phng trong c nc. Nguyn nhn ny km hm s sng to ca qun chng, cn tr qu trnh i mi v pht trin kinh t ca t nc. Trong thi k ny, h thng chuyn chnh v sn hon thnh s mnh lch s ca n. Nhng h thng ny bc l nhiu hn ch, i hi phi i mi thnh h thng chnh tr x hi ch ngha nhm p ng c yu cu giai on i mi t nc. II. ng li xy dng h thng chnh tr thi k i mi 1. Qu trnh hnh thnh ng li i mi h thng chnh tr Qu trnh hnh thnh ng li i mi h thng chnh tr l mt qu trnh ng ta chim nghim, i mi t duy, i mi nhn thc v nhiu phng din. + Th nht, nhn thc mi v mi quan h gia i mi kinh t v i mi h thng chnh tr: - ng ta khng nh i mi l mt qu trnh: i mi ton din v ng b, trong i mi kinh t - trc ht i mi t duy kinh t - l trng tm; ng thi tng bc i mi h thng chnh tr. i mi kinh t thnh cng s to c s nn tng vng chc i mi h thng chnh tr thun li. Mt khc, i mi h thng chnh tr kp thi, ng hng, ph hp s gp phn thc y qu trnh i mi kinh t . - Trong giai on cch mng mi, i mi h thng chnh tr l nhm p ng yu cu chuyn i c ch kinh t k hoch ho tp trung quan liu, bao cp sang nn kinh t th trng nh hng x hi ch ngha. Gii quyt khng ng n mi quan h gia i mi kinh t v i mi h thng chnh tr s phi tr gi. S sp ca Lin x v ng u l nhng bi hc xng mu. + Th hai, nhn thc mi v mc tiu i mi h thng chnh tr: - Mc tiu i mi h thng chnh tr phi thng nht vi mc tiu chung ca qu trnh i mi ton din t nc. l c lp dn tc gn lin vi ch ngha x hi, dn giu, nc mnh, x hi cng bng, dn ch, vn minh. - Mc tiu ni ti trc tip ca vn i mi h thng chnh tr l nhm xy dng v tng bc hon thin nn dn ch x hi ch ngha, bo m quyn lc thuc v nhn dn (ng Cng sn Vit Nam, Cng lnh xy dng t nc trong thi k qu ln ch ngha x hi, Nxb S tht, H Ni,1991, tr 19). - Thc cht ca vic i mi v kin ton h thng chnh tr nc ta l xy dng nn dn ch x hi ch ngha. Dn ch va l mc tiu, va l ng lc ca cng cuc i mi.
66

Nh vy, i mi s lnh o ca ng, qun l ca Nh nc nhm t n mc tiu l hon thin nn dn ch x hi ch ngha, pht huy cao nht quyn lm ch tp th ca nhn dn lao ng. + Th ba, nhn thc mi v u tranh giai cp v ng lc ch yu ca cch mng: - Trong thi k qu ln ch ngha x hi, nc ta vn cn tn ti nhiu thnh phn kinh t, l c s kinh t cho nhiu giai cp tng ng tn ti. Mi quan h gia cc giai cp, tng lp x hi l quan h hp tc v u tranh trong ni b nhn dn lao ng. Li ch ca giai cp cng nhn thng nht vi li ch ton dn tc trong mc tiu chung l c lp dn tc gn lin vi ch ngha x hi, dn giu, nc mnh, x hi cng bng, dn ch, vn minh. - Do vy, ni dung ch yu ca cuc u tranh giai cp trong giai on hin nay l: Thc hin thng li s nghip cng nghip ho, hin i ho theo nh hng x hi ch ngha, khc phc tnh trng nc ngho, km pht trin. Thc hin cng bng x hi, chng p bc bt cng. u tranh ngn chn v khc phc nhng t tng v hnh ng tiu cc, sai tri. u tranh lm tht bi mi m mu v hnh ng chng ph ca cc th lc th ch. Bo v c lp dn tc, xy dng nc ta thnh mt nc x hi ch ngha phn vinh, nhn dn hnh phc. - ng lc ch yu pht trin t nc ta l i on kt ton dn trn c s lin minh gia giai cp cng nhn vi nng dn v tr thc do ng lnh o; kt hp hi ho cc li ch c nhn, tp th v x hi; pht huy mi tim nng v ngun lc ca cc thnh phn kinh t, ca ton x hi. + Th t, nhn thc mi v c cu v c ch vn hnh ca h thng chnh tr. H thng chnh tr vn hnh theo c ch ng lnh o, Nh nc qun l, nhn dn lm ch. Trong : - ng va l mt b phn hp thnh ca h thng chnh tr, va l ht nhn lnh o h thng y. ng hot ng trong khun kh Hin php v php lut; khng chp nhn a nguyn chnh tr, a ng i lp. - Nh nc php quyn x hi ch ngha ca dn, do dn, v dn; do ng Cng sn lnh o, c chc nng th ch ho v t chc thc hin ng li ch trng ca ng. - Mt trn T quc Vit Nam l lin minh chnh tr ca cc on th nhn dn v c nhn tiu biu ca cc giai cp tng lp, cc dn tc, tn gio c vai tr thc hin phn bin, gim st x hi, gp phn xy dng ng, Nh nc v pht huy quyn lm ch ca nhn dn. - Nhn dn l ngi lm ch x hi thng qua Nh nc v cc t chc i din, ng thi lm ch trc tip thng qua c ch dn bit, dn bn, dn lm, dn kim tra.
67

+ Th nm, nhn thc mi v xy dng Nh nc php quyn trong h thng chnh tr. - Trong vn i mi h thng chnh tr, i mi Nh nc c tm quan trng c bit. Thut ng xy dng Nh nc php quyn ng ta cp ln u tin ti Hi ngh Trung ng ln th 2 kho VII (nm 1991). n Hi ngh gia nhim k kho VII (nm 1994) v cc i hi VIII, IX, X, ng ta tip tc khng nh li v lm r thm ni dung ca n. - Nh nc php quyn l nh nc qun l x hi bng Hin php v php lut. Php lut gi v tr ti thng trong vic iu chnh cc quan h x hi. Ngi dn c hng mi quyn dn ch, c quyn t do sng v lm vic theo kh nng v s thch ca mnh trong phm vi php lut cho php. + Th su, nhn thc mi v vai tr ca ng Cng sn trong h thng chnh tr. - ng cm quyn l ng lnh o nh nc, nhng khng lm thay nh nc. - ng phi quan tm xy dng, cng c Nh nc, Mt trn T quc v cc t chc chnh tr x hi; pht huy vai tr cc thnh t ny trong qun l, iu hnh x hi. - i mi phng thc lnh o ca ng phi ng b vi i mi t chc v hot ng ca h thng chnh tr v i mi kinh t. 2. Mc tiu, quan im v ch trng xy dng h thng chnh tr trong thi k i mi. a. Mc tiu v quan im xy dng h thng chnh tr * Mc tiu: + Mc tiu ch yu ca vn i mi h thng chnh tr l nhm xy dng v tng bc hon thin nn dn ch x hi ch ngha, bo m quyn lc thuc v nhn dn, pht huy y quyn lm ch ca nhn dn. + Dn ch x hi ch ngha tha nhn quyn t do bnh ng ca cng dn, tha nhn nhn dn l ch th ca quyn lc. Ni dung c bn nht ca dn ch x hi ch ngha l quan im tt c quyn lc thuc v nhn dn. Quyn dn ch, quyn lm ch ca nhn dn c pht huy cao nht so vi cc nn dn ch trong lch s. * Quan im: + Mt l, kt hp cht ch ngay t u i mi kinh t vi i mi chnh tr, ly i mi kinh t l trng tm, ng thi tng bc i mi chnh tr. + Hai l, i mi t chc v phng thc hot ng ca h thng chnh tr khng phi l thay i bn cht ca n m nhm tng cng vai tr lnh o ca ng, hiu lc qun l ca Nh nuc, pht huy quyn lm ch ca nhn dn; lm cho h thng chnh tr hot ng nng ng hn, p ng c yu cu ca nn kinh t th trng nh hng x hi ch ngha, ca s nghip cng nghip ho, hin i ho v yu cu ca qu trnh hi nhp kinh t quc t. + Ba l, i mi h thng chnh tr mt cch ton din, ng b, c s k tha, c bc i, hnh thc v cch lm ph hp.
68

+ Bn l, i mi quan h gia cc b phn cu thnh h thng chnh tr vi nhau v vi x hi, to ra s tc ng cng chiu nhm thc y x hi pht trin. b. Ch trng xy dng h thng chnh tr * Xy dng ng trong h thng chnh tr : + "ng Cng sn l i tin phong ca giai cp cng nhn, ng thi l i tin phong ca nhn dn lao ng v ca c dn tc Vit Nam, i biu trung thnh li ch ca giai cp cng nhn, nhn dn lao ng v ca dn tc" ( ng Cng sn Vit Nam, Vn kin i hi i biu ton quc ln th X, Nxb Chnh tr Quc gia, H Ni, 2006, tr 130). + V v tr, vai tr ca ng trong h thng chnh tr, Cng lnh nm 1991 xc nh: ng lnh o h thng chnh tr, ng thi l mt b phn ca h thng y. ng lin h mt thit vi nhn dn, chu s gim st ca nhn dn, hnh ng trong khun kh Hin php v php lut. + Phng thc lnh o ca ng : Cng lnh nm 1991 xc nh ng lnh o x hi : - Bng cng lnh, chin lc, cc nh hng v chnh sch v ch trng cng tc. - Bng cng tc tuyn truyn, thuyt phc, vn ng, t chc, kim tra. - Bng hnh ng gng mu ca ng vin. - Gii thiu nhng ng vin u t c nng lc v phm cht vo cc c quan lnh o chnh quyn v on th. - ng khng lm thay cng vic ca cc t chc khc trong h thng chnh tr. + Ni dung i mi phng thc lnh o ca ng i vi h thng chnh tr : - Vn mu cht v kh khn nht l khc phc hai khuynh hng thng xy ra trong thc t : hoc l bao bin lm thay, hoc l bung lng s lnh o ca ng. - Gi vng v tng cng nng lc v hiu qu lnh o ca ng i vi Nh nuc v cc t chc chnh tr x hi nng cao hiu qu qun l ca Nh nuc, cht lng hot ng ca Mt trn T quc v cc t chc chnh tr x hi nhm pht huy dn ch v quyn lm ch ca nhn dn. - i mi phng thc lnh o ca ng i vi h thng chnh tr gn lin vi vn i mi chnh n ng, vi cng tc xy dng ng, lm cho ng thc s trong sch, vng mnh v chnh tr, t tng, t chc v cn b ng vn ln ngang tm nhim v giai on cch mng mi. - i mi phng thc lnh o ca ng phi trn c s kin nh cc nguyn tc t chc ca ng nh nguyn tc tp trung dn ch, pht huy vai tr c nhn ngi ng u trong sinh hot v cng tc. - i mi phng thc lnh o ca ng l cng vic h trng, i hi phi ch ng, tch cc, c quyt tm cao, c bc i vng chc, va lm va tng kt rt kinh nghim. - i mi phng thc lnh o ca ng i vi h thng chnh tr mi cp, mi ngnh, mi a phng cn qun trit nhng nguyn tc chung, nhng cn vn dng linh hot sng to tu theo c im, yu cu nhim v ca mi cp, mi ngnh c th.
69

* Xy dng Nh nuc php quyn x hi ch ngha + Nh nuc php quyn khng phi l sn phm ring ca ch ngha t bn m l sn phm ca tinh hoa tr tu nhn loi. Lch s loi ngi tri qua 4 kiu nh nuc. Nh nc php quyn khng phi l mt kiu nh nuc, m l cch thc t chc phn cng quyn lc nh nuc. + Nh nuc php quyn x hi ch ngha Vit Nam l s k tha nhng tinh hoa ca nh nuc php quyn trong lch s, n va mang bn cht giai cp cng nhn, va mang tnh nhn dn rng ri, va mang tnh dn tc su sc. + Nh nuc php quyn Vit Nam c xy dng theo 5 c im sau y : - Th nht, l Nh nc ca dn, do dn, v dn; tt c quyn lc thuc v nhn dn. - Th hai, quyn lc Nh nuc l thng nht, c s phn cng rnh mch v phi hp cht ch gia cc c quan lp php, hnh php v t php. - Th ba, Nh nc c t chc v hot ng trn c s Hin php, php lut . Hin php v php lut gi v tr ti thng trong vic iu chnh cc quan h thuc mi lnh vc ca i sng x hi. - Th t, Nh nuc tn trng v bo m quyn con ngi, quyn cng dn, nng cao trch nhim php l gia Nh nc v cng dn, thc hnh dn ch, ng thi tng cng k cng php nc. - Th nm, Nh nuc php quyn x hi ch ngha Vit Nam do mt ng duy nht lnh o, c s gim st ca nhn dn, s phn bin x hi ca Mt trn T quc Vit Nam v cc t chc thnh vin ca Mt trn. + xy dng Nh nuc php quyn Vit Nam vng mnh, cn thc hin tt mt s bin php sau y : - Th nht, hon thin h thng php lut, tng tnh kh thi ca cc vn bn php lut. Xy dng c ch kim tra gim st mang tnh hp hin, hp php trong cc quyt nh v hot ng ca cc c quan cng quyn. - Th hai, i mi t chc v phng thc hot ng ca Quc hi, nng cao cht lng i biu Quc hi. i mi qui trnh xy dng lut php, gim ban hnh php lnh. Thc hin tt hn nhim v quyt nh cc vn trng i ca t nc v chc nng gim st ti cao. - Th ba, y mnh ci cch hnh chnh, i mi t chc v hot ng ca Chnh ph theo hng xy dng c quan hnh php thng nht, thng sut, hin i, hiu qu. - Th t, xy dng h thng c quan t php trong sch, vng mnh, dn ch, nghim minh, bo v cng l, quyn con ngi. Xy dng c ch phn quyt v nhng vi phm Hin php trong hot ng lp php, hnh php v t php. - Th nm, nng cao cht lng hot ng ca Hi ng nhn dn v y ban nhn dn cc cp. Bo m quyn t ch v t chu trch nhim ca chnh quyn a phng trong phm vi c phn cp. * Xy dng Mt trn T quc v cc t chc chnh tr - x hi trong h thng chnh tr.
70

+ Mt trn T quc v cc t chc chnh tr - x hi c vai tr rt quan trng trong vic tp hp, vn ng, on kt cc tng lp nhn dn; i din cho quyn li v li ch hp php ca nhn dn; xut cc ch trng, chnh sch v kinh t, vn ho, x hi, an ninh quc phng. + Nh nc cn ban hnh c ch Mt trn T quc v cc t chc chnh tr - x hi thc hin tt vai tr gim st v phn bin x hi. + Thc hin tt Lut Mt trn T quc Vit Nam, Lut Thanh nin, Lut Cng on, qui ch dn ch cc cp Mt trn T quc v cc t chc chnh tr - x hi tham gia xy dng ng, chnh quyn. + i mi phng thc hot ng ca Mt trn T quc v cc t chc chnh tr x hi, khc phc tnh trng hnh chnh ho, ph trng hnh thc. Lm tt cng tc dn vn trn tinh thn trng dn, gn dn, hiu dn, tin dn, nghe dn ni, ni dn hiu, lm dn tin. 3. nh gi vic thc hin xy dng h thng chnh tr a. Kt qu t c : - Trong thi k i mi t nc, t chc b my h thng chnh tr c sp xp li theo hng tinh gn, hiu qu. Hot ng ca h thng chnh tr ngy cng hng v c s. Mc tiu ca vn i mi h thng chnh tr l qu trnh xy dng v tng bc hon thin nn dn ch x hi ch ngha, bo m quyn lc thuc v nhn dn ; pht huy y quyn lm ch ca nhn dn. - ng thng xuyn coi trng vic i mi v t chnh n, gi vng v nng cao vai tr lnh o i vi s nghip cch mng trong iu kin mi. Phng thc lnh o, tc phong cng tc c tin b. Dn ch trong ng c pht huy, quan h gia ng vi nhn dn c cng c. - B my Nh nc tng bc c kin ton t c cu t chc n c ch hot ng trn cc lnh vc lp php, hnh php v t php. Nhim v quyn hn ca cc c quan Nh nc c phn nh r hn, qun l Nh nc bng php lut c tng cng. - Mt trn T quc v cc t chc chnh tr - x hi c s i mi v t chc, b my, v ni dung, phng thc hot ng ; pht huy dn ch, bo v li ch chnh ng ca nhn dn, tham gia xy dng ng, chnh quyn, bc u thc hin nhim v gim st v phn bin x hi. Hn 20 nm i mi, h thng chnh tr nuc ta t c mt s kt qu quan trng. iu khng nh ng li i mi ni chung, ng li i mi h thng chnh tr n ring l ng n, ph hp yu cu ca thc tin, gp phn to ln v c ngha lch s vo cng cuc i mi t nc. b. Hn ch v nguyn nhn + Mt s hn ch : - Nhn chung nng lc lnh o ca ng, hiu qu iu hnh v qun l ca Nh nuc, hot ng ca Mt trn T quc v cc t chc chnh tr - x hi cha ngang tm vi nhim v cch mng trong giai on mi.
71

- Phng thc lnh o ca ng i vi hot ng ca h thng chnh tr cn lng tng v chm i mi. - Vic ci cch nn hnh chnh quc gia cn chm, b my hnh chnh cn nhiu tng nc. Tnh trng quan liu, hch dch, ca quyn ca mt b phn cng chc Nh nc cha c khc phc, k cng php nc b xem nh. - Phng thc hot ng ca Mt trn T quc v cc t chc chnh tr - x hi cha thot khi tnh trng x cng, cha gn b vi qun chng. Vai tr gim st, phn bin x hi cn m nht, km hiu qu. i ng cn b cht lng cn hn ch, cha c chuyn nghip ho, nht l cp c s. + Nguyn nhn : - Nhn thc v i mi h thng chnh tr cha c s thng nht cao. Vic hoch nh v thc hin mt s ch trng gii php cn lng tng, thiu trit . - Vic i mi h thng chnh tr cha c quan tm ng mc, cha c trin khai su rng trong qun chng. i mi h thng chnh tr cn chm, cha theo kp i mi kinh t. - L lun v h thng chnh tr v i mi h thng chnh tr nc ta cn nhiu im cha sng t trong cc t chc ng, chnh quyn, Mt trn T quc, cc t chc chnh tr cc cp c s v trong qun chng nhn dn lao ng. Cu hi n tp v tho lun Cu 1. Khi qut ng li xy dng h thng chnh tr thi k trc i mi. Cu 2. Phn tch ng li xy dng h thng chnh tr thi k i mi. Cu 3. Nhn xt qu trnh thc hin ng li xy dng h thng chnh tr thi k i mi.

72

CHNG VII

NG LI XY DNG, PHT TRIN NN VN HO V GII QUYT CC VN X HI

I. Qu trnh nhn thc v ni dung ng li xy dng, pht trin nn vn ho + Khi nim v vn ho: Vn ho l mt khi nim rt phc tp, c ni hm a ngha. Cho n nay trn th gii c nhiu nh ngha khc nhau v vn ho. S nh ngha y t n con s 200 - 400 - 500 tu theo quan nim mi ngi. Nhng khi qut li, vn ho bao gm 2 ngha : - Theo ngha rng, vn ho bao gm nhng gi tr vt cht v tinh thn. Vn ho l mt h thng hu c nhng gi tr vt cht v tinh thn do con ngi, loi ngi sng to, tch lu thng qua hot ng thc tin trong sut qu trnh lch s ca mnh. Con ngi l sn phm cao nht ca t nhin v vn ho l sn phm c sc nht ca con ngi. Vn ho l s ho thn ca i sng, n thm vo mi lnh vc hot ng ca con ngi, n xuyn sut c th ca x hi, n biu hin trnh ngi, trnh x hi, vn minh quc gia, vn minh nhn loi. - Theo ngha hp, vn ho c hiu l vn ho tinh thn. Vn ho l nn tng tinh thn ca x hi, th hin tm cao v chiu su trnh pht trin ca dn tc, va l mc tiu, va l ng lc thc y s pht trin kinh t - x hi. + Vn ho Vit Nam : Vn ho Vit Nam l s kt tinh nhng gi tr tt p trong quan h gia con ngi vi con ngi, gia con ngi vi x hi v thin nhin; c c kt t cuc sng v thc tin u tranh dng nc v gi nc ca nhn dn ta qua hng ngn nm lch s, tip thu nhng tinh hoa vn ho nhn loi. l nn vn ho tin tin, m bn sc dn tc, theo nh hng x hi ch ngha vi nhng c trng c bn l i chng, dn tc, hin i v nhn vn ( ng cng sn Vit Nam, D tho cc vn kin trnh i hi IX ca ng, Lu hnh ni b, thng 7 - 2000, tr28.1) 1. Thi k trc i mi a. Quan im, ch trng v xy dng vn ho mi * Trong nhng nm 1943 - 1954 : + u nm 1943, Ban Thng v Trung ng ng hp thng qua bn cng vn ho Vit Nam do ng ch Tng B th Trng Chinh d tho. y l bn Tuyn ngn, l Cng lnh ca ng v vn ho trc khi dnh chnh quyn Thng 81945. Ni dung cng vn ho xc nh : - Vn ho l mt trong ba mt trn ( l kinh t, chnh tr, vn ho ) ca cch mng Vit Nam. - Ba nguyn tc ca nn vn ho Vit Nam: dn tc - khoa hc - i chng : Dn tc ho : chng li mi nh hng n dch v thuc a.
73

i chng ho : chng mi ch trng, hnh ng lm cho vn ho phn li hoc xa ri qun chng. Khoa hc ho : chng tt c nhng g lm cho vn ho phn tin b, phn khoa hc. - Tnh cht ca nn vn ho Vit Nam : tnh dn tc v hnh thc, dn ch v ni dung. + Ngy 03 - 9 - 1945 trong phin hp u tin ca Hi ng Chnh ph, Ch tch H Ch Minh trnh by 6 nhim v cp bch, trong c 2 nhim v thuc v lnh vc vn ho : - Mt l, cng vi vic dit gic i phi dit gic dt, phi m mt chin dch chng nn m ch. Bi v mt dn tc dt l mt dn tc yu, trong khi hn 90% ng bo ta m ch. - Hai l, phi m mt chin dch gio dc li tinh thn cho nhn dn bng cch thc hin cn, kim, lim, chnh. Bi v hn 80 nm ch thc dn h ho dn tc Vit Nam bng nhng thi xu nh li bing, gian xo, tham v nhng thi xu khc. + ng li vn ho khng chin c hnh thnh dn trong cc ti liu : Ch th ca Ban chp hnh Trung ng ng v Khng chin kin quc thng 11 - 1945. Bc th v Nhim v vn ho Vit Nam trong cng cuc cu nc v xy dng nc ca Trng Chinh gi Ch tch H Ch Minh ngy 16 - 11- 1946. Bo co Ch ngha Mc v vn ho Vit Nam ca Trng Chinh trnh by trong Hi ngh vn ho ton quc ln th 2 thng 7 - 1948. Ni dung ng li vn ho khng chin bao gm : - Xc nh mi quan h gia vn ho v cch mng gii phng dn tc, c ng vn ho cu quc. - Xy dng nn vn ho dn ch mi Vit Nam c tnh cht dn tc - khoa hc - i chng vi khu hiu l dn tc, dn ch. - Tch cc bi tr nn m ch, m i hc v trung hc, ci cch vic hc theo tinh thn mi, loi tr cch dy hc nhi s. - Gio dc li nhn dn, c ng thc hnh i sng mi. - Pht trin ci hay trong vn ho dn tc, bi tr ci xu xa h bi. - Ngn nga sc thm nhp ca vn ho thc dn phn ng ; hc ci hay, ci tt ca vn ho th gii. - Hnh thnh i ng tr thc mi ng gp tch cc cho cng cuc khng chin kin quc v cho cch mng Vit Nam. * Trong nhng nm 1955 - 1986 : + i hi III ca ng nm 1960 xc nh ng li xy dng vn ho trong iu kin na nc qu ln ch ngha x hi.

74

- Ni dung ct li l ch trng tin hnh cch mng t tng v vn ho xy dng v pht trin nn vn ho mi, con ngi mi. Cch mng t tng v vn ho c tin hnh ng thi vi cch mng quan h sn xut v cch mng khoa hc - k thut. - Mc tiu cuc cch mng t tng v vn ho l lm cho nhn dn thot khi nn m ch v thi h tt xu do x hi c li ; c trnh vn ho ngy cng cao ; c hiu bit cn thit v khoa hc - k thut tin tin xy dng ch ngha x hi nhm nng cao i sng vt cht v vn ho. + i hi IV (1976) v i hi V (1982) tip tc b sung ng li pht trin vn ho ca i hi III v khng nh thm : - Nn vn ho mi l nn vn ho c ni dung x hi ch ngha, tnh dn tc, tnh ng v tnh nhn dn. - Nhim v vn ho trong thi k ny l tin hnh ci cch gio dc trong c nc, pht trin khoa hc, vn ho, ngh thut, gio dc tinh thn lm ch tp th; chng t tng t sn v tn d t tng phong kin; ph phn t tng tiu t sn; xo b nh hng ca vn ho thc dn mi Min Nam. b. nh gi s thc hin ng li * Kt qu t c : + Nn vn ho cu quc (thi k 1943 - 1954) bc u hnh thnh v t c nhiu thnh tu trong s nghip khng chin kin quc : - xo b dn nhng mt lc hu trong di sn vn ho phong kin, bc u xy dng nn vn ho dn ch mi vi tnh cht dn tc - khoa hc - i chng. - Hng triu ng bo m ch bit c, bit vit. - Pht trin h thng gio dc, ci cch phng php dy hc, thc hnh rng ri i sng vn ho mi, bi tr h tc lc hu. - ng vin ton dn tham gia tch cc vo cuc khng chin chng thc dn Php thng li. + Thi k 1955 - 1986, c bit l 20 nm u: cng tc t tng vn ho t c nhng thnh tu to ln, gp phn quan trng vo s nghip cch mng c nc: - Mt thnh tu tiu biu ca Min Bc hu phng ln l s nghip gio dc vn ho pht trin vi tc cao, pht huy tnh tch cc trong sn xut v chin u. - Hot ng vn ho ngh thut pht trin vi ni dung lnh mnh, c v b i, nhn dn tham gia vo khng chin chng M cu nc. Thi k ny c nhiu tc phm ngh thut hay, sng mi trong tri tim nhn dn Vit Nam v b bn quc t. - Trnh vn ho chung ca x hi c nng ln mt bc ng k. - Li sng mi tr thnh ph bin, ngi vi ngi sng c ngha, c tnh, on kt, thng yu nhau. C th ni, thng li v i trong s nghip chng M cu nc khng ch l ng li chnh tr, qun s ng n m cn l thng li ca ng li vn ho ca ng, thng li ca ch ngha yu nc, nhn phm v tr tu ca con ngi Vit Nam. * Hn ch v nguyn nhn :
75

+ Nhng hn ch : - Cng tc t tng v vn ho thiu nhy cm sc bn, thiu tnh chin u. - Vic xy dng th ch vn ho cn chm. - u nhng nm 80, s suy thoi v o c, li sng c chiu hng pht trin. - i sng vn hc ngh thut c nhng mt bt cp, rt t tc phm vn hc ngh thut t nh cao ngang tm vi cuc khng chin chng M cu nc v i. - Mt s cng trnh vn ho vt th v phi vt th c gi tr khng c quan tm bo tn, lu gi. + Nguyn nhn hn ch : - ng li xy dng vn ho giai on 1955 - 1986 b chi phi bi t duy chnh tr nm vng chuyn chnh v sn . Thc cht l nhn mnh u tranh giai cp, u tranh gia hai con ng, gia hai thc h, hai phe t bn ch ngha v x hi ch ngha. T duy chnh tr dn n ph nh nn vn ho phi mcxit, hn ch t do ngn lun, t do t tng. - Mc tiu, ni dung cuc cch mng t tng v vn ho giai on ny cng b qui nh bi cuc cch mng v quan h sn xut, m t tng ch o l xo b ch t hu, xa b ngun gc sinh ra bc lt. T tng ny dn n nhng sai lm trong ci cch rung t nm 1954 - 1956, trong ci to cc thnh phn kinh t phi x hi ch ngha Min Nam sau nm 1975. - Chin tranh ko di, cng vi c ch qun l k hoch ho tp trung quan liu, bao cp v tm l bnh qun ch ngha km hm ng lc pht trin vn ho gio dc v nng lc t do sng to ca qun chng nhn dn lao ng. Trc yu cu ca cng cuc i mi, chng ta phi khc phc nhng hn ch trn, i mi t duy v xy dng v pht trin vn ho. 2. Trong thi k i mi

a. Qu trnh i mi t duy v xy dng v pht trin nn vn ho

T i hi VI n i hi X ng ta tng bc nhn thc v dc trng, v tr, vai tr, chc nng ca vn ho i vi s pht trin kinh t - x hi. + i hi VI (1986) xc nh khoa hc - k thut l mt ng lc to ln thc y s pht trin kinh t x hi, c v tr then cht trong s nghip xy dng ch ngha x hi. + Trong Cng lnh nm 1991, ng ta c nhiu nhn thc mi v vn ho: - Ln u tin xc nh c trng nn vn ho Vit Nam ang xy dng l nn vn ho tin tin, m bn sc dn tc. - Ch trng xy dng nn vn ho mi to ra i sng tinh thn cao p, phong ph, a dng , c ni dung nhn o, dn ch, tin b, bi dng ci chn - thin - m, ph phn nhng ci li thi, thp km. - Tip tc thc hin cuc cch mng t tng v vn ho, lm cho th gii quan Mc - Lnin, t tng H Ch Minh gi v tr ch o trong i sng tinh thn ca x hi.

76

- K tha nhng truyn thng vn ho tt p ca dn tc, tip thu nhng tinh hoa vn ho th gii, xy dng mt x hi dn ch, vn minh, v li ch v phm gi ca con ngi. - Chng t tng vn ho phn tin b tri vi nhng gi tr tt p ca dn tc v nhn loi. - Xc nh gio dc v o to, khoa hc v cng ngh l quc sch hng u. + i hi VII (1991) v i hi VIII (1996) khng nh khoa hc v gio dc ng vai tr then cht, l ng lc a dn tc thot khi i ngho. Do vy s nghip gio dc v o to cng vi khoa hc v cng ngh l quc sch hng u. + Ngh quyt Trung ng 5 kho VIII ( 7- 1998) xc nh 5 quan im ch o qu trnh pht trin vn ho trong thi k cng nghip ho, hin i ho t nc. + Ngh quyt Trung ng 9 kho IX (1- 2004) khng nh pht trin vn ho ng b vi pht trin kinh t . + Hi ngh Trung ng 10 kho IX ( 7- 2004) khng nh: - Pht trin kinh t l trung tm, xy dng chnh n ng l then cht, khng ngng nng cao i sng vn ho - nn tng tinh thn ca x hi. - S bin i vn ho trong qu trnh i mi v qu trnh hi nhp quc t i hi phi i mi phng thc lnh o ca ng, s qun l ca Nh nuc trong lnh vc vn ho. b. Quan im ch o v ch trng xy dng, pht trin nn vn ho * Mt l, vn ho l nn tng tinh thn ca x hi, va l mc tiu, va l ng lc thc y s pht trin kinh t - x hi. Quan im ny ch r v tr, vai tr quan trng c bit ca vn ho i vi s pht trin kinh t - x hi. + Vn ho l nn tng tinh thn ca x hi. - V sao ? Vn ho Vit Nam c hnh thnh v pht trin trong sut chiu di lch s ca dn tc. l mt h gi tr truyn thng v li sng bn vng, trn , nh , dn tc ta khng nh bn sc ring ca mnh. Qua nhiu th k, vn ho thm su vo mi con ngi, trong c cng ng, c truyn b, kt ni v pht huy qua cc th h, c vt cht ho v khng nh vng chc trong cu trc x hi ca dn tc ( Vit Nam l cu trc nh - lng - nuc). Vn ho l si ch xuyn sut ton b lch s ca dn tc, n lm nn sc sng mnh lit, gip cng ng Vit Nam vt qua thc ghnh sng gi tn ti v pht trin. - Ch trng bin php : Lm cho vn ho thm su vo mi lnh vc ca i sng x hi cc gi tr vn ho tr thnh nn tng tinh thn vng chc ca x hi. Xy dng con ngi mi, xy dng mi trng vn ho lnh mnh, sc khng v y li s xm nhp ca cc t tng vn ho phn tin b.
77

y mnh cuc vn ng ton dn xy dng i sng vn ho mi, gia nh vn ho, phng, x, c quan, ng ph vn ho. + Vn ho l ng lc thc y x hi pht trin. - V sao? Ngun lc c bn nht ca s pht trin l ngun lc ni sinh ca dn tc. Ngun lc ni sinh c thm su trong vn ho. Ci ngun ca mt quc gia dn tc l vn ho. Do vy vn ho khng ch l kt qu ca s pht trin kinh t - x hi, m cn l ngun lc ni sinh quan trng thc y s pht trin kinh t - x hi. - Vai tr ca vn ho vi t cch l ng lc ca s pht trin : Th nht, cng cuc i mi nc ta t c nhiu thnh tu cng khng nh vai tr ng lc ca vn ho. i mi gii phng c tr tu, sc sng to ca qun chng nhn dn (s bung ra, vt ro, khon chui) ca cc a phng c s. Th hai, trong thi i cch mng khoa hc v cng ngh, yu t quyt nh nht cho s pht trin l vn ho, l tr tu, l thng tin, l "ti nguyn con ngi" - ngun vn tr tu ca dn tc . Th ba, trong nn kinh t th trng, mt mt vn ho da vo ci chn - thin - m hng dn ngi lao ng khng ngng pht huy t duy sng to, sn xut ra hng ho cht lng cao ; mt khc, vn ho s dng sc mnh ca nhng gi tr truyn thng, ca o l dn tc hn ch nhng li sng tm thng, nhm gi gn bn sc vn ho dn tc, lm cho vn ho khng ho tan trong qu trnh hi nhp quc t. Th t, trong vn bo v mi trng, vn ho hng dn mt li sng c chng mc, hi ho, thn thin vi t nhin ; khng tn ph lm cn kit ngun ti nguyn, nhim mi trung sinh thi v s pht trin bn vng cho hm nay v cc th h mai sau. + Vn ho l mt mc tiu ca s pht trin. - Chin lc pht trin kinh t - x hi giai on 1991 - 2000 xc nh: "Tng trng kinh t phi gn vi tin b v cng bng x hi, pht trin vn ho, bo v mi trng". - i hi ng ton quc ln th X (thng 4 - 2006) xc nh: x hi x hi ch ngha m ng, Nh nc, nhn dn ta xy dng l mt x hi gm 8 c trng. Thc cht l 8 mc tiu cn t ti, trong c 2 mc tiu lin quan n vn ho : Dn giu, nc mnh, cng bng, dn ch, vn minh. C nn vn ho tin tin, m bn sc dn tc. - Ch trng v bin php thc hin mc tiu xy dng vn ho: Thc t nhiu nc trong nhn thc v hnh ng, mc tiu kinh t thng c coi trng hn v ln t mc tiu vn ho. lm cho vn ho tr thnh mc tiu v ng lc th qu trnh pht trin kinh t cn kt hp vi pht trin vn ho. Khi xc nh mc tiu pht trin vn ho phi cn c v hng ti mc tiu pht trin kinh t - x hi; mt khc khi xc nh mc tiu pht trin kinh t - x hi ng thi xc nh mc tiu pht trin vn ho.
78

* Hai l, nn vn ho m chng ta ang xy dng l nn vn ho tin tin, m bn sc dn tc. + Tin tin l : - Yu nc v tin b, m ni dung ct li l c lp dn tc v ch ngha x hi. - Mc tiu tt c v con ngi, v hnh phc, t do v pht trin con ngi. - Xy dng mi quan h hi ho gia con ngi vi cng ng, gia x hi vi t nhin. - Tin tin khng ch v ni dung t tng m c trong hnh thc biu hin, trong cc phng tin chuyn ti ni dung. + Bn sc vn ho dn tc bao gm : - Nhng gi tr, nhng tinh hoa ca cc cng ng dn tc Vit Nam c vun p qua hng nghn nm lch s. - Lng yu nc, ch t cng dn tc, tinh thn on kt, thc cng ng gn kt con ngi - gia nh - lng x - T quc. - Lng nhn i, khoan dung, trng ngha tnh o l, cn c sng to trong lao ng, tinh t trong ng x, gin d trong li sng. - M rng giao lu quc t, tip thu c chn lc nhng tinh hoa vn ho ca cc dn tc khc. - Chng vn ho lc hu, li thi, cc phong tc, tp qun, l thi c. + Biu hin ca bn sc vn ho dn tc : - Bn sc vn ho dn tc c th hin trong tt c cc lnh vc ca i sng x hi: trong cch t duy, cch sng , c bit c th hin su sc nht trong h gi tr ca dn tc. - Bn sc vn ho dn tc pht trin cng s pht trin ca th ch kinh t, chnh tr, x hi ca cc quc gia. - Bn sc vn ho dn tc c thm su trong mi hot ng xy dng sng to vn hc ngh thut, ng dng nhng thnh tu khoa hc cng ngh, gio dc v o to. + Ch trng xy dng nn vn ho tin tin, m bn sc dn tc : kt hp gia vn bo v bn sc vn ho dn tc vi m rng giao lu, tip thu vn ho nhn loi xy dng v pht trin nhng gi tr mi ca vn ho Vit Nam. * Ba l, nn vn ho Vit Nam l nn vn ho thng nht m a dng trong cng ng cc dn tc Vit Nam. + Nt c trng ni bt ca vn ho Vit Nam l s thng nht m da dng, l s ho quyn bnh ng, s pht trin c lp ca vn ho cc dn tc anh em chung sng trn lnh th Vit Nam. + Mi dn tc c truyn thng v bn sc vn ho ring trong nn vn ho chung ca quc gia dn tc Vit Nam. S thng nht bao hm c tnh a dng, tnh a dng trong s thng nht ; khng c s ng ho, thn tnh, k th vn ho gia cc dn tc.

79

+ 54 dn tc trn t nc Vit Nam u c nhng gi tr v bn sc vn ho ring. Cc gi tr v sc thi b sung cho nhau, lm a dng phong ph nn vn ho Vit Nam thng nht. * Bn l, xy dng v pht trin vn ho l s nghip ca ton dn, do ng lnh o, trong i ng tr thc gi vai tr quan trng. + V sao ? - Cch mng l s nghip ca qun chng, do vy mi ngi Vit Nam u c trch nhim tham gia s nghip xy dng v pht trin vn ho nc nh. - Cng nhn, nng dn, tr thc l nn tng ca khi i on kt ton dn, l lc lng ch yu ca s nghip xy dng v pht trin vn ho. - i ng tr thc tiu biu cho tr tu ca dn tc, h gi v tr quan trng trong vic nng cao dn tr, o to nhn lc, bi dng nhn ti, xy dng v pht trin nn vn ho dn tc. + Ch trng bin php : - Vn ng qun chng tham gia sng to vn ho ngh thut phc v cho cuc sng, nht l tr thc. Ch tch H Ch Minh dy: Qun chng nhn dn l ngi sng to, cng nng l ngi sng to. Nhng qun chng nhn dn khng ch sng to ra ca ci vt cht ca x hi, qun chng nhn dn cn l ngi sng tc na . - Xc nh gio dc v o to cng vi khoa hc v cng ngh l quc sch hng u, l ng lc pht trin kinh t - x hi, l iu kin cn thit gi vng c lp dn tc v xy dng thnh cng ch ngha x hi. * Nm l, vn ho l mt mt trn, xy dng v pht trin vn ho l mt s nghip cch mng lu di. + Cch mng t tng vn ho l mt b phn ca cch mng x hi ch ngha. Do vy vn ho l mt mt trn trong cuc u tranh ai thng ai gia hai con ng t bn ch ngha v x hi ch ngha, trong qun chng nhn dn, tr thc vn ngh s l nhng chin s trn mt trn y. + Cc h tc, cc thi h tt xu tn ti hng ngn nm di ch c tr thnh i sng tm l ca hng chc triu ngi. Do vy qu trnh ci to xo b li sng lc hu, xy dng nn vn ho mi l s nghip cch mng phc tp lu di, i hi phi c ch cch mng v s kin tr thn trng.

c. nh gi vic thc hin ng li + Mt s kt qu t c : - C s vt cht k thut ca nn vn ho mi bc u c to dng. Vn i mi t duy v vn ho v con ngi c bc pht trin. Mi trng vn ho c s chuyn bin tch cc, hp tc quc t v vn ho c m rng.

80

- Gio dc v o to c bc pht trin, qui m gio dc o to tng cc cp, cc bc hc. Cht lng i ng gio vin c chuyn bin, c s vt cht k thut ca trng hc c tng cng, trnh dn tr c ci thin ng k. - Khoa hc v cng ngh pht trin phc v thit thc cho s pht trin kinh t - x hi. - Vic xy dng li sng vn ho v np sng vn minh c tin b cc tnh thnh trong c nc. + Mt s hn ch : - Nhng thnh tu trong lnh vc vn ho cha vng chc, cha sc tc ng c hiu qu n cc lnh vc khc ca i sng x hi. o c li sng ca mt b phn cn b, ng vin, thanh nin xung cp, lm tn hi n uy tn ca ng v Nh nuc. - S pht trin vn ho cha ng b v cha tng xng vi s pht trin kinh t, thiu gn b vi nhim v chnh n xy dng ng. Vic xy dng con ngi mi cha to c s chuyn bin r rt. Mi trng vn ho cn b nhim bi cc t nn x hi. Thiu nhng tc phm vn hc ngh thut c gi tr cao ngang tm vi s nghip i mi t nc. - Vic xy dng th ch vn ho cn chm, thiu ng b lm hn ch tc dng ca vn ho i vi cc lnh vc khc. - Tnh trng ngho nn, lc hu v i sng vn ho tinh thn nhiu vng su, vng dn tc t ngi, vng cn c a cch mng trc y vn cha ci thin ng k. Khong cch chnh lch v hng th vn ho gia cc vng min, cc tng lp x hi vn cn kh ln. + Nguyn nhn : - Nhng thnh tu trong s nghip xy dng vn ho chng t ch trng, ng li xy dng vn ho ca ng v ang pht huy hiu qu. - cng l kt qu tham gia tch cc ca qun chng nhn dn, ca tng lp tr thc, ca cc vn ngh s hot ng trn lnh vc vn ho. - Ch trng, ng li xy dng vn ho ca ng kh y , nhng vic trin khai, ch o thc hin cha nghim tc. - Cha xy dng c c ch, chnh sch, gii php pht trin vn ho ph hp vi c ch th trng v qu trnh hi nhp quc t. - Vn cn mt b phn nhng ngi hot ng trn lnh vc vn ho chy theo ch ngha thc dng, c quan im, th hiu thm m xa ri cuc sng. - Cng tc nghin cu l lun cha i su vo nhng vn bc xc ca i sng vn ho : vn truyn thng v hin i, quan h gia vn ho v kinh t II. Qu trnh nhn thc v ch trng gii quyt cc vn x hi Chnh sch x hi l mt b phn hp thnh trong tng th chnh sch ca ng v Nh nuc iu chnh cc quan h x hi, ci thin i sng vt cht v tinh thn cho ngi lao ng, thc hin cng bng x hi, nng cao th lc, tr lc cho ngi lao ng nhm gp phn thc y s pht trin kinh t - x hi.
81

Cc vn x hi bao gm : vic lm, thu nhp, bnh ng x hi, xo i gim ngho, chm sc sc khe, cung ng dch v cng, an sinh x hi, cu tr x hi, chnh sch dn s v k hoch ho gia nh 1. Thi k trc i mi a. Ch trng ca ng v gii quyt cc vn x hi * Giai on 1945 - 1954: Vic gii quyt cc vn x hi giai on ny ph thuc vo m hnh ch dn ch nhn dn. + T tng ch o: H Ch Minh khng nh t nc c lp, t do ri m dn c cht i, cht rt th c lp, t do lm g ? Dn ch bit r gi tr ca c lp, t do khi m dn c n no, mc m. + Nhim v cp bch ca chnh sch x hi lc ny l: lm cho dn c n, c mc, c ch , c hc hnh; lm cho ngi ngho th n, ngi n th kh giu, ngi kh giu th giu thm. + Ch trng gii quyt cc vn x hi thi k ny: - Hng dn nhn dn ch ng v t t chc gii quyt cc vn x hi ca mnh. - Pht ng phong tro rng ri t Chnh ph n b i v dn chng tch cc tng gia sn xut, tit kim, ng cam cng kh khc phc nn i sau nm 1945. - Khuyn khch mi thnh phn x hi pht trin kinh t, iu ho li ch gia ch v th, ngi giu san s vi ngi ngho. Sau cch mng Thng 8 - 1945 t nc gp rt nhiu kh khn, nhng lng dn ng thun, on kt ng h nn thnh qu cch mng c gi vng v pht trin. * Giai on 1955 1975: Cc vn x hi c gii quyt trong m hnh ch ngha x hi kiu c v hon cnh thi chin. - Ch phn phi theo ch ngha bnh qun. - Nh nuc v tp th p ng cc nhu cu x hi thit yu bng ch bao cp trn lan, da vo ngun vin tr ca cc nc x hi ch ngha. * Giai on 1975 1985: Cc vn x hi gii quyt theo c ch k hoch ho, tp trung, quan liu bao cp. - ng ta c nhiu ch trng pht trin kinh t - x hi sai lm nn t nc gp rt nhiu kh khn, ri vo tnh trng khng hong kinh t - x hi nghim trng. - Ngun vin tr gim dn, t nc b bao vy cm vn, c lp. b. nh gi vic thc hin ng li + Mt s kt qu :
82

- Chnh sch x hi trong thi k trc i mi tuy c nhiu hn ch, nhng gi vng c s tn ti ca ch v t c nhng kt qu nht nh trong cc lnh vc vn ho, gio dc, y t, li sng, k cng, an ninh x hi, hon thnh ngha v ca hu phng ln i vi tin tuyn ln. - Nhng thnh tu ni ln bn cht tt p ca ch , s lnh o ca ng trong iu kin chin tranh ko di, hp tc quc t cn hn ch, kinh t cn chm pht trin. + Hn ch v nguyn nhn: - Mt s hn ch : Hnh thnh tm l th ng, li vo Nh nuc v tp th trong qun chng nhn dn. Ch phn phi bnh qun khng khuyn khch c s sng to ca cc c nhn, n v. Hnh thnh mt x hi khp kn, km nng ng, chm pht trin. - Nguyn nhn : t cha ng tm quan trng ca chnh sch x hi trong mi quan h vi chnh sch thuc cc lnh vc khc. p dng v duy tr qu lu c ch qun l kinh t k hoch ho, tp trung, quan liu bao cp ( 25 nm, t 1960 - 1985). 2. Trong thi k i mi a. Qu trnh i mi nhn thc v vic gii quyt cc vn x hi + i hi VI: - Ln u tin ng ta nu phng hng, nhim v ca chnh sch x hi, nng cc vn x hi ln tm chnh tr - x hi, nu r tm quan trng ca chnh sch x hi i vi chnh sch kinh t v chnh sch thuc cc lnh vc khc. - cp n mi mt ca cuc sng con ngi (qu rng) nh vn dn s, vic lm, cng bng x hi, an ton x hi, trt t k cng, sc kho, chnh sch bo tr x hi, chnh sch giai cp, dn tc

+ i hi VII: - Xc nh mi quan h gia chnh sch x hi v chnh sch kinh t. Pht trin kinh t l iu kin c s thc hin chnh sch x hi, thc hin tt chnh sch x hi l ng lc thc y pht trin kinh t. - Mc tiu ca chnh sch x hi thng nht vi mc tiu pht trin kinh t l u nhm pht huy ngun lc con ngi, v con ngi. + i hi VIII: - Tng trng kinh t phi gn lin vi tin b v cng bng x hi trong tng bc v trong sut qu trnh pht trin.
83

- Cng bng x hi phi c thc hin trn nhiu lnh vc: Phn phi t liu sn xut v phn phi sn phm. Cung cp vn cho ngi ngho, c ngn hng cho ngi ngho. To iu kin cho mi ngi c hc tp, lm vic, lm giu v s dng ht kh nng ca mnh. Khuyn khch lm giu chnh ng hp php, xo i gim ngho, thu hp khong cch giu ngho. - Nhng vn x hi cn c gii quyt theo tinh thn x hi ho, x hi thc hin, Nh nc ch qun l ; khng nn bao bin lm thay. + i hi IX: - Cc chnh sch x hi phi hng vo pht trin v lm lnh mnh ho x hi. - Thc hin cng bng trong phn phi, to ng lc mnh m pht trin sn xut, tng nng sut lao ng. - Thc hin bnh ng trong cc quan h x hi, khuyn khch nhn dn lm giu hp php. + i hi X: - Kt hp cc mc tiu kinh t v x hi trong phm vi c nc, tng lnh vc, tng a phng c s. - Hi ngh Trung ng 4 kho X (1-2007) ch trng cn pht hin v gii quyt cc vn x hi ny sinh trong qu trnh gia nhp WTO, tng cng chnh sch an sinh x hi. b.Quan im gii quyt cc vn x hi + Mt l, kt hp cc mc tiu kinh t vi cc mc tiu x hi: - K hoch pht trin kinh t phi tnh n mc tiu pht trin cc lnh vc x hi c lin quan trc tip. - Mc tiu pht trin kinh t phi tnh n tc ng v hu qu x hi c th xy ra ch ng x l. - To c s thng nht, ng b gia chnh sch kinh t v chnh sch x hi. - S kt hp hai mc tiu ny phi c qun trit tt c cc cp, cc ngnh, cc a phng, tng n v c s kinh t. + Hai l, tng trng kinh t gn lin vi vn cng bng x hi trong tng bc v trong sut c qu trnh pht trin: - Trong tng bc, tng chnh sch v trong sut c qu trnh pht trin t Trung ng n a phng, cc cp cc ngnh cn gn kt gia vn tng trng kinh t vi tin b v cng bng x hi. - Nhim v ny khng dng li khu hiu, li khuyn ngh m phi c php ch ho c tnh cng ch buc cc ch th phi thc hin. - Cc nh hoch nh chnh sch pht trin quc gia cn thu trit quan im pht trin bn vng, pht trin sch, pht trin hi ho; khng chy theo s lng tng trng bng mi gi.
84

+ Ba l, chnh sch x hi c thc hin trn c s pht trin kinh t, gn b hu c gia quyn li v ngha v, gia cng hin v hng th: - Chnh sch x hi c v tr, vai tr c lp tng i so vi kinh t, nhng khng th tch ri trnh pht trin kinh t, cng khng th ph thuc vo vin tr nh thi bao cp. - Chnh sch x hi phi xo b quan im bao cp, co bng trong phn phi sn phm, chm dt ch xin - cho. + Bn l, coi trng ch tiu GDP bnh qun u ngi, gn vi ch tiu pht trin con ngi (HDI) v ch tiu pht trin cc lnh vc x hi. Mc tiu cui cng v cao nht ca quan im ny l v con ngi. c. Ch trng gii quyt cc vn x hi + Mt l, khuyn khch mi ngi lm giu theo php lut, thc hin c hiu qu mc tiu xo i, gim ngho: - To c hi, iu kin cho mi ngi tip cn bnh ng cc ngun lc pht trin. - To ng lc lm giu cho ng o dn c bng ti nng, tr tu sng to ca bn thn trong khun kh o c v php lut cho php. - Thc hin c hiu qu cao chng trnh xo i, gim ngho; phng ti i, ti ngho; nng cao dn chun mc i ngho khi mc sng chung ca x hi tng ln. + Hai l, bo m cung ng dch v cng thit yu, bnh ng cho mi ngi, to vic lm v thu nhp: - Xy dng h thng an sinh x hi, pht trin h thng bo him, bo m cung ng dch v cng thit yu. An sinh x hi l chnh sch bo v nhng thnh vin hon cnh yu th, ri ro, khng c ngun thu nhp nh tn tt, neo n, nn nhn cht c da cam nhm phng nga, hn ch v khc phc ri ro. - a dng ho cc loi hnh cu tr x hi, to nhiu vic lm trong nc v y mnh xut khu lao ng. - i mi chnh sch tin lng, phn phi thu nhp x hi cng bng, hp l. + Ba l, pht trin h thng y t cng bng v hiu qu: - Hon thin mng li y t c s, quan tm chm sc y t tt hn i vi cc i tng chnh sch. - Pht trin cc dch v y t cng ngh cao, cc dch v y t ngoi cng lp. + Bn l, xy dng chin lc quc gia v nng cao sc kho v ci thin ging ni: - Quan tm chm sc sc kho sinh sn, sc kho b m v tr em; gim t l tr em suy dinh dng. - y mnh cng tc bo v ging ni, kin tr phng chng HIV/ AIDS v cc t nn x hi khc. + Nm l, thc hin tt chnh sch dn s v k hoch ho gia nh: - Gim tc pht trin dn s, bo m qui m v c cu dn s hp l. - Xy dng gia nh m no, bnh ng, tin b, hnh phc.
85

- Bo m bnh ng gii, chng nn bo hnh trong gia nh. + Su l, ch trng cc chnh sch u i x hi: - Pht huy truyn thng tt p ung nc nh ngun, n n p ngha, nhn hu, thu chung. - Bo m cho nhng ngi c cng vi nc c i sng vt cht v tinh thn t nht bng mc sng trung bnh ca nhn dn ni c tr. - To iu kin cho con em gia nh c cng vi cch mng tip ni s nghip ca cha anh. + By l, i mi c ch qun l: - Quan im, ch trng v chnh sch x hi ca ng phi c gii quyt theo tinh thn x hi ho. - Nh nc gi vai tr nng ct trong vn t chc, qun l cc cp cc ngnh thc hin tt cc mc tiu x hi. Cch thc qun l dn ch, ci m, cao php lut. - ng vin mi ngi dn, cc doanh nghip, cc t chc trong x hi, cc c nhn v t chc nc ngoi cng tham gia gii quyt cc vn x hi. d. nh gi s thc hin ng li * Nhng kt qu t c: + Sau hn 20 nm i mi chnh sch x hi, nhn thc v vn pht trin x hi ca ng, Nh nc v nhn dn c bc ngot quan trng: - T tm l th ng, li, trng ch vo Nh nc, tp th chuyn sang tnh nng ng, ch ng, tch cc ca hu ht cc tng lp dn c. - T ch cao qu mc li ch tp th, x hi chung chung, phn phi bnh qun, co bng chuyn sang phn phi theo hiu qu kinh t kt hp vi phc li x hi. Nh vy, cng bng x hi ngy cng c thc hin tt hn. - T ch cha t ng tm quan trng ca chnh sch x hi trong mi quan h vi chnh sch kinh t i n thng nht chnh sch x hi vi chnh sch kinh t. - T ch Nh nc bao cp ton b khu gii quyt vic lm dn chuyn sang c ch cc thnh phn kinh t v ngi lao ng cng tham gia to ra vic lm. - T ch khng chp nhn s phn ho giu ngho n khuyn khch mi ngi lm giu hp php, gn lin vi vn xo i, gim ngho. - T ch mun nhanh chng xy dng mt c cu x hi - giai cp thun nht bao gm giai cp cng nhn, giai cp nng dn tp th v i ng tr thc n quan nim xy dng mt c cu x hi - giai cp a dng, trong lin minh cng nhn - nng dn- tr thc l nng ct. + Sau hn 20 nm i mi, lnh vc pht trin x hi t c nhiu thnh tu quan trng: - Mt x hi m ang dn dn hnh thnh vi nhng con ngi ch ng, nng ng, dm ngh, dm lm; khng chp nhn i ngho, lc hu; bit cnh tranh lm giu v gia nh, cng ng, T quc.
86

- Bn cnh giai cp cng nhn, nng dn, i ng tr thc xut hin ngy cng ng o cc doanh nhn, tiu ch v cc nhm x hi khc phn u v s nghip dn giu, nc mnh. Thnh tu xo i, gim ngho c x hi v quc t tha nhn. - coi pht trin gio dc v o to, cng vi khoa hc v cng ngh l quc sch hng u pht trin kinh t - x hi. Bc u thc hin cng bng x hi trong gio dc, chm sc sc kho, to iu kin nng cao dn tr v sc kho cho nhn dn. * Hn ch v nguyn nhn: + Mt s hn ch: - p lc gia tng dn s vn cn ln, cht lng dn s cn thp ang l cn tr ln i vi s pht trin kinh t - x hi v hi nhp kinh t quc t. - Vn vic lm vn cn bc xc v nan gii. S phn ho giu ngho v hin tng bt cng x hi vn cn gia tng. - T nn x hi cn nhiu v din bin phc tp, gy thit hi ln n pht trin kinh t v an ninh x hi. - Mi trng sinh thi b nhim nghim trng, ti nguyn thin nhin b khai thc v tn ph n mc bo ng. - H thng gio dc, y t lc hu, xung cp, c nhiu bt cp. + Nguyn nhn hn ch: - Tng trng kinh t vn tch ri mc tiu chnh sch x hi. Vn cn tnh trng chy theo s lng nh hng tiu cc n s pht trin bn vng. - Qun l x hi cn nhiu bt cp, khng p ng c yu cu ca s pht trin kinh t - x hi. Cu hi n tp v tho lun Cu 1. Trnh by ni dung ng li xy dng v pht trin vn ho trc thi k i mi. Cu 2. Phn tch ng li xy dng v pht trin vn ho thi k i mi. Cu 3. Nhn xt qu trnh thc hin ng li xy dng v pht trin vn ho thi k i mi. Cu 4. Phn tch quan im v ch trng ca ng v gii quyt cc vn x hi thi k i mi. Cu 5. nh gi kt qu ca vic thc hin ng li gii quyt cc vn x hi thi k i mi. CHNG VIII

NG LI I NGOI
Cc quan im v on kt quc t v ng li, chnh sch ngoi giao ca ng t nm 1930 n nm 1975 c trnh by trong chng II v chng III. Chng VIII tp trung trnh by ng li i ngoi ca ng t nm 1975 n nm 2008.
87

I. NG LI I NGOI THI K T NM 1975 N 1986 1. Hon cnh lch s a. Tnh hnh th gii + Sau thng li ca cch mng Vit Nam, h thng x hi ch ngha trn th gii ln mnh. Tuy nhin, t na cui thp k 70 tr i, tnh hnh kinh t - x hi cc nc x hi ch ngha gp nhiu kh khn, xut hin s tr tr v mt n nh. + Nn kinh t th gii pht trin nhanh do tc ng ca cuc cch mng khoa hc cng ngh hin i. Nht Bn v Ty u vn ln tr thnh hai trung tm ln ca th gii; xu th chy ua pht trin kinh t dn n cc din ho hon gia cc nc ln. + Tnh hnh khu vc ng - Nam cng c nhng chuyn bin mi: - M rt qun khi ng Nam ; khi qun s SEATO tan r; cc nc ASEAN k Hip c thn thin v hp tc (Hip c Bali; ngy 24/02/1976) m ra cc din ho bnh, hp tc trong khu vc. - Sau s kin Campuchia (nm 1979), M, ASEAN v mt s nc khc tin hnh bao vy, cm vn kinh t, c lp v chnh tr i vi Vit Nam. b. Tnh hnh trong nc * Thun li Sau nm 1975, t nc ho bnh, thng nht, n nh. Cng cuc xy dng ch ngha x hi trong c nc t c mt s thnh tu quan trng. y l thun li c bn nht ca nc ta. * Kh khn - T cui nhng nm 70 nc ta lm vo khng hong v kinh t - x hi. T tng ch quan, nng vi, mun tin nhanh ln ch ngha x hi trong mt thi gian ngn cng lm cho tnh hnh t nc kh khn hn. - t nc ang trong tnh th va c ho bnh, va c chin tranh; hai cuc chin tranh bin gii (Ty Nam v pha Bc) lm suy gim tim lc ca t nc; cc th lc th ch dng nhiu th on chng ph nc ta. Nhng thun li, kh khn trn nh hng to ln n cng cuc xy dng, pht trin t nc v tc ng su sc ti vic hoch nh ng li, chnh sch i ngoi ca ng v Nh nc ta. 2. Ni dung ng li i ngoi ca ng Sau ngy gii phng min Nam, thng nht T quc, ng li chnh sch i ngoi ca ng ta lun hng n mc tiu l phc v hai nhim v chin lc xy dng v bo v T quc, ng thi gp phn vo cuc u tranh chung ca nhn dn th gii v ho bnh, c lp dn tc, dn ch v tin b x hi. * i hi i biu ton quc ln th IV (12/1976) ca ng xc nh: + Nhim v i ngoi l ra sc tranh th nhng iu kin quc t thun li nhanh chng hn gn nhng vt thng chin tranh, khi phc v pht trin kinh t, pht trin vn ho, khoa hc k thut, cng c quc phng, xy dng c s vt cht - k thut
88

ca ch ngha x hi nc ta (ng cng sn Vit Nam: Ngh quyt i hi i biu ln th t, Nxb S tht, H Ni, 1977, tr. 80). + Ch trng i ngoi: - Cng c, tng cng tnh on kt chin u v quan h hp tc vi tt c cc nc x hi ch ngha; bo v v pht trin mi quan h c bit Vit Nam - Lo Campuchia. - Sn sng thit lp quan h hu ngh v hp tc vi cc nc trong khu vc v cc nc khc trn c s tn trng c lp, ch quyn, bnh ng v cng c li. * T gia nm 1978, ng ta iu chnh mt s ch trng, chnh sch i ngoi nh: + Tng cng hp tc v mi mt vi Lin X - coi quan h vi Lin X l hn tng trong chnh sch i ngoi ca Vit Nam. + Nhn mnh yu cu ra sc bo v mi quan h c bit Vit - Lo trong bi cnh vn Campuchia ang din bin phc tp. + Gp phn xy dng khu vc ng Nam ho bnh, t do, trung lp v n nh; m rng quan h kinh t i ngoi. * i hi i biu ton quc ln th V (3/1982) trn c s nhn nh nc ta ang trong tnh th va c ho bnh va phi ng u vi mt kiu chin tranh ph hoi v nhiu mt, ng ch trng: + Cng tc i ngoi phi tr thnh mt mt trn ch ng, tch cc trong cuc u tranh nhm lm tht bi chnh sch ca cc th lc hiu chin mu toan chng ph cch mng nc ta. + ng nhn mnh on kt v hp tc ton din vi Lin X; xc nh quan h Vit Nam - Lo - Campuchia c ngha sng cn i vi vn mnh ca ba dn tc. + Ku gi cc nc ASEAN i thoi v thng lng gii quyt cc tr ngi gia hai bn, nhm xy dng ng Nam thnh khu vc ho bnh v n nh. + Khi phc quan h bnh thng vi Trung Quc, vi tt c cc nc khc khng phn bit ch chnh tr - x hi trn c s tn trng c lp, ch quyn, bnh ng v cng c li. Nh vy, u tin trong chnh sch i ngoi ca Vit Nam giai on 1975-1986 l xy dng mi quan h hp tc ton din vi Lin X v cc nc x hi ch ngha; cng c, tng cng on kt vi Lo v Campuchia; m rng quan h hu ngh vi cc nc trong phong tro Khng lin kt v cc nc ang pht trin; u tranh chng li s bao vy, c lp, cm vn ca cc th lc th ch. 3. Kt qu, ngha, hn ch v nguyn nhn a. Kt qu v ngha + Kt qu: Trong 10 nm trc i mi, quan h i ngoi ca Vit Nam thu c nhng kt qu quan trng:
89

- Quan h vi cc nc x hi ch ngha c tng cng, c bit l vi Lin X; tham gia Hi ng tng tr kinh t (SEV). Vin tr hng nm v kim ngch bun bn gia Vit Nam vi Lin X v cc nc x hi ch ngha khc trong khi SEV u tng (ring ngoi thng chim 70-80% kim ngch bun bn ca Vit Nam). - Thc hin ch trng m rng quan h vi cc nc, cc t chc quc t, t nm 1975 n nm 1977 nc ta thit lp thm quan h ngoi giao vi 23 nc, gia nhp cc t chc quc t nh: Qu tin t quc t (IMF, 15/9/1976); Ngn hng th gii (WB, 21/9/1976); Ngn hng pht trin Chu (ADB, 23/9/1976); gia nhp Lin hip quc (20/9/1977); tham gia tch cc cc hot ng trong phong tro Khng lin kt. T nm 1977, mt s nc t bn c quan h hp tc kinh t vi Vit Nam. - khu vc ng Nam , cui nm 1976, Philippin v Thi Lan thit lp quan h ngoi giao vi Vit Nam. + ngha: Nhng kt qu trn c ngha rt quan trng i vi Vit Nam. - Tng cng hp tc ton din vi cc nc x hi ch ngha v cc nc khc, Vit Nam tranh th c ngun vin tr ng k gp phn vo vic ti thit t nc sau chin tranh. - Gia nhp Lin hip quc v khai thng mi quan h gia nc ta vi mt s t chc quc t gip chng ta tranh th c s ng h ca d lun quc t, pht huy c vai tr ca nc ta trn trng quc t. - Thit lp quan h ngoi giao vi cc nc cn li trong t chc ASEAN to thun li cho mi quan h gia Vit Nam v cc nc trong khu vc ng Nam .

b. Hn ch v nguyn nhn * Hn ch Quan h i ngoi ca nc ta thi k 1975-1986 cha th m rng c m ch yu gii hn trong phm vi cc nc x hi ch ngha, cc nc lng ging v mt s t chc quc t. * Nguyn nhn - T nm 1975 n nm 1986, quan h quc t ca Vit nam gp rt nhiu kh khn v tr ngi ln do xy ra hai cuc chin tranh bin gii Ty Nam v pha Bc; t nc b bao vy, cm vn v kinh t, c lp v chnh tr. - Chng ta cha nm bt c xu th vn ng ca quan h quc t (chuyn t xu th i u sang ho hon v chy ua kinh t), nn khng kp thi i mi quan h i ngoi cho ph hp vi tnh hnh. V vy khng tranh th c cc nhn t thun li phc v cho cng cuc xy dng v pht trin t nc sau chin tranh.
90

- Nhng hn ch trn suy cho cng u xut pht t nguyn nhn c bn c i hi ng VI ch ra l bnh ch quan, duy ch, li suy ngh v hnh ng gin n, nng vi chy theo nguyn vng ch quan. II. NG LI I NGOI, HI NHP KINH T QUC T THI K I MI

1. Hon cnh lch s v qu trnh hnh thnh, pht trin ng li

a. c im, tnh hnh th gii v nhu cu m rng quan h i ngoi ca Vit Nam * c im, tnh hnh th gii v khu vc: - T gia thp k 80 ca th k XX, cuc cch mng khoa hc - cng ngh hin i pht trin mnh m, tc ng n mi lnh vc ca i sng x hi tt c cc nc trn th gii, y nhanh qu trnh quc t ho lc lng sn xut, to iu kin thun li cho pht trin kinh t. - Cc nc x hi ch ngha lm vo khng hong su sc. n u thp k 90 Lin X v ng u sp , trt t th gii hai cc tan r, m ra thi k hnh thnh mt trt t th gii mi. - Xu th ton cu ho kinh t c nhng tc ng tch cc i vi cc nc, lm tng tnh tu thuc ln nhau, nng cao s hiu bit gia cc quc gia, thun li cho vic xy dng quan h hu ngh, hp tc gia cc nc. - Cc quc gia, cc lc lng chnh tr quc t, nht l cc nc ln iu chnh chin lc i ni v i ngoi cho ph hp vi yu cu trong nc v xu th pht trin ca th gii (nh gim mnh cc cam kt quc t; chy ua pht trin kinh t; pht trin kinh t v khoa hc cng ngh c xem l tiu ch quan trng hng u trong quan nim v sc mnh tng hp ca cc quc gia...). - Cc nc ang pht trin cng i mi t duy i ngoi, thc hin chnh sch a phng ho, a dng ho quan h quc t; m rng v tng cng lin kt, hp tc vi cc nc khc. - Khu vc chu -Thi Bnh Dng c nhng chuyn bin mi. Tuy vn tn ti nhng nhn t c nguy c bt n, nhng chu -Thi Bnh Dng vn l khu vc n nh, c tim lc ln v nng ng v pht trin kinh t. Xu th ho bnh v m rng quan h hp tc trong khu vc ngy cng gia tng. * Nhu cu m rng quan h i ngoi ca Vit Nam: + Nhu cu ph th b bao vy, cm vn: - S bao vy cm vn v kinh t, c lp v chnh tr ca cc th lc th ch gy kh khn, cn tr cho s pht trin ca cch mng Vit Nam. l mt trong nhng nguyn nhn dn n cuc khng hong kinh t - x hi nghim trng nc ta. - V vy, vn gii to tnh trng i u, th ch, ph th b bao vy, cm vn tin ti bnh thng ho v m rng quan h hp tc vi cc nc l nhu cu cn thit v cp bch i vi nc ta. + Nhu cu chng tt hu v kinh t:
91

- Nn kinh t Vit Nam lm vo khng hong nghim trng. Nguy c tt hu xa hn v kinh t so vi nhiu nc trong khu vc v trn th gii l mt trong nhng thch thc ln nht i vi nc ta. - chng tt hu v kinh t, thu hp khong cch pht trin gia nc ta vi cc nc khc, ngoi vic pht huy ti a ni lc, Vit Nam phi m rng quan h hp tc vi cc nc tham gia vo s phn cng lao ng quc t. Tnh hnh th gii, tnh hnh khu vc v nhng i hi bc bch t yu cu, nhim v ca cch mng Vit Nam tc ng su sc n vic hoch nh ng li, chnh sch i ngoi i mi ca ng v Nh nc ta. b. Cc giai on hnh thnh, pht trin ng li * Giai on 1986 - 1996: Hnh thnh v pht trin ng li i ngoi c lp t ch, rng m, a dng ho, a phng ho quan h quc t. Khi bc vo cng cuc i mi, ng ta coi vic gi vng mi trng ho bnh, n nh pht trin kinh t - x hi l li ch cao nht ca T quc. Xut pht t nhng nhn thc mi v thi i v nhng xu th ch yu trong quan h quc t, t yu cu ca s nghip xy dng v bo v T quc, ng ta c nhng i mi cn bn v su sc v ng li, chnh sch i ngoi. Qu trnh hnh thnh v pht trin ng li, chnh sch i ngoi thi k i mi ca ng ta c nh du bi cc mc ln nh sau: + i hi i biu ton quc ln th VI (12-1986): ng ch trng phi bit kt hp sc mnh dn tc vi sc mnh thi i trong iu kin mi v ra yu cu m rng quan h hp tc kinh t vi cc nc ngoi h thng x hi ch ngha, cc nc cng nghip pht trin, cc t chc quc t v t nhn nc ngoi trn nguyn tc bnh ng, cng c li. Thc hin ch trng ny, thng 12/1987 chng ta ban hnh Lut u t nc ngoi ti Vit Nam. + Ngh quyt s 13 ca B Chnh tr (20/05/1988) v nhim v v chnh sch i ngoi trong tnh hnh mi1 l mc khi u ca qu trnh i mi t duy v i ngoi ca ng, nh du bc chuyn hng quan trng trong chin lc i ngoi. S chuyn hng ny t nn mng hnh thnh ng li i ngoi c lp t ch, rng m, a dng ho, a phng ho quan h quc t. Ni dung ngh quyt 13: - Ra sc tranh th cc nc anh em v b bn quc t, u tranh lm tht bi m mu c lp ta v kinh t v chnh tr; ch ng chuyn cuc u tranh t trng thi i u sang u tranh v hp tc cng tn ti ha bnh. - Nhim v i ngoi l phi chuyn t vic ch trng nhn t chnh tr - qun s sang dnh u tin cho pht trin kinh t, gi vng ho bnh v c lp. - Ch trng c th thc hin chuyn hng i ngoi: gp phn gii quyt vn Campuchia, ch trng bnh thng ho quan h vi Trung Quc, ci thin quan h vi
92

ASEAN, m rng quan h vi cc nc Ty, Bc u v Nht Bn, tng bc bnh thng ho quan h vi M. Trin khai Ngh quyt ny, chng ta k Hip nh Pari v mt gii php cho vn Campuchia (1991), bnh thng ho quan h vi Trung Quc (1991), tng bc ci thin quan h vi tng nc ASEAN v bn thn t chc ny. + i hi i biu ton quc ln th VII (6-1991) xc nh: - Nhim v i ngoi l gi vng ho bnh, m rng quan h hu ngh v hp tc, to iu kin quc t thun li cho cng cuc xy dng ch ngha x hi v bo v T quc, ng thi gp phn tch cc vo cuc u tranh chung ca nhn dn th gii v ho bnh, c lp dn tc, dn ch v tin b x hi 1. - Ch trng i ngoi: hp tc vi tt c cc nc, khng phn bit ch chnh tr x hi khc nhau, trn c s cc nguyn tc cng tn ti ho bnh, bnh ng v cng c li vi phng chm Vit Nam mun l bn vi tt c cc nc trong cng ng th gii, phn u v ho bnh, c lp v pht trin 2.( 1, 2. ng cng sn Vit Nam: Vn kin i hi i biu ton quc ln th VII, Nxb. S tht, H Ni, 1991, tr. 88-89, 147). - Chnh sch i ngoi vi cc i tc c th: Thc hin i mi phng thc hp tc vi Lo v Campuchia. Thc y bnh thng ho quan h vi Trung Quc, tin ti tng bc m rng quan h hp tc Vit Trung. Pht trin quan h hu ngh vi cc nc ng Nam v chu - Thi Bnh Dng, phn u cho mt ng Nam ho bnh, hu ngh v hp tc. Thc y qu trnh bnh thng ho quan h Vit Nam - Hoa K. + Hi ngh Trung ng 3, kha VII (thng 6-1992) ra Ngh quyt chuyn v cng tc i ngoi. - Ngh quyt xc nh r nhim v cng tc i ngoi, t tng ch o, chnh sch i ngoi, phng chm x l cc vn trong quan h quc t. - ra ch trng m rng, a phng ha, a dng ha quan h i ngoi ca Vit Nam c v chnh tr, kinh t, vn ha..., trn c s gi vng c lp t ch v cc nguyn tc tn trng c lp, ch quyn v ton vn lnh th, khng can thip vo cng vic ni b ca nhau, hp tc bnh ng v cng c li. Ngh quyt Trung ng 3, kha VII l vn kin nh du s hnh thnh ng li i ngoi ca ng ta cho thi k i mi ton din t nc. + Hi ngh i biu ton quc gia nhim k kho VII (1-1994) chnh thc xc nh : - Ch trng trin khai mnh m v ng b ng li i ngoi c lp t ch, rng m, a dng ho v a phng ho quan h i ngoi. - T tng ch o l: gi vng nguyn tc c lp, thng nht v ch ngha x hi ng thi phi rt sng to, nng ng, linh hot, ph hp vi v tr, iu kin v hon
93

cnh c th ca Vit Nam cng nh din bin ca tnh hnh th gii v khu vc, ph hp vi c im tng i tng. Sau Hi ngh ton quc gia nhim k kho VII, trong lnh vc i ngoi, chng ta t c nhng bc tin mi. Ni bt l ba s kin quan trng trong nm 1995: bnh thng ho quan h vi M (11/07/1995); k Hip nh khung hp tc vi Lin minh Chu u (17/07/1995) v tr thnh thnh vin chnh thc ca Hip hi cc nc ng Nam (ASEAN). Nh vy, ch trng m rng quan h i ngoi c ra t i hi ng ton quc ln th VI, sau c cc Ngh quyt ca B Chnh tr v Ban chp hnh Trung ng kho VI, kho VII pht trin thnh ng li i ngoi c lp t ch, rng m, a dng ho, a phng ho quan h quc t. * Giai on 1996-2008: B sung, pht trin v hon chnh ng li i ngoi theo phng chm ch ng, tch cc hi nhp kinh t quc t. + i hi ng ton quc ln th VIII (6-1996) ca ng ch trng tip tc m rng quan h i ngoi, hp tc nhiu mt vi cc nc, cc trung tm kinh t, chnh tr, khu vc v quc t. ng thi ch trng xy dng nn kinh t m v y nhanh qu trnh hi nhp kinh t khu vc v th gii. So vi i hi VII, ch trng i ngoi ca i hi VIII c cc im mi: - Ch trng m rng v nng cao hiu qu kinh t i ngoi. - M rng quan h vi cc ng cm quyn v cc ng khc. - Qun trit yu cu m rng quan h i ngoi nhn dn, quan h vi cc t chc phi chnh ph. - Ln u tin, ng a ra ch trng th nghim tin ti thc hin u t ra nc ngoi 1. + Ngh quyt Hi ngh ln th t Ban Chp hnh Trung ng kho VIII (121997) ch r: - Trn c s pht huy ni lc, thc hin nht qun, lu di chnh sch thu ht cc ngun lc bn ngoi. - Tin hnh khn trng, vng chc vic m phn Hip nh Thng mi vi M, gia nhp APEC v WTO. - C k hoch c th ch ng thc hin cc cam kt trong khun kh AFTA. + i hi ng ton quc ln th IX (4-2001) khng nh: - ng v Nh nc ta tip tc thc hin nht qun ng li i ngoi c lp t ch, rng m, a dng ho, a phng ho quan h quc t vi mt tinh thn mnh m hn v mt tm th ch ng hn bng tuyn b Vit Nam sn sng l bn, l i tc tin cy ca cc nc trong cng ng quc t, phn u v ho bnh, c lp v pht trin. - Ch trng xy dng quan h i tc c ra i hi IX nh du bc pht trin mi v cht trong t duy i ngoi ca ng. Ln u tin ng nu r quan im v xy dng nn kinh t c lp t ch.
94

+ Ngh quyt 07 ca B Chnh tr thng 11 /2001 v Hi nhp kinh t quc t. Ngh quyt ra chn nhim v v su bin php t chc thc hin qu trnh hi nhp kinh t quc t. + Hi ngh Trung ng 8 kha IX (thng 7-2003) ca ng ra Ngh quyt v Chin lc bo v T quc trong tnh hnh mi. Ngh quyt cp: - Ni dung v cng tc i ngoi, c bit l ba vn : v cc mu thun ca th gii hin nay; v li ch ca Vit Nam; v i tng, i tc. Hi ngh nhn mnh cch nhn bin chng ca ng v i tng, i tc lm c s cho vic tip tc m rng v pht trin cc mi quan h va hp tc, va u tranh vi cc ch th trong quan h quc t. - Mc tiu ca cng tc i ngoi: kin nh mc tiu c lp dn tc gn vi ch ngha x hi, ly vic gi vng mi trng ha bnh, n nh pht trin kinh t - x hi, thc hin cng nghip ha, hin i ha theo nh hng x hi ch ngha l li ch cao nht ca T quc (ng cng sn Vit Nam, Vn kin i hi ng ton quc ln th VIII, Nxb. Chnh tr Quc gia, H Ni, 1996, tr. 90). + Hi ngh Trung ng 9 kho IX (thng 1/2004) nhn mnh yu cu chng ta phi chun b tt cc iu kin trong nc sm gia nhp T chc thng mi th gii (WTO); kin quyt u tranh vi mi biu hin ca mi li ch cc b lm chm tin trnh hi nhp kinh t quc t. + i hi ln th X (4-2006) ng ch trng: - Tip tc thc hin nht qun ng li i ngoi c lp t ch, ho bnh, hp tc v pht trin. - Ch ng v tch cc hi nhp kinh t quc t l quyt tm ca ng, Nh nc, ca ton dn, ton x hi. - Kin tr chnh sch i ngoi rng m, a dng ho, a phng ho cc quan h quc t. Pht trin t tng c nu ra trong cc i hi trc, i hi X mt ln na nhn mnh: Vit Nam l bn, l i tc tin cy ca cc nc trong cng ng quc t. - im mi ca i hi X l: Vit Nam mun tham gia tch cc vo tin trnh hp tc quc t v khu vc (ng cng sn Vit Nam, Vn kin i hi ng ton quc ln th X, Nxb. Chnh tr Quc gia, H Ni, 2006, tr. 38) vi hm nng cao tnh ch ng, tch cc ca mnh trong cc t chc quc t v khu vc m Vit Nam tham gia. - i hi X khng xp th t u tin quan h vi cc i tc khc nhau m nhn mnh ch trng pht trin quan h vi tt c cc nc, cc vng lnh th trn th gii v cc t chc quc t. Thc tin cho thy chnh sch ny hon ton ph hp vi quan h quc t khi trn th gii khng cn cc din hai cc m xu th chung l a dng ho, a phng ho quan h quc t; khng phn bit nc ln, nc nh, khng phn bit ch chnh tr x hi khc nhau, ng thi ngy cng xut hin thm nhiu t chc, nhiu din n hp tc quc t v khu vc rt a dng. Kin tr chnh sch i ngoi rng m l th hin quyt
95

tm ca ng v Nh nc ta a quan h i ngoi ngy cng m rng v i vo chiu su, hi nhp kinh t quc t vi tinh thn ch ng v tch cc. Tm li, vi t duy sng to v tnh to, nhy bn v chnh tr, trong 10 nm u ca thi k i mi (1986-1996), ng v Nh nc ta xc lp v thc hin nht qun ng li i ngoi c lp, t ch, rng m, a dng ho, a phng ho quan h quc t v ho bnh, hp tc v pht trin. 2. Ni dung ng li i ngoi, hi nhp kinh t quc t a. Mc tiu, nhim v v t tng ch o * Mc tiu i ngoi: + M rng quan h i ngoi v hi nhp kinh t quc t l to thm ngun lc p ng yu cu pht trin ca t nc. + Kt hp ni lc vi cc ngun lc t bn ngoi to thnh ngun lc tng hp y mnh cng nghip ho, hin i ho, thc hin dn giu, nc mnh, x hi cng bng, dn ch, vn minh. + Pht huy vai tr v nng cao v th ca Vit Nam trong quan h khu vc v quc t. * Nhim v i ngoi: + Gi vng mi trng ho bnh, to cc iu kin quc t thun li cho cng cuc i mi, y mnh pht trin kinh t - x hi, cng nghip ho, hin i ho t nc, xy dng v bo v T quc. + Gp phn tch cc vo cuc u tranh chung ca nhn dn th gii v ho bnh, c lp dn tc, dn ch v tin b x hi.

* T tng ch o: - Bo m li ch dn tc chn chnh, ng thi thc hin ngha v quc t theo kh nng ca mnh. - Gi vng c lp t ch, t cng i i vi y mnh a phng ho, a dng ho quan h i ngoi. Nm vng hai mt hp tc v u tranh trong quan h quc t; tranh th hp tc, trnh i u. - M rng quan h vi mi quc gia v vng lnh th trn th gii. Coi trng quan h ho bnh, hp tc vi khu vc; ch ng tham gia cc t chc a phng, khu vc v ton cu. - Kt hp i ngoi ca ng, i ngoi nh nc v i ngoi nhn dn. Xc nh hi nhp kinh t quc t l cng vic ca ton dn. - Gi vng n nh chnh tr, kinh t - x hi; gi gn bn sc vn ho dn tc; bo v mi trng sinh thi trong qu trnh hi nhp kinh t quc t.

96

- Pht huy ti a ni lc i i vi thu ht v s dng c hiu qu cc ngun lc bn ngoi; xy dng nn kinh t c lp t ch; to ra v s dng c hiu qu cc li th so snh ca t nc trong qu trnh hi nhp kinh t quc t. - Gi vng v tng cng s lnh o ca ng, ng thi pht huy vai tr ca Nh nc, Mt trn T quc v cc ton th nhn dn, tng cng sc mnh khi i on kt ton dn trong tin trnh hi nhp kinh t quc t . b. Mt s ch trng, chnh sch ln v m rng quan h i ngoi, hi nhp kinh t quc t Ngh quyt i hi X ca ng, nht l Ngh quyt Trung ng ln th t, kho X (thng 2/2007) ra mt s ch trng, chnh sch ln v i ngoi nh: - Tip tc m rng v pht trin cc quan h quc t c thit lp i vo chiu su, ngy cng n nh v bn vng. Tip tc thc y gii quyt bng thng lng ho bnh nhng vn cn tn ti v bin gii, lnh th, bin o vi cc nc lin quan. - Ch ng v tch cc hi nhp kinh t quc t theo l trnh, ph hp vi chin lc pht trin t nc t nay n nm 2010 v tm nhn n nm 2020. M rng v cng c quan h kinh t i ngoi, to lp li ch an xen, nht l vi cc i tc ch yu. - B sung v hon thin h thng php lut v th ch kinh t ph hp vi cc nguyn tc, quy nh ca WTO. - y mnh ci cch hnh chnh, nng cao hiu qu, hiu lc ca b my nh nc; nng cao nng lc cnh tranh quc gia, doanh nghip v sn phm trong hi nhp kinh t quc t. - Gii quyt tt cc vn vn ho, x hi v mi trng; gi vng v tng cng quc phng an ninh trong qu trnh hi nhp. - Gi vng v tng cng quc phng, an ninh trong qu trnh hi nhp kinh t quc t. - Phi hp cht ch hot ng i ngoi ca ng, ngoi giao Nh nc v i ngoi nhn dn; chnh tr i ngoi v kinh t i ngoi. Tip tc i mi, nng cao hiu qu cng tc thng tin, tuyn truyn i ngoi. - i mi v tng cng s lnh o ca ng, s qun l ca Nh nc i vi cc hot ng i ngoi. 3. Thnh tu, ngha, hn ch v nguyn nhn a. Thnh tu v ngha * Nhng thnh tu:

+ Mt l, thnh tu i ngoi c tnh cht bao trm trong thi gian qua l Vit Nam ph th b bao vy, cm vn, n lc m rng hn bao gi ht quan h i
ngoi theo hng a dng ho, a phng ho vi cc ch th quan h quc t. + Hai l, gii quyt ho bnh cc vn bin gii, lnh th, bin o vi cc nc lin quan, phn u xy dng ng bin gii trn t lin v trn bin thnh ng bin gii ha bnh, hu ngh, n nh, hp tc cng pht trin.
97

Nc ta k kt Hip c phn nh bin gii trn t lin, Hip nh phn nh Vnh Bc B v Hip nh v hp tc ngh c Vnh Bc B vi Trung Quc; k Hip c b sung Hip c hoch nh bin gii nm 1985 vi Cam-pu-chia; k kt cc hip nh v phn nh thm lc a, phn nh vng chng ln trn bin vi Ma-lai-xi-a, Thi Lan v In--n-xi-a. Vit Nam cng cc nc ASEAN v Trung Quc k kt Tuyn b v cch ng x ca cc bn bin ng (DOC), thc y vic gii quyt ha bnh cc tranh chp ch quyn bin o bin ng. + Ba l, m rng quan h i ngoi theo hng a phng ho, a dng ho. Tnh n nay, Vit Nam c quan h ngoi giao vi 170 nc, quan h kinh t, thng mi v u t vi hn 200 nc v vng lnh th trn th gii; l thnh vin ca 63 t chc quc t v khu vc. ng ta c quan h cc mc khc nhau vi trn 200 chnh ng cc nc trn th gii. + Bn l, tham gia cc t chc quc t. Chng ta gia nhp ASEAN; tch cc tham gia hnh thnh cc khu vc mu dch t do ca ASEAN (AFTA), gia ASEAN v Trung Quc (CAFTA); xy dng quan h i tc kinh t ton din ASEAN - Nht Bn; gia nhp APEC; ASEM; gia nhp T chc Thng mi th gii (WTO, thng 1/2007); thng 10/2007, i hi ng Lin hip quc bu Vit Nam lm U vin khng thng trc Hi ng Bo an nhim k 2008-2009.. + Nm l, thu ht u t nc ngoi, m rng th trng, tip thu khoa hc - cng ngh v k nng qun l. Vi s n nh v chnh tr - x hi, truyn thng vn ha, s pht trin kinh t nng ng v chnh sch i ngoi rng m, mi trng u t thng thong, Vit Nam ngy cng tr thnh mt im n an ton v hp dn cho hp tc v u t quc t. Nm 2008 thu ht u t nc ngoi t 64 t $. + Su l, tng bc a hot ng ca cc doanh nghip v c nn kinh t vo mi trng cnh tranh. Trong qu trnh hi nhp, nhiu doanh nghip i mi cng ngh, i mi qun l, nng cao nng sut v cht lng, khng ngng vn ln trong cnh tranh tn ti v pht trin. * ngha: + Nhng thnh tu i ngoi trong 20 nm qua chng minh ng li i ngoi, hi nhp kinh t quc t ca ng trong thi k i mi l ng n v sng to. + Nhng thnh tu gp phn gi vng mi trng ha bnh, to cc iu kin quc t thun li cho cng cuc i mi ton din t nc; xy dng v bo v T quc; a t nc vt qua nhng thch thc v i vo giai on pht trin mi; v th ca nc ta trn trng quc t khng ngng nng cao. b. Mt s hn ch: - Trong quan h vi cc nc, nht l cc nc ln, chng ta cn lng tng, b ng, cha to ra c quan h li ch an xen, tu thuc ln nhau vi cc nc.
98

- Mt s ch trng, c ch, chnh sch chm c i mi so vi yu cu m rng quan h i ngoi, hi nhp kinh t quc t; h thng lut php v chnh sch kinh t thng mi cha hon chnh, gy kh khn trong qu trnh hi nhp. - Cha hnh thnh c mt k hoch tng th v di hn v hi nhp kinh t quc t v mt l trnh hp l cho vic thc hin cc cam kt. - Doanh nghip nc ta hu ht qui m nh, yu km c v qun l v cng ngh, trnh trang thit b lc hu, kt cu h tng km pht trin. - i ng cn b nhn chung cha p ng c yu cu m rng quan h i ngoi trong tnh hnh mi. Cng tc nghin cu, d bo, tham mu xy dng chin lc i ngoi cn hn ch. CU HI N TP V THO LUN

1. Trnh by ni dung ng li i ngoi ca ng thi k t nm 1975 n nm

1986. V sao quan h i ngoi thi k ny cn nhiu hn ch?

2. Phn tch qu trnh i mi t duy i ngoi ca ng v Nh nc ta t i hi

VI (1986) n i hi X (2006).

3. Phn tch ch trng m rng quan h i ngoi v Hi nhp kinh t quc t ca

ng t i hi VIII (1996) n i hi X (2006).

99